LITERATUURONDERZOEK HOLLANDCASINO, versie 3.0

STUDENTEN Lisa Winters

Seline Noteboom

Sjoerd van Hal

René Marcusse

Rob Maillé

DATUM

28 oktober 2013

MINOR

Digital communication for businesses

1 

INHOUDSOPGAVE

Versienummers ..…………………………………..………..………...…….…………. Pagina 4

1 Inleiding ………………………………………………..………………....…………. Pagina 5

2 Deelvragen ………………………………………………………………...………. Pagina 6

3 Gerelateerd aan Holland Casino ………………………………………………… Pagina 7

2.1 Nieuwe vestiging Holland Casino …………………………………….……… Pagina 7

3 Gerelateerd aan gokken……….…………………………………………………... Pagina 6

3.1 Genot als kompas ………………………………………………………………... Pagina 6

4 Gerelateerd aan doelgroep Holland Casino ….………………………………. Pagina 7

4.1 Gasten van Holland Casino ……………………………………………………. Pagina 7

5 Gerelateerd aan jongeren ….………………..…………………………………… Pagina 10

5.1 Nibud studenten onderzoek 2011-2012 ……………………………………….. Pagina 10

5.2 Jeugd en riskant gedrag 2011 ………………………………………………….. Pagina 11

5.3 Jongeren & hun financiële verwachtingen …………………………………… Pagina 14

5.4 Top 10 jongerentrends voor 2013 ……………………………………………... Pagina 15

5.5 Jongerenonderzoeken ‘bewuster worden’ …………………………………. Pagina 15

5.6 Jongeren bereiken op social media. Mediaonderzoek ……………………. Pagina 17

5.7 Leefstijlgroepen volgens de NPO ……………………………………………… Pagina 18

6 Gerelateerd aan digitale media ….…………...………………………………… Pagina 19

6.1 Alles over tijd, tijdsbestedingsonderzoek …………………………………….. Pagina 19

6.2 Nederlanders digitaal niet normaal ………………………………………….. Pagina 19

6.3 GFK Trends in digitale media ………………………………………………… Pagina 20

6.4 Social media gebruik in 2013: de stand van zaken ………………………….. Pagina 20

6.5 Factsheet Mediagebruik 2013 …………………………………………………. Pagina 21

2 

6.6 Legalisering van online gokken in Nederland: Kansen of bedreigingen?.... Pagina 22

6.7 Trends in digitale media 2012……………………………………………………. Pagina 22

6.8 Hoe jongeren omgaan met digitale media ……………………………………. Pagina 23

6.9 Welke digitale hulpmiddelen zijn er? ……………………………………………. Pagina 23

14 Bronnenlijst …………..……….………………………………………………….. Pagina 23

3 

VERSIENUMMERS

3.0 Nieuwe bronnen toegevoegd, toegespitst op onderzoeksvragen Gemarkeerd welke bronnen bij de onderzoeksvragen horen (zie pagina 5)

Tekst herschreven, spellingscontrole

2.0 Tekst herschreven in een goedlopend verhaal

Inleiding en conclusie toegevoegd

Bronnen APA

1.0 Eerste opzet van de deskresearch

4 

1 INLEIDING Dit rapport doet verslag van het literatuuronderzoek die door de projectleden is uitgevoerd. Dit zijn allemaal secundaire bronnen. Het verslag is opgedeeld in de verschillende onderwerpen die van belang zijn voor het project. Dit is het Holland Casino, de doelgroep van het Holland Casino, de doelgroep waar de projectleden zich op richten (jongeren), digitale media en het onderwerp gokken. Hier wordt alle betrouwbare informatie gefilterd die straks nodig is voor ons verdere onderzoek. Onder literatuuronderzoek verstaan wij het verzamelen van gegevens/informatie over een onderwerp uit bronnen als websites, databanken, catalogi, kranten, tijdschriften, in elektronische of papieren vorm. Dit wordt via een systematische methode en een stappenplan uitgevoerd. Dit bespaart tijd en geeft betere resultaten. Eerst definieer je het probleem, vervolgens bedenk je zoektermen, daarna kies je informatiebronnen, dan zoek je informatie en tot slot maak je een selectie en verwerk je de resultaten.

5 

2 DEELVRAGEN

Hoofdvraag: Wat kunnen digitale hulpmiddelen betekenen in het vinden van een oplossing voor het teruglopende bezoekersaantal (onder jongvolwassenen) voor het Holland Casino?

De daarbij behorende deelvragen zijn

1.0 Welke motieven hebben jongvolwassenen om het Holland Casino niet te bezoeken?

2.0 Waarmee zijn jongvolwassenen te motiveren om een bezoek te brengen aan het Holland Casino?

3.0 Welke digitale hulpmiddelen zijn er?

4.0 Welk digitale hulpmiddel(en) zijn het beste inzetbaar voor de doelgroep?

5.0 Hoe kunnen de digitale hulpmiddel(en) het beste ingezet worden?

6 

3 GERELATEERD AAN HOLLAND CASINO Genoemde feiten uit het boek, Nieuwe vestiging Holland Casino geschreven door Bruin:

● Over het algemeen staat de deelname aan een bepaald kansspel niet op zichzelf. De meeste respondenten die aan kansspelen deelnemen, nemen niet aan één maar aan meerdere kansspelen deel (Bruin, 2008. p3).

● Als meer spelers vaker naar het casino gaan zal het aantal probleemspelers in de toekomst mogelijk gaan toenemen. Er zijn ook andere argumenten denkbaar om te veronderstellen dat de groei van het aantal probleemspelers niet direct zichtbaar zal worden en de groei van het aantal probleemspelers kan remmen, zo heeft Holland Casino een uitgebreid preventiebeleid ontwikkeld waarin risicospelers en probleemspelers worden aangesproken op hun speelgedrag en ook op vrijwillige basis een entreeverbod of bezoekbeperking kunnen aanvragen. Dit preventiebeleid is een beschermende factor (Bruin, 2008. p4).

● Uit het bevolkingsonderzoek dat het CVO in opdracht van het Ministerie van Justitie heeft uitgevoerd (de Bruin e.a., 2006) is gebleken dat recente deelname aan casinospelen onder de bevolking in de regio’s waar onlangs een nieuwe vestiging van Holland Casino werd geopend (Utrecht en Enschede) hoger lag dan in de regio’s waar al langer een Holland Casino was gevestigd (Bruin, 2008 p6).

● Op grond van de beschikbare gegevens kan worden afgeleid dat niet alle bezoekers van Holland Casino ook daadwerkelijk spelen. 

    

7 

3 GERELATEERD AAN GOKKEN 3.1 Boek: Genot als kompas

Bron: David J. & Linden J. (2011). Genot als kompas. Amsterdam: Nieuwezijds

Genoemde feiten uit het boek:

● Gokken slaat meer aan bij mannen, dan bij vrouwen. Er zijn aanzienlijk meer mannen verslaafd dan vrouwen (David & Linden, 2011, p134).

● Wanneer gokken legaal gemaakt word, neemt de verslaving bij mensen toe (David & Linden, 2011, p135).

● Onder de meest succesvolle, productieve en innovatieve zakenmensen komen veel gokverslaafden voor, die door hun goede prestaties denken dat ze alles onder controle hebben, wat hen ervan weerhoudt, zelfs in rampzalige omstandigheden, hulp te zoeken (David & Linden, 2011, p135).

Hoe laat je iemand van gokken houden?

● Volgens een theorie is snel beloning cruciaal. Eerste keer verliezen lijdt tot negatieve associaties. Sommige mensen krijgen door, als zij de eerste paar keren winnen, een hoog genotsimpuls aan het vroege succes, waardoor zij in het vervolg dit gevoel willen behouden en als maar door gaan. (David & Linden, 2011, p137) - Deze theorie is onjuist of onvolledig, zo meldt de schrijver.

● Gokverslaving (overdreven houden van gokken) ontstaat bij mensen die behoefte hebben aan bepaalde soorten onzekerheden. Zij vinden het prettig om een onzeker gevoel te hebben. Een “cognitieve” beloning zoals men het noemt in neurowetenschap. Men wordt op onzekere momenten beloond, of niet beloond. Het niet weten of er wel, of geen beloning komt activeert het genotscircuit 01 (David & Linden, 2011, p139) .

● Bijna winnen, ook wel “bijna-hits” genoemd, worden als “niet aangenaam” ondervonden, maar geven de mensen wel de drang om door te spelen.. Het stimuleert het gokken en activeert het genotscircuit (David & Linden, 2011, p146) .

● Het winnen van geld lijdt tot activeren van genotscircuit (David & Linden, 2011, p146)

8 

4 GERELATEERD AAN DOELGROEP HOLLAND CASINO

4.1 Gasten van Holland Casino

Genoemde feiten uit het onderzoek:

● De meeste respondenten gokken vanwege het plezier, de gezelligheid, de spanning (of juist de ontspanning). Een deel van de respondenten gaat naar het casino vanwege de sociale contacten. Eén op de vijf respondenten gokt (mede) om snel geld te verdienen. Een kleiner deel van de respondenten gokt uit verveling of als afleiding voor problemen. Op grond van de redenen van de respondenten om te gokken is met behulp van een clusteranalyse een indeling gemaakt in een viertal type spelers (clusters). Die staan hieronder genoteerd (Bruin, 2001).

1. De recreatieve of gezelligheidsspelers. De eerste cluster vormt de grootste groep

en bestaat uit respondenten die vooral naar het casino gaan vanwege de gezelligheid en het plezier dat ze in het spelen beleven. Snel geld verdienen vormt voor deze groep geen motief om in het casino te komen.

2. De spelers die in het casino komen vanwege de sociale contacten. De tweede cluster is bijna identiek aan de vorige behalve dat voor deze groep respondenten de sociale contacten een belangrijk (aanvullend) motief vormen om het casino te bezoeken.

3. De spelers die tevens afleiding voor hun problemen zoeken. De derde cluster bestaat weliswaar ook uit mensen die voor de gezelligheid en het plezier gokken maar het bezoek aan een casino tevens als afleiding voor problemen beschouwen.

4. De spelers die het puur om het geld te doen. is In de vierde cluster zit de groep mensen die naar het casino komt om (snel) geld te verdienen. Ze komen er niet om andere redenen: niet voor de gezelligheid, niet voor hun plezier, maar ook niet uit verveling of als afleiding voor problemen (Bruin, 2001).

Informatie over de doelgroep van het Holland Casino

● De respondenten zijn voor het merendeel mannen (60%). De jongste respondent was 18 jaar, de oudste een man van 90 jaar. De vrouwelijke respondenten zijn gemiddeld ruim 5 jaar ouder dan de mannen (met een mediaan van 53 en respectievelijk 47 jaar) (Bruin, 2001).

● Bijna de helft van de respondenten van het onderzoek is gehuwd. Een kwart is alleenstaand, dertien procent woont samen. De rest (11%) is gescheiden of in de weduwstaat (Bruin, 2001).

● Een meerderheid van de respondenten (60%) verricht betaalde arbeid. Een op de vijf respondenten (21%) is met pensioen. De overige respondenten doen huishoudelijk (7%) of vrijwilligerswerk (1%). Vier procent is studerend, drie procent is

9 

arbeidsongeschikt, één procent van de respondenten is werkloos en de rest (2%) heeft een andere dagbesteding (Bruin, 2001).

● Het opleidingsniveau van de respondenten is hoog en weerspiegelt dat van de samenleving als geheel (zie ook bijlage 1). Ruim 60% heeft tenminste een HAVO diploma behaald. Bijna een kwart van de responden- ten heeft een netto jaarinkomen dat boven de 60.000 gulden ligt. Ruim veertig procent een netto jaarinkomen van 36.000 gulden of minder. De rest van de respondenten heeft een netto jaarinkomen dat hier tussenin ligt (Bruin, 2001).

● De meeste gasten van Holland Casino zijn niet alleen hoger opgeleid maar verdienen boven- dien vergeleken met de Nederlandse bevolking meer dan de gemiddeld.

● Bijna een kwart van de respondenten heeft een netto maandinkomen dat boven de 5.000 gulden ligt. Ruim 7% heeft een inkomen boven de 10.000 gulden netto per maand (Bruin 2001).

Informatie over spelgebruik in het Holland Casino

● Het deel van de respondenten dat meestal roulette speelt is het grootst (38%). Ongeveer 36 procent van de respondenten speelt veelal op de speelautomaten terwijl een kleiner deel blackjack of een ander kaartspel speelt (23%). De resterende drie procent van de respon- denten speelt doorgaans een ander casinospel (Sic Bo, Rad van Avontuur, de paardenren- baan).

● De speelautomaten in de horeca vormen veelal de eerste kennismaking met kansspelen. Gemiddeld waren de respondenten 25 jaar oud toen zij hier mee begonnen.

● De kennismaking met de speelhal vindt op latere leeftijd plaats, gemiddeld op 30 jarige leeftijd.

● Met de tafelspelen begint men gemiddeld op 39 jarige leeftijd. Met de speelautomaten in Holland Casino is men gemiddeld iets later begonnen: op 41 jarige leeftijd.

Verblijf en besteding in het Holland Casino

● De gemiddelde respondent blijft 3,5 uur in het casino. Sommigen zijn na 5 minuten alweer weg, terwijl anderen er een half etmaal doorbrengen. Gemiddeld brengt men ruim 70% van de tijd door met spelen, hetgeen ruim twee uur daadwerkelijke speelduur inhoudt.

● Voor alle respondenten samen komt het gemiddelde verlies per uur spelen uit op ongeveer 180 gulden. Wanneer gegevens worden gewogen op basis van de bezoekfrequentie daalt het gemiddelde verlies per uur licht, naar 171 gulden.

● De gemiddelde verliezen per uur zijn voor de respondenten die mede vanwege de sociale contacten komen of als afleiding voor problemen het laagst met respectievelijk 112 en 97 gulden verlies per uur.

10 

● Dan komt de grootste groep gezelligheidsspelers die op een gemiddeld verlies per uur spelen van 218 gulden. En tot slot de spelers die het vooral om het geld te doen is, zij verliezen ironisch genoeg het meest: 286 gulden per speeluur.

Vestigingen Holland Casino

● Amsterdam, Rotterdam en Scheveningen zijn de drie grootste vestigingen, Breda en Valkenburg twee middelgrote, terwijl Groningen en Zandvoort de twee kleinste casino’s in het land zijn.

11 

5 GERELATEERD AAN JONGEREN

5.1 Nibud studenten onderzoek 2011-2012

● Het gemiddelde besteedbare inkomen van een student is 770 euro per maand. Hieronder vallen het geld dat studenten maandelijks van ouders krijgen (ouderlijke bijdrage), de studiefinanciering (basisbeurs, aanvullende beurs, rentedragende lening, collegegeldkrediet), inkomsten uit bijbaantje, overige inkomsten (inkomsten uit stages, eigen bedrijf, inkomsten uit onregelmatige activiteiten), zorgtoeslag en huurtoeslag. Studenten die nog thuis wonen hebben gemiddeld per maand 535 euro te besteden, uitwonende studenten 915 euro (Berg, 2012. p4).

● Cijfers van de Belastingdienst wijzen uit dat jongeren over het algemeen veel geld laten liggen door geen belastingaangifte te doen. Van de studenten die in 2010 een bijbaan hadden, heeft driekwart het afgelopen jaar (2011) de belastingaangifte ingevuld (Berg, 2012. p5).

● Gemiddeld geven thuiswonende studenten 603 euro per maand uit en uitwonende studenten 1093 euro. Dit is inclusief de kostenposten die door de ouders direct worden betaald. Voor uitwonende studenten zijn de woonlasten (huur, energie, internetkosten, boodschappen, inboedelverzekering) de grootste kostenpost met gemiddeld 488 euro per maand. Van de studenten die thuis wonen, draagt slechts één op de drie bij in de kosten (kostgeld) (Berg, 2012. p5).

● Toch zijn studenten in het hoger onderwijs over het algemeen spaargericht. Zo vinden zij het belangrijk om te sparen en om geld achter de hand te hebben. Desondanks vinden studenten sparen lastig. Per maand lenen studenten gemiddeld 365 euro. De gemiddelde totale studieschuld bedraagt ten tijde van het onderzoek 10.644 euro. Wanneer een student vier jaar lang 365 euro leent, zal zijn/haar schuld (exclusief rente) minimaal uitkomen op 17.500 euro (Berg, 2012. p6).

● De voornaamste reden waarom studenten niet lenen is omdat ze geen grote schulden willen maken. Als tweede wordt genoemd dat zij geen moeite hebben met rondkomen en daarom geen lening nodig hebben. Studenten die op dit moment wel geld lenen van DUO (of geleend hebben) geven aan dat zij lenen omdat zij anders niet rond kunnen komen, maar ook dat zij lenen om zo het leven leuker te maken (Berg, 2012. p7).

● Trendsetters en levensgenieters komen minder makkelijk rond, lenen vaker (zowel bij DUO als van anderen), sparen minder vaak en hun administratie is minder geordend dan bij regelaars en toekomstplanners (Berg, 2012. p10).

● Onder alle deelnemers is één maand studiefinanciering (uitwonende beurs) ter waarde van 266,23 euro verloot. Dit heeft uiteindelijk geleid tot 2942 volledig ingevulde vragenlijsten (Berg, 2012. p13).

● Het merendeel van de studenten geeft zijn geld bewust uit. Zo blijkt uit tabel 56 dat 89 procent van de studenten op de prijs letten voordat ze iets kopen, en kijkt 94

12 

procent van de studenten of zij het kunnen betalen voordat ze iets groots/duurs kopen. Een kwart van de studenten koopt vaak spullen die ze eigenlijk niet nodig hebben. Van de studenten geeft 78 procent aan dat studenten hard werken en het daarom ook verdienen om leuke dingen te kunnen doen (Berg, 2012. p60).

● Uit de resultaten blijkt dat tussen mannen en vrouwen weinig verschillen bestaan. Mannen besteden per week één uur meer aan uitgaan en twee uur meer aan sporten en hobby’s dan vrouwen. Gemiddeld besteden ze een uur minder aan studeren (Berg, 2012. p69). 

5.2 Rapport: Jeugd en riskant gedrag 2011

Samenvatting van het Rapport In dit rapport wordt ingegaan op het middelengebruik, gokken en gebruik van energiedrankjes en internet onder scholieren in het voortgezet onderwijs en in de laatste twee klassen van het basisonderwijs (leeftijd: 12 t/m 17 jaar). Het betreft hier kerngegevens als de prevalentie cijfers (lifetime- en maandgebruik), en de invloed van belangrijke achtergrondfactoren als sekse, leeftijd, opleidingsniveau en etnische afkomst (Verdurmen, 2012). Gokken onder jongeren

● Jongens gokken meer dan meisjes en blijven dit op later leeftijd doen terwijl dit bij meisjes na hun vijftiende jaar afneemt. Tussen 1992 en 2007 was sprake van een dalende trend in het spelen op gokkasten. Mogelijk houdt deze dalende trend verband met de toenemende mogelijkheden van gokken via internet, waardoor er sprake zou kunnen zijn van een verschuiving. (Verdurmen, 2012, p10)

● Minder dan de helft van de scholieren van het voortgezet onderwijs (42%) heeft ooit op een gokkast gespeeld, meer jongens (49%) dan meisjes (35%) (figuur 7.1, bijlage tabel 7.1 en 7.2). Jongens blijven stabiel in het maandelijks spelen maken van gokkasten, terwijl meisjes aanzienlijk dalen wanneer zij ouder worden van 9% tot 4% (Verdurmen, 2012, p82).

13 

(Jeugd en riskant gedrag 2011, 2012, p81)

Niveauverschillen

● Verschil tussen VMBO-leerlingen en VWO-leerlingen zijn, als je kijkt naar lifetime-prevalentie, vrijwel gelijk. Zowel 38 tot 45 procent van VMBO-leerlingen als VWO-leerlingen hebben tussen de leeftijd van 12 t/m 16 jaar hebben al op een gokkast gespeelt. Als je vervolgens kijkt naar het het spelen van een gokkast in de laatste maand, dan ontstaat er een aanzienlijk verschil. 9,8% van de VMBO-leerlingen hebben een gokkast gebruikt, terwijl van de VWO-leerlingen slechts 4,2% een gokkast hebben bespeelt (Verdurmen, 2012, p82).

Terugloop van gokken onder jongeren

● Sinds 1992 is de lifetime-prevalentie van spelen op een gokkast of fruitautomaat gedaald van 61 naar 42 procent in 2011. In dezelfde periode daalde de maandprevalentie van zestien naar zeven procent (figuur 7.2, bijlage tabellen 7.6 en 7.7) (Verdurmen, 2012, p82).

14 

(Jeugd en riskant gedrag 2011, 2012, p82)

Feiten en trends

● Het percentage scholieren dat ooit en in de laatste vier weken op gokkasten of fruitautomaten heeft gespeeld is ten opzichte van 2007 vrijwel gelijk gebleven.

● Iets minder dan de helft van de jongeren op het voortgezet onderwijs heeft kennisgemaakt met het spelen op een gokkast of fruitautomaat, maar slechts een klein deel van hen heeft recentelijk nog gespeeld.

● Meer jongens dan meisjes hebben (recent) op een gokkast of fruitautomaat gespeeld.

● In het percentage jongens dat de afgelopen maand op een gokkast speelde, zit weinig variatie tussen de verschillende leeftijden. Bij meisjes is daarentegen wel een verschil te zien: oudere meisjes hebben de laatste vier weken minder vaak op een gokkast gespeeld. Kennelijk zijn meisjes na een kennismaking sneller op gokkasten uitgekeken.

● Er zijn geen verschillen tussen de schoolniveaus in het percentage leerlingen dat ooit op een gokkast heeft gespeeld. In de laatste vier weken hebben echter aanzienlijk meer VMBO-leerlingen op een gokkast gespeeld dan VWO-leerlingen. (Verdurmen, 2012, p82)

5.3 Jongeren & hun financiële verwachtingen

● Iets meer dan de helft van de jongeren tussen de 12 en 24 jaar maakt zich zorgen

over de economische toekomst van Nederland. Over hun eigen (toekomstige) financiële situatie zijn de jongeren optimistischer gestemd. De verwachtingen van de jongere jongeren, tot en met 17 jaar, ten aanzien van hun financiële situatie voor het komende jaar en in de toekomst, is positiever dan die van de jongeren van 21 jaar en ouder (Schors, 2012, p16).

15 

Huidige financiële situatie ● Hoe ouder de jongere wordt, hoe vaker hij geld tekort komt en hoe vaker de

jongere aangeeft in 2011 minder te besteden te hebben gehad dan in 2010. Driekwart van de jongeren ontvangt een vaste bijdrage van de ouders. Dit bedrag loopt op met de leeftijd; het percentage jongeren dat financieel ondersteund wordt neemt echter wel af met de leeftijd. Vanaf 21 jaar ontvangt de helft nog een bijdrage van de ouders (Schors, 2012, p16).

Financiële situatie in 2012 en in de toekomst

● De helft van de jongeren is over zijn eigen geldzaken in 2012 (heel) positief gestemd en een derde is noch negatief, noch positief gestemd. Ongeveer een kwart verwacht zelf minder te kunnen besteden komend jaar. Oudere jongeren zijn pessimistischer over hun financiële situatie dan de jongere ondervraagden. Ook over hun financiële situatie op de langere termijn zijn de jonge jongeren positiever. Zo denken 12- tot en met 15-jarigen vaker dan 21-plussers later makkelijk aan een - netto per maand zullen gaan verdienen. Bijna de helft van de jongeren verwacht dat zij later meer te besteden hebben dan hun ouders nu (Schors, 2012, p16).

Economische crisis

● Ruim de helft van de jongeren denkt dat het in 2012 slechter zal gaan met de economie in Nederland dan in 2011 en ruim de helft maakt zich ook zorgen over de economische toekomst van Nederland. Jongeren die pessimistisch zijn over de economische situatie geven vaker aan bewuster met hun geld om te gaan als gevolg van de berichtgeving over de economische crisis (Schors, 2012, p16).

5.4 Top 10 jongerentrends voor 2013 Die once live twice

● De 24-uursmentaliteit viert hoogtij in het toch al drukke leven van jongeren. De smartphone is gepromoveerd van het nachtkastje naar het hoofdkussen en Whatsapp-groepen verstoren continu de nachtrust. Sluitingstijden zijn taboe. Jongeren gaan overdag uit of op dinsdagavond, bijvoorbeeld naar het Dagverblijf festival waar ze buiten de reguliere uitgaanstijden een feestje vieren: van 14:00 tot 00:00 uur. Daarna kunnen ze gelijk door naar de sportschool, die steeds vaker 24 uur per dag open is. Shoppen na sluitingstijd kan in de 9 straatjes in Amsterdam door met je smartphone de QR-code in de etalage te scannen. Ook winkels gaan zo mee in het ritme van de 24uurs-economie en via internet is alles sowieso 24 uur per dag beschikbaar. Om dat te kunnen betalen nemen jongeren steeds meer verschillende bijbaantjes tegelijkertijd. Tussen colleges door bijles geven aan statistiekstudenten, een app bouwen tijdens het avondeten en ’s avonds werken in de kroeg (Maal, 2012).

16 

Terugblik 2012 ● Excellentie, smartphone als beste vriend, knus en kneuterig… in 2012 namen

verschillende trends die we in 2011 voorspelden een plek in het leven van jongeren in. Zo zagen we steeds meer voorbeelden van techniek in harmonie met het lichaam en voorspelden we de opkomst van de buigbare smartphone die zich aanpast aan het lijf. Inmiddels is Samsung al in het laatste stadium van de ontwikkeling van het buigbare smartphone-beeldscherm en ook eyetracking voor smartphones en tablets is in vergaande ontwikkeling. Tappen en swipen is straks niet meer nodig.

● Uit onderzoek blijkt verder dat 24% van de jongeren steeds vaker de smartphone gebruikt om de lichamelijke gezondheid op pijl te houden. Ze verdienen geld door te sporten met apps zoals Gympact en gebruiken hun smartphone als mobiele moodmanager met de apps HABU (muziek die past bij je stemming) en Unstuck (tips om problemen met werk/studie op te lossen).

● Daarnaast stond gezelligheid het afgelopen jaar hoog in het vaandel. Op verschillende festivals was de bingo volop aanwezig en volgend jaar zal naast Bungalup ook het nieuwe bungalowparkfestival Where The Wild Things Are plaatsvinden (Maal, 2012).

5.5 Jongerenonderzoeken inzet voor de wereld Onderzoek laat zien dat er bereidheid en interesse is bij jongeren om zich in te zetten voor de wereld

● 90% van de Nederlandse jongeren maken zich regelmatig of af en toe zorgen over de wereld (Groen, 2008).

● Nederlandse jongeren geloven dat het zinvol is iets bij te dragen aan een betere wereld; 34% van de jongeren vindt een duurzame levensstijl belangrijk om na te streven (NJR, 2007).

● Tegelijk hebben veel jongeren een machteloos gevoel ('wat kan ik echt bijdragen? mijn gedrag helpt toch niet'). Ze hebben behoefte aan handelingsperspectief en willen direct het effect zien van het eigen duurzame gedrag (NJR, 2007).

● Jongeren denken positiever over Internationale Samenwerking dan volwassenen en vinden activiteiten waar ze zelf iets aan hebben het meest interessant; ‘what’s in it for me’ (Pollet & Aarnoudse, 2010).

● Jongeren willen een bijdrage leveren, maar hun streven naar status, identiteit, genot, gemak, het gebrek aan kapitaal en het gevoel dat anderen verantwoordelijk zijn, staan duurzaam gedrag vaak nog in de weg. Jongeren gaan bovendien niet snel uit zich zelf op zoek naar informatie (NME, 2010).

● Jongeren goed bereiken lukt beter als je aansluit bij activiteiten die uitgaan van hun eigen belevingswereld, en die een zekere fun-factor hebben. Een goed voorbeeld hiervan is bijv. SeriousRequest (Boschma & Groen, 2006).

● Het definiëren van de juiste doelgroep luistert bij jongeren heel nauw. Jongeren zijn niet als één groep te beschouwen; bij iedere activiteit is segmenteren van belang.

17 

● Jongeren zijn op zoek naar extra waarde; Wat is shareable (via social media) ? Hierbij is storytelling belangrijk. Ze willen graag creëren (samen en alleen) en iets moet ook gewoon leuk zijn, niet alleen zwaar en serieus (Frankwatching.com, 2011).

● Jongeren willen in een vroeg stadium worden betrokken bij de vormgeving van een project en er zelf over meedenken en aan meewerken. (Move Your World)

● Nederlandse jongeren zijn vrijgevig in het doneren aan een goed doel, maar willen wel weten wat er met het geld gebeurt (PWC, 2011).

5.6 Jongeren bereiken op social media. Mediaonderzoek

● Bedrijven proberen jongeren massaal te bereiken via social media. Maar dat blijkt niet altijd even makkelijk. Jongeren trappen namelijk niet zomaar in reclame op Hyves, Twitter en Facebook. Hoe kan dat? Waar gaat het mis? Pas wanneer je weet hoe jongeren social media beleven en wat ze ermee doen, kun je die middelen succesvol inzetten om jongeren te binden aan je bedrijf (Hoek van Deijke, 2011).

Zes tips

1. Val jongeren niet lastig met reclame Professionals moeten jongeren op social media niet bestoken met reclame. Het is zaak ze zelf lid te laten worden van een groep. Je zult jongeren iets moeten bieden, waarmee je reclame kunt maken voor je merk, zonder dat het ze irriteert.

2. Concentreer je op de boodschap Wat kan je jongeren bieden op sociale media? Denk niet direct aan verkopen. Bedenk eerst wat je wilt verspreiden en wat jongeren daaraan hebben, en denk daarna pas aan de vorm. De kernboodschap van Coca Cola is bijvoorbeeld ‘happiness’. Dat probeert het bedrijf in zijn gehele communicatielijn uit te stralen.De drukbezochte Facebook-pagina van Coca Cola staat dus niet vol met commerciële uitingen, maar laat de ‘happiness’ zien van fans. Bezoekers posten content waaruit hun liefde voor Coca Cola blijkt.

3. Geen vrienden, maar fans Jongeren gebruiken social media vooral om met vrienden te communiceren. Je zou dus denken dat je ze vrienden met je moet laten worden. Niet doen! Jongeren willen geen vrienden worden van een merk. Ze willen wel fan worden. Vooral op Hyves zie je duizenden groepen over een merk die zijn aangemaakt door Hyvers zelf. Die Hyvers zijn je fans! Het zijn jongeren die jouw merk of bedrijf om een of andere redenen fantastisch vinden. Zo is de Facebook-pagina van Coca Cola is gestart door 2 fans. Coca Cola merkte dit op en zorgde voor samenwerking.

4. Leer ze kennen Als fan wil je graag vertellen wat je van een merk vindt. Doe daar als merk je voordeel mee. Vraag wat je fans van de nieuwe collectie vinden. Of van een nieuw product. Adidas doet dat op Facebook. Maar hou in gedachten dat als je jongeren

18 

om hun mening vraagt, je er natuurlijk ook iets mee moet doen. Vraag dus niet iets alleen ‘omdat het moet’.

5. Entertain ze Laat sneak peek zien van je nieuws collectie. Stel vragen aan een van karakters uit je commercial. Entertain jongeren. Hoe leuker een filmpje, hoe groter de kans dat het zich verspreidt.

6. Maak ze betrokken en belangrijk Zorg voor een goed team. Reageer op vragen van jongeren. Als je vraagt om hun mening, reageer dan ook zelf weer op hen. Zo maak je jongeren betrokken en belangrijk. Hieronder een voorbeeld van de Nederlandse Converse Facebook-pagina. (Hoek van Deijke, 2011)

5.7 Leefstijlgroepen volgens de NPO

 

● In de brochure van de NPO worden de nieuwe leefstijlgroepen van de publieke omroep voorgesteld. Deze indeling is ontwikkeld om het mediagedrag van doelgroepen te verklaren en inzicht te bieden in de leefwereld van de groepen. Deze acht groepen zijn: 1. Kritische Verdiepingzoekers 2. Onbezorgde Trendbewusten 3. Praktische Familiemensen 4. Zorgzame Duizendpoten 5. Jonge Connectors 6. Traditionele Streekbewoners 7. Betrokken Gelovigen 8. Drukke Forenzen (Nederlandse Publieke Omroep, 2010, p3).

● De doelgroep, zoals deze is opgesteld in het onderzoeksplan, komt het meeste overeen met de leefstijl ‘Onbezorgde Trendbewusten’.

● Onbezorgde Trendbewusten wonen vaak nog thuis, zijn alleenstaand of wonen samen met een partner. Ze zijn vaak afkomstig uit één van de grote steden of uit één van de randgemeenten. Onbezorgde Trendbewusten hebben relatief vaak een technische of economische opleidingsrichting en ze zijn vaak - sinds kort- werkzaam of nog studerend. Hoewel het inkomen van deze groep niet zo hoog ligt is het vrij besteedbaar inkomen juist wel zeer hoog.

● Opvattingen en waarden - Tolerante en onafhankelijke groep, die graag zijn eigen

gang wil gaan en wil genieten van het leven. ● Interesses en vrijetijdsbesteding - Vrijheid en vrije tijd, genietend van het leven,

vrienden en uitgaan, gadgets en techniek ● Mediabehoeften - Media zijn voor Onbezorgde Trendbewusten bijna exclusief

amusement en ontspanning, deze groep bepaalt zelf wat zij kijkt, luistert en bezoekt.

● Mediagedrag - Zware internetters, gemiddelde radio luisteraars, lichte televisiekijkers, meer commerciële dan publieke zenders.

19 

6 GERELATEERD AAN DIGITALE MEDIA

6.1 Alles over tijd, tijdsbestedingsonderzoek.

● We besteden meer tijd aan ontspanning, niets doen, nadenken. ● Televisiekijken is verreweg het grootste medium met 46% van de mediatijd,

gevolgd door internet met 30% en radio met 28%. Van de totale tijd besteed aan media, bijna 7 uur per dag, wordt ruim twee en half uur gebruikt voor TV-kijken (150 minuten). Voor internetten gebruikt men 1 uur 39 minuten en naar de radio luistert men gedurende 1 uur en 32 minuten per dag. Dat is de duidelijke top drie in de media tijd. (Spot, 2012, p5)

● Iets meer dan een kwart van alle mediatijd (25,7%) bestaat uit consumptie van meerdere media tegelijkertijd. Dat is meer dan twee jaar geleden, toen werd 19% van de mediatijd door meerder mediatypen tegelijkertijd ingenomen (Spot, 2012, p6).

● Tv is het medium dat het meest van alle media als single-tasking activiteit wordt uitgevoerd. 66% van de totale kijktijd wordt exclusief besteed aan de televisie, dus zonder een nevenactiviteit ernaast (Spot, 2012, p6).

● Bij personen van 20-29 jaar die nog thuis of in een studentenhuis wonen, gaat 38% van de mediatijd gepaard met meerdere media-activiteiten. Bij samenwonenden in dezelfde leeftijdscategorie (20-29) zonder kinderen, is dat 34%. Daarmee zijn de 20-29 jarigen de duidelijke winnaars als het gaat om multimediagebruik. Behalve als er kinderen in het spel zijn. Dan consumeren 20-29 jarigen het liefst media zonder nevenactiviteiten ernaast. 20-29 jarigen die samenwonen en kinderen hebben, scoren het laagste aandeel media-multitasken (9%). Daarna volgen kinderen in de leeftijd van 6-9 jaar (12%) en 10-12 jaar (15%) (Spot, 2012, p43).

6.2 Nederlanders digitaal niet normaal

● Mindshare heeft het wereldwijde onderzoek Are you Digitally Normal? gepubliceerd. In dit onderzoek is via het Mindreader panel – waar 33.000 respondenten in 33 landen aan meedoen – gevraagd of en hoe vaak bepaald online gedrag werd vertoond, van bloggen tot online bankieren. De methode rankt de landen op vier verschillende motivaties: zelfexpressie, entertainment, informatie en transactie. Nederland staat op de 31e plaats in de wereldwijde hitlijst met een ranking van 29 op entertainment, plaats 30 op informatie en is te vinden op nummer 23 als het om transactie gaat. We bungelen dus onderaan de lijst. Alleen op de motivatie zelfexpressie scoort Nederland gemiddeld met een ranking van 18 (Beuker, 2013).

6.3 Artikel: GFK Trends in digitale media

20 

● Het lezen van dagbladen op de smartphone en de tablet stijgt verder / Onder digitale lezers vinden we relatief veel jongeren, lager opgeleiden en infrequente lezers. Smartphone- en tabletbezitters volgen het nieuws bovengemiddeld vaak via digitale media / Een derde gebruikt social media om het nieuws te volgen (GFK, 2013).

6.4 Infographic: Social media gebruik in 2013: de stand van zaken

● Weblog WebHostingBuzz verzamelde cijfers over het gebruik van social media over de eerste periode van 2013. Daaruit blijkt dat 8 platformen populair zijn: Facebook, Twitter, Pinterest, LinkedIn, Google Plus, YouTube, Tumblr en Instagram. Facebook staat nog steeds op de eerste plaats met maandelijks 1 miljard actieve gebruikers. Dit aantal is even groot als de wereldwijde populatie in het jaar 1804. De gebruikers zijn actief op het platform: dagelijks plaatsen zij 800 miljoen statusupdates, delen ze ruim 219 miljard foto’s en geven ze 3,2 miljard likes en reacties. Een aantal belangrijke punten komen naar voren (Ketterij, 2013).

● Visuele content is populair; In de top 8 staan 4 sociale netwerken met een visueel

karakter ● 86% vind het vervelend om nieuwe accounts op websites aan te maken ● 46% van de volwassen internetgebruikers delen content van zichzelf (creators) ● 41% van de volwassen internetgebruikers posten of reposten foto’s of video’s die

ze online hebben gevonden (curators) ● 32% van alle internetgebruikers zijn zowel creators als curators ● 23% van de social media berichten bevatten links

Facebook:

● Heeft meer dan 1 biljoen actieve maandelijkse gebruikers ● De facebook-populatie is even groot als de hele wereld in 1804 ● 3.2 biljoen likes en reacties worden dagelijks gepost ● 219 miljoen foto’s worden er elke dag geüpload

Twitter:

● 40% van de Twittergebruikers post zelden ● 55% van de gebruikers zit op Twitter via een mobiele device ● Er zijn nu meer dan 200 miljoen actieve twittergebruikers

21 

6.5 Artikel: Factsheet Mediagebruik 2013

● 70% van de jongeren tussen de 16 en 25 jaar heeft een Smartphone ● 86% van de jongeren tussen de 12 en 25 jaar was in 2012 regelmatig online. Dat wil

zeggen: gebruik maken van internet via mobiele apparaten zoals smartphones of tablets.

● Jongeren besteden gemiddeld 37 minuten per dag aan Facebook. 89% van de jongeren gebruikt Facebook, dagelijks maakt 80% gebruik van Facebok.

● Het aantal jongeren op LinkedIn groeit enorm. Begin 2012 was 5% van de jongeren actief op Linkedin, eind 2012 was 22% actief op LinkedIn (Lieftink, 2012).

Top 5 meest gedowloade apps

● Gratis Facebook Wordfeud Buienradar Nu.nl Skype

(Lieftink, 2012)

● Betaald Whatsapp Angry birds Doodle jump Sleep cycle Cut the rope (Lieftink, 2012)

6.6 Artikel: Legalisering van online gokken in Nederland: Kansen of bedreigingen? Feiten en cijfers

● 0,24% van alle Nederlands kunnen aangeduid worden als problematisch gokker. (34.000 verslaafden). Problematisch houdt in; men heeft geen controle meer over de uitgaven.

● 0,4% van alle Nederlands (illegaal) gokt wel eens online op internet. ● In vergelijking met “gewone” gokkers, zijn online gokkers vaak alleenstaande,

jongvolwassen mannen met relatief hoge opleiding. Deze groep kenmerkt zich verder ook door een bovengemiddeld middelengebruik.

● Het lijkt onwaarschijnlijk dat het aantal problematische gokkers toe zal nemen na legalisering van online gokken. Zeker als je nagaat dat er dan een preventiebeleid

22 

actief is. ● Het aantal verslaafden is de laatste jaren stabiel gebleven, ondanks de groei in

aanbod (Bommelé, 2011). Juridische benadering

● Ministerie van veiligheid vindt dat veilig en verantwoord spelen de uitgangspunten zijn van het overheidsbeleid.

● Een Europees beleid is onmogelijk, de verschillen tussen de landen is te groot. ● Door registratie van het speelgedrag, kunnen mogelijke problematische spelers

tijdig worden gesignaleerd ● In het uiterste geval kunnen problematische spelers geweerd worden bij

online/offline gok faciliteiten (Bommelé, 2011). Standpunt van een aanbieder Holland Casino heeft zorgt voor haar klanten hoog in het vaandel staan. Dit doet Holland Casino aan de hand van drie pijlers;

● Registratie: Vastleggen van identiteit en gedrag van de bezoekers ● Monitoring: Bezoekfrequentie en speelgedrag identificeren ● Interventie: Gasten voorlichten over mogelijke risico’s

Wanneer er tekenen zijn dat een klant geen controle meer heeft over zijn speelgedrag, wordt deze uitgenodigd voor een gesprek met een deskundige. Dit kan leiden tot bezoekbeperking of toegangsverbod. 6.7 Trends in digitale media 2012

● Het aantal tablet gebruikers is gestegen tot 4,3 miljoen Nederlanders en het aantal bezitters van een smartphone is in december 2012 ruim 7 miljoen. TV wordt via steeds meer verschillende schermen geconsu- meerd, 34% kijkt weleens via de laptop, 30% via de computer, 16% via de tablet en 9% via de smartphone. En TV app s worden steeds populairder, zowel voor de tablet als de smartphone (GFK, 2012).

Dit zijn enkele uitkomsten uit het onderzoek Trends in Digitale Media dat in december 2012 voor de vierde keer is uitgevoerd door Intomart GfK.

● Bezit tablets en smartphones stijgt verder, bezit PC en laptop inmiddels stabiel ● Men heeft steeds meer apparaten om het internet op te gaan ● Tablet bezit groeit sterkst onder jongeren ● Tablet gebruik meestal thuis op de bank (en dus voor de TV): ‘bank en kussen’

e-commerce ● Een derde kijkt wel eens TV via de tablet ● TV en video app’s het meest gebruikt op de tablet en bij smartphone in de lift

23 

● Online TV kijken blijft groeien: meer schermen versterkt positie TV ● Profiel digitale TV kijker verbreedt ● YouTube, uitzending gemist en RTL XL top drie tv-websites PC/laptop/netbook ● Ook als apps zijn YouTube, uitzending gemist en RTL XL het grootst ● Tijdens TV kijken met name internetten en e-mailen ● Meeste reacties op TV-programma’s via Facebook

Tablet groeit sterkst onder jongeren

● Het afgelopen jaar is de penetratie van de tablet het sterkst gegroeid onder jongeren, maar ze is nog wel het hoogste onder 35-49 jarigen en hoger opgeleiden. De penetratie van de smartphone was al zeer hoog onder jongeren van 13-34 jaar en is binnen deze groep nog verder gestegen naar maar liefst 80%. (GFK, 2012)

Together, TV and Tablets Drive Brand Searches, 2012)

24 

Together, TV and Tablets Drive Brand Searches, 2012)

App’s op tablet breder gespreid

● Voor de smartphone zijn het vooral jongeren en hoger opgeleiden die vaker minimaal een app op hun smartphone hebben staan. Voor de tablets bezitters zien we dat alle socio-demografische doelgroepen ongeveer even vaak minimaal één app op hun tablet hebben staan. Een jaar geleden was dat voor de tablet nog hoger onder 35-49 jarigen en hoger opgeleiden, de ouderen en lager opgeleiden zijn hier dus bezig met een inhaalslag (Magazines.nl, 2012).

78% van onliners hebben een social media account

● Van de internetgebruikers heeft 78% een of meerdere social media accounts. In vergelijking met de vorige metingen is Facebook verder uitgelopen en Hyves verder weggezakt. Inmiddels heeft 66% een Facebook account en 33% een Hyvs account. Twitter en Linked In volgen dan met respectievelijk 26 en 23% (Magazines.nl, 2012).

6.8 Hoe jongeren omgaan met digitale media Mediawijsheid: bewuste omgang met digitale media

● Iedereen is het er over eens: veel jongeren hebben de potentie om fantastische dingen te bereiken met behulp van (digitale) media. Dit vraagt om volwassen begeleiding bij hun ontwikkeling en hulp bij het aanleren van onder andere analytische en kritische vaardigheden. Op dit moment is echter nog onduidelijk hoe we dit precies kunnen bereiken bij jongeren: ze zijn allemaal verschillend en iedere jongere vraagt om een andere aanpak. Een jongere die de technische kennis heeft om zijn blog te ‘pimpen’ snapt misschien minder goed wat voor informatie hij beter niet kan delen op diezelfde blog, of hoe je bijvoorbeeld op Wikipedia kunt bepalen of de informatie betrouwbaar is. Wanneer we de sterke en zwakke kanten van individuele mediagebruikers blootleggen, in combinatie met hun drijfveren voor specifiek mediagebruik, is dat een perfecte basis voor het stimuleren van bewust en optimaal mediagebruik voor verschillende typen jongeren. Hiermee kunnen we meer

25 

structuur en duidelijkheid brengen in het huidige debat rondom mediawijsheid waarin jongeren nog te vaak als homogene groep worden neergezet (Berg, 2013).

6.9 Welke digitale hulpmiddelen zijn er?

● Advertentie ● Website ● billboard ● Mupi / abri ● TV-spot ● Radiospot ● Banner ● Direct mail ● Brochure ● Guerilla ● App ● Bobbel ● Viral movie ● Promoteam ● Stand ● Sponsoring ● Free publicity ● Advertorial

In gesprek kun je gaan via Social media. De voordelen hiervan zijn:

● Van mass marketing naar peer marketing ● Beïnvloeding door sociaal netwerk ● Betrouwbaarheid van aanbeveling ● Gebruik van apps ● Augmented reality

26 

7 BRONNENLIJST Berg, D. van der. et al. (2012). Nibud studenten onderzoek 2011-2012. Geraadpleegd op 3 oktober 2013, van http://www.nibud.nl/fileadmin/user_upload/Documenten/PDF/onderzoeken/2012/Nibud_Studentenonderzoek_2012.pdf Berg, R. (2013). Verdiepen of delen: Hoe jongeren omgaan met digitale media. Geraadpleegd op 21 november 2013, van http://blog.youngworks.nl/youngworks/verdiepen-of-delen-hoe-jongeren-omgaan-met-digitale-media Beuker, M. (2013). Nederlanders digitaal niet normaal. Geraadpleegd op 3 november 2013, van http://www.keep-in-mind.info/2013/08/21/nederlanders-digitaal-niet-normaal/ Boschma, J. & Groen, I. (2006). Generatie Einstein, slimmer, sneller en socialer. Communiceren met jongeren van de 21 ste eeuw. Pearson Education. Bruin, D. (2008). Nieuwe vestiging Holland Casino. Geraadpleegd op 3 oktober 2013, van http://www.drugresearch.nl/media/82578-CVO%20rapport%20Venlo%20Leeuwarden%202006-2008.pdf Bruin, D. de. (2001). Gasten van Holland Casino. Geraadpleegd op 3 novermber 2013, van http://www.drugresearch.nl/media/81245-casino.pdf David, J. & Linden, J. (2011). Genot als kompas. Amsterdam: Nieuwezijds Frankwatching.com. (2011). Voorbeelden van online jongerencampagnes. Geraadpleegd op 19 november 2013, van http://www.frankwatching.com/archive/2011/08/11/6-tips-enkel-inspirerende-voorbeelden-voor-het-ontwikkelen-van-een-online-jongerencampagne/ GFK. (2013). GFK Trends in digitale media. Geraadpleegd op 3 november 2013, van http://www.magazines.nl/uploads/documents/2013/07/GfK_Trends_in_digitale_media_digitaal_lezen_2.pdf Groen, M. (2008). Jongeren onderzoeken. Geraadpleegd op 3 november 2013, van http://www.ncdo.nl/artikel/jongeren-onderzoeken

27 

Hoek van Deijke, N. (2011). Jongeren bereiken op social media. Zorg voor dialoog. Geraadpleegd op 7 november 2013, van http://www.tekstblog.nl/jongeren-bereiken-op-social-media-zorg-voor-dialoog/ Houben, I. & Martens, E. (2010). MarketingResponse en Holland Casino “Gast Experience”. Geraadpleegd op 3 oktober 2013, van http://www.marketresponse.nl/nieuws/marketresponse-actueel/presentaties-mie-2010-marketresponse-en-holland-casino/ Ketterij, B. van der. (2013). Social media gebruik in 2013: de stand van zaken. Geraadpleegd op 3 november 2013, van http://www.frankwatching.com/archive/2013/06/21/social-media-gebruik-in-2013-de-stand-van-zaken-infographic/ Lieftink, J. (2013). Mediagebruik jongeren. Geraadpleegd op 1 november 2013, van: http://blog.youngworks.nl/wp-content/uploads/2013/05/FactsheetMediagebruik.pdf Maal, M. van der. (2012). Top 10 jongerentrends voor 2013. Geraadpleegd op 3 november 2013, van http://blog.youngworks.nl/trends/top-10-jongerentrends-voor-2013

Millward, B. (2012). Together, TV and Tablets Drive Brand Searches. Geraadpleegd op 21 november 2013, van http://www.emarketer.com/Article/Together-TV-Tablets-Drive-Brand-Searches/1009524 Nederlandse Publieke Omroep (2010). Npo leefstijlgroepen. Geraadpleegd op 7 november 2013, van http://www.ster.nl/uploads/media_items/leefstijldoelgroepen-npo-2011.original.pdf NCDO. (2008). Jongeren en ontwikkelingssamenwerking. Geraadpleegd op 18 november 2013, van http://www.ncdo.nl/sites/default/files/Jongeren%20en%20ontwikkelingssamenwerking.pdf#overlay NJR. (2007). Een betere wereld. Geraadpleegd op 18 november 2013, van http://www.ncdo.nl/sites/default/files/Een%20betere%20wereld.pdf#overlay-context=artikel/onderzoeken

28 

NME (2010) YoungMentality & Duurzaamheid. Geraadpleegd op 18 november 2013, van http://www.ncdo.nl/sites/default/files/YoungMentality_enDuurzaamheid.pdf#overlay-context=artikel/onderzoeken Pollet, I. & Aarnoudse, R. (2010). Het draagvlak voor ontwikkelingssamenwerking voor jongeren. Geraadpleegd op 18 november 2013, van http://www.ncdo.nl/sites/default/files/rapport_jongerenbarometer%20PULSE%20.pdf#overlay-context=artikel/onderzoeken PWC. (2011). Nederlandse jongeren behoorlijk vrijgevig. geraadpleegd op 18 november 2013, van http://www.ncdo.nl/sites/default/files/Nederlandse%20jongeren%20behoorlijk%20vrijgevig_PwC%20onderzoek%2012%20okt%2011.pdf#overlay-context=artikel/onderzoeken Schors, A. van der. (2012). Jongeren & hun financiele verwachtingen. Geraadpleegd op 3 november 2013, van http://www.eenvandaag.nl/uploads/doc/Rapport%20jongeren%20en%20financiele%20toekomst.pdf Spot. (2012). Alles over tijd, tijdbestedingsonderzoek. Geraadpleegd op 3 oktober 2013, van http://spot.nl/docs/default-source/tijdbestedingsonderzoek/boekje-alles-over-tijd-2012.pdf?sfvrsn=0 Verdurmen, J. (2012). Jeugd en riskant gedrag 2011. Geraadpleegd op 5 november, van http://www.nibud.nl/fileadmin/user_upload/Documenten/PDF/onderzoeken/2012/Nibud_Studentenonderzoek_2012.pdf

29 

       

30