Upload
trandieu
View
214
Download
1
Embed Size (px)
Citation preview
Literatur
Kapitel 1
[1.1] A. Seeger, Vacancies and Interstitials in Metals, A. Seeger et al. (Eds.), North-Holland, Amsterdam, 1970, 1
511
[1.2] DA Porter, K.E. Easterling: Phase Transformations in Metals and Alloys, Capman & Hall, London, 1992
[1.3] L.S. Darken, Trans. Met. Soc. AlME, 175 (1948), 185 [1.4] C. Herring, J. Appl. Phys., 21 (1950),437-445 [1.5] J. Weertman, Trans. Amer. Soc. Metals, 61 (1968),681-693 [1.6] G.M. Hood, J. Phys. F8(1978), 1677-1689 [1.7] P.G. Shewmon: Diffusion in Solids, McGraw-Hill, New York, 1963, 162 [1.8] D.P. Pope, High Temperature Ordered Intermetallic Alloys, in: Mat. Res. Soc.
Symp. Proc., 81 (1987), 3-11 [1.9] A.B. Kuper, D. Lazarus, J.R. Manning, C.T. Tomizuka, Phys. Rev., 104 (1956),
1536-1541 [1.10] D.B. Miracle, Acta metall. mater., 41 (1993),649-684 [1.11] M.F. Ashby, Acta metall., 37 (1989),1273-1293
Kapitel 2
[2.1] M.F. Ashby, Phil. Mag. 21 (1970),399-424 [2.2] C.P. Jongenburger, Secondary Recrystallisation in Oxide-Dispersion Strengthened
Nickel-Base Alloys, These No. 773 (1988), Ecole PolytechniQue Federale de Lausanne/Schweiz
[2.3] E. Hornbogen, in: W. Dahl (Hrsg.), Grundlagen des Festigkeits- und Bruchverhal-tens, Verlag Stahleisen, Düsseldorf, 1974,86-100
[2.4] C. Wagner, Z. Elektrochemie 65 (1961), 581-591 [2.5] I.M. Lifshitz, V.v. Slyozov, J. Phys. Chem. Solids, 19 (1961), 35 [2.6] C.H. White, Metallography and Structure, in: W. Betteridge, J. Heslop (Eds.), The
Nimonic Alloys, Edward Arnold, London, 1974,63-96 [2.7] U. Oestern, Diplomarbeit Fachhochschule Osnabrück, 1994 [2.8] B. Reppich, Z. Metallkd., 75 (1984),193-202 [2.9] R.w. Fountain, M. Korchynsky, Trans. ASM, 51 (1959),108 [2.10] K.-H. Kloos, J. Granacher, T. Preußler, Mat.-wiss. u. Werkstofftech., 22 (1991),
332-340
512 Literatur
[2.11] K.H. Kloos, J. Granacher, T. Preußler, Mat.-wiss. u. Werkstofftech., 22 (1991), 399-407
[2.12] B. Reppich, Z. Metallkd., 85 (1994), 28-38 [2.13] K.H. Mayer, K.H. Keienburg, In: Int. Conf. Engineering Aspects of Creep, Sheffield,
15.-19.9.1980, C 221/80
Kapitel 3
[3.1] R. Bürgel, Mat.-wiss. u. Werkstofftech., 23 (1992),287-292 [3.2] R.K. Penny, D.L. Marriott: Design for Creep, Chapman & Hall. London, 1995,38 f. [3.3] H.-J. Penkalla, M. Rödig, H. Nickel, Materialprüfung, 31 (1989),304-310 [3.4] J. Weertman, J. Appl. Phys. 26 (1955),1213-1217 [3.5] S. Takeuchi, A.S. Argon, J. Mat. Sci.,11 (1976),1542-1566 [3.6] R. Bürgel, Dissertation Universität Hannover, 1981 [3.7] 0.0. Sherby, P.M. Burke: Mechanical Behavior of Crystalline Solids at Elevated
Temperature, Progress in Materials Science, 13 (1967), 7, Pergamon Press, Oxford
[3.8] O.D. Sherby, A.K. Miller, J. Engg. Mat. Techn., 101 (1979),387-395 [3.9] C.R. Ba rrett , 0.0. Sherby, Trans. Met. Soc. AlME, 233 (1965),1116-1119 [3.10] H.E. Evans, Mechanisms of Creep Fracture, Elsevier Appl. Sci. Publ., London,
1984,9 [3.11] M.F. Ashby, Surface SCience, 31 (1972),498-542 [3.12] R. Raj, M.F. Ashby, Metall. Trans., 2 (1971),1113-1127 [3.13] R.N. Stevens, Surface Science, 31 (1972),543-565 [3.14] J. Weertman, Trans. Metall. Soc. AlME, 227 (1963),1475 [3.15] H.J. Frost, M.F. Ashby: Deformation-Mechanism Maps, Pergamon, Oxford, 1982 [3.16] M.F. Ashby, D.R.H. Jones, Engineering Materials 1, Pergamon, Oxford, 1991, 175 [3.17] M. F. Ashby: Strengthening Methods in Metals and Alloys, in: The Microstructure
and Design of Alloys, Proc. 3rd Int. Conf. Strength of Metals and Alloys, Cambridge/Engl., 20-25 Aug. 1973,8-42
[3.18] W.C. Leslie, Met. Trans., 3 (1972), 5-26 [3.19] EW. Ross, C.T. Sims, in: Superalloys 11, C.T. Sims et al. (Eds.), John Wiley, New
York, 1987, 104 [3.20] G. Schoeck, Creep and Recovery, Cleveland, Amer. Soc. for Metals ASM, 1957,
199 [3.21] G.S. AnseII, J. Weertman, Transact. Met. Soc. AlME, 215 (1959),838-843 [3.22] R. Lagneborg, B. Bergman, J. Met. SCi., 10 (1976), 20-28 [3.23] B. Reppich, Z. Metallkd., 73 (1982), 697-705 [3.24] K. Schneider et al.: Advanced Blading tor Gas Turbines, COST 501-11, W.P. 1,
Review Febr. 1992, ABB Mannheim [3.25] D.J. Srolovitz, M.J. Luton, R. Petkovic-Luton, D.M. Barnett, W.o. Nix, Acta metall.,
32 (1984),1079-1088
Literatur 513
[3.26] W. Blum, B. Reppich, in: B. Wilshire, R.W. Evans (Eds.), Creep Behaviour of Crystalline SOlids, 3 (1985), Progress in Creep and Fracture, Pineridge Press, Swansea,83
[3.27] E. Arzt, D.S. Wilkinson, Acta metall., 34 (1986),1893-1898 [3.28] T.M. Pollock, A.S. Argon, Acta metall. mater., 40 (1992), 1-30 [3.29] T.M. Pollock, A.S. Argon, in: Superalloys 1988, D. Duhl et al. (Eds.), The Metall.
Soc., Warrendale/Pa., 285-294 [3.30] S. Straub, M. Meier, J. Ostermann, W. Blum, VGB Kraftwerkstechnik, 73 (1993),
744-752 [3.31] M.F. Ashby, C. Gandhi, D.M.R. Taplin, Acta Met., 27 (1979), 699-729 [3.32] H. Riedei, Fracture at High Temperatures, Springer, Berlin, 1987,242 [3.33] A.S. Argon, Scripta Met., 17 (1983), 5-12 [3.34] R. Raj, Transactions ASME, J. Engg. Mat. Tech., Apr. 1976, 132-139 [3.35] B.F. Dyson, M.J. Rogers, Metal Sci. J., 8 (1974), 261-266 [3.36] M.S. Loveday, B.F. Dyson, Acta Metall., 31 (1983),397 [3.37] R.T. Holt, W. Wallace, Int. Metals Rev., 21 (1976), March, 1-24 [3.38] Metals Technology, 11 (1984), gesamtes Oktober-Heft [3.39] H. Riedei, Fracture at High Temperatures, Springer, Berlin, 1987, 121 ff. [3.40] M.P. Seah, Acta Met., 28 (1980), 955-962 [3.41] R.H. Bricknell, DA Woodford, in: Creep and Fracture of Engineering Materials
and Structures, B. Wilshire, D.R.J. Owen (Eds.), Pineridge Press, Swansea, 1981, 249
[3.42] H. Riedei, Fracture at High Temperatures, Springer, Berlin, 1987, 135f. [3.43] R.W. Evans, B. Wilshire, in: Creep and Fracture of Engineering Materials and
Structures, B. Wilshire, D.R.J. Owen (Eds.), Pineridge Press, Swansea, 1981,303 [3.44] BA Wilcox, A.H. Clauer, Acta Metall., 20 (1972), 743-757 [3.45] R.F. Singer, E. Arzt, in: Superalloys 1984, M. Gell et al. (Eds.), The Metall. Soc. of
AlME, Warrendale (PA), 1984, 367 [3.46] H. Zeizinger, E. Arzt, Z. Metallkde., 79 (1988), 774-781 [3.47] F.C. Monkman, N.J. Grant, Proc. ASTM, 56 (1956), 593 [3.48] D. Lonsdale, P.E.J. Flewitt, Met. Sci., 12 (1978), 264-265 [3.49] F. Larson, J. Miller, Trans. ASME, 74 (1952), 765-775 [3.50] D. McLean, Account of Creep Studies, COST 50, EEC Contract ref. no. ECI-1122-
B7230-83-UK, 1985
Kapitel 4
[4.1] M. KIesnil, P. Lukas, Fatigue of Metallic Materials, Elsevier, London, 1992, 180 ff. [4.2] R. Danzer, Lebensdauerprognose hochfester metallischer Werkstoffe im Bereich
hoher Temperaturen, Gebr. Borntraeger Berlin Stuttgart, 1988 [4.3] R. Bürgel, H. Rechtenbacher, Entwicklung betriebsrelevanter Werkstoffkennwerte
und wirtschaftlicher Qualitätssicherungs- und Bearbeitungsverfahren für GTSchaufeln, BMFT-Schlußbericht 0326500 H, ABB Mannheim, 1993
514 Literatur
[4.4] H. Wiegang, O. Jahr, l. Werkstofftech., 7 (1976), 212-219 [4.5] U. Pickert, Ermittlung betriebsrelevanter Werkstoffkennwerte an Proben aus Gas
turbinenschaufeln, BMFT-Schlußbericht 0326500 F, Siemens-KWU Mülheim, 1993
[4.6] U. Pickert, K.-H. Keienburg, R. Bürgel, K. Schneider, Advanced Blading for Last Stages of Heavy Duty Gas Turbines: A Joint German Action, Int. Gas Turbine and Aeroengine Congress and Exposition, Cologne, June 1-4, 1992, ASME, Paper 92-GT-340
[4.7] K.G. Schmitt-Thomas, F. Merkei, Metallkundliche Untersuchungen zur Absicherung neuer Herstellungstechnologien gegossener und geschmiedeter Gasturbinenschaufein nach langzeitiger Beanspruchung, BMFT-Schlußbericht 0326501 R, TU München, 1994
[4.8] ASME Boiler and Pressure Vessel Code, Section 111, Case N47-14, Amer. Soc. Mechan. Engrs., New York (1978)
[4.9] S.S. Manson, G.R. Halford, M.H. Hirschberg, Creep-Fatigue Analysis by StrainRange Partitioning, in: Design for Elevated Temperature Environment, Proc. 1 st. Symp., Amer. Soc. Mechan. Engrs. (ASME), New York (1971),12-24
[4.10] S.S. Manson, G.R. Halford, A.C. Nachtigall, Separation of the Strain Components for Use in Strainrange Partitioning, in: Advances in Design for Elevated Temperature Environment, Proc. Symp., Amer. Soc. Mechan. Engrs. (ASME), New York (1975),17-28
[4.11] C.T. Sims, W.C. Hagel (Eds.), The Superalloys, Wiley, New York, 1972 [4.12] DA Spera, D.F. Mowbray (Eds.): Thermal Fatigue of Materials and Components,
Amer. Soc. for Testing and Materials (ASTM), Philadelphia, Pa., 1975 [4.13] R.J.E. Glenny, Thermal Fatigue, in: P.R. Sahm, M.O. Speidei (Eds.), High-Tem
perature Materials in Gas Turbines, Elsevier, Amsterdam, 1974,257-281 [4.14] A.R. Nicoll, in: E. Lang (Ed.), Coatings for High Temperature Applications, Appl.
Sci. Publ., London, 1983,269-339 [4.15] H. Chen et al., l. Metallkd., 86 (1995), 423-427 [4.16] C.C. Engler-Pinto et al., in: D. Coutsouradis et al. (Eds.), Materials for Advanced
Power Engineering 1994, Proc. Int. Conf. Liege 1994, Kluwer Acad. Publ., Dordrecht, 1994,853-862
[4.17] D.N. Duhl, in: C.T. Sims et al. (Eds.), Superalloys 11, John Wiley, New York, 1987, 189-214
Kapitel 5
[5.1] T. Rosenquist, Thermochemical Data for Metallurgists, Tapir Forlag, 1970 [5.2] J.L. Smialek, G.M. Meier, in: Superalloys 11, C.T. Sims et al. (Eds.), Wiley, New
York,1987,293-326 [5.3] H. Hindam, D.P. Whittle, Oxid. Met., 18 (1982), 245-284 [5.4] C. Wagner, J. Electrochem. Soc., 103 (1956), 627 [5.5] G.R. Wallwork, A.l. Hed, Oxid. Met., 3 (1971),171-184
Literatur
[5.6] E. Scheil, E.H. Schulz, Arch. Eisenhüttenwes., 6 (1932),155-160 [5.7] P. Tomaszewicz, G.R. Wallwork, Rev. High Temp. Materials, 4 (1978), 75-105 [5.8] E. Lang (Ed.): The Role of Active Elements in the Oxidation Behaviour of High
Temperature Metals and Alloys, Elsevier Appl. Sci., London, 1989 [5.9] H. Hindam, D.P. Whittle, Oxid. Met., 18 (1982), 245-284
515
[5.10] A.M. Huntz, in: E. Lang (Ed.), The Role of Active Elements in the Oxidation Behaviour of High Temperature Metals and Alloys, Elsevier Appl. Sci., London, 1989, 81-109
[5.11] M. Stein horst, H.J. Grabke, Z. Metallkde., 81 (1990), 732-738 [5.12] J.J. Falco, M. Levy, J. Less-Common Metals, 20 (1970), 291-297 [5.13] Verein Deutscher Eisenhüttenleute (Hrsg.), Stahl-Eisen-Liste, Verlag Stahleisen,
Düsseldorf, 1994 [5.14] Verein Deutscher Eisenhüttenleute (Hrsg.), Werkstoff-Handbuch Stahl und Eisen,
Verlag Stahleisen, Düsseldorf, 1953, Kap. 091-1 [5.15] J.F. Elliott, M. Gleiser: Thermochemistry for Steelmaking, AlME, New York, 1963 [5.16] R. Bürgel, Dissertation Universität Hannover, 1981 [5.17] L. Singheiser, Habilitationsschrift, Universität Erlangen-Nürnberg, 1991 [5.18] S. Forseth, P. Kofstad, Werkst. Korros., 46 (1995), 201-206 [5.19] S. Mrowec, Corr. Sci., 6 (1966), 47 [5.20] R.L. Jones, in: High Temperature Corrosion, RA Rapp (Ed.), Nat. Association of
Corrosion Engineers (NACE), Houstonrrx., 6 (1983), 513-518 [5.21] H.-J. Rätzer-Scheibe: Heißgaskorrosion in Flugtriebwerken, DFVLR-Mitt. 84-04,
1984 [5.22] P. Kofstad: High Temperature Corrosion, Elsevier Appl. Sci., London, 1988 [5.23] K. Schneider, R. Bauer, H.w. Grünling, Thin Solid Films 54 (1978), 359-367 [5.24] N.S. Bornstein, M.A. DeCrescente, Met. Trans., 2 (1971), 2875 [5.25] RA Rapp, K.S. Goto, The Hot Corrosion of Metals by Molten Salts, in: Symp. on
Fused Salts, J. Braunstein and J.R. Selman (Eds.), The Electrochem. Soc., Pennington, NJ, 1979, 159
[5.26] K.L. Luthra, J.H. Wood, Thin Solid Films, 119 (1984), 271-280 [5.27] R. Bürgel, Mater. Sci. Techn., 2 (1986), 302-308 [5.28] J.L. Smialek, G.H. Meier, in: Superalloys 11, C.T. Sims et al. (Eds.), John Wiley &
Sons, New York, 1987,293-326 [5.29] F.S. Pettit, C.S. Giggins, in: Superalloys 11, C.T. Sims et al. (Eds.), John Wiley &
Sons, New York, 1987,327-358 [5.30] H.w. Grünling, B. IIschner, S. Leistikow, A. Rahmei, M. Schmidt, Werkst. Korros.,
29 (1978), 691-703
Kapitel 6
[6.1] T.B. Massaiski (Ed.), Binary Alloys Phase Diagrams, ASM International, Materials Park/Ohio, 1990
[6.2] J. Falke, M. Regitz (Hrsg.), Römpp Chemie-Lexikon, Georg Thieme Verlag, Stuttgart, 1990
516 Literatur
[6.3] G.R. Wallwork, Rep. Prog. Phys. 39 (1976), 401-485 [6.4] Stahl-Eisen-Liste, Verein Deutscher Eisenhüttenleute (Hrsg.), Verlag Stahleisen,
Düsseldorf, 9. Aufl., 1994 [6.5] M.J. Ben nett, D.P. Moon, in: The Role of Active Elements in the Oxidation Behav
iour of High Temperature Metals and Alloys, E. Lang (Ed.), Elsevier Appl. Sci., London, 1989, 111-129
[6.6] J. Gien, J. lron Steellnst., 186 (1957), 34 [6.7] A Rahmei, Mitt. VGB, 74 (1961), 319-332 [6.8] H. Naoi et al., in: D. Coutsouradis et al. (Eds.), Materials for Advanced Power En
gineering 1994, Part I, Kluwer Academic Publ., Dordrecht, 1994,425-434 [6.9] J.H. Davidson et al., in: Behaviour of High Temperature Alloys in Aggressive
Environments, I. Kirman et al. (Eds.), Proc. Int. Conf. PettenfThe Netherlands, 15-180ct. 1979, The Metals Society, London, 1980,209-224
[6.10] Y. Mishima, S. Ochiai, T. Suzuki, Acta metall. 33 (1985),1161-1169 [6.11] D.R. Coupland, C.w. Hall,l.R. McGiII, Platinum Metals Rev., 26 (1982),146-157 [6.12] G. Frank, Dissertation Universität Erlangen-Nürnberg, 1990 [6.13] T.M. Pollock, AS. Argon, Acta metall. mater., 42 (1994),1859-1874 [6.14] L. Müller, T. Link, M. Feller-Kniepmeier, Scripta metall. mater., 26 (1992),
1297-1302 [6.15] H. Biermann, Röntgenographische Bestimmung von inneren Spannungen in der
Nickelbasis-Superlegierung SRR 99, Fortschr.-Ber. VDI, Reihe 5, Nr. 325, VDIVerlag, Düsseldorf, 1993,64
[6.16] L.R. Woodyatt, C.T. Sims, H.J. Beattie Jr., Trans. Met. Soc. AlME, 236 (1966), 519-527
[6.17] L. Pauling, Phys. Rev., 54 (1938), 899-904 [6.18] L. Darken, R.w. Gurry: Physical Chemistry of Metals, McGraw-HiII, New York,
1953,86 [6.19] M. Morinaga, N. Yukawa, H. Ezaki, H. Adachi, Phil. Mag. A, 51 (1985),223-246 [6.20] M. Morinaga, N. Yukawa, H. Ezaki, H. Adachi, Phil. Mag. A, 51 (1985),247-252 [6.21] K. Matsugi, Y. Murata, M. Morinaga, N. Yukawa, in: S.o. Antolovich et al. (Eds.),
Superalloys 1992, Proc. 7th Int. Symp. on Superalloys, Seven Springs/Pa., The Minerals, Metals & Materials Society, Warrendale/Pa., 1992,307-316
[6.22] Structures of Nimonic Alloys, Henry Wiggin & Comp. Ud., Publication 3563,1974 [6.23] AK. Koul, R. Thamburai, Metall. Trans., 16A (1985),17-26 [6.24] U. Oestern, Diplomarbeit, FH Osnabrück, 1994 [6.25] R. Weigelt, Diplomarbeit, FH Osnabrück, 1995 [6.26] AK. Koul, 0.0. Morphy, Microstructural Science, 11 (1983),79-88 [6.27] AK. Koul, G.H. Gessinger, Acta metall., 31 (1983),1061-1069 [6.28] H. Loyer Danflou, M. Macia, T.H. Sanders, T. Khan, in: R.D. Kissinger et al. (Eds.),
Superalloys 1996, Proc. 8th Int. Symp. on Superalloys, Seven Springs/Pa., The Minerals, Metals & Materials Society, Warrendale/Pa., 1996, 119-127
[6.29] M. McLean: Directionally Solidified Materials for High Temperature Service, The Metals Society, London, 1983
Literatur 517
[6.30] T.M. Pollock et al., in: S.D. Antolovich et al. (Eds.), Superalloys 1992, Proc. 7th Int. Symp. on Superalloys, Seven Springs/Pa., The Minerals, Metals & Materials Society, Warrendale/Pa., 1992, 125-134
[6.31] A.F. Giamei, B.H. Kear, Metall. Trans., 1A (1970), 2185-2192 [6.32] S.M. Copley, A.F. Giamei, S.M. Johnson, M.F. Hornbecker, Metall. Trans., 1A
(1970),2193-2204 [6.33] D. Goldschmidt, Mat.-wiss. u. Werkstofftech., 25 (1994), 311-320 [6.34] R.F. Singer, in: D. Coutsouradis et al. (Eds.), Materials for Advanced Power Engi
neering, Proc. Int. Conf. Liege 1994, Kluwer Acad. Publ., Dordrecht, 1994, 1707-1729
[6.35] MA Taha, W. Kurz, Z. Metallkd., 72 (1981), 546-549 [6.36] D. Ma, P.R. Sahm, Z. Metallkd., 87 (1996), 634-639 [6.37] W.S. Walston, J.C. Schaeffer, W.H. Murphy, in: R.D. Kissinger et al. (Eds.), Super
alloys 1996, Proc. 8th Int. Symp. on Superalloys, Seven Springs/Pa., The Minerals, Metals & Materials Society, Warrendale/Pa., 1996,9-18
[6.38] E.w. Ross, K.S. O'Hara, in: R.D. Kissinger et al. (Eds.), Superalloys 1996, Proc. 8th Int. Symp. on Superalloys, Seven Springs/Pa., The Minerals, Metals & Materials Society, Warrendale/Pa., t996, 19-25
[6.39] K.S. O'Hara et al., U.S. Patent No. 5,482,789,1996 [6.40] V. Sass, U. Glatzei, M. Feller-Kniepmeier, in: R.D. Kissinger et al. (Eds.), Superal
loys 1996, Proc. 8th Int. Symp. on Superalloys, Seven Springs/Pa., The Minerals, Metals & Materials Society, Warrendale/Pa., 1996,283-290
[6.41] Y. Kondo et al., in: R.D. Kissinger et al. (Eds.), Superalloys 1996, Proc. 8th Int. Symp. on Superalloys, Seven Springs/Pa., The Minerals, Metals & Materials Society, Warrendale/Pa., 1996,297-304
[6.42] Introducing Mechanical AI/oying, Huntington Alloys, Broschüre 77-310 [6.43] G.F. Hüttig, Z. Metallkde., 48 (1957), 352-356 [6.44] C.P. Jongenburger, Secondary Recrystallisation in Oxide-Dispersion Strengthened
Nickel-Base Alloys, These No. 773 (1988), Ecole Polytechnique Federale de Lausanne/Schweiz
[6.45] C. Jongenburger, R.F. Singer, in: E. Arzt, L. Schultz (Eds.), New Materials by Mechanical Alloying Techniques, DGM conf. Calw-Hirsau (FRG), 1988, DGM InformationsgesellschaftVerlag, Oberursei, 1989, 157-174
[6.46] J.D. Whittenberger, in: E. Arzt, L. Schultz (Eds.), New Materials by Mechanical AIloying Techniques, DGM conf. Calw-Hirsau (FRG), 1988, DGM Informationsgesellschaft Verlag, Oberursei, 1989,201-215
[6.47] R.A. Testin, BA Ewing, JA Spees, in: S.D. Antolovich et al. (Eds.), Superalloys 1992, Proc. 7th Int. Symp. on Superalloys, Seven Springs/Pa., The Minerals, Metals & Materials Society, Warrendale/Pa., 1992,83-92
[6.48] R. Bürgel, B. Trück, unveröffentlichte Ergebnisse, Brown Boveri & Cie. Mannheim, 1983
[6.49] W. Jakobeit, PM Mo-TZM Turbine Blades - Demands on Mechanical Properties, Int. J. Refractory & Hard Metals, 2 (1983),133
[6.50] C.S. Barrett, T.B. Massaiski: Structure of Metals, McGraw-Hill, New York, 1966 [6.51] M.H. Yoo et al., Acta metall. mater., 41 (1993),987-1002
518 Literatur
[6.52] G. Sauthoff: Intermetallics, VCH, Weinheim, 1995 [6.53] D.8. Miracle, Acta metall. mater., 41 (1993),649-684 [6.54] R. Darolia, W.S. Walston, M.V. Nathal, in: R.D. Kissinger et al. (Eds.), Superalloys
1996, Proc. 8th Int. Symp. on Superalloys, Seven Springs/Pa., The Minerals, Metals & Materials Society, Warrendale/Pa., 1996,561-570
[6.55] C.M. Austin, T.J. Kelly, in: R.D. Kissinger et al. (Eds.), Superalloys 1996, Proc. 8th Int. Symp. on Superalloys, Seven Springs/Pa., The Minerals, Metals & Materials Society, Warrendale/Pa., 1996,539-543
[6.56] Y.-W. Kim, J. Metals, 46 (1994), No. 7, 30-39 [6.57] F.H. Froes, C. Suryanarayana, D. Eliezer, J. Mat. Sci., 27 (1992), 5113-5140 [6.58] Werkstoffe u. Korr., 48 (1997), 1-78 (gesamtes Heft 1/97) [6.59] F.H. Froes, C. Suryanarayana, D. Eliezer, J. Mat. Sci., 27 (1992), 5113-5140 [6.60] D.M. Shah, in: S.D. Antolovich et al. (Eds.), Superalloys 1992, Proc. 7th Int. Symp.
on Superalloys, Seven Springs/Pa., The Minerals, Metals & Materials Society, Warrendale/Pa., 1992,409-422
[6.61] E. Drost, H. Gölitzer, M. Poniatowski, S. Zeuner, Metall, 50 (1996), 492-498 [6.62] R.T. Holt, W. Wallace, Int. Metals Review, 21 (1976), March, 1-24 [6.63] M. Kohno, M. Miyakawa, S. Kinoshita, A Suzuki, in: Conf. on Advances in Materi-
als for Fossil Power Plants, Chicago/IL, Am. Soc. Metals ASM, 81-88 [6.64] Metals Technology, 11 (1984), Oktober-Heft [6.65] M. McLean, A Strang, Met. Technol., 11 (1984),454-464 [6.66] C.H. White, P.M. Williams, M. Morley, Advanced Mat. & Proc., 137 (1990), April,
53-57 [6.67] NA Waterman, M.F. Ashby (Eds.): Elsevier Materials Selector, Vol. 2, Elsevier,
London, 1991 [6.68] M.v. Nathal, S.R. Levine, in: S.O. Antolovich et al. (Eds.), Superalloys 1992, Proc.
7th Int. Symp. on Superalloys, Seven Springs/Pa., The Minerals, Metals & Materials Society, Warrendale/Pa., 1992,329-340
[6.69] K. Komeya, M. Matsui, in: R.W. Cahn, P. Haasen, E.J. Kramer (Eds.), Materials Science and Technology, Vol. 11, MV. Swain (Vol. Ed.), VCH, Weinheim, 1994, 517-565
[6.70] J.C. Williams, in: R.W. Cahn, AG. Evans, M. McLean (Eds.), High-Temperature Structural Materials, Chapman & Hall, London, 1996, 17-31
Kapitel 7
[7.1] c. Duret, R. Pichoir, in: E. Lang (Ed.), Coatings for High Temperature Applications, Appl. Sci. Publ., London, 1983, 33-78
[7.2] R.S. Parzuchowski, Thin Solid Films, 45 (1977), 349-355 [7.3] G. Kienei, P. Sommerkamp, in: G. Kienei, K. Röll (Hrsg.), Vakuumbeschichtung 2,
VDI-Verlag, Düsseldorf, 1995,20-106 [7.4] A Sickinger, E. Mühlberger, Powder Met. Int., 24 (1992), 91-94
Literatur 519
[7.5] J.S. Smith, D.H. Boone, Platinum Modified Aluminides-Present Status, Gas Turbine and Aeroengine Congress and Exposition, June 11-14, 1990, Brussels, Amer. Soc. of Mech. Engineers ASME, New York, Paper 90-GT -319
[7.6] L. Peichl, D.F. Bettridge, in: D. Coutsouradis et al. (Eds.), Materials for Advanced Power Engineering 1994, Proc. Int. Conf. Liege 1994, Kluwer Acad. Publ., Dordrecht, 1994,717-740
[7.7] R Bürgel, in: Beschichtungen für Hochleistungsbauteile, Verein Deutscher Ingenieure (Hrsg.), VDI Berichte 624, VDI-Verlag, Düsseldorf, 1986, 185-240
[7.8] R Kowalewski: Thermomechanische Ermüdung einer beschichteten, stengelkristallinen Nickelbasis-Superlegierung, Fortschr.-Ber. VDI, Reihe 18, Nr. 212, VDIVerlag, Düsseldorf, 1997
[7.9] A. Taylor, RW. Floyd, J. Inst. Met., 81 (1952/53),451-464 [7.10] F.J. Pennisi, D.K. Gupta: Tailored Plasma Sprayed MCrAIY Coatings for Aircraft
Gas Turbine Applications, NASA CR-165234, 1981 [7.11] M.1. Wood, Mater. Sci. Eng., A 121 (1989),633-643 [7.12] NimocastAlloys, HenryWiggin & Co Ud., Publ. 3610, 1974 [7.13] J. Stringer, R Viswanathan, in: V.P. Swaminathan, N.S. Cheruvu (Eds.), Ad
vanced Materials and Coatings for Combustion Turbines, ASM International, Materials Park (OH), 1994, 1-18
[7.14] M.G. Hebsur, RV. Miner, Thin Solid Films, 147 (1987),143-152 [7.15] D.B. Miracle, Acta metall. mater., 41 (1993),649-684 [7.16] G. Sauthoff: Intermetallics, VCH, Weinheim, 1995 [7.17] M.1. Wood, G.F. Harrison, in: R Viswanathan and J.M. Allen (Eds.), Life Assess
ment and Repair Technology for Combustion Turbine Hot-Section Components, ASM International, Materials Park (OH), 1990, 197-204
[7.18] K.H. Kloos, J. Granacher, H. Kirchner, Mat.-wiss. u. Werkstofftech., 25 (1994), 209-217]
[7.19] T.E. Strangman, in: S.o. Antolovich et al. (Eds.), Superalloys 1992, Proc. 7th Int. Symp. on Superalloys, Seven Springs/Pa., The Minerals, Metals & Materials Society, Warrendale/Pa., 1992,795-804
[7.20] K. Komeya, M. Matsui, in: R.W. Cahn, P. Haasen, E.J. Kramer (Eds.), Materials Science and Technology, Vol. 11, MV. Swain (Vol. Ed.), VCH, Weinheim, 1994,
517-565 [7.21] R. Bürgel, I. Kvernes, in: W. Betz et al. (Eds.), High Temperature Alloys for Gas
Turbines and Other Applications 1986, Proc. Int. Conf. Liege 1986, D. Reidel
Publ., Dordrecht, 1986,327-356 [7.22] H.G. Scott, J. Mater. Sci., 10 (1975),1527-1535 [7.23] CA Andersson et al.: Advanced Ceramic Coating Development for Indu
strial/Utility Gas Turbine Applications, NASA Contractor Report CR 165619,
Westinghouse Electric Corp., Febr. 1982 [7.24] R Stickler, E. Kny: Summary of the Physical and Mechanical Property Data of
IN-738, COST 50, Part 1 of 2nd Progress Report, University Vienna, 75-UWCOST-B6,1975
520 Literatur
[7.25] Nimocast Alloys, Henry Wiggin & Co Ud., Publication 3610,1974 [7.26] W. Mannsmann: Keramische Wärmedämmschichtsysteme, Dissertation Universi
tät Karlsruhe, 1995
Kapitel 8
[8.1] B. Trück, K. Schneider, R. Bürgel, Nucl. Engineering and Design, 130 (1991), 7-11
521
Anhang
Chemische Zusammensetzungen
Tabelle A 1 Hochtemperaturlegierungen auf Fe-Basis Angaben in Masse-% (Mittelwerte nach Stahl-Eisen-Liste, ansonsten Nennwerte der Hersteller oder aus der Literatur) Reihenfolge der Bezeichnung , sofern vorhanden: Kurzname, Werkstoffnummer, Han-deisname
Knetlegierungen
Legierung Ni Cr Co Mo W Nb AI Ti C Mn Si andere
10 CtMo 910; 1.7380 2;25 1 0,1 0,5
13 CrMo 4 4; 1.7335 0,9 0,6 0,13 0,7 0,25
14· MoV 6 3; 1.1115 0.45 0,6 0,14 0.55 0.25 0,27 V
CrAI 144; 1.4725 14 4,3 0,05 CrAi 25 5; 1.4765 23,5 5,3 0,05 Kanthal
P92; NF 616 9 0,45 1,8 0,06 0,1 0,002 B
0,05 N
TR 1200 0,8 11,2 0,3 1,8 0,05 0,12 0;5 0 ,05 O,2V
0;06 N
HR 1200 0,5 11 2,3 0,2 2,6 0,06 0,12 0,5 0,02 0,2V
0,03 N
0,02 B
X 45 CrSi 9 3 . 1.4718 9 0,45 0,45 3,1
X 10 CrMoVNb 91 0,1 9 0 .95 0,08 0,1 0.45 0,35 0.2V
1.4903. P 91ff 91 0,05 N
X 12 CrMoWVNbN 101 1 0.6 10 1 0,05 0.12 0.75 0,3 0,2V
0,05N
X 18 CrMoVNbB 91 9 1,5 0,05 0,18 0,01 B
0.02 N
X 20 CrMoV 1.2 1; 1.4922 0,5 12 1 0,2 O,3V
X 3 CrNiMoN 17 13 13 17 2.4 0,03 0,4 0 ,14 N
1.4910 0.003 B
X 5 NiCrTi26 15 26 15 1.2 0,3 2 0,08 1,3 0.5 0,25 V
1.4980; A286 0,006 B
X 8 CrNiMoBNb 16 16 16,5 16.5 1,8 0,7 0,07 0,75 0,45 0,08 B
1.4986 Forts.
522 Chemische Zusammensetzungen
Tabelle A1, Forts.
Knetlegierungen
Legierung Ni Cr Co Mo W Nb AI Ti C Mn Si andere
X 8 NiCrAITl 32 21 32 21 0,4 0,4 0,08
1.4959; Alloy 800 H
X 12 CrCoNi 21 20 20 21 20 3 2,5 0,15 1,5 0,5 0 ,15 N
1.4971 ; N 155
X 12 CrNiMoNb 2015 15 20,5 1,5 1,25 0,12 2
1.4885
X 12 CrNiWTi 1613 13,5 16 2,8 0,5 0,12 0,5 0,25
1.4962
X 15 CrNISi 25 20 20,5 25 0,15 2
1.4841
X 40 CoCrNi 20 20 20 20 20 3,8 3 ,8 4,5 0,4
1.4977; S-590
X 50 NiCrAITi 33 20 32 20 0,3 0,6 0 ,5
Alloy 802
Gußlegierungen
Legierung Ni Cr Co Mo W Nb C Mn Si andere
GS-17 CrMoV 5 11; 1.7706 1,35 0,18 0,65 0,45 0,25V
G-X 40 CrSi 29; 1.4776 28,5 0,4 0,75 1,75
G-X 12 CrMoWVNbN 10 1 1 0,6 10 0,06 0,12 0,75 0,3 0,2V 0,05 N
G-X 22 CrMoV 12 1 0,85 11 ,8 1 ,1 0,23 0,65 0,25 0,3 V
1.4931
G-X 40 CrNiSi 25 20 20 25 0,4 1,7
1.4848; HK 40
G-X 30 CrNiSiNb 24 24 24 24 1,5 0,3 0 ,75 1,25
1.4855, IN 519
G-X 40 NiCrNb 35 25 34 25 1,5 0,4 1,5
1.4852, HP 40 Nb,
Manaurite 36 X
G-X 15 CrNiCo 21 20 20 31 ,5 21 ,5 20 3 2,5 0.15 1.5 0.5 0.15 N
1.4957
Mechanisch legierte Eisenwerkstoffe
Legierung Cr AI Ti Mo Y203
Incoloy MA 956 20 4,5 0 ,5 0,5
Dour MetalOOM 751 16,5 4 ,5 0,6 1,5 0,5
PM 2000 19 5,5 0,5 0,5
Anhang 523
Tabelle A 2 Hochtemperaturlegierungen auf Co~Basis
Angaben in Masse-% (Mittelwerte nach Stahl-Eisen-Liste , ansonsten Nennwerte der Hersteller oder aus der Literatur) Reihenfolge der Bezeichnung, sofern vorhanden: Handelsname, Werkstoffnummer, Kurzname
Knetlegierungen
Legierung Fe Ni Cr Mo W Ta Nb AI Ti C B andere
CM-7 15 20 15 0,5 1,3 0 ,01
Haynes 188 1,5 22 22 14 0,1 0,01 1 Mn; 0,35 Si
CoCr 22 Ni 22 W 14 0,04 La
L 605; 2.4964 1,5 10 20 15 0,1 1,5 Mn; 0,2 S i
CoCr 20 W 15 NI
MAR-M 918 20 20 7,5 0,05 0,1 Z r
5-57 10 25 5 3 0,1 Y
5-816 4 20 20 4 4 4 0,35 1,2 Mn; 0,4 Si
UM CO-50; 2.4778 20 28,5 0,15 1 Mn; 1 Si
CoCr28
Gußlegierungen
Legierung Fe Ni Cr W Ta AI Ti C B Zr andere
AiResit 215 19 4,5 7,5 4 ,3 0 ,35 0,13 O,17Y
F5X-414 10 29 7 0,25 0,01
MAR-M509 10 24 7 3,5 0,2 0.6 0,5
MAR-M 302 21 ,S 10 9 0,85 0,005 0,2
X-40; 2.4682 10 25 8 0,50 0,01
G-CoCr 25 NiW
X-45 10 25 8 0,25 0,01
524 Chemische Zusammensetzungen
Tabelle A 3 Hochtemperaturlegierungen auf Ni-Basis
Angaben in Masse-% (Mittelwerte nach Stahl-Eisen-Liste, ansonsten Nennwerte der
Hersteller oder aus der Literatur)
Reihenfolge der Bezeichnung , sofern vorhanden : Handelsname, Werkstoffnummer,
Kurzname
Knetiegierungen
Legierung Fe Cr Co Mo W Nb AI Ti C B Zr andere
AI/oy 600; 2.4816 8 15,5 0,2 0,2 0,07 0,003
NiCr 15 Fe
AI/oy 601 ; 2.4851 14 23 1,35 0,4 0,1 0,003 1 Mn
NiCr 23 Fe 0,5 Si
AI/oy 690; 2.4642 9 29 0,03
NiCr29 Fe
Cabot 214, 2.4646 2 16 4,5 0,01 Y
NiCr 16 AI
Hastel/oy S 15,5 14,5 0,3 0,009 0,5 Mn 0,4 Si
0,05 La
Hastel/oy X; 2.4665 18,5 22 1,5 9 0,6 0,07 0,006 0,5Mn
NiCr 22 Fe 18 Mo 0,5 Si
Haynes 230 1,5 22 2,5 2 14 0,3 0,1 0,5 Mn 0,4 Si
0,02 La
IN 617; 2.4663 22 12,5 9 0,3 0,07
NiCr 23 Co 12 Mo
IN 625; 2.4856 2,5 21 ,5 9 3,6 0,2 0 ,2 0,05
NiCr 22 Mo 9 Nb
IN 702 2 16 3
IN 706 37 16 2,9 0,2 1,8 0,06 0,006
IN 718; 2.4668 18,5 19 3 5,1 0 ,5 0,95 0,05 0,004
NiCr 19 NbMo
NiCr 70 30; 2.4658 2,5 30,5 0,5 0,15 0,05 0,5 Mn 1,3 Si
NiFe 25 Cr 20 NbTi 25 20 1,5 0,7 1,5 0,05 0,004
2.4955
Nimonic 75; 2.4951 2,5 20 0,2 0,4 0,11 0,003
NiCr 20 Ti
Nimonic 80A; 2.4952 19,5 1,4 2,3 0,07 0,003 0,06
NiCr 20 TiAI
Nimonic 91 = IN 587 28,5 20 0,75 1,2 2,3 0,05 0,006 0,07
Nimonic 101 = IN 597 24 20 1,5 0,95 1,5 3 0,05 0,013 0,05
Nimonic 105; 2.4634 0,5 15 20 5 4,7 1,2 0,15 0,006 0,07
NiCo 20 Cr 15 MoAITi
Nimonic 115; 2.4636 15 15 4 5 4 0,1 5 0,16 0,04
NiCo 15 Cr 15 MoAITi Forts.
Anhang 525
Tabelle A 3, Forts.
Knetlegierungen
Legierung Fe Cr Co Mo W AI Ti C B Zr andere
Nimonic 263; 2.4650 20 20 5,9 0 ,4 2 ,1 0 ,06 0,004
NiCo 20 Cr 20 MoTI
Nimonic 901 ; 2.4662 36 12,5 5,7 0,2 2 ,9 0,04 0,015
NiCr 13 Mo 6 Ti 3 Nimonic PE 16 33 16,5 3,3 1,2 1,2 0,06 0,002 0,03 0,2 Mn;
0,3 Si
Udimet 500; 2.4666 18 19 4,2 3 3 0,Q7 0,007 0,05
NiCr 18 CoMo
Udimet520 19 12 6 2 3 0,05 0,005
Udimet 700 15 17 5,3 4,2 3,3 0,07 0,02
Udimet 710 18 15 3 1,5 2 ,5 5 0,07 0,02
Udimet 720 18 14,5 3 1,3 2 ,5 5 0 ,03 0,03 0,03
Waspaloy; 2.4654 19,5 13,5 4,3 1,3 3 0 ,08 0,006 0,06
NiCr 19 Co 14 Mo 4 Ti
Mechanisch legierte N i-Werkstoffe
Legierung Fe1 Cr Mo W Ta AI Ti C B Zr Y203
INMA 754 20 0,3 0,5 0,05 0,6
INMA 6000 15 2 4 2 4,5 2,5 0,05 0,01 0,15 1,1
INMA 760 20 2 3,5 6 0,05 0,015 0,15 0,95
PM 1000 20 0,3 0 ,5 0,6
PM 3030 17 2 3,5 2 6
1 Geringe Fe-Gehalte rühren vom Verschleiß der Mahlkugeln her
Gußlegierungen (konventioneller Feinguß)
Legierung Cr Co Mo W Ta Nb AI Ti C B Zr andere
G-NiCr 50; 2.4678 50 0,05
B 1900 8 10 6 4 6 0,1 0,015 0,1
GTD-111 14 9,5 1,5 3,8 2,8 3 4,9 0,10 0,01
GTD-222 22,5 19 2 0,8 1,2 2,3 0,10 0,008
IN 100; 2.4674 10 15 3 5,5 4,7 0,18 0,015 0,06 1 V
G-NiCo 15 Cr 10 AITiMo
IN 713 LC; 2.4670 12 4,5 2 6 0,7 0 ,05 0,01 0,1
G-NiCr 13 AI 6 MoNb
IN 738 LC 16 8,5 1,7 2,6 1,7 0,9 3,4 3,4 0,11 0,01 0,05
IN 792 12,5 9 1,9 4 4 3,5 3,9 0,08 0,02 0,1 0 ... 1,4 Hf
IN 939 22,5 19 2 1,4 1,9 3,7 0,15 0,009 0,1
MAR-M 002 9 10 10 2,5 5,5 1,5 0 ,14 0,015 0,05 1,5 Hf
MAR-M 247 8,4 10 0,7 10 3 5,5 0,15 0,015 0,05 1,4 Hf
Rene 80 14 9,5 4 4 3 4,8 0,17 0,015 0,03 Forts .
526 Chemische Zusammensetzungen
Tabelle A 3 , Forts.
Legierung
RJM 2012
Udimet500
Udimet 700
Legierung
ABB 16
ABB 2DS
GTD-111
IN 6203
IN 792
Rene 80 H
Gußlegierungen (konventioneller Feinguß)
Cr Co Mo W Ta Nb AI Ti C B Zr andere
12 9,5 1 ,7 3 3,5 3,5 3,7 0,1 0,015 0,04 4,6 Pt;
0,75 Hf
18 19 4,2 3 3 0 ,07 0,007 0,05
15 17 5,3 4,2 3,3 0,07 0,02
OS-Leg ierungen
Cr Co Mo W Ta Nb AI Ti C B Zr
13,2 4,1 1,9 5 ,1 3 ,7 5 0 ,07 0,015 0,016
12 9 9 5 ,5 3 ,5 2,3 0,07 0,015
14 9,5 1,5 3 ,8 2,8 3 4,9 0,10 0,01
22 19 2 1 ,1 0,8 2,3 3,5 0,15 0,01
12,5 9 1,9 4 4 3,5 3 ,9 0,08 0,02
14 9,5 4 4
9,2 0,5 9,5 3 ,2
10
10
10 2,5
12
3 4 ,8 0 ,08 0,015
5,6 0,7 0,07 0,01
5,5 1,5 0,1 5 0 ,015
2
0,1
0,1
0,02
0,01
0,05
0,08
andere
0,75 Hf
0 .. . 1,4 Hf
0,75 Hf
1,4 Hf
1,5 Hf
2 Hf
10 0,6 10 3 0,05 1,4 Hf
CM 247LC
MAR-M 002
MAR-M 200
MAR-M 247
Rene 142
8,1
9
9
8,4
6,8 12 1,5 4,9 6,4
5
5,5
6,1
0,14 0,015
0,15 0,015
0,12 0,015 0,02 2,8 Re; 1,5 Hf
Legierung
CMSX-11B
CMSX-11C
PWA 1483
SC 16
AM3
CMSX-4
Cr
12,5
14,9
12,2
16
8
6,5
CMSX-6 10
CMSX-1OK 2,3 CMSX-10Ri 2,65
NASAIR 100 8,5
PWA 1480 10
Einkristall-Leg ierungen
Co Mo W Ta Nb AI Ti Re
7 0,5 5
3
9
5,5
9
0,4 4,5
1,9 3,8
3
2 5 0,6 6
5 0,1 3,6 4,2
5 0 ,1 3,4 4,2
5 3,6 4,1
3,5 3,5 3,5
3,5 6 2 6,5 5,6
5 3 2 4,8 4 ,7
3
3,3 0 ,4 5 ,5 8,4 0,1 5,7 0,3 6 ,3
7 0,6 6 ,4 7,5 0,4 5,8 0 ,8 5,5
1,1 10 3,3 5 ,8 1,2
5 4 12 5 1,5
5 10 2 6 8,7 5,6 3
9,75 7,5 1,5 6 4,8 0,5 4,2 3,5
C B
0,07
0,03
0,05 0,004 PWA 1484
Rene N4
Rene N5
ReneN6
SRR99
SX1
7 7,5 1,5
4,2 12,5 1,4
8,5 5
5 6,5 6,2
6 7,2 5,75
9,5 2,8 0,7 5,5 2,2
3 0,05 0,004
5,4 0,05 0,004
0,02
4,5 12,5 5,8 7 6 6 ,3
Zr
0,08
Hf
0,04
0,04
0,1
0,03
0,06
0,1
0,15
y
0,15 0,01
0,15 0,01
0,1 6
Anhang
Tabelle A 4 Hochschmelzende Legierungen Angaben in Masse-%
Nb-Basislegierungen
Legierung Mo W Ti
AS 30 20 F48 5 15 SV16 3 11
031 10 10
Ta-Basisleg ierungen
Legierung W C Hf
Ta-10W 10
T 111 8 2
T 222 10 0,01 2,5
Mo-Basislegierungen
Legierung W Ti C
MTC 0,5 0,02 TZM 0,5 0,03 WZM 25 0,03
W-Basislegierungen
Legierung Re Th02
W- Re
W- Th02
3 ... 26 1 .. . 2
C
0,1 0,06 0,08 0,1
Zr
0,1 0,1
Zr Hf
2
527
528
Handelsnamen
ABB .................... Asea Brown Baveri Ud. CM, CMSX. ......... Cannan-Muskegan Carp. GTD .................... General Electric Camp. Hastelloy ............. Cabat Carp. Haynes ............... Cabat Carp. Ineolay ................ Internatianal Nickel Camp. Ineonel (IN) ......... Internatianal Nickel Camp. MAR-M ............... Martin Marietta Carp. Nimonie ............... lnternatianal Nickel Camp. PM .... .................. Metallwerk Plansee GmbH PWA ................... Pratt & Whitney Aircraft (United Technalagies Carp.) Rene ................... General Electric Camp. RJM .................... Jahnsan Matthey & Co Ud. SRR .................... Ralls-Rayce Ud. Udimet ................ Special Metals Inc. Waspaloy ............ United Aircraft Camp.
529
Werkstoffverzeichnis
Die Werkstoffe sind unter ihren Kurznamen, Werkstoffnummern und gebräuchlichen Handelsnamen aufgeführt, sofern vorhanden. Die Mehrfachbezeichnungen sind den Tabellen im Anhang zu entnehmen.
1.4718 ............................... 294, 295, 521 2.4662 .............................................. 525 1.4725 ............................................... 521 2.4663 ...................................... 369,524 1.4765 ............... 269, 334, 337,417,521 2.4665 .............................................. 524 1.4767 ............................................... 337 2.4666 .............................. 377, 525, 526 1.4776 ....................................... 334, 522 2.4668 ...................................... 374, 524 1.4841.. ............................. 287, 339, 522 2.4670 .............. 295,377,420,421,525 1.4848 ....................................... 334, 522 2.4674 ...................................... 377,525 1.4852 ............................................... 522 2.4678 .............................................. 525 1.4855 ............................................... 522 2.4682 ...................................... 348, 523 1.4876, siehe 1.4959 (AI/oy 800 H) 2.4778 .............................................. 523 1.4885 ............................................... 522 2.4816 .............................................. 524 1.4903 ....................... 334, 340, 342, 521 2.4851 .............................................. 524 1.4910 ....................................... 334, 521 2.4856 .............................................. 524 1.4922 .............................. 101, 102,334, 2.4951 .............................................. 524
340-343,504,506,521 2.4952 .......... 56, 87, 285, 377, 384, 524 1.4931 ............................... 334, 340, 522 2.4955 .............................................. 524 1.4957 ....................................... 334, 522 2.4964 .............................................. 523 1.4959 ................ 75, 106, 108, 109, 112, 10 CrMo 910 ... 173,174,334,339,521
281-283,290,320,334,521 13 CrMo 4 4 ..................... 334,339,521 1.4962 ............................................... 522 14 MoV 63 ...................... 334, 339, 521 1.4971 ....................................... 334, 522 15 Mo 3 ............................................ 339 1.4977 ................. 99, 111, 148, 155,522 26 NiCrMoV 145 ............................. 437 1.4980 ................... 85, 86, 155, 345, 521 A 286 ................... 85,86,155,345,521 1.4986 ....................................... 334, 521 ABB 2 OS ......................................... 526
1.7335 ............................... 334, 339, 521 ABB 16 ............................................. 526 1.7380 ............... 173, 174,334,339,521 AiResit 215 ...................................... 523 1.7706 ............................... 334, 505, 522 AI/oy 600 ........................ .................. 524 1.7715 ............................... 334, 339, 521 AI/oy 601 .......................................... 524
2.4634 ....................................... 377, 524 AI/oy 690 .......................................... 524
2.4642 ............................................... 524 AI/oy800H ....... 75,106,108,109,112, 2.4646 ....................................... 286, 524 281-283,290,320,334,521 2.4650 ............................... 373, 377, 525 AI/oy 802 .......... 143,155,288,289,522 2.4654 ....................................... 377, 525 AM3 ................................................ 526 2.4658 ............................................... 524 AS 30 ............................................... 527
530
B 1900 ...................................... 377, 525 Cabot 214 ................................. 286, 524 CM-7 ................................................. 523 CM 247 LC ....................................... 526 CMSX-4 ........... 377, 379, 380, 383, 384,
405-407,526 CMSX-6 ............................................ 526 CMSX-10K ........................................ 526 CMSX-10Ri ....................................... 526 CMSX-11B ........................................ 526 CMSX-11C ....................................... 526 Co-23Cr-13AI-O,6Y .................. .462, 463 Co-31 Ni-27Cr-8AI-O,5Y-O,5Si .. .471,498 CoCr 20 W 15 Ni .............................. 523 CoCr 22 Ni 22 W 14 ......... 348, 417, 523 CoCr 28 ............................................ 523 CrAI 144 ........................................... 521 CrAI 20 5 ................................... 337, 346 CrAI 25 5 ........... 269, 334, 337,417, 521 o 31 .................................................. 527 Oour Meta100M 751 ........................ 522 F 48 .................................................. 527 FSX-414 ........................................... 523 G-CoCr 25 NiW ........................ 348, 523 G-NiCo 15 Cr 10 AITiMo ........... 377, 525 G-NiCr 13 AI 6 MoNb ....... 295, 377, 420,
421,525 G-NiCr 50 ......................................... 525 GS-17 CrMo 55 ................................ 334 GS-17 CrMoV 5 11 ........... 334, 505, 522 GTD-111 ................................... 525, 526 GTO-222 ........................................... 525 G-X 12 CrMoWVNbN 10 11 .............. 522 G-X 15 CrNiCo 21 2020 .......... 334, 522 G-X 22 CrMoV 12 1 .......... 334, 340, 522 G-X 30 CrNiSiNb 24 24 .................... 522 G-X 40 CrNiSi 25 20 ................. 334, 522 G-X 40 CrSi 29 ......................... 334, 522 G-X 40 NiCrNb 35 25 ....................... 522 Hastelloy S ....................................... 524 Hastelloy X ....................................... 524 Haynes 188 ...................... 348, 417, 523 Haynes 230 ...................................... 524
HK 40 .... .................................... 334, 522
Werkstoffverzeichnis
HP 40 Nb ......................................... 522 HR 1200 ........................................... 521 IN 100 ...................................... 377,525 IN 519 .............................................. 522 IN 587 ...................................... 155, 524 IN 597 ...................... 206-209, 211, 524 IN 617 ...................................... 369,524 IN 625 .............................................. 524 IN 702 ........................ .............. 286, 524 IN 706 .............................................. 524 IN 713 LC ......... 295,377,420,421,525 IN 718 ...................................... 374,524 IN 738 LC ...... 82-84,86, 144, 145,236,
309,310,362,363,365,366,375, 377,379-381,382,401,402,415, 463,465,466,468,469,471,472,
478,495,496,525 IN 792 ...... 208,209,211,377,525,526 IN 939 ................................ 85, 373, 525 IN 6203 ............................................ 526 Ineoloy MA 956 ....... 334,337,410,417,
419,522 IN MA 754 ........ 171, 410, 413-417,525 IN MA 760 ....... 144, 145, 172,410,416,
525 IN MA 6000 ..... 170, 410, 413, 415, 416,
418,525 Kanthal ............. 269,334,337,417,521 Kanthal 0 .... ..................................... 337 Kanthal Super .................................. 434 L 605 ................................................ 523 Manaurite 36 X ................................ 522 MAR-M 002 ...................... 439,525,526 MAR-M 200 ...................................... 526 MAR-M 247 ...................... 226, 525, 526 MAR-M302 ....................................... 523 MAR-M 509 ...................................... 523 MAR-M 918 ...................................... 523 MTC ................................................. 527 N 155 ....................................... 334,522 Nasair 100 ....................................... 526 NF 616 ............................................. 521 Ni-21Co-17Cr-12,5AI-10Pt-O,5Y ...... 470 Ni-27Co-20Cr-8AI-1 0,5Re-1 ,5Si-O,3Y
470
Werkstoffverzeichnis 531
Ni-39Co-21Cr-8AI-Y ......................... 478 S-57 ................................................. 523 NiCo 15 Cr 15 MoAITi ............... 377, 524 S-590 ................. 99,111,148,155,522 NiCo 20 Cr 15 MoAITi. .............. 377, 524 S-816 ............................................... 523 NiCo 20 Cr 20 MoTi .......... 373, 377, 525 SAP-Aluminium .......................... 81 , 408 NiCr 13 Mo 6 Ti 3 ............................. 525 SC 16 ............................................... 526 NiCr 15 Fe ........................................ 524 SiC ........................................... 444--447 NiCr 16 AI ................................. 286, 524 Si3N4········································444--447 NiCr 18 CoMo ................... 377, 525, 526 SRR 99 .... 365,397,398,401,402,526 NiCr 19 Co 14 Mo 4 Ti. ............. 377, 525 SV 16 ............................................... 527 NiCr 19 NbMo ........................... 374, 524 SX 1 ......................................... 402, 526 NiCr 20 Ti ......................................... 524 T 91 .......................... 334, 340, 342, 521 NiCr 20 TiAI .. 56, 87, 285, 377, 384, 524 T 111 ................................................ 527 NiCr 22 Fe 18 Mo ............................. 524 T 222 ................................................ 527 NiCr 22 Mo 9 Nb ............................... 524 Ta-10W ............................................ 527 NiCr 23 Co 12 Mo ..................... 369, 524 TD- Ni ........................................ 81 , 408 NiCr 23 Fe ........................................ 524 TD-NiCr .................. .......................... 408 NiCr 29 Fe ........................................ 524 Ti-47AI-2Cr-2Nb ............................... 431 NiCr 70 30 ........................................ 524 Ti-834 ............................................... 332 NiFe 25 Cr 20 NbTi. .......................... 524 Ti-1100 ..................................... 332, 447 Nimonic 75 ........................................ 524 TR 1200 ........................................... 521 Nimonic 80 A ....... 56, 87, 285, 377, 384, TZM ................................. 420, 421,527
524 Udimet 500 ...................... 377, 525, 526 Nimonic 91 ................................ 155, 524 Udimet 520 ...................................... 525 Nimonic 101 .............. 206-209, 211, 524 Udimet 700 .............................. 377, 526 Nimonic 105 .............................. 377, 524 Udimet 710 ...................................... 525 Nimonic 115 .............................. 377, 524 Udimet 720 ............ 57,62,63,386,525 Nimonic 263 ...................... 373, 377, 525 UM Co-50 ...... ................................... 523 Nimonic 901 ...................................... 525 Waspaloy ................................. 377,525 Nimonic PE 16 .................................. 525 W-Re ................................................ 527 P 91 .......................... 334, 340, 342, 521 W-Th02············································527 P 92 .................................................. 521 WZM ................................................ 527 PM 1000 ........................................... 525 X 3 CrNiMoN 17 13 .................. 334,521 PM 2000 ........................................... 522 X 5 NiCrTi 26 15 .. 85, 86, 155, 345, 521 PM 3030 ........................................... 525 X 6 CrNi 18 11 ................................. 334 PWA 1480 ........................ 240, 403,526 X 8 CrNiMoBNb 16 16 ............. 334,521 PWA 1483 ........................................ 526 X 8 NiCrAITi 3221 ..... 75, 106, 108, 109 PWA 1484 ........................................ 526 112,281-283,290,320,334,521 Rene 80 .................................... 377, 525 X 10 CrAI24 .................................... 334 Rene 80 H ........................................ 526 X 10 CrMoVNb 91 ... 334,340,342,521 Rene 142 .......................................... 526 X 10 NiCrAITi 32 20 Rene N4 ........................................... 526 siehe X 8 NiCrAITi 3221 Rene N5 ........................................... 526 X 12 CrCoNi 21 20 ................... 334,522 Rene N6 ........................................... 526 X 12 CrMoWVNbN 10 1 1 ................ 521 RJM 2012 ................................. 359, 526 X 12 CrNiMoNb 20 15 ...................... 522
532
X 12 CrNiWTi 16 13 .......................... 522 X 15 CrNiSi 25 20 ............. 287, 339, 522 X 18 CrMoVNbB 91 ......................... 521 X 20 CrMoV 121 ............. 101,102,334,
340-343,504,506,521 X 40 .......................................... 348, 523 X 40 CoCrNi 20 20 .... 99, 111, 148, 155,
522 X 45 .................................. 348, 351,523 X 45 CrSi 9 3 .................... 294, 295, 521 X 50 NiCrAITi 3320 ......... 143, 155,288,
289,522 Zr02-7/8Y203···491 , 492, 494-496, 498
Werkstoffverzeichnis
Sachwortverzeich n is
A Abdampfung (Oxide) ....... 259, 260, 268,
296,465 Abkühl-y' ........................... 379, 382, 384 Additivierung (Brennstoffe) ............... 314 Akkommodation ....... 119, 120, 125, 165,
171 Aktivator (Beschichtung) .................. .455 Aktivelemente (Oxidation) ....... 268, 269,
274-278,470 Aktivierungsenergie (-enthalpie) .... 9, 14,
15,18,19,22-26 - CVD-Beschichtung .................. .457 - Kriechen .... 112, 113, 133, 137, 175 - Oxiddeckschichtwachstum ....... 258 - Rekristallisation .......................... 52 - Selbstdiffusion .................. 112, 137 - Teilchenvergröberung ........... 82, 83
Aktivierungsentropie ........................... 14 Alitieren .................................... .456, 458 Alitierschichten ........ .405, 464-467, 477
478-480,499 allotrope Umwandlung ....... 19, 329-331,
348 AI2Cu .................................................. 66 AI203 (Dispersionen) .................. 81, 408 y-A1203 ..................................... 306, 307 Al203-Deckschichten .......... 9, 258, 259,
263-265,268-272,274-278,316, 337,361,388,405,452,467,
469-471,497,498 AI4C3 .......................................... 81,408 aliovalente Ionen .............................. 268 AIN ............................................ 289, 290 a-Cr ......................... .465, 466, 469, 478
533
a-Zahl siehe Wärmeübergangskoeffizient
AI2S3 ................................................ 293 Aluminidschichten
siehe Alitierschichten anisotherme Dehnwechselversuche
231-236 an isothermes LCF
siehe thermische Ermüdung Ankeimmethode ............................... 392 Anlaufschicht ................................... 254 Anlaßversprödung ................... 339, 436 Anrißdehnung (Beschichtungen) ..... 479 Anrißzyklenzahl
- Definition .................................. 198 - von Beschichtungen ......... 481-484
Anschmelzen ........... 379, 382, 383,415 APS ......... 454,458,462,463,490,491,
497,498 Arrhenius-Funktion ... 10, 11, 14, 16, 52,
60, 71,72, 111, 174,258,457 artgleicher Auftrag ........................... 510 Ashby-maps, siehe Verformungsme
chanismuskarten athermischer Spannungsanteil
siehe innere Spannungen atmosphärisches Plasmaspritzen
siehe APS Atomgrößenparameter. .................... 132 aufgestickte Austenite ...... 336, 343, 344 aufgestickte Ferrite .......................... 336 Aufkohlung ...... 162, 163,247,280-287,
295,309,320,338 Auflageschichten .... 452,464,467-472,
477
534
Aufschlußreaktionen ................. 302, 303 Aufschwefelung ................ 247, 291-294 Aufstaumodell ..................................... 54 Aufstickung ....................... 247, 289-291 Auftragschweißen ............................. 51 0 Ausgangswärmebehandlung (Ni-Leg.)
376-386 Aushärtung ......................................... 64 Aushärtunsglühung (Ni-Leg.) .... 384-385 Aushärtungsumwandlung ................... 64 Ausscheidungshärtung ............ .408, 409 Ausscheidungsumlösung .............. 85, 86 Ausscheidungsumwandlung ........ 64, 85,
86 Ausscheidungsvorgänge ........ 64-75, 85
- freie Aktivierungsenthalpie ... 71, 73 - freie Bildungsenthalpie ............... 68 - freie Volumenenthalpie ... 68, 70, 71 - Keimbildung .................... 68, 70-73 - Triebkraft ............................... 68, 72
Austenit-Ferrit-Mischverbindungen .. 238, 239
austenitische hitzebeständige Stähle 337,338,442,443
austenitische hochwarmfeste Stähle 342-347,442,443
Avrami-Johnson-Mehl-Funktion ......... .45
B B2-Phasen ........................ 352,425,430 Backside pinning .............................. 145 bainitischer Ferrit .............................. 340 bainitisches Gefüge .......................... 340 basischer Aufschluß ......... 303, 308, 309 basische Salzschmelze .................... 303 Basquin-Gesetz ........................ 199-203 Beschichtungswärmebehand lu ng .... 385,
458,460,463,510 bidisperses Teilchengefüge ....... 82, 362,
367,384 bimodales Korngefüge .................. 61, 62 bimodales Teilchengefüge ....... 362, 363,
384 Boride ............................................... 374
Sachwortverzeichnis
Boudouard-Gleichgewicht.. ...... 280, 281 Breakaway-Oxidation
siehe Durchbruchoxidation Breakaway-Sulfidation ..................... 292 Bridgman-Prinzip ..................... 390,391 Bruchmechanismuskarte ......... 150-152 Bruscato-Faktor ............................... 437 Burner-rig-Versuche ................ 300, 301
C C11 b-Phasen ................................... 434 Cellular precipitation, siehe diskonti-
nuierliche Ausscheidung chemische Gasabscheideverfahren
siehe CVD Chlor (Heißgaskorrosion) ......... 314,315 Chromieren ...................... 455, 456, 458 Chromierschichten ........... 464,465,472 C/adding ........................................... 464 C/ass A-Verhalten .................... 133, 134 C/ass M-Verhalten ........................... 134 CMC, siehe Verbundwerkstoffe CoAI ................................................. 352 Coble-Kriechen ....... 122, 123, 126, 128,
129, 134 Co-Cr-Legierungen ......... 293, 303, 306 Coffin-Manson-Gesetz ............ 201, 202,
215-218 Co-Basislegierungen ............... 347-352
- Legierungselemente ........ 349, 350 CoCrAIY-Beschichtungen ........ 352, 467
478,479 CoNiCrAIY-Beschichtungen ............. 471 (Co, Fe)7(Mo, W)6, siehe IJ-Phase C02M (Laves-Phase) ....................... 348 (Co, Nib(AI, Ti) ................................ 352 CoNiCrAIY-Schichten ....................... 478 CoS .................................................. 306 C04S3 ...................................... 306, 312 COgSS .............................................. 306 C02 Ti (Laves-Phase) ....................... 352 C03Ti ............................................... 352 Cotlrell-Wolke .................. 130,133,134 Counter-clockwise dia mond-Zyklus . 233
Sachwortverzeichnis
C07W6. siehe IJ-Phase Cr3B4 ............................................... .468 Cr3C2 ................................................ 468 Cr7C3 ........................................ 341 • 468 Cr-Karbide ........................................ 283 CrMo-Stähle ..................... 339. 340. 442 CrMoV-Stähle ... 339-343.442.504-506 CrN ................................... 289. 290. 343 Cr2N ................................. 289.290.343 Cr-Ni-Stähle ..................................... 284 Cr203-Deckschichten .............. 261-265.
267-272.278.279.316.336-338 361.452.467
CrS ........................................... 306. 312 Cr3S4 ........................................ 306.312 Cup and Gone-Bruch ......................... 152 CVD ................. .452-458.464.470.499
o Darkensche Gleichung ............... 22. 133 Dauerschwingfestigkeit....191-195. 198.
203 Dauerschwingversuch ...................... 191 DBTT. siehe Spröd/duktil-Übergang Debye-Frequenz ................................. 15 Deckschichthaftung .................. 274-278 Deckschichtwachstum .............. 260-265 Dehnungsanteilregel
siehe Strain-Range Parlitioning dehnungsgesteuerte LCF-Versuche
195.197.198.202 Dehnung-Wöhler-Schaubild .... 198. 202.
203 Dendritenstammabstand ......... 397-399.
402.403 d-Energiekonzept ..................... 372. 373 Destabilisierung (Keramikschichten)
496 Detonationsflammspritzen ............... .460 Diamond-Zyklus ................................ 233
535
Dichte -AI. ............................................... 37 - AI203 .......................................... 37 - austenitischer Stahl. ................... 37 - ferritischer Stahl ......................... 37 - Hochtemperatur-Basismetalle. 330.
331 - Mo .............................................. 37 - MoSi2 ....................................... 427 - NiAI .......................................... 427 - Ni3AI. ........................................ 429 - Ni-Basislegierungen ................... 37 - Oxide ........................................ 257 - refraktäre Metalle ..................... 420 - TiAI ........................................... 427 - Ti3AI ......................................... 433 - Ti-Legierungen ........................... 37
Dickschichten ........................... 450.452 dielastische Wechselwirkung ... 131-133 Diffusion ....... 9-26. 42.73.74.111.113
121-125 - entlang von Korngrenzen .... 24. 25.
57.119.123.126 - Aktivierungsenergie ........ 24. 123
- entlang von Versetzungen 23. 24. 128. 129
- Aktivierungsenergie ................ 23 - in geordneten Gittern ................. 26 - in Mischkristallen .................. 20-22 - in Substitutionsmischkristallen ... 20 - interstitielle D. . .................... 12-15
- Aktivierungsenergie ................ 14 - freie Aktivierungsenthalpie 12-14 - Sprungabstand ....................... 14 - Sprungfrequenz ................ 14. 15
- reguläre Gitterdiffusion ........ 15-20. 23-25.91.123.128
- Aktivierungsenergie ........ 18. 137 - freie Aktivierungsenthalpie 16. 72 - Sprungabstand ................. 16. 18 - Sprungfrequenz ................ 15. 18
- Versetzungskerndiffusion ..... 23. 24
536
Diffusionskoeffizient ........ 11, 12, 20-23, 72, 79-81
- effektiver D .......... 22-25, 123, 129, 133-135
- Gitterdiffusion ........ 18, 19, 123, 125 - interstitielle Diffusion ............. 14, 15 - Korngrenzendiffusion ... 24, 25, 123,
125,134,159,164,165,359 - Versetzungskerndiffusion .... 23, 24,
129 Diffusionskriechen ............. 22, 108, 117,
119-126,129,136,137,146,172, 278,386
Diffusionslöten .................................. 51 0 Diffusionsschichten . .452,464-467,477 Diffusionssperrschichten ................. .472 Diffusionszone (Beschichtungen) .... 373,
385,405,464,510 direkte Aushärtung ........................... 385 diskontinuierliche Ausscheidung ....... 57,
386 Dispersionshärtung .. .408, 409, 422, 431 Dispersionslegierungen ............... 81,89,
143-146,267,408-419,435 Donator (Beschichtung) ................... .455 Druck-Elektroschlackeumschmelzen
336 D03-Phasen .................................... .425 D019-Phasen .......................... .425, 433 D022-Phasen .................................. .425 D024-Phasen ................................... 373 DOa-Phasen ..................................... 374 Doppeloxide ...................................... 268 Dünnschichten ................................. .450 Durchbruchoxidation ......... 255, 259, 279 dynamische Erholung ........................ .40 dynamischer Bruch ........................... 151 dynamisches Gleichgewicht (Verset-
zungsdichte ) ............................... 104
E EBCHR ............................................ .440 ebener Spannungszustand ...... .4 73-4 75 EB-PVD ................... .459, 460, 490, 491 Edelmetalle ...................................... .419
Sachwortverzeichnis
Edelmetall-Legierungen ........... 435, 443 effektiver Spannungsanteil ... 89, 90, 93,
103 Eigenfrequenzen ...................... 432,509 Eigenspannungen .... 180-182, 376, 382
- I. Art ................. 180-182, 185, 230 -11. Art .................................. 44,181 - 111. Art ............................... 180-182 - Beschichtungen ....... 460,462,467
Einkristalle ...... 124, 172, 173, 240, 241, 361,367,372,388-408,430,440
Einlagerungsphasen ................ 426, 427 Einschnürung ........................... 107, 168 Einsteinsches Modell (Atomschwin-
gung) .............................................. 3 Elastizitätsmodul
- Anisotropie ............... 239-241, 389 - Einfl. auf thermische Ermüdung
239-241 - MoSi2 ....................................... 434 - NiAI .......................................... 430 - refraktäre Metalle ..................... 420 - TiAI. .......................................... 432 - Ti3AI ......................................... 433
elektrochemische Untersuchungen (Heißgaskorrosion) ..................... 300
Elektronenleerstellenzahl siehe Nv-Zahl
Elektronenstrahlschweißen .............. 510 Elektronenstrahlverdampfung .. 459, 460 Elektronenverbindungen .................. 424 Ellingham-Richardson-Diagramme
248-253 Energie
-Aktivierungsenergie ...................... 9 - Bindungsenergie .......................... 7 - chemische E ..................... 7, 8, 57 - kinetische E ............................. 4, 7 - mechanische E ..... 7, 8, 39, 42, 44 - potentielle E ............................ 4, 7 - Schwingungsenergie ............ 3, 4, 7 - thermische E ... 3, 4, 7, 8, 9,13,52 - Wärmeenergie = thermische E.
Energieniveaus (Atome) .................. 3, 4
Sachwortverzeichnis
Enthalpie ....................... 5, 6, 7, 8, 17,42 - Aktivierungsenthalpie ................... 9 - Antiphasengrenzflächenenthalpie
364 - Gitterenthalpie ........................ 7, 26 - Gitterverzerrungsenthalpie .... 7,42,
44,57,68-71,74,75,80,112, 115,132,133,162
- Korngrenzflächenenthalpie ........ 39, 44, 57-59, 158, 159, 164
- Oberflächenenthalpie ......... 74, 158, 159, 162, 164, 165
- Phasengrenzflächenenthalpie 68-71,74-76,79,161,162,164,
345,361,364,418 Entkohlung ................................ 288, 289 Entropie .......................... 5, 8,16,17,42 Equivalent operating hours ............... 213 epitaktisches Aufwachsen ............... .490 Erholung ........ 2, 38, 39-43, 93, 94, 104,
180,181 Erholungsgeschwindigkeit...26, 93, 105,
116,117,138 Erholungsglühung ........................ .40, 43 erholungskontrolliertes Kriechen ...... 104 Erholungstheorie .............. 1 03, 104, 136 Ermüdung ................................. 191-245 Ermüdungsbruch .............................. 211 Ermüdungserschöpfung ........... 214, 215 Ermüdungsschädigung ..................... 205 Erosion ............................................. 319 Erosion-Korrosion-Wechselwirkungen
319 Erschöpfung ................................. 3, 500
siehe auch Ermüdungserschöpfung und Zeitstanderschöpfung
erzwungene Wärmespannungen ...... 221 Elektroschlackeumschmelzen ......... .440 Tl-Phase, siehe Ni3 Ti Extrapolationsmethoden (Zeitstand)
173-178,376 F Faserbeschichtung .................. .447, 448 Fatigue striations .............................. 211 FATT ................................................ .436
537
Fe-Al-Legierungen .................. 293, 465 Fe3C ............................................ 76,80 Fe-Cr-Legierungen .................. 293,303 Fe-Cr-AI-Legierungen ... 269-272, 293,
337,346,417,443 FeCrAIY-Beschichtungen ................ 467 Fe-Cr-Ni-Legierungen ............ 284, 287 Fe2(Mo, W, Nb) ................................ 345 Fe-Ni-Legierungen .................. 284, 443 (Fe, Ni, Co)x(Cr, Mo, W)y
siehe a-Phase Fehlpassungsparameter ....... 66, 69, 80,
364,365 Fehlpassungsversetzungen ....... 66, 360 Feinkornbaustähle ........................... 339 Feinkornhärtung ............. 88,89,95, 117 FeO (Wüstit) .................................... 340 Fe203 (Hämatit) ............................... 340 Fe304 (Magnetit) ............................. 340 ferngeordnete Phasen ............. 149,427 ferritische hitzebeständige Stähle ... 336,
337,443 Festigkeitshypothesen ..................... 103 Festigkeitsschaubild .......... 99, 101, 102 Ficksches Gesetz (1.) .. 11,12,256,283 Flammspritzen ................................. 460 Fließbettversuche .... 231,232,481,482 Flüssigmetall-Kühltechnik ....... 398, 399,
403 Ffuxing, siehe Aufschlußreaktionen Folienabdrucktechnik
siehe Replicatechnik Frank-Kaspar-Phasen
siehe TCP-Phasen Freckles .. 171, 393, 395-397, 399,402,
405,415 freie Aktivierungsenthalpie .... 5, 6, 9-11,
59,60,71 freie Enthalpie ..... 5,8,9,13,16,42,59,
68, 70, 72, 76 freie Standardenthalpie ............ 248-253
- Karbide ..................................... 250 - Nitride ....................................... 251 - Oxide ........................................ 249 - Sulfide ...................................... 252
538
Fremdatomwolke ........................ 89, 131 Fremddiffusion .............................. 12, 82 Frequenzeinfluß (Ermüdung) .... 204, 205 frequenzmodifizierte Coffin-Manson-
Regel. .......................................... 205 Funktionswerkstoffe ......................... .423
G y-Mischkristall (Ni) .................... 358, 359 y/y'-Eutektikum .......... 379-381,405,406 y'-Phase ......... 57, 62, 63, 77, 80, 82-84,
86,87,146,147,149,310,344,345, 353,359-368,373,375-387,471
- gerichtete Vergröberung .. 367, 368, 407
- Größe, Form, Anordnung .. 362-364 - Lösungstemperaturen .............. 377,
379-380,386,413 - Vergröberung ... 77, 78, 82-84, 363,
365-368 - Verteilungskoeffizienten ... 359, 360 - Volumenanteil ........... 361, 362,406
y"-Phase ........................................... 374 GAR, siehe Kornstreckungsverhältnis GCP-Phasen ............ 360, 370, 373, 426 Gefügeklassen .......................... 504-506 Gefügestabilität. ...................... 26, 38-87 geordnete intermetallische Phasen ... 26,
85,149,150,425-427 - Bindungskräfte .................... 26, 149 - Diffusion ...................... 26, 149, 150 - Kriechen ............................ 149, 150 - Mischungsenthalpie .................. 149 - Mischungsentropie .................... 149 - Gittertypen ....................... .425, 426
Gerber-Parabel ................................. 207 gerichtete Erstarrung ................ 390-399
- Gefügefehler ..................... 393, 394 gerichtete Kornstruktur .... 144, 169-172,
389,408,439 gerichtet erstarrte Werkstoffe .. 169, 241 ,
388-408
Sachwortverzeichnis
gerichtete Vergröberung siehe y'-Phase
gerichtet rekristallisierte Werkstoffe 169,408-419
Gestaltänderungsenergiehypothese 103
Getter-Effekt .................................... 270 gezackte Korngrenzen ............. 119, 386 Gibbs-Energie ...................................... 5 Gibbssche freie Energie ...................... 5 Gießschalenreaktionen ... 278,397-399,
405 Gitterfehler ..................... 7, 8,16,23,39 Gitterreibung ...................................... 90 Goodman-Gerade .................... 207, 210 Goss-Textur ................................. 39, 64 gradierte Beschichtungen ................ 491 gravimetrische Messung .................. 254 Green rot, siehe Grünfäule Grenzflächenverankerung (Versetzun-
gen) .................................... 145, 146 Grünfäule ......................... 286, 287, 291 Gußlegierungen (Ni) ....... 361, 377, 379,
388-408
H Haftschicht (Wärmedämmschicht)
487,490-492,494,497-499 Hägg-Phasen ........................... 426, 427 Haigh-Schaubild ...................... 207-210 Halbleiter
- Oxide ................................ 264, 265 - Sulfide ...................................... 292
Hall-Petch-Beziehung .......... 43,95, 117 HCF ................ 191-194, 198,202,203,
206-210 Heißgasbrennerversuche ........ 300,301 Heißgaskorrosion ..... 294-318,388,431 heißisostatisches Pressen, siehe HIP Heizleiterlegierungen ........ 62,269,291,
337,410,417,434 HfC ................................................... 422 High Cyc/e Fatigue, siehe HCF
Saehwortverzeiehnis
High strain fatigue, siehe LCF HIP ............................................ 387, 509 hitzebeständige Stähle .... 282, 284, 334,
336-339,443 Hoehgesehwindigkeits-Flammspritzen
461 hoehsehmelzende Metalle/Legierungen
siehe refraktäre Metalle Hoehtemperatur-Basismetalle .. 329-333 Hoehtemperatur-Heißgaskorrosion
siehe Typ I-Heißgaskorrosion Hoehtemperaturkorrosion ......... 247-324
- Einflüsse verseh. Elemente ...... 318 Hoehtemperaturlöten ........................ 509 Hoehtemperaturstähle .............. 333-347
- Legierungselemente ......... 334-336 Hoehtemperaturwerkstoffe ....... 326-448
- Anforderungen .................. 326-328 - Anwendungen ........................... 326 - Beanspruehungen ............. 327, 328 - Definition ................................... 326
hoehwarmfeste Stähle ...... 334, 340-347 hoehzyklisehe Ermüdung, siehe HCF Homogenisierung ...... 22, 379, 380, 382,
383,402,406 Hot corrosion, siehe Heißgaskorrosion H-Phase .................................... 374, 375 HT-HCF ............................ 204-210, 213 HT-LCF ..................................... 204-206 Hume-Rothery-Phasen .................... .424 Hysteresesehleife (er, 1:) ... 194,196,199,
215,216,482
IMC, siehe Verbundwerkstoffe Impfteehnik ....................................... 392 Inehromieren, siehe Chromieren Inehromiersehieht
siehe Chromiersehieht /ncipient me/ting, siehe Ansehmelzen inelastisehe Dehnung (Definition) ..... 204 Inertgasplasmaspritzen, siehe IPS Inkubationszeit (Heißgaskorros.) ..... 302,
306,385
539
Innenbesehiehtung ........................... 456 innere Korrosion .............. 281, 295, 319 innere Nitrierung .............................. 289 innere Oxidation ........ 81,254,266,267,
270-272,435 innere Spannungen ...... 89,90,93, 103,
104,112,115,130,135,136 innere Sulfidation ............ 293,297,305,
309-313 In-Phase-Zyklus ....................... 233-235 instationärer Zustand (Wärmeüber-
tragung) ........................................ 28 Intensivmahlen ................................. 410 Interdiffusion .......... 2,133,38,418,472 Interdiffusionskoeffizient .................... 20 Interdiffusionszone
siehe Diffusionszone /nterfacia/ pinning ............................. 145 intermetallisehe Phasen (Werkstoffe)
422-434,440,444,445 - FeAI.. ........................................ 447 - MoSi2 ....... 429,434,443-445,447 - NiAI ... 26,150,430,431,443,445,
447 - Ni3AI. ................................ 429, 430 - TiAI. .................. 431-433, 443, 445 - Ti3AI ................. 432-434, 442, 443
interstitielle Phasen .................. 426, 427 IPS ................... 454, 462, 463, 497, 499 Iso-stress-Methode .................. 177, 178
K Kaltverformung ..... 42,88,89,118,137,
138, 153 Karbide
- freie Standardenthalpien .......... 250 Karbidumwandlung .... 86, 350, 351, 369 Karbosulfide ............................. 374,375 katastrophale Aufkohlung
siehe Meta/ Dusting katastrophale Aufsehwefelung. 291,292 katastrophale Oxidation .. 255, 259, 265,
291,420-422 Keilrisse ........................... 154, 155, 157
540
Keimbildung - Ausscheidungen ........ 9, 57, 64, 68,
70- 73,360,363 - heterogene K ...................... .74, 75 - homogene K ........ 74, 75, 360, 363 - kohärente K. . ............................. 73 - Rekristallisation ...... .44, 45, 48-50,
52,54,55 keramische Werkstoffe ..... 244, 443-448 Kirkendall-Porosität ................. .418, 419 Kleinwinkelkorngrenzen ....... .42, 92, 105 kletterkontrolliertes Kriechen ... 104, 117,
128,134 Kletterkraft .......................................... 91 Klettern (Stufenversetzungen) ..... 22, 42,
52,91,94,111,116,117,128,168 Knetlegierungen (Ni) ........ 361, 377, 379,
384 Koextrudieren .................................. .464 Kohärenzspannungen ......... 67, 80, 147,
345,364,365,368,406 konservative Versetzungsbewegung
128 Konvektion .................................... 27, 30 konventionelle plastische Verformung
128 Kornform, Einfl. auf Zeitstandeigen-
schaften ...................... 169-172, 388 Korngrenzenbreite .............. 24, 118, 123 Korngrenzendiffusion
siehe Diffusion Korngrenzengleiten ... 56,117-121,125,
137, 159-163, 165-167, 169-172, 359,369,386,388,415
Korngrenzenkriechen siehe Korngrenzengleiten
Korngrenzenmobilität. ......................... 60 Korngrenzensegregationen ............. .436 Korngrenzenviskosität.. ... 118, 119, 159,
369 Korngrenzenwanderung ............. 59, 386
Sachwortverzeichnis
korngrenzenwirksame Elemente ....... 24, 25,164,359,406
Korngrenzenzerfall (Pest) ........ 279,421 Korngröße, Einflüsse auf:
- Diffusionskriechen ............ 123, 124 - HCF .................................. 208, 210 - Korngrenzengleiten .................. 118 - Kriechschädigung .................... 161 - Versetzungskriechen ............... 117 - superplastische Umformung .... 120 - Zeitbruchverformung ................ 161
Kornstreckungsverhältnis ....... 169-171, 413,415
Kornvergröberung ....... 2,38,41,57-64, 337, 386
- diskontinuierliche K ................... 62 - Einfluß Fremdelemente .............. 61 - Einfluß Teilchen ......................... 62 - Triebkraft ........................ 39, 57, 60 - unstetige K. . .............................. 62
Kornvergrößerung .............................. 62 Korrelationseffekt.. ..................... 26, 150 Korrosionsschutzschichten ...... 450-484 kp-Werte
- Oxidation ......... 256-259, 264, 268, 269,274,275
- Sulfidation ................................ 293 Kriechbruch .............................. 153-168
- interkristalliner K ............. 151-167 - transkristalliner K ... 151-154,160,
169 Kriechen ..................... 2, 42, 43,94-103 Kriech-Ermüdung-Wechselwirkung
198,205,213-219 Kriechfestigkeit .......................... 97,161
- verschiedene Einflußgrößen 186-189
Kriechkurve .......... 94-99,104,147-149 Kriechrißbildung
siehe Kriechrißinitiierung und Kriechschädigung
Sachwortverzeichnis
Kriechrißinitiierung .................... 157-165 Einflüsse von: - Belastungsdauer ....................... 160 - innerer Gasdruck .............. 164, 165 - Korngrenzenausscheidungen
161-163,369 - Korngröße ................................. 161 - Kriechgeschwindigkeit .............. 160 - Spannung ................................. 160 - Spurenelemente ............... 163, 164 - Temperatur ............................... 159 - Vorverformung .......................... 163
Kriechrißwachstum ................... 164-167 Kriechschädigung ............ 107, 121, 148,
153-172,179,205,504-506,509 - interkristalline K. .. ........... 153-167,
169-173,359 - transkristalline K ............. 153, 154,
169-172 kritische Ordnungstemperatur ............ 26 kritische Rißkeimgröße ..... 158, 159, 164 Kugelstrahlbehandlung ....................... 42
L L 1o-Phasen ............................. .425, 431 L 12-Phasen ...................... 352, 360,425 L2o-Phasen ..................................... .425 L21-Phasen ..................................... .425 laminare Strömung ........... 29, 30, 31, 33 Larson-Miller-Diagramm ... 144, 145, 176 Larson-Miller-Extrapolation ....... 174-178 Larson-Miller-Parameter ................... 176 Laves-Phasen .......... 148, 345, 348, 352,
370,372,423 LCF ................... 191-195, 198,202-204 Lebensdauerabschätzung
- Ermüdung ......................... 212, 213 - Kriechermüdung ............... 213-219 - Zeitstand ................... 179, 180,213
Leerstellen ........................ 15, 16, 17, 91 - Bildungsenthalpie ......... 17, 19, 121
Leerstellenkonzentration ....... 15-18, 39, 121, 122
legierte Edelstähle ............................ 333
541
legierungsinduzierter saurer Aufschluß 313
Lichtbogenspritzen ........................... 460 lineare Oxidation .............. 255, 259, 260 lineare Schädigungsakkumulation
- Ermüdung ................ 198, 212, 213 - Kriechen/Zeitstand ... 179, 180,213 - Kriechermüdung ...... 205, 213-219,
503 logarithmisches Oxidationsgesetz ... 255 Lösungsglühung (Ni-Leg.) ....... 376-384 Low Cyele Fatigue, siehe LCF Low strain fatigue, siehe HCF Low-pressure plasma spraying (LPPS)
siehe VPS
M Mahlungsgleichgewicht... ......... 410, 412 MAI (Beschichtungen) ...................... 465 M-AI-Legierungen ... 306,307,315,317 martensitische Stähle ...... 340-343, 442 Massenwirkungsgesetz ................... 253 M3B2 ................................................ 374 MC .... 86, 340, 343, 344, 350-352, 368,
369, 377 M2C .................................................. 340 M6C ......... 343, 344, 350-352, 368, 369,
377,381,384,386 M7C3 ................ 281,283,286,343,344 M23C6 ....... 86, 143,281,283,340,343,
344,350,351,368,369,377,381, 384, 386
M23(C, B)6 ....................................... 374 M(C, N) .................... 343, 344, 369, 377 M-Cr-AI-Legierungen ..... 306, 307, 315,
317,467,470 MCrAIY-Beschichtungen 307,405,458,
460,467-471,477-483,491,497-499 M-Cr-Legierungen ........... 315, 317, 467 Md-Parameter .......................... 372, 373 mechanisches Legieren ... 410-412, 435 mehrachsiger Spannungszustand ... 103 mehrstufige Lösungsglühung .......... 379,
382-384
542
Meta! Dusting ............................ 284-286 Metall/Sulfid-Eutektika
- Schmelzpunkte ......................... 291 Metallzerstäubung, siehe Meta! Dusting Methanzerfall ............................ 280,281 Mikrosegmentierung ....... .490, 491, 494,
495 Miner-Regel
siehe lineare Schädigungsakkumulation/Ermüdung
minimale Kriechgeschwindigkeit... ... 149, 173,174
Mischkristallhärtung ............... 22, 88, 89, 130-135,340,358,359,422,435
Mischkristallreibung .......................... 130 Mischoxide ........................ 267, 268, 295 Misfit-Parameter
siehe Fehlpassungsparameter mitschleppkontrolliertes Kriechen ..... 133 Mittelspannungsverhältnis ........ 206, 207 MMC, siehe Verbundwerkstoffe M02C .................................................. 80 Modulparameter ............................... 132 Mohrscher Spannungskreis ..... 224, 228,
474,475 Monkman-Grant-Beziehung ..... 173-175 monodisperses Teilchengefüge ......... 82,
362,367,384 monomodales Korngefüge ... 61,62,413 monomodales Teilchengefüge 362, 363 MoSi2 ................................................ 279 Müllverbrennung ............................... 314 Mushy zone .............................. 390,391 MsY ................................................. .469 J-l-Phase .................... 348, 370, 372, 426
N Nabarro-Herring-Kriechen ....... 122, 123,
125,126,129,172 Na-S-O-Phasendiagramm ....... 298, 299 Natriumsulfat-induzierte Heißgas-
korrosion ..................................... 297 NbAI3 ................................................ 279 NbC .................................................. 341
Sachwortverzeichnis
Nb2SC .............................................. 374 negatives Klettern .............................. 91 negatives Kriechen ............................ 85 Neutronenbestrahlung ................. 2, 165 Newtonsche Fluide .......................... 123 Newtonsches Fließen ...................... 123 NiAI (Beschichtung) ......... 423,466,477 Ni-Al-Legierungen ........................... 269 Ni2AITi ............................................. 431 Ni3(AI, Ti), siehe y' Ni-Basislegierungen ................. 352-419
- Legierungselemente ........ 354-360 Nickel-Arsenid-Verbindungen .......... 424 nichterzwungene Wärmespannungen
221 NiCoCrAI-Legierung ......................... 276 NiCoCrAIY-Beschichtungen .... 467, 478,
480-482 Ni2Cr .................................................. 85 Ni-Cr-AI-Legierungen .... 267, 269-271,
311,468,470 NiCrAIY-Beschichtungen ........ 467-471,
478,479,491,492,494,497,498 Ni-Cr-Legierungen ......... 268, 293, 304,
306,310-312 NiCrSiBC-Beschichtung ................... 468 Niederaktivitätsprozeß (CVD) .......... 456 Niedertemperatur-Heißgaskorrosion
siehe Typ II-Heißgaskorrosion niederzyklische Ermüdung, siehe LCF Ni3Nb = o-Phase .............................. 374 Ni3(Nb, AI, Ti) = y"-Phase ................ 374 NilNi3S2-Eutektikum 293,305, 312,467 Ni3 Ti = ll-Phase ............... 345,361,373 Nitriddeckschicht... ................... 289, 421 Nitride
- freie Standardenthalpien .......... 251 Nitrierung, siehe Aufstickung normale Valenzverbindungen .......... 424 Normalspannungshypothese ........... 103 Nortonsches Kriechgesetz ...... 107,109,
119,128,133,183 Nv-Zahl .................... 370-373, 381,405
Sachwortverzeichnis
o ODS-Blechlegierungen ... .412, 413, 415,
417,443 ODS-Legierungen ........ 64, 81, 143-146,
170-172,337,408-419,443 Ordnungsphasen, siehe geordnete
intermetallische Phasen Orowan-Mechanismus
siehe Umgehungsmechanismus Orowan-Spannung ........... 139, 140, 144 Ostwald-Reifung
siehe Teilchenvergröberung Out-of-pack-Beschichtung ............... .458 Out-of-phase-Zyklus 233-236,481-483 Oxidation .. 247, 254-280, 388, 497, 498 Oxide
- Defektstrukturen ............... 263, 264 - Dichten ...................................... 257 - Diffusion in O ................... 261-265 - freie Standardenthalpien ... 249, 261 - Kriechen .................................... 278 - Nichtstöchiometrie .................... 264 - Pilling-Bedworth-Werte ............. 260 - plastisches Verhalten ............... 278 - Schmelzpunkte ......................... 257
p
Packzementieren ..................... .458, 465 Palmgren-Miner-Regel
siehe lineare Schädigungsakkumulation/Ermüdung
parabolische Aufkohlung .................. 282 parabolische Oxidation .... 255-265, 279,
280 parabolische Oxidationskonstante
siehe kp-Wert parabolische Sulfidation ........... 291-293 parelastische Wechselwirkung ........ 131 ,
132 Parlicle stimulated nucleation ............. 55 Passierspannung ................................ 93 Paulingsche Theorie ................. 370, 371 Peach-Köhler-Kraft ............................. 91
543
Pegging-Effekt ......................... 276, 277 Peierls-Nabarro-Spannung
siehe Peierls-Spannung Peierls-Spannung ..... 90,278,427,428,
430,432,444 Pest (Oxidation) ....................... 279, 421 PHACOMP-Methode ................ 370-373 Phasengrenzen
- inkohärente P ....... 66-69,74,138, 145, 146, 162
- kohärente P ... 66-69,74,138,162 - semikohärente P ......... 66-69,138
physikalische Gasabscheideverfahren siehe PVD
Pilling-Bedworth-Regel .... 260-262, 292 Pilling-Bedworth-Werte
- Oxide ........................................ 260 - Sulfide ...................................... 292
Pipe diffusion ..................................... 23 Plasmaspritzen ................ 460-463,510 Plattieren .................. 452,452,464,467 Polygonisation ....................... 38, 42, 93 positives Klettern ............................... 91 Potenzgesetzkriechen ..................... 107 Power-Iaw-breakdown ..... 107,108,128 P-Phase ........................................... 405 Primärbereich .................... 96,104-107 PtAI2 ................................................ 466 Pt-Al-Schichten ....................... 466, 467 Pt-Legierungen ................ 435, 443, 444 Pulverkorngröße (Plasmaspritzen) .. 462 Pulvermetallurgie ....... 81 , 410-412, 435 PVD 452,453,459,460,467,490,491,
497,499
Q Quergleitspannung ............................ 90
R Rafting, siehe y'-Phase/gerichtete
Vergröberung Ratcheting ................ 195,196,208,218
544
Reaktionskinetik ................................... 9 refraktäre Metalle ..... 114, 237, 244, 274, 291,313,332,333,419-422,443,444
regenerierende Wärmebehandlung 387,508
Reibungsspannung .......... 112, 123, 130, 136,137,139
Reifungskonstante ........ 77-84, 366, 367 Rein heitsg radverbesserung ..... .440-442 Reißlänge ......................................... 102 Rekonditionierung ..................... 508-510 Rekonturieren ................................... 510 Rekristallisation .... 2, 38-41,43-57,399
- Aktivierungsenergie .................... 52 - dynamische R. .......... .44, 151, 152 - gerichtete R ............................... 64 - Inkubation ............................ .44, 48 - Keimbildung ...... .44, 45, 48-50, 52,
54,55 - Mindestumformgrad ....... .47, 49, 50 - primäre R. ........................... .44, 47 - statische R. . .............................. .44 - Triebkraft ......................... 39, 44, 48 - Versetzungsdichte ..................... .44 Einflüsse von: - Ausgangskorngröße ...... .46, 47, 49 - Fremdatome ............................... 54 - Subkörner ............................ .48, 49 - Teilchen ................................ 54-57 - Verformungsgrad ........... .46, 47, 49
Rekristallisationsgrad ........................ .45 Rekristallisationskorngröße ......... .47, 49
Einflüsse von: - Ausgangskorngröße ............ .47, 54 - Temperatur .......................... .47, 53 - Umformgrad ......................... .47, 50
Rekristallisationstemperatur .............. .44 Einflüsse von: - Ausgangskorngröße ...... .47, 51,54 - Fremdatome ........................ .47, 53 - Teilchen ......................... .47, 53, 55 - Umformgrad ................... .47, 51, 52
Rekristallisationstextur ....................... 39
Sachwortverzeichnis
Rekristallisationszeit, Einflüsse von: - Ausgangskorngröße ............. 47,54 - Fremdatome ............................... 47 - Teilchen ............................... 47, 55 - Temperatur .......................... 52, 53 - Umformgrad ......................... 47, 51
Relaxationsversuch siehe Spannungsrelaxation
Replicatechnik ......... 501, 502, 505-507 Restgase .......................... 436,438,441 Restlebensdauer ...................... 500, 507 Reverse partitioning superalloys ...... 406 Reynolds-Zahl. ............................. 30, 31 Richten ..................................... 163, 510 Rißbildung .................... 2,148,158,159
siehe auch Kriechschädigung Rißzähigkeit... .......... 431,432,434,447 Robinson-Regel ....................... 179, 180 Round-type cracks ........................... 154
S Salze
- Schmelzpunkte ........................ 298 Salzeutektika
- Schmelzpunkte ........................ 298 Salzsprühtest ................................... 300 Sauerstofflöslichkeit... ...... 329-331,421 saurer Aufschluß ............. 303, 305, 309,
313-315,496 saure Salzschmelze ......................... 303 Schädigung ........ 1,3,35, 148,500-506 Schlickerauftrag/-füllung .......... 509,510 Schleifen .......................................... 509 Schleifrisse ...................... 374,381,509 Schmelztemperaturen
- Metalle ............................. 329, 419 - Metall/Sulfid-Eutektika ............. 291 - MoSi2 ....................................... 434 - NiAI .......................................... 430 - Ni3AI. ........................................ 429 - Oxide ........................................ 257 - Salze, Salzeutektika ................. 298 - Sulfide ...................................... 291 - TiAI ........................................... 431
Sachwortverzeichnis
Schneidmechanismus ..... 137-142,146, 363,364,407
Schneidspannung ............................... 90 Schraubenversetzungen
- Dipolbildung ................................ 92 - sprung behaftete S. .. ............ 39, 92 - Quergleiten .................. .42, 90, 117 - Wechselwirkung Fremdatome .. 132
Schubspannungshypothese ............. 103 Schweißen ........................ 238, 239, 509 Schwellspannung ............. 144,160,408 Seigerungen 2,362,379,383,399-403 Sekundärbereich ................ 96,104-106 sekundäre Kriechgeschwindigkeit
siehe stationäre K. sekundäre Rekristallisation ... 38, 61-64,
412-415 Selbstdiffusion ................ 12, 18, 19, 112
- Aktivierungsenergie .......... 112,137 selektive Aufschlußreaktion .............. 304 selektive Oxidation .. 265-267, 275, 312,
435,466 selektive Sulfidation .......................... 293 Serrated grain boundaries
siehe gezackte Korngrenzen Shrouded plasma spraying (SPS)
siehe IPS SiC ........................................... .444-447 cr-Phase ............. 86, 338, 339, 345, 348,
370-372,426,472 Silizidpest ................................. 279,434 Silizieren .......................................... .420 Si3N4 .... ······· .. · ...... · .... · .............. 444-447 Si02-Schichten ........ 265, 274, 338, 420,
434,467 Slivers ....................................... 394,398 S02/S03-Gleichgewicht ................... 297 Spannungsamplitude ........ 194, 199,200 Spannungsarmglühung ............ 182, 185 spannungsgesteuerte LCF-Versuche
195,196,207 Spannungsrelaxation ............. 85, 86, 93,
180-185,220,235 - von Beschichtungen ........ .480-482
545
spezifische Wärmekapazität ........ 31, 35 - AI ................................................ 37 - AI203 .......................................... 37 - austenitischer Stahl .................... 37 - ferritischer Stahl ......................... 37 - Mo .............................................. 37 - Ni-Basislegierungen ................... 37 - refraktäre Metalle ..................... 420 - Ti-Legierungen ........................... 37
Spinelle ............................ 268,270,338 Spröd/duktil-Übergang
- Beschichtungen ............... 478-480 - intermetallische Phasen ........... 428 - MoSi2 ....................................... 434 - NiAI .......................................... 430 - ODS-F errite .............................. 417 - TiAI ........................................... 432 - Ti3AI ......................................... 433 - refraktäre Metalle ..................... 421
Spurenelemente ............. 161,163-165, 435-442
SRP-Methode siehe Strain-Range Partitioning
Stabilisierung (Zr02) ................ 492, 493 Standardzustand (Definition) ........... 248 Stapelfehlerenergie ....... 42,43,89, 114,
134,135,347,358 stationärer Kriechbereich .. 96,105,107,
110,149 stationäre Kriechgeschwindigkeit ... 105,
149, 174 Einflüsse von: - Diffusionskoeffizient ................. 114 - Elastizitätsmodul ...... 114-116, 124 - Korngröße ........................ 117, 118 - Spannung ......................... 107-111 - Stapelfehlerenergie .. 116, 117, 124 -Temperatur ...................... 111-113
stationärer Zustand - Kriechen .................... 105, 106,127 - Wärmeübertragung ........ 28, 31,35 - zyklische Verformung ............... 199
statische Erholung ............................. 40
546
Stickstoffaustenit .............................. 290 Strain-Range Partitioning ........ 198, 205,
214-219 Streufähigkeit (CVD) ................ .455, 456 Strukturberichtbezeichnungen ......... .425 Subkörner ..................... 38, 93, 106,341
- diskontinuierliche Vergröberung 48 Subkorngrenzen ................ .42, 106, 117 Subkornkoaleszenz ........................... .49 Subkornvergröberung .......... .43, 55, 342 Substrukturhärtung ........................... 342 sulfatinduzierte Heißgaskorrosion ... 294,
310 Sulfidation ......................................... 309
siehe auch Aufschwefelung Sulfiddeckschicht. ..................... 291-293 Sulfide
- Defektstrukturen ....................... 292 - freie Standardenthalpien ........... 252 - Nichtstöchiometrie .................... 292 - Pilling-Bedworth-Werte ............. 292 - Schmelzpunkte ......................... 291
Sulfidierung, siehe Aufschwefelung Superclean-Stähle ........................... .437 Superlegierungen
- Co-Basis ................... 347-352, 443 - Fe-Basis .................... 340, 442, 443 - Ni-Basis ............ 352-419, 443, 506 - Spurenelemente in S ...... .437-442
superplastisches Verhalten (Beschich-tungen) ............................... .478, 479
superplastische Umformung ............. 120 Super solutioning .............................. 382
T t 1I3-Gesetz .................... 77-84, 365-368 Tammannsche Regel (Rekristalli-
sation) ........................................... 53 Tammannsches Zundergesetz ......... 256 Tarnishing ......................................... 254 TCP-Phasen ...... 87, 362, 370-373, 381,
383,405,406,423,426 Teilchenhärtung ........... 88, 89,124,130,
135-149,422
Sachwortverzeichnis
Teilchenvergröberung ......... 2, 3, 64-66, 76-84,141,142,143,149,168,
367 - Aktivierungsenergie ............. 82, 83
teilkohärente Ausscheidung ......... 66, 67 Temperaturleitfähigkeit ........ 35, 36, 237
- AI. ............................................... 37 - AI203 .......................................... 37 - austenitischer Stahl. ........... 37, 238 - ferritischer Stahl ................. 37,238 - Mo .............................................. 37 - Ni-Basislegierungen ................... 37 - refraktäre Metalle ..................... 420 - Ti-Legierungen ........................... 37
Tertiärbereich .... 96,107,153,157,167, 168
Textur. ................ 39,169,388,389,415 theoretische Festigkeit... .......... 126, 127 thermische Aktivierung ..... 9,42, 90, 93,
103,117 thermische Ermüdung ......... 26, 35, 192,
193,218-245,348,353,388,415 - verschiedene Einflußgrößen
236-245 - von Beschichtungen ......... 481-484
thermische Fluktuation ....... 9, 60, 71, 90 thermischer Ausdehnungskoeffizient,
siehe Wärmeausdehnungskoeffizient
thermischer Spannungsanteil siehe effektiver Spannungsanteil
thermische Spritzverfahren ..... 452-454, 460-463,467
thermodynamisches Potential. ............. 5 8-, 8'-, 8"-Phase ................................. 66 thermogravimetrische Messung ....... 254 thermomechanische Ermüdung ...... 221,
232-236 thermomechanische Zyklusformen
233-236,481,482 Thermoschock ................. 192, 193, 244 thermozyklisches Verhalten
- von Grundwerkstoff/Schicht-Verbunden ....... 473-477,480-484
Th02 .................................. 81,408,422
Sachwortverzeichnis
Throwing power (CVD) .................... .455 TiAI ........................................... 150, 332 Ti3AI .................................................. 332 Ti2AINb ............................................ .433 TiC .............................. 75, 143,345,422 Tiegelversuche (Heißgaskorrosion)
299,300 Ti-Legierungen ................. 332, 333, 442 TiO ........................................... .433, 434 Ti02 ......................................... .433, 434 Titanbrand ....................................... .431 TMF, siehe thermomechanische
Ermüdung transienter Zustand (thermisch) ... 28, 33,
35,226-231,243 transkristalliner Bruch ............... 151-153 Treibeffekt
- Kohlenstoff ................................ 289 - Schwefel ........... 294, 295, 312, 313
TSF siehe Wärmespannungsermüdung
turbulente Strömung ............... 29, 30, 31 Typ I-Heißgaskorrosion ... 303,308-313,
315,316,471 Typ II-Heißgaskorrosion .. 303-308,315,
316,347,388,467 Typ I-Verhalten (Ermüdung) ..... 191-193 Typ li-Verhalten (Ermüdung) .... 191-193 Typ N-Fehlpassung .................. 368, 407 Typ P-Fehlpassung .......................... 368
U Überalitieren .................... .458, 470, 499 Übergangsbereich, siehe Primärbereich Übergangszyklenzahl ............... 202, 203 Überklettern ....... 92, 138-142, 145, 146,
149,364,365 Überstruktur ................................ 26, 360 Überstrukturphasen, siehe geordnete
intermetallische Phasen Umgehungsmechanismus ....... 137-142,
364,365 Umwandlungsversetzungen ............. 341
547
V Vakuumglühung ....................... 253, 376 Vakuumplasmaspritzen, siehe VPS vanadatinduzierte Heißgaskorrosion
313,314 VAR ................................................. 440 VC .................................................... 340 Verbrennungsprozesse ............ 296, 297 Verbundwerkstoffe ................... 443-448
- intermetallische Matrix (IMC) 446-448
- Keramikmatrix (CMC) ....... 445-448 - Metallmatrix (MMC) .......... 446, 447 - Ti-Matrix (TMC) ........................ 447
Verfestigung ....................... 94,104, 106 Verfestigungsmodell .......................... 54 Verformungsbänder ........................... 49 verformungsinduzierte Vergröberung
368 Verformungsmechanismuskarte
125-129 Verformungstextur ....................... 39, 40 Verformungsverfestigung ............. 88, 89 Vergleichsspannung ........................ 103 Vergröberungskonstante
siehe Reifungskonstante Versetzungen
- Aufspaltung ........................ 90, 117 - Auslöschen. 11,38,42,43,91,93,
104 - geometrisch-notwendige V ....... 55 - Schneiden .......................... 90, 117 - Spannungsfelder ..... 42,90,92,93,
103,115,130,133,143 Versetzungsdichte .... 24, 39, 42-44, 93,
104, 105, 129 Versetzungsgleiten ............ 90, 126, 128 Versetzungskerndiffusion
siehe Diffusion/- entlang von Versetzungen
Versetzungskriechen ........ 22,103-117, 119,124,126,128-130,136,165,
166,168,171,172 Versprödungsfaktoren ..................... 437
548
Verteilungskoeffizient - fest/flüssig ........................ .400-403 - y'-Phase .................................... 359
Verunreinigungen .................... .435-442 VIM ................................................... 440 Viscous-drag-controlled creep .......... 133 viskoses Fließen ....................... 1 08, 123 viskoses Gleiten ............................... 133 Volumenänderungen
- gefügebedingte V ..... 2, 85-87, 149 - korrosionsbedingte V ........ 87, 319,
320 Volumendiffusion
siehe Diffusion/- reguläre Gitterd. von Mises-Kriterium ......... 278, 428, 429,
431,432 Voroxidation .............. 301, 302, 307, 385 Vorverformung .................. 163, 345, 346 VPS . .454, 462, 463, 468, 469, 497-499
W Wachstumsauslese .................. 390-392 Wachstumsspannungen (Deckschich-
ten) ...................... 260, 261,273, 275 Wagner-Hauffe-Valenzregel ..... 268, 293 Wagner-Lifshitz-Slyozov-Gesetz,
siehe t1/3-Gesetz Wagnersches Modell (Deckschicht-
wachstum) ........................... 262, 292 wahre Dehnung .................. 96, 108-111 wahre Spannung ........................ 97, 108 Wanddicke, Einflüsse auf:
- thermische Ermüdung ............... 243 - Wärmeübertragung ... 29, 30, 32-35 - Zeitstandfestigkeit ..................... 172 - Zeitbruchverformung ................. 172
Wandtemperaturen .... 31, 32, 33, 34, 35, 485-489
Wärmeausdehnungskoeffizient ....... 237, 238,483
- AI203 ........................................ 275 - austenitischer Stahl .................. 238 - austenitische Werkstoffe .......... 275 - Co-Legierungen ........................ 348
- Cr203········································275
Sachwortverzeichnis
Wärmeausdehnungskoeffizient, Forts. - ferritischer Stahl ....................... 238 - y-Mischkristall (Ni) .................... 365 - y'-Phase ................................... 365 - IN 738 LC ................................. 496 - MCrAIY-Schichten ............ 477,478 - MoSi2 ....................................... 434 - NiAI .......................................... 430 - NiAI-Beschichtung .................... 478 - refraktäre Metalle ..................... 420 - SiC ........................................... 444 - Si3N4 ........................................ 444 - Wärmedämmschichten ............ 491 - Zr02-8Y 203 ............................ 496
Wärmebehandlung (Ni-Legierungen) 375-388
Wärmedämmschicht ........... 32, 33, 245, 485-499
Wärmedehnungen ... 219-231,473-477 Wärmedehnungsbehinderung 221-231 Wärmedurchgang ........ 28, 33, 485, 486 Wärmekapazität ................................. 31
siehe auch spezifische W. Wärmeleitfähigkeit .... 29, 30, 32, 33, 35,
237 - AI ................................................ 37 - AI203 .......................................... 37 - austenitischer Stahl. ........... 37, 238 - Co-Legierungen ....................... 348 - ferritischer Stahl ................. 37, 238 -IN 738 LC ................................. 495 - MCrAIY-Schichten .................... 477 - Mo .............................................. 37 - MoSi2 ....................................... 434 - NiAI .......................................... 430 - NiAI-Schichten ......................... 477 - Ni-Basislegierungen ................... 37 - refraktäre Metalle ..................... 420 - SiC ........................................... 444 - Si3N4 ........................................ 444 - Ti-Legierungen ........................... 37 - Wärmedämmschichten ............ 489 - Zr02-8Y 203 ............................ 495
Wärmeleitung ......................... 27,28,30
Sachwortverzeichnis
Wärmespannungen ............... 32, 33, 35, 219-231
- in Beschichtungen ... .473-477, 491 Wärmespannungsermüdung .... 221,231 Wärmespannungsindex .................... 244 Wärmestrahlung ......................... 27, 489 Wärmestrom ....................................... 29 Wärmestromdichte 29,31,33,485,488 Wärmeströmung ................................. 27 Wärmeübergang ................................. 28 Wärmeübergangskoeffizient 29-33,
487,488 Wärmeübertragung ....................... 26-37 warmfeste Stähle ...... 334, 339, 340, 442 Warmumformung ....................... .44, 107 Warmzugversuch ................................ 97 Wechsel beanspruchung ................... 191 Wechselfestigkeit ............. 193, 207-210 Wechselwirkung Korrosion/mecha-
nische Eigenschaften .......... 320-324 Wedge-type cracks ........................... 154 wertigkeitsgerechte Verbindungen .. .424 Wiederbeschichtung ......................... 510 Wöhler-Kurve ............ 191-194, 200, 206 Wrinkles .................................... 394, 398
Y YAI03 ...................................... .408, 416 Y203 ... 81, 336, 357, 408, 409, 416, 435
- Korrosionsreaktionen ............... .496
Z Zebras .............................................. 394 10 %-Regel ............................... 218, 219 Zeitbruchdehnung ............................. 1 01
siehe auch Zeitbruchverformung Zeitbruchverformung, Einflüsse von:
- Korngrenzenausscheidungen 161-163
- Korngröße ................................. 161 - Spannung ................................. 160 - Spurenelemente ....................... 163 - Temperatur ............................... 159 - verschiedene Einflußgrößen ..... 186 - Vorverformung .......................... 163
549
Zeitdehngrenze .................. 99, 101, 103 Zeitdehnlänge .......................... 102, 150 Zeitdehnliniendiagramm .................. 100 Zeitreißlänge ............................ 102, 150 Zeitschwingfestigkeit... .... 191-194, 199,
200,212 Zeitstanddiagramm .......................... 100 Zeitstanderschöpfung ..... 179, 180, 213,
214 Zeitstandfestigkeit... .... 97,99,101-103,
121,161,163,332,333 - verschiedene Einflußgrößen
186-189 Zeitstandfestigkeitsnachweis ... 179, 180 Zeitstandversuch ............................... 95 zellförmige Ausscheidung, siehe
diskontinuierliche Ausscheidung Zentrifugalspannung ........................ 102 Zintl-Phasen ..................................... 424 Zonenglühen .............. 64, 413, 414-416 ZrC ................................................... 422 Zr02 ......................................... 435, 446
- Phasenumwandlungen .... 492, 493 Zr02-Y203-Beschichtungen ... 491-498 (Zr, Ti)2CS = H-Phase ............. 374, 375 ZTU-Diagramm .................................. 73 Zugversuch .......................... 97,99,126 Zundergrenze .......................... 279, 280 Zunderkonstante, siehe kp-Wert Zunderung ....................................... 254 Zustandsbeurteilungen ............ 500-507 zyklische Entfestigung ..................... 197 zyklische Mittelspannungsrelaxation
195,197,235 zyklische Oxidation .......... 272-274,279 zyklisches Kriechen ......... 195, 196, 208 zyklische Verfestigung ..................... 197
Aufgabensammlung Werkstoffkunde und Werkstoffprüfung
von Wollgang Weißbach, Uwe Bleyer und Manfred Bosse
4., überarb. Aufl. 1998. XII, 156 Seiten mit 63 Abb. (Viewegs Fachbücher der Technik) Br. DM 38,00
ISBN 3-528-34038-X
Der Inhalt : Metalle - Legierungen - Wärmebehandlungen - Eisen-Gußwerkstoffe - NER-Metalle - Pulvermetallurgie - Kunststoffe (Beanspruchung und Werkstoff) - Verbundwerkstoffe - Werkstoffprüfung
Es enthält Fragen und Aufgaben, die entsprechend den in der Aufgabensammlung formu lierten Lernzielen in Abschnitte gegliedert sind , und die mit dem Inhaltsverzeichnis des Lehrbuches korrespond ieren . Antworten und Lösungsbilder sowie Hinweise auf Abschnitte und Bilder im Lehrbuch helfen dem Studierenden bei der Bearbeitung der Aufgaben.
Damit unterstützt diese Aufgabensammlung wirkungsvol l die Ziele : Kenntnisse und Erkenntnisse über werkstoffkundliche Sachverhalte zu erarbeiten, ihre Anwendung zu ermöglichen, Aussagen über Werkstoffbehand lung und Werkstoffauswahl zu treffen, Werkstoffe und Verfahren zu bewerten.
Änderungen vorbehalten. Stand April 1998 Erhältl ich im Buchhandel oder beim Verlag.
Abraham· Lincoln-Str. 46, Postfach 1547,
65005 Wiesbaden Fax: (06 11) 7878-400,
hllp:/lwww.vieweg.de
Werkstoffkunde und Werkstoffprüfung
von Wolfgang Weißbach
12. vollst. überarb. Aufl. 1998. XVI, 378 S. mit 90 Abb. und 300 Tafeln. (Viewegs Fachbücher der Technik) Br. DM ca. 48,00
ISBN 3-528-94019-0
Der Inhalt: Metalle und Legierungen - Legierung Eisen-Kohlenstoff - Stahlerzeugung und Stahlsorten - Stoffeigenschaften ändern - Oberflächentechnik -Eisen-Gußwerkstoffe - legierte Stähle - Nichteisenmetalle - Pulvermetallurgie - Kunststoffe - Festigkeitsbeanspruchung - Korrosionsbeanspruchung - Tribologische Beanspruchung. - Verbundwerkstoffe - Werkstoffprüfung - Systematik der Wertstoffbezeichnung - Stoffübertragung
Mittlerweile zum Standardwerk der Lehrbücher über Werkstoffkunde und Werkstoffprüfung geworden, ist das Buch in der zwölften Auflage noch einmal vollständig überarbeitet und den europäischen Normen angepaßt worden. Dies betrifft insbesondere Stahlsorten, Eisen-Gußwerkstoffe und Aluminium-Legierungen sowie die neuen Werkstoffbezeichnungen.
Über den Autor: Wolfgang Weißbach, Ingenieur und langjähriger Fachschullehrer ist heute auf die Weitergabe von Wissen und Erfahrungen in Fachbüchern spezialisiert.
Änderungen vorbehalten . Stand April 1998 Erhältlich im Buchhandel oder beim Verlag.
Abraham-Lincoln-Str. 46. Postfach 1547.
65005 Wiesbaden Fax: (06 11) 7878-400.
http://www.vieweg.de
Tribologie Handbuch Reibung und Verschleiß Systemanalyse, Prüftechnik,
Werkstoffe und Konstruktionselemente
von Horst Czichos und Karl-Heinz Habig
1992. X, 560 S. mit 396 Abb. und 130 Tab. Geb. DM 268,00 ISBN 3-528-06354-8
Der Inhalt Tribotechnische Systeme - Tribologische Beanspruchung -Reibung - Schmierung - Schmierstoffe - Tribotechnische - Werkstoffe - Tribologie von Konstruktionselementen - Tribologie von Konstruktionselementen - Tribologie von Werkzeugen - Methodik zur Bearbeitung von Reibungs- und Veschleißproblemen - Verschleiß - Reibungs- und Verschleißprüftechnik
In dem Werk werden für das Gebiet der Tribologie neben einem fund ierten Überblick praxisorientierte Bearbeitungshilfen gegeben . Dabei werden ausführlich die verschiedenen tribologischen Beanspruchungen und die Grundlagen von Reibung, Verschleiß und Schmierung dargestellt.
Das Buch wird Maschinenbauern, Feinwerktechnikern, Werkstoff technikern , Physikern und Chemikern Methoden zur Lösung von Reibungs und Verschleißproblemen in Entwicklung , Konstruktion , Fertigung, Prüfung und betrieblicher Instandhaltung vermitteln .
Änderungen vorbehalten. Stand April 1998 Erhältlich im Buchhandel oder beim Verlag.
Abraham-Lincoln-Str. 46. Postfach 1547.
65005 Wiesbaden Fax: (06 11) 7878-400.
http://www.vieweg.de 11 VI.weg
Umrechnungen gängiger Einheiten in der Werkstofftechnik
In der linken Spalte sind die SI-gerechten Einheiten angegeben.
T [I<] = S [°C]+273,2 oe Temperatur und T [OF] = 1,8 S [°C]+32 Temperaturdifferenz S [0C] = 5/9(T[OF]-32) Kelvin: K ~T = 1 °F = 0,5556 oe = 0,5556 K Grad Celsius: oe ~T = 1 K = 1 oe = 1,8°F
32°F = o oe = 273,2 K
1A = 10-10 m=0,1 nm Länge 1 inch (in) = 1 " = 25,4 mm m 1 mil = 10-3 inch = 25,4lJm
1 ft = 0,305 m 1 g/cm3 = 103 kg/m3
Dichte 1 Ib/in3 2,77.104 kg/m3
kg/m3 = 1 Ib/ft3 = 16,02 kg/m3
Gehalte 1 ppm = 10-6 = 10-4 %
Verformungs-1 %/min = 1,67.10-4 s-1
geschwindigkeit 1 %/h = 2,78.10-6 s-1
s-1
1 erg/cm2 = 1 mJ/m2 = 10-3 N/m spezifische Energien
1 kcal/mol = 4,187 kJ/mol J/m2 oder J/Menge
1 eV/Atom = 96,47 kJ/mol
Wärmeleitfähigkeit 1 cal cm-1 s-1 K-1 = 418,7 W m-1 K-1 W m-1 K-1 1 BTu ft-1 h-1 °F-1 = 1,73 W m-1 K-1
spezifische 1 cal g-1 K-1 = 4,187 kJ kg-1 K-1 Wärmekapazität 1 BTu Ib-1 °F-1 = 4,187 kJ kg-1 K-1 J kg-1 K-1
Spannungsintensität 1 ksi Jiil = 103 psi Jiil = 1,1 MN m-3/2 = 1,1 MPa Jm
MN m-3/2 = MPa Jm parabolische 1 g2 cm-4 s-1 = 100 kg2 m-4 s-1 Korrosionskonstante 1 g2 cm-4 h-1 2,78.10-2 kg2 m-4 s-1 kg2 m-4 s·1
=