KOSOVA (sipas Rezoluts 1244 t KS t KB)
PASQYRA E VENDIT 2010
KOSOVO (prema RSBUN 1244/99)PREGLED ZA ZEMLJU 2010
TD-31-11-375-64-C
KOSOVA (sipas Rezoluts 1244 t KS t KB)
PASQYRA E VENDIT 2010
KOSOVO (prema RSBUN 1244/99)PREGLED ZA ZEMLJU 2010
This publication is available in English, Albanian and Serbian.
Cataloguing data can be found at the end of this publication.
Luxembourg: Publications Office of the European Union, 2011
ISBN 978-92-9168-493-9 doi: 10.2810/49836
European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction, 2011 Reproduction is authorised provided the source is acknowledged.
Printed in Spain
Printed on white chlorine-free PaPer
This publication of the European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction (EMCDDA) is protected by copyright. The EMCDDA accepts no responsibility or liability for any consequences arising from the use of the data contained in this document. The contents of this publication do not necessarily reflect the official opinions of the EMCDDAs partners, the EU Member States or any institution or agency of the European Union or European Communities.
A great deal of additional information on the European Union is available on the Internet. It can be accessed through the Europa server (http://europa.eu).
Europe Direct is a service to help you find answers to your questions about the European Union.
Freephone number (*):00 800 6 7 8 9 10 11
(*) Certain mobile telephone operators do not allow access to 00 800 numbers or these calls may be billed.
Legal notice
Cais do Sodr, 1249-289 Lisbon, PortugalTel. (351) 211 21 02 00 Fax (351) 218 13 17 [email protected] www.emcdda.europa.eu
http://europa.eu
KOSOVA (sipas Rezoluts 1244 t KS t KB) (SQ) 7
KOSOVO (prema RSBUN 1244/99) (SR) 21
7
Prmbaj t ja (SQ)
Hyrje 9
Pasqyra demografike e shoqris 10
Prdorimi i drogs tek popullsia e prgjithshme dhe t rinjt 11
Preventiva 11
Problematika e prdorimit t drogs 12
Krkesat pr trajtim 12
Smundjet infektive t ndrlidhura me drogat 13
Vdekjet e shkaktuara nga drogat 14
Rezultatet e trajtimit 14
Rezultatet nga zvoglimi i dmit 15
Tregu i drogs dhe krimet e lidhura me drogn 15
Ligjet kombtare t drogs 17
Strategjia kombtare mbi drogn 17
Mekanizmi bashkrendues n fushn e drogave 18
Referencat 18
9
Pasqyra e Vendit 2010
Qllimet e projektit pr Kosovn (sipas Rezoluts 1244 t KS t KB) jan si m posht:
Prgatitja e nj vlersimi t detajuar t t dhnave dhe t resurseve n dispozicion (hart informative), e cila do t mbulonte gjendjen e e pes indikatorve kryesor (5 IK-t) si dhe t dhnat bazike. Gjithashtu, vlersimi prfshin edhe legjislacionin dhe prgjegjsit t shoqruara me rekomandime konkrete pr projektet kombtare q mbulojn programet pr prpilimin e Pasqyrs s Situats n Vend (CSS) si dhe pr implementimin e aktiviteteve specifike pr mbledhjen e t dhnave;
Publikimi i par i pasqyrs (raportit) CSS pr Kosovn (sipas Rezoluts 1244 t KS t KB);
vlersimi i potencialit pr krijimin e zyres kryesore kombtare n vend n lidhje me mundsin pr participimin n punn e EMCDDA-s;
Projekti i par evropian studimor shkollor pr alkoolin dhe drogat tjera (ESPAD), hulumtim ndr nxnsit e moshs 1516 vjeare.
Grupi punues
Ilir Begolli, MD, MSc, PhD, Professor Ass., Drejtor i Institutit Kombtar t Shndetit Publik n Kosov.
Shaban Mecinaj, MD, Ass. N Psikiatri, Qendra Klinike Universitare n Kosov, Klinika psikiatrike, Shef i repartit pr trajtimin e varshmris
Pashk Buzhala, MD, Epidemiolog, Shef i Departamentit t Shndetit Publik, Ministria e Shndetsis
Bahri Shala, Drejtorati pr hetimet e trafikimit me narkotik, Drejtoria e Prgjithshme e Policis, Ministria e Punve t Brendshme
Safet Blakaj, Qendra Medicionale Psiko-terapeutike Labyrinth, Drejtor Ekzekutiv i OJQ-s Labyrinth.
HyrjeQendra Monitoruese Evropiane pr Drogat dhe Varshmrin nga Drogat (EMCDDA) s bashku me Komisionin Evropian, Shtetet ntare dhe Europol-i sht caktuar si institucioni kryesor pr t implementuar Objektivin 19 Aksioni 60 t Planit Veprues t BE-s (200912), q parasheh asistencn teknike pr shtetet kandidate n procesin e stabilizim-asociimit. Ky objektiv fton pr ofrimin e asistencs s nevojshme teknike dhe tjera pr shtetet kandidate pr procesin e asociijim-stabilizimit q t familjarizohen me standarded e BE-s (acquis) n fushn e drogave si dhe t asistoj n implementimin e vepriimeve t nevojshme. Rregulla e re e EMCDDA e adaptuar me 12 dhjetor 2006 nga Kshilli dhe Parlamenti Evropian gjithashtu n mnyr t qart identifikon vendet e Ballkanit Perndimor (BP) si partnere kryesore t EMCDDA-s.
Procesi i asociim-stabilizimit sht pjes e agjends pr negociatat e BE-s me vendet e BP deri n pranimin e tyre eventual. Procesi ndihmon vendet aspirant q t rrisin kapacitetet e tyre q t adaptojn dhe zbatojn ligjet e BE-s si dhe standardet evropiane dhe ato ndrkombtare.
N 2010, EMCDDA inicioj projektin e bashkpunimit dhe asistencs teknike me vendet e BP si jan: Shqipria, Bosnja e Hercegovina, Kroacia, ish-Republika Jugosllave e Maqedonis, Kosova (nn rezolutn 1244/99 t KS t KB), Mali i Zi, Serbia dhe Turqia, financuar nga Fondi i Komisionit Evropian i Instrumentit Para-pranimit (IPA). Qllimi kryesor i projektit sht q edhe m shum t fuqizoj kapacitetet e vendeve t BP dhe Turqis q n nivel kombtar t vendosin nj sistem t informimit mbi drogat q do t jet n prputhje me standardet e EMCDDA.
10
Kosova (sipas Rezoluts 1244 t KS t KB)
Pasqyra demografike e shoqris
T dhnat kryesore
Viti Kosova (sipas Rezoluts 1244 t KS t KB)
BE (27 vendet) Burimi
Siprfaqja 2011 10 887 sq km 4 200 000 km2 (viti 2008) Eurostat
Popullsia 2011 1 825 632 501 105 661 (t prkohshme pr 2010)
(Korrik 2011 parashikim). Pr BE Eurostat
Prodhimi Bruto vendor pr kok banori
2010 USD 6 600 USD 32 615 (nominal) (2010 parashikim) kipedia.org 2010
Pa-barazia e shprndarjes s t hyrave
2008 N/A 100 Eurostat
Prqindja e papunsis (1)
2009 45 % 9.6 % 2009 parashikim t dhnat nga 2010 Eurostat
T burgosurit 2005 63 Lista e t burgosurve botror (edicioni i shtat)
Burimi: World Factbook: *https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/kv.html (faqja sht ri-freskuar pr her t fundit me 6 korrik 2010) (1) Trendi i papunsis paraqet personat e papun si prqindje me fuqin puntore. Personat e papun prfshijn personat e moshs nga 15 deri 74 vjet:
(a) t papun gjat javs referente, (b) momentalisht t gatshm pr pun, (c) krkojn pun n mnyr aktive.
Kosova (sipas Rezoluts s KS t KB 1244/99) shtrihet n Evropn jug-lindore me nj siprfaqe prej 10 887 kilometra katror. Ajo sht e rrethuar nga Shqipria, ish-Republika Jugosllave e Maqedonis, Mali i Zi dhe Serbia. Sipas informacionit t dhn n World Factbook pr vitin 2010 thuhet se Kosova ka rreth 1 804 838 banor. Prishtina sht kryeqyteti me rreth 500 000 banor. Shumica e popullsis sht shqiptare (88%), shumica jan mysliman dhe flasin shqip. Nj tjetr grup i madh etnik sht ai serb (7%), t cilt kryesisht jan t krishter ortodoks dhe flasin serbisht. Pjesa e mbetur prej 5% e popullsis sht e prbr nga turq, boshnjak, rom, ashkali, egjiptas,etj.
M 17 shkurt 2008, Kuvendi i Kosovs shpalli Kosovn shtet t pavarur. Pavarsia e Kosovs u njoh zyrtarisht nga 75 shtete nga gjithsej 192 shtete antare t OKB-s. Kto vende prfshijn 22 nga 27 vendet antare t Bashkimit Evropian (e fundit n shkurt 2011). Kushtetuta e re e Kosovs e miratuar nga Kuvendi hyri n fuqi m 15 qershor 2008. Kosova qeveriset nga institucionet legjislative, ekzekutive dhe gjyqsore q rrjedhin dhe jan n prputhje me Kushtetutn e Kosovs. M 22 korrik 2010, Gjykata Ndrkombtare e Drejtsis konfirmoi faktin se shpallja e njanshme e pavarsis s Kosovs ishte n prputhje me t drejtn ndrkombtare (1).
Qytetet m t mdha prve Prishtins jan Prizreni, Peja, Mitrovica, Ferizaji, Gjakova dhe Gjilani.
(1) Opinioni i Gjykats Ndrkombtare t Drejtsis: http://www.icj-cij.org/docket/index.php?p1=3&p2=4&code=kos&case=141&k=21
11
Pasqyra e Vendit 2010
krkess pr drog. Strategjia promovon kujdesin dhe rehabilitimin e prdoruesve t drogs, parandalimin e prdorimit t drogave dhe eksperimentimit me drogat; intervenimet e hershme pr t reduktuar pasojat shndetsore dhe sociale q lidhen me prdorimin e drogave; dhe qasje n shrim, rehabilitim shoqror dhe ri-integrim. Strategjia parasheh intervenimet preventive q synojn grupet specifike, institucionet shkollore dhe ato para-shkollore, familjet dhe shoqrin n prgjithsi.
Institucioni i vetm kompetent pr t zhvilluar dhe promovuar edukimin shndetsor mbi parandalimin e prdorimit t drogave dhe pasojat e saja sipas nenit 32, paragrafi 32.3 i Ligjit t Kosovs mbi Substancat Narkotike, Psykotropike dhe Pararendset (ligji Nr. 02/L-128), sht Instituti Kombtar i Shndetit Publik i Kosovs.
Preventiva universale
Deri tani shumica e aktiviteteve t preventivs universale kan qen t bazuara n intervenime spontane t subjekteve apo individuale n bashkpunim me shkollat dhe s fundmi me OJQ-t dhe Policin e Kosovs. N shkolla, klasat jan mbajtur si jan parashikuar n kurikulum. Gjithashtu OJQ-ve qofshin ato lokale apo ndrkombtare i u sht dhn hapsir q t i zhvillojn aktivitetet e tyre t planifikuara n projekte q kryesisht kan qen t financuara nga donator t huaj. N kt mnyr, Grupi i Edukimit Shndetsor zhvilloj nj seri t aktiviteteve edukative shndetsore mbi drogat n shkollat-shtpi para vitit 1999 me prkrahjen e Fondacionit SOROS. Gjat 2003, organizata Mjekt Pa Kufij n bashkpunim me Institutin e Shndetit Publik t Kosovs zbatoj (implementoj) nj program n gjith territorin e Kosovs i cili kryesisht ishte i bazu
