MAHIMMA 366 Divasno {rn{k 366 - pustakalaypustakalay.com/mahima3.pdf · {rn{k 366 rËðMkLkku {rn{k 366 rËðMkLkku ¢{ íkkhe¾ {rn{k rðþu»k ÃkkLk Lkt. 410 28 fhMkLkËkMk {kýuf

rðLkw¼kE W. Ãkxu÷

-: «fkþf :-yu{. yu{. MkkrníÞ «fkþLk

ÃkwMíkf «fkþf yLku rð¢uíkk{nkðeh {køko, ykýtË-388001

{rn{k 366rËðMkLkku

¼køk3

(1, MkÃxuBçkhÚke 31, rzMkuBçkh)

MAHIMMA 366 Divasnoby Vinubhai U. Patel

-: Published by :-M. M. Shahitya Prkashan

C ©e{íke Mkw{LkçkuLk Ãkxu÷

«Úk{ ykð]r¥k : 2014

Lkf÷ : 1000

{qÕÞ Yk. : 325/-

{rn{k 366 rËðMkLkkurðLkw¼kE W. Ãkxu÷

-: xkEÃk yuLz rzÍkELk :-Master Graphics,Anand

-: «fkþf :-

yu{. yu{. MkkrníÞ«fkþLkÃkwMíkf «fkþf yLku rð¢uíkk

{nkðeh {køko, ykýtË

yÃkoý

«MíkkðLkk....

ykÃkýk {qÄoLÞ frðyu økkÞwt Au fu -‘‘ÔÞÂõík {xeLku çkLkwt rðï{kLkðe,nwt {kLkðe {kLkð ÚkkŸ íkku ½ýwt’’

fnu Au fu ‘çknwhíLkk ðMkwtÄhk’ yk Ähíke {kíkkyu yLkuf{kLkðhíLkku ÃkuËk fÞkO Au. yk {kLkðhíLkku rðïrð¼qríkykuLke fûkkÄkhý fhe [qõÞk Au. su{Lke «ríkck yLku feŠík rðï yk¾k{kt Vu÷kÞu÷eAu yLku MkËeyku MkwÄe Vu÷kÞu÷e hnuþu yuðe yk rð¼qríkyku yk¾krðïLkwt økkihð Au.

MkkrníÞ, rþûký, f÷k, Ä{o, hksLkerík, MktMf]rík, rð¿kkLk,¾u÷fqË suðk rðrðÄ ûkuºkkuLke søkík ÏÞkík rð¼qríkykuLkkt «uhýkËkÞeSðLkLkku Mktrûkó Aíkkt {krníke Mk¼h Ãkrh[Þ fhkððkLkku yk økútÚkkuLkkuWÃk¢{ Au. yk fkÞo yux÷wt Mkh¤ yLku Mkns íkku Lk níkwt s AíkktykðLkkhe ÃkuZeyku rðïrð¼qríkykuLkkt SðLk{kt yðøkknLk fhe, íku{ktÚke«uhýk {u¤ðe ÃkkuíkkLkkt SðLk ËurËÃÞ{kLk, {kLkðíkkMk¼h, MkV¤ yLkurMkrØðtík çkLkkðe þfu yuðk Wå[ yLku ykËþoÃkqýo nuíkwÚke «Míkwík økútÚk{ktÏÞkrík«kó rðïrð¼qríkykuLkkt SðLkLkwt {rn{køkkLk fÞwO Au.

yk økú tÚk{k¤k ‘{rn{k 366 rËðMkLkku’ ºký ¼køkku{ktrð¼krsík Au. økútÚk{k¤kLke ¾he rðþu»kíkk yu Au fu 1, òLÞwykheÚke31, rzMkuBçkh MkwÄeLkk yk¾k ð»koLkk 366 rËðMkLkwt ÔÞÂõík[rhºkkuLkkMktË¼o{kt {rn{køkkLk fhðk{kt ykÔÞwt Au. ð»koLkk «íÞuf rËðMku sL{u÷fu rLkðkoý Ãkk{u÷ rðïLke {nkLkrð¼qríkLkwt SðLk {kMk yLku íkkhe¾ðkh yk÷u¾ðk{kt ykÔÞwt Au. íkuÚke yk økútÚk{k¤k þk¤k-fku÷usLkkrðãkÚkeoyku yLku rþûkf ¼kE-çknuLkkuLku «kÚkoLkk «ð[LkLke íkiÞkhe fhðkfu rðrðÄ rðþu»k rËðMkkuLke WsðýeLkk ¼køkYÃku ðõíkÔÞ ykÃkðk {kxunkÚkðøkku MktË¼o çkLke hnuþu. yk økútÚk{k¤k ònuh fu MÃkÄkoí{f

Ëe÷Ëkh r{ºk©eÞkfwçk¼kELku...

- yk økútÚk{k¤k{kt Mk{krð»x {nkLkw¼kðku yLku økútÚk{k¤k íkiÞkhfhðk {kxu WÃkÞkuøk{kt ÷uðkÞu÷ MktË¼oøkútÚkkuLkk ÷u¾fkuLkk [hý f{÷ku{ktMkkËh......

{rn{k 366 rËðMkLkku {rn{k 366 rËðMkLkku

ÃkheûkkykuLke íkiÞkhe fhíkk rðãkÚkeoyku {kxu Ãký yrík WÃkÞkuøkeÃkqhðkh Úkþu.

yk økútÚk{k¤k Mkh¤íkk ¾kíkh ºký økútÚkku{kt ðnU[ðk{kt ykðeAu. ¼køk-1{kt 1, òLÞwykheÚke 30 yur«÷ MkwÄeLkk rËðMkkuLkku, ¼køk-2{kt 1, {uÚke 31, ykuøkü MkwÄeLkk rËðMkkuLkku yLku ¼køk-3{kt 1,MkÃxuBçkhÚke 31, rzMkuBçkh MkwÄeLkk rËðMkkuLkku Mk{kðuþ fhðk{kt ykÔÞkuAu. fkuE yuf s rËðMku sL{u÷ fu rLkðkoý Ãkk{u÷ yku yuf fhíkkt ðÄkhurð¼qríkykuLke SðLkøkkÚkkyku hsq fhðk{kt ykðe Au. yu ÞkË hnu Au fuyk økútÚk{k¤k{kt rðïLke ík{k{ rð¼qríkykuLku Mk{kðe ÷uðkLkwt fkÞo ¾qçkfrXLk Au. Aíkkt {níðLke rð¼qríkykuLkk SðLk[rhºkkuLkku Mk{kðuþ ÚkkÞyuðku «ÞíLk sYh fÞkuo Au.

yk økútÚk{k¤k íkiÞkh fhðk{kt yMktÏÞ MktË¼oøkútÚkkuLkku WÃkÞkuøkfhðku Ãkzâku Au. yk çkÄk økútÚkkuLkk ÷u¾fkuLkku WÕ÷u¾ fhe þfkÞ íku{LkÚke. su su økútÚkLkku MktË¼o íkhefu WÃkÞkuøk fÞkuo Au íku økútÚkkuLkk ÷u¾fkuLkkuÉý Mðefkh fhðkLkwt fu{ ¼q÷kÞ ? nwt íku Mkðo ÷u¾fkuLkku yk¼kh {kLkwtAwt. yk «fkhLke økútÚk{k¤k íkiÞkh fhðkLkwt çkezwt ÍzÃkLkkh yu{.yu{.MkkrníÞ «fkþLk, ykýtËLkk {kr÷f yLku {khk r{ºk ©e Þkfwçk¼kE{÷ufLkku Ãký nwt yk¼khe Awt. {Lku {khk yk ¼køkehÚk fkÞo{kt {ËËfhLkkh {khk Ãkwºk r[. «ýð, ¼ºkeò r[. ®[íkLk, ¼kE©e Äúwrðík íkÚkkMkðkuoËÞ rðãk÷ÞLkk Mkuðf ¼kE©e yh®ðË¼kE økwh¾kLkku Ãký ÓËÞÃkqðofyk¼kh {kLkwt Awt.

¿kkLkLkk Mkkøkh Mk{e yk økútÚk{k¤k yLkuf ÷kufkuLkk SðLkLku«uhýkLkkt rÃkÞq»k¼kE yu{Lkk SðLkLku Í¤n¤íkk çkLkkðþu yus yÃkuûkk.

- rðLkw¼kE W. Ãkxu÷12/çke (yu), ykøk{Lk MkkuMkkÞxe,

çkkuhMkË hkuz, ykýtË.{ku. : 94269 48034


÷u¾f Ãkrh[ÞLkk{ :- Ãkxu÷ rðLkw¼kE W{uË¼kEðíkLk :- ÷ªøkzk, íkk. W{huX, rs. ykýtË.nk÷ :- çke.12 (yu), ykøk{Lk

MkkuMkkÞxe, MkwÃkh Mxkuh ÃkkA¤,çkkuhMkË hkuz, ykýtË

sL{ :- 19, yur«÷, 1944yÇÞkMk :- yu{.yu.yu{.yuzT. (økkuÕz {uzk÷eMx)«fkþLkku :-Lkð÷fÚkk :- (1) ÷û{eLkk ÷ku¼u (2) {nkÞkuøke

(3) ¼køÞ Ëeðzku (4) íkeík÷e (yLkw.)Lkðr÷fk :- (1) MVw®Õ÷økþiûkrýf :- (1) {kæÞr{f rþûkýLkk «&™ku yLku «ðknku

(2) yÚkoþk† yæÞkÃkLk (3) MktMf]íkLkwt yæÞkÃkLk(4) ðMíke rþûkýLke YÃkhu¾k (5) çkkirØf yLkuMkktMf]ríkf MÃkÄkoyku - ykÞkusLk.

YÃkktíkh :- (1) yuhurçkÞLk LkkExTMk (2) Ãkt[íktºkLke ðkíkkoyku.EríknkMk :- ÞkË fhku fwhçkkLke (Mkku¤ ÃkwMíkfkuLkku Mkux) -

økwsoh «fkþLk.MktMf]ík :- MktMf]ík LkkxâMkkrníÞLkwt ðkíkko YÃkktíkh

(çkkh ÃkwMíkfkuLkku Mkux), «ðeý «fkþLk, hksfkux.MktË¼o :- (1) fkÔÞMk{eûkk (2) yÚko rðMíkkh, økwsoh «fkþLk,

y{ËkðkË.


::: yLkw¢{rýfk :::(íkkhe¾ yLku {kMkðkh)

{kMk : òLÞwykhe

¢{ íkkhe¾ {rn{k rðþu»k ÃkkLk Lkt.296 1 fuMkhçkkE297 1 swøkhk{ Ëðu298 1 {iºkuÞe Ëuðe299 2 zkp. h{rýf Ëkuþe300 3 Lkh®Mknhkð rËðurxÞk301 4 ËkËk¼kE LkðhkuS302 4 Ãkq. ©e {kuxk303 5 zkp. MkðoÃkÕ÷e hkÄkf]»ýLkT304 6 òuLk zkÕxLk305 7 MkwhuLÿ{kunLk ½ku»k306 8 ykþk ¼kUMk÷u307 9 økwýðtík yk[kÞo308 10 ò{ hýS309 11 yk[kÞo rðLkkuçkk ¼kðu310 12 zkp. hktøkuÞ hk½ð311 13 su.çke.ze. r«Mx÷e312 14 rðr÷Þ{ çkuÂLxf313 15 ykøkkÚkk r¢Mxe314 16 f]»ý÷k÷ ©eÄhkýe315 16 yu{.yuMk. Mkwçkw÷û{e

SðLk[rhºk :- (1) {rn{k 366 rËðMkLkku (ºký ¼køk), yu{.yu{.«fkþLk, ykýtË.

çkk¤MkkrníÞ:- (1) rðïLkk ði¿kkrLkfku (2) SðstíkwykuLkeËwrLkÞk (3) yLkku¾wt «kýesøkík (4) Mkk[kt {kuíkeLkkuðkhku (5) fkhrfËeo ½zíkh (6) økwshkíkLke MktMfkhÞkºkk (7) ykLktËLke Wòýe (8) MkwtËh çkLkeyu (9)hk»xÙøkeíkku yLku íku{Lkk frðyku (10) rË÷{kt Ëeðkufhku (11) ykLktËLke Wòýe (12) ykÃkýk ÞwøkÃkwÁ»kku (13) ðõík]íð: Mk¼k Mkt[k÷Lk (14)yÇÞkMk yLku ÞkËþÂõík (15) SðLk rðfkMkLke[kðe (16) «Þkuøk «Þkuøk h{eyu (17) ¼khíkLkkuMðkíktºÞ Mktøkúk{ (18) rðïhk»xÙ (19) Ãkºk-rLkçktÄ÷u¾Lk f¤k (20) Ãkheûkk{kt MkV¤ Úkðwt Au?

8

1517202326283235384144475054586265676972

¢{ íkkhe¾ {rn{k rðþu»k ÃkkLk Lkt.339 2 ÷k÷ çknkËwh þk†e340 3 {LkMkw¾÷k÷ Íðuhe341 4 ~Þk{S f]»ý ð{ko342 5 rfþkuh÷k÷ {þYðk÷k343 6 Ëkr{Lke {nuíkk344 7 ËwøkkoËuðe345 8 sÞ«fkþ LkkhkÞý346 9 Ä{koLktË fkuMktçke347 10 MkwÄkçknuLk rËðurxÞk348 11 {økLk¼kE ËuMkkE349 12 hks{kíkk rðsÞkhksu350 13 {køkkohux Úku[h351 14 çkuøk{ ygh352 14 ÷k÷k nhËÞk¤353 15 zkp. yçËw÷ f÷k{354 15 {Lkw¼kE Ãkt[ku¤e ‘Ëþof’355 16 zurðz çkuLk økwrhÞLk356 17 ykÚkoh r{÷h357 17 r{Õ¾k®Mk½358 18 Úkku{Mk ykÕðk yurzMkLk359 19 Ãkq. ËkËk Ãkktzwhtøk ykXð÷u360 20 økkuðÄoLkhk{ rºkÃkkXe361 20 sÞtík ÃkkXf362 21 ykÕ£uz çkLkonkzo Lkkuçku÷

¢{ íkkhe¾ {rn{k rðþu»k ÃkkLk Lkt.316 17 LkhuLÿ¼kE {kuËe317 18 «k. yu{.yu÷. Ëktíkðk÷k318 18 hkuçkxo nwzw319 19 nheLÿ Ëðu320 20 {uz{ r¼¾kES fk{k321 21 ÃkwÃkw÷ sÞfh322 22 {kEf÷ Vuhkzu323 23 ÞwMkwV {nuhy÷e324 24 fk{kûke LkxhksLk325 25 Ãktrzík ËeLkËÞk÷326 26 Eïh[tÿ rðãkMkkøkh327 26 xe.yuMk. yur÷Þx328 26 {rý÷k÷ Lk. rîðuËe329 26 rðLke {tzu÷k330 27 økw÷kçkËkMk çkúkufh331 28 ¢ktríkðeh ¼økík®Mkn332 28 Lkxðh÷k÷ Ãktzâk ‘WhkLkMk’333 28 ÷íkk {tøkuþfh334 29 yur{÷ Íku÷k335 30 s÷k÷wÆeLk Y{e336 30 Ó»kefuþ {w¾hS

{kMk : ykuõxkuçkh337 1 yuLke rçkMkLx338 2 {nkí{k økktÄeS

{rn{k 366 rËðMkLkku {rn{k 366 rËðMkLkku9 10

7680838589929496

100103106110113116119122125128132134137

140142

146149152155158161164167170173175177181184187190193196199202204207210213


¢{ íkkhe¾ {rn{k rðþu»k ÃkkLk Lkt.363 22 Mðk{e hk{íkeÚko364 23 çk¤ðtíkhkÞ Xkfkuh365 24 çknkËwhþkn ‘sVh’366 25 çku®÷øxLk t{ufku÷u367 25 Ãkkç÷ku rÃkfkMkku368 26 zkp. LkøkuLÿ369 27 {Lkkus ¾tzurhÞk370 28 {uõMk BÞq÷h371 29 òuMkuV Ãkwr÷íÍh372 30 yuÍhk ÃkkWLz373 30 ^Þkuzkuh r{¾kE÷kuðe[ ËkuMíkkuÞuÔMfe374 30 nku{e snktøkeh ¼k¼k375 31 MkhËkh ðÕ÷¼¼kE Ãkxu÷

{kMk : LkðuBçkh376 1 [eLkw¼kE {uÞh377 2 ßÞkuso çkLkkoz þkp378 3 Ãk]Úðehks fÃkqh379 3 y{íÞofw{kh MkuLk380 4 VkÄh ðk÷uMk381 4 ðkMkwËuð Vzfu382 5 ËuþçktÄw r[íkhtsLkËkMk383 6 yhËuþh ¾çkhËkh384 7 zkp. [tÿþu¾h hk{Lk385 7 {uhe õÞqhe

¢{ íkkhe¾ {rn{k rðþu»k ÃkkLk Lkt.386 8 ÃkwÁ»kku¥k{ ËuþÃkktzu387 9 ©e{Ë hk{[tÿ388 10 MkwhuLÿLkkÚk çkuLkhS389 11 {ki÷kLkk yçkw÷f÷k{ ykÍkË390 11 zkp. [tÿfkLík {nuíkk391 11 nrhðÕ÷¼ ¼kÞkýe392 12 {ËLk{kunLk {k÷rðÞkS393 13 {fhtË Ëðu394 14 Ãkt. sðknh÷k÷ LknuÁ395 15 røksw¼kE çkËufk396 16 hkýe ÷û{eçkkE397 17 LkkLkS fkr÷ËkMk398 18 Ône. þktíkkhk{399 19 ©e{íke EÂLËhk økktÄe400 20 LkkËeLk økkuzeo{h401 21 htøk yðÄqíkS402 22 [kÕMko Ë økku÷403 23 søkËeþ[tÿ çkkuÍ404 24 yÁtÄíke hkuÞ405 25 Q ÚkkLx406 25 çkfw÷ rºkÃkkXe407 26 zkp. ðøkeoMk fwrhÞLk408 27 h{uþ Ãkkhu¾409 27 nrhðtþhkÞ çkå[Lk


288291294297299301305309312315318322326328332335339342344347350353356360

216220223226228230233237242245248251253

255259262265269273277280283285


¢{ íkkhe¾ {rn{k rðþu»k ÃkkLk Lkt.410 28 fhMkLkËkMk {kýuf411 29 y÷eMkhËkh òVhe412 30 rðLxMkLk [Š[÷413 30 hkuçkxo ÷qE MxeðLMkLk

{kMk : rzMkuBçkh414 1 fkfkMkknuçk fk÷u÷fh415 1 {u½k Ãkkxfh416 2 {kurLkfk Mku÷uMk417 3 LktË÷k÷ çkkuÍ418 3 zkp. hksuLÿ «MkkË419 4 s÷uLÿ Ëðu420 5 òuþ {÷enkçkkËe421 5 [ºk¼ws LkhMke422 6 ¾÷e÷ rsçkúkLk423 6 òuMkuV ÕÞwEMk øku-ÕÞwMkkf424 7 «{w¾ Mðk{e {nkhks425 8 WËÞþtfh426 9 ßnkuLk r{ÕxLk427 9 MkkurLkÞk økktÄe428 10 Lku÷e MkkÏþk429 11 yk[kÞo hsLkehkS430 11 {wÕfhks ykLktË431 12 {r{¼kE þkn432 13 rLkfku÷Mk hkurhf

¢{ íkkhe¾ {rn{k rðþu»k ÃkkLk Lkt.433 14 {køkkohux MkUøkh434 15 ðkpÕx rzÍLke435 16 ÷wzðeøk Vkøk çkeÞkuðLk436 17 Mkh nB£e zuðe437 18 MxeðLk MÃke÷çkøko438 19 hk{«MkkË rçkÂM{÷439 20 {kunLk÷k÷ Ëðu440 21 çkuLÍkr{Lk rzÍhkÞu÷e441 22 ©erLkðkMk hk{kLkws{T442 23 [kiÄhe [hý®Mkn443 24 {t½khk{ {÷fkýe444 24 {kunB{Ë hVe445 25 yx÷rçknkhe ðksÃkuÞe446 25 EMkw r¾úMík447 25 ykEÍuf LÞqxLk448 26 WÄ{®Mkn449 26 çkkçkk yk{xu450 27 r{Íko økkr÷çk451 28 ÄeY¼kE ytçkkýe452 29 [wLke÷k÷ {rzÞk453 30 xkEøkh ðwzTMk454 31 rþðfw{kh þwf÷


428432435438441444449452455458460463466470474477481485488491494497

364368370373

375378381383385388390392395398400405408411414416419423425


(296)

fuMkhçkkR(yðMkkLk : 1, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1977)

Mktøkeík yLku MkqhkuLke Mkrhíkk Mk{kLk yLku ¼khíkeÞøkeík-MktøkeíkLkk RríknkMk{kt yuf MkwðýoÃk]c òuzLkkh Mkqh©e fuMkhçkkRLkku sL{R.Mk. 1890 {kt ÚkÞku níkku. Mk¥kh ð»koLke ô{hu íkuyku økkuðkÚke {wtçkR ykðu÷kt.ynª sÞÃkwh ½hkLkkLkk Mksof yLku {nkLk økkÞf yuðk WMíkkË y÷krËÞk¾ktÃkkMkuÚke MktøkeíkLke íkk÷e{ ÷uðkLkwt þY fÞwto níkwt. Ãký þYykík{kt íku{Lke økúnýþÂõíkLkçk¤e nkuðkÚke þe¾u÷wt ¼q÷e síkkt níkkt. Ãkrhýk{u WMíkkË y÷krËÞk¾ktyu íku{LkuMktøkeík þe¾ðkzðkLkwt çktÄ fhe ËeÄu÷wt.

yu ÃkAe Ãký Lkk íkku íkuyku ®n{ík nkÞkO fu Lkk níkkþ ÚkÞkt. íku{ýuçkhfíkwÕ÷k¾kt Lkk{Lkk yuf {þnqh rMkíkkhðkËf ÃkkMkuÚke ÷øk¼øk ËMk ð»ko MkwÄeíkk÷e{ {u¤ðe níke. Aíkkt yufðkh yu{Lkk MktøkeíkLkk ònuh fkÞo¢{{kt yu Mkkhehsqykík fhe þfu÷kt Lknª. íÞkhu yuf MktøkeíkhrMkfu ¾wÕ÷uyk{ íku{Lkwt yÃk{kLkfÞwot níkwt. yk yÃk{kLk yu{Lku {kxu MktrsðLke Mkkrçkík ÚkÞwt. yÃk{kLkLkku fzðku½qtxzku øk¤e sRLku íku{ýu ¼khíkLkk MktøkeíkLke ËwrLkÞkLke Mkðkuo¥k{ økkrÞfk çkLkðkLkkuáZ MktfÕÃk fÞkuo. íku{ýu íku{Lkk «kht¼Lkk økwÁ y÷krËÞk¾ktLku fk÷kðk÷k fhe{LkkÔÞk yLku ÃkwLk: yu{Lke ÃkkMkuÚke rþûký yLku íkk÷e{ {u¤ððkLkwt þY fÞwot. ykð¾íku Mk¾ík Ãkrh©{ yLku rhÞkÍ fhe yLkuf «[r÷ík MktøkeíkLkk hkøkku{kt rMkrØ{u¤ðe. ytíku þk†eÞ Mktøkeík{kt íku{ýu ¼khík ¼hLke økkrÞfkyku{kt Mkðkuoå[MÚkkLk «kó fhe ÷eÄwt.

Úkkf fu ftxk¤ku yLkw¼ÔÞk ðøkh Ëhhkus ËMk f÷kf rððÄ hkøkkuLkk økkLkLke

íkk÷e{ yLku rhÞkÍ fhíkkt hnuíkkt. íku{Lkk yðks{kt Mkqhe÷kÃkýwt níkwt. MðhkuLkkuVu÷kðku, ðsLkËkh yLku zku÷Ëkh ÃkØrík, þwØ Wå[kh, çktrËþLke yLkwÃk{ h[Lkk,¾wÕ÷k yðksLke økkÞfe, íkkLkkuLke yÃkqðo økkuXðýe, yòuz Mðhrð÷kMk íkÚkk{ªzÞwõík yk÷kÃk fwþ¤íkk íku{Lke økkrÞfkLkkt rðrþü ÷ûkýku níkkt.

òu Mktøkeíkrðï{kt çkuøk{ yghLkk MktøkeíkLku Mktøku{h{h Ãkh fkuíkhu÷wtLkõþefk{ fnuðk{kt ykðu íkÚkk rMkØuïheËuðeLkk MktøkeíkLku {Míke¼Þko ÍhýkLkeWÃk{k ykÃkðk{kt ykðu íkku fuMkhçkkRLkk MktøkeíkLku yM¾r÷ík ðnuíke ¼køkehÚkeLkwtÍhýwt fnuðk{ktfkuR ðktÄku Lkk nkuR þfu.

íku{Lke ¼khíkeÞ MktøkeíkLke MkuðkykuLke fËh fheLku ¼khíkeÞ MktøkeíkLkkxfyfkË{eyu R.Mk. 1953 {kt ‘«urMkzuLxTMk yuðkuzo’ «ËkLk fÞkuo níkku. R.Mk.1959 {kt ¼khík Mkhfkhu ‘ÃkÈ¼q»ký’ Lkku r¾íkkçk ykÃkeLku íku{Lkwt økkihð ðÄkÞwotníkwt. {nkhk»xÙ Mkhfkhu íku{Lku ‘hkßÞ-økkrÞfk’ íkhefu ÃkMktË fÞko níkkt. frððhhðeLÿLkkÚk xkøkkuh yu{Lkk MktøkeíkÚke yux÷k {wøÄ ÚkÞu÷k fu yu{ýu yu{Lku ‘Mkqh©e’Lke ÃkËðeÚke MkL{kLÞkt níkkt. yksu yu{Lke yuf yu÷.Ãke. hufkuzo yLku A fuMkuxkuWÃk÷çÄ Au. Mktøkeíkûkuºk{kt y{h Lkk{Lkk «kó fhLkkh Mkqh©e fuMkhçkkR 1,MkÃxuBçkh, 1977 {kt Ãkt[{nk¼qíkku{kt ¼¤e økÞkt níkkt.

MkÃxuBçkh

15 16


(297)

swøkíkhk{ Ëðu(1, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1888)

rþûký, h{íkøk{ík, MksoLk, f÷k yLku Mktøkeíksuðkt ûkuºkku{kt çknw{w¾e «rík¼k Ähkðíkk rðh÷ f{oÞkuøke swøkíkhk{¼kR ËðuLkkusL{ Mkkihk»xÙLkk Ík÷kðkz ÃktÚkf{kt ykðu÷k ÷¾íkh økk{u rÃkíkk [e{Lk÷k÷ËðuLkk ½h{kt 1, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1188 Lkk hkus ÚkÞku níkku. çkk¤Ãký íkkuíku{ýu ÷¾íkh, ÄktøkÄúk, ðZðký yLku {wtçkR{kt ðeíkkðu÷wt. íkuyku Lkðuf ð»koLkeô{hLkk níkk íÞkhu Ã÷uøkLkk hkuøkLkku ¼kuøk çkLke rÃkíkkS MðÄk{ ÃknkU[e økÞu÷k.rÃkíkkLke AºkAkÞk økw{kÔÞk ÃkAe íkuyku íku{Lkk ¼kR yLku çkk MkkÚku ÷¾íkh ykðeLkuËkËk økýÃkík¼kRLkk ykþhu hnu÷k.

çkk¤ÃkýLkwt ½zíkh çkúkñýfw¤Lkk Mkk[k MktMfkhkuÚke ÚkÞu÷wt. Ä{oLke AkÞkLkkLke ðÞÚke s íku{Lkk Ãkh Ãkzu÷e. çkúkñ{qnwíko{kt QXe sR LkËeyu MLkkLk fhðksðkLkwt, rLkÞr{ík ËuðËþoLku sðkLkwt, ÃkkXÃkqò yLku økeíkk ðkt[ðkLkwt, fMkhík yLkuÞkuøkkMkLkku fhðkLkkt ðøkuhu çkkçkíkku íku{Lku {kxu rLkíÞ¢{ çkLke økÞu÷e. ËkËk hkusMkktsu Mkqíke ð¾íku íku{Lku hk{kÞý, {nk¼khík yLku ¼køkðíkSLkk «Mktøkku fneMkt¼¤kðíkk. rðÄðk {kíkkLke y{e Lksh yLku {{íkkyu yu{Lku ÷køkýeþe÷çkLkkðu÷k. W¥khku¥kh íku{Lkwt SðLk MkËk[khe çkLkíkwt økÞwt. MkíkT MkkrníÞLkk MktMfkhkuÍe÷eLku yu{ýu ytíkh{kt Wíkkhu÷k.

÷¾íkh yLku ðZðkýLke nkRMfq÷ku{kt yÇÞkMk fhe íkuyku {urxÙfLkeÃkheûkk ykÃkðk {twçkR økÞu÷k. {urxÙfLke Ãkheûkk{kt ºký ºký ðkh LkkÃkkMk ÚkÞkÃkAe íku{ýu ¼ýðkLkwt Ãkzíkwt {qfu÷wt. íku{Lke ÃkkMku rþûkýLke fkuR rzøkúe Lk níke,

Ãký ytíkh{ktÚke «økxu÷k ¿kkLkÚke íkuyku rð¼qr»kík ÚkÞu÷k níkk. {kíkkLkkt ytrík{ËþoLk Lk Ãkk{e þfu÷k. íku{ýu {kíkkLkk ytíkrhÞk¤ nhîkhLke Þkºkk ËhBÞkLkÚkÞu÷k {]íÞwLkku fkh{k ½k{ktÚke sL{u÷e ðuËLkkLku íku{Lkk ÓËÞ{kt yksL{ Mkt½hu÷e.íkuyku ykSðLk çkúñ[khe hnu÷k. MkuðkLku s f{o {kLke íku{ýu SðLk ðeíkkðu÷wt.

nðu SðLkLkk Mkt½»kkuo Mkk{u ÍÍq{ðkLkk rËðMkku þY ÚkÞu÷k. hkux÷ku héÞkðøkh [k÷u yu{ Lk níkwt. íkuykuyu Ãkøk¼h Úkðk {kxu yuf rðËuþe ftÃkLke{kt LkkufheMðefkhe ÷eÄu÷e. su Mkt½»ko fhu Au íkuLku MkV¤íkk y[qf {¤u Au. yu{Lkwt LkMkeçkçku zøk÷kt ykøk¤ [k÷íkwt níkwt. Lkkufhe ËhBÞkLk fÚkkfkh Lkhnrh þk†e yLkuMðk{e ykLktË MkkÚku íku{Lkku Ãkrh[Þ ÚkÞu÷ku. Lkhnrh þk†e ÃkkMku íkuyku ðkhtðkhøkeíkk «ð[Lkku Mkkt¼¤ðk síkk níkk. íku{Lkku {hkXe ¼k»kk «íÞuLkku «u{ òuRfkhfqLkLke Lkkufhe Akuzkðe íku Mk{ÞLkk ‘ðeMk{e MkËe’ {krMkf{kt fk{u ÷økkzu÷k.swøkíkhk{¼kRLku íkku ‘òuRíkwt níkwt Lku ðiËu fÞwot’ suðwt yu fk{ {eXwt {Ä suðwt ÷køku÷wtÃký ð¤e rfM{íku fhðx çkË÷e, ynet {wtçkR{kt íku{Lke íkrçkÞík ÷Úkze. Mðk{eykLktË Vhe yu{Lke ðnkhu ykÔÞk. íku{Lke ¼÷k{ý yLku ykøkúnÚke ðzkuËhk{ktfkfk fk÷u÷fhLku ½uh yuf MðsLkLke su{ hnuðkLkwt MkËT¼køÞ íku{Lku MkkUÃkzu÷wt.

fkfk MkknuçkLku ½uh yuf {kuxwt ÃkwMíkfk÷Þ níkwt. swøkíkhk{¼kRyu {Lk¼heLku yuLkku WÃkÞkuøk fhðk {ktzâku. ynªÚke ËrhÿLkkhkÞýkuLke Mkuðk fhðkLkkuËeûkk{tºk yu{Lku «kó ÚkÞu÷ku. ðzkuËhk{kt MkÞkSÃkwhk{kt íkuyku nLkw{kLkSLkkÃkqòhe íkhefu çkuXu÷k. ynª ykðíkkt ÷kufkuLku íku{ýu íku{Lkk MkíMktøkÚke MktMfkhðkLkçkLkkððkLke «ð]r¥k ykËhu÷e. økktÄeSyu Mkkçkh{íke yk©{Lke MÚkkÃkLkk fhe,íÞkhu íkuyku Mðk{e ykLktË yLku fkfk fk÷ufhLke MkkÚku yk©{u sR økktÄeSLku{¤u÷k. ÷kufòøk]rík {kxu økktÄeSyu þY fhu÷k ‘nrhsLk’, ‘Þtøk RÂLzÞk’ yLku‘LkðSðLk’ suðkt Ãkºkku{kt íku{ýu ‘MktsÞ’ ík¾Õ÷wMkÚke ÷u¾ku ÷¾ðkLkwt þY fhu÷wt.yk©{Lke økktÄeSLke h[Lkkí{f «ð]r¥kykuu yu{Lkk niÞk{kt ðMke økR níke. íku{ýu

17 18


yk©{Lku s ÃkkuíkkLkwt ½h çkLkkðe ËeÄu÷ku. yk©{Lkkt çkk¤fkuLku ¼ýkððkLkesðkçkËkhe íku{ýu WÃkkze ÷eÄu÷e.

økktÄeSLkk su÷ðkMk ËhBÞkLk økwshkíkLkk yrík ÃkAkík yuðk çkkhzku÷erðMíkkh{kt sR swøkíkhk{¼kRyu MkuðkLke Äqýe Ä¾kðu÷e.

íku{ýu çkkhzku÷e íkk÷wfkLkk ðuzAeLku íku{Lkk f{oÞkuøkLkwt fuLÿ çkLkkÔÞwt. økeíkkuyLku ¼sLkku økkíkkt-økðzkðíkkt íku{ýu ¾kËeLkku «[kh òuh þkuhÚke þY fhu÷ku.R.Mk. 1928 {kt íku{ýu ynª ðuzAe{kt yk©{ MÚkkÃku÷ku. økkuhe Mkhfkhu íku{Lkuíku{Lke «ð]r¥kyku hkufðk {kxu su÷{kt Ãký Äfu÷e ËeÄu÷k.

íku{Lku çkk¤fku yríkr«Þ níkkt. çkk¤fku {kxu íku{ýu hrMkf MkkrníÞLkwt MksoLkfÞwot Au. rðãkÃkeX ðk[Lk{k¤k, ¼køk-1 Úke 4, [k÷ýøkkze, [ýeçkkuh, Ãkt¾ezkðøkuhu f]ríkykuLkwt MksoLk fÞwot Au. ‘yktÄ¤kLkwt økkzwt’ yLku ‘økkÕ÷e {khe ½hhh...òÞ’ suðkt íku{Lkk çkk¤Lkkxfku çkk¤fku{kt ¾qçk r«Þ ÚkÞkt Au. íku{Lkkt økeíkkuLkkMkkð MkkËk yLku Mkh¤ ÷ÞLku ÷R çkk¤fkuLkk {Lk{kt ðMke síkkt. xkøkkuhLkkt økeíkkuLkkuyLkwðkË Ãký íku{ýu fhu÷ku. íku{ýu fhu÷ku RþkuÃkrLk»kËLkku yLkwðkË ÷kuf¼køÞçkLke hnu÷ku. íku{ýu ‘ðxð]ûk’{krMkfLkwt MktÃkkËLk yLku Mkt[k÷Lk fhe íkuLku AUíkk÷eMkð»ko MkwÄe rLk¼kðu÷wt.

íkuyku çkk¤f MkkÚku çkk¤f çkLke síkkt. íku{Lke MkkÚku h{íkk, Lkkxfku ¼sðíkk,MkVkR fhíkk, ¾uíkh{kt fk{ Ãký fhíkk. MkuðkLkk ¼u¾Äkhe yk sLkMkuðfu ðuzAeLkeykswçkkswLkkt økk{ku{kt yufMkku Lku ºkeMk yk©{ku MÚkkÃku÷k. íkuyku økheçkkuLke ðå[uøkheçk ÚkRLku s Sðu÷k. Mðkð÷tçkLk yu{Lkk SðLkLkku Mkðkuo¥k{ økwý níkku.økktÄeSyu íku{Lku ‘økk{rzÞk frð’ fneLku MktçkkuÄu÷k. økheçkkuLke Mkuðk{kt yu{ýuòík ½Mke Lkkt¾ðk{kt Mktíkku»k {kýu÷ku. økheçkkuLkk çku÷e yLku ËrhÿLkkhkÞýkuLkkËuðíkk Mk{kLk yk {nkLk Mk{ksMkuðe MkuðkLke MkwðkMk «Mkhkðe 14, {k[o, 1985Lkk hkus ðuzAeLkk ¼ku{fk{kt Ëuð ÚkR økÞu÷k.

(298)

{iºkuÞe Ëuðe(1, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1914)

LkøkeLkËkMk Ãkkhu¾u suLkku økwshkíke ¼k»kk{ktyLkwðkË fÞkuo Au íku çktøkk¤e ¼k»kkLke òýeíke Lkð÷fÚkk ‘Lk nLÞíku’ Lkkt çktøkk¤e÷ur¾fk yLku Mk{ksMkurðfk {iºkuÞeËuðeLkku sL{ 1, MkÃxuBçkh R.Mk. 1914Lkk rËðMku f÷f¥kkLkk rðï«rMkØ ËþoLkþkºke yLku «kæÞkÃkf yuðk MkwhuLÿLkkÚkËkMkøkwókLku ½uh {kíkk rn{kLke {kÄwhe ËkMkøkwókLke fq¾u ÚkÞku níkku. íkuyku ÃkýrÃkíkkLku Ãkøk÷u Ãkøk÷u [k÷e ËþoLkþk†Lkk rð»kÞ MkkÚku MLkkíkf ÚkÞkt níkkt. íkuyku{kºk 16 ð»koLke ô{hLkkt níkkt íÞkhu íku{Lkku «Úk{ fkÔÞ Mktøkún ‘WrËíkk’ «rMkØÚkÞku níkku.

íkuyku íku{LkkÚke [kiË ð»ko {kuxe ô{hLkk ði¿kkrLkf zkp.{Lk{kunLk MkuLk MkkÚku÷øLkøkútrÚkÚke òuzkÞkt níkkt. hðeLÿLkkÚk xkøkkuhLku {iºkuÞe ËuðeLkwt yk Ãkøk÷wt ÃkMktËÃkzu÷wt Lknet Aíkkt íku{ýu íku{Lku ykþeðkoË ykÃke íku{Lkwt ÷øLkSðLk Mkw¾{Þ Lkeðzuyuðe þw¼fk{Lkk ÔÞõík fhu÷e. {iºkuÞe Ëuðeyu hðeLÿLkkÚk xkøkkuhu [kh ð¾ík÷eÄu÷e ÃkkuíkkLkk ½hLke {w÷kfkíkLku ‘økwÁËuð y{khu yktøkýu’ ÃkwMíkf{kt þçËMÚkfhe Au.

{iºkuÞe Ëuðe hðeLÿLkkÚkLkk MkkrÒkæÞÚke hku{ktr[ík ÚkR síkkt. yu yu{Lkk{ktRïhLkk ËþoLk fhíkkt níkkt òýu ! íku{Lkwt MkktMkkrhf SðLk Ãký nÞwO ¼ÞwO níkwt,MktíkkLkku{kt íku{Lku yuf Ãkwºk yLku yuf Ãkwºke níkkt.

íkuyku yuf rMkØnMík Mksof níkkt. íku{Lke Lkð÷fÚkk ‘Lk nLÞíku’ Lku R.Mk.1976 {kt MkkrníÞ yfkË{e{ku ÃkwhMfkh «kó ÚkÞku níkku. suLke «MíkkðLkk

19 20


frððh xkøkkuhu ÷¾e níke yuðk yu{Lkk fkÔÞMktøkún ‘WrËíkk’ Lkk «fkþLk ÃkAeíku{Lkk çkeò fkÔÞMktøkúnku ‘r[¥kAkÞk’, ‘Míkçkf’, ‘rnhÛÞÃkk¾e’ yLku ‘ykrËíÞ{her[’ «økx ÚkÞk níkk. økktÄeS yLku xkøkkuh yu{Lkk yríkr«Þ {nkÃkwY»kkuníkk. íku{ýu íku çktÒku WÃkh yuf fhíkkt ðÄw ÃkwMíkfku ÷¾u÷kt Au. íku{ýu íku{Lke f÷{Lkkxf yLku «ðkMk fÚkk WÃkhktík MktM{hýku suðkt MkkrníÞ MðYÃkku Ãkh[÷kðe Au.

‘Lk nLÞíku’ Lkð÷fÚkk yLkuf ¼khíkeÞ ¼k»kkyku{kt yLkwrËík ÚkR Au.økwshkík{kt íku ¾qçk s ÷kufr«Þ Lkð÷fÚkk íkhefu ykðfkh Ãkk{e Au. {wtçkRÞwrLkðrMkoxe íkÚkk økwshkík ÞwrLkðŠMkxeyu íku{Lkk yÇÞkMk¢{ku{kt yk Lkð÷fÚkkLkuÃkkXâÃkwMíkf íkhefu Mðefkhe Au. {iºkuÞe Ëuðe 4,Vuçkúwykhe, R.Mk. 1982 LkkrËðMku y{ËkðkË ykfkþðkýeLkk WÃk¢{u y{ËkðkË ÃkÄkhu÷kt íÞkhuy{ËkðkËLke yu[.fu.ykxoMk fku÷usLkk Mk¼k¾tz{kt íku{Lkk W»{kÃkqýo MðkøkíkLkkufkÞo¢{ Ãký Þkusðk{kt ykÔÞku níkku.

{iºkuÞe Ëuðeyu xkøkkuhLku íku{Lkk «uhýk†kuík {kLÞk níkk. íku{ýu fnu÷wt fu,‘økwÁËuð xkøkkuh rðLkk íkku nwt yuf zøk÷wt Ãký Lk {ktze þfe nkuuík’ íku{Lke Lkð÷fÚkkyuf çkÕøkurhÞLk Þwðf r{[ko Þwfr÷z «íÞu ÚkÞu÷k íku{Lkk «Úk{ «u{Lke Ãk]c¼qr{Ãkh yk÷u¾kR Au. òu fu íku{Lkk rÃkíkkLku yk ðkíkLke òý Úkíkkt s íku{ýu çkÕøkurhÞLkÞwðkLkLku ½h{ktÚke nktfe fkZu÷ku.

yLkuf Ëuþku{kt økktÄe rð[khÄkhkLke yLku hðeLÿMktøkeíkLke {qze ÷Rrð[hLkkhkt {iºkuÞe Ëuðe yLkuf MktMÚkkyku MkkÚku Mkr¢ÞÃkýu òuzkÞu÷kt níkkt. ‘økktÄeÃkeMk VkWLzuþLk’ yLku ‘õðufh MkkuMkkÞxe Vkuh £uLzÍ’ MkkÚku Ãký íkuyku òuzkÞu÷ktníkkt. ¼khík yLku çkktø÷kËuþ ðå[u ÚkÞu÷kt íkkuVkLkkuLkk Mk{Þu íku{ýu ÃkerzíkkuLkeðå[u sRLku fk{ fÞwO níkwt.

íku{ýu íku{Lkk {kíkk-rÃkíkkLkwt ËkBÃkíÞ SðLk íkhzkíkwt òuÞwt níkwt. rÃkíkkyu

íku{Lke s yuf rðãkÚkeoLke h{k MkkÚku ÷øLk fhu÷wt. yk ÂMÚkrík{kt íku{ýu Mkøkeykt¾u {kíkkLke ÔÞÚkk òuR níke. ‘Lk nLÞíku’ Lkð÷fÚkk ÷¾kR økÞk ÃkAe íkuyku«kæÞkÃkf yLku ÷u¾f çkLke økÞu÷k íku{Lkk Ãkqðko©{Lkk «u{e r{[ko Þwrf÷zLku{¤ðk çkuÂÕsÞ{ Ãký økÞu÷kt.

ykðe MkkrníÞLke «¾h «rík¼kLkku rMkíkkhku f÷f¥kkLkk yuf ¾kLkøke Lk‹Mkøknku{{kt 4, Vuçkúwykhe, R.Mk. 1990 Lkk rËðMku nt{uþLku {kxu ¾he Ãkzu÷ku.

21 22


(299)

zkp. h{rýf Ëkuþe(2, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1916)

ËËeoLku Rïh {kLke ykðfkhLkkh y¾tz MkuðkLkk¼u¾Äkhe zkp.h{rýf¼kR ËkuþeLkku sL{ Mkkihk»xÙLkk hksfkux þnuh{kthksfkuxLkk huðLÞw Mku¢uxhe yuðk rÃkíkk©e hk{S ¼e{S ËkuþeLku ½uh {kíkkrËðk¤eçkuLkLke fq¾u 2, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1916 Lkk hkus ÚkÞku níkku. íkuykuMkkík ¼kRyku níkk. Mkkíku Mkkík zkufxh ÚkÞu÷k. zkp.Ëkuþeyu «kÚkr{f rþûkýhksfkux{kt ÷eÄu÷wt. {urxÙfLke Ãkheûkk ÃkkMk fhe íkuyku y{ËkðkËLkeçke.su.{urzf÷ fku÷us{kt Ëk¾÷ ÚkÞu÷k. ynªÚke íku{ýu yu÷.Mke.Ãke.yuMk. LkeÃkËðe {u¤ðu÷e. íÞkh çkkË íkuyku {wtçkRLke fu.R.yu{. {ktÚke ze.yku.yu{.yuMk.ÚkÞu÷k.

íku{ýu y{ËkðkË, LkrzÞkË yLku ò{òuÄÃkwh{kt Lkkufhe fhu÷e. íÞkhçkkË R.Mk. 1940 Úke 50 ËhBÞkLk ykt¾Lkk rLk»ýkík íkhefu Ãký íku{ýu Mkuðkykuçkòðu÷e. R.Mk. 1950 Úke ykýtËLku f{o¼qr{ çkLkkðe fkÞ{e Äkuhýu yu{ýuynª ðMkðkx fhu÷ku. Ãkq, hrðþtfh {nkhksLkk Ãkrh[Þ yLku «uhýkÚke íku{ýuçkLkkMkfktXk rsÕ÷kLkk hkÄLkÃkwh{kt Mkki «Úk{ LkuºkÞ¿k fhu÷ku.

íkuyku MkkËøkeÃkqýo SðLk Sðíkk. Mkuðk yu yu{Lkku SðLk{tºk níkku. íku{Lkwtnw÷k{ýwt Lkk{ Ëkuþefkfk. fk{ fhðk{kt fËe Úkkf yLkw¼ðíkk Lknª. Ëðk¾kLkwtyu s yu{Lkwt ½h, yu{Lke ®sËøke . ykýtË ÃkkMku r[¾kuËhkLke ykt¾Lke nkuÂMÃkx÷yLku ykýtËLke LkqíkLk nkuÂMÃkx÷ çktÒku yuf÷u nkÚku Mkt¼k¤íkk. økktÄe rð[khMkhýeLkkÃkwhMfíkko íkuyku fkÞ{ ¾kËeLkku ÷U½ku-ÍÇ¼ku Ãknuhíkk. ÃkiMkkLke rçk÷fw÷ ÷k÷[

Lknª. yu{Lkk Lkk{u çkuLf{kt fkuR ¾kíkwt Ãký Lknet.R.Mk. 1950 {kt çkkuhMkË íkk÷wfkLkk Mðk{eLkkhkÞý Mkt«ËkÞLkk íkeÚkoÄk{

økýkíkk çkku[kMký{kt íku{ýu íÞktLkk MkkðosrLkf xÙMxLkk Lkuò nuX¤ Ëðk¾kLkwt þYfhu÷wt. yu s heíku {rnfktXkLkk ytíkrhÞk¤ økk{ku {kxu íku rðMíkkh{kt Ëðk¾kLkwtþY fhe ËËeoyku {kxu {Vík MkkhðkhLke ÔÞðMÚkk fhu÷e.

R.Mk. 1951 {kt MÚkÃkkÞu÷e ‘Lkuºk hkník {tz¤’ Lkk{Lke MktMÚkk{kt íkuyku{]íÞwÃkÞotík {kLkË{tºke yLku ÔÞðMÚkkÃkf hnu÷k. yk MktMÚkkLkk {kæÞ{Úkeøkwshkík{ktÚke ytÄkÃkk rLkðkhýLke Íwtçkuþ íku{ýu [÷kðu÷e. ¼khík{kt rðrðÄhkßÞku{kt ÞkuòÞu÷k MktÏÞkçktÄ LkuºkÞ¿kku{kt íku{ýu rLk:þwÕf Mkuðkyku ykÃku÷e.íku{ýu íku{Lkk SðLk ËhBÞkLk 2 ÷k¾ 60 nòhÚke Ãký ðÄkhu ykt¾Lkk ËËeoykuLkuMkkhðkh ykÃke níke.

ytøkúuS{kt fnuðík Au, ‘r«ðuLMkLk RÍ çkuxh ÄuLk õÞkuh’ hkuøk ÚkÞk ÃkAeíkuLku {xkzðk Ãkøk÷kt ÷uðkt íkuLkk fhíkkt hkuøk ÚkkÞ Lkne íkuLke íkfuËkhe {kxu ykøkkuíkhktÃkøk÷kt ÷uðkÞ íku ðÄw RåALkeÞ økýkÞ. yk rMkØktík {wsçk íku{ýu 11,300çkk¤fkuLku ykøkkuíkhe Mkkhðkh ykÃke Lkuºk¾e÷Lke Ãkezk{ktÚke {wÂõík yÃkkðe níke.íku{ýu ¾uzk yLku ¼Y[ rsÕ÷kLkk yuf ÷k¾Úke Ãký ðÄw çkk¤fkuLku rðxkr{LkLkeøkku¤eyku {Vík Ãkqhe Ãkkzu÷e. íkuyku ykt¾Lkk MksoLk nkuðk Aíkkt Mkuðk¼kðezkpfxhkuLkk MknÞkuøkÚke ËkuZMkku Úke ðÄkhu ËtíkÞ¿kkuLkwt ykÞkusLk fÞwO níkwt.

sLkMkuðkLkk yk ¼u¾ÄkheLku Ëkíkkyku íkhVÚke MknkÞ {¤íke hnu÷e. íkuyku‘LkuþLk÷ MkkuMkkÞxe Vkuh «eðuLMkLk ykuV ç÷kRLzLkuMk’ rËÕneLke økð‹LkøkfkWÂLMk÷Lkk MkÇÞ níkk. yu WÃkhktík íkuyku huz¢kuMk, hkuxhe íkÚkk ËhçkkhøkkuÃkk¤ËkMk xÙMx Âõ÷rLkfLkk MkÇÞ Ãký níkk. ykt¾Lkk hkuøkkuLke òýfkhe{u¤ððk íkÚkk ytÄkÃkk rLkðkhý {kxu rðrðÄ MktMÚkkykuyu nkÚk Ähu÷k fkÞo¢{kuLkeòík{krníke {u¤ððk rðïLkk ykøk¤ Ãkzíkk Mkkík ËuþkuLkk «ðkMku Ãký íkuyku

23 24


økÞk níkk.íku{Lkk yÚkkøk Ãkrh©{Lkk ÃkrhÃkkf YÃku s ykýtËÚke Ãkkt[ rf÷ku{exh

Ëqh r[¾kuËhk økk{u MkeíkkÃkwh ykt¾Lke nkuÂMÃkx÷ suðe nkuÂMÃkx÷ íku{ýu Q¼efhe Au. yu {kxu íku{Lku Ëkíkkyku íkhVÚke s{eLk yLku ÄLk {¤e hnu÷kt. íku{LkktÃkíLke ¼kLkwçknuLk Ãký yuf f{oX MkÒkkhe. ÃkríkLkkt fk{ku{kt íkuyku Ãký ÚkkÞ yux÷e{ËË fhíkkt. ‘sLkMkuðk yu s «¼wMkuðk’ Lku {kLkLkkhk Ëkuþe Mkknuçk Ãkøkkh ÃkuxuMkkËkRÚke ykSrðfk [k÷u yux÷ku s Ãkøkkh ÷uíkk. {rnLkkLkk ytíku íkuykuÃkøkkh{ktÚke ðÃkhkíkkt ðÄu÷e hf{ nkuÂMÃkx÷{kt ÃkkAe s{k fhkðe Ëuíkk.

ykðk yLkkMkõík MktíkÃkwY»k Mk{k yLku [ûkwneLkkuLkk íkkhýnkh zkp. ËkuþeMkknuçkLkku SðLkËeÃk Mkuðk fhíkkt fhíkkt s 10, yur«÷, 2009 Lkk hkusçkqÍkR økÞu÷ku.

(300)

Lkh®Mknhkð rËðuxeÞk(3, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1859)

Ãktrzík ÞwøkLkk òsh{kLk frð, rððu[f yLku¼k»kkþk†e yuðk Lkh®Mknhkð rËðuxeÞk sL{ y{ËkðkË{kt 3, MkÃxuBçkh,R.Mk. 1859 Lkk hkus ÚkÞku níkku. ©e{tík Ãkrhðkh{kt sL{ ÚkÞku nkuRrþûký«kró {kxu íku{Lku fkuR yðhkuÄkuLkku Mkk{Lkku fhðku Ãkzu÷ku Lk níkku. íku{LkkrÃkíkk ¼ku¤kLkkÚku VkhMke yLku MktMf]ík ¼k»kkyku þe¾ðk {kxu ¾kMk ÔÞðMÚkk fheníke. íkuyku {wtçkRLke yuÂÕVMxLMk fku÷us{kt Ëk¾÷ ÚkÞu÷k. ynª {rý÷k÷rºkðuËe yLku fuþð n»koË Äúwð íku{Lkk MknkæÞkÞeyku níkk. íkuyku fku÷usLkk Ãknu÷kyLku çkeò ð»ko{kt yMkV¤ hnu÷k. çku ð»ko LkkÃkkMk ÚkðkÚke íkuyku R.Mk. 1881{kt çke.yu. ÚkÞu÷k. LkðkRLke ðkík íkku yu çkLku÷e fu çku ðkh LkkÃkkMk ÚkÞu÷k íku{ýuMktMf]ík rð»kÞ{kt ÞwrLkðrMkoxe{kt «Úk{ Lktçkhu ykðe ÞwrLkðŠMkxeLkwt ‘¼kWËkS’Ãkkrhíkkur»kf {u¤ðu÷wt. ykðe rMkrØ {u¤ðLkkh íkuyku «Úk{ økwshkíke níkk.

yu{.yu. Lkk yÇÞkMk ËhBÞkLk íku{ýu MkLkËe Lkkufhe{kt Ëk¾÷ ÚkR{nuMkq÷ ¾kíkk{kt Ÿ[ku nkuÆku {u¤ðu÷ku. íku ÃkAe íku{Lke çkË÷e Ërûký ¼khík{ktÚkÞu÷e. Ërûký ¼khíkLkwt yLkwÃk{ fwËhíke MkkitËÞo òuR yu{Lke ÓËÞðeýk Ítf]íkÚkR QXu÷e. yu ÓËÞøkík yLkw¼qrík{ktÚke yu{ýu MksÞkO níkkt ‘fwMk{{k¤k’ LkktfkÔÞku. R.Mk. 1912 {kt yu{ýu Mkhfkhe Lkkufhe Akuze ËeÄu÷e ÃkAe íkuyku{wtçkR{kt MÚkkÞe ÚkÞu÷k. {wtçkR Mkhfkhu íku{Lke {kLkkno Äkuhýu økwshkíkeLkkyæÞkÃkf ÃkËu rLk{ýqtf fhu÷e. íku{ýu yu ÃkË Ãkh Mkku¤ ð»kkuo MkwÄe Vhs çkòðu÷e.

yu{Lkwt ytøkík SðLk Mkt½»koÃkqýo yLku rð»kkË{Þ hnu÷wt. íku{ýu ÃkrhðkhLkkt

25 26


Ãkkt[ MðsLkku yuf ÃkAe yuf økw{kðu÷kt Aíkkt Rïh «íÞuLke yu{Lke ©Øk{kt fËeykux ykðu÷e Lknª. yLkuf ðMk{k yk½kíkku MknLk fhLkkh íku{Lku økkðwt Ãkzâwt Au :‘yk ðkãLku fÁý økkLk rðþu»k ¼kðu.’ {{oðuÄe yk½kíkkuLku ÷R yu «¼w¼ÂõíkíkhV ð¤u÷k. «kÚkoLkkMk{ksLke rð[khÄkhkyu yu{Lkk MktMfkhku Mk{]Ø çkLkkÔÞkníkk. íku{Lkku «Úk{ fkÔÞMktøkún ‘fwMkw{{k¤k’ R.Mk. 1887 {kt «økx ÚkÞku níkku.íkuykuyu íku{Lke frðíkk{kt ytøkúus frð ðzoÍðÚkoLke su{ {kLkðÓËÞLkk rðr¼Òk¼kðkuLku rLkMkøko MkkÚku MktÞkusu Au. íku{Lke frðíkkyku Lk¾rþ¾ QŠ{Lke frðíkkykuAu. økkuðÄoLkhk{u íkku Lkh®MknhkðLkk ‘[tËk’ fkÔÞLku ‘MkhMðíke[tÿ-1’ {kt MÚkkLkykÃke yu{Lkwt økkihð ðÄkÞwO Au. ‘ÓËÞðeýk’(1896), ‘LkwÃkqhÍtfkh’(1914),‘M{hýMktrníkk’(1915) yLku ‘çkwØ[rhík’(1934) yu{Lkk çkeò òýeíkkfkÔÞMktøkúnku Au. ‘M{hýMktrníkk’ Lkh®MknhkðLke frðíkkLkku feŠíkf¤þ Au. ‘{tøk÷{trËh ¾ku÷ku...’ Lkh®MknhkðLkwt y{h «kÚkoLkkfkÔÞ çkLÞwt Au. íku{Lkkt rððu[Lkku‘{Lkku{wfwh’ Lkk [kh økútÚkku{kt MktøkúnkÞkt Au. ‘¿kkLkçkk÷’ Lkk ík¾Õ÷wMkÚke íku{ýu‘rððíko÷e÷k’ Lkk{Lkku rLkçktÄMktøkún íkuýu ykÃÞku Au. íku{Lkkt rððu[Lkku{kt rð»kÞLkwtMkqû{ yLku {kŠ{f yLðu»ký ÚkÞu÷wt Ëu¾kÞ Au. ¼k»kkþk† ÃkhLkkt íku{Lkkt «ð[Lkku‘økwzhkíke ÷Uøðus yuLz r÷xhu[h’ økútÚk{kt MktøkúnkÞkt Au. yu{Lkkt yu ÔÞkÏÞkLkkuíÞkhu íku{Lku ¼khíkLkk ©uc ¼k»kkþk†e íkhefu «MÚkkrÃkík fhe ËeÄk níkk. ¾hu¾híkuyku økwshkíke ¼k»kkLkk òøk]ík Ãknuhuøkeh níkk. ‘M{hý{wfwh’(1926) {kt«rMkØ ÔÞÂõíkykuLkkt M{]ríkr[ºkku yk÷u¾kÞkt Au. WÃkhktík ‘rððíko÷e÷k’,‘yr¼LkÞf÷k’ yLku ‘hkusLkeþe’ íku{Lkkt yLÞ òýeíkkt ÃkwMíkfku Au. ykðk Mk{Úko¼k»kkþk†e yLku frð Lkh®Mknhkð R.Mk. 1915 {kt økwshkíke MkkrníÞÃkrh»kËLkk «{w¾ÃkËu ðhkÞk níkk. økwshkíke ¼k»kk yLku MkkrníÞLkk ¼e»{rÃkíkkyuðk yk «çkwØ MksofLkku SðLk rMkíkkhku 14, òLÞwykhe, R.Mk. 1937 Lkkhkus ykÚk{e økÞku níkku.

(301)

ËkËk¼kR LkðhkuS(4, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1825)

{kºk [kh ð»koLke ô{hu rÃkíkkLke AºkAkÞk økw{kðeËuLkkh ÃkkhMke LkhhíLk ËkËk¼kRLkku sL{ 4, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1825 Lkkhkus {kÞkLkøkhe {wtçkR{kt ÚkÞku níkku. íku{Lkk rÃkíkkLkwt Lkk{ LkðhkuS yLku {kíkkLkwtLkk{ {kýufçkkR níkwt. {kýufçkkR ¼ýu÷kt Lknª Ãký økýu÷kt ¾qçk. ËkËk¼kRLkkSðLk½zíkh{kt íku{ýu rÃkíkk yLku rþrûkfkLke çkuðze ¼qr{fk ¼sðe níke.Mkk{kLÞ ykŠÚkf ÂMÚkrík Ähkðíkkt {kýufçkkRyu ËkËk¼kRLku ¼ýðk {qõÞk. yuþk¤k{kt rþûký {Vík ykÃkðk{kt ykðíkwt nkuðkÚke íkuyku ¼ýe þõÞk. íku{Lkeyk ÂMÚkríkyu yLku íku{Lkk yk «íÞûk yLkw¼ðu íku{Lku ¼krð{kt {Vík rþûkýLkkÃkwhMfíkko çkLkkðu÷k. íku Mk{ÞLkk heíkrhðks «{kýu íku{Lke 11 ðhMkLke ô{huMkkuhkçkS ©kuVLke Mkkík ðhMkLke Ëefhe økw÷çkkR MkkÚku íku{Lkwt ÷øLk fheËuðkÞwt níkwt.

nkRMfq÷ yLku fku÷usLkw t rþûký íku{ýu {w tçkRLke yuÂÕVMxLMkRrLMxxâqx{ktÚke {u¤ÔÞwt níkwt. ¼ýðk{kt íkuyku Ãknu÷uÚke s íkusMðe. fku÷usLkwtrþûký Ãkqýo fÞko ÃkAe íkuyku {wtçkRLkk ðzk LÞkÞkÄeþ Mkh yÂMfoLk ÃkuheLke {ËËÚkeçkurhMxh Úkðk $ø÷uLz sðkLkk Þkuøk Q¼k ÚkÞu÷k Ãký ¿kkríksLkkuLkku MknfkhLkne {¤ðkÚke íku{ ÚkR þfu÷wt Lknª.

yu ÃkAe yu{Lke s MktMÚkk{kt økrýíkþk† yLku Mk]rürð¿kkLkLkk «kuVuMkhíkhefu yu{Lku rLk{ýqtf ykÃkðk{kt ykðe níke. íÞkhu yuÂÕVMxLMk fku÷us{kt«kuVuMkhLkku nkuÆku {u¤ðLkkh íkuyku «Úk{ ¼khíkeÞ níkkt. yk ytøku íku{ýu ÷ÏÞwt Au

27 28


: ‘{khk SðLk{kt {Lku yLkuf {kLk {éÞkt Au, Ãkhtíkw «kuVuMkh ÚkðkÚke {Lku suøkkihðLke ÷køkýe WÃkS níke íkuðe ÷køkýe çkeò fkuR {kLkÚke WÃkS LkÚke.’

íku{Lkk Lkuík]íð nuX¤ fku÷usLkk rðãkÚkeoykuyu MÚkkÃku÷e MxwzLx r÷xhheyuLz MkkÞLxerVf MkkuMkkÞxeyu {wtçkRLke y¼ý †eykuLku rþûký ykÃkðkLkkuXhkð fÞkuo níkku. R.Mk. 1849 {kt íku{ýu {wtçkR{kt fLÞkþk¤k þY fhe níke.íku{Lkk íktºkeÃkË nuX¤ økwshkíke ¼k»kk{kt ‘¿kkLk «Mkkhf’ Mkk{krÞf þY ÚkÞwtníkwt. Mk{ks{kt Mkk{krsf, hksfeÞ yLku ÄkŠ{f MkwÄkhýk {kxu íku{Lkk r{ºk¾hþuËS fk{kLke MkkÚku {¤eLku ‘hkMík økku^íkkh’ (Mkk[wt fnuLkkh) Ãk¾ðkrzfþY fÞwO níkwt. íkuLke Lkf÷ku íkuyku {Vík ðnU[íkk níkk. 15, LkðuBçkh, 1851 LkkrËðMku Ãk¾ðkrzfLkku «Úk{ ytf «økx ÚkÞku níkku.

nðk ËkËk¼kR hksfkhý{kt hMk ÷uíkk ÚkÞk. R.Mk. 1855 {kt íkuyku÷tzLk{kt þY ÚkÞu÷e ‘fk{k yuLz ftÃkLke’ Lke ÃkuZe{kt ¼køkeËkh íkhefu òuzkðkLkkyk{tºkýLku {kLk ykÃke «kuVuMkhLke Lkkufhe Akuze rðËuþ økÞk. íku{Lkku nuíkw ÷tzLk{ktðMkíkk ÷kufkuLkwt hksfeÞ yLku ykŠÚkf fÕÞký fhðkLkku níkku. Ãký ÃkAeÚke ykftÃkLke ËkY yLku yVeýLkk ÄtÄk{kt ÃkzðkÚke ËkËk¼kR íku{ktÚke Aqxk ÚkR økÞk.yu ÃkAe íku{ýu íku{Lke ‘ËkËk¼kR LkðhkuS yuLz ftÃkLke’ Lkk{Lke Mðíktºk ÃkuZeQ¼e fhe níke. yLku Y Lkku ðuÃkkh þY fÞkuo níkku. yk ÃkuZeyu ¾qçk LkVku fhu÷kuÃký {tçkRLke yuf ÃkuZeLke nqtze ËkËk¼kRyu Mðefkhe níke íku ÃkuZe fqz[k{ktsðkÚke íku{ýu íku{Lke çk[ík íkÚkk r{÷fík ykÃke þk¾ çk[kðe ÷eÄu÷e. R.Mk.1881 {kt íku{ýu ÃkuZe çktÄ fhe níke.

ËuþMkuðk fhðkLkku MktfÕÃk fheLku íku{ýu ÔÞku{uþ[tÿ çkuLkhSLkk MknfkhÚke‘÷tzLk RÂLzÞLk MkkuMkkÞxe’ Lke MÚkkÃkLkk fhe. 1. rzMkuBçkh, 1866 {kt íku{ýu‘RMx RÂLzÞLk yuMkkurMkÞuþLk’ Lke MÚkkÃkLkk fhe níke. ynet ¼khíkLkk fÕÞký{kthMk Ähkðíke fkuRÃký ÔÞÂõíkLku yk MktMÚkk{kt MkÇÞ ÚkðkLke Aqx níke. yk MktMÚkk{kt

òýeíkk hksÃkwY»kku, rLkð]¥k yrÄfkheyku ðøkuhu òuzkÞk níkk. ËkËk¼kR ykMktMÚkkLkk {tºke çkLÞk níkk. yk MktMÚkk ytíkøkoík íku{ýu ¼khík{kt rMkrð÷ MkŠðMkLkeÃkheûkk Þkusðk {ktøkýe {qfe níke.

ËkËk¼kR 1869 {kt {wtçkR ÃkkAk VÞko. íku{ýu {wtçkR{kt ‘RMx RÂLzÞkyuMkkurMkÞuþLk’ Lke MÚkkÃkLkk fhe. íkuLke þk¾kyku Ãký yLÞ þnuhku{kt Q¼efhðk{kt ykðe. yk MktMÚkkLke MkÇÞMktÏÞk 1000 Lkku yktf ðxkðe [qfe níke.

R.Mk. 1873 {kt ðzkuËhkLkk {nkhkò {Õnkhhkðu ËkËk¼kRLku íku{LkkhkßÞLkk rËðkLk çkLkkðu÷k. {wtçkR BÞwrLkrMkÃk÷ fkWrLMk÷{kt íkuyku çku ðkh [qtxkRykÔÞk níkk. ¼khíkLkk ÷kufkuLke økheçke yLku ftøkkr÷ÞíkLku rçkúrxþ þkMkLk Mkk{uòuhËkh heíku hsq fhe níke. íku{ýu y{ehe hksíktºkLkkt Ëwüf]íÞku W½kzkt ÃkkzðkLkwtfk{ nkÚk{kt ÷eÄu÷wt . ¼khíkLke «òLkk þku»ký Mkk{u íku{ýu çkw÷tË yðks QXkÔÞkuníkku. íku{Lkkt «ð[Lkku yLku ÷u¾kuLkku Mktøkún ‘ÃkkUðxeo yuLz yLkrçkúxeþ Y÷ RLkRÂLzÞk’ Lkk{u «rMkØ ÚkÞu÷ku. yÚkoþk†Lkk yÇÞkMkeyku íku Mk{Þu íkuLkku WÃkÞkuøkMktË¼oøkútÚk íkhefu fhíkk níkk. íku{ýu ‘ÃkkUðxeo ykuV RÂLzÞk’ yLku ‘fÂLzþLk ykuVRÂLzÞk’ Lkk{Lkk çku økútÚkku Ãký ÷uÏÞk níkk. ¼khíkLke «òLke ÷køkýeyku yLkuykfktûkkykuLku rçkúrxþ «ò MkwÄe ÃknkU[kzðk ‘ÃkÂç÷f ykuÃkerLkÞLk’ Lkk{LkwtMkk{krÞf R.Mk. 1882 Úke {wtçkR{kt «økx fhðkLkwt þY fÞwO níkwt.

ËkËk¼kR f÷f¥kk{kt ¼hkÞu÷e ¼khíkeÞ hk»xÙeÞ fkUøkúuMkLkk yæÞûk ÃkýçkLku÷k. íku{ýu †eyku yLku ÃkwY»kku {kxuLkk Mk{kLk fkÞËkLke rn{kÞík fhu÷eíkuÚke ÷kuhuLMk LkkRrxLøku÷ yLku òuMkuVkRLk çkx÷hu íku{Lkku ¼hÃkqh «[kh fhu÷ku.

íÞkhu ¼khík{kt fux÷ktf rðMíkkhkuu{kt yVeý Wøkkzðk, çkLkkððk yLkuðu[ðkLkku ytøkúus MkhfkhLkku Ròhku níkku. ytøkúus Mkhfkh [eLk{kt yVeýLkerLkfkMk fhe yZ¤f LkVku f{kíke níke. ËkËk¼kRyu yVeý rðhkuÄe ÷zík[÷kðu÷e. íku{ýu ¼khíkLke MðhksLke {ktøkýeLku çkw÷tË çkLkkðe níke.

29 30


ykðk ÃkkhËþof «k{krýfíkkðk¤k, Ãkrðºk nuíkwðk¤k, Ëuþkr¼{kLke íkÚkkøkheçkkuLkk çku÷e ËkËkMkknuçk 92 ð»koLke ô{hu xqtfe {ktËøke çkkË 30, sqLk,1917 Lkk hkus {wtçkR{kt Ãkh÷kuf rMkÄkðe økÞk níkk. ËuþLke «òyu yu{Lku‘®nËLkk ËkËk’ íkhefu MktçkkuæÞk níkk.

(302)

ÃkqßÞ ©e {kuxk(4, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1898)

«rMkØ {kLkðíkkðkËe, f{oX Mk{ks Mkuðf,yLkku¾k økktÄe¼õík, íkíð¿kkLke, fu¤ðýefkh yLku SðLkhrMkf Ãkq. {kuxkLkkusL{ ðzkuËhk rsÕ÷kLkk Mkkð÷e økk{Lkk Mkkð rLkÄoLk ¼kðMkkh ¿kkríkLkkykMkkhk{ ¼økíkLku íÞkt 4, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1898 Lkk rËðMku ÚkÞku níkku.íku{Lke {kíkkLkwt Lkk{ Mkqhsçkk níkwt. [qLke÷k÷ ¼økík yu{Lkwt {q¤ Lkk{. {kçkk¤Ãký{kt yu{Lku ÍerýÞku fneLku çkku÷kðíkkt. yu{Lkwt çkk¤Ãký yMkÌkËrhÿíkk{kt ÃkMkkh ÚkÞwt níkwt. Ërhÿíkk Ëqh fhðk yLku {ku¼kËkh {kýMk çkLkðkrþûký sYhe Au yuðwt LkkLkÃkýÚke s íku{Lku Mk{òR økÞu÷wt. yux÷u fk÷ku÷{ktLkðe Mkðe Q½zu÷e þk¤k{kt Ve Lku çkË÷u Ãkxkðk¤kLkwt fk{ fhðkLke þhíku íku{ýu«ðuþ {u¤ðe ÷eÄu÷ku.

{kuxkLkwt fwxwtçk hkuS-hkuxeLke ík÷kþ{kt fk÷ku÷{kt ykðeLku ðMÞwt. íku{Lke{k ÷kufkuLkwt ½hfk{ fhe ykŠÚkf WÃkksoLk fhíkkt. rÃkíkk økkuÄhk sR htøkhusLkwtfk{ fhíkkt. {kuxk yuf frhÞkýkLke ËwfkLk{kt Lkkufhe fhðk ÷køÞk. Mkkík{kÄkuhý{kt yÇÞkMk fhíkk {kuxk rÃkíkkS MkkÚku økkuÄhk økÞu÷k. {kíkkLku ½hfk{fhíkkt òuÞk ÃkAe rfþkuhkðMÚkk{kt íku{ýu Ãký ¾uík{sqhe yLku frzÞkfk{ fhu÷kt.

çkk¤ÃkýÚke s {kÚku ykðe Ãkzu÷e ykÃkrðíkeykuyu íku{Lkk{kt fwxwtçk¼kðLkk,MknLkþe÷íkk, ®n{ík yLku Mk{ÞMkq[fíkk suðk økwýku rðfMkkÔÞk níkk. Ãkux÷kË{ktnkRMfq÷Lkk yÇÞkMkfk¤ ËhBÞkLk íkuyku òLkfeËkMk {nkhksLkk Ãkrh[Þ{ktykðu÷k. ynªÚke {urxÙfLke Ãkheûkk W¥keýo fÞko ÃkAe ðzkuËhkLke fku÷us{kt Ëk¾÷

31 32


ÚkÞk. Ãký Wå[ yÇÞkMk Ãkqhku ÚkkÞ íku Ãknu÷kt s íkuyku økktÄeSLke nkf÷ÚkeMðkíktºÞLke [¤ð¤{kt òuzkR økÞkt. nðu íku{ýu økwshkík rðãkÃkeX{kt MLkkíkfLkkuyÇÞkMk þY fÞkuo. íku{ýu Ãkq. çkkÃkw MkkÚku ½ýku ÷ktçkku Mk{Þ fk{ fÞwot níkwt. íkuykuyuøkwshkík rðãkÃkeX îkhk Mkt[kr÷ík LkrzÞkËLke nrhsLk þk¤kLkwt fk{ ÃkýMkt¼k¤u÷wt. ynª LkrzÞkË{kt íkuyku hkus hkºku nrhsLkðkMk{kt sR hk{kÞý,{nk¼khíkLke ðkíkku fnuíkk. yu s{kLkk{kt y~Ãk]~Þíkk çknw {kuxwt Mkk{krsf f÷tfníkwt. nrhsLk þk¤k{kt ¼ýíkkt çkk¤fkuLku fqðk, ík¤kð suðkt MÚk¤kuyu Ä{feyku{¤íke. çkk¤fkuLke ®[íkkLku ÷R {kuxkLku VuVÁtLkku hkuøk ÷køkw Ãkzâku. yk hkuøkÚke{wõík Úkðk {kuxkyu økwÁzuïhLke xufhe WÃkhÚke Lk{oËk{kt A÷ktøk Ãký ÷økkðu÷e.Ãký íkuyku çk[e økÞu÷k. Lk{oËk rfLkkhu ðMkíkk yuf MktLÞkMkeyu íku{Lku ‘nrh H’Lkku {tºk òÃk fhðk fÌkwt. yk {tºkòÃkÚke {kuxkLkku ðkRLkku hkuøk Ëqh ÚkR økÞku.R.Mk. 1924 {kt Ãkq. çkk¤ÞkuøkeSyu LkrzÞkË ÃkÄkheLku íku{Lku MkkÄLkkLke ËeûkkykÃku÷e. nk÷ LkrzÞkË{kt ßÞkt nrh H yk©{ Au íÞkt çkk÷ÞkuøkeS {nkhksuÃkq. {kuxkLku Lkk{ M{hýLke MkkÄLkk fhkðu÷e. íÞkhu çkk÷ÞkuøkeSyu Ãkq. {kuxkLkuykþeðkoË ykÃkíkk fnu÷wt fu, ‘ynª s íkkhku yk©{ Úkþu yLku íkwt ½ýkt {kuxkfk{ku fhe þfeþ.’

R.Mk. 1924 {kt Ãkq. {kuxkyu nrhsLk Mkt½{ktÚke hkSLkk{wt ykÃke ËeÄwt.íkuyku íku{Lkk MkËTøkwÁ ©e fuþðLktËS ËkËk ÃkkMku MkktR¾uzk [kÕÞk økÞu÷k. ynªíku{Lku ½ýkt yLkw¼ðku ÚkÞu÷k. íkuyku MkkfkuheLkk WÃkkMkLke çkkçkk MkkÚku MkkfkuheøkÞu÷k. íÞkt sR íku{ýu Mkíkík Ãkkt[ rËðMk yÒks¤ ÷eÄk rðLkk æÞkLk Ähu÷wt.íÞktÚke ÃkkAk Vhe íku{ýu nrhsLk MkuðkLkwt fk{ nkÚk{kt ÷eÄwt. {kíkkLkk ykøkúnLkuðþ ÚkR íku{ýu ÷øLk Ãký fhu÷wt. Ãký Ãkkt[ {kMk ÃkAe ÃkíLke {]íÞw Ãkk{u÷e. Ãkq.©e {kuxkyu yuf {kMk MkwÄe r[ºkfqx{kt yLku yufðeMk rËðMk ÄqtykÄkh ÃkkMkuÚkeøkwVk{kt MkkÄLkk fhe níke. Ãkq. ©e {kuxkLku RïhLkku Mkkûkkífkh Ãký ÚkÞu÷ku.

SðLkLke ÃkqðkoMÚkk{kt Ãkq. ©e {kuxk rþûkf yLku ykËþo fu¤ðýefkh níkkt.Mkk[k yÚko{kt íkuyku yuf rþûkýþk†e níkk. íku{ýu økwÁSLke yk¿kkÚke fwt¼fkuý{,LkrzÞkË yLku hktËuh{kt yk©{ku MÚkkÃÞk. íkuyku ©e Mktík WÃkhktík Mk{ksMkwÄkhfÃký ¾hk. Mk{ksLku çkuXku fhðku yu yu{Lke {wÏÞ Lku{ níke. íku{ýu nÞkíkeËhBÞkLk ËkLkÞ¿k îkhk YrÃkÞk [kh fhkuz Mk{ksLkk fÕÞký{kt ¾[uo÷k. íkuykuÃkh{-rð¼qrík {nŠ»k yh®ðË yLku Ãkq. {kíkkSLkk Ãkh{ ¼õík níkk. íku{ýuþk¤kLkk ykuhzk çkktÄðk, MktþkuÄLk yLku rðfkMk {kxu , ÃkÞkoðhýLke ò¤ðýe{kxu, †e fu¤ðýe {kxu, Ëw»fk¤ hkník {kxu yu{ yLkuf rðÄ Mk{ksMkuðkLkktfk{ku {kxu {çk÷¾ ËkLk ykÃÞwt Au. íku{ýu rðrðÄ ûkuºku íkusMðe ÔÞÂõíkykuLkuÃkwhMfkhÚke LkðksðkLke yLkuf ÞkusLkkyku y{÷{kt {qfe Au. íku{Lke {n¥kkyLku WËkhíkk íkku yu Au fu íku{ýu fkuR ÃkwhMfkh fu Ãkkrhíkkur»kf MkkÚku ÃkkuíkkLkwt Lkk{òuzâwt LkÚke. økwshkíke rðïfku»k íkiÞkh fhðkLkku rð[kh MkkiÚke Ãknu÷kt Ãkq. {kuxkLkk{Lk{kt ykfkh ÃkkBÞku níkku. íku{ýu ÷¾u÷kt 86 ÃkwMíkfku{ktÚke {kuxk ¼køkLkktÃkwMíkfku{kt þe»kof ‘SðLk’ þçËÚke þY ÚkkÞ Au. yu s çkíkkðu Au fu {kLkðSðLkLkwtÃkq. {kuxkLku {Lk þwt {qÕÞ níkwt.

Ãkq. rð{÷k íkkR Xfkhu íku{Lku ‘SðLkhrMkf’ fÌkk Au. íkku LÞÞ{qŠík Ãke.yuLk.¼økðíkeyu íku{Lku ‘Warrior of light’ fne rçkhËkÔÞk Au.

ykðe rðh÷ rð¼qríkyu MðuåAkyu íkk. 22, sw÷kR, R.Mk. 1976 Lkkhkus Vks÷Ãkwh{kt ËuníÞkøk fÞkuo níkku. h{ý¼kR y{eLkLkk Vk{onkWMkLke Lke[u{neMkkøkh {iÞkLkk rfLkkhu íku{Lkk yÂøLkMktMfkh fhðk{kt ykÔÞk níkk. ykðk[rhºk ykí{kLku ykÃkýk þík þík «ýk{.

33 34


(303)

zkp. MkðoÃkÕ÷e hkÄkf]»ýLk(5, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1888)

su{Lkku sL{ rËðMk Mk{økú ¼khík{kt ‘rþûkfËeLk’ íkhefu WsðkÞ Au yuðk zkp. MkðoÃkÕ÷e hkÄkf]»ýLkLkku sL{ yktÄú«ËuþLkkíkeÚkoMÚkkLk Mk{k ríkÁíkLke økk{u 5, MkÃxuBçkh, 1888 Lkk rËðMku ÚkÞku níkku.

ríkÁÃkrík ¾kíku íknMke÷Ëkh Lkkufhe fhíkk íku{Lkk rÃkíkk yuf {æÞ{ðøkoLkkçkúkñý níkk. hkÄkf]»ýLku «kÚkr{f yLku {kæÞr{f rþûký ríkÁíkLke yLkuríkYÃkrík{kt «kó fÞwO níkwt. íku{ýu ðu÷kuhLke y{uhefLk r{þLkhe þk¤k{ktÚke1903 {kt {urxÙfLke Ãkheûkk ÃkkMk fhe níke. {ÿkMkLke r¢ùÞLk fku÷us{kt rþûký÷R R.Mk. 1909 {kt íkíð¿kkLkLkk rð»kÞ MkkÚku íku{ýu yu{.yu. Lke rzøkúe {u¤ðeníke.

yu{.yu. ÚkÞk ÃkAe íkuyku {ÿkMkLke «urMkzuLMke fku÷us{kt {ËËLkeþyæÞkÃkf íkhefu òuzkÞk níkk. R.Mk. 1910 {kt íku{ýu rþûkýþk†Lke yu÷.xe.Lke rzøkúe {u¤ðe níke. rð[ûký çkwrØ Ähkðíkk íkuyku yÇÞkMkfk¤ ËhBÞkLk«Úk{ Lktçkhu s ÃkkMk Úkíkk. yu{.yu. Lke Ãkheûkk Ãký {ÿkMk ÞwrLkðŠMkxe{ktÚke«Úk{ Lktçkhu ÃkkMk fhe níke. 1918 Úke 1921 MkwÄe íkuyku {iMkwh ÞwrLkðŠMkxe{ktrV÷MkqVeLkk «kæÞkÃkf ÃkËu hÌkk níkk. R.Mk. 1931 {kt 43 ð»koLke ô{hu ykÄúÞwrLkðŠMkxeLkk WÃk fw÷Ãkrík ÃkËu hÌkk níkk. íkuyku R.Mk. 1942 {kt çkLkkhMk®nËw ÞwrLkðŠMkxeLkk yLku R.Mk. 1953 {kt rËÕne ÞwrLkðŠMkxeLkk WÃkfw÷ÃkríkÃkËu hÌkk níkk.

íkuyku yuf fwþ¤ ÔÞkÏÞkíkk íkhefu ¾qçk ÃktfkÞk níkk. íkuÚke íku{Lku Ëuþ-

rðËuþÚke ÔÞkÏÞkLk fhðk rLk{tºkýku {¤íkkt hnuíkkt. fkuWÃký òíkLke LkkUÄ fu íkiÞkheðøkh íkuyku yxõÞk ðøkh ÔÞkÏÞkLkLkk rð»kÞLke ík÷MÃkþeo Aýkðx fhíkk níkk.íku{Lkkt «ð[Lkku{ktÚke Ÿzk ®[íkLkLkku W{Ëk Vk÷ Wíkhíkkt hnuíkku.

R.Mk. 1946 Úke 1950 ËhBÞkLk íkuyku ÞwLkuMfkuLkk ¼khíkeÞ«ríkrLkrÄ{tz¤Lkk Lkuík]íð ÃkËu yLkuf ð¾ík rLkÞwfík ÚkÞk níkk. R.Mk. 1948{kt íkuyku ÞwrLkðŠMkxe rþûkýÃkt[Lkk «{w¾ ÃkËu hne [qõÞk níkk. yk s ð»kuoÞwLkuMfkuLke ðneðxe Mkr{ríkLkwt yæÞûk ÃkË Ãký íku{ýu þku¼kðu÷wt. R.Mk. 1952{kt ÞwLkuMfkuLkk «{w¾Lkwt økkihððtíkw MÚkkLk íku{Lku «kó ÚkÞwt níkwt. R.Mk. 1959 {ktÃke.R.yuLk. Lkk WÃk«{w¾ íkhefuLkwt Wå[ ÃkË Ãký íku{ýu «kó fÞwO níkwt. R.Mk.1962 {kt íku{ýu rçkúrxþ yfkË{eLkk {kLkkno Vu÷ku íkhefu rLkÞwÂõík {u¤ðeníke. ykðwt {kLk {u¤ðLkkh çkxÙkoLz hMku÷ yLku rðLMxLk [Š[÷ ÃkAe íkuykuºkeS ÔÞÂõík níkk.

íkuyku hrþÞk ¾kíku ¼khíkLkk yu÷[e íkhefu hne [qõÞk níkk íkku ð¤e,R.Mk. 1952 Úke 1962 {kt yu{ ËMk ðhMk MkwÄe ¼khíkLkk WÃk-hk»xÙÃkríkÃkËu rðhksíkk hnu÷k. hk»xÙÃkrík ÃkËu ykYZ ÚkÞk ÃkAe íku{ýu hksfkhý{ktÃkuMke økÞu÷k MkzkYÃk ¼úük[khLku Ëqh fhðkLke ËuþÔÞkÃke nkf÷ fhe níke. yu{Lkes Mk÷knÚke R.Mk. 1962 {kt [eLk MkkÚkuLkk ÞwØ{kt ðMk{e nkhLkk rLkr{¥k çkLku÷kf]»ý{uLkLkLku furçkLkux{ktÚke Ëqh fhðk{kt ykÔÞk níkk. yk{ íkuyku Lkezh Ëuþ¼õíkníkk.

íku{Lku ¼khíkLkk ºký ðzk«ÄkLkku sðknh÷k÷ LknuY, ÷k÷ çknkËwh þk†eyLku RÂLËhk økktÄe MkkÚku fk{ fhðkLkku {kufku {éÞku níkku. íkuyku Mð¼kðu rðLk{úníkk. Mkkð MkkËøke Ãkqýo SðLk Sðíkk. ykuAk{kt ykuAe sYrhÞkíkku yu{LkkuSðLk{tºk níkku. ði¼ð fu XXkhkÚke íkuyku Ãkhnus hk¾íkk. íkuÚke ËuþLkk Mkðkuoå[ÃkËu rçkhks{kLk ÚkÞk ÃkAe íkuyku hk»xÙÃkríkLku {¤íkk ÃkøkkhLkk 25 xfk yux÷u

35 36


fu YrÃkÞk 1900 Ãkøkkh íkhefu Mðefkhíkk. ËuþLke fkuRÃký ÔÞÂõík Mkh¤íkkÚkehk»xÙÃkrík¼ðLk{kt íku{Lku {¤e þfíke.

rV÷MkqVe WÃkhLkk íku{Lkk ÷u¾ku rðïLkkt ík{k{ W¥k{ Mkk{krÞfku{kt«fkrþík ÚkÞk níkk. íku{Lkkt rV÷MkqVe WÃkh ÷¾u÷kt ÃkwMíkfku yksu Ãký søkrðÏÞkíkAu. yk ÃkwMíkfku{kt ‘rnLËw ÔÞq ykuV ÷kRV’, ‘rnMxÙe ykuV rV÷kuMkkuVe’, ‘rV÷kuMkkuVeykuV hðeLÿLkkÚk xkøkkuh’, ‘Ä huRLk ykuV rhr÷rsyLk RLk fLxÃkhheMkkuMkkÞxe’, ‘rhr÷rsyLk ðe Lkez’, ‘fÕfe ykuh Ä Þq[h ykuV rMkrðr÷ÍuþLk’,‘yuLk ykRrzÞ÷eMx ÔÞq ykuV ÷kRV’, ‘økkiík{ Ä çkwØ’, ‘RMx yuLz ðuMx RLkrhr÷rsyLk’, ‘r£z{ yuLz fÕ[h’, ‘RMxLko rhr÷rsyLk yuLz ðuMxLko Úkkux’,‘rhr÷rsyLk yuLz MkkuMkkÞxe’, ‘RÂLzÞLk rV÷kuMkkuVe’ yLku ‘{kÞ Mk[o VkuhxÙqÚk’ Lkku Mk{kðuþ ÚkkÞ Au.

íkuyku ykSðLk rðãkÚkeo níkk. íkuÚke íku{Lkku sL{ rËðMk yuf ‘rþûkf rËLk’íkhefu WsðkÞ íkuðe íku{Lke RåAk níke. íku{Lke {u½kðe «rík¼kLkk MkL{kLk YÃkuËuþ-ÃkhËuþLke MkkiÚke ðÄkhu ÞwrLkðŠMkxeykuyu íku{Lku {kLkËT rzøkúeyku ykÃke níke.íku{kt íkunhkLk ÞwrLkðŠMkxeLke Ãke.yu[.ze., ykÞ÷uLzLke LkuþLk÷ ÞwrLkðŠMkxeLkezkpõxh ykuV ÷ku Lke WÃkkrÄ, íku{s ykpõMkVzo, furBçkús yLku hku{LkeÞwrLkðŠMkxeykuLke {kLkËT rzøkúeyku LkkUÄÃkkºk Au. R.Mk. 1931 {kt ytøkúus Mkhfkhuíku{Lku ‘Mkh’ Lkku R÷fkçk ykÃku÷ku. ¼khík Mkhfkhu R.Mk. 1954 {kt ‘¼khíkhíLk’ Lkku Mkðkuoå[ ÃkwhMfkh ykÃke íku{Lkwt çknw{kLk fhu÷wt. R.Mk. 1975 {ktsøkrðÏÞkík ‘xuBÃkÕxLk’ Ãkkrhíkkur»kf yuLkkÞík ÚkÞu÷wt.

íkuyku rð[ûký çkwrØ Ähkðíkk «¿kkÃkwY»k níkk. íku{Lku Ëuþ {kxu Ãkkhkðkh«u{ níkku. íkuyku MkkËk, Mkh¤, rLk¾k÷Mk yLku yrík rðLk{ú Mð¼kð nkuðk Aíkktøkt¼eh rV÷MkqV yLku fwþ¤ hksÃkwY»k níkk. ykðk {kLkðhíLkLkwt 16, yur«÷,1975 Lke {Ähkíku yðMkkLk ÚkÞwt níkwt.

(304)

òpLk zkÕxLk(6, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1766)

{kºk íkuh ð»koLke LkkLke ô{hu yuf þk¤kLkknuz{kMíkh çkLku÷k òpLk zkÕxLkLkku sL{ $ø÷uLzLkk RøkÕMkrVÕz Lkk{Lkk økk{Lkkðýfh Ãkrhðkh{kt 6, MkÃxuBçkh, 1766 Lkk hkus ÚkÞku níkku. «kÚkr{f rþûkýíkuýu fqfso Mfq÷{ktÚke ÷eÄwt níkwt. økrýík{kt íku yMkkÄkhý çkwrØ«rík¼k Ähkðíkkuníkku. çkk¤Ãký{kt s {kuMk{ MktçktÄe òýfkhe {u¤ððk íku rðrðÄ MkkÄLkkuçkLkkðíkku níkku.

yÇÞkMkLke MkkÚku MkkÚku yu rÃkíkkLku ¾uíkefk{{kt {ËË Ãký fhíkku. ¾uíkefk{fhíkkt fhíkkt yu {kuMk{Lkk r{òsLkku nt{uþk yÇÞkMk fhíkku hnuíkku. ÃktËh ð»koLkeô{hu yu fuLz÷{kt íkuLkk ¼kR òpLkkÚkLk ÃkkMku [kÕÞku økÞu÷ku. íÞkt çkkh ð»ko MkwÄerðãkÚkeoykuLku ¼ýkððkLkwt fk{ fhu÷wt.

R.Mk. 1793 {kt íkuLku {kLk[uMxhLke yuf fku÷us{kt RLMxÙõxhLke Lkkufhe{¤e økR níke. yk MktMÚkk{kt yu økrýík yLku rð¿kkLk þe¾ðíkku. zkÕxLk fuLz÷LkkíkuLkk ðMkðkx ËhBÞkLk òpLk økV Lkk{Lkk yuf rðîkLkLkk Ãkrh[Þ{kt ykÔÞku. økVsL{Úke yktÄ¤ku nkuðk Aíkkt yLkuf ¼k»kkyku{kt Ãkkhtøkík níkku. íkuLku {kL[uMxhLkeykMkÃkkMkLkk 20 {kR÷Lkk ½uhkðk{kt ykðu÷e ík{k{ ðLkMÃkríkLkku yu ¿kkíkk níkku.yk ¿kkLk íkuýu ðLkMÃkrík MÃkþo, øktÄ yLku MðkË îkhk {u¤ÔÞwt níkwt.

yk økVu zkÕxLkLku íkuLkk Éíkw rð»kÞf çkÄkt yæÞÞLkku «fkrþík fhðkLke«uhýk ykÃke níke. zkÕxLku økVLkk Mkq[ÔÞk «{kýu íkuLkk çkÄk yÇÞkMkkuLku «fkrþíkfhe ËeÄu÷k. Ãkrhýk{ yu ykÔÞwt fu {kL[uMxhLke ‘ËkþorLkfku yLku MkkrníÞfkhku

37 38


{kxuLke økkurc’ {kxu yuf MkÇÞ íkhefu rLk{tºký {éÞwt. íkuýu 50 ð»kkuo{kt 100Úke Ãký ðÄw ði¿kkrLkf rLkçktÄku ‘økkurc’ Lkk MkÇÞku Mkk{u ðktåÞk níkk.

yk ÃkAe zkÕxLku {kL[uMxh ÞwrLkðŠMkxe{ktÚke hkSLkk{wt ykÃke ËeÄwt níkwt.yu íÞkhu ykŠÚkf Mktfzk{ý yLkw¼ðíkku níkku. ykrsrðfk {kxu yuLku xâqþLkfhðkt Ãkzu÷kt. ðkíkkðhýLkku yÇÞkMk yu s yuf {kºk yuLke ÄqLk níke. swËkswËk ÃkðoíkkuLkkt rþ¾hku WÃkhÚke, ¾eýku{ktÚke, økk{zkt yLku Lkøkhku{ktÚke ðkÞwLkkLk{qLkkyku íku yufrºkík fhíkku. yu ík{k{ Lk{qLkkykuLkwt íku rð&÷u»ký fhíkku. yuýuíkkhðu÷wt fu ðkÞw ÷øk¼øk çkÄu s Mkh¾k «{ký{kt ÃkuËk ÚkkÞ Au.

yuLkk {Lk{kt fux÷ktf «&™ku Q¼k ÚkÞu÷k. ytøkkhðkÞw ¼khu nkuðk AíkktÃký yu Lke[u fu{ Wíkhe ykðíkku LkÚke ? çkÄk ðkÞwyku þk {kxu yufçkeò{kt¼¤e síkk nþu ? yk r{©ý fkuý fhíkwt nþu ? yk «&™kuLkk W¥khku òýðk«Þkuøkþk¤k{kt íkuýu «Þkuøkku fhu÷k. yk «ÞkuøkkuLkk Ãkrhýk{u rðïLku yuýuðkÞwykuLkk ‘yktrþf ËçkkýkuLkk rMkØktík’ Lke ¼ux Ähe.

zkÕxLku Ãkh{kýw¼khLke ¢r{f Mkkhýe çkLkkððk «ÞíLk fhu÷ku Ãký íkuLke«Þkuøkþk¤kLke yÄqhÃkLku ÷R íkuLke økýíkheyku ¾kuxe Ãkzíke níke. Aíkkt íku Ãkh{kýwtrMkØktík ykÃkðk{kt MkV¤ hÌkku níkku. yuLkk yk rMkØktíkLkwt {q¤íkíð Au - ‘ðMíkw{kºkLkwt{q¤ rLk{koý íkíð, suLkwt ykøk¤ ðÄw rð¼ksLk ÚkR þfíkwt LkÚke.’ ykLku s Ãkh{kýwtíkhefu yku¤¾ðk{kt ykðu Au. swËe swËe ðMíkwykuLkk Ãkh{kýwykuLke swËe swËerðþu»kíkkyku nkuÞ Au. Ãký yuf s íkíðLkk Ãkh{kýwt Mk{kLk nkuÞ Au. hkMkkÞrýf«r¢Þkyku{kt Ãkh{kýwtyku s {kºk Mkr¢Þ nkuÞ Au. hkMkkÞrýf MktÞkusLk{kt ykÃkh{kýwykuLke ykLíkh[Lkk{kt fkuR ÃkrhðíkoLk ykðíkwt LkÚke. LkÚke Ãkh{kýwykuLkwtMksoLk ÚkR þfíkwt fu LkÚke rðMksoLk ÚkR þfíkwt. zkÕxLkLkk yk Ãkh{kýw rMkØktíkuíkuLku rðï¼h{kt Lkk{Lkk yÃkkðu÷e. Xuh Xuh íkuLkwt ¼ÔÞ Mðkøkík ÚkÞu÷wt. ‘£kLMkyufuzu{e ykuV MkkÞtMkeÍ’ Lkk ði¿kkrLkfkuyu íkuLku yufuzu{eLkku MkÇÞ çkLkkðe ËeÄu÷ku.

ÃkurhMk{kt íkuLkku ¼ÔÞkíke¼ÔÞ Mkífkh fhðk{kt ykðu÷ku. R.Mk. 1826 {kt íkuLkuíkuLke þkuÄ çkË÷ $ø÷uLzLke hkuÞ÷ MkkuMkkÞxeyu økkuÕz {uz÷ yÃkoý fhu÷ku.ykuõMkVzo rðïrðãk÷Þu íkuLku {kLkËT WÃkkrÄ ykÃke íkuLkwt MkL{kLk fhu÷wt.yk{ íkkuzkÕxLkLke ykt¾ku Ãknu÷uÚke s htøk¼uË Ãkkh¾e þfíke Lk níke. yksu Ãký htøk¼uËÃkkh¾e Lknª þfðkLke ¾k{eLku ‘zkÕxrLkÍ{’ íkhefu yku¤¾eyu Aeyu.íkuykSðLk fwtðkhku hnu÷ku. yuLkk Ãkh{kýw rMkØktíkÚke hMkkÞý rð¿kkLk{kt [ku¬Mkíkku÷-{kÃkLke «ð]r¥k ykðe økR. ¼kiríkf yLku hMkkÞý rð¿kkLk yufçkeòLkeLkSf ykÔÞkt. yuLke yk þkuÄ yýwçkkuBçkLkk MksoLkLkku ÃkkÞku çkLke hne níke.

ykðku Mk{Úko ði¿kkrLkf R.Mk. 1844 {kt ËwrLkÞkLku y÷rðËk fhe økÞkuníkku.

39 40


(305)

MkwhuLÿ{kunLk ½ku»k(yðMkkLk : 7 MkÃxuBçkh, R.Mk. 1976)

Ãkktrz[uheLkk {nŠ»k yh®ðË ½ku»kLkk Ãkèrþ»ÞMkwhuLÿ{kunLk ½ku»kLkku sL{ yuf {æÞ{ðøkoLkk fkÞMÚk Ãkrhðkh{kt R.Mk. 1893{kt çktøkk¤Lkk {i{Lk®Mkøk {wfk{u ÚkÞku níkku. íku{Lkk rÃkíkkLkwt Lkk{ fkr{Lke{kunLkyLku {kíkkLkwt Lkk{ MkkiËkr{LkeËuðe níkwt. íku{Lkk rÃkíkk yuf økwó hksfeÞ MktMÚkkLkkMkÇÞ níkk. MkwhuLÿ{kunLkLke ô{h {kºk Ãkkt[ s ð»koLke níke íÞkhu íku{Lke {kíkkíku{Lku Akuze Ãkh÷kuf rMkÄkðe økÞkt níkkt.

MkwhuLÿ{kunLk ½ku»kLke økýLkk ¼khíkLkk {nkLk ¢ktríkfkheyku{kt ÚkkÞ Au.íku{ýu ¢ktríkfkheykuLke {kík]MktMÚkk ‘swøkktíkh Ãkkxeo’ Lke MÚkkÃkLkk fhe níke. íkuykuËuþçktÄw r[¥khtsLkËkMkLkk {wÏÞ MkkÚkeËkh níkk. íku{ýu Ãkktrz[uhe yk©{{kt hneSðLk ÔÞíkeík fhe ÞkuøkMkkÄLkkLke WÃkkMkLkk fhe níke. {nŠ»k yh®ðË yLkuÃkqßÞ {kíkkSLkk ËunkðMkkLk ÃkAe Ãkktrz[uheLkk W¥khkrÄfkhe íkhefu íku{ýusðkçkËkhe rLk¼kðe níke. LkuíkkS Mkw¼k»k[tÿ çkkuÍLkk íkuyku ðze÷ økwÁçktÄwyLku «uhýk{qŠík níkk.

{urxÙõÞw÷uþLkLke Ãkheûkk ÃkMkkh fÞko ÃkAe Mk¥kh ð»koLke ô{hu íku{ýu¼khíkLke Mðíktºkíkk {kxuLkk ¢ktríkË¤Lke «ð]r¥kyku ykht¼e ËeÄe níke. ¢ktríkfkhe«ð]r¥kyku nkÚk Ähðk çkË÷ ¼khík{ktLke ytøkúus Mkhfkhu íku{Lke ÄhÃkfz fhefkhkðkMk{kt Äfu÷e ËeÄk níkk. R.Mk. 1914 {kt «Úk{ rðïÞwØLkk {tzkýÚkíkkt íku{ýu ytøkúuòu rðÁØ s{oLkeLke ÷~fhe {ËË {u¤ððk «ÞíLkku ykËhðkþY fhe ËeÄk níkk. ytøkúuS Mkk{úkßÞ rðÁØ ykðwt »kzÞtºk h[ðk çkË÷ íku{Lku

ÃkfzeLku Ãkkt[ ð»ko {kxu su÷Lkk Mkr¤Þk ÃkkA¤ Äfu÷e Ëuðk{kt ykÔÞk níkk.fkhkðkMk{ktÚke {wõík ÚkÞk çkkË íku{Lkku Ãkrh[Þ {nkí{k økktÄe MkkÚku ÚkÞku

níkku. íku{ýu økktÄeSLke «uhýkÚke fkUøkúuMkLkk yrÄðuþLk{kt Ãký ¼køk ÷eÄku níkku.íku ÃkAe íkuyku ‘Mðhks Ãkûk’ Lkk MkÇÞ çkLÞk níkk. íku{Lke ¢ktríkfkhe «ð]r¥kykuçkË÷ R.Mk. 1924 {kt íku{Lku ‘huøÞw÷uþLk yuõx’ Lke f÷{-3 yLðÞu ÄhÃkfzfhðk{kt ykðu÷e yLku {ktz÷uLke su÷{kt {kuf÷e ykÃkðk{kt ykðu÷k. [kh ð»koLkksu÷ðkMk çkkË R.Mk. 1928 {kt íku{Lku su÷{ktÚke {wõík fhðk{kt ykðu÷k. ÃkýMkwhuLÿ{kunLk ytøkúuòu îkhk yk[hðk{kt ykðu÷e ÞkíkLkkykuÚke zhe økÞu÷k Lknª.íkuyku rn{k÷ÞLke su{ íku{Lkk æÞuÞ{køko Ãkh yzøk hnu÷k. íku{Lkwt {Lkkuçk¤shkÃký Lkçk¤wt ÚkÞu÷wt Lknª. íku{Lkku SðLk{tºk níkku- {k¼ku{Lke {wÂõík. íkuykuVheÚke ¢ktríkfkhe «ð]r¥kyku{kt Mkr¢Þ ÚkR økÞu÷k. Vheðkh íku{Lke ÄhÃkfzÚkÞu÷e. su÷ðkMk yLku {wÂõíkLkku Ëkuh yk{ [k÷íkku hnu÷ku.

íku{Lke çkwrØ«rík¼k ykMkkÄkhý níke. íku{Lkwt hksfeÞ SðLk Ãký«ð]r¥k{Þ níkwt. ¼khíkLke çktÄkhý Mk¼k ½zðk {kxu h[ðk{kt ykðu÷e Mkr{ríkLkkMkÇÞ íkhefu íku{Lke ÃkMktËøke fhðk{kt ykðu÷e. ykÍkËe ÃkAe ¼khíkLkehkßÞMk¼k{kt Ãký íkuyku [qtxkÞk níkk. íkuyku fku{LkðuÕÚk ËuþkuLke fkpLVhLMk{kt¼køk ÷uðk ðuMx$rzÍLkk s{ifk {wfk{u Ãký sR ykðu÷k. íkuyku çktøkk¤Lke‘{nkí{k økktÄe M{khf ¼tzku¤ fr{rx’ Lkk «{w¾ íkhefu ÃkMktËøke Ãkk{u÷k.R.Mk.1930 {kt Ãkktrz[uheLkk ‘Ä ðÕzo ÞwrLkÞLk’ Lkk «{w¾ Ãký çkLku÷k.

Mðíktºkíkk {kxuLke Wífx yr¼÷k»kk Ähkðíkk ¼khíkLkk yk {nkLk¢ktríkfkheLkwt SðLk s ¢ktríkLkku ÃkÞkoÞ çkLke økÞwt níkwt. Mkíkík MðkíktºÞ MktçktÄe«ð]r¥kyku{kt Mkr¢Þ Ãkýu håÞk ÃkåÞk hnuLkkh ¢ktríkLkk yk yøkúËqíkLkk SðLkLke½xLkkykuLku yk÷u¾ðk çkuMkeyu íkku yuf {nkøkútÚk h[kR òÞ. WÆk{ rð[khMkhýeÄhkðíkk ½ku»kLku MkhËkh ðÕ÷¼¼kR Ãkxu÷Lkk rð[khku{kt ¼khu rðïkMk níkku.

41 42


ÃkqßÞ {nkí{k økktÄeyu ¼khíkLke ykÍkËeLke [¤ð¤ y®nMkkLkk {køkuo[÷kððkLke ðkík ðnuíke {qfu÷e íÞkhu MkwhuLÿ{kunLku íku{Lkku rðhkuÄ fhu÷ku. ykçkkçkíku Mk{òðx {kxu økktÄeSLku òíku su÷{kt MkwhuLÿ{kunLkLke {w÷kfkík ÷uðeÃkzu÷e. ÃkkrfMíkkLk{ktÚke y÷øk yLku Mðíktºk çkktø÷kËuþLkk rLk{koý {kxuLke{wÂõíkðkrnLkeyu WÃkkzu÷e {wÂõík {kxuLke [¤ð¤ íkÚkk ‘{wSçkLkøkh’ ÃkkA¤Ãký íku{Lke çkwrØLkk [{fkhk fk{ fhe økÞu÷k. SðLkLke W¥khkðMÚkk{kt Ãkýçkktø÷kËuþLkk {wÂõíkMktøkúk{Lke ÔÞqnh[Lkk ½zðk{kt íku{ýu Mkr¢Þ ¼qr{fk ¼sðeníke. rðËuþku MkkÚku ¼khíkLkk Mkw{u¤¼Þko MktçktÄku MÚkkÃkðk{kt íku{ýu ykÃku÷ku Vk¤kuy{qÕÞ níkku.

yk©{Lkk ðkíkkðhý MkkÚku Mktf¤kÞu÷k íkuyku rðhõík MkkÄwSðLk Sðíkkníkk. ÷ku¼ fu ÷k÷[Lkku MÃkþo þwØkt íku{Lku ÚkÞu÷ku Lknet. yu{Lkk{kt ík÷¼h ÃkýMðkÚkoð]r¥k Lk níke. íkuÚke íkku hksfeÞ ¢ktríkLkwt íku{Lkwt MkÃkLkwt Mkkfkh ÚkR økÞk ÃkAehksfeÞ SðLk{ktÚke ÃkqýoÃkýu rLkð]¥k ÚkR íku{ýu SðLk yh®ðË yk©{LkuMk{ŠÃkík fhe ËeÄwt níkwt. ¢ktríkLku íkuyku yuf Þkuøk s {kLkíkk níkk. ¢ktríkLku íku{ýu{kLkðíkkLkk WËÞ MkkÚku òuze ËeÄe níke. Lkkhe MkL{kLk yLku Lkkhe MðkíktºÞLkkÃkwhMfíkko yuðk MkwhuLÿ{kunLk MkËkÞ ¿kkríkðkËLkk «¾h rðhkuÄe hnu÷k. íku{Lkwt¢ktríkfkhe SðLk yk ËuþLke ¼krð ÃkuZeyku {kxu yuf r{þk÷ çkLke hnuþu.

{nk¢ktríkLkk yk {nkLkkÞf 7. MkÃxuBçkh, R.Mk. 1976 Lkk hkus íÞkþeð»koLke siV ðÞu r[hrLkÿk{kt ÃkkuZe økÞk níkk.

(306)

ykþk ¼kUMk÷u(8, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1933)

«rMkØ MðhMkk{úk¿ke ÷íkk {tøkuþfhLke LkkLke çknuLkykþkLkku sL{ {tøkuþfh Ãkrhðkh{kt 8, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1933 Lkk hkusÚkÞku níkku. ©uc Mktøkeíkfkh ËeLkkLkkÚkLke yk ËefheLku økeík-MktøkeíkLkk MktMfkhøk¤ÚkqÚke{ktÚke s {¤u÷k. fnu Au fu, rðïLke {kuxk¼køkLke «rík¼kykuLkwt ÃkqðoSðLkMkt½»ko{Þ nkuÞ Au. ykþkSyu Ãký íku{Lke Lkð ð»koLke ô{hu rÃkíkkLke AºkAkÞkøkw{kðe ËeÄu÷e. ßÞkhu Ãkrhðkh Ãkh ykŠÚkf ykVíkkuLkk yku¤k Wíkhðk þYÚkÞu÷k íÞkhu {kºk ËMk ð»koLke fw{¤e ðÞu ykþkSyu ‘{kÍk çkk¤’ Lkk{Lke yuf{hkXe rVÕ{{kt Mkki «Úk{ðkh økeík økkÞwt níkwt.

yksu íkku ÷íkkSLke su{ íkuyku Ãký ÷k¾ku fhkuzku Mktøkeík«u{eykuLkk ÓËÞ{ktrçkhkS [qõÞkt Au. økeík, økÍ÷, ¼sLk, ÷kuføkeík íkÚkk þk†eÞ økeíkLke økkÞfeWÃkh ÷kufku rVËk ÚkR økÞu÷k Au. ÷íkkSLke MkkÚku Mktøkeíkrðï{kt íku{Lkwt Lkk{ ÃkýMkkuLkuhe yûkhku{kt {ZkR økÞwt Au.

íku{Lke ô{h {kºk [kiË s ð»koLke níke íÞkhu huþ®Lkøk RLMÃkuõxh{LkeMkkð Mkk{kLÞ Lkkufhe Ähkðíkk S.Ãke. ¼kUMk÷u Lkk{Lke ÔÞÂõíkLkk «u{{kt ÃkzeøkÞkt níkkt. ÃkrhðkhLkk MkÇÞkuLku íku{Lkku yk MktçktÄ {kLÞ Lk níkku. íku{ AíkktÃkrhðkhLke WÃkhðx sR íku{ýu S.Ãke. ¼kUMk÷u MkkÚku ÷øLk fhe ÷eÄwt níkwt yLkuòuøkuïhe hnuðk [kÕÞkt økÞkt níkkt. {kºk ÃktËh ð»koLke fk[e ô{hu íku{ýu Ãknu÷kMktíkkLk íkhefu Ãkwºk nu{tíkLku sL{ ykÃÞku níkku.

ÃkríkLke ykŠÚkf ÂMÚkrík yux÷ MkØh Lk níke íkuÚke íku{Lke RåAk Lk nkuðk

43 44


Aíkkt f{kýe fhðkLkk nuíkwMkh ÃkkïoøkkrÞfk çkLkðkLke íku{Lku Vhs Ãkzu÷e. íku{ýuíku{Lke fkhrfËeoLke þYykík ntMkhks çkn÷Lkk Mktøkeík rLkËuoþLk ðk¤e rVÕ{‘[wLkrhÞk’ {kt økeík økkRLku þY fhe níke. Ãký íku{Lku ÃkkïoøkkrÞfk íkhefuLke¾he MkV¤íkk íkku {¤e R.Mk. 1950 {kt hsq ÚkÞu÷e rVÕ{ ‘LkÞk Ëkih’ {kt Mð.{nt{Ë hVe MkkÚku økkÞu÷kt, ‘{ktøk fu MkkÚk íkwBnkhk...’, ‘Qzu sçk sçk swÕVutíkuhe...’ yLku ‘MkkÚke nkÚk çkZkLkk’ suðkt ÷kufr«Þ økeíkkuÚke.

yk{ íkku yu{Lke fkhrfËeo þY ÚkR yLku yksu íkku íku MkV¤íkkLkk Mkðkuoå[rþ¾hu rçkhksu÷kt Au. y{kÃk feŠík yLku yZ¤f f÷Ëkh {¤ðk Aíkkt íkuykuõÞkhuÞ yuf ÃkíLke yLku øk]rnýe íkhefuLkku ÃkkuíkkLkku Ä{o [qõÞkt LkÚke. Ãkrhðkh{kxu hMkkuR Ãký òíku s çkLkkðíkkt. yu{Lke MkV¤íkkLkwt hnMÞ yu{Lkku yÚkkfÃkrh©{, ykí{rðïkMk yLku Äehs Au. íkuyku nu{tík WÃkhktík Ëefhe ð»kko yLkuËefhk LktËwLkk Ãký sL{Ëkºke Au.

÷øLk ÃkAe íku{Lkk SðLk{kt yLkuf Mk{MÞkyku Q¼e ÚkÞu÷e. Ãkrík MkkÚkuíku{Lku ðkhtðkh Í½zku Úkíkku. ykþkSLkkt MkkMkwLku íku{Lkk «íÞu MLkun¼h fqtýe÷køkýe níke. Ãkrhýk{ su ykððkLkwt níkwt íku s ykðeLku hÌkwt. R.Mk. 1960 {ktÃkríkÚke AqxkAuzk ÷R ßÞkhu y÷øk hnuðkLkwt þY fhu÷wt íÞkhu íku{Lkkt MkkMkw ÃkýykþkS MkkÚku hnuðk økÞu÷kt. R.Mk. 1960 Úke 1970 Lkku ËkÞfku ykþkS{kxu MkwðýoÞwøk Mk{kLk níkku. fnuðkÞ Au fu íku{Lkk Ã÷uçkuf rðLkk fkuR rVÕ{çkLkíke Lk níke.

Ãkkuíku {nkhk»xÙeÞLk nkuðk Aíkkt økwshkíke, rnLËe, çktøkk¤e, WrzÞk yLkuíkkr{÷ suðe ½ýe ¼khíkeÞ ¼k»kkyku{kt íkiÞkh Úkíke rVÕ{ku{kt íku{ýu yLkuføkeíkku økkÞkt Au. yksu ÷íkkSLke su{ ykþkSLkku rMkíkkhku Ãký çkw÷tËe Ãkh Au.yu{Lke rðþu»kíkk yu Au ÃkkpÃk, rzMfku yLku fuçkúu «fkhLkkt økeíkku økkðk{kt {knuh Au.íku{ýu økkÞu÷wt ‘Ë{ {khku Ë{...’ yksu Ãký yux÷wt s ÷kufr«Þ Au.

AuÕ÷kt 60 ð»kkuoÚke Mktøkeík hrMkÞkyku WÃkh òËwR ftXLkk fk{ý fhLkkhykþkSLkwt ¼khíkeÞ r[ºkWãkuøk Ãkh øksçkLkwt «¼wíð Au. yu{ýu MkUfzku økeíkkuMkV¤íkk Ãkqðof økkÞkt Au. ‘ÃkkLk ¾kÞu MkIÞk n{khku...’, ‘íkkuhk {Lk ËÃkoLkfnu÷kÞU...’, ‘¾ík r÷¾ Ëu MkkðrhÞk fu Lkk{...’, ‘rË÷ ÷økk fh n{ ÞuMk{su...’, ‘LkËe Lkkhu Lkk òyku ~Þk{ ÃkiÞk ÃkÁt...’ ðøkuhu suðkt y{h økeíkku íkkuyksuÞ ÷k¾ku ÷kufkuLke S¼ WÃkh h{íkkt hÌkkt Au.

45 46


(307)

økwýðtík yk[kÞo(9, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1900)

ÔÞðMkkÞu Ãkºkfkh Aíkkt MkkøkhLkkt MkknMkku WÃkhLkð÷fÚkk ÷¾Lkkh íkÚkk ðkíkkofkh íkhefu òýeíkk ÚkÞu÷k økwýðtík yk[kÞoLkkusL{ ò{LkøkhLke Lkkøkh çkúkñý ¿kkrík{kt 9, MkÃxuBçkh , R.Mk. 1900{ktsuík÷Mkh fuBÃk{kt ÚkÞku níkku. {kºk {urxÙf MkwÄe ¼ýu÷k. íku{ýu ÃkºkfkhíðLkeíkk÷e{ ÷R Ãkºkfkh íkhefuLke fkhrfËeoLke þYykík fhe níke. íkuyku ‘Mkkihk»xÙr{ºk’ {kt fk{ fÞko ÃkAe ‘Mkkihk»xÙ’ Lkk íktºke{tz¤{kt yLku ‘Vq÷Akçk’ MkkókrnLkkíktºke ÃkËu Ãký hÌkk níkk. [tËw÷k÷ ÔÞkMkLkk ‘çknwYÃke’ {kxu íku{ýu ½ýe ðkíkkoyku÷¾e níke. Ãkrhýk{u yu{Lku çknku¤ku ðk[fðøko {éÞku níkku. yu{Lkwt yuf Ãkkºk‘r[ºkøkwó ðfe÷’ ¾qçk òýeíkwt ÚkÞu÷wt. ‘Mkkihk»xÙ r{ºk’ Lke ¼uxÃkwMíkf ÞkusLkknuX¤ íku{Lkwt «Úk{ ÃkwMíkf ‘MkkuhXe þ{þuh’ AÃkkÞu÷wt. y{]ík÷k÷ þuXLkk ‘Mkkihk»xÙ’MkkÚku òuzkÞk ÃkAe {u½kýe MkkÚku yu{Lke òuze ò{u÷e.

økwýðtík yk[kÞoLke ½ýe Lkðr÷fkyku yLku Lkð÷fÚkkyku íÞkhu ‘Vq÷Akçk’{kt AÃkkÞu÷e, su ¾qçk «rMkrØ Ãkk{e níke. íkuyku Sðíkku òøkíkku rðïfkuþ níkk.yu{ýu yLkuf yiríknkrMkf ÃkwMíkfku ðktåÞk níkkt. ‘Vq÷Akçk’ yux÷u ‘Mkkihk»xÙ’ LkkuÃkwLksoL{. yuLku Mkt¼k¤ðkLke sðkçkËkhe økwýðtíkhkÞ Ãkh ykðu÷e. ‘Vq÷Akçk’Lkk fkÞofk¤ Ëhr{ÞkLk økwýðtík yk[kÞoLkwt MkkiÚke {kuxwt «ËkLk yu{Lke nkMÞfxkh‘nwt, çkkðku Lku {tøk¤ËkMk.’ yu{Lke yu fxkhu nkMÞfxkhLkwt MðYÃk s çkË÷eLkk¾u÷wt.

økwýðtík yk[kÞoLke f]ríkyku rVÕ{ ûkuºku Ãký ÃknkU[e [qfe níke. yu{Lke

yLkuf f]ríkyku WÃkhÚke MkV¤ rVÕ{ku rLk{koý Ãkk{e Au. yu çkÄk{kt hýrsíkLkkLkuò nuX¤ çkLku÷e ‘AkLk ÷u ykÍkËe’ «ÏÞkík rVÕ{ níke. yk rVÕ{ yu{Lke‘ËrhÞkðkx’ ÃkhÚke çkLke níke. yu rVÕ{ WÃkhktík íkuyku ‘rËðk¤e’, ‘þkËe’,‘Mku¢uxhe’, ‘Mktík íkw÷MkeËkMk’, ‘çkkSøkh’, ‘{tøk¤Vuhk’, ‘Lkh®Mkn {nuíkk’ íkÚkk‘{q¤w {kýuf’ MkkÚku Ãký yk[kÞo Mktf¤kÞu÷k níkk. íku{ýu rVÕ{kuLke fÚkk, ÃkxfÚkkyLku MktðkËku Ãký ÷¾u÷k. yu{ýu ‘{kus{òn’ Lkk{Lkwt rVÕ{Ãkºk Ãký ¾heËe÷eÄu÷wt Ãký ÃkAe íkuyku ò{Lkøkh ÃkkAk ykðe økÞk níkk yLku ò{ MkknuçkLkwt«uMk Mkt¼k¤e ÷eÄu÷wt. yk Mk{Þ{kt íku{ýu Lkkxâf]rík ‘yÕ÷kçku÷e’ Lkwt MksoLkfÞwO. íku{ýu †eyku Ãkh yíÞk[khku Ãkh òík íkÃkkMk fhe ynuðk÷ku íkiÞkh fhu÷k.yu{ fhðkÚke yu{Lku {kÚku òLkLkwt òu¾{ Ãký Q¼wt ÚkÞu÷wt.

yu{Lke Ãkwºke òýeíke ÷ur¾fk ð»kko yzk÷ò ÷fu Au fu, ‘zkuf Ÿ[e fheLkuòuðwt Ãkzu íkuðwt fËkðh þheh, Ãknku¤ku MkeLkku, MkËk xèkh yLku nkÚk{kt ¾wÕ÷wtÃkwMíkf hk¾e r[¬kh røkËeo yLku xÙkrVf{kt rLkhktíku hMíkk Ãkh ðkt[íkk [kÕÞksíkk nkuÞ yuðk y÷økkhe {kýMk- øk{u íkuðe ¼ez{ktÞ Lkku¾k íkhe ykðu.’

íku{Lke ‘ËrhÞk÷k÷’ Lkð÷fÚkkLku R.Mk. 1945 {kt hýrsíkhk{Mkwðýo[tÿf yuLkkÞík ÚkÞku níkku. íku{Lkkt Lkkxfku htøk{t[ Ãkh ¼sðkR [qõÞkt Au.xqtfe ðkíkkoLkk çkkhuf Mktøkún «økx ÚkR [qõÞk Au. íkuyku yuf Mkkhk r¢fuxh Ãkýníkk. íku{Lku íku s{kLkkLke ©uc rVÕ{e nMíkeyku MkkÚku rLkfxLkku MktçktÄ níkku. íkuykuMkwÄkhkðkËe rð[khMkhýe Ähkðíkk níkk. íku{ýu fhu÷wt ÷øLk Ãký «u{÷øLk níkwt.

ËrhÞkÃkeh, nkSfkMk{ íkkhe ðes¤e, ËrhÞk÷k÷, Mk¬hçkkh,fk¤¼ihð, MkkurnýeMkt½kh, òðz¼kðz, MkhVhkuþ, MkhøkkuMk suðe yu{LkeLkð÷fÚkkyku yksu Ãký yux÷e s «rMkØ yLku ÷kufr«Þ Au.

ðuhÞkºkk, ðuhðMkq÷, fk¤MkwtËhe, Lkh yLku LkkhkÞý, íkkhòuçkLk,¼M{ktøkkh, sLk{ sLk{Lkkt òuøke, YÃk{kurnLke, Ãkkíkk¤Lkkt Ãkkýe, [kuhe Vuhk

47 48


[kh yLku ËrhÿLkkhkÞý suðe yu{Lke òýeíke Mkk{krsf Lkð÷fÚkkyku Au.yk òýu yktçkkLkwt Íkz, ©e yLku MkhMðíke, ¼kRçktÄe, RLMkkLkLke ykn,

¼qíkfk¤Lkk ÃkzAkÞk, íke÷hu¾k, MkkuhXLke MktæÞk, ytÄkhËeÃk, rºk÷ku[Lk, MkqhsLkeMkk¾u yLku òuçkLkÃkøke yu{Lkk Lkðr÷fk Mktøkúnku Au.

yZ¤f MkkrníÞLkwt MksoLk fhLkkh yk MkkrníÞ Mk{úkx 25, LkðuBçkh,R.Mk. 1965 Lkk hkus íku{Lkk MkkrníÞ søkíkLku yk¾he Mk÷k{ fhe økÞk níkk.

(308)

ò{ hýS(10, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1872)

$ø÷uLz{kt r¢fuxLkk ûkuºk{kt ¾qçk s òýeíkkÚkÞu÷k LkðkLkøkh yux÷u fu ò{LkøkhLkk hýrsík®MknS rð¼kSLkku sL{ yufMk{ÞLkk LkðkLkøkh íkhefu òýeíkk Ëuþe hkßÞLkk økk{ MkzkuËh{kt 10,MkÃxuBçkh, R.Mk. 1872 Lkk hkus ÚkÞku níkku. íku{Lkk sLkf rÃkíkkLkwt Lkk{SðLk®MknS níkwt. íkuyku MkzkuËhLkk økhkMkËkh níkk. LkðkLkøkh yux÷u fu nk÷Lkkò{LkøkhLkk {nkhkò rð¼kSyu hýrsík®MknLku Ë¥kf ÷eÄk ÃkAe íkuykuhýrsík®Mkn rð¼kS íkhefu yku¤¾kðk ÷køÞk. ‘hýS’ Lkk nw÷k{ý Lkk{uòýeíkk ÚkÞu÷k rðïr¢fuxLkk hksfw{khu þYykík{kt hksfkuxLke hksfw{khfku÷us{ktÚke rþûký {u¤ðu÷wt. yuf ÃkkhMke fku[u íku{Lkku r¢fux «íÞuLkku yr¼øk{Ãkkh¾e íku{Lku «uhýk, {køkoËþoLk yLku «kuíMkknLk Ãkqhkt Ãkkzu÷kt. ík{Lku òýeLkuLkðkR ÷køkþu fu ¼khíkLkk hk»xÙrÃkíkk {nkí{k økktÄe yu Mk{Þu hksfkuxLke þk¤kLker¢fux xe{Lkk MkwfkLke yLku çkku÷h níkk. íÞkhu R.Mk. 1883 {kt ò{ hýSLkexe{ íku{Lke xe{ Mkk{u {u[ h{u÷e. yu {u[{kt hýSLke xe{Lkku hfkMk ÚkÞu÷ku.

R.Mk. 1888 {kt hýS ðÄw yÇÞkMk {kxu $ø÷uLz økÞk. íÞktfurBçkúsLke rxÙrLkxe fku÷us{kt «ðuþ {u¤ÔÞku. íkuyku xÙ®BÃkøxLk hkuz Ãkh ykðu÷e‘MkuLx £uRÚk Mfq÷’ Lkk {uËkLk Ãkh sR r¢fux h{íkk. Äe{u Äe{u íkuyku r¢fuxLkeh{ík{kt yuðk íkku ¾kuðkíkk økÞk fu yu{Lkk yÇÞkMk Ãkh rðÃkheík yMkh Úkðk{ktze. hòyku{kt íkuyku òýeíkk r¢fuxh xku{ nuðzo MkkÚku çkkuLku {kWÚk økÞk. ßÞktíku{Lku r¢fux «íÞu yrÄf [knLkk ÚkÞu÷e. R.Mk. 1890 {kt ‘fkMkkLzÙk õ÷çk’

49 50


yLku ‘VexTMk rðr÷Þ{ nkp÷’ ðíke r¢fux h{e ½ýk hLk çkLkkðu÷k. íku{ýu íku{Lkeh{íkLke ykøkðe þi÷e þkuÄe fkZe níke.

ÃkkfoMko ÃkeMk ¾kíku þYykíkLkk økk¤k{kt yuf s rËðMk{kt swËe swËe ºkýxe{ku ðíke ºký MkËeyku LkkUÄkðu÷e. ÃkkfoMko ÃkeMk ¾kíku hýSLku çku®xøk fhíkktskuÞk ÃkAe $ø÷uLzLkk {nkLk çkuxTMk{uLk Mkh su.çke.nkuçMku fnu÷wt, ‘{Lku fku®[økLkku÷k¼ {éÞku LkÚke. Ãký nwt rðÏÞkík çkux½hkuLke çku®xøkf¤k òuíkku. ÃkkfoMko ÃkeMk¾kíku {U hýrsík ®MknLkwt çku®xøk òuÞu÷wt. íkuyku su Mðk¼krðõíkk yLku økrh{kÚkeçku®xøk fhíkk íkuLkwt nwt yLkwfhý fhíkku. ¼÷u nwt MkV¤ Lknª ÚkÞu÷ku Aíkkt íku{LkkuykËþo s {khk {kxu økkihðLke ðkík Au.’ yufðkh fkMkkLzÙk õ÷çk ðíke h{íkktykuÕz ÃkMkeoyLMk Mkk{u íku{ýu yýLk{ çkMkku A hLk Vxfkhu÷k. yufðkh íkkuuyuf òuhËkh MxÙkuf {khe íkuyku 12 hLk Ëkuze økÞu÷k !

íku{Lku íku{Lke rxÙLkexe fku÷us íkhVÚke h{ðkLke íkf {¤u÷e. xe{{kt MÚkk{ÃkkBÞk ÃkAe Ãký fkuR yu{Lke MkkÚku çkku÷íkwt Lknª. íkuyku {iºke Ít¾íkk níkk. fku÷usLkexe{{kt MÚkkLk {éÞk ÃkAe Ãký ÞwrLkðŠMkxeLke xe{{kt MkwfkLke suõMkLkLkk rðhkuÄLku÷R søkk {¤u÷e Lknª. Auðxu suõMkLkLkku ÿrüfkuý çkË÷kíkkt R.Mk. 1893 {ktíkuyku furBçkúsLke xe{{kt ÃkMktËøke Ãkk{u÷k. R.Mk. 1894Lke MkeÍLk ËhBÞkLkíkuyku yu{.Mke.Mke. ðíke rLkÞr{ík h{íkk hnu÷k. R.Mk. 1895 {kt íku{ýu íku{Lke«Úk{ {u[{kt s ÷kuzTÍ ¾kíku yu{.Mke.Mke. Mkk{u h{íkkt yýLk{ 77 yLku 150hLk Vxfkhu÷k yLku A rðfuxku Ãký ÍzÃku÷e. VkWLxeLke íku{Lke «Úk{ MkeÍLk{kts [kh MkËeyku MkkÚku íku{ýu fw÷ 1775 hLk Vxfkhu÷k.

íku{Lke Mkh¾k{ýe ÄqhtÄh çkux½hku MkkÚku Úkðk ÷køke. íku{Lku {kxu {iºkeLkkËhðkò Ãký ¾w÷e økÞk. íkuyku MkMkuõMkLkku yòuz rnMMkku çkLke økÞu÷k. íku{Lku[kÕMko çke. zÙkR MkkÚku r{ºkíkk çktÄkÞu÷e su 40 ð»ko xfu÷e. R.Mk. 1895 Lkwtð»ko íku{Lku {kxu ÞkËøkkh çkLke økÞu÷wt. yk ð»koLke þYykík{kt s íku{ýu yuf

yuðku rð¢{ MÚkkÃÞku suLke Mkh¾k{ýe yuf s xuMx{kt 19 rðfuxku ÷uðkLkk rs{÷ufhLkk rð¢{ MkkÚku ÚkR þfu. Ãkqðo MkMkuõMkLkk çkúkRxkuLk ¾kíku ÞkufoþkÞh Mkk{uyuf s rËðMk{kt çktÒku Ëkð{kt 100 yLku yýLk{ 125 hLk fhu÷k.

yk økk¤k{kt ykpMxÙur÷ÞkLke xe{ $ø÷uLz{kt ºký xuMx {u[ h{ðk ykðu÷e.yu{.Mke.Mke. Lkk ÷kuzo nurhMku hýSLkku yLkkËh fhu÷ku. íkuÚke íkuyku níkkþ ÚkÞu÷kÃký ykuÕz xÙuVzo, {kL[uMxh ¾kíku h{kLkkhe çkeS xuMx {kxuLke xe{{kt yu{LkkuMk{kðuþ fhðk{kt ykðu÷ku.

16, sw÷kR, 1896 Lkk rËðMku hýSyu $ø÷uLz ðíke xuMx «ðuþfhu÷ku. ykuMxÙur÷Þkyu «Úk{ Ëkð ÷R 412 hLk fhu÷k. sðkçk{kt $ø÷uLzuhýSLkk 62 hLk MkkÚku 231 hLk ÚkÞu÷k. $ø÷uLzLkk çkeò Ëkð{kt 4 rðfuxu109 hLk ÚkÞu÷k. su{kt hýS 41 hLku Lkkux ykWx hnu÷k. ÃkAeLkk rËðMku130 r{rLkx{kt ðÄw 130 hLk fhu÷k. $ø÷uLzLkku çkeòu Ëkð 305 hLk{ktMk{uxkR økÞu÷ku. su{kt hýSyu 23 çkkWLzÙe MkkÚku yýLk{ 154 hLk fhu÷kt.÷t[ Ãknu÷kt MkËe VxfkhLkkh íkuyku rðïLkk «Úk{ r¢fuxh çkLku÷k. hýSyu÷kuzoÍ ¾kíku òýu çku®xøkLkwt QŠ{fkÔÞ MkßÞwO níkwt ! íku{Lke yu RrLktøk òuR yk¾wtMxurzÞ{ òýu hýSLkwt ¼õík çkLke økÞu÷wt ! íku{ýu yk s ð»kuo r¢ufuxLkk rÃkíkkMk{kLk zçkÕÞw S. økúuMkLkk MkeÍLkLke yuf s R®Lkøk{kt MkkiÚke ðÄw hLk fhðkLkkurð¢{ íkkuzu÷ku. íku{ýu MkeÍLk{kt 50 Ëkð{kt 10 MkËeyku MkkÚku 57.44 hLkLkeyuðhusÚke 2780 hLk ¾zfu÷k. íku{Lke yk rMkrØ çkË÷ ¾wË økúuMku íku{Lkuyr¼LktËLk ykÃku÷k.

íkuyku $ø÷uLz{kt yux÷k ÷kufr«Þ ÚkÞu÷k fu ‘Mxkh’ Lkk{Lkk ËirLkfu ÷¾u÷wt: ‘òu hýrsík®MknSLku hksfkhý{kt Úkkuzku ½ýku Ãký hMk nkuÞ íkku yksu fkuRÃký{íkrðMíkkh{ktÚke W{uËðkhe fhðkLkwt íku{Lku {kxu frXLk LkÚke.fkhý fu yksuíkuyku $ø÷uLz{kt MkkiÚke ðÄw ÷kufr«Þ ÔÞÂõík Au.’ R.Mk. 1897-98 {kt

51 52


ykuMxÙur÷ÞkLkk «ðkMku ykðu÷ $ø÷eþ xe{{kt íku{Lkku Mk{kðuþ ÚkÞu÷ku. yu rz÷uzLke«Úk{ {u[{kt íku{ýu 189 hLk fhu÷k. yk ÃkAe íku{ýu ÷¾u÷k íku{Lkk «Úk{÷u¾{kt ykuMxÙur÷ÞkLkk rðÏÞkík çkku÷h yLkuoMx òuLMk çkku÷ Úkúku fhðkLkku ykûkuÃk{qõÞku. íkuÚke íku{Lke Mkk{u rðhkuÄLkku ðtxku¤ òøku÷ku. Aíkkt íku{ýu ykuÕz xÙuVzo¾kíku çkS xuMx{kt Mkkík{k ¢{u ykðe yýLk{ 175 hLk ¾zfu÷k.

R.Mk. 1899 {kt xuLxçkúes, Lkku®xøknk{ ¾kíkuLke ykuMxÙur÷Þk Mkk{uLkexuMx {u[{kt AuÕ÷k rËðMku ykuMxÙur÷Þk Mkk{u Síkðk {kxu $ø÷uLzLku [kh f÷kf{kt290 hLk fhðkLkk níkk. íkuLke 4 rðfuxku {kºk 19 hLk{kt s Ãkze økÞu÷e. nkh{kÚku ykðe Q¼e níke íÞkhu hýSyu yýLk{ 93 hLk Vxfkhe {u[ zÙku {kt¾U[u÷e.

R.Mk. 1900 Lke MkeÍLk{kt 40 Ëkð{kt íku{ýu 11 MkËeyku MkkÚku 3065hLk LkkUÄkðu÷k. su{kt Ãkkt[ íkku çkuðze MkËe níke. R.Mk. 1901 {kt xkWxLk ¾kíkuíku{ýu fkhrfËeoLkku Mkðkuoå[ sw{÷ku yux÷u fu yýLk{ 285 hLk fhu÷k. R.Mk.1902 Lke $ø÷uLz{kt h{kÞu÷e ykuMxÙur÷Þk Mkk{uLke ©uýe íku{Lku {kxu ytrík{©uýe çkLke hnu÷e. íku{kt ºký {u[{kt íku{ýu fw÷ 19 hLk fhu÷k.

R.Mk. 1915 {kt þw®xøkLke «uÂõxMk ËhBÞkLk yfM{kíku íku{ýu íku{Lkes{ýe ykt¾ økw{kðu÷e. 2, yur«÷, R.Mk. 1933 Lkk hkus 61 ð»koLke ðÞur¢fux søkíkLkku yk íkusMðe rMkíkkhku ¾he Ãkzu÷ku. yu{Lkk yðMkkLk çkkË ¼khík{ktyu{Lke M{]rík{kt ‘hýS xÙkuVe’ Lke þYykík ÚkR. yk xwLkko{uLxLke Mkki «Úk{{u[ 4, LkðuBçkh, 1934 Lkk hkus {ÿkMk yLku {iMkwh ðå[u h{kÞu÷e. r¢fux{kt÷uøkø÷kLMk þkuxLkk íkuyku sLkf níkk. íkuyku [Ãk¤ rVÕzh Ãký níkk. íku{Lke{kLkðíkk yLku WËkhíkk «MktþLkeÞ níke. yufðrzÞku çkktÄku Ähkðíkk íkuyku MkËkrçk{kheÚke ÃkhuþkLk hnu÷k. r¢fuxrðïLku íku{ýu ‘ßÞqrçk÷e çkwf ykuV r¢fux’Lkk{Lkku økútÚk ¼ux ÄÞkuo Au.

(309)

yk[kÞo rðLkkuçkk ¼kðu(11, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1895)

su f{o¼qr{ yLku ÞwØ¼qr{{kt AºkÃkrík rþðkS{nkhksLkku sL{ ÚkÞku níkku íku {nkhk»xÙLke ÄhíkeLkk økktøkkuË Lkk{Lkk økk{{ktLkhnh¼kðuLku íÞkt rðLkkÞf ¼kðu yux÷u f rðLkkuçkk ¼kðuLkku sL{ íkk.11-9-1895 Lkk hkus ÚkÞku níkku. íku{ýu ËMk ð»koLke fk[e ô{hu ykSðLk çkúñ[ÞoÃkk¤ðkLke yLku ÷øLk Lknª fhðkLke «rík¿kk fhe níke.

íkuyku ðíkLk AkuzeLku rÃkíkk MkkÚku ðzkuËhk hnuðk ykÔÞk níkk. ynª fkuXef[uhe ÃkkMkuLke fkÃkzeLke Ãkku¤{kt íku{Lkwt fwxwtçk ðMkðkx fhíkwt. yÇÞkMkÚkuo íku{LkuynªLke nkRMfq÷{kt Ëk¾÷ fhðk{kt ykÔÞk. MktMf]ík ¼ýðkLke yu{Lku ¼khunkUþ Ãký rÃkíkkLke RåAk yu{Lku ÃkhËuþ {kuf÷ðkLke níke. {urxÙfLke Ãkheûkk ÃkkMkfhe íkuyku fku÷us{kt Ëk¾÷ ÚkÞk. ynª hk»xÙðkËe htøku htøkkÞu÷k yh®ðË ½ku»kíku{Lku ¼ýkðíkk. rðLkkÞf Ãkh íku{Lkk rð[khkuLke ¼khu yMkh ÚkR níke.

R.Mk. 1916 {kt yufðeMk ð»koLke ô{hu øk]níÞkøk fhe íkuyku fkþe økÞk.ynª íku{ýu MktMf]ík ¼k»kkLkku yLku Ä{oøkútÚkkuLkku yÇÞkMk fÞkuo. fkþe{kt Ãktrzík{ËLk{kunLk {k÷rðÞkS çkLkkhMk ÞwrLkðŠMkxeLke MÚkkÃkLkk fhðkLkk níkk. ykrLkr{¥ku ynª ÃkÄkhu÷k {nkí{k økktÄeSLkwt «ð[Lk Mkkt¼¤e rðLkkuçkkS íku{LkeíkhV ykf»kkoÞk. íkuyku fkþe Akuze y{ËkðkË çkkÃkwLkk yk©{{kt ykðeLku hÌkk.ynª íkuyku ¾qçk {nuLkík {sqhe fhíkk. ynª s íku{Lku rðLkkÞf{ktÚke ‘rðLkkuçkk’yuðwt Lkðwt Lkk{ {éÞwt.

íkuyku Ëhhkus 10 {kR÷ [k÷íkk. òíku Ë¤íkk, MkkËwt SðLk Sðíkk yLku

53 54


MkkËwt ¼kusLk s{íkk. íku{Lkk Ãkh çkkÃkwLkk ykþeðkoË WíkÞko níkk. íkuyku Ãkøku [k÷eLkuøkk{zu Vhíkk yLku MkkËe ¼k»kk{kt økeíkk «ð[Lkku fhíkk. R.Mk. 1918 {ktRLV÷wyuLÍkLku ÷R íku{Lke {kíkkLkwt yðMkkLk ÚkÞwt. økktÄeSyu ðÄko{kt MÚkkÃku÷kyk©{Lke MktÃkqýo sðkçkËkhe rðLkkuçkk Mkt¼k¤íkk níkk.

LkkøkÃkwhLkk Ítzk MkíÞkøkún{kt íkuykuLku su÷{kt sðkLkku ðkhku ykÔÞku su÷{ktíku{Lkku ¼uxku hksøkkuÃkk÷[khe MkkÚku ÚkÞku. su÷{ktÚke Aqxâk çkkË íkuyku ÃkkAkðÄko yk©{{kt ykðe økÞk. íku{Lku økeíkk yríkr«Þ níke. íku{ýu ykÃku÷kt «ð[Lkku‘økeíkk «ð[Lkku’ Lkk{u ÃkwMíkf YÃku «økx ÚkÞkt Au.

LkkLkÃkýÚke s ðihkøÞLkk ¼økðk htøk MkkÚku þnkËíkLke þqhkíkLke ÄqLk Ãkýyu{Lku ð¤øku÷e. íkuyku fnuíkk : ‘yuf çkksw çktøkk¤Lke ‘ðtËu {kíkh{T’ Lke ¢ktrík{Lku ¾U[íke níke íkku çkeS çkksw rn{k÷ÞLkku ¿kkLkÞkuøk.’ 7, sqLk, 1916 LkkrËðMku yu økktÄeS ÃkkMku økÞk. yu{ýu fÌkwt fu : ‘yu{Lke ÃkkMku ÃknkU[íkk s {LkuþnkËíkLke ¢ktrík yLku rn{k÷ÞLkku ¿kkLkÞkuøk yu{ çktÒku ðkLkkt Mkw÷¼ ÚkR økÞkt.’

økktÄeSLke hò ÷R {nkhk»xÙ{kt sR ðkRLke LkkhkÞý þk†eLkeÃkkXþk¤k{kt A {kMk hne økeíkk, çkúñMkqºk, WÃkrLk»kËku, {LkwM{]rík, þktfh¼k»Þ,Ãkíktsr÷ ÞkuøkËþoLk, LÞkÞMkqºk yLku Þk¿kðÕfÞ M{]ríkLkwt ykæÞÞLk fÞwO. ynª{kºk 11 ÃkiMkk{kt íkuyku ykrsrðfk [÷kðíkk. çkkfeLkk A {kMk økk{uøkk{ Vhe400 {kR÷Lke ÃkËÞkºkk fhe økk{uøkk{ «ð[Lkku ykÃÞk níkkt. økktÄeSyuyufðkh rðLkkuçkk ¼kðu rðþu ÷¾u÷wt : ‘ík{khk suðku Wå[ ykí{k {U çkesu õÞktÞòuÞku LkÚke.’

8, yur«÷, R.Mk. 1921 {kt ðÄko{kt íku{ýu yk©{Lke þYykík fhe.12 ð»ko MkwÄe íku{ýu ynª s Äqýe Ä¾kðe. yk©{{kt fktíký, ðýkx,LkRíkk÷e{, økkiMkuðk yLku ¾uíke suðk yLkuf h[Lkkí{f «Þkuøkku [k÷ðk ÷køÞk.íku{ýu ‘{nkhkuøke Mkuðk{tz¤’ MÚkkÃke fwchkuøkeykuLke yLkwÃk{ Mkuðk çkòðe. ynª

ðÄko{kt ykËþo økkiþk¤k Ãký MÚkkÃke. yk økkiþk¤kLkwt ËqÄ Ãkeðk ÷kufku ÃkzkÃkzefhíkk yux÷e íkku yu ÏÞkrík Ãkk{u÷e.

ßÞkt MkwÄe økktÄeS nÞkík níkk íÞkt MkwÄe rðLkkuçkkS hk»xÙeÞ V÷f Ãkhçknkh ykðu÷k Lknª. íkuyku h[Lkkí{f «ð]r¥kyku s Mkt¼k¤íkk hnu÷k. ‘®nËLkk¼køk÷k’ Lku íkuyku rn{k÷Þ suðze {kuxe ¼q÷ {kLkíkk. økktÄeSLke níÞkLkkMk{k[kh Mkkt¼¤e rðLkkuçkkS hze Ãkzu÷k. rðLkkuçkkSyu ykSðLk rnLËw-{wÂM÷{yufíkk {kxu Mkt½»ko fÞkuo níkku. íku{Lke rçkLk Mkkt«ËkrÞf Ä{oÃkhkÞýíkk yLku{kLkðíkkÃkqýo ¼kR[khkLke ¼kðLkkLke Mkå[kR MkkiLku MÃkþeo økÞu÷e. íkuÚke s íku{Lkuys{uhLke Ëhøkkn{kt çknuLkku MkkÚku çktËøke fhðk rLk{tºký {¤u÷wt. íku{ýu yhçke¼k»kk Ãký þe¾e ÷eÄe níke. fwykoLkLke ykÞíkku íkku íkuyku yuðe MkwtËh heíku çkku÷íkkfu {ki÷kLkk ykÍkËu íkku íku{Lku ‘{ki÷ðe rðLkkuçkk’ fne MktçkkuÄu÷k.

íku{Lke ¼qËkLk «ð]r¥k ¼khík yLku rðïLke yuf yrðM{hýeÞ [¤ð¤níke. fuð¤ fÁýkLke xnu÷ Ãkh ykx÷e çkÄe s{eLk ËkLk{kt ËR Ëuðe yu Ãkh{ykùÞo Lknª íkku çkeswt þwt ?

økktÄeSyu íku{Lku íkrçkÞík MkwÄkhðk íkkfeË fhu÷e íkuÚke íkuyku Äk{ LkËeLkurfLkkhu ykðu÷k ÃkðLkkh Lkk{Lkk økk{{kt s{Lkk÷k÷ çkòsLkk çktøk÷k{kt hnuðk[kÕÞk økÞk. ynª yu{Lkk rð[khku ÃkrhÃkfð çkLÞk. çkeò rðïÞwØ{kt økkuheMkhfkhu ¼híkLke «òLku rðïkMk{kt ÷eÄk ðøkh ¼khíkLku ÞwØ{kt Äfu÷e ËeÄwtíÞkhu Mkhfkh Mkk{u rðhkuÄ fhðk {kxu økktÄeSyu ÔÞÂõíkøkík MkíÞkøkún þYfhðkLkwt Lk¬e fhu÷wt. rðLkkuçkk ÔÞÂõíkøkík MkíÞkøkúne çkLÞk níkk. økktÄeSyu íku{LkuŸ[k ËhßòLkk MkíÞkøkúneLkwt «{kýÃkºk ykÃku÷wt. R.Mk. 1942 Lke ‘®nË Akuzku’[¤ð¤ ËhBÞkLk íku{Lke ÄhÃkfz ÚkR níke yLku íku{Lku su÷{kt Äfu÷e Ëuðk{ktykÔÞk níkk. ðu÷qhLke su÷{kt íku{ýu Ërûký ¼khíkLke ¼k»kkykuLkku yÇÞkMk fÞkuoníkku.

55 56


økktÄeSLkk yðMkkLku yu{Lku n[{[kðe {qfÞk. íku{Lkk SðLk{kt ÃkAeyk{q÷ ÃkrhðíkoLk ykÔÞwt. íkuykuyu ¼khík ¼ú{ý þY fÞwO. íkuyku ÃkøkÃkk¤k s¼ú{ý fhíkk. yk ÃkøkÃkk¤k Þkºkkyku ËhBÞkLk íku{ýu ¼khíkLkkt økk{zktLke LkheðkMíkrðõíkk Lkshu rLknk¤e. yk Þkºkkykuyu íku{Lku ‘¼qËkLkÞ¿k’ Lke «uhýk ykÃke.

Ãkku[{{Õ÷e økk{Úke íku{ýu ‘¼qËkLk’ «ð]r¥kLkku ykht¼ fÞkuo. yk økk{Lkkhk{[tÿ huœe Lkk{Lkk yuf ¾uzqíku Mkku yufh s{eLk ¼ux{kt ykÃke níke. ÃkAe íkkuíku{Lke ¼qËkLk «ð]r¥k yuf ¢ktrík çkLke Ëuþ yk¾k{kt Vu÷kR økR.

íku{Lke «f]rík MktíkLke «f]rík níke. íku{Lkku Mð¼kð {kLkðíkkðkËe níkku.R.Mk. 1970 {kt íku{ýu ûkuºk MktLÞkMk ÷uðkLkwt rð[kÞwO. íku{Lkk Mkuðk¼kðe fkÞkuoLkefËh YÃku R.Mk. 1958 {kt rðLkkuçkkSLku ‘{uøMkuMku’ yuðkuzo yÃkoý ÚkÞku níkku.íku{ýu økkiníÞk Mkk{u Ãký yk¾k Ëuþ{kt Íwtçkuþ [÷kðe níke. R.Mk. 1976 {ktíku{ýu ík{k{ MktMÚkkyku{ktÚke rLkð]r¥k ÷R ÷eÄe níke.

«¾h ðõíkk yLku ®[íkf, ¼qËkLkÞ¿kLkk «ýuíkk, Þwøkrð¼qrík, íÞkøke yLkufÁýk{qŠík Mktík rðLkkuçkkS 15, LkðuBçkh, R.Mk. 1982 Lkk rËðMku MkËkLku{kxu ykt¾ku çktÄ fhe ytrík{ Mk{krÄ{kt Wíkhe økÞk.

(310)

zkp. hktøkuÞ hk½ð(yðMkkLk : 12, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1962)

rðïLkk RríknkMk Ãkh Lksh Lkk¾eþwt íkku ÃkkuíkkLkkyÕÃk ykÞw{kt Vq÷Lke su{ MkwðkMk «Mkhkðe sLkkh çknw{w¾e «rík¼kyku,ykfkþ{kt [{fíkk LkûkºkkuLke su{ [{fíke Ëu¾kþu. rnLËe MkkrníÞLke ykðeyuf çknw{w¾e «rík¼k rðhkx ÔÞÂõíkíð MkkÚku {kºk 39 ð»koLke xqtfe ®sËøke{ktrðrðÄ ûkuºkku{kt 149 sux÷k {níðLkk økútÚkku rnLËe MkkrníÞ søkíkLku [hýu ÄheËuLkkh MkËkLku {kxu yLktík{kt ykuøk¤e økR. yu níkk zkp. hktøkuÞ hk½ð. ykx÷exqtfe ®sËøke{kt ykx÷wt rðÃkw÷ MksoLk yks MkwÄe fkuR fhe þõÞwt LkÚke.

zkp. hk½ðLkk ÃkqðoòuLku sÞÃkwhLkk hkò íkhVÚke ‘ðih’ Lkk{Lkk økk{{ktòøkeh {¤e níke. yk s økk{{kt yu{Lkwt fwxwtçk hnuíkwt níkwt. Ãký zkp. hk½ðLkkusL{ ykøkhk{kt 17, òLÞwykhe, R.Mk. 1923 Lkk hkus ÚkÞku níkku.

LkkLkÃký{kt xe.yuLk.ðe. hk½ðk[kÞoÚke òýeíkk çkLku÷k íku{Lkwt Lkk{ ºÞtçkfLkh®Mkn ðeh hk½ðk[kÞo níkwt. ÷kz{kt çkÄkt íku{Lku ‘ÃkÃÃkw’ fne çkku÷kðíkkt. hktøkuÞhk½ð íkku yu{ýu Ãkkuíku ÃkMktË fhu÷wt yu{Lkwt MkkrnÂíÞf Lkk{ Au.

yu{Lkk rÃkíkk htøkk[kÞo MktMf]ík, VkhMke yLku íkkr{÷ ¼k»kkykuLkk «fktzrðîkLk níkk. íkuyku VkhMkeLkk íkku yøkúÛÞ frð Ãký níkk. yk{ MkkrníÞLkk MktMfkhkuzkp. hk½ðLku ½h{ktÚke s {¤u÷k. yu{Lkkt {kíkkLkwt Lkk{ fLkfB{k níkwt. íkuyku Mkh÷,WËkh yLku ÄkŠ{f rð[khðk¤kt níkkt. yu{Lkk çku {kuxk ¼kRyku {u½kðe yLkuMkkrníÞ«u{e níkk. yk{ sL{òík MkkrnÂíÞf ÃkÞkoðhýÚke Ãkrh»f]ík ÚkÞu÷khktøkuÞSLke «f]rík«Ë¥k MkkrníÞ «rík¼k Mkku¤u f¤kyu ¾e÷e QXe níke.

57 58


íku{ýu «kÚkr{f rþûký ðih økk{{kt ÷eÄwt níkwt yLku çkkfeLkwt rþûkýykøkhk{ktÚke «kó fÞwO níkwt. ykøkúk rðïrðãk÷Þ{ktÚke íku{ýu yu{.yu. yLkuÃke.yu[.ze. Lke ÃkËðeyku {u¤ðe níke.

hktøkuÞ hk½ð Mð¼kðu {kíkk suðk Mkh¤ níkk. WËkh Ãký ¾hk. yu{LkwtMk{økú ÔÞÂõíkíð rLkhkr¼{kLke níkwt. íkuyku MkËkÞ nMkíkk hnuíkk níkk. ‘nwt’ Ãkhyu{ýu rðsÞ {u¤ðu÷ku. ‘MkkËw SðLk yLku WËk¥k rð[khku’ yu{Lkku SðLkkËþoníkku. ÏÞkrík {u¤ððkLke shk sux÷eÞ ÷k÷Mkk yu{Lkk{kt Lk níke. íkuÚke s yu{ýuçkkirØfku {kxu Lknª, Ãký Mkk{kLÞ økúkBÞsLkíkk {kxu MkkrníÞLkwt MksoLk fÞwO.yksL{ íkuyku hÌkk Ãký ÃkkuíkkLkk LkkLkfzk økk{{kt økúk{sLkkuLke ð[{kt s.

ykí{&÷k½k yLku ykí{rð¿kkÃkLkÚke íkuyku Ëw:¾e Ëw:¾e ÚkR síkk. íkuykurLkhkr¼{kLke nkuðk WÃkhktík çkeòLkk yr¼{kLkLku Mkkt¾e ÷uíkk Ãký Lknª. yufðkhyuf yæÞkÃkfu yu{Lku fnu÷wt fu, ‘Mk{ksþk† yLku {kLkðþk† Ãkh Mkkhk økútÚkkuíkku {kºk ytøkúuS{kt s Au. yk rð»kÞku WÃkh rnLËe{kt Mkkhkt ÃkwMíkfku Au s Lknª,yLku fËk[ fkuRÚke ÷¾kþuÞ Lknª.’ hktøkuÞS yk Ãkzfkh MknLk Lknª fhe þfu÷k.ÃkAe íku{ýu yu s rð»kÞku Ãkh W¥k{ A økútÚkku ÷¾u÷k.

íku{Lke rð[khÄkhk {kfMko íkíð¿kkLkÚke «¼krðík ÚkÞu÷e Au. Aíkkt{kfMkoðkËÚke íkuyku çktÄkÞk LkÚke. MkrníÞfkhLke ðkËøkúMíkk rðþu íku{Lku ¼khuLkVhík níke. íkuyku fnuíkk : ‘{kºk W¥k{ MksoLk fhðkLkku s ykÃkýLku yrÄfkhAu. ÷ÃkMkýe yLku yÞkuøÞ MkkrníÞ f]ríkykuLke h[Lkk fhe {kLkð [rhºkLkkuLkkþ fhðkLkku ykÃkýLku fkuR yrÄfkh LkÚke.’ ykÚke s yu{ýu yu{Lke ½ýef]ríkyku yÂøLkËuðíkkLku Mk{ŠÃkík fhe ËeÄu÷e.

zkp. hktøkuÞ hk½ð frð, fÚkkfkh, rððu[f, yLkwðkËf, rLkçktÄfkh,Lkkxâfkh, RríknkMkrðËT, Mk{ksþk†e, ÃkwhkíkíðrðËT yLku íkíð®[íkf níkk.yu{Lke «rík¼k ðxð]ûkLke su{ rðfkMk Ãkk{u÷e níke. MkkrníÞ MksoLkLke yÃkqðo

ûk{íkk Ähkðíkk íkuyku yuf ÃkwMíkf ðkt[íkk sux÷e ðkh ÷køku yux÷e ðkh{kt síkuyku yuf Lkðwt ÃkwMíkf ÷¾e Lkk¾íkk.

Lkð÷fÚkkfkh íkhefu rðþu»k ÏÞkrík Ãkk{Lkkh íkuyku {q¤ íkku frð níkk.íku{Lkwt Mkðo«Úk{ «çktÄ fkÔÞ Au ‘{u½kðe.’ rnLËeLkk Mkw«rMkØ MkkrníÞfkhrðït¼h ÔÞkMkLkk {íkkLkwMkkh ‘{u½kðe’ {nkfkÔÞ ‘fk{kÞLke’ ÃkAeLkwt çkeswt{nkfkÔÞ Au. yk f]ríkLku rnLËwMíkkLk yufuzu{e íkhVÚke ÃkwhMfkh «kó ÚkÞku níkku.yk {nkfkÔÞ WÃkhktík íku{ýu çkeò Mkku¤ fkÔÞøkútÚkkuLke h[Lkk fhe Au. yk Mkku¤uÞøkútÚkku W¥k{ fkÔÞMktøkúnku íkhefu «rMkrØ Ãkk{e [qõÞk Au. yk fkÔÞMktøkúnku{kt‘Ãkt[k÷e’, ‘W¥khkÞý’, ‘ysuÞ’, ‘¾tznh’, ‘Mkn fu ËeÃkf’, ‘~Þk{÷k’,‘fk{ÄuLkw’, ‘YÃkAkÞk’, ‘Ãkt[rþ¾k’, ‘ykÞko’, ‘{nkrðsÞ’, ‘{]íÞwtsÞ’,‘rÃk½÷íku ÃkÚÚkh’, ‘çktÄLk{wõíkk’, ‘rfhýu çkwnkh ÷ku’, ‘r{xíku r[nTLk’, ‘Þkºkk fuVq÷’ yLku ‘ßðk÷k’ Lkku Mk{kðuþ ÚkkÞ Au.

zkp. hktøkuÞ hk½ðLke «rík¼k fÚkkMkkrníÞ{kt Mkrðþu»k rðfMku÷e Ëu¾kÞAu. íku{ýu MktÏÞkçktÄ Lkð÷fÚkkyku yLku Lkðr÷fkykuLkwt MksoLk fÞwO Au. yu{LkeLkð÷fÚkkyku{kt ‘økË÷’ yu{Lke ©uc Lkðr÷fk Au, suLkku hrþÞLk ¼k»kk{kt ÃkýyLkwðkË ÚkÞu÷ku Au. ‘fçk íkf ÃkwfkÁt’ yLku ‘Ãkûke ykih ykfkþ’ Lku W¥kh«ËuþMkhfkh íkhVÚke Ãkkrhíkkur»kfku yuLkkÞík ÚkÞkt Au.

yu{Lke yLÞ Lkð÷fÚkkyku Au : 1. rð»kkË{X, 2. ÃkÚk fk ÃkkÃk, 3.fÕÃkLkk, 4. hkn Lk Áfe, 5. fkfk, 6. ytÄuhu fe ¼q¾, 7. «kuVuMkh, 8. çkku÷íku¾tznh, 9. ÃkíkÍh, 10. hiLk ykih [tËk, 11. ykr¾he yðks, 12. ytÄuhkhkMíkk, 13. «ríkËkLk ykih YÃkfe ßðk÷k, 14. Ähíke {uhk ½h, 15. çktËqfykih çkeLk, 16. ytÄuhu fu swøkLkwt, 17. Ëuðfe fk çkuxk, 18. yktrÄ fe Lkªðu,19. hkR ykih Ãkðoík, 20. ÄwLke fk Äqtyk, 21. nwsqh, 22. sçk ykðuøkefk÷e ½xk, 23. híLkk fe çkkík, 24. Wçkk÷, 25. ËkÞhu, 26. ¼khíke fk

59 60


MkÃkqík, 27. çkkiLku ykih ½kÞ÷, 28. Akuxe Mke çkkík, 29. ÞþkuÄhk Sík økR,30. ÷¾{k fe ykt¾u, 31. {uhe ¼ðçkkÄk nhe yLku 32. ÷kuR fk íkkLkk.

Mðíktºk Lkðr÷fk MksoLk fheLku íku{ýu ËuðËkMke, Mkk{úkßÞ fk ði¼ð, SðLkfu ËkLku, Ãkkt[ økÄu, ytøkkhu Lk çkqÍu, RLMkkLk ÃkiËk nwyk, yiGÞkþ {wËuo, Mk{wÿ fuVuLk, yÄqhe ¼q¾, yuf Akuz yLku {uhe r«Þ fnkrLkÞkU suðk ðkíkkoMktøkúnkuykÃÞk Au.

rðËuþe MkkrníÞLku ykÄkhu yLkuf ËuþkuLke ðkíkkoyku rnLËe{kt WíkkhðkLkwtfk{ Ãký íku{ýu fÞwO Au. íkuyku Mkkhk yLkwðkËf Ãký níkk. íku{ýu MktMf]ík, ytøkúuSyLku çkeS ¼k»kkykuLke {níðLke ¼k»kkykuLke f]ríkyku rnLËe{kt Wíkkhe Au.ytøkúuSLkk yLkuf òýeíkk frðykuLke frðíkkyku yu{ýu çk¾qçke rnLËe{kt WíkkheAu. íku{ýu yLkuf «rMkØ ytøkúuS LkkxfkuLku Ãký ¾qçk MkV¤íkkÃkqðof rnLËe{ktWíkkÞkO Au. rððu[Lk ûkuºku Ãký íku{Lke f÷{u f{k÷ fhe Au. íku{Lkk ÷øk¼økÃktËhuf Mktøkúnku WÃk÷çÄ Au.

Wå[ fkurxLkk MkkrníÞfkhLke MkkÚku MkkÚku íkuyku W¥k{ r[ºkfkh yLku Mktøkeík¿kÃký níkk. ykðe çknw{w¾e «rík¼k {kºk 39 ð»koLke ô{hu 12, MkÃxuBçkh,R.Mk. 1962 {kt ykÃkýe ðå[uÚke [k÷e økR níke.

(311)

su.çke.ze. r«Mx÷e(13, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1894)

søkrðÏÞkík Lkð÷fÚkkfkh yLku Lkkxâfkhsu.çke.ze. r«Mx÷eLkku sL{ $ø÷uLzLkk ÞkufoþkÞh ÃkhøkýkLkk çkúuzVkuzo{kt 13,MkÃxuBçkh, R.Mk. 1894 Lkk hkus yuf Mkk{kLÞ rþûkfLku ½uh ÚkÞku níkku. íkuLkkrÃkíkk Mfq÷{kt nuz{kMíkh níkk. r«Mx÷eLke ô{h {kºk çku s ð»koLke níke íÞkhuíku{Lke {kíkkLkwt yðMkkLk ÚkÞwt níkwt. {kíkkLkk yðMkkLkLkk [kh ð»ko çkkË íku{LkkrÃkíkkyu çkeswt ÷øLk fÞwO níkwt. çku÷u ÔÞq økúk{h Mfq÷{ktÚke rþûký ÷eÄk ÃkAe Mkku¤ð»koLke ô{hu íku{ýu nuÕ{ yuLz ftÃkLke{kt swrLkÞh fkhfqLk íkhefu fk{ fhðwt þYfÞwO níkwt. R.Mk. 1910 Úke 1914 ËhBÞkLk yu Lkkufhe fhíkk fhíkk hkrºkLkkMk{Þu íku{ýu ÷u¾ku ÷¾ðkLke þYykík fhe níke. íku{Lkk ÷u¾ku MÚkkrLkf yLku÷tzLkLkkt y¾çkkhku{kt «rMkØ Úkíkk hnuíkk.

«Úk{ rðïÞwØ ËhBÞkLk zâqf ykpV ðu®÷øxLkLke ËMk{e çkxkr÷ÞLk{ktMkuðk ykÃke níke. ÷~fhLke Mkuðk ËhBÞkLk R.Mk. 1916 {kt íkuyku Mk¾ík heíku½ðkÞu÷k Ãký ¾hk. ÞwØLke Mkuðkyku ÃkAe Wå[ rþûký {kxu furBçkúsLkk rxÙLkexenkp÷ ¾kíku rþûkýLke þYykík fhe níke. ºkeMk ð»koLke ô{hu íku{ýu $ø÷uLz{ktWíf]ü ÷u¾f íkhefuLke ÏÞkrík «kó fhe ÷eÄe níke. furBçkúsLkk yÇÞkMk MkkÚkuMkkÚku r«Mx÷e ‘LÞq Mxux{uLk’, ‘ÞkufoþkÞh ykuçÍðoh’ yLku ‘{ku‹Lkøk ÃkkuMx’ suðkt÷çÄ «ríkrcík Mkk{krÞfku{kt ÷¾íkk hnuíkk níkk.

R.Mk. 1927 {kt ‘ypz{ RLk {qLk-þkRLk’ Lkk{Lke íku{Lke «Úk{Lkð÷fÚkk «økx ÚkR níke. r«Mx÷eLku ¾qçk ÏÞkrík {¤e íku{Lke R.Mk. 1929

61 62


{kt «økx ÚkÞu÷e íku{Lke Lkð÷fÚkk ‘Ä økwz ftÃku rLkyLMk’ Úke. íku{Lke yu f]ríkLku‘suBMk xux ç÷uf {u{kurhy÷ «kRÍ’ {éÞwt níkwt. íku ÃkAe íkuyku $ø÷uLz{ktMkkrníÞfkh íkhefu AðkR økÞk níkk. R.Mk. 1930 {kt íku{Lke çkeS Lkð÷fÚkk‘yuts÷ Ãkuð{uLx’ «rMkØ ÚkR níke. yk Lkð÷fÚkk ¾qçk s ÷kufr«Þ Lkeðzeníke. Mk{økú $ø÷uLzLkk íku{Lkk «ðkMk Ãkh ykÄkrhík ‘$ø÷eþ sLkeo’ Lkk{Lkwtíku{Lkwt «ðkMk ytøkuLkwt ÃkwMíkf R.Mk. 1934 {kt «økx ÚkÞwt níkwt. íkuyku {kºk MkV¤Lkð÷fÚkkfkh s Lk níkk, MkV¤ Lkkxâfkh Ãký níkk. íku{ýu «rMkØ s{oLkLkkxâfkh økuxu yLku {kur÷Þuh suðk ÷u¾fku ÃkkMkuÚke «uhýk ÷R MkV¤Lkkxâf]ríkykuLkwt MksoLk fÞwO Au.

‘zuLÍhMk fkuLkoh’, ‘xkR{ yuLz Ä fkpLðuÍ’, ‘ykR nuð çkeLk neÞhçkeVkuh’, ‘Ä zwBMkzu’ yLku ‘Ä RLMÃkuõxh fkp÷’ Lkk{Lkkt òýeíkkt Lkkxfku Au. íku{Lkeh[Lkkyku{kt Mk{ksðkË zkufkÞ Au. çkeò rðïÞwØ ËhBÞkLk çke.çke.Mke. WÃkhÚkeíku{ýu ðkíkko÷kÃkku ykÃkðkLkwt þY fhu÷wt. íku{Lkk yðksu ÷kufku{kt ¼khu ykf»koýs{kðu÷wt. yk Mk{Þ økk¤k{kt íku{ýu íku{Lke Lkð÷fÚkk ‘Ä økwz fBÃkurLkÞMMk’ LkwtLkkxâ YÃkktíkh fÞwO níkwt.

íku{Lku f÷krMkf÷ Mktøkeík ¾qçk ykf»koý níkwt. íku{ýu rçkúxLkLkk «ríkrLkrÄíkhefu ÞwLkuMfkuLke fkpLVhLMk{kt Ãký nkshe ykÃke níke. r«Mx÷eyu ºkýðkh÷øLk fÞko níkkt. «Úk{ ÷øLkÚke íku{Lku íÞkt çku ËefheykuLkku sL{ ÚkÞu÷ku. íku{Lke«Úk{ ÃkíLke yur{÷e fuLMkhLke rçk{kheÚke yðMkkLk Ãkk{u÷e. R.Mk. 1926 {ktíku{ýu çkeswt ÷øLk fhu÷wt. çkeS ÃkíLkeÚke íku{Lkk ½h{kt çku Ãkwºkeyku yLku yuf ÃkwºksL{u÷k. R.Mk. 1953 {kt íku{ýu çkeS ÃkíLkeÚke AqxkAuzk ÷R ÷eÄu÷k. íkuÃkAe íku{ýu ºkeswt ÷øLk fÞwO níkwt. íku{ýu ÷¾u÷e f]ríkyku{kt ‘yuzBMk RLk{wLkþkRLk’(1927), ‘Ä øk wz fBÃk urLkyLk’(1929), ‘yuLs÷Ãkuð{uLx’(1930), ‘Vkh yðu ’(1932), ‘ðLzh nehku’(1934), ‘Ä ðkpf

RLk Ä Mkexe’(1936), ‘Ä zwBMk zu {uLk’(1937), ‘÷ux Ä ÃkeÃk÷®Mkøk’(1939), ‘zu ÷kRx ykuLk Mkuxh zu’(1943), ‘çkúkRx zu’(1946),‘suLke rðr÷yMko’(1947), ‘VuMxeð÷ yux Vkhçkúes’(1951), ‘Ä{ursrMkyLMk’(1954), ‘Ä Úkxeo VMxo ykpV sqLk’(1961), ‘Ä þuÃMk ykpVM÷eÃk’(1962) yLku ‘Mkh {kRf÷ yuLz Mkh ßÞkuso’(1964) Lkku Mk{kðuþÚkkÞ Au.

‘ze ÷kRx’ yLku ‘ÃkuÃkMko £ku{ r÷r÷Ãkwx’ yuf ÷r÷ík rLkçktÄfkh íkhefuíkuyku ¾e÷e QXâk Au. íkuyku yuf Mkkhk rððu[f Ãký níkk. ‘$ø÷eþ Ìkw{h’,‘nuÍ÷ex’, ‘rzfLMk’ yLku ‘Ä {uLk yuLz Ä ðuMxLko r÷xhu[h’ suðkt ÃkwMíkfkuíku{Lke rððu[Lk þÂõíkLku Wòøkh fhu Au. ytøkúuS MkkrníÞ ûkuºku íku{Lkwt «ËkLkLkkUÄÃkkºk hÌkwt Au.

ykðk «rík¼kMktÃkÒk MkkrníÞfkh 14, ykuøkü, R.Mk. 1984 Lkk hkusLkuÔÞkMke ð»koLke ô{hu $ø÷uLzLkk ðkphrðf þkÞh{kt yðMkkLk ÃkkBÞk níkk.

63 64


(312)

rðr÷Þ{ çkurLxf(14, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1774)

¼khík{kt ytøkúuòuLkk þkþLk ËhBÞkLk R.Mk.1828 Úke R.Mk. 1835 ËhBÞkLk $ø÷uLz MkhfkhLkk ðneðxe «ríkrLkrÄyux÷u fu økðLkoh sLkh÷ ykuV RÂLzÞk hne [qfu÷k Au ÷kuzo rðr÷Þ{ çkuÂLxfLkkusL{ 14, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1774 Lkk hkus rÃkíkk rðr÷Þ{ fuðuÂLzþ yLku{kíkk zkuhkuÚkeLkk ½h{kt ÚkÞku níkku. íku{Lkwt ÃkqÁt Lkk{ rðr÷Þ{ nuLkúe fuðuÂLzþ çkuÂLxfníkwt. RríknkMk{kt íkuyku ÷kuzo rðr÷Þ{ çkuÂLxf íkhefu s yku¤¾kÞ Au.

ÃkurLkLMk÷hLke ÷zkR çkkË íku{Lke rLk{ýqtf rMkrMk÷e xkÃkwLke rçkúrxþ x›ÃkLkkf{kLzh íkhefu fhðk{kt ykðe níke. LkuÃkkur÷ÞLk Mkk{uLke ÷zkR{kt íku{ýu MkwtËhfk{økehe çkòðe níke. hksrLkíkeLkk ÃkkX øk¤ÚkqÚke{ktÚke s íkuyku ¼ýu÷k níkk.íku{Lkk rÃkíkk «¾h hksfkhýe níkk. íku{Lke {k Ãký hksÃkrhðkhLkwt VhstËníkkt. R.Mk. 1828 {kt íkuyku çktøkk¤Lkk økðLkoh sLkh÷ çkLkeLku ¼khík ykÔÞkníkk. ¼khík{kt ykÔÞk ÃkAe íku{ýu ykŠÚkf ÔÞðMÚkk ûkuºku yMkhfkhf Ãkøk÷kt¼hðk{kt MkV¤íkk {u¤ðe níke. ¼khík{kt rçkúrxþ nfq{íkLke Lkkufhe{kt ¼khíkeÞkuMÚkkLk {u¤ðe þfu íku {kxu ÷kuzo rðr÷Þ{ çkuÂLxfu ytøkúuS rþûkýLke rn{kÞíkfhe níke yLku íku{ fhðk WÃkkÞku Ãký nkÚk ÄÞko níkk. yuf ytøkúus økðLkohsLkh÷ nkuðk Aíkkt ¼khíkeÞ Mk{ksMkwÄkhk {kxu íku{ýu nkÚk Ähu÷k «ÞíLkku¼khíkLkku RríknkMk fËkrÃk ¼q÷þu Lknª. yuf MkirLkfLkwt ¾kur¤Þwt nkuðk Aíkkt íku{LkkniÞk{kt fku{¤íkk A÷fkíke níke. yuf ytøkúus Wå[krÄfkhe nkuðk Aíkkt økw÷k{¼khíkLke «òLkkt Mkw¾ yLku fÕÞký {kxu íku{ýu su MkwÄkhkðkËe ¢ktríkfkhe Ãkøk÷kt

¼ÞkO níkkt íku ¼khíkLke «ò ÃkuZeyku MkwÄe ¼q÷þu Lknª. íkuyku ßÞkhu økðLkohsLkh÷ çkLke ¼khík ykÔku÷k íÞkhu ¼khíkLke «ò ytÄ©Øk, y¿kkLk, ðnu{,çkk¤÷øLkku yLku yLkuf fwrhðkòu{kt yxðkÞu÷e níke. ¼khíkLkk Mkk{krsfMkwÄkhf hkò hk{{kunLk hkÞLkk «ÞíLkkuÚke ÷kuzo çkuÂLxfu Mkíke ÚkðkLkk yíÞk[khefwrhðks Ãkh «ríkçktÄ {qfíkku fkÞËku ÃkMkkh fÞkuo níkku. rçkúrxþ þkMkLk ËhBÞkLkøkðLkoh sLkh÷ íkhefu ¼kh[ ykðu÷k yLkuf ytøkúus yrÄfkheyku{kt ÷kuzoçkuÂLxfLke økýLkk yuf WËkh yLku MkwÄkhkðkËe ðneðxËkh ÚkR Au. fËk[yu{Lkk suðku çkeòu fkuR ðneðxËkh ÚkÞku nkuÞ yuðwt òýðk{kt ykÔÞwt LkÚke.ytøkúus nfq{íkLku MktÃkqýoÃkýu ðVkËkh hnuðk Aíkkt Ãký íku{ýu ¼khíkLke «òLkk¼÷k {kxuLkk «ÞíLkku fhðk{kt ÃkkAe ÃkkLke fhe Lk níke. íkuÚke s íÞkhu íkuyku¼khíkLke «òLkk niÞk{kt MkkÁt MÚkkLk Ähkðíkk níkk. yuf ÷kufr«Þ þkMkf íkhefuyksu Ãký RríknkMk íku{Lku ÞkË fhu Au. rðr÷Þ{ çkuÂLxfu ¼khík{kt ytøkúusþkMkLk ËhBÞkLk ¼khíkeÞkuLku ytøkúuS ðneðx{kt ¼køkeËkh çkLkkÔÞk níkk.yËk÷ík{kt LÞkÞ {u¤ððk ykðLkkh ÔÞÂõíkLku {kík]¼k»kkLkku WÃkÞkuøk fhðkLkeíku{ýu Aqx ykÃke níke. ¼khík{kt rþûkýLkku Mkkhe heíku «[kh-«Mkkh ÚkkÞ íku{kxu «ríkð»ko YrÃkÞk yuf ÷k¾Lkku ¾[o fhðkLkwt ykÞkusLk fhðk yuf rþûkíkMkr{ríkLkwt økXLk fÞwO níkwt. ÷kuzo {ufku÷u Lkk{Lkk fkÞËkþk†eLke MknkÞÚke R.Mk.1834 {kt íku{ýu Ëuþ{kt ytøkúuS rþûký ÃkØr¥kLke þYykík fhe níke. Wå[rþûký {kxu Ãký íku{ýu [kÕMko ðqzLke ¼÷k{ýLkk ykÄkhu R.Mk. 1857 {kt{wtçkR. [uÒkR yLku fku÷fkíkk{kt ÞwrLkðŠMkxeykuLke MÚkkÃkLkk fhe níke. íku{Lkktyk Ãkøk÷ktÚke ¼khík{kt hk»xÙeÞ ¼kðLkkLkk rðfkMkLku çk¤ {éÞwt níkwt yLku Mðíktºkíkk{kxu hk»xÙðkËe {kLkMkLkwt ½zíkh ÚkÞwt níkwt. R.Mk. 1835 {kt íkuyku $ø÷uLz ÃkhíkVhe ø÷kMkøkkuLkk nkWMk ykuV fku{LMkLkk MkÇÞ íkhefu òuzkR økÞk níkk. 17,sqLk, 1839 {kt ÃkktMkX ð»koLke ðÞu $ø÷uLz{kt íku{Lkwt yðMkkLk ÚkÞwt níkwt.

65 66


(313)

ykøkkÚkk r¢Mxe(15, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1890)

hnMÞ{Þ fÚkkðMíkwðk¤e Lkð÷fÚkkykuLkwt MksoLkfhLkkh ÷ur¾fk ykøkkÚkk r¢MxeLku fkuý yku¤¾íkwt LkÚke ! íku{Lkku sL{ $ø÷uLz{ktMk{wÿ rfLkkhu ykðu÷k xkufou Lkk{Lkk økk{zk{kt 15, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1890Lkk hkus ÚkÞu÷ku.

LkkLke ô{hu s íku{ýu íku{Lkk y{uhefLk rÃkíkkLke AºkAkÞk økw{kðe ËeÄeníke. ík{u {kLkþku ? íku{ýu {kºk A ð»koLke ô{hu s yuf frðíkk ÷¾e níke, su«rMkØ Ãký ÚkÞu÷e. þk¤kLkwt ÃkøkrÚkÞwt Ãký Lknet [Zu÷kt íku{Lku ½h{kt s íku{Lkkt{kíkk-rÃkíkkyu ¼ýkðu÷k. LkkLkÃkýÚke s ‘þph÷kuõMk nkuBMkLkkt Ãkhk¢{ku’ íku{ýuðkt[e Lkkt¾u÷k.

ykøkkÚkk yufðkh çke{kh Ãkzu÷kt. íku{Lke MkkrníÞ hrMkõíkkÚke ykf»kkoÞu÷ktíku{Lkkt {kíkkyu Mk{Þ ÃkMkkh fhðk íku{Lku ðkíkko ÷¾ðkLkwt Mkq[ðu÷wt. íku{ýu íku{fhðkLke fkurþþ fhe òuR Ãký íku{kt íku Vkðu÷k Lknª.

R.Mk. 1914 {kt «Úk{ rðïÞwØLke þYykík ÚkR [qfe níke. yuMktòuøkku{kt íku{Lke çknuLku íku{Lku hnMÞ{Þ ðkíkko ÷¾ðkLkku Ãkzfkh VUõÞku. íku{ýuíku Ãkzfkh WÃkkze Ãký ÷eÄu÷ku. Ãký íku ËhBÞkLk yuhVkuMko{kt Lkkufhe fhíkk yLkuxkufuoLke nkpÂMÃkx÷{kt huz¢kuMkLkk MðÞtMkuðf íkhefu Mkuðk ykÃkíkk yuf MkßsLkMkkÚku íku{Lkkt ÷øLk ÚkR økÞkt. ÷øLk ÃkAe íku{ýu Ãký ÃkríkLke MkkÚku yu s nkpÂMÃkx÷{ktMkuðk ykÃkðkLkwt Mðefkhe ÷eÄwt níkwt.

íku{Lke ô{h AÔðeMk ð»koLke níke íÞkhu íku{Lkk fLko÷ Ãkrík ÞwØLkk {kuh[u

økÞu÷k. yuf÷ðkÞkÃkýkÚke ftxk¤e økÞu÷kt íku{Lku íku{Lke çknuLku ykÃku÷ku ÃkzfkhÞkË ykÔÞku. íkuyku hnMÞ{Þ ðkíkko ÷¾ðk rð[khðk ÷køÞkt. Ëðk¾kLkk{kt íku{LkeMkk{u ËðkykuLke çkkx÷eyku MkkÚku ÍuhLke çkkx÷eyku Ãký Ãkze hnuíke. íku òuR ÍuhykÃke fkuRLke níÞk fhðk{kt ykðe nkuÞ yuðe ðkíkko ÷¾ðkLkku rð[kh MkqÍÞku.yk rð[kh{ktÚke su ðkíkko MkòoR íku níke- ‘Äe r{MxerhÞMk yVuh yux MxkRÕMk.’su R.Mk. 1920 {kt «økx ÚkR níke. íku «fkrþík Úkíkkt s íkuLke 2500 Lkf÷kuðu[kR økR níke. íkuLkku ykí{rðïkMk nðu áZ çkLÞku. íku{ýu nðu ÷¾ðk {kxuMktfÕÃk fÞkuo. íku{Lku ¾he ÏÞkrík íkku {¤e R.Mk. 1926 {kt «økx ÚkÞu÷e íku{LkeLkð÷fÚkk ‘{zoh ykuV hkush yu¢kuxz’ Úke. yk yu Mk{Þ níkku fu ßÞkhu íkuykuíku{Lkk Ãkrík yLku Ãkwºke MkkÚku çkfoþkÞh{kt ðMkðkx fhíkkt níkkt. yk yhMkk{ktíku{Lke {kLkku Ëunktík ÚkÞu÷ku. íku{Lkk Ãkrík fkuR yLÞ †eLkk «u{{kt Ãkzu÷k. ÃkríkLkkykðk ÷VhkÚke {kLkrMkf heíku íkqxe økÞu÷kt íku{ýu yk¾hu íku{Lkk ÃkríkÚke AqxkAuzk÷R R.Mk. 1930 {kt {uõMk {u÷kuðkLk MkkÚku ÃkwLk÷oøLk fhu÷wt.

R.Mk. 1917 {kt ÷u¾LkLke þYykík fhLkkh ykøkkÚkkyu ÃkAe ÃkkAwtðk¤eLku òuÞwt Lk níkwt. íku{ýu íku{Lkk 85 ð»koLkk SðLkfk¤ ËhBÞkLk fw÷ 110ÃkwMíkfkuLkwt MksoLk fÞwO níkwt. íku{Lkk yk MkkrníÞ ¾òLkk{kt 66 hnMÞfÚkkyku,20 Lkkxfku, 6 «u{fÚkkyku yLku 4 «feýo ÃkwMíkfkuLkku Mk{kðuþ ÚkkÞ Au. íku{LkeLkð÷fÚkkyku yuðe íkku ÷kfr«Þ Lkeðze níke fu íku{Lkwt 157 ¼k»kkyku{kt yðíkhýÚkÞwt Au. íku{Lkkt ÃkwMíkfku ðu[kýLke çkkçkík{kt rðï{kt ºkeswt MÚkkLk Ähkðu Au.

Lkð÷fÚkkykuLkk MksoLk{ktÚke íkuykuyu yçkòu YrÃkÞkLke f{kýe fhe níke.Aíkkt íkuykuyu rðï¼h{kt «rMkrØ {u¤ðe Au íku{ýu ÷¾u÷ Lkkxf ‘{kWMk xÙuÃk’Lku fkhýu fnu Au fu, yk Lkkxf òuLkkhk «uûkfkuLke MktÏÞkLkku yktfzku yuf fhkuzÚkeWÃkh ÃknkU[e òÞ Au. íku{Lke ÃktËh Lkð÷fÚkkyku yu r[ºkÃkxLkku Ëun Äkhý fÞkuoAu. ykðe Mk{Úko ÷ur¾fk R.Mk. 1976 {kt $ø÷uLz{kt yðMkkLk Ãkk{e níke.

67 68


(314)

f]»ý÷k÷ ©eÄhkýe(16, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1911)

ÃkhËuþku{kt Ãkºkfkh yLku ®[íkf íkhefu òýeíkkÚkÞu÷k økwshkíke ¼k»kkLkk frð yLku Lkkxâfkh f]»ý÷k÷ ©eÄhkýeLkku sL{¼kðLkøkh ÃkkMku ykðu÷k íku{Lkk {kuMkk¤Lkk økk{ W{hk¤k{kt 16,MkÃxuBçkh,R.Mk. 1911 Lkk hkus ÚkÞku níkku.

íkuh-[kiË ð»koLke Wt{hu fkÔÞMksoLk fhLkkh frðyku{kt f]»ý÷k÷ ©eÄhkýeyuf ykþkMÃkË frð níkk. W{kþtfh yLku MkwtËh{Lke fkÔÞÞkºkkLke Mk{ktíkhyu{Lke fkÔÞÞkºkk [k÷íke níke.

23 ð»koLke W{hu íkuyku ÃkhËuþ økÞk. ÃkhËuþ{kt çkkh ð»ko sux÷ku ÷ktçkkuMk{Þ íkuyku hÌkk. yk Mk{Þøkk¤k ËhBÞkLk íku{Lkwt fkÔÞMksoLk Úkt¼e økÞwt. íkuyku12 ð»ko ÃkAe ðirïf MktË¼kuoLkk Mk½Lk Ãkrh[Þðk¤k «¼kðf Ãkºkfkh íkhefuMðËuþ ÃkkAk VÞko. íku{ýu nðu Lkðk MðYÃku fkÔÞMksoLk fhðk {ktzâwt. íkuykuyLkw-økktÄeÞwøkLkk Mksof íkhefu «MÚkkrÃkík ÚkR økÞk.

íku{Lke ykX ð»koLke ô{hu rÃkíkkLkwt yðMkkLk Úkíkkt íku{Lku íku{Lke {kíkk ÷nuheçknuLku íku{Lkk {kuMkk¤ sqLkkøkZ {kuf÷e ykÃÞk. íÞkt røkhLkkhLkk LkiMkŠøkf MkkiËÞoyuyu{Lke [uíkLkkLku ZtZku¤e. ËkËe{k ÃkkMkuÚke Mkkt¼¤u÷e Ãkkihkrýf fÚkkyku yLku{wÂM÷{ [kurfÞkík ÃkkMkuÚke Mkkt¼¤u÷e yhurçkÞLk LkkRxTMkLke ðkíkkoykuyu yu{Lkk¼kðsøkíkLku Wí«urhík fÞwO.

hk»xÙeÞþk¤k Ërûkýk{qŠík rðLkÞ{trËhLkk «kf]ríkf ðkíkkðhýLku rþûkýËhBÞkLk yu{Lke ¼kðLkk yLku çkwrØþÂõík rðfMkkððk{kt LkkUÄÃkkºk Vk¤ku ykÃÞku.

yu{Lke yuf h[Lkk ‘íkkhk ! íkkhk ! ínkhk suðe {eXe {eXe ykt¾ Ëu ’ òýeíkkfw{k Mkk{krÞf{kt «økx ÚkR. íku{Lke rËþk çkË÷kR. íkuyku MksoLk «íÞu yr¼Yr[fu¤ðíkk ÚkÞk. ÃkAe íkku yu{Lkkt fkÔÞku ‘fw{kh’, ‘«MÚkkLk’ yLku ‘fki{wËe’ suðkt÷çÄ«ríkrcík Mkk{krÞfku{kt WÃkhk WÃkhe «økx Úkðk ÷køÞkt. 16-17 Lke ðÞuíkuykuLku økwshkíke ¼k»kkLkk frð íkhefu Mðef]rík {¤e økR.

R.Mk. 1929 {kt íkuyku ðÄw yÇÞkMk {kxu rðãkÃkeX{kt Ëk¾÷ ÚkÞk. íkuÃkAeLkk ð»kuo økktÄeSLke {nkr¼rLk»¢{ý Mk{e ËktzeÞkºkk{kt íkuyku òuzkÞu÷k.ytøkúus Mkhfkhu íku{Lke ÄhÃkfz fhe LkkrMkfLke su÷{kt {kuf÷e ykÃku÷k. su÷{ktíku{Lke ÏÞkíkLkk{ Lkkxâf]rík ‘ðz÷ku’ Lke h[Lkk ÚkR níke.

ykÍkËeLke ÷zíkLkk MktË¼o{kt økwshkík rðãkÃkeX çktÄ hnuíkkt íkuykuþktríkrLkfuíkLk [kÕÞk økÞk níkk. ynª hðeLÿLkkÚk xkøkkuhLke MkkiËÞoárüLkku MÃkþoÃkk{ðkÚke íku{Lke Mksofíkk ykph økríkþe÷ çkLke níke. R.Mk. 1933 {kt ytøkúuSrð»kÞ MkkÚku íkuykuyu ynªÚke MLkkíkffûkkLke Ãkheûkk «Úk{ ðøko MkkÚku ÃkkMk fheníke. ¼kðLkøkhLkk {nkhkòLke ykŠÚkf {ËËÚke íkuyku y{uhefk økÞk níkk. yks yhMkk{kt Ërûkýk{qŠík îkhk íku{Lkku «Úk{ fkÔÞMktøkún ‘fkurzÞkt’ «økx ÚkÞkuníkku. y{uhefk{kt LÞqÞkufo ÞwrLkðŠMkxe{ktÚke íku{ýu yu{.yu. Lke WÃkkrÄ «kófhe níke. yu ÃkAe fku÷trçkÞk ÞwrLkðMkoxe{ktÚke íku{ýu Ãkºkfkhíð{kt yu{.yuMk.Mke.Lke ÃkËðe «kó fhe níke. R.Mk. 1939 {kt íku{Lkku þkuÄrLkçktÄ ‘ðkUh rðÄkWxðkÞku÷LMk’ «økx ÚkÞku níkku.

r[tíkf Ãkºkfkh MðYÃku íku{Lke ykøkðe yku¤¾ Q¼e ÚkR níke. íkuykuy{uhefk{kt ‘ðkuRMk ykpV RÂLzÞk’ Lkk íktºk çkLÞk níkk. íku{ýu ‘Ä MkLk’, ‘y{]íkçkkÍkh Ãkrºkfk’, ‘LÞqÞkufo xkRBMk’, ‘fhtx rnMxÙe’, ‘Ë ðuÕx nkBçkwøko’, ‘Mkuxh zurhÔÞq ykuV r÷xhu[h’ íkÚkk ‘xkurfÞku þuBçkqLk’ suðkt Ãkºkku{kt Mkuðkyku ykÃke níke.ytøkúuS{kt ÷¾u÷kt íku{Lkkt ÃkwMíkfku ‘{kÞ RÂLzÞk, {kÞ y{uhefk’, ‘ðkp‹Lkøk xw Ä

69 70


ðuMx’, ‘Ä {nkí{k yuLz Ä ðÕzo’, ‘Ä çkeøk Vkuh ykpV RÂLzÞk’ yLku ‘MxkuheykpV Ä RÂLzyLk xur÷økúkV’ æÞkLkk»kof çkLÞkt Au.

¼khík ÃkkAk VÞko çkkË íku{Lku sðknh÷k÷ LknuhwLke r{rLkMxÙe ykpVyuõMkxLko÷ yuVuMko{kt {níðLke fk{økehe MkkUÃkðk{kt ykðe níke. rËÕneLkkðMkðkx ËhBÞkLk íku{ýu ÷øLk fÞkO níkkt.

©e ÄhkýeLkku «Úk{ fkÔÞMktøkún ‘fkurzÞkt’1934 {kt «økx ÚkÞku níkku.yu{ktLkk fkÔÞku{kt «f]rík yLku økktÄeðkËLke Aktx Ëu¾kÞ Au. íku{Lkk íku Mk{Þu rð»kÞkuníkk Mðíktºkíkk yLku MkíÞkøkún. íku{Lkk fkÔÞku{kt «u{, ykLktË yLku «u{MktðuËLkkykuÃký yk÷u¾kÞkt Au. yu{kLkk R.Mk. 1961 {kt «økx ÚkÞu÷k fkÔÞMktøkún ‘ÃkwLkhrÃk’{kt frðLke ykÄwrLkf «Þkuøkþk÷íkkLkkt ËþoLk ÚkkÞ Au.

©eÄhkýe yuf W¥k{ Lkkxâ÷u¾f Ãký níkk. ‘ðz÷ku’ yu{Lkwt MkkiÚke «Úk{÷¾kÞu÷wt çkk¤Lkkxf. yk ÃkAe íkuyku fMkçke Lkkxâ÷u¾f íkhefu rðfMÞk níkk.íku{Lkkt ‘fuíkfe’, ‘zqMkfwt’, ‘ðes¤e’ suðkt Lkkxfku ðk[LkÞkuøÞ Lkkxfku Au.hk»xÙ¼kðLkkLkk íkkýkðkýk økqtÚke ÷¾kÞu÷wt ík{Lkwt Lkkxf ‘Íçkf ßÞkuík’ íÞkhu¾qçk ÷kufr«Þ çkLku÷wt.

íku{Lkk yufktfe MksoLkLke íkku ðkík s ftRf swËe níke. ‘rÃkÞk økkuhe’ íku{LkwtW¥k{ yufktfe Au. ‘{kuhLkk $zk’ yLku ‘ÃkrÈLke’ íku{Lkk rºkytfe Lkkxfku Au.

yuf çknw©wík rðîkLk Mksof yLku ®[íkf íkhefuLke ©eÄhkýeLke «rík¼kçknw{w¾e rLk¾kh Ãkk{e níke. økwshkíke MkkrníÞ{kt íku{Lkwt «ËkLk yuf Mke{kMíkt¼Mk{kLk Au. yu{Lke MkkrníÞ MkuðkLke fËh YÃku R.Mk. 1958 Lkku hýrsíkhk{Mkwðýo[tÿf yu{Lku ykÃkðkLkwt ònuh ÚkÞwt níkwt. Ãký íku Ãknu÷kt íkku 23, sw÷kR,1960 Lkk rËðMku y[kLkf ykðu÷k ÓËÞhkuøkLkk nw{÷kÚke íku{Lkwt yðMkkLkÚkkÞ Au. økwshkíke MkkrníÞLke ykfkþøktøkk{ktÚke yuf rðþk¤ íkusÃkwts ¾heLkuyá~Þ ÚkR òÞ Au.

(315)

yu{. yuMk. Mkwçkw÷û{e(16, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1916)

y÷kirff Mk tøkeíkLke {r÷fk yu{.yuMk.Mkwçkw÷û{eLkku sL{ Ërûký ¼khíkLkk {Ëwhk þnuh{kt ÚkÞku níkku. íku{Lkk rÃkíkkLkwtLkk{ »kÛ{w¾kðrx÷wt níkwt. íku{Lke {kíkk ðeýkðkËLk{kt «ðeý níke. íkuÚke MktøkeíkLkkMktMfkh Mkwçkw÷û{eLku øk¤ÚkqtÚke{kt Úke s «kó ÚkÞu÷k. íku{Lkk ¼kR þÂõíkðu÷Mkkhk {]ËtøkðkËf níkk. çknuLk ðkze ytçk÷ ðeýkðkËLk{kt fkçku÷ níke. ½hLkktçkÄkt Mkwçkw÷û{eLku ÷kzÚke ‘fwtsw’ fne çkku÷kðíkk.

Ãkkt[{k Äkuhý{kt ¼ýíkkt níkkt íÞkhu yufðkh rþûkfu íku{Lku ¾qçk {kh{khu÷ku íkuÚke íku{ýu þk¤kLku nt{uþ {kxu rík÷ktsr÷ ykÃke ËeÄu÷e. íku{Lke {kMktøkeíkLkk fkÞo¢{ku{kt íku{Lku MkkÚku ÷R síke. yk{ Mktøkeík ûkuºku LkkLkÃkýÚke síku{Lku íkk÷e{ {¤e hnu÷e. íku{ýu fýkoxf MktøkeíkLkk yLkuf hkøkku yLku çktrËþkuLkeMkkhe òýfkhe {u¤ðe ÷eÄe níke.

íku Lkð ð»koðe ô{hLkk níkkt íÞkhu xe.ðe.yuMk. MkkÞf÷ íkhVÚke ÞkuòÞu÷kfkÞo¢{{kt MkV¤íkkÃkqðof økkÞwt níkwt. yu fkÞo¢{{kt íku{Lkku Mkwhe÷ku ftX yuðwt íkkufk{ý fhe økÞu÷ku fu íku{Lke þk†eÞ MktøkeíkLke yuf hufzo ‘rnÍ {kMxMko ðkuRMk’íkhVÚke Wíkkhðk{kt ykðu÷e. suýu ¾qçk s ÷kuf[knLkk {u¤ðe níke.

{nkLk hk{¼õík íÞkøkhksLke h[Lkkyku Mkwçkw÷û{eLku ¾qçk r«Þ níke.íkuyku íku{Lkk Ëhuf fkÞo¢{{kt íÞkøkhksLke yufkË h[Lkk íkku yð~Þ økkíkkt.íÞkøkhksLke ¼Âõík«ÄkLk h[LkkykuLku fkhýu s Mkwçkw÷û{eyu íku{Lkk Mktøkeík{kt¼ÂõíkhMkLku ÍeÕÞku níkku. íku{Lkwt yk¾wt SðLk {ehktLke su{ ¼ÂõíkLkk htøku htøkkR

71 72


økÞwt níkwt.{ËwhkR ©erLkðkMk ykÞtøkh íku{Lkk «Úk{ økwhw níkk. Ãký íku{Lkwt yðMkkLk

Úkíkkt Mkwçkw÷û{eyu MkuRÚkwh MkwtËhuþ ¼khíke íkÚkk {kÞkðh{T r¢»ýk yiGÞh ÃkkMkuÚkeMktøkeíkLke íkk÷e{ ÷eÄe níke. íku{Lke ô{h {kºk 16 ð»koLke níke íÞkhu íku{LkkMktøkeíkLkku yuf MkV¤ fkÞo¢{ hk{LkkÚkÃkwh{TLkk hkòLku íÞkt ÞkuòÞku níkku. ykÃkAe MktøkeíkLkk ûkuºk{kt Ãkwhw»kkuLkk yufkrÄfkhLkk y¼uã rfÕ÷k{kt økkçkzwt Ãkkzðk{ktíku{ýu MkV¤íkk {u¤ðe níke. 16 ð»koLke ô{hu íku{ýu íkktòuh ÃkkMkuLkk fwt¼fkuý{TLkøkh{kt Wsðkíkkt ‘fwt¼ fkuý{ {nk{X{’ Lkk{Lkk WíMkð{kt ònuh{kt økkRLkufýkoxfLkk Mktøkeík Mk{úkxkuLkk rË÷ Síke ÷eÄkt níkkt. íÞkhu {nkLk Mktøkeík¿kfkhkRfwze ©erLkðkMk ykÞtøkhu íkku Mkwçkw÷û{eLku fnu÷wt : “ Ëefhe ! íkkhk øk¤k{ktðeýkLke {eXkþ ¼he Au.” Mk¥kh ð»koLke fw{¤e ðÞu ‘BÞwrÍf÷ Mxkh’ çkLkðkLkerMkrØ íku{ýu {u¤ðe níke.

ÃkwºkeLke {nkLk økkrÞfkyku{kt økýíkhe ÚkkÞ yuðe ykþkyu íku{Lke {kÃkrhðkh MkkÚku {ÿkMk{kt hnuðk ykðe økÞu÷kt. {ÿkMk{kt íku{Lke Ãkzkuþ{kt ðMkíkkðeýkÄLk{ Lkk{Lke Mktøkeíkfkh ðMkíke níke. yk ðeýkÄLk{Lkk fwxwtçkLke¼híkLkkxâ{ Lk]íÞLke MkkiÚke {nkLk Lk]íÞktøkLkk çkk÷ MkhMðíke íkÚkk {wõíkk yLkurçkLÿk Lkk{Lke çktrËþkuLkku ¾òLkku Ähkðíke çku çknuLkku Ãký níke. íku{Lke ÃkkMkuÚkeMkwçkw÷û{eyu yZ¤f çktrËþkuLkwt ¿kkLk {u¤ÔÞwt níkwt.

Mkwçkw÷û{eyu ðeMk ð»koLke ô{hu íku{LkkÚke [kiË ð»ko {kuxe ô{hLkkíÞkøkhks MkËkrþð MkkÚku ÷øLk fÞkO níkkt. yk íÞkøk hks fwþkøkú çkwrØLkku {kýMkníkku. ykÍkËeLke ÷zík{kt íku MðtÞMkuðf íkhefu òuzkÞku níkku. yk íÞkøkhksMkËkrþð{ yøkkW Ãkhýu÷ku níkku íkÚkk çku ÃkwºkeykuLkku rÃkíkk Ãký níkku.

Mkwçkw÷û{eyu yLkuf rVÕ{ku{kt Ãký fk{ fhu÷wt. R.Mk. 1936 {kt‘MkuðkMkËLk{’ rVÕ{Úke íku{Lke rVÕ{ fkhrofËeoLkku «kht¼ ÚkÞku níkku. yu rVÕ{

Mkwçkw÷û{eLkk MktøkeíkLku fkhýu ¾qçk s ÷kufr«Þ ÚkR níke. íku{ýu ‘þfwtík÷k’,‘Mkkrðºke’, ‘{ehkt’ suðe rVÕ{ku{kt fk{ fÞwO níkwt. WMíkkË çkzu økw÷k{ y÷e¾ktLkuMkwçkw÷û{eLkwt Mktøkeík ¾qçk øk{íkwt. íku{ýu íku{Lkk MktøkeíkLku þhýkRLke WÃk{k ykÃke.íku{Lkwt MkL{kLk ‘MkwMðh÷û{e Mkwçkw÷û{e’ fneLku fÞwO níkwt.

íku{Lkk rðËuþku{ktyLkufh fkÞo¢{ku ÞkuòÞk níkk su{kt R.Mk. 1986 {ktUNO Mk{ûk ÞkuòÞu÷ku íku{Lkku fkÞo¢{ LkkUÄÃkkºk Au. ÷tzLk, ÃkurhMk yLku{kuMfku{kt Ãký ‘VuÂMxð÷ ykuV RÂLzÞk’ {kt íku{Lkk fkÞo¢{ku ÞkuòÞk níkk. R.Mk.1944 {kt ‘fMíkqhçkk {u{kurhÞ÷ Vtz’ {kxu ¼tzku¤ yufXwt fhðkLkk fkÞo{kt{ËËYÃk Úkðk íku{ýu Ãkkt[ [urhxe fkÞo¢{ku ykÃku÷k. su çkË÷ økktÄeSyu íku{Lkkuyk¼kh {kLku÷ku. f{÷k LknuY nkuÂMÃkx÷ xÙMx {kxu Mkwçkw÷û{eyu ykÃku÷k [urhxefkÞo¢{ku{ktÚke ºký{kt sðknh÷k÷ ¾wË [eV økuMx økíkk. yuf fkÞo¢{{kt íku{ýufÌkwt níkwt : ‘’{khe þe ÷kÞfkík Au, nwt íkku {kºk ¼khíkLkku «kR{ r{rLkMxh Awt.Ãký Mkwçkw÷û{e íkku ÂõðLk ykuV MkkuLøk Au. íku{ýu rðï ®nËw Ãkrh»kËLkk ÷k¼kÚkuoÃký [kh [urhxe fkÞo¢{ku fÞko níkk.

zkp. hkÄkf]»ýLku fnu÷wt fu, ‘Mkwçkw÷û{eLku Mktøkeík RïheÞ ËuLk Au. suLkkuWÃkÞkuøk íku{ýu hk»xÙLke Mkuðk {kxu fÞkuo Au.’ íku{Lke rðÏÞkík fuMkux ‘ÔÞtfxuþMkw«¼kík{T’ íkuyku rLkÞr{ík heíku Mkðkhu ðøkkzíkk. Mkwçkw÷û{eyu yu fuMkuxLke ík{k{hkpÞÕxeLke hf{ ríkYÃkrík ËuðMÚkkLkLku ¼ux Ähe níke. íkuyku íku{Lkk Ãkrík MkkÚkuRÂLËhk økktÄeLkk {nu{kLk ÚkR ËMk rËðMk íkuu{Lke MkkÚku íku{Lkk çktøk÷k{kt hÌkktníkkt.

íku{Lku {¤u÷kt yøkrýík MkL{kLkku{kt Lke[uLkku Mk{kðuþ ÚkkÞ Au :(1) ÃkÈ¼q»ký-R.Mk. 1954 (2) «urMkzLxMk yuðkuzo- R.Mk. 1956

(3) {uøMkuMku yuðkuzo - R.Mk. 1974 (4) ¼khíkhíLk yuðkuzo - R.Mk. 1988.ð¤e hðeLÿ¼khíke, ÔÞtfxuþ, rËÕne, {ã«Ëuþ íkÚkk çkLkkhMk ÞwrLkðŠMkxeykuyu

73 74


íku{Lku zkpõxhuxLke ÃkËðeyku ykÃke íku{Lkwt çknw{kLk fÞwO níkwt.R.Mk. 1997 {kt íku{Lkk Ãkrík MkËkrþð{Lkwt {]íÞw ÚkÞwt níkwt. íÞkh ÃkAeLkk

Ãkkt[{k ð»kuo R.Mk. 2002 {kt ¼khík yLku rðïLke yk {nkLk MktøkeíkfkhkyuËuþðkMkeykuÚke AuÕ÷e rðËkÞ ÷R ÷eÄe níke.

(316)

LkhuLÿ¼kR {kuËe(17, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1950)

økwshkíkLkk ¼køÞrðÄkíkk yLku MkV¤ {wÏÞ{tºkeLkhuLÿ {kuËeLkku sL{ y{ËkðkËÚke 112 rf.{e. yLku {nuMkkýkÚke 34 rf.{e.Lkk ytíkhu ykðu÷k W¥kh økwshkíkLkk ðzLkøkh{kt ½kt[eykuLke yuf Ãkuxk ¿kkríkLkkËk{kuËh¼kR {kuËeLkk Ãkrhðkh{kt 17, MkÃxuBçkh R.Mk. 1950 Lkk hkus ÚkÞkuníkku. íku{Lkk fwxwtçkLkwt {q¤ ðíkLk çkLkkMkfktXk rsÕ÷kLkwt økk{ LkðËuºkk. íku{LkkÃkhËkËk ÄtÄkÚkuo ðzLkøkh{kt ykðeLku ðMku÷k. íku{Lkk rÃkíkLkkt A MktíkkLkku{ktLkhuLÿ¼kR íku{Lkwt ºkeswt MktíkkLk.

þYykíkLkku yÇÞkMk Mkhfkhe þk¤k{kt fheLku íkuyku ¼økðkLkk[kÞoLkkhkÞýk[kÞo nkRMfq÷{kt Ëk¾÷ ÚkÞu÷k. ¼ýðk{kt LkkLkÃkýÚke s íkusMðe.íku{Lkwt r{ºkðíkwo¤ ½ýwt {kuxwt níkwt. çkÄk r{ºkku íku{Lku yuLk.ze. fneLku çkku÷kðíkk.ðk[LkLkk íkuyku Ãknu÷uÚke s ¼khu þku¾eLk. ðÄkhkLkku Mk{Þ íkuyku ÃkwMíkfk÷Þ{kts økk¤íkk. LkkLkÃkýÚke s íkuyku áZ MktfÕÃkþÂõík Ähkðíkk níkk. yu{Lke Mkk[k-¾kuxkLkku ¼uË Ãkkh¾ðkLke rððufþÂõík Ãký W¥k{ «fkhLke níke. íkuyku íku{LkkrLkýoÞ{kt fþe çkktÄAkuz fhíkk Lknª. rLk¼oÞíkk yu{Lkk SðLkLkku rðrþ»x økwýníkku. øk{u íkuðe Mk{MÞkLkku Mkk{Lkku fhðk íkuyku MkËk íkíÃkh hnuíkk. yksu Ãkýyu{Lkk{kt yk økwýku áZ ÚkÞu÷k Au.

rðãkÚkeo yðMÚkk{kt {kíkk-rÃkíkkLku ½h fk{{kt {ËË fhíkk. ½h {kxu íkuykuÃkkýe ¼he ÷kðíkk. ½h{kt Íkzwt {khíkk. fÃkzkt Ãký òíku s Äkuíkk. 1956-57Lkk yhMkk{kt íkuyku ykh.yuMk.yuMk. {kt òuzkR økÞu÷k. ÷kufMkuðk yu{Lkku

75 76


SðLk{tºk níkku. hksfeÞ ÃkqðoøkúnÚke íkuyku Ãkh níkk. MkkËku ¾kuhkf ¾kíkk yLkuþhehLku {sçkqík çkLkkððk nt{uþk «ÞíLk fhíkk hnuíkk.

íku{Lke MktøkXLkþÂõík çkuLk{qLk níke. íkuyku Mkkhk íkhðiÞk Ãký ¾hk. íkuykuÄkŠ{f ð]r¥k Ähkðíkk níkk. hkus {nkËuðLkk {trËhu síkk. LkðhkrºkLkk WÃkðkMk©Øk Ãkqðof fhíkk. yksu Ãký yu WÃk¢{ [k÷wt s Au. yu{Lku ½uh s{ðk ÃkÄkhu÷kyuf MkkÄw {nkí{kyu yu{Lke fwtz¤e òuR ¼rð»ÞfÚkLk fhu÷wt fu, ‘yk Akufhkuhksfkhý{kt sþu íkku [¢ðíkeo Úkþu yÚkðk íkku þtfhk[kÞo suðku {nkLk MktLÞkMkeÚkþu.’

LkhuLÿ¼kRLku MktMkkrhf SðLk{kt hMk Lk níkku. 17 ð»koLke ðÞu fwxwtçk yLku½hLkku íÞkøk fhe yæÞkí{Lke ¾kus {kxu rn{k÷Þ ¼ú{ý fhðk Lkef¤e Ãkzu÷k.yu ÃkAe íkuyku õÞkhuÞ fwxwtçk MkkÚku hÌkk s LkÚke. çku ð»ko ÃkAe Vhe íkuyku Mkt½Lkk«[khf çkLke økÞu÷k. íku{Lkk SðLk Ãkh Mðk{e rððufkLktËLke ¼khku¼kh yMkhÃkzu÷e Au. hk{f]»ý Ãkh{ntMk yu{Lkku «uhýk†kuík Au. hk{f]»ý r{þLk{kt òuzkðkíkuyku çku÷qh sRLku {X{kt hnu÷k.

rËÕne rðïrðãk÷Þ{kt yuõMkxLko÷ rðãkÚkeo íkhefu Ëk¾÷ ÚkRMð«ÞíLkÚke íkuyku MLkkíkf ÚkÞu÷k Au. RÂLËhkSyu 26, sqLk, 1975 Lkk hkusfxkufxe ÷kËe íÞkhu LkhuLÿ¼kR ¼qøko{kt [kÕÞk økÞu÷k. Mkt½Lke rððÄsðkçkËkheyku íkuyku Mkt¼k¤íkk níkk. ¼qøk¼o fkÞofh íkhefu ðkhtðkh íku{Lku ðuþçkË÷ðku Ãkzíkku. fxkufxe Mk{ÞLkwt «ËkLk LkhuLÿ¼kRLkwt hksfeÞ yLku hk»xÙeÞSðLkLkk Míkhu Mkki «Úk{ «ËkLk níkwt. íku{ýu fxkufxe ðu¤kLkk økwshkíkLkeÃkrhÂMÚkríkLkku RríknkMk yk÷u¾íkwt ‘Mkt½»ko økwshkík’ Lkk{u ÃkwMíkf ÷ÏÞwt Au. yuMk{Þ ËhBÞkLk íku{Lkwt neh Ãkh¾kÞwt yLku íku{Lke ykÞkusLk fhðkLke þÂõík ÃkýÃkh¾kR. Mkt½Lkk «[khf yLku Mkuðk¼kðe MkÇÞ íkhefu R.Mk. 1979 {kt{kuhçkeLkku {åAw çktÄ íkqxâku íÞkhu hkníkfkÞo Ãkqýo Úkíkk MkwÄeLkku Mk{Þ íku{ýu

{kuhçke{kt økk¤u÷ku. LkhuLÿ¼kRLkk Lkuík]íð yLku ykÞkusLk nuX¤ ©e yu÷.fu.yzðkýe yLku {wh÷e {Lkkunh òuþeLke sLkÞkºkkyku MkV¤íkkÚke Ãkh Ãkzu÷e.

R.Mk. 1992 MkwÄe{kt LkhuLÿ¼kR {kuËeLke økwshkíkLkk hksfkhý{ktyuf þÂõíkþk¤e ÔÞÂõík íkhefuLke ÏÞkrík Vu÷kðk {ktzu÷e. R.Mk. 1995 LkerðÄkLkMk¼kLke økwshkíkLke [qtxýe ¼ksÃk {kxu {níðLke níke. MktøkXLkLkesðkçkËkhe LkhuLÿ¼kRLku rþhu níke. yk [qtxýe{kt ¼ksÃku 182 {ktÚke 121çkuXfku fçksu fhe níke. hksfeÞ rððu[fkuyu LkhuLÿ¼kRLku ‘ykŠfxuõx ykuVøkwshkík rðõxhe’ fneLku rçkhËkÔÞk níkk. íkuyku yks MkwÄe ÃkûkLkk rþMíkçkØMkirLkf çkLke hÌkk Au. íkuyku ¼ksÃkLkk {nk{tºke íkhefu ykuMxÙur÷Þk yLku {÷urþÞkÃký sE ykÔÞk Au. yx÷Syu {wÏÞ{tºke íkhefu LkhuLÿ¼kRLku ÃkMktË fheLkufuþw¼kRLkk Mk{Þ{kt økwshkík {kuf÷u÷k. 4, ykuõxkuçkh, 2001 Lkk hkus¼ksÃkLkk hk»xÙeÞ yæÞûk fwþk¼kW XkfhuLke WÃkÂMÚkrík{kt økktÄeLkøkh{kt íku{Lku¼ksÃk rðÄkLkMk¼kLkk Lkuíkk íkhefu [qtxe fkZðk{kt ykÔÞk. {wÏÞ{tºke fuþw¼kRÃkxu÷u økðLkoh ©e MkwtËh®Mkn ¼tzkheLku hkSLkk{wt Mkw«ík fÞwO yLku yk{ íkuykuøkwshkíkLkk {wÏÞ{tºke çkLÞk. íku{ýu yuf Lkðwt Mkqºk ykÃÞwt- ‘ykÃkýwt økwshkík,ykøkðwt økwshkík.’ {wÏÞ{tºke ÚkÞk ÃkAe Mkki «Úk{ ßÞkhu íkuyku íku{Lke {kíkkLkkykþeðkoË ÷uðk økÞu÷k íÞkhu {k yu ykþeðkoË ykÃkíkk fnu÷wt : ‘Ëefhk ! fËeÞ÷kt[ Lkk ÷uíkku.’ yu{ýu yks ÃkÞOík {kíkkLkwt yu ð[Lk ÃkkéÞwt Au. íkuyku LkðeLk«fkhLkwt hksfeÞ ‘fÕ[h’ Q¼wt fhðk{kt MkV¤ hÌkk Au. ‘rðfkMk’ yu yu{LkwtSðLk æÞuÞ çkLÞwt.

økwshkíkLkk rðfkMkLku ÔÞkÃkf çkLkkððk íkÚkk íkuLkwt Ãkqýoík: yufefhý fhðkøkwshkíkLkkt çk¤ðkLk ÃkkMkktyku WÃkh ¼kh {qfe æÞkLk furLÿík fÞwO. ykŠÚkf rðfkMkyLku WãkuøkkuLkk rðfkMkLke MkkÚku MkkÚku yu{ýu økúk{eý rðfkMk, rþûký rðfkMk,fLÞk fu¤ðýe, Mkk{krsf LÞkÞ, f]r»k rðfkMk, ykR.xe. rðfkMk, rð¿kkLk yLku

77 78


xufLkku÷kuS íkÚkk ykÃkr¥k ÔÞðMÚkkÃkLk Ãkh æÞkLk furLÿík fhe økwshkíkLku ËuþLkwthku÷ {kuzu÷ hkßÞ çkLkkÔÞwt Au. økwshkíkLkk rðfkMkÚke yk¾wt rðï [fk[kiÄ Au.

f]r»k{nkuíMkð, ßÞkuríkøkúk{ ÞkusLkk, {kík]ðtËLkk, f{oÞkuøke ÞkusLkk suðeyLkuf ÞkusLkkykuLkk yu sL{Ëkíkk Au. íkuyku MkkrníÞfkh yLku økeíkfkh Ãký Au.íku{ýu ÷¾u÷kt økeíkku yksu Ãký Mkt½{kt økðkÞ Au. íku{ýu ÷û{ýhkðS R{kLkËkh(ðfe÷ Mkknuçk) Lkwt SðLk[rhºk ‘MkuíkwçktÄ’ Lkk{u ÷ÏÞwt Au. ‘MkkÄLkk’ Mkk{krÞf{kt‘yrLkfuík’ Lkk WÃkLkk{Úke íkuyku yuf rLkÞr{ík fxkh ÷¾íkk níkk.

íku{ýu Þkusu÷k Ãkíktøk {nkuíMkðLku yfÕÃkLkeÞ MkV¤íkk {¤e Au. ‘Mkws÷k{MkwV÷k{’ ÞkusLkk MkV¤ çkLkkððk íku{ýu ¼økehÚk ÃkwÁ»kkÚko fÞkuo Au. ‘ðkRçkúLx’økwshkíkLkk íku{Lkk Mð¡u yk¾k rðïLku ÃkkuíkkLke íkhV ykf»ÞwO Au. íku{Lkk Lkuík]íðnuX¤ økwshkík Mkhfkhu økýe Lk þfkÞ yux÷kt MkL{kLkÃkºkku, Ãkkrhíkkur»kfku yLkuyuðkuzoMk {u¤ÔÞkt Au. íku{Lkk rðþu òýeíkk ®[íkf økwýðtík þknu ÷ÏÞwt Au fu,‘LkhuLÿ¼kR hksfkhýe Au, MkkÄw LkÚke. íku{Lke f{orLkck, Ä{orLkck yLkuhk»xÙrLkck yLkLÞ Au.’

(317)

«k. yu{. yu÷. Ëktíkðk÷k(18, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1909)

«kæÞkÃkf yu{.yu÷. Ëktíkðk÷k suðk xqtfkûkheLkk{u òýeíkk çkLku÷k {qÄoLÞ yÚkoþk†e {kunLk÷k÷ ÷Õ÷w¼kR Ëktíkðk÷kLkku sL{18, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1909 Lkk hkus Ërûký økwshkíkLkk Mkwhík{kt ÚkÞku níkku.yu{Lkk ÃkqðoòuLkku nkÚkeËktíkLkku ðuÃkkh nkuR íku{Lke yxf Ëktíkðk÷k Ãkzu÷e. íku{LkkrÃkíkk {nkhk»xÙLkk Äqr¤Þk{kt rs®Lkøk Vuõxhe{kt {uLkush íkhefu Lkkufhe fhíkkníkk. íkuÚke íku{Lkwt «kÚkr{f yLku {kæÞr{f rþûký Äqr¤Þk{kt {hkXe {kæÞ{{ktÚkÞu÷wt. {urxÙf ÚkÞk ÃkAe íkuyku MkwhíkLke fku÷us{kt òuzkÞu÷k. Ãký ÃkAe çke.yu.{kxu íku{ýu {wtçkRLke rðÕMkLk fku÷us{kt «ðuþ {u¤ðu÷ku. ¼ýðk{kt íkuyku fwþkøkúçkwrØLkk nkuR yu{.yu. MkwÄe «Úk{ Lktçkhu s ÃkkMk ÚkÞu÷k. fÃkkMk Ãkh íkiÞkhfhu÷ku yu{.yu. Lke rzøkúe {kxuLkku íku{Lkku þkuÄ rLkçktÄ çke.fku{. Lkk rðãkÚkeoyku{kxu ÃkkXâÃkwMíkf íkhefu MðefkhkÞu÷ku.

yu{Lkk SðLk Ãkh ÞwMkwV {nuh y÷e, «k. ÃkuMíkLkS ðkrzÞk. «k.ykh.ze.[kuõMke yLku «k. S.yuLk. òuþeLkku rðþu»k «¼kð Ãkzu÷ku. yþkuf {nuíkk,çkkçkw¼kR sþ¼kR Ãkxu÷ yLku ÄeY¼kR ËuMkkR íku{Lkk MknkæÞkÞeyku níkk.íku{Lku RríknkMk yLku MkkrníÞLkkt ÃkwMíkfku ðkt[ðkLkku ¼khu þku¾. ykÍkËeLkkyktËku÷Lk{kt íku{ýu ¼qøk¼o «ð]r¥kyku{kt Ãký Íqfkðu÷wt. yk fkhýu yu{LkeÄhÃkfz ÚkÞu÷e yLku ykÚkoh su÷{kt {kuf÷e ykÃkðk{kt ykðu÷k. íku{ýu íku{LkkþkuÄrLkçktÄLkwt AuÕ÷wt «fhý su÷{kt Ãkqhwt fhu÷wt. su÷{kt zkp. fw{khÃÃkk, fkfkMkknuçkøkkzøke÷, {kuhkhS ËuMkkR, yuMk.fu.Ãkkrx÷, y{]ík÷k÷ þuX, çk¤ðtíkhkÞ

79 80


{nuíkk, sÞ«fkþ LkkhkÞý, {eLkw {Mkkýe yLku yåÞwík ÃkxðÄoLk suðk MðkíktºÞMkuLkkLkeyku MkkÚku Ãkrh[Þ ÚkÞu÷ku.

su÷{ktÚke Aqxâk ÃkAe íkuyku Äq¤u ykðe {sqh yktËku÷Lk{kt òuzkÞk. íku{Lkeyk «ð]r¥kÚke rÃkíkk Lkkhks níkk. íkuÚke R.Mk. 1936 {kt y{ËkðkËLke LkðeþY Úkíke yuMk.yu÷.ze. fku÷us{kt yæÞkÃkf íkhefu òuzkR økÞk. ynª ËkËkMkknuçk {kð÷tfh, fMíkqh¼kR ÷k÷¼kR yLku Mkkhk¼kR Ãkrhðkhu íku{Lku «u{yLku nqtVÚke ykðfkhu÷k. 10 ð»ko Lkkufhe fÞko ÃkAe økktÄeSyu fhu÷e ÔÞÂõíkøkíkMkíÞkøkúnLke nkf÷Úke «uhkR íkuykuyu Lkkufhe Akuze MkíÞkøkúne íkhefu Lkk{LkkUÄkðu÷wt. Ãkrhýk{u yu{Lkk ½h{ktÚke yu{Lke ÄhÃkfz fhe Mkhfkhu íku{Lku LkkrMkfsu÷{kt {kuf÷e ykÃku÷k. su÷{ktÚke Aqxâk ÃkAe {kuhkhS¼kRLkk {køkoËþoLknuX¤ økwshkík fkUøkúuMk{kt íku{ýu Mkr¢Þ nkuÆku Mðefkhu÷ku.

yLkufðkh su÷ðkMk ¼køkÔÞk ÃkAe yu[.yu÷. fku{Mko fku÷us{kt VheðkhòuzkÞk. yuf ð»ko çkkË «k. su.su.ytòrhÞkLkk Ãkrh[ÞÚke íkuyku {wtçkRLke ‘Mfq÷ykuV RfkuLkkur{õMk’ {kt òuzkÞk. nðu yu{ýu hksfkhýLkku íÞkøk fhe ËeÄkuníkku. ÔÞkÏÞkíkk íkhefu yk MktMÚkk{kt òuzkÞu÷k. «k.Ëktíkðk÷k R.Mk. 1973 {ktyÚkoþk† rð¼køkLkk ðzk íkhefu rLkð]¥k ÚkÞk níkk.

íku{ýu yÚkoþk† rð»kÞ{kt 300 Úke ðÄw ÷u¾ku ÷ÏÞk Au. íku{Lkkt ÃktËhsux÷kt ÃkwMíkfku Ãký «fkrþík ÚkÞu÷kt Au. R.Mk. 1998 {kt íku{Lkwt AuÕ÷wt ÃkwMíkf‘MðiÂåAf fkÞo îkhk Mkk{krsf ÃkrhðíkoLk’ «økx ÚkÞwt níkwt.

íku{Lke rðîíkk rðïÔÞkÃke níke. íku{ýu yLkuf Ãkrh»kËku{kt yæÞûkÃkËþku¼kÔÞwt níkwt. R.Mk. 1968 {kt LkuÄh÷uLzLke yuøkúefÕ[h÷ ÞwrLkðŠMkxeyu íku{Lku‘zkpfxh RLk yuøkúefÕ[h÷ MkkÞtMk’ Lke {kLkË ÃkËðe ykÃke níke. íkuyku {wtçkRrðãkÃkeXLkk {kLkËT «kæÞÃkf níkk. íku{Lku ‘VkRLkkÂLþÞ÷ yuõMk«uMk yuðkuzo’Ãký yuLkkÞík ÚkÞku níkku. ¼khík Mkhfkhu íku{Lke f]r»k÷ûke MkuðkykuLku rçkhËkðe

R.Mk. 1969 {kt ‘ÃkÈ¼q»ký’ Lkku r¾íkkçk yÃkoý fhe íku{Lkwt çknw{kLk fÞwOníkwt. R.Mk. 1995 {kt ÞwrLkðŠMkxe økúkLx fr{þLku ‘Mðk{e «ýðkLktË’ yuðkuzoyÃkoý fÞkuo níkku.

íku{Lkwt ÔÞÂõíkíð {qÕÞrLkc Mk{ksðkËeLkwt níkwt. økktÄeSLkk xÙMxeþeÃkLkkrMkØktíkLku ytrík{ MðefkÞo YÃk ykÃkðk{kt «k. Ëktíkðk÷kLkku Vk¤ku ½ýku {níðLkkuAu. ¼khíkeÞ yÚkoíktºkLke Mk{MÞkykuLku ð¥kuyku Au ytþu n÷ fhe ykŠÚkf rðfkMkLkerËþk Mkq[ðk{kt íku{Lke {níðLke ¼qr{fk hne Au. ‘{kfuo®xøk ykuV Ä fkuxLk’,‘økktÄeÍ{ VefÂLMkzzo’, ‘Ãkkuðxeo RLk RÂLzÞk : ÄuLk yuLz LkkW’, ‘zkR÷u{kÍykuV {kÞ økúkuÚk : Ä RÂLzÞLk yurfMÃkrhÞLMk’ yLku ‘MkkurþÞ÷ [uLs Úkúq ðku÷LxheyufþLk’ íku{Lkk {níðLkk økútÚkku Au.

økwshkík yLku ¼khíkLkk yk Mk{ksðkËe {qÕÞrLkc yÚkoþk†e ykuõxkuçkh,R.Mk. 1998 {kt rËðtøkík ÚkR økÞk níkk.

81 82


(318)

hkuçkxo nwf(18, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1635)

$ø÷uLzLke Ërûkýu ykðu÷k ‘ðkRx xkÃkw’ {kt[[o{kt {ËËLkeþ ÃkkËheLkku fkÞo¼kh Mkt¼k¤íkk rÃkíkkLku ½uh 18, MkÃxuBçkh,R.Mk. 1635 hkus hkuçkxo nwfLkku sL{ ÚkÞku níkku. íkuLke 13 ð»koLke ô{h ÚkRíÞkhu íkuLkk rÃkíkkLkwt yðMkkLk ÚkÞwt níkwt. ykÚke hkuçkxoLku ÷tzLk sðwt Ãkzâwt níkwt. ÷tzLk{ktyu s{kLkkLkk òýeíkk r[ºkfkh Mkh Ãkexh ÷u÷eLku íÞkt íkuLku hkuS {¤e økR.hkuçkxoLku LkkLkÃkýÚke r[ºkf÷k «íÞu ÷økkð hnu÷ku.

yuLkk rÃkíkk {]íÞw ÃkkBÞk íÞkhu ðkhMkk{kt 100 Ãkkitz {qfe økÞu÷k. íku ykŠÚkfMkØhíkkÚke ‘ðuMx r{rLkMxh’ Mfq÷{kt Ëk¾÷ ÚkR økÞu÷ku. 18 ð»koLke ô{h{ktíkuýu ykuõMkVzo{kt «ðuþ {u¤ðe ÷eÄu÷ku. yu Mk{Þu ¼ýðkLkk ¾[oLku ÃknkU[eð¤ðk íku fk{ Ãký fhíkku hnuíkku. ¢kRMx [[o{kt íkuLku Lkkufh íkhefu fk{ {¤eøkÞu÷wt. yuýu f÷kLkk ûkuºk{kt rLkÃkwýíkk {u¤ðe ÷eÄe níke.

yÇÞkMkfk¤ ËhBÞkLk yu huLk yLku çkkpÞ÷Lkk Ãkrh[Þ{kt ykÔÞku níkku.çkkpÞ÷u nwf{kt hnu÷e «rík¼kLku Mknus{kt yku¤¾e ÷eÄe. íkuýu nwfLku íkuLke«Þkuøkþk¤k{kt {ËËLkeþ íkhefu hk¾e ÷eÄu÷ku. ÷tzLkLkk MkUxÃkku÷ [[oLkk MkV¤rLk{koíkk íkhefu ÏÞkrík «kó r¢MxkuVh huLkLkk {fkLk{kt $ø÷uLzLkk ði¿kkrLkfku ¼uøkkÚkíkk. yk r{÷Lk {ktÚke s ði¿kkrLkfkuLke ‘hkuÞ÷ MkkuMkkÞxe’ Lkku sL{ ÚkÞu÷ku.

çkkpÞ÷Lke «Þkuøkþk¤k{kt nwfu ‘çkkpÞ÷Lkwt yurLsLk’ Lkk{u yku¤¾kíkk ‘ðuõÞw{ÃktÃk’ Lke þkuÄ fhe níke. çkkpÞ÷u òíku yk ðkíkLke fçkq÷kík fhe níke. ‘hkuÞ÷MkkuMkkÞxe’ {kt íku ði¿kkrLkfkuLke Mkh¼hk fhíkku. hku÷ MkkuMkkÞxeÚke nwfLku ¾qçk s

VkÞËku ÚkÞu÷ku. hkuÞ÷ MkkuMkkÞxeyu {kR¢kuMfkuÃk çkLkkððkLkwt fk{ nwfLku MkkUÃÞwtníkwt. íkuýu fux÷ktf fBÃkkWLz {kR¢kuMfkuÃk íkiÞkh fhu÷kt. yuLkk îkhk òuR þfkíkktSðkýwtykuLkk 60 sux÷kt hu¾ktfLkku Ãký íkuýu íkiÞkh fÞkO níkkt. yk hu¾ktfLkkuLkeR.Mk. 1664 {kt «fkþLk ÔÞðMÚkk Ãký fhu÷e. su MktøkúnLkwt Lkk{ ‘{kR¢kuVursÞk’hk¾ðk{kt ykðu÷wt. íkuýu {kR¢kuMfkuÃkLke h[LkkykuLkku rMkØktík íkÚkk fkÞo «ríkÃkkrËíkfhe çkLkkðu÷kt.

R.Mk. 1666 {kt ÷køku÷e ¼e»ký ykøk{kt 80 xfk ÷tzLk çk¤eLku ¾kfÚkR økÞu÷wt íÞkhu íkuLkk ÃkwLk:rLk{koýLkwt fk{ rðÏÞkík ðkMíkwþk†e hiLkLku MkkUÃkðk{ktykðu÷wt. nwfLke {ËËÚke hiLku yk fkÞo Ãkkh Ãkkzu÷wt. nwfu ËrhÞkR MkVh{kt WÃkÞkuøkeÚkR Ãkzu yuðkt WÃkfhýku Ãký íkiÞkh fhu÷kt. Éíkw yLku nðk{kLkLke ÂMÚkríkòýðkLkkt MkkÄLkkuLkwt rLk{koý Ãký íkuýu fhu÷wt. íkuýu ðhMkkË yLku ¼us {kÃkðkLkktMkkÄLkku Ãký rðfMkkÔÞkt níkkt. ÂMÚkrík MÚkkÃkfíkkLkku rMkØktík Ãký nwfLke þkuÄ níke.íkuýu Mkkrçkík fÞwO níkwt fu, ‘Ëkuhe yÚkðk ®M«økLkwt ¾U[ký yuLkk Ãkh ÷køku÷e þÂõíkLkwtMk{kLk yLkwÃkkíke nkuÞ Au.’

íkuLke «rík¼k yËT¼wík níke. íkuLke þkuÄkuLkwt {qÕÞ rð¿kkkLk søkík{kt ykuAwtyktfe Lkk þfkÞ. Ëw:¾Lke ðkík íkku yu Au fu yksu yk¾wt rðï íkuLku ®M«økLkwt÷[e÷kÃkýwt yux÷u fu Mktíkw÷LkLku òýLkkh ði¿kkrLkf íkhefu s ÞkË fhu Au.

nwf hkuÞ÷ MkkuMkkÞxeLkku {tºke Ãký çkLku÷ku. 47 ð»koLke ðÞu R.Mk. 1682{kt íkuýu {tºkeÃkËLkku íÞkøk fhu÷ku. íku ykSðLk yÃkhrýík hnu÷ku. íkuLke yuf¼ºkeS íkuLke MkkÚku hne ½hLke Mkt¼k¤ hk¾íke níke. 1687 {kt íkuLke yk ¼ºkeSøkwshe økR níke. ‘nwfLkku rLkÞ{’ ykÃkLkkh yk «rMkØ ði¿kkrLkf R.Mk. 1703{kt 68 ð»koLke ô{hu {]íÞ ÃkkBÞku níkku.

83 84


(319)

nheLÿ Ëðu(19, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1930)

sL{ yLku {hýLkkt çku ®çkËwykuLke ðå[u SðLkLkerððÄ ÃkrhÂMÚkrík{kt fuð¤ þçË MkkÚku SðLkkh nheLÿ sÞtrík÷k÷ ËðuLkku sL{fåA rsÕ÷kLkk ¾{hk økk{{kt 19, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1930 Lkk hkus ÚkÞkuníkku. íku{Lke [kiË ð»koLke ô{hu íku{ýu rÃkíkkLkk {]íÞwLku òuÞu÷wt. íÞkhÚke {hýLkkuykuÚkkh íku{ýu SðLk¼h MknLk fhu÷ku. ykuøkýeMk ð»koLke ô{h MkwÄeLkku yu{Lkuþiþð yLku rfþkuhfk¤ ¼kðLkøkh{kt ðeíku÷ku. fnku fu ¼kðLkøkh{kt yu{Lkwt ½zíkhÚkÞu÷wt.

økwshkík yu{Lku fwþ¤ yLku MkV¤ Ãkºkfkh yLku frð íkhefu yku¤¾u Au.íkuyku yuf Mkk[k yLkwðkËf Ãký níkk. Mð¼kðu MktðuËLkþe÷ yLku yíÞtík fku{¤ÓËÞLkk {kýMk. {wtçkR{kt hne yu{.yu. MkwÄe yÇÞkMk fhu÷ku. {ehkt yLkufçkehLke yæÞkÂí{f yr¼ÔÞÂõíkÚke hMkkÞu÷ku yu Sð R.Mk. 1950 ÃkAeyu{ýu {wtçkRLku ÃkkuíkkLkwt ðíkLk çkLkkðu÷wt.

R.Mk. 1946 {kt rðshkÞ ðiãyu ‘{kLkMke’ {kt yu{Lke frðíkk «fkrþíkfhu÷e. R.Mk. 1948 {kt ‘MktMf]rík’ {kt yu{Lkwt yuf økeík «rMkØ ÚkÞu÷wt. íkuykuykÕ£uz nkRMfq÷{kt ¼ýíkk níkk íÞkhu nkRMfq÷Lkk {uøkuÍeLk ‘ËerÃkfk’ {kt yu{Lkefrðíkkyku «økx ÚkR níke. økktÄeSLke níÞk ÚkR íÞkhu yu ½xLkk WÃkh fku÷us{ktfrðíkk MksoLkLke nrhVkR ÞkuòÞu÷e. yu MÃkÄko{kt nheLÿ¼kRyu 500 ÃktÂõíkLkwtfkÔÞ h[u÷wt suLku «Úk{ Ãkkrhíkkur»kf {¤u÷wt. íku Mk{ÞLkk òýeíkk rððu[f ¼]økwhkÞytòrhÞkyu frð íkhefu íku{Lkwt ½zíkh fhu÷wt.

nheLÿ¼kRLkwt SðLk {Úkk{ý{kt ðeíÞwt Au. økheçkkRLku yu{ýu LkSfÚkeòuR Au. Ãký økheçke Mkk{u {kÚkwt ¾tsðkéÞwt LkÚke. íkuyku SðLk¼h Mð{kLkÚkeSÔÞk níkk. ÔÞÂõíkíð MkkËwt, Mkh¤ Aíkkt ykf»kof. rVÕ{e søkík MkkÚku Ãký yu{Lkku½hkuçkku. ‘r[ºkÃkx’ Mkkókrnf{kt fþwtf ÷¾íkk hnuíkk. rVÕ{e nMíkeyku yu{Lke{w÷kfkíku ykðíke. økwhwË¥kLkku yu{Lke Ãkh rðþu»k «¼kð Au. su yu{Lke Lkð÷fÚkk‘{w¾ðxku’ {kt MÃkü òuR þfkÞ Au. Mk{h Mkux {ku{ yLku nuLkúe r{÷h yu{LkefrðíkkLkk ykËþo níkk. nheLÿLku økÍ÷ku yríkþÞr«Þ níke. R.Mk. 1961 {ktyu{.yu. {kt ºkeò ðøko{kt W¥keýo ÚkÞk íÞkhu yu{Lku su níkkþk ÚkÞu÷e yuðeníkkþk SðLk{kt õÞkhuÞ yLkw¼ðe Lk níke. yu ðuËLkk{ktÚke «økxu÷wt økeík økwshkíkeøkeíkku{kLkwt yuf W¥k{ økeík çkLke hÌkwt Au.

‘yuf hsfý Mkqhs ÚkðkLku þ{ýuQøk{ýu sR [Zu, Ãk÷f{kt Z¤e Ãkzu ykÚk{ýu.’

yk økeík fkurf÷ftze MkqhMkk{úk¿ke ÷íkk {tøku~fhLkk ftXuÚke ðnuíkwt ÚkÞwt níkwt.R.Mk. 1962 {kt íku{ýu ‘Mk{Ãkoý’ Lkwt íktºkeÃkË Mkt¼k¤u÷wt. yk{ íkuyku

¼khíkeÞ rðãk¼ðLk MkkÚku Mktf¤kRLku fLkiÞk÷k÷ {wLkþeLkk Ãkrh[Þ{kt ykðu÷k.íkuyku {wLkþeLke Lkð÷fÚkk ‘f]»ýkðíkkh’ Lku ytøkúuS{ktÚke økwshkíke{kt Wíkkhíkk.Ãkrhýk{u íku{Lke ÃkkMkuÚke ykÃkýLku ‘{kÄð õÞktÞ LkÚke’ suðe fkÔÞí{f Lkð÷fÚkk«kó ÚkR. ‘f]»ý yLku {kLkð MktçktÄku’ suðe h[Lkk Ãký nheLÿLke f÷{{ktÚkeyðíkhe.

yLkwðkËf íkhefu Ãký íkuyku ¾÷e QXâk Au.yu{Lke ÃkkMkuÚke ykÃkýLkuMkkík sux÷k ytøkúuS Lkð÷fÚkkykuLkk yLkwðkËku {éÞk Au. íku{ýu ½ýkt rðËuþefrðykuLkkt fkÔÞku Ãký økwshkíke{kt yðíkkÞkO Au. su{kt xe.yuMk.yur÷ÞuxLkwt‘ðuMx÷uLz’ {níðLkwt çkLke hÌkwt Au. íkuyku ykSðLk yuf Ãkºkfkh íkhefu SÔÞkAu. ‘sLkþÂõík’, ‘sL{¼qr{’ yLku ‘«ðkMke’ Lkwt íktºkeÃkË Ãký íku{ýu Mkt¼k¤u÷wt.

85 86


R.Mk. 1994 {kt ©uc íktºke÷u¾ {kxuLkwt økwshkík MkhfkhLkwt íku{Lku Ãkkrhíkkur»kf«kó ÚkÞwt níkwt. íku{ýu R.Mk. 1978 {kt hk»xÙeÞ MkkrníÞ yfkË{e ÃkwhMfkh,R.Mk. 1982 {kt hýSíkhk{ Mkwðýo[tÿf, R.Mk. 1990 {kt çke.ze. økkuÞuLfkyuðkuzo, R.Mk. 1992 {kt f.{k. {wLkþe Mkwðýo[tÿf, R.Mk. 1992 {kt þu¾kË{ykçkwðk÷k Ãkºkfkhíð yuðkuzo íkÚkk R.Mk. 1992 {kt fçkeh MkL{kLk òðktyMktÏÞ MkL{kLkku «kó fÞkO níkkt.

yu sux÷k MkkrníÞLkk Sð níkk yux÷k s hksfkhýLkk. Aíkkt fkuRLkkytøkík ÔÞÂõíkíðLku XuMk ÃknkU[u yuðwt ÷¾ðkLkwt yu{Lkk Mð¼kð{kt Lknª. yu suftR fnuíkk yu MkíÞ s fnuíkk. íku{Lke Açke WËkh ÃkºkfkhLke níke.

nheLÿ ËðuLkku «Úk{ fkÔÞMktøkún ‘ykMkð’ R.Mk. 1961 {kt «økx ÚkÞu÷ku.¾kMk fheLku íku{ýu økeíkfkh yLku økÍ÷fkh íkhefu fkXwt fkZu÷wt. yu{Lke økÍ÷Ãkh fkuRLke yMkh ÚkR nkuÞ yu{ ÷køkíkwt LkÚke. nheLÿ Mðíktºk r{òsLkk frðníkk. íku{Lke økÍ÷Lkku yuf þpyh òuRyu.

‘yktMkwLku Ãke økÞku Awt {Lku ¾Þk÷ Ãký LkÚke,yuf hý íkhe økÞku Awt, {Lku ¾Þk÷ Ãký LkÚke.’

íku{Lkku Mð¼kð huþ{e níkku. yu rLkËoÞ íkku yu{Lke òík «íÞu níkk. rð»kLkk½qtxzk øk¤e sRLku íkuyku y{]íkLkk ykuzfkh ¾kLkkhk níkk. ûkýu ûkýu r{òsçkË÷íkk íkuyku òíku s Mkt½»koLku RsLk ykÃkíkk. yu{Lkwt SðLk ðÄw ÃkzíkwtMktðuËLkþe÷ níkwt. nheLÿyu W¥k{ økeíkfkh íkhefu MkkrníÞ søkík{kt íku{Lkwt MÚkkLk«MÚkkrÃkík fhe ËeÄwt Au. hkÄkf]»ýLkkt «ýÞøkeíkku yu{Lke frðíkkLkku W¥k{ Vk÷Au. ‘ykMkð’ ÃkAe yu{Lkku fkÔÞMktøkún ‘{kiLk’ «økx ÚkÞu÷ku. SðLkLkk ð]tËkðLk{kt÷kuføkeík Mk{wt yu{Lkwt yrík «rMkØ økeík Au.

‘Vq÷ fnu ¼{hkLku, ¼{hku ðkík ðnu økwtsLk{kt,{kÄð õÞktÞ LkÚke {ÄwðLk{kt.’

«u{, {]íÞw yLku «¼w nheLÿLke frðíkkLkk fuLÿðíkeo rð»kÞku. çkeòt fkÔÞMðYÃkku WÃkh nkÚk ys{kÔÞk Aíkkt íkuyku økeík yLku økÍ÷ h[Lkk{kt MkV¤ ÚkÞkAu. yux÷k çkeòt MðYÃkku{kt MkV¤ ÚkÞk LkÚke. íku{ýu [kiË sux÷e Lkð÷ku ÷¾eAu. yu{Lke Lkð÷ku {]íÞwLke ykMkÃkkMk økqtÚkkÞu÷e Au. ‘yøkLkÃkt¾e’, ‘Ãk¤Lkkt«rík®çkçk’, ‘yLkkøkík’, yLku ‘{kÄð õÞktÞ LkÚke’ yu{Lke òýeíke Lkð÷fÚkkykuAu. ‘rððu[LkLke ûkýku’, ‘ËÞkhk{’, ‘økk÷eçk’, ‘frð yLku frðíkk’ yLku ‘f÷{LkeÃkkt¾u’ yu{Lkkt rððu[LkLkkt ÃkwMíkfkuu Au.

økwshkíke MkkrníÞLkku yk {nkLk økeíkfrð 29, {k[o, R.Mk. 1995 Lkkhkus f÷{Lke Ãkkt¾u Mkðkh ÚkR ykøkku[h «Ëuþ ¼ýe [k÷e Lkef¤u÷ku.

87 88


(320)

{uz{ r¼¾kRS fk{k(20, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1869)

¼khíkLku ykÍkËe yÃkkððk su ¢ktríkyku ÚkR íku{kt†eykuLkwt «ËkLk Ãký ykuAwt Lk níkwt. yk{ktLke yuf ¢ktríkfkhe {rn÷k níke. {uz{r¼¾kRS fk{k {wtçkRLkk yuf ©e{tík ÃkkhMke fwxwtçk{kt 20 {e MkÃxuBçkh,R.Mk. 1869 hkus íku{Lkku sL{ ÚkÞku níkku. yk heíku íkuyku økktÄeSLkkt Mk{ðÞMfníkkt. íku{Lkk rÃkíkk MkkuhkçkS Vhk{S Ãkxu÷ yuf {kuxk ðuÃkkhe níkk. LkkLkÃkýÚkeøk¼o©e{tík nkuðk Aíkkt {uz{ fk{k{kt ©e{tíkkRLkku ykztçkh fu yr¼{kLk Lkníkkt.

‘sLkMkuðk yu s «¼wMkuðk’ yu{Lkku SðLk{tºk níkku. økheçkkuLke Mkuðk fhðkíkhV yu{Lkku LkkLkÃkýÚke s Íqfkð hnu÷ku. íkífk÷eLk ¼khíkeÞ Mk{ksLkeyðËþk òuR íkuyku Äe{u Äe{u hk»xÙMkuðk íkhV Z¤íkkt økÞkt. ÃkkhMke ©e{tíkÁMík{S fk{k MkkÚku íku{Lkkt ÷øLk ÚkÞu÷kt. ÷øLkLke Mkk{krsf çkuze{kt íku{Lkuøkqtøk¤k{ý Úkðk ÷køke. ËuþMkuðkLkku MktÃkqýo ¼u¾ ÷R [qfu÷kt. {uz{ fk{kLkuMkktMkkrhf Mkw¾ yLku MktÃkr¥kLkku [¤fkx [¤kðe þõÞku Lknª. yk¾hu íkuyku íku{LkkÃkríkLkk çktÄLk{ktÚke {wõík ÚkR økÞkt yLku ËuþLku MktÃkqýoík: Mk{ŠÃkík ÚkR økÞkt.

hkík-rËðMk sLkMkuðk yLku Ëuþ Mkuðk{kt håÞkt ÃkåÞkt hnuLkkh íkuyku yufðkhyku®[íkk rçk{kh ÚkR økÞkt. zkpõxhkuyu Mk½Lk Mkkhðkh ÷uðk $ø÷uLz sðkLkeMk÷kn ykÃke. yk¾hu íkuyku $ø÷uLz økÞkt. íÞkt íku{Lke WÃkh þ†r¢Þk fhðk{ktykðe. ¢{þ: íku{Lke íkrçkÞík{kt MkwÄkhku Úkíkku økÞku. $ø÷uLzLkk ðMkðkx ËhBÞkLkíkuyku íÞktLkk ¼khíkeÞ ¢ktríkfkheyku yLku íku{Lke «ð]r¥kykuLkk Ãkrh[Þ{kt ykÔÞkt.

íku{Lkwt ykí{çk¤ ðæÞwt. íÞkt ¢ktríkðeh ~Þk{S f]»ýð{koLkk Ãkrh[Þ{kt ykÔÞkçkkË íku{Lke «uhýkyu {uz{ fk{k{kt Ãkzu÷e ¢ktríkLke r[LkøkkheLku Mktfkuhe. ÃkAeíku{ýu SðLk ¢ktrík{kt nku{e ËeÄwt.

$ø÷uLz{kt Xuh Xuh Mk¼kyku ¼he ¼khíkLke «ò WÃkhLkk ytøkúuSyíÞk[khku ykøkÍhíke ðkýe{kt hsq fhðk {ktzâk. ytøkúus Mkhfkh ¾¤¼¤eQXe. ytøkúus Mkhfkhu íku{Lke ÄhÃkfz fhðkLkwt Lk¬e fÞwO. Mk{Þ Mkq[fíkk ðkÃkheíku{ýu $ø÷uLz Akuze ËeÄwt yLku £ktLMkLkk ÃkkxLkøkh ÃkurhMk{kt [kÕÞkt økÞkt. ÃkAeíkku ÃkurhMkLku íku{ýu íku{Lke f{o¼qr{ çkLkkðe. SðLkLkkt ÷øk¼øk 35 ð»ko íku{ýuynª s ðeíkkÔÞkt níkkt. ynªLkk ðMkðkx ËhBÞkLk íkuyku rðLkkÞf Mkkðhfh,÷k÷k nhËÞk¤, ðehuLÿ [xkuÃkkæÞkÞ suðk {nkLk ¢ktríkfkheTLkk Ãkrh[Þ{ktykÔÞkt.

òuíkòuíkk{kt íkuyku «Úk{ nhku¤Lkkt ¢ktríkfkhe íkhefu òýeíkkt ÚkR økÞkt.íku{Lke $ø÷uLzLke ¢ktríkfkhe «ð]r¥kykuÚke ¼khíkLke ytøkúus Mkhfkh Ãký øk¼hkRøkR. íku{ýu ‘ðtËu {kíkh{T’ Lkk{Lkwt {krMkf Ãkºk Ãký þY fÞwO níkwt. R.Mk. 1907{kt ÞwhkuÃk ¾tzLke Mk{ksðkËe ÃkkxeoykuLke Ãkrh»kË s{oLke{kt Mxwyxoøkkzo þnuh{kt{¤e níke. yk ÃkkxeoykuLke Ãkrh»kË {kxu ¼khíkeÞ «ríkrLkrÄ íkhefu {kz{ fk{kLkeÃkMktËøke ÚkR níke. yk Ãkrh»kË{kt rnLz{kLk, {fzkuLkÕz, ®Mføkh suðk ÞwhkuÃkLkkòýeíkk Lkuíkkykuyu nkshe ykÃke níke. yk Ãkrh»kË{kt ¼khíkLkk hk»xÙæðs íkhefuÞwrLkyLk suf ÷nuhkððk{kt ykÔÞku íÞkhu {uz{ fk{kyu íkuLkku Mkg rðhkuÄ fheLku¼khíkLkku hk»xÙæðs ÷nuhkÔÞku níkku. ¼khíkLkku æðs Vhfkðíkkt íku{ýu fÌkwt níkwtfu ‘ yk æðs Mðíktºk ¼khíkLkku hk»xÙ æðs Au. íku ¼khíkLkk þneËkuLkk ÷kuneÚkeÃkkðLk ÚkÞu÷ku Au. nwt MkkiLku rðLktíke fhwt Awt fu ykÃk Mkki Q¼k ÚkR íkuLku Mk÷k{eykÃkku.’

¼khíkLke Ãkqýo MðíktºkíkkLke {ktøkýe fhðkLkku Þþ {uz{ fk{kLku Vk¤u òÞ

89 90


Au. íku{ýu ‘ðuLøkkzo’ Lkk{u y¾çkkh Ãký þY fhu÷wt. ÃkktºkeMk ð»ko ÃkhËuþLke ¼qr{Ãkh ðMkðkx fÞko ÃkAe rzMkuBçkh 1935 {kt íkuyku «rík¿kk íkkuzeLku ¼khík ykÔÞkt.íku{Lkwt MðkMÚÞ òu¾{kíkkt íku{Lku çke.ze. ÃkkhMke sLkh÷ nkuÂMÃkx÷{kt ¼híkefhðk{kt ykÔÞkt. ykX {kMkLke Mkkhðkh çkkË 16, ykuøkü, R.Mk. 1936 Lkkhkus íku{ýu ËuníÞkøk fÞkuo.

(321)

ÃkwÃkw÷ sÞfh(21, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1915)

¼khíkeÞ MktMf]ríkLkkt {þk÷[e, Mkk{krsffkÞofh, ÷ur¾fk yLku nMíkf÷k WãkuøkLkk «ýuíkk ©e{íke ÃkwÃkw÷ sÞfhLkku sL{W¥kh«ËuþLkk Rxkðk ¾kíku ðMkðkx fhe hnu÷k økwshkíke Lkkøkh çkúkñýÃkrhðkhLkk rðLkkÞf {nuíkkLku ½uh ÚkÞku níkku. íku{Lkk ËkËk økwshkíke MkkrníÞLke«Úk{ Lkð÷fÚkk ‘fhý½u÷ku’ Lkk ÷u¾f LktËþtfh íkw¤òþtfh {nuíkk níkk. íku{LkkrÃkíkk rðLkkÞf {nuíkk yuf MkLkËe yrÄfkhe níkk. íkuyku økwshkíke, {hkXe, MktMf]ík,QËqo, s{oLk yLku VkhMke suðe ¼k»kkykuLkk rðîkLk níkk. íkuyku ÷u¾f Ãký níkk.

MkkrníÞ yLku MktMf]ríkLkk MktMfkh Ãkk{u÷kt ÃkwÃkw÷ LkkLkÃkýÚke s íkusMðeçkwrØ«rík¼k Ähkðíkkt níkk. ÃkwÃkw÷u «kÚkr{f rþûký {æÞ«ktík{kt {u¤ðu÷wt. íkuykuWå[ yÇÞkMk {kxu ÷tzLkLke çkuzVzo ÞwrLkðŠMkxe{kt Ëk¾÷ ÚkÞu÷k. íku{ýu ÷tzLkLke‘Mfq÷ ykpV RfkuLkkur{õMk’ {ktÚke MLkkíkfLke ÃkËðe {u¤ðu÷e. su f]»ý{qŠíkLkkrð[khkuLke íku{Lkk {Lk Ãkh ½uhe yMkh ÚkÞu÷e. íku{Lkk ònuh SðLkLke þYykíkMð.ðzk«ÄkLk sðknh÷k÷ LknuY Lkk nkÚk Lke[u hk»xÙeÞ ykÞkusLk Mkr{ríkLke{rn÷k Ãkkt¾Lkk yæÞûk íkhefu ÚkÞu÷e. yu ÃkAe íkku yu{ýu yLkuf Wå[ nkuÆkyku«kó fhu÷k.

R.Mk. 1946 {kt íku{ýu {wÕfhks ykLktËLke MkkÚku ‘xkuÞfkxo’ Lkk{LkkytøkúuS çkk¤Mkk{rÞfLkwt MktÃkkËLk fhu÷wt. sir{Lke hkpÞ yLku yu{.yuV.nwMkuLk suðkMk{Úko r[ºkfkhkuyu yu Mkk{rÞfLke f÷k Mkkt¼¤u÷e. íku{ýu ÃkAeÚke íkíð®[íkfrsÆw r¢»ý{qŠíkLku økwhwÃkËu MÚkkÃke, ‘su.r¢»ý{qŠík-yu çkkÞkuøkúkVe’ Lkk{Lkwt ytøkúuS{kt

91 92


ÃkwMíkf ÷¾u÷wt. íku ÃkAe íku{ýu ‘yÚko {Äh’, ‘VkÞh RLk Ä {kRLz’, ‘Ä çkwØyuLz yuLk R÷MxÙuxuz çkwf ykpLk Áh÷ ykxo ykuV RÂLzÞk’ íkÚkk ‘yÚkoLk zÙ{’suðkt ÃkwMíkfku ÷ÏÞkt níkkt. ¼khíkeÞ f÷k yLku MktMf]ríkLkk ðkhMkkLku ‘RÂLzÞkVuÂMxð÷’ suðkt fkÞo¢{ku îkhk «kuíMkkrník fheLku yu{ýu sLkMk{ks MkwÄeVu÷kðu÷k u. ík uyku ‘RÂLzÞLk Lk uþLk÷ xÙMx Vk ph ykxo yuLz fÕ[hnurhxus’(INTACH) MÚkkÃkf yLku yæÞûkk níkkt. yu{Lke Wßsð¤ fkhrfËeoËhBÞkLk yLkuf nkuÆkyku WÃkh rçkhkS íku{ýu yý{ku÷ Mkuðkyku Ãkqhe Ãkkzeníke. R.Mk. 1958 {kt íkuyku ‘nuÂLz¢k^xMk ypLz npLz÷q{ fkuÃkkuohuþLk ykpVRÂLzÞk’ Lkkt ðneðxe rLkËuoþf yLku yæÞûkk íkhefu rLk{ýqtf Ãkk{u÷kt. 1974Úke 77 MkwÄe íkuyku ‘ykp÷ RÂLzÞk nuLz¢k^x çkkuzo’ Lkkt yæÞûkk çkLke hnu÷kt.yk Mk{Þ ËhBÞkLk s íkuyku økð{uoLx ykuV RÂLzÞkLkk ‘ykp÷ RÂLzÞk nuLz÷q{çkkuzo’ Lkkt MkÇÞÃkËu Ãký hne [qfu÷kt. íku{ýu nMíkf÷k yLku ðýkxLkkt ûkuºkku{ktrðrðÄ rzÍkRLk MktMÚkkyku yLku xurfLkf÷ MktMÚkkykuLkk rðfkMk{kt íku{s ðu[kýÔÞðMÚkkLke ÔÞqnh[Lkk ½zðk{kt {níðLkku ¼køk ¼sðu÷ku. R.Mk. 1986 {ktíkuyku ¼khík¼ðLk, ¼kuÃkk÷Lkkt yæÞûkk yLku R.Mk. 1987 {kt ‘RÂLËhk økktÄeLkuþLk÷ MkuLxh Vkuh Ä ykxoMk’ Lkkt xÙMxe hnu÷kt. íku{ýu ‘LkuþLk÷ RÂLMxxâwxykpV VuþLk xufLkku÷kuS’ Lkkt yæÞûkk íkhefuLke fk{økehe Ãký çkòðu÷e. íkuyku¼khíkLke ík{k{ {níðLke MkktMf]ríkf [¤ð¤ku MkkÚku ½rLkc heíku Mktf¤kÞu÷kníkkt. yu ûkuºkkuLke MktMÚkkyku Q¼e fhðk{kt íku{ýu {níðLke ¼qr{fk rLk¼kðu÷e.ÃkhËuþku{kt ‘¼khík {nkuíMkð’ Lkwt ykÞkusLk fhe íku{ýu ¼híkeÞ f÷k yLkuMktMf]ríkLkku «[kh-«Mkkh fhu÷ku. ¼khíkLkk ‘MkktMõ]ríkf hksËqík’ íkhefuyku¤¾kÞu÷kt íku{Lku ¼khík Mkhfkhu ‘ÃkÈ¼q»ký’Lkku r¾íkkçk yÃkoý fhe íku{LkwtMkL{kLk fÞwO níkwt. ‘Mkíkík fkÞoþe÷ {rn÷k’ ÃkwÃkw÷ sÞfh 28, {k[o, R.Mk.1997 Lkk hkus xqtfe {ktËøke ¼kuøkðe {wtçkR ¾kíku yðMkkLk ÃkkBÞkt níkkt.

(322)

{kRf÷ Vphkzu(22, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1791)

Võík ËMk s rËðMkLkk ®[íkLk, {LkLk yLku yæÞÞLkîkhk [wtçkfLku ðes¤e{kt ÃkrhðíkoLk fhðkLke þkuÄ fhLkkh {nkLk ði¿kkrLkf{kRf÷ VphkzuLkku sL{ 22, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1791 {kt ÷tzLkLkk LÞqrðLkkxLkÃkhøkýk{kt yuf ftøkk¤ yLku økheçk ÷wnkhLku ½uh ÚkÞku níkku. íkuLkk rÃkíkkLke ykŠÚkfÂMÚkrík Mkkhe Lknª nkuðkÚke íku þk¤kyu sR þfu÷ku Lknª. Aíkkt rðãwíkÞwøkLkk¼e»{rÃkíkk íkhefu søkík{kt òýeíkku ÚkR økÞku.

½uh çkuXkt yu ÷¾íkkt-ðkt[íkk þe¾e økÞu÷ku. ÃkrhðkhLku {ËËYÃk ÚkðkLkkLke ô{hÚke s yuf çkwf Mku÷hLku íÞkt ½uh ½uh AkÃkkt Lkkt¾ðkLkwt fk{ íkuýu þYfhu÷wt. yuf ðhMk ÃkAe yu s ðuÃkkheLku íÞkt íkuýu çkwf çkkR®Lzøk fk{ fhðkLkwtþY fhu÷wt. LkðhkþLke Ãk¤ku{kt yu ÃkwMíkfku ðkt[íkku. rð¿kkLkLkkt ÃkwMíkfku ðkt[ðk{ktyuLku ¾qçk hMk Ãkzíkku. ‘yuLkMkkRõ÷kuÃkerzÞk rçkúxkrLkfk’ ðkt[e yuýu rðãwík ytøku«kÚkr{f ¿kkLk {u¤ðu÷wt. suLk {kMkuoxLkwt ‘hMkkÞýLkk rð»kÞ{kt ftRf MktðkË’ ÃkwMíkfðktåÞk çkkË yuLku hMkkÞý rð¿kkLk{kt rs¿kkMkk òøke. yk ÃkwMíkfu VphkzuLku LkðerËþkLkk Ëhðkò ¾ku÷e ykÃÞk. yu rðãwík MktçktÄe MktþkuÄLkLkk fk{{kt {[eÃkzâku.

nðu íku $ø÷uLzLkk òýeíkk ði¿kkrLkfkuLkkt ÔÞkÏÞkLkku Mkkt¼¤ðk sðk ÷køÞku.21 ð»koLke Wt{hu íkuýu nB£e zuðeLkwt «ð[Lk Mkkt¼¤u÷wt. Mkkt¼¤u÷wt yux÷wt s Lknª,íkuýu íku «ð[LkLke rðøkíkÃkqýo LkkUÄ Ãký íkiÞkh fhu÷e. yk LkkUÄ íkuýu yuf rðLktíkeÃkºkMkkÚku nB£eLku {kuf÷kðu÷e. VuhkzuLke LkkUÄÚke ykf»kkoÞu÷k nB£e zuðeyu hkuÞ÷

93 94


RrLMxxâwxLku ¼÷k{ý fhu÷e fu VuhkzuLku «Þkuøkþk¤k{kt {ËËLkeþ íkhefu hk¾e÷uðk{kt ykðu. R.Mk. 1813 {kt yk{ íku hkpÞ÷ RÂLMxxâwx{kt òuzkR økÞu÷ku.÷øLk çkkË zuðe íkuLke ÃkíLke MkkÚku ÞwhkuÃkLkk «ðkMku økÞku íÞkhu íkuýu íkuLkk ytøkíkMku¢uxhe yLku Mk÷knfkh íkhefu VuhkzuLku MkkÚku ÷eÄu÷ku. yk «Úk{ «ðkMk ËhBÞkLkVuhkzu ÞwhkuÃkLkk yLkuf ði¿kkrLkfkuLkk MkeÄk MktÃkfo{kt ykÔÞku. {nuLkík fhðk{kt yuÃkkAwt ðk¤e òuíkku Lknª. Ãkrhýk{u nB£e zuðeLkk W¥khkrÄfkhe íkhefu yu hkpÞ÷RrLMxxâwxLkku zkÞhuõxh çkLke økÞu÷ku. ‘VuhkzuLkwt rðãwík rð&÷u»ký’ rMkØktík«ríkÃkkrËík fÞkuo níkku. Vuhkzuyu Mkkrçkík fhe ykÃÞwt fu rðãwíkLke rLkÞík {kºkkfkuRÃký [es{ktÚke ÃkMkkh ÚkðkÚke yu [esLkk yðÞðkuLke rLkrùík {kºkkLku srð½rxík fhe þfu Au. yk rLkÞ{Lkk ykÄkhu rðãwík {exh çkLkðkLkwt þY ÚkÞwt.rðãwík rð&÷u»ký{kt sux÷k Ãkkrh¼kr»kf þçËku ðÃkhkÞ Au íku þçËku VuhkzuyuykÃku÷k Au. R.Mk. 1821 {kt íkuýu yuf ¢ktríkfkhe þkuÄ fhu÷e. yk þkuÄ yux÷urðãwík {kuxh. rðãwík {kuxhLke þkuÄu yuLku Mðíktºk ði¿kkrLkf íkhefu Lkk{Lkk yÃkkðeníke. [wtçkfLku rðãwík{kt ÃkrhðŠíkík fhðkLkku ‘«uhý’(RLzõþLk) Lkku rMkØktík ykÃkeyu y{h ÚkR økÞku. yk{ yuýu Mkki «Úk{ rðãwík sLkhuxhLke þkuÄ fhe níke.íkuýu çkLkkðu÷e {kuxhLku R.Mk. 1831 {kt yð¤e fhe ËeÄe níke. yk ð¾íkuíkuýu Þktrºkf Qòo WíÃkÒk fhðk {kxu çkuxheLkk MktÃkfoLku W÷xkðeLku yÚkðk [wtçkfLkkÄúwðkuLku çkË÷eLku yk¾e ÔÞðMÚkkLkwt ÃkrhðíkoLk fhe LkktÏÞwt níkwt. [wtçkfLkwt [wtçkfeÞçk¤ íkuLke ykswçkkswLke søkk{kt Vu÷kÞu÷wt nkuÞ Au. su çk¤ ûkuºk fnuðkÞ Au íkuËu¾kíkwt LkÚke. íkuýu òuÞwt fu yk ûkuºk{ktÚke ßÞkhu íkkhLkku xwfzku ÃkMkkh fhðk{ktykðu íÞkhu rðãwík WíÃkÒk ÚkkÞ Au. íkuýu Mkkrçkík fÞwO fu [wtçkf íkÚkk rðãwík{ktÃkhMÃkh MkkÃkuûk økrík [wtçkfþÂõíkLku rðãwíkþÂõík{kt çkË÷e þfu Au. R÷urõxÙf{kuxh íkÚkk R÷urõxÙf sLkhuxhLkku rÃkíkk Vuhkzu 26, ykuøkü, R.Mk. 1867 {ktnuBÃkxLk fkuxo{kt ËuníÞkøk fÞkuo níkku.

(323)

ÞwMkwV {nuhy÷e(23, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1903)

{q¤e fåAe yuðk «¾h MðkíktºÞ MkuLkkLke yLku¼khíkLkk ¼køk÷kLkk Mkg rðhkuÄe ÞwMkwV {nuhy÷eLkku sL{ {wtçkR{kt ðMkíkkyuf ¾kuò Ãkrhðkh{kt 23, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1903 Lkk hkus ÚkÞku níkku.Ëw»fk¤Lke ÃkrhÂMÚkrík{kt íku{Lkk ËkËk fåA AkuzeLku ðuÃkkh fhðk {kxu {wtçkR{ktykðeLku ðMku÷k.

{wtçkRLke xâwxkurhÞ÷ Mfq÷{ktÚke ÷eÄu÷wt. {kæÞr{f rþûký {u¤ððk íkuykuçkkuheçktËh ÃkkMku ykðu÷e ¼hzkLÞq nkRMfq÷{kt Ëk¾÷ ÚkÞu÷k. yk Mfq÷{kt{eLkw {Mkkýe yLku Mkku÷e çkkx÷eðk÷k íku{Lkk MknkæÞkÞeyku níkk. yu{Lke {q¤yxf íkku {håkLx, Ãký çkË÷eLku íku{ýu {nuhy÷e fhe ËeÄu÷e. {urxÙf ÚkÞkÃkAe Wå[ yÇÞkMk {kxu {wtçkRLke MkUx ÍurðÞMko fkp÷us{kt òuzkÞk níkk. íkuykuynª íkusMðe rðãkÚkeo íkhefu Mkku¤u f¤kyu ¾e÷e QXâk níkk. fkp÷usLke {ufzwøk÷ðfík]íð MÃkÄko{kt ¼køk ÷R íku{ýu «Úk{ Ãkkrhíkkur»kf {u¤ÔÞwt níkwt. ðeMk ð»koLkeô{hu {wtçkRLke yktíkh fkp÷us ðfík]íð MÃkÄko{kt íku{ýu «Úk{ Ãkkrhíkkur»kf yLkuhkiÃÞ[tÿf {u¤ðe {wtçkRLkk rðãkÚkeo søkík{kt ztfku ðøkkze ËeÄu÷ku.

MðkíktºÞ Mktøkúk{{kt ÍqfkððkLke {krLkMkf íkiÞkhe fhe [qfu÷k {nuhy÷eyu‘ÞwðkË÷’ Lke MÚkkÃkLkk fhe, ykpÃkuhk nkWMk{kt ÞwðkË÷ ykÞkursík ÔÞkÏÞkLk{ktíku{ýu LkuíkkS Mkw¼k»k[tÿ Ãkh ðfíkÔÞ ykÃkíkkt ÞwðkLkkuLku Ëuþ {kxu çkr÷ËkLkykÃkðk nkf÷ fhe níke. íku ÃkAe íku{ýu ykÍkËeLkk Mktøkúk{{kt ÞwðkLkkuLke ¼híkefhðkLkwt fk{ nkÚk Ãkh ÷eÄwt níkwt. ÞwðkLkku{kt hk»xÙ«u{Lke ¼kðLkk søkkzLkkhe

95 96


‘ÞwðkË÷’ yLku {wtçkR rðãkÚkeo rçkhkËhe suðe MktMÚkkykuLkku Ëkuh íku{ýu Mkt¼kéÞkuníkku. íkuyku MkðkoLkw{íku ‘ÞwðkË÷’ Lkk {tºke íkhefu [qtxkÞk níkk.

{w tçkR{kt Ve ðÄkhk Mkk{u íku{ýu sunkË søkkze níke. íku{ýur{÷fk{ËkhkuLke nzíkk÷Lku Ãký Mk{ÚkoLk ykÃku÷wt. ytøkúus rðhkuÄe «ð]r¥kyku fhðkAíkkt Ãký íkuyku ytøkúus r«ÂLMkÃkk÷ nur{÷Lkk r«Þ rðãkÚkeo níkk. yufðkh nur{÷uíku{Lku ÃkqAu÷wt : ‘ík{Lku ykÍkËe {¤e økÞk ÃkAe ík{u y{khwt þwt fhþku ?’ íku{ýuíke¾ku sðkçk ykÃkíkk fnu÷wt : ‘y{u ík{Lku hrþÞk {kuf÷e ËRþwt.’ {wtçkRLkeyÂÕVMxLMk fkp÷usLke ÃkkA¤Lkk {uËkLk{kt yuf ònuhMk¼kLku MktçkkuÄíkk íku{ýufnu÷wt : ‘ytøkúus þkMkfku íkku fqíkhk suðk Au. ík{u yu{Lku ÷kík {khþku íkku yu ík{khkÃkøk [kxðk {ktzþu, yLku òu ík{u yu{Lkk Ãkøk [kxþku íkku yu ík{Lku ÷kík {khþu.’ykðwt rðÄkLk fhðk çkË÷ r«ÂLMkÃkk÷ nur{÷u íku{Lku Ä{fkðu÷k Ãký ¾hk. íkuð¾íku íku{ýu nur{÷Lku Ãkzfkh VUfíkk fnu÷wt : ‘ík{khk{kt ®n{ík nkuÞ íkku {LkuçkhíkhV fhe Ëku. ÃkAe òuòu fu þwt ÚkkÞ Au ?’

R.Mk. 1925 {kt íku{ýu RríknkMk yLku yÚkoþk†Lkk rð»kÞku MkkÚku çke.yu.Lke Ãkheûkk «Úk{ ðøko MkkÚku ÃkkMk fhe níke. yu ÃkAe íkuyku fkÞËkLkk yÇÞkMk{kxu ÷kp fkp÷us{kt Ëk¾÷ ÚkÞu÷k.

MkkÞ{Lk fr{þLkLkku çkrn»fkh fhðk rðãkÚkeo MkuLkkLke ykøkuðkLke ÷Ríku{ýu ðkíkkðhýLku økh{ çkLkkðe ËeÄu÷wt. Ãkku÷eMku Mkh½Mk Ãkh ÷kXeyku ðªÍeíÞkhu yuf ÷kXe íku{Lkk {kÚkk{kt ðkøkíkkt íkuyku ÷kune ÷wnký ÚkR økÞu÷k. íku{LkknkÚkLkwt nkzfwt Ãký ¼køke økÞu÷wt. íku ÃkAe ÃkkxkÃkªze fhkðe Mkktsu økúktxhkuzÚkeLkef¤u÷k Mkh½MkLke ykøkuðkLke Ãký yu{ýu ÷eÄe níke. MkkÞ{Lk fr{þLkLkkurðhkuÄ fhLkkhk íkuyku MkkiÚke Ãknu÷k níkk.

ÞwðkË÷Lkk MðÞtMkuðfkuLku ÷RLku íkuyku çkkhzku÷eLkk MkíÞkøkún{kt ÃkýòuzkÞu÷k. 24. sw÷kR, R.Mk. 1928 Lkk rËðMkLku ‘çkkhzku÷e rËðMk’ íkhefu

Qsðe íku{ýu Vk¤ku W½hkÔÞku níkku yLku MkhËkh Ãkxu÷Lkwt çknw{kLk fÞwO níkwt.MðËuþeLke [¤ð¤Lku ðuøkðkLk çkLkkððk yu{ýu ‘MðËuþe çkòh’ Lke

ÞkusLkk y{÷{kt {qfe níke. {wtçkRLkk ðzk÷k yøkhku Ãkh MkíÞkøkúneyku WÃkhßÞkhu ½kuzuMkðkh Ãkku÷eMku ½kuzk Ëkuzkðe ÷kXeyku ðªÍðk {ktzu÷e íÞkhu {nuhy÷eA÷ktøk {khe ½kuzkLke ÷økk{ ÃkfzeLku ÷xfe økÞk níkk. íÞkhu Mkhfkhu yu{LkuÃkfze ÷R yuf ð»koLke Mkò fhe níke.

fkUøkúuMkLke LkeríkykuLkk rðhkuÄ{kt íku{ýu {eLkw {Mkkýe, yåÞwík ÃkxðÄoLk,hk{{Lkkunh ÷kurnÞk yLku sÞ«fkþ LkkhkÞý MkkÚku {¤eLku 10, {u, R.Mk.1934 Lkk hkus ‘fkUøkúuMk Mk{ksðkËe Ãkûk’ Lke MÚkkÃkLkk fhe níke.

R.Mk. 1936 {kt {uhX{kt Mk{ksðkËe fkUøkúuMk ÃkûkLkwt yrÄðuþLk ¼hkÞwtníkwt. íku{kt ykÍkË ¼khíkLkwt r[ºk íku{ýu hsq fhu÷wt. yu{kt çkpLfku, ¼khu WãkuøkkuíkÚkk ¾kýkuLkwt hk»xÙeÞ fhý, s{eLkËkhe «ÚkkLke LkkçkqËe, {Vík «kÚkr{f rþûký,¾uzqíkkuLku Éý{wÂõíkLkku ÷k¼ yLku Ëuþe hkßÞkuLke LkkçkqËe suðk {wÆkyku [åÞkoníkk. yksu yu çkÄe {wÆkykuLkku y{÷ ÚkÞu÷ku ykÃkýu òuR hÌkk Aeyu. ykðeníke {nuhy÷eLke ËqhtËuþeíkk.

{wtçkRLkk økw{kMíkkykuLkwt þku»ký Úkíkwt yxfkððk íku{ýu økw{kMíkk Äkhku ÃkMkkhfhkÔÞku níkku. R.Mk. 1938 {kt ÷knkuh{kt ¼hkÞu÷k ðkŠ»kf yrÄðuþLk{ktMk{ksðkËe ÃkûkLku Lkçk¤k ÃkkzðkLkk «ÞkMkkuLkku ÃkËkoVkþ fhíkkt íku{Lke «ríkck{ktðÄkhku ÚkÞku níkku. yk s ð»kuo y{uhefk{kt ¼hkÞu÷ rðï Þwðf Ãkrh»kË{kt¼khíkLkk «ríkrLkrÄ íkhefu íku{ýu nkshe ykÃke níke yLku ÞwðkLkkuLku ytøkúuòu Mkk{u÷ze ÷uðkLke nkf÷ fhe níke. íku{ýu ÔÞÂõíkøkík MkíÞkøkún{kt Ãký ¼køk ÷eÄkuníkku.

39 ð»koLke ô{hu íkuyku MkðkoLkw{íku {wtçkR LkøkhÃkkr÷fkLkk LkøkhÃkrík íkhefuðhkÞk níkk. 9, ykuøkü Lkk hkus íku{Lke ÄhÃkfz ÚkR níke. íku{Lku Þhðzk

97 98


su÷{kt fuË hk¾ðk{kt ykÔÞk níkk. íÞkt íku{Lke íkrçkÞík ÷Úkze. Mkkhðkh {kxuíku{Lku {wtçkRLke ykÚkoh su÷{kt ¾Mkuzðk{kt ykÔÞk níkk. íku ÃkAe íku{Lke økt¼eh{ktËøkeLku æÞkLk{kt ÷R íku{Lku {wõík fhðk{kt ykÔÞk níkk. íku{Lke íkrçkÞík LkkswfÚkíkkt íku{Lku zkp.sþkðk¤kLkk Lk‹Mkøk nku{{kt Ëk¾÷ fhðk{kt ykðu÷k. Ãký íku{LkeíkrçkÞík{kt MkwÄkhku ÚkÞu÷ku Lknª. ytíku 2, sw÷kR, R.Mk. 1950 Lkk rËðMkuMkwzíkk÷eMk ð»koLke ô{hu íku{Lkwt ËunkðMkkLk ÚkÞwt níkwt.

(324)

fk{kûke LkxhksLk(24, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1868)

¼khíkLkk yktíkhhk»xÙeÞ ÏÞkrík«kó Ãkºkfkhfk{kûke LkxhksLk ytík{wo¾e ÔÞÂõíkíð Ähkðíkk níkk yLku þktík SðLk Sððk{kxu ÃktfkÞu÷k níkk. ytík{wo¾e Mð¼kðLkk íkuyku ÃkrhðkhðíMk÷ níkk. íku{Lku r{ºkkuçkLkkððkLke ykËík Lk níke. íku{Lkk r{ºkku yLku Ãkrhr[íkkuLke MktÏÞk sqs níke.íku{ Aíkkt sux÷k r{ºkku níkk íku çkÄk íku{Lkk MðsLkku suðk níkk. íkuyku ÃkûkÃkkíkÚkeËqh hnuíkk níkk. nt{uþk MkíÞLkku s Ãkûk ÷uíkk. yMkíÞLku AkðhðkLkwt fk{ íku{LkkMð¼kð{kt Lk níkwt. ‘Lkhkuðk fwtshkuðk’ suðe Lkerík yLku ÔÞðnkhÚke íkuyku Ëqhhnuíkk níkk. íku{Lke Ãkºkfkh íkhefuLke «rík¼k fMíkqhehtøkk ykÞtøkh yLku hk{kLktË[èkuÃkkæÞkÞLke Mk{fûk níke.

‘RÂLzÞLk Mkku~Þ÷ rhVku{oh’ Lkk íktºke LkxhksLkLkku sL{ 24, MkÃxuBçkh,R.Mk. 1868 Lkk hkus yríkþÞ YrZ[wMík Aíkkt Wå[ økýkíkk ykÞh Ãkrhðkh{ktÚkÞku níkku. MLkkíkf fûkkLkwt rþûký {u¤ðe ÷eÄk ÃkAe íku{ýu ÃkºkfkhíðLkk ûkuºkuÍtÃk÷kðu÷wt. Mkki «Úk{ íkuyku ‘rnLËw’ Lkk{Lkk Ãkºk{kt òuzkÞu÷k. íkuyku fXkuh AíkktMkk[wt s ÷¾íkk. çkeòLkku hkSÃkku {u¤ððk íkuyku fËe ¾wþk{ík fhíkk Lk níkk.íkuyku yuf rMkØktíkrLkc Ãkºkfkh níkk. ÃkkuíkkLkk rMkØktíkkuLku yu fËe nkuz{kt {qfíkkLk níkk. ykðe Ãkh{ rMkØktíkrLkck MkkÚku ÷køk÷økkx Ãk[kMk ð»ko MkwÄe íku{ýuíku{Lkwt Ãkºk ‘RÂLzÞLk Mkku~Þ÷ rhVku{oh’ [÷kðu÷wt. íkuyku fkuRLke Ãký ÄkfÄ{fefu ÷k÷[Lku ðþ Lk ÚkkÞ íkuðk Lkezh Ãkºkfkh níkk.

íku{Lkk ÃkºkLke MkíÞrLkck íkÚkk LkxhksLkLke Ãkºkfkh íkhefuLke «rík¼kÚke

99 100


ytòR økÞu÷k sÂMxMk økku®ðË hkLkzu yLku LÞkÞ{qŠík íku÷tøk ðøkuhuyu íku{LkkÃkºkLku {wtçkR ÷kððk «ÞíLkku þY fhu÷k. yu s{kLkk{kt Ãkºk [÷kððwt yu LkkLkeMkqLkeðkík økýkíke Lk níke. Ãkºk [÷kððk Lkkýkt òuRyu. hkLkzu yLku íku÷tøku Ãkºk {kxuLkk¾[oLku ÃknkU[e ð¤ðk yuf xÙMx {wtçkR{kt Q¼wt fhu÷wt. yu xÙMxLke ykŠÚkf {ËËÚkeíku{Lkwt Ãkºk {wtçkR{ktÚke «fkrþík ÚkðkLke þYykík ÚkÞu÷e. yu Ãkºk{kt «rMkØ ÚkíkktLkxhksLkLkkt ÷¾kýkuyu $ø÷uLz yLku y{uhefk suðk Ëuþku{kt ½u÷wt ÷økkzu÷wt.íku{Lkk ÷u¾ku ÃkhËuþku{kt ¼khu ykËhÚke ðt[kðk ÷køku÷k. ÃkAe íkku íku{Lkk ÷u¾ku‘Times of India’ {kt Ãký «rMkrØ Ãkk{íkk hnu÷k. íku{Lkkt rLk»Ãkûk íkxMÚkyLku yÇÞkMkþe÷ ÷¾kýkuÚke íku{Lke feŠík MktrLk»X Ãkºkfkh íkhefu Ëuþ-rðËuþ{ktVu÷kR økÞu÷e.

f÷{ yu s yu{Lku {kxu MkðoMð níkwt. íkuyku hksfeÞ fu Mkk{krsfMk{fk÷eLk ½xLkkykuLkwt ík÷MÃkþeo íkxMÚk {qÕÞktfLk fhe íku{Lku þçË Ëunu søkíkMk{ûk hsq fhíkk. íku{Lku ònuhSðLkLke yLÞ «ð]r¥kyku{kt ÍkÍku hMk Lk níkku.Mk{ksMkwÄkhýk yu yu{Lkk SðLkLkwt Ãkh{ yLku ytrík{ ÷ûÞ níkwt. íkuyku ‘yr¾÷®nË Mk{ksMkwÄkhk Ãkrh»kË’ Lkk çku ðkh «{w¾ íkhefu rLk{kÞu÷k. WÆk{ðkËehksfeÞ «ð]r¥kykuLkk íkuyku Mk¾ík rðhkuÄe hnu÷k. íkuyku nt{uþk rðLkeík ÃkûkLkuMk{ÚkoLk ykÃkíkk hnu÷k. R.Mk. 1921 {kt MÚkÃkkÞu÷k ‘MðhksÃkûk’Lku íku{ýuMkçk¤ Mk{ÚkoLk ykÃku÷wt.

Mkíkík ðkt[Lk, ®[íkLk yLku yLkw¼ðkuLku ykÄkhu yu{Lku yu MkíÞ Mk{òÞu÷wtfu SðLk ytøkuLke ¼khíkLke {q¤¼qík árü yÃkLkkððkÚke s ËuþLku yLktíkfk¤MkwÄeLke íktËwhMíke, Mkk{ÚÞo, yufíkk yLku MkkÂíðfíkk «kó Úkþu. yutþe ð»koLke siVðÞ MkwÄe MkËk «ð]r¥kþe÷ hnu÷k íku{Lkwt þheh yþõík ÚkR síkkt Auðxu íku{ýuíku{Lkk Ãkºk ‘rhVku{oh’ Lkwt íktºkeÃkË íku{Lkk ÃkwºkLku MkkUÃke ËeÄu÷wt. ytíku 29, yur«÷,R.Mk. 1948 Lkk hkus íku{Lkwt {wtçkR{kt yðMkkLk ÚkÞu÷wt. MkkËwt SðLk Sðe

Wå[ rð[khLke ykhkÄLkk fhLkkh yu Ëuþ«u{e yLku ykæÞkÂí{f ð]r¥kLkk Ãkh{WÃkkMkf LkxhksLk SðLkLkk AuÕ÷k ïkMk MkwÄe ËuþMkuðk yLku Mk{ksMkuðkLkktfkÞkuo{kt «ð]¥k hnu÷k.

101 102


(325)

Ãktrzík ËeLkËÞk÷(25, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1916)

çkk¤Ãký{kt suLku Mkki ‘ËeLkku’ fneLku çkku÷kðíkkt níkktíku ‘hk»xÙÄ{o’, ‘Ãkkt[sLÞ’ yLku ‘MðËuþ’ ÃkºkkuLkk MktÃkkËf Ãktrzík ËeLkËÞk¤WÃkkæÞkÞLkku sL{ W¥kh«ËuþLkk {Úkwhk rsÕ÷kLkk yuf Lkøk÷k [tÿ¼ký Lkk{LkkLkkLkk økk{zk{kt rÃkíkk ¼økðíke «MkkË yLku {kíkk hk{ÃÞkheLkk ½h{kt 25,MkÃxuBçkh, R.Mk. 1916 Lkk hkus ÚkÞku níkku. çku ¼kRyku{kt íkuyku {kuxk níkk.íku{Lkk rÃkíkk íÞkhu hu÷ðu{kt MxuþLk {kMíkhLke Lkkufhe fhíkk.

yu{Lkwt SðLk þYykíkÚke s Mkt½»ko{Þ níkwt. Ãkkt[ ð»koLke ðÞu rÃkíkkLkwtyLku yu{Lke Mkkík ð»koLke ðÞu {kíkkLkwt yðMkkLk ÚkÞu÷wt. íkuyku òýu yLkkÚk çkLkeøkÞu÷k ! R.Mk. 1925 {kt LkkLkk yðMkkLk Ãkk{u÷k. {kíkk-rÃkíkk rðLkkLkkËeLkËÞk¤Lku {k{kyu WAuheLku {kuxk fhu÷k. {k{k LkkhkÞý þwf÷ Lkkufhe fhíkk.íku{Lke ðkhtðkh çkË÷e Úkíke hnuíke ykÚke ËeLkËÞk¤Lke þk¤kyku Ãký çkË÷kíkehnuíke. ykx ykx÷k yk½kíkkuLke ðå[u Ãký íkuyku yMðMÚk ÚkÞk ðøkh ¼ýíkkyLku fkÞ{ «Úk{ Lktçkhu s ÃkkMk Úkíkk. íkuyku Lkð{k Äkuhý{kt níkk íÞkhu LkkLkku¼kR rþðËÞk÷ xqtfe {ktËøke ¼kuøkðe yðMkkLk Ãkk{u÷ku. yu ÃkAeLkk ð»kuo LkkLke{]íÞw Ãkk{u÷kt. íku{Lke ykuøkýeMk ð»koLke ô{h Úkíkkt MkwÄe{kt íkku ½hLkkt A MðsLkkuøkw{kðe ËeÄu÷kt.

R.Mk. 1934 {kt MkefhLke {kæÞr{f þk¤k{ktÚke hkßÞLke çkkuzoLkeÃkheûkk{kt íkuyku «Úk{ Lktçkhu W¥keýo ÚkÞu÷k. íku{ýu íku{Lke yu rMkrØ çkË÷{nkhkò íkhVÚke Mkwðýo[tÿf íkÚkk YrÃkÞk çkMkku Ãk[kMkLkwt hkufz RLkk{ {u¤ðu÷kt.

ð¤e íkuykuLku {krMkf YrÃkÞk ËMkLke Mfkp÷hþeÃk Ãký {¤u÷e. íkuykuyu 70 xfkÚkeðÄw økwý {u¤ðe RLxhLke Ãkheûkk «Úk{ ðøko{kt «Úk{ Lktçkhu ÃkkMk fhe yus{kLkk{kt rð¢{ Mksuo÷ku. yk rMkrØ çkË÷ ½Lk~Þk{ËkMk rçkh÷kyu íku{LkuMkwðýo[thÿf ykÃke rçkhËkðu÷k. íku{ýu íkku LkkufheLke ykuVh Ãký fhu÷e.

RLxh ÃkkMk fÞko ÃkAe fkLkÃkwh økÞu÷k ËeLkËÞk¤Lkku Ãkrh[Þ hk»xÙeÞMðÞtMkuðf Mkt½Lkwt fk{ Mkt¼k¤íkk ¼kWhkð ËuðhMk MkkÚku ÚkÞu÷ku. çkkçkk MkknuçkykÃxu yu MkwtËh®Mkn ¼tzkhe íku{Lkk MknkæÞkÞeyku níkk. fkLkÃkwh{kt yÇÞkMkÃkíkkðe ykøkúk økÞu÷k ËeLkËÞk¤Lke {w÷kfkík LkkLkkS Ëuþ{w¾ MkkÚku ÚkÞu÷e.ykøkúkLke MkuLx òpLMk fkp÷us{ktÚke yu{.yu. Lkwt «Úk{ ð»ko íku{ýu «Úk{ ðøko MkkÚkuÃkkMk fhu÷wt. R.Mk. 1940 {kt yu{.yu. Lkk çkeò ð»ko{kt níkk íÞkhu íku{Lkk{k{kLke Ëefhe h{kËuðe rçk{kh Ãkzu÷k. ÂMÚkrík ½ýe Lkkswf níke. Mkkhðkh{kxu íkuykuLku ykøkúk ÷kððk{kt ykðu÷k. Ãkrhýk{u íkuyku yu{.yu.Lke VkRLk÷Ãkheûkk{kt çkuMke þfu÷k Lknª. ykÚke íku{Lku {¤íke rþ»Þð]r¥kyku çktÄ ÚkR økÞu÷e.íkuyku Mkhfkhe MÃkÄkoí{f Ãkheûkk{kt Ãký «Úk{ Lktçkhu ÃkkMk ÚkÞu÷k. Ãký LkkufhefhðkLku çkË÷u yÕnkçkkË sR çke.xe. {kt Ëk¾÷ ÚkR økÞu÷k. R.Mk. 1941{kt yu Ãkheûkk Ãký «Úk{ ðøko MkkÚku ÃkkMk fhu÷e.

ík{Lku òýeLku LkðkR ÷køkþu fu Lkkufhe Lknª fhðkLkku MktfÕÃk fhe çkuXu÷kíku{ýu íku{Lkkt çkÄkt «{kýÃkºkku yLku økwýÃkºkkuLke Ãkkux÷e çkktÄe íku{Lkku rLkfk÷fhe Ëuðk íku{Lkk r{ºk ðMktík yÛýkS ðiãLku ykÃke ËeÄu÷kt. ßÞkhu r{ºkyu yu{fhðkLke Lkk Ãkkze íÞkhu íku çkÄkt «{kýÃkºkku yLku økwýÃkºkkuLku íku{Lkk nkÚk{ktÚkeÍqtxðe ÷R íku{ýu nMkíkkt nMkíkkt ËeðkMk¤e [kUÃke ËeÄu÷e. ÃkAe íkuyku Ãkqýo heíkuMkt½Lkk «[khf çkLke økÞu÷k. íku{Lkku Mð¼kð Mkh¤. sYrhÞkíkku Mkkð ykuAe.çkøk÷Úku÷ku yu s yu{Lkwt ½h yLku yu{Lke {qze. økktÄeSyu Mkq[ðu÷kt yrøkÞkhðúíkkuLkwt íkuyku [wMíkÃkýu Ãkk÷Lk fhíkk.

103 104


íkuyku ¼khíkeÞ SðLkMkt½Lkk yæÞûk çkLku÷k. ‘MkkËwt SðLk yLku WÒkíkæÞuÞ’ yu yu{Lkku SðLk{tºk. ÃkkuíkkLkk fhíkkt ÃkkhfkLke ®[íkk fhLkkhk íkuykuÃkhkuÃkfkhe Mð¼kðLkk níkk. ËuþMkuðkLku Mk{ŠÃkík ÚkR økÞu÷k íkuyku ykSðLkfwtðkhk hnu÷k. økktÄeSLke níÞk Úkíkkt hk»xÙÄ{o Ãkh «ríkçktÄ {fkíkkt íku{ýu‘rn{k÷Þ’ Lkk{Lkwt Lkðwt hk»xÙðkËe Ãkºk þY fhu÷wt.

íkuyku W¥k{ rð[khf, ÷u¾f yLku ðõíkk níkk. ‘Mk{úkx [tÿøkwó’ Lkk{LkwtÃkwMíkf yu{ýu yuf s çkuXfu ÷¾e Lkk¾u÷wt. íku{Lkwt çkeswt ÃkwMíkf Au ‘ykãþtfhk[kÞo’ su ¾qçk ÏÞkrík ÃkkBÞwt níkwt. R.Mk. 1952 {kt fkLkÃkwh yrÄðuþLk{ktíku{Lku ‘yr¾÷ ¼khíkeÞ sLkMkt½’ Lkk {nk{tºke çkLkkððk{kt ykðu÷k. yusðkçkËkhe yu{ýu ÃktËh ð»ko rLk¼kðu÷e. íkuyku ‘Mkt½’ yLku ‘sLkMkt½’ Lku Mk{ŠÃkíkÚkÞu÷ ÔÞÂõík níkk. íku{ýu íku{Lkk {køkoËþoLk nuX¤ yLkuf hk»xÙeÞ Lkuíkkyku íkiÞkhfhu÷k.

íkuyku Lkkík, òík, fku{, ðýo, Mkt«ËkÞ, «ktík fu ¼k»kkLkk ¼uË¼kð ðøkhMkðoLkwt fÕÞký ÚkkÞ yuðwt RåAíkk níkk. ykðe rðïðtã rð¼qrík 11, Vuçkúwykhe,R.Mk. 1968 Lkk rËðMku {kuøk÷MkhkR hu÷ðu MxuþLk Ãkh íkuuyku yðMkkLk ÃkkBÞkníkk.

íku{ýu íku{Lkk {]íÞwLke Úkkuze r{rLkxku Ãknu÷kt s íku{Lkk MkkÚke fkÞofh frðÃkeíkktçkh ËkMkLku Mkt¼¤kðu÷ku þph {{¤ððk suðku Au-

“rLkf÷u nI fnkt òLku fu r÷Þu,Ãknqt[Uøku fnkt {k÷q{ LknªhknkU {U ¼xfíku fË{kU fku,

{trÍ÷ fe rËþk t{k÷q{ Lknª.”

(326)

Rïh[tÿ rðãkMkkøkh(26, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1820)

¼khík{kt ÃkwLkòoøk]rík ÷kððk{kt MkkiÚke {kuxwt «ËkLkAu yuðk Rïh[tÿ rðãkMkkøkhLkku sL{ çktøkk¤Lkk r{ËLkkÃkwh rsÕ÷kLkk ðeh®MknLkk{Lkk økk{Lkk XkfwhËkMk çktËkuÃkkæÞkÞLku íÞkt R.Mk. 1820Lke 26{eMkÃxuBçkhLkk hkus ÚkÞku níkku. íku{Lke {kíkkLkwt Lkk{ ¼økðíkeËuðe níkwt. íku{LkkuÃkrhðkh ¾qçk s økheçk níkku. Rïh[tÿLku WËkhíkk, fÁýk yLku Ãkrðºk[krhºÞLkk økwýku íku{Lke {kíkk ÃkkMkuÚke ðkhMkk{kt {éÞk níkk. çkk¤ÃkýÚke síkuyku íkeðú çkwrØ«rík¼k Ähkðíkk níkk.

Rïh[tÿLke ô{h ykX ð»koLke níke íÞkhu íku{Lkk rÃkíkk íku{Lku ÷RLku 60{kR÷Lke ÃkøkÃkk¤k Þkºkk fheLku íku{Lku ÷R f÷f¥kk ykÔÞk níkk. ynª rðËune¼køkðík[hýLku íÞkt íkuyku hÌkk. ¼køkðík[hýLkk Ãkwºk søkíkËw÷o¼ yLku rðÄðkËefhe hkÞ{rýyu yu{Lke yuðe MkkhMkt¼k¤ hk¾e níke fu íkuyku íku{Lku ykSðLk¼q÷e þõÞk Lk níkk. yÇÞkMk {kxu íkuyku f÷f¥kkLke MktMf]ík fkp÷us{kt Ëk¾÷ÚkÞk níkk. ynª çkkh ð»ko MkwÄe íku{ýu MktMf]íkLkku yÇÞkMk fÞkuo níkku. íku{LkeyMkkÄkhý íkusMðeíkkyu íku{Lku ½ýkt RLkk{ku yLku rþ»Þð]r¥kyku yÃkkÔÞkt níkkt.

[kiË ð»koLke fk[e ô{hu ËeLk{rÞËuðe Lkk{Lke fLÞk MkkÚku íku{Lkkt ÷øLkÚkÞkt níkkt. LkkLkÃký{kt ÷øLk ÚkÞkt nkuðk Aíkkt Rïh[tÿLkkt SðLk æÞuÞ íkku{kLkðfÕÞký yLku rþûký s hnu÷kt níkkt. íkuyku MkkrníÞ, ðuË, ðuËktík, M{]rík,LÞkÞ yLku ßÞkurík»k suðk rð»kÞku{kt Ãkkhtøkík níkk.

íku{Lkk Mkt½»ko{Þ yLku MkkËøkeÃkqýo SðLk{kt íku{ýu f[hku fkZðkLkwt,

105 106


ðkMkýku {ktsðkLkwt yLku hMkkuR çkLkkððkLkwt suðkt yLkuf fk{ku fÞko níkkt. {wMkeçkíkkuÚke¼hu÷k SðLk{kt íku{ýu fËe níkkþk «ðuþðk ËeÄe Lk níke. íku{Lke {níðfktûkky[÷ yLku yx÷ níke. R.Mk. 1839 {kt íku{ýu ®nËw fkÞËk Mkr{ríkLke Ãkheûkk¾qçk Mkkhe økwýð¥kk MkkÚku ÃkkMk fhe. yk fkÞËk Mkr{rík yu «{kýÃkºk{kt Mkki«Úk{ðkh íku{Lkk Lkk{Lku Auzu ‘rðãkMkkøkh’ ÃkËðe ÷økkze níke. çkMk, íÞkhÚkeíkuyku rðãkMkkøkhLku Lkk{u òýeíkk ÚkÞk.

®n{íkÚke íku{ýu çkufkheLkku Mkk{Lkku fÞkuo yLku R.Mk. 1849 {kt íkuykurðr÷Þ{ fkuxo fkp÷us{kt {wÏÞ hkRxh yLku {wÏÞ ¾òLk[e íkhefu òuzkÞk.íÞkh çkkË íkuyku R.Mk. 1850 {kt MktMf]ík fkp÷us{kt MktMf]ík MkkrníÞLkk «kæÞkÃkfíkhefu Lke{kÞk. R.Mk. 1851 {kt íkuyku yk s fkp÷us{kt YrÃkÞk 150 Lkk{krMkf Ãkøkkhu yk[kÞo ÃkËu Lke{kÞk.

íku{ýu íku{Lke fkÞoþÂõíkLku Mkk{krsf MkwÄkhýkLke «ð]r¥k{kt fk{u ÷økkze.íku{ýu rþûký{kt ytøkúuS Ãkh ¼kh {qõÞku. økrýíkLkk rð»kÞLku Ãký rþûký{ktyrøkú{íkk ykÃke. íku{ýu MktMf]ík MkkrníÞ{kt ½ýkt økútÚkkuLke h[Lkk fhe níke. íku{ýu{kík]¼k»kk{kt rþûký ykÃkðkLke rn{kÞík fhe níke. «kÚkr{f rþûkýLkkt ÃkwMíkfku«kËurþf ¼k»kk{kt s íkiÞkh Úkðkt òuRyu yuðwt íkuyku ¼khÃkqðof fnuíkk.rðãkMkkøkhLkk [knf yLku «þtMkf nkr÷zuyu Xuh Xuh Ëuþe þk¤kykuLke MÚkkÃkLkkfhe níke. íkuyku økk{zu økk{zu VheLku «kÚkr{f þk¤kykuLku {køkoËþoLk ykÃkíkkníkk. íku{ýu çktøkk¤{kt «kËurþf ¼k»kkrþûkýLke ÃkØríkLkkt çkes ðkÔÞkt níkkt.

†erþûkýLkk rðfkMk{kt Ãký rðãkMkkøkhLkwt ÞkuøkËkLk LkkLkwt MkqLkwt Lk níkwt. íkus{kLkkLkk YrZ[wMík Mk{ksLkk ¼khu rðhkuÄ ðå[u Ãký íku{ýu †erþûkýLkeßÞkuíkLku s÷íke hk¾e níke. íku{Lkk «ÞíLkkuÚke {kºk yuf s ð»ko{kt çktøkk¤{kt35 fLÞkþk¤kyku þY ÚkR níke. rðÄðk rððknLku fkÞËuMkh {kLÞíkk yÃkkðeíku çkkçkíkLku Rïh[tÿ íku{Lkk SðLkLke MkkiÚke {kuxe rMkrØ {kLkíkk níkk. íku{ýu íku

s{kLkkLke çkk¤ðiÄÔÞ«Úkk yLku çknwÃkíLke «ÚkkLkku yuf yzøk ÞkuØkLke su{ rðhkuÄfÞkuo níkku. rðÄðk rððkn ytøku íku{Lkk rð[khku Mkki «Úk{ ‘íkfo çkkurÄLke’ Ãkrºkfk{ktAÃkkÞk níkk. su ÃkkA¤Úke «çktÄYÃku «økx ÚkÞk níkk. íku{Lkk yk «çktÄLke çkunòh Lkf÷ku {kºk yXðkrzÞk{kt s ðu[kR økR níke. rðãkMkkøkh yk¾k Ëuþ{ktòýeíkk ÚkR økÞk. rðÄðk rððknLke íku{Lke [¤ð¤Lkku ¾qçk rðhkuÄ ÚkÞku níkkuÞíku{Lke níÞk fhðkLke Ãký Ä{feyku {¤e níke. Aíkkt ¼ÞLku íkkçku ÚkÞk rðLkkíku{ýu Mk{ksLkk MkzkLku Ëqh fhðkLkk «ÞíLkku{ktÚke fËe ÃkkAk ÃkkLke fhe níkeLknª. íku{ýu çknwÃkíLkeLke «ÚkkLku Ëqh fhðk ¼hÃkqh «ÞíLkku fÞko níkk.

íkuyku Mðíktºk r{òs, «k{krýfíkk, rLkck yLku LÞkÞr«Þíkk {kxu yLkufytøkúus yrÄfkheyku íkhVÚke MkL{kLkÃkkºk ÚkR [qõÞk níkk. íkuyku {kºk ykËþoðkËfu yÔÞðnkhw Lk níkk, Ãký ykŠÚkf çkkçkíkku{kt MktÃkqýo ðkMíkððkËe níkk. íkuyku¾hk yÚko{kt yuf rþûkýþk†e níkk. frððh hðeLÿLkkÚk xkøkkuhLkk {íkkLkwMkkh,‘{uxÙkuÃkkur÷xLk RÂLMxxâqx’ îkhk rðãkMkkøkhSyu hk»xÙeÞíkkLke ¼qr{ WÃkhMkki «Úk{ ðkh ytøkúuS rþûkýLkk ÃkkÞku LkkÏÞku níkku. íku{Lkwt yu fkÞo hk»xÙðkËLke¼kðLkkLkwt Ãkku»kf Mkkrçkík ÚkÞwt níkwt.

Rïh[tÿ «¾h Mk{ksMkwÄkhf, ár»xðtík fu¤ðýe, ykÄwrLkf ¼khíkeÞMk{ksLkk ½zðiÞk yLku {nkLk MkkrníÞMksof níkk. çktøkk¤e, ®nËe, ytøkúuS yLkuMktMf]ík ¼k»kkyku{kt íku{ýu ½ýktÞ W¥k{ økútÚkku ÷ÏÞk Au. íku{Lku çktøkk¤e økãLkk½zðiÞk fnuðk{kt shkÞ yríkþÞkuÂõík LkÚke. íku{ýu Ãkºkfhkíð ûkuºku Ãký {kuxkuVk¤ku ykÃÞku Au. íku Mk{ÞLkk Mkk{krsf {w¾Ãkºk ‘®nËw ÃkurxÙÞx’ Lkk íktºke nrhùtÿ{w¾hSLkk yðMkkLk çkkË rðãkMkkøkhu yu ÃkºkLkk íktºke íkhefuLke sðkçkËkherLk¼kðe níke.

rðãkMkkøkh {kLkðíkkLkk Vrh~íkk níkk. íku{Lkwt niÞwt MkËk fÁýkÚke A÷fíkwtLknª. íkuykuLke WËkhíkk yLku Ãkhøkswíkk QzeLku ykt¾u ð¤øku íkuðk níkkt. yk¤Mk

107 108


Lkk{Lke [es íkku yu{Lke ÃkkMku Vhfíke Ãký Lknª. Mðkð÷tçkLk íku{Lkku SðLk{tºkníkku. íku{Lkk{kt ¼hÃkqh hk»xÙr¼{kLk ¼hu÷wt níkwt. íkuyku ¾hk yÚko{kt yuf rð¼qríkníkk.

íku{Lke «rík¼kLke fËh fheLku R.Mk. 1864 {kt ÷tzLkLke hkuÞ÷yurþÞkxef MkkuMkkÞxeyu íku{Lku {kLkËT MkÇÞÃkË yÃkoý fhu÷wt. R.Mk. 1880{kt Mkhfkhu íku{Lku Mke.ykR. Lkku Rf÷kçk ykÃku÷ku.

ykðe rðh÷ rð¼qrík nkusheLkk fuLMkhLke rçk{kheLku ÷R 70 ð»koLkeô{hu 29, sw÷kR, R.Mk. 1891 Lkk rËðMku r[hrLkÿk{kt ÃkkuZe økR.

(327)

xe.yuMk.yur÷Þx(26, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1888)

xu{Mk MxkLMk o yur÷Þux yux÷u f uxe.yuMk.yur÷ÞuxLkku sL{ y{uhefkLkk MkuLx ÷wR Lkk{Lkk yuf LkkLkfzk økk{{ktr[ºk yLku MktøkeíkLkk þku¾eLk yuðk yuf ðuÃkkhe rÃkíkkLkk ½h{kt 26,MkÃxuBçkh,R.Mk. 1888 Lkk hkus ÚkÞku níkku. íku{Lkk rÃkíkk ykŠÚkf heíku Mk{]Ø nkuðkÚkeËkLkðeh íkhefu ÃktfkÞu÷k níkk. ÔÞðMkkÞu rþrûkfk yuðe yu{Lke {kíkkLkwt Lkk{þkçkkuox [uBÃk MxkLMko níkwt. íku{ýu MkkrníÞLkk MktMfkh Íe÷e fux÷ktf fkÔÞkuLkwtMksoLk fÞwO níkwt. íku{Lke RåAk íkku frð íkhefu Lkk{Lkk {u¤ððkLke níke. þk÷kuoxyæÞkí{Ëþeo níkk yLku Ä{oLku fuLÿ{kt hk¾e frðíkkyku ÷¾íkk. íku{Lke frðíkkykuyu s{kLkkLkk ÄkŠ{f {pøkuÍeLk{kt «rMkØ Úkíke hnuíke.

{kíkkLkkt Mkkík MktíkkLkku{kt yur÷Þux MkkiÚke LkkLkk níkk. Mðk¼krðf Au fu{kíkkLku MkkiÚke LkkLkwt MktíkkLk MkkiÚke ðÄw ðnk÷wt nkuÞ ! þk÷kuoxLku yur÷Þux MkkiÚkeðÄkhu ðnk÷k níkk. frðíkkLkk MktMfkh Ãkk{u÷e íku{Lke {kLke RåAk LkkLkk ÃkwºkLku{kuxk frð íkhefu òuðkLke níke. yur÷ÞuxLke frðíkk WÃkh íku{Lke {kíkkLke «çk¤yMkh ÚkR níke.

yur÷ÞuxLkwt þheh þYykíkLke yðMÚkk{kt Lkçk¤wt hnuíkwt níkwt. íkuÚke íkuykuLkkuh{ðkLkwt ÃkMktË Lk níkwt. ð¤e LkkËwhMík íkrçkÞíkLku ÷eÄu þk¤k{kt sðk sux÷eô{hu íkuyku þk¤k{kt sR þfu÷k Lknª. ½h{kt hneLku Mk{Þ ÃkMkkh fhðk íkuykuðk[Lk{kt {Lk Ãkhkuðíkk níkk. yk{ ðk[Lk «íÞu íku{Lke yr¼hwr[ fu¤ðkÞu÷e.ðk[LkLkk þku¾u íku{Lku ÷¾ðkLke «uhýk ykÃku÷e. íku{ýu çkk¤ÃkýÚke s frðíkk

109 110


÷u¾Lk Ãkh nkÚk ys{kðu÷ku. íkuyku ßÞkhu fkp÷us{kt ¼ýíkk níkk íÞkhu íku{ýu÷¾u÷kt fkÔÞku yLku ðkíkkoykuLkwt «fkþLk íku{Lke fkp÷us îkhk fhðk{kt ykÔÞwt níkwt.íÞkhu íku{Lke ô{h {ktz yZkh ð»koLke níke. R.Mk. 1905 {kt ðÄw yÇÞkMk{kxu íkuyku çkkuMxLk økÞk níkk. R.Mk. 1909 {kt íkuykuyu MLkkíkf yLku R.Mk.1910 {kt yLkwMLkkíkfLke ÃkËðeyku «kó fhe níke.

íku s{kLkk{kt £kLMk MkkrníÞ ûkuºku ykøk¤ Ãkzíkwt níkwt. íkuÚke £kLMkLkk fkÔÞMkkrníÞLkk yÇÞkMk {kxu íkuyku ÃkkxLkøkh ÃkurhMk økÞu÷k. yuf ð»ko ynª hkufkRLkuíku{ýu £uL[ frðíkkLkwt yæÞÞLk fhu÷wt. fkÔÞ «íÞu rðþu»k yr¼hwr[ Ähkðíkkíku{ýu ÃkurhMkLkk ðMkðkx ËhBÞkLk fux÷ef òýeíke Lkð÷fÚkkyku Ãký ðkt[eLkk¾e níke. yk Mk{Þ økk¤k{kt £kLMkLkk òýeíkk frðykuLkk MktÃkfo{kt íkuykuykðu÷k. ynª íku{Lke {w÷kfkík yuÍhk ÃkkWLz MkkÚku ÚkR níke. yur÷ÞuxLkwt frðíkhefuLkwt ½zíkh fhðk{kt yuÍMk ÃkkWLzLkwt {níðLkwt ÞkuøkËkLk hnu÷wt Au.

nkðozo ÞwrLkðŠMkxe{ktÚke íku{ýu Ãke.yu[.ze. fhu÷wt. Ãke.yu[.ze. {kxu íku{ýuíkíð¿kkLkLkku rð»kÞ ÃkMktË fhu÷ku. R.Mk. 1911 {kt çkkuMxLk ÃkkAk sRLku íku{ýu¼khíkeÞ íkíð¿kkLkLkku yÇÞkMk fhu÷ku. yur÷ÞuxLke Mk{økú frðíkk WÃkh ykÚke¼khíkeÞ íkíð¿kkLkLkku «çk¤ «¼kð Ãkzu÷ku Ëu¾kÞ Au. yu Mk{Þu çkxÙkoLz hMku÷nkðozo{kt íkíð¿kkLkLkk yãkÃkf níkk.

yur÷ÞuxLku ykpõMkVzo{kt yÇÞkMk fhðk Mfkp÷hþeÃk {¤e níke. suÚkeíkuyku yÇÞkMk fhðk rçkúxLk økÞu÷k. ynª rðrðÞLk-nu-ðqz Lkk{Lke yuf {rn÷kMkkÚku íku{Lkku Ãkrh[Þ ÚkÞu÷ku. R.Mk. 1915 {kt yur÷Þuxu yu {rn÷k MkkÚku ÷øLkfhe ÷eÄkt níkkt. ÷øLk ÃkAe íkuyku ÷tzLk{kt ÂMÚkh ÚkÞu÷k. yVMkkuMkLke ðkík íkku yuAu fu íku{Lkwt ÷øLkSðLk MkV¤ Lkeðzu÷wt Lknª.

R.Mk. 1917 {kt íku{ýu çkuLf{kt õ÷kfoLke Lkkufhe Mðefkhu÷e.fkÔÞ÷u¾LkLke «ð]r¥k Ãký [k÷w s níke. R.Mk. 1919 {kt ‘ÃkkuyuBMk’ Lkk{Lkku

íku{Lkku fkÔÞMktøkún «økx ÚkÞku níkku. R.Mk. 1922 {kt íku{ýu ‘Ä ðuMx ÷uLz’ Lkeh[Lkk Ãkqýo fhu÷e. yuÍhk ÃkkWLzu yk fkÔÞ ðktåÞk ÃkAe íku{Lku íku{Lkwt æÞkLk{kºk frðíkk íkhV fuÂLÿík fhðk Mkq[ÔÞwt níkwt. R.Mk. 1920 {kt íku{Lkku fkÔÞMktøkún‘ykhk ðkuMk «uf’ «økx ÚkÞku níkku. íku ÃkAe 1922 {kt ‘Ä ðuMx÷uLz’ Lkwt «fkþLkÚkÞu÷wt. R.Mk. 1919 {kt ‘Ä Mku¢ux ðqz’ Lkk{u rððu[Lk Mktøkún Ãký «økx ÚkÞu÷ku.

íku{ýu y{uhefkLkk Lkkøkrhfíð MkkÚku Auzku VkzeLku rçkúxLkLkwt LkkøkrhfíðMðefkhe ÷eÄwt níkwt. yu s heíku yu{ýu Ä{oÃkrhðíkoLk fhu÷wt. ÃkAe íku{Lkk WÃkhkWÃkhe fkÔÞMktøkúnku «økx Úkíkk hnu÷k. R.Mk. 1927 Úke 31 ËhBÞkLk íku{Lkku‘yurhÞ÷ ÃkkuyuBMk’ «økx ÚkÞu÷ku. íku ÃkAe R.Mk. 1930 {kt ‘yuþ ðuzTLkMkzu’,R.Mk. 1931 {kt ‘fkuheyku÷uLk’, R.Mk. 1932 {kt ‘÷uLz MfuRÃk’, R.Mk.1936 {kt ‘Ä f÷uõxuz ÃkkuyuBMk’, R.Mk. 1939 {kt ‘ykuÕz ÃkkuyuBMk çkwfykpV «uÂõxf÷ fuxTMk’ yLku R.Mk. 1943 {kt ‘÷kuh õðkxuoxTMk’ suðk fkÔÞMktøkúnku«fkrþík ÚkÞk níkk.

íku WÃkhktík íku{Lkk [h sux÷k LkkxâMktøkúnku yLku yuf rLkçktÄMktøkúnLkwt Ãký«fkþLk ÚkÞwt níkwt. yk Mk{Þu 69 ð»koLke Wt{hLkk yur÷Þxu ºkeMk ð»koLke Wt{hLkeðk÷uhe ÷u[h Lkk{Lke †e MkkÚku ÷øLk fhe ÷eÄu÷wt. ÷øLk ÃkAe íku{ýu LkkxfkuLkkMksoLk íkhV íku{Lkk {LkLku ðk¤u÷wt. íku{Lke «rík¼k QzeLku ykt¾u ð¤øku íkuðe níke.rðïLke Mkku¤ ÞwrLkðŠMkxeykuyu íku{Lku {kLkËT ÃkËðeyku ykÃke íku{Lkwt MkL{kLkfÞwO níkwt. ð¤e, íku{ýu yu{MkoLk-Úkkuhku Ãkkrhíkkur»kf yLku zuÂLx økkuÕz{pz÷ {u¤ÔÞktníkkt. 4, òLÞwykhe, R.Mk. 1965 Lkk hkus rðïMkkrníÞLkk ykfkþ{ktÚke ykíkusMðe íkkh÷ku ¾he Ãkzâku níkku.

111 112


(328)

{rý÷k÷ Lk. rîðuËe(26, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1858)

MktMf]ík ¼k»kk-MkkrníÞ yLku ËþoLkkþk†Lkk «fktzÃktrzík yuðk rnLËw Ä{oLke ÃkwLk:«ríkck fhLkkh {rý÷k÷ Lk¼w¼kR rîðuËeLkkusL{ Mkkûkh¼qr{ LkrzÞkË{kt 26, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1858 Lkk hkus ÚkÞkuníkku. økwshkíkLkk yk W¥k{ fûkkLkk ®[íkfLkku Ãkrhðkh ÃkkhtÃkrhf SðLk SðLkkhníkku. fwxwtçk{kt ¾kMk fkuR ¼ýu÷wt Lk níkwt. ËkËk LkrzÞkË{kt VkusËkh níkk. íku{LkkrÃkíkkLkwt ¼ýíkh Mkkð Mkk{kLÞ fûkkLkwt. íku{Lkk rÃkíkkLke çkeS ÃkíLkeLkwt MktíkkLk íkuykuníkk.

[kh ð»koLke ô{hu ËÞkþtfh ÃktzâkLke økk{Xe þk¤k{kt ¼ýðk {kxu íku{LkuËk¾÷ fhðk{kt ykðu÷k. rÃkíkkLke RåAk yu{Lku ¾kMk ¼ýkÔÞk ðøkh Lkkufheyu÷økkze ËuðkLke níke. Aíkkt {rý÷k÷Lkk ykøkúnLku ðþ ÷R ytøkúuS þk¤k{ktËk¾÷ fhðk{kt ykðu÷k. {urxÙfLke Ãkheûkk{kt Ãknu÷k ð»kuo íkuyku MktMf]ík rð»kÞ{ktLkkÃkkMk ÚkÞu÷k. çkesu ð»kuo ÞwrLkðŠMkxe{kt çkeò Lktçkhu ÃkkMk ÚkR íku{ýu rþ»Þð]r¥k{u¤ðe níke. {urxÙf ÃkkMk ÚkÞk ÃkAe {wtçkRLke yuÂÕVMxLx fkp÷us{kt «ðuþ «kófhe ÃkkMk fhu÷e. yu çkË÷ yu{Lku ‘suBMk xu÷h’ Ãkkrhíkkur»kf Ãký {¤u÷wt.

çke.yu. ÚkÞk ÃkAe yu{Lke RåAk yu{.yu. Lkku yÇÞkMk fhðkLke níke.Ãký rÃkíkkyu íku{ fhðkLke Lkk Ãkkzíkkt íkuyku LkrzÞkË ÃkkAk ykðe sR. R.Mk.1880 {kt yuf nkRMfq÷{kt rþûkf íkhefu òuzkR økÞu÷k. yuf ð»ko ÃkAe íkuykuMkhfkhe fLÞkþk¤kykuLkk zuÃÞqxe rþûký rLkheûkf íkhefu rLk{kÞu÷k. R.Mk.1885 {kt íku{Lke rLk{ýqtf ¼kðLkøkhLke òýeíke þk{¤ËkMk fkp÷us{kt MktMf]íkLkk

yãkÃkf íkhefu ÚkR níke. Ãký fËk[ rðrÄLku yu {tsqh Lk níkwt. økt¼eh {ktËøkeLkkurþfkh ÚkR síkkt R.Mk. 1888 {kt yæÞkÃkfLke Lkkufhe Akuzðe Ãkzu÷e.

{rý÷k÷Lkwt ykÞw»Þ yÕÃk níkwt. Ãký xqtfe ®sËøke{kt Ãký íkuyku rðÃkw÷MksoLk fhe økÞk Au. íku{Lkwt MkkrníÞ MksoLk ‘r«ÞtðËk’ yLku ‘MkwËþoLk’ suðktMkk{krÞfkuLkkt ðå[u fuË ÚkR økÞu÷wt. su íku{Lkk {]íÞw ÃkAe ykLktËþtfh ÄúwðLkk«ÞíLkkuÚke «rMkØ ÚkÞu÷wt. ÃkkA¤Úke ‘økwshkík MkkrníÞ yfkË{e’ yu íku{LkwtMkkrníÞ ykX økútÚkku{kt «fkrþík fhu÷wt.

{rý÷k÷Lkwt MkkrníÞ Ä{o yLku íkíð¿kkLkLkk ÃkkÞk Ãkh h[kÞu÷wt nkuRMk{sðk{kt shkf rf÷ü ÷køku yu Mðk¼krðf Au. ðuËkLík íku{Lkk MkkrníÞLkk{q¤{kt Au. íku{Lkku «ÞíLk rnLËw Mk{ksLku MðÄ{o «íÞu òøk]ík fhðkLkku hÌkku Au.íku{Lkwt {níðLkwt MkkrníÞ yk «{kýu Au-

1. frðíkk - rþûkkþíkf (1876), «u{SðLk (1880),ykí{rLk{ßsLk (1895)

2. Lkkxfku - fkLíkk (1882), ík]®Mknkðíkkh (1895)3. rLkçktÄ - Lkkhe«ríkck yLku «kýrðrLk{Þ (1888), rMkØktíkMkkh

(1889), çkk÷rðfkMk (1893), MkwËþoLk økãkðr÷ (1897)4. RríknkMk - ÃkqðoËþoLk (1882)5. YÃkktíkh - {k÷Lke {kÄð (1880), W¥khhk{[rhík{T (1882),

¼økðËTøkeíkk (1894), Ãkt[þíke (1895), rððkn íkktzð (1901)6. rnLËe - ©eðr¥k«¼kfh (1895)7. ytøkúuS - {uMxhLkLkku Ãkwºk (1890), [rhºk (1895), [uíkLkkþk†

(1896), økw÷kçkrMktn (1897), Mðrþûký (1897)8. ¼k»kktíkh - çkwrØMkkøkh (1891), yLkw¼ð ËerÃkfk (1891),

Mk{krÄþíkf (1891), ¼kus«çktÄ (1892), íkfo¼k»kk (1892), ©wríkMkkh

113 114


Mk{]Øhý (1892), îÞk©Þ {nkfkÔÞ (1893), »kz TËþoLkMk{wå[Þ(1893), MkkhMktøkún 1-2 (1894), [íkwrðOþrík«çktÄ (1895),Þkuøk®çkËw (1899), fw{khÃkk÷[rhºk (1899), yLku fkLíkðkË «ðuþ(1899.

9. økwshkíke - Ãkt[kuÃkkÏÞkLk10. «feýo - Mðk{e rððufkLktËLke y{uhefkLke {w÷kfkík.11. MktÃkkËLk - hksÞkuøk (1885), íkfofki{wËe (1886), ÞkuøkMkqºk

(1890), {tzwfkuÃkrLk»kË (1894), SðLk{wÂõík rððuf (1894),Mk{krÄþíkf (1894)

ykðk çknw©wík rðîkLk {rý÷k÷ 1, ykuõxkuçkh, R.Mk. 1898 Lkk rËðMku{kºk [k÷eMk ð»koLke ô{hu «¼wLku ÃÞkhk ÚkR økÞk níkk.

(329)

rðLke {tzu÷k(26, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1939)

Ërûký yr£fkLkk økkuhk þkMkfku Mkk{u htøk¼uËLkeLkerík çkkçkíku ÷zík [÷kðLkkhk yLku ‘Ërûký ykr£fkLkk økktÄe’ íkhefu òýeíkkçkLku÷k LkuÕMkLk {tzu÷kLke Ä{oÃkíLke rðLke {tzu÷kLkku sL{ 26, MkÃxuBçkh, R.Mk.1939 {kt ÿkLMkfeLke yuf þk¤kLkk yk[kÞo rÃkíkkLku íÞkt ÚkÞku níkku. íku{Lku íku{LkkÚkeðeMk ð»ko {kuxe ô{hLkk ðfe÷ yuðk LkuÕMkLk {tzu÷k «íÞu «u{ ÚkÞku níkku. íÞkhuLkuÕMkLk {tzu÷k Ãkhýu÷k yLku çku çkk¤fkuLkk rÃkíkk Ãký níkk. LkuÕMkLku íku{Lke «Úk{ÃkíLke yuð÷eLk MkkÚku AqxkAuzk ÷eÄk níkk. ÃkrhðkhsLkkuLkku ¼khu rðhkuÄ nkuðkAíkkt rðLkeyu R.Mk. 1958 {kt LkuÕMkLk {tzu÷k MkkÚku ÷øLk fhe ÷eÄkt níkkt.

çktLku ðå[u ô{hLkku ½ý {kuxku íkVkðík nkuR ÷øLk ÃkAe LkuÕMkLk rðLkeMkkÚku yuf rÃkíkkLke su{ ðíkoíkk níkk. ÷øLk ÃkAe rðLkeyu õÞkhuÞ Mkw¾Lkk rËðMkkuòuÞk Lk níkk. Aíkkt rðLkeLku yu çkkçkíkLkku fþku yVMkkuMk Lk níkku. Aíkkt Ãkrík «íÞuíku ¾qçk s «u{ yLku ykËh Ähkðíke níke. ÃkríkLkk MknðkMkÚke íku hksfkhýLkkÃkkX þe¾e níke. R.Mk. 1962 {kt økkuhe Mkhfkhu LkuÕMkLk {tzu÷kLke ÄhÃkfzfhe su÷{kt Äfu÷e ËeÄk íku ÃkAe íku yLkuf MktfxkuLkk ½uhkt ð{¤ku{kt VMkkR økRníke. ÃkríkLkk yÄqhkt Mð¡ku Mkkfkh fhðk nðu íku ®n{íkÚke {uËkLku Ãkze. Ërûkýykr£fkLke fk¤e «ò{kt yu ÷kufr«Þ çkLke [qfe níke.

MÃkü ðõíkk yuðe rðLkeyu Xuh Xuh «ðkMkku fhe ÷kufku{kt òøk]rík ÷kððkLkku{kuh[ku Mkt¼k¤e ÷eÄu÷ku. rðLkeLkk ÷kufòøk]ríkLkk yr¼ÞkLkÚke yf¤kÞu÷k økkuhkþkMkfkuyu íkuLke ÄhÃkfz fhe R.Mk. 1970 {kt su÷Lkk Mkr¤Þk ÃkkA¤ Äfu÷e

115 116


ËeÄu÷e. Ëuþrník suLku niÞu ðMÞwt nkuÞ íkuðe rðLkeyu íÞkhu ÷øk¼øk ËkuZ ð»kosu÷ðkMk ðuXu÷ku. íkuLkk yLku íkuLkk ÃkríkLkk su÷ðkMkLku fkhýu íkuLkwt øk]nSðLkðuhrð¾uh ÚkR økÞwt níkwt. su÷{kt íkuLke WÃkh íkhun íkhunLkku ºkkMk økwòhðk{ktykðíkku níkku. yÃkkh yíÞk[khku MknLk fhðk Aíkkt ËÞkLke yu Ëuðe {kUZk{ktÚkeyuf nhV Ãký Wå[khíke Lk níke. ykxykx÷e ÞkíkLkkyku MknLk fhðk AíkktíkuLku Ãkrík «íÞu õÞkhuÞ y¼kð fu yýøk{ku ÚkÞu÷ku Lknª. ËuþLku ¾kíkh íkuýu íkuLkwtLkkheíð Ëkð Ãkh ÷økkze ËeÄwt níkwt. fuðwt ¼ÔÞ çkr÷ËkLk !

íkuýu íkuLkk ÃkríkLke ykøk÷e ÃkíLkeÚke sL{u÷e çku ÃkwºkeykuLkku WAuh MkøkesLkuíkkLke su{ fÞkuo níkku. ËefheykuLkk ÷k÷kLk Ãkk÷Lk {kxu Lkkufhe fhe ykŠÚkff{kýe fhðe íkuLku {kxu sYhe çkLke økÞwt níkwt. Aíkkt íkífk÷eLk r«xkurhÞLk MkhfkhuíkuLku Lkkufhe Lk {¤u íku {kxu ÚkR þfu yux÷k «ÞíLkku fhðk{kt ÃkkAwt ðk¤eLku òuÞwtLk níkwt. Aíkkt íku ®n{ík nkhe Lk níke. ÃkríkLkk su÷ðkMk ËhBÞkLk íkuýuhksLkeríkþk†Lkku yÇÞkMk fhe MLkkíkfLke ÃkËðe «kó fhe níke. íku Ërûkýykr£fkLke MkkiÚke Ãknu÷e rLkøkúku {rn÷k MLkkíkf çkLke níke.

rðLke yLku íkuLke çku Ëefheyku ßnkurLkMkçkøko ÃkkMku Mkkuðexku Lkk{Lke fk¤k÷kufkuLke ðMkkník{kt íkuLkk ½h{kt hnuíke níke. íÞkhu íku{Lke Ãkh ®nMkf nw{÷ku ÃkýÚkÞku níkku. íku ÃkAe þnuhLkk fk¤k ÞwðkLkkuyu íku{Lkwt hûký fhðkLke sðkçkËkheWÃkkze ÷eÄu÷e. økkuhe Mkhfkhu rðLke WÃkh Ëuþ Akuzðk Ãký «ríkçktÄ {qõÞku níkku.Ãkrhýk{u R.Mk. 1980 {kt íkuyku íku{Lkk ÃkríkLku {¤u÷ ‘sðknh÷k÷ LknuY’ÃkwhMfkh Mðefkhðk ¼khík Ãký ykðe þfu÷k Lknª.

rðLke {tzu÷k rðïLke yLkuf ÞwrLkðŠMkxeykuLke {kLkËT ÃkËðeykuuÚkeMkL{krLkík ÚkR Au. LkkheþÂõíkLkk W¥k{ WËknhý Mk{e rðLke {tzu÷k LkuÕMkLk{tzu÷k fhíkkt rðþu»k ÷zkÞf r{òs Ähkðu Au. íku økkuhk þkMkfkuLku ¾Ëuzðk ®nMkkLkus W¥k{ nrÚkÞkh {kLkíke níke. íku Mk{kLk {íkkrÄfkh yLku htøk¼uËLke LkkçkqËe

Mkk{u Mkíkík ÍÍq{íke hne Au. íkuLkk SðLkLkwt yuf {kºk Mð¡ níkwt, Ërûký ykr£fkLku÷kufþkne Ëuþ çkLkkððkLkwt. Ërûký ykr£fkLke «òyu íkuLku ‘hk»xÙ{kíkk’ íkhefuMðefkhe Au. íku{ Aíkkt R.Mk. 1989 {kt Ërûký ykr£fkLke yuf yËk÷íku [khrLkøkúku ÞwðfkuLkk yÃknhýLkk fuMk{kt íkuLku økwLkuøkkh Xhkðe íÞkhÚke Wøkú xefk Úkíkehne Au.

rðLkeLke yuf r{ºk Vkíke{k {ehu íkuLku çkuÄzf çkku÷Lkkhe ¼kðwf AíkktrððkËkMÃkË †e íkhefu yku¤¾kðe Au. yr£fkLkk Mkr¢Þ hksfkhý{kt fkuRrðþu»k nkuÆku Ähkðíke Lknª nkuðk Aíkkt íkuýu ykr£fkLke {wÂõík [¤ð¤{kt {níðLke¼qr{fk ¼sðe Au.

117 118


(330)

økw÷kçkËkMk çkúkufh(27, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1909)

økwshkíke MkkrníÞLkk ðrhc Mksof økw÷kçkËkMkçkúkufhLkku sL{ Mkkihk»xÙ «ËuþLkk ÃkkuhçktËh{kt 27, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1909Lkk hkus ÚkÞku níkku. íku{Lkk rÃkíkkLkwt Lkk{ nhSðLkËkMk Lku{eËkMk þkn níkwt. «kÚkr{fyLku {kæÞr{f rþûký yu{ýu ÃkkuhçktËh{kt ÷eÄu÷wt. íkuyku ðkhtðkh þk¤k{ktÚke¼køke síkk, çkk¤Ãký{kt RLV÷wyuLÍkLkk ðkÞhk{kt ºký ð»ko {kuxe çknuLkLkkLkshu òuÞu÷ku {]íÞwLke ½kuhe yMkh yu{Lkk fw{¤k {kLkMk Ãkh ÚkÞu÷e. ÃkkA¤Úkeyu rð»k{ðuËLkk yLku fÁýíkk íku{Lkk MksoLkLkk þçË{kt yðíkhe Au. íku{ýu syuf søkkyu fçkqÕÞwt Au fu, {khe ðkíkkoyku{kt nt{uþk rð»kkË yLku fÁýíkkLkkuyLkw¼ð ÚkkÞ Au íkuLkwt fkhý {khk çkk¤ÃkýLkku yu yLkw¼ð Au.

Wå[ yÇÞkMk {kxu íkuyku {wtçkRLke yuÂÕVMxtx fkp÷us{kt Ëk¾÷ ÚkÞu÷k.ynª íku{Lku «¾h MkkrníÞfkh Lkh®Mknhkð rËðuxeÞk suðk yæÞkÃkfLkku MkÚkðkhkuyLku «uhýk «kó ÚkÞkt. yu{Lkku Mk{Þ yux÷u økktÄeÞwøk. íkuyku MðkíktºÞLke¼kðLkkÚke yAqík hnu÷k Lknª. çke.yu. Úkíkk Ãknu÷kt s hk»xÙ«u{Lke ¼kðLkkçk¤ð¥kh çkLkíkkt íkuyku çkrn»fkhLke [¤ð¤{kt òuzkÞu÷k. R.Mk. 1929 {ktíkuyku {wtçkRLke «kLíkeÞ fkptøkúuMk fr{xe{kt ‘yu’ ðkuzo íkhVÚke [qtxkRLku fkhkuçkkheMkr{ríkLkk MkÇÞ Ãký çkLÞk níkk. R.Mk. 1931 {kt fkÞËkLkk yÇÞkMk {kxuøkð{uoLx ÷kp fkp÷us{kt òuzkÞu÷k íkku ¾hk Ãký R.Mk. 1932 {kt MkíÞkøkúnLke÷zík{kt Mkk{u÷ ÚkðkÚke yÇÞkMkLkku fkÞ{ {kxu íÞkøk fhe ËeÄku. ÃkAe íkku Mkr¢Þheíku ÷zík{kt òuzkÞu÷k íku{Lke ÄhÃkfz ÚkÞu÷e yLku íku{Lku ÞhðzkLke su÷{kt

{kuf÷e Ëuðk{kt ykðu÷k.íku{Lku MkkrníÞ MksoLkLkku rð[kh ynª ÞhðzkLke su÷{kt s ykðu÷ku. íku{ýu

íku{Lke «Úk{ ðkíkko ‘sqLkk MktMfkh’ yk su÷ðkMk ËhBÞkLk ÷¾u÷e. su÷{ktÚkeAqxâk ÃkAe íkuyku çkkÃk ËkËkLkk þphçkòhLkk ÔÞðMkkÞ{kt Ãkze økÞk yLku yu{Lkef÷{u rðhk{ ÷R ÷eÄu÷ku.

íÞkhu íkuyku rð÷uÃkk÷uo{kt hnuíkk níkk. yk s rð÷uÃkk÷uo{kt sýeíkk ðkíkkofkhhk{LkkhkÞý ÃkkXf Ãký hnuíkk níkk. {wtçkRLke yuf ÷kuf÷ xÙuRLk{kt íku{Lke MkkÚkuøkw÷kçkËkMkLkku ¼uxku ÚkÞu÷ku. økw÷kçkËkMk íku{Lkk çkk¤ÃkýLkk frðr{ºk hrík÷k÷AkÞk MkkÚku ÃkkXf MkknuçkLku {¤ðk {kxu íku{Lku ½uh økÞu÷k. ÃkAe íkku yu {w÷kfkíkku÷tçkkR. økw÷kçkËkMku su÷{kt ÷¾u÷e yu{Lke ðkíkko ÃkkXf MkknuçkLku çkíkkðe. ÃkkXfMkknuçkLku yu{Lke ðkíkko ÃkMktË Ãkzu÷e yLku íku ‘«MÚkkLk’ {krMkf{kt «fkrþík ÚkÞu÷e.yk s ðkíkko MkwhíkÚke «fkrþík Úkíkk ‘«íkkÃk’ Mkk{krÞfu Vheðkh «økx fhu÷e.

yk{ yu{Lke MksoLkÞkºkk ykht¼kR yLku ÃkAe íkku yrðhík [k÷íke hne.R.Mk. 1998 MkwÄe{kt íkku íku{Lkkt [k÷eMkuf ÃkwMíkfku «økx ÚkÞu÷kt. íkuyku MkkrníÞ«íÞu Wífx yr¼hwr[ Ähkðíkk níkk. ‘÷íkk þwt çkku÷u ?’ ðkíkko økwshkíke xqtfeðkíkkoLku yuf Lkðe rËþk Ëu¾kzLkkh ðkíkko çkLke hne. íku{Lkku «Úk{ ðkíkkoMktøkún‘÷íkk þwt çkku÷u ?’ R.Mk. 1938 {kt «økx ÚkÞu÷ku. íku{Lke MkkrníÞfkh íkhefuLkeyuf ¾qçke yu níke fu íku{ýu íku{Lkk fkuR Ãkwhkuøkk{e MkkrníÞLkku «¼kð ÃkkuíkkLkkÃkh Ãkzðk ËeÄku Lk níkku. Auf R.Mk. 1962 {kt ‘{kýMkLkk {Lk’ ðkíkkoMktøkún«økx ÚkÞu÷ku.

íku{Lke çkÄe s ðkíkkoyku {kýMkLkk {LkLku MÃkþoíke ðkíkko yku Au. íku{ýuMkkrníÞLkk fkuR ðkË, ðkzk fu rð[khýkLke ftXe çkktÄe Lk níke. LkÚke íkku yu{ýuyu{Lkk MkkrníÞ îkhk fkuR ¾kMk MktËuþku ykÃÞku. ÔÞÂõík fu rðïLku MkwÄkhðkLkefkuE ykËþo÷ûke Mk÷kn Ãký íku{ýu íku{Lkk MkkrníÞ îkhk ykÃke LkÚke.

119 120


‘økw÷k{ÆeLk økkzeðk¤ku’, ‘Äq{úMkuh’, ‘Lke÷eLkwt ¼qík’, ‘Mkwhr¼’, ‘çkk’,‘rfhex yLku fkøkzku’, ‘Ãke¤k «Ëuþ{kt’, ‘ykøk÷e hkºku’, ‘«fkþLkwt ÂM{ík’,‘{kýMkLkkt {Lk’, ‘LkkLke y{Úke ðkík’, ‘fu{ ¼q÷wt yu nwt’ ðøkuhu yu{ýu Mksuo÷eðkíkkoyku økwshkíke MkkrníÞLke W¥k{ ðkíkkoyku{kt MÚkkLk Ãkk{e Au.

‘ðMkwtÄhk yLku çkeS ðkíkku’(1940), ‘Q¼e ðkxu’(1944),‘MkqÞko’(1950), ‘«fkþLkwt ÂM{ík’(1956), ‘¼eíkhLkkt SðLk’(1967),‘«u{ÃkËkhÚk’(1974), ‘LkkÂMíkf’(1992) yLku ‘ÃkÈk-ÃkrÈLke’(1998)íku{ýu ykÃku÷k ðkíkkoMktøkúnku Au. Mkwhuþ òuþeLkk Mkki «Úk{ ðkíkkoMktøkún ‘øk]n«ðuþ’Lke «MíkkðLkk ÷¾Lkkh Ãký økw÷kçkËkMk çkúkufh s níkk. ‘YÃkMk]rü’, ‘yr¼ÔÞÂõík’íkÚkk ‘MkkrníÞíkíð yLku íktºk’ yu{Lkk rððu[Lk Mktøkúnku Au. ‘Lkðk økøkLkLkeLke[u’(1970) íku{Lkwt «ðkMkðýoLkku rðþuLkwt ÃkwMíkf Au. íku{Lke h[Lkkyku yux÷eíkku çk¤ð¥kh níke fu yLkuf ¼khíkeÞ ¼k»kkyku{kt íku{Lkk yLkwðkËku ÚkÞk Au.íku{Lke økýLkkÃkkºk ðkíkkoykuLkk ytøkúuS{kt fhu÷k yLkwðkËLkwt yuf ÃkwMíkf ¼khíkeÞrðãk¼ðLku R.Mk. 1966 {kt ‘ykpV ÷kRV yuLz ÷ð’ þe»kof nuX¤ «fkrþíkfhu÷wt Au. fux÷ef ÃkhËuþe ¼k»kkyku{kt Ãký íku{Lke fux÷ef ¼k»kkyku{kt yLkwrËíkÚkR Au. rËÕne MkkrníÞ yfkË{eLke økwshkíke {kxuLke Mk÷knfkh Mkr{rík{ktíku{Lke rLk{ýqtf ÚkR níke. R.Mk. 1975 {kt ¼khíkeÞ ¿kkLkÃkeXLke økwshkíke{kxuLke ÃkwhMfkh Mkr{rík{kt íkuyku MÚkkLk ÃkkBÞk níkk. íkuyku rËÕneLke MkkrníÞyfkË{eLke fkhkuçkkhe Mkr{rík{kt Ãký [qtxkÞu÷k. R.Mk. 1989 {kt þhËÃkðkhLke Mkhfkhu íku{Lkwt MkL{kLk fÞwO níkwt. R.Mk. 1990 RÂLËhk økktÄeLkk nMíkuíku{Lku ‘hks¼k»kk ÃkwhMfkh’ yuLkkÞík ÚkÞku níkku. R.Mk. 1991 {kt ‘çk÷hksMkknLke’ hk»xÙeÞ ÃkwhMfkh íku{ýu «kÃík fÞkuo níkku. ¼khík Mkhfkhu R.Mk. 1992{kt íku{Lku ‘ÃkÈ©e’ Lkk R÷kfkÚke MkL{kLÞk níkk. økw÷kçkËkMk çkúkufhLkwt Lkk{økwshkíkLkk yøkúe{ ðkíkkofkhku{kt ytrfík ÚkR økÞu÷wt Au.

(331)

¢ktríkðeh ¼køkík®Mkn(28, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1907)

¢ktríkðeh ¼økík®MknLkkuu sL{ ÃktòçkLkk ÷kÞ÷ÃkwhrsÕ÷kLkk çktøkk Lkk{Lkk økk{{kt þe¾ MkhËkh rfMkLk®MknSLku ½uh 28,MkÃxuBçkh, R.Mk. 1907 {kt ÚkÞku níkku. íku{Lkk Ãkqðoòu yMk÷{kt Ëuþ¼Âõík{kxu òýeíkk níkk. íku{Lkwt {q¤ ðíkLk íkku nkUrþÞkhÃkwh rsÕ÷ku. ¼økík®MknLkwtfwxwtçk ¾k÷Mkk MkhËkh íkhefu òýeíkwt níkwt. íku{Lkk ËkËk yswoLkrMktn {kuxks{eLkËkh níkk. LkkLkÃkýÚke s ¼økíkrMktn{kt Ëuþ¼Âõík yLku ËuþËkÍLkk økwýkurðfMku÷k níkk.

çkk¤Ãký{kt ºký ð»koLke fq{¤e ðÞu íku{ýu økkÞºke{tºk ftXMÚk fhe ÷eÄu÷ku.[nuhku nMk{w¾ku yLku YykçkËkh níkku. ðkýe {Äwh yLku ykf»kof níke. Lkuík]íðLkkuøkwý íku{Lku ðkhMkk{kt s {¤u÷ku.

¼økík®MknLku íku{Lkk rÃkíkkyu ÷knkuhLke ‘ËÞkLktË yutø÷ku ðirËf þk¤k’ {kt¼ýðk {qõÞk. íÞktÚke {urxÙfLke Ãkheûkk ÃkkMk fheLku íkuyku Wå[ yÇÞkMk {kxuLkuþLk÷ fkp÷us{kt Ëk¾÷ ÚkÞk. ynª íku{Lke r{ºkíkk Mkw¾Ëuð yLku ÞþÃkk÷ MkkÚkuçktÄkR. [kiË ð»koLke fw{¤e ðÞu ¼økík®Mkn ¼khíkLke ykÍkËeLkkt Mð¡ku òuðk÷køÞk níkk. íkuyku ÃktòçkLke ¢ktríkfkhe MktMÚkkykuLke «ð]r¥kyku{kt hMk ÷uðk ÷køÞk.

yk yhMkk{kt Ãktòçk{kt ‘çkççkh yfk÷e’ Lkk{Lke WÆk{ðkËe MktMÚkkMÚkÃkkR. yk MktMÚkk ¢ktrík yLku ®nMkk îkhk ykÍkËe {u¤ððk RåAíke níke.¼økík®Mkn yk MktMÚkk{kt òuzkÞk. yk MktMÚkk Ãkh Ãkku÷eMku AkÃkku {khíkkt MktMÚkkLkk½ýk¾hk fkÞofíkkoyku ÃkfzkR økÞk níkk. ¼økík®Mkn ¼køkeLku fkLkÃkwh sR

121 122


ÃknkUåÞk. yunª yu{Lkku Ãkrh[Þ økýuþþtfh rðãkÚkeo MkkÚku ÚkÞku yLku íku{Lkk«¼kðÚke íkuyku rð[khðtík ¢ktríkfkhe çkLke økÞk.

fkLkÃkwh ykÔÞk çkkË ¼økík®Mkn ‘®nËwMíkkLk rhÃkrç÷fLk yuMkkurMkyuþLk’Lkk{Lke MktMÚkk MkkÚku òuzkÞk. R.Mk. 1926 {kt ÷¾Lkki ÃkkMku ykðu÷ fkfkuheøkk{ ÃkkMku ytøkúus ¾òLkku ÷qtxðk çkË÷ [kh ¢ktríkfkheykuLku Mkò ÚkR. ¼økík®Mknnðu ÷knkuh ykðe økÞk níkk. ¢ktríkfkheykuLku ÚkÞu÷e VktMkeLke Mkòyu yu{LkkrË÷{kt ðihkÂøLk «økxkÔÞku. íku{ýu LkðswðkLkkuLku MktøkrXík fhðkLkwt fk{ òuhþkuhÚkefhðk {ktzâwt. ËþuhkLkk rËðMku ÷knkuh{kt fkuRyuu çkkuBçk LkktÏÞku. ytøkúus MkhfkhuþtfkLkk ykÄkhu ¼økík®MknLke ÄhÃkfz fhe.

R.Mk. 1928 {kt ¼khík ykðu÷ MkkÞ{Lk fr{þLkLkku rðhkuÄ fhðk ÷k÷k÷sÃkíkhkÞLke ykøkuðkLke nuX¤ ÷knkuh{kt rðhkx Mkh½Mk LkeféÞwt. yuf ytøkúusyVMkhu ÷k÷kS WÃkh çkuhn{ ÷kXe[kso fÞkuo. R.Mk. 1928 Lke 17,LkðuBçkhLkk hkus ÷k÷kSLkwt yðMkkLk ÚkÞwt.

yu ÃkAe ÷knkuh{kt {¤u÷e ¢ktríkfkheykuLke Mk¼k{kt ¼økík®Mknu ‘¾qLkLkkuçkË÷ku ¾qLk’ Xhkð hsq fÞkuo. ytøkúus Ãkku÷eMk yrÄfkhe MkuLzMkoLke níÞk fhðkLkeÞkusLkk ¼økík®Mkn yLku íkuLkk r{ºkkuyu ½ze fkZe. ÞkusLkk {wsçk MkuLzMkoLkuøkku¤eykuÚke ðªÄe Lkk¾ðk{kt ykÔÞku. Ãkku÷eMku íku{Lke þkuÄ ykht¼e Ãký Ãkku÷eMkLkeykt¾{kt Äq¤ Lkk¾e ¼økík®Mkn ÷knkuh{ktÚke yá~Þ ÚkR økÞk níkk. íkuykuf÷f¥kk ykðe økÞk níkk.

yk rËðMkku{kt s ¼khíkLke MðíktºkíkkLkwt ònuh{kt yÃk{kLk ÚkkÞ íkuðk çkufkÞËk fuLÿLke rðÄkLkMk¼k{kt hsq fhðk{kt ykÔÞk. yk fkÞËkykuLkku nuíkwMkktzMkoLke níÞkLkku çkË÷ku ÷uðkLkku níkku. ¼økík®Mkn yLku íku{Lkk MkkÚkeËkhkuyu yufkÞËk ÃkMkkh Úkíkk yxfkððk yuMkuBçk÷e{kt çkkuBçk Lkk¾ðkLke ÞkusLkk çkLkkðe.yuMkuBçk÷e{kt çkkuBçk Lkk¾ðk ¼økík®Mkn íkiÞkh ÚkÞk. 8 {e yur«÷, 1929

Lkk rËðMku MkhfkhLkk øk]n{tºke þwMxh çku fkÞËkLke ònuhkík fhðk Q¼k ÚkÞk íkus Mk{Þu ¼økík®Mknu WÃkhk WÃkhe çku çkkuBçk ÍªõÞk. çkkuBçk VUõÞk çkkË íkuykuQ¼k hÌkk. íku{Lku Ãkfze ÷uðk{kt ykÔÞk. íku{Lke WÃkh fuMk [kÕÞku. íku{LkuykSðLk fuËLke Mkò ÚkR ytíku ¼økík®Mkn, hksøkwhw yLku Mkw¾ËuðLku VktMkeykÃkðkLkwt Lk¬e ÚkÞwt. 23, {k[o, 1931 Lkk rËðMku íku{Lku VktMke ykÃkðk{ktykðe.

123 124


(332)

Lkxðh÷k÷ Ãktzâk ‘WþLkMkT’(28, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1920)

ykí{÷ûke QŠ{frðLke Mksof «rík¼k Ähkðíkkfrð Lkxðh÷k÷ fwçkuhËkMk Ãktzâk ‘WþLkMkT’ Lkku sL{ ðzkuËhk rsÕ÷kLkkMkkð÷e{kt 28, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1920 Lkk hkus yuf çkúkñý Ãkrhðkh{ktÚkÞku níkku. çkk¤ÃkýÚke fkixwtrçkf ðkíkkðhý yu{ýu Íe÷u÷wt. ½h{kt ÄkŠ{f fÚkk,feíkoLk Úkíkk hnuíkkt nkuR yu{Lkk{kt ÃkãMktMfhku çkkÕÞfk¤Úke s hMkkÞu÷k.‘{rnBLkMíkkuºk’ Lkk &÷kufkuLkk AtËkuçkØøkkLku yu Ãkã íkhV ykf»kkoÞu÷k.rfþkuhkðMÚkk{kt ‘Ë÷Ãkík ®Ãkøk÷’ Lkk yÇÞkMk îkhk yu AtËkuLkku yÇÞkMk áZÚkÞu÷ku.

ðzkuËhk MkÞkShkð ÞwrLkðŠMkxeLke fkp÷us{ktÚke MktMf]ík rð»kÞ MkkÚku R.Mk.1942 {kt íkuyku MLkkíkf ÚkÞu÷k yLku R.Mk. 1945 {kt økwshkíke rð»kÞ MkkÚkuyu{.yu. Lke ÃkËðe {u¤ðu÷e. R.Mk. 1947 Úke íkuyku ð÷Mkkz yLku LkðMkkheLkefkp÷us{kt yãkÃkf ÚkÞu÷k yLku íÞkh ÃkAe rLkð]r¥k MkwÄe fkp÷us{kt yk[kÞo hnu÷k.

R.Mk. 1940 Úke yu{Lke MksoLkÞkºkk ykht¼kÞu÷e. R.Mk. 1955 {ktyu{Lkku «Úk{ fkÔÞMktøkún ‘«MkqLk’ «økx ÚkÞu÷ku. yu ÃkAe yu{Lke frðíkkW¥k{íkkLku Ãkk{íke økÞu÷e. sÞtík ÃkkXfLkk yu MknÄ{eo r{ºk ‘økwshkíke økeíkktsr÷’Lkk frð íkhefu òýeíkk ÚkÞu÷k. rððu[f yLku [rhºkfkh íkhefu Ãký íku{ýu yLkuherMkrØ {u¤ðe Au. økktÄeÞwøkLkwt VhstË nkuR ykSðLk økktÄeðkËe rð[khÄkhkyLku ¾kËeLku SðLk{kt ykÃkLkkðu÷kt. frðíkk h[ðkLkku LkkLkÃkýÚke þku¾.rþ¾rhýe yu{Lkku yríkr«Þ AtË. fkr÷ËkMk, ðzoÍðÚko, xkøkkuh, çk.f. Xkfkuh,

W{kþtfh yLku çkk÷{wfwLË ËðuÚke íkuyku «¼krðík ÚkÞu÷k. xkøkkuhLke ‘røkíkkts÷e’yu{Lku øk{íkwt ÃkwMíkf. ‘røkíkkts÷e’{ktÚke s {¤u÷wt. Ãku÷k ykøk¤ sýkðu÷kMkkrníÞfkhkuLkk «¼kðÚke «økxe níke ‘LkuÃkÚÞ’{ktLke h[Lkkyku. ‘{Lkku{wÿk’ {kt¼kðá~ÞkuLkwt yk÷u¾Lk ÚkÞwt Au, íkku fkÔÞMktøkún ‘ík]ýLkku økún’ «f]rík «u{LkkufkÔÞMktøkún çkLÞku Au. ‘¼khík ËþoLk’ ¼khík «ðkMk yLku hk»xÙ«u{Lkeyr¼ÔÞÂõík Au.

R.Mk. 1979 {kt yu{Lkk Ãkrù{Lkk ËuþkuLkk «ðkMkLkk Vq÷ MðYÃku ‘Ãk]ÚðeLkuÃkrù{u [nuhu’ fkÔÞMktøkún {¤u Au. ‘rþþw÷kuf’ yu{Lkkt çkk¤økeíkkuLkku Mktøkún Au.íku ÃkAe Ãký yu{Lke f÷{ yxfu÷e Lknª. yu{Lke ÃkkMkuÚke økwshkíkLku ‘ykhkun-yðhkun’, ‘Ãk]ÚðeøkríkLkku AtËku÷Þ’, ‘{khe Ãk]Úðe’ suðk fkÔÞMktøkúnku {¤u Au.økeík h[Lkk WÃkh yu{Lke Mkkhe nÚkkuxe níke. ‘ðLkðLk ðMktík øktÄe’, ‘÷ku, Wzðk÷køke Äq¤’, ‘çkkR hu íkkhkt ¼køÞ {nkçk¤ðkLk’, ‘MkrnÞh, nwt íkku ðøkzkLkeçnkðhe’, ‘÷kð, shk yuf MkkË fhe ÷Ÿ’ yLku ‘ËhMk nðu íkku Ëk¾ku ðnk÷k’yu{Lkkt LkkUÄÃkkºk økeíkku Au.

WþLkMkT ykí{÷ûke QŠ{frð nkuðkÚke íku{Lke frðíkk «ýÞhtøke,«f]ríkhtøke, Ãk]Úðehtøke yLku {kLkðíkkhtøke çkLke Au. MkkpLkux yLku økeíkku{kt íku{LkuMkkhe Vkðx níke. íku{Lkwt økã Ãký çk¤wfwt níkwt. ðLkðkMkeLke ÷½wLkð÷ ‘ðøkzku’yuLkwt WËknhý Au. ‘MkËT{kíkkLkku ¾kt[ku’ yu yu{Lke ykí{fÚkk Au. WþLkMkT sux÷kfrð íkhefu MkV¤ ÚkÞk Au yux÷k s MkV¤ rððu[Lk ûkuºku Ãký MkV¤ ÚkÞu÷k Au.‘YÃk yLku hMk’, ‘{qÕÞktfLkku’ yLku ‘WÃkMkøko’ yu{Lkk rððu[Lk økútÚkku Au.

íkuyku r[htSð frð, MkV¤ rððu[f yLku «Þkuøkþe÷ ÷½wLkð÷fkh Au.íku{Lke MkkrníÞkuÃkkMkLkkLke fËh YÃku R.Mk. 1959 {kt ‘fw{kh[tÿf’,R.Mk.1971 {kt ‘Lk{oË Mkwðýo[tÿf’ yLku R.Mk. 1972 {kt ‘hýrsíkhk{Mkwðýo[tÿf’ íku{Lku yuLkkÞík fhðk{kt ykðu÷k. R.Mk. 1976{kt íku{Lkk

125 126


fkÔÞMktøkún ‘yïíÚk’ Lku rËÕneLke ‘¼khíkeÞ MkkrníÞ yfkË{e’ Lkku «ríkrcíkÃkwhMfkh {¤u÷ku. íku{Lkk ‘MÃktË yLku AtË’ fkÔÞMktøkúnLku R.Mk. 1981 Lkku frðíkk{kxuLkku ¼khík MkhfkhLkku yuðkuzo {¤u÷ku.

(333)

÷íkk {tøkuþfh(28, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1929)

Mkqh Mkk{úk¿ke ÷íkk {tøku~fhLkku sL{ íkk. 28,MkÃxuBçkh, 1929 Lkk hkus {æÞ«ËuþLkk $Ëkuh{kt ÚkÞku níkku. íku{Lkk rÃkíkkLkwtLkk{ ËeLkkLkkÚk {tøku~fh yLku {kíkkLkwt Lkk{ þwØ{íke níkwt. þwØ{íke ËeLkkLkkÚk{tøku~fhLke çkeSðkhLke ÃkíLke níke. íku{Lku «Úk{ ÃkíLke Lk{oËkÚke ÷ríkfk Lkk{LkeÃkwºke sL{e níke. ÷øLk ÃkAe Ãkkt[{k ð»kuo s Lk{oËk yLku ÷ríkfkLkkt {]íÞw ÚkÞktníkkt. ËeLkkLkkÚku $Ëkuh{kt ðMkíkk økwshkíke ÃkrhðkhLkk nrhËkMk hk{ËkMkLke ËefheþwØ{íke MkkÚku çkeSðkh ÷øLk fÞwO níkwt. yk çktLkuLkwt MktíkkLk íku s ÷íkk. ÷íkkSLkwtsL{kûkh {wsçk íkku ‘nu{k’ Lkk{ Ãkkzðk{kt ykðu÷wt. Ãký ËeLkkLkkÚk íku{Lke «Úk{Ëefhe ÷ríkfkLke ÞkË{kt íkuLku ‘÷íkk’ fne çkku÷kðíkk. su Lkk{ yks MkwÄe yk¾krðï{kt økwtsíkwt hÌkwt Au.

÷íkkSLkk rÃkíkk ËeLkkLkkÚk {nkhk»xÙLke htøk¼qr{Lkk òýeíkk Lkx yLkuMktøkeíkfkh níkk. rÃkíkkLkkt Ãkkt[ MktíkLkku{kt ÷íkkS MkkiÚke {kuxkt, íÞkh ÃkAe {eLkk,ykþk, W»kk yLku ÓËÞLkkÚkLkku sL{ ÚkÞu÷ku. økkuðkLkk {tøkkþe Lkk{Lkk íku{Lkkfw¤Ëuðíkk {tøkuþe (þtfh ¼økðkLk) WÃkhÚke íku{Lkk rÃkíkkLke yxf {tøkuþfhÃkze økÞu÷e. íku{Lkku sL{ çkúkñý Ãkrhðkh{kt ÚkÞku níkku.

MktøkeíkLkk MktMfkh yu{Lku rÃkíkk ËeLkkLkkÚk ÃkkMkuÚke çkk¤Ãký{kt s {éÞkníkk. ÷íkkSLke økkÞfe Ãknu÷uÚke s Mkqhe÷e. Mkðkhu [kh ðkøku QXeLku rhÞksfhíkk rÃkíkkLku Mkkt¼¤eLku yu økkÞfeLke Zçk þe¾e økÞu÷kt. Ãký ÷íkkSLke Mktøkeík«íÞuLke yr¼Ár[ yLku íkk÷kðu÷e òuRLku ËeLkkLkkÚku íku{Lku ÃkØríkMkh íkk÷e{

127 128


ykÃkðk {ktze. Mkkík ð»koLke LkkLke ô{hu MktøkeíkLkk {kuxk ¼køkLkk þk†eÞ hkøkkuykí{MkkíkT fhe ÷eÄu÷k.

rÃkíkkSLke Lkkxf {tz¤e{kt íku{ýu ½ýe LkkLke ¼qr{fkyku ¼sðe Au.çkkh ð»koLke ðÞu yuf MktøkeíkMÃkÄko{kt ¼køk ÷RLku yuf rË÷Yçkk RLkk{ YÃku{u¤ÔÞwt níkwt. ykðkt ÷íkkS íku{Lkk rÃkíkkSLku yríkþÞ r«Þ níkk.

yLkuf «fkhLke ¾kuxe xuðkuLku ÷R íku{Lkk rÃkíkkLkwt yðMkkLk ÚkÞwt íÞkhu÷íkkSLke ô{h {kºk 12 ð»koLke níke. rÃkíkkSyu ðkhMkk{kt {qze íkhefu íktçkqhku,LkkUÄÃkkuÚke yLku ©e {tøkuþf]Ãkk ÷íkkSLku ykÃÞkt níkkt. ykx÷e fw{¤e ðÞu LkkLkkt¼kR-çknuLkkuLke sðkçkËkhe ÷íkkSLku {kÚku ykðe Ãkze.

÷íkkSLke økkÞfe íÞkhu ¾qçk ð¾ýkR níke. íku{Lku rVÕ{{kt økeík økkðkLkkuyðMkh «kó ÚkÞku. íkuyku ®n{ík nkÞkO Lknª. íku{Lku íku{Lke økkÞfe Ãkh yÃkkhrðïkMk níkku. íkuyku {krMkf 80 YrÃkÞkLkk Ãkøkkhu ‘«VwÕ÷’ ftÃkLke{kt òuzkÞkt.ftÃkLkeLkk {kr÷f rðLkkÞfhkðu ÷íkkSLke ¾qçk fk¤S hk¾e níke. yu{Lkef÷kMkkÄLkk rðfMkíke s hne. yk{ þk†eÞ MktøkeíkLke økkrÞfk ÚkðkLke nkUþhk¾Lkkh ÷íkkS [÷r[ºkkuLke ÃkkïoøkkrÞfk çkLÞkt.

‘«VwÕ÷’ ftÃkLke {wtçkR ykðe síkkt ÷íkkS íku{Lkk Ãkrhðkh MkkÚku {wtçkR{kthnuðk ykÔÞkt. yu{ýu fk[e ðÞu Ãký LkkLkkt ¼kR-çknuLkkuLke yuðe íkku fk¤Shk¾e níke fu íku{Lke LkkLke çknuLk ykþkSLku ÷¾ðwt Ãkzâwt fu, ‘‘y{khk rÃkíkk{]íÞw Ãkk{u÷k Ãký çkeò rÃkíkk çkkh ð»koLkk níkk. [rýÞk[ku¤e Ãknuhíkk. íku y{LkuMkt¼k¤ðk Mkßs ÚkÞk níkkt.’’

nðu ÃkkïoøkkrÞfk ûkuºk{kt íku{Lkku Ãkøk ò{ðk ÷køÞku níkku. íku{ýu «Úk{®nËeøkeík ‘ykÃk fe Mkuðk {U’ [÷r[ºk {kxu hufzo fÞwO níkwt. íku ÃkAe økw÷k{ niËhuíku{Lke rVÕ{ ‘{sçkqh’ {kt ÷íkkS ÃkkMku økeík økðzkÔÞwt. yk ÃkAe íkku ÷íkkSLkwtLkk{ rnLËe rVÕ{søkík{kt ÏÞkrík Ãkk{e økÞwt. íku{ýu ‘ytËks’, ‘çkze çknLk’,

‘çkhMkkík...’ ðøkuhu rVÕ{ku{kt økkÞu÷kt økeíkku økk{uøkk{ økwtsðk ÷køÞkt. òuíkòuíkk{ktíkku ÷íkkSyu Ãkw»f¤ ÷kuf[knLkk {u¤ðe ÷eÄe. Ëw:¾Lkk rËðMkku nðu Ëqh ÚkÞkyLku Mkw¾Lkku Mkqhs QøÞku.

LkkiþkË, yrLk÷, rðïkMk yLku ~Þk{ MkwtËh suðk Mktøkeíkfkhkuyu yu{LkeøkkÞfeLku {Xkhe níke. ¾qçk xqtfk Mk{Þ{kt íku{ýu Ãkwhkuøkk{e ÃkkïoøkkrÞfkyku -Lkqhsnkt, MkwhiÞk, þ{þkË çkuøk{ ðøkuhuLku ÃkkA¤ Akuze ËR ËuþLke ©u»X økkrÞfkíkhefuLkwt Ÿ[wt MÚkkLk «kó fhe ÷eÄwt níkwt.

Ãkkík¤e Ëun÷íkk, ykuAe Ÿ[kR, {kU Ãkh þeík¤kLkk zk½, ÷ktçkk ðk¤yLku çku [kux÷k... ÷íkkSLkwt LkkLkÃkýLkwt ÔÞÂõíkíð. yksu Ãký íku{Lke MkkËøke,ÃkhtÃkhkøkík Ãknuhðuþ yLku XXkhkLkku y¼kð yuf ¾he ¼khíkeÞ yr¼òík†eLke «rík¼k ¾ze fhu Au.

yZ¤f MktÃkr¥kLke {k÷fý ÷íkkS ÃkqhuÃkqhkt rLkËO¼e yLku rLkhkr¼{kLkeAu. SðLk{kt ykAf÷kRLkwt íkku Lkk{ Lknª. ÃkqhuÃkqhkt ÄkŠ{fð]r¥kLkkt, økýÃkríkyLku f]»ý yu{Lkk ykhkæÞ Ëuðku. ½h{kt ÃkqòLkku y÷øk ykuhzku. rMkrØrðLkkÞfyLku {nk÷û{eSLkk {trËhkuLke rLkÞr{ík {w÷kfkíkku ÷u. íkuyku MktøkeíkLku ÃkkuíkkLkkuÄ{o {kLkíkkt níkkt.

÷íkkSyu yLkuf ¼k»kkyku{kt yLkuf «fkhLkkt økeíkku økkÞkt Au. íku{Lkk40,000 sux÷kt økeíkku yíÞkh MkwÄe huf‹zøk ÚkÞk Au. íku{Lkwt yuf økeík ‘yÞ{uhu ðíkLk fu ÷kuøkku...’ yu ¼khíkLkk ðzk«ÄkLk sðknh÷k÷SLku hzkðe ËeÄkníkk. yksu Ãký íku{Lkwt yu økeík ¼÷¼÷kt fXý fk¤òtLku {k¾ýLkk ®Ãkz suðktfÁýkÿo çkLkkðe Ëu Au. ¼khík Mkhfkhu íku{Lku ‘ÃkÈ¼q»ký’ Lkku Rf÷kçk ykÃkeLkðkßÞkt Au. íku{Lku 1989 {kt ËkËk Vk¤fu yuðkuzoÚke MkL{krLkík fhkÞkt Au.1996 {kt ‘ykrËíÞ rçkh÷k f÷krþ¾h yuðkuzo’ ykÃkðk{kt ykÔÞku níkku.

fkuÕnkÃkwhLke rþðkS ÞwrLkðŠMkxeyu íku{Lku ze.÷exT Lke {kLkË WÃkkrÄÚke

129 130


MkL{krLkík fÞkO Au. fuLkuzkLkk xkuhuLxku þnuh{kt ÷íkkS økÞkt íku rËðMk yux÷u fuLkð{e sqLkLku Mkhfkhu ‘yurþÞk rËLk’ íkhefu ònuh fÞkuo Au. 2001 {kt ¼khíkMkhfkhu íku{Lku ‘¼khíkhíLk’ Lkku r¾íkkçk ykÃÞku Au.

(334)

yur{÷ Íku÷k(yðMkkLk : 29, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1902)

MkíÞ yLku LÞkÞLkk yLkLÞ ÃkwhMfíkko íkhefusøkík¼h{kt suLke feŠík Vu÷kR Au íkuðk, yZkh{kt MkifkLkk £kLMkLkk {nkLkMkkrníÞfkh yur{÷ Íku÷kLkku sL{ 4, yur«÷, R.Mk. 1840 Lkk hkus £kLMkLkkÃkkxLkøkh ÃkurhMk{kt RsLkuh rÃkíkk £ÂLMkfkuLku ½uh ÚkÞku níkku. íkuLke ô{h {kºkMkkík ð»koLke níke íÞkhu rÃkíkkLkwt yðMkkLk Úkíkkt íkuLkk WAuhLke çkÄe sðkçkËkheíkuLke rðÄðk {kíkkLku {kÚku ykðe Ãkzu÷e. ½hLke ykŠÚkf ÂMÚkrík Mkkhe Lk níke íkuÚkeíkuLke {kyu íkuLku WAuhðk ÷kufkuLkkt ½hfk{ fhe f{kýe Q¼e fhu÷e.

Ãkkhýk{ktÚke s ÃkwºkLkkt MkËT÷ûký Ãkkh¾e økÞu÷e {kíkkyu Ãkuxu Ãkkxk çkktÄeLkuÃký ÃkwºkLku ¼ýkððkLkwt Lk¬e fhe ÷eÄwt. {kyu íku{Lku þk¤k{kt Ëk¾÷ fhe ËeÄk.¼ýðk{kt nkUrþÞkh yuðk íku{ýu «kÚkr{f rþûký ÃkqÁt fhe ÷eÄwt yux÷u ykŠÚkfMktfzk{ý nkuðk Aíkkt íku{Lke {kyu íku{Lku Wå[ rþûký {u¤ððk fkp÷us{kt «ðuþyÃkkðe ËeÄku. ykŠÚkf rðxtçkýk{kt çkk¤Ãký ðeíÞwt nkuR fkuR íkuLkku r{ºk Lkníkku. Mð¼kðÚke Ãký íku yíkzk Mð¼kðLkku níkku. çkku÷íke ð¾íku S¼ íkkuíkzkíkenkuðkÚke fkp÷us{kt yLÞ rðãkÚkeoyku {kxu íku WÃknkMkLkwt Ãkkºk çkLku÷ku. yks fkhýuíkuLku ðkhtðkh r{ºkku MkkÚku {khk{khe{kt Wíkhðwt Ãkzíkwt níkwt.

LkkLkÃkýÚke s íku{Lku ÷¾ðk ðkt[ðkLkwt ÔÞMkLk ÚkR økÞu÷wt. fkp÷usLkk rþûkýfhíkkt Lkðwt Lkðwt ÷¾ðk-ðkt[ðk ÃkkA¤ íkuyku ðÄw æÞkLk ykÃkíkk yLku ðÄw Mk{Þ¾[oíkk. yk s fkhýu fkp÷usLkk VkRLk÷ ð»koLke Ãkheûkk{kt íkuyku LkkÃkkMk ÚkÞu÷k.{kºk íkuh ð»koLke ô{hu íku{ýu yuf Lkð÷fÚkk yLku yuf rºkytfe LkkxfLkwt MksoLk

131 132


fhe ËeÄu÷wt. òu fu {kíkkLke RåAk yur{÷Lku RsLkuh çkLkkððkLke níke. íkuÚkeVkRLk÷ ð»ko{kt yur{÷ LkkÃkkMk Úkíkkt íku ¾qçk s níkkþ ÚkR økR níke.

¾wË yur{÷ Ãký ÃkkuíkkLke ykðe rLk»V¤íkkÚke íkqxe økÞu÷ku. nðu íkuLke LkshMkk{u çku s hMíkkyku Ëu¾kíkk níkk. yuf Lkkufhe yLku çkeòu ÷u¾Lk. Ãký ÷u¾LkLkkMknkhu ®sËøke Sðe sðk{kt yLkuf òu¾{ku níkkt. ytíku rÃkíkkLkk yuf r{ºkLke¼÷k{ýÚke yur{÷u økkuËe{kt Lkkufhe {u¤ðe ÷eÄe. Ãký yu Lkkufhe{kt ¾kMk òBÞwtLknª. fÕÃkLkk Lk fhe þfkÞ yuðe ÂMÚkrík{kt yu {qfkR økÞu÷k. fnuðkÞ Au fu¼q¾Úke çkunk÷ çkLku÷ku yu [f÷eykuLkku rþfkh fhðk Ëkuzíkku hnuíkku.

Auðxu yuf «fkþfLku íÞkt íkuLku Lkkufhe {¤e økR. fk{{ktÚke yuLku ßÞkhuVwhMkË {¤íke íÞkhu yu fkuRf ÃkwMíkfLkwt yð÷kufLk ÷¾ðk çkuMke síkku. yuLkuyk{ ÷¾íkku òuR yuLkk {kr÷fu yuLku ònuh¾çkh ¾kíkk{kt ÷økkze ËeÄku. ynªyuLku Úkkuzef hkník Úkíkkt ðkíkkoyku ÷¾ðk {ktze. yuLke yuf ÃkAe yuf ðkíkkoykuAÃkkðk ÷køke. [kuðeMk ð»koLke ô{hu yuLkku «Úk{ ðkíkkoMktøkún «økx ÚkÞku. ykðkíkkoMktøkún «økx Úkíkkt s MkkrníÞsøkík{kt yuf ÷u¾f íkhefu íkuLke økýLkk ÚkðkLkeþY ÚkR økR.

íku su {fkLk{kt hnuíkku níkku íku {fkLk {kr÷fLke, íkuLkk «u{eyu íkhAkuzeËeÄu÷e yp÷uõÍktrzÙÞk Lkk{Lke Ãkwºke MkkÚku ÷øLk fhe ÷eÄkt níkkt. íku ÃkAe íkuýufux÷eÞu ðkMíkðËþeo Lkð÷fÚkkyku ÷¾e. nðu ykŠÚkf heíku íku ½ýku MkØh ÚkRøkÞu÷ku. íkuýu ‘ríkhMf]ík LkðeLk f÷kfkhku’Lku Wòøkh fhíke ÷u¾{k¤k ÷¾e níke.su ÃkkA¤Úke Lkð÷fÚkkyku YÃku ËMk ¼køk{kt «fkrþík ÚkR níke.

yMkíÞ yLku yLÞkÞLke Mkk{u Mkíkík ÍÍq{Lkkh yLku MkíÞ îkhk Wå[yLku MkkiBÞÃkqýo {kLkðíkkLkk MksoLkku SðLkMktËuþ ykÃke sLkkh yur{÷ Íku÷kÃkkuíkkLkk s ½h{kt MkøkzeLkk Íuhe Äq{kzkÚke økqtøk¤kRLku 29, MkÃxuBçkh, R.Mk.1902 Lkk hkus yðMkkLk ÃkkBÞku níkku.

(335)

s÷k÷wÆeLk Y{e(30, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1207)

MkqVe Mktíkku RïhLku ÃkkuíkkLke r«Þík{k MðYÃkuMðefkheLku yuLke ykhkÄLkk fhu Au. íkuyku «u{Lku ¼ÂõíkLkk Wífx ykrð¼koðíkhefu Mðefkhu Au. «u{ yu s Rïh yLku Rïh yu s «u{. ‘ykí{k yu {kher«Þík{k Au yLku {khe r«Þík{k yux÷u s {khku ¾wËk.’ yu{ fnuLkkh MkqVe Mktíks÷k÷wÆeLk Y{eLkku sL{ yV½krLkMíkkLkLkk çkÕ¾{kt 30, MkÃxuBçkh, R.Mk.1207 Lkk hkus ÚkÞku níkku.

Ëhðuþ-yu íkçkheÍLku {éÞk ÃkAe s÷k÷wÆeLk Y{eLkk SðLk yLku®[íkLk{kt yËT¼wík ÃkrhðíkoLk ykÔÞwt níkwt. íkuyku ¾qçk rðîkLk níkk. íku{ýu íku{LkwtyæÞkí{®[íkLk frðíkk{kt WíkkÞwO. íkuyku MkqVe Mktík nkuðkLke MkkÚku MkqVe MkkrníÞMksofníkk. yu{Lkkt MkqVe fkÔÞku ÃkkA¤ yk¾wt yV½krLkMíkkLk ½u÷wt ÚkÞu÷wt. ‘{ÚkLkkðe-yu-{kLkðe’ Lkk{Lkku yu{Lkku òýeíkku økútÚk ÃkŠþÞk{kt ‘fwykoLk’ íkhefu MðefkhkÞu÷ku.íku{Lkk WÃkËuþLkkí{f økútÚkku ‘rVne-{-rVne’, ‘{Víkwçkík’, ‘rËðkLk’ yLku‘{wLkkrfçk-y÷-yrhrVLk’ Ãký yux÷k s òýeíkk níkk. yk çkÄk MkkrníÞ{ktRM÷k{Lkk ykËþkuo yLku fwykoLkLkwt íkíð¿kkLk Mkh¤ þi÷e{kt hsqykík ÃkkBÞwt Au.

íkuyku ‘«u{’ Lku yÕ÷knLke ykhkÄLkkLkwt fuLÿ{kLku Au. yk «u{ yux÷u«¼w«kró {kxuLkku Wífx ík÷Mkkx. yu{Lku {Lk «u{ yux÷u yÕ÷knLkk [hýku{ktSðLkLke fwhçkkLke, Mk{Ãkoý. «u{Lkwt çkeswt MðYÃk Au ykí{kLkku ykLktË. íkuyku¾wËkLku r«Þík{kLkk YÃku rLknk¤íkk níkk. íku{ýu ÷ÏÞwt Au-

‘yku {khe r«Þík{k ! {Lku ÷Rò,

133 134


{khk ykí{kLku {wõík fh, {Lku ¼he Ëu íkkhk «u{Úke.{wõík fh {Lku çktLku snkLkÚke,íkkhk rMkðkÞLke fkuRÃký [es Ãkh {khwt rË÷ òÞíkku {Lku yuf ykøk çkk¤u Au ytËhÚke.yku {khe r«Þík{k ! {khe RåAkLku Lku {khkt f{oLku{khkÚke Ëqh ÷R ò,{khkÚke yu çkÄwt ÷R ò,su {Lku íkkhkÚke Ëqh ÷R òÞ Au.’{wÂõíkLku íkuyku «u{Lkwt hnMÞ {kLkíkk. ykí{kLkk »kzTrhÃkwyku WÃkh rðsÞ

{u¤ÔÞk ÃkAe s «u{íkíðLku Ãkk{e þfkÞ Au. Y{e MkknuçkLkk fkÔÞku{kt hsq ÚkÞu÷wtíkíð¿kkLk fçkeh fu Lkh®MknLke frðíkkyku{kt hsq ÚkÞu÷k íkíð¿kkLk MkkÚku nwçknq{¤íkwt ykðu Au. Ä{o fu Mkt«ËkÞ ¼÷u øk{u íku nkuÞ, íkuLkwt Ãkh{kí{k yLku SðLk«íÞuLkwt ËþoLk yuf Mkh¾wt s nkuÞ Au.

‘nwt yLku {khku yMkçkkçk {khkt LkÚke. {khkt {Lk yLku ÓËÞ WÃkh yuf{kºk yuLkku s yrÄfkh Au. nwt nðu {khku LkÚke hÌkku. {khku ykí{k Ãkh{íkíð{kt÷eLk ÚkR økÞku Au.’ yk{ {kLkLkkh s÷k÷wÆeLk Y{e Mkknuçk íku{Lkk yn{Lkuykuøkk¤e ËR ¾wËkLke {n¥kkLku òýLkkh MkqVe Mktík níkk. þhkçk ÃkeÄk ðøkhMkËkÞ Lkþk{kt hnuLkkhLku yu ¾wËkLkku {kýMk {kLkíkk níkk. íkuyku fnuíkk níkk :‘MkÔÞt«fkþ ykí{kLku fkuR rËþk LkÚke. «u{Lkk nË ðøkhLkk ÷e÷k çkøke[k{ktn»ko yLku þkuf ðøkhLkkt yLkuf V¤ku Au. «u{¼kð yu çkeò çkÄk ¼kðÚke WÃkhAu. íku{kt LkÚke ðMktík fu LkÚke þhË.’ íku{ýu ÷ÏÞwt Au :

“nwt yuLkku [nuhku òuô Awt, nwt yuLkwt ÂM{ík òuô Awt,íÞkt s {khku ykLktË Au !Ãký, yk þwt ? yuýu {khwt {Míkf {køÞwt !

{khu {khk {MíkfLkwt þwt {níð ? yuýu ftRf íkku {køÞwt,íÞkt s {khku ykLktË Au !”«¼w «íÞuLkk «u{Lkk LkþkLku yËT¼wík {kLkLkkhk yLku «¼wLkk «u{Lkwt s

økeík økkLkkhk Y{e Mkknuçk 17. rzMkuBçkh, R.Mk. 1273 Lkk hkus fkuLÞk{ktnt{uþ {kxu Ãkh{íkíð{kt ¼¤e økÞk níkk.

135 136


(336)

Ó»kefuþ {w¾hS(30, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1922)

ðkMíkrðf MksoLkkí{fíkkLkk Mðk{e yLku MkV¤rVÕ{kuLkk rLk{koíkk Ór»kfuþ {w¾hSLkku sL{ f÷f¥kkLkk rðîkLk rÃkíkk þeík÷[tÿyLku {kíkk W{kËuðeLkk ½h{kt 30, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1922 Lkk hkus ÚkÞu÷ku.LkkLkÃkýÚke ¼ýðk{kt yrík íkusMðe yuðk íkuyku f÷f¥kk ÞwrLkðŠMkxe{ktÚkerð¿kkLkLkk MLkkíkf ÚkÞu÷k. íku ÃkAe íku{ýu íku{Lku øk{íke rþûkfLke Lkkufhe Mðefkhe÷eÄu÷e. Ãký ÃkAe {kuMkk¤ ÃkûkLkk ËkËkLke yhwr[Lku fkhýu yu{Lku yu LkkufheAkuzðe Ãkzu÷e. íku ÃkAe íkuyku íku{Lkk r{ºk MkwçkkuÄ hkpÞ ßÞkt Lkkufhe fhíkk níkk yuLÞq rÚkÞuxMkoLke «kuMku®Mkøk ÷uçkkuhuxhe{kt Lkkufheyu òuzkÞu÷k. yu Mk{Þ{ktrVÕ{ûkuºk{kt Lkkufhe fhðe yu Mkk{krsf heíku rnýÃkík¼ÞwO økýkíkwt Aíkkt ËkËkyuíkuLkku fkuR ðktÄku ÷eÄu÷ku Lknª. fkhý fu Lkkufhe ÷uçkkuhuxhe{kt níke yLku ÃkøkkhçkkhMkku Lkuðwt YrÃkÞk níkku.

Ó»keËkLku yk fk{{kt hMk Ãkzðk ÷køku÷ku. yk yhMkk{kt LÞq rÚkÞuxMkof÷f¥kk{kt rËøËþof íkhefu fk{ fhíkk rçk{÷ hkpÞLke Lksh yu{Lkk Ãkh Ãkze.rçk{÷Ëk yu{Lke Äøkþ yLku rLk»XkÚke «¼krðík ÚkÞu÷k. yu{ýu çktøkk¤e rVÕ{‘WËÞuh Ãkk’ yLku ‘n{hkne’ suðe rVÕ{ku çkLkkðu÷e. íÞkhu íku rVÕ{kuLkk yurz®xøk{ktÓr»kËkyu ¾qçk {ËË fhu÷e. ykÚke ¾wþ ÚkR yu{ýu Ór»kfuþLku ‘íkÚkkrÃk’ Lkk{LkerVÕ{Lkk Mðíktºk yurz®xøkLkwt fk{ MkkUÃku÷wt. yk{ R.Mk. 1947 Úke íkuyku Mðíktºkyrzxh çkLku÷k. ÃkAe íkku rçk{÷Ëk yLku Ór»kËkLke òuze ò{e økÞu÷e.

Ãký ykx÷k {kºkÚke Ór»kËkLku Mktíkku»k ÚkÞu÷ku Lknª. ykøk¤ ¼ýðkLke

RåAk íkuyku hkufe þfu÷k Lknª. íku{Lku rð¿kkLk{kt yLkwMLkkíkfLke ÃkËðe «kó fhðeníke. íkuÚke yk¾hu íku{ýu yk Mkkhk ÃkøkkhLke Lkkufhe Ãký Akuze ËeÄu÷e. yuyLkwMLkkíkf {kxuLkwt Vku{o ¼hðk síkk níkk íÞkhu s hMíkk{kt rçk{÷ËkLkku yu{Lku¼uxku ÚkR økÞku. {wtçkR sðkLkwt Lk¬e ÚkÞwt. ykøk¤ ¼ýðkLke RåAk {Lk{kt½hçkkR økR. R.Mk. 1951 Lkwt yu ð»ko níkwt, rçk{÷ËkLke MkkÚku íku{ýu {wtçkR{ktÃkøk {qõÞku. Vhe ÃkkAe rVÕ{kuLkk Mktf÷LkLke fk{økehe{kt ÔÞMík ÚkR økÞk. R.Mk.1953 {kt rLk{koý Ãkk{u÷e rVÕ{ ‘Ëku çke½k s{eLk’ Lke ÃkxfÚkk ÷¾ðkLkesðkçkËkhe íku{Lku {kÚku ykðe Ãkzu÷e. rVÕ{Lke ðkíkko Mktøkeíkfkh Mk÷e÷ [kiÄheyu÷¾e níke. íku{ýu ÃkxfÚkk÷u¾LkLke sðkçkËkhe rLk¼kðe ðkíkkoLku Mk½Lk yLkuMktøkeLk çkLkkðu÷e. rçk{÷ËkLkwt rLkËuoþLk yËT¼wík níkwt. Ãkrhýk{u yu rVÕ{LkuMkV¤íkk {u¤ðu÷e. rðï¼hLkk rVÕ{ Mk{eûkfkuyu yuLku ðÄkðe ÷eÄu÷e.rçk{÷ËkLkku MkkÚk R.Mk. 1958 MkwÄe yu{ýu rLk¼kðu÷ku.

íku{ýu yk WÃkhktík ‘Ãkherýíkk’(1953), ‘Lkkifhe’(1954),‘ËuðËkMk’(1956), ‘økkiík{çkwØ’(1957) yLku ‘ÞnqËe’(1958) suðerVÕ{kuLkwt yurz®xøk çk¾qçke fhu÷wt.

rçk{÷ËkLkk MknðkMk yLku «uhýkÚke íku{Lku Mðíktºk rVÕ{ rLk{koýLkku rð[khMVwhu÷ku. íku yhMkk{kt íkuyku ytÄuheLkk yuf Y{{kt rLkðkMk fhíkk níkk. yu{ýuÃkAe ‘{wMkkrVh’ Lkk{Lke rVÕ{Lkwt rLk{koý Mðíkíkºk heíku fhu÷wt. yu rVÕ{{ktrËr÷Ãkfw{kh, rfhý, rfþkuhfw{kh, rLkYÃkk hkpÞ yLku Mkwr[ºkk MkuLku ¼qr{fkrLk¼kðu÷e. nkMÞ f÷kfkh fuMxku {w¾hSyu Ãký yk rVÕ{{kt yr¼LkÞykÃku÷ku. yu{Lkk rLkËuoþLkðk¤e rVÕ{ ‘yLkkze’ Lku R.Mk. 1959 Lkku hk»xÙeÞÃkwhMfkh «kó ÚkÞu÷ku. rLk{koíkk yu÷.çke. ÷û{ýLke ‘yLkwhkÄk’ rVÕ{Lkwt rËøËþoLkÃký yu{ýu Mkt¼k¤u÷wt. suLku Ãký hk»xÙeÞ ÃkËf «kó ÚkÞu÷ku.

Ór»kfuþ {w¾hSyu íku{Lkk 37 ð»koLkk Mk{Þøkk¤k{kt [k÷eMk sux÷e

137 138


rVÕ{kuLkwt rËøËþoLk fhu÷wt. R.Mk. 1961 {kt MkwrLk÷Ë¥k yLku ykþk Ãkkhu¾ykr¼Lkeík rVÕ{ ‘AkÞk’ Úke þY fhe íku{ýu ‘{u{ËkËe’, ‘ykrþf’, ‘yMk÷eLkf÷e’, ‘Mkkts ykih Mkðuhk’ yLku ‘yLkwÃk{k’ suðe rVÕ{ku ykÃku÷e. íku{ Aíkktf{ŠþÞ rVÕ{ku çkLkkððkLkwt çktÄLk íku{Lku ½ýwt fXíkwt níkwt. Aíkkt ßÞkt íkf {¤e íÞktíkuyku íku{Lkwt fkiðík çkíkkÔÞk ðøkh hne þõÞk LkÚke. íku{ýu ykÃku÷e ‘MkíÞfk{’rVÕ{u yËT¼wík MkV¤íkk {u¤ðu÷e. R.Mk. 1971 {kt ykðu÷e rVÕ{ ‘ykLktË’íkuLkk rð»kÞ yLku {ðksLkLku fkhýu Mke{k r[ö YÃk çkLke hnu÷e. R.Mk. 1973{kt søkrðÏÞkík Lkkxf ‘çkpfux’ ÃkhÚke çkLku÷e íku{Lke rVÕ{ ‘Lk{fnhk{’rLkËuoþLkLkk MktË¼o{kt yrîíkeÞ rVÕ{ níke. íku ÃkAe íku{Lke ‘Veh fçk r{÷kuøke’yLku ‘[iíkk÷e’ rVÕ{ku ÷kpÃk økÞu÷e.

yu{Lke rVÕ{kuLke rðþu»kíkk níke n¤ðwt nkMÞ. ‘yLkkze’, ‘{u{ËeËe’,‘çkeðe ykih {fkLk’, ‘ykþeðkoË’, ‘ykLktË’ çkÄk{kt nkMÞ MknkÞf çkLÞwt Au.ÃkAe íkku ‘[qÃkfu [qÃkfu’(1975), ‘økku÷{k÷’(1979), ‘sw{koLkk’(1979),‘¾qçkMkqhík’(1980), ‘sqX çkku÷u fkiðk fkxu’(1980) suðe nkMÞ«ÄkLkrVÕ{ku yu{ýu çkLkkðu÷e. Ór»kËk çkuþf yuf SrLkyMk rVÕ{{ufh níkk. íkuyku{kir÷fíkkLkk WÃkkMkf níkk. ÃkkºkktfLk{kt íkuyku Mkðo©uc níkk. Ëhuf rVÕ{{kt{kLkðíkkLkku MktËuþ íkku nkuÞ s.

ykðk {nkLk rVÕ{ MksofLku ËkËkMkknuçk Vk¤fu yuðkuzoÚke Lkðksðk{ktykðu÷k.

(337)

yuLke rçkMkLx(1÷e ykuõxkuçkh, 1847)

¼khík{kt nku{Y÷ yktËku÷LkLkkt «ýuíkk yuLkerçkMkLxLkku sL{ 01-10-1847 Lkk hkus ÷tzLkLkk ykÞrhþ fwxwtçk{kt ÚkÞkuníkku. R.Mk. 1893 {kt íku{ýu ¼khík{kt ðMkðkx þY fÞkuo. çkk¤ÃkýÚke síkuyku ¾qçk íkusMðe níkkt. íkuyku Mð¼kðu WËkh yLku Ãkhøksw níkkt. økheçkkuLkeMkuðkLku íku{ýu Mkðo©uc Ä{o {kLÞku níkku. ¼khíkLke MktMf]rík yLku íkíð¿kkLkÚkeyr¼¼qík ÚkÞu÷kt. íku{ýu ¼khíkLku {kík]¼qr{ íkhefu Mðefkhe níke. ð»kkuo MkwÄeíku{ýu [kÕMko çkúiz÷e MkkÚku fk{ fÞwO níkwt. ykÚke íkuyku Mk{ksðkËe rð[khÄkhkíkhV ykf»kkoÞkt níkkt. R.Mk. 1893 {kt {uz{ ç÷uðuxTMfeLkk Ãkrh[Þ{kt ykÔÞkçkkË íkuyku íku{Lke MktMÚkk ‘rÚkÞkuMkkurVf÷ MkkuMkkÞxe’ {kt òuzkÞkt níkkt.

¼khík{kt ykðeLku íku{ýu 6000 {kR÷Lke ÃkËÞkºkk fhe níke. R.Mk.1908 {kt íkuyku ykÞ÷uoLz ÃkkAkt Vhe íÞkt Ãkkt[ ð»ko hÌkkt níkkt. íÞkhu ykÞ÷uoLzrçkúrxþ MktMÚkkLk níkwt. íÞktLke «ò ykÍkËe {kxu ík÷Mkíke níke. íku {kxu íÞktLkkòýeíkk Lkuíkk huz{kLzu ‘nku{Y÷ ÷eøk’ Lkk{Lke yuf MktMÚkk Q¼e fhe níke.R.Mk. 1914 {kt yuLke rçkMkLx ¼khík ÃkkAkt VÞkO. íku{ýu ¼khík{kt ÷kuf{kLÞrík÷f MkkÚku {¤eLku ‘nku{Y÷ ÷eøk’ Lke MÚkkÃkLkk fhe. íku{ýu ‘Ä fku{Lkðe÷’yLku ‘LÞq RÂLzÞk’ suðkt Ãkºkku Ãký þY fÞkO níkkt. ‘LÞq RÂLzÞk’ Lkk «Úk{ ytf{ktíku{ýu ÷ÏÞwt níkwt-

“nwt yuf ¼khíkeÞ ðiíkkr÷f Awt. Ÿ½u÷kLku søkkzLkkhe Awt. fu{ fu íku òøkeþfu yLku ÃkkuíkkLke {kík]¼qr{ {kxu fk{ fhu.”

ykuõxkuçkh

139 140


¼khík{kt snk÷Ãkûk yLku {ðk¤ÃkûkLkk Lkuíkkyku{kt yufíkk MkkÄðk íku{ýuÃkqLkk{kt yuf Mkt{u÷LkLkwt yÞkusLk fÞwO níkwt. yk Mkt{u÷Lk{kt s rík÷fu nku{Y÷LkkLkkËLku økwtsíkku fÞkuo níkku. íku{ýu R.Mk. 1915 Lkk fkUøkúuMk yrÄðuþLk{kt fkUøkúuMkLkerLkÞ{kðr÷{kt MkwÄkhk fhkððk{kt MkV¤íkk {u¤ðe níke.

íku{ýu rík÷fLku Ãkøk÷u Ãkøk÷u [k÷e {ÿkMk{kt MkÃxuBçkh, 1916 {kt‘yr¾÷ ¼khíkeÞ nku{Y÷ ÷eøk’ Lke MÚkkÃkLkk fhe níke. íku yrÄðuþLk{kt íku{ýufÌkwt níkwt, “¼khík nðu Mkk{úkßÞðkËLkk rþþwøk]n{kt rþþwLke su{ hnuðk LkÚke{økíkwt... íku yuf hk»xÙLke nurMkÞíkÚke LÞkÞ {køku Au yLku sL{rMkØ yrÄfkhMk{S Mðíktºkíkk {ktøku Au.”

yuLke rçkMkLxLke «ð]r¥kyu {ÿkMk MkhfkhLku n[{[kðe Lkk¾e. íku{Lku¼khík{ktÚke íkøkuze {qfðkLkk «ÞíLkku þY ÚkÞk. íku{Lkk {wtçkR «ðuþ Ãkh «ríkçktÄ{qfkÞku. Mkhfkhu íku{Lke ÃkkMkuÚke íku{Lkkt Mk{k[khÃkºkku{kt Mkhfkh rðhkuÄe ÷¾kýkuLknª ÷¾ðkLke çkktnuÄhe YÃku YrÃkÞk 20,000 Lke yLkk{ík ÷eÄe. yLkk{ík¼hÃkkR fÞko çkkË Ãký íku{ýu Mkhfkh rðhkuÄe ÷¾ký ÷¾ðkLkwt [k÷wt hkÏÞwtníkwt.

yk rðËT»ke {rn÷kyu ¼khíkLke rþûký ÔÞðMÚkk MkwÄkhðk {kxu çkLkkhMk{kt‘MkuLxÙ÷ ®nËw fkp÷us’ þY fhe níke. R.Mk. 1917 {kt íkuyku fkÞËuMkh heíku¼khíkLkkt Lkkøkrhf çkLÞk níkkt. íku{Lke MkuðkykuLke fËh fheLku R.Mk. 1921{kt çkLkkhMk ®nËw ÞwrLkðŠMkxeyu íku{Lku zkpõxhuxLke ÃkËðe yuLkkÞík fhe níke.

íkuyku 20, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1933 Lkk hkus yðMkkLk ÃkkBÞkt níkkt.

(338)

{nkí{k økktÄeS(2, ykuõxkuçkh, R.Mk. 1869)

rðï suLku {nkí{k økktÄe íkhefu yku¤¾u Au íku{kunLkËkMk økktÄeLkku sL{ Mkkihk»xÙLkk ÃkkuhçktËh{kt, hksfkuxLkk ËeðkLk yuðkfh{[tË økktÄeLku íÞkt {kíkk Ãkqík¤eçkkRLke fq¾u MkkiÚke LkkLkk ºkeò Ãkwºk YÃku 2,ykuõxkuçkh, R.Mk. 1869 Lkk hkus ÚkÞku níkku. y®nMkkLkk yk Vrh~íkkLke ÞkË{kt2, ykuõxkuçkhLkku rËðMk Mk{økú rðï{kt ‘y®nMkk rËðMk’ íkhefu QsðkÞ Au.

«kÚkr{f yLku {kæÞr{f rþûký hksfkux{ktÚke «kó fhe Wå[ yÇÞkMk{kxu íkyku ¼kðLkøkhLke þk{¤ËkMk fkp÷us{kt Ëk¾÷ ÚkÞu÷k. LkkLkÃkýÚke síku{Lku Mkk[wt çkku÷ðkLke xuð. rðãkÚkeofk¤ ËhBÞkLk íku{ýu òuÞu÷kt ‘rÃkík]¼õík©ðý’ yLku ‘nrhùLÿ’ Lkkxfkuyu íku{Lkk fq{¤k {kLkMk Ãkh ½uhe yMkh fhu÷e.yk Lkkxfku òuÞk ÃkAe s íku{ýu ykSðLk MkíÞLkwt yk[hý fhðkLkwt ðúík ÷eÄu÷wt.

íku{Lke LkkLke ô{h{kt s rÃkíkkLkku MðøkoðkMk ÚkÞku níkku. íkuyku ðfe÷kíkLkwt¼ýðk $ø÷uLz økÞu÷k. ÷tzLk síkkt Ãknu÷kt íku{ýu {ktMk, {rËhk yLku †eMktøkÚkeËqh hnuðkLkwt {kíkkLku ykÃku÷wt ð[Lk Auf MkwÄe Ãkk¤u÷wt. R.Mk. 1883 {kt fMíkwhçkkMkkÚku yu{Lkkt ÷øLk ÚkÞu÷kt.

íkuyku ðÄw yÇÞkMk {kxu rð÷kÞík økÞu÷k. 1891 {kt økktÄeS çkurhMxhÚkR ¼khík ÃkkAk ykÔÞk níkk. R.Mk. 1893 {kt íkuyku Ërûký ykr£fk økÞk.ynª íku{ýu òuÞwt fu ytøkúuòu ¼khíkeÞ «òsLkku WÃkh ¾qçk yíÞk[kh fhíkkníkk. ¼khíkeÞkuLku íku{Lkk yrÄfkhku yÃkkððk íku{ýu ytøkúuòu Mkk{u ÷zík [÷kððk‘Lkkíkk÷ RrLzyLk fkUøkúuMk ’ Lke MÚkkÃkLkk fhe. zhçkLk çktËhu íku{Lku ytøkúuòuLkku

141 142


fzðku yLkw¼ð ÚkÞu÷ku. íku{ýu R.Mk. 1910 {kt ‘xku÷MxkuÞ Vk{o’ Lke MÚkkÃkLkkfhe. íku{ýu ytøkúuS ÃkkuþkfLku rík÷ktsr÷ ykÃke MktÃkqýo ¼khíkeÞ Ãkkuþkf yÃkLkkÔÞku.Lkkíkk÷Úke xÙkLMkðk÷ MkwÄeLke50 rf÷ku{exhLke fq[ fhe sLkh÷ M{xTMkLku íku{ýuLk{kÔÞk. R.Mk. 1915 {kt íkuyku ¼khík ÃkkAk ykÔÞk íÞkhu íku{Lku ‘fiMkhu ®nË’Mkwðýo[tÿfÚke Lkðksðk{kt ykðu÷k.

¼khík ykðe íku{ýu y{ËkðkËLku f{o¼qr{ çkLkkðe. ynª s Mkkçkh{íkeLkËeLku rfLkkhu íku{ýu fku[hçk yk©{Lke MÚkkÃkLkk fhe. R.Mk. 1917 {ktrçknkhLkk [tÃkkhÛÞ rsÕ÷kLkk øk¤eLkk fkh¾kLkk{kt fk{ fhíkk ©{SðeykuLkkÚkíkk þku»ký Mkk{u yðks QXkÔÞku níkku. y{ËkðkËLkk r{÷{sqhkuLku Úkíkk yLÞkÞ{kxu Ãký íku{ýu ÷zík [÷kðu÷e. íku{Lkk «ÞíLkkuÚke y{ËkðkË{kt ‘{sqh {nksLk’Lke MÚkkÃkLkk ÚkR níke. hku÷ux fr{þLk ¼khík ykÔÞwt íÞkhu yk¾k Ëuþ{kt íku{ýun¤íkk÷ Ãkzkðe níke. íku{ýu íku{Lkk ytíkhkí{kLkk yðksLku ÷kufku MkwÄe ÃknkU[kzðk‘nrhsLk’, ‘LkðSðLk’ yLku ‘Þtøk RÂLzyk’ suðkt yXðkrzfku þY fÞkO níkkt.Ëuþ¼h{kt rðËuþe {k÷Lkku çkrn»fkh fhðkLkwt yu÷kLk fhe ‘MðËuþe’ Lkku WÃkÞkuøkfhðk ¼khíkeÞkuLku íku{ýu þe¾ ykÃke níke. çkrn»fkhLke [¤ð¤Lku Ãkrhýk{unòhku rðãkÚkeoykuyu þk¤k-fkp÷uòuLkku íÞkøk fhu÷ku íÞkhu ËuþLkwt ÞwðkÄLk rþûkýÚkeðtr[ík Lkk hnu íku {kxu íku{ýu hk»xÙeÞ þk¤kyku íkÚkk ‘økwshkík rðãkÃkeX’ LkeMÚkkÃkLkk fhe níke. R.Mk. 1929 {kt hkðe LkËeLkk fktXu ykðu÷k ÷knkuh{kt¼hkÞu÷k fkUøkúuMk yrÄðuþLk{kt íku{ýu ‘Ãkqýo Mðhks’ Lke ½ku»kýk fhe níke.

¼khíkeÞ «ò{kt hk»xÙeÞ [uíkLkkLkku Mkt[kh fhðk yLku ykÍkËeLkku Ãkiøkk{¼khíkLkk ¾qýu ¾qýu ÃknkU[kzðk, ‘fkøkzk-fqíkhkLkk {kuíku {heþ, Ãký ykÍkËe{u¤ÔÞk rðLkk nwt yk©{{kt ÃkkAku Ãkøk Lknª {qfwt’ yuðe r¼»{«rík¿kk MkkÚku íku{ýuR.Mk. 1930 {kt Mkkçkh{íke yk©{Úke Ëktze MkwÄeLke ÃkËÞkºkk ÞkuS níke.íku{ýu y~Ãk]~Þíkk rLkðkhý, økúk{ MkVkR, rLkhûkhíkk rLkðkhý, ËkYçktÄe, ¾kËe

suðe yLkuf h[Lkkí{f «ð]r¥kyku îkhk ¼khíkeÞ Mk{ksLku çkuXku fhðkLkk «ÞíLkkufhu÷k. íku{ýu nMíkWãkuøkku yLku nwÒkhLke fu¤ðýe ykÃkðk ‘LkkRíkk÷e{’ íkhefuòýeíke ÚkÞu÷e ‘ðÄko ÞkusLkk’ Lkku y{÷ fhkÔÞku níkku.

íku{ýu 1940 {kt ‘ÔÞÂõíkøkík MkíÞkøkún’ þY fÞkuo níkku. suLkk «Úk{ÔÞÂõíkøkík MkíÞkøkúne yk[kÞo rðLkkuçkk ¼kðu níkk. yk ËhBÞkLk ykÍkËe ytøkurLkýoÞ fhðk ¼khík ykðu÷k ‘r¢ÃMk r{þLk’ MkkÚkuLke ðkxk½kxku Ãkze ¼køkíkktËuþ{kt XuhXuh íkkuVkLkku þY ÚkÞkt níkk. íku{ýu fku{e íkkuVkLkku yxfkððk økk{uøkk{¼ú{ý fÞwO níkwt. Vuçkúwykhe 1944 {kt íku{Lkkt Ä{oÃkíLke fMíkqhçkkLkwt {]íÞw ÚkÞwtníkwt.

økkÄeSLke ‘®nË Akuzku yktËku÷Lk’Úke Ëuþ yk¾k{kt MðíktºÞLke ¼Þtfh¼híke [Ze níke. ykÍkË ¼khíkLku yuf yLku y¾tz hk¾ðk ykSðLk ÍÍq{ðkAíkkt 15, ykuøkü, 1947 Lkk rËðMku ykÍkËe íkku {¤e Ãký ËuþLkk çku xwfzkÚkR økÞk.

¼khík yLku rðïLke ykðe Ãkh{ rð¼qríkLku ytsr÷ ykÃkíkkt «rMkØði¿kkrLkf ykÕçkxo ykRLMxkRLku fÌkwt níkwt : ‘ykðíke ÃkuZeyku ¼køÞu s yu {kLkeþfþu fu ykðku yuf ÁrÄh yLku nkz{ktMkÄkhe ¼ÔÞ ykí{k fËef ¼qr{ÄhkÃkh [kÕÞku nþu !’

{nkí{k økktÄeLkwt SðLk Mkqû{ Aíkkt rðhkx níkwt. Äeh Aíkkt íkusMðe níkwt.MkLkkíkLk Aíkkt «økríkþe÷ níkwt. fkfk fk÷u÷fhu økktÄeS rðþu ÷ÏÞwt Au fu, ‘‘MkíÞ,rLkck yu økktÄeSLkwt SðLk MkðoMð níkwt.... íku{Lkwt MkíÞ fuð¤ þkÂçËf fu íkkŠffLk nkuíkkt Sðtík «kýÃkqýo níkwt.’’ MkíÞLku s Ãkh{uïh íkhefu Mðefkhíkk økktÄeSyuSðLkLkku ÃkqýoÞkuøk rMkØ fÞkuo níkku. íkuyku íkuÚke s ÞwøkÃkwhw»k çkLke hÌkk níkk.íku{Lkwt rðhkx SðLk yLku ¼ÔÞ {]íÞw LkkøkrÄhks rn{k÷Þ zku÷u yLku Mkkík Mk{wÿøkkÞ yuðwt fkÔÞMk¼h Au. økktÄeSLkk rðrþü ‘økúkBÞ yÚkoþk†’ Lkku þw{kfh

143 144


suðk rðïrðÏÞkík yÚkoþkMºke ‘M{ku÷ RÍ çÞwrxVw÷’ {kt ykËh fhu Au.økku¤{uS Ãkrh»kË{kt AuÕ÷e ðkh síkk økktÄeSLku Íðuh[tË {u½kýeyu

‘‘AuÕ÷ku fxkuhku ÍuhLkku yk Ãke sòu çkkÃkw ! Mkkøkh ÃkeLkkhk ! ytsr÷ Lkð Zku¤òuçkkÃkw !’’ fkÔÞ y{]ík÷k÷ þuX îkhk {wtçkRLkk çktËh Ãkh økktÄeSLku {kuf÷kðu÷wt.yk fkÔÞÚke yr¼¼qík ÚkR íku{ýu {u½kýeLku ‘hk»xÙeÞ þkÞh’ Lkwt rçkhwË ykÃku÷wt.

¼khíkLkk ÷kufMkkøkhLku íku{ýu ZtZku¤eLku QXkzâku níkku. yux÷u íkku hk.rð.ÃkkXfu íku{Lku «ýk{ fhíkkt ÷ÏÞwt :

‘‘ Mkkík{k Ãkhýk{, ykuÕÞk {nkí{kLku fnuòu huZkuhLkk feÄkt suýu {Lku¾S....’’¼khík yLku rðï{kt ‘çkkÃkw’ íkhefu ÃktfkÞu÷e yk Ãkh{ rð¼qríkyu íkk.

30, òLÞwykhe, 1948 Lkk hkus økku¤eyu ðªÄkR ‘nu hk{ !’ MkkÚku ËuníÞkøkfÞkuo níkku.

(339)

÷k÷ çknkËwh þkMºke(2,ykufxkuçkh, E.Mk. 1904)

sÞ sðk™ sÞ rfMkk™Lkwt Mkqºk ¼khík¼h{ktøktwsíkw fhLkkh ðk{™ Aíkkt rðhkx ÔÞrfíkíð ÄhkðLkkh ÷k÷ çknkËwh þk†e LkkusL{ W¥kh «ËuþLkk ðkhkýMke rsÕ÷kLkk {w½÷ MkhkE{kt 2, ypkfxkuçkh,E.Mk. 1904Lkk hkus ÚkÞku níkku. sL{u íkuyku ©eðkMíkð çkúkn{ý ÃkrhðkhLkkníkk. økktÄeSyu yMknfkhLkk yktËku÷Lk Ëh{ÞkLk ytøkúuS rþûký ykÃkíkenkEMfq÷ku yLku fkì÷ìòu Lkk rðÄkÚkeykuLku rþûký MktMÚkykuLkku çkrn»fkh fhðkLkenkf÷ fhíkkt íku{ýu nkEMfq÷Lkku íÞkøk fÞkup níkku. yu ÃkAe íkuyku MðËuþe rþûkýykÃkíke fkþe rðÄkÃkeX{kt òuzkÞk níkk. íÞktÚke íkuykuyu íkíð¿kk™Lkk rð»kÞ{ktMLkkíkf™e ÃkËðe {u¤ðe níke. íÞkh Úke s íkuyku þkMºke íkhefu yku¤¾kíkk níkk.

þkMºkeLke WÃkkrÄ {u¤ÔÞk ÃkAe ¼rð»ÞLke ÞkusLkk {kxu íkuyku yðZð{ktníkk. yuðk{kt ÷k÷k÷sÃkíkhkÞu MkðoLxTMk ykìV ÃkeÃkÕMk MkkuMkkÞxe Lkk{Lkwt yuf{tz¤ þY fhu÷wt. þkMºkeS yk {tz¤ {kt skuzkE økÞk. íku{ýu {uhX rsÕ÷k{ktsE nrhs™ MkuðkLke «ð]rík WÃkkze. yk ÃkAe ÃkwÁ»kkuíík{ ËkMk xtzLku íku{Lkuíku{Lke MkkÚku fk{ fhðk {kxu yÕnkçkkË íkuzkÔÞk. yÕnkçkkËLku þkMºkeSyuÃkkuíkkLke f{o ¼qr{ çkLkkðe. ynªÚke s íku{ýu Mkr¢Þ hksfkhý{kt ÍtÃk÷kÔÞwt.Mkkík ð»ko MkwÄe íkuyku yÕnkçkkË Lkk BÞwrLkrMkÃk÷ çkkuzoLkk MkÇÞ hne [qfÞk níkk.yu ÃkAeÚke íkuyku E.Mk. 1930Úke A ð»koLkk Mk{Þøkk¤k MkwÄe yÕnkçkkËrsÕ÷kLkk fkUøkúuMk ÃkËu hnÞk níkk. E.Mk. 1937{kt íku{ýu «ktríkf ÄkhkMk¼k{kt«ðuþ {u¤ÔÞku níkku. ykÍkËeLke [¤ð¤ ËhBÞkLk íkuyku Mkr¢Þ heíku ÷zík{kt

145 146


¼køk ÷uðk çkË÷ Mkkíkuf ð¾ík su÷{kt Ãký sE ykðu÷k.E.Mk. 1946{kt Vheðkh W¥kh«Ëuþ rðÄkLkMk¼k{kt [qtxkELku MktMkËeÞ

Mkr[ð çkLÞk níkk. ÃkAe íku{ýu øk]n ¾kíkkLke yLku ðknLkÔÞðnkh ¾kíkkLkesðkçkËkhe Ãký Mkt¼k¤e níke. E.Mk. 1952{kt íkuyku hksÞMk¼kLkk MkÇÞíkhefu [qtxkÞk níkk. íÞkhu íkuyku hu÷ðu íkÚkk ðknLkÔÞðnkh ¾kíkkLkk {tºke çkLÞkníkk. íku Mk{Þu yrhÞkÃkwh xÙuLk yfM{kíkLke sðkçkËkhe ÃkkuíkkLku {kÚku ÷E íku{ýuíku{Lkk nkuÆk ÃkhÚke hkS™k{wt ykÃke ËeÄwt.

E.Mk. 1957Lke ÷kufMk¼kLke [qtxýe{kt íkuyku yÕnkçkkËLke çkuXf ÃkhÚke[qtxkÞk níkk y™u MktËuþkÔÞðnkh íkÚkk ÃkrhðnLk ¾kíkkLkwt {tºke ÃkË Mkt¼kéÞwtníkwt. çkesu s ð»kuo íkuyku Wãkuøk {tºke çkLÞk níkk. E.Mk.1961{kt íkuyku ¼khík™køk]n«Äk™ çkLÞk níkk. fk{hks ÞkusLkk yLðÞu MktMÚkkfeÞ sðkçkËkheMkt¼k¤ðk ÃkkA¤Úke íku{ýu {tºke ÃkËuÚke hkSLkk{wt Ähe ËeÄu÷wt.

íku Mk{ÞLkk Ëuþ™k ðzk«ÄkLk sðknh÷k÷ LkunÁLkwt yðMkkLk Úkíkkt 4,sqLk ,1964Lkk rËðMku íkuyku ¼khíkLkk ðzk«ÄkLk çkLÞk níkk.sðknh÷k÷LkkyðMkkLk ÃkAe ¼khík Lkçk¤wt Ãkze økÞw nþu yuðwt Äkhe çkuXu÷k íku Mk{ÞLkkÃkkrfMíkk™Lkk «{w¾ yiÞwçk ¾k™u 24, yur«÷ ,1965Lkk hkus ¼khík Ãkhyk¢{ý fÞwO níkwt. ¼khíku ÃkkrfMíkk™Lkk Ëktík ¾kxk fhe LkkÏÞk níkk. rçkúxLkLkesðkçkËkheÚke çkL™u Ëuþku ðå[u Mk{kÄkLk ÚkÞw níkwt. yk Mk{kÄkLkLkwt WÕ÷t½™fhe ÃkkrfMíkkLku E.Mk.1965Lkk MkÃxuBçkh {kMk{kt ¼khík Ãkh nw{÷ku fÞkuoníkku. ÷k÷ çknkËwh þkMºkeyu yu Mk{Þu ¼khíkLke MkuLkkLku Aqxku Ëkuh ykÃke ËeÄu÷ku.yk ÞwØ{kt ÃkkrfMíkkLkLku fhkhe nkh ykÃke ÷k÷ çknkËwhu íku{Lke íkkfkíkLkku Ãkh[kuyk¾e ËwrLkÞkLku ykÃke ËeÄu÷ku. 22 rËðMk [k÷u÷w yk ÞwØ Þw.yu™.™eËhBÞkLkøkeheÚke ÞwØçktÄe{kt ÃkrhýBÞwt níkwt. yk ÞwØ™ku ytík ÷kððk MkkurðÞuíkMkt½u Ãký rLkýkoÞf ¼køk ¼sÔÞku níkku. íkuýu þktrík ÞkusLkkLkku {wMkÆku íkiÞkh fÞkuo

níkku. MkkurðÞuík Mkt½Lkk «ÄkLk{tºke fkuMkeSLku ¼khík-Ãkkf ðå[u ÷ðkË çkLkðkLkeíkiÞkhe çkíkkðe níke. çktLLku Ëuþkuyu MkkurðÞík MkhfkhLkwt Mkq[Lk Mðefkhe ytíku 3,òLÞwykhe, 1966 Úke 10 òLÞwykhe 1966 Ëhr{ÞkLk íkk~ftË ¾kíku ¼khík,Ãkkf.yLku MkkurðÞík Mkt½Lkk ðzk «ÄkLkku ðå[u {tºkýkyku ÚkE. íkk~ftË Mk{sqíkeWÃkh 10, òLÞwykhe Mkne rMk¬k ÚkÞk. f{LkMkeçku íku s hkºku fkuE yøkBÞfkhýMkh þkMºkeS Lkwt yðMkkLk ÚkÞwt. íku{Lku hkºku ÓËÞ hkuøkLkku økt¼eh nw{÷kuykðu÷ku yuðe ònuhkík fhðk{kt ykðe níke. Ëuþ ™e «rík»XkLkk hûkfLkku ÃkkŠÚkðËun s ¼khík ÃkkAku VÞkuo.

÷k÷ çknkËwh þkMºke yzøk {LkLkk yrÄrÃkík níkk. {kºk 18 {kMkLkkxqtfk økk¤k{kt ðzk«ÄkLk ÃkËu hne Ëuþ™e yLkuf Mk{MÞkyku íkuyku n÷ fhíkkhnuíkk. ykufxkuçkh ,1964{kt ErsÃíkLkk fuhku ¾kíku ÞkuòÞu÷e rçkLkòuzkýðkËeËuþkuLke çkuXf{kt ¼khíkLkwt «ríkrLkrÄíð fheLku íku{ýu Ãkkt[ {wÆkLkku þktrík fkÞo¢{hsq fÞkuo níkku. su™u ykr£fLk Ëuþku{kt Mkkhku ykðfkh {¤u÷ku. [eLkLku Þw.yuLk.LkwtMkÇÞ çkLkkððk Ãký íku{ýu íkhVuý fhe níke. ©e÷tfkLkk íkífkr÷Lk ðzk«ÄkLk©e{íke rMkrh{kyku çktzkh LkkÞf ¼khíkLkk «ðkMku ykÔÞk íÞkhu çkLLku Ëuþku ðå[u17 ð»koÚke ðýWfu÷kÞu÷k 9.7 ÷k¾ ¼khíkeÞkuLkk LkkøkhefíðLkku «&™ WfuÕÞkuníkku.

¼÷u íku{Lkku Ëu¾kð yLkkykf»kof níkku. Ãký yu{Lkk ðk{Lk ftË{ktþrfíkykuLkku ¼tzkh AwÃkkÞu÷ku níkkuu. íku{ýu ¾uíkeLkk rðfkMkLku MkkiÚke ðÄw {níðykÃÞw níkwt. íku{ýu íku{Lkk nkuÆkLkku WÃkÞkuøk sLkMkuðk {kxu s fÞkuo níkku. þktíkMð¼kð, MknLkþe÷íkk, [krhºÞþe÷ SðLk yLku Lkerík{¥kk yus yu{LkkSðLkLkk MkËTøkwýkuu níkk. íkuyku MLkunMk¼h ÔÞðnkhLkk ÄLke níkk. Mkk{kLÞ{ktMkk{kLÞ {kýMk rLk:Mktfku[ Ãkýu íku{Lkku MktÃkfo fhe þfíkku. íkuyku ¾hk yÚko{ktyk{sLkíkkLkk «ríkrLkrÄ níkk.

147 148


(340)

{LkMkw¾÷k÷ Íðuhe(3, ykuõxkuçkh, E.Mk. 1907)

rþ»x MktMf]íkLke fkÔÞçkkLke™k frð {LkMkw¾÷k÷{økLk÷k÷ ÍðuheLkku sL{ 3,ykufxkuçkh, E.Mk. 1907Lkk hkus Mktíkku, þqhkykuyLku MksofkuLke ¼qr{ fkrXÞkðkzLkk ò{Lkøkh þnuh{kt ÚkÞku níkku. ðík™{kt«kÚkr{f yLku {kæÞr{f rþûký ÷eÄk ÃkAe ¼kðLkøkhLke òýeíke þk{¤ËkMkfkì÷ìs{ktÚke økwshkíke y™u MktMf]ík rð»kÞku MkkÚku íkuyku yu{.yu. ÚkÞu÷k. íku ÃkAeíku{ýu {wtçkE,hksfkux,ÃkkuhçktËh, f÷f¥kk suðkt þnuhkuLke fkp÷ìòu {kt yæÞkÃkLkìfkÞo fhu÷wt. íkuyku frð yLku rððu[f íkhefu òýeíkk ÚkÞu÷k níkk. íku{ýu {wtçkELkuÃkkuíkkLke f{o ¼qr{ çkLkkðe níke yLku ykSðLk íÞkt s ðMkðkx fÞkuo níkku.

™ðk ÞwøkLkkt çk¤kuLkku íku{Lke frðíkkLku yAzíkku s MÃkþo ÚkÞu÷ku Au. íku{LkkÓËÞLke Mkå[kELkku hýfku «ýÞ yLku {]íÞw rð»kÞf fkÔÞku{kt Mkt¼¤kÞ Au.«u{ fkÔÞku frðLke MkkIËÞo¼rfíkLkku rðh÷ WL{u»k «fx fhu Au. swyku -

‘™Sf Lknet ykðþku r{ºkku, r«Þ ík{u hnku íÞkt s fu¼he ™Þ™ çkuÞ nwt ík{ rðþwÿ ÷kðÛÞLkey¾tz {]Ëwíkk íkýk íkx Ãkhu MkËkÞu ðMke

{{ MÃkþoÚke y{e ík{ fËeÞ znkuéÞk rðLkk«ríkArð Mkwhu¾ íÞkt MkËið rLknk¤e hnwtyLku yÄqfzkt fðLk økwtS íkkhk hnwt. ‘

AtË WÃkh {LkMkw¾÷k÷Lkwt «¼wíð yLkðÄ Au. íku{Lke Mðk¼krðf ðýoLkkufhðkLke þrfík yËT¼wík Au. íku{Lke frðíkk ÓËÞLkk Ÿzký{ktÚke «økxu Au. íku{ýu

frðíkk WÃkhktík rððu[™, MktÃkkËLk yLku yLkwðkË suðkt ûkuºkku Ãkh Mkh¤íkkÚke yLkuMkV¤íkkÚke f÷{ [÷kðu Au.

økwshkíke MkkrníÞ Lku íku{ýu ‘ [tÿËqík (1929),’ q÷Ëku÷ (1933),ykhkÄLkk (1939), ‘yr¼Mkkh’ (1946), ‘yLkw¼wrík’ (1952),‘fkÔÞMkw»{k’ (1959) yLku ‘zq{ku ykuøkéÞku’ (1975) suðk fkÔÞ Mktøkúnku¼ux ÄÞko Au.

íku{ýu ykÃku÷k rððu[Lk økútÚkku{kt ‘Úkkuzkt rððu[Lk ÷u¾ku (1944),’ÃkÞuor»kýk’ (1952), ‘fkÔÞrð{þo’ (1962), ‘yr¼øk{‘ (1966),‘árüfkuý’ (1978),’f™iÞk÷k÷ {wLþe’ (1970), ‘LnkLkk÷k÷’ (1967),økkuðÄoLkhk{ (1967), yLku ‘økwshkíke MkkrníÞLkwt hu¾kËþoLk’ (1953),LkkuMk{kðuþ ÚkkÞ Au.

«u{kLktËf]ík ‘Ëþ{MftÄ’ (1942) Lkðe frðíkk ‘{khe ©u»X ðkíkko,‘økwshkíke xqtfe ðkíkko’ (1960), ykÃkýku frðíkk ði¼ð-1,2, ykÃkýktQŠ{fkÔÞku (1976), ‘ËÞkhk‘ yLku MkkrníÞ ykMðkË’ yu{ýu MktÃkkrËík fhu÷køkútÚkku Au.

íku{ýu fux÷kf W¥k{ yLkwðkËku Ãký ykÃku÷k Au. M{]rík¼útþ yÚkðk þkrÃkíkþfwtík÷k, ‘hk{ Mktrníkk’-1,2, ‘¼khík yks yLku fk÷, ‘nuB÷ux’ yLku ‘{ufçkuÚk’íkÚkk ‘ykuÚku÷ku’ íku{ýu ykÃku÷k yLkwðkËLkk økútÚkku Au. íku WÃkhktík ‘økwshkíke ¼k»kk-ÔÞkfhý yLku ÷u¾Lk’ íkÚkk ‘¼k»kk Ãkrh[Þ’ ¼køk-1Úke 4 yu{Lkk ÔÞkfhýLkkykÄkh¼qík økútÚkku Au.

W{kþtfh òuþe , MkwtËh{ yLku yLktíkhkÞ hkð¤Lke nhku¤{kt çkuMke þfuíkuðk {kuxk økòLkkt rððu[f íkuyku níkk. yLktíkhkÞ hkð¤u íku{™k rðþu ÷ÏÞwt Aufu, ‘MkÓËÞkuLkk r[¥k Ãkh frð íkhefu {LkMkw¾÷k÷Lke Mk{økúÃkýu Ãkzíke AkÃk yufs ðkfÞ{kt ðýoððe nkuÞ íkku fnuðkÞ fu íkuyku rþ»x «ýkr÷fkLke MktÞ{þku¼Lk

149 150


«kMkkrnf frðíkkLkk MðMÚk frð «f]ríkLkk Mksof Au. yu{Lkkt «f]rík ðýoLkku{ktMktMf]ík frðLke {nuf fkuEÃký MkÓËÞÚke AkLke Lkrn hne þfu’.

R.Mk. 1966{kt íku{ýu Ãke.E.yuLk. Lke LÞqÞkufo fkuLVhLMk{kt ¼khíkeÞ÷u¾fkuLkwt «ríkrLkrÄíð fÞwO níkwt. íku{ýu ykÃku÷kt MkkrnríÞf ÔÞkÏÞkLkku{ktf{¤kþtfh ÔÞkÏÞkLk (1972), {wtçkE rðïrðãk÷Þ{kt ‘X¬h ðMkLkS{kÄðS ÔÞkÏÞkLkku’ (1977), {nkhkò MkÞkS hkð ÞwrLkðŠMkxe ¾kíkuMkktzuMkhk ÔÞkÏÞkLk (1978)Lkku Mk{kðuþ ÚkkÞ Au. yk ÔÞkÏÞkLkku íku{Lke çknw©wíkrðîíkkLkkt ½kuíkf Au.

økwshkíke MkkrníÞLkk yk {qÄoLÞ MkkrníÞfkh yLku rððu[f 28, ykuøk»x,E.Mk. 1981Lkk hkus yðMkkLk ÃkkBÞk níkk.

(341)

~Þk{S f]»ý ð{ko(4, ykufxkuçkh, E.Mk.1857)

ErLzÞk nkWMkLkk MðÃLk á»xk ~Þk{S f]»ýð{koLkku sL{ fåALkk {ktzðe þnuh{kt 4,ykufxkuçkh, E.Mk. 1857™k hkusÚkÞku níkku. íku{Lkk rÃkíkkLkwt Lkk{ f]»ýËkMk¼kLkwþk¤e níkwt. íku{Lke ykrÚkof ÂMÚkríkMkkhe Lk níke. f]»ý ð{koLkk sL{ ÃkAe ÃkíLkeLkwt yðMkkLk Úkíkkt f]»ýËkMku yufrðÄðk Mºke MkkÚku ÃkwLko÷ø™ fhu÷wt. rÃkíkk ÄtÄkÚkuo {wtçkE síkkt f]»ýËkMk ËkËe{kLkeAºkAkÞk Lke[u {kuxk Úkðk ÷køÞk.

¼ýðk{kt íkuyku LkkLkÃký Úke s nkurþÞkh níkk. {kuze hkík MkwÄe íkuykuMkwÄhkELkk ËeðkLkk ysðk¤u ðkt[íkk hnuíkk. {ktzðe{kt «kÚkr{f rþûký Ãkqýofhe íkuyku ¼qsLke {kÂæÞ{f þk¤k{kt Ëk¾÷ ÚkÞk níkk. rÃkíkkLke Lkçk¤e ykrÚkofrMÚkrík yLku Mkkðfe {k yk çku Mk{MÞkykuLku ÷E™u íkuyku {wtçkE{kt yÇÞkMk fhuíku{ Lk níkwt.

MktMf]ík, MkkrníÞ yLku ÔÞkfhý{kt Ãkkhtøkík yuðk ~Þk{S Ãkh íku{LkkrÃkíkkLkk rÃkhr[ík yLku {wtçkE{kt ðuÃkkh fhíkkt {ÚkwhËkþ ÷ðS ykuðkhe økÞk.íkuyku íku{Lku {wtçkE ÷E økÞk yLku rðÕMkLk nkEMfq÷{kt Ëk¾÷ fhe ËeÄk.¼ýðk{kt íkusMðe yuðku ~Þk{S ykfkþ{kt Äq{fuíkq™e su{ Mkki™e ™shu [ZeøkÞku. yuf «rík¼kðtík rðãkÚkeo íkhefu íku{™wt ™k{ yk¾k {wtçkR{kt økwtsðk ÷køÞwt.íku{Lke íkusMðeíkkÚke ytòELku E.Mk. 1874{kt Mðk{e ËÞk™tË MkhMðíkeyufnu÷wt fu , íkwt rðãk {kt Ãkkhtøkík Úksu. Ëuþ ÃkhËuþ{kt ¼ú{ý fhe ykð yLku¼khík ËuþLke ËwËoþk MkwÄhu íku {kxu «ð]¥k Úksu.

151 152


E.Mk. 1875{kt íkuyku {wtçkELkk ©e{tík Açke÷ ËkMkLke Ãkwºke ¼kLkw{íkeMkkÚku ÷øLk økútrÚkÚke òuzkÞk níkk. ykÞo Mk{ksLke «uhýkÚke yLku {ËËÚke íku{ýu¼khík ¼ú{ý þÁ fÞwO. íku{™e rðîíkkÚke LÞkÞ{qŠík økkuÃkk¤hkð Ëuþ{w¾ yLku{nkËuð økkurðtË hkLkzu ¾qçk «¼krðík ÚkÞk níkk. E.Mk. 1879{kt #ø÷uLzsE çkur÷Þ÷ fkì÷ìs{kt «ðuþ {u¤ðe íkuyuk MLkkíkf ÚkÞk níkk yLku íku fkì÷ìs{ktMktMf]íkLkk yæÞkÃkf íkhefu ÃkMktË ÚkÞk níkk. E.Mk. 1885{kt íku{ýu çkkh-yìx-÷ìkLke ÃkËðe «kÃík fhe níke.

íku{ýu ¼khík ykðe {wtçkE{kt ðfe÷kík þÁ fhe, Ãký yu ÔÞðMkkÞ{ktyu{Lkwt r[¥k [kUxâwt Lkrn. íkuyku økkuÃkk¤ hkð Ëuþ{w¾Lke ¼÷k{ýÚke {krMkfYrÃkÞk MkkíkMkkuLkk ðuíkLkÚke hík÷k{ hkßÞLkk ËeðkLk çkLÞk níkk. ºký ð»ko™eËeðkLkøkehe fÞko çkkË LkkËwhMík íkrçkÞíkLku ÷E íku{ýu Ëeðk™ÃkËuÚke hkS™k{wtykÃke ËeÄw níkwt. ÃkAe íkuyku WËuÃkwh yLku sqLkkøkZ™k ËeðkLk Ãký ÚkÞk níkk.ytøkúus yrÄfkheyku «íÞu ¼khku¼kh ríkhMfkhLke ÷køkýeLku fkhýu E.Mk.1897{kt ÃkíLke MkkÚku ¼khÚkLku fkÞ{ {kxu y÷rðËk fhe #ø÷uLz [kÕÞk økÞkníkk.

íÞkt íkuyku «¾h ®[íkf nçkoxo MÃkuLMkh™k Ãkrh[Þ{kt ykÔÞk. f]»ýð{koyunðu ¢ktríkfkhe «ð]r¥k{kt ÍwfkÔÞwt níkwt . íÞkt íku{™u çku Ëuþ¼õík ¢ktríkfkheyku,MkhËkh®Mkn hkýkLkku yLku r¼¾kES fk{k™ku MkkÚk {¤e økÞku níkku. íku{LkeMkkÚku {¤e íku{ýu ÷tzLk{kt ErLzÞLk nku{Á÷ MkkuMkkÞxeLke MÚkkÃkLkk fhe. ÃkAeíku{ýu ykÍkËeLke «krÃík {kxu Mkki «Úk{ y¾çkkhu ¾qçk Lkk{Lkk {u¤ðe níke.

~Þk{S f]»ý ð{ok {kxu #ø÷uLzLkku ðMkðkx òu¾{e Ãkqhðkh Úkíkkt íku{ýuíku AkuzÞwt yLku ÃkurhMk sE ðMÞk. íku{Lkwt Ãku÷wt y¾çkkh nðu ynªÚke «økx Úkðk÷køÞwt. ynª s íku{ýu Mðíktºkíkk™wt fkþe Mk{wt ErLzÞk nkWMk W¼wt fÞwO . økktÄeSÃknu÷kt yrntMkkLkku ÏÞk÷ hsq fhLkkh ~Þk{S f]»ý ð{ko níkk. yLkuf ¢ktríkfkhe

ÞwðkLkku íku{Lke ErLzÞk nkWMk MktMÚkkLkk MkÇÞku çkLÞk níkk. ¼khíkLke MðkÄeLkíkk{kxu ÍÍq{e hnu÷k ~Þk{S™u {nk™ hrþÞLk Lkð÷fÚkkfkh {uÂõMk{ økkufeoyuyr¼LktËLk ÃkkXÔÞk níkk.

®sËøkeLkk ytrík{ rËðMkku{kt íkuyku ÃkíLke ¼kLkw{íke MkkÚku SLkeðk{kt hnuíkkníkk. íku{™e ÃkíLke rçk{kh Úkíkkt ~Þk{SLke ykt¾kuLkwt íkus nýkE [qõÞq níkwt.íku{Lku yktíkhzkLkku hkuøk ÷køkw Ãkzâku níkku.

ytíku 31, {k[o, 1930™k hkus íku{ýu nkurMÃkx÷{kt AuÕ÷k ïkMk {qõÞkíÞkhu íku{Lke MkkÚku rçk{kh ÃkíLke rMkðkÞ fkuE Lk níkwt.

153 154


(342)

rfþkuh÷k÷ {þYðk¤k(5, ykuõxkuçkh, E.Mk. 1890)

økktÄeSLkk ytíkuðkMke, Mðk{eLkkhkÞý Mkt«ËkÞLkkyLkwÞkÞe, rLkhk{Þ çkwrØ«rík¼k ÄhkðLkkh, ©uÞkÚkeo MkkrníÞfkh yLku yLkLÞfu¤ðýefkh yuðk rfþkuh÷k÷ ½Lk~Þk{÷k÷ {þÁðk¤kLkku sL{ 5,ykuõxkuçkh E.Mk. 1890Lkk hkus ¼kð™økh {wfk{u ÚkÞku níkku. økktÄe MkuðkMkt½Lkk «{w¾ íkhefu yLku økktÄeSLkk {tºke íkhefu økkihð MkkÚku sðkçkËkhe rLk¼kðeníke. økktÄeSLkk yðMkkLk ÃkAe Mkkzk[kh ð»ko MkwÄe nrhsLk ÃkºkkuLkw Mkt[k÷LkfÞow níkwt. økktÄeSLkk rð[khkuLku «ò Mk{ûk Mkh¤ heíku hsq fhðk{kt íku{ýuMkV¤íkk {u¤ðe níke. íkuyku {qríkoÃkqò{kt rðïkMk Ähkðíkk Lk níkk. yu çkkçkíkuíku{Lku økktÄeS MkkÚku Ãký {ík¼uË ÚkÞu÷ku.

MðËuþe [¤ð¤Lkk ¼køkYÃku hkr»xÙÞ þk¤kykuLke þYykík ÚkE íÞkhuøkktÄeSyu íku{Lku hkr»xÙÞ þk¤k™k rþûkfLke sðkçkËkhe MkkUÃku÷e. íku{LkefkÞoÃkØríkÚke «¼krðík ÚkÞu÷k. íku{Lku økktÄeSyu økwshkík rðãkÃkeXLkk {nk{kºkçk™kðu÷k. íkuyku {kir÷f ®[íkf níkk. íku{Lkwt ®[ík™ SðLkLkk Ãkh{ æÞuÞ÷ûkeníkwt. økwÁ fuËkhLkkÚkSLke rLk©k{kt íku{ýu MkkÄLkk fhe yæÞkí{ûkwÄk Mktíkku»ku÷e.

LkkLkÃký{kt íkuyku Sð÷uý yfM{kík{ktÚke nu{¾u{ çk[e økÞu÷k. íÞkhÚkeEïhf]ÃkkLkwt Éý [qfððk íku{Lkk rÃkíkk EåAkhk{u íku{Lku «¼wLku Mk{rÃkoík fheËeÄu÷k. suLke M{]rík fkÞ{ hk¾ðk íkuyku íku{Lkk rÃkíkkLkwt Lkk{ nt{uþk ½Lk~Þk{÷k÷÷¾íkk. íku{Lkk SðLk ½zíkh{kt Mðk{e MknòLktË, {nkí{k økktÄeS yLku økwÁfuËkhLkkÚkLkku LkkUÄÃkkºk Vk¤ku hnu÷ku Au. íku{Lkk rð[kh yLku yk[kh Ãkh

Mðk{eLkkhkÞý Mkt«ËkÞLke AkÞk Ãkzu÷e yLkw¼ðkÞ Au. íku{Lke Mk{ks fÕÞkýLke¼kðLkk, MkËk[kh, MkkËøke, WËkhíkk y™u MkíÞrLk»Xk íku{Lkk W{Ëk økwýku níkk.íku{Lkwt íkíð ®[íkLk Mkkð s Mðíktºk níkwt. rV÷MkqV nkuðkLke MkkÚku íkuyku Mkk[kMk{ks MkwÄkhf Ãký níkk. hk{ y™u f]»ý çkwÿ yLku {nkðeh, MknòLktË Mðk{eyLku EMkw r¾úMík yu{ [kh [rhºkøkútÚkkuLkwt MksoLk fhu÷wt Au. yu økútÚkku{kt íku{ýu[{ífkhkuLku çkksw Ãkh hk¾e, yu {nk{kLkðku {kLkðòíkLkk fÕÞký {kxu þeheíku WÃkÞkuøke ÚkðkÞ íku rMkØ fhe çkíkkÔÞwt Au. ÃkÞøktçkh fu íku{Lkk yðíkkheÃkwÁ»kku fu íku{Lkk [{ífkhku{kt rfþkuh÷k÷ Lku ©Øk Lk níke. íku{ýu íkku íku çkÄk™uLkh©u»X íkhefu s {q÷ÔÞk Au.

hkr»xÙÞ þk¤k{kt rþûkf íkhefu fk{ fhíkk rþûkýLkk ÃkkÞkLkk «&™ku WÃkhíku{ýu fhu÷wt r[tíkLk fu¤ðýeLkk ÃkkÞk Lkk{Lkk ÃkwMíkf YÃku Mkkfkh ÚkÞwt Au. íku{ýurþûký{kt Mkq[ðu÷k MkwÄkhk çkwrLkÞkËe rþûkýLku {¤íkk ykðu Au. íku{Lkk rþûkýrðhkuÄe rð[khku ¢ktríkfkhe Au. Mk{q¤e ¢ktrík Lkk{Lkk íku{Lkk ÃkwMíkf{kt rð[khkuÔÞõík ÚkÞu÷k Au.

rfþkuh÷k÷ ¼kR™wt MkkiÚke {níðLkwt «ËkLk íkíð¿kkLk y™u Ä{oLkk ûkuºkku{ktíku{ýu ÷¾u÷k ÷u¾ku Au. Ä{o yLku ®[íkLk rðþu™k íku{Lkk ÃkwMíkfkuu{kt ‘SðLk þkuÄLk’,‘y®nMkk rððu[Lk’, ‘økeíkk {tÚkLk’, ‘Mk{q¤e ¢ktrík’ yLku ‘MktMkkh yLku Ä{o’LkkuMk{kðuþ ÚkkÞ Au. íku{Lke ÷u¾Lk þi÷e Mkqºkkí{f y™u {kr{ofíkk ðk¤e Au. íkuykufÕÃkLkk Lknª, MkíÞkLðu»kf ár»xÚke rð»kÞLku {q÷ðu Au. ÃkûkkÃkûkeÚke Ãkh hneLkurLkhÃkuûk ¼kðu MkíÞ fÚkLk fhðkLke ™ezhíkk yLku SðLk÷ûke ár»xLku fkhýuíkuyku økwshkíkLkk ykøk¤ Ãkzíkk ®[íkfkuLke nhku¤{kt {ku¾hkLkk MÚkkLku rçkhksuAu. Mkk{krsf fÕÞkýLke ¼kðLkkLkk MkË¼o{kt økktÄeS íku{Lkk økwÁ níkk. ÃktrzíkMkw¾÷k÷S fnu Au, íku{ ÷u¾fLkk þe÷ y™u Mk{krÄ™e ½kuíkf ‘«¿kkÃkkh r{íkk’Lkku«MkkË Au. {LkMkw¾÷k÷ Íðuhe ÷¾u Au fu , økkuðÄoLk hk{ yLku yk™tË þtfh

155 156


suðk Ãktrzík ÞwøkLkk ÷u¾fkuLke {kVf rfþkuh÷k÷¼kEyu Ãký {kºk ÔÞðnkrhfs Lknª , ËkþorLkf «&™kuLkku Ãký çkwrØLke ¼qr{fk Ãkh hne™u s Mk{òððkLkwtfkÞo fÞwO Au.

økwshkíkLkk yk {nkLk ®[íkf 9, MkÃxuBçkh, E.Mk.1952Lkk hkusyðMkkLk ÃkkBÞk níkk.

(343)

Ëkr{™e {nuíkk(6,ykuõxkuçkh, E.Mk. 1933)

htøk{t[Lkkt «rMkØ f÷kfkh Ëkr{Lke {nuíkkLkkusL{ þhkVLkku ÔÞðMkkÞ fhíkk rÃkíkk Sðý÷k÷ yLku {kíkk MkhMðíke çknu™Lkk½h{kt 6, ykuõxkuçkh, 1933Lkk hkus ÚkÞku níkku. y{ËkðkË{kt «kÚkr{f rþûký÷eÄk çkkË htøk¼qr{Lkk hMkeÞkt íku{ýu ykøk¤ ¼ýðkLkwt {ktze ðk¤e økwshkíkehtøk¼qr{™u [hýu ÃkkuíkkLke òík Mk{rÃkoík fhe ËeÄu÷e. ‘¼ðkE’ suðe ÷kufr«Þf÷k™e íkk÷e{ {u¤ÔÞk ÃkAe Mºke f÷kfkh íkhefu íkuyku AðkR økÞu÷kt. íku{™wtçkk¤Ãký ykrÚkof Mktfzk{ý{kt ðeíku÷wt . íkuyku [k÷íkkt þk¤kyu síkkt. yu{LkkhMíkk ÃkhLkk yuf {fkLk{kt fkuRf LkkxfLkwt rhnMko÷ [k÷íkwt níkwt. yku®[íkk íku™kxf™e ™krÞfkLke ¼qr{fk ¼sðíke Mºke f÷kfkh {ktËe Ãkze økR. ykÞkusfku{qtÍkíkk níkk. íÞkt íku{Lke ™sh hMíku [k÷íke Ëkr{Lke Ãkh Ãkze. íku{Lke Ÿ[kRXefXef Mkkhe yLku MkkitËÞoðkLk Ãký ¾hkt. íku{Lke ÃkMktËøke ÚkE økE yLkuyfM{kíku íkuyku ÄLkMkw¾÷k÷ {nuíkk r÷r¾ík ™kxf ‘yðko[e™k’™kt LkkrÞfkçkLke økÞu÷kt. íÞkhu yu{Lkku yr¼LkÞ sÞtríkË÷k÷u ð¾kýu÷ku. íku{™e «uhýkÚkeËkr{LkeçknuLkLkku Ãkøk htøk{t[ Ãkh rMÚkh ÚkE økÞu÷ku.

íku{Lke MkøkkR íkkhf {nuíkk MkkÚku ÚkÞu÷e. Mkkík ð»ko MkwÄe MkøkkR yfçktÄhÌkk ÃkAe {kºk ÷øLk ÷uðkLke çkkçkík{kt MkøkkE Vkìf ÚkÞu÷e. çkMk, ÃkAe íkkuLkkxfLku s SðLk {kLkLkkhkt íku{ýu ÃkkuíkkLke Lkkxâ MktMÚkk ‘Lkxhtøk’™e MÚkkÃk™kfhu÷e. íkuyku íku{Lke MktMÚkkLkkt Lkkxfku{kt yr¼LkÞ WÃkhktík rËøËþof íkhefuLkesðkçkËkhe Ãký rLk¼kðíkkt. yktíkhhkr»xÙÞ ÏÞkrík ‘ËÃkoý’ yufuzu{e MkkÚku çkºkeMk

157 158


ð»ko òuzkÞu÷kt hÌkkt. íku{ýu ¼khíkLke {kuxk¼køkLke ¼k»kkyku{kt Lkkxfku hsqfhðk{kt MkV¤íkk {u¤ðu÷e.

yÃkLkk WíMkð ð¾íku hrþÞLk zu÷eøkuþLk Mk{ûk ðeMk {erLkx yuðku ¼ðkRfkÞo¢{ hsq fhu÷ku fu íku{ýu W¼k ÚkE Ãkkt[ r{r™x MkwÄe íku{™u rçkhËkðu÷kt.íku{ýu zuL{kfo yLku MðezLk{kt Ãký ¼ðkE f÷k hsq fhu÷e. íkuykuyu LkkxâûkuºkuyËT¼wík Lkk{Lkk {u¤ðe Aíkkt þku»kýÚke íkuyku çk[e þõÞkt ™ níkk.

rËÕne{kt Vì÷kurþÃk {kxu ELxhÔÞw ykÃkðk íkuyku økÞu÷kt. íÞkhu íku{Lku«&™ ÃkqAkÞu÷ku fu þwt ík{khkt ÷øLk ÚkE økÞkt Au? ÷øLk ÚkÞkt nkuÞ íkku s Vì÷kìrþÃkykÃkeyu. íku{ýu LkezhíkkÚke sðkçk ykÃku÷ku, {kÁt ÷øLk ÚkE økÞwt Au. htøk¼qr{MkkÚku. Ëhuf LkkxfLkku «Úk{ þkì {khe Mkwnkøkhkík nkuÞ Au. ík{u {kLkþku? yu{LkuVì÷kurþÃk {¤e økÞu÷e. íkuyku íku{Lke f÷kLku s ykËþo {kLkíkk. SðLk¼h MºkeMkns¼kðu íkuykuyu Mkk[k «u{ Lku st¾íkkt níkkt. Ãký íku{Lku rLkhkþk s {¤u÷e.íku{ýu ¼hík Ëðu Lkk{Lkk f÷kfkh yLku rËøËþof MkkÚku ÷øLk fhðkLke Lkk ÃkkzðkLkeWíkkð¤ fhe™u MktMkkh ðMkkðkLke íkf økw{kðe níke.

íkuyku ™kxfLkk ÃkkºkkuLku ytíkh{kt Wíkkhe Ëuíkkt. íkuyku Ãkkºk ¼sðíkkt Lknª,Ãkkºk Sðíkkt níkkt. íku{ýu ¼khík-Ãkkf.Lkk ÞwØ çkkË ÷kufòøk]rík {kxu økk{zu-økk{zu Vhe yB{k Lkkxf ¼sððk™wt Lk¬e fhu÷wt. yu Lkkxf{kt ¼khík {kíkk™kuhku÷ ¼sðíkkt. r[¾÷e økk{u ¼khík {kíkkLkku íku{Lkku yr¼LkÞ òuE økktÄeSLkkytíku ðkMke fÕÞkýS {nuíkkyu Ëkr{LkeçknuLkLkk Ãkøk Ãkfze fnu÷wt fu, yksu {LkuMkk[e ¼khík {kíkkLkk ËþoLk ÚkÞkt. íkuyku Ãkkºk ¼sðe ßÞkhu çknkh Lkef¤íkktíÞkhu ÷kufku íku{Lkk ykìxkuøkúkV {kxu ÃkzkÃkze fhíkk. íkuyku zçk÷ hku÷{kt Ãkýyuðkt s rLk¾híkkt. íkuyku su Ãkkºk Lku MÃkþo fhíkkt íku Sðtík çkLke síkwt. íku{ýu ½ýktLkkxfkuLkwt rËøËþoLk Ãký fhu÷wt. íku{ýu fux÷ktf MkV¤ hurzÞku Lkkxfku Ãký÷ÏÞkt Au.

íku{Lku íku{Lke W¥k{ yr¼LkÞ fhðk çkË÷ ‘ykLktË çkkÍkh’ ÃkrºkfkLkku‘yÃMkhk’ yuðkuzo {éÞku níkku. økwshkík hkßÞLke LkkxâMÃkÄko{kt Mk¤tøk ºký ð»koMkwÄe íku{ýu ©uc yr¼LkÞLkku yuðkuzo «kó fhu÷ku. ykSðLk Lkkxâ f÷kfkhíkhefu ‘yku{fkhLkkÚk Xkfwh’ yuðkuzo {u¤ððk Ãký MkËT¼køke çkLku÷kt.

159 160


(344)

ËwøkkoËuðe(7, ykufxkuçkh , E.Mk. 1907)

¼khíkLkk ¢kríkfkhe yktËku÷Lk{kt Ëwøkko¼k¼e Lkk{uòýeíkkt ÚkÞu÷kt. ËwøkkoËuðe çkkunhkLkku sL{ yÕnkçkkËLkk ðzLkøkhk Lkkøkh ¿kkríkLkkrÃkíkk Ãktrzík çkktfurçknkhe÷k÷ ¼èLku íÞkt 7,ykufxkuçkh, E.Mk. 1907Lkk hkusÚkÞku níkku. rÃkíkk rLkð]¥k LÞkÞkÄeþ níkk. yu{Lkk sL{ ÃkAe {kíkk yðMkkLkÃkk{u÷kt. {k ðøkhLke ËwøkkoËuðeLku rÃkíkkyu yrøkÞkh ð»ko™e ô{hu ¼økðíke [hýçkkunhk MkkÚku Ãkhýkðe ËeÄu÷kt. ¼økðíke [hý çkkunhk ¢ktríkfkhe «ð]r¥kykuMkkÚku Mktf¤kÞu÷k níkk. íku Mk{Þu ¼økðíke [hý ðuÃkkh yÚkuo ykøkúk{kt rMÚkhÚkÞu÷kt. ¼økðkLke[hýLkwt {q¤ ðíkLk W¥kh økwshkíkLkwt rðMkLkøkh. íku{Lkk rÃkíkk÷knkuhLkk Wå[ yrÄfkhe níkk.

E.Mk. 1918{kt ¼økðíke[hýu {urxÙf ÃkkMk fhu÷e. íkuyku ¢ktríkfkheníkk. [tÿþu¾h ykÍkË yLku ¼økík®Mkn MkkÚku íkuyku òuzkÞu÷k. íku{ýu ÃkíLkeËwøkkoËuðeLku Ãký ¢ktríkfkheLkk ÃkkX ¼ýkðu÷k. íkuyku ELxh fkì÷ìs MkkÞLMk ÃkkMkfhe ÷k÷k ÷ksÃkíkhkÞu MÚkkÃku÷e LkuþLk÷ fkì÷us{kt Ëk¾÷ ÚkÞu÷kt. ¼økík®Mkn,Mkw¾Ëuð, ÞþÃkk÷ ðøkuhu íÞkhu yk s fkì÷ìs{kt yÇÞkMk fhíkk níkk. E.Mk.1923{kt ¼økðíke[hý çke.yu. ÚkÞu÷k.

ytøkúuòu Mkk{u çkøkkðík fhðkLkk ykhkuÃkMkh ¼økík®MknLku VktMke ykÃkðk{ktykðe íÞkhu íkuLke ÞkË{kt ÞwðkLkku{kt òøk]rík ÷kððk çkr÷ËkLk rËðMk {LkkððkËwøkkoËuðe íkÚkk Mkwþe÷k ËuËeyu íku{Lke yktøk¤eyku{ktÚke ÷kune fkZeLku þneËfhíkkh®Mkn MkhkçkkLkk VkuxkLku rík÷f fhíkkt MkLkMkLkkxe {[e økE níke. yk

½xLkk ÃkAe ÷knkuhLkk rðãkÚkeoyku Mðíktºkíkk{kt fqËe Ãkzðk nh¾ÃkËwzk ÚkEøkÞu÷k.

MkkE{Lk fr{þLkLkk rðhkuÄ{kt ÷knkuh huÕðu MxuþLk Ãkh Mkh½MkLkeykøkuðkLke ÷E ykðu÷k ÷k÷k ÷sÃkíkhkÞ WÃkh ytøkúus Ãkku÷eMku ÷kXe [÷kðu÷e.½ðkÞu÷k ÷k÷k ÷sÃkíkhkÞLkwt {]íÞw ÚkÞu÷wt. ÷k÷kLkk {kuíkLkku çkË÷ku ÷uðk¼økík®Mkn ,hksøkwhw yLku ykÍkËu MkktzMko™e níÞk fhu÷e. níÞk fÞko ÃkAe ºkýuÞËwøkkoËuðe ÃkkMku ÃknkU[e økÞu÷k. ¼økíkrMktnLku Ãkku÷eMkÚke çk[kððk ÷knkuhÚke ¼køkeLkef¤ðkLke ÞkusLkk çkLkkðu÷e. ËwøkkoËuðe ¼økíkrtMktn™k LkkLkk Ãkwºk Mk[eLkLku MkkÚku÷E xÙuLk{kt [k÷e Lkef¤u÷kt. yk{ ËwøkkoËuðeyu ¼økík ®MknLku çk[kðe ÷eÄu÷k.

xÙuz rzMÃÞqx rçk÷ yLku ÃkÂç÷f Mku^xe rçk÷Lkku rðhkuÄ fhðk ¼økík®MknyLku çkxwfuïh Ë¥ku E.Mk. 1929{kt yuMkuBçk÷e{kt çkkuBçk VUfe nknkfkh {[kðeËeÄu÷ku. yu økwLkk Mkçkçk çkLLku ¢ktríkfkheyku™u Ãkfze su÷{kt ÷E sðkíkk níkkíÞkhu ËwøkkoËuðe ½kuzkøkkze{kt çkuMke íku{Lkkt Ëþo™ fhðk økÞu÷kt. ËwøkokËuðeyu ÃkríkMkkÚku {¤e™u ¼øk®íkMknLku Akuzkððk çkkuBçk çkLkkðkLke ÞkusLkk y{÷{kt {qfe.

nkÚk{kt çkkuBçk VqxðkÚke ¼økðíke®Mkn [hý {]íÞw Ãkk{u÷k. {kºk [khð»koLkk ÷øLk SðLk çkkË ËwøkkoËuðe rðÄðk ÚkÞu÷kt. ykÍkËu rËÕneLke økzkuËeÞkçkuLf ÷qtxe ÃkiMkk ËwøkkoËuðeLku Mkk[ððk ykÃku÷k. íku{ýu yÕnkçkkË{kt MkwhuLÿLkkÚkþ{koLkk ½h{kt íkÚkk ÃkwÁ»kku¥k{ËkMk xtzLkLkk ½h{kt ykþhku {u¤ðu÷ku. {wtçkELkkøkð™oh nu÷eLku økku¤eÚke Qzkðe ËuðkLke MkhËkh Ãk]Úðe®Mknu ÞkusLkk çkLkkðu÷e.íku{Lku {ËË fhðk ËwøkkoËuðe {wtçkE ykðu÷kt. íku{ýu økðo{uLx nkWMkLke LkSf÷u®{øxLk hkuz Ãkh {kuxh{kt sE hnu÷k ytøkúus yrÄfkhe xu÷h Ãkh nu÷e Mk{SLkuøkku¤e [÷kðu÷e. yu ÃkAe ËwøkkoËuðe AqÃkkðuþu fkLkÃkwh [kÕÞkt økÞu÷kt. Ãkku÷eMkíku{Lku þkuÄíke níke. íkuyku rËÕne ÚkE ÷knkuh ÃknkU[u÷kt. ÷knkuh{kt íku{Lku Ãkfze÷uðk{kt ykðu÷kt. íku{™u A {rnLkk Lksh fuË hk¾ðk{kt ykðu÷kt. Lksh fuË{ktÚke

161 162


{wõík ÚkÞk çkkË økkrÍÞkçkkËLke økÕMko Mfq÷{kt yæÞkrÃkfk íkhefu òuzkÞk.yu ÃkAe fkUøkúuMkLke hksLkerík{kt íkuyku zqçke økÞu÷kt. íkuyku rËÕne «Ëuþ

fr{rxLkk yæÞûk íkhefu [qtxkE ykðu÷kt. íku ÃkAe íku{ýu ÷¾Lkki{kt {kuLxuMkheMfq÷Lke MÚkkÃkLkk fhe. íku{ýu þneËkuLke ÞkË{kt Mktøkúnk÷Þ çkLkkðu÷wt. ykðe {nkLk¢ktríkfkhe {rn÷k 14, ykuõxkuçkh, E.Mk.1999{kt økkrÍÞkçkkË{kt yðMkkLkÃkk{u÷kt. íkuyku {heLku Ãký yksu y{h ÚkE økÞkt Au.

(345)

sÞ«fkþ LkkhkÞý(yðMkkLk 8, ykuõxkuçkh, E.Mk. 1979)

¼khíkLkk ÷kuf÷kze÷k ÷kufLkkÞf, yøkúýehksLkerík¿k yLku {nkLk ¢ktríkfkhe yuðk sÞ«fkþ LkkhkÞýLkku sL{ yksLkkrçknkhLkk ÃkkxLkøkh ÃkxýkÚke Úkkuzuf Ëqh ykðu÷k øktøkk yLku MkhÞq LkËeykuLkkMktøk{ MÚkkLk ÃkkMku ðMku÷k rMkíkkçkrËÞkhk ™k{Lkk LkkLkk yuðk økk{{kt rÃkíkk ËuðfeLktËLk yLku {kíkk Vw÷hkýeLkk ½h{kt 11, ykufxkuçkh, E.Mk . 1902Lkk hkusÚkÞku níkku. íkuyku íku{™k {kíkk-rÃkíkkLkwt [kuÚkw MktíkkLk níkk. ™ð ð»ko™e ô{hu íkuykuÃkkuíkkLkwt økk{ Akuze ¼ýðk {kxu Ãkxýk økÞk níkk. E.Mk 1918 MkwÄe íkuyku¾qçk s þktík yLku økt¼eh Mð¼kðLkk níkk. ¼ýðwt yus yuf s {kºk WÆuþníkku. íkuyku ¼ýðk{kt LkkLkÃkýÚke s yríkþÞ íkusMðe níkk. fku÷us{kt yÇÞkMkfhðk MkkÚku íku{ýu rsÕ÷k {uhex Mfkì÷hþeÃk Ãký «kó fhe níke.

økeíkk yLku {nk¼khík íku{™k r«Þ ÃkwMíkfku níkkt. yk ÃkwMíkfkuLkk yæÞÞLkyLku Ãkrhþe÷Lk Úkfe íku{Lkk rð[khku yLku MktMfkhku Mk{]Ø çkLÞk níkk. ¼khíkLkk÷kufkuLke Ërhÿíkkyu yu{Lkk fk¤òLku yLkwftÃkkþe÷ çkLkkÔÞwt níkw. ¼khíkLke økw÷k{eyu{Lku fXíke níke. íkuÚke s E.Mk.1921Lke yMknfkhLke [¤ð¤{kt íku{ýuÍtÃk÷kÔÞwt níkwt. rðËuþe [eòuLkk çkrn»fkh{kt Ãkq. {nkí{kSLkk ykËuþLku Ãkøk÷ufku÷us Akuze ËeÄe níke yLku Ãkxýk rðãkÃkeX{kt òuzkE økÞk níkk.

yZkh ð»ko™e ô{hu íku{Lkwt ÷øLk ðús rfþkuh «MkkËLke Ëefhe «¼kðíkeËuðeMkkÚku ÚkE økÞu÷wt. Ãkq. {nkí{k økktÄe{kt íkuyku MktÃkqýo ykMÚkk yLku rðïkMk Ähkðíkkníkk. íkuyku ¾kËe yLku MðËuþeLkk «¾h rn{kÞíke níkk. økk{Lkk {ku[eyu

163 164


çkLkkðu÷k [tÃk÷ Ãknuhíkk íkÚkk ¾kËeLkwt xqtfq ÄkuíkeÞw-ÍÇ¼ku Äkhý fhíkk.ytøkúuSrþûkýLkk çkrn»fkh ÃkAe ¼ýðk {kxu íkuyku y{uhefk [kÕÞk økÞu÷k. E.Mk.1922{kt y{uhefk sE, yÇÞkMk fhe íku{ýu çke.yu. yLku yu{.yu.LkeÃkËðeyku «kÃík fhe. Mkkík ð»ko MkwÄe y{urhfkLke Ähíke Ãkh hÌkk ÃkAe íku{LkeSðLkár»x çkË÷kE økE níke. rðrðÄ yLkw¼ðkuyu íku{Lkwt SðLk ½zíkh fÞwOníkwt. yÇÞkMkLke MkkÚku-MkkÚku íkuyku ¾[o™u ÃknkU[e ð¤ðk {kxu LkkLkk-{kuxk fk{fhe ÷uðk{kt LkkLk{ yLkw¼ðíkk Lk níkk. ynªÚke s íku{Lku Mðk©Þ yLkuMðkð÷tçkLkLkk ÃkkX ¼ýðk {¤u÷k.

ÃkhËuþLke Ähíke Ãkh çkuXkt-çkuXkt íkuyku Mkíkík ¼khíkLke çkunk÷e yLku ËuþçkktÄðkuLke ykrÚkof ËwËoþk ytøku ®[íkk fhíkk níkk. ¼khíkLku Mðíktºk òuðkLke yøkBÞEåAk níke. íkuÚke E.Mk. 1929{kt ¼khík ÃkkAk ykðeLku Ãktrzík sðknh÷k÷LkunÁLke rðLktíkeLku {kLk ykÃkeLku ¼khíkeÞ hkr»xÙÞ fkUøkúuMk{kt òuzkE økÞk níkk.

¼khík ykÔÞk çkkË íkuyku hksfkhý{kt Mkr¢Þ hMk ÷uðk ÷køÞk níkk.òuíkòuíkkt{kt íkuyku rð[ûký hksLkerík¿k yLku MðkíktºÞ MkuLkkLke íkhefu òýeíkkÚkÞu÷k. ykÍkËeLke [¤ð¤{kt ¼køk ÷uðk çkË÷ E.Mk. 1932{kt ytøkúusMkhfkhu íku{Lku LkkrMkfLke su÷{kt Äfu÷e ËeÄk níkk. ynet íku{Lkku Ãkrh[Þ hk{{Lkkunh ÷kurnÞk, {eLkw {Mkkýe, yþkuf {nuíkk yLku yåÞwík ÃkhðÄoLk suðkMkðkíktºÞ MkuLkkLke MkkÚku ÚkÞu÷ku. yk Ãkrh[Þu íku{Lku Lkðk çk¤ yLk «uhýk ÃkqhkÃkkzu÷k.

¼khíkLke «òLke ðuËLkk íku{Lkk niÞk{ktÚke MkËk ËkÍíke hnuíke níke. «òLkkËw:¾ku Ëqh fhðk íkuyku Mkíkík {Úkíkk hnuíkk. íkuyku ¾hk yÚko{kt ÷kufLkkÞf níkk.íku{Lke rð[khMkhýe Mk{ksðkË yLku MkðkuoËÞðkË™e níke. Mk¥kkLkku ÷ku¼ fËeyu{Lku [¤kðe þõÞku Lk níkku. íkuyku MÃk»xðfíkk níkk. fkuELke ¾wþk{ík fhðeyuLku íkuyku fkÞhíkk Mk{síkk níkk. íkuÚke s ©e{íke ErLËhk økktÄeyu Ëuþ{kt

fxkufxe ònuh fhe íÞkhu ÃkxýkLke hk{÷e÷k {uËkLk{kt íku{ýu rnLËeLkk Mkw«rMkØfrð ©e hk{Äkhe ®Mkn rËLkfh MkkÚku {¤e Lku yuf ÷k¾ ÷kufkuLku yufrºkík fhefxkufxeLkku ÃkqhòuþÚke rðhkuÄ fhu÷ku. ErLËhk økktÄeLkk íkuyku «¾h rðhkuÄe níkk.íkuyku fkUøkúuMk Mk{ksðkËe ÃkûkLkk {nk{tºke hne [qfu÷k. ¼khíkLke ykÍkËeLkeík{k{ [¤ð¤ku{kt íku{ýu Mk¢eÞ heíku ¼køk ¼ßÔÞku níkku.

íku{ýu ½hçkkh ðøkh™k rLkhkÄkh Ãkrhðkhku {kxu yuf Lkðwt økktÄeÄk{Ãký ðMkkðu÷wt. íku{Lke ÷kufMkuðk yLku ÷kuffÕÞkýLke «ð]r¥kyku çkË÷ íku{Lku {uøMkuMkuyìðkuzo E.Mk .1965{kt yÃkoý fhe MkL{kLkðk{kt ykðuu÷k. ¼khík MkhfkhuE.Mk. 1999{kt íku{Lku ¼khíkhíLk™ku r¾íkkçk yÃkoý fhe íku{Lkwt Wr[ík MkL{kLkfÞwO Au. íku{Lke M{]rík fkÞ{ hk¾ðk ÃkxýkLkk nðkE{ÚkfLkwt ™k{ íku{Lkk Lkk{MkkÚku òuzðk{kt ykðu÷wt Au.

nkuÆku yLku Mk¥kkLke SðLk ¼h fkuE ¾uðLkk ™nª hk¾Lkkh hksfkhýLkkMkLÞkMke yuðk yk ÷kuf™kÞf AkUíkuh ð»koLkwt ykÞw»Þ ¼kuøkðe 8, ykuõxkuçkh,E.Mk. 1979™k hkus r[hrLkÿk{kt ÃkkuZe økÞk níkk. Mkku-Mkku Mk÷k{ Au yu Mktík,ykur÷Þk yLku Vfeh suðk rLkMÃk]rn hksLkuíkk su.Ãke. LkkhkÞý Lku.

165 166


(346)

Ä{koLktË fkuMktçke(9 ykuõxkuBçkh, E.Mk.1876)

¼økðkLk økkiík{ çkwØu «MÚkkrÃkík fhu÷k çkkiØ Ä{oLkku«[kh-«Mkkh ¼khík yLku ¼khíkLkk Ãkzkuþe Ëuþku{kt ÃkqhòuþÚke ÚkÞu÷ku. ftR fux÷kÞrnLËwykuyu «çk¤ ykMÚkkÚke çkkiØ Ä{oLku yÃkLkkðu÷ku. çkkiØ Ä{oLkk økútÚkku íÞkhuÃkk÷e ¼k»kk{kt ÷¾kÞu÷k. ¼khík{kt çkkiØ Ä{o yÃkLkkðLkkhkyku{kt yuf níkkÄ{koLktË fkuMktçke. Ãkk÷e ¼k»kkLkk «¾h rðîkLk yLku çkkiØ Ä{oLkk [wMík yLkwÞkÞeyuðk íku{Lkku sL{ ÃkkuhxwøkeÍ MkttMÚkkLk økkuðk ÃkkMkuLkk Mkk¾ðz Lkk{Lkk økk{{ktrÃkíkk Ëk{kuËh yLku {kíkk ykLktËeçkkRLkk ½h{kt 9 ykufxkuçkh R.Mk.1876Lkkhkus ÚkÞku níkku.

Ä{koLktË su Ãkrhðkh{kt sLBÞk níkk íku Ãkrhðkh yíÞtík økheçkkRÚke Ãkezkíkkuníkku. ½h{kt xtfu ¾kðkLkkt Ãký MkktMkk níkkt. yÃkqhíkk yLku yÃkkirüf ¾kuhkfLku ÷Ríku{Lkwt þheh LkkLkÃkýÚke s Ëwçk¤w Ãkkík¤w níkw. rÃkíkk ÃkkMku yuf ¾kuhzk rMkðkÞr{Õfík{kt çkesw fþwt níkwt Lkne. ykðe ðMk{e økheçkkR{kt fu{ fhe Ënkzk fkZðk?ntøkkr÷Þík ¼Þwo SðLk Sððk fhíkkt {he sðw MkkÁ yu{ {kLkeLku rfþkuhyðMÚkkyu SðLk xwtfkðe Ëuðk íku{ýu ykí{níÞk fhðkLkwt rð[khu÷wt. Ãký ykÃk½kíkfhðkLke íku{Lke rnt{ík [k÷u÷e Lkne.

Auðxu íku{Lku ð[÷ku hMíkku yÃkLkkðe yuf rËðMk ½hLkku íÞkøk fhe ËeÄku Lku¼køÞLkk Mknkhu [k÷e LkeféÞkt. íku{Lkk nkÚk{kt níkkþkLkk yu rËðMkku{kt {nkhk»xÙLkkMktík ©eíkwfkhk{SLkwt SðLk [rhºk nkÚk{kt ykðe økÞwt. yu ðk[íkkt s yu{Lkk{ktLkðe ykþkLkku Mkt[kh ÚkÞku. íkwfkhk{SLkwt çkk¤Ãký Ãký ÃkkuíkkLkk çkk¤ÃkýÚke shkÞ

Mkkhtw Lk níkwt. yu ÃkwMíkfu yu{Lku Lkðe «uhýk ykÃke Lkðe rËþk Ëu¾kze. íkuyku{ky[¤ ykí{rðïkMk «fxâku. íku{Lku ¿kkLk«krÃík {kxu ÿZ rLkùÞ fhe ÷eÄku.

íku{ýu ÃkqLkk sR MktMf]íkLkk {nkLk Ãktrzík zkp.¼ktzkhfh ÃkkMku MktMf]ík ¼k»kkyLku MkkrníÞLkku yÇÞkMk þY fÞkuo. çkkiØ Ä{o{kt yu{Lku Ãkqýo ©Øk níke. çkkiØøkútÚkkuLkku yÇÞkMk fhðk Ãkk÷e ¼k»kkLkwt ¿kkLk nkuðwt sYhe níkwt. íku{ýu Ãkk÷e ¼k»kkþe¾ðkLkwt {Lk çkLkkÔÞw. íku{ýu ÃkqLkk Akuze rþûkýLke Lkøkhe fkþe{kt ykÔÞk. fkþe{ktÃktrzík øktøkkÄhþk†eLku økwÁÃkËu MÚkkÃke íku{Lke rLk©k{kt Ä{koLktËu MktMf]ík yLku Ãkk÷e¼k»kkykuLkku yÇÞkMk þY fÞkuo. yu Mk{Þ{kt LkuÃkk¤ yu çkkuØ Ä{oLkwt fuLÿ økýkíkwtíkuÚke íkuyku çkkuØ Ä{oLke rðMík]ík {krníke {u¤ððk fkþeLkku íÞkøk fhe, frXLkÃkrhrMÚkríkLkku Mkk{Lkku fhe LkuÃkk¤ [kÕÞk økÞk. íku{Lku MktMf]ík ¼k»kk çkhkçkh ykðzeøkÞu÷e. LkuÃkk¤{kt çkkuØ {ttrËhku, rðnkhku,MíkqÃkku yLku [iíÞku òuR íkuyku Ëtøk hneøkÞk. ynª íku{ýu yLkw¼ðu÷w fu çkkuØ Ä{oLkk WÃkËuþku yk[hý{kt {qõíkk Lk níkk.íku{ýu ¼økðkLk çkkuØLkku WÃkËuþ ÷kufkuLkk ÓËÞ MkwÄe Ãknku[kzðkLkwt Lkffe fÞwO.íku{ýu çkkuØ Ä{oLkk Ä{oøkútÚk ‘rºkrÃkxf’Lku çkhkçkh Ãk[kÔÞku níkku. íku{ýu íku{Lkwt¿kkLk ÷kufku{kt ðnut[ðk yLku yu heíku çkkuØ Ä{oLkk hnMÞku ÷kufku Mk{ûk Aíkkt fhðkrð[khe ÷eÄwt.

íkuyku LkuÃkk¤ Akuze ¼khíkLke Ërûkýu ykðu÷k xkÃkwËuþ ©e÷tfk{kt sRÃknkuåÞkt. ©e÷tfk{kt Mk{úkx yþkufLkk Mk{ÞÚke çkkuØ Ä{o Vu÷kÞu÷ku níkku. ©e÷tfk{ktíku{Lku ònuh{kt çkkuØ Ä{oLku MktçkkuÄðkLkwt þY fÞwO. yu{Lkk «ð[Lkku ÷kufku ¼khuW{¤fk ¼uh Mkkt¼¤íkk. íku{Lke yøkkÄ rðîíkkLku ÷RLku íkuyku òuíkòuíkk{kt yk¾k©e÷tfk{kt çkkuØ WÃkËuþf íkhefu òýeíkk ÚkR økÞk.

©e÷tfk{kt çkkuØ Ä{o Ãkh ÔÞkÏÞkLkku ykÃkðkLke MkkÚku-MkkÚku íku{ýu ÃkkxLkøkhfku÷tçkku{kt ytøkúuS ¼k»kkLkku yÇÞkMk þY fhu÷ku. íkuyku ©e÷tfkÚke ¼khík ÃkhíkykÔÞk. Ëuþ{kt íku{Lku yLkuf Ÿ[e søkk Ãkh fk{ {¤u íku{ níkwt Aíkkt íkuyku

167 168


fku÷f¥kkLke ‘LkuþLk÷ fku÷us’{kt {kºk Lkk{Lkk s Ãkøkkhu yÎÞkÃkf íkhefu òuzkÞu÷k.rþûkýLkk «¾h rn{kÞíke yuðk ðzkuËhkLkk hkò ©e{tík {nkhkò MkÞkShkðøkkÞfðkzu íku{Lke çkkuØ Ä{oLke rðîíkk rÃkAkýe çkkuØ økútÚkkuLkku yLkwðkË fhðkLkwtfk{ íku{Lku MkkuÃku÷wt.

íku ÃkAe íkuyku E.Mk. 1914{kt y{urhfkLkk «ðkMku økÞu÷k. y{urhfkÚkeíkuyku MðËuþ ÃkkAk VÞkO íÞkhu ¼khíkLke hksfeÞ rMÚkrík çkË÷kE [qfe níke.yk¾k Ëuþ{kt MðíktºkíkkLke yktÄe QXe níke. yk¾ku Ëuþ økktÄeSLkk «¼kð nuX¤ykðe økÞu÷ku. «ku. Ä{koLktË Ãký íku{ktÚke çkkfkík þe heíku hne þfu. ykðk Ãkh{rðîkLk Ãkh økktÄeSLkk yk[kh-rð[khLke «çk¤ yMkh ÚkÞu÷e. íkuyku Ãký økktÄehtøku htøkkE økÞu÷k. f÷f¥kkLke Lkkufhe Akuze íkuyku økktÄeLke økwshkík{kt ykðu÷kyLku ‘økwshkík rðãkÃkeX ’{kt yæÞkÃkf íkhefu òuzkE økÞu÷k.

÷øk¼øk rMk¥kuh ð»koLke ô{hu ÃknkU[u÷k Ä{koLktËLkw þheh hÍ¤ÃkkxLku ÷eÄuûkeý ÚkR økÞu÷wt níkw. íku{ýu íku{Lke SðLkfÚkk ‘ykÃkðeíke’ ÷¾e Au. su yksuÃký ÞwðkLkku {kxu «uhýk †kuík çkLke hne Au. íku{ýu ‘çkkuØ Ä{oLkku Ãkrh[Þ’,‘¼økðkLk çkwØ Ä{oMktðkËku’, ‘Mk{krÄ{køko’, ‘ÄB{ ÃkË’ yLku ‘çkkirÄ[Þkoðíkkh’Lkk{Lkk ÷¾u÷k økútÚkku íku{Lke çkkuØ Ä{o ytøkuLke rðîíkkLkk Ãkqhkðk Au.

íku{Lku íku{Lkw fk{ Ãkqýo ÚkÞkLkwt yLkw¼ðkÞu÷wt. MðuåAkyu SðLk÷e÷k Mktfu÷e÷uðkLke RåAkÚke íkuyku R.Mk.1945Lkk ykuøk»x {neLkk{kt fkþeÚke ÷øk¼øk 90rf÷ku{exh Ëqh MkhÞqLkËeLkk rfLkkhk Ãkh ykðu÷ ‘nrhsLk økwhwfw¤’{kt [kÕÞkøkÞu÷k. íÞkt sR íku{ýu WÃkðkMk ykht¼u÷k. økktÄeSyu yu{ Lk fhðk íku{LkuMk{òðuu÷k yk¾hu økktÄeSLke Mk{òðxLku ÷eÄu íku{ýu WÃkðkMk Akuzu÷k Ãký¾hk. íku{Lke ytrík{ RåAk MkðkR økwshkíke fkfkMkknuçk fk÷u÷fhLku {¤ðkLkeníke. íku{Lke yu RåAk Mktíkku»kkÞk ÃkAe ºký sqLk R.Mk.1946Lkk hkus yk ûký¼tøkwh ËunLkku íÞkøk fhe Ãkh{kí{k{kt ÷eLk ÚkR økÞu÷k.

(347)

MkwÄkçknuLk rËðurxÞk(10, ykufxkuçkh, R.Mk.1923)

SðLk¼h MktøkeíkLke MkkÄLkk fhLkkhk, Mktøkeíkfkhûku{w rËðurxÞkLkk Ä{oÃkíLke MkwÄkçknuLkLkku sL{ MxuþLk {kMíkh rÃkíkk rºkf{÷k÷÷k¾eÞk yLku {kíkk íkkhk{ýeçkuLkLku íÞkt ÚkÞku níkku. Ãkkt[ çknuLkku yLku [kh¼kRyku{kt íkuyku MkkiÚke LkkLkk níkkt. íku{Lke yZeð»koLke Wt{hu íku{Lkk rÃkíkkSLkwtyðMkkLk ÚkÞu÷wt. íkuÚke íkuyku {uxÙefÚke ykøk¤ ¼ýe þfu÷k Lknª.

MktøkeíkLkku LkkLkÃkýÚke þku¾. Mkkík ð»koLke ô{hu íku{ýu økkðkLkwt þY fhu÷w.íku{Lkk {kuxk¼kR ¼kMfh¼kRyu íku{Lku yuf nk{kuorLkÞ{ ¼ux ykÃku÷wt. íku{LkuMkwÄkçknuLkLku økkrÞfk çkLkkððkLke RåAk níke. Ãký íku{Lke RåAk V¤e¼qík ÚkÞu÷esqyu íku Ãknu÷kt R.Mk.1933{kt Ãkku÷eMkLkk {khÚke íku{Lkwt {]íÞw ÚkÞu÷wt. íku ÃkAeMkwÄkçknuLku íku{Lkk {kMkeÞkR ¼kR hsLke÷kr¾Þkt ÃkkMkuÚke Mkttøkeík þe¾ðkLkwt þYfhu÷wt. íku{ýu MkwÄkçkuLkLku MktøkeíkLke íkk÷e{ ykÃke ònuh{kt økkíkkt fhu÷kt.

1942Lke [¤ð¤ ÃkAe y{ËkðkË{kt íku{ýu ‘htøk{tz¤’ MÚkkÃku÷wt. íku{k«ríkr»Xík ÔÞrfíkyku òuzkÞu÷e. yk {tz¤ MkktMf]ríkf «ð]r¥kyku yLku MÃkÄkoykuLkttwykÞkusLk fhíkwt. su s{kLkk{kt Mkwøk{ MktøkeíkLkku Ãkrh[Þ ÷kufkuLku Lknkuíkku íku s{kLkk{ktykÍkËeLke ÷zíkLkk MktË¼o{kt ‘rnLËe ni n{ [k÷eMk fhkuz’ Lkk{Lkwt çku÷u íku{ýuíkiÞkh fhu÷wt. íku{kt hkMkLkk ÃkkxoLkh íkhefu ûku{w¼kE «ðu~Þk. MkwÄkçknuLkLkku íku{LkeMkkÚku Ãkrh[Þ ÚkÞku. çktÒku yufçkeòLke LkSf ykÔÞk yLku ytíku çktÒkuyu ÷øLk fhe÷eÄu÷k. økkttÄðo {nkrðãk÷Þ{kt íkuyku þk†eÞ Lk]íÞLke íkk÷e{ ÷uðk Aíkkt íku{LkuMkwøk{ Mktøkeík yLku ÷kufMktøkeík{kt ðÄw Ár[ níke. y{ËkðkË yLku ðzkuËhkLkk

169 170


ykfkþðkýe MxuþLkkuLkk WËT½kxLk ð¾íku íku{ýu s fkÞo¢{ku hsw fhu÷k. íkuyku{urxÙÙf MkwÄe ¼ýu÷k. ¼ÛÞk ÃkAe íkuyku ÞþMðíkeçknuLkLkk MkkÄLkk çkk÷{trËh{ktLkkufheyu ÷køke økÞu÷kt. íku{Lkk Ãkrík ûku{w rËðurxÞk økwshkíkLkk òýeíkk Mktøkeíkfkhníkk. MkwÄkçknuLkLkwt íku{Lke MkkÚkuLkwt ÷øLk «u{÷øLk yLku yktíkh¿kkíkeÞ ÷øLk níkwt.MkwÄkçknuLku çkúñ ûkrºkÞ yLku ûku{w¼kE Lkkøkh. Aíkkt ÷øLk ðze÷kuLke Mkt{ríkÚkeMkkËkE Ãkqðof ÚkÞu÷kt.

½hLke sðkçkËkhe ðnLk fhðk Aíkkt íku{ýu MktøkeíkLkku MkkÚk Akuzu÷ku Lknª.÷øLk ÃkAe ûku{w¼kELkk MkÚkðkhu yu{Lktwt Mktøkeík Mkku¤u f¤kyu fku¤e QXu÷wt. ËqÄ{ktMkkf¤ ¼¤e òÞ yu{ yu MkkMkhe{kt Mk{kR økÞu÷kt. íku{ýu fðeLk yu÷eÍkçkuÚkLkkykøk{Lk xkýu ÷kuføkhçkkLkku fkÞo¢{ fhu÷ku. «òMkíkkfrËLku íkuyku rËÕ÷e ÃkýÃkhtÃkhkøkík økhçkk fhðk síkkt . {wtçkRLke MktMÚkk ykR.yuLk.xe. MkkÚku òuzkRLkuíku{ýu økhçkkLkwt yuf økúwÃk íkiÞkh fhu÷wt. íkuyku rðrðÄ økhçkk MÃkÄko Ãký Þkusíkkt.y{ËkðkË{kt sÞkhu fkuR LkuíkkLkwt ykøk{Lk ÚkkÞ íÞkhu MkwÄkçkuLk økúwÃkLkku økhçkkuy[qf hsq Úkíkku.

økwshkíkLkk yktíkhhk»xÙeÞ ÏÞkrík«kó ÷kuføkkÞf nuíkw økZðe MkkÚku fk{fhðkLkku {kufku Ãký MkwÄkçknuLkLku {¤u÷ku. íku{ýu íku{Lkk økhçkk £kLMkLkkt ÃkurhMk{ktÃký hsq fhu÷k. yu{Lku ‘÷øLkkuíMkð’ fkÞo¢{ ¾wçk s ÷kufr«Þ ÚkÞu÷ku. yk fkÞo¢{MkkÚku 150 Úke ðÄw f÷kfkhku òuzkÞu÷k níkkt. RM{kR÷ðk÷uhk, ûku{w¼kR, økkihktøkÔÞkMk yLku {LkMkw¾ òu»ke suðk rËøøks Mktøkeíkfkhku yk fkÞo¢{{kt Mkk{u÷ níkk.ykÃkýk ÷kuf MkkrníÞfkh Íðuh[tË {u½kýe MkkÚku yu{Lku ½hkuçkku níkku.{u½kýe¼kRLke Ãkwºke RLËw MkwÄkçkuLkLke ¾kMk Mk¾e níke. ykfkþðkýe{kt÷køk÷økkx yZkh ð»ko MkwÄe ‘yu’ økúuzLkkt f÷kfkh íkhefu íku{ýu økkÞu÷wt.

íku{ýu ‘©wríkð]tË’Lkk Lkuò nuÚk¤ hkMk rçknkhe ËuMkkR, rð¼k ËuMkkR yLkuøkkihktøk ÔÞkMkLke MkkÚku {¤e Lku yLkuf fkÞo¢{ku fhu÷k. íku{ýu ðMkwçknuLk MkkÚku ‘htøk

Ëu [wLkheÞk’ yLku ‘nu {k !íð{uð Mkðo{T’ suðk çku ÷kurf«Þ fkÞo¢{ku fhu÷k. økktÄeþíkkrçËLkk ð»kuo økk{u-økk{ sR økktÄe ðtËLkkLku ÷økíkkt økeíkku økwtsíkkt fhu÷kt. íku{ýu÷íkk {tøkuþfh MkkÚku økhçkk MÃkÄko rLkýkoÞf íkhefu Ãký fk{ fhu÷wt.

Ãkwhw»kku¥k6{ WÃkkæÞkÞu ftBÃkkuÍ fhu÷k íku{Lkk økeíkkuLke hufzoTÍ Ãký íkiÞkhÚkÞu÷e Au. økwshkík yLku ¼khíkLkk òýeíkk Mktøkeíkfkhku MkkÚku íkuyku ykí{eÞíkkLkkMktçktÄu çktÄkÞu÷kt níkkt. {k þrfík WÃkh yíkqx ©æÄk Ähkðíkkt, þrfíkLkk WÃkkMkfMkwÄkçkuLkLkwt SðLk Ãkh{Mkw¾ y™u Mktíkku»k{kt ykLktËÚke ðeíÞw Au.

171 172


(348)

{økLk¼kE ËuMkkE(11, ykuõxkuçkh, E.Mk. 1899)

MktMf]ík, økwshkíke, rnLËe yLku økwshkíke suðe¼k»kkyku yLku íku{Lkk MkkrníÞLkk rðîkLk, økwshkík çknkh çknw ykuAk òýeíkkÚkÞu÷k {økLk¼kE ËuMkkELkku sL{ íku{Lkk {kuMkk¤Lkk økk{ Ä{os{kt 11,ykuõxkuçkh, E.Mk. 1899Lkk hkus ÚkÞku níkku. íku{Lkk rÃkíkkLkwt Lkk{ «¼wËkMk ËuMkkEyLku {kíkkLkwt Lkk{ nehkçkuLk WVuo MkqhsçkuLk níkwt. «krÚk{f yLku {kæÞr{f rþûkýLkrzÞkË{ktÚke {u¤ðe íkuyku E.Mk.1917{kt {uxÙef ÚkÞu÷k. {uxÙef ÚkÞk ÃkAefku÷usLkwt rþûký íku{ýu {wtçkE yLku y{ËkðkË{ktÚke {u¤ðu÷wt. økktÄeSyu þYfhu÷e yMknfkhLke [¤ð¤Lkk «¼kð{kt ykðeLku íku{ýu yÄðå[uÚke fku÷usAkuze ËeÄu÷e yLku økwshkík rðãkÃkeX{kt òuzkE økÞu÷k. rðãkÃkeX{ktÚke ‘MLkkíkf’yLku ‘Ãkkhtøkík’Lke ÃkËðeyku {u¤ðe íkuyku Vu÷ku íkhefu rLk{kÞu÷k. íku ÃkAe íku{ýuçkkuhMkË nkEMfw÷, MkíÞkøkún yk©{ yLku ytíku rðãkÃkeX{kt yæÞkÃkf íkhefufk{ fhu÷tw. LkkLke Wt{hu íku{Lkwt ÷øLk çkkuhMkË íkk÷wfkLkk yktf÷kð økk{Lkkt zkneçkuLkMkkÚku ÚkÞu÷wt. R.Mk.1930{kt íkuyku økwshkík rðãkÃkeXLkk {nk{tºke ÃkËu ðhkÞkníkk. R.Mk.1935Úke çku ð»kuo ðÄko{kt fk{ fÞko ÃkAe ÃkwLk: 1937{kt íkuyku ÃkkAkrðãkÃkeX{kt òuzkR økÞu÷k. íkuyku R.Mk.1957{kt økwshkík ÞwrLkðŠMkxeLkkWÃkfw÷Ãkrík íkhefu Ãký ÃkMktË ÚkÞu÷k. Wå[ rþûký{kt {kík]¼k»kkLku {kæÞ{ íkhefuMÚkkLk yÃkkðLkkhkyku{kt {økLk¼kR ËuMkkRLkwt MkkiÚke {kuxku Vk¤ku Au. íku{Lke yufMkkrníÞfkh íkhefuLke «ríkck çknwhtøke Au. íkuyku ÷u¾f, rððu[f, yLkwðkËf,fkuþfkh yLku yLkwðkËf íkhefu rðþu»k òýeíkk níkk. økwshkíke {kæÞ{Lku íÞkhu

n¤ðkþÚke ÷kufku ‘{økLk{kæÞ{’ fnuíkk níkk. íku{Lkk òýeíkk çku økútÚkku ‘MkkÚko òuzýefkuþ’ (1929) yLku ‘MkíÞkøkúnLke {e{ktMkk’ (1934) WÕ÷u¾LkeÞ Au.‘MkíÞkøkúnLke {e{ktMkk’ yuðk íku{Lkk þkuÄ rLkçktÄ çkË÷ R.Mk.1936{kt økwshkíkrðãkÃkeXLkkt íÞkhLkk fw÷Ãkrík økktÄeSyu íku{Lku ‘Ãkkhtøkík’ Lke ÃkËðe ykÃku÷e.

íku{Lkk òýeíkk «fkþLkku{kt ‘Mkw¾{Lke’ (1936), ‘yÃktøkLke «rík¼k’(1936), ‘sÞS’(1938), ‘surf÷ yuLz hkRË’ (yLkwðkË-1938),‘hk»xÙ¼k»kkLkku økwshkíke fkuþ’ (1939), ‘fwðhçkkRLkwt {k{uhw’ (1940),‘r¾MMkk fkuþ’ (1941), ‘MkwËk{k [rhík’ (1942), ‘f¤k yux÷u þwt?’(1945), ‘{wtzfkuÃk rLk»kË’ (1947), ‘Lk¤kÏÞkLk’(1950), ‘Þkuøk yux÷uþwt?’ (1952), ‘rðLkeík òuzýe fku»k’ (1954), ‘fuLkkuÃkrLk»kË’ (1956),‘støk÷{kt {tøk÷’ (1958), ‘{ktzfwÞku ÃkrLk»kË’ (1959), ‘rððu[Lk Mktøkún’(1960) yLku ‘Lkðe ÞwrLkðŠMkxeyku’ (1964)Lkku Mk{kðuþ ÚkkÞ Au. yufÃkºkfkh íkhefu ‘nrhsLk’, ‘rþûký yLku MkkrníÞ’ íkÚkk ‘MkíÞkøkún’ suðk ÃkºkkuLkkMktÃkkËLk fkÞo îkhk feŠík {u¤ðu÷e. 1957{kt ‘LkðSðLk’Lkwt þhw ÚkÞu÷wt íÞkhuíkuLkk íktºke ÃkËu {økLk¼kRLke ÃkMktËøke ÚkÞu÷e. yu {krMkf 1961{kt çktÄ ÚkÞu÷wt.íÞkh çkkË íku{ýu ‘Ãkrhðkh «fkþLk’ îkhk r{ºk økkuÃkk¤¼kR Ãkxu÷ yLku rðãkÚkeoÃkwhw»kku¥k{ Ãkxu÷Lke MknkÞÚke rðïMkkrníÞLkkt ©uuc 80% ÃkwMíkfkuLkwt «fkþLk fhu÷wt.íku{Lke çknw{w¾e ÔÞÂõíkíð yLku íku{Lkk rðrþü «ËkLk çkË÷ íku{Lku ©eMke.Mke.ËuMkkRyu ‘{kLkðku{kt hksðe’ Mk{kLk økýkÔÞk níkk. økwshkík ÞwrLkðŠMkxeLkk¼qíkÃkqðo hrs»xÙkh ft[Lk÷k÷ Ãkhe¾u íku{Lkk rðþu fnu÷wt fu, frð Lk{oË, frð «u{kLktËíkÚkk økkuðÄoLkhk{ rºkÃkkXe suðk íkuyku «rík¿kkçkËko yuf÷ðe níkk. MktMÚkk «u{LkkðMk{kt yk½kík{kt 2,Vuçkúwykhe, R.Mk.1969Lkk hkus {kík]¼k»kkLke Ãkh{køkúnerðh÷rð¼qík Ãkt[íkíðku{kt rð÷eLk ÚkR økR níke. íkuyku íku{Lke ÃkkA¤ yk¾wtøkwshkík íku{Lku ÞkË fhíkwt hnu íkuðwt ËeÄo SðLk Ä{o {qfíkk økÞk Au.

173 174


(349)

hks{kíkk rðsÞkhksu(12,ykufxkuçkh,E.Mk. 1919)

¼khíkLkk hksfkhý{kt ÃkkuíkkLkwt ykøkðwt fkXwt fkZe[qfu÷kt yLku ¼khíkeÞ sLkíkk ÃkûkLkk WÃk«{w¾ íkÚkk MktMkË MkÇÞ íkhefu hne [qfu÷kthks{kíkk rðsÞkhksu rMktrÄÞkLkku sL{ 12, ykufxkuçkh, E.Mk. 1919Lkk hkusLkuÃkk¤Lkk hkýk Ãkrhðkh{kt ÚkÞku níkku. çkk¤ÃkýÚke íku{Lkku WAuh yrík÷kz fkuzÚkeÚkÞu÷ku. {kíkk-rÃkíkkyu íku{Lku nÚku¤eykuLkk AktÞzk fhe {kuxkt fhu÷kt.Ãkrhðkh{kt÷kzfkuz{kt Mkki yu{Lku ‘÷u¾k’ fne çkku÷kðíkkt. {k-çkkÃkLke yu yufLke yuf Mkkík¾kuxLke Ëefhe níke. çkk¤ÃkýÚke íkuyku Mðíktºk SðLk Sðíkkt níkkt. ½h{kt íku{LkkÃkh fkuEÃký «fkhLkwt rLkÞtºký ÷kËðk{kt ykðíkw Lk níkwt.

íkuyku Wå[ yÇÞkMkLkk ykþÞÚke çkLkkhMkLke rðLMkLx fku÷us{kt Ëk¾÷ÚkÞkt níkkt. íÞkhu íku{Lke ô{h ÷øk¼øk ðeMkuf ð»koLke níke. ÷øLk ytøkuLke Ãkrhðkh{ktÚkíke ðkík[eíkLku ÷E, ÃkrhðkhLkk MkÇÞkuLkwt {kLk Mkk[ððk íku{Lkwt fÌkwt {kLkeyÄðå[uÚke yÇÞkMk Ãkzíkku {qfeLku ½uh Ãkhík Vhu÷kt. çkÒku ÃkrhðkhkuLke {hSÚke÷u¾kfw{kheLkkt ÷øLk øðkr÷ÞhLkk {nkhkò SðkShkð rMkttrÄÞk MkkÚku fhðk{ktykÔÞkt níkkt. ÷øLk ÃkAe íkuyku rðsÞkhksu íkhefu yku¤¾kÞkt níkkt.

¼khíkLke Mðíktºkíkk ÃkAe Ãký øðkr÷Þh{ktt rnLËw {nkMk¼k Lkk{LkkhksfeÞ ÃkûkLkku ¼khu «¼kð níkku. ‘rntLËw {nkMk¼k’Lku íÞkhu fkUøkúuMk Ãkûk fku{ðkËeøkýíkku níkku. øðkr÷Þh{kt fkutøkúuMk rðhkuÄe ð÷ý ònuh fhíkk nkuçkk¤ku {[e økÞu÷ku.¾wË hks{kíkk Ãký yMk{tsMk{kt Ãkze økÞu÷k. íku{Lkk Ãkrík íÞkhu øðkr÷Þh{ktnksh Lknet nkuðkÚke íku Mk{k[khLku hrËÞku ykÃkðk òíku rËÕne Ëkuze økÞu÷k yLku

íÞkhu íku{Lkk fnuðk «{kýu fkutøkúuMke {kuxk økòLkk LkuíkkykuLkk »kzÞtºkLkkuu ¼kuøk çkLku÷kt,íku Lkuíkkykuyu íku{Lku fkutøkúuMkLke rxrfx Ãkh [qtxýe ÷zeLku íkuyku rntLËw {nkMk¼kLkktxufuËkh LkÚke íku{ Ãkqhðkh fhðk sýkðu÷wt. Auðxu SðkShkðLke {hS rðYØíkuyku 1957Lke ÷kufMk¼kLke [qtxýe fkutøkúuMkLke rxrfx ÃkhÚke ÷zu÷kt yLku rnLËw{nkMk¼kLkk «{w¾ ðe.S.ËuþÃkktzuLke Mkk{u økwLkk{ík rðMíkkhLke çkuXf ÃkhÚke60,000 {íkLke MkhMkkEÚke rðsÞe ÚkÞu÷kt. íkuykuyu E.Mk. 1966LkeþYykík{kt EÂLËhkS yLku íku Mk{ÞLkk fkutøkúuMke {wÏÞ{tºke ze.Ãke. r{©k MkkÚku{ík¼uË W¼ku Úkíkkt íku{ýu fkutøkúuMk{ktÚke hkSLkk{wt ykÃke ËeÄu÷wt. íku ÃkAe íkuykusLkMktÄ {kt òuzkÞu÷kt. E.Mk. 1967 yLku 1971{kt yLkw¢{u íkuyku sLkMktÄLkktÄkhkMkÇÞ yLku MktMkËMkÇÞ íkhefu [qtxkÞu÷kt. 71Lke sqLkk øðkr÷Þh hkßÞLke÷kufMk¼kLke çkÄe çkuXfku Ãkh sLkMktÄLkku ¼khu rðsÞ ÚkÞu÷ku. E.Mk.1973{ktíkuyku sLkMktÄLkk QÃk«{w¾ çkLku÷kt. íkuyku Ãkkt[ MktíkkLkkuLke {kíkk Au. íku{Lku [khËefheyku yLku yuf Ëefhku Au. {kÄðhkð rMktrÄÞkLkk sL{Úke yk¾w øðkr÷Þhrn÷ku¤u [Zu÷wt. íku{Lke Ãkwºke W»kkhkýe ÃkhýeLku LkuÃkk¤{kt hnu Au. ðMkwtÄhk hksuLkuÄku÷ÃkwhLkk hksðe MkkÚku Ãkhýktðu÷kt Ãký íkuyku nk÷ AqxkAuzk ÷E hksfkhý{ktÔÞMík Au. ík{Lku ¾çkh nþu fu íku{Lku íku{Lkk Ãkwºk {kÄðhkð MkkÚku rçk÷fw÷ çkLkíkwLkÚke. {kÄðhkðu fk~{eh LkhuþLkk Ãkwºk MkkÚku íku{Lke Ëefhe Ãkhýkðu÷e. íÞkhuhks{kíkkLku yk{tºký þwØk ykÃku÷wt Lknet. E.Mk. 1945Lke fxkufxe{kt íku{Lke‘r{Mkk’ nuX¤ ÄhÃkfz ÚkÞu÷e. fxkufxe ÃkAe ÞkuòÞu÷e 1900Lke ÷kufMk¼kLke[qtxýe{kt íkuyku Ãknu÷eðkh ÃkhkMík ÚkÞu÷kt. E.Mk. 1980{kt sLkMkt½Lkku ‘¼khíkeÞsLkíkk Ãkûk’ Lkk{u ÃkwLksoL{ ÚkÞku íÞkhu íkuyku ¼khíkeÞ sLkíkk Ãkkxeo {kt òuzkRøkÞu÷k. íkuyku Äýe çkÄe MktMÚkkyku{kt «{w¾ ,WÃk«{w¾ fu MkÇÞÃkËu hne [qtõÞkAu. íkuyku nt{uþk MkVuË Mkkze ÃkrhÄkLk fhu Au. øk¤k{kt YÿkûkLke {k¤k yu{LkwtÃkrðºk ½huýwt. øðkr÷ÞhLke «òLkk yksu Ãký íkuyku hks{kíkk Au.

175 176


(350)

{køkkohux Úku[h(13, ykufxkuçkh, E.Mk. 1925)

A fhkuz ÷kufkuLke ðMkíke Ähkðíkk rçkúxLkLkkt‘÷ku¾tze {rn÷k’Lkwt rçkYË {u¤ðLkkh ðzk«ÄkLk íkÚkk ïuíkð†ku Äkhý fhLkkherðïLke «Úk{ çkkh {rn÷kyku{kt MÚkkLk {u¤ðLkkh {køkkohux Úku[hLkku sL{ 13,ykufxkuçkh, E.Mk. 1925Lkk hkus nrhÞkýkLkkt ðuÃkkhe ykÕ£uz hkuçkxoTMkLku íÞktøkúuLÚkk{ Lkk{Lkk rçkúxLkLkk yuf økk{zk{kt ÚkÞku níkku. íku{Lkk rÃkíkk MÚkkrLkf çÞwhkufkWÂLMk÷Lkk MkÇÞ nkuðk WÃkhktík {uÚkkurzMx Ëuð¤Lkk Ä{kuoÃkËuþf níkk. rÃkíkk[wMík r¾úMíke nkuðkÚke çkk¤ÃkýÚke s {køkkohux Ãkh ½ýk «ríkçkt½ku ÷kËðk{ktykðu÷k. íku{Lku fzfÃkýu rþMíkLkwt Ãkk÷Lk fhðwt Ãkzíkwt níkwt.

íku{Lkku sL{ ÚkÞku íÞkhu íku{Lkk rÃkíkkLke ykŠÚkf ÂMÚkrík ½ýe Lkkswf níke.½h{kt økh{ ÃkkýeLkk Lk¤LkwtÞ Xufkýwt Lk níkwt. yux÷wt s Lkrn Ãký xkuÞ÷ux Ãký Lkníkwt. {køkkohux íku{Lkk rÃkíkk ykÕ£uzLke çkeS Ëefhe níke. {k-çkkÃku ËefhkLkeykþk hk¾u÷e. Ãký Ëefhe sL{íkkt, {køkkohuxLku Ëefhku {kLkeLku WAuhu÷e. ykðkWAuhLku fkhýu s {køkkohuxu {kuxkt ÚkELku ÃkwÁ»kLkk «¼wíððk¤k hksfkhýLkk ûkuºk{ktðx¼uh MÚkkLk Q¼w fhu÷wt. íkuyku ËMk ð»koLke Wt{hLkkt níkkt íÞkhu þk¤k{kt fkÔÞÃkXLkMÃkÄko{kt íku{Lkku «Úk{ Lktçkh ykðu÷ku. íku{Lke rþrûkfkyu ÄLÞðkË ykÃkíkk fnu÷wtfu, ‘‘Ëefhe! íkw fux÷e ¼køÞþk¤e Au fu íku yk MÃkÄko{kt Sík {u¤ðe ÷eÄe.’’íÞkhuíku{ýu ¾w{kheÚke fnu÷wt : ‘‘{uz{ yk {khk ¼køÞLkwt V¤ LkÚke, Ãký nwt íku {kxu÷kÞf s níke.’’ ¼ýðk{kt íkuyku ¾qçks íkusMðe níkkt. íkuÚke rÃkíkkLke EåAk íkkuíku{Lku rþrûkfk çkLkkððkLke níke.Ãký fwËhíku ftEf swËwt s rLk{koý fÞwO níkwt. íku{ýu

ykuõMkVzo{ktÚke rþûký {u¤ÔÞwt níkwt. hksfkhý Lke Ãkk Ãkk Ãkøk÷e Ãký ynªÚkeÃkkzu÷e. íkuyku ykuõMkVzo{kt fLÍuðorxð yuMkkurMkyuþLkLkkt «{w¾ níkkt.hþkÞýþk†{kt MLkkíkf ÚkÞu÷kt. íku{ýu yuf ftÃkLke{kt furLkMx íkhefu òuzkELkuíku{Lke fkhrfËeoLke þYykík fhe níke. íku ð¾íku hksfkhý{kt ÍtÃk÷kððkLke EåAkþwØk íku{ýu Lknª fhu÷e. Ãký yuf çknuLkÃkýeLkk ÔÞtøÞçkkýu íkuyku hksfkhýíkhV ð¤u÷kt. ºkuðeMk ð»koLke ô{hu íkuyku zkxoVkuzo rðMíkkh{ktÚke YrZ[wMík ÃkkxeoLkktMktMkËeÞ W{uËðkh íkhefu rðsÞe ÚkÞkt níkkt. yk s Mk{Þøkk¤k ËhBÞkLk çk{koykpE÷ ftÃkLkeLkk zkÞhuõxh zurLkMk Úku[hLkk «u{{kt Ãkzu÷k yLku íku{Lke MkkÚku÷øLkøkútrÚkÚke òuzkÞu÷kt. íkuyku íku{Lkk MkktMkkrhf SðLk{kt ¾÷u÷ Ãknktu[u yuðw fþwts fhíkkt Lknet. ½h yu{Lku {kxu Mðøko níkwt. ðzk«ÄkLk çkLÞk Ãký íkuyku òíku shMkkuE çkLkkðíkkt yLku Ãkrhðkh MkkÚku çkuMkeLku s ¼kusLk ÷uíkkt.

R.Mk. 1953Lke Mkk÷{kt íkuyku çkurhMxh ÚkÞu÷kt. íku{ýu yuf Ãkwºk yLkuyuf Ãkwºke yu{ çku òurzÞkt çkk¤fkuLku sL{ ykÃku÷ku. yu{Lke Ãkwºke fuhku÷ ‘zuR÷exur÷økúkV’ y¾çkkh{kt yksu ¾çkhÃkºke íkhefu Vhs çkòðu Au.

rçkúxLkLke Mkhfkh{kt R.Mk.1970Úke [kh ð»ko MkwÄe íku{ýu rþûký{tºkeLkwtÃkË ¼kuøkðu÷wt. ÃkAe íkuyku YrZ[wMík Ãkûk Lkk Lkuíkk ÃkËu ykYZ ÚkÞu÷kt.R.Mk.1979{kt {sqh ÃkûkLkk Lkuíkk suBMk fuçkunLkLku Ãkhkrsík fhe íkuyku rçkúxLkLkkt«Úk{ {rn÷k ðzk«ÄkLk çkLÞk níkkt. {køkkohux Úku[hu hksfeÞ ûkuºku RríknkMkMksuo÷ku. 20{e MkËe{kt MkkiÚke ÷ktçkk Mk{Þ MkwÄe ðzk«ÄkLk ÃkËu hnuðkLkku hufkuzoÃký yu{Lkk s Lkk{u Au. íku{ýu íku{Lkk Ãkûk fLÍðuorxð ÃkkxeoLku R.Mk. 1979,1983 yLku 1987{kt yu{ Mk¤tøk ºký [qtxýeyku{kt rðsÞ yÃkkðeLku yrøkÞkhð»ko MkwÄe ðzk«ÄkLk ÃkË þku¼kðu÷wt. R.Mk. 1990{kt ÃkkuíkkLkk s ÃkûkLkkt yktíkrhfrð¾ðkËkuLku fkhýu íku{Lku ðzk«ÄkLk ÃkËuÚke hkSLkk{wt ykÃkðwt Ãkzu÷wt. íku{Lkk Lkuík]íðrðLkk Ãkûk VheÚke Mk¥kk Ãkh ykðe þfu÷ku Lkne. íku{Lkk ÃkûkLku Vhe Mk¥kk MÚkkLku

177 178


òuðkLkwt íku{™wt MðÃLk R.Mk. 2010{kt zurðz fu{uYLkLkkt ðzk«ÄkLk çkLÞk ÃkAeMkkfkh ÚkÞu÷wt.

{køkkohux Úku[h sÞkhu Mk¥kk Ãkh ykðu÷k íÞkhu rçkúxLkLke nk÷ík ½ýe sfVkuze níke. Ëuþ çkuhkusøkkhe yLku {kut½ðkheLkkt rð»k[¢{kt VMkkÞu÷ku níkku.yktíkhhk»xÙeÞ Míkhu rçkúxLkLku ‘ÃkíkeøkÞu÷e Ãkkxeo’ økýðkLke ½zeyku økýkR [wfeníke. Mkhfkh {kºk Lkk{ Ãkqhíke s níke. ËuþLku xÙuz ÞwrLkyLkLkkt Lkuíkkykuyu çkkLk{kt÷R ÷eÄku níkku. {kuxk þnuhku{kt f[hkLkkt Zøk ¾zfkR økÞk níkk. rçkúxLk ¾kzusR hÌkwt níkwt. yk Mktòuøkku{kt {køkkohux Úku[hu Lk¬h Ãkøk÷kt ÷uðkt þY fÞko níkkt.íku{ýu ¾kLkøke fhý yLku WËkhefhýLkku {køko yÃkLkkðe {wfíkçkòhkuLke òuhËkhíkhVuý fhe níke. íku{Lke Lkerík {æÞ{ yLku rLkBLk{æÞ{ ðøkoLkkt ÷kufkuLkk rník{ktnkuR íku{Lku ¾qçk ÷kufr«Þíkk «kó ÚkR níke. rçkúxLkLkkt ðzk«ÄkLk zurðz fu{ÁLkufÌkwt Au fu,

‘‘½qtxrýÞu Ãkze økÞu÷k ËuþLku {køkkohuxu {kÚkwt Q[wt fheLku W¼ku hnuíkku fÞkuoAu. íku{ýu y{khk ËuþLku {kºk Lkuík]íðs Ãkqhtw ÃkkzÞwt LkÚke çk÷fu íku{ýu ËuþLkkíkkhýnkhLke ¼qr{fk ¼sðe Au.’’ {køkkohux Úku[h Ãkh ‘Ä ykÞLko ÷uze’ Lkk{LkerVÕ{ Ãký çkLke [qfe Au. íku{ýu ‘yýLk{’ Lkk{Lke ÃkkuíkkLke M{hýfÚkk Ãký÷¾u÷e Au.

MÃküLkerík, {¬{ rLkýoÞþrfík yLku fkuRLke Ãký þuh{kt íkýkÞk ðøkhÄzÄz yLku ÄkhËkh rLkýoÞ fhðkLke rnt{íkLku fkhýu íkuyku {kºk rçkúxLkLkkt sLknet Ãký rðïLkkt {nkLk Lkuíkkyku{kt MÚkkLk ÃkkBÞkt Au. íku{ýu rçkúxLkLkkt hksLkiríkffkÞo¢{{ktÚke ‘hk»xÙeÞ fhý’ þçËLku Ëuþ ðxku ËR ËeÄu÷ku. íku{Lkku rðhkuÄ fhLkkhe÷uçkh Ãkkxeo íku{Lkk ykðk ð÷ý «íÞu ykf»kkoR Au. íku{™ku yk áüefkuý ¾wçks{níðLkku fne þfkÞ íkuðku níkku. íku{ýu rçkúxLkLke yÚkoÔÞðMÚkk{kt yk{q÷ ÃkrhðíkoLk÷kððkLke rMkrØ nktMk÷ fhe níke. MkknMkef yLku rLkzh ÔÞrfíkíð Ähkðíkkt íku{™e

¼k»kk yLku hsqykík yk¢{f níkkt. øk{u íkuðk {wíMkËe hksfkhýeLku {nkík fhðk{ktíkuyku {knuh níkkt. ‘÷ku¾tze {rn÷k’ íkhefu ÃktfkÞk níkkt.

R.Mk.1982{kt íku{Lkkt þkMkLk ËhBÞkLk s rçkúxLku yksorLxLkk Mkk{u ÞwØfhe Vkuf÷uLz xkÃkw Ãkh ÃkwLk: fçkòu {u¤ÔÞku íÞkh ÃkAe íkuyku ‘÷ku¾tze {rn÷k’íkhefu ÃktfkÞk níkkt.

179 180


(351)

çkuøk{ ygh(14, ykufxkuçkh,R.Mk.1914)

økÍ÷ yLku Xw{heLke ËwrLkÞk{kt rðï¼h{kt «ríkckÃkk{Lkkh çkuøk{ yghLkku sL{ 14, ykufxkuçkh , 1914Lkk hkus Wíkh«ËuþLkkViÍkçkkË{kt ÚkÞku níkku. þYykík{kt íkuyku ygheçkkR ViÍkçkkËe íkhefu yku¤¾kíkkníkkt. þçË Mðh yLku ÷ÞLke yk {nkLk Ãkqòhýu çkk¤Ãký{kt [ktËçkkR Lkk{Lkeyuf økÍ÷ þi÷eLkwt Mktøkeík þe¾ðkLke þYykík fhu÷e. yk yhMkk{kt íku{Lkk rÃkíkk½h Akuze fÞktf ¼køke síkkt íku{Lke {k yu{Lku ÷R þnuh{kt [kÕÞkt økÞkt yLku¼kRLku íÞkt ykþhku ÷eÄku. ynª R{ËkË¾kLk Lkk{Lkk rMkíkkhðkËf ÃkkMku íku{ýuMkttøkeíkLke íkk÷e{ ÷uðkLkwt þY fÞwO.

{kLke MkkÚku f÷f¥kkLkk ðMkkðx ËhBÞkLk íku{ýu ¾Þk÷, Xw{he, ËkËhkyLku økÍ÷Lke íkk÷e{ {u¤ðe. þYykík{kt íku{ýu [÷r[ºkku{kt Ãký yr¼LkÞfÞkuo níkku. R.Mk.1943{kt hkÞÃkwhLkk Lkðkçk hÍky÷e¾ktyu íku{Lke rLk{ýqtfhkßÞ økkrÞfk íkhefu fhu÷e.

íku{Lkk ÃkríkLku íku{Lke {nurV÷{kt økkðkLke ðkík {tsqh Lk níke. íkuÚke íku{ýuçkuøk{ yghLku ònuh{kt økkðkLke {LkkR Vh{kðe. yk «ríkçktÄ ÷ktçkk Mkt{ÞMkwÄe [kÕÞku. Ãkrhýk{u çkuøk{ ygh økt¼eh {ktËøke{kt ÃkxfkE ÃkzÞkt. yk¾huzkpfxhkuLke Mk÷knÚke íku{ýu ònuh{kt økkðkLke ÃkhðkLkøke ykÃke.

íkuyku yuf MktMfkhe {rn÷k níkkt. íku{Lke ðkýe{ktÚke òýu Vq÷zkt Íhíkkt,{kuxkR fu Ët¼Lkku Aktxku Lkníkku. yu s{kLkk{kt rMkØuïhe ËuðeLku çkkË fhíkkt íku{Lkksuðe økkrÞfk szðe {w~fu÷ Au. íku{Lkku ftX ÃkkhMk{rý suðku níkku. su økÍ÷

íku{™k ftXLku MÃkþoíke íku fwtËLk çkLke síke. íku{Lkwt Mktøkeík ÞkiðLkLkwt «íkef Au. íku{ýu½ýk Wøkíkk økÍ÷fkhkuLke økÍ÷kuLku ftX ykÃkeLku íku{Lku «rMkØ çkLkkÔÞk Au.

þkÞh çkunÍkË yLku þfe÷ çkËkÞwLke yLkkt ©u»X WËknhý Au. íku{LkeøkkÞfeLke rðþu»kíkk níke {kir÷fíkk. íku{ýu fkuRLkwt yLkwfhý fÞwo LkÚke. ©kuíkkykuLkuíku{Lke økkÞfe{kt LkðeLkíkk Ëu¾kíke. Xw{he, ËkËhk yLku økÍ÷ ðøkuhu{kt çkuøk{ygh swËk-swËk hkøkkuLke {Lk¼kðf r{÷kðx fheLku økkíkkt yLku ©kuíkkuykuLku {wøÄfhe Ëuíkkt. {nurV÷{kt íku{Lke ykí{MVwhýkíkkLkk Qzktý{ktÚke Mktøkeík «ðkn ðnuíkkuhnuíkku. íku{Lke økkÞfeLke þçËu þçË{ktÚke ðuËLkk xÃkfíke.

íku{Lkk Wå[khku MÃkü yLku ¼kððkne níkk. økkr÷çk yLku rsøkh{whkËkçkkËe íku{Lkk yíÞtík r«Þ økÍ÷fkhku níkk. økkr÷çkLke økÍ÷kuLku çkuøk{yghu íku{Lke økkÞfe ðzu y{h çkLkkðe ËeÄe Au. íku{ýu fux÷ef økwshkíke økÍ÷kuLkuÃký y{híð çkûÞwt Au. ykÍkËe ÃkAe ÃkkrfMíkkLk yLku yV½krLkMíkkLk{kt Ãkýíku{ýu økÍ÷Lkkt fkÞo¢{ku fhe íÞktLke «òLkkt rË÷ Síke ÷eÄkt níkkt. ¼khík Mkhfkhuíku{Lke f÷kLke fËh fheLku R.Mk.1968{kt ‘ÃkÈ©e’ Lkku Rfçkk÷ ykÃke íku{LkwtMkL{kLk fÞwo níkwt. yksu Ãký íku{Lkku fk{ýøkkhku ftX ykþhu ºkýMkku sux÷e fuMkuxku{ktMk[ðkÞu÷ku Au. R.Mk.1940Lkk yhþk{kt çkLku÷e rVÕ{ ‘hkuxe’ Úke þY fheíku{ýu yLkuf rVÕ{ku{kt Mktøkeík ykÃÞwt níkwt.

íku{Lke MkkIËÞo árü íkeðúkíkeíkeðú níke. íku{Lkwt ÔÞrfíkíð Ãký yuðwt s {kunfyLku òsh{kLk níkwt. ©kuíkkuyku íku{Lku ‘{÷fk-yu-økÍ÷’ fneLku rçkhËkðíkk níkk.

hk{ÃkwhLkk Lkðkçk hòy÷e¾kyu íku{Lke hksøkkrÞfk íkhefu íku{ýerLk{ýqtf fhe. ÃkAe íku{Lkku Ãkrh[Þ R~íke Þkf ygh yççkkþe Lkk{Lkk ðfe÷MkkÚku ÚkÞu÷ku. su ÷øLk{kt ÃkrhÛ{Þku níkku.

çkuøk{ yghLke ytrík{ {nurV÷ R.Mk.1974{kt y{ËkðkË{kt ÞkuòEníke. íÞkhu íku{Lke íkçkeÞík yMðMÚk níke. Aíkkt ©kuíkkyku rLkhkþ ÚkÞk Lkne, íku

181 182


{kxu yøkkWÚke ykÞkursík yu fkÞo¢{Lku íku{ýu hË fÞkuo Lkne. ynet íku{ýu fkÞo¢{Ãkqhku ÚkÞk ÃkAe íku{Lku ÓËÞhkuøkLkku nw{÷ku ykÔÞku. íku{Lku íkkífkr÷f nkuÂMÃkx÷{ktËk¾÷ fhðk{kt ykÔÞk. ºkýuf rËðMk íku{Lke íkrçkÞík Mkkhe hne. íku ÃkAe íkkhe¾yufºkeMk ykufxkuçkh,1974 Lkk hkus yuf íkeðú nw{÷ku ykÔÞku yLku yu {nkLkøkkrÞfk nt{uþLku {kxu Mkqh, þçË yLku ÷Þ{kt rð÷eLk ÚkR økR. íku{Lke RåAk«{kýu íku{ýu íku{Lke {kíkkLke çkksw{kt s ËVLkkððk{kt ykÔÞkt níkkt. nòhku [knfkuyu yk Mktøkeík Mkk{úk¿keLku hzíke ykt¾kuyu yk¾he y÷rðËk fne níke.

(352)

÷k÷k nhËÞk¤(14, ykufxkuçkh, E.Mk. 1884)

¢ktríkðeh ÷k÷k nhËÞk¤Lkku sL{ rËÕneLkktþeþøkts rðMíkkhLke LkSf ykðu÷e yLkkhðk÷e øk÷e{kt E.Mk. 1884Lke 14,ykufxkuçkhu ÚkÞku níkku. rÃkíkkLkwt Lkk{ økkiheËÞk¤ {kÚkwh yLku {kíkkLkwt Lkk{ ¼ku÷ehkýe níkwt. {kíkkyu íku{Lku çkk¤ÃkýÚke s íku{Lku ÄkŠ{f MktMfkhkuLkwt Äkðý ÃkkÞwtníkwt. ½h{kt hkus hkºku hk{kÞýLke [kuÃkkEyku yLku ¼sLkku økðkíkkt.

¼ýðk{kt íkuyku ½ýk nkUrþÞkh. Ãkkt[{k Äkuhý{kt ¼ýíkk níkk íÞkhu Lkð{kÄkuhýLkk ¼qr{ríkLkkt «{uÞku {kUZu çkku÷e síkk. «kÚkr{f yLku {kÎÞr{f rþûkýrËÕne{kt ÃkqÁt fhe fku÷usLkk Wå[ yÇÞkMk {kxu íkuyku ÷knkuh økÞk. y®nÚkeíkuyku MLkkíkf ÚkÞk. íku{ýu «Úk{ Lktçkh MkkÚku yuMk.yuLke WÃkkr½ Ãký {u¤ðe.ytøkúuSLkwt íku{Lkwt ¿kkLk yËT¼wík níkwt. íkuyku ‘Ãktòçk ÞwrLkðŠMkxeLkwt ½huýwt’ økýkíkkníkk. ÷knkuhLke ËÞk÷®Mkn fku÷usLkk yæÞkÃkfkuyu MkhfkhLku fhu÷e ¼÷k{ýkuLku÷E íku{ýu Wå[ yÇÞkMk {kxuLke Akºkð]rík {u¤ðe yLku íku{Lkwt #ø÷uLz sðkLkwtLk¬e ÚkÞwt. #ø÷uLz síkk Ãknu÷kt fkÞMÚk ÃkrhðkhLke Mkk{krsf ÃkhtÃkhkLkku ¼kuøkçkLku÷k. íku{Lkwt ÷øLk fhkðe ËuðkÞwt. #ø÷uLz sE íku{ýu MkuLx snkuLMk fkp÷us{kt«ðuþ {u¤ÔÞku. y®n íkuyku ~Þk{S f]»ýð{koyu MÚkkÃku÷e ‘EÂLzÞk nku{Y÷MkkuMkkÞxe’Lkk MkÇÞ çkLÞk.

ynª íku{ýu ¼khíkLku ðVkËkh yuðe ‘Mkuðkðúíke’ ÞkusLkk y{÷{kt {qfe.suLkku {wÏÞ nuíkw ytøkúus Mkk{úksÞLkku MktÃkqýo çkrn»fkh fhðkLkku níkku. yk ÞkusLkkytíkøkoík íku{ýu ytøkúus Akºkð]ríkLkku íÞkøk fÞkuo níkku. ‘MðkíktºÞ ¼kðLkk ðøkhLkwt

183 184


rþûký þk fk{Lkwt ?’ yuðwt {kLkLkkhk íku{ýu ykufMkVzo ÞwrLkðŠMkxe yLku fku÷usLkkuÃký íÞkøk fÞkuo.

‘MkkËwt SðLk yLku Wå[rð[khku’ yu{Lkku SðLk {tºk níkku. íku{ýu fkux-ÃkuLxLkku íÞkøk fhe ¼khíkeÞ Ãkkuþkf yÃkLkkÔÞku níkku. íkuyku ¼khíkeÞ rðãkÚkeoykuLkkuykËþo çkLke økÞk níkk. íku{ýu ÷tzLkLke øk÷eyku{kt ‘ðtËu {kíkh{’ økeík økwtsíkwt fÞwoníkwt.

yk rËðMkku{kt ÷tzLk{kt çkkuBçk çkLkkððkLkk òuhËkh «ÞíLkku þY ÚkÞk níkk.÷k÷k nhËÞk¤ [qÃk[kÃk R.Mk.1908{kt ¼khík ykðe økÞk. ¼khík ykðeíkuyku rx¤f yLku økku¾÷uLku {éÞkt. ÃkAe rx¤fLke Mkq[Lkk {wsçk íkuyku Ãktòçk[kÕÞk økÞkt. Ëuþ {kxu ftRf fhe Aqxðk íkíÃkh yuðk nhËÞk¤ Mkøk¼o ÃkíLkeLkkurð[kh fÞko ðøkh ÃkríkÞk÷k [kÕÞk Akuze fkLkÃkwh sR ÃknkuåÞkt. Ãký ÷k÷k÷sÃkíkhkÞLkwt fnuý ykðíkkt íÞktÚke íku{ýu ÷knkuh ykððwt ÃkzÞwt. ynª‘Mkwíkh{tze’{kt yuf ËhSLke ËwfkLkLkk {uzk WÃkh hne íkuyku ¢kríkfkthe ÞwðkLkkuLkuíkk÷e{ ykÃkðk ÷køÞk. nðu rðËuþe ¢ktríkfkhe yku íku{™u ‘¼khíkLkk økuheçkkÕze’íkhefu yku¤¾kðk ÷køÞk.

LkkrMkf fkðíkhk{kt MktzkuðýeLkk ykhkuÃkMkh Mkkðhfh ÃkfzkR síkkt íkuykuMkkð yuf÷k Ãkze økÞk níkkt. Ãký íkuyku ®n{ík nkÞko Lknet. ÃkAe íkuyku £uL[ ðMkkník{kŠxrLkf sR yufktík{kt hnuuðk ÷køÞk. yne çkkiØ Ä{oLkku Ÿzku yÇÞkMk fÞkuo.íkuykuyu çkwØLku SðkLkktËoþ íkhefu MðefkÞko. Ãkh{kLktËu íku{Lke hk»xÙeÞ ¼kðLkkLkuMktfkuhe yLku íku {kŠxrLkf xkÃkw Akuze fu÷eVkurLkoÞk Ãknkut[e økÞk.ynª íku{™u MxuLkVkuzo ÞwrLkðŠMkxeyu MktMf]íkLkk «kæÞkÃkf ÃkËu rLkÞwfík fÞko níkk. ynª y{uhefk{ktíkuyku Vfeh suðwt MkkËwt SðLk Sðíkk.

E.Mk.1913{kt íku{ýu çknkh Ãkkzu÷k ‘Þwøkktíkh ÃkrhÃkºk’Úke yk¾e ËwrLkÞkn[{[e WXe. ÷k÷k nhËÞk¤ Ãkh y{uurhfk{kt fzf ðkp[ økkuXðe Ëuðk{kt ykðe.

íku{Lkk «ÞíLkkuÚke ‘®nËwMíkkLk økËh Ãkkxeo’Lkku sL{ ÚkÞku. íkuyku íkuLkk {tºke çkLÞk.‘økËh’ yk MktMÚkkLkwt {w¾Ãkºk níkwt. íku{Lkk ÷¾kýku{kt yuðe íkkfkík níke fu þe¾MkhËkhku {kÚkwt {wfe ÷zðk Lkef¤e Ãkzíkk. þhkçkeyku þhkçk Akuze Ëuíkk. ©e{tíkkuíku{Lke MktÃkrík [¤ð¤ {kxu Mk{ŠÃkík fhe Ëuíkk. ÷kufku íku{Lkkt MktíkkLkkuLku ‘økËh’LkkðVkËkh MkirLkfku çkLkkððk{kt ynku¼køÞ {kLkíkk. yk¾hu ‘økËh’ WÃkh «ríkçktÄ{qfðk{kt ykÔÞku.

yk¾hu y{urhfk{kt íku{Lke ÄhÃkfz ÚkE, íku{Lku 500 zkp÷hLkk ò{eLkÃkh {wõík fhðk{kt ykÔÞk. [kÕMko MVkuh fkÍe Lkk{Lkk Exk÷eÞLk ðfe÷u íku{Lku[uíkðe Ëuíkkt nhËÞk¤ ÂMðíÍh÷uLz [kÕÞk økÞk. E.Mk. 1927 çkkË íkuyku ÷tzLkykðe ÂMÚkh ÚkÞk. E.Mk.1928{kt ‘çkkiØ MkkrníÞ {kt çkkurÄMkíð’ rð»kÞ Ãkh{nkrLkçktÄ ÷¾e ÷tzLk ÞwrLkðŠMkxe{ktÚke íkuykuyu zkpõxhuxLke ÃkËðe «kó fhe.

R.Mk.1934{kt íku{ýu ‘rnxMk Vkuh MkuÕV fÕ[h’ Lkk{Lkwt ÃkwMíkf ÷ÏÞwt.R.Mk.1937{kt íku{Lkwt ‘xuuðuÕð rhr÷rsÞMk yuLz {kuzLko ÷kRV’ «fkrþík ÚkÞwt.

R.Mk.1938{kt íkuyku ¼khík ykððkLke íkiÞkhe fhíkk níkk. íÞkhu s [kuÚke{k[o,1939Lke ðnu÷e Mkðkhu íku{Lkwt {]íÞwLkwt ÚkÞwt. íku{Lkk {]íÞLkwt hnMÞ yksuÞyfçktÄ Au. Aíkkt yuf ¢kríkfkthe r{ºk nLkðík®Mk½Lkkt sýkÔÞk {wsçk íku{LkeníÞk fhðk{kt ykðe níke. íku{™u ytsr÷ ykÃkíkkt Mkw«rMkØ ®[íkf zkp. Ä{oðehu÷ÏÞw níkwt. ‘‘nhËÞk¤Lkwt çkeswt Lkk{ ËrÄ[e níkwt. íku{Lkk SðLkLke çkÄe ûkýkuykÍkËeLkk Mktøkúk{{kt ¾[koR níke.’’

185 186


(353)

zkp. yçËw÷ f÷k{(15, ykuõxkuçkh, 1931)

íkkr{÷LkkzwLkk hk{uïhLke {ÂMsËøk÷e{kt hnuíkk,{kA÷e ðu[ðkLkku ÄtÄku fhíkk Ãkfeh s÷k÷wÆeLk f÷k{Lku íÞkt 15, ykuõxkuçkh,1931Lkk hkus yçËw÷ f÷k{Lkku sL{ ÚkÞku níkku. íku{Lkk fwxwtçkLke ykŠÚkfÂMÚkrík Mkkhe Lk níke. íku{ Aíkkt «kÚkr{f rþûký yLku {kæÞr{f rþûký Wå[økwýð¥kk MkkÚku ÃkMkkh fheLku íkuyku Wå[ yÇÞkMk {kxu ríkYr[hkÃkÕ÷eLke MkuLxòpMkuV fkp÷us{kt Ëk¾÷ ÚkÞk yLku íÞktÚke MLkkíkf ÚkR ÃkkAk hk{uïh ykÔÞk.íku{ýu çke.yuMk.MkeLke Ãkheûkk «Úk{ ðøko{kt ÃkkMk fhe níke. MLkkíkf ÚkÞk çkkË{ÿkMkLke RÂMxxâqx ykpV xufLkku÷kuS{kt Ëk¾÷ ÚkR rð{kLk rðãkþk†LkkuyuÂLsLkeÞ®høkLkku yÇÞkMk fhðkLkku MktfÕÃk fÞkuo.

¼ýíkkt ¼ýíkkt xâwþLk fheLku íkuyku ¼ýðkLkku ¾[o fkZe ÷uíkk. rð¿kkLkWÃkh íkuyku ÷u¾ku ÷¾íkk. íku{ktÚke Ãký f{kýe Úkíke. íku{ýu yuhkuLkkurxf÷yuÂLsLkeÞhªøkLke Ãkheûkk «Úk{ ðøko{kt ÃkkMk fhe níke.

LkkLkÃkýÚke s íkusMðe fkhrfËeo ÄhkðLkkh yu.Ãke.su.yçËw÷ f÷k{¼khík{kt ‘r{MkkR÷ {uLk’ íkhefu òýeíkk Au. íku{ýu r{MkkR÷ku-«ûkuÃkkºkkuLkk rðfkMk{kxu yk¾e ®sËøke nku{e ËeÄe. rð¿kkLkLkk {kýMk nkuðk Aíkkt íkuyku yøkkÄyæÞkí{¿kkLk Ähkðu Au. yÂøLk, Lkkøk, ykfkþ, rºkþq÷ yLku Ãk]Úðe r{MkkR÷kuíkiÞkh fhðkLkku Þþ zkp.f÷k{Lku Vk¤u òÞ Au. íku{ýu ykÃku÷k Vk¤k çkË÷ R.Mk.1997{kt íku{Lku ¼khíkhíLk MkL{kLk yuLkkÞík fhðk{kt ykðu÷ Au. R.Mk.1999{kt íku{Lku furçkLkux {tºkeLkku Ëhßòu ykÃkeLku ¼khíkLkk {wÏÞ Mk÷knfkh

çkLkkððk{kt ykðu÷k.¼khík{kt ðksÃkuÞeyu ËuþrníkLkk MktË¼o{kt ËqhtËuþe ðkÃkhe zkp.f÷k{Lku

hk»xÙ«{w¾ çkLkkðu÷k. íkuyku þktík yLku r{íkk¼k»ke Mð¼kðLkk Au. {wMk÷{kLknkuðk Aíkkt íkuyku MkðoÄ{o «íÞu ykËh Ähkðu Au. økeíkkLkk ½ýkt çkÄk &÷kufkuíku{Lku fXMÚk níkk.

zkp. f÷k{Lkwt {kLkðwt Au fu r{MkkR÷Lkwt sL{MÚkkLk ¼khík s Au. íkuyku fnuAu : ‘‘nwt íkku Ëuþe {kýMk Awt, {khu íkku yk¾k ËuþLkkt nðk, Ãkkýe yLku {kxe MkkÚku«u{ Au. òu {Lku ÃkwLksoL{ {¤ðkLkku nkuÞ íkku yk Ëuþ{kt s {¤u íku{ nwt RåAwtAwt.’’ íku{Lkk SðLk Ãkh íkkr{÷ ¼k»kkLkk {nkLk frð rÚkYðÕ÷wðhLkk {nkfkÔÞ‘rÚkÁfwh÷’Lke ¾qçk s ¼khu yMkh ÚkÞu÷e òuðk {¤u Au.

íkuyku hku®sËe zkÞhe ÷ÏÞk rðLkk fËe Mkqíkk Lknª. íku{Lke zkÞhe{kt ½ýeçkÄe rðrðÄíkk Au. íku{Lke zkÞhe ‘yuLkMkkÞõ÷kurÃkrzÞk’ suðe Au. íku{Lku MkkrníÞr«Þ níkwt. íku{ýu «MktøkfÚkkyku yLku ðkíkkoyku Ãký ÷¾e Au. íku{ýu frðíkkykuWÃkh Ãký nkÚk ys{kÔÞku Au.

íku{Lkwt ytrík{ Mð¡ Au ¼khíkLku 21 {e MkËeLke {nkMk¥kk çkLkkððkLkwt.yksu zeykhzeyku{kt yk Mð¡ Mkkfkh fhðk 7000 ði¿kkrLkfku MkkÚku {¤ezkp.f÷k{Lkk {køkoËþoLk nuX¤ fk{ fhe hÌkk Au. yksu íkuyku ðzk«ÄkLkLkkMkthûký rð¼køkLkk ði¿kkrLkf Mk÷knfkh Au. WÃkhktík Mkthûký, MktþkuÄLk yLkurðfkMk MktøkXLkLkk Mkr[ð íkhefuLke fk{økehe çkòðu Au.

zkp.yçËw÷ f÷k{{kt ykRLMxkRLk, ykÕçkxo MðkRxTÍh ykpÃkLk nkR{hsuðk ÷kufkuLkk fux÷kf økwýkuLkkt ËþoLk ÚkkÞ Au. íku{Lkk{kt yuf ÞkuØk suðe ÷zkÞfð]r¥k Au. íkuLke MkkÚku frðÓËÞ nkuðkÚke íkuyku Vq÷ suðk fku{¤ Ãký Au. íku{Lkk{ktçkk¤fLkk suðe rLkËkuo»kíkk, rs¿kkMkkð]r¥k yLku rLk¾k÷MkÃkýwt Ãký Au. íku{Lkwt SðLkMkkËøkeÃkqýo Au. «Þkuøkþk¤k{kt fk{ fhíke ðu¤k ¾k¾e [œe yLku Ãkøk{kt [tÃk÷

187 188


Ãknuhu Au. rðLkkþf þ†kuLkwt WíÃkkËLk fhLkkhk f÷k{u ÷kufkuLkwt þkherhf Ëw:¾ykuAwt fhu íkuðkt MkkÄLkku Ãký rðfMkkÔÞkt Au. {urzMkeLkLke árüyu íku{ýu fhu÷eþkuÄkuLke ÞkËe ½ýe ÷ktçke Úkðk òÞ Au.

rðïLkk ©uc 10 ði¿kkrLkfku{kt MÚkkLk ÄhkðLkkh zkp.f÷k{Lke MkuðkykuLkefËhYÃku R.Mk. 1996 Lkku ‘¼khíkhíLk’ ÃkwhMfkh yuLkkÞík fhðk{kt ykÔÞkuAu. yu yøkkW íkuyku ‘ÃkÈrð¼q»ký’ yLku ‘ÃkÈ¼q»ký’ Lkk ÃkwhMfkhkuu {u¤ðe[qõÞk Au. íku{ýu Ãke.yu[.ze. Lke ÃkËðe {u¤ðe Lkk nkuðk AíkktÞ ¼khíkLke fux÷eÞÞwrLkðŠMkxeykuyu íku{Lku zkuõxhuxLke {kLkËT WÃkkrÄ ykÃke Au.

zkp.yu.Ãke.su. yçËw÷ f÷k{ 25, sw÷kR, 2002 Lkk hkus ¼khíkLkkçkkh{k hk»xÙÃkrík çkLÞk. ¼khíkLku ykËþo ¼khík çkLkkððkLke {Lkkufk{LkkLkuíkuyku ðhu÷k Au. ÃkkhËþof árü, rLkËO¼ hnuýe fhýe, fkÞo «íÞu yøkkÄ rLkckðøkuhu íku{Lkk ÔÞÂõíkíðLke ¾krMkÞíkku Au. íkuyku yuf ði¿kkrLkfLke MkkÚku Mkk[k{Lkkurð¿kkLke Ãký Au.

íkuyku Mk{ÞÃkk÷LkLkk [wMík ykøkúne Au. íkuyku fnu Au : ‘‘ su Mk{Þ økw{kðuAu íku ½ýwt çkÄwt økw{kðu Au. Mk{ÞÃkk÷Lk ÔÞÂõíkLku ykøk¤ ÷R sðk{kt çknw {kuxkuVk¤ku ykÃku Au.

(354)

{Lkw¼kR Ãkt[ku¤e- ‘Ëþof’(15, ykpõxkuçkh, R.Mk. 1914)

økktÄeÞwøkLkk Mk{Úko MkkrníÞfkh, fu¤ðýefkh,®[íkf yLku Mk{ksMkuðf {Lkw¼kR Ãkt[ku¤eLkku sL{ Mkkihk»xÙLkk ðktfkLkuh íkk÷wfkLkkÃkt[krþÞk Lkk{Lkk økk{{kt 15, ykpõxkuçkh, R.Mk. 1914 Lkk hkus ÚkÞku níkku.íku{Lkwt çkk÷Ãký íku{Lke sL{¼qr{ Ãkt[krþÞk WÃkhktík íkeÚkðk yLku ÷wýMkhøkk{ku{kt ÃkMkkh ÚkÞwt níkwt. íku{Lkk rÃkíkk ÔÞðMkkÞu «Úkr{f þk¤kLkk rþûkf níkk.LkkLkÃkýÚke s rþûkf rÃkíkkLkk Ãkwºk yuðk {Lkw¼kRLku ðkt[ðkLkku ¾qçk hMk níkku.

{kæÞr{f rþûký íku{ýu ðktfkLkuh{kt ÷eÄu÷wt. Ãkkt[{kt Äkuhý{kt ¼ýíkkníkk íÞkhu s íkuyku MkíÞkøkún MkirLkf çkLke økÞu÷k. íkuyku Äku÷uhk yLku rðh{økk{LkeAkðýeyku{kt fk{ fhðk økÞu÷k. íku{ fhíkkt ÃkfzkÞu÷k íku{ýu su÷ðkMk Ãký¼kuøkðu÷ku. fLkiÞk÷k÷ {wLkþeLke Lkð÷fÚkkykuÚke íkuyku ¾kMMkk «¼krðík ÚkÞu÷k.

íku{ýu su÷ðkMk ËhBÞkLk yuf ¢ktríkfkheLku æÞkLk{kt hk¾eLku ‘fçkúMíkkLk’Lkk{u Lkð÷fÚkk ÷¾u÷e, su R.Mk. 1936 {kt «økx ÚkR níke. yk s Lkð÷fÚkkR.Mk. 1946 {kt ‘çktËe½h’ þe»kofÚke ÃkwLk: «økx ÚkR níke.

íkuyku hk»xÙeÞ htøku ÃkqhuÃkqhk htøkkR [qõÞk níkk. íkuÚke íku{ýu íku ÃkAe‘sr÷Þktðk÷k’ yLku ‘yZkhMkku Mk¥kkðLk’ Lkk{u çku Lkkxfku ÷¾u÷kt. LkkLkk¼kR¼èLkk Ãkrh[Þ ÃkAe íkuyku ¼kðLkøkhÚke ‘Ërûkýk{qŠík’ {kt øk]nÃkrík íkhefu òuzkÞkníkk. ynª íku{ýu økúk{MkuðkLke «ð]r¥k nkÚk{kt ÷eÄe níke. R.Mk. 1938 {ktíku{ýu yktçk÷k{kt ‘økúk{Ërûkýk{qŠík’ Lkk{Lke f]r»k÷ûke MktMÚkk MÚkkÃke níke.þhËçkkçkw yLku xkøkkuhLke h[Lkkyku íkhV íku{Lku ÃkûkÃkkík hnu÷ku. xkøkkuhLke ‘½hu-

189 190


çkkrnhu’ yu{Lke MkkiÚke r«Þ Lkð÷fÚkk níke. xku÷MxkpÞLkk ‘íÞkhu þwt fheþwt ?’ÃkwMíkfu yu{Lke Ÿ½ Qzkze ËeÄu÷e.

R.Mk. 1934 {kt Mkwhík rsÕ÷kLkk çkkhzku÷e LkSfLkk ðhkz økk{LkkLkkhýS Ãkxu÷Lkkt ‘Ërûkýk{qríko’ {kt yÇÞkMkkÚkuo ykðu÷ Ãkwºke rðsÞkçknuLk MkkÚkuíku{Lkku Ãkrh[Þ ÚkÞu÷ku su «u{{kt Ãk÷xkÞu÷ku. økktÄeS yLku MkhËkh Ãkxu÷LkeMk{òðxÚke yu çktLku Ãkrhðkhkuyu yktíkh¿kkíkeÞ ÷øLkLku {tsqheLke {nkuh {kheyLku Auðxu 1939 {kt {Lkw¼kR yLku rðsÞkçknuLkLkk ÷øLk MktÃkÒk ÚkÞu÷kt.rðsÞkçknuLk SðLk¼kh {Lkw¼kRLkk ¾hk yÚko{kt MknÄ{o [krhýe ÚkR hnu÷kt.

íku{Lku MktíkkLkku{kt hk{[tÿ Lkk{Lkku Ãkwºk yLku Mkw{uÄk Lkk{Lke Ãkwºke ÚkÞkt níkkt.R.Mk. 1944 {kt íku{Lke çku Lkð÷fÚkkyku ‘ËeÃkrLkðkoý’ yLku ‘«u{ yLku Ãkqò’«rMkØ ÚkR níke.

{Lkw¼kR ‘Ëþof’ R.Mk. 1948 {kt ¼kðLkøkh hkßÞLkk sðkçkËkh«òíktºk{kt rþûký«ÄkLk ÚkÞk níkk. íkuyku LkkLkk¼kR ¼èLkk {køkoËþoLk nuX¤MÚkÃkkÞu÷e ‘÷kuf¼khíke økúk{rðãk÷Þ’ Lkk WÃkrLkÞk{f ÚkÞu÷k. R.Mk. 1953{kt «kiZrþûkýLkk WÃk÷ûÞ{kt ¼khík MkhfkhLkk «ríkrLkrÄ {tz¤Lkk MkÇÞ íkhefuíku{ýu zuL{kfoLkku «ðkMk Ãký fhu÷ku. LkkLkk¼kR ¼èLkk yðMkkLk ÃkAe‘÷kuf¼khíke’ MktMÚkkLkk rLkÞ{f íkhefuLke sðkçkËkhe ðnLk fhu÷e, íkÚkk ‘fkurzÞwt’{krMkfLkwt íktºkeÃkË Ãký Mkt¼k¤u÷wt. ½ýkt ÷ktçkk ð»kkuoLke MkkrníÞ MkkÄLkk ÃkAeíku{ýu ‘fwhwûkuºk’ yLku ‘Íuh íkku ÃkeÄkt òýe òýe’ «rMkØ fhu÷e.

íku{Lku R.Mk. 1964 Lkku ‘hýrsíkhk{ Mkwðýo[tÿf’ «kó ÚkÞu÷ku. íkuykuøkwshkík rðÄkLkMk¼k{kt Ãký [qtxkR ykðu÷k. R.Mk. 1970 {kt íkuyku økwshkíkhkßÞLkk rþûký{tºke Ãký ÚkÞu÷k.

R.Mk. 1974 {kt fuLÿeÞ MkkrníÞ yfkË{eLkku suLku ÃkwhMfkh «kó ÚkÞkuníkku íku òýeíke Lkð÷fÚkk ‘Mkku¢uxeMk’ «økx ÚkR níke. fxkufxe ð¾íku íku{Lku

su÷{kt Äfu÷e ËuðkÞu÷k. «¾h økktÄeðkËe Ëþofu MðkíktºÞMkuLkkLke íkhefu{¤ðkÃkkºk ÃkuLþLkLkku Ãknu÷uÚke s yMðefkh fÞkuo níkku. R.Mk. 1981 {ktøkwshkíke MkkrníÞ Ãkrh»kËLkk «{w¾ íkhefu íkuyku ðhkÞk níkk. R.Mk. 1982{kt íku{Lke þiûkrýf Mkuðkyku {kxu nrhyku{ yk©{u Mkwðýo[tÿf ykÃke íku{LkwtMkL{kLk fÞwO níkwt. íku{Lke Lkð÷fÚkk ‘Íuh íkku ÃkeÄkt òýe òýe’ Lku ¼khíkeÞ¿kkLkÃkeX îkhk {qŠíkËuðe ÃkwhMfkhÚke Lkðksðk{kt ykðu÷k. ‘rðï økwshkíkeÃkrh»kË’ R.Mk. 1996 {kt íku{Lku ‘økwshkík økkihð’ M{]ríkr[ö «ËkLk fÞwO níkwt.íku{Lke ‘fwhwûkuºk’ Lkð÷fÚkkLku ‘økkuðÄoLk [tÿf’ «kó ÚkÞku níkku. yu s ð»kuo ‘fwhwûkuºk’Lku rçkh÷k VkWLzuþLk îkhk hk»xÙeÞ fûkkLkku ‘MkhMðíke MkL{kLk’ ÃkwhMfkh «kóÚkÞku níkku. R.Mk. 1999 {kt ‘økwshkík MkkrníÞ yfkË{e’ yu ‘økkihð ÃkwhMfkh’Úke íku{Lku MkL{kLÞk níkk.

økktÄeSLkk SðLk yLku ®[íkLkLke íku{Lkk Ãkh ¼khku¼kh yMkh ÚkR níke.íkuyku økúkBÞMktMf]ríkLku ðhu÷k níkk. økúkBÞ÷ûke yLku økúkBÞfuLÿe rþûkýLkk íkuykurn{kÞíke níkk. yuf MkkrníÞfkhLke MkkÚku íkuyku yuf Mkk[k rþûkf Ãký níkk.íkuyku {kºk økktÄeÞwøkLkk s Lknª, Ãký økwshkíke MkkrníÞLkk xku[LkkLkð÷fÚkkfkhku{ktLkk yuf Au. íku{Lkkt ík{k{ MksoLkku{kt f]»ýLkk {kuhÃkªåA þeçknwhtøke yLku MkkiÚke rðÏÞkík òu fkuR f]rík nkuÞ íkku íku Au ‘Íuh íkku ÃkeÄkt òýeòýe.’ yk f]rík økkuðÄoLk hk{Lke f]rík ‘MkhMðíke[tÿ’ MkkÚku Q¼e hne þfu yuðe{kíkçkh Au.

191 192


(355)

zurðz çkuLk økwrhÞLk(16, ykpõxkuçkh, R.Mk. 1886)

SðLkLkk AuÕ÷k ïkMk MkwÄe RÍhkÞu÷Lke {wÂõík{kxu «kýLke yknwrík ykÃke ËuLkkh rð[ûký hksÃkwÁ»k zurðzçkuLk økwrhÞLkLkkusL{ 16, ykufuxkuçkh, R.Mk. 1886 Lkk hkus fkÞËk Mk÷knfkh rÃkíkk rðõxhLkuíÞkt, Ãkkp÷uLzLkk ¾kíku ÚkÞku níkku. ykÄwrLkf RÍhkÞu÷Lkk rðïf{ko íkhefuRríknkMk{kt íku{Lkwt Lkk{ yLku fk{ r[hM{hýeÞ çkLke hnuþu. çkk¤ÃkýÚke síku{Lke høkhøk{kt RÍhkÞu÷Lke ykÍkËe {kxuLke ¼kðLkk ¼¤e økÞu÷e. SðLk¼híkuyku {k¼ku{Lke {wÂõík {kxu ÍÍq{íkk hnu÷k.

{kºk ºký ð»koLke ô{hu íku{ýu rnçkúq ¼k»kk þe¾ðkLke þYykík fhe ËeÄeníke. rnçkúq íku{Lke {kík]¼k»kk níke. íku{ýu LkkLkÃkýÚke s çkkRçk÷u çkLkkðu÷krMkØktíkku {wsçk SðLk SððkLkwt þY fhe ËeÄwt níkwt. {kºk [kiË ð»koLke ðÞu rnçkúq¼k»kk Ãkh «¼wíð {u¤ðe ÷R íku{ýu ‘yuÍhk rÍÞkurLkMx ÞqÚk økúwÃk’ Lkk MÚkkÃkfíkhefu rnçkúq ¼k»kk{kt ònuh ÔÞkÏÞkLk ykÃku÷wt. íku{Lkwt niÞwt MðËuþ«u{Úke ¼ÞwO¼ÞwO níkwt. fq{¤e ðÞÚke s íku{ýu íku{Lkk ËuþLke ykÍkËeLkkt Mð¡ku òuðk {ktzu÷k.íkuykuLku niÞu ÞnqËeykuLkwt rník ðMku÷wt níkwt. ÞnqËe «òLkkt Mkw¾, fÕÞký, MkthûkýyLku {wÂõík {kxu ÷kufòøk]rík Vu÷kððk íkuyku ËuþLkkt yLkuf MÚk¤ku ½q{e ð¤u÷k.Mkhfkhu íku{Lke ÄhÃkfz fhe çku ðkh íku{Lku su÷Lkk Mkr¤Þk ÃkkA¤ Äfu÷e ËeÄkníkk. ‘{kík]¼qr{Lke {wÂõík’ yu yu{Lkk SðLkLkwt Ãkh{ æÞuÞ níkwt. R.Mk. 1906{kt Ãku÷uMxkRLk{kt íkuyku {k{q÷e {sqh íkhefu fk{ fhíkk níkk. yk fk{ fhíkktfhíkkt ¾uzqíkkuLkk rníkkuLkwt hûký fhðk {kxu íku{ýu ‘¾uzqík rníkhûkk’ Lkk{u [¤ð¤

þY fhe níke. íkrçkÞík çkøkzíkkt Mkkhðkh {kxu íkuyku økkpð÷e økÞu÷k. íÞkt sRíku{ýu ‘yr¾÷ ÞnqËe Ë¤’ Lke MÚkkÃkLkk fhe níke. íku{Lku yk fkhýu ykhçkkuLkkurðhkuÄ ðnkuhðku Ãkzu÷ku.

yk Mktòuøkku{kt suÁMk÷u{Úke íku{Lku ‘yknËík’ Lkk{Lkk {w¾ÃkºkLkwt Mkt[k÷Lkfhðk rLk{tºký {¤íkkt íkuyku íÞkt økÞk yLku ‘çkuLk økwrhÞLk’ ík¾Õ÷wMk Äkhýfhe ‘yknËík’ {kt ÷u¾ku ÷¾ðkLke þYykík fhu÷e. íku{Lkkt ¢ktríkfkhe yLkuMkwÄkhkðkËe ÷¾kýkuyu ÞnqËe Mk{ks{kt òøk]rík Vu÷kðe níke. yk Mk{Þ ðeMk{eMkËeLke þYykíkLkku níkku. yk yhMkk{kt «Úk{ rðïÞwØLke þYykík ÚkR [qfeníke. «òLku ¢ktrík fhðk {kxu W~fuhðk{kt íku{Lkk Ãkh ykhkuÃk {qfe íku{Lke ÄhÃkfzfhe ÷uðk{kt ykðu÷e. «Úk{ rðïÞwØ ÃkqýoíkkLku ykhu ÃknkU[u÷wt. íÞkhu ÞnqËeykuLkkuMkiØktríkf heíku yuf hk»xÙ íkhefu Mðefkh ÚkÞku níkku. íku{ýu R.Mk. 1919 {kt©r{f-yufíkk {kxuLke yuf Ãkrh»kËLke MÚkkÃkLkk fhe yLku yuhuíÍ RÍhkÞu÷LkkÞnqËe ©r{fkuLke {nkMk¼k MÚkkÃku÷e. íkuyku yk {nkMk¼kLkk {tºke çkLku÷k. íku{ýuR.Mk. 1933 {kt «[khkÚkuo ÞwhkuÃkLkwt ¼ú{ý fhu÷wt. íku{ýu íku{Lkk rð[khku ÞwhkuÃk{ktVu÷kððk ÞwhkuÃkLkk rðrðÄ ËuþkuLke £uL[, økúef íkÚkk MÃkprLkþ suðe ðÄw [÷ýeçkLku÷e ¼k»kkykuLkku yÇÞkMk Ãký fhe ÷eÄu÷ku.

ytøkúus Mkhfkhu R.Mk. 1936 {kt Ãku÷uMxkRLkLku ÞnqËeyku yLku ykhçkkuðnU[e ËeÄu÷wt. ÞnqËe Ãku÷uMxkRLkLkku Mðefkh fhe ÷eÄk ÃkAe çkuLk økwrhÞLkuRÍhkÞu÷{kt økuhfkÞËuMkh heíku Mkk{qrnf «ðuþ fhðk ÞnqËeykuLku nkf÷ fhu÷e.R.Mk. 1948 {kt Auðxu RÍhkÞu÷Lke MðíktºkíkkLkwt ònuhLkk{wt çknkh Ãkkzðk{ktykðu÷wt. íkuyku Mðíktºk RÍhkÞu÷Lkk «Úk{ ðzk«ÄkLk íkhefu ÃkMktËøke Ãkk{u÷k.íku{ýu suÁMk÷u{Lku RÍhkÞu÷Lkk ÃkkxLkøkh íkhefu ònuh fhu÷wt. íkuyku R.Mk.1963 Úke 70 MkwÄe {kºk ÷kufMk¼kLkk MkÇÞ s çkLke hnu÷k. íku{Lkwt ÔÞÂõíkíðíku{Lke ¢ktríkfkhe SðLkheríkLkwt ãkuíkf níkwt.

193 194


íku{ýu ‘rMkðkR fuBÃkuRLk’ íkhefu òýeíkku ÚkÞu÷ku MkV¤ ÔÞqn h[eLku Mkthûký«ÄkLk íkhefu íku{Lkk fkiþÕÞ yLku {wíMkÆeøkeheLkku Ãkrh[Þ fhkðe ËeÄu÷ku. íku{ýuyøkrýík ÷u¾ku ÷ÏÞk níkk. yu ÷u¾ku yLku yu{ýu ykÃku÷kt «ð[Lkku ÃkwMíkfku YÃku«økx ÚkÞkt Au. íku{Lku yLkuf MkL{kLkku yLku ÃkwhMfkhku «kó ÚkÞk níkk. yu çkÄk{ktrnçkúq ÞwrLkðŠMkxe íkhVÚke «ËkLk fhðkk{kt ykðu÷ ‘çkwÕçkef’ íkÚkk íku÷yðeðLkøkhÃkkr÷fk íkhVÚke «ËkLk fhðk{kt ykðu÷ ‘rçkykr÷f’ LkkUÄÃkkºk Au.

(356)

ykÚkoh r{÷h(17, ykpõxkuçkh, R.Mk. 1915)

zkçkuhe rð[khMkhýe Ähkðíkk yLku MkkBÞðkËíkhVe rð[khku Ãkh LkkxâMksoLk fhLkkhk y{uhefLk Lkkxâ÷u¾f ykÚko{ r{÷hLkkusL{ 17, ykpõxkuçkh, R.Mk. 1915 Lkk hkus y{uhefkLkk LÞqÞkufo Lkøkh{ktyuf {æÞ{ ðøkoLkk ÞnqËe Ãkrhðkh{kt ÚkÞku níkku. íku{Lkk rÃkíkkLkwt Lkk{ yurMkzkuhr{÷h níkwt. íku{Lke {kíkk ykpøkük ÔÞðMkkÞu rþrûkfk níke. íku{Lkk rÃkíkk fÃkzktçkLkkððkLkku ÄtÄku fhíkk níkk.

¼ýðk{kt ykÚkoh r{÷h Mkk{kLÞ fne þfkÞ íkuðk rðãkÚkeo níkk.ðkt[ðkLkwt yu{Lku øk{íkwt Lk níkwt. h{ríkÞk¤ yLku íkkuVkLke Ãký ¾hk. íkuÚke íkuyku½ýeðkh LkkÃkkMk Ãký ÚkÞu÷k. Ãký ÃkAeÚke íku{Lku ðkt[ðkLkku [Mkfku ÷køku÷ku.[kÕMko rzfLMkLke Lkð÷fÚkkyku ðkt[ðkLkwt yu{Lku ¾qçk øk{íkwt níkwt. ËkuMíkkuÞuÔMfeLke«ÏÞkík h[Lkk ‘Ä çkúÄMko fkhk{k-Íkuð’ ðktåÞk ÃkAe íkuyku MkkrníÞ íkhVykf»kkoÞu÷k. yk Lkð÷fÚkk ðktåÞk ÃkAe íku{Lku MksoLkLkku Mk¤ð¤kx òøÞku.yu{Lkk {Lk Ãkh fþwtf ÷¾ðkLke ÄqLk Mkðkh ÚkR. hrþÞLk Lkð÷fÚkkfkh r÷ÞkuxkpÕMxkuÞLke Lkð÷fÚkk ‘ðkph yuLz ÃkeMk’ Lke r{÷h Ãkh ¾kMMke yMkh ÚkÞu÷e.

íku{Lkk ÃkrhðkhLke ykŠÚkf ÂMÚkrík MkØh Lknª nkðkLku Ãkrhýk{u íku{LkeWå[ÇÞkMk fhðkLke íkeðú ík{Òkk nkuðk Aíkkt fkp÷us{kt Ëk¾÷ Úkðk sux÷ku ¾[o{u¤ððk íku{ýu yuf økkuzkWLkLkk {wÏÞkrÄfkheLke Lkkufhe fhu÷e yLku yu heíkuíkuyku çke.y. ÚkÞu÷k.

MksoLkLkku Mk¤ð¤kx Ãkk{u÷k íku{ýu fkp÷usLkk yÇÞkMk ËhBÞkLk f÷{

195 196


nkÚk{kt Ãkfzu÷e. yu{Lku Lkkxf «íÞu ¼khu ÷økkð nkuðkÚke Lkkxfku ÷¾ðkLkwt yu{ýuþY fhu÷wt. yu{ýu ÷¾u÷kt Lkkxfku fkp÷us fûkkyu MÃkÄko{kt «Úk{ RLkk{kuLku ÃkkºkXhu÷kt. Lkðk Lkkxâ÷u¾fku {kxuLke yuf nrhVkR{kt Ãký yu{ýu «Úk{ RLkk{{u¤ðu÷wt.

r{÷hLkwt «Úk{ Lkkxf ‘Ä {uLk nw nuz yku÷ Ä ÷f’ ¼sðkÞu÷wt. Ãký ¾kMkMkV¤íkk {u¤ðe þfu÷wt Lknª. yu ÃkAe yu{Lke yuf Lkð÷fÚkk ‘VkuõMk’ «rMkØÚkR níke. çkeò rðïrðøkúnLke Ãk]c¼qr{{kt ÷¾kÞu÷e, LkkÍeykuLkk yíÞk[khkuLkuð¾kuzíke fÚkk ÞnqËeykuLkk çk[kðLkk{ MðYÃku yk÷u¾kÞu÷e yu Lkð÷fÚkk ½ýe÷kufr«Þ ÚkR níke. Aíkkt Lkkxf «íÞuLkwt íku{Lkwt ykf»koý shkÞ ykuMkÞwO Lk níkwt.R.Mk. 1947 {kt hsq ÚkÞu÷k íku{Lkk Lkkxf ‘yku÷ {kÞ MkLMk’ Lku yux÷e çkÄeMkV¤íkk MkkUÃkze níke fu yk¾k y{uhefk{kt yuf Lkkxâfkh íkhefu íkuyku AðkRøkÞk níkk. LÞqÞkufoLkk rððu[f Mkt½u yu LkkxfLku ð»koLkk Mkðo©uc Lkkxf íkhefuÃkMktË fÞwO níkwt.

íku{ Aíkkt yuf LkkxâMksof íkhefu yk¾k rðï{kt íku{Lku «rMkrØ yÃkkðLkkhLkkxf íkku níkwt íku{ýu ÷¾u÷wt ‘Ä zuÚk ykpV yu MkuÕMk{uLk.’ yk Lkkxf yuðwt íkku ©ucníkwt fu íkuýu ‘Ãkwr÷íÍh Ãkkrhíkkur»kf’ «kó fhu÷wt. yu LkkxfLke hsqykík R.Mk.1949 {kt ÚkÞu÷e. íÞkh ÃkAe íkuyku LkkxfLku Mk{ŠÃkík ÚkR økÞu÷k. yu{Lkef÷{{ktÚke W¥k{ LkkxfkuLkku Vk÷ Wíkhðk {ktzâku. R.Mk. 1953 Úke R.Mk.1968 ËhBÞkLk yu{Lkkt ‘Ä fwrMkçk÷’, ‘yu ÔÞq £ku{ Ä çkúes’, ‘yu {u{heykpV xw {LzuÍ’, ‘yk^xh Ä Vku÷’, ‘RÂLMkzLx ykpV rðr[’ yLku ‘Ä «kRMk’suðkt Lkkxfku hsq fÞkO níkkt.

íkuyku ¾qçk rð[khe rð[kheLku ÷¾íkkt nkuðkÚke íku{Lke r÷¾kðx yíÞtík{tË níke. Aíkkt Mkíðþe÷íkkLke çkkçkík{kt íku{Lkwt MksoLk Mkçk¤ yLku MkV¤ ÃkqhðkhÚkÞu÷wt. íku{Lke ÷u¾Lk þi÷eLke QzeLku ykt¾u ð¤øku íkuðe rðþu»kíkk yu níke fu

íku{Lkk yuf LkkxfLkkt MðYÃk yLku þi÷eLke yMkh íku{Lkk yLÞ fkuR LkkxâMksoLk{ktòuðk {¤íke Lknª.

R.Mk. 1940 {kt Ãk[eMk ð»koLkk r{÷hu økúuMk M÷uxhe Lkk{Lke fLÞk MkkÚku÷øLk fÞwO níkwt. Ãký Mkku¤ ð»koLkwt ËkBÃkíÞSðLk ¼kuøkðeLku çktÒkuyu AqxkAuzk ÷R÷eÄu÷k. íku ÃkAe r{÷h nkur÷ðqzLke [t[÷ yLku MðYÃkðkLk yr¼Lkuºke {uhur÷Lk{LkhkuLkkLkk «u{{kt Ãkzu÷k yLku yuLke MkkÚku ÷øLk fhe ÷eÄu÷wt. Ãký yu ÷øLkSðLkÃký ÷ktçkw xfu÷wt Lknª. yuLke MkkÚku AqxkAuzk ÷R r{÷hu ºkeSðkhLkwt ÷øLk hkuRxhMk{k[kh MktMÚkkLke VkuxkuøkúkVh RLøkçkÚko {kuhkÚk MkkÚku fÞwO níkwt.

íku{ýu ‘Ä r{MkrVx’ Lkk{Lkk [÷r[ºk {kxu ÃkxfÚkk Ãký ÷¾u÷e. íku{Lkku‘ykR zkuLx Lkez Þw yuLke {kuh’ Lkk{Lkku Lkðr÷fk Mktøkún Ãký «fkrþík fhu÷ku.íku{Lkwt Lkkxf ‘zuÚk ykpV y MkuÕMk{uLk’ ÷tzLkLkk LkuþLk÷ rÚkÞuxhLkk Mkðuoûký{ktMkkiÚke ðÄkhu {ík {u¤ðe ykøk¤ hÌkwt níkwt. 20 {e MkËeLkk yk {nkLk y{uhefLkLkkxâfkh ykÚkoh r{÷hLkwt yðMkkLk 10, Vuçkúwykhe, 2004 Lkk hkus ÚkÞwtníkwt.

197 198


(357)

r{Õ¾k®Mk½(17, ykpõxkuçkh, R.Mk. 1935)

yuÚ÷uxLkk rðï{kt ¼khíkLkwt Lkk{ hkuþLk fhLkkhrðÏÞkík Ëkuzðeh r{Õ¾k®Mk½Lkku sL{ nk÷Lkk ÃkkrfMíkkLkLkk {wÍVThøkZ rsÕ÷kLkkfkux yœw Lkk{Lkk zwtøkhk¤ yLku ytíkrhÞk¤ økk{zk{kt 17, ykpõxkuçkh, R.Mk.1935 Lkk hkus ÚkÞku níkku. íkuyku hkus ËMk rf÷ku{exhLkwt ytíkh Ãkøku [k÷e íkuþk¤kyu síkk níkk. R.Mk. 1947 {kt ¼khíkLkk ¼køk÷k Ãkzâk íÞkhu íku{Lkeô{h 12 ð»koLke níke. rnLËw-{wÂM÷{ku ðå[uLkkt fku{e h{¾kýku{kt íku{Lke Mkk{us íku{Lkkt {kíkk-rÃkíkk yLku ¼kR-çknuLkkuLke ¢qh fík÷ ÚkR níke. yksu 78 ð»koLkeô{hu Ãký yk á~Þ íkuyku ¼qÕÞk LkÚke. {híkkt Ãknu÷kt íku{Lkk rÃkíkkyu íku{Lku ¼køkeAqxðkLkwt sýkðíkkt íkuyku ¼køke Aqxâk níkk.

íkuyku støk÷Lkk hMíku Ëkuzíkk Ëkuzíkk ¼khíkeÞ MkhnËLkk huÕðu MxuþLkuÃknkU[u÷k yLku †eyku {kxuLkk huÕðuLkk zççkk{kt {wMkkVhe fhe ¼khíkLkk Ãktòçk«ktík{kt «ðuþu÷k. rLkhkÄkh yuðk r{Õ¾kyu çku xtfLkku hkux÷ku {u¤ððk ÷~fh{ktMkkð Lke[k ËhßòLke Lkkufhe fhu÷e. íkuyku ÷~fhLkk yrÄfkheykuLkk hnuýktfrðMíkkhLkk hMíkkyku yLku çkkøk-çkøke[kyku MkkV fhðkLke {sqhe fhíkk. íÞkhuíku{Lke ô{h {kºk yZkh ð»koLke níke.

íÞkhu ÷~fhLkk sðkLkkuLku yLku yLÞ f{o[kheykuLku þkherhf rVxTLkuMkò¤ððk fMkhík yLku Ëkuz {kxu y{qf Mk{Þ Vk¤ððku Ãkzíkku níkku. nðk÷ËkhøkwÁËuð®Mk½u Ëkuz{kt yÔð÷ hnuLkkh ËMk sðkLkkuLku y÷øk íkkhðeLku ËkuzLke íkk÷e{ykÃkðkLke þYykík fhu÷e. íku{kt r{Õ¾k®Mk½ Ãký níkk. íkuyku yzÄe hkºku QXeLku

Akðýe{kt ËkuzLke «uÂõxMk fhíkk hnuíkk. r{Õ¾kLku hkºku Ëkuzíkk òuR yuf rçkúøkrzÞhurËðMkLkk íku{Lkk fk{Lkwt ¼khý ykuAwt fhe ykÃku÷wt.

¼khíkLkk yk Ëkuzðehu R.Mk. 1958 {kt 400 {exhLke RðuLx{ktfku{LkðuÕÚk øku{{kt yLku yu s ð»kuo yurþÞLk økuBMk{kt 200 {exh yLku 400{exh Ëkuz{kt økkuÕz {pz÷ SíÞk níkk. ykðe rMkrØ yks MkwÄe çkeò fkuRyuÚ÷uxu {u¤ðe LkÚke. R.Mk. 1960 Lke hku{ ykur÷ÂBÃkf ð¾íku rðïLkk ykX©uc Ëkuzðehku{kt MÚkkLk ÃkkBÞk níkk. yku÷ÂBÃkf yøkkWLke õðkur÷VkÞ RðuLx{ktíkuyku «Úk{ hnuíkk níkk. íku{Lku {uz÷ SíkðkLke ykþk níke. 400 {exhLkeVkRLk÷{kt þYykíkLkk 250 {exh MkwÄe íkuyku ykøk¤ níkk. íku{Lkkuykí{rðïkMk zøke økÞu÷ku. AuÕ÷k 100 {exh{kt íku{Lkk ºký nheVku ykøk¤níkk. fku{LkðuÕÚk økuBMk{kt økkuÕz Síkíkk MÃkuLMkLku íku{ýu ÃkkA¤ Ãkkzu÷ku.Aíkkt íkuRðuLx{kt íkuyku [kuÚkk ¢{u hnu÷k.

R.Mk. 1958 {kt Ëkuz{kt r{Õ¾k®Mk½ yLku ÃkkrfMíkkLkLkk Ëkuzðeh¾kr÷fLkku yurþÞk{kt ¼khu ËçkËçkku níkku. çktÒku ðå[kuLke MÃkÄko W¥kusLkkMk¼hçkLke hnuíke níke. 1958 {kt xkurfÞku ykp÷ÂBÃkf{kt çktÒku ðå[u økkpÕz {pz÷{kxu x¬h ò{e níke. 100 {exh Ëkuz{kt ¾k÷ef yLku 400 {exh Ëkuz{ktr{Õ¾k [uÂBÃkÞLk çkLku÷k. 200 {exh Ëkuz{kt r{Õ¾kyku økkuÕz {uz÷ SíÞkuníkku. R.Mk. 1960 {kt ÃkkrfMíkkLku ònuhkík fhu÷e fu y{khu y{khe ¼qr{ Ãkhr{Õ¾kLku Ëkuzíkku òuðku Au. Ãký r{Õ¾kyu su Ëuþ{kt Ãkrhðkh økw{kðu÷ku yu Ëuþ{ktsðkLke íkiÞkhe çkíkkðu÷e Lknª. yk¾hu sðknh÷k÷ LknuÁLke Mk{òðx yLkurðLktíkeÚke r{Õ¾k ÃkkrfMíkkLk sðk íkiÞkh ÚkÞu÷k. íÞkt íkuLku yçËw÷ ¾kr÷f Mkk{uhuMk{kt WíkkhðkLke ÞkusLkk økkuXðkÞu÷e. Mkkík nòh «uûkfku yLku ÃkkrfMíkkLkLkksLkh÷ yÞwçk¾kLkLke nkshe{kt MÃkÄko ÞkuòÞu÷e. yu huMk{kt r{Õ¾k®Mk½ yLkuíku{Lkk MkkÚke MÃkÄof {k¾Lk®Mk½u «Úk{ yLku çkeò MÚkkLku rðsÞe ÚkR ¾kr÷fLku

199 200


ºkeò MÚkkLku Äfu÷e ËeÄu÷ku. yk¾k ÃkkrfMíkkLk{kt íku rËðMku MkkuÃkku Ãkze økÞu÷ku.r{Õ¾k®Mk½Lku økkuÕz {uz÷ yÃkoý fhíke ð¾íku sLk.yÞwçk¾kLku íku{Lku ‘^÷k$økþe¾’ íkhefu Lkðksu÷k.

nk÷ íku{Lkk SðLk ÃkhÚke yuf rVÕ{Lkwt rLk{koý ÚkR hÌkwt Au. íku{ýuíku{Lkk ykí{[rhºkLkk n¬ku {kºk yuf YrÃkÞk{kt s ðuåÞk Au. íku{ýu yk n¬kuyu þhíku ðuåÞk Au fu rLk{koíkk íkuLke f{kýe{ktÚke ÃktËh xfk hf{ íku{Lkk xÙMxLkuykÃku. íku{Lkwt xÙMx yu hf{ yuÚ÷uxTMk yLku yLÞ ykur÷ÂBÃkf h{íkku {kxuykþkMÃkË ¾u÷kzeyku íkiÞkh fhðk ¾[oþu. ykðk {nkLk Ëuþ¼õík ¾u÷kzeLkuMkku Mkku Mk÷k{.

(358)

Úkku{Mk ykÕðk yuzeMkLk(yðMkkLk : 18, ykpõxkuçkh, R.Mk. 1931)

økúk{kuVkuLk, ðes¤eLkku çkÕçk yLku rMkLku{uxkuøkúkVeLkkuþkuÄf Úkku{Mk ykÕðk yuzeMkLk yuf økheçk {kíkk-rÃkíkkLkk Ãkwºk íkhefu 17,Vuçkúwykhe, R.Mk. 1847 Lkk hkus ÞwLkkRxuz MxuxTMkLkk ykurnÞku LkøkhLkk r{÷kLkLkk{Lkk fMkkçkk{kt sLBÞku níkku. íkuLkk rÃkíkkLke Lkçk¤e ykŠÚkf ÂMÚkríkLku ÷R íku¾kMk rþûký {u¤ðe þfu÷ku Lknª. {kuxu ¼køku ½uh hneLku s íkuýu rþûký {u¤ÔÞwtníkwt.

Aíkkt çkk¤ÃkýÚke s rð¿kkLk{kt Ár[ Ëk¾ðLkkh yuzeMkLku íkuLkk ½h{kt syuf LkkLkfze «Þkuøkþk¤k Q¼e fhe níke. íku íku{kt ykðLkðk «Þkuøkku fhíkkuhníkku. íkuLkk rÃkíkkyu íkuLku ykŠÚkf WÃkksoLk fhðk xfkuh fhe íÞkhu íkuýu xÙuRLk{ktAkÃkkt ðu[ðkLkwt fk{ þY fhu÷wt. íÞkhu íkuLke ô{h níke {kºk ÃktËh ð»ko. yk sô{hu íkuýu AkÃkðkLkwt {þeLk ¾heËe hu÷økkzeLkk zççkk{kt s AkÃkwt AkÃkðkLkwt þYfhu÷wt. hu÷økkze{kt s íku yðLkðk «Þkuøkku fhíkkt. yuf ð¾ík ykðk s fkuRf«Þkuøk ËhBÞkLk VkuMVhMk Mk¤øke QXíkkt yk¾ku zççkku çk¤e økÞu÷ku. økkzeLkkøkkzuo ykðuþ{kt ykðe yuzeMkLkLkk økk÷ WÃkh yuðku Mkßsz ík{k[ku sze ËeÄu÷kufu íÞkhÚke íku fkÞ{ {kxu çknuhku çkLke økÞu÷ku.

íkuýu h÷uðu Ã÷uxVku{o Ãkh AkÃkkt ðu[íke ð¾íku MxuþLk {kMíkh {ufuLÍeLkkLkkLkfzk ËefhkLku xÙuRLk yfM{kík{ktÚke çk[kðu÷ku. íkuLkk RLkk{ YÃku {ufuLÍeyuxu÷eøkúkVe þe¾ðkze íkkh õ÷kfoLke Lkkufhe yÃkkðu÷e.

ËkuZ ð»ko {kMíkhLke Lkkufhe ËhBÞkLk íkuýu yuf ðkpx økýðkLkwt {þeLk yLku

201 202


yuf xuÃk-{þeLkLke þkuÄ fhe níke. ÃkAe yu Akuze LÞqÞkufo økÞu÷ku. R.Mk. 1876{kt ‘VkuLkkuøkúkV’ {kt MkwÄkhk fhe s{oLk ði¿kkrLkf çk÷ohLkhu ‘økúk{kuVkuLk’ íkiÞkhfÞwO níkwt.

yuzeMkLkLke ¢ktríkfkhe þkuÄ íkku ðes¤eLkku çkÕçk Au. yk þkuÄu Mk{økúsøkík{kt ¢ktrík fhe níke. LÞqÞkufoLkk {køkkuo íkuýu çkLkkðu÷k ðes¤eLkk çkÕçkkuÚkeÍøkkhk {khíkk níkk íÞkhu íku{Lku òuðk {kLkð {nuhk{ý nu÷u [Zâku níkku.

yuzeMkLkLke þkuÄÞkºkk ykx÷uÚke yxfe Lk níke. íkuýu yLkuf ¢ktríkfkheþkuÄku fhe níke. R.Mk. 1881 {kt íkuýu fp{uhkLke þkuÄ fhe rðïLku ykùÞo[rfíkfhe ËeÄu÷wt. íkuýu íkuLkk yu ÞtºkLkwt Lkk{ ‘rfLxkuøkúkV’ hkÏÞwt níkwt. rðïLkku yk «Úk{fu{uhk MkuÕÞw÷kuRzLke rVÕ{ Ãkh nk÷íkkt [k÷íkkt r[ºkku çkíkkðíkku níkku.

yuýu LÞqsMkeo{kt {kiLk÷kuÃkkfo{kt ÃkkuíkkLke «Þkuøkþk¤k MÚkkÃke níke. yk«Þkuøkþk¤k{kt íkuýu yux÷e çkÄe þkuÄku fhe fu ÷kufku íkuLku ‘{iLk÷kuÃkkfoLkk òËwøkh’íkhefu yku¤¾kðk ÷køku÷k. íkuýu yuf yuðk ÞtºkLke þkuÄ Ãký fhe níke suLkkykÄkhu ‘hu®{øxLk xkRÃk hkRxh’ çkLkkððk{kt ykÔÞwt níkwt. íkuýu ðes¤eÚke[k÷íke yuf ÃkuLk çkLkkðe níke, su ÃkAeÚke ‘r{LkkuøkúkV’ MðYÃku rðfkMk Ãkk{eníke.

yuzeMkLk yk rðïLkku MkkiÚke {nkLk yLku «ríkrcík ði¿kkrLkf yLku MktþkuÄfníkku. ykðku {nkLk ði¿kkrLkf ¼rð»Þ{kt Úkþu fu fu{ yu ytøku þtfk Au. íkuýu 1033ÃkuxLxku ÃkkuíkkLku Lkk{u fhkðe níke. rðãwík WãkuøkLkk rÃkíkk íkhefu yku¤¾kíkku yk{nkLk òËwøkh LÞqsMkeoLkk ðuMx ykuhuLs{kt 18, ykpõxkuçkh, R.Mk. 1931Lkk hkus r[hrLkÿk{kt ÃkkuZe økÞu÷ku. íkuLke yLktík rMkrØyku çkË÷ íku Lkkuçku÷ ÃkwhMfkh{u¤ððk ¼køÞþk¤e ÚkÞu÷ku.

(359)

Ãkq. ËkËk-Ãkktzwhtøk ykXð÷u(19, ykuõxkuçkh, R.Mk. 1920)

rðï¼h{kt MðkæÞkÞ «ð]r¥kLkku «Mkkh-«[khfhLkkh ÃkqßÞ Ãkktzwhtøk þk†e ykXð÷uSLkku sL{ 19, ykuõxkuçkh, R.Mk.1920 {kt {nkhk»xÙLkk hkunk økk{{kt ÚkÞku níkku. íku{Lkk rÃkíkkyu {wtçkRLkk{kÄðçkkøk{kt þY fhu÷e ‘©e{ËT ¼økðËT økeíkk’ ÃkkXþk¤k yu{Lke f{o¼qr{çkLke níke. ynªÚke íku{ýu MðkæÞkÞ «ð]r¥kLkk ©eøkýuþ fÞko níkk. ËkËkyu økeíkkLkkuøknLk yÇÞkMk fhe MkktøkkuÃkktøk Ãk[kðe níke. økeíkkLkkt hnMÞkuLku íku{ýu yðko[eLkÃkrh«uûÞ{kt hsq fhe økk{zu økk{zu íkuLkku «[kh-«Mkkh fÞkuo níkku.

R.Mk. 1954 {kt rðïÄ{o Ãkrh»kË{kt ¼køk ÷uðk íkuyku ykððk-sðkLkwt¼kzwt fu yLÞ ÃkwhMfkh ÷eÄk ðøkh òÃkkLk økÞk níkk. íku{Lke ÏÞkríkÚke «uhkRLkuÃkkt[ ð»ko {kxu y{uhefk{kt {kLkðMkk{sLkk ½zíkh {kxu {kuxk ÃkwhMfkh MkkÚkuyk{tºký ykÃÞwt níkwt. íku{ýu íkuLkku ‘{khu nsw {khk Ëuþ{kt ½ýwt fk{ fhðkLkwtçkkfe Au’ íku{ fne rðLk{úíkkÚke yMðefkh fÞkuo níkku.

ËkËkLkk ‘MðkæÞkÞ’ Lke yuf rðþu»kíkk yu Au fu íku LkÚke fkuR Ä{o fu LkÚkefkuR Mkt«ËkÞ. ‘MðkæÞkÞ’ fkuR òríkrðþu»kLke «ð]r¥k LkÚke. ‘MðkæÞkÞ’ íkku søkíkyk¾kLkk {kLkðkuLkk WíÚkkLk {kxuLke yuf «ð]r¥k Au. íku{kt fkuRLku fþwt s ykÃkðkLkwtnkuíkwt LkÚke. «fkþ, Ãkkýe yLku ÃkkÚkhýwt yk «ð]r¥kLke {wÏÞ sYrhÞkíkku Au.‘{VíkLkwt ÷Rþ Lknª, yLku {VíkLkwt ¾kRþ Lknª’ yu {tºk «ð]r¥kLkku ÃkkÞku Au.yksu rðï¼h{kt MðkæÞkÞ «ð]r¥k{kt ÷k¾ku ÷kufku òuzkÞu÷k Au. Ãkq.ËkËk yu{Lkk‘økwÁ’ Lknª, Ãký {køkoËþof níkk.

203 204


R.Mk. 1956 {kt {wtçkR{kt íku{ýu ‘íkíð¿kkLk rðãkÃkeX’ Lke MÚkkÃkLkkfhe níke. Aíkkt íku{ýu MktMÚkkLkku fkuR nkuÆku MðefkÞkuo Lk níkku. økk{zu økk{zu økeíkkLkku«[kh fhLkkhk yLkuf MðkæÞkÞeyku ¼ÂõíkVuhe yLku íkeÚkoÞkºkk îkhk rLk:MðkÚko¼kðu f]ík¿kíkk ÔÞõík fhíkk yLkuf «Þkuøkku fhu Au. íku{ýu ¼khíkLkk ¼e÷, fku¤e,{kAe{kh íkÚkk WÃkurûkík òríkykuLke ðå[u sR ¿kkLk yLku ykí{MkB{kLkLke ßÞkuíks÷kðe Au. íku{ýu ÃkÞkoðhý «íÞu MknkLkw¼qrík çkíkkðíkkt ‘Akuz{kt hýAkuz’ Lkku{tºk økwtsíkku fÞkuo Au. ¼khík{kt Q¼kt fhkÞu÷kt ‘ð]ûk{trËhku’ yLku ‘©eËþoLk’yuLkk Sðíkk òøkíkk Ãkqhkðk Au.

R.Mk. 1944 {kt íku{ýu rLk{o¤kíkkR MkkÚku ÷øLk fÞkO níkkt. yksurLk{o¤íkkR íkÚkk Ãkwºke sÞ©e ËeËe íku{Lke MðkæÞkÞ «ð]r¥kLku ykøk¤ ÄÃkkðehÌkkt Au. Ãkq.ËkËkyu Mk{kòuíÚkkLkLkwt yux÷wt ¼økehÚk yLku rðhkx fkÞo fÞwO Au fuMkifkyku MkwÄeLkk MkktMf]ríkf RríknkMk{kt yuLkku òuxku Lknª szu.

ËkËkLke «rík¼k «k[eLk níke, Ãký rð[khÄkhýk yðko[eLk níke. Ér»kÃkhtÃkhkLkk yk {nŠ»k ÃkkMku ¿kkLkLke MkkÚku ÷køkýe yLku ¼kðLkk Mk{hMk ÚkRhnu÷kt níkkt. íku{ýu MkktMkkrhf Mkw¾ fu WÃk¼kuøkLke fËe ®LkËk fhe LkÚke. íku{Lku{Lk ‘MðkæÞkÞ’ RïhLkwt fkÞo Au. yLku ¾wË ¼økðkLk s yk fkÞoLkk MkuðuoMkðko Au.‘MðæÞkÞ’ Lkwt rLk:MðkÚko fkÞo yu s ¼Âõík.

íkuyku fnuíkk- ‘MðkæÞkÞ yu «¼wLkwt fkÞo Au. MðrðfkMkLkwt fkÞo Au. yk yufÞ¿keÞ fkÞo Au. MðkæÞkÞ yu fkuR yuf ÔÞÂõíkLkwt Lknª, Ãký hk»xÙLkwt, rðïLkwt yLkuMktMf]ríkLkwt fkÞo Au. MðkæÞkÞ Ãkrhðkh ÞkuøkuïhLkku Ãkrhðkh Au. ykÚke Ãkkrhðkrhf¼kðLkkLku XuMk Lk ÃknkU[u yuLkwt æÞkLk hk¾òu.’ ËkËkyu Ér»k hknu [k÷e ðuËWÃkrLk»kË yLku økeíkkLkk MðkæÞkÞÚke ¼khíkeÞ MktMf]ríkLke-ðirËf rð[khÄkhkLkerð[khMktrníkk, yk[khMktrníkk yLku WÃkkMkLkk MktrníkkLkwt þwØ MðYÃku ykçkk÷ð]ØMkkiLku ËþoLk fhkðe íku {wsçkLkwt SðLk Sðíkkt þe¾ÔÞwt.

íku{Lke fËhYÃku yktíkhhk»xÙeÞ {uøMku yuðkuzo Ãký yuLkkÞík fhkÞku níkku.íkuykuyu Ä{oLkk rðfkMk {kxu LÞqÞkufo{kt rðïLkwt MkkiÚke {kuxwt 75000 ÃkkWLzLkwtÃkkrhíkkur»kf «kó ÚkÞwt níkwt. ykðk ËkËkyu íkk.25-12-2003 Lkk hkus íku{LkeSðLk÷e÷k Mktfu÷e ÷eÄe níke.

205 206


(360)

økkuðÄoLkhk{ rºkÃkkXe(20, ykpõxkuçkh, R.Mk. 1855)

‘fr÷ÞwøkLkwt {nkÃkwhký’ íkhefu «þtMkk Ãkk{u÷erðïLke økýeøkktXe W¥k{ku¥k{ Lkð÷fÚkkyku{kt MÚkkLk Ãkk{Lkkh økwshkíkeLkð÷fÚkk ‘MkhMðíke[tÿ’ Lkk Mksof økkuðÄoLkhk{ rºkÃkkXeLkku sL{ ¾uzk rsÕ÷kLkkþnuh LkrzÞkË{kt rðsÞkËþ{eLkk rËðMku 20, ykpõxkuçkh, R.Mk. 1855 Lkkhkus ÚkÞku níkku. økwshkíke MkkrníÞ{kt ÃktrzíkÞwøkLkk Mk{Úko MkkrníÞfkh íkhefuíku{Lke økýLkk ÚkkÞ Au. íku{Lkwt çkk¤Ãký {wtçkR{kt ðeíÞwt níkwt. Ãkkt[ ð»koLke ô{hu{wtçkRLke çkwrØðÄof Mk¼k Mkt[kr÷ík þk¤k{kt yÇÞkMk {kxu Ëk¾÷ ÚkÞk ÃkAeíkuyku LkrzÞkËLke ytøkúuS þk¤k{kt Ëk¾÷ ÚkÞu÷k. R.Mk. 1871 {kt {wtçkRLkeyuÂÕVLMxLk nkRMfq÷{ktÚke {urxÙf ÃkkMk ÚkR R.Mk. 1875 {kt çke.yu. ÚkÞu÷k.

íku{Lkk MkËTLkMkeçku {wtçkRLke yuÂÕVLMxLk fkp÷us{kt íku{Lku ÃkexMkoLk,ðzoÍðÚko yLku hk{f]»ý ¼ktzkhfh suðk rðîkLk yæÞkÃkfku «kó ÚkÞu÷k. MLkkíkfÚkÞkLkk çkesu s ð»kuo íku{ýu ‘®nËðkMkeykuLke fu¤ðýe Ãkh çkk¤÷øLkLkk rhðksLkeyMkh’ rð»kÞ Ãkh ytøkúuS{kt rLkçktÄ ÷¾eLku ‘fhMkLkËkMk {q¤S «kRÍ’ {u¤ÔÞwtníkwt. nkRMfq÷{kt níkk íÞkhÚke s MkkrníÞ ðkt[ðkLke íku{ýu Ár[ fu¤ðu÷e.rðïMkkrníÞLke yuðe fkuR W¥k{ f]rík Lknª nkuuÞ fu su íku{ýu ðkt[e Lkkt¾e nkuÞ.nkEMfq÷Lkk yÇÞkMkfk¤ ð¾íku íku{ýu ytøkúuS yLku MktMf]ík MkkrníÞLkku yÇÞkMkfhu÷ku.

íku Mk{ÞLkk Mkk{krsf heíkrhðks yLkwMkkh íkuh ð»koLke ô{hu íku{Lkwt ÷øLknrh÷û{e MkkÚku ÚkÞu÷wt. íku{Lke ykuøkýeMk ð»koLke ô{hu íku{Lke ÃkíLkeyu ËefheLku

sL{ ykÃku÷ku. ËefheLku sL{ ykÃÞk çkkË nrh÷û{e {]íÞw Ãkk{u÷kt. íkuLkku ¼khuyk½kík økkuðÄoLkhk{Lku ÷køku÷ku. yu yk½kíkLkk V÷MðYÃku 101 &÷kufkuLkwtytsr÷fkÔÞ ‘ÓËÞhwrËíkþíkf{T’ håÞwt níkwt. røkhLkkhLkwt ðýoLk fhíkwt fkÔÞ‘{LkkuËTík’ Ãký íku{ýu h[u÷wt.

rÃkíkkLke ÄehÄkhLke ÃkuZe fk[e Ãkzíkkt íku{ýu fwxwtçkLku {ËËYÃk Úkðk¼kðLkøkhLkk ËeðkLkLke Lkkufhe Mðkfkhu÷e. íku ÃkAe fkÞËkLke rzøkúe {u¤ðe{wtçkR{kt ðfe÷kík þY fhu÷e. ÃktËh ð»ko ðfe÷kík fÞko çkkË íku{ýu íku ÄtÄkuAkuze ËeÄu÷ku. íku{ýu ðuËktíkÃkkXe fkfk {LkMkw¾hk{ rºkÃkkXeLkk MktMfkh Ãk[kðu÷k.íkuyku Ä{o íkhV ðéÞk. íku{Lkkt ÷¾kýku{kt ykÃkýLku íku{Lkwt ðirËf®[íkLk árüøkku[hÚkÞk ðøkh hnuíkwt LkÚke. rðÃkrhík Mktòuøkkuyu íku{Lke Rïh «íÞuLke ©Øk ðÄw áZçkLkkðu÷e. ÃkAe íku{ýu rðïMkkrníÞ{kt íku{Lkwt {Lk Ãkhkuðu÷wt. MðkæÞkÞ yLku®[íkLk{kt íkuyku h{{ký hnuðk ÷køku÷k.

R.Mk. 1883 {kt yu{ýu ‘MkhMðíke[tÿ’ Lke ÷u¾LkÞkºkk ykht¼u÷e.1887 {kt yu Lkð÷fÚkkLkku «Úk{ ¼køk «økx ÚkÞu÷ku. R.Mk. 1892 {kt‘MkhMðíke[tÿ’ Lkku çkeòu ¼køk «økx ÚkÞu÷ku. yk s Lkð÷fÚkkLkku ºkeòu ¼køkR.Mk. 1898 {kt «økx ÚkÞu÷ku. R.Mk. 1900 {kt yk {nkLkð÷Lke Mk{króÚkÞu÷e. íkuyku ‘økwshkíke MkkrníÞ Ãkrh»kË’ Lkk Ãknu÷k yrÄðuþLkLkk «{w¾ ÚkÞu÷k.

íku{Lkwt MkkrníÞ íkíð¿kkLkÚke nÞwO¼ÞwO Au. ‘MkhMðíke[tÿ’ Lkk ‘÷ûÞk÷ûÞhnMÞ ðýoLk’ Lkk{Lkk ºkeò ¼køk{kt yu ðkíkLke «íkerík ÚkÞk ðøkh hnuíke LkÚke.‘MkhMðíke[tÿ’ íku{Lke y{h h[Lkk Au. økwshkíke MkkrníÞLke økkihðfÚkk Au ykLkð÷fÚkk ðkMíkrðf SðLkLkwt rLkYÃký fhíke rþ»x økwshkíke Lkð÷fÚkk Au.‘MkhMðíke[tÿ’ WÃkhktík yu{ýu Mksuo÷wt MkkrníÞ yk «{kýu Au.-

1. ÃkíLkeLkk yðMkkLk ÃkAe ÷¾kÞu÷wt fkÔÞ- ‘MLkun{wÿk’2. ‘÷e÷kðíke SðLkf÷k’ yLku ‘Lkð÷økútÚkkðr÷’-1905 yLku 1891

207 208


3. zkÞhe- ‘M¢uÃkçkqf’ - R.Mk. 1888 Úke 19064. rððu[Lk- ‘MkkûkhSðLk’ yLku ‘ËÞkhk{Lkku yûkhËun’5. «feýo - ‘frð¼kuøÞ frðíkk’, ‘økwshkíke ÔÞwíÃkr¥kLkk rLkÞ{ku’‘økwshkíkLkk «k[eLk MkkrníÞLkk RríknkMkLkwt rËøËþoLk.’økwshkíke MkkrníÞLkk yk {nkÉr»k 4. òLÞwykhe, R.Mk. 1907 Lkk

hkus Ãkt[{nk¼qíkku{kt rðr÷Lk ÚkR økÞk níkk.

(361)

sÞtík ÃkkXf(20, ykpõxkuçkh, R.Mk. 1920)

ËuðøkZçkkheykLkk Ëuþe hsðkzkLkk hksøkZ{nk÷Lkk fhz LkËeLku rfLkkhu ðMku÷k LkkLkk yuðk økkuX økk{{kt, XfhkíkLkwt fkh¼kÁfhíkkt ®n{ík÷k÷ økkuhLku ½uh, Lkð MktíkkLkkuLkk rðþk¤ fwxwtçk{kt Ãkkt[{k MktíkkLkíkhefu økwshkíkLkk òýeíkk yæÞkÃkf, frð yLku rððu[f sÞtík ÃkkXfLkku sL{20, ykpõxkuçkh, R.Mk. 1920 Lk hkus ÚkÞku níkku. íku{Lke {kíkkLkwt Lkk{ RåAkçkuLkníkwt. økk{Lke s Äqr¤Þk rLkþk¤{ktÚke yu{ýu «kÚkr{f rþûký ÷eÄu÷wt. LkkLkfzksÞtíkLku ¼ýðk fhíkkt h{ðk{kt, LkËe{kt íkhðk{kt yLku Íkz Ãkh [Zðk{kt ðÄkhu{Ík Ãkzíke. ½hLkwt ðkíkkðhý MktMfkhe yLku ÄkŠ{f. ËkËk ÃkkMkuÚke nLkw{kLk [k÷eMkkyLku hk{hûkkfð[ ðkhMkk{kt {¤u÷kt. ½h{kt rLkÞr{ík MkkÞt«kÚkoLkk Úkíke. ËkËkÃkkMkuÚke hk{kÞý-{nk¼khíkLke ðkíkkoyku Mkkt¼¤ðk {¤u÷e yux÷u çkk¤ÃkýÚkeMktMfkhLkku ®Ãkz çktÄkÞu÷ku.

íku{Lkk rÃkíkk ÷ktçkku Ãknku¤ku Ãkrhðkh {qfe rÃkMíkk÷eMk ð»koLke ¼hÞwðkLkðÞuLÞq{kurLkÞkLke rçk{kheLku ÷R ÃkkAk Vhu÷k yux÷u ½hLke çkÄe s sðkçkËkhe íkuð¾íku yZkhufLke ô{h Ähkðíkk {kuxk¼kR ÷û{ehk{Lku WÃkkzðe Ãkzu÷e. íku{ýu{urxÙf ÃkAeLkwt ¼ýíkh yxfkðe ËR LkkLkkt ¼kR-çknuLkkuLku WAuhðk{kt yLku¼ýkððk-økýkððk{kt s ®sËøke Mk{ŠÃkík fhe ËeÄu÷e. hksøkZLke rLkþk¤{kt[kh ÄkuhýLkku yÇÞkMk Ãkqhku fhe sÞtík¼kR ytøkúuS ¼ýðk fk÷ku÷Lke Mfq÷{ktËk¾÷ ÚkÞu÷k. çknuLkLku ½uh hne íku{ýu ¼ýðk {ktzu÷wt.

fk÷ku÷Lke yu{.S.yuMk. nkRMfq÷{kt R.Mk. 1930 {kt íkuyku Ëk¾÷

209 210


ÚkÞu÷k. R.Mk. 1938 {kt íku{ýu {urxÙfLke Ãkheûkk ÃkkMk fhu÷e. Wå[ yÇÞkMk{kxu íkuyku MkwhíkLke yu{.xe.çke. fkp÷us{kt Ëk¾÷ ÚkÞu÷k. ynªÚke R.Mk. 1943{kt økwshkíke-MktMf]ík rð»kÞku MkkÚku íku{ýu çke.yu. fhu÷wt. R.Mk. 1945 {ktðzkuËhkLke fkp÷us{ktÚke yu s rð»kÞku MkkÚku íku{ýu yu{.yu. fhu÷wt. íku ÃkAenk÷ku÷Lke þk¤k{kt íkuyku rþûkf íkhefu òuzkÞu÷k. íku ÃkAe íkuyku {wtçkR sRLku‘sL{¼qr{’ yLku ‘rnLËwMíkkLk’ Ãkºkku{kt òuzkÞu÷k. R.Mk. 1953 {kt {wtçkRÚkeÃkkAk ykðe, su fkp÷us{kt ¼ýu÷k íku s MkwhíkLke yu{.xe.çke. fkp÷us{kt yæÞkÃkfíkhefu òuzkÞu÷k. R.Mk. 1960 {kt «k.rð»ýw«MkkË rºkðuËe MkknuçkLkk {køkoËþoLknuX¤ ‘1920 ÃkAeLke økwshkíke frðíkk’ rðþu {nkrLkçktÄ ÷¾eLku íku{ýuÃke.yu[.ze. Lke ÃkËðe «kó fhu÷e. R.Mk. 1980 {kt íkuyku rLkð]¥k ÚkÞu÷k.ËhBÞkLk íku{ýu ‘[qrLk÷k÷ økktÄerðãk¼ðLk’ Lkk{Lke MktþkuÄLk MktMÚkkLkk fkÞofkherLkÞk{f íkhefu Mkuðkyku ykÃku÷e.

frðíkkLku Lkk{u òuzfýkt fhðkLke ÷ík íkku yu{Lku çkk¤ÃkýÚke s ÷køku÷e.ðkhMkk{kt frðíkkLkk MktMfkhku ½h{ktÚke {¤u÷k. ËkËk ÃkkMkuÚke ¼sLkku, ÃkËku, MíkðLkkuMkkt¼¤e rfðkíkkLkk MktMfkh Íe÷u÷k. {kuMkk¤Lkk MktMfkhku Ãký ÷kune{kt Qíkhu÷k.íku{Lkk {k{k Ë÷Ãkíkhk{ Ãkwhkýe frðíkk yLku Lkkxfku h[íkk. íku{Lkk {kMkeyuR¼kR Lkxðh÷k÷ Ãktzâk ‘WþLkMkT’ ÃkkMkuÚke Ãký fkÔÞMksoLkLke «uhýk {¤u÷e.{kuxk¼kR ÷û{ehk{ ÃkkMkuÚke íkuyku ®Ãkøk¤ þe¾u÷k. þYykík{kt íku{ýuË÷Ãkíkhk{Lke frðíkkLkwt yLkwfhý fhðk {ktzu÷wt. W{kþtfh, Ãkíke÷ yLkuMkwtËh{Lke frðíkkykuÚke íkuyku «¼krðík ÚkÞu÷k. íku{Lkwt «Úk{ fkÔÞ R.Mk. 1936{kt ‘ÃkwMíkfk÷Þ’ {kt AÃkkÞu÷wt.

MkwhíkLke fkp÷us{kt Ëk¾÷ ÚkÞk ÃkAe íku{Lke fkÔÞ«ð]r¥k ðÄw økríkþe÷çkLku÷e. íku ð¾íkLkk rðîkLk Mkkrnífkhku rð»ýw«MkkË rºkðuËe, rðsÞhkÞ ðiãíkÚkk çk[w¼kR hkðíkLkkt «uhýk yLku «uíMkknLk yu{Lkk fkÔÞMksoLk{kt WÆeÃkf

çkLku÷kt.‘{{oh’, ‘Mktfuík’, ‘rðM{Þ’, ‘Mkøko’, ‘ytíkheûk’, ‘yLkwLkÞ’, ‘{]økÞk’ íkÚkk

‘þq¤e Ãkh Mkus’ yuðk yu{Lkk ykX fkÔÞMktøkúnku «økx ÚkR [qõÞk Au. íkuu{Lkeøkeíkh[Lkkykuyu rððu[fkuLkwt æÞkLk ¾UåÞwt níkwt. frðíkk{kt {wõíkf, økeík, MkkpLkux,økÍ÷ suðkt fkÔÞMðYÃkku Ãkh f÷{ [÷kðe Au. íku{Lkkt fkÔÞku{kt ÉíkwfkÔÞku,«f]ríkfkÔÞku, øk]n«u{Lkkt fkÔÞku, «ýÞfkÔÞku, ÷ÞMk¼h økeíkh[Lkkyku yu{LkuŸ[e fkurxLkk frð íkhefu MÚkkÃku Au.

‘ykÄwrLkf frðíkk «ðkn’, ‘yk÷kuf’, ‘fkÔÞ÷kuf’, ‘¼kðr{rºk’,‘ðMktíkÄ{eoLkwt rðãkðÄw’, ‘rf{rÃkÿtÔÞ{T’, ‘xqtfe ðkíkko : MðYÃk yLku MkkrníÞ’,‘{u½kýe : SðLk yLku MkkrníÞ’, ‘hk.rð. ÃkkXf : Mksof yLku rððu[f’, yLku‘MkkrníÞ rLkçktÄku’ suðk rððu[Lk økútÚkku íku{ýu ykÃku÷k Au. íku{ýu ‘[u¾kuðLke ©ucðkíkkoyku’ yLku ‘Äehu ðnu Au ËkuLk’ Lkku yLkwðkË fhðk{kt Mkn yLkwðkËf íkhefufk{ fÞwO Au. íku{ýu MktÃkkrËík fhu÷kt ÃkwMíkfku{kt ‘fkÔÞfkurzÞkt-3’, ‘fkÔÞMkt[Þ-3’ yLku ‘økwshkíke QŠ{fkÔÞku’ Lkku Mk{kðuþ ÚkkÞ Au.

íku{Lku íku{Lke f]rík ‘ðLkkt[÷’ çkË÷ ‘fw{kh[tÿf’ yLku ‘Lk{oË[tÿf’yuLkkÞík ÚkÞku Au. rððu[Lk ûkuºku íku{Lku ‘hýrsíkhk{ Mkwðýo[tÿf’ yuLkkÞík fhkÞkuAu. ‘Äehu ðnu Au ËkuLk’ {kxu ‘MkkurðÞuík ÷uLz LknuY yuðkuzo’ íku{ýu {u¤ÔÞku Au.íku{Lkk ÃkwMíkf ‘yLkwLkÞ’ çkË÷ íku{ýu MkkrníÞ yfkË{e yuðkuzo «kó fhu÷ku.íku{Lku ‘{]økÞk’ fkÔÞMktøkún çkË÷ ÄLkS fkLkS Mkwðýo[tÿf yLku W{k-MLkunhÂ~{Ãkkrhíkkur»kf «kó ÚkÞu÷wt. íku{Lkkt yLkuf ÃkwMíkfkuyu hkßÞMkhfkhLkkt Ãkkrhíkkur»kfku«kó fhu÷kt.

íkuyku rËÕneLke MkkrníÞ yfkË{eLke økwshkíke Mk÷knfkh Mkr{ríkLkk MkÇÞíkhefu A ð»ko MkwÄe fkÞohík hnu÷k. yu WÃkhktík íku{ýu yLkuf {níðLkk nkuÆkþku¼kÔÞk níkk. íkuyku Wå[ fûkkLkk Mksof yLku rððu[f níkk.

211 212


(362)

ykÕ£uz çkLkonkzo Lkkuçku÷(21, ykpõxkuçkh, R.Mk. 1833)

¼kiríkfþk†, hMkkÞýrð¿kkLk, MkkrníÞ, f÷k,{urzf÷ rð¿kkLk yLku rðïþktrík {kxu Wíf]ü yLku sLkrník {kxu yLkLÞ fk{fhLkkh ÔÞÂõíkLku Ëh ð»kuo Lkkuçku÷ Mkr{rík îkhk Lkkuçku÷ ÃkwhMfkh suLkk Lkk{uykÃkðk{kt ykðu Au yu ykÕ£uz çkLkonkzo Lkkuçku÷Lkku sL{ 21, ykpõxkuçkh, R.Mk.1833 {kt MðezLkLkk ÃkkxLkøkh Mxkufnku{{kt rÃkíkk R{uLÞwy÷Lku ½uh ÚkÞku níkku.

Lkkuçku÷ zkÞLku{kRx rðMVkuxLkku þkuÄf níkku. LkkLkÃkýÚke s rð¿kkLk{ktrðþu»k hMk-Ár[ ÄhkðLkkh Lkkuçku÷ hrþÞLk, s{oLk, £uL[ yLku Mðerzþ¼k»kkykuLkku òýfkh níkku. yuLkwt ÔÞÂõíkíð yíÞtík W{Ëk níkwt. íku íkuLke þkuÄ{ktÚkeyZ¤f ÄLk f{kÞu÷ku. íku íkuLke ÃkkA¤ 90 ÷k¾ zku÷h {qfe økÞu÷ku. yu{hýÃkÚkkheyu Ãkzâku níkku íÞkhu íkuýu su ðrMkÞík Lkk{wt íkiÞkh fhkðu÷wt íku{kt÷¾u÷wt fu íkuLke ík{k{ hf{ çkUf{kt {qfe Ëuðk{kt ykðu yLku yuLkk ÔÞks{ktÚke Ëhð»kuo rðrðÄ ûkuºkku{kt rðï{kt W¥k{ku¥k{ rMkrØ {u¤ðLkkhLku ÃkwhMfkh ykÃkðk{ktykðu. íkuLkk yu ðrMkÞíkLkk{k {wsçk yksu Ãký Lkkuçku÷ ÃkwhMfkh ykÃkðk{ktykðu Au.

ykÕ£uzLkk rÃkíkk yk{eoLkk yuÂLsrLkÞh níkk. íkuýu ðíkLk{kt s «kÚkr{frþûký {u¤ÔÞwt níkwt. ÷~fhe fk{økehe {kxu íkuLkk rÃkíkkLku rÃkxMkçkøko sðwt Ãkzu÷wt.R.Mk. 1842 {kt yk¾ku Ãkrhðkh ÃkexMkçkøko MÚk¤ktíkh fhe økÞu÷ku. Mkku¤ ð»koLkeô{hu íkuýu £uL[, yutøkúuS, s{oLk, Mðerzþ yLku hrþÞLk ¼k»kkyku Ãkh yMkkÄkhý«¼wíð {u¤ðe ÷eÄu÷wt. R.Mk. 1850 {kt íku ÃkurhMk{kt [kÕÞku økÞu÷ku. ynª

hMkkÞý þk†Lkku yÇÞkMk fhe íku y{uhefk økÞu÷ku. [kh ð»ko hMkkÞý rð¿kkLkLkwtyæÞÞLk fhe íku ÃkexMkçkøko ÃkkAku Vhu÷ku. ynª ykðe íku íkuLkk rÃkíkkLkk fkh¾kLkk{ktfk{ fhðk ÷køku÷ku. R.Mk. 1859 {kt fkh¾kLkk{kt ¼khu ¾kux Úkíkkt rÃkíkk-ÃkwºkLku fkh{ku yk½kík ÷køku÷ku.

yk{ Aíkkt íku rÃkíkk-Ãkwºkyu níkkþ Lk Úkíkkt MðezLk ÃkkAk ykðe Ãkøk¼hÚkðk «ÞíLkku ykËÞkO. rÃkíkk-Ãkwºk çktÒkuyu Mxkufnku{ LkSf{kt nku÷Lkçkøko Lkk{LkkMÚk¤u MktþkuÄLk {kxuLkwt yuf LkkLkwt yuðwt ðfoþkuÃk íkiÞkh fÞwO. çktÒku sýkLkkRxÙkuÂø÷MkrhLk suðku rðMVkuxf ÃkËkÚko çkLkkððkLkk fk{{kt ÷køke økÞk. ÃkýynªÞktÞ LkMkeçku Þkhe ykÃke Lknª. R.Mk. 1864 {kt ðfoþkuÃk{kt yfM{kíku«[tz Äzkfku ÚkÞku yLku íku{Lkk ðfoþkuÃkLkk fwh[ufwh[k Qze økÞk. yu Ëw½oxLkk{ktykÕ£uzLkk ¼kR MkkÚku [kh ÔÞÂõíkykuyu òLk økw{kÔÞk nkuðkÚke Mkhfkhu ÃkwLk:ðfoþkuÃk Q¼wt fhðkLke ÃkhðkLkøke ykÃke Lknª.

yk çkLkkð ÃkAe xqtfk Mk{Þ{kt s ykÕ£uzLkk rÃkíkkLku ÷fðk {khe økÞku. íkufk{ fhðk Lkfk{ku çkLke økÞku. yuf÷k Ãkze økÞu÷k ykÕ£uzu Lkkuðuo yLku s{oLke{ktVuõxheyku Q¼e fhðkLkwt rð[khu÷wt. s{oLkeLke íkuLke Vuõxhe{kt Ãký rðMVkuxLkufkhýu ¼ÞkLkf ykøk ÷køku÷e. ykLkwt Ãkrhýk{ yu ykÔÞwt fu íku Mk{Þu ÷øk¼økÞwhkuÃkLkk çkÄk s Ëuþkuyu LkkRxÙkuÂø÷MkrhLkLkk WíÃkkËLk Ãkh «ríkçktÄ {qfe ËeÄu÷ku.

ykÕ£uz {kxu yu Mk{k[kh yk½kíksLkf níkk. íku {qtÍðý{kt {qfkR økÞkuÃký íÞkhu ykþkLkk rfhý Mk{e yuf ½xLkk çkLke. fnku fu yu Ãký yuf yfM{kíks níkku. yufðkh yuf zççkk{ktÚke LkkRxÙkuÂø÷MkheLk yòýíkkt Zku¤kR økÞu÷wt.su zççkk{ktÚke LkkRxÙkuÂø÷MkrhLk Zku¤kR økÞu÷wt íku zççkku rfMk÷økwh Lkk{Lke{kxe{kt {qfu÷ku níkku. Zku¤kÞu÷wt LkkRxÙkuÂø÷MkrhLk {kxe{kt þku»kkR økÞwt níkwt. íkuÚkefkuR rðMVkux ÚkÞu÷ku Lknª. ykÕ£uz yk òuR LkðkR Ãkk{e økÞku. yuLku Mk{òRøkÞwt níkwt fu LkkRxÙkuÂø÷MkrhLk {kxe{kt ¼¤e òÞ íÞkhu rðMVkux Úkíkku LkÚke. yk{

213 214


ykfÂM{f heíku s LkkRxÙkuÂø÷MkrhLk Mkk[ðe hk¾ðkLkku WÃkkÞ yuLku sze økÞku.rfMk÷økwh {kxe{kt LkkRxÙkuÂø÷MkrhLk þku»kkR sðkÚke yk rðMVkux hMkkÞýLkerðMVkux fhðkLke þÂõík 25 xfk ykuAe ÚkR síke níke. yk Mkwhrûkík rðMVkuxfLkuyuýu ‘zkRLku{kRx’ yuðwt Lkk{ ykÃku÷wt.

ÃkAe íkku ËwrLkÞkLkk yLkuf Ëuþku{kt rðMVkuxfku çkLkkðíke íkuLke VuõxheykuþY ÚkR níke. íku òuíkòuíkk{kt ÄLkÃkrík çkLke økÞku. R.Mk. 1887 {kt íkuýu‘çku÷uMxef’ Lkk{Lkku Äw{kzk ðøkhLkku LkkRxÙkurø÷MkrhLkLkku Ãkkðzh þkuÄe fkZâkuníkku. ÃkAe íkku íkuýu yuf ÃkAe yuf yLkuf rðMVkuxf ÃkËkÚkkuo þkuÄe fkZu÷k. íkuýu100 Úke ðÄkhu rðMVkuxfku ÃkkuíkkLku Lkk{u ÃkuxLx fhkðe ËeÄk níkk.

ykSðLk yÃkhrýík hnu÷ku ykÕ£uz Lkkuçku÷ {heLku y{h ÚkR økÞku.yuLke M{]rík{kt n{ýkt þkuÄkÞu÷k 102{k íkíðLku ‘Lkkuçkur÷Þ{’ Lkk{ ykÃkðk{ktykÔÞwt Au. MðezLk{kt ykðu÷e ‘Lkkuçku÷ RÂLMxxâqx ykpV MðezLk’ íkuLke ÞkË íkkSfhkðu Au. ykÕ£uz Lkkuçku÷Lkwt Lkk{ Þkðí[tÿ rËðkfhki y{h hnuþu.yk {nkLkhMkkÞýþk†e 10, rzMkuBçkh, R.Mk. 1896 Lkk hkus MkLkhu{k{kt ËuníÞkøkfhe økÞku níkku.

(363)

Mðk{e hk{íkeÚko(22, ykpõxkuçkh, R.Mk. 1873)

ÃkkuíkkLkk SðLk îkhk ðuËktíkLku Mk{òðLkkhÃkh{¿kkLke MkLÞkMke Mðk{e hk{íkeÚkoLkku sL{ W¥khe Mke{k«ktík{kt ykðu÷ÃktòçkLkk økwtshkðk÷k rsÕ÷kLkk {wh÷eðk÷k Lkk{Lkk økk{{kt 22, ykpõxkuçkh,R.Mk. 1873 Lkk hkus ÚkÞku níkku. íku{Lkk rÃkíkk nehkLktËS hk{[rhík{kLkMkfkhíkw÷MkeËkMkLkk fw¤Lkk níkk. íku{Lkwt çkk¤ÃkýLkwt Lkk{ íkeÚkohk{ níkwt. íku{Lkkt {kíkkíku{Lku Lkð {kMkLkk {qfeLku Ëuð ÚkR økÞu÷kt. íkuÚke íku{Lku WAuhðkLke sðkçkËkhe{kuxe çknuLk íkeÚkoËuðe yLku íku{Lkkt VkuRLku {kÚku ykðu÷e. íkuyku çktÒku ÄkŠ{f ð]r¥kLkktnkuðkÚke çkk¤f íkeÚkohk{Lku çkk¤ÃkýÚke s ÄkŠ{f MktMfkh {¤u÷k.

Ãkkt[ Äkuhý MkwÄeLkwt rþûký {wh÷eðk÷k økk{{kt s íku{ýu ÷eÄu÷wt. yuMk{Þ{kt íÞkt QËqo ¼k»kkLkwt rþûký ykÃkkíkwt. þk¤k{kt íkuyku nt{uþk Ãknu÷u Lktçkhus ÃkkMk Úkíkk. þk¤kLke yk¾he Ãkheûkk{kt Ãknu÷u Lktçkhu ÃkkMk ÚkðkÚke íku{Lkurþ»Þð]r¥k {¤u÷e. íku{Lkk rÃkíkkLke ÂMÚkrík Mkkhe Lk nkuðk Aíkkt íku{Lkk rÃkíkk ytøkúuS¼ýðk íku{Lku íku{Lkk MktçktÄe ½Òkkhk{S ¼økíkLku íÞkt {qfe ykðu÷k.

ÄÒkkhk{S çkk÷çkúñ[khe, yLkw¼ðe yLku ykí{¿kkLke níkk. íkeÚkohk{WÃkh íkuyku ½ýku ¼kð hk¾íkk. LkkLkÃkýÚke íkeÚkohk{Lku ¼ýðkLke íkk÷kðu÷e níke.íkuÚke íkuyku ¼ýðk{kt s æÞkLk ykÃkíkk. þk¤kyuÚke ykðe íkuyku ½Òkkhk{SMkkÚku MkíMktøk fhðk çkuMke síkk. çkk¤ÃkýÚke s íku{Lku hk{kÞý, {nk¼khíksuðk ÄkŠ{f økútÚkku ðkt[ðkLke xuð níke. íkuykuLku MkwhËkMkLkkt ÃkËku økkðk{kt ykLktËykðíkku. økrýík yu{Lkku MkkiÚke r«Þ rð»kÞ. íkuÚke {kuze hkík MkwÄe ËeðkLkk ysðk¤u

215 216


økrýíkLkk Ëk¾÷k økýíkk hnuíkk.çkkh ð»koLke ô{hu íku{Lkku {u¤kÃk yuf ðÞkuð]Ø Ä{oÃkwÁ»k MkkÚku ÚkR økÞu÷ku.

íku{ýu íku{Lke ÃkkMkuÚke yu ô{hu ðuËktíkLke Ëeûkk økúný fhu÷e. økwshkLkðk÷k{kt{urxÙfLkku yÇÞkMk Ãkqhku fhe R.Mk. 1888 Lkk {k[o {rnLkk{kt ÷knkuh sRÃkheûkk ykÃku÷e. {urxÙfLke Ãkheûkk Mkkhk Lktçkhu ÃkkMk fhe nkuR íku{Lku fkp÷usLkkyÇÞkMk {kxu økwshkLkðk÷k BÞwrLkrMkÃkkr÷xeyu rþ»Þð]r¥k ykÃkðkLkwt ònuhfhu÷wt. çkeS {ËË ¼økíkSyu fhðkLke íkiÞkhe çkíkkðu÷e. rÃkíkkLke ykøk¤¼ýkðkLke yrLkåAk nkuðk Aíkkt Ãktrzík h½wLkkÚkSLkkt «kuíMkknLk yLku {ËËLkuMknkhu íkeÚkohk{ ÷knkuhLke r{þLk fkp÷us{kt Ëk¾÷ ÚkÞu÷k. íkuyku fhfMkhÚkehnuíkk yLku yÇÞkMk ÃkkA¤ s çkÄku ð¾ík ¾[oíkk. ykLke yMkh yu{Lke íkrçkÞíkÃkh ÚkÞu÷e. íku{Lke þkherhf Lkçk¤kR òuR fkp÷usLkk r«ÂLMkÃkk÷u íku{Lku hkusyuf f÷kf fMkhík fhðkLke Mk÷kn ykÃku÷e.

íkuyku su ¼kzkLkk {fkLk{kt hnuíkk íku {fkLk{kt MkkÃkLkku ½ýku WÃkÿð níkku.çkeò rðãkÚkeoyku ÃkkMkuÚke yk ðkík òýe r«ÂLMkÃkk÷u íku{Lku Akºkk÷Þ{kt hnuðkLkeÔÞðMÚkk fhe ykÃku÷e. íkuyku çke.yu. Lkk AuÕ÷k ð»ko{kt níkk íÞkhu íku{Lku fkuRÃkýòíkLkk MktçktÄ fu yku¤¾ký ðøkh n÷ðkR Ítzw{Õ÷Syu íku{Lku ½uh hnuðkLkeyLku s{ðkLke ÔÞðMÚkk fhe ykÃku÷e. hk{íkeÚko yk Ítzw{Õ÷SLku SðLk¼h¼q÷u÷k Lknª.

yuf r{ºkLke xfkuhÚke íku{ýu MktMf]ík ¼k»kkLkku yÇÞkMk fhðku þY fhu÷ku.çke.yu.Lke ÃkheûkkLkk økrýíkLkk «&™Ãkºk{kt íkuh «&™ku ÃkqAe LkkUÄ {qfu÷e fu‘Lke[uLkk{tÚke fkuR Lkð «&™ku ÷¾ku.’ íku{ýu ‘Lke[uLkk{ktÚke fkuR Lkð íkÃkkMkku’yuðe LkkUÄ {qfe «&™Ãkºk{kt íkuhuíkuh «&™kuLkk sðkçk ÷¾e Lkk¾u÷k. fuðkuykí{rðïkMk ! R.Mk. 1895 {kt íkuykuyu yu{.yu. Lke Ãkheûkk ÃkkMk fhu÷e.

yu{.yu. ÚkR Mkkík {rnLkk íku{ýu rMkÞk÷fkux{kt rþûkfLke Lkkufhe fhu÷e.

íkuyku rðãkÚkeoyku{kt r«Þ çkLke økÞu÷k. rþûkýLke MkkÚku rðãkÚkeoykuLku yæÞkí{{køkuo ðk¤ðkLkwt fk{ Ãký íkuyku fhíkk. íku ÃkAe íkuyku ÷knkuhLke r{þLk fkp÷us{ktøkrýíkLkk «kæÞkÃkf íkhefu òuzkÞu÷k. íku{Lkk òuzkÞk ÃkAe rðãkÚkeoyku çke.yu.{kt yiÂåAf rð»kÞ íkhefu økrýík rð»kÞ hk¾ðk ÃkzkÃkze fhíkk. nðu íkuyku MkkÁtf{kíkk níkk. íku{Lke çk[ík{ktÚke økheçk rðãkÚkeoykuLku {ËË fhíkk yLku ¼økíkSLkuÃký fux÷ef hf{ rLkÞr{ík {kuf÷íkk. íku{Lkkt ÃkíLke yLku çku MktíkkLkku ynª íku{LkeMkkÚku s hnuíkk níkkt. ËkuZuf ð»ko ÷knkuh{kt økkéÞk ÃkAe íku{Lkk SðLk{kt ½ýwtÃkrhðíkoLk ykðe økÞu÷wt. nðu íkuyku ÃkqhuÃkqhk Ä{o íkhV ð¤e økÞk. íku{Lkk{kt «çk¤MktLÞkMkLke ¼kðLkk sL{e [qfe níke. øk]nMÚkk©{Lkku íÞkøk fhe ykæÞkÂí{fSðLk Sððk íkuyku frxçkØ ÚkÞk. 24 ð»koLke ô{hu íku{ýu íku{Lke òíkLku RïhLkuyÃkoý fhðkLkk RhkËu 25, ykpõxkuçkh, R.Mk. 1897 Lkk hkus rÃkíkkLku Ãkºk÷¾e sýkðu÷wt fu, ‘‘ ykÃkLkk Ãkwºk íkeÚkohk{Lkwt þheh nðu íkku ðu[kR økÞwt Au. yuLkwtþheh nðu yuLkwt ÃkkuíkkLkwt hÌkwt LkÚke.’’

yuf ÔÞkÏÞkÞLkfkh íkhefu íku{Lke feŠík [ku{uh «Mkhe [qfe níke. ÔÞkÏÞkLk{kxu XuhXuhÚke rLk{tºkýku {¤ðk ÷køÞkt. íkuyku yLkuf ÔÞkÏÞkLk fkhkuLkk Ãkrh[Þ{ktykðu÷k. íku{Lke WÃkh Ãktrzík ËeLkËÞk¤SLkkt «ð[Lkkuyu Ÿze yMkh fhu÷e.ßÞkhu ÷knkuhLke MkLkkíkLk Mk¼kLkk {tºkeÃkËu íkeÚkohk{ rðhksíkk níkk íÞkhuîkhfkþkhËkÃkeXLkk íku Mk{ÞLkk þtfhk[kÞo ©e{ËT hkshksuïhS ÷knkuhÃkÄkhu÷k. íku{Lke MkuðkLkk ÃkwÛÞ«íkkÃku íku{Lkk {LkLke yLkuf Mk{MÞkykuLkwt Mk{kÄkLkÚkÞu÷wt. y{uhefkLkk rþfkøkku{kt rnLËw Ä{oLkku rðsÞðkðxku Vhfkðe ¼khík ÃkhíkVhu÷k Mðk{e rððufkLktËS ÷knkuh ÃkÄkhu÷k íÞkhu íku{Lkwt ÔÞÏÞkLk økkuXððkLkeÔÞðMÚkk íkeÚkohk{u s Mkt¼k¤u÷e.

ykí{MkkûkkífkhLke íkeðú RåAkLku ðþ ÚkÞu÷k íku{ýu nhîkh yLkuÓr»kfuþLke Þkºkk fhu÷e. çkúñÃkwhe Lkk{Lkk ðLk«Ëuþ{kt íku{ýu MkkÄLkk fhu÷e.

217 218


½ýku Mk{Þ ðeíkðk Aíkkt fkuR MkV¤íkk Lknª {¤íkkt íku{ýu øktøkkS{kt Ãkzíkwt {qfu÷wt.Ãký íkuyku çk[e økÞu÷k. ÃkAe íkuyku ÷knkuh ÃkkAk Vhu÷k yLku LkkufheLkk fkÞo{ktòuzkR økÞu÷k. Ãký ÃkAe Lkkufhe Akuze ËR R.Mk. 1900 {kt íku{Lkk çku rþ»ÞkuMkkÚku rn{k÷ÞLke Þkºkk ykht¼e. íku{Lkkt ÃkíLke Ãký ºký MktíkkLkku MkkÚku ÃkríkLkuÃkøk÷u Ãkøk÷u rn{k÷Þ sðk [k÷e Lkef¤u÷kt. ynª A {kMk ðeíkkÔÞk ÃkAeíkeÚkohk{u ÃkíLke yLku çkk¤fkuLku ½uh {kuf÷e ËeÄu÷kt. íku{Lke MkkÚku íku{Lkk rþ»Þkuíkw÷khk{ yLku LkkhkÞý s hnu÷k.

íku ÃkAe íkeÚkohk{u rðrÄMkh MkLÞkMk ÷R ‘Mðk{e hk{íkeÚko’ yuðwt Lkk{Äkhý fhu÷wt. íkuyku çk{hkuøkeLke økwVk{kt yuf÷k hnuðk [kÕÞk økÞu÷k. R.Mk.1892 {kt rxnheLkk {nkhkòLke rðLktíkeÚke íkuyku òÃkkLkLke rðï Ä{oÃkrh»kË{ktnkshe ykÃkðk Ãký økÞu÷k. íkuyku y{uhefk{kt Ãký ºkeMkuf {kMk hnu÷k. ¼khíkÃkkAk Vhíkkt ðå[u RrsóLkk ÃkkxLkøkh fuhku{kt íku{ýu {wÂM÷{kuLke støke Mk¼kLkuVkhMke ¼k»kk{kt MktçkkuÄu÷e. r{MkhðkMkeyku íku{Lke ðkýe Mkkt¼¤e ¼kðrð¼kuhçkLke økÞu÷k. çkºkeMk ð»koLke ô{hu rðrðÄ MÚk¤kuyu «ð[Lkku ykÃkíkk ykÃkíkkíkuyku nhîkh{kt Ãkhík Vhu÷k.

Úkkuzk ð¾ík ÃkAe Mðk{eS rxnhe LkSf Ãkýofwxe{kt hnuðk ÷køku÷k.nðu íku{Lku íku{Lkk ytíkLke ykøkkne ÚkR [qfe níke. 17, ykpõxkuçkh, R.Mk.1906 Lkk hkus rËðk¤eLkk rËðMku Mðk{eS øktøkkMLkkLk fhðk økÞu÷k. H LkkòÃk MkkÚku íku{ýu øktøkkS{kt zqçkfe ÷økkðe. çkMk, yu yu{Lke yk¾he zqçkfeçkLke hne. Mkkík Mkkík rËðMkLke þkuÄ¾ku¤ ÃkAe yu{Lkku {]íkËun ÃkÈkMkLk ðk¤u÷eÂMÚkrík{kt {¤e ykðu÷ku. ¼õíksLkkuyu yu{Lkk {]íkËunLku yuf Ãkuxe{kt {qfe ÃkuxeøktøkkS{kt ÃkÄhkðe ËeÄu÷e.

(364)

çk¤ðtíkhkÞ Xkfkuh(23, ykpõxkuçkh, R.Mk. 1869)

çk.f. Xkfk uhLkk nw{k÷{ýk Lkk{Úkeyku¤¾kíkk økwshkíke MkkpLkuxLkk rÃkíkk çk¤ðtíkhkÞ fÕÞkýhkÞ XkfkuhLkku sL{Ërûký økwshkíkLkk yiríknkrMkf þnuh ¼Y[ (¼]økwfåA) {kt 23, ykpõxkuçkh,R.Mk. 1869 Lkk hkus s{LkkçkkLke fq¾u ÚkÞu÷ku. íku{Lkk rÃkíkk fÕÞkýhkÞ ðfe÷níkk.

íku{Lku yrøkÞkh{kt ð»kuo sLkkuR MktMfkh ykÃkðk{kt ykÔÞk íÞkt MkwÄe íkuykusL{¼qr{ ¼Y[{kt s ¼ýu÷k. {urxÙf MkwÄeLkku yÇÞkMk hksfkux{kt fhu÷ku.þk¤kSðLk ËhBÞkLk íku{Lku r¢fux yLku Vqxçkku÷ suðe h{íkkuLkku ½ýku þku¾níkku. LkkxfkuLkk Ãký íkuyku ¼khu hrMkÞk níkk. yuf Lkkxf{kt íkku íku{ýu †e Ãkkºk¼sðu÷wt.

R.Mk. 1883 {kt íkuyku {urxÙf ÚkÞu÷k. {urxÙf ÚkÞk ÃkAe {øks Ãkh ÃkhËuþsðkLke ÄqLk Mkðkh ÚkÞu÷e. Ãký rÃkíkkyu yu{Lke RåAk Mkk{u Lk{íkwt òu¾u÷wt Lknª.¼kðLkøkhLke òýeíke Mkk{¤ËkMk fkp÷us{kt Ëk¾÷ ÚkRLku fkÔÞMÃkÄko{kt ¼køk÷R fkr÷ËkMkLkk SðLk Ãkh 150 ÷exeLkwt fkÔÞ ÷¾e Lkk¾u÷wt. ¼k»kkLke su{økrýíkLkk rð»kÞ{kt Ãký íkuyku ÃkkðhÄk níkk. ÃkqLkkLke ËÏ¾ý fkp÷usLkkrV÷kuMkkpVeLkk «kæÞkÃkf yLku r«rLMkÃkk÷ ÃkkMku ¼ýðkLke ÷k÷[ hkufe LknªþfðkLku fkhýu òýeòuRLku íku{ýu MktMf]ík ÃkuÃkhLke ÃkheûkkLku rËðMku økuhnkshhneLku LkkÃkkMk ÚkðkLkwt Mðefkhu÷wt. ÃkAeLkk ð»kuo íkuyku ÃkqLkkLke ËÏ¾ý fkp÷us{ktËk¾÷ ÚkÞu÷k. yk fkp÷us{ktÚke çke.yu. Lke Ãkheûkk íku{ýu çkeò ðøko{kt Ÿ[k

219 220


Lktçkhu ÃkkMk fhe ytøkúuS {kxuLkwt ‘yur÷Mk Ãkkrhíkkur»kf’ {u¤ðu÷wt. R.Mk.1891{kt íku{ýu yu{.yu.Lkku yÇÞkMk þY fhu÷ku. R.Mk. 1892 {kt íkuyku fkp÷us{ktVu÷ku rLk{kÞu÷k. íku{ýu R.Mk. 1893 {kt {kÄððhkð Ãkuïk MktçktÄe ytøkúuS{ktrLkçktÄ ÷¾eLku ‘{kýufS ¼e{S Mkwðýo[tÿf’ {u¤ðu÷ku.

R.Mk. 1894 {kt íkuyku {wtçkR ykðeLku ðMku÷k. {kÚku ÃkíLke [tÿ{rýyLku ºký çkk¤fkuLke sðkçkËkhe. ykŠÚkf Mktòuøkku Ws¤k Lknª. f{kýe fhðkxâqþLk fhðk {ktzâkt. ‘xkRBMk ykpV RÂLzÞk’ {kt ÷u¾ku ÷¾ðkLkwt þY fÞwO.‘RÂLzyLk MÃkuõxuxh’ Lkk WÃkíktºkeÃkËu Ãký fk{ fhðwt þY fÞwO. {ktz SðLkrLkðkon[k÷e þfu íkux÷e f{kýe Úkðk ÷køke. R.Mk. 1895 {kt ze.su.®Mk½ fkp÷us,fhkt[e{kt RríknkMkLkk ntøkk{e yæÞkÃkf íkhefu íku{Lke rLk{ýqtf ÚkÞu÷e. R.Mk.1896 {kt fk{[÷kW yæÞkÃkf çkLÞk. Auðxu R.Mk. 1914 {kt ÃkqLkkLke fkÞ{eyæÞÃkfÃkËu rLk{kÞk. rLkð]¥k Úkíkkt MkwÄe íkuyku yk MÚkkLk Ãkh hnu÷k. Auðxu R.Mk.1924 {kt rLkð]¥k ÚkR ðzkuËhk ykðu÷k yLku økkÞfðkzLku íÞkt rþûkf íkhefufk{ fhu÷wt.

«kæÞkÃkf Xkfkuhu MkkrníÞLkk ÷øk¼øk çkÄk s «fkhku Ãkh f÷{ [÷kðeAu. ‘¼ýfkhk-1/2’, ‘Bnkhkt MkkpLkux’, ‘rðrðÄ ÔÞÏÞkLkku’ yLku ‘«ðuþfku’ yu{Lkkrððu[Lk økútÚkku Au. ‘Qøkíke swðkLke’ yLku ‘÷øLk{kt çkúñ[Þo’ suðe Lkkxâf]ríkykuLkwtÃký yu{ýu MksoLk fhu÷wt Au. íku{ýu fkr÷ËkMkLkkt LkkxfkuLkk yLkwðkËku fÞko Au.MktÃkkËf íkhefu Ãký íku{ýu Mkkhwt fk{ fhu÷wt Au.

økwshkíke økãLkwt ½zíkh fhðk{kt «ku. XkfkuhLkku Vk¤ku {níðLkku Au. íku{ýuøkwshkíke økãLku frðíkkLke su{ Lkðku ð¤ktf yLku ÷Þ ykÃÞkt Au. Ãký íkuykur[hM{hýeÞ íkku çkLke hnuþu íku{Lkkt ‘MkkpLkux’ fkÔÞkuÚke. økwshkíke fkÔÞMkkrníÞ{ktLk¾rþ¾ MkwtËh yLku MkV¤ MkkpLkux ykÃkLkkh íkuyku «Úk{ níkk íku{ fnuðk{ktshkÃký yríkþÞkuÂõík LkÚke. íku{ýu ËkuZMkkuÚke Ãký ðÄw MkkpLkuxkuLke h[Lkk fheLku

yuf yËT¼wík RríknkMk MkßÞkuo Au. ‘«u{Lkku rËðMk’ yLku ‘rðhn’ suðefkÔÞ{k¤k{kt W¥k{ MkkpLkuxku MktøkúnkÞkt Au. ‘«u{Lke W»kk’, ‘{kuøkhku’, ‘ðÄk{ýe’,‘sqLkwt rÃkÞh½h’ yLku ‘ð»kkoLke yuf MkwtËh MkktÍ’ suðkt W¥k{ MkkpLkuxku íkku «k.Xkfkuh Mkknuçk s ykÃke þfu. «ýÞ yLku rðhnLkkt fkÔÞku{kt íkuyku Mkku¤u f¤kyu¾e÷e QXâk Au. íku{Lke fÕÃkLkkLkku ¼tzkh y¾qx Au.

íkuyku W¥k{ fkurxLkk rððu[f íkhefu Ãký òýeíkk níkk. ‘frðíkk rþûký’íku{Lkku òýeíkku rððu[Lk økútÚk Au. WÃkhktík íku{ýu ykÃku÷kt yMktÏÞ ÔÞkÏÞkLkku{ktyuf rððu[f íkhefuLke íku{Lke «rík¼k A÷fkíke hne Au. økwshkíke MkkrníÞLkkyk çknw©wík rðîkLk, frð, rððu[f, ðkíkkofkh yLku Lkkxâfkh çk.f. XkfkuhMkknuçkLkku SðLkËeÃk 2, òLÞwykhe, R.Mk. 1952 Lkk hkus çkqÍkR økÞu÷ku.

221 222


(365)

çknkËwhþkn ‘sVh’(24, ykpõxkuçkh, R.Mk. 1775)

‘økkrÍÞku {U çkq hnuøke sçk ík÷f R{kLkfeíkçk íkku ÷tzLk íkf [÷uøke íkuøk rnLËwMíkkLkfe.’

ytøkúuòuLkk yíÞk[khkuLkku ykíktf ðÄe økÞku íÞkhu ¼khíkLke «ò{kt ykÍkËe{u¤ððkLke ¼kðLkk «çk¤ çkLke níke. ¼khíkLke «ò yLku hkòykuyu þÂõíkMktøkrXík fhe {kuøk÷ çkkËþkn çknkËwhþknLku ÃkkuíkkLkk Mk{úkx íkhefu MðefkÞkuoníkku. yk çknkËwhþknLkku sL{ rËÕneLkk ÷k÷rfÕ÷k{kt 24, ykpõxkuçkh, R.Mk.1775 Lkk hkus ÚkÞku níkku. íkuLku çkÄk s «fkhLkwt rþûký ykÃkðk{kt ykÔÞwt níkwt.íku yhçke yLku ÃkŠþÞLk ¼k»kkLkku ¿kkíkk níkku. íku Mð¼kðu {kuS÷ku yLkuMktðuËLkþe÷ níkku. ‘sVh’ Lkk Lkk{u íku þkÞhe íkÚkk frðíkkyku ÷¾íkku.

rÃkíkk çkkËþkn yfçkhþknLkwt yðMkkLk Úkíkkt çkkMkX ð»koLke ðÞu R.Mk.1837 {kt íku økkËeyu çkuXku níkku. økkËeyu çkuXk ÃkAe íkuLku {kÚku MktftxLkkt ðkË¤ku½uhkÞkt. ftÃkLke Mkhfkh íkhVÚke Ãkkhkðkh nuhkLkøkrík Úkðk ÷køke. íku {kºk Lkk{Lkkus hkò çkLke hÌkku. íkuýu yLÞkÞ Mkk{u hsqykík fhðk yuf ¼÷k ytøkúus ßÞkusoÚkku{MkLkLku $ø÷uLz {kufÕÞku Ãký fkuR s Ãkrhýk{ ykÔÞwt Lknª. íku ¼ktøke Ãkzâku.íkuLke çkuøk{ rsÒkík{nk÷ hksfkh¼kh{kt íku{u {ËË fhðk ÷køke. ÷kuzozu÷nkWMke ¼khík{ktÚke ‘çkkËþkn’ Lku Lkk{þu»k fhe Ëuðk RåAíkku níkku.

íkuýu çknkËwhþknLkk yuf Ãkwºk r{hÍk V¾úwLku W~fuhe fux÷ef þhíkkuyurËÕneLkk Þwðhks íkhefu ònuh fhe ËeÄku. R.Mk. 1854 {kt r{hÍk V¾úwLkwtyðMkkLk Úkíkkt çknkËwhþknLkk MkkiÚke LkkLkk Ãkwºk sðktçkgLkk ÞwðhksÃkË {kxuLkku

{køko {kuf¤ku ÚkÞku. çknkËwhþknu sðktçkgLku ÞwðhksÃkËu Mðefkhðk rðLktíke fhíkkuÃkºk íku Mk{ÞLkk rËÕne huMkezuLMkeLkk hurMkzuLx xku{Mk {uxfkVLku ÷ÏÞku. Ãký MðkÚkeoyLku «Ãkt[e {uxfkVu íÞkhLkk çknkËwhþknLkk nÞkík LkðÃkwºkku{ktLkk yuf r{hÍkfkuÞkþLku ÞwðhksÃkËu Mðefkhe ÷eÄku.

íÞkhu {k¼ku{Lke {wÂõík {kxuLkwt yktËku÷Lk òuh Ãkfze hÌkwt níkwt. ËuþLke«ò LkkíkòíkLkk ¼uË ¼q÷e sVh yLku çkuøk{ rsÒkík{nk÷Lkk Lkuík]íð nuX¤yuf ÚkR [qfe níke. çkÄk hkòykuyu sVhLku Mknfkh ykÃkðkLkku MktfÕÃk fÞkuoníkku. çkhkfÃkwh{kt {tøk÷ÃkktzuLke þneËe ÃkAe yk¾k Ëuþ{kt rðÃ÷ðLkwt {kuswt VheðéÞwt. ‘Mk{úkx çknkËwhþknLkku sÞ’ Lkk LkkËÚke rËÕne økwtS QXâwt. çÞkMke ð»koLkkuð]Ø Mk{úkx ¢ktríkfkheykuLkku Lkuíkk çkLke økÞku níkku. çkkËþknu çkg¾ktLku rËÕneLkkuMkuLkkÃkrík çkLkkÔÞku níkku. íkuýu rËÕne{kt 30,000 Lke MkuLkk yufXe fhe níke.siV ô{hu çkkËþkn nkÚke WÃkh çkuMke rËÕne{kt Vhíkku yLku ¢ktríkfkheykuLku{køkoËþoLk yLku «uhýk Ãkqhkt Ãkkzíkku. íku fnuíkku fu, ‘‘rnLËw íkÚkk {wMk÷{kLk ¼kRyku! òøkku ! QXku ! ¾wËkyu RLMkkLkLku ykÃku÷e yLkuf fe{íke [eòu{kt yuf ykÍkËeÃký Au. su òr÷{ ytøkúuòuyu ykÃkýe ÃkkMkuÚke Íqtxðe ÷eÄe Au. nðu íku{Lkku ½zku¼hkR [qõÞku Au. ¼kRyku ! QXku ! yLku Rïhu çkíkkðu÷k yk Ãkh{ fíkoÔÞLkuÃkqÁt fhðk {uËkLku støk{kt fqËe Ãkzku.’’

íkuýu yuðe Ãký MÃküíkk fhu÷e fu, ‘‘ytøkúuòuLku yk Ëuþ{ktÚke nktfe fkZâkÃkAe, {khk ytøkík MðkÚko fu rník {kxu Ëuþ Ãkh þkMkLk fhðkLke {khe ÷uþ{kºkRåAk LkÚke. {khk yk yufhkhLkku Rïh Mkkûke Au. nwt ík{Lku çkÄktLku ð[Lk ykÃkwtAwt fu ytøkúuòuLku yk Ëuþ{ktÚke nktfe fkZâk ÃkAe nwt {khk çkÄk s çkkËþkne nfkuAkuze ËRþ.’’

çknkËwhþkn Mkk[ku Ëuþ¼õík níkku. «ò{kt yíÞtík r«Þ níkku. íkuLkwt [rhºÞrLk»f÷tf níkwt. «òLku rLk¼oÞ çkLkkððk{kt íkuLkku Vk¤ku yLkLÞ níkku.

223 224


ytøkúuòuyu VqxLkerík ðkÃkhe. çknkËwhþknLku fuË Ãkfzðk{kt ykÔÞku. sVhR÷kneçkûkLkk rðïkMk½kíkÚke yk¼ku çkLke økÞku. ytøkúuòuyu çknkËwhþknLku, íkuLkeçkuøk{ rsÒkík{nk÷Lku yLku þknòËk sðktçkgLku fuË fhe htøkqLkLke su÷{kt Äfu÷eËeÄu÷kt. R.Mk. 1863 {kt htøkqLkLke su÷{kt s çknkËwhþkn sVh {]íÞw ÃkkBÞkuníkku. ykðk MðËuþ ¼õík Mk{úkxLku ËuþðkMkeyku MkËeyku MkwÄe ÞkË fhíkk hnuþu.

(366)

çku®÷øxLk {pfku÷u(25, ykpõxkuçkh, R.Mk. 1800)

RríknkMk, yÚkoþk†, þkMkLk, LkeríkÄ{oLkk «&™kuyLku yr¾÷ MktMf]rík rð»kÞf yr¼øk{Lkk MktË¼o{kt ytøkúuS ÷u¾fku{kt «Úk{MÚkkLk ÄhkðLkkh rðõxkurhÞk ÞwøkLkk Mkw«rMkØ «ríkrLkrÄ çku®÷øxLk {pfku÷uLkku sL{25, ykpõxkuçkh, R.Mk. 1800 Lkk hkus r÷MkuMxh þkÞhLkk yuf yrík ÄrLkfðuÃkkheLku íÞkt ÚkÞku níkku. íku{ýu furBçkús ÞwrLkðŠMkxe{ktÚke Wå[ rþûkýLke ÃkËðe«kó fhe níke. fkÞËkLkku yÇÞkMk fhe íku{ýu yËk÷ík{kt «uÂõxMk fhe níke.ykuøkýeMk{e MkËeLkk ykht¼{kt þY ÚkÞu÷ òýeíkk Mkk{krÞf ‘yurzLkçkøko’ {kt÷u¾ku ÷¾ðk {ktzâk níkk. R.Mk. 1834 Úke 1838 ËhBÞkLk rçkúrxþ rnLË{ktíku{Lke rLk{ýqtf {ursMxÙux íkhefu ÚkR níke. rÃkLk÷ fkuz íkiÞkh fhðk{kt íku{Lke{níðLke fk{økehe hne níke.

R.Mk. 1842 {kt íkuyku MðËuþ ÃkkAk VÞko níkk. íÞkt Ãkk÷ko{uLx{kt íkuykuçku ð¾ík [qtxkR ykÔÞk níkk. $ø÷uLz sR íku{ýu íku{Lkku fkÔÞMktøkún ‘÷uÍ ykpVyuLþÞLxhku{’ «fkrþík fÞkuo níkku. íkuyku MkkrníÞfkh nkuðk Aíkkt ÏÞkíkLkk{RríknkMkfkh íkhefu ðÄw òýeíkk níkk. R.Mk. 1849 Úke R.Mk. 1861 LkkMk{Þøkk¤k ËhBÞkLk ‘Ä rnMxÙe ykpV $ø÷uLz £ku{ Ä yuõMkuMkLk ykpV suBMkrîíkeÞ’ Ãkkt[ ¼køk{kt «fkrþík ÚkÞku níkku. íku{ýu XufXufkýu ykÃku÷kt rðîíkkMk¼hÔÞkÏÞkLkkuLkku Mktøkún ‘MÃke[eÍ’ Lkk{u R.Mk. 1854 {kt «fkrþík ÚkÞku níkku.WÃkÞkuøkeíkkðkËLke rV÷MkqVeLke suLkk Ãkh yMkh ÚkR níke íkuðk {pfku÷u ðkMíkð{ktfkuR rV÷MkqV Lk níkk.

225 226


íku{ýu yuz{ ÂM{ÚkLke WÃkÞkuøkeíkkðkËLke rV÷MkqVeLkku «¼kð ÍeÕÞku níkku.íkuyku yuf s ðkík {kLkíkk fu MkhfkhLkwt fíkoÔÞ «òLkwt yLku «òLke {k÷r{÷fíkLkwthûký fhðkLkwt Au. ÞtºkðkË yLku ykiãkurøkfhýLkk íkuyku «¾h rn{kÞíke níkk.

íku{Lke MkkrníÞ «íÞuLke yr¼Ár[ yÃkkh níke. ‘yurzLkçkøko’ {kt r{ÕxLkytøkuLkku ÷u¾ íku çkkçkíkLkwt WËknhý Au. ‘yurzLkçkøko’ {kt ÷¾u÷k ÷u¾ku íku{Lkerððu[f íkhefuLke þÂõík «økx fhu Au. y÷çkík, íkuyku rððu[f íkku Lk níkk. íku{Lkkt÷¾kýku íku{Lke RríknkMkfkh íkhefuLke Açke WÃkMkkðu Au.

ykøk¤ sýkðu÷ RríknkMk ytøkuLkk íku{Lkk Ãkkt[ økútÚkku{kt Mk¥kh{e MkËeLkk$ø÷uLzLku íkuyku {q÷ðu Au. ytøkúuS Mk{ksÔÞðMÚkk, ytøkúuòuLkk heíkrhðkòu,$ø÷uLzLkwt hksfkhý yLku $ø÷uLzLke MktMf]rík ðøkuhuLkwt rðøkíku yk÷u¾Lk fhu÷wtAu. íku{Lkkt ÷¾kýku ðkt[íkk íkuyku yuf rþûkýfkh nkuÞ yuðwt yLkw¼ðkÞk rðLkkhnuíkwt LkÚke. íkuyku ykþkðkËe RríknkMkfkh Au. $ø÷uLzLkk rðfkMkÚke íkuyku Mktíkwüníkk.

íku{Lkwt rLkheûký, ðk[Lk yLku yÇÞkMk yËT¼wík níkkt. rð»kÞLke hsqykíkfhðkLke íku{Lke f¤k rðrþü níke. íku{Lke «¾h RríknkMkfkh íkhefuLke «ríkckyk¾kÞu $ø÷uLz{kt «ríkrcík ÚkÞu÷e Au. ¼khík{kt ytøkúuS rþûkýLke þYykíkfhðkLkwt {kLk {pfku÷uLku Vk¤u òÞ Au. ¼khík{kt VkusËkhe fkÞËkLke Mktrníkk½zðk{kt íku{Lkwt {níðLkwt «ËkLk Au. {pfku÷uLkk yr¼«kÞLku yLkwMkheLku s rðr÷Þ{çkuÂLxfu ¼khík{kt ytøkúuS rþûkýLkku ykËuþ òhe fhu÷ku.

ykðwt «rík¼kþk¤e ÔÞÂõíkíð 28, rzMkuBçkh, R.Mk. 1859 Lkk hkusrðr÷Lk ÚkR økÞwt níkwt.

(367)

Ãkkç÷ku rÃkfkMkku(25, ykpõxkuçkh, R.Mk. 1882)

20{e MkËeLkk MkwrðÏÞkík r[ºkfkh Ãkkç÷kurÃkfkMkkuLkku sL{ MÃkpLk ËuþLkk {p÷køkk Lkk{Lkk økk{zk{kt rÃkíkk òuMku YRÍç÷kMfkuLku ½uh 25, ykpõxkuçkh, R.Mk. 1882 Lkk hkus ÚkÞku níkku. r[ºkf÷kíkuLku íkuLkk rÃkíkk ÃkkMkuÚke ðkhMkk{kt {¤e níke. íkuLkku rÃkíkk yuf Mkkhku r[ºkfkhníkku. yLku íku yuf f÷krðãk÷Þ{kt r[ºk rþûkf íkhefu Vhs çkòðíkku níkku.çkk¤ÃkýÚke íku íkeûý çkwrØ«rík¼k Ähkðíkku níkku. {kir÷f MksoLk fhðkLke LkiMkŠøkfþrfíkLkku íkuLkk{kt Ãknu÷uÚke s rðfkMk ÚkÞu÷ku níkku. íkuLke çkwrØ«rík¼kLku òuR íkuLke{kLku Úkíkwt fu íkuLkku Ãkwºk r¾úMíke Ä{oLkku ÃkkuÃk Úkþu yÚkðk yk{eo{kt MkirLkf çkLkþu.{kºk 15 ð»koLke ô{hu yu yuðkt íkku r[ºkku íkiÞkh fhíkku níkku fu òuLkkhk {kUZk{ktyktøk¤kt Lkk¾e Ëuíkk. nðu íku r[ºkf÷kLkk ÔÞðMkkÞ{ktÚke XefXef ykŠÚkf WÃkksoLkfhíkku Ãký ÚkR økÞu÷ku. Ãkwºk f{kíkku Úkíkkt íkuLkk rÃkíkkyu r[ºkrþûkfLke LkkufheAkuze rLkð]r¥k Mðefkhe ÷eÄu÷e. Úkkuzku Mk{Þ f÷kMkkÄLkk fÞko Aíkkt fk{{kt yuLkuMktíkku»k ÚkÞku Lknet. íkuÚke MÃkuLk Akuze ËRLku £kLMk{kt økÞu÷ku. MkkitËÞoLkku WÃkkMkfrÃkfkMkku Ãkkuíku yMkwtËh níkku. íkuLkwt fË ðk{Lk níkwt. htøku íku ~Þk{ níkku. {kÚkkLkkðk¤ íkku fËe yku¤u÷k nkuÞ s Lknª. nkÚk Mkwfku{¤ yLku ÷ktçkk níkk. ykt¾ku[{fe÷e níke. fÃkzktLkku fu çkLke XLkeLku hnuðkLkku yuLku þku¾ Lk níkku. f÷kLkku yuÃkqòhe hkík-rËðMk f÷kMkkÄLkk{kt ÔÞMík hnuíkku níkku. fËYÃkku yLku çkuzku¤ íkÚkk†eLkk suðkt ÷xfkt Íxfkt fhLkkh rÃkfkMkkuyu Mkkík-Mkkík †eyku MkkÚku ÷øLk fhu÷kt.íkuLkwt AuÕ÷wt ÷øLk íkuLke ÷øk¼øk yutþe ð»koLke ô{hu sufu÷eLk Lkk{Lke †e MkkÚku

227 228


ÚkÞu÷wt. yuLkkt ½ýkt ¾hkt r[ºkku yuLkk ytøkík SðLk WÃkhÚke MkòoÞu÷kt Au. fËk[yuÚke s yuLkkt r[ºkku ðkMíkrðf yLku ÓËÞtøk{ çkLÞkt nþu. yuLkwt þYykíkLkwt SðLkËrhÿíkkÚke Mk¼h níkwt. íkuÚke «Úk{ íkçk¬kLkkt íkuLkkt r[ºkku níkkþk, ðuËLkk, fÁýkyLku øk{økeLkeLku ÔÞõík fhu Au. íkuýu íkuLkkt r[ºkku îkhk íkuLkk SðLkLku {qíko fhðkLkku«ÞíLk fÞkuo Au. íkuÚke íkuLkkt ykht¼fk¤Lkk r[ºkkuLkku Mk{Þøkk¤ku ‘çÕÞq rÃkrhÞz’íkhefu yku¤¾ðk{kt ykðu Au. íkuLke f÷k ÓËÞLkk ŸzkýLku yLku ¼kðsøkíkLkuMÃkþoíke nkuðkÚke íku MkkitËÞo {trzík ÚkÞu÷e níke. íkuLkkt r[ºkku ¾qçk s ÷kufr«Þ Úkðk÷køku÷kt. íkuLkk r[ºkku ¾heËðk ÃkzkÃkze Úkðk ÷køku÷e. Úkkuzk s ð¾ík{kt yusøk{þnqh r[ºkfkh íkhefu ÏÞkrík Ãkk{u÷ku. r[ºkku îkhk íkuLku Äq{ f{kýe Úkðk÷køke. íkuLkwt SðLk Mkw¾{Þ çkLke økÞwt. íkuLke ÏÞkrík su{ su{ [ku{uh «Mkhíke økRíku{ íku Lkðk Lkðk rð»kÞku Ãkh r[ºkku íkiÞkh fhðk ÷køku÷ku. rLkøkúku f÷kMðYÃkLkk«Þkuøk YÃku íkuýu yuf r[ºk ‘{uRzTMk ykpV ykrðLÞko’ çkLkkðu÷wt su ¾qçk s ÃktfkÞu÷wt.íku r[ºkf¤k{kt Lkðk Lkðk «Þkuøkku ys{kðíkku hnu÷ku. íkuLke r[ºkf¤k çkeçkk Zk¤Lk níke. íkuýu ‘õÞwrçkÍ{’ Lkk{Lke r[ºkþi÷e rðfMkkðu÷e. r[ºkf¤k{kt íku rLkíÞLkðeLk MktþkuÄLkku nkÚk Ähíkku hnuíkku. r[ºkf÷kLkk ûkuºk{kt íkuýu íkËTLk Lkðe ‘ÃkuÃkhfkp÷e’ yLku ‘fku÷ks’ Lkk{Lke Lkðe ÃkØr¥kyku þY fhu÷e. íkuýu r[ºkf÷k søkík{ktheíkMkhLke ¢ktrík fhu÷e yu{ fnuðk{kt fþwt s ¾kuxwt LkÚke. íkuýu ‘Mkh heyk÷eÍ{’Lku Ãkøk÷u fux÷ktf r[ºkku íkiÞkh fÞkO níkkt. r[ºkfkh rÃkfkMkkuLkwt SðLk LkqíkLk søkíkLkkr[ºkfkhku {kxu ÃkÚk«Ëþof çkLke hÌkwt Au. yu r[ºkf÷k{kt sux÷ku Ãkkhtøkík níkkuyux÷ku s Ãkkhtøkík rþÕÃkf¤k{kt Ãký níkku. {kxeLkkt çkuLk{qLk ðkMkýku yLku rþÕÃkkuyuðkt íkku çkLkkðíkku fu òuLkkhk Ëtøk hne síkk. yu®[øk, ykufðkrxLx, r÷LkkuõxyLku r÷ÚkkuøkúkVLkku Ãký yu fMkçke níkku. huBçkúkt ÃkAeLkk f÷Mksofku{kt rÃkfkMkkuLkwtLkk{ {ku¾hu Au. yk {nkLk r[ºkfkh yLku rþÕÃkfkh 8, yur«÷, R.Mk. 1973Lkk hkus yðMkkLk ÃkkBÞku níkku.

(368)

zkp. LkøkuLÿ(yðMkkLk : 26, ykpõxkuçkh, 1999)

26, ykpõxkuçkh, R.Mk. 1999 {kt rËÕneLke‘ykp÷ RÂLzÞk {urzf÷ RrLMxxâqx’ ¾kíku yðMkkLk Ãkk{u÷k 84 ð»koLke ô{hÄhkðíkk zkp. LkøkuLÿ ‘MkkrníÞMktËuþ’ Mkk{rÞf{kt rððu[Lkkí{f ÷u¾ku ÷¾eLkuMknwLkwt æÞkLk ¾U[Lkkh rnLËe MkkrníÞ søkík{kt yuf rþ¾h ÃkÁ»k íkheufuLkwt MÚkkLkÃkkBÞk Au. íkuyku ðksÃkuÞeLke ÃkhtÃkhkLkk MkkhMðík níkk.

íkuyku rnLËe MkkrníÞ søkíkLkk «¾h rððu[f, rMkØktíkrLkc ÷u¾f yLku«¾h yÇÞkMkw níkk. rðãkÚkeofk¤Úke s íku{ýu yuf íkxMÚk rððu[fLke árürðfMkkðu÷e. rð»kÞLkwt ík÷MÃkþeo yðøkknLk fhe íkuyku íku{ktÚke Lkehûkeh rððufuMkkhkt-{kXkt ÷ûkýku íkkhðe íkxMÚk rððu[Lk fhíkk. fkuE f]ríkLkkt fÃkzkt WíkkhðkLkeíkuyku ð]r¥k Ähkðíkk Lknª. {kºk 21 ð»koLke ðÞu rnLËe MkkrníÞsøkíkLkk Lkk{eMkkrníÞfkh Mkwr{ºkkLktËLk ÃktíkSLkku ‘AkÞkðkË’ Ãkh R.Mk. 1937 {kt íku{ýuMk{eûkkí{f ÃkwMíkf ÷¾u÷wt. suLke íku Mk{Þu yk[kÞo hk{[tÿ þwf÷u Mkn»ko LkkUÄ÷eÄu÷e. íku ÃkAe ‘Mkkfuík: yuf yæÞÞLk’, ‘rnLËe Lkkxf’ yLku ‘rð[kh ykihrð&÷u»ký’ suðk íku{Lkk rððu[Lkkí{f økútÚkkuyu yuf MkV¤ yLku íkusMðe rððu[fíkhefu íku{Lku MÚkkrÃkík fhu÷k. íku ÃkAe íku{Lkwt ‘hMkrMkØktík’ Lkk{u ÃkwMíkf «fkrþíkÚkÞu÷wt. yk ÃkwMíkfLkwt «fkþLk Úkíkkt s íkuyku yk[kÞo yLku þk†¿k íkhefu ÏÞkríkÃkk{u÷k.

{q¤ íkku íkuyku hMkðkËe Mk{eûkf níkk. £kuRzLkk {Lkkurð&÷u»ký þk†Lkuíku{ýu yuf WÃkfhý íkhefu s Mðefkhu÷wt. su hMkrMkØktíkLkk rð&÷u»ký{kt Mk{Úkof

229 230


çkLke hnu÷wt. íkuyku fkÔÞ{kt hMkrMkØktíkLku yrLkðkÞo økýíkk níkk. íkuyku ¼è LkkÞfyLku yr¼Lkðøkwó suðk hMkk[kÞkuoÚke ¾qçk «¼krðík ÚkÞu÷k níkk. Ãkrù{Lkkrððu[fku{kt ¢kU[uLkk yr¼ÔÞtsLkkðkËLke íku{Lkk Ãkh ½uhe yMkh ÚkÞu÷e.ykR.yu.rh[kzoTMkÚke Ãký íkuyku «¼krðík ÚkÞu÷k. ykÚke íku{ýu Ãkrù{Lkk yuçkuLkku íkw÷Lkkí{f yÇÞkMk fheLku fnu÷wt fu, ‘MkiØktríkf yk÷ku[LkkLkk ûkuºku ¼khíkeÞfkÔÞþk† Ãkrù{Lkk fkÔÞþk†Úke ½ýwt s ykøk¤ Au.’ íku{ýu ‘¼khíkeÞfkÔÞûkuºk’ Lke rðîíkkÃkqýo ¼qr{fk ykÃkeLku íku{ýu rnLËe MkkrníÞLku Mk{]Ø fhðk{ktyLkuhwt ÞkuøkËkLk ykÃÞwt Au. ð¤e íku{ýu ÃkkùíÞ ‘fkÔÞþk†’ Lkku Ãký yLkwðkËykÃku÷ku Au.

ðíko{kLk LkkxâMðYÃk rð»kÞf zkp.LkøkuLÿyu Lkkxf yLku Lkkxâfkhku ytøkuMkqû{ Mk{eûkk ÷¾u÷e Au. íku{ýu ‘heríkfkÔÞ fe ¼qr{fk’ íkÚkk ‘Ëuð ykih WLkfefrðíkk’ Lkk{Lkk MktþkuÄLk økútÚkkuLke h[Lkk R.Mk. 1950 Lkk yhMkk{kt fhu÷e.íku{Lkk yk çku økútÚkku{kt ¼khíkeÞ fkÔÞþk† ytøkuLke íku{Lke yæÞÞLkþe÷íkk yLkuíku{Lkwt øknLk ®[íkLk árüøkku[h ÚkkÞ Au.

R.Mk. 1915 Lkk {k[o {kMk{kt ynhki÷e{kt sL{u÷k zkp.LkøkuLÿ rnLËeyLku ytøkúuS ¼k»kkyku MkkÚku yu{.yu. ÚkÞu÷k. íku ÃkAe rnLËe{kt íku{ýu ze.r÷xT.Lke WÃkkrÄ Ãký {u¤ðu÷e. yk{ íkku íku{Lkk MksoLkLke þYykík frðíkkÚke ÚkÞu÷e.íku{Lkku ‘ðLk{k÷k’ Lkk{Lkku «Úk{ fkÔÞMktøkún R.Mk. 1937 {kt «fkrþík ÚkÞu÷ku,su{kt rðãkÚkeofk¤{kt íku{ýu h[u÷e frðíkkyku MktøkúnkR Au. yu{.yu. Lke ÃkËðe«kó fÞko ÃkAe íkuyku ËMk ð»ko rËÕneLke fkp{Mko fkp÷us{kt ytøkúuS rð»kÞLkkyæÞkÃkfLkk ÃkË Ãkh hnu÷k. íku{ýu Úkkuzku Mk{Þ ykfkþðkýe{kt Ãký fk{ ffu÷wt.íku ÃkAe ð»kkuo MkwÄe rËÕne ÞwrLkðŠMkxe{kt rnLËe rð¼køkLkk ðzk íkhefu Vhsçkòðu÷e.

íku{ýu òríkðkË, Mkt«ËkÞ yLku «ËuþðkËLke WÃkuûkk fheLku {kºk «rík¼kLku

s {níð ykÃku÷wt. íkuÚke s ÞwrLkðŠMkxe{kt íku{ýu Ëuðeþtfh yðMÚke, hk{Ëhþr{©, {Òkw¼tzkhe, fi÷kMk ðksÃkuÞe, ÷û{eLkkhkÞý ÷k÷, MLkun{Þe [kiÄhe,rðïLkkÚk rºkÃkkXe yLku rLkíÞkLktË ríkðkhe suðe «rík¼kykuLku MÚkkLk ykÃku÷wt.

231 232


(369)

{Lkkus ¾tzurhÞk(yðMkkLk : 27, ykpõxkuçkh, R.Mk. 2003)

‘hMk{ ynªLke swËª, rLkÞ{ Mkkð Lkku¾k,y{khu íkku þçËku s ftfw Lku [ku¾k.’

su{ýu þçËLkwt Mkki¼køÞ «kó fÞwO níkwt yuðk ¼kð yLku MktðuËLkkLkk Mk{]ØøkÍ÷fkh {Lkkus ¾tzurhÞkLkku sL{ sqLkkøkZ{kt 6, sw÷kR, 1943 Lkk hkusÚkÞu÷ku.rÃkíkkLkwt Lkk{ ð]s÷k÷¼kR yLku {kíkkLkwt Lkk{ rðsÞkçknuLk níkwt. íku{LkkrÃkíkk {nuMkq÷e yrÄfkhe níkk íkuÚke íku{Lkk ÃkrhðkhLku ðkhtðkh MÚk¤ktíkh fhðwtÃkzíkwt. íku{ Aíkkt íku{ýu {kuxk ¼køkLkwt SðLk sqLkkøkZ{kt s ðeíkkðu÷wt.

íku{ýu sqLkkøkZLke çknkWÆeLk fkp÷us{ktÚke R.Mk. 1965 {kt çke.yuMk.Mke.Lke ÃkËðe {u¤ðe níke. 1967 {kt íkuyku yu÷.yu÷.çke. ÚkÞk yLku sqLkkøkZ{ktðfe÷kík þY fhe níke. íku{ýu ðfe÷kíkLke MkkÚkkuMkkÚk ¾ký WãkuøkLkk ÔÞðMkkÞ{ktÍtÃk÷kðu÷wt. yk{ Aíkkt íku{Lkwt ÔÞÂõíkíð Mkns yLku {kËoðÃkqýo níkwt. íkuyku W½kzkniÞkLkk rLkËO¼ {kýMk níkk. ykuAwt çkku÷íkk yLku ðÄw Mk{síkk. Mkh¤íkk, MkÓËÞíkkyLku Mkk÷Mkíkk yu{Lkk ÔÞÂõíkíðLkk rðþu»k økwýku. yu{Lkwt ËkBÃkíÞSðLk «u{yLku {iºkeÃkqýo níkwt. ÃkíLke ÃkqŠý{kçknuLk Ãký Mkkð Mkk÷Mk Mð¼kðLkkt. yu{Lkktçkk¤fku ðkýe, É[k yLku yr¼ Ãký {kíkk-rÃkíkk Ãkh økÞu÷kt.

íku{Lkk r{ºkku yu s íku{Lke r{÷fík níke. íku{Lkku [knf ðøko Ãký ÃkkhðøkhLkku. yrLk÷ òuþe, rðLkkuË òuþe, h{uþ Ãkkhu¾, r[Lkw {kuËe, hksuLÿ þwf÷yLku «Vw÷ Lkkýkðkxe suðk þçË Mðk{eyku yu{Lkk r{ºkku. ð¤e nrhïLkÿòuþe, [LÿfkLík þuX, Äehw Ãkhe¾, n»koË [tËkhýk, nheLÿ Ëðu, Mkwhuþ Ë÷k÷,

h½wðeh [kiÄhe yLku ¼økðíkefw{kh þ{ko suðk Mk{Úko MkkrníÞfkhku MkkÚku íkuykurË÷Lkku Lkkíkku Ähkðíkk níkk. WÃkuLÿ rºkðuËe, yh®ðË rºkðuËe yLku {q¤hks hkszksuðk {kuxk økòLkk f÷kfkhku Ãký íku{Lku ¾hk ÓËÞÚke [kníkk.

íkuyku Ãkhøksw «f]ríkLkk yËLkk ykË{e níkk. sYrhÞkík{tËkuLku {ËËfhðk{kt íku{ýu ÃkkAwt ð¤eLku òuÞwt Lk níkwt. Ãkq.Mktík ©e {kuhkhe çkkÃkwLke íku{Lkk Ãkhrðþu»k «erík. {Lkkus WÃkh íku{Lkk ytíkhLkk ykþeðkoË Ãký Wíkhu÷k. Ãkq.çkkÃkw«urhík Lkh®Mkn {nuíkk MkkrníÞ rLkrÄLkk MÚkkÃkf yLku «{w¾ Ãký íkuyku níkk.íku{ýu ðuhkð¤ ÃkeÃkÕMk f-ykuÃkhuxeð çkuLfLkk zkÞhuõxh íkhefuÞ Mkuðk çkòðu÷e.

íkuyku ÃkqhuÃkqhk rLk:MÃk]ne níkk. ÄLkLke fkuR ÷k÷[ Lknª. R.Mk. 1999{kt ‘RÂLzâLk LkuþLk÷ rÚkÞuxh’(ykR.yuLk.xe.) îkhk ‘f÷kÃke yuðkuzo’ yuLkkÞíkfhe íku{Lku YrÃkÞk 25000 Lke Úku÷e yÃkoý fhu÷e. yu ÃkqhuÃkqhe hf{ íku{ýuykR.yuLk.xe. Lku Ãkhík fhe Ëh ð»kuo «økx Úkíkk økÍ÷ Mktøkúnku{ktÚke W¥k{ økÍ÷MktøkúnLku ‘çkk÷kþtfh ftÚkkrhÞkt Ãkkrhíkkur»kf’ ykÃkðk Mkq[ðu÷wt.

sqLkkøkZ yLku røkhLkkh «íÞu íku{Lku yLkLÞ «u{ níkku. íku{Lke yuf økÍ÷Lkkuyuf þuh yk ðkíke «íkerík fhkðu Au-

‘‘fnku ykÚke ðÄw þwt ®sËøke{kt òuRyu çkeswt,økÍ÷ Au, økeh Au, røkhLkkh Au, MkkuhXLke Ähýe Au.’’

fkÔÞMksoLkLke þYykík íkku yu{ýu rðãkÚkeo yðMÚkkÚke s fhu÷e. íku{LkwtMksoLk Lkkr¼{ktÚke ÚkÞu÷wt Au. íku{Lkwt MksoLk Mkçk¤ yLku Mk{]Ø Au. íku{Lke ‘Ëeðk÷ku’Lkk{Lke frðíkk çk[w¼kR hkðíkLkk ‘fw{kh’ {krMkf{kt 1966 Lkk Vuçkúwykhe{kMkLkk ytf{kt «økx ÚkR íÞkhÚke økwshkíke fkÔÞsøkík{kt yuf frðMksof íkhefuyu{Lkku Mðefkh ÚkÞku.

{Lkkus ¾tzurhÞkyu [k÷eMk ð»kkuo MkwÄe MkkrníÞ MkkÄLkk fhe níke. suLkkÃkkrhíkkur»kf YÃku ‘y[kLkf’(1970), ‘yxf¤’(1979), ‘ytsLke’

233 234


(1991), ‘õÞktÞ Ãký økÞku LkÚke’(2004) suðk fkÔÞMktøkúnku «kÃík ÚkÞk Au.íkuyku yuf rMkØ nMík økÍ÷fkh íkhefu «MÚkkrÃkík ÚkR [qõÞk níkk. íku{ýu h[u÷wt‘þkn{]økku’ økwshkíke ¼k»kkLkkt W¥k{ ËeÄofkÔÞku{kt MÚkkLk Ãkk{u íkuðwt Mkçk¤ yLkuMk{]Ø Au.

økeík yLku økÍ÷ yu{Lku øk{íkkt MðYÃkku níkk. íku{Lkkt økeíkku «f]rík MkkÚkuÃkrhýÞ fhLkkhkt Au. yu{Lkkt fkÔÞku {kLkð¼kðkuLkkt ãkuíkf Au. íku{Lkkt økeíkku{kt«ÞkuòÞu÷kt «íkefku rðrþü yÚkoçkkuÄ fhkðu Au. frð MkkiËÞoLkk WÃkkMkf yLku«u{Lkk Ãkqòhe níkk. íku{Lkk þçË{ktÚke MkËk MkkitËÞo xÃkfíkwt hnuíkwt. íku{Lke økÍ÷kuLkkuVk÷ Mkíðþe÷ Au. íkuyku økwshkíke økÍ÷Lkk «Þkuøkþe÷ frð Au. þçË hMkkÞýLkkuMktçktÄ Mðefkhíkkt íku{ýu ÷ÏÞwt Au-

‘þçË MkkÚku yux÷u MktçktÄ Au,ÃkýoLku ÷e÷ÃkÚke MkøkÃký nkuÞ Au.’

íkuyku þçËLku frðíkk{kt rðrþü heíku «Þkusu Au. íkuyku frðíkkLku fuMkh suðe{qÕÞðkLk sýMk Mk{síkk. þçË MkkÄLkk{kt ÷eLk ÚkR økÞk ÃkAe s frðíkkLkwt«xefhý ÚkkÞ Au yuðwt frðLkwt {kLkðwt níkwt. íku{Lke økÍ÷ku{kt rðÞkuøkLkk ËËoLkwtMkrðþu»k rLkÁÃký ÚkÞu÷wt Au.

íkuyku «f]ríkLku Ãkk{Lkkhk yLku ÃkeLkkhk frð níkk yu çkkçkíkLke ¾kíkhefhkððk íku{Lke «rMkØ yLku «ríkrcík h[Lkk ‘hMíkk ðMktíkLkk’ Lkku WÕ÷u¾ ÃkqhíkkuAu. íkuLkku yuf þuh swyku-

‘yk zk¤ zk¤ òýu hMíkk ðMktíkLkk,Vq÷ku yu çkeswt fI LkÚke, Ãkøk÷kt ðMktíkLkkt’

{Lkkus ¾tzurhÞkLke økÍ÷ku{kt Mkkt«ík Mk{ksLku ykçkqunqçk Íe÷kÞku Au.yu{Lke økÍ÷ku{kt Lkøkh MkÇÞíkkÚke rðYÃkíkk yLku rð»k{íkk, yufrðÄíkk yLkuyufkfeÃkýwt yLku Mk{ÞçkØíkk yLku yLku MktðuËLkþqíÞíkkLkwt yk÷u¾Lk Úkíkwt hÌkwt

Au. yksLkk Þtºk{kLkðLke ðuËLkk ÔÞõík fhíkku swyku yk þuh-‘çkwfkLke çkktÄe VhLkkhkLkwt yk íkku Au Lkøkh r{ºkku,

{Lku ¾wËLku s {¤ðk{kt ½ýe íkf÷eV ÃknkU[e Au.’{LkkusLke frðíkkLkku MÚkkÞe ¼kð Au SðLk yLku {]íÞw rðþuLke MktðuËLkk.

{]íÞwLke yVhíkkLkku Mkns ¼kðu Mðefkh fhíkkt frð ÷¾u Au-‘çnkh ÃkðLk MkqMkðkíkku yu{kt Qze sþu,

yk Sðíkh fkøk¤ suðwt Au Ëhðkòu ¾ku÷.’Ët¼e, ykztçkhe yLku ÃkkuíkkLkk yðøkwýkuLku ykuZeLku VhLkkhk {kýMkLke

LkøLk ðkMíkrðfíkk íku frðyu {kŠ{f heíku yk÷u¾e Au-‘ûkýkuLku íkkuzðk çkuMkwt íkku ðhMkkuLkkt ðhMk ÷køku,çkwfkLke Akuzðk çkuMkwt íkku ðhMkkuLkkt ðhMk ÷køku.’

ykðk Mk{Úko þçË Mðk{eLku økwshkíke MkkrníÞ Ãkrh»kË, økwshkík MkkrníÞyfkË{e yLku økwshkík MkhfkhLkkt Ãkkrhíkkur»kfku «kó ÚkÞkt Au. R.Mk. 2002Lkk ð»koLkku ‘ÄLkS fkLkS Mkwðýo[tÿf’ Ãký yu{Lku yÃkoý fhðk{kt ykðu÷ku.

ykðk þçË Mk{úkxLkwt fuLMkhLkk hkuøkLku fkhýu R.Mk. 2003 LkeMk¥kkðeMk{e ykuõxkuçkhu ðnu÷e Mkðkhu yðMkkLk ÚkÞwt. òýu ÃkkuíkkLkk {]íÞwLkeykøkkne fhíkk nkuÞ yu{ yuf þuh{kt yu{ýu ÷ÏÞwt níkwt-

‘yk MkeÄe ðkx AkuzeLku [kÕÞku sðkLkku Mkkð,þçËku MkÃkkx AkuzeLku [kÕÞku sðkLkku Mkkð.’

ykÃkýu yu{Lkku s þuh yu{Lku yÃkoý fheLku ©Øktsr÷ yÃkoý fheyu.

235 236


(370)

{uõMk BÞq÷h(yðMkkLk : 28, ykuõxkuçkh, R.Mk. 1900)

¼khíkeÞ rþûký, f÷k yLku MktMf]rík «íÞu y«rík{«u{ yLku ykí{eÞíkk ÄhkðLkkh yLku «kåÞrðãkrðËT íkhefu ÃkkuíkkLkwt Lkk{Mkwðýkoûkhu ytrfík fhkðLkkh {põMk BÞq÷hLkku sL{ s{oLkeLkk yuf Mkkð LkkLkkøkk{ zeMkkW{kt 6, rzMkuBçkh, R.Mk. 1823 Lkk hkus ÚkÞku níkku. íku{Lkk rÃkíkkrðÕnu{ BÞq÷h òýeíkk frð yLku MkkrníÞfkh níkk. {põMk BÞq÷hLkeçkkÕÞkðMÚkk{kt s íku{Lkk rÃkíkk rËðtøkík ÚkR økÞu÷k.

çkk¤Ãký{kt ðíkLkLkk økk{{kt rþûkýLke þYykík fÞko ÃkAe íkuykur÷ÃkrÍøkLke Mfq÷{kt Ëk¾÷ ÚkÞu÷k. þk¤kÇÞkMk Ãkqýo Úkíkkt Wå[kÇÞkMk {kxuíku{ýu r÷ÃkrÍøkLke ÞwrLkðŠMkxe{kt «ðuþ {u¤ðu÷ku. «kæÞkÃkf çkúku¾koMkLkkt ¼khíkeÞMkkrníÞ rð»kÞf «ð[Lkku Mkkt¼¤e íkuyku MktMf]ík ¼k»kk yLku MkkrníÞ íkhVykf»kkoÞk níkk. íku{ýu íku{Lke ykí{fÚkk{kt ÷ÏÞwt Au fu, ‘MktMf]ík {khku «Úk{«u{ níkku, yLku íku ®sËøke¼h hnu÷ku.’

«ku.çkúku¾kMkoLkk {køkoËþoLk nuX¤ íku{ýu MktMf]íkLkku ÔÞðÂMÚkík yÇÞkMkfhu÷ku. þkfwtík÷ yLku ÉøkðuËLkkt MkqfíkkuLkwt íku{ýu yæÞÞLk fhu÷wt. íku{ýu {kºkðeMk ð»koLke ô{hu R.Mk. 1843 {kt ‘rníkkuÃkËuþ’ Lkku yLkwðkË fhu÷ku. yu sð»kuo íku{ýu íkíð¿kkLk{kt zkpõxhuxLke ÃkËðe «kó fhu÷e. íku{ýu íku Mk{ÞLkk yufykøk¤ Ãkzíkk íkíðr[tíkf £uzrhf hku®÷øk ÃkkMku Ãký íkíð¿kkLkLkku yÇÞkMk fÞkuoníkku. ÞwrsLk çkLkkuoVu íku{Lku ÉøkËuðLkku yÇÞkMk fhðk Mkq[ÔÞwt níkwt. ð¤e íku{ýu{põMk BÞq÷hLku WÃkrLk»kËku yLku þktfh¼k»ÞLkku øknLk yÇÞkMk fhðkLkwt Ãký

Mkq[Lk fhu÷wt. yksu {põMk BÞq÷hLku ykÃkýu {kuxk økòLkk íkíð®[íkf íkhefuMðefkhðk s Ãkzu yuðe ÃktrzíÞÃkqýo yu{Lke «rík¼k níke.

s{oLke{kt íku{Lkku sL{ ÚkÞku nkuðk Aíkkt SðLk{kt {kuxk¼køkLkkt ð»kkuo íku{ýuykpõMkVzo{kt økk¤u÷kt níkkt. $ø÷uLz ¼khíkeÞ MkkrníÞ «íÞu îu»k¼kð hk¾íkwtníkwt, ßÞkhu s{oLkeLkwt ¼khíkeÞ MkkrníÞ íkhVLkwt ð÷ý ykËþoðkËe níkwt.fkr÷ËkMkLkwt ‘’þkfwtík÷ s{oLke{kt yux÷wt íkku ÷kufr«Þ níkwt fu ½ýkt {kíkk-rÃkíkkíku{Lke ËefheykuLkkt Lkk{ þfwtík÷k hk¾íkkt. {põMk BÞq÷h ¼khíkLku ¾qçk [kníkkníkk. R.Mk. 1859 {kt ‘yu rnMxÙe ykpV ypÂLMkÞLx MktMf]ík r÷xhu[h’ Lkk{Lkwtíku{Lkwt ÃkwMíkf «fkrþík ÚkÞwt níkwt. yk ÃkwMíkfLke «MíkkðLkk{kt íku{ýu ÷ÏÞwt Au fu,‘‘MktMf]ík ¼k»kkþk† {kLkðòíkLkk RríknkMkLke MkkiÚke sqLke yLku {níðLkefzeyku{ktÚke yuf Au.’’ íkuÚke ÉøkðuË yLku Ér»kMkkrníÞLku íku{ýu íku{LkkyÇÞkMkLkku ¾kMk rð»kÞ çkLkkÔÞku níkku.

R.Mk. 1882 {kt íku{Lkwt ÃkwMíkf ‘RÂLzyk-ðkpx fuLk Rx xe[ yMk ?’«økx ÚkÞwt níkwt. yk ÃkwMíkfLke Lkf÷ íku Mk{ÞLkk rçkúxLkLkk ðzk«ÄkLk ø÷uzMxkuLkLku«rík¼kð òýðk íku{ýu {kuf÷u÷e. yu ÃkwMíkfLke MkkÚku yu{ýu ÷¾e {kuf÷u÷ÃkºkLkwt yk ÷¾ký ¼khíkLke økrh{kLku MÃkþuo Au. íku{ýu ÷¾u÷wt fu, ‘‘¼khíkLkeþkuÄ yuf LkÔÞ økku¤kÄoLke þkuÄ Au, su ðkMfku-Ë-økk{kLke þkuÄ fhíkktÞ ðÄw{níðLke þkuÄ Au.’’

BÞq÷h ÃkqhuÃkqhk ðirËf níkk. íku{Lkk {íku MktMf]ík MkkrníÞLke su f]ríkyku«fkrþík ÚkR níke. íku MktMf]ík MkkrníÞLkk ÃkwLkòoøkhý fk¤Lke níke. fkr÷ËkMkfrð ðŠs÷Lkk Mk{fk÷eLk níkk. {põMk BÞq÷hu ÉøkËuðLkk ¢{þ: A ¼køk«fkrþík fÞko níkk. ÉøkðuË Ãkh fk{ fhðk{kt íku{ýu ºkeMk ð»ko sux÷ku Mk{Þ÷eÄku níkku.

íku{ýu íku{Lkwt ‘ðirËf MkkrníÞLkku RríknkMk’ ÃkwMíkf ¾qçk s ÷kufr«Þ

237 238


Lkeðzâw níkwt. íkuyku ÄkhËkh rððu[LkþÂõík ÄhkðLkkhk «fktz Ãktrzík níkk. ð¤e,íku{Lkk{kt Ÿze MkkrnÂíÞf Mk{s Ãký níke. íku{ýu ÷¾u÷e yuf Lkð÷fÚkk Ãký$ø÷uLz{kt ¾qçk ÷kuf¼kkuøÞ çkLke níke.

{põMkBÞq÷h ykpõMkVzo ÞwrLkðŠMkxe{kt ÞwhkurÃkÞLk ¼k»kkykuLkk «kuVuMkhníkk. ykX ð»ko íkuyku ykpõMkVzo{kt hÌkk níkkt. R.Mk. 1875 {kt íku{ýu yu ÃkËÃkhÚke hkSLkk{wt ykÃÞwt íÞkhu {põMk BÞq÷hLku økw{kððk Lknª {køkíke ÞwrLkðŠMkxeyu‘yu{urhxMk’ Q¼wt fhe íku{Lku Mkk[ðe ÷eÄu÷k. ÉøkðuËLkk MktÃkkËLkLkwt fk{ íku{ýuÃkqÁt fÞwO íÞkhu fux÷kfu íkuLkku Ãkqhòuh{kt rðhkuÄ fhu÷ku. íÞkhu çkúñku Mk{ksu íku{Lkuyr¼LktËLk ÃkkXðu÷k. ¼khíkeÞ rðîkLkkuyu íku{Lkk Ãkh «MktþkLkkt Ãkw»Ãkku ðhMkkðu÷kt.MkkÞý¼k»Þ MkkÚkuLkk ÉøkðuËLkk «fkþLku íku{Lke feŠík Ãkh [kh [ktË ÷økkðeËeÄu÷k.

«Mktþk yLku rðhkuÄkuLke ðå[u íkuyku çkexk ßÞkuŠsyk Lkk{Lke yuf ytøkúusÞwðíke «íÞu ykf»kkoÞk níkk. R.Mk. 1859 {kt íku{ýu ßÞkuŠsyk MkkÚku ÷øLkfhe ÷eÄwt níkwt. yk Ãkrík-ÃkíLkeyu íku{Lkk Mkw¾e ËkBÃkíÞSðLk ËhBÞkLk ºkýÃkwºkeyku yLku yuf Ãkwºk yu{ [kh MktíkkLkku «kó fÞkO níkkt.

íku{Lke {kuxe Ëefhe ypzk Mkku¤ ð»koLke ô{hu yðMkkLk Ãkk{e íkuLkku ðMk{kuyk½kík íku{Lku {kxu yMkÌk ÚkR Ãkzu÷ku. yk MktË¼o{kt íku{ýu íku{Lkk yuf r{ºkLku÷¾u÷wt fu, ‘{khk SðLkLkku Ëe½o «ðkMk Ãkqhku Lkk ÚkkÞ íÞkt MkwÄe {khwt yk Mk{økúSðLk íkuLkwt yLku íkuLke M{]ríkLkwt Au.’ íku{Lke ÃkíLkeLku Ãký ÷¾u÷wt fu, ‘SðLk{ktÚke{khe ©Øk QXe økR Au. ykÃkýu ykÃkýe Vhs çkòððe. ykLktË [kÕÞku økÞkuAu. yk ½h nðu ykÃkýwt ½h LkÚke hÌkwt. fuð¤ «íkeûkk÷Þ økLke økÞwt Au.’ íku{LkeçkeS Ëefhe {phe «Mkqrík ËhBÞkLk {]íÞw Ãkk{e níke. íku{Lku {kxu yk yk½kíkðò½kík Mk{ku níkku. íku{Lkwt SðLk ðuËLkkÚke Mk¼h çkLke økÞwt níkwt. íkuyku yuf÷íkkyLkw¼ðíkk níkk. íku{ýu íku{Lke ÃkíLkeLku ÷¾u÷wt fu, ‘{kLkðSðLk ¾hu¾h þwt Au

íku fçkh ÃkkMku s þe¾u Au, yLku íku yu íku SðLk ynª LkÚke, çkesu õÞktf Au. ykíkku fuð¤ Ëuþðxku Au.’

{põMk BÞq÷hLkk yðMkkLk ÃkAe íku{Lke ºkeS ÃkwºkeLkwt Ãký {]íÞw LkeÃkßÞwtníkwt. íku{Lke ÃkíLke ÃkAe íkku Mkkð s ¼ktøke økÞu÷kt. íkuyku íku{Lkk ÃkríkLkwt SðLk[rhºk÷¾íkkt níkkt. yk [rhºkLkk AuÕ÷k þçËku níkk, ‘su ½h{kt {põMk BÞq÷hu ykLktËLke½ýe ûkýku ðeíkkðe níke íku ½h{kt nðu MkqLkfkh ÔÞkÃÞku Au, su{Lku {kxu ykÃkýuSÔÞkt, yLku su{Lku {kxu ykÃkýu Vhe Sððk Ít¾eyu.’

Mðk{e rððufkLktËu íku{Lku ytsr÷ ykÃkíkkt ÷ÏÞwt Au, ‘¼khíkeÞrð[khsøkík{kt Ãk[kMk ð»koÚke Ãký ðÄw Mk{Þ {kxu {põMk BÞq÷hu MktMf]íkMkkrníÞLkk øke[ støk÷{kt «fkþ-AkÞkLku Ÿzk hMkÚke yLku ÓËÞLkk «u{ÚkerLknkéÞkt Au. yk Mkðo íku{Lkk ykí{kLkk Ÿzu MkwÄe Wíkhe økÞkt Au, yLku íku{LkkMk{økú ÔÞÂõíkíðLku hMke ËeÄwt Au.’ Mðk{e rððufkLktË $ø÷uLzLke {w÷kfkíku økÞkíÞkhu {põMk BÞq÷hLku {¤ðk íku{Lkk rLkðkMkMÚkkLku økÞk níkk. yk {w÷kfkík ytøkuMðk{eyu ÷ÏÞwt Au fu, ‘‘nwt yksu fkuR rðîkLk fu ¼k»kkrðËTLku {éÞku LkÚke, Ãkýyuf yuðk ykí{kLku {éÞku Awt fu «ríkrËLk çkúñ MkkÚku ÃkkuíkkLke yufkí{kLkkuMkkûkkíkfkh fhðk Ít¾e hÌkku Au. nwt yuf yuðe ÔÞÂõíkLku {éÞku fu suLkwt ÓËÞ nhÃk¤u ðirïf ykí{k MkkÚku yiõÞ MkkÄðk ík÷Mke hÌkwt Au.’’

{põMk BÞq÷hLku {Lk ¼khík íku{Lkwt ykæÞkÂí{f ðíkLk níkwt. íku{ýu ÷ÏÞwt Aufu, ‘{Lku yuðwt ÷køku Au fu nwt nt{uþk çkLkkhMk{kt s Awt. yk {khk ½hLku çkLkkhMkíkhefu fÕÃkwt Awt.’ Mðk{e rððufkLktËu íku{Lku ¼khík ykððk yk{tºký ykÃku÷wt íÞkhuíku{ýu fnu÷wt fu ‘ÃkAe nwt ÃkkAku s Lknª ykðwt, ík{khu {Lku íÞkt s Ëkxðku Ãkzþu.’

íku{Lkkt òýeíkkt ÃkwMíkfku Au, ‘Ä MkkÞtMk ykpV ÷Uøðus’-1891, ‘Ä MkkÞtMkykpV rhr÷rsyLk’, ‘RLxÙkuzõþLk xw Ä MkkÞtMk ykpV rhr÷rsyLk’-1870,‘neçkxo ÷uf[Mko’, ‘Ä ykurhrsLk yuLz økúkuÚk ykpV rhr÷rsyLk’-1878, ‘økeVkuzo

239 240


÷uõ[Mko’, ‘Lku[h÷ hr÷rsyLk’-1888, ‘rVrÍf÷ rhr÷rsyLk’-1890,‘yuLÚkúkuÃkku÷kursf÷ rhr÷rsyLk’-1891, ‘rÚkykuMkkuVe ykuh MkkÞfku÷kursf÷rhr÷rsyLk’-1892, ‘rMkõMk rMkMx{ ykpV RÂLzyLk rV÷kuMkkuVe’, ‘hk{f]»ýÃkh{ntMk’ yLku ‘÷kMx yuMkuÍ.’

ykðk ¼khíkeÞ MkkrníÞLkk Ãkh{ WÃkkMkf yLku Ÿzk yÇÞkMkw yuðk{põMk BÞq÷h 28, ykpõxkuuçkh, R.Mk. 1900 Lkk hkus yðMkkLk ÃkkBÞk níkkt.íku{ýu ¼khíkLku Mkk[e yku¤¾ yÃkkðe níke. íku{ýu ¼khíkLkk ¼qíkfk¤Lkk økkihðyLku økrh{k rðþu rðïLku òøk]ík fhðkLkwt fk{ fÞwO níkwt. ¼khíkLkk hk»xÙðkËLkkÃkwLkòoøkhý{kt {põMk BÞq÷hLkwt çknw {qÕÞ «ËkLk Au. íku{ýu fÌkwt níkwt-

‘‘òu {khu yk¾k rðï{ktÚke yuf yuðku Ëuþ þkuÄðkLkku nkuÞ fu suþÂõíkþk¤e, Mk{]Ø yLku «kf]ríkf MkkitËÞoÚke MktÃkÒk nkuÞ yLku fux÷kf ¼køkku{ktíkku íku Ãk]Úðe WÃkhLkwt Mðøko nkuÞ, íkku {khu ¼khík íkhV yktøk¤e [etÄðe Ãkzu.’’

(371)

òpMkuV Ãkwr÷íÍh(yðMkkLk : 29, ykpõxkuçkh, R.Mk. 1911)

¼úük[kh yLku Mkk{krsf yrLküku Mkk{u ÷zðk{kt®sËøke yk¾e nku{e ËuLkkh òpMkuV Ãkwr÷íÍhLkku sL{ ðLkhkrsÚke þku¼íkk yufLkkLkfzk þnuh{kt 10, yur«÷, R.Mk. 1847 Lkk hkus rÃkíkk rVr÷Ãk yLku {kíkkçkwRÍe çkøkuohLkk ½h{kt ÚkÞku níkku. íku{Lkk sL{ ÃkAe íku{Lkku Ãkrhðkh ntøkuheLkkÃkkxLkøkh çkwzkÃkuMx{kt MÚkkLkktíkh fhe økÞu÷ku. ynª ykÔÞk ÃkAe òpMkuVLkk rÃkíkkLkwtyðMkkLk ÚkÞu÷wt. rðÄðk {kíkkyu ÃkríkLkk {]íÞw ÃkAe ÃkwLk÷oøLk fhe ÷eÄu÷wt. íkuÚkeòpMkuVu yuLkk ½h yLku økk{Lkku íÞkøk fhu÷ku.

rÃkíkkLkwt ðkíMkÕÞ yLku {kLke {{íkkÚke ðtr[ík hnu÷k òpMkuV {kºk Mk¥khð»koLke ô{hu øk]níÞkøk fhe [k÷e LkeféÞk ÃkAe £kLMk, $ø÷uLz yLku ykprMxÙÞksuðk Ëuþku{kt LkMkeçkLkk Mknkhu Vhe ð¤u÷k. ¼krð MkkÚku nkuz{kt Wíkhu÷k íku{LkuõÞktÞÚke MkV¤íkk {¤íke Lk níke. Auðxu rLkhkþ ÚkR íkuyku ntøkkuhe ÃkkAk Vhu÷k.ntøkuhe Ãkhík Vhíkkt hMíkk{kt íku{Lkku Ãkrh[Þ yuf s{oLk Lkkøkrhf MkkÚku ÚkÞu÷ku.íkuýu òpMkuVLke ËËoLkkf ËkMíkkLk òÛÞk ÃkAe íku{Lku y{urhfk ÃknU[kzðkLkwt ð[LkykÃku÷wt. ¾hu¾h yk ÷k÷[ ÷ku¼k{ýe níke. nkBçkwøko{kt òpMkuVLku {¤u÷ku s{oLkLkkøkrhf òpMkuVLke rLkhkÄkhíkkLkku økuh÷k¼ ÷R íkuLku çkkuMxLk{kt ðu[e Ëuðk {ktøkíkkuníkku. çkkuMxLkLkk çktËh Ãkh Lkktøkhu÷k ðnký Ãkh yuf÷k yxq÷k Q¼u÷k òpMkuVyk ðkík íku{Lkk Mkøkk fkLku Mkkt¼¤e níke.

nðu þwt fhðwt ? Ëkus¾{kt Ãkze nt{uþ {kxu Mkçkzðk fhíkkt {hðwt Mkkhwtyu{ {kLke, Rïh Ãkh ¼hkuMkku hk¾e òpMkuV LkkMke AqxðkLkk «ÞíLk YÃku Mk{wÿLkk

241 242


Ãkkýe{kt fqËfku {khe ËeÄu÷ku. fÌkwt Au Lku fu suLku hk{ hk¾u yuLku fkuý [k¾u !®sËøke MkkÚku ÍÍq{e íku rfLkkhu ÃknkU[e økÞu÷k. ¼krð íku{Lku ytÄfkh{Þ ¼kMku÷wt.ynª hnuðk{kt nðu òu¾{ Ãký níkwt. íkuÚke íku{ýu çkkuMxLk Akuze ËeÄu÷wt.

íku{ýu LÞqÞkufo sðk rð[khu÷wt. Ãký sðwt þe heíku ? yòýe Ähíke Ãkhíku{Lku hMíkkLke fkuR ¾çkh Lknª. ð¤e ytøkúuS ¼k»kk Ãký íku{Lku ykðzíke Lkníke. yk¾hu yu{Lku yuf ytøkúus ¾uzqík ¼uxe økÞku. íkuLku òpMkuVLke rLkhkÄkhíkkyLku ÷k[khe «íÞu MknkLkw¼qrík sL{e. íku{ýu òpMkuV ÃkkMkuÚke Mk½¤e nfefíkòýe. yLkwftÃkkÚke ¼Þko¼Þko yu ¾uzqíku òpMkuVLku ÃkkuíkkLkk ½kuzk WÃkh çkuMkkzeMkkík rËðMku LÞqÞkufo Ãknkut[kze ËeÄu÷k.

ynª ykÔÞk ÃkAe h¾zíkkt h¾zíkkt yufðkh íkuyku MkirLkf ¼híkeLkef[uheyu sW ÃknkUåÞk. yuf s{oLk ¼k»kk òýíkk MkirLkfu íku{Lku {ËË fhe. íkuòpMkuVLku f[uheLkk yrÄfkhe ÃkkMku ÷R økÞu÷ku. íku{ýu MkirLkf íkhefu ¼híke ÚkðkrðrÄðíkT Vku{o ¼ÞwO. ytøkúuS íkku ykðzu Lknª. Vku{o{kt Ãku÷k MkirLkfu ‘Ãkwr÷íÍh’ Lkeòuzýe ¾kuxe ÷¾u÷e. íkuýu ‘Ãkwr÷íÍh’ Lku çkË÷u ‘ÃkkW÷uxTÍeMk’ ÷¾e Lkkt¾u÷wt.íkuÚke íkuyku ßÞkt MkwÄe ÷~fh{kt hnu÷k íÞkt MkwÄe ‘ÃkkW÷uxTÍeMk’ íkhefu syku¤¾kÞu÷k.

su{ su÷{kt ykðu÷k Lkðk Mkðk fuËeLku sqLkk fuËeyku íkhVÚke ½ýe fLkøkzíkðuXðe Ãkzu íku{ ÷~fh{kt Lkðe ¼híke Ãkk{u÷k òpMkuVLku heZk MkirLkfku íkhVÚke½ýe ÞkíkLkkyku MknLk fhðe Ãkzu÷e. íkuÚke ftxk¤e økÞu÷k íkuyku ÞwØçktÄ ÚkíkktR.Mk. 1865 {kt ÷~fh{ktÚke Aqxk ÚkR MkuLx ÷qR [kÕÞk økÞu÷k. ynª íku{ýuðfe÷kuLkk økw{kMíkk íkhefu fk{ fhðwt þY fhu÷wt. LkðhkþLkk Mk{Þu ðfe÷ku {kxuLke÷kRçkúuheLkkt ÃkwMíkfku íku{ýu ðkt[ðk {ktzu÷kt. yk{ fhíkkt yuf rËðMk íku{Lkku Ãkrh[ÞMkuLx ÷qRLkk {nkLk hksfeÞ ÃkwÁ»kku zkp.yur{÷ «exkurhÞMk yLku fk÷o þwÍo MkkÚkuykÂõMk{f heíku ÚkR økÞku. nðu íkuyku ÃkrhÃkfð ÚkE økÞu÷k. Mkt½»ko{Þ

yLkLk¼ðkuyu íku{Lkwt ½zíkh fhu÷wt. Ãku÷k çku {nkLkw¼kðkuLke ¼÷k{ýÚke òpMkuVLkerLk{ýqtf ‘ðuMxr÷f ÃkkuMx’ Lkk{Lkk s{oLk ðíko{kLkÃkºkLkk ¾çkhÃkºke íkhefu ÚkRøkÞu÷e. {kºk 15-20 rËðMk{kt s íku{ýu ¾çkhÃkºke íkhefuLke fkçkur÷ÞíkÃkwhðkh fhe çkíkkðu÷e.

òpMkuVLku íku{Lke ðVkËkhe yLku fwþ¤ fk{økeheLkwt RLkk{ {éÞwt.y¾çkkhLkk {kr÷fkuyu íku{Lku ¼køkeËkh çkLkkðu÷k. íku{Lku Mk{ks yLkuhksfkhý{kt ÔÞkÃke økÞu÷k ¼úük[kh «íÞu Mk¾ík yýøk{ku níkku. Mk{ksLkkMkk{kLÞ {kýMkkuLkk nfku yLku rníkku íku{Lkk niÞu ðMku÷kt níkkt. «ò {kxu ftRffhe AqxðkLke ¼kðLkk MkkÚku ÃkkuíkkLkk ¼køku ykðíkkt Lkkýkt ÷R íkuyku y¾çkkh{ktÚkeAqxk ÚkR økÞu÷k. íku{ýu ‘MkuLx÷qRMk’ {kt ÃkkuíkkLkwt Lkðwt ðíko{kLkÃkºk ‘ÃkkuMx rzMÃku[’þh fhu÷wt. òuíkòuíkk{kt íku{Lkwt yk ðíko{kLkÃkºk ¾qçk s ÷kufr«Þ ÚkR økÞu÷wt.W¥khku¥kh íku rðfMkíkwt økÞu÷wt. {kºk yuf s ð»ko{kt yk y¾çkkhu 85,000zkp÷hLkku LkVku hk¾u÷ku. yk MkV¤íkkÚke «uhkR íku{ýu R.Mk. 1883 {kt ‘ÔkÕzo’Lkk{Lkwt yuf òýeíkwt y¾çkkh ¾heËe ÷eÄu÷wt. yk{ Äe{u Äe{u feŠík yLku f÷Ëkhíku{Lkkt [hý [q{ðk ÷køku÷kt.

íkuyku hkíkrËðMk fk{{kt håÞk ÃkåÞk hnuíkk. SðLkLkkt ÞwðkLkeLkkt fe{íkeð»kkuo Ëw:¾ yLku Ërhÿkíkk{kt økk¤u÷kt. íkuÚke þhehLke íktËwhMíke Ãkh íkuLke {kXeyMkh ÚkÞu÷e. íkuÚke fk{Lkk çkkus Lke[u ËçkkÞu÷k íku{ýu árü økw{kðe ËeÄu÷e.¿kkLkíktíkwykuLke rLkçko¤íkkLku ÷R ÞkËËkMík Ãký [k÷e økÞu÷e. íku{ýu R.Mk. 1910{kt ðrMkÞíkLkk{wt íkiÞkh fhkðu÷wt. ºkUMkX ð»koLke ô{hu SðLk MkkÚku ÍÍq{Lkkh yuðehLkh ytíku 29, ykpõxkuçkh, R.Mk. 1911 Lkk hkus yk ËwrLkÞk Akuze [kÕÞkøkÞu÷k. íku{Lke r{÷fík{ktÚke yksu Ãký «ríkð»ko fkÔÞ, Lkkxf, Mktøkeík, Lkð÷fÚkk,RríknkMk yLku Ãkºkfkhíð suðkt ûkuºkku{kt rðþu»k rMkrØ «kó fhLkkhLku ‘Ãkwr÷íÍhÃkkrhíkkur»kf’ yuLkkÞík fhðk{kt ykðu Au.

243 244


(372)

yuÍhk ÃkkWLz(30, ykpõxkuçkh, R.Mk. 1885)

‘MkÏÞ’ Lkk{Lkwt ytøkúuS MkkrníÞ{kt yíÞtík {]ËwyLku huþ{e fkÔÞ ÷¾Lkkh yLku ytøkúuS fkÔÞ MkkrníÞ{kt ¢ktrík MksoLkkhy{uhefkLkk Wå[ fkurxLkk frð yuÍhk ÃkkWLzLkku sL{ y{uhefkLkk ykRzkhkuhkßÞLkk nuR÷e Lkk{Lkk økk{{kt 30, ykpõxkuçkh, R.Mk. 1885 {kt ÚkÞku níkku.ytøkúuS fkÔÞ MkkrníÞ{kt íku{Lke økýLkk ykÄwrLkf ÞwøkLkk frð íkhefu ÚkkÞ Au.

íku{Lkk rÃkíkk rV÷kzuÂÕVÞkLke Mkhfkhe xtfþk¤k{kt Lkkufhe fhíkk nkuRrþûký {kxu íku{ýu rV÷kzuÂÕVÞkLke ÷~fhe þk¤k{kt «ðuþ {u¤ÔÞku níkku.LkkLkÃkýÚke s íkuyku yríkþÞ rs¿kkMkw níkk. Lkðe Lkðe ¼k»kkyku þe¾ðkLke íku{Lkeíkeðú RåAk níke. íkuyku Wå[ rþûký {u¤ððk ÃkuÂLMk÷ðurLkÞk ÞwrLkðŠMkxe{ktËk¾÷ ÚkÞu÷k. fkp÷us{kt frðíkkyku ðkt[ðk{kt yLku Mk{sðk{kt íkuyku hMkÄhkððk ÷køku÷k. W¥k{ ytøkúuS frðykuLkkt fkÔÞkuLkku yÇÞkMk fhðk{kt íkuykuÔÞMík hnuíkk. R.Mk. 1906 {kt íku{ýu yu{.yu. Lke WÃkkrÄ {u¤ðe ÷eÄu÷e. íÞktMkwÄe{kt rðïLkk «rMkØ frðykuLke frðíkkyku yu{ýu ðkt[e Lkk¾u÷e. yu{.yu.ÚkÞk ÃkAe yuf fkp÷us{kt ¼k»kkrþûkf íkhefu òuzkÞu÷k. Ãký ÃkAeÚke íku{Lkk Ãkh[krhºÞneLkíkkLkku ykhkuÃk {qfe fu{Lku Y¾MkË ykÃkðk{kt ykðu÷e. íku{Lkwt niÞwtíÞkhu LktËðkÞu÷wt. íku ÃkAe íku{ýu y{uhefk Akuze ËeÄu÷wt yLku $ø÷uLz sR ÷tzLk{ktMÚkkÞe ÚkÞk níkk.

÷tzLk{kt íku{Lke frðíkkyku òýeíkkt ytøkúuS Mkk{krÞfku{kt «rMkØ Úkðk÷køke. òuíkòuíkk{kt yuf MkV¤ frð íkhefu ÷tzLk{kt yu{Lke ÏÞkrík «Mkhe økR.

Ãkrhýk{ yu ykÔÞwt fu ÃkËðe yLku «rík¼kLku ÷R ÷tzLkLke s yuf fkp÷us{ktyæÞkÃkf íkhefu íku{Lke ÃkMktËøke ÚkR. rËLk«ríkrËLk íku{Lke ÏÞkrík rðMíkhðk÷køke. íkuyku ‘rþfkøkku ÃkkuyuxÙe’ Lkk ÷tzLk ¾kíkuLkk íktºke íkhefu rLk{kÞk. íku{ýuíku{Lke fkp÷usLke s rðãkÚkeoLke zkuhkuÚke þuõMkrÃkÞh MkkÚku ÷øLk fhe ÷eÄwt níkwt.

÷øLk ÃkAeLkkt A ð»ko çkkË íkuyku £kLMkLkk ÃkkxLkøkh ÃkurhMk økÞu÷k yLkuR.Mk. 1924 MkwÄe íÞkt hnu÷k. ynª yu{Lku yuf {kuxku ÷k¼ yu ÚkÞku fu íkuykuyLkuoMx nu®{øðu suðk {qÄoLÞ MkkrníÞfkhLkk «íÞûk MktÃkfo{kt ykÔÞk. ynª çkeòfux÷kf òýeíkk MkkrníÞfkhkuLkku Ãkrh[Þ Ãký íku{Lku ÚkÞku. íkuyku Rxkr÷ÞLkrhrðÞuhk{kt ykðu÷k hkÃkku÷k{kt ðMkðk økÞu÷k yLku ÷øk¼øk ðeMk ð»ko ynª shnu÷k. ynª hneLku íku{ýu íku{Lkk yLkuf MkkrnÂíÞf økútÚkkuLkwt MksoLk fÞwO níkwt.

çkeò rðïÞwØLkk fk¤k yku¤k yu{Lke Ãkh Ãký Wíkhu÷k. íku{LkuLkkÍeðkËLkk Mk{Úkof Xhkðe y{uhefkyu íku{Lkk Ãkh ËuþÿkunLkku ykhkuÃk {qfu÷ku.íku{Lke ÄhÃkfz fhe íku{Lku LkshfuË{kt hk¾ðk{kt ykðu÷k. y Mk{Þ ËhBÞkLkíku{Lkk çknw[Š[ík fkÔÞMktøkún ‘Ä fuLxkuÍ’ Lku y{uhefLk frðíkk {kxuLkwt Mkðkuoå[çkku®÷økLk Ãkkrhíkkuur»kf {¤u÷wt.

yu ÃkAe íku{Lke LkshfuËLkku ¾qýu ¾qýuÚke rðhkuÄ ÚkÞu÷ku. Auðxu hkuçkxo£kuMx, yLkuoMx nu®{øðu yLku xe.yuMk. yur÷Þux suðk íku Mk{ÞLkk rðï«rMkØMkkrníÞ Mðk{eykuLke Ëhr{ÞkLkøkeheLkk Ãkrhýk{u R.Mk. 1958 {kt íku{Lku {wõíkfhðk{kt ykÔÞk níkk. {wÂõík ÃkAeÚke íkuyku y{uhefk Akuze Rxk÷e [kÕÞk økÞkníkk.

íkuyku íku Mk{ÞLkk òýeíkkt MkkrnÂíÞf Mkk{rÞfku MkkÚku Mktf¤kÞu÷k níkk.yk MkkrnÂíÞf Mkk{rÞfku îkhk íku{ýu ytøkúuS frðíkkLku yuf Lkðe rËþk{kt yøkúuMkhfhe níke. íku{ýu íku{Lke frðíkk{kt òLkÃkËe ¼k»kkykuLkku WÃkÞkuøk fhe, frðíkkLkuyËLkk ykË{e MkwÄe ÃknkU[kze níke.

245 246


yuÍhk ÃkkWLz yuf «Þkuøkþe÷ MkkrníÞfkh níkk. ‘ÃkurhMkLkk ¼qøk¼o hu÷ðuMxuþLku’ Lkk{Lkk ÷½wfkÔÞLkk Mksof íkhefu íkuyku òýeíkk níkk, íkku ‘Ìkw MkuÕðeLk{kuçk÷eo’ Lkk{Lkk W¥k{ ¾tzfkÔÞLke Ãký íku{ýu h[Lkk fhe níke. íku{Lkwt ‘ÃkurhMkLkk¼qøk¼o hu÷ðu MxuþLku’ fkÔÞLkku ykÄwrLkf ytøkúuS frðíkkLkwt ½huýwt økýkÞ Au.{wõík AtË{kt MkòoÞu÷wt ‘yuf fLÞk’ Lkk{Lkwt íku{Lkwt yuf fkÔÞ Ãký yux÷wt s òýeíkwtçkLku÷wt Au.

77 ð»koLke ô{hu yk frðLku ÓËÞhkuøkLkku íkeðú nw{÷ku ykðu÷ku. íku ÃkAeíku{Lkwt çkku÷ðkLkwt çktÄ ÚkR økÞu÷wt. ËMk ð»ko íku{ýu yçkku÷ yðMÚkk{kt ðeíkuðk÷kt.ytíku 1, LkðuBçkh, R.Mk. 1972 {kt íku{ýu ËuníÞkøk fhe ËeÄu÷ku.

(373)

^Þkuzkuh r{¾kR÷kuðe[ËkuMíkkuÞuÔMfe

(30, ykpõxkuçkh, R.Mk. 1821)

rðïLkk Mkw«rMkØ MkkrníÞMksof Þkuzkuh r{¾kR÷kuðe[ ËkuMíkkuÞuÔMfeLkkusL{ hrþÞkLkk ÃkkxLkøkh {kuMfku{kt R.Mk. 1821 Lke 30 {e ykpõxkuçkhu ÚkÞkuníkku. íku{Lkk rÃkíkk r{¾kR÷ yuLzÙeðe[ ÔÞðMkkÞu íkçkeçk níkk. íkuyku ykŠÚkfheíku Mk{]Ø níkk.

©e{tík yLku Mkw¾e ÃkrhðkhLkk ËkuMíkkuÞuÔMfeyu ÃkkuíkkLkk ½h{kt íkÚkk ¾kLkøkeþk¤k{kt yÇÞkMk fÞkuo níkku. íku{ýu íku{Lke Mkku¤ ð»koLke ô{hu {kíkkLke AºkAkÞkøkw{kðe níke. {kíkkLkk yðMkkLk ÃkAe ðÄw yÇÞkMkkÚkuo íku{Lkk rÃkíkkyu íku{LkurÃkxMkçkøko {kuf÷e ËeÄk níkk. ynª íkuyku ÷~fhe RsLkuhe fkp÷us{kt Ëk¾÷ÚkÞk. {wMkeçkíkku íku{Lku {kÚkuÚke ¾MkðkLkwt Lkk{ ÷uíke Lk níke. íku{Lke yZkh ð»koLkeô{hu rÃkíkk Ãký Ëuð÷kuf ÃkkBÞk. fw{¤e ðÞu íku{ýu {kíkk-rÃkíkkLkku MkÚkðkhkuøkw{kÔÞku níkku.

RsLkuhe fkp÷us{kt Ëk¾÷ ÚkÞu÷k íku{Lkwt r[¥k yÇÞkMk fhðk{kt [kuxâwtLknª. íkuÚke {kºk yuf ð»ko çkkË íku{ýu fkp÷usLku rík÷ktsr÷ ykÃke ËeÄe yLkuf÷{Lku ¾ku¤u {kÚkwt {qfe ËeÄwt. íkuyku ÷u¾Lkûkuºk íkhV ðéÞk.

hrþÞk{kt íku Mk{Þu ÍkhLkwt þkþLk níkwt. Íkh hkòþkneLkk Mkeík{kuÚkehrþÞkLke «ò ºkkrn{k{ Ãkkufkhe økR níke. ËkuMíkkuÞuÔMfeyu Íkhþkne Mkk{uheíkMkhLkku yk¢kuþ Xk÷ÔÞku. Ãk[eMk ð»koLke ô{hu R.Mk. 1846 {kt íku{ýu

247 248


hrþÞLk þkMkLk Mkk{u çktz Ãkkufkhíke ‘Ãkwyh Vkuf’ Lkk{Lke Lkð÷fÚkkLkwt MksoLkfÞwO. íku{Lke yk Lkð÷fÚkkyu ÍkhþkneLku n[{[kðe {qfe. {kºk Lkð {kMkLkkxqtfk økk¤k{kt ÷¾kÞu÷e íku{Lke íku Lkð÷fÚkkLku MkkrníÞ rððu[fkuyu ð¾kýe níke.

íkuyku MkkBÞðkËe rð[khMkhýeÚke htøkkR [qõÞk níkk. y Lkð÷fÚkkLkkMksoLk çkkË íkuyku MkkBÞðkËe rð[khMkhýe Ähkðíkk £uL[ ÞwðkLkkuLkk sqÚkLkk MkÇÞçkLke økÞk níkk.

ÍkhþkMkLk Mkk{u çktz Ãkkufkhðk çkË÷ R.Mk. 1849 {kt íku{Lku Ãkfze÷uðk{kt ykÔÞk níkk. swÕ{e Íkhu yk ¢ktríkfkhe MksofLku VktMkeLke Mkò VxfkheËeÄe níke. íku{Lku VktMke ykÃkðk {kxu {kÚku fk¤wt fÃkzwt ykuZkzeLku {kt[zk WÃkh÷kððk{kt ykðu÷k. {khkyku nkÚk{kt çktËqf ÷R ËkuMíkkuÔÞMfeLku økku¤eykuÚke ðªÄeLkk¾ðkLke íkiÞkhe fhíkk níkk íÞkt s nkÚk{kt MkVuË fÃkzwt Vhfkðíkku yuf ËqíkËkuzíkku íÞkt ykÔÞku. íkuýu fÌkwt níkwt : ‘Íkhu ËkuMíkkuÞuÔMfe {kuíkLke Mkò {kV fheËeÄe Au. íku{Lku yLÞ fuËeyku MkkÚku MkkRrçkrhÞk{kt {kuf÷e ykÃkku’ yk{ rðïLkkyk {nkLk Mksof {kuíkLku nkÚkíkk¤e ykÃke Axfe økÞk.

yíÞtík fXkuh su÷SðLk ðeíkkÔÞk ÃkAe 1854 {kt MkkRrçkrhÞkLkesu÷{ktÚke íku{Lkku Aqxfkhku ÚkÞku. ÃkAe MkUx rÃkxMkçkøko{kt hneLku íku{ýu su÷LkkyLkw¼ðkuLku fuLÿ{kt hk¾eLku ºký ÃkwMíkfku ÷ÏÞkt. íku{ýu íku{Lkk SðLkLke yuf÷íkkLkkuytík ÷kððk ykuøkýºkeMk ð»koLke {kheyk RMkuð Lkk{Lke rðÄðk †e MkkÚku ÷øLkfÞkO níkkt.

÷øLk çkkË íku{ýu Mkhfkhe LkkufheLkku íÞkøk fÞkuo níkku. R.Mk. 1861 {ktíku{ýu ‘xkR{’ Lkk{Lkk yuf Mkk{rÞf{kt íktºkeÃkËu fk{ fhðkLkwt þY fÞwO níkwt.Ãký ðktÄksLkf íktºke÷u¾ku ÷¾ðk çkË÷ Mkhfkhu yk Mkk{rÞf WÃkh «ríkçktÄ{qfe ËeÄku níkku.

íkuyku R.Mk. 1862 {kt £kLMk yLku $ø÷uLz økÞk. ÃkAe íku{ýu ÞwhkuÃkLkku

«ðkMk ¾uzâku. ËhBÞkLk{kt íku{Lke ÃkíLkeLkwt yðMkkLk ÚkÞwt. R.Mk. 1866 {ktíku{ýu rðïrðÏÞkík çkLku÷e Lkð÷fÚkk ‘¢kR{ yuLz ÃkLkeþ{uLx’ Lkwt MksoLk fÞwO.íÞkh ÃkAeLkk s ð»kuo íku{ýu íku{Lkk fhíkkt [kuðeMk ð»ko LkkLke íku{Lke yÒkk Lkk{LkeMxuLkkuøkúkVh MkkÚku çkeòt ÷øLk fÞkO níkkt.

÷øLk çkkË íkuyku ÃkíLke MkkÚku fux÷ktf ð»kkuo s{oLke, Rxk÷e yLkuMðexTÍh÷uLz{kt hÌkk. Ãkhík VÞko çkkË íku{ýu ‘rMkxeÍLk’ MkkókrnfLkwt íktºkeÃkËMðefkÞwO. çku ð»ko çkkË íku{ýu ÃkkuíkkLkwt {krMkf ‘Ä hkRxMko zkÞhe’ þY fÞwO. 1880{kt íku{Lke çkeS rðïrðÏÞkík Lkð÷fÚkk ‘Ä çkúÄMko fkhk{kÍeð’ «økx ÚkR.nðu íku{Lkwt Lkk{ hrþÞkLkk {nkLk MksofkuLke nhku¤{kt Mkk{u÷ ÚkR [qõÞwt níkwt.

íkuyku hrþÞkLke «ò{kt hk»xÙ¼kðLkkLke ßÞkuík s÷kððk{kt MkV¤ Lkeðzâkníkk. íku{Lkk {krMkf{kt «økx ÚkÞu÷k ÷u¾ku ÃkkA¤Úke ‘Ä zkÞhe ykpV hkRxMko’Lkk{Lkk ÃkwMíkfYÃku «økx ÚkÞk níkk. yk ÃkwMíkf Mk{økú hrþÞk{kt hk»xÙðkËLkkçkkRçk÷ íkhefu Mðef]ík ÃkkBÞwt níkwt.

íkuyku hk»xÙkr¼{kLke ÔÞÂõík níkk. hrþÞkLku íkuyku Wífx ÷køkýeÚke [kníkkníkk. íku{Lke LkMkuLkMk{kt hrþÞk ¼¤u÷wt níkwt. íkuÚke s íku{ýu ÷¾u÷wt fu- ‘{LkuhrþÞkLke økhs Au. {khk ÷u¾Lk {kxu nwt hrþÞkLkku økhsðkLk Awt. ÃkhËuþ{kt{khe nk÷ík Ãkkýe çknkh fkZu÷e {kA÷e suðe Au.’

ykx÷k {kuxk økòLkk Mksof yLku MðËuþ¼õík nkuðk Aíkkt LkðkR íkku yuðkíkLke ÷køku Au fu íku{Lkk Mk{fk÷eLk MkkrníÞfkh xkuÕMxkuÞLku yu fËe YçkY{éÞk Lk níkk.

VuVMkkt{kt nu{hus ÚkðkLku fkhýu R.Mk. 1881 {kt 60 ð»koLke ô{huíkuykuLkwt yðMkkLk ÚkÞwt níkwt.

249 250


( 374)

nku{e snktøkeh ¼k¼k(30, ykpõxkuçkh, R.Mk. 1909)

rðïV÷f WÃkh Ãkh{kýwûkuºku ¼khíkLkwt Lkk{hkuþLk fhLkkh Ãkh{kýwrð¿kkLke zkp.nku{e snktøkeh ¼k¼kLkku sL{ {wtçkR{ktðMkðkx fhíkk yuf ÃkkhMke Ãkrhðkh{kt 30, ykpõxkuçkh, R.Mk. 1909 Lkkhkus ÚkÞku níkku. íku{Lkk rÃkíkk su.yu[.¼k¼k yu s{kLkk{kt {wtçkRLkk «ÏÞkíkçkurhMxh níkk. íkku ËkËk nh{w¾S snktøkeh ¼k¼k {iMkwh hkßÞ{kt rþûký¾kíkkLkk {nkrLkËuoþf níkk. yk{ rðîíkk nku{e ¼k¼kLku ðkhMkk{kt {¤e níke.

nku{e LkkLkÃkýÚke s fwþkøkú çkwrØ Ähkðíkk níkk. íku fkuRfLku fkuRf rð»kÞÃkhíðu Mkíkík ®[íkLk fhíkk hnuíkk. íkuÚke íkuyku hkºku Ãkqhe Ÿ½ Ãký ÷R þfíkk Lkníkk.

{wtçkR{kt «kÚkr{f rþûký ÷eÄk ÃkAe íku{Lkk rÃkíkkyu ðÄw yÇÞkMk {kxuíku{Lku $ø÷uLz {kuf÷e ykÃÞk níkk. yu{Lkk rÃkíkk yuðwt RåAíkk níkk fu nku{eyuf Mkkhk RsLkuh çkLku. Ãký nku{eLku yu yðøkýe þõÞk Lk níkk. íku{ýuyutÂLsrLkÞheøkLke WÃkkrÄ «Úk{ ðøko MkkÚku {u¤ðe ÷eÄe. íku{Lku íkuLkk Ãkrhýk{uyLkuf rþ»Þð]r¥kyku {¤íke níke. yu{Lku LÞqxLk Akºkð]r¥k Ãký {¤u÷e.furBçkús{ktÚke íkuyku Ãke.yu[.ze. ÚkÞk yLku íÞkt s «kuVuMkh íkhefu rLkÞwõík ÚkRøkÞk.

Mktøkeík yLku r[ºkf÷k{kt hwr[ Ähkðíkk íku{ýu $ø÷uLzLkk yuf f÷krððu[fuíku{Lku rð¿kkLk Akuze r[ºkf÷kLkk ûkuºk{kt ykðe sðk Mk{òðu÷k.

Ãkh{kýwþÂõíkLkku søkíkLku Ãkh[ku ykÃkLkkh ði¿kkrLkf yuLkrhfku V{eo MkkÚku

íku{ýu fk{ fÞwO níkwt. íkuÚke íkuyku Ãkh{kýwt íkkfkíkLkk çkÄkt hnMÞkLku Ãkk{e [qõÞkníkk. yksu ¼khík{kt ykÃkýu su ftR yýwþÂõík ykÄkrhík Wãkuøkku, ¼khu WãkuøkkuyLku rðãwík½hku òuRyu Aeyu íkuLkku Mk½¤ku Þþ nku{e Lku Vk¤u òÞ Au. Mðíktºkíkk{u¤ÔÞk ÃkAe ¼khíku Ãkh{kýwþÂõík ykÞkuøkLkwt økXLk fÞwO íÞkhu íkuLkk yæÞûkzkp.nku{e ¼k¼kLku çkLkkðu÷k. íku ÃkAe fuLÿ Mkhfkhu Ãkh{kýwþÂõík rð¼køkLkeþYykík fheLku zkp.¼k¼kLku íkuLkk Mkr[ð çkLkkðu÷k.

Ãkh{kýw ûkuºku ¼khíku fuðku rðfkMk fÞkuo Au íkuLkkÚke yksu rðï shk ÃkýyòÛÞwt LkÚke. íku{Lke «uhýk yLku «ÞíLkkuÚke R.Mk. 1963 {kt íkkhkÃkwhyýwMkt[kr÷ík ðes¤e½hLke MÚkkÃkLkk ÚkR níke. yu{Lkk s {køkoËþoLk nuX¤Ãkh{kýwðes½hkuLke ÞkusLkk yLku fkÞo¢{ku Mkkfkh ÚkÞu÷k Au. hksÃkwh{kthkýk«íkkÃk Mkkøkh yLku Ërûký{kt fÕÃk¬{ ðes{Úkfku yu{Lke s ËuLk Au.yu{Lkk s «ÞíLkkuÚke W¥kh «Ëuþ{kt Lkhkihk Ãkh{kýw rðãwík {Úkf MÚkÃkkÞwt Au.

Ãkh{kýwrðãwík {Úkfku{kt ðÃkhkíkk $ÄýLkwt Ãkheûký fhðkLkwt fk{ Ãkh{kýwrhyuõxh fhu Au. ¼khíkLkwt ykðwt «Úk{ yýw rhyuõxh xÙkuBçku{kt zkp.¼k¼kLkk{køkoËþoLk nuX¤ MÚkkÃÞwt Au. yu{ýu su fkÞkuo þY fhkðu÷kt íku yksu Ãký yrðhíkÃkýu [k÷íkkt hÌkk Au.

¼khíkLkk ykðk «¾h yýwði¿kkrLkf ßÞkhu SrLkðk{kt {¤Lkkheyktíkhhk»xÙeÞ Ãkhk{kýw Ãkrh»kË{kt ¼køk ÷uðk sR hÌkk níkk íÞkhu íku{Lkkrð{kLkLku økkZ ÄwB{MkLku fkhýu yfM{kík Lkzâku níkku yLku 24, òLÞwykheR.Mk. 1966 Lkk rËðMku íkuyku r[hrLkÿk{kt ÃkkuZe økÞk níkk. íku{Lke M{]rík{ktxÙkuBçkuLkk yýwMktþkuÄLk fuLÿLku ‘¼k¼k Ãkh{kýw yýwMktþkuÄLk fuLÿ’ yuðwt Lkk{ykÃkðk{kt ykÔÞwt Au.

251 252


(375)

MkhËkh ðÕ÷¼¼kR Ãkxu÷(31, ykpõxkuçkh, R.Mk. 1875)

y¾tz ¼khíkLkk rþÕÃke yuðk «¾h hk»xÙ¼õíkyLku f{oÞkuøke ¼khíkhíLk MkhËkh ðÕ÷¼¼kR Ãkxu÷Lkku sL{ íku{Lkk {kuMkk¤LkrzÞkË{kt 31, ykpõxkuçkh, R.Mk. 1875 {kt ÚkÞku níkku. íku{Lkwt ðíkLk íkkuykýtË ÃkkMku ykðu÷wt fh{MkË økk{. íku{Lkk rÃkíkkLkwt Lkk{ Íðuh¼kR níkwt. yLku{kíkkLkw Lkk{ ÷kzçkk. 18 ð»koLke ô{hu økkzk økk{Lkkt Íðuhçkk MkkÚku íku{Lkwt ÷øLkÚkÞwt níkwt.

ðíkLk fh{MkË{kt «Úkr{f rþûký ÃkqÁt fhe {kæÞr{f rþûký {u¤ððkíkuyku Ãkux÷kËLke Mfq÷{kt Ëk¾÷ ÚkÞk níkk. 22 ð»koLke ô{hu R.Mk. 1897 {ktíku{ýu frXLk ÃkrhÂMÚkrík Mkk{u ÍÍq{e {wtçkR ÞwrLkðŠMkxe{ktÚke {urxÙfLke ÃkheûkkÃkkMk fhe níke. R.Mk. 1900 {kt íku{ýu rsÕ÷k ðfe÷Lke Ãkheûkk ÃkkMk fheøkkuÄhk{kt ðfe÷kík þY fhe. íku{Lke RåAk çkurhMxh ÚkðkLke níke. íku{ýu ‘çkkhyux÷ku’ Lkku yÇÞkMk fhðk ÷tzLk sðkLke íkiÞkhe fhe. Ãký íku{Lkk {kuxk¼kRrðê÷¼kR Ãkxu÷ íku{Lkk s ÃkkMkÃkkuxo Ãkh rð÷kÞík ÃknkU[e økÞk. {kuxk¼kRLkku÷tzLk sðkLkku ¾[o Ãký MkhËkh Ãkxu÷u s QXkðu÷ku.

íku{Lku çku MktíkkLkku níkkt. íku{Lkkt Ãkwºke {rýçknuLk yLku Ãkwºk zkÌkk¼kR. 11,òLÞwykhe, 1909 {kt íku{Lkkt ÃkíLke ÍðuhçkkLkwt {wtçkR{kt yðMkkLk ÚkÞwt. 33ð»koLke ¼h ÞwðkLke{kt rðÄwh Úkðk Aíkkt íku{ýu ÃkwLk÷oøLk fÞwO Lknet yLku yufÃkíLkeðúík Ä{o Lke¼kÔÞku. íkuyku R.Mk. 1910 {kt 35 ð»koLke ô{hu fkÞËkLkkyÇÞkMk {kxu ÷tzLk økÞk. íÞkt íku{ýu R.Mk. 1912 {kt ‘çkkh yux÷ku’ Lke

Ãkheûkk «Úk{ Lktçkhu ÃkkMk fheLku 50 ÃkkWLzLkwt RLkk{ «kó fÞwO. çkurhMxh ÚkÞkÃkAe íkuyku ykðeLku y{ËkðkË{kt MÚkkÞe ÚkÞk.

íkuyku ‘f{o’ íkus ‘Ä{o’ Mk{síkk níkk. nkuÆkLkku {kun íku{ýu õÞkhuÞ hk¾u÷kuLknª. íÞkøk¼kðLkk, ÔÞðnkhÃkxwíkk, fwþkøkú çkwrØ yLku áZ {Lkkuçk¤ Ähkðíkkíku{ýu õÞkhuÞ fkuRLke ¾wþk{ík fhe Lk níke.

økktÄeSLkk SðLk{ktÚke «uhýk ÷R Ëuþ¼ÂõíkLke «ð]r¥k{kt òuzkÞu÷kðÕ÷¼¼kR Ãkxu÷u çkkuhMkË MkíÞkøkún, ¾uzk MkíÞkøkún, LkkøkÃkwh Ítzk MkíÞkøkúnyLku yMknfkhLke [¤ð¤{kt yøkúËqík çkLkeLku ¼køk ÷eÄku níkku. çkkhzku÷eMkíÞkøkún{kt ytøkúuòuLkk yLÞkÞe ð÷ý Mkk{u òuhËkh ÷zík ykÃkeLku rðsÞ{u¤ÔÞku níkku. íÞkhÚke íkuyku ‘MkhËkh’ Lkk Lkk{Úke òýeíkk ÚkÞk níkk.

íkuyku fnuíkk fu, ‘nwt økwshkíkeykuLku fnwt Awt fu, ík{u ¼÷u Ëqçk¤k nku Ãkýfk¤swt ðk½Lkwt, ®MknLkwt hk¾ku. Mð{kLk ¾kíkh {hðkLke íkkfkík ÓËÞ{kt hk¾ku,ík{Lku fkuR ytËhkuytËh ÷zkðe Lkk þfu yux÷e Mk{sý hk¾ku.’

¼khík ykÍkË ÚkÞk ÃkAe MkhËkh Ãkxu÷ LkkÞçk ðzk«ÄkLk íkÚkk øk]n{tºkeçkLÞk. íku{ýu 562 sux÷kt Ëuþe hsðkzktLku fwíkunÃkqðof ¼khíkMkt½{kt òuzðkLkwt¼økehÚk fkÞo Ãkkh Ãkkzâwt níkwt. íku{ýu «u{, Äehs, WËkhíkk yLku áZíkkÚke yk[{ífkh fhe çkíkkÔÞku. òu MkhËkh Lkk nkuík íkku yksu Ëuþ yLkuf xwfzkyku{ktðnU[kÞu÷ku nkuík.

MkhËkh rðþu yu{ fnuðkíkwt fu yu{ýu fËe nkuÆkLke fu Mk¥kkLke Ít¾Lkk fheLk níke. Aíkkt íku{Lke ÷kÞfkíkLkk rnMkkçku, su{ ÷ku¾tz ÷kun[wtçkf íkhV ¾U[kRykðu íku{ nkuÆku íku{Lkku þkuÄíkku ykðíkku.

ykðk ¼khíkhíLk MkhËkh Ãkxu÷Lku 15, rzMkuBçkh, 1950 Lkk hkus{wtçkR{kt íku{Lkk Ãkh ÓËÞhkuøkLkku íkeðú nw{÷ku ÚkðkÚke yk VkLke ËwrLkÞkLkku íÞkøkfhe yLktíkLke yxkheyu sðk Þkºkk ykht¼e ËeÄe.

253 254


(376)

[eLkw¼kR {uÞh(1, LkðuBçkh, R.Mk. 1909)

MkkrníÞ, rþûký, f÷k yLku RríknkMkLkk «¾hyÇÞkMke yLku y{ËkðkË BÞwrLkrMkÃk÷ fkuÃkkuohuþLkLkk «Úk{ {uÞh çkLkðkLkwt {kLkÃkk{Lkkh [eLkw¼kRLkku sL{ [e{Lk¼kR yLku {kíkk ÷û{eçknuLkLku íÞkt 1,LkðuBçkh, R.Mk. 1909 Lkk hkus ÚkÞku níkku. Rïh «íÞu y¾qx ©Øk yLku fkÞo«íÞu yÃkkh rLkck Ähkðíkk [eLkw¼kRLke A ð»koLke ô{hu íku{Lkkt {kíkkLkwt {]íÞwÚkðkÚke íku{Lkku WAuh íku{Lkkt VkuR ÷e÷kðíkeLkk nkÚku ÚkÞu÷ku. ÷e÷kðíke VkuRyÇÞkMk fhðk çkLkkhMk økÞu÷k íÞkhu [eLkw¼kRLku MkkÚku ÷R økÞu÷kt. íkuÚke[eLkw¼kRyu rþûký {kxu çkLkkhMkLke þk¤k{kt Ëk¾÷ Úkðwt Ãkzu÷wt. ynª økwshkíkeMkkrníÞfkh ykLktË þtfh ÄúwðLkk nkÚku íku{Lkwt ½zíkh ÚkÞu÷wt. ¼khíkLke ykÍkËeLkk÷zðiÞk {ËLk{kunLk {k÷rðÞkS ynªLke ÞwrLkðŠMkxe{kt WÃkfw÷Ãkrík ÃkËu níkk.yk çktÒku rðîkLkkuLke [eLkw¼kR Ãkh ¾kMMke yMkh ÚkÞu÷e.

«kÚkr{f yLku {kæÞr{f fûkkLkwt rþûký ÷R y{ËkðkË ÃkkAk ykðeLkuíkuyku økwshkík fkp÷us{kt Wå[ rþûký {kxu Ëk¾÷ ÚkÞu÷k. Ãkq. {nkí{kSyuykÃku÷k çkrn»fkhLku fkhýu økwshkík fkp÷us çktÄ ÚkR økÞu÷e. íkuÚke yÇÞkMkÃkqhku fhðk íkuyku {wtçkRLke yu÷rVMxLx fkp÷us{kt Ëk¾÷ ÚkR økÞu÷k. ynªÚkeíku{ýu MLkkíkfLke ÃkËðe {u¤ðu÷e. íku ÃkAe y{ËkðkË ykðe fkÞËkLkku yÇÞkMkfhðk íkuyku ÷ku fkp÷us{kt Ëk¾÷ ÚkÞu÷k.

yu{Lkk Ãkqðoòu hksMÚkkLkLkk hksÃkqík ÃkrhðkhLkk. íkuyku ÄtÄk-hkusøkkh{kxu y{ËkðkË ykðe ðMku÷k yLku ÃkAe siLk Ä{o yÃkLkkðu÷ku. íku{Lkk fw¤Lkk

þktrík÷k÷ ‘LkøkhþuX’ çkLku÷k. íku{ýu ynª ÍðuhkíkLke ÃkuZe Q¼e fhu÷e. íku{ýuMkhMkÃkwh{kt ÃkkïoLkkÚk ¼økðkLkLkwt siLk {trËh Ãký çktÄkðu÷wt. r[{Lk¼kR rÃkíkkyuíku{Lke ÃkíLkeLkwt yðMkkLk Úkíkkt ÃkwLk:÷øLk fhu÷wt. íkuÚke [e{Lk¼kRLkku WAuh VkuRLkunkÚku ÚkÞu÷ku.

[eLkw¼kR MktøkeíkLkk [knf yLku òýfkh níkk. Ãkkuíku Mkkhwt økkR þfíkkyLku ðkÞkur÷Lk Ãký ðøkkzíkk. økktÄeSLkk rð[khku yLku fkÞkuoLke íku{Lkk Ãkh«¼kðf yMkh ÚkÞu÷e. íkuyku rLkÞr{ík heíku økktÄe yk©{{kt yLku økktÄeSLkeMk¼kyku{kt y[qf nkshe ykÃkíkk. MkhËkh ðÕ÷¼¼kR Ãkxu÷ yLku økýuþðkMkwËuð {kð÷tfh suðk ¼khíkLkk {nkLk LkuíkkykuLkk Ãkrh[Þ{kt ykððkÚkeíku{Lkk{kt ¼khu ÃkrhðíkoLk ykðu÷wt.

MkhËkh Ãkxu÷u íku{Lke fwLkun yLku Ãkhøksw Mð¼kð Ãkkh¾eLku íku{Lkuhksfkhý{kt «ðuþ fhkðu÷ku. hksfkhýe íkhefuLke þYykík íku{ýu y{ËkðkËLkeBÞwrLkrMkÃkkr÷xeÚke fhu÷e. ÃkkA¤Úke y{ËkðkË LkøkhÃkkr÷fkLkwt fkuÃkkuohuþLk{ktÃkrhðŠíkík Úkíkkt R.Mk. 1950 {kt íkuyku y{ËkðkËLkk {uÞh çkLku÷kt. íku{ýu{uÞh çkLÞkLkk yuf ð»ko yøkkW R.Mk. 1949 {kt «¼kçknuLk MkkÚku ÷øLk fhu÷kt.íku{Lkkt ÃkíLke «¼kçknuLk MktMfkhe ¾kLkËkLkLkkt níkkt íkÚkk Mktøkeík yLku Lk]íÞLkkMkkhkt òýfkh Ãký níkkt. íkuyku Mkkhkt r[ºkfkh Ãký níkkt.

íkuyku {uÞhÃkËu níkk íku ËhBÞkLk rçkúxLkLke hkýe Rr÷ÍkçkuÚk yLku ¼khíkLkeçkeS yøkúÛÞ yLkuf ÔÞÂõíkykuyu y{ËkðkËLke {w÷kfkík ÷eÄu÷e. [eLkw¼kRy{ËkðkËLkk {uÞh çkLÞk ÃkAe y{ËkðkËu yËT¼wík rðfkMk MkkæÞku níkku. íkuyku‘{uÞh’ Lkk nkuÆk Ãkh çkkh ð»ko MkwÄe hnu÷k. ËhBÞkLk y{ËkðkËLke «òLkeMkw¾kfkhe {kxu Ãkkýe, økxh, rþûký, çkkøkçkøke[k, Ëðk¾kLkkt yLku Ãkkfk hMíkksuðe yLkuf «ò÷ûke Mkøkðzku yu{ýu Ãkqhe Ãkkzu÷e. y{ËkðkËLku f÷k yLkuMktMf]ríkLkwt Äk{ çkLkkððk yu{ýu ¼khu snu{ík WXkðu÷e. yu{Lkk {uÞhÃkËLkk

LkðuBçkh

255 256


fkÞofk¤ ËhBÞkLk ¼khíkLkk ¼køk÷k ÚkðkÚke ÃkkrfMíkkLk{ktÚke ¼khík LkkMkeykðu÷k rLkhkr©íkku {kxu íku{ýu MkhËkhLkøkh, fwçkuhLkøkh yLku ðkzs{kt ðMkkníkkuçkktÄe ykÃku÷e. íku{ýu rî¼k»ke {wtçkR hkßÞLke h[Lkk ÚkR íÞkhu y{ËkðkË{ktVkxe Lkef¤u÷kt íkkuVkLkkuLkk MktË¼o{kt {kuhkhS¼kR ËuMkkRLkk nwf{Lkwt Ãkk÷LkfheLku {uÞhÃkËuÚke hkSLkk{wt ykÃke ËeÄu÷wt. íku ÃkAe {kuhkhS¼kRLku íku{Lke¼q÷ Mk{òíkkt [eLkw¼kRLku hkSLkk{wt ÃkkAwt ¾U[ðk Mk{òðu÷k Ãký íku{ýu íku{fhu÷wt Lknª.

íku ÃkAeLkk ð»kuo fkuÃkkuouhuþLkLke [qtxýe ÷zðk íku{ýu Lkðk Lkkøkrhf ÃkûkLkeh[Lkk fhe [qtxýe{kt ÍtÃk÷kðu÷wt. íku [qtxýe{kt íku{Lkk ÃkûkLku 47 çkuXfku MkkÚkuçknw{íke {¤u÷e. yLku íkuyku R.Mk. 1957 {kt ÃkwLk: y{ËkðkËLkk {uÞh çkLku÷k.R.Mk. 1961 {kt fkuÃkkuohuþLk{ktÚke íkuyku rLkð]¥k ÚkR økÞu÷k. rLkð]r¥k ÃkAe fkptøkúuMkÃkkxeoyu íku{Lku MktMkËMkÇÞ yLku hkßÞÃkk÷Lkk nkuÆk {kxu ykpVh fhu÷e. Ãkýíku{ýu yu ykpVh Xwfhkðe ËeÄu÷e.

þnuh Mkw½hkRLkwt {nkLkøkh Ãkkr÷fk{kt ÃkrhðíkoLk ÚkÞk ÃkAe y{ËkðkËLkkurðMíkkh ºkuðeMk nòh yufhLkku ÚkR økÞu÷ku. sYrhÞkíkku ðÄe økÞu÷e. íku{ýuþnuhLkk ík{k{ rðMíkkhku {kxu ÃkkÞkLke sYrhÞkíkku Ãkqhe Ãkkzðk MkwykÞkursík{k¤¾wt økkuXðu÷wt. y{ËkðkËLkku MkðkOøke rðfkMk fhðk{kt yu{ýu shk sux÷eÞf[kþ Lknª hk¾u÷e.

y{ËkðkËLkku LknuÁÃkw÷ [eLkw¼kRLke ¼ux Au. íkuyku ‘LkuþLk÷ RÂLMxxâqxykpV rzÍkRLk’ Lku y{ËkðkË{kt ÷R ykðu÷k. Mkw¼k»kÃkw÷Lke ÞkusLkk Ãký yu{ýus íkiÞkh fhkðu÷e. ðzkuËhk «kýeMktøkúnk÷Þ, çkk÷ðkrxfk, çkkuxõ÷çk íkÚkkykuÃkLk yuh rÚkÞuxhLkk rLk{koýLkku Þþ Ãký [eLkw¼kRLkk Vk¤u òÞ Au.y{ËkðkËLku ykçkkË çkLkkððk{kt [eLkw¼kRLkku ÞþMðe Vk¤ku hnu÷ku Au.sðknh÷k÷ Lknuhwyu íkku ònuh{kt fnu÷wt fu, ‘yuf þnuhLkk rðfkMk {kxu {uÞh

þwt fhe þfu Au yu òýðwt nkuÞ íkku y{ËkðkË òuðk sðwt òuRyu.’ íku{ýuy{ËkðkËLkk rðfkMk {kxu ÷kuneLkwt Ãkkýe fhe Lkk¾u÷wt. Ãkrhýk{u íkuykuÓËÞhkuøkLkku ¼kuøk çkLkwe økÞu÷k. ytíku 1, ykpøk»x, R.Mk. 1993 Lkk hkus{æÞhkrºkyu 84 ð»koLke Ãkkfx ô{hu íkuykuyu rðï{ktÚke rðËkÞ ÚkR økÞu÷k.yksu y{ËkðkË{kt íku{Lke M{]rík XufXufkýu Mk[ðkRLku Q¼e Au.

257 258


(377)

ßÞkuso çkLkkozo þkp(yðMkkLk : 2, LkðuBçkh, R.Mk. 1950)

Mk{Úko Lkkxâfkh, Lkð÷fÚkkfkh, ðkíkkofkh,MkkrníÞ rððu[f, Mktøkeík rððu[f, nkshsðkçke íkÚkk Mk{ks Ãkh íkuòçke[kçk¾k {khLkkh {qŠík¼tsf yuðk ßÞkuso çkLkkozo þkp Lkku sL{ yLkksLkk ðuÃkkherÃkíkk ßÞkuso fuh þkp yLku {þnqh økkrÞfk {kíkk çÞqrMkLzk ypr÷ÍkçkuÚkLkk ½h{ktÚkÞku níkku. {q¤ ykRheþ yuðk þkp zrç÷Lk{kt sLBÞk níkk. þYykík{kt íku{LkkuyÇÞkMk yrLkÞr{íkÃkýu [k÷u÷ku. R.Mk. 1876 {kt íkuyku ÷tzLk økÞk níkk.íÞkt sRLku Mktøkeík yLku rÚkÞuxhLkk rððu[Lk ÷u¾ku ÷¾ðk þY fhu÷k. íkuyku ÷tzLkLke‘VurçkyLk MkkuMkkÞxe’ Lkk fkÞ{e MkÇÞ çkLku÷k. íku{ýu MkkuMkkÞxe {kxu ½ýk÷u¾ku ÷¾u÷k.

÷u¾Lk fkhrfËeoLke þYykík íku{ýu Lkð÷fÚkkfkh íkhefu fhe níke. íkuykuLkkxfkuLkk M¢eLk Ã÷u Ãký ÷¾íkk. R.Mk. 1938 {kt íku{Lku ‘yufuzu{e yuðkuzo VkuhM¢eLkÃ÷u’ {¤u÷ku. yuf Lkð÷fÚkkfkh yLku Lkkxâfkh íkhefu Í¤n¤Lke MkV¤íkk{u¤ÔÞk çkkË íku{Lku R.Mk. 1921 {kt MkkrníÞLkwt Lkkuçku÷ Ãkkrhíkkur»kf {éÞwt níkwt.Ãkhtíkw íku{ýu íkuLkku yMðefkh fÞkuo níkku. Ãkhtíkw íku{Lke ÃkíLke þuhku÷uxypLkeyuykRheþ «òLkk økkihð Mk{k Lkkuçku÷ ÃkwhMfkhLkku Mðefkh fhðk Mk{òÔÞkÃkAe íku{ýu íkuLkku Mðefkh fhu÷ku. MkkrníÞLkkt çku ûkuºkku{kt Lkkuçku÷ Ãkkrhíkkur»kf{u¤ðLkkh íkuyku yuf {kºk MkkrníÞfkh níkk.

íku{Lke {kíkk ÔÞðMkkÞe økkrÞfk níke. íkuÚke MktøkeíkLkk MktMfkh íku{LkuðkhMkk{kt {éÞk níkk. íkuyku MktøkeíkLkwt Mkkhwt ¿kkLk Ähkðíkk níkk, íkuÚke s íkuyku

Mkkhk Mktøkeík-rððu[f çkLke þõÞk níkk. íku{Lke ô{h Mkku¤ ð»koLke níke íÞkhuíku{Lke {k íku{Lkk «rþûkf MkkÚku ¼køke økR níke. çkLkkoz þkpyu R.Mk. 1898 {ktçkUíkk÷e ð»koLke ô{hu þuhku÷ux yuLke Lkk{Lke †e MkkÚku ÷øLk fÞkO níkkt.

íku{Lke MkkrníÞLke MkuðkykuLke fËhYÃku R.Mk. 1938 {kt íku{Lku ykpMfkhyuðkuzoÚke MkL{kLkðk{kt ykÔÞk níkk. íku{Lkwt ytøkík SðLk Ëw:¾ku yLku rLkhkþkykuÚke¼hu÷wt níkwt. íku{Lke ÃkíLke Mð¼kðu ¾qçk s Mktfeýo rð[khku Ähkðíke þtfkþe÷†e níke. íkuÚke íku{Lkwt ÷øLkSðLk Mkkð s rLk»V¤ Lkeðzu÷wt. R.Mk. 1906 {ktíku{ýu su {fkLk ¾heãwt níkwt íku yksu ‘þkpÍ fkpLkoh’ òýeíkwt Au.

íku{ýu íku{Lkkt Lkkxfku{kt Mkk{krsf, hksfeÞ yLku ÄkŠ{f Mk{MÞkykuLkeAýkðx fhe Au. íku{ýu ‘MkwÃkh{uLk’ Lke fÕÃkLkk fheLku þkfknkhLkku «[kh fÞkuoníkku. SðLkLkk Mkk[k ykLktË rðþu Mk{òðíkkt íku{ýu ÷ÏÞwt Au fu, ‘ík{u suLku{nkLk fu {qÕÞðkLk {kLkíkk nku íku nuíkw fu æÞuÞ {kxu ík{khe òíkLku ½Mke Lkk¾ku.íku{ktÚke su ykLktË {¤u Au íku ík]rófh nkuÞ Au. MðkÚkeo yLku Mkíkík VrhÞkË fhíkk{kxeLkk ÷kUËkLku çkË÷u EïhLkk yuf Wíf]ü MksoLk íkhefu Sððwt sYhe Au. nwtyuðk {íkLkku Awt fu {khwt SðLk yLÞ {kxu Ãký Au yLku yLÞ {kxu ftRf fheAqxðwt yu{kts {khe ÞÚkkÚkoíkk Au.’

çkLkkozo þkpyu Mksuo÷k MkkrníÞLke {kºkk rðÃkw÷ Au. ynª fux÷ef LkkUÄÃkkºkf]ríkyku òýeþwt. íku{ýu ÷¾u÷e Lkð÷fÚkkyku{kt (1) Immaturity (2)Cashel byron’s profession (3) An unsocial socialist (4)The irrational kont yLku (5) Love amoung the artistLkkuMk{kðuþ ÚkkÞ Au. íku{ýu ÷¾u÷e xqtfe ðkíkkoykuLkk çku Mktøkúnku (1) Theblackgirl in search of God (2) The miraculous revengeLkk{u «fkrþík ÚkÞk Au.

íku{Lkkt òýeíkkt Lkkxfku{kt (1) Plays unplesent (2) Fann’s

259 260


first play (3) Windower’s Houses (4) Overruled (5)The Philandeer (6) Androcels and the lion (7)Pygmalion (8) Mrs. Warren’s profession (9) Arms andthe man (10) The apple cart (12) The millionairess LkkuMk{kðuþ ÚkkÞ Au.

rðïLkk yk {nkLk MkkrníÞMðk{eLkwt rLkMkhýe WÃkhÚke Ãkze sðkÚke[kuhkýwt ð»koLke siV ô{hu 2, LkðuBçkh, R.Mk. 1950 Lkk hkus yðMkkLk ÚkÞwtníkwt. íku{Lkk MkkrníÞ îkhk íkuyku yksu Ãký rðï{kt y{h ÚkR økÞk Au.

(378)

Ãk]Úðehks fÃkqh(3, LkðuBçkh, R.Mk. 1906)

fËkðh ËunMkkicð yLku Ãknkze yðksLkk {kr÷fÃk]Úðehks fÃkqhLkku sL{ íku Mk{ÞLkk y¾tz ¼khíkLkk Ãktòçk «ktíkLkk ÷kÞ÷ÃkwhrsÕ÷kLkk Mkk{wÿe Lkk{Lkk økk{Lkk íknuMke÷Ëkh fuþku{÷ fÃkqhLku íÞkt 3, LkðuBçkh,R.Mk. 1906 Lkk hkus ÚkÞku níkku. íku{Lku yr¼LkÞ ûkuºk{kt sðkLke fkuR hwr[ Lkníke. íku{Lkk rÃkíkk yuf Mkk{kLÞ Ãkku÷eMk yrÄfkhe níkk. ½h{kt Lkkxf MktøkeíkLkkfkuR ÃkkhtÃkrhf MktMfkh Lk níkk. ÃkuþkðhLke yuzðzo fkp÷us{kt íku{ýu yÇÞkMk{kxu «ðuþ {u¤ðu÷ku. ynª íku{Lku LkkxfLkwt ðkíkkðhý «kó ÚkÞu÷wt. fkp÷us{ktíku{ýu ‘ËeLkk fe çkkhkík’ Lkkxf{kt økwtzkLkku Mkk{Lkku fhíkk ÞwðfLkwt Ãkkºk ¼sðu÷wt.yu Lkkxf{kt økwtzkLke ¼qr{fk ¼sðíkku f÷kfkh rðãkÚkeo ½kÞ÷ ÚkR økÞu÷ku.

íku{Lkk {kíkk-rÃkíkkyu íku{Lkwt ÷øLk, Akufhku fkçkq{kt hnu yu ykþÞÚkeh{kËuðe Lkk{Lke ®nËe ¼k»ke fLÞk MkkÚku fhkðe ËeÄu÷wt. R.Mk. 1924 {kt íku{Lkk½h{kt hksfÃkqhLkku sL{ ÚkÞu÷ku. Ãkuþkðh{kt MLkkíkfLke ÃkËðe {u¤ðe Ãk]ÚðehksfÃkqh fkÞËkLkku yÇÞkMk fhðk ÷knkuhLke fkp÷us{kt Ëk¾÷ ÚkÞu÷k. yk ËhBÞkLkyu{Lke yr¼LkÞLke ík÷Ãk yux÷e íkku íkeðú çkLku÷e fu yÇÞkMk yÄqhku {qfeLkuÃkíLke yLku Ãkwºk MkkÚku íkuyku {wtçkR ykðe økÞu÷k. R.Mk. 1929 {kt {wtçkRLkkçkËLkk{ økýkíkk rðMíkkh VkuhMk hkuz Ãkh yuf ykuhze ¼kzu hk¾e hnuðk ÷køÞk.ynª íku{ýu Mkki «Úk{ ðkh yhËuþh RhkLkeLke RÂBÃkrhÞ÷ rVÕ{ ftÃkLke rLkŠ{ík{qtøke rVÕ{ ‘Ëku Äkhe ík÷ðkh’ {kt LkkLkfze ¼qr{fk yËk fhðkLke íkf {¤u÷e.yu rVÕ{{kt íku{Lkk ÃkzAtË ÔÞÂõíkíðÚke ytòÞu÷k RhkLkeyu íku{Lke çkeS rVÕ{

261 262


‘rMkLku{k øk÷o’ {kt rnhkuLkku hkp÷ ykÃku÷ku. íku ÃkAe Ãk]Úðehksu yhËuþh RhkLkeLke‘íkqVkLk’ yLku ‘þuh-yu-yhçk’ {kt Ãký ¼qr{fkyku rLk¼kðu÷e. {qtøke rVÕ{ku{ktÃký íku{Lkku yr¼LkÞ «þtMkk Ãkk{u÷ku. yk{ íku{Lku yr¼LkÞ ûkuºku ÃkËkÃkoý fhkððkyhËuþh RhkLke rLkr{¥k çkLku÷k.

yu Mk{Þ ËhBÞkLk ¼khík{kt çkku÷íkk r[ºkÃkxLkk MksoLkLke þYykík ÚkR[qfe níke. yhËuþh RhkLkeyu R.Mk. 1931 {kt hsqykík Ãkk{u÷k íku{Lkk «Úk{çkku÷Ãkx ‘yk÷{ykhk’ Lke yr¼Lkuºke ÍwçkuËkLkk MkuLkkÃkrík rÃkíkkLke òsh{kLk¼qr{fk{kt íku{Lku hsq fhu÷k. yu rVÕ{ 14, {k[o, R.Mk. 1931 {kt {wtçkRLke{uòpMxef rMkLku{k{kt hsq ÚkÞu÷e. yk rVÕ{Lkk rVÕ{ Mk{eûkfkuyu Ãk]ÚðehksfÃkqhLkk yðksLke íke¾e yk÷ku[Lkk fhu÷e. Ãký íku ÃkAe ‘ÿkuÃkËe’ rVÕ{{ktyswoLkLke ¼qr{fk{kt íku{Lkk îkhk çkku÷kÞu÷k MktðkËku ¼khu «þtMkk Ãkk{u÷k. ¾wþÚkRLku yhËuþh RhkLkeyu Ãk]Úðehks fÃkqhLku yuf {kuxh MkkÞf÷ ¼ux ykÃku÷e.yu ÃkAe íku{Lke yuf f÷kfkh íkhefu ®f{ík ytfkÞu÷e.

yk s yhMkk{kt {wtçkRLkk ykpÃkuhk nkWMk{kt ‘økúktz RÂLzÞLk LkuþLk÷rÚkÞuxMko’ Lkk{Lke MktMÚkk MkkÚku òuzkR fux÷ktf Lkkxfku Ãký fhu÷kt. htøk{t[ Ãkhíku{ýu ¼sðu÷wt npB÷uxLkwt Ãkkºk ¾qçk s ð¾ýkÞu÷wt. íkuyku RhkLkeLke rVÕ{‘Ëøkkçkks ykrþf’ rVÕ{ fheLku {wtçkR Akuze f÷f¥kk sR ðMku÷k. íku{LkkuÃkrh[Þ rËøËËþof Ëuðfe LktËLk çkkuÍ MkkÚku ÚkÞu÷ku. íku{ýu Ãk]Úðehks fÃkqhLkuíku{Lkk rËøËþoLk nuX¤Lke rVÕ{ ‘hkshkýe {ehkt’ {kt ¼qr{fk ykÃku÷e. yurVÕ{Lke LkkrÞfk níke yu s{kLkkLke {þnqh yr¼Lkuºke Ëwøkko ¾kuxu. yu rVÕ{{kthksfÃkqhLkk yr¼LkÞ Ãkh ÷kufku rVËk ÚkR økÞu÷k. íku{ýu ÃkAe çktøkk¤e ¼k»kkÃký þe¾e ÷eÄu÷e. yk Mk{Þ ËhBÞkLk íku{Lkk Ãkrhðkh{kt þB{eLkwt Ãkýyðíkhý ÚkR [qõu÷wt. íku ÃkAe íku{ýu LkuþLk÷ {qrðxkuLkLke ‘Mðøko fe MkeZe’, LÞqhýrsík {wrðxkuLkLke ‘yÄqhe fnkLke’ yLku çkkuBçku xkprfÍLke ‘SðLk«¼kík’ {kt

yr¼LkÞ fhe ÃkkuíkkLke yr¼LkÞ ûk{íkkLkku Ãkrh[Þ fhkðu÷ku. íku{ýu su{ktyr¼LkÞ fhu÷ku íku ‘ËuðËkMk’ yLku ‘ÄqÃkAktð’ rVÕ{ku íÞkhu AðkR økÞu÷e.

íku{ýu Ãke.Mke.çkYyk, fk{Ëkh, nu{[tÿ yLku LkeríkLk çkkuÍ suðkrËøËþofkuLke rVÕ{ku{kt yr¼LkÞ ykÃku÷ku. htøk¼qr{ Ãkh ‘yr¼¿kkLk þkfwtík÷’,‘rËðkh’, ‘ÃkXký’, ‘økÆkh’ yLku ‘yknwrík’ suðkt Lkkxfku MkV¤íkk Ãkqðof hsqfhu÷kt. R.Mk. 1944 {kt íku{ýu ‘Ãk]Úðe rÚkyuxMko’ Lke MÚkkÃkLkk fhu÷e. íku{Lkeyk MktMÚkkyu ½ýk ÞþMðe ÷u¾fku, Mktøkeíkfkhku yLku rËøËþofku ¼khíkLkkr[ºksøkíkLku ykÃÞk Au. íku{Lke rVÕ{ ‘{w½÷u ykÍ{’ yksu Ãký yux÷e s{þnqh Au. íkuLkk Ãkh rVÕ{ Mk{eûkfku ykVheLk Ãkkufkhe WXu÷k. ¼khík Mkhfkhuíku{Lku hkßÞMk¼kLkk MkÇÞ íkhefu rLkÞwõík fhu÷k. yk {nkLk f÷kfkhLku su ð»kuo‘ËkËk Mkknuçk Vk¤fu yuðkuzo’ {kxu ÃkMktË fhðk{kt ykðu÷k íku s ð»kuo yux÷u fuR.Mk. 1972 {kt íku{ýu søkíkLkk htøk{t[ ÃkhÚke r[hrðËkÞ ÷eÄu÷e.

263 264


(379)

y{íÞofw{kh MkuLk(3, LkðuBçkh, R.Mk. 1933)

R.Mk. 1998Lkku yÚkoþk† rð»kÞ{kt Lkkuçku÷ÃkwhMfkh «kÃík fhLkkhk y{íÞofw{kh MkuLkLkku sL{ íkk.3, LkðuBçkh, R.Mk.1933 Lkk hkus økwÁËuð xkøkkuhLke f{o¼qr{ yuðk þktríkrLkfuíkLk{kt ÚkÞku níkku.økwÁËuðLkk ytøkík Mkr[ð Ãktrzík rûkrík{kunLk MkuLkLkkt Ãkwºke yr{íkk íku{Lkkt {kíkkníkkt. íku{Lkwt Ãkiík]f rLkðkMkMÚkkLk sqLkk ZkfkLke ÷kh{eLke MxÙex{kt þkhËk«MkkËuçkLkkðu÷wt. þkhËk«MkkË y{íÞo MkuLkLkk ËkËk níkk. íku{Lkk rÃkíkk ykþwíkku»k MkuLkZkfk rðïrðãk÷Þ{kt hMkkÞýþk†Lkk yæÞkÃkf níkk.

íku{ýu «kÚkr{f rþûký sqLkk ZkfkLke MkuLx økúuøkhe Mfq÷{ktÚke ÷eÄwt níkwt.íkuyku þk¤kLkk ¼qíkÃkqðo rðãkÚkeo{tz¤Lkk ykSðLk MkÇÞ Au. íku{Lkwt {kæÞr{fyLku Wå[ {kæÞr{f rþûký þktríkrLkfuíkLk{kt s ÚkÞu÷wt. ynª s íku{Lku MktMf]ík¼k»kk yLku «k[eLk økútÚkkuLkku Ãkrh[Þ ÚkÞu÷ku. økrýík yLku ¼kiríkfþk† yu{LkkhMkLkk rð»kÞku níkk.

fkp÷usfk¤{kt íku{ýu yÚkoþk†Lkku rð»kÞ ÃkMktË fhu÷ku. íku Mk{Þu íku{LkkrÃkíkkLkk r{ºk zkp.y{eÞ ËkMkøkwók òýeíkk yÚkoþk†e níkk. íku{ýu s y{íÞoLkuyÚkoþk†{kt hMk ÷uíkk fhu÷k. íku{Lkwt çkk¤Ãký çkrn{wo¾e níkwt. íku{Lke økýLkkðkíkkurzÞk rðãkÚkeoykuu{kt Úkíke.

h{íkøk{ík{kt Ãký íku{Lku ¾qçk hMk. Vqxçkku÷ íkuyku Mkkhwt h{e òýíkk.LkkLkÃkýÚke íku{Lku rLkçktÄku ÷¾ðkLke [kLkf [Zu÷e. íku{ýu íku{Lke MkkrníÞð]r¥kLkuÃkku»kðk íku{Lkk r{ºkku MkkÚku {¤eLku ‘MVw®Õ÷øk’ Mkk{rÞf Ãký þY fhu÷wt. íkuyku

þktríkLkefuíkLk «íÞu y{kÃk «u{ Ëk¾ðíkk níkk. yu{Lkwt çknw{w¾e ÔÞÂõíkíð ½zðk{ktþktríkLkefuíkLkLkku Vk¤ku yLkLÞ Au. ynªÚke s íku{ýu MðkíktºÞLke rËûkk økúnýfhe níke.

MLkkíkf fûkkLkk rþûký {kxu íkuyku fku÷fkíkkLke «urMkzuLMke fkp÷us{kt Ëk¾÷ÚkÞk níkk. çke.yu. Lke Ãkheûkk yÚkoþk†Lkk rð»kÞ MkkÚku íku{ýu «Úk{ Lktçkhu ÃkkMkfhe níke. R.Mk. 1953 {kt MLkkíkf ÚkÞk ÃkAe íkuyku Wå[ yÇÞkMk {kxufurBçkúsLke rxÙrLkxe fkp÷us{kt Ëk¾÷ ÚkÞk níkk. íÞkhu íku{Lke ô{h 19 ð»koLkeníke. ynª yLkwMLkkíkf fûkkLkk yÇÞkMk ËhBÞkLk íku{ýu rMkrLkÞh Mfku÷hþeÃk,rhMk[o Mfku÷hþeÃk, yuz{ ÂM{Úk«kRÍ íkÚkk MxeðLMkLk «kRÍ {u¤ÔÞkt níkk.íku{ýu {kurhMk zkuçkLkk {køkoËþoLk Lke[u zkpõxhuxLke ÃkËðe {kxuLkku þkuÄrLkçktÄ÷ÏÞku níkku. nðu íku{Lke økýLkk yøkúÛÞ yÚkoþk†e íkhefu Úkðk ÷køke.

R.Mk. 1956 {kt íkuyku ¼khík ÃkkAk ykÔÞk. ynª íku{Lke ÃkMktËøkefku÷fkíkkLke òËðÃkwh ÞwrLkðŠMkxe{kt yÚko~kkMºk rð¼køkLkk «kæÞkÃkf yLkuyæÞûk íkhefu ÚkR. yk s ÞwrLkðŠMkxe{kt íkw÷Lkkí{f yÇÞkMk fhíkkt LkðrLkíkkMkkÚku íku{ýu ÷øLk fhe ÷eÄkt níkkt. R.Mk. 1960 {kt íku{ýu y{uhefkLke{kMkkåÞwMkuxTMk RÂLMxxâqx ykpV xufLkku÷kuS{kt yæÞkÃkf íkhefu fkÞo fÞwo níkwt.

rËÕne ÞwrLkðŠMkxeLkk fkÞofk¤ ËhBÞkLk ¼khu Ãkrh©{Úke íkiÞkh fhu÷ku‘Mkk{qrnf ÃkMktËøke yLku Mkk{krsf fÕÞký’ Lkku rMkØktík- Collectivechoice and Social Welfare - ÃkwMíkf YÃku «økx ÚkÞku níkku. yk rMkØktíkMke{kr[nTLk YÃk Ãkqhðkh ÚkÞu÷ku.

íkuykuLkwt ÔÞÂõíkíð Mkkð Lkku¾wt níkwt. íku{Lkk ÔÞÂõíkíðLkk ½zíkh{kt íku{Lkkt{kíkk yr{íkk MkuLkLkku {níðLkku Vk¤ku hÌkku Au. R.Mk. 1975 {kt íku{ýu LkðrLkíkkMkkÚku AqxkAuzk ÷eÄk níkk. íku ÃkAe R.Mk. 1978 {kt MkuLku Rðk fku÷kuLkeo MkkÚkuÃkwLk:÷øLk fÞwO níkwt. Rðkyu RLÿkýe yLku fçkeh Lkk{Lkkt çku MktíkkLkku ÚkÞkt níkkt.

265 266


LkðrLkíkk MkkÚkuLkk ÷øLkÚke íku{Lku íÞkt ytíkhk yLku LktËLkkLkku sL{ ÚkÞku níkku. íku{LkeçkeS ÃkíLke fuLMkhLke rçk{kheÚke {]íÞw Ãkk{e níke. íku{ýu R{k hkuÚkrþÕzLkk{Lke †e MkkÚku ºkeswt ÷øLk fÞwO níkwt. yk{ Aíkkt yu ðkík Lk¬e Au fu y{íÞoLkuMkV¤ çkLkkððk MkkiÚke {kuxku yLku {níðLkkuu Vk¤ku íku{Lke «Úk{ ÃkíLke LkðrLkíkkLkkuhÌkku Au.

íku{ýu yÚkoþk†Lkk rð»kÞ{kt yLkuf ÃkwMíkfku ÷ÏÞkt Au. su{kt ‘økheçkeyLku Ëw»fk¤ku’ yu íku{Lku yÚkoþk†e íkhefu ¼khu Lkk{Lkk yÃkkðe níke. íku{Lkwtyuf yLÞ ÃkwMíkf ‘ðMíkwyku yLku ûk{íkkyku’ Lkk{u «rMkØ ÚkÞu÷wt Au. R.Mk. 1998Lkk ð»ko{kt yÚkoþk†Lkk ûkuºk{kt Lkkuçku÷ Ãkkrhíkkur»kfÚke íku{Lku MkL{kLkðk{kt ykÔÞkníkk. yk MktçktÄ{kt íku{ýu R.Mk. 1959 {kt ‘rðfkMk yux÷u MðkíktºÞ’- - ÃkwMíkf«økx fÞwO níkwt. íku ÃkAe íku{ýu Mkk{krsf rð¿kkLkkuLkk yLkuf rMkØktíkku MðíktºÞLkkMktË¼o{kt LkðuMkhÚke íkÃkkMke ‘íkkŠffíkk yLku MðkíktºÞ’-Rationality andfreedom- Lkk{u ÃkwMíkf «økx fÞwO níkwt. 2005 Lkk ð»ko{kt ¼khíkLke ¾kMkyku¤¾ ykÃkíkwt ÃkwMíkf ‘ðkË-rððkË r«Þ ¼khíkeÞ’-The argumenta-tive Indian- «økx fÞwO níkwt. yk ÃkwMíkf{kt ¼khíkeÞ RríknkMk yLku MktMf]ríkLkwtÃkwLk{qoÕÞktfLk ÚkÞu÷wt Au. R.Mk. 2006 {kt íku{Lkwt ‘yku¤¾ yLku ®nMkk’-Iden-tity and Violance- «økx ÚkÞwt níkwt. íku{ýu ykÃku÷ ÔÞkÏÞkLkkuLkwt Mktf÷Lkfhe «fkrþík fhu÷wt ÃkwMíkf ‘Lkeríkþk† yLku yÚkoþk†’-On Ethics andEconomics - ½ýwt s {níðLkwt Au. íku{Lkkt çkeòt çku ÃkwMíkfku ‘ykŠÚkfyMk{kLkíkk ytøku’-On Economic Inequality- yLku ‘yMk{kLkíkkLkwt ÃkwLk:Ãkheûký’-Ineqality Re-Examined- WÕ÷u¾LkeÞ Au. fÕÞký yLkurðfkMkLku ÷økíkk íku{Lkk MktÏÞkçktÄ ÷u¾ku, ‘ÃkMktËøke, fÕÞký yLku {kÃkLk’-Choice, Values and Development - íkÚkk ‘MktþkuÄLkku, {qÕÞku íkÚkkrðfkMk’-Resources, Values and Development- Lkk{Lkkt ÃkwMíkfku{kt

«rMkØ ÚkÞk Au.yÇÞkMkfk¤ ËhBÞkLk íku{ýu MktÏÞkçktÄ yuðkuzoÍ, MkL{kLk íkÚkk {kLkË

ÃkËðeyku {u¤ÔÞkt níkkt. íku{ýu fux÷ktf rðrþü ÃkËku Ãký þku¼kÔÞk Au. íku{ýu1976 Lkwt {nkçkkuLkkurçkMk «kRÍ, 1986 {kt £uLf rMkz{uLk yuðkuzo, 1990{kt MkuLkuxh yuøLku÷e RLxhLkuþLk÷ «kRÍ ykpV yurÚkõMk, 1990 {kt ðÕzontøkh yuðkuzo, 1997 {kt RLxhLkuþLk÷ fuxu÷kurLkyk «kRÍ íkÚkk 1998 {ktçknw«ríkrcík Lkkuçku÷ «kRÍ {u¤ÔÞkt Au. rðïLke yLkuf ÞwrLkðŠMkxeykuyu ze.r÷xT.Lke {kLkË ÃkËðeyku ykÃke íku{Lkwt çknw{kLk fÞwO Au.

yÚkoþk† ûkuºku «ËkLk fhu÷e MkuðkykuLku rðï MkËeyku MkwÄe ¼q÷e þfþuLknª.

267 268


(380)

VkÄh ðk÷uMk(4, LkðuBçkh, R.Mk. 1925)

fkfk Mkknuçk fk÷u÷fhLke su{ ‘MkðkR økwshkíke’íkhefu òýeíkk VkÄh ðk÷uMkLkku sL{ MÃkuLkLkk ÷kuøkúkuL[{kt ÚkÞku níkku. íkuyku ÃktËhð»koLke ô{hu RMkwMkt½Lke MkkÄwMktMÚkk{kt òuzkÞu÷k. s{oLk, økúef, ÷urxLk yLku £uL[¼k»kkyku íkÚkk «rþü MkkrníÞLkku yÇÞkMk fheLku R.Mk. 1949 {kt íkuyku ¼khíkykðu÷k. íkuyku íkíð¿kkLkLkk Ãký yåAk yÇÞkMkw níkk. {ÿkMk ÞwrLkðŠMkxe{ktøkrýíkþk†Lkku rð»kÞ ÷R íku{ýu yu{.yu.Lke ÃkËðe {u¤ðe níke. íÞkh ÃkAeíku{ýu økwshkíkLku ÃkkuíkkLke f{o¼qr{ çkLkkðe níke. ykýtË LkSf ðÕ÷¼rðãkLkøkh{kt Akºkk÷Þ{kt hneLku íku{ýu økwshkíke ¼k»kkLkku yÇÞkMk fÞkuo níkku.ynª s íku{ýu h{ý÷k÷ ðMktík÷k÷ ËuMkkRLke Lkð÷fÚkk ‘fkurf÷k’ rðþu fkp÷usLkkðkŠ»kf ytf {kxu Mkki «Úk{ økwshkíke ÷u¾ ÷¾u÷ku.

R.Mk. 1960 {kt y{ËkðkËLke òýeíke MkUx ÍurðÞMko fkp÷us{kt íkuykuøkrýíkþk†Lkk yæÞkÃkf íkhefu òuzkÞk. yæÞkÃkLkfkÞo fhíkk hneLku íku{ýuøkrýíkþk† WÃkh ÃkwMíkfku Ãký ÷¾u÷kt. økwshkík{kt LkqíkLk økrýíkLke Íwtçkuþ þYfhðk{kt íku{ýu {níðLke ¼qr{fk ¼sðe níke.

R.Mk. 1960 {kt s íku{ýu ‘MkËk[kh’ Lkk{Lkwt økwshkíke ðk[fkuLkwt æÞkLk¾u[íkwt ÃkwMíkf «økx fÞwO níkwt. íku{Lke ¼k»kk Mkh¤ nkuðkLke MkkÚku MkkÂíðf níke.íku{Lke þi÷eLkwt «{w¾íkíð níkwt ÷k½ð. íku{Lkkt xqtfk xqtfk ðkõÞku híLkfrýfk Mk{ktÃkqhðkh ÚkÞu÷kt Au. «k{krýfíkk, MkíÞrLkck, Lkiríkfíkk yLku MkËk[kh suðktSðLkLkkt WÒkík {qÕÞkuLku Wòøkh fhíke yLku Mk[kux íkÚkk hrMkf WËknhýkuÚke

ykÃkíke íku{Lke ÷u¾Lkþi÷eyu ðk[fkuLkkt rË÷ Síke ÷eÄkt níkkt. íku{Lke÷u¾Lkþi÷eÚke yr¼¼qík ÚkÞu÷k frð©e W{kþtfh òuþeyu íku{Lku íku{Lkk Mkk{rÞf‘MktMf]rík’ {kxu fkfk fk÷u÷fhLke ‘ykuíkhkíke Ëeðk÷ku’ Ãkh ÷u¾ ÷¾e {kuf÷ðksýkðu÷wt. íÞkh ÃkAe ‘fw{kh’ Mkk{rÞfLkk íktºke çk[w¼kR hkðíku íku{Lku ‘fw{kh’{kt ‘ÔÞÂõík ½zíkh’ Lke ÷u¾{k¤k ÷¾ðk RsLk ykÃku÷wt. íkuyku ‘økwshkíkMk{k[kh’ ðíko{kLkÃkºk{kt ‘Lkðe ÃkuZeLku’ Lkk{Lke {kŠ{f fxkh Ãký rLkÞr{ík÷¾íkk níkk. yk{ íkuyku økwshkíkLkk r«ÞÃkkºk MkkrníÞfkh çkLke økÞu÷k.

frð f÷kÃke íku{Lkkt fkÔÞkuÚke su{ økwshkíkLkk ÞwðkÄLk WÃkh AðkR økÞu÷kíku s heíku VkÄh ðk÷uMk yu{Lkk ÷½w÷u¾ku îkhk AðkR økÞu÷k. yu{Lkkt ÷¾kýkuîkhk økwshkíkLke «ò{kt íkuyku ÓËÞMÚk ÚkR økÞk níkk. økwshkíke ¼k»kk{kt ykðwtyLku ykx÷wt ÷u¾Lk fkfkMkknuçk ÃkAe VkÄh ðk÷uMk rMkðkÞ çkeò fkuRrçkLkøkwshkíkeyu fÞwO nkuÞ yuðwt òý{kt LkÚke.

íku{ýu økwshkíke MkkrníÞLku [hýu 65 f]ríkyku ¼ux Ähe Au. AuÕ÷kt fux÷kfð»kkuoÚke íkuyku ÃkhËuþ{kt ðMkíkk nkuR íku{Lkwt økwshkíke ÷u¾Lk {tË Ãkze økÞwt nkuÞyu{ ÷køku Au. ‘MkËk[kh’ Úke ‘«VwÕ÷íkkLke MkkÄLkk’ ÃkAeLkkt yu{Lkkt ÃkwMíkfku{ktyLkw¼ð÷kuf rðMíkkh ÃkkBÞku Au. íku{kt íku{Lke {kLkMk þk†eÞ árü W{uhkR Au.íku{ýu íku{Lkk MkkrníÞ îkhk økwshkíkLke Lkðe ÃkuZeLku MktMfkhðkLkwt fk{ fÞwO Au.íkuykuyu Mkknrsf WËknhýku yLku áüktíkku îkhk ÞwðkLkkuLku MktçkkuæÞk Au. íku{Lkeþi÷eLkwt «ÄkLk÷ûký Au íku{Lkkt Mkqºkkí{f ðkõÞku. ykÚke s yu{Lkkt ÷¾kýkuyuÄkhe yMkh WÃkòðe Au.

‘÷øLk Mkkøkh’ yLku ‘ÃkðkuoíMkð’ suðkt ÃkwMíkfku ¾qçk s ÷kufr«Þ LkeðzâktAu. íkuyku íku{Lkkt ÷¾kýku îkhk ðk[fLku MknkLkw¼qríkÚke Mk{òðu Au. íkuyku ðk[fLkufþwtf Lkðwt ykÃkðk Ít¾íkk hnu Au. ÔÞÂõík, fwxwtçk, Mk{ks, rþûký yLku Ä{osuðkt rðrðÄ rð»kÞkuLku ÷RLku íku{ýu ÃkkuíkkLkkt yð÷kufLkku yLku yLkw¼ðku «¼kðf

269 270


yLku hrMkf ¼k»kk{kt yr¼ÔÞõík fÞkO Au. økktÄe þíkkÂçË «Mktøku ÷¾kÞu÷e íku{LkeÃkwÂMíkfk ‘økktÄeS yLku Lkðe ÃkuZe’ Ëhuf rðãkÚkeo yLku ÞwðkLku ðkt[ðe s hne.‘þçË÷kuf’ yu VkÄh ðk÷uMkLkk yuf Lkðk s MðYÃkLkwt ËþoLk fhkðíkku økútÚk Au.yk ÃkwMíkf{kt íku{ýu þçË«ÞkuøkLke, þçËLkk WÃkÞkuøkLke íkÚkk þçËkuLkk rðrLkÞkuøkyLku ÔÞðnkhLke ðkík fhe Au. ðíkoLk, SðLk yLku MktMf]rík MkkÚkuLkk ¼k»kkLkk MktçktÄLkuíku{ýu {kŠ{f heíku hsq fÞkuo Au. WËknhýku ykÃkeLku íku{ýu økwshkíkeLku yÃkrhøkúneyLku ytøkúuSLku Ãkrhøkúne ¼k»kk íkhefu {q÷ðe Au. íku{Lku íku{Lke MkkrníÞ Mkuðkyku{kxu fw{kh [tÿf, ©e yhrðtË Mkwðýo[tÿf yLku hýrsíkhk{ Mkwðýo[tÿf «ËkLkfhðk{kt ykÔÞk níkk.

íku{ýu ÷¾u÷e f]ríkyku yk «{kýu Au : (1) MkËk[kh-1960 (2) ÔÞÂõík½zíkh-1968 (3) økktÄeS yLku Lkðe ÃkuZe-1969 (4) ÷øLk Mkkøkh (5)íkÁýk©{-1969 (6) fkp÷us SðLk-1969 (7) SðLk ËþoLk-1970(8) [krhºÞ Þ¿k-1970 (9) Vqxíke Ãkkt¾ku -1970 (10) ÃkðkuoíMkð-1972(11) fwxwtçkÄ{o-1972 (12) †eÄ{o-1973 (13) ÓËÞÄ{o-1973(14) MktMfkhíkeÚko-1973 (15) ËunÄ{o-1973 (16) ÞkiðLkðúík-1974(17) [hýf{÷-1974 (18) ÓËÞ¼Âõík-1974 (19) rfþkuhLku-1975 (20) øk]nfÕÞký-1975 (21) Ãkku¤u Ãkku¤u-1975 (22)ÓËÞkuîkh-1976 (23) yLkw¼ð-1976 (24) «MktøkçkkuÄ-1976 (25)«¼wLke ÃkkMku-1977 (26) «uhýk Ãkhçk-1978 (27) ½uh ½uh MkkuLkkLkk[q÷k-1978 (28) {wh÷e-1979 (29) {k íku {k-1981 (30) {khwtMkw¾, {khwt Ëw:¾-1981 (31) Ä{koLkw¼ð-1981 (32) árüfkuý-1981(33) MktçktÄþk†-1981 (34) {kuh yLku Zu÷-1982 (35) ¼økðkLkLkehkusLkeþe-1982 (36) ykøkufq[-1982 (37) ½hLkk «&™ku-1984(38) ykí{eÞûkýku-1984 (39) ËþoLk yLku M{hý-1984 (40)

¼hswðkLke-1984 (41) ÃkhËuþ-1984 (42) ÞwðkÄ{o-1985 (43)÷køkýeLke fu¤ðýe-1985 (44) hku{u hku{u-1985 (45) çkku÷íkk «Mktøkku-1985 (46) SðLkLkwt ð¤íkh-1985 (47) ËunLke ðkýe-1987 (48)ð]Ø {kíkkLke Mkuðk{kt-1987 (49) ðíko{kLk Ä{o-1988 (50) SðLkLkkuhkMk-1988 (51) 100 % ykpÃþLk-1988 (52) yûkÞÃkkºk-1988(53) Mðíktºk Sð-1988 (54) SðLkLke íkiÞkhe-1989 (55) íkkhk{iºkf-1989 (56) ykí{fÚkkLkk xwfzk-1979 (57) þçË÷kuf-1988.

271 272


(381)

ðkMkwËuð Vzfu(4, LkðuBçkh,R.Mk.1845)

R.Mk.1857Lkk rðÃ÷ðLke rLk»V¤íkk ÃkAe {k¼ku{Lke {wrfík {kxu, ¢krLík fhLkkh ¢ktrLíkðeh çk÷ðtík ðkMkwËuð VzfuLkku sL{4,LkðuBçkh,R.Mk.1845Lkk hkus {nkhk»xÙLkk fkuçkk÷k rsÕ÷kLkk rþhZkiýøkk{{kt çk¤ðtík Vzfu Lku íÞkt çkúkñý Ãkrhðkh{kt ÚkÞku níkku. íkuLkk ËkËk yLktíkhkÞfhLkk¤ rfÕ÷kLkk rfÕ÷uËkh níkkt. íkuLkk rÃkíkk ytøkús hksÞLkk MkwçkuËkh níkk.çktLLku ©kºk Ä{oÚke htøkkÞu÷k níkk. ytøkús þkMkLk Mkk{u íku{Lku ¼khu Mkqøk níke. ËkËkyLku rÃkíkkLkku ðkhMkku ðkMkwËuð{kt Wíkhu÷ku.

ÃkqLkkLke Lkkufhe ËhBÞkLk íkuLke {k {ktËe Ãkze níke. yu ytøkúus yrÄfkheLkehò ÷E {kLku {¤ðk sðkLkku rð[khíkku níkku. Ãký økkuhk yrÄfkheyu íkuLku hòykÃkðkLke Ähkh Lkk Ãkkze ËeÄu÷e. yu {híke {kLkw {kU òuR þfu÷ku Lknet.

ytøkúuòuLke yk rLkËoÞíkkyu yuLkk fk¤ò{kt WÕfkÃkkík {[kÔÞku. ytøkuúòuMkk{u íkuLku çkkÚk ¼ezðkLke yuýu íkiÞkhe fhe . íkuýu «kÚkr{f rþûký fÕÞký{kt÷eÄw níkwt. ÃkAe nkRMfw÷Lke rþûkk {kxu íkuLku íkuLkk rÃkíkkyu {wtçkRLke þuX søkÒkkÚkþtfhLke Mfq÷{kt Ëk¾÷ fÞkuo. yu Mfw÷ Akuze ðkMkwËuð ÃkqLkk økÞku yLku íÞktÚke ½uhÃkkAku VÞkuo. Úkkuzk ð¾ík{kt yuuLkkt ÷øLk MkRçkkR MkkÚku ÷uðkR økÞkt. fwxwtçk ykŠÚkf¼ªMk yLkw¼ðíkwt nkuR íku Lkkufhe {kxu ÃkqLkk økÞku yLku huÕðuLkk ykprzx rð¼køk{ktLkkufheyu ÷køÞku.

yu yuf÷ku hnuíkku nkuR {LkLku çkesu ðk¤ðk yu {trËhu sðk ÷køÞku. {trËhLkkÃkqòhe rðLkkÞf¼è ÃkkMkuÚke ðuËkuLkwt W¥k{ ¿kkLk «kó fhðk ÷køÞku. yk

Mk{Þøkk¤k{kt íkuýu {nkËuð økku®ðË hkLkzuLkk çku ÃkwMíkfku ‘{hkXe Mk¥kkLkku WËÞ’yLku ‘{hkXkykuLkku RríknkMk’ ðktåÞkt. yk ÃkwMíkfkuyu yuLkk Ãkh hkr»xÙÞíkkLkku htøk[ZkÔÞku.

ÃkqLkk{kt íku ‘MkkðosrLkf Mk¼k{kt’ íku òuzkÞku. ynª íku yuf yËLkk ÷kufMkuðf økýuþ ðkMkwËuðòuþeLkk Ãkrh[Þ{kt ykÔÞku. íkuLkk Ãkh økýuþ ðkMkwËuð òuþeLke¼khu yMkh ÚkR. LÞkÞ{qŠík hkLkzu yuLkk «uhýk økwhw níkk. yu nðu Ãkqýoík:hkr»xÙÞíkkLkk htøku htøkkR økÞku níkku. íku y¾kzk{kt sR fwMíkeLkk Ëkð þe¾ðk÷køÞku. rðrðÄ nrÚkÞkhku [÷kððkLke íkk÷e{ Ãký íkuýu ÷eÄe níke. íku yêkðeMkð»koLkku ÚkÞku íÞkhu íkuLke ÃkíLke yuf ËefheLku {qfe {]íÞw Ãkk{e. yu ¼køke ÃkzÞku. LkkAqxfu íkuýu çkeswt ÷øLk fÞwO. íkuLke çkeS ÃkíLke níke økkuËkðhe QVuo økkurÃkfk. ykøkkurÃkfk Ãký hkr»xÙÞíkkLkk htøku htøkkÞu÷e.

ytøkúòuLke fwrx÷ Lkeíke Mkk{u yf¤kR QXu÷ku ðkMkwËuð ÷kufþrfíkLku MktøkrXíkfhðk {uËkLku ÃkzÞku. íkuýu hk{kuþe ykrËðkMkeykuLkku «u{ MktÃkkËLk fhe íku{Lku þ†rðãkLke íkk÷e{ ykÃke. hk»xÙLke ykÍkËe {kxu MkðoMðLkwt çkr÷ËkLk Ëuðk íkuýu íku{LkuMkkuøktÄ ÷uðzkÔÞk. {nkrþðhkrºkLkk rËðMku {nkhk»xÙLke Ãkqò fhe íkuýu «rík¿kk÷eÄe fu “nu {nkhk»xÙ! sÞkt MkwÄe rnLËwMíkkLk ykÍkË Lknª çkLku íÞkt MkwÄe fÃkk¤Ãkh [tËLk Lknª ÷økkzw. ËkZe fu {kÚkkLkkt ðk¤ Lknet Wíkhkðwt”

íkuuýu MktËuþkÔÞðnkh ¾kuhðe Lkkt¾ðkLke íkÚkk huÕðuLkk Ãkkxk W¾kze Lkkt¾ðkLkeÞkusLkk çkLkkðe. Mkhfkhe ríkòuhe ÷qtxðkLkwt Ãký Ãký Lkffe ÚkÞwt. nðu íku ytøkúòuLkkuËw~{Lk çkLke økÞku níkku. Ãkku÷eMk íkuLke ÃkkA¤ Ãkze. íku ¼køkíkku hnuðk ÷køÞku. íkuýu÷kufkuLku ytøkúuòu Mkk{u {uËkLk{kt Ãkzðk nktf÷ fhe. ytøkúus Mkhfkhu íkuLku ÃkfzðkLkwtLkffe fhe ÷eÄwt. Ãkku÷eMku íkuLkk ¼kR f]»ýhkð yLku ÃkíLke økkurÃkfkLke ÄhÃkfzfhe. yk òýe ðkMkwËuð ÄqqyktÃkqykt ÚkR økÞku. MkkMkðz økk{u Ãkku÷eMkLku ÚkkÃk ykÃkeLkkMke AqxÞku.

273 274


{ktøknkhe ÷qtxe íkuýu ¾zfðkMk÷kLkkt støk÷ku{kt Ãkzkð LkkÏÞku. ykMkÃkkMkLkk¾uzqíkkuLku yufXk fhe ytøkuús MkhfkhLku fh Lknª ¼hðk yu Mk{òðíkku. ÷kufku íkuLkeVkus{kt òuzkðk ÷køÞk. yuLke VLkkøkehe íkku sqyku ! ykÍkËe {kxu yuýu fwxwtçkAkuzÞwt, ½h AkuzÞw, økk{ AkuzÞwt, ÃkíLkeLku Ãký ¼ð¼ðLkk swnkh fÞko, økheçkyLku Ëw:¾e «òLke Mkuðk {kxu íkuýu MktMkkh Mkw¾Lkku íÞkøk fÞkuo.

yuýu yuf÷u nkÚku ytøkúus MkhfkhLke VkusLku Úkfðe Lkkt¾u÷e. {nkhk»xÙ{ktíkku íku rþðkSLkk yðíkkh íkhefu ÃktfkÞu÷ku. ytøkúus Mkhfkhu íkuLku Ãkfzðk {kxu zurLkÞ÷Lkk{Lkk Ãkku÷eMk yrÄfkheLku fk{ MkkuÃku÷wt. Ãký zurLkÞ÷Lku MkV¤íkk {¤u÷e Lknª.nðu Mkhfkhu íkuLku Ãkfzðk fkÞËuMkhLkk nwf{ku fÞko. íkuLke çkkík{e ykÃkLkkhLku 4000YrÃkÞkLkk RLkk{Lke ònuhkík ÚkR. Ëeðk÷ku Ãkh yk ònuhkíkLkk ¼ªíkÃkºkku òuRðkMkwËuð çktz Ãkkufkhe WXÞku. íkuýu ytøkúus MkhfkhLke ònuhkík Mkk{u yuf ònuhLkk{wtçknkh ÃkkzÞwt.” {wtçkRLkk økðoLkh rMkÃkzo xuBÃk÷Lkwt {kÚkwt fkÃke {khe Mkk{u ÷kðLkkhLkunwt ðkMkwËuð Vzfu YrÃkÞk 8000 RLkk{ ykÃkeþ.”

yk ònuhLkk{wt AkÃkk{kt «rMkæÄ Úkíkkt ytøkúus Mkhfkh ÄúwS økR. Vzfu LkuÃkfzðk yuýu ÷~fhLke {ËË ÷eÄe. fìÃkxLk ðuMxLku yk fk{ MkkuuÃkðk{kt ykÔÞwt.ík¤uøkktðLke LkSf{kt ykðu÷e {neÃkk÷ xufheyku WÃkh ÚkR íku yu íkuLkk MkkÚkeykuMkkÚku rXMkwçkkRLke xufheyku{kt ¼hkÞku níkku. zurLkÞ÷u yu xufheyku ½uhe ÷eÄe.Mkk{Mkk{e økku¤eyku Awxe. VzfuLkku ðeh MkkÚkeËkh Ëku÷íkhkð rðhøkíkeLku ÃkkBÞku.Ëku÷íkhkðLke {]íÞwLkku yk½kík yu Shðe þfÞku.

¢ktríkË¤ Ãkh ykLke yMkh ÚkR. hk{kuþeykuyu ÷qtxVkx þY fhe.íku{Lkk{ktÚke ¢kÂLíkLke ¼kðLkk ykuMkhðk ÷køke. {qÍðý{kt {wfkÞu÷k Vzfuyu AuðxuRïhLku ÞkË fÞko. {ÂÕ÷fksqoLkLke Þkºkk fhðkLke yuLku RåAk ÚkR. íkuýu Þkºkkykht¼e Ãký ¢ktÂLíkLkk rð[kh íkuLkk {Lk{ktÚke ¾MÞk Lk níkk. íkuýu f{¤ ÃkqòLkeRåAk fhe. Ãký íku RåAk yÄqhe hne. yu MkkÄwLkk ðuþ{kt fkþeçkkðk Lkk{ Äkhý

fhe fwíkwo÷ sR ÃknkutåÞku. ytøkúus Mkhfkh íkuLku Ãkfzðk ykfkþ Ãkkíkk¤ yuf fhehne níke. zurLkÞ÷Lku Vzfu økkýøkkÃkwh{kt nkuðkLke çkkík{e {¤e. yuýu çku rðïkMkwLkuøkkýøkkÃkwh {kufÕÞk. þu¾ Mkw÷u{kLku Vzfu Lku yku¤¾e fkZÞku. yu Ãkku÷eMk Ãk÷xLkMkkÚku økkýøkkÃkwh ÃknkutåÞku. íÞkt MkwÄe{kt Vzfu ÃktZÃkwhLkk {køkuo Ãkze økÞku níkku. íkuíkuLkk MkkÚkeËkhku MkkÚku ËuðhLkkðýe sR yuf {X{kt MkqR økÞku. zurLkÞ÷u {X{ktÚkeíkuLku ÍzÃke ÃkkzÞku.

{ursMxÙux ykÕVuz fiÍhLke fkuxo{kt íkuLkku fuMk [kÕÞku. økýuþðkMkw Ëuð òuþeyuíkuLke ðfe÷kík fhe. Mkkûkeykuyu Vzfu rðÁæÄ swçkkLke ykÃke yLku fk¤kÃkkýeLkeMkò ÚkR. yuf økkuhe †e {uz{ ®nrøkLMku Ãký íkuLke þqhðehíkkLku rçkhËkðu÷e. íkuýuíkuLku yuf økshk MkkÚku yuf r[êe {kuf÷kðu÷e. yu{kt ÷ÏÞwt níkwt fu “Ëefhku økw{kðeçkuX÷e {kLke {{íkkLke yuf ¼ux.”

yuLku ÚkkýkLke su÷{kt hk¾ðkt{kt ykÔÞku. yuLke Mkò Mkk{u yÃke÷ ÚkR.Ãký Mkò{kt fkuR VuhVkh ÚkÞku Lknª. Auðxu íkuLku 3, òLÞwykhe, R.Mk. 1880LkkrËðMku yuzLkLke su÷{kt {kuf÷e ykÃÞku. yuýu {kík]¼qr{Lku yk¾he hk{hk{ fÞko.yuf rËðMk íku su÷ íkkuze LkkXku. Vhe íku Ãkku÷eMkLkk Mkftò{kt ykÔÞku. yk¾hu yuzLkLkeytÄkhe fkuxze{kt 17, Vuçkúwykhe, 1883Lkk hkus ûkÞLkk ÔÞkrÄyu yuLkku Sð÷eÄku.

275 276


(382)

ËuþçktÄw r[íkhtsLkËkMk(Ãk,LkðuBçkh, R.Mk.1870)

çkheMkk÷ rsÕ÷kLkk Mkhfkhe ðfe÷fkþeïhËkMkLkk ºký Ãkwºkku níkk. fk÷e{kunLkËkMk, Ëwwøkko{kunLkËkMk yLku¼wðLk{kunLkËkMk. ¼wðLk{kunLkËkMkLku íÞk {kíkk rLkMíkkrhýeËuðeLke fw¾u íkkhe¾5, LkðuBçkh, R.Mk.1870Lkk hkus f÷fíkk{kt r[íkhtsLkËkMkLkku sL{ ÚkÞku níkku.¼ýðk{kt íkuyku fwþkøkú çkwrØ Ähkðíkk níkk. Mkku¤ ð»koLke Wt{hu íkuuyku «uMkezuLMkefkp÷us{kt Ëk¾÷ ÚkÞu÷k. ðÄw yÇÞkMk fhðk íkuyku R.Mk.1890{kt rð÷kÞíkøkÞk. 1893{kt íkuyku ykR.Mke.yuMk. ÚkR MðËuþ ÃkkAk Vhu÷k yLku íkus ð»kuoíku{ýu f÷fíkkLke nkRfkuxo{kt yuzðkufux íkhefuLke fk{økehe Mkt¼k¤u÷e.

rçkrÃkLk[tÿÃkk÷ yLku {nŠ»k yh®ðËLkk hksîkhe {wfË{ku SíÞk çkkËíkuyku ¾qçk ÏÞkrík ÃkkBÞk níkk. íkuyku WËkh yLku ËkLkðeh níkk. yuðk fux÷kÞrðÄkÚkeoyku, MkkrníÞ«u{eyku, Ëuþ Mkuðfku yLku MktMÚkkyku níkk. su{ýur[íkhtsLkËkMk ÃkkMkuÚke ËkLk {u¤ÔÞwt níkwt. íku{ýu ÷k¾ku YrÃkÞkLkwt ËkLk fÞwo níkwt.íkuyku frð yLku r[ºkfkh Ãký níkk. R.Mk.1905Úke íku{ýu hksfkhý{kt «ðuþfhu÷ku.

R.Mk.1917{kt çktøkk¤kLke «ktríkÞ fkpLVhMkLkk f÷fíkk yrÄðuþLkLkk íkuyku«{w¾ çkLÞk. nku{Y÷÷eøkLke «ð]r¥k{kt íkuyku òuzkÞu÷k. R.Mk.1919{kt hkp÷uxyuõxLkku rðhkuÄ fhðk{kt íku{ýu {níðLke ¼qr{fk ¼sðe níke. sLkh÷ zkÞhLkksr÷Þkðk÷k çkkøkLkk níÞkfktz {kxuLke rLk{kÞu÷e Mkr{ríkLkk íkuyku MkÇÞ níkk.R.Mk.1919{kt {nkí{k økktÄeLkk ðzÃký nuX¤ þY ÚkÞu÷k yMknfkh yu÷kLkLku

íku{ýu MktÃkqýo xufku ònuh fÞkuo níkku. íkuyku {kLkíkk níkk fu, “ykÃkýu yk fkWrLMk÷kuLkus Mðhks {u¤ððk {kxuLkwt nrÚkÞkh çkLkkðeþwt.”

R.Mk.1920Lkk LkkøkÃkwh yrÄðuþLk{kt s íku{ýu ÷k¾ku YrÃkÞkLke ykðf{u¤ðe ykÃkíke Äefíke ðfe÷kík Akuze ËuðkLke ònuhkík fhe níke. Rø÷ULzLkkhksfw{khLkk ¼khíkLkk ykøk{Lk xkýu MkrðLkÞ fkLkqLk¼tøkLkk yktËku÷LkLke Lkuíkkøkeheçktøkk¤ «ktríkÞ fkUøkúuMk Mkr{ríkyu r[¥khtsLkËkMkLku MkkUÃke níke.

24, rzMkuBçkh, 1921Lkk rËðMku f÷fíkk{kt nzíkk÷Lke ònuhkík ÚkRníke. MkíÞkøkún{kt íku{™u ÃkíLke ðkMktíkeËuðe Ãký òuzkÞkt níkkt. yu yøkkWr[íkhtsLkËkMkLke 10, rzMkuBçkh, 1921Lkk hkus ÄhÃkfz ÚkR níke. íku{LkkÃkh fk{ [kÕÞwt yLku íku{Lku A ð»koLke Mkò ÚkR níke.

su÷{kt íku{Lke {w÷kfkík {ki÷kLkk ykÍkË, Mkw¼k»k[tÿ çkkuÍ yLku ðehuLÿLkkÚkMkkRþ{÷ MkkÚku ÚkÞu÷e. R.Mk.1922{kt su÷{wfík Úkíke «òyu íku{Lkwt ¼ÔÞMðkøkík fÞwo. økÞk yrÄðuþLk{kt íkuyku «{w¾ ÃkËu hne [qfÞk níkk.

fkWÂLMk÷{kt «ðuþ ytøku {ík¼uË Q¼k Úkíkkt íku{ýu fkuutøkúuMkLkk yæÞûk ÃkËuÚkehkSLkk{wt ykÃke, Ãktrzík {kuíke÷k÷ LknuÁ MkkÚku {¤eLku ‘MðhksÞ Ãkkxeo’Lke h[Lkkfhe. íkuyku fnuíkk fu, “{khu ykÍkËe òuRyu. nwt fkÞh LkÚke ntw ÷zðk íkiÞkh Awt.Mkhfkh fkuR Ãký Mk{Þu {khe Ãkheûkk fhe þfu Au.”

çku÷økk{ fkUøkúMk ÃkAe òýu íkuyku Vfeh çkLke økÞk níkk. íku{ýu íku{Lkwt {Lkrþûký, Ä{o yLku ËrhÿLkkhkÞýLke Mkuðk{kt Ãkhkuðu÷wt. òLÞwykhe,1925{kt‘çktøkk¤ ykprzLkLMk çke÷’Lke [[ko{kt ¼køk ÷uðk íku{ýu rLkùÞ fhu÷ku. íkuykurçk{kh nkuðk Aíkkt ÃkÚkkhe{k MkqíkkMkqíkk íku{ýu «ð[Lk ykÃku÷wt. fkWÂLMk÷u çke÷LkkurðhkuÄ fÞkuo níkku. íku{Lkk ykLktËLke fkuR Mke{k Lk níke.

2, {u, 1925Lkku hkus çktøkk¤Lkk VheËÃkwh{kt ¼hkÞu÷k «ktíkeÞyrÄðuþLkLkk yæÞûkÃkËuÚke íku{ýu fnu÷wtt: ‘‘ykÍkËe {kxu hk»xÙeÞ MkíÞkøkún

277 278


AuðxLkwt þ† Au.’’ ykÍkËe {kxu çkr÷ËkLk ykÃkðkLke ¼kðLkk yLku ûk{íkk fu¤ððkòuRyu.

íku{ýu íku{Lke ík{k{ r{Õkfík sLkfÕÞký {kxu ËuþLku [hýu Ähe ËeÄu÷e.íkuÚke íkuyku ‘ËuþçktÄw’ íkhefu yku¤¾kÞu÷k. Zkfk{kt hk»xÙeÞ rðãkÃkeXLke h[Lkkfhðk íku{ýu MkkÁt yuðwt Vtz yufXw fhu÷wt. íkuÚke íku çktøkk¤k{kt ðÄw ÷kufr«Þ çkLku÷k.

yMðMÚk Úkíkkt nðkVuh fhðk íkuyku ËkŠs®÷øk økÞk níkk. Ãký ÃkAerçk{kheyu íku{Lkku ÃkeAku AkuzÞku Lkne. íkkð Wíkhíkku Lk níkku. Ãkøku MkkUò ykðe økÞkníkk. íkuyku çkunkuþ çkLke økÞk níkk. Vheðkh íkuyku ¼kLk{kt ykðu÷k Lkne. ytíku16, sqLk, R.Mk.1925Lkk hkus MkËkLku {kxu íkuyku {]íÞwLke økkuË{kt Mk{kR økÞk.fuðzkík÷k Lkk{Lkk MÚk¤u íku{Lkk yrøLkMktMfkh ÚkÞu÷k. íku{Lke M{þkLk ÞkºkkLkk A{kR÷ ÷ktçkk hMíkk{kt Ãkkt[ ÷k¾Lke {kLkð {uËLke W{xe Ãkze níke.

(383)

yhËuþh ¾çkhËkh(6,LkðuBçkh, E.Mk. 1881)

hk»xÙ«u{Úke htøkkÞu÷kt yLku Ëuþ¼rfíkÚke A÷fíkktfkÔÞku h[Lkkh ÃkkhMke MkkrníÞfkh yhËuþh Vhk{S ¾çkhËkhLkku sL{ ËrûkýøkwshkíkLkk fuLÿþkrMkík þnuh Ë{ý{kt 6, LkðuBçkh, E.Mk. 1881Lkk hkus ÚkÞkuníkku. íku{ýu ‘yË÷’ WÃkLkk{ Äkhý fhu÷wt. {wtçkELke ¼hzk nkEMfq÷ ytøkúuSA Äkuhý MkwÄeLkku yÇÞkMk fhu÷ku. íÞkhçkkË íkuyku ðíkLk Ë{ý ÃkkAk ykðu÷k.çkkh ð»ko MkwÄe ynª íku{ýu Ä{o, MkkrníÞ yLku íkíð¿kkLkLkku yÇÞkMk fhu÷ku.ÃkkhMke Ä{oLkk Ä{oøkútÚk ‘yðuMíkk’Lku Ãký Ãk[kðu÷ku. íkuyku sÞkurík»k rðãk{kt Mkkhtw¿kkLk Ähkðíkk níkk. Mk¥kh ð»koLke ô{hu ¾ehkuLkeçkkE MkkÚku íkuyku ÷øLkøkútrÚkÚkeòuzkÞk níkk. yk{ íkku íku{Lkku ¾kLkËkLke ÔÞðMkkÞ ðuÃkkh fhðkLkku. íkuÚke E.Mk.1909{kt íkuyku [uÒkE- {ÿkMk sE ðuÃkkh MkkÚkuo òuzkE økÞu÷k. ÷øk¼øk íkuykuºkeMk ð»ko sux÷ku ÷ktçkku Mk{Þ íÞkt hnu÷k. E.Mk. 1952{kt íku{Lke ÃkíLkeLkwt yðMkkLkÚkÞu÷wt.

rðþk¤ ðk[LkLku ÷E íku{Lkku ¿kkLk ¼tzkh Mk{]Ø níkku. ð¤e íkuyku ÃkwhkykÂMíkf níkk. íku{ýu íku{Lkk {LkLku MksoLk íkhV ðk¤u÷wt. íkuyku Ëuþ¼rfíkLku Mkuðk{kLkíkk. økwshkíkLkk frðyku yLku ðehÃkwÁ»kkuLku ytsr÷ ykÃkíkkt íku{Lkk fkÔÞkuøkwshkík{kt nkUþu nkUþu økðkíkkt. ‘MkËkfk¤ økwshkík’ íku{Lkwt W¥k{ fkÔÞ çkLke hÌkwtAu. ‘hkr»xÙfk’ yLku ‘MktËurþfk’Lkkt hk»xÙ«u{Úke Mk¼h íku{Lkkt økeíkkuyu økwshkíkLkkLkðÞwðkLkkuLke [uíkLkkLku MktfkuhðkLkwt fk{ fhu÷wt.

frð MkwtËh{u ÷ÏÞwt Au fu-

279 280


‘‘ ¾çkhËkhLkku frð íkhefuLkku rðfkMk økwshkíkLkk çkÄk frðyku{kt MkkiÚkeðÄkhu ykf»kof Au. íku{ýu ÃkkuíkkLke fkÔÞ þrfíkLku ÃkkhMke ÷kufçkku÷e íkhV síkeyxfkðeLku, økwshkíkLkk rþü økýkíkk frðyku íkhV ðk¤ðk {ktzu÷e. økwshkíkefrðíkk su su Lkðk WL{uüku MkkÄíke níke íku Ëhuf{kt íku{ýu Ãkkuíku Lkðkt «Þkuøkku yLkuLkðe h[Lkkyku fhe nt{uþk «økríkþe÷íkk ò¤ðe Au. Lkh®Mknhkð-LnkLkk÷k÷LkeÃkuXu íku{ýu AtËku{kt Lkðkt MktÞkusLkku fÞko Au, Lkðk frðykuyu ¾uzu÷k Lkðkt fkÔÞYÃkkur÷hef, hkMk, ¼sLk, ¾tzfkÔÞ, {wõíkf ÷ÏÞkt Au. íku{s Lkðk fkÔÞ rð»kÞku«f]rík, «ýÞ, hk»xÙ¼rfík, íkíð¿kkLk ðøkuhuLku yk÷uÏÞk Au. íku{Lkku MkkiÚke rðþu»k{kir÷f yLku hMkðknf fnuðkÞ íkuðku WL{u»k «ríkfkÔÞkuLkku Au.’’

íku{ýu Ä{o, frðíkk yLku rV÷MkqVeLkku Mk{LðÞ MkkÄðkLkk ykÞk{ YÃku Anòh ÃktrfíkLkk ËeÄo fkÔÞ ‘ËþorLkfk’Lke h[Lkk fhe Au. ‘ ËþorLkfk’Lkku rð»kÞíkíð¿kkLkLkku Au, íkku R.Mk.1926{kt «økxu÷k fkÔÞMktøkún ‘fr÷fk’Lkwt rð»kÞðMíkwtAu «u{. ºkýMkku ÃkktMkX {wfíkfku{kt ‘fr÷fk’ «u{fÚkk rðMíkkh Ãkk{e Au.‘¼srLkfk’(1928), ‘fÕÞkrýfk’(1940) yLku ‘feíkorLkfk’ (1951){kth[kÞu÷k íku{Lkk ¼rfíkfkÔÞkuLkk Mktøkúnku Au. íku{Lkk ¼rfíkfkÔÞku{kt «¼w ¼rfíkyLku íku{Lkk ykæÞkí{÷ûke yLkw¼ðkuLkku yfo hMkkÞu÷ku Au.

‘økwshkíke frðíkkLke h[Lkk f¤k’ íku{Lkk økãLkku {wÏÞ økútÚk Au. yk{ íkku yurððu[Lk÷ûke økútÚk Au. LkkLkk÷k÷u rðfMkkðu÷e zki÷Lkþi÷e yLku çk.n. Xkfkuh Ãk]ÚðeAtËLkk fèh rðhkuÄe yuðk ¾çkhËkhu íku rðþu «ríkfkÔÞku ÷¾u÷kt Au. LkkLkk÷k÷Lkezku÷Lkþi÷e Mkk{u íku{ýu ‘{kuxk÷k÷ ík¾Õ÷wMkÚke’, ‘«¼kíkLkku íkÃkMðe’ yLku‘fw¬wxËeûkk’ suðk «ríkfkÔÞkuLke h[Lkk fhe Au. íkku ‘ðÕf÷hkÞ XXk¾kuh’LkkWÃkLkk{Úke XkfkuhLkk ‘ykhkuný’ fkÔÞ Mkk{u «rík fkÔÞ ÷¾u÷wt. økwshkíkeMkkrníÞ{kt «ríkfkÔÞkuLke þYykík fhðkLkku Þþ ¾çkhËkhLku Vk¤u òÞ Au. íku{ýu{w tçkR ÞwrLkðŠMkxe ¾kíku Xffh ðMktíkS {kÄðS ÔÞkÏÞkLk {k¤k

R.Mk.1939{kt íku{ýu ykÃku÷e. su ÔÞkÏÞkLkku ÃkAe økútÚkMÚk ÚkÞu÷k. hk»xÙ¼rfíkLkkhtøku htøkkÞu÷ yk ÃkkhMke frð 30, sw÷kR, R.Mk.1953Lkk hkus yðMkkLk ÃkkBÞkníkk.

281 282


(384)

zku.[tÿþu¾h hk{Lk(7, LkðuBçkh, R.Mk.1888)

zkp. Mke.ðe. hk{LkLkk xqtfkLkk{u rðï¼h{kt òýeíkkÚkÞu÷k [tÿþu¾h ðuutfxhk{LkLkku sL{ Ërûký ¼khíkLkk rºkr[LkkÃkÕ÷e ¾kíku 7,™ðuBçkh, 1888Lkk hkus ÚkÞku níkku. íku{Lkk rÃkíkk [tÿþu¾h yGÞhrðþk¾kÃkx]Lk{Lke yuMk.Ãke.S.fku÷us{kt økrýík yLku ¼kiríkf rð¿kkLkLkk «kæÞkÃkfíkhefu òuzkÞu÷k nkuR [tÿþu¾hu «kÚkr{f rþûký ynªLke þk¤k{kt ÷eÄwt níkwt.

çkkh ð»koLke Wt{hu íku{ýu {urxÙfLke Ãkheûkk ÃkkMk fhe níke. íku{™u yuLkeçkuMkLxLkk «ð[Lkku Mkkt¼¤ðkLkku Õnkðku {éÞku níkku. íku{ýu hk{kÞý, {nk¼khíkyLku ¼økðíkøkeíkk suðk ÄkŠ{f økútÚkkuLkku Ÿzku yÇÞkMk fÞkuo níkku. LkkLkÃkýÚke síku{ýu ¼khíkeÞ MktMfkhku yLku MktMf]rík ykí{Mkkík fÞkO níkkt.

R.Mk.1903{kt íkuyku «uMkezuLMke fkuu÷us{kt Ëk¾÷ ÚkÞk níkk. yk fku÷us{ktðe.çke.yu.Lke Ãkheûkk{kt «Úk{ ðøko MkkÚku ÃkkMk ÚkLkkh ÞwrLkðŠMkxeLkk íkuuyku yuf{kºk rðãkÚkeo níkk. yk rMkrØ çkË÷ íku{ýu Mkwðýo[tÿf {u¤ÔÞku níkku. yu{LkeWt{h {kºk Mk¥kh ð»koLke níke íÞkhu yu{.yu.Lkk yÇÞkMk ËhBÞkLk ¼kiríkfþk†Lkkrð»kÞ{kt íku{ýu yuf rLkçktÄ ÷ÏÞku níkku. yu rLkçktÄ{kt MkwÄkhk ðÄkhk Mkq[ððkíku{ýu rLkçktÄ «kæÞkÃkf òuLMkLku çkíkkðu÷ku. Ãký nfefík yuðe çkLku÷e fu òuLMkLkyu rLkçktÄ Mk{S þfu÷k Lkne. yu{Lkku yu rLkçktÄ ÷tzLkLkkt yrík òýeíkk‘rV÷kuMkkurVf÷ {uøkuÍeLk’{kt «fkrþík ÚkÞu÷ku. suLkk V¤ MðYÃku íkuyku LkkLke Wt{hus {nkLk ði¿kkrLkfkuLkkt MktÃkfo{kt ykðu÷k. rþûký Ãkqýo fÞko çkkË Lkkufhe {u¤ððkLkkRhkËu #ø÷uLz sR MÃkÄkoí{f Ãkheûkk{kt çkuMkðkLke RåAk íku{Lku ÚkÞu÷e. Ãký

zkufxhkuyu íku{Lkk MðkMÚÞLku òuR íku{ fhðkLke Lkk fnu÷wt. Auðxu ðøkh íkiÞkheyuíku{Lku VkÞLkkLMkLke Ãkheûkk{kt çkuMkðwt Ãkzu÷wt. Aíkkt íkuuyku íku Ãkheûkk{kt «Úk{ ðøko{ktÃkkMk ÚkÞk níkk. íku{Lke Wßsð¤ fkhŠfËeLku ÷R íku{Lku ¼khík MkhfkhLkkVkÞLkkLMk rð¼køk{kt zkÞhufxh ÃkËLke Lkkufhe {¤e økR yLku íku{ýu f÷fíkkÚkeLkkufheLke þYykík fhe níke. Aíkkt íku{Lkku ykí{k íkku rð¿kkLk MkkÚku s òuzkÞu÷kuhnu÷ku. f÷fíkkLke rð¿kkLk Ãkrh»kË{kt íÞkhu ykMkwíkku»k {w¾So yLku økwhwËkMk çkuLkSofkÞohík níkk. íku{ýu [tÿþu¾hLku yk MktMÚkk{kt ykðe «Þkuøkku fhðkLke yLkw{ríkykÃku÷e.

íkuyku yufkWLxLx sLkh÷Lkk nkuÆk WÃkh f÷fíkk{kt Vhs çkòðíkk níkkíÞkhu s ynª MkkÞLMk fku÷usLke MÚkkÃkLkk ÚkÞu÷e. [tÿþu¾h ¼khík MkhfkhLkeWå[ík{ Lkkufhe íÞS ËRLku fku÷usLkk ¼kiríkfþk†Lkk «kæÞkÃkf íkhefu òuzkRøkÞu÷k.

«fkþ ytøku yLkuf MktþkÄLkku ÚkÞu÷kt Au. Ãký [tÿþu¾h hk{Lku yu Mkkrçkíkfhe çkíkkðu÷w fu íkh÷ yLku ÃkkhËþeo ÃkËkÚkkuo{ktÚke sÞkhu rfhýku ÃkMkkh ÚkkÞ AuíÞkhu «fkþLkku htøk çkË÷kR òÞ Au. «fkþ íkhzkÞ Au. R.Mk.1925{kt íku{ýufhu÷e yk þkuÄ {kxu íku{ýu Lkkuçku÷ Ãkkrhíkkur»kík «kó ÚkÞwt níkwt. yu{ýu ‘÷u÷eLkþktrík ÃkwhMfkh’ Ãký {u¤ðu÷ku. íku{ýu ‘hk{Lk RVufx’ WÃkhkík [wtçkfeÞ þrfíkyufMk-hu yLku Mk{wÿs¤ MktçktÄe þkuÄku Ãký fhe Au.

E.Mk. 1943{kt íku{ýu ‘hk{Lk RÂLMxxÞwx’Lke MÚkkÃkLkk fhe níke. ¼khíkMkhfkhu E.Mk. 1954{kt íku{Lku ‘¼khík híLk’E÷fkçk ykÃke íku{Lkwt çknw{kLkfÞwo níkwt. íku{Lke M{]rík YÃku íku{Lke sL{ íkkhe¾ yk¾kÞu Ëuþ{kt ‘hk»xÙeÞ rð¿kkLkrËðMk’ íkhefu QsðkÞ Au. ¼khíkLke Mk¥kh ÞwrLkðŠMkxeykuyu zkpfxhuxLke ÃkËðeykuykÃke íku{Lku økkihð ÷ûÞwt Au. ykðk {nkLk ði¿kkrLkfu çÞkMke ð»koLke siV ðÞu 21,LkðuBçkh, 1970{kt Ëun Akuze ËeÄku níkku.

283 284


(385)

{uhe fÞqhe(7, LkðuBçkh,E.Mk.1867)

fw{¤e ðÞ{kt s «ýÞ¼tøk ÚkÞu÷e yLku rð¿kkLksøkík{kt ÃkkuíkkLkwt Lkk{ Mkwðýkoûkhu ytrfík fhe sLkkhe hurzÞ{Lke þkuÄf {uhe fÞqheLkkusL{ íku Mk{Þu ÍkhLkk ykrÄÃkíÞ Lke[uLkk Ãkku÷Uz ËuþLkk ðkuMkkuo Lkøkh{kt 7,LkðuBçkh,E.Mk.1867 Lkk hkus ÚkÞku níkku.

íkuLkk rÃkíkk ¼kiríkf þk†Lkk yæÞkÃkf níkk yLku {kíkk òýeíke rÃkÞkLkkuðkËfníke. íkuLkwt çkk¤ÃkýLkwt Lkk{ {krLkÞk MfðkuzkuÔMkfk níkwt.

þiûkrýf ðkíkkðhý{kt WAhu÷e {krLkÞk Mkku¤ ð»koLke ô{hu {urxÙfLke ÃkheûkkÃkkMk fhe Mkwðýo[tÿf {u¤ÔÞku níkku. íÞkhçkkË íku hòyku økk¤ðk íkuLku økk{ [k÷eøkE níke. hòyku økk¤e {krLkÞk {kíkk rÃkíkk ÃkkMku ÃkkAe Vhe níke yLku yufhrþÞLk òøkehËkhLku ½uh rþrûkfk yLku Ãkrh[krhfk íkhefu òuzkE økE níke.Ãký yk Lkkufhe ÍkÍe [k÷u÷e Lkne. MkËTTLkMkeçku yu ÃkAe íkuLku yuf MkwMktMf]íkÃkrhðkh{kt Lkkufhe {¤e økE. yk {kuxk s{eLkËkhLkku Ëefhku ðkuMkkuo ÞwrLkðŠMkxe{kt¼ýíkku níkku. hòyku{kt ½uh ykðe íkuýu f{LkeÞ, Lkkswf yLku yÃMkhk suðeMðYÃkðkLk yk {krLkÞkLku òuE íku íkuLke MkkÚku ÷øLk fhðkLkk MðÃkLkku òuðk ÷køÞku.{krLkÞk Ãký yk s{eLkËkhLkk ËefhkLku rË÷ ËE çkuXe níke. Ãký rðrÄLkk rðr[ºkMktfuík {wsçk yu{Lkku MktçktÄ ÷øLk{kt ÃkrhðŠíkík Lk ÚkE þfÞku. ÓËÞ¼tøk ÚkÞu÷e{krLkÞk rLkhkþ ÚkE ykí{níÞk fhðk «uhkÞu÷e.

23 ð»koLke ðÞu yu {krLkÞk{ktÚke {uhe çkLke økR. níkkþkLku ¾t¾uhe ftRnðu íkuýk {LkLku rð¿kkLk íkhV ðkéÞwt. yu MkkuçkkuoLkLkkt rð¿kkLk rð¼køk{kt Ëk¾÷

ÚkR økR. ynª íkuýu økrýík, rð¿kkLk, hMkkÞýþk†, ¼kiríkfþk†, Lk]íÞ yLkuMktøkeík{kt rLkÃkqýíkk {u¤ðe ÷eÄe níke. ¼kiríkfrð¿kkLk{kt yu{.yu.{kt yu «Úk{ykðe níke yLku çkesu ð»kuo økrýík{kt çkeò Lktçkhu ÃkkMk ÚkR níke. 27 ð»koLkeô{hu Ãký íku íkuLkk «Úk{ «u{Lku ¼q÷e þfe Lk níke.

yk yhMkk{kt «kæÞkÃkf fkuðkÕMkfeLku ½uh ði¿kkrLkf rÃkÞh fÞwhe MkkÚkuyuLke «Úk{ {w÷kfkík ÚkR níke. yk {w÷kfkík ÷øLk{kt VuhðkR økR níke. nðu íkuÃkríkLke MkkÚku ½h{kt s Q¼e fhu÷e «Þkuøkþk¤k{kt fk{ fhðk ÷køke. {uheLkkÃkrík rÃkÞhuLkk MkkÚke ði¿kkrLkf nuíke çkufhu÷u þkuÄe fkZu÷wt fu ÞwhurLkÞ{{ktÚke yÿ~Þrfhýku Lkef¤u Au. nuLkúe ÞwhurLkÞ{Lkku yuf xwfzku VkuxkøkúkVeLke Ã÷ux Ãkh ¼q÷eøkÞu÷ku fk¤kfkøk¤Úke Zktfu÷e yu Ã÷ux çkeò ËeðMku Íkt¾e Ãkze økÞu÷e. nuLkúeyurð[kÞwO fu ÞwhurLkÞ{{ktÚke rfhýku fkøk¤{ktÚke ykhÃkkh Lkef¤e økÞkt nkuðkòuRyu.

nuLkúe çkufhu÷u ÞwhurLkÞ{Lke {kºkk Ähkðíkku ÂÃ÷[çkuLzuLkku yuf fXý xwfzkuÃ÷ux Ãkh {qfÞku. Ãkrhýk{ yu ykÔÞwt fu Ã÷ux ðÄkhu Íkt¾e ÚkR økR. çkufhu÷uyLkw{kLk fÞwo fu rÃk[ç÷uLz{kt ÞwhurLkÞ{ rMkðkÞ çkesw fkuR yuðttw íkíð nkuðwtòuRyu fu suýu Ã÷uxLku ðÄkhu Íkt¾e çkLkkðe níke. nuLkúe íkuLke yk Mk{MÞk ÷RfÞwhe ËtÃkíke ÃkkMku ÃknkU[e økÞu÷ku.

fÞwhe ËttÃkíkeyu ÃkheûkýLkkt ytíku þkuÄe fkZÞwt fu {kºk ÞwhurLkÞ{{kt s ykíkíð nkuðwt òuRyu. xLkçktÄ rÃk[ç÷UzLkku f[hku Wfk¤e íku{ýu su Lkðwt íkíð þkuÄefkZÞwt íku ÞwhurLkÞ{{ktÚke 300 ½ýwt ðÄw Mkr¢Þ níkw. {uheyu yk íkíðLkwt Lkk{‘Ãkku÷urLkÞ{’ ykÃku÷w. Auðxu Mkíkík «Þkuøkku ÃkAe su íkíð nkÚk ÷køÞw íku s‘huzeÞ{’.

hurzÞ{ rð¿kkLksøkíkLke ¢ktríkfkhe þkuÄ çkLke økR. íku ÞwhurLkÞ{ÚkeËMk÷k¾ ½ýwt ðÄwt hurzÞku- Mkr¢Þ Au. yk hurzÞ{ ðkÞwykuLku íkkuze Lkkt¾ðkLke

285 286


ûk{íkk Ähkðu Au. hurzÞ{Lkkt rðrfhýkuÚke çkesLke ð]rØ yxfe Ãkzu Au. çkufxuheÞkLkkþ Ãkk{u Au. yk íkíð fuLMkh íkÚkk [k{zeLkk ËËkuo{kt WÃk[khkí{f Mkkrçkík ÚkÞwAu. fÞwhe ËtÃkíkeyu íku{Lke hurzÞ{Lke þkuÄ {kxu çkufhu÷ MkkÚku Lkkuçku÷ ÃkwhMfkh«kó ÚkÞku níkku.

R.Mk.1904{kt yfM{kíku rÃkÞhuLkwt yðMkkLk ÚkÞwt økÞu÷wt. VkLMkLkkt rþûkýrð¼køku rÃkÞhuLkk {]íÞw ÃkAe íkuLke søkkyu íkuLke ÃkíLkeLku Lkkufhe ykÃke ËeÄu÷e.R.Mk.1910{kt rðÄðk {uhe hurzÞ{Lku þwØ íkíðkðMÚkk ykÃkðk{kt MkV¤ ÚkRníke. yu {kxu íkuLku Vhe Lkkuçku÷ ÃkwhMfkh ykÃkðk{kt ykÔÞku níkku.

su hurzÞ{Lke {uhe fÞwhe yu þkuÄ fhe níke íku s hurzÞ{ íkuLkk {kxu Sð÷uýLkeðzÞwt níkwt. hurzÞ{Lkk rðrfhýkuÚke yuLku ç÷z fuLMkh ÚkR økÞu÷wt. Ãkrhýk{u 4,sw÷kR, R.Mk.1934Lkk hkus yu yLktíkLke Þkºkkyu [k÷e Lkef¤u÷e.

(386)

ÃkwÁ»kkuík{ ËuþÃkktzu(8, LkðuBçkh,R.Mk.1919)

{hkXe nkMÞ÷u¾f, «¾hðfíkk, Mktøkeík¿k,rðLkkuËð]ríkLkk yrÄckíkk yuðk ÃkwÁ»kkuík{ ÷û{ýLkkuu sL{ {wtçkRLkk røkhøkktð{ktyuf MkkÄkhý Ãkrhðkh{kt 8, LkðuBçkh,1919 Lkk hkus ÚkÞku níkku. íku{Lkwt çkk¤Ãkýrð÷uÃkkh÷u{kt ÃkMkkh ÚkÞw níkwt. çke.yu. yLku yu÷.yu÷.çke ÚkÞk ÃkAe ËkËhLkeykuheyuLx nkRMfq÷{kt rþûkf íkhefu òuzkÞk níkk. yus MktMÚkk{kt rþrûkfk íkhefuVhs çkòðíkkt MkwrLkíkk Xkfwh MkkÚku íku{ýu R.Mk.1946{kt ÷øLk fÞkO níkkt. ÷øLkçkkË íkuyku ÃkqLkk økÞk níkk yLku rMkLkuMk]r»x{kt ÷u¾Lk, yr¼LkÞ, rËøËþoLk yLkuMktøkeík{kt fMkçk ys{kÔÞku níkku. Mkktøk÷e fku÷us{ktÚke yu{.yu. ÚkÞk çkkË íku{ýu[kh ð»ko yæÞkÃkLk fkÞo fÞwO níkwt.

R.Mk.1958{kt ‘ÞwLkuMfku’Lke Akºkð]r¥k {u¤ðe íkuuyku çke.çke.Mke.{kt‘{erzÞk ykuV {kMk yusÞwfuþLk’Lkku yÇÞkMk fhðk {kxu #ø÷uLz økÞk níkk.1959Úke çku ð»ko ¼khíkeÞ ËqhËþoLkLkk Mkki«Úk{ rLk{koíkk hnÞk níkk. çktøkk¤e¼k»kkLkk yÇÞkMk {kxu íkuyku ‘þktríkrLkfuíkLk’{kt økÞk níkk.

íkuyku {kºk ÷u¾f s Lknª, Ãký yËLkk Mk{ks MkwÄkhf Ãký níkk. íkuykuMk{Úko Lkx, LkkÞf, økkÞf, ðkËf, «kæÞkÃkf, hrMkf, {LkMðe yLku LkkLkkt¼q÷fktykuLkkt fkfk níkk. {nkhk»xÙ{kt íkuyku yuf ykLktË Þkºke íkhefu Mkrðþu»kòýeíkk ÚkÞu÷k. íku{ýu ÷¾u÷kt «ðkMkðýoLkku, økeíkku, rLkçktÄku, ÔÞrfíkr[ºkku,nkMÞ÷u¾ku, ®[íkLk÷u¾ku, Lkkxfku, YÃkktíkhku, yLkwðkËku ÷kuf niÞu ðMku÷kt Au. íku{Lkuíku{Lke MkkrníÞ yLku MktMfkh Mkuðkyku çkË÷ ÃkÈ©e yLku ÃkÈ¼q»kýLkk MkL{kLk

287 288


MkkutÃkzÞkt níkk. Mktøkeík ûkuºku íku{Lkk yLkwÃk{ «ËkLk çkË÷ hðeLÿ rðãkÃkeXu íku{Lkuze.r÷x.Lke ÃkËðeÚke LkðksÞk níkk. íkku ð¤e MkkrníÞLke íku{Lke Mkuðkyku çkË÷ÃkqLkk ÞwrLkðŠMkxeyu íku{Lku ze.r÷x.Lke ÃkËðe ykÃke níke. íku{Lku çkk÷øktÄðo M{]ríkøkkihð ÃkwhMfkh, fkr÷ËkMk MkL{kLk, økzfhe ÃkwhMfkh, {nkhk»xÙ økkihð ÃkwhMfkhsuðk ÃkwhMfkhkuÚke MkL{kLkðk{kt ykÔÞk níkk.

íku{ýu ‘ÔÞÂõík ykrýðÕ÷e’(1966), ‘økýøkkuík’(1966), ‘økwýøkkELkykðze’(1975), ‘{iºk’(1989), íkÚkk ‘ykÞw÷fe’(1998) Lkk{LkktÔÞrfíkr[ºkkuLkk Ãkkt[ Mktøkúnku ykÃÞk Au. ð¤e 1960 {kt «økx ÚkÞu÷k ‘yÃkqðkoE’«ðkMk ðýoLkLkk ÃkwMíkfLke yíÞkh MkwÄe ykX ykð]r¥kyku «økx ÚkE [qfe Au. ykrMkðkÞ Ãký íku{Lkk çkeòt çku «ðkMk ðýoLkLkkt ÃkwMíkfku ‘Ãkqðohtøk’ yLku ‘ðtøkr[ºk’yusçkhËMík ÷kuf[knLkk {u¤ðu÷e Au. íku{Lkk rðËuþ «ðkMkLkk ðýoLkkuyu ykøkðef÷k¼kík WÃkMkkðe Au. íku{™k ðýoLkku{ktÚke ¼khíkeÞíkk þçËu þçËu xÃkfíkeËu¾kÞ Au.

Ãkuhze íku{Lkwt {Lkøk{íkwt MðYÃk Au. íku{ýu ÷u¾Lkþi÷eLkk yLkuf «fkhkuLkeÃkuhze fhe Au. íku{Lkk 1958{kt «økx ÚkÞu÷k ‘çkkxk xÞk[e [k¤’ suLke Lkðykð]r¥kyku «fkrþík ÚkR Au. íku íku{Lke MkkÚku Mktf¤kÞu÷wt íku{Lkwt «rMkØ nkMÞMksoLkAu. íku{ýu íku{Lkk nkMÞ÷u¾ku îkhk Mk¥kkMÃkÄko, {qÕÞneLkíkk, ði[krhfLkk Ëkhe,÷ku¼ suðkt ònuh SðLkLkkt Ëw»kýku Ãkh ÔÞtøk fÞkuo Au. rðrðÄíkk, rðr[ºkíkk,rðÃkw÷íkk, Mkqû{íkk, ykf»kofíkk yLku yMkhfkhfíkk íku{Lkk MksoLkLkkt rðrþü÷ûkýku Au.

ÃkwÁ»kkuík{ ÷û{ýLkk çku {kir÷f Lkkxfku ‘íkwfk Bnkýu ykíkk’ (1948)yLku ‘íkwÍu ykne íkws Ãkkþe’(1957) LkkUÄÃkkºk Au. íku{ýu ytøkuúS LkkxÞf]ríkykuLkwt{hkXe ¼k»kk{kt YÃkktíkh Ãký fhu÷wt Au. íku{Lkk ‘íkwÍu yknu íkws Ãkkþe’ LkkxfLkkMkUfzku «Þkuøkku ÚkÞu÷k Au. íku{Lkk Lkkxf ‘íke Vw÷hkýe’ íkku 1,111{ku «Þkuøk 12,

sw÷kR, 1994{kt ÚkÞku níkku. yu ÃkAe yks Lkkxf yksMkwÄe ¼sðkíkwthÌkwt Au.

Ãkw.÷.ËuþÃkktzu yux÷k Mk{Úko MkkrníÞfkh níkk fu íku{Lkkt çkkðLk ÃkwMíkfkuLke200 sux÷e ykð]r¥k ÚkR [qfe Au. rLk÷kufkE økkuøkku÷Lkkt ytøkúuS Lkkxf‘RLMÃkufxh sLkh÷’Lku íku{ýu {hkXe{kt ‘y{÷Ëkh’ Lkk{u WíkkÞwo Au. suLkk yLkuf«Þkuøkku ÚkÞk Au. çkLkkozoþkpLkk ‘rÃkø{ur÷ÞLk’ Lkkxf ÃkhÚke íkiÞkh fhu÷wt íku{Lkwt Lkkxf‘íke Vw÷hkýe’ íku{Lke fkhrfËeoLkwt Mkðkuoå[ rþ¾h Au. íku{Lkk ‘{kuxu {kþu Akuxu{kþu’ , ‘rðê÷ íkku yk÷k yk÷k’ yLku ‘ ykBne ÷xefu Lkk çku÷wt’ Lkk{Lkwt yufktfeMktøkúnku Ãký ¾qçk òýeíkk Au.

{nkhk»xÙLkk MkktMf]ríkf ûkuºkku{kt íku{ýu yLkLÞ Vk¤ku ykÃku÷ku Au.ykfkþðkýeLkk {wÏÞ rLk{koíkk íkhefu íku{ýu hsq fhu÷k ¾uíke rð»kÞf fkÞo¢{ku{nkhk»xÙ{kt ¾qçk s ð¾kýkÞk níkk. ÃkqLkkLkk {kuíke suðk ‘çkk÷ øktÄðo htøk{trËh’Lkk¼qr{ÃkqsLkÚke {ktzeLku íkuLkk WËTøkkxLk Mk{kht¼ MkwÄeLke Mk½¤e «ð]r¥kyku íku{ýufhu÷e {nuLkík íku{Lkk SðLkLkwt yLkwÃk{ Mkt¼khýw Au. íkuyku rðLkkuçkk ¼kðuLke ¼q.ËkLk«ð]r¥k MkkÚku Ãký Mktf¤kÞu÷k níkk. íku{ýu sÞ«fkþ LkkhkÞýLkk yktËku÷LkLku Mkk[e¼kðLkkÚke xufku ykÃku÷ku. çkkçkk ykBxuLkk fqchkuøk rLkðkhýLkk fkÞo¢{LkuMkÓËÞíkkÚke {ËË fhe níke. íku{ýu Mkk{krsf ûkuºkLke yLkuf Mkuðk¼kðe MktMÚkkykuLku¼hÃkqh ykrÚkof {ËË Ãký fhe níke.

íku{ýu økwshkíke ÷¾íkkt ðkt[íkk ykðzíkw Lk níkwt. Íðuh[tË {u½kýe,W{kþtfh òuþe yLku Mkwhuþ òuþeÚke íkuyku ½ýk «¼kðeík níkk.

ykðk çknw{w¾e «rík¼k ÄhkðLkkh Mk{Úko Mksof 12, sqLk, 2000Lkkhkus Lkïh ËunLkku íÞkøk fheLku {wfík økøkLk{kt rðnkh fhðk [k÷e rLkféÞk níkk.

289 290


(387)

©e{Ë hks[tÿ(9,LkðuBçkh,R.Mk.1867)

rfþkuhkðMÚkk{kt «rMkrØLkk yLkuf «÷ku¼Lkku síkkfheLku, yMktøk yLku y«rMkØ SðLk SðLkkh ¼ÔÞ ykí{kÚkeo ©e{ËT hks[tÿLkkusL{ Mkkihk»xÙLkk {kuhçke hksÞLkk ððkrýÞk økk{u yuf ðrýf Ãkrhðkh{kt 9,LkðuBçkh, 1967Lkk hkus ÚkÞku níkku. íku{Lkk rÃkíkkLkw Lkk{ hðS {nuíkk yLku{kíkkLkwt Lkk{ ËuðçkkR níkwt. íkuyku siLk Ä{oLkk yLkwhkøke níkk. sL{ Mk{Þu hks[tÿLkwtLkk{ ÷û{eLktËLk Ãkkzðk{kt ykðu÷w. hks[tÿLkk SðLk{kt siLk Ä{oLkk MktMfkhkuÃkqhuÃkqhk Íe÷kÞk níkk.

çkk¤ÃkýÚke s íku{Lke M{hý þÂõík yríkþÞ íkus. rþûkf ÃkkMkuÚke yufðkh Mkkt¼¤u÷wt fu òíku yufðkh ðkt[u÷wt íku{™u yûkhþ: ÞkË hne síkwt. ykÚke s{kºk çku ð»ko{kt s íku{ýu Mkkík Äkuhý MkwÄeLkku yÇÞkMk fhe ÷eÄu÷ku. þk¤kLkkuyÇÞkMk Ãkqhku fhe 13 ð»ko íkuyku ½uh çkuMke hÌkkt ½uh çkuXk íku{Lku ytøkúS, MktMf]ík,yÄo{køkÄe, rnLËe ¼k»kkykuLkk yÇÞkMk MkkÚku çkÄk s Ä{kuoLkku Ä{o økútÚkkuLkkuyÇÞkMk Ãký fhe ÷eÄu÷ku. íkuyku òuíkòuíkk{kt íku{Lkk Mk{ks{kt rðîkLk íkhefuòýeíkk ÚkR økÞu÷k.

íku{ýu yÕÃk Wt{h{kt s òríkM{hýLkwt ¿kkLk ÷eÄu÷wt. Ãkrhýk{u MktMkkhyMkkh ÷køkðk {ktzu÷ku yLku íkuyku ðihkøk íkhV ð¤u÷k. íkuyku þíkkðÄkLke níkk.íku{Lkk yðÄkLkLkk «Þkuøkku íku Mk{ÞLkk ‘RLzeÞLk MÃkufxuxh’ yLku ‘ xkRBMk ykuVRrLzÞk’ suðk y¾çkkhku{kt Vkuxk MkkÚku «rMkØ ÚkÞu÷k. 20ð»koLke Wt{hu ÍçkfçkkRMkkÚku íku{Lkkt ÷øLk ÚkÞu÷kt. íku{Lku çku Ëefhk yLku çku Ëefheyku yu{ [kh MktíkkLkku

níkk. ðíkLk{kt çkkÃkËkËkLkku ÄtÄku Úkkuzku ð¾ík fhe íkuyku {wtçkR økÞk. ynet íku{LkkfkfkMkMkhk huðkþtfh Íðuhe MkkÚku ÍðuhkíkLkk ÄtÄk{kt ¼køkeËkhe fhe. huðkþtfhÃkuZeLkku ÄtÄku yu s{kLkk{kt #ø÷ULz, ÞwhkuÃk, yhçkMíkkLk, çk{ko ðøkuhu MkwÄe Vu÷kÞu÷kuníkku. ðuÃkkh{kt rLkÃkqý nkuðkLke MkkÚku niÞk{kt ðihkøÞ níkku. íku{Lke ÃkuZe Ãkh fkuRLkufkuR Ä{o ÃkwMíkf Ãkzâwt s nkuÞ. {wtçkR{kt íkuyku yufktík økk¤ðkt støk÷{kt fu Ãknkzku{kt[kÕÞk síkk. íÞkt çkuMke íkuyku æÞkLk Ähíkk. MkkÄw Lk Úkðk Aíkkt MkkÄLkkÚke íkuyku MkkÄwsuðwt MktÞ{e SðLk Sðíkk.

28 ð»koLke ðÞÚke s íku{Lke RåAk MkðoMktøkÃkrhíÞkøkLke Ëeûkk ÷uðkLke níke,Ãký {kíkkLke {tsqhe Lk {¤íkkt íku RåAk yÄqhe hnu÷e. nðu øk]nMÚkk©{{kt hneLkuÃký íku{ýu MkkËw SðLk SððkLkwt þY fÞwO. økktÄeSyu íku{Lku íku{Lkk ykæÞkÂí{f{køkoËþof íkhefu MðefkÞko níkk. ¾wË økktÄeSyu s ykðkíkLkku yufhkh íku{Lkeykí{fÚkk{kt fhu÷ku Au. økktÄeS hks[tÿLke M{hýþrfík, MktMfkrhíkk yLkuLkerík{íkkÚke «¼krðík ÚkÞk níkk. økktÄeS ÷¾u Au fu “{khk Ãkh su AkÃk hks[tÿuÃkkze Au íkuðe çkeò fkuR LkÚke Ãkkze þfÞk, yu{Lkkt ½ýkt ð[Lkku {khk niÞk MkkUMkhðktQíkhe síkkt.” økkÄeSLkk [krhºÞ ½zíkh{kt hks[tÿLkku Mkrðþu»k Vk¤ku hÌkku Au.økktÄeSyu fçkqÕÞw níkwt fu, “{u MkkiÚke ðÄkhu fkuRLkk SðLk{ktÚke òu økúný fÞwOnkuÞ íkku íku hks[tÿLkk SðLk{ktÚke”

yuf MkkrníÞfkh íkhefu hks[tÿ LkiMkŠøkf «rík¼k Ähkðíkk níkk. ÷kufkuíku{Lku ‘frðhks’ fneLku MktçkkuÄíkk. þYykík{kt íku{Lkk rLkçktÄku ‘çkwÂæÄ«fkþ’{ktAÃkkíkkt. íkuyku þe½úfrð Ãký níkk. ‘¼kðLkkçkkuÄ’, ‘{kuûk-{k¤k’, ‘yÃkqðo yMkh’,‘ykí{rMkrØ’, ‘WíkhkæÞLkMkqºk’ ,‘ ÔÞkËþkLkwt «uûkk’, ‘MðhkuËÞ¿kkLk’, ‘Ãkw»Ãk{k¤k’,‘ð[Lkþóþrík’, ‘ð[Lkk{]ík’ suðk h[Lkkyku íku{Lkk Mksof «rík¼kLkk ËþoLk fhkðuAu. yksu íku{Lkk 800Úke ðÄw Ãkºkku Mk[ðkÞu÷k Au. ©e{ËT þkMºkkæÞÞLk,MkkÂíðfMksoLk, ðihkøÞkuL{w¾ SðLk-ÔÞðnkh, Sð{kºk «íÞu økkZ {iºke fhwýkLkku

291 292


¼kð ðøkuhu ÃkhÚke yu ðkíkLke ¾kíkhe ÚkkÞ Au fu SðLk{wfík Úkðk {kxu sYheyuðwt yMkkÄkhý fkurxLkwt ykí{¿kkLk íku{ýu {u¤ÔÞwt níkwt. íku{Lkk{kt ûk{k, íÞkøk,ðihkøÞ, rðLkÞ, ûk{íkk, MðMÚkíkk, rLk{o{íð,Lk{úíkk íkÚkk rLk:MÃk]níkk suðk yLkufMkËTøkwýkuLkk ËþoLk ÚkkÞ Au. íkuyku Mkkt«ËkrÞf Mktfwr[íkíkk fu {ík{íkktíkhÚke Ãkhníkk.

íku{Lku íku{Lke ytík ½zeLkku yýMkkh ykðe økÞku níkku. yðMkkLkLkk ykøk÷krËðMku ÃkkuíkkLkk MðsLkLku feÄu÷wt : “ík{u rLk®ùík hnuòu. yk ykí{k þkïík Auyð~Þ Wík{ økríkLku «kó ÚkðkLkku Au. ík{u þktrík yLku Mk{krÄ Ãkýu «ðíkoþku, Ãkwhw»kkÚkofhþku.”

íku{ýu íku{Lkk LkkLkk ¼kR {LkMkw¾¼kR Lku fnu÷wt : “{LkMkw¾! Ëw:¾ LkÃkk{íkku. {kLku Xef hk¾su nwt {khk MðYÃk{kt ÷eLk ÚkkQ Awt.”

íkk. 9, yur«÷, 1901Lkkhkus íkuyku çkúñ÷eLk ÚkR økÞk níkk. 33 ð»koLkwtyÕÃk ykÞw»Þ ¼kuøkðe Ähíke ÃkhÚke rðËkÞe ÷R økÞu÷. íkuyku yk MkËeLkk {nkLkykæÞkÂí{f Ãkwhw»k íkhefu AkÃk Akuzíkk økÞk Au.

(388)

MkwhuLÿLkkÚk çkuLkhS(10,LkðuBçkh,R.Mk.1848)

¼khíkLkk yLkLÞ Ëuþ¼fík yLku yrøkú{ ÃktrfíkLkkhk»xÙMkuðf MkwhuLÿLkkÚk çkuLkhSLkku sL{ zkp. Ëwwøkko[hý çkuLkhSLku ½uh 10,LkðuBçkh, R.Mk.1848Lkk hkus ÚkÞku níkku. íkuyku ytøkúus rðãkÚkeo {kxuLke zðxLkfkp÷uus{kt yÇÞkMk {kxu Ëk¾÷ ÚkÞk. íkuyku ¼ýðk{kt yríkþÞ íkusMðe níkk.fkp÷us fk¤ ËhBÞkLk yLkuf MÃkÄkoyku{kt íkuyku rðsuíkk çkLke RLkk{Lkk nfËkhçkLku÷k. ytøkúuS rð»kÞ MkkÚku f÷fíkk rðrïrðãk÷Þ{ktÚke íkuyku MLkkíkf ÚkÞu÷k.íku ÃkAe íkuyku «ríkck¼he ykR.Mke.yuMk.Lke zeøkúe {u¤ððk $ø÷uLz økÞu÷k. íÞktÚkeykR.Mke.yuMk ÚkR R.Mk.1871{kt ¼khík ÃkkAk Vhu÷k.

ykR.Mke.yuMk ÚkÞu÷k íku{Lke rLk{ýqtf rMkÕnx ¾kíku {ËËLkeþ LÞkÞkrÄþíkhefu ÚkÞu÷e. Ãký yu ÃkË WÃkh hÌkkt ÃkAe ytøkúòuyu òríkÞ ¼uË¼kðLku ÷Ryuf Mkk{kLÞ Ëku»k ykøk¤ fhe íku{Lke Mkk{u íkÃkkMk Ãkt[ Lke{e íku{Lku Lkkufhe{ktÚkeY¾MkËe ykÃku÷e. yk Mk{økú ½xLkkLku çkÞkLk fhíkku yuf ÷u¾ íÞkhu MkhykufxurðÞLk Ìkw{u ÷¾u÷ku. ytøkúòuLkk nkÚku ÚkÞu÷k yÃk{kLk Mkk{u íkuyku LÞkÞ{u¤ððk ÷tzLk økÞu÷k. Ãký íku{Lku íÞkt Ãký LÞkÞ {¤u÷ku Lknª. ykÚke Mð{kLkeyuðk MkwhuLÿLkkÚkLku YrÃkÞk Ãk[kMkLkwt ÃkuLþLk {¤íkwt. ykÚke ÄLkkuÃkksoLk {kxu íku{LkuçkurhMxheLkku yÇÞkMk fhðkLke ÃkhðkLkøke ykÃku÷e Lknª. ykÚke íku{ýu ytøkúusMkhfkhLku Lk{kðkLkk ¼køkYÃku yuf ÞkusLkk ½ze fkZe yLku íku ÞkusLkk MkV¤çkLkkððk {kxu íkuyku «ÞíLk fhðk ÷køÞk. íku{ýu ytøkúus MkhfkhLke ÄkhkMk¼k{ktMÚkkLk {u¤ððkLkwt Lkffe fhe ÷eÄwt.

293 294


nðu íku{Lku rðïLkk {nkÃkwÁ»kkuLkkt SðLk[rhºkkuLkku yÇÞkMk fhðk {ktzÞku.yu SðLk [rhºkku{ktÚke Mkkhe çkkçkíkku íkkhðeLku SðLk{kt Wíkkhðk íkuyku frxçkØÚkÞk.

ytøkúuòuyu íku{Lku çkuheMxhe fhðkLke {tsqhe Lkk ykÃke íÞkhu yu{Lke Mkk{uykSrðfkLkku «&™ Q¼ku ÚkÞku. yu{Lke yk Mk{MÞkLke òý Rïh[tÿrðãkMkkøkhLku ÚkÞu÷e. íkuÚke íku{ýu {krMkf YrÃkÞk çkMkkuLkk Ãkøkkhu {uxÙkuÃkkur÷xLkRrLMxÞwx{kt ytøkuúS «kæÞkÃkf íkhefu rLk{ýqf fhu÷e. ynª Lkkufhe fÞkO çkkËíkuuyku {krMkf YrÃkÞk ºkýMkkuLkk Ãkøkkhu ytøkúuS «kæÞkÃkf íkhefu òuzkÞu÷k. íku{ýuMkkzºkeMk ð»ko MkwÄe rþûký fkÞo fhu÷wt. R.Mk.1882{kt íku{ýu yuf Mfq÷ ¾heËe÷eÄe. yk Mfq÷ ÃkkA¤Úke ‘rhÃkLk fku÷us’ íkhefu yku¤¾kðk ÷køku÷e. yk fku÷usLkwtMkt[k÷Lk fhðkLke MkkÚku íkuyku ytøkuúS Ãký ¼ýkðíkk níkk.

rþûkýLke MkkÚku-MkkÚku ¼khík¼h{kt òøk]rík ÷kððkLkk nuíkwÚke íku{ýuþYykíkÚke s rðãkÚkeoyku íkiÞkh fhðk {ktzu÷k.yu{ýu rðãkÚkeoykuLke yuf MktMÚkkMÚkkÃke íkuLku ‘MxwzLx yuMkkuMkeÞuþLk’ Lkk{ ykÃku÷wt. yk MktMÚkkLkk {kæÞ{Úkeòuíkòuíkk{kt ËuþLkk ÞwðkLkku{kt íku{Lke ÏÞkrík ðÄe økÞu÷e. íkuyku hksLkiríkf nuíkwykuLkeÃkrhÃkqŠík {kxu Ëuþ{kt «çk¤ sLk{ík W¼ku fhðk RåAíkk níkk. íku{™e AxkËkhðkýe Mkkt¼¤ðk ÷kufkuLkwt Ãkqh W{xíkwt níkwt. òýu íku{Lkk ÔÞfíkÔÞ{kt øksçkLke {kurnLkeòuðk {¤íke. íku{Lku «[tz ÷kuf{ík W¼ku fhðk R.Mk.1876{kt ykLktË{kunLkçkkuÍ Lkk{Lkk «¾h Ëuþ¼fík MkkÚku {¤eLku ‘RLzeÞLk yuMkkuMkeÞuþLk’ Lkk{LkeMktMÚkkLke MÚkkÃkLkk fhe níke. yk MktMÚkk ytøkúuS ¼ýu÷k {æÞ{ ðøkoLke níke.

R.Mk.1885{kt ‘¼khíkeÞ hkr»xÙÞ fkuøkúuMk’Lkku sL{ ÚkÞu÷ku. yk MktMÚkkLkkçku yrÄðuþLkkuLkwt MkwhuLÿLkkÚku «{w¾ ÃkË Mkt¼k¤u÷w. íku{ýu ÷kuf{ík íkiÞkh fhðk‘çktøkk÷e’ Lkk{Lkwt yuf Mkkókrnf þY fhe ÃkkA¤Úke íkuLku ËirLkf{kt Vuhðe ËeÄu÷wt.ytøkúus Mkhfkhu R.Mk.1880{kt ‘çktøkk÷e’ Ãkh fuMk [÷kðe íku{Lku ¾kuxe heíku çku

{kMkLke Mkò Vxfkhu÷e. yk MkòÚke íkuyku ¼khík¼h{kt òrýíkk ÚkR økÞu÷k.íkuyku íku{Lke ÞkusLkk {wsçk R.Mk.1883{kt çktøkk¤Lke ÄkhkMk¼k{kt MkÇÞ çkLÞkníkk.

çktøkk¤Lke hkr»xÙÞ¼kðLkk ¾ík{ fhðkLkk yLku rnLËw-{wÂM÷{ yufíkkíkkuzðkLkk ¾hkçk RhkËkÚke R.Mk.1905{kt ÷kuzo fÍLku sÞkhu çktøkk¤Lkk ¼køk÷kÃkkzu÷k íÞkhu MkwhuLÿLkkÚku yuLkku òuhËkh rðhkuÄ fhu÷ku. íku{ýu XufXufkýu ykøkÍhíke ðkýe{kt Mk¼kykuLku MktçkkuÄe níke. ÷kufkuyu íku{Lku ‘çktøk fuMkhe’ fne LkðksÞkníkk.

R.Mk.1913{kt íkuyku Rr{Ãkhey÷ fkWLMke÷Lkk MkÇÞ çkLke Ãkqhk Mkkíkð»ko yu MÚkkLk WÃkh hnu÷k. R.Mk.1921{kt ytøkuús Mkhfkhu íku{Lku ‘Mkh’Lke WÃkkÄeykÃku÷e. çktøkk¤ Mkhfkhu íku{Lku MðþkMkLkLkk {tºke çkLkkðu÷k íÞkhu íku{ýu yLkuf÷kufrníkLkkt fk{ku fÞkO níkkt. íku{ýu ykþhu Ãk[kMk ð»kkuo MkwÄe ¼khíkLke Mkuðk fheníke. íkuyku W{Ëk rð[khku Ähkðíkk níkk. íku{Lke ¼k»kk rþü yLku MkkÂíðf níke.

¼khíkLkk yk {nkLk hk»xÙ¼fík 6, ykuøkMx, R.Mk.1925Lkk hkusçkhkfÃkkuh {wfk{u rMkíÞkuíkuh ð»koLke ðÞu r[hrLkÿ{kt ÃkkuZe økÞkníkk.

295 296


(389)

{ki÷kLkk yçkw÷f÷k{ ykÍkË(11,LkðuBçkh,E.Mk. 1988)

¼khíkLke Mkwðýo{Þe ÄhíkeLku ytøkúuòuLke økw÷k{eLkeçkuzeyku{ktÚke {wõík fhkððk SðLkLke çkkS ÷økkðe ËuLkkhk Ëuþ¼õíkkuLke ÞkËe{ktyuf Lkk{ MkkuLkuhe yûkhkuyu ÷¾ðk suðwt Au yLku íku Au {ki÷kLkk yçkw÷ f÷k{ykÍkË. íku{Lkku sL{ yhçkMíkkLkLkk yríkÃkrðºk yLku rðï yk¾k{kt òýeíkkÃkrðºk þnuh {¬k{kt ÚkÞku níkku. íku{Lkk sL{Lkwt Lkk{ yn{Ë yçkw÷ f÷k{fwrLkÞík níkwt. ‘ykÍkË’ íkku ËuþLke Mðíktºkíkk ÃkAe Äkhý fhu÷wt WÃkLkk{ níkwt.

íku{Lkwt fwxwtçk ¼khík ykðe ðMku÷wt. fwxwtçk MkkÚku {ki÷kLkk ykÍkË ÃkýyhçkMíkkLkÚke ¼khík ykðu÷k. íÞkhu íku{Lke ô{h ËMk ð»koLke níke. íkuyku yhçkeyLku WËqo ¼k»kkLkk Mkkhk òýfkh níkk. ¼khík ykðeLku Ãkrhðkh MkkÚku íku{ýuf÷f¥kk{kt hnuðkLkwt þY fhu÷wt. íku{Lku ðkt[LkLkku ¾qçk hMk níkku. íkuyku íkeðúrs¿kkMkkð]r¥k Ähkðíkk níkk. Lkðwt Lkðwt òýðk íku MkËk «ÞíLkþe÷ hnuíkk níkk.íku{Lke rLkrhûký þÂõík yËT¼qík níke. íkuykuyu ¼khíkLku ðíkLk íkhefu MðefkheykÍkËe {kxu ËuþLkk {wMk÷{kLkku{kt hk»xÙ¼ÂõíkLke [uíkLkk søkkzðk ¼økehÚkÃkwÁ»kkÚko fÞkuo níkku. [kiË ð»koLke fw{¤e ðÞu íku{ýu ‘r÷MkkLkwÂMMkËf’ yux÷u fu‘MkíÞLke ðkýe’ Lkk{Lkwt Ãkºk þY fhu÷wt. ‘y÷rn÷k÷’Lkkt ÷¾kýku îkhk {wÂM÷{ku{ktòøk]rík ÷kððk íku{ýu «ÞíLk fhu÷ku. íku{Lkk íkuòçke ÷¾kýkuÚke ¼Þ¼eík çkLkeLkuyu Ãkºk ytøkúus Mkhfkhu çktÄ fhkðu÷wt. íkuÚke íku{ýu f÷f¥kkÚke «økx Úkíkk {ki÷kLkk{nt{Ë y÷eLkk ‘nku{huz’Lkk{Lkk Mkkókrnf{kt ytøkúus Mkhfkh rðÁØ Wøkú ÷¾kýku÷¾ðkLkwt þY fhu÷wt. yk¾hu íku Ãkºk Ãkh Ãký «ríkçktÄ {qfðk{kt ykðu÷ku yLku

{ki÷kLkkLku LkshfuË fhðk{kt ykðu÷k. íkuyku frðíkkLkk hrMkÞk níkk. íkuykuWËqo¼k»kk{kt frðíkkyku ÷¾íkk níkk. frðMkt{u÷Lk yLku {wþkÞhkyku{kt íku{Lkenkshe y[qf nkuÞ s. íku{ýu RrsóLkk ÃkkxLkøkh ‘fuhku’Lke y÷-yÍnhÞwrLkðŠMkxe{ktÚke Wå[ yÇÞkMk fhu÷ku. RM÷k{ Ä{oLke rV÷MkqVe{kt íku{™uÃkkhtøkíkk «kÃík fhu÷e, íku{Lkk rÃkíkkLkwt R.Mk.1909{kt yðMkkLk ÚkÞu÷w. rÃkíkkSLkkyðMkkLk çkkË íku{ýu íku{Lkk SðLkwt yuf ÷ûÞ hk¾u÷wt yLku íku ¼khíkLke ykÍkËe.

íkuyku Mkkhk ®[íkf yLku ÷u¾f níkk. íku{ýu ðeMkÚke ðÄw ÃkwMíkfku ÷ÏÞk Au.íku{Lku ÷knkuhLkk W÷{kykuLkk R{k{ íkhefu rLk{ðkLkku Xhkð Ãký ÚkÞu÷ku. íkuykuMð¼kðu rLkzh yLku MkknMke níkk. $ø÷uLzLkk r«LMk ykuV ðuÕMkLkLkk ykøk{Lkxkýu íku{™ku çkrn»fkh fhðk{kt íkuyku {ku¾hu hnu÷k. íkuÚke íku{Lku yuf ð»koLkkusu÷ðkMk ¼kuøkððku Ãkzu÷ku. íkuyku íku{Lke «rík¼kçk¤u fkUøkúuMkLkk «{w¾ çkLÞk.MkkrníÞLke MkkÄLkkLke MkkÚku íkuyku MktøkeíkLke MkkÄLkk Ãký fhíkk. ¼khík MðíktºkÚkÞk ÃkAe rþûký «íÞuLkk íku{Lkk nfkhkí{f yr¼øk{Lku æÞkLk{kt ÷R íku{Lkusðknh÷k÷u íku{Lku ËuþLkk rþûký {tºke çkLkkðu÷k.

íkuyku yk ËuþLkk yËLkk Mkuðf níkk. íku{ýu RM÷k{ Ä{oLkk Ä{oÃkwMíkf‘fwhkpLk’Lku yhçke{ktÚke WËoq{kt WíkkhðkLkwt fk{ nkÚk Ãkh ÷eÄu÷wt. yu{Lkku økútÚk WËqo«uMk{kt AÃkkíkku níkku. yuuf fkçkw÷Úke ÃkøkÃkk¤k [k÷eLku ¼khík ykðu÷k ÃkXkýuíku{Lke ÃkkMku WËqo {kt yLkwðkrËík fhu÷k fwhkpLkLke {ktøkýe fhu÷e íÞkhu økútÚkLkwt {wÿýfkÞo [k÷w níkwt. íkuÚke økútÚkLke ÃkqhuÃkqhe AÃkkR ÚkR íku ÃkwMíkfÁÃku íkiÞkh ÚkkÞ íÞkt MkwÄeíku{ýu Ãku÷k ÃkXkýLku ÃkkuíkkLku íÞkt {nk{kLk íkhefu hk¾u÷k. ík{u {kLkþku ! {ki÷kLkkykÍkËu fwhkpLk «íÞuLke yu ÃkXkýLke yËT¼wík ¼rfík òuRLku íku{Lkku økútÚk íku{ýuyÃkoý fhe ËeÄu÷ku. íku{ýu ÷ÏÞw níkw fu - ‘fwhkpLk ¾heËðk su fkçkw÷ Úke Ãkøku[k÷eLku f÷fíkk ykÔÞku íku yòÛÞk ÃkXký Lku yÃkoý.’ ykðk WËkh rË÷Lkk{ki÷k™k ykÍkË 21, Vuçkwwykhe,R.Mk.1958Lkk hkus ¾wËkLku ÃÞkhk ÚkR økÞu÷k.

297 298


(390)

zkp. [tÿfkLík {nuíkk(11,LkðuBçkh,R.Mk.1911)

¾kËeLkk fVLku yLku xkuÃkeLku Ãknuhðuþ íkhefuyÃkLkkðLkkhk ykuAk çkku÷k yLku Mkkð þktík «f]rík ÄhkðLkkhk MktþkuÄf yLku çknw©wíkrðîkLk yuðk [tÿfktLík nhe«MkkËLkku sL{ Mkwhík SÕ÷kLkk yku÷Ãkkz{kt 11,LkðuBçkh, R.Mk.1911Lkk hkus ÚkÞku níkku. «rMkrØLkku ¾kMk {kun Lknª Ähkðíkktyk økktÄeðkËe rðîkLk çknw s òýeíkk Lknª ÚkÞu÷k. yMknfkhLke [¤ð¤{kt¼køk ÷RLku íku{ýu su÷ðkMk Ãký ðuXu÷ku. íku{Lkkt ÃkíLke nu{÷íkkçknuLk ÃkýMkuðk¼kðLkkLku ðhu÷kt Mkk{kSf fkÞofíkko níkk. òýeíkk rVÕ{ rLkËuoþf fuíkLk{nuíkkLkk rÃkíkk [tÿfktLík¼kRyu MktíkkuLkkuLku Wå[ rþûký yÃkkðe Wå[ nkuÆk ÃkhÃknkU[kzu÷k. íku{Lkku yk¾ku Ãkrhðkh Mkwrþrûkík yLku MkwMktMfkhe Au. íku{Lkkt çknuLkQ»kkçknuLk {nuíkkLku òýeíkk Mk{ksþk†e íkhefu yk¾wt økwshkík yku¤¾u.

íkuyku ¼khu r[ðxðk¤k, rþMíkLkk ykøkúne yLku rLkÞr{íkíkkLku ðhu÷k rðîkLkÃkwÁ»k níkk. økwshkíke MkkrníÞLku økwshkík çknkh Vu÷kððk{kt íku{ýu y{qÕÞ Vk¤kuykÃÞku Au. {wtçkRLke yurÕVLxMxLk nkRMfq÷{ktÚke íkuyku {urxÙf ÚkÞu÷k. {wtçkRLke÷ku fku÷us{ktÚke íku{ýu yu÷.yu÷.çkeLke zeøkúe Ãký {u¤ðu÷e. MkwrðÏÞkík Mkkûkh«k.hk{LkkhkÞý ÃkkXfLkk {køkoËþoLk nuX¤ ‘{æÞfk¤Lkkt MkkrníÞ «fkhku’ rð»kÞ{ktMktþkuÄLk fheLku R.Mk.1952{kt íku{ýu Ãke.yu[.zeLke WÃkkÄe {u¤ðu÷e.

çkk¤ÃkýÚke s yu{™u ðkt[Lk{kt rðþu»k Ár[ níke. þk¤k{kt íkuyku MkkrníÞf{uøkuÍeLkLku hMk Ãkqðof ðkt[íkk. yu yu{Lke Ár[ {kuxkÃkýu MkkrníÞf MktMfkh{ktÃkrhý{u÷e. R.Mk1947Úke R.Mk.1961 yu{ ÃktËh ð»ko MkwÄe íku{ýu {wtçkRLke

¼ðLMk fku÷us{kt økwshkíkeLkk «kæÞkÃkf íkhefu Mkuðkyku ykÃku÷e. R.Mk1961ÚkeR.Mk.1976 MkwÄe ËeÕne ÞwrLkðŠMkxe{kt økwshkíkeLkk «kæÞkÃkf íkhefu fkÞohíkhnu÷k. íku{Lku R.Mk.1976Úke R.Mk.1979 MkwÄeLke økwshkíke, rnLËe, çktøkk¤eyLku {hkXe Lkð÷fÚkkyku{kt ‘MðkíktºkMktøkúk{’ rð»kÞf MktþkuÄLkkÚkuo íku{ýuÞw.S.Mke.Lke rhMk[o Mfku÷hþeÃk {u¤ðu÷e.

íkuyku Mkkhk yLkwðkËf íkhefu òýeíkk ÚkÞu÷k. íku{ýu yLkuf ÃkwMíkfkuLkkyLkwðkË fhu÷k Au. su{kt ‘Þ{wLkk’, ‘ykhÛÞf’, ‘LkkrøkLke fLÞk’, ‘¼khíkeÞ ËþoLk’,‘MknMºkVuý’, ‘hMkrMkØktík’, ‘íkr{¤MktMf]rík’,yLku ‘¼w÷urçkMkhu r{ºk’ ðøkuhu {wÏÞAu. ‘ykÍkËeLkkt Mk¥kh fË{’, ‘r{Íokøkk÷eçk’, ‘rðrðÄíkk{k yufíkk’ yLku ‘MkíÞ{rþð{T MkwtËh{T’ yu ytøkúuS{ktÚke yLkwðkË fhu÷kt ÃkwMíkfku Au.

rððu[f yLku MktÃkkËf íkhefu Ãký íkuykuyu Mkkhe MkV¤íkk «kó fhu÷e.‘frðíkkLke hBÞ fuzeyu’, ‘fÚkk rðþu»k’, ‘yLkwhkøkLk’ðøkuhu íku{Lkk òýeíkk rððu[LkøkútÚkku Au. íku{Lkku rððu[Lk Mktøkún ‘Mktíkw÷Lk’ykøkðe ¼kík WÃkMkkðu Au. yk W¥k{fûkkLkkt yLkwðkËfLkwt ‘¼khíkeÞ yLkwðkË Ãkrh»kË’îkhk MkL{kLk fhðk{kt ykðu÷wt.hk»xÙeÞ MkkrníÞ yfkË{eyu íku{Lku E.Mk.1997Lkk ð»koLkku yLkwðkË yuðkuzoyÃkoý fhe íku{Lkw MkL{kLk fhu÷wt.

299 300


(391)

nrhðÕ÷¼ ¼kÞkýe(yðMkkLk:11, LkðuBçkh,R.Mk.2000)

ðeMk{e MkËeLke ¼khíkeÞ rðãksøkíkLke yufrðh÷ rð¼qrík yuðk nrhðÕ÷¼ ¼kÞkýeLkku sL{ 26, {u, 1917Lkk hkus¼kðLkøkh íkk÷wfkLkk {nwðk økk{Lkk Ëþk ©e{k¤e ði»ýð fwxttçk{kt ÚkÞku níkku.íku{Lkk rÃkíkkLkwt Lkk{ [wrLk÷k÷ yLku {kíkkLkwt Lkk{ øktøkkçknuLk níkwt. íku{Lkk sL{Lkkçkeò ðhMku íku{ýu yuf ÃkAe yuf {kíkkrÃkíkkLke AktÞze økw{kðe níke. íkuÚke LkkLkfzknrhðÕ÷¼Lkk WAuhLke sðkçkËkhe ËkËe{kLku rþhu ykðe Ãkze.

ËkËe{kLke ykŠÚkf MÚkrík Mkkð Lkçk¤e. WÃkh yk¼ yLku Lke[u Ähíke.ykSrðfk [÷kðe þfkÞ íkux÷e {qzeLkktÞ VktVkt. ËkËe{kyu øk¤ÚkqÚke{ktnrhðÕ÷¼Lku ðuËLkk ÃkeðzkðeLku WAouÞk níkk. òýu ! íku{Lku Ëw:¾Lkku yLkw¼ðçk[ÃkýÚke s ÚkR økÞu÷ku. ËkËe{kLkkt yMkÌk Ëw:¾ku íku{ýu Lkshu òuÞkt níkkt.Ëw:¾ku Shðíkk Shðíkk nrhðÕ÷¼ SðLkLku yku¤¾ðkLke árü Ãkk{e økÞu÷k.íku{Lke Wt{h fhíkkt ðÄw þkýÃký yLkuu Mk{s íku{Lkk{kt ykðe økÞk. Ëw:¾ku íku{Lku{kxu SðLk ½zíkhLke ÃkkXþk¤k çkLke økÞk níkk.

íku{Lkk ½zíkh{kt LkkhýËkMk {kMíkhLkku Vk¤ku yLkLÞ Au. íku{Lkk yu økwYSrðþu ¼kÞkýe Mkknuçku ÷ÏÞw Au : “LkkhýS {kMíkh ÃkkMku ¼ýðkLkwt {¤u yu yuf÷nkðku níkku. rðãkÚkeoLkk [knf, nuíkk¤ yLku MkkiBÞ rþûkfLkkt yu Sð. yu{LkknkÚku y{kÁ ¼ýíkh yLku ½zíkh çktLLku MkkÚku Úkíkk.”

nrhðÕ÷¼ yux÷u rs¿kkMkkLkku ½q½ðíkku {nkMkkøkh. yk rs¿kkMkkyuyu{Lkk{k yík]ó ðkt[Lk ¼q¾ søkkze. økk{Lkk ÃkwMíkfk÷Þ{ktÚke yu rLkÞr{ík ÃkwMíkfku

÷R ykðíkk yLku ðkt[íkk. «rþü ÃkwMíkfkuLke MkkuçkíkÚke yu{Lkwt SðLk ÃkrhÃkõðçkLÞtttw. yu{Lkk SðLk ½zíkh{kt {kunLkËkMk¼kRLkku Vk¤ku Ãký LkkLkkuMkqLkku Lk níkku.{kunLkËkMk¼kR MkËk[khLkk ÃkwMíkfku ¼kÞkýe MkknuçkLku ÷kðe ykÃkíkk.

ÃkAe íkku íku{Lku ðkt[ðkLke [kLkf [Ze ðkt[Lk yu{Lkwt ÔÞMkLk çkLke økÞwt.Lkurxð ÷kÞçkúuhe{ktÚke ÃkwMíkfku {u¤ðe íkuyku hkík-rËðMk ðktåÞk fhíkk. nðu íkuykuMkkrníÞLkk ÃkwMíkfku íkhV ðéÞkt. {u½kýe, f÷kÃke, LnkLkk÷k÷ , fkfk fk÷u÷fh ,rðsÞhkÞ ðiÄ, h{ý¼kR rLk÷ftX yLku fLkiÞk÷k÷ {w™þe suðk Mk{Úko MkkrníÞMðk{eykuLkkt ÃkwMíkfku íku{ýu ðkt[e ™kt¾u÷kt. R.Mk.1933 MkwÄe{kt økwshkíke¼k»kkLke «Úk{ Lkð÷fÚkk fhýÚku÷kuÚke {ktze MkhMðíke[tÿ MkwÄeLke Lkð÷fÚkkykuíku{ýu ðkt[e Lkk¾e níke. xøkkuh, Äw{fuíkw yLku h{ý÷k÷ ËuMkkRLkkt ÃkwMíkfku Ãkýíku{ýu ðkt[e LkktÏÞk níkkt.

íku{ýu yu÷ufÍktzh zÞw{k, {uhe fkuhu÷e yLku xku÷MxkuÞ íkÚkk zurðz fkuÃkhrVÕzLke f]ríkykuLkku Ãký Mk{kðuþ fhe Lkk¾u÷ku. {uxÙefLke Ãkheûkk íku{ýu ÃkkMk fhe.fku÷usLkwt rþûký {u¤ððkLkwt íku{Lkwt økswt Lknet. íku{Lke ÃkkMku fkp÷usLkk ¾[oLku ÃknkU[eþfkÞ íkux÷e ÃkiMkkLke Aqx Lk níke. Ãký ¿kkrík íkhVÚke Akºkð]ríkLke ÔÞðMÚkk Úkíkktíkuyku ¼kðLkøkhLke þk{¤ËkMk fku÷us{kt Ëk¾÷ ÚkÞk. íkuykuyu R.Mk.1939{ktçke.yuLke Ãkheûkk MktMf]ík rð»kÞ MkkÚku ÞwrLkðŠMkxe{kt «Úk{ Lktçkhu ÃkkMk fhe.

Wå[ yÇÞkMk íkeðú RåAkLku ðhu÷k nrhðÕ÷¼ íkus ð»kuo sq÷kR {kMk{kt{wtçkR økÞk. Wå[ yÇÞkMkLkk ¾[oLke òuøkðkR fhðk {kxu íku{ýu LkkufheLkeþkuÄ¾ku¤ þÁ fhe. Ãký yLkuf «ÞíLk fhðk AíkktÞ fÞktÞ Lkkufhe {¤e Lkne.Auðxu yuf r{ºkLke Mk÷knÚke íkuyku ¼khíkeÞ rðãk¼ðLkLkk zkÞhufxh fLkiÞk÷k÷{wLkþeLku {¤ðk økÞk. {w™þeSyu íku{Lke íkusMðeíkk yLku rðîíkkLke fËh fheLkuíku{™u ÷uf[[hLke Lkkufhe ykÃke. MkkÚku Ëh {rnLku Ãk[kMk YrÃkÞkLke rþ»Þð]r¥kÃký ykÃkðkLkwt Lkffe ÚkÞwt.

301 302


yne íku{™u ðkt[Lk ¼q¾ Mktíkku»kðk {kuf¤wt {uËkLk {¤e økÞwt. íkuyku hkus çkurÃkrhÞz rþûký fkÞo ÃkAe rðãk¼ðLkLke yrík Mk{]Ø ÷kÞçkúuhe{kt çkuMke ðkt[íkk.yu{.yu.{kt íku{ýu {wÏÞ rð»kÞ íkhefu MktMf]ík hk¾u÷ku. ynª íkuyku {wLkþeS yLku{wrLkrsLk rðsÞSLkk rLkfx MktÃkfo{kt ykÔÞk. yk çktÒku rðîkLkkuLkwt {køkoËþoLk ÷Ryu{.yu.Lke Ãkheûkk Ãký íku{ýu ÞwrLkðŠMkxe{kt «Úk{ Lktçkhu ÃkkMk fhe. íku{ýu{wrLkrsLk rðsÞSLke «uhýkÚke R.Mk.1951{kt Ãke.yu[.ze.Lke ÃkËðe Lkð ð»koLke{nuLkík ÃkAe «kó fhe.

íku{ýu yÇÞkMkLke yLkwfw¤íkk {kxu ÷urxLk yLku s{oLk ¼k»kk Ãký þe¾e÷eÄe níke. yk ËhBÞkLk {wLke©e ®MkÄe siLk økútÚk{k¤kLkwt ¼khíkeÞ rðãk¼ðLkîkhk yçËw÷ hnu{kLk Lkk{Lkk {wMk÷{kLk frðLkk «k[eLk yÃk¼útþ fkÔÞ‘MktËuþhkMkf’Lkwt MktÃkkËLk fhíkk níkk. {wrLk©eyu yu fk{ ¼kÞkýe MkknuçkLku MkkUÃÞw.yk MktÃkkËLkÚke yÃk¼útþLkk ÷çÄ «ríkrcík rðîkLk íkhefu íkuyku «MÚkkrÃkík ÚkRøkÞkt.

{wtçkR{kt rMÚkh ÚkÞk ÃkAe íkuykuyu rð÷uÃkkh÷u{kt Y{ ¼kzu hk¾e. íkuykuËkËe{kLku Ãký MkkÚku ÷R ykÔÞkt. ËkËe{kLku ykt¾u Ëu¾kíkwt Lk níkwt. íkuÚke íkuyku òíkus hMkkuR çkLkkðíkk. íkuuºkeMk{kt ð»kuo [tÿf¤k MkkÚku íku{Lkk ÷øLk ÚkÞu÷k.

Ãke.yu[.ze.Lke ÃkËðe {u¤ðíkkt yøkkW íku{ýu su ÔÞkÏÞkLkku ykÃku÷k íkuçkÄk ‘ðkøkTÔÞkÃkkh’ Lkk{Lkk 1954{kt «økx ÚkÞu÷ ÃkwMíkf{kt MktøkúnkÞkt Au.¼khíkeÞ rðãk¼ðLk{kt hneLku íku{™u ‘{ËLk{kunLk’, ‘ÁMík{Lkku Mk÷kufku’,‘®MknkMkLk çkºkeMke’ {wÏÞ Au.

R.Mk.1965{kt íkuyku y{ËkðkË ¼k»kk MkkrníÞ ¼ðLk{kt ¼k»kkrð¼køkLkk yæÞkÃkf íkhefu òuzkÞk níkk. íku{ýu yLkuf «kf]ík yLku y«¼tþ«k[eLk f]ríkykuLkwt MktÃkkËLk fhu÷wt Au. íku{™u yLkuf fkÔÞkuLkwt ¼k»kktíkh fhe frðÓËÞLkku Mkkûkkík fkh fhkÔÞku Au. økwshkíke ¼k»kkLke MktÃkkËLk ûkuºkLke çknw{qÕÞ

½xLkk Mk{kt ‘nrhðuý ðkÞ Au hu nku ðLk{kt ‘, ‘økkufw¤{kt xnwtfÞk hu {kuh’ yLku‘Íh{h {u½ Íçkwfu ðes’ suðk ºký Mktøkúnku{kt Lkuðwt ÃkËh[Lkk [[ko Mk{uíkÃkhtÃkhkøkík økkLk{kt Mðhktfík MkkÚku ykÃke Au. íku{Lkwt økwshkíke ¼k»kkLkwt ÔÞkfhý¼kÞkýe MkknuçkLke ¼k»kk- MkkrníÞLkk yÇÞkMk ûkuºkLkwt WÒkík rþ¾h Au. yÃk¼útþ¼k»kk rð¿kkLkLkkt ûkuºkLkkt ÃkwMíkfku økwshkíkLku {¤u÷k yLkwÃk{ ðkhMkku Au.

økwshkíke ¼k»kk MkkrníÞ, rððu[Lk,yLku yLkwðkË{kt fËk[ íku{Lkk suðwtyLku sux÷wt fk{ fËk[ çkeò fkuR yu ¼køÞus fÞwO nþu. 20{e MkËeLkknu{[tÿk[kÞo yuðk ¼kÞkýe Mkknuçk çknwrðÄ «rík¼k Ähkðíkk Mk{Úko ¼k»kk þk†eníkk. MkkrníÞ {e{ktMkk, «kf]ík, yÃk¼útþ, sqLke økwshkíke yðko[eLk MkkrníÞ,ÔÞwíÞr¥kþk†, ÔÞkfhýþk†, RríknkMk, MktMf]ík, íkíð¿kkLk, ÷kufMkkrníÞ,MkkiËÞoþk†, þi÷e rð¿kkLk, Mkth[LkkðkË, ¼k»kk rð¿kkLk suðe rðrðÄrðãkþk¾kykuLkwt 20{e MkËe{kt fkuR yuf s ÔÞrfík{kt yæÞLk, MktþkuÄLk yLkuÃkrhþe÷Lk òuðk {¤íkwt nkuÞ íkku íkuLkwt WËknhý ¼kÞkýe Mkknuçk níkk. ykðerðÃkw÷ yLku rðþk¤ ¿kkLkLke øktøkkMk{k íku{Lkwt yðMkkLk {wtçkR{kt 21, LkðuBçkh,R.Mk.2000{kt ÚkÞw níkwt.

303 304


(392)

{ËLk{kunLk {k÷rðÞkS(yðMkkLk:12,LkðuBçkh,R.Mk.1946)

su{Lku {kxu økktÄeSyu yufðkh fnu÷wt fu :‘{ËLk{kunLk {k÷rðÞkSÚke [Zu yuðku çkeòu fkuR Ëuþ¼fík ™Úke.’ yuðk {nkLkËuþ¼fík {k÷rðÞkSLkku sL{ 25, rzMkuBçkh, R.Mk.1861Lkk hkus {k¤ðkLkktøkki¤ çkúkñý fw¤{kt ÚkÞku níkku. íku{Lkk rÃkíkkLkwt Lkk{ ðúsLkkÚk ÔÞkMk níkwt yLku íkuLke{kíkkLkwt Lkk{ {wLkkËuðe. yu{Lkk rÃkíkk hkÄkf]»ýLkk Ãkh{ ¼fík níkk. íkuyku MkkhkfÚkkfkh íkhefu ÏÞkrík ÃkkBÞk níkk.

{k÷rðÞkS LkkLkÃkýÚke s MkwtËh yLku [Ãk¤ níkk. ÄkŠ{fð]r¥k íkku yu{LkurÃkíkk ÃkkMkuÚke ðkhMkk{kt {¤u÷e. ykX ð»koLke ô{hu íku{Lku sLkkuR MktMfkh ykÃkðk{ktykðu÷k. yk s ô{hu íku{ýu økkÞºke {tºkLke Ëeûkk Ãký ÷eÄu÷e. Ä{oøkútÚkkuLkkLkkLkÃkýÚke s fhu÷k yÇÞkMkLku ÷R Rïh Ãkh íkuyku yíkqx ©Øk Ähkðíkk níkk.RïhrLkck, {kík]-rÃkík] ¼rfík, Lkezhíkk yLku ykí{rðïkMkLkttw çkesw Lkk{ yux÷us {ËLk{kunLk {k÷rðÞkS.

yu{Lkk {nkuÕ÷k{kt ‘©eÄ{o ¿kkLkkuÃkËuþ ÃkkXþk¤k’ níke. yk ÃkkXþk¤k{ktíku{ýu «khtr¼f rþûký ÷eÄwt níkwt. A ð»koLke Wt{hu íku{Lku y÷knkçkkËLke þk¤k{ktËk¾÷ fhðk{kt ykðu÷k. yu{Lkk {kíkk-rÃkíkk yux÷k økheçk níkk fu þk¤kLke{k{w÷e Ve ¼he þfkÞ yuðe yu{Lke ÂMÚkrík Lk níke. {kíkkLkkt nkÚkLkwt [ktËeLkwt fzwtÃkkzkuþeLku íÞkt økehðu {wfeLku íku{Lke Ve ¼hðk{kt ykðíke. su ÔÞfrík {k{q÷e Ve¼hðk Mk{Úko Lk níke íku s ÔÞrfíkyu ÃkkA¤Úke ‘çkLkkhMk rnLËw ÞwrLkðŠMkxe’LkeMÚkkÃkLkk fhu÷e. y÷knkçkkË SÕ÷k Mfq÷{ktÚke íku{ýu R.Mk.1879{kt

yuLxÙLMkLke Ãkheûkk ÃkkMk fhe íkuyku ‘BÞkuh MkuLxÙ÷’ fku÷us {kt Ëk¾÷ ÚkÞk. yneíkuuyku Ãktzeík {kuíke÷k÷ LknuÁ, Mðk{e ©æÄkLktË yLku MkwtËh÷k÷Lkk MktÃkfo{kt ykÔÞk.fku÷usLkk yk[kÞo ykrËíÞhk{ ¼èk[kÞo ÃkkMkuÚke íku{ýu ‘sLkMkuðk’Lke økwÁËeûkk{u¤ðe. ÃkAe íkku ÷kuf Mkuðk íku{Lkk SðLkLkku Ãkh{ ykËoþ çkLke økÞku níkku.R.Mk.1844{kt íku{ýu çke.yuLke ÃkËðe «kó fhe.

fkp÷usfk¤Úke s frðíkkyku ÷¾ðkLkku ¼khu þku¾ níkku. su þk¤k{kt íku¼ÛÞk níkk yu s þk¤k{kt {kºk 40 YrÃkÞkLkk Ãkøkkhu íkuyku MktMf]íkLkk rþûkfíkhefu Lkkufhe{kt òuzÞu÷k. íkuyku rðãkÚkeoyku{kt ÷kufr«Þ ÚkR [qfu÷k.

ðeMk ð»koLke Wt{hu íku{Lkk ÷øLk Ãktzeík ykrËíÞhk{Lke Ëefhe fwtËLk MkkÚkuÚkÞu÷kt. yu ÃkAe íkuyku hksfkhý «íÞu ykf»kkoÞu÷k. 26 ð»koLke Wt{hu íku{ýuÃkºkfkhíðLke ËwrLkÞk{kt «ðuþ fÞkuo. fk÷kzfktfhLkk hkò hk{Ãkk÷u íku{Lke rðîíkkÚke{wøÄ ÚkR íku{Lku ‘rnLËwMíkkLk’ ËirLkf MktÃkkËf íkhefu rLkÞwfík fhu÷k. ÃkºkfkhçkLkíkkt s íkuyku Ëuþ ËwrLkÞk{kt òýeíkk ÚkR økÞu÷k.

yufðkh hkòhk{Ãkk÷®Mknu {k÷rðÞkSLku {¤ðk çkku÷kÔÞk. íÞkhuhk{Ãkk÷®Mkn ÃkeÄu÷e nk÷ík{kt níkk. ykðe nk÷ík{kt íku{Lku òuR ÃktrzíkS Mk{Mk{eWXâk. íkhík s rnLËwMíkkLk ËirLkfLke MktÃkkËLk íkhefuLke fk{økehe íÞS ËeÄu÷e.ÃkAe íkuyku ‘RrLzÞLk ÞwrLkyLk’Lkk MktÃkkËf çkLÞk. R.Mk.1907{kt íku{ýu Mðíktºk‘yÇÞwËÞk’Lkk{Lkwt Mkkókrnf þY fÞwo. R.Mk.1909{kt íku{ýu fux÷kf MkkÚkeËkhkuMkkÚku {¤eLku ‘÷ezh’ Lkk{Lkwt yuf ytøkuúS ËirLkf Ãký þY fhu÷wt.

íkuyku økheçke{kt WAÞko níkk yLku ¼ÛÞk níkk. økheçk rðãkÚkeoLke {w~fu÷eLkkuíku{Lku òíkyLkw¼ð níkku. ð¤e ËuþLke ÞwrLkðŠMkxeyku Ãkrù{Lkk htøku htøkkÞu÷eníke. íku Ãký íku{ýu fXíkwt níkwt. ykÚke MktÃkqýo ¼khíkeÞ ÃkhtÃkhk Ähkðíke yufÞwrLkðŠMkxe Q¼e fhðkLkku rð[kh íku{Lkk {Lk{kt Mk¤ðéÞku. yk Mk{Þu yuLkerçkMkLx yLku Ëh¼tøkkLkk Lkhuþ Ãký ykðe s yuf ÞwrLkðŠMkxe W¼e fhðkLkwt

305 306


rð[khe hnÞk níkk. ytíku ºkýuÞ sýkyu MkkÚku {¤eLku 4, Vuçkúwykhe,R.Mk.1916Lkk ðMktíkÃkt[{eLkk rËðMku ‘çkLkkhMk rnLËw ÞwrLkðŠMkxe’Lke MÚkkÃkLkkfhe.

28 ð»koLke ô{hu íku{ýu ðfe÷kíkLkku yÇÞkMk þÁ fhu÷ku. R.Mk.1891{ktíkuyku çkurhMxh ÚkÞu÷k. íku s{kLkk{kt íkuyku W¥k{ fkurxLkk ðfe÷ íkhefu ÏÞkríkÃkk{u÷k. Mkku¤ ð»ko ðfe÷kíkLkku ÔÞðMkkÞ fÞko ÃkAe R.Mk.1911{kt fkuøkúuMkLkeMkuðk fhðkLkk nuíkwÚke yu{ýu Äefíke ðfe÷kíkLkku íÞkøk fhu÷ku. Ãký R.Mk.1922{ktíku{ýu yÕnkçkkËLke ðze yËk÷ík{kt ÃkwLk:ðfe÷ íkhefu fk{økehe ykht¼u÷e.íÞkhu rçknkh{kt [kihe[kihk Ãkku÷eMk Úkkýk{kt 21 Ãkku÷eMkf{eoykuLku SðíkkMk¤økkðe Ëuðk çkË÷ yufMkku MkíkkðLk ykhkuÃkeykuLku MkuþLk fkuxuo VktMkeLke Mkòfhe níke. íku{Lkk íkhVÚke nkRfkuxo{kt fuMk ÷zðk fkuR íkiÞkh Lk níkwt.{k÷rðÞkSyu MkkiLkk ðfe÷ íkhefu ÃkwLk: nkRfkuxo {kt «ðu~Þk níkk. íku{Lke ®n{ík,çkwÂæÄ«rík¼k, yLku íkfoþrfík yuðkt íkku øksçkLkkt níkkt fu íku{ýu ykhkuÃkeykuLku rLkËkuoþAkuzkðu÷k.

‘Mkuðk’ yu{Lkku SðLk{tºk níkku. ÞkºkeykuLke Mkuðk {kxu íku{ýu ‘«Þkøk MkuðkMkr{rík’Lke MÚkkÃkLkk fhe níke. íkuyku íkuLkk yæÞûk Ãký hne [qfu÷k. íkuyku sÞkhuMkku¤ ð»koLkk níkk íÞkhu r{òoÃkwh{kt økkihûkk WÃkh ÔÞkÏÞkLk ykÃku÷wt. íku{ýu økkihûkkyktËku÷LkLku ¼khíkLke ykÍkËe {kxuLkk yktËku÷LkLkwt yuf ytøk çkLkkÔÞwt níkwt.

Ãk[eMk ð»koLke ðÞu íkuyku fkUøkúuMkLkk MktøkXLk{tºke rLk{kÞk níkk. «Þkøk{ktíku{ýu ‘MkLkkíkLk Ä{oMk¼k’Lke MÚkkÃkLkk fhe níke. Ër÷íkkuîkh yLku y~Ãk]~ÞLkkrLkðkhý yu{Lkk ËþoLkLkku ytrík{ ÃkrhÃkkf níkku. íkuyku fnuíkk: ‘yktçkuzfh {khk¼kE Au.’ íku{Lkk yæÞûkÃkËu {wtçkE{kt ‘nrhsLk Mkuðf MktÄ’Lke MÚkkÃkLkk fhðk{ktykðu÷e. íku{Lku ®nËw nkuðkLkwt ½ýwt yr¼{kLk níkwt. ¼khíkLku íkuyku Mkðo©uc Ëuþ{kLkíkk níkk. «Þkøk {kt íku{ýu ‘rnLËe WØkheýe Mk¼k’Lke MÚkkÃkLkk fhu÷e.íku{Lke

¼khíkeÞíkk yLku hk»xÙeÞíkk {kir÷f níke. f÷f¥kk yrÄðuþLk{kt Mkki «Úk{ðkhíku{ýu hksLkiríkf «ð[Lk fhu÷wt. íkk¤eykuLkk økzøkzkxÚke íku{Lkk yufuyuf þçËLku©kuíkkykuyu ðÄkðe ÷eÄu÷ku. fkuøkúuMkLkk sLkh÷ Mku¢uxhe ykufxurðÞLk Ìkw{u ÷ÏÞwníkw fu, “f÷f¥kk fkuøkúuMk yrÄðuþLk{kt MkkiÚke {kuxe rðþu»kíkk níke. AÔðeMk ð»koLkkÞwðkLk çkúkñýLkwt ÔÞkÏÞkLk” ÃkAe íkuyku MkðoMkk{kLÞ ËuþLkuíkk çkLke økÞu÷k.

E.Mk. 1909Lkk ÷knkuh yrÄðuþLkLkk yæÞûkÃkËu rVhkusþkn {nuíkkLkuMÚkkLku íku{Lke ðhýe fhðk{kt ykðu÷e. E.Mk. 1918{kt Vheðkh íkuyku fkutøkúuMkLkkyæÞûk çkLku÷k. E.Mk.1928{kt {nkí{k økktÄe sÞkhu su÷{kt økÞk íÞkhu íku{Lkeøkuhnkshe{kt ykMkk{{kt ðfhu÷k Ë{LkLku LkkÚkðk íku{ýu ykMkk{Lkku «ðkMk Ãkýfhu÷ku.

íkuyku fnuíkk: “Lkezhíkk s MðíktºkíkkLkku yuf {kºk {køko Au.” R.Mk.1932{kt «Úk{ðkh íkuyku su÷{kt økÞu÷k. Ãkuþkðh fktzLkk rðhkuÄ{kt Lkef¤u÷erðhkx Mkh½Mk{kt ¼køk ÷uðk çkË÷ íku{Lke ÄhÃkfz ÚkR níke.

sÞÃkwh fkUøkúuMk yrÄðuþLk Mk{Þu íku{Lke Wt{h Akuíkuh ð»koLke níke. òýeíkkÃkºkfkh ®[íkk{ýeyu íku{Lku økktÄeSLke çkhkuçkhe fhe þfu íkuðk yuðk yuf{kºkLkuíkk íkhefu íku{ýu yku¤¾kÔÞk níkk.hksŠ»k ÃkwÁ»kku¥k{÷k÷ xtzLku íku{™u fÁýk{qŠíkfÌkk níkk. økktÄeSLke su{ íku Ãký Ãkktfk ð[Lk Ãkk÷f níkk. WÃkhktík rnLËw-{wÂM÷{yufíkkLkk «¾h rn{kÞíke níkk.

ykðk ðeh,Äeh, yLku MkssLk {nk{kLkð 12, LkðuBçkh, R.Mk.1946Lkkhkus ðkhkýMke{kt çku¼kLk yðMÚkk{kt s r[hrLkÿk{kt ÃkkuZe økÞk níkk. {rýfŠýf½kx Ãkh ðuËkuWå[kh MkkÚku íku{Lkku ytrík{ MktMfkh fhðk{kt ykÔÞku níkku.

307 308


(393)

{fhtË Ëðu(13, LkðuBçkh, R.Mk.1922)

su{Lkk ðnuýLkku rðMíkkh y{kÃk Au yuðk çkºkeMk÷ûkýk rMkØÃkwÁ»k MkkÄf ©e {fhtË ËðuLkku sL{ Mkkihk»xÙLkk økkUz÷ þnuh{ktÚkÞku níkku. íku{Lkk rÃkíkkLkwt Lkk{ ðsuþtfh Ëðu níkw yLku íku{Lke {kíkkLkwt Lkk{ðúsfwtðheçkkR níkwt. fkp÷us rþûký Ãkqýo fhe {wtçkR økÞk ÃkAe íkuyku Mkku¤u f÷kyu¾e÷e WXÞk níkk.

{fhtË ËðuLkk Ãkqðoòu MknòLktË Mðk{eLkk Mk{fk÷eLk yLku Ãkh{ ¼fíkníkk. íku™k yuf Ãkqðos {kLkS ËðuLku íÞkt ©eS {nkhks Wíkhíkk. yk ¼rfíkÃkhkÞýíkkLkk MktMfkh {fhtË MkwÄe ÃkuZe Ëh ÃkuZe Wíkhe ykÔÞk níkk. yux÷u sRïh «íÞuLke yLkLÞ ©ØkLkk Ãkrhýk{u {fhtË ¼kR ÷¾e þõÞk nþu-

“WÃkh ðk¤e çkuLf çkuXe Au ykÃkýe {k÷t{k÷;yksLkwt ¾kýwt yks ykÃku Lku fk÷Lke ðkíkku fk÷.”

{fhtË¼kRLku {Lk {kLkwt ½ýwt ÍktÍw {qÕÞ níkwt. íkuÚke íku{ýu ‘íkhýkt’ Lkk{LkkuÃknu÷ku fkÔÞ Mktøkún {kLku yÃkoý fÞkuo níkku. {kuxk¼kR {Lkw¼kRLku ¼kðktsr÷yÃkoðk {fhtË¼kRyu ¼kík]¼kðÚke nrh¼he Lkð÷fÚkk ‘{kxeLkku {nufíkku MkkË’LkwtMksoLk fÞwo níkwt.

{fhtË¼kRLke {kíkk Mkkhkt feíkoLkfkh yLku ¼srLkf níkkt. íkuÚke íku{LkkuWAuh Mkqh, ¼sLk yLku ¼rfíkLkk ðkíkkðhý{kt ÚkÞu÷ku. íku{Lkwt þiþð økkUz÷LkkfýçkeÞk{kt yLku {nkËuððkze{kt yk¤kuxâw níkw. íku{Lkwt çkk¤Ãký rLkËkuo»k,rLk¾k÷Mk, MkkÂíðf yLku ¼rfík Mk¼h níkw. íku{ýu ½uh hneLku rþûký «kó fÞwO

níkwt. fkhý fu íku{Lku Ãkrù{e rþûký ÔÞðMÚkk{kt hMk Lk níkku. íku{Lke ykí{rþûkýLkeykSðLk «r¢Þk Mkns, Mkh÷ yLku MkkLktË níke. íkuÚke hksfkuxLke Ä{uoLÿMkªnykxoMk fku÷us{kt yÇÞkMk fhíkk níkk íÞkhu økktÄeSLke çkrn»fkhLke nktf÷ Úkíkkíku{ýu fku÷us Akuze ËeÄe. íkuyku Mkkhk Ëuþ¼fík yLku Mkk[k MkíÞkøkúne níkk. íkuykuSðLk¼h ¾kËe Ãknuhíkk. ÄLÞíkk yLkw¼ðe níke. {nkí{k økktÄeS MkkÚkuíku{Lkku ykí{eÞ Lkkíkku hnu÷ku. yk MktçktÄLke yr¼ÔÞfíke íku{Lkk ‘çkkÃkw’ fkÔÞ{ktyk÷u¾kR Au.

MkkiBÞ MktÃkËkLkk {kr÷f yuðk yðÄqík þk íku{Lkk Mð¼kð{kt yMkíÞ yLkuyfÕÞký Mkk{u ¼khku¼kh yk¢kuþ níkku. ÃkkÃk yLku Ãkk¾tz íkuyku fXkuh heíku ®LkËíkkhnuíkk níkk. íku{Lkkt fkÔÞku MkíÞLke yuhý Ãkh h[kÞu÷kt Au. íku{ýu ¼ÔÞ¼kðkuLkuMkh¤ yLku Mkns heíku ÔÞfík fÞko Au.

{fhtË¼kR y{ËkðkË{kt ‘fw{kh’ {krMkf {kt Ãký fk{ fhíkk níkk. íÞkhu‘fw{kh’Lkk íktºke níkk çk[w¼kR hkðík. çk[w¼kR fkÔÞ MksoLkÞkºkkLkk íku{Lkk ÃktÚk{kt{køkoËþof çkLÞk níkk. íku{ýu yLkuf fkÔÞ «fkhku Ãkh nkÚk ys{kÔÞkt Au. su{fuMkkuLkux, ¼sLk, ÃkË, hkMk, {wfíkf, Ëwnk, AtËçkØ, çkk¤ fkÔÞku ðøkuhu.

{fhtË Ëðu yuf MkkÄf níkk. MkktR níkk. Vfeh níkk. íkuyku MkËkÞÉr»kSðLk SÔÞk Au. MktMkkhLku yMkkf fnuLkkh yu É»keyu sÞkhu ‘MkkíkÃkøk÷kykfkþ{kt’ Lkð÷fÚkkLke ÷ur¾fk fwËrLkfk MkkÚku ÷øLk fÞko íÞkhu [ku{uh Ä{k[fze{[e økÞu÷e. íkuuykuyu ykrËðkMke ¼e÷ Mk{ksLke MkuðkLke ¾uðLkkhk¾e ð÷MkkzyLku Ä{oÃkwh ðå[u ‘LktËeøkúk{’ yk©{ MÚkkÃkeLku íÞkt Mkòuzu ðMkðkx fÞkuo níkku.Äh{Ãkwh hkuz Ãkh ðktf÷ økk{ ÃkkMku yksu yk MktMÚkk fkÞohík Au. SðLkLkeykÚk{íke MktæÞkLkk ð»kkuo {fhtË¼kRyu yks yk©{{kt s rðíkkðu÷kt. íku{ýuynª 31, òLÞwykhe, 2005Lke ðnu÷e ÃkhkuZu ÞkuøkrLkÿ{kt s Ëun íÞkøk fÞkuoníkku. íku{Lkk yÂøLkMktMfkh Ãký ‘LktËeøkúk{’{kt fhðk{kt ykðu÷k.

309 310


{fhtË ËðuLkk MksoLkLke ÞkËe ½ýe ÷ktçke Au. íku{Lku økkuhs, sÞ¼uhe,Íçkwfe ðes¤e Íçkwf, Mkqhs{w¾e, Mkt¿kk, þuýe rðòLktË, Mktøkíke, íkkRfku, Mkíkfuheðkýe, ÃkezÃkhkR, nðkçkkhe, ytíkðoËe, ÞkuøkÃkÚk, ¼køkðíke íkÃkkuðLkLke ðkxu,yuf Ãkøk÷w ykøk¤, rðï[uíkLkkLkk ðýÍkhk, yk¼÷kt ËkBÃkíÞ Þkuøk, sLk{sLk{Lke fw[e, Mkkrðºke rðãk, Qòøkhe yLku yuðk çkeò yLkuf ÃkwMíkfku økwsohMkkrníÞLku Mkhýu ÄÞkO Au.

(394)

Ãkt.sðknh÷k÷ LknuÁ(14, LkðuBçkh, 1889)

©e{tík rÃkíkk {kuíke÷k÷ LknuÁLkk yufLkk yuf ÃkwºksðknhLkku sL{ 14, LkðuBçkh, 1889Lkk hkus ÚkÞu÷ku. íku{Lkwt çkk¤Ãký Mkw¾{ktÔÞíkeík ÚkÞwt níkwt. yrøkÞkh ð»koLke Wt{hu íku{Lkk rþûký {kxu yuV.xe.çkúwfMkLkeíku{Lkk yæÞkÃkf íkhefu rLk{ýqtf fhðk{kt ykðe níke. çkk¤Ãký{kt íku{Lke WÃkhíku{Lkk yæÞkÃkfLke rð[khMkhýeLke ÔÞkÃkf yMkh ÚkÞu÷e.

LkkLkÃkýÚke s íkuuyku MðËuþLkk «u{Lkk ¼kðÚke ¼ªòÞu÷k níkk. ykÚke {kºkíkuh ð»koLke fw{¤e ðÞu íkuyku rÚkÞkuMkkuVef÷ MkkuMkkÞxeLkk MkÇÞ ÚkÞu÷k.R.Mk.1905{kt ðÄw yÇÞkMk {kxu Rø÷ULz økÞk yLku nuhku rðïrðãk÷Þ{kt«ðuþ {u¤ÔÞku. R.Mk.1910{kt íku{™u furBçkúsLke WÃkkrÄ {u¤ðe, R.Mk.1912{kt çkurhMxhLke Ãkheûkk ÃkkMk fhe, ¼khík Ãkhík ykðe yÕnkçkkË{kt íku{ýuðfk÷ík þY fhe.

Aíkkt íku{Lkk ÓËÞ{kt ¼khíkLke økw÷k{e þÕÞLke su{ ¾qt[íke níke. R.Mk.1916{kt økktÄeS MkkÚku íku{Lke «Úk{ {w÷kfkík ÚkR. yu {w÷kfkík çkkË íku{LkehksfeÞ árüLkku ÔÞkÃk ðÄw rðMíkÞkuo.

yks ð»kuo yux÷u fu R.Mk.1916{kt ðMktíkÃkt[{eLkk rËðMku 27 ð»koLkeô{hu rËÕne{kt f{÷kËuðe Lkk{Lke MkwtËh Þwðíke MkkÚku íku{Lkkt ÷øLk ÚkÞkt. r¾÷kVíkyktËku÷LkLku fkhýu çkºkeMk ð»koLke ô{hu R.Mk.1921{kt íkuyku Ãknu÷e ðkh su÷{ktøkÞk. ºký {rnLkk çkkË su÷{ktÚke AqxeLku íku{ýu Wíkh«ËuþLke fkUøkúuMkLkk {tºkeíkhefu MktøkÚkXLkwt fk{ WÃkkze ÷eÄwt. R.Mk.1936{kt ûkÞLke rçk{kheLku fkhýu

311 312


íku{Lke ÃkíLke f{÷k LknuÁLkwt MðexTÍh÷uLzLkk ÷kuÍkLk Lkk{Lkk MÚk¤u yðMkkLk ÚkÞwt.íkuyku hksrLkrík¿kLke MkkÚku-MkkÚku yuf Mkk[k MkkrníÞfkh Ãký níkk. íku{ýu íku{LkkSðLkfk¤ ËhBÞkLk ðnk÷ MkkuÞe Ëefhe RÂLËhkLku ÷¾u÷k søkíkLkk RríknkMkMktçktÄe Ãkºkku ‘RrLËhkLku Ãkºkku’ ÃkwMíkf{kt Mkøk]neík Au. yÇÞkMkLke árüyu yk ÃkºkkuLkwtyLkku¾wt {qÕÞ Au. su÷ðkMk Mk{Þ {¤íkkt íku{Lku íku{Lke ykí{fÚkk WÃkhktík ‘ËwrLkÞkLkkRríknkMkLke YÃkhu¾k’, ‘rzMfðhe ykuVRLzeÞk’ suðkt ÃkwMíkfkuLke h[Lkk fhe.íku{Lkk ÃkwMíkfku{kt {kºk ¼khíkLkku s Lkne, rðïLkku yk¾ku RríknkMkMktøkúnkÞu÷ku Au.

sðknh÷k÷ íku{Lkk MðkMÚÞLke rðþu»k fk¤S ÷uíkk. rLkÞr{ík fMkhíkfhíkk. ÞkuøkkMkLk yu{Lke r«Þ fMkhík níke. íkuyku fwþ¤ ¾u÷kze Ãký níkk. r¢fux,xurLkMk, ðkp÷eçkkì÷, çkìzr{LxLk yLku Ëkuz{kt íku{Lku ¾qçk hMk níkku.

íkuyku ¾hk yÚko{kt þktríkËqík níkk. ËwrLkÞk¼h{kt þktrík s¤ðkE hnu íku{kxu íkuyku SðLk¼h ÍÍq{íkk hÌkk. íku{ýu 1949Úke 1953 ËhBÞkLk rðï«ðkMk ¾uzeLku ‘þktrík’Lkku MktËuþ søkík Mk{ûk ðnuíkku {qõÞku. íku{Lkk {íku ‘rðïþktrík’ yus ‘rðïLkerík’níke. søkíkLkk þktríkÃkqýo Mkn yÂMíkíð {kxu íku{ýu‘Ãkt[þe÷’Lkk rMkØktíkku ykÃÞk.

fk{ íku{Lkku SðLk Ä{o níkku. íkuyku fnuíkk, ‘ykhk{ nhk{ ni’. ®ÍËkrË÷eyËBÞ WíMkkn, fíkoÔÞ Ãkk÷Lk, fzf rLkÞ{ Ãkk÷Lk, íkÃkMÞk yLku økt¼eh {wÿkyu{Lkkt ÷ûkýku níkkt. ‘økeíkk’ íku{Lkw r«Þ ÃkwMíkf. økeíkkLkku f{oÞkuøk íku{ýu SðLk{ktWíkkÞkuo níkku.

sðknh÷k÷ Mðíktºk ¼khíkLkk «Úk{ ðzk«ÄkLk çkLÞk yLku SðLkLkkytrík{ ïkMk MkwÄe hÌkk. ¼khíkLke «òLkk WíÚkkLk yLku rðfkMk {kxu íku{ýu ÃkkuíkkLkwtMkðoMð yÃkoý fhu÷wt. Ãkt[þe÷Lkk rMkØktíkku, Ãkt[ð»keoÞ ÞkusLkkyku, y~Ãk]~ÞíkkrLkðkhý yLku rðfkMk íkÚkk yÂMíkíðLke Mk{kLkíkfku {kxu «ò ðå[u sE íku{ýu

¼økehÚk «ÞíLkku ykËÞko. ‘rnLËe-[eLke ¼kE-¼kE’Lkk òÃk sÃkLkkh [eLku fhu÷eËøkkçkkSyu yu{Lku n[{[kðe {qõÞk. yu{Lkk ykÞw»ÞLkkt ðhMkku òýu Äxe økÞkt.E.Mk.1964Lkk {u, {kMkLke 27{e íkkhe¾u çkÃkkuhu yZe ðkøku íkuyku r[h ®Lkÿk{ktÃkkuZe økÞk.

E.Mk. 1916Úke ¼khíkLkk hksfkhý{kt «ðuþu÷k sðknh÷k÷u 17 ð»koMkwÄe ËuþLkwt þkMkLk Mkt¼kéÞw níkwt. yu ËhBÞkLk íku{ýu ËuþLku «økríkLkk ÃktÚku [ZkÔÞkuníkku. ËuþLkk f]r»k yLku ykiãkurøkf WíÃkkËLk{kt íku{Lkk þkMkLkfk¤{kt ðÄkhku ÚkÞkuníkku. ¼khíkLke rðËuþLkerík ½zðk{kt íku{Lkku Vk¤ku y{qÕÞ Au. íku{ýu rðïLkktyLkuf Ëuþku MkkÚku ¼khíkLkkt MktçktÄku MÚkkÃkðk {kxuLkk çkes ðkÔÞkt níkk. þktrík ò¤ððkyLku ÞwØ yxfkððk {kxu íku{ýu yrðhík Mkt½»ko fÞkuo níkku.

íku{ýu rçkLkòuzkýðkËe «ð]ríkLku ðuøkðkLk çkLkkðe níke yLku yýwþ†ku ÃkhMktÃkqýo «ríkçktÄ {qfðkLke rn{kÞík fhe níke.

Ãknu÷e Ãkt[ð»keoÞ ÞkusLkk{kt ÃkkÞkLkwt {k¤¾wt íkiÞkh fhðk íku{ýu ®Mk[kE,ðes¤e ,ðknLkÔÞðnkh yLku xufTrLkf÷ rþûký WÃkh ¼kh {qõÞku níkku. rð¿kkLkyLku xufTLkku÷kuSLku íku{ýu ¾qçk s {níð ykÃÞw níkwt. yu {kxu íku{ýu ði¿kkrLkfkuLku«kuíMkknLk ykÃÞw níkwt. ¼khík{kt Ãkh{kýwþÂõík rðfMkkððk íku{ýu yýwði¿kkrLkfzkp.nku{e ¼k¼kLku ík{k{ Mkøkðzku Ãkqhe Ãkkze níke yLku Ãkh{kýwt fkÞo¢{ rðfMkkððk{kxu MktÃkqýo Aqx ykÃke níke.

313 314


(395)

røksw¼kE çkÄufk(15,LkðuBçkh ,E.Mk.1885)

‘{qAk¤e {k’íkhefu rþûkýLkk ûkuºk{kt òýeíkkÚkÞu÷k røkhò þtfh çkÄufkLkku sL{ ð÷¼eÃkwh íkk÷wfkLkk r[ík¤ økk{u ÚkÞu÷ku.ð¤k yu yu{Lkwt ðíkLk. 15, LkðuBçkh , E.Mk.1885Lkk hkus sL{u÷k. íku{Lkk«kÚkr{f rþûkýLke þYykík ð÷¼eÃkwhÚke ÚkÞu÷e. íkuh ð»koLke Wt{hu ÷øLk ÚkEøkÞu÷wt. Ãký ÷øLkMkw¾ ÍkÍwt xfu÷wt Lkrn. ÃkíLke nrhçkuLkLkwt Úkkuzk ð»kkuo ÃkAe yðMkkLkÚkíkkt fw{¤e ðÞu íku{Lku rðhn ðuXðku Ãkzu÷ku. íku{ýu çkeswt ÷øLk fhe ÷E MkwhuLÿLkøkhyLku ð÷¼eÃkwh{kt ðfk÷ík þY fhu÷e. íku{Lku ½uh yuf ÃkwºkLkku sL{ ÚkÞu÷ku.

çkk¤fku íku{Lku ¾qçk øk{íkkt. íkuyku çkk¤ Mkns MktðuËLkþe÷ ÓËÞLkk {kr÷fníkk. hkuíkkt-ff¤íkk yLku xªøkkxku¤e fheLku þk¤kyu ÷E sðkíkkt çkk¤fkuLku òuEyu{Lkwt niÞwt ÿðe QXíkwt. yuf ykuhzk{kt ½uxkt çkfhktLke su{ Mkku çkk¤fkuLku ÃkqhkÞu÷ktòuE yu{Lkku ykí{k ff¤e WXíkku .«¼wLkk ÃkÞøktçkhkuLke yk nk÷ík ! Auðxu {Lk{ktfþef økktXðk¤e íku{ýu ðfk÷íkLku hk{ hk{ fhe ËeÄk. ÃkAeLkk çkk¤fkuLku ËuþLkeMkk[e {qze {kLkLkkhk íku{ýu çkk÷rþûkýLku íku{Lke StËøke Mk{ŠÃkík fhe ËeÄu÷e.íkuyku LkrzÞkË ÃkkMku ykðu÷k ðMkku økk{u sE {kuíke¼kE y{eLkLku {éÞk. {kuíke¼kEy{eLku íku{Lku çkk÷fu¤ðýeLke {kíkk fnuðkíke {ìz{ {kuLxuMkheLku {¤ðkLke þe¾ykÃku÷e yLku yk{ røksw¼kELkku çkk÷rþûký ûkuºku [iíkrMkf «ðuþ ÚkÞu÷ku. ykx÷eËeûkk ÃkAe íkuykuyu LkkLkk¼kE ¼èLke ‘Ërûkýk{qŠík’ MktMÚkk{kt sE ‘øk]nÃkrík’LkesðkçkËkhe Mkt¼k¤u÷e. ynªs Úkkuzk ð¾ík ÃkAe ‘rðLkÞ{trËh’ þk¤k þY Úkíkktíkuyku yk[kÞo çkLku÷k.

yu{Lke ô{h ÃkktºkeMk ð»koLke níke íÞkhu E.Mk.1920{kt çkk÷{trËh þYÚkíkkt íkuyku ¼q÷fktykuLkk rþûkf ÚkÞu÷k. íkuyku çkk¤fLke MkkÚku íku{Lkk {kæÞ{Úkeðk÷eykuLku fu¤ððk Ãkh ¼kh {qfíkk níkk. çkk÷{trËhLke Mkk[e MktfÕÃkLkk ÷kufkuLkuMk{òðe ÷kufkuLku íkuyku çkk÷Mk{ksLke ¼qr{fkyu ÷E sðk {ktøkíkk níkk.íku{ýuçkk÷{trËhLkk rðMíkhýLke «ð]r¥k þY fhe íkuLku økríkþe÷ çkLkkðe. íku{ýu økk{uøkk{ yLkuf çkk÷{trËhku Q¼k fÞkO yLku çkk¤fku {kxu rðÃkw÷ MkkrníÞLkwt MksoLkfÞwO. íku{ýu çkk÷MkkrníÞLkkt 30 ÃkwMíkfkuLkwt MksoLk fÞwO Au.

íku{ýu rþûký{kt ‘þçË’Lkk {kæÞ{Lku çkË÷u ‘«ð]r¥k’ íku {kæÞ{ íkhefuMðefkhu÷e. íkuyku fnuíkk, ‘‘çkk¤fkuLku þe¾ðíkkt þe¾ðíkkt nwt {Lku þe¾e þfÞku,Mk{S þfÞku.’’ íkuyku Ãkrù{Lke ytøkúuS rþûký ÃkØríkLke søkkyu Lkðe rþûkýÃkØrík þkuÄðk {tze Ãkzu÷k. yu{Lkk rþûkýLkk fuLÿ{kt níkku çkk¤fLkk MðíktºkÔÞrfíðíkk MðefkhLkku rð[kh. çkk¤f ykÃk{u¤u ‘Mð’Lkku rðfkMk MkkÄu yu çkkçkíkLkuíkuyku rþûkýLkwt Mkk[w nkËo Mk{síkk níkk. íkuyku fnuíkkfu, ‘‘çkk¤fLku íkuLkkt fk{ku fheykÃkðkLku çkË÷u íkuLku íkuLkkt fk{ku òíku fhíkk þe¾ððwt òuEyu.’’

rþûký{kt MkòLkku íkuyku rðhkuÄ fhíkk níkk. rþûkfu rðãkÚkeoLke íkL{ÞíkkLkeûký Ãkkh¾e ÷ELku MðÞt MVwhýkÚke íkuLku Mðíktºk «ð]r¥k íkhV ðk¤ðkLke çkkçkíkLkuíkuyku Mkk[wt rþûký {kLkíkk níkk. íku{ýu ÷ÏÞwt Au fu ‘‘ykÃkýk ½hku yLku þk¤kykuçkk¤fkuLke MksoLkkí{f yr¼ÔÞÂõíkLkkt fík÷¾kLkkt çkLkíkkt òÞ Au.’’ íkuyku çkk¤fkuLkeMksoLkkí{f yr¼ÔÞÂõík rðfMkkððkLke íkfkuLku «kÄkLÞ ykÃku Au. çkk¤fkuLku ðkíkkofnuíkkt fnuíkkt yu{ýu su ‘ðkíkkoLkwt þk†’ rðfMkkÔÞwt Au íku ¼khíkeÞ ðkÊ{ÞLkwt yufyLkku¾wt ÃkwMíkf çkLke hÌkwt Au.

rþûkfLku {kºk ‘ rþûkf’ Lk {kLkíkkt íkuyku íkuLku ði¿kkrLkf {kLkíkk. çkk÷rþûkýLkuøkwshkíkLke Äqr¤Þk þk¤kyku{ktÚke çknkh fkZe LkqíkLk yLku Sðtík rËþk{kt {qfeykÃkðkLkwt fk{ røksw¼kEyu fÞwO Au. yu{Lke çkk÷MkkrníÞLke MkkÄLkk yuðe íkku

315 316


«çk¤ níke fu fkfkMkknuçk fk÷u÷fhu yrík «MkÒkíkkÚke íku{Lku ‘çkk÷MkkrníÞLkkçkúñk’ fne rçkhËkÔÞk Au. økwshkíku íku{Lke MkuðkykuLke fËh fheLku E.Mk. 1930{ktçkk÷MkkrníÞ {kxu ‘hýrsíkhk{ Mkwðýo[tÿf’ yuLkkÞík fÞkuo níkku.

íku{ýu Mksuo÷wt çkk÷MkkrníÞ yk «{kýu Au -{kuLxuMkhe ÃkØrík, ðkíkkoLkwt þk† : 1-2, çkk÷ rþûký, {Lku Mk{òÞwt íku{,

«kÚkr{f þk¤k{kt ¼k»kk rþûký, «kÚkr{f þk¤k{kt rþûký ÃkØríkyku, «kÚkr{fþk¤k{kt r[êeðk[Lk, «kÚkr{f þk¤k{kt rþûkf, «kÚkr{f þk¤k{ktf÷kfkheøkeheLkwt rþûký : 1-2, rËðkMð¡, nk÷íkkt [k÷íkkt, {k-çkkÃkkuLku, yk íkuþe {kÚkkVkuz, {k çkkÃk Úkðwt ykfÁ Au, rþûkf nku íkku, {k-çkkÃkkuLkk «fkhku, Mðíktºkçkk÷ rþûký, Lkðk yk[khku, ðkíkko fnuLkkhLku ,çkk÷¢ezkøkýku,çkk÷ðkíkkoykuLkkurðLkkuË, çkk¤fkuLke yÃkqýoíkkyku yLku íkuLkk WÃkkÞku, þnuh{k {kuLxuMkhe ÃkØrík,ðk[Lk{k¤kLkk fux÷kf rMkØktíkku, ½h{kt çkk¤fu þwt fhðwt ?, {kuLxuMkhe «[kh{k¤k,ðMktík çkk÷rþûký «[kh{k¤k : 1-2 yLku yûkh¿kkLk ÞkusLkk ÃkwÂMíkfk 1Úke5yu{Lke rþûký þk†Lke ÃkwÂMíkfkyku Au.

rfþkuh MkkrníÞ (1-6), çkk÷ MkkrníÞ {k¤k (1-80), çkk÷ MkkrníÞøkwåA (1-25), çkk÷ MkkrníÞðkrxfk (1-17) yLku støk÷ Mk{úkx xkhÍLkLkeyËT¼wík fÚkkyku (1-10) yu{Lke çkk÷ MkkrníÞLke ÃkwÂMíkfkyku Au.

økwshkík yLku ¼khíkLkk yk «¾h çkk÷fu¤ðýefkh 23, swLk, E.Mk.1939Lkk hkus yðMkkLk Ãkk{u÷k.

(396)

hkýe ÷û{eçkkE(16, LkðuBçkh, E.Mk. 1835)

E.Mk.1857{kt çkkShkð ÃkuïkLku ÃkqLkk Akuzðkytøkúuòuyu Vhs Ãkkzu÷e. ytøkúuòuyu íkuLku {kxu fkLkÃkwh ÃkkMku çkúñkðíko MÚk¤ Lk¬efhe hk¾u÷wt. yu yuLkk ¼kE MkkÚku ÃkqLkk Akuze [k÷e LkeféÞku. Úkkuzk Mk{Þ ÃkAeÃkqLkk{ktÚke fux÷kf fwxwtçkku íku{Lkk {kr÷f MkkÚku ðMkðk ÃkqLkk Akuze [k÷e LkeféÞk.íku{ktLkwt yuf çkúkñý fwxwtçk níkwt {kuhkuÃktíkLkwt.

{kuhkuÃktíkLke ÃkíLkeLkwt Lkk{ níkwt ¼køkehÚke. ¼køkehÚkeLke fw¾u 16, LkðuBçkh,E.Mk. 1835Lkk hkus yuf ÃkwºkeLkku sL{ ÚkÞku. yuLkwt Lkk{ Ãkkzðk{kt ykÔÞw níkwt{rýfŠýfk. ÷kz{kt Mkki íkuLku ‘ {Lkw’fne çkku÷kðíkkt. yk {Lkw yus ÍktMkeLke hkýe÷û{eçkkE.

Ëw:¾Lke ½Lk½kuh AkÞk{kt {Lkw {kuxe Úkðk ÷køke. íkuLke ô{h [kh ð»koLkeÚkíkkt íkuLke {k yðMkkLk Ãkk{e økE.rðÄwh {kuhkuÃktík rLkhÄkh ÚkÞku. yu {k ðøkhLke{LkwLku ÷E fkþeÚke çkúñkðíko sE çkkShkðLkk þhý{kt hnuðk ÷køÞku.

{LkwLkwt YÃk yðýoLkeÞ níkwt. yuLkk yLkwÃk{ Ëun÷kr÷íÞLku ÷E çkÄkt yuLku‘Açke÷e’ fnuíkk. çkúñkðíko{kt çkkShkðLkk ykþhu {kÄðhkð ¼èLkwt Ãký fwxwtçkhnuíkw níkwt. {kÄðhkðLku LkkLkkhkð Lkk{u yuf Ãkwºk níkku. yk Mk{Þu íkkíÞk íkkuÃku Ãkýynª níkku. LkkLkkhkð yLku íkkíÞk ÃkkMku çkk¤ÃkýÚke Açke÷eyu ÞwØ fkiþÕÞLkeíkk÷e{ ÷uðk {ktze. ík÷ðkhçkkS{kt íkuýu yËT¼qík fwþ¤íkk «kó fhe ÷eÄe.½kuzuMkðkhe yLku {Õ÷rðãkLke Ãký íkuýu ¼hÃkqh íkk÷e{ ÷eÄu÷e. yuLkwt ÞwØ fkiþÕÞòuE LkkLkkMkknuçk Ãký Ëtøk ÚkE økÞu÷k.

317 318


{LkwLkk ÷øLk ÍktMkeLkk hkò øktøkkÄhhkð MkkÚku ÚkÞu÷kt. Mk¥kh ð»koLke ô{huíkuýu ËefhkLku sL{ ykÃku÷ku. Ãký ºký {kMkLke ô{hu íku {]íÞw Ãkk{u÷ku. ÷øLk ÃkAeíku÷û{eçkkE íkhefu yku¤¾kÞu÷e. ÃkwºkLkk {]íÞwLkku yk½kík øktøkkÄhhkð Shðe þfÞkuLkrnt. íkuýu ðkhMkËkh {kxu Ãkwºk Ë¥kf ÷eÄku. Ãký ÃkkuíkkLkk ÷kurnLkku ðkhMkËkh LknkuðkÚke ®[íkk{kt yuLkwt þheh ûkeý ÚkE økÞwt. yu yLkuf hkuøkkuLkku ¼kuøk ÚkE økÞku.Auðxu E.Mk.1853{kt íku yðMkkLk ÃkkBÞku.

rðÄðk ÚkÞk ÃkAe ÷û{eçkkE MkkËwt yLku MktÞ{e SðLk Sðíke níke. hkusyu MkqÞoLku yËÞo ykÃkíke. íkw÷MkeLke Ãkwò fhíke. {kLkrMkf þktrík {kxu fÚkk ©ðýfhíke. Ëhhkus hksMk¼k{kt sE ðneðxe Mkq[Lkku ykÃkíke. «òLkk «&™kuMkkt¼¤íke. hksMk¼k{kt síkkt yu ÃkwÁ»kLkku Ãkkuþkf Ãknuhíke. ÃkkÞò{kt Ãkh ðkË¤ehtøkLkw Ãknuhý Ãknuhe f{hu huþ{e ËwÃkxku çkktÄíke. {kÚku çkwxkðk¤e xkuÃke ÃknuhíkeíkÚkk Ãkuxu nt{uþk ík÷ðkh ÷xfkðíke.

ytøkúus økðoLkh zu÷nkWMkeyu Ãkºk ÷¾e íkuLkwt hkßÞ ¾k÷Mkk fhðk sýkðíkktíkuLku {kÚku yk¼ íkqxe ÃkzÞwt. 13, {k[o, 1854{kt íkuLkku Ë¥kf Ãkwºk ÷uðkLkku yrÄfkhøkuhfkLkqLke økýkðe zu÷nkWMkeyu ÍktMkeLku ftÃkLke Mkhfkh{kt ¼u¤ðe ËeÄwt.LkkLkkMkknuçkLke Mk÷kn {kLke ðfe÷ W{uþ[tÿ çkuLkhSLku YrÃkÞk 60,000 ykÃkeÃkkuíkkLkku fuMk hsq fhðk #ø÷uLz {kuf÷u÷k. Aíkkt fkuEs Ãkrhýk{ ykðu÷wt Lkne.

¢ktrík rðLkk fkuE çkeòu hMíkku Lk níkku. hkýe MkiLÞ yufXw fhðk{kt ÷køkeøkE. íkkuÃk¾kLkk {kxu {kuh[k Q¼k fhðk {ktzÞk. ÍktMke rðÃ÷ð{Þ ÚkE økÞwt.hkýe MkirLkfkuyu çk¤ðku Ãkkufkhe rËÕne íkhV fq[ fhe. hkýeyu rðÃ÷ðfkheykuLkuykþeoðkË ykÃku÷k. ©uceykuyu yLku LkøkhsLkkuyu hkýeLku ykŠÚkf {ËË fhðkLkwtð[Lk ykÃku÷wt.

hkýeyu íkuLkk Mk{ÞLkk ¾qt¾kh zkfw Mkkøkh®MknLku ¾MkeLkLkkt støk÷ku{ktÚkeÃkfze ÷eÄu÷ku. hkýeLke MknkLkw¼wríkyu yuLku rÃkøk¤kðe Lkkt¾u÷ku. yu íkuLkk Mkkøkheíkku

MkkÚku hkýeLkk ÷~fh{kt òuzkE økÞu÷ku. yk{ hkýeyu ¾qt¾kh zkfwLku Ëuþ¼õíkçkLkkðe ËeÄu÷ku.

ytøkúus MkuLkkÃkrík sLkh÷ ÌkwhkuÍu ÍktMkeLku ½uhku ½kÕÞku. íkuLke íkkuÃkkuyu ÍktMkeLkkrfÕ÷kLkk fktøkhk n[{[kðe {qfÞk. ½kuh Mktøkúk{ þY ÚkÞku. íkkíÞk ÍktMkeLke {ËËuykðu÷ku. Ãký íkuLkk 1500 ÷zðiÞk ÞwØ{kt ¾Ãke økÞu÷k. íkkíÞkLku ÃkkAk VhðwtÃkzu÷wt. Ãku÷ku Mkkøkh®Mkn Ãký þneË ÚkE økÞu÷ku. Auðxu ÍktMkeLke nkh ÚkE. íku hkºkuË¥kfÃkwºk Ëk{kuËh hkðLku ÃkeX Ãkh huþ{e [kËh{kt çkktÄe nkÚk{kt ‘çkes÷e’ Lkk{Lkeík÷ðkh Äkhý fhe ÷û{eçkkE ÍktMke Akuze ½kuzk Ãkh Mkðkh ÚkE økwó{køkuo [k÷eLkef¤u÷e. ðkík ònuh Úkíkkt ÷uVxuLkLx çkkufh hkýeLku Ãkfzðk MkirLkfku ÷E ÃkkA¤ÃkzÞku.

yufðeMk {kR÷Lke {s÷ fkÃke hkýeyu ¼ktzhu Lkk{Lkk økk{Lkk ÃkkËh{ktrðMkk{ku ¾kÄku. økk{{ktÚke ËqÄ ÷kðe LkkLkk Ëk{kuËhLku ÃkeðzkÔÞwt. íÞkt ytøkúus MkuLkkLkuykðíke òuR yu ½kuzkÃkh çkuMke [k÷e Lk níke. Ãký çkkufhu yuLku ½uhe ÷eÄe. hkýeÃktøkzk Ãkh W¼e ÚkR økR. ÃkkuíkkLkku ½kuzku çkkufhLkk ½kuzkLke ÷økku÷øk ÷kðeík÷ðkhLkku ½k fÞkuo. çkkufh fÃkkRLku íkuLkk ½kuzk ÃkhÚke Lke[u ÃkzÞku. ytøkúus MkirLkfkuøk¼hkRLku ÃkeX Vuhðe økÞk. hkýe ÷køk òuR LkkMke Awxe. 100 {kR÷Lkwt ytíkhfkÃke hkºku íku fkÕÃke{kt «ðuþe. ynª íkuLkku {kLkeíkku ½kuzku ÚkkfLku ÷RLku {]íÞw ÃkkBÞku.

ÌkwhkuÍu fkÕÃkeLku ½uhe ÷eÄwt. fkÕÃkeLkku rfÕ÷ku ÃkzÞku. hkýe íÞktÚke ytøkúusMkuLkkLku nkÚk íkk¤e ykÃke ¼køke Awxe. íku øðkr÷Þh sR Ãknkut[e. ynet íkuýu ytøkúòuMkk{u ÞwØ fÞwO. ÃkkuíkkLkku Ë¥kfÃkwºk hk{[tÿLku MkkUÃke ËeÄku. hkýe nðu [khu çkkswÚke½uhkR økR níke. ynªÚke íku ½kuzk Ãkh Mkðkh ÚkR MkkuLkhu¾k Lkk¤k ÃkkMku ÃknkU[eøkR. Lkk¤kLke Mkk{u s {nkí{k øktøkkËkMkLke fwrxh níke. íkuýu íÞkt ÃknkU[e sðkrð[kÞwO. Ãký íkuLkku ½kuzku Lkk¤k ÃkkMku s yxfe økÞku. ½kuzku Lkðku nkuR ½ýk «ÞíLkfhðkt Aíkkt Lkk¤wt Xufe þõÞku Lknet. ytøkúus MkuLkkyu hkýeLku ½uhe ÷R íkuLkk Ãkh

319 320


nw{÷ku fÞkuo. hkýeLkk {kÚkk{kt økt¼eh ½k ÚkÞku. yk¾hu yu Z¤e Ãkze. hkýeLkkðVkËkh Lkkufh hk{[tÿ hkðu íkÚkk ÃkXký MkirLkf hÄwLkkÚk rMktnu íkuLku çkkçkkøktøkkËkMkLkefwrxhu Ãknkut[kze. Ãkkýe ÃkkÞwt. ÃkÚkkhe{kt Mkwðzkðe. Úkkuzeðkh{kt yu y[uíkLk ÚkRøkR. çkkçkkyu íku{Lke fwrxh íkkuze Lkt¾kðe hkýeLku yrøLkËkn ËeÄku. yk{ ÍktMkeLkehkýe ÷û{eçkkR Mðíkuºk{íkkLke ðuËe Ãkh ÃkkuíkkLkk ykí{kLkwt çkr÷ËkLk ËR y{hçkLke økR.

(397)

LkkLkS fk÷eËkMk(17, LkðuBçkh R.Mk.1887)

fuð¤ økwshkíkeLkk [kuÚkk Äkuhý MkwÄeLkku yÇÞkMk fhu÷ku nkuðk Aíkkt fkuXkMkqÍyLku ÔÞkÃkkhe {kLkMkÚke Wãkuøksøkík{kt rðfkMk MkkÄLkkh rðïrðÏÞkík WãkuøkÃkríkyLku yðko[eLk ¼khíkLkk ËrÄ[e fk÷eËkMkLkku sL{ 17, LkðuBçkh R.Mk.1887Lkkhkus swLkk ò{LkøkhLkk økkuhkýk økk{{kt ÚkÞku níkku.

íkuyku ðíkoLk, ðkýe{kt yLku ÔÞðnkh{kt Ãkqhk ¼khíkeÞ, Ãkqhk økwshkíke níkk.{nkí{k økktÄe, zkp.hkÄkf]»ýLkT, zkp.Íkfeh nwMkuLk, ©e{íke RrLËhk økktÄe, MkhËkhÃkxu÷ yLku ©e {kuhkhS¼kR ËuMkkR MkkÚku íkuyku ÄrLkc MktçktÄku Ähkðíkk. Aíkktíku{ýu yk MktçktÄkuLkku rLkS MðkÚko {kxu fÞkhuÞ WÃkÞkuøk fÞkuo LkÚke. íkuyku ËwhtËuþeárü ÄhkðLkkh rð[khþe÷ ÔÞrfík níkk. ykuAwt ¼ýu÷k Aíkkt íku{Lkk ½h{ktMktÃkqýo Mkøkðzku ðk¤ku yÇÞkMk ¾tz níkku. yuf MkkÁt ÃkwMíkfk÷Þ Ãký ¾Át. {nu{kLkku{kxuLkku fûk yktíkhhkr»xÙÞ fûkkLkku níkku.

íku{Lkk rð[khku ykÞoMk{ksLkk htøku htøkkÞu÷k níkk. ËuþkxLkLkk yLkw¼ðkuyuyu{Lkk ¿kkLk yLku rð[khkuLku Mk{]æÄ fhu÷kt. MkíMktøk yLku MkËTMkkrníÞLkwt ðkt[Lkyu{Lkku rLkíÞ¢{ hnu÷ku. ¼khík yLku rðïLkk hksfkhý MkkÚku íku{Lkku Lkkíkku yíkqxníkku. íkuykuLku økktÄeS «íÞu yÃkkh ykMÚkk níke. ykÍkËe çkkË MkhfkhLku {ËËfhðkt {kxu íku ¾zuÃkøku W¼k hnu÷k. ÷uþ{kºk yntfkh Lknet. Ët¼ Lknet. {kuxkRLknet.

¼khíkeÞ MktMfkhkuLku SðLk{kt WíkkhLkkh íkuyku rðïLkk Ëuþku{kt yuf {kuxkWãkuøkÃkrík íku òýeíkk ÚkÞu÷k. «{krýf, MkËk[khe, Mk{ksMkuðf yLku «ðkMkr«Þ

321 322


LkkLkS¼kE {kºk WãkuøkÃkrík s Lk níkk Ãký yuf MkV¤ Mkt[k÷f Ãký níkk.yu{Lke fkhrfËeoLke þÁykík ykr£fkÚke ÚkÞu÷e. íku{ýu ykr£fkLkwt þku»ký Lkne,ÃkýÃkku»ký fhu÷wt. ykr£fkLkk rðfkMk{kt íku{Lkku ½ýku {kuxku Vk¤ku hnu÷ku Au.

ykuøkýeMk{e MkËeLkk W¥khkÄo{kt MkknMk fheLku íkuyku ykr£fk økÞk yLkuÂMÚkh ÚkÞk. íÞkt íku{ýu yufºkeMk MÚkkLkku Ãkh ykX sux÷k Wãkuøkku MÚkkÃku÷k. ykWãkuøkkuLkk Mkt[k÷Lk {kxu ykøkðw ðneðxe íktºk W¼w fhu÷wt. íku{ýu ykr£fkLke¼uË¼kð¼he WãkuøkLkerík Mkk{u ÷zík ykÃke MkV¤íkk nktMk÷ fhu÷e.

R.Mk.1899{kt íkuyku fkfkLkk Ëefhkyku MkkÚku {kzkøkkMfh sR {kºk çkkhð»koLke ô{hu ðuÃkkh{kt òuzkÞu÷k. ykr£fkLkk {støkk{kt {kuxk¼kR yuf ËwfkLk[÷kðíkk. ynet fk{ fhíkkt fhíkkt íku{ýu £uL[ ¼k»kk þe¾e ÷eÄu÷e. íku ÃkAe¼khík ÃkkAk Vhe {k{kLke Mk{òðxÚke Vhe {kuBçkkMkkt økÞk. {kuBçkkMkk{kt fuþðSykýtËSLku ÃkuZe{kt {u¤ðu÷e LkkufheLkk ¼køk ÁÃku íkuyku òtøkçkkh økÞu÷k. íÞktÚkeÞwøkktLzk yLku íÞktÚke StòÚke f{÷e{kt çknuhk{¾kLk ç÷ku[Lke ËwfkLk{kt íkuykuLkkufheyu ÷køku÷k. R.Mk.1906{kt Lkkufhe Akuze íku{ýu Mðíktºk ÔÞðMkkÞykht¼u÷ku. yu ÃkAe íÞktLke Mðkrn÷e ¼k»kk Ãký þe¾e ÷eÄu÷e. R.Mk.1908{ktíku{ýu f{÷e{kt çkeS ËwfkLk þÁ fhu÷e. rðïkMkw {kýMkkuLkku Mknfkh ðÄíkkt íku{LkkuðuÃkkh rËðMkuLku rËðMku ðÄðk yLku rðfMkðk ÷køÞku. nðu íku{Lke Ãkkt[ ËwfkuLkkuÄ{Ä{ðk ÷køke.

yuu ÃkAe íku{ýu ¼khík{ktÚke fÃkkMkLke ¾heËe fhðkt {ktze.¼khík{ktÚke çkeò[kh-Ãkkt[ {kýMkkuLku çkku÷kÔÞkt. íkuyku rðï ÔÞkÃkkh søkík{kt ÂMÚkh ÚkðkLkkt MðÃLkkuMkuðíkk níkk. íku{ýu ‘rsLkuheyku rMkðkÞLkk fkuEÃký ðuÃkkhe fÃkkMk ¾heËe Lk þfu’yuðk MkhfkhLkk rLkÞ{ Mkk{u íku{ýu ðuÃkkheykuLkwt MktøkXLk Q¼tw fhe ÷zík [÷kðu÷eyLku rðsÞ Ãký {u¤ðu÷ku. íkuyku MkeÄu MkeÄe fÃkkMkLke ¾heËe fheLku ðu[íkk. ykðuÃkkh{ktÚke íku{Lku Mkkhku yuðku LkVku Úkðk ÷køÞku.

E.Mk. 1916{kt íku{ýu ÃkkuíkkLke çku rsLkuheyku Q¼e fhu÷e. yLkufMktÄ»kkuoLkku Mkk{Lkku fhðkLkku ð¾ík ykðu÷ku. Aíkkt íkuyku ®n{ík nkhu÷k Lkrn. E.Mk.1918{kt íku{ýu çkeS çku rsLkuheyku Q¼e fhe. E.Mk.1919{kt íku{ýursLkuheyku {kxu yrøkÞkh Ã÷kux ÷eÍ Ãkh ÷eÄu÷k. ykr£fk{kt rçkúxLk-ykr£fLkçkUfu ykuðhzÙk^x ykÃkðkLke Lkk Ãkkze Ëuíkkt shk Ãký níkkþ ÚkÞk rðLkk {ÚkwhËkMkøkkuf¤ËkMkLke ÃkuZe MkkÚku yu{ýu ¼køkeËkhe fhu÷e. Ãký yu ¼køkeËkhe ÷ktçkexfu÷e Lkrn. {ÚkwhËkMkLke ÃkuZe MkkÚku Mk{kÄkLk fhe íkuyku y÷øk ÚkE økÞu÷k.ÃkAe {wtçkE{kt ðuÃkkhLkk ûkuºk{kt r¢Þkþe÷ òÃkkLkLke òÃkkLk fkuxLk ftÃkLker{íMkwrçkrMk yLku økúkuMkku xÙu®zøk ftÃkLke MkkÚku YLkk ðuÃkkhLke ¼køkeËkhe fhe. LkkýktòÃkkLkLkk yLku ykðzík LkkLkS¼kELke. ðuÃkkh søkík{kt òÃkkLkLkku ykr£fk{ktÃkøkÃkuMkkhku fhkðLkkh LkkLkS¼kE níkk. òÃkkLk{kt Mkki«Úk{ ykr£fkLkwt Y{kuf÷ðkLkku Þþ Ãký LkkLkS¼kELku Vk¤u òÞ Au.

E.Mk. 1921 {k ftÃkk÷k{kt çku nòh yufh s{eLk ¾heËu÷e. hnuðk{kxu Vk{o nkQMk Ãký yrn s çkLkkðu÷wt. y®n rsLkuhe Ãký Q¼e fhu÷e. íku{ýuxktøkk{kt Ãký ðeMk nòh yufh s{eLk ¾heËu÷e. þuhzeLkwt ðkðuíkh Ãký {kuxk«{ký{kt Úkíkw nkuE Mkwøkh Vufxhe Lkkt¾ðkLkku íku{Lku rð[kh ykÔÞku. íku{ýu fkLkÃkwhLkeMkwøkh VufxheykuLkku yÇÞkMk fÞkuo. ftÃkk÷k, Stò yLku ÷wÍkøke{kt Mkwøkh Vufxhe{kxu ÃktËh nòh yufh s{eLk {u¤ðe. òíku þuhzeLkwt QíÃkkËLk þY fÞwo. ytíkuE.Mk.1922{kt íku{ýu ÷wÍkøke Vufxhe þY fhe. íÞktLkk økðoLkhu íkuLkwt WËTÄkxLkfhu÷wt. yk Vufxhe{kt fk{ fhíkk 15,000 {kýMkku {kxu MktÃkqýo MkwrðÄkÚkeMkßs yk¾e fku÷kuLke Q¼e fhu÷e.

E.Mk.1934Lkk økk¤k{kt íku{ýu ÃkhðkLkku {u¤ðe [kLkwt ðkðuíkh þY fhu÷wt.íkuyku {kºk ðuÃkkhe fu WãkuøkÃkrík s Lk níkk. yuf MkÓËÞe {kLkðe Ãký níkk. ËÞkyu{Lkk SðLkLkku MkkiÚke {kuxku MkËTøkwý níkku. yu{ýu sLkMkuðkLkk fk{ku fhðk{kt

323 324


ÃkkAe ÃkkLke fhu÷e Lkrn. økkÞkÍkLkwt ‘{nuíkk ÃkwMíkfk÷Þ’, ftÃkk÷kLke ‘MktíkkufçkuLkLkkLkS fk÷eËkMk {nuíkk ykÞo økÕMko Mfw÷’, {kuBçkkMkkLke ‘LkMkohe Mfw÷’ íkÚkkftÃkk÷kLkk ‘ßÞwçke÷e Ãkkfo’ yLku ‘xkWLk nku÷’ yuLkkt W¥k{ WËknhýku Au.økwshkík{kt Ãký ÃkkuhçktËh{kt ‘feíkeo{trËh’, ‘ykÞofLÞk økwYfw¤’, ‘sðknh÷k÷LknuY Ã÷uLkuxkurhÞ{’ íkÚkk ‘¼khík {trËh’ yu{Lke WËkhíkkLkk Mkkûkeyku Au. çkLkkhMkrðï rðãk÷Þ{ktÚke «uhýk ÷E íku{ýu ‘LkkLkS fk÷eËkMk {nuíkk ELxhLkuþLk÷nkWMk’ ðirïf MktðkË {kxu MÚkkÃku÷wt. íkuLkw WËT½kxLk zkp.hkÄkf]»ýu fhu÷wt.

yu{Lkk {kuxk Ãkwºk ¾e{S¼kELkkt ÷øLk {wtçkE{kt {kºk çkku¥kuh YrÃkÞk{kts Ãkíkkðu÷kt. ÷øLk{kt ¾[oðk Lk¬e fhu÷e hf{ íku{ýu ËkLk{kt ykÃke ËeÄu÷e.ykÞo MktMf]ríkLkk {þk÷[e, ÃkkuhçktËhLkk ÃkLkkuíkk Ãkwºk yLku fLÞk fu¤ðýeLkk Ãkh{rn{kÞíke ËkLkðeh WãkuøkÃkrík LkkLkS¼kEyu 25, ykuøkü, E.Mk. 1969{ktËunkðMkkLk Ãkk{e Ãkh{ Mk{krÄ{kt ÃkkuZe økÞk níkk.

(398)

Ône þktíkkhk{(18,LkðuuBçkh,E.Mk.1913)

f[fzkLkk fMkçke fer{Þkøkh yLku rËøËþoLk ûkuºkuyLku rLk{koýûkuºku rVÕ{ søkík{kt AðkE økÞu÷k Ône þktíkkhk{Lkku sL{ 18,LkðuuBçkh, E.Mk.1901Lkk hkus ÚkÞku níkku. íku s{kLkk{kt rVÕ{ rLk{koý ûkuºku ‘LÞwrÚkÞuxMko’Lke çkku÷çkk÷k níke. yu s{kLkk{kt Ône þktíkkhk{u Víkun÷k÷, fuþð÷k÷½kRçkh yLku rð»ýwÃktík Ëk{÷u suðk MkkÚku {¤eLku fku÷kÃkwh{kt ‘«¼kík rVÕ{ftÃkLke’ MÚkkÃku÷e. su R.Mk.1933Úke ÃkqLkk{kt MÚkýktíkh ÚkÞu÷e. {qtøke rVÕ{‘økkuÃkk÷f]»ý’Úke Ône þktíkkhk{u Mðíktºk rËøkoËþof íkhefu sðkçkËkhe Mkt¼k¤u÷e.yk rVÕ{Úke ÷kuf{kLkMk{kt ‘çÞwøk÷ ðøkkzíke Lkkhe’Lkwt yuBçk÷uBçk-«íkef-r[hMÚkkÞe ÚkÞu÷wt. íkuyku ‘LÞq rÚkÞxMko’Lke ðkMíkð ËŠþíkkÚke Mkkð y÷øk s r{òsÄhkðíkk níkk. íkuyku f÷k ¾kíkh f÷k{kt {kLkLkkhk Lk níkk Ãký ‘SðLk ¾kíkhf÷k’{kt {kLkLkkhk níkk. íkuuyku {kLkíkk yLku fnuíkk fu , f÷k yu {kºk {LkkurðLkkuËLkwt{kæÞ{ Lk çkLkíkk {Lkw»Þku {kxu SðLk{kt rð[kh «uhf çkLkðe òuRyu.

íku{Lkwt þhwykíkLkwt {qf r[ºk ‘MðhksÞ íkkuhý’ MkuLMkhLke yðf]ÃkkLkku ¼kuøkçkLke økÞu÷wt. íku{kt fkíkh [÷kÔÞk ÃkAe s rçkúrxþ MkuLMkhu íkuLkk Ãkh {tsqheLke{nkuh {khu÷e. þktíkkhk{u íkuLkw {w¤ Lkk{ çkË÷eLku ‘WËÞfk¤’ hk¾u÷wt, su{ktrþðkSLkwt Ãkkºk íku{ýu Ãkkuíku s ¼sðu÷wt. yu rVÕ{ nfefík{kt íkku f]»ý yLku ftMkLkkt«íkefku îkhk ¼khíkLke «ò yLku rçkúrxþ þkMkLk ðå[uLkk Mkt½»koLku hsq fhíke níke.íku{ýu «íkeff÷kLku yuðe Mkqû{ heíku QÃkMkkðu÷e fu òuLkkhk Ëtøk hne økÞu÷k.íku{Lke «¼kík rVÕ{ ftÃkLke {hkXe yLku ®nLËe rVÕ{kuLkwt rLk{koý fhíke. E.Mk.

325 326


1937 Ãknu÷ktLke yk ftÃkLkeLke LkkUÄÃkkºk rVÕ{ku níke ‘yÞkuæÞkfk hkò’,‘y{]ík{tÚkLk’, ‘[tÿMkuLkk’, ‘y{h sÞkurík’ yLku ‘Ä{koí{k’. þktíkkhk{u {kºk AÔðeMkð»koLke ô{hu su Þwøk «ðíkof rVÕ{ çkLkkðu÷e íkuLkwt Lkk{ níkwtt ‘ËwrLkÞk Lkk {kLku’ yu«Þkuøkkí{f yLku ¢ktríkfkhe rVÕ{ íku{ýu LkkhkÞý ykÃxuLke Lkð÷ fÚkk‘Lk...Ãkxhkýe økku»X’ WÃkhÚke çkLkkðu÷e. yuLkwt rVÕ{ YÃkktíkh Ãký íku{ýu òíkufhu÷wt. Mkki «Úk{ f÷f¥kk{kt «ËŠþík ÚkÞu÷e yu rVÕ{u yË¼wík MkV¤íkk «kófhu÷e. yu rVÕ{{kt rËøËþof íkhefu þktíkkhk{u yLkuf òu¾{e «Þkuøkku fhu÷k.Aíkkt rVÕ{u {kLÞk{kt Lk ykðu yuðe MkV¤íkk {u¤ðu÷e.

‘Ëku ykt¾u çkkhn nkÚk’, ‘Ëku çke½k s{eLk’, ‘ÍLkf ÍLkf ÃkkÞ÷ çkksu’,‘Lkðhtøk’, yLku ‘økeík økkÞk ÃkÚÚkhkuLku’ suðe þktíkkhk{Lke f÷kLkk Wíf]ü Lk{qLkkYÃk rVÕ{kuyu ¼khíkLkk rMkLku{k½hku{kt Äq{ {[kðu÷e. ‘Lkðhtøk’ rVÕ{Lkkt økeíkkuyksu Sðtík Au yLku ½h ½h{kt økqtsu Au. rVÕ{e ËwrLkÞkLkk yk árüðtík yLkuf÷khrMkf rËøËþofu çkLkkðu÷e rVÕ{ku MkUfzku ð»kkuo ÃkAe Ãký y{h hnuþu.

(399)

©e{íke ErLËhk økktÄe(19, LkðuBçkh, E.Mk.1917)

¼khík™k Mð. ðzk«Äk™ sðknh÷k÷ LknuÁ y™u{kíkk f{÷k LknuÁLke Ãkwºke r«ÞËrþoLke ErLËhk økktÄeLkku sL{ 19{e LkðuBçkh,R.Mk. 1917Lkk hkus W¥kh«Ëuþ™k yÕnkçkkË þnuh{kt ÚkÞku níkku. ÷k÷ çknkËwhþkMºkeLkwt yðMkkLk Úkíkkt íkuyku ðzk«ÄkLk çkLÞkt níkkt.

yu{Lkkt {kíkk-rÃkíkk hksfeÞ [¤ð¤ku{kt ¼køk ÷uíkkt nkuðkÚke íku{Lkuðkhtðkh su÷{kt sðwt Ãkzíkwt. ykÚke çkk¤Ãký{kt {kuxu¼køku íku{ýu yuf÷ðkÞwt Sð™ÔÞíkeík fhðwt Ãkzu÷wt. hksfkhýLkk ÃkkX øk¤ÚkqÚke{ktÚke s íkuyku þe¾u÷kt. íkuÚke{kºk 12ð»koLke fk[e ô{hu íku{ýu yMknfkh™e [¤ð¤{kt ‘ðk™hMkuLkk’Lkwt Lkuík]íðfhu÷wt. {wtçkE y™u ÃkqLkk{kt yÇÞkMk fÞko ÃkAe íku{ýu {urxÙf™e Ãkheûkk ÃkkMkfhe níke. yk ÃkAe ðÄkhu yÇÞkMk {kxu ík uyku økwhwËuð xkøkkuh™k‘þktríkr™fuíkLk’{kt Ëk¾÷ ÚkÞkt níkkt. yk Mk{Þøkk¤k{kt íku{™e {kíkk f{÷kSLkwtyðMkkLk ÚkÞk çkkË íkuyku EríknkMk™k rð»kÞLkku yÇÞkMk fhðkt ykufMkVzo økÞktníkkt. íku Mk{Þu íku{Lkeu ô{h {kºk 19 ð»koLke níke. ykufMkVzoÚke ¼khík ÃkhíkVheLku íkuyku fkUøkúuMk{kt òuzkÞkt níkkt. E.Mk. 1942{kt íku{ýu ÃkkhMke Þwðk™rVhkus økktÄe MkkÚku «u{÷øLk fÞkO níkkt. íÞkhu Ëuþ{kt [khu çkksw ‘¼khík Akuzku’yktËku÷Lk™e yktÄe VqtfkE [qfe níke. yk yktËku÷Lk{kt ¼køk ÷uðkÚke íku{™eÄhÃkfz ÚkE níke. íku{™u 13 {kMk™e Mkò ÚkE níke. E.Mk.1944 yLkuuE.Mk.1946{kt ¢{þ: íku{ýu hkSð yLku MktsÞLku sL{ ykÃÞku níkku.

sðknh÷k÷ LknuÁ ðzk«ÄkLk nkuðk™u fkhýu íku{™e Ëefhe íkhefu

327 328


ErLËhkS™u rðËuþ™k yLkuf ™uíkkykuLkk MktÃkfo{kt ykðkLkwt ÚkÞu÷wt. Ëuþ™k yøkúøkÛÞ™uíkkykuuLkku Ãký íku{™u «íÞûk Ãkrh[Þ ÚkÞu÷ku. yk{ çkkÕÞyðMÚkk{kt s íku{ýuhksLkerík™k ÃkkX ¼ýu÷k. E.Mk. 1955 {kt fkUøkúuMk fkuhkuçkkhe™kt MkÇÞ ÚkÞktçkkË íkuyku E.Mk.1959{kt fkUøkúuMk™kt «{w¾ çkLÞkt níkkt. E.Mk.1960{kt íku{LkkÃkrík rVhkuÍ økktÄeLkwt yðMkkLk ÚkÞwt níkwt. íku ÃkAe E.Mk. 1964{kt þkMºkeS™k«ÄkLk {tz¤{kt íku{ýu {krníke «Mkkhý ¾kíkwt Mkt¼kéÞwt níkwt.

þkMºkeS™k yðMkkLk ÃkAe fk{hks™k «ÞíLkkuÚke íkuyku ¼khíkLkk «ÄkLk{tºke ÃkËu ykYZ ÚkÞkt níkkt.24, òLÞwykhe, 1966™k hkus íku{ýu ¼khík™kt«Úk{ {rn÷k ðzk«ÄkLk íkhefu nkuÆku Mkt¼kéÞku níkku. íku Mk{Þu íku{™e ô{h 49ð»ko™e níke. íku Mk{Þu íkuyku W¥kh«Ëuþ™e hkÞçkhu÷e çkuXf ÃkhÚke [qtxýe Síkeðzk«ÄkLk ÚkÞu÷kt.

ðzk«ÄkLk íkhefu íku{ýu E.Mk.1969{kt 14 {kuxe ¾kLkøke çkìLfku íkÚkkfku÷Mkk™e ¾kýku™wt hkr»xÙÞfhý fheLku fkUøkúuMk™u ÃkwLkSoðeík fhðkLkku «ÞíLk fÞkuoníkku. Íkfeh nwMkuLk™wt yðMkkLk Úkíkkt Ãkuxk [qtxýe{kt fkUøkúuMk™k Mk¥kkðkh W{uËðkhMktSð huœe™u ÃkhkSík fhðk Mkk{, Ëk{, Ëtz yLku ¼uËLkku WÃkÞkuøk fÞkuo níkku.íku{ýu íku{Lkk {kLkeíkk «ríkrLkrÄ ðe.ðe.røkhe™u SíkkzÞk níkk.ykÚke fkUøkúuMkLkkçku ¼køk Ãkze økÞk. sqLkk fkUøkúuMkeykuLke MktMÚkk ‘MktMÚkk fkUøkúuMk’ yLku ErLËhkSLke‘ErLËhk fkUøkúuMk’ yuðe çku þk¾kyku{kt fkUøkúuMk ðnut[kE økE.

fkUøkúuMk™k rð¼ksLk çkkË ðzk«ÄkLk íkhefu íku{ýu fux÷ktf «økríkþe÷Ãkøk÷kt ¼ÞkO níkkt. E.Mk.1901{kt íku{ýu MkkurðÞuík hrþÞk MkkÚku 20 ð»ko™k{iºke fhkh fhe rðËuþ Lkerík™ku yuf Lkðku [e÷ku [eíkhðk{kt MkV¤íkk {u¤ðeníke. þktrík, {iºke yLku Mknfkh™k yk fhkh™u fkhýu rðï{kt ¼khík™e «rík»Xk™uLkðwt çk¤ {éÞwt níkwt. Ãkrhýk{ yu ykÔÞwt fu yktíkhhkr»xÙÞ hksfkhý{ktErLËhkS™e ÷kufr«Þíkk™u [kh [ktË ÷køke økÞk. yk ÷kufr«Þíkk™ku VkÞËku

{u¤ððk E.Mk. 1972{kt ykðíke [qtxýe yuf ð»ko ðnu÷e ÞkuSLku ‘økheçkenxkðku’™k Mkqºk îkhk íku{ýu fkUøkúuMk™u ¼khu çknw{ríkÚke rðsÞ yÃkkðu÷ku.

Ãkqðo ÃkkrfMíkkLku ÃkkrfMíkk™Úke y÷øk ÚkðkLke [¤ð¤™ku çkqtrøkÞku ÃkexÞkuíÞkhu «òLke [¤ð¤™u Ëçkkðe Ëuðk ÃkkrfMíkkLke Mkhfkhu Ãkqðo ÃkkrfMíkkLk™kçktøkk¤e {wrM÷{ku Ãkh ÷~fhe Ãkøk÷kt ¼hðkt þÁ fÞko níkkt. íku ð¾íku ¼khíkMkhfkhu çktøkk¤e {wrM÷{kuLke íkhVuý yu{™u {ËË fhe níke. Ãkqðo ÃkkrfMíkkLk™uMðíktºk Úkðk{kt íku Mk{ÞLkkt ¼khík™kt ðzk«ÄkLk ErLËhk økktÄeyu {níð™e¼qr{fk ¼sðe níke. çkktø÷kËuþ™u ykÍkËe yÃkkððk ÃkkrfMíkkLk MkkÚku ¼khíkLku14 rËðMk ÞwØ fhðwt Ãkzu÷wt. yk¾hu ÃkkrfMíkkLk™u þhýkøkrík Mðefkhðe Ãkzu÷e.íÞkhu Mðíktºk çkktø÷kËuþLku rðïLkk yMktÏÞ Ëuþkuyu {kLÞíkk ykÃke ËeÄe níke.yk ½xLkk ÃkAe ©e{íke ErLËhk økktÄe™e ÷kufr«Þíkk{kt ¾qçk s ðÄkhku ÚkÞkuníkku. ¼khík Mkhfkhu íku{Lku ‘¼khíkhíLk’Lkku EÕfkçk ykÃke LkðksÞkt níkkt.

E.Mk.1974{kt ErLËhkS™k ™uík]íð nuX¤ hksMÚkkLkLke {Á¼qr{{kt«Úk{ yýwÄzkfku fhe rðïLku íÞkhLke Mkhfkhu çkíkkðe ËeÄu÷wt fu ¼khík ÃkýyýwçkkuBçk çkLkkððk™e ûk{íkk Ähkðu Au. sÞkhu yÕnkçkkË nkEfkuxuoE.Mk.1971Lke [qtxýe{kt hkÞçkhu÷eLke çkuXf ÃkhÚke ÚkÞu÷e íku{™e Sík™uøkuhfkÞËuMkh Xhkðe íÞkhu Ëuþ¼h{ktÚke íku{Lkk hkSLkk{kLke çkw÷tË {ktøkýeÚkÞu÷e. yk Mk{Þu «òLkk yðks™u Ëçkkðe Ëuðk 25, sqLk, 1974{kt Ëuþ{ktfxkufxe ÷kËe ËeÄe níke. 600 Úke ðÄw ËuþLkk LkuíkkykuLku íku{ýu hkíkkuhkíksu÷¼uøkk fhe ËeÄk níkk.

òLÞwykhe,1977{kt íku{ýu LkuíkkykuLku su÷{ktÚke {wfík fhe íku{ýuMktMkËeÞ [qtxýe ÞkusðkLke ònuhkík fhe {k[o, 1977{kt ÞkuòÞu÷e Aêe÷kufMk¼kLke [qtxýe{kt fkUøkúuMkLkku fkh{ku ÃkhksÞ ÚkÞu÷ku. fkUøkúuMk™u {kºk 154çkuXfku Ãkh Sík {¤u÷e. sÞkhu nheV sLkíkk Ãkûk™u 295 çkuXfku Ãkh Sík

329 330


{¤e níke.ErLËhkS Ãkkuíku hkÞçkhu÷eLke çkuXf ÃkhÚke hksLkkhkÞý Mkk{u nkhe økÞkt

níkkt. íku ÃkAeÚke ErLËhkS fýkoxf™k r[f{tøk÷qh rðMíkkh{ktÚke Ãkuxk-[qtxýeSíkeLku ÷kufMk¼k{kt «ðuþu÷kt.19{e rzMkuBçkhu rðþu»kkrÄfkh™k ¼tøk çkË÷yLku MktMkËLkku yLkkËh fhðk çkË÷ MktMkË{ktÚke çkhíkhV fhkÞu÷kt yLku MktMkË™eMkºk Mk{krÃík MkwÄe™e su÷Lke Mkò Ãký fhðk{kt ykðu÷e. Mk¥kk «kÃík fhðkLke{níðkfktûkkLku ÷eÄu [kiÄhe [hý ®MknLke Mkhfkh WÚk÷kððk{kt ErLËhkSyu{níðLke ¼qr{fk ¼sðe níke.

E.Mk.1980Lke ÷kufMk¼kLke [qtxýe íkuyku yktÄú«ËuþLke {uzf çkuXfÃkhÚke ÷zeLku Síku÷kt. Vhe íkuyku ¼khík™kt ðzk«ÄkLk ÚkÞkt. yus ðhMku sqLk{rn™k{kt íku{Lkk Ãkwºk MktsÞ økktÄeLkwt ykfrM{f {]íÞw ÚkÞwt. Ãký ÃkAe ËuþLkeykrÚkofrMÚkrík ftøkk¤ çkLkíke økE. rMkr¬{ yLku yktÄú«Ëuþ™e Mkhfkhku rçkLk÷kufþkneZçku WÚk÷kððk™e íku{Lke fk{økeheLke ¼khu ðøkkuðýe ÚkE.

yk s yhMkk{kt Ãktòçk™k yfk÷eykuyu ¾kr÷MíkkLk™e {ktøkýe MkkÚkuWøkú [¤ð¤ þÁ fhe. y{]íkMkhLkwt Ãkrðºk Mkwðýo{trËh íÞkhu ºkkkMkðkËLkku yœkuçkLke økÞu÷wt. sqLk, 1984{kt ErLËhkSyu ÷~fhLku Mkwðýo{trËh{kt {kuf÷eíkuLku ºkkMkðkË{ktÚke {wrõík yÃkkðe. Ãkrhýk{u 31, ykuõxkuçkh, 1984™k rËðMkuíku{Lkk rLkðkMk MÚkkLku íku{™k Mk÷k{íke Ë¤™k çku þe¾ MkirLkfkuuyu íku{™u økku¤eykuÚkeðªÄe LkktÏÞk níkkt.

(400)

LkkËeLk økkuzeo{h(20, LkðuBçkh, E.Mk.1923)

ÃkkuíkkLkk MkkrníÞ îkhk Ërûký ykr£fkLkehtøk¼uË™e Lkerík rðYØ «[tz sLk{ík Q¼ku fhLkkh Lkkuçku÷ Ãkkrhíkkur»kf rðsuíkk™krËLk økkuzeo{hLkku sL{ 20, LkðuBçkh, E.Mk. 1923™k hkus £ktMkðk÷™kyuf ™kLkk økk{zk{kt ÞnqËe rÃkíkk EMkezkuh økkuzeo{h Lku ½uh ÚkÞku níkku. ÷erçkÞkÚkeynª ykðeLku ðMku÷k íkuLkk rÃkíkk yk¼q»kýkuLkku ÄtÄku fhíkk níkk. íkuLke {k LkkLk{kÞMko #ø÷uLzLke ðík™e níke. íkuýu ð»kkuo MkwÄe ykr£fk™e ytøkúus yÕÃk{íkÄhkðíke Mkhfkh Mkk{u sunkË søkkze níke. suLku Ãkrhýk{u økkuhe MkhfkhLku íkuLkeMkk{u Lk{íkwt òu¾ðkLke Vhs Ãkze níke. íkuLke ykðe «ð]r¥kÚke ykr£fk{kt íku÷kufr«Þ çk™e [qfe Au.

íku ¼ýíke níke íÞkhÚke s ðkíkkoyku ÷¾ðk «uhkÞu÷e. ‘fkuLðìLx ykuV{Mkeo’{kt yÇÞkMk fhíke níke íÞkhu íku íkuLkku {kuxk¼køkLkku Mk{Þ ÃkwMíkfk÷Þ{ktsE ÃkwMíkfku ðkt[ðk{kt s ¾[oíke. çkk¤ÃkýÚke s íkuLkk{kt økkuhk÷kufku™e fqxLkerík«íÞu hku»k òøke WXâku níkku. {kºk ÃktËh ð»koLke ô{hu íkuLke «Úk{ ðkíkko ‘f{yøkuELk xw{kuhku’ «økx ÚkE níke. íÞkh ÃkAe íkuLke f÷{u rðMkk{ku ¾kÄku LkÚke.E.Mk.1952 Úke E.Mk. 1998 MkwÄeLkk Mk{Þ økk¤k{kt íkuLke çkkh Lkð÷fÚkkykuyLku ËMk ðkíkkoMktøkúnku «rMkØ ÚkE[qõÞkt níkkt. íkuýu rLkçktÄ ÷u¾™ Ãký fÞwO Au.htøk¼qr{ {kxu Lkkxfku yLku rVÕ{ fÚkkyku ÷¾ðk{ktÞ íkuLke nÚkkuxe níke.

hksfkhý{kt Ãký íkuLkwt rðþ»x «ËkLk hÌkwt Au. íku ykr£fe LkuþLk÷ fkUøkúuMk™eMkÇÞ Ãký hne [qfe níke. Lkuþ™÷ fkUøkúuMk™e yæÞûkk Ãký çkLke níke. Ërûký

331 332


ykr£fkLkk yïuík ¢ktríkfkhe Lkuíkk LkuÕMk™ {tzu÷k MkkÚku íku™ku rLkfxLkku ½hkuçkkuníkku. E.Mk. 1955{kt ‘sðknh÷k÷ LknuÁ M{]rík ÔÞkÏÞkLk {k¤k’Lkk WÃk¢{uíku sÞkhu Lkðe rËÕne ÔÞkÏÞkLk ykÃkðk ykðu÷e íÞkhu LkuÕMkLk {tzu÷k™e çkkçkík{ktfnu÷wt fu: “{tzu÷kLke íktËwhMíkeLkwt hnMÞ íku{Lkk çku ËþfkLkku su÷ðkMk Au. fkhýfu íÞkt fkuE Ãký ÔÞrfíkLku çkøkkzðk {kxu þhkçk yLku Mºke {¤íkkt LkÚke.”

yuLkk Mk{økú MkkrníÞ{kt htøkË¼uËLke Mk{MÞk «rík®çkrçkík ÚkÞk rð™k hnuíkeLkÚke. íku «¾h hksfkhýe nkuðk Aíkkt íkuýu íkuLkk MkkrníÞ Ãkh hksfkhý™kuÃkzAkÞku þwØk Ãkzðk ËeÄku ™Úke. íku{Lkwt MkkrníÞ MktðuËLkþe÷íkkLkwt yk¼k{tz¤h[ðk{kt MkV¤ hÌkwt Au. íku ¼khík™e ystíkk E÷kuhkLke økwVkyku skuE yux÷eíkku «¼krðík ÚkÞu÷e fu íkuýu «rík¼kð ykÃkíkkt fnu÷wt : “{Lku ¾çkh s Lk níke fuystíkk{kt ykx÷e MkhMk r[ºkkf]ríkykuðk¤e yËT¼wík økwVkyku nþu !” ÞwhkuÃkfhíkkt MkËeyku ÃkqðuoLkk ¼khík™k yk f÷kf{oÚke rðïLkk {kuxk¼køk™k ÷kufkuyòý Au.”

íkuýeLkk ytíkhLkk ykfkþ{kt AðkÞu÷ yk¢kuþ™k yzkçkez ðkË¤kuLkkÃkrhýk{ MðYÃku «økx ÚkÞu÷e yLkufkyLkuf ðkíkkoyku ‘Ä LÞw {kfoh’{kt «økxÚkÞu÷e. Ãk[eMk ð»koLke ô{hu íku™ku Lkðr÷fkMktøkún ‘VuMk xw VuMk’ «økx ÚkÞu÷ku.íkuLke «Úk{ Lkð÷fÚkk ‘Ä ÷krÞtøk zuÍ’ «økx ÚkE níke. nðu íkuýu øký{kLÞMkkrníÞ Mksofku{kt MÚkk™ {u¤ðe ÷eÄwt níkwt. íkuLke ðkíkkoykuLkk fuLÿ{kt Au fk¤kyLku økkuhk ÷kufku ðå[u™k íkýkð Ãkqýo MktçktÄku. íku™e yk MkkrníÞ MkuðkLkuu rçkhËkððk{kxu E.Mk.1991{kt íkuLku ‘Lkkuçku÷ Ãkkrhíkkur»kf’ yuLkkÞík fhðk{kt ykÔÞwt níkwt.íkuLku y{urhfk, £kLMk, #ø÷ìLz, Ex÷e, s{oLke, Mfkux÷ìLz íkÚkk Ërûký ykr£fksuðk fux÷kÞ Ëuþkuyu «ríkr»Xík ÃkwhMfkhkuÚke MkL{krLkík fhe níke. rðï™k ÃktËhsux÷kt rðïrðãk÷Þkuyu {kLkËT ÃkËðeyku yLku Vì÷kurþÃk ykÃke íkuLkwt yËT¼wíkçknw{kLk fÞwo níkwt. íkuýu 25 fhíkkt Ãký ðÄw økútÚkkuLke h[Lkk fhe Au. íkuLke {wÏÞ

h[Lkkyku{kt ‘Ä ÷kÞ®Íøk zìÍ’, ‘rMkfMk Vex ykuV Ä fLxÙe’, ‘£kÞzuÍ Vqx r«Lx’,‘™kux Vkuh Ãkrç÷fuþLk’, ‘Ä økuMx ykuV ykuLkh’, ‘çksoMko zkìxh’,‘Ä nkWMk økLk’y™u ‘ykufuÍLk Vkuh ÷rðtøk’ ðøkuhu™ku Mk{kðuþ ÚkkÞ Au.

333 334


(401)

htøk yðÄqíkS(21, LkðuBçkh,E.Mk. 1898)

y¿kk™™k ytÄfkh{kt yxðkíkk ÷kufkuLku ¿kkLkYÃke«fkþLkku {køko Ëu¾kzLkkh Ëuþ¼fík, {kík]¼fík, yLku Lkkhuïh™k Mktík ©e htøkyðÄqíkLkwt «køkxÞ fkhíkf MkwË Lkð{e, Mktðík 1955, íkkhe¾ 21 ™ðuBçkhE.Mk. 1898Lku Mkku{ðkhLkk hkus økkuÄhk {wfk{u ÚkÞwt níkwt. íku{Lkwt ¾Át Lkk{Ãkktzwhtøk rðê÷ ðk{¤u níkwt. íku{Lke {kíkk™wt Lkk{ Áf{ýe Ëuðe níktw. íku{Lkk ¼kELkwt™k{ LkkhkÞý níkwt.

ºký ð»koLke ô{hÚke s çkk¤f ÃkktzwhtøkLku rÃkíkkyu hk{™k{™ku {tºk ykÃku÷ku.íkuyku Ëhhkus fkøk¤ WÃkh hk{Lkk{ ÷¾eLku nLkw{kLkSLkk {trËhu sE {qfeykðíkk. yk hk{Lkk{™e yrðhík hxýkyu s íku{™k SðLkLku ¼rfík{Þ çkLkkðeËeÄwt níkwt. yk Mk{Úko rð¼qrík ®nËw Ä{oLkwt økkihð yLku ¼khíkeÞ MktMf]ríkLkwt yr¼{kLkníkk. íku{™u {Lk {kíkk y™u yLku {kík]¼qr{ y{qÕÞ níkkt. íku{ýu çkk¤ÃkýÚke sfkuE y÷kirff þrfíkLkku Mkkûkkífkh fÞkuo níkku. ¼ýðk{kt íkuyku ¾qçk s íkusMðeníkk. ytøkúuS yLku MktMf]ík ¼k»kkyku WÃkh «çk¤ «¼wíð níkwt. {kæÞr{f þk¤k™kuyÇÞkMk Ãkqýo fhe Wå[ yÇÞkMk {kxu íkuyku ðzkuËhkLke fkì÷us{kt òuzkÞk níkk.íÞkhu hk»xÙ¼rfíkLkk htøku htøkkÞu÷k íku{ýu økktÄeSLkk rð[kh yLku ÔÞrfíkíðÚke«uhkE™u fkì÷us™ku yÇÞkMk yÄqhku {qõÞku níkku.

ykX ð»koLke ™kLke ô{hu yu{ýu ‘ÃkkuÚkeðkt[’™ku MðÃLk{kt ykËuþ {¤u÷ku.yk ‘ÃkkuÚke’ yux÷u íku{Lku íku{Lkk {k{k íkhVÚke {¤u÷ku økútÚk økwÁ[rhºk. hkusíkuyku yk ÃkkuÚke™ku yuf yæÞkÞ ðkt[íkk. ÔÞðMkkÞu íkuyku rþûkf níkk. þk¤kLkk

rðãkÚkeoykuLku «ðkMku ÷E síkk íÞkhu Ãký yufktík MÚk¤ þkuÄe™u íkÃk fhe ÷uíkk.¼Á[{kt ðMkðkx fhíkk fÕÞký rMktn ™k{Lkk yuf ¼kE ÃkkMkuÚke ‘Ë¥kÃkwhký’Lkk{™ku økútÚk {¤u÷ku. yk økútÚk™kt íku{ýu yufMkku ykX ÃkkhkÞý fhu÷kt. ÃkkhkÞýfhðk {kxu íku{ýu ™{oËk rfLkkhu ykðu÷wt Lkkhuïh ÃkMktË fhu÷wt. E.Mk.1925™krzMkuBçkh {kMk{kt yLkw»XkLk fhðk {kxu íkuyku ynª ÃkÄkhu÷k. Lkkhuïh yux÷uykswçkksw™kt Mkkík økk{Lkwt M{þk™. yríkþÞ ¼Þk™f y™u rçknk{ýe søkk.íku{ýu ™{Ëko™k MkkrLkæÞ{kt íkÃkùÞko fhíkkt fhíkkt Mk{ks™u MktøkrXík fhðkLkwtfk{ Ãký fhu÷wt. íkuyku Ëe™ Ëw:¾eÞkLku {ËË fhíkk. økktÄeSLke su{ Ërhÿ{ktíkuyku LkkhkÞý™kt ËþoLk fhíkk. økheçkku™e yktíkhze Xkhðe yus ¾Át EïhÃkqsLk íkuyku {k™íkk. yn{Lkku íÞkøk fhe íkuyku ÷kufMkuðk fhíkk. ÃkiMkkLkku MÃkþoLknª fhðkLke íku{ýu «rík¿kk ÷eÄu÷e. ¼q÷ Úke Ãký ÃkiMkk™ku MÃkþo ÚkE òÞ íkkuíkuyku WÃkðkMk fhe ÷uíkk.

íkuyku ¾qçk s MkkËøke ÃkqýoSðLk Sðíkk. Mkðkhu ðnu÷k QXe hkus XtzkÃkkýeÚke M™kLk fhíkk. ÞkuøkkMkLkku fhíkk. EïhLkwt æÞkLk Ähíkk. Ë¥kÃkwhkýLkwtrLkÞr{ík ÃkkhkÞý fhíkk. òíku s hMkkuE çkLkkðíkk. Mkktsu íkuyku {kºk ËqÄ Ãkeíkk.íku{ýu {kºk Ãkkýe yLku [ýkLke Ëk¤™ku ¼kusLk íkhefu WÃkÞkuøk fheLku Lk{oËk{iÞkLke Ãkrh¢{k fhu÷e.

íku{™k ™kLkk ¼kE LkkhkÞý ¼hÞwðkLke{kt ûkÞ™e rçk{kheLku fkhýu {]íÞwÃkk{u÷k. íkuÚke íku{ýu {kíkk™k niÞkLku XuMk ™k ÃknkU[u íkuðwt fþwt s Lknª fhðkLkkuMktfÕÃk fhu÷ku. íkuyku Mkk[k {kík]¼fík níkk. {kíkkLke Mkuðk fhðk{kt íku{ýu fþes f[kþ hk¾e Lk níke. økktÄeS™e nktf÷Lku {kLk ykÃke íkuyku ðzkuËhk Akuzey{ËkðkË ykðe økÞu÷k yLku Ëuþrník ¾kíkh ykSðLk ¾kËe Äkhý fhu÷e.íku{™k [kËh, xwðk÷ yLku nkÚkY{k÷ Ãký ¾kËeLkkt s hnuíkkt. {LkLkk íkuyku½ýk y{eh níkk. MkíÞLkk {køkuo íkuyku rLk¼oÞíkkÚke [k÷íkk. Mkk{e ÔÞrfíkLku

335 336


MkËk ykËhÚke òuíkk yLku íkuLku Mk{sðkLkku «ÞíLk fhíkk.yuf rËðMk økktÄeS yu íku{™u ÃkqAu÷wt: “ík{kÁt Lkk{ ?”íku{ýu sðkçk ykÃku÷ku: “Ãkktzwhtøk ðk{¤u.”“fÞktÚke ykðku Aku ?”“ðzkuËhkÚke”“ík{u ðzkuËhk™k rðãkÚkeoykuLkk «ríkrLkrÄ Aku yuLke þe ¾kíkhe?”Ãkktzwhtøku økktÄeS™u fÌkwt níkwt : “®Mkn™u fkuE s hkò çkLkkðíkwt LkÚke. nwt

ðzkuËhkLkk rðãkÚkeoykuLkku «ríkrLkrÄ ™Úke yuðwt fkuE fnu ™nª íÞkt MkwÄe nwt «ríkrLkrÄAwt s.”íkuyku «¾h Ëuþ¼fík níkk. Ëuþ™u ykÍkË fhkððk íkuyku ðzkuËhk{ktyLkuf «ð]r¥kyku fhíkk níkk. íku{ýu Ëuþ {kxu rzøkúeLkku {kun síkku fhu÷ku. E.Mk.1930™e Ëktzefq[{kt òuzkÞk níkk. íku{™wt “økeðkoý¼k»kk «ðuþ” ÃkwMíkf yòuzøkýkÞ Au. íku{ýu MktMf]ík{kt “Ë¥kþhýk»xf{T” yLku rnLËe{kt “Ë¥kk»xf”™eÃký h[Lkk fhe níke. fnu Au fu AuÕ÷u Lk{oËkLkk íkx Ãkh Lkkhuïh{kt ÷e{zkLkktð]ûk Lke[u {wfk{ fhu÷ku. yk ÷e{zku ‘çkkuÄeð]ûk’ çkLke økÞku. íku ÷e{zku fzðku{xe {eXku ÚkE økÞku. Ë¥k ¼økðkLkLke ¼rfík økk{u-økk{ ÃknkU[kzðk{kt íku{LkkuyLkLÞ Vk¤ku Au. fnu Au Ë¥k ¼økðkLkLkku íku{ýu Mkkûkkífkh fhu÷ku. íku ÃkAe íkuykuLkkhuïh™k htøk ©e yðÄqíkS íkhefu yku¤¾kðk ÷køÞk. yksu LkkhuïhøkwshkíkLkwt yuf {níðLkwt íkeÚkoÄk{ çkLke økÞwt Au. íku{ýu ¼køkðík suðk “©eøkwÁ÷e÷k{]ík” Lkk{™k 19005 Ëkunhk ðk¤k økútÚk™e h[™k fhu÷e Au. íku økútÚk{ktºký fktz Au. ¿kkLkfktz, Ä{ofktz yLku WÃkkMkLkkfktz. yk økútÚk{kt Ë¥kkºkuÞ ¼økðkLkLkkyðíkkhku yLku ÷e÷kykuLkwt ðýo™ Au.‘Ë¥kçkkðLke’ Lkk{Lkwt çkkðLk ÷exeLkwt MktfxrLkðkhý Míkkuºk òýeíkwt Au. Ëh økwÁðkhu ÷k¾ku ¼fíkku íkuLkku ÃkkX fhe ÄLÞíkkyLkw¼ðu Au. íku{ýu ‘yðÄqíke ykLktË’ ™k{™k ¼sLk MktøkúnLke Ãký h[Lkkfhu÷e Au. ykðe Ãkh{ rð¼qrík 19, LkðuBçkh, E.Mk.1968, fkhíkf ðË

[kiËþ™k rËðMku {tøk¤ðkhu hkºku 8-45 f÷kfu nrhîkh{kt çkúñ÷eLk yðMÚkkLkuÃkk{e økE níke. íku{Lkk Lkïh ËunLku Lkkhuïh ÷kðe 21, LkðuBçkh™u økwÁðkhLkkrËðMku nòhku ¼fíkku™e nkshe{kt Ë¥kÄqLk MkkÚku ytrík{ MktMfkh fhðk{kt ykÔÞkníkk.

337 338


(402)

[kÕMko Ë økku÷(22, LkðuBçkh, R.Mk. 1890)

[kÕMko yktÿu òpMkuV økku÷Lkku sL{ MkkrníÞ ûkuºku¾qçk s òýeíkk ÃkrhðkhLkk yLku ÃkurhMkLke fkp÷us{kt, £uL[ MkkrníÞLkk yæÞkÃkfíkhefu Vhs çkòðíkk rÃkíkk nkheLku íÞkt rMk÷u Lkk{Lkk økk{{kt 22, LkðuBçkh,R.Mk. 1890Lkk hkus ÚkÞku níkku. MkkrnÂíÞf ðkíkkðhý ðå[u WAhu÷k íku{LkurþþwðÞÚke s ÷~fhLkk MkirLkf ÚkðkLke [kLkf [Ze níke. Ãkrhýk{u íkuyku ÷~fheMfq÷{kt Ëk¾÷ ÚkR økÞu÷k. íÞkhu íku{Lke ô{h {kºk 20 ð»koLke níke. LkuÃkkur÷ÞLkuMÚkkÃku÷e yu MkirLkf Mfq÷Lkku yÇÞkMk Ãkqhku fheLku íkuyku ÷u xuLkLx íkhefu £kLMkLkkMkiLÞ{kt ¼híke ÚkR økÞk níkk. R.Mk. 1914{kt «Úk{ rðïÞwØLke þYykíkÚkíkkt s íku{Lku çkZíke {¤e níke. çkZíke {¤íkkt s íkuyku fLko÷ ÃkuíkkLkk økkZ MktÃkfo{ktykðu÷k. yk{ íkku MkkrníÞLkk MktMfkhku íku{Lkk ÷kune{kt hMkkÞu÷k níkk. «Úk{rðïÞwØ{kt ÷~fhe {kuh[u ÷zu÷k íku{Lku òíkòíkLkk yLkw¼ðku ÚkÞu÷k. yuyLkw¼ðkuLku þçËMÚk fhíkku yuf økútÚk ‘£kLMk yLku íkuLkwt ÷~fh’ Lkk{u «fkrþíkfÞkuo. yk ÃkwMíkfLkku íku{Lkk Ëuþ £kLMku çkrn»fkh fhu÷ku. Ãký s{oLkeyu yk sÃkwMíkf{ktÚke «uhýk {u¤ðeLku R.Mk. 1940 {kt £kLMk WÃkh íkuLkwt ð[oMð «MÚkkrÃkíkfhe ËeÄu÷wt. çkeò rðïÞwØ{kt ®n{íkÃkqðof «þMÞ fk{økehe fhðkLku ÷eÄu÷~fh{kt íku{Lku ‘sLkh÷’Lkku nkuÆku «kó ÚkÞku níkku. ÞwØ{kt íkuyku ºkýðkh ½ðkÞkníkk. s{oLk ÷~fhu íku{Lku fuË Ãkfze ÷E íku{Lke Akðýe{kt hk¾u÷k. íku{ýus{oLkeLke ÷~fhe Akðýe{ktÚke ¼køke Aqxðk Ãkkt[ ðkh fkurþ»k fhu÷e. Ãkýíkuyku Vkðu÷k Lknª. Q÷xkLke ¼køkðkLkku «ÞíLk fhðkLkk økwLkk Mkçkçk íku{Lku ðÄw

ykfhe Mkò ¼kuøkððe Ãkzu÷e. Auðxu R.Mk. 1918 {kt «Úk{ rðïÞwØLkku ytíkykðíkkt {wõík ÚkR íkuyku íku{Lkk Ëuþ £kLMk ÃkkAk Vhu÷k.

R.Mk. 1921{kt íku{Lke rLk{ýqtf Ãkkp÷uLz{kt Úkíkkt Ãkkp÷uLzLkk {kþo÷rÃkÕMkwËMfeLkku íku{Lku MktÃkfo ÚkÞu÷ku. íku{ýu ÷~fhLku íkk÷e{ ykÃkíke ‘Rfku÷ ËøÞqhu’{kt yæÞkÃkf íkhefuLke fk{økehe çkòðu÷e. ynª íkuyku ¼rð»ÞLkk ÷~fhesLkh÷kuLku ÞwØ fkiþÕÞLke íkuyku íkk÷e{ ykÃkíkk níkk. yk ÃkAe íkuyku {kþo÷ÃkkuíkkLkkt ‘yuR Ë fktÃk’ íkhefu rLk{ýqtf Ãkk{u÷k. íkuyku {ushLkku nkuÆku Äkhý fÞkoçkkË nkpR÷uLz{kt hnu÷k ÷~fhLkk f{ktzh çkLÞk níkk. yk nkuÆk ÃkhÚke íku{LkuÃkqðoLkk ËuþkuLke ÷~fhe ÃkrhÂMÚkríkLkwt rLkheûký fhðk yu Ëuþku{kt {kuf÷ðk{ktykðu÷k. íÞktÚke ÃkkAk VÞko ÃkAe íku{Lku Mkthûký ¾kíkkLkk sLkh÷ Mku¢uxhe íkhefurLk{ýqtf ykÃkðk{kt ykðe níke. íku ÃkAe íkuyku hurs{uLx f{kLzh çkLÞk níkk.

s{oLkeLke ÷~fhe rn÷[k÷Úke íkuyku ®[ríkík níkk. íku{ýu suðwt fÕÃÞwt níkwt,yk¾hu íkuðwt s ÚkÞwt. R.Mk. 1939{kt s{oLkeyu ÞwØLkku çkqtrøkÞku VqtõÞku.òuíkòuíkk{kt yk¾wt rðï yu{kt nku{kR økÞwt. 6, sqLk, R.Mk. 1940Lkk hkus£kLMkLkk ðzk«ÄkLk Ãkku÷ huLkkuyu íku{Lke hk»xÙeÞ Mkthûký rð¼køkLkk WÃk{tºkeíkhefu rLk{ýqtf fhe. yu ÃkAe {kþo÷Lkk Lkuík]íð{kt h[kÞu÷e Lkðe Mkhfkhu ÞwØ{ktþhýkøkrík Mðefkhu÷e. íku{ Aíkkt Ë økku÷u £kLMkLkk rMkÃkkRykuLku ÞwØ [k÷w hk¾ðkLkwtynTðkLk ykÃku÷wt. íku{Lke yk SËLku ÷R íku{Lku {]íÞwËtzLke Mkò Vxfkhðk{ktykðe níke. Ãký íku{Lke yk {¬{íkkLku ÷R ÃkurhMkðkMkeykuyu íku{Lkwt¼ÔÞkíke¼ÔÞ Mðkøkík fhu÷wt.

R.Mk. 1945{kt [kuÚkk «òMk¥kkfLkk ntøkk{e yæÞûk íkhefu íku{ýu Úkkuzkuð¾ík sðkçkËkhe rLk¼kðu÷e. Ãký ÃkAe íku{ýu ðzk«ÄkLk ÃkËuÚke hkSLkk{wtykÃke ‘Ä hu÷e ykpV Ä £uL[ ÃkeÃk÷’ Lkk{Lke MktMÚkkLke MÚkkÃkLkk fhu÷e. £kLMkLkeËkuhðýe nuX¤ £kLMk{kt «òMk¥kkf hkßÞLke MÚkkÃkLkk ÚkR níke. R.Mk. 1958

339 340


Lke Mkk÷{kt íku{ýu £kLMkLkk ðzk«ÄkLk íkhefu Vhe Mk¥kk Mkt¼k¤e ÷eÄe níke.yu{ýu yu nkuÆk Ãkh hneLku yÂÕsheÞk íkÚkk £uL[ ðMkkníkkuLkk «&™ku fwLkunÃkqðofWfuÕÞk níkk. ð¤e íku{ýu £kLMkLku yýwMk¥kk Ähkðíkkt hk»xÙkuLke nhku¤{kt £kLMkLku{qfe ykÃÞwt níkwt.

£kLMkLku hksfeÞ ÂMÚkhíkk yÃkkðLkkh yk Lkuíkkyu R.Mk. 1969{kthksfkhý{ktÚke rLkð]r¥k ÷R ÷eÄe níke. 9, LkðuBçkh, 1970Lkk hkus íkuykuyðMkkLk ÃkkBÞk níkk. £kLMk yksu Ãký hk»xÙLkk ðzk íkhefu íku{Lku Mkw¾Ë heíkuÞkË fhu Au.

(403)

søkËeþ[tÿ çkkuÍ(yðMkkLk : 23, LkðuBçkh, R.Mk. 1936)

¼khíkLkk Mkki «Úk{ ði¿kkrLkf íkhefu òýeíkk ÚkÞu÷kMkh søkËeþ[tÿ çkkuÍLkku sL{ çktøkk¤ (nk÷ çkktø÷kËuþ)Lkk {i{LkrMktn Lkk{Lkkøkk{{kt 30,LkðuBçkh,R.Mk.1858Lkk hkus ÚkÞku níkku. íku{Lkk rÃkíkk¼økkðkLk[tÿ çkkuÍ VheËÃkwh rsÕ÷kLkk zuÃÞwxe LÞkÞkÄeþ níkk.

søkËeþ[tÿ çkkuÍLkku WAuh ¼khíkeÞ MktMf]rík yLku ÃkhtÃkhk {wsçk ÚkÞu÷ku.LkkLkÃkýÚke s ¼ýðk{kt íkuyku íkusMðe níkk. Wå[ rþûký {u¤ððk íkuyku furBçkúsÞwrLkðŠMkxe{kt Ëk¾÷ ÚkÞu÷k. íÞkt íku{ýu ¼kiríkf rð¿kkLkLkku yÇÞkMk fhu÷ku.÷tzLk{kt yÇÞkMk Ãkqhku fhe ¼khík Ãkhík ykðe f÷f¥kkLke «urMkzuLMke fkp÷us{kt¼kiríkf rð¿kkLkLkk «kæÞkÃkf íkhefu íkuyku òuzkR økÞk níkk.

rðïLkk yk {nkLk ðLkMÃkrík ði¿kkrLkfu Mkkrçkík fhe ykÃÞwt Au fu ðLkMÃkríkMkSðLkk ík{k{ økwýku Ähkðu Au. íku ïkMkkuåAðkMk fhe þfu Au yLku MktðuËLkkÃký yLkw¼ðe þfu Au. íku{ýu ðLkMÃkríkLke «ríkr¢Þk òýðk ‘¢uMfkuøkúkV’ Lkk{Lkwtyuf Þtºk Ãký çkLkkÔÞwt níkwt.

«urMkzuLMke fkp÷us{kt ytøkú us yLku ¼khíkeÞ yæÞkÃkfku ðå[uLkkÃkøkkh¼uËLkku áZíkkÚke íku{ýu rðhkuÄ fhu÷ku. htøk¼uËLke yk rLkríkLkku rðhkuÄ fhðkíku{ýu ºký {kMk MkwÄe Ãkøkkh ÷eÄu÷ku Lknª. yk¾hu íku{Lkwt MkíÞ Síke økÞwt níkwt.

nfefík íkku yu Au fu ðkÞh÷uMk xur÷økúkVeLke þkuÄ Ãký ík{uýu s fhe níke.Ãkrù{Lkk ði¿kkrLkfku íku{Lku ykËhÃkqðof òuíkk. íkuyku økwÁËuð xkøkkuhLkk Ãkh{MLkune yLku r{ºk níkk. WÃkhktík íku s{kLkkLke hkuLkkt hku÷kt, çkLkkozu þku yLku

341 342


ykRLkMxkRLk suðe rðïðtã rð¼qríkyku Ãký søkËeþ[tÿ çkkuÍLke økkZ r{ºkkuníke.

íku{ýu íku{Lkwt SðLk rð¿kkLkLku [hýu Ähe Ëe½w níkwt. íku íku{Lke yÃkkh«rík¼kLku òuR ÷tzLkLke hku[÷ MkkuMkkÞxeyu íku{Lku ze.yuMkMkeLke ÃkËðeÚke LkðksÞkníkk. íku{ýu Vkuxku rMkLÚkurxf hufkuzh íkÚkk zkÞ{urxÙTf fkuLxÙufþLk yuÃkhuxMk suðkÞtºkkuLkwt rLk{koý Ãký fÞwO níkw.

rçkúxeþ Mkhfkhu íku{Lku MkhLkku R÷fkçk ykÃke íku{Lkwt økkihð ðÄkÞwO níkwt.íku{ýu íku Mk{Þu íku{Lke ÃktËh ÷k¾ YrÃkÞkLke {qze rð¿kkLke {tz¤Lku ¼ux ykÃkeËeÄe níke. íku{ýu 30, LkðuBçkh, R.Mk. 1917Lkk hkus ¼khíkLke «Úk{«Þkuøkþk¤k økýkíke ‘çkkuÍ rð¿kkLk{trËh’Lke MÚkkÃkLkk fhe níke. íku{ýu y{uhefkyLku $ø÷uLz{kt ðLkMÃkríkrð¿kkLk MktçktÄe yLkuf ÔÞkÏÞkLkku ykÃÞkt níkkt.

íku{ýu rð¿kkLksøkíkLku ‘rhMÃkkuLMk yuÍ y r{LMk ykpV rVrÍÞku÷kurÍf÷RLðuÂMxøkuþLk’ yLku ‘Ä r{furLkÍ{ yzV Ã÷kLxTMk’ suðk økútÚkku ¼ux MðYÃkuykÃku÷k Au.

¼khík yLku rðïLkk yk {nkLk ði¿kkrLkfu 23, LkðuBçkh, R.Mk.1936Lkk hkus ËuníÞkøk fÞkuo níkku. íku{Lkk yðMkkLkLkk Mk{k[kh ßÞkhuykRLkMxkRLkLku {éÞk íÞkhu íku{ýu fnu÷wt fu, ‘yu {nkÃkwY»kLke «rík{k Þw.yuLk.Lkk«ktøký{kt «MÚkkrÃkík fhðe òuRyu.’

(404)

yhwtÄíke hkpÞ(24, LkðuBçkh, R.Mk. 1961)

su{Lkk ÃkwMíkf ‘Ä økkuz ykpV M{ku÷ ÚkªøMk’Lku‘çkwfh Ãkkrhíkkur»kf’ «kÃík ÚkÞwt Au. yuðkt ykuAwt ¼ýu÷kt ÷ur¾fk yhwtÄíke hkpÞLkkusL{ 24, LkðuBçkh, R.Mk. 1961Lkk hkus {u½k÷ÞLkk rþ÷kUøk Lkk{Lkk þnuh{ktÚkÞku níkku. íku{Lkk rÃkíkk hýrsík hkpÞ yuf çktøkk¤e rnLËw níkk. íku{Lke {kíkk{uhe hkpÞ rMkheyLk r¾úMíke níkkt. yhwtÄíkeLkwt çkk¤Ãký fuhk÷kLkk yÞ{Òk{{ktðeíÞwt níkwt. íku{ýu fkuèÞ{Lke r¾úMíke þk¤k{kt «ðuþ {u¤ÔÞku níkku. íku ÃkAe íkuykurËÕneLke ‘Mfq÷ ykuV Ã÷k®Lkøk yuLz ykŠfxuõ[h’{kt Ëk¾÷ ÚkÞk níkkt. ßÞktíku{Lkku Ãkrh[Þ ykŠfxuf økuhkzo MkkÚku ÚkÞku níkku yLku íkuyku íku{Lke MkkÚku ÷øLkÚkeòuzkÞkt níkkt.

yhwtÄíke økuhkzoÚke Aqxkt Ãkze ÃkwLk: rVÕ{ rLk{koíkk «ËeÃk r¢»ý MkkÚku R.Mk.1984{kt ÷øLkLkk çktÄLku çktÄkÞkt níkkt. íku{ýu íku{Lkk ÃkríkLke yuðkuzo rðsuíkkrVÕ{ ‘{uMMke Mkkrnçk’{kt økk{rzÞk AkufheLke ¼qr{fk fhe níke. íku{ýu ykËhBÞkLk ykŠÚkf ÂMÚkrík Mkk{u ÍÍq{ðk yLkuf LkkLke-{kuxe «ð]r¥kyku fhe níke.íkuyku «ýð hkpÞLkk ¼ºkeS nkuðkLkk Lkkíku yuLkze xeðe{kt òuzkÞkt níkkt yLkurËÕne{kt hnuðk ÷køÞkt níkkt.

fkhrfËeoLke þYykík{kt íku{ýu xe.ðe. yLku rVÕ{ ûkuºku fk{ fhðwt þYfÞwO níkwt. íku{ýu íku{Lkk rðãkÚkeofk¤ Ãkh ykÄkrhík yuf rVÕ{Lke ÃkxfÚkk R.Mk.1989{kt ÷¾e níke. R.Mk. 1992{kt ‘R÷ufxÙef {wLk’ rVÕ{ {kxu ÃkxfÚkk÷¾u÷e. yu rVÕ{ku{kt yÁtÄíkeyu fk{ Ãký fhu÷wt. yu çktÒku rVÕ{ku íku{Lkk Ãkrík

343 344


«ËeÃku rËøËŠþík fhe níke. Xkfwhkýe Vw÷LkËuðe Ãkh ykÄkrhík þu¾h fÃkqhuR.Mk. 1994{kt çkLkkðu÷e rVÕ{ ‘çkuLzex õðeLk’Lke yk÷ku[Lkk ÷¾eLku íku{ýu÷kufkuLkwt æÞkLk ¾UåÞwt níkwt.

íku{Lkk Ãkrík «ËeÃkLke «uhýkÚke R.Mk. 1992{kt íku{ýu íku{Lke Lkð÷fÚkk‘Ä økkuz ykpV M{ku÷ ÚkªøMk’ ÷¾ðkLke þY fhu÷e. su fk{ íku{ýu R.Mk. 1996{ktÃkqýo fhu÷wt. yu Lkð÷fÚkkLkk «fkþLkLkk n¬ ÷tzLkLke fku÷LMk Lkk{Lke «fkþLkftÃkLkeyu Mkku¤ ÷k¾ Ãkkôz yøkkWÚke [qfðeLku ¾heËe ÷eÄk níkk. yk Lkð÷fÚkkLkwt«fkþLk Úkíkkt s yhwtÄíke hkpÞ ¼khík yLku rðï{kt yuf MkkrníÞfkh íkhefuòýeíkkt çkLke økÞkt níkkt. íku{Lke yk Lkð÷fÚkkyu ¼khíkLku økkihð yÃkkÔÞwt Au.yk Lkð÷fÚkkLke ¼khík{kt 30,000 Lkf÷ku yLku rðï{kt Mkkzk Ãkkt[ ÷k¾Lkf÷ku ðu[kR [qfe Au. rðïLke 27 ¼k»kkyku{kt yk Lkð÷fÚkkLkku yLkwðkË ÚkR[qõÞku Au. yksu Ãký íkuLke Lkðe ykð]r¥kyku Úkíke hnu Au. yk Lkf÷u çkqfh «kRÍ«kó fÞwO níkwt. LÞqÞkufo xkRBMku Ãký yk Lkf÷Lke LkkUÄ ÷eÄe níke. R.Mk. 1997íku{Lke yk f]rík çkuMx Mku÷MkoLke ÞkËe{kt [kuÚkk ¢{u níke íÞkhu y{uhefkLkkt çkÄkty¾çkkhkuyu yk Lkð÷fÚkkLku rçkhËkðe níke.

yk ÃkAe íku{ýu ÃkwLk: rVÕ{ yLku xe.ðe. rMkrhÞ÷Lkk ÷u¾Lk ûkuºku ÍtÃk÷kÕÞwtníkwt. íku{ýu ‘çkrLkÞLk xÙe’ Lkk{Lke xe.ðe. rMkrhÞ÷ ÷¾e níke. R.Mk. 2002{ktíku{ýu ‘zu{ yus’ Lkk{Lkwt ËMíkkðuS r[ºk ÷ÏÞwt níkwt. íku{ýu R.Mk. 2007{ktíku{Lke çkeS Lkð÷ ÷¾ðkLke ònuhkík fhe níke. íku ÃkAe íku{Lkk çku rLkçktÄMktøkúnku«fkrþík ÚkÞk níkk.

íku{ýu hksfeÞ ûkuºku Ãký ÃkËkÃkoý fhu÷wt. ¼khíkLkkt yýw«ûkuÃkkºkkuLkkrLk{koýLke LkeríkLke fzf yk÷ku[Lkk fhu÷e. íku{ýu økwshkíkLkk Lk{oËk «kusuõxLkeÃký xefk fhe níke. íku{ýu ¼khík MkhfkhLke rðfkMkkí{f LkeríkLke rðYØ R.Mk.1998{kt ‘Ä yuLz ykpV R{ursLkuþLk’ yLku R.Mk. 1999{kt ‘Ä fkuMx ykpV

r÷®ðøk’ Lkk{Lkk çku økútÚkku ÷ÏÞk Au. íku{ýu yÒkk nòhuLkk ¼úük[kh rðYØLkkyktËku÷LkLke Ãký xefk fhe Au.

çkqfh «kRÍ {u¤ððk WÃkhktík ‘©uc M¢eLk Ã÷u’ ÷¾ðk çkË÷ R.Mk.1989{kt íku{Lku ‘LkuþLk÷ rVÕ{ Vuh yuðkuzo’ Ãký yuLkkÞík fhðk{kt ykÔÞkuAu. R.Mk. 2004{kt íkuyku ‘MkezLke ÃkeMk «kRÍ’ {u¤ððk ¼køÞþk¤e ÚkÞktníkkt. òLÞwykhe 2006{kt íku{Lku íku{Lkk rLkçktÄMktøkún çkË÷ ‘MkkrníÞ yfkË{eyuðkuzo’ yuLkkÞík fhðk{kt ykÔÞku níkku.

345 346


(405)

Q ÚkkLx(yðMkkLk : 25, LkðuBçkh, R.Mk. 1974)

«Úk{ yLku çkeò rðïÞwØLkk {kXkt Ãkrhýk{ku¼kuøkðe [qfu÷k rðïyu þktríkLke Ít¾LkkLkk ÃkrhÃkkf YÃku rðïþktrík MÚkkÃkðkLkerËþk{kt Lk¬h «ÞíLkku fhe þfu yuðe yuf rðïÔÞkÃke-yktíkhhk»xÙeÞ-MktMÚkkMÚkkÃkðkLke rËþk{kt [¢ku økrík{kLk fhu÷kt. Ãkrhýk{ MðYÃk 1, òLÞwykhe,R.Mk. 1942Lkk rËðMku y{uhefLk hk»xÙÃkrík, $ø÷uLzLkk «ÄkLk{tºke íkÚkk hrþÞkyLku [eLkLkk «ríkrLkrÄykuyu ðku®þøxLk ze.Mke.{kt MktÞwõík hk»xÙkuLkk ònuhLkk{kWÃkh Mkneyku fhe. yk ÃkAe çkeò çkkðeMk Ëuþkuyu yu ònuhLkk{kLkku Mðefkhfhu÷ku. yk çkuXf{kt s y{uhefkLkk hk»xÙÃkrík YÍðuÕxu MktMÚkkLku ‘MktÞwõíkhk»xÙMkt½’ (U.N.O.) Lkk{ ykÃku÷wt. yksu íkku yk MktMÚkk ‘MktÞwõík hk»xÙku’(United Nations) íkhefu yku¤¾kÞ Au. yk MktMÚkkLkku rðrÄðíkT sL{24, ykpõxkuçkh, R.Mk. 1945Lkk hkus ÚkÞku níkku.

R.Mk. 1962 Úke R.Mk. 1971 ËhBÞkLk yk MktMÚkkLkk {nk{tºke íkhefurLk{kÞu÷k Q ÚkkLxLkku sL{ 22, òLÞwykhe, R.Mk.1909Lkk hkus çk{koLkkÃkuLxkuLkku{kt ÚkÞku níkku. íkuyku çk{koLkk htøkqLk rðïrðãk÷Þ{kt yÇÞkMk fhíkkníkk íÞkhu íku{Lkk rÃkíkk {]íÞw ÃkkBÞk níkk. suÚke Ãkkrhðkrhf sðkçkËkhe Mkt¼k¤ðkíku{Lku yÄðå[uÚke yÇÞkMk Akuzðku Ãkzu÷ku. yÇÞkMk Akuzâk ÃkAe íkuykuyuÃkpLxkLkku{kt rþûkf íkhefuLke Lkkufhe Mðefkhe ÷eÄu÷e. ÃkAe íkuykuyu yu s Mfq÷{ktyk[kÞo ÚkÞu÷k. þk¤k{kt rþûkf íkhefuLke Mkuðk ykÃkðkLke MkkÚku MkkÚku íku{ýuíkífk÷eLk hksfeÞ økríkrðrÄyku WÃkh ðíko{kLkÃkºkku{kt ÷¾ðkLkwt þY fhu÷wt.

íkuyku çkúñËuþkuLkk çku yøkúÛÞ Lkuíkkyku QLkw yLku sLkh÷ ykpøkMkkLke«uhýkÚke Mkhfkhe Lkkufhe{kt òuzkÞk níkk. R.Mk. 1947{kt íkuyku zkÞhuõxhykpV «uMkLke søkk Ãkh rLk{ýqtf Ãkk{u÷k. íku{ýu ‘hurzÞku çkúñËuþ’Lkk rLkÞk{fLkwtÃkË Ãký þku¼kðu÷wt. R.Mk. 1949{kt íku{Lku {krníke ¾kíkkLkk {tºkeLkku fkÞo¼khMkkUÃkðk{kt ykÔÞku níkku. R.Mk. 1952-53Lkk ð»ko{kt çkúñËuþLkk «ríkrLkrÄ íkhefuhk»xÙMkt½{kt {kuf÷ðk{kt ykÔÞk níkk. íkuyku R.Mk. 1959{kt MktÞwõík hk»xÙLkeMkk{kLÞ Mk¼kLkk WÃkkæÞûk rLkÞwõík ÚkÞk níkk. íku ÃkAe R.Mk. 1962Úke R.Mk.1971 MkwÄe MktÞwõík hk»xÙMkt½Lkk {nk{tºke íkhefu rLk{ýqtf ÚkR níke. íku{LkeyøkkWLkk {nk{tºke Ëkøk nu{h þeÕzLkwt rð{kLk yfM{kíkLku fkhýu yðMkkLkÚkíkkt þYykík{kt íkuyku fkÞofkhe {nk{tºke çkLku÷k. Ãký ÃkAe fkÞ{e {nk{tºkeÃkË{u¤ðLkkh íkuyku Mkki «Úk{ yurþÞLk níkk. R.Mk. 1966{kt íku{Lke {nk{tºkeÃkËLke {wÆík Ãkwhe ÚkÞk ÃkAe ÃkwLk: çkeòt Ãkkt[ ð»ko {kxu íku{Lku {nk{tºkeçkLkkðkÞu÷k.

íku{ýu yk ÃkË WÃkh hne frXLk Mktòuøkku{kt «k{krýf Ãkýu íku{LkesðkçkËkhe yËk fhe níke. yktíkhhk»xÙeÞ «&™kuLku íku{ýu su fwLkunÚke n÷ fhu÷kíku íku{Lke rð[ûký çkwrØ«rík¼kLkkt ËþoLk fhkðu Au. hk»xÙMkt½Lku íku{ýu Ãkqhe Ãkkzu÷eMkuðkyku õÞkhuÞ Lk ¼q÷e þfkÞ íkuðe Au. R.Mk. 1962{kt õÞwçkkLke fxkufxe,R.Mk. 1963{kt fkUøkkuLke fxkufxe, R.Mk. 1964Lkku MkkÞ«MkLkku yktíkhrðøkún,R.Mk. 1965Lkwt ¼khík-Ãkkf ðå[uLkwt ÞwØ ðøkuhu srx÷ Mk{MÞkykuLku ÄehsyLku rð[ûký çkwrØ «rík¼kÚke Qfu÷ðk{kt íku{ýu MkV¤íkk {u¤ðu÷e.

íku{Lke ykðe fwLkunLku ÷eÄu íku{Lku R.Mk. 1973{kt ‘ðÕzo VuzhuþLk ykpVÞwLkkRxuz LkuþLMk yuMkkurMkÞuþLk’Lkk «{w¾ íkhefu [qtxe fkZðk{kt ykÔÞk níkk.Mkíkík «ð]r¥kþe÷ hnuðk Aíkkt íku{ýu ‘rnMxÙe ykpV rMkxeÍ’, ‘Ä ÷eøk ykpVLkuþLMk’, ‘xkuðzo ðÕzo ÃkeMk’ yLku ‘ÔÞq £ku{ Ä ÞwLkkRxuz LkuþLMk’ suðkt ÃkwMíkfku

347 348


Ãký ÷ÏÞkt níkkt.25, LkðuBçkh, R.Mk. 1974Lkk hkus y{uhefkLkk LÞqÞkufo þnuh ¾kíku

íku{Lkku Ëunrð÷Þ ÚkÞu÷ku. íku{Lkk ytrík{ MktMfkh çkkçkíku çkúñËuþLke Mkhfkh yLkurðãkÚkeoyku ðå[u íkeðú ½»koý ÚkÞu÷wt. yk ½»koý{kt yLkuf ÷kufkuyu íku{Lkk Sðøkw{kðu÷k.

(406)

çkfw÷ rºkÃkkXe(26, LkðuBçkh, R.Mk. 1928)

økwshkíkLkk Mk{Úko nkMÞ÷u¾f ßÞkuíkeLÿ Ëðu ÃkAeøkwshkíkLke MkkrníÞkfkþLke rûkríks WÃkh yuf çkeò Mk{Úko MkkrníÞfkhLkku WËÞÚkÞku íku MkkrníÞfkh yux÷u çkfw÷ rºkÃkkXe. íku{Lkku sL{ Mkkûkh Lkøkhe LkzkÞkË{ktLkkøkh ¿kkríkLkk, ÔÞðMkkÞu rþûkf yuðk rÃkíkk ÃkÈ{rýþtfh yLku {kíkkMkqÞoçkk¤kçkuLkLkk ½h{kt 26, LkðuBçkh, R.Mk. 1928Lkk hkus ÚkÞku níkku. rþûkýyLku MkkrníÞLkk MktMfkh øk¤ÚkqÚke{ktÚke s íku{Lku {¤u÷k yLku nkMÞLkku ðkhMkku{¤u÷ku. Ãkhøksw Mð¼kðLkkt {kíkk MkqÞoçkk¤k ÃkkMkuÚke. ‘ykÃkýu nMkíkkt hneyu íkkuçkeòLku nMkíkkt hk¾e þfeyu’ yuðe {kíkkyu ykÃku÷e rþ¾k{ýLku çkfw÷¼kRyuSðLk{tºk íkhefu Mðefkhu÷e.

{q¤ íkku íkuyku yÚkoþk†Lkk rðãkÚkeo. R.Mk. 1951{kt íkuyku yu{.fku{ÚkÞu÷k. íku ÃkAe R.Mk. 1953{kt yu÷.yu÷.çke. ÚkÞu÷k. yu s ð»kuo íkuyku rçkúrxþRÂLzÞk RLMÞkuhLMk ftÃkLkeLke hksMÚkkLke f[uhe{kt ÍkuLk÷ {uLkush íkhefuòuzkÞu÷k. yk nkMÞ Mk{úkxu ÷kufkuLku nkMÞÚke SðLkLku ykftX ¼he ËuðkLke ÞwÂõíkþe¾ðkLkku òýu ¼u¾ ÷eÄu÷ku. yux÷u ðe{k ftÃkLke Akuze íkf {¤íkkt íkuykuy{ËkðkËLke yu[.yu÷. fkp÷us ykpV fku{Mko{kt yæÞkÃkf íkhefu òuzkÞu÷k.ynª yufÄkhe ÃkktºkeMk ð»ko yæÞkÃkf íkhefu Mkuðk ykÃkeLku íkuyku R.Mk. 1989{ktrLkð]¥k ÚkÞu÷k.

R.Mk. 1946 Úke yu{ýu f÷{Lkkt fk{ý þY fhu÷kt. R.Mk. 1951{ktíku{Lku ‘fw{kh[tÿf’ yÃkoý fhkÞu÷ku. çkfw÷¼kR ô{h ðÄðkLke MkkÚku ÷u¾f

349 350


íkhefu yuðk s íkhkuíkkò hÌkk Au. SðLkLke ÃkkLk¾h{kt yu{Lkku swMMkku shkÞykuøkéÞku LkÚke. þYykíkLkkt ð»kkuo{kt ÃkwMíkf «fkþLk ytøku WËkMkeLk hnu÷k. íku{Lkwt«Úk{ ÃkwMíkf ‘Mk[hk[h{kt’ R.Mk. 1955{kt «økx ÚkÞu÷wt. íku{Lkwt ½ýwt ¾hwtMkkrníÞ y¾çkkhkuLke fku÷{ku yLku ykfkþðkýeLku yk¼khe Au. R.Mk.1953{kt ‘økwshkík Mk{k[kh’ ËirLkf{kt yu{Lke fku÷{ ‘Mkku{ðkhLke Mkðkhu’þY ÚkÞu÷e, su yks MkwÄe [k÷íke hnu÷e Au. ‘÷eBfk çkwf ykpV hufzoMk’{ktR.Mk. 1966{kt yk fxkh÷u¾LkLke LkkUÄ ÷uðk{kt ykðu÷e. yk s ËirLkfÃkºk{kt{tøk¤ðkhÚke þw¢ðkh MkwÄeLke çkeS yuf fku÷{ ‘f¬ku yLku çkkh¾ze’ þe»kofnuX¤ ‘XkuX rLkþkr¤Þku’ WÃkLkk{Úke þY ÚkÞu÷e. su yksu Ãký yuðe s ÷e÷eA{Au. sL{¼qr{-«ðkMke{kt yu{Lke fku÷{ ‘íkhtøk yLku íkw¬k’ R.Mk. 1967Úke92 yu{ Ãkqhkt Ãk[eMk ð»ko [k÷u÷e. Ëhhkus Mkíkík ÷¾ðkLkwt Úkíkwt nkuðk Aíkktíku{Lkk ÷¾kýku fËe LkkðeLÞ yLku íkksøke Akuzâk LkÚke. ykfkþðkýe y{ËkðkËÃkhÚke yu{Lkku fkÞo¢{ ‘økÃkMkÃk’ Ëh hrððkhu hsq Úkíkku hnu÷ku.

‘økwshkík Mk{[kh’{kt «rMkØ ÚkÞu÷k ‘Mkku{ðkhLke Mkðkhu’ fku÷{Lkk ÷u¾kuøkútÚkYÃku R.Mk. 1966{kt íku s Lkk{u «rMkØ ÚkÞu÷k. R.Mk. 1983{kt yu{LkwtÃkwMíkf ‘ðifwtX LkÚke òðwt’ «økx ÚkÞu÷wt. ‘ÿkuýk[kÞoLkwt ®MknkMkLk’ R.Mk. 1985{kt«fkrþík ÚkÞu÷wt. AuÕ÷kt ËMk ð»kkuo{kt «fkrþík ÚkÞu÷kt çkfw÷¼kRLkk ÃkwMíkfku{kt‘økku®ðËu {ktze økkuXze’(1987), ‘{Lk MkkÚku {iºke’(1990), ‘®nzku¤kuÍkf{Íku¤’(1992), ‘÷øLk {tøk÷-nkMÞ {tøk÷’(1994), ‘þuõMkrÃkÞhLkwt©kØ’(1994), ‘y»kkZLke Mkktsu r«Þ Mk¾e yLku ¼rsÞkt’(1994), ‘r{ºkkuLkkr[ºkku’(1996), ‘niÞwt ¾ku÷eLku nMkeyu’(1997) yLku ‘çkkÃkwSLke çkfheLkeçkfheLkk çkfhkLkku çkfhku’(1997)Lkku Mk{kðuþ ÚkkÞ Au.

LkkxfLkk Ãký íkuyku ¼khu hrMkÞk. y{ËkðkËLke ‘htøk{tz¤’ LkkxâMktMÚkkîkhk yu{ýu yr¼LkÞ ûkuºku ÍtÃk÷kðu÷wt. íku{ýu fux÷ktf yufktfeyku Ãký ÷ÏÞkt

Au. ¼ðkR þi÷e{kt ÷¾kÞu÷wt ‘÷e÷k’ Lkk{Lkwt rºkytfe Lkkxf Lkkxâûkuºku íku{LkwtfeŠíkËk yÃkoý ‘økýÃkík økwsohe’ yLku ‘hkýeLku økBÞku íku hkò’ yuðkt çkeòt çkurºkytfe Lkkxfku Ãký íku{ýu ykÃÞkt Au. yk ºkýuÞ Lkkxfku htøk{t[ Ãkh ¼sðkÞu÷kt.÷øk¼øk yrøkÞkh nòh nkMÞrLkçktÄkuLkk ÷u¾fLku fËe rð»kÞLke ¾kux Ãkze fuLkze LkÚke. íku{Lkk çku fkÔÞMktøkúnku Ãký «rMkØ ÚkÞk Au. Lkkxârððu[Lk yLkunkMÞ®[íkLkLkkt ûkuºkku{kt íku{ýu ykÃku÷wt «ËkLk yrðM{hýeÞ Au.

ðkp®þøxLk ze.Mke.Lke yktíkhhk»xÙeÞ Ãkrh»kË{kt íku{Lke rLk{ýqtf ‘yurþÞLkÌkw{h ÃkuLk÷’Lkk [uh{uLk íkhefu ÚkÞu÷e. íku LkkLke MkqLke rMkrØ Lkk økýkÞ. yrøkÞkhÚkeÃký ðÄkhu «ríkr»Xík Ãkkrhíkkur»kfku «kó fhe [qfu÷k çkfw÷¼kRLku økwshkíke¼k»kkLkwt Mkðkuo¥k{ Ãkkrhíkkur»kf ‘hýrsíkhk{ Mkwðýo[tÿf’ yuLkkÞík fhðk{ktykðu÷ku.

351 352


(407)

zkp. ðøkeoMk fwrhÞLk(26, LkðuBçkh, R.Mk. 1921)

¼khík{kt ïuík¢ktríkLkwt MksoLk fheLku økwshkíkhkßÞ{kt zuhe WãkuøkLku sL{ ykÃkLkkh ðøkeoMk fwrhÞLkLkku sL{ Ërûký ¼khíkLkkfkr÷fx þnuh{kt rÃkíkk Ãke.fu. fwrhÞLk yLku {kíkk yýB{kLkk ½h{kt 26,LkðuBçkh, R.Mk. 1921Lkk hkus ÚkÞku níkku. íku{ýu Wå[ rþûkýLke çke.yuMk.Mke.,çke.R., yu{.yuMk.Mke. íkÚkk ze.yuMk.Mke.Lke ÃkËðeyku «kó fhe níke.

Wå[ yÇÞkMk fhðk Mkhfkhe MknkÞ {u¤ðe, Mkhfkh MkkÚku fhkh fherðËuþ{kt yÇÞkMk {kxu íkuyku økÞu÷k. yÇÞkMk Ãkqhku fÞko ÃkAe ¼khík Ãkhíkykðu÷k fwrhÞLkLku Mkhfkhu ykýtË{kt nk÷ ßÞkt huÕðu økkuËe Au íkuLke ÃkkMku ykðu÷eMkhfkhe ¢e{heLkkt {krMkf YrÃkÞk ËkuZMkkuLkk Ãkøkkhu Lkkufhe{kt hk¾u÷k.

yk yu Mk{Þ níkku fu ßÞkhu ¾kLkøke zuheyku yLku ¢e{heyku ÃkþwÃkk÷fkuLkuËqÄLkk Lke[k ¼kð ykÃke íku{Lkwt þku»ký fhíke níke. ÃkþwÃkk÷fkuLku yk þku»ký{ktÚke{wõík fhkððk ËeÄoáük ykýtËLkk MkÃkqík rºk¼qðLkËkMkLku Mknfkhe (Co-Op-erative) Äkuhýu zuhe Q¼e fhðkLkku rð[kh fÞkuo. íku{ýu ‘¾uzk rsÕ÷k ËqÄWíÃkkËf Mknfkhe Mkt½’Lke þYykík fhe LkkLkk ÃkkÞu zuhe WãkuøkLke þYykíkfhe. rºk¼wðLkËkMku zkp.fwrhÞLkLkwt neh Ãkkh¾e ÷eÄu÷wt. íkuyku {krMkf YrÃkÞk AMkkuLkkÃkøkkhu fwrhÞLkLku ÃkkuíkkLke Mknfkhe ¢e{he{kt ÷R ykðu÷k.

økwshkík{kt ïuík¢ktrík fhðkLkku Þþ zkp.fwrhÞLk yLku rºk¼wðLkËkMkLku Vk¤uòÞ Au. yk çktÒku {nkLkw¼kðkuyu økwshkík{kt zuhe Wãkuøk rðfMkkððk ¼økehÚk«ÞíLkku fÞko Au. yu{Lkk «ÞíLkkuLkk Ãkrhýk{ MðYÃku ykýtËLke ‘y{q÷’ zuhe

rðï¼h{kt Lkk{Lkk {u¤ðe [qfe Au. rðï{kt zkp.fwrhÞLkLku fkuR yku¤¾íkwt nkuÞLknª yuðwt ¼køÞu s çkLku ! yksu íkku ‘y{q÷’ zuhe WãkuøkLkku ykËþo çkLke [qfeAu. rðïLkk yLkuf ËuþkuLkkt «ríkrLkrÄ {tz¤ku ‘y{q÷’ zuheLke {w÷kfkíku ykðe[qõÞk Au.

‘y{q÷’Lke MÚkkÃkLkk îkhk ïuík¢ktríkLkwt MksoLk fhe zkp.fwrhÞLku zuhe WãkuøkLkkÔÞðMkkÞ{kt ¼khíkLkwt Lkk{ økksíkwt fÞwO Au. yksu ËuþLkkt yLkuf hkßÞkuyu ‘y{q÷ÃkuxLko’ ykÃkLkkðe Au.

økwshkík hkßÞ{kt zuhe Wãkuøk ûkuºku yLkuf Mk÷knfkh {tz¤ku{kt íku{LkerLk{ýqtf fhðk{kt ykðe Au. R.Mk. 1965Úke yíÞkh MkwÄe íkuyku yuLk.ze.ze.çke.-LkuþLk÷ zuhe zuð÷kuÃk{uLx çkkuzo Lkk [uh{uLk ÃkËu íkuyku rðhksíkk níkk. ðzkuËhk{ktfkÞohík ‘RÂLzÞLk zuhe fkuÃkkuohuþLk’ Lkk íkuyku [uh{uLk níkk. íku{ýu ‘RÂLMxxâqxykpV Yh÷ {uLkus{uLx, ykýtË’ yLku ykýtËLkk ‘rºk¼wðLkËkMk VkWLzuþLk’Lkk[uh{uLk ÃkËu Ãký Mkuðkyku ykÃke [qõÞk Au.

çkúMkuÕMkLke ‘RLxhLkuþLk÷ zuhe VuzhuþLk’Lke fkhkuçkkhe{kt R.Mk. 1982Úke {]íÞw ÃkÞOík MkÇÞ níkk. ¼khíkLkk Wòo Mk÷knfkh çkkuzo{kt Ãký íkuyku MkÇÞÃkËu níkk. ¼khíkLke ‘RÂLMxxâqx ykpV yuÂLsrLkÞhªøk’Lkk íkuyku Vp÷ku níkk. íku{ýuøkwshkíkLkk ÃkþwÃkk÷Lk yLku zuhe rðfkMk {tz¤Lkk {kLkËT fkÞofkhe «{w¾ íkhefuMkuðkyku çkòðe níke. R.Mk. 1973Úke R.Mk. 1984 MkwÄe íkuyku ‘økwshkíkMknfkhe ËqÄ ðu[ký Mkt½’Lkk yæÞûk çkLke hÌkk níkk.

rËÕne ¾kíku ÞkuòÞu÷k yktíkhhk»xÙeÞ zuhe fkUøkúuMkLkk ykuøkýeMk{ktyrÄðuþLkLkk «{w¾ íkhefu R.Mk. 1974{kt íku{Lke ðhýe fhðk{kt ykðe níke.íku yuf yLkku¾e rMkrØ çkLke hne Au. íkuyku ‘RÂLzÞLk RÂLMxxâqx ykpV{uLkus{uLx’, ‘¼khíkeÞ SðLk ðe{k rLkøk{’, ‘rhÍðo çkuLf ykpV RÂLzyk’íkÚkk ‘çkuLf ykpV çkhkuzk’Lkk {æÞMÚk ÔÞðMÚkkÃkf çkkuzoLkk Mkt[k÷f {tz¤Lkk

353 354


rLkÞk{f ÃkËu Ãký hne [qõÞk níkk.ïuík¢ktríkLkk ûkuºk{kt rðïLku yuf Lkðe rËþk Ëu¾kzðkLkk fkÞo{kt íku{ýu

yËT¼wík MkV¤íkk {u¤ðe Au. ¼khík íku{Lku ïuík¢ktríkLkk rÃkíkk íkhefu MkËið ÞkËfhíkwt hnuþu. íku{Lke yk rðh÷ rMkrØ çkË÷ íku{ýu yLkuf hk»xÙeÞ yLkuyktíkhhk»xÙeÞ MkL{kLkku, r¾íkkçkku yLku Ãkkrhíkkur»kfku «kó fÞko Au. R.Mk. 1963{kt íkuyku ‘fBÞwrLkxe ÷ezhþeÃk’Lkku ‘{uøMkuMku yuðkuzo’ «kó fhðk ¼køÞþk¤eçkLÞk níkk. R.Mk. 1980{kt íku{Lku ‘rðïøkwsohe’ yuðkuzo yuLkkÞík fhðk{ktykÔÞku níkku. R.Mk. 1989{kt MktÞwõík hk»xÙMkt½Lkku ‘þktrík ÃkwhMfkh’ íku{LkuyuLkkÞík ÚkÞu÷ku. ¼khík Mkhfkhu Ãký íku{Lku R.Mk. 1965{kt ‘ÃkÈ©e’Lkku yLkuR.Mk. 1966{kt ‘ÃkÈ¼q»ký’Lkku r¾íkkçk ykÃke çknw{kLk fÞwO níkwt. Ëuþ-rðËuþLkeyLkuf ÞwrLkðŠMkxeykuyu íku{Lku {kLkËT ÃkËðeyku yLku MkL{kLkÃkºkku yÃkoý fheíku{Lku rçkhËkÔÞk Au. ykýtËLke MkhËkh Ãkxu÷ ÞwrLkðŠMkxe, ðÕ÷¼ rðãkLkøkhuíku{Lku yu÷.yu÷.ze.Lke ÃkËðe yÃkoý fhe íku{Lkwt MkL{kLk fÞwO níkwt.

Úkkuzk ð»kkuo Ãknu÷kt s ïuík¢ktríkLkk yk ßÞkuríkÄohu rðï{ktÚke nt{uþ {kxurðËkÞ ÷eÄe níke.

(408)

h{uþ Ãkkhu¾(27, LkðuBçkh, R.Mk. 1940)

ykÄwrLkf økwshkíke fkÔÞkfkþLkk íkusMðe LkûkºkMk{k h{uþ Ãkkhu¾Lkku sL{ Mktík yLku MkkrníÞfkhkuLke Ähk økýkíkk Mkkihk»xÙLkky{hu÷e þnuh{kt íkk.27, LkðuBçkh, 1940Lkk hkus ðrýf Ãkrhðkh{kt ÚkÞkuníkku. íku{Lkk rÃkíkkLkwt Lkk{ {kunLk÷k÷ yLku {kíkkLkwt Lkk{ Lk{oËkçkuLk níkwt. íku{ýu«kÚkr{f yLku {kæÞr{f rþûký ðíkLk{kt ÷eÄwt níkwt. çkk¤ÃkýÚke s ðk[Lk{ktÚkeyu{Lku ÷¾ðkLkku þku¾ òøÞku. R.Mk. 1957{kt ËMk{kt Äkuhý{kt ¼ýíkk h{uþÃkkhu¾Lke «Úk{ ðkíkko ‘«uíkLke ËwrLkÞk’ [ktËLke ðkíkko {krMkf{kt «økx ÚkÞu÷e.R.Mk. 1962 MkwÄe íku{Lke Mkku sux÷e ðkíkkoyku «økx ÚkR [qfe níke. íku{Lkur[ºkf÷kLkku Ãký ¼khu þku¾. r[ºkf÷kLke yu÷e{uLxhe yLku RLxhr{rsÞuxÃkheûkkyku Mkkhk {kfMkuo ÃkkMk fhu÷e. íkuyku þYykík{kt y{hu÷e{kt ËwfkLk{ktçkkuzo Ãký çkLkkðíkk. íku{Lkwt Mð¡ níkwt yuf fwþ¤ r[ºkfkh çkLkðkLkwt. Ãký rÃkíkkLkeLkçk¤e ykŠÚkf ÂMÚkríkLku ÷eÄu yu Mð¡ Mkkfkh ÚkR þõÞwt Lknª.

yu{Lku çkeòu þku¾ níkku MktøkeíkLkku. r{ºkku MkkÚku {¤eLku íku{ýu ‘{kuh÷BÞwrÍf õ÷çk’Lke MÚkkÃkLkk fhu÷e. íkuyku Mkkhk økkÞf Ãký níkk. r{ºkku MkkÚku{¤e y{hu÷e{kt MktøkeíkLkk fkÞo¢{ku Ãký ykÃkíkk. íkuyku íkçk÷kt yLku Zku÷fÃký Mkkhkt ðøkkze òýíkk. R.Mk. 1958{kt yuMk.yuMk.Mke.Lke Ãkheûkk ÃkkMkfhe íkuyku Ãke.zçkÕÞw.ze.{kt Lkkufheyu òuzkÞk. íku ÃkAe y{hu÷e Mfq÷ çkkuzo{ktõ÷kfoLke søkk Ãkh Lkkufheyu ÷køÞk. íku{ýu økktÄeLkøkh{kt økwshkík hkßÞøkúk{rðfkMk rLkøk{{kt Ãký Mkuðkyku ykÃke níke. R.Mk. 1988{kt rLkð]r¥k ÷R

355 356


íkuyku Vhe ÃkkAk y{hu÷e ykÔÞk yLku MkkrníÞsøkíkLku MktÃkqýoík: Mk{ŠÃkík ÚkRøkÞk. íku{ýu LkkxfLkkt f÷kfkh yuðkt hMke÷kçkuLk MkkÚku R.Mk. 1972{kt ÷øLkfÞko níkkt.

ðíkLk y{hu÷eLku íku{ýu WífxíkkÚke [kÌkwt Au. ‘{Lku íkuzâku y{hu÷eyufuz{kt’ fu ‘ykÏ¾wt y{hu÷e økk{ {khe fqR’ suðkt fkÔÞku{kt íku{Lkku ðíkLk«u{ÔÞõík ÚkÞku Au. íku{Lku Mktík©e {kuhkhe çkkÃkw, Ãkq. h{uþ¼kR ykuÍk yLku Ãkq.røkhLkkheçkkÃkwLkk ykrþðkoË yu{Lku «kó ÚkÞu÷kt. Ãkq.{kuhkheçkkÃkwLkku íku{Lkk Ãkh Mkrðþu»k«u{. Mkwhuþ Ë÷k÷Lku Ãký h{uþ¼kR {kxu ¼khu ykËh. Mkwhuþ Ë÷k÷u fÌkwt níkwt :‘h{uþ Ãkkhu¾Lke frðíkkLkku nwt MkLkkíkLk ½kÞ÷ Awt.’ íku{Lkk Mk{fk÷eLk yLkufMkkrníÞfkhkuLku h{uþ¼kR MkkÚku rLkfxLkku Lkkíkku níkku.

h{uþ Ãkkhu¾ ÃkkuíkkLku yuf Mkk{kLÞ {kýMk íkhefu yku¤¾kðíkk. íkuyku{kLkð yLku {kLkðíkkLkk WÃkkMkf níkk. yr¼{kLkLkku AktxkuÞ Lkk {¤u yu{Lkk{kt.þçËLkku ði¼ð yu{Lke ¾he ÃkqtS níke. íkuyku ½ýk {kuxk økòLkk frð níkk. yufW¥k{ku¥k{ frð nkuðk WÃkhktík íku{Lkwt ðkíkko, Lkkxf, rLkçktÄ yLku çkk¤MkkrníÞûkuºku ykÃku÷wt «ËkLk LkkUÄÃkkºk Au. íku{Lkkt yLkuf fkÔÞku íÞkhLkkt MktMf]rík, LkðLkeík-Mk{Ãkoý, frðíkk, frð÷kuf, fw{kh suðkt ÷çÄ«ríkÂcík Mkk{rÞfku{kt «rMkØÚkÞu÷kt. h{uþ Ãkkhu¾Lku fkÔÞ{iºke yLku fkÔÞMksoLk íkhV ðk¤ðk{kt íku{LkkMk{fkr÷Lk frð yrLk÷ òuþeLkku Vk¤ku çknw{qÕÞ Au.

íku{Lkku «Úk{ fkÔÞMktøkún ‘õÞkt’ R.Mk. 1970{kt «økx ÚkÞku níkku. suLku1970Lkku ‘fw{kh Mkwðýo[tÿf’ «kó ÚkÞku níkku. íku s ð»kuo ‘økwshkík hkßÞ W¥k{fkÔÞMktøkún’ íkhefuLkwt «Úk{ Ãkkrhíkkur»kf «kÃík ÚkÞwt níkwt. ÃkAe yuf ÃkAe yuffkÔÞMktøkúnku «økx Úkíkk hÌkk. íku{Lke ÃkkMkuÚke ykÃkýLku ‘¾®zøk’(1979),‘íð’(1980), ‘MkLkLkLk’(1981), ‘¾B{k yk÷k çkkÃkwLku’(1985), ‘{ehktMkk{u Ãkkh’(1986), ‘rðíkkLk MkwË çkes’(1989) suðkt {kíkçkh fkÔÞMktøkúnku

«kó ÚkÞk Au.íku{Lkk ‘¾®zøk’ fkÔÞMktøkúnLku 1979-80Lkw t ‘W{k-MLkunhÂ~{

Ãkkrhíkkur»kf’ íkÚkk ‘økwshkík MkkrníÞ yfkË{e’Lkwt Ãkkrhíkkur»kf «kó ÚkÞwt níkwt.‘íð’ fkÔÞMktøkúnLku 1980Lkwt ‘LkkLkk÷k÷ Ãkkrhíkkur»kf’ íkÚkk ‘økwshkík MkkrníÞyfkË{e’Lkwt «Úk{ Ãkkrhíkkur»kf «kó ÚkÞwt níkwt. ‘nkWf’ MktøkúnLku 1979Lkwt‘økwshkík MkkrníÞ yfkË{e’Lkwt «Úk{ Ãkkrhíkkur»kf íkÚkk ‘økwshkíke MkkrníÞÃkrh»kË’Lkwt Ãkkrhíkkur»kf «kó ÚkÞwt níkwt. íku{Lkku ‘Ëu íkkÕçke’ fkÔÞMktøkún ‘økwshkíkeMkkrníÞ Ãkrh»kË’ íkhVÚke Ãkkrhíkkur»kf {u¤ððk ¼køÞþk¤e ÚkÞu÷ku. ‘¾B{kyk÷k çkkÃkwLku’ fkÔÞMktøkúnLku CAP yuðkuzo {¤u÷ku. ‘rðíkkLk MkwË çkes’fkÔÞMktøkúnLku ‘¼khíkeÞ ¼k»kk Ãkrh»kË, f÷f¥kk’ îkhk YrÃkÞk 11000Lkkuhksfw{kh ¼wðk÷fk yuðkuzo yuLkkÞík ÚkÞu÷ku.

frðLkwt MksoLkfkÞo ykx÷kÚke yxõÞwt LkÚke. íku{Lke f÷{{ktÚke ‘÷u, rLkr{hk! MkqÞo...’(1995), ‘Akíke{kt çkkhMkk¾’(1998), ‘[~{ktLkk fk[Ãkh’(1999) íkÚkk ‘MðøkíkÃkðo’(2002) suðk fkÔÞMktøkúnku «økx ÚkÞk Au.Mkk[k yÚko{kt íkuyku þçËçkúñLkk WÃkkMkf níkk. ¼kð, ¼k»kk yLku yr¼ÔÞÂõíkyu{ çkÄe çkkçkíku íku{Lke frðíkk y÷øk YÃku Mksuo Au. íku{Lke frðíkkLkwt MktðuËLkrðï yÃkkh Au. íku{Lkkt økeíkku økeík-frðíkkLkkt WÒkík þ]tøkku rMkØ fhu Au. íku{Lkktøkeíkku Mke{ yLku økúkBÞSðLkLkkt {Lk¼kðf r[ºkku yk÷u¾u Au.

yu{Lkkt økeíkkuu{kt yæÞkí{Þ ¼kð Ãký zkufkÞk rðLkk hnuíkku LkÚke. swyku-‘‘ Lkk hu Lkk, Ãkt¾e õÞkt økkÞ Au ?Ãkt¾e íkku Qzíkkt ¼økðkLk Au su ÃkkuíkkLkk xnwtfkÚkeMkkûkkík ÚkkÞ Au....’’- fu fkøk¤ nrh ÷¾u íkku çkLkuyðh ÷¾u íku yufu yûkh LkÚke Wf÷íkk {Lku....

357 358


yu{Lkkt økeíkku yLkuhk ykf»koýÚke Mk¼h Au. yuLke MkkÚku ÷ÞLke ÷e÷kykí{MkkíkT ÚkÞu÷e Au. yu{Lkk ÷Þ Mkk{ÚÞoLkku yk Lk{qLkku swyku-

‘‘ økkuh{kLku Ãkkt[u yktøk¤eyu ÃkqßÞkt LkuLkkøk÷k ykuAk Ãkzâk hu ÷ku÷,

fB{¾u ËkuÚkku ¼heLku fktR xktõÞkt Lkuyk¼÷kt ykuAkt Ãkzâkt hu ÷ku÷...’’

yu{Lke yr¼ÔÞÂõík{kt LkeíkLkðk WL{u»kku «økx Úkíkk hÌkk Au. rðrþü÷Þ ykðíkoLkku íku{Lkkt økeíkkuLku MkkitËÞoÚke {Ze Ëu Au. h{uþ Ãkkhu¾ yøkkW ykðeMksoLk«rík¼k ¼køÞu s fkuR yLÞ frð{kt òuðk {¤u Au. íkuyku yðko[eLkøkwshkíke frðíkkLkk «Þkuøkþe÷ økeíkfkh yLku økÍ÷fkh Au. íku{Lke ¾qçk sòýeíke økÍ÷ ‘‘fkøkzku {he økÞku...’’ ykLkwt W¥k{ WËknhý Au. yk frðLkwtçkk¤MkkrníÞ ûkuºku Ãký ½ýwt {kuxwt «ËkLk Au. ykðk {nkLk MkkrníÞfkh 17, {u,2006 Lkk hkus ÓËÞ çktÄ ÃkzðkÚke þçËkfkþLku nt{uþLku {kxu Mk{ŠÃkík ÚkRøkÞk.

(409)

nrhðtþhkÞ çkå[™(27,™ðuBçkh,R.Mk.1907)

SðLk{kt YZe fu ÃkhtÃkhk ™wt yktÄ¤wt fhý fheLknª fhLkkhk yLku Mk{ksLkk ÷kufkuLke [[ok xefkLke Ãkhðk fÞko ðøkh su ÞkuøÞ÷køku íku {køkoLku y™wMkhLkkhk rnLËe MkkrníÞLkk {qÄoLÞ frð nrhðtþ hkÞçkå[LkLkku sL{ 27, Lkðuçkh, E.Mk. 1907Lkk hkus W¥kh«ËuþLkk yiríknkrMkfþnuh yÕnkçkkË{kt ÚkÞkuníkku. íku{Lkk rÃkíkkLkwt ™k{ «íkkÃkLkkhkÞý íkÚkk {kíkkLkwtLkk{ MkwhMkíke níkwt. íkuyku íku{Lkk rÃkíkkLkwt Aêwt MktíkkLk níkk. ykX ð»koLke ô{huíku{™u {kurník rþ{ økts BÞwrLkrMkÃk÷ Mfq÷{kt Ëk¾÷ fhðk{kt ykÔÞk. ßÞktíku{ýu çku Äkuhý MkwÄe yÇÞkMk fÞkuo níkku.

E.Mk. 1919{kt íku{ýu fkÞMÚk ÃkkXþk¤k{kt «ðuþ {u¤ÔÞku níkku.þk¤k{kt ‘rnLËe Mkr{rík’ rððÄ «ð]r¥kyku nkÚk Ähíkk níkk. yk Mkr{ríkLkk MkÇÞÃkËu hne çkå[LkLku frðíkk «íÞu hMk òøku÷ku. þk¤k SðLk ËhBÞkLk íku{Lkwt ~Þk{kLkk{Lke rfþkuhe MkkÚku ÷øLk ÚkE økÞu÷wt. ÃkíLkeLke ÃkkA¤ íkuyku yuðk Ãkkøk÷ ÚkÞu÷kfu {urxÙfLke Ãkheûkk{kt LkkÃkkMk ÚkÞu÷k. E.Mk.1926{kt íkuyku økð{uoLx fku÷ìsLkk«Úk{ ð»ko{kt Ëk¾÷ ÚkÞu÷k. E.Mk. 1929{kt íku{ýu çke.yu.Lke Ãkheûkk «Úk{ðøko MkkÚku ÃkkMk fhe níke. çke.yu. ÚkÞk ÃkAe E.Mk. 1930{kt íkuyku yLkwMLkkíkfrð¼køk{kt Ëk¾÷ ÚkÞu÷k. Ãký yk ð»ko ËhBÞkLk Ëuþ¼h{kt ÔÞkÃku÷e {eXkLkkMkíÞkøkúnLke ÷zík ÍtÃk÷kðíkk íku{ýu yÇÞkMk Akuze ËeÄu÷ku. E.Mk.1938{ktVheÚke yÇÞkMk þÁ fhe íku{ýu yu{.yu.Lke ÃkËðe «kÃík fhe níke. E.Mk.1952{kt fìrBçkús ÞwrLkðrMkoxe{kt Ëk¾÷ ÚkE íku{ýu Ãke.yu[.ze.Lke ÃkËðe «kÃík

359 360


fhe níke.çkå[LkLkkt «Úk{ ÷øLk E.Mk. 1925{kt YÃk LkkhkÞý ÃkWhLkk ðíkLke

çkkçkw hk{ rfþkuhLke {kuxe Ëefhe ~Þk{k MkkÚku ÚkÞu÷kt. ~Þk{kyu frð™k ½zíkh{kt{kuxku ¼køk ¼sÔÞku níkku. nt{uþk rçk{kh hnuíke ~Þk{kLkwt yðMkkLk Úkíkkt íkuykuníkkþ y™u rLkhkþ ÚkE økÞu÷k. 30, rzMkuBçkh, E.Mk.1941{kt íku{Lkwt çkeswt÷øLk íkuS MkkÚku ÚkÞu÷wt. íkuS ykËþo ÃkíLke níke. çkå[Lk™k SðLk{kt íkuS yuðeÃknu÷e ÃkíLke níke suLkk ÔÞrfíkíð{kt ËuðeLke rËÔÞíkk, {kíkk™e {{íkk yLkur«Þík{kLke MkËT¼kðLkk níke. ykðe økwýeÞ÷ ÃkíLkeLku Ãkk{e çkå[Lk ÄLÞ çk™eøkÞk. íkuS™k ykøk{Lk çkkË frðLkwt SðLk WÕ÷kMk{Þ çkLke økÞw níkwt.

nrhðtþ hkÞ çkå[Lk {wÏÞíðu {kLkð ¼kðLkk íkÚkk SðLk Mkt½»koLkk ykí{rLk»X frð níkk. ‘{Äwþk÷k’ íku{Lke ÷kufr«ÞíkkLkku fÞkhuÞ ™ çkqÍkÞ íkuðkuykfkþËeÃk Au. íkuS MkkÚkuLkk ÷øLk çkkË íku{Lkk SðLk{kt yLku frðíkk{kt ™ðkuð¤ktf ykÔÞku. íku{Lkwt Sð™ yuf ÷ktçke Mkt½»ko Þkºkk Au. Mkk{kLÞ Ãkrhðkh{ktsL{ ÚkÞku nkuE ykrÚkof rMÚkrík Mkkhe Lk níke. íku{ýu {rn™u MkkEX YrÃkÞk™kðuíkLkÚke Lkkufhe þY fhu÷e. Ãkøkkh{ktÚke Úkíke ykðf™ku {kuxku ¼køk ÃkíLke ~Þk{kLkeËðk ÃkkA¤ s ðÃkhkE síkku.

þhkçk™kt {Äwh økeíkku MkkÚku frðyu rnLËe MkkrníÞ{kt «ðuþ fhu÷ku. yu{Lkktøkeíkku™e íÞkhu ¾qçk xefk ÚkÞu÷e. rððu[fkuyu íku{Lku ¾qçk ð¾kuzu÷k. íku ÃkAe‘{Äwþk÷k’Lkkt økeíkkuyu frðLku ¾qçk ÷kuf[knLkk yÃkkðu÷e. ‘{Äwþk÷k’ yLku‘{Äwf÷ìþ’Lkkt økeíkkuu Mkkt¼¤e Lku ÷kufku Lkk[e WXíkk. ‘rLkþk yk{tºký’ yLku ‘yufktíkMktøkeík’Lkkt MkhMk økeíkku Mkkt¼¤e ÷kufku ¼kð rð¼kuh ÚkE síkk. þhkçke økeíkkuLke÷kufr«ÞíkkLku ÷E íkuyku ¼khík{kt Lkk{ktrfík çkLke økÞu÷k. íku{Lkwt ÔÞrfíkíðrLk»fÃkx yLku rLkËO¼ níkwt.

rnLËe MkkrníÞ{kt nrhðtþhkÞ çkå[LkLku ‘nk÷kðkË’Lkk «ýuíkk frð

{kLkðk{kt ykðu Au. frðLke nk÷k(þhkçk) çkòh{kt ðu[kíke fkuE Mkk{kLÞ nk÷kLk níke yu{Lke ‘nk÷k’ íkku rðrþ»x s níke. suLkku ykMðkË fhðkÚke Sð™{ktyfÕÃkeÞ {Míke AðkE òÞ Au. r™hkþk Ëqh ¼køke òÞ Au yLku {u½Ä™w»kLkkrðrðÄ htøkku «økxe òÞ Au. rnLËeLke AkÞkðkËku¥kh fkÔÞÄkhk{kt «u{ yu{MkkIËÞoLkkt «u{ yLku MkkIËÞoLkkt MkkiÚke ðÄw økeíkkuLke h[Lkk fkuE frðyu fhe nkuÞ íkkuíku çkå[Lk Au. íku{Lkk «u{økeíkku{kt ÓËÞLke rLk¾k÷Mkíkk y™u {Äwh¼kðkuLkwt hMk{ÞøkwtVLk òuðk {¤u Au. íku{Lkk økeíkku{kt «u{Lke yr¼ÔÞrfík {æÞÞwøkeLk økwshkíkefðrÞºke {ehktLke su{ ÚkÞu÷e Au. çkå[Lk™ku «u{ rðþwÿ {kLkðeÞ «u{ Au.

çkå[™Lkk SðLk «Mktøkku ðkt[íkk fkuEfðkh yuðwt Ãký ÷køku Au fu frðLkkrMíkf nþu. yu{ Ãký ÚkkÞ fu íku{Lku {trËh, {rMsË fu røkhòÄh{kt rðïkMkLk níkku. íkuyku ¼rõíkLku ykztçkh™u ZkUøkLke ðMíkw {k™íkk. Eïh rMkðkÞ yksøkík{kt çkeswt fþwtÞ þõÞ ™Úke. yk ðkík yu{Lku ¾qçk {kuzuÚke Mk{skÞu÷e.íkuyku fkuEf y¿kkík þrõík{kt yíkqx rðïkMk hk¾íkk. ¼økðkLk økkiiík{ çkwØ yLku{nkí{k økktÄe™k ÔÞrfíkíð y™u rð[khÄkhkÚke íkuyku ½ýk «¼krðík ÚkÞk níkk.{nkí{kSLke níÞkLkk Mk{k[kh Mkkt¼¤e íku{Lku ¾qçk yk½kík ÷køku÷ku. ykyk½kík{ktÚke s ‘¾kËe fu Vw÷’ y™u ‘Mkqík fe {k÷k ’Lkwt MksoLk fÞwO níkwt. íku{ýufnu÷wt fu ‘‘çkkÃkw íkku [kÕÞk økÞk , Ãký Mðøko™wt ¼køÞ ¾q÷e økÞw. çkkÃkwLkk íÞkøkyLku çkr÷ËkLk Mkk{u y{híkkLkwt {Míkf Íqfe økÞwt.’’

íku{Lke frðíkk rð»kLku y{]ík çkLkkðLkkhe Au. íkuyku Mk{økú {kLkðòíkLkkfrð Au. íku{Lkk fkÔÞku{kt rLk¾k÷Mkíkk yLku Lkezhíkk Au. íku{Lke yr¼ÔÞrfíkMkh¤ yLku MÃk»x Au. Mk{ÞLke fuðe çkr÷nkhe su rÃkíkkyu 60 ÁrÃkÞkLkk {krMkfðuíkLkÚke ™kufhe fhu÷e yu frð™ku {kuxku Ãkwºk yr{íkk¼ çkå[Lk yksu rðï™kuMkkiÚke {nkLk yr¼Lkuíkk ¼™e økÞku Au yLku yçkòu™e MktÃkr¥k{kt yk¤kuxu Au.Aíkkt Ãký frðyu MkkrníÞLke MkkÄ™k Akuze LkÚke.

361 362


rnLËe MkkrníÞLkk yk {qÄoLÞ frðyu ËMk ð»ko MkwÄe ytøkúuSLkk yæÞkÃkfíkhefu Mkuðk ykÃke níke. íkuyku fuLÿeÞ {tºkk÷Þ{kt rnLËeLkk rðþu»k¿k íkhefu Ãkýhne [qõÞk níkk. íkuyku hksMk¼k™k {™ku™eík MkÇÞ Ãký níkk. ‘Ëku [èkLku’ fkÔÞMktøkún™u MkkrníÞ yfkË{e îkhk ÃkwhMf]ík fhðk{kt ykðu÷ku. ¼khík Mkhfkhuíku{Lku ‘ÃkÈ rð¼q»ký’Lkku r¾íkkçk ykÃke MkL{krLkík fÞko níkk. rnLËe MkkrníÞLkkuyu Íøk{øk íkku rMkíkkhku MkkrníÞfkþ{ktÚke 18,òLÞwykhe,2003Lkk hkus{wtçkE {kt ¾he Ãkzâku níkku.

íkuhknkh, {Äwçkk÷k, {Äwþk÷k, {Äwf÷þ, yufktík Mktøkeík, ykfw÷ ytíkh,«khtr¼f h[Lkkyku Ãkh, MkíkhtrøkLke, çktøkk÷ fk yfk÷, Mkqík fe {k÷k, ¾kËe fuVq÷, r{÷Lk-Þkr{™e, «ýÞÃkrºkfk, Äkh fu EÄh WÄh, ykhíke ykih ytøkkhu,rºk¼tøke{k, [kh¾u{u [kiMkX ¾qxu, Ëku [èkLku, çknwík rËLk çkeíku, fxíke «íke{kykufe ykðkÍ yLku W¼híkU «rík{kyku fu YÃk suðk fkÔÞMktøkúnku íku{ýu rnLËeMkkrníÞ™u [hýu ¼ux ÄÞkO Au.

WÃkhktík íku{™k Mkkíkuf økútÚkku yLkwðkrËík MkkrníÞLkk Au. ð¤e íku{ýu þufMkrÃkÞhLkkt LkkxfkuLkk rnLËe yLkwðkËku Ãký ykÃÞk Au. íku{Lku LknuÁ Ãkrhðkh MkkÚkuøkkZ Lkkíkku nkuE íku{ýu LknuÁS™wt SðLk[rhºk Ãký yk÷uÏÞwt Au. WÃkhktík ðkíkko,rLkçktÄ, Mk{eûkk, ykí{fÚkk, zkÞhe íkÚkk MkkrnríÞf Ãkºkku suðkt MðYÃkku Ãkh Ãkýf÷{ [÷kðe Au.

(410)

fhMkLkËkMk {kýuf(28, LkðuBçkh, E.Mk. 1901)

fkfk Mkknuçk fk÷u÷fhu su{Lku økwshkík™kfrð{kirfíkfkuLke MkuhLkk fuLÿ{kt þku¼íkk {krýõÞ íkhefu rçkhËkÔÞk Au íkuðkMkkrníÞfkh y™u feíkoLkfkh fhMkLkËkMk {kýuf™ku sL{ 28, LkðuBçkh, E.Mk.1901{kt nk÷ ™k ÃkkrfMíkkLkLkk fhkt[e{kt ÚkÞku níkku. «kÚkr{f yLku {kÂæÞ{frþûký fhkt[e{kt ÷eÄk çkkË íkuyku yMknfkhLke [¤ð¤ ËhBÞkLk fhkt[e Akuzey{ËkðkË ykðeLku økwshkík rðãkÃkeX{kt òuzkÞu÷k y™u ytøkuúS, MktMf]ík MkkÚkuçke.yu. ÚkÞu÷k. 1939 MkwÄe íÞktLke s nkEMfq÷{kt yk[kÞo íkhefu hnu÷k Ãkýíku ÃkAe íkuyku {wtçkE ykðe™u ðMku÷k.

íkuyku Mð{kLk r«Þ ÔÞrfík níkk. íkuyku fhkt[e{kt su þk¤kLkk yk[kÞoníkk íku þk¤kLkk fåAexÙMxe MkkÚku {ík¼uË W¼ku Úkíkkt íku{ýu Mð{kLk ¼uh hkSLkk{wtykÃke ËeÄwt. E.Mk. 1939{kt {wtçkE ykÔÞk ÃkAe ‘sL{ ¼qr{’ sqÚkLkk Mkðkh™kËir™f ‘LkqíkLk økwshkík’Lkk íktºke çkLÞk. yk Mk{Þøkk¤k{kt íku{ýu íkífkr÷Lkhksfkhý yLku Mkk{krsf fwrhðkòu WÃkh fxkûk fhíke fux÷ef h[Lkkyku ‘ðiþtÃkkÞLkLke ðkýe’ þe»kof nuX¤ ÷¾e, su ÃkkA¤ Úke ÃkwMíkf YÃku «økx ÚkE.‘LkqíkLkøkwshkík’ çktÄ Úkíkkt íku{ýu ‘MkkhrÚk’ MkÃíkkrnf yLku ‘™r[fuíkk’ {krMkf þY fÞko.

{wtçkE{kt rð÷uÃkk÷uo{kt íkuyku hnuíkk níkk. Q{kþtfh òu»ke, ÃkLLkk÷k÷Ãkxu÷, økw÷kçkËkMk çkúkufh, MkwtËhS ËuMkkE yLku {LkMkw¾÷k÷ Íðuhe suðk {qÄoLÞMkkrníÞfkhku yu{™k ¾kMk r{ºkku níkk. Q{kþtfh òu»keyu yu{Lkku ‘økku»Xe’ rLkçktÄMktøkún {kýuf™u yÃkoý fhíkkt ÷ÏÞwt Au fu , ‘su{Lke Mktøkíku WA¤u økku»XeLkku hMk’.

363 364


íku{Lkkt Ãknuhðuþ y™u «rík¼k íku{Lkk r{ºkkuÚke Mkkð y÷øk níkkt. íkuykuMkwhðk÷, fVLke yLku WÃkh çktze Ãknuhíkk. {æÞ{ çkktÄku yLku Ÿ[kE Ähkðíkkíkuyku òzk fk[Lkk [~{k Ãknuhíkk. Mðíktºk r{òs Ähkðíkk íkuyku ¼k»kk WÃkhøksçkLkwt «¼wíð Ähkðíkk níkk. íku{Lke ðf]íð þrfík {tºk{wøÄ fhe Ëu íkuðe AxkËkhy™u hMkMk¼h níke. íku{ýu ÷ÏÞwt Au fu,-

‘Awt Vfík MkkrníÞ Mksof, fku,Úke fI rLkMçkík LkÚke,yuf÷ku Sðw Awt, {khu fkuE Ãktøkík ™Úke.{kus{kt ykðu íku Auzwt, Mkqh yuf÷ hk{ Awt,fkuE Lkk ¼]¼tøk WÃkh, LkíkoLk íkýe ykËík LkÚke.’íkuyku ¾kMk íkku frð íkhefu skýeíkk. MkkrníÞ søkíkLkk fkuE ðkË fu ðkzk

yu{™u MÃkþeo þõÞk ™Úke. íkuyku økktÄeÞwøkLkwt MktíkkLk nkuðkÚke íku{Lke frðíkk{ktøkktÄe rð[khÄkhk Ãkqhe heíku Íe÷kE Au. íkuyku {kLkðíkkðkËe frð nkuE íku{Lkefrðíkkyku{kt MkLkkíkLk yLku þkïík{qÕÞku™wt økkLk ÚkÞu÷wt òuðk {¤u Au. íkuykuSð™Ëþeo frð níkk.

Ëuþ¼rfík y™u þ]tøkkhLkk fkÔÞkuÚke MkkrníÞfkh íkhefuLke fkhrfËeoykht¼Lkkh SðLkLkk W¥khkÄo{kt ¼rfík yLku yæÞkí{Lkk {køkuo ðéÞk níkk.íku{ýu ‘¾k¾hktLkk ÃkkuÞýk’ ¾tzfkÔÞ h[eLku fkÔÞMksoLkLkku ykht¼ fhu÷ku. Ãkýfrð íkhefu íkuyku òýeíkk ÚkÞk íku{™k E.Mk. 1935{kt «økx ÚkÞu÷kt fkÔÞMktøkúnku ‘yk÷çku÷’Úke. E.Mk. 1942{kt «rMkØ ÚkÞu÷wt ‘{nkuçkík Lku {ktzðu’ Ëe½ofkÔÞ íkÆLk y÷øk ¼kík Ãkkzíke h[Lkk Au. ‘ðiþt ÃkkÞLkLke ðkýe-1-2’ðíko{kLkÃkºk{kt Ëh yXðkrzÞu «økx ÚkÞu÷k ÔÞtøÞ fkÔÞku™wt økútÚkMÚk ÁÃk Au.økktÄeSLkk ÔÞrfíkíðLku Sðtík fhíke Mk¤tøk Ãkãh[Lkk ‘fÕÞký Þkºke’-1945{kt «økx ÚkÞu÷e. E.Mk. 1958{kt íku{Lkku fkÔÞMktøkún ‘{æÞknLk’ «økxÚkÞu÷ku Au. ‘hk{ íkkhku Ëeðzku’ íku{™ku ¼sLk Mktøkún Au. ‘nrh™k ÷ku[rLkÞkt’ yLku

‘÷kûkkøk]n’ f]»ý yLku økktÄeS™k SðLkLke fÁýíkk yLk fíkwoíð íkÚkk ðuËLkkyk÷u¾u Au.

íkuyku ¾hk yÚko{kt Ëuþ¼fík Ãký níkk. ËuþLke ykÍkËeLke ÷zík{kt íku{ýuMkr¢Þ ¼qr{fk ¼sðe níke. çku ðkh su÷{kt Ãký økÞu÷k. íku{ýu økktÄeSLkuytsr÷ ykÃkíkkt ÷ÏÞwt Au-

‘MkíÞ Lkwt fkÔÞ Aku çkkÃkw ! fkÔÞLkwt MkíÞ Aku ík{u !Ít¾íke fkÔÞLku MkíÞu Mk]r»x yk ykÃkLku Lk{u !‘nrh™k ÷ku[rLkÞk’ yLku ‘{™u yus Mk{òíkwt LkÚke’ yu çku yu{Lkkt yrík

«rMkØ fkÔÞkuLku fÞku økwshkíke MkkrníÞhrMkf Lknª òýíkku nkuÞ y™u Ãku÷ku þìyhíkku yksu MkkiLke S¼u h{íkku ÚkE økÞku Au òýu.

‘Au økheçkku™k fqçkk {kt íku÷ xeÃkwtÞ ËkunTÞ÷wt,Lku ©e{tíkkuLke fçkh Ãkh ½eLkk Ëeðk ÚkkÞ Au’íkuyku frð™e MkkÚku feíkoLkfkh Ãký níkk. «¼w¼rfíkLkk yLkuf økeíkku yLku

¼s™kuLke Mkhðkýe yu{Lkk ytíkh{ktÚke «økxe Au. íku{ýu ¼khíkeÞ Ä{oøkútÚkkuykí{MkkíkT fhe ËeÄk níkk.

íkuyku ðkMíkððkËe frð níkk. {kLkðeLke rLkçko¤íkkykuLkuu íkkøkðkLkeyu{Lkk{kt øksçkLke yktíkh MkqÍ níke. E.Mk.1922-23™k ð»ko{kt økwshkíkrðãkÃkeXLkk ðkr»kofkuíMkð «Mktøku Mxus Ãkh òýu fu ykÄwr™f ÞwøkLkk «u{kLktËíkhefu «u{kLktË suðe s Ãkk½ze Ãknuhe feíkoLkfkh íkhefuLke fkhrfËeo ykht¼eníke. rð÷uÃkk÷uo{kt yu{ýu MÚkkÃku÷wt feíkoLkfÚkk fuLÿ nsw yksu Ãký íÞkt nÞkík Au.feíkoLkfkh íkhefu íku{ýu ykÃkýk «k[eLk økútÚkkuLku Mkh¤ y™u hMk¼h þi÷e{ktMkk{kLÞ ©kuíkkyku {kxu Mkw÷¼ fhe ykÃÞk Au. su yksu økútÚk íkhefu WÃk÷çÄ Au.fhMkLkËkMk {kýuf frð níkk, ÔÞtøkfkh níkk, ¼srLkf níkk, feíko™fkh níkk,íkíð¿kkLke níkk, ®[íkf níkk yLku ÷kufrþûkf níkk íkuyku Mkðoíkku¾e ¿kkLke yLku

365 366


rðîíkk™k Mðk{e níkk.ykðe Mkðoíkku{w¾e «rík¼k Ähkð™kh MkkrníÞrð¼qrík 18, òLÞwykhe,

E.Mk.1978Lkk hkus íku{Lkk yLkLÞ [knfkuLku yk¾he y÷rðËk fne™uyLktíkLke Þkºkk yu [k÷e Lkef¤e níke.

(411)

y÷e MkhËkh òVhe(29, LkðuBçkh,E.Mk. 1913)

W¥kh«Ëuþ™k çk÷hkLkÃkwhkLkk fMçkk{kt 29,LkðuBçkh, E.Mk.1913{kt sL{u÷k «økríkðkËe rð[khÄkhkLkk òýeíkkMkkrníÞfkh y÷e MkhËkh òVhe MkkBÞðkËe rð[khMkhýeÚke «¼krðík ÚkÞu÷kníkk. «kÚkr{f yLku {kæÞr{f rþûký ðíkLk{ktÚke {u¤ðe ÷eÄk çkkË Wå[rþûký{kxu íkuyku y÷eøkZ {wrM÷{ ÞwrLkðrMkoxe{kt òuzkÞk níkk. íku{ýu yÇÞkMkfk¤ËhBÞkLk s VktMkeðkË yLku MkkBÞðkË Mkk{u Íwtçkuþ þY fhu÷e. Ër÷ík yLkuÃkerzík ðøkoLku Úkíkkt yLÞkÞ Mkk{u íku{ýu þMºkku íkkÛÞkt níkk. «økríkðkËe MkkrníÞMk¼kLkwt {tºke ÃkË økúný fÞwO íÞkhÚke íku{ýu íku{Lke f÷{ îkhk rðÿkunLku ÔÞfíkfhðkLkwt fk{ ykht¼e ËeÄwt níkwt. E.Mk. 1943{kt yu{Lkku «Úk{ fkÔÞMktøkún‘ÃkhðkÍ’Lkwt «fkþLk ÚkÞu÷wt. MkkBÞðkË íkhV Z¤u÷k íku{ýu MkkBÞðkËerð[khÄkhkLku rçkhËkðíkku LkkxTÞfkÔÞ Mktøkún ‘LkE ËwrLkÞk fku Mk÷k{’ E.Mk.1948{kt «økx fhu÷ku. yk ÃkwMíkfLkku ‘™uþLk÷ çkwf xÙMx’ îkhk ¼khík™e ½ýe¼k»kkyku{kt yLkwðkË ÚkÞu÷ku Au. Mkk{krsf, hksfeÞ yLku ykrÚkof {k¤¾k™u¼kUÞ¼uøkwt fhe ™qíkLk Mk{ks h[LkkLkku MktËuþ ykÃkíkku íku{Lkku fkÔÞMktøkún ‘¾qLkfe ÷feh’Lkwt «fkþLk E.Mk. 1949{kt ÚkÞw níkwt. rðï{kt þktrík MÚkkÃkðk™kMkkurðÞík hrþÞkLkk «ÞíLkkuLke «Mktþk fhíkku yLku Mk{kLkíkk Äkuhýu h[kÞu÷k{kLkðMk{ks™e ykËþo ÁÃk hu¾k ðýoðíkku íku{Lkku fkÔÞMktøkún ‘y{Lk fk rMkíkkhk’E.Mk. 1950{kt «økx ÚkÞu÷ku. yk fkÔÞMktøkúnLkkt fkÔÞku ¼khíkLke 11 ¼k»kkykuWÃkhktík hrþÞLk, ytøkúuS, yLku rnLËe ¼k»kkyku{kt yLkwðkrËík ÚkÞkt Au. E.Mk.

367 368


1938{kt ‘{tÍe÷’ Lkk{Lkku ðkíkkoMktøkún «økx ÚkÞku níkku. E.Mk. 1953{kt yLkuE.Mk. 1964{kt íku{™k çku fkÔÞMktøkúnku y™w¢{u ‘ÃkíÚkh fe Ëeðkh’ yLku ‘yufÏðkçk ykih’ «økx ÚkÞkt níkkt. íku{ýu ÷¾u÷wt Lkkxf ‘Þn rfMkfk ¾qLk ni’ rnLËeíkÚkk WËqo{kt Ëuþ™k yLkuf MÚk¤u yMktÏÞ ðkh ¼sðkÞu÷wt. ‘÷¾™ki fe Ãkkt[ hkíkU’yu{Lkkt M{]rík r[ºkkuLkku Mktøkún Au. íku{ýu WËqoLkk «ÏÞkík frð {ehÍk økkr÷çkyLku fçkeh™k fkÔÞku Ãkh MktþkuÄLk økútÚkku Ãký íkiÞkh fhu÷k Au. økkr÷çku ðkhkýMkerðþu VkhMke{kt ÷¾u÷kt fkÔÞkuLkwt WËqo{kt ¼k»kktíkh fhðk çkË÷ íku{™u sðknh÷k÷LknuÁ Vì÷kurþÃk {¤e níke. íku{Lku íku{Lke MkkrníÞ MkkÄLkk çkË÷ yLkufÃkkrhíkkur»kfku {¤u÷kt su{kt, Mkssík Írnh ÃkwhMfkh-1977, Efçkk÷ Mkwðýo[tÿf-1978, {¾Ëq{ ÃkwhMfkh-1980, fw{khLk ykMkkLk ÃkwhMfkh-1983Lkku Mk{kðuþ ÚkkÞ Au. E.Mk. 1984{kt MkkurðÞík ÞwrLkÞLku íku{™u ‘{iºkeÃkwhMfkh’ yÃkoý fÞkuo níkku. E.Mk. 1996{kt íku{Lke MkkrníÞ Mkuðk™e fËhÁÃku y÷eøkZ {wrM÷{ ÞwrLkðrMkoxeyu íku{Lku {kLkËT ze.r÷xT.Lke WÃkkrÄ ykÃkeLkðksu÷k. fuLkuzk™e ‘fu™urzÞLk yuMkkurþÞuMkLk yìLz yfuzì{e ykìV WËqo r÷xhu[h’íkhVÚke xkuhLxku{kt E.Mk. 1996{kt yktíkhhkr»xÙÞ WËqo ÃkwhMfkh yÃkoýfhðk{kt ykÔÞku níkku. Mkt¼÷Ãkwh rðïrðãk÷Þ, ykurhMMkkyu íku{™u ‘øktøkkÄh{nuh ÃkwhMfkh’Úke MkL{krLkík fÞko níkk. rçknkh Mkhfkhu íku{Lku ‘{ki÷k™k {Ínhw÷nf’ ÃkwhMfkh yÃkoý fhu÷ku. ¼khík Mkhfkhu E.Mk. 1967{kt ‘ÃkÈ©e’Lkkur¾íkkçk ykÃke íku{Lke MkkrníÞ MkuðkykuLku rçkhËkðe níke. E.Mk. 1998{kt ‘¿kk™ÃkeX ÃkwhMfkh’ {kxu íkuyku ¼køÞþk¤e çkLku÷k. ¿kkLkÃkeX ÃkwhMfkh {u¤ðLkkhkíkuyku ºkeò MkkrníÞfkh Au. yu{Lkwt ðk[Lk yLku MktþkuÄLk yríkÔÞkÃkf níkwt.rðrðÄ¼kMke MkkrníÞ™k íkuyku Ÿzk yÇÞkMke níkk. íkuyku fnuíkk fu frðíkkLke«uhýk íku{™u WÃkrLk»kËku{ktÚke «kÃík ÚkE níke. 1, ykìøk»x, 2000Lkk hkus{wtçkE{kt íku{Lkku Ëunktík ÚkÞu÷ku.

(412)

rðLxMkLk [r[o÷(30, ™ðuBçkh,E.Mk.1874)

çkeò rðïÞwØ ËhBÞkLk sÞkhu rnx÷h yLku{wMkku÷e™e™k íkkLkkþkne Þwøk™u fkhýu ËwrLkÞk yk¾e ¼ÞøkúMík ÚkE økE níkeíÞkhu su sqs hksLkerík¿kkuyu íku{Lke rð[kh Mkhýe yLku «¼kð™ku rLkfxíkkÚkeMkk{Lkku fÞkuo níkku íku{kt [r[o÷Lkwt Lkk{ {ku¾hu Au. VuÕx nux, nkÚk{kt ÷kfzeíku{s nðkLkk rMkøkkh MkkÚku MÚkq¤ fkÞk Ähkðíkk [r[o÷ Mkkð s Lkku¾k íkheykðíkk níkk. ‘ðe Vkìh rðfxhe™wt çku yktøk¤eyku ô[w fhe çkíkkðíkwt r[ö [r[o÷LkeËuLk Au. rçkúxLk™k «ÄkLk {tºke íkhefu íku{ýu su fwLkunÚke þkþLk [÷kðu÷wt íkuLkkuEríknkMk yLkku¾ku Au. E.Mk.1940{kt [uBçkh÷eLk Mkk{u yrðïkMk™e Ëh¾kMíkÃkMkkh fhkðzkðe™u íkuyku rçkúx™™k «ÄkLk {tºke çkLÞk níkk. E.Mk. 1940{kt£kLMk™k ÃkhksÞ çkkË sÞkhu çkeò rðïÞwØ{kt rçkúxLk yuf÷wt Ãkze økÞu÷wt íÞkhu[r[o÷u íkuLke ÞwðkLk yðMÚkk™ku yLkw¼ð fk{u ÷økkzeLku rnx÷hLkk s{oLkeLku íkÚkk{æÞ-Ãkqðo{kt {wMkku÷eLke™e MkuLkkLke Mkk{u ÔÞqnkí{f heíku rçkúxLkLkwt MkiLÞ {kuf÷e™uíkuyku™u ntVkÔÞk níkk. íÞkhu íkuyku òíku s ÞwØ ¼qr{ Ãkh nksh hnu÷k.

ykðk {wíMkÆe fqxLkerík¿k Mkh rðLxMkLk r÷Þku™kËo MÃkuLMkh [r[o÷LkkusL{, hksfkhý{kt ÃkøkËtzku s{kðe çkuXu÷k rÃkíkk huLzkuÕV™u ½uh 30, LkðuBçkh,E.Mk. 1874™k hkus ykufMVzo þk¾h, #ø÷ìLz{kt ÚkÞu÷ku. íku{Lke {kíkkLkwtLkk{ sì™esìhku{ níkwt. suy{urhfk™k LÞwÞkufoLke níke. ¾qçk s {Míke¾kuh y™u¼ýðk{kt Mkkð Mkk{kLÞ yuðk [r[o÷u þÁykík™wt rþûký nìhku Mfq÷{ktÚke {u¤ÔÞwtníkwt. Ãký Ãkwºk™k [uLk[k¤k Ãkkh¾e økÞu÷k rÃkíkkyu ÃkAe íku{Lke ¼híke MkìLznMxoLke

369 370


÷~fhe fkì÷ìs{kt fhe ËeÄu÷e. íku{ýu íku{™e fkhrfËeoLke þÁykík Ãkºkfkhíkhefu fhe níke. ÞwØ™k Mk{Þ{kt Ãkºkfkh íkhefu íkuyku ErsÃík yLku õÞqçkk ÃkýsE ykðu÷k. íku{ýu rçkúrxþ ™kifkMkLÞ{kt òuzkE™u yu{Lke hksfeÞ ½zíkh™eþÁykík fhu÷e.

E.Mk. 1901{kt 27 ð»ko™e ô{hu nkWMk ykuV fkì{LMk{kt «ðuþ fÞkuoníkku. yu ÃkAe R.Mk. 1908{kt íkuyku f÷u{uLxLk nkurÍyh MkkÚku ÷øLkøkútrÚkÚkeçktÄkÞk níkk. E.Mk. 1911 Úke 1915 yLku R.Mk. 1939 Úke 40 ËhBÞk™íkuyku yuz{kÞxo÷eLkk VMxo Vu÷ku íkhefu ÃkMktË ÚkÞk níkk. E.Mk.1940 Úke 45y™u E.Mk. 1951Úke 56 yu{ ËMk ð»ko MkwÄe íkuyku økúux rçkúxLk™k ðzk«ÄkLkÃkËu ykÁZ ÚkÞk níkk.

íku{ýu ðzk«ÄkLk íkhefu Mk¥kkLkk Mkqºkku Mkt¼k¤u÷kt íÞkhu rçkúxLk çkeòrðïÞwØLkk ¼ÞkLkf yku¤k Lke[u ykðe økÞw níkwt. Mkh{w¾íÞkh rnx÷h™e MkuLkkÞwhkuÃk™k ËuþkuLku ½{hku¤íke Auf £ktMk™k ôçkhu ykðe Q¼e íÞkhu íku{ýu ðzk«ÄkLkíkhefu rçkúxLkLke çkkøkzkuh Mkt¼k¤e níke. Mk{úkx Aêk sÞkuso™k yk{tºkýÚkeMk¥kk™k Mkqºkku Mkt¼k¤e ÷eÄk çkkË íku{ýu rçkúxLk™e «skLku MktËuþku ykÃkíkkt fnu÷wtfu, “ ík{™u ykÃkðk {kxuu {khe ÃkkMku ¾qLk, Ãkrh©{,ÃkhMkuðku yLku yktMkw rMkðkÞçkeswt fþwt s ™Úke.” y{urhfk™k hk»xÙÃkrík ÁÍðuÕx yLku MkkurðÞík hrþÞkLkkMxkr÷Lk MkkÚku íku{ýu fhu÷e r{ºkíkkÃkqýo {w÷kfkík™u Ãkrhýk{u E.Mk. 1945{kts{oLkeyu rçkLkþhíke þhýkøkrík Mðefkhu÷e yLku yu heíku çkeò rðïÞwØ™kuytík ykðu÷ku.

yuf fwþ¤ hksrLkrík¿k nkuðkLke MkkÚku MkkÚku [r[o÷ MkV¤ ÷u¾f yLkuMkkhk r[ºkfkh Ãký níkk. íku{ýu W¥k{ ðfíkk íkhefu Ãký ÏÞkrík «kÃík fhu÷e.‘Ä MkufLz ðÕzo ðkìh’ Lkk{u A ¼køk{kt ÷¾kÞu÷k çkeò rðïÞwØLkk MktM{hýkuyk÷u¾íkk íku{™k økútÚkku™e h[™k çkË÷ íku{™u E.Mk. 1953{kt MkkrníÞ™k Lkkuçku÷

Ãkkrhíkkur»kfÚke MkL{kLkðk{kt ykÔÞk níkk. yu s ð»kuo rçkúxLku íku{™u ‘™kExnqz’™kr¾íkkçkÚke MkL{kLÞk níkk. íku{ýu E.Mk. 1964{kt ‘nkWMk ykìV fku{LMk’{ktÚkerLkð]r¥k ÷E ÷eÄe níke.

rð[ûký çkwrØ «rík¼k ÄhkðLkkh MkknrMkfÞkuØk, yzøk {Lkkuçk¤™u ðhu÷kyLku hksÞLkk yrÄhûkf yuðk rðLxMkLk [r[o÷ 90 ð»koLkwt ykÞw»Þ ¼kuøkÔÞkÃkAe E.Mk. 1965{kt ÷tzLk{kt yðMkkLk ÃkkBÞk níkk.

371 372


(413)

hkuçkxo ÷qE MxeðLMkLk(30, LkðuBçkh, E.Mk. 1850)

Lkçk¤k þheh MkkÚku sL{u÷k fu suLkk çk[ðkLkeykþk Ãký zkìfxhku yu Akuze ËeÄe níke íkuðk zkì. sìrf÷ yìLz r{.nkEzo suðesøk«rMkØ ðkíkko ykÃke sLkkh {þnqh ðkíkko ÷u¾f hkuçkxo ÷qE MxeðLMkLkku sL{30, LkðuBçkh, E.Mk.1850™k hkus Mfkìx÷ìLz™k yurz™çkøko þnuh{kt EsLkuhrÃkíkk Úkkì{Mk MxeðLMkLku íÞkt ÚkÞku níkku. EsLkuh rÃkíkk íku{Lkku Ãkwºk EsLkuh çkLkuíkuðkt MðÃLkku Mkuðíkk níkk. Ãký Mkkð rLkçko¤ þkherhf çkktÄku Ähkðíkku íku{Lkku Ãkwºk[k÷e þfu íku{ Lk níkku. WÃkhktík rðÄkíkkyu yu ÃkwºkLke ¼køÞ hu¾k{kt ftEf swËwts ÷ÏÞwt nþu fu suLkk Ãkrhýk{u søkík™u yuf W¥k{ MkkrníÞfkh MkkUÃkzÞku.

þheh MðMÚk yLku {sçkqík çkLkkððk Lkk™Ãký{kt ¾qçk s h¾zâku níkku.íkuLke íkuLkk þheh Ãkh íkku fkuE yMkh ÚkE Lknª, Ãký íkuýu òíkòík™k yLkw¼ðkuLkwtyý{qÕÞ ¼kÚkwt økktXu çkktæÞwt. yk yLkw¼ðkuyu s yuLku MkkrníÞ MksoLkLkerËþk [ªÄe.

çkk¤Ãký{kt íkuLkk rÃkíkkyu íkuLke MkkhMkt¼k¤ hk¾ðk {kxu yur÷Mk f®Lkøknu{Lkk{Lke yuf Ãkrh[krhfk hkufe níke. íku ¾qçk s hrMkf Mð¼kð™e níke. hkushkus÷qELku ¾wþ fhðk òíkòík™e hMk«Ë ðkíkku yLku hku{kt[f ðkíkkoyku Mkt¼¤kðíke.yur÷MkLk ÃkkMkuÚke Mkkt¼¤u÷e ðkíkkoykuyu ÷qELkk ¼kðsøkík y™u MktðuËLkkykuLkuZtZku¤e MkkrníÞ MksoLk {kxu Wí«urhík fÞkuo.

Ãkå[eMk ð»koLke ô{hu íkuýu fkÞËk™e Ãkheûkk ÃkkMk fhe níke. íku™e yrLkåAkAíkkt Ãký {kíkkrÃkíkkLku hkS hk¾ðk íkuýu ðfk÷ík þÁ fhu÷e. Ãký íku ÔÞðMkkÞ{kt

íkuLkwt {™ rMÚkh ÚkÞwt ™ne. íku nt{uþk yuf «fkh™ku ystÃkku yLkw¼ðíkku níkku. ºkeMkð»koLke ô{hu íkuLkwt ÷øLk VìLkeykuM÷kuLk Lkk{Lke yuf Þwðíke MkkÚku ÚkÞu÷wt. ÷øLkÃkAe «u{ y™u nqtV {¤ðkÚke íkuýu ÷¾ðkLkwt þÁt fÞwO.

íkuLke íkrçkÞík yLkuf «ÞíLkku fhðk Aíkkt MkwÄhe s Lknª. ¼hÞwðkLke{ktyu xe.çke.Lkku rþfkh çkLke økÞu÷ku. nðk Vuh fhðk yu yLkuf «kf]ríkf MÚk¤kuyuøkÞu÷ku. ykÚke yu™e MkkIËÞoMk]r»x yLku ¼kðsøkík rðfMÞkt. su yuLku MkkrníÞMksoLk íkhV Ëkuhe økÞkt. íkuýu f÷{ nkÚk{kt ÷eÄe. MkkrníÞ MksoLkLke MkkÚku MkkÚkuyuLke f{kýe Ãký ðÄðk ÷køke. Ãký þheh çkhkçkh MkkÚk ykÃkíkwt ™ níkwt.

E.Mk. 1981{kt íkuýu søkrðÏÞkík h[Lkk ‘xÙuÍh ykE÷ìLz’Lkwt Mkso™fÞwO. íku hkíkkuhkík søkík©u»X MkkrníÞfkh çkLke økÞku. yu ÃkAe íkuýu çkeS Lkð÷fÚkk‘rfzLkìÃz’ ÷¾e. su Lkð÷fÚkkLkwt fÚkkðMíkw íkuýu òuÞu÷k yuf ¾hkçk MðÃLkk{ktÚke{éÞwt níkwt. íkuLkk ÃkhÚke ‘Ä MxÙuLs fuMk ykuV zkì. surf÷ yuLz r{. nkEz’ íkku íkuLkerðï«rMkØ f]rík çk™e økE Au. íkuLke yk Lkð÷fÚkk {nkí{k økktÄeyu Ãký ¾qçkð¾kýe níke. íku WÃkhktík íkuýu ‘{kMxh ykuV çku÷uLxÙe’ y™u ‘çke[ yukV Vku÷uMkk’suðe MkwtËh f]ríkyku Ãký ykÃke níke. íku™e AuÕ÷e Lkð÷fÚkk ‘ðeÞh ykuV nr{oMxLk’íku™e LkkËwhMík íkrçkÞík™u ÷E Ãkqhe fhe þfu÷ku ™nª. ®sËøke™k ytrík{ rËðMkku{ktnðkVuh fhðk íku MkkWÚk Mke ykE÷ìLz{kt ykðu÷k Mkk{kuyk xkÃkw Ãkh økÞu÷ku.sÞkt 44, ð»ko™e ô{hu 3, rzMkuBçkh, 1894Lkk hkus íkuLkwt yðMkkLk ÚkÞwt níkwt.íku íkuLke h[Lkkyku îkhk {he ™u Ãký y{h ÚkE økÞku Au.

373 374


(414)

fkfkMkknuçk fk÷u÷fh(1, rzMkuBçkh, E.Mk. 1885)

{nkí{k økktÄeyu su{Lku ‘MkðkE økwshkíke’ÚkeMktçkkuÄu÷k íkuðk Ë¥kkºkuÞ çkk÷f]»ý hkòæÞûkLkku sL{ 1, rzMkBçkh, E.Mk.1885Lkk hkus {nkhk»xÙ hkßÞLkk Mkíkkhk íkk÷wfkLkk økk{ þknÃkwh{kt ÚkÞkuníkku. Ãký íkuyku Mkkðtíkðkze rðMíkkhLkk fk÷u÷e økk{Lkk ðíkLke nkuðkÚke ‘fk÷u÷fh’íkhefu yku¤¾kÞu÷k. ðzkuËhk Mfq÷{kt íkuyku Lkkufhe fhíkk níkk íÞkhu ykswçkkswLkk÷kufku íku{Lkku ‘fkfkMkknuçk’ fneLku MktçkkuÄíkk íÞkhÚke íkuyku ‘fkfkMkknuçk’Lkkðnk÷MkkuÞk Lkk{Úke òýeíkk ÚkÞu÷k.

íku{Lkk rÃkíkkS Mkhfkhe f{o[khe níkk. íkuykuLkku WAuh ÄkŠ{fðkíkkðhý{kt ÚkÞu÷ku. ytøkúuS þkMkLk «íÞu íku{Lku ¼khu yýøk{ku yLku yk¢kuþníkkt. íku{ýu ÃkqLkkLke VøkwoMkLk fku÷us{kt yÇÞkMk fhu÷ku. íkuyku Ãknu÷uÚke sMðíktºkíkkLkk rn{kÞíke níkk. þYykíkLkk íkçk¬u íkuyku Mkþ† <kÂLík íkhV ð¤u÷k.LkkrMkf{kt MkkðhfhLke økwó Mk¼k{kt Ãký íkuyku sE ykðu÷k. Ãký ÃkAeÚke ¢kÂLíkLkkÃkrhýk{u ytøkúuòuyu yk[hu÷e Ë{LkLkeríkÚke yu{Lkwt fk¤swt ½ðkÞu÷wt yLku Mkþ†¢kÂLíkLkk {køkuoÚke ÃkkAk ð¤e økÞu÷k.

íku{Lkk Ãkh rððufkLktËSLkk rð[khkuLke «¼kðf yMkh ÚkÞu÷e. íkuykurððufkLktËS ÃkkMkuÚke Ëuþ¼ÂõíkLkk MktMfkh ÃkkBÞk níkk yu{ fnuðwt shkÞ ¾kuxwtLkÚke. íkuyku rV÷MkqVeLkk rð»kÞ MkkÚku çke.yu. ÚkÞu÷k. íku{ýu rþûký yLku ÷u¾™îkhk hk»xÙMkuðk fhðkLkku rLkÄkoh fhu÷ku. íkuyku E.Mk. 1909{kt çku÷økk{Lkeøkku®ðËhkð ËuþÃkktzu Mkt[kr÷ík økýuþ rðãk÷Þ{kt {wÏÞ rþûkf íkhefu òuzkÞu÷k.

Ãký yu MktMÚkk çktÄ Úkíkkt íkuyku ‘hk»xÙ{ík’ Lkk{Lkk ËirLkf MkkÚku òuzkÞu÷k. ykËirLkf Mkhfkhe Ë{LkLku fkhýu çktÄ ÚkE síkkt ðzkuËhkLkk LkðMÚkkrÃkík øktøkLkkÚkrðãk÷Þ{kt ¼híke ÚkÞu÷k. íkuLkk Ãkh Ãký Mkhfkhe yr¼þkÃk Wíkhu÷ku.WÃkhkWÃkhe rLk»V¤íkk yLku rLkhkþk MkkUÃkzíkkt íku{ýu MktLÞkMke Úkðk rð[khu÷wt.íku{ýu Mðk{e çkúñkLktË ÃkkMku MktLÞkMkLke Ëeûkk {ktøku÷e. Ãký íku{ýu ºký ð»ko hknòuðkLkwt sýkðíkk íkuyku Mðk{e ykLktË MkkÚku rn{k÷ÞLke Þkºkkyu WÃkze økÞu÷k.íku{ýu rn{k÷ÞLke 2200 {kE÷ ÃkøkÃkk¤k Þkºkk fhu÷e. yk ÞkºkkÚke íku{Lkk{ktyæÞkí{Lkku Mkt[kh ÚkÞu÷ku.

ÃkAe íkuyku fktøkze økwÁfw÷, ði»ýðkuLkk yk[kÞofw÷, hkò {nuLÿ«íkkÃkLkk«u{ rðãk÷Þ yLku ®MkÄw çkúñ[Þko©{ suðk rðãk÷Þku{kt yLkw¼ð {u¤ðeyk¾hu þktríkrLkfuíkLk{kt ÂMÚkh ÚkÞu÷k. ynªs íku{Lku økktÄeSLkku Ãkrh[Þ ÚkÞu÷ku.økktÄeSLkk rð[khkuLke fkfkMkknuçk Ãkh økkZ yMkh ÚkÞu÷e íkuÚke íkuyku xkøkkuhLke{tsqhe ÷E þktríkrLkfuíkLk Akuze økwshkík{kt ÃkÄkhu÷k. ðzkuËhkÚke íkuyku çkkÃkwLkeEåAkLkwMkkh y{ËkðkË yk©{{kt ykðu÷k. yk yhMkk{kt s økwshkíkrðãkÃkeXLke MÚkkÃkLkk Úkíkkt íku{ýu íÞkt yæÞkÃkLk fkÞo Ãký fhu÷wt. yæÞkLkÃkLkfkÞo MkkÚku ÷u¾Lk fkÞo Ãký WÃkkzu÷wt. íku{ýu ‘LkðSðLk’Lkk Mkt[k÷LkLke sðkçkËkheMkt¼k¤u÷e yLku ‘òuzýefkuþ’Lke h[Lkk ÃkkA¤ Ãkkt[ ð»ko ÃkhMkuðku Ãkkzu÷ku. íku{ýuøkktÄeS MkkÚku su÷ðkMk Ãký ðuXu÷ku. íkuyku hk»xÙ¼k»kk «[khLku MktÃkqýo Mk{ŠÃkíkÚkE økÞu÷k.

«ðkMkLkk þku¾eLk yk Sðu yLkuf ËuþkuLkku «ðkMk fheLku MkðkuoËÞLkku økktÄeMktËuþ yu Ëuþku{kt ðnuíkku fhu÷ku. íkuyku SðLkLke AuÕ÷e Ãk¤ MkwÄe ‘{tøk÷«¼kík’Lkk{Lkk rnLËe Mkk{rÞf îkhk ®[íkLk«ÄkLk ÷u¾ku ÷¾íkk hnu÷k.

sL{u {hkXe nkuðk Aíkkt økwshkíke ¼k»kk Ãkh íkuyku y«rík{ «¼wíðÄhkðíkk níkkt. íku{ýu EríknkMk, rþûký, MkkrníÞ, MktMf]rík, WíMkðku yLku «ðkMk

rzMkuBçkh375 376


suðk yLkuf rð»kÞku WÃkh økútÚkku ÷ÏÞk Au. íku{ýu Mksuo÷k rðÃkw÷ MkkrníÞ{kt‘ykuíkhkËe Ëeðk÷ku’, ‘SðLkLkku ykLktË’, ‘h¾zðkLkku yk™tË’, ‘SðLk÷e÷k’,‘rn{k÷ÞLkku «ðkMk’, ‘çkúñËuþLkku «ðkMk’, ‘Wøk{ýku Ëuþ’, ‘SðLk MktMf]rík’,‘SðLk®[íkLk’, ‘SðLkÔÞðMÚkk’, ‘Sðíkk íknuðkhku’, ‘÷kufSðLk’,‘SðLk¼khíke’, ‘Lkkhe økkihðLkku frð’, ‘MkkrníÞ{kt Mkkðo¼ki{ SðLk’,‘¼khíkeÞ MktMf]ríkLkku WËTøkkíkk’, ‘hrðåArðLkwt WÃkMÚkkLk yLku íkÃkoý’, ‘Ãkqðohtøk’,‘økeíkkÄ{o’, ‘SðLkËeÃk’, ‘fk÷u÷fhLkk ÷u¾ku 1-2’, ‘SðLk rðfkMk’,‘M{hýÞkºkk’, ‘Ä{kuoËÞ’, ‘Mðk{e hk{íkeÚkoLkwt SðLk[rhºk’, ‘çkkÃkwLke Íkt¾e’,‘økktÄe ÃkrhðkhLkk ßÞkuríkÄohku’, ‘yðkhLkðkh’ yLku ‘«kMktrøkf «ríkMkkË’LkkuMk{kðuþ ÚkkÞ Au.

íku{Lke MkkrníÞ Mkuðk yLku hk»xÙMkuðkLku rçkhËkððk ¼khík Mkhfkhu íku{Lku‘ÃkÈrð¼q»ký’Lkk r¾íkkçkÚke LkðkßÞk níkk. íku{Lke h[Lkk ‘SðLk ÔÞðMÚkk’LkuMkkrníÞ yfkË{e, rËÕne íkhVÚke E.Mk. 1964{kt Ãkkrhíkkur»kf «kó ÚkÞwt níkwt.

yk Ãkh{ rð¼qrík 20, ykuøkü, E.Mk. 1981Lkk hkus Ãkt[{nk÷¼qíkku{kt rðr÷Lk ÚkE ÚkE økE níke.

(415)

{u½k Ãkkxfh(1, rzMkuBçkh, E.Mk. 1954)

ðíko{kLk Mk{ÞLke rðïLke MkkiÚke {nkLk ËMkÔÞÂõíkykuLke ‘Ä{oÞwøku’ ònuh fhu÷e ÞkËe{kt ¼khík{ktÚke MÚkkLk {u¤ðLkkh {u½kÃkkxfhLkku sL{ 1, rzMkuBçkh, E.Mk. 1954Lkk hkus {nkLkøkh {wtçkELkk yuf{æÞ{ðøkeoÞ {hkXe fwxwtçk{kt rÃkíkk ðMktík¼kE ¾kLkku÷fh y™u {kíkk ELËw{íke¾kLkku÷fhLku ½uh ÚkÞku níkku. MkkBÞðkËe rð[kh MkhýeLku ðhu÷k íku{Lkk rÃkíkk‘rnLË {sËqh Mk¼k’Lkk ykøkuðkLk yLku MðkíktºÞ MkuLkkLke níkk. ßÞkhu íku{Lkkt {kxÃkk÷ f[uhe{kt ÃkkuMx {kMíkh íkhefu Vhs çkòðíkkt níkk. yk{ Lkuík]íðLkk økwýku{u½k ÃkkxfhLku ÷kune{ktÚke s {¤u÷k.

íku{ýu [uBçkwhLke {hkXe þk¤k{kt y™u íku ÃkAe {kxwtøkkLke ®føk ßÞkusoLkk{Lke #ø÷eþ r{rzÞ{Lke nkEMfq÷{kt yÇÞkMk fÞkuo níkku. ¼ýðkLke MkkÚkuþk¤k fûkkyuÚke s íkuyku rðrðÄ çkkirØf yLku MkktMf]ríkf MÃkÄkoyku{kt ¼køk ÷uíkktníkk. ðõík]íð MÃkÄko yu{Lke {kLkeíke MÃkÄko níke. yu MÃkÄko{kt ¼køk ÷E yu{ýuyLkuf ÃkwhMfkhku SíÞk níkk. íku{Lku MkkrnÂíÞf «ð]r¥kyku{kt Ãký ¾qçk hMk Ãkzíkkuníkku. ðkt[LkLkkt íkuyku ¾qçk þku¾eLk níkkt. íku{Lke ¿kkLkrs¿kkMkk fËeÞ Mktíkku»kkíkeLk níke. þk¤k{kt íkuyku yÇÞkMk fhíkkt níkkt íÞkhÚke s ¢kÂLíkfkhe rð[khkuÄhkðíkkt níkkt.

ÁEÞk fku÷us{ktÚke íkuyku E.Mk. 1976{kt çke.yuMk.Mke. ÚkÞu÷kt.rð¿kkLk{kt MLkkíkfLke ÃkËðe {u¤ðe ÷eÄk ÃkAe íkuyku ‘xkxk EÂLMxxâqx ykuVMkku~Þ÷ MkkÞÂLMkÍ’ fku÷us{kt ykrMkMxLx ÔÞkÏÞkíkk íkhefu Lkkufhe{kt òuzkE

377 378


økÞu÷kt, Ãký yLkwMLkkíkf fûkkLkku yÇÞkMk [k÷w hk¾u÷ku. íkuyku LkkLkÃkýÚke LkezhyLku MkknrMkf níkkt. Mk{ksLke Mkuðk y™u ÷kuf fÕÞkýLku ðhu÷k {u½kÃkkxfh{kuhçkeLke {åAw nkuLkkhíkLkk ÃkerzíkkuLke Mkuðk {kxu íku{Lke fku÷usLke rðãkÚkeoLkeykuLkeyuf xwfze MkkÚku {kuhçke ykðu÷kt.

íkuyku †e Mkns Mð¼kðu íku{Lke MkkÚku yÇÞkMk fhíkk «ðeý ÃkkxfhLkk«u{{kt Ãkzu÷k yLku ÃkAe íku{Lke MkkÚku ÷øLkøkútrÚkÚke òuzkÞu÷kt. ÷øLk fhe ÷eÄkÃkAe íkuyku Mk{ks MkuðkLke ònuh «ð]r¥k{kt ¾qtÃku÷k hnu÷kt. yk fkhýu s íku{LkkËkBÃkíÞSðLk{kt ríkhkz Ãkzu÷e Auðxu çktÒkuyu ÃkhMÃkh Mk{sqíke fheLku AqxkAuzk÷E ÷eÄu÷k. ÷øLkrðåAuË ÃkAe «ðeý Ãkkxfhu çkeswt ÷øLk fhe ÷eÄu÷wt. ßÞkhu{u½kyu SðLk Mk{ksLku [hýu Ähe ËeÄu÷wt. Mk{ksMkuðkLkk ¼u¾Äkhe íku{ýuíku{Lkk Ãke.yu[.ze.Lkk yÇÞkMkLku Ãký yÄðå[uÚke Ãkzíkku {qfu÷ku.

Mð¼kðu {u½k ÷zkÞf r{òsLkk níkkt. fËe fkuELke Mkk{u ÍqfðkLkwt íku{Lkuykðzíkwt Lknª. ykðk Mð¼kðÚke s íku{ýu xkxk EÂLMxxâqxLke LkkufheLku y÷rðËkfhu÷e. Lkkufhe Akuzâk ÃkAe íkuyku ‘fkuBÞwrLkxe yuEz yuLz MÃkkuLMkhþeÃk«kuøkúk{’Lkk Lkuò nuX¤ M÷{ rðMíkkh{kt MkwÄkhku ÷kððk Mkuðk fkÞo þY fÞwO.íÞkh ÃkAe íku{ýu íku «ð]r¥k Akuze ËeÄu÷e y™u y{ËkðkËLke ‘Mkuíkw’ MktMÚkk MkkÚkyuòuzkE økÞu÷kt.

E.Mk. 1983{kt ÞwrLkMkuVLkk yktøkýðkze fkÞo¢{ {kxu íku{Lke ÃkMktËøkeÚkÞu÷e. yk «kusuõx ytíkøkoík íku{ýu MkkçkhfktXk yLku zktøk rsÕ÷kLkk ÃkAkíkykrËðkMke rðMíkkhkuLke {w÷kfkík ÷eÄu÷e. çkÄkLku ¾çkh Au yu «{kýu økwshkík{ktLk{oËk «kusuõx nkÚk Ähkíkkt yMkh Ãkk{Lkkhk ykrËðkMkeykuLkk fÕÞký yLkurðMÚkkÃkLk {kxu Lk{oËk ÞkusLkk rðhkuÄe yr¼ÞkLk [÷kðu÷wt.

¢ktríkfkhe {rn÷k nkuðk Aíkkt íku{Lkwt niÞwt ÷køkýe yLku MktðuËLkkMk¼h níkwt.íku{ýu þYykík{kt økÍ÷ku yLku frðíkkyku Ãký ÷¾u÷e. Lk{oËk yr¼ÞkLkLkk

Mk{ÚkoLk{kt íkuyku òíku s økeíkku ÷¾íkkt níkkt. íkuyku ¾qçk s ykí{çk¤ ÄhkðíkktíkusMðe {rn÷k níkk. yLkwfq¤íkkyu íkuyku ðk[Lk Ãký fhe ÷u Au. íkuyku ykrËðkMkerðMíkkhLke ¼k»kkykuLkkt Mkkhkt òýfkh Au. Ãkøku [k÷eLku íkuyku «ðkMk fhíkkt fËeÚkkfíkkt LkÚke. ykrËðkMke «òLku íku{ýu ÃkkuíkkLke {kLke yÃkLkkðe ÷eÄe Au.

íku{Lku íku{Lke Mkk{krsf «ð]r¥kyku çkË÷ yLkuf MkL{kLkku yLku ÃkwhMfkhku{éÞkt Au. MðexTÍh÷uLzLkwt YrÃkÞk ÃktËh ÷k¾Lkwt RLkk{ íku{ýu íku{Lke rMkØktíkrLkckLku ÷R Mðefkhu÷wt Lknª. R.Mk. 1992 {kt y{uhefkLkku YrÃkÞk yZkh÷k¾Lkku ‘økkuÕz{uLk yuLðkÞh{uLx÷ yuðkuzo’ íku{Lku {¤u÷, suLke çkÄe s hf{íku{ýu y{uhefkLke ¼khíkLkk rðfkMk {kxu fk{ fhíke MktMÚkk ‘RÂLzÞk zuð÷Ãk{uLxMkŠðMk’ Lku yÃkoý fhe ËeÄu÷e.

379 380


(416)

{kurLkfk Mku÷uMk(2, rzMkuBçkh, R.Mk. 1973)

rðï{kt xurLkMkLke {nkhkýe økýkíke {kurLkfkMku÷uMkLkku sL{ ÞwøkkuM÷krðÞkLkk LkkuðeMkkz Lkk{Lkk þnuh{kt 2, rzMkuBçkh, R.Mk.1973 Lkk hkus rÃkíkk fuhku÷e Mku÷uMk yLku {kíkk RMíkh Mku÷uMkLkk ½h{kt ÚkÞkuníkku. íkuLkk rÃkíkk ÔÞðMkkÞu ÞwøkkuM÷krðÞkLkk yuf Mk{k[khÃkºkLkk fkxworLkMx yLkurzÍkRLkh níkk.

{kurLkfkLku xurLkMk{kt hMk Ãkzu÷ku íkuLkk ¼kELku xurLkMk h{íkku òuELku. xurLkMk«íÞuLkwt íkuLkwt ykf»koý òuE íkuLkk rÃkíkkyu {kurLkfkLke ô{h {kºk Lkð ð»koLke níkeíÞkhÚke s íkuLku xurLkMk þe¾ððkLkwt þY fhu÷wt. ÃkwºkeLke xurLkMk «íÞuLke ÷økLk yLkuyr¼Ár[ òuE {kíkk-rÃkíkkLku ÚkÞu÷wt fu íku{Lke Ëefhe ¼rð»Þ{kt xurLkMkLkeh{ík{kt yËT¼wík MkV¤íkk {u¤ðþu. íkuÚke ËefheLku h{íkLke Mkkhk{kt Mkkhe íkk÷e{yLku MkwrðÄk {¤e hnu íkuðe þw¼ ¼kðLkkÚke íku{ýu ÃkkuíkkLkwt ðíkLk Akuze y{urhfk{ktðMkðkLkwt Lk¬e fhu÷wt. ytíku íkuyku ÷kurhzk MÚk¤ktíkrhík ÚkE økÞu÷kt.

{kºk ykuøkýeMk ð»koLke ô{hu xurLkMkLke h{ík{kt íkuLkk Lkk{Lkku ztfku ðkøkðk÷køÞku. yu ô{hu íku rðïLke Mkðkuoíf]ü xurLkMk ¾u÷kze çkLke økÞu÷e. ^÷kurhzkykÔÞk ÃkAe ®Lkf çkku÷uxhe Lkk{Lkk y{uhefLk xurLkMk fku[Lkk fuBÃk{kt íku òuzkRøkÞu÷e. yrøkÞkh ð»koLke W{hu íku íkuLkk ðÞsqÚkLkk ¾u÷kzeykuLke MÃkÄko{kt rðï[uÂBÃkÞLk çkLke økÞu÷e. nkWMxLk ¾kíku ðŠsrLkÞk ÂM÷BMk xurLkMkLke VkRLk÷{ktíkh¾kx {[kðe íku xurLkMk søkík{kt AðkR økÞu÷e. R.Mk. 1989 {kt rðï«rMkØ‘xurLkMk’ Mkk{krÞfLkk MktÃkkËf îkhk ònuh fhðk{kt ykðu÷e ð»koLke ©uc {rn÷k

xurLkMk ¾u÷kze íkhefu {kurLkfk ÃkMktËøke Ãkk{u÷e níke.R.Mk. 1991 {kt ytrík{ {rn÷k xurLkMk MÃkÄkoLke VkRLk÷{kt {kurLkfkyu

rðïLke xurLkMkLke çkuíkks çkkËþkn økýkíke {kŠxLkk Lkðhkrík÷kuðkLku nhkðeÃkkuíkkLke ©ucíkkLkku Ãkh[ku søkíkLku ykÃke ËeÄku níkku. íkuLku xurLkMk h{íke òuðe yufÕnkðku Au. íkuýu ykuMxÙur÷ÞLk ykuÃkLk, £uL[ ykuÃkLk, Þw.yuMk. ykuÃkLk MkrníkLkeËMk MÃkÄkoyku{kt Sík {u¤ðe yuf s ð»ko{kt ðeMk ÷k¾ zku÷hLke hf{ Síke÷eÄu÷e. 1991 Lkk ð»ko{kt íkuýu fw÷ 28,57,758 zku÷h SíkeLku 1984 {kt{kŠxLkk Lkðhkrík÷kuðkLkk 27,73,556 zku÷h SíkðkLkk hufzoLku íkkuze Lkk¾u÷ku.

VuþLkuçk÷ zÙuMk ÃknuhðkLke yLku òíkòíkLkk Ãkh^Þw{kuLke þku¾eLk {kurLkfkyuxurLkMk WÃkhktík Mktøkeík, Vqxçkku÷ yLku ðk[LkLkku Ãký ¾qçk þku¾ Au. LkðhkþLkeÃk¤ku{kt yu Mkk{krÞfku ðkt[íke hnu Au. íkuLku yðLkðe Zªøk÷eyku yLku h{fzktLkk«kýeykuLkwt ¾qçk ykf»koý Au.

íkuLke h{íkLke yËk yLkku¾e hne Au. íku [eMkku Ãkkze yk¾wt {uËkLk økòðe{qfu Au. ðkhtðkh Ëktík f[f[kðíke yLku ÄqhrfÞkt fhíke ík{u íkuLku xe.ðe. Lkk ÃkzËu÷kRð h{íkLkk «Mkkhý y[qf òuuR nþu. íku MxÙkuf ¾u÷íke ð¾íku íku ¼khu yk¢{f{qz{kt ykðe síke. yksu íkku íkuLke ô{h [k÷eMkLke ÚkR Au. xurLkMkLke h{ík{ktÚkeíku rLkð]¥k ÚkR økR Au.

íku ßÞkhu h{íke íÞkhu zkçkk nkÚku MkŠðMk fhíke níke. økúkWLz þkpxTMk {khðkçktLku nkÚkLkku WÃkÞkuøk fhíke. çkku÷Lku íku Ãkqhe yk¢{fíkkÚke Vxfkhíke níke. rðïLkeçkeS xurLkMk Mxkh {rn÷kyku íkuLkku Ãkqhku ykËh fhu Au.

íkuLke h{ík suðe MkwtËh Au yuðwt yuLkwt ÷kÔÛÞ Ãký yLkwÃk{ Au. íkuÚke MkwtËhíkkLku÷R íkuLku ‘rnhkuRLk’ fu ‘r«LMkuMk’ íkhefu WÃk{k ykÃkðk{kt ykðíke. íku íkuLkwtËunMkkicð ò¤ðe hk¾ðk zkÞux WÃkh ÃkqhuÃkwhwt æÞkLk ykÃkíke níke. íkuLke RåAky{uhefkLkk rVÕ{ ûkuºk{kt «ðuþðkLke Au. òuRyu þwt ÚkkÞ Au ?

381 382


(417)

LktË÷k÷ çkkuÍ(3, rzMkuBçkh, R.Mk. 1883)

‘{kMxh {kuþkÞ’ Lkk{Úke òýeíkk ÚkÞu÷k¼khíkeÞ r[ºkf÷k søkíkLkk ¼kMfh Lkk{Lkk LktË÷k÷ çkkuÍLkku sL{ rçknkhhkßÞLkk ¾zøkÃkwh{kt 3, rzMkuBçkh, R.Mk. 1883 Lkk hkus ÚkÞku níkku. ¼khíkeÞr[ºkf÷kLkk RríknkMk{kt su{Lkwt Lkk{ Mkwðýoûkhu ÷¾kÞwt Au íkuðk yk f÷kfkhuf÷f¥kkLke «MkuzuLMke fku÷us{kt R.Mk. 1905 {kt ðkrýßÞLkku yÇÞkMk fhu÷ku.R.Mk. 1905 Úke íkuyku økð{uoLx fku÷us ykuV ykxoLkk f÷kLkk yÇÞkMk¢{{ktòuzkÞu÷k. ynª íkuyku yðLkeLÿLkkÚkLkk r«Þ rðãkuÚkeo íkhefu MÚkkLk ÃkkBÞk.f÷kMkkÄLkk MkkÚku òuþMkktfkuLke rLkðuËeíkk økÕMko nkRMfq÷{kt íkuyku f÷k rþûkfíkhefu òuzkÞu÷k. [kh ð»ko yk Mfq÷{kt fk{ fÞko çkkË yuf ð»ko íku{ýu ‘rðr[ºkõ÷çk’{kt Mkuðk ykÃku÷e. yðLkeLÿLkkÚkLke Mkq[LkkÚke ÃkAe íkuyku ‘RÂLzÞLkMkkuMkkÞxe ykuV ykxo’ yLku ‘rðï¼khíke ÞwrLkðŠMkxe’, þkríkrLkfuíkLkLkkf÷k¼kðLk{kt òuzkÞu÷k. íku{ýu f÷k¼ðLk{kt 29 ð»ko MkwÄe yæÞûk yLku yk[kÞoíkhefu Mkuðkyku ykÃku÷e. ynª íkuykuLku økwÁËuð xkøkkuhLkku Ãkrh[Þ ÚkÞu÷ku. xkøkkuhLkeyuf ÃkwÂMíkfk ‘Ä f÷uõxuz ÃkkuyuBMk ykuV xkøkkuh’ {kt «Mktøkr[ºkku yLku hu¾ktfLkkuíkiÞkh fheLku {qfðkLkku yðMkh «kó ÚkÞu÷ku. yk ÃkAe íkuyku ¾qçk ÏÞkrík Ãkk{u÷k.íku{ýu f÷kLkk yÇÞkMk {kxu fux÷kf ËuþkuLkku «ðkMk fhu÷ku. ystíkkLkk¼ªíkr[ºkkuuLke yLkwf]ríkyku íkiÞkh fhðkLkwt fk{ íku Mk{ÞLkk òýeíkk r[ºkMksofyrMkíkfw{kh n÷Ëh MkkÚku hneLku íku{ýu fhu÷wt. íkuyku rMkØnMík hu¾ktfLkfkhníkk. íkuyku {kuxu ¼køku ÃkuÃkh, nkzo çkkuzo, yLku {kuLøkkrMkÕfLkk fkÃkz WÃkh r[ºkku

íkiÞkh fhíkk níkk. xuBÃkhk yLku yLÞ s¤htøkku MkkÚku õÞkhuf [kRLkeÍ MÞkneLkkuÃký WÃkÞkuøk fhíkk. íkuyku íku{Lkk r[ºkkuLkwt MksoLk òÃkkLkLkk Mfku÷r[ºkkuLke su{Q¼k, ÷tçk[kuhMk yLku yÄoøkku¤ ykfkh{kt fhíkk. f÷køkwÁ LktËçkkçkwLkktr[ºk«ËþoLkku XufXufkýu Þkusu÷k. íku{kt {níðLkk «ËþoLkku{kt ‘RÂLzyLk MkkuMkkÞxeykuV ykxo’ f÷f¥kk, ‘RÂLzyLk MkkuMkkÞxe ykuV ykxo’ yÕnkçkkË, ‘Ä VuÂMxð÷ykuV yuBÃkkÞh ¢eMx÷ Ãku÷uMk’ $ø÷uLz, ‘y{uhefLk VuzhuþLk ykuV ykxo’y{uhefk íkÚkk ‘LkuþLk÷ ykxo øku÷uhe’ Lkðe rËÕneLkku Mk{kðuþ ÚkkÞ Au. WÃkhktíkÃkurhMk, çkúuÂÕsÞ{, nku÷uLz, MðexÍh÷uLz suðk ËuþkuLkk yLkuf þnuhku{kt íku{Lkkr[ºk«ËþoLkku Þkuòyu÷kt. íku{Lku ykÄwrLkf ¼khíkeÞ f÷kLkk «ýuíkk fne þfkÞ.íku{Lkk {køkoËþoLk nuX¤ ½ýk òýeíkk f÷kfkhku íkiÞkh ÚkÞu÷k Au. íkuyku ÃkkuíkuòÃkkLkeÍ f÷k WÃkhktík [kRLkeÍ, økúef, Rxk÷eÞLk yLku RrsóLke f÷kþi÷eÚkeÃkqhuÃkqhk Ãkrhr[ík níkk. íku{ýu íku{Lkk r[ºkku{kt Ëþkoðu÷wt þwMkku¼Lk íku{Lke ¾kMk÷kûkrýfíkk Au. íkuykuLku hðeLÿLkkÚk xkøkkuhu f÷k¼ðLkLkk yæÞûk çkLkkðu÷k yLkuíku{Lkwt økkihð fhu÷wt. ‘fkr÷{kíkk’, ‘Ëwøkko’, ‘rþðLkwt rð»kÃkkLk’, ‘fwÁûkuºk’, ‘fýo’,‘ËþhÚkLkwt {]íÞw’, ‘økÁz’, ‘ynÕÞkuîkh’, ‘Lkkifkrðnkh’, ‘økktÄeSLke ËktzeÞkºkk’,‘W{kLke íkÃkMÞk’ suðkt íku{Lkk LkkUÄÃkkºk r[ºkku Au. ðzkuËhkLkk feríko {trËh yLkusøkËeþ[tÿ çkkuÍLkk ‘RrLMxxâqx ykuV MkkÞLMk’ Lke Ëeðk÷ku Ãkh íku{ýu Ëkuhu÷kr[ºkku Ëuþ-rðËuþLkk yLkuf Mktøkúnk÷Þku{kt MktøkúnkÞu÷k Au. su{kt f÷f¥kk, çkLkkhMk,rÃk÷kLke, ‘þtríkrLkfuíkLk’ ‘LÞq rËÕne’, ‘ðzkuËhk’, ‘÷tzLk’, ‘SLkeðk’, ‘ÃkurhMk’ðøkuhuLkku Mk{kðuþ ÚkkÞ Au. ¼khík Mkhfkhu yk {nkLk f÷fkhLkwt R.Mk. 1955{kt ‘ÃkÈrð¼q»ký’ Lkku r¾íkkçk yÃkoý fheLku MkL{kLk fhu÷wt. çktøkk¤Lke ‘hkpÞ÷yurþÞkxef MkkuMkkÞxe’ yu íku{Lku ‘hðeLÿ sL{ þíkkçËe ÃkËf’ ykÃkeLku íku{Lkwtçknw{kLk fhu÷wt. ¼khíkeÞ r[ºkf÷k Ér»k yuðk yk {nkLk f÷kfkh R.Mk.1966 {kt yðMkkLk ÃkkBÞk níkk.

383 384


(418)

zkp. hksuLÿ«MkkË(3, rzMkuBçkh, R.Mk. 1884)

MkkËøkeÃkqýo SðLk SðLkkhk yLku ÃkkuíkkLke òíkLkuËuþLkk [kufeËkh íkhefu yku¤¾kðíkk zkp. hksuLÿ«MkkËLkku sL{ {nkhkò sLkf,¼økðkLk çkwØ. {nkðeh Mðk{e yLku r«ÞËþeo yþkufLke ÃkwrLkík¼qr{ yuðkrçknkhLkk rshkËkuR økk{{kt 3, rzMkuBçkh, R.Mk. 1884 Lkk hkus ÚkÞku níkku.íku{Lkk rÃkíkkLkwt Lkk{ {nkËuð«MkkË níkwt. hk{Lke yk¿kktrfíkíkk, ¼híkLkku {kík]«u{,ÞwrÄrchLke MkíÞr«Þíkk yLku ©e f]»ýLke f{oÛÞíkk yu{Lku LkkLkÃkýÚke s MÃkþeoøkÞu÷kt. yu çkÄk MkËTøkwýku ykí{Mkkík fhðk íkuyku ykSðLk íkíÃkh hÌkk níkk.

¼ýðk{kt íkuyku ¾qçk s íkusMðe níkk. ík{Lku òýeLku LkðkR ÷køkþu fu«kÚkr{f fûkkÚke þY fhe Wå[ rþûký MkwÄeLkkt ík{k{ ð»kkuo yu ðøko{kt «Úk{Lktçkhu s W¥keýo ÚkÞu÷k. R.Mk. 1902 {kt íkuyku {urxÙfLke Ãkheûkk{kt «Úk{Lktçkhu ÃkkMk ÚkÞk níkk. {urxÙfLke Ãkheûkk ÃkkMk fÞko ÃkAe íkuyku f÷f¥kkLke «urMkzuLMkefkp÷us{kt «ðuþ Ãkheûkk{kt Ãký «Úk{ ykðu÷k. íku{ýu yu{.yu. MkwÄe yk ¢{ktfò¤ðe hk¾u÷ku. yu{.yu. ÚkÞk çkkË þYykík{kt íkuyku {wÍVhÃkwhLke fkp÷us{ktytøkúuSLkk yæÞkÃkf íkhefu òuzkÞk níkk. yu ÃkAe yu{ýu yu÷.yu÷.çke. LkkuyÇÞkMk fhe ðfe÷kík þY fhe níke. f÷f¥kk yLku ÃkxýkLke nkRfkuxo{kt íkuykuyu s{kLkk{kt ºkeMk-[k¤eMk nòhLke «uõxeMk fhíkk níkk.

yk Mk{Þu Ëuþ{kt ykÍkËe {kxuLke [¤ð¤ Ãkqhòuþ{kt þY ÚkR [qfeníke. hksuLÿ«MkkËu Ãký yk [¤ð¤{kt ÍqfkÔÞwt. yLkufðkh íkuyku su÷{kt ÃkýsR ykÔÞk níkk. hk»xÙ¼ÂõíkLke «uhýk íku{Lku økkuÃkk÷f]»ý økku¾÷u ÃkkMkuÚke {¤e

níke.rçknkhLkk s{eLkËkh Ãkrhðkh{kt íku{Lkku sL{ Úkðk Aíkkt økk{zkLke

økheçkeLku «íÞûk heíku íku{ýu òuR níke. Ãkrù{e ZçkLkwt rþûký {u¤ððk Aíkktíkuyku ykSðLk MktÃkqýoík: ¼khíkeÞ hÌkk níkk.

[tÃkkhÛÞLke Mk{MÞk Q¼e Úkíkkt økktÄeS rçknkh økÞu÷k. íÞkthksuLÿ«MkkË MðÞtMkuðf níkk. íkuyku økktÄeSLkk Ãkrh[Þ{kt ykðíkkt s íku{LkkSðLkÚke «¼krðík ÚkR økÞk. SðLkÃkÞOík íku{ýu økkÄeSLkku MkkÚk Akuzâku Lkníkku. økktÄeSLke rð[khMkhýeÚke íkuyku {wøÄ ÚkR økÞk níkk. íku{Lku økuhsðkçkefkÞËkyku «íÞu ¼khu hku»k níkku. yu fkÞËkyku íkkuzðk íku{ýu Ãknu÷ fhe níke.rçknkhLke yMknfkhLke [¤ð¤Lku {sçkqík çkLkkððk íku{ýu «k{krýfÃkýuÃkwÁ»kkÚko fhu÷ku. R.Mk. 1920 Lke Mkk÷{kt Ãkxýk{kt {¤u÷e r¾÷kVík Mk¼k{ktíku{ýu òuhËkh «ð[Lk ykÃku÷wt. íku{ýu çkÄktLku yMknfkhLke [¤ð¤{kt òuzkðk{kxu nkf÷ fhe níke. íku{ýu ËuþMkuðk fhðk Äefíke ðfe÷kík Ãký Akuze ËeÄeníke. íku{Lku nðu ÷kufku ‘rçknkhLkk økktÄe’ íkhefu yku¤¾ðk ÷køÞk níkk.

íku{Lkwt SðLk MkkËøkeÃkqýo níkwt. hk»xÙÃkrík çkLÞk ÃkAe íku{ýu ði¼ðehk»xÙ¼ðLk{kt ðMkðkx fhðkLku çkË÷u LkkLkfzk MkkËk {fkLk{kt hnuðkLke RåAkÔÞõík fhe níke. íkuyku ÄkŠ{f ð]r¥kLkk níkk. íkuyku rLkÞr{ík heíku ËuðËþoLku síkkníkk. MkkÄw-MktíkkuLku [hý MÃkþo fhe ðtËLk fhíkk. íku{Lkwt hksfeÞ SðLk ÃkýyMkkÄkhý níkwt. 1934, 1939 yLku 1947 {kt íkuyku fkUøkúuMkLkk «{w¾ Ãkýhne [qfu÷k.

Ëuþ Mðíktºk çkLÞk ÃkAe ¼khíkLke çktÄkhý Mk¼kLkk íkuyku yæÞûk çkLÞkníkk. R.Mk. 1950 {kt ¼khíkLku Mkkðo¼ki{ Mðíktºk hk»xÙ ònuh fhðk{kt ykÔÞwtíÞkhu hksuLÿ«MkkËLku ËuþLkk Mkki«Úk{ hk»xÙÃkrík íkhefu ÃkMktË fhðk{kt ykÔÞkníkk. ykðwt Wå[ ÃkË Ãkk{ðk Aíkkt íkuyku rLkhkr¼{kLke hÌkk níkk. ÷øk¼øk yuf

385 386


ËkÞfk MkwÄe íku{ýu yk ÃkË Mkt¼kéÞwt níkwt.R.Mk. 1962 Lke 13 {e {u Lkk rËðMku hksuLÿçkkçkwLku ËuþLkwt Mkðkuoå[

MkL{kLk ‘¼khíkhíLk’ yuLkkÞík fhðk{kt ykÔÞwt níkwt. íku{Lkk {kLk{kt yuf xÃkk÷rxrfx Ãký çknkh Ãkkzðk{kt ykðe níke. R.Mk. 1962 {kt ¼khíkLkk hk»xÙÃkríkÃkËuÚke rðËkÞ ÷eÄk çkkË íkuyku íku{ýu MÚkkÃku÷k MkËkfík yk©{{kt hnuðk [kÕÞkøkÞk níkk.

xqtfe {ktËøke ¼kuøkÔÞk ÃkAe ynª yk©{{kt s íku{ýu R.Mk. 1963 LkkòLÞwykhe {kMkLke 28 {e íkkhe¾u ËuníÞkøk fÞkuo níkku.

( 419)

s÷uLËw Ëðu(4, rzMkuBçkh, R.Mk. 1940)

økwshkíkLkk òýeíkk f÷kfkh s÷uLËw ËðuLkku sL{MktMfkhLkøkhe ðzkuËhk{kt rÃkíkk©e fkÂLík÷k÷ ËðuLkk ½h{kt 4, rzMkuBçkh, R.Mk.1940 Lkk hkus ÚkÞku níkku. íku{Lkk rÃkíkk Mkkhk Mktøkeíkfkh níkk. íku{Lku rÃkíkkÃkkMkuÚke ykæÞkÂí{f ðkhMkku {¤u÷ku. ðzkuËhkLke MkÞkS nkRMfq÷{ktÚke{kæÞr{f rþûký {u¤ðe íku s{kLkkLkk f÷krþûkf ÃkÒkk÷k÷ ÃkkMkuÚke r[ºkf÷krþûkýLke «uhýk íku{ýu {u¤ðu÷e. íku ÃkAe íku{ýu y{ËkðkËLke Mke.yuLk.{nkrðãk÷Þ Mð.f÷køkwÁ hrMkf¼kR Ãkhe¾ yLku ðkMkwËuð¼kR M{kíko ÃkkMkuÚker[ºkf÷kLke íkk÷e{ «kó fhu÷e. íkuyku R.Mk. 1962 {kt ðzkuËhkLke ©e LkkhkÞýnkRMfq÷{kt r[ºkrþûkf íkhefu òuzkÞu÷k. íkuyku r[ºkf÷kLkk rzÃ÷ku{k fku»ko{kt«Úk{ ðøko MkkÚku W¥keýo ÚkÞu÷k. R.Mk. 1966 {kt íku{ýu ‘ykxo {kMxhLke’ Lkerzøkúe {u¤ðu÷e. íku ÃkAe yk f÷kMkkÄfu r[ºk«ËþoLkku{kt ¼køk ÷uðkLkwt þY fhu÷wt.íkuyku yksu yktíkhhk»xÙeÞ Míkhu ÏÞkrík {u¤ðe [qõÞk Au. íku{Lku Mktøkeík «íÞuÃký ¾qçk ÷økkð níkku. ðzkuËhkLke BÞqrÍf fkp÷us{ktÚke íkçk÷ktðkËLkLkku rzÃ÷ku{kfkuMko «Úk{ ðøko MkkÚku ÃkkMk fhu÷ku.

íkuyku rLk{o¤ yLku rLk¾k÷Mk Mð¼kð Ähkðu Au. íkuyku Ëu¾kðu fkuR ¼khíkeÞMktík nkuÞ íkuðk sýkÞ Au. íkuyku rðþu»kík: íkktrºkf r[ºkkuLkk {nkhÚke økýkÞ Au.íkuyku ¼khíkeÞ hir¾f yLku Mkwþku¼Lkkí{f økwýð¥kk yLku MkkitËÞoLkk ykøkúne hÌkkAu. íku{Lkk r[ºkku{ktLke ¼khíkeÞ á~Þ fÕÃkLkkykuyu rðËuþe f÷khrMkfku yLkuf÷k rððu[fkuLku ykf»Þko Au. íku{ýu yíÞkh MkwÄe{kt 20 Úke Ãký ðÄkhu M÷kRz

387 388


þkp ÞkußÞk Au. íku{ýu y{uhefk yLku $ø÷uLz{kt Ãký M÷kRz þkp fÞko Au.ðzkuËhkLkk feríko {tËeh ¾kíku ‘¼khíkeÞ íktºkþk†’ rð»kÞ nuX¤ «Úk{ íkktrºkfr[ºkkuLkwt «ËþoLk íku{ýu {nkhkò MkÞkShkð ÞwrLkðŠMkxe{kt R.Mk. 1983 {ktMð.{nkhkò MkÞkShkðLke M{]rík{kt ÞkußÞwt níkwt. R.Mk. 1996{kt £kLMkyufuzu{e ¾kíku r[ºk«ËþoLk {kxu íku{Lke ÃkMktËøke ÚkR níke. Ëuþ-ÃkhËuþLkk yLkufÏÞkíkLkk{ Mktøkúnk÷Þku{kt íku{Lkk r[ºkku MktøkúnkÞu÷kt òuðk {¤u Au. íku{ýu 31sux÷kt BÞwh÷ ¼ªíkr[ºkku Ãký íkiÞkh fÞko Au. íku{ýu fux÷ef yk{tºkýÃkrºkfkykuLke MkwtËh rzÍkRLkku íkiÞkh fhe Au. MktøkeíkLkk Lkk{e f÷kfkhku MkkÚkuíku{ýu Mktøkík ykÃku÷e Au. MkkrníÞ ûkuºku ËÞkhk{Lkk SðLk-fðLk Ãkh íku{ýu yufr[ºk«ËþoLk ÞkuS ÃkAeÚke yu ík{k{ r[ºkku ËÞkhk{Lkk ðíkLk z¼kuRLke MktMÚkkLku¼ux fhe ËeÄu÷kt.

íku{ýu íku{Lke r[ºkf÷k {kxu yLkuf {kLk-yfhk{ku {u¤ÔÞkt Au. R.Mk.1970 Lkwt ‘økwshkík hkßÞ ÷r÷íkf÷k yfkË{e’ Lkwt Ãkkrhíkkur»kf íku{ýu «kófhu÷wt. ‘yr¾÷ ®nË {nkfkiþ÷ f÷k Ãkrh»kË, hkÞÃkwh’ íkhVÚke íku{Lku A ð¾íkRLkk{ku ykÃkðk{kt ykðu÷k. yktÄú«ËuþLke f÷kÃkrh»kËu R.Mk. 1972 {kt íku{LkuÃkwhMf]ík fÞko níkk. íku{Lkk r[ºk«ËþoLkku ðzkuËhk, {wtçkR, y{ËkðkË, sqLkkøkZyLku ¼qs WÃkhktík $ø÷uLz, y{uhefk, fuLkuzk, £kLMk, s{oLke yLku furLkÞk suðkËuþkuLkk yLkuf þnuhku{kt íku{Lkkt «ËþoLkku ÞkuòÞk Au. íkuyku r[ºkf÷k WÃkhktíkMktøkeík yLku MkkrníÞLke MkkÄLkk fhíkk hÌkk Au.

(420)

òuþ {÷enkçkkËe(5, rzMkuBçkh, R.Mk. 1898)

‘‘ ¼khíkfe s{ª fku n{ LkkÃkkf Lk nkuLku ËUøku,RMk fu Ëk{Lkfku f¼e [kf Lk nkuLku ËUøku.íkwÍfku Síku ni íkku øk{Lkkf Lk nkuLku ËUøku,yiMke RfMkeh fe Þqt ¾kf Lk nkuLku ËUøku.S{U XkLke ni Þne, SMku økwsh òÞUøku,f{ Mku f{ ðkËk fhíku ni rf {h òÞUøku.¼khík{kt ßÞkhu ytøkúuS þkMkLk níkwt íÞkhu íkuLke rðÁØ òuþe÷e WÃkhLke

þkÞhe ÷¾Lkkh yuðk òuþ {÷enkçkkËeLkku sL{ yuf ÃkXký Ãkrhðkh{kt 5,rzMkuBçkh, R.Mk. 1898 Lkk hkus ÚkÞku níkku. íku{Lkwt {q¤ Lkk{ íkku níkwt þççkehnMkLk¾kt. òuþ {÷enkçkkËe íkku íku{Lkwt þkÞh íkhefuLkwt WÃkLkk{. íku{Lkk ËkËkMkkhk MkkrníÞfkh níkk. yux÷u MkkrníÞLkk MktMfkh íku{Lku ðkhMkk{kt {¤u÷k.íku{Lkk rÃkíkk çkþeh¾kt yn{Ë¾kt Ãký Mkkhk frð níkk. Mkk{tíke ðkíkkðh{ktíku{Lkku WAuh ÚkÞu÷ku.

òuþ {÷enkçkkËeyu «kÚkr{f rþûký nwMkuLkkçkkË, ÷¾Lkki yLkuy÷eøkZ{ktÚke {u¤ðu÷wt. íku ÃkAe íkuyku ykøkúkLke MkUx ÞuLMk fkp÷us{kt Ëk¾÷ ÚkÞu÷k.ynªÚke íku{ýu rMkrLkÞh furBçkúsLkku rzÃ÷ku{k «kó fhu÷ku. R.Mk. 1925 {ktíkuyku niËhkçkkËLkk ‘ËkMk÷ íkksw{k’ {kt Ëk¾÷ ÚkÞu÷k. ynª Ëk¾÷ ÚkðkÚke íkus{kLkkLk òýeíkk þkÞhku yLku frðykuLkku íku{Lku Ãkrh[Þ ÚkÞu÷ku. íkuyku rËÕnesR íÞkt «fkþLk rð¼køkLkk ðzk ÚkÞu÷k. WÃkhktík Mkhfkhe Mkk{krÞf ‘yksf÷’

389 390


Lkk MktÃkkËLkLke sðkçkËkhe WÃkkzu÷e. íku ÃkAe R.Mk. 1956 {kt ‘QËqo rðfkMkçkkuzo’ Lkk Ãkhk{þof çkLkeLku íkuyku ÃkkrfMíkkLk [kÕÞk økÞu÷k. Ãký ÃkkrfMíkkLkMkhfkhu íku{Lke Vsuíke fhu÷e.

WB{h ¾GÞk{ yLku nkrVÍLke þkÞheLkkuu ík÷MÃkþeo yÇÞkMk fhe íku{LkeþkÞheÚke ðkfuVøkkh ÚkÞu÷k. R.Mk. 1918 {kt òuþu ¼khíkLke ykÍkËeLke{n¥kkÚke ðkfuV Úkðk íku{ýu y{ËkðkË ¾kíku fkUøkúuMkLkk yrÄðuþLk{kt íku{Lke{w÷kfkík {nkí{k økktÄe MkkÚku ÚkÞu÷e. ynª s íkuyku rðsÞk÷û{e Ãktrzík,sðknh÷k÷ Lknuhw, {ki÷kLkk {wnB{Ë y÷e, þkifíky÷e ðøkuhuLkku Ãkrh[ÞÚkÞu÷ku. frððh hðeLÿLkkÚk xkøkkuh yLku MkhËkh ðÕ÷¼¼kR Ãkxu÷Lke «uhýkÚkeÃkAe yk þkÞhu ykÍkËeLke [¤ð¤{kt Íqfkðu÷wt.

QËqoLkk yk rðÏÞkík þkÞhu økÍ÷ku, YçkkRÞku, LkÍ{ku ðøkuhu suðk rð»kÞkuÃkh f÷{ [÷kðe níke. R.Mk. 1920 {kt yu{Lkku økÍ÷Mktøkún ‘Ynu yðÄ’Lkk{u «fkrþík ÚkÞu÷ku. ‘hkuçkk-yku-Mkwçk’. ‘ÞktËkU fe çkkhkík’, yLku ‘þkÞh fehkíku’ suðe yLÞ f]ríkyku íku{ýu ykÃku÷e Au. ‘ÞkËkU fe çkkhkík’ yu{Lkku M{hýøkútÚkAu, suLkku rnLËe yLkwðkË ÚkÞu÷ku. yu ÃkwMíkfLku ÃkkrfMíkkLke Mkhfkhu só fhu÷wt.

íku{Lkwt frðíð «u{ yLku hk»xÙ¼ÂõíkÚke Mk¼h níkwt. íkuyku rnLËw-{wMk÷{kLkLku¼kR-¼kR {kLkíkk níkk. íkuyku Mkkt«ËkrÞfíkkÚke Ëqh hnu÷k. frððh xkøkkuhLkuíkuyku ykËhÚke òuíkk. íku{Lkwt SðLk yLkuf íkzfeAktÞze{kt ðeíku÷wt. SðLkLkkytrík{ rËðMkku{kt íkuyku yuðk íkku ºkkMke økÞu÷k fu íkuyku þhkçkLku Mknkhu Sðíkk.QËqo MkkrníÞLkk yk «økríkþe÷ þkÞheLkk sLkf òuþ {÷enkçkkËe 22,Vuçkúwykhe, R.Mk. 1982 Lkk hkus yÕ÷knLkk Ëhçkkh{kt Mkk{u÷ Úkðk WÃkzeøkÞu÷k.

(421)

[ºk¼ws LkhMke(5, rzMkuBçkh, R.Mk. 1924)

ÃkkuíkkLke ®sËøke{kt Ãkqhíkwt rþûký Lknª Ãkk{eþfðkLkku ðMkðMkku ½hçkeLku SðLkkh yLku íkuÚke rþûký suðk Ãkrðºk ûkuºk{kt yLkufMktMÚkkyku Q¼e fhe Ãkh{Mktíkku»k {kLkLkkh Mkuðk¼kðe íkÚkk ©uc ËkLkðeh [ºk¼wsLkhMkeLkku sL{ {wtçkRLkk rð÷uÃkkh÷uLkk LkhMke {kuLkS Ãkrhðkh{kt 5, rzMkuBçkh,R.Mk. 1924 Lkk hkus ÚkÞku níkku. íku{Lkk rÃkíkkLkwt {q¤ ðíkLk fåA níkwt. íku{LkkrÃkíkk SðLk{kt yLkuf Mkt½»kkuoLkku Mkk{Lkku fheLku WãkuøkÃkrík çkLku÷k. rÃkíkkLke{ktËøkeLku fkhýu ðÄw ¼ýðkLke RåAk nkuðk Aíkkt {kºk {urxÙf MkwÄe s ¼ýeþfLkkh [ºk¼ws¼kR Mk¥kh ð»koLke ô{hu rÃkíkkLkk ÔÞðMkkÞ{kt ÃkhkuðkR økÞu÷k.

íku{Lku rþûký «íÞu yËT¼wík ykf»koý níkwt. íku{ýu fkp÷us{kt «ðuþ {u¤ððk{w~fu÷eyku ðuXíkk rðãkÚkeoykuLke {w~fu÷eyku òýe. yLkw¼ðeLku ðÄw Lku ðÄw fkp÷uòuQ¼e fhðk ‘LkhMke {kuLkS yLku s{LkkçkkR LkhMke ÃkÂç÷f [uhexuçk÷ xÙMx’Lke R.Mk. 1959 {kt MÚkkÃkLkk fhe níke. íku{Lkk Lkuò nuX¤ rð÷uÃkk÷uo{kt R.Mk.1964 {kt ‘rð÷u Ãkk÷uo fu¤ðýe {tz¤’ Mkt[kr÷ík ‘LkhrMk {kuLkS fkp{Mko fkp÷us’Lke MÚkkÃkLkk fhðk{kt ykðe níke. R.Mk. 1971 {kt ‘s{LkkçkkR LkhMke Mfq÷’Lke þYykík ÚkÞu÷e. yk þk¤k yksu {kºk {wtçkRLke Lknª, Ãký ËuþLke W¥k{þk¤kyku{ktLke yuf økýkÞ Au.

íku{ýu {qf-çkrÄh çkk¤fku {kxu Ãký yuf þk¤k Q¼e fhe Au. íkuLkefk{økeheÚke yr¼¼qík ÚkR fuLÿ Mkhfkhu yk þk¤kLku çkrÄh þk¤kLkk rþûkfku{kxuLkk íkk÷e{ fuLÿ íkhefu {tsqhe ykÃke Au. ‘rðãk Ãkh çk÷{T’ {tºkLku Mkkfkh

391 392


fhíke íku{Lke s{LkkçkkR LkhMke Mfq÷{kt ºký nòhÚke ðÄw rðãkÚkeoyku yÇÞkMkfhu Au. þk¤kLkk «ký Mk{e ynªLke ÷kRçkúuhe{kt yksu 50,000 Úke ðÄw ÃkwMíkfkuAu. íku{Lkk xÙMx îkhk yksu yuf yufÚke [rZÞkíke yLkuf MktMÚkkyku [÷kððk{ktykðu Au. yk xÙMx îkhk ÃkqýuÚke ÃktËh rf.{e. Lkk ytíkhu Vq÷økktð{kt ‘LkhMke{kuLkS ðkufuþLk÷ xÙu®Lkøk MkuLxh’ Q¼wt fhe íku{ýu Mk{ksLke ÃkkÞkLke sYrhÞkíkkuMktíkku»kðkLkwt fk{ fÞwO Au.

R.Mk. 1987-88Lkk ð»ko{kt LkhMke {kuLkS þíkkçËe ð»koLke WsðýeÃkhtÃkhkøkík heíku fhðkLku çkË÷u ºkeMk sux÷k rðrþü fkÞo¢{ku îkhk fhðk{ktykðu÷e. su{kt xurfTLkf÷ rþûký, ðk÷e-rþûký, rðf÷ktøk çkk¤fkuLke Mkt¼k¤,MðkMÚÞ, {uLkus{uLx, Mkk{krsf Mk{MÞkyku, {rn÷kykuLkk «&™ku, MkkrníÞ,Mktøkeík, f÷k, suðe SðLk÷ûke «ð]r¥kykuLkwt {kuxk ÃkkÞu ykÞkusLk fhðk{kt ykÔÞwtníkwt. yk çkkçkík [ºk¼ws¼kRLke rþûký «íÞuLke MkkÄLkkLke Mkq[f Au. Ãkq.©e.hrðþtfh {nkhksLkwt ‘½MkkRLku Qs¤k ÚkðkLkwt’ Mkqºk íku{ýu økktXu çkktæÞwt níkwt.s{LkkçkkR LkhMke xÙMxu R.Mk. 1985 Úke SðLk yLku Mk{ks÷ûke Wå[ {qÕÞkuLkwtsíkLk fhíkkt ©uc ÃkwMíkfkuLkwt «fkþLk fhðkLkwt çkezwt ÍzÃÞwt Au. yíÞkh MkwÄe{ktøkwshkíke, {hkXe, rnLËe yLku ytøkúuS{kt yLkuf ÃkwMíkfku xÙMxu «fkrþík fÞko Au.íkuyku {kºk ykðkt ÃkwMíkfkuLkwt «fkþLk s LkÚke fhíkk Ãký, çkÄk s ÃkwMíkfkuLkwt rðLkk{qÕÞku rðíkhý fhu Au.

ykðk f{oX, rþûký«u{e, fwþ¤ ðneðxfíkko yLku {nkLk ËkLkðeh[ºk¼ws¼kRyu rð÷uÃkk÷uo fu¤ðýe {tz¤Lkk «{w¾ íkhefu Ãk[eMk ð»ko MkwÄeyrîríkÞ Mkuðk ykÃku÷e. íkuyku fnuíkk níkk fu, ‘‘ {k çkkÃkLkk Éý{ktÚke Mkku ð»kuoÃký {wÂõík {u¤ððe ËkunÞ÷e Au. nòhku ð»kkuoÚke ¼uøkk Úkíkk yðíkk ykÃkýeMktMf]ríkLkk MkLkkíkLk ðkhMkkLkwt su Mkk{krsf Éý ykÃkýk Ãkh Au íku{ktÚke þe heíku{wõík Úkðwt ? yuLkku íkku {kÚkwt Lk{kðe Mðefkh fhðku s hÌkku.’’ ËkLk Ëuðk ÃkkA¤

«rMkrØLke fkuR ¾uðLkk Lknª. ßÞkt ßÞkt Lkk{ {qfðkLke ðkík ykðe Au íÞkt íku{ýu{kíkk-rÃkíkkLkk Lkk{Lku s ykøk¤ fÞOw Au. íku{ýu {wtçkRLke yux÷e çkÄe MktMÚkkykuLkuËkLk ykÃÞwt Au fu suLke ÞkËe ynª {qfe þfkÞ íku{ LkÚke. ËkLk ykÃkðkLke çkkçkíkuíku{ýu fËe økðo fu økkihð yLkw¼ÔÞkt Lk níkk. íku{ýu íku çkkçkíkLku ÃkkuíkkLke Mkk{krsfVhs s økýkðu÷e. íkuyku yuf nhíkwt Vhíkwt xÙMx níkkt yu{ fnuðk{kt shkÞyríkþÞkuÂõík LkÚke. íku{Lke fkuRÃký MktMÚkk{kt yksu Ãký «ðuþ {kxu yuf hkíkeÃkkR Ãký ËkLk íkhefu ÷uðk{kt ykðíke LkÚke. íku{Lkk yk ¼økehÚk Ér»k fkÞo{ktíku{Lkkt ÃkíLke fuMkhçknuLk yLku MktíkkLkkuLkku yÃkqðo Mknfkh MkktÃkzâku Au.

ykðk rþûkýLkk Ér»k yLku yÞk[f ËkLkðeh [ºk¼ws¼kR 1, sqLk,1998 Lkk rËðMku RïhLke y{hßÞkuík{kt ¼¤e økÞu÷k. Ãký rð÷uÃkk÷uo{ktíkuyku íku{Lke MkuðkLke MkwðkMkÚke yksuÞ {nUfíkk hÌkk Au.

393 394


(422)

¾÷e÷ rsçkúkLk(6, rzMkuBçkh, R.Mk. 1883)

¾÷e÷ rsçkúkLkLkku sL{ 6, rzMkuBçkh, R.Mk.1883 Lkk hkus W¥kh ÷uçkuLkkuLkLkk rçkþkhe Lkk{Lkk økk{Lkk yuf r¾úMíkeÃkrhðkh{kt ÚkÞku níkku. íkuLku íkuLkk ËkËkLkk Lkk{ ÃkhÚke ¾÷e÷ rsçkúkLk Lkk{ykÃkðk{kt ykÔÞwt. LkkLk{ýÚke s íkuLke {kíkk fr{÷kyu íkuLkk{kt {kLkð«u{ yLkufÁýkLkk Mkkhk MktMfkhLkwt Mkª[Lk fÞwO níkwt. íku{Lkk rÃkíkk Mð¼kðu Wîkík nkuðkÚkeíku{Lke {k÷r{÷fík Mkhfkhu só fhe níke íkuÚke fr{÷k ºký çkk¤fkuLku ÷RLkuy{uhefkLkk çkkuMxLk þnuh{kt [k÷e økR níke.

rsçkúkLkLku çkk¤ÃkýÚke s f÷k «íÞu ¼khu ÷økkð níkku. £uz nku÷uLz zuLkk{Lkk f÷kfkhLkk MktÃkfoLku ÷R çkkuMxLk f÷k yLku MkkrníÞ søkík{kt òýeíkwtÚkR økÞwt. R.Mk. 1898 {kt rsçkúkLku ÃkkuíkkLkk {kËhu ðíkLk ÷uçkuLkkuík{kt ÃkkAkykðe fkp÷usLkku yÇÞkMk Ãkqýo fÞkuo. R.Mk. 1902 Úke R.Mk. 1909 MkwÄe{ktíku{Lke {kíkk, Mkkðfku ¼kR çkkuxÙkuMk, LkkLke çknuLk Mkw÷íkkLkk yLku rÃkíkk yu{ [khÔÞÂõíkykuLkkt {]íÞw ÚkÞkt.

ykðk ðMk{k Mktòuøkku{kt ¾÷e÷Lkku Ãkrh[Þ òuMkuVkRLk Lkk{Lke yuf ¼÷e†e MkkÚku ÚkÞku. çkkuMxLkLke yk frðrÞrºk rsçkúkLkLku n{uþkt ‘LkkLkfzk ÃkÞøktçkh’íkhefu yku¤¾kðíke. {uhe nMf÷ Lkk{Lke furBçkús Mfq÷ [÷kðíke rþrûkfkrsçkúkLkLke r[ºkf÷kLke ¼khu «þtMkf níke. íkuýu rsçkúkLkLkku Ãkrh[Þ {kËk{-{kuÍkR÷-yu{e÷e Lkk{Lke yuf rþrûkfk MkkÚku fhkÔÞku. yu{e÷e rsçkúkLkLke økkZr{ºk çkLke økR. íkuýu r[ºkf÷kLke íkk÷e{ ÷uðk ÃkkuíkkLkk ¾[uo rsçkúkLkLku ÃkurhMk

{kufÕÞk níkk. ynª rsçkúkLkLku ykuøkÂMxLk hkpËkt Lkk{Lkk f÷kfkhLke f]ríkykuyu¾qçk «uhýk Ãkqhe Ãkkze. yu f÷kfkhLke f]ríkyku òuR rsçkúkLk ¼kðrð¼kuh ÚkRøkÞu÷k. ÃkurhMkLkkt yLkuf f÷kMktøkúnMÚkkLkkuLke {w÷kfkík çkkË rsçkúkLk òpMkuVnðkRf Lkk{Lkk MknkæÞkÞe MkkÚku ÷tzLkLkk «ðkMku [kÕÞk økÞu÷k. íÞkh çkkËR.Mk. 1910 {kt íkuyku ÃkkAk çkkuMxLk ykðe økÞk. íku{ýu ÃkAeÚke LÞqÞkufo{ktðMkðkx þY fhu÷ku. rsçkúkLkLkwt ytøkúuS fk[wt níkwt. íkuÚke íkuyku yhçke ¼k»kk{kt sÃkwMíkfku ÷¾íkk. ÃkkA¤Úke {uhe nMf÷Lke «uhýkÚke íku{ýu çkÄkt ÃkwMíkfku LkðuMkhÚkeytøkúuS ¼k»kk{kt ÷ÏÞk níkkt. R.Mk. 1911 {kt r{¾kR÷ LkuR{e Lkk{Lkk r{ºkLkeMkkÚku {¤eLku rsçkúkLku 10 ykhçk MkÇÞkuLke yuf MkkrnÂíÞf MktMÚkk MÚkkÃke níke.yk MktMÚkkLkku nuíkw yhçke ¼k»kk{kt ÷¾kýku rðïV÷f WÃkh {qfðkLkku níkku.

R.Mk. 1905 {kt Mktøkeík WÃkhLkwt rsçkúkLkLkwt «Úk{ ÃkwMíkf ‘AL-Musiqa’ «økx ÚkÞwt níkwt. 1906 {kt ‘The Nymphs of the Val-ley’ Lkk{Lkwt çkeswt ÃkwMíkf «rMkrØ ÃkkBÞwt. R.Mk. 1908 {kt «økx ÚkÞu÷k {q¤ytøkúuS ÃkwMíkf ‘Spirirt Rebellious’ Lkðe {q¤ yhçke ykð]r¥k «økxÚkíkkt s MkerhÞLk Mkhfkh yLku YrZ[wMík ÃkkËheyku îkhk rsçkúLkLkku ¼khu rðhkuÄÚkÞku yLku íku{Lku ËuþrLkfk÷Lke Mkò ÚkR.

‘The Madman’ rsçkúkLkLkwt Mkki «Úk{ ytøkúuS{kt «økx ÚkÞu÷wt «Úk{ÃkwMíkf Au. íÞkh çkkË R.Mk. 1963 MkwÄe{kt rsçkúkLkLkkt Twenty Draw-ings (1919), The Forerunner (1920), The Prophet(1923), Sand and Foam (1927), Jesus, son of Man(1928), The Earth Gods (1931), The Wanderer (1932),The Garden of the prophet (1933), Prose Poems (1934),Nymphs of teh Valley (1948), Spirit Rebellious (1949),A Tear and a smile (1950), The BrokenWings (1959),

395 396


The Voice of the Master (1960), A Self Portrait (1960),Thoughts and Maditations (1961) yLku Spritual Say-ings (1963) Lkk{Lkkt ÃkwMíkfku «økx ÚkÞkt níkkt.

íku{Lkkt ytøkúuS ÃkwMíkfkuLkk íkqxu÷e Ãkkt¾, rðÿkune ykí{k, ÞwøkÃkwÁ»kLkwtWÃkðLk, YËLk yLku nkMÞ, «f]ríkLkkt MktíkkLk, Ãkkøk÷, yøkúËqík, hk¾zíkk hk{,{trËhîkhu, «u{ yLku Ãkrh{÷, ytíkhLke ykøk, ðuhkÞu÷kt Vq÷ yLku ÄhíkeLkk ËuðLkk{u økwshkíke yLkwðkËku y{ËkðkËLkk ykËþo «fkþLku «økx fÞko Au.

rsçkúkLkLke ðkýe ÓËÞLke ykhÃkkh Wíkhe òÞ íkuðe Au. íku{Lkwt fÚkLk÷kufniÞktLku ðªÄe Lkk¾u yuðwt {kŠ{f Au. ¾hk yÚko{kt rsçkúkLk yuf ÞwøkÃkwh»kníkk. r[ºkfkh íkhefu Ãký íku{Lke ykøkðe «rík¼k níke. íku{Lkwt Mð¡ MkerhÞkLku{wõík fhkððkLkwt níkwt. yu MktË¼o{kt íkuyku Rxk÷eLkk MkuLkkÞrík økurhçkkÕzeLku Ãký{¤u÷k.

þkherhf yLku {kLkrMkf Ãkezkyku{ktÚke {wÂõík {u¤ððk íkuyku þhkçk Ãkeíkkhnu÷k. Ãkrhýk{u íku{Lkwt ÷eðh çkøkzâwt. yuyku {ktËøkeLkk rçkAkLku Ãkzâk, yLkuVhe Q¼k ÚkR þõÞk Lknª. íku{Lke rçk{khe ytíku ûkÞ yLku fuLMkh{kt ÃkrhðŠíkíkÚkR økR yLku 10, yur«÷, 1931 Lkk hkus 48 ð»koLke ô{hu LÞqÞkufoLke MkuLxrðLMkuLx nkpÂMÃkx÷{kt r[hrLkÿk{kt ÃkkuZe økÞk. {]íÞw çkkË íku{Lkk økk{ rçkþkheLkkMkkhrfMk Lkk{Lkk {X{kt ÷¾kÞu÷kt ðkõÞku níkkt : ‘‘ ynª ykÃkýe ðå[u rsçkúkLkMkqíkk Au.’’

(423)

òpMkuV ÕÞwRMk øku-ÕÞwMkkf(6, rzMkuBçkh, R.Mk. 1778)

ðkÞwLke ðíkoýqtf ytøkuLkkt MktþkuÄLkku fhe ‘MktÞkusLkLkkurLkÞ{’ ykÃkLkkh «rMkØ £uL[ hMkkÞý þk†e yLku ¼kiríkfþk†e òpMkuV ÕÞwRMkøku-ÕÞwMkkfLkku sL{ 6, rzMkuBçkh, R.Mk. 1778 Lkk rËðMku £kLMkLkk MkuLxr÷ÞkuLkkzo{kt ÚkÞku níkku.

rð¿kkLkûkuºk{kt {u½kðe «rík¼k Ähkðíkku íku R.Mk. 1797 {kt Rfku÷uÃkkur÷xufTrLkf{kt Ëk¾÷ ÚkÞu÷ku. ÃkAe ðÄw yÇÞkMk fhðkLke {LkuåAk MkkÚku íku‘Ecole des Pontset’ [kWMke{kt Ëk¾÷ ÚkÞu÷ku. ynª yu rðïrðÏÞkík£uL[ hMkkÞýþk†e çkkÚkkuo÷uxLkku MknfkÞofíkko çkLku÷ku. yu ÃkAeÚke hMkkÞýþk†Lkku«kuVuMkh çkLku÷ku.

R.Mk. 1804 {kt {kLkðrLkŠ{ík hkufux{kt çkuMke íkuýu Ãk]ÚðeÚke {kR÷kuŸ[kRLkwt WœÞLk fhðkLkwt MkknMk fhu÷wt. yk ÞwðkLk òpMkuV ðkÞwyku «íÞu øksçkLkwtykf»koý Ähkðíkku níkku. òpMkuVu íku s ð»kuo 16, MkÃxuBçkh Lkk hkus Mkðk [kh{kR÷ Ÿ[kRLkwt WœÞLk fhe yËT¼wík rMkrØ {u¤ðu÷e. íkuýu þkuÄe fkZu÷wt fu su{su{ ðÄw Ÿ[kRyu sRyu íku{ íku{ Ãk]ÚðeLkk økwÁíðkf»koýLke yMkh{kt ½xkzkuÚkíkku òÞ Au.

s{oLk hMkkÞýþkMºke nBçkkuÕx MkkÚku {¤eLku ÃkkýeLke ðkÞwfË Ãkk{eÃkØríkLkwt Ãk]Úk¬hý fhe çkíkkÔÞwt fu Ãkkýe çku ¼køk nkRzÙkusLk yLku yuf ¼køkykpÂõMksLk Ähkðu Au. yk Ãk]ÚÚkfhý ÕÞwfkMkLkk økpMkLkk r{r©ík sÚÚkkykuLkkrLkÞ{Lke ykÄkh rþ÷k çkLke hÌkwt. R.Mk. 1808 {kt yk çkkçkík MkqºkçkØ fhðk{kt

397 398


ykðu÷e su ‘ÕÞwfkMkLkk rLkÞ{’ íkhefu òýeíke ÚkR níke. yuLke {nkLk þkuÄ yuníke fu, ‘ðkÞw þqLÞ MkuÂLxøkúuzLke Lke[u 273 rzøkúeyu Mk{kó ÚkR òÞ Au. yÚkðkyuLkwt MðYÃk çkË÷kR òÞ Au yLku yu ÚkeS òÞ Au.’

ÕÞwfkMkLke çkeS {níðLke þkuÄ yk Au : ðkÞwYÃke ÃkËkÚkeoÞ økwýÄ{kuoíkkÃk{kLkLkk Ëçkký MkkÚku MktçktÄ Ähkðu Au. íkuýu rLkÞ{ ykÃÞku fu ßÞkhu ðkÞwLkuøkh{e ykÃkðk{kt ykðu íÞkhu íkuLkk yýwykuLku ðÄw økríkþÂõík {¤u Au. suÚkeíkuyku yufçkeòÚke Ëqh sðk þÂõík{kLk çkLku Au. íkuýu yuf çkeò rLkÞ{Lke ÃkýþkuÄ fhu÷e fu, ‘ðkÞw Ãkh Mkíkík Ëçkký [k÷w hk¾ðk{kt ykðu íkku íku ðkÞwLkksÚÚkkLkwt ÃkrhðíkoLk ÚkR rLkhÃkuûk W»ýíkk{kLk MkwÄe ykðe òÞ Au.’

íkuýu Ãkkuxkþ{ktÚke ÃkkuxkrþÞ{Lkkt íkíðku y÷øk fÞko níkkt. ÃkkuxurþÞ{fkçkkuoLkuxLke þkuÄ fhLkkh Ãký ÕÞwMkkf s níkku. yuLke AuÕ÷e hkMkkÞrýf þkuÄÞúqMkef yurMkzLku ÷økíke níke. yuLkwt hkMkkÞrýf Lkk{ nkRzÙkuMkkRrLkf yurMkz Au.rðïLkwt yk MkkiÚke fkrík÷ Íuh Au. suLkku yuf{kºk fý yuf s Mkuftz{kt {kýMkLku{khe Lkk¾u Au. íkuýu nkRzÙku{exhLke Ãký þkuÄ fhu÷e.

íkuýu MkÕ^Þwrhf yurMkz îkhk økLk-ÃkkðzhLkwt WíÃkkËLk fhðkLke yk¾eÃkØrík çkË÷e Lkk¾e níke. 1829 {kt íkuýu ‘ykuõÍur÷f yurMkz’ çkLkkððkLkeheík þkuÄeLku ç÷e®[øk Ãkkðzh çkLkkððkLke heíkLku Lkðt MðYÃk ykÃku÷wt. ð¤e íkuýu[ktËeLku Ãkkh¾ðkLke W¥k{ heík þkuÄe fkZe níke.

72 ð»koLke ÷ktçke ®sËøke{kt íku £uL[ yufuzu{eLkk swËkswËk rð¼køkku{ktzkÞhuõxh íkhefu Mkuðkyku çkòðe [qfu÷ku. £uL[ Mkhfkhu íkuLku xtfþk¤kLkkuzkÞhuõxh Ãký çkLkkðu÷ku. rðïLkku yk {nkLk hMkkÞý rð¿kkLke 9, {u, 1850Lkk hkus yðMkkLk ÃkkBÞku níkku.

(424)

«{w¾Mðk{e {nkhks(7, rzMkuBçkh, R.Mk. 1921)

Ãkhk¼Âõík{kt Ãk¤uÃk¤ ÷eLk hnuLkkhk, ¼økðkLkMðk{eLkkhkÞýLke yk¿kk{kt yûkwÛý hneLku rLk»f÷tf SðLk SðLkkh, MktíkMk{ks{kt {qÄoLÞ «rík¼kðtík Mkkûkkík çkúñMðYÃk Mktík, MkkiLkk MðsLk Mk{wt¼ÂõíkÚke A÷kuA÷ yntfkh hrník rLkhk¤wt Ãkrðºk ÔÞÂõíkíð ÄhkðLkkh, Ãkrù{LkkËuþku{kt ¼khíkeÞ MktMf]ríkLkk rðsÞæðsLku Vhfíkku hk¾Lkkh «¾h MktMf]rík ÃkwÁ»k,MktMf]ríkLkk «[kh-«Mkkh{kt rð¿kkLk yLku xufLkku÷kuSLkku MkV¤ík{ «Þkuøk fhLkkhrðh÷ rLkÞkusf yLku ËeLk-Ëwr¾ÞkLkkt Ëw:¾ku{kt ¼køkeËkh ÚkLkkh fÁýk{qŠíkMktíkÃkwÁ»k yuðk yLkLÞ Ãkrhðúksf ÃkqßÞ «{w¾Mðk{e {nkhksLkwt «køkxâ 7,rzMkuBçkh, R.Mk. 1921 Lkk hkus ðzkuËhk rsÕ÷kLkk ÃkkËhk íkk÷wfkLkk [kýMkËøkk{u rÃkíkk ©e {kuíke¼kRLku íÞkt {kíkk rËðk¤eçkkLke fq¾u ÚkÞku níkwt.

MktíkkuLkkÞ Mktík yuðk «{w¾Mðk{e {nkhksLke ykt¾ku{kt çkk¤ÃkýÚke s¼Âõík yLku yæÞkí{Lke yLkuhe [{f níke. økk{Lkk ÃkkËhu ykðu÷e nLkw{kLk{ZeLku {trËhu rçkhksíkk MkkÄw nrhËkMku çkk¤f þktrík÷k÷Lkwt neh Ãkkh¾e ÷eÄwtníkwt. yuf rËðMk yZkh ð»koLke ô{hu r¢fux h{ðkLkkt MkkÄLkku ¾heËðk Lkef¤u÷kþktrík÷k÷Lku økwÁ þk†eS {nkhksLke r[êe {¤e. r[êe{kt ÷ÏÞwt níkwt- ‘MkkÄwÚkðk ykðe òyku.’

çkMk, yu s ûkýu þktrík÷k÷u ½h Akuze ËeÄu÷wt. fkuR ykiÃk[krhõíkk Lknª.{kíkk-rÃkíkkyu niÞkLkk xzwfzk Mk{kLk þktrík÷k÷Lku þk†eS {nkhksLkkt [hýku{ktÄhe ËeÄu÷ku. þk†eS {nkhksu þktrík÷k÷Lku 22, LkðuBçkh, R.Mk. 1939 Lkk

399 400


rËðMku Ëeûkk ykÃku÷e. íku ÃkAe 10, òLÞwykhe, R.Mk. 1940 Lkk hkus økkUz÷{ktíku{Lku ¼køkðíke Ëeûkk ykÃkðk{kt ykðu÷e. íÞkhÚke íkuyku LkkhkÞý MðYÃkËkMkMðk{e íkhefu yku¤¾kÞu÷k. R.Mk. 1950 {kt þk†eS {nkhksu ËeÄoárüÚkeMÚkkÃku÷e rðfMkíke Ä{o MktMÚkk ‘yûkhÃkwh»kku¥k{ Mðk{e LkkhkÞý MktMÚkkLk’ Lkk«{w¾ íkhefu rLkÞwõík fhu÷k. íÞkhÚke íkuyku «{w¾ Mðk{e {nkhks íkhefuyku¤¾kÞu÷k. íkuyku {kºk Mðk{eLkkhkÞý Mkt«ËkÞkLkk s «{w¾ Lknª Ãký Mk{økúrnLËw Ä{oLkk «{w¾ Au. yksu íkku íkuyku ¼khíkeÞ Mk{ksLkk «{w¾ çkLke hÌkk Au.

rnLËw Mk{ksLkk ßÞkuríkÄoh yuðk Ãkq.Mðk{e©eyu ¼khíkLke ðirËfMktMf]ríkLku rðïLkk Ãk[kMkÚke Ãký ðÄkhu Ëuþku{kt ðnuíke fhe Au. Þwøkku MkwÄe MktMf]ríkLkeÃkwrLkík øktøkkLku ðnkðLkkhkt 750 ¼ÔÞ {trËhku , hksÄkLke rËÕne yLkuøkktÄeLkøkhLkkt yûkhÄk{ku, ÷tzLkLkwt rðïrðÏÞkík Mðk{eLkkhkÞý {trËh íkÚkkËuþ-rðËuþ{kt MkUfzku MktMfkhÄk{kuLkk rLk{koíkk «{w¾Mðk{e {nkhks LkðÞwðfkuLkuyæÞkí{Lkk {køkuo ðk¤eLku íku{Lke þÂõíkykuLkku h[Lkkí{f rLkÞkuøk fhLkkh rðh÷ÞwøkMksof Au.

MkkÂníÞ, Mktøkeík yLku f÷kLkk ÃkwhMfíkko íku{ýu ©ucík{ rðãkMktfw÷ku,þk¤kyku, {nkþk¤kyku yLku ykhkuøÞÄk{kuLkwt rLk{koý fhkÔÞwt Au. ‘çkeòLkkt¼÷k{kt s ykÃkýwt ¼÷wt Au yLku çkeòLkkt Mkw¾{kt s ykÃkýwt Mkw¾ Au’ yu yu{LkkuSðLk{tºk Au. Mkh¤ ÔÞÂõíkíð yLku MkkËwt SðLk yu yu{Lkk SðLkLkkt {nkLkÃkkMkkt. Lkk fkuR {kuxkR fu Lkk fkuR Ëkuh-Ë{k{. ðkýe{kt þçËkuLkku fkuR s ykztçkhLknª. WÃkfkh fÞkoLke fkuR ¼kðLkk Lknª. {kr÷feÃkýkLkku fkuR Ëkðku Lknª. Ãk÷uÃk¤ykí{eÞíkkÚke A÷fíkwt niÞwt.

yLkuf ËËkuoÚke Mkíkík Ãkezkíkk hnu÷k «{w¾Mðk{e {nkhksLke ¾kMkrðrþüíkk Au. Mkíkík rð[khý fhe [qõÞk Au. íku{ýu {kLkðeLkk WíÚkkLk {kxuykËhu÷e «ð]r¥kyku ykùÞo [rfík fhe Ëu íkuðe yËT¼wík Au. Ëw»fk¤, Ãkqh,

ÄhíkeftÃk yLku ðkðkÍkuzkt suðe fwËhíke ykVíkku{kt {kLkðkuLku {ËË fhðk íku{ýuyLkLÞ ÃkwÁ»kkÚko fÞkuo Au. fu¤ðýeLkk ûkuºk{kt yu{ýu ykÃku÷wt ÞkuøkËkLk çkuòuzAu. Mkk{krsf fwrhðkòu yLku y~Ãk]~Þíkk suðkt Mkk{krsf yrLkükuLku zk{ðkíkuyku Mkíkík «ÞíLkþe÷ hÌkk Au. MkkûkhíkkÚke ÷R s¤Mkt[Þ yr¼ÞkLk MkwÄe fuÔÞMkLk{wÂõík yr¼ÞkLk MkwÄe ÔÞkÃku÷e íku{Lke fux÷eÞ Mkk{krsf «ð]r¥kykuæÞkLkÃkkºk çkLke hne Au.

Mkk{qrnf MkuðkfkÞkuoLke MkkÚku MkkÚku íku{ýu nòhku {kýMkkuLkk SðLkLkeÔÞÂõíkøkík Mk{MÞkyku MðsLkLke su{ Wfu÷e Au. yu{Lkk yüktøk çkúñ[ÞoLkwtíkus yu{Lkk {w¾kh®ðË Ãkh MkËk Í¤n¤íkwt hnu Au. ÃkkuíkkLke ík{k{ rMkrØykuLkwt{q¤ Mðk{eS ‘økwÁf]Ãkk’ s Ëþkoðu Au. íku{ýu yk{ yntfkh Ãkh Ãký rðsÞ{u¤ÔÞku Au. ¾kuxe ðkýe Wå[khðe Lknª. ¾kuxku ÔÞðnkh fhðku Lknª, ¾kuxe÷uðz-Ëuðz fhðe Lknª, ¾kuxkt ð[Lkku ykÃkðk Lknª, ð[Lk ykÃÞk ÃkAe fËeVhe sðwt Lknª, su çkkuÕÞk íku «rík¿kk Mk{S Ãkk¤ðwt, Úkkuzwt Ãký Mkk[wt s fhðwt,«kýLkk ¼kuøku Ãký «k{rýfíkkLkku íÞkøk Lkk fhðku ðøkuhu çkkçkíkku Mðk{e ©eLkk÷kune{kt ðnuíkk MkíÞLke Mðk¼krðõíkk Au. rðïþktríkLkk Ãkh{ ÃkwhMfíkko íkhefuíkuykuyu søkík¼h{kt þktrík «Mkhkððk yLkLÞ ÃkwÁ»kkÚko fÞkuo Au. yuf LkkLkfzk®çkËw{ktÚke çkku[kMkýðkMke ©e yûkhÃkwh»kku¥k{ Mðk{eLkkhkÞý MktMÚkkLkurnLËwíðLkk rðïÔÞkÃke yktËku÷Lk MkwÄe ÃknkU[kzLkkh «{w¾Mðk{e {nkhksLkktfkÞkuoLke Mk{eûkk þçËku{kt fhðkLkwt yþõÞ Au.

rðï yu{Lkk íkhV ykËh yLku økkihðLke Ãkw»Ãkktsr÷yku yÃkoý fhíkktÚkkõÞwt LkÚke. AuÕ÷kt [k÷eMk ð»ko{kt yuðku yuf Ãký rËðMk ðeíÞku LkÚke fu íkuykuLkwtMkL{kLk, çknw{kLk fu yr¼ðkËLk Lkk ÚkÞwt nkuÞ. ynª fux÷ef Ãkw»Ãkktsr÷yku«Míkwík Au. su Mðk{eSLke {nkLkíkk «økx fhu Au.

‘‘«{w¾Mðk{e{kt {Lku su òuðk {éÞwt íku çkesu õÞktÞ òuðk {éÞwt LkÚke. yu

401 402


Au yu{Lke rLk{o¤íkk. íkuykuLke ðkýe{kt þwØ «u{ yLku Lkhe Ãkrðºkíkk s A÷fíkktòuðk {éÞkt Au.’’

- hkuLkkÕz Ãkxu÷, ‘rV÷kzuÂÕVÞk RLfðkÞhh’ Lkk íktºke.‘‘«{w¾Mðk{e {nkhks støk{ LkkhkÞý Au. MktíkhíLk Au. yu{Lkwt Lkerík{Þ

SðLk rËÔÞ ysðk¤kt ÃkkÚkhu Au... «{w¾Mðk{e{kt ykÃkýk Mk{ÞLkk‘{ÞkoËkÃkwÁ»kku¥k{’ Lkkt ËþoLk ÚkkÞ Au.’’

- Mðk{e r[ËkLktË MkhMðíkeS, rËÔÞSðLk Mkt½, Ór»kfuþ.‘‘yûkhÃkwÁ»kku¥k{ MktMÚkkyu su rMkrØyku nktMk÷ fhe Au íkuLku f÷{{kt

WíkkhðkLkwt fk{ frXLk Au. «{w¾Mðk{e {nkhksLkkt «uhýk yLku Lkuík]íð nuX¤Mk{ŠÃkík MktíkkuLkwt ð]tË y®nMkk, {kík]¼kð yLku ykæÞkÂí{f òøk]ríkLkk «Mkkhý{ktsu ÓËÞÃkqðofLke ÷økLkeÚke òuzkÞk Au, íku ¼khíkeÞ MktMf]ríkLke yuf {nkuh-AkÃkçkLkþu.’’

- LkkLke Ãkk÷¾eðk¤k, òýeíkk ÄkhkþkMºke yLku yÚkoþk†e‘‘«{w¾Mðk{e Mðk{eLkkhkÞý Mkt«ËkÞLkk «{w¾ s LkÚke, ®nËw Ä{oLkk

«{w¾ Au. rnLËw Ä{oLkk Lknª, ¼khíkeÞ Mk{ksLkk «{w¾ Au.’’ÃkqßÞ {wrLk Mkwþe÷fw{khS, siLkk[kÞo.‘‘«{w¾Mðk{e {nkhks ¾hu¾h yuf ykæÞkÂí{f {nkhkò Au, su{Lku

÷eÄu rnLËw Ä{oLkwt økkihð ðæÞwt Au.’’- Mðk{e rþðkÞ MkwçkúñÛÞ{, nðkRxkÃkw, y{uhefk.‘‘«{w¾Mðk{e {nkhks Mk{ûk nwt çkuXku níkku íÞkhu rËÔÞ yLku yíÞtík

þÂõíkþk¤e íkíð íku{Lkk{ktÚke ðne hÌkwt nkuÞ íkuðwt yLkw¼ðe hÌkku níkku.’’- zkp.yu.Ãke.su. yçËw÷ f÷k{ (Ãkqðo hk»xÙÃkrík)‘‘«{w¾Mðk{e {nkhksLke rðLk{úíkk yLku «kýe{kºk «íÞuLke MknkLkw¼qrík

{khk ÓËÞLku MÃkþeo økR Au.’’

- r«LMk [kÕMko, hkò, rçkúxLk.‘‘nwt ßÞkhu «{w¾Mðk{eLke ykt¾ku{kt òuô Awt íÞkhu {Lku íku þwØ ¼kðLkkÚke

A÷fkíke Ëu¾kÞ Au. {U yu{Lke ykt¾ku{kt òuÞwt fu íkuyku çkeòLku ykøk¤ fheLkuykøk¤ ykÔÞk Au, çkeòLku Íkt¾k fheLku Lknª.’’

- rçk÷ Âõ÷LxLk, Ãkqðo hk»xÙ«{w¾, y{uhefkrçkúrxþ Ãkk÷ko{uLx fu fuLkuzk Ãkk÷ko{uLx{kt ÚkÞu÷k íku{Lkk þkLkËkh MkL{kLk

Mk{kht¼ku, y{uhefkLkkt yLkuf þnuhkuyu íku{Lku ‘fe xw Ä Mkexe’ Lkkt ykÃku÷ktMkL{kLkku, y{uhefkLkk yLkuf hkßÞkuyu íku{Lku «ËkLk fhu÷ {kLkËT LkkøkrhfíðíkÚkk ‘«{w¾Mðk{e rËðMk’ ònuh fheLku íku{Lku ykÃkðk{kt ykðu÷kt çknw{kLkkuðøkuhu íku{Lke ðirïf «rík¼kLkwt ËþoLk fhkðu Au.

çkkiØ Ä{oøkwÁ Ë÷kR÷k{k, ÞnqËe Ä{oøkwÁ ©e ÷kW yLku ©e÷kfþezkuhLk.ËkWËe RM÷k{ Ä{oøkwÁ zkp.MkiÞËLkk, þe¾ Ä{oøkwÁ søkrsík®MknS, «kuxuMxtxr¾úMíke Ä{oLkk ðzk ykfo rçkþÃk ykpV fuLxhçkhe, fpÚkkur÷f r¾úMíkeÄ{oøkwÁ ÃkkuÃkßnkpLk Ãkku÷ çkeò suðk yLkuf rðïÄ{oLkk ðzkykuyu Mðk{e©e{kt yuf yÃkqðoykæÞkÂí{f «rík¼k rLknk¤e Au. ¼khíkLkk Ãkqðo hk»xÙÃkrík zkp.yu.Ãke.su. yçËw÷f÷k{Úke ÷R $ø÷uLzLkk r«LMk [kÕMko yLku ðzk«ÄkLk xkpLke ç÷uh, y{uhefLkÃkqðo hk»xÙ«{w¾ rçk÷ Âõ÷LxLk, Þw.yuLk.yku. Lkk Ãkqðo {nk{tºke fkpVe yÒkkLk fuçknuheLkLkk hkò þu¾ RMkk rçkLk Mk÷{kLk y÷ ¾÷eVk yLku rðïLkk fux÷kÞËuþkuLkk ðzkykuyu Mðk{e ©e{kt yuf rð¼qrík ÃkwÁ»kLkk ËþoLk fÞkO Au.

ykðe Ãkh{ çkúñ Mk{e rð¼qríkLkkt [hýku{kt ykÃkýkt þík þík ðtËLk.

403 404


(425)

WËÞþtfh(8, rzMkuBçkh, R.Mk. 1900)

ÃkkuíkkLke ykøkðe yLku rðrþü Lk]íÞ h[Lkkyku îkhk¼khíkeÞ Lk]íÞ f÷kLku Mkðkuo¥k{ MÚkkLk yÃkkðLkkh Lk]íÞfkh WËÞþtfhLkku sL{8, rzMkuBçkh, R.Mk. 1900 {kt çktøkk¤e çkúkñý rÃkíkk ~Þk{þtfh [kiÄheLkuíÞkt WËÞÃkwh{kt ÚkÞku níkku. íku{Lke {kíkkLkwt Lkk{ nu{ktrøkLkeËuðe níkwt. rÃkíkk~Þk{þtfh hksMÚkkLk{kt ykðu÷k Ík÷kðkz hkßÞLkk {nkhkò ¼ðkLke®MknLkkhkßÞLkk {tºke íkhefu WËÞÃkwh ykÔÞk níkk.

WËÞþtfhLkwt çkk¤Ãký WËÞÃkwh, {kíkkLkk ðíkLk LkMkhíkÃkwh yLkuðhkýMke{kt ÃkMkkh ÚkÞwt níkwt. Mð¼kðu WËÞþtfh çkk¤ÃkýÚke s {LkMðe níkk.íkuyku þk¤k{ktÚke ðkhtðkh ¼køke síkk íkuÚke íku{Lkku Sð ¼ýðk{kt ÷køÞku Lknª.íkuyku yk¾ku rËðMk h¾zíkk hnuíkk. yu{Lku yufkyuf r[íkhk{ý fhðkLkku þku¾òøÞku. íkuyku ßÞkt íkf {¤íke íÞkt r[ºkku Ëkuhðk çkuMke síkk. yk yðMÚkkyuíku{Lku hksMÚkkLke Lk]íÞku òuðkt çknw øk{íkkt. õÞkhuf íkku yu {wshk Ãký òuíkk. ykyhMkk{kt WËÞþtfhu íku{Lkk ½hLke LkSf{kt {kíkkËeLk Lkk{Lkk [{khLkkt Lk]íÞòuÞu÷kt. WËÞþtfhLku Lk]íÞLke «uhýk {kíkkËeLkLkkt Lk]íÞku{ktÚke {¤u÷e. [kiË ð»koLkeðÞu íku{ýu rÃkíkk MkkÚku Ík÷kðkz ykðeLku ytøkúuS Mkkík{k Äkuhý MkwÄe yÇÞkMkfhu÷ku. íku{ýu yLkufðkh þk†eÞ Lk]íÞku Ãký òuÞkt níkkt.

Ík÷kðkzLkk {nkhkò ¼ðkLke®Mknu WËÞþtfh{kt Ãkktøkhíke «rík¼k òuRLku{wtçkRLke ‘su.su.Mfq÷ ykuV ykxTMko’ {kt ºký ð»koLkku rzÃ÷ku{k fkuMko fhðk {kuf÷eykÃÞk íÞkhu WËÞþtfhLke ô{h 17 ð»koLke níke.

{nkhkò ¼ðkLke®Mkn MkkÚku ÷tzLk økÞu÷k ~Þk{MkwtËh íÞkt hkufkR økÞk.íku{ýu WËÞþtfhLku íÞkt íkuzkÔÞk. íkuÚke R.Mk. 1920 {kt snks {khVíku íkuyku÷tzLk økÞk. ÷tzLk{kt íkuyku MktøkeíkLkk fkÞo¢{kuLkwt ykÞkusLk fhe f{kýe fhe÷uíkk.

÷tzLk{kt íku{Lkk rÃkíkkyu íku{Lkku ‘hkpÞ÷ fkp÷us ykpV ykxTMko’ {kt Ëk¾÷fÞkO. fkp÷usLkk r«ÂLMkÃkk÷ Mkh rðr÷Þ{ hkuÄuLMxkRLk ¼khíkeÞ f÷kLkk Ãkqòheníkk. WËÞþtfhLke Lk]íÞ h[Lkkyku òuR íkuyku «¼krðík ÚkÞu÷k. ykLkk Ãkkð÷kuðLkk{Lke yuf Lk]íÞfkhLke ¼÷k{ýÚke íkuyku Lk]íÞf÷k «íÞu ykf»kkoÞk níkk.

y{uhefkLkk Mkkp÷ Ìkwhkufu ykLkk Ãkkð÷kuðLku Lk]íÞ«ðkMk {kxu yk{tºÞkníkk. íku{Lke MkkÚku WËÞþtfh Ãký y{uhefk økÞk. y{uhefk{kt WËÞþtfhLkktLk]íÞku ¾qçk «Mktþk ÃkkBÞkt níkkt. nðu yu{ýu ÃkkïkíÞ çku÷u Lk]íÞ þe¾ðk ÃkhæÞkLk furLÿík fÞwO. Ãký ykLkk Ãkkð÷kuðu íku{Lku íku{ Lk fhíkkt ¼khíkeÞ Lk]íÞku ÃkhæÞkLk furLÿík fhðk fÌkwt.

WËÞþtfh ÷tzLk Akuze ÃkurhMk økÞk íÞkt íkuyku Lk]íÞLkk fkÞo¢{ku fhðk÷køÞk. yk ËhBÞkLk Mke{kuLk çkkhçkeyuh Lkk{Lkk £uL[ rÃkÞkrLkMx òuzu íku{LkkuÃkrh[Þ ÚkÞku. yLku íku{ýu WËÞþtfh {kxu MktøkeíkLke h[Lkk fhe. yk çktÒkuLkeswøk÷çktÄeyu RríknkMk MksÞkuo níkku. íkuyku ík÷ðkh Lk]íÞ, rþð Lk]íÞ, {khðkzeLk]íÞ, hkÄkf]»ý Lk]íÞ ðøkuhu Lk]íÞku hS fhíkk níkk. 3 {k[o, R.Mk. 1931 {ktÃkurhMk{kt íku{Lkwt íkktzðLk]íÞ òuR ÷kufku Af ÚkR økÞu÷k. ‘økòMkwhðÄ’ Lkk{LkeçkeS Lk]íÞh[Lkk{kt ÃkkïkíÞ çku÷uLkku Mk{LðÞ fhe ÃkuûkfkuLku {tºk{wøÄ fhe ËeÄkníkk.

R.Mk. 1931 {kt ÃkurhMk{kt ÞkuòÞu÷k ‘fkp÷kurLkÞ÷ yuõMkÃkkurÍþLk’ {ktLk]íÞku hsq fhðk WËÞþtfhLke {tz¤eLku yk{tºký ykÃkðk{kt ykðu÷wt. yu«ËþoLk{kt ¼køk ÷uðk f÷f¥kkÚke yûkÞfw{kh LkkLËe íku{Lke Ëefhe y{÷k MkkÚku

405 406


ykðu÷k. yûkÞfw{khLkk ykøkúnÚke WËÞþtfhu y{÷kLku Lk]íÞ þe¾ðkLkwt þYfhu÷wt. yk s y{÷k MkkÚku R.Mk. 1942 {kt ÷øLk fhu÷wt.

ÞwhkuÃk yLku y{uhefkLkk Mkkík ð»koLkk Lk]íÞ«ðkMk ÃkAe íkuyku ¼khík ÃkkAkVhu÷k. íku{ýu ¼khíkeÞ Lk]íÞkuLku y¼qíkÃkqðo «ríkck yÃkkðe níke. yk ÃkAe MkhfkhuyÕ{kuzk{kt íku{Lku 93 yufh s{eLk Lk]íÞfuLÿ MÚkkÃkðk ykÃke níke. ykLk]íÞfuLÿ{kt yLkuf ÞwðkLkku yLku Þwðíkeyku Lk]íÞ þe¾ðk òuzkÞu÷kt.

¼økðkLk çkwØLke 2500 {e sL{sÞtíke rLkr{¥ku ‘Ä ÷kRV ykpV çkwØ’Lkk{u Lk]íÞ LkkrxfkLke þpzku Ã÷u (AkÞk Lkkxâ) «fkh{kt h[Lkk fhe níke. íku{Lkkt80 Lk]íÞMktf÷Lkku ðk¤e ‘fÕÃkLkkt’ rVÕ{Lku rVÕ{ VuÂMxð÷{kt yuðkuzo «kó ÚkÞkuníkku. R.Mk. 1956 {kt íkuyku xkøkkuhLkk sL{MÚk¤ yLku rLkðkMkMÚkkLk òuhktMkkfku¾kíku ‘yufuzu{e ykuV zkLMk, zÙk{k yuLz BÞwrÍf’ {kt Lk]íÞLkk zeLk íkhefu òuzkÞkníkk.

¼khík Mkhfkhu íku{Lku ‘ÃkÈrð¼q»ký’ r¾íkkçkÚke MkL{kLÞk níkk. íku{LkuhðeLÿ¼khíke ÞwrLkðŠMkxeyu íku{Lku zkpõxhuxLke {kLkËT ÃkËðe yuLkkÞík fhe níke.

f÷f¥kk{kt Vkxe Lkef¤u÷e ykøk{kt yu{Lkkt Mku®xøMk, ð†ku yLku MkkÄLkMkk{økúe çk¤eLku hk¾ ÚkR síkkt. íku{Lku ¼khu hts ÚkÞku níkku. yk¾hu 26,MkÃxuBçkh, R.Mk. 1977 Lkk rËðMku íku{Lkwt yðMkkLk Úkíkkt ¼khíkeÞ Lk]íÞf÷kLkkuyuf Í¤n¤íkku Þwøk Ãkqhku ÚkÞku. ¼khíkeÞ Lk]íÞf÷kLkk RríknkMk{kt íkuyku MkËkfk¤y{h hnuþu.

(426)

ßnkuLk r{ÕxLk(9, rzMkuBçkh, R.Mk. 1608)

ytøkúuS ¼k»kkLkk yuf{kºk {nkfkÔÞ ‘ÃkuhuzkRÍ÷kuMx’ Lkk {kLkðíkkðkËe Mksof ßnkuLk r{ÕxLkLkku sL{ ÷tzLkLkk [eÃkMkkRzrðMíkkhLke çkúuz MxÙex{kt 9, rzMkuBçkh, R.Mk.1608 Lkk hkus ÚkÞku níkku. íku{LkkrÃkíkkLkku ÔÞðMkkÞ yhSyku ÷¾ðkLkku yLku ÄehÄkh fhðkLkku níkku. íku{Lkkrþûkýkøkúne rÃkíkkyu íku{Lku ¼ýðk {kxu ÷tzLkLke MkUx Ãkku÷ þk¤k{kt «ðuþyÃkkÔÞku. íÞkt yÇÞkMk Ãkqhku fÞko ÃkAe íku{ýu Ãkwºk ßnkuLkLku Wå[ yÇÞkMkkÚkuofurBçkús ÞwrLkðŠMkxe{kt {kuf÷e ykÃÞk. ßnkuLku R.Mk. 1632 {kt yu{.yu.Lkerzøkúe {u¤ðe. íkuyku økúef, rnçkúq yLku ÷urxLk suðe «rþü ¼k»kkyku{kt ÃkkhtøkíkÚkÞk. íkuyku su fkp÷us{kt ¼ýíkk níkk íku ‘¢kRMx fkp÷us’ Lkk Lkk{ ÃkhÚke çkÄkíku{Lku ‘÷uze ¢kRMx’ Lkk nw÷k{ýk Lkk{u çkku÷kðíkk. yu{.yu. Lke rzøkúe ÷eÄkçkkË íkuyku íku{Lkk rÃkíkkLke òøkeh fkuxoLk{kt økÞk. ynªLkk fwËhíke ðkíkkðhýuíku{Lke MkkrníÞ MksoLkLke ð]r¥kLku ZtZku¤e. yk Mk{Þu íku{Lkk rÃkíkkyu íku{Lku ÞwhkuÃkLkk«ðkMku {kuf÷u÷k. Rxk÷e{kt «rMkØ ði¿kkrLkf øku÷ur÷ÞkuLku {¤eLku íkuyku 1639{kt Ãkhík VÞko. ÞwhkuÃkLkk «ðkMkLku Ãkrhýk{u íkuyku WËkh{íkðkËe ð÷ý ÄhkðíkkÚkÞu÷k.

$ø÷uLzLkk hkò nuLkúe ykX{kLku çkeswt ÷øLk fhðkLke RåAk ÚkR. íkuÚkeykøk¤Lke ÃkíLke MkkÚku AqxkAuzk ÷uðwt sYhe çkLku÷wt. yk AqxkAuzkLku yxfkðLkkhÃkkuÃkLke Mk¥kkLku nuLkúe ykX{kyu Lkfkhe fkZe yLku ÃkkuÃkÚke Mðíktºk yuLkk yptÂø÷fLk[[oLke MÚkkÃkLkk fhe. yuLkk Ãkrhýk{ MðYÃk ÃÞqrhxLk Mkt«ËkÞ yÂMíkíð{kt

407 408


ykÔÞku. r{ÕxLku yk Mkt«ËkÞLkku Mðefkh fhu÷ku. ÷tzLkLkk rçkþÃkLke ËkuhðýeÚkeR.Mk. 1643 {kt ÷kpøk Ãkk÷ko{uLxu ðkýe MðkíktºÞ Ãkh «ríkçktÄ {qfíkku ðxnwf{çknkh Ãkkzâku. íkuLke Mkk{u r{ÕxLku ðkýe MðkíktºÞLkk ðçk[kðLkk{k{kt íku{LkkurLkçktÄ ‘yurh{kuÃkursrxfk’ «rMkØ fhe þt¾LkkË fhu÷ku.

r{ÕxLku [kuºkeMk ð»koLke ô{hu þkne fwxwtçkLke Mk¥kh ð»koLke hksfw{khe{uhe Ãkkuðu÷ MkkÚku ÷øLk fÞkO níkkt. Ãký yk ÷øLk ÍkÍwt xõÞwt Lk níkwt. ÷øLkLkkÚkkuzk Mk{Þ ÃkAe {uhe Ãkkuðu÷ r{ÕxLkLku Akuze íkuLkk rÃkÞh{kt [k÷e økR níke.yk ðMk{ku rðÞkuøk yuf ÃkwÂMíkfk{kt r{ÕxLku yk÷uÏÞku Au.

R.Mk. 1652 {kt {uhe Ãkkuðu÷ íkuLke ÃkkA¤ ºký ËefheykuLku hzíke {qfeLkuÃkh÷kuf MkeÄkðe økÞk ÃkAe r{ÕxLku ÃkwLk÷oøLk fhu÷wt Ãký fh{Lke fXýkR íkkuswyku ! ËkuZ ð»ko çkkË çkeS ÃkíLke Ãký yðMkkLk Ãkk{e. yuf÷íkk rLkðkhðkR.Mk. 1663 {kt r{ÕxLku yur÷ÍkçkuÚk MkkÚku ºkeS ðkhLkkt ÷øLk fÞkO. yk ÃkíLkeLkkykøk{Lk ÃkAe íku{Lkk SðLk{kt Mkw¾þktrík ÃkkAkt VÞkO.

íku{Lke ¿kkLkLke ¼q¾ yËBÞ níke. íku{ýu ÷ÏÞwt Au fu, ‘¿kkLk {kxuLke {khe¼q¾ yux÷e íkku íkeðú níke fu çkkh ð»koLke ô{hÚke s ¼køÞu nwt {khku fkuRÃkýyÇÞkMk yÄqhku {qfíkku yÚkðk {Ähkík Ãknu÷k MkqR síkku.’

{kºk 20 ð»koLke ô{h MkwÄe{kt íku{ýu ÷urxLk ¼k»kk{kt h[u÷kt fkÔÞku {kir÷f«rík¼k ÄhkðLkkhkt Mkkrçkík ÚkÞk Au. íku{ýu hksfkhý yLku Ä{oLku ÷økíkk «&™kuÃkh Ãký f÷{ [÷kðe níke. çkkÕÞfk¤Úke s yuf òøk]ík yÇÞkMkeLke ð]r¥kyLku rðþk¤ ðk[LkLku Ãkrhýk{u íku{Lke MkkrníÞ MksoLkLke ¼q¾Lku çk¤ {éÞwtníkwt. R.Mk. 1630 {kt Rxkr÷ÞLk ¼k»kk{kt íku{ýu A MkkpLkuxLke h[Lkk fheníke. 21 ð»koLke ô{hu íku{Lkwt fkÔÞ ‘ykuLk Ä {ku‹Lkøk ykuV ¢kRMx Lkurxrðxe’-¢kRMxLkk «køkxâLkk «¼kíkuLke h[Lkk fhe níke. R.Mk. 1631 Lke ykMkÃkkMkíku{ýu ‘÷k÷uøkúku’ yLku ‘R÷ ÃkuLMkuhuyku’ Lkk{Lkk fkÔÞÞwø{Lkwt MksoLk fÞwO níkwt.

íku{ýu íku{Lkk fkp÷usLkk ypzðzo ®føkLkk {]íÞw ÃkAe QXu÷e ðuËLkk ‘r÷rMkzuMk’ {ktXk÷ðe Au. yk h[Lkk íku{Lke W¥k{ Áhý«þÂMík Au. yk ÃkAe íku{Lkwt ÃkãLkkxf‘MkuBMkLk yuøkrLkMxeMk’ «økx ÚkÞwt níkwt. þYykíkÚke yu{Lke RåAk ðehMkLkwt{nkfkÔÞ h[ðkLke níke. yu {kxu íku{Lku çkkRçk÷{ktÚke {kLkðeLkk ÃkíkLkLke fÚkkøk{e økR. yLku yu{ktÚke «f]ríkðýoLkku, ÞwØðýoLkku, çke¼íMk ðýoLkku, ðehMkLkkðýoLkku ðøkuhuÚke Mk¼h {nkfkÔÞ ‘ÃkphuzkRÍ ÷kuMx’(1665) Lkku sL{ ÚkÞku.yk {nkfkÔÞLke ÃkqŠíkYÃk r{ÕxLku R.Mk. 1671 {kt ‘ÃkphuzkRÍ rhøkuRLz’ Lkeh[Lkk fhe níke. r{ÕxLkLkk ík{k{ MksoLkku{kt yk çku {nkfkÔÞku Mkðo©uc Au.íku{Lkwt ‘ÃkphuzkRÍ ÷kuMx’ rðï MkkrníÞLke W¥k{ h[Lkkyku{kt MÚkkLk «kó fheþõÞwt Au.‘ÃkphuzkRÍ ÷kuMx’ {nkfkÔÞ r{ÕxLku ykÞtrçkf ÃkUxk{exh suðk yufs AtË{kt h[u÷wt Au. Ãkkt[ ÃkËku yuf s ÃktÂõík{kt ykðu Au. yu{Lke þi÷e ðirðãkæÞMk¼h Au. íkuyku [wMíkÃkýu ytøkúuSLku yLkwMkhíkk LkÚke. frðyu yk¾k fkÔÞ{ktõÞktÞ ytíÞkLkw«kMk «ÞkußÞku LkÚke. fkÔÞ{kt yLkuf Xufkýu r{ÕxLkLke þi÷e¼ÔÞíkkLkkt rþ¾hku Mkh fhu Au. yuf Lk{qLkku swyku -

‘‘A÷fkR økÞwt {khwt niÞwt ykLktË Mkkih¼urð÷kuõÞwt ytøk-«íÞtøk, [kÕÞku nwt íku ÃkAe shk,Lku [Ãk÷ktøk Ëkuzâku nwt «kýLke Ãkqýo þÂõíkÚke,®fíkw nwt fkuý, Lku õÞktÚke ykÔÞku, þk nuíkwÚke ð¤e ?’’òu fu yu ðkík Mkk[e Au fu r{ÕxLkLke h[Lkkyku Mknu÷kRÚke Mk{S þfkÞ

yuðe LkÚke. Mkk{kLÞ ðk[fkuLku íku Mk{sðwt y½Yt ÚkR Ãkzu íkuðwt Au. yríkþÞðk[LkLke xuðLku ÷eÄu íku{Lke ykt¾kuyu ytÄkÃkku ykðu÷ku yLku R.Mk. 1651 {ktíkuyku Ãkqýoík: yktÄ¤k ÚkR økÞu÷k. rðïLkk {nkLkík{ frðyku{ktLkk yuf yuðk«rík¼kMktÃkÒk {nkfrð 8, LkðuBçkh, R.Mk. 1674 {kt yk ËwrLkÞkLku y÷rðËkfhe økÞk níkk.

409 410


(427)

MkkurLkÞk økktÄe(9. rzMkuBçkh, R.Mk. 1946)

¼khíkeÞ hk»xÙeÞ fkUøkúuMkLkkt yæÞûkk yLku ‘{iLkku’Lkk ÷kzfk Lkk{Úke yku¤¾kíkk yLku ¼khíkLkk MkkiÚke ÞwðkLk ðÞLkk ðzk«ÄkLkyuðk RÂLËhk økktÄeLkk sÞuc Ãkwºk hkSð økktÄeLkkt Ä{o ÃkíLke MkkurLkÞkSLkku sL{Rxk÷eLkk þnuh xwheLk LkSf ykðu÷k økk{ ÷wrÍÞkLkk{kt yuf fuÚkkur÷f r¾úMíkeðuÃkkheLku íÞkt 9, rzMkuBçkh, 1946 Lkk hkus ÚkÞku níkku. íku{Lkwt sL{Lkwt Lkk{yuLxkurLkÞku {uRLkku Au. çkk¤ÃkýÚke {Míke¾kuh Mð¼kð Ähkðíkkt íku{ýufkuLðuLx{ktÚke rþûký ÷eÄwt níkwt. íku ÃkAeÚke íkuyku ¼k»kkrþûký {u¤ððk furBçkús{ktËk¾÷ ÚkÞu÷kt.

furBçkús{kt yÇÞkMk fhíkkt MkkurLkÞkSLkku Ãkrh[Þ hkSð økktÄe MkkÚkuÚkÞu÷ku. íÞkhu hkSð Ãký furBçkús{kt yÇÞkMk fhíkk níkk. hkSð ¼khíkLkkðzk«ÄkLk RÂLËhkSLkku Ãkwºk Au. yu{ òÛÞk ÃkAe MkkurLkÞkyu hkSð MkkÚkurLkfxíkk fu¤ððk {ktzu÷e. íkuyku ðkhtðkh hkSðLku {¤íkkt hnuíkkt. hkSðLkk¾kLkËkLke ÔÞÂõíkíðÚke ykf»kkoÞu÷kt yLku ytòÞu÷k MkkurLkÞk hkSðLku [knðk÷køku÷kt. yLku yu [kník íku{ýu ÷øLkLkk «Míkkð YÃku íku{ýu hkSð Mk{ûk hsqfhu÷e. hkSðu yk çkkçkík{kt RÂLËhkSLkku yr¼«kÞ {ktøku÷ku.

íku ÃkAe RÂLËhkS ÷tzLk{kt Þkuòyu÷k yuf «ËþoLkLkwt WËT½kxLk fhðk÷tzLk økÞkt íÞkhu MkkurLkÞkLke {w÷kfkík íku{Lke MkkÚku fhkðu÷e. fnu Au fu íÞkhuMkkurLkÞkS RÂLËhkS Mkk{u Mkkð MkkËkRÚke hsq ÚkÞu÷kt. {Lk{kt zh Ãký níkku.MkkurLkÞkyu Ãknuhu÷ku zÙuMk ÃkkA¤Úke Úkkuzku Vkxu÷ku níkku íku {kLke {{íkkÚke íku s

ð¾íku RÂLËhkSyu òíku MkktÄe ykÃku÷ku. RÂLËhkSyu MkkurLkÞkSLku ÃkwºkðÄwíkhefu Mðefkhðk {Lk çkLkkðe ÷eÄwt níkwt. Ãký MkkurLkÞkSLkkt YrZ[wMík r¾úMíke{kíkk-rÃkíkk Ëefhe Ëqh Ëuþ{kt sR hnu íku Mðefkhðk íkiÞkh Lk níkkt. Auðxu ½ýeMk{òðx yLku MkwhûkkLke ¾kíkhe çkkË MkkurLkÞkLkkt {kíkk-rÃkíkkyu ÷øLkLke ðkíkLkuMðefkhe ÷eÄe níke.

íku ÃkAe ßÞkhu hkSð økktÄe ¼khík ykÔÞk íÞkhu MkkurLkÞkSLku MkkÚku ÷kðu÷k.íÞkhu íkuyku çktÒku ÷øLkLkk çktÄLkÚke òuzkÞkt Lk níkkt. íkuÚke ¼khíkeÞ fwxwtçk ÔÞðMÚkkyLku ¼khíkeÞ heíkrhðksLku LkSfÚke Mk{S þfu íku {kxu hkSðu MkkurLkÞkSLkuíku{Lkk Ãkh{r{ºk yuðk yksLkk MkwÃkh rVÕ{ Mxkh yr{íkk¼ çkå[LkLku ½uhíku{Lkk rÃkíkk nrhðtþhkÞ çkå[Lk yLku íkuS çkå[LkLke MkkÚku hnuðk {qfe ËeÄu÷kt.íÞkhu yk çku Ãkrhðkhku ðå[u økkZ MktçktÄ níkku. ð¤e çkå[Lk ÃkrhðkhLkk çku Ãkwºkkuyr{íkk¼ yLku yrsíkk¼ hkSðLkk Ãkh{ r{ºkku níkk. yLku íkuÚke s 25,Vuçkúwykhe, R.Mk. 1968 {kt hkSð yLku MkkurLkÞkLkk ÷øLk ÚkÞu÷kt íÞkhu {kíkk-rÃkíkk íkhefuLke ík{k{ sðkçkËkhe nrhðtþhkÞ çkå[Lk yLku íkuS çkå[LkurLk¼kðu÷e. íkuÚke yr{íkk¼ yLku yrsíkk¼ çktÒku ¼kRyku MkkurLkÞkSLku çknuLk{kLkíkk ykÔÞk Au.

MkkurLkÞkSLku Mkkhwt MkkrníÞ ðkt[ðkLkku ½ýku þku¾ níkku. rðïLke ©ucLkð÷fÚkkyku yLku rðïLke {nkLk ÔÞÂõíkykuLkkt SðLk[rhºkku ðkt[ðk{kt íku{Lku½ýe rË÷[~Ãke níke. nu÷Lk fu÷hLkwt SðLk [rhºk íku{Lkk ÓËÞLku ¾qçk MÃkþeoøkÞu÷wt. rðïLkk rðrðÄ ËuþkuLkku RríknkMk òýðkLke WíftXkÚke íkuyku yiríknkrMkføkútÚkku Ãký hMkÃkqðof ðkt[íkkt. ¼khík{kt ykÔÞk ÃkAe íkuyku rnLËe ¼k»kkLku Mkkheheíku çkku÷e, ÷¾e, ðkt[e yLku Mk{S þfu Au. MktøkeíkLkk þku¾eLk yuðkt MkkurLkÞkS÷íkk {tøku~fh «íÞu ¼khu ykËh Ähkðu Au.

¼khík{kt ykÔÞk ÃkAe yLku rnLËw ÃkrhðkhLke ðÄq ÚkÞk ÃkAe rnLËw Ä{o

411 412


yLku MktMf]ríkLku íkuyku [knðk ÷køÞkt Au. Ëh hrððkhu íkuyku Ëwøkko{kíkkLkk {trËhusR ËþoLk fhðkLkwt íkuyku ¼q÷íkkt LkÚke. Ãkrhðkh MkkÚku hkus ðnu÷e Mkðkhu «kÚkoLkkÃký íkuyku fhíkkt hÌkkt Au.

MkkurLkÞkSyu nt{uþkt RÂLËhkS{kt Mkøke {kLkkt ËþoLk fÞkO níkk. íku{ýuõÞkhuÞ RÂLËhkSLkwt rË÷ Ëw¼kÔÞwt Lk níkwt. íku{Lke Mkk{u õÞkhuÞ Ÿ[k yðksuçkkuÕÞkt LkÚke. MkkMkw{kLkwt yLkwfhý fheLku íkuyku Ëh Mkku{ðkhu WÃkðkMk fhíkkt.yksu Ãký yk rMk÷rMk÷ku [k÷w s Au.

RÂLËhkSLke níÞkLkkt íkuyku Mkkûke níkk. íku{ýu yu ½xLkkLku Lkshu rLknk¤eníke. yu ½xLkkLkwt M{hý ÚkR ykðíkkt yksuÞ íku{Lke ykt¾ku y©ws¤Úke W¼hkRòÞ Au. RÂLËhkSLke níÞk çkkË {wõík heíku nheVhe Lknª þfíkk yLku MkËkÞytøkhûkfkuÚke ½uhkRLku økqtøk¤k{ý yLkw¼ðíkkt MkkurLkÞkS nðu Ãknu÷ktLke su{{wõík heíku ðíkeo þfíkkt LkÚke.

rsLMk yLku xe þxo Ãknuhðk xuðkÞu÷kt MkkurLkÞkSyu yksu íkku ¼khíkeÞMkÒkkheLkku ÃkhtÃkhkøkík Ãkkuþkf Mkkze yÃkLkkðe ÷eÄku Au. [qtxýe«[kh Mk¼kyku{kt{kÚku Mkkze ykuZu÷kt MkkurLkÞkSLku òuR ík{Lku sYh ykùÞo ÚkÞwt nþu ! yksu íkkuíkuyku ¼khíkeÞ ¾kuhkfÚke Ãký ÃkqhÃkqhkt xuðkR økÞkt Au. f~{ehe Ãkw÷kð íku{Lkwtyríkr«Þ ¼kusLk Au.

MkkurLkÞkS yksu íkku ¼khíkeÞ hksfkhý{kt fkUøkúuMkLke fkuhzhßsw Mk{kçkLke økÞkt Au. íku{kt íku{Lke ÃkrhÃkfð hksfkhýe íkhefuLke çkwrØ«rík¼k sýkRykÔÞk ðøkh hnuíke LkÚke. hkSð økktÄeLke níÞk ÃkAe íku{ýu ¼khíkLkkhksfkhý{kt Mkr¢Þ ¼qr{fk ¼sððk {ktze Au. yksu íkku ¼khíkLke hk»xÙeÞfkUøkúuMk Ãkh yu{Lkwt yuf [¢e þkMkLk [k÷u Au. íkuyku fkUøkúuMk «{w¾ íkhefu rðrðÄ¼qr{fkyku ¼sðíkkt hÌkk Au.

(428)

Lku÷e MkkÏþk(10, rzMkuBçkh, R.Mk. 1891)

MkuBÞwy÷ òpMkuV yuøLkkLke MkkÚku MkkrníÞ ûkuºkuR.Mk. 1966 {kt Lkkuçku÷ Ãkkrhíkkur»kf «kó fhLkkh RÍhkR÷e MkkrníÞfkhfw{khe Lku÷e MkkÏþkLkku sL{ s{oLkeLkk ÃkkxLkøkh çkŠ÷Lk{kt 10, rzMkuBçkh,1891 Lkk hkus ÞnqËe Ãkrhðkh{kt ÚkÞku níkku. Lku÷eLkk rÃkíkk yuf {kuxk WãkuøkÃkríkníkk.

çkk¤ÃkýÚke s rð÷ûký «rík¼k Ähkðíke Lku÷eLke «Úk{ frðíkk {kºkMk¥kh ð»koLke ô{hu «økx ÚkR níke. yk frðíkkyu ÷kufkuLkkt rË÷ Síke ÷eÄktníkkt. MkkrníÞ÷u¾LkLke þYykík íkuýu ðkíkko÷u¾LkÚke fhu÷e. R.Mk. 1921 {ktíkuLkku «Úk{ fkÔÞMktøkún ‘ykÏÞkrÞfkyku’ Lkk{u «økx ÚkÞku. yLku íku Mkkðorºkfykðfkh ÃkkBÞku. íkuLkk rðþu íku Mk{ÞLkkt Ãkºk-Ãkrºkfkyku{kt ÷u¾ku «økx Úkðk÷køÞk. rnx÷hLkk s{kLkk{kt íkuLke økýLkk xku[Lkk MkkrníÞfkhku{kt Úkðk ÷køke.Ãký ÃkAe s{oLke{kt LkkÍkðkËeykuLke íkkfkík ðÄíkkt íkuLku s{oLke Akuzðwt Ãkzu÷wt. íkuRÍhkÞu÷{kt ykðeLku ÂMÚkh ÚkR níke. ynª ykðeLku íkuýu ÷¾u÷kt þktrík yLku©ØkLkkt økeíkku yÃkqðo ÷kufr«ÞíkkLku ÃkkBÞkt níkkt. rnx÷hLkk y{kLkðeÞyíÞk[khkuyu yuLkk ykí{kLku ZtZkuéÞku yLku Ãkrhýk{u yu{ktÚke Vqxe Lkef¤efrðíkkykuLke y¾qx Mkhðkýe. íkuLke frðíkkyku yktíkhhk»xÙeÞ ÏÞkrík «kÃík fhe[qfe Au.

MðezLkLkk ðMkðkx ËhBÞkLk ‘ÞnqËe ÞkíkLkkyku’ Ãkh yLkuf ðkMíkðËþeofkÔÞkuLkwt MksoLk fÞwO níkwt. yk fkÔÞku{kt RÍhkÞu÷Lkk ¼rð»ÞLkwt «rík®çkçk Íe÷kÞu÷wt

413 414


òuðk {¤u Au. íkuLkkt fkÔÞku ðkMíkrðõíkkLkwt rLkYÃký fhu Au. yu{kt {kLkðeÞyíÞk[khkuLkwt á~Þ ðýoLk òuðk {¤u Au. íkuLke frðíkkyku MktðuËLkkykuLkk Mk{ÚkoVwðkhk suðe Mkkrçkík ÚkR Au, su {kLkðeLku øknLk ®[íkLk íkhV Ëkuhe òÞ Au.Ãkezkyku yLku ÞkíkLkkykuLke ðå[u íkuLke frðíkkyku MkíÞLkk íkusÃkwtsÚke Íøkkhk{khíke Lkeðze Au. íkuýu íkuLke frðíkkyku îkhk Mkk{krsf Mk{MÞkykuLkwt Mk{kÄkLkykæÞkÂí{f yr¼øk{Úke þkuÄðkLkku «ÞíLk fhu÷ku Au.

Lku÷e Mkkhe yLkwðkËf Ãký níke. íkuýu íkuLkk Mk{ÞLkkt òýeíkkt MðerzþfkÔÞkuLku s{oLk ¼k»kk{kt WíkkÞkO níkkt. s{oLk yLku rnçkúq ¼k»kkyku WÃkh íku Mkkhwt«¼wíð Ähkðíke níke. ‘Ãkezk’ yu íkuLkk MksoLkLku ÄkhËkh çkLkkÔÞwt Au. swyku-

‘‘MktMkkhLkk Ëhðkò Ãkh ÃkrhíÞõík{khkt ¼kRyku yLku çknuLkku,nwt ík{khk {kxu ÞwØLkkt økkýkt Lknª økkô,{kºk ðnuíkk hõíkLku hkufeþyLku ÚkeS økÞu÷kt yktMkwykuLkuÃkeøk¤kðeLku ðnuzkðe ËRþ.’’yk {kLkðíkkðkËe frðrÞºkeLku íku{Lke frðíkkyku çkË÷ ‘s{oLkçkwf xÙuz’

Lkku þktríkÃkwhMfkh íkÚkk yLkuf yktíkhhk»xÙeÞ ÃkwhMfkhku yuLkkÞík ÚkÞk Au. Lku÷eLke{wÏÞ f]ríkyku{kt ‘yçkúkn{ RLk MkkuÕx’, ‘nurçkxuþLMk ykpV zuÚk’, ‘Ä {ursfzkLMkh’, ‘yurfÕÃMk ykpV Ä MxkMko’, ‘LkkRx ðkÄ’ yLku ‘Lkku çkze LkkuÍ yuLke®Úkøk’Lkku Mk{kðuþ ÚkkÞ Au.

(429)

yk[kÞo hsLkeþS(11, rzMkuBçkh, R.Mk. 1931)

{qíko íkíð¿kkLkLkk {kr÷f ¢ktríkfkhe hsLkeþSLkkusL{ {æÞ«ËuþLkk yuf LkkLkk økk{ fq[ðkzk{kt 11, rzMkuBçkh, 1931 Lkkhkus ÚkÞku níkku. yu{Lkwt çkk¤ÃkýLkwt Lkk{ [tÿ{kunLk níkwt. {nkí{k økktÄeLkk MktÃkfo{ktykÔÞk ÃkAe íku{ýu íku{Lkwt Lkk{ {kunLk hkÏÞwt. íÞkh ÃkAe íkuyku {kunLk{ktÚkehsLkeþSLku Lkk{u yku¤¾kÞk. ÃkkA¤Úke íku{ýu ‘ykuþku’ íkhefu òýeíkk ÚkÞk.íkuyku LkkLkÃký{kt íku{Lkk ËkËkS ÃkkMku hnuíkk níkk.

rnLËe ¼k»kkLkk frð zkp. rfþkuh fkçkhkLkk fÚkkLkwMkkh ‘hsLkeþS sL{ÚkesiLk níkk. f{oÚke çkkiØ, ÔÞðnkhÚke ði»ýð, ®[íkLkÚke þið yLku ðkýeÚke ûkrºkÞníkk.’ Mkkøkh rðïrðãk÷Þ{ktÚke ËþoLkþk†Lkk rð»kÞ{kt íku{ýu «Úk{ LktçkhMkkÚku yu{.yu.Lke rzøkúe {u¤ðe níke. Wå[ þiûkrýf ÷kÞfkík {u¤ÔÞk ÃkAesçk÷ÃkwhLke yuf fkp÷us{kt íkuyku yæÞkÃkf íkhefu òuzkÞk níkk. ynª Lkð ð»koLkkufhe fÞko çkkË íku{ýu LkkufheLku rík÷ktsr÷ ykÃke ËeÄe níke.

çkk¤ÃkýÚke s Mðíktºk yLku rðÿkune Mð¼kð Ähkðíkk hsLkeþSLkuçkkðeMk ð»koLke ô{hu Ãkh{¿kkLkLkku Mkkûkkífkh ÚkÞku níkku. ÃkAeÚke íkuyku ði[krhf¢ktríkLkk «ýuíkk çkLÞk. íku{ýu {kLkðeLke [uíkLkkLku ZtZku¤e níke. íku{ýu þYykík{ktLkkLkkt-{kuxkt þnuhku{kt «ð[Lkku ykÃkðkLkwt þY fÞwO níkwt. yk Mk{Þ ËhBÞkLk íkuykuæÞkLkrþrçkhku Ãký Þkusíkk hnu÷k. íkuyku nðu «rMkrØ Ãkk{e [qõÞk níkk. íku{LkkyLkwÞkÞeyku rLkhtíkh ðÄðk ÷køÞk. R.Mk. 1974{kt {wtçkR ykÔÞk íÞkt MkwÄe{ktíkku íkuyku yk[kÞo hsLkeþ íkhefu òýeíkk ÚkR økÞk níkkt.

415 416


yk ÃkAe ÃkqLkk{kt íku{ýu yk©{Lke MÚkkÃkLkk fhe. íkuyku ÃkhËuþku{kt ÃkýÏÞkrík Ãkk{e [qõÞk níkk. y{uhefkLkk ykphøkkpLk{kt íku{ýu hsLkeþÃkwh{TLkeMÚkkÃkLkk fhe níke. suLkku 1985 {kt ytík ykÔÞku níkku. íku{Lke Mkk{u «[tz rðhkuÄLkwtðkðkÍkuzwt VqfkÞwt yLku íku{Lkku Sð òu¾{{kt {qfkÞku níkku. íkuÚke íkuyku ÃkkAk¼khík{kt ykðe økÞk níkk. nðu íkuyku ‘ykuþku’ íkhefu yku¤¾kðk ÷køÞk.

yk MkifkLke MkkiÚke rððkËkMÃkË ÔÞÂõík yux÷u hsLkeþS. íkuyku «¾hðõíkk níkk. ðfíkÔÞ ËhBÞkLk ©kuíkkyku yu{Lke ÃkkMkuÚke áüktíkku yLku WËknhýkuMkkt¼¤e ykùÞo [rfík ÚkR síkk. íkuyku Ëhuf Ä{oLke Ãkh{ rð¼qríkyku Ãkhçkku÷e þfíkk. íku{Lkwt ðk[Lk øknLk yLku rðþk¤ níkwt. íku{Lku rðïLke {nkLkík{rð¼qríkykuLku ð¾kuzíkkt ðkh ÷køkíke Lknª. yu{Lkk suðk ði¼ðe Mktík ¼køÞu sòuðk {¤u. «ð[Lk ykÃkðk Ãký hkuÕMk hkuÞ økkze{kt çkuMkeLku síkk. íkuyku MkVuËð†ku yLku nehksrzík xkuÃke Ãknuhíkk. íku{Lkk yk©{Lkku XkX{kX Ãký rðþu»k«fkhLkku.

hsLkeþSLkwt ðfíkÔÞ fk[k Ãkkhk suðwt. òu Mk{òÞ Lknª íkku hku{ hku{Vqxe Lkef¤u. ¼økðkLk f]»ý yu{Lku yrík«Þ níkk. Aíkkt íku{Lkkt ðõíkÔÞku{kt½ýeðkh Ët¼ A÷fkíkku òuðk {¤íkku. ‘«u{’ yu{Lkku SðLk{tºk níkku. nk, yuðkík ¾he fu íkuyku ÃkkuÚkeÃktrzík Lk níkk. yu{Lke þi÷e hMkk¤ níke. íkuyku rð[khLkkÄLke níkk. õÞkhuf hsLkeþSLkwt ®[íkLk yLku su.f]»ý{qŠíkLkwt ®[íkLk Mk{ktíkhhu÷ðuLkk Ãkkxk suðwt ÷køku Au. fnku fu hsLkeþS òÃkkLkeÍ økkzoLk níkk, ßÞkhusu.f]»ý{qŠík rþ¾hLke xku[ níkk.

íkuyku Mkw¾ Ëw:¾Úke Ãkh hnuðkLkku «ÞíLk fhíkk. yu fnuíkk fu, ‘ykLktËþçË {níðLkku Au, fkhý fu ykLktËLkku fkuR rðhkuÄe þçË LkÚke.’ íku{ýu søkíkLkuyuf {tºk ykÃÞku Au. yk {tºk íku nkMÞ. nkMÞLku íkuyku SðLkÄ{o Mk{síkk. íkuykufnuíkk- ‘{kýMkLku SðLkLkk fÚkkfkh Lknª, Ãký f÷kfkh ÚkðkLkwt Au.’ SðLkLke

Mðef]rík yu{Lku {Lk Ä{o Au.íku{Lkkt 35 ¼k»kk{kt ÷¾kÞu÷k 600 ÃkwMíkfku WÃk÷çÄ Au. yu çkÄkt

ÃkwMíkfku ¾hk yÚko{kt ÷¾kÞkt LkÚke, çkku÷kÞkt Au. ykðk çkwØLke rð[khMkhýeLkuðhu÷k íkuyku 19, SLÞwykhe, 1990 Lkk hkus rLkðkoý ÃkkBÞk níkk. íku{Lkuytsr÷ ykÃkíkkt yLkuf {nkLkw¼ðkuyu íku{Lku ÞwøkÃkwY»k, ÄhíkeLkk [knf, rLk¼eof{kLkðe, SðLk WíMkð, Mk{Úko rð[khf, Ãkqýo ÃkwY»k, LkðeLk ÞwøkLkk Wîkhf,«u{Lkk Ãkøktçkh, f÷kfkh íkeÚkOfh yLku rðïÞkuøke fÌkk Au.

417 418


(430)

{wÕfhks ykLktË(11, rzMkuBçkh, R.Mk. 1905)

ytøkúuS MkkrníÞLkk ¼khíkeÞ Mksof {wÕfhksykLktËLkku sL{ nk÷ ÃkkrfMíkkLk{kt ykðu÷k Ãkuþkðh þnuhLkk Ãktòçke ûkºkeÞfwxwtçk{kt R.Mk. 1905 Lke 11 {e rzMkuBçkhLkk hkus ÚkÞku níkku. íku{Lkk rÃkíkkLkwtLkk{ ÷k÷[tË yLku {kíkkLkwt Lkk{ Rïhfkih níkwt. þYykík{kt MkkuLkeLkku ÄtÄku fhíkkíku{Lkk rÃkíkk ÃkAeÚke {urxÙõÞw÷uþLkLke Ãkheûkk ÃkkMk fhe rçkúrxþ RÂLzyLkyk{eoLke 38 zkuøkuhk hurs{uLx{kt òuzkR nuzõ÷kfo çkLÞk níkk.

LkkLkÃkýÚke s {wÕfhksu økúkBÞSðLkLke yMkhku Íe÷e níke. rÃkíkk yk{eo{ktnkuðkÚke {wÕfhksLku rþûký MkirLkf Akðýe{kt ÷uðwt Ãkzâwt níkwt. Ãkrhýk{u íku{LkeWÃkh ¼khíkeÞ ÃkhtÃkhkLku çkË÷u ytøkúuS rð[khÄkhkLkku ¾qçk «¼kð Ãkzâku.yufðkh h{íkkt h{íkkt Rò ÚkðkÚke {wÕfhks [k÷e þfu íku{ Lk níkk, íÞkhuíku{Lkku Mk{ðÞMf çkk¾k Lkk{Lkku yuf ytíÞs íku{Lku íkuzeLku ½uh ÷R økÞku. ykMk{Þu yu{Lke {kíkkyu yu ytíÞs çkk¤fLku çkhkçkh Ä{fkðe LkkÏÞku. {wÕfhksLkuÃký VheÚke ytíÞsLku Lknª yzðk sýkÔÞwt. yk ½xLkkyu {wÕfhksLkk ÓËÞLku¼khu [kux ÃknkU[kze. yu{ýu yu Mk{ÞLke yu{Lke yktíkhÔÞÚkk ÃkkA¤Úke‘yLkx[uçk÷’ Lkk{Lke Lkð÷fÚkk{kt ÔÞõík ÚkR Au.

yu s yhMkk{kt ÚkÞu÷k sr÷Þkðk÷kt çkkøkLkk níÞkfktzu íku{Lku MíkçÄ fheËeÄk. «kÚkr{f rþûký Ãkqhwt fÞko ÃkAe Wå[ rþûký ÷uðk íkuyku y{]íkMkhLke‘¾k÷Mkk fkp÷us’ {kt Ëk¾÷ ÚkÞk. [kh ð»ko Wå[ rþûký ÷R yu fkp÷us{ktÚkeçknkh LkeféÞk íÞkt MkwÄe{kt økktÄeS ¼khík ykðe [qõÞk níkk. íkÚkk MðkíktºÞLke

÷zkRLkk økýuþ {tzkR [qõÞk níkk. íku{Lku íku{Lkk økk{zkLkk MknkæÞkÞeyku ÃkkMkuÚkeøkúkBÞSðLkðe ðkMíkrðfíkk òýðk {¤e.

fkp÷usfk¤ ËhBÞkLk s íkuyku MkkÂníÞkr¼{w¾ çkLÞk níkk. rËLk«ríkrËLkyu{Lke MkkrníÞkr¼{w¾íkk Ãkktøkhðk {ktze. yu{ýu þYykík{kt QËqo frðíkk ÃkhnkÚk ys{kÔÞku. yu{ýu QËqoLkk «ÏÞkík frð Rfçkk÷ MkkÚku MktÃkfo fu¤ÔÞku níkku.MktðuËLkþe÷ yuðk yk {kýMku MðkíktºÞLke [¤ð¤{kt Mkr¢Þ ¼køk ¼sðesu÷ðkMk Ãký ¼kuøkÔÞku níkku.

¾k÷Mkk fkp÷usLkk yÇÞkMkfk¤ ËhBÞkLk ÞkÂM{Lk Lkk{Lke yuf Ãkhýu÷e†e «íÞu íkuyku ykf»kkoÞk níkk. yu ykf»koý «u{{kt ÃkrhýBÞwt níkwt. Ãký yu{LkeÞkusLkk MkV¤ ÚkkÞ íku Ãknu÷kt ÞkÂM{LkLkk MLkunMktçktÄÚke økwMMku ÚkÞu÷k íkuLkk ÃkríkyuÞkÂM{LkLku Þ{MkËLk ÃknkU[kze ËeÄe níke. ð»kkuo MkwÄe íkuyku ÞkÂM{LkLku ¼q÷eþõÞk Lknª. «u{Lkku yu ½k Mkíkík ËqÍíkku s hnu÷ku. yk ½xLkkÚke Q¼e ÚkÞu÷eðuËLkk íku{ýu ÃkAeÚke ÷¾u÷e Lkð÷fÚkk ‘fLVuþLk ykuV yu ÷eðh’ {kt yk÷u¾eníke. yk Lkð÷fÚkk 1976 {kt «rMkØ ÚkR níke.

yk ½xLkk çkkË Wå[ rþûký {kxu íkuyku $ø÷uLz økÞk níkk. ÷tzLkrðïrðãk÷Þ{kt íkíð¿kkLkLkk rð»kÞ{kt MktþkuÄLk fhðk íku{{u hrsMxÙuþLk fhkÔÞwt.ytíku, ¾qçk s {nuLkík fheLku íku{ýu ‘Philosophy of Berkeley, Humeand Russel’ {nkrLkçktÄ ÷¾eLku R.Mk. 1929 {kt Ãke.yu[.ze. Lke ÃkËðe«kó fhe níke. ynª ÷tzLk{kt Ãký íku{Lku «u{Lkku fkh{ku yLkw¼ð ÚkÞku níkku.ÞwrLkðŠMkxe ykpV ðuÕMk{kt SðrðãkLkk «kæÞkÃkf íkhefu Mkuðk çkòðíkk rÃkíkkLkeÃkwºke RheLk MkkÚku íku{Lku «u{ MktçktÄ çktÄkÞu÷ku. RheLku çktÒku ðå[u ÚkÞu÷e«ýÞkurøkcLku þçËMÚk fhðkLke þhíku ÷øLk fhðkLke nk Ãkkzu÷e. ykþhu çkunòh ÃkkLkk{kt ÷¾kÞu÷wt ÷¾ký AkÃkðk fkuR «fkþfu íkiÞkhe çkíkkðe Lknª.Ãkrhýk{u RheLk {wÕfhksÚke y÷øk ÚkR økR. {wÕfhksu íku{Lke ÃkkMkuLkk yu

419 420


÷¾kýLku ykÄkhu ÃkkA¤Úke ‘MkuðLk Mk{h’ yLku ‘{ku‹Lkøk VuMk’ suðe Lkð÷fÚkkyku÷¾e.

«ÏÞkík frð xe.yuMk.yur÷ÞuxLke «uhýkÚke íku{{u MksoLkÞkºkk ykht¼e.íku{Lkk rLk{tºkýÚke ‘Criterion’ Lkk{Lkk Mkk{rÞf{kt ÷u¾ku ÷¾ðkLke þYykíkfhe. yk ÷u¾kuyu íÞktLkk çkwrØSðe ðøko{kt íku{Lku ¼khu ÏÞkrík yÃkkðe. yk÷¾kýkuyu íku{Lku ze.yu[.÷kuhuLMk, yuV.ykh.÷urðMk, r{zÕxLk {he, nçkoxhez, yprhf røk÷ yLku ykLktËfw{kh suðe «ríkrcík ÔÞÂõíkyku MkkÚku MktçktÄçkktÄðk{kt {ËË fhe. ykLktËfw{kh Mðk{eLke «uhýkÚke íku{ýu ‘Hindu Viewof Art’, ‘The Golden Breath’, yLku ‘Persian Painting’ suðkW¥k{ økútÚkkuLkwt íku{ýu MksoLk fÞwO.

økktÄeSLkk rð[khkuÚke yr¼¼qík ÚkÞu÷k íkuyku $ø÷uLzÚke ¼khík ykðeMkeÄk s Mkkçkh{íke yk©{Lke {w÷kfkíku økÞk. ynª ºký {kMkLkk ðMkðkxËhBÞkLk íku{ýu økktÄeS MkkÚku ½ýe [[ko fhe. økktÄeSLke Mk÷knÚke íku{ýu$ø÷uLz{kt ÷¾u÷e ‘Untouchable’ Lkð÷fÚkkLke nMík«ík{kt ½ýk VuhVkhfÞko. ykuøkýeMk «fkþfkuyu «rMkØ fhðk LkÒkku ¼ÛÞk ÃkAe, R.yu{.VkuMxhu«MíkkðLkk ÷ÏÞk çkkË ðeMk{k «fkþfu íkuLku 1935 {kt «rMkØ fhe.

íÞkh çkkË íku{ýu ½ýk fÚkk MkkrníÞLkwt MksoLk fÞwO yLku íkuyku ytøkúuS{kt÷¾íkk ¼khíkeÞ MkkrníÞfkh íkhefu «rMkrØ ÃkkBÞk. 1936 {kt «økx ÚkÞu÷eíku{Lke Lkð÷fÚkk ‘Coolie’ rðïLke ykzºkeMk ¼k»kkyku{kt yLkwrËík ÚkR Au.R.Mk. 1939 {kt íku{Lke ‘The Village’ «økx ÚkR. íkuLkk yLkwMktÄkLk{kt‘Across The Black Waters’ yLku ‘The Sword and theSickle’ Lkk{u çku Lkð÷fÚkkykuLkwt «fkþLk ÚkÞwt. ‘The Village’ yLku‘Across The Black Waters’ Ãkh Ãktòçk Mkhfkhu «ríkçktÄ Ãký {qfu÷ku.R.Mk. 1945 {kt íku{Lke ‘The Big Heart’ «økx ÚkR. íkuyku yk MksoLkkuÚke

yuf rðïrðÏÞkík MkkrníÞfkh íkhefu «MÚkkrÃkík ÚkR økÞk.íku{ýu htøk¼qr{Lke òýeíke yr¼Lkuºke fuÚk÷eLk ðkLk økuÕzh MkkÚku ÷øLk

fÞwO níkwt. R.Mk. 1936 {kt íkuyku MÃkuLkLke yktíkhhk»xÙeÞ rçkúøkuz{kt òuzkÞk níkk.¼khíkLkk f÷ksøkík{kt Ãký íku{Lke Lkk{Lkk ykuAe Lk níke. ÃkíLke fuÚk÷eLkLkeRåAk ¼khík ykððkLke Lk nkuðkÚke Auðxu íkuyku yuf÷k s ¼khík ykÔÞk yLku{wtçkR{kt hnuðk ÷køÞk. yk ËhBÞkLk ‘{køko’ Mkk{rÞf þY fhðkLke Mk÷knykÃkLkkh yurLk÷ ze rMkÕðk MkkÚku Ãkrh[Þ ÚkÞku. çktÒku yu ÷øLk fhðkLkwt Lk¬efÞwO. fuÚkr÷LkLku AqxkAuzk ykÃkðk {wÕfhks $ø÷uLz økÞk. Ãký yu $ø÷uLzÚkeÃkkAk ykÔÞk íku ËhBÞkLk yurLk÷u yuf £uL[ ÃkwY»k MkkÚku ÷øLk fhe ÷eÄkt níkkt.{wÕfhks {kxu yk ðMk{ku yk½kík níkku. íkuyku {kLkrMkf heíku ÔÞrÚkík ÚkR økÞk.íku{Lkk SðLkLkk yk rðÃkheík Mktòuøkku{kt {uÕÞk Lkk{Lke økúef Lkíkofe yu{Lke Mkt¼k¤hk¾íke. «ýÞ¼tøk ÚkÞu÷k {wÕfhksu {uÕÞkLke Mk÷knÚke yu rðÃkheík MktòuøkkuLkuðk[k ykÃkíke ‘The Private Life of an Indian Prince’ Lkk{LkeLkð÷fÚkk {kºk yuf s {rnLkk{kt ÷¾e Lkk¾e níke. íku{ýu rðïLkk ½ýk Ëuþku{kt¼hkÞu÷e Mksof Mk¼kyku{kt ¼khíkLkwt «ríkrLkrÄíð fÞwO níkwt.

íku{Lke yLkku¾e rMkrØ çkË÷ ‘ðÕzo ÃkeMk fkWÂLMk÷’ îkhk RLxhLkuþLk÷ÃkeMk «kRÍ ykÃkðk{kt ykðu÷wt. íku{Lke f]rík ‘Morning Face’ Lku R.Mk.1972 {kt MkkrníÞ yfkË{e, rËÕneLkwt Ãkkrhíkkur»kf «kÃík ÚkÞwt níkwt. ¼khíkMkhfkhu íku{Lku ‘ÃkÈ¼q»ký’ Lkk R÷fkçkÚke rð¼qr»kík fÞko níkk.

ykðk {nkLk þçË Mðk{e yk¾hu 28, MkÃxuBçkh, 2004 Lkk hkusÃkqLkk ¾kíku rLkðkoý ÃkkBÞk. þçËLkk yk ykhkÄfLku ykÃkýkt fkurx fkurx ðtËLk.

421 422


(431)

{rý¼kR þkn(12, rzMkuBçkh, R.Mk. 1912)

Zªøk÷eyku, çktøkk¤ yLku ¼khíkLke f÷kÞkºkk,h{fzkLkwt rðï, søkíkLkk Mkku ÄwhtÄh f÷kfkhku ðøkuhuLkkt MkkiÚke Ãký ðÄkhuf÷k«ËþoLkkuLkk {kr÷f yuðk {rý¼kR þknLkku sL{ 12, rzMkuBçkh, R.Mk.1912 Lkk hkus Äku¤fk íkk÷wfkLkk økwtËe økk{u ÚkÞku níkku. ‘y÷økkhe’ WÃkLkk{Ähkðíkk {rý¼kRLke RåAk økwshkík rðãkÃkeX{kt «ðuþ {u¤ðe yÇÞkMkfhðkLke níke. Ãký ykÍkËeLke [¤ð¤Lku fkhýu yu{ ÚkR þõÞwt Lknª.¼kðLkøkhLke ‘Ërûkýk{qŠík’ {kt yu{ýu rðLkeík MkwÄeLkku yÇÞkMk fhu÷ku. yuMktMÚkkLkk yk[kÞo ©e nh¼kR rºkðuËeLke Mk÷kn {wsçk íkuyku xkøkkuhLke‘þktríkrLkfuíkLk’ MktMÚkk{kt Ëk¾÷ ÚkÞu÷k. yu{ýu íÞkt síkk yøkkW çktøkk¤e ¼k»kkþe¾e ÷eÄu÷e.

yk{ íkku f÷k «íÞu Lknkuíke fkuR yr¼Yr[ fu Lk níkwt fkuR ykf»koý. Ãkýfrððh xkøkkuhLkk Ãkrh[Þ{kt ykðíkkt f÷k «íÞu íku{Lk{kt yLkwhkøk «fxu÷ku.fnu Au fu yuf rËðMk xkøkkuhLkk MkkrLLkæÞ{kt yu{Lku fkuR Ëiðe yLkw¼qríkLkkuMkkûkkífkh ÚkÞu÷ku. xkøkkuh rðþuLke yLkLÞ yLkw¼qríkLku íkuyku ykSðLk ðkøkku¤íkkhnu÷k. íku{ýu R.Mk. 1932 Úke R.Mk. 1934 yu{ çku ð»ko MkwÄe þktríkrLkfuíkLk{ktMkqh, þçË yLku hu¾kLke WÃkkMkLkk fhu÷e. Ãký rðÃkheík MktòuøkkuLku ðþ ÚkR íÞktLke$xh{erzÞux Ãkheûkk ykÃÞk ðøkh s ¼kðLkøkh ÃkkAk Vhðwt Ãkzu÷wt. ÃkkAkykðu÷k íku{ýu ÃkAe MðkíktºÞ MkirLkf Ãk]Úðe®MknSLkk økýuþ¢ezk {tz¤{kt sRþkherhf rþûkýLkku yÇÞkMk fhðku þY fhu÷ku. íku ÃkAe íkuyku ¼kðLkøkhLke

þk{¤ËkMk fkp÷us{kt ÔÞðMkkÞLkk yæÞkÃkf íkhefu òuzkR økÞu÷k. yk MktMÚkk{ktðeMk ð»ko sux÷ku ÷ktçkku Mk{Þ íkuyku Mkuðkhík hnu÷k.

þktríkrLkfuíkLk MkkÚkuLkku Lkkíkku Aqxe økÞk Aíkkt {rý¼kRLkku xkøkkuh MkkÚkuLkkuLkkíkku yfçktÄ hnu÷ku. xkøkkuh íkku ïkMku ïkMk{kt Mk{kR økÞu÷k. þktríkrLkfuíkLkAkuzâk ÃkAe íkuyku ÞkuøkkÇÞkMk yLku r[ºkMksoLk suðe «ð]r¥kyku{kt ÃkhkuðkRøkÞu÷k. íku{ýu f÷{ Ãký [÷kðu÷e. xkøkkuh yLku çkeò MkkrníÞfkhkuLkk çktøkk¤eMkkrníÞLku yu{ýu økwshkíke{kt Wíkkhu÷wt. íku{Lku MktøkúnLkku LkkË ÷køku÷ku. Ëw÷o¼r[ºkku, Vkuxkuøkúk^Mk, ÃkwMíkfku, hufzoÍ, fuMkuxTMk yLku økeíkkuLkku Mktøkún fhðk {ktzu÷ku.íku{ýu zkÞhe yLku ÃkkuMxMkoLkku Ãký Mktøkún fhu÷ku. yk{ yu{Lke ÃkkMku Mkku «ËþoLkku¼he þfkÞ yux÷e Mkk{økúe yufXe ÚkÞu÷e. íku{Lkk Mktøkún{kt xkøkkuhLkk Vkuxkuøkúk^Mk,økøkLkuLÿLkkÚkLkkt r[ºkku, yðLkeLÿLkkÚk yLku LktË÷k÷ çkkuÍLkk r[ºkku, hsÃkqík-{kuøk÷ykxoLkk Lk{qLkkyku, rþÕÃkkf]ríkyku, ËuþLkuíkkykuLkkt r[ºkku, «kf]ríkf MkkitËÞoLkk r[ºkku,hk{kÞý, {nk¼khík yLku ¼køkðík ykÄkrhík r[ºkku, økúeMk, hku{, [eLk yLkuòÃkkLk rð»kÞf r[ºkku, nMíkf÷kLkk Lk{qLkkyku ðøkuhuLkku Mk{kðuþ ÚkkÞ Au.

R.Mk. 1991 {kt yfM{kíku íku{Lku Ãkøk{kt Vuõ[h ÚkÞu÷wt íÞkhu ÃkÚkkhe{ktÃkzâkt Ãkzâkt íku{ýu ¾qçk ðkt[u÷wt. íkuyku sL{òík f÷kfkh Lk nkuðk Aíkkt íku{ýuxkøkkuhLkk yLkuf r[ºkku íkiÞkh fhu÷kt. ÃkAe íku r[ºkkuLkk MktÃkwxku íkiÞkh fhe íku{Lku‘YÃkh{ýe’ yuðwt Lkk{ ykÃku÷wt.

yLkuf þk¤kyku yLku Mkk{krsf MktMÚkkyku{kt íku{ýu íku{Lkkt f÷k«ËþoLkkuÞkusu÷kt.

423 424


(432)

rLkfku÷Mk hkurhf(yðMkkLk : 13, rzMkuBçkh, R.Mk. 1947)

¼khíkLke «k[eLk MktMf]ríkLke Ëuþ-rðËuþ{ktVu÷kÞu÷e feŠíkÚke ykf»kkoRLku ftR fux÷kÞ MkkrníÞ yLku f÷khrMkfku yÇÞkMk{kxu ¼khík ykðíkk níkk. ykðku s yuf hrþÞLk r[ºkfkh ¼khík ykðu÷ku. yur[ºkfkhLkwt Lkk{ níkwt rLkfku÷Mk hkurhf. yuLkku sL{ 27, MkÃxuBçkh, R.Mk.1874 Lkk hkus ÷urLkLkøkúkz{kt òýeíkk yuxLkeoLku íÞkt ÚkÞku níkku. yLkuf Ëuþku{kt¼ú{ý fheLku ¼khík{kt rn{k÷ÞLke økkuË{kt yLku fw÷w{Lkk÷eLkk «kf]ríkf MkkiËÞoðå[u yu fkÞ{e rLkðkMk MÚkkLk çkLku÷k Au. yksu Ãký {Lkk÷eÚke ©eLkøkh síkkthMíkk{kt íku{Lke ykxo øku÷he yLku Mk{krÄ {kusqË Au. hkurhf «kf]ríkf á~ÞkuLkkyLku {kLkðíkkðkËe ykæÞkÂí{f r[ºkkuLkk f÷kfkh íkhefu rðï«rMkØ Au.

{kLkðíkkðkËe ÔÞÂõík íkhefu hkurhf Ãk[kMk ð»kkuo MkwÄe ÷kufniÞkt ÃkhAðkÞu÷k hnu÷k. íku{Lkwt ÔÞÂõíkíð yLku Ëu¾kð òuLkkhLke ykt¾Lku yktS Lkk¾uyuðwt «¼kðf níkwt. íku{Lkku yk «¼kð íku{Lke f÷k yLku {kLkðíkkðkËe ÔÞðnkh{ktyuf Mkh¾ku s hnuíkku. òøkehËkh rÃkíkkLkk Ãkwºk nkuðkLku Lkkíku MkkiËÞoárü rðfrMkíkÚkÞu÷e. íku{Lkk rÃkíkkLke RåAk íkku íku{Lku ðfe÷ çkLkkððkLke níke. íkuÚke íku{LkufkÞËkLkku yÇÞkMk fhðk Vhs Ãkkzu÷e. Ãký f÷kLkk yk WÃkkMkfu f÷kLkkuyÇÞkMk fhe f÷k{kt rLkÃkwýíkk «kó fhu÷e. íku{ýu R.Mk. 1896 {kt íku{Lkwt«Úk{ r[ºk ‘MktËuþðknf’ çkLkkðu÷wt. yu r[ºku íku{Lku yuf r[ºkfkh íkhefuLke ÏÞkríkyÃkkðu÷e.

íkuykuLke rfþkuhkðMÚkk íkusMðe hnu÷e. ÞwhkuÃk yLku y{uhefkLke ½ýe çkÄe

f÷kMktMÚkkyku{kt {kLkËT MkÇÞ, Mku¢uxhe yLku [ph{uLk íkhefu Mkr¢Þ hnu÷k. {kºk31 ð»koLke ô{hu íkuyku hrþÞkLke f÷kMktMÚkkLkk rzhuõxh íkhefu rLk{ýqtf Ãkk{u÷k.f÷k WÃkhktík Ãkwhkíkíð rðãk yLku «k[eLkfk¤Lkk yðþu»kkuLkk Wí¾LkLk yLkuyÇÞkMkLkk Mk{kLk hMkLku fkhýu íkuyku Mk{økú hrþÞk yLku rðïLkk yLÞ Ëuþku{kt÷kufr«Þ ÚkÞk níkkt. íku{Lkkt LkkxfLkk MkuxTMk yLku Mxus rzÍkRLkku søk{þnqhÚkÞu÷kt Au. R.Mk. 1920 Lke ykMkÃkkMk íku{ýu ËwrLkÞkLkk yLkuf Ëuþku{kt íku{Lkktr[ºkkuLkkt «ËþoLkku ÞkußÞkt níkkt. íkuyku yuf Wå[ fkurxLkk rþûkýrðËT yLkuÔÞðMÚkkÃkf Ãký níkk. íku{Lkk SðLkfk¤ ËhBÞkLk íku{ýu 7000 sux÷k r[ºkkuyLku yLkuf ¼ªíkr[ºkkuLkwt MksoLk fÞwO níkwt. R.Mk. 1910 {kt ÞwhkuÃkLke ‘ðÕzoykpVykxo’ MktMÚkkLkk yLku R.Mk. 1917 {kt {pÂõMk{ økkufeoyu çkku÷kðu÷ef÷kÃkrh»kËLkk íkuyku «{w¾ ÚkÞu÷k.

R.Mk. 1920 {kt y{uhefk sR íku{ýu r[ºk«ËþoLk Þkusu÷wt. suýuy{uhefkLku ½u÷wt çkLkkðu÷wt. ynª íku{Lkk «ÞíLkkuLku Ãkrhýk{u rðïrðÏÞkík ‘{kMxhRÂLMxxâqx ykpV ÞwLkkRxuz ykxoMk’, ‘fkuhkuLkk {tze’, ‘fkuh ykŠzLMk’, ‘yux÷kMk’yLku ‘hkurhf BÞwrÍÞ{’ suðe MktMÚkkykuLke MÚkkÃkLkk ÚkÞu÷e. ‘hkurhf BÞwrÍÞ{’yksuÞ f÷kLkwt Äk{ økýkÞ Au.

y{uhefkÚke {æÞ yurþÞkLkk {kUøkku÷eyk, hrþÞk yLku ríkçkuxLkku «ðkMkfhe íkuyku R.Mk. 1928 {kt ¼khík ykðu÷k. ¼khík{kt rn{k÷ÞLkk Ãknkzku{ktíku{ýu fkÞ{e yÇÞkMk fuLÿ Q¼w fhu÷wt. hkurhfLkku ¼khík MkkÚkuLkku Lkkíkku «k[eLkníkku. íku{Lkk rÃkíkkLke òøkehLkwt Lkk{ ‘Rïh’ níkwt. yuLke LkSf{kt s ¼khíkLkkyuf hksðeLkku çkøke[ku níkku. rn{k÷ÞLkk ft[Lkst½kLkwt yuf r[ºk Ãknu÷uÚke syu{Lkk ½h{kt níkwt. íkuyku fkÞ{ yuLku òuÞk fhíkk níkk yLku «uhýk {u¤ðíkkníkk. frððh hðeLÿLkkÚk xkøkkuhLke ‘økeíkktsr÷’ íku{Lku ¾qçk r«Þ níke. íkuykußÞkt íÞkt íkuLku MkkÚku Lku MkkÚku s hk¾íkk. ¼khík{kt íku{ýu nòhku r[ºkkuLkwt MksoLk

425 426


fÞwO níkwt. íku s{kLkkLkk ‘rnLËw’ yXðkrzfLkk yuf ytf{kt ©e çkhuïh MkuLku ÷¾u÷wtfu, ‘ÞwhkuÃk yLku y{uhefkLke ÍkfÍ{k¤ ËwrLkÞkLkk yrík¢{ý Mkk{u rLkfku÷Mkhkurhf yuf Ãknkz Mk{wt «[tz ÔÞÂõíkíð Ähkðíkk {kLkðíkkðkËe f÷kfkh Au.’íku{ýu íku{Lkkt r[ºkku{kt rn{k÷ÞLke «kf]ríkf h{ýeÞíkkLku ¼he ËeÄe Au. íku{ýuMktþkuÄLkkÚkuo ‘rn{k÷Þ rhMk[o RÂLMxxâqx’ Lke Ãký MÚkkÃkLkk fhu÷e. ykÚke íku{Lku÷kufku ‘t{kMxh ykpV Í {kWLx’ fne rçkhËkðíkk. ‘rh{uBçkh’, ‘zÙkuÃMk ykpV÷kRV’, ‘ÃkÕMko ykpV MxÙkR®ðøk’ íkÚkk ‘çkuLkMko ykpV Ä RMx’ íku{Lke rðÏÞkíkr[ºkf]ríkyku Au. íku{Lkwt ‘çkuLkh ykpV Ä ÃkeMk’ r[ºk þktríkLkk «íkef íkhefurðï¼h{kt ykðfkh ÃkkBÞwt Au.

hkurhfLke r[ºkkf]ríkyku {ÿkMk, yÕnkçkkË, çkLkkhMk, þktríkrLkfuíkLk, {iMkwh,niËhkçkkË, RLËkuh yLku rËÕne suðk þnuhku{kt Mk[ðkÞu÷e Au. ÷kufkuyu íku{LkuMkËeLkk {nkLk f÷kfkh íkhefu rçkhËkÔÞk Au. íkuyku fnuíkk, ‘MkwtËhíkk MksoLk {kxuÓËÞ Ãký MkwtËh s nkuðwt òuRyu.’ íku{Lke rð&ðÞkºkkLke Mk{kró ÃkAe ßÞkhuyu{Lku ÃkqAðk{kt ykðu÷wt fu, ‘çkúñktz{ktÚke rðï fuðwt Ëu¾kíkwt níkwt ?’ íÞkhu íku{ýusðkçk ykÃku÷ku fu, ‘rLkfku÷Mk hkurhfLkkt r[ºkku{kt Ëu¾kÞ Au íkuðwt.’

¼khíkLku su ð»kuo ykÍkËe «kó ÚkR íku s ð»kuo 13, rzMkuBçkh, R.Mk.1947 Lkk hkus yk {nkLk f÷kfkhLkwt yðMkkLk ÚkÞu÷wt. yksu Ãký fw÷w{kt ykðu÷eíkuLke Mk{krÄ Ãkh ÷kufku Ãkw»Ãkku yÃkoý fhu Au.

(433)

{køkkohux Mkutøkh(14, rzMkuBçkh, R.Mk. 1879)

MktíkríkrLkÞ{Lk {kxu SðLk¼h yktËku÷Lk[÷kðLkkh ‘LkkLkwt fwxwtçk, Mkw¾e fwxwtçk’ Lkk ykã «ýuíkk {køkkohux MkUøkhLkku sL{14, rzMkuBçkh, R.Mk. 1879 Lkk hkus LÞqÞkufoLkk fkp®Lkøk Ãkhýk{kt ÚkÞku níkku.yu Mk{ÞLkk YrZ[wMík ðkíkkðhý yLku Mk{ksÔÞðMÚkk ðå[u MktMkríkrLkÞ{LkLkeÍwtçkuþ [÷kððe yu ¾ktzkLke Äkh MkkÚku ¾u÷ðk suðwt fÃkhwt fk{ níkwt. íku{ AíkktyLkuf ÃkzfkhkuLkku Mkk{Lkku fheLku yu sðkt{Ëo MkÒkkheyu yuLke ÍwtçkuþLku MkV¤yLku fkÞËuMkh çkLkkðe níke. ‘MktíkríkrLkÞ{Lk’ þçË yu {køkkohux þkuÄu÷ku yLku«Þkusu÷ku þçË níkku.

íkuLkk rÃkíkkLkwt Lkk{ nuLMke rnrøkLMk níkwt. íkuyku yuf fwþ¤ rþÕÃkfkh níkk.íku{ýu íku{Lkkt çkk¤fkuLkk ½zíkh {kxu òík nku{e ËeÄu÷e. íkuyku [wMík r¾úMíkeníkkt. íkuyku ÔÞÂõíkøkík Mkw¾Lku çkË÷u Mk{ksLkk Mkw¾Lkku rð[kh fhíkkt. ykÚkeíku{Lkk MktMfkhkuLke yMkh íku{Lkkt çkk¤fku Ãkh Ãký Ãkzu÷e. íkuLke {kíkk ypLk ÃkMko÷ûkÞhkuøkøkúMík níke. íku yrøkÞkh MktíkkLkkuLke {kíkk níke. yzíkk÷eMk ð»koLke ô{huíkuLkwt yðMkkLk ÚkÞu÷wt. {køkkohuxLkk rÃkíkkyu 80 ð»koLkwt ykÞw»Þ ¼kuøkðu÷wt.

{køkkohuxLku yr¼Lkuºke ÚkðkLkk fkuz níkk. Ãký fux÷ktf fkhýkuMkh íku rð[khíkuýu {ktze ðk¤u÷ku. LkkLkÃkýÚke íku Lkezh yLku MkknrMkf níke. þk¤k{kt íku íkuLkkt¼kR-çknuLkkuLke MktÏÞk sýkðíkkt Mktfku[ Ãkk{íke níke. rþrûkfkyu XÃkfku ykÃkíkktíkuýu þk¤k Akuze ËeÄu÷e. Ãký ÃkAe íkuýu fkp÷us{kt yÇÞkMk þY fhu÷ku. íkuýu{rn÷kykuLkk {íkkrÄfkh {kxu þk¤k{kt «ð[Lk ykÃkðk rð[khu÷wt. Ãký

427 428


rðãkÚkeoykuyu íkuLkku ¼khu rðhkuÄ fhu÷ku. íkuLku íkuLke þÂõíkLke ¾çkh níke. ¼khuykí{rðïkMkÚke yuýu fçkúMíkkLk{kt «ð[Lk ykÃku÷wt.

fkp÷us Ãkqhe fhe LÞqsMkeo{kt íku rþûký ûkuºk{kt Ëk¾÷ ÚkÞu÷e. Ãký LkkufheíkuLkk Mð¼kðLku ÞkuøÞ Lkk ÷køke. ð¤e yk Mktòuøkku{kt íkuLke {kLkwt Ãký yðMkkLkÚkÞu÷wt. íkuLku Lk‹Mkøk{kt òuzkðkLke RåAk ÚkR ykðe. íkuLkk rÃkíkk íku Lk‹Mkøk fhu íkuðwtRåAíkk Lk níkk. Aíkkt Ãký LÞqÞkufo sR ÔnkRx Ã÷uLMk nkpÂMÃkx÷{kt ntøkk{eÄkuhýu Lk‹MkøkLkk yÇÞkMk¢{{kt «ðuþ {u¤ðu÷ku.

R.Mk. 1902 {kt yuf Lk]íÞLkk fkÞo¢{{kt hku{uÂLxf Mð¼kðLkk yLkuf÷khrMkf rðr÷Þ{ MkUøkhLke MkkÚku íkuLkku Ãkrh[Þ ÚkÞku yLku yu Ãkrh[Þ ÷øLk{ktÃkrhýBÞku. íkuLkk Ãkríkyu íkuLkk MðkMÚÞ{kt MkwÄkhku ÚkkÞ íku nuíkwÚke nzMkLk LkËeLkkrfLkkhu ½h çkLkkÔÞwt. íku íÞkt hnuðk økR. ynª íkuýu çkeò ÃkwºkLku sL{ ykÃÞku.

íku Mk{ksðkËe ÃkûkLke MkÇÞ çkLku÷e. R.Mk. 1912 {kt r{÷fk{Ëkhkuyu÷kuhuLMk{kt nzíkk÷ Ãkkzu÷e. íkuýu òíku MÚk¤ Ãkh sRLku nzíkk÷Lkku òík yLkw¼ðfhu÷ku. íkuLku Mk{òÞu÷wt fu fwxwtçkLkk MkÇÞkuÚke ðÄw Ãkzíke MktÏÞk fk{ËkhkuLke ykŠÚkfÂMÚkrík MkkÚku Mktf¤kÞu÷e Au. ÃkAe íkuýu ‘{kík]íð yLku ðÄw Ãkzíkkt çkk¤fku’ rð»kÞÃkh «ð[Lkku ykÃkðk þY fhu÷kt. íku Mk{ÞLkk ykøk¤ Ãkzíkkt ðíko{kLkÃkºk ‘LÞqÞkufoMkkuMÞkr÷Mx LÞqÍ ÃkuÃkh’ Lkk Ëh hrððkhu «økx Úkíkkt {rn÷kyku {kxuLkk ¾kMkrð¼køk ‘fkp÷’ Lke yu MktÃkkrËfk níke. yk rð¼køk{kt íkuLkkt ¼k»kýku AÃkkðk÷køÞk. íkuLkk ÷u¾ku †eykuLkwt òíkeÞíkk «íÞuLkwt ð÷ý çkË÷ðkLkk RhkËu ÷¾kíkkníkk. íkuýu Lkezh yLku rLk¾k÷Mk Ãkýu íkYýkðMÚkkyu †e{kt Úkíkk þkherhf yLku{kLkrMkf VuhVkhkuLke {Lkkuði¿kkrLkf Zçku ík÷MÃkþeo Aýkðx fhðk {ktze.

íkuýu y{uhefk{kt {kík]íðLke MðíktºkíkkLke Íwtçkuþ WÃkkzu÷e. íku {kLkíke níkefu †eykuLku øk¼orLkhkuÄLkkt MkkÄLkkuLke {krníke nkuðe s òuRyu. íkuÚke íku £kLMkLke†eykuLke øk¼orLkhkuÄ fhðkLke ÃkØr¥kykuLkku yÇÞkMk fhðk MkÃkrhðkh ÃkurhMk

[k÷e økÞu÷e. £kLMk{kt íÞkhu LkkLkwt fwxwtçk ykËþo økýkíkwt níkwt. çkk¤fkuLke MktÏÞkfhíkkt çkk¤fkuLke økwýð¥kkLku ðÄw {níð ykÃkðk{kt ykðíkwt. øk¼orLkhkuÄfÃkØr¥kyku {kxuLke {krníke ykÃkðk íÞkhu £kLMk{kt «[kh MkkrníÞ Ãký ðnU[ðk{ktykðíkwt. íku çkÄe òík {krníke ÷R LÞqÞkufo ÃkkAe Vhe.

½ýk çkÄk rðhkuÄ ðå[u y{uhefLk MºkeykuLku øk¼orLkhkuÄLkwt ¿kkLk {¤u íku{kxu íkuýu R.Mk. 1914 {kt ‘ðw{Lk huçku÷’ Lkk{Lkwt {w¾Ãkºk MkY fÞwO. íkuLkk «Úk{ytfLke s 500 Lkf÷ku ðu[kR økÞu÷e. Ãký ÃkAe íkuLkk ykøk¤Lkk ytfku ÃkhxÃkk÷ ¾kíkkyu «ríkçktÄ {qõÞku. «fkþLkLkwt fk{ ¾kht¼u Ãkzâwt. Ãký íku zøke Lknª.íkuýu ‘Vur{÷e r÷r{xuþLk’ Lkk{Lke Mkku¤ ÃkkLkLke ÃkwÂMíkfk íkiÞkh fhe. rçk÷ hkpxkuVLkk{Lkk {kýMk ®n{ík fhe yu ÃkwÂMíkfkLke yuf ÷k¾ Lkf÷ku AkÃke. yu ÃkwÂMíkfkLkkuíkuh ¼k»kkyku{kt yLkwðkË ÚkÞu÷ku. íkuýu ËwrLkÞkLkk su Ëuþ{ktÚke MktíkríkrLkÞ{LkLke{krníke {¤u íku Ëuþ{ktÚke {krníke {u¤ðu÷e.

íkuLkk Ãkh Mkhfkh íkhVÚke rMkftòu fMkðk{kt ykðu÷ku. Ãký íku rn{k÷ÞLkesu{ yzøk hnu÷e. íkuýu R.Mk. 1917 {kt ‘çkÚko ftxÙku÷ rhÔÞq’ Lkk{Lkwt çkeswtMkk{rÞf Ãký þY fhu÷wt. ¾[oLku ð¤ðk ‘LÞqÞkufo ðq{LMk ÃkÂç÷®þøk fkuÃkkuohuþLk’Lkk{Lkwt {tz¤ þY fhe þuh çknkh Ãkkzu÷k. íkuýu yk Mk{Þøkk¤k{kt ‘ðq{Lk yuLzÄ LÞq huRMk’ ÃkwMíkf ÷¾ðkLkwt þY fhu÷wt. R.Mk. 1920 {kt «fkrþík ÚkÞu÷wt yuÃkwMíkf íkuLkk yktËku÷LkLkwt çkkRçk÷ Mkkrçkík ÚkÞu÷wt. yuf s ð»ko{kt íkuLke 25000Lkf÷ku ðu[kR økÞu÷e. íkuýu MktíkríkrLkÞ{Lk çkkçkík fuÚkkur÷f [[oLkk yk[orçkþÃkMkk{u ¾wÕ÷wt ÞwØ Auzu÷wt.

R.Mk. 1920 {kt íkuýu íkuLkk ÃkríkÚke AqxkAuzk ÷eÄu÷k. íkuýu [eLk{kt ÃkýMktíkríkLkÞ{LkLke r[Lkøkkhe «økxkðu÷e. íkuýu íkuLke þhíkku MkkÚku LkkunM÷e MkkÚkuÃkwLk÷oøLk fhu÷wt. íkuLke [¤ð¤Lku nðu Mkk{krsf Mk{ÚkoLk {¤ðk ÷køÞwt. zkpõxhkuyLku çkwrØSðeyku Ãký yu{kt òuzkÞk. $ø÷uLz{kt [[oLkk rçkþÃku Ãký nðu íkuLke

429 430


[¤ð¤Lke íkhVuý fhu÷e. R.Mk. 1935 {kt {køkkohux ¼khík ykðu÷e. íkuLkwt¼ÔÞ Mðkøkík ÚkÞu÷wt. {wtçkR ÞwrLkðŠMkxe yLku {wtçkR {nkLkøkhÃkkr÷fkyu íkuLkkuMkL{kLk Mk{kht¼ økkuXðu÷ku. íku ðÄko yk©{{kt sR økktÄSLku Ãký {¤u÷e.ðzkuËhkLkk {nkhkò MkÞkShkðLke Ãký yu {nu{kLk çkLku÷e.

{køkkohuxLku ÷kMfh yuðkuzoÚke MkL{kLkðk{kt ykðu÷e. R.Mk. 1946 {ktMxkufnku{{kt MktíkríkrLkÞ{Lk ytøku [[ko fhðk yktíkhhk»xÙeÞ Mkt{u÷Lk ¼hkíkktíkuLkwt Mð¡ Mkkfkh ÚkÞu÷wt. òÃkkLk{kt R.Mk. 1949 {kt øk¼oÃkkíkLku fkÞËuMkhçkLkkððk{kt ykðu÷ku. ¼khík{kt Ãký ‘Ä RÂLzÞLk Vur{÷e Ã÷k®Lkøk yuþkurMkÞuþLk’Lku {kLÞíkk {¤e. yLkuf Ëuþkuyu {kík]íðLke MðíktºkíkkLke ÍwtçkuþLku Mðefkhu÷e.

yk {nkLk {rn÷kLkwt 6, MkÃxuBçkh, R.Mk. 1966 Lkk hkus xMfLk ¾kíkuLkkLk‹Mkøk nku{{kt yðMkkLk ÚkÞu÷wt.

(434)

ðkpÕx rzÍLke(15, rzMkuBçkh, R.Mk. 1966)

f[fzkLke f÷kLkk òËwøkh,zkuLkkÕz zf yLku r{fe{kWMk suðkt r«Þ-ÃkkºkkuLkk Mksof ðkpÕx rzÍLkeLkku sL{ 5, rzMkuBçkh, R.Mk.1901 Lkk hkus y{uhefkLkk rþfkøkku þnuh{kt ÚkÞku níkku. ðkpÕx rzÍLke yksuy{uhefk{kt nòhku yufh{kt ÃkÚkhkÞu÷ ‘rzÍLke ÷uLz’ Úke søk{þnqh Au. yufkxqoLk rVÕ{kuLkku rÃkíkk økýkÞ Au. íkuLke «Úk{ yurLk{uþLk rVÕ{ ‘Mxe{çkkux rð÷e’LÞqÞkufoLkk fku÷kuLke rÚkÞuxh{kt R.Mk. 1928 Lkk hkus hsq ÚkR níke. yk rVÕ{Lkehsqykík ÃkAe ðkpÕx rzÍLke yk¾k y{uhefk{kt òýeíkku ÚkR økÞu÷ku.

ðkpÕx rzÍLkeLkk rÃkíkkLkwt Lkk{ yur÷ÞkMk rzÍLke níkwt. yLku {kíkkLkwt Lkk{níkwt ÷kuhk. ypr÷ÞkMk MkwÚkkh níkk. íku{ýu Mðíktºk çkktÄfk{ fhðkLkku ÔÞðMkkÞþY fhu÷ku. ^÷kuhk {fkLkLkk Lkfþk íkiÞkh fhe ÃkríkLku {ËË fhíke níke. ykËtÃkrík rþfkøkkuLkk xÙeÃk yuðLÞq{kt ðMkðkx fhíkk níkkt. ðkpÕxLku nkçkox, hu{LzyLku hkpÞ Lkk{Lkk ºký ¼kRyku yLku YÚk Lkk{Lke yuf çknuLk níke. ðkpÕxLkwtþiþð yu{Lkkt çkkÃkËkËkLkkt ¾uíkhku{kt ÃkMkkh ÚkÞu÷wt. Mkkík ð»koLke ô{h Úkíkkt MkwÄeíkku íkuLku rLkþk¤u {qfðk{kt ykðu÷ku Lknª. ykŠÚkf íktøkeLku ypr÷ÞkMku íkuLkkt ¾uíkhkuLkenhkS fhe Lkk¾u÷e yLku íku Ãkrhðkh MkkÚku fuLMkk{kt sR ðMku÷ku. ðkpÕxLkku yÇÞkMkrþfkøkku yLku fuLMkk{kt ÚkÞu÷ku. yÇÞkMk ËhBÞkLk íku Lkkxfku{kt yr¼LkÞ fhíkku.WÃkhktík íku LkkxfLkwt rËøËþoLk Ãký fhíkku. yu MkwtËh r[ºkku Ãký r[íkhíkku. yk{Aíkkt yu Mfq÷{kt ÍkÍwt xfe þfu÷ku Lknª. yk¾hu yuLku Mfq÷ Akuzðe Ãkzu÷e. ÃkAeyu fkrík÷ Xtze{kt ðnu÷e Mkðkhu AkÃkkt Lkk¾ðkLkwt fk{ fhðk ÷køÞku.

431 432


íku yuBçkw÷LMkÞwrLkx{kt zÙkRðh íkhefu ÃkMktË ÚkÞku yLku íkuLku £ktLMk {kuf÷eËuðk{kt ykðu÷ku. íku xÙf {khVík ÷~fh {kxuLkk {kMkk{kLkLke nuhkVuhe fhíkku.íkuýu íkuLke xÙf WÃkh Ãký yðLkðk r[ºkku Ëkuhu÷kt. Ãký Úkkuzk ð¾ík çkkË ÷~fhefk{økehe Ãkqhe Úkíkkt íku ÃkkAku çkufkh ÚkR økÞu÷ku. íku Mk{Þu íkuLkku ¼kR hkpÞ ÃkýLkkufhe-ÄtÄk ðøkhLkku níkku. Auðxu çktÒku ¼kRykuyu {¤eLku ÄtÄku fhðkLkwt rð[kÞwOyLku íku{ýu nku÷eðqz{kt yurLk{uþLk MxwrzÞku Q¼ku fÞkuo.

R.Mk. 1925 {kt ðkpÕxu r÷rçkÞLk çkkuLzMk Lkk{Lke Þwðíke MkkÚku ÷øLk fÞwOníkwt. hkpÞLkwt Ãký ÷øLk ÚkR økÞu÷wt. ÃkAe çktÒku ¼kRyku nkRÃkurhþLk yuðLÞq{kthnuðk økÞu÷k. ðkpÕx íkuLke rVÕ{ {kxu ÷u¾Lk, rËøËþoLk yLku fu{uhk{uLk íkhefuLkwtçkÄwt fk{ òíku s fhíkku.

ðkpÕxu yÚkkøk {nuLkík fhe ‘r{fe{kWMk’ yurLk{uþLk çkLkkðe Ãký íkuLkuMkV¤íkk {¤u÷e Lknª. yk Mk{Þ{kt çkku÷íke rVÕ{ku çkLkkðe þY ÚkR [qfu÷e.íkuÚke rLk»V¤íkkLku ¾t¾uhe ðkpÕxu ‘r{fe{kWMk’ Lku çkku÷íke fhe. íku{kt Mktøkeík ÃkýW{uhkÞwt yLku yu rVÕ{Lku yËT¼wík MkV¤íkk {¤u÷e. ÃkAe íkku yu rVÕ{ rðïLkk{kuxk ¼køkLkk Ëuþku{kt hsqykík Ãkk{u÷e. íkuLkk ÃkhÚke h{fzkt yLku Mxefhku ÃkýçkLku÷kt. R.Mk. 1931 {kt ðkpÕxLke yk rVÕ{ ykpMfkh yuðkuzoÚke MkL{kLkðk{ktykðu÷e. íkuLke ‘^÷kðMko yuLz xÙe’ rVÕ{u Ãký ½ýkt Ãkkrhíkkur»kf {u¤ðu÷kt.

R.Mk. 1935 {kt ‘MLkku ÔnkRx yuLz MkuðLk zTðkVoMk’ Lkk{Lke ÷ktçke rVÕ{çkLkkðu÷e. yk rVÕ{u yMkkÄkhý MkV¤íkk {u¤ðu÷e. íkuLku yk rVÕ{u MkkiÚke ðÄwf{kýe fhe ykÃku÷e. íkuLkwt çkeswt Ãkkºk ‘zkuLkkÕz zf’ Lku fuLÿ{kt hk¾eLku íkuýu çkLkkðu÷erVÕ{ ‘zkuLkkÕz zf RLk {uÚku{urxf ÷uLz’ Ãký W¥k{ Lkeðze Au.

[kuÚkk Ëþfk{kt íkuýu {níðLke rVÕ{ku ‘çkkBçke’, ‘zBçkku’ yLku ‘VuLxkrþÞk’Lkwt MksoLk fÞwO níkwt. íkuLke ‘çkkBçke’ rVÕ{ {kºk «kýeyku Ãkh ykÄkrhík rVÕ{níke. çkeò rðïÞwØ ð¾íku íkuýu ÷~fhe íkk÷e{Lke Ãký fux÷ef rVÕ{ku çkLkkðe

ykÃku÷e. çkeò rðïÞwØ çkkË íkuýu {kA÷e WÃkh ykÄkrhík rVÕ{ ‘Mke÷ykÞ÷uLz’ çkLkkðu÷e. suLku R.Mk. 1948 {kt ykuMfkh yuðkuzo {¤u÷ku. Ërûkýykr£fkLkk støk÷kuLku ykðhe ÷uíke ‘r÷®ðøk zuÍxo’ rVÕ{Lkwt Ãký íkuýu rLk{koý fÞwOníkwt. «kýesøkíkLke yðLkðe ¾krMkÞíkku WÃkhÚke íkuýu çkLkkðu÷e ‘Ãkphe’, ‘Ä r÷sLzykuV ÷kuçkku’ ðøkuhu rVÕ{ku ¾qçk òýeíke Au. ðkpÕxLkk Mk{økú MksoLk{kt íkuLke rVÕ{‘VuLxkrþÞk’ Mkðkuoíf]»x {kLkðk{kt ykðu Au. Mktøkeík h[LkkykuLku ykÄkhu h[kÞu÷eyk rVÕ{ Lkðe þkuÄkÞu÷e VLxk MkkWLz rMkMx{{kt íkiÞkh fhkR níke. ykrVÕ{{kt Ãkrù{Lkk «rMkØ Mktøkeíkfkhku xkRfkuðMfe, çkeÚkkuðLk yLku {kuÍkxoLkeçktrËþkuLkku WÃkÞkuøk fhðk{kt ykÔÞku Au.

R.Mk. 1950 ÃkAeLkku Mk{Þ ðkp÷ux rzÍLke {kxu Mkwðýofk¤ Lkeðzu÷ku.íkuýu íkuLke Wíf]ü ÃkrhfÚkkyku WÃkhÚke ‘rMkLzÙu÷k’, ‘yur÷Mk RLk ðLzh÷uLz’ yLku‘ÃkexhÃkuLk’ suðe «rMkØ rVÕ{kuLkwt rLk{koý fÞwO níkwt.

yuLkwt Mð¡ níkwt yuf Wíf]ü {Lkkuhtsf MÚk¤Lke MÚkkÃkLkk fhðkLkwt. íkuýuÃkkuíkkLkk ¾[uo rzÍLke÷uLz çkLkkððkLkku áZ rLkùÞ fÞkuo. R.Mk. 1954 Lkk ð»ko{kt÷kpMk yuLs÷MkÚke Ãkå[eMk {kR÷ Ëqh 244 yufh s{eLk ¾heËeLku íÞktrzÍLke÷uLzLkk rLk{koýLkwt fk{ þY fÞwO. íkuLke ÃkkA¤ 4.4 fhkuz zku÷hLkku ¾[oÚkÞku níkku. 17, sw÷kR, R.Mk. 1955 Lkk hkus yu ÃkkfoLku ¾qÕ÷ku {qfðk{ktykðu÷ku. íku Mk{Þu ðkpÕxu fnu÷wt, ‘rzÍLke÷uLz fËe Ãkqýo Lknª ÚkkÞ. yu íÞkt MkwÄerðfMkíkwt hnuþu ßÞkt MkwÄe fÕÃkLkkyku Úkíke hnuþu.’ yksu íkku yk søkkLku ‘òËwRLkøkhe’ íkhefu yku¤¾ðk{kt ykðu Au. ðkpÕx yuðku Mksof níkku fu yêkðeMk ð¾íkíkuLke rVÕ{kuLku ykuMfkh yuðkuzo {¤u÷k. íkuLku {¤u÷kt Ãkkrhíkkur»kfkLkku yktfzku íkku1000 Lku Ãkkh fhe òÞ íkux÷ku {kuxku Au. rðïLkku yk {nkLk f÷kfkh yLkuMksof 15, rzMkuBçkh, R.Mk. 1966 Lkk hkus Ähíke WÃkhÚke rðËkÞ ÷RÃkheykuLkk Ëuþ ¼ýe «Þký fhe økÞku níkku.

433 434


(435)

÷wzrðøk VkLk çkeÚkkuðLk(16, rzMkuBçkh, R.Mk. 1770)

ÞwhkuÃkLkk {nkLk Mktøkeíkfkh ÷wzrðøk VkLkçkeÚkkuðLkLkku sL{ 16, rzMkuBçkh, 1770 {kt s{oLkeLkk çkkpLk þnuh{kt ÚkÞkuníkku. íkuLkk rÃkíkkLkwt Lkk{ ßnkuLk yLku {kíkkLkwt Lkk{ {kÞko {uøzu÷eLkk nuR{ níkwt.çkeÚkkuðLkLkk ËkËk-ËkËe yLku íkuLkk rÃkíkk ©uc Mktøkeíkfkhku níkkt. rÃkíkk ßnkuLkçkeÚkkuðLkLku çk¤sçkheÃkqðof MktøkeíkLkk ûkuºk{kt ¾U[e ÷kÔÞk níkk. çkeÚkkuðLkLkkLkÃkýÚke s Mkkhk økkÞf níkk. ykpøkoLk ðøkkzðkLke íkk÷e{ íku{ýu ykpøkuorLkMxneLkúe¾ Vkh zuh RzLk yLku xkurçkÞkMk £ezhe¾ ÃkkMkuÚke {u¤ðu÷e. íkuykuyuðkÞku÷eLk ðøkkzðkLke íkk÷e{ £kLÍ ßÞkso huðkÂLík ÃkkMkuÚke ÷eÄe níke. {kºkMkkík ð»koLke ô{hu íku rÃkÞkLkku ðøkkzðk{kt Ãkkhtøkík çkLku÷k.

fk[e ô{hu s çkeÚkkuðuLku {k-çkkÃkLke AºkAkÞk økw{kðe. fwxwtçkLkk rLkðkonLkesðkçkËkhe íku{Lku rþhu ykðe. ykurMxÙÞkLkk yuf ©e{tík ¾kLkËkLkLkk LkçkehkfkWLx ðkpÕMxeLku çkeÚkkuðLkLke fkhrfËeo ½zðk{kt {níðLkwt ÞkuøkËkLk ykÃÞwt níkwt.1791 MkwÄe{kt íkku çkeÚkkuðLkLke rÃkÞkLkkuðkËf íkhefu yk¾k ÞwhkuÃk{kt AðkRøkÞk. MktøkeíkLkk s÷Mkkyku fheLku íku ykŠÚkf WÃkksoLk fhíkk. nðu rðÞuLkk{kt íkykuMkkhe f{kýe fhðk ÷køÞk. íku{ýu ¾[ko¤ SðLkþi÷e yÃkLkkðe. MktøkeíkLkexufTrLkf÷ íkk÷e{ {u¤ððk íku{ýu nkÞzLkLkwt rþ»Þíð Mðefkhu÷wt.

29, {k[o, 1795 Lkk rËðMku rðÞuLkk{kt Þkuòyu÷k ònuh s÷Mkk{kt Mkki«Úk{ðkh íku{ýu rÃkÞkrLkMx íkhefu Mktøkeík ykÃku÷wt. íÞkt íku{Lke {kir÷f h[Lkk‘rÃkÞkLkku fL[xkuo RLk çke ^÷ux’ ðøkkzðk{kt ykðu÷e. su{kt Mkku÷ku rÃkÞkLkku

çkeÚkkuðLku òíkus ðøkkzu÷ku.ÃkkuíkkLke MkV¤íkkÚke çkeÚkkuðLk yr¼{kLke yLku íkwtzr{òS çkLke økÞu÷k.

ðkík ðkík{kt Lkknf yu økwMMku ÚkR síkk. íku{Lke ðíkoýqtf Wîík yLku íkkuAze ÚkRøkR níke. ðkhtðkh íkuyku Í½zk fhe çkuMkíkk.

rðÞuLkk{kt íkuLkk [knfkuLke MkkÚku MkkÚku Ëw~{Lkku Ãký ðÄðk ÷køÞk. AíkktíkuLkkt Mktøkeík WÃkh ÷¾kÞu÷kt ÃkwMíkfkuLkwt «fkþLk fhðk «fkþfku ÃkzkÃkze fhíkk.íku{ýu yLkuf òýeíke f]ríkykuLkwt MksoLk fÞwO Au.

Mktøkeíkûkuºk{kt Lkk{Lkk {u¤ðe [qfu÷k yk rðïrðÏÞkík MktøkeíkfkhLku1796 {kt fkLku çknuhkþ ykðe økR. Äe{u Äe{u çknuhkþ ðÄíke økR. yuLkefkhrfËeoLkku MkqÞkoMík nðu nkÚkðUík{k0t Ëu¾kÞku.

1803 {kt çkeÚkkuðLku su ºký f]ríkyku™e h[Lkk fhe íku{kt MkkiÚke ©uch[Lkk níke- ‘RhkuRfk.’ òpMkuV r¢ÃMk çkeÚkkuðLkLke Lkð{e rMkBVLkeLku íkuLkwt ©ucMksoLk økýkðu Au. yk rMkBVLke{kt Mk{økú søkík «íÞuLke íkuLke yLkwftÃkk A÷fkíkeòuðk {¤u Au. íkuLke MxÙªøk õðkxuox Lkt.12,13,14,15 yLku 16 íkuLkk MksoLkLkktWÒkík rþ¾hku økýkÞ Au.

rËðMkku ðeíkíkkt íku çknuhkþLku fkhýu ðÄw Lku ðÄw íkwtzr{òS yLku ¢kuÄeçkLkíkku økÞku. R.Mk. 1808 {kt rðÞuLkkLkk ºký MkßsLkku- r«LMk ÷kuçfkuðexTÍ,r«LMk VŠzLkkLz rfLMke yLku yk[ozâqf ÁzkuÕVu íkuLku fkÞ{e Äkuhýu rðÞuLkk{ktðMkðkx fhðkLke þhíku ðkŠ»kf 4000 ÷kurhLMk ykÃkðkLkwt Lk¬e fÞwO. çkeÚkkuðLkuyu þhík Mðefkhe ÷RLku rðÞuLkk{kt fkÞ{e ðMkðkx fÞkuo.

íkuLkk ytrík{ rËðMkkuLke þYykík ÚkR [qfe níke. íkuýu íkuLkwt ðrMkÞíkLkk{wtíkiÞkh fhe ¼ºkeò fk÷oLku Mk½¤e MktÃkr¥kLkku yuf{kºk ðkhMkËkh çkLkkðu÷ku. R.Mk.1827 Lke 24 {e {k[oLkk hkus yu fku{k{kt [kÕÞku økÞku. yLku 26, {k[o,1827 Lkk rËðMku fkÞ{ {kxu íkuLke ykt¾ku {ª[kR økR.

435 436


íku íkuLkk ðk¤ õÞkhuÞ yku¤íkku Lknª. fËk[ ðk¤ fÃkkðíkku Ãký Lknª !ðkhtðkh LknkðkLke yuLku xuð Ãkze økÞu÷e. yu nk÷íkkt [k÷íkkt ftRf Lku ftRføkýøkÛÞk fhíkku. hkus ðnu÷e ÃkhkuZu yu òøke síkku. ¾kuhkf{kt yuLku {kA÷er«Þ níke. yu rçkÞh Ãký Ãkeíkku.

ykðku {nkLk Mktøkeíkfkh çkeÚkkuðLk Þwøkku MkwÄe MktøkeíkLke ËwrLkÞk{kt y{hhnuþu.

(436)

Mkh nB£e zuðe(17, rzMkuBçkh, R.Mk. 1778)

¾krýÞkykuLkk yrÄhûkf, A ¼kiríkf íkíðkuLkkþkuÄf yLku R÷uõxÙku-fu{uMxÙesLkk sLkf yuðk yuf økheçk çkkÃkLkk h¾zwt ËefhknB£e zuðeLkku sL{ 17, rzMkuBçkh, R.Mk. 1778 Lkk hkus rçkúxLkLkk Mk{wÿrfLkkhu ykðu÷k økk{ ÃkuíksuLMk, fksoðk÷{kt ÚkÞku níkku. {kºk 19 ð»koLke fk[eðÞu ði¿kkrLkf íkhefu yuLke fkhrfËeoLke þYykík ÚkÞu÷e. nB£e zuðe yLku íkuLkkur«Þ rþ»Þ {kRf÷ Vuhkzu MkkÚku s $ø÷uLz{kt fkWLx Y{Vkuzuo MÚkkÃku÷e ‘hkpÞ÷RÂLMx[xâqx’ {kt fk{ fhíkk níkk.

nB£e zuðeyu «kÚkr{f rþûký ÃkuLòLMk yLku xqhkuLke þk¤kyku{ktÚke ÷eÄwtníkwt. rð¿kkLk{kt yuLku hMk Lkne. íku «kÚkr{f rþûký ÃkqÁt fÞko ÃkAe Ëuþe ËðkykuçkLkkðLkkh ðiÄLku íÞkt {ËËLkeþ íkhefu òuzkR økÞu÷ku. yk ðiãLkwt yuf ÃkkuíkkLkwtÃkwMíkfk÷Þ níkwt. LkðhkþLkk Mk{Þ{kt zuðe økútÚkk÷Þ{kt çkuMke ÃkwMík[fku ðkt[íkku.

nðu yu rs¿kkMkk Mktíkku»kðk LkkLkk LkkLkk «Þkuøkku fhðk ÷køÞku. yk Mk{Þ{ktòýeíkk RsLkuh ðkpxLkk Ãkwºkyu íkuLkku Ãkrh[Þ ‘hkpÞ÷ MkkuMkkÞxe’ Lkk «{w¾zkp.røkÕçkxo MkkÚku fhkðu÷ku. zuðeLke «rík¼k Ãkh yku¤½ku¤ ÚkÞu÷k zkp.røkÕçkxuo‘{urzf÷ LÞq{urxf RÂLMxxâqþLk’ Lkk MktMÚkkÃkfLku yuLku {kxu ¼÷k{ý fhe. ykMktMÚkkLkk r[rfíMkkþk†{kt rðrðÄ ðkÞwykuLkk WÃkÞkuøk ytøku MktþkuÄLkku fhíke níke.20 ð»koLke ô{hu zuðe yk MktMÚkkLkku yæÞûk çkLke økÞu÷ku.

Ëu¾ðk{kt çkuzku¤, øktËk yLku ÄqLke zuðe fu suýu fkp÷usLkwt ÃkøkrÚkÞwt ÃkýLkne òuÞu÷wt, yuýu R.Mk. 1799 Lkk yur«÷ {kMk{kt ‘÷k®Vøk økuMk’ Lke þkuÄ

437 438


fhe yLku yu yk¾k $ø÷uLz{kt òýeíkku ÚkR økÞu÷ku. yu LkkRxÙMk ykpfMkkRzçkLkkðe Mkqt½ðkLku çkË÷u Ãke økÞu÷ku, yLku rðr[ºk ËwrLkÞk{kt ÃknkU[e økÞu÷ku. yksuÃký yk ‘LkkRxÙMk yurMkz’ ÷k®Vøk økuMk íkhefu òýeíkku Au. fkp÷usLkwt rþûký{u¤ðu÷ Lknª nkuðk Aíkkt hMkkÞýþk† Ãkh yu ÔÞkÏÞkLkku ykÃkíkku. íku ÃkAe 10ðhMkku MkwÄe íkuýu f]r»k Mk{MÞkuyku Ãkh ÔÞkÏÞkLkku ykÃku÷kt. Ãkrhýk{u hkMkkÞrýf¾kíkhku yu ¾qçk s «økrík fhe. f]r»k WíÃkkËLk çk{ýwt Úkðk ÷køÞwt. íkuýu rðãwík-hMkkÞýLke yuf rLkÞr{ík ði¿kkrLkf «r¢ÞkLkk YÃk{kt «Þkuøk fhe çkíkkðu÷ku.hMkkÞýrð¿kkLkLkk ûkuºk{kt fhu÷k íkuLkk «Þkuøkkuyu íkuLku rðïLkk ©uc ði¿kkrLkfkuLkenhku¤{kt çkuMkkze ËeÄu÷ku. rðãwík «r¢Þk îkhk MkkurzÞ{Lkwt rLk{koý fhðkLke heíkÃký zuðeyu s þkuÄu÷e Au. sux÷kt ¼kiríkf íkíðku {qíkoYÃk{kt y÷øk rLkÄkoheíkfkuR hMkkÞýrð¿kkLkeyu yks MkwÄe LkÚke fÞko íkux÷kt yux÷kt zuðeyu fÞkO Au.

MkkurzÞ{ yLku ÃkkuxurþÞ{Lke þkuÄ {kxu Mk{úkx LkuÃkkur÷ÞLk çkkuLkkÃkkxuo íkuLku¼ux MðYÃku £uL[ RÂLMxxâqxLkku {uz÷ yÃkoý fhu÷ku. zuðeLke ô{h íÞkhu 30ð»koLke níke.

zuðeLku yk s ðhMku ‘LkkRx’ Lkwt çknw{kLk {éÞwt níkwt. rðïLke hksÄkLkeykuLkk«ðkMkuÚke íku ßÞkhu $ø÷uLz ÃkkAku VÞkuo íÞkhu íkuLke Mkk{u yuf Lkðe Mk{MÞk Q¼eÚkÞu÷e. yu Mk{MÞk níke-LÞqfuMk÷Lke fku÷MkkLke ¾kýku{kt ðkhtðkh Úkíkk Äzkfk.¾krýÞkyu yu{Lke MkkÚku su ¾wÕ÷ku ÷uBÃk hk¾íkk íkuÚke ykøk Vkxe Lkef¤íke.yuýu Mkkð Mkh¤ heíku yk Mk{MÞkLku n÷ fhe níke. íkuýu ÷uBÃkLke [khu çkksw÷ku¾tzLke ò¤e ÷økkðe ËeÄu÷e.

R.Mk. 1818 {kt íkuLku ‘çkuhkuLkux’ çkLkkððk{kt ykðu÷ku. 1820 {kt íkuLku‘hkpÞ÷ MkkuMkkÞxe’ Lkk yæÞûk íkhefu [qtxe fkZðk{kt ykðu÷ku. íkuLku ytøkúus Mkhfkhu‘Mkh’ Lkku R÷fkçk Ãký ykÃku÷ku. íkuýu R.Mk. 1815 {kt ‘y¼Þ Ëeðku’ çkLkkðe¾kýLkk {kr÷fku yLku {sqhkuLke yËT¼wík Mkuðk fhe níke.

‘nehku fkçkoLkLkwt s MðYÃk Au.’ yuðwt yuýu Mkkrçkík fÞwO níkwt. rðãwík[wtçkfíðLkk ûkuºk{kt Ãký íkuýu {níðLke þkuÄku fhe níke. xtfý¾khLku ÃkkuxurþÞ{MkkÚku økh{ fheLku íkuýu ‘çkkuhkuLk’ {u¤ðe níke. õ÷kuheLkLke htøk Ëqh fhðkLke«r¢Þk Ãkh «fkþ Ãkkzíkkt rMkØ fÞwot níkwt fu íku yuf íkíð Au. ‘yu÷e{uLxTMk ykpVfur{f÷ rV÷kuMkkuVe’ Lkk{Lkwt ÃkwMíkf «rMkØ fhkÔÞwt níkwt.

29 {u, 1826 Lkk hkus 48 ðhMkLke ô{hu yk rðï«rMkØ ði¿kkrLkfLkwtyðMkkLk ÚkÞwt níkwt.

439 440


(437)

MxeðLk MÃke÷çkøko(18, rzMkuBçkh, R.Mk. 1946)

rVÕ{ søkík{kt MkkiÚke ðÄw ÷kufr«Þ yLkuMktÃkr¥kðkLk rVÕ{rLk{koíkk íkhefu suLke feŠík Vu÷kÞu÷e Au yuðk MxeðLkMÃke÷çkøkoLkku sL{ 18, rzMkuBçkh, R.Mk. 1946 Lkk hkus y{uhefkLkk ykunkÞkuþnuhLkk ÞnqËe Ãkrhðkh{kt ÚkÞku níkku. íkksuíkh{kt ¼khíkÞkºkkyu ykðu÷k íkuykufk~{ehLkwt MkkiËÞo òuR yr¼¼qík ÚkR økÞk níkk yLku f~{eh Ãkh yuf rVÕ{LkwtrLk{koý fhðkLke ðkík íku{ýu fhe níke. íku{Lkk rÃkíkk õBÃÞwxh zuð÷Ãk{uLxrð¼køk{kt R÷ufxÙef÷ yuÂLsrLkÞh íkhefu fk{ fhíkk níkk.

LkkLkÃkýÚke s íku{Lku rVÕ{ku íkhV Mkrðþu»k ÷økkð níkku. Mkkík-ykX ð»koLkeô{hu íku{ýu rÚkÞuxh{kt «Úk{ðkh rVÕ{ òuR níke. íkuyku þk¤kyu ykuAwt síkkyLku ðÄkhu Lku ðÄkhu Mk{Þ rÃkíkk ÃkkMku økk¤íkk. «Úk{ðkh rVÕ{ òuÞk ÃkAeíku{ýu íku{Lkk {øksLku rVÕ{rLk{koý íkhV ðk¤u÷wt. ¾qçk LkkLke ô{hu s yu{ýuyu{Lkk r{ºkku MkkÚku {¤eLku ykX yu{.yu{. Lkk fu{uhk Ãkh hkuxo yuzðuL[h rVÕ{çkLkkðe níke.

íkuyku yuf fwþ¤ rËøËþof níkk. rVÕ{ rLk{koýLke Íeýk{kt Íeýe¾qçkeykuLkku çkkhefkRÚke íkuyku yÇÞkMk fhíkk. R.Mk. 1958 {kt hsqykíkÃkk{u÷e rVÕ{ ‘ðuøkLk xÙuRLk’ Úke íku{ýu rVÕ{ rËøËþof íkhefuLke fkhrfËeoLkeþYykík fhu÷e. yu rVÕ{{kt íku{ýu MknkÞf rËøËþof íkhefu yLku Mktf÷Lkfkhíkhefu fk{økehe Mkt¼k¤e níke. yk rVÕ{ {kxu íku{Lku ÃkzËk ÃkkA¤ hk¾ðk{ktykðu÷k. íku{Lke ô{h {kºk çkkh ð»koLke níke íÞkhu íku{Lku ‘{urhx çkuÍ’, y{uhefk

íkhVÚke Lkð r{rLkxLke rVÕ{ ‘Ä ÷kMx økLk’ çkLkkððk çkË÷ çkkpÞ MfkWxLkwtMkL{kLk ykÃkðk{kt ykÔÞwt níkwt.

rVÕ{ rLk{koýLkwt fkiþÕÞ þe¾ðk{kt s hkík-rËðMk håÞk ÃkåÞk hnuíkkMÃke÷ çkøkuo R.Mk. 1965 {kt íku{Lkwt MLkkíkf fûkkLkwt rþûký ÃkqÁt fhu÷wt. y{uhefkLkkfur÷VkuŠLkÞkLke Mkuhxkuøkk Mfq÷{ktÚke íku{ýu økúußÞwyuþLk ÃkqÁt fhu÷wt. íku Mk{Þuíku{Lku y{uhefkLkk rðãkÚkeoLku ykÃkðk{kt ykðíkwt MkðkorÄf MkL{kLk ‘Røk÷ MfkWx’yuLkkÞík fhðk{kt ykÔÞwt níkwt. ðeMk ÷k¾ sux÷k MÃkÄofkuLku ÃkkA¤ he¾kLku íku{ýuyu MkL{kLk {u¤ðu÷wt. ykðe rð÷ûký «rík¼k íkuyku LkkLke ô{hÚke s Ähkðíkkníkk.

{kýMk yzøk {LkÚke Mkðkuoå[ MkV¤íkk rMkØ fhðkLkku áZ MktfÕÃk fheíkuLku Ãkk{ðk {kxu «{krýfíkkÚke Mkíkík MktrLkc «ÞíLkku fhu íkku íku ÄkÞwO Ãkrhýk{{u¤ðe þfu Au. MxeðLkLke çkkçkík{kt Ãký yk{ s çkLku÷wt. LkkLkÃkýÚke s íku{Lkk{ktLkuík]íð, Ãkqýoíkk, {uLkus{uLx, Mk{Ãkoý yLku MkÃkkuxoh suðk ÷ûkýku áZe¼qík ÚkÞu÷ktníkkt. íku{ýu íku{Lke fkhrfËeoLke þYykík xe.ðe. rMkrhÞ÷Úke fhe níke. R.Mk.1970 Úke 73 MkwÄeLkk ºký ð»koLkk Mk{Þøkk¤k{kt íku{ýu Lkðuf xe.ðe.rMkrhÞ÷kuLkwt rLk{koý fheLku yk¾k y{uhefk{kt «rMkrØ {u¤ðe ÷eÄe níke.

ÃkAe íku{ýu Ãkqýo Mk{ÞLke rV[h rVÕ{Lkwt rËøËþoLk fhðkLkwt fk{ nkÚk{kt÷eÄu÷wt. Lkð sux÷e xe.ðe. rMkrhÞ÷kuLkk rLk{koý ÃkAe rËøËþoLk ytøku íku{ýuŸze MkqÍ {u¤ðe ÷eÄe níke. R.Mk. 1974 {kt íku{ýu ‘Ä Mkwøkh÷uLz yuõMk«uMk’Lkk{Lke MktÃkqýo V÷fðk¤e rVÕ{Lkwt rËøËþoLk fhu÷wt. yk rVÕ{Lkk rLk{koýÚke íkuykuM¢eLkÃ÷uLke ËwrLkÞk{kt AðkR økÞu÷k. Aíkkt r[ºksøkík{kt íku{Lku sçkhsMík«rMkrØ íkku íku{Lke rVÕ{ ‘ßðkuMk’ Úke s {¤u÷e.

‘swhkrMkf Ãkkfo’ íkku ËwrLkÞk¼h{kt ykçkk÷ð]ØLku Ãkkøk÷ çkLkkðe ËeÄu÷k.yk rVÕ{ çkLkkðLkkh Ãký MxeðLk MÃke÷çkøko s Au. ‘swhkrMkf Ãkkfo’ WÃkhktík

441 442


íku{ýu ‘R.xe.’ yLku ‘Ä yuzðuL[h ykpV xeLkxeLk’ suðe yËT¼wík rVÕ{ku çkLkkðeAu. R.Mk. 2012 {kt hsqykík Ãkk{u÷e íku{Lke rVÕ{ ‘®÷fLk’ ykuMfkhyuðkuzoÍ{kt çkkh Lkk{ktfLk {u¤ððk{kt MkV¤ hne níke. íku{Lku íku{Lke ‘Mku®ðøk«kRðux hÞkLk’ yLku ‘®þz÷Mko ÷eMx’ {kxu çkuMx rzhuõxhLkku ykuMfkh «kóÚkÞku Au.

íku{Lke rVÕ{ku LkkLkkt çkk¤fkuÚke ÷R «kiZku yLku ð]ØkuLku MÃkþeo òÞ yuðenkuÞ Au. yíÞkh MkwÄe{kt íku{ýu 49 rVÕ{kuLkwt rËøËþoLk fÞwO Au yLku 125sux÷e rVÕ{kuLkwt rLk{koý fÞwot Au. íkuyku Mkkhk ÃkxfÚkk ÷u¾f íkhefu Ãký òýeíkkAu. ÷øk¼øk yufðeMk sux÷e rVÕ{kuLke ÃkxfÚkk Ãký íku{ýu ÷¾u÷e Au.

yk {nkLk rMkLkuMksofLku ¼khíkLkwt yLkuÁt ykf»koý Au. íkuyku yk ð»kuo yux÷ufu R.Mk. 2013 {kt ‘fkLk RLxhLkuþ™÷ rVÕ{ VuÂMxð÷ ßÞwhe’ Lkk «urMkzuLxAu. yk ftR ykuAe rMkrØ Lkk fnuðkÞ !

(438)

hk{«MkkË rçkÂM{÷(19, rzMkuBçkh, R.Mk. 1927)

‘‘MkhVhkuþkLku ðíkLk rVh Ëu¾ ÷ku {fík÷ {U nI,{wÕf Ãkh fwhçkkLk nku òLkufk yh{kt rË÷{U nI.íkuøk ni òr÷{ fe Þkhku ykih øk÷k {s÷q{ fk-Ëu¾ ÷Uøku nkiMk÷k rfíkLkk rË÷u fkrík÷ {U nI.þkuhu {nþh ¼e ni çkhÃkk {khfk ni Äq{fk,ð÷ð÷u òuþu þnkËík nh høku ‘rçkÂM{÷’ {U nI !’’19, rzMkuBçkh, 1927 Lkk rËðMku Ëuþ {kxu VktMkeLke Vq÷{k¤kLku ðnk÷Úke

øk¤k{kt Ãknuhe ÷uLkkh y{h þneË hk{«MkkË rçkÂM{÷Lkk yk AuÕ÷k þçËkuníkk. hk{«MkkËLkk rÃkíkkLkwt Lkk{ {wh÷eÄh. [tçk÷Lkk rfLkkhk Ãkh ykðu÷wtøðkr÷Þh hkßÞLkk {hÄh rsÕ÷kLkwt økk{ þknsnkLkÃkwh hk{«MkkËLkwt ðíkLk.íkuLkku sL{ yk økk{{kt Mktðík 1954 Lkk suX MkwË yrøkÞkhMkLku rËðMku ÚkÞu÷ku.sL{Úke s yu ½ýku Ëwçk¤ku níkku. çkeze yLku ¼ktøk Ãkeðkt yuLku {kxu Mkk{kLÞçkLke økÞu÷wt.

¼ýðk{kt yuLkwt r[¥k Lk níkwt. Ãkheûkk{kt yLkuf ðkh LkkÃkkMk Úkíkku. yuLkkuçkkÃk ftxkéÞku. Ãký {kLke RåAk ËefhkLku ¼ýkððkLke níke. íku ÃkAe hkus {trËhusíkku ÚkÞku. yuLkk rð[khku çkË÷kÞk. nðu íkuýu MkkËw yLku MkkÂíðf SðLk SððkLkku«Þkuøk þY fÞkuo. ÔÞMkLkku yuLkkÚke Ëqh ¼køke økÞkt. yuLkwt SðLk Ws¤wt Úkíkwt økÞwt.

ÃkqòÃkkX íkuLkku rLkíÞ¢{ çkLke økÞku. íku ykÞoMk{ksLkk htøku htøkkÞku. ‘MkíÞkÚko«fkþ’ Lkk ðk[Lku yuLkk rð[khku{kt Lkðk htøk ÃkqÞko. ykÞoMk{ksLkk rð[khku

443 444


hk{«MkkËLkk rÃkíkkLku øk{íkk Lknª. yu{ýu ËefhkLku ykÞoMk{ksLkk rð[khku AkuzðksýkÔÞwt. yu {kLÞku Lknª. yuýu ½hLku íÞS ËeÄwt. øk]níÞkøk ÃkAe yuLkk rÃkíkkLkuÃkkhkðkh ÃkMíkkðku ÚkÞku. íkuyku hk{Lku þkuÄeLku ½uh ÷R ykÔÞk.

Vhe ÃkkAku yÇÞkMk þY ÚkÞku. ¼ýðk{kt yuýu Mkkhwt fkXwt fkZâwt. ðøko{ktyu «Úk{ Lktçkhu s ÃkkMk Úkðk ÷køÞku. yufðkh þkn snktLkÃkwh{kt ÃkÄkhu÷kMðk{e Mkku{ËuðS MkhMðíkeSLkwt hk{«MkkËu rþ»Þíð MðefkÞwO. hk{ËuðSÃkkMkuÚke økkuhe MkhfkhLkk yíÞk[khkuLke ðkíkku Mkkt¼¤e íku n[{[e økÞku. yuýuytøkúus Mkhfkh Mkk{u ÍÍq{ðkLke «rík¿kk ÷eÄe.

yuðk{kt ‘÷knkuh »kzÞtºk’ Lkk [wfkËku ykÔÞku. ¼kR Ãkh{kLktËLku VktMkeykÃkðk{kt ykðe. ykÍkËe hk{«MkkËLkku SðLk{tºk çkLÞku. Mk{Ãkoý yuLke ík{Òkkníke. Mkuðk yuLkwt SðLk fkÞo níkwt. yuýu Mkuðk yLku Mk{ÃkoýLkku ¼u¾ ÷eÄku. ykÍkËe{kxu {he rVxðkLkk fMk{ ¾kÄk.

÷¾Lkki{kt rx¤f {nkhks ykðu÷k íÞkhu fkÞo fíkkoykuyu ¼ÔÞ Mkh½MkfkZe ¼ÔÞ Mðkøkík fhðkLku çkË÷u íku{Lku [qÃk[kÃk økkze{kt çkuMkkze ËeÄu÷k íÞkhuhk{«MkkËu økkze ykøk¤ MkqR sR økkze ¾Mkðk ËeÄe Lk níke. yu ¼ÔÞ Mkh½MkfZkðeLku s hnu÷ku.

‘¢ktÂLík Mkr{rík’ Lke Lkkýkt¼ez Ëqh fhðk yuýu f÷{ nkÚk{kt ÷R‘y{uhefkLku ykÍkËe fu{ {¤e ?’ Lkk{Lke ÃkwÂMíkfkLkwt «fkþLk fhkÔÞwt. yuLkeík{k{ Lkf÷ku [Ãkku[Ãk ðu[kR økÞu÷e. ytøkúus Mkhfkhu yu ÃkwÂMíkfk Ãkh «ríkçktÄ{qfe ËeÄu÷ku.

yuýu nðu þ†ku ¾heËðk {ktzâkt. ytøkúus MkhfkhLku yk çkkçkíkLke çkkík{e{¤e økR. hk{«MkkË ¼køke økÞku. yuLku ‘{kík]ðuËe’ Þwðf {tz¤Lkk MÚkkÃkføkUËk÷k÷ ËerûkíkLke ÄhÃkfzLkk yuLku Mk{k[kh {éÞk. økUËk÷k÷Lku AkuzkððkLkkuyuýu rLkùÞ fÞkuo. Ãký {iLkÃkwheLke su÷{ktÚke økUËk÷k÷Lku Akuzkððk þe heíku ?

íkuýu yuf ÞkusLkk rð[khe. ÷øLk{kt sðkLkk çknkLku rÃkíkk ÃkkMkuÚke økkzwt ÷R ÃktËhufrðãkÚkeoykuLke xku¤fe Q¼e fhe hkºku Äkz Ãkkze ÃkiMkkLke ÔÞðMÚkk fhe ÷eÄe.Ãký yu{Lke økUËk÷k÷Lku AkuzkððkLke ÞkusLkk MkV¤ ÚkkÞ íku Ãknu÷kt s íkuLke ytøkúusMkhfkhLku çkkík{e {¤e økR. hk{«MkkËLke ÄhÃkfzLkwt ðkphLx LkeféÞwt. íkuþknsnkLkÃkwh Akuze ¼køke sR yÕnkçkkË Ãknkut[e økÞku. yuðk{kt Mkhfkhu çkÄkfuËeykuLku {wõík fÞko yLku çkkfeLkk ðkphLx Ãký hË fÞko. nðu íku ðíkLk{kt XheXk{ÚkÞku.

íkuýu huþ{ ðýðkLkwt fkh¾kLkwt þY fhu÷wt. Ãký yuLkku Sð íkku ¢ktrík{ktÃkhkuðkÞu÷ku níkku. yuðk{kt [tÿþu¾h ykÍkËLke hknçkhe nuX¤ yuf Lkðe‘rnLËwMíkkLk rhÃkç÷ef yuMkkurMkyuþLk’ Lkk{Lke hk»xÙeÞ ¢ktríkfkhe MktMÚkkLkeMÚkkÃkLkk ÚkR. hk{«MkkËLkku ykí{k ÷÷fkhe QXâku-

‘‘MkhVhkuþe rf ík{Òkk yçk n{khu rË÷{U ni,Ëu¾Lkk ni òuh rfíkLkk çkksw yu fkrík÷{U ni.ðõík ykLku Ãkh çkíkk ËUøku íkwÍu yku ykMk{kt,

n{ y¼eMku õÞk çkíkkÞU, õÞk n{khu rË÷{U ni.’’íku{ýu Þwðk ¢ktríkfkheyku MkkÚku {÷e Mkhfkhe ¾òLkku ÷qtxðkLke yuf ÞkusLkk

çkLkkðe. MÚk¤ Lk¬e fÞwO fkfkuhe hÕðu MxuþLk. 9, ykuøkü, 1925 Lkk hkusyu{Lke ÞkusLkk MkV¤ ÚkR. ytøkúus MkhfkhLkwt Lkkf fÃkkÞwt. ÄhÃkfzku þY ÚkR.hk{«MkkËLke Ãký yuLkk ½h{ktÚke ÄhÃkfz ÚkR. çkeò fux÷ktÞ ¢ktríkfkheykuÃkfzkÞk. hk{«MkkËLku su÷Lkk Mkr¤Þk ÃkkA¤ Äfu÷e Ëuðk{kt ykÔÞku.

‘‘çkeò fkuý MktzkuðkÞu÷k Au yk fkðíkhk{kt ?’’‘‘¾çkh LkÚke.’’‘‘Mkk[wt sýkðþku íkku Mkò{kt hkník Úkþu.’’‘‘yuðe hkník {Lku Lkk ¾Ãku.’’

445 446


‘‘Ãkrhýk{ þwt ykðþu yuLke ¾çkh Au ?‘‘nkt. VktMke, yuÚke çkeS {kuxe fkuR Mkò íkku þe nkuÞ ík{khe ÃkkMku !’’

hk{«MkkËu økt¼ehÃkýu fÌkwt .rçkÂM{÷ zøÞku Lknª, yx÷ hÌkku. çkkuÕÞku : ‘‘nwt rçkÂM{÷... rçkÂM{÷

yux÷u ½kÞ÷. ykÍkËeLkk htøku htøkkR økÞu÷ku ½kÞ÷. yLku ykÍkËeLkku htøk fËeVqxfe Lkk òÞ. ík{Lku ¾çkh nþu, ½kÞ÷Lku {khe þfkÞ, ðÄw ½kÞ÷ Lk fheþfkÞ.’’

f÷uõxhu ÃkqAâwt : ‘‘yux÷u ík{u fnuðk þwt {ktøkku Aku ?’’‘‘yu s fu, ík{khe ÷k÷[ ík{Lku {wçkkhf. {Lku íkku {kuík s ¾Ãku. Ëuþÿkun

fu økÆkhe Lknª. nwt íkku yuf s Awt yLku yuf s hneþ.’’yu yx÷ yLku yzøk hÌkku rn{k÷ÞLke su{.íkuýu su÷{kt økÍ÷ku ÷¾ðk {ktze.‘‘r{x økÞk sçk r{xkLkuðk÷k,rVh Mk÷k{ ykÞk íkku õÞk ?rË÷fe çkhçkkËe fu çkkË,WLkfk ÃkÞk{ ykÞk íkku õÞk !’’26, {u,1926 Lkk rËðMku MkuMkLþ{kt fuMk þY ÚkÞku. hk»xÙ«u{Lke ðfe÷ku

íku{Lkk íkhVÚke ÷zðk {uËkLku Ãkzâk. rçkÂM{÷Lkk {kUZk Ãkh shkÞu hts Lk níkku.yuýu {kuíkLku SíÞwt níkwt. yku¤ÏÞwt níkwt. su÷{kt Ãký yuýu økkÞwt níkwt-

‘‘{uhk htøk Ëu çkMkLíke [ku÷k !RMke htøk{U ðeh rþðkLku

{ktfk çktÄLk ¾ku÷k.ðne htøk n÷Ëe½kxe{U¾w÷fh WMkLku ¾ku÷k,

RMke htøk{U htøk hkýkLkusLkLke sÞsÞ çkku÷k.’’

íkuLku Ãkktshk{kt hsq fhðk{kt ykÔÞku. {ursMxÙuxu ÃkqAâwt :‘‘ík{khk ðfe÷ ?’’‘‘nwt Ãkkuíku.’’‘‘ík{kÁt çk[kðLkk{wt fkuý hsq fhu Au ?’’‘‘nwt Ãkkuíku s.’’6êe yur«÷, R.Mk. 1927. fkfkuhe fuMkLkku [wfkËku ykÔÞku. íkuLku VktMkeLke

Mkò ÚkR. økkuh¾ÃkwhLke su÷{kt yk {nkLk ¢ktríkfkheLku VktMke ykÃkðk{kt ykðe.íkuLkk yk¾he þçËku níkk-‘‘{kr÷f íkuhe hò hnu ykih íkqne íkq hnu,çkkfe Lkk {I hnqt, Lk {uhe ykhÍq hnu,sçk íkf fe íkLk{U òLk, høkkU {U ÷nq hnu,íkuhk nku rs¢ Þk íkuhe ne swMíksq hnu.rçkÂM{÷Lke þnkËíkLku Mkku Mkku Mk÷k{.

447 448


(439)

{kunLk÷k÷ Ëðu(20, rzMkuBçkh, E.Mk. 1969)

Mkçk¤ þçË, MkkÄLkk, «[tz ÃkwÁ»kkÚko fhe[kuxËkh MktðkËku, á~Þku yLku «MktøkkuLkwt MksoLk fheLku ftE fux÷eÞ MkÒkkheykuLkeykt¾ku{ktÚke yktMkw ðnkðLkkh yLku fux÷kÞ «uûkfku{kt ¼Âõík¼kðLke ¼¼f«MkhkðLkkh f[fzLkk fMkçke yuðk {kunLk÷k÷ økkuÃkk¤S ËðuLkwt yuðMkkLk 20,rzMkuBçkh, 1969Lkk hkus ÚkÞw níkw. y{hu÷e rsÕ÷kLkk {kuxk rçkr÷yk yuyu{Lkwt sL{ MÚk¤. {kunLk÷k÷ Ëðuyu rnLËe-økwshkíke {qtøke yLku çkku÷íkerVÕ{kuLku f÷{Lkk fk{ýÚke feŠíkðtík fhu÷e. yu{Lkku sL{ E.Mk. 1883{ktÚkÞu÷ku. ðíkLk{kt s Mkkík Äkuhý MkwÄeLkwt rþûký ÷E íku{ýu rþûkfLke LkkufheMðefkhu÷e. Ãký íku{Lku rþûkfLke Lkkufhe{kt ¼krðLke Wßsð¤íkk Ëu¾kE LknªLku ftEf fhe AqxðkLke ík{Òkk MkkÚku íku{ýu {wtçkELkku {køko ÍkÕÞku. {wtçkE{ktçkúkñý nkuðkLku Lkkíku yuf ðeþe{kt íku{Lku fk{ {¤e økÞwt. yk heíku {q¤S suXk{kfuoxLkk ðuÃkkhe ÷¥kk{kt yu{Lku hkux÷ku yLku ykux÷ku çkuÞ {¤e hÌkkt.

E.Mk. 1905{kt {wtçkE-fhkt[e ðå[u [k÷íkk snkts{kt íku{Lku Ëh {rnLkuYrÃkÞk ËMkLkk ÃkøkkhLke Lkkufhe {¤e økE. yk snkts{kt ykððk-sðkLku ÷Eíku{Lku òíkòíkLkk yLkw¼ðku ÚkÞk. ðhMkuf yk Lkkufhe [k÷e. yuðk{kt ftX{k¤kLkkËËo{kt íkuyku MkÃkzkE økÞk. yMkÌk ðuËLkk Mkk{u yu yuf÷ku çktfku ½qtxrýÞu Ãkzu÷kuLknª. Ãký ËËo ðÄíkw síkw níkw. fkuE WÃk[kh fk{ Lkk ykÔÞku. Auðxu {wtçkE Akuzeíkuyku yku{fkhuïh [kÕÞk økÞk. ynª fkuEf Ëuþe ðiËwt fk{ ÷køÞwt yLku ftX{k¤þ{e økÞku. Mkkò ÚkE síkkt çkkðeMkuf ð»koLke ô{hu íkuyku ðíkLkLku økk{ ÃkkAkt

VÞko, ºkuðeMk{kt ð»kuo ÷øLk fhe Vhe íkuyku {wtçkELke ðkx Ãkfze. {wtçkE sEE.Mk. 1907{kt ðes¤eLkk Mkk{kLkLkk {kuxk ðnuÃkkhe ykË{¼kE yçËw÷SðkuhkLke ÃkuZe{kt ðkýkuíkh íkhefu òuzkE økÞk. ynª íku{Lku ònuh ¾çkhLkk {wÏÞyusLxLkwt fk{ fhíkkt ÃkkhMke MkkuhkçkS þuXLkku Ãkrh[Þ ÚkÞku.

íku{ýu íku{Lkwt neh Ãkkh¾e rMkLku{kLke ònuh¾çkh ÷¾ðkLkwt fk{ MkkUÃÞwt.MkkuhkçkSLku {kunLk÷k÷Lkwt fk{ yux÷e nËu øk{e økÞu÷wt fu íku{ýu íku{Lku Mkh¾krnMMkkLkk ¼køkeËkh çkLkkÔÞk. nðu íku{Lkku Ãkøk {wtçkE{kt ò{e økÞku. íÞkhu[÷r[ºkkuLkk s{kLkkLke þYykíkLkku Mk{Þ níkku. {wtçkE{kt {kýufS þuXLkkEBÃkerhÞ÷ rÚkÞuxh {kxu {kunLk¼kELku ònu¾çkh ÷¾ðkLkwt fk{ {éÞwt. íku{Lku{krMkf YrÃkÞk 700Lke ykðf Úkðk ÷køke.

îkhfkËkMk MktÃkíkLke yku¤¾ký Úkíkkt ‘hk{ðLkðkMk’ rMkLku{kLkk ðkíkko-MktðkËku ÷¾ðk {kxu íku{Lku yk{tºký {éÞwt. yk{ yuf ÃkxfÚkk ÷u¾f íkhefuíku{Lke þYykík ÚkE. ÃkAe íkku yu{Lke f÷{{ktÚke yuf ÃkAe yuf fÚkkyku Wíkhðk÷køke yLku f[fzu {Zkðk ÷køke. yu{ýu ÷¾u÷e ‘f[ËuðÞkLke’ rVÕ{u íkku yu{LkufeŠík yLku f÷Ëkh çktLku yÃkkðu÷kt.

þuX îkhfkËkMk MktÃkíku ‘fkurnLkqh’ rVÕ{ ftÃkLkeLke MÚkkÃkLkk ð¾íku{kunLk¼kE MkkÚku {rnLkk{kt çku rVÕ{Lke fÚkk ÷¾e ykÃkðk {kxuLkku fhkh fhu÷ku.çkkfeLkk Mk{Þøkk¤k{kt íkuyku ðkŠ»kf Yk. 30,000Lkwt {nuLkíkkýwt ÷E‘EBÃkerhÞ÷ rVÕ{ ftÃkLke’Lkk {kr÷f yhËuþh EhkLkeLku ðkíkkoyku ÷¾e ykÃkíkk.yk ¢{ A ð»ko [k÷u÷ku.

rLk{koíkk {ktøku yuðe fÚkk yu ÷¾e ykÃkíkk. íku{Lkku fÚkk-ÃkxfÚkk yLkuMktðkËku Ãkh øksçkLkku fkçkq níkku. {kºk økwshkíke Mkkík [kuÃkze MkwÄe ¼ýu÷k yk÷u¾fu ÷¾u÷e rVÕ{kuLke MktÏÞk 200Úke Ãký ðÄw Au. f÷{ Ãkh fkçkq {u¤ÔÞkÃkAe íkuyku Mk{ksLke Mk¤økíke Mk{MÞkykuLku fÚkkLkwt rð»kÞðMíkw çkLkkðíkk.

449 450


çkuXe ËzeLkwt þheh, {kÚku Ãkk½ze, ¼hkðËkh {qAku, ÷kUøk fkux, ¾¼u ¾uMk,Äkuíke, Ãkøk{kt ÃktòþwÍ yk yu{Lkwt yMk÷ fkrXÞkðkze ÔÞÂõíkíð. íku{ýu MktÏÞkçktÄçkku÷íke rVÕ{kuLke ÃkxfÚkkyku yLku MktðkËku Ãký ÷ÏÞkt níkkt. MkkÞøk÷ yLku MkwhiÞkLku[{fkðíke ‘íkËçkeh’ rVÕ{Lke fÚkk íku{Lke f÷{Lke LkeÃks níke. økwshkíke rVÕ{‘½hðk¤e’, ‘r{MkhLkwt {kuíke’, ‘{Mík Vfeh’, ‘LkhMke ¼økík’ suðe rVÕ{ku yu{ýu÷¾u÷e níke. ‘{Äh EÂLzÞk’ yLku ‘rLkhk÷e ËwrLkÞk’ r[ºkku{kt {kunLk÷k÷ ËðuLkwtLkkUÄÃkkºk «ËkLk hnu÷wt Au. íku{ýu ÷¾u÷e rVÕ{ku{kt Ãk]Úðehks fÃkqh, MkkÞøk÷,MkwhiÞk suðk yLkuf f÷kfkhkuyu yr¼LkÞLkk ysðk¤k ÃkkÚkÞkO níkkt. íkuykuøkkÞºkeLkk Ãkh{ WÃkkMkf nkuE þktíkk¢wÍLkk íku{Lkk çktø÷kLkwt Lkk{ íku{ýu ‘¼kMfh¼wðLk’ hkÏÞwt níkw.

íku{ýu íku{Lke f{kýe{ktÚke ðíkLk{kt ‘MktMf]ík ÃkkXþk¤k’, ‘nkEMfq÷ÃkwMíkk÷Þ’ yLku ‘{trËh’ çktÄkðe Mk{ks «íÞuLkwt Éý yËk fÞwO níkw.

(440)

çkuLÍkr{Lk rzÍhkÞu÷e(21, rzMkuBçkh, E.Mk. 1804)

ðfe÷, ðuÃkkhe, Ãkºkfkh yLku ÷u¾f íkhefu MkV¤Lknª ÚkÞu÷k, {q¤ ÞnqËe Ãký ÃkkA¤Úke r¾úMíke Ä{o yÃkLkkðe ÷uLkkh #ø÷uLzLkk÷kufr«Þ ðzk«ÄkLk çkuLÍkr{Lk rzÍhkÞu÷eLkku sL{ 21, rzMkuBçkh,E.Mk.1804Lkk hkus #ø÷uLz{kt ÚkÞku níkku. çkk¤Ãký{kt yu þk÷uÞ rþûkýÚkeðtr[ík hnu÷k. yu s{kLkk{kt ÞnqËe òrík ríkhMfkh Ãkkºk økýkíke. íkuÚke Lkk Aqxfuyu{ýu yu{Lkku Ä{o íÞS ËeÄu÷ku yLku r¾úMíke Ä{oLkku yt[¤ku ykuZe ÷eÄu÷ku.

yk{ íkku yu{Lkkt {kíkk-rÃkíkkyu rþûký {kxu yu{Lku VkuøkLkLke þk¤k{ktËk¾÷ fhkðu÷k. Ãký ~Þk{ ðýoLkk yLku ðktfrzÞk ðuhrð¾uh ðk¤ ðk¤k yu{LkurðãkÚkeoyku ¾qçk Mkíkkððk ÷køku÷k. rzÍhkÞu÷e rðãkÚkeofk¤Úke s Mð¡ MkuðeyLku {níðfktûke níkk. ftEf fhe çkíkkððkLke ík{Òkk niÞk{kt Mkt½he çkuXu÷k.Mkíkk{ýe fhíkkt rðãkÚkeoykuLku yu fnuíkk Ãký ¾hkt fu, ‘yksu ¼÷u ík{u {khe{òf Wzkðku, Ãký yuf rËðMk yuðku ykðþu fu nwt ík{khk çkÄk Ãkh Mk¥kk [÷kðíkkunkuEþ.’ þk¤kfûkkyu íku Ãkkuíku Lkkxfku ÷¾eLku ¼sðíkk. Ãký þk¤kLkk yk[kÞoÃkh yu{Lke yu «ð]r¥kLke rðÃkheík yMkh ÚkÞu÷e. rzÍhkÞu÷e rðãkÚkeoykuLkuyÇÞkMkLku çkË÷u ¾kuxk hðkzu [Xkðu Au yu{ {kLke íku{Lku þk¤k{ktÚke Y¾MkËykÃkðk{kt ykðu÷e. çkMk, ÃkAe íkuyku þk¤kyu økÞu÷k s Lknª.

þk¤k SðLkLke Mk{kró Úkðk Aíkkt íkuyku níkkþ ÚkÞu÷k Lknª. ¾qçk síkhMÞk ÚkÞu÷k {wMkkVhLku ½qtxzku Ãkkýe {¤e òÞ, yu{ rzÍhkÞu÷eLku íku{LkeçknuLk MkkhknLke ykuÚk {¤e økE. çknuLk ¼kELke «uhýkËkíkk çkLke. çktLku ¼kE-

451 452


çknuLk ÃkwMíkfk÷Þ{kt sELku MðkÇÞkMk fhðk ÷køku÷kt. yk{ íku{ýu MðÞtrþûký{u¤ðe ÷eÄwt. ykSrðfkLke Mk{MÞk Mkk{u Ãkzfkh çkLkeLku Q¼e níke. ykŠÚkfWÃkksoLk fhðk íkuyku yuf Mkkur÷MxhLke f[uhe{kt fk{u ð¤øku÷k. Ãký xqtfef{kýeÚke yu{Lkwt {Lk {kLku÷wt Lknet. yu ¾qçk ÃkiMkk h¤ðkLkk WÃkkÞ þkuÄðk ÷køku÷k.yk¾hu yu{Lke Lksh yuf ÄtÄk WÃkh Xhe yLku íku ÄtÄku yux÷u Mkèku. íku{ýu yufËirLkf Ãkºk þY fhðkLkwt rð[khu÷wt. Ãký yu{ktÞ nkÚk ÄkuðkLkku ðkhku ykðu÷ku.çkÄkt s ÃkkMkk yð¤k Ãkzíkk síkk níkk. íku Mkkð þqLÞ{LkMf çkLke økÞu÷k. Auðxuf÷{ Ãkh nkÚk ys{kððkLkwt þY fÞwO. yuf Lkð÷fÚkk Ãký ÷¾e Lkkt¾e.Lkð÷fÚkk Lknª ðu[kðkLkk ¼Þu ÷u¾fLkk Lkk{ rðLkk s «økx fhkðu÷e. yuLkðfÚkkLku Lknª Äkhu÷e MkV¤íkk {¤u÷e. Ãký ÷kufkuLku yuLkk ÷u¾fLkk Lkk{Lkeòý ÚkE íÞkhu yu{ýu yu Lkð÷fÚkk ¾heËðkLkwt çktÄ fhe ËeÄu÷wt. íku{ Úkíkktíku{Lku {kuxwt ykŠÚkf LkwõMkkLk ðuXðwt Ãkzu÷wt. yLkuf rLk»V¤íkkykuLke ðå[u ½uhkÞu÷krzÍhkÞu÷e fËe níkkþ fu rLkhkþ ÚkÞu÷k Lknª. Mkt½»kkuoyu yu{Lkk ykí{çk¤LkuðÄw {sçkqík çkLkkðu÷wt. yu{Lkku ykí{rðïkMk W¥khku¥kh ðÄíkku økÞu÷ku.

Auðxu ‘zqçkíkku {kýMk íkhýwt Ík÷u’ yu{ yu{ýu hksfkhýLke yktøk¤eÃkfze ÷eÄe. íku ykuAk çkku÷k Ãký MÃküðõíkk níkk. E.Mk. 1837{kt íkuykuyk{Mk¼k{kt [qtxkE ykðu÷k. hksfkhý{kt nsw íkuyku Lkðk rLkþk¤eÞk níkk.hksfkhýLke çkkS Ãkh MkkuøkXkt økkuXðíkkt yu{Lku õÞktÚke ykðzu ? [qtxkÞk ÃkAeÃkk÷ko{uLx{kt Ãknu÷eðkh çkku÷ðk Q¼k ÚkÞu÷k, yu{Lke çkeò MkÇÞkuyu fXkuhnktMke Qzkð çkuMke sðk {sçkqh fhu÷k. Ãký íÞkhLkk #ø÷uLzLkk ðzk«ÄkLkhkuçkxo Ãke÷u íku{Lku ykïkMkLk yLku ®n{ík ykÃku÷k. yLkw¼ðÚke íkuyku Äe{u Äe{u½zkðk ÷køku÷k. íku{Lke ÷kufr«Þíkk rËLk-«ríkrËLk ðÄíke økE. íku{Lke fkÞoþi÷eÚke÷kufku ¾qçk s «¼krðík Úkðk ÷køku÷k. yu{Lke «økríkÚke #ø÷uLzLke hkýerðõxkurhÞk Ãký ytòE økÞu÷kt. çkuLòr{LkLku Mkhfkh{kt {níðLkwt Lkkýkt¾kíkw

MkkUÃkðk{kt ykðu÷wt. #ø÷uLz{kt Lkðòøk]ríkLkku yÁýkuËÞ ÚkE [qfu÷ku. Lkðk LkðkWãkuøkku yLku fkh¾kLkkLke þYykík ÚkE økÞu÷e. yk ykiãkurøkf ¢ktríkLkenhýVk¤{kt rzÍhkÞu÷eyu Lkkýkt{tºke íkhefu «þMÞ fk{økehe fhe Ëu¾kze níke.íku{Lke fkÞoþi÷eÚke «uhkELku #ø÷uLzLke hkýeyu íku{Lku E.Mk. 1869{kt«ÄkLk{tz¤Lke h[Lkk fhðk yk{tºký ykÃku÷wt. yk{ íkuyku #ø÷uLzLkk ðzk«ÄkLkçkLku÷k. íku{ýu ðzk«ÄkLkLkwt ÃkË Ãkqhk íkuh ð»ko MkwÄe Mkt¼k¤u÷wt. íkuyku íku{Lkk fkÞofk¤ËhBÞkLk hkýeLku ðVkËkh hnu÷k. Ãký ytíku íku{Lku hksfeÞ þºkw ø÷uzMxLkLkehksh{ík ykøk¤ nkhe sE ÃkË Akuzðwt Ãkzu÷wt. yuf íkÆLk Mkk{kLÞ yLku ríkhMf]ík{kýMk{ktÚke #ø÷uLzLkk ðzk«ÄkLk ÃkË MkwÄe ÃknkU[Lkkh rzÍhkÞu÷e ßÞkhu 19,yur«÷, E.Mk. 1881Lkk hkus yðMkkLk Ãkk{u÷k íÞkhu #ø÷uLzLkk hkýerðõxkurhÞk Ãkøku [k÷eLku íku{Lke ËVLkrðrÄLkk MÚk¤u ÃknkU[e økÞu÷kt yLku ÚkkuzkuMk{Þ çktÄ Lkuºkkyu Lkík{Míkfu Q¼kt hnu÷kt.

yksu Ãký #ø÷uLzLkk hksfeÞ EríknkMk{kt rzÍhkÞu÷eLkwt Lkk{ Mkwðýkoûkhuytrfík ÚkÞu÷wt Au.

453 454


(441)

©erLkðkMk hk{kLkws{T(22, rzMkuBçkh, E.Mk. 1887)

©erLkðkMk hk{kLkws{T ykÞtøkhLkku sL{ {ÿkMkE÷kfkLkk íkktòuuh rsÕ÷k{kt ykðu÷k fwt¼fkuý{T ÃkkMkuLkk yuf LkkLkfzkt økk{EhkuË{kt rLkÄoík çkúkñý Ãkrhðkh{kt ÚkÞku níkku. yu{Lkk rÃkíkk yuf ðuÃkkheLku íÞkt{wrLk{ níkk.

©erLkðkMk hk{kLkws{u E.Mk. 1903{kt fwt¼fkuý{Lke nkEMfq÷{ktÚke{urxÙfLke Ãkheûkk Wå[ økwýð¥kk MkkÚku ÃkkMk fhe níke. íkuÚke íku{Lku Mkwçkún{ÛÞ{Akºkð]r¥k Ãký {¤e níke. 22 ð»koLke ô{hu òLkfeËuðe MkkÚkuíku{Lkwt ÷øLk ÚkÞwníkw. ÃkrhðkhLke ÂMÚkrík ftøkk¤ nkuðkÚke Lkkufhe fhðe yu{Lku {kxu sYhe níkw.E.Mk. 1912{kt íku{ýu {ÿkMkÃkkuxo xÙMxLke ykurVMk{kt Lkkufhe fhðkLkwt þY fÞwOníkw.

rfþkuhkðMÚkkÚke s økrýík{kt íku{Lku yËT¼wík Ár[ níke. íkuyku ßÞkhu«kÚkr{f þk¤k{kt ¼ýíkk níkk íÞkhu íku{Lkk rþûkfu fk¤k ÃkkrxÞk Ãkh ºký fu¤kLkeykf]rík [eíkhe ðøko{kt «&™ ÃkqAu÷ku fu, ‘ºký fu¤k òu ºký çkk¤fkuLku ðnU[eËuðk{kt ykðu íkku Ëhuf çkk¤fLku fux÷kt fu¤kt {¤u ?’ íkhík s yuf rðãkÚkeoyusðkçk ykÃku÷ku, ‘Ëhuf çkk¤fLku yuf yuf fu¤wt {¤u.’ íÞkhu ðøkoLkk yuf ¾qýk{ktçkuXu÷kt hk{kLkws{u rþûkfLku ÃkqAu÷wt, ‘Mkh ! Ãký òu yuf fu¤wt yuf Ãký çkk¤fLkuLk ykÃkðk{kt ykðu íkku ?’ hk{kLkws{Lke ðkík Mkkt¼¤eLku yk¾ku ðøko yu{LkeXufze Wzkzíkku nkuÞ yu{ ¾z¾zkx nMke Ãkzu÷ku. íÞkhu rþûkfu fÌkwt, ‘hk{kLkws{TLkeðkík{kt íkÚÞ Au. yu{kt nMkðk suðwt LkÚke. hk{kLkws{T yu{ fnuðk {ktøku Au fu

þqLÞLku þqLÞÚke ¼køkíkk sðkçk þqLÞ s ykðu.’ hk{kLkws{u ÃkqAu÷k «&™Lkkusðkçk þkuÄíkkt økrýíkþk†eykuLku MkUfzku ð»kkuo ÷køÞk níkk.

yk hk{kLkws{u #ø÷uLzLke furBçkús ÞwrLkðŠMkxeLkk yæÞkÃkf Úkku{Mk nkzeoLkuyuf Ãkºk MkkÚku 120 «{uÞku {kuf÷kÔÞk níkk. yk «{uÞku òuE nkzeoyu íku{Lku#ø÷uLz íkuzkðu÷k. íkuyku fkhfwLkLke Lkkufhe Akuze #ø÷uLz økÞk yLku nkzeoLke MkkÚkuhne økrýík{kt yLkuf MktþkuÄLkku fÞkO.

íkuh ð»koLke ô{hu rðÏÞkík økrýík¿k ÷kuLkeyu h[u÷e rÿøkkuLkku{uxÙeLkku ¼uËyu{ýu Wfu÷e çkíkkðu÷. 15 ð»koLke W{hu ßÞkuso þqrçkúsfkf f]ík ‘rMkLkkuÃMkeMkykuV yu÷e{uLxÙe rhÍÕxTMk ELkÃÞkuh yuLz yuÃ÷kEz {uÚku{urxõMk’Lkkt 6000«{uÞku íku{ýu rMkØ fhe çkíkkÔÞk níkk yLku yk «u{uÞkuLkk ykÄkhu fux÷ktf Lkðkt«u{uÞku Ãký rðfMkkÔÞk níkk.

hk{kLkws{TLke çkwrØ «rík¼kÚke ytòE økÞu÷k Úkku{Mk nkzeoyu ÷ÏÞwt Aufu, ‘‘{U hk{kLkws{TLku þe¾ððkLke fkurþþ fhe Au. yu{kt fux÷ktf ytþu nwt MkV¤Ãký ÚkÞku Awt. Aíkkt nwt yuLku su ftE þe¾ðe þõÞku yuLkkÚke yLkuf ½ýwt ðÄkhu nwtyuLke ÃkkMkuÚke þeÏÞku Awt.’’

yk ¼khíkLkk {nkLk økrýík¿kLku E.Mk. 1918{kt hkuÞ÷ MkkuMkkÞxe yLkufurBçkús rðï rðãk÷ÞLkk MkÇÞ íkhefu rLkÞwõík fhðk{kt ykðu÷k. ûkÞLkerçk{kheLku fkhýu íkuyku E.Mk. 1919{kt ¼khík ÃkkAk ykÔÞk níkk. yk¾hu20, yur«÷, 1920Lkk hkus {ÿkMkLkk [ixÃkix Lkk{Lkk MÚk¤u {kºk 34 ð»koLkeô{hu íku{ýu ËuníÞkøk fÞkuo níkku.

íku{Lkk {kLk{kt Þw.yuMk.Lke E÷uLkkuEMk ÞwrLkðŠMkxe îkhk ¼ÔÞ sL{þíkkÂçË {nkuíMkð WsðkÞku níkku. Ãkqýo MktÏÞk, yLktík ©uýe Mkwºkku, Mkíkík r¼Òk,yÃkMkkhe ©uýeLkku rMkØktík, MktÞwõík hu¾k ðøkuhu rð»kÞku{kt íku{ýu {níðÃkqýuMktþkuÄLk fÞwO níkw. rîrLkxe fku÷usu økrýík¿k ©e rLkðkMk hk{kLkws{TLkkt ÃkíLke òLkfe

455 456


hk{kLksw{TLku ðkŠ»kf 45000 YrÃkÞk ÃkuLþLk ykÃkðkLkwt Lk¬e fÞwO níkw. íku{LkeM{]rík{kt ¼khíkLkk økrýíkþk†eykuyu MktÞwõík heíku ‘hk{kLkws{T ÃkwhMfkh’ íkÚkk‘hk{kLkws{T EÂLMxxâwx’Lke MÚkkÃkLkk fhe Au.

(442)

[kiÄhe [hý®Mkn(23, rzMkuBçkh, E.Mk. 1902)

Mðíktºk ¼khíkLkk Ãkkt[{k ðzk«ÄkLk hne [qfu÷k[kiÄhe [hý®MknLkku sL{ {uhX rsÕ÷kLkk LkqhÃkwh Lkk{Lkk økk{Lkk òxÃkrhðkh{kt 23, rzMkuBçkh, E.Mk. 1902Lkk hkus ÚkÞku níkku. ¼khíkLke MðkíktºÞ[¤ð¤{kt MkirLkf íkhefu ÍtÃk÷kðe íku{ýu íku{Lke hksfeÞ fkhrfËeoLke þYykíkfhe níke. W¥kh«Ëuþ{kt íkuyku f]r»kfkhkuLkk ykøkuðkLk íkhefu ¾qçk ÏÞkrík ÃkkBÞkníkk. íku{ýu ‘÷kufË¤’ Lkk{Lkk ÃkûkLke MÚkkÃkLkk fhe níke. E.Mk. 1977{ktsÞ«fkþ LkkhkÞýu ¼khíkLkk ðzk«ÄkLk íkhefu {kuhkhS¼kE ËuMkkE WÃkhÃkMktËøke Wíkkhíkk ¼khíkLkk ðzk«ÄkLk çkLkðkLke íku{Lke {níðfktûkk Ãkh ÃkkýeVhe ðéÞwt níkwt. Ãkrhýk{u íku{Lku {hS Lknª nkuðk Aíkkt ¼khíkLkk LkkÞçk ðzk«ÄkLkçkLkðwt Ãkzâwt níkw.

28, sw÷kE, E.Mk. 1979Úke 14, òLÞwykhe, E.Mk. 1980ËhBÞkLk íkuyku ¼khíkLkk ðzk«ÄkLk ÃkËu ykYZ ÚkÞk níkk. ¼khíkeÞ hk»xÙeÞfkUøkúuMku ÷kufMk¼k{kt xufku ÃkkAku ¾U[e ÷uíkkt íkuyku yÕÃk{ík{kt {qfkE økÞk níkk.Ãkrhýk{u íku{Lku nkuÆk ÃkhÚke hkSLkk{wt ykÃke Ëuðwt Ãkzâwt níkw. íkuyku íku{Lkk {]íÞwMkwÄe ¼khíkeÞ ÷kufË¤Lkk yæÞûk çkLke hÌkkt níkk. íku{Lkk ÃkAe íku{Lkk ÃkûkLkwtMkwfkLk íku{Lkk Ãkwºk ySík®Mknu Mkt¼kéÞwt níkw.

íku{Lke rðãkÚkeo íkhefuLke fkhrfËeo íkusMðe níke. E.Mk. 1925{kt íku{ýuyu{.yu.Lke yLku E.Mk. 1926{kt ykøkúk rðï rðãk÷Þ{ktÚke yu÷.yu÷.çke.LkeÃkËðe «kó fhe níke. E.Mk. 1928{kt íku{ýu økkrÍÞkçkkË{kt ðfe÷kík þY

457 458


fhe níke. E.Mk. 1937{kt [kuºkeMk ð»koLke ô{hu íkuyku W¥kh«ËuþLkk çkkøkÃkíkLkkAkÃkhku÷e{ktÚke ÷ursM÷uxeð yuMkuBçk÷e{kt [qtxkÞk níkk. íku{ýu f]r»k ÃkuËkþku ytøkuLkwtçke÷ ÃkMkkh fhkððk{kt MkV¤íkk {u¤ðe níke. {nkí{k økktÄeLke Mðíktºkíkk {kxuLkey®nMkf [¤ð¤{kt íku{ý Mkr¢Þ Ãkýu ÍqtfkÔÞwt níkwt. íku{ýu A {rnLkk su÷ðkMkÃký ¼kuøkÔÞku níkku. ÔÞÂõíkøkík MkíÞkøkún{kt ¼køk ÷uðk çkË÷ íku{Lku ytøkúusMkhfkhu yuf ð»ko {kxu E.Mk. 1940{kt su÷{kt Äfu÷e ËeÄk níkk. sðknh÷k÷LknuÁLke hrþÞLk ÃkØrík {wsçkLke Mkk{qrnf Mknfkhe ¾uíke ÃkØríkLkk rðhkuÄeníkk. ¼khík{kt Mknfkhe ¾uíkeLke MkV¤íkk ytøku íkuykuLku ©Øk Lk níke. sðknh÷k÷LknuÁLke ykŠÚkf LkeríkLkku rðhkuÄ fhðkLku fkhýu íku{Lku ½ýkt {kXkt V¤ ¼kuøkððkÃkzâkt níkkt. yk s fkhýu E.Mk. 1967{kt íku{ýu fkUøkúuMk Ãkûk MkkÚku Auzku VkzeLkkt¾e hksLkkhkÞý yLku hk{{Lkkunh ÷kurnÞkLkk xufkÚke y÷øk hksfeÞ ÃkûkLkeh[Lkk fhe níke. íku{ýu MÚkkÃku÷ku Lkðku Ãkûk ‘¼khíkeÞ ÷kufË¤’ íkhefu yku¤¾kÞkuníkku. E.Mk. 1967{kt íkuyku W¥kh«ËuþLkk {wÏÞ{tºke çkLÞk níkk. E.Mk.1970{kt Ãký ÃkwLk: íkuyku W¥kh«ËuþLkk {wÏÞ{tºke çkLku÷k. E.Mk. 1975{ktEÂLËhkSyu Ëuþ{kt fxkufxe ònuh fhe íkuLkk Ãkrhýk{u [hý®MknLku su÷{ktÄfu÷e Ëuðk{kt ykðu÷k. fxkufxe çkkË {kuhkhS ËuMkkR ðzk«ÄkLk çkLÞk íÞkhuíku{Lke Mkhfkh{kt [kiÄhe [hý®MknLku LkkÞçk ðzk«ÄkLk çkLkkððk{kt ykÔÞkníkk. E.Mk. 1977’78{kt íku{ýu Mkhfkh{kt øk]n{tºkk÷ÞLkku nðk÷ku ÃkýMkt¼éÞku níkku. E.Mk. 1979{kt íkuyku fuLÿ Mkhfkh{kt Lkkýkt{tºke çkLku÷k. E.Mk.1979-80 ËhBÞkLk íkuyku ¼khíkLkk ðzk«ÄkLk ÃkËu ykYZ ÚkÞu÷k. ¼khíkLkkykÞkusLk Ãkt[Lkk [uh ÃkhMkLk íkhefu Ãký íku{ýu sðkçkËkhe ðnLk fhu÷e. ykðkÃkeZ hksfkhýe íku{Lkkt ÃkíLke økkÞºkeËuðe yLku Ãkkt[ MktíkkLkkuLku rð÷kÃk fhíkkt{qfe 20, {u, E.Mk. 1987Lkk hkus yðMkkLk ÃkkBÞk níkk. íku{Lkk yðMkkLkÃkAe fu{Lkk Ãkwºk yrsík®Mknu ¼khíkeÞ ÷kufË¤ ÃkkxeoLkwt MkwfkLk Mkt¼kéÞwt níkwt.

(443)

{t½khk{ {÷fkýe(24, rzMkuBçkh, E.Mk. 1896)

{wtçkELkk WÕnkMkLkøkhLkk ®MkÄe MkkrníÞfkhkuLke«uhýk{qŠíku {t½khk{ {÷kfkýeLkku sL{ s{eLkËkh yLku rþrûkík rÃkíkk WÄkhk{LkuíÞkt niËhkçkkË{kt ®MkÄ «ktík{kt 24, rzMkuBçkh, E.Mk. 1896Lkk hkus ÚkÞkuníkku. LkkLkÃkýÚke ðkt[LkLkku ½ýku þku¾ Ähkðíkk íku{ýu ®MkrÄ MkkrníÞLkwt ŸzwyæÞÞLk fhu÷wt. r¢fux yLku h{íkLkk Ãký íkuyku þku¾eLk níkk. yr¼LkÞ{kt yrÄfÁr[ nkuðkÚke Lkkxfku{kt Ãký íkuyku ¼køk ÷uíkk.

¼khíkLkk ¼køk÷kt Ãkzâkt ÃkAe íku{ýu {wtçkE{kt ‘®MkÄe MkkrníÞ {tz¤’LkeMÚkkÃkLkk fhu÷e. Ëh Mkóknu ®MkrÄ MkkrníÞfkhkuLku {¤ðkLkwt yu Xufkýwt, ynªLkðkurËík ÷u¾fku Ãký ykðíkk. Ãkrhýk{u ®MkrÄ MkkrníÞLkk Mkk{rÞfkuLkwt «fkþLkÚkðk ÷køÞwt. «ku. {÷fkýe LkðkurËík MkkrníÞfkhkuLke «uhýk{qŠík níkk. íkuyku íku{Lke¼q÷ku MkwÄkhíkk, Mkq[Lkku fhíkk. íkuyku Ãkkuíku htøk{t[ y™u rMkLkuMk]rüLkk f÷kfkhníkk. frð, rLkçktÄfkh, rððu[f yLku MktþkuÄf Ãký ¾hk.

çke.yu.Lke WÃkkrÄ {u¤ðe íkuyku fhkt[eLke ze.su. ®MkÄ fku÷us{kt «kæÞkÃkfÚkÞu÷k. íku{Lkku MkkrníÞ søkík{kt E.Mk. 1924Úke «ðuþ ÚkÞu÷ku. þYykíkLkkíkçk¬k{kt ytøkúuS MkkrníÞLke Mkðkuo¥k{ f]ríkykuLku ®MkrÄ ¼k»kk{kt WíkkhðkLkwt fk{fhu÷wt. yu ÃkAe íkuyku {kir÷f MksoLk íkhV ð¤u÷k. E.Mk. 1930{kt íku{ýu‘¾Lk S ¾íkk’ (ûkýLke ¾íkk) Lkk{u LkkxfLkwt MksoLk fhu÷wt, suLku íku ð»koLkk Mkðo©ucLkkxfLkku ÃkwhMfkh {¤u÷ku. íku ÃkAe íku{ýu yiríknkrMkf Lkkxf ‘yLkkhf÷e’ ÷¾u÷wt.yufktfe LkkxfkuLkk íku{Lkk Mkkík Mktøkúnku «økx ÚkÞu÷k Au. íku{Lkk Lkkxfku çknwÄk

459 460


Mkk{krsf Mk{MÞkyku Ãkh ykÄkrhík níkk. íku{ýu fku÷s{kt ‘LkufeçktÄe’ Lkk{LkkLkkxf{kt †e Ãkkºk çk¾qçke ¼sðu÷wt.

{t½khk{ Ãkh økwÁËuð hðeLÿLkkÚk xkøkkuhLkk MkkrníÞLke ¾qçk s yMkhÃkzu÷e. E.Mk. 1923{kt íku{ýu ¾kLk[tË nÞkoýeLke MkkÚku ‘hðeLÿLkkÚk zÙk{urxfõ÷çk’Lke MÚkkÃkLkk fhe níke. yk õ÷çku hðeLÿLkkÚkLkwt Lkkxf ¼sððkLkwt yLku íku«Mktøku íku{Lku çkku÷kððkLkwt Lk¬e fÞwO níkw. hðeLÿLkkÚk íku{Lkwt rLk{tºký Mðefkhefhkt[e økÞu÷k. xkøkkuhLke nkshe{kt s íku{Lkwt ‘r[ºkk’ Lkkxf ®MkÄe{kt ¼sðkÞu÷wt.su{kt {÷fkýeyu yswoLkLkwt Ãkkºk ¼sðu÷wt.

íku{ýu YÃkuhe ÃkhËu Ãký LkMkeçk ys{kðu÷wt. E.Mk. 1933{kt ‘ELMkkLkÞk þiíkkLk’ rVÕ{{kt íku{ýu {wÏÞ hku÷ rLk¼kðu÷ku. E.Mk. 1941Úke íku{Lke f÷{urLkçktÄku yLku rððu[LkkuLku rð»kÞku çkLkkðu÷k. rð¼ksLk ÃkAe {wtçkELku íku{ýu ðíkLkçkLkkðu÷wt. íkuyku ‘sÞ rnLË’ fku÷us{kt ytøkúuS rð»kÞLkk nuz ykuV Ä rzÃkkxo{uLxhnu÷k. íku{Lkk «ÞíLkkuLkk Ãkrhýk{u {wtçkE{kt ‘yr¾÷ ¼khík rMktÄe çkku÷e MkkrníÞMk¼k’ Lkk{u yuf MktMÚkk MÚkÃkkE níke. yk MktMÚkk îkhk «ríkð»ko ®MkÄe MkkrníÞMkt{u÷LkLkwt ykÞkusLk Úkíkwt. E.Mk. 1962{kt «ku. {÷fkýe rLkð]¥k ÚkE f÷f¥kksE ðMku÷k y™u íÞkt MkkrnÂíÞf «ð]r¥kyku þY fhu÷e. ynª íku{ýu ‘ÞwÚkyuMkkurMkyuþLk’Lke h[Lkk fhu÷e. {wtçkELkk ‘fwts’ Mkk{rÞfu íkku íku{Lkwt yr¼ðkËLkfhíkku yuf yk¾ku økútÚk «fx fhu÷ku.

E.Mk. 1968{kt íku{ýu ‘®MkÄe LkMkwhS íkkhe¾’ Lkk{Lkku ®MkÄe økãMkkrníÞLkku EríknkMk «økx fhu÷ku. yk økútÚk çkË÷ E.Mk. 1969{kt íku{Lku¼khíkeÞ MkkrníÞ yfkË{eLkwt Ãkkrhíkkur»kf yuLkkÞík ÚkÞwt níkw. ¼khíkeÞ MkkrníÞyfkË{eyu íku{Lku Vu÷ku íkhefu Ãký rçkhËkðu÷k. E.Mk. 1980{kt íku{Lkku‘¼khík{kt hr[ík ®MkÄe MkkrníÞLkku Mktrûkó EríknkMk’ Lkk{Lkku økútÚk «økx ÚkÞkuníkku.

E.Mk. 1975{kt 79 ð»koLke ð]ØkðMÚkkyu íku{ýu ‘SðkLke yò ssçkkyu Ãkeheyu sqt ÞkËqt’ ð]ØkðMÚkkyu ÞwðkLk WŠ{ykuLke M{]ríkyku Lkk{Lkku økútÚk «økxfhu÷ku. íku{Lke frðíkk «kf]ríkf MkkIËÞoLkk ðýoLkkuÚke nhe¼he hnuíke. íkuyku MkkIËÞoLkkÃkqòhe níkk. hðeLÿLkkÚk xkøkkuhLkk fkÔÞMktøkún ‘økkzoLkh’ Lkku íku{ýu ‘«eík òøkeík’ Lkk{u yLkwðkË Ãký fhu÷ku.

íku{ýu ÞwhkuÃk yLku y{urhfkLkk ËuþkuLkku «ðkMk fheLku íÞktLkk Mk{ksSðLkLkkuçkkhefkEÚke yÇÞkMk fhu÷ku. íku{ýu íku{Lkk yk «ðkMkLkk yLkw¼ðku íku{Lkk‘Ãkrù{Þkºkk’ ÃkwMíkf{kt ðýoÔÞk Au. íku WÃkhktík íku{ýu ‘MkkrníÞfkh{ sqt M{]íÞw’Lkk{u ÃkwMíkf Ãký ÷ÏÞwt níkw. E.Mk. 1980Lkk ytík¼køk{kt 84 ð»koLke ðÞkuð]ØyðMÚkk Aíkkt íkuyku {wtçkE{kt ®MkÄe Lkkxâ þíkkÂçË Mk{khkun{kt ¼køk ÷uðkf÷f¥kkÚke ykðu÷k. ynª {wtçkE{kt s íkuyku 1, rzMkuBçkh, E.Mk. 1980Lkkhkus ¾wËkLku ÃÞkhk ÚkE økÞu÷k.

461 462


(444)

{kunB{Ë hVe(24, rzMkuBçkh, E.Mk. 1924)

økE ÃkuZeLkk ¼khíkLkk rðï¼h{kt {þnqh ÚkÞu÷krnLËe rVÕ{ søkíkLkk {þnqh ÃkkïoøkkÞf {kunB{Ë hVeLkku sL{ 24,rzMkuBçkh, E.Mk. 1924Lkk hkus {nt{Ë nkSy÷eLku ½uh fkux÷k Mkw÷íkkLk®Mkøk(Ãktòçk){kt ÚkÞku níkku. íku{Lku LkkLkÃký{kt Mkki ‘rVfku’ fneLku çkku÷kðíkk níkk.íku{Lke ÃkíLkeLkwt Lkk{ çkûkeþ níkw. E.Mk. 1941 r[ºksøkík{kt Ãkøk {qfLkkh{kunB{Ë hVeyu WMíkkË çkzu økw÷k{y÷e¾kt, yçËw÷ ðkneË¾kLk, {txku yLkurVhkuÍ rLkÍk{e ÃkkMkuÚke MktøkeíkLke rËûkk økúný fhe níke. þYykík{kt íku{ýuVfehku MkkÚku økkðkLke þYykík fhe níke. íkuh ð»koLke ô{hu íku{ýu Mkki «Úk{ ðkhònuh fkÞo¢{ ykÃÞku níkku. íkuyku Mð¼kðu Mkqfe «f]ríkLkk {kýMk níkk.

WËkh yLku rLk¾k÷Mk rË÷Lkk yk {kýMku fnu÷wt fu, ‘‘{khe ®sËøke{ktMkh¤íkk y™u MkßsLkíkk yux÷kt ¼hu÷kt níkkt fu y{khk suðkLku ÃkkuíkkLkk økwLkkËu¾kðk ÷køÞkt. økkðk {kxu {kUZw ¾ku÷eyu íkku ytÄkhk{kt y[kLkf «fkþ ÚkEòÞ. yuf÷íkkLku MkkÚk {¤e økÞku. h¾zíkkt h¾zíkkt hMíkku {¤e økÞku. WËkMkeLku¾wþe yLku ËËoLku sçkkLk {¤e økE. þwt þwt Lk ÚkE þõÞwt yLku þwt þwt ÚkE þõÞwt nkuíkyk yðksLkk òËwÚke ? þheVkELke nòhku ðkíkko yLku çkuòuz økkÞfeLkk nòhkuWËknhý. íkuLku ÞkË fhku íku yuf ÞkËLke ÃkkA¤ nòhku ÞkË Ëkuzíke ykðu Au.’’

hVe MkknuçkLke ÃkwºkðÄq yux÷u fu yu{Lkk Ãkwºk ¾kr÷ËLke ÃkíLke ÞkM{eLku÷¾u÷k ÃkwMíkf ‘{kunB{Ë hVe-{kÞ yççkk’{kt hVe MkknuçkLkk ÔÞÂõíkíðLkuWòøkh fhíkkt y™uf «Mktøkku LkkUæÞk Au. ÷íkkS MkkÚku íku{Lkku rððkË søkònuh

Au. íkuyku yuðwt {kLkíkk níkk fu økkÞfLku yufðkh økkðkLke Ve {¤e økÞk ÃkAeçkeswt ftE Ãký {ktøkðwt ÞkuøÞ LkÚke. ßÞkhu ÷íkkS {kLkíkk níkk fu økkðkLke VerMkðkÞ hufkuzoTMkLkk ðu[ký{ktÚke {¤Lkkh hkuÞÕxe{ktÚke fux÷kuf ¼køk økkÞfLkuÃký {¤ðku òuEyu. fnu Au fu yk rððkËLkk Ãkrhýk{u çktLkuyu yufçkeò MkkÚkufux÷kuf Mk{Þ økkðkLkwt Ãký çktÄ fhe ËeÄu÷wt. yk {wÆu íku{Lkk Ëefhk ¾kr÷Ëu ÃkýhVe MkknuçkLku ½ýk Mk{òðu÷k. Ãký ÷íkkSLke ðkík ßÞkhu yu{Lku øk¤u Wíkhu÷eíÞkhu ½ýwt {kuzwt ÚkE økÞw níkw.

hVe MkknuçkLkwt ÔÞÂõíkíð ½ýwt ô[w níkwt. íkuyku {kLkðíkk, ÷køkýe yLku ËÞkÚkenÞko¼Þko níkk. yu{Lkk ÓËÞLke ðuËLkk yu{Lkk yðks{kt ½qtxkÞu÷e ykÃkýu õÞktLkÚke yLkw¼ðe ? íkuyku MkíÞLku ðhu÷k rMkØktíkrLkc ykË{e níkk. yufðkh ÃkeZyr¼Lkuíkk rsíkuLÿyu yuf rVÕ{ çkLkkðu÷e. E.Mk. 1982{kt çkLku÷e yu rVÕ{LkwtLkk{ níkwt‘ËeËkh-yu-Þkh’. fkuEf fkhýMkh yu rVÕ{ íkiÞkh ÚkÞk ÃkAe Mk{ÞMkhhsq ÚkE þfu÷e Lknª. ykx÷k ÷ktçkk Mk{Þ çkkË ÃkkïoøkkÞfkuLke Ve{kt ½ýkuðÄkhku ÚkE økÞu÷ku. yk Lkðe VeLkk ÄkuhýLku æÞkLk{kt ÷E Lk¬e fhu÷e Ve fhíkktðÄkhu hf{ rsíkuLÿyu hVe MkknuçkLku {kuf÷kðe. hVe Mkknuçku ðÄkhkLke hf{íku{Lkk Mkk¤k Íneh MkkÚku rsíkuLÿLku ÃkkAe {kuf÷kðe ËeÄe níke.

hVe MkknuçkLku yËT¼wík þku¾ níkku økkðkLke MkkÚku ¾kðkLkku. MkkÁt MkkÁt¾kðkLkwt yu{Lku ¾qçk øk{íkwt. r{XkR íkku yu{Lkwt MkkiÚke ðÄw ¼kðíkwt ¼kusLk.òíkòíkLkkt ½rzÞk¤ku Ãký yu{Lku ¾qçk øk{íkkt. ðkhtðkh íkuyku ½rzÞk¤ku çkË÷íkkhnuíkk. zkfo yLku [{fe÷ku htøk yu{Lke Ãknu÷e ÃkMktË hnuíke. íkuyku MkVuË yÚkðk¢e{ f÷hLkkt þxo Ãknuhðk ðÄw ÃkMktË fhíkk níkk. íku{Lke h{qsð]r¥k ¼khu yËT¼wíkníke. rVÕ{ ‘çkúñ[khe’ Lkk ÷kufr«Þ økeík ‘rË÷ fu Íhku¾kU{U íkwÍ fku rçkXkfh’Lkwt MxwrzÞku{kt hufku‹zøk ÚkR hÌkwt níkwt íÞkhu íÞkt nksh hnu÷k þB{e fÃkqhu {òf{kthVe MkknuçkLku økeíkLkwt {w¾zwt yuf s ïkMku økkR sðk fnu÷wt. hVe Mkknuçku nMkeLku

463 464


yu Ãkzfkh Íe÷e ÷eÄu÷ku yLku íku{kt MkV¤ Ãký ÚkÞu÷k. økeík økkR ÷eÄk çkkËþB{e fÃkqh ykùÞo[rfík ¼kðu íku{Lke Mkk{u òuR hnu÷k íÞkhu íku{ýu nMkíkktnMkíkkt fnu÷wt : ‘þB{eS ! ík{u {khe ÃkkMku økðzkððk {ktøkíkk níkk fu yuðwt RåAíkkníkk fu nwt Ãkqhe heíku ïkMk ÷uðkLkwt s çktÄ fhe ËŸ’ hVe MkknuçkLke ykðe {kòfMkkt¼¤e íÞkt nksh hnu÷kt çkÄkt ¾z¾zkx nMke Ãkzu÷k. hVe MkknuçkLkk SðLkLkkykðk ½ýkt hMk«Ë «Mktøkku òýðk suðk Au. íku{ýu ½ýe çkÄe rVÕ{ku{kt økeíkkuøkkÞkt Au. çkisw çkkðhk, ÃÞkMkk, økkRz, íkw{ Mkk Lknª Ëu¾k, f~{eh fe f÷e yLkuLke÷f{÷ suðe rVÕ{kuLkkt økeíkku y{h çkLke økÞkt Au. ËuþLke fkuR BÞwÍef çkuLzyuðe Lknª nkuÞ fu suýu hVe Mkknuçku økkÞu÷wt, ‘çknkhku Vq÷ çkhMkkyku...’ Lknªðøkkzâwt nkuÞ ! økwshkíkLkk Ëhuf ÷øLk «Mktøku yksuÞ yk økeík y[qf økðkíkwthÌkwt Au.

R.Mk. 1944 Úke 80 ËhBÞkLk økkÞu÷kt fw÷ 28000 økeíkkuLke hufzoMkíkiÞkh ÚkÞu÷e Au, su yuf yLkku¾ku rðï rð¢{ Au. íku{Lkkt yk økeíkku yrøkÞkh¼k»kkyku{kt økðkÞu÷kt Au. íku{ýu ð»ko 57, 64, 66, 67, 77 yu{ Ãkkt[ðkh‘çkuMx rMktøkh ykuV Äe RÞh’ Lkku yuðkuzo «kó fÞkuo níkku. ¼khík Mkhfkhu íku{LkefËh fheLku R.Mk. 1965 {kt íku{Lku ‘ÃkÈ©e’ Lkk R÷fkçkÚke LkðkßÞk níkk.

¼khík yLku rðï{kt AðkR økÞu÷k yk {nkLk økkÞf 31, sw÷kR, R.Mk.1980 Lkk hkus sLLkíkLkMkeLk ÚkR økÞu÷k.

(445)

yx÷rçknkhe ðksÃkuÞe(25, rzMkuBçkh, R.Mk. 1924)

¼khíkLkk «¾h hksfkhýe, hk»xÙeÞ MðÞtMkuðfMkt½Lkk yËLkk MkirLkf, ¼khíkeÞ sLkMkt½Lkk «{w¾, MðkíktºÞ MkuLkkLke, íkusMðehksfkhýeyLku frð yuðk ¼khíkLkk ÃkLkkuíkk Ãkwºk yLku ¼qíkÃkqðo ðzk«ÄkLk yx÷rçknkhe ðksÃkuÞeLkku sL{ Lkkíkk÷Lkk Ãkrðºk rËðMku yux÷u fu 25, rzMkuBçkh,R.Mk. 1924 Lkk hkus {æÞ«ËuþLkk þnuh øðkr÷Þh{kt ÚkÞku níkku. rÃkíkkf]»ýkrçknkheLkk Mkkík MktíkkLkku{kt yx÷S [kuÚkk LktçkhLkwt MktíkkLk. íku{Lkku Ãkrhðkhrþrûkík yLku MkkrníÞr«Þ níkku. íku{Lkk rÃkíkk yæÞkÃkf níkk. rþûký yLkuMkkrníÞLkk MktMfkh yu{Lku ÷kune{ktÚke s «kó ÚkÞu÷k. ¼ýðk{kt íkusMðe yuðkyx÷Syu øðkr÷ÞhLke ÷û{eçkkR fkp÷us íkÚkk fkLkÃkwhLke ze.yu.ðe.fkp÷us{ktÚke rþûký ÷R çke.yu. íkÚkk yu{.yu. Lke ÃkËðeyku «kó fhe níke.MkkrníÞ «íÞu íku{Lku yrÄf Ár[ níke. ¼ýíkk níkk íÞkhÚke s íkuyku frðíkkykufhðk ÷køku÷k. rnLËe MkkrníÞLkk {qÄoLÞ MkkrníÞfkhku rþð{tøk÷®Mkn ‘Mkw{Lk’íkÚkk ðeMk{e MkËeLkk {nkLkkÞf yr{íkk¼ çkå[LkLkk rÃkíkk yLku ‘{Äwþk÷k’ LkkMksof Mð.nrhðtþhkÞ çkå[LkLkk «íÞûk MktÃkfo yLku «uhýkyu yu{Lkk MkkrníÞMktMfkhkuLku Mktfkuhu÷k.

yu{Lkwt niÞwt Ëuþrník, Ëuþ¼Âfík yLku ËuþËkÍÚke ¼ÞwO ¼ÞwO níkwt. íkuÚkeR.Mk. 1940 {kt {kºk Mkku¤ ð»koLke ô{hu íkuyku ‘hk»xÙeÞ MðÞtMkuðf Mkt½’ {ktòuzkÞk níkk. {nkí{k økktÄeLkk Lkuík]íð nuX¤ ‘®nË Akuzku’ Lke [¤ð¤ Ëuþyk¾k{kt þY ÚkÞu÷e íÞkhu íku{k ¼køk ÷R ÄhÃkfz ðnkuhe ÷eÄu÷e yLku su÷ðkMk

465 466


Ãký ¼kuøkðu÷ku. R.Mk. 1951 {kt ‘¼khíkeÞ sLkMkt½’ Lkk{Lkku hksfeÞ ÃkûkMÚkÃkkíkkt íkuyku íku{kt òuzkR økÞu÷k. R.Mk. 1968 {kt ‘¼khíkeÞ sLkMkt½’ LkkyæÞûk çkLke Ãkkt[ ð»ko íkuyku íku ÃkË WÃkh hnu÷k.

R.Mk. 1957 Úke þY fheLku íkfuyku ÷køk÷økkx yufíkk÷eMk ð»kkuo MkwÄe÷kufMk¼k fu hkßÞMk¼kLkk MkÇÞÃkËu hne [qõÞk Au. yk çkkçkík s yu{Lke÷kufr«ÞíkkLkku Ãkwhkðku Au. íku{Lke hksfeÞ fkhrfËeo yux÷e íkku çk]nËT Au fu yuçkÄkLkku ynª WÕ÷u¾ fhe þfkÞ íku{ LkÚke. íkuyku sLkMkt½ MktMkËeÞ ÃkûkLkk LkuíkkÃkËu hne [qõÞk Au. íkuku fuLkuzk{kt Þkuòyu÷ fku{LkðuÕÚk MktMkËeÞ Mkt½Lkk ¼khíkLkk«ríkrLkrÄ çkLke hÌkk níkk. ykr£fk økÞu÷k ¼khíkLkk MktMkËMkw¼uåAk Ë¤Lkk íkÚkkrnLËe MktMfkh Ë¤Lkk íkuyku «ríkrLkrÄ hne [qõÞk Au. Þw.yuLk. Lke {nkMk¼kLkk¼khíkeÞ rþ»x{tz¤Lkk yLkufðkh íkuyku yæÞûk íkhefu ÃkMktË ÚkÞk níkk.

íku{Lkk [nuhk WÃkh MkkiBÞíkk MkËkÞ íkhðhíke hnuíke. íku{Lke ðkýe rþüyLku Mk{]Ø nkuR íkuyku rðhkuÄeykuLkkt rË÷ Mkh¤íkkÚke Síke ÷uíkk. rðhkuÄÃkûkLkk÷kufku {kxu Ãký íkuyku ykËhýeÞ Lkuíkk níkk. íkuyku MÃkü ðõíkk níkk. íku{Lkeðkýe yLku ðíkoLk{kt yufYÃkíkk Í÷fíke níke. fËe fkuRLke ¾wþk{ík íkuyku fhíkkLknª. Mk¥kk ÷k÷MkkÚke íkuyku nt{uþk Ëqh hÌkk Au. R.Mk. 1975 {kt RÂLËhkSyuËuþLkkt fxkufxe ÷kËe íÞkhu íku{ýu Wøkú rðhkuÄ fhu÷ku. íku{Lku çku ð»ko su÷{kt ÃkqheËuðk{kt ykÔÞk níkk.

íku{Lke hksfeÞ fkhrfËeo rLk»f÷tf hne Au. íkuyku fku{¤ ÓËÞLkk frðíkhefu Ãký òýeíkk Au. íku{Lkkt «ð[Lkku ®[íkLk«ÄkLk yLku rð[khkuLkk Ÿzkýðk¤khnuíkkt íku Mkkt¼¤ðk ÷kufkuLkku sLkMki÷kçk W{he Ãkzíkku. íkuyku yuf «¼kðþk¤eðõíkk níkk. frðíkkLkk íkuyku ¼khu þk¾eLk. þk¤k fûkkyuÚke íkuyku frðíkkyku÷¾íkk níkk. ‘{uhe RõÞkðLk frðíkkyu’ Lkk{Lkku íku{Lkku fkÔÞMktøkún íku{Lku frðíkhefu «MÚkkrÃkík fhu Au. íku{Lkkt «ð[Lkku{kt Ãký frðíkk zkufkíke hnuíke. íku{ýu

÷¾u÷kt ‘fiËe frðhks fe fwtzr÷ÞkU’, ‘{]íÞw Þk níÞk’, ‘LÞq zkÞ{uLþLk ykpVyurþÞLk VkuhuLk Ãkku÷eMke’ yLku ‘sLkMkt½ ykih {wMk÷{kLk’ íku{Lke rðîíkkLke «íkeríkfhkðu Au. íkuyku rçkLkMkkt«ËkrÞf rð[khÄkhkLku ðhu÷k Au.

R.Mk. 1980 {kt ‘¼khíkeÞ sLkíkk Ãkkxeo’ Lke h[LkkLke MÚkkÃkLkk Úkíkktíkuyku íkuLkk «Úk{ yæÞûk çkLÞk níkk. íku Ãknu÷kt íkuku ¼khík Mkhfkh{kt rðËuþ{tºkeÃký hne [qõÞk Au. R.Mk. 1991 Úke íkuyku ¼khíkeÞ MktMkË{kt rðhkuÄÃkûkLkkLkuíkk çkLke hnu÷k. R.Mk. 1998 {kt Ëuþ{kt Þkuòyu÷e {æÞhkºk [qtxýe{kt¼khíkeÞ sLkíkk ÃkûkLkk Lkuíkk íkhefu íkuyku rðsÞe ÚkÞk níkk. 16, {u, R.Mk.1998 Lkk hkus íkuyku ¼khíkLkk ðzk«ÄkLk ÃkËu ykYZ ÚkÞk níkk. Ãký {kºk íkuhrËðMk Mk¥kkLkk ®MknkMkLku rçkhkS íku{ýu íku{Lkk nkuÆk ÃkhÚke hkSLkk{wt ykÃkeËeÄwt níkwt. íkuyku VheÚke ðzk«ÄkLk çkLÞk. Vhe {kºk xqtfk økk¤k{kt MktMkË{kt íku{LkeMkhfkh Mkk{u yrðïkMkLkku «Míkkð hsq ÚkÞku. ðksÃkuÞe Mkhfkh MktMkËLkk yuf{íkÚke nkhe økR. íku ÃkAe R.Mk. 1999 Lke íkuh{e ykuõxkuçkhu fuLÿ{kt ¼khíkeÞsLkíkk Ãkkxeo Mk¥kk{kt ykðe yLku çkksÃkuÞeS ºkeSðkh ðzk«ÄkLk çkLÞk.

íku{Lkk MkkþLkfk¤ ËhBÞkLk ¼khík-Ãkkf ðå[u Mkw{u¤ ¼Þko MktçktÄkuMÚkkÃkðk íku{ýu fhu÷k «ÞíLkku WÕ÷u¾LkeÞ Au. íku{ýu ¼khík-Ãkkf ðå[u rLkÞr{íkçkMk Mkuðk þY fhu÷e yLku MkuðkLke Mkki «Úk{ çkMk{kt íkuyku MðÞt {wMkkVhe fhe÷knkuh økÞu÷k. yu s heíku íku{ýu ‘Mk{Íkiíkk yuõMk«uMk’ Lkk{Lke xÙuRLk Ãký þYfhkðu÷e. yk ËhBÞkLk ÃkkrfMíkkLku fkhøke÷ WÃkh yk¢{ý fÞwO. ykÃkýk ÷~fhu‘ykuÃkhuþLk rðsÞ’ Lkk{Lke «ríkfkhkí{f fkÞoðkne nkÚk Ähe fkhøke÷ ÞwØ{ktrðsÞ «kó fÞkuo níkku. íku{ýu Mkk{u ykðíkk h{òLk {kMkLku æÞkLk{kt ÷R yufíkhVe rðLkk þhíke ÞwØrðhk{ ònuh fhu÷ku. yx÷SLkk yk rLkýoÞLkeyktíkhhk»xÙeÞ {t[ WÃkh Ãkw»f¤ «tþMkk ÚkR níke.

íku{Lke hksfeÞ ûkuºku ËuþMkuðkLke LkkUÄ ÷R R.Mk. 1992 {kt íku{Lku

467 468


‘ÃkÈrð¼q»ký’ Lkk r¾íkkçkÚke MkL{krLkík fhðk{kt ykÔÞk Au. fkLkÃkwhÞwrLkðŠMkxeyu ‘zkpõxh ykpV rV÷kuMkkuVe’ Lke {kLkËT ÃkËðeÚke MkL{kLÞk Au. íku{ýuR.Mk. 1994 {kt Ãktík ÃkwhMfkh «kó fhu÷ku. ‘Mkw÷¼ RLxhLkuþLk÷ VkWLzuþLk’îkhk R.Mk. 1997 Lkk ð»koLke MkkiÚke rðþu»k «ríkrcík ÔÞÂõík íkhefu íku{Lke ÃkMktËøkefhe níke.

yksu 88 ð»koLke ô{hu hksfeÞ MktLÞkMk ÷R íkuyku rLkð]¥k SðLk økk¤ehÌkk Au. ¼khíkLkk yk ÃkLkkuíkk ÃkwºkLku Rïh ËeÄkoÞw çkûku yuðe ytík:fhýÃkqðofLke«¼w «kÚkoLkk.

(446)

RMkw r¾úMík(25, rzMkuBçkh, R.Ãkq.004)

÷ktçkw yrýÞk¤w Lkkf, {kuxe {kuxe ykt¾ku,økqt[¤ktðk¤k ðk¤, LkkLke ËkZe yLku ykAe ykAe {qAkuðk¤k RMkwLkku sL{yksÚke [kuðeMkku ð»ko Ãknu÷kt fwtðkhe {kíkk {uheLkk Ãkuxu 25, rzMkuBçkh, R.Ãkqðuo04 Lkk hkus Ãku÷uMxkRLkLkk çkuÚk÷unk{ Lkøkh{kt ÚkÞku níkku. òpMkuV Lkk{Lkk MkwÚkkhefk{ fhíkk yuf MkßsLk {kýMku íku{Lkk Ãkk÷f rÃkíkk íkhefuLke sðkçkËkhe QXkðeíku{Lkku WAuh fÞkuo níkku.

íkuyku çkk¤ÃkýÚke s þktík, økt¼eh, rð[khðkLk yLku ËÞk¤w níkk. r¾úMíkyux÷u ‘WøkkhLkkh’ fu ‘íkkhýnkh’. íkuyku {kuxk ÚkR {kLkðòíkLkk íkkhýnkhçkLÞk íkuÚke RMkw r¾úMík íkhefu òýeíkk ÚkÞk.

r¾úMíke Ä{oLkku WËT¼ð ÞnqËe Ä{o{ktÚke ÚkÞku Au. RMkwLkk sL{ Mk{ÞusuYMk÷u{Lkwt «kÚkoLkk{trËh ÞnqËeykuLkwt {wÏÞ ÄkŠ{f MÚk¤ níkwt. íku s{kLkk{ktÃku÷uMxkRLk yLku suYMk÷u{ hku{Lk Mkk{úkßÞLkkt ytøk níkkt. íÞktLkk Ãkqòheykurð÷kMke yLku ÃkkÃkk[khe çkLÞk níkk. íkuyku ytÄ©Øk yLku Ãkk¾tzLku Ãkku»ke «òLkwtþku»ký fhíkk níkk. yk{ ÞnqËe Ä{o{kt Mkzku ÃkuMke økÞku níkku. yu MkzkLku Ëqhfhðk fkuRf WîkhfLke sYh níke. yk Mk{Þu s RMkwLkwt yðíkhý ÚkÞwt níkwt.

LkkLkÃkýÚke íkuyku ¢ktríkfkhe rð[khku Ähkðíkk nkuR yLkerík,Ët¼, Ãkk¾tz,r{ÚÞk r¢Þkfktz, ytÄ©Øk ðøkuhu Ëq»kýku{kt rðïkMk hk¾íkk Lk níkk. Ä{oøkwhwykuLke¼úk{f yLku Ãkkuf¤ ðkíkkuLkku íkuyku ¾wÕ÷uyk{ rðhkuÄ fhíkk níkk.

çkk¤ÃkýÚke s íku{Lkk{kt fkuRf yøkku[h þÂõíkLkku Mkt[kh ÚkÞku níkku. íkuyku

469 470


Mkíkík Ÿzk rð[khku{kt ¾kuðkÞu÷k hnuíkk. yZkh ð»ko sux÷ku ÷ktçkku Mk{Þ íkuykuíku{Lkk økk{Úke Ëqh [kÕÞk økÞk níkk. yk Mk{Þ ËhBÞkLk íkuyku yhçkMíkkLkLkeòuzoLk LkËeLkk rfLkkhu ßnkuLk çkuÂÃxMx Lkk{Lkk yuf MktíkLke Mkuðk{kt hÌkk níkk.íku{Lkk yk[kh-rð[khLke RMkw Ãkh Ÿze yMkh ÚkR níke. RMkwyu Mktík çkuÂÃxMxLkuÃkkuíkLkk økwhw çkLkkÔÞk níkk. Mktík ßnkuLk çkuÂÃxMx Ä{oøkwhwykuLkkt Ãkk¾tz rðhwØ«[kh fhíkk nkuR ÞnqËe hkòyu íku{Lke ÄhÃkfz fhe níke. yk ÃkAe RMkwðíkLk{kt ÃkkAk VÞko níkk.

ðíkLk{kt ykðe íku{ýu Ãký økwhwLkk {køkuo [k÷ðkLkwt þY fÞwO. ÷kufkuLke ðå[usR íku{ýu Ä{oLkk Mkk[kt hnMÞku Aíkkt fhðk {ktzâk. ykÚke øk¼hkÞu÷kÄ{oøkwhwykuyu íku{Lku ºkkMk ykÃkðkLkwt þY fÞwO. íkuyku íku{Lku ÃkíÚkhkuÚke {khðk÷køÞk. ðíkLk{kt hnuðwt nðu íku{Lku {kxu frXLk ÚkR Ãkzâwt. íkuÚke {kík]¼qr{ Akuzeynªíknª ¼xfðk ÷køÞk.

su{ su{ {w~fu÷eyku ðÄíke økR íku{ íku{ RMkwLkkt Rïh ÃkhLkkt «u{ yLku©Øk ðÄíkkt økÞkt. h¾zíkk h¾zíkk íkuyku sqrzÞkLke Ãknkzeykuu{kt ðMkðkx fhíke{sqhkuLke økheçk ðMíke{kt sR hÌkk. íkuykuyu òuÞwt fu yk ÷kufku òLkðhkuÚke çkËíkhSðLk Sðe hÌkk níkk. ykðk Ërhÿ ÷kufku{kt RMkwLku fhwýk yLku «u{Lkkt ËþoLkÚkÞkt. yu{Lkk{kt Ãkzu÷e rËÔÞþÂõíkyku Mk¤ð¤e QXe. yu{Lku ÚkÞwt fu Mkuðk yLkuWÃkËuþLke ¾he sYhíkku ykðk {kýMkkuLku Au !

yu{ýu yk ÷kufkuLku fnu÷wt : ‘ík{u Mkki {khe MkkÚku [k÷ku. ykÃkýu Mkki MkkÚku{¤eLku økk{uøkk{ Vheþwt. ËÞk¤w ¼økðkLkLkk økwýøkkLk økkRþwt yLku Ähíke WÃkhMðøkoLku Wíkkheþwt.’ yLku RMkk {MkenLke MkkÚku yu{Lke Rïhe MkuLkk [k÷e Lkef¤e.RMkw yLku íku{Lke Ä{oMkuLkk Mk{ks{kt ½h fhe økÞu÷e fwYrZyku yLkuytÄ©ØkykuLkku ¾wÕ÷uyk{ rðhkuÄ fhðk ÷køÞkt. Ä{oøkwhwyku yLku hkòLke Mkk{u{kuxku Ãkzfkh Q¼ku ÚkÞku. rËðMku rËðMku RMkwLke yu Ä{oMkuLkkLkk MkirLkfkuLke MktÏÞk

ðÄíke økR.¼økðkLk RMkwLku LkkLkkt çkk¤fku ¾qçk r«Þ níkkt. LkkLkkt ¼q÷fktykuLku íkuyku

íku{Lkk ¾¼k Ãkh çkuMkkze Ëuíkk íkku ð¤e fkuRfðkh LkkLkk çkk¤fLke yktøk¤e Ãkfzeøkk{{kt Lkef¤e Ãkzíkkt. íkuyku fnuíkk fu, ‘çkk¤fLke ðkýeLku nwt RïhLke ðkýeMk{swt Awt.’

su{ su{ RMkw r¾úMíkLku ðÄw Lku ðÄw ÷kufku ÃkkuíkkLkk íkkhýnkh íkhefuMðefkhðk ÷køÞk íku{ íku{ íkuyku ÞnqËe hkò yLku rðhkuÄeykuLke ykt¾{kt fkýkLkesu{ ðÄwLku ðÄw ¾qt[ðk ÷køÞk. Ãkrhýk{u íku{ýu RMkwLke Mkk{u fkðíkhwt håÞwt.hkòLku RMkwLke rðhwØ ¼zfkÔÞku. ÃkkuíkkLkwt Mkk{úkßÞ ¾ík{ ÚkR sþu yuðk ¼ÞÚkeÞnqËe hkòyu íku{Lku çktËe çkLkkðe ÷eÄk. íkuLkk rðhkuÄ{kt ßÞkhu rÃkxh Lkk{LkkRMkwLkk yuf rþ»Þu ík÷ðkh ¾U[e Wøkú «ríkfkh fhu÷ku. íku Mk{Þu RMkwyu nkÚkŸ[ku fheLku rþ»Þ ÃkexhLku Mkk{Lkku fhíkkt yxfkðe fnu÷wt fu, ‘Ãkexh ! íkwt íkkheík÷ðkh VUfe Ëu, su ík÷ðkh ðzu çkeò WÃkh ½k fhu Au íkuLkku ytík Ãký ík÷ðkhÚkes ÚkkÞ Au. ®nMkk yu ÃkkÃkLkku hMíkku Au.’

ÞnqËe rMkÃkkRyku RMkwLku Ãkfze ÷R ÞnqËe hkò ÃkkMku ÷R økÞu÷k. hkòyuíku{Lkk {kÚku fktxkLkku íkks Ãknuhkðe ÷kfzkLkkt ¢kuMk WÃkh yrýÞk¤k ¾e÷kykuðzu sze ËuðkÞu÷k. fÁýk{qŠík RMkwLkk {w¾{ktÚke Lkef¤u÷k AuÕ÷k þçËku níkk,‘‘«¼w ! íkwt yk ÷kufkuLku {kV fhe Ëusu, fu{fu íkuyku þwt fhe hÌkk Au íkuLke íku{Lkeíku{Lku ¾çkh LkÚke.’’

RMkw {heLku Ãký y{h ÚkR økÞk. íku{ýu MÚkkÃku÷ku r¾úMíke Ä{o yksuyÄeo ËwrLkÞkLkku {wÏÞ Ä{o çkLke økÞku Au. íku{ýu ykÃku÷ku WÃkËuþ yk «{kýu Au-

- Rïh {kLkð{kºkLkku «u{k¤ rÃkíkk Au. çkÄk {kLkðku yuf s Ãkh{rÃkíkkLkktMktíkkLkku Au.

- ËÞk¤w, Ëw:¾e, økheçk yLku Ãkrðºk {Lkðk¤k ÷kufku s Ä{ohkßÞLkk

471 472


nfËkh nkuR þfu.- Mkk[e þktrík ÄLk«króÚke Lknª, MkkËøke, Ãkrðºkíkk yLku ÃkhkuÃkfkhÚke s

{¤u Au.- W{Ëk [krhºÞ íkÚkk {Lk, ð[Lk yLku f{oÚke y®nMkk íkÚkk MkíÞLkwt

yk[hý fheLku s RïhLke LkSf sR þfkÞ Au.- yÃkfkhLkku çkË÷ku Ãký WÃkfkhÚke ðk¤ðku.- {Lk, ð[Lk yLku f{oÚke þwØ hnuðwt, ÿrü{kt Ãký ÃkkÃk hk¾ðwt Lknª.- ËeLkËwr¾ÞkLke Mkuðk yu s {Lkw»ÞkuLkwt ¾hwt fíkoÔÞ AuRMkwLkku WÃkËuþ r¾úMíke Ä{oLkk Ä{oøkútÚk ‘çkkRçk÷’ {kt MktøkúnkÞu÷ku Au.

(447)

ykRÍuf LÞqxLk(25, rzMkuBçkh, R.Mk. 1642)

rðïLkk {nkLk ði¿kkrLkfku{ktLkk yuf Mkh ykRÍufLÞqxLkLkku sL{ 25, rzMkuBçkh, R.Mk. 1642 Lkk hkus yux÷u fu Ãkrðºk Lkkíkk÷LkkrËðMku ðqÕMkÚkkuÃko r÷fLk þkÞh Lkk{Lkk ¾uíkhkuLke ðå[u ykðu÷k yuf økk{zk{ktÚkÞku níkku. íkuLkk sL{ Ãknu÷kt s íkuLkk rÃkíkkLkwt {]íÞw ÚkÞwt níkwt. yu yÄqhk {kMkusLBÞku nkuR zkpõxhLku yuLkk Sððk ytøku MktÃkqýo þtfk níke Ãký yu Sðe økÞkuyLku rð¿kkLk søkíkLkku Äúwðíkkhf çkLke økÞku.

økrýík, Þtºkþk†, økwhwíðkf»koý yLku árürð¿kkLkLku ÷økíke yuLke þkuÄkuyuyuLku rðï{kt y{h fhe ËeÄku.

íkuLke çku ð»koLke ô{hu íkuLke {kyu çkeswt ÷øLk fhe ÷eÄwt níkwt. íkuÚke íkuLkeËkËe{kyu íkuLku WAuheLku {kuxku fÞkuo níkku. íkuýu LkkLkÃký{kt ÃkðLk[¬eLkwt yuf{kpzu÷ çkLkkÔÞwt níkwt.ð¤e íkuýu [k÷íke ½rzÞk¤ yLku MkÃkkx ÃkíÚkh ÃkhMkqÞo½rzÞk¤ çkLkkðe níke. yk MkqÞo½rzÞk¤ íkku yksu Ãký ÷tzLkLke hkpÞ÷MkkuMkkÞxe{kt MktøkúnkÞu÷ Au. ðk[LkLkku yu sçkhsMík þku¾eLk níkku. WÃkhktík íkuhu¾kr[ºkku Ëkuhíkku hnuíkku yLku szeçkwèeyku yufXe fÞko fhíkku níkku.

yuLke ô{h 14 ðhMkLke ÚkR íÞkhu íkuLku íkuLke {kíkk ÃkkMku ÷R sðk{ktykðu÷ku. íÞkhu íkuLke {kíkk ÃkwLk:ðiæÞÔÞLku Ãkk{e [qfe níke. {kLku {LkkðeLku yZkhðhMkLke ô{hu íku yÇÞkMk {kxu furBçkús{kt Ëk¾÷ ÚkÞku níkku. R.Mk. 1665{kt ynªÚke íkuýu MLkkíkfLke ÃkËðe {u¤ðe níke. íkuLke fkp÷usLkk økrýík rþûkf«kuVuMkh ykRÍuf çkihkuLke «uhýkÚke íku økrýík{kt hMk Ähkðíkku ÚkÞu÷ku.

473 474


íku ð¾íku $ø÷uLz{kt çÞqçkkurLkf Lkk{Lkk Ã÷uøkLke {nk{khe Vu÷kR níke.ðMíkeLkku ËMk{ku ¼køk {kuíkLkk {kU{kt nku{kR økÞku níkku yk ¼ÞtfhíkkLku æÞkLk{kt÷R furBçkúsu hòyku ònuh fhe níke. LÞqxLk {k ÃkkMku ÃkkAku VÞkuo yLku yuLkkVk{onkWMk{kt {k MkkÚku hnuðk ÷køku÷ku. ÷øk¼øk ËkuZ ð»ko ÃkAe fkp÷us ¾q÷íkkfurBçkús ÃkkAku Vhu÷ku.

Vk{onkWMk{kt LÞqxLku ðeíkkðu÷k yZkh {rnLkkLkku Mk{Þøkk¤ku rð¿kkLk{kxu {níðLkku Mkkrçkík ÚkÞku. yk Mk{Þ{kt s LÞqxLkLku Þtºkþk†Lkk {kir÷frMkØktíkkuLkwt ¿kkLk ÚkÞwt níkwt. økwhwíðkf»koýLkk {q¤Lkwt ¿kkLk Ãký yuLku yuLkk Vk{onkWMk{kts ÷kÄu÷wt. yu 23 ðhMkLkku ÚkÞku íÞkhu yuLkk{kt hnu÷e ði¿kkrLkfð]r¥kLkku ÃkqhuÃkqhkurðfkMk ÚkR [qõÞku níkku.

26 ð»koLke ô{hu LÞqxLk furBçkús rðïrðãk÷Þ{kt økrýíkLkk «kæÞkÃkfíkhefu rLkÞwõík ÃkkBÞku níkku. «fkþ ytøku MktþkuÄLkku fhðk íkuýu fux÷ktf xur÷MfkuÃkÃký çkLkkÔÞkt níkkt. MkqÞo«fkþLkk Mkkík htøkkuLke þkuÄ Ãký LÞqxLku fhe níke.ºkýçkkswyku Ähkðíkk yuf r«Í{ Ãkh MkqÞoLkk rfhýLku íkuýu ÍeÕÞwt níkwt. yuýu òuÞwt fuMkqÞoLkwt rfhý r«Í{{ktÚke ÃkMkkh Úkíkkt ÷k÷, Lkkhtøke, Ãke¤k ,÷e÷k, ¼qhk, òtçkwzeyLku hªøkýe htøk{kt ðnU[kR síkwt níkwt. yuýu yu Mkkrçkík fÞwO fu MkqÞo«fkþ MkkíkhtøkkuLkku Mk{LðÞ Au.yk þkuÄ ÃkAeÚke íkuýu yuf ÃkhkðŠíkík xur÷MfkuÃk çkLkkÔÞwtníkwt.

30 ðhMkLke ô{hu yu rð¿kkLksøkík{kt yuf «rík¼kþk¤e ði¿kkrLkf íkhefu«MÚkkrÃkík ÚkR [qõÞku níkku. xefkfkhkuLke xefkykuÚke níkkþ ÚkÞu÷k íkuýu íkuLkktMktþkuÄLkku «fkrþík Lkne fhðkLkku MktfÕÃk fÞkuo níkku. R.Mk. 1684 {ktrðïrðÏÞkík Lkûkºk¿k yuz{Lz nu÷e økúnkuLke økríkrðrÄ MktçktÄu fuÃk÷hLkk rMkØktíkkuÃkh [[ko fhðk LÞqxLk ÃkkMku ykðu÷ku. íkuýu LÞqxLkLkkt MktþkuÄLkku ÃkkuíkkLkk ¾[uo«fkrþík fhðkLke sðkçkËkhe QXkðe. Ãkrhýk{u ‘rV÷kuMkkurVÞkyu Lku[hr÷Mk

®«MkerÃkÞk {uÚku{urxfk’ Lkk{Lkk økútÚkLkwt ºký ¾tzku{kt ÷urxLk ¼k»kk{kt «fkþ{ fÞwOníkwt. LÞqxLkLkk økríkLkk rLkÞ{kuLke YÃkhu¾k ‘®«MkerÃkÞk’ {kt ykÃku÷e Au.

íkuLkku økwhwíðkf»koýLkku rLkÞ{ yuu Mk{ÞLke Mkðkuo¥k{ þkuÄ níke. yuLkk yuøkútÚkLkku ºkeòu ¾tz {kLkðçkwrØLkku yuf {nkLk [{ífkh økýkÞ Au. R.Mk. 1699{kt íkuLku xtfþk¤þLkku ‘{kMxh’ çkLkkððk{kt ykÔÞku níkku. yuLke rðþË árüyuLkf÷ Lk fhe þfkÞ yuðk rMk¬kyku çkLkkððk çkLkkðx{kt MkwÄkhk fÞko níkk.R.Mk. 1703 {kt íkuLku hkpÞ÷ MkkuMkkÞxeLkk «{w¾ íkhefu [qtxe fkZðk{kt ykÔÞkuníkku. ykSðLk yu íku MÚkkLk Ãkh hnu÷ku. 20, {k[o, 1727 {kt 85 ð»koLke ðÞu÷tzLk{kt íkuLkwt yðMkkLk ÚkÞu÷wt.

475 476


(448)

WÄ{®Mkn(26, rzMkuBçkh, R.Mk. 1899)

‘‘{khwt þheh {khk ËuþLke {kxe, yÒk yLkus¤Úke çkLÞwt Au. {khe ÃkkMku íku {khk ËuþLke Ähkunh Au. {U {khk ËuþçkktÄðkuLkurçkúrxþ Mkk{úkßÞLkk Ãkøk ík¤u f[zkíkk òuÞk Au. {khk ËuþLkwt ykðwt yÃk{kLk nwtfËe MknLk fhe þfíkku LkÚke. {Lku VktMkeLkku fu {]íÞwLkku ÷uþ{kºk ¼Þ LkÚke fkhýfu {khku ykí{k y{h Au. {khk ËuþLke Mðíktºkíkk {kxu {khwt þheh nwt {kík]¼qr{LkuyÃkoý fhwt Awt ’’

SðLkLkk ytíkfk¤u WÃkhLkk þçËku ¾w{kheÚke Wå[khLkkh ðeh þneËWÄ{®MknLkku sL{ ÃkríkÞk÷kLkk MkwLk{ økk{Lkk rLkÄoLk yLku Ër÷ík, hu÷ðu VkxfÃkh [kufe fhíkk fkBçkkus ÃkrhðkhLkk [wnzhk{Lku ½uh 26, rzMkuBçkh, R.Mk.1899 Lkk hkus ÚkÞku níkku. íkuLke {kLkwt Lkk{ LkkhkÞýe níkwt. þe¾ Mkt«ËkÞLkeËeûkk ÷eÄk ÃkAe íkuLkk rÃkíkk xn÷®Mkn yLku {kíkk nhLkk{fkih íkhefu yku¤¾kðk÷køku÷kt.

WÄ{®Mkn Ãkt[ ð»koLkk níkk íÞkhu íku{Lke {kLkwt {]íÞw ÚkÞu÷wt. ÃkíLkeLkkyðMkkLk çkkË xn÷®Mknu R.Mk. 1908 {kt Lkkufhe Akuze y{]íkMkh sðkLkkurLkýoÞ fÞkuo. Ãký y{]íkMkh fk{Lke þkuÄ{kt sR hnu÷k íkuyku hMíkk{kt s rçk{khÃkze økÞu÷k yLku Auðxu íku Ãký ÃkíLkeLke ÃkkA¤ [k÷e Lkef¤u÷k. {kíkk-rÃkíkkðøkhLkk WÄ{®Mkn yLku íkuLkk {kuxk¼kRLku yuf MkßsLk yLkkÚkyk©{{kt {qfeykðu÷k. yÇÞkMkLke MkkÚku MkkÚku íkuyku íÞkt MkwÚkkhe fk{ þe¾ðk ÷køku÷k. Úkkuzkð»kkuo çkkË íku{Lkk {kuxk¼kR MkkÄw®MknLkwt Ãký {kuík LkeÃksu÷wt.

y{]íkMkh{kt zkp.MkiVwÆeLk rf[÷qLkk MktÃkfo{kt ykðíkkt íkuyku Ëuþ«u{Lke¼kðLkkÚke htøkkÞu÷k. ÷k÷k ÷sÃkíkhkÞ yLku yLÞ ¢ktríkfkheykuLkk Ãkrh[Þ{ktÚkeíku{Lkk{kt Ãký ¢ktríkfkhe çkLkðkLke [uíkLkk sL{e. {urxÙfLke Ãkheûkk ÃkkMk fÞkoÃkAe WÄ{®Mknu yuf f÷k-Mxwrzyku þY fhu÷ku. íkuLkk Mxwrzyku Ãkh yLkuf {kýMkkuykðíkk yLku økkuhe MkhfkhLkk yíÞk[khkuLke [[ko fhíkk.

R.Mk. 1919 {kt økkuhe Mkhfkhu y{÷{kt {qfu÷k ‘fk¤k fkÞËk’ LkkuËuþ¼h{ktÚke rðhkuÄ ÚkR QXu÷ku. Ãktòçk{kt yk rðhkuÄ [h{Mke{kyu níkku.10, yur«÷, R.Mk. 1919 Lkk hkus zkp.rf[÷q yLku zkp.MkíÞÃkk÷Lke ÄhÃkfzÚkíkkt y{]Mkh{kt MðÞt¼q nzíkk÷ Ãkzu÷e. ÷kufkuyu rsÕ÷k LÞkÞkÄeþLkk çktøk÷kíkhV fq[ fhu÷e. Mkh½Mk WÃkh økku¤eçkkh ÚkÞu÷ku. fux÷kÞ ÷kufkuLkkt {kuík ÚkÞu÷kt.ÃktòçkLkk ÷u^xuLkLx økðLkohu y{]íkMkhLku sLkh÷ zkÞhLkk nðk÷u fhe ‘{kþo÷÷ku’ ÷køkw fhkðu÷ku,. 13,yur«÷,1919 Lkk ðiþk¾eLkk rËðMku sr÷Þkðk÷kçkkøk{kt ¼hkÞu÷e ònuhMk¼k Ãkh zkÞhu ytÄkÄqtÄ økku¤eçkkh fhkðu÷ku su{kt½ýk {kýMkku {]íÞw Ãkk{u÷k.

yk ½xLkk çkLke íÞkhu WÄ{®Mkn Mk¼k{kt nksh níkk. Ãkkþðe yLkuy{kLkw»ke yíÞk[khLku LkshkuLksh òuR ÞwðkLk WÄ{®MknLkku ¢kuÄ Mkkík{ktykMk{kLku ÃknkU[e økÞu÷ku. þneËkuLkk ÷kuneÚke htøkkÞu÷e ÄhíkeLke Äq¤ nkÚk{kt÷R íku{ýu MktfÕÃk fhu÷ku fu, ‘‘ytøkúuòuLkk yk y{kLkw»ke yíÞk[khLkku çkË÷ku÷uðk nwt yk ½zeÚke s {khwt SðLk ¼khík {kíkkLku Mk{ŠÃkík fhwt Awt.’’ íku ÃkAeíkuyku ¢ktríkLkk yøkúËqík çkLke økÞu÷k. ¼khík{kt ¢ktríkLkku «[kh fhðkLkwt frXLk÷køkíkkt íkuyku R.Mk. 1925 {kt Þw.yuMk. økÞu÷k. ynª íkuyku yøkúýe ¢ktríkfkhe÷k÷k nhËÞk¤Lku {¤u÷k. íku{Lke MkkÚku hne íku{ýu ¢ktríkfkhe «ð]r¥kyku þYfhe.

¼khík ykðeLku ¢ktríkLkk «[khfkÞo{kt íkuyku òuíkhkR økÞu÷k, ËhBÞkLk{kt

477 478


íku{Lkkt ÷øLk {kxu «ÞíLkku Úkðk ÷køÞk. Ãký yu MkktMkkrhf çktÄLkLkku yMðefkhfhe ÃkwLk: íkuyku Þw.yuMk. [kÕÞk økÞu÷k. íÞktÚke s{oLke yLku hrþÞkLkku «ðkMkÃký ¾uzu÷ku. R.Mk. 1929 {kt ¼khík ykÔÞk çkkË økuhfkÞËu þMºk hk¾ðkLkkøkwLkk nuX¤ íku{Lke ÄhÃkfz ÚkÞu÷e. Mkhfkhu íku{Lke Ãkh fk{ [÷kðe [kh ð»koLkeMkò Vxfkhe {w÷íkkLkLke su÷{kt {kuf÷e ykÃku÷k. íÞktÚke Aqxâk ÃkAe íku{ýuMkw¼k»kçkkçkwLke {w÷kfkík ÷eÄu÷e. yLku ÃkAe ‘hk{ {nt{Ë®Mkn ykÍkË’ LkkLkk{u ÃkkMkÃkkuxo fZkðeLku íkuyku ÷tzLk [kÕÞk økÞu÷k.

íku{ýu ÷tzLk, s{oLke yLku ÞwhkuÃkLkk yLÞ Ëuþku{kt ðMkíkk ¼khíkeÞkuLkkuMktÃkfo MkkÄe íkLk,{Lk,ÄLkÚke {ËË fhðk òøk]ík fÞko. fux÷ktÞ þnuhku{kt ‘£eRÂLzÞk MkkuMkkÞxe’ Lke þk¾kykuLke MÚkkÃkLkk fhe. íku{ýu sr÷Þkðk÷k çkkøkLkkníÞkfktz {kxu sðkçkËkh ÃktòçkLkk ÷u^xuLkLx økðLkoh yuzðkÞhLke níÞkfhðkLkku MktfÕÃk fÞkuo. íku{ýu rLkð]r¥k ÃkAe ÷tzLk{kt ðMkíkk yuzðkÞhLke ¼k¤{u¤ðe ÷eÄe. ‘hkpÞ÷ MkuLxÙ÷ yrþÞLk MkkuMkkÞxe’ Lkk WÃk¢{u fuûkxLk nkp÷{ktyuf Mk¼k Þkusðk{kt ykðu÷e. ðõíkk íkhefu ÃkÄkhðkLkk níkk yuzðkÞh.WÄ{®Mkn ÃkwMíkfLkkt ÃkkLkkt rhðkuÕðh ykfkh{kt fkÃke, rhðkuÕðh íku{kt {qfe MkkÚku÷R Mk¼k{kt økÞu÷k. yuzðkÞh çkku÷ðk Q¼k ÚkÞk, íku{ýu «ð[Lk ËhBÞkLk¼khík yLku ¼khíkLke «òLkwt yÃk{kLk fhíke ¼k»kk ykufðk {ktze. çkhkçkh yus Mk{Þu WÄ{®Mknu ÍLkqLk{kt ykðe sR WÃkhkWÃkhe økku¤eyku yuzðkÞhLkeAkíke{kt ½hçke ËeÄe. yuzðkÞh ÷Úkzkíkk þhehu økçkze Ãkzâkt. íÞkt nksh Ãkku÷eMkuWÄ{®MknLku Ãkfze ÷eÄu÷k.

íku{Lke íkÃkkMk ÚkR, ÃkqAÃkhA ËhBÞkLk íku{ýu fnu÷wt fu ‘nwt çk¤ðk¾kuhAwt. çk¤ðku fhðku yu Ëhuf økw÷k{Lkku yrÄfkh Au.’ íku{Lku ykuÕz çku÷eLke MkuLxÙ÷r¢r{Lk÷ fkuxo{kt hsq fhðk{kt ykðu÷k. fkuxuo 18, {k[o, 1940 Lkk hkus VktMkeLkeMkò Mkt¼¤kðu÷e. íÞkhu íku{ýu çkhkzk ÃkkzeLku fnu÷wt, ‘{kuíkLke {Lku Ãkhðk LkÚke.

nwt [ku¬Mk nuíkw {kxu {hðkLkku Awt. {khk {]íÞw ÃkAe {khk ËuþLkk nòhku ÷kufkuytøkúus fw¥kkykuLku nktfe fkZþu, yLku {khk ËuþLku ykÍkË fhþu.’

su÷{kt íku{ýu hksfeÞ fuËe suðe Mkøkðzku {u¤ððk çkUíkk÷eMk rËðMkLkkWÃkðkMk ÃkAe íku{Lke {ktøkýe Mktíkku»kkíkk Ãkkhýk fhu÷kt. ©e f]»ý{uLkLku ðfe÷íkhefu íku{Lkku fuMk ÷zu÷k. f]»ý {uLkLke ½ýe Mk{òðx ÃkAe Ãký íku{ýu ËÞkLkeyhS Ãkh Mkne fhu÷e Lknª. yk¾hu yu {nkLk ¢ktríkðeh 31, sw÷kR, R.Mk.1940 Lke ðnu÷e Mkðkhu ‘ðËu {kíkh{’ yLku ‘¼khík {kíkk fe sÞ’ Lkk LkkËMkkÚku VktMkeLku VtËu ÷xfe økÞu÷k.

479 480


(449)

çkkçkk yk{xu(26, rzMkuBçkh, R.Mk. 1914)

{nkhk»xÙLkk ðÄko rsÕ÷kLkk ®nøký½kx økk{u{kíkk ÷û{eçkkRLkk Ãkuxu 26, rzMkuBçkh, 1914 Lkk rËðMku çkkçkk yk{xuLkkusL{ ÚkÞku níkku. íku{Lkwt {q¤ Lkk{ {wh÷eÄh. ykX ¼kR-çknuLkku{kt {wh÷eÄhMkkiÚke {kuxk nkuR ÷kz{kt çkÄkt yu{Lku ‘çkkçkk’ fneLku çkku÷kðíkk. íkuyku sL{Úkes øk¼o©e{tík níkk. íku{Lkk rÃkíkk {kuxk òøkehËkh níkk. íkuyku Ÿ[k MkhfkhenkuÆk Ãkh Lkkufhe fhíkk níkk. íku{Lkk rÃkíkkLke Lksh{ktÚke Qíkhe økÞu÷k. rÃkíkk{wh÷eÄhLku Lkfk{ku Akufhku fnuíkk. òu fu ðkík Mkk[e níke. {wh÷eÄh çktz¾kuhíkkuVkLkku fhíkk, ½h{ktÚke ðkhtðkh ¼køke síkk, {khk{khe fhðkLke yu{Lku ykËíkÃkze økR níke. íkuyku LkkLkÃkýÚke s ¢ktríkfkhe ÚkðkLkkt Mð¡ku òuíkk níkk. rÃkíkkLkeYrZ[wMík {kLkrMkfíkkLku økýfkÞko ðøkh íkuyku øk{u íku ¿kkríkLkk Akufhkyku Lkku Mktøkfhíkk. yux÷wt s Lknª íkuyku íku{Lku ½uh ¾kíkkÃkeíkk. íkuyku økwtzk yLku {ðk÷eykuLkeMkkuçkík{kt hnuíkk.

yu Ãkøk ðk¤eLku çkuMkíkk s Lknet. h¾zÃkèe yu{Lke {wÏÞ «ð]r¥k.½kuzkøkkze{kt çkuMkeLku íkku þk¤kyu síkk. rþfkh{kt yu{Lku ¼khu hMk. {kºk 14ð»koLke ô{hu íkuyku íku{Lke ÃkkMku økLk hk¾íkk. fwMíke fhðk íkuyku rLkÞr{ík heíkuy¾kzk{kt síkk. Lkkxf yLku MktøkeíkLkk Ãký Ãkqhk þku¾eLk. ‘Ä rMkLku{k økkuyh’Lkk{Lkk Mkk{krÞf{kt rMkLku{k Ãkh rððu[Lk Ãký ÷¾íkk. íku{Lku «ÏÞkíkyr¼Lkuºkeyku økúuxk økkçkkuo yLku Lkku{ko rþÞhh MkkÚku Ãkºk{iºke Ãký þY ÚkR níke.íku{ýu fw»X hkuøkeyku {kxu ‘ykLktËðLk’ MÚkkÃÞwt íÞkhu Lkku{ko rþÞhh íkhVÚke Ãknu÷e

rðËuþe {¤e {ËË níke.çkkçkk Mð¼kðu hrMkf yLku {Lk{kuS níkk. íku{Lkku Mð¼kð Mkkð s WËkh

yLku {]Ëw níkku. nkRMfq÷ yLku fkp÷usLkwt rþûký íku{ýu LkkøkÃkwh{ktÚke {u¤ðu÷wt.¢ktríkfkhe rð[khku Ähkðíkk íkuyku ¢ktríkË¤{kt Ãký òuzkÞk níkk. Lkezh, y÷økkhe,¢ktríkfkhe yuðk çkkçkk økktÄeS yLku rðLkkuçkkS Lkk Ãkrh[Þ{kt ykÔÞk yLkuíku{Lkwt SðLk ÃkrhðŠíkík ÚkR økÞwt. nkÚk{kt økLk yLku ¾tsh ÷R VhLkkhk íkuykuy®nMkkLkk ykhkÄf çkLke økÞk. çkË÷kÞu÷k árüfkuýLku Ãkrhýk{u íkuyku Ër÷íkkuyLku þkur»kíkkuLkk íkkhýnkh çkLke økÞk níkk.

zkpõxh ÚkðkLke {níðkfktûkk MkuðLkkh çkkçkkLke RåAk V¤e¼qík ÚkR LknªyLku rÃkíkkLkk ykøkúnLku ðþ ÚkR yu÷.yu÷.çke. Lke ÃkËðe ÷R ðfe÷ ÚkÞk.ÃkAe íku{ýu ðfe÷kík þY fhe. «uÂõxMk Mkkhe [k÷íke níke. Aíkkt yMkíÞLkku ykÔÞðMkkÞ yu{Lku VkÔÞku Lknª. íku{ýu ©{SðeykuLke Mk{MÞkykuLkku òíkyLkw¼ðfÞkuo níkku. íkuÚke íku{Lke Mk{MÞkykuLke ÞkuøÞ hsqykík yLku rLkhkfhý {kxu Mkku¤ufMktøkXLkku MÚkkÃÞkt níkkt.

íku{ýu Úkkuzk Mk{Þ ÃkAe ðfe÷kík Akuze ËeÄe. íku{ýu ‘©{k©{’ Lke MÚkkÃkLkkfhe fk{ËkhkuLku MktøkrXík fÞko. ¼khíkLke MðíktºkíkkLke ÷zík{kt Ãký íku{ýu Mkr¢Þ¼qr{fk ¼sðe níke.

nðu íku{Lku SðLk{ktÚke hMk QXe økÞku níkku. RïhLku Ãkk{ðkLke RåAkçk¤ðíkh çkLke níke. íku{ýu MktLÞkMk Äkhý fhe ¼økðku ¼u¾ Ãknuhe ÷eÄku.nkÚku hktÄu÷wt s{ðkLkku MktfÕÃk fÞkuo. ¼økðkt Äkhý fÞko ÃkAe íku{Lkk SðLk{kt[uLkLkku Mkt[kh Lkk ÚkÞku. {Lk fku[ðkLkwt hnuíkwt níkwt. íkuyku rð[khðk ÷køÞk fu MktLÞkMkeÚkðwt yu íkku Ãk÷kÞLkðkË økýkÞ. Mk{ksÚke þk {kxu Lkkíkku íkkuze Lkkt¾ðku ? íkuLkkfhíkkt Mk{ksLke Mkuðk fhe íkuLkku Wíf»ko fhðku ðÄw ©uÞMfh Au. ykðwt ykí{¿kkLk÷kÄíkkt íkuyku MktLÞkMkLkku íÞkøk fhe Mk{ksMkuðkLkkt fk{ku{kt ykuík«kuík ÚkR økÞk.

481 482


nðu íkuyku MkkËøke¼ÞwO ©{Þwõík SðLk Sððk ÷køÞk níkk. íku{Lke LkMkLkMk{ktøkktÄerð[khMkhýe ÔÞkÃke økR níke. økktÄerð[khLkk «[kh «Mkkh {kxu íkuykuËuþ¼h{kt ¼ú{ý fhíkk.

ík{Lku òýeLku LkðkR ÷køkþu fu ÷ktçke ËkZe yLku ¼hkðËkh fuþf÷kÃkÄhkðíkk çkkçkkyu R.Mk. 1946 {kt çkºkeMk ð»koLke ô{hu RLËw{íke Äw÷u MkkÚku«u{÷øLk fÞko níkkt.

y~Ãk]~Þíkk{kt {kLkLkkhkyku «íÞu çkkçkkLku ¼khu Mkqøk níke. íku{ýuy~Ãk]~Þíkk rLkðkhý {kxu MktrLkc «ÞíLkku fhu÷k. fwchkuøkeykuLke Ãký ¾hk rË÷ÚkeMkuðk fhu÷e. íku{Lku {Lk Mkuðk yu s SðLk níkwt. MkuðkLkk Ãkh{ ¼u¾Äkhe ykyðÄqíku ðze÷kuÃkkŠsík r{÷fíkLkk íku{Lkk ík{k{ n¬ MðuåAkyu Akuze ËeÄkníkk.

çkkçkkyu R.Mk. 1949 {kt ‘{nkhkuøke MkuðkMkr{rík’ MÚkkÃke níke. ykMkr{ríkLku {æÞ«ËuþLke Mkhfkhu ykÃku÷e Ãk[kMk yufh s{eLk{kt íku{ýu‘ykLktËðLk’ Lke MÚkkÃkLkk fhe níke. ‘ykLktËðLk’ yu fwchkuøkeykuLkwt Mðøko çkLkehÌkwt. íku{ýu fwchkuøkeykuLke Mkuðk {kxu LkkøkÃkwh ÃkkMku ‘yþkufðLk’ yLku ðhkuzkÃkkMku ‘Mkku{LkkÚk’ suðkt Mkkhðkh fuLÿku Q¼kt fÞko níkkt. çkkçkkLkk çku zkpõxh ÃkwºkkuíkÚkk ÃkwºkðÄwykuyu Ãký ‘ykLktËðLk’ {kt Mkuðk ykÃkðkLkwt þY fÞwO níkwt. ð¤efw»Xhkuøk{ktÚke Mkkò ÚkÞu÷kykuLku Ãkøk¼h fhðk ÔÞðMkkrÞf rþûký ykÃkíke‘þtrÄrLkfuíkLk’ MktMÚkk íku{ýu þY fhe níke. su{kt yLkuf òíkLke nMíkf÷kykuLkeíkk÷e{ ykÃkðk{kt ykðíke níke. ‘ykLktËðLk’ rðþk¤ ðxð]ûk ÚkRLku Vq÷eVk÷e.íkuLke ‘{wÂõíkMkËLk’,‘{wõíkktøký’,‘r{ºk{u¤ku’,‘W¥khkÞý’,‘økkufw¤’ yLku‘çkk÷íkYLke Ãkk÷¾e’ suðe yLkuf þk¾kyku MÚkÃkkR.

çkkçkk yk{xu fhwýkMk¼h yLku Mk tðuËLkþe÷ nkuðkLke MkkÚk ufÕÃkLkkþe÷,rð[khþe÷ yLku ÔÞðnkhÃkxw níkk. íku{ýu ¾uzqíkLku ©{Sðe

fkÞofíkko çkLkkððk {kxu ‘ðfoMko ÞwrLkðŠMkxe’ Lke MÚkkÃkLkk fhe níke.R.Mk. 1973 {kt íku{ýu {nkhk»xÙ, {æÞ«Ëuþ yLku yktÄú«ËuþLkk rºk¼uxu

RLÿkðíke LkËeLku rfLkkhu ykðu÷kt ¼{hkøkzLkkt støk÷ku{kt ðMkíkk yíÞtík økheçkyLku rLkhûkh ykrËðkMkeykuLkkt SðLk MkwÄkhðk ‘÷kuf rçkhkËhe’ Lkku fkÞo¢{þY fÞkuo níkku. rðfrMkík yLku yrðfrMkík ¼qr{Lkk çku Auzkyku MkktÄðk íkuyku«ÞíLkþe÷ níkk. ‘ykLktËðLk’ {kýMkLku {kýMk íkhefu Sððk-SðzkðkLkwt fuLÿçkLÞwt níkwt.

çkkçkk yk{xu yu hk»xÙeÞ yktËku÷Lkku{kt íkÚkk Lk{oËk çk[kð yktËku÷Lk{ktMkr¢Þ ¼qr{fk ¼sðe níke. íkuyku yuf yËLkk Mk{ksMkuðf níkk. íku{LkeMk{ksMkuðkLke fËh YÃku íku{Lku R.Mk. 1985 {kt ‘{øMkuMku yuðkuzo’ ÚkeMkL{kLkðk{kt ykÔÞk níkk. íku{Lku ‘ÃkÈ©e’(1971), ‘s{Lkk÷k÷ çkòsyuðk uz o’(1979), ‘z ur{ÞLk-zxLk yuðk uz o’(1983), ‘xuBÃkÕxLk«kRÍ’(1990) yLku ‘sÞËÞk÷ ÃkwhMfkh’(1997) Ãký yÃkoý fhðk{ktykÔÞk níkk.

¼khíkLkk MkðkorÄf ykËhýeÞ Mk{ksMkuðfku{ktLkk yuf yuðk çkkçkk yk{xuR.Mk. 1981 Lke yuf ðnu÷e Mkðkhu Vhðk LkeféÞk níkk íÞkhu fkuR xÙfu x¬h{khe níke. íÞkhÚke íkuyku ÃkeXLkk {ýfkLke Lkçk¤kR yLkw¼ðíkk níkk. ytíkuíkuyku ç÷z fuLMkhLke rçk{kheLku ÷eÄu R.Mk. 2008 Lke Lkð{e Vuçkúwykheyu{kuûk Ãkk{e økÞk níkk. økheçk, Ër÷ík, þkur»kík yLku Ãkerzík ÔÞÂõíkyku {kxu SðLk½Mke Lkk¾uLkkh yu {nk{kLkðLku Mkku Mkku Mk÷k{.

483 484


(450)

r{Íko økkr÷çk(27, rzMkuBçkh, R.Mk. 1797)

QËqoLkk rðÏÞkík þkÞh r{Íko økkr÷çk yu{Lkks{kLkkLkk yrík Mkkunk{ýk ÞwðkLk níkk. íku{Lke økýíkhe rËÕneLkk MkkitËÞoðkLkÞwðkLkku{kt Úkíke. ykðk Mkkunk{ýk þkÞhLkku sL{ ykøkúkLkk ÄrLkf yuðk Mk÷swfeíkwfo Ãkrhðkh{kt ÚkÞku níkku. rËðMk níkku 27, rzMkuBçkh, R.Mk. 1797 Lkku. íku{Lkkðzðkyku ðíkLk Mk{hftË Akuze ¼khík ykðe ðMku÷k. íkuyku ÷~fh{kt LkkufhefhðkLkku ÔÞðMkkÞ fhíkk. íku{Lke ¼k»kk Ãký íkwfeo níke. íku{Lkk rÃkíkk R.Mk. 1802Lkk ÞwØ{kt {kÞko økÞu÷k íÞkhu økkr÷çkLke ô{h Ãkkt[ ð»koLke níke. ºký ¼kRçknuLkku{kt økkr÷çk MkkiÚke {kuxk níkk. rÃkíkkLkk yðMkkLk ÃkAe ºkýuÞ MktíkkLkkuLkufkfk LkMkYÕ÷k çkuøku Ãkk¤e Ãkku»ke {kuxkt fhu÷kt. økkr÷çk Lkð ð»koLkk níkk íÞkhufwËhíku Ãkk÷Lknkh fkfkLku Ãký WÃkkze ÷eÄu÷k. íkuÚke rLkhkÄkh çkk¤fkuLku Auðxu{kuMkk¤Lke ykuÚk{kt hnuðwt Ãkzu÷wt. íku{Lkwt {kuMkk¤ ¾kíkwt Ãkeíkwt níkwt. çkk¤f økkr÷çkLku¼ýðk {kxu {kyu þk¤k{kt Ëk¾÷ fÞko. {kyu ÃkhtÃkhkLkwMkkh fuMkhLkk ÃÞk÷k{ktf÷{ çkkuu¤e Mkki «Úk{ ‘rçkrM{Õ÷kn’ ÷¾kðu÷wt.

Ãký þk¤k{kt yu{Lku økkuXâwt Lknª. yu íkku þçËkuLke økkuXðýe fheLkuþkÞheyku çkLkkððk{kt s håÞkÃkåÞk hnuíkk. 12-13 ð»koLke ô{hu íku{ýu þk¤kAkuze ËeÄu÷e yLku çkÄku Mk{Þ þph-þkÞheyku ÷¾ðk{kt ¾[oðk ÷køÞk. íÞkhuøkkr÷çkLke þkÞheyku ykøkúkLkk òýeíkk þkÞh {eh MkknuçkLkk ðkt[ðk{kt ykðu÷e.íku{ýu yk çkk¤-þkÞhLkwt neh Ãkkh¾e ÷eÄu÷wt. íku{ýu ykøkkne fhu÷e fu ‘ykçkk¤f ykøk¤ síkkt ©uc þkÞh çkLkþu.’ íku ÃkAe r{Íko økkr÷çku yhçke yLku

VkhMke ¼k»kk íkÚkk MkkrníÞLkwt ¿kkLk {u¤ÔÞwt.íkuh ð»koLke ô{h Úkíkkt rËÕneLkk ¾kLkËkLk Lkðkçk R÷kneçkûk¾kLkLke Ëefhe

W{hkð çkuøk{ MkkÚku íku{ýu rLkfkn ÃkZu÷k. þkËe çkkË íkuyku ykøkúkÚke rËÕnehnuðk ykðu÷k. íku{Lkkt çkeçke þkýkt, Mk{sw yLku MkwtËh níkkt. ÃkAe Mktòuøkku ðMkkíkíku{Lku f÷f¥kk{kt ðMkðkx fhðku Ãkzu÷kt. ynªÚke íku{Lke þkÞhe{kt Lkðku «kýÃkwhkÞku. Mk{ksLke rð»k{íkkyku Ãkh íku{ýu þuyh ÷¾ðk {ktzu÷k. f÷f¥kkyuíku{Lku Lkðe MktMf]ríkÚke ðkfuVøkkh fhu÷k. LkqíkLk MktMf]rík, rð¿kkLkÞwøkLkku «kht¼yLku Ãkrù{Lkku MÃkþo Ãkk{u÷ku SðLk«ðkn- yk ºký ðkLkktyu yu{Lkk frð ÓËÞLkuÍýÍkÔÞwt. MkhMðíkeLke f]Ãkk Úkðk Aíkkt ÷û{eyu íkku {kU s Vuhðe ÷eÄu÷wt. ykMktòuøkku{kt ¼kR Ãkkøk÷ ÚkR økÞu÷ku.

íku{Lke rðîíkk yLku VkhMke ¼k»kkLke rLkÃkwýíkkÚke ykf»kkoÞu÷k Mkh xkp{MkLkLkk{Lkk Mkr[ðu økkr÷çkLku VkhMke ¼k»kkLkk yæÞkÃkf íkhefu rLk{ýqtf ykÃkðkøkkr÷çkLku ÃkkuíkkLkk çktøk÷u çkku÷kðu÷k. Ãký xku{MkLk MkkÚku Mð{kLk xfhkðkÚkeíkuyku íku rLk{ýqtf {u¤ðe þfu÷k Lknª. íku{Lkk su çku ykuhzk{kt yLkuf þkÞhku¼uøkk Úkíkk íku çku ykuhzkyku yksu Ãký ¾tzuh nk÷ík{kt {kusqË Au. íku Mk{ÞurËÕneLke økkËe WÃkh ykðk s yuf þkÞh çknkËwh þkn ÍVh rçkhksu÷k níkk.íku{ýu økkr÷çkLku {kuøk÷ðtþLkku RríknkMk ÷¾ðkLkwt Mkq[ðu÷wt. íku{ýu økkr÷çkLku‘Lks{wÆki÷k’ yLku ‘Ëçkehw÷ {w÷w’ suðe ÃkËðeyku íkÚkk {krMkf ðuíkLk ykÃkeLkðksu÷k. íku{ýu ÷¾u÷k {kuøk÷ðtþLkk RríknkMkLkku Ãknu÷ku ¼køk ‘{unhu-íke{-hkus’ Lkk{u R.Mk. 1857 {kt «fkrþík ÚkÞu÷ku. yk ðtþLkku çkeòu ¼køk rðÃ÷ðLku÷R ÷¾kÞu÷ku Lknª. yk Mk{Þu økkr÷çk 60 ð»koLke ô{hLkk ÚkÞu÷k. R.Mk.1857 Lkk rðÃ÷ð ð¾íku íku{Lku yMkÌk nk÷kfe ðuXðe Ãkzu÷e. ¼kiríkf SðLk{ktyÃkkh ÞkíkLkkyku ðuXe [qfu÷k yk þkÞhLkwt frð SðLk MkwðkrMkík hnu÷wt. íkuyku{kºk yuf s Mktøkún ‘rËðkLk-yu-økkr÷çk’ MkSoLku y{h ÚkR økÞk. íku{ýu ÷¾u÷k

485 486


ÃkºkkuLke {kºkk Ãký rðÃkw÷ Au. økkr÷çkLke þkÞheLkk yu ÃkwMíkfLku òuRLku íkku ykÃkýLkuyu{ s ÷køku fu òýu ykÃkýu híLkkuÚke ¼hu÷ku {nkMkkøkh Lkk òuR hÌkk nkuRyu?

LkMkeçk Ãký íku{Lke ÃkkA¤ nkÚk ÄkuR Ãkzu÷wt. íku{Lku íÞkt Mkkík MktíkkLkku sL{ðkAíkkt yuf Ãký Sðu÷wt Lknª. Mkk¤kLkk Ëefhk ykheVLku Ë¥kf ÷eÄku íkku íku Ãký{]íÞw ÃkkBÞku. íku{Lku {kuøk÷ Ëhçkkh{kt søkk {¤e íÞkhu {kuøk÷ Ëhçkkh s ðuhkLkÚkR økÞu÷ku. ytrík{ rËðMkku íku{ýu Ëw:¾{kt ðeíkkðu÷k. ¾kðk-ÃkeðkLkwt yLku nhðk-VhðkLkwt çktÄ ÚkR økÞu÷wt. yk¾hu 15, Vuçkúwykhe, R.Mk. 1869 Lkk hkus íkuykuyÕ÷knLku ÃÞkhk ÚkR økÞu÷k.

íku{Lke f]ríkyku ‘ËMíktçkku’,‘Vkíku-çkwhnkLk’,‘ËwhkrVþ fkrðÞkLke’,‘VwÂÕ÷Þkíku-LkMkhu-økkr÷çk’ yLku ‘Ãkts-ykntøk {unhu Lke{-hkuÍ’ íku{LkkSðLkfk¤ ËhBÞkLk «økx ÚkR níke. íku Mk{Þu ¼khík{kt su {kLk fkuRMkkrníÞfkhLku Lknª {¤u÷wt íkuðwt {kLk økkr÷çkLku {éÞwt níkwt. íkuyku Wå[ ykËþkuoÚke¼ÞwO ¼ÞwO SðLk Sðu÷k. íku{Lkkt {qÕÞkuyu {kLkð«u{Lkku {rn{k Mk{òðu÷ku.rnLËw-{wÂM÷{ yufíkkLkk íkuyku «¾h rn{kÞíke níkk. ykðk {kLkðíkkLkk ÃkqòheLku÷k¾ ÷k¾ ðtËLk.

(451)

ÄeY¼kR ytçkkýe(28, rzMkuBçkh, R.Mk. 1932)

yktíkhhk»xÙeÞ ÏÞkrík «kÃík økwshkíkLkk MkknrMkfWãkuøkÃkrík ÄeY¼kR nehk[tË ytçkkýeLkku sL{ sqLkkøkZ rsÕ÷kLkk [kuhðkzLkøkh{kt yuf økheçk {kMíkhLkk ½h{kt 28, rzMkuBçkh, R.Mk. 1932 Lkk hkusÚkÞku níkku. Ëu÷ðkzkLke «kÚkr{f þk¤k{kt rþûký ÷R íkuyku sqLkkøkZLkenkRMfq÷{kt Ëk¾÷ ÚkÞu÷k. R.Mk. 1950 {kt {urxÙfLke Ãkheûkk ykÃke 17ð»koLke ô{hu YrÃkÞk Ãkkt[Mkku WAeLkk ÷R íkuyku yuzLk sðk WÃkze økÞu÷k. R.Mk.1958 {kt ¼khík ÃkkAk ykðeLku f{kýeLkk 15000 YrÃkÞk hkufeLku {wtçkR‘rh÷kÞLMk fku{ŠþÞ÷ fkuÃkkuohuþLk’ Lke íku{ýu MÚkkÃkLkk fhu÷e.

íkuyku Lk níkk sL{òík ðuÃkkhe fu Lk níkwt íku{Lke ÃkkMku {uLkus{uLxLkwt fkuR¿kkLk. íku{Lkk SðLkLkk [kh økwýku Mkkiyu yÃkLkkððk suðk Au. íkuyku fnuíkk fu¼rð»Þðu¥kkykuLke ykøkkneyku{kt rðïkMk hk¾ðku Lknª. fËe fkuR çkkçkík{ktMktËun Lk hk¾ðku. ÷½wíkkøkútrÚkÚke Ëqh hnuðwt yLku fkuR fk{Lke þYykík fÞko ÃkAeíku Ãkqhwt Lkk ÚkkÞ íÞkt MkwÄe Ãkøk ðk¤eLku çkuMkðwt Lknª. yu{Lkk yk økwýkuLku Ãkrhýk{us yksu 22 sux÷e hk»xÙeÞíkkykuLku Mk{kðe ÷uíke 35000 ÔÞÂõíkykuLkuhkusøkkhe ykÃkíke rh÷kÞLMk fkÞohík Au.

R.Mk. 1966{kt y{ËkðkË ÃkkMku Lkhkuzk{kt íku{ýu ‘rh÷kÞLMk xuõMkxkR÷RLzMxÙeÍ r÷r{xuz’ Lke MÚkkÃkLkk fhe níke. yk r{÷{kt WíÃkÒk Úkíkwt rð{÷çkúkLzLkwt fkÃkz çkkhef yLku {w÷kÞ{ fkÃkz ¾qçk s òýeíkwt çkLke økÞu÷wt. ykfkÃkzLke ÃkhËuþku{kt rLkfkMk Úkíke. ðÕzo çkUf îkhk yk Ã÷kLxLku rðfrMkík ËuþkuLkkt

487 488


Äkuhýku {wsçk ‘çkuMx õBÃkkuÍex r{÷’ Lkwt «{kýÃkºk Ãký {¤u÷wt.R.Mk. 1978 {kt rh÷kÞLMkLkk þuh ÄkhfkuLke MktÏÞk 55000 níke.

yksu yk ftÃkLke ºkeMk ÷k¾Úke ðÄw þuh Äkhfku Ähkðu Au. R.Mk. 1980 {ktÃkkíkk¤øktøkk{kt Ãke.yuV.ðkÞ. Lkwt ¼qr{ÃkqsLk ÚkÞwt. çkMkku yufh{kt ÃkÚkhkÞu÷kuyk Ã÷kLx ÍzÃkÚke «økríkLkk rþ¾hku Mkh fhe hÌkku Au. Ãkkíkk÷øktøkk «kusuõx{kty{ËkðkË-{wtçkR ðå[uLkk ytíkh sux÷e ÃkkRÃk÷kRLk ÃkkÚkhðk{kt ykðe Au.

R.Mk. 1995 {kt ÄeY¼kR rh÷kÞLMk rhVkRLkheLke ò{Lkøkh{kt¼qr{Ãkqò ÚkÞu÷e. yk «kusuõx ÃkkA¤ 2500 fhkuzLkwt støke hkufký fhðk{ktykðu÷wt Au. {kýMk ®n{ík yLku MkknMkLku MkkÚku hk¾e Mð«ÞíLku fux÷ku rðfkMkfhe þfu íkuLkwt Sðíkwt òøkíkwt WËknhý ÄeY¼kR níkk. ÄeY¼kR ytçkkýe yux÷u«khçÄ yLku Ãkrh©{Lkku ÃkwrLkík Mktøk{. íkuyku fnuíkk níkk fu ‘÷kufþkneLku ðhu÷kyk Ëuþ{kt ðtþðu÷kLkwt nðu íkku fþwt s {níð LkÚke. ÃkwÁ»kkÚko yu s SðLkrðfkMkLkwt{níðLkwt Ãkrhçk¤ Au.’

ykðk MkknrMkf ÄeY¼kR ytçkkýe MkkÚku ¼khíkLke {w÷kfkíku ykðu÷ky{uhefkLkk «{w¾ rçk÷ Âõ÷LxLku rÃkMíkk÷eMk r{rLkx MkwÄe {tºkýk fhe níke.fuðe «ríkck níke ÄeY¼kRLke ! 25 {k[o,2000 Lkk hkus Wãkuøk søkíkLke{ku¾hkLke MktMÚkk ‘VuzhuþLk ykuV RÂLzyLk [uBçkMko ykpV fku{Mko yuLzRLzMxÙeÍ’ íkhVÚke ðeMk{e MkËeLkk ©uc ¼khíkeÞ WãkuøkÃkrík íkhefu íku{LkwtMkL{kLk fÞwO níkwt. íkuykuyu ‘MkËeLkk {kuxk MktÃkr¥k Mksof’ Lkwt rçkÁË {u¤ÔÞwt níkwt.yLkuf Mkt½»kkuoLkku Mkk{Lkku fhðk Aíkkt íkuyku ®n{ík nkhu÷k Lknª.

ÄeY¼kRLke rMk¥kuhLke sL{ sÞtrík Mk{Þu 28, rzMkuBçkh, 2002 {kt¼khík MkhfkhLkk xÃkk÷ rð¼køku íku{Lkk {kLk{kt xÃkk÷ rxrfx çknkh ÃkkzeLkuíku{Lkwt MkL{kLk fÞwO níkwt. íku{ýu Mð«ÞíLku yLku yËT¼wík ykí{çk¤Úke íku{LkkSðLkLkwt ½zíkh fhu÷wt.

íku{ýu Q¼e fhu÷e rh÷kÞLMk rhVkRLkhe yuf s søkkyu MkkiÚke ðÄwhkufký fhLkkhe ¼khíkeÞ rhVkRLkhe çkLke Au. {kºk 36 {rnLkkykuLkk xqtfkøkk¤k{kt rhVkRLkheLkwt rLk{koý fhe íku{ýu [{ífkh MksÞkuo Au. ÄeY¼kR nt{uþknfkhkí{f rð[khku hk¾ðkLkwt fnuíkk. ð¤e íkuyku yuðwt Ãký sýkðíkk níkk fu{kýMku íkuLke {níðkfktûkkyku õÞkhuÞ Akuze Ëuðe òuRyu Lknª. íkuÚke s rh÷kÞLMkÃkuxÙkur÷Þ{ yksu 26000 fhkuzLkwt {kfuox furÃk÷kRÍuMkLMk Ähkðíke ftÃkLke çkLkeAu. 15, sqLk, 1988 Lkk hkus {uLkus{uLxLke yktíkhhk»xÙeÞ ÏÞkrík ÄhkðíkeðkpxoLk Mfq÷u íku{Lku yuðkuzo ykÃke íku{Lke «rík¼kLku MkL{kLke níke. yk {nkLkWãkuøkÃkrík 6, sw÷kR, R.Mk. 2002 Lkk hkus {wtçkR{kt yðMkkLk ÃkkBÞk níkk.

489 490


(452)

[wLke÷k÷ {rzÞk(yðMkkLk : 29, rzMkuBçkh, R.Mk. 1968)

Lkð÷fÚkkfkh, ðkíkkofkh yLku rððu[f yuðk[wLke÷k÷ fkr¤ËkMk {rzÞkLkku sL{ ÄehÄkhLkku ÔÞðMkkÞ fhíkk rÃkíkkLku íÞkt,Mkkihk»xÙLkk ÃkkuhçktËh ÃkkMkuLkk ÄkuhkS{kt 12, ykpøkü, R.Mk. 1922 Lkk hkusÚkÞku níkku. íku{ýu ðíkLkLkk økk{Lke nkRMfq÷{ktÚke R.Mk. 1939 {kt{urxÙõÞw÷uþLkLke Ãkheûkk ÃkkMk fhe níke. íku ÃkAe Wå[ rþûký {u¤ððk íkuykuy{ËkðkË ykðe yu[.yu÷.fkp÷us ykpV fkp{Mko{kt Ëk¾÷ ÚkÞk níkk. íku ÃkAeíkuyku {wtçkRLke MkezLknu{ fkp÷us{kt «ðuþ {u¤ðe íÞktÚke R.Mk. 1945 {ktçke.fku{. ÚkÞu÷k. y{ËkðkË{kt níkk íÞkhu òýeíkk MkkrníÞfkh W{kþtfhòuþeLkk Ãkrh[Þ{kt ykððkLkwt ÚkÞu÷wt. íku{Lke «uhýk yLku {køkoËþoLkÚke íku{ýuMkkrníÞ MksoLk þY fhu÷wt. ðkíkko ÷¾ðkLkku yk{ íkku íku{Lku fkp÷usfk¤Úke sþku¾ níkku. íku{Lke økýLkk økwshkíke MkkrníÞLkk yøkúÛÞ Lkðr÷fkfkhku{kt ÚkkÞAu. íkuyku çknw{w¾e «rík¼kðkLk MkkrníÞfkh níkk. íku{ýu {u½kýe yLku ÃkÒkk÷k÷LkeÃkhtÃkhkLke «kËurþf ðkíkkoyku yLku Lkð÷fÚkkyku ykÃke Au. íku{ýu yufktfe Ãký÷ÏÞkt. rððu[Lk ûkuºku Ãký f÷{ [÷kðe. {wtçkR{kt ðMkðkx fhíkk íkuyku ÃkhËuþeSðLk yLku MkkrníÞLkk Ãkkfk yÇÞkMke níkk. {wtçkR{kt íku{ýu ‘Ár[’ Mkk{rÞf[÷kðu÷wt. MkkrníÞ MksoLkLke þYykík íku{ýu ðkíkko÷u¾LkÚke fhu÷e.

R.Mk. 1944 {kt íku{Lkku «Úk{ Lkðr÷fkMktøkún ‘½qt½ðkíkkt Ãkqh’ hrMkf÷k÷Ãkhe¾Lke «MíkkðLkk MkkÚku «økx ÚkÞu÷ku. {wtçkRÚke «økx Úkíkk ‘sL{¼qr{’ ËirLkfLkkíktºkerð¼køk{kt Ãký íku{ýu Mkuðkyku ykÃku÷e. R.Mk. 1950 ÃkAe ‘ÞwrMkMk’ Lke

{wtçkR þk¾kLkk økwshkíke rð¼køk{kt íkuyku òuzkÞu÷k. íku{ýu ÞwhkuÃk, y{uhefkyLku ykr£fkLkk ËuþkuLkku «ðkMk Ãký fhu÷ku.

íku{ýu ðkíkko yLku Lkð÷fÚkkLkkt ûkuºkku{kt Mkkhwt yuðwt «ËkLk fhu÷wt Au. ‘½qt½ðkíkktÃkqh’, ‘þhýkRLkk Mkqh’, ‘ytík:†kuíkk’, ‘ûkýkÄo’, ‘[tÃkku yLku fu¤’, ‘íkus yLkuríkr{h’ yu{Lkk òýeíkk ðkíkkoMktøkúnku Au. ‘þhýkRLkk Mkqh’, ‘ytík:†kuíkk’, ‘f{kWËefhku’, ‘ðkLke {khe fkuÞ÷’ yLku ‘ykhMkeLke ¼eíkh{kt’ økwshkíke MkkrníÞLkeW¥k{ ðkíkkoyku{kt MÚkkLk Ãkk{e [qfe Au. ‘ytík:†kuíkk’ ðkíkko íkku {u½kýeLkeðkíkkof÷kLkuÞ xÃke òÞ yuðe Wíf]ü Au. yu{Lke ðkíkkoykuLkwt yLkw¼kðLk fhíkktsYh ÷køku fu {rzÞk ðkíkkoLkk fMkçke f÷kfkh Au. {Lkkuði¿kkrLkf rLkYÃký fhðk{ktíku ÃkkðhÄk Au.

{u½kýe yLku ÃkÒkk÷k÷ Ãkxu÷Lke ÃkhtÃkhkLku yLkwMkheLku íku{ýu fux÷efWÕ÷u¾LkeÞ Lkð÷fÚkkykuLkwt MksoLk fÞwO Au. ‘Ãkkðfßðk¤k’(1945), ‘ÔÞksLkkuðkhMk’(1946), ‘$Äý ykuAk t Ãkzâk t’(1951), ‘ðu¤kðu¤kLkeAktÞze’(1956), ‘÷e÷wze Ähíke’(1957), ‘«eík ðAkuÞkt’(1960),‘þuðk¤Lkkt þíkË÷’(1960), ‘fw{fw{ yLku ykþfk’(1962), ‘Mk½hk suMktøkLkku Mkk¤ku’(1961), ‘økúnküf ð¥kk yuf’(1965), ‘RLÿÄLkwLkku ykX{kuhtøk’(1967), ‘Mk½hkLkk Mkk¤kLkku Mkk¤ku’(1968) yLku ‘yk÷k ÄkÄ÷LkwtÍªÍkðËh’(1968) yu{Lke Lkð÷fÚkkyku Au. su{ktÚke fux÷ef ðíko{kLkÃkºk{ktnókðkh «økx ÚkR [qfe Au. íku{Lke fux÷ef Lkð÷fíkkyku Mkkihk»xÙLke ¼qr{fkWÃkh h[kÞu÷e «kËurþf yLku økúk{eý ÃkrhðuþLke Lkð÷fÚkkyku Au. {rzÞk MkkuhXesLkSðLk, MkkuhXe «Ëuþ yLku MkkuhXe ÷kufçkku÷eLkku f÷kí{f Þkuøk fhðk{ktÃkqhuÃkqhk {knuh Au. økúBÞSðLkLke ½xLkk «ÄkLk Lkð÷fÚkkLkk íkuyku Wíf]üf÷kfkh Au.

‘÷e÷wze Ähíke’ {rzÞkLke W¥k{ «kËurþf yLku {níðkfktûke Lkð÷fÚkk

491 492


Au. íku çku ¼køk{kt yk÷u¾kR Au. yk fÚkk røkh«ËuþLke ÷e÷wze ÄhíkeLke Lku Mkw¾e-Ëw¾e ÓËÞkuLke ðuËLkk-MktðuËLkkLke fÚkk Au. íku yuf Mkûk{ «kËurþf Lkð÷fÚkkLkwtW¥k{ WËknhý Au.

yufktfeLkk MksoLk{kt {rzÞkLkwt rðrþü «ËkLk hÌkwt Au. yufktfe{kt íkuykuMktðkË ðzu Mk[kux, ík¤ÃkËe yLku MkSð AkÃk Q¼e fhe þõÞk Au. íku{Lkkt LkkxfkuLkwtðMíkw Ãkkihkrýf, yiríknkrMkf yLku Mkk{krsf Au. ‘ËeÃkrLkðkoý’, ‘økxwLke çkk’,‘rð»krð{ku[Lk’, ‘{nksLkLku ¾kuhzu’, ‘’þhçkíke {÷{÷ yLku ‘Mk{úkx ©urýf’suðkt yufktfe økt¼eh Au. íkku ‘ðLMk {kuh’ yLku ‘ðh ÃkÄhkðku MkkðÄkLk’ suðkyufktfe n¤ðkt yLku nkMÞ«ÄkLk Au. íku{Lkk{kt «Úk{ nhku¤Lkk «nMkLkfkhLkeíkkfkík níke. hksfeÞ fxkûk, ð¢kuÂõík, ÔÞtøk«ÄkLk MktðkË, r[ºk-rðr[ºk½xLkkyku, ÃkkºkkuLkwt yrþü ðíkoLk yLku íku çkÄktLkku MkkrnÂíÞf rðrLkÞkuøk {rzÞkLke‘hk{÷ku hkurçkLknwz’ Lkkxâf]rík{kt rðþu»k rMkrØ ÚkÞu÷ Au.

‘nw t Lk u {khe ðnw’(1949), ‘þqLÞþu»k’(1957), ‘hk{÷kuhkuçkeLknwz’(1962), ‘htøkËk’(1951), ‘rð»krð{ku[Lk’(1955) yLku‘hõíkrík÷f’(1956) suðk LkkxâMktøkúnku {rzÞkyu økwshkíke MkkrníÞLku ykÃÞkAu. rððu[Lk ûkuºku Ãký íku{Lke f÷{ yAíke hne LkÚke. íku{Lkk íkhVÚke ykÃkýLku‘Lkkxf ¼sðíkk Ãknu÷kt’(1958), ‘ðkíkk orð{þo’(1961), ‘økú tÚkøkrh{k’(1961), ‘økwshkíke MkkrníÞ{kt zkurfÞwt’(1963), ‘þkn{]øk-Mkwðýo{]øk’(1966) yLku ‘fÚkk÷kuf’(1968) suðk rððu[Lk Mktøkúnku {éÞkAu. íkuyku ytøkúuS ¼k»kkLkk Ãký Mkkhk yÇÞkMke níkk.

ykðk çknw{w¾e «rík¼k Ähkðíkk [wrLk÷k÷ {rzÞk 29, rzMkuBçkh,1968 Lkk hkuz Ãke.R.yuLk. Lkk ¼khíkeÞ yrÄðuþLk{kt nkshe ykÃkey{ËkðkËÚke {wtçkR ÃkkAk Vhe hÌkk níkk íÞkhu ÓËÞhkuøkLkk íkeðú nw{÷kÚkeøkwshkík {u÷{kt s íku{Lkwt yðMkkLk ÚkÞwt níkwt.

(453)

xkRøkh ðwzTMk(30, rzMkuBçkh, R.Mk. 1975)

ytøkík SðLk{kt yLkuf †eyku MkkÚku MktçktÄÄhkðLkkh yktíkhhk»xÙeÞ fûkkyu økkuÕVLke h{íkLkk LktçkhðLk ¾u÷kze xkRøkhðwzTMkLkku sL{ 30, rzMkuBçkh, R.Mk. 1975 Lkk hkus fur÷VkuŠLkÞk ¾kíku ÚkÞkuníkku. íkuLkk rÃkíkkLkwt Lkk{ y÷ðwzo níkwt. íkuyku y{uhefkLke yk{eo{kt Vhs çkòðíkkníkk. íkuLke {kíkk fwÕxezk ÚkkR÷uLzLke ðíkLke níke. íkuLkk rÃkíkkLku rðÞux Lkk{LkkÞwØ ËhBÞkLk fwÕxezk «íÞu «u{ ÚkÞku níkku. su ÃkkA¤Úke íku{Lke çkeS ÃkíLkeçkLke níke.

Ërûký rðÞuíkLkk{Lkk íkuLkk rÃkíkkLkk yuf MkirLkf r{ºk ÔÞkUøk zkutøk VktøkuyuÕzÙefLkwt Lkef LkuR{ xkRøkh hkÏÞwt níkwt. LkkLkÃký{kt xkRøkh ðwzTMkLku MkkRf÷[÷kððkLkku ¼khu þku¾ níkku. xkRøkhLkk rÃkíkk rçkLkÄtÄkËkhe økkuÕVh níkk. íku{LkuøkkuÕVLke h{ík «íÞu øksçkLkwt ykf»koý níkwt. çkk¤Ãký{kt rÃkíkkLku økkuÕVLke h{íkh{íkk òuR rÃkíkkLku Ãkøk÷u Ãkøk÷u yuf {þnqh økkuÕVh çkLkðkLkwt MðÃkLkwt ykt¾{ktykSLku økkuÕVLke h{ík{kt hMk ÷uðk {ktzu÷ku. íkuýu LkkLke ô{hÚke s økkuÕVLkeh{ík h{ðkLkwt yLku yk h{ík rðþu yÇÞkMk fhðkLkwt þY fhu÷wt. íku hkík-rËðMkøkkuÕVLke h{ík{kt s håÞku ÃkåÞku hnuíkku níkku. økkuÕV «íÞuLkwt íkuLkwt ykðwt yMkkÄkhýykf»koý òuR íkuLkk rÃkíkk íkuLku «uhýk yLku «kuíMkknLk ykÃkðk ÷køku÷k. íku{ýuËefhkLku økkuÕVLke h{íkLke íkk÷e{ ykÃkðk yuf Mkkhk fku[Lke Ãký ÔÞðMÚkk fhu÷e.

xkRøkhu 10 ð»koLke ykuAk ðÞsqÚkLkkt çkk¤fku {kxu MkkR«Mk Lkuðe økkuÕVfkuMko ¾kíku Þkusðk{kt ykðu÷e MÃkÄko{kt yzíkk÷eMk ð¾ík Lkð nku÷ Mkh fÞko

493 494


níkk. xkRøkh ðwzTMku R.Mk. 1978 {kt yuføk xur÷rðÍLk Ãkh {kRf÷ zø÷kMkþkp{kt íkuLke økkuÕVf¤kLkwt «ËþoLk fÞwO níkwt. yk ÃkAe íku «rík¼kðtík h{íkðehíkhefu òýeíkku ÚkÞu÷ku.

29, ykpøkü, R.Mk. 1966 Lkk hkus yuf ÔÞkðMkkrÞf økkuÕVLkk ¾u÷kzeíkhefu íkuýu ‘{e÷ðkWfu’ ykuÃkLk{kt ¼køk ÷eÄku níkku. yk MÃkÄkoLkwt Ãkrhýk{ xkR{ktÃkrhý{ðkÚke ÄtÄkËkhe ¾u÷kze íkhefu íkuLku «Úk{ [pf 2540 zku÷hLkku «kÃíkÚkÞku níkku. yk Mk{Þu íkuLkk fkp[ íkhefu çkwí[ nk{kuoLku sðkçkËkhe rLk¼kðe níke.R.Mk. 2004{kt zâwþ çkUf [uÂBÃkÞLkþeÃk{kt rðsÞ®Mkn Lkk{Lkk ¾u÷kzeyuxkRøkhLku nhkðe ËR rðï økkuÕV h{ík{kt 264 yXðkrzÞk MkwÄe yuf[¢eyký ÄhkðLkkh íkuLku ®MknkMkLk ÃkhÚke Ëqh fhe ËeÄku níkku. ¼khu {kLkrMkfËçkký{kt ykðe økÞu÷k xkRøkhu íÞkhu WÃkhk WÃkhe fku[ çkË÷ðkLkwt þY fheËeÄu÷wt. Ãkrhýk{u íkuLkk [knfku rLkhkþÞ ÚkR økÞu÷k.

Ãký xkRøkh yu{ ®n{ík nkhe òÞ íku{ Lk níkku. níkkþLku ¾t¾uhe Lkk¾eíkuýu ÃkwLk: h{ík «íÞu yufkøkúíkk fu¤ððk {ktze. ¼qíkfk¤{kt ÃkkuíkkLke h{ík{ktfhu÷e ¼q÷kuLku MkwÄkhðk yuýu hkík-rËðMk òuÞk ðøkh «uÂõxMk fhðk {ktze.Ãkrhýk{u R.Mk. 2005 {kt zkuhk÷ ¾kíku Þkuòyu÷e Vkuzo [uÂBÃkÞLkþeÃk{ktrV÷r{f÷ MkLkLku Ãkhkrsík fheLku íkuýu økkuÕV{kt Lktçkh ðLkLkwt MÚkkLk ÃkkAwt {u¤ðe÷eÄwt níkwt. Ãký íku ÃkAe íkuLku {kxu ÃkzfkhYÃk çkLke økÞu÷ økkuÕVh rðsÞ®MknuxkRøkhLku Vheðkh ÃkhkMík fÞkuo níkku.

xkRøkh ðwzTMku ykpõxkuçkh, 2004 {kt fuhurçkÞLk xkÃkw Mk{qnLkk çkkçkkozkuMkxkÃkw WÃkh ykðu÷k ‘MkuLze ÷uLk rhMkkuxo’ ¾kíku rMðrzþ {q¤Lkk hurzÞku ÃkºkfkhÚkku{MkLke Ëefhe yur÷Lk LkkuzoøkúuLk MkkÚku ÷øLk fÞkO níkkt. Mk{kLÞík: yktíkhhk»xÙeÞÏÞkrík «kó Mkur÷rçkúxeLkku yLkuf ÔÞÂõíkyku MkkÚku MktçktÄ çktÄkíkku nkuÞ Au. õÞkhufyu MktçktÄLkk Ëw»Ãkrhýk{ Ãký ykðíkkt nkuÞ Au.½ýkÞ {nkLkw¼kðkuLkk SðLk{kt

yuÚke {kuxe WÚk÷ÃkkÚk÷ {[e økÞkLkk yMktÏÞ Ëk¾÷k {kusqË Au. fnu Au fuxkRøkh ðwzTMkLkk yLkuf Þwðíkeyku MkkÚku yLkiríkf MktçktÄku níkk. XufXufkýu íku [[koLkwtfuLÿ çkLke økÞu÷kt. íkuLke ÃkíLke íkuLkkt ÷VhktÚke ðks ykðe økR níke. yk¾hu{kLkrMkf heíku nkhe-Úkkfe økÞu÷e yuur÷Lk LkkuzuoøkúuLku Ãkrík xkRøkh ðwzTMkÚke 23,ykpøkü, 2010 Lkk hkus Aqxk Auzk ÷R ÷eÄk níkk. yk{ ytøkík ÷øLkSðLk{ktÃkíLke MkkÚku yk[hu÷e çkuðVkR íkuLke fkhrfËeo yLku ¼krðSðLk {kxu ½kíkfÃkqhðkh ÚkR. xkRøkh ðwzTMku ÃkíLke MkkÚku yLÞkÞ yLku rðïkMk½kík fÞkuo Au yuðwtMðefkhe ÷RLku ytíku h{ík{ktÚke rLkð]r¥k ÷uðkLke ònuhkík fhe níke. ykÚke íkuLkeMkkÚku fhu÷k fhkhku yLku ònuhkíkku{ktÚke yLkuf ftÃkLkeyku ¾Mke síkkt íkuLku ÃkkhkðkhLkwfMkkLk ðuXðwt Ãkzâwt níkwt. íku{ Aíkkt sw÷kR, 2010 {kt VkuçMko Mkk{rÞfu 105r{r÷ÞLk zku÷hLke ykðf ÄhkðLkkh rðïLkk MkkiÚke {kuxk ©e{tík ¾u÷kze íkhefuíkuLku ònuh fÞkuo níkku.

495 496


(454)

rþðfw{kh þwf÷(yðMkkLk : 31, rzMkuBçkh, R.Mk. 1998)

12, sw÷kR, R.Mk. 1918 {kt Mkkihk»xÙLkk økkUz÷þnuh{kt ykuÄðS þwf÷Lkk ½h{kt øktøkkçkkLke fq¾u sL{u÷k Ãktrzík rþðfw{khþwf÷ {kíkk-rÃkíkk ÃkkMkuÚke çkk¤ÃkýÚke s MktøkeíkLkk MktMfkh ÃkkBÞk níkk. íku{LkkrÃkíkk ykuÄðS þwf÷ MktøkeíkLkk Mkkhk òýfkh níkk. {kyu yu{Lkk fkLk{ktçkkÕÞkðMÚkkÚke s ¼Âõík økeíkku XkUMke XkUMke Lku ¼hu÷k. íku{ýu Ãký ¼Âõík økeíkku¼kð yLku ÷Þ{kt økkðkLke íkk÷e{ {k yLku {kuxk¼kR ÃkkMkuÚke {u¤ðe ÷eÄu÷e.

LkkLkÃkýÚke s íku{Lkk Ãkh MktøkeíkLke ÄqLk Mkðkh ÚkÞu÷e. íkuyku hkík-rËðMkLkðwt Lkðwt þe¾ðk{kt s håÞk ÃkåÞk hnuíkk. íku{Lkk rÃkíkkyu íku{Lke f÷k«eríkÃkkh¾eLku MktøkeíkLkk yÇÞkMk yLku íkk÷e{ {kxu íku{Lku R.Mk. 1932 {kt {wtçkR{kuf÷e ykÃku÷k. {wtçkR sRLku íkuyku ‘{nkhk»xÙ Mktøkeík rðãk÷Þ’ {kt Ëk¾÷ÚkR økÞu÷k. yk MktMÚkk{kt íku{ýu çkkçkwhkð økku¾÷u ÃkkMkuÚke þYykíkLke MktøkeíkLkeíkk÷e{ {u¤ðu÷e. íku{ýu yks MkwÄe ònuh{kt õÞkhuÞ MktøkeíkLke f÷kLkwt «ËþoLkfhu÷wt Lknª. R.Mk. 1934 {kt ¼økðËT økku{tz÷Lkk h[krÞíkk {nkhkò¼økðík®MknSLke MkwðýosÞtríkLkk Mk{khkun «Mktøku ònuh{kt íku{Lku íku{LkeMktøkeíkf÷kLkwt «ËþoLk fhðkLkku yðMkh «kó ÚkÞku. yk «Mktøku íku{ýu yuðeyËT¼wík f÷k çkíkkðu÷e fu íku{Lku hkßÞLkk Ëhçkkhe økkÞf íkhefu rLk{ðk{ktykðu÷k. R.Mk. 1930 {kt yu{.yu÷.Mke. Mkwðýo[tÿf {u¤ððk íkuyku¼køÞþk¤e çkLku÷k.

nðu íku{Lkku WíMkkn çkuðzkÞku. Mktøkeík{kt MktÃkqýo Ãkkhtøkíkíkk {u¤ððkLke

íku{Lku [kLkf [Ze. íku{ýu økwshkík yLku ¼khíkLkk íku Mk{ÞLkk Mktøkeíkk[kÞo Ãktrzíkyku{fkhLkkÚkSLkwt rþ»Þíð MðefkÞwO. íku{ýu MktøkeíkLkku MkkÄLkk MðYÃku MðefkhfÞkuo. íku{ýu yufkøkúíkkÚke MktøkeíkLku Mkuððk {ktzâwt. òuíkòuíkk{kt íkuykuyku{fkhLkkÚkSLkk r«Þ rþ»Þ çkLke økÞu÷k. íku{Lke Mktøkeíkf÷kÚke «MkÒkíkkÃkk{u÷k yku{fkhLkkÚkSyu íku{Lku ‘Mktøkeík hMkhks’ Lkku r¾íkkçk ykÃku÷ku. íku{ýu‘{nkhk»xÙ Mktøkeík rðãk÷Þ’ Lke Wå[ ÃkËðe Ãký {u¤ðu÷e. Mktøkeíkf÷k{kt íku{ýuyuðe Mkçk¤ «ðeýíkk {u¤ðe ÷eÄu÷e fu R.Mk. 1939{kt ‘{nkhk»xÙ Mktøkeíkrðãk÷Þ’ îkhk ÷uðkÞu÷e Ãkheûkk{kt Mktøkeík{kt «Úk{ MÚkkLk {u¤ðeLku ‘Mktøkeík«ðeý’ Mkwðýo[tÿf {u¤ÔÞku níkku. yku{fkhLkkÚkSyu yuf Mktøkeíkfkh íkhefurþðfw{khLkwt Mkkhwt yuðwt ½zíkh fÞwO níkwt. Aíkkt íku{Lke MktøkeíkLke ¼q¾ nsw Mktíkku»kkRLk níke. íkuyku ÃkqLkkLkk ÏÞkíkLkk{ økkÞf ¾ktMkknuçk WMíkkË y{kLky÷e¾ktLkkrþ»Þ çkLÞk. íku{Lke ÃkkMkuÚke íku{ýu MktøkeíkLke frXLk{kt frXLk íkk÷e{ ÷eÄu÷e.MktøkeíkLkkt Ëhuf ÃkkMkkt íku{ýu nMíkøkík fhe ÷eÄu÷kt. íku{Lku yk¾k ¼khík{ktÚkeyMktÏÞ yk{tºkýku {¤ðk ÷køÞkt. XufXufkýu yu{Lkk ònuh fkÞo¢{ku Þkuòðk÷køÞk. Ëuþ¼h{kt íku{Lke økkÞfe ð¾ýkÞu÷e yLku òýeíke ÚkÞu÷e. íku{Lke{kir÷f økkÞfe Xuh Xuh «Mktþk Ãkk{u÷e.

Ãktrzík rþðfw{khLke rMkrØykuLkku íkkuxku LkÚke. ¼khíkLkk ¼qíkÃkqðo hk»xÙÃkríkzkp.hksuLÿ«MkkË Mk{ûk íku{Lku íku{Lkku fkÞo¢{ hsq fhðkLkku Mkwðýo yðMkh «kóÚkÞu÷ku. rþðfw{khLke Mktøkeíkf÷kÚke ¾wþ ÚkR økÞu÷k hksuLÿþknu íku{Lku hki»Þ[tÿfyLku «þÂMíkÃkºk yÃkoý fhu÷kt.

Ãktrzík rþðfw{khLkwt Lkk{ økwshkík yLku ¼khík{kt yuf ©uc Mktøkeíkfkhíkhefu òýeíkwt ÚkR økÞu÷wt. íku{Lke Mktøkeíkf÷kLke fËh fheLku ðzkuËhkLke {nkhkòMkÞkShkð ÞwrLkðŠMkxeyu íku{Lku VufÕxe ykuV ÃkhVku‹{øk ykxoTMk{kt hezh íkhefurLk{ýqtf ykÃku÷e. R.Mk. 1968 Úke R.Mk. 1974 MkwÄe A ð»ko íkuyku yk s

497 498


VufÕxe{kt r«ÂLMkÃkk÷Lkk ÃkËu Ãký hne [qfu÷k. R.Mk. 1978 {kt íkuyku ynªÚkerLkð]¥k ÚkÞu÷k. VfÕxeyu íku{Lku yuðkuzo ykÃke MkL{kLku÷k.

ÃkAe íku{ýu ðzkuËhkLku s ðíkLk çkLkkðu÷wt. MktøkeíkLkk rð»kÞ{kt MktþkuÄLkfheLku Ãke.yu[.ze. Lke ÃkËðe {u¤ððk RåAíkk rðãkÚkeoykuLkk økkRz íkhefu Ãkýíku{ýu fk{økehe fhe níke. íkuyku ykfkþðkýe ÃkhÚke MktøkeíkLkk fkÞo¢{ku hsqfhíkk níkk. yr¾÷ ¼khíkeÞ Mktøkeík MktMÚkkyu íku{Lke f÷kLke fËh fheLku íku{Lku«Úk{ ÃktÂõíkLkk økkÞf f÷kfkh íkhefuLkwt MkL{kLk ykÃÞwt níkwt. íkuykuyu yLkuf Mktøkeíkrð»kÞf Mkr{ríkyku{kt MkÇÞÃkË þku¼kÔÞwt níkwt. ykfkþðkýeLke ykuzeþLk xuMxMkr{ríkLkk Ãký íkuyku MkÇÞ níkk. çkLkkhMk rnLËw rðïrðãk÷ÞLke ÃkheûkfMkr{rík{kt Ãký íkuyku MkÇÞ íkhefu hne [qfu÷k. R.Mk. 1980 {kt f÷f¥kkLkeykR.xe.Mke. Mktøkeík yfkË{eyu íku{Lkwt MkL{kLk fhe YrÃkÞk 10,000 Lkwt RLkk{ykÃku÷wt.

¼khíkLkk f÷krMkf÷ MktøkeíkLke ÃkhtÃkhkLkk íkuyku W¥k{ fkurxLkk økkÞfníkk. yksu Ëuþ¼h{kt íku{Lkk yLkuf rþ»Þku MktøkeíkLke MkkÄLkk{kt ÔÞMík Au. ykðkøkwshkíkLkk Mk{Úko MktøkeíkfkhLkwt 31, rzMkuBçkh, R.Mk. 1998 Lkk hkus yðMkkLkÚkÞwt níkwt.

499 500

Documents

MAHIMMA 366 Divasno {rn{k 366 - pustakalaypustakalay.com/mahima3.pdf · {rn{k 366 rËðMkLkku {rn{k 366 rËðMkLkku ¢{ íkkhe¾ {rn{k rðþu»k ÃkkLk Lkt. 410 28 fhMkLkËkMk {kýuf