KONTABILITETI - Ministry of Education and Science€¦ · Kontabiliteti gjithmonë është quajtur gjuha e të punuarit. Ai paraqet evi-dencë, matje (vlerësim), ndërlidhje e rezultateve

Prof. Violeta Nestorovska

KONTABILITETIPËR VITIN E TRETË

DREJTIMI EKONOMIK, JURIDIK DHE TREGTARArsimi i mesëm katërvjeçar profesional

KONTABILITET Viti III

Recensentë:Prof. mr. Borçe Trenovski – Fakulteti Ekonomik i Universitetit „Kirili dhe Metodi” - Shkup Prof. Jasmina Gjurçinovska ShMEQSh „Arseni Jovkov” - Shkup Prof. Biljana Ninovska ShMEJQSh „Vasil Antevski Dren” - Shkup

Redaktor profesional i botimit në gjuhën shqipe:Doc. dr. Afrim Alili

Lektor i botimit në gjuhën maqedonase:Gjorevska Velika

Përkthyes:Besa Drndar

Lektor i botimit në gjuhën shqipe:Armira KolariAbdulla Mehmeti

Përgatitja kompjuterike:Nestorovska Violeta

Botues:Ministria për Arsim dhe Shkencë e Republikës së Maqedonisë

Shtypi:Qendra Grafi ke shpk, Shkup

Tirazhi:1.000 copë

Me vendimin e Ministrit të Arsimit dhe Shkencës të Republikës së Maqedonisë, nr. 22-4319/1, të datës 29.07.2010, lejohet përdorimi i këtij libri.

CIP - “ . ” ,

657(075.3),

: : / . - :

, 2010. - 177 . : ; 29 : . 177

ISBN 978-608-226-071-6COBISS.MK-ID 84239114

3

KONTABILITETViti III

PARATHËNIE

Ky libër është shkruar si libër për nxënësit e vitit të tretë të shkollave të mesme, drejtimi ekonomiko-juridik dhe tregtar, teknik i ekonomisë. Përmbajtja është në pajtueshmëri me Programin e miratuar mësimor.

Libri Kontabiliteti për vitin e tretë është dedikuar për mësimin e kontabilitetit si disiplinë shkencore dhe evidencës të kontabilitetit në shoqëritë prodhuese dhe tregtare. Kontabiliteti është sistem për informim i cili i mat aktivitetet afariste, i procesion informatat në raporte dhe i lajmëron ato të cilët duhet të sjellin vendime.

Nëpërmjet përmbajtjes të këtij libri nxënësit duhet të përfi tojnë njohuri dhe zgjuarsi në lidhje me evidencën tek subjektet e biznesit si bazë për sjelljen e vendimeve, njohja dhe klasifi kimi i shpenzimeve, veprimet metodologjike për alokacionin e shpenzimeve dhe përcaktimin e çmimit të vlerës të prodhimeve dhe shërbimeve në shoqëritë prodhuese, evidencën në lidhje me furnizimin dhe shitjen e mallrave në shoqëritë tregtare, evidentimi i ngjarjeve të veçanta kontabiliste në lidhje me shpenzimet dhe të hyrat dhe përcaktimi i rezultatit fi nanciar, si dhe sigurimin e informatave tjera të cilat janë të rëndësishme për të sjellë vendime të mira afariste.

Përdorimi i këtij libri do t’ju mundësojë nxënësve t’i përfi tojnë njohuritë e duhura nga lëmia e kontabilitetit.

Libri është dedikuar për nxënësit në shkollat e mesme ekonomike, por mund t’ju shërbejë të gjjithë atyre që kanë të bëjnë me teorinë dhe praktikën e kontabilitetit. Pres që përmbajtja e këtij libri të japë rezultate pozitive si për të mësuarit më të mire të materijalit nga ana e nxënësve, poashtu edhe në praktikën tone të biznesit.Do të jem falënderuese ndaj të gjithë atyre të cilët do të ma tërheqin vërejtjen për lëshimet dhe mangësitë eventuale. Autorja,

Shkurt 2010 Prof. Violeta Nestorovska

4


5


PËRMBAJTJA

KONTABILITETI NË SHOQËRI ME VEPRIMTARI TREGTARE DHE PRODHUESE............................................................................................................................................ 111. Nocioni kontabilitet në shoqëritë prodhuese dhe tregtare…………….................................................. 11

1.1. Defi nicioni, qëllimet dhe detyrat e kontabilitetit………............................................................... 121.2. Dallimi ndërmjet nocioneve llogarimbajtje dhe kontabilitet……................................................. 12

2. Kontabiliteti si sistem informativ………………................................................................................... 14З. Struktura organizative e shoqërive me veprimtari prodhuese dhe tregtare…........................................ 15

SHPENZIMET NË KONTABILITET NË SHOQËRITË ME VEPRIMTARI PRODHUESE…………………………….............................................................................................. 231. Nocioni për shpenzimet.......................................................................................................................... 232. Objekte shpenzimi….............................................................................................................................. 23

2.1 Faktorë të cilët i kushtëzojnë shpenzimet…….............................................................................. 243. Klasifi kimi i shpenzimeve……….......................................................................................................... 24

3.1. Shpenzime sipas llojeve natyrore………….................................................................................. 253.2. Shpenzime sipas mënyrës të identifi kimit të tyre me prodhimet dhe

aktivitetet…………........................................................................................................................ 253.3. Shpenzime sipas mënyrës të reagimit të tyre ndaj vëllimit të punës…………...…….................. 263.4. Shpenzime të tërësishme mesatare…............................................................................................ 323.5. Shpenzime sipas funksioneve të veçanta në shoqëri………......................................................... 323.6. Shpenzime sipas kyçjes në vlerën e rezervave.............................................................................. 333.7. Shpenzime sipas vendeve të krijimit të tyre…….…………........................................................ 33

3.7..1. Shpenzime prodhuese dhe joprodhuese…………………….......................................... 343.8. Shpenzime sipas raporteve fi nanciare……………....................................................................... 343.9. Shpenzime faktike dhe të parashikuara……................................................................................ 343.10. Shpenzime sipas planit analitiko- llogaritës……………………….............................................. 35

EVIDENCA E SHPENZIMEVE NË KONTABILITETIN E SHOQËRIVE ME VEPRIMTARI PRODHUESE….………………………………………………………................................................. 391. Evidenca e shpenzimeve ………………............................................................................................... 392. Evidenca e shpenzimeve për materiale të papërpunuara dhe materiale tjera......................................... 39

2.1. Evidenca e shpenzimeve për energji dhe pjesë rezerve……………………................................. 402.2 Evidenca e inventarit të imët shpenzues, autogoma dhe paketimi…............................................ 40

3. Evidenca e shërbimeve……………....................................................................................................... 414. Evidenca e amortizimit……………………........................................................................................... 445. Evidenca e shpenzimeve jomateriale…………………......................................................................... 456. Evidenca e pagave mujore dhe kompensimit të pagave mujore............................................................ 467. Evidenca e shpenzimeve tjera nga puna………………………............................................................. 49

ALOKACIONI I SHPENZIMEVE…………….................................................................................... 551. Nocioni alokacion e shpenzimeve …………….................................................................................... 552. Qëllimet e alokacionit të shpenzimeve …………................................................................................. 553. Kriteret për alokacionin e shpenzimeve ………………....................................................................... 554. Procedura metodologjike gjatë e alokacionit të shpenzimeve …………………………….................. 56

4.1. Procedurë gjatë alokacionit të shpenzimeve …………................................................................. 574.2. Alokacioni i shpenzimeve në departamentet prodhuese dhe shërbyese..………………….......... 57

5. Metoda të përllogaritjes të shpenzimeve në shoqëritë prodhuese……………….................................. 575.1. Metoda të vlerësimit të rezervave të prodhimit dhe prodhimeve të gatshme………..................... 585.2. Metoda të përllogaritjes të shpenzimeve të rezervave të materialeve të papërpunuara dhe

materialeve tjera……….……………………………………………………………………….... 595.3. Metoda të përllogaritjes të amortizimit…………………….......................................................... 59

6


5.4. Metoda të alokacionit të shpenzimeve të përgjithshme të prodhimtarisë nga ato ndihmëse në vende kryesore të shpenzimeve………………...................................................................................... 605.5. Metoda të alokacionit të shpenzimeve të përgjithshme të prodhimtarisë në bartës të shpenzimeve…………........................................................................................................................... 61

6. Struktura e shpenzimeve të prodhimit dhe aplikimi i metodave të përllogaritjes të shpenzimeve………………......................................................................................................................... 627. Probleme në ndarjen e shpenzimeve të përbashkëta…............................................................................ 63

PROCEDURA TË KONTABILITETIT PËR PËRFSHIRJEN E SHPENZIMEVE SIPAS BARTËSVE………………........................................................................... 671. Përfshirja e kontabilitetit të shpenzimeve në prodhimin individual dhe procesor…………………………………………………………................................................................ 672. KALKULIMI I KOSTOS TË PLOTË TË PRODHIMIT…………………………………………….... 70

2.1. Nocioni dhe rëndësia e kalkulimit…………………....................................................................... 703. Lloje të metodave të kalkulimit…………………................................................................................... 85

3.1. Metoda divizione e kalkulimit…………………............................................................................. 863.2 Metoda plotësuese e kalkulimit……………………….................................................................... 89

EVIDENCA PRODHIME TË GATSHME..………………….................................................................. 951. Prodhime të gatshme në depo…………………...................................................................................... 952. Transferi i prodhimeve të gatshme nga depoja në shitore……………………....................................... 96

2.1. Transferi i prodhimeve të gatshme nga depoja në shitore kur në rezerve mbahen me çmimin faktik…………………………............................................................................................................... 962.2. Transferi i prodhimeve të gatshme nga depoja në shitore kur në reserve mbahen me çmimin e planifi kuar…………………….............................................................................................................. 97

3. Shitja e prodhimeve të gatshme në shumicë……………...................................................................... 1014. Shitja e prodhimeve të gatshme në pakicë nëpërmjet shitoreve individuale………………................. 102

KONTABILITETI NË VEPRIMTARINË TREGTARE…………...................................................1071. Prokurimi i mallrave tregtare në depo…………………........................................................................ 107

1.1 Prokurimi i mallrave kur në rezerve mbahen me çmimin blerës………....................................... 1071.2. Prokurimi i mallrave kur në rezerve mbahen me çmimin shitës……………………………....... 109

2. Transferi i mallrave nga depoja në shitore………………………......................................................... 1123. Prokurimi i mallrave kur shitorja drejtpërsëdrejti prokuron mallra nga furnizuesi…………………... 1144. Prokurimi i mallrave jashtë vendit………………................................................................................. 117

4.1. Importi i mallrave kur mallrat në rezerve mbahen me çmimin blerës……………...................... 1184.2. Importi i mallrave kur mallrat në rezerve mbahen me çmimin shitës........................................... 121

Shembull për ushtrim................................................................................................................................. 1225. Realizimi i mallrave me shumicë………………................................................................................... 1224. Shitja e prodhimeve të gatshme në pakicë nëpërmjet shitoreve individuale………………................. 1256. Realizimi i mallrave me pakicë nga shitorja………..…………............................................................ 1287. Eksporti i mallrave tregtare……………................................................................................................ 133

PËRCAKTIMI DHE SHPËRNDARJA E REZULTATIT FINANCIAR……………................... 1371. Evidenca e dallimit të realizuar në çmime dhe tatimit të realizuar të vlerës të shtuar……................... 1372. Grupimi i të hyrave dhe shpenzimeve…………………........................................................................ 1383. Përcaktimi i rezultatit nga puna……………………………................................................................. 1394. Shpërndarja e fi timit………………………........................................................................................... 1405. Përcaktimi dhe mbulimi i humbjes……………………........................................................................ 141

5.1 Përcaktimi i humbjes………………………….............................................................................. 1415.2 Mbulimi i humbjes......................................................................................................................... 141

6. Qëllimet – analiza e raporteve fi nanciare……………………............................................................... 1431. Përpilimi i bilancit të gjendjes………………………............................................................................147

7


2 Evidenca e transaksioneve të mjeteve, detyrime, shpenzime dhe të hyra…........................................... 148TEST për kontrollimin e njohurive të nxënësve………............................................................................159FJALORI………….................................................................................................................................. 161LITERATURA........................................................................................................................................ 177

8


9


��

NJËSIA TEMATIKE nr. 1 KONTABILITETI NË SHOQËRI ME

VEPRIMTARI TREGTARE DHE PRODHUESE

Nocioni kontabilitet Kontabiliteti si sistem informativStruktura organizative e shoqërive me veprimtari prodhuese dhe tregtare (paraqitje skematike)

QËLLIMET e nxënësit:

- ta defi nojë kontabilitetin si burim të informatave- ta identifi kojë vendin e kontabilitetit në strukturën organizative nga veprimtaria

prodhuese dhe tregtare- ta shpjegojë organizimin e kontabilitetit- ta bëjë dallimin e informatave interne të kontabilitetit nga ato eksterne

10


11


KONTABILITETI NË SHOQËRI ME VEPRIMTARI TREGTARE DHE PRODHUESE

1. Nocioni kontabilitet në shoqëri me veprimtari tregtare dhe prodhuese

Kontabiliteti gjen aplikim përkatës jo vetëm në botën e biznesit por edhe në jetën e përditshme. Ai ka rol të veçantë dhe rëndësi në kuadër të funksionimit të shoqërive me veprimtari tregtare dhe prodhuese, por edhe më gjerë, në kuadër të veprimtarive specifi ke, qeveria, institucionet joprofi tabile, etj.

Kontabiliteti gjithmonë është quajtur gjuha e të punuarit. Ai paraqet evi-dencë, matje (vlerësim), ndërlidhje e rezultateve nga aktivitetet ekonomike dhe interpret-imi i të dhënave të fi tuara të rëndësishme për sjelljen e vendimeve përkatëse. Shprehjet si që janë mjete, obligime, kapital, neto fi tim, përfi tim për aksion, janë vetëm disa shembuj për shprehje teknike kontabiliteti të cilat gjerësisht përdoren në botën e biznesit. Secili bartës i vendimit të biznesit (menaxher, investitor,) duhet qartë ti kuptojë këto nocione dhe shprehje kontabiliteti nëse do të marrë pjesë dhe të komunikojë me sukses në bash-kësinë e biznesit.

Është e njohur se, kur shtetet dhe fi rmat punojnë në kushte të kufi zuara të resurseve natyrore, para, pajisje, kapacitete etj, sigurisht që me rëndësi të madhe është shfrytëzimi i informatave të kontabilitetit edhe atë si ato nga natyra fi nanciare, po ashtu edhe ato nga natyra jofi nanciare. Informatat të cilat në bazë janë nga karakteri fi nanciar, gjithmonë tregojnë gjendje të shprehur me vlerë.

Sistemi i kontabilitetit ka cilësi të caktuara të cilat realizohen nëpërmjet të shqyr-timit, identifi kimit dhe shprehjes të vlefshmërisë (matjes) të ngjarjeve, evidentimi i tyre dhe përgatitja e raporteve të kontabilitetit për aktivitetet e biznesit, përgatitja e raporteve speciale për menaxhmentin, si dhe interpretimin e tyre përkatës.1

Sot, organizata të njohura ndërkombëtare të kontabilitetit i kushtojnë rëndësi të madhe kontabilitetit nëpërmjet të përpjekjeve që i bëjnë për zbatimin dhe zhvillimin e standardeve ndërkombëtare me ndihmën e të cilave mundësohet harmonizimi i kontabil-itetit dhe raportit fi nanciar në tërë botën. Në këtë mënyrë procesi i harmonizimit të kont-abilitetit sjell deri te harmonizim e standardeve të kontabilitetit të cilët janë të ndryshëm për secilin shtet, më saktë, gjithnjë e më tepër pakësohen dallimet në standardet e secilës ekonomi nacionale. Kështu, në pajtueshmëri me globalizmin në suazat botërore ka fi l-luar sistemi i aplikimit të standardeve ndërkombëtare të kontabilitetit dhe revizionit me çka është mundësuar transparenca ndërkombëtare në aspekt të kontabilitetit dhe raportit fi nanciar.

1 Hermanson, Edrtards, Salmonson: Accounting Principles, Ira>in Homeëood, Boston, 1989, fq. 3

12


1.1. Defi nicioni, qëllimet dhe detyrat e kontabilitetit

Në literature ekziston një numër i madh i defi nicioneve për kontabilitetin, prej të cilave ne do ta ndajmë si vijon, sipas së cilës: “Kontabiliteti është sistem i identifi kimit, matjes (vlerësim) dhe këmbim të informative i cili do të mundësojë sjelljen e vendi-meve nga ana e shfrytëzuesve të informatave.”2

Kontabiliteti paraqet:- sistem informativ i cili përfshin përpunimin dhe prezantimin e entiteteve kontabi-

liste- sistem i identifi kimit, matjes, analizimit dhe dërgimit të informative përkatëse deri

tek shfrytëzuesit e këtyre informatave për sjelljen e vendimeve racionale dhe efi -kase të biznesit.

Kontabiliteti është sistem i rrethuar i metodave dhe teknikave të evidentimit të transak-sioneve ekonomike, planifi kimi përkatës, kontrollimi dhe analizimi i gjendjes dhe lëvizje e mjeteve, obligimeve, kapitalit, të hyrat dhe shpenzimet, si dhe përcaktimi i rezultatit fi nanciar të shoqërisë (Kompanisë) dhe përpilim të raporteve fi nanciare. Kontabiliteti paraqet funksion i kompletuar i evidentimit kontabilistik, plani-fi kim, kontrolle dhe analizë e të dhënave kontabilistike dhe prezantimi i të dhënave, më saktë nëpërmjet të planifi kimit, kontrollit, analizës dhe përpunimit kompjuterik në kushte bashkëkohore të veprimit bëhet instrument i rëndësishëm për menaxhim efi kas me shoqërinë.

Kontabiliteti është aktivitet shërbyes. Qëllimi i tij është të sigurojë infor-mata fi nancijare për sjelljen e vendimeve. Sipas kësaj, kontabiliteti është shkencë shoqërore.

Kontabiliteti ka disa detyra përkatëse prej të cilave do ti veçojmë si vijon:- ta përcaktojë vlerën e saktë të mjeteve, obligimet dhe kapitalin- ta përcaktojë rezultatin nga puna- të sigurojë të dhëna për sjelljen e biznes vendimeve. Rëndësia e kontabilitetit kuptohet me sa vijon:1. të sigurojë informata për subjektet ekonomike,2. të jape vlerësim për punën në përgjithësi,3. të japë të dhëna për ekonomizimin dhe 4. të japë të dhëna për kryerjen e detyrave të planifi kuara.

1.2. Dallimi ndërmjet nocioneve llogarimbajtje dhe kontabilitet

Ekziston dallim ndërmjet nocioneve kontabilitet dhe llogarimbajtje. Në praktikë, shpesh here njihen si një nocionet kontabilitet dhe llogarimbajtje edhe përkundër asaj që ato nuk janë sinonime, gjë që sigurisht është një paraqitje absolutisht e gabuar për rrolin e kont-abilitetit në menaxhimin me procesin dhe resurset në shoqëri. Kontabiliteti është proces i shënimit të transaksioneve fi nanciare dhe mbajtjes të evidencës fi nanciare. Kont-abiliteti është nocion më i gjerë nga llogarimbajtja dhe nënkupton formulimin e sistemit informative i cili duhet ti plotësojë nevojat e shfrytëzuesve.

2 American Accounting Association, A Statement of Basic Accounting Theory, Evanston III, 1966, fq. 1

13


Llogarimbajtja është pjesë e kontabilitetit për të cilën në teorinë kontabilistike fl itet se ka të bëjë me evidentimin më saktë regjistrimin e ndryshimeve të biznesit, se është metodë e veçantë shkencore për regjistrimin e ndryshimeve të biznesit ose shkencë speciale e cila ka lëmi regjistrimin dhe vlerësimin e vlerave në lëvizje. Llogarimbajtja, si pjesë esenciale e kontabilitetit, paraqet evidence ekonomike rreptësishtë të dokumentuar, të bazuar në mbledhjen e plotë dhe të përjetshme të të dhënave reale të të gjitha proceseve dhe gjendjeve të krijuara të biznesit. Llogaritë dhe raportet e kontabilitetit paraqesin produkt fi nal i llogarimbajtjes.

Kontabiliteti është nocion më i gjerë i cili në vete përskaj llogarimbajtjes si pjesë themelore e tij përfshin edhe planifi kimin kontabilistik, kontrollin kontabilistik dhe analizën kontabilistike.

Nën planifi kimin kontabilistik nënkuptohet vlerësimi i detyrave të ardhshme të shoqërisë të shprehur në tregues fi nanciar. Këtu bëhet fjalë për detyra që paravinë në periudhën e planifi kimit, të sistematizuara dhe ranguara sipas rëndësisë dhe kompleksitetit, me qëllimet të sigurohet koordinimi i kryerjes dhe realizimit përskaj arritjes të rezultateve optimale.

Varësisht nga vëllimi dhe kompleksiteti i planifi kimit, planifi kimi kontabilistik mund të organizohet si segment i veçantë ose punë e menaxherit kontabilistik. Në këtë nënsistem të sistemit kontabilistik, mblidhen, rregullohen dhe shprehen të dhëna për kategoritë e ardhshme ekonomike-fi nanciare, si,për shembull: të hyra, shpenzime, amortizim, obligime tatimore, obligime në bazë të përfi timeve, investime, dhe nj. Produkt i planifi kimit është plani konkret fi nanciar, kurse plani kontabilistik është pjesë e biznes planit të shoqërisë.

Kontrolli kontabilistik kryhet me qëllim që të sigurohet kryerja e detyrave në pajtueshmëri me llogaritë kontabilistike të parashtruara, për kryerjen e detyrave të funksionit kontabilistik sipas standardeve dhe rregullave ekzistuese. Të dhënat duhet të jenë autentike dhe të bazuara në dokumentacion ku janë marrë parasysh parimet e vërtetësisë, korrektësisë dhe drejtësisë.

Që të përcaktohet rregullshmëria, si dhe dorëzimi i urdhëresës për mënjanimin e parregullshmërive në të gjitha pjesët e kontabilitetit, menaxhmenti i shoqërisë përdor kontrollin kontabilistik dhe mbikëqyrjen. Strukturën e kontrollit kontabilistik e përbëjnë: kontrolli i dokumenteve hyrëse, kontrolli i librave, parallogaria, kontrolli i aplikimit të rregullave ligjore dhe akte të përgjithshme të shoqërisë, nga aspekti i parimeve të vërtetësisë, saktësisë dhe plotshmërisë.

Lënda e analizës kontabilistike është puna, më saktë veprimtaria ekonomike e shoqërisë e shqyrtuar nëpërmjet të mjeteve si kusht për ekonomizim dhe rezultate nga puna, me fjalë tjera e shqyrtuar nëpërmjet të situatës pronësore dhe fi nanciare të shoqërisë (fi rmës).

Lënda e analizës kontabilistike është hetimi dhe vlerësimi i pozitës fi nanciare dhe rezultatet nga puna në bazë të krahasimit me llogaritë kontabilistike dhe parakalkulimet, si dhe shfrytëzimi i procedurave tjera për përcaktimin e lëshimeve dhe arsyet e lëshimeve, si dhe pasojat e tyre, ashtu që në bazë të këtyre të dhënave menaxhmenti i shoqërisë (kompanisë), të mund të propozojë masa për përmirësimin e tyre. Vend të veçantë në analizën kontabilistike zë analiza e situatës fi nanciare të shoqërisë, dhe atë: analiza e strukturës të mjeteve, strukturës të kapitalit, struktura fi nanciare, likuiditeti, fuqia fi nanciare, suksesi nga shitja, etj.

14


2. Kontabiliteti si sistem informativ

Kontabiliteti është sistem informativ i cili i vlerëson, përpunon dhe i përcjell të dhënat në menaxhmentin e shoqërisë. Këto të dhëna janë nga natyra fi nanciare. Shoqëri është secili subjekt tregtar, ekonomik dhe biznesi në sektorin publik apo privat të ekono-mizimit. Kontabiliteti i lidh aktivitetet afariste me ato të cilët sjellin vendime.

Ilustrimi 1 – Rroli i kontabilitetit në vendimin afarist

�

� � �

�

�

� �

KONTABLITETI

të dhëna informata

Aktivitete afariste Bartës të veprimeve VENDIM

PËRCJELLJEPublikimi i raporteve

PËRPUNIMI(nëpërmjet të ruajtjes dhe përgaditjes të të dhënave)

VLERËSIMNëpërmjet të evidentimit. (vlerësimi i të dhënave)

Sistemi informatik kontabilistik është nënsistem i sistemit informativ drejtues. Ai është nënsistem kryesor pasi luan rrol vendimmarrës në drejtimin dhe rrjedhën e të dhënave ekonomike deri te të gjitha segmentet e të punuarit si dhe deri te palët e intere-suara jashtë shoqërisë.

Në atë drejtim “Sistemi informatik i kontabilitetit paraqet tërësi sistemore me më shumë pjesë integrale të cilat duhet të sigurojnë bazë informative të hershme dhe kom-plekse, me tregues të saktë kuantitativ dhe kualitativ për marrjen e vendimeve optimale afariste.3

Informatat kontabilistike dorëzohen deri te shfrytëzuesit intern dhe ekstern, si do-kumente të gatshme ose dokumente për përpunim të mëtutjeshëm dhe prezantim.

Kontabiliteti dhe menaxhmenti janë procese të lidhura në përditshmëri dhe prej të cilave formohen të dhëna dhe informata për transaksionet afariste, të hyrat, shpenzimet, rrjedhat e parave, mjete, gjendja e pronës, obligimet dhe kapitali, më saktë, japin infor-mata për aftësinë përfi tuese të shoqërisë, në bazë të të cilave merren vendime afariste përkatëse për çmimet, shpenzimet, obligimet, aranzhmanet kreditore, etj.

Sot, veçanërisht dallohet rroli i kontabilitetit në motivimin e menaxhmentit nëpër-mjet të ndjekjes të plotë të proceseve afariste nëpër funksionet dhe

3 Serafi m Tomovski: Bazat e kontabilitetit, Lidhja e kontabilistëve, fi nansistëve dhe revizorëve të Republikës të Maqedonisë, Shkup viti 1996 fq.20

15


lëmit e përgjegjshmërisë të menaxherëve për suksesin ose mossuksesin e përmbylljes të kontratave për të drejtat e tyre, obligimet dhe përgjegjshmëritë. Kontabiliteti drejtues dhe instrumentet tjera afariste janë bazë për vlerësim të çdo një aktiviteti të menaxhmentit dhe për marrjen e vendimeve për punën e tyre, suksesi në punë, besueshmëria në punën e ardhshme afariste të shoqërisë etj.

З. Struktura organizative e shoqërive me veprimtari prodhuese dhe tregtare

Për qëllime kontabiliste shoqëria paraqet „subjekt në vete” i cili është i ndarë jo vetëm prej kreditorëve të vet por edhe prej pronarëve të vet. Ajo duhet të ketë evidence tërësisht të veten, evidencën e vet fi nanciare dhe raportet duhet të jenë posaçërisht për transaksionet e veta afariste.

Kur bëhet fjalë për shoqëritë bashkëkohore, detyrimisht duhen respektuar dy fakte shumë të rëndësishme. Sot shoqëritë kanë organe qendrore drejtuese shumë të njohura dhe të fuqishme, fuqia e të cilëve bazohet mbi kapitalin ose mbi diturinë..

Që të mund në mënyrë adekuate të drejtohet me shoqërinë, është e domosdoshme të njihen taktika dhe psikologjia, logjika ekonomike, pastaj organi drejtues duhet t’I pl-anifi kojë, koordinojë dhe kontrollojë rezultatet e të gjitha pjesëve organizative dhe të sigurojë shërbime të caktuara për fi lialet e tyre. Sipas kësaj struktura organizative është mjet me të cilin një grup I caktuar njerëzish janë bashkuar, identifi kohen marrëd-hënie të autoritetit dhe lidhen me aktivitetet kah realizimi I qëllimeve paraprakisht të caktuara.4

Organizimi I punës shprehet nëpërmjet të strukturimit të sektorëve,zbatimin e lidhjeve ndërmjet tyre, përcaktimi I vendeve të punës, lëvizja e dokumenteve etj.Gjatë krijimit të strukturës të shoqërisë duhet respektuar:-struktura organizative ashtu duhet planifi kuar që të mund të sigurojë aktivitete të duhura, që t’i realizojnë qëllimet e të punuarit (cilën punë do ta kryejë, cila punë është e përbashkët, më saktë veprimi në vend të punës, sektorët në vendet e punës dhe veprim-taritë, përshkrimi I vendit të punës, përshkrim dhe regjistrimi i punës dhe detyrat e punës) etj.- të jetë më e thjeshtë-të përfshihen të gjithë lëmenjtë-të shtrohet si punë e cila duhet të kryhet-të punësuarit të cilët do ta informojnë menaxherin nuk duhet të jenë në numër të madhQë të mund ai në mënyrë efi kase t’i drejtojë.Struktura organizative është dinamike,varet nga forma e saj juridike dhe lënda e veprim-tarisë. Ajo i nënshtrohet përsosjes, pasi që me kalimin e kohës paraqitet nevoja për zgjid-hjen e detyrave të reja në krahasim me ndryshimet e rregullta të cilat krijohen në eko-nominë reale. Në praktikë nuk ka skemë të njëjtë organizative. Varet nga lloji, mënyrës të prodhimtarisë, kompleksiteti i procesit të prodhimtarisë, numrit të punësuarve, mjeteve etj. Skemat organizative nuk janë të dhëna njëherë përgjithmonë. Ato janë lëndë e hulum-timit, rishqyrtimit dhe ndryshime sipas nevojës.

4 4 Bobek Shuklev, „Menaxhmenti”, Fakulteti Ekonomik, Shkup, 1993.

16


Funksionimi i mire i shoqërisë do të varet nga menaxhmenti më i lartë. Në vazhdim do të japim një ilustrim që të kuptohet vendi i kontabilitetit në skemën organizative të shoqërisë.5

Ilustrimi 3 – Vendi i kontabilitetit në skemën organizative të shoqërisë prodhuese:

�

�

�

Aksionarët

Këshilli mbikëqyrës

Këshilli drejtues

Kryetari i kompanisë

Nënkryetar për marketing

Nënkryetar për prodhimtari

Nënkryetar për fi nanca

Nënkryetar kadrovik

Nënkryetar për hulumtim

Drejtor për kontabilitet Drejtor për fi nanca afariste

Menaxher kryesor për kontabilitet

Menaxher i kontabilitetit të shpenzimeve

Menaxher për sistem operativ fi nanciar

Menaxher për planifi kim

Menaxher për punë operative

Menaxher për rroga dhe mjete

Menaxher për tepricë

Seksione prodhuese

Seksion për klientë

Struktura funksionale është formë e organizimit të shoqërisë kur ajo është gjeo-grafi kisht e centralizuar në kushte të rrethimit të dhënë dhe kur prodhon disa prodhime ose shërbime. Shpërndarja e punëve bëhet duke pasur parasysh specializimin, më saktë funksionet (prodhimtari, fi nanca, marketing, kadrovik etj.). Vlera kryesore gjatë kësaj janë profesionalizmi (ekspertiza), efi kasiteti, kualiteti dhe zvogëlimi i shpenzimeve. Kup-tohet se ky model nuk është bazik, mund të ketë më tepër variacione, që varet nga lloji i shoqërisë dhe nga madhësia e saj. Në vazhdim do të japim shembuj për vendin e kontabil-itetit në kuadër të skemës organizative të shoqërive me veprimtari prodhuese dhe tregtare.

5 S. Markovski, B. Nedev, Kontabiliteti i menaxhmentit, Fakulteti Ekonomik, Shkup, 2003, fq.34 dhe 35

17


Ilustrimi 4- Kontabiliteti në skemën organizative të shoqërisë me veprimtari prodhuese;

Kuvendi i aksionarëve


Këshilli drejtues

Kryetari i kompanisë

Sektori për marketing

Sektori për prodhimtari

Sektori për fi nanca

Sektori teknik

Sektori për punë të përgjithshme

Pagesa

Planifi kimi dhe analiza

Kontabiliteti

Ilustrimi 5- Kontabiliteti në skemën organizative të shoqërisë me veprimtari tregtare

Kuvendi i aksionarëve

Drejtori ekzekutiv

Këshilli drejtues


Sektori për marketing

Sektori për shitje

Sektori furnizues

Sektori i fi nancave

Teknologjia informative

Sektori për punë të

përgjithshme

Gjatë strukturave të këtilla organizative njerëzit organizohen në skuadra sipas kualifi kimeve dhe arsimimit të tyre, më saktë sipas ngjashmërisë të punës të cilën e kryejnë. Në këtë mënyrë më lehtë koordinohet dhe harmonizohet puna e tyre dhe arrihen efekte më të mira në punën e shoqërisë në përgjithësi.

18


Puna është aktivitet i shoqërive qëllimi i të cilave është shitja e prodhimeve, mallrave dhe shërbimeve blerësve me çmime të cilat do të sigurojnë kthim përkatës të mjeteve të pronarëve. Qëllimet themelore gjatë kësaj janë profi tabiliteti dhe likuiditeti. Profi tabiliteti është nevojë të përfi tohet profi t kënaqës si do të mund të tërhiqet dhe mbahet kapitali i investuar. Likuiditeti paraqet posedimin e mjeteve fi nanciare të disponueshme në sasi të mjaftueshme që të paguhen obligimet e arritura.

Aktivitete të cilat kryhen në shoqëri janë: operative, fi nanciare dhe investuese.Aktivitetet operative e përfshijnë të punuarit e rregullt, më saktë blerja e mallrave

dhe prodhimi i prodhimeve dhe shërbimeve, angazhimi i menaxherëve dhe punëtorë, shitja e mallrave, prodhimeve dhe shërbimeve, si dhe pagimi i tatimeve ndaj shtetit.

Aktivitetet fi nanciare kyçin fi timin e kapitalit nga pronarët ose kreditorët për fi llimin ose vazhdimin e të punuarit të rregullt. Këto aktivitete e përfshijnë edhe kthimin e obligimeve ndaj kreditorëve ose të paguarit e obligimeve ndaj pronarëve.

Aktivitetet investuese përfshijnë blerjen e dheut, ndërtesa, pajisje dhe resurse tjera të cilat janë të nevojshme për të punuarit e rregullt si dhe shitja e resurseve kur ato më nuk janë të nevojshme.

Rol vendimtar për formimin e suksesit afarist të shoqërive sot kanë faktorët e tregut. Në kushte të këtilla të drejtuarit e shoqërive është shumë i vështirë, pasi faktorët e tregut kanë rrol vendimtar në realizimin e suksesit afarist. Për këtë arsye shoqëritë duhet të ndërtojnë sistem përkatës informativ afarist.

Sistemi informativ duhet t’i shërbejë shoqërisë për nevojat e funksionit të tij drejtues, politika afariste dhe procesi i marrjes të vendimeve afariste. Kontabiliteti si pjesë e sistemit informativ të shoqërisë mundëson mundësi të gjëra për shfrytëzimin e një numri të madh të informatave, si për nevojat e të drejtuarit me shoqërinë, po ashtu edhe për nevojat e funksionimit të sistemit shoqëror të informacioneve dhe i ka të gjitha karakteristikat e një sistemi të tërësishëm informativ (qëllime, funksione, struktura, norma të sjelljes, hyrje, dalje, rezultat etj.).

Sipas entiteteve të cilat e aplikojnë, kontabiliteti mund të jetë: kontabilitet publik, kontabilitet i një shoqërie dhe kontabilitete tjera.

Në kontabilitetin publik bëjnë pjesë: revizioni, tatimet, këshillime etj. Këto shërbime i kryejnë fi rma publike të kontabilitetit, më saktë fi rma revizore.

Në kuadër të kontabilitetit të shoqërisë bëjnë pjesë: kontabiliteti fi nanciar, kontabiliteti shpenzues dhe menaxhues, kontabiliteti tatimor dhe revizioni intern. Këto kontabilitete zbatohen nga ana e shoqërive prodhuese dhe tregtare.

19


Ilustrimi 6- Struktura organizative e kontabilitetit të fi rmës

�

Kontabiliteti i fi rmës

Kontabiliteti tatimor

Kontabiliteti fi nanciar

Kontabiliteti i menaxherit

Revizioni interno

(i brendshëm)

Kontabiliteti i shpenzimeve

Drejtimi i shpenzimeve

Drejtimi me aktivitetet

Drejtimi me investimet

Përveç këtyre dallohen edhe kontabilitete tjera: kontabiliteti në sektorin publik (kontabiliteti shtetëror dhe kontabiliteti i organizatave joprofi tabile), kontabiliteti i shoqërive siguruese, kontabiliteti i bankave, dhe kontabilitete tjera. Këto kontabilitete zbatohen në organizata me veprimtari specifi ke.

Pyetje:

1. Çfarë informatash siguron sistemi i kontabilitetit?2. Cili është nocioni për strukturën organizative?З. Sqaroji detyrat e sektorit fi nanciar!4. Diskutim në bazë të paraqitjes skematike të strukturës organizative të shoqërisë konkrete prodhuese dhe tregtare.

Nocione kryesore:

- Kontabilitet - Kapital- Struktura organizative- Menaxher- Llogarimbajtje

20


21



-t’i defi nojë shpenzimet, objektet e shpenzimit dhe faktorët të cilët i kushtëzojnë shpenzimet-të bëjë dallimin e shpenzimeve sipas llojeve natyrore-ta kuptojë ndarjen e shpenzimeve sipas mënyrës të identifi kimit me prodhimet dhe aktivitetet-t’i shpjegojë shpenzimet sipas mënyrës të reagimit mbi vëllimin e punës-të bëjë dallimin e shpenzimeve të përgjithshme nga ato mesataret-t’i kuptojë shpenzimet sipas funksioneve në shoqëritë-të bëjë dallimin e shpenzimeve prodhuese nga ato joprodhuese-të bëjë dallimin e shpenzimeve faktike dhe ato të parashikuara

NJËSIA TEMATIKE NR. 2SHPENZIME NË KONTABILITETIN

E SHOQËRIVE ME VEPRIMTARI PRODHUESE

❖ Nocioni shpenzime❖ Nocioni objekt shpenzimi dhe faktorët të cilët i kushtëzojnë shpenzimet❖ Klasifi kimi i shpenzimeve

22


23


SHPENZIME NË KONTABILITETIN E SHOQËRIVE ME VEPRIMTARI PRODHUESE

1. Nocioni shpenzime

Shpenzimet paraqesin një nga dukuritë më vitale dhe më dinamike në secilën ekonomi. Shpenzimet janë sugjerim nismës i metodave të shumta shkencore. Nuk është e rastit që në gjuhën e rëndomtë fjala “ekonomi” identifi kohet me shpenzimin racional të mjeteve dhe punës, më saktë me kursimet në shpenzime ose me zvogëlimin e shpenzimeve.Në literature ekziston një numër i madh i defi nicioneve për shpenzimet. Sipas prof. Markovskit “shpenzimet janë shpenzime të mjeteve dhe punës të shprehura me para të cilët janë pjesë përbërëse e kostos të efekteve”.6 Kostoja i përfshin të gjitha shpenzimet të cilat kanë të bëjnë me prodhimtarinë e një prodhimi ose shërbimi në shoqëri.

Shpenzimet janë shprehje të harxhimeve produktive, për arsye se ndikojnë të përfi tohen vlera të reja. Për dallim nga shpenzimet, të dalat paraqesin shpenzime joproduktive. Shpenzimet e bëra do të llogariten në koston e prodhimeve dhe do të jenë pjesë përbërëse e bilancit të gjendjes deri në momentin kur ato do të shiten.

2. Objekte shpenzimi

Në kontabilitetin e shpenzimeve, me kalimin e kohës janë diferencuar disa lloje tipike të njësive organizative më të vogla me detyra dhe autonomi të ndryshme. Nën njësi organizative nënkuptohet bashkësi e mjeteve materiale dhe njerëz të vendosur nën drejtim të një njeriu i cili kontrollon gjithçka që është e mundshme. Njësitë e këtilla organizative janë vende të shpenzimeve, vende të të dalave diskrecione, vende të të hyrave, qendra fi tuese (qendra profi tuese), dhe qendra investuese.31 Klasifi kimi i njësive organizative në letërsinë bashkëkohore botërore, sot bëhet në bazë të të ashtuquajturave qendra të përgjegjshmërisë. Në letërsi haset ndarje e shpeshtë e këtyre qendrave të përgjegjshmërisë në katër grupe: qendra shpenzimi, qendra me të hyra, qendra profi tuese dhe qendra investuese. Nënkuptohet se të gjitha këto qendra në mënyrë implicite krijojnë shpenzime të cilat më vonë krahasohen me masa të caktuara.32

Vendi i shpenzimeve është pjesa organizative e shoqërisë në të cilin bëhen shpenzime dhe për të cilin ekziston punë e defi nuar dhe matëse. Vendi i shpenzimeve është funksional, tërësi hapsinore ose faktike e rrethuar në kuadër të së cilës bëhen shpenzime për të cilat mbahet evidence kontabilistike dhe për të cilat ekziston përgjegjshmëri. Sipas M. Kovaçeviq vendi i shpenzimeve është pjesë më e vogël organizative e një veprimtarie të caktuar, në kuadër të të cilës kryhen punë përkatëse dhe homogjene sipas rregullave. Kjo do të thotë se vendi i shpenzimeve është nocion më i ngushtë se nocioni veprimtari. Secila veprimtari prodhuese (themelore, dytësore dhe ndihmëse) shpesh herë ka numër më të madh të vendeve të shpenzimeve.

Nën bartës të shpenzimeve nënkuptohen punët përfundimtare, më saktë rezultatet e punës të cilat kanë karakter të mallrave për shitje, ose, janë dedikuar për tregun.

6 S. Markovski: Shpenzimet në vendimmarrjen afariste, Nauçna kniga, Beograd 1991.

24


Karakter bartës të shpenzimeve kanë vetëm ato prodhime prodhimtaria e të cilëve është ende në rrjedhë dhe në to kyçen të gjitha shpenzimet e krijuara në shoqëri (kompani). Kur ato do të mbarohen, bëhen produkte të gatshme dhe e humbin karakterin e bartësve të shpenzimeve.

2.1 Faktorë të cilët i kushtëzojnë shpenzimet

Në punën e shoqërive prodhuese është e domosdoshme të bëhet alokacioni i shpenzimeve sipas objekteve të shpenzimit me qëllim saktësisht të përcaktohet kostoja e efekteve. Ky alokacion kryhet me faktorë të caktuar shpenzues.

Faktor shpenzues (shkaktar i shpenzimeve) është faktori, ndryshimi i të cilit shkakton ndryshimin e shpenzimeve të përgjithshme që kanë të bëjnë me objekt të caktuar shpenzues.

Shumica e shoqërive prodhuese bëjnë alokacionin e shpenzimeve sipas prodhimeve ose objekteve tjera të shpenzimit në bazë të shkallës paraprakisht të caktuar. Ajo llogaritet në fi llim të periudhës të llogaritjes dhe është e bazuar në aktivitetin e pritur prodhues dhe shpenzimet e përgjithshme të pritura për shoqërinë në përgjithësi ose për secilin departament brenda në shoqëri. Kështu, shuma e llogaritur më tutje shfrytëzohet për përcaktimin e pjesës proporcionale të shpenzimeve të cilën secili objekt shpenzues më tutje e shfrytëzon për përcaktimin e pjesës proporcionale të shpenzimeve të cilat duhet t’i bartë në procesin e prodhimtarisë.Si faktorë shpenzues shfrytëzohen si vijon:

- sasia e prodhimeve të prodhuara- orë pune të drejtpërdrejta- shpenzime të drejtpërdrejta për paga mujore- orë makinerie dhe- shpenzime materiale.

З. Klasifi kimi i shpenzimeve

Në teori dhe praktikë haset një numër i madh i klasifi kimeve të shpenzimeve. Do të përmendim vetëm disa prej tyre:

- lloje natyrore të shpenzimeve- shpenzime sipas mënyrës të identifi kimit me prodhimet dhe aktivitetet- shpenzime sipas mënyrës të reagimit ndaj vëllimit të punës- shpenzime të përgjithshme dhe mesatare- shpenzime sipas funksioneve të caktuara në shoqëri- shpenzime prodhuese dhe joprodhuese- shpenzime sipas përkatësisë në raportet fi nanciare- shpenzime faktike dhe të parashikuara- shpenzime oportunitetare- shpenzime të gjetura mbi të cilat nuk mund të ndikohet- shpenzime diferenciale (inkrementale) dhe kufi tare- shpenzime për të drejtuarit me kualitetin- dhe lloje tjera shpenzimesh.

Në vazhdim do të japim sqarim për ndarjet e veçanta të shpenzimeve. Bëhet fjalë për shpenzime të njëjta të cilat vetëm ndahen në lloje të ndryshme sipas asaj se çfarë do të merret si kriter përkatës.

25


3.1. Shpenzime sipas llojeve natyrore

Kjo ndarje i prezanton të gjitha shpenzimet e shoqërive prodhuese dhe paraqet ndarje themelore të shpenzimeve me qëllim që të shihet se sa shpenzime janë bërë nga cili lloj (materiale, paga mujore etj.), çfarë mjetesh janë shpenzuar (amortizimi, PTT etj.) dhe për çfarë lloj nevoje janë bërë (shpenzime për reklama, reprezentim etj.). Sipas kësaj ndarjeje shpenzimet ndahen në:

- materiale të shpenzuara (vlera e materialeve të papërpunuara dhe materialeve të tjera të shpenzuara, inventar i imët, lëndë djegëse dhe vajra etj.)

- amortizimi- paga mujore (bruto pagat mujore të llogaritura së bashku me kontributet e pagave

mujore dhe tatimi personal)- shërbime (shërbime transportuese, PTT shërbime, qira etj.)- kontribute kalkulative (kamata e kredive për mjete permanente, provizioni

bankar, anëtarësime etj.).Në grupin e materijaleve të shpenzuara bëjnë pjesë vlera e materialeve të

papërpunuara të shpenzuara, materiale ndihmëse, energjia e furnizuar, lëndë djegëse dhe vajra të shpenzuara, inventar i imët, amballazha, aotogoma dhe pjesë rezerve. Ky grup i shpenzimeve është i rëndësishëm dhe me ndikim edhe pse pjesëmarrja e tij nuk është e barabartë në shoqëri të ndryshme.

Amortizimi paraqet shprehje vlere e shpenzimit të mjeteve permanente. Sipas rregullës amortizimi përcaktohet me rregulla ose standarde dhe llogaritet sipas shkallës amortizuese. Këto shkallë përcaktohen varësisht nga klasifi kimi i caktuar i mjeteve permanente. Gjatë kësaj, merret parasysh natyra e mjeteve permanente gjatë shpenzimit të tyre fi zik dhe moral.

Në grupin e pagave mujore bëjnë pjesë bruto pagat mujore, të llogaritura dhe kalkuluara së bashku me kontributet e pagave mujore. Shuma e këtyre shpenzimeve përcaktohet në bazë të bazave dhe masave për kualitetin dhe kuantitetin e punës të shpenzuar të përcaktuar me akte interne të shoqërisë.

Në grup të veçantë të shpenzimeve janë kalkuluar shërbimet. Në këtë grup bëjnë pjesë edhe të dalat për riparime dhe mirëmbajtje, të dalat për shpenzime transportuese, shpenzimet për qarkullimin pagesor, shpenzime rruge, shpenzime sigurimi etj.

Në grupin e kontributeve kalkulative janë klasifi kuar kamatat e kredive për mjete permanente, kamatat e kredive për mjetet qarkulluese, po ashtu edhe anëtarësimet të cilat ju paguhen asociacioneve profesionale, si që janë odat (odat ekonomike etj.) etj.

3.2. Shpenzime sipas mënyrës të identifi kimit të tyre me prodhimet dhe aktivitetet

Shpenzime të drejtpërdrejta në mënyrë direkte (pa ndërmjetësim) llogariten në koston e prodhimit të gatshëm. Këtu bëjnë pjesë: materialet direkte për përpunim dhe pagat direkte për përpunim. Disa teoriticientë edhe amortizimin e llogarisin si shpenzim direkt, kurse të tjerët e mohojnë dhe amortizimin e llogarisin si shpenzim indirekt. Shpenzimet direkte në mënyrë të drejtpërdrejtë identifi kohen për prodhim, shërbim apo aktivitet të caktuar.

Shpenzime indirekte në mënyrë indirekte (me ndërmjetësim) me ndihmën e çelësave të caktuar llogariten në koston e prodhimit të gatshëm.

26


Së pari, shpenzimet indirekte shpërndahen sipas vendit të krijimit të tyre, e pastaj sipas bartësve. Si faktor për shpërndarjen e shpenzimeve indirekte janë materialet për përpunim dhe pagat mujore për përpunim në bazë të formulave që vijojnë:Në vendet prodhuese

Shkalla = shpenzime indirekte x100 / materiale për përpunim

Në vendet joprodhuese

Shkalla = shpenzime joprodhuese indirekte х 100 / materiale për përpunim në përgjithësi

Në shpenzime indirekte bëjnë pjesë: shpenzimi i energjisë elektrike, shpenzimi i ujit, shpenzime për nxehje, shpenzime për PTT, shërbime transporti, shërbime dhe provizione bankare, shpenzime për reklama dhe reprezentim, pagat mujore të punonjësve administrativ, mjetet ndihmëse për pastrim etj .

3.3. Shpenzime sipas mënyrës të reagimit të tyre mbi vëllimin e punës

Në këtë grup të shpenzimeve bëjnë pjesë:- shpenzimet fi kse- shpenzimet variabile (të ndryshueshme)- shpenzimet gjysmë fi kse (ligjore).

Shpenzimet e përgjithshme fi kse ngelin të pandryshueshme, kurse me rritjen e vëllimit të prodhimtarisë shpenzimet fi kse mesatare bien. Rritet prodhimtaria, shpenzimet e përgjithshme fi kse janë të pandryshueshme, kurse shpenzimet fi kse mesatare bien. Në këtë grup shpenzimesh bëjnë pjesë: shpenzime amortizimi, kamata kredish, anëtarësime në asociacione profesionale, pagat mujore të punëtorëve për kohën e kaluar në punë etj. Shpenzimet fi kse mesatare fi tohen kur shpenzimet e përgjithshme fi kse do të ndahen me sasinë e prodhimeve të prodhuara.

Shembull:

Sasia e prodhimeve të prodhuara

Shpenzime të përgjithshme fi kse Shpenzime mesatare fi kse

0 5.000 -5 5.000 1.00010 5.000 50015 5.000 333,3320 5.000 25025 5.000 20030 5.000 166,6635 5.000 142,7550 5.000 100

27


Diagram - grafi ku i shpenzimeve të përgjithshme variabile proporcionale Sh

10000

8000

6000

4000

2000

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 P

Diagram - grafi ku i shpenzimeve mesatare fi kse Sh f

Sh

10000

8000

6000

4000

2000

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 P

Shpenzimet variabile reagojnë ndaj vëllimit të prodhimtarisë. Rritet vëllimi i prodhimtarisë, rriten edhe shpenzimet e përgjithshme variabile dhe anasjelltas.

Sipas mënyrës të reagimit të rritjes dhe uljes të vëllimit të prodhimtarisë shpenzimet variabile mund të jenë proporcionale, progresive dhe degresive.

Shpenzime variabile proporcionale janë ato shpenzime të cilat rriten dhe ulen në përmasa direkte me rritjen dhe uljen e prodhimtarisë. Shpenzime variabile proporcionale janë: materialet për përpunim, pagat për përpunim etj.

28


Shpenzimet e përgjithshme variabile proporcionale lëvizin pjerrtas në vijë të drejtë, kurse shpenzimet mesatare variabile ngelin të pandryshuara pa dallim të vëllimit të prodhimtarisë.

Shembull.Sasia e produkteve të prodhuara Shpenzime të përgjithshme

variabile Shpenzime mesatare variabile

5 5.000 1.00010 10.000 1.00015 15.000 1.00020 20.000 1.00025 25.000 1.00030 30.000 1.000

Diagram - grafi koni i shpenzimeve të përgjithshme variabile proporcionale Sh

10000

8000

6000

4000

2000

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 PDiagram - grafi koni i shpenzimeve mesatare variabile proporcionale Sh

10000

8000

6000

4000

2000

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 P

29


Shpenzimet variabile progresive janë shpenzime të atilla të cilat karakterizohen me rritje më të madhe në krahasim me rritjen e vëllimit të prodhimtarisë.

Shembull:Sasia e produkteve të prodhuara Shpenzime të përgjithshme

variabile Shpenzime mesatare variabile

5 5.000 1.00010 12.000 1.20020 30.000 1.50030 60.000 2.000

Diagram - grafi koni i shpenzimeve të përgjithshme variabile progresive Sh t

10000

8000

6000

4000

2000

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 P

Diagram - grafi koni i shpenzimeve mesatare variabile progresiveТ i k

10000

8000

6000

4000

2000

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 P

30


Shpenzimet variabile degresive janë shpenzime të atilla të cilat rriten në vëllim më të vogël nga rritja e vëllimit të prodhimtarisë.

Shembull:

Sasia e produkteve të prodhuara Shpenzime të përgjithshme variabile Shpenzime mesatare variabile

5 5.000 1.00010 8.000 80020 14.000 70030 15.000 500

Diagram - grafi koni i shpenzimeve të përgjithshme variabile degresiveSh

10000

8000

6000

4000

2000

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 P

Diagram - grafi koni i shpenzimeve mesatare variabile degresive

Sh

10000

8000

6000

4000

2000

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50

P

31


Shpenzime gjysëmfi kse (gjysmë variabile, të zonës) kanë karakter edhe të shpenzimeve fi kse edhe të atyre variabile. Në zonë të caktuar kanë karakter fi ks, kurse me kalimin prej njërës zonë në tjetrën marrin karakter variabil.Shembull:P ShGjF Shgjf P ShGjF Shgjf p ShGjF Shgjf0 4000 - 7 6000 - 14 90001 4000 4000 8 6000 15 90002 4000 2000 9 6000 16 90003 4000 1333 10 6000 17 90004 4000 1000 11 6000 18 90005 4000 800 12 6000 19 90006 4000 667 13 6000 20 9000

Diagram – grafi koni i shpenzimeve të përgjithshme gjysmë fi kseT

10000

8000

6000

4000

2000

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 P

Diagram - grafi koni i shpenzimeve mesatare gjysmë fi kseT

10000

8000

6000

4000

2000

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50

32


3.4. Shpenzime të përgjithshme dhe mesatare

Shpenzimet e përgjithshme janë madhësi absolute. Shpenzimet mesatare janë numër relativ pasi që fi tohen me ndarjen e shpenzimeve të përgjithshme me një madhësi të caktuar. Si emërues mund të përdoret vëllimi i prodhimtarisë (sasia e produkteve të prodhuara), numri i orëve në makinë, numrin e shtretërve nëpër hotele etj.

Gjatë shfrytëzimit të shpenzimeve mesatare posaçërisht duhet të merret parasysh reagimi jo i barabartë i llojeve të shpenzimeve të veçanta gjatë ndryshimit të vëllimit të prodhimtarisë. Shpenzimet e përgjithshme variabile rriten gjatë zmadhimit të vëllimit të prodhimtarisë dhe ulen gjatë zvogëlimit të tij. Shpenzimet mesatare variabile nuk ndryshojnë. I kundërt është rasti me shpenzimet fi kse. Shpenzimet e përgjithshme fi kse nuk ndryshojnë gjatë ndryshimit të vëllimit të prodhimtarisë, por, shpenzimet mesatare fi kse ulen kur vëllimi i prodhimtarisë rritet dhe rriten kur ai zmadhohet. Sigurisht që kjo ka një rëndësi të madhe për shfrytëzimin e ekonomisë të vëllimit dhe uljen e kostos të prodhimeve.

Sh Sh

Shp

Shf P

P

3.5. Shpenzime sipas funksioneve të veçanta në shoqëri

Në literaturë dhe praktikë sot është aktualizuar një ndarje e shpenzimeve e cila është në lidhje me faktin se tash më shpenzimet në prodhimtari nuk kanë rrol dhe rëndësi vendimtare. Kështu ka shumë shembuj kur një shoqëri prodhuese ka më tepër shpenzime në marketing se sa në prodhimtari. Ndarja sipas funksioneve mund të kryhet në mënyrën si vijon:

- shpenzime për hulumtime dhe zhvillim- shpenzime për dizajn prodhues- shpenzime të prodhimtarisë- shpenzime të distribuimit (logjistika)- shpenzime të marketingut- shpenzime për servisimin e blerësve- shpenzime të administratës të përgjithshme të gjithë shoqërisë

33


Sipas kësaj ndarjeje shpenzimet ndahen në:1. Shpenzime indirekte prodhuese në kuptim më të gjerë të fjalës (shpenzimet

e departamentit për furnizim, shpenzime të drejtorisë dhe administratës të përgjithshme, shpenzime të marketingut dhe kështu me radhë) dhe shpenzime në kuptim më të ngushtë të fjalës.

2. Shpenzime të marketingut (bërja e porosive dhe realizimi i porosive)3. Shpenzime të drejtorisë dhe administratës të përgjithshme (paga mujore e

menaxherëve dhe udhëhëqësia më e lartë)4. Shpenzime për hulumtime dhe zhvillim (kompanitë bëjnë shpenzime të mëdha për

progresin personal dhe vënien e teknologjisë të re, modernizimin e prodhimtarisë, vënien e linjeve të reja prodhuese, hulumtimin e tregut etj.).

3.6. Shpenzime sipas kyçjes në vlerën e rezervave

Sipas kësaj ndarjeje shpenzimet ndahen në shpenzime të prodhimit dhe shpenzime (të dala) të periudhës.

Shpenzimet e prodhimit llogariten ne koston prodhuese të prodhimit të gatshëm, gjysmë prodhimit, prodhimtaria e pambaruar dhe pjesët për prodhimtarinë personale. Të gjitha shpenzimet tjera të krijuara gjatë periudhës të llogaritjes janë shpenzime , më saktësisht të dala të periudhës. Të gjitha shpenzimet e prodhimit të cilat janë në rezervat e prodhimtarisë të pambaruar, gjysmë prodhimet dhe prodhimet e gatshme mund të kyçen në bilancin e gjendjes, të transferohen për periudhën e ardhshme dhe nuk ndikojnë mbi rezultatin fi nanciar të periudhës në rrjedhë. Këto shpenzime llogariten si mjete dhe për këtë arsye ato janë pjesë përbërëse e bilancit të gjendjes.

Shpenzime joprodhuese (shpenzime të marketingut, shpenzime të drejtorisë dhe administratës të përgjithshme, shpenzime për hulumtime dhe zhvillim) janë shpenzime të periudhës (të dala të periudhës) dhe janë pjesë përbërëse e bilancit të suksesit.

3.7. Shpenzime sipas vendeve të krijimit të tyre

Vendet e shpenzimeve mund të caktohen sipas kritereve të ndryshme:

- sipas hapësirës ku ato krijohen- sipas funksioneve të punës- sipas përgjegjësisë të udhëheqësve të caktuar- etj. Sipas kësaj ndarjeje vendet e shpenzimeve mund të jenë:- prodhuese (vende shpenzimi, qendra profi tuese, reparte, departamente .) dhe- vende joprodhuese të shpenzimeve (marketingu, administrate e përgjithshme,

distribuimi dhe shitja, hulumtimi dhe zhvillimi, njësi ekonomike).

34


3.7..1. Shpenzime prodhuese dhe jo prodhuese

Kjo ndarje e shpenzimeve është bërë varësisht nga përkatësia e tyre funksionale. Kontabiliteti i menaxhmentit në praktikë zakonisht e bën diferencimin e shpenzimeve për nevojat e menaxhmentit në katër grupe dhe atë: a) prodhuese, b) marketing, c) administrative dhe ç) hulumtim dhe zhvillim. Gjatë kësaj rëndësi më të madhe për menaxhmentin kanë shpenzimet e prodhimtarisë. Në shpenzime jo prodhuese bëjnë pjesë shpenzimet e marketingut, administratës dhe hulumtimi dhe zhvillimi.

Shpenzime të prodhimtarisë janë ato shpenzime të cilat krijohen në procesin e prodhimtarisë. Këto janë të gjitha shpenzimet në prodhimtari. Krijohen si rezultat i prodhimtarisë të një numri të madh të prodhimeve të ndryshme, më saktë nëpërmjet të angazhimit të kapacitetit të prodhimtarisë.

Në vendet industrialisht të zhvilluara në praktikë është prezente ndarja në shpenzime prodhuese dhe shpenzime joprodhuese. Shpenzimet prodhuese janë ato shpenzime të cilat krijohen në prodhimtari. Ato ndahen në: 1) materiale direkte 2) paga mujore direkte dhe 3) shpenzime indirekte të prodhimtarisë.

Shpenzimet joprodhuese ndryshe quhen edhe shpenzime të periudhës. Me këto shpenzime nuk ngarkohen rezervat por e kundërta ato paraqesin shkallë direkte në bilancin e suksesit i cili si që është e njohur përpilohet në bazë periodike. Për shembull, shpenzimet e shitjes, pagat mujore të të punësuarve në departamentin e shitjes, qiratë etj. Janë shpenzime të periudhës. Në mënyrë të barabartë kjo ju përket edhe shpenzimeve administrative të cilat janë shpenzime të periudhës (për shembull, pagat mujore të personelit udhëheqës, pagat mujore të sekretariatit, të personelit kontabilistik etj.

Sipas një klasifi kimi tjetër shpenzimet e prodhimtarisë ndahen në dy grupe dhe atë: 1) shpenzime primare dhe 2) shpenzime konversione. Shpenzimet primare janë ato të cilat janë të domosdoshme dhe të drejtpërdrejta për realizimin e prodhimtarisë. Këtu bëjnë pjesë materialet direkte. Shpenzimet konversione si term është me datë më të re tek ne. Bëhet fjalë për bashkimin e pagave mujore direkte me shpenzimet indirekte të prodhimtarisë dhe në këtë mënyrë formimi i kategorisë të re të shpenzimeve.

3.8. Shpenzime sipas raporteve fi nanciare

Ekzistojnë shpenzime të cilat ju përkasin raporteve të ndryshme fi nanciare. Kështu që, shpenzimet ekzistuese në rezerva edhe atë materiale, prodhimtari e pa mbaruar dhe produkte të gatshme në rezervë janë shpenzime të rezervës. Këto shpenzime llogariten si mjete për shkak se ato janë pjesë përbërëse e bilancit të gjendjes.

Grupacioni i dytë janë të ashtuquajturat shpenzime periodike. Ato marrin karakter të të dalave pas krijimit të tyre pasi që transferohen në të dala gjatë periudhës të krijimit të tyre. Ato nuk mund të trajtohen si shpenzime rezerve dhe quhen shpenzime periodike dhe janë pjesë e balancit të suksesit.

3.9. Shpenzime faktike dhe të parashikuara

Shpenzimet faktike janë pasqyrë e shpenzimeve faktike të mjeteve dhe punës dhe rezultati faktik fi nanciar i realizuar. Me këto shpenzime përcaktohet kostoja faktike e prodhimit të gatshëm. Këto shpenzime quhen edhe historike.

7 S. Markovski, B. Nedev: Kontabiliteti i Menaxhmentit Afarist, Fakulteti Ekonomik, Shkup, 1995 fq. 39

35


Shpenzimet e parashikuara janë ato të cilat duhet të tregojnë se sa duhet të jenë shpenzimet, më saktë paraqesin kufi të cilin munden ose duhet ta arrijnë shpenzimet faktike. Ato mund të jenë të planifi kuara dhe standarde.

Shpenzimet e planifi kuara përcaktohen në bazë të shpenzimeve faktike për një periudhë të caktuar dhe kushtet e mundshme në krijimin e shpenzimeve në periudhën për të cilën parashikohen shpenzimet.

Shpenzimet standarde përcaktohen në bazë të analizave shkencore, studimeve, hulumtimeve për shpenzimin e mjeteve dhe punës. Këto shpenzime paraqesin masë më reale për përcaktimin e ekonomizimit në punë. Lëshimet e përcaktuara ndërmjet shpenzimeve faktike dhe standarde mundësojnë që nëpërmjet analizave të përcaktohen arsyet për lëshimet e tilla që të ndërmerren masa përkatëse për punë më ekonomike në të ardhmen.

3.10. Shpenzime sipas planit analitik-të kontabilitetit

Sipas kësaj ndarjeje shpenzimet ndahen në:- grupi 40 – shpenzimi i materialeve të papërpunuara dhe materialeve tjera, autogoma

dhe ambalazhe- grupi 41 - shërbime- grupi 42 – rezervime të kalkuluara të shpenzimeve materiale- grupi 43 - amortizimi- grupi 44 – shpenzime jomateriale- grupi 47 – bruto paga mujore të kalkuluara- grupi 49 – alokacioni i shpenzimeve

Kjo ndarje është bërë në bazë të planit analitiko-kontabilistik.

Pyetje :

1. Në cilën klasë mbahen shpenzimet?2. Dallimi ndërmjet shpenzimit dhe të dalat?3. Defi no nocionin shpenzim, objekt shpenzimi dhe faktorët të cilët i kushtëzojnë

shpenzimet?4. Sqaro ndarjen natyrore të shpenzimeve?5. Sqaro si reagojnë shpenzimet ndaj vëllimit të punës?6. Cilat janë shpenzime prodhuese dhe cilat janë shpenzime joprodhuese?7. Sqaro grupimin e shpenzimeve faktike dhe shpenzimeve të parashikuara?

Nocione kryesore:- Shpenzime- Vendi i shpenzimeve - Faktor shpenzimi- Objekt shpenzimi- Kostoja- Njësia organizative

36


37



- t’i njohë llojet e shpenzimeve- t’i njohë dokumentet për shpenzimet e krijuara- t’i evidentojë shpenzimet për materiale, energji, inventar të imët- t’i evidentojë shërbimet- ta evidentojë amortizimin dhe shpenzimet jomateriale- t’i evidentojë pagat mujore dhe shpenzimet tjera gjatë punë

NJËSIA TEMATIKE NR. 3EVIDENCA E SHPENZIMEVE NË

KONTABILITETIN E SHOQËRIVE ME VEPRIMTARI PRODHUESE

��

��

Evidence e shpenzimeveEvidenca e shpenzimeve për materiale të papërpunuara dhe materiale tjera, pjesë rezerve, inventar i imët, autogoma dhe ambalazheEvidenca e shërbimeveEvidenca e amortizimitEvidenca e shpenzimeve jomateriale nga puna Evvidenca e pagave mujore dhe kontributeveEvidenca e shpenzimeve tjera nga puna

38


39


EVIDENCA E SHPENZIMEVE NË KONTABILITETIN E SHOQËRIVE ME VEPRIMTARI PRODHUESE

1. Evidenca e shpenzimeve

Evidenca e shpenzimeve bëhet në bazë të dokumenteve. Dokumente për shpenzime të krijuara janë: kërkesa, fatura, llogaritë, lista pagesore, urdhër udhëtimi, rekapitulues etj.

Në vazhdim është dhënë një pasqyrë e shkurtër e llojeve të veçanta të shpenzimeve sipas planit analitiko kontabilistik (plani i kontos) dhe evidencës së tyre.

2. Evidenca e shpenzimeve për materiale të papërpunuara dhe materiale të tjera

Evidenca për shpenzimin e materialeve zbatohet në atë mënyrë që për vlerën e materialit të dhënë në prodhimtari shënohet në anën e majtë të llogarisë 400 Shpenzim të materialeve dhe në anën negative të faturës 310 Rezerva e materialeve. Kur materialet mbahen me çmime të planit është e nevojshme të përcaktohet edhe shmangia e realizuar nga çmimet e planit të materialeve të dhëna në prodhimtari që të mund saktësisht të përcaktohet rezultati fi nanciar.

Llogaritja e shmangieve nga çmimet e planifi kuara të materialeve të shpenzuara bëhet në mënyrën si vijon:

Shmangie = saldo në llogari 3190 х (-) 310 (+) 310

Shembull: Pas kërkesës nr. 241 janë dhënë materiale në prodhimtari për 50.000 den. Materialet në rezervë mbahen me vlerën e planifi kuar. Në anën pozitive të faturës rezerva ka 200.000 den. (vlerë më e madhe e planifi kuar, kurse shmangia nga çmimi i planifi kuar i materialeve 16.000 den. Të llogaritet dhe regjistrohet shmangia nga çmimi i planifi kuar i materialeve të dhëna. Lëshim = (16000 х 50000) : 200000 = 4000

Nr. KontoP ë r s h k r i m

Shuma

+ - + -

1. 40003100

Shpenzimi i materialeve Rezerva e materialeve te papërpunuara dhe materiale Materiale të dhëna sipas kërkesës nr. 241

50.000 50.000

1а. 3190

4009

Shmangie nga çmimet e planifi kuara të materialeve Shmangie e kalkuluar Shmangie e kalkuluar nga çmimi i planifi kuar i materialeve

4.000

4.000

Shembuj për ushtrime:1. Sipas f-rës nr. 3 janë furnizuar materiale për 120.000 den plus 18% TVSh. Për transport është llogaritur si shpenzim 2.000 den. Vlera e planifi kuar është 110.000 den.2. Sipas kërkesës nr. 2 janë dhënë materiale për prodhimtari në shumë prej 70.000 den.3. Të llogaritet dhe regjistrohet shmangia nga çmimet e planifi kuara të materialeve të dhëna.

40


2.1. Evidenca e shpenzimeve për energji dhe pjesë rezerve

Në konton 401 regjistrohet energjia e shpenzuar të cilën shoqëria e furnizon nga furnizuesit, si që është energjia elektrike ose energjia ngrohëse, si dhe lënda djegëse e shpenzuar (thëngjilli, nafta, gazi, mazuti etj.). Evidenca e shpenzimeve për energji bëhet në anën pozitive të faturës 401 dhe në anën negative të faturës 220 furnizues.

Shembull. Energjia elektrike e shpenzuar sipas faturës nr. 178 të EVN- së me shumë prej 40.000 den.

Nr. KontoP ë r s h k r i m i

Shuma

+ - + -1. 4010

220Energjia elektrike e shpenzuarFurnizuesit në vend Fatura e pranuar nr. 178 për energji elektrike të shpenzuar

40.00040.000

Në konton 404 evidentohet vlera e pjesëve rezerve të shpenzuara. Gjatë lëshimit të pjesëve rezerve regjistrohen në anën pozitive të faturës 404 dhe në anën negative të faturës 320 rezervë e pjesëve rezerve, ose nëse furnizohen dhe drejtpërsëdrejti jepen në përdorim në faturën 220 furnizues. Nëse në rezervë pjesët rezerve mbahen me çmimin e planifi kuar atëherë është e domosdoshme gjatë dhënies të tyre të llogaritet dhe regjistrohet shmangia e llogaritur nga çmimi i planifi kuar.

2.2 Evidenca e inventarit të imët që shpenzohet, autogoma dhe ambalazhi

Tek shpenzimi i inventarit të imët, ambalazhi dhe autogomat duhet të përmendet se evidence mund të zbatohet në tri mënyra dhe atë:- njëhershëm- me 50% shlyerje- me shlyerje kalkuluese.

Tek shlyerja e njëhershme është karakteristike ajo që inventari i imët, ambalazhi dhe autogomat shlyhen në përgjithësi gjatë dhënies të tyre në përdorim. Kjo mënyrë e shlyerjes zbatohet tek inventari i imët dhe ambalazhet të cilët kanë afat të përdorimit deri në një muaj ose kanë vlerë shumë të vogël.

Tek lëshimi në përdorim me 50% çregjistrim karakteristike është ajo se inventari i imët dhe ambalazhi gjatë lëshimit në përdorim menjëherë shlyhen me 50% nga vlera e tyre, kurse gjysma ngel të shlyhet në periudhën e ardhshme gjatë daljes të tyre. Zbatohet në ato raste kur nuk mundet saktësisht të përcaktohet afati i përdorimit të inventarit të imët, ambalazhit dhe autogomat.

Shpenzimi i inventarit të imët, ambalazhi dhe autogomat me shlyerje kalkulative karakterizohet me atë që periodikisht në fund të secilit muaji bëhet shlyerja e një pjese të inventarit të imët, ambalazhit dhe autogomave. Vlera furnizuese ndahet me periudhat e afatit të përdorimit të inventarit të imët, ambalazhit dhe autogomave dhe fi tohet shpenzimi për një periudhë dhe bëhet shlyerja në fund të secilës periudhë.

Evidenca tek shpenzimet e inventarit të imët Mënyra e parë me shlyerje 100% gjatë lëshimit në përdorim

41


Shembull: Sipas kërkesës nr. 74 është lëshuar inventar i imët me 100% shlyerje me shumë prej 3.000 den.

N.r. Konto P Ë R S H K R I M Shuma+ - + -

1. 40503500

Shlyerja e inventarit të imët Rezervë e inventarit të imëtInventari i imët i lëshuar me shlyerje 100%

3.0003.000

Mënyra e dytë me shlyerje 50% gjatë lëshimit në përdorim

Shembull: Sipas kërkesës nr. 93 është lëshuar inventar i imët me 50% shlyerje në shumë prej 4.000 den.

Nr. Konto P Ë R S H K R I M Shuma+ - + -

1. 40503510

3500

Shlyerja e inventarit të imëtInventari të imët në përdorim Rezervë e inventarit të imët Inventari i imët i lëshuar me 50% shlyerje

2.0002.000

4.000

Mënyra e tretë me shlyerje kalkulative gjatë lëshimit në përdorim

Shembull: Sipas kërkesës nr 62 është lëshuar inventar i imët me shlyerje kalkulative mujore në shumë prej 5.000 den. Afati i përdorimit të inventarit të imët është 5 muaj. Të llogaritet dhe regjistrohet shpenzimi mujor i inventarit të imët.

Shlyerja mujore=Shuma:Afati i përdorimit=5.000:5=1.000

URDHËRESË REGJISTRIMNr. Konto P Ë R S H K R I M Shuma

+ - + -1. 3510

3500Inventari i imët në përdorim Rezerva e inventarit të imëtInventari i imët i lëshuar me shlyerje kalkulative

5.0005.000

1а. 4050357

Shlyerja e inventarit të imët Krahasimi i vlerës të inventarit të imëtShlyerja mujore i inventarit të imët të regjistruar

1.000

1.000

3. Evidenca e shërbimeve

Në kuadër të kontove të grupit 41 përfshihen shërbimet me karakter të shpenzimeve materiale. Bëhet fjalë për shërbime të huaja të cilat shkojnë në barë të punës në shoqëri. Këto janë shpenzime për shërbime transportuese, shërbime për përpunimin e prodhimeve, shërbime për mirëmbajtje, shpenzime për panaire, shpenzime për qira dhe shpenzime tjera të cilat në mënyrë të drejtpërdrejtë janë të lidhura me procesin e prodhimtarisë.

42


Shërbimet të cilat kryhen nga jashtë mund të jenë të ndryshme. Për shërbimin e kryer pranohet faturë me një shumë të caktuar. Evidenca bëhet në anën pozitive të ndonjë fature për shërbime nga klasa 4 dhe në anën negative evidentohet fatura obligime ndaj furnizuesve nëse është pranuar fatura, kurse, nëse shërbimi është paguar me para të gatshme atëherë në anën negative regjistrohet xhiro llogaria ose arka varësisht nga ajo se prej ku është bërë pagesa.

Evidencën e shërbimeve do ta shpjegojmë me një shembull. Shembull.:1. Është pranuar fatura nr. 245 për shërbime transporti të realizuara në shumë prej 12.000 den.2. Për pjesëmarrje në panair është pranuar fatura nr. 123 në shumë prej 9.000 den.3. Për regjistrimin e mjeteve motoristike është pranuar fatura nr. 81 me shumë prej 12.000 den.4. Për shërbime të kryera-higjiena në objekte nga arka është paguar shuma prej 3.500 den.5. Për shpenzimet PTT është paguar me para të gatshme 650 den.6. Është paguar avans për udhëtim zyrtar të menaxherit A.B. në shumë prej 6.000 denarësh.

Nr. KontoP Ë R S H K R I M

Shuma+ - + -

1. 410220

Shërbime transporti Obligime ndaj furnizuesveFaturë e pranuar nr. 245 për shërbime transporti të realizuara

12.00012.000

2. 413220

Shpenzime për panaireObligime ndaj furnizuesvePër pjesëmarrje në panair është pranuar fatura nr. 123

9.0009.000

3. 4192

220

Shërbime për regjistrimin e mjeteve motoristikeObligime ndaj furnizuesvePër regjistrimin e mjeteve motoristike është pranuar fatura nr. 81

12.00012.000

4. 41231020

Shërbime për mirëmbajtjen e higjienës në objektetArkaPër shërbime të kryera për higjienën e objekteve

3.5003.500

5. 41031020

PTT shpenzime në vendArkaE paguar me para të gatshme për PTT shërbime

650650

6. 17101020

Avans për udhëtim zyrtar ArkaAvansi i paguar

60006000

43


Numër__________ _________ viti 200___

Urdhëresë udhëtimi

Punëtori-ja________________________________________________________________

Në punë dhe detyra pune_____________________________________________________

_________________________________________________________________________

I cili duhet zyrtarisht të udhëtojë prej____________________________________________

Deri_______________________________

Me detyrë__________________________________________________________________

_________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________

Udhëtimi zyrtar do të zgjasë___________________________________________________

Pas kthimit nga udhëtimi zyrtar do të dorëzojë raport për punën e kryer në afat prej 48 orësh pas ardhjes në punë.

Shpenzimet e rrugës do të jenë në barrë_________________________________________

_________________________________________________________________________

Lejoj përdorimin e__________________________________________________________

_________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________

Lejoj pagesën e akontacionit me shumë prej ___________________________

(v.v.) Urdhërdhënësi, ________________

44


4. Evidenca e amortizimit

Mjetet permanente janë të rëndësishme pasi që me to mundësohet fi timi i produkteve të reja. Gjatë përdorimit, mjetet permanente shpenzohen dhe gradualisht përcjellin një pjesë të vlerës së tyre në produktet e reja. Ky shpenzim i mjeteve permanente quhet amortizim.8 Do të thotë se amortizimi paraqet shpenzim të mjeteve permanente të shprehur në vlerë. Ky është kalimi i vlerës nga mjetet permanente në mjetet qarkulluese.

Ekziston amortizim kohor, funksional dhe racional. Amortizimi kohor mund të jetë degresiv, proporcional dhe progresiv. Me rregullat ligjore tek ne është imponuar zbatimi i amortizimit kohor (proporcional).

8 Në teorinë dhe praktikën e huaj shpenzimi i mjeteve permanente quhet depreciacion.

45


Bazë për amortizimin paraqet vlera furnizuese e mjeteve permanente. Amortizimi vjetor fi tohet kur vlera furnizuese do të ndahet me afatin e përdorimit të mjetit. Shuma mujore e amortizimit përcaktohet kur shuma vjetore do të ndahet me 12.

Për secilin mjet llogaritet amortizimi sipas shkallëve të shlyerjes të përcaktuara ligjërisht, të cilat publikohen në gazetën zyrtare.

Në fund të secilit muaji shuma e amortizimit evidentohet në anën pozitive të faturës amortizim dhe në anën negative të faturës për amortizim të llogaritur. Ky qëndrim kontabilistik përsëritet në fund të secilit muaji deri në fund të vitit. Në fund të vitit evidentohet shuma vjetore e amortizimit në anën pozitive të faturës amortizim i llogaritur dhe në anën negative të faturës korrigjimi i vlerës (amortizim i akumuluar). Pas kalimit të afatit të përdorimit të mjetit bëhet evidentimi në anën pozitive të faturës korrigjimi i vlerës dhe në anën negative të faturës të mjetit përkatës. Me këtë regjistrim do të shuhen të dyja faturat, më saktë, nuk do të kenë më saldo. Në këtë mënyrë mjeti tërësisht shkon në të dala, më saktësisht, shlyhet.Shembull. Të llogaritet amortizimi mujor dhe vjetor i pajisjes vlera furnizuese e së cilës është 240.000 den., kurse afati i përdorimit është 10 vjet. Pas kalimit të afatit të përdorimit pajisja llogaritet në të dala dhe e hedhur nga përdorimi

URDHËRESË REGJISTRIMINr. Konto P Ë R S H K R I M Shuma

+ - + -1. 430

0292Amortizim Amortizimi i llogaritur i pajisjesShpenzimi i regjistruar mujor

2.0002.000

1а. 0292

029

Amortizimi i llogaritur i pajisjes Amortizimi i akumuluar i mjeteve materialeAmortizimi vjetor i regjistruar

24.000

24.000

5. 029022

Amortizimi i akumuluar i mjeteve materiale Reparte dhe pajisjePajisje të dala

240.000240.000

5. Evidenca e shpenzimeve jomateriale

Në kuadër të shpenzimeve jomateriale bëjnë pjesë: mëditjet për udhëtime zyrtare dhe shpenzime rruge; kompensim të shpenzimeve të të punësuarve, dhurata, ndihma; shpenzime për promovime, reklama, propaganda, reprezentim, sponsorim; premitë për sigurim; tatime, kontribute, anëtarësime dhe të dhëna tjera të cilat nuk varen nga rezultati; shërbime bankare dhe shpenzime për qarkullimin pagesor; dhe shpenzime tjera jomateriale.

Evidenca e shpenzimeve jomateriale zbatohet në atë mënyrë që për shumën e shpenzimit evidentohet në faturë përkatëse të shpenzimeve jomateriale dhe në anën negative të faturës obligime ndaj furnizuesve nëse është pranuar faturë ose në faturë prej ku paguhen këto shpenzime (xhirollogari ose arka).

46


Shembull:1. Sipas fragmentit nr. 152 është paguar shuma prej 18.000 den. Në emër anëtarësim në shoqata dhe asociacione profesionale.2. Për shpenzime për reklama është pranuar fatura nr. 214 me shumë prej 14.000 den.3. Për sigurimin e mjeteve permanente është paguar sipas fragmentit nr. 96 shuma prej 320.000 den.

URDHËRESË REGJISTRIMINr. Konto

P Ë R S H K R I MShuma

+ - + -

1. 4446

1000

Anëtarësim në shoqata dhe asociacione profesionale. Xhiro llogaria Anëtarësimi i paguar sipas fragmentit nr. 152

18.000

18.000

2. 4420

220

Shpenzime për promovim, reklame dhe propagandë Obligime ndaj furnizuesveFatura e pranuar nr. 214 për shpenzime për reklama

14.000

14.000

3. 44301000

Premitë për sigurimin e mjeteve permanente Xhiro llogaria Shpenzime të paguara për sigurim sipas fragmentit nr. 96

320.000320.000

6. Evidenca e pagave mujore dhe kompensimin e pagave mujore

Evidence e pagave mujore mbahet në grupin 47 – Paga mujore dhe kompensime. Mënyra e llogaritjes të pagave mujore dhe kompensimet bëhet në pajtueshmëri me rregullat ligjore.

Kompensimet e kalkuluar në bruto pagat mujore janë: tatimi personal, kontribut për sigurim pensional dhe invalidor, kontribut për sigurim shëndetësor dhe kontribut për punësim. Këto kompensime llogariten nga bruto paga mujore me zbatimin e shkallëve të caktuara ligjore. Tatimi personal në vitin 2008 ishte 12%, kurse nga viti 2009 u zvogëlua dhe është 10%.Kontributet nga bruto pagat mujore janë:

- kontribut për sigurim pensional dhe invalidor,- kontribut për sigurim shëndetësor- kontribut për punësim dhe- kontribut për sigurim shëndetësor plotësues 0,5%. Me lëvizjet reformuese të Qeverisë të Republikës të Maqedonisë në periudhën deri

në vitin 2011 ndryshohen shkallët e kontributeve dhe atë

Viti 2008 Viti 2009 Viti 2010 Viti 2011 Kontribut për sigurim penzional dhe invalidor

21,2% 19% 1б,5% 15%

Kontribut për sigurim shëndetësor 9,2% 7,5% 7% б%Kontribut për punësim 1,б% 1,4 % 1,2 % 1%

47


Kur nga bruto pagat mujore do të llogariten dhe ndahen të gjitha këto obligime për kompensime nga pagat mujore sipas shkallëve të caktuara ligjore do të fi tohen neto pagat mujore.

Pagesa e pagave mujore bëhet në bazë të listës pagesore. Lista pagesore përpilohet në bazë të llogaritjes të bërë të pagave mujore dhe kompensimeve. Përmban të dhëna emrat dhe mbiemrat e punëtorëve, kualifi kimet, pagat e realizuara ne bruto shumë, kontributet nga paga mujore, dhe ndalesa tjera nga pagat mujore dhe në fund neto shuma e pagave mujore.

Neto pagat mujore të punëtorëve paguhen nëpërmjet të arkës me para të gatshme ose në kartela.Evidentimi i pagave mujore do të sqarohet nëpërmjet të një shembulli. Po ashtu, do të jepet shembull edhe për evidencën e shpenzimeve tjera për punën në vazhdimësi.

Shembull për evidencën e pagave mujore. Shembull. Janë dhënë të dhënat e mëposhtme në bazë të të cilave duhet të zbatohet evidenca e pagave mujore për vitin 2010 dhe atë:

Bruto paga mujore është 50.000 denarë. Të llogariten kontributet dhe neto paga mujore.

1. Bruto paga mujore 50.0002. Kontribute nga pagat mujore 25,2%-Kontribut për SPI 16,5% 8.250-Kontribut për SSh 7.0% 3.500-kontribut për punësim 1,2% 600-Kontribut për shëndetësi profesionale 2503. Dallimi (1 - 2) Bruto paga mujore - kontribute 37.4004. Lirimi personal 7.0005. Baza për tatimin e të ardhurave personale ( 3 -4) 30.4006. Tatimi personal i të ardhurave (num.rendor.5 nga 10%) 3.0407. Neto paga mujore (1-2- 6) ose (50.000-12.600-3040) 34.360


Shuma

+ - + -

1. 470 Bruto paga mujore të kalkuluar 50.000270 Obligime për bruto paga mujore dhe

kompensime nga pagat mujore 50.000

Bruto paga mujore të llogaritura të kalkuluar

1a. 270 Obligime për bruto paga mujore dhe kompensime nga pagat mujore 50.000

271 Neto pagat mujore 34.3602730 Tatimi personal 3.0402740 Kontribute për sigurim pensional invalidor 8.2502741 Kontribut për sigurim shëndetësor 3.5002742 Kontribut për punësim 6002743 Kontribut për shëndetësi profesionale 250

Obligime të krijuara

48


Kur evidenca është në kartele


+ - + -

1 b. 271 Neto pagat mujore 34.3602730 Tatimi personal 3.0402740 Kontribut për sigurim pensional invalidor 8.2502741 Kontribut për sigurim shëndetësor 3.5002742 Kontribut për punësim 6002743 Kontribut për shëndetësi profesionale 250

1000 Xhiro llogaria 50.000Obligime të paguara

Kur merren pagat mujore me para në dorë

Nr. Konto P Ë R S H K R I M Shuma

+ - + -1 b. 1020

1009Arka Xhiro llogari kalimtare Pagë mujore e marrë

34.36034.360

1c 10091000

Xhiro llogari kalimtare Xhiro llogariFragment i pranuar numër 5

34.36034.360

1ç. 2730274027412 7 4 2 2743

1000

Tatimi personalKontribut për sigurim pansional invalidor Kontribut për sigurim shëndetësor Kontribut për punësimKontribut për shëndetësi profesionaleXhiro llogariaObligime të paguara (të mbuluara)

3 . 0 4 0 8.2503.500600 250

15.640

49


7. Evidenca e shpenzimeve tjera gjatë punësEvidencën në lidhje me shpenzimet tjera gjatë punës permanente do ta sqarojmë

nëpërmjet të një shembulli.Shembull. Janë dhënë ngjarjet kontabiliste si vijojnë për të cilat duhet të bëhet

evidence dhe atë:1. Janë llogaritur ndryshimet negative të kursit në shumë prej 5.000 den.2. Blerësit i është lejuar rabat (ulje) 2% nga vlera shitëse e cili është 8.000 den.3. Është kthyer kredi afatshkurtër prej 200.000 den. Pas mbarimit të afatit dhe është paguar kamatë me një shumë prej 15.000 den.4. Është paguar kamatë me vonesë për shkak të pagesës të vonuar të borxhit shumë prej 11.000 den.5. Është përcaktuar mangësi të mallrave tregtare në depo për 4.000 den.

URDHËRESË REGJISTRIMINr. Konto


+ - + -

1. 4850

103

Ndryshime negative të kursit pas kredive afatshkurtra në deviza Konto devizoreNdryshime të llogaritura negative të kursit

5.0005.000

2. 4542120

Lirimi i lejuar Kërkesa nga blerësitRabati i lejuar

8.0008.000

3. 4830250

1000

Kamata të kredive me denarëObligime afatshkurta në bazë të huazimeve dhe kredive në vend Xhiro llogariKredi e paguar sipas fragmentit

15.000

200.000215.000

4. 484 1000 Kamata të vonuara Xhiro llogariKamatë me vonesë e paguar

11.00011.000

5. 4525660

Mangësi të mallrave tregut Mallra në depoMangësia e përcaktuar

4.0004.000

Në fund të periudhës zbatohet shpërndarja e shpenzimeve nëpërmjet kontos 490 – shpërndarja e shpenzimeve. Kjo konto ka dy llogari dhe atë:

4900 – shpërndarja e shpenzimeve për llogaritjen e kostos të prodhimeve dhe shërbimeve

4901 - shpërndarja e shpenzimeve drejtpërsëdrejti në barrë të të ardhurave (të hyrave) të përgjithshme (të dalat e periudhës).

Vetë emri i këtyre kontove e shpjegon funksionin e tyre. Nëpërmjet faturës 490 shpërndahen shpenzimet të cilat kyçen në koston e produkteve dhe shërbimeve. Shpenzimet përcillen në vende përkatëse dhe bartës të shpenzimeve në kuadër të faturës 600 - prodhimtari, me shprehje eventuale të lëshimit nga çmimi i prodhimtarisë në faturën 609 –lëshim nga çmimet e prodhimtarisë.

50


Nëpërmjet faturës 4901 shpërndahen shpenzimet të cilat në mënyrë të drejtpërdrejtë i ngarkojnë të hyrat e përgjithshme në faturën 700 – të dala në bazë të produkteve dhe shërbimeve të shitura

Shembuj për evidencën e shpenzimeve

1. Sipas kërkesës nr. 55 janë dhënë materiale me shumë prej 11.000 den.2. Të kalkulohen bruto pagat mujore të punëtorëve në shumë prej 200.000 den., tatimi personal është 12.000 den., SPI 18.000 den., kontribut për sigurim shëndetësor 10.000 den. Neto paga mujore dhe kontributet të paguhen nga xhiro llogaria.3. Sipas kërkesës nr. 66 është dhënë inventar i imët për 24.000 den. (afati i përdorimit është 12 muaj). Dorëzimi është bërë në muajin e 7 të. Në fund të vitit inventari i imët regjistrohet në të dala. Gjatë regjistrimit të të dalave është vlerësuar mbeturinë me vlerë prej 2.000 den. Mbeturinat janë shitur për 3.000 den. Blerësi e ka mbuluar borxhin sipas fragmentit nga banka nr. 55.4. Për rregullimin e instalimit të ujësjellësit është dorëzuar kambial me vlerë prej 3.000 den.5. Sipas kërkesës nr. 36 është dorëzuar inventar I imët për 8.000 den. me 50% shlyerje.6. Sipas kërkesës nr. 84 është dorëzuar ambalazhi për 6.000 me 100% shlyerje.7. Për shërbime transporti është paguar me para të gatshme 18.000 den.8. Për shpenzime PTT dhe biseda telefonike është pranuar faturë me shumë prej 5.000 den.Fatura është paguar me para nga banka


Shuma

+ - + -

1.2.

2а.

2б.

3.

400

470

2702712732 7 4 0 2741

351

310

270

2712732 7 4 0 2741

1000

350

Materiale të papërpunuara dhe materiale të shpenzuara Materiale të papërpunuara dhe materiale në rezervëMateriale të dorëzuara sipas kërkesës nr. 55

11.000

200.000

200.000

11.000

200.000

160.00012.0001 3 . 0 0 0 10.000

Bruto paga mujore të kalkuluara Obligime për pagat mujore dhe kompen-simet nga pagatBruto pagat mujore të kalkuluaraObligimet për pagat mujore dhe kompensimet nga pagat Neto pagat mujore Tatimi personal Kontributet për SPI Kontribut për sigurimin shëndetësorObligime të krijuaraNeto pagat mujoreTatimi personalKontributet për SPI KSSh Xhiro llogariaObligime të paguara

160.0001 2 . 0 0 0 13.000 10.000

24.000

200.000

24.000

Inventar i imët në përdorim Inventar i imët në rezervëInventar i imët i lëshuar

51


3а.

3b.

3c.

3ç.

4.

5.

6.

7.

8.

8а.

4050

4050357

3106

120

1000

412

4050 351

4052

410

4103

220

357

351

3106 756

120

211

350

353

1020

220

1000

Shlyerje e inventarit të imët Harmonizim vlere të rezervave të inventarit të imëtShlyerja mujore e regjistruar

2.000

10.000

12.0002.000

3.000

3.000

3.000

4.0004.000

6.000

1.800

5.000

5.000

2.000

24.000

2 . 0 0 0 1.000

3.000

3.000

8.000

6.000

1.800

5.000

5.000

Shlyerja e inventarit të imëtHarmonizim vlere të rezervave të inventarit të imëtRezerva e mbeturinave Inventar i imët në përdorimInventar i imët i regjistruar në të dalaKërkesat e blerësveRezerva e mbeturinave Të hyra nga shitja e mbeturinaveMbeturina të shituraXhiro llogaria Kërkesat e blerësveKërkesë e paguar sipas fragmentit nr. 55Shërbime për mirëmbajtje dhe siguri Obligime për kambial të dorëzuarKambial i dorëzuarShlyerja e inventarit të imëtInventar i imët në përdorim Rezerva të inventarit të imët Inventar i imët i dorëzuar me 50% shlyerjeShlyerja e ambalazhit në përdorim Ambalazhi në përdorim Ambalazhi i dorëzuar me100% shlyerje Shërbime transporti Arka Shërbime të paguara transportiShpenzime PTT në vend Obligime ndaj furnizuesve në vendFatura e pranuar për shpenzime PTTObligime ndaj furnizuesve në vend Xhiro llogaria Obligim i paguar sipas fragmentit

Shembuj për ushtrime:

1. Sipas f-rës nr.4 janë furnizuar materiale për 56.000 den. plus 18% TVSh. Për transport është pranuar fatura nr.3 me shumë prej 4.000 den. Vlera e planifi kuar e materialeve është 65.000den2. Sipas kërkesës nr. 2 janë dorëzuar materiale për 24.000 den.3. Sipas kërkesës nr. 3 janë dorëzuar autogoma për12.000 den me 50% shlyerje.4. Sipas procesverbalit të komisionit nr. 23 janë regjistruar në të dala autogomat e dorëzuara me 50%. Gjatë regjistrimit në të dala janë vlerësuar mbeturina me shumë prej 1.400 den.

52


5. Janë shitur mbeturinat për 2.500 den plus 18% TVSh. Të zvogëlohen rezervat e mbeturinave.TVSh i është paguar shtetit, kurse blerësi e ka mbuluar borxhin e vet.6. Sipas faturës nr. 4 janë blerë materiale zyre për 6.000 den dhe menjëherë janë dhënë për shpenzim. 7. Është dorëzuar inventar i imët sipas kërkesës nr. 35 me shlyerje kalkulative për 36.000 den. Afati i përdorimit të inventarit të imët është 12 muaj. Dorëzimi bëhet në muajin e 8 të. Në fund të vitit në të dala regjistrohet inventari i imët. Në të dala është vlerësuar mbeturinë prej 1.500 den.8. Është dorëzuar lëndë djegëse për shpenzim me shumë prej 4.000 den.9.Për energjinë elektrike të shpenzuar është pranuar faturë me shumë prej 5.000 den. Fatura është paguar nga xhiro llogaria.10. Për përpunim të mëtutjeshëm të prodhimeve është pranuar fatura nr 12 me shumë prej 4.000 den.11. Për pjesëmarrje në panair në vend nga llogaria janë paguar 2.000 den.12. Sipas kërkesës nr.33 janë dorëzuar pjesë rezerve për mirëmbajtjen permanente të mjeteve me vlerë prej 7.500 den.13. Për kontrollime mjekësore të të punësuarve është paguar me para të gatshme 9.000 den.14. Të llogaritet dhe regjistrohet amortizimi i pajisjes me vlerë furnizuese prej 50.000 den. Shkalla e amortizimit është 10%.15. Është paguar avancë për udhëtim zyrtar të personit M.N në shumë prej 6.000 den16. Për pagesë dërgimi në pension të punëtorit D.F nga llogaria janë paguar 24.000 den.17.Personi M.N është kthyer nga udhëtimi zyrtar dhe ka dorëzuar faturën e udhëtimit. Mëditjet për udhëtim zyrtar janë 4.000 kurse kompensimi për transport është 1.000 den. Pjesën të pashpenzuar të avansit personi e kthen në arkë.18. Për reklama janë dhënë produkte të fi rmës me shumë prej 4.500 den. plus 18% TVSh. Kostoja është 3.000 den.19. Për honorarë autorësh sipas fragmentit nga banka nr.3 janë paguar 9.000 den.20. Për shërbime bankare banka ka marrë 2.400 den.21. Nga xhiro llogaria për kompensime për punë praktike të nxënësve nga shkolla ShMEJV.A..Dren janë paguar 22.000 den.22. Për anëtarësim në shoqata dhe asociacione profesionale është pranuar fatura nr.123 me shumë prej 4.800 den. Fatura nr. 123 është paguar nga llogaria.23. Me para të gatshme është paguar për premi për sigurimin e mjeteve permanente 24.000 den.24. Për mirëmbajtje permanente dhe investuese të mjeteve është dorëzuar kambial prej 5.000 den. Kambiali është paguar nga xhiro llogaria.

Pyetje:

1. Çka janë shpenzimet?2. Kur përdoren dokumentet kërkesë dhe kërkesë dhe fl etë kthimi?3. Emëroi dokumentet më të shpeshta për regjistrimin e shërbimeve?4. Çka është amortizimi dhe te cilat mjete llogaritet ?5. Çka është paga mujore?6. Cilat të dhëna llogariten nga bruto paga mujore?

Nocione kyçe:- Amortizimi- Lista pagesore

53


��

NJËSIA TEMATIKE NR.4ALOKACIONI I SHPENZIMEVE

Nocioni alokacioni i shpenzimeveQëllime të alokacionit të shpenzimeveKritere të alokacionit të shpenzimeveProcedurat metodologjike gjatë alokacionit të shpenzimeve


- ta defi nojë nocionin alokacion i shpenzimeve- ta kuptojë qëllimin dhe kriteret e alokacionit të shpenzimeve -ta kuptojë procedurën metodologjike të alokacionit të shpenzimeve

54


55


ALOKACIONI I SHPENZIMEVE

1. Nocioni alokacioni i shpenzimeve

Alokacioni i shpenzimeve është term më bashkëkohor nga termi shpërndarje i cili ka të bëjë vetëm me shpenzimet indirekte. Kështu që alokacioni nënkupton transferim të shpenzimeve nga vendet në objektet e shpenzimit. Kjo bëhet me qëllim të përcaktimit të saktë të kostos të secilit prodhim ose shërbim.

Vetë alokacioni kryhet në atë mënyrë që së pari bëhet shpërndarja e shpenzimeve direkt nëpër objektet e shpenzimit. Pastaj bëhet shpërndarja e shpenzimeve indirekte në bartësit e shpenzimeve (prodhime dhe shërbime). Për alokacion dhe realokacion të shpenzimeve shfrytëzohen baza të ndryshme.

Sot është i pamohueshëm fakti se shpenzimet indirekte (të përgjithshme) kanë rol dhe rëndësi të madhe në zbatimin e procesit të menaxhimit. Si që është e njohur, ato paraqesin të atilla shpenzime të cilat ju shtohen prodhimeve dhe shërbimeve në mënyrë indirekte. Madhësia e tyre ndikon në madhësinë e kostos të punës. Posaçërisht kohëve të fundit masa e shpenzimeve indirekte është në rritje permanente.

2. Qëllime të alokacionit të shpenzimeve

Realizimi i qëllimeve të parallogarisë interne në pjesën më të madhe shkaktohet me problematikën e parallogarisë të shpenzimeve indirekte. Shpenzimet indirekte dhe përfshirja dhe alokacioni i tyre paraqesin pjesën më të rëndësishme të parallogarisë të shpenzimeve për përcaktimin e kostos të punëve në mënyrën më të mundshme të saktë, dhe me këtë përcaktimin e rezultatit më real fi nanciar.

Nënkuptohet se alokacioni i shpenzimeve dhe përcaktimi i kostos të punëve ka më tepër qëllime prej të cilave ne do t’i përmendim disa:

1. të mundësohet marrja e vendimeve racionale për alokacionin e resurseve2. të motivohen të punësuarit në shoqëri për të punuar në mënyrë më ekonomike dhe

arritjen e rezultateve më të mira3. të mundësohet matja më adekuate e rezultateve dhe përcaktimi i përgjegjësive4. të mundësohen informata kualitative për lajmërim intern dhe ekstern5. të mundësohet përcaktim më të saktë dhe kompensim te shpenzimeve.

3. Kritere të alokacionit të shpenzimeve

Në lidhje me përcaktimin e kostos krijohet problemi i alokacionit të shpenzimeve të përgjithshme. Shpesh herë problemet paraqiten në lidhje me përdorimin e çelësave, më saktë, faktorët për shpërndarjen e tyre. Nga shkalla e saktësisë të shpërndarjes të shpenzimeve të përgjithshme do të varet edhe shkalla e saktësisë të kostos së punëve.

Në fi llim është përdorur një shkallë e vetme e shpenzimeve të përgjithshme për tërë shoqërinë me të cilën shpenzimet e përgjithshme janë alokuar drejt për së drejti në prodhimet dhe shërbimet me qëllim të formohet kostoja e tyre. Por, më vonë aplikohet një numër më i madh i bazave për alokacionin e shpenzimeve të përgjithshme.

56


Karakteristika të një baze të mirë ne bazë të së cilës do të parallogaritet para kohe një shkallë e caktuar për alokacionin e shpenzimeve të përgjithshme janë:

- duhet lehtë të parallogaritet- duhet të ketë disa lidhje me faktorin kohë i cili është i involvuar në shumë

shpenzime indirekte (shpenzime periodike),- duhet të parallogaritet në bazë të një numri më të madh të pjesëve nëse është e

mundshme, me çka do të ishin lokuar arsyet për dallimet e paraqitura,- duhet të jetë e përkapshme dhe precize me çka do të adaptohen shpenzimet e

përgjithshme të parallogaritura të aplikueshme për secilën njësi prodhim,- duhet të jetë ekonomike që të kryhet alokacioni i shpenzimeve të prodhimtarisë.Në përcaktimin e shkallës, shpenzimet e përgjithshme të prodhimtarisë të

parallogaritura për periudhë të dhënë ndahen me bazat e parallogaritura. Disa prej bazave të përdorura për përcaktimin e shkallës të përgjithshme të prodhimtarisë janë: njësia prodhim, shpenzime direkte materiale, shpenzime direkte për pagat mujore, shpenzime direkte, orë pune direkte dhe orë në makinë etj.

4. Procedurat metodologjike gjatë alokacionit të shpenzimeve

Parallogaritja e kostos për prodhime të ndryshme paraqitet si parakusht për shfaqjen e rezultatit nga puna. Alokacioni i shpenzimeve të përgjithshme të llojeve të ndara të prodhimeve, bëhet kërkesë imperative e kontabilitetit dhe parallogaritja e shpenzimeve, qoftë të shqyrtohet nga aspekti i rezultatit, kontrollit ose politikës afariste. Kjo për arsye se shpenzimet e përgjithshme nuk mund në mënyrë të drejtpërdrejtë të kalkulohen në kosto. Vetë shpërndarja dhe nevoja për ndarjen e këtyre shpenzimeve, implikon një numër të madh probleme metodologjike dhe parallogaritësë teknike. Thelbi i këtyre problemeve është në gjetjen e rrugës më objektive dhe më ekonomike sipas së cilës shpenzimet e përgjithshme duhet të kalkulohen në prodhime të ndryshme si bartës defi nitiv. Shpenzimet e përgjithshme shpërndahen në mënyrë primare në vendet e shpenzimit, dhe më tej në një sërë veprimesh suksesive të përllogaritjes alokohen tek bartësit përfundimtarë, duke u kujdesur gjatë kësaj për parimin, secili prej tyre t’i përmbajë vetëm ato shpenzime të cilat i ka shkaktuar shoqëria me prodhimtarinë dhe realizimin e vet. Kriteret për shpërndarje janë faktorë përkatës dinjitoz të aplikueshëm, më saktë çelësa. Nga zgjedhja e drejtë e tyre varet saktësia e kalkulimit dhe realiteti i rezultateve periodike.

Shpenzimet e përgjithshme, gjithë e më tepër sot fi tojnë në peshë për shkak të alokacionit të tyre sipas punëve. Por, që të mund të kalkulohen në mënyrë më precize në prodhimet e gatshme është e nevojshme paraprakisht të përcaktohet shuma e tyre sipas qendrave të caktuara të shpenzimit. Arsyetimi për shpenzimet e përgjithshme të bëra sipas qendrave, si ato prodhueset ashtu edhe ato shërbyeset, bie në meritat e udhëheqësve të caktuar. Që do të thotë ekziston përgjegjshmëri për krijimin e këtyre shpenzimeve dhe nëse ka shmangie më të rëndësishme , atëherë pasojnë shpërblime të caktuara ose dënime për ato të cilët bartin përgjegjësi.

Shpenzimet e përgjithshme të përcaktuara në këtë mënyrë më tutje shpërndahen në punë të caktuara me përdorimin e kritereve të caktuara. Këto faktorë mund të jenë në një numër të madh, po ashtu në literaturën bashkëkohore ato paraqiten si shkallë paraprakisht të planifi kuara me të cilat kryhet alokacioni. Përveç shkallëve të njëfi shta përdoren edhe shkallë të dyfi shta dhe të shumëfi shta.

57


Por, shkalla e saktësisë në shumë raste varet nga ajo nëse faktori është në varësi të caktuar funksionale me punën. Gjithsesi në praktikë shpesh herë lihet pas dore saktësia absolute edhe pse bëhen përpjekje të tilla dhe kërkohen në literaturë.

Përcaktimi i kostos të saktë të secilës punë është me rëndësi të madhe për përcaktimin e çmimit shitës por edhe për qëllime tjera ndër tjera edhe përcaktimi i rentabilitetit të prodhimeve të caktuara në asortimanin e prodhimtarisë. Në rast të këtillë shpenzimet e përgjithshme luajnë një rol të caktuar për përcaktimin e asortimanit më të volitshëm dhe përcaktimin e rezultatit optimal fi nanciar. Pasaktësia e alokacionit të shpenzimeve të përgjithshme do të sjellë deri te kostoja jo e saktë e punëve, me këtë deri te përcaktimi i gabuar i rentabilitetit te prodhimet e caktuara.

4.1. Procedurat gjatë alokacionit të shpenzimeve

Si që u tha më parë, procedura për alokacionin e shpenzimeve përfshin:1. të përcaktohen objektet e shpenzimit2. të përcaktohen shpenzimet direkte3. të përcaktohen objektet e shpenzimit ku do të bëhet alokacioni i shpenzimeve

indirekte dhe mënyra e grupimit të shpenzimeve në lloje të caktuara të regjive4. të përcaktohet baza për shpërndarjen e shpenzimeve të përgjithshme paraprakisht të

grupuara në regji.Objekt shpenzimi paraqet operacion ose aktivitet i caktuar, projekt, prodhim ose shërbim për të cilat mbahet evidencë të veçantë të shpenzimeve.

4.2. Alokacioni i shpenzimeve në departamente prodhuese dhe shërbyese

Vendet e shpenzimeve në praktikë ndahen në dy grupe dhe atë në departamente prodhuese dhe shërbyese.

Departamente prodhuese janë ato të cilat angazhojnë më tepër faktorë prodhues shpenzimi i të cilëve tërheq shpenzime direkte dhe ku përcaktohen prodhime dhe shërbime të caktuara.

Departamente shërbyese janë ato të cilat kryejnë shërbime ndaj departamenteve tjera prodhuese dhe joprodhuese.

5. Metoda të përllogaritjes të shpenzimeve në shoqëri prodhuese

Në punën bashkëkohore të shoqërive prodhuese, amortizimi i proceseve të prodhimtarisë ka ndikuar shumë në ndryshimin e strukturës të shpenzimeve të prodhimtarisë. Ky ndryshim ka ndikuar edhe në aplikimin e metodave të caktuara kontabiliste për parallo-gariten e shpenzimeve. Me qëllim të bëhet parallogaria objektive dhe përcaktimi i kos-tos të saktë të prodhimeve, metodat e përllogaritjes të shpenzimeve duhet ti përshtaten kushteve të reja të krijuara të punës. Përveç metodave tashmë të njohura janë zhvillu-ar edhe metoda të reja të caktuara me qëllim të ketë profi tabilitet më të madh në ni-vel të shoqërisë, në nivel të qendrave të përgjegjësisë ose të prodhimeve të veçan-ta. Në bazë të informatave nga metodat e përllogaritjes е të shpenzimeve duhet të sil-len vendime afariste të cilat në treg do të çojnë kah maksimizimi i profi tit. Për këtë

58


arsye, metodave të përllogaritjes të shpenzimeve ju kushtohet vëmendje e veçantëе gjatë miratimit dhe aplikimit të tyre.

Shoqëritë prodhuese në mënyrë permanente i përsos metodat permanente dhe zhvillon metoda të reja për shkak të alokacionit objektiv të shpenzimeve. Por, duhet përmendur megjithatë se bëhet fjalë për shfrytëzimin e bazave të përcaktuara të alokacionit.

Nën metoda të përllogaritjes të shpenzimeve nënkuptohen teknika dhe veprime të ndryshme të cilat shfrytëzohen gjatë vlerësimit të rezervave të prodhimtarisë dhe prodhimet e gatshme, më saktë përcaktimi i shpenzimeve sipas vendit të krijimit të tyre, ose sipas qendrave të përgjegjësisë, shpërndarja e shpenzimeve nga vendet ndihmëse në vendet kryesore të shpenzimit dhe shpërndarja e shpenzimeve sipas bartësve. Qëllimi i procedurës të alokacionit të shpenzimeve është përcaktimi i shpenzimit të përveçëm të prodhimeve dhe shërbimeve. Gjatë kësaj sigurisht që duhet të merren parasysh dhe një numër i caktuar I faktorëve të cilët kanë ndikim në strukturën e shpenzimeve në prodhimtari.

Në teori dhe praktikë ekzistojnë disa metoda kontabiliste të përllogaritjes të shpenzimeve. Ato metoda mund të klasifi kohen në:1. metoda të vlerësimit të rezervave të prodhimtarisë dhe prodhime të gatshme2. metoda të përllogaritjes të shpenzimeve të rezervave të materialeve të papërpunuara dhe materialeve tjera3. metoda të përllogaritjes të amortizimit4. metoda të shpërndarjes të shpenzimeve të përgjithshme të prodhimtarisë prej vendeve ndihmëse në vendet kryesore të shpenzimeve5. metoda të shpërndarjes të shpenzimeve të përgjithshme të prodhimtarisë prej vendeve kryesore të shpenzimit në bartës (prodhime dhe shërbime).

5.1. Metoda të vlerësimit të rezervave të prodhimtarisë dhe prodhime të gatshme

Ndikimi më i rëndësishëm në madhësinë e shpenzimeve të përveçme të prodhimtarisë, dhe sipas saj edhe në vlerësimin e profi tabilitetit të prodhimeve, kanë metodat e vlerësimit të rezervave të prodhimtarisë dhe prodhimeve të gatshme. Me këto metoda në thelb defi nohet cilat shpenzime kyçen në vlerën e rezervave të prodhimtarisë dhe prodhimeve të gatshme, të cilat trajtohen sit ë dala të periudhës. Në teorinë dhe praktikën kontabilistike ekzistojnë dy metoda themelore të vlerësimit të rezervave të prodhimtarisë dhe prodhimeve të gatshme 9, dhe atë:1. Metoda e shpenzimeve të përgjithshme dhe 2. Metoda e shpenzimeve variabile.

Me metodën e shpenzimeve të përgjithshme në vlerën e rezervave të prodhimtarisë dhe prodhimeve të gatshme kyçen shpenzimet e materialeve direkte, shpenzimet e punës direkte, shpenzimet e përgjithshme variabile të prodhimtarisë dhe shpenzimet fi kse të përgjithshme të prodhimtarisë të cilat janë shfrytëzuar. Gjatë aplikimit të metodës të shpenzimeve të përgjithshme, shpenzimet e përgjithshme fi kse të prodhimtarisë përfshihen në vlerën rezervave të prodhimtarisë dhe prodhimeve të gatshme në pajtueshmëri me shkallën e shfrytëzimit të kapacitetit. Si të dala të periudhës trajtohen shpenzimet e përgjithshme fi kse të prodhimtarisë të cilat nuk janë shfrytëzuar, shpenzimet e shitjes dhe shpenzimet e administratës.

Metoda e shpenzimeve variabile në vlerën e rezervave të prodhimtarisë dhe prodhimeve të gatshme I përfshin të gjitha shpenzimet variabile të prodhimtarisë,

9 Horngren, Foster, Datar, 2003, fq. 286

59


Dhe këto janë shpenzimet për materiale direkte, shpenzimet për punën direkte dhe shpenzimet e përgjithshme variabile të prodhimtarisë. Si të dala të periudhës trajtohen të gjitha shpenzimet e përgjithshme fi kse të prodhimtarisë dhe shpenzimet e shitjes dhe shpenzimet administrative.

Sipas standardeve ndërkombëtare të kontabilitetit për qëllimet e raportit ekstern fi nanciar shoqëritë afariste duhet ta aplikojnë metodën e shpenzimeve të përgjithshme. Por për nevojat e raportit intern me qëllim marrja e vendimeve afariste shumë më e vyeshme është metoda e shpenzimeve variabile.

5.2. Metoda e përllogaritjes të shpenzimeve të rezervave të materialeve të papërpunuara dhe materialeve tjera

Metodat e përllogaritjes të shpenzimeve të rezervave të materialeve të papërpunuara dhe materialeve tjera në shoqëritë prodhuese, në mënyrë primare ndikojnë në madhësinë e shpenzimeve të materialeve direkte, por edhe në madhësinë e shpenzimeve të përgjithshme të prodhimtarisë. Ekzistojnë disa metoda të përllogaritjes të shpenzimeve të rezervave të materialeve të papërpunuara dhe materialeve tjera:1. metoda FIFO2. metoda LIFO 3. metoda e çmimeve mesatare4. metoda e çmimeve permanente

Për nevojat e raportit të brendshëm, menaxhmenti i shoqërive afariste mund të shfrytëzojë cilën do qoftë nga metodat e lartpërmendura, por, për nevojat e raportit ekstern fi nanciar në pajtueshmëri me standardin ndërkombëtar kontabilist 2 Rezerva, shoqëritë afariste mund ta aplikojnë metodën FIFO ose metodën e çmimeve mesatare (metoda e shpenzimit të ponderuar mesatar).

Edhe pse me aplikimin e secilës prej metodave të përmendura në periudhë të caktuar kohore madhësia e shpenzimeve të materialeve të papërpunuara dhe materialeve tjera ndryshohet, me këto metoda shpenzimet e materialeve të papërpunuara dhe materialeve tjera nuk mund të zmadhohen ose të zvogëlohen. Me atom mund të ndikohet në madhësinë e shpenzimeve në një periudhë parallogaritëse por dallimet në madhësinë e shpenzimeve në periudhën e ardhshme eliminohen. Me aplikimin e këtyre metodave ndikohet në shprehjen e gjendjes të rezervave në një periudhë dhe gjendjes të rezultatit fi nanciar.

5.3. Metodat e përllogaritjes së amortizimit

Metodat e përllogaritjes të amortizimit në mënyrë primare ndikojnë në madhësinë e shpenzimeve të përgjithshme të prodhimtarisë. Secila metodë e përllogaritjes të amortizimit ndryshe ndikon në madhësinë e shpenzimeve të amortizimit në një periudhë, por këto dallime eliminohen në periudhat e ardhshme. Shpenzimi i përgjithshëm i amortizimit të mjeteve afatgjate, duke parë në mënyrë kumulative për tërë afatin e përdorimit, është i barabartë edhe nëse aplikohet cila do qoftë metodë e amortizimit.

Metodat e përllogaritjes të amortizimit ndahen në:1. metoda të përllogaritjes të amortizimit në bazë të kohës (metoda kohore të amortizimit) të cilat paraqiten në tri forma, dhe atë siа) metoda proporcionale apo lineareb) metoda progresivec) metoda degresive

60


2. metoda të përllogaritjes të amortizimit në bazë të funksionit (metoda funksio-nale e amortizimit). Secila prej metodave të përmendura të amortizimit jep shuma të ndryshme të amortizimit në vite të ndryshme të afatit të përdorimit, por në shumë të përgjithshme amortizimi për tërë afatin e përdorimit është e barabartë me aplikimin e cilës do qoftë metodë.

Megjithatë, duke pasur parasysh se amortizimi është shpenzim i rëndësishëm në strukturën e shpenzimeve të përgjithshme të prodhimtarisë, metoda e përzgjedhur e amortizimit ndikon në vlerësimin e profi tabilitetit të prodhimeve në periudhë konkrete përllogaritëse (viti afarist).

5.4. Metodat e shpërndarjes të shpenzimeve të përgjithshme të prodhimtarisë nga vendet ndihmëse në vendet kryesore të shpenzimeve

Shpenzimet e përgjithshme të prodhimtarisë paraqesin shpenzime indirekte të cilat nuk munden të ndiqen në mënyrë direkte në prodhime të veçanta. Është e nevojshme që këto shpenzime me metoda përkatëse të shpërndahen në prodhime të veçanta sepse janë shkaktuar me prodhimtarinë e tyre.

Në procedurën e alokacionit të shpenzimeve të përgjithshme të prodhimtarisë këto shpenzime së pari duhet të identifi kohen dhe ndiqen sipas vendeve të shpenzimit dhe atë në vende dytësore, ndihmëse dhe kryesore të shpenzimeve. Pastaj para alokacionit të tyre sipas prodhimit, është e nevojshme këto shpenzime të alokohen nga vendet dytësore dhe ndihmëse të shpenzimeve në vendet kryesore të shpenzimeve. Vendet dytësore dhe ndihmëse të shpenzimeve janë departamente të ndryshme të cilat janë në funksion të reparteve të prodhimtarisë dhe pa të cilat nuk do të mundej prodhimtaria të realizohet në mënyrë normale. Vende kryesore të shpenzimeve janë repartet e prodhimtarisë ku realizohet prodhimtaria e prodhimeve.

Shpenzimet e përgjithshme të prodhimtarisë të cilat krijohen në vendet ndihmëse të shpenzimeve alokohen në vendet kryesore të shpenzimeve me ndihmën e metodave që vijojnë:10

1) metoda direkte2) metoda suksesive3) metoda reciproke (metoda algjebrike).

Sipas metodës direkte shpenzimet e përgjithshme të prodhimtarisë transferohen në vendet kryesore të shpenzimeve në mënyrë të drejtpërdrejtë duke shfrytëzuar faktorë të caktuar. Tek kjo metodë nuk merren parasysh shërbimet e caktuara të ndërsjella ndërmjet vendeve dytësore dhe ndihmëse të shpenzimeve.

Metoda suksesive shpenzimet e përgjithshme të prodhimtarisë nga vendet dytësore dhe ndihmëse të shpenzimeve në mënyrë sukcesive (me radhë) i transferon në vendet kryesore të shpenzimeve. Këtu sidoqoftë me rëndësi është edhe radhitja e vendeve dytësore të shpenzimeve. Ai vend i cili më pak pranon shërbime dhe jep më së shumti shërbime është në vend të parë në parallogaritjen dhe në bazë të kësaj radhiten vendet tjera dytësore të shpenzimeve. Shpenzimet e përgjithshme shpërndahen me radhë (në anë të djathtë të pasqyrës) duke i pasur parasysh faktorët e caktuar të shpenzimeve.

Metoda reciproke bazohet në barazimet matematikore me aq të panjohura sa ka vende dytësore të shpenzimeve. Sistemi i barazimeve i përfshin të gjitha marrëdhëniet të shërbimeve të ndërsjella ndërmjet vendeve dytësore të shpenzimeve dhe matematikisht parallogaritet që të gjetet shuma e saktë e shpenzimeve të përgjithshme të prodhimtarisë për secilin vend dytësor të shpenzimeve.

10 Horngren, Foster, Datar, 2003, fq. 527

61


Pastaj këto shpenzime nga vendet dytësore transferohen në vendet kryesore të shpenzimeve me anë të përdorimit të faktorëve të caktuar.

Në aspekt të saktësisë, metoda direkte është më e shpejta por dhe jo e sakta përderisa më e sakta është metoda reciproke. Metoda reciproke përdoret me aplikimin e programeve kompjuteristike.

Metodat e alokacionit të shpenzimeve të përgjithshme të prodhimtarisë nga vendet dytësore dhe ndihmëse të shpenzimeve në vende kryesore të shpenzimeve dallohen dhe varen nga karakteristikat dhe qëllimet e secilës shoqëri konkrete afariste. Duhet përmendur se shoqëritë afariste mund ta aplikojnë cilën do qoftë metodë të lartpërmendur të alokacionit të shpenzimeve të përgjithshme të prodhimtarisë nga vendet dytësore dhe ndihmëse të shpenzimeve në vende kryesore të shpenzimeve.

5.5. Metoda të shpërndarjes të shpenzimeve të përgjithshme të prodhimtarisë në bartësit e shpenzimeve

Të gjitha metodat kanë nivel më të lartë të relevantes nga aspekti i ndikimit të tyre në shpenzimin e përveçëm të prodhimit, kurse me këtë edhe mbi vlerësimin e profi tabilitetit të prodhimeve. Metodat e alokacionit të shpenzimeve të përgjithshme të prodhimtarisë në bartësit e shpenzimeve ndahen në metoda tradicionale dhe metoda bashkëkohore.

Metodat tradicionale janë ndërlidhur me llojin e prodhimtarisë, dhe në pajtueshmëri me këtë ndahen në metoda të përllogaritjes të shpenzimeve të prodhimtarisë sipas urdhëresës të punës dhe metoda procesore për përllogaritjen e shpenzimeve të prodhimtarisë.

Metoda e përllogaritjes të shpenzimeve të prodhimtarisë sipas urdhëresës të punës është relevante me metodat tradicionale për zbatim në prodhimtari sipas porosisë, kurse metoda procesore e prodhimtarisë është relevante me metodën procesore të përllogaritjes të shpenzimeve. Metoda bashkëkohore e alokacionit është metoda e alokacionit të shpenzimeve sipas aktiviteteve (ABC metoda) e cila mund të zbatohet në të gjitha llojet e prodhimtarisë.

Metodat e shpërndarjes të shpenzimeve të përgjithshme të prodhimtarisë të prodhimeve janë me karakter dispozitiv, që do të thotë se korniza ekzistuese institucionale të raportit fi nanciar dhe standarded ndërkombëtare kontabiliste nuk është defi nuar zbatimi i metodës të caktuar me qëllim të raportimit ekstern.

Zbatimi i metodave konkrete për shpërndarjen e shpenzimeve të përgjithshme të prodhimtarisë në bartës (prodhime dhe shërbime) varet prej disa faktorëve si që janë llojet dhe karakteristikat e prodhimtarisë, struktura organizative e shoqërisë afariste, nevojat informative të menaxhmentit të shoqërisë e tj.

Kur bëhet fjalë për objektivitetin e procesit të alokacionit dhe vlerësimit të profi tabilitetit të prodhimeve, zbatimi i metodës të caktuar është i kushtëzuar, ndër tjerat edhe nga struktura e shpenzimeve të shoqërisë.

62


6. Struktura e shpenzimeve të prodhimtarisë dhe zbatimi i metodave të përllogaritjes të shpenzimeve

Ndryshime të rëndësishme në sektorët e prodhimtarisë të shteteve të zhvilluara në botë kanë shkaktuar edhe ndryshimin e strukturës të shpenzimeve në prodhimtari. Sektorët e prodhimtarisë bashkëkohore karakterizohen me shkallë të lartë të automatizimit të proceseve të prodhimtarisë dhe inovacione permanente tekniko-teknologjike. Automatizimi i proceseve të prodhimtarisë është faktori kyç i ndryshimit të strukturës të shpenzimeve në prodhimtari.

Në sektorët e prodhimtarisë bashkëkohore shpenzimet e përgjithshme të prodhimtarisë e përbëjnë pjesën e rëndësishme (dominuese) në shpenzimet e përgjithshme të prodhimtarisë, kurse pjesa e shpenzimeve direkte zvogëlohet në mënyrë drastike. Arsyeja për zvogëlimin e shpenzimeve direkte në fakt është në zvogëlimin e shpenzimeve të punës direkte, të cilat në proceset e lartë automatizuara të prodhimtarisë mund të thuhet se edhe nuk ekzistojnë.

Në bazë të hulumtimeve të zbatuara në disa kompani prodhuese me procese të automatizuara të prodhimtarisë është vërtetuar se pjesëmarrja e shpenzimeve të punës direkte në strukturën e shpenzimeve të përgjithshme sillen ndërmjet 5-15%. Ky ndryshim në strukturën e shpenzimeve të prodhimtarisë ka ndikuar në zhvillimin e metodave bashkëkohore të alokacionit të shpenzimeve dhe përsosjen dhe adaptimin ndaj metodave ekzistuese.. Përveç kësaj, ndryshimi në strukturën e shpenzimeve është faktor i rëndësishëm i cili ka ndikuar edhe në zhvillimin por edhe në përsosjen e metodave ekzistuese, por sidoqoftë ka ndikim dhe në konkurrencën globale.

Mundi dhe përpjekjet e shoqërive bashkëkohore afariste për mbijetesë në tregjet turbulente janë më të rënda dhe komplekse. Për këtë arsye kompanitë tentojnë kah informacionet sa me kualitative për profi tabilitetin e prodhimeve të veta që të jenë të sigurt se cilat prodhime do t’ju sjellin fi tim më të madh. Kështu informacionet kontabilistike për profi tabilitetin e prodhimeve bëhen të rëndësishme gjatë sjelljes të vendimeve afariste, si që janë informacione për miksin e prodhimtarisë, përcaktimi i çmimeve të shitjes të prodhimeve, pranimi i porosive nga blerësit e tj.

Sistemi kontabilistik për raportimin intern të menaxhmentit për profi tabilitetin e prodhimeve patjetër të bazohet në metoda kontabilistike të atilla të cilat do të sigurojnë (mundësojnë) informacione objektive për profi tabilitetin e prodhimeve. Kur shqyrtohet objektiviteti, zbatimi i metodave ttë cakttuara për parallogaritje dhe alokacion të shpenzimeve në aspektin kontabilistik, sipas rregullës shqyrtohet objektiviteti dhe mundësia për zbatimin e metodës bashkëkohore ABC në krahasim me metodat tradicionale të alokacionit të shpenzimeve të prodhimeve.

Metodat tradicionale të alokacionit të shpenzimeve janë zhvilluar në kohën kur dominante ka qenë prodhimtaria intensive e punës dhe kur në strukturën e shpenzimeve të prodhimtarisë ka dominuar shpenzimet direkte të prodhimtarisë. Këto metoda kanë qënë të fokusuara në ndjekjen e shpenzimeve direkte, kurse shpenzimet indirekte të prodhimtarisë janë shpërndarë në prodhime në bazë të bazave arbitrazhe të cilat kanë treguar marrëdhëniet ndërmjet dallimit në prodhimtari dhe lëvizja e shpenzimeve indirekte në prodhimtari. Shpenzimet indirekte në prodhimtari nuk kanë pasur ndonjë pjesëmarrje të rëndësishme në strukturën shpenzimeve të përgjithshme të prodhimtarisë, dhe për këtë arsye nuk kanë mundur shumë të ndikojnë në vlerësimin e profi tabilitetit të prodhimeve.

63


Duke pasur parasysh se sektorët e prodhimtarisë bashkëkohore ndodhen në shtetet e zhvilluara me prodhimtari kapitale intensive dominante si rezultat i zbatimit të shkallës të lartë të automatizimit, zbatimi i metodave tradicionale në ato kushte nuk mund të sigurojë informata objektive dhe të sakta për vlerësimin e profi tabilitetit të produkteve në veçanti, për arsye se në strukturën e shpenzimeve të prodhimtarisë të sektorëve bashkëkohor prodhues të automatizuar, pjesëmarrje dominante kanë shpenzimet indirekte të prodhimtarisë, vlerësim më objektiv dhe më relevant për profi tabilitetin e prodhimeve mund të arrihet me zbatimin e metodës bashkëkohore ABC e cila parimisht është e drejtuar kah alokacioni i shpenzimeve të përgjithshme të prodhimtarisë sipas prodhimeve në bazë të faktorëve për shpenzim të përcaktuar nëpërmjet pjesëmarrjes të aktiviteteve të identifi kuara në prodhimtarinë e prodhimeve të caktuara.

7. Probleme në ndarjen e shpenzimeve të përbashkëta

Këtu bëhet fjalë për shpenzime të përbashkëta të cilat në momentin e krijimit të tyre nuk mund të identifi kohen me ndonjë prodhim konkret. Nuk mendohet për shpenzimet e përbashkëta dhe alokacionin e tyre edhe pse edhe këto shpenzime në fakt paraqesin shpenzime të përgjithshme, por për shpenzimet e përbashkëta lidhur me procesin e prodhimtarisë të përbashkët edhe atë deri te një pikë të caktuar të procesit teknologjik. Pas kësaj pike fi llon identifi kimi i prodhimeve të ndryshme të cilat me përpunimin e mëtutjeshëm mund të kenë shpenzime të veta direkte. Është karakteristike ajo se të gjitha shpenzimet e krijuara janë të përbashkëta deri te pika e mbarimit të bashkësisë. Këtu paraqitet në gjetjen e mënyrave përkatëse për ndarjen e shpenzimeve të përbashkëta.

Karakteristikë e teknologjisë të prodhimtarisë është ajo se përveç fi timit të një prdhimi fi tohen edhe prodhime tjera me prezencë të sasive të ndryshme në prodhimtarinë e përbashkët. Lloj të këtillë të prodhimtarisë ka në industrinë e mullirit, në industrinë për përpunimin e qumështit, në industrinë për përpunimin e sheqerit, në industrinë për përpunimin e mishit, në industrinë për përpunimin e naftës, në industrinë për përpunimin e xeheve (plumb dhe cinkë) etj. Kështu për shembull, në industrinë e mullirit mund të fi tohen lloje të ndryshme të miellit si prodhime kryesore (prodhime primare, koprodhime). Përveç prodhimeve kryesore fi tohen edhe një sërë e prodhimeve dytësore (nusprodhime) të cilat si zakonisht kanë vlerë të përveçme të ulët ose një sasi të vogël të prodhimeve. Prodhimet dytësore në industrinë e mullirit janë krundet. Domethënë, njëkohësisht duhet të përfi tohen (një ose më shumë) edhe prodhime kryesore por edhe dytësore dhe shpenzimet e bëra për to janë të përbashkëta deri te një pikë e caktuar e prodhimtarisë.

Problemi i ndarjes të shpenzimeve të përbashkëta është në lidhje më qëllimet analitike dhe argumentimin e vendimeve afariste në rrjedhë. Për ndarjen e shpenzimeve të përbashkëta në koprodukte të veçanta ekzistojnë metoda të caktuara dhe atë:

1. prezenca sasiore në prodhimtarinë e përgjithshme të përbashkët2. vlera relative shitëse3. vlera relative shitëse e korrigjuar për shpenzime4. pjesëmarrja procentuale në realizimin e përgjithshëm5. vlera shitëse e zvogëluar për dallimin normal në çmime.

Qasja analitike ndaj shpenzimeve të përbashkëta ndër tjerash ka edhe rëndësi të veçantë në lidhje me:

64


1. vendimet në lidhje me stimulimin e prodhimtarisë të koprodhimeve të veçanta nëpërmjet ndryshimit të miksit të prodhimtarisë

2. vendime në lidhje me shitjen e prodhimeve të caktuara ose po vazhdimi i përpunimit të tyre të mëtutjeshëm

3. vendime në lidhje me fi ksimin e çmimeve shitëse të prodhimeve të përbashkëta. Në lidhje me shpenzimet e përbashkëta pyetje e rëndësishme është edhe ndarja e shpenzimeve dhe të hyrat ndërmjet prodhimeve kryesore dhe dytësore. Eksperienca tregon se nuk mundet saktësisht të caktohet një mënyrë universale në cilin rast një produkt do të jetë kryesor dhe në cilin rast do të jetë dytësor.

Në të gjitha rastet kur prodhimet dytësore kanë vlerë të rëndësishme shitëse dhe mundet lehtë të shiten në treg, është normale që për to të caktohen edhe të hyra edhe të dala nga realizimi. Po ashtu, edhe rezervat e prodhimeve dytësore duhet të vlerësohen sipas çmimit të caktuar me çka mundësohet përcaktimi real i gjendjes fi nanciare i të gjitha rezervave në bilancin e gjendjes dhe të hyra edhe të dala në bilancin e suksesit.

Pyetje:

1. Çfarë nënkupton me termin alokacion të shpenzimeve?2. cilat janë qëllimet dhe kriteret e alokacionit të shpenzimeve?3. Metoda të alokacionit të shpenzimeve?

Nocione kryesore:- Alokacion i shpenzimeve- Departamente prodhuese- Departamente shërbyese

65


•

• ••

NJËSIA TEMATIKE NR. 5PROCEDURA TË KONTABILITETIT

PËR PËRFSHIRJEN E SHPENZIMEVE SIPAS BARTËSVE

Përfshirja e kontabilitetit të shpenzimeve në prodhimin individual dhe procesor.Kalkulim i kostos së plotë të prodhimtarisë.Llojet e kalkulimit.Shembuj për përcaktimin e kostos së plotë të prodhimeve të gatshme


- t’i defi nojë metodat e përfshirjes së shpenzimeve sipas llojit të shpenzimeve- ta defi nojë nocionin kosto- të përgatis pasqyrë të shpenzimeve direke- të përgatis pasqyrë të shpenzimeve indirekte sipas vendeve të krijimit të tyre- të përgatis pasqyrë të shpenzimeve direke sipas bartësve- të përgatis pasqyrë të prodhimtarisë së mbaruar dhe të pambaruar- ta bëjë dallimin e metodave të kalkulimeve

66


67


PROCEDURA TË KONTABILITETIT PËR PËRFSHIRJEN E SHPENZIMEVE SIPAS BARTËSVE

1. Përfshirja e kontabilitetit të shpenzimeve në prodhimin individual dhe procesor

Kontabiliteti i shpenzimeve si pjesë integruese e sistemit kontabilist është i orientuar kah përcaktimi i shpenzimeve sipas objekteve individuale të shpenzimeve me të cilat në literaturën bashkëkohore nënkuptohen si departamentet prodhuese më saktë qendrat apo vendet shpenzuese, po ashtu edhe prodhimet dhe shërbimet të cilat janë të njohura si bartës të shpenzimeve. Gjatë kësaj sistemi i kontabilitetit të shpenzimeve, përveç tjerash, paraqet procedurë metodologjike të përfshirjes së shpenzimeve sipas llojeve, grupimi dhe rigrupimi i tyre meqenëse që të fi tohen informacione racionale përkatëse për nevojat e sjelljes së vendimeve afariste.

Në kontabilitet manipulohet dhe operohet me shpenzime të përgjithshme të planifi kuara. Në prodhimtari krijohen shpenzime të përgjithshme faktike dhe atë materiale indirekte, paga mujore indirekte, amortizimi, ndriçimi, ngrohja, energjia, drejtimi dhe kontrolli, sigurimi, mirëmbajtja etj. Në procesin e përfshirjes kontabiliste të shpenzimeve, shpenzimet indirekte merren në shumën e tyre të planifi kuar dhe kështu përcaktohet kostoja e prodhimeve të gatshme. Në fund të periudhës së përllogaritjes bëhet mbledhja e shumës faktike me shumën e planifi kuar të shpenzimeve të përgjithshme dhe korrigjohen llogari të caktuara për lëshimet e parallogaritura.

Për secilin lloj të shpenzimit të përgjithshëm në kontabilitetin e fi rmave hapet llogari e veçantë. Gjatë kësaj mbahet evidencë sintetike dhe analitike për secilin lloj shpenzimi të përgjithshëm.

Në literaturën dhe praktikën bashkëkohore janë dy sisteme themelore të përfshirjes të shpenzimeve sipas bartësve dhe atë sistem i evidencës të prodhimeve sipas porosisë ose prodhime të përveçme (job-order product costing system) i cili zbatohet në raste të prodhimtarisë të një prodhimi specifi k ose për një grup të vogël prodhimesh dhe sistemi procesor i evidencës së shpenzimeve sipas bartësve (process-product costing system) i cili zbatohet në raste kur prodhimtaria ka karakter masiv.11 Në kuadër të këtyre sistemeve shqyrtim të veçantë meriton përfshirja e shpenzimeve të përgjithshme.

Sistemi i përfshirjes të shpenzimeve në prodhimtarinë e përveçme paraqet proces i përfshirjes të të gjitha shpenzimeve për prodhimtarinë e një ose një grupi të vogël të prodhimeve specifi ke. Në praktikë kjo procedurë është e njohur si evidencë e shpenzimeve me përdorim të dokumentit “urdhëresë pune”. Urdhëresa e punës është formular i cili përmbushet për secilin prodhim ose shërbim ku evidentohen shpenzimet direke dhe indirekte për të cilat është bërë vetë porosia. Pranë materialeve direke dhe pagat mujore direke, shpenzimet e përgjithshme ose faktorët indirektë kanë vend të rëndësishëm në kuadër të kësaj procedure. Firmat afariste kanë nevojë nga përdorimi i kësaj procedure të shpenzimeve.

Procedura kontabiliste për evidencë të prodhimtarisë individuale realizohet në fazat si vijojnë:

11 S. Markovski, B.Nedev, Kontabiliteti i menaxhimit afarist, Fakulteti Ekonomik, Shkup 2003.

68


1. regjistrimi i shpenzimeve sipas llojeve2. grupimi i shpenzimeve direke sipas prodhimeve të veçanta3. grupimi i shpenzimeve indirekte të prodhimtarisë sipas objekteve të shpenzimit4. alokacioni i shpenzimeve të përgjithshme sipas bartësve5. ndarja e shpenzimeve sipas prodhimtarisë së pambaruar, të mbaruar dhe të

realizuar.Në kuadër të periudhës përllogaritëse kontabiliste, shoqëritë prodhuese bëjnë

planifi kimin e shpenzimeve të prodhimtarisë. Kjo posaçërisht ka të bëjë me planifi kimin e shpenzimeve indirekte. Vetë plani i shpenzimeve indirekte e përfshin shumën e planifi kuar për materialet indirekte, shpenzimet indirekte për pagat mujore, shpenzimet për kontroll, si dhe llojeve tjera të shpenzimeve të përgjithshme dhe atë renta, tatimet, sigurimi, qiraja, mirëmbajtja dhe riparime, amortizimi, ndriçimi, nxehja, uji i shpenzuar e tj. Një nga shkallët më të rëndësishme në kuadër të shumës të planifi kuar të shpenzimeve të përgjithshme sigurisht është shuma e planifi kuar e amortizimit e cila ngel fi kse, e pandryshuar në kuadër të gjithë periudhës përllogaritëse. Në plan,më saktë në buxhet planifi kohen të gjitha shumat e shpenzimeve indirekte të prodhimtarisë për tërë periudhën përllogaritëse.

Disa shoqëri bëjnë planifi kimin e shpenzimeve indirekte në bazë të shumës së shpenzimeve direke për njësi dhe atë orë direke pune, orë direke makinerie, shpenzime direke për një orë etj. Shuma e planifi kuar e shpenzimeve të përgjithshme e përcaktuar në këtë mënyrë me përdorimin e shkallëve të planifi kuara të shpenzimeve indirekte, i shtohet shpenzimeve direke dhe kështu fi tohet kostoja e prodhimit. Në kontabilitet përfshihen të gjitha shpenzimet sipas llojeve të krijuara në lidhje me porosinë e prodhimeve përkatëse. Pastaj shpenzimet e përgjithshme përcaktohen për tërë objektet e shpenzimit që më tutje të bëhet alokacioni i tyre dhe të përcaktohet vlera e prodhimtarisë të pambaruar, të mbaruar dhe të realizuar.

Në fund të periudhës bëhet krahasimi i shpenzimeve të krijuara faktike me shpenzimet indirekte të planifi kuara dhe korrigjohet vlera e prodhimtarisë të pambaruar, të mbaruar dhe të realizuar. Kur këto vlera do të vihen në korrelacion me sasinë e prodhuar të prodhimeve nga secili lloj do të fi tohet kostoja e njësisë të prodhimit.

Shpenzimet indirekte krijohen edhe në parallogaritë procesuese. Për Dallim nga përllogaritja individuale, më saktë parallogaritja sipas porosisë, këtu bëhet fjalë për përfshirjen e shpenzimeve nënkuptohet edhe të shpenzimeve indirekte në kuadër të të gjitha njësive organizative për kryerjen e proceseve të prodhimtarisë. Procedura e përfshirjes dhe krijimit të shpenzimeve indirekte së bashku me shpenzimet direke në të gjitha departamentet (faza) të procesit të prodhimtarisë rregullohet me kontabilitetin e përgjegjshmërisë dhe lajmërimin për krijimin e shpenzimeve më të mëdha ose më të voglaKarakteristika të prodhimtarisë procesore janë:

1. shpenzimet shpërndahen nëpër departamente (faza) për çka hapet llogari e veçantë për prodhimtari në vijim

2. për përllogaritjen e shpenzimeve të përgjithshme dhe të shpenzimeve njësi prodhimi kryhet procedurë ë veçantë. Shpenzimet e njësisë prodhim fi tohen kur shpenzimet e përgjithshme të cilat janë alokuar nëpër departamente do të ndahen me prodhimtarinë e përgjithshme në periudhë të caktuar

3. prodhimtaria e cila gjendet në fazën e procesuimit në fund të periudhës përcaktohet me numra ekuivalente

69


4. shpenzimet e prodhimeve të mbaruara në një fazë transferohen në fazën e ardhshme me qëllim të përcaktohet shuma e përgjithshme e shpenzimeve të përfshira në prodhimet e gatshme dhe prodhimtaria e pambaruar.

Shpenzimet indirekte si pjesë e shpenzimeve të përgjithshme hyjnë në përllogaritjen e shpenzimeve me ndihmën e shkallëve paraprakisht të caktuara. Gjatë kësaj duhet përmendur se për secilin lloj shpenzimi indirekt si dhe për secilin departament ekziston shkallë ë veçantë, çka do të thotë shpenzimet indirekte janë të ndryshme për procese të ndryshme të prodhimtarisë. Pasqyrë të kompletuar për madhësinë e shpenzimeve indirekte faktike të krijuara fi tohet në fund të periudhës përllogaritëse. Me krahasimin e shpenzimeve indirekte faktike me ato të planifi kuarat konstatohen lëshime tek shpenzimet indirekte si pjesë e shpenzimeve të përgjithshme. Njëkohësisht, me rëndësi është të ceket se përcaktohet edhe shuma e shpenzimeve të planifi kuara indirekte në njësi prodhim për secilin departament veçanërisht. Kjo bëhet në atë mënyrë që shuma e përgjithshme e shpenzimeve indirekte të planifi kuara për departamentin konkret vihet në krahasim me njësitë e prodhuara në atë departament. Është karakteristike të ceket se ky përcaktim bëhet me ndihmën e njësive ekuivalente. Më saktë, përveç shumës të njësive të mbaruara nga ai departament në emërues duhet të hyjnë edhe një pjesë e prodhimtarisë të pambaruar.

Lëshimet tek shpenzimet indirekte shpesh janë rezultat i përdorimit të faktorëve fi ks të prodhimtarisë. Sipas kësaj duhet që në mënyrë permanente të ndiqet madhësia e tyre dhe të bëhet një analizë permanente dhe e detajuar e të gjitha llojeve të lëshimeve të cilat paraqiten në shuma më të mëdha nga normalja. Gjatë kësaj do të përcaktohen arsyet dhe përgjegjshmëria e krijimit të tyre, si dhe nevoja nga ndryshimi i mundshëm i shkallëve të planifi kuara në rast se të njëjtat nuk janë reale, më saktë nëse ka ardhur deri te ndryshimi i kushteve nën të cilat të njëjtat janë parallogaritur dhe parashikuar.

Gjysmë prodhimet, më saktë prodhimet e mbaruara e secilës fazë përcillen në fazën e ardhshme ashtu si që zhvillohet procesi i prodhimtarisë. Në fund prodhimet e gatshme nga faza e fundit përcillen në depo. Gjatë kësaj, shuma e përgjithshme e shpenzimeve të prodhimeve të gatshme të bëra dhe të akumuluara nga të gjitha departamentet, paraprakisht e korrigjuar për lëshimet përkatëse ndërmjet shumave të planifi kuara dhe faktike të shpenzimeve, ndahet me shumën e sasisë të prodhimeve dhe në këtë mënyrë përcaktohet kostoja prodhuese e një prodhimi.

Në fund mund t’i parqesim dallimet ndërmjet këtyre dy sistemeve dhe atë:

Sistemi i porosisë Prodhimtari procesore

- shumë prodhime të ndryshme - një prodhim i vetëm

-shpenzimet akumulohen sipas prodhimeve të veçanta

-shpenzimet akumulohen sipas departamenteve

-urdhëresa e punës është dokument kyç -raporte për shpenzimet nëpër departamente (faza)

-shpenzimet e një prodhimi janë parallogaritur sipas urdhëresës së punës

- shpenzimet e një prodhimi janë parallogaritur sipas raporteve

70


2. KALKULIM I KOSTOS SË PLOTË TË PRODHIMTARISË

2.1. Nocioni dhe rëndësia e kalkulimit

Kalkulim paraqet procedurë me të cilën përcaktohet kostoja e një prodhimi ose shërbimi. Ai përdoret edhe për qëllimet tjera si për balancimin, planifi kimin dhe kontrollin e shpenzimeve dhe rezultateve, formimin e çmimeve shitëse, marrja e vendimeve afariste alternative.Kalkulim i përfshin të gjitha shpenzimet e bëra për fi timin e një prodhimi apo shërbimi. Në të hyn vlera e materialeve të shpenzuara, shpenzimi i mjeteve permanente (amortizimi), shërbimet e huaja, pagat mujore për punën e bërë, tatimet dhe kontributet.

Klasifi kimi i llojeve të kalkulimit mund të bëhet nga aspekte të ndryshme, më saktë kritere dhe atë:- nga aspekti i kohës: i mëparshëm (i planifi kuar) i plotësues (faktik) -nga aspekti i burimeve të të dhënave: nga llogarimbajtja ose jashtë llogarimbajtjes- nga aspekti i sasisë të prodhimeve: i përgjithshëm dhe individual- nga aspekti i shpenzimeve të përfshira: i plotë dhe i pakompletuar etj.

Kalkulim i mëparshëm është ai i cili paraprakisht e përcakton koston e një prodhimi. Ai përgatitet në fi llim ose gjatë vitit për prodhimet prodhimtaria e të cilëve duhet të fi llojë. Kjo do të thotë se ky kalkulimi përgatitet para se të fi llojë prodhimtaria e prodhimit ose para se të pranohet porosia. Ai mund të jetë i planifi kuar dhe standard. Tregon se sa duhet të kushtojë prodhimi ose shërbimi dhe përdoret për krahasimin me koston faktike që të mund të përcaktohen lëshimet.

Kalkulim plotësues është ai i cili e përcakton koston e një prodhimi të veçantë pasi të mbarojë prodhimtaria. Ai përgatitet në fund pas krijimit të prodhimit në bazë të shpenzimeve faktike dhe tregon sa kushton prodhimi i dhënë. Ky kalkulimi quhet edhe parallogaritës pasi që deri te kostoja arrihet duke shfrytëzuar të dhëna përllogaritëse. Kalkulim plotësues mundëson të shihen lëshimet nga kostoja (lirimet, shtrenjtimet), ekonomizimi dhe rentabiliteti i prodhimeve po ashtu edhe të shihet përgjegjshmëria për lëshimet e shpenzimeve.

Kalkulim i llogarimbajtjes është ai i cili përcaktohet në llogarimbajtjen e repartit në bazë të llogarimbajtjes përkatëse. Ky kalkulimi ka përparësi që jep garanci për saktësi më të madhe për arsye se përdoren të dhëna nga llogarimbajtja me një shkallë të lartë të saktësisë.

Kalkulim jashtë llogarimbajtjes nuk përcaktohet në vetë llogarimbajtjen edhe pse për gjetjen e tij mund të përdoren të dhëna të llogarimbajtjes.

Kalkulim i përgjithshëm ka të bëjë me prodhimtarinë e përgjithshme në një periudhë të caktuar kohore. Kalkulim individual ka të bëjë me përcaktimin e kostos të një prodhimi individual.Kostoja e plotë është ajo kosto e cila i përfshin të gjitha shpenzimet të cilat janë bërë për prodhimtarinë e një prodhimi të caktuar. Kjo do të thotë se I përfshin si shpenzimet direke ashtu edhe ato indirekte për një prodhim të caktuar. Elemente të kostos të plotë janë:- materiale për përpunim- amortizim

71


- paga mujore për përpunim- shpenzime indirekte për njësi organizative prodhuese- shpenzime indirekte për njësi organizative joprodhuese.

Kostoja e plotë ka përparësi në krahasim me atë të pakompletuarën për arsye se e tregon vlerën e prodhimit e cila duhet t’i mbulojë të gjitha shpenzimet.

Kostoja jo e plotë (e pakompletuar) i përfshin vetëm shpenzimet variabile për prodhimtarinë e një prodhimi të caktuar. Ky çmim nuk i merr parasysh shpenzimet fi kse për arsye se ato janë shpenzime të periudhës, më saktë, shpenzime të punës në periudha të ndryshme kohore dhe për këtë arsye duhet tërësisht të jenë kompensuar nga rezultati që është realizuar në atë periudhë. Kostoja e pakompletuar gjen zbatim në marrjen e vendimeve të caktuara afariste interne.

Shembull për përcaktimin e kostos të plotë të prodhimit të gatshëm

Shembull: Shoqëria prodhuese “А” prodhon dy prodhime “х” dhe “у”. Procesi i prodhimtarisë realizohet në tre vende prodhuese të shpenzimeve dhe tre vende joprodhuese të shpenzimeve. Materialet për përpunimin e “х” janë 600.000 den.,kurse për “у” 400.000 den. Pagat mujore për përpunimin e prodhimit “х” janë 400.000 den., kurse për “у” 300.000 den.

Shpenzimet indirekte janë:- 401 – shpenzim i energjisë elektrike qendra profi tuese 1 është 5.000, qendra profi tuese 2 - 7.000, qendra profi tuese 3 - 4.000, marketingu 3.000, drejtoria e përgjithshme 2.000 dhe distribucioni dhe shitja 1.000 den.- 410 – shërbime transporti qendra profi tuese 1 është 7.000, qendra profi tuese 3 - 3.000, marketingu 5.000, drejtoria e përgjithshme 2.000 dhe distribucioni dhe shitja 1.000 den.- 4008 – shpenzimi i ujit qendra profi tuese 1 е 2.000, qendra profi tuese 2 - 1.000, qendra profi tuese 3 - 500, marketingu 600, drejtoria e përgjithshme 800 dhe distribucioni dhe shitja 700 den.- 447 – provizioni bankar qendra profi tuese 1 е 7.000, qendra profi tuese 2 - 3.000, qendra profi tuese 3 - 1.000, marketingu 500, drejtoria e përgjithshme 600 dhe distribucioni dhe shitja 400 den.- 470 – bruto paga mujore të kalkuluara (pagat e punonjësve administrative) qendra profi tuese 1 е 20.000, qendra profi tuese 2 - 12.000, qendra profi tuese 3 - 8.000, marketingu 7.000, drejtoria e përgjithshme 6.000 dhe distribucioni dhe shitja 10.000 den.

Si faktor për shpërndarjen e shpenzimeve indirekte janë materialet për përpunimin dhe atë për prodhimin “х” 600.000, qendra profi tuese 1 е 300.000, qendra profi tuese 2 - 200.000, qendra profi tuese 3 - 100.000, për prodhimin “у” 400.000, qendra profi tuese 1 е 130.000, qendra profi tuese 2 - 200.000, qendra profi tuese 3 - 50.000 den.

Në bazë të të dhënave të dhëna:1. Të përpilohet, përpunohet pasqyrë e shpenzimeve direke2. Të përpunohet pasqyrë e shpenzimeve indirekte sipas vendeve të krijimit të tyre3. Të përpunohet pasqyrë të shpërndarjes të shpenzimeve indirekte nga vendet në bartës4. Të përpilohet kalkulim dhe të përcaktohet kostoja e plotë e prodhimit “х” dhe “у”.

72


Së pari përgatitet pasqyrë e shpenzimeve direke prej cilës shihet se sa shpenzime direke janë bërë për prodhime individuale dhe mandej në përgjithësi për dy prodhimet.

Pasqyra e shpenzimeve direkeNumër rendor PËRSHKRIM

Shpenzime direke

GjithsejMateriale për punë

Paga mujore për përpunim

1. Prodhimi "х" 600.000 400.000 1.000.0002. prodhimi "у" 400.000 300.000 700.000

Gjithsej 1.000.000 700.000 1.700.000

Mandej përgatitet pasqyrë e shpenzimeve indirekte dhe atë sipas llojeve përkatëse dhe sipas vendeve prodhuese dhe joprodhuese të shpenzimeve.

Pasqyra e shpenzimeve indirekte

N.r Konto Emri i shpenzimit

Shuma e përgjithshme

Vende prodhuese indirekte Shpenzime

prodhuese indirekte

Vende joprodhuese

Gjithsej

Qp -1 Qp-2 Qp -

3 marketing Drejtoria e përgjithshme

Distribuimi dhe shitja

1 401Shpenzimi i energjisë elektrike

22000 5000 7000 400 0 16000 3000 2000 1000 6000

2 410 Shërbime transporti 18000 7000 - 300 0 10000 5000 2000 1000 8000

3 4008 Shpenzimi i ujit 5600 2000 100 0 500 3500 600 800 700 2100

4 447 Provizioni bankar 12500 7000 300 0 100 0 11000 500 600 400 1500

5 470 Bruto paga të kalkuluara 63000 20000 120

00 800 0 40000 7000 6000 10000 23000

Gjithsej 121100 41000 230 00 165 00 80500 16100 11400 13100 40600

Shpenzimet indirekte në shembull duhet të shpërndahen sipas faktorit materiale për përpunim. Për këtë arsye përpilohet pasqyrë për shpërndarjen e shpenzimeve indirekte në bazë të materialeve direke.

Pasqyra e shpërndarjes të shpenzimeve indirekte –faktor material për përpunim

Nr. PËRSHKRIM Materiale për përpunim GjithsejQP -1 QP - 2 Qp- 3

1. Prodhimi "х" 300000 200000 100000 6000002. Prodhimi "у" 150000 200000 50000 400000

Gjithsej 450000 400000 150000 1000000

Në bazë të materialeve të ndara për përpunim sipas prodhimeve dhe shpenzimeve të vendeve të prodhimit bëhet shpërndarja e shpenzimeve indirekte në vende shpenzimi

73


jo prodhuese dhe në bartës. Së pari përgatitet pasqyrë për shpërndarjen e shpenzimeve indirekte prej vendeve prodhuese në bartës.

Pasqyra e shpërndarjes të shpenzimeve indirekte nga vende në bartës

Nr. PËRSHKRIM Qendra profi tuese 1 Qendra profi tuese 2 Qendra profi tuese 3 Gjithsej

Mp % shi mp % shi mp % Shi

1. Prodhimi"х"

300000 9,11 27333 200000 5,75 11500 100000 11 11000 49833

2. Prodhimi"у"

150000 9,11 13667 200000 5,75 11500 50000 11 5500 30667

Gjithsej 450000 41000 400000 23000 150000 16500 80500

Shpërndarja e shpenzimeve indirekte bëhet me ndihmën e gjetjes të faktorit për shpërndarje dhe atë:

Faktor për shpërndarje = (shpenzime indirekte : materiale direke) х 100 =Faktor për qendrën profi tuese 1 = 41000 : 450000 х 100 = 9,11%Faktor për qendrën profi tuese 2 = 23000 : 400000 х 100 = 5,75% Faktor për qendrën profi tuese 3 = 16500 : 150000 х 100 = 11%

Në bazë të faktorëve të përcaktuar për shpërndarjen e shpenzimeve indirekte përcaktohet shuma e shpenzimeve indirekte veçanërisht për secilin prodhim edhe atë në mënyrën si vijon:

Shpenzime indirekte për prodhim = (materiale për përpunim të një prodhimi х faktori për shpërndarje) : 100

Për qendrën profi tuese 1. Shpenzimet indirekte sipas bartësit të veçantë të shpenzimit do të fi tohet në këtë mënyrë:

Shpenzimet indirekte për prodhim “х” = 300000 х 9,11 : 100 = 27333Shpenzimet indirekte për prodhim “у” = 150000 х 9,11 : 100 = 13667

Kur të mblidhen këto shuma të fi tuara patjetër ta japin shumën prej 41000 aq sa ishin shpenzimet e përgjithshme indirekte për dy prodhimet e qendrës profi tuese 1 (27333 + 13667 = 41000).

Në mënyrën e njëjtë do të veprohet edhe me përcaktimin e shpërndarjes të shpenzimeve indirekte për bartësit edhe për qendrat tjera profi tuese.

Pastaj përgatitet pasqyrë për shpërndarjen e shpenzimeve indirekte nga vendet joprodhuese në bartës.

74


Pasqyra për shpërndarjen e shpenzimeve indirekte nga vendet joprodhuese në bartës

n.b. PËRSHKRIMMarketing Drejtoria e përgjithshme Distribuim dhe shitje

GjithsejMp % shi mp % shi mp % shi

1. Prodhimi"х" 600000 1,61 9660 600000 1,14 6840 600000 1,31 7860 24360

2. Prodhimi"у" 400000 1,61 6440 400000 1,14 4560 400000 1,31 5240 16240

Gjithsej 1000000 16100 1000000 11400 1000000 13100 40600

Tek shpërndarja e shpenzimeve indirekte nga vendet joprodhuese në bartës si faktor merren materialet e përgjithshme për përpunim për të gjitha shpenzimet e vendeve joprodhuese. Shpërndarja e shpenzimeve indirekte kryhet me ndihmën e gjetjes të faktorit për shpërndarje dhe atë:

Faktor për shpërndarje = (shpenzime indirekte : materiale direke në përgjithësi) х100 =Faktor për marketing= 161000 : 1000000 х 100 = 1,61%Faktor për drejtori të përgjithshme = 114000 : 1000000 х 100 = 1,14% Faktor për shitje = 13100 : 1000000 х 100 = 1,31%

Në bazë të faktorëve të përcaktuar për shpërndarjen e shpenzimeve indirekte përcaktohet shuma е shpenzimeve indirekte për secilin prodhim veçanërisht në këtë mënyrë:

Shpenzime indirekte për prodhim = (materiale për përpunim të një prodhimi х faktori për shpërndarje) : 100

Për vendin joprodhues shpenzimet indirekte marketing për një bartës të shpenzimeve do të fi tohen në mënyrën si vijon:

Shpenzime indirekte për prodhim “х” = 600000 х 1,161 : 100 = 96600 Shpenzime indirekte për prodhim “у” = 400000 х 1,61 : 100 = 64400

Këto shuma të fi tuara kur do të mblidhen patjetër ta japin shumën prej 161000 aq sa ishin shpenzimet e përgjithshme indirekte për dy prodhimet e vendit joprodhues marketing (96600 + 64400 = 161000).

Në mënyrën e njëjtë shpenzimet indirekte shpërndahen nëpër bartës dhe për vendet joprodhuese të shpenzimeve tjera.

Pasi të bëhen llogaritë dhe plotësohen tabelat vazhdohet me përgatitjen e kalkulimt. Në kalkulimi shtihen të dhëna nga pasqyrat për shumat e elementeve të kalkulimt dhe atë si për shpenzimet direke ashtu edhe për shpenzimet indirekte për prodhime. Shuma e jep koston e plotë të prodhimeve.

75


Kalkulim për “х” dhe “у”

N.r. Elemente Prodhimi "х" Prodhimi "у" Gjithsej "х"dhe "у"

Gjithsej Për njësi Gjithsej Për njësi

1. Materiale për përpunim 600000 600 400000 80 1000000

2. Paga mujore për përpunim 400000 400 300000 60 7000003. Shpenzime direke 1000000 1000 700000 140 1700000

4. Shpenzime prodhuese direke 49830 49,83 30665 6,13 80495

5. Shpenzime të përgjithshme të prodhimtarisë 1049830 1049,83 730665 146,13 1780495

6. Shpenzime joprodhuese indirekte 24360 24,36 16240 3,25 40600

7. Kosto e plotë 1074190 1074,19 746905 149,38 1821095

Nga kalkulim mund të shihet sa është kostoja e prodhimit “х” dhe “у” dhe atë në

shumë të përgjithshme po ashtu dhe për një prodhim. Shuma e kostos për njësi prodhimi fi tohet kur shuma e përgjithshme e kostos për prodhimin përkatës do të ndahet me njësitë e prodhuara. Në këtë shembull shuma prej 1.074.190 den. Do të ndahet me 1000 njësi nga prodhimi “х” dhe do të fi tohet çmimi për njësi prodhimi prej 1.074,19 den. Për prodhimin “у” shuma prej 746.905 do të ndahet me 5000 njësi nga prodhimi “у” dhe do të fi tohet çmim për njësi prodhimi prej 149,38 den.

Evidenca e shpenzimeve në lidhje me përfshirjen e shpenzimeve të prodhimtarisë dhe pranimi I prodhimeve të gatshme në depo do të kryhet në mënyrën si vijon:

Urdhëresë regjistrimiNr. Konto P Ë R S H K R I M

lidhjeShuma

+ - + -1.

490 Kl.4

Shpërndarja e shpenzimeveShpenzimeMbyllja e llogarive nga klasa 4

1.821.1001.821.100

2. 600(539) 490

Prodhimtari 1.821.100Shpërndarja e shpenzimeveTransferimi i shpenzimeve nga klasa 4 në klasën 6

1.821.100

3.

630/х 630/у 600

Prodhim i gatshëm "х" Prodhim i gatshëm "у" ProdhimtariProdhime të gatshme të dorëzuara në depo me vlerë faktike

1.074.190746.905

1.821.100

76


Kur në depo mbahen me çmime të planifi kuara dhe atë vlera e planifi kuar në depo për prodhimin “х” të jetë 1.200.000, kurse për “у” 810.000 den. Atëherë qëndrimi i tretë kontabilist do të jetë:

Nr.Konto P Ë R S H K R I M

lidhjeShuma

+ - + -

3. 630/х630/у

600

Prodhim i gatshëm "х" Prodhim i gatshëm "у" Prodhimtari Lëshimi nga çmimet e planifi kuara për prodhimin "х"Lëshimi nga çmimet e planifi kuara për prodhimin "у"Produkte të gatshme të dorëzuara në depo me vlerë të planifi kuar

1.200.000 810.000

1.821.100

639/х

639/у

125.610

63.095

Shembull 2.Të përcaktohet kostoja e prodhimeve të gatshme “х” dhe “у” në bazë të ngjarjeve

të mëposhtme të cilat kanë ndodhur gjatë periudhës përllogaritëse:1. Sipas kërkesës nr. 33 janë dhënë materiale për shpenzim në prodhimtari në shumë prej 900.000 den. (për prodhimin “х” 700.000 den., për prodhimin “у” 200.000 den.).2. Për energji elektrike të shpenzuar është pranuar faturë nr. 25 me shumë prej 12.000 den. Fatura është paguar nga xhiro llogaria.3. Për reklamë është dhënë kambial me shumë prej 15.000 den.4. Janë kalkuluar bruto pagat mujore të punëtorëve me shumë prej 800.000 den. Tatimi personal është 12.000 den., kontribute për sigurim pensional dhe invalidor (spi) 14.000 den., kontribute për sigurim shëndetësor 9.000 den. Dhe kontribute për punësim 4.000 den. Tatimi , kontributet dhe neto pagat mujore janë paguar nga xhiro llogaria.5. Për ujë të shpenzuar është paguar nga xhiro llogaria 5.000 den.

Në fund të periudhës, nga prodhimi “х” janë prodhuar 800 copë, kurse prej prodhimit “у” 600 copë. Të përpunohet parallogaria e tërësishme e prodhimtarisë. Faktor për shpërndarjen e shpenzimeve indirekte janë pagat mujore për përpunim.

77


Urdhëresë regjistrimiNr. Konto


+ - + -1. 400

3100Materiale të papërpunuara dhe materiale të shpenzuara Depo e materialeve të papërpunuara dhe materiale Materiale të papërpunuara dhe materiale të dorëzuara sipas kërkesës nr. 33

900.000

900.000

2. 401220

Energji elektrike e shpenzuar Obligime ndaj furnizuesveFaturë e pranuar nr. 25

12.00012.000

2a. 2201000

Obligime ndaj furnizuesve Xhiro llogariaFatura e paguar sipas fragmentit

12.00012.000

3. 4420211

Shpenzime për reklamaObligime për kambiale të dorëzuara Kambial i dorëzuar

15.00015.000

4. 470270

Bruto paga mujore të kalkuluara Obligime për paga mujore dhe kompensime nga pagat mujoreBruto paga mujore të kalkuluara

800.000800.000

4a. 2702712730 27402741 2742

Obligime për paga mujore dhe kompensime nga pagat mujore Neto paga mujore Tatim personal SPI KSSh Kontribut për punësimeObligime të krijuara

800.000761.00012.000 14.0009.000 4.000

4b. 2712730 274027412742

1000

Neto paga mujoreTatim personalSPIKSShKontribut për punësime Xhiro llogariaObligime të paguara

7 6 1 . 0 0 0 1 2 . 0 0 0 14.0009.0004.000

800.000

5. 40081000

Ujë i shpenzuar Xhiro llogariaËshtë paguar për ujë të shpenzuar

5.0005.000

6. 4904000401 442470 4008

Shpërndarja e shpenzimeve Shpenzimi i materialeve të papërpunuara dhe materialeve tjera Shpenzimi i energjisë elektrike Shpenzime për reklama Bruto paga mujore të kalkuluara Shpenzimi i ujitMbyllja e llogarive nga klasa 4

1.732.000900.00012.000 15.000800.000 5.000

78


Pasqyra e shpenzimeve direke

Numër rendor

PËRSHKRIM Shpenzime direke GjithsejMateriale për përpunim

Paga mujore për përpunim

1. Prodhim "х" 700.000 500.000 1.200.0002. Prodhim "у" 200.000 300.000 500.000

Gjithsej 900.000 800.000 1.700.000

Pasqyra e shpenzimeve indirekte

n.r Konto Emri i shpenzimit Shuma e përgjithshme

Vende prodhuese indirekte Shpenzime prodhuese indirekte

Vende joprodhuese GjithsejQp - 1 Qp -2 Qp -3 marketing Drejtoria e

përgjithshmeDistribuimi dhe shitja

1. 401 Shpenzimi i energjisë elektrike

12000 3000 2000 4000 9000 1000 1000 1000 3000

2. 442 Shpenzime për reklama

15000 5000 3000 2000 10000 1000 2000 2000 5000

3. 4008 Shpenzimi i ujit 5600 500 500 2000 3000 1000 500 500 2000Gjithsej 32000 8500 5500 8000 22000 3000 3500 3500 10000

Pasqyra e shpërndarjes të shpenzimeve indirekte si faktor –materiale për përpunim

n.r. PËRSHKRIM Materiale për përpunim GjithsejQp -1 Qp - 2 Qp – 3


Gjithsej 300000 200000 300000 800000

Pasqyra e shpërndarjes të shpenzimeve indirekte nga vende nëpër bartës

n.r. PËRSHKRIM Qendra profi tuese 1 Qendra profi tuese 2 Qendra profi tuese 3 Gjithsej

Pp % shi Pp % shi Pp % shi

1. Prodhimi "х" 200000 2,83 5660 100000 2,75 2750 200000 2,67 5340 13750

2. Prodhimi "у" 100000 2,83 2830 100000 2,75 2750 100000 2,67 2670 8250

Gjithsej 300000 8490 200000 5500 300000 8010 22000

Pasqyra e shpërndarjes të shpenzimeve indirekte nga vende joprodhuese në bartës

n.r. PËRSHKRIM Marketing Drejtoria e përgjithshme Distribuimi dhe shitja Gjithsej

Pp % shi Pp % shi Pp % shi1. Prodhimi "х" 500000 0,375 1875 500000 0,4375 2187,5 500000 0,4375 2187,5 6250

2. Prodhimi "у" 300000 0,375 1125 300000 0,4375 1312,5 300000 0,4375 1312,5 3750

Gjithsej 800000 3000 800000 3500 800000 3500 10000

79


Kalkulim për “х” dhe “у”n.r Elemente Prodhimi "х" Prodhimi "у" Gjithsej "х"

dhe "у"Gjithsej Për njësi Gjithsej Për njësi

1. Materiale për përpunim 700000 875 200000 333,33 900000

2. Paga mujore për përpunim 500000 625 300000 500 8000003. Shpenzime direke 1200000 1500 500000 833,33 17000004. Shpenzime indirekte

prodhimi13750 17,19 8250 13,75 22000

5. Shpenzime të përgjithshme të prodhimtarisë

1213750 1517,19 508250 847,08 1722000

6. Shpenzime indirekte jo prodhimi

6250 7,81 3750 6,25 10000

7. Kostoja e plotë 1220000 1525 512000 853,33 1732000

Shembull 3

Të përcaktohet kostoja e prodhimeve të gatshme “х” dhe “у” në bazë të ngjarjeve të mëposhtme të cilat kanë ndodhur gjatë periudhës përllogaritëse:1. Për energji elektrike të shpenzuar paraprakisht janë parallogaritur 9.000 den.2. Sipas kërkesës nr. 34 janë dorëzuar auto goma për shpenzim me shlyerje kalkulative në shumë prej 12.000 den. Afati i përdorimit të gomave është 10 muaj. Të parallogaritet shpenzimi mujor. Dorëzimi I gomave bëhet në muajin e 7 -të. Gjatë të dalave në fund të vitit është llogaritur mbeturinë prej 700 den. Mbeturinat janë shitur për 1.100 den. Blerësi e ka mbuluar borxhin sipas fragmentit nr. 25.3. Sipas kërkesës nr. 53 janë dorëzuar mjete për pastrim me shumë prej 3.000 den. Paraprakisht të furnizuara dhe të paguara me para të gatshme.4. Të parallogaritet shpenzimi mujor dhe vjetor i pajisjes. Vlera blerëse e pajisjes është 400.000 den. Afati i përdorimit është 40 vjet. Pas mbarimit të afatit të përdorimit pajisja është hedhur nga përdorimi.5. Për revista ditore paraprakisht është paguar për një vjet 12.000 den. Të parallogaritet shpenzimi mujor.6. Janë kalkuluar bruto pagat mujore të punëtorëve me shumë prej 850.000 den. Për prodhimin “х” 600.000 den., kurse për prodhimin “у” 200.000 den. Tatimi personal është 14.000 den., kontribute për sigurim pensional dhe invalidor (SPI) 26.000 den., kontribute për sigurim shëndetësor (KSSh) 18.000 den. Kontribut për punësim 11.000 den. Tatimi, kontributet dhe neto pagat mujore janë paguar nga xhiro llogaria.7. Sipas kërkesës nr. 36 janë dorëzuar materiale të papërpunuara dhe materiale në prodhimtari me shumë prej 1.400.000 den. (për prodhimin “х” 900.000 den., për prodhimin “у” 500.000 den.).8. Për riparimin e kalkulatorit elektrik është pranuar fatura nr. 5 me shumë prej 15.000 den. Është paguar fatura nr. 5 sipas fragmentit nr. 4.9. Është pranuar faturë për reklama me shumë prej 8.000 den. Fatura është paguar nga llogaria.10. Për shërbime transporti është paguar me para të gatshme 4.000 den.

80


Procesi i prodhimtarisë për të dy prodhimet realizohet në tre vende prodhimi dhe tre vende jo prodhimi të shpenzimeve. Në fund të periudhës të prodhimit “х” janë prodhuar 900 njësi, kurse nga prodhimi “у” 600 njësi. Të përpunohet parallogari e tërësishme e prodhimtarisë. Faktor për shpërndarjen e shpenzimeve indirekte janë materialet për përpunim.


Shuma

+ - + -

1. 40102907

Energji elektrike e shpenzuar Shpenzim i parallogaritur i energjisë elektrike Shpenzim i parallogaritur i energjisë elektrike

9.000

9.000

2. 3533521

Auto goma në përdorim Rezervë e auto gomaveAuto goma të dorëzuara sipas kërkesës nr. 34

12.00012.000

2а. 40513573

Shlyerja e auto gomave në përdorim Krahasimi i vlefshmërisë së auto gomaveShlyerje mujore e regjistruar

1.2001.200

2b. 3573

3106 4051

353

Krahasimi i vlefshmërisë së auto gomaveDepo mbeturinashShlyerja e auto gomave në përdorim Auto gomave në përdorim Auto goma të dala

7.200

700 4.100

12.000

2c. 120756

Kërkesa nga blerësit Të ardhura nga shitja e mbeturinaveMbeturina të shitura

1.1001.100

2ç. 7023106

Vlera blerëse e mbeturinave të shitura Depo e mbeturinaveZvogëlimi i rezervave

700700

2d. 1000120

Xhiro llogari Kërkesa nga blerësitKërkesë e paguar fragmentit nr. 25.

1.1001.100

3. 31091020

Materiale tjera në rezervë Arka kryesoreMjete të blera për pastrim

3.0003.000

3 а. 40053109

Materiale të shpenzuara për pastrim Materiale tjera në rezervëMjete të dorëzuara për pastrim sipas kërkesës nr. 53

3.0003.000

81


4.

4а.

4б.

5.

5а.

6.

6а.

6b.

7.

8.

430

029

0292

1900

419

470

270

2712730 274027412742

4000

412

029

0292

022

1000

2901

270

2712730 27402741 2742

1000

3100

220

Amortizim Amortizim i akumuluar i mjeteve materialeShpenzimi mujor i amortizimit të mjeteve materiale

Amortizimi i akumuluar të mjeteve materiale Amortizim i akumuluar i pajisjeve dhe reparteve Amortizim i parallogaritur vjetor i pajisjes

833

10.000

400.000

12.000

1.000

850.000

850.000

781.00014.000 26.00018.000 11.000

1.400.000

15.000

833

10.000

400.000

12.000

1.000

850.000

781.00014.000 26.00018.000 11.000

850.000

1.400.000

15.000

Amortizim i akumuluar i pajisjeve dhe reparteve PajisjePajisje në të dala

Parapagesa të paguara për gazeta, revista, publikime profesionale Xhiro llogariaPagesë e parakohshme për gazeta

Shpenzime për gazeta dhe revista Shpenzime të parallogaritura për gazetaShpenzim mujor i parallogaritur

Bruto paga mujore të kalkuluara Obligime për paga dhe kompensime të pagave mujoreBruto paga mujore të kalkuluara

Obligime për paga dhe kompensime të pagave mujore Neto paga mujore Tatimi personal SPI KSSh Kontribut për punësimObligime të krijuara

Neto paga mujoreTatimi personalSPI KSShKontribut për punësim Xhiro llogariaObligime të shpaguara

Materiale të papërpunuara dhe materiale tjera të shpenzuara Rezervë e Materiale të papërpunuara dhe materiale tjera M-le të dorëzuara sipas kërkesës nr. 36

Shërbime për mirëmbajtje dhe siguri Obligime ndaj furnizuesitFaturë e pranuar nr. 5_

82


8а.

9.

9а.

10.

11.

220

4420

220

410

490

1000

220

1000

1020

4000

400540104051410412419430442470

Obligime ndaj furnizuesit Xhiro llogariaFaturë e shpaguar nr. 5 fragmentit

15.000

8.000

8.000

4.000

2.322.300

15.000

8.000

8.000

4.000

1.400.0003.0009.000

11.3004.000

15.0001000833

8.000850.000

Shpenzime për reklama Obligime ndaj furnizuesveFaturë e pranuar për reklamaObligime ndaj furnizuesve Xhiro llogariFaturë e paguarShërbime transporti Arka kryesoreËshtë paguar për shërbime transportiShpërndarja e shpenzimeve Shpenzimi i materialeve të papërpunuara dhe materialeve tjera Shpenzimi i materialeve për pastrim

Energji elektrike e shpenzuarShlyerje e auto gomaveShërbime transportiShërbime për mirëmbajtje dhe siguriShpenzime për gazeta dhe revistaAmortizimiShpenzime për reklamaBruto paga mujore të kalkuluara

Mbyllja e parallogarive nga klasa 4

Pasqyrë e shpenzimeve direke

Numri rendor

PËRSHKRIM Shpenzime direke Gjithsej

Materiale për përpunim Paga mujore për përpunim1. Prodhimi "х" 900.000 600.000 1.500.0002. Prodhimi "у" 500.000 200.000 700.000

Gjithsej 1.400.000 800.000 2.200.000

Pasqyrë e shpenzimeve indirekte

b. Konto Emri I shpenzimit

Shuma e përgjithshme

Vende indirekte prodhimi Shpenzime indirekte prodhimi

Vende joprodhimi Gjithsej

Qp- 1 Qp-2 Qp-3 marketing Drejtoria e përgjithshme

Distribuimi dhe shitja

1. 4010Shpenzimi i energjisë elektrike

9000 2000 1000 3000 6000 1000 1000 1000 3000

2. 4051 Shlyerja e auto gomave 5000 1000 1300 2000 4300 500 500 - 1000

3. 4005Shpenzimi i mater. për pastrim

3000 500 500 1000 500 1500 2000

4. 430 Amortizimi 833 300 100 100 500 233 100 - 333

83


5. 419 Shpenzime për gazeta 1000 400 200 200 800 100 100 - 200

6. 470Bruto paga mujore të kalkuluara

50000 5000 2000 1000 8000 2000 2000 3000 7000

7. 412Shërbime për mirëmbajtje dhe siguri

15000 1000 2000 2000 5000 1000 1000 1000 3000

8. 442 Shpenzime për reklama 8000

9. 410 Shërbime transporti 4000 1000 500 500 2000 - 1000 1000 2000

Gjithsej 93833 11200 7600 8800 27600 5333 5700 7500 18533

Pasqyra e shpërndarjes të shpenzimeve indirekte faktor- materiale për përpunim

n.r. PËRSHKRIM Materiale për përpunim GjithsejQP -1 QP - 2 QP - 3


Gjithsej 500000 500000 400000 1.400000

Pasqyra e shpërndarjes të shpenzimeve indirekte nga vendet në bartës

nr. PËRSHKRIM Qendra profi tuese 1 Qendra profi tuese 2 Qendra profi tuese 3 Gjithsej

Mp % shi Mp % shi Mp % shi

1. Prodhimi "х" 300000 2,24 6720 400000 1,52 6080 200000 2,2 4400 17200

2. Prodhimi "у" 200000 2,24 4480 100000 1,52 1520 200000 2,2 4400 10400

Gjithsej 500000 11200 500000 7600 400000 8800 27600

Pasqyra e shpërndarjes të shpenzimeve indirekte nga vende joprodhimi nëpër bartës

nr. PËRSHKRIM Marketing Drejtoria e përgjithshme Distribuimi dhe shitja Gjithsej

Mp % shi Mp % shi Mp % shi

1. Prodhimi "х" 900000 0,38 3420 900000 0,4375 3690 900000 0,54 4860 11970

2. Prodhimi "у" 500000 0,38 1900 500000 0,4375 2050 500000 0,54 2700 6650

Gjithsej 1400000 5320 1400000 5740 1400000 7560 18620

Kalkulim për “х” dhe “у”

nr. Elemente Prodhimi "х" Prodhimi "у" Gjithsej "х"dhe "у"

Gjithsej Për njësi Gjithsej Për njësi1. Materiale për përpunim 900000 1000 500000 833,33 14000002. Paga mujore për përpunim 600000 666,67 200000 333,33 8000003. Shpenzime direke 1500000 1666,67 700000 1166,67 22000004. Shpenzime indirekte prodhimtarie 17200 19,11 10400 17,33 27600

84


5. Shpenzime të përgjithshme prodhimtarie 1517200 1685,78 710400 1184 2227600

6. Shpenzime të përgjithshme të jo prodhimtarisë 11970 13,3 6650 11,083 18620

7. Kosto e plotë 1529170 1699,08 717050 1195,083 2246220

Shembuj për ushtrim:

Shembulli 1. Të përcaktohet kostoja e prodhimeve të gatshme “A” dhe “B” në bazë të ngjarjeve të cilat kanë ndodhur gjatë periudhës përllogaritëse:1. Për energji elektrike të shpenzuar paraprakisht janë parallogaritur 5.000 den.2. Sipas kërkesës nr. 4 është dorëzuar inventar i imët për shpenzim me shlyerje kalkulative me shumë prej 24.000 den. Afati i përdorimit të inventarit të imët është 10 muaj. Të parallogaritet shpenzimi mujor. Dorëzimi i inventarit të imët bëhet në muajin e 9-të. Në të dalat në fund të vitit janë vlerësuar mbeturina prej 1.500 den. Mbeturinat janë shitur për 2.100 den. Blerësi e ka mbuluar borxhin sipas fragmentit nr. 125.3. Sipas kërkesës nr. 53 është dorëzuar lëndë djegëse me shumë prej 3.000 den. Paraprakisht e furnizuar dhe e paguar me para të gatshme.4. të parallogaritet shpenzimi mujor dhe vjetor i pajisjes. Vlera furnizuese e pajisjes është 100.000 den. Afati I përdorimit është 20 vjet. Pas mbarimit të afatit të përdorimit pajisja është hedhur nga përdorimi.5. Paraprakisht është paguar për një vjet për gazeta ditore 24.000 den. Të parallogaritet shpenzimi mujor.6. janë kalkuluar bruto pagat mujore të punëtorëve në shumë prej 600.000 den. Për prodhimin “А” 400.000 den.,kurse për prodhimin “B” 200.000 den. Tatimi personal është 6.000 den., kontribute për sigurim pensional dhe invalidor (SPI) 16.000 den., kontribute për siguri shëndetësore (KSSh) 9.000 den. Dhe kontribut për punësim 4.000 den. Tatimi, kontributet dhe neto pagat mujore janë paguar nga xhiro llogaria.7. Sipas kërkesës nr. 36 janë dorëzuar materiale të papërpunuara dhe materiale në prodhimtari në shumë prej 900.000 den. (për prodhimin “А” 600.000 den., kurse për prodhimin “B” 300.000 den.).8. Për shërbime transporti është pranuar fatura nr 5 me shumë prej 3.000 den. Është paguar fatura nr.5 sipas fragmentit nr. 4.9. Është pranuar faturë për reprezentim me shumë prej 3.000 den. Fatura është paguar nga llogaria.10. Për mirëmbajtjen e rregullt të mjeteve është paguar me para të gatshme 2.000 den.

Procesi i prodhimtarisë për të dy prodhimet realizohet në tre vende prodhimtarie dhe tre vende joprodhimtarie të shpenzimeve.

Në fund të periudhës nga prodhimi “А” janë prodhuar 600 njësi, kurse nga prodhimi “B” 500 njësi. Të përpunohet parallogari e tërësishme e prodhimtarisë. Faktor për shpërndarjen e shpenzimeve indirekte janë materialet për përpunim.

Shembulli 2 Të përcaktohet kostoja e prodhimeve të gatshme “х” dhe “у” në bazë të ngjarjeve që kanë ndodhur gjatë periudhës përllogaritëse:1. Sipas kërkesës nr. 33 janë dorëzuar materiale për shpenzim në prodhimtari me shumë prej 1.200.000 den. (për prodhimin “X” 700.000 den., për prodhimin “У” 500.000 den.).

85


2. Për materiale zyre të shpenzuara është pranuar faturë nr. 5 me shumë prej 7.000 den. Fatura është paguar nga xhiro llogaria.3. Për lëndë djegëse të shpenzuar është dhënë kambial me shumë prej 5.000 den. Kambiali është paguar nga llogaria.4. Janë kalkuluar bruto pagat mujore të punëtorëve në shumë prej 1.000.000 den. Tatimi personal është 14.000 den., kontribute për sigurim pensional dhe shëndetësor (SPI) 8.000 den., kontribute për sigurim shëndetësor 6.000 den. dhe kontribut për punësim 3.000 den. Tatimi, kontributet dhe neto pagat mujore janë paguar nga xhiro llogaria.5. Për energji elektrike të shpenzuar është paguar me para të gatshme 5.000 den.

Në fund të periudhës prej prodhimit “х” janë prodhuar 1.000 copë, kurse prej prodhimit “у” 800 copë. Të përpunohet parallogari e tërësishme e prodhimtarisë. Faktor për shpërndarjen e shpenzimeve indirekte janë pagat mujore për përpunim.

Shembulli 3 Të përcaktohet kostoja e prodhimeve të gatshme “А” dhe “B” në bazë të ngjarjeve që kanë ndodhur gjatë periudhës përllogaritëse:1. Sipas kërkesës nr. 33 janë dorëzuar materiale për shpenzim në prodhimtari me shumë prej 850.000 den. (për prodhimin “А” 550.000 den., për prodhimin “B” 300.000 den.).2. Sipas kërkesës nr.4 janë dorëzuar autogoma për 8.000 den me 50% shlyerje.3. Për naftë të shpenzuar është paguar me para të gatshme 3.000 den.4. janë kalkuluar bruto pagat mujore të punëtorëve me shumë prej 950.000 den. Të parallogaritet tatimi personal dhe të gjitha kontributet. Paga mujore, tatimi personal dhe kontributet janë paguar nga llogaria.5. Sipas kërkesës nr.3 janë dorëzuar pjesë rezerve për mirëmbajtjen e rregullt të mjeteve me shumë prej 7.000 den.

Në fund të periudhës të prodhimit “А” janë prodhuar 1.200 copë, kurse nga prodhimi “B” 900 copë. Të përpunohet parallogari e tërësishme e prodhimtarisë. Faktor për shpërndarje të shpenzimeve indirekte janë materialet për përpunim.

3. Lloje të metodave të kalkulimit

Me nocionin metoda të kalkulimit nënkuptohen procedura të caktuara me ndihmën e të cilave gjendet kostoja e prodhimeve dhe shërbimeve.

Mjeti me ndihmën e të cilit përcaktohet kostoja e efekteve quhet kalkulim. Me ndihmën e kalkulimit duhet të përcaktohet vlera e një prodhimi apo shërbimi.

Të gjitha llojet e kalkulimit mund të grupohen në: -metoda klasike të parallogaritjes të prodhimtarisë dhe -metoda bashkëkohore të parallogaritjes të prodhimtarisë.

Metodat klasike parallogarinë e shpenzimeve e bëjnë sipas shpenzimeve të bëra faktike, dhe përdoret kostoja e plotë.

Tek metodat bashkëkohore përveç shpenzimeve faktike mund të shfrytëzohen edhe ato të planifi kuara faktike dhe shpenzimet standardet të cilat më tutje janë lëndë e analizës. Përveç kostos së plotë mund të shfrytëzohet edhe kostoja jo e plotë e cila shfrytëzohet për vendime të ndryshme afariste në shoqëri.

Në kuadër të metodave klasike të parallogaritjes të prodhimtarisë bëjnë pjesë:- metoda divizione e kalkulimit- metoda plotësuese e kalkulimit.

86


3.1. Metoda divizione e kalkulimit

Metoda divizione e kalkulimit është ajo gjatë të cilës kostoja për prodhime dhe shërbime fi tohet nëpërmjet të ndarjes të shumës të përgjithshme të shpenzimeve me sasinë e përgjithshme të prodhimeve të prodhuara (efekte) në periudhë të caktuar kohore.

Në rast kur ka prodhimtari të pambaruar vlera e tij hiqet nga vlera e shpenzimeve, kurse ajo që ngel paraqet vlerë e efekteve të mbaruara. Duhet përmendur se kjo metodë zbatohet vetëm te ato kompani të cilat prodhojnë një lloj prodhimi. Dallohen më tepër lloje të kalkulimeve të këtilla:

- divizione e pastër- divizione shumëfazëshe- kalkulimi me të mbetura dhe- kalkulimi me ndihmën e numrave ekuivalente.

a) Metoda e pastër divizione e kalkulimit

Këtë kalkulim e zbatojnë ato shoqëri të cilat kanë prodhimtari vetëm të një lloj prodhimi (me cilësi dhe dimensione të njëjta). Tek kjo metodë e kalkulimit shpenzimet grupohen sipas kostos të elementeve.

Shembull. Një shoqëri në periudhën e parallogaritjes ka prodhuar 1000 tonë një lloj prodhimi.Shpenzimet e planifi kuara për një prodhim janë:1. materiale për përpunim 220 den.2. amortizim 1103. paga mujore për përpunim 1804. shpenzime indirekte të qendrave profi tuese të prodhimtarisë 1305. shpenzime indirekte të vendeve joprodhuese të shpenzimeve 60 Kostoja e planifi kuar 700 den.

Shpenzimet faktike për realizimin e përgjithshëm të prodhimtarisë janë:

1. materiale për përpunim 210000 den.2. amortizim 1100003. paga mujore për përpunim 2000004. shpenzime indirekte të qendrave profi tuese të prodhimtarisë 1250005. shpenzime indirekte të vendeve joprodhuese të shpenzimeve 65000 Kostoja e planifi kuar 710000 den.

87


Në bazë të këtyre të dhënave përpilohet kalkulim i ardhshëm

KALKULIMIJanë prodhuar1000 tonë Masë njësie: ton

n.r. Elemente Shpenzime të planifi kuara Shpenzime faktike Në numra

absolut Në përqindje

Sipas njësisë Gjithsej Sipas

njësisë Gjithsej Ulje Rritje Ulje Rritje

1 2 3 4 5 6 7 8 9 101. Materiale për

përpunim 220 220000 210 210000 10000 4,542. amortizim 110 110000 110 110000 - -3. Paga mujore për

përpunim 180 180000 200 200000 20000 11,11

4.shpenzime indirekte të qendrave profi tuese të prodhimtarisë

130 130000 125 125000 5000 3,85

5.shpenzime indirekte të vendeve joprodhuese të shpenzimeve

60 60000 65 65000 5000 8,33

Kosto 700 700000 710 710000 15000 25000 2,14 3,57Rritje 10 10000 10000 1,42

710 710000 710 710000 25000 25000 3,57 3,57

b) Kalkulim divizion shumëfazësh

Metoda e Kalkulimit divizion shumëfazësh zbatohet tek ato shoqëri tek të cilat prodhimtaria është me faza më saktë zbatohet në kuadër të fazave të caktuara. Bëhet fjalë për prodhimtari masive të prodhimeve të njëllojshme të cilat janë homogjene, ku materialet e papërpunuara kalojnë në më tepër faza deri te faza përfundimtare ku fi tohet prodhimi i gatshëm. Shuma e shpenzimeve të përgjithshme nga secila fazë ndahet me numrin e gjysmë prodhimeve të prodhuara ose prodhimeve të gatshme dhe në këtë mënyrë fi tohet kostoja e një prodhimi.

Ekziston kalkulim fazor faktik dhe kalkulim fazor i fi snikëruar. Tek kalkulim fazor faktik vlera e materialeve për përpunim kyçet në shpenzimet e fazës të ardhshme. Tek kalkulim fazor i fi snikëruar në faza të ndara shprehen vetëm shpenzimet për përpunim pa vlerën e materialeve për përpunim e cila vlerë merret parasysh në fund gjatë përcaktimit të shpenzimeve të prodhimit të gatshëm fi nal.

c) Metoda e kalkulimit me të mbetura

Tek ato shoqëri të cilat prodhojnë një prodhim ku përveç prodhimit kryesor fi tohen edhe një rend prodhime dytësore të llojit të njëjtë (një ose më tepër), përdoret metoda e kalkulimit me mbetje. Ky është një prodhim i atillë ku nuk mund të fi tohet prodhimi kryesor pa u fi tuar njëkohësisht prodhim dytësor. Prodhimtaria e këtillë quhet e lidhur.

Shembull për prodhimtari të këtillë ka tek industria e miellit, industria për prodhimtarinë e sheqerit, përpunimi i rrushit, etj. Tek industria e miellit prodhim kryesor është mielli, kurse prodhim dytësor krundet.

88


Tek prodhimtaria e sheqerit, prodhim kryesor është sheqeri, kurse dytësor melasa dhe rriskat. Gjatë këtij kalkulim nga shuma e përgjithshme e shpenzimeve minusohet vlera e shpenzimeve për prodhimin dytësor. Mandej ajo që ngel ndahet me sasinë e realizuar të prodhimit kryesor dhe kështu fi tohet kostoja e prodhimit kryesor.

Shembull: Shoqëria ka prodhimtari të lidhur e kombinuar, ku përveç prodhimit kryesor fi tohet edhe një prodhim dytësor. Vlera e prodhimit dytësor është 4000 kg nga 20 den. Për kg. Nga prodhimi kryesor janë fi tuar 12000 kg. Shpenzimet e përgjithshme për këtë prodhimtari janë:

1. materiale për përpunim 300.000 den2. amortizim 90.0003. paga mujore për përpunim 160.0004. shpenzime indirekte të qendrave profi tuese të prodhimtarisë 80.0005. shpenzime indirekte të vendeve joprodhuese të shpenzimeve 50.000 Shpenzime të përgjithshme 680.000 den. Vlera e vlerësuar e prodhimit dytësor 80.000Shpenzime të prodhimit kryesor 600.000Kg. të prodhuara të prodhimit kryesor 12.000Kostoja për një prodhim kryesor 50

ç) Metoda e kalkulimit me ndihmën e numrave ekuivalent

Te ato shoqëri (fi rma) të cilat në prodhimtarinë e vet kanë më tepër prodhime nga materialet e njëjta të papërpunuara shfrytëzohet metoda e kalkulimit me ndihmën e numrave ekuivalent. I këtillë është rasti te punëtoritë për prodhimtarinë e teneqesë me dimensione të ndryshme, prodhimtaria e telave vidhave, gozhdëve, uzinat tjerrëse ku prej leshit ose pambukut fi tohen prodhime me cilësi të ndryshme. Tek kjo prodhimtari ekziston varshmëri të shpenzimeve ndërmjet llojeve të ndryshme të prodhimeve me karakter të përafërt. Kështu që nëse shpenzimet e njërit lloj rriten do të rritet edhe shpenzimet e llojeve tjera të prodhimeve dhe e kundërta. Këto marrëdhënie shprehen me ndihmën e numrave ekuivalentë.

Që të mund të gjinden numra ekuivalentë e nevojshme është të gjinden shpenzimet dhe kostoja veçanërisht për secilin prodhim.

Kostoja te ky lloj kalkulim fi tohet në mënyrën si vijon:- Së pari përcaktohen numra ekuivalentë në atë mënyrë që për bazë merret

prodhimtaria e një artikulli, kurse sasitë tjera të ngelura të artikujve ndahen me bazën e përzgjedhur.

- Përcaktohen njësi parallogaritëse në atë mënyrë që sasitë ë prodhuara për secilin prodhim të veçantë shumohen me numrin ekuivalent për atë prodhim

- Vlera e shpenzimeve për një njësi përllogaritëse fi tohet kur shpenzimet e përgjithshme e të gjitha prodhimeve do të ndahet me shumën e njësive përllogaritëse

89


- Shuma e shpenzimeve të përgjithshme për secilin prodhim në veçanti fi tohet kur shuma e shpenzimeve për një njësi përllogaritëse do të shumohet me numrin e njësive përllogaritëse për secilin prodhim në veçanti

- Kostoja fi tohet kur shpenzimet e përgjithshme për secilin prodhim në veçanti do të ndahen me numrin e sasive të prodhuara.

Shembull. Një punëtori për ngjeshjen e metalit prodhon tre lloje të teneqes. Shpenzimet për 1 ton janë për teneqe “х” 500 den., për teneqe “у” 400 den. Dhe për teneqe “з” 300 den. Gjatë periudhës përllogaritëse punëtoria ka prodhuar 2200 ton teneqe “х”, 2000 ton teneqe “у” dhe 1600 ton teneqe “з”. Shpenzimet e përgjithshme në periudhën përllogaritëse për të tre prodhimet janë 2251500 den. Kostoja e llojeve të veçanta të teneqesë sipas kësaj metode do të parallogaritet në mënyrën si vijon:

KALKULIME me numra ekuivalent

Teneqe Është prodhuar Nr. Ekuiv. Njësi përllogaritëse

Shpenzime të përgjithshme

Kostoja për ton

1 2 3 4 (2 х 3) 5 6 (5:2)Teneqe "х" 2200 1,25 2750 1086250 493,75Teneqe "у" 2000 1 2000 790000 395Teneqe "з" 1600 0,75 1200 474000 296,25

5800 5950 2350250

Nëse si bazë merret teneqja “у” dhe shpenzimet e tij merren për njësi, atëherë fi tohen numrat ekuivalentë si vijojnë: 500:400=1,25; 400:400=1; 300:400=0,75.

Njësitë përllogaritëse fi tohen kur sasia e prodhuar do të shumohet me numrin ekuivalent për secilin prodhim të veçantë, më saktë 2200х1,25=2750; 2000х1=2000; 1600х0,75=1200.

Shpenzimet e përgjithshme në periudhë ndahen me shumën e njësive përllogaritëse dhe fi tohet shuma e një njësie përllogaritëse ose 2350250:5950=395

Vlera e një njësie përllogaritëse shumohet me shumën e njësive përllogaritëse për secilin prodhim dhe fi tohen shpenzimet e përgjithshme për secilin prodhim në veçanti, më saktë 395х2750=1086250; 395х2000=790000; 395х1200=474000

Kostoja për një prodhim fi tohet kur shuma e shpenzimeve do të ndahet me sasitë e prodhuara për secilin prodhim në veçanti ose 1086250:2200=493,75; 790000:2000=395; 474000:1600=296,25.

Nga tabela shihet se sipas kësaj metode shumë lehtë gjendet kostoja e prodhimeve të veçanta. Por duhet përmendur se kostoja sipas kësaj metode shume varet nga përcaktimi i saktë i numrave ekuivalentë.

3.2 Metoda e të shtuarit të kalkulimit

Metoda e të shtuarit të kalkulimit e ka marrë emrin sipas mënyrës të përcaktimit të kostos të efekteve. Sipas kësaj metode së pari përfshihen shpenzimet direke për prodhime të veçanta, kurse shpenzimet indirekte shpërndahen në mënyrë të caktuar i cili shfrytëzohet gjatë parallogaritjes (me shfrytëzimin e çelësave të caktuar për shpërndarje),

90


mandej ju shtohen shpenzimeve direke të secilit efekt të veçantë që të fi tohet kostoja e tij. Për arsye se shpenzimet (e përgjithshme) indirekte ju shtohen shpenzimeve direke, ky metod i kalkulimit ka marrë emrin metodë e të shtuarit. Metoda e të shtuarit të kalkulimit aplikohet në prodhimtarinë e më shumë llojeve të prodhimeve dhe atë si në prodhimtarinë individuale ashtu edhe në prodhimtarinë serike. Ekzistojnë dy metoda sipas mënyrës të përcaktimit të pjesës të shpenzimeve indirekte të cilat duhet t’ju shtohen shpenzimeve direke dhe atë 1) kur shpenzimet indirekte grupohen në mënyrë globale dhe 2) kur shpenzimet indirekte grupohen sipas vendeve.

Shembuj për ushtrime :Shembulli1. Një shoqëri në periudhën përllogaritëse ka prodhuar 800 ton të një lloji të prodhimit.

Shpenzimet e planifi kuara për një prodhim janë:1. materiale për përpunim 120 den.2. amortizim 903. paga mujore për përpunim 1204. shpenzime indirekte të qendrave profi tuese të prodhimtarisë 1005. shpenzime indirekte të vendeve joprodhuese të shpenzimeve 50 Kostoja e planifi kuar 480 den.

Shpenzimet faktike për prodhimtarinë e përgjithshme të realizuar janë:

1. materiale për përpunim 120000 den.2. amortizim 900003. paga mujore për përpunim 1000004. shpenzime indirekte të qendrave profi tuese të prodhimtarisë 950005. shpenzime indirekte të qendrave profi tuese të prodhimtarisë 45000 Kostoja e planifi kuar 450000 den Të përpilohet kalkulimi divizion

Shembulli 2. Shoqëria ka prodhimtari të lidhur ku përveç prodhimit kryesor fi tohet edhe një prodhim dytësor. Vlera e vlerësuar e prodhimit dytësor është 2000 kg, nga 50 den. për kg. Nga prodhimi kryesor janë fi ruar 16000 kg. Shpenzimet e përgjithshme për këtë prodhimtari janë:

1. materiale për përpunim 200.000 den2. amortizim 50.0003. paga mujore për përpunim 120.0004. shpenzime indirekte të qendrave profi tuese të prodhimtarisë 50.0005. shpenzime indirekte të qendrave profi tuese të prodhimtarisë 30.000Shpenzime të përgjithshme 450.000 den

Shembulli 3. Shoqëria Vior prodhon tre lloje tjerrje. Shpenzimet për 1 ton janë: për tjerrje “х” 300 den., për tjerrje “у” 500 den. Dhe për tjerrje “з” 200 den. Gjatë periudhës përllogaritëse janë prodhuar 1.200 ton tjerrje “х”, 800 ton tjerrje “у” dhe 600 ton tjerrje “з”. Shpenzimet e përgjithshme në periudhën përllogaritëse për të tre llojet e tjerrjes janë 1.460.500 den.

91


Të përpilohet kalkulim divizion me ndihmën e numrave ekuivalent. Si bazë merret tjerrja “у”

Pyetje:

1. Të përshkruhet procedura për përcaktimin e kostos të plotë të prodhimeve të gatshme?2. Si defi nohet kostoja?3. Cilat shpenzime i përfshin pasqyra e shpenzimeve direke?4. Cilat shpenzime i përfshin pasqyra e shpenzimeve indirekte?5. Çka mund të shërbejë si bazë për shpërndarjen e shpenzimeve indirekte?

Nocione kryesore:

-Kosto jo e plotë-Kalkulim-Kosto e plotë-Metoda divizione e kalkulimit-Urdhëresë pune

92


93


NJËSIA TEMATIKE NR. 6EVIDENCA PRODHIME

TË GATSHME

• Prodhime të gatshme në depo• Transferimi i prodhimeve të gatshme nga depoja në shitore• Shitja e prodhimeve të gatshme me pakicë nëpërmjet shitoreve

individuale

QËLLIMET E nxënësit:

-t’i evidentojë prodhimet e gatshme në depo sipas kostos dhe çmimit të planifi kuar-ta evidentojë shitjen e prodhimeve të gatshme -ta evidentojë pagesën e kërkesave

94


95


EVIDENCA E PRODHIMEVE TË GATSHME

1. Prodhime të gatshme në depo

Prodhimet e gatshme krijohen me mbarimin e procesit të prodhimtarisë. Më saktë, kur procesi I prodhimtarisë do të mbarojë, prodhimet e gatshme transferohen në depon e prodhimeve të gatshme ku qëndrojnë deri në momentin e shitjes të tyre blerësve.

Prodhimet e gatshme në depo mbahen në kontabilitet në klasën 6 dhe atë në llogarinë 630 – Rezervë e prodhimeve të gatshme. Në anën e majtë të llogarisë evidentohet gjendja fi llestare e prodhimeve të gatshme dhe të gjitha hyrjet në rezervë. Në anën e djathtë evidentohen të gjitha daljet nga depoja , më saktë të gjitha shitjet blerësve. Saldoja e kësaj llogarie e tregon rezervën e prodhimeve të gatshme në depo.

Në depo prodhimet e gatshme mbahen me çmime faktike dhe çmime të planifi kuara.

a) Regjistrimi kur prodhimet e gatshme në rezervë mbahen me çmime faktike

N.r. Konto PËRSHKRIM Shuma+ - + -

1. 630/х 630/у

6 0 0 (539)

Rezervë e prodhimit të gatshëm "х"Rezervë e prodhimit të gatshëm "у"

Prodhimtari

Prodhime të dorëzuara në rezervë

400.000360.000

760.000

б) Regjistrim kur prodhimet e gatshme në rezervë ne depo mbahen me çmime të planifi kuara

Rast i parë kur vlera e planifi kuar është më e madhe nga vlera faktike

N.r. Konto PËRSHKRIM Shuma+ - +

1. 630/х 630/у

6006390/х

6390/у

Rezervë e prodhimit të gatshëm "х"Rezervë e prodhimit të gatshëm "у"

ProdhimtariLëshim nga kostoja e planifi kuar e

prodhimit "х"Lëshim nga kostoja e planifi kuar e prodhimit

"у"Prodhime të dorëzuara në rezervë

440.000390.000

760.000

40.000

30.000

96


Rast I dytë kur vlera e planifi kuar është më e vogël nga vlera faktike


1. 630/х Rezervë e prodhimit të gatshëm "х" 360.000630/у Rezervë e prodhimit të gatshëm "у" 320.0006390/х Lëshim nga kostoja e planifi kuar e prodhimit

"х" 40.0006390/у Lëshim nga kostoja e planifi kuar e prodhimit

"у" 40.000600 Prodhimtari 760.000

Prodhime të dorëzuara në rezervë

Shembuj për ushtrime:1. Prodhimet e gatshme të mbaruara janë dorëzuar në rezervë në depo. Vlera e vërtetë (faktike) e prodhimeve të gatshme është 200.000 den.2. Vlera e planifi kuar e prodhimeve të gatshme është 400.000, kurse vlera reale është 50.000. Prodhimet e gatshme të mbaruara janë dhënë në rezervë në depo.3. Vlera e vërtete e prodhimeve të gatshme është 300.000, kurse vlera e planifi kuar është 200.000 den. Prodhimet e gatshme të mbaruara janë dhënë në rezervë në depo. 4. Prodhimet e gatshme të mbaruara janë dhënë në rezervë. Vlera e planifi kuar është 500.000 dhe është për 40% më e lartë nga vlera e vërtetë.5. Vlera e vërtete e prodhimeve të gatshme është 150.000 dhe është për 30% më e lartë nga vlera e planifi kuar. Prodhimet e gatshme të mbaruara janë dhënë në rezervë në depo.

2. Transferimi i prodhimeve të gatshme nga depoja në shitore

Në llogarinë 633 regjistrohen prodhimet në shitoret e shoqërive prodhuese të cilat kanë shitore individuale nëpërmjet të cilave e bëjnë shitjen e prodhimeve të veta. Dallimi në çmime do të shprehet në llogarinë 639 – Lëshime nga çmimi i prodhimtarisë, kurse TVSH i prodhimeve në shitoret do të evidentohet në llogarinë 634 – TVSH i kalkuluar.

Gjate transferimit të prodhimeve të gatshme nga depoja në shitore, të mundura janë dy raste dhe atë kur prodhimet e gatshme në rezervë mbahen me çmime faktike dhe rast I dytë kur prodhimet e gatshme në rezervë mbahen me çmime të planifi kuara. Për të dy rastet evidencën do ta zbatojmë nëpërmjet të shembujve konkretë.

2.1. Transferimi i prodhimeve të gatshme nga depoja në shitore kur në rezervë mbahen me çmim faktik

Shembull. 500 njësitë e mbaruara të prodhimeve të gatshme nga depoja janë transferuar në shitoren numër 1. Vlera reale e prodhimeve të gatshme është 300.000 denarë. Të llogaritet 5% marzhë dhe 18% TVSH. Këto prodhime në depo mbahen me çmim faktik.

97


Parallogaria:1. Vlera reale 300.0002. Marzha (5%) 15.0003. Vlera pa TVSH 315.0004. 18% TVSH 56.7005. Vlera me TVSH 371.700

Evidenca e transferimit të prodhimeve të gatshme nga depoja në shitore do të jetë:


1. 633/1 Rezervë e prodhimeve të gatshme në shitore nr. 1 371.700

630 Rezervë e prodhimeve të gatshme 300.000634 TVSH e kalkuluar

Lëshim nga kostoja e planifi kuar e prodhimeve të gatshme në shitoren nr. 1Transferimi i prodhimeve të gatshme nga depoja në shitore

56.7006391

15.000

2.2 Transferimi i prodhimeve të gatshme nga depoja në shitore kur në rezervë mbahen me çmim të planifi kuar

Te transferimi i prodhimeve të gatshme nga depoja në shitore ka dy raste dhe atë:а) rast kur vlera e planifi kuar është më e vogël nga vlera realeb) rast kur vlera e planifi kuar është më e madhe nga vlera reale.Specifi kat e të dyja rasteve do ti japim nëpërmjet të shembujve përkatës.

a) Rast kur vlera e planifi kuar është më e vogël nga vlera reale

Shembull. Nga depoja janë transferuar prodhime të gatshme në shitoren numër 2. Vlera e planifi kuar është 800.000 den., kurse lëshimet nga çmimi I planifi kuar është 50.000 den. (Vlera e planifi kuar është më e vogël nga vlera reale). Të parallogaritet 10% marzhë dhe 5% TVSH.

Parallogari:1. Vlera e planifi kuar 800.0002. + Lëshim nga çmimi i planifi kuar i prodhimit të gatshëm 50.0003. Vlera reale 850.0004. Marzha (10%) 85.0005. Vlerë pa TVSH 935.0006. 18% TVSH 46.7507. Vlerë me TVSH 981.750

98


Evidenca e transferimit të prodhimeve të gatshme nga depoja në shitore


633/2 Rezervë e prodhimeve të gatshmeNë shitoren nr. 2 981.750

630 Rezervë e prodhimeve të gatshme 800.0006390 Lëshim nga kostoja e planifi kuar

e prodhimeve të gatshme në depo50.000

634 TVSH i kalkuluar 46.7506391 Lëshim nga kostoja e kalkuluar e prodhimeve

të gatshme në shitoren nr. 2 85.000

Transferimi i prodhimeve të gatshme nga depoja në shitore

b) Rast kur vlera e planifi kuar është më e madhe se vlera realeShembull. Nga depoja janë transferuar prodhime të gatshme në shitoren nr 3. Vlera e planifi kuar është 300.000 den., kurse lëshimi nga kostoja e planifi kuar është 60.000 den. (vlera e planifi kuar është më e madhe nga vlera reale). Të llogaritet 10% marzha dhe 5% TVSH.Parallogaria:

1. Vlerë e planifi kuar 300.0002.- Lëshim nga kostoja e planifi kuar e prodhimeve të gatshme 60.0003. Vlerë reale 240.0004. Marzha (10%) 24.0005. Vlerë pa TVSH 264.0006. 18% TVSH 13.2007. Vlerë me TVSH 277.200

Evidenca e transferimit të prodhimeve të gatshme nga depoja në shitore do të jetë:


1. 633/3 Rezervë e prodhimeve të gatshme në shitoren nr. 3 277.2006390 Lëshim nga kostoja e planifi kuar e prodhimeve të

gatshme në depo 60.000630 Rezervë e prodhimeve të gatshme 300.000634 TVSH i kalkuluar 13.2006391 Lëshim nga kostoja e planifi kuar e prodhimeve të

gatshme në shitoren nr. 3Transferimi i prodhimeve të gatshme nga depoja në shitore

24.000

99



1. Nga reparti për prodhimtari janë transferuar prodhime të gatshme në depo me vlerë prej 100.000 denarë.2. Prodhimet e gatshme të mbaruara janë dorëzuar në rezervë në depo. Vlera e planifi kuar është 30% më e lartë nga vlera reale e cila është 200.000 den.3. prodhimet e gatshme janë dorëzuar në depo. Vlera reale është për 40% më e lartë nga vlera e planifi kuar e cila është 250.000 den.4. prodhimet e gatshme nga depoja janë transferuar në shitoren nr. 5. Vlera reale e prodhimeve të gatshme është 300.000 den. Të llogaritet 12% marzha dhe 18% TVSH.5. Janë dorëzuar prodhime të gatshme nga depoja në shitoren nr. 8. Vlera e planifi kuar e prodhimeve të gatshme është 400.000 den. Lëshimi nga çmimet e planifi kuara të prodhimeve të gatshme është 50.000 den. (Vlera e planifi kuar është më e vogël nga realja). Të llogaritet 10% marzhë dhe 18% TVSH.Ngjarjet të evidentohen në kontabilitet.

Parallogaria te ngjarja nën numrin rendor 2: Ky është rast ku vlera e planifi kuar është më e madhe nga vlera reale (VR). Në këtë rast vlerën e planifi kuar do ta parallogarisim në mënyrën si vijon.

Vlerë e planifi kuar=VR+(VRх 30): 100= 200000+(200000х30):100 = 260.000

Parallogaria te ngjarja nën numrin rendor 3: Ky është rast ku vlera reale është më e madhe nga vlera e planifi kuar (VP). Në këtë rast vlerën reale do ta parallogarisim në mënyrën si vijon .

Vlera reale=VP+(VP х 40):100= 250000+(250000х40):100= 350.000

Parallogaria te ngjarja nën numrin rendor 4:1. Vlera reale 300.0002. Marzha (5%) 36.0003. Vlera pa TVSH 336.0004. 18% TVSH 60.4805. Vlera me TVSH 396.480

Parallogaria te ngjarja nën numrin rendor 5:1. Vlera e planifi kuar 400.0002. Lëshim nga kostoja e planifi kuar e prodhimeve të gatshme 50.0003. Vlera reale 450.0004. Marzha (10%) 45.0005. Vlera pa TVSH 495.0006. 18% TVSH 89.1007. Vlera me TVSH 584.100

100



1. 630 Rezervë e prodhimeve të gatshme 100.000600 Prodhimtari 100.000

Prodhime të gatshme të dorëzuara në rezervë në depo

2. 630 Rezerva e prodhimeve të gatshme 260.000600 Prodhimtari 200.0006390 Lëshim nga kostoja e planifi kuar e

prodhimeve të gatshme në depo60.000


3. 630 Rezerva e prodhimeve të gatshme 250.0006390 Lëshim nga kostoja e planifi kuar e

prodhimeve të gatshme në depo 100.000600 Prodhimtari 350.000


4. 633/5 Rezerva e prodhimeve të gatshme në shitoren nr.5 396.480

630 Rezerva e prodhimeve të gatshme 300.000634 TVSH i kalkuluar 60.4806391 Lëshim nga kostoja e planifi kuar e

prodhimeve të gatshme në shitoren nr.536.000


5. 633/8 Rezerva e prodhimeve të gatshme në shitoren nr. 8 584.100

630 Rezerva e prodhimeve të gatshme 400.0006390 Lëshim nga kostoja e planifi kuar e

prodhimeve të gatshme në depo50.000

634 TVSH i kalkuluar 89.1006391 Lëshim nga kostoja e planifi kuar e

prodhimeve të gatshme në shitoren nr. 845.000


Shembuj për ushtrime:1. Nga reparti për prodhimtari janë transferuar prodhime të gatshme në depo në vlerë prej 250.000 denarë.2. Prodhimet e gatshme të mbaruara janë dorëzuar në rezervë në depo. Vlera e planifi kuar është 20% më e lartë nga realja e cila është 350.000 den.

101


3. Prodhimet e gatshme janë dorëzuar në depo. Vlera reale është për 60% më e lartë nga vlera e planifi kuar e cila është 150.000 den.4. Prodhimet e gatshme nga depoja janë transferuar në shitoren nr. 11 Vlera reale e prodhimeve të gatshme është 700.000 den. Të llogaritet 20% marzha dhe 18% TVSH.5. Janë dorëzuar prodhime të gatshme nga depoja në shitoren nr.15. Vlera e planifi kuar e prodhimeve të gatshme është 900.000 den. Lëshimi nga çmimet e planifi kuara të prodhimeve të gatshme është 50.000 den. (Vlera e planifi kuar është më e vogël nga realja). Të parallogaritet 10% marzha dhe 18% TVSH.

З. Shitja e prodhimeve të gatshme në shumicë

ShembullJanë shitur prodhime të gatshme nga depoja për 10.000 denarë. Në vlerën shitëse është kalkuluar 5% TVSH. Kostoja e prodhimeve të gatshme është 5.000 den. Të parallogaritet dhe regjistrohet lëshimi nga kostoja e planifi kuar e prodhimeve të gatshme. Blerësi e ka paguar borxhin e vet.


1. 120

700

6390

1000

751

260/1

630

700

120

Kërkesat e blerësveTë hyra nga shitja e prodhimeve të

gatshmeObligime për TVSH

Prodhime të gatshme të shitura

10.000

5.000

200

10.000

9.524 476

5.000

200

10.000

2.

3.

4.

Të dala të prodhimeve të gatshmeRezerva e prodhimeve të gatshme

Rezervë e zvogëluarLëshim nga kostoja e planifi kuar e prodhimeve të gatshme

Të dala të prodhimeve të gatshme të shituraLëshim i llogaritur i realizuarXhiro llogaria

Kërkesat e blerësveKërkesat e paguara

+ 6390 -2.000

+ 630 -50.000 5.000

Lëshim i realizuar = Saldo 6390 * (-)630 (+)630

= 2.000*5.000 = 2.000 50.000

102


Shembull për ushtrim

1. Janë shitur prodhime të gatshme nga depoja për 170.000 denarë. Në vlerën shitëse është kalkuluar 18% ДДВ. Kostoja e prodhimeve të gatshme është 150.000 den. Të parallogaritet dhe regjistrohet lëshimi nga kostoja e planifi kuar e prodhimeve të gatshme të shitura. Rezerva e përgjithshme e prodhimeve të gatshme në depo është 500.000. Lëshimi nga çmimet e planifi kuara të prodhimeve të gatshme është 6.000 den (në minus). Blerësi e ka mbuluar borxhin e vet. Tatimi i është paguar shtetit..

4. Shitja e prodhimeve të gatshme me pakicë nëpërmjet shitoreve në pronësi

Shembull për ushtrimShembulli 1 Janë shitur prodhime të gatshme nga shitorja nr. 3 për 40.000 denarë.

Në vlerën shitëse është kalkuluar 18% TVSH. Rezerva e përgjithshme e prodhimeve të gatshme në shitoren nr.3 është 100.000 den. TVSH i kalkuluar është 9.000 den., kurse lëshimi nga kostoja e planifi kuar e prodhimeve të gatshme në shitoren nr. 3 është 12.000 den.Të parallogaritet dhe regjistrohet lëshimi i realizuar dhe TVSH-ja e realizuar. Pazari ditor është paguar në llogari. Është pranuar fragmenti nr. 146 prej cilit shihet se pazari ditor është paguar në llogari.Lëshimi i realizuar dhe TVSH- ja e realizuar janë parallogaritur në mënyrën si vijon:6391= (12000х40000):100000= 4.800 634= (9000х40000):100000 = 3600


1.

2.

3.

4.

1020

7003

6346391

633/3

7512

260/2

633/3

7003

6346391

A r k a Të hyra nga shitja e prodhimeve të gatshme

me pakicë Obligime për TVSH

Prodhime të gatshme të shitura nëpërmjet shitores

40.000

40.000

3.600 4.800

60.000

33.9006.100

40.000

8.400

5.400

Të dala të prodhimeve të gatshme të shitura me pakicë

Rezerva e prodhimeve të gatshme në shitoren nr. 3Rezervë e zvogëluarTVSH i kalkuluar Lëshim nga kostoja e planifi kuar e

prodhimeve të gatshme në shitoren nr. 3 Të dala të prodhimeve të gatshme të shitura

me pakicëLëshimi i parallogaritur i regjistruar dhe TVSH –ja e prodhimeve të gatshme të shituraRezerva e prodhimeve të gatshme në shitoren nr. 3

TVSH i kalkuluarLëshim nga kostoja e planifi kuar e

prodhimeve të gatshme në shitoren nr. 3

103


7003 Të dala të prodhimeve të gatshme të shitura me pakicëDallime të regjistruara

7.20047.000

5. 10091020

Xhiro llogaria kalkulueseArka kryesorePazari ditor i paguar

40.000

40.000

6. 1000

1009Xhiro llogariaXhiro llogaria kalkulueseFragmenti i pranuar

40.000

40.000

Shembull për ushtrim:Shembulli 1 Janë shitur prodhime të gatshme nga shitorja nr. 123 për 55.000 denarë. Në vlerën shitëse është kalkuluar 5% TVSH. Rezerva e përgjithshme e prodhimeve të gatshme në shitoren nr.123 është 140.000 den. TVSH i kalkuluar është 7.000 den., kurse lëshimi nga kostoja e planifi kuar e prodhimeve të gatshme në shitoren nr. 123 është 6.000 den.Të parallogaritet dhe regjistrohet lëshimi i realizuar dhe TVSH-ja e realizuar. Pazari ditor është paguar në llogari. Është pranuar fragmenti nr.77 prej ku shihet se pazari ditor është paguar në llogari.

Pyetje:1. Me cilat çmime mbahen prodhimet e gatshme në depo?2. Me cilat çmime mbahen prodhimet e gatshme në shitore?3. Si parallogaritet lëshimi i realizuar i prodhimeve të shitura nga depoja?4. Si parallogaritet dallimi në çmime dhe tatimi i shitblerjes të realizuar i prodhimeve

të gatshme të shitura në shitore?

104


105


��

NJËSIA TEMATIKE NR. 7KONTABILITETI NË VEPRIMTARINË

TREGTARE

Prokurimi i mallrave tregtare në depoProkurimi i mallrave tregtare në shitoreImporti i mallraveShitja e mallrave tregtare me shumicëShitja e mallrave tregtare me pakicë me TVSHEksporti i mallrave

Kalkulimet e nxënësit:

-Ta evidentojë prokurimin e mallrave tregtare në depo sipas çmimit furnizues dhe shitës,- Ta evidentojë prokurimin e mallrave tregtare në shitore,- Ta evidentojë importin dhe eksportin e mallrave,- Ta evidentojë shitjen e mallrave me shumicë,- Ta evidentojë shitjen e mallrave me pakicë, - Ta evidentojë eksportin e mallrave.

106


107


KONTABILITETI NË VEPRIMTARINË TREGTARE

1. Prokurimi i mallrave tregtare në depo

Mallrat tregtare paraqiten si te shoqëritë tregtare ashtu edhe te shoqëritë tjera të cilat merren me shitjen e mallrave. Mallrat tregtare mbahen në llogarinë 660 Mallra në depo e cila mund të jetë me çmim furnizues dhe shitës. Varësisht nga ajo se me cilin çmim mbahen mallrat tregtare i ndryshëm do të jetë edhe evidentimi i tyre në kontabilitet.

Prokurimi i mallrave tregtare në rast kur të njëjtat mbahen me çmim blerës regjistrohet në anën e majtë të llogarisë të mallrave tregtare dhe atë për vlerë fature dhe shpenzime të varura kurse në anën e djathtë të llogarisë obligime ndaj furnizuesve për faturë të pranuar ose arka për pagesë të shpenzimeve të varura me pare të gatshme.

Kur mallrat tregtare mbahen me çmim shitës atëherë në anën e majtë të llogarisë mallra tregtare regjistrohet vlera shitëse kurse në anën e djathtë llogaria obligime ndaj furnizuesve sipas vlerës të faturës dhe në anën e djathtë regjistrohet edhe dallimi i çmimeve të mallrave tregtare.

Nën shpenzime të varura të prokurimit të mallrave nënkuptohen shpenzimet për ngarkim dhe shkarkim, shpenzime transporti, sigurimi i mallrave gjatë transportit, shkatërrimi, thyerja dhe prishja e mallrave, shpenzime të veçanta për paketim të mallrave etj.

Shoqëria tregtare mund t’i parallogarisë shpenzimet e varura për prokurimin e mallrave sipas:1) faktikisht të krijuara sipas faturës ose të paguara me para të gatshme2) shpenzime të varura për prokurim të parallogaritura. Shpenzimet e varura për prokurimin e mallrave shpërndahen në mallra në bazë të sasisë të furnizuar ose sipas vlerës.

1.1 Prokurimi i mallrave kur në rezervë mbahen me çmime furnizuese

Shembulli 1. Sipas faturës numër 55 janë blerë mallra tregtare për 80.000 denarë dhe plus 5% TVSH. Për transport të mallrave është parallogaritur si shpenzim 4.000 den. Në rezervë mallrat në depo mbahen me çmime furnizuese. Të regjistrohet prokurimi i mallrave me shumicë.

Mënyra indirekte


+ - + -

1. 650160/1

2201

Vlera e mallrave sipas parallogaritjes të furnizuesitTVSH gjatë prokurimit Furnizues në vend për mjete qarkullueseMallra të blera sipas faturës nr. 55

80.000

4.00084.000

2. 651 Shpenzime të varura gjatë prokurimit të mallrave 4.000

108


2942 Shpenzime të parallogaritura gjatë prokurimit të mallraveShpenzime të parallogaritura

4.000

3. 660659

Mallra në depoParallogaria e furnizimit

Rezervë e regjistruar mallrash

84.00084.000

4. 659650

651

Parallogaria e furnizimitVlera e mallrave sipas parallogarisë së

furnizuesitShpenzime të varura gjatë prokurimit të

mallraveMbyllja e llogarive nga klasa 6

84.000

80.000

4.000

Mënyra direke:


1. 660 160/1

2201 2942

Mallra në depo TVSH gjatë furnizimit

Furnizues në vend për mjete qarkullueseShpenzime të parallogaritura gjatë prokurimit të mallraveMallra të dorëzuara në depo

84.0004.000

84.000 4.000

Shembulli 2.Sipas faturës numër 50 janë blerë mallra tregtare për 150.000 denarë. Në vlerën e faturës është parallogaritur 5% TVSH. Për transport të mallrave është paguar me para të gatshme 5.000 den. Në rezervë mallrat në depo mbahen me çmime furnizuese. Të regjistrohet prokurimi I mallrave me shumicë sipas mënyrës indirekte dhe direke.

Mënyra indirekte


1. 650160/1

2201

Vlera e mallrave sipas parallogarisë së furnizuesitTVSH gjatë prokurimit

Furnizues në vend për mjete qarkullueseMallra të blera sipas faturës nr. 50

142.8607.140

150.000

2. 6511020

Shpenzime të varura gjatë prokurimit të mallraveArka kryesore

Është paguar për transport

5.0005.000

3. 660659

Mallra në depoParallogaria e prokurimit


147.860147.860

4. 659650

Parallogaria e prokurimitVlera e mallrave sipas parallogarisë së furnizuesit

147.860142.860

651 Shpenzime të varura gjatë prokurimit të mallraveMbyllja e llogarive nga klasa 6

5.000

109


Mënyra direke:


+ - + -

1. 660160/1

22011020

Mallra në depoTVSH gjatë prokurimit

Furnizues në vend për mjete qarkullueseArka kryesore


147.8607.140

150.000 5.000

Shembull për ushtrime:Shembulli 1. Sipas faturës numër 12 janë blerë mallra tregtare për 100.000 denarë plus 18% TVSH. Për transport të mallrave është pranuar fatura nr. 3.000 den. Mallrat në rezervë në depo mbahen me çmime furnizuese. Të regjistrohet prokurimi i mallrave me shumicë

1.2. Prokurimi i mallrave kur në rezervë mbahen me çmime shitëse

Shembulli 1. Sipas faturës nr. 20 është blerë 2.000 kg oriz nga 40 den. dhe 3.000 kg sheqer nga 30 den. Njësia tarifore 1 - 5% TVSH. Për transport është parallogaritur 1% nga shuma e faturës. Marzha është 20%. Të përpilohet kalkulim në të cilin shpenzimet për transport të shpërndahen sipas sasisë.

Kalkulimi nr. 1

N.r. P Ë R S H K R I M Nj.m. F a t u r a Те/1

TVSH Shpenzime Vlera Çmimi Marzha Vlera shitëse

Sasia Çmim shuma Gjithsej P Të përbashkëta

furnizuese furnizues Pa TVSH Për njësi

1. Oriz Kg 2000 40 80000 5% 4000 2,0 680 80680 40,34 16136 96816 48,4082. Sheqer kg 3000 30 90000 5% 4500 1,5 1020 91020 30,34 18204 109224 36,408

Gjithsej 5000 17000 0 8500 3,5 1700 171.700 34340 206040

Mënyra indirekte


+ - + -

1. 650

160/12201

Vlera e mallrave pas parallogarisë të furnizuesitTVSH gjatë furnizimit

Furnizues në vend për mjete qarkullueseMallra të blerë sipas faturës nr. 20

170.0008.500

178.500

2. 651

294

Shpenzime të varura gjatë furnizimit të mallrave

Shpenzime të parallogarituraShpenzim i parallogaritur për transport

1.7001.700

110


3. 660 Mallra në depo 206.040659 Parallogaria e furnizimit 171.7006690 Dallimi në çmime 34.340

Rezervë e regjistruar mallrash4. 659 Parallogaria e furnizimit 171.700

650 Vlera e mallrave pas parallogarisë të furnizuesit 170.000

651 Shpenzime të varura gjatë furnizimit të mallrave 1.700Mbyllja e parallogarive nga klasa 6

Mënyra direke:

Nr. Konto P Ë R S H K R I M SHUMA+ - + -

1. 660 Mallra në depo 206.040160/1 TVSH gjatë prokurimit 8.500

2201 Furnizues në vend për mjete qarkulluese 178.500294 Shpenzime të parallogaritura 1.7006690 Dallimi në çmime 34.340


Shembulli 2. Sipas faturës nr. 30 janë blerë mallra për 90.000 den. Në vlerë fature është parallogaritur 5% TVSH. Për transport është paguar me para të gatshme 3.000 den. Në rezervë mallrat mbahen:

а) me çmime furnizueseb) me çmime shitëse (25% marzhë).

Të regjistrohet prokurimi i mallrave.

a) me çmime furnizuese

Mënyra indirekte


1. 650

160/12201

Vlera e mallrave pas parallogarisë të furnizuesit TVSH gjatë prokurimit

Furnizues në vend për mjete qarkulluese Mallra të blerë sipas faturës nr. 30

85.7164.284

90.000

2. 651

1020

Shpenzime të varura gjatë prokurimit të mallrave

Arka kryesoreËshtë paguar për transport

3.000

3.000

3. 660659



88.71688.716

111


4. 659 Parallogaria e prokurimit 88.716

650 Vlera e mallrave pas parallogarisë të furnizuesit 85.716

651 Shpenzime të varura gjatë prokurimit të mallrave 3.000Mbyllja e parallogarive nga klasa 6

Mënyra direke:

Nr. Konto P Ë R S H K R I M SHUMA

+ - + -

1. 660160/1


88.716 4.284

90.000 3.000

2201 Furnizues në vend për mjete qarkulluese1020 Arka kryesore


b) sipas çmimeve shitëse

Mënyra indirekte


+ - + -

1. 650 Vlera e mallrave pas parallogarisë të furnizuesit85.716

160/12201

TVSH gjatë prokurimit Furnizues në vend për mjete qarkulluese

Mallra të blerë sipas faturës nr. 30

4.28490.000

2. 651 Shpenzime të varura gjatë prokurimit të mallrave

3.000

1020 Arka kryesoreËshtë paguar për transport

3.000

3. 660 Mallra në depo 110.895

659 Parallogaria e prokurimit 88.716

6690 Dallimi në çmimeRezervë e regjistruar mallrash

22.179

4. 659650

651

Parallogaria e prokurimitVlera e mallrave pas parallogarisë të

furnizuesit Shpenzime të varura gjatë prokurimit të

mallrave Mbyllja e parallogarive nga klasa 6

88.716

85.716

3.000

112


Mënyra direke:



2201 Furnizues në vend për mjete qarkulluese 90.000

1020 Arka kryesore 3.0006690 Dallimi në çmime 22.179

Mallrat ë blerë sipas faturës nr. 30


Shembulli1. Sipas faturës nr. 13 është blerë 1.000 kg miell tip 400 nga 40 den. dhe 4.000 kg sheqer nga 20 den. Njësia tarifore 1 - 5% TVSH. Është parallogaritur për transport 1% nga shuma e faturës. Marzha është 40%. Të përpilohet kalkulim ku shpenzimet për transport do të shpërndahen: а) sipas sasisë b) sipas vlerës

2. Transporti i mallrave nga depoja në shitore

Mallrat nga depoja transportohen në shitoret nëpërmjet cilave do t’ju shiten blerësve. Gjatë transportit të mallrave nga depoja në shitoret ka disa raste dhe atë:

- Kur mallrat në rezervë në depo mbahen me çmime furnizuese- Kur mallrat në rezervë në depo mbahen me çmime shitëse.

Evidencën në të dy rastet do ta shpjegojmë me shembuj përkatës.

а) Kur mallrat në rezervë në depo mbahen me çmime furnizuese

Shembulli. Sipas faturës nr. 20 janë furnizuar 3.000 kg mandarina nga 40 den dhe 4.000 kg fi q nga 20 den. Njësia tarifore 1 - 5% TVSH. Për transport janë llogaritur si shpenzim 3.000 den. Marzha është 20%. Të përpilohet kalkulim ku shpenzimet për transport do të shpërndahen sipas sasisë. Nga depoja është transportuar e tërë sasia e mandarinave dhe fi qve në shitoren nr. 10.

Kalkulim nr. 1

N.r. P Ë R S H K R I M Nj.m. F a t u r a Те/2 TVSH Shpenzime Vlera Çmimi

Sasia çmimi Shuma Gjithsej P Të përbashkëta

Furnizuese furnizues

1. Mandarina Kg 3000 40 120000 5% 6000 2 1286 121.286 40,432. Fiq kg 4000 20 80000 5% 4000 1 1714 81.714 20,43

Gjithsej 7000 200000 10000 3000 203.000

113



+ - + -



2942 Shpenzime të parallogarittura gjatë prokurimit të mallrave

3.000Mallra të blerë sipas faturës nr. 20

Kalkulimi nr. 1

Nr. P Ë R S H K R I M Nj.m. F a t u r a Те/1

Tatim i përçuar

Marzha20%

Vlera pa Çmimi pa tatim TVSH

TVSH I kalkuluar

Obligime TVSH

Vlera me TVSH

Çmimi

Sasia çmimi Shuma Вкупно П

1. Mandarina Kg 3000 40,43 121260 5% 6000 24252 145512 48,5 7275 1276 152788 50,93

2. Fiq kg 4000 20,43 81680 5% 4000 16336 98016 24,5 4901 901 102917 25,72| | Gjithsej 7000 202940 10000 40588 243528 12177 2177 255705


1. 663/106606646696

Mallra në shitoren nr. 10 Mallra në depo TVSH i kalkuluarMarzha në shitore

Mallrat ë transferuara në shitore

255.705202.94012.17740.588

b) Kur mallrat rezervë në depo mbahen me çmime shitëse

Shembulli 1. Sipas faturës nr. 20 janë furnizuar 4.000 kg banane nga 40 den. Dhe 3.000 kg mandarina nga 50 den. Njësia tarifore 1 - 5% TVSH. Për transport është paguar me para të gatshme 4.000 den. Të përpilohet kalkulim në të cilin shpenzimet për transport do të shpërndahen sipas sasisë. Marzha është 30%. Në rezervë në depo mallrat mbahen me çmime shitëse. Nga depoja janë transportuar 2.000 kg banane dhe 1.000 kg mandarina në shitoren nr. 20.

Kalkulim nr. 1N.r. P Ë R S H K R I M Nj.m. F a t u r a T e / 1 TVSH Shpenzime

të përbashkëta

Vlera furnizuese

Çmimi furnizues

Marzha 30%

Vlera shitëse pa TVSH

Çmimi për një prodhim

Sasia. Çmimi Shuma Gjithsej P

1. Banane Kg 4000 40 160000 5% 8000 2,0 2286 162.286 40,57 48685,8 210971,8 52,942. Mandarina kg 3000 50 150000 5% 7500 2,5 1714 151.714 50,57 45514,2 197228,2 65,74

Gjithsej 7000 310000 15500 4000 314.000 94200 408200

114





1020 Arka kryesore 4.0006690 Dallimi në çmime 94.200


Kalkulim nr. 1

N.r. P Ë R S H K R I M nj.m F a t u r a Те/1 TVSH i kalkuluar

TVSH i përçuar

O b l i g i m e TVSH

Vlera shitëse me TVSH

Çmimi për një prodhim tatim

Sasia Çmimi Shuma

1. Banane kg 2000 53 106000 5% 5300 4000 1300 111300 55,652. Mandarina kg 1000 66 66000 5% 3300 2498 802 69300 69,30

Gjithsej 3000 172000 8600 6498 2102 180600


1. 663/20660 664

Mallra në shitoren nr. 20Mallra në depo TVSH i kalkuluar

Mallra të transportuara në shitore

180.600172.000

8.600

2. 66906696

Marzha në depoMarzha në shitore

Përcjellje e regjistruar e marzhës

39.69239.692

Shembull për ushtrim

Shembulli 1. Sipas faturës nr. 120 janë furnizuar 5.000 kg. hurma nga 40 den. dhe 2.000 kg fi q nga 50 den. Njësi tarifore 1 - 5% TVSH. Për transport si shpenzim janë parallogaritur 4.000 den. Të përpilohet kalkulimi ku shpenzimet për transport do të shpërndahen sipas sasisë. Marzha është 40%.Në rezervë në depo mallrat mbahen me çmime a) furnizuese b) shitëse. Nga depoja janë transportuar 1.000 kg hurma dhe 800 kg fi q në shitoren nr.14.

З. Prokurimi i mallrave kur shitorja në mënyrë të drejtpërdrejtë prokuron mallra nga furnizuesi Ka raste kur shitoret në aspektin territorial janë të larguara nga shoqëria amë dhe vetë e bëjnë prokurimin e mallrave, nga prodhuesit e drejtpërdrejtë ose shoqëri për tregti me shumicë, në pajtueshmëri me aktet e shoqërisë. Në rast të këtillë shoqëria e cila bën hyrje dalje të mallrave vetë e përpilon edhe kalkulimin për çmimin shitës me pakicë duke pasur parasysh edhe parallogaritjen e marzhës të parashikuar si edhe TVSH.

115


Shembulli 1. Sipas faturës nr. 15 shitorja numër 20 në mënyrë të drejtpërdrejtë ka prokuruar 2.000 servis për çaj nga 300 den. dhe 1.000 paketa fi lxhanë për kafe nga 200 den. Njësia tarifore 2 - 18% TVSH. Për transport janë paguar me para të gatshme 4.000 den. Marzha është 30%. Të përpilohet kalkulimi ku shpenzimet për transport do të shpërndahen sipas sasisë. Kalkulim të regjistrohet.

Kalkulim nr. 1

N.r.. P Ë R S H K R I M Nj.m Fatura Те/1

TVSHGjithsej

TVSH për njësi

ЗТ Vlera furnizuese

Çmimi furnizues

Marzha 30%

Vlera pa TVSH

Çmimi pa TVSH

TVSH i kalkuluar

Obligime TVSH

Vlera e shitjes me pakicë.

Çmimi me pakicë

Vlera me TVSH

Sasia Çmimi Shuma Gjithsej P

1. Servisë për çaj copë 20 00 300

600 000 18%

108000

54 2667

7602 66,7 301,33

180800

783467

391,73

141034 33024

924441 462,25

924441

2. Filxhanë për kafe copë 10 00 200

200000

18%

36000

36 1333

2013 33,3 201,33

60400

261733

261,93

47112 11112

308845 308,85

308845

Gjithsej 30 00 800 000 144 000 4000

8040 00 241200

1045200

188136 44136

1233336 1233336

Shembulli 2. Sipas faturës nr. 56 shitorja numër 30 në mënyrë të drejtpërdrejtë ka prokuruar 4.000 gota nga 150 den. dhe 3.000 pjata nga 140 den. njësia tarifore 2 - 18% TVSH. Si shpenzim transporti janë parallogaritur 4.000 den., kurse për ngarkim dhe shkarkim janë paguar me para të gatshme 600 den.


+ - + -

1. 663/20 160/2

220110206695 664

Mallra në shitoren nr. 20TVSH gjatë prokurimit

Furnizues në vend për mjete qarkulluese Arka kryesoreMarzha në shitoreTVSH i kalkuluar


1.233.336144.000

944.000 4.000

241.200 188.136

Marzha është 40%. Të përpilohet kalkulimi ku shpenzimet për transport do të shpërndahen sipas sasisë. Kalkulim të regjistrohet.

Kalkulim nr. 1

N.r. PËRSHKRIM Nj.m. F a t u r a Те/1

TVSH Gjithsej

TVSH për njësi

ShP Vlera furnizuese

Çmimi furnizues

Marzha40%

Vlera pa TVSH

Çmimi pa TVSH

TVSH i kalkuluar

Obligime TVSH

Vlera e shitjes me pakicë

Çmimi me pakicë

Vlera me TVSH


1. gota Copë 4000 150

600000

18%

108000

27 2628,57

60262 8,57 150,66

241051,43

843680

210,92

151862,4

43862,4

995542,4

248,89

924441

2. pjata Copë 3000 140

420000

18%

75600

25,2

1971,44

42197 1,43 140,66

168788,.57

590760

196,92

106336,8

30736,8

697096,8

232,37

308845

Gjithsej 7000 1020000

183600

4600

10246 00 409840

258199 ,2

1692639, 2

1233336

116



1. 663/30 Mallra në shitoren nr. 20 1.692.639

1.203.600

4.000600

409.840258.199

160/2 TVSH gjatë prokurimit 183.6002201 Furnizues në vend për mjete qarkulluese2942 Shpenzime të parallogaritura për transport1020 Arka kryesore6695 Marzha në shitore664 TVSH i kalkuluar

Mallra të blerë sipas faturës nr. 56Shembull për ushtrim:

Shembulli 1. Sipas faturës nr..15 shitorja numër 210 në mënyrë të drejtpërdrejtë ka prokuruar 3.000 servis për kafe nga 150 den. dhe 5.000 tenxhere nga 140 den. njësia tarifore 2 -18% TVSH. Si shpenzim transporti janë parallogaritur 2.000 den., kurse për ngarkim dhe shkarkim janë paguar me para të gatshme 700 den. Marzha është 20%. Të përpilohet kalkulimi ku shpenzimet për transport do të shpërndahen sipas vlerës. Kalkulim të regjistrohet.

Lista e pranimit

Shitorja e cila në mënyrë të drejtpërdrejtë ka prokuruar mallrat ë cilat më vonë i shet duhet të përgatisë listë pranuese. Në listën pranuese bëhet parallogaria e prokurimit të mallrave, më saktë, përcaktohet vlera furnizuese, TVSH i kalkuluar, si dhe vlera shitëse ku është kyçur TVSH.

Shembulli 1. Shitorja numër 5 sipas faturës nr. 10, në mënyrë të drejtpërdrejtë ka prokuruar 4.000 litra Shveps nga 50 den. dhe 3.000 litra Sprajt nga 40 den. njësia tarifore 1 - 5% TVSH. Shitorja ka shitur 4.000 litra Shveps nga 70 den. dhe 3.000 litra Sprajt nga 50 den. Të përpunohet Lista pranuese.

Lista e pranimit

N.r.. PËRSHKRIM Nj.m F a t u r a Те/1 TVSH I kalkuluar % e caktuar

% e parallogaritur

Vlera shitëse me TVSH TVSH i kalkuluar

Obligime për TVSH

sasia çmimi shuma

Sasia Çmimi Shuma Gjithsej Për njësi

1. shveps л 4000 50 200000 5% 10000 2,5 5% 4,76 4000 70 28000 0 13328 332 8

2. sprajt л 3000 40 120000 5% 6000 2,0 5% 4,76 3000 50 15000 0 7140 1140

Gjithsej 7000 320000 16000 7000 43000 0 20468 446 8

Obligime për TVSH = TVSH i paguar – TVSH i parallogaritur Shveps = 13328 - 10000 = 3328 Sprajt= 7140 - 6000 = 1140

TVSH i kalkuluar = (280000 х 4,76) : 100 = 13328TVSH i kalkuluar = (150000 х 4,76) : 100 = 7140

117


Regjistrim:Nr. Konto P Ë R S H K R I M SHUMA

+ - + -1. 663/5 Mallra në shitoren nr. 5 320.000

336.000160/2 TVSH gjatë prokurimit 16.000

2201 Furnizues në vend për mjete qarkullueseMallra të blerë sipas faturës nr.10

Shembulli 2. Shitorja numër 33 sipas faturës nr. 25, në mënyrë të drejtpërdrejtë ka prokuruar nga furnizuesi 6.000 kg. hurma nga 40 den. dhe 4.000 kg kumbulla të thata nga 50 den. Njësia tarifore 1 - 5% TVSH. Për transport janë paguar me para të gatshme 5.000 den. marzha është 30%. Shpenzimet të shpërndahen sipas sasisë

Lista e pranimit

Nr. PËRSHKRRIM nj.m. F a t u r a Те/ Gjithsej TVSH

TVSH për njësi

ShP Vlera furnizuese

Çmimi furnizues

Marzha Vlera pa TVSH

Çmimipa TVSH

TVSH I kalkuluar Gjithsej

Obligime për TVSH

Vlera e shitjes me pakicë

Çmimi ishitjes me pakicë

Vlera me TVSH

1

30% .


1. Urma kg 6000 40 240000

5% 12000

2 3000

243000

40,5 72900

315900

53 15795

3795

331695

55,28

924441

2. Kumbulla të thata

kg 4000 50 2000 00

5% 1000 0 2,5 200 0

20200 0 50,5 6060 0 262 600

66 131 30 3130

2757 50 68,9 3 3088 45

Gjithsej 1000 4400 2200 500 44500 1335 578 285 6074 1233

0 00 0 0 0 00 500 25 25 336

Regjistrimi:


1. 663/5 160/2

22011020664 6695

Mallra në shitoren nr. 33 TVSH gjatë prokurimit

Furnizues në vend për mjete qarkulluese Arka kryesoreTVSH i kalkuluarMarzha në shitore


607.425 22.000

462.000 5.000

28.925 133.500

4. Prokurimi i mallrave jashtë vendit

Prokurimi i mallrave jashtë vendit bëhet për ato mallrat ë cilat nuk mund ti gjejmë në tregun e vendit ose thjeshtë janë me çmime më të ulëta. Kur mallrat prokurohen jashtë vendit përveç shpenzimeve të rregullta paraqiten edhe shpenzime plotësuese në lidhje me doganën dhe të dhënat tjera në pajtueshmëri me rregullat ligjore. Mallrat e prokuruar nga jashtë vendit dërgohen në rezervë në depo. Mandej nga depoja transferohen nëpër shitore që të shiten.

118


Gjatë prokurimit të mallrave jashtë vendit kemi dy raste dhe atë: - kur mallrat në rezervë mbahen me çmime furnizuese - kur mallrat në rezervë mbahen me çmime shitëse. Evidencën në lidhje me prokurimin e mallrave në të dyja rastet do ta sqarojmë me shembuj përkatës. Edhe gjatë mënyrës të parë edhe gjatë mënyrës të dytë ekziston mënyrë direke dhe indirekte e evidencës.

4.1. Importi i mallrave kur mallrat në rezervë mbahen me çmime furnizuese

Shembulli 1. Sipas faturës nr. 45 janë prokuruar 1000 palë këpucë meshkujsh nga 10 euro (kursi i 1 euro=62 den.). dogana është 10%, kurse TVSH 18%. Për transport nga kufi ri deri në depo janë paguar me para të gatshme 5000 den. në rezervë mallrat mbahen me çmime furnizuese.

Parallogaria:1. Vlera e faturës 1000 х 10 = 10000 euro х 62 =.2. Dogana 10% 3. TVSH 18% (parallogaritet në vlerën e faturës +dogana) 4. Shpenzime transporti (nga kufi ri deri në depo) 5. Vlera furnizuese (1+2+4) 6. Çmimi furnizues (vlera furnizuese: sasia)

620.000 den 62.000122.760 den. 5.000687.000 687

Regjistrim а) sipas çmimeve furnizuese

Mënyra indirekteNr. Konto P Ë R S H K R I M SHUMA

+ - + -1. 650

221

Vlera e mallrave sipas parallogarisë të furnizuesit

Furnizues jashtë vendit për mjete qarkulluese Mallra të blerë sipas faturës nr. 45

620.000

620.000

2. 652 160/2

265 220

Dogana dhe të dhëna tjeraTVSH gjatë furnizimit

Obligime për doganëFurnizues në vend për mjete qarkulluese

Dogana dhe tatim i parallogaritur

62.000 122.760

62.000122.760

3. 265220

1000


Xhiro llogaria Dogana e paguar dhe TVSH

62.000122.760

184.760

4. 6511020

Shpenzime të varura gjatë prokurimitArka kryesore

Është paguar me para të gatshme për transport

5.000

5.0005. 660

659Mallra në depo

Parallogaria e prokurimitRezervë e regjistruar

687.000687.000

119


6.

7.

659

221

650

651

652

103

Parallogaria e prokurimit Vlera e mallrave sipas parallogarisë të

furnizuesitShpenzime të varura gjatë prokurimit të

mallraveDogana dhe tatime tjera

Mbyllja e llogarive nga klasa 6

687.000

620.000

620.000

5.00062.000

620.000Furnizues jashtë vendit për mjete qarkulluese

Konto devizoreFaturë e paguar

Mënyrë direke:



221 Furnizues jashtë vendit për mjete qarkulluese 620.000

265 Obligime për doganë 62.000220 Furnizues në vend për mjete qarkulluese 122.7601020 Arka kryesore 5.000

Mallra të blera jashtë vendit

Shembulli 2. Sipas faturës nr. 15 janë prokuruar 5000 bluza nga 15 euro (kursi i 1 euro=62 den.). Dogana është 10%, kurse TVSH 18%. Për transport nga kufi ri deri në depo si shpenzim janë llogaritur 4000 den. Në rezervë mallrat mbahen me çmime furnizuese. Të regjistrohet importi i mallrave.

Parallogaria:1. Vlera e faturës 5000 х 15 = 75000 euro х 62 =2. Dogana 10%3. TVSH 18% (parallogaritet në vlerën e faturës +dogana)4. Shpenzime për transport (nga kufi ri deri në depo)5. Vlera furnizuese (1+2+4)6. Çmimi furnizues (Vlera furnizuese:sasia)

4.650.000 den. 465.000 920.700 den. 4.0005.119.000 1023,8

120


Regjistrimа) sipas çmimeve furnizuese

Mënyra indirekte


1. 650

221

Vlera e mallrave sipas parallogarisë së furnizuesve

Furnizues jashtë vendit për mjete qarkulluese Mallra të blerë sipas faturës nr. 15

4.650.000

4.650.000

465.000920.700

1.385.700

4.000

5.119.000

4.650.000

4.000 465.000

4.650.000

2. 652160/2

265220

Dogana dhe të dhëna tjera TVSH gjatë prokurimit

Obligime për doganaFurnizues në vend për mjete qarkulluese

Dogana dhe tatimi i parallogaritur

465.000 920.700

3. 265220

1000


Xhiro llogariaDogana dhe TVSH të paguar

465.000920.700

4. 6512944

Shpenzime të varura gjatë prokurimitShpenzime të parallogaritura për transport

Shpenzim i parallogaritur

4.000

5. 660659


Regjistrimi i rezervës

5.119.000

6. 659650

651

652

Parallogaria e prokurimit Vlera e mallrave sipas parallogarisë së

furnizuesveShpenzime të varura gjatë prokurimit të

mallraveDogana dhe të dhëna tjera


5.119.000

7. 221103

Furnizues jashtë vendit për mjete qarkulluese Konto devizore

Faturë e paguar

4.650.000

Mënyrë direke:Nr. Konto P Ë R S H K R I M SHUMA

+ - + -1. 660

160/2221

265 2202944


Furnizues jashtë vendit për mjete qarkulluese

Obligime për doganëFurnizues në vend për mjete qarkulluese Shpenzime të parallogaritura për transport

Mallra të blerë jashtë vendit

5.119.000920.700

4.650.000465.000

920.700 4.000

121


Shembull për ushtrim:

Shembulli 1 Sipas faturës nr. 907 janë prokuruar 4000 farmerka nga 25 euro (kursi i 1 euro=62,8 den.). Dogana është 10%, kurse TVSH 18%. Për transport nga kufi ri në depo është llogaritur si shpenzim 4000 den. Për shkarkim janë paguar nga arka 2.000 den. Në rezervë mallrat mbahen me çmime furnizuese. Të regjistrohet importi i mallrave.

4.2. Importi i mallrave kur mallrat në rezervë mbahen me çmime shitëse

Shembull. Sipas faturës nr. 25 janë prokuruar 1000 bluza meshkujsh nga 15 euro (kursi i 1 euro=62den.). dogana është10%, kurse TVSH 18%. Për transport nga kufi ri deri në depo si shpenzim janë parallogaritur 3.000 den. Mallrat në rezervë në depo mbahen me çmime shitëse. Të përpunohet parallogaria dhe të regjistrohet importi i mallrave.

Parallogaria:1. Vlera e faturës 1000 х 15 = 15000 euro х 62 =2. Dogana 10% (nga shuma faktike)3. TVSH 18% (parallogaritet në vlerën e faturës +dogana)4. Shpenzime transporti (nga kufi ri deri në depo)5. Vlera furnizuese (1+2+4)6. Marzha 20% (nga vlera furnizuese)7. Vlera shitëse pa tatim (vlera furnizuese+marzha)8. Çmimi shitës pa tatim (çmimi shitës pa tatim:sasia)

930.000 den. 93.000 184.140 den. 3.000 1.026.000 205.200 1.231.200 1.231,20

Regjistrim Mënyra direke:Nr. Konto P Ë R S H K R I M SHUMA

+ - + -1. 660 Mallra në depo 1.231.200

160/2 TVSH gjatë prokurimit 184.140221 Furnizues jashtë vendit për mjete qarkulluese

930.000265 Obligime për doganë 93.000220 Furnizues në vend për mjete qarkulluese

184.1402942 Shpenzime të parallogaritura për transport 3.000669 Marzha 205.200

Mallra të blera jashtë vendit

Mënyra indirekteNr. Konto P Ë R S H K R I M SHUMA

+ - + -1. 650

221

Vlera e mallrave sipas parallogarisë së furnizuesve

Furnizues jashtë vendit për mjete qarkulluese Mallra të blera jashtë vendit sipas faturës nr. 25

930.000

930.000

122


2. 652160/2

265 220

Dogana dhe të dhëna tjeraTVSH gjatë prokurimit

Obligime ndaj doganësFurnizues në vend për mjete qarkulluese

Dogana dhe tatimi i parallogaritur

93.000 184.140

93.000 184.140

3. 6512942

Shpenzime të varura gjatë prokurimitShpenzime të varura të parallogaritura për

prokurimin e mallraveShpenzime të parallogaritura gjatë prokurimit

3.000

3.000

4. 660659 669

Mallra në depoParallogaria e prokurimitMarzha

Rezervë e regjistruar

1.231.2001.026.000

205.200

5. 659650

651652

Parallogaria e prokurimitVlera e mallrave pas parallogarisë së

furnizuesitShpenzime të varura gjatë prokurimitDogana dhe të dhëna tjera


1.026.000930.000

3.000 93.000

6. 221103

Furnizues jashtë vendit për mjete qarkullueseKonto devizore

Faturë e paguar

930.000930.000

7. 265220

1000

Obligime ndaj doganësFurnizues në vend për mjete qarkulluese

Xhiro llogariaDoganë dhe TVSH të paguar

93.000184.140

277.140

Shembull për ushtrim.Shembulli 1. sipas faturës nr. 0234 janë prokuruar 6.000 kostum meshkujsh nga 45 euro (kursi i 1 euro=62,8 den.). Dogana është 10%, kurse TVSH18%. Për transport nga kufi ri në depo janë paguar nga llogaria 2.000 den. në rezervë në depo mallrat mbahen me çmime shitëse. Të përpunohet parallogaria dhe të regjistrohet importi i mallrave.

5. Realizimi i mallrave me shumicë

Realizimi i mallrave me shumicë kryhet nëpërmjet depos drejtpërsëdrejti blerësve. Bëhet fjalë për shitjen e mallrave në sasi të mëdha dhe te kjo mënyrë e shitjes paraqiten dy raste dhe atë:

а) kur mallrat në depo mbahen me çmime furnizueseb) kur mallrat në depo mbahen me çmime shitëse

а) Kur mallrat në depo mbahen me çmime furnizuese

Shembulli 1. Janë shitur mallra sipas faturës nr. 55 dhe dërgesës nr. 10 për 200.000 denarë dhe18% TVSH. Vlera e furnizimit të mallrave të shitura është 160.000 den. Blerësi e ka mbuluar borxhin dhe TVSH është paguar.

123



+ - + -1.

2.

3.

4.

120

7011

1000

260

7511

260

660

120

1000

Blerës vendorTë hyra nga shitja e mallrave tregtare në

tregun vendorObligime për TVSH

Mallra të shitura sipas faturës nr.55

236.000

160.000

236.000

36.000

200.000

36.000

160.000

236.000

36.000

Vlera furnizuese e mallrave të shitura në tregun vendor

Mallra në depoZvogëlimi i rezervës të mallrave

Xhiro llogariaBlerës vendor

Borxh i mbuluar nga blerësi

Obligime për TVSHXhiro llogaria

Tatimi i paguar

Shembulli 2. Janë shitur mallra për 500.000 den. Në shumicë nga depoja. Në vlerën shitëse është kalkuluar 5% TVSH. Vlera furnizuese e mallrave të shitur është 420.000 den. Blerësi e ka mbuluar borxhin dhe tatimi i është paguar shtetit.


+ - + -1.

2.

3.

4.

120

7011

1000

260

7511

260

660

120

1000

Blerës vendorTë hyra nga shitja e mallrave tregtare në


Mallra të shitura sipas faturës nr.55

500.000

420.000

500.000

23.800

476.200

23.800

420.000

500.000

23.800

Vlera furnizuese e mallrave të shitura në tregun vendor

Mallra në depoZvogëlimi i rezervës të mallraveXhiro llogaria

Blerës vendorBorxh i mbuluar nga blerësiObligime për TVSH

Xhiro llogariaTatimi i paguar

Shembull për ushtrim:Shembulli 1. Janë shitur mallra për 450.000 den. Me shumicë nga depoja. Në vlerën shitëse llogaritet 5% TVSH. Vlera furnizuese e mallrave të shitur është 320.000 den. Blerësi e ka mbuluar borxhin dhe tatimi i është paguar shtetit.

124


Detyra problemoreNë kontabilitetin e kompanisë “Vior” Shkup saldot e gjendjeve të veçanta:

1.09.2011 viti. 30.09.2011 viti.+ -

3100- Rezervë e materialeve600-Prodhimtari në rrjedhë630-Rezervë e prodhimeve të gatshme

300.000530.000450.000

270.000760.000150.000

Kanë ndodhur ngjarjet si vijojnë:1. Janë furnizuar materiale sipas faturës nr.4. Vlera furnizuese është 350.000 den.2. në fund të muajit është përpunuar pasqyrë e shpenzimeve direke dhe indirekte ku janë përfshirë të dhënat si vijojnë:-Janë kalkuluar bruto pagat mujore 200.000 den.-Shpenzime indirekte të prodhimtarisë 150.000 den.-Shpenzime indirekte të joprodhimtarisë 100.000 den.Në bazë të të dhënave, dhe pas regjistrimit të bërë të përcaktohet sa duhet të jenë shumat e anës pozitive dhe anës negative të llogarive: -Rezervë e materialeve ? –Rezervë e prodhimeve të gatshme?-Llogaritë e suksesshme nëse merret parasysh se në këto llogari është realizuar Dallimi pozitiv, më saktë, rezultat fi nanciar pozitiv prej 200.000 den. Regjistrimi është:


1. 3100309

Rezervë materialeshParallogaritja e prokurimit

Materiale të furnizuara sipas faturës nr.4

350.000

350.000

2. 6004000

Prodhimtaria në rrjedhëShpenzimi i materialeve

Transferimi i shpenzimeve direke

380.000380.000

2а. 600470

Prodhimtaria në rrjedhëBruto pagat mujore të kalkuluara

Transferimi i bruto pagave mujore

200.000200.000

2b. 600Кl.4

Prodhimtaria në rrjedhëShpenzime indirekte të prodhimtarisë Shpenzime indirekte të joprodhimtarisë

Transferimi i shpenzimeve

250.000150.000100.000

3. 630600

Rezerva e materialeve të gatshmeProdhimtaria në rrjedhë

Transferimi i shpenzimeve direke

600.000600.000

4. 120751

Kërkesa nga blerësitTë hyra nga shitja e prodhimeve

prodhime të shitura

1.100.0001.100.000

4а 700630

Shpenzime të prodhimeve të shituraRezervë e prodhimeve të gatshme

prodhime të shitura

900.000900.000

125


+ 3100 -Saldo 300.000

1)350.000380.000

650.000 380.000270.000 Saldo

+ 600 -Saldo 530.000

2) 380.0002a) 200.0002b) 250.000

600.000

1.360.000 600.000760.000 Saldo

+ 630 -Saldo 450.000

3) 6000.000900.000

1050.000 900.000150.000 Saldo

+ 751 -

4) 1.100.000

+ 700 -

4) 900.000

4. Shitja e prodhimeve të gatshme me pakicë nëpërmjet shitoreve individuale

Shembull për ushtrimShembulli 1 Janë shitur prodhime të gatshme nga shitorja nr. 3 për 40.000 denarë.

Në vlerën shitëse është kalkuluar 18% TVSH. Rezerva e përgjithshme e prodhimeve të gatshme në shitoren nr. 3 është 100.000 den. TVSH ja e kalkuluar është 9.000 den., kurse lëshimi nga çmimi i planifi kuar i prodhimeve të gatshme në shitoren nr. 3 është 12.000 den.Të parallogaritet dhe regjistrohet lëshimi i realizuar dhe TVSH- ja e realizuar. Tregu ditor është paguar në llogari. Është pranuar fragment nr. 146 prej cilit shihet se tregu ditor është paguar në llogari.Lëshimi I realizuar dhe TVSH i realizuar janë parallogaritur në mënyrën si vijon:6391= (12000х40000):100000= 4.800634= (9000х40000):100000 = 3600


1. 10207512

260/2

ArkaTë hyra nga shitja e prodhimeve të

gatshme me pakicëObligime për TVSH

Prodhime të gatshme të shitura nëpërmjet shitores

40.000

33.900 6.100

126


2.

3.

4.

5.

6.

7003

6346391

633/3

1009

1000

633/3

7003

6346391

7003

1020

1009

Të dala të prodhimeve të gatshme të shitura me pakicë

Rezervë e prodhimeve të gatshme në shitoren nr. 3Rezervë e zvogëluar

40.000

3.6004.800

60.000

40.000

40.000

40.000

8.400

5.400

7.200

47.400

40.000

40.000

TVSH i kalkuluarLëshimi nga kostoja e planifi kuar të prodhimeve të gatshme në shitoren nr. 3

Të dala të prodhimeve të gatshme të shitura me pakicëLëshimi dhe TVSH ja të parallogaritur dhe të regjistruar të cilët bien mbi prodhimet e gatshme të shituraRezervë e prodhimeve të gatshme në shitoren nr. 3

TVSH i kalkuluarLëshimi nga kostoja e planifi kuar të

prodhimeve të gatshme në shitoren nr. 3Të dala të prodhimeve të gatshme të shitura

me pakicëDallime të regjistruaraXhiro llogari kalimtare

Arka kryesoreTregu ditor i paguarXhiro llogaria

Xhiro llogari kalimtareFragment i pranuar

b) Kur mallrat në rezervë mbahen me çmime shitëse

Shembull. Janë shitur mallra sipas faturës nr. 68 për 400.000 denarë dhe 5% TVSH. Mallrat në rezervë mbahen me çmime shitëse. Blerësi e ka mbuluar borxhin dhe e ka paguar TVSH-në.Regjistrim:


1. 1207511

260

Blerës vendorTë hyra nga shitja e mallrave tregtarë në


Mallra të shitura sipas faturës nr. 68

420.000

400.00020.000

127


2.

3.

4.

5.

7011

669

1000

260

660

7011

120

1000

Vlera furnizuese e mallrave të shitur në tregun vendor

Mallra në depoRezervë e zvogëluar e mallrave

400.000

20.000

420.000

20.000

400.000

20.000

420.000

20.000

Dallimi në çmimeVlera furnizuese e mallrave të shitur në

tregun vendorDallimi në çmime i realizuar dhe i regjistruarXhiro llogaria

Blerës vendor Borxhi I mbuluar nga blerësi Obligime për TVSH

Xhiro llogariaTatim i paguar

Dallimi i realizuar në çmime = saldo669 х (-)660 : (+)660

Dallimi i realizuar në çmime = (40.000 х 400.000) : 800.000 = 20.000

Shembull. Janë shitur mallra sipas faturës nr. 73 за 600.000 denarë në cilën vlerë është llogaritur 18% TVSH. Saldoja e llogarisë 669 është (-) 10.000, kurse saldoja e llogarisë 660 është (+) 1.400.000 den. Mallrat në rezervë mbahen sipas çmimeve shitëse. Blerësi e ka mbuluar borxhin dhe TVSH është paguar.

Regjistrim:Nr. Konto P Ë R S H K R I M Shuma

+ - + -1. 120

7511

260

Blerës vendorTë hyra nga shitja e mallrave tregtarë në


Mallrat e shitur sipas faturës nr. 73

600.000

508.50091.500

2. 7011

660

Vlera furnizuese e mallrave të shitur në tregun vendor

Mallra në depoRezervë e zvogëluar e mallrave

508.500

508.500

3. 6697011

Dallimi në çmimeVlera furnizuese e mallrave të shitur në

tregun vendorDallimi në çmime i realizuar dhe i regjistruar

3.632

3.632

4. 1000120

Xhiro llogariaBlerës vendor

Borxh i mbuluar nga ana e blerësit

600.000600.000

5. 2601000


Tatim I paguar

91.50091.500

Dallimi i realizuar në çmime = Saldo 669 х (-)660 : (+)660Dallimi i realizuar në çmime = (10.000 х 508.500) : 1.400.000 = 3.632

128



Shembulli 1 Janë shitur mallra sipas faturës nr. 14573 për 980.000 denarë, në këtë vlerë janë llogaritur 18% TVSH. Saldoja e llogarisë 669 është (-) 15.000, kurse saldoja e llogarisë 660 është (+) 1.900.000 den. Mallrat në depo mbahen me çmime shitëse.

Blerësi e ka mbuluar borxhin dhe TVSH i paguar. Të llogaritet dhe regjistrohet lëshimi i realizuar i prodhimeve të gatshme.

6. Realizimi i mallrave me pakicë nga shitorja

Shembuj për furnizim dhe shitje të mallrave me pakicëShembulli 11. Shitorja nr. 2 ka furnizuar mallra në mënyrë të drejtpërdrejtë nga furnizuesi në shumë prej 900.000 den. Për transport janë paguar me para të gatshme 4.000 den. Marzha është 30% dhe18% TVSH.2. Janë shitur mallra për 60.000 den. Nga shitorja nr. 2. Të parallogaritet dhe regjistrohet Dallimi i realizuar në çmime dhe TVSH i realizuar. Tregu ditor është paguar në xhiro llogari.Parallogari:1. Vlera e faturës 900.000 den.2. Shpenzime të varura 4.0003. Vlera furnizuese 904.0004. Marzha 30% (nga vlera furnizuese) 271.2005. Vlera shitëse pa tatim 1.175.2006. TVSH i kalkuluar 211.5367. Çmimi shitës me tatim 1.386.736 Dallimi të realizuara në çmimeDallimi të realizuara në çmime = saldo 6696 х (-)663 : (+)663Dallimi i realizuar në çmime= (60000 х 271200) : 900.000 = 18.080 TVSH i realizuar TVSH i realizuar = saldo 664 х (-)663 : (+)663Dallimi i realizuar në çmime = (60.000 х 211536) : 900.000 = 14.102


1. 663/222066466961020

Rezerva e mallrave në shitoreObligime ndaj furnizuesveTVSH i kalkuluar Dallimi në çmime në shitoreArka kryesore

Mallra të blerë në mënyrë të drejtpërdrejtë nga furnizuesi

1.386.736900.000 211.536271.200

4.000

2. 10207512

Arka kryesoreTë hyra nga shitja e mallrave nga shitorja

Mallra të shitura me pakicë

60.000 60.000

2а. 7014 Vlera furnizuese e mallrave të shitur

129


663/2Rezervë e mallrave në shitoren nr. 2

Rezervë e zvogëluar e mallrave60.000

60.0002b. 6696

6647014

Dallimi në çmime në shitore TVSH i kalkuluar

Vlera furnizuese e mallrave të shiturDallimi i realizuar në çmime dhe i regjistruar dhe TVSH i realizuar

18.08014.102

32.182

2c. 7512260

Të hyra nga shitja e mallrave nga shitorja Obligime për TVSH Të hyra të zvogëluara për TVSH të realizuar

14.10214.102

2ç. 2601000

Obligime për TVSH Xhiro llogaria

Tatim i paguar

14.10214.102

2 d. 10091020

Xhiro llogaria- kalimtareArka kryesore

Tregu ditor i paguar

60.00060.000

2dh. 10001009

Xhiro llogariaXhiro llogaria- kalimtare

Fragment i pranuar

60.00060.000

Shembulli 2.1. Shitorja nr. 7 në mënyrë të drejtpërdrejtë ka furnizuar mallra nga furnizuesi dhe atë : 8.000 kuti napolitanka nga 70 den. dhe 6.000 paketa smoki nga 8 den. ТЕ 1-5%. Si shpenzim për transport janë llogaritur 900 den. Dhe është paguar 400 den nga llogaria. Marzha është 30%. Të përpilohet kalkulim në të cilën shpenzimet do të shpërndahen sipas sasisë. Furnizimi të regjistrohet.2. Nga shitorja nr. 7 janë shitur 2.800 kuti napolitanka dhe 1.400 copë smoki. Tregu ditor është paguar në llogari. Është pranuar fragment prej ku shihet se tregu ditor është paguar në llogari

Kalkulimi nr. 1N.r. PËRSHKRIM m.nj. Fatura Те TVSH TVSH

Për një prod-him

ЗТ Vlera furni-zuese

Çmi-mi fur-

nizu-es

Marz-ha

30%

Vle-ra pa

TVSH

Çmi-mi pa TVSH

TVSH I kal-kulu-

ar

Obli-gime

TVSH

Vlera e shit-jes me pakicë

Çmimi i shit-jes me pakicë

Vle-ra me TVSH

/1

Gjith-sej

Sasia Çmimi Shuma Gjith-sej

P

1. Napolitanka Kuti 800 70 560 5 280 3,5 743 5607 70,0 168 728 91 36 84 765 96 9240 000 % 00 43 9 223 966 44 48 414 441

82. Smoki Copë 600 8 480 5 240 0,4 557 4855 8,09 145 631 10, 31 75 662 11 308

0 00 % 0 7 67 24 52 56 6 80 845

Gjithsej 140 608 304 130 6093 182 792 39 92 831 12300 000 00 0 00 790 090 60 4 04 694 333

6

Shpenzime të përbashkëta Х1= (8000 х 1300) : 14000 = 743 Х2= (6000 х 1300) : 14000 = 5

130


Dallimi i realizuar në çmimeDallimi i realizuar në çmime= saldo6696 х (-)663 : (+)663 Dallimi i realizuar në çmime = (182790 х 284200) : 831695 = 62.462 TVSH i realizuarTVSH i realizuar= saldo664 х (-)663 : (+)663 TVSH i realizuar = (39605 х 284200) : 831695 = 13.533


1. 663/7160

2201294210006696664

Rezervë mallrash në shitoreTVSH gjatë prokurimit

Obligime ndaj furnizuesveShpenzime të parallogaritura për transport Xhiro llogariaDallimi në çmime në shitoreTVSH i kalkuluar

Mallra të furnizuar në mënyrë të drejtpërdrejtë nga furnizuesi

831.69530.400

638.400900400182.79039.605

2.

2a.

2b.

2c.

2ç.

2d.

2dh.

1020

7014

6696664

7512

260

1009

1000

7512

663/7

7014

260

1000

1020

1009


Mallra të shitura me pakicë

284.200

284.200

62.46213.533

13.533

13.533

284.200

284.200

284.200

284.200

75.995

13.533

13.533

284.200

284.200

Vlera furnizuese e mallrave të shitur Rezervë mallrash në shitoren nr.7

Rezervë e zvogëluar mallrash

Dallimi në çmime në shitoreTVSH i kalkuluar

Vlera furnizuese e mallrave të shitur Dallimi I realizuar në çmime dhe I regjistruar dhe TVSH I realizuar

Të hyra nga shitja e mallrave nga shitorjaObligime për TVSH

Të hyra të zvogëluaraTVSHObligime për TVSH

Xhiro llogariaTatim i paguarXhiro llogari-kalimtare

Arka kryesore Tregu ditor i paguarXhiro llogaria

Xhiro llogari-kalimtareFragment i pranuar

Shembull 3.

1. Sipas faturës nr. 40 janë furnizuar 6.000 kg sheqer nga 20 den. dhe 8.000 kg kripë nga 10 den. ТЕ 1-5% TVSH. Për transport është paguar me para të gatshme 2.000 den., kurse për ngarkim dhe shkarkim 800 den. Marzha është 30%.2. Janë shitur 1.200 kg sheqer dhe 800 kg kripë nga depoja.

131


3. Janë importuar 3.000 xhaketa meshkujsh nga 10 euro (kursi i 1 euro është 62 den.). dogana është 10%. Për transport janë parallogaritur shpenzime 1.000 den., kurse për ngarkim 600 den. Dhe është paguar me para të gatshme. Ndaj furnizuesit të huaj është paguar fatura nga llogaria devizore.4. Sipas faturës nr. 33 shitorja nr. 5 në mënyrë të drejtpërdrejtë ka furnizuar 4.000 kg grejpfrut nga 40 den. dhe 3.000 kg ananas nga 50 den. РЕ - 5% TVSH. Marzha është 40%. Për transport është pranuar fatura nr. 10 në shumë prej 3.000 den.5. Nga shitorja nr. 5 janë shitur 3.000 kg banane 1.800 kg ananas. Të llogaritet Dallimi i realizuar në çmime dhe TVSH I realizuar i cili bie mbi mallrat tregtare të shitura. Tatimi i është paguar shtetit.Nga ngjarja 1.

Kalkulimi nr. 1N.r PËRSHKRIM Nj.m Fatura Те/1 TVSH Shpen-

zime të përbashkëta

Vlera furni-zuese

Çmi-mi furni-

zues

Marzha30%

Vlera shitëse pa

TVSH

Çmimi për njësi


1. Sheqer кг 6000 20 120000 5% 6000 1,0 1200 121200 20,2 36360 157560 26,262. Kripë кг 8000 10 80000 5% 4000 0,5 1600 81600 10,2 24480 106080 13,26

Gjithsej 14000 200000 10000 2800 202800 60840 263640

Nga ngjarja 2.Dallimi I realizuar në çmime = (60940 - 42120) : 263640 = 9720Nga ngjarja 3.Parallogaria:1. Vlera e faturës = 30000 х 62 = 18600002. Dogana 10% = 1860000 х 10 : 100 = 1860003. TVSH 18% = 3682804. Shpenzime = 16005. Vlera furnizuese = 2.047.6006. Çmimi furnizues = 682,53Nga ngjarja 4.

Kalkulimi nr. 1N.r PËRSHKRIM NJ.M. Fatura Те/ Gjithsej

TVSHTVSH

për njësi

ShP Vlera fur-nizuese

Çmi-mi furni-

zues

Marzha30%

Vle-ra pa

TVSH

Çmi-mi pa TVSH

TVSH i kal-ku-luar

Obli-gime

TVSH

Vlera e shit-jes me pakicë

Çmimi i shit-jes me

opakicë

Vle-ra me TVSH

1

Sasia Çmi-mi

Shuma Gjithsej P

1. citronë Kg 400 40 1600 5 8000 2,0 154 1615 40,3 6461 226 56, 11 33 237 59, 9240 00 % 8 48 9 9 168 54 30

808 476 37 441

2. ananas Kg 300 50 1500 5 7500 2,5 145 1514 58,4 6153 212 70, 10 31 222 74, 3080 00 % 2 52 8 1 038 68 60

202 634 21 845

Gjithsej 700 3100 1550 300 3130 1252 438 21 64 460 1230 00 0 0 00 00 200 91 0 10 110 333

6

Nga ngjarja 5.TVSh i realizuar = 21910 х 458000 : 460110 = 21810 Dallimi i realizuar në çmime = 125200 х 458000 : 460110 = 124626

132



1.

2.

2a.

2b.

3.

3a.

3b.

3c.

3ç.

3d.

3dh.

660160/1

120

7011

669

650

651

652160

265220

660

659

221

2201020 669

7511

260

660

7011

221

29421020

265220

1000

659

650

651652

103

Mallra në depoTVSh i kalkuluar Obligime ndaj furnizuesve

Arka kryesoreDallim në çmime

Është prokuruar sipas faturës nr. 10

263.640 10.000

44.226

42.120

9.720

1.860.000

1.600

186.000368.280

186.000368.280

2.047.600

2.047.600

1.860.000

210.0002.800

60.840

44.226

42.120

9.720

1.860.000

1.000 600

186.000368.280

554.280

2.047.600

1.860.000 1.6001.860.000

1.860.000

Kërkesa nga blerësitTë hyra nga shitja e mallraveObligime për TVShMallra të shiturVlera furnizuese e mallrave të shitur në tregun vendor Mallra në depoRezervë e zvogëluar mallrashDallim në çmime

Vlera furnizuese e mallrave të shiturDallim i realizuar dhe i regjistruar në çmimeVlera e mallrave sipas parallogarisë të furnizuesit

Obligime ndaj furnizuesveMallra të importuarShpenzime të varura gjatë furnizimit Shpenzime të parallogaritura për transport

Arka kryesoreTransport i parallogaritur dhe i paguarDogana dhe të dhëna tjeraTVSh gjatë furnizimit Obligime ndaj doganës Obligime ndaj furnizuesveDoganë dhe tatim i parallogariturObligime ndaj doganësObligime ndaj furnizuesve

Xhiro llogariaDoganë dhe tatim i paguarMallra në depo

Parallogaria e prokurimitMallrat ë pranuara në depoParallogaria e prokurimit

Vlera e mallrave sipas parallogarisë të furnizuesit

Shpenzime të varura gjatë furnizimitDogana dhe të dhëna tjera

Mbyllja e llogarive nga grupi 65Obligime ndaj furnizuesve jashtë vendit Llogaria devizoreFaturë e paguar

133


4.

5.

5a.

5b.

5c.

5ç.

663

160/1

1020

7014

6646695

7512

260

220669664

7512

633

7014

260

1000

Rezervë mallrash në shitoren nr. 5TVSh gjatë prokurimit

Obligime ndaj furnizuesveMarzha në shitoreTVSH i kalkuluar

Mallra të prokuruar sipas faturës nr. 33

460.110 15.500

458.000

458.000

21.810124.626

21.810

21.810

328.500125.20021.910

458.000

458.000

146.436

21.810

21.810


Mallra të shiturVlera furnizuese e mallrave të shitur

Rezervë mallrash në shitoreRezervë e zvogëluarTVSh i kalkuluar Dallim në çmime

Vlera furnizuese e mallrave të shiturTVSh i realizuar i regjistruar dhe dallim në çmimeTë hyra nga shitja e mallrave nga shitorja

Obligime për TVShTë hyra të zvogëluara Obligime për TVSh



1.Sipas faturës nr. 1240 janë prokuruar 4.000 kg banane nga 30 den. dhe 5.000 kg. Kivi nga 30 den. ТЕ/1-5% TVSh. Për transport është pranuar fatura nr.3 për 4.000 den., kurse për ngarkim dhe shkarkim 500 den është paguar me para të gatshme. Marzha është 40%.2. Janë shitur 1.200 kg.banane dhe 1.800 kg kivi nga depoja.3. Janë importuar 3.000 mantilë femrash nga 110 euro (kursi për 1 euro është 62,8 den.). Dogana është 10%. Si shpenzim për transport janë llogaritur 21.000 den., kurse për ngarkim 600 den. Dhe është paguar me para të gatshme. Fatura ndaj furnizuesit të huaj është paguar nga llogaria devizore.4. Sipas faturës nr. 33 shitorja nr.565 ka furnizuar në mënyrë të drejtpërdrejtë 5.000 kg limonë nga 60 den. dhe 4.000 kg mandarina nga 50 den. ТЕ/1 - 5% TVSh. Marzha është 30%. Për transport është pranuar fatura nr.5010 me shumë prej 3.000 den.5. Nga shitorja nr. 565 janë shitur 2.000 kg .limonë dhe 2.400 kg. Mandarina. Të parallogaritet dallimi i realizuar në çmime dhe TVSh i realizuar i cili bie në mallrat tregtare të shitura. Tatimi i është paguar shtetit.

7. Eksporti i mallrave tregtare

Gjatë eksportit të mallrave regjistrimi është i njëjtë si dhe te shitja e mallrave me shumicë në tregun vendor, me atë dallim që për vlerë shitëse ngarkohet llogaria 121 kurse miratohet llogaria 752.

Në bazë të faturës dhe dërgesës për mallrat e dërguar regjistrohet zvogëlimi i vlefshmërisë së rezervave pasi fi zikisht mallrat kanë dalë nga depoja.

134


Regjistrimi është me ngarkesë në llogarinë 701-Vlerë furnizuese e mallrave të shitur kurse miratim në llogarinë 660-Mallra në depo. Pagesa mund të regjistrohet në llogarinë 103- Llogaria devizore.Shembull. Shoqëria tregtare i ka shitur mallra blerësit të huaj sipas faturës nr.3 për 2.000 Euro. Vlera furnizuese e këtyre mallrave sipas dërgesës nr.6 ka qënë 100.000 den. Në afatin sipas marveshjes blerësi i huaj e ka paguar shumën, kurse banka informon se të hyrat devizore janë përkthyer në favor të kontos devizore. Kursi i euros sipas të cilit është bërë parallogaria është 61 den për një euro. Regjistrimi është:


1.

1a.

1b.

1211

7012

103

7520

660

1211

Blerës të mallrave jashtë venditTë hyra nga shitja e mallrave në tregun e huajMallrat ë shitura jashtë vendit

122.000

100.000

122.000

122.000

100.000

122.000

Vlera furnizuese e mallrave në tregun e huajMallra në depoZvogëlimi i rezervësKonto devizoreBlerës të mallrave jashtë venditKërkesë e paguar

Shembull për ushtrim:Shembull : Shoqëria tregtare ju ka shitur mallra blerësve të huaj sipas faturës nr.1237 për 7.000 Euro. Vlera furnizuese e këtyre mallrave sipas dërgesës nr. 6 ka qenë 900.000 den. Në afatin e caktuar blerësi I huaj e ka paguar shumën, kurse banka na lajmëron se të hyrat devizore janë përkthyer në favor të kontos devizore. Kursi i euros sipas së cilit është bërë parallogaria është 61,8 den për një euro.

Pyetje:

1. Dokumente gjatë furnizimit të mallrave me shumicë?2. Ç’është çmimi i faturës, dhe çka vlera e faturës?3. Çka përfshin vlera furnizuese?4. Çka është rabati dhe si parallogaritet?5. Si parallogaritet lëshimi nga çmimet e mallrave të shitur me pakicë?6. Si parallogaritet lëshimi nga çmimet e mallrave të shitur me shumicë?

Nocione kryesore:

-Eksport-Lista e pranimit-Import-Shpenzime të varura

135


�

��

NJËSIA TEMATIKE NR. 8PËRCAKTIMI DHE SHPËRNDARJA E

REZULTATIT FINANCIAR

Evidenca e dallimit të realizuar në çmime dhe tatimit të realizuar të vlerës të shtuarGrupimi i të hyrave dhe të dalavePërcaktimi i rezultatit nga punaShpërndarja e fi timitPërcaktimi dhe mbulimi i humbjes Analiza e rezultateve nga puna


-ta evidentojë dallimin e realizuar në çmime dhe TVSh i realizuar-ti përcaktojë llogaritë e të hyrave dhe të dalave-ta përcaktojë rezultatin nga puna (fi tim ose humbje)-ta shpërndajë fi timin-ti analizojë rezultatet nga puna

136


137


PËRCAKTIMI DHE SHPËRNDARJA E REZULTATIT FINANCIAR

1. Evidenca e dallimit të realizuar në çmime dhe tatimi i vlerës së shtuar i realizuar

Shembull. Janë shitur mallra tregtare me pakicë me vlerë prej 80.000 den. Të parallogaritet dhe regjistrohet dallimi i realizuar në çmime dhe I realizuar 18% TVSh. Në vlerën shitëse është kalkuluar 18% TVSh. Tregu ditor nga mallrat e shitur është paguar në llogari. Saldoja e llogarisë 6696 е (-) 8.000, në llogarinë 664 është (-) 5.000 në llogarinë 663 është (+) 800.000 den.

Regjistrim:


1. 10207512 260/2

Arka kryesoreTë hyra nga shitja e mallrave nga shitorjaObligime për TVSh

Mallrat ë shitura me pakicë

80.00067.79712.203

2. 7014 Vlera furnizuese e mallrave të shitur663/5 Rezervë mallrash në shitoren nr. 5

Rezervë mallrash e zvogëluar80.000

80.0003. 6696

6647014

Dallim në çmime në shitoreTVSh i kalkuluar

Vlera furnizuese e mallrave të shiturDallim i realizuar i regjistruar në çmime dhe TVSh i realizuar

800 500

1.300

4. 260/21000

Obligime për TVShXhiro llogaria

Tatim i paguar

12.20312.203

5. 10091020

Xhiro llogari - kalimtareArka kryesore

Tregu ditor i paguar

80.00080.000

6. 10001009

Xhiro llogariaXhiro llogari - kalimtare

Fragment i pranuar nr.12

80.00080.000

Dallim i realizuar në çmime Dallim i realizuar në çmime = saldo6696 х (-)663 : (+)663 Dallim i realizuar në çmime = (8.000 х 80.000) : 800.000 = 800 TVSH i realizuarTVSH i realizuar= saldo664 х (-)663 : (+)663Dallim i realizuar në çmime = (5.000 х 80.000) : 800.000 = 500

138


2. Grupimi i të hyrave dhe të dalave

Të dalat dhe të hyrat evidentohen në klasën 7. Në kuadër të klasës 7 së pari evidentohen të dalat, mandej të hyrat. Dallimi ndërmjet të hyrave dhe të dalave paraqet dallim në realizim dhe evidentohet në grupin 79 –Dallimi i të hyrave dhe të dalave në vitin fi nanciar. Për këtë shkak në kuadër të kësaj pjese do të përfshihen të dalat, të hyrat dhe orari i dallimit të të hyrave dhe të dalave.Të dalat janë të përfshira në klasën 7 në grupet 70 deri 74 ku bëjnë pjesë:

70 – Të dala të prodhimeve të shitura, mallra, shërbime dhe materiale 72 – Të dala të jashtëzakonshme.

Të dalat i përfshijnë humbjet si dhe ato shpenzime të cilat dalin nga puna e rregullt e shoqërisë. Të dalat të cilat dalin nga puna e rregullt përfshijnë për shembull, shpenzime për shitje, paga mujore dhe amortizimi. Si zakonisht ato kanë formën e të dalave apo zvogëlim të mjeteve , si që janë para dhe ekuivalentë parash, rezerva, mjete permanente etj.

Sipas standardeve ndërkombëtare të kontabilitetit, të dalat paraqesin zvogëlim të leverdive ekonomike gjatë kohës të një periudhe parallogaritëse në formë të të dalave apo amortizim të mjeteve ose përfi tim të obligimeve të cilat rezultojnë me zvogëlimin e pjesës kryesore, përveç atyre të cilët janë të lidhur me shpërndarjen e pjesëmarrësve në pjesën kryesore.

Të dalat pranohen në bilancin e suksesit kur ka zvogëlim i leverdive të ardhshme ekonomike lidhur me zvogëlimin e mjeteve ose zmadhimin e obligimeve dhe të njëjtat mund të maten me siguri.

Të gjitha të hyrat të cilat i realizon shoqëria regjistrohen në klasën 7. Në kuadër të klasës 7 të grupeve nga 75 deri 78 evidentohet të hyrat si vijojnë të cilat dalin nga:

75 – Të hyra nga shitja76 – Të hyra nga pjesëmarrja në investime dhe të hyra nga investime tjera77 - Të hyra tjera afariste78 – Të jashtëzakonshme – të hyra jo të rregullta.

Të hyrat burojnë nga puna e rregullt e shoqërisë, kurse emërohen me emra të ndryshëm duke përfshirë të hyra nga shitja, kompensime, kamata, dividend etj.

Sipas standardeve ndërkombëtare të kontabilitetit të hyrat janë rritje të leverdive ekonomike gjatë periudhës parallogaritëse në formë të hyrjeve ose rritje të mjeteve apo zvogëlim të obligimeve të cilat rezultojnë me rritjen e pjesës kryesore, përveç atyre në lidhje me kontributet nga ana e pjesëmarrësve në pjesën kryesore. Të hyrat pranohen në bilancin e suksesit kur rritja e leverdive të ardhshme ekonomike është e lidhur me zmadhimin e mjeteve apo zvogëlimin e obligimeve të cilat mund të maten me siguri.

З. Përcaktimi i rezultatit nga puna

Dallimi i të hyrave dhe të dalave paraqet dallimin ndërmjet të hyrave të përgjithshme dhe të dalave të përgjithshme të shoqërisë për një periudhë të caktuar kohore. Ai përcaktohet kohë pas kohe gjatë përpilimit të parallogarisë periodike dhe vjetore. Përcaktohet në atë mënyrë që saldot e llogarisë të evidentuara në klasën 7 përçohen në llogarinë 790 – Dallimi i të hyrave dhe të dalave. Gjatë kësaj, saldot e llogarive të të dalave nga grupet 70 deri 74 evidentohen në anën negative dhe në anën

139


pozitive të llogarisë 790 - Dallimi i të hyrave dhe të dalave. Saldot e llogarive të të hyrave të evidentuara në grupet 75 dhe 78 evidentohen në anën pozitive njëkohësisht edhe në anën negative të llogarisë 790 - Dallimi i të hyrave dhe të dalave. Në këtë mënyrë në fund të periudhës parallogaritëse nuk ka saldo në llogaritë e të hyrave dhe të dalave. Ana e djathtë e llogarisë 790 - Dallimi i të hyrave dhe të dalave i tregon të hyrat e përgjithshme të shoqërisë në fund të periudhës parallogaritëse, kurse ana e majtë i tregon të dalat e përgjithshme. Saldoja e llogarisë 790 – Dallimi i të hyrave paraqet dallimin në realizim, më saktë fi timi nga puna e rregullt para tatimimit, i cili mund të jetë pozitiv kur të hyrat e përgjithshme janë më të mëdha nga të dalat e përgjithshme dhe negative kur të dalat e përgjithshme janë më të mëdha nga të hyrat e përgjithshme. Saldoja e llogarisë 790 - Dallimi i të hyrave dhe të dalave I cili në fakt paraqet fi tim para tatimimit, mandej përcillet në klasën 8 dhe atë në llogarinë për fi tim të realizuar 800 – Fitim nga puna e rregullt para tatimimit. Dallimi pozitiv evidentohet në anën pozitive të llogarisë 790 – Dallimi i të hyrave dhe në anën negative të llogarisë 800 - Fitim nga puna e rregullt para tatimimit. Dallimi negative evidentohet në anën negative të llogarisë 790 – Dallimi i të hyrave dhe të dalave dhe në anën pozitive të llogarisë 890 – Humbje nga puna e rregullt para tatimimit. Në fund të periudhës parallogaritëse gjendja e llogarive të veçanta nga klasa 7 ka qenë si vijon:

TË DALA TË HYRA700 - 260.000 751 - 520.000701 - 40.000 752 - 80.000702 - 2.000 755 - 30.000436 - 12.000 765 - 3.000450 - 5.000 773 - 10.000483 - 13.000 776 - 7.000485 - 8.000 779 - 20.000Gjithsej 340.000 Gjithsej 670.000

Dallimi i të hyrave dhe të dalave është 330.000 den.


1. 79075-78790

70-7443-48

790

800

Dallimi i të hyrave dhe të dalave Llogari të të dalaveLlogari të të dalave

Mbyllja e llogarive nga të dalat

340.000

670.000

330.000

340.000

670.000

330.000

2. Arka kryesoreDallimi i të hyrave dhe të dalave

Mbyllja e llogarive nga të hyrat

3. Dallimi i të hyrave dhe të dalave Fitimi nga puna e rregullt para tatimimit

Fitim I realizuar para tatimimit

140


Shembull për ushtrim:Shembull 1.Të përcaktohet fi timi para tatimimit nëse llogaritë e të dalave nga grupi 70 deri në grupin 74 janë 120.000 den, kurse nga grupi 43 deri 48 llogaritë e të dalave janë 59.000 den. Llogaritë e të hyrave nga grupi 75 deri 78 janë 580.000 den. Të regjistrohet mbyllja e llogarive të të dalave dhe të hyrave dhe fi timi para tatimimit.

4.Shpërndarja e fi timit

Fitimi i përcaktuar para tatimimit sipas rregullave ligjore më tutje i caktohet pjesës e cila ka të bëjë me tatimin e fi timit dhe ngel neto fi tim. Parallogaria e tatimit të fi timit sipas rregullave ligjore te ne kryhet në formularin Bilanc tatimor. Sipas një udhëzimi të caktuar në të parallogaritet baza tatimore në bazë të së cilës përcaktohet tatimi i fi timit i cili duhet ti paguhet shtetit në afat të caktuar. Neto fi timi përcaktohet kur nga fi timi para tatimimit do të minusohet shuma e tatimit të fi timit. Neto fi timi më tutje është lëndë e shpërndarjes. Sipas rregullave ligjore neto fi timi ndahet në:

- pjesë e fi timit për mbulimin e humbjes nga vitet e kaluara- pjesë e fi timit për zmadhimin e kapitalit të përhershëm- pjesë e fi timit për zmadhimin e investimeve të përhershme- pjesë e fi timit për dividend dhe kompensime tjera të investitorëve- pjesë e fi timit për rezerva- pjesë e fi timit për paga mujore nga fi timi- pjesë e fi timit për të ardhura personale të pronarëve- pjesë e fi timit për qëllime tjera- pjesa që ngel e fi timit është fi tim i pashpërndarë.

Në rast se ngelë një pjesë e fi timit atëherë evidentohet në llogarinë 889 – Fitim i pa shpërndarë

4. 800810820

Fitimi nga puna e rregullt para tatimimitTatime të fi timit nga puna e rregulltFitimi nga puna e rregullt pas tatimimit

Shpërndarja e fi timit nga puna e rregullt para tatimimit

330.00033.000

297.000

5. 820871

Fitimi nga puna e rregullt pas tatimimitFitimi për vitin fi nanciar

Evidentimi i fi timit për vitin fi nanciar

297.000297.000

6. 871883

884 885 889

Fitimi për vitin fi nanciarDividendi dhe kompensime tjera të

investitorëve RezervaPaga mujore nga fi timiFitim i pa shpërndarë

Shpërndarja e fi timit për vitin fi nanciar

297.000

120.00060.000 90.00027.000

141


7. 883 Dividendi dhe kompensime tjera të investitorëve

120.000

884 Rezerva 60.000885 Paga mujore nga fi timi 90.000889 Fitim i pa shpërndarë 27.000

247 Obligime në bazë të pjesëmarrjes në rezultat 120.000

940 Rezerva ligjore 60.000270 Obligime për paga mujore dhe kompensime

të pagave mujore 90.000274 Fitim i pa shpërndarë 27.000

Fitim i shpërndarë sipas vendimit-Obligime të krijuara dhe fonde të zmadhuara

5. Përcaktimi dhe mbulimi i humbjes

5.1 Përcaktimi i humbjes

Humbja paraqet rezultat fi nanciar negativ i cili fi tohet në raste kur të hyrat e përgjithshme janë më të vogla nga të dalat e përgjithshme. Humbja evidentohet në klasën 8 në grupet 89 dhe atë: 890 – humbje nga puna e rregullt para tatimimit 891 - Humbje nga puna e rregullt pas tatimimit 892 – Humbje nga aktivitetet e jashtëzakonshme para tatimimit 893 - Humbje nga aktivitetet e jashtëzakonshme pas tatimimit 894 – Humbje nga të gjitha aktivitetet në punë pas tatimimit 895 – Humbje nga viti fi nanciar pas të gjitha tatimeve Humbja për vitin fi nanciar duhet të përçohet në llogarinë 961 - Humbja për vitin fi nanciar, mandej në llogarinë 960 – humbje e përçuar.

5.2 Mbulimi i humbjes

Mbulimi i humbjes kryhet nga: - subvencione të pranuara - me shlyerje të kërkesave nga mandatorët - në barë të rezervave - në barë të kapitalit.

142


Shembuj:1. Shoqëria “X” në raportet fi nanciare ka treguar humbje në vitin 2011 në shumë prej 1.200.000 den. Është sjellë vendim për mbulimin e humbjes dhe atë 800.000 den. në barë të fi timit të akumuluar në vitin në vijim, kurse pjesa tjetër nga rezervat. Vendimi është zbatuar.


+ - + -

1. 950940

961

Fitim i akumuluar Rezerva ligjore

Humbje për vitin fi nanciar Mbulimi i humbjes sipas Vendimit

800.000400.000

1.200.000

2. Në vitin në vijim shoqëria ka treguar fi tim në shumë prej 700.000 den. Në vitin e kaluar (2010) ka përcjellë humbje në shumë prej 320.000 den. në bazë të Vendimit të shoqërisë kryhet mbulimi i humbjes së përcjellë në 1.01.2011 . Vendimi është zbatuar.


+ - + -

1. 951960

Fitimi për vitin fi nanciarHumbje e përcjellë

Mbulimi i humbjes së përcjellëFitim për vitin fi nanciar sipas Vendimit

320.000320.000

3. Në vitin në vijim shoqëria ka treguar humbje në shumë prej 140.000 den. Humbja mbulohet nga kapitali themelor . Vendimi është zbatuar.


1. 910960

Kapitali aksionarHumbje e përcjellë

Mbulimi i humbjes nga kapitali themelor

140.000140.000

4. Humbja e shoqërisë në shumë prej 56.000 den. është mbuluar në tërësi nga subvencionet sipas vendimit.


+ - + -

1. 1000961

Xhiro llogaria Humb je për vitin fi nanciar

Humbje e mbuluar nga subvencionet sipas Vendimit

56.00056.000

143


Shembuj për ushtrim:

1. Shoqëria “Alfa “ kompani në raportet fi nanciare ka treguar humbje në vijim në vitin 2011 në shumë prej 700.000 den. Është sjellë vendim për mbulimin e humbjes dhe atë 500.000 den. në barë të fi timit të akumuluar në vitin në vijim, kurse pjesa që ngel nga rezervat ligjore. Vendimi është zbatuar. 2. Kompania në vitin në vijim ka treguar fi tim në shumë prej 400.000 den. Në vitin e kaluar (2010) ka përcjellë humbje në shumë prej 120.000 den. në bazë të Vendimit të shoqërisë kryhet mbulimi i humbjes së përcjellë në datë 1.01.2011. Vendimi është zbatuar.3. Shoqëria në vitin në vijim ka treguar humbje në shumë prej 98.000 deb. Humbja mbulohet nga kapitali aksionar . Vendimi është zbatuar.4. Humbja e shoqërisë në shumë prej 77.000 den. është mbuluar në tërësi nga subvencionet sipas vendimit të sjellë nga ana e kompanisë

6. Qëllime – analiza e raporteve fi nanciare

Qëllimi i raporteve fi nanciare është të sigurojnë informata për gjendjen fi nanciare, sukseshmërinë dhe ndryshimet e gjendjes fi nanciare të ndërmarrjes të cilat janë të leverdishme për një rreth të gjerë të shfrytëzuesve në sjelljen e vendimeve afariste. Shfrytëzues të informatave janë të shumtë dhe atë: depozitues të hollash (investitorë), huadhënës, të punësuar, blerës, furnizues dhe mandatorë tjerë, qeveri dhe agjencitë e tyre, dhe publiku.

Informata për gjendjen fi nanciare jepen në bilancin e gjendjes, informata për suksesshmërinë jepen në bilancin për sukses, informata për ndryshimin e pjesës kryesore jepen në raportin për ndryshime dhe informata për rrjedhat e të hollave jepen në raportin për rrjedhat e të hollave.

Raportet fi nanciare po ashtu përmbajnë edhe shënime, tabela plotësuese dhe informata tjera. Këto raporte sigurojnë sqarime plotësuese dhe informata për politika kontabilistike dhe ngjashëm, të cilat nuk mund të shihen nga raportet fi nanciare themelore.

Karakteristikat kualitative janë të rëndësishme për përdorshmërinë e informatave të raporteve fi nanciare për shfrytëzuesit e tyre. Këtu bëjnë pjesë: kuptueshmëria, rëndësia, siguria dhe krahasueshmëria.

Kuptueshmëria nënkupton se informatat nga raportet fi nanciare janë menjëherë të kuptueshme për shfrytëzuesit, më saktë se shfrytëzuesit duhet të disponojnë me njohuri të mjaftueshme për informatat. Sipas relevancës informatat duhet të kenë kualitet përkatës të rëndësisë duke mundësuar që ti vlerësojnë ngjarjet e kaluara, të tashmet dhe të ardhshmet ose ti vërtetojnë apo korrigjojnë vlerësimet e tyre të mëparshme. Në këtë kuptim në rëndësinë e informatave ndikojnë natyra dhe rëndësia e tyre. Informatat janë të rëndësishme nëse mungesa e tyre ose sqarimi i gabueshëm mund të ndikojnë në vendimet afariste të shfrytëzuesve. Rëndësia varet nga madhësia e shkallës ose gabimi në vlerësim në kuadër të rrethanave në të cilat ka ardhur deri te mungesa ose sqarimi i gabueshëm i tyre.

Siguria do të thotë se në informacione nuk ka gabime të rëndësishme dhe njëanshmëri, më saktë ato me besueshmëri e sqarojnë atë që përfaqësojnë ose atë që pritet ta përfaqësojnë.

144


Siguria e informacioneve mundësohet me besueshmërinë e tyre më saktë vërtetimi, thelbi më i rëndësishëm nga forma, neutralitet, kujdesshmëri dhe plotsueshmëri. Krahasueshmëria e informatave është me rëndësi për shqyrtimin e trendeve në gjendjen fi nanciare dhe suksesshmërinë e shoqërisë. Gjatë kësaj është me rëndësi se politikat kontabilistike duhet të jenë të dhëna. Për shkak se shfrytëzuesit duan ta krahasojnë gjendjen fi nanciare, suksesshmërinë dhe ndryshimet e gjendjes fi nanciare është e nevojshme që raportet fi nanciare të japin informata përkatëse për periudhat e kaluara. Krahasimi bëhet me baza dhe normale të ndryshme në kuadër të vetë shoqërisë, me shoqëri tjera me veprimtari përkatëse ose me mesataren e veprimtarisë të cilën e punon shoqëria.

Pyetje:

1. Si përcaktohet dallimi i realizuar në çmime?2. Si përcaktohet TVSH i realizuar?3. Në cilin grup mbahen llogaritë e të hyrave, dhe në cilin llogaritë e të dalave?4. Si përcaktohet fi timi?5. Si përcaktohet humbja?

Nocione kryesore:

-Të dala-Bilanci i suksesit-Neto fi tim-Të hyra-Bilanci tatimor

145


��

�

NJËSIA TEMATIKE NR. 9 SHEMBULL PRAKTIK PËR

KONTABILITET NË VEPRIMTARINË PRODHUESE DHE TREGTARE

Bilanc i gjendjesEvidenca e transaksioneve të mjeteve, obligimet, të hyrat, të dalat Bilanc i suksesit


-Të dijë si përpilohet bilanci i gjendjes-Ta kuptojë evidentimin e transaksioneve në lidhje me mjetet, obligimet, të hyrat, të dalat- Të dijë si përpilohet bilanci i suksesit

146


147


1. Përpilimi i bilancit të gjendjes

Shembulli 1. Të përpilohet bilanc i gjendjes të shoqatës aksionare për vitin 2009 në bazë të mjeteve dhe obligimeve si vijojnë:

- para në arkë 8.000 den.- rezervë mallrash tregtare 15.000 den.- kredi për mjete permanente 40.000 den.- objekte ndërtimore me karakter ekonomik 600.000 den.- obligime për TVSH 7.000 den.- para në bankë 100.000 den.- obligime ndaj furnizuesve për mjete permanente 20.000 den.- mjete transporti 90.000 den.- kapitali aksionar ?- kërkesa nga blerësit 40.000 den.- obligime ndaj punëtorëve për paga mujore 18.000 den.- kredi për mjete në vijim 30.000 den.- rezervë autogomash 20.000 den.- obligime ndaj shtetit për tatime dhe kontribute 20.000 den.- letra me vlerë 15.000 den

Bilanci i gjendjesi përpiluar në datë 31.12.2009.

n.r.. PËRSHKRIM PËRSHKRIM n.r. PËRSHKRIM PËRSHKRIMVeçmas Gjithsej Veçmas Gjithsej

A. Mjete afariste А. Burime të përbashkëta të mjeteve afariste

I. Mjete permanente I. Kapital i përhershëm1. Objekte ndërtimtarie me karakter

ekonomik600.000 1. Kapital aksionar 753.000 753.000

2. Mjete transporti 90.000 690.000 II. Burime të mjeteve permanenteII. Mjete qarkulluese 1. Kredi për mjete permanente 40.000

1. Para në arkë 8.000 2. Obligime ndaj furnizuesve për mjete permanente 20.000 60.000

2. Para në bankë 100.000 III. Burime të mjeteve vijuese

3 Letra me vlerë 15.000 1. Kredi për mjete qarkulluese 30.000

4 Kërkesa nga blerësit 40.000 2. Obligime ndaj shtetit për tatime dhe kontribute 20.000

5. Rezervë autogomash 20.000 3. Obligime për TVSH 7.0006. Rezervë mallrash tregtare 15.000 198.000 4. Obligime ndaj punëtorëve për paga mujore 18.000 75.000

Gjithsej 888.000 Gjithsej 888.000

Pozitat në bilancin e gjendjes rregullohen sipas parimeve të cilat ishin sqaruar më parë. Së pari renditen shkallët nga aktiva e bilancit të gjendjes dhe kjo fi llon me mjetet permanente, mandej me mjetet qarkulluese. Shuma e mjeteve permanente prej 690.000 den. dhe mjetet qarkulluese prej 198.000 den. e jep shumën e aktivës prej 888.000 den.

Në kuadër të pasivës të bilancit të gjendjes renditen pozitat e kapitalit aksionar dhe obligimet. Shuma e kapitalit aksionar në tekst është i panjohur dhe ajo duhet gjetur. Parallogaritja e shumës së kapitalit aksionar do të bëhet në atë mënyrë që së pari do të mblidhen shumat e të gjitha obligimeve mandej shuma e fi tuar do të minusohet nga shuma e aktivës së përgjithshme. Obligimet e përgjithshme në rastin konkret janë 135.000 den.

148


Kur nga shuma e aktivës 888.000 den. do të minusohen obligimet e përgjithshme prej 135.000 den. do të fi tohet shuma e kapitalit aksionar 753.000 den. në këtë mënyrë ana e majtë dhe e djathtë e bilancit do të jenë të barabarta, më saktë do të ekzistojë baraspeshë bilanci.

2 Evidenca e transaksioneve të mjeteve, obligimeve, të dalave dhe të hzrave

Shembulli 1

1. Janë shitur prodhime të gatshme me faturë dalëse nr. 26 dhe dërgesë nr. 18 me vlerë prej 200.000 den. plus 5% TVSh. kostoja e prodhimeve të gatshme është 140.000 den. Blerësi e ka mbuluar borxhin dhe tatimi i është paguar shtetit.2. Është pranuar fragment numër 10 prej cilit shihet se janë paguar 7.000 den. në emër të subvencionit nga ana e shtetit.3. Sipas procesverbalit të komisionit nr. 28 është vërtetuar mangësi të mallrave tregtare në shumë prej6.000 den.4. Janë shitur materiale me faturë dalëse nr. 24 dhe dërgesë nr. 30 për 100.000 den. Në vlerën shitëse është kalkuluar 18% TVSH. Vlera furnizuese e materialeve të shitura është 70.000 den. Blerësi nuk don ta paguajë borxhin e vet. Kërkesa vendohet në evidencën e kërkesave problematike dhe e njëjta shlyhet për shkak të pamundësisë të pagimit.5. Është paguar kamatë me vonesë për shkak të pagesës së vonuar të faturës ndaj furnizuesit të mjeteve qarkulluese në shumë prej 2.000 den. Të regjistrohen ngjarjet në urdhëresë, të përpilohet bilanci i suksesit, të vërtetohet rezultati fi nanciar, të shpërndahet rezultati fi nanciar nëse është fi tim, kurse nëse është humbje të bëhet mbulimi i tij ( nga rezervat ligjore).

URRDHRESË REGJISTRIMINr. Konto P Ë R S H K R I M Shuma

+ - + -1. 120

751 260/1

Kërkesa nga blerësitTë hyra nga shitja e prodhimeve të gatshmeObligime për TVSH

Prodhime të gatshme të shitura

210.000200.00010.000

1а. 700630

Të dala nga shitja e prodhimeve të gatshmeRezervë e prodhimeve të gatshme

Rezervë e regjistruar e zvogëluar

140.000140.000

1б. 1000120

Xhiro llogariKërkesa nga blerësit

Borxh i mbuluar nga blerësit

210.000210.000

1в. 260/11000

Obligime për TVSHXhiro llogari

Tatim i paguar

10.00010.000

2. 10007701

Xhiro llogariTë hyra nga subvencione dhe regrese

Mjete të paguara

7.0007.000

149


3. 4525660

Mangësi të mallrave tregtareMallra në depo

Mangësi e vërtetuar

6.0006.000

4. 120766 260

Kërkesa nga blerësitTë hyra nga shitja e materialeveObligime për TVSH

Materiale të shitura

100.00084.750 15.250

4а. 7023100

Vlera furnizuese e materialeve të shitura Rezervë materialesh të papërpunuara dhe

materialeRezervë e zvogëluar

70.000

70.000

4б. 1209120

Kërkesa të dyshimta dhe problematikeKërkesa nga blerësit

kërkesa e venduar në evidencën e kërkesave problematike

100.000100.000

4в. 436

129

Harmonizim i vlefshmërisë së kërkesave të cilat nuk mund të paguhen

Harmonizim i vlefshmërisë së kërkesave të Pa paguaraKërkesë e shlyer

100.000

100.000

5. 4841000

Kamatë me vonesëXhiro llogari

Kamatë me vonesë e paguar

2.0002.000

Bilanci i suksesiti përpiluar në datë 31.12.2011.

Të dala Të hyraN.r. P Ë R S H K R I M Shuma N.r. P Ë R S H K R I M Shuma

I. Të dala nga puna e rregullt I. Të hyra nga puna e rregullt

1. 700-Të dala nga prodhimet e gatshme të shitura

1. 751- Të hyra nga shitja e prodhimeve të gatshme

140.000 200.0002. 702-Vlera furnizuese e materialeve

të shitura2. 756- Të hyra nga shitja e materialeve

70.000 84.750II. Të dala të jashtëzakonshme II.Të hyra të jashtëzakonshme1. 436- Harmonizim i vlefshmërisë

së kërkesave të cilat nuk mund të paguhen

1. 7701- Të hyra nga subvencionet 7.000

100.0002. 4525 Mangësi mallrash tregtare Humbje 26.250

6.0003. 484-Kamatë me vonesë 2.000

Gjithsej të dala 318.000 Gjithsej të hyra 318.000

150


Regjistrimi i bilancit të suksesit


+ - + -1. 751 Të hyra nga shitja e prodhimeve të gatshme 200.000

756 Të hyra nga shitja e materialeve 84.7507701 Të hyra nga subvencionet 7.000

790 Dallimi ndërmjet të hyrave dhe të dalave 291.700të hyra të regjistruara

2. 790 Dallimi ndërmjet të hyrave dhe të dalave 318.000700 Vlera furnizuese e prodhimeve të gatshme të

shitura140.000

702 Vlera furnizuese e materialeve të shitura 70.000436 Harmonizim i vlefshmërisë së kërkesave të

cilat nuk mund të paguhen 100.0004525 Mangësi mallrash tregtare 6.000484 Kamatë me vonesë 2.000

Të dala të regjistruara3. 890 Humbja nga puna e rregullt para tatimimit 26.250

790 Dallimi ndërmjet të hyrave dhe të dalave 26.250Humbje e vërtetuar

4. 895 Humbje për vitin fi nanciar pas të gjitha tatimimeve 26.250

890 Humbja nga puna e rregullt para tatimimit 26.250Humbje e regjistruar

5. 940 Rezerva ligjore 26.250895 Humbje për vitin fi nanciar pas të gjitha

tatimimeve 26.250Mbulimi i humbjes

+ 790 Dallimi i të hyrave dhe të dalave -318.000 281.700

26.250Со=

318.000 318.000

Saldoja në llogarinë 790 Dallimi i të hyrave dhe të dalave është 26.250 rezultat fi nanciar negativ (humbje). Mbulimi i humbjes nga mjetet e rezervës ligjore është dhënë me paragrafi n kontabilistik 5.

151


Shembulli 21. Janë shitur mallra tregtare sipas faturës nr. 14 dhe dërgesës nr. 10 për 140.000 den. dhe plus 5% TVSH. Vlera furnizuese e mallrave të shitur është 120.000 den. Blerësi e ka mbuluar borxhin dhe tatimi i është paguar shtetit.2. Është paguar kamatë me vonesë për shkak të pagesës së vonuar të borxhit nga ana e blerësit në shumë prej 5.000 den.3. Është shlyer kërkesa e blerësit me shumë prej 7.000 den.4. Për kompensim dëmi nga ana e shoqërisë sigurues e janë paguar në llogari 11.000 den.5. Është paguar kërkesa e shlyer me shumë prej 9.000 den.6. Komisioni i regjistrimit ka vërtetuar mangësi të pjesëve rezerve me vlerë prej 3.000 den. sipas procesverbalit të komisionit nr. 77. Është miratuar rabat i blerësit 1% nga vlera blerëse e cila është 4.000 den.8. Është paguar në llogari në emër kompensim të mallrave për 5.000 den.9. Furnizuesi ka bërë lëshim (bonifi kim) 6.000 den.10. Është paguar kamatë me vonesë për shkak të pagesës të vonuar të faturës nr. 15 për materialet e blera në shumë prej 1.200 den.Të regjistrohen ngjarjet në urdhëresë, të përpilohet bilanci i suksesit, të përcaktohet rezultati fi nanciar. Nëse rezultati fi nanciar është pozitiv (fi tim) të bëhet shpërndarja e tij dhe atë:

- Zmadhimi i kapitalit të përhershëm 20%- Zmadhimi i investimit të përhershëm 10%- dividenda 20%- rezerva 5%- paga mujore nga fi timi 15%- fi tim i pashpërndarë 30%.

Tatimi i fi timit është 10%.Nëse rezultati fi nanciar është negativ, humbja të mbulohet nga rezervat.

URDHËRESË REGJISTRIMI

+ - + - 1. 120

751

260/1

147.000

140.0007.000

1�. 701 660

120.000 120.000

1 . 1000 120

147.000147.000

1 . 260/1 1000

7.0007.000


Kërkesa nga blerësit Të hyra nga shitja e mallrave tregtare Obligime për TVSHMallra të shitur

Vlera furnizuese e mallrave të shiturMallra në depo

Rezervë e zvogëluarXhiro llogaria

Kërkesa nga blerësitBorxh i mbuluar nga blerësitObligime për TVSH


b

c

152


Xhiro llogariaTë hyra në bazë të kamatave të kërkesave

në vijimËshtë paguar kamata me vonesëKërkesa të dyshimta dhe problematike

Kërkesa nga blerësitKërkesa e venduar në evidencën e kërkesave problematikeHarmonizim i vlefshmërisë së kërkesave të cilat nuk mund të paguhen

Harmonizim i vlefshmërisë së kërkesave të të pa paguaraKërkesë e shlyer

Kërkesa për kompensim të dëmeve nga siguruesi

Të hyra nga dëme të shpaguaraDëm i pranuar nga siguruesiXhiro llogaria

Kërkesa për kompensim të dëmeve nga siguruesiËshtë paguar kompensim dëmiXhiro llogaria

Të hyra nga kërkesat e shlyera të paguaraKërkesë e shlyer e paguar

Mangësi të pjesëve rezervePjesë rezerve në rezervë

mangësia e përcaktuar

Rabate të miratuara plotësuese gjatë shitjesKërkesa nga blerësit

Rabat i miratuar i blerësitXhiro llogaria

Të hyra nga kompensimiËshtë paguar në emër kompensimObligime ndaj furnizuesve

Ulje të pranuara plotësuese gjatë furnizimitUlje e miratuar nga furnizuesiKamata me vonesë

Xhiro llogariaKamatë me vonesë e paguar

2. 1000 7652

5.000

5.000

3. 1209 120

7.0007.000

3�. 436

129 7.000

7.000

4. 1470

7751 11.000

11.000

4�. 1000 1470

11.00011.000

5. 1000 776

9.000

9.000

6. 4522 320

3.0003.000

7. 4542

120 40

40

8. 1000 7702

5.0005.000

9. 220 7772

6.000

6.000

10. 484 1000

1.2001.200

153


Bilanci i suksesiti përpiluar në datë 31.12.2011.

Të dala Të hyra

n.r. P Ë R S H K R I M Shuma n.r. P Ë R S H K R I M ShumaI. Të dala nga veprimtaria themelore I. Të hyra nga veprimtaria

themelore1. 701-Vlera furnizuese e mallrave të

shitur 120.0001. 751- Të hyra nga shitja mallrave

tregtare 140.000

II. Të dala të jashtë zakonshme II. Të hyra të jashtëzakonshme1. 436- Harmonizim i vlefshmërisë së

kërkesave afat shkurtra 7.0001. 7652- Të hyra nga kamatat e

kërkesave në vijim 5.000

2. 4522-Mangësi të pjesëve rezerve 3.000 2. 7751- Të hyra nga dëmshpërblime të paguara 11.000

3. 4542-Rabat i miratuar plotësues gjatë shitjes 40

3. 776- Të hyra nga kërkesa të shlyera të paguara 9.000

4. 484-Kamata me vonesë 1.200 4. 7702- Të hyra nga kompensimi 5.000

Fitimi 44.760 5. 7772-Ulje plotësuese të pranuara gjatë furnizimit 6.000

Të dala të përgjithshme 176.000 Të hyra të përgjithshme 176.000Regjistrimi i bilancit të suksesit


n.r. Konto P Ë R S H K R I M Shuma+ - + -

1. 7517652 77517567702 7772

790

Të hyra nga shitja e mallrave tregtareTë hyra nga kamata me vonesë Të hyra nga dëmshpërblime të paguaraTë hyra nga kërkesa të shlyera të paguara Të hyra nga kompensimet Të hyra nga ulja plotësuese

Dallimi ndërmjet të hyrave dhe të dalave Të hyra të regjistruara

140.000 5.000

11.0009.0005.000 6.000

176.000

2. 790701 436

4522 4542 484

Dallimi ndërmjet të hyrave dhe të dalave Vlera furnizuese e mallrave tregtareHarmonizim i vlefshmërisë së kërkesave të

cilat nuk mund të paguhenMangësi të pjesëve rezerve Rabat i miratuar plotësues Kamata me vonesë

Të dala të regjistruara

131.240120.000

7.0003.000

40 1.200

3. 790800

Dallimi ndërmjet të hyrave dhe të dalave Fitimi nga puna e rregullt para tatimimit

Fitimi i përcaktuar

44.76044.760

154


4. 800 Fitimi nga puna e rregullt para tatimimit 44.760810 Tatimi i fi timit (10%) 4.476820 Fitimi nga puna e rregullt pas tatimimit 40.284

Tatimi përcaktuar dhe neto fi tim5. 820 Neto fi tim 40.284

871 Fitimi pas të gjitha tatimimeve 40.284Neto fi timi i përcaktuar

6. 871 Fitimi pas të gjitha tatimimeve 40.284881 Zmadhimi i kapitalit të përhershëm 8.057882 Zmadhimi i investimit të përhershëm 4.028883 Dividenda 8.057884 Rezerva 2.014885 Paga mujore nga fi timi 6.043889 Fitim i pa shpërndarë 12.085

Shpërndarja e neto fi timit

7. 881 Zmadhimi i kapitalit të përhershëm 8.057882 Zmadhimi i investimit të përhershëm 4.028883 Dividendë 8.057884 Rezerva 2.014885 Paga mujore nga fi timi 6.042889 Fitim i pa shpërndarë 12.085

910 Kapital aksionar 8.057913 Kapital i pronarëve 4.0282471 Obligime për pjesëmarrjen e aksionarëve

në rezultat-dividendë8.057

940 Rezerva 2.014270 Obligime për paga mujore 6.042274 Fitim i pa shpërndarë 12.085

Përcjellje nga klasa 8 në klasën 9

+ 790 Dallimi ndërmjet të hyrave dhe të dalave -

131.240 196.492

44.760 Со=

176.000 176.000

Saldoja e llogarisë 790 Dallimi ndërmjet të hyrave dhe të dalave është 44.760 den. dhe paraqet rezultat fi nanciar pozitiv. Në shumën e fi timit parallogaritet tatimi i fi timit. Tatimi i fi timit është parallogaritur në bazë të shkallës e cila është 10%, dhe në shembullin është 4.476 den. (44.760 х 10 / 100=4.476).

155


Shembulli 3

1. Janë shitur prodhime sipas faturës nr. 84 për 200.000 den. në vlerën shitëse është kalkuluar 5% TVSH. Kostoja e prodhimeve të gatshme është 140.000 den. Blerësi e ka mbuluar borxhin dhe tatimi i është paguar shtetit.2. Është ndaluar kaucion për ambalazhin e dorëzuar në shumë prej 6.000 den.3. Janë kthyer një pjesë e prodhimeve të gatshme për shkak të cilësisë së dobët në shumë prej 5.000 den.4. Janë shkatërruar 7.000 den. në emër kompensim të mallrave.5. Blerësit i është miratuar rabat me shumë prej 4.000 den. dhe është përcaktuar mangësia e mallrave në shumë prej 6.000 den. Të regjistrohen ngjarjet në urdhëresë, të përpilohet bilanci i suksesit, të përcaktohet rezultati fi nanciar. Nëse rezultati fi nanciar është pozitiv (fi tim) të bëhet shpërndarja e tij dhe atë:

- 50% për zmadhimin e kapitalit aksionar- 30% dividenda- 20% ngel i pa shpërndarë.

Nëse rezultati fi nanciar është negativ, të mbulohet fi timi nga rezervat.

URDHËRESË REGJISTRIMIn.r. Konto P Ë R S H K R I M Shuma

+ - + -1. 120

750 260/1

Kërkesa nga blerësitTë hyra nga shitja e prodhimeveObligime për TVSH

Mallra të shitur

200.000190.480

9.520

1а. 700630

Të dalat e prodhimeve të shiturRezerva e prodhimeve të gatshme

Rezervë e zvogëluar

140.000140.000

1б. 1000120

Xhiro llogariaKërkesa nga blerësit

Borxh i mbuluar nga blerësit

200.000200.000

1в. 260/11000


tatim i paguar

9.5209.520

2. 10007725

Xhiro llogariaTë hyra nga kaucitë dhe depozitet

Kauci e ndaluar për ambalazh të dorëzuar

6.0006.000

3. 750120

Të hyra nga shitja e prodhimeveKërkesa nga blerësit

prodhime të gatshme të kthyera

5.0005.000

3а. 630700

Rezervë e mallrave të gatshmeTë dala të prodhimeve të shitura

Prodhime të kthyera për shkak të cilësisë së dobët

5.0005.000

4. 10007702

Xhiro llogariaTë hyra nga kompensimet

Është paguar për kompensim dëmi

7.0007.000

156


5. 4542 Rabate të miratuara plotësuese gjatë shitjes 4.000120 Kërkesa nga blerësit 4.000

Rabat i miratuar i blerësit5 а. 4525 Mangësi të mallrave tregtare 6.000

660 Mallra në depomangësi e përcaktuar

6.000

Bilanc i suksesiti përpiluar në datë 31.12.2011.

Të dala Të hyran.r. P Ë R S H K R I M Shuma n.r. P Ë R S H K R I M Shuma

I. Të dala nga puna e rregullt I. Të hyra nga puna e rregullt

1. 700- Të dala të prodhimeve të gatshme të shitura

1. 751- Të hyra nga prodhimet e gatshme të shitura

135.000 185.480II. Të dala të jashtëzakonshme II. Të hyra të jashtëzakonshme1. Rabate të miratuara

plotësuese gjatë shitjes1. 7725-Për kauci dhe depozite

Rabate të miratuara plotësuese gjatë shitjes

4.000 6.000

2. 4525-Mangësi të mallrave tregtare 2. 7702-Të hyra nga kompensimet6.000 7.000

Fitimi 53.480Gjithsej të dala 198.480 Gjithsej të hyra 198.480

Книжење на билансот на успех


N.r. Konto P Ë R S H K R I M Shuma+ - + -

1. 7507725 7702

790

Të hyra nga prodhimet e gatshme të shitura Të hyra nga kaucitë dhe depozitat Të hyra nga kompensimet

Dallimi ndërmjet të hyrave dhe të dalave Të hyra të regjistruara

185.480 6.000 7.000

198.480

2. 79070045424525

Dallimi ndërmjet të hyrave dhe të dalave Të dala të prodhimeve të shitura Rabat i miratuar plotësuesMangësi të mallrave tregtare

Të dala të regjistruara

145.000135.000

4.0006.000

3. 790800

Dallimi ndërmjet të hyrave dhe të dalave Fitimi nga puna e rregullt para tatimimit

Fitim i përcaktuar

53.48053.480

4. 800810 820

Fitimi nga puna e rregullt para tatimimitTatim i fi timit (10%)Fitimi nga puna e rregullt pas tatimimit

Fitim i përcaktuar dhe neto fi tim

53.4805.348

48.132

157


5.

6.

7.

820

871

881883889

871

881883889

9102471

274

Neto fi tim Fitim pas të gjitha tatimimeve

Neto fi tim i përcaktuar

48.132

48.132

24.06614.4409.626

48.132

24.06614.4409.626

24.066

14.4409.626

Fitim pas të gjitha tatimimeveZmadhimi i kapitalit të përhershëmDividendëFitim i pashpërndarë

Shpërndarja e neto fi timitZmadhimi i kapitalit DividendaFitim i pashpërndarë

Kapital aksionarObligim për pjesëmarrje të aksionarëve në

rezultat-dividendaFitim i pashpërndarë

Kapital i zmadhuar dhe obligime të krijuara

+ 790 Dallimi ndërmjet të hyrave dhe të dalave -

145.000 198.48053.480 Со=

198.480 198.480

Saldoja e llogarisë 790 Dallimi ndërmjet të hyrave dhe të dalave është 53.480 den. Në shumën e fi timit parallogaritet tatim i fi timit. Tatim i fi timit është parallogaritur në bazë të shkallës e cila është 10%, dhe në këtë shembull është 5.348 den. (53.480 х 10 /100=5.348).


1. Komisioni regjistrues ka vërtetuar mangësi të materialeve me vlerë prej 5.000 den. Sipas procesverbalit nr. 7 të komisionit. 2. Është miratuar rabat për blerësin 1% nga vlera shitëse e cila është 120.000 den.3. Në llogari është paguar në emër kompensim të mallrave 15.000 den.4. Furnizuesi ka miratuar ulje (bonifi kim) 22.000 den.5. Është paguar kamatë me vonesë për shkak të pagesës së vonuar të faturës nr. 15 për materialet e blera në vlerë prej 3.200 den6. Janë shitur prodhime të gatshme sipas faturës nr. 14 dhe dërgesa nr. 10 për 140.000 den. Dhe plus 5% TVSH. Kostoja e prodhimeve të gatshme të shitura është 110.000 den. Blerësi e ka mbuluar borxhin dhe tatimi i është paguar shtetit.7. Është paguar kamatë me vonesë për shkak të pagesës së vonuar të borxhit të blerësit në shumë prej 15.000 den.8. Është shlyer kërkesa nga blerësi në shumë prej 8.000 den.9. Për kompensim dëmi nga shoqëria siguruese është paguar në llogari 45.000 den.10. Është paguar kërkesa e shlyer në shumë prej 19.000 den.

158


11. Janë shitur mallra tregtar sipas faturës nr. 54 dhe dërgesë nr. 210 për 440.000 den. Në vlerën shitëse është kalkuluar 5% TVSH. Vlera furnizuese e mallrave është 310.000 den. Blerësi e ka mbuluar borxhin dhe tatimi i është paguar shtetit.12. Në llogari janë paguar 140.000 den. në emër subvencione në bazë të shitblerjes së prodhimeve.13. Sipas procesverbalit të komisionit nr.124 është përcaktuar tepricë e mallrave të gatshme në shumë prej 12.000 den.14. Janë shlyer obligimet ndaj furnizuesit në shumë prej 5.000 den.15. Sipas fragmentit nr.12 janë paguar shpërblime në shumë prej 52.000 den

Të regjistrohen ngjarjet në urdhëresë, të përpilohet bilanci i suksesit, të përcaktohet rezultati fi nanciar. Nëse rezultati fi nanciar është pozitiv (fi tim) të bëhet shpërndarja e tij dhe atë:

- Zmadhimi i kapitalit të përhershëm 30%- Zmadhimi i investimit të përhershëm 10%- dividenda 15%- rezerva 5%- Paga mujore nga fi timi 10%- Pjesa që ngel mbetet e pa shpërndarë.

Tatimi i fi timit është 10%.Nëse rezultati fi nanciar është negativ, të mbulohet humbja nga rezervat ligjore.

Pyetje:

1. Në cilën klasë mbahen të hyrat dhe të dalat?2. Cilat lloje të të hyrave ekzistojnë?3. Ç’është fi timi dhe si parallogaritet?4. Çka paraqet humbja?5. Sqaroi pozitat në bilancin e suksesit?6.Fitimi i përcaktuar për vitin fi nanciar shpërndahet për?

Nocione kyçe:

-Bilanc i gjendjes-Baraspeshë bilanci

159


TEST për kontrollimin e njohurive të nxënësve

Grupi i I i pyetjeve me dy zgjidhje:

Udhëzim: Lexo me vëmendje secilin pohim. Nëse mendon se pohimi është i saktë rretho shkronjën S, kurse nëse mendon se pohimi nuk është i saktë rretho shkronjën J.

1. ( 1 ) ( ) Sistemi kontabilist është pjesë e sistemit informativS J

2. ( 1 ) ( ) Shpenzimi i ujit në mënyrë të drejtpërdrejtë hyn në koston e prodhimitS J

3. (1) ( ) Pagat mujore të prodhuesve të drejtpërdrejtë janë shpenzim indirektS J

4. ( 1 ) ( ) Kërkesa është dokument për prokurimin e materialeveS J

Grupi i II pyetje me lidhshmëri:

Udhëzim: Në kolonën e djathtë kërko nocionin i cili i përgjigjet përshkrimit në kolonën e majtë dhe ndërlidhi nocionet përkatëse

A (4) ( ) Shuma e shpenzimeve 1 mallra tregtare

B(4) ( ) Faktor shpenzues 2 prodhimet

C ( 4) ( ) Objekt shpenzimi 3 zmadhimi, zvogëlimi i shpenzimeve

Ç. (4) ( ) Çmime furnizuese, shitëse 4 kosto

Grupi i III pyetje me plotësim:

Udhëzim: Shtoje informatën e duhur në fjalinë e pambaruar. Mundohu në mënyrë të kompletuar ta përfundosh fjalinë, për arsye se përgjigjet e pa kompletuara do të pikëzohen pjesërisht.

1. ( 3 ) ( ) Kontabiliteti i menaxhmentit ës të________________________________________________________________________________________________________

2. ( 3 ) ( ) Vlera furnizuese ës të__________________________________________________________________________________________________________________

3. ( 3 ) ( ) Kostoja ës të_________________________________________________________________________________________________________________________

4. ( 3 ) ( ) TVSH gjatë furnizimit parallogaritet nga____________________________________________________________________________________________________

160


5. ( 3 ) ( ) Prodhimet e gatshme në depo mbahen me ____________________________________________________________________________________________________

6. ( 3 ) ( ) Marzha parallogaritet prej________________________________________________________________________________________________________________

Grupi i IV pyetje me zgjidhje të shumta:

Udhëzim : Lexo secilën pyetje dhe vendos se cila prej alternativave të dhëna është përgjigja e saktë. Përgjigjen shënoje ashtu që do ta rrethosh shkronjën para përgjigjes së saktë. Nuk do të pikëzohen përgjigjet e zhgaravitura.

1. ( 1 ) ( ) janë shitur prodhime të gatshme. Regjistrimi është:

а) 751/120b) 1000/751c) 120/751

2. ( 1 ) ( ) Sipas vërtetim llogarisë janë paguar shërbime transporti

а) 1020/410b) 1000/410c) 410/1020

3. (1) ( ) Janë paguar kërkesa të shlyera sipas . Regjistrimi është:

а) 1000 /776b) 776/1000c) 220/7776

4.( 1 ) ( ) Është bërë çregjistrim i obligimeve ndaj furnizuesit:

а) 1000/7740b) 220/7740c) 7740/220

161


NOCIONE

Alokacioni i shpenzimeve- përcjellja e shpenzimeve nga vendet në objektet e shpenzimit.Amortizimi- shprehje vlere e shpenzimit të mjeteve permanente.Baraspeshë bilanci- ekziston kur aktiva dhe pasiva janë të barabarta.Shpenzime variabile- shpenzime të cilat reagojnë ndaj vëllimit të prodhimtarisë. Bilanc tatimor-në të parallogaritet baza tatimore në bazë të së cilës përcaktohet tatimi i fi timit cili duhet ti paguhet shtetit në afat të caktuar.Metoda divizione e kalkulimit- kostoja për prodhime dhe shërbime, fi tohet me ndarjen e shumës së përgjithshme të shpenzimeve me sasinë e përgjithshme të prodhimeve të prodhuara në periudhë kohore të caktuar. Shpenzime të varura – për ngarkim dhe shkarkim, transport dhe sigurimin e mallrave.Eksport-nxjerrja e mallrave nga vendi amë në shtet tjetër.Kalkulimi-procedurë me cilën përcaktohet kostoja e një prodhimi ose shërbimiKontabilitet-proces i shënimit të transaksioneve fi nanciare dhe mbajtja e evidencës fi nanciare.Menaxher –bartës i vendimeve afaristeVendi i shpenzimeve-pjesa organizative e fi rmës ku bëhen shpenzime dhe për të cilin ekziston punë e defi nuar dhe me matje.Metoda të parallogaritje të shpenzimeve-teknika të ndryshme dhe procedura të cilat shfrytëzohen gjatë vlerësimit të rezervave të prodhimtarisë dhe prodhimet e gatshme.Kosto jo e plotë-i përfshin vetëm shpenzimet variabile për prodhimtarinë e një prodhimi të caktuar.Neto fi timi-përcaktohet kur nga fi timi para tatimimit do të minusohet shuma e tatimit të fi timit.Struktura organizative-mjet me të cilin një grup njerëzish janë bashkuar, identifi kohen marrëdhënie dhe lidhen me aktivitetet kah realizimi i qëllimeve paraprakisht të caktuara.Lista e pagave mujore-përpilohet në bazë të parallogaritë së bërë të pagave mujore dhe kompensimeve, përmban të dhëna për punëtorët.Kosto e plotë-e tregon atë vlerë të prodhimit e cila duhet ti mbulojë të gjitha shpenzimet.Listë pranimi-parallogaria e furnizimit të mallrave, TVSh i kalkuluar dhe vlera shitëse ku është kyçur edhe tatimi janë pjesë përbërëse e listës së pranimit të cilin duhet ta kenë shitoret të cilat furnizojnë mallra dhe më vonë i shesin. Të hyra-vijnë nga puna e rregullt e shoqërisë dhe emërohen me emra të ndryshëm duke përfshirë të hyra nga shitja, kamata, dividenda e tj.Departamente prodhuese-ato të cilat angazhojnë më shumë faktorë prodhues shpenzimi i të cilëve tërheq shpenzime direkte dhe ku përcaktohen prodhime ose shërbime të caktuara.Urdhëresë pune-formular i cili përmbushet për secilin prodhim ose shërbim ku evidentohen shpenzimet direkte dhe indirekte për atë që është bërë vetë porosia.Të dala-i përfshijnë humbjet si dhe ato shpenzime të cilat dalin nga puna e rregullt e shoqërisë.Kontabilitet-aktivitet shërbyes, qëllimi i tij është të sigurojë informata fi nanciare për sjelljen e vendimeve.Objekt shpenzues-aktivitete apo punë të caktuara për të cilët organizohet lokacion i veçantë dhe akumulim të shpenzimeve.

162


Faktor shpenzues-(shkaktar i shpenzimeve) është faktor ndryshimi i të cilit shkakton ndryshimin e shpenzimeve të përgjithshme në lidhje me objekt shpenzimi të caktuarShpenzime-shpenzime të shprehura me para, të mjeteve dhe punës të cilat janë pjesë përbërëse e kostos të efekteve.Import –sjellja e mallrave nga shteti i huaj në vendin amëDepartamente shërbyese-ato të cilat kryejnë shërbime ndaj departamenteve tjera prodhuese apo jo prodhuese.Shpenzime fi kse-shpenzimet të cilat ngelin të pa ndryshueshme në vëllim të përgjithshëm pa patur para sysh vëllimin e prodhimtarisë.Kosto-të gjitha shpenzimet që kanë të bëjnë me prodhimtarinë e një prodhimi apo shërbimi në shoqëri.

163


Kont

rolo

rPe

riudh

a

kode

kse

reze

rve

num

ri id

entifi

kue

s(n

umri

pers

onal

)Ll

oj

pu

në

Num

ri am

ë i t

atim

it

Emri

i sub

jekt

itAd

resa

,sel

ia d

he t

elef

oni P

OZI

TASh

enjë

për

A

OP

Shu

ma

Vit

i i k

alu

ar(g

jen

dja

fi lle

star

e)

Vit

i në

viji

m

Bru

toK

orri

gjim

i i v

lerë

sN

eto

(4-5

)

12

34

56

AK

TIV

A:

А. K

ËRK

ESA

PËR

KA

PIT

AL

TË P

A P

AG

UA

R T

Ë R

EGJI

STR

UA

R00

1

B. M

JETE

PER

MA

NEN

TE(0

03 +

009

+ 0

14)

002

I. M

JETE

JO

MA

TER

IALE

(nga

004

der

i 008

)00

3

I.1

Shpe

nzim

e th

emel

imi

004

I.2.

Shp

enzi

me

për

hulu

mtim

dhe

zhv

illim

005

BILA

NSI

I G

JEN

DJE

Snë

dat

ë(n

ë de

nar

ë)

164


a. 1

. Obl

igim

e af

atgj

ata

në b

azë

të b

ileta

ve t

ë th

jesh

ta m

e vl

erë

të c

aktu

ar

061

а. 2

. Obl

igim

e af

atsh

kurt

ër n

ë ba

zë t

ë bi

leta

ve t

ë th

jesh

ta m

e vl

erë

të c

aktu

ar06

2

б. O

blig

ime

në b

azë

të b

ileta

ve k

onve

rtib

ile m

e vl

erë

të c

aktu

ar06

32.

Obl

igim

e nd

aj h

uazi

mev

e dh

e kr

ediv

e06

43.

Obl

igim

e pë

r av

ance

, dep

ozite

dhe

kau

cion

e06

54.

Obl

igim

e nd

aj fur

nizu

esve

(m

anda

torë

në

bazë

të

punë

s)06

65.

Obl

igim

e pë

r ka

mbi

ale

dhe

qeçe

067

6. O

blig

ime

ndaj

sub

jekt

eve

të li

dhur

068

7. O

blig

ime

ndaj

sub

jekt

eve

me

të c

ilët

subj

ekti

ësht

ë i l

idhu

r në

baz

ë të

pje

sëm

arrj

es n

ë in

vest

ime

069

8.O

blig

ime

tjera

duk

e i k

yçur

edh

e ta

timin

dhe

sig

urim

in s

ocia

l07

0

9. .

Obl

igim

e në

baz

ë të

pje

sëm

arrj

es n

ë re

zulta

t07

1

G. P

AG

ESA

E P

RO

LON

GU

AR

E S

HP

ENZI

MEV

E D

HE

TË H

YR

A N

Ë P

ERIU

DH

AT

E A

RD

HSH

ME

(ПВР

)07

2

D. P

ASI

VA

E P

ËRG

JITH

SHM

E (K

AP

ITA

LI D

HE

OB

LIG

IMET

E P

ËRG

JITH

SHM

E)(

041

+ 0

54 +

058

+07

2)07

3

E.EV

IDEN

CA

JA

SHTË

BIL

AN

SOR

E -P

ASI

VA

074

I. O

blig

ime

ndaj

MAN

DAT

ORËV

E (A

FATG

JATA

)07

5

P. O

blig

ime

ndaj

MAN

DAT

ORËV

E (A

FATS

HKU

RTËR

A)07

6

Në

Pers

on p

ërgj

egjë

s pë

r pë

rpili

min

e b

ilanc

itV.

V.U

dhëh

eqës

iN

ë da

të

Pers

on p

ërgj

egjë

s pë

r pë

rpili

min

e b

ilanc

it: E

mër

dhe

mbi

emër

Pers

on p

ërgj

egjë

s pë

r pë

rpili

min

e b

ilanc

it: E

mri

i plo

të i

subj

ektit

165


SHU

MA

PO

ZI

TA

Shen

jë

për

AO

PV

iti i

kal

uar

(gje

ndj

a fi

llest

are)

Shu

ma

në

ditë

n e

bal

anci

mit

(vi

ti n

ë vi

jim

)

12

34

PA

SIV

A:

А. K

AP

ITA

L D

HE

REZ

ERV

A04

1

(042

+ 0

43 +

044

+ 0

45 +

050

- 0

51 +

052

- 0

53)

I. K

AP

ITA

L I

SHK

RU

AR

04

2

М. P

REM

I TË

AK

SIO

NEV

E TË

EM

ITU

AR

A04

3

III.

REZ

ERV

A R

EVA

LOR

IZU

ESE

044

IV. R

EZER

VA

045

(nga

046

der

i 049

)

1. R

ezer

va li

gjor

e04

6

2. R

ezer

va p

ër a

ksio

ne n

ë pr

onë

të v

etë

047

3. R

ezer

va s

tatu

tare

048

4. R

ezer

va t

jera

049

V. F

ITIM

I A

KU

MU

LUA

R05

0

VI

HU

MB

JE E

PËR

CJE

LLU

R (

-)05

1

VII

. FIT

IM P

ËR V

ITIN

FIN

AN

CIA

R05

2

VII

I. H

UM

BJE

PËR

VIT

IN F

INA

NC

IAR

053

B. R

EZER

VIM

E P

ËR O

BLI

GIM

E D

HE

SHP

ENZI

ME

054

{ ng

a 05

5 de

ri 05

7 )

1. R

ezer

vim

e pë

r pe

nsio

ne d

he o

blig

ime

të n

jëjta

055

2. R

ezer

vim

e pë

r ta

time

056

3. R

ezer

vim

e tje

ra05

7

C. O

BLI

GIM

E N

DA

J M

AND

ATO

RËV

E05

8

( 05

9 +

(ng

a 06

4 de

ri 07

1) o

se 0

58=

(07

5+07

6)

1.O

blig

ime

në b

azë

të b

ileta

ve m

e vl

erë

të c

aktu

ar (

060

+ 0

63)

059

а. O

blig

ime

në b

azë

të b

ileta

ve t

ë th

jesh

ta m

e vl

erë

të c

aktu

ar (

061

+ 0

62)

060

166


7. Amortizimi dhe harmonizimi i vlefshmërisë (215 + 216) 214

7а. Amortizimi dhe harmonizimi i vlefshmërisë i të dalave themeluese, mjeteve materiale dhe mjeteve jo materiale (mjete afatgjata)

215

7b. Harmonizimi i vlefshmërisë i mjeteve vijuese (mjete afatshkurtra) 216

8. Shpenzime tjera nga puna 217

9. Të hyra nga pjesëmarrja në investime (219+220) 218

9а. Të hyra nga pjesëmarrja në investime në subjekte të lidhur 219

9b. Të hyra nga pjesëmarrja në investime në subjekte jo të lidhur 220

10. Të hyra nga investimet dhe huazimet tjera (222+223) 221

10a. Të hyra nga investimet dhe huazimet tjera në kuadër të mjeteve ekzistuese me subjekte të lidhur

222

10b. Të hyra nga investimet dhe huazimet tjera në kuadër të mjeteve ekzistuese me subjekte jo të lidhur

223

11. Të hyra nga në bazë të kamatave, dallimeve kursore dhe të hyra të ngjashme (225+226)

224

11a. Të hyra në bazë të kamatave, dallimeve kursore dhe të hyra të ngjashme nga puna me subjekte të lidhur

225

11b. Të hyra në bazë të kamatave, dallimeve kursore dhe të hyra të ngjashme nga puna me subjekte jo të lidhur

226

12. Harmonizimi i vlefshmërisë të mjeteve fi nanciare dhe investimeve 227

13. Të dala në bazë të kamatave, dallimeve kursore dhe të dala të ngjashme (229+230)

228

13a. Të dala në bazë të kamatave, dallimeve kursore dhe të dala të ngjashme nga puna me subjekte të lidhur

229

13b Të dala në bazë të kamatave, dallimeve kursore dhe të dala të ngjashme nga puna me subjekte jo të lidhur

230

14. Fitimi nga puna e rregullt para tatimimit (201 + 204 + 205 + 218 + 221 + 224) - ( 202 - 203 + 206 + 209 + 214 + 217 + 227 + 228)

231

15. Fitimi nga puna e rregullt para tatimimit ( 202 - 203 + 206 + 209 + 214 + 217 + 227 + 22В )-( 201 + 204 + 205 + 218 + 221 + 224 )

232

16. Tatim dhe kontribute nga fi timi nga puna e rregullt (Pjesë nga Bilanci tatimor)

233

167


17. Fitimi nga puna e rregullt pas tatimimit (231 - 233) 234

18. Humbje nga puna e rregullt pas tatimimit (233 - 231) ose (232 + 233)

235

19. Të hyra të jashtëzakonshme 236

20. Të dala të jashtëzakonshme 237

21 Fitimi nga aktivitetet e jashtëzakonshme para tatimimit (236-237) 238

22 Humbja nga aktivitetet e jashtëzakonshme para tatimit (237-236) 239

23 Tatim dhe kontribute nga fi timi nga aktivitetet e jashtëzakonshme (Pjesë nga Bilanci tatimor))

240

24. Fitimi nga aktivitetet e jashtëzakonshme pas tatimit (238-240) 241

25. Humbja nga aktivitetet e jashtëzakonshme para tatimit (240-238) ose (239+240)

242

26. Tatime dhe kontribute tjera të cilat nuk janë treguar në pozitat e mëparshme

243

27. Fitimi për vitin fi nanciar (234 + 241 -243) ose (234 -242 - 243) ose (241 - 235 - 243)

244

28. Humbja për vitin fi nanciar (235+242+243) ose (235-241+243) ose (242-234+243)

245

Shërbime----------(246< ose= 208)

246

Numri mesatar i të punësuarve në bazë të orëve në punë në periudhën parallogaritësh (në shumë absolute)

247

Numri i muajve në punë 248

VEPRIMTARI E REGJISTRUAR MË SË TEPËRMI (Me shënimin e shifrës. emri i klasës dhe nënklasës të veprimtarisë të përcaktuar me NKD)

TË HYRA TË REALIZUARA MË SË TEPËRMI NGA VEPRIMTARIA________________________________

(Me shënimin e shifrës. emri i klasës dhe nënklasës të veprimtarisë të përcaktuar me NKD në pajtueshmëri me nenin 9 nga Ligji për sistemin një sportel- Gazeta zyrtare e RM, nr.84/05)

Person përgjegjës për përpilimin e bilancit Emër dhe mbiemër

Person përgjegjës për përpilimin e bilancit: Emri i plotë i subjektit_______________

Vendi Person përgjegjës për përpilimin e bilancit v.v. Udhëheqësi

Data

168


169


170


171


172


173


174


175


176


177


LITERATURA

1. B. Nedev, T. Rusevski: Kontabiliteti për vitin e tretë., Prosvetno delo, Shkup 19932. Dr. Sllobodan Markovski: Bazat e kontabilitetit, Nasha kniga, Shkup, 19893. Serafi m Tomovski: Bazat e kontabilitetit, Lidhja e kontabilistëve, fi nansistëve dhe revizorëve të Republikës së Maqedonisë, Shkup, 19964. Dr. Sllobodan Markovski: Shpenzimet në vendimet afariste, Nauçna kniga, Beograd, 19915. Dr. Sllobodan Markovski, Dr. Blazho Nedev: kontabiliteti i menaxhmentit, Fakulteti Ekonomik, Shkup, 20036. Dr. Trajko Rusevski, Dr. Blazho Nedev, Dr. Zorica Bozhinovska-Llazarevska, Dr. Ljubisha Janevski, Dr. Zoran Minovski: Hyrje në kontabilitet, Fakulteti Ekonomik, Shkup, 20047. Dr. Trajko Rusevski, D-r Blazho Nedev, Dr. Zorica Bozhinovska-Llazarevska, Dr. Ljubisha Janevski, Dr. Zoran Minovski: Bazat e kontabilitetit, Përmbledhje detyrash, (botimi i dytë), Fakulteti ekonomik, Shkup, 20078. Dr. Trajko Rusevski, Mr. Sasha Tvrtkoviq: Kontabiliteti fi nanciar, Shkup,20029. Stojanoviq Todor: Analiza e punës të ndërmarrjes, LKFRRM, Shkup,199010. Bobek Shuklev: Menaxhment, Fakulteti Ekonomik, Shkup, 199311. Hermanson, Edwards, Sallmonson: Accounting Principles, Irëin Irëin Homeëood, Boston, 198912. American Accounting Assotiation, A Statement Basic Accounting Тheory, Evanston III, 196613. Horngren, Sundem, Elliot: Introduction to fi nantial Accounting, Prentice-Hall, Neë Jersey, 199314. Horngren, Sundem, Stratton: Management Accounting, Prentice-Hall, Upper Saddle River, 199615. Ofi ccial terminology: Management Accounting, CIMA, London, 199016. Ligji për shoqëritë tregtare, Ekonomist, Shkup, 200417. Standarde ndërkombëtare kontabilistike 1999, përkthim nga gjuha angleze, Finansiski Konsallting, Shkup, 199918. Dr. Sasho Kozhuharov, Kontabiliteti fi nanciar bashkëkohor, 2005. Shkup,19. Plani analitik i kontos20. Standarde ndërkombëtare për lajmërim fi nanciar, Gazeta zyrtare e RM-së, nr. 94/2004

178


179


180


Documents

KONTABILITETI - Ministry of Education and Science€¦ · Kontabiliteti gjithmonë është quajtur gjuha e të punuarit. Ai paraqet evi-dencë, matje (vlerësim), ndërlidhje e rezultateve