Libri i abstrakteve

Scientific Committee / Këshilli shkencor1. Prof. Dr. Milena Jadrijevic-Mladar Takac, EUFEPS ExCo member; Faculty of Pharmacy and Bio-

chemistry, University of Zagreb, Zagreb, Croatia2. Prof. Dr. Besnik Jucja Department of Pharmacy, Faculty of Medicine, University of Tirana, Albania 3. Prof. Dr. Ledjan Malaj Department of Pharmacy, Faculty of Medicine, University of Tirana, Albania 4. Prof. Dr. Naser Ramadani, Faculty of Medicine, University of Prishtina, Kosova5. Prof. Dr. Azem Lajci Department of Pharmacy, Faculty of Medicine, University of Prishtina, Kosova6. Prof. Dr. Rexhep Hoxha, Faculty of Medicine, University of Prishtina, Kosova 7. Prof. Dr. Gjergji Minga, Faculty of Medicine, University of Tirana, Albania

Organizing Committee / Këshilli OrganizativAgim Qaka Iris HoxhaAlban Kryeziu Ismajl ShurdhajArdian Ukmata Milaim AbdullahuArijan Jaupllari Rexhep HalimiDren Qerimi Sali TolajDriton Shabani Shefqet MehmetukajEtleva Ruci Zenun MujaFatmir Hajdari

President Organizing Committee / Kryetar i Këshillit OrganizativDr. sc. Zehadin Gashi

Editor-in-chief / KryeredaktorDr. sc. Zehadin Gashi

LektorShefajet Berisha

Participating countries / Shtetet pjesëmarrëseAlbania, Austria, Bosnia and Herzegovina, Croatia, France, Germany, Italy, Kosovo, Macedonia,

Montenegro, Serbia, Slovenia, Switzerland, USAShqipëria, Austria, Bosna dhe Hercegovina, Kroacia, Franca, Gjermania, Italia, Kosova, Maqedo-

nia, Mali i Zi, Serbia, Sllovenia, Zvicra, SHBA

Publisher / Botues

“ALB-MED”, Dragash

International Pharmaceutical Conference - Konferenca Ndërkombëtare e Farmacisë

“CONTEMPORARY DEVELOPMENTS IN PHARMACY”“ZHVILLIMET BASHKËKOHORE NË FARMACI”

Organized by Institute for Pharmaceutical Research and Development In coopera-tion with Order of Pharmacists of AlbaniaOrganizuar nga Instituti për Hulumtim dhe Zhvillim Farmaceutiknë bashkëpunim me Urdhrin e Farmacistëve të Shqipërisë

CONTENTS / PËRMBAJTJA

I. PHARMACEUTICAL SCIENCE AND POLICY ...........................................7

SHKENCA DHE POLITIKA FARMACEUTIKE ...................................7

1. EUFEPS SCIENCE POLICY AND EUFEPS POSITION PAPER ON HORIZON 2020 ......... 8

FESHF POLITIKAT E SHKENCËS DHE FESHF POZICIONI I PREZANTIMIT NË PROSPEKT 2020............................................... 9

2. NATIONAL DRUG POLICY .......................... 10 POLITIKAT KOMBËTARE TË BARNRAVE 113. PHARMACEUTICAL LEGISLATION A

SUBJECT IMPORTANT IN PROFESSIONAL FORMATION TO PHARMACISTS ............... 12

LEGJISLACIONI FARMACEUTIK NJË LËNDË E RËNDESISHME NË FORMIMIN PROFESIONAL TË FARMACISTËVE ......... 13

4. ORGAN TRANSPLANTS FROM DONORS WHO LIVE: BETWEEN BIOETHICS AND LAW IN ALBANIA ......................................... 14

TRANSPLANTI I ORGANEVE NGA DHURUESIT QË JETOJNË: MIDIS BIOTIKES DHE LIGJIT NË SHQIPËRI .......................... 15

5. ALBANIAN LEGISLATION ON OTC DRUGS, THE IMPLEMENTATION OF EU DIRECTIVES .................................................. 16

LEGJISLACIONI SHQIPTAR MBI BARNAT OTC, IMPLEMENTIMI I DIREKTIVAVE TË BE-së ............................................................... 17

6. A PHARMACISTS CONTRUCTIVE VIEWPOINT AGAINST THE ALBANIAN PHARMACEUTICAL SYSTEM ................... 18

SYRI VIGJILENT I FARMACISTIT NË VËSHTRIMIN E SISTEMIT FARMACEUTIK SHQIPTAR ...................................................... 19

II. GOOD PRACTICE OF CLINICAL PHARMACY ......................21

PRAKTIKA E MIRË E FARMACISË KLINIKE ........................21

7. THE EFFICIENCY OF PPI AFTER ENDOSCOPIC HEMOSTASIS IN PATIENTS WITH BLEEDING PEPTIC ULCER AND ROLE OF HELICOBACTER PYLORI .......... 22

EFIKASITETI I IPP PAS HEMOSTAZËS ENDOSKOPIKE NË TË SËMURËT ME ULCERË PEPTIKE GJAKDERDHËSE DHE ROLI I HELICOBACTER PYLORI ............... 23

8. TREATMENT OF ARTERIAL HYPERTENSION, A STUDY IN FIVE CITIES IN ALBANIA ................................................... 24

TRAJTIMI I HIPERTENSIONIT ARTERIAL, NJË STUDIM NË PESË QYTETE TË SHQIPËRISË ................................................... 25

9. BLOOD CONTROL FOR ANEMIA IN CHILDREN FROM 0-6 YEARS OLD IN VLORA HOSPITAL REGION ........................ 26

KONTROLLI I GJAKUT PËR ANEMI NË FËMIJËT E MOSHËS 0 – 1 VJEÇ NË SPITALIN RAJONAL NË VLORË ................ 27

10. IMPACT OF THE NUMBER OF THROMBOCYTES AND OF THE HEMOGLOBIN’S CONCENTRATION IN THE PREDICTION OF THE PROTEINURIA DEVELOPMENT CAUSED BY THE APPLICATION OF BEVACIZUMAB ............ 28

NDIKIMI I NUMRIT TË TROMBOCITEVE DHE I KONCENTRIMIT TË HEMOGLOBINËS NË PARASHIKIMIN E ZHVILLIMIT TË PROTEINURISË TË SHKAKTUAR ME APLIKIMIN E BEVACIZUMABIT ......................................... 30

11. ADAPTOGEN AND IMUNOSTIMULANT HERBS ............................................................. 32

BIMËT MJEKSORE ADAPTUESE DHE IMUNOSTIMULANTE .................................. 34

12. NEED APPLICATION OF BIOTECHNOLOGICAL PRODUCTS IN THE ALBANIAN MARKET .................................. 36

NEVOJA E APLIKIMI TË PRODUKTEVE BIOTEKNOLOGJIKE NË TREGUN SHQIPTAR ..................................................... 37

III. GOOD PRACTICE IN PHARMACY .....................................39

PRAKTIKA E MIRË NË FARMACI .........................................39

13. THE ROLE OF PHARMACISTS’ ORDER IN THE ALBANIAN PHARMACEUTICAL SYSTEM .......................................................... 40

ROLI I URDHRIT TË FARMACISTËVE NË SISTEMIN FARMACEUTIK SHQIPTAR ..... 41

14. MACEDONIAN CHAMBER OF PHARMACISTS PROFESSIONAL ORGANIZATION OF PHARMACISTS IN REPUBLIC OF MACEDONIA: STRUCTURE, ROLE AND ACTIVITIES .................................................. 42

ODA E FARMACISTËVE TË MAQEDONISË - ORGANIZATË PROFESIONALE E FARMACISTËVE TË REPUBLIKËS SË MAQEDONISË - ORGANIZIMI, ROLI DHE ATIVITETET ................................................... 43

15. PROGRESS OF THE SCIENCES AND RESPECTIVE MEDICAL, PHARMACEUTICAL SERVICES REQUIRES THE MOST COMPREHENSIVE AND DEEP COOPERATION AND COORDINATION OF THEIR ACTIVITIES ...................................... 44

MBARËVAJTJA E SHKENCAVE DHE SHËRBIMEVE PËRKATËSE MJEKËSORE, FARMACEUTIKE KËRKON BASHKËPUNUMIN E BASHKËRENDIMIN GJITHMONË E MË TË GJERË E MË TË THELLUAR TË VEPRIMTARIVE TË TYRE 45

16. LACK OF COMPLETE INSTRUCTIONS ON THE PROPER USE OF DRUGS, IMPAIRS THE SAFE TREATMENT AND THE MAINTENANCE OF THE FARMACIST`S AUTHORITY .................................................. 46

MUNGESA E UDHËZIMEVE TË PLOTA PËR PËRDORIMIN E DREJT TË BARIT, FAKTOR QË PO NDIKON SHUMË NË MJEKIMIN E SIGURT DHE RUAJTJEN E AUTORITETIT TË FARMACISTIT ......................................... 47

IV. PHARMACOVIGILANCE AND DRUG TOXICOLOGY ..........................49

FARMAKOVIGJILENCA DHE TOKSIKOLOGJIA E BARNAVE .........49

17. TERATOGEN DRUG ACTIONS AND POSSIBILITY IN TRACKING THE CHANGES ON MALFORMATIONS DURING THE PREGNANCY WITH ULTRASONOGRAPHY .50

VEPRIMET TERATOGJENE TË BARNAVE DHE MUNDËSIA E PËRCJELLJES SË NDRYSHIMEVE TË KEQFORMIMEVE GJATË SHTATZËNISË ME ULTRASONOGRAFI ...................................... 52

18. CEFTRIAXONE INDUCED DEATH IN 33-YEAR-OLD FEMALE PATIENT .............. 54

CEFTRIAXONI SHKAKTON VDEKJEN TEK PACIJENTJA SHTATZËNË 33 VJEÇARE .... 55

19. THE EXPRESSION OF PTHRP IN THE LUNG OF NORMOTHERMIC AND HYPOTHERMIC SEPTIC PIGS .................................................. 56

TË SHPREHURIT E PTHRP-së NË MUSHKËRITË E DERRAVE NORMOTERMIK DHE HIPOTERMIK ........ 57

20. THE PROPER USE OF THE ANTIBIOTICS - WHAT IS KNOWN ABOUT IT AND WHAT ARE THE IMPACTING FACTORS? ............. 58

PËRDORIMI I DREJT I ANTIBIOTIKËVE - SA NJIHET DHE NGA NDIKOHET? ........... 60

21. THE ROLE OF PHYTOPHARMACOVIGILANCE FOR THE SAFE USE OF HERBAL MEDICINES ......... 62

ROLI I FITOFARMAKOVIGJILENCËS NË PËRDORIMIN E SIGURT TË BARNAVE BIMORE .......................................................... 63

22. A NEW SYSTEM TO HELP PATIENTS ‘THE TRAFFIC LIGHT OF MEDICAMENTS” ...... 64

NJË SISTEM I RI SHENJASH NË NDIHMË TË PACIENTI - “SEMAFORI I BARNAVE” 65

23. ABUSE OF BENZODIAZEPINES IN ALBANIAN SOCIETY Cases Report (Poster presentation) .................. 66

KEQPËRDORIMI I BENZODIAZEPINAVE NË SHOQËRINË SHQIPTARE ...................... 67

24. CHEMICAL SYNTHESIS OF SOME SPHINGOLIPID ANALOGS AND THEIR CYTOTOXIC ACTIVITY ............................... 68

SINTEZA KIMIKE E DISA ANALOGËVE TË SFINGOLIPIDEVE DHE AKTIVITETI CITOTOKSIK I TYRE .................................... 69

V. GOOD MANUFACTURING PRACTICE ..............................................71

PRAKTIKA E MIRË E PRODHIMIT .......................................71

25. RELEVANCE OF THE IMPLEMENTATION OF GMP-QUALITY DRUG ........................... 72

RËNDËSIA E ZBATIMIT TË PMP-së NË CILËSINË E BARNAVE ................................ 73

26. PREPARING THE MAGISTRAL PERORAL AND OPHTHALMIC PREPARATIONS FROM THE READY-MADE PHARMACEUTICAL FORMS ............................................................ 74

PËRGATITJA E PËRGATESAVE MAGJISTRALE PERORALE DHE OFTALMIKE NGA FORMAT FARMACEUTIKE TË GATSHME ................. 76

27. FORMULATION AND EVALUATION OF HYDROXYETHYLCELLULOSE CAPSAICIN GEL .................................................................. 78

FORMULIMI DHE VLERËSIMI I XHELIT TË HIDROKSIETILCELULOSËS SË CAPSAICINËS ................................................ 79

28. DEVELOPMENT STRATEGIES FOR HERBAL PRODUCTS REDUCING THE INFLUENCE OF NATURAL VARIANCE IN DRY MASS ON TABLETING PROPERTIES AND TABLET CHARACTERISTICS ........... 80

STRATEGJITË ZHVILLIMORE PËR PRODUKTET BIMORE NË REDUKTIMIN E NDIKIMIT TË NDRYSHIMEVE NATYRORE NË MASË TË THATË NË CILËSIN E TABLETAVE ................................................... 81

29. IMPORTANCE OF MAGISTERIAL PREPARATIONS IN THE DERMATOLOGICAL PRACTICE ................ 82

RËNDËSIA E PËRGATESAVE MAGJISTRALE NË PRAKTIKËN DERMATOLOGJIKE ...................................... 83

AUTHOR INDEX/INDEKSI I AUTORËVE .. 84

5

Dear attendants,

We are meeting after four years in an important international event to un-fold the achievements and challenges in the field of pharmacy and medicine in general. During these past four years we faced with many difficulties and challenges, but we also had achievements and advanced successes in the field of medicine in general, and especially in pharmacy.

Contemporary rapid developments in Europe and in our country unfortu-nately were not taken seriously and with merited attention. This lack of interest and serious-ness, being far from meetings and professional upgrading, has left us far from achievements in our country, while it was helped by the impacts of different groups of interest. Nevertheless, we are happy with the fact and we are proud with the results of our colleagues, who are working abroad such as in Germany, Switzerland, Slovenia, Austria, etc., they are being represented with a dignity in the sciences of medicine in general and especially in the field of pharmacy. This work and this engagement anyway deserve a welcome and our admiration.

Also, it is to welcome the readiness of our colleagues from the region, Europe and wider to bring to us their experiences of the contemporary developments in pharmacy. I wish this conference creates not only friendship ties but also a professional cooperation, by enabling the new generations to go forward with firm steps towards the new and professional developments.

Having in regard that this conference is offering an opportunity to present the modern achievements and experiences, as well as the discussion of difficulties that our profession is facing with, it will help us in realization of objectives and overcoming the difficulties. I wish the constructive debate and recommendations are in a friendly, collegial and professional spirit. Moreover, to be a strong message to potential changes, of course positive ones, in the benefit of joint improvement for bigger achievements and successes.

All our work, engagement, commitment and readiness will contribute to ensure and offer more quality pharmaceutical and medical services for the health, to increase the accountability and respect to the profession and the pace with the contemporary developments.

Zehadin Gashi, PhDPresident Organizing Committee

6

Të dashur pjesëmarrës,

Po takohemi pas katër viteve në një eveniment të rëndësishëm ndërkom-bëtar për të shpalosur të arriturat dhe vështirësitë në fushën e farmacisë dhe mjekësisë në përgjithësi. Gjatë këtyre katër viteve të kaluara patëm vështirësi dhe sfida të shumta, por patëm edhe të arritura dhe suksese avancuese në fushën e mjekësisë në përgjithësi, të farmacisë në veçanti.

Zhvillimet e hovshme bashkëkohore në Evropë, tek ne, për fat të keq, nuk u përcollën me seriozitet dhe vëmendje meritore. Kjo largësi e interesimit dhe joseriozitetit, duke qenë larg takimeve dhe ngritjes profesionale, na kanë lënë larg të arriturave në vendin tonë, ndërsa kësaj në masë të madhe i kanë kontribuar edhe ndikimet e ndryshme të grupeve të interesit. Megjithëkëtë, neve na gëzon fakti dhe ndihemi krenar me rezultatet e kolegëve tanë, të cilët në punën e tyre jashtë vendit, si në Gjermani, Zvicër, Sloveni, Austri etj., po përfaqëso-hen në mënyrë të denjë në shkencat mjekësore në përgjithësi, atyre farmaceutike në veçanti. Kjo punë dhe ky angazhim gjithësisë meriton përshëndetjet dhe admirimet tona.

Gjithashtu është për t’u përshëndetur dhe mirëpresim gatishmërinë e kolegëve tanë nga rajoni, Evropa dhe më gjerë për të na sjellë përvojat e tyre të zhvillimeve bashkëkohore në farmaci.

Uroj që kjo konferencë të krijoj jo vetëm lidhje miqësore, por edhe një bashkëpunim pro-fesional, duke i mundësuar gjeneratave të reja të ecin me hapa të sigurt drejt zhvillimeve më të reja bashkëkohore dhe profesionale.

Kjo konferencë, duke pasur parasysh se ofron mundësinë e prezantimit të arriturave dhe përvojave bashkëkohore si dhe të debatimit të vështirësive me të cilën ballafaqohet profesioni ynë, do të na ndihmon në realizimin e objektivave dhe tejkalimin e vështirësive. Uroj që debati konstruktiv dhe rekomandimet të jenë në frymën miqësore, kolegiale dhe profesionale. Për më tepër të jenë një mesazh i fortë për ndryshimet e mundshme, gjithsesi pozitive, në dobi të ecjes së përbashkët për të arritura dhe suksese më të mëdha.

E gjithë puna, angazhimi, përkushtimi dhe gatishmëria jonë do të kontribuojë për të siguruar dhe ofruar shërbime farmaceutike dhe mjekësore sa më kualitative për shëndetin, të rrisë përgjegjësinë dhe respektin ndaj profesionit dhe hapërimit me zhvillimet bashkëkohore.

Dr.sc. Zehadin GashiKryetar i Këshillit Organizativ

7

I

PHARMACEUTICAL SCIENCE AND POLICY

SHKENCA DHE POLITIKA

FARMACEUTIKE

8

BOOK OF ABSTRACTS The International Conference “CONTEMPORARY DEVELOPMENTS IN PHARMACY”

1. EUFEPS SCIENCE POLICY AND EUFEPS POSITION PAPER ON HORIZON 2020

Milena Jadrijevic-Mladar Takac, EUFEPS ExCo member

Faculty of Pharmacy and Biochemistry, University of Zagreb, Zagreb, [email protected]

Abstract

The European Federation for Pharma-ceutical Sciences (EUFEPS, http://www.eu-feps.org/) is the only pan-European body to represent the interests of scientists in industry, academia, government and other institutions engaged in drug research, development, reg-ulation and policymaking through Europe. EUFEPS exists to help to meet the challenges and seize the opportunities created by the con-solidations occurring both within Europe and globally, driven on by a combination of rapid advances in science and technology, econom-ic pressures, and by political will.

In this regard, a two important EUFEPS position papers are: ‘EUFEPS Position Paper on Horizon 2020’ which was approved by EUFEPS Executive Committee as of June 25, 2012, and ‘Draft Position Paper: Draft Pro-posal for EU Funding of Research & Train-ing in Strategic Areas of Quality by Design (QbD) and Process Analytical Technology (PAT)’ (February, 2012).

The Horizon 2020 is a more integrated approach to European science policy than ex-pressed in the proposals previously drafted, and specifically considers: (i) promoting ex-cellence in Science, (ii) establishing a sound

industrial leadership and (iii) expressing an ambition to address current and future soci-etal challenges. Horizon 2020 also provides the possibility of adopting a more flexible and simplified management route to drive Europe-an research through innovation, research and development.

EUFEPS perceives “Horizon 2020” as an opportunity for the European Union to pro-mote actions towards a science-based R&D agenda that will enable safer translation to clinical practice of better medicines using streamlined and better methodologies, fac-ing the need to answer unmet population and clinical needs. In the current moment it is also an opportunity for Europe to firmly promote a knowledge-based economy capable of sup-porting new industrial policies as the basis for active employment policies, at the same time delivering the instruments for better health-care.

KeywordsEUFEPS, Pharmaceutical Sciences, EU-

FEPS Science Policy, Horizon 2020, Qual-ity by Design (QbD) and Process Analytical Technology (PAT)

9

LIBRI I ABSTRAKTEVEKonferenca Ndërkombëtare e Farmacisë “ZHVILLIMET BASHKËKOHORE NË FARMACI”

FESHF POLITIKAT E SHKENCËS DHE FESHF POZICIONI I PREZANTIMIT NË PROSPEKT 2020

Rezyme

Federata Evropiane për Shkenca Far-maceutike (FESHF), http://www.eufeps.org/) është i vetmi organ pan-Evropian, i cili prezanton interesat e shkencëtarëve në indus-tri, akademi, qeveri dhe në institucione tjera të cilat merren me hulumtimin e barnave, zhvil-limin, rregulloret dhe përpilimin e politikave në Evropë. FESHF ekziston për të ndihmuar që të përmbushen sfidat dhe për t’i shfrytëzuar mundësitë e krijuara nga konsolidimet të cilat paraqiten në Evropë dhe globalisht, drejtuar nga një kombinim i zhvillimeve të shpejta në shkencë dhe teknologji, presione ekonomike dhe nga vullneti politik.

Në këtë aspekt, dy prezantimet kryesore të FESHF janë: FESHF pozicioni i prezan-timit në prospekt 2020’ e cila ishte miratuar nga Komisioni Ekzekutiv i FESHF-së me 25 Qershor 2012 si dhe ‘Draft Pozicioni i prezantimit: Draft Propozimi për Fondacionin Evropian për Hulumtim & Trajnimi në Fushat Strategjike të Kualitetit nga Dizajni (KnD) si dhe Procesi i Teknologjisë Analitike ( PTA)’ (Shkurt, 2012).

Prospekti 2020 është një qasje më e in-tegruar në politikat e shkencave Evropiane të cilat janë paraqitur në propozimet e draftuara më parë, dhe në mënyrë specifike konsideron:

(i) nxitjen e ekselencës në shkencë,

(ii) krijimin e një udhëheqje të shën-doshë industriale dhe

(iii) shprehjen e një ambicie për të adre-suar sfidat aktuale dhe të ardhshme shoqërore.

Prospekti 2020 gjithashtu ofron mundësinë e adaptimit të një rruge më fleksi-bile dhe të thjeshtuar të menaxhimit për të drejtuar hulumtimet evropiane nëpërmjet ino-vacionit, hulumtimit dhe zhvillimit.

FESHF percepton “Prospektin 2020” si një mundësi e Bashkimit Evropian për të nxi-tur veprime drejt një shkence të bazuar R&D, një agjendë e cila do të mundësojë një përk-thim të sigurt në praktikën klinike për bar-na më të mira duke përdorur metodologji më të mirë dhe të modernizuar, duke u përballë me nevojën për t’iu përgjigjur popullsisë së pakënaqur dhe nevojave klinike. Tanimë për Evropën gjithashtu ekziston një mundë-si për të promovuar në mënyrë të vendosur një ekonomi të bazuar në dije, të aftë për të mbështetur politikat e reja industriale si bazë për politikat aktive të punësimit, dhe në të një-jtën kohë ofrimin e instrumenteve për kujdes më të mirë shëndetësor.

Fjalë kyçeEUFEPS, shkencat farmaceutike, EU-

FEPS politika shkencore, Horizon 2020, kualiteti sipas dizajnit (QbD) dhe Teknologjia e procesit analitik (PAT)

10


2. NATIONAL DRUG POLICY

Mirsad Sabanredjovic

Cantonal Chamber of Pharmacists Sarajevo, Bosnia and [email protected]

Abstract

A national drug policy is a professional and political document, which defines priority aims and tasks of the pharmaceutical sector as well as the way for their achievement.

This document should comprise a frame-work for development and function of the pharmaceutical activities.

Balance between all interested partici-pants in the formation of this document is a basis for simultaneous coordination of differ-ent interests and equal distribution of respon-sibility.

The necessity for the development of the NDP results from a series of determina-tions that are reflected in the fact that: drugs save lives, people cannot predict the illness, drugs are complex chemical components and biologically active substances, people cannot chose the adequate treatment without medical diagnostics and therapy, drugs are expensive, financial means are always insufficient.

Basic aims of the national policy for drugs are: to ensure that efficient, quality, se-cured, relatively cheap drugs to be not only present for the population but also accessible, so the needs of the population would be met (essential drugs) and to ensure that drugs are used in a rational way.

Key components of NDP with regard to the main aims of the policy are: selection of essential drugs, accessibility (price), drug fi-nancing, supply system, regulative and quality system, rational use, researches, development of human resources, follow up and evaluation.

Process of the creation of NDP is com-plex, comprehensive and extremely demand-ing and it is developed in 8 steps: to organize the process, to identify the main problems, to do make the detailed analysis of the situation, to determine the aims and guidelines of NDP, to produce the draft text of the document, to distribute it to everyone and to review the draft, formally to verify the policy, to launch the drug policy.

Implementation of NDP is done through the application of the title plan (3-5 years), producing of annual action plans, determina-tion of deadlines, responsibility distribution of the institutions and providing finances.

Drug policy could be implemented in a successful way only if the government is committed and ready for the initiative.

KeywordsNational policy, drugs

11


POLITIKAT KOMBËTARE TË BARNRAVE

Rezyme

Politika kombëtare e barnave është do-kument profesional dhe politik, i cili definon synimet prioritare dhe detyrat e sektorit far-maceutik si dhe mënyrat për arritjen e tyre.

Ky dokument duhet të formojë një kornizë për zhvillim dhe funksionim të vep-rimtarisë farmaceutike.

Baraspesha ndërmjet të gjithë pjesëmar-rësve të interesuar në formimin e këtij do-kumenti është bazë për bashkërendim të njëkohshëm të interesave të ndryshëm dhe shpërndarje të barabartë të përgjegjësisë.

Nevoja e zhvillimit të PKB rrjedh nga një sërë determinantash që reflektohen në fak-tin se: barnat e shpëtojnë jetën, njerëzit nuk mund ta parashohin sëmundjen, barnat janë komponime kimike komplekse dhe biolog-jikisht substanca aktive, njerëzit nuk mund të zgjedhin trajtimin adekuat pa diagnostikë medicinale dhe terapi, barnat janë të shtren-jta, mjetet financiare gjithmonë janë të pam-jaftueshme.

Synimet themelore të politikave kom-bëtare të barnave janë: të sigurojnë që barnat efikase, kualitative, të sigurta, relativisht të lira të jenë jo vetëm prezente për popullatën, por edhe të arritshme, kështu që do të kënaqeshin nevojat për tërë popullatën (barnat esenciale) dhe të sigurojnë që barnat të shfrytëzohen në mënyrë racionale.

Komponentët kyçe të PKB lidhur me synimet kryesore të politikave janë: selektimi i barnave esenciale, qasja (çmimi), financimi i barnave, sistemi i furnizimit, rregullativa dhe sistemi i kualitetit, shfrytëzimi racional, hulumtimet, zhvillimi i burimeve njerëzore, përcjellja dhe evaluimi.

Procesi i krijimit të PKB është kom-pleks, gjithëpërfshirës dhe jashtëzakonisht me kërkesë si dhe zhvillohet nëpër tetë hapa: të organizohet procesi, të identifikohen prob-lemet kryesore, të bëhet analiza detaje e sit-uatës, të vendosen synimet dhe udhëzimet e PKB, të bëhet drafti i tekstit të dokumentit, t’u shpërndahet të gjithëve dhe të rishikohet drafti, formalisht të verifikohet politika, të lansohet politika mbi barnat.

Implementimi i PKB zbatohet nëpërm-jet aplikimit të planit titullor (3-5 vjet), bërja e planeve vjetore të veprimit, vendosja e ku-fizimeve kohore, përcaktimi i përgjegjësive të institucioneve dhe sigurimi i financave.

Politika për barnat mund të jetë e imple-mentuar në mënyrë të suksesshme vetëm nëse qeveria është e përkushtuar dhe e gatshme për iniciativën.

Fjalë kyçePolitikë kombëtare, barna

12


3. PHARMACEUTICAL LEGISLATION A SUBJECT IMPORTANT IN PROFESSIONAL FORMATION

TO PHARMACISTS

Gentiana Qendro1, Ela Hoti2, Ledjan Malaj2, Mirela Miraci2,

1 Department of Pharmacy, University ”Planetar of Tirana”, Tirana, Albania,2 Department of Pharmacy, Faculty of Medicine, University of Tirana, Tirana, Albania [email protected]

Abstract

Pharmaceutical legislation directs prop-erly the professionals in to the legal norms and regulations applied in better use of me-dicaments.

AimThe aim of the study is the importance

in implementing the law properly and solving different problems displayed during the prac-tice.

MethodA group of 73 pharmacy students worked

out on various topics referred to applicable legislation and EU Directives. They drafted working plan for implementation during the practice. Students listed each case of law vio-

lation in pharmacy. They conducted the train-ing in Tirana, Fier, Gjirokastra and Shkodra.

ConclusionsAt the end, it has been concluded that

the violations were different as a result of un-awareness of the law or due to the situations created. The classification of violations clar-ified how to organize the work in the future work in order to not repeat the same mistakes and implement the law in raising the quality of service to patients.

KeywordsPharmaceutical legislation, violation,

EU Directives.

13


LEGJISLACIONI FARMACEUTIK NJË LËNDË E RËNDËSISHME NË FORMIMIN PROFESIONAL

TË FARMACISTËVE

Rezyme

Legjislacioni farmaceutik orienton drejt profesionistët në normat e rregullat ligjore të aplikuara për mirë përdorimin e barnave.

QëllimiQëllimi i studimit është rëndësia e zbati-

mit drejt të ligjit. Zgjidhja e problemeve të shfaqura gjatë periudhës së praktikës.

MetodaNjë grup prej 73 studentë të farmacisë

zhvilluan tema të ndryshme referuar Leg-jislacionit në fuqi dhe Direktivave të BE-së. Hartuan planin e punës për zbatim gjatë prak-tikës. Studentët shënonin çdo rast të shkeljes

së ligjit në farmaci. Ata kryen praktikën në Tiranë, Fier, Gjirokastër, Shkodër.

KonkluzioneNë përfundim u arrit në konkluzionin se

shkeljet ishin të ndryshme si rezultat i mosn-johjes së ligjit ose të kushtëzuara nga situatat e krijuara. Klasifikimi i shkeljeve krijoi një pasqyrë për mënyrën si të ndërtohet puna në të ardhmen për të mos përsëritur gabimet, zbatojë ligjin në rritjen e cilësisë së shërbi-mit ndaj pacientëve.

Fjalë kyçeLegjislacion farmaceutik, shkelje, Di-

rektiva të BE-së.

14


4. ORGAN TRANSPLANTS FROM DONORS WHO LIVE: BETWEEN BIOETHICS AND LAW IN ALBANIA

Adalena Musaraj

Faculty of Professional Studies, University “Alexander Mosiu”Durrës, [email protected]

Abstract

In order to balance the demand for or-gans, the law that allows the organs donation from patients in life has changed in many countries, including Albania, where there is a growing attention to organ donation for trans-plantation from this group of donors.

Since the Oviedos Convention (1997) prohibits body trading, legal and ethical de-bate has included two important issues that are related to each other: the protection of the donor`s health, who accepts to damages his welfare and on the other hand, the opportunity for economical benefit or loss.

The purpose of this study is to compare the law of transplants (Albanian law No.10454, June 7th, 2012) with another French law for re-specting the human body (Law revised on Au-

gust 6th, 2004), a law that reflects the public debate that blossomed during 2000s, when the French government approved this law in the parliament. Our law was also compared with Central European analogue laws.

Albanian Law has never been reviewed and covers all the issues rose on transplants: from cells to bioethics.

Medical legislation has changed in the mid 90s. Since then and until today, Albanian pharmaceutical market has developed a lot and the missing part (the law of transplanting cells, organs and tissues), was approved in parliament in June this year.

Fjalë kyçeLaw, organ transplantation, legislation

15


TRANSPLANTI I ORGANEVE NGA DHURUESIT QË JETOJNË: MIDIS BIOTIKES DHE LIGJIT NË SHQIPËRI

Rezyme

Për të ekuilibruar kërkesën për organe, ligji i cili lejon dhurimin e organeve nga pa-cientë në jetë ka ndryshuar në shumë vende, duke përfshirë Shqipërinë, ku ka një vëmend-je gjithnjë në rritje ndaj dhurimit të organeve për transplant nga ky grup dhuruesish.

Meqë Konventa e Oviedos (1997) nd-alon tregtimin e trupit, debati ligjor dhe etik ka përfshirë dy çështje të rëndësishme, që kanë lidhje me njëra-tjetrën : mbrojtja e shëndetit të dhuruesit, i cili pranon një ulje të mirëqenies së tij dhe nga ana tjetër, mundësia për përfi-time ekonomike ose humbje ekonomike.

Qëllimi i këtij studimi është krahasi-mi i ligjit të transplanteve (Ligji shqiptar, Nr.10454, 7 qershor 2012) me një tjetër ligj, atë francez për respektimin e trupit të njeriut (Ligj i përmirësuar në 6 gusht 2004), ligj i

cili pasqyron debatin publik që lulëzoi gjatë viteve 2000, kur qeveria franceze kaloi këtë ligj në parlament. Gjithashtu ligji ynë është krahasuar edhe me ligje analoge të Evropës Qendrore.

Ligji shqiptar nuk është rishikuar asn-jëherë dhe mbulon të gjitha problemet e ngri-tura nga transplantet : nga qeliza deri tek bio-etika.

Legjislacioni mjekësor ka ndryshuar në mes të viteve ’90. Që atëherë deri me sot, tregu farmaceutik shqiptar është zhvilluar shumë dhe pjesa që mungonte (ligji i trans-plantit për qelizat, organet dhe indet), u mirat-ua në parlament, në qershor të këtij viti.

Fjalë kyçeLigj, transplantim organesh, legjislacion

16


5. ALBANIAN LEGISLATION ON OTC DRUGS, THE IMPLEMENTATION OF EU DIRECTIVES

Gentiana Qendro1, Ela Hoti2, Ledjan Malaj2

1 Department of Pharmacy, University ”Planetar of Tirana”, Tirana, Albania,2 Department of Pharmacy, Faculty of Medicine, University of Tirana, Tirana, Albania [email protected]

Abstract

OTC medicines are purchased without a prescription, increasing the level of abuse. Inappropriate use of them contains the risk of health problems.

AimThe aim of the study is to improve the

Albanian legislation on OTC drugs, its lim-itations and implementation as of right of EU directives supporting the legislation of EU member states.

MethodA classification of drugs was conducted

regarding the drugs prescribed by a doctor and drugs obtained without doctor’s prescrip-tion. A sub-division was made in the second

group based on European legislation and the criteria established by it. The reason that lead to abuse and problems that arose in each case were rated.

ConclusionsAt the end of this study we identified the

problems in situation of Albania and also the steps that should be taken in having a more complete legislation according to the Europe-an law. The lawmakers are obliged to amend as soon as possible necessary classification criteria, advertising and review the list of OTC drugs.

KeywordsOTC drug, low, Directives.

17


LEGJISLACIONI SHQIPTAR MBI BARNAT OTC, IMPLEMENTIMI I DIREKTIVAVE TË BE-së

Rezyme

Barnat OTC blihen pa recetë mjeku, duke rritur nivelin e abuzimit. Përdorimi pa kriter i tyre përmban riskun e problemeve shëndetësore.

QëllimiQëllimi i studimit është përmirësimi i

Legjislacionit Shqiptar për barnat OTC, ku-fizimet e tij dhe implementimi sa më i drejt i direktivave të BE-së, mbështetur me legjisla-cionin e vendeve anëtare të BE-së.

Metoda U bë një klasifikim i barnave duke i

ndarë në barnat që përshkruhen nga mjeku dhe barnat që blihen pa rekomandim. Në grupin e dytë u bë një nënndarje bazuar në Legjis-

lacionin Evropian dhe në kriteret e vendosu-ra prej tij. U klasifikuan arsyet që qojnë në abuzim dhe problemet që shfaqen në çdo rast.

KonkluzioneNë përfundim të këtij studimi dolëm në

konkluzionin se cilat janë problematikat në situatën e Shqipërisë dhe çfarë duhet të bëhet për të pasur një legjislacion më të kompletuar në përgjigje të plotë ligjin Evropian. Shtro-het si detyrë e ligjvënësve për të bërë sa më shpejt ndryshimet e domosdoshme lidhur me kriteret e klasifikimit, reklamimit, rishikimin e listës së barnave OTC

Fjalë kyçeBar OTC, ligj, Direktivë.

18


6. A PHARMACISTS CONTRUCTIVE VIEWPOINT AGAINST THE ALBANIAN PHARMACEUTICAL SYSTEM

Arian Jaupllari, Vigan Saliasi, Etleva Ruci, Iris Hoxha

Order of Pharmacists of [email protected]

Abstract

BackgroundThe pharmacist is the center of reference

in the pharmaceutical system. His watchful eye to protect the profession is the best scan-ner that shows how it works.

AimChanges in Albanian pharmaceutical

system in the 22 years of transition have seen a lot of progress, but did not avoid any step back. Their coverage is related to increase or decrease the quality of pharmaceutical ser-vices. First study of this kind, which regards the functioning of the system from the bottom up will serve as a more democratic and trans-parent opinion on the excellence of the phar-maceutical system.

MethodIndipendent opinions of pharmacists

through an anonymous questionnaire, pub-lished in official website UFSH and also

distributted manually , from a 3-month time-frame. The questionnaire was constructed on the basis of many sections, which include all the advantages and disadvantages of factors and actors in Albanian pharmaceutical sys-tem.

ResultThis study shows the Albanian pharma-

ceutical system at all levels of its operation needs serious improvement. Order duty to protect the profession and pharmacists profes-sionals charged us with the responsibility that all findings be sent to the respective levels of the system to set in motion factors and actors of the system, in order to improve pharmaceu-tical system to ensure the health and life of population.

KeywordsPharmacists, pharmacy system

19


SYRI VIGJILENT I FARMACISTIT NË VËSHTRIMIN E SISTEMIT FARMACEUTIK SHQIPTAR

Rezyme

Farmacisti është qendra e referencës në sistemin farmaceutik. Syri vigjilent i tij në mbrojtje të profesionit është skaneri më i mirë që tregon se si funksionon ai.

QëllimiNdryshimet në sistemin farmaceutik

shqiptar në 22 vjet tranzicion kanë shënu-ar shumë progres, por nuk kanë shmangur edhe ndonjë hap mbrapa. Pasqyrimi i tyre lidhet me rritjen ose uljen e cilësisë së shër-bimit farmaceutik. Duke qenë studimi i parë më gjithëpërfshirës i këtij lloji, i cili e shikon funksionimin e sistemit nga poshtë lart do të shërbejë si mendimi më demokratik dhe trans-parent në përsosmërinë e sistemit farmaceu-tik.

MetodaJanë marrë mendimet e pavarura të far-

macistëve nëpërmjet një pyetësori anonim, të publikuar në faqen zyrtare të UFSH, prej një

afati kohor 3 mujor. Pyetësori është ndërtuar mbi bazën e shumë rubrikave, të cilat përfshi-jnë të gjitha avantazhet dhe dizavantazhet e faktorëve dhe aktorëve në sistemin farmaceu-tik shqiptar.

PërfundimeKy studim evidenton se sistemi farma-

ceutik shqiptar në të gjitha hallkat e funksion-imit të tij ka nevojë për shumë përmirësime. Detyrimi i Urdhrit në mbrojtje të profesionit dhe të profesionistëve farmacistë na ngar-kon me përgjegjësinë që të gjitha konstatimet të dërgohen në hallkat përkatëse të sistemit për të vënë në lëvizje faktorët dhe aktorët e sistemit, më qëllim përmirësimin e sistemit farmaceutik për të garantuar shëndetin dhe jetën e popullatës.

Fjalë kyçeFarmacist, sistemi farmaceutik.

20

21

II GOOD PRACTICE

OF CLINICAL PHARMACY

PRAKTIKA E MIRË E FARMACISË KLINIKE

22


7. THE EFFICIENCY OF PPI AFTER ENDOSCOPIC HEMOSTASIS IN PATIENTS WITH BLEEDING PEPTIC ULCER

AND ROLE OF HELICOBACTER PYLORI

Zaim Gashi, S. Zekaj, A. Haziri, A. Poloshka

UCC, Internal Disease Clinic, Gastroenterology Services, [email protected]

Abstract

BackgroundNowadays PPI present cornerstone in

the medical therapy of bleeding peptic ulcer.

AimTo compare the effect of intravenous (iv)

pantoprazole (PPI) with iv ranitidine (H2RA) for bleeding peptic ulcers after endoscopic therapy.

MethodsAfter endoscopic haemostasis, 122 pa-

tients were randomized with PPI 80 mg + 8mg/h or H2RA 50 mg + 13mg/h, for 72 hrs, and for continuing with oral equivalent dose of these medicaments. The main accompa-nying measure was recurrence of bleeding before the release, for 14 days period. Other measures have included number of surgeries performed, volume of blood transfusions, mortality rate and hospital stay.

ResultsIn the PPI group, re-bleeding rate was

evidenced in (8.33%) and in the H2RA group 14.5% (P< 0.05). The volume of transfused blood was lower in the PPI comparing to H2RA group (930 ml vs. 1540 ml and P< 0.05).

In this study there was no statistically significant difference in the aspect of hospi-talization, the need for surgical intervention and the mortality rate (P> 0.05).

ConclusionA high-dose of pantoprazole infusion is

more effective than a ranitidine parental infu-sion for prevention of re-bleeding in patients with peptic ulcers.

Keywords: Bleeding peptic ulcer, re-bleeding, PPI,

H2RA

23


EFIKASITETI I IPP PAS HEMOSTAZËS ENDOSKOPIKE NË TË SËMURËT ME ULCERË PEPTIKE GJAKDERDHËSE DHE

ROLI I HELICOBACTER PYLORI

Rezyme

HyrjaSot IPP paraqesin gurthemel në terapinë

mjekësore të gjakderdhjes nga ulcera peptike.

QëllimiKrahasimi i efektit të pantoprazolit in-

travenoz (IPP) me ranitidinën intravenoze (H2RA) në gjakderdhjet nga ulcerat peptike pas terapisë endoskopike.

MetodatPas hemostazës endoskopike, 122 pa-

cientë ishin trajtuar me PPI 80 mg + 8mg/ h ose H2RA 50 mg + 13mg / h, për 72 orë dhe për të vazhduar me dozë orale ekuivalente të këtyre barnave. Masa kryesore përcjellëse ishte rishfaqja e gjakderdhjes para lëshimit, për periudhën 14 ditësh. Masat e tjera kishin përfshirë numrin e të sëmurëve që u ope-ruan, vëllimin e transfuzioneve të gjakut, të vdekshmërisë dhe të qëndrimit në spital.

RezultatetNë grupin IPP, rishfaqja gjakderdhjes

ishte evidentuar në 8,33% dhe në grupin H2RA 14.5% (P <0.05). Vëllimi i gjakut të dhënë ishte më i ulët në grupin IPP në kraha-sim me H2RA, 930 ml vs 1540 ml (P <0.05).

Në këtë studim nuk kishte ndryshim statistikor të rëndësishëm në aspektin e qën-drimit në spital, nevojën për intervenim kiru-rgjik dhe shkallën e vdekshmërisë (P> 0.05).

PërfundimPantoprazoli parenteral në doza të larta

është më shumë efektiv se sa Ranitidina par-enteral për pengimin e rishfaqjes së gjakderd-hjes në të sëmurët me ulcerë peptike.

Fjalët kyçeUlcera peptike gjakderdhëse, rishfaqja e

gjakderdhjes, IPP, H2RA

24


8. TREATMENT OF ARTERIAL HYPERTENSION, A STUDY IN FIVE CITIES IN ALBANIA

Jonida Murataj, Klejda Hudhra, Edlira Shehu, Jesmina Ramaj

American University of Tirana [email protected]

Abstract

PurposeArterial hypertension is one of the most

frequent and life-threatening pathologies, which affects the entire circulatory system of the human body. The purpose of this study is to give general knowledge of the disease and its treatment, especially medicines included in the reimbursement scheme and the costs of treatment.

MethodsThe study was retrospective, conducted

in 5 cities in Albania: Peshkopi, Tiranë, Lush-një, Shkodër and Vlorë (for the period of the second half of 2011), including 259 patients treated with Enalapril. For each patient data were taken over age, category, the dose / pre-scription, dose / total, reimbursement for pre-

scription, total reimbursement, which were analyzed with statistical methods. Direct cost of treatment and indirect costs (complica-tions) were estimated.

Results and conclusionsThe incidence of HTA increases with age

and category of the population most affected by this disease are pensioners and less dis-abled. The medicine taken by these patients (Enalapril 20 mg) is 100% reimbursed by the Institute of Health Insurance in Albania. In some prescriptions taken into consideration, HTA was also associated with other patholo-gies, such as bronchial asthma, dyslipidemia, diabetes mellitus.

Keywords: Arterial hypertension, cost

25


TRAJTIMI I HIPERTENSIONIT ARTERIAL, NJË STUDIM NË PESË QYTETE TË SHQIPËRISË

Rezyme

QëllimiHipertensioni arterial është një nga pa-

tologjitë më të shpeshta dhe më me rrezik për jetën, e cila prek gjithë sistemin e qarkullim-it të gjakut të organizmit të njeriut. Qëllimi i këtij studimi është njohja e përgjithshme me sëmundjen dhe trajtimin e saj, veçanërisht barnave të përfshira në skemën e rimbursimit dhe kostot e mjekimit.

MetodatStudimi është retrospektiv, realizuar

në 5 qytete të Shqipërisë: Peshkopi, Tiranë, Lushnjë, Shkodër dhe Vlorë (për periudhën e gjashtëmujorit të dytë 2011), ku janë përfshirë 259 pacientë të trajtuar me enalapril. Për çdo pacient u morën të dhëna mbi moshën, kat-egorinë, doza/recetë, doza/total, rimbursimi

për recetë, rimbursimi total të cilat u anal-izuan me metoda statistikore. Është llogaritur kosto direkte e trajtimit dhe kosto indirekte (komplikacionet).

Rezultate e konkluzioneIncidenca për HTA rritet me rritjen

e moshës dhe kategoria e popullatës më e prekur nga kjo sëmundje janë pensionistët dhe më pak invalidët. Bari i marrë nga këta pacientë (enalapril 20 mg) rimbursohet 100% nga ISKSH-ja. Në disa nga recetat e marra në shqyrtim, HTA shoqërohet edhe me patologji të tjera, si Astma Bronkiale, Dislipidemia, Di-abeti Melitus.

Fjalët kyçeHipertensioni arterial, kosto.

26


9. BLOOD CONTROL FOR ANEMIA IN CHILDREN FROM 0-6 YEARS OLD IN VLORA HOSPITAL REGION

Krenar Malaj1, V. Baka2, E. Babe2

1 Vlora Hospital, 2 Nursing Faculty Vlora, Albania [email protected]

Abstract

BackgroundThe blood parameters control of chil-

dren from 0-6 years old at hospital service is important to discover and treat the anemia on time.

The aim of this studyIs to evaluate the parameters of Hb, HCT

and MCH, MCHC, RDW, Ferritin and iron as parameters for identification of anemia.

Material and methodsFor this study we had 40 children with

no serious health problems. Children were di-vided into two groups according to their age.

In the first group there were 20 children from 0-12 months and 20 other children from 1- 6 years old were in the second group.

Blood examination was done using ABX micros 60.

Anemia was defined as haemoglobin < 11 g/dl.

Results: For the children from the first group we took this values: for Hb 11g/l , for HCT=33% and for MCV=70m3, and for the second group we took for Hb=11,5 g/l, for HCT=35% and for MCV= 75m3.

In nine children (45%) from the first group (0-12 months) we have discovered these values: Hb <11g/l, HCT<33% and MCV=70m3, at six children ( 30%) from the same group the values were for Hb = 12g/l, HCT= 35% and MCV = 75m3 and 5 children (25%) have excellent values: Hb=12,5g/l, HCT=38% and MCV=76m3.

In the second group of children ( 1-6 years old), seven of them (35%) have these val-ues: HB<11,5g/l, HCT <34% and MCV<73, seven children (35%) have Hb=12,5 g/l, HCT=38%,MCV=75 and six children (30%) have Hb=13g/l, HCT=39% and MCV=80.

ConclusionWe can conclude that is more than neces-

sary to make regular controls of blood param-eters at children from 0-6 years old, where the anemia is not so rare, in order to realize and adequate treatment of it and to insure normal growth of the children.

KeywordsBlood test, children, treatment

27


KONTROLLI I GJAKUT PËR ANEMI NË FËMIJËT E MOSHËS 0-1 VJEÇ NË SPITALIN RAJONAL NË VLORË

Rezyme

Kontrolli i parametrave të gjakut në fëmijët nga 0 në 6 vjeç në shërbimin spitalore është i rëndësishëm për të zbuluar dhe trajtuar në kohë aneminë.

QëllimiËshtë të vlerësojë parametrat e Hb,

HCT,MCH,MCHC, RDV, ferritina dhe hekuri si parametra për të zbuluar aneminë.

Materiali dhe metodatNë këtë studim ne kishim 40 fëmijë pa

probleme serioze për shëndetin dhe i ndamë në dy grupe duke u nisur nga mosha e tyre.

Në grupin e parë ishin 20 fëmijë me moshe nga 0 gjer në 12 muajsh, ndërsa gru-pi i dytë përbëhej po nga 20 fëmijë, por me moshe nga 1- 6 vjeç.

Ekzaminimi i gjakut u krye me aparatin ABX micros 60 .

Si kufi për aneminë përcaktuam hemo-globinën <11gr/dl.

RezultatetPër fëmijët nga grupi i parë rezultuan

këto vlera: për Hb 11.5 G/l një hematokrit HCT 33% dhe MCV 75m3 dhe për fëmijët e grupit të dytë rezultuan këto vlera për Hb 11,5 g/l një hematokrit 35% dhe MCV 75mm3.

Në nëntë fëmijë (45%) nga grupi i parë (0-12 muajsh) rezultuan këto shifra :

HB<11.5 g/l, HCT<34% dhe MCV<73, shtatë fëmijë (35%) kane HB=12.5g/l,HCT=38%

MCV=75 dhe gjashtë fëmijë (30%) kanë HB=13g/l,HCT=39% dhe MCV=80

PërfundimiArrijmë në përfundimin se është më se

e nevojshme të bëjmë kontroll të herëpash-ershme të parametrave të gjakut në fëmijët nga 0-6 vjeç, ku anemia është e pranishme, me qëllim që të realizojmë trajtimin e duhur të anemisë dhe të sigurojmë rritjen normale të fëmijës.

Fjalë kyçeKontroll i gjakut, fëmijë, trajtim

28


10. IMPACT OF THE NUMBER OF THROMBOCYTES AND OF THE HEMOGLOBIN’S CONCENTRATION IN THE

PREDICTION OF THE PROTEINURIA DEVELOPMENT CAUSED BY THE APPLICATION OF BEVACIZUMAB

Vera Dabanovic

Montefarm, Monte [email protected]

Abstract

Bevacizumab is an monoclonal human-ized IgG antibody, which is linked with the most important stimulant of angiogenesis – VEGF. Thrombocytes are the basic source of VEGF in the blood. The main stimulant for the production of VEGF is hypoxia, which develops into a tumor, thus the low level of hemoglobin could stimulate tumorous angio-genesis.

Several clinical studies have shown a sta-tistical Numerous clinical studies have shown a statistically significant survival using beva-cizumab with chemotherapy at patients with metastasis carcinoma. With the neutralization of VEGF activity, bevacizumab reduces the vascularization of the tumor, leads to a regres-sion of the existing tumorous blood vessels, inhibits creation of the new tumorous vascu-larization, reduces the interstitial pressure in the tumor and increases the flow and the effect of cytostatics in tumor. One of the side effects of bevacizumab is proteinuria that represents the sign of disorder, which is present in many kidney illnesses.

AIMS: To confirm in what percentage proteinuria occurs at patients with metastasic colorectal carcinoma treated with bevacizum-ab as well as if the cause of the proteinuria

occurrence is the therapy with bevacizumab. Confirmation of the potential difference be-tween the number of thrombocytes and the concentration of hemoglobin before the appli-cation of the therapy with bevacizumab and after the therapy. To confirm if the differences of the measured values of thrombocytes and of the hemoglobin at the patients where has occurred proteinuria are in the same/similar relationship as at the patients that this side ef-fect has not occurred.

Material and the methodsIn the study there are included 20 patients

from the oncology clinic of CC of Monte Ne-gro. Patients were treated with chemotherapy in combination with bevacizumab in the sec-ond line of metastasic colorectal carcinoma therapy. Before the application of the therapy with bevacizumab patients were tested in pro-teinuria. After the start of the application with bevacizumab, presence of proteins in urine is tested by the qualitative proving of proteins in 24 hours urine with testing stripes “Labo-quick”. Determination of the quantitative concentration of proteins is determined with the biuretic method. For each patient has been measured equally the number of thrombo-

29


cytes and hemoglobin’s concentration before the treatment with bevacizumab and after the end of the treatment. The volume of thrombo-cytes and of the concentration of hemoglobin are determined in the autoanalyser of the type Cell Ddyn 3700 – Abbott, in compliance with the protocol described by IFCC.

ResultsThere was one patient who got protein-

uria (gradus 2). One month after the interrup-tion of the therapy with bevacizumab, regis-tered proteinuria was in gradus 1. After three months the test has shown negative result in proteins. With the comparison of the num-ber of thrombocytes before the therapy with bevacizumab and after the interruption of the medication, there was registered a significant decrease of the number of thrombocytes at 75% of patients. At four patients there was an increase of the number of thrombocytes. The biggest increase of the number of thrombo-cytes was registered at the patients that there has occurred proteinuria (56%). With the comparison of the measured values prior and after the therapy with bevacizumab, increase of hemoglobin was evident at 68% of patients.

At 6 patients (32%). There was a decrease of the level of hemoglobin. The patient with who was registered proteinuria had the lowest lev-el of hemoglobin.

ConclusionProteinuria has occurred at one patient

(5%). That proteinuria is associated with the drug bevacizumab, it is confirmed by the fact that after the interruption of the medication application, there was a gradual normaliza-tion of the concentration level of protein in urine. After the application of bevacizumab there was a decrease of the number of throm-bocytes and increase of the level of hemo-globin, at a larger number of patients. Only at one patient there was a deviation in both parameters, there was an increase of the num-ber of thrombocytes and decrease of the level of hemoglobin, and it was with the patient that there was registered proteinuria. These labo-ratory parameters can predict the proteinuria occurrence, thus it is necessary to make addi-tional studies with a larger group of patients.

KeywordsBivacizumat, proteinuri

30


NDIKIMI I NUMRIT TË TROMBOCITEVE DHE I KONCENTRIMIT TË HEMOGLOBINËS NË PARASHIKIMIN

E ZHVILLIMIT TË PROTEINURISË TË SHKAKTUAR ME APLIKIMIN E BEVACIZUMABIT

Rezyme

Bevacizumab është antitrup IgG i hu-manizuar monoklonik, i cili lidhet me stim-ulatorin më të rëndësishëm të angiogenezës - VEGF. Trombocitet janë burimi themelor i VEGF në gjak. Stimulansi kryesor për prodhimin e VEGF është hipoksia e cila zh-villohet në tumor, kështu që niveli i ultë i he-moglobinës mund të stimulojë angiogjenezën tumoroze.

Studime të numërta klinike kanë treguar një mbijetim statistikisht të rëndë-sishëm me anë të aplikimit të bevacizumabës me kimioterapi te pacientët me karcinomë metastazore. Me neutralizim të aktivitetit të VEGF, bevacizumab zvogëlon vaskularizimin e tumorit, çon deri në regresion të enëve të gjakut tumoroz ekzistues, inkibon krijimin e vaskularizimit të ri tumoroz, çon deri në zvogëlim të madhësisë së tumorit, normali-zon vaskulaturën tumoroze, zvogëlon shtyp-jen intersticiale në tumor dhe rritë rrjedhën dhe efektin e citostatikëve në tumor. Një nga efektet e padëshiruar të bevacizumabës është proteinuria që përfaqëson shenjën e çrregul-limit që është prezent në shumë sëmundje të veshkave.

QëllimetTë vërtetohet në çfarë përqindje paraqitet

proteinuria te pacientët me karcinomë kol-orektal metastatik të trajtuar me bevacizum-abë si dhe a është shkak i paraqitjes së protein-

urisë terapia me bevacizumabë. Të vërtetohet dallimi potencial ndërmjet numrit të tromboc-iteve dhe koncentrimit të hemoglobinës para aplikimit të terapisë me bevacizumabë dhe pas terapisë. Të vërtetohet se a janë dallimet e vlerave të matura të trombociteve dhe i he-moglobinës te pacientët tek të cilët paraqitet proteinuria në raportin e njëjtë/të ngjashëm si dhe te pacientët tek të cilët nuk ka ardhur deri te paraqitja e këtij efekti anësor.

Materiali dhe metodaNë studim janë përfshirë 20 pacientë të

klinikës onkologijke, QK Mali i Zi. Pacientët kanë marrë kimioterapi në kombinim me bevecizumabë në linjën e dytë të terapisë së karcinomës kolorektale metastazore. Para ap-likimit të terapisë me bevacizumabë pacientët janë testuar në proteinuri. Pas fillimit të aplik-imit të bevacizumabës, prezenca e proteinave në unirë është testuar me dëshmim kualitativ të proteinave në urinën 24 orësh me shirita testues “Laboquick”. Caktimi i koncentrimit kuantitativ të proteinave është përcaktuar me metodë biuretike. Për secilin pacient është matur në mënyrë të barabartë numri i trom-bociteve dhe koncentrimi i hemoglobinës para trajtimit me bevacizumabë dhe pas për-fundimit të terapisë. Vëllimi i trombociteve dhe i koncentrimit të hemoglobinës janë për-caktuar në autoanalizator të tipit Cell Dyn

31


3700 – Abbott, sipas protokollit të përshkruar nga ana e IFCC.

RezultatetDeri në paraqitjen e proteinurisë (gra-

dus 2) ka ardhur te një pacient. Një muaj pas ndërprerjes së terapisë me bevacizumabë proteinuria e regjistruar ka qenë e shkallës 1. Pas tre muajsh testimi ka treguar rezultat neg-ativ në proteina. Me krahasimin e numrit të trombociteve para terapisë me bevacizumabë dhe pas ndërprerjes së ilaçit, është evidentuar zvogëlim i rëndësishëm i numrit të tromboc-iteve te 75% e pacientëve. Te katër pacientë ka ardhur deri te rritja e numrit të trombociteve. Rritja më e madhe e numrit të trombociteve është shënuar te pacientët tek të cilët ka ard-hur deri te proteinuria (56%). Me krahasimin e vlerave të matura para dhe pas terapisë me bevacizumabë, rritja e hemoglobinës ka qenë evidente te 68% e pacientëve. Te 6 pacientë (32%) ka ardhur deri te zvogëlimi i nivelit të hemoglobinës. Pacienti tek i cili është shënuar proteinuria ka pasur nivel më të ulët të hemo-globinës.

KonkluzionProteinuria është paraqitur te një pacient

(5%). Se proteinuria është e lidhur me barin bevacizumabë, vërteton fakti se pas ndër-prerjes së dhënies së barit, ka ardhur deri te normalizimi gradual i koncentrimit të nivelit të proteinës në urinë. Pas aplikimit të beva-cizumabës ka ardhur te zvogëlimi i numrit të trombociteve dhe rritjes së nivelit të hemo-globinës, te pjesa më e madhe e pacientëve. Vetëm te një pacient ka ardhur deri te devi-jimi në të dy parametrat, deri në rritje të num-rit të trombociteve dhe zvogëlimit të nivelit të hemoglobinës, dhe atë te pacienti tek i cili është shënuar proteinuria. Këta parametra laboratorik mund të parashohin paraqitjen e proteinurisë, kështu që është e nevojshme të bëhen studime shtesë në një grup më të madh të pacientëve.

Fjalë kyçeBivacizumat, proteinuri

32


11. ADAPTOGEN AND IMUNOSTIMULANT HERBS

Sazan Çeliku

Order of Pharmacists of [email protected]

Abstract

Reaction to stress is a nonspecific reac-tion of the organism.

Adaptogens prepare the body to respond to physical and psychophysical stimuli when these are regarded as dangerous, due to their strength and duration.

Reaction to stress may be associated with an illness, or at various stages of reproductive activity such as pregnancy, birth, breast feed-ing, or in the case of insufficient rest or other emotional reasons.

In these reactions biological, hormonal, neurovegetative and imunologic changes oc-cur which try to improve the response of the organism in terms of behavioral and biologi-cal modifications.

Adaptive response reaches its maxi-mum in young people aged between 20 and 30 years, while it is halved in the elderly over 70 years.

It is characterized by the increase of catecholamins, glucose and circulating fatty acids and especially by the activation of hipo-talamic-pituitary, hipotalomic-pituitary-cor-ticadrenal and hipotalamic-pituitary-thyroid axes, which in people weakened by age and disease can cause anxiety, depression, but also tissue changes as gastritis, gastroduode-nal ulcers, hypertrophy of the adrenal cortex, inflammatory bowel disease etc.

(An adaptogen is a metabolic regulator which increases the ability of an organism to adapt to environmental factors, and to avoid damage from such factors. Environmental factors can be either physiological (external), such as injury or aging, or psychological(in-ternal), such as anxiety.

An adaptogen must have a normalizing effect, i.e. counteracting or preventing dis-turbances to homeostasis brought about by stressors. Moreover, it must be innocuous with a broad range of therapeutic effects with-out causing any major side effects)

Imunostimulants(Immunostimulants, also known as im-

munostimulators, are substances (drugs and nutrients) that stimulate the immune sys-tem by inducing activation or increasing ac-tivity of any of its components).

The body reacts to the attack of a foreign agent by fencing its defense mechanisms. Sev-eral defense mechanisms exist even before the exposure to the foreign agent. These represent the natural defense which can be called innate or natural immunity.

Other defense mechanisms are activated by exposure to a foreign agent, and are specif-ic to each agent alone and grow intensively af-ter each exposure to the same agent and make up what it is called acquired immunity.

33


The response of the immune system can be divided, according to the components that participate in the humoral and cellular immu-nity.

Humoral immunity may be transferred to unimmunized subjects by plasma or serum and is mediated by circulating molecules that are called antibodies, which are produced af-ter the activation of B lymphocytes by the an-tigen.

Cellular immunity is transmitted only by cells taken from an immunized individual and is mediated by T lymphocytes.

Pharmacological control of the immune system for many years has been based on the use of drugs that able to cause an inhibition of immune responses.

Subsequently, identification of patholog-ical conditions characterized by a defect in the immune response brought about the need to

search for drugs able to induce or correct this deficiency in the immune response.

Such compounds, which generally try to normalize deficient functions, have been named imunostimulants.

Unlike vaccines, imunostimulants act with a non-specific mechanism that provides for activation of macrophage cells, granulo-cytes, leukocytes, lymphocytes and humoral factors of non-specific immunity such as lyso-zymes, lysin, interferon, TNF-α, the comple-ment-properdine system, leukines, histones etc.

Final response of the immune system is a resultant of the complex hemostatic mecha-nisms and pharmacological effect which can be stimulating or inhibitory.

KeywordsMedical herbs, imunostimulants, imuni-

ty

34


BIMËT MJEKSORE ADAPTUESE DHE IMUNOSTIMULANTE

Rezyme

Kundërveprimi ndaj stresit është një reaksion jospecifik i organizmit.

Adaptuesit merren për të përgatitur (adaptuar) organizmin për të reaguar ndaj stimujve fizike dhe psikofizike kur këto kon-siderohen si të rrezikshëm, për shkak të forcës dhe të kohëzgjatjes,.

Reaksioni ndaj stresit mund të sho-qërohet nga ndonjë sëmundje, si në faza të ndryshme të aktivitetit riprodhues si shtatzëni, lindje, ushqyerje me gji, ose në rastin e pushimit të pamjaftueshëm apo shkaqeve të tjera emocionale.

Në këto reaksione ndodhin ndryshime biologjike, hormonale, neurovegjetative dhe imunitare, që përpiqen të përmirësojnë përg-jigjen e organizmit në pikëpamje të sjelljes edhe në atë biologjike.

Përgjigja adaptuese është maksimale në të rinjtë me moshë midis 20 dhe 30 vjeç, ndër-sa përgjysmohet në të moshuarit mbi 70 vjeç.

Karakterizohet nga rritja e nivelit të katekolaminave, glukozës dhe të acideve yndyrore qarkulluese dhe veçanërisht nga aktivizimi i akseve hipotalamo-hipofizar, hi-potalomo-hipofizo-kortikosurrenal dhe hi-potalamo-hipofizo-tiroide, që në persona të dobësuar nga mosha e sëmundjet mund të japin ankth, depresion, por edhe ndryshime indore si gastrite, ulcera gastroduodenale, hipertrofi e kores mbiveshkore, sëmundje in-flamatore të kolonit etj.

ImunostimulantëtOrganizmi reagon nga sulmi i një agjenti

të huaj duke i kundërvënë mekanizmat e tij të mbrojtjes. Disa mekanizma mbrojtës ekzisto-jnë edhe para ekspozimit ndaj agjentit të huaj. Këto përfaqësojnë mbrojtjen natyrore e cila mund të quhet imunitet i lindur ose natyror.

Mekanizma të tjerë mbrojtjes aktivizo-hen nga ekspozimi ndaj një agjenti të huaj dhe janë specifike për çdo agjent të vetëm dhe rriten intensivisht pas çdo ekspozimi ndaj të njëjtit agjent e quhet imuniteti i fituar.

Përgjigja e sistemit imunitar mund të ndahet, sipas përbërësve që marrin pjesë, në humorale dhe qelizore.

Imuniteti humoral mund të transferohet në subjekte të paimunizuara përmes plazmës ose serumit dhe ndërmjetësohet nga moleku-la qarkulluese, të ashtuquajtura antitrupa, që prodhohen mbas aktivizimit të limfociteve B nga ana e antigjenit.

Imuniteti qelizor është i përçueshëm vetëm nëpërmjet qelizave të marra nga një individ i imunizuar dhe ndërmjetësohet nga limfocitet T.

Kontrolli farmakologjik i sistemit imuni-tar për shumë vite është bazuar në përdorimin e barnave në gjendje që të shkaktojnë një fren-im të përgjigjeve imunitare.

Më pas, identifikimi i gjendjeve patolog-jike të karakterizuara nga një defekt në përg-jigjen imunitare solli nevojën për kërkimin e barnave të afta për të nxitur ose korrigjuar këtë mangësi të përgjigjes imunitare.

35


Përbërjeve të tilla, që në përgjithësi pro-vojnë të normalizojnë funksionet defiçitare, u është vënë emri imunostimulantë.

Ndryshe nga vaksinat, imunostimulantët veprojnë me një mekanizëm jo specifik që parashikon aktivizimin e qelizave makrofagë, granulocite, leukocite, limfocite dhe faktorët humoralë të imunitetit jo specifik si lizozima,

lizina, interferoni, TNF-α, sistemi komple-ment-properdinë, leukina, histone etj.

Përgjigja përfundimtare e sistemit imu-nitar është një rezultante e mekanizmave he-mostatikë kompleks dhe efektit farmakologjik që mund të jetë i llojit nxitës ose frenues.

Fjalë kyçeBimët mjekuese, imunostimulantët,

imunitet

36


12. NEED APPLICATION OF BIOTECHNOLOGICAL PRODUCTS IN THE ALBANIAN MARKET

Rea Tako1, Iris Hoxha2 , LedjanMalaj3

1 California State University Fullerton, Department of Molecular Biology and Bio-technology, California, USA;

2 Order of Pharmacists of Albania3 Faculty of Medicine, Univeristy of Tirana, Albania. [email protected]

Abstract

AimThe aim of the study is to review the

application of the biotechnological products (biopharmaceuticals) in the pharmaceutical industry of the Albanian Republic.

IntroductionThe need for biopharmaceutical prod-

ucts in the world is increasing exponentially. Peptide and protein based drugs, vaccines and different antibodies (monoclonal, polyclonal, etc) aim not only to cure the symptoms but are modeled to prevent the underline cause of disease. High percentage of the Albanian pop-ulation is diagnosed with diseases like: HIV,

hepatitis (A, B, C), anemia; which are treated using biopharmaceutical products.

MethodsQuantitatively review and compare the

amount of biopharmaceutical products used in Albania relative to the market need.

Results and conclusionsA small number of biopharmaceutical

products is used in Albania in comparison to the number of diseases that these drugs can treat. The results of this study show that the Albanian market is in need and open to bio-pharmaceutical products.

KeywordsBiotechnology, pharmacy.

37


NEVOJA E APLIKIMI TË PRODUKTEVE BIOTEKNOLOGJIKE NË TREGUN SHQIPTAR

Rezyme

HyrjaKërkesa për produktet biofarmaceutike

në tregun botëror është gjithmonë e në rritje. Barnat me bazë proteinike, vaksinat, antitru-pa (monoklonial, poliklonial etj) të ndryshëm synojnë jo vetëm të kurojnë simptomat, por janë të modeluar të parandalojnë shfaqjen e sëmundjeve. Përqindje e lartë e popullsisë në Republikën e Shqipërisë është e prekur nga sëmundjet si: HIV, hepatit (A, B, C), anemi; të cilat kurohen nga produktet biofarmaceutike.

QëllimiQëllimi i këtij studimi është paraqitja

dhe aplikimi i produkteve bioteknologjike (biofarmaceutike) në industrinë farmaceutike në Republikën e Shqipërisë.

MetodaEvidentimi i barnave biofarmaceutike që

qarkullojnë në Republikën e Shqipërisë si dhe krahasimi i tyre me nevojat e tregut shqiptar.

Rezultate & KonkluzioneNjë numër mjaft i vogël i produkteve

biofarmaceutike përdoret në Republikën e Shqipërisë në krahsim me përqindjen e së-mundshmërisë që këto barna kurojnë. Nga të dhënat e marra rezulton se zgjidhja më efikase në intervenimin e këtyre sëmundjeve është drejt produkteve biofarmaceutike

Fjalët kyçeBioteknologji, farmaci

38

39

III GOOD PRACTICE

IN PHARMACY

PRAKTIKA E MIRË NË FARMACI

40


13. THE ROLE OF PHARMACISTS’ ORDER IN THE ALBANIAN PHARMACEUTICAL SYSTEM

Arian Jaupllari, Zenun Muja, Etleva Ruci

Order of Pharmacists of Albania, [email protected]

Abstract

The pharmaceutical system has two main directions; firstly the drug, for which it is responsible from the production to the consumption, and secondly the necessary services in order to maintain and ensure the quality, safety and efficacy of the drug. The main objective of the Pharmaceutical system is to protect the patients’ health. Pharmacists should have the main role in the pharmaceuti-cal system, in order to achieve this objective. Their role in the pharmaceutical system is unique, but also the whole health care system cannot be understood without the contribution of the pharmacists.

Pharmacy professionals during exercis-ing their profession should meet ethical and deontological norms in order to protect the profession and the professionals.

This attribute gained during thousands of years in our profession, today in the most countries of the world is organized from Pro-fessional Orders. Pharmacists’ Order of Al-bania is the well-organized public entity for pharmacists in Albania.

This public institution was established by Law no. 9150, dated 30.10.2003, “On the Order of Pharmacists in the Republic of Al-bania”, but started to work from 1 January

2006. Today is an important actor and plays an important role in the Albanian pharmaceu-tical system Pharmacists’ Order of Albania in order to guarantee the quality of pharmaceuti-cal services, and also its continuous improve-ment, has as a main objective: the professional training for pharmaceutical personnel and the fulfilling of their needs for continuing educa-tion. And also being an active part of differ-ent working groups, administrative boards of various health institutions etc., give concrete opinions in order to improve pharmaceutical system.

The consolidation of professional or-ders will be done only with the contribu-tion of all pharmacists. This can be realized by appreciating and loving the profession in the highest degree, loving and respect-ing all colleagues and also trusting and supporting to their professional orders. The common future of all health professionals is the establishment, consolidation and coop-eration between all professional orders within the country as well as those in the region and beyond.

KeywordsOrder of Pharmacists of Albania, phar-

maceutical system, pharmacist

41


ROLI I URDHRIT TË FARMACISTËVE NË SISTEMIN FARMACEUTIK SHQIPTAR

Rezyme

Sistemi farmaceutik ka dy shtylla krye-sore: së pari, barin, për të cilin mban përgjeg-jësinë që nga prodhimi e deri te konsumatori; së dyti, shërbimin për ruajtjen dhe shpërndar-jen e tij duke garantuar cilësinë, sigurinë dhe efikasitetin e tij.

Sistemi farmaceutik ka qëllim parësor mbrojtjen e shëndetit të njeriut në nevojë.

Qendra e referencës për të realizuar këtë qëllim të sistemit farmaceutik është farmacis-ti. Roli i tij në këtë sistem është i pazëvendë-sueshëm, por dhe sistemi shëndetësor nuk mund të kuptohet pa kontributin e farmacistit. Profesionisti farmacist në ushtrimin e pro-fesionit të tij ka nevojë për normat e etikës dhe deontologjisë farmaceutike dhe mbrojt-jen e profesionit dhe të profesionistëve. Këtë atribut të fituar gjatë rrugës mijëra vjeçare të profesionit tonë e kanë sot organizmat pro-fesionale që në shumicën e vendeve të botës quhen Urdhra Profesionale.

Urdhri i Farmacistëve të Shqipërisë është enti publik më i organizuar i vetrregullimit profesional të Farmacistëve të Shqipërisë. Ky organizëm i krijuar me ligjin nr. 9150, datë 30.10.2003, “ Për Urdhrin e Farmacistëve në Republikën e Shqipërisë”, por që ka filluar të funksionojë si i tillë nga 1 janari i vitit 2006, është sot aktor dhe luan një rol të rëndësishëm në sistemin farmaceutik shqiptar.

Urdhri i Farmacisteve me qëllim garan-timin e cilësisë së Shërbimit Farmaceutik, dhe përmirësimin e vazhdueshëm të tij, ka si objektiva kryesore formimin profesional të personelit farmaceutik si dhe përmbushjen e nevojave për edukim në vazhdim të këtij personeli. Gjithashtu duke qenë pjese aktive e grupeve të punës, këshillave drejtues etj të institucioneve të ndryshme shëndetësore, jep ndihmën dhe mendimet e tij konkrete për përmirësimin e sistemit farmaceutik dhe përqasjen e tij me sistemet farmaceutike te vendeve te huaja.

Konsolidimi i plotë i organizmave profe-sionale do të bëhet me luftën e përbashkët të të gjithë profesionistëve farmacistë për vlerë-simin e profesionit në shkallën më të lartë, dashurinë për profesionin dhe kolegun, besi-min dhe mbështetjen ndaj organizmit të tyre profesional.

E ardhmja e përbashkët e gjithë profe-sionistëve të shëndetit është ngritja, konsoli-dimi dhe bashkëpunimi midis Urdhrave Pro-fesionale brenda vendit si dhe atyre në rajon e më gjerë.

Fjalë kyçeUrdhri i Farmacistëve të Shqipërisë,

shërbimi farmaceutik, farmacisti

42


14. MACEDONIAN CHAMBER OF PHARMACISTS PROFESSIONAL ORGANIZATION OF PHARMACISTS IN REPUBLIC OF MACEDONIA: STRUCTURE, ROLE AND

ACTIVITIES

Ymer Ymeri1,2, Jasminka Patceva2

1 Pharmacy Bledi – Struga, Macedonia2 Chamber of Pharmacists in Republic of Macedonia - Executive Member of the Council [email protected]

Abstract

Macedonian Chamber of Pharmacists (MCP) is a professional organization of all graduated pharmacists. It has been established on June 26th, 1992 according to Health Care Law and contains around 2000 members.

Fundamental role of the MCP is to rep-resent and look after the interests of its mem-bers, to cooperate with relevant institutions and state bodies in advancing the pharmaceu-tical activities, to protect the interests of the profession and to improve the quality of phar-maceutical services as a part of health system.

Bodies of the Chamber are: Assembly, The President of the Assembly, Executive Board, Supervisory Board, Chairman of the Chamber, Court of Honor. During the selec-tion of the Chamber`s bodies, it is taken in to the consideration the principle of adequate and proper representation of all communities in Republic of Macedonia.

Health Protection Law, MCP has an ad-ministrative authority to grant, renew, extent or abolish the working license for pharmacists with high education. The license is valid for 7 years. During the validity period of the license pharmacists are obliged to continuously par-ticipate in the educational system, organized by MCP. In order to successfully fulfill the public administrative authorization MCP ac-credits various forms of professional training (courses, seminars, symposiums, workshops, summer schools, etc.)

Pharmacists have accepted the concept of continuous education. Taken this into con-sideration, MCP will continue working on the quality of the work in order to satisfy the needs of pharmacists and health activities.

KeywordsMacedonian Chamber Of Pharmacists,

law

43


ODA E FARMACISTËVE TË MAQEDONISË - ORGANIZATË PROFESIONALE E FARMACISTËVE TË REPUBLIKËS SË MAQEDONISË - ORGANIZIMI, ROLI DHE ATIVITETET

Rezyme

Oda e Farmacistëve të Maqedonisë (OFM) është organizatë profesionale e të gjithë farmacistëve të diplomuar-magjistrave të farmacisë. Është themeluar në 26 qershor

1992 sipas Ligjit për mbrojtje shënde-tësore dhe numëron rreth 2000 anëtarë.

Roli themelor i OFM është t’i përfaqëso-jë dhe t’i mbrojë interesat e anëtarëve të saj, të bashkëpunojë me institucionet simotra dhe organet shtetërore me qëllim avancimin e veprimtarisë farmaceutike, ruajtjes së intere-save të profesionit, përmirësimit të kualitetit të shërbimeve farmaceutike si pjesë e sistemit shëndetësorë.

Organet e Odës janë: Kuvendi, Kryetari i Kuvendit, Këshilli Ekzekutiv, Këshilli Mbikëqyrës, Kryetari i Odës, Gjygji i Nderit. Gjatë zgjedhjes së organeve të Odës zbatohet principi i përfaqësimit adekuat dhe të drejtë i të gjitha bashkësive në Republikën e Maqe-donisë.

Sipas ligjit për mbrojtje shëndetësore, OFM ka autorizim publik për dhënien, ripër-trirjen, vazhdimin dhe marrjen e licencës për punë të farmacistëve me arsim të lartë. Licen-ca vlen 7 vjet. Gjatë afatit të vlefshmërisë së licencës farmacistët janë të obliguar të marrin pjesë në sistemin e edukimit të vazhdueshëm, të organizuar nga ana e OFM. Në drejtimin të realizimit me sukses të autorizimit publik OFM akrediton forma të ndryshme të aftësim-it profesional (kurse, seminare, simpoziume, punëtori, shkolla verore etj.)

Farmacistët kanë pranuar konceptin e edukimit të vazhdueshëm. Duke marrë këtë parasysh OFM do të vazhdojë të punojë në kualitetin e punës, për të kënaqur nevojat e farmacistëve, veprimtarisë dhe shëndetësisë.

Fjalë kyçeOda e Farmacistëve të Maqedonisë, ligj

44


15. PROGRESS OF THE SCIENCES AND RESPECTIVE MEDICAL, PHARMACEUTICAL SERVICES REQUIRES THE MOST COMPREHENSIVE AND DEEP COOPERATION AND

COORDINATION OF THEIR ACTIVITIES

Gjergji Minga

University of Tirana, Medical Faculty, Tirana, AlbaniaAmerican University of [email protected]

Abstract

As in other sciences and in their respective services, especially in the field of medical and pharmaceutical sciences and services, could not be guaranteed nor could be understood their de-velopment and their contemporary pace, with-out cooperation and coordination of their scien-tific and practical/professional activities. Let’s get in the practical plane of their everyday work: A doctor of any specialty, in the end of his work makes a conclusion about the diagno-sis of the main illness and of the associated illness (if there is anyone), determines the complex treatment that the patient has to get (medications, physiotherapy, etc). Since this moment, he refers to the pharmacist the pa-tient together with his prescriptions where he prescribes the list of drugs that he/she should take and the way he/she has to use, continu-ance, follow up, etc. But neither the physi-cian nor the pharmacist aren’t and could not be independent in their work, especially in modern times when the Medicine and Phar-macy are in a full progressive development. The physician apparently ends the examination with the prescription, but he pharmacist starts and finishes his work apparently with the is-suance of the required drugs. In fact, the phar-macist is not an automatic machine, but he is the one who makes concrete the physician’s work by giving requested drugs. But the phar-

macist as a specialist of his field “filters” the work of the physician, especially when now-adays the pharmacy firms and their products are continuously increasing. The pharmacist “filters” in the prescription the drugs that are doubled due to their trade names, he deter-mines the synergic or antagonist drugs that could be in the same prescription, he avoids such phenomena, etc. The ongoing increase of the “arsenal of weapons” that is available for the medicine in the fight against diseas-es requires the increase of the care for their use, continuance of the treatment, monitoring of the drug’s effect, etc. Based on this, there also appear the specifics of the ambulato-ry treatment with the hospital treatment, etc. This means that the cooperation between phy-sician-pharmacist is not only a requirement of the contemporary medicine but also a necessi-ty. This has conditioned intensive discussions about this problem in the conferences, scientif-ic symposiums and seminars. It remains only to mention the ways of cooperation, results and their confrontation for the benefit of the medi-cal and pharmaceutical services and of course as a result of it is the certain benefit of patients.

KeywordsPharmaceutical service, doctor, pharma-

cist, professional cooperation

45


MBARËVAJTJA E SHKENCAVE DHE SHËRBIMEVE PËRKATËSE MJEKËSORE, FARMACEUTIKE KËRKON

BASHKËPUNUMIN E BASHKËRENDIMIN GJITHMONË E MË TË GJERË E MË TË THELLUAR TË VEPRIMTARIVE TË TYRE

Rezyme

Si në të gjitha shkencat e shërbimet për-katëse të tyre, por sidomos në fushën e shken-cave e shërbimeve Mjekësore e Farmaceutike, nuk mund të garantohet, madje nuk mund të kuptohet zhvillimi i tyre dhe ecja me hapat bashkëkohore, pa bashkëpunimin e bash-kërendimin e veprimtarive të tyre shkencore dhe praktike-profesionale. Le të zbresim në rrafshin praktik të punës të përditshme të tyre:

Mjeku, i çdo specialiteti, pasi përfundon punën e vet dhe konkludon për diagnozën e sëmundjes kryesore nga e cila vuan i sëmu-ri dhe, në rast se ka, edhe në diagnozën e së-mundjes (sëmundjeve) shoqëruese, përcak-ton mjekimin kompleks që duhet të marrë i sëmuri (medikamentoz, fizioterapeutik etj.) Qysh nga ky çast ia “dërgon “ të sëmurin far-macistit bashkë me recetën ku vendos listën e barnave që ai duhet të përdorë dhe mënyrën e përdorimit të tyre, kohëzgjatjen, rikontrollet etj. Por as mjeku, as farmacisti nuk munden dhe nuk janë krejt të pavarur në punën e tyre, sidomos në kohët që po jetojmë kur Mjekësia e Farmacia janë në një zhvillim progresiv të plotë.

Mjeku e përfundon në dukje, vizitën me recetën që i jep të sëmurit dhe farma-cisti e fillon dhe e përfundon, gjithmonë në dukje, punën e tij me dhënien e barnave të kërkuara. Në të vërtetë farmacisti nuk është një automat, por është ai që do të konkretizojë

punën e mjekut duke dhënë barnat e kërkuara. Por farmacisti si specialist që është në fushën e vet, e “filtron” punën e mjekut, sidomos sot kur firmat farmaceutike e barnat e prodhuara prej tyre po shtohen vazhdimisht. Farmacisti “filtron” në recetë barnat që janë të dubluara për shkak të emrave tregtare të ndryshëm që mund të kenë, përcakton barnat sinergjiste e antagoniste që mund të jenë në të njëjtën re-cetë dhe i shmang dukuri të tilla etj. Rritja e vazhdueshme e “arsenalit të armëve” në dis-pozicion të mjekësisë për luftën kundër së-mundjeve kërkon edhe rritjen e kujdesit për përdorimin e ndërthurjen e tyre, kohëzgjatjen e mjekimit, monitorimin e efektit të barnave etj. Mbi këto dalin edhe veçoritë e mjekimit ambulator me mjekimin spitalor etj.

Kjo do të thotë që bashkëpunimi mjek-farmacist nuk është vetëm një kërkesë e mjekësisë bashkëkohore, por edhe një domos-doshmëri. Kjo ka kushtëzuar edhe diskutimet e ngjeshura për këtë problem në konferencat, simpoziumet shkencore, seminaret. Mbeten vetëm që të theksohen më mirë mënyrat e bashkëpunimit, rezultatet e ballafaqimi i tyre në dobi të shërbimeve mjekësore e farmaceu-tike dhe, natyrisht si rezultante e tyre përfitimi i duhur i të sëmurëve.

Fjalë kyçeShërbimi farmaceutik, mjek, farmacist,

bashkëpunim profesional

46


16. LACK OF COMPLETE INSTRUCTIONS ON THE PROPER USE OF DRUGS, IMPAIRS THE SAFE TREATMENT AND THE

MAINTENANCE OF THE FARMACIST`S AUTHORITY

Zehadin Gashi1,2, Ledjan Malaj1,2, Ismaijl Shurdhaj2, Sengun Spahi2

1 University of Tirana, Medical Faculty, Department of Pharamacy, Tirana Albania2 Institute for Pharmaceutical Research and Development, Kosovo [email protected]

Abstract

Instructions for using drugs appropriate-ly represent one of the most important factors in successful treatment and prevention of un-desired drug effects.

They are based on the method of use, place of application, time interval on the drug use, manner of taking in regard to food rations, undesirable side effects, interaction possibilities, etc.

AimThe purpose of this presentation is to

analyze compliance of these criteria in med-ical-pharmaceutical practice.

MethodThe working method is based on the

drugstore information request regarding the use of drugs and consultation with patients re-garding the awareness on drug use.

ResultsThe results of this analysis are quite wor-

rying due to the fact that providing informa-

tion on the use of drugs is almost negligible. In most cases those guidelines are not dis-played, some of them are partial and complete information are given in very few cases.

This phenomenon is developing due to the pharmacists’ unwillingness to discuss with the patient, lack of continued professional ed-ucation and due to unqualified and irresponsi-ble people who issue the drugs.

ConclusionFinally, we can conclude that the phar-

macist is the only responsible person for is-suing the drug to the patient, with full ethical responsibility. Continued professional educa-tion must be organised whereas unqualified and irresponsible people should be forbidden to issue drugs.

KeywordsInstruction, criteria, pharmacist, infor-

mation

47


MUNGESA E UDHËZIMEVE TË PLOTA PËR PËRDORIMIN E DREJT TË BARIT, FAKTOR QË PO NDIKON SHUMË NË

MJEKIMIN E SIGURT DHE RUAJTJEN E AUTORITETIT TË FARMACISTIT

Rezyme

Udhëzimet për mënyrën e drejtë të për-dorimit të barnave përbëjnë një ndër faktorët më të rëndësishëm në mjekimin e suksesshëm dhe parandalimin e efekteve të pa dëshiruara të barnave.

Ato bazohen në mënyrën e përdorimit, vendin e aplikimit, intervalin kohor të mar-rjes, mënyrën e marrjes lidhur me ushqimin, efektet e padëshiruara, mundësitë e ndërvep-rimit etj.

QëllimiQëllimi i këtij prezantimi është që të

analizohet respektimi i këtyre kritereve në praktikën mjekësore-farmaceutike.

MetodatMetoda e punës është bazuar në kërkesën

e informacioneve në barnatore lidhur me për-dorimin e barnave dhe bashkëbisedimin me pacientë lidhur me njohuritë e përdorimit të barnave.

RezultatetRezultatet e kësaj analize janë mjaft bren-

gosëse për faktin se dhënia e informacioneve

lidhur me përdorimin e barnave pjesën më të madhe është pothuajse e papërfillshme. Ato në të shumtën e rasteve mungojnë, një pjesë e udhëzimeve është e pjesshme dhe shumë pak janë rastet kur jepen informacionet e plota.

Kësaj dukurie po i ndihmojnë jo gatishmëria e farmacistit për të bashkëbisedu-ar me pacientin , mungesa edukimit të vazh-dueshëm profesional deri te personat e pa kualifikuar dhe të pa përgjegjshëm të cilët bë-jnë dhënien e barnave.

PërfundimiSi përfundim mund të konkludojmë se

farmacisti është i vetmi person përgjegjës për dhënien e barit duke ju përkushtuar me përg-jegjësi të etike të plotë pacientit, duhet që të organizohen edukimet e vazhdueshme pro-fesionale dhe se personat e papërgjegjshëm dhe të pa kualifikuar të ndalohen plotësisht në dhënien e barnave.

Fjalë kyçeUdhëzime, kritere, farmacist, informa-

cion

48

49

IV PHARMACOVIGILANCE

AND DRUG TOXICOLOGY

FARMAKOVIGJILENCA DHE TOKSIKOLOGJIA E BARNAVE

50


17. TERATOGEN DRUG ACTIONS AND POSSIBILITY IN TRACKING THE CHANGES ON MALFORMATIONS DURING

THE PREGNANCY WITH ULTRASONOGRAPHY

Selami Sylejmani

Ginekos Polyclinic -Prizren, [email protected]

Abstract

IntroductionAccording to the World Health Organi-

zation - WHO, malformations means any ana-tomical abnormality of development, evident during the clinical examination or autopsy (if the baby has deceased), but who is present at birth or has been noticed during the child’s stay in the delivery ward. Usually the normal presence of malformations in pregnancy is about 3%. In about 70% of cases the causes for congenital malformations are not known, whereas the drugs with teratogen properties, various chemicals and radiation constitute about 2% of causes.

General informationVarious types of congenital malforma-

tions depend on the action of teratogen factor in the period of intensive development of the relevant body. At the stage when the egg cell is divided into intensive manner during the way to the area of the uterus and its implan-tation in the functional layer of the uterus – endometrial, it takes 10 to 14 days after fertil-ization process, the embryo reacts according to the principle “everything or nothing” which means that the embryo dies (menstruation ap-pears, or multipotent damaged cells recover

and get replaced by new undifferentiated mul-tipotente cells, and the embryo develops as if teratogjen factor has not reacted at all.

After this period follows the phase of or-ganogenesis (from day 15 to day 60 of preg-nancy), which is the most sensitive period for the appearance of the largest number of con-genital malformations. A typical manifesta-tion of teratogenesis occurrence is the embryo death, intrauterine growth stagnation, abnor-mal development of organs or organ systems as well as the appearance of carcinoma in lat-er life. The occurrence mechanism of terato-gen action is not clear and is believed to be achieved by a number of influences. The drug may also display secondary and indirect ac-tion to the fetus, thus compromising the pas-sage of oxygen and nutrients, or direct action, in the differentiation process of fetal organs. It should be taken into consideration that, significant potential of teratogen action have also bacteria, viruses, some diseases, narcotic means, tobacco and alcohol. Nowadays, thank to the scientific achievements a large number of congenital anatomical malformations can be diagnosed before birth with the help of modern ultrasonography diagnostic.

51


ConclusionSince about 50% of pregnancies are

not planned in advance, then the fetus may be confronted with drugs with teratogene ef-fects. The use of any drug should be avoid-ed during the first trimester of pregnancy. In case of drug prescription, the physician should choose those drugs that are most fre-quently used and resulted as mostly harmless. These drugs should always be given priority over new drugs or over drugs that were not explored. Also during drug prescription in pregnancy the minimal effective dose should be prescribed. Pregnant women shouldn`t use

drugs without prescription, and pharmacists should give no drugs to pregnant women with-out prescription. To increase the possibility of healthy childbirth and on time, every pregnant woman should make regular visits to the gy-necologist as well as at least 3 ultrasound vis-its during a normal pregnancy. Especially, the pregnant women that have used drugs during the first trimester of the pregnancy must visit the doctor for medical checkup and consulta-tion.

KeywordsDrugs, congenital malformations, terato-

gen factors, ultrasound diagnostic

52


VEPRIMET TERATOGJENE TË BARNAVE DHE MUNDËSIA E PËRCJELLJES SË NDRYSHIMEVE TË KEQFORMIMEVE

GJATË SHTATZËNISË ME ULTRASONOGRAFI

Rezyme

HyrjeSipas Organizatës Botërore të Shën-

detësisë - OBSH, me Keqformime nënkup-tohet çdo anomali anatomike e zhvillimit, e dukshme gjatë ekzaminimit klinik ose ob-duksionit (nëse foshnja ka vdekur), por e cila është e pranishme që në lindje apo është vëre-jtur gjatë qëndrimit të fëmijës në lindore. Pra-nia e zakonshme - normale e keqformimeve të lindura në shtatzëni lëkundët në rreth 3%. Në rreth 70% të rasteve me keqformime të lin-dura nuk dihen shkaktaret, ndërsa barnat me veti teratogjene, kemikaljet e ndryshme dhe rrezatimi përbejnë rreth 2 % të shkaktareve.

Të dhëna të përgjithshmeLloje të ndryshme të keqformimeve të

lindura varen nga veprimi i faktorit teratogjen në periudhën e zhvillimit intensiv të organit përkatës. Në stadin kur qeliza vezë ndahet në mënyrë intensive gjatë rrugëtimit për në hapësirën e mitrës dhe implantimin e saj në shtresën funksionale të mitrës - endometër, e kjo zgjatë 10 deri në 14 ditë pas procesit të fekondimit, embrioni reagon sipas principit “krejt ose asgjë” që donë të thotë se embrioni vdes (vjen deri te shfaqja e menstruacioneve, ose qelizat e dëmtuara multipotente rigjen-erohen dhe zëvendësohen me qeliza të reja të padiferencuara multipotente, dhe embrioni zh-villohet sikur të mos kishte vepruar fare fakto-ri teratogjen). Pas kësaj periudhe pason faza e organogjenezës (nga dita e 15-të deri në ditën

e 60-të të shtatzënisë), e cila periudhë është edhe më e ndjeshmja për shfaqjen e numrit më të madh të keqformimeve të lindura. Manifes-timet tipike të shfaqjes së teratogjenezës janë vdekja e frytit, ngecja intrauterine e rritjes, zh-villimi i parregullt i organeve ose sistemeve të organeve si dhe shfaqja e karcinomes më vonë gjatë jetës. Mekanizmi i shfaqjes së veprimit teratogjen nuk është i çart dhe besohet se arri-het nga një numër ndikimesh. Bari mundet me shfaq edhe veprim sekondar dhe indirekt te fe-tusi, duke komprometuar kalimin e oksigjenit dhe materieve ushqyese, ose veprim direkt, në procesin e diferencimit të organeve fetale. Duhet pasur parasysh se, potencial të theksu-ar veprimi teratogjen kanë edhe bakteret, vi-ruset, disa sëmundje, mjetet narkotike, duhani dhe alkooli. Sot fal të arriturave shkencore një numër i madh i keqformive anatomike të lindura mund të diagnostikohen para lindjes me ndihmën e diagnostikës ultrasonografike bashkëkohore.

PërfundimNgase rreth 50% e shtatzënive nuk

planifikohen paraprakisht, atëherë ekziston mundësia e ballafaqimit të fetusit me barna me veti teratogjene. Gjatë tremujorit të parë të shtatzënisë duhet shmangur përdorimin e çfarëdo bari. Gjatë përshkrimit të ndonjë bari, mjeku duhet përzgjedh ato barna të cilat janë përshkruar më së shpeshti dhe të cilët janë treguar kryesisht të padëmshëm. Këtyre

53


barnave duhet dhënë gjithnjë përparësi para barnave të ri ose barnave të pa hulumtuar. Gjithashtu gjatë përshkrimit të barnave në shtatzëni duhet të përshkruhet doza minimale efektive. Shtatzënat duhet pasur kujdes të mos përdorin barna pa recetë të mjekut, si dhe far-macistet të mos japin asnjë barë shtatzënave të cilat nuk kanë recetë mjeku. Për të rritur mundësin e lindjes së fëmijës me kohë dhe të shëndetshëm, çdo grua shtatzënë duhet të bëj

vizita të rregullta te gjinekologu si dhe së paku 3 vizita ultrasonografike gjatë një shtatzënie normale. Sidomos kontrolli dhe konsulta të detyrueshme duhet të bëjnë shtatzënat të cilat kanë përdorur barna gjatë tremujorit të parë të shtatzënisë.

Fjalët kyçBarnat, keqformimet e lindura, faktorët

teratogjen, diagnostikimi ekografik.

54


18. CEFTRIAXONE INDUCED DEATH IN 33-YEAR-OLD FEMALE PATIENT

Vesna V. Radović

Institute of Research and Development, STADA Arzneimittel AG Hemofarm A.D., Belgrade; [email protected]

Abstract

This report was received from a physi-cian via the Medicines and Medical Devices Agency of Serbia on 2012-April-25.

A 33-year-old female patient was tak-ing Azaran (INN: ceftriaxone) 1000 mg, № 50, powder for solution for injection, i.v., 2 g daily, from 2012-04-14 to 2012-04-14. The patient is a pregnant woman at 8 weeks of pregnancy which is due to frequent urination, pain in the lumbar region and fever. She was hospitalized. Laboratory parameters: C-reac-tive protein 60, fibrinogen 6. Urine: masses of epithelial cells, leukocytes and proteins.

On 2012-April-25 one minute after ad-ministration of the drug, the patient developed cessation of breathing, loss of consciousness,

peripheral and central cyanosis, urination and defecation. The patient appears of the acute pulmonary edema and cessation of urination.

The outcome of the event was reported to be death (serious adverse drug reaction). Pa-tient’s medical history: no allergies to drugs. Last 4 years was treated for bronchial asthma (in remission).

Concomitant medications: Buscopan (INN: butylscopolamine) and Sol. Natrii chlo-ridi infundibile 0.9%.

The reporter assessed the causal rela-tionship between suspected drug and event(s) as possibly related.

KeywordsCeftriaxone, pregnancy, death

55


CEFTRIAXONI SHKAKTON VDEKJEN TEK PACIJENTJA SHTATZËNË 33 VJEÇARE

Rezyme

Ky raport është marrë nga një mjek përmes Agjencionit për Barna dh Pajisje Mjekësore të Serbisë, më 25 Prill 2012.

Një paciente femër, 33 vjeçare, përdorte Azaran (INN: Ceftriaxone) 1000 mg, № 50, pluhur për tretjen e injeksioneve, i.v., 2 g në ditë, nga 14.04.2012 deri më 14.04.2012. Pa-cientja ishte në javën e tetë të shtatzënisë, e cila ndjente nevojë për urinim të shpeshtë, ndjente dhembje në rajonin lumbar dhe kishte ethe. Ajo ishte shtruar në spital. Parametrat laboratorik: C-proteinë reaktive 60, Fibrinog-jen 6, Urinë: qeliza epiteliale, leukocite dhe proteinë.

Më 25 prill 2012, një minutë pas mar-rjes së barnave, pacientes filloi t’i ndalej fry-mëmarrja, të humb vetëdijen, cianozë per-

iferike dhe qendrore, urinim dhe jashtëqitje. Pacientja dukej që vuante nga edema pul-monare acute si dhe ndërprerje urinimi.

Si rezultat i kësaj është raportuar vdek-ja (reagimi serioz negativ i barnave). Histo-ria mjekësore e pacientes: nuk është alergjike ndaj barnave. Në 4 vitet e fundit ishte trajtuar nga astma bronkiale (në përmirësim).

Barnat shoqëruese: Buscopan (INN: bu-tylscopolamine) dhe Sol. Natrii chloridi in-fundibile 0.9%.

Raportuesi vlerësoi shkakun e mar-rëdhënieve në mes të barnave të dyshimta dhe ndodhive të cilat mund të kenë lidhje me këtë rast.

Fjalë kyçe Ceftriaxoni, shtatzëni, vdekje

56


19. THE EXPRESSION OF PTHRP IN THE LUNG OF NORMOTHERMIC AND HYPOTHERMIC SEPTIC PIGS

Learta Pervizaj Oruqaj1, Rolf Schreckenberg1, Heiner Post2, Klaus Dieter Schlüter1

1 Institute of Physiology, Justus Liebig University, Aulweg 123, 35392 Giessen, Germany2 Clinical Department of Cardiology,LKH-University Hospital of Internal Medicine, Graz,Austria [email protected]

Abstract

PTHrP has been recognized as a peptide contributing to sepsis. PTHrP is constitutive-ly expressed in type two alveolar cells of the lung. Hypothermia reduces the lung failure during sepsis in pigs. The question deter-mined in this study was whether hypothermia modifies PTHrP expression in the lung in re-sponse to sepsis.

Anesthetized pigs(65±2) were acutely instrumented(closed chest)with a series of catheters(Swan-Ganzn catheter, left ventric-ular pressure-volume catheter, intravascular cooling device). Pigs were ventilated in a volume controlled mode at a tidal volume of 10 ml/kg(FiO2 50 %). Respiratory rate was adjusted to keep end-tidal pCO2 between 40 and 45 mmHg. Endotoxemia, a model of sep-tic shock,was induced by lipopolysaccharid (LPS) infusion at 0,5 µg/kg/h for 1h and 1 µg/kg/h for further 3h. With the beginning of LPS infusion, pigs were assigned to either normo-thermia (NT, 38°C,n=7) or MH (33°C,n=6) and followed for a total of 8 hours. Data are reported at 8h after onset of LPS-infusion vs baseline. *:p<0,05 vs baseline, †: p<0,05 vs

NT. Lung samples were frozen at -80°C and used later for qRT-PCR and Western Blot.

Activation of NfkB seems not to be af-fected by temperature, because MCP-1 was increased to similar levels in normo and hy-pothermic pigs. The activation of NfkB leads to a rigorous up-regulation of PTHrP (Protein and RNA).This effect is more sensitive than the activation of iNOS expression. PTHrP in-creases as expected the expression of PPAR y to a large extent independently of the tem-perature. However PTHrP increases the PTHrP-PPAR γ dependent ADRP-formation in normothermic animals only. In addition, in hypothermia there is a temperature-dependent decrease of PTH1-R expression.

Data indicate an important role for PTHrP in inflammation in response to LPS. In the lung hypothermia leads to a disruption of PTHrP-ADRP axis and this may contribute to the better functional recovery of this pigs. Tissue specificity of the response will be ana-lyzed in comparison with other organs (liver, heart, kidney) in the near future.

KeywordsPTHrP, breathing, lungs, pigs

57


TË SHPREHURIT E PTHRP-së NË MUSHKËRITË E DERRAVE NORMOTERMIK DHE HIPOTERMIK

Rezyme

PTHrP është njohur si peptide kon-tribuuese në sepsë. PTHrP konstitualisht paraqitet në tipin një të qelizave alveolare të mushkërive. Hipotermia zvogëlon dëmtimin e mushkërive gjatë sepsës në derra. Pyetja nxitëse në këtë studim ishte nëse hypotermia e modifikon paraqitjen e PTHrP -së në mush-këri si përgjigje ndaj sepsës.

Derrat e anestezionuar (65±2) ishin të instrumentalizuar(gjoks mbyllur) me serinë e kateterave ( Swan Ganzn catheter, left ven-tricular pressure – volume catheter,intravas-cular cooling device). Derrat ishin te ventiluar me modelin e volumit te kontrolluar në 10ml/kg (FiO2 50%). Norma e frymëmarrjes ishte e rregulluar për të mbajtur pCO2 ne mes 40 dhe 45mmHg, Endotoksemia, modeli i shokut septik ishte i shkaktuar nga infuzioni i lipo-polisaharidit (LPS) në 0,5 µg/kg/h për 1h dhe 1 µg/kg/h për më tutje 3h. Me fillimin e infuzionit te lipopolisaharidit, derrat i janë nënshtruar normotermise (NT,38°C,n=7) ose hipotermisë së lehtë (33°C,n=6) dhe u ndoq për 8 orë totalisht. Të dhënat janë raportu-ar 8 ore pas administrimit të lipopolisaharidit vs baseline. *:p<0,05 vs baseline, †: p<0,05 vs NT. Mostrat e mushkërive ishin ngrirë në

-80°C dhe u përdorën më vonë për qRT-PCR dhe Western Blot.

Aktivizimi i NfkB-së duket të mos jetë i ndikuar nga temperatura, sepse MCP-1 ishte ngritur në nivele të ngjashme si në derrat nor-mo ashtu edhe në ata hipotermik. Aktivizimi i NfkB shpie në një up regulation rigoroz të PTHrP (Protein dhe RNA) së. Ky efekt është më senzitiv se sa aktivizimi i shprehjes se iNOS. PTHrP-ja siç pritej ngriti të shprehurit e PPAR y në masë të lartë, pavarësisht tem-peraturës. Megjithatë, PTHrP ngriti formim-in e ADRP-së që është i varur nga PTHrP-PPAR y vetëm në kafshët normotermike. Për më tepër, në hipotermi është vërejtur ulje e ek-spresionit te PTH-1R e varur nga temperatura.

Të dhënat dëshmojnë një rol të rëndë-sishëm për PTHrP në inflamacion ne reagim ndaj LPS. Në mushkëri hipotermia shpie në ndërprerjen e aksit PTHrP-ADRP, dhe kjo mund të kontribuojë në rimëkëmbjen funk-sionale të këtyre derrave. Specifikimi i indeve në reagim do të analizohet në krahasim me or-ganet tjera ( mëlçi, zemër, veshkë) në një të ardhme të afërt.

Fjalë kyçe PTHrP, frymëmarrje, mushkëri, derra

58


20. THE PROPER USE OF THE ANTIBIOTICS - WHAT IS KNOWN ABOUT IT AND WHAT ARE THE

IMPACTING FACTORS?

Majlinda Zahaj1, Aurela Saliaj1, Sonila Golemi2, Marinela Zeqiri3, Aferdita Nika1, Sonila Nika1, Evis Alushi1, Denada Selfo1

1 Faculty of the Public Health-University “Ismail Qemali” Vlore, Albania2 Regional hospital of Vlore- pediatric ward, Albania 3 Micro-biological laboratory HPD Vlore, Albania [email protected]

Abstract

BackgroundNowadays, the integrated management

of the pediatric problems consists on parent’s health education in the aspect of development support and children outpatient treatment. The most defining components of the health educational level of the parents are the edu-cation and their socio economic level. In this study our purpose was to evaluate the above mentioned factors and their impact on par-ent’s educational knowledge towards the non abusive use of antibiotics.

AimTo evaluate the impact of socio econom-

ic level of the parents and families and the mother’s education level on the degree of the health sensibility toward the proper concepts of the non abusive use of antibiotics.

Objectives1. To determine the socio-economic clas-

sification of the families that partic-ipated in the study and the mother’s education level.

2. To determine the impact of the so-cio-economic classification and the education level on the sensibility level over the use of antibiotics.

Material and methodThis study was realized in the regional

hospital of Vlora in the paediatric ward during the time period May through July 2012. In this study we randomly selected 59 admitted children. The socio –economic level of the children families was done according to the E-SEC (European Socio-economic Groups), based on the self declaration of the father’s employment status and determination of mothers’ education level was done according to their self declaration (elementary, high and university level). Their knowledge level of the use of antibiotics was evaluated using a self- administered questionnaire filled in by moth-ers of the admitted children. This question-naire included 15 questions which in general evaluated both the sensibility of the required level of the right answers of 0-5 questions, good 6-10 and very good 11-15 right answers

59


ResultsAccording to their socio- economic sta-

tus the participating children belonged mainly to grade VII, VIII and IX. The sensibility lev-el over the use of antibiotics according to the grades was: Grade IX - 25% acceptable and 75% good, Grade VIII- 8.3% acceptable and 91, 7 % good, Grade VII – 100% good., The distribution according to mother’s education level was: 33% elementary education, 57% high school education and 10% university ed-ucation.

The sensibility level according to moth-ers’ education level was:The elementary ed-ucation, 50% acceptable and 50% good, The high school education 11, 8% acceptable and 88, 2% good,The University education 100% good.

ConclusionBy increasing social-economic level and

mother’s educational level will also increase the sensibility level over non abusive use of the antibiotics.

KeywordsAntibiotics, health education, parents

60


PËRDORIMI I DREJT I ANTIBIOTIKËVE - SA NJIHET DHE NGA NDIKOHET?

Rezyme

Gjithmonë e më shumë sot po i vihet thek-si menaxhimit të integruar të problematikave pediatrike, që konsiston në edukimin shënde-tësor të prindërve në aspektin e mbështetjes së zhvillimit dhe trajtimit ambulator të fëmijëve. Nga komponentët më përcaktues të nivelit të edukimit shëndetësor të prindërve janë nive-li arsimor dhe statusi socio-ekonomik i tyre. Në këtë studim ne synojmë të vlerësojmë se si faktorët e mësipërm ndikojnë në formim-in shëndetësor të prindërve në drejtim të për-dorimit joabuziv të antibiotikëve.

QëllimiTë vlerësohet ndikimi i statusit so-

cio-ekonomik të familjes dhe nivelit arsimor të nënave në shkallën e sensibilizimit shën-detësor mbi konceptet e drejta të përdorimit joabuziv të antibiotikëve.

Objektivat1. Përcaktimi i klasës socio-ekonomike

të familjeve në studim dhe përcaktimi i nivelit arsimor të nënave.

2. Përcaktimi i ndikimit të klasës so-cio-ekonomike dhe nivelit arsimor në shkallën e sensibilizimit mbi për-dorimin e antibiotikëve.

Materiali dhe metodaKy studim u realizua në Spitalin Rajonal

të Vlorës, në repartin e Sëmundjeve Pediatrike gjatë periudhës maj korrik 2012. Në studim janë përfshirë 59 nga fëmijët e shtruar në këtë pavijon të marrë me përzgjedhje rastësore. Statusi socio-ekonomik i familjeve të fëmi-

jëve u bë sipas E-SEC (Europian Socio-Eco-nomic Groups), në bazë të punësimit të vet-deklaruar të babait dhe përcaktimi i nivelit arsimor të nënave (arsim i ulët, i mesëm dhe i larte) në bazë të vetdeklarimit të tyre. Shkalla e njohurive mbi përdorimin e antibiotikëve u vlerësua në bazë të një pyetësorit të vet-ad-ministruar që u plotësua nga ana e nënave të fëmijëve të shtruar në këtë pavijon. Ky pyetë-sor përmbante 15 pyetje dhe në vija të përg-jithshme vlerësuam si sensibilizim të nivelit mjaftueshëm përgjigjen saktë te 0-5 pyetjeve, mirë 6-10 dhe shumë mirë 11-15 përgjigje të sakta.

RezultatetFëmijët e marrë në studim, sipas sta-

tusit socio-ekonomik, u përkisnin kryesisht klasave VII, VIII dhe IX. Shkalla e sensibi-lizimit mbi përdorimin e antibiotikeve sipas klasave ishte:

• klasa IX - 25% mjaftueshëm dhe 75% mirë

• klasa VIII- 8.3% mjaftueshëm dhe 91,7 % mirë

• klasa VII – 100% mirë.

Shpërndarja sipas nivelit arsimor të nënave ishte: • 33% me arsim të ulët, • 57% me arsim të mesëm dhe • 10% me arsim të lartë.

Shkalla e sensibilizimit sipas arsimimit të nënës ishte:

61


• Për nivelin e ulët 50% mjaftueshëm dhe 50% mirë,

• Për nivelin e mesëm 11,8% mjaftue-shëm dhe 88,2% mirë

• Për nivelin e lartë 100% mirë.

KonkluzionMe rritjen e statusit socio-ekonomik dhe

me rritjen e nivelit arsimor të nënave rritet dhe shkalla e sensibilizimit për përdorimin joabuziv të antibiotikëve.

Fjalë kyçe Antibiotik, edukim shëndetësor, prindët

62


21. THE ROLE OF PHYTOPHARMACOVIGILANCE FOR THE SAFE USE OF HERBAL MEDICINES

Vilma Papajani, Ela Bebeçi

University of Tirana, Faculty of Medicine, Department of Pharmacy, Tirana, [email protected]

Abstract

Nowadays, the worldwide return in us-ing Phytotherapy has raised important issues related to the rational use of herbal medicines; highlighting, on the basis of scientific crite-ria, not only their therapeutic efficacy but also their potential side effects. The herbal medi-cines safety is currently a very important fac-tor to ensure the public health. Most of the ad-verse effects reported during herbal medicines or herbal preparations use are attributable ei-ther to poor product quality or to improper use. In contemporary medical literature are reported clinical cases of interactions between herbal medicines and prescribed drugs.

In current conditions, the development of phytopharmacovigilance has a special im-

portance in terms of promotion and identifica-tion of the contemporary clinical toxicological studies as well as in terms of taking regulatory legal measures for the safe use of herbal medi-cines. WHO, through guidelines publications, but also other organizations as ESCOP etc., increasingly present the necessity of devel-oping and operating the new mechanisms in order to overcome specific challenges of phy-topharmacovigilance, as an important scien-tific field in monitoring the safety of herbal medicines.

Keywords: Safety of herbal medicines, phytophar-

macovigilance, herb-drug interactions.

63


ROLI I FITOFARMAKOVIGJILENCËS NË PËRDORIMIN E SIGURT TË BARNAVE BIMORE

Rezyme

Në ditët e sotme, rikthimi mbarë botëror në përdorimin e Fitoterapisë ka ngritur çësht-je të rëndësishme që lidhen me përdorimin racional të barnave bimore; me evidentimin, mbi bazën e kritereve shkencore, jo vetëm të efikasitetit terapeutik, por edhe të efek-teve anësore të mundshme të tyre. Siguria e barnave bimore është aktualisht një faktor themelor në garantimin e shëndetit publik. Pjesa më e madhe e efekteve anësore të rapor-tuara gjatë përdorimit të barnave bimore ose përgatesave bimore vijnë si rezultat i cilësisë së dobët të këtyre përgatesave dhe përdorimit jo të duhur të tyre. Në literaturën mjekësore bashkëkohore janë publikuar raste klinike të ndërveprimeve të barnave bimore me barnat e sintezës.

Në kushtet aktuale, zhvillimi i fitofarma-kovigjilencës ka rëndësi të veçantë si në dre-

jtim të nxitjes dhe evidentimit të studimeve toksikologjike klinike bashkëkohore ashtu edhe në drejtim të marrjes së masave ligjore rregullatore për përdorimin e sigurt të bar-nave bimore. OBSH, nëpërmjet publikimit të një sërë udhërrëfyesish, por edhe organizmat e tjera si ESCOP etj., gjithnjë e më shumë po shtrojnë domosdoshmërinë e zhvillim-it dhe funksionimit të mekanizmave të reja për kapërcimin e sfidave specifike të fitofar-makovigjilencës, si fushë shkencore e rëndë-sishme në monitorimin e sigurisë së barnave bimore.

Fjalë kyçeSiguria e barnave bimore, fitofarmakov-

igjilenca, ndërveprimet bimë mjekësore-bar.

64


22. A NEW SYSTEM TO HELP PATIENTS - “THE TRAFFIC LIGHT OF MEDICAMENTS

Fatbardh Plangaj

Farmacia “BARDHI HEALTH & BEAUTY”Shkodër, [email protected]

Abstract

The information about drugs is an im-portant aspect of good practice in pharmacy.

The information about drugs , normaly should and must be taken from the doctor, the pharmacist and drug leaflet that accompany the medicaments (already may be used and Iinternet).

Apart from these sourcses and possibil-ities, again I observe difficulty and a lack in good and fast information.

Incited of this, we have searched to find (if possible) a new form of information, which may help, facilitate and speed up the informa-tion about medicaments.

Finding a similarity in figurative and conceptual aspects, exploiting the meaning hundred-year old of “STOP” before the traf-fic light, have compile a system of signs with three colors of the last, internationally known.

These sign system as a ” traffic light “ may be placed in the one side of the drug box, or may be included in the drug-leaflet (togeth-er with the existing information), whereas in

the form of big and summarized table may be placed in the lobby of the pharmacy, from where will draw the attention of the patient to ask more information about the medicaments he is taking.

The pharmacist bearing in mind every day this table will perfect the information to-wards patients for a correct and certain use of a medicament.

The goal of this introduction is to present the new form of information, which in short and fast manner will make possible to give to the patient most important informations about his medicaments.

The method is based in conversation with patient, offering this manner of informa-tion.

Most of the patients have appreciated positively this manner of information through three semaphore colors.

KeywordsInformation, figurative similarity, traffic

light of medicaments

65


NJË SISTEM I RI SHENJASH NË NDIHMË TË PACIENTI - “SEMAFORI I BARNAVE”

Rezyme

Informacioni për barnat përbën një ndër kriteret me rëndësi të praktikës së mirë në far-maci.

Ky informacion normalisht duhet të merret nga mjeku, farmacisti dhe fletëpalosjet e barit (tash mund të shfrytëzohet dhe inter-neti).

Pavarësisht këtyre burimeve dhe mundë-sive, përsëri vërehen vështirësi dhe mungesëë e një informimi të mirë dhe të shpejtë.

Rreth kësaj, është menduar dhe punuar për të gjetur një formë të re informimi, e cila do të ndihmonte, lehtësonte dhe shpejtonte in-formimin në lidhje me barnat.

Duke gjetur një ngjashmëri figurative dhe konceptuale dhe duke shfrytëzuar kup-timin qindravjeçar “NDAL” para semaforit, është përpiluar një sistem shenjash me tri ng-jyrat e njohura ndërkombëtarisht të këtij të fundit.

Ky sistem shenjash në formë “Semafori” mund të vendoset në kutinë e ambalazhit të barit apo në fletëpalosjen e tij (krahas infor-

macionit ekzistues), ndërsa si një tabelëë e përmbledhur dhe në format të madh në hol-lin e farmacisë, e cila do të tërheq vëmend-jen e pacientit për të kërkuar informacion më shumë për barnat që po merr, kurse nga ana tjetër farmacisti duke e patur çdo ditë para-sysh do të perfeksiononte informacionin lid-hur me përdorimin e sigurt të barit.

Qëllimi i këtij prezantimi është që të prezantohet forma e re e informacionit, e cila në mënyrë të shkurtuar dhe të shpejtë do të mundësonte marrjen e informacioneve të duhura për barin.

Metoda e punës është bazuar në bash-këbisedimin me pacientin duke ju ofruar këtë mënyrë informacioni.

Shumica e pacienteve janë shprehur pozitivisht lidhur me dhënien e informacionit nëpërmjet shenjave të tilla.

Fjalë kyçe informacion, ngjashmëri figurative,

semafori i barnave

66


23. ABUSE OF BENZODIAZEPINES IN ALBANIAN SOCIETY

Poster presentation

Linda Matua, Mirnela Çinije

Laboratory of Toxicology, Institute of Forensic Toxicology, Tirana , [email protected]

Abstract

Persons suspected of abuse of benzodi-azepines have been reported in the laboratory of toxicology in the Institute of forensic med-icine in Tirana

These are cases of persons accused for drug abuse, housebreaker and suicidal at-tempts.

There have been found drugs like diaz-epam and clonazepam from the inspections

made from police officers in these persons and/or in their houses.

Analyses of their biological fluids (urine analyses) were positive for benzodiazepine group, only or combined with narcotic drug or ethanol.

KeywordsBenzodiazepines, abuse, cases report

67


KEQPËRDORIMI I BENZODIAZEPINAVE NË SHOQËRINË SHQIPTARE

Poster prezantim

Rezyme

Në laboratorin e toksikologjisë, në Insti-tutin e Mjekësisë Ligjore Tiranë, janë paraqi-tur raste të personave të dyshuar për keqpër-dorim të benzodiazepinave.

Këta persona akuzohen për përdorues droge, për tentativë vjedhje dhe suicidale. Nga kontrollet e ushtruar në këta persona dhe/ose në banesat e tyre janë gjetur barna si di-azepam dhe klonazepam.

Nga analiza e lëngjeve biologjikë të tyre, (mostrave urinare) këta persona kanë rezultu-ar pozitivë për grupin e benzodiazepinave, si të vetme ashtu dhe të kombinuar me lëndë narkotike apo alkool etilik.

Fjalët kyçeBenzodiazepina, keqpërdorim, analizë

rastesh.

68


24. CHEMICAL SYNTHESIS OF SOME SPHINGOLIPID ANALOGS AND THEIR CYTOTOXIC ACTIVITY

Arlinda Lekaj Jusufi, Slavko Pecar

University of Ljubljana - Faculty of Pharmacy, Ljubljana, [email protected]

Abstract

This research examines the chemical synthesis, isolation and characterization of a series of new lactam analogues with sphingo-lipid chemical elements which are supposed to have biological effect – apoptosis in cancer cells. Six final chemical products synthesized as ester lactam analogues were evaluated for their cytotoxicity in breast cancer cells lines MCF-7 and MT-3. The initial ester compound was diethylmalonate in which a hydrophobic alkyl chain decyl, dodecyl, tetradecyl, was incorporated. Through an azide group the

amidation was presented and with reduction the lactone compound was closed to a lactam ring. The biological evaluation showed that the novel synthesized compounds had most-ly no cytotoxicity effect except for chemical compounds 38,39 and 53 which indicated low cytotoxic effect when tested in breast cancer cell lines MCF-7 and MT-3.

KeywordsSphingosine, ceramide, lactam ana-

logues, breast cancer cell lines MCF-7 and MT-3, apoptosis

69


SINTEZA KIMIKE E DISA ANALOGËVE TË SFINGOLIPIDEVE DHE AKTIVITETI CITOTOKSIK I TYRE

Rezyme

Ky punim përbën sintezën kimike, izo-limin dhe karakterizimin e serisë së analogëve laktamikë të rinj me elementë kimikë të sfin-golipideve që supozohet të kenë efekt biolog-jik - apoptozë në qelizat kanceroze. Gjashtë komponime kimike finale të sintetizuara si analogë laktamikë esterikë u vlerësuan për citotoksicitetin e tyre në linjat e qelizave të kancerit të gjirit MCF-7 dhe MT-3. Kom-ponimi fillestar ester përbën dietilmalonat ku grupi hidrofobik i vargut alkilik decil, dodecil ose tetradecil është i bashkangjitur. Amidimi bëhet përmes grupit azid dhe me reduktimin e

komponimit laktonik pesë anëtarësh kalohet në unazë gjashtë-anëtarëshe laktamike. Vlerë-simi biologjik ka treguar që komponimet e reja të sintetizuara në përgjithësi nuk kanë treguar efekt citotoksik përveç komponimeve 38, 39 dhe 53 që kanë shfaqur efekt të ulët citotoksik pas testimit në qelizat e kancerit të gjirit MCF-7 dhe MT-3.

Fjalët kyçSfingozina, ceramidi, analogët laktamik,

linjat e qelizave të kancerit të gjirit MCF-7 dhe MT-3, apoptoza.

70

71

V GOOD MANUFACTURING

PRACTICE

PRAKTIKA E MIRË E PRODHIMIT

72


25. RELEVANCE OF THE IMPLEMENTATION OF GMP-QUALITY DRUG

Ledjan Malaj1,2, Piera Di Martino2, Zehadin Gashi1, Brunilda Myftari1

1 Department of Pharmacy, Faculty of Medicine, University of Tirana, Tirana, Albania2 University of Camerino, School of Pharmacy, Italy [email protected]

Abstract

Quality Assurance of pharmaceuticals is a continuing concern of World Health Organi-zation (WHO). Despite efforts made around the world to ensure standards of quality, safe-ty and efficacy of medicines, substandard, spurious and counterfeit products still com-promise health care delivery. Good Manufac-turing Practice (GMP) is an important part of the system of quality assurance which ensures that products are consistently produced and controlled to the quality standards appropri-ate to their intended use and as required by the marketing authorization. The application of GMP diminishes the risks inherent in any pharmaceutical production. This lecture gives

information covering the quality manage-ment in the drug industry, the good practices in production, the good practices in quality control and the GMP implementation in Alba-nia. Hazards affecting quality are limited and controlled through the validation of critical operations and processes in the manufacture of finished pharmaceutical products in accor-dance with GMP. This representation justifies GMP status, which constitutes one the ele-ments of the WHO Certification Scheme on the Quality of Drugs.

KeywordsGMP, standards, quality

73


RËNDËSIA E ZBATIMIT TË PMP-së NË CILËSINË E BARNAVE

RezymeGarantimi i cilësisë së produkteve far-

maceutike është një shqetësim i vazhdue-shëm i Organizatës Botërore të Shëndetësisë (OBSH). Megjithë përpjekjet e bëra në mbarë botën për të siguruar standardet e duhura të cilësisë, sigurisë dhe efikasitetit të barnave, produktet nën standardet e lejuara, të rreme dhe të falsifikuara ende komprometojnë of-rimin e kujdesit shëndetësor të sigurt. Prak-tika e Mirë e Prodhimit (PMP) është një pjesë e rëndësishme e sistemit të garantimit të cilësisë, e cila garanton se produktet janë prodhuar dhe kontrolluar në mënyrë të vazh-dueshme për të patur standardet e cilësisë, të përshtatshme për përdorimin e tyre të deklaru-

ar dhe siç kërkohet nga autorizimi për hedh-jen në treg. Zbatimi i PMP zvogëlon rreziqet e natyrshme në çdo prodhim farmaceutik. Ky punim jep informacion mbi menaxhimin e cilësisë në industrinë e barnave, praktikën e mirë të prodhimit, praktikën e mirë në kontrollin e cilësisë dhe zbatimin e PMP në Shqipëri. Rreziqet që ndikojnë në cilësinë e barnave kufizohen dhe kontrollohen nëpërm-jet validimit të operacioneve kritike dhe pro-ceseve të prodhimit të produkteve të përfun-duara farmaceutike, në përputhje me PMP. Ky punim justifikon statusin e PMP, e cila është një nga elementët e skemës së certifikimit të OBSH-së për cilësinë e barnave.

Fjalë kyçe PMP, standarde, cilësi

74


26. PREPARING THE MAGISTRAL PERORAL AND OPHTHALMIC PREPARATIONS

FROM THE READY-MADE PHARMACEUTICAL FORMS

Zehadin Gashi1,2, Ledjan Malaj1,2, Ismaijl Shurdhaj2

1 University of Tirana, Medical Faculty, Department of Pharamacy, Tirana Albania2 Institute for Pharmaceutical Research and Development, Kosovo [email protected]

Abstract

The individual therapy and the impossi-bility to find a medication with certain specif-ics in the market (according to the pharma-ceutical form, dosage-individual therapeutic concentration, etc) has increased the need for the magisterial preparations to take an import-ant place in the pharmaceutical practice, espe-cially in Kosovo having in regard that there are many preparations are missing due to the registration, for which the big companies have no gain to register them. The magisterial preparations in Kosovo have been prepared in a small number since long time ago, but re-cently their number has started to increase due to the therapeutic individualization and due to the lack of forms and certain doses in the market. . Demands for individual treatment have increased, especially in pediatrics and with elderly people, due to the specific forms and dosage or problems with swallowing, problems with the stomach, patients that are fed with tubes, etc. for the preparation of this preparation it is required a good knowledge by the specialist-physician who prescribes and the pharmacist who prepares it.

Such a practice is applied in many Eu-ropean countries, when there is no adequate dosages and forms for individual therapy.

In Kosovo, there are beliefs that magis-terial preparations cannot be done and cannot be found in the market. Lately, the interest in adjusting the dosage and the desired form of the drug has started to increase. This has made it possible to start with such preparations. The preparation is possible by using a form and concentration, which is in the market and whose form and concentration is adjusted ac-cording to the physician’s requirement for an individual therapy. Such forms that could be prepared are elixirs, solutions, suspensions and syrups for oral use, as well as jellies and solutions for eyes. Preparation and adjustment of these preparations is done by preparing liq-uid forms out of tablets, by preparing solu-tions and jellies for eyes out of injections etc.

Nowadays there are over 100 mono-graphs about magisterial preparations, which are prepared by the ready-made forms and where has been confirmed their stability, start-ing from acetazolamide till verapamil (tablets, capsules, etc., are modified into desired forms and concentrations)

The aim of this presentation is getting fa-miliar with practical possibilities of the mag-isterial preparations out of pharmaceutical ready-made desired forms and dosages.

75


Material and the methodology of these preparations is consisted of the separate work-ing spaces, necessary equipment (mortar and pestle, escalated dish, glass stick, etc.) and necessary literature.

The possibility of preparation of mag-isterial peroral and ophthalmic preparations from the existing dosages and forms into desired dosages and forms is very good and could solve many problems, with which the physician could come across with regard to

the individual form and concentration, respec-tively the individual treatment.

The recent experiences have shown that so far, such preparations, although small in number, have been reported very successful and without any problems, whether in the aspect of stability, in the treatment or in side effects.

KeywordsMagisterial preparation, form, dosage.

76


PËRGATITJA E PËRGATESAVE MAGJISTRALE PERORALE DHE OFTALMIKE

NGA FORMAT FARMACEUTIKE TË GATSHME

Rezyme

Terapioni individual dhe pamundësia për të gjetur në treg bar me karakteristikat e caktu-ar(sipas formës farmaceutike, dozës-përqen-drimit terapeutike individuale etj.) ka shtuar nevojën që preparatet magjistrale të zënë një vend të rëndësishëm në praktikën farmaceu-tike, sidomos në Kosovë kur dihet se shumë preparate mungojnë për shkak të regjistrim-it, për të cilat firmat e mëdha farmaceutike nuk kanë leverdi t’i regjistrojnë. Përgatesat magjistrale në Kosovë janë përgatitur prej kohësh në një numër të vogël, por kohëve të fundit numri i tyre ka filluar të rritet për shkak të individualizimit terapeutik dhe mungesës në treg të formave dhe dozave të caktuara. Kërkesat për mjekim individuale janë shtuar, sidomos në pediatri dhe te të moshuarit, për shkak të dozave dhe formave specifike ose problemeve në gëlltitje, në lukth, të sëmurët që ushqehen me gypa etj. Për të realizuar përgatitjen e këtyre preparateve është e nevo-jshme njohja e mirë nga ana e mjekut-special-ist që i përshkruan dhe farmacistit i cili bën përgatitjen e tyre.

Një praktikë e këtillë aplikohet edhe në shumë vende të Evropës, atëherë kur nuk ekzistojnë dozat dhe format adekuate për ter-apion individual.

Në Kosovë ekzistojnë bindjet se prepa-ratet magjistrale nuk mund të punohen dhe nuk mund të gjenden në treg. Kohëve të fundit ka filluar të shtohet interesimi për të përshtat-ur dozën dhe formën e dëshiruar të barit. Kjo

ka bërë të mundur që të fillohet me përgate-sat e këtilla. Përgatitja është e mundur duke shfrytëzuar një formë dhe përqendrim, i cili ndodhet në treg, duke ia përshtatur formës dhe përqendrimit që mjeku e kërkon për ter-apion individual. Ndër format e këtilla që sot mund të përgatiten janë: eliksiret, tretësirat, suspenzionet dhe shurupet për përdorim oral, si dhe xhelet dhe tretësirat për sy. Përgatitja dhe përshtatja e këtyre preparateve bëhet duke mundësuar që nga tabletat të përgatitën for-mat e lëngshme, nga injeksionet të përgatiten tretësirat dhe xhelet për sy etj.

Sot ndodhen mbi 100 monografi të për-gatesave magjistrale të cilat përgatiten nga format e gatshme dhe te të cilat është vërtetu-ar stabiliteti i tyre, duke filluar nga acetazol-amidi deri te verapamili (të cilat nga tabletat, kapsulat etj., janë shndërrua në forma dhe përqendrim të dëshiruar).

Qëllimi i këtij prezantimi është njohja me mundësitë praktike të përgatitjes së për-gatesave magjistrale nga format dhe dozat farmaceutike të gatshme në doza dhe forma të dëshiruara.

Materiali dhe metoda e punës së këtyre përgatesave përbëhen nga hapësira e veçuar për punë, pajisjet e nevojshme (havan me pistil, enë të shkallëzuara, shkopinj qelqi etj.) dhe literaturë të nevojshme.

Mundësia për t’u përgatit përgatesat magjistrale orale dhe oftalmike nga dozat dhe format ekzistuese në doza dhe forma të

77


dëshiruara është shumë e mirë dhe mund të zgjidh shumë problem me të cilat mjeku mund të ballafaqohet lidhur me formën dhe përqen-drimin individual, respektivisht mjekimin in-dividual.

Përvoja e deritanishme ka treguar se deri më tani, përgatesat e tilla edhe pse në numër

të vogël janë treguar të suksesshme dhe pa problem qoftë në aspektin e stabilitetit, në mjekimin apo lajmërimin e efekteve anësore.

Fjala kyçePërgatesa magjistrale, formë, dozë

78


27. FORMULATION AND EVALUATION OF HYDROXYETHYLCELLULOSE CAPSAICIN GEL

Enkelejda Goci1, Ledjan Malaj2

1 Department of Pharmacy, Faculty of Medical Science, Kristal University, Tirana, Albania 2 Department of Pharmacy, Faculty of Medicine, University of Tirana, Tirana, Albania [email protected]

Abstract

Capsaicin, trans 8-methyl-N-N-vanillyl-6-nonenamide, is the main capsaicinoid in chilli peppers, followed by dihydrocapsaicin (90% of the total pungency of pepper fruits). Capsaicin is known to be effectively absorbed topically from the skin. Topical creams of capsaicin are used for therapeutic purposes to treat pain peripherally in diseases such as rheumatoid arthritis, diabetic neuropathy, os-teoarthritis, muscle pain, shingles, etc.

AimThe aim of this study was to formulate

a topical gel of capsaicin 0.025% and evalua-tion of its physicochemical characteristics.

Material and methodsIn the present work were prepared a hy-

drophilic capsaicin gel of hydroxyethylcellu-lose (HEC).

Results and conclusionsFrom the study it was concluded that

HEC gel containing capsaicin showed good homogeneity and spreadability and pH value within the limits allowed for dermatological preparations.

KeywordsHydrophilic gel, hydroxyethylcellulose,

capsaicin

79


FORMULIMI DHE VLERËSIMI I XHELIT TË HIDROKSIETILCELULOSËS SË CAPSAICINËS

Rezyme

HyrjeCapsaicina, është capsaicinoidi kryesor

në specat djegës, i ndjekur nga dihidrocap-saicina (90% e djegësirës totale të frutave të specit). Kremrat lokal të capsaicinës janë përdorur për qëllime terapeutike për të trajtu-ar dhimbjen periferike në sëmundje të tilla si artriti reumatoid, neuropatia diabetike, osteo-artriti, herpesi, etj.

QëllimiQëllimi i këtij studimi ishte për të for-

muluar një xhel lokal capsaicine 0.025% dhe vlerësimi i karakteristikave fiziko-kimike të tij.

Materiali dhe metodatNë punimin aktual është përgatitur një

xhel hidrofilik capsaicine i hidroksietilcelu-lozës (HEC).

Rezultatet dhe konkluzionetNga studimi u konstatua se xheli i HEC

me përmbajtje capsaicine paraqiti homog-jenitet dhe aftësi përhapëse të mira si dhe vlera të pH brenda limiteve të lejuara për preparatet dermatologjike.

Fjalë kyçeXhel hidrofilik, hidroksietilceluloze,

capsaicin

80


28. DEVELOPMENT STRATEGIES FOR HERBAL PRODUCTS REDUCING THE INFLUENCE OF NATURAL VARIANCE

IN DRY MASS ON TABLETING PROPERTIES AND TABLET CHARACTERISTICS

Ylber Qusaj1, 2, Andreas Leng2, Firas Alshihabi1, Blerim Krasniqi2 and Thierry Vandamme1

1 Laboratoire de Conception et d´Application de Molécules Bioactives, Faculty of Pharmacy, University of Strasbourg, CNRS 7199, 74 route du Rhin, 67400 Illkirch, France;

2 Product Development Pharma, Bioforce AG, Roggwil (TG), Switzerland [email protected]

Abstract

One “Quality by Design” approach is the focus on the variability of the properties of the active substance. This is crucially im-portant for active substances that are obtained from natural resources such as herbal plant material and extracts.

In this paper, we present various strate-gies for the development of herbal products taking into account especially the natural batch to batch variability (mainly of the dry mass) for tablets that contain a fixed amount of tincture.

The following steps of the development have been evaluated for the outcome of the physico-chemical properties of the resulting tablets and intermediates: concentration of the tincture extracted from Echinacea fresh plant, loading of the concentrate onto an inert carri-er, the respective wet granulation and drying step, including milling, and the adjuvant ex-cipients for tablet compression step.

The responses that were investigated are the mean particle size of the dried and milled

granulates, compaction properties and disinte-gration time of the tablets.

Increased particle size has been shown to significant increase of the disintegration time and decrease of the compaction properties. In addition, our results exhibited that the parti-cle size has a great dependency on the ratio of liquid to carrier during the wet granulation process.

Thus, the performed strategy of the ex-tracted tincture in correlation to its dry mass and its relation to the amount of carrier used influenced the variability on the respective parameters tested. In order to optimize those parameters, a good strategy has to be carefully chosen.

KeywordsHerbal material; liquid fresh plant ex-

tract; tableting properties; Echinacea pur-purea; wet granulation, solid dosage form.

81


STRATEGJITË ZHVILLIMORE PËR PRODUKTET BIMORE NË REDUKTIMIN E NDIKIMIT TË NDRYSHIMEVE

NATYRORE NË MASË TË THATË NË CILËSIN E TABLETAVE

Rezyme

Një nga rrugët e “Quality by Design” është fokusimi në ndryshueshmërinë e vetive të lëndëve vepruese. Kjo është mjaft i rëndë-sishëm për lëndët vepruese që janë të nxjerra nga burimet natyrore të tilla si materialet bi-more dhe ekstraktet.

Në këtë prezantim, kemi paraqitur strate-gji të ndryshme për zhvillimin e produkteve bimore, duke marrë parasysh, sidomos ndry-shueshmëritë natyrale në batch-to-batch (kryesisht në masën e thatë) për tableta që përmbajnë një sasi të caktuar të tinkturës.

Hapat e mëposhtëm të zhvillimit janë kryer për të shqyrtuar vetitë fiziko-kimike të tabletave dhe ndërmjet produkteve: përqen-drimi i tinkturës e nxjerrë nga bimë të freskëta të Echinacea purpurea, shtimi i koncentratit në një bartës (ekscipient) inert, granulimi me rrugë të njomë përkatës dhe hapi i tharjes, duke përfshirë pluhurizimin e granulatit, dhe ekscipienteve ndihmës për tabletimin e table-tave.

Objektivat të cilët janë hulumtuar janë madhësia mesatare e grimcave të granulave të

thata dhe të pluhurizuara, vetitë e tabletimit (kompaktimit) dhe koha e zbërthimit të table-tave.

Ngritja në madhësinë e grimcave ka treguar një zgjatje të konsiderueshme të kohës së zbërthimit dhe uljes së vetisë së kompaktë-simit (tabletimit). Përveç kësaj, rezultatet tona treguan se madhësia e grimcave te granulatit ka një varësi të madhe në raportin e lëng / bartës (ekscipient) gjatë procesit të granulim-it me rrugë të njomë.

Pra, strategjia e kryer e përqendrim-it të tinkturës në korrelacion me masën e tij të thatë dhe raportit të saj me sasinë e për-dorur të bartësit (ekscipientit) ka ndikuar në ndryshueshmërinë e parametrave përkatëse të testuar. Në mënyrë që të optimizohen këta parametra, një strategji e duhur duhet të jenë të zgjedhur me kujdes.

Fraza kyçeEkstraktet bimore ; ekstraktet e lëngshme

bimore të freskëta; vetitë e tabletimit; Echina-cea purpurea; granulimit me rrugë të njomë, forma farmaceutike të ngurta.

82


29. IMPORTANCE OF MAGISTERIAL PREPARATIONS IN THE DERMATOLOGICAL PRACTICE

Cen Morina

Prizren Regional [email protected]

Abstract

Magisterial preparations are among the first pharmaceutical forms which are used for the treatment of many diseases. Magisterial der-matological preparations play very important role, even today. They represent a very import-ant group because they enable the physician to make the combined treatment adapting to the sickness: the pharmaceutical form, the concen-tration of medical materials, the combination of one or more medicinal substances, etc.

In order to be a successful preparation, should exist definitely a mutual professional respect amongst the dermatologist doctor and pharmacist.

Physician in cooperation with the pharma-cist ensures that described cases are suitable for providing the desired shape and do not interact in physic-chemical aspect.

Experiences to date has shown that doctors are willing to achieve the desired treatment, but often are challenged with incompatibility com-posed materials as in chemically-entry interac-tion cases, as well as in physical aspect -impos-sibility of formulating mixtures of materials due to various physical properties such as absorp-tion, digestion, mixing, etc. homogeneity.

Having researched these deficiencies it has been concluded that the description of a magis-terial preparation is directly related to the prepa-ration method of that pharmaceutical form.

The purpose of this presentation is bring-ing several years of the experience related to the description of magisterial preparations as well as cooperation with pharmacist as the most re-sponsible person in ensuring the preparation and quality of these preparations.

Working method is based by monitoring the treatment of cases with a magisterial prepa-ration and discussion with the pharmacist about the safety of the preparation of these preparats.

Experience has shown that correct diagno-sis does not mean the finalization of the physi-cian`s work, but observation of drug effect ei-ther in terms of treatment or the occurrence of undesired effects that cause difficulties for suc-cessful treatment.

As a result we may conclude that, even though the pharmaceutical industry has greatly enriched the pharmaceutical market, magisterial dermatological preparations play very import-ant role because they allow the doctors the in-dividual treatment in terms of a combination of materials and their concentrations, providing a desired shape adapting to the factual situation of the disease. In this context, in order to conduct a successful treatment, the collaboration between physicians and pharmacists is essential.

KeywordsMagisterial preparations, doctor, pharma-

cist

83


RËNDËSIA E PËRGATESAVE MAGJISTRALE NË PRAKTIKËN DERMATOLOGJIKE

Abstrakt

Preparatet magjistrale janë ndër format e para farmaceutike të cilat janë përdorë për mjekimin e shumë sëmundjeve. Vend shumë të rëndësishëm, edhe sot e kësaj dite, zënë preparatet magjistrale dermatologjike. Ato përfaqësojnë një grup shumë të rëndësishëm, sepse mjekut i japin mundësi që të bëjë mjekimin e kombinuara duke ja përshtatur së-mundjes: formën farmaceutike, përqendrimin e lëndës mjekuese, kombinimin e një ose më shumë substancave mjekuese etj.

Për të qenë një preparat i suksesshëm patjetër se duhet të ekzistojë një lidhje profe-sionale e ndërsjellë e mjekut-dermatolog dhe farmacistit.

Mjeku në bashkëpunim me farmacisti siguron që lëndët e përshkruara të jenë të për-shtatshme për dhënien e formës së dëshiruar dhe të mos ndërveprojnë në aspektin fiziko-ki-mik.

Përvojat e deritanishme kanë treguar se mjekët dëshirojnë të arrijnë mjekimin e dëshiruar, por shpeshherë janë atakuar me pa-pajtueshmëritë e lëndëve përbëre si në aspek-tin kimik-hyrjes në intereaksion të lëndëve, ashtu edhe në aspektin fizikë-pamundësinë e përzierjes së formulimit të lëndëve për sh-kak të vetive të ndryshme fizike si absorbimit, tretjes, përzierjes, homogjenitetit etj.

Duke i hulumtuar këto mangësi është ar-dhur në përfundim se përshkrimi i një përga-tese magjistrale drejtpërdrejt është i ndërlid-

hur me mënyrën e përgatitjes së asaj forme farmaceutike.

Qëllimi këtij prezantimi është sjellja e përvojës disa vjeçare lidhur me përshkrimin e përgatesave magjistrale si dhe bashkëpunimin me farmacistin si personin më përgjegjës në sigurinë e përgatitjes dhe kualitetit të këtyre përgatesave. Metoda e punës është bazuar në përcjelljen e rasteve të mjekimit me përgate-sa magjistrale dhe diskutimin me farmacis-tin lidhur me sigurinë e përgatitjes së këtyre preparateve. Përvoja ka treguar se diagnostifi-kimi i saktë nuk do të thotë finalizimi i punës së mjekut, por përcjellja e efektit të barnave qoftë në aspektin e mjekimit ose shfaqjes së efekteve të pa dëshiruara që kompleksojnë mjekimin e suksesshëm. Si përfundim mund të konkludojmë se, edhe pse sot industria far-maceutike ka pasuruar me të madhe tregun farmaceutik, preparatet magjistrale derma-tologjike zënë vend shumë të rëndësishëm për shkak se mjekut i mundësojnë mjekimin in-dividual në aspektin e kombinimit të lëndëve dhe përqendrimeve të tyre, dhënies së formës së dëshiruar duke ia përshtatur gjendjes fak-tike të sëmundjes. Në këtë kontekst për t’u realizua mjekimi me sukses është më se e nevojshme bashkëpunimi në mes mjekut dhe farmacistit.

Fjalë kyçePërgatesa magjistrale, mjek, farmacist.

84

AUTHOR INDEX / INDEKSI I AUTORËVE

A Firas Alshihabi ................................................. 80 Evis Alushi ....................................................... 58 E. Babe ............................................................. 26 B V. Baka ............................................................. 26 Ela Bebeçi ........................................................ 62 Ç Sazan Çeliku .................................................... 32 Mirnela Çinije .................................................. 66 D Vera Dabanovic ................................................ 28 Piera Di Martino .............................................. 72 G Zaim Gashi ....................................................... 22 Zehadin Gashi ...................................... 46, 72, 74 Enkelejda Goci ................................................. 78 Sonila Golemi .................................................. 58 H A. Haziri ........................................................... 22 Ela Hoti ...................................................... 12, 16 Iris Hoxha .................................................. 18, 36 Klejda Hudhra .................................................. 24 J Milena Jadrijevic-Mladar Takac ........................ 8 Arian Jaupllari ............................................ 18, 40 K Blerim Krasniqi ................................................ 80 L Arlinda Lekaj Jusufi ......................................... 68 Andreas Leng ................................................... 80 M Krenar Malaj .................................................... 26 Ledjan Malaj ...................... 12, 16, 36, 46, 72, 78 Linda Matua ..................................................... 66 Gjergji Minga ................................................... 44 Mirela Miraci ................................................... 12 Cen Morina ...................................................... 82 Zenun Muja ...................................................... 40 Jonida Murataj ................................................. 24 Adalena Musaraj .............................................. 14 Brunilda Myftari .............................................. 72

N Aferdita Nika ................................................... 58 Sonila Nika ...................................................... 58 P Vilma Papajani ................................................. 62 Jasminka Patceva ............................................. 42 Slavko Pecar .................................................... 68 Learta Pervizaj Oruqaj ..................................... 56 Fatbardh Plangaj .............................................. 64 A. Poloshka ...................................................... 22 H. Post .............................................................. 56 Q Gentiana Qendro ........................................ 12, 16 Ylber Qusaj ...................................................... 80 R Jesmina Ramaj ................................................. 24 Etleva Ruci ................................................. 18, 40 Vesna V. Radović ............................................. 54 S Mirsad Sabanredjovic ...................................... 10 Aurela Saliaj .................................................... 58 Vigan Saliasi .................................................... 18 K.D. Schlüter ................................................... 56 R. Schreckenberg ............................................. 56 Denada Selfo .................................................... 58 Sengun Spahi ................................................... 46 Selami Sylejmani ............................................. 50

Sh Edlira Shehu ..................................................... 24 Ismaijl Shurdhaj ......................................... 46, 72

T Rea Tako .......................................................... 36 V Thierry Vandamme ........................................... 80 Y Ymer Ymeri ..................................................... 42 Z Majlinda Zahaj ................................................. 58 S. Zekaj ............................................................ 22 Marinela Zeqiri ................................................ 58

Digjitalizimi i porosive në farmaci përmes sistemit “online” të porositjes, si praktika më bashkëkohore e porositjes së barnave në vendet e zhvilluara Evropiane dhe SHBA

Fig.1.

Në kuadër të zhvillimeve bashkekohore në farmaci, edhe në Kosovë kompania farmaceutike San-tefarm Sh.p.k. ka instaluar “sistemin online” te porosive, si sistem shumë praktik dhe i thjeshtë për bërjen e porosive (Fig. 1).

Bërja e porosive përmes internetit apo “porositja online” është risi në porositje të mallërave në përgjithësi, ndërsa në veprimtarinë farmaceutike në veçanti. Porositja “Online” në farmaci për herë të parë në Evropë ka filluar te aplikohet në vitin 2010, ndërsa në janar 2012, sistemi i porositjes “online” është sjellur në tregun farmaceutik të Kosoves nga kompania farmaceutike “Santefarm Sh.p.k.”. Për një periudhë prej tetë muajsh (Janar – Shtator 2012), rreth 37% e barnatoreve në Kosovë tanimë kanë filluar që porositë e tyre në kompaninë Santefarm ti kryejnë “online” përmes internetit. Kjo mënyrë e porositjes është treguar shumë e avancuar dhe e përshtatshme, ndërsa përparësitë e këtij sistemi janë:

• Nuk ka nevojë që gjatë ditës të shënohen mungesat në letër (defektura), ato mund të shënohen direkt në sistemin online të porosive;

• Porositë mund të kryhen në “Santefarm online” në çdo kohë - 24 orë dhe gjatë 7 ditëve të javës;

• Kursehet koha e cila deri më tani është humbur në leximin e porosive përmes telefonit;• Klienti/barnatorja ka qasje 24 orë në marrjen e informatave te detajuara për Produktet të cilat

ofrohen, Aksionet ditore , Çmimet , Stoqet në dispozicion etj.;• Efikasitet maksimal në Menaxhimin e Barnatores për përmbushjen e nevojave dhe kerkesave

te pacienteve duke ju ofruar informata dhe sherbime te shpejta;• Evitimi i gabimeve që kane qenë evidente gjatë porositjeve me telefon;

www.santefarm-ks.com

Lagjia "Kalabria", Kullat Hawai, Kulla II10000 Prishtinë

Republic of Kosovo

++ 381 38 612 022 ++ 386 43 721 236 ++ 386 43 721 237

[email protected]

Tel:Tel:Fax:

BARI I VETËM PËR BPH MEPRINCIP AKTIV BIMOR

ZGJEDHJELOGJIKE

Zvogëlon pengesat urinare dhe

urinimin e shpeshtuar gjatë natës

Mundëson urinim të papenguar

Ruan funksionin seksual

Një kapsulë në ditë

ZGJEDHJELOGJIKE

BARI I VETËM PËR BPH MEPRINCIP AKTIV BIMOR

1 k a p s u l ë në d i t ë

Zvogëlon pengesat urinare dhe

urinimin e shpeshtuar gjatë natës

Mundëson urinim të papenguar

Ruan funksionin seksual

Për çdo porosi të pakos së prodhimeve tona, që përbëhet nga:

• 35 sc Fastum gel

• 15 sc Dexomen tab

• 5 sc Prostamol caps

• 5 sc Flavamed sir

• 2 sc Espumisan 50 kaps

JU DHUROJMË një bokall elektrik kualitativ VICKO kettle 1800 W, 1,5 l,i cili do t’ju bëjë më të këndshme punën e përditshme në barnatore.

Aksioni zgjat prej 01.03. deri më 31.03.2012 dhe është i kufizuar me numrine dhuratave.

Informatat shtesë dhe dhuratën me pako të barnave të porositura tëBerlin-Chemie mund ti merrni nga këto depo:

ASGETOSANTEFARMGENTIPHARM

Uroj që me këtë aksion bashkëpunimi ynë të jetë edhe më i suksesshëm,Përshëndetje

I Juaji

Të nderuar,Berlin Chemie për Ju ka përgatit aksion

- Nxemës i ujit - kettle 1800W

- Kapaciteti maksimal 1.5l

-360° bazë pa kablo

- Elemente nga prokromi për

pastrim më të lehtë

- Indikator të nivelit të ujit

- Ndërprerës automatik kur valon uji

- Ndërprerës sigurues kur shterret

uji

- Indikator i rrymës

Analgjetik me veprim të shpejtë

Për terapi fillestare të dhembjes

90

91

për�çdo�dhembje,k rkoë

Paracetamoli�i�pare�gjerman

www.komotpharm.com

Documents

Libri i abstrakteve