Everything that moves you in buildings

Vaktijdschrift over lift- en roltraptechniek I jaargang 7 I nummer 1 2012

JAA

RG

AN

G 7 I N

um

mER

1 2012

Péron van Stralen schudt liftbranche wakkerPéron van Stralen jolts lift industry awake

Reco-lift PP: Compact verpakt in een containerframe Reco-lift PP: Compactly packed in a container frame

Lohr Liften introduceert zeer grote platformlift Lohr Liften introduces very big platform lift

Reco Special ProductsDe betrouwbare tijdelijke personenlift

Reco Special Products biedt de oplossing bij alle liftproblemen. Om bewoners tijdens renovatie- en moderniseringswerkzaamheden van uw inpandige lift niet tot last te zijn, kunt u de tijdelijke Reco-lift inzetten. Onze tijdelijke personenliften zijn veilig, betrouwbaar, comfortabel en makkelijk in gebruik. Door de ruime drempelloze entree zijn de tijdelijke liften uitermate geschikt voor minder validen. Kijk voor meer informatie op onze website.

www.reco-lift.eu

RSP Advertentie 230x297mm v2.indd 1 23-02-12 15:48

synergy BLUE ad_v1.4_omgezet.indd 1 27-2-2012 15:47:07

Liftbouw 5

Voorwoord

Stoute dromenJa, daar was die weer. Één week lang verscheen het nieuws prominent op steeds weer andere internet-sites. De zeer grote Japanse aannemer Obayashi Corporation beweert vóór 2050 een Space Elevator te bouwen. De moeder aller liften met een opvoerhoogte van 36.000 km. Dat zijn 45.000 Burj Dubai’s boven op elkaar. Een ruimte-lift betekent het ultieme, duurzame antwoord op de altijd onzekere ra-kettechnologie. Bij een raket blijft het de vraag: “Doet ie het of doet ie het niet?” Bij liften heb je daar geen last van. Mits die mega-lift op tijd gekeurd is door een Notified Body natuurlijk. Of heb ik dit aspect van de liftregelgeving niet 100% goed begrepen? Lees over alle ins & outs van liften keuren en liften onderhouden snel het boeiende interview met liftadviseur Péron van Stralen (zie pagina 33). Een Space Elevator is ideaal voor het vervoeren van zware payloads naar de ruimte. Het belooft vooral een mega-goederenlift te worden. Zelfs Mitsubihi Elevator Europe kan daar nog een puntje aanzuigen. Daar zijn de twee immense nieuwe goederenliften van MEE voor het Utrechtse Muziekpaleis kinder-spel bij (zie pagina 20).

Al sinds eind negentiende eeuw denkt de wetenschap na over de superlift. Aanstaande zomer is de volgende Space Elevator Conference in het Microsoft Conference Center, Redmond, Washington, USA. Natuurlijk, de bouw zou miljarden en miljarden kosten, maar een ruimtelift maakt het ontsnappen aan de zwaartekracht in etappes mogelijk. Eerst per lift naar de geostationaire baan en dan per ruim-teschip verder. Een tweede optie om eenvoudiger de zwaartekracht te overwinnen is een ruimtesta-tion op de maan. Zo’n maaninstallatie begroot de NASA op meer dan één biljoen dollar. Meer dan vier Griekse defaults. Steek dat geld dan liever in iets wat aan de aarde vast zit. Feitelijk is een ruimtelift niet meer dan een kabel, een kooi en een gewicht. Een bijna 75 duizend kilometer lange liftkabel hangt snaarstrak aan de middelpuntvliedende kracht van een compact tegengewicht dat nog een 36 duizend km hoger dan de geostationaire baan door de ruimte suist. Sinds kort zijn ultralichte en ul-trasterke kabels van koolstofnanobuisjes mogelijk. Over die kabel beweegt zelfstandig de liftcapsule door zonne-energie aangedreven. Met een hefsnelheid van 200 km/uur breekt deze liftkooi alle liftre-cords. Toch heeft de ruimtekooi ruim een week nodig om bij de eerste en enige stopplaats te belanden. Het lijkt onwerkelijk, maar mocht het ooit gebeuren, dan leest u het vast in de Liftbouw. Als eerste.

Wild dreamsYes, there it was again. For a whole week the news had been featuring prominently on website after website. Japanese construction giant Obayashi Corporation is claiming it will build a Space Elevator by 2050. The mother of all elevators with an elevation of 36,000 km. That's 45,000 Burj Dubai’s on top of one another. A space elevator means the ultimate, sustainable answer to the ever uncertain rocket technology. With a rocket the question is always: “Will it or won't it work?” In the case of elevators you don't have that problem. Provided the mega elevator is approved on time by a Notified Body, of course. Or have I not completely understood this aspect of the elevation regulations? Read about all the ins & outs of inspecting and maintaining elevators as well as the exciting interview with elevator consultant Péron van Stralen (see page 33). A Space Elevator is ideal for transporting heavy payloads into space. Above all it promises to be a mega goods lift. Even Mitsubishi Elevator Europe could learn a thing or two from this. In comparison, the two immense new goods lifts produced by MEE for the Utrechtse Muziekpaleis are a piece of cake (see page 20).

Since as early as the end of the nineteenth century, the scientific community has been racking their brains over the superlift. This coming summer the next edition of the Space Elevator Conference will be held in the Microsoft Conference Center, Redmond, Washington, USA. It goes without saying that the construction work would cost billions and billions, but a space elevator will make it possible to escape the earth's gravitational pull in stages. First to the geostationary orbit and then continuing by spaceship. A second option for overcoming gravitational pull is a space station on the moon. NASA estimates that such a moon base would cost in excess of one billion dollars. More than four Greek defaults. Far better to invest that money in something stuck to the earth. In effect, a space elevator is nothing more than a cable, an elevator car and a weight. A nigh on 75,000 km-long elevator cable is suspended as taut as wire due to the centrifugal force of a compact counterweight whizzing through space some 36,000 km higher than the geostationary orbit. Recently, ultralight and ultrastrong cables made of carbon nanotubes have become possible. The elevator capsule moves along this cable inde-pendently driven by solar energy. With a lifting velocity of 200 kph (124 mph), this elevator car will break all elevator records. Nevertheless, the space elevator will still require a week to get to the first and only stopping site. It seems fantastical, but should it ever happen, then you'll definitely be reading about it in the Liftbouw. First.

Liftbouw appears four times a year to provide information about current developments in the lift sector. Liftbouw is a publication of Louwers Uitgevers-organisatie BV and is an independent trade magazine that is distributed to architects, firms of consulting engineers, contractors, commissioning authorities, sector organisations, suppliers and related organisations.

Liftbouw 5

Liftbouw 6

ToepassingVAktIJdschRIft oVER LIft- EN RoLtRAptEchNIEk

Jaargang 7 | Nummer 1 2012Verschijnt 4 x per jaarIssN 1872-650x

Uitgever

schatbeurderlaan 6postbus 249, 6000 AE Weertt +31 (0)495 450095f +31 (0)495 521335E info@louwersuitgevers.nlW www.louwersuitgevers.nl

Redactie adresschatbeurderlaan 6postbus 249, 6000 AE Weertt +31 (0)495 450095f +31 (0)495 521335E redactie@louwersuitgevers.nlW www.louwersuitgevers.nl

RedactiemedewerkersWillem Ruyters, Jerry helmers, Johan Godschalkcaspar van der Laak, da Vinci Vertalingen

BladmanagementJörgen VerboomE j.verboom@louwersuitgevers.nl

Secretariaatmanuela depenbrock

Advertentiesonline aanleveren:http://ftp2.louwersuitgevers.nlusername: liftbouw, Wachtwoord: gast postbus 249, 6000 AE Weert, Nederlandt +31 (0)495 450095E info@louwersuitgevers.nl

Abonnementsprijs€ 55,- per jaar excl. BtWING 41 71 65 t.n.v. Louwers uitgeversorganisatie BV o.v.v. Liftbouw magazineInformatie over abonnementen:t +31 (0)495 450095

Adreswijzigingenschriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: postbus 249, 6000 AE Weert

OpzeggingenIndien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van op zegging is ontvangen, wordt het abonnement auto matisch met een jaar verlengd.

DOELGROEPVerspreiding vindt plaats via abonnementen en via gerichte distributie aan architecten, aan-nemers, opdrachtgevers, projectontwikkelaars, zorginstellingen, woningbouwverenigingen en gebouweigenaren, functionarissen van (semi-)overheidsinstellingen en binnen de liftbranche waaronder brancheorganisaties,fabrikanten, adviseurs, certificering instanties, toeleveranciers en verwante organisaties.

Vormgeving / Art DirectionLogo Reclame- ontwerpbureau BVt +31 (0)495 450065E info@logobv.nl

Niets uit deze uitgave mag worden over genomen of ver menig-vuldigd zonder uitdruk kelijke toestemming van de uitgever en zon der bronvermelding. Hoewel dit blad op zorg vuldige wijze en naar beste weten is samen gesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledig heid van de informatie. Zij aan vaar den dan ook geen enkele aansprake lijkheid voor schade, van wel ke aard ook, die het gevolg is van hande lingen en/of beslis singen die gebaseerd zijn op deze informatie.

08minister spies (BZk): "kijken hoe 'goed' nog beter kan"minister spies (BZk): "see if 'good' can be better"

10Roltrappen van thyssenkrupp Liften: “Veel dieper dan Nieuw Amsterdams peil”Escalators from thyssenkrupp Liften: “Into the deep”

12op de kleintjes letten in moergestelEnergy-efficient koNE monospace: “When it's not in motion, everything is switched off”

18twee muzikale zwaargewichten van mEE in utrechtElevator shafts as big as rooms

25In het nieuwsIn the news

29Alderik Bos: “Aanbestedingen remmen innovatie”Alderik Bos: “tenders inhibit innovation”

301 schacht; 2 liften; 0 wachtenden1 shaft; 2 lifts; 0 crowds

37péron van stralen schudt liftbranche wakkerPéron van Stralen jolts elevator industry awake

40specials voor het RijksCustomized lifts for Rijksmuseum

08

12 30

Liftbouw 7

Inhoud

Everything that moves you in buildings

Vaktijdschrift over lift- en roltraptechniek I jaargang 7 I april 2012JA

AR

GA

NG

7 I NU

MM

ER 1 I A

PRIL 2012

Péron van Stralen schudt liftbranche wakkerPéron van Stralen jolts lift industry awake

Reco-lift PP: Compact verpakt in een containerframe Reco-lift PP: Compactly packed in a container frame

Lohr Liften introduceert zeer grote platformlift Lohr Liften introduces very big platform lift

CoverfotoMS Amacerto, Interlift Techniek in combinatie met Lödige Benelux. Deuren Fermator

Beeld:Thomas Uithol

44

46 40

Liftbouw 7

44Bureau Veritas: "Alles op één plek te vinden!"Bureau Veritas: "All you need on one spot!"

46Lohr Liften introduceert platformlift met grote hefcapaciteit Lohr Liften introduces platform lift with considerable lifting capacity

48compact verpakt in een containerframe compactly packed in a container frame

53NLB branchepagina: 6 vragen aan John van deelen van Van deelen LiftenNLB page: 6 questions for John van deelen, Van deelen Liften

54het Liftinstituut reikt veiligheidsinformatie aanhet Liftinstituut issues safety information

60Aboma: harry hertsenberg voortaan statutair directeur van AbomaAboma: harry hertsenberg henceforth managing director of Aboma

62Xpo pagina's met nieuws van- Ergolift - Interlift- Nk Liftinterieur - Lifttech- Wittur

71Wie doet watWho does what

Liftbouw 8

Interview

minister Liesbeth spies (BZk):

“kijken hoe ‘goed’ nog beter kan”

De moeilijke tijden die de bouw in Nederland doormaakt, gaan minister Spies van Binnenlandse Zaken en Konink-rijksrelaties (BZK) zeer aan het hart. Niet voor niets heeft ze als een van haar eerste acties nadat ze minister Donner opvolgde, een Bouwteam in het leven geroepen. Daarvan verwacht ze een deskundig advies voor de toekomst van de bouw. Toch zal het meeste uit de sector zelf moeten komen, is haar oordeel, want: “Ik heb geen toverstafje.” Maar dat de sector er weer bovenop zal komen, staat voor haar vast. En daar zal ze naar vermogen aan bijdragen.

Zo’n dertig jaar geleden nam de bouw in het dagelijks nieuws een vooraanstaande plaats in. Projecten kwamen niet van de grond, bou-wen was een beladen politiek onderwerp. We spreken dan over een periode die gedomineerd werd door namen als Marcel van Dam, Jan Schaefer, Hans Gruijters, Gerrit Brokx. Verschil met de huidige malaise in de bouw is vooral de hoogte van de hypotheekrente. Die bedroeg eind jaren zeventig tien procent en meer. Sindsdien is het betrekkelijk rustig geworden op de bouwmarkt. Dat de financiële en aansluitende economische crisis van 2008 ook aan de bouw niet voorbij zouden gaan, was te verwachten. Dat de klappen zo hard aankomen als ze nu doen, is voor menigeen toch een onplezierige verrassing.

Trots zijn op sectorMinister Spies: “Dat het zo lang relatief zo rustig is geweest, is ook wel een compliment voor de sector. Als er weinig over je gesproken wordt, gaat er kennelijk een heleboel goed en zijn de zorgen niet zo groot. Als ik zie wat er de afgelopen decennia gerealiseerd is, hoeveel ondernemers daarmee hun brood hebben verdiend en hoeveel mensen er in de sector aan de slag zijn, dan vind ik dit een sector om trots op te zijn en te koeste-ren. Vandaar het Bouwteam om te kijken hoe ‘goed’ nog beter kan. Want de bouw moet ook mee met toekomstige ontwikkelingen. Dat de wereld van de woning- en utiliteitsbouw van morgen er anders zal uitzien dan 30 jaar geleden, is een gegeven. Ondanks het feit dat er de komende twin-tig jaar nog zo’n 600.000 woningen bijgebouwd zullen moeten worden, zal dat niet meer in die grote stromen gaan als we met de Vinexwijken hebben gezien. Daarbij zullen we ons veel meer moeten concentreren op de bestaande voorraad en zal nieuwbouw veel meer gerealiseerd moe-ten worden in bestaand stedelijk gebied. Dat vraagt een andere manier van omgaan met de omgeving en dus andere expertises.” Energiebewust bouwen is een terrein waaraan de minister zelf grote prioriteit geeft.

“Ook dat vraagt voor sommigen in de bouwwereld nieuwe vaardigheden. Daar is een wereld te winnen, zeker in de bestaande bouw. Daarom ver-wacht ik ook veel van het Bouwteam. Juist zij zijn volgens mij in staat aan te geven op welke stip op de horizon we moeten afkoersen. Nieuwe dingen uitvinden, kijken wat je met innovaties kunt doen. En vooral ook kijken wat je van elkaar kunt leren. Kijk bijvoorbeeld eens wat er aan de TUDelft allemaal voor nieuwe ontwikkelingen tot stand komen.”

Vernieuwing uit de sector zelfNatuurlijk moeten de meeste vernieuwingen uit de sector zelf komen. Daarom is de minister ook blij met het enthousiasme van Bouwend Ne-derland over de komst van het Bouwteam. “Het is ook zeker niet mijn bedoeling geweest om plompverloren iets over de sector uit te storten. Andersom is het voordeel voor de sector van een actie als deze dat er wellicht aanbevelingen uitkomen waarmee ook het rijk iets zal moeten doen. De aanbevelingen kunnen natuurlijk nooit vrijblijvend zijn als de minister opdracht heeft gegeven tot het Bouwteam. Maar het Bouw-team heeft bij de start ook aangegeven dat de eerste verantwoorde-lijkheid bij de bedrijfstak zelf ligt. Daar ligt de aanzet tot verandering. Een sector die zoveel werkgelegenheid biedt en zoveel uitdagingen in termen van vakmanschap en bovendien qua aandeel in het Bruto Nati-onaal Product zo vooraanstaand is, heeft immers eigen verantwoorde-lijkheden. Tegelijkertijd is het niet uit te sluiten dat overheden, finan-ciële instellingen en bewonersorganisaties ook belang kunnen hebben bij de aanbevelingen van het Bouwteam. Met andere woorden: een ro-yale en brede opdracht aan de voorkant, maar niet de garantie dat er per definitie getekend wordt bij het kruisje aan de achterkant.”

Vrij vertaald mag de sector in financiële zin van de minister dus niet al te veel verwachten. “Maar daar gaat het in de kern ook niet om. Het gaat erom de markt weer op gang te brengen. Kijk naar de starters-markt. Het aanbod is enorm, de prijzen aantrekkelijk, met een lage overdrachtsbelasting en een lage hypotheekrente. En toch wagen star-ters de stap niet. De markt moet dus zelf met nieuwe oplossingen ko-men. En wellicht kan het Bouwteam daar iets voor verzinnen. Vanuit de overheid kunnen we helpen met stimulansen, zoals we nu in het Bouwbesluit doen met regels voor het vergroenen van de energiepres-tatie. Het is aan de markt om die maatregelen dan ook in concrete, aan-trekkelijke oplossingen om te zetten.” Nederland heeft de komende de-cennia behoefte aan nog eens 600.000 nieuwe woningen. Op de vraag hoeveel daarvan er in 2020 gerealiseerd zullen zijn, zegt de minister:

“Het huidige tempo is laag. Dus de totaalopgave zullen we dan zeker niet gerealiseerd hebben. Gezien het huidige tempo zou het mooi zijn als we dan op de helft zijn. Dat vraagt al een forse inspanning, maar het is om te beginnen wel een goede ambitie.”

Liftbouw 9

Minister Liesbeth SpiesMet overtuiging aan de slagJe kunt minister Spies niet verwijten dat ze sinds haar aantreden, me-dio december vorig jaar, heeft stilgezeten. Zo kondigde ze aan dat wo-ningcorporaties driekwart van hun woningen aan de zittende huur-der te koop moeten aanbieden, een verruiming van de mogelijkheid tot tijdelijke verhuur bij onverkoopbaarheid en het stopzetten van het experiment met flexibele huurprijzen (‘huur op maat’). Maatregelen die niet overal met open armen zijn ontvangen. Zelf blijft ze nogal nuch-ter onder de kritiek: “Als je minister wordt in ’t idee dat iedereen zal applaudisseren voor alles wat je doet, ben je per definitie ongeschikt voor dit vak. Gelukkig heb ik er al een aantal dienstjaren opzitten in de politiek. Die maken dat je weet met welke programmapunten je met overtuiging aan de slag zult moeten gaan. Dat je dan tegenwind krijgt, weet je. Dat hoort bij het vak. De kritiek is hier en daar voorbarig. Zo ligt het voorstel over het kooprecht nog bij de Raad van State voor ad-vies. Daarna ga ik er ook nog met de sector over praten. Uiteindelijk is het de opdracht van een minister om in de Tweede en Eerste Kamer een meerderheid te vinden voor de voorstellen die hij of zij doet. Mij is er veel aan gelegen om de agenda die ik zelf nog deels kan bepalen, en die deels ook is ingezet door mijn voorganger, tot een goed einde te bren-gen.” De minister realiseert zich dat haar ‘wittebroodsweken’ in het kabinet er intussen op zitten. “Maar ik kijk nog steeds optimistisch de wereld in. En dat wil ik maar zo houden.” Dat geldt niet alleen voor de portefeuille ‘bouwen en wonen’, maar ook voor al die andere opdrach-ten die ze heeft meegekregen. Zoals de zorg voor de Koninkrijksrelaties of voor het vastleggen van het verbod op het ‘dragen van gezichtbe-dekkende kleding’. Onderwerpen die de nodige polemiek veroorzaken.

“Ik vind het een voorrecht dat ik me met zoveel uiteenlopende onder-werpen mag bemoeien. Ik ben altijd al een generalist geweest. Ik heb rechten en economie gestudeerd, omdat ik niet goed kon kiezen. En ook in de tijd dat ik vice-fractievoorzitter van het CDA in de Tweede Kamer was, had ik de neiging me gevraagd en ongevraagd overal tegenaan te bemoeien. En in deze portefeuille vind ik ook voldoende diversiteit om met een frisse blik naar allerlei verschillende onderwerpen te kijken.”

Woningmarkt staat niet op zichWat het rijk doet, moet ondersteunend zijn aan de ontwikkelingen in de markt zelf, meent minister Spies. Dat betekent bijvoorbeeld een herschikking in de huursector, zodanig dat de relatief goedkope corpo-ratiewoningen ook daadwerkelijk beschikbaar zijn voor mensen met lagere inkomens. Maar de ontwikkelingen in de woningmarkt staan niet op zich. Ze maken deel uit van een totaalpakket waarvoor het hui-dige kabinet zich nu geplaatst ziet. Maar dat diezelfde overheid niet in z’n eentje tot een goed einde kan brengen. Spies: “De overheid kan veel, maar heeft geen toverstafje waarmee we simsalabim de hele Eu-ropese crisis, waar we nu eenmaal deel van uitmaken, kan oplossen. De woningmarkt maakt onderdeel uit van die crisis, maar ook niet meer dan dat.” Ook de ontwikkelingen op de verschillende Europese woning-markten zijn geen aanwijzing die Nederland één-op-één kan gebruiken. Zo groeide de Belgische nieuwbouwmarkt het afgelopen jaar, maar stagneerde die in zuidelijke landen. “Helaas is er niet één rode draad te trekken analoog aan een ander Europees land. We kunnen niet met één druk op de knop het beleid van een ander land kopiëren. Daarvoor zijn de randvoorwaarden te verschillend. Niet alleen tussen landen onder-ling, maar zelfs in Nederland zelf. Maar dàt de markt weer vlotgetrok-ken gaat worden, staat voor mij wel vast. Niet meer grootschalig als in het verleden, maar wel gericht, vraaggestuurd en voor specifieke doel-groepen. Daar zullen niet alleen bouwers zich van bewust moeten wor-den, maar ook provincies, gemeenten en projectontwikkelaars.”

Bron: Bouwend Nederland Podium

Liftbouw 10

Primeur

Veel dieper dan Nieuw Amsterdams peilThyssenKrupp Liften mag 91 roltrappen, 4 hellingbanen en 25 liften voor de Noord/Zuid-lijn leveren. Sommige van die 91 roltrappen worden de langste roltrappen van Nederland totnogtoe. Het is indrukwekkend hoeveel verticale transportinstallaties de Amsterdamse Noord/Zuid-lijn nodig heeft. Alle liftfabrikanten van naam en faam dongen dan ook naar deze prestigieuze opdracht. ThyssenKrupp Liften, de zelfstandige Nederlandse dochteronderneming van ThyssenKrupp Elevator, presenteerde het beste voorstel. Leo van der Schelling accountmanager roltrappen van ThyssenKrupp Liften is blij met de verkregen opdracht.

Het mag bekend worden verondersteld. De Amsterdamse Noord/Zuid-lijn loopt van Sta-tion Noord in Amsterdam-Noord onder het IJ en Amsterdam door om te eindigen bij Station Zuid in de middenberm van de A10. Tussen

deze twee bovengrondse eindstations komen zes tussenstations, waarvan vijf ondergronds en 1 bovengronds. Van de 9,7 km lange me-trolijn bevindt zich 7,1 km ondergronds. Voor het ondergrondse traject is op grote diepte in

de slappe Amsterdamse grond onder meer 3,8 km aan tunnel geboord om de bebouwing van het stadscentrum en de Pijp te ontzien. Een ambitieus infrastructuurproject dat barst van de Nederlandse primeurs.

De roltrappen van ThyssenKrupp Liften maken deel uit van de architectuur van de metrostations. Zoals hier in het Centraal Station

Liftbouw 11

Metrostation De Pijp ligt 26,5 m onder de Ceintuurbaan. De roltrappen gaan in één steek van de perrons naar de verdeelhal

Langste opvoerhoogteVolgens Leo van der Schelling van Thyssen-Krupp Liften bieden ook de roltrappen een Nederlandse primeur: “Station Rokin komt op 21,5 m onder N.A.P., Station Vijzelgracht op 26 m en Station De Pijp ligt zelfs 26,5 m diep onder de straat. Zeker voor Nederlandse begrippen erg diepe metrostations. Zo diep wil je niet trappenlopen. 26,5 m is vergelijk-baar met negen etages. Geen wonder dat de roltrappen in Station De Pijp met bijna 20 m de roltrappen met de grootste op-voerhoogte van Nederland worden.” Bijna alle metrostations van de Noord/Zuid-lijn maken gebruik van een ondergrondse verdeelhal direct onder het straatniveau. Van der Schelling stelt: “De roltrappen maken on-losmakelijk deel uit van de architectuur van de stations. Per station is de ideale maat en locatie van de benodigde roltrappen in over-leg met architect BenthemCrouwel vastge-steld. Van de langste roltrap van 19,56 m tot de kortste roltrap van 2,4 m. Meestal met een tredebreedte van 1000 mm, soms van 800 mm. Allemaal afgewerkt in RVS met glasbalustra-den conform de styling van de stationarchi-

tectuur. Soms met speciale brandwerende be-kleding aan de onderzijde van de trap.”

HamburgDe Amsterdamse Dienst Noord/Zuid-lijn heeft de opdracht voor het afbouwen van de metro-stations in september 2011 definitief gegund aan bouwcombinatie VIA, een samenwer-kingsverband van de bedrijven Visser & Smit

Bouw en Imtech Building Services. De afbouw betreft het realiseren van het spoorsysteem inclusief alle voorzieningen zoals roltrappen en liften, verlichting en andere installaties. ThyssenKrupp Liften is door VIA aangetrok-ken als leverancier van alle horizontale en verticale transportinstallaties. Van der Schel-ling weet: “Een aardige opdracht voor de rol-trappenfabriek van ThyssenKrupp Elevator in Hamburg. We gaan vanaf medio 2012 over vier jaar verspreid afleveren, al naar gelang

het beste uitkomt voor de afbouw. Thyssen-Krupp Fahrtreppen Hamburg, waar alle rol-trappen en rolpaden geproduceerd worden, haalt overigens een jaarproductie van 1000 roltrappen. In Hamburg wordt geproduceerd volgens het principe ‘Één keer gemaakt is ook standaard’. Met andere woorden heeft een klant specifieke wensen dan bekijkt de engi-neering-afdeling de mogelijkheden, daarna

wordt de oplossing opgenomen in het productieproces en kan desgewenst zo weer gebruikt worden bij andere projec-ten.”

EnergieprestatiesBij de aanbesteding scoorde VIA als beste mede dankzij de uitstekende energiepres-taties van de roltrappen van ThyssenKrupp Elevator. Van der Schelling legt uit: “We in-stalleren energiezuinige aandrijvingen met frequentiegeregelde omvormers die ervoor zorgen dat de installaties zo min mogelijk energie verbruiken. Maar ook de liften van het type synergy® BLUE dragen hun steentje bij dankzij de energiebesparende E.COR® be-sturing en RPI regelaar.”

“Één keer gemaakt is ook standaard”

Liftbouw 12

Innovatie

op de kleintjes letten in moergestel

KONE Monospace® in standby, wachtend op passagiers. Het stroomverbruik is op dit moment bijna nul

Textielhandelaar Gerard Poirters besloot in 2010 zijn eigen winkel/woonpand aan de Oude Markt in Moer-gestel van de grond af te herontwikkelen. Fraaie nieuw-bouw in traditionele architectuur. Op de begane grond een nieuwe winkelruimte en enkele appartementen voor de verkoop op de etages. Poirters wilde per se een lift in het nieuwe appartementencomplex. “Een lift is com-fortabel en houdt de appartementen op termijn goed verkoopbaar. Bovendien woon ik zelf op de bovenste etage.” Hij besloot in samenspraak met architect Wolfs uit Oisterwijk dat het een machinekamerloze lift van KONE moest worden. Alles leek in kannen en kruiken, tot sales manager Roland van Gameren van KONE re-gio Zuid Poirters benaderde met een voorstel,…

Roland van Gameren was als sales manager van KONE regio Zuid betrokken bij de op-dracht in Moergestel. Wat een standaard ma-chinekamerloze lift leek te worden, draaide uit op een volgende innovatieve stap naar meer energiezuinigheid. Hij vertelt: “Bij KONE liepen we rond met het idee een Monospace door te ontwikkelen speciaal voor energiezui-nige toepassing in de laagbouw. Een lift voor lage hefhoogtes maar toch met een A label.” Sinds 2009 bestaat er een methode om het energieverbruik van liften uit te drukken in energielabels. A = zeer energiezuinig. Geme-ten wordt er volgens de VDI 4707 norm.

Liftbouw 13

Slechts lage schacht-uitbouw op het dak was nodig, want KONE Monospace® is een machinekamerloze lift

Front van het pand aan het St Jansplein. Entreepartij met lift ligt aan achterkant

Compact en efficiënt ontworpen entreepartij

Het hele team voor het pand aan het Sint Jansplein, vanaf links:• John van Dinteren (Commercieel Technisch Adviseur KONE)• Harry Hertsenberg (Algemeen Directeur Aboma)• Marinus Wolfs (Architect Wolfs Architecten)• Gerard Poirters (Opdrachtgever/ liftgebruiker)• Gerrie Poirters (Opdrachtgever/ liftgebruiker)• Bert Huisman (Coördinator Aboma)• André van der Sterre (Directeur KONE Regio Zuid)• Jeroen Lommers (Supervisor nieuwbouw KONE)• Peter Janssen (Directeur Aannemersbedrijf Janssen)Midden voor: Roland van Gameren (Sales Manager Regio Zuid) met de certificaten Energielabel A

0.4Commerciele ruimte.

Opp: 106,45 m2

Kruipluik.

Waterput

CC

Kruipluik.Kruipluik.

Merk-E1

Merk-E1

Hekwerk.

Merk-DPoort.

Merk-CMerk-A Merk-A

Merk-B Merk-B

Merk-FMerk-G

Kruipluik.

Merk-4

Merk-3

Merk-6

Merk-6

Merk-E1

Merk-E1

Merk-E1

Merk-E1

Merk-2

Merk-1

Merk-1

Merk-1

Merk-1

Merk-2

89

1011

12

12

3

45

67

straatkolk

straatkolk

straatkolk

h.w.a.

h.w.a.h.w.a.

h.w.a.

h.w.a.

h.w.a.

h.w.a.

h.w.a.

KK

KK

Buitenkraan.

±0

Buitenspouwblad 10 mmterug laten springen.

Regenwater afvoert.b.v. loggia.

Verlaging in de betonnen1e verdiepingsvloer.

Brievenbus met brievenkastt.b.v.de kranten.Brievenbus voorzien van eenhardsteen frontplaat.

Toegang tot waterputonder inloopmat.

Verbrandingstoestel t.b.v.commerciele ruimte meteen capaciteit < 130 KW.

Mogelijke scheidingswand t.b.v. hetopsplitsen van de commerciele ruimtein twee afzonderlijke units.

Luchtgordijn boven entreedoor huurder in het werkaan te brengen.

Luchtgordijn boven entreedoor huurder in het werkaan te brengen.

Inloopmat. Inloopmat.

Begane grond.- Bovenkant afgewerkte begane grondvloer Peil =0.- Ventilatiesysteem commerciele ruimten: balansventilatiesysteem.- Ventilatiesysteem volgens berekening en tekening leverancier installatie.- Ventilatie liftschacht volgens berekening leverancier lift-installatie.

Bordes.± 2026 mm= P=0.

Lift.

Mach

inekam

erl

oze

lift

to

e p

ass

en

.

Con

tain

erco

m. r

uim

te.

Con

tain

ers

t.b.v

. app

arte

men

ten.

Intercom.

Peil = 0.

Brie

venb

usse

n(8

stu

ks).

g.s.

c.v.

g.s.

w.c

.

f.

f.

g.s.

Bezettingsgraad: B2Bezettingsgraad: B2

Overbouwdepoort.

w.c.

m.v.

m.v.

c.v.

Leidingschachten:Wanden uitvoeren in 100 mm kalkzandsteen.Standleidingen akoestisch omkleden.

Inrit.

Unit 1. Unit 2.

De verlichitingsinstallatie van delift dient te zijn aangesloten opeen voorziening van noodstroom.

0.1Commerciele ruimte.

Opp: 100,53 m2

m.k.

0.2Pantry

Opp: 9,68 m2

0.5Pantry

Opp: 13,79 m2

0.15Berging.

Opp: 4,32 m2

0.14Berging.

Opp: 4,32 m2

0.13Berging.

Opp: 4,32 m2

0.12Berging.

Opp: 4,32 m2

0.11

Berging.

Opp

: 2,2

9 m

2

0.10

Berging.

Opp

: 2,2

9 m

2

0.8Werkkast.Opp: 3,82 m2

0.3Toilet.

Opp: 2,30 m2

0.6

Toilet.

Opp

: 1,3

5 m

2

0.7Entree.

Opp: 12,79 m2

0.9

Traphal.

Opp

: 9,4

4 m

2

Essent.

alg.m.k.

m.k.

m.k.

m.k.

m.k.

m.k.

m.k.

Liftdeur.

Doorgang.

Merk-2

Merk-2

Merk-2

Merk-3

Merk-3

Merk-2

Merk-2

Merk-2

C C

B B

A A

01

01

02

02

03

03

04

04

N

h.w.a.

stdl

stdl

stdl

18.4501.690 5.800 4.700 6.020 240

1.450 10.080 5.900 1.020

394 6.946 150 150 6.080 390 3.950 150 240

18.2341.474 5.800 4.700 6.020 240

3.200 10.524 4.510

386 2.538 300350

70 1.410 70350

300 2.170 300 3.580 390 1.170 340 4.510

386 2.538 300 2.250 300 2.170 300 900 100 2.580 150240

1.170340

4.510

340 2.520 340 10.524 4.510

1.950 150 150

300 1.650 300

30.5

3033

018

.300

4.40

07.

500

23.0

307.

500

330

390

15.4

7010

03.

750

100

900

100

1.50

039

01.

715

100

1.71

510

01.

715

100

1.71

534

0

330

390

15.4

7030

06.

150

390

7.50

0

2.75

030

0

300

2.45

030

0

330

18.3

004.

400

7.50

033

039

017

.520

390

4.40

07.

500

390

17.8

5039

01.

955

100

1.95

539

07.

500

330

390

17.5

2010

02.

700

100

1.50

039

07.

500

330

390

12.7

2030

02.

450

300

1.50

030

04.

350

390

AA

BB

DD

EE

Verbrandingstoestel t.b.v.commerciele ruimte meteen capaciteit < 130 KW.

Meterkast algemenevoorzieningen.

Schachtwand 100 mmkalkzandsteen. Standleidingenakoestisch omkleden.

Wanden van de liftschacht uitvoeren inkalkzandsteen, 300/214 mm dik.Kalkzandsteen is volgens NEN 6064onbrandbaar.

Wanden van de traphal uitvoerenin kalkzandsteen, 300/150 mm dik.Kalkzandsteen is volgens NEN 6064 onbrandbaar.

Schachtwand 100 mmkalkzandsteen. Standleidingenakoestisch omkleden.

Schachtwand 100 mmkalkzandsteen. Standleidingenakoestisch omkleden.

Meterkast Essent t.b.v.de appartementen.Kast voorzien van een slotvan Essent.

6 Meterkast t.b.v.de appartementen.

Aansluitpunt brandslanghaspel.Haspel te plaatsen door derdenafhankelijk van gebruiksvergunning.

Aansluitpunt brandslanghaspel.Haspel te plaatsen door derdenafhankelijk van gebruiksvergunning.

Bestaandebebouwing.

m.k.koNE scoort A-label met monospace voor laagbouw

Foto's arjan stadhouders fotografie, Wolfs architectuur

Liftbouw 14

KONE introduceerde halverwege de jaren negentig als eerste de machinekamerloze lifttechniek

Liftbouw 15

Van Gameren weet van de hoed en de rand over de meetmethode: “Bij het uiteindelijk vaststel-len van het gerealiseerde energielabel bestaat een onderscheid op basis van de gebruiksin-tensiteit van de lift. Bij een lage gebruiksin-tensiteit van de lift wordt de lift ingedeeld in gebruikscategorie 1 van de VDI 4707. Dit bete-kent dat het standby verbruik zwaar meetelt en het verbruik tijdens de rit nauwelijks. De lift is namelijk relatief weinig in gebruik. Liften in de gebruiksklassen 3 tot en met 5 van de VDI 4707 behalen bijna altijd een A-label dankzij te-rugvoeding aan het net. Juist door het beperkte aantal verdiepingen bij een laagbouwlift, is het lastig om terugvoeding van remenergie te re-aliseren. Des te uitdagender om toch in laag-bouw een A label te verdienen.”

Slechts twee etagesVan Gameren zette het proces in gang: “Ik ben geboren en getogen in Moergestel. Mijn eerste lange broek kocht ik ooit bij Poirters. We stel-den hem daarom voor zijn lift als prototype te benutten. Hij zag het hele idee direct zitten. Onze volgende stap was een Monospace lift door te ontwikkelen. Dit type machinekamer-loze liften is zeer geschikt voor middelgrote tot grote appartementcomplexen.

Op het kooidak; op de onderste stopplaats.Zo gering is de opvoerhoogte. Je kunt de schachtkop boven bijna aanraken

Besturing ingebouwd in kozijn van bovenste stop-plaats. Vooral slimmere besturing maakt van de KONE Monospace® een Energielabel A lift

“Zo weinig, dat valt haast niet te meten”

Liftbouw 16

Type lift Monospace® (bouwjaar: 2011) Hefcapaciteit 630 kg (of 8 personen)Hefhoogte 6450 mmHefsnelheid 1 m/sOphanging 2:1 Balancering 49%Snelheidsregeling ja, frequentieregeling Teruglevering aan net neeLastfactor 0,7 (VDI 4707-1; balancering 40-50%) Geleiding leidsloffenAantal stopplaatsen 3

Facts & Figures

Subtiele tableauverlichting gaat alleen aan wanneer nodig

Liftbouw 17

“When it's not in motion, everything is switched off” In 2010, textiles dealer Gerard Poirters de-cided to redesign his own shop/residential premises on the Oude Markt in Moergestel from scratch. Handsome new-build prop-erty in traditional architecture with a new shop space on the ground floor and a few new flats for sale on the two floors above. Poirters was adamant that he wanted an elevator in the new apartment block. “An elevator is comfortable and preserves the saleability of the flats in the long run. What's more, I live on the top floor my-self.” In consultation with architect Wolfs from Oisterwijk, he decided that it would have to be a machine room-less elevator from KONE. An existing Monospace eleva-tor was converted. This type of machine room-less elevator is suitable for medium-sized to large apartment blocks and is commonly used by housing associations. Ideal for lift heights up to ten storeys. In high-rise situations the KONE Monospace had already attained an A label. However, the residential building in Moergestel only has three stops. This makes it tricky. In the case of sizeable lift heights you can recover braking energy from the elevator motor. You then feed this reclaimed (brak-ing) energy back to the building's elec-tricity grid. But if you do not have a great height to overcome, then recovering brak-ing energy is not a possibility. In fact, re-turn units make a system more expensive, whereas the positive energy effect will be zero. How did KONE manage it then? The focus was on reducing standby consump-tion. Using LED lighting and reducing or completely switching off the lighting in standby mode have been the most normal things in the world for years now. And so they also proved to produce insufficient energy returns. We went a step further. All energy-consuming equipment passed through our hands. As soon as the eleva-tor is motionless, the controller and the lift machine automatically go into sleep mode. Compare this with a start/stop system used by modern car engines. An elevator used to remain on full power until the ride continued. This is now a thing of the past. The result: a microwave in the kitchen con-sumes more energy than this type of KONE elevator. Aboma produced a consumption level comparable with a light bulb. On an annual basis (365 days) the nominal calcu-lated consumption of the elevator comes to 442 kWh, which converts to a mere 0.05 kW per hour.

Ideaal voor hefhoogtes tot tien verdiepingen. In hoogbouw was al een A label gehaald. Die slechts drie stopplaatsen van het woonge-bouw In Moergestel. Dat maakte het lastig.”

Start/stop systeemVan Gameren schetst de overwegingen: “Bij grote hefhoogtes win je remenergie terug op de liftmotor. Die herwonnen energie leid je naar het elektriciteitsnet. Bij een licht belaste lift win je zelfs remenergie terug bij het stij-gen op het tegengewicht. Maar als je weinig hoogte hoeft te overwinnen dan is remener-gie terugwinnen onmogelijk. Sterker nog, te-rugleverunits maken de lift duurder, terwijl het positieve energie-effect nihil is.” Hoe heeft KONE het dan voor elkaar gekregen? Van Ga-meren: “Onze focus lag op het terugbrengen van het standby-verbruik. Het toepassen van LED-verlichting en het terug- of totaal uit-schakelen van de verlichting in standby is al bijna standaard. En levert onvoldoende ener-giewinst op. We gingen veel verder. Alle ap-paratuur die maar energie verbruikt, is door onze handen gegaan. Zodra de lift stilstaat, gaan nu de besturing en de hefmachine auto-matisch in slaapstand. Vergelijk het met een start/stop systeem van automotoren. Vroeger wachtte een lift op vol vermogen tot de rit verder ging. Dat is voltooid verleden tijd.”

“Zo weinig, dat valt haast niet te meten”De lift is zo energiezuinig dat keuringsinsti-tuut Aboma problemen ondervond met het meten van het energieverbruik. Hans Nijdam, manager techniek Aboma weet: “Eerder ge-bruikten we stroomtangen die gekalibreerd zijn voor meting van bepaalde stroomsterktes. Goed voor vrij grove vermogens. Nu moesten we nieuwe tangen aanschaffen en kalibreren om überhaupt de verfijnde waardes te kunnen meten, die in Moergestel gerealiseerd zijn. De oude stroomtangen gaven tijdens de meting onder het laagste bereik een onacceptabele afwijking..” En het resultaat? Een magnetron in de keuken verbruikt meer energie dan dit type KONE lift. Aboma kwam tot een verbruik vergelijkbaar met een gloeilampje. Op jaarba-sis (365 dagen) bedraagt het nominaal bere-kend verbruik van de lift 442 kWh, omgere-kend is dit slechts 0,05 kW per uur.

“Als ie stil staat, staat alles, maar dan ook alles uit”

Liftbouw 18

Toepassing

twee muzikale zwaargewichten in utrechtMuziekpaleis Vredenburg Utrecht gaat van twee zalen naar vijf zalen. Misschien vanwege de beperkte ruimte in de Utrechtse binnenstad stapelde Architectuurstudio HH de nieuwe concertzalen min of meer op elkaar. De bovenste zaalvloer bevindt zich op liefst 42 m boven straatniveau. Vergelijkbaar met twaalf etages hoog. Veel te hoog om trap te lopen. Liftenfabrikant Mitsubishi Elevator Europe (MEE) uit Veenendaal greep de kans om twee zeer grote goede-renliften te mogen leveren, met beide handen aan.

Nee, account manager Patrick Frencken van Mitsubishi Elevator Europe hoeft het niet na te kijken. De twee zeer grote goederenliften in Utrecht staan wat hefcapaciteit betreft bovenaan op de recordlijst van liften die MEE in de 60-jarige bedrijfshistorie geleverd heeft. Als num-mer één en als nummer drie van de lijst. Frencken stelt dan ook: “Het lijkt wel alsof liften steeds groter en zwaarder worden. Net verleden jaar hebben we onze grootste lift totnogtoe geleverd aan het Neuman-complex in Zwolle. Dat was een hydraulische lift van 8765 kg hefcapaciteit met twee stopplaatsen. Mede uitzonderlijk vanwege de extreem diepe kooi van 12 m. Diep genoeg om een auto plus aanhangwagen in één keer te transporteren. En nu krap één jaar later gaan we in Utrecht daar ver overheen, want hier praat je over twee zeer grote tractieliften bij een hefhoogte van liefst 42,5 m. Nog spectaculairder.”

Type Special-TNominale last 7.000 kg of 75 personen en 12.300 kg of 155 personenKooiafmeting (bxdxh) 4.000 x 2.537 x 3.000 mm en 4.000 x 4.967 x 3.000 mmDeuropening (bxh) 3.800 x 2.600 mmHefhoogte 42 mStopplaatsen 9 Hefsnelheid 0,5 m/s Aandrijving Tractie door wormwormwieloverbrenging met

frequentieregeling. Opgesteld in een machinekamer, direct boven de schacht

Ophanging 1:4 met omloopwielen op de kooi, op het tegenge-wicht en in de schachtkop

Kooiuitvoering Plafond: vlakke plaat voorzien van inbouw TL-verlichting

Wanden: RVS Vloer: bekleed met RVS tranenplaat Extra voorzieningen: RVS buisleuningen en

hardhouten stootlijsten

Facts & Figures 2 goederenliften

Liftbouw 19

Beide goederenliften gingen zo vroeg mogelijk naar binnen; Tijdens de (ruwe) afbouw fungeren ze als bouwlift. Dit is de “kleinste” van de twee op 28 oktober 2011. De grootste volgde enkele weken later (Foto Peer Maas).

It giet oan! Van staalprofiel tot complete liftkooi geproduceerd op locatie Veenendaal Plafond van goederenliften bestaat uit één gelaste staalplaat

Liftbouw 20

Een zaal van een liftschacht. Alleen aan details als de deurdrempels zijn de enorme omvang en de grote maten af te lezen. De hefmachine is al geplaatst, de diverse kabels volgen nog

De deuraandrijving is in een uitsparing van het plafond weggewerkt vanwege de gewenste deurhoogte versus de maximaal gewenste kooihoogte (2600 mm versus 3000 mm)

Liftbouw 21

5 personenliften en 2 goederenliftenHet bestaande Muziekpaleis aan het centrale Vredenburgplein is bijna compleet gesloopt voor de realisatie van een nieuw concertge-bouw met vijf concertzalen. Alleen de Grote Zaal voor klassieke muziekuitvoeringen is gehandhaafd en ondergaat een renovatie. Ar-chitectuurstudio HH (Herman Hertzberger/Pa-trick Fransen) ontwierp de hoofdopzet voor de nieuwbouw. Aan de nadere architectonische uitwerking van de vier nieuwe hoog opgesta-pelde concertzalen tekent steeds een ander architectenbureau. Daaronder Jo Coenen Ar-chitects, NL Architects, Thijs Asselbergs en Architectuurstudio HH zelf. De kleinste zaal (voor kamermuziekuitvoeringen) bezit al een omvang van tweehonderd toeschouwers. Op een willekeurige avond draaien in de vijf verschillende zalen meerdere muziekuitvoe-ringen. Het belooft daarmee een zeer dyna-misch cultuurgebouw te worden, dat iedere avond van de week grote aantallen bezoekers verwerkt. Het mag duidelijk zijn dat voor een

Liftschachten zo groot als zalen

goede routing van de bezoekersstromen een grote rol is weggelegd voor de verticale trans-portinstallaties. Van enkele roltrappen, meer-dere personenliften tot en met een paar zeer grote goederenliften.

Glazen schachtkopFrencken beschrijft allereerst hoe de bezoe-kers boven komen: “Ingenieursburo Linssen (Amsterdam) stelde het bestek en de specifica-ties op. Voor de ontsluiting van de concertza-len op hoogte heeft het adviesbureau gekozen voor meerdere middelgrote liften per zaal. Bij de personenliften gaat het om vijf machine-kamerloze Elenessa’s met elk een nominale last van 1600 kg bij hefhoogtes tot ruim 40 m. Vijf liften zijn voldoende voor alle bezoe-kers en personeel. De vijf zijn verdeeld over twee stijgkernen met een tweegroep en een driegroep. Een vrij standaard installatie. Wel krijgt de lift naar de hoogst gelegen jazz-zaal een speciaal detail mee naar een idee van Architectuurstudio HH. Net zoals de andere liften start deze lift op het entreeplein bene-

den in een geheel gesloten betonschacht, om echter op de hoogste stopplaats in een trans-parante volglazen schacht te eindigen. Vooral voor de mensen buiten op straat zal dat een bijzondere aanblik geven. Die zien steeds weer verlichte liften aankomen en vertrekken. De kooi van deze lift is overigens gewoon ge-sloten net zoals bij de andere Elenessa’s.”

Volumineuze muziekinstrumentenMeest bijzonder binnen het areaal aan liften dat MEE- aan het Muziekpaleis levert, zijn de twee zeer grote goederenliften die de po-diumstukken en muziekinstrumenten naar de concertzalen transporteren. Ze dienen tevens voor het incidentele vervoer van per-soneel en de crew van de artiesten. Frencken vertelt: “Twee tractieliften met een heuse uitdaging. Één lift met een nominale last van 7.000 kg bij een hefhoogte van 42 meter en één met een nominale last van liefst 12.300 kg bij dezelfde hefhoogte. De zeer hoge no-minale lasten van de twee goederenliften ontstaan vanwege de zeer grote kooiafme-tingen van respectievelijk 4000x2300mm en 4000x4700mm. Twee gigantisch extreme bakken. Bijna onvoorstelbaar. Groot genoeg voor 175 man tegelijk. Al zullen ze dat maxi-maal toelaatbare gewicht bijna nooit tillen. Muziekinstrumenten en zeker decorstukken zijn eerder volumineus dan zwaar.”

Liftbouw 22

Type ElenessaNominale last 1.600 kg of 21 persoenenKooiafmeting (bxdxh) 1.400 x 2.400 x 2.400 mm Deuropening (bxh) 1.200 x 2.300 mmHefhoogte Tot 44 mStopplaatsen 8 tot 11Hefsnelheid 1,6 m/sAandrijving Tractie door gearless machine met PM motor Opgesteld boven in de schachtOphanging 2:1 underslungKooiuitvoering Plafond: vlakke plaat voorzien van inbouw LED spots

Wanden: bekleed met Formica Vloer: bekleed met vinyl Extra voorzieningen: spiegel, RVS buisleuningen en hardhouten stootlijsten

Varia Schachtkop van de lift naar de jazz-zaal helemaal bovenin bestaat uit een transparante staalconstruc-tie met glasbezetting.

Facts & Figures 5 personenliften

Foyer kronkelt omhoog door het hele gebouwvolume met de beide liftkernen als vaste punten. Zowel constructief als logistiek(Tekeningen © Architectuurstudio HH/UBIKmh).

Gezellige drukte dertig meter boven het entreeplein

Vrachtwagens duiken onder het maaiveld en maken zo ruimte voor een entreeplein

De Catharijnesingel verdween in de jaren zeventig bij de bouw van Hoog Catharijne maar keert terug. Voor een extra romantische setting van het Muziekpaleis? (© Architectuurstudio HH/UBIKmh)

Liftbouw 23

Elevator shafts as big as rooms Muziekpaleis Vredenburg Utrecht goes from two to five rooms. Perhaps due to limitations in terms of space, architects' studio HH has heaped the new concert halls on top of one an-other. The floor of the upper hall is no less than 42 m above street level. Far too high for taking the stairs. Consequently, the Muziekpaleis will be having a relatively high number of eleva-tors installed, which will be supplied by eleva-tor manufacturer Mitsubishi Elevator Europe from Veenendaal. Engineering firm Linssen (Amsterdam) drew up the specifications. For the purposes of opening up the concert halls, the consultancy firm has opted for several me-dium-sized elevators for each hall. Ultimately this will involve five machine room-less Ele-nessas each with a nominal load of 1600 kg (22 persons) with lift heights of over 40 m. This is sufficient for all visitors and staff. In order to transport the stage pieces and musical instru-ments, there will be another two extremely capacious goods elevators. Also from MEE. Two traction elevators that present a real chal-lenge. One elevator has a nominal load of 7,000 kg at a lift height of 42 metres and one has a nominal load of over 12,300 kg at the same lift height. Unsurprisingly, the two goods eleva-tors have exceedingly large car dimensions, measuring 4000x2300mm and 4000x4700mm respectively. Two gigantic, extreme cabs. From the perspective of the specifications issued, MEE has prepared the working plans for the goods elevators using its own engineering. These were then checked and approved. In the case of the largest goods elevator, the precise position of the counterweight was important. The empty weight of the car alone is 11,500 kg. For that reason, the counterweight weighs 17,650 kg. That's a lot of twisting and turning to get things right in the shaft with all that iron. It goes without saying that MEE will only be using components from top suppliers. In this case German manufacturers such as Zie-hl-Abegg for the drive, Weber for the control-ler and doors from Meiller. Both elevators are dual-access; the door drives are not on the car roof but in a steel box under the ceiling. The elevator cars could not be too high because the architect wanted to keep control of the shaft extension on top of the roof of the building. During the consultation between engineer-ing firm Linssen, architects' studio HH, pri-mary contractor Heijmans Rosmalen and MEE Veenendaal there was even talk of reducing the gap in the threshold to allow Wibi Soerja-di's concert grand piano in without a jolt. One jolt too many and the whole piano would have to be retuned. And loss of time is something everyone wants to prevent.

Wibi SoerjadiFrencken weet dat MEE met deze extreme lif-ten opvalt binnen de Nederlandse liftenmarkt:

“MEE is blij zich, mede dankzij de eigen pro-ductiefaciliteiten in Veenendaal, telkens te kunnen onderscheiden op de markt. Vanuit de aangereikte bestekspecificaties hebben we met eigen engineering de werktekeningen voor de goederenliften opgesteld. Die zijn vervolgens gecontroleerd en goedgekeurd.” Bij de grootste goederenlift bleek de precieze plaatsing van het tegengewicht belangrijk. Frencken stelt: “Het leeggewicht van de kooi is 11.500 kg. Het tegengewicht weegt daarom 17.650 kg. In een samenstelling van plaatstaal profielen en gietijzeren broodjes. Het is pas-sen en meten om in de schacht voor al dat ijzer een efficiënte plek te vinden. Het con-tragewicht is prefab op het werk aangevoerd. Daar is één man een dag bezig geweest om 14 ton aan gietijzeren broodjes aan te bren-gen.” Vanzelfsprekend past MEE uitsluitend componenten van topleveranciers toe. In dit geval meest Duitse fabrikanten zoals Ziehl-Abegg aandrijving, Weber besturing en deu-

Ook andere specials van MEE mogen er zijn. Zoals een liftkooi van melkglas inclusief een constructief lastige dubbele overhoekse kooitoegang. De meeste techniek bevindt zich onder de kooi. Ge-heel geproduceerd bij MEE in Veenendaal en in 2010 geleverd aan Mitsubishi Electric UK voor project 40 Bank Street (architect Cesar Pelli & associates) op Canary Wharf London

ren van Meiller. Frencken beaamt: “Mitsubishi Electric Japan verlangt van onze liftspecials een hoog kwaliteitsniveau. Op onze specials prijkt tenslotte het Mitsubishi-logo. Zij heb-ben daarom een lijst met preferred suppliers opgesteld.” Bijzonder aan de liftkooien is de samenstelling van het kooiplafond uit één staalplaat. Beide goederenliften zijn doorloop-liften; de deuraandrijvingen bevinden zich niet op het kooidak maar in een verdiept aan-gebrachte stalen bak onder het plafond. Fren-cken legt uit: “De liftkooien mochten niet te hoog worden omdat de architect de schacht-uitloop boven op het dak van het gebouw in de hand wilde houden.” In het overleg tussen Ingenieursburo Linssen, Architectuurstudio HH en hoofdaannemer Heijmans Rosmalen voerde de functionaliteit (en dus gebruik van de liften) de boventoon. Frencken vertelt als kenmerkende anekdote: “We hebben zelfs gesproken over het versmallen van de drem-pelspleet voor het schokloos inrijden van de spreekwoordelijke concertvleugel van Wibi Soerjadi. Een schokje te veel houdt opnieuw stemmen in. Dat tijdverlies wil je voorkomen.”

AvondzonAls eerste zijn de goederenliften in de twee betonschachten inge-hesen; het kleinste exemplaar in het derde kwartaal van 2011. De grootste lift volgde in de loop van december 2011. Beide liften gaan tijdens de anderhalve jaar tot de bouwkundige oplevering eind 2013 als bouwlift funge-ren. De installatie van de vijf personenliften volgt nog voor de tweede helft van 2012. Alle twee de goederenliften zullen in de dagelijkse praktijk van het Muziekpaleis zeer frequent gebruikt worden, want alle be-voorrading van de vier nieuwe zalen gebeurt vanaf een ruim transportplein onder maaiveld. Door de vrachtwagens een ni-veau te laten zakken, komt er meer ruimte in de gebouwplint voor de bezoekersentree en zelfs voor een heus muziekplein voor uitvoeringen buiten. Zul-len de Utrechters over een paar jaar beseffen als ze buiten in de avondzon naar een concert van Die Vier letzte Lieder van Strauss luisteren, dat ze die ervaring mede danken aan twee goede-renliften van Mitsubishi Elevator Europe uit Veenendaal?