NASTAVNI PROGRAM

RAZVOJ I DEFINICIJA LOGISTIKE

RAZVOJ LOGISTIKE: Prva primjena logistike nastala je u vojnim naukama i vojnoj praksi ( kao struni naziv za dio ratne vjetine). Logistika se razvijala kroz historiju u razliitim vremenskim epohama i na razliitim prostorima je dobijala razliita znaenja.

U naunoj i strunoj literaturi postoje razliita miljenja o porijeklu pojma logistike. Mnogi autori tvrde da je pojam logistika nastao od francuske rijei LOGER koja znai nastaniti stanovati privremeneni smjetaj smjestiti se noiti pod vedrim nebom, a u vojnoj terminologiji znai nain prevoza snadbjevanje i smjetaj vojske skladitenje i uvanje vojnih dobara.

Drugi autori tvrde da pojam logistika potie od grke rijei LOGISTIKOS to znai vjetinu i rjeavanje problema pomou slova (umjesto cifara), a koristili su ga atinski inovnici logisti za voenje finansija.

LOGISTICS (engleska rije) nauka o pozadinskoj slubi (transport i snadbjevanje).

Porijeklo naziva logistika moe se dovesti u vezu sa rijeju LOGIKA jer se logistika bavi logikom integracijom odreenih aktivnosti koje vode ka postizanju jednog cilja.

U staroj atini dravni inovnici logistiari bavili su se proraunom dravnih potreba u miru i ratu. Za Vizantiskog cara Lava VI Mudrog (886-912, period vladavine) logistika je pored strategije i taktike dio ratne vjetine koja se brine o urednom plaanju vojske, naoruanja, opremi, snadbjevanju i formiranju vojnih formacija, koja priprema ratne pohode, proraunava prostor, snagu neprijatelja i prema tim procjenama pokree oruane snage.

Pojam logistike kao znanost u strategiji i taktici prvi je upotrebio vajcarac, francuski general Baron Antoine Jomini (Anri amini 1799-1869), koji proiruje znaaj logistike na sve generaltabne poslove, a za Mehena logistika je vjetina kretanja i snadbjevanja oruanih snaga a kao oblast ratne vjetine svrstava je izmeu strategije i velike taktike. Poetkom XX stoljea pod logistikom se podrazumjevaju sve vojne djelatnosti koje nisu obuhvaene strategijom i taktikom, kao i doprinos civilnog sektora oruanim snagama.

U savremenom smislu termin logistika upotrebljava se od II svjetskog rata u SAD, ali u zvanina vojna pravila ulazi tek od 1949.g. Danas je zvanini termin NATO pakta i postepeno ga usvajaju i ostale zemlje koje nisu lanice NATO pakta, sa znaenjem materijalna i administrativna podrka oruanih snaga. U svim savremenim oruanim snagama ope prihvaeno shvatanje je da strategija, operatika, taktika i logistika predstavljaju osnove na kojima se temelji i gradi teorija i praksa ratne vjetine. U prve tri oblasti se razrauju planovi upotrebe oruanih snaga, a putem logistike se vri njihova materijalizacija.

Najintenzivniji razvoj logistike desio se u posljednjih tridesetak godina, kada se razvila i oformila vie nego je u proteklih tristo godina.

Danas se vojna logistika postavlja kao dio ope logistike i pojmovno definie kao nauka i vjetina planiranja i izvoenja pokreta i odravanja snaga, s ciljem osiguranja materijalnih i zdravstvenih preduslova za ivot, rad i udarnu mo oruanih snaga. Obezbjeenje ovih preduslova je uslovljeno njenom tjesnom vezom sa nacionalnom ekonomikom i privredom, sa realnim nacionalnim i dravnim mogunostima, odnosno sa ekonomskom moi nacionalne drave.

Poetkom 19 stoljea logistika je imala snaan prodor u sve privredne djelatnosti radi racionalizacije proizvodnje, trgovine, skladitenja, transporta, distribucije, snadbjevanja potroaa i korisnika razliitim proizvodima. Logistika se od 1970.g. primjenjuje u privredi kao nauka koja se bavi izuavanjem materijalnih i informacionih tokova koji obezbjeuju racionalnu proizvodnju u sve veoj konkurenciji na tritu pod motom promjene smjera od potroaa koji trai robu u smjeru robe koja se nudi potroau uzimajui u obzir njegove stroge zahtjeve formirane trinom ponudom proizvoda.

Sve ee se u svakodnevnom razgovoru i u sredstvima javnog informisanja mogu itati izrazi kao to su logistika..., pruamo logistiku podrku, da li vam je potrebna logistika podrka ? i slino. U naim okolnostima termin logistika zvui novo, drugaije i referentno, pa nije ni udo to ovaj pojam, iako nedovoljno poznat, poinje da se koristi u svrhu postizanja konkurentnosti, najee trenutne, u odnosu na okruenje bilo da se formira direkcija za logistiku, ili da se daje izjava na konferenciji za tampu, gdje se pominju termini u vezi sa logistikom.

U cilju ostvarenja to uspjenijeg poslovanja, podavno je dogovoreno na pitanja Kako proizvesti? i Kako prodati?. Nakon industriskog ininjerstva, koje je imalo glavnu ulogu da odogovori na izazove problema proizvodnje 60-it godina prolog vijeka, marketing je preuzeo ulogu u pribliavanju proizvoaa kupcu, odnosno potroau, kako bi proizvoa bio u mogunosti da identifikuje i zadovolji elje i potrebe kupca.

Savremeno poslovanje je dolo do visokog stepena razvoja u davanju novih rjeenja u cilju uspjenijeg poslovanja i davanju odgovora na novo kljuno pitanje: kako ostvariti racionalno poslovanje ili proizvodnju i postati konkurentan na tritu (po cjeni, kvalitetu, asortimanu, rokovima...), kako se pribliiti potencijalnom kupcu i ostvarivati vei profit. U beskompromisnoj borbi sa estokom konkurecijom, sprovoenjem poslovnih aktivnosti nije lako postii visoku profitabilnost, sa jedne strane, a zadovoljstvo potroaa i zaposlenih, sa druge strane. Visoki nivo uspjenosti poslovanja danas se postie racionalizacijom poslovnog sistema: nalaenjem i sprovoenjem najcjelishodnijih koncepata i metoda za poboljanje i usavravanje sveukupnog poslovanja poslovnih sistema. Pristup koji u rjeavanju problema racionalizacije dominira u razvijenom svjetu jeste logistiki pristup.

Kljuniposlovniproblemi1.Kako proizvesti

2.Kako prodati

3.kako racionalizovati

Vremen.period1900- 19301930- 19801980- 2000

Naune metodeIndustrijskiininjeringMarketingLogistika

Promjene trita poslovne problematike tokom XX vijekaDEFINICIJA LOGISTIKE: U literaturi se susreu mnoge definicije logistike i ako ne postoje neke razlike u njihovom definisanju. U nastavku su navedene neke definicije.

Definicija prof. Pfohl jedan od najpoznatijih teoretiara logistike u svijetu

Logistika obuhvata sve djelatnosti kojim se planira, upravlja, ostvaruje i kontrolira prostorno-vremenska transformacija dobara i sve transformacije u vezi sa koliinom, vrstom i svojstvom dobara, rukovanje dobara, kao i logistikim odreivanjem dobara. Zajednikim djelovanjem tih djelatnosti pokreu se tokovi dobara koji po mogunosti uinkovito povezuju taku isporuke i taku primitka.

Uinkovito povezivanje taaka isporuke s takama primitka znai da logistika treba osigurati i da je taka primitka opskrbljena od take isporuke pravim proizvodima i/ ili uslugama. (u koliini, vrsti, kvalitetu...), u ispravnom i primjerenom stanju, u pravo vrijme na pravom mjestu, a sve to uz minimalne trokove.

Logistika je proces planiranja, ostvarivanja i kontrole uinkovitih trokova efektivnih tokova i skladitenja sirovina, poluproizvoda i gotovih proizvoda i time povezanih informacija od take isporuke do take primitka, primjereno zahtjevima kupca.[Ameriko logistiko druvo]

Logistika je organizacija, planiranje provedba i kontrola tokova dobara od razvitka i od kupovine preko proizvodnje i distribucije do krajnjeg kupca s ciljem da, uz minimalne trokove i uz minimalno troenje kapitala, zadovolji zahtjeve trita[ Evropske matine organizacije nacionalnih logistikih drutava]

Meunarodno udruenje logistiara (SOLE) definie logistiku u neto uem smislu, sa stanovita inenjerske primjene: Vjetina i nauka upravljanja, ininjerske usluge i tehnike aktivnosti koje se odnose na tehnike zahtjeve, projektovanje i razvoj, snadbjevanje i obezbjeenje resursa za odravanje tehnikih materijalnih sredstava, sa ciljem sa se prui efikasna podrka planovima i operacijama.

U smislu ireg znaenja ovog pojma, mogu se navesti sljedee definicije:

Logistika je strategiski process kojim preduzee organizuje i podrava svoju aktivnost;

Logistika je upravljanje svim aktivnostima koje doprinose cirkulaciji proizvoda i koordinaciju ponude i potranje;

Logistika obuhvata aktivnosti kojima se upravlja tokovima proizvoda i koordinaciju resursa i trita, ostvarujui potrebni nivo usluga sa najmanjim trokovima.

Britanski logistiki institut definie logistiku kao vremensko pozicioniranje resursa u okviru lanca snadbjevanja.

Kao jedna vrsta definicije logistike, moe se pomenuti i esto citirana izjava visokog funkcionera Vlade SAD Kolina Pauela iz 2001.godine:Amateri govore o strategiji, profesionalci o logistici.

Logistika je proces planiranja, provoenja, kontrole efikasnijeg i efektivnijeg protoka i skladitenja dobara i informacija od izvora do mjesta upotrebe u svrhu zadovoljavanja potroaa.[Vjee za logistiko upravljanje]

Logistika ini sistem aktivnosti koje omoguavaju oblikovanje, projektovanje, usmjeravanje, voenje i regulisanje protoka robe (materijala, proizvoda), energije i informacija unutar i izmeu sistema.Sa aspekta kretanja robe logistika se moe definisati kao skup svih djelatnosti kroz koje se u odreenom sistemu vri oblikovanje, projektovanje, upravljanje i kontrola postupaka na podruju, manipulisanja, skladitenja i trensporta robe.

Ininjerska logistika predstavlja vjetinu i nauku upravljanja, te ininjerske usluge i tehnike aktivnosti koje se odnose na tehnike zahtjeve, projektovanje, razvoj, snadbjevanje i obezbjeenje resursa za odravanje tehnikih materijalnih sredstava, sa ciljem da se prui efikasna podrka planovima i operacijama.

Logistika razmatra upravljanje procesima: Upravljanje podrazumjeva kontrolisanje logistikih Kretanje oznaava tokove ulaznih materijala od dobavljaa ka preduzeu, tokove materijala kroz procese rada u preduzeu, tokove gotovih proizvoda ka korisniku. Skladitenje podrazumjeva da se ulazni materijali skaldite prije prerade, a procesni materijali se skladite u fazama procesa (meufazne zalihe), dok se gotovi proizvodi skladite do otpreme korisniku.

Na osnovu navedenih definicija moglo bi se rei da je OPA logistika znanost skup interdisciplinarni i multidisciplinarni znanja koja izuavaju primjenjuju zakonitosti mnogobrojnih i sloenih aktivnosti koje funkcionalno i djelotvorno povezuju sve djelimine procese. Savladavanja prostornih i vremenskih transformacija materijala, repromaterijala, kapitala, znanja ljudi i informacija u sigurne, brze i racionalne jedinstvene logistike procese, tokove i protoke materijala, kapitala znanja, informacija od take isporuke do take primitka, ali s ciljem da se uz minimalne uloene potencijale i resurse maksimalno zadovolji zahtjevi trita ( tj. kupca robe, korisnika usluga, potroaa...).

LOGISTIKA DANAS: Danas se logistika u razvijenom svijetu bavi problemima obezbjeenja svih uslova potrebnih za uspjeno funkcionisanje poslovnog, vojnog ili tehnikog sistema, odnosno organizacije, tako da izuava sve elemente integralne logistike podrke nune da bi sistem izvravao svoju funkciju na propisan i eljeni nain. Ovo znai da integralna logistika podrka obuhvata i elemente tehnikog karaktera (razvoj, proizvodnja, transport, snadbjevanje odravanje itd.),ali i elemente opteg ili socijalnog (raspoloivost ljudstva, obuka, uslovi okoline), kao i ekonomskog karaktera (trokovi, obrtna sredstva, rentabilnost, profit).

Zadatak logistike je integracija materijalnih, informacionih i energetskih tokova u poslovnim, proizvodnim, uslunim i vojnim organizacijama. Ona je savremena poslovna funkcija kojom se identifikuju, obezbjeuju, prate i kontroliu neophodni resursi u najirem znaenju te rijei. Logistika konkretno podrava postupak upravljanja, tako to u integralnom obliku obezbjeuje kvalitativnu (po vrstama), kvantitativnu(po koliini) i terminsku (prema rokovima) raspoloivost elemenata sistema kojima se upravlja.

Logistikom podrkom se naziva skup elemenata iji je zajedniki zadatak pruanje podrke osnovnoj funkciji sistema. Ako je dejstvo tih elemenata na odreeni nain koordinirano, pri emu se postie efekat sinergije, onda se kae da se radi o integrisanoj (ili integralnoj) logistikoj podrci. Pod efektom sinergije se podrazumjeva uticaj grupnog djelovanja elemenata, kojima se postie uinak vei od zbira pojedinanih uinaka istih elemenata.Najjednostavnije reeno, zadatak logistike u organizaciji jeste da obezbjedi da prava stvar bude na pravom mjestu, u pravo vrijeme i u pravoj koliini, sa minimalnim trokovima, a na zadovoljstvo svih uesnika. Iza ove jednostavne definicije-slobodno se moe rei- krije se sva sloenost logistike (kako zadovoljiti suprostavljene zahtjeve), koja se od strane Meunarodnog udruenja logistiara definie i kao vjetina i kao nauka.Cilj svih logistikih aktivnosti jeste zadovoljenje potreba potroaa, s razliitim proizvodima na razliitim mjestima potronje Smanjenje trokova logistikih procesa Poboljanje kvaliteta logistikih procesa usluga (brzina, pouzdanost i ponuda servisa korisnicima usluga, odnosno kupcima-npr.vraanje ambalae, elektronske informacije o robama na putu, pakovanje robe za slaganje u regale, elektronski prijenos informacija, itd). Zatita okoline (zrak, voda, humanizacija logistikih operacija, pakovanje materijalom za reciklau, itd.)

NAUNE DISCIPLINE KOJESE KORISTE U LOGISTICI

Znaaj i mogunosti koje prua poznavanje logistike, prvi su shvatili poslovni ljudi a danas je njeno izuavanje neophodno za dobre ininjere, ekonomiste, politiare i sve one kadrove koji se bave upravljanjem i rukovoenjem raznim sistemima.

Logistika je postala sistem vjetina i naunih disciplina koje su utemeljene u fundementalnim i primjenjenim naunim saznanjima svakog logistikog sistema. Ona je interdisciplinarna i multidisciplinarna grana nauke, vezana za: tehnike, medicinske, graevinske, ekonomske, prometne i druge naune discipline. To je sistem vie naunih disciplina. Zato logistiku ne moemo jednostavno definisati i ako se razvija sa tendencijom da postane jedna od najvanijih naunih disciplina u XXI stoljeu.

Koncepcija Logistike je nauno zasnovana, usklaena sa privrednim i civilnim sektorom i obezbjeuje povezanost nacionalne ekonomske baze (ljudi, resursi i privreda) respektujui i multinacionalnu komponentuZa realizaciju logistike u svijetu dominantna je koncepcija logistike zasnovana na naunim postulatima integralnog funkcionalnog koncepta, uvaavajui nauno-tehnika dostignua, tehnika i doktrinarana rjeenja sadanjosti i budunosti.Da bi se shvatilo da je logistika danas prerasla u posebnu naunu disciplinu treba istai da se ona oslanja na ve priznate naune i strune discipline kao to su: pouzdanost cijena efektivnosti terotehnologija sistem ininjering efektivnost sistema integralna logistika podrka kibernetika razne statistike metode raun vjerovatnoe operaciona istraivanja sistem masovnog opsluivanja

Logistika koristi mogunosti koje prua savremena raunarska tehnika i u stanju je da detaljno analizira sloene procese u raznim sistemima, ona moe i da prognozira razvoj tih procesa i sistema, kao i njihovu cijenu, potrebe i mogunosti, da vri optimizaciju raznih procesa i sistema sa finansijskog i nekog drugog stanovita.

Navedene discipline iz razliitih uglova i sa razliitih aspekata, bave se problematikom definisanja, projektovanja, izrade, analize rada i podrkom rada tehnikih i drugih sistema. Logistika je ugraena u svaku od tih naunih disciplina.

Pouzdanost je logistiko mjerilo kvaliteta nekog sistema, to jest karakteristika sistema kojom se izraava ponaanje konponenata sistema u oekivanim uslovima rada. Pod pouzdanou podrazumjeva se vjerovatnoa da e neki predmet svoju namjensku funkciju obavljati u datom intervalu i pod datim uslovima. Pouzdanost se definie kao sposobnost nekog proizvoda ili robe da zadovolji u toku primjene uslovljene zahtjevima koji se postavljaju na ponaanje ili odravanje njihovih osobina za period datog vremenskog trajanja.

Cijena efektivnosti kao logistiko mjerilo kvaliteta nekog sistema moe se izraziti na vie naina zavisno od tipa sistema i njegovog zadatka, odnosno misije koju treba da ostvari, jer i misija moe biti zadana na vie naina. Ako se kao zadatak ispunjenja misije uzme efektivnost sistema, njen odnos prema cijeni ivotnog ciklusa sistema predstavlja cijena efektivnosti.

Efektivnost sistemaCijena efektivnosti == ---------------------------- Cijena ivotnog ciklusa

Efektivnost sistema je mjerilo logistike osposobljenosti nekog sistema. On se definie kao vjerovatnoa da e sistem u zadatom vremenu i u datim uslovima uspjeno obaviti postavljeni zadatak..ivotni ciklus za sve periode ivotnog ciklusa sprovode se operaciona istraivanja u svim oblastima logistike podrke. Sagledavaju se potrebe u strunom kadru, dokumentaciji, transportu, skladinom prostoru, infromacionom sistemu, kao i organizacijska problematika sistema.Integralna logistika podrka To nije nova nauna disciplina u odnosu na logistiku, ve kao nov pravovremeni nain pristupa prilikom rjeavanja i sagledavanja logistike problematike nekog sistema, javlja se kao posebno logistiko mjerilo za izbor nekog projekta odnos cijene i dobiti projekta.

Sistem inenjering je logistiki pristup u iznalaenju optimalnog odnosa izmeu operativnih zahtjeva koje postavlja korisnik sistema, logistike podrke i ekonomskih inilaca. Ovaj pristup ima vrlo iroku primjenu u analizama i od postavljanja zadataka, preko projektovanja, razvoja, izrade, distribucije i eksploatacije. On obuhvata sve bitne inioce kao to su pouzdanost, snabdijevanje, ljudski inilac, sigurnost, mogunost proizvodnje tj. integralnu logistiku podrku i cijenu.Terotehnologija predstavlja nov multidisciplinarni logistiki pristup u pronalaenju optimalne cijene ivotnog ciklusa u razvoju i eksploataciji opreme. Ona je definisana kao kombinacija menaderstva, finansija, inenjerstva i drugih zanimanja primjenjenih na materijalna dobra da bi se radilo po to ekonominijoj cijeni njihovog ivotnog ciklusa. Ovdje su prisutni svi logistiki elementi kao i u sluaju integralne logistike podrke.Operaciona istraivanja Cilj operacionih istraivanja u oblasti logistike jeste da se pronau zakonitosti koje vladaju u raznim logistikim procesima. U tom smislu potrebno je identifikovati postojee sisteme i utvrivati kakvi su odnosi izmeu raznih objekata i parametara u tim sistemima. Optimizacija logistikih procesa je glavni cilj operacionih istraivanja.Sistem masovnog opsluivanja bavi se problemom analize sveobuhvatnih sistema, on se inae sastoji od odreenog broja kanala opsluivanja. To su sredstva pomou kojih se izvodi opsluivanje. Ona su ograniena u pogledu broja, a time i mogunosti opsluivanja. Predmet teorije masovnog opsluivanja je ustanovljenje zavisnosti izmeu karaktera toka trebovanja, broja kanala, produktivnosti kanala pomou pravila koja vae za sistem masovnog opsluivanja i njegovu efektivnost.Kibernetika je nauka o zakonima upravljanja sloenim dinamikim sistemima. Pod upravljanjem se u kibernetici podrazumijeva korekciono djelovanje na sloeni dinamiki sistem, koje se ostvaruje pomou signala koji nose informaciju pri irokom korienju sloenih logistikih operacija i mehanizama povratne veze.Zadatak kibernetike je da obezbijedi optimalno upravljanje pod kojim podrazumjevamo mnotvo upravljakih dejstava u skladu sa ogranienjima postavljenim sistemom, koje obezbjeuje najpovoljniju vrijednost kriterijuma efektivnosti.

PODJELA I SADRAJ LOGISTIKE PREMA OBLASTIMA U KOJIMA SE KORISTI

Logistika kao nauka danas obuhvata itav spektar oblasti u kojima se koristi. Prema oblastima i djelatnostima na koje se odnosi logistika se moe, globalno, podijeliti na sljedee posebne logistike: Industriska logistika Tehnika logistika Ekonomsko-komercijalna logistika Medicinska logistika Socijalna logistika Vojna logistika Ostale posebne logistike Poslovna logistika- Naucna disciplina- Poslovna funkcijaLogistika kao pojam upotrebljava se u dva znaenja: U jednom znaenju to je nauna disciplina U drugom znaenju to je specificna funkcija u okviru tehnikih organizacionih, drutvenih i drugih sistema.Dva znaenja termina Logistika u okviru poslovne logistike prisutna su i za druge grane ope logistike.Svaka grana ima odgovarajui sadraj i sopstvene naune discipline, s jedne strane, i dalje ralanjivanje specifine funkcije u okviru sopstvene organizacione strukture, s druge strane sa aspekta naune discipline i aspekta specifine funkcije na primjeru poslovne logistike ili logistike poduzea mogu se navesti sljedee karakteristike:

Kao nauka poslovna logistika predstavlja ekonomsku disciplinu koja prouava tokove i transformacije ekonomskih sadraja u okviru poslovnog sistema. Ona time stvara nauno uopena rjeenja (modele, metode i tehnike) za prevazilaenje prostorne i vremenske dimenzije procesa reprodukcije. Kao poslovna funkcija poslovna logistika predstavlja skup aktivnosti u organizaciji koje podravaju izvravanje njegovog osnovnog zadatka (proizvodnja ili pruanje usluga) i omoguavaju nesmetano odvijanje procesa reprodukcije.

INDUSTRIJSKA LOGISTIKATo je posebna grana logistike koja se pojavila prije desetak godina kao posebna disciplina. Ovo naelo obuhvata: Studiju trita; Koncipiranje proizvoda; Izbor i kontrolu distribucije repromaterijala i proizvoda; Studiju cijene proizvoda; Kontrolu impulsa prodaje; Operacije transporta; Skladitenje itd.

Industrijska logistika ima za cilj da uskladi rad u svim navedenim oblastima sa osnovnim ciljem da se osigura snabdijevanje trita traenim proizvodima, u odreeno vrijeme, potrebnim koliinama, uz najmanje ukupne trokove. Industrijska logistika se bavi analizom svih dijelova logistikog procesa u proizvodnom sistemu. Radi toga ona definira industrijski logistiki sistem, industrijsku logistiku mreu, kao i razne unutarnje i spoljanje veze izmeu objekata tih sistema i mrea. Kao to je ve navedeno, cilj logistike je da optimizira dejstvo tog sistema i mree.Savremeni prodor kibernetike u sve pore drutva utjecao je i na industrijsku logistiku. Uvoenje savremenih informacionih sistema uz primjenu elektronskih raunara omoguava industrijskim logistiarima da donose brze i tane analize, kao sto su :a) analize trita prema koliinama: traeni proizvodi, raspored kupaca, oscilacije prema sezonamab) analize transporta: utovar, prevoenje, skladitenje;c) analize kvaliteta usluga: rokovi isporuke, dostavljanje, ambalaa;d) analiza optimalnih serija; e) analiza mjesta zastoja;f) analize organizacijske problematike: shema upravljanja poduzeem, organizacija proizvodnog procesa, interne logistike podrke proizvodnje, parametara u logistikom procesuNa taj nain omoguava se pravovremeno donoenje optimalnih odluka u svim sektorima rada industrijskih proizvodnih sistema.Poto industrijska logistika veoma mnogo utjee na ekonominost poslovanja industrijskih proizvodnih organizacijskih, ona ima veliki drutveni znaaj. Zbog toga ova grana logistike kao nauke ima puno opravdanje u pogledu daljih operacionih istraivanja. Poto je i kod industrijske logistike glavna preokupacija usklaenje i integracija svih logistikih zavisnih aktivnosti da bi se postigao glavni cilj u industrijskoj proizvodnji, a to je racionalnost i ekonominost proizvodnje i poslovanja, to je ona bitna za svaku proizvodnu organizaciju.Pred industrijsku logistiku se kao vrlo znaajan zadatak postavlja rjeenje problema standardizacije i unifikacije proizvoda.Organiziranje i stalno usavravanje servisne slube je danas prioritetan zadatak logistiara koji rade u industriji.

Koncepcija distributivne mree,Politika prodaje,Statistiki podaci Nomenklatura,Koncepcija skladitenja,Rokovi snabdijevanja,Manipulacija u skladitu,Ciklusi popuna Prijem zahtjeva,Priprema koliina,Kontrola,IsporukaSpoljanji transport,Istovar-pretovar-utovar,Unutranji transport,Manipulacija,Odravanje tehnike i servisne slube,Investiciono odravanje objekataPolitika nabavke,Ekonomine serije za nabavku,Rokovi.prijemPlaniranje proizvodnje,Distribucija proizvodnje,Ekonominost serija proizvodnje N A B A V K APRIJEM NARUBEFIZIKE OPERCIJESKLADITENJEPLAN I LANSIRANJEDISTRIBUCIJALogistika u industriji

Shematski prikaz mjesta logistike u industriji

EKONOMSKO KOMERCIJALNA LOGISTIKAU ovu logistiku granu spada logistika korisnika velikih sistema, ija osnovna funkcija ima komercijalno-ekonomski karakter, mada se odnosi na razne djelatnosti tih sistema. Sadraj ove logistike grane raslanjen je prema vrstama njenih korisnika. Pri tome su obuhvaeni samo najvei korisnici velikih tehnikih i drugih prateih sistema, koji zahtijevaju snanu logistiku podrku.

BANKE I SLINE USTANOVEOsnovna misija banaka i slinih ustanova jeste da pruaju usluge pojedincima, ustanovama i radnim organizacijama. Te usluge su financijsko komercijalne prirode, a zasnivaju se na komercijalnim osnovama. Meu takve usluge, odnosno osnovne zadatke banaka i sl. spadaju: izrada i zanavljanje novanica; uvanje gotovog novca; usluge tediama; kreditne usluge; isplate, uplate i druge bankarske transakcije; financiranje odreenih projekata; financijska kontrola poslovanja; financijske analize i sl.Da bi izvravale zadatke svoje osnovne misije, ove ustanove moraju imati podrku logistike prirode koja obuhvata: snabdijevanje kovanica specijalnim ureajima i alatom; snabdijevanje potronim i repromaterijalom; postavljanje, kontrola i tehniko odravanje alarmnih i drugih sigurnosnih ureaja;

Ekonomsko komercijalna logistika

Korisnici ekonomsko-komercijalnih sistema Korisnici logistike podrkeAvio-prijevoznicieljeznicaNovinske agencije, radio i TVPotaBanke i sline ustanoveBrodski prijevozniciAuto-prijevozniciIntegralna logistika podrka tehnikih sistema i ureajaLogistika podrka rada banaka i slinih ustanovaKovanice novcaVeze i informacijeTrezoriAlarmno signalni sistemiTransportAdministracijaFiziko obezbjeenje

Shema logistike podrke rada banaka i slinih ustanova

organiziranje, koritenje i tehniko odravanje informacionih sistema, kao i sistema za automatsku obradu podataka; postavljanje i kontrola posebnih sistema veza i sl.Na slici je prikazana shema logistike podrke banaka. Iz nje se vidi da u okviru svih pomonih djelatnosti treba obaviti i neke djelatnosti logistike prirode, koje su na shemi nazvane logistikom podrkom. Ovdje je potrebno istai da se u toj podrci mogu istraivati poboljanja koja dovode do optimalnog rada cjelokupnog sistema. Na taj nain usavravanjem logistikog procesa omoguava se sigurniji, racionalniji i efikasniji rad banaka.

POTA

Osnovna misija pote jeste u pruanju potanskih usluga pojedincima, radnim i drugim organizacijama i administrativnim ustanovama svih nivoa.Sve usluge koje pota obavlja zasnovane su na komercijalnoj osnovi. Kao potanske usluge moemo navesti: prijem i dostavljanje pismenih poiljki; prijem i dostavljanje telegrama; prijem, transport i dostavljanje paketa; organiziranje i davanje telefonskih usluga lokalnog, meugradskog i meudravnog karaktera; dostavljanje novanih poiljki svih vrsta; uvanje novca tedia i bankarske usluge i sl.Da bi izvravale navedene osnovne zadatke svoje misije, pote su organizirane na razne naine i moraju da raspolau velikim brojem specijalnih objekata. Tako raspolau telekomunikacijskom tehnikom svrstanom u razne sisteme veza. Takoer, one raspolau posebno opremljenim radnim organizacijama za potrebe izgradnje objekata i njihovo tehniko odravanje.Za usavravanje i razvoj sistema pote imaju posebne naune i razvojne institute. Za dostavu, transport i manipulaciju poiljaka pote raspolau posebnim motomim vozilima i drugim tehnikim sredstvima. Zbog specifinosti poslova pote imaju posebno kolovani kadar. Za izvrenje bankarskih usluga imaju istu logistiku podrku kao i banke. Meutim, za uspjeno izvravanje potanskih usluga pote moraju da osiguraju sljedeu logistiku podrku. obrazovanje i usavravanje potanskih kadrova; fundamentalna i primijenjena istraivanja u svim podrujima potanske djelatnosti; transportnu podrku; projektiranje razvoja sistema; investicionu gradnju; integralnu logistiku podrku tehnikih sistema i ureaja kojima raspolau; snabdijevanje investicionom opremom, tehnikom, potronim materijalom i administrativnim potrebama; podrku automatiziranog informacionog sistema; sigurnosno-signalne sisteme i fiziko osiguranje; elektroenergetsko osiguranje i s1.

Institutska djelatnost

Transport

kolovanje kadrova

Integralna logistika podrka tehnikih sistema i ureaja

Projektovanje

Logistika podrka radapote

Sigurnosno obezbjeenje

Investiciona gradnja

Automatizirani informacioni sistem

Snabdijevanje specifinim potrebama

Shema logistike podrke rada pote

NOVINSKE AGENCIJE, RADIO I TELEVIZIJA

U ovu grupu organizacija uvrstit emo zvanine informativne agencije i razne izdavake organizacije dnevnih i drugih listova, kao i radio i televizijske stanice. Pratee aktivnosti koje moraju da obavljaju ove agencije, a koje zahtijevaju posebnu logistiku podrku su: izgradnja objekata i tamparskih postrojenja; distribucija i transport tampe; organiziranje, postavljanje i nabavka sredstava veze zbog udaljenih agencijskih izvjetaa; izgradnja centara veze - radio i radio relejnih centara; izgradnja televizijskih studija, centara i objekata; integralna logistika podrka svih tehnikih sistema i ureaja kojima raspolau; snabdijevanje specijalnim priborom i materijalom; poseban specijalizirani motorizirani prijevozni park i sl.

Shema logistike podrke rada novinskih agencija, radija i televizije

ELJEZNICA

Poznato je da je eljeznica transportno-usluna organizacija zasnovana na komercijalnoj osnovi. Njena osnovna misija jeste transport roba i prijevoz ljudi u unutranjem i meunarodnom saobraaju. Da bi ispunila ovu svoju osnovnu misiju, eljeznica mora da raspolae: specijalno obuenim kadrom; velikim brojem specijalnih objekata; mnogim specijalnim postrojenjima za manipulaciju i transport van pruga i za odravanje pruga; eljeznikim prugama; prirodnim resursima raznih vrsta energije; eljeznikim transportnim ureajima; automatiziranim transportnim ureajima; ureajima i instalacijama veze; automatiziranim informacionim sistemom za prikupljanje i obradu podataka; signalno-sigurnosnim ureajima i s1.Za obavljanje zadataka iz svoje osnovne misije eljeznica mora da logiki usklauje vie drugih pomonih aktivnosti: fundamentalna primjenjena istraivanja u oblasti eljeznikog transporta; obrazovanje i kolovanje eljeznikog kadra; snabdijevanje izvorima raznih vrsta energije; projektiranje i investicionu gradnju specijalnih objekata i postrojenja; investiciono odravanje eljeznikih objekata; integralnu logistiku podrku rada svih eljeznikih tehnikih sistema i ureaja; izgradnju i projektiranje posebnog sistema veze; projektiranje, razvoj i izgradnju automatiziranog signalno slgurnosnog sistema i sistema automatskog upravljanja eljeznikim saobraajem; projektiranje, izgradnju usavravanje automatiziranog informacionog sistema za prikupljanje i obradu podataka potrebnih za sistem saobraaja, snabdijevanje, odravanje i eksploataciju.

Shema logistike podrke rada eljeznice

AVIO-PRIJEVOZNICI, AUTO-PRIJEVOZNICI, BRODSKI PRIJEVOZNICI

Navedeni korisnici sistema logistike podrke svojom osnovnom misijom predodreeni su za pruanje transportnih usluga, prijevoz ljudstva i raznih roba. Svi spomenuti prijevoznici rade na komercijalno-ekonomskim principima, a kao osnovna sredstva koriste razne prijevozne ureaje u razliitim prirodnim sredinama (zrak, kopno i more). Meutim, da bi uspjeno obavljali svoju osnovnu djelatnost, ovi izvrioci transportnih usluga moraju da obavljaju i razne logistike zadatke: obezbjeenje potrebnog strunog kadra; nabavka osnovnih tehnikih sredstava za svoju djelatnost i pratee opreme i TMS; obezbjeenje pogonskog materijala; izgradnja zranih, lukih pristanita i potrebnih skladita i njihovo investiciono odravanje; obezbjeenje posebnih veza; kod zranih i brodskih prijevoznika obezbjenje radarske i radio-navigacijske slube; obezbjeenje informacionog sistema; integralna logistika podrka svih vrsta tehnikih sistema i TMS, koji se koriste u osnovnoj i pomonoj djelatnost.

Shema logistike podrke rada prijevoznika

SOCIJALNA (UPRAVNA) LOGISTIKA

U ovu logistiku granu spada logistika korisnika velikih sistema, ija osnovna misija ima za socijalno-upravni karakter. Ti korisnici imaju svoje posebne sisteme, ali obino za svoj rad koriste i velike tehnike sisteme. Zbog toga je ovim korisnicima potrebna posebna logistika i integralna logistika podrka rada tehnikih sistema. Prema specifinostima osnovne misije korisnike socijalno-upravne logistike moemo grupirati kako je to prikazano na slici.Prema nazivima ustanova, koje su obuhvaene u okviru socijalne (upravne) logistike, vidi se karakter i osnovna namjena navedenih ustanova. To su sve ustanove koje sa svojom osnovnom misijom rjeavaju znaajne drutvene probleme, kao to su zdravstvo, nauka, meteoroloka sluba ili problematika organiziranja i uvanja poretka preko administrativnih organizacija, sigurnosne slube i meunarodne suradnje. Meutim, da bi ove ustanove izvravale osnovnu misiju, moraju posjedovati odreenu logistiku podrku za svoje pratee aktivnosti, kao to su: obezbjeenje i kolovanje kadrova; projektiranje i izgradnja posebnih namjenskih objekata; nabavka, eksploatacija i odravanje raznih tehnikih sistema i ureaja za posebnu namjenu; tamparske i izdavake djelatnosti; organiziranje i odravanje posebnih sistema veza; organiziranje radarske slube u meteorolokoj slubi i policiji; snabdijevanje specijalnim materijalom (sanitetski, potroni i s1. ); organiziranje intendantske slube; transport sa specijaliziranom namjenom (sanitet, MUP i s1.); informaciona sluba za prikupljanje, obradu i analize podataka.

Socijalna (upravna) logistika

Socijalne i naune ustanove

Nauni instituti i kolski centri

Upravne admini-strativne ustanove

- Sluba etalon vremena ifrekvencije- Meteorologija i standardizacija- Patenti i inventivne djelatnosti- Statistika i nomenklaturaSluba inostranih poslovaSanitetske ustanove(bolnioce i sl.)

Meteoroloke slube

Upravne dravne administrativne ustanove

Korisnici socijalne (upravne) logistike

Organizacija dravne vlasti (policija, sudstvo i sl.)

Nabavka specijalne tehnike

Logistika podrka rada socijalnihupravnih ustanova

Kadar

Intendantske potrebe

Objekti

V e z aIzdavake potrebe

Shema logistike podrke rada socijalnih (upravnih) ustanovaIntegralna logistika podrka tehnikih sistema i ureajaTransportSnabdijevanje specijalnim materijalom

InformatikaRadarska sluba

OPA TEHNIKA LOGISTIKA

Kao korisnici ove grane logistike podrke mogu se smatrati velike privredne organizacije, koje za izvravanje svoje osnovne misije, koja je i sama logistike prirode, raspolau velikim tehnikim postrojenjima i instalacijama, a ne spadaju u industrijska poduzea (naftovodi, plinovodi, vodovodi, elektrodistribucija i s1.). sva ta poduzea moraju da se bave i odreenim prateim aktivnostima kao sto su: organiziranje veza; automatika i signalizacija; informatika sa obradom podataka; projektiranje i izgradnju objekata; investiciono i tekue odravanje postrojenja i objekata; specijalizacija kadrova; odravanje specijalnih tehniih sistema i ureaja i s1.Pregled korisnika ope tehnike logistike dat je na slici.Da bi izvravali svoju osnovnu misiju i pratee aktivnosti koje su navedene, korisnici velikih tehnikih sistema moraju da za svoje potrebe organiziraju snanu logistiku podrku.

Opa tehnika logistika

Naftovodna poduzeaHidrotehnika poduzeaToplane i toplovodiPoduzea za gasifikaciju (proizvodna i distributivnaElektroenergetska proizvodna i distributivna poduzeaKorisnici velikih tehnikihSistema i logistikih usluga

Poduzea za vodovod i kanalizaciju

Korisnici ope tehnike logistike

Automatika i signalizacija

Logistika podrka rada velikih privrednih organizacijaGradnja objekataInvesticiono odravanjeKadroviInformatikaIntegralna logistika podrka tehnikih sistema i ureajaV e z a

Shema logistike podrke rada velikih privrednih organizacija

VOJNA LOGISTIKA

Upotreba rijei Logistika u dananjem znaenju vezuje se za vizantiskog cara Lava VI Mudrog, koji u svom djelu Sumarni pregled ratne vjetine, vojnu vjetinu djeli na strategiju, logistiku i taktiku. Logistiku definie kao umjenost snadbjevanja i manevra vojske. Danas se pojam logistike koristi u veini oruanih snaga pa je dobila status meunarodne rijei. Iako prvobitno vezana za vojsku, naglim razvojem nauke i tehnike u drugoj polovini ovog stoljea, naglo se iri i ulazi u upotrebu i u drugim sferama ljudske djelatnosti, pa se danas govori i o meunarodnoj, nacionalnoj i poslovnoj logistici, pa ak i , u uem smislu, o logistici odreenih procesa u privrednim, ekonomskim, socijalnim, uslunim i drugim oblastima.

U ranijem perijodu vojna logistika je predstavljala djelatnost u pronalaenju najboljih rjeenja i donoenju planova za pokret vojnih jedinica, njihovo snadbjevanje, izbor terena i izradu sistema utvrivanja.

Vojna logistika je postala proces planiranja i obezbjeenja dobara i slubi radi podrke vojnih snaga, zadatak logistike je obezbjeenje materijalnih sredstava kojima organizovane snage sprovode silu. U vojnom smislu to je neprekidna podrka borbenih snaga i oruja. Njen cilj je odravanje maksimalne borbene efikasnosti, ona obuhvata usmjeravanje i koordinaciju onih tehnikih i drugih logistikih podsistema i funkcija koji, uzeti zajedno stvaraju ili podravaju oruane snage.Vojna logistika je cjelokupan proces planiranja i materijalnog obezbjeenja oruanih snaga u miru i ratu. Zadaci logistike nisu samo stvar logistiara, nego cjelokupnog komandnog sastava na svim nivoima komandovanja kao i civilnih i vojnih institucija.

Ameriki admiral Henri Iklins (Henry E. Eccles)istie misli Dankara Balantaja (Dancan S. Ballantine) kao veza izmeu fronta i pozadine, logistika je istovremeno vojni element u nacionalnoj privredi i privredni element u vojnim operacijama.

Znaenje vojne logistike raste zbog pruanja vojne pomoi u miru, krizama, prirodnim katastrofama i tehnikim akcidentima te za vrijeme vojnih konflikata. Uspjeh ni jedne vojne operacije nije mogue bez efikasne primjene logistike.Zadaci vojne Logistike su: analiza postojeih struktura, procesa i veza u sustavima, predvianje ponaanja sustava u danom okruenju, organiziranje struktura procesa i veza u sustavima sa zadinih osnova, stvaranje i obnavljanje zaliha te snadbjevanje jedinica potrebnim sredstvima, odravanje tehnikih materijalnih sredstava na zahtjevanom nivou pouzdanosti i spremnosti, opremanje oruanih snaga potrebnim sredstvima i opremom, obrazovanje kadrova po specijalnostima, osiguranje postrojenja i prostora za rad organa logistike , osiguranje informatike podrke, izrada dokumentacije za rukovanje i odravanje, izgradnja objekata, transport ljustva, sredstava i ivotinja, zatita i lijeenje ljudi i ivotinja i protiv poarna zatita.Danas logistika u vojsci ima isti znaaj i najee se pojmovno definie kao nauka i vjetina planiranja i izvoenja pokreta i odravanja snaga. Ona objedinjava sve aspekte vojnih operacija i aktivnosti koje se, u najveem broju zemalja, izvravaju kroz sljedee procese: oblikovanje i razvoj, nabavku, skladitenje, kretanje, snadbjevanje, distribuciju, odravanje, proraune i dopremanje materijala; evakuaciju u funkciji snadbjevanja, nove nabavke ili izgradnju opreme, ureaja i objekata, nabavke i pruanje opih usluga personaluLogistika je dinamiki faktor oruanih snaga, bez nje je svaka strategija samo papirni plan. Ona najee ukljuuje funkcije snadbjevanja, odravanja, transporta, ope slube, zbrinjavanja i lijeenja ljudstva. Ove funkcije se, u smislu vojne logistike, mogu tretirati i kao logistiki procesi, a sistemi preko kojih se ovi procesi realizuju kao logistiki sistemi.

Sve funkcije vojnih aktivnosti, koje obuhvata vojna logistika, nalaze se u okviru logistikog procesa u nekom prostoru i vremenu. U tom procesu postoje odreene zakonitosti, koje je mogue istraivati i optimizirati. Na taj nain mogue je pomou operacionih istraivanja optimizirati i vojnu logistiku, odnosno sve njene funkcije.

Savremena logistika teorija osloncem na naunu disciplinu raspolae metodologijom po kojoj se na osnovu definisanih ciljeva i ogranienja, moe doi do njene optimalne organizacije. U svim savremenim armijama posebno se panja posveuje izgradnji efikasne logistike organizacije.Usavravanje logistike bie u perspektivi usmjerena na: objedinjavanje kroz dalju centralizaciju sistema komandovanja i upravljanja materijalnim rezervama, teritorijalizacija logistike organizacije uz distribuciju u prostoru, efikasan logistiki komandno informacioni sistem o stanju materijalnih i kadrovskih resursa, poboljano predvianje i logistiku realizaciju, projektovanje logistike za odreeni zadatak prema angaovanim snagama, edukaciju kvalitetnih i pouzdanih logistikih kadrova, visokoprofesionalnih specijalista za izazov budueg vremena.

Savremeni sustavi vojne logistike trebaju biti dovoljno fleksibilni kako bi zadovoljili potrebe vlastitih snaga i odreene potrebe saveznikih snaga prilikom moguih aranmana vlastitih snaga u okviru meunarodnih mirovnih snaga i meunarodnih mirovnih operacija.

Zavretak hladnog rata oznaio je redefiniranje pojma nacionalne sigurnosti, a time i vojnih zadataka za veinu drava u svijetu. Tako su ve 1992.godine vojni izdaci na svjetskoj razini u odnosu na 1989.godinu smanjeni za 22%, odnosno 2 1047 mil.USD na 811 mil.USD (u cijenama iz 1995.). Unato injenici da se tri etvrtine smanjenja vojnih izdataka odnosilo na bivi SSSR, trend smanjenja vojnih izdataka se nastavio tako da su oni na svjetskoj razini 1995.godine iznosili 720 mil USD, a 1998.godine 677 mil. USD. Tako su se u svega deset godina vojni izdaci na svjetskoj razini smanjili za vie od jedne treine. Vojni izdaci 1989.godine inili su 7% svjetskog GDP-a, a 1998. godine inili su 3% svjetskog GDP-a. Premda se vojni izdaci sve vie smanjuju, drave u razvoju jo uvijek na svaki potroeni dolar za zdravstvo i obrazovanje troe 40 centi za vojne svrhe. Smanjenju vojnih zadataka u tim dravama mora se pristupiti vrlo paljivo kako se nebi ugrozila nacionalna sigurnost.Povezanost industrije i rata o emu najbolje svjedoe legalna i ilegalna svjetska trgovina orujem ili podatak da jedan nosa zrakoplova Eisenhower stoji vie nego svi vojni prorauni Iraka, Irana, Sirije, Libije, Sjeverne Koreje i Kube, te podatak da samo kopnene oruane snage SAD trae iz proraunskih sredstava za 2007.godinu 138 mlrd USD ili 26mlrd USDvie nego u prethodnoj fiksalnoj godini. Samo za popravak i zamjenu tenkova za rat u Iraku i Afganistanu treba izdvojiti iznos od 17,1 mlrd USD. Za popravak i zamjenu vojne opreme u 2008.godini predvia se iznos od 13 mlrd USD. Potreban iznos za zamjenu i popravak opreme nee se bitno mjenjati ni u narednom petogodinjem razdoblju.

Shematski prikaz funkcija vojne logistike

OBEZBJEENJE TRANSPORTA I SAOBRAAJA

Ova logistika funkcija je nastala u prvim zaecima vojne logistike. Meutim, u savremenoj vojsci ona je dobila druge dimenzije i znaaj. Poznato je da se pred vojsku postavlja zadatak prevoenja ive sile i materijala na velika rastojanja, pod oteanim uslovima uslijed borbenih dejstava neprijatelja. To je u velikim vojskama ve u toku drugog svjetskog rata dovelo do detaljnih operacionih istraivanja svih uslova da bi se transport obavio to sigurnije. Pri ovome se neradi samo o poboljanju transportnih sredstava nego o mnotvu taktikih poteza koji su mogli da sprijee dejstvo neprijatelja.Dananje strategijske zamisli velikih vojski svijeta su u tom pogledu pred logistiku postavile ogromne zadatke, kao to su:

fundamentalna i primijenjena istraivanja u oblasti transporta i saobraaja; planiranje, razvoj i proizvodnja transportnih sredstava velikih mogunosti; optimizacija transportnih usluga na ratitu; upravljanje kretanjem transporta; organizacija zranog i pomorskog transporta; transport eljeznicom, cestovnim i vodenim putem; organizacija saobraaja i njegovo regulisanje u ratnim uslovima; praenje robe u tranzitu; organizacija kontejnerskog transporta (integralni transport); transport teke opreme; organizacija transporta posebno osjetljive tehnike kao to su eksplozivna sredstva, precizna mjerna oprema, zapaljiva hemijska sredstva, municija, rakete i nuklearna TMS; obezbjeenje veze za vrijeme transporta;

Da bi se obavili ovako kompleksni zadaci, u velikim vojskama postoje posebne vojne organizacione cjeline i komande na raznim nivoima komandovanja koje se bave ovom problematikom. Transportne jedinice postoje za nivo vojske, korpusa i divizija.

Upravljanje transportnim kretanjima vrlo esto zahtijeva punu centralizovanu kontrolu na najviem nivou. Ovo namee potrebu za korienjem sigurnog informacionog sistema, kao i postojanje centara za kontrolu kretanja transporta. Ovi centri moraju da prate kretanja u pozadini i na ratitu.Da bi se omoguilo praenje robe u tranzitu, logistiari treba da znaju lokaciju svoje robe du kanala dotura, kao i mogunosti i potrebe primalaca.

STRATEGIJA RAZVOJA LOGISTIKEI INTERMODALNOG TRANSPORTA

Logistika je jedan od kljunih faktora prestia - konkurencije, na tritima razvijenih zemalja. Nove strategije i trendovi u logistici su usmjerene ka stvaranju optimalnog odnosa logistikih usluga i logistikih trokova uz ostvarenje ciljeva: Poveanje nivoa kvaliteta logistike usluge krai rokovi isporuke , vea frekventnost, vea pouzdanost, vei stepen pribliavanja kupcu u pogledu njegovih zahtjeva. Smanjenje logistikih trokova, prvenstveno zaliha u logistikim lancima. Koncentraciju i konsolidaciju lanca snabdijevanja. Optimizaciju uea korisnika i davaoca u kreiranju kompletne usluge. Eliminaciju dupliranih i neprofitnih logistikih sistema. Razvoj i primjena tehnologija u skladu sa zahtjevima ekologije i bezbjednosti.Posljedica postojanja ovih ciljeva je stvaranje i razvoj novih koncepcija i strategija u oblasti logistike. Nove strategije imaju nekoliko kljunih obiljeja i integracija, koncentracija, kooperacija, koordinacija i specijalizacija.Strategija razvoja logistike i intermodalnog transporta mora biti zasnovana na svjetskim trendovima, realnim domaim potencijalima i mogunostima, i u tom smislu treba teiti integraciji i ukljuivanju u evropski i svjetski sistem.

Svjetski trendovi u oblasti logistike

Razvoj logistike i intermodalnog transporta u svijetu karakteriu sljedei trendovi : uvoenje i primjena novih logistikih strategija, formiranje i izgradnja logistikih centara i mrea, primjena intermodalnog transporta, razvoj logistikih tehnologija, edukacija logistikih strunjaka, osnivanje logistikih drutava i udruenja. Logistike strategijeLogistike strategije i novi trendovi na tritu privredno razvijenih zemalja direktno utjeu na oblikovanje, projektovanje, dizajniranje sistema i tehnologija transporta, skladitenja, pretovara, naruivanja, pakovanja i dr. Privredni sistem pod sve jaim dejstvom zahtjeva trita u pogledu kvaliteta logistike usluge i u pogledu logistikih trokova podlijee promjenama u pravcu primjene novih strategija. Primjena novih strategija podrazumijeva promjene i prilagoavanje logistikih sistema u pogledu strukture sistema, procedura, znanja, sistema vrijednosti i stvaranja strunajka koji su sposobni da kreiraju i primjenjuju nove logistike tehnologije.

Nove strategije savremene logistike i pedicije javljaju se kao odgovor na nove zahtjeve trita, koje postaje sve zahtjevnije u pogledima kvaliteta usluga i proizvoda, organizacije procesa distribucije, potom okretanja firme ili odreene organizacije prema korisniku, to e permanentno uveati stepen povjerenja izmeu korisnika i komitenata. Samim tim i savremena pedicija je morala iznai i odabrati naine kako bi se do takvog zadovoljenja potreba najefikasnijim pristupom dolo. Primjenom logistikih principa, menadmenta kvaliteta, sistema kvaliteta, kao i ostalih logistikih alata, irenjem logistikih znanja, razvile su se sljedee strategije uz upotrebe odreenih tehnologija u okviru pedicije kao aktivnosti i znanosti: Strategija proizvodnje po narubini-------Strategija proizvodnje za zalihe Outsourcing strategija-------Insourcing strategija MAKE or BUY strategija Strategija centralizacije------Strategija decentralizacije

Strategija centralizacije i strategija decentralizacije

Kada se konkretno govori o strategiji centralizacije, kada su u pitanju velika pediterska preduzea (meunarodni pediteri), misli se na injenicu da je njihovo rukovodstvo centralizovano u jednoj, odreenoj zoni. Zona moe biti drava iz koje potie samo preduzee, potom moe se formirati tamo gdje su trini uslovi najadekvatniji, koji ujedno pruaju dobre uslove za razvoj kompanije, a sa druge strane utjeu na dostupnost i brzinu usluge prema korisnicima. Znai, sa jednog punkta, informacije i zahtjevi se dalje alju u svoje podrunice irom svijeta. Danas je ovakav trend naroito prisutan u pediterskim udruenjima, jer se prema R. Periiu jedno uspjeno peditersko udruenje treba probijati na nova traita i osnivati tamo svoje kompanije.Sa druge strane kada je u pitanju strategija decentralizacije, princip rada je zasnovan na osnivanju vie centara, odnosno upravljakih sistema, koji uz saglasnost vrhovnog vodstva ima mogunost da donosi i provodi i vri odreene logistike usluge. Pod decentralizacijom se jo podrazumijeva i participacija graana, odnosno njihovo uticanje na izgled i kvalitet pojedinih usluga, to jest mogunost da uestvuju u praenju i vrijednovanju tih usluga. Zakljuak je da, kada govorimo o decentralizaciji, mislimo istovremeno na vie procesa, koji zapravo podrazumevaju da se u jednom centru ne osmiljavaju, ne realizuju i ne finansiraju sve usluge.Just in time

Strategija tano vrijeme podrazumjeva integrisan pristup proizvodnim i logistikim procesima sa osnovnim principom cjelokupnog posmatranja toka reprodukcionog procesa i ciljem da se prava roba u pravoj koliini i pravom kvalitetu nau na prvom mjestu u pravo vrijeme. JIT tei eliminaciji svih nepotrebnih procesa i sistema, odnosno zaliha sirovina, poluproizvoda i gotovih proizvoda nepotrebnog zadravanja materijala u tokovima nabavke, proizvodnje i distribucije, nepotrebnog dupliranja i uopte postojanja pojedinih skladinih i transportnih sistema itd. JIT strategija je svoju primjenu nala u svim industrijskim granama, od poljoprivrede do mainske industrije, a posebno u automobilskoj industriji. Specifinost prehrambene industrije Francuske je takva da 2/3 preduzea ima potencijal i potrebu za primjenom JIT. Optimizacijom i eliminacijom logistikih lanaca po strategiji JIT ostvaruje viestruki efekt i potencijal konkurentnosti: smanjenje zaliha ( 35 % 75 %); skraenje proizvodnog procesa ( 80 % 90 %); indirektno poveanje produktivnosti (20 % 60 %); poveanje kvaliteta proizvoda ( 50 % - 55 %); itd.

Just in time (JIT tano na vrijeme) je ekonomski pojam koji predstavlja strategiju smanjenja trokova u proizvodnji, gdje se proraunom postie krae vrijeme skladitenja dijelova, repromaterijala odnosno sirovina ili samo izbjegavanje skladitenja, te stavljanje istih u najkraem roku u proizvodni proces. Tom prilikom dobija se na skraenju vremena izrade pojedinih djelova proizvodnje, sinkroniziranju procesa rada, faza proizvodnog procesa, balansiranju kapaciteta. Taj proces se vodi pomou sistema signala Kanban pomou kojih se u proizvodnom sistemu odreuje sljedei korak. Kanban su jednostavni vizuelni signali kao to su, prisutnost ili odsutnost nekog dijela na polici. Ako se ispravno primjeni Just In Time koncept dovodi do znaajnih poboljanja u proizvodnoj organizaciji kroz povrat investicija, kvalitet i efikasnost.Ovu tehniku je prvo koristio Ford Motor Company. Oni su koristili koncept od luke do proizvodne hale, pri emu ulazni materijali nisu bili uvijek skladiteni prije nego se nau u proizvodnji (Ford je koristio JIT kada je ruda dolazila upravo na vrijeme da se pretvori u eljezo za karoserije). Ovaj koncept zahtjeva efikasno i tano voenje transportnog procesa (Freight Managment System). Just In Time koncept je prihvatila i unaprijedila Toyota Motor Company, kao dio Toyota proizvodnog sistema. Japanska kompanija nije mogla da istrpi velike trokove za skladita gotovih proizvoda i djelova. Prije 1950-ih godina to je bio nedostatak koji je smanjivao ekonominost cijelog lota (ekonomski lot broj jednakih proizvoda koji bi se mogao proizvesti, od trokova uloenih u neki drugi proizvod ili uslugu). Neeljeni rezultat je bio slab povrat investicija u fabriku. Tojotin menadment je doao do zakljuka da kompanija moe biti fleksibilnija, sniavanjem ukupnih trokova alata i duine lota za odgovarajui skladini prostor.

Just in time (JIT) sistem jedan je od sistema za poboljanje kvaliteta koji daje izvrsne rezultate u upravljanju zalihama. Kompanije bi trebale teiti njegovoj primjeni zbog mogunosti poboljanja poslovanja i zbog opteg rasta svjesnosti ljudi o razini kvaliteta proizvodnje u kompaniji te novih iskustava koja su se stekla primjenom JIT sistema. Krajnji cilj JIT sistema je uklanjanje zaliha iz skladita te meuskladitenje sirovina i poluproizvoda u proizvodnji. To je sistem upravljanja kvalitetom koj i zahtijeva visoku kvalitetu proizvodnog sistema, reda nekoliko neispravnih proizvoda po seriji i potpunu kontrolu kvalitete s otkrivanjem svih neispravnih proizvoda. Takav proizvodni sistem omoguava izradu detaljnih planova proizvodnje koj i ukidaju sva nepotrebna ekanja i meuskladitenja, jer se te operacije obavljaju upravo na vrijeme, od ega i dolazi naziv ovog sistema. Just in time proizvodnja je proizvodna filozofija koja eliminie gubitke vezane za vrijeme poslova i skladine prostore. Osnova ove proizvodnje je da kompanija proizvodi samo ono to je potrebno, kada je potrebno i u koliinama koje su potrebne. Kompanija proizvodi samo ono to potroa trai prema pravovremenom nalogu, a ne prema predvianjima . JIT bi se mogao de finisati i kao proizvodnja potrebnih jedinica traenog kvaliteta u traenim koliinama u za njih povoljnom momentu. To znai da kompanija upravlja svojim vlastitim izvorima i razmjeta ih prema potrebama u odreenom periodu.

Naelo JIT -a predstavlja jedan od temelja poznatogaToyota sistema. Prema Shigeo Shingou, to je sustav iji je glavni zadatak eliminiranje svega nepotrebnog .Da bi JIT metoda bila uspijena moraju biti ispunjenimnogobrojni zahtjevi :1. kvaliteta dijelova mora biti visoka 2. bez ili sa minimalnim zalihama;3. mora postojati pouzdana povezanost i vrsta kooperacija s dobavljaima;4. idealno bi bilo kad bi dobavljai bili locirani u blizini kompanije, uz dostupan pouzdan transport;5. veliina proizvodnje ovisi o potranji;6. trai se timski rad, a zaposlenici su odgovorni za odravanje svoje opreme, efovi (manageri) su treneri i mentori koji potuju svoje zaposlenike i aktivno sudjeluju u procesu proizvodnje;7. zadovoljstvo kupaca .Pomou JIT sustava koriste se materijali, dijelovi i sklopovi samo u potrebnoj koliini s najmanjim moguim vremenom protoka. Takoer se nastoji eliminirati potreba dvostruke kontrole kvalitete i to kod proizvoaa i prilikom eliminiranja poiljki kod kupca. Takav proizvodni proces podrazumjeva da svaki zaposlenik mora provjeriti posao koji je obavljen u koraku ispred, jer to je ujedno preduvjet da svoj posao obavi dobro.

Prednosti i problemi u implementaciji JIT-a

Prednosti koje JIT koncept obezbjeuje kompanijama sumnogostruke i razliite. Neke od njih su: skarauje vrijeme skladitenja robe. Kompanije se uovom sluaju mogu fokusirati na druge procese koj imogu proistei; poboljava protok robe u/kroz/iz skladita,uposlenici e moi bre da procesiraj u robu; viedisciplinarni uposlenici e biti efikasniji-kompanija e moi da koristi radnike u situacijikad su potrebni, kada se javlja nedostatak radnika,a poveava se potranja za pojedinim proizvodima; konzistentan raspored rada i radnih sati - ako nepostoji potreba za proizvodom u odreenom periodu,radnici se fokusiraju na druge poslove. To uvakompaniji novac, jer ne mora da plaa radnike zaneizvreni rad; usklaenost odnosa sa dobavljaima imati provjerene odnose sa dobavljaima je veoma vano za kompaniju, jer je potrebno da roba bude tu kad je neophodno"; isporuke koje se vre tano na vrijeme dre visokuproduktivnost kod radnika - radnici e se angaovatida ostvare ciljeve kompanije; vei kvalitet proizvoda i manji proizvodni trokovi; planiranje i projektovanje prema narudbi; efikasna proizvodnja u malim serijama; eliminacija svih oblika gubitaka; neprekidna proizvodnja(vrijeme proizvodnje= vrijeme ekanja + vrijeme izrade + vrijeme transporta); eliminacija sluajnih momenata (velike zalihe,gubitci vezani za njihovo odravanje, neiskoritenaradna snaga, gubitci neiskoritenih kapaciteta); odravanje dugorone i jasne strateke politike; smanjenje pripreme za poetak proizvodnje do 50%; smanjenje proizvodnog prostora do 60%; smanjenje svih vrsta zaliha do 80%;Sigurno je da JIT koncept poboljava poslovne performanse i efikasnost. Ovakvi zakljuci ne znae da svaka firma koja implementira JITostvaruje poboljanja u svim oblastima.Da bi se bolje razumjele prednosti JIT-a u sljedeoj tabeli dato je poredenje izmeu tradicionalnog sistema i sistema zasnovanog na JIT-u.

OblastJITTradicionalni model

1. Duina proizvodnog lotaRade se male jedinice, to skrauje pripremno vrijemeRade se velike jedinice sa velikim pripremnim vremenom

2. Procesni dizajnKoristi se konkretan inenjeringProces je dizajniran, poto je dizajniran proizvod

3. Robne listeVeliki obrt sa minimalnom robnom listomMali obrt sa velikom robnom listom

4. DobavljaniOdreen broj, ali su pomagani, informisani i zatvoreni u krigDobavljai se dre na distanci

5. UposleniciMulti disciplinarni, fleksibilni i spremni za timski radSpecijalisti za odreene discipline

6. OdluivanjeOd svih radnika se trai brz odgovorCentralizovano na upravljakom nivou

7. KvalitetOdgovornost svijuOdgovornost kontrolora kvaliteta

Poreenje izmeu tradicionalnog sistema i sistema zasnovanog na JlT-u.Pored navedenih prednosti postoje i problemi koji se javljaju u implementacij i JIT-a, jedan od vanijih problema vezanih za JIT je to to se isporuioc i meupotroa ostavljaju otvorenom udaru, tj. ako ako isporuke dolaze u odreenim periodima, kompanije su podlone prekidu takvog protoka. Iz tog razloga neke kompanije koriste i vie dobavljaa za isti proizvod. Tu postoje skriveni trokovi koji ukljuuju sindikalne akcijem probleme sa fleksibilnim sistemom proizvodnje, potekoe sa isporukom robe po sistemu JIT-a, kao i poveani trokovi dobave.

Ako kompanije eli da primijeni JIT koncept to ne znai da sve mora biti uinjeno brzo. Za kompaniju je najvanije da ima dobro organizovan razmjetaj proizvodnje. Takoe, menadinent i uposlenici moraju imati na umu da ovaj koncept pomae kompaniji da rijei mnoge probleme u logistici.Implementacija i razvoj JIT koncepta dugotrajan i skup proces, ali ako se kompanija moe nositi sa tim tekoama, dostii e visok nivo radnih tokova.

JIT koncept je samo jedan dio lanca vrijednosti koj i doprinosi zadovoljstvu potroaa. To znai da JIT ne moe rijeiti postojee probleme u drugim procesima. Sve u preduzeu treba biti zdravo, od hijerarhije uposlenika do procesa u toku rada. Usklaenost je jedna od stvari koja moe poboljati rezultate poslovanja. Prema tome, JIT koncept je samo jedna, ali veoma vana karika cijelog lanca.

Promjenu ka boljem kod firmi treba da osiguraju zaposlenici i menadment. Zato je osnovna crta JIT-a motivacija i ukljuivanje svih zaposlenih u ostvarivanju ciljeva kompanije. JIT zahtijeva timski rad ukljuujui i najnie nivoe.Uspjena implementacija ovog koncepta, vodei rauna o svim potrebnim aktivnostima dovodi do poveanja produktivnosti, poveanja kvaliteta proizvoda, bolje poslovne performanse, zadovoljstvo kupaca uz znaajno smanjenje trokova.Outsourcing i Insourcing

koncept podrazumjeva ralanjivanje profitnih i neprofitnih sistema i procesa sa ciljem da se izmjeste neprofitni sistemi (est sluaj za logistike sisteme transport, skladitenje itd.) od profitnih sistema (industrijske proizvodnje osnovnih djelatnosti). Outsourcing daje prioritet stratekom razvoju i finansiranju podsistema osnovne djelatnosti u preduzeu. Izmjetanjem neprofitnih sistema u ekonomskom, finansijskom i prostornom smislu dolazi do njihovog ukljuivanja i transformacije u profitni logistiki sistem. Nosioci logistikih usluga idu u pravcu formiranja kompletne logistike usluge i specijalizacije za odreene klase logistikih zahtjeva.

Kao osnovne aktivnosti voene ovim strategijama mogu se izdvojiti: Kompanije se fokusiraju na osnovu dijelatnost Logistike zadatke preputaju profesionalnim provajderima Korisnici zahtijevaju kompletnu logistiku uslugu (sve na jednom mijestu, odnosno kod jednog provajdera)

Strategija proizvodnje po narudbini i strategija proizvodnje za zalihe Osnovne aktivnosti su fokusirane na: Vueni tokovi umijesto guranih tokova robe Nabavka proizvoda prema zahtijevima trita Finalizacija proizvoda seli se iz klasinih fabrika u logistike sisteme (logistike centre)

Ove strategije se u odreenom kontekstu oslanjaju na strateki nivo partnerstva izmeu pruaoca i korisnika peditersko-logistikih usluga. Sami logistiki centri su tako koncipirani da u sebi integriraju robne, transportne i informacione tokove, obezbjeeni punom tehniko-tehnolokom podrkom, pretovaraom mehanizacijom kao i podsistemima za doradu i finalizaciju proizvoda i poluproizvoda koji se koncentriu u odreenim centrima.Logistiki centar (Logistiko-distributivni centar) u principu predstavlja centralni element u izgradnji i razvoju koherentne transportne logistike infrastrukture. Oni su povezani osnovnim transportnim koridorima i pravcima. Jedan logistiki centar podrazumijeva jedinstvenu tehnoloku, prostornu, ekonomsku, organizacionu cjelinu koja obezbjeuje razliite nosioce i korisnike logistikih usluga.- Sa druge strane, gledavi, postoje i dijelom integrisani elementi JIT (Just hi Time) koncepta, koji omoguuje da se prava roba, pravog kvaliteta, u pravo vrijeme nae na pravom mjestu. Roba se nee trajno koncentrisati u odreenim skladinim magacinima, gdje joj vremenom moe doi do opadanja trine vrijednosti, gdje su prisutni trokovi skladitenja i odravanja, a sa druge strane prisutna je pojava nepotrebne koncentracije, odnosno gomilanja robe (proizvoda).

Logistiki provajderi

Kao specijalizovani nosioci logistikih usluga zauzimaju sve vee uee na logistikom tritu. Tako na primjer, u Sjevernoj Americi (SAD, Kanada) 78 % kompanija koristi usluge logistikih provajdera, u Zapadnoj Evropi (Evropskoj Uniji) 79 % a u Azijsko Pacifikoj zoni oko 58 % kompanija.U Evropskoj Uniji u 2003 godini, 65 % logistikih procesa preneseno je na provajdere logistikih usluga, dok je taj procenat u Americi i Aziji znaajno manji i iznosi oko 50 %. U narednih pet godina oekuje se znaajan porast. Istraivanja su pokazala da su korisnici uglavnom zadovoljni uslugama logistikih provajdera 90% korisnika se izjasnilo kao veoma zadovoljan ili zadovoljan. Meutim, korisnici oekuju da se ponuda logistikih usluga, pobolja kroz integrisanje razliitih uesnika u sistemu pruanja kompletne logistike usluge. Tako se, navodi pet oblasti na koje provajderi posebno trebaju fokusirati panju: moraju imati ponudu osnovnih usluga (transport, skladitenje, pakovanje, itd.) potrebno je da tee kompletnoj logistikoj usluzi, da budu orjentisani na odreene privredne grane i oblasti, da imaju geografsku pokrivenost i uspostavljanje poslovne infrastrukture. Isto tako, potrebno je da raspolau savremenim logistikim tehnologijama, koje se vrlo lako mogu integrisati u korisnikov privredni i poslovni sistem. Korisnici oekuju stalno unapreenje logistikih usluga, te se mijenja odnos prema logistikim provajderima koji su poetku posmatrani kao provajderi resursa i menaderi resursa, da bi danas vie od polovine korisnika provajdere posmatralo kao logistike strategije (distributivne strategije, transportne strategije).Ovakva orijentacija na korisnike i na potencijalno zadovoljenje njihovih elja, zahtjeva i potreba predstavlja primjene novog koncepta logistikog poslovanja.

Koje su to karakteristike pediterskih kompanija u ovom prijelazu?:- Danas pedicije predstavalju savremene logistike provajdere (3PL, 4PL provajderi) koji su sposobni da ponude i prue kompletnu logistiku uslugu. Razvija se sve vre logistiko partnerstvo izmeu pedicije i korisnika logistikihusluga- Trend je da pediterske kompanije kao specijalizovani nosioci logistikih usluga, preuzimaju sve vie logistikih aktivnosti od korisika (outsourcing partnerstvo).- Na koji je nain tekao razvoj samog logistikog provajedera, moe se konstatovati daje on trajao kroz nekoliko faza. Sam razvoj je u sebi prepoznao vie tipova koncepta logistikog provajdera gdje moemo razlikovati: 1PL, 2PL, 3PL, 4PL.1PL - "Logistika kui" korisnika, Sistem za sopstvene potrebe uz minimalno angaovanje drugih.2PL - Odreene logistike usluge transporta, otpreme, skladitenja, povjerene specijalizovanim nosiocima.3PL - 3PL provajder kao Outsourcing partner preuzima najvei dio logistikih zadataka korisnika.4PL - 4PL provajderi podrazumijevaju integrisano upravljanje i realizaciju kompletne logistie usluge.

- Hijerarhijski razvoj (Top-Down) je mogue vidjeti na sljedeem grafiku:

Razvoj savremenih logisikih provajderaLogistiko partnerstvo

podrazumijeva poslovnu saradnju logistikih sistema i korisnika. Umjesto starog pristupa gdje su korisnik i nosilac u principu imali suprotstavljene ciljeve (dvije strane u sukobu), sve vie se koriste nove forme saradnje i partnerstva. Prvo su to bili nii oblici partnerstva koji podrazumijevaju poslovne odnose zasnovane na ugovorima o poslovnoj saradnji (za izvrenje odreenih logistikih zadataka i aktivnosti), gdje su partneri prvenstveno usredsreeni na postizanju sopstvenih ciljeva.

Vii stepen partnerstva podrazumijeva poslovnu saradnju koju karakteriu zajedniki interesi partnera i ostvarenje zajednikih ciljeva poslovanja. Istraivanja logistikog partnerstva u 188 organizacija iz razliitih industrijskih sektora, sa razliitim godinjim obrtom kapitala iz mnogih evropskih zemalja, pokazala su da je glavni cilj proizvodnih organizacija, pri sklapanju logistikog partnerstva, da se obezbijedi: isporuka prave robe, u odgovarajuem stanju, u pravo vrijeme i na pravom mjestu; smanjenje vremena izvrenja logistikih operacija; poveanje fleksibilnosti logistikog sistema; itd.

Logistiko partnerstvo se odvija na tri nivoa: operativnom, taktikom i stratekom. Na operativnom nivou partnerstvo obino obuhvata transport, distribuciju i skladitenje. Navedena istraivanja pokazuju da je 85% korisnika ustupilo realizaciju meunarodnog transporta logistikim kompanijama, a vie od 50% je ustupilo izvrenje skladitenja i distribucije. Zatim slijede procesi pakovanja, naruivanja, logistike povratnih materijala i sl. Na taktikom nivou 20% - 25% korisnika je ustupilo izvrenje logistikih poslova (npr. izbor vida transporta, upravljanje zalihama, izbor lokacije skladita, finansijske transakcije u vezi sa robom i dr.)U budunosti bilo je predvieno da ovaj procenat iznosi 40% do 50%. Na stratekom nivou je prisutan znatno manji obim logistikog partnerstva, koje se uglavnom odnose na odloenu finalizaciju proizvodnje, kroz odlaganje vremena i mjesta proizvodnje, odnosno pakovanja proizvoda to blie vremenu kupovine i potronje proizvoda. U 2000 godini veina korisnika u Evropi imala je partnerstvo organizovano na nivou svoje zemlje i na nivou regiona. Velike promjene se deavaju na polju pokrivenosti trita partnerstvom, s tendencijom da se dravna i regionalna pokrivenost zamijeni Pan evropskim i globalnim pokrivanjem. Najvaniji faktori uspjeha logistikog partnerstva su: poveanje kvaliteta usluga i produktivnosti, podrka i posveenost vrhovnog menadmenta novoj poslovnoj strategiji, trokovi poslovanja i odgovornosti za izvrenje pojedinih aktivnosti, kao i smjernice za izvrenje ugovorenih obaveza, zajedniki utvrene performanse poslovanja, odnosno radnog uinka.

Make or buy

Strategija odluivanja praviti ili kupiti zasniva se na sabiranju dinamikih i esto stohastikih zahtjeva (pakovanja, ukrupnjavanja, transporta) u vremenu i prostoru u logistikim lancima sa ciljem da se povea kvalitet logistike usluge i minimiziraju trokovi i neprofitna ulaganja kapitala.

U sebi jasno definira dva pojma kada je u pitanju vrenje odreenih logistikih aktivnosti, odnosno pruanje usluga voenih na bazi logistikih principa.

Napraviti (engl. Make), podrazumijeva u sebi niz jasno odreenih aktivnosti kao to su:

-Razvoj i izgradnja sopstvenih logistikih podsistema: vozni parkovi, skladini kapacitet pretovara mehanizacija

-Proizvodnja logistikih usluga za sopstvene potrebeRazvoj sopstvenih logistikih sistema, integrira unutar sebe svu onu infrastruktura kao i transportna sredstva, odreene skladine kapacitete koji e se direktno koristiti a potrebe odreene kompanije. Meutim, ovakvi poduhvati su esto rizini, ukoliko se na primjer radi o preduzeu koje nema jasnu i stabilnu studiju trita, definisanu potranju za njihovim uslugama, dobre odnose i vrsta partnerstva sa komitentima, iz razloga to se u ovim sluajevima izgradnje javljaju veliki fiksni trokovi, koji e egzistirati bez obzira na njihovu upotrebu, mada se racionalno mogu kompenzovati sa prihodima uspjenim poslovanjem.

Kada je u pitanju kupovina, posudba (engl. Buy), firma je u glavnom voena sljedeim konceptima:

-Korienje "tuih" logistikih resursa

-Kupovina logistikih usluga od profesionalnih nosioca (logistikih provajdera)

Logistiki kontroling

Predstavlja integrisanu podrku sistemu informisanja, planiranja, upravljanja i kontrole logistikih procesa u industriji, trgovini, logistikim preduzeima, city logistici, lancima snabdijevanja, logistikim centrima, multimodalnom transportu i dr. Kljuni elementi ovog koncepta su modeli za utvrivanje i praenje kvaliteta logistike usluge, logistikih trokova i drugih performansi po svim procesima, aktivnostima nosiocima, mjestima i uzrocima nastanka u logistikom lancu. Uvoenjem koncepta logistikog kontrolinga u privredu razvijenih zemalja Evrope, SAD-a i Japana, ostvareni su znaajni efekti. Preduzea koja su sistemski uvela kontroling ostvarila su prosjene utede od 15% do 30 % u logistikim trokovima i iskoritenju logistikih resursa.

City logistika

Negativne posljedice saobraaja u gradovima sve ee dovode do situacija da se svjetske metropole u pojedinim danima proglaavaju Zabranjenim gradovima za saobraaj i transport. Potencijal racionalizacije robnog drumskog teretnog transporta u gradovima je izuzetno veliki na ta ukazuje nekoliko slijedeih podataka: ako se za 4% smanji drumski teretni transport u gradu, posljedice na stvaranje buke su iste kao da se prevoz putnikim automobilima smanjio za 50 %, uee durmskog transporta na realizaciji prevoza robe do 50 km je 83% od ukupnog drumskog transporta, od toga se u gradovima sa 5% broja pokretanja prevozi 85% ukupne koliine robe, a ostalih 95% pokretanja prevozi samo 15% ukupne koliine robe. Ova disproporcija je posljedica neadekvatnog pristupa optimizaciji logistikih zahtjeva u gradovima.Strategije, koncepcije i rjeenja city logistike u Evropi i svijetu postaju toliko znaajne i aktuelne, da su stotine pilot projekata u realizaciji, a finansirani su od nadlenih ministarstava i privrednih komora.Koncepcija i rjeenja city logistike su razliita i kreu se u pravcu koncentracije robnih i informacionih tokova, izgradnje city logistikih centara, primjene tehnologija inteligentnih transportnih sistema, stvaranja specijalizovanih organizacija koja se bave city vozila na elektro pogon i sve to u funkciji kvalitetne isporuke, ekonomije, bezbjednosti i to je najvanije u funkciji ouvanja ivotne sredine.Supply chain menagement upravljanje

Upravljanje lancima snabdijevanja se moe definisati kao sinhronizacija toka materijala i informacija u lancu snabdijevanja sa zahtjevima kupca, uz obezbjeenje povoljnog odnosa izmeu trokova i nivoa opsluge korisnika. Predstavlja nadgradnju klasinim logistikim strategijama motivisanu poveanim znaenjem kupaca, globalizacijom demografskih, ekonomskih i drugih karakteristika, otrijom konkurencijom, procvatom informatikih tehnologija i dr.Efekti ovog oblika upravljanja ogledaju se u smanjenju trokova i efikasnijem upravljanju kapitalom, efikasnijem upravljanju robnim tokovima, poveanju efikasnosti u odnosima izmeu uesnika u lancu snabdijevanja i poveanju upotrebne vrijednosti proizvoda za krajnjeg kupca. Upravljanje lancima snabdijevanja za indrustijske i trgovake organizacije znai raspolaganje veim stepenom konkurentnosti na tritu.

LOGISTIKI CENTRI I MREE

Za uspjenu realizaciju kompleksnih logistikih procesa transporta, skladitenja, pretovara, pakovanja i distribucije proizvoda neophodno je mnogo vie od uobiajenog posmatranja transportne mree.Devedesete godine karakterie formiranje integrisanih logistikih mrea u okviru kojih se istovremeno mogu nai razliita proizvodna, trgovaka, usluna, transportna i pediterska preduzea, robni terminali, robno transportni centri, berze transporta ,distributivni sitemi itd. Navedeni logistiki i privredni entiteti imaju svoje zahtjeve, interese, ciljeve i strategije i istovremeno se pojavljuju u vie razliitih mrea.Po pravilu su prostorno dislocirani u razliitim regionima, dravama i kontinentima i imaju sopstvenu tehnologiju, tehniku, informatiku, organizaciju, sistem planiranja i upravljanja. Neophodno je, kroz razliite forme logistikih i distributivnih mrea efikasno povezati sve uesnike u logistikom lancu. Centalni element u izgradnji i razvoju koherentne transportne i logistike infrastrukture je koncept mree logistikih transportnih centara, povezanih sa osnovnim transportnim koridorima i pravcima. Logistiki centar podrazumijeva jedinstvenu tehnoloku, prostornu, organizacionu i ekonomsku cjelinu koja objedinjuje razliite nosioce i korisnike logistikih usluga. To su mjesta koncentracije robnih, transportnih i informacionih tokova, koja obezbjeuju racionalnu podjelu rada, prostornu i vremensku ispomo, visok nivo tehnologije.Postoji itav niz razliitih modela logistikih centara, ali svi oni imaju zajednike karakteristike, kao to su: multimodalnost, otvorenost, multifunkcionalnost, kompletna logistika usluga, kompleksna struktura, rad u mrei, koperacija, informisanost, visok nivo tehnologije.Trend razvoja robno transportnih centara ide u pravcu njihovog struktuiranja u tri grupe i to: Robno transportni centri meunarodnog karaktera Robno transportni centri regionalnog i nacionalnog karaktera i Robno transportni centri lokalnog karaktera.U tom smislu postoji evropska mrea robno transportnih centara, nacionalne mree robno transportnih centara i centri u funckiji opsluivanja velikih gradova. Bez obzira na pojedinani znaaj i strukturu funkcija u odnosu na robne tokove svi ovi centri dio su globalne mree logistikih centara.Razvoj intermodalnog transporta u Evropi, odvija se u okviru intermodalnih logistikih mrea, koje pokrivaju sve lanice Evropske Unije. Mreu trenutno ine 94 intermodalna koridora i 398 terminala ( 231 kopneni, 31 kopneno-rjeni i 136 pomorskih intermodalnih terminala). Obim i kvalitet usluga Intermodalnog transporta varira od regiona do regiona, od zemlje do zemlje, od koridora do koridora, i od terminala do terminala.

Logistike tehnologije

Razvoj tehnologija u oblasti logistike odnosi se na: logistike jedinice, transportna sredstva, pretovarno skladine sisteme i terminale. U domenu logistikih jedinica prisutna je tendencija ka potpunoj tehnikoj kompatibilnosti kojom se olakava samo formiranje zbirne jedinice i otpornosti na njeno rasturanje bez primjene konvencionalnih metoda ( vezivanja, folije i dr.). U Evropi su zadnje decenije izuzetno razvijeni sistemi zasnovani na primjeni malih plastinih kontejnera izvedenih na bazi modula 400 x 600 mm. Pojedine firme (posebno iz autoindustrije) koriste i po vie miliona ovih jedinica u ralaizaciji aktinosti u okviru logistikih mrea. Kod nas ovi sistemi ne da nisu uvedeni, ve nisu dovoljno poznati ni u ue strunim krugovima koji se bave ovom problematikom.

Razvoj transportnih sredstava je pod izuzetnim uticajem meunarodnih normi koje pootravaju zahtjeve iz oblasti pouzdanosti elemenata sistema, bezbjednosti, ekoloke zatite, ekonominosti i dr. Pored toga, savremena vozila se sve vie prilagoavaju promjenama karakteristika tereta, prije svega poveanjem volumena tovarnog prostora. Ugradnjom savremenih elektronskih elemenata (bord kompjutera, procesora, senzora i dr.) omoguava se On- line regulacija realizacije logistikih zadataka.

Kod pretovarno skladinih sistema stalno je prisutan trend razvoja tehnologija koje obezbjeuju formiranja logistikih podsistema velikih gustina (uz maksimalno koritenje prostora, prije svega visine), sa brzom realizacijom zadataka uz malo angaovanje saobraajnica i eliminaciju uea manuelnog rada. U savremenim rjeenjima iz ove oblasti se danas sreu npr. skladini sistemi sa velikim visinama slaganja kontejnera ( u tzv. silosima) sa potpuno automatizovanim skladino pretovarnim procesima.Razvoj u ovim oblastima, danas je nerazdvojiv od adekvatnog razvoja informacionih tehnologija. Rjeenja iz oblasti informacionih tehnologija su danas sve vie inkorporirana u logistikim aktivnostima i to od prenosa i obrade informacija pa sve do primjene inteligentnih sistema pri realizaciji pojedinih procesa.

Intermodalni transport

Razvoj intermodalnog transporta u Evropi, odvija se u okviru intermodalnih logistikih mrea, koje pokrivaju sve lanice Evropske Unije. Mreu trenutno ine 94 intermodalna koridora i 398 terminala (231 kopneni, 31 kopneno-reni i 136 pomorskih intermodalnih terminala). Obim i kvalitet usluga intermodalnog transporta varira od regiona do regiona, od zemlje do zemlje, od koriodara do koridora i od terminala do terminala. Trenutno se nedeljno ostvari 1821 konterska veza u mrei, pri emu samo 40 terminala ini preko 80% ukupnog obima intermodainog transporta. Isto tako, postoji vrlo velika koncetracija tokova na na manjem broju koridora. Najvaniji koridori u oba sjmera su: Njemaka-Austrija (oko 400 vozova nedeljno), Nemaka-Italija (300 vozova nedeijno) i panija-Francuska (140 vozova nedeljno). Na deset najveih koridora odvijaju se tri etvrtine ukupnog obima intermodalnog transporta. Smatra se 500 km minimalno rastojanje na kom je opravdano uvoditi linije intermodalnog transporta. Naravno, izuzetak ine transalpske veze koje su znatno krae i znaajno uestvuju u intermodalnim robnim tokovima, kao i konterski tokovu u gravitacionim zonama terminala.Po pitanju intermodalne kohezije i pristupnosti evropsko trite intermodalnog transporta ine tri karakteristina segmenta. Prvi, pretstavlja "centralno jezgro" koje ine veliki privredni centri i regioni centralnih evropskih zemalja zajedno sa regionima na koridoru Beneluks/Nemaka/Sjeverna Italija. Ovi trini segmenti se opsluuju intermodalnim shuttle i blok vozovima, rjenim i priobalnim transportom. Drugi segment obuhvata susjedne regione, koji okruuju jezgro, kao to su Francuska/Danska/vedska, koji imaju mree sa manjim brojem terminala, ali raspolau sa dobrim sistemo Gateway i HUB centara, koji su lako dostupni korisnicima. Trei segmet, ine periferni regioni poput Grke, Italije, panije, Portugalije, koji su povezani preko niskofrekventnih veza i Gateway sistema,

Scenariji budueg razvoja intermodalnog transporta, zasnovani su na razliitim prostornim, organizacionim, tehnolokim reenjima, razliitim politikama i ciljnim trinim segmentima. U Evropi su prisutna tri razvojna scenarija, koji se razlikuju po obuhvatnosti i intezitetu razvoja intermodalnog transporta.

Scenario "koridora", kao najnii nivo razvoja vezuje usluge intermodalnog transporta za "izolovane" koridore, tamo gde su ve primjenjene odreene tehnologije. Scenario "jezgro mree"predvia usluge intermodalnog transporta u centralnoj logistikoj mrei koja obuhvata 30 stratekih evropskih terminala. Scenario "evropske mree", predvia visok nivo rasprostranjenosti usluga intermodalnog transporta u itavoj evropskom multimodalnoj mrei tj. u svim djelovima mree i svim regionima.

Edukacija u logistici

Edukacija strunjaka za logistiku u svetu se odvija kroz kompleksne programe dodiplomskih i poslediplomskih studija na univerzitetima i naunim institutima. Preko 200 programa razliitog A karaktera i nivoa prisutno je u obrazovnim institucijama.Cilj je stvaranje vrhunskih strunjaka za logistike sisteme koji e biti sposobni da istrauju probleme, da teorijski i praktino reavaju kompleksne logistike zadatke i primenjuju metodologije, alate i tehnike za optimizaciju logistikih procesa i aktivnosti. Danas nema kompanije u razvijenom svetu sa preko 100 zaposlenih da nema logistikog inenjera ili logistiku organizacionu jedinicu. Strunjaci logistike danas reavaju probleme u privrednim i vanprivrednim delatnostima, industrijskim kompleksima, trgovakim i transportnim preduzeima, medicini, vojnim sistemima.

Logistika drutva

U oblasti logistike i intermodalnog transporta dolazi do integracije i do stvaranja nacionalnih i meunarodnih udruenja. Ta udruenja imaju zadatak da pripremaju i sprovode sve mjere iz oblasti standardizacije, koordinacije, edukacije, mjera za pospjeivanje razvoja, promociju novih tehnologija i dr. Struktura ovih udruenja se po pravilu formira na nacionalnom nivou uz obavezno povezivanje na meunarodnom planu (neka su formirana i na nivou UN), a to proizilazi iz meunarodnog karaktera logistikih procesa. Subjekti koji ine ova udruenja mogu da budu logistiki operateri, preduzea, RTC-i, terminali, nauno-istraivake institucije, a posebno je aktuelno formiranje logistikih drutava heterogenog sastava koji objedinjuju davaoce i korisnike usluga i nauno-istraivake institucije koje se bave projekto-vanjem, razvojem novih tehnologija i obrazovanjem. Tako se na nivou Evrope, nacionalna drutva i institucije za logistiku udruuju u ELA (European Logistics Association), odnosno Meunarodno udruenje za logistiku SOLE (International Society of Logistics) i si. U oblasti intermodalnog transporta takoe dolazi do udruivanja nacionalnih drutava - operatora u UIRR- Internacionalnu uniju za kombinovani drumsko-eljezniki transport.Udruenje iz oblasti robno transportnih centara je Evropsko udruenje transportnih i logistikih centara EUROPLATFORMS EEIG, koje je definisalo kriterijume i principe, kao to su: otvorenost, zajednika sredstva i oprema, organizacioni sastav, nacionalnost, koncept kombinovanog transporta, lojalnost. Samo nacionalna udruenja transportnih centara mogu postati lanovi EUROPLATFORMS-a.

OSNOVE PLANIRANJA - LOGISTIKO-DISTRIBUCIJSKIH PROCESA

Planiranje logistiko-distribucijskih procesa treba shvatiti ozbiljno ukoliko se eli odrati konkurentnost na tritu- Da bi se to omoguilo neophodno je sustavno planiranje logistiko-distribucijskih procesa, to podrazumijeva kreiranje modela i definiranje metoda planiranja

Planiranje predstavlja podrku donoenja odluka identificirajui alternative buduih aktivnosti i odabirui dobre i optimalne.

Logistiko-distribucijski procesi su vrlo kompleksni, sastoje se od mnotva detalja koji se u stvarnosti pojavljuju, ali ne mogu utjecati na donoenje plana. Upravo zbog toga je neophodno realne probleme rjeavati pojednostavljenim kopijama tih problema, tzv. modelima, kao bazom za donoenje plana. Predstavljanje realnog problema najjednostavnije mogue, ali sa svim potrebnim detaljima i bez ignoriranja nekih ozbiljnih stvarnih imbenika, nazivamo modeliranje (umjetnost stvaranja modela). Simulacijski modeli i modeli predvianja pokuavaju predvidjeti budue stanje i objasniti veze izmeu ulaza i izlaza sustava. Pa ipak. oni ne podravaju odabir jednog ili vie rjeenja koja su dobra u uvjetima odreenih kriterija i moguih aktivnosti. To je svrha optimizacijskih modela koji se razlikuju od navedenih po dodatnoj "funkciji cilja" koja mora biti minimizirana ili maksimizirana. Jednostavan nain planiranja logistiko-distribucijskih procesa moe se definirati kao pronalaenje alternativnih rjeenja, usporeivanje s danim kriterijima te odabir najboljeg naalost, u veini sluajeva ovaj nain nailazi na mnotvo potekoa.

Potekoe u planiranju logistiko-distribucijskih procesa

Postoji nekoliko kriterija koji impliciraju proturjenost ciljeva i dvosmislenost odrednica izmeu alternativnih rjeenja. Na primjer, ako elimo postaviti uslugu na to veu razinu u isto vrijeme minimiziramo zalihe. U ovom sluaju nema optimalnog rjeenja nego se postie to da oba cilja dosegnu najviu moguu razinu. U obiajen nain postupanja s ovakvim viekriterijskim problemima jest postavljanje minimuma i maksimuma za sve ciljeve osim onog kojeg elimo optimizirati. U navedenom primjeru moe se teiti minimizaciji zaliha garantirajui minimalnu razinu usluge. Drugi koristan nain rjeavanja viekriterijskih problema sastoji se od formiranja cijena svih ciljeva, prihoda ili trokova i maksimizirajui dobit. Ipak, nije mogue svaki cilj izraziti u novanoj vrijednosti (razina usluge). Openitiji nain je definirati mjerilo vrijednosti za sve ciljeve i skupiti ih u (ponderiranu) mjerljivu sumu.Druga potekoa je uzrokovana velikim brojem alternativnih rjeenja koja su nadmona u planiranju logistiko-distribucijskih procesa. U sluaju neprekidnih odluka (veliine narudbi, vrijeme rada), broj alternativnih rjeenja je u biti beskonaan. Ali za diskretne odluke (slijed poslova na pojedinom stroju), broj alternativnih rjeenja nije beskonaan, ve ovisno o procesu moe biti manji ili vei. U ovakvim sluajevima nemogue je pronai optimalno rjeenje specificiranjem svih rjeenja, tako da je i izvedivo rjeenje teko pronai. Tu nam mogu pomoi matematike metode operacijskih istraivanja. Neke od tih metoda mogu tono definirati optimalno rjeenje, npr. linearno programiranje ili algoritmi mrea. Za veinu ovakvih problema najbolja rjeenja dobivaju se heuristikim metodama. Uspjeh ovih metoda uvelike ovisi o nainu na koji je problem modeliran.Trea i najvjerojatnije najvea potekoa je voenje (bavljenje) promjenjivosti. Planiranje logistiko-distribucijskih procesa predvia budue aktivnosti, te se temelji na podacima o buduim dogaajima. Ti podaci mogu biti procijenjeni metodama predvianja, ati e nedvojbeno doi do vee ili manje pogreke u procjeni. Upravo ove pogreke smanjuju dostupnost proizvoda i stoga smanjuju razinu usluge koje poduzee nudi.Upravo se iz ovih razloga planiranje logistiko-distribucijskih procesa treba shvatiti ozbiljno ukoliko se eli odrati konkurentnost na tritu. Da bi se to omoguilo neophodno je sustavno planiranje logistiko-distribucjjskih procesa, to podrazumijeva kreiranje modela i definiranje metoda planiranja.

Planiranje logistiko-distribucijskih procesa u funkciji vremena

itava se mrea logistiko-distribucijskih procesa moe podijeliti na interne opskrbne lance za svakog partnera u mrei, od kojih se svaki sastoji od tri glavna postupka opskrbnog lanca sa znatno razliitim zadacima planiranja. Ogranien kapacitet resursa je ulaz (input) u proizvodni proces koji se moe sastojati od razliitih podpro-cesa. Distribucija premouje razdaljinu izmeu lokacije proizvodnje i kupaca, bilo prodavaa na malo ili drugih tvrtki koje dalje obrauju proizvod. Svi se gore navedeni logistiki postupci ravnaju prema predvianju potranje i/ili brojkama narudbe koje su odreene procesom prodaje.

ZADACI DUGORONOG PLANIRANJAProgram proizvoda i strateko planiranje prodaje

Odluka o programu proizvoda koji eli ponuditi tvrtka mora se temeljiti na dugoronoj prognozi koja pokazuje moguu prodaju itavog asortimana proizvoda. Takva prognoza obuhvaa ovisnosti izmeu postojeih proizvodnih linija i budueg razvoja proizvoda, a takoer i potencijal novih prodajnih podruja. Dugorone prognoze razmatraju informacije o ivotnom vijeku proizvoda i ekonomskim, politikim i konkurentnim imbenicima. Budui da nije mogue procijeniti brojke (statistiku) dugorone prodaje za svaki proizvod, proizvode valja spojiti u grupe proizvoda koji imaju zajednike karakteristike prodaje i proizvodnje. Marginalni profiti potencijalne prodaje i fiksni trokovi za imovinu moraju se uzeti u obzir u funkciji cilja u problemu op-timizacije programa proizvoda.

Struktura fizike distribucijeKako sve vie poduzea koncentrira svoje proizvodne kapacitete zbog velikih ulaganja

Planiranje logistiko-distribuciskih procesa u funkciji vremena

u strojeve, poveava se udaljenost izmeu proizvodnog postrojenja i kupaca, kao i odgovarajui trokovi distribucije. Takvi trendovi i promjenljiva okolina zahtijevaju reorganizaciju distribucijskog sustava. Fizika struktura obuhvaa broj i veliine skladita, te cross-docking toke ukljuujui potrebne transportne veze. Tipini ulazni podaci (input) za odluku jesu program proizvoda i prognoza prodaje, plan proizvodnog kapaciteta u svakom postrojenju i odgovarajua struktura trokova. Cilj je smanjiti dugorone trokove prijevoza, zaliha, rukovanja i ulaganja u imovinu (npr. skladita, oprema za manipulaciju i si.). Pitanje, hoe li se prijevoz obavljati vozilima vlastitog voznog parka ili prijevoznika tree strane vrlo je usko povezano s odlukom o fizikom distribucijskom sustavu. Zbog toga se ova dva tipa odluke moraju int