รายงานการวจยเรอง

การจดการความรภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบในจงหวดนนทบร

ผานสอในระบบการศกษาทางไกล

Knowledge Management of the Local Wisdom on the Production of the

Flowering and Ornamental Plants in Nonthaburi Province through the

Media in Distance Education

โดย

อาจารยบณฑรกา นนทา

การวจยครงนไดรบทนอดหนนดานการศกษาทางไกล (ประเภทพฒนาศกยภาพการวจย)

ก

กตตกรรมประกาศ

โครงการวจยเรอง การจดการความรภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบในจงหวดนนทบรผานสอใน

ระบบการศกษาทางไกล ส าเรจลงไดจากการไดรบความอนเคราะหจากหนวยงานและผทมสวนเกยวของ ไดแก

ส านกงานเกษตรจงหวดนนทบร เกษตรกรผปลกไมดอกไมประดบทไดใหความรวมมอในการเขาไปศกษาเกบ

รวบรวมขอมลเปนอยางด และขอขอบคณ รองศาสตราจารย ดร. สจจา บรรจงศร ทปรกษาโครงการวจยทไดให

ค าปรกษา และขอเสนอแนะในการท าวจย

ทายทสด ผวจยขอขอบคณสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช ทไดพจารณา

สนบสนนทงทนวจย และบคลากรในการท าวจยครงน

ผวจย

ชอเรอง การจดการความรภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบในจงหวดนนทบรผานสอในระบบการศกษาทางไกล

ชอผวจย บณฑรกา นนทา ปทท ำกำรวจย 2555

บทคดยอ

การศกษาการจดการความรภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบในจงหวดนนทบรผานสอในระบบการศกษาทางไกล มวตถประสงคเพอ 1) รวบรวมภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบ ในจงหวดนนทบร 2) วเคราะหและจดกลมภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบ 3) พฒนาและเผยแพรความรภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบดวยระบบการศกษาทางไกล และ 4) สรางสอในการเผยแพรภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบ วธการวจยโดยการสมภาษณและการสงเกต กลมตวอยางไดแกเกษตรกรผผลตไมดอกไมประดบ จ านวน 322 คน ใน 6 อ าเภอ คอ อ าเภอไทรนอย อ าเภอบางกรวย อ าเภอเมอง อ าเภอปากเกรด อ าเภอ บางบวทอง และอ าเภอบางใหญ

ผลการวจยพบวา เกษตรกรผปลกไมดอกไมประดบสวนใหญน าความรภมปญญาทองถนมาใชในการผลตไมดอกไมประดบรวมกบความรทางดานเทคโนโลยทางการเกษตร ภมปญญาทรวบรวมไดสามารถจดหมวดหมภมปญญาได 6 ขนตอน คอ การเตรยมตนพนธ การเตรยมดน การขยายพนธ การดแลรกษา การปรบปรงพนธ และการเตรยมตนไมกอนขาย สวนในการผลตสอการศกษาเกษตรกรเหนวาจะสามารถเขาถงไดงาย และสามารถขอมลไดมากทสดคอ หนงสอ

ค ำส ำคญ : ภมปญญา ไมดอกไมประดบ ระบบการศกษาทางไกล นนทบร

Research Title: Knowledge Management of Local Wisdom through Distance Education Media on the Flowering and Ornamental Plants Production in Nonthaburi Province

Researchers: Buntarika Nuntha Year : 2012

Abstract

This study aims to assess the impact of Distance Education Media Knowledge Management of local wisdom on the flowering and ornamental plants production in Nonthaburi Province. The objectives of this research were to collect and classify the local wisdom and knowledge of flowering and ornamental plants's production, and to produce and distribute knowledge through the media. The research methodologies used in the study were in-dept interviews and observations. The samplings were 322 farmers in 6 Amphoes (Districts) in Nonthaburi Province. The study was conducted in the districs of Sai noi, Bang Kruai, Muang, Pakkret, Bang Bua Thong and Bang Yai.

The research findings revealed that most farmers used both local knowledge and agricultural technology knowledge for production in 6 steps:- such as preparation of mother plant, plant propagation, plant breeding, plant care and plant preparation before selling. For the media production, most farmers agreed that books and print media was most easily accessed. Key words: Local Wisdom, Flowering and Ornamental Plants, Distance Education, Nonthaburi

ช

สารบญ

หนา

กตตกรรมประกาศ ก บทคดยอภาษาไทย ข บทคดยอภาษาองกฤษ ค สารบญตาราง ฌ สารบญภาพ ญ บทท 1 บทน า 1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา 1 วตถประสงคของการวจย 2 กรอบแนวคดการวจย 2 ขอบเขตของการวจย 2

นยามศพทเฉพาะ 3 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 3 บทท 2 วรรณกรรมทเกยวของ 4

บรบทของจงหวดนนทบร 4 ภมปญญา 7 การจดการความร 10 การศกษาทางไกล 14 สอ 18 ความรท วไปเกยวกบไมดอกไมประดบ 21

บทท 3 วธด าเนนการวจย 23 กลมประชากรตวอยาง 23 เครองมอทใชในการวจย 23 การเกบรวบรวมขอมล 23 ขนตอนการด าเนนการวจย 24 การวเคราะหขอมล 25 สถานทท าการวจย 25

ซ

สารบญ(ตอ)

หนา บทท 4 ผลการวเคราะหขอมล 26

สภาพทวไปของผปลกไมดอกไมประดบในจงหวดนนทบร 26 การใชภมปญญาในการผลตไมดอกไมประดบ 27 แนวทางในการพฒนาและเผยแพรความรภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบ ดวยระบบการศกษาทางไกล 52

บทท 5 สรปการวจย การอภปราย และขอเสนอแนะ 53 สรปการวจย 53 การอภปรายผล 56 ขอเสนอแนะ 59 บรรณานกรม 60 ภาคผนวก แบบสมภาษณ แบบสมภาษณแบบเจาะลก

ฌ

สารบญตาราง หนา

ตารางท 2.1 ครวเรอนทท าเกษตรกรรมในจงหวดนนทบร 6 ตารางท 2.2 จ าแนกพนทท าการเกษตรป 2552 6 ตารางท 3.1 วธการด าเนนการวจยและกลมเปาหมายตามโครงการ 24

ญ

สารบญภาพ

หนา

ภาพท 1.1 กรอบแนวคดการวจย 2 ภาพท 2.1 แผนทจงหวดนนทบร 4 ภาพท 2.2 องคประกอบของการจดการความร 10 ภาพท 2.3 แหลงจดเกบความร 13 ภาพท 4.1 ขนตอนการขยายพนธบอนสโดยการผาหวแบบลมตน 30 ภาพท 4.2 ตส าหรบใชปลกบอนส 32 ภาพท 4.3 กระโจมส าหรบปลกบอนส 33 ภาพท 4.4 ขนตอนการเพาะเมลดชวนชม 37 ภาพท 4.5 การตอกงแบบเขาเดอย 40 ภาพท 4.6 การตอกงแบบไมเขาเดอย 41 ภาพท 4.7 ชวนชมทมโขดสวยงาม 43 ภาพท 4.8 ชวนชมทจดรากเสรจแลว 43 ภาพท 4.9 การผงตนชวนชม 44 ภาพท 4.10 การจดรากและการจดล าตนชวนชม 44 ภาพท 4.11 ไมทใชบงคบรากชวนชม 45 ภาพท 4.12 การจดรากโดยใชกระถางชวย 45 ภาพท 4.13 การจดกงชวนชม 46 ภาพท 4.14 ฝกชวนชม 47 ภาพท 4.15 โกสนดอกตวเมย 48 ภาพท 4.16 กระถางทสามารถเพมมลคาใหชวนชม 49 ภาพท 4.17 อปกรณขดไมยนตน 52

1

บทท 1 บทน ำ

1. ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ

ปจจบนกระแสความนยมไมดอกไมประดบไดเพมมากขนทงในประเทศและตางประเทศซงในตลาดมมลคาการคาสงถงปละมากกวา 5 แสนลานบาท ท าใหธรกจการผลตไมดอกไมประดบมการตนตวและเพมปรมาณการผลตในทกภมภาคของโลก ประเทศไทยเปนประเทศทมการสงออกไมดอกไมประดบเขาสตลาดโลกในปรมาณมากประเทศหนง ตวอยางไมดอกไมประดบของไทยทมการสงออก เชน กลวยไม เบญจมาศ ดอกมะล ฝกบว และอโกลนมา เปนตน ซงมมลคาการสงออกในป 2550 ประมาณ 269 ลานบาท ไมดอกไมประดบนอกจากจะมความส าคญในเชงธรกจแลวยงมความส าคญกบการด ารงชวตของคนไทยตงแตสมยโบราณในแงของความเปนอย ประเพณและวฒนธรรม อกทงยงสรางรายไดใหกบเกษตรกรผผลตไมดอกไมประดบไดอยางมากมาย

จงหวดนนทบรมพนทประมาณ 388,939 ไร (ทมา http://www.moi.go.th/MOIWEB/jsp/report/ MRPN0102.jsp) มเนอทถอครองท าการเกษตร 164,039 ไร คดเปนรอยละ 42.2 ของเนอททงจงหวด ประชากรของจงหวดสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรม ไดแก การท านาขาว ปลกผก ท าสวนผลไม และปลกไมดอกไมประดบ มาเปนเวลานาน จงท าใหมภมปญญาเรองการเกษตรอยมากมาย แตดวยรปแบบการผลตในปจจบนทมงเนนการผลตเพอการคาหวงผลก าไรเปนหลก โดยเฉพาะการเพาะปลกไมดอกไมประดบซงในปจจบนผผลตไมดอกไมประดบมการน าปจจยภายนอกเขามาใชในการผลต เชน สารเคมปองกนและก าจดศตรพช และสารควบคมการเจรญเตบโต เพอใหไดผลผลตไมดอกไมประดบใหมลกษณะตรงความตองการของตลาด เชน ท าใหตนเตย ดอกใหญ ออกดอกจ านวนมาก โดยไมค านงถงความเสอมโทรมของสภาพแวดลอม และตนทนการผลตทสงเพมสงขนท าใหไดผลก าไรจากการผลตลดลง สงผลถงคณภาพชวตของเกษตรกรผผลต ดงนนการหนกลบมาใชภมปญญาทางดานการผลตไมดอกไมประดบทไดรบการถายทอดจากคนรนกอน หรอภมปญญาทไดจากการคดคนดวยตวเองจะชวยใหเกษตรกรผผลตลดการใชปจจยภายนอกในการผลตสงผลใหตนทนในการผลตลดลงอกทงยงเปนการเกอกลกนระหวางคนในทองถนทไดมการแลกเปลยนซอขายปจจยการผลตซงกนและกนเปนการสรางรายไดใหกบคนในชมชนไดอยางทวถง

จากประเดนปญหาทไดกลาวมาขางตนการเรมตนศกษา รวบรวม และวเคราะห ภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบใน จ. นนทบร จงเปนจดเรมตนของการเรยนรเรองการผลตไมดอกไมประดบอยางเหมาะสมในทองถน และน าไปเผยแพรเพอใหชมชน หรอทองถนอนไดน าไปเปนแบบอยางทดในการปฏบตตอไป

2

2. วตถประสงคกำรของวจย 2.1 เพอรวบรวมภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบ ในจงหวดนนทบร 2.2 เพอวเคราะหและจดกลมภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบ 2.3 เพอหาแนวทางในการพฒนาและเผยแพรความรภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบดวยระบบการศกษาทางไกล 2.4 เพอสรางสอในการเผยแพรภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบ 3. กรอบแนวคดกำรวจย เพอรวบรวม วเคราะห และจดกลมภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบ ในพนทจงหวดนนทบร โดยการสมภาษณเกษตรกรผปลกไมดอกไมประดบ ซงจะเปนขอมลพนฐาน (ขอมลปฐมภม) ทจะน ามาใชในการรวบรวม วเคราะหและจดกลม รวมกบขอมลทสบคน (ขอมลทตยภม) เพอน ามาใชในการผลตสอและเผยแพรใหกบผสนใจ ดงภาพท 1.1

ภาพท 1.1 กรอบแนวคดการวจย (conceptual Framework)

4. ขอบเขตของกำรวจย งานวจยนแบงขอบเขตออกเปน 3 ดาน ดงน 4.1 ขอบเขตดานเนอหา ครอบคลมภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบในดานตางๆ ตงแต การเตรยมดน การขยายพนธ การปรบปรงพนธ การปลกและการดแลรกษา การเกบเกยว การปฏบตหลงการเกบเกยว และการตลาด

4.2 ขอบเขตดานพนท เปนการศกษาภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบของจงหวดนนทบร 4.3 ขอบเขตดานประชากร ครอบคลมประชากร ไดแก ผรทางดานภมปญญาการผลตไมดอกไม

ประดบ และผเกยวของอน ๆ

ภมปญญาดาน การเตรยมดน การขยายพนธ การปรบปรงพนธ การปลกปฏบตดแลรกษา (การใสปย การก าจดศตรพช)

การเตรยมตนไมกอนขาย

การวเคราะห และจดกลมภมปญญา ภมปญญาการผลตไมคลมดน

ภมปญญาการผลตไมพม

ภมปญญาการผลตไมยนตน

จดท าสอเพอเผยแพร

3

5. นยำมศพทเฉพำะ ในการศกษาวจยเรองนมศพทเฉพาะทส าคญเกยวของมความหมายตามล าดบ ดงน 5.1 ภมปญญา หมายถง ความร ความคด ความเชอ ความสามารถ ความชดเจน ทกลมชนไดจากประสบการณทส งสมไวในการปรบตวและด ารงชพในระบบนเวศน หรอสภาพแวดลอมทางธรรมชาต และสงแวดลอมทางดานสงคม-วฒนธรรม ทไดมการพฒนาการสบสานกนมา ภมปญญา เปนความร ความคด ความเชอ ความสามารถ ความชดเจน ทเปนผลของการใชสตปญญาปรบตวกบสภาวะตางๆ ในพนททกลมชนนนตงหลกแหลงถนฐานอย และไดแลกเปลยนสงสรรคทางวฒนธรรมกบกลมชนอน จากพนทส งแวดลอมอนทไดมการตดตอสมพนธกนแลวรบเอาหรอปรบเปลยนมาสรางประโยชน หรอแกปญหาไดในสงแวดลอมและบรบททางสงคม-วฒนธรรมของชนกลมนน 5.2 การจดการความร หมายถง การน าความรทมมาใชใหเกดประโยชนประโยชนสงสดในการผลตไมดอกไมประดบ 5.3 ไมดอกไมประดบ หมายถง พรรณไมทมความงามซงเปนความงามจากดอก ใบ ตน หรอพมตน เชน ชวนชม โกสน หนาวว เปนตน 5.4 การผลตไมดอกไมประดบ หมายถง กระบวนการตางๆ ทใชในการผลตไมดอกไมประดบซงไดแก การเตรยมดน การขยายพนธ การปรบปรงพนธ การปลก การปฏบตดแลรกษา การเกบเกยว และการปฏบตการหลงการเกบเกยว 5.5 ภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบ หมายถง ภมปญญา ความร ความเชอ ความสามารถของคนในทองถน ขนบธรรมเนยมประเพณ ทมการสบทอดสงสมประสบการณและการเรยนรมาเปนระยะเวลายาวนานจากรนสรน เกยวกบกระบวนการผลตไมดอกไมประดบ 6. ประโยชนทคำดวำจะไดรบจำกกำรวจย

6.1 เกษตรกรปรบปรงวธการผลตไมดอกไมประดบโดยการพงพาตนเอง ลดการน าเขาปจจยการผลตจากภายนอก

6.2 เกดจตส านกในการอนรกษ ฟนฟ ภมปญญาตางๆ ทเกยวกบการผลตไมดอกไมประดบ 6.3 การสรางความเขมแขงใหกบชมชนในการพงพาตนเองภายในชมชน ลดการน าเขาทรพยากรจาก

ภายนอก

4

บทท 2 วรรณกรรมทเกยวของ

วรรณกรรมทเกยวของกบงานวจยประกอบดวยเนอหา 6 ดาน คอ บรบทจงหวดนนทบร ภมปญญา การจดการความร การศกษาทางไกล สอ และความรท วไปเกยวกบไมดอกไมประดบ ซงแตละขอหวขอมรายละเอยด ดงน 1. บรบทจงหวดนนทบร 1.1 สภำพภมประเทศ 1.1.1 พนท และอำณำเขตจงหวด จงหวดนนทบรมพนท ทงหมดประมาณ 622.38 ตารางกโลเมตร หรอ 388,939 ไร อยหางจากกรงเทพมหานครฯ เพยง 20 กโลเมตร เปนหนงในหาจงหวดปรมณฑลของกรงเทพฯ มอาณาเขตตดตอกบจงหวดตางๆ ดงน ทศเหนอ ตดจงหวดปทมธาน และพระนครศรอยธยา ทศใต ตดกรงเทพมหานคร ทศตะวนออก ตดเทพมหานคร ตงแตเขตดสต เขตบางเขน ไปจนจรดจงหวดปทมธาน ทศตะวนตก ตดจงหวดนครปฐม

ภาพท 2.1 แผนทจงหวดนนทบร ทมา : http://www.nonthaburi.doae.go.th/map.jpg

5

1.1.2 ลกษณะภมประเทศ จงหวดนนทบรตงอยบนฝ งแมน าเจาพระยา โดยมแมน าเจาพระยาแบงพนทของจงหวดออกเปน 2 สวน คอ ฝ งตะวนออกและฝ งตะวนตก พนทสวนใหญเปนทราบลม มคคลองทงตามธรรมชาตและทขดขนใหมเปนจ านวนมากเชอมโยงตดตอกน สามารถใชสญจรไปมาระหวาง หมบาน ต าบล อ าเภอ ยานชมชนหนาแนน โดยทวไปพนทสวนทหางจากแมน าและล าคลองกจะเปนสวนและไรนา ซงมกจะมน าทวมเสมอ แตในปจจบนพนทของจงหวดในบางอ าเภอซงเคยเปนสวนผลไมตาง ๆ และมเขตตดตอกบกรงเทพฯ เรมมการเปลยนแปลงเปนทอยอาศยของประชาชนทไดอพยพมาจากทกภาคของประเทศ พนทบางสวนของบางอ าเภอยงเปนทรองรบการขยายตวในดานอตสาหกรรม โดยเฉพาะพนทบางสวนของอ าเภอเมองนนทบร อ าเภอปากเกรด อ าเภอบางใหญ อ าเภอบางบวทอง มการจดสรรทดนและกอสรางโรงงานอตสาหกรรมขนอยางหนาแนน โดยอาจกลาวไดวาพนทฝ งตะวนออกซงเปนพนทตดตอกบกรงเทพฯ เปนสวนหนงของกรงเทพฯ ดวย

1.1.3 ลกษณะภมอำกำศ สภาพภมอากาศของจงหวดนนทบรเปนแบบรอนชน เชนเดยวกบพนทในจงหวดภาคกลางของประเทศ ภาวะอากาศมอณหภมสงสดเฉลย 33.2 องศาเซลเซยส อณหภมต าสดเฉลย 25 องศาเซลเซยส และปรมาณน าฝนโดยเฉลยป 2550 ประมาณ 1,130.9 มลลเมตร

1.1.4 สภำพทำงเศรษฐกจ สภาพทางเศรษฐกจของจงหวดนนทบรแบงออกเปน 2 ดาน ดงน

1) ดานการกระกอบอาชพ จากสภาพภมประเทศ ของจงหวดทต งอย รมฝ งแมน าเจาพระยา ซงมสภาพพนทและ แหลงน าอดมสมบรณ ประชากรของจงหวดสวนใหญจงประกอบอาชพเกษตรกรรม ไดแก การท านาขาว การเพาะปลก มะพราว มะมวง มงคด และผลไมทท าชอเสยงใหกบจงหวด คอ ทเรยนเมองนนท นอกจากนยงมการประกอบอาชพทางดานปศสตวและประมงน าจด ตลอดจนมการท าอตสาหกรรม หลายชนด อาท อตสาหกรรมบรการ อตสาหกรรมสงทอและเครองนงหม อตสาหกรรมแปรรปไม และอตสาหกรรมในครวเรอนจ าพวกเครองจกรสานและเครองป นดนเผา เปนตน อยางไรกตาม ความเจรญทางดานอตสาหกรรมและพาณชกรรมกไดขยายตวอยางรวดเรว อนเนองมาจากการขยายตวของธรกจในเขต กรงเทพฯ ซงเปนสาเหตหนงทท าใหพนทเพอการเกษตรของจงหวดนนทบรลดนอยลง โดยในปจจบนนนทบร มพนททางการเกษตรคดเปนรอยละ 39 ของพนทจงหวดประชากรจงหวดนนทบรมรายไดเฉลย 113,713 บาทตอป โดยรายไดสวนใหญ ขนอยกบสาขาอตสาหกรรม รองลงมาเปนสาขาการกอสราง สาขาบรการ สาขาการคาสงและคาปลก และสาขาธนาคาร ประกนภย และธรกจ อสงหารมทรพย สวนสาขาเกษตรกรรม ท ารายไดเปนอนดบทหก ของจงหวด

6

2) ดานเกษตรกรรม จงหวดนนทบรมจ านวนพนทท าการเกษตรในป 2552 ทงหมด 182,588 ไร

2.1)มจ านวนครวเรอนทท าเกษตรกรรม ดงน

ตารางท 2.1 จ านวนจ านวนครวเรอนทท าเกษตรกรรม อ ำเภอ จ ำนวนครวเรอนในภำคเกษตรกรรม

เมอง 1,169

บางกรวย 1,704

บางใหญ 2,687

บางบวทอง 1,674

ไทรนอย 3,840

ปากเกรด 1,461

รวม 12,535

ทมา : ระบบฐานขอมลเกษตรกร กรมสงเสรมการเกษตร

2.2) ลกษณะการเกษตรกรรมโดยทวไปของจงหวดนนทบร จ าแนกพนทท าการเกษตร: ป 2552

ตารางท 2.2 การจ าแนกพนทท าการเกษตรในจงหวดนนทบร

ทมา : ฐานขอมลทะเบยนเกษตรกร ป 2552

จากตารางจะเหนวาการพชทมพนทปลกมากทสดในจงหวดนนทบร คอ ขาว ไมดอกไมประดบ ไมยนตน สมนไพร ไมผล และพชผก ตามล าดบ

7

2. ภมปญญำ

2.1 ภมปญญำ

2.1.1 ภมปญญำ หมายถง ความร ความคด ความเชอ ความสามารถ ความชดเจน ทกลมชนไดจากประสบการณทส งสมไวในการปรบตวและด ารงชพในระบบนเวศน หรอสภาพแวดลอมทางธรรมชาต และสงแวดลอมทางดานสงคม-วฒนธรรม ทไดมการพฒนาการสบสานกนมา ภมปญญา เปนความร ความคด ความเชอ ความสามารถ ความชดเจน ทเปนผลของการใชสตปญญาปรบตวกบสภาวะตางๆ ในพนททกลมชนนนตงหลกแหลงถนฐานอย และไดแลกเปลยนสงสรรคทางวฒนธรรมกบกลมชนอน จากพนทสงแวดลอมอนทไดมการตดตอสมพนธกนแลวรบเอาหรอปรบเปลยนมาสรางประโยชน หรอแกปญหาไดในสงแวดลอมและบรบททางสงคม-วฒนธรรมของชนกลมนน ค าวา ภมปญญา อาจน าไปปรบใชกบสถานการณตางๆ จนเกดเปนค าตางๆ คอ ภมปญญาพนบาน ภมปญญาทองถน ภมปญญาชาวบาน เปนตน ซงส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาตไดก าหนดสาขาภมปญญาชาวบานทท าการเชดชเกยรตในดานผลงานดเดน 5 สาขา คอ

1. ดานการเกษตร 2. ดานสงแวดลอม 3. ดานการจดการสวสดการชมชนและธรกจชมชน 4. ดานการรกษาโรคและปองกน 5. ดานการผลตและการปองกน

จากการแบงหมวดหมเปน 5 สาขาน ยงสามารถแบงภมปญญาได 2 ลกษณะ คอ 1. ภมปญญาทมลกษณะเปนนามธรรม เปนโลกทศนชวทศน เปนปรชญาในการด าเนนชวต เปน

เรองเกยวการเกด แก เจบ ตาย คณคา และความหมายของทกสงในชวตประจ าวน 2. ภมปญญาทมลกษณะเปนรปธรรม เปนเรองเกยวกบดานตางๆ เชน การท ามาหากน การเกษตร

หตถกรรม ศลปะ ดนตร และดานอนๆ

2.1.2 ควำมส ำคญของภมปญญำ ภมปญญาท าใหมองคความรเกดขนซงความรนสามารถนามาใชในการด ารงชวตได เชน ในการประกอบอาชพ ใชในการจดการ ใชแกปญหาตางๆ เพอความอยรอดของบคคล ชมชน และประเทศชาต เปนตน เมอมการใชภมปญญาท าใหเกดความส าเรจในชวตหรอในการประกอบอาชพ ภมปญญากจะเปนทรจก เกดการยอมรบ มการน าไปปฏบตและพฒนาจากรนสรนตอไป

8

2.1.3 ภมปญญำในกำรผลตพช ภมปญญาทใชในการผลตพชนนเรมตงแตการปลก การดแลรกษา การดแลผลผลตหลงการเกบเกยว ซงไดมการรวบรวมมจ านวนมากไมสามารถน ามายกตวอยางไดหมด จงไดน ามายกตวอยางในบางเรอง ดงตอไปน

1) ภมปญญำในกำรปลกพช และขยำยพนธพช มตวอยางดงน 1.1) การคดเลอกเมลดมะละกอส าหรบน าไปปลก ท าโดยน าผลมะละกอสกเตมทมาบม 3

วน จากนนผาน าเมลดไปแชน าเลอกเมลดทจมน ามาปลกจะไดมะละกอทมอายยน ใหผลดก เนองจากเมลดทลอยน าเปนเมลดลบ ไมมอาหารสะสมจงมควรน ามาเพาะเมลด

1.2) การน าตนมะสงทเพาะในถงอายประมาณ 6-8 มาใชเปนตนตอสมเขยวหวานจะไดสมทแขงแรงใหผลผลตตามตองการเนองจากตนมะสงมความแขงแรงระบบรากด สามารถดดน าและอาหารไปเลยงล าตนไมด

1.3) การเพาะเมลดกระทอนเพอน าไปท าตนตอโดยน ากระทอนพนธพนเมองหมกกบดนรวน หรอทราย หรอขเถาแกลบ เพอใหจลนทรยยอยเปลอกหมเมลดแลวน าไปลางใหสะอาด น ามาหอดวยกระสอบปาน รดน าใหสม าเสมอทงไวประมาณ 5-7 วน เมอน าเมลดปลกในถงนาน 8-12 เดอนจะไดตนกลาทมขนาดเทาแทงดนสอสามารถน าไปเปนตนตอได

1.4) การน าเศษปลาไปแขวนตามกงมะมวงเพอเรยกแมลงใหมาชวยในการผสมเกสรมะมวงท าใหมะมวงตดผลจ านวนมาก

1.5) การบงคบใหลนจออกผล โดยการควนกง และการใชลวดรดกงเพอใหตนมอาหารสะสมบรเวณตายอดจะท าใหลนจออกผลตอไป

2) ภมปญญำในกำรปองกนก ำจดศตรพช มตวอยางดงน 2.1) การก าจดเพลยไฟโดยการน าบอระเพด 10 กโลกรมผสมกบเมลดสะเดา 10 กโลกรม

น าไปหวานบรเวณทพบเพลยไฟ 2.2) ใชหวกลอยเผาลอปนาทมากดกนขาวใหออกมาและก าจดไดงายขน 2.3) ใชลกเหมนประมาณ 10 ลกใสถงผหรอกระปองเจาะร แลวน าไปวางตามกงตนไมผล

จะชวยในไลแมลงวนผลไม 2.4) ใชทราบโรยคอมะพราวจะท าใหดวงงวงมะพราวตายไดเนองจากเมดทรายเขาไปอย

ตามซอกตวแมลง และขดขดผนงล าตวท าใหแมลงสญเสยน าและตายได 2.5) การละลายปนกนหมาก 20 กรมในน า 20 ลตร น าไปพนตนมะนาว ผวเปลอกผล

สวนทเปนโรคแคงเกอรจะตกสะเกดแหงหายไป

9

3) ภมปญญำในกำรปฏบตหลงกำรเกบเกยว มตวอยางดงน 3.1) การปองกนแมลงเขาท าลายขาวสาร และพรกใหทเกบไวบรโภคสามารถท าไดโดยการวางเมลดแมงลกลงในภาชนะสง 2 นว วางพรกแหงหรอขาวสารลงปดทบดานบนจะชวยปองกนมอดเขาท าลายพรกแหงและขาวสารได 3.2) การใชใบขเหลกบมผลไม เชน ละมด กลวย ขนน เพอใหผลไมสก 3.3) การเกบขง ขา มะนาว โดยการหมกในดนหรอทรายทบรรจอยในภาชนะ เชน ปบ กระปอง เปนตน 3.4) การเกบมน เผอก ฟกทองจะใชการขดหลมฝงโรยขเถากลบทบ ใหตะแกรงไมไผวางปากหลม แลวเอาดนกลบจะท าใหเกบไวไดนานขน 3.5) การเกบดอกสแตตสไวใหไดนานโดยการมดเปนชอแลวผงลม ท าใหไดดอกไมทสามารถน ามาจดแจกนดอกไมแหงได

2.1.4 แนวทำงกำรพฒนำภมปญญำใหคงอย การพฒนาภมปญญาใหคงอยและถายทอดไปสรนตอไปนนสามารถท าไดโดย 1) พฒนาภมปญญาพนบานทชาวชนบทคดคนขนมาเองใหดยงขนโดยประยกตภมปญญาตางชาตอยางระมดระวง 2) ถายทอดภมปญญาตางชาตผานองคกรระหวางประเทศ รฐบาล ดวยความระมดระวง โดยการศกษาคนควาขอด ขอเสยของภมปญญานนอยางละเอยดกอนน ามาประยกตใช 3) ตงองคกรดแล พฒนา จดระบบรกษาภมปญญาไทยมใหถกลอกเลยนแบบ จดสทธบตร ลขสทธ 4) สงเสรมใหคนไทยมการคดคนและพฒนาภมปญญาอยางจรงจง 5) สรางคานยมใหคนไทยเหนคณคา หวงแหน รกษาภมปญญาไทย (http://www.geocityes.com/m4534_t/Rin27.htm)

เพอใหภมปญญาในการผลตไมดอกไมประดบมความยงยนไมสญหายไปกบคนรนกอนจงควรมการรวบรวมและเผยแพรใหกบเกษตรกรผปลกไมดอกไมประดบ ผทสนใจ และบคคลทเกยวของไดรบรซงแนวทางหนงในการท าใหการเผยแพรประสบความส าเรจนนคอการน าความรเรองการจดการความรเขามารวมดวย

10

3. กำรจดกำรควำมร 3.1 กำรจดกำรควำมร หมายถง การสนบสนนใหพนกงานในองคกรรวบรวม คนหา แลกเปลยนความร และน ามาใชเพอบรรลวตถประสงคทางธรกจขององคกร นอกจากนยงมผใหความหมายของค าวา การจดการความรวา หมายถง กระบวนการน าความรทมอยหรอเรยนรมาใชใหเกดประโยชนสงสดตอองคกร โดยผานกระบวนการตางๆ เชน การสราง รวบรวม และการแลกเปลยนเรยนร เปนตน การจดการความรในการวจยเรองนจะหมายถง การน าความรดานการผลตไมดอกไมประดบทมมาผานกระบวนการรวบรวม วเคราะหและจดหมวดหม และน าไปเผยแพรเพอใหเกดประโยชนประโยชนสงสดในการผลตไมดอกไมประดบของคนในชมชน และนอกชมชน 3.2 องคประกอบของกำรจดกำรควำมร ความส าเรจของการจดการความรเกดจากการผสมผสานระหวางการท างานของคน กระบวนการทางธรกจและเทคโนโลย ดงภาพท 2.2

ภาพท 2.2 องคประกอบการจดการความร (ทมา: The Key to Competitive Advantage 2003, อางถงใน น าทพย, 2547; 18)

3.2.1 ดำนคน กลยทธหลกทธรกจใชสรางความไดเปรยบทางการแขงขนในทศวรรษทมงความสามารถของคนในองคกร ทจะสรางนวตกรรมและมความคลองตวทจะปรบเปลยนกลยทธตามสถานการณ การพฒนาคนจงมความส าคญเปนอนดบแรก การจดการความรเปนกลยทธ กระบวนการ และเทคโนโลยทใชในองคกร เพอแสวงหาความร สราง จดการ แลกเปลยน และท าใหความรทตองการไดรบผลส าเรจตามวสยทศนหรอเปาหมายทตงไว เปนการผสมผสานความรจากหลายศาสตร เชน การบรหารจดการ การสบคนขอมลสารสนเทศ ปญญา การประดษฐ และพฤตกรรมองคกร

People Business Processes

Technology

11

การจดการความรเปนเครองมอในการบรหารจดการทไดรบความสนใจมากทสดในชวงป 2000 เปนตนมา ตอเนองจากการเปนองคกรแหงการเรยนร และการรอปรบระบบซงไดรบความนยมอยางมากในชวงป 1990 ในบางทฤษฎไดเนนการจดการความรวาเปนการพฒนาคนในองคกรโดยรอยละ 80 เปนการใชสมองของมนษย อกรอยละ 20 เปนการใชเทคโนโลยสารสนเทศ เพราะหวใจของการจดการความรคอ การวบรวมขอมลและการวเคราะห สงเคราะหความร รวมถง การน าความรนนไปใช 3.2.2 ดำนกระบวนกำร กระบวนการของการจดการความร ประกอบดวยแนวทางและขนตอนของการจดการความรโดยตองระบประเภทของสารสนเทศทตองการ ทงจากแหลงขอมลภายในและภายนอก เปนการแยกแยะวา ความรชนดใดทควรน ามาใช แลวน าความรนนมาก าหนดโครงสราง รปแบบและตรวจสอบความถกตอง กอนน ามาผลตและเผยแพร โดยการบรหารกระบานการนนจะตองมความเขาใจทชดเจนวาตองการใหบรรลเปาหมายอะไร ขนตอนกำรจดกำรควำมร (Managing Knowledge) ม 3 ขนตอน ไดแก

1) การจดหาความรจากแหลงขอมลตางๆ (knowledge acquisition) การจดหาความรเปนขนตอนของการพฒนาและการสรางความรใหมเชน การวจยพฒนา มการจดหมวดหมความรอยางเปนระบบ (classifying knowledge) เชน หองสมดท าหนาทในการจดหมวดหมความร โดยการแบงกลมความรออกเปนหมวดหมตามระบบเลขทศนยมดวอ หรอตามระบบตวอกษร ท าใหความรในหมวดเดยวกนอยดวยกน เพออ านวยความสะดวกในการดเกบและการคาหาเพอน ามาใช

2) การแบงปนความร (knowledge sharing) เปนการใชความรรวมกนม 4 ระดบ ไดแก know what (เปนความรเชงขอเทจจรง) know how (เปนความรทเชอมโยงกบโลกของความเปนจรง) know why (เปนความรเชงเหตผลระหวางเรองราวหรอเหตการณตางๆ ผลของประสบการณแกปญหาน ามาแลกเปลยนเรยนรกบผอน) care why (เปนความรในเชงความคดสรางสรรคทรเร ม ทตองการแกไขปญหาและท าใหดขน) ซงการแบงปนความรเปนการสรางวฒนธรรมใหมในองคกร

3) การใช หรอเผยแพรความร (knowledge utilization) การเผยแพรสารสนเทศใหคนในองคกร หรอบคคลทสนใจสามารถเขาถงความรในองคกรไดเพอประโยชนในการตดสนใจ และการด าเนนงานทไมผดพลาดซ าซอน ตวอยางการสรางคลงความรในองคกร หรอชมชน เชน

3.1) การรวบรวมรายชอและเบอรโทรศพทเพอตดตอบคลากรทมความช านาญแตและฝาย หรอคนทมความส าคญสามารถใหความชวยหรอคนในชมชนได

3.2) การจดเกบบทเรยน และประสบการณจ าแนกเปนเรองๆ หรอหวขอเพอจดท าเปนคมอส าหรบคนในองคกร หรอในชมชนใชคนหาขอมลทตองการ

3.3) การรวบรวมขาวส าคญหรอขอมลเกยวกบองคกร ชมชนหรอกลมอาชพ สมาคมทใกลเคยงกน 3.2.3 ดำนเทคโนโลยสำรสนเทศ

12

การจดการความรมการใชเทคโนโลยสารสนเทศเปนเครองมอเพอพฒนาโครงสรางพนฐาน ของความรในองคกรใหเปนความรทเกดประโยชนตอบคคลนน ในเวลา และรปแบบทบคคลนนตองการ เรยนกวา ระบบบรหารความร องคประกอบของระบบบรหารความร ไดแก

1) เทคโนโลยทใชการจดเกบสารสนเทศ (repositories) เครองคอมพวเตอรแมขายจดเกบขอมลจากแหลงตางๆ รวมถงเผยแพรเนอหาขอมลไปยงหนวยงานทเกยวของ

2) แพลตฟอรมทท าใหเกดการท างานรวมกน การมระบบและฐานขอมลทใชงานรวมกนได สนบสนนการท างานรวมกน

3) ระบบเครอขาย โครงสรางพนฐานเชนระบบเครอขายชวยสนบสนนการสอสารและสนทนา

4) วฒนธรรม เชน วฒนธรรมองคกรทชวยใหเกดการแลกเปลยนเรยนรและใชขอมลรวมกน แนวคดของเทคโนโลยทใชในการจดการความร (knowledge management technology) มความหมายทกวางกวาเทคโนโลย www เนองจากเปนความพยายามในการยกระดบแนวคดในการรวบรวมความสามารถของเทคโนโลยและความรของบคคล โดยใชเทคโนโลยเปนเครองมอ โครงการน ารองของการจดการความรพฒนาขนใชในอนทราเนต ฐานขอมล ทท าใหบคคลในองคกรสามรถสอสารและแลกเปลยนความคดเหนกน เทคโนโลยทใชในการจดการความรรวมถงระบบการจดการเอกสาร การคนคนสารสนเทศ ระบบพมพอเลกทรอนกส เทคโนโลยรบสงขอมล โปรแกรมการใหขอมล โปรแกรมการระดมความคด และเครองมอการรวบรวมขอมลไวในเหมองขอมล ขนตอนของการพฒนาระบบการจดการความร ไดแก

1. การวเคราะหโครงสรางพนฐานเดมขององคกร 2. การเชอมโยงการจดการความรเขากบกระบวนการทางธรกจ 3. การออกแบบโครงสรางพนฐานของการจดการความร 4. การตรวจสอบความรทมอยเดม และระบบความรในองคกรหรอชมชน 5. การหาทมงานทเกยวของกบการจดการความร 6. การสรางแผนผงหรอโครงสรางของการจดการความร 7. การพฒนาระบบบรหารความร 8. การน าวธการไปใชอยางเปนขนตอน 9. การจดการกบความเปลยนแปลง วฒนธรรม และโครงสรางผลตอบแทน 10. การประเมนประสทธภาพการด าเนนงานและการวดผลตอบแทนทได

ประโยชนทไดรบจากากรน าความรมาใชมากทสด คอ การตดสนใจทมประสทธภาพยงขน และการสรางความรใหม หรอนวตกรรม การพฒนาประสทธภาพการท างานของคนในองคกร ชมชน มาจากหลายองคประกอบ เชน

- ความรความสามารถของบคลากรและทมงานทท าใหการท างานบรรลเปาหมาย

13

- การะบวนการท างานทเออตอการสรางนวตกรรม - วฒนธรรมองคกรในการสรางความไววางใจแบงปนความร

3.3 เทคโนโลยทเกยวของกบกำรจดกำรควำมร วตถประสงคหลกของการท าโครงการจดการความรนน นอกจากจะตองสรางวฒนธรรมการแบงปนความร และแลกเปลยนความรแลวยงตองสรางแหลงจดเกบขอมล และปรบปรงความสามารถในการเขาถงแหลงความรโดยใชเทคโนโลยสารสนเทศ ซงความรนนมทงความรทบนทกไวในรปแบบตางๆ และความรทยงไมไดบนทกไว

ภาพท 2.3 แหลงจดเกบความร (ฮนนคตต, 2544: 184, อางถงใน น าทพย, 2547; 33)

เทคโนโลยทเกยวของกบการจดการความร ไดแก 1. เทคโนโลยการสอสาร เปนการสอสารระหวางผใชกบผเชยวชาญและแหลงความรอนๆ เชน

อนเทอรเนต เปนการสอสารขอมลทวโลก และอนทราเนตเปนการสอสารขอมลภายในองคกรโดยใชเทคโนโลยเดยวกบอนเทอรเนต

2. เทคโนโลยความรวมมอ/การใชงานรวมกน เชนโปรแกรมการท างานเปนกลม ไดแก กรปแวร เปนซอฟแวรทท าใหการท างานรวมกนเปนทมผานระบบเครอขายขน มการแลกเปลยนความคดเหนและการประชมรวมกน สวนโปรแกรมบรหารโครงการเปนเครองมอในการท างานตามโครงการ การตดตามผลความคบหนาของโครงการและการรายงานผล

3. เทคโนโลยการจดเกบความร เชน ระบบฐานขอมล เหมองขอมล ควอยาง การท างานของเหมองขอมล เปนวธการดงขอมลจากแหลงจดเกบขอมลในคลงขอมลมารวบรวมและแสดงผลในรปแบบทใชประโยชนได

แนวคดทยงไมเปนเอกสาร หรอ เปนแ น ว ค ด โ ด ย น ยประสบการณ

ค ว า ม ร ท เ ป นเ อ ก ส า ร ห ร อ เ ช งประจ กษท บ นท กเปนเอกสารแลว

ฐานขอมลจดการความร

การแบงบน และน ามาใชใหม

14

4. กำรศกษำทำงไกล 4.1 กำรศกษำทำงไกล ค านยามของค าวา “การศกษาทางไกล” ไดมผใหความหมายไดหลายทาน ซง สมาล สงขศร (2549) ไดสรปความหมายของค าวาการศกษาทางไกลไดวา หมายถง วธการจดการศกษาทผเรยนและผสอนไมไดพบกนโดยตรงเปนสวนใหญ แตผสอนจะถายทอดเนอหาวชาความร ประมวลประสบการณตางๆ ไปทางสอ อาจจะเปนสอสงพมพ วทย โทรทศน เทปเสยง วดทศน คอมพวเตอร หรออนๆ ผเรยนจะไดรบความรจากสอเหลานในลกษณะของการเรยนดวยตวเองโดยผเรยนไมตองเดนทางเขามาสถาบนการศกษา แตจะเรยนรทบานหรอสถานทท างาน ผเรยนสามารถก าหนดเวลาเรยน สถานทเรยน และตองบรหารการเรยนดวยตนเอง ภายในเวลาทสถาบนการศกษาก าหนด การพบปะระหวางผสอนกบผเรยนอาจจะก าหนดใหมขนบางเปนบางครงจะเปนการพบปะเพอทบทวน เพอซกถามประเดนปญหาในสงทเรยนทตนเองไมเขาใจ หรอเปนการสรปหรอฝกทกษะทส าคญจากเนอหาวชานนๆ 4.2 แนวคดเกยวกบกำรศกษำทำงไกล

จากแนวความคดของนกการศกษาหลายๆ ทาน เกยวกบการศกษาทางไกล เชน ในดานความส าคญของการศกษาทางไกล ดานสาเหตการน าวธการของการศกษาทางไกลมาใชในการเรยนการสอน ทงในระบบและนอกระบบโรงเรยน ดานประสทธผลของการศกษาทางไกล ฯลฯ อาจสรป แนวคด หลกการส าคญของการศกษาทางไกล ไดดงน

4.2.1 กำรศกษำทำงไกลตอบสนองตอปรชญำกำรศกษำตลอดชวต ตามปรชญาการศกษาตลอดชวต (Lifelong Education) ถอวาการศกษาเปนปจจยทส าคญใน

การด ารงชวตอกปจจยหนง นอกเหนอจากปจจยพนฐาน ดงนน บคคลจงควรไดรบการศกษาอยางเปนกระบวนการตอเนองตลอดชวตของเขาตงแตเกดจนตาย การศกษาไมไดหยดลงเมอบคคลเรยนจบจากโรงเรยนหรอสถาบนการศกษาเทานน นนเปนเพยงการศกษาขนหนงเทานน แตบคคลควรไดรบการศกษาตอเนองจากนนไปอกจนสนอายขย อาจจะโดยรปแบบทแตกตางไปจากทเคยไดรบในโรงเรยน เพราะการศกษาจะเปนปจจยทชวยใหบคคลรจกปรบตว ชวยในการด าเนนชวต การประกอบอาชพใหเปนไปอยางเหมาะสมสอดคลองกบความเปลยนแปลงของสภาพแวดลอมในทกชวงอายของเขา

วธการของการศกษาทางไกลเปนการจดการศกษาถายทอดความร โดยใชสอประเภทตางๆ ซงบคคลจะเรยนเมอไหรกไดถาเขามความพรอม โดยทไมตองเขามาเรยนแบบชนเรยนในโรงเรยน โดยสามารถเรยนทบาน ในไรนา ทวด ทท างาน ฯลฯ นนกคอ บคคลสามารถเรยนรจากสอไดทกชวงชวตของเขา ตงแตเกดจนตาย ไมวาเขาจะอยในวยเรยนหรอพนจากวยเรยนไปแลวกตาม

4.2.2 วธกำรของกำรศกษำทำงไกลชวยลดขอจ ำกดของกำรศกษำในระบบโรงเรยน การศกษาในระบบโรงเรยนมขอจ ากดหลายดาน เชน การจ ากดจ านวนผเรยน เนองจากม

หองเรยน คร วสดอปกรณจ ากด จงสามารถรบผเรยนไดจ ากดในแตละป นอกจากนนยงมขอใจกดในเรอง

15

ของอายของผเรยน พนฐานความรของผเรยน มระบบกฎเกณฑเครงครด ซงถาเปนการจดการศกษาระบบทางไกลจะชวยลดขอจ ากดเหลานลงไดอยางมาก การศกษาในระบบทางไกลรบผเรยนจ านวนไมจ ากด ผทสนใจสามารถเขาเรยนไดทงหมด และไมจ ากดอายของผเรยน ผเรยนสามารถเรยนไดเมอวางจากภารกจหรอมความพรอม ผเรยนเปนผควบคมการเรยนของตวเอง

4.2.3 กำรศกษำทำงไกลชวยขยำยโอกำสกำรศกษำ การจดการศกษาในระบบทวไปผเรยนตองมาเขาชนเรยนทสถานศกษา ท าใหผท อยหนางไกล

ทไมมสถานศกษาใกลบานกจะพลาดโอกาสในการไดรบการศกษา นอกจากนผเรยนอาจมภารกจการงาน หรอครอบครวกจะไมมโอกาสไดเขาศกษาเชนกน แตส าหรบในระบบการศกษาทางไกลไมวาผเรยนจะอยทไหนกสามารถมโอกาสทจะไดศกษาจากสอประเภทตางๆ หรอผทมภารหนาทกสามารถสมครเขาศกษาได โดยจดเวลาการศกษาของตวเองเมอมเวลาวาง

4.2.4 กำรศกษำทำงไกลเออตอสภำพเศรษฐกจ การศกษาทางไกลชวยประหยดงบประมาณในดานผจ ดการศกษาและผร บการศกษา

เนองจากการศกษาทางไกลไมตองมการลงทน และเสยคาใชจายในการสรางอาคารส าหรบการเรยนการสอน คาใชจายในคาวสดอปกรณทจะอ านวยความสะดวก คาบรหารจดการตางๆ สวนทางผเรยนหาศกษาในระบบปดกตองมการเสยคาเชาทพก คาเดนทางในการมาเรยน เปนตน การศกษาทางไกลผเรยนสามาระเรยนอยทบานไดไมตองเสยคาเดนทาง คาทพก จะมเฉพาะคาใชจายทใชลงทะเบยนเรยน คาสอตางๆ นบวาเปนการชวยประหยดรายจายของผเรยนไดมาก

4.2.5 กำรศกษำทำงไกลเออตอผทประกอบอำชพแลว ผทประกอบอาชพแลวสวนใหญจะไมมเวลาในการกลบเขามาศกษาตอ โดยเฉพาะ

สถาบนการศกษาโดยทวไป จะไมเออตอผทท างานแลว เพอมขอก าหนดในเรองอายะ เวลาเรยน เปนตน ผทท างานแลวจะกลบมาเรยนในระบบปดจะมนอยมากซงอาจเปนการพลาดโอกาสในเรองของความกาวหนาในหนาทการงาน โดยเฉพาะผทจบการศกษาระดบตนๆ แตระบบการศกษาทางไกลเปนการศกษาทเออประโยชนตอบคคลเหลาน ผทท างานแลวสามารถเขาเรยนไดเนองจากสามารถเรยนทบานได หรอเรยนระหวางท างานไดเมอมความพรอมโดยไมตองออกจากงาน

4.2.6 กำรศกษำทำงไกลสงเสรมกำรเรยนรดวยตวเอง และใหอสระในกำรเรยน การศกษาทางไกลเปนการถายทอดความรจากผสอนไปยงผเรยนโดยใชสอประเภทตางๆ

เชน สอสงพมพ รายการวทยกระจายเสยง รายการวทยโทรทศน เทปเสยง คอมพวเตอร ฯลฯ ผเรยนจะศกษาดวยสอดวยตนเองเปนการเรยนรของแตละบคคล ผเรยนจะมอสระในการเรยน จะก าหนดเวลาเรยนของตนเอง ควบคมการเรยนของตนเองโดยไมตองมครมาควบคม สอดคลองกบจตวทยาการเรยนร คอ ผเรยนจะเรยนเมอใดกไดเมอมความพรอม

4.2.7 กำรศกษำทำงไกลเปนกำรน ำเอำเทคโนโลยใหมๆ มำใชในกำรศกษำ เนองจากการศกษาทางไกลเปนการถายทอดความรและประสบการณไปยงผเรยนโดยอาศย

สอตางๆ ในปจจบนนสอประเภทตางๆ ไดถกน ามาใชมากมายแตเดมมเพยงสอสงพมพ แตในระยะตอมการ

16

ใชสอประสมหลายอยาง เชน วทยกระจายเสยง วทยโทรทศน เทปเสยง วดโอ คอมพวเตอร และในปจจบนไดน าดาวเทยมมาใชเปนสอในการจดการศกษาทางไกลอกดวย ซงสอเหลานชวยในใหการศกษาเขาถงประชาชนอยางกวางขวาง และสอบางชนดสามารถท าใหบทเรยนทางไกลนาสนใจมากขน 4.3 หลกกำรของกำรศกษำทำงไกล การศกษาทางไกลเปนวธการในการจดการศกษาวธการหนงซงเปนการจดการเรยนการสอน โดยผเรยน และผสอนไมไดเผชญหนากนและการเรยนในชนเรยน แตผสอนสงผานความรไปยงผเรยนโดยสอประเภทตางๆ ใหผเรยนศกษาดวยตนเอง โดยผเรยนสามารถก าหนดเวลา จดแบงเวลาในการศกษาของตนเอง ควบคมการเรยนดวยตนเอง จากการศกษาของ สมาล 2549 ซงไดศกษารายละเอยดของการศกษาทางไกลจากนกการศกษาทงในและตางประเทศ อาจสรปหลกการส าคญของการศกษาทางไกลไดดงน 4.3.1 เปนการเรยนการสอนทผเรยนและผสอนไมไดอยทเดยวกน เนองจากเนนการใชสอตางๆ เปนหลก โดยผเรยนไมตองมาพบผสอนโดยตรง ผเรยนจะเรยนจากสอทสถาบนการศกษาสงไปให และทางสถาบนการศกษาอาจจะมก าหนดใหผเรยนไดพบผสอนบางเปนบางครง และจะใชเวลาสวนใหญศกษาจากสอดวยตนเอง 4.3.2 เปนการเรยนการสอนทเนนการศกษาดวยตนเอง เนองจากวธการศกษาผเรยนจะเปนผก าหนดเวลาศกษาดวยตนเองโดยการศกษาจากสอตางๆ ก าหนดสถานทเรยนเอง เวลาในการหยดพกเอง ผเรยนจะศกษาและท ากจกรรมเสรมตางๆ ตามความสะดวกทผเรยนสะดวกหรอมความพรอม การเรยนการสอนไมไดเกดทหองเรยน 4.3.3 มการใชสอประเภทตางๆ เปนเครองมอในการจดการศกษา การเรยนการสอนจะกระท าดวยการใชสอประเภทตางๆ เชน สอสงพมพ วทยกระจายเสยง วทยโทรทศน เทปเสยง วดโอ คอมพวเตอร ดาวเทยม ฯลฯ เปนตวกลางในการถายทอดความร อาจมการใชสอบคคลบางเปนครงคราว เปนการเสรมการใชสอตางๆ การใชสอนนอาจมการใชสอประเภทใดประเภทหนงเพยงอยางเดยวหรอใชสอหลายๆ ประเภทผสมผสานกน นอกจากนนในการตดตอสอสารระหวางผเรยนกบสถาบนการศกษากจะใชการตดตอผานสอตางๆ ดวย เชนกน เชน จดหมาย โทรศพท โทรสาร เปนตน 4.3.4 มการจดการเตรยมสออยางเปนระบบกอนเรมการเรยนการสอน ดวยวธของการศกษาทางไกล คณะผรบผดชอบหรอสถาบนผจดการศกษาทางไกลจะตองมการเตรยมความพรอมในระบบการจดการศกษาทกขนตอนโดยเฉพาะอยางยงสอการเรยนการสอน ซงเปนหวใจส าคญของระบบการเรยนการสอนนจะตองพรอม ตองผลตสอใหแลวเสรจกอนจะเรมรบนกศกษา 4.3.5 เปนการจดการเรยนการสอนโดยใชผสอนหรอผเชยวชาญเปนทมในการผลตเนอหาของวชาหนงๆ เพอถายทอดสสอประเภทตางๆ นน สวนใหญใชผสอนทมความเชยวชาญในวชานนๆ หลายคน ซงเปนการประกนคณภาพมาตรฐานเนอหาของวชานนๆ ได นอกจากนนในขนตอนอนๆ ตงแตการพฒนาหลกสตร การจดสงสอไปยงผเรยน และการประเมนผลการเรยนกมการด าเนนการโดยผรผเชยวชาญ

17

4.3.6 เปนการเรยนการสอนทจดแกผเรยนเปนจ านวนมาก สามารถน าจดใหแกผเรยนไดทงประเทศ การจดการศกษาดวยการศกษาทางไกลนนสามารถจดใหแกผเรยนคราวละมากโดยไมจ ากดจ านวนจดไดทงผเรยนทงในประเทศและตางประเทศได 4.3.7 มการจดเครอขายเพอใหบรการสนบสนนการศกษา ในการจดการศกษาดวยวธทางไกลนน หนวยงานหรอสถาบนผจดสวนใหญจะจดใหมเครอขายอยตามทองถนเพอสนบสนนการศกษาของผเรยน 4.4 ประโยชนและขอจ ำกดของกำรศกษำทำงไกล การจดระบบการศกษาทางไกลสามารถน ามาใชในการจดการศกษาใหแกทกกลมเปาหมายทงผทอยในวยเรยนและวยท างาน โดยการศกษาทางไกลมคณประโยชนหรอมจดเดนในการทจะน ามาใชในการจดการศกษาแกประชาชนหลายประการ ดงตอไปน 4.4.1 เปนการขยายโอกาสทางการศกษา ชวยใหประชาชนทอยหางไกลจากสถาบนการศกษา หางจากตวเมอง ผอยในพนทชนบทไดมโอกาสไดรบการศกษา 4.4.2 สรางความเสมอภาคในโอกาสทางการศกษา การศกษาทางไกลชวยใหบคคลไดรบโอกาสในการศกษาอยางเทาเทยม ไมวาจะอยในวยใด อาชพใด 4.4.3 ใหอสระแกผเรยน การศกษาทางไกลใหผเรยนไดเรยนอยางมอสระไมมการบงคบ หรอควบคมวาตองศกษาในชวงใด ผเรยนสามารถจดเวลา สถานท กจกรรมตางๆ ของตวเองได 4.4.4 การศกษาทางไกลเออใหกบผทประกอบอาชพแลว เนองจากผเรยนสามารถเรยนไดทบานหรอทท างานโดยไมตองมาเขาชนเรยน 4.4.5 สามารถจดการศกษาใหแกกลมเปาหมายไดเปนจ านวนมากในคราวเดยวกน เนองจากรบผเรยนไมจ ากดจ านวน ผสนใจทมคณสมบตรตามทก าหนดกสามารถเขาเรยนได 4.4.6 ประหยดคาใชจายของผเรยนทไมตองเดนทางมายงสถานศกษา รวมถงไมตองเสยคาเครองแตงกาย และคาใชจายอนๆ ในการเขามาเรยน 4.4.7 มการวางแผนการเตรยมการจดการศกษาอยางเปนระบบทกขนตอน ทงเรองการพฒนาหลกสตร การผลตสอการสอน การสงเอกสารการสอนไปยงผเรยน และการตดตามประเมนผล 4.4.8 สงเสรมการศกษาตลอดชวต การจดการศกษาดวยวธการศกษาทางไกลชวยใหผทสนใจสามารถศกษาหาความรในเวลาใดกไดทมเวลา หรอมความพรอม ไมวาจะอยในวยใดกตามกสามารถศกษาได เพราะศกษาจากสอประเภทตางๆ ผในใจสามามารถศกษาไดตลอดชวต 4.5 ควำมส ำคญของกำรศกษำทำงไกลตอกำรศกษำตลอดชวต การศกษาตลอดชวตเปนการผสมผสานการเรยนรทกรปแบบทกวธการ ท งการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย เพอใหบคคลไดรบการศกษาทกชวงชวต เพราะฉะนน การจะสงเสรมใหเกดการศกษาตลอดชวตกคอ การสงเสรมการศกษาทกประเภท และชวยใหบคคลไดรบการศกษาทกประเภทอยางเชอมโยง และตอเนองตลอดชวต การศกษาในระบบโรงเรยน เปนการศกษาทมกฎเกณฑระเบยบตางๆ คอนขางตายตว เชน ในเรองการแบงระดบชนการเรยน การก าหนดอายและคณสมบตของผเรยน เชนเรองการแบงระดบชนการเรยน

18

การก าหนดอายและคณสมบตของผเรยน การก าหนดหลกสตร ก าหนดเวลาเรยน ก าหนดกจกรรมการเรยนการสอนของแตละดบชน ก าหนดการวดและประเมนผลทตายตว ผเรยนจะตองเรยนตอเนองจนจบหลกสตร สวนใหญการเรยนการสอนเกดขนในสถาบน หรอในสถานททจดขนโดยเฉพาะ เชน โรงเรยน วทยาลย หรอมหาวทยาลย การศกษานอกระบบ เปนประสบการณและกจกรรมทางการศกษาทจดใหแกประชาชนทกเพศทกวย ซงครอบคลมตงแตเดกกอนวยเรยน ผทอยในวยเรยน โดยเฉพาะผทพลาดโอกาสทจะเขาศกษาในระบบโรงเรยน ผทอยในวยท างานไปจนถงวยสงอาย โดยไมจ ากดพนฐานการศกษา ประสบการณ อาชพ ฯลฯ เปนการศกษาทมความยดหยนในเรองกฎเกณฑ ระเบยบ ระบบตางๆ ไมวาจะเปนอายะ ระยะเวลาเรยน หลกสตร วธเรยน การวดและการประเมนผล สถานทเรยน อาจเปนทบาน วด ทท างาน ผเรยนสามารถเขาเรยนไดเมอพรอม หยดเรยนไดเมอจ าเปนและกลบเขามาเรยนใหมไดเมอตองการ ผจดการศกษาไมไดจ ากดอยเฉพาะโรงเรยนหรอสถาบนการศกษาเทานน อาจจะเปนหนวยงานหรอองคกรตางๆ การศกษาตามอธยาศย หรอการศกษาทไมเปนทางการ เปนการเรยนรทบคคลไดร บความร ประสบการณ ไดเสรมสรางเจตคต คานยมและทกษะตางๆ จากครอบครว จากชมชน ประสบการณในการด าเนนชวตประจ าวน จากการสงเกต พดคย การเขารวมกจกรรม จากประสบการณการท างาน ขนบธรรมเนยมประเพณ จากสอมวลชน จากปรากฏการณธรรมชาต และจากสงแวดลอม การเรยนรดงกลาวไมมการก าหนดเวลาแนนอน บคคลตองการจะเรยนรเมอใดกได การศกษาทง 3 ประเภทน คอ องคประกอบของการศกษาตลอดชวต การศกษาทง 3 ประเภทชวยใหบคคลเกดการเรยนรไดตลอดชวต โดยบางชวงชวตอาจจะไดรบการศกษาเพยงหนงหรอ 2 ประเภท บางชวงชวตอาจจะไดรบการศกษาทง 3 ประเภท ผสมผสานกน 5. สอ 5.1 สอ ราชบณฑตสถานไดใหความหมายของค าวา “สอ” วาหมายถง สงใดๆ กตามทเปนตวกลางระหวางแหลงก าเนดของสารกบผรบสาร เปนสงทน าพาสารจากแหลงก าเนนไปยงผรบสาร เพอใหเกดผลใดๆ ตามวตถประสงคของการสอสาร (http://uto.moph.go.th/hcc/media1.html) สอการสอน หมายถง สงตางๆ ทใชเปนเครองมอหรอชองทางส าหรบท าใหการสอนของครถงผเรยน และใหผเรยนไดเรยนรตามวตถประสงคทวางไว สอการสอนตามแนวคดและทางทฤษฎทางเทคโนโลยการศกษา ประกอบดวยสอ 3 ประเภท คอ สอวสด สออปกรณ และสอวธการ ซงมรายละเอยด ดงน

1. สอวสด (material, software หรอ small media) วสดการสอน (instructional materials) หมายถง สอการสอนทเกบเนอหาความรไวในตวสอเองแบงเปน 2 ลกษณะยอย

1.1. วสดทสามารถถายทอดความรเนอหาไดดวยตวมนเองโดยไมตองอาศยอปกรณอนชวย เชน แผนท รปภาพ หนจ าลอง เปนตน

19

1.2. วสดทไมสามารถถายทอดความรดวยตนเอง จ าเปนตองอาศยอปกรณอนชวย เชน แผนซด ฟลมภาพยนตร แถบบนทกเสยง แถบวดทศน แผนวดทศน แผนเสยง ฯลฯ สอวสดทงสองลกษณะนสวนใหญเปนสงสนเปลอง ช ารดผพงคอนขางงาย มทงทสามารถปรบปรงเปลยนแปลงเนอหาสาระใหมไดและไมไดบรรจเนอหาสาระไวในลกษณะตางๆ เชน เปนตวอกษร สญญาณแมเหลก สญญาณอานดวยแสง และลกษณะทางกายภาพรปแบบอนๆ 2, สออปกรณ (hardware, device, equipment, tool หรอ big media) บางครงเรยนกวา อปกรณการสอน ซงแตเดมใชเรยกสอทครน าไปใชในการเรยนการสอนและตรงกบ “Teaching aids” ซงถอเปนการเรยกทคลาดเคลอน เพราะสออปกรณ หมายถง สอทมลกษณะตรงกนขามกบสอวสด กลาวคอ เปนสอทคงทนถาวร เปนสงทใชเปนตวกลางหรอตวผานท าใหขอมลหรอความรทบนทกหรอเกบไวในวสดสามารถถายทอดมาใหเหน และไดยนหรอสมผสได แบงไดเปน 3 ประเภทยอย คอ 2.1 อปกรณเครองฉาย (projected aids) ซงเปนสออปกรณเพอการน าเสนอเนอหาจากวสดทไมสามารถถายทอดขอมลไดดวยตนเอง เชน เครองฉายภาพขามศรษะ เครองวชวลไลเซอร เปนตน 2.2 อปกรณเครองเสยง (audio aids) เปนอปกรณทใชถายทอดเสยงจากวสดทบรรจเนอหาแระเภทเสยง เชน เทปเสยง แผนซด ฯลฯ ซงตองใชอปกรณ ไดแก เครองเลนเทปเสยง เครองเลนซด ฯลฯ ในการน าเสนอเสยงทบรรทกไว หรอรบเสยงสญญาณทสงผานมาทางบรรยากาศ เชน วทย 3. สอวธกำร (techniques, procedure หรอ method) บางทเรยกวา สอทซอนเรน (intangible) คลมไปถงทฤษฎ หลกการ ขอคนพบ ผลการวจยและเทคนควธซงผเรยนอาจไมไดสมผสโดยตรง และสวนทผเรยนไดสมผสหรอกระท าดวยตนเอง เชน การประกอบกจกรรมของผเรยน การลงมอสาธต จดนทรรศการ และเรยนจากบทเรยนโปรแกรมดวยตวผเรยนเอง เปนตน 5.2 ประเภทของสอกำรเรยนกำรสอน การแบงประเภทของสอมความส าคญของสอมความส าคญตอการศกษา การเรยนรและการท าความเขาใจของผทเกยวของกบสอ ทงครผใชสอประกอบการสอน ผเรยนทเรยนรจากสอ ผใหบรการสอ การจ าแนกสอชวยใหผทเกยวของสามารถเขาใจเรองราวตรงกน การจ าแนกสอสามารถท าไดหลายประเภท และหลายรปแบบ ซงมผจ าแนกไวหลายประเภท ดงน บรเนอร (อางถงใน : images.au2etc.multiply.multiplycontent.com/) เจาของทฤษฎพฒนาการและทฤษฎการเรยนรโดยผคนพบ ซงเชอวาการเรยนรเกดจากการมปฏสมพนธกบสงแวดลอมและเกดประสบการณการเรยนร ซงสอดคลองกบการพฒนาของการเรยนรวยตางๆ ดงนน “ประสบการณหรอสอ” ทสอดคลองกบแนวคดนจงสามารถแบงไดเปน 3 ระดบหรอประเภท คอ

1. สอการกระท าหรอสอประสบการณตรง (enactive media) ไดแก สอใดๆ ทผเรยนสามารถสมผสไดโดยตรงดวยมอ ดวยปากกาหรอดวยการกระท า (ตงแตแรกเกดถงตลอดชวต)

2. สอการเหน การสงเกต หรอภาพสมผส (iconic media) ไดแก สอทผเรยนเรยนร โดยอาศยการสรางมโนภาพหรอจตภาพจากสอทเหน โดยไมไดแตะตองหรอสมผสของจรง รจกและเขาใจจากภาพทเหน

20

3. สอหรอประประสบการณทางสญลกษณ (symbolic media) ไดแก สอทมความเปนนามธรรมสงทมโนคต (concept) ทสลบซบซอน เรยนรและแกปญหาไดดวยการคดและมเหตผล

เดล ((อางถงใน : images.au2etc.multiply.multiplycontent.com/)) ผไดรบการยกยองวาเปนหนงในผบกเบกงานดาน โสตทศนศกษา กลายมาเปนสาขาวชา เทคโนโลยการศกษา ไดแบงประเภทของสอออกเปน 11 ประเภท ดงน

1. สอประสบการณตรงทมความหมาย หมายถง สอทผเรยนไดลงมอกระท าจรงในสภาพทเปนจรงผานประสาทสมผสทง 5 ดวยการใชของจรง สถานการณจรง เชน ฝกหดขบรถ ท าสวนครว เปนตน

2. สอประสบการณจ าลอง หมายถง สอทมสภาพใกลเคยงกบของจรงหรอสถานการณจรง เชน การใชหนจ าลอง สถานการณสมมต เปนตน

3. สอประสบการณนาฏการ เปนสอทอาศยการแสดงบทบาทหรอแสดงละคร เพอจ าลองเรองราวเพอเอาชนะขอจ ากดดานยคสมย เวลา สถานท และ/หรอความเปนนามธรรมและเปดโอกาสใหผเรยนมสวนรวมในการแสดงนนๆ เชน การแสดงบทบาทสมมต ละคร เปนตน

4. สอการสาธต เปนการน าเสนอขอเทจจรง ความคด หรอกระบวนการออกมาใหเปนจรงมการอธบายประกอบ และเปดโอกาสใหผเรยนมสวนรวมดวยการสงเกต ทดลองหรอฝกปฏบตโดยใชวสดและเครองมอประกอบส าหรบการสาธตเปนขนตอน

5. สอการศกษานอกสถานท เปนการจดประสบการณการเรยนรนอกสถานทเรยนหรอหองเรยน โดยการไปดงานหรอทศนศกษาในสถานทจรง ดวยสอทเปนสถานทกจกรรมในชมชน โรงงาน วทยากรทองถน และอนๆ

6. สอนทรรศการ เปนสอประเภทการจดแสดงทางการศกษาโดยมจดมงหมายทชดเจนและเปนระบบ อาจเปนการจดแสดงขนาดใหญ กลางหรอขนาดเลกๆ น าเสนอเนอหาสาระดวยชดรปภาพ วตถสงของ หนจ าลอง กจกรรม การฉายภาพ เปนตน

7. สอโทรทศน เปนสอโสตทศนทน าเสนอเนอหาสาระทเปนทงรายการสดและบนทกไวลวงหนาบนโสตทศนวสด น าเสนอตอผชมทงทเปนบคคลทวไป และผเรยนในชน

8. สอภาพยนตร เปนสอโสตทศนทน าเสนอเนอหาสาระทมการบนทกไวลวงหนาบนฟลม แถบแมเหลก หรอแผนวซด ซงเปลยนแปลงเนอหาไดยาก

9. สอเสยงบนทก วทยและภาพนง สอเสยงบนทกอาจอยในรปของแผนเสยง แผนซด แถบเทป การดเสยงคอมพวเตอร สวนวทยเปนสอทน าเสนอเฉพาะเสยงแตมคณสมบตในการแพรกระจายสงและในขอบเขตกวางขวาง และภาพนง ภาพถาย ภาพวาด ซงจะสอความหมายแกผเรยนไดโดยไมตองจ าเปนตองอานออกเขยนได

10. สอทศนสญลกษณ หมายถง สอทอาศยหรอใชสญลกษณ ซงมความเปนนามธรรมสงแทนความเปนจรงของสงตางๆ หรอแทนขอมลทตองถายทอดไปสอผเรยน เชน การวสดกราฟกชนดตางๆ สญลกษณทางคณตศาสตร ซงผเรยนจะเรยนรไดจ าเปนตองเขาใจสญลกษณเปลานเปนพนฐาน

21

11. สอวจนสญลกษณ หมายถง สอทใชสญลกษณแทนค าพดทงทอยในรปภาษาพดและภาษาเขยน และเนองจากสญลกษณเหลานไมเหมอนหรอคลายคลงกบสงทมนแทนทจงถอไดวามความเปนนามธรรมสงทสดท าใหเขาใจไดยาก และตองอาศยทกษะการใชค า หรอภาษานนๆ เปนพนฐานจงจะสามารถเรยนรหรอเขาใจได 6. ควำมรทวไปเกยวกบไมดอกไมประดบ ไมดอกไมประดบ หมายถง พรรณไมทมความสวยงามซงเปนความงามของดอก ใบ ตน หรอทรงพม ไมดอกไมประดบบางชนดมดอกและใบสวยงาม บางชนดมกลนหอม พรรณไมทมดอกสวยงาม เชน กหลาบ เบญจมาศ กลวยไม เปนตน พรรณไมทมใบสวยงาม เชน โกสน บอนส อโกลนมา เปนตน พรรณไมทมล าตนสวยงาม เชน ชวนชม ปาลม หมากแดง เปนตน 6.1 ประเภทของไมดอกไมประดบ การแบงประเภทของไมดอกไมประดบสามารถแบงตามเกณฑไดหลายเกณฑ คอ แบงตามความยาวของวงจรชวต ตามอทธพลของชวงแสง ตามอทธพลของความแขมแสง ตามธรกจการคาและการใชสอย แตโดยทวไปเกษตรกรจะผลตไมดอกไมประดบจะมงผลตตามประโยชนตามการใชสอยตามความตองการของตลาดเปนหลกจงขออธบายรายละเอยดการจ าแนกไมดอกไมประดบตามธรกจการคาและประโยชนใชสอยซงแบงได 6 ประเภท ไดแก ไมตดดอก ไมตดใบ ไมเดดดอก ไมดอกกระถาง ไมใบกระถาง และไมจดสวน ซงแตละประเภทมรายละเอยดดงน 1. ไมตดดอก (cut flower) เปนพชทมดอกสวยงามสสนสดใสมกานดอกยาว เพอน ามาใชจดแจกน กระเชา หรอจดเปนชอ การประโยชนจ าเปนตองตดดอกออกจากตน ตวอยางไมตดดอก เชน กลวยไม กหลาบ เบญจมาศ บวหลวง เปนตน 2. ไมตดใบ (cut foliage plant) เปนพชทมใบสวยงามรปทรงแปลกตา เชน แผนใบเรยวยาว แผนใบรปหวใจ ขอบใบเวา แผนใบมรโดยธรรมชาต หรออาจมสสนตางๆ แซมในใบหรอขอบใบ ฯลฯ มอายกการปกแจกนนาน ตวอยางไมตดใบ เชน หนาวว เฟนใบหนง หมากผหมากเมย โปรงฟา ปรก เปนตน 3. ไมเดดดอก (loose flower หรอ loose blooms) เปนพชทใหดอกมกลนหอมหรอดอกมรปทรงและกลนหอม ดอกสวย นยมน ามาใชรอยพวงมาลย ตวอยางไมเดดดอก เชน มะล ดาวเรอง พด จ าป เปนตน 4. ไมดอกกระถาง (flowering pot plant) เปนพชทใหดอกสวย มปรมาณดอกตอตนจ านวนมากเมอน ามาปลกในกระถางมความสวยงามตามธรรมชาตผสมผสานทงทรงตน ใบและดอก ตวอยางไมดอกกระถาง เชน พทเนย แพงพวย จโซฟลา เปนตน 5. ไมใบกระถาง (green plant) เปนพชทมลกษณะเดนทใบสวยงาม อาจมสอนแซมสเขยวในแผนใบหรอขอบใบ เชน ขาว เหลอง ชมพ ฯลฯ ไมใบกระถางสามารถน ามาใชประโยชนในการตกแตงอาคาร ตวอยางไมใบกระถาง เชน อโกลนมา บอนส ลนมงกร เฟน เปนตน 6. ไมจดสวน (landscape plant) เปนไมดอกไมประดบทนยมใชในการจดสวนอาจแบงไดเปน 3 ชนด ไดแก

22

6.1 ไมคลมดน เปนพชทมล าตนทอดเลอยไปตามผวดน หรอมล าตนเตยมาก ใบปกคลมผวดนมความสงประมาณ 15-30 เซนตเมตร ตวอยางไมพม เชน ดาดตะกว กาบหอยแครง เปนตน 6.2 ไมพม เปนพชทมล าตนเปนพมสงไมเกน 6 เมตร อาจมทรงพมสวยงามแปลกตาพมใบหนา ใบสวย หรอมดอกสวยงาม ตวอยางไมพม เชน พดซอน เขมมวง โมก กหลาบ เปนตน 6.3 ไมยนตน เปนพชทมล าตนสงมากกวา 6 เมตร อาจมทงดอกสวย ใบสวย พมใบหนา รวมถงมเปลอกล าตนสวยงาม ตวอยางไมยน เชน ทองหลาง จามจร ตะแบก ประด เปนตน

23

บทท 3

วธด ำเนนงำนวจย

รปแบบการวจยทน ามาใชเปนการวจยนเปนการวจยเชงคณภาพ มงเนนการน าภมปญญาไปวเคราะหและเผยแพรใหกบเกษตรกรผผลตไมดอกไมประดบ เกบขอมลจากการสมภาษณเจาะลก ขณะเดยวกนเปนการวจยเชงส ารวจ เนองจากเปนการเกบขอมลจากประชากร 1. ประชำกรและกลมตวอยำง

1.1 ประชำกร ประชากรทท าการศกษา ไดแก เกษตรกร/ผร และผเกยวของกบอาชพผลตไมดอกไมประดบใน

จงหวดนนทบร จากการศกษาขอมลเบองตนพบวา มประชากรรวม 1,822 คน ก าหนดกลมประชากร โดยใช ตารางของเครซและมอรแกน (R.V.Krejcie & D.W.Morgan) ทคาความเชอมน 95 % ก าหนดกลมตวอยาง 322 คน และก าหนดกลมผสมภาษณเชงลก โดยคดเลอกจากผทมการใชภมปญญาในการผลตไมดอกไมประดบ

1.2 กลมตวอยำง เนองจากการผลตไมดอกไมประดบมการผลตทอาศยเทคโนโลย และเทคนคในการผลตคอนขางสง

ผทใชภมปญญาในการผลตทงหมดอาจมอยนอย ดงนนจงตองมการสมสงแบบสอบถามเบองตนใหกบเกษตรกรผปลกไมดอกไมประดบจ านวน 322 ราย ในจงหวดนนทบรจ านวน 6 อ าเภอ คอ อ าเภอไทรนอย อ าเภอบางกรวย อ าเภอเมอง อ าเภอปากเกรด อ าเภอบางบวทอง และอ าเภอบางใหญ เพอสอบถามเปนขอมลเบองตนเกยวกบการใชภมปญญาในการผลตไมดอกไมประดบ จากนนน าผลการตอบแบบสอบถามทไดมาวเคราะหขอมลเชงปรมาณวเคราะหโดยใชสถตเชงพรรณนา และตรวจสอบการใชภมปญญาของเกษตรกร และสมภาษณเชงลกกบเกษตรกรผทใชภมปญญาในการผลตไมดอกไมประดบ 2. เครองมอทใชในกำรวจย ในการวจยครงน ใชแบบสมภาษณ โดยใชแบบสอบถาม และใชการสมภาษณแบบเชงลกกบเกษตรกรผทใชภมปญญาในการผลตไมดอกไมประดบ โดยการศกษาทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ แลวน ามาก าหนดกรอบของเนอหาขอค าถาม 3. กำรเกบรวบรวมขอมล ขอมลปฐมภม จากการสมภาษณขอมลเรองการใชภมปญญาเกยวกบการเตรยมดน การขยายพนธ การปรบปรงพนธ การปลก การปฏบตดแลรกษา และการเตรยมตนไมกอนออกจ าหนาย เกษตรกรผปลกไมดอกไมประดบในจงหวดนนทบร

24

ขอมลทตยภม ศกษาและรวบรวมขอมลเรองการใชภมปญญาเกยวกบการเตรยมดน การขยายพนธ การปรบปรงพนธ การปลก การปฏบตดแลรกษา และการเตรยมตนไมกอนออกจ าหนาย จากเอกสาร ต ารา วารสาร จลสาร และเอกสารทางราชการอนๆ 4. ขนตอนกำรด ำเนนกำรวจย

1) ศกษาขอมลสถานการณการปลกไมดอกไมประดบเบองตนจากแหลงขอมลทตยภมในเอกสาร หลกฐานตางๆ ทเกยวของ

2) จดท าแบบสอบถามแบบสมภาษณจากการศกษาทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ แลวน ามาก าหนดกรอบของเนอหาขอค าถาม

3) สงแบบสอบถามเพอถามขอมลเบองตนเกยวกบการใชภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบ 4) น าแบบสอบถามทไดมาวเคราะหขอมลโดยคดเลอกเกษตรกรทมการใชภมปญญาในการ

ผลตไมดอกไมประดบ 5) สมภาษณเกษตรกรผปลกไมดอกไมประดบทมการใชภมปญญาในการผลตแบบ

เจาะลกในทกกระบวนการตามขนตอนการผลต 6) น าผลจากการสมภาษณแบบเจาะลกมาจดหมวดหมภมปญญาตามกระบวนการผลต

ตารางท 3.1 แสดงวธการด าเนนการวจยและกลมเปาหมายตามโครงการ

กจกรรม วธกำรด ำเนนกำร กลมเปำหมำย 1.ศกษาสถานการณการผลตไมดอกไมประดบ

- ศกษาขอมลเบองตนจากเอกสาร - ประสานงานกบพนท - สงแบบสอบใหกบเกษตรกร

เกษตรกรผปลกไมดอกไมประดบ

2. ก าหนดเปาหมาย

-วเคราะหแบบสอบถาม เกษตรกรผปลกไมดอกไมประดบทไดรบแบบสอบถาม

3.สมภาษณแบบเจาะลก

- ประสานงานกบพนท - สมภาษณเกษตรกร

เกษตรกรผปลกไมดอกไมประดบทใชภมปญญาในการผลต

4.น าผลการสมภาษณมาวเคราะห

- จดหมวดหมขอมลเชงคณภาพ - การวเคราะหขอมลเชงปรมาณ โดยใชสถตเชงพรรณนา

แบบสมภาษณทไดจากเกษตรกร

25

5. กำรวเครำะหขอมล

ขอมลเชงคณภาพทไดน ามาศกษาความเปนเหตและผล การจดหมวดหมขอมล เปนตน สวนการวเคราะหขอมลเชงปรมาณวเคราะหโดยใชสถตเชงพรรณนา 6. สถำนทท ำกำรวจย พนทปลกไมดอกไมประดบในจงหวดนนทบร

26

บทท 4 ผลการวเคราะหขอมล

การเกบรวบรวมขอมลการวจยจากแบบสอบถาม และการสมภาษณแบบเจาะลกจากเกษตรกรผปลกไมดอกไมประดบในจงหวดนนทบรท าใหไดขอมล ดงน 1. สภาพทวไปของผปลกไมดอกไมประดบในจงหวดนนทบร 1.1 สภาพทวไปของกลมตวอยาง 1.1.1 ขอมลสวนบคคล จากการรวบรวมขอมลผปลกไมดอกไมประดบในจงหวดนนทบรจ านวน 6 อ าเภอ คอ อ าเภอไทรนอย อ าเภอบางกรวย อ าเภอเมอง อ าเภอปากเกรด อ าเภอ บางบวทอง และอ าเภอบางใหญ พบวา เกษตรกรผปลกไมประดบในจงหวดนนทบรสวนใหญเปนชายรอยละ 65 เปนหญงรอยละ 35 เกษตรกรมอายอยระหวาง 34-69 ป สวนใหญมอายอยระหวาง 46-50 ป รอยละ 43 1.1.2 ขอมลการปลกไมดอกไมประดบ เกษตรกรในจงหวดนนทบรมการปลกไมดอกไมประดบหลายชนด สวนใหญปลกไมใบกระถาง รองลงมาคอ ไมดอกกระถาง สามารถแบงเปนประเภทตางๆ ได ดงน

1) ไมดอกกระถาง คอ ชบา อมรเบกฟา เฟองฟา หนาวว พด พดพชญา พดน าบษ โฮยา ไกฟา ชวนชม เขมขาว ขงแกง ดาหลา ดาวเรอง

2) ไมใบกระถาง คอ บอนส หนาววใบ บอนส อโกลนมา นางคม หมอขาวหมอแกงลง เฟน เฟนนาคราช เฟนใบมะขาม เสนหจนทรเขยว เสนหจนทรขาว เสนหจนทรแดง กวกมรกต คางคาวด า สบปะรดประดบ โกสน การะเกดหน มะขามเทศดาง หมากผหมากเมย และลนมงกร

3) ไมยนตน คอ นนทร พระยาสตบรรณ เสมด ลนทม 1.1.3 ขนาดพนทปลก เกษตรกรสวนใหญมพนทปลกไมดอกไมประดบ 1-5 ไร รอยละ 61 รองลงมาคอ มพนทปลก 5-10 ไร รอยละ 32 ทเหลออกรอยละ 7 มพนทปลกมากกวา 10 ไร 1.1.4 ระยะเวลา และประสบการณในการผลตไมดอกไมประดบ เกษตรกรสวนใหญมประสบการณในการปลกไมดอกไมประดบมาแลวเปนระยะเวลา 11-20 ป รอยละ 70 มประสบการณการปลก 6-10 ป รอยละ 26 และมประสบการณในการปลก 1-5 ปรอยละ 4 1.1.5 จ านวนแรงงานทางการเกษตร แรงงานทใชสวนใหญเปนแรงงานทมอยในครวเรอน ซงสวนหนงจะมแรงงาน 2 คน คดเปนรอยละ 70 สวนสวนทมพนทมากจะใชแรงงานมากกวา 3 คน 1.1.6 แหลงน าทางการเกษตร เกษตรกรทงหมดใชน าทอยบนผวดนซงกคอน าทอยในแมน า คลอง หนอง บง และสระทขดขนมาเอง 1.1.7 แหลงความรทเกษตรกรน ามาใชในการผลต เกษตรกรสวนใหญไดรบความรในการปลกไมดอกไมประดบจากเพอนบาน และจากประสบการณของตวเองมากทสด รอยละ 70 รองลงมาคอ การไปเรยนรศกษาดงานจากภายนอก การไดรบค าแนะน าจากนกวชาการ และไดรบการถายทอดจากบรรพบรษ

27

1.1.8 แหลงความรทเกษตรกรใชคนควาเพมเตมเพอน ามาใชในการผลต พบวา เกษตรกรผปลกไมดอกไมประดบศกษาความรเพมเตมจากหนงสอมากทสด รอยละ 90 รองลงมาคอ แผนพบ และอนเตอรเนต 2. การใชภมปญญาในการผลตไมดอกไมประดบ จากการสมภาษณแบบเจาะลกจากเกษตรกรผปลกไมดอกไมประดบไดขอมลภมปญญาในการผลตไมดอกไมประดบสามารถจ าแนกภมปญญาตามกระบวนการผลตไดดงน

1. การเตรยมตนพนธ 2. การเตรยมดน 3. การขยายพนธ 4. การดแลรกษา 5. การปรบปรงพนธ 6. การเตรยมตนไมกอนขาย จากนนน าภมปญญามาวเคราะหจดหมวดหม โดยแบงประเภทไมดอกไมประดบตามธรกจ

การคา และประโยชนใชสอยทใชเปนไมจดสวนซงแบงไดเปน 3 ชนด ไดแก ไมคลมดน ไมพม และไมยนตน เนองจากตนไมทเกษตรกรผลตสวนใหญลกคานยมน าไปใชในการจดสวนหรอตกแตงสถานท ซงมรายละเอยดภมปญญาการผลตดงน 2.1 ภมปญญาการผลตไมคลมดน ไมคลมดนทเกษตรกรปลก ประกอบดวย การะเกดหน เศรษฐเรอนนอก บอนส เศรษฐเรอนใน สบปะรดประดบ หลวเลอย ลนมงกร ดาดตะกว อโกลนมา นางคม เสนหจนทรเขยว เสนหจนทรขาว เสนหจนทรแดงกาบหอยแครง พดซอนแคระ เฟน และเฟนนาคราช การผลตไมคลมดนมกระบวนการการผลต ดงน 2.1.1 การเตรยมตนพนธ การเตรยมตนพนธไมคลมดนของเกษตรกรม 3 รปแบบ คอ 1) เตรยมตนพนธไวใชเอง โดยซอตนพนธจากแหลงอนมาการปลกลงแปลง และการปลกลงกระถางขนาดใหญ การปลกลงกระถางจะเปนการชวยปองกนโรค และแมลงทมากบดน อกทงยงสามารถเคลอนยายไดสะดวก เกษตรกรสวนใหญนยมปลกตนพนธไวใชเอง โดยเกษตรกรจะมการดแลรกษาตนตนพนธเปนอยางด ใหสามารถน ามาขยายพนธไดนาน การเตรยมตนพนธวธน เปนการประหยดตนทนในการซอตนพนธทจะน ามาใชขยายพนธตอ 2) ซอตนพนธ จากนนน ามาเลยดใหออกดอก มรปทรงสวยงาม และเปลยนกระถางแลวน าไปขาย เกษตรกรกลาววาวธนเปนการลดขนตอนในชวงการขยายพนธออกไปได 3) การผลตพนธไวใชเอง โดยการผสมปรบปรงพนธไมดอกไมประดบขนมาใชเอง ไมคลมเกษตรกรผผลตไมคลมดนไมนยมผลตพนธพชใหมไวใชเอง ยกเวน เกษตรกรผปลกบอนสทตองมการปรบปรงพนธใหไดพนธทมความแปลงใหมไวออกขายสตลาด

28

2.1.2 การเตรยมดน การปลกไมคลมดนสวนใหญมการปลกในถงพลาสตกด า หรอกระถางพลาสตกในการเตรยมดนส าหรบปลกไมคลมดนขนอยกบชนดของไมคลมดน แตไมคลมดนสวนใหญสามารถเจรญเตบโตไดในดนทมความรวนซย สามารถระบายน าไดด จากการสอบถามเกษตรกรท าใหทราบวาเกษตกรมการผสมดนใชเองตามความรและประสบการทไดสงสมมานนมอยหลายสตร ซงตวอยางสตรดนทใชในการปลกพชมดงน

สตรท 1 ดนเหนยวรอน : แกลบเผา อตราสวน 1 : 1 สตรท 2 ดนนา : ใบไมผ อตราสวน 1 : 1 สตท 3 ใบกามปผ : ดนขยไผ อตราสวน 1: 1 สตรท 4 ดนรวน : ป ยคอก : ทราย : ใบมะขามผ อตราสวน 6 : 4: 1: 1

สตรท 1 – 4 นเปนสตรทเหมาะส าหรบการปลกบอนส โดยเกษตรกรผปลกบอนสไดใหขอมลวา ใบไมผทใชควรเปนใบทองหลาง ใบกามป และใบมะขาม เนองจากใบทองหลางจะชวยใหหวเปนมการเจรญเตบโตด แขงแรง สวนใบมะขามนนจะชวยในเรองของส ใบมะขามชวยท าใหบอนสมสจด หรอสเขมมากขน

สตรท 5 ขยมะพราว : กาบมะพราว : ดนรวน : ป ยคอก อตราสวน 2 : 2 : 2 :1 สตรท 6 ทราย : ขยมะพราว : กาบมะพราว : แกลบเผา อตราสวน 1 : 1 : 1 : 1 สตรท 7 ดน : ขยมะพราว : มะพราว : แกลบดบ : แกลบเผา : ทราย อตราสวน 1 : 1 : 1 : 1 : 1 สตรท 8 ดนเผาหรอรวน : ทราย : เศษอฐหกปน : ใบกามปผ : ป ยคอกเกา : ปนขาว อตราสวน 1 : 1 : 1 :1 : ¼ : ½ สตรท 9 ดนรวน : ทราย : ใบไมผ : ป ยคอก อตราสวน 1 : 1 : 1 : 1 สตรท 10 ดน : กาบมะพราว : ใบไมผ : ขยมะพราว อตราสวน 1 :1 :1: 1 สตรท 5-10 เปนสตรทใชปลกเฟน

สตรท 11 กาบมะพราว อยางเดยว เปนสตรทเหมาะส าหรบปลก หนาววใบ หนาววดอกกระถาง ลายนกกระทา อโกลนมา

สตรท 12 ดน : กาบมะพราว : ใบไมผ อตราสวน 2 :1 :1 เปนสตรทใชปลกกวกมรกต คางคาวด า

สตรท 13 กาบมะพราว : ดน : ใบกามป อตราสวน 1 : 1 : 1 เปนสตรทใชปลกอโกลนมา เงนหนา

สตรท 14 กาบมะพราว : ใบกามป อตราสวน 1 : 1 เปนสตรทใชปลกหมอขาวหมอแกงลง ตนไกฟา

สตรท 15 ดนรวน : ใบไมผ : ป ยหมก อตราสวน 1 : 1 : 1 เปนสตรทสามารถปลกไมคลมดนทวๆ ไป

29

จากสตรในการผสมดนทงหมด 15 สตร เปนสตรดนทเกษตรกรใชปลกไมคลมดนซงจะเหนวามความแตกตางกนในแตละพช เนองจากพชแตละชนดมความตองการทไมเหมอนกน นอกจากความตองการของพชแลว ความยากงายในการหาซอวสดปลกกมผลดวยเชนกนหากสงซอวสดทอยไกลจากทองถนกจะท าใหราคาตนทนจากการซอวสดปลกสง และเปนการเพมตนทนในการผลต ดงนนเกษตรกรสวนใหญจงใชวสดทหางายในทองถน

2.1.3 การขยายพนธ การขยายพนธไมคลมดนทเกษตรกรใช คอ การปกช า และการแบงและการแยก ซงแตละวธมรายละเอยด ดงน 1) การปกช า การปกช าไมคลมดนทเกษตรกรปฏบตม 2 วธ คอ 1.1) การปกช ากง ตดกงไมคลมดนมความยาวประมาณ 3-5 นว รดใบบรเวณโคนกงทจะปกออกเลกนอย จมลงในสารเรงรากเพอชวยใหออกรากเรวขน จากนนปกกงลงในวสดช า เชน แกลบเผา ทราย ทรายผสมกบแกลบเผา อตราสวน 1 : 1 ดนทมความรวนซย เปนตน การปกช านนสวนใหญจะปกช าในกกระบะเพาะช า หรอตะกราพลาสตก น ากงปกช าไปวางไวในทลม หรออาจวางไวในโรงเรอนทมการพนละอองหมอก หรอโรงเรอนทมตาขายพรางแสง หรอทรจกกนในชอ ซาแรน คลมเพอเปนการรกษาความชนไมใหกงช าเหยว และตาย ตวอยางไมคลมดนทขยายพนธโดยวธน เชน ดาดตะกว ผกากรองเลอย พรมออสเตรเลย เปนตน 1.2) การปกช าใบใบทยงไมเกดตา เลอกตดใบแกแลวน าไปปกในวสดปกช า เชน ทราย ถานแกลบ หรอผสมวสดทงสองเขาดวยกน จากนนจงปกใบใหลกลงไป 1 ใน 3 ของแผนใบ เมอใบเรมแทงยอด ออกรากมากเพยงพอกสามารถยายปลกได วธนนยมใชกบการปกช าตนลนมงกร 2) การแบง และการแยก ไมคลมดนทมการแตกหนอ หรอมการแตกตนใหมขางกบตนเกา เชน เฟนบอสตน กาบหอยแครง เศรษฐเรอนนอก และเรอนใน สบปะรดประดบ และไมคลมดนประเภทหว เชน พลบพลง วานสทศ เปนตน ซงการแบง และการแยกนท าไดโดยน าตนไมทมการแตกกอออกจากกระถางจากนนใชมดทมความคม และสะอาดเพอปองกนการตดเชอโรค ตดแบงกอทแตกออกมาโดยใหมรากตดออกมาดวย จากนนน าไปปลกในกระถาง ดแลรกษาเหมอนกบตนไมปกต นอกจากนไมคลมดนบางประเภททมวธการขยายพนธโดยการผาหวแบงออกเปนชนเลก เชน บอนส หรอทนกเลน หรอเกษตรกรผปลกบอนสเรยกวาการผาหวแบบลมตน คอ การผาทไมสามารถน าตนตนพนธมาปลกตอไดอก วธนท าในกรณทมหวพนธหลายตน เปนการน าบอนสมาตดล าตน ใบ และรากออกใหหมด (ภาพท 4.1) มวธการ ดงน

2.1) น าหวบอนสมาออกเปนชนเลกๆ ขนาดชนละไมเกน 1 ซม. 2.2) น าชนบอนสทถกตดมาแชน าเพอลางน ายางออกไปเทน าทงท าเชนนไปจนกวา

ยางจะหมด 2.3) น าชนบอนสไปแชน าปนแดง หรอสารปองกนเชอราประมาณ 10-20 นาท แลว

น าไปผงลมใหพอหมาด 2.4) เตรยมวสดเพาะใสภาชนะ โดยวสดเพาะนนอาจใชขยมะพราว หรอแกลบเผา

หรอทรายหยาบ อยางใดอยางหนง

30

2.5) น าชนหวบอนสมาวางลงเพาะในกระบะเพาะ 2.6) ปกปายวนทเพาะ ปดฝาภาชนะดวยพลาสตกใส แลวน าไปเกบไวในทรม 2.7) หลงจากนนประมาณ 1-3 สปดาห ชนบอนสจะเรมงอกเปนหนอเลก เมอตนกลา

เรมมใบ มรากยาว จงยายไปปลกลงกระถาง 4 นว

ภาพท 4.1 ขนตอนการขยายพนธบอนสโดยการผาหวแบบลมตน

หวบอนสทตดรากออกหมดแลว ผาหวบอนส ชนบอนส

ลางยางออก 2-3 ครง แชสารปองกนเชอรา 10-20 นาท ผงชนบอนสใหแหง

วางชนบอนสลงวสดเพาะ คลมพลาสตกใส

31

2.1.3 การดแลรกษา หลงจากทมการขยายพนธไมคลมดนเรยบรอยแลวทงโดยการปกช า และการแยกกอ หากตนไมออกรากและตงตวไดแลวยายกงช าไปไวในกระถาง ขนาด 6 นว หรอ 8 นว หรอาจยายลงถงพลาสตกด า จากนนน าไปไวในทรมร าไรกอน เมอตนตงตวไดแลวจงน าตนไมไปวางในทม แดด ยกเวน เฟน บอนส เนองจากเปนพชทชอบทรม หากน าออกมาปลกกลางแจงไดรบแสงแดดจดจะท าใหใบกราน และไหมได เมอน าตนไมออกมาแลว สวนใหญเกษตรกรจะมการดแลในการของการใหน า ใสป ย การปองกน และกบจดศตรพช 1) การใหน า โดยทวไปวธการใหน าไมคลมดนของเกษตรกรหากมพนทปลกไมมากจะใหน าโดยสายยาง ถามพนทคอนขางมากกจะใหน าดวยระบบสปรงเกลอร สวนเรองเวลาในการใหน าของเกษตรกรมความแตกตางกนแลวแตชนดพช แตการรดน าไมคลมดนสวนใหญจะใหน าวนละ 2 ครง แตจะไมนยมใหน าหลงจาก 6 โมงเยนไปแลว เนองจากจะท าใหตนไมคลมดนเปนโรคได แตทงนขนอยกบชนดของพชดวยเพราะวาพชแตละชนดมความตองการน าไมเทากน เชน สบปะรดประดบ ลนมงกร ผกากรองเลอย และวานกาบหอย การใหน าจะใหในตอนเชาเวลาเดยวเนองเปนพชทไมตองการน ามาก และอาจไมจะเปนตองใหน าทกวนกไดอาจจะใหวนเวนวน 2) การใสป ย หลงจากทยายกงปกช าจากตะกราช ามาไวในกระถาง และน ามาออกแดดเรยบรอยแลวใหใสป ยเคมสตร 25-7-7 เพอชวยเรงการเจรญเตบดานทางกง ใบ และล าตน ท าใหมทรงพมสวยงาม หลงจากนนประมาณ 7 วน จงใสป ยคอก หรออาจไมตองใสกได สงขายไดเลย หากเปนไมคลมดนทมดอกในการขายจะตองท าใหตนไมออกดอกกอนจงจะสามารถขายได ดงนนหลงจากทใหป ยสตร 25-7-7 แลว 7 วน ใสป ยคอก เมอทรงพมไดขนาดใสป ยสตร 8-24-24 เพอท าใหตนไมออกตาดอก 3) การปองกน และก าจดศตรพช เกษรตรใชสารเคมในการปองกนและก าจดศตรพช โดยจะใชเมอพบการระบาดของโรค และฉดปองกนไวกอนในบางฤดทมการระบาดของโรค เชน เชอรา กอนทจะมการออกน าขาย 4) เทคนคเฉพาะในการดแลไมคลมดน ไมคลมดนบางชนดตองการความชนสงจงตองมการดแลเปนพเศษ เชน บอนส เนองจากบอนสเปนพชทตองการความชนสมพทธในอากาศสง ประมาณ 70-95 เปอรเซนต บอนสจะมการพกตว และทงใบในชวงฤดรอน และฤดหนาวซงมความชนสมพทธต า เกษตรกรไดมการพฒนากระบวนการผลตโดยไมท าใหบอนสมการพกตวโดยการปลกบอนสในต หรอในกระโจม เพอใหปลกบอนสไดตลอดทงปโดยไมมการพกตว 4.1) การสรางตบอนสมวธการดงน 4.1.1) ตทใชปลกบอนสจะมลกษณะคลายบานขนาดเลก กอนสรางจะตองเททราย และปรบพนทใหเรยบเสมอกนกอน พนททใชควรมพนทอยางนอย 1-2 ตารางวา เนองจากจะตองสรางตทมความกวางประมาณ 1 เมตร ยาว 2 เมตร สงประมาณ 50-80 เซนตเมตร หรออาจปรบขนาดของตบอนสใหไดตามพนททมอยกได การวางตบอนสจะวางไวภายใตตาขายพรางแสง หรอทเราเรยกวา ซาแรน เพอเปนการพรางแสงใหกบบอนส ดงนนกอนทจะสรางตบอนสควรเลอกพนททมการพรางแสงดวย

32

4.1.2) เตรยมอปกรณทใหท าเปนโครงสรางในการสรางตบอนสซงอาจใชไม เหลกเสน ทอพวซ ซงโดยทวไปแลวเกษตรกรจะใหทอพวซเนองจากมน าหนกเบาท าให สามารถเคลอนยายไดสะดวก 4.1.3) หากใชไมเปนโครงสรางใหใชไมเนอแขงขนาด 1.5 x 1.5 นว ตอกเสา 4 มม และเสรมเสาเพมบรเวณชวงความยาวของตอกขางละเสา เพอใหตมความแขงแรงขน 4.1.4) เสรมไมเปนดงมความสง 25-30 ซม. เพอรองรบไมอกไก โดยมไมทนจนเอยงลาดลงมาทง 2 ดาน เนองจากหลงคาของตเปนหลงคารปทรงจว มอกไกเหมอนกบการสรางบานทมไมประกอบเปนสวนบนและสวนลางของเสา 4 มม 4.1.5) น าพลาสตกใสทมความหนามากรโดยรอบทงดานกวาง ดานยาว จากนใชตไมทบแนวปดขอบพลาสตกอกชน ใชตะปยดพลาสตกกบโครงใหรอบทงบนและลาง 4.1.6) สวนหลงคานนกใชพลาสตกคลมเชนเดยวกนแตใชพลาสตกทาบตามแนวบาวของตลงมาประมาณ 10-15 ซม. ใหไมแผนเลกยดชายพลาสตกทหอยลงมาทง 2 ขาง เพอถวงใหพลาสตกตงและสามารถปดเปดได 4.1.7) สวนทเปนอกไกใชไมทบแนวพลาสตกตยดกบอกไก หรออาจใชคลบด าหขาว หรอไมหนบผา หนบพลาสตกกบโครงสรางไวเปนการยดพลาสตกไวบนหลงคากได เพอเปนสวนยดการเปดปดตไดทง 2 ดาน ดงภาพ 4.1.8) สวนพนลางตบอนสทมทรายอยใหปดวยพลาสตกทมความหนากวาพลาสตกทกรรอบต โดยใหพลาสตกมความกวาง และยาวกวาพนตประมาณ 10 ซม. และใชตะปเยบพลาสตกยดตดกบโครงไมดานลาง เพอใหน าสามารถขงอยในพลาสตกไดโดยไมรวออกภายหลง 4.1.9) เตมน าเขาไปในต แลวน าตนบอนสเขาไปวาง ลกษณะบรรยากาศภายในตนนจะมความชน และอณหภมคอนขางสง ซงเหมาะกบการเจรญเตบโตของบอนสจงท าใหบอนสทอยในตมความสวยงามและเจรญเตบโตด

ภาพท 4.2 ตส าหรบใชปลกบอนส

ตทใชปลกบอนส หลงคาตบอนสทเปดได

33

การปลกบอนสในกระโจม หรอทเกษตกรผปลกเรยกวา การขงเดยว วธการนเหมาะส าหรบผทมพนทปลกนอย หรอผตองการเลยงบอนสไวเพอการประกวด เพราะจะท าใหบอนสมใบหนากวาการเลยงในต สใบสดใส และตนบอนสไดรบความชนอยางสม าเสมอ การท ากระโจมบอนสมวธ ดงน

4.2.1) น าลวดอะลมเนยม หรอลวดทใชท าสายไฟฟาแรงสงมาท าเปนโครงวงกลมคลายกรงเลยงนก ใหดานลางมสวนทยดตดกระถางใหแนน ขนาดของกระโจมทท าควรมขนาดใหญกวาตนบอนส

4.2.2) คลมดวยถงพลาสตกจากดานบนของโครงกระโจม รดเชอกใหแนน สวนลางใชครอบตนบอนส

4.2.3) น ากระโจมมาครอบตนบอนสโดยใหกระถางของบอนสวางอยในภาชนะทสามารถหลอน าไดซงอาจเปนจานรองกระถาง หรอใชกะละมงพลาสตกกได การครอบจะตองผกรวมทงกระถาง และภาชนะทใชรองไปพรอมกน วธนมขอดคอ ไมตองคอยเตมน าบอย ท าใหตนบอนสไดรบความชนอยางสม าเสมอ

ภาพท 4.3 กระโจมส าหรบปลกบอนส 2.1.4 การปรบปรงพนธไมคลมดน การปรบปรงพนธไมคลมดนเกษตรกรสวนใหญไมนยมท ามเพยงบอนส และอโกลนมา ทเกษตรกรผปลกบางรายไดมการปรบปรงพนธไวใชเอง การปรบปรงสวนใหญไมวาจะเปนไมคลมดน ไมพม หรอไมดอกอนๆ โดยทวไปแลวจะตองรจกโครงสรางของดอกไมทตองการผสม และชวงเวลาทสามารถผสมกอนจงสามารถผสมพนธไดส าเสรจตามเปาหมายได การปรบปรงพนธบอนส ดอกของบอนสมลกษณะคลายกบดอกหนาวว เปนดอกสมบรณเพศ ประกอบดวย ปลดอก และจานรองดอก ชอดอกสน และตงตรงกวาจานรองดอกหนาววเลกนอย มเกสรตวผและเกสรตวเมยอยในชอดอกเดยวกน โดยเกสรตวผอยดานบน เกสรตวเมยอยทโคนดอก และมกาบหม

34

ในการผสมบอนสเวลาทเหมาะสมในการผสมจะอยในชวงเวลาประมาณ 19.00 - 20.00 น. เนองจากเปนชวงทมละอองเกสรมากทสด และเปนชวงทมอตราการผสมตดมากทสด ซงชวงทดอกบานจะสงเกตวาบอนสจะมกลนหอม ปลหมดอกตอนบนคลดอกจนเหนเกสรเพศผชดเจนเปนผงสเหลองออน หรอสขาวนวลอยบนปลดอก ขนตอนการผสมมขนตอนดงน

1. เตรยมอปกรณ ซงประกอบดวย เกสรของตนบอนสทจะน ามาเปนตนพอพนธ มด หรอคตเตอร พกน ถงพลาสตก ปายส าหรบเขยนรายละเอยด

2. ใชมดกรดกลบดอกออกใหเหลอแตปลดอก กอนผสม 1 วน 3. ใชผกนแหง สะอาดเขยเกสรเพศผจากอกดอกมาปายทเกสรเพศเมยใหทว 4. คลมดอกทผสมแลวดวยพลาสตกทเจาะรระบายอากาศเพอปองกนไมใหดอกเนา แมลง และ

น า 5. หลงจากนนประมาณ 1 สปดาห ใหสงเกตวากานดอกแขงแรงอยหรอไม ถาแขงแรงแสดงวา

การผสมครงนประสบความส าเสรจ ฝกบอนสจะโตขนเหนเปนกระเปาะเกสรเพศเมยดานลางเกดเปนตมเลกๆ สเขยว เมอเมลดแกจะเปนสด าเมลดจะรวง หรอประมาณ 30 วน หลงจากผสมเมลดกจะลวงอยในถงพลาสตกทครอบไว จงน าเมลดไปเพาะขยายพนธตอไป 2.1.5 การเตรยมตนไมกอนออกสตลาด กอนทจะมการน าไมคลมดนไปขายเกษตรกรจะมการเตรยมไมเปนแปลงๆ แยกตนทจะน าไปขายไว คดตนทมโรคและแมลงเขาท าลายกอน ในกรณทเปนไมคลมดนทมดอกเกษตรกรจะเลอกตนทมดอกตมเพอใหตนไมไปออกดอกในตอนทออกขาย หรอผทซ อไป ถาเปนตนฟาประดษฐจะมการฉดสารเคมปองกนก าจดโรคและแมลงกอนทจะน าออกไปขาย ส าหรบบอนสกอนทจะน าตนไมไปขายใหน าตนบอนสออกมาวางนอกตกอนประมาณ 2-3 วนกอนเพอเปนการปรบสภาพกอนน าไปปลกทบานของผซอ

2.2 ภมปญญาการผลตไมพม ไมพมทเกษตรกรจงหวดนนทบรปลก แบงออกเปน 2 ประเภทใหญ คอ

- ไมพมทมดอก คอ ชบา อมรเบกฟา เฟองฟา หนาวว พด พดพชญา พดน าบษ โฮยา ไกฟา ชวนชม เขมขาว ขงแดง ดาหลา กหลาบ

- ไมพมใบ คอ หนาววใบ กวกมรกต โกสน มะขามเทศดาง หมากผหมากเมย และไทร 2.2.1 การเตรยมตนพนธ การเตรยมตนพนธไมพมของเกษตรกรม 3 รปแบบ คอ 1) เตรยมตนพนธไวใชเองโดยซอพนธต งตนจากแหลงอนแลวน ามาปลกไวในบรเวณพนททงปลกลงดน และปลกลงในกระถางเชนเดยวกบการเตรยมตนพนธของไมคลมดน 2) ซอพนธ จากนนน ามาเลยดใหออกดอก มรปทรงสวยงาม และเปลยนกระถางแลวน าไปขาย เกษตรกรกลาววาวธนเปนการลดขนตอนในชวงการขยายพนธออกไปได เหมอนกบการเตรยมพนธไมคลมดน 3) การผลตพนธไวใชเอง เกษตรกรผปลกไมพมบางชนด เชน ชวนชม โกสน นยมผสมพนธไมพมเหลานขนเองเพอใหไดพนธทมความแตกตางจากทองตลาดทวไป แตการผสมพนธพชไวใช

35

เองใชระยะเวลานานกวาจะไดพนธใหมทมความสวยงาม ในบางครงเกษตรกรเองกส งพนธมาจากตางประเทศ หรอซอจากเพอนเกษตรกรดวยกน

2.2.2 การเตรยมดน เกษตรกรนยมปลกไมพมลงในกระถางพลาสตก กระถางดนเผา กระถางเซรามก และถงพลาสตกด าขนาดใหญ ถาเปนมมขนาดใหญจะมการปลกลงแปลงแลวจงขดลอมขนมาขาย เชน ไทร ล าเพย โมก แกว เปนตน เนองจากพรรณไมพมเปนพรรณไมทมความหลากหลายตงแตขนาดเลกไปจนถงขนาดใหญ และยงมทงไมพมทใหดอกและไมพมทใชใบสสวยงาม โดยทวไปแลวดนหรอวสดปลกทใชในการปลกไมพมควรเปนดนรวน เกษตรกรผปลกไมพมใชดนสตรตางๆ ดงน

สตรท 1 หนาดน : เปลอกถว : ป ยคอก อตราสวน 3 : 1 : 1 สตรท 2 หนาดน : กาบมะพราว : ป ยคอก : แกลบดบ อตราสวน 3 : 2 : 1 : 1 สตรท 3 ดนรวน : กาบมะพราว อตราสวน 1 : 1 สตรท 2-3 เปนสตรดนทใชปลกเฟองฟา

สตรท 4 กาบมะพราวสบ เปนวสดปลกทเหมาะกบการปลกหนาววทงหนาววใบ และหนาววดอก อโกลนมา

สตรท 5 ดน : แกลบ : ขเถาแกลบ : กาบมะพราวสบ อตราสวน 1 : 1 : 1 : 1 สตรท 6 ดนขยไผ : กาบมะพราวสบ : ใบไมผ อตราสวน 1 : 1 : 2

สตรท 7 ทราย : ใบไมผ : ป ยคอกเกา : ขยมะพราว อตราสวน 1 : 1 : 1 : 1 สตรท 8 ทรายละเอยด : ขเถาแกลบ อตราสวน 1 : 2 สตรท 9 ดน : แกลบ : ป ยคอก : กาบมะพราวสบ อตราสวน 1 : 2 : 1 : 1 สตรท 10 ดนนา : ดนกามป : กาบมะพราวสบ อตราสวน 1 : 1 : 1 สตรท 11 ดนนา : มลหม : กาบมะพราว : ป ยอนทรย อตราสวน 1 : 1 : 2 : 1

สตรท 5-11 เปนสตรทเหมาะกบการปลกชวนชม

สตรท 12 ดนรวน : แกลบดบ : แกลบเผา : ป ย อตราสวน 1 : 3 : 3 : 0.5 สตรท 13 ดนใบกามป : ดนรวน : ป ยคอก กาบมะพราวสบ อตราสวน 1 : 1 : 1 : 1

สตรท 14 ดนรวน : ขยมะพราว : ป ยหมกหรอป ยคอก อตราสวน 1 : 1 : 1 สตรท 15 ดนรวน : ใบกามป : กาบมะพราว : ป ยคอก : กระดกปน อตราสวน 1 : 1 : 1 : 1 : 1

สตรท 12-15 เปนสตรทเหมาะกบการปลกโกสน

2.2.3 การขยายพนธ การขยายพนธไมพมทเกษตรกรสวนใหญใชการเพาะเมลด การปกช า การตอนกง การเสยบยอด และการตดตา ซงแตละวธมรายละเอยด ดงน

1) การขยายพนธโดยการเพาะเมลด การขยายพนธไมพมโดยการเพาะเมลดไมเปนทนยมของเกษตรกร เนองจากใชเวลานานกวาตนไมจะโตท าใหเปนการเพมตนทนในการดแลรกษา การขยายพนธวธนสวนใหญมกใชเพอเปนตนตอ หรอตองการปรบปรงพนธเพอใหไดพนธใหมทมความสวยงามแตกตางจากพนธเดมทมอย ไมพมทเกษตกรขยายพนธโดยการเพาะเมลด เชน ชวนชม โกสน ซงไมพมทง 2 ชนด ไมไดขยายพนธโดยวธนวธเดยว แตจะมวธการอนๆ รวมดวย

36

การเพาะเมลดนยมเพาะในตะกราพลาสตก กระบะไมทสามารถระบายน าได โดยใชวสดปลกทหาไดตามทองถน เชน ดนผสม : ขยมะพราว อตราสวน 1 : 1, พชมอส, ดนกามปรอน : ขยมะพราว อตราสวน 1 : 1 ตวอยางการเพาะเมลดไมพมซงตวอยางทจะใชเปนตวอยาง คอ ชวนชม มขนตอนการเพาะเมลด ดงน

1.1) น าดนกามปรอนผสมกบขยมะพราวละเอยดซงไดจากการรอนในอตราสวน 1:1 1.2) น าวสดปลกเทใสตะกราพลาสตกสเหลยมเกลยผวหนาดนใหเรยบ 1.3) โรยเมลดลงไป หรอเรยงใหเปนแถว ใหมระยะหางทเหมาะสม 1.4) กลบเมลดดวยวสดปลก การกลบไมตองใสวสดปลกใหหนาจนเกนไปเพราะจะท า

ใหเมลดไมสามารถงอกขนมาไดและอาจท าใหเมลดเนาในภายหลง 1.5) รดน าดวยบวฝอย แลวน าไปวางไวในทรม 1.6) เมอตนกลาเจรญเตบโตยายไปปลกในกระถางขนาด 4 นว ใหน าและป ยอยาง

ตอเนองประมาณ 6 เดอนจงเปลยนกระถางใหมขนาดใหญขน

37

ภาพท 4.4 ขนตอนการเพาะเมลดชวนชม

น าวสดปลกใสลงในตะกรา

เกลยวผวดนใหเรยบ

โรยเมลดใหทวตะกรา

กลบเมลด

รดน าดวยบวฝอย

ตนชวนชมทงอกแลวอายประมาณ 1-4 สปดาห

ตนชวนชมทเรมงอก

ตนชวนชมในกระถาง 4 นว

38

2) การปกช า เปนการขยายพนธไมพมทสามารถท าไดงายและรวดเรววธการหนง การปกช าไมพมมวธการเหมอนกบไมคลมดน คอ น ากงกงออนกงแกตดใหมความยาวประมาณ 5-6 นว โดยใหมใบตดมาดวยจากนนปกลงในวสดเพาะช าใหกงลกลงไปประมาณ 1 ใน 3 ของกง จากนนน าไปวางในแปลงพนหมอก หรอในโรงเรอนทสามารถเกบความชนได วธนเปนวธทเหมาะกบการขยายพนธ ชบา เฟองฟา ยโถ โฮยา เปนตน

3) การตอนกง เปนการขยายพนธทนยมท าใน โกสน ยโถ และกหลาบบางพนธ การตอนกงตองเรมจากการเลอกกงทไมออนและแกจนเกนไปจะท าใหออกรากเรว เลอกกงทไมคดงอ แขงแรงปราศจากโรค การตอนกงมข นตอนดงน 3.1) ใชมด หรอคดเตอรควนกงใหรอยควนอยใตตาเลกนอย และควนอกรอยหนงใหหางจากรอยควนแรกประมาณ 1 นว 3.2) ใชมด หรอคดเตอรกรดระหวางรอยควนทงสอง แกะเปลอกออก และขดเยอเจรญ (เมอกใส) ออกใหหมดในทศทางจากบนลงลาง ถาเปนกงทมยาง เชน ไทร ใหทงไวกอนประมาณ 1 วน เพอใหยางให 3.3) ทารอยแผลสวนบนดวยฮอรโมนเรงราก เพอใหกงตอนออกรากไดเรวขนแตมเกษตรกรบางรายใชกะปทาทรอยแผลเพอชวยเรงราก 3.4) หมดวยขยมะพราว โดยน าขยมะพราวทเปยกน าหมาดๆ ใสถงพลาสตกมดปากถง จากนนใชมดกรดกลางถงแลวน าไปหมทรอยแผลทกรดไว ใชเชอกมดทงดานบนและดานลาง 3.5) ประมาณ 2-4 สปดาห กงตอนจะออกราก ทงนระยะเวลาทใชในการออก รากขนอยกบชนดของไมพมดวย เมอมรากมากพอจงตดกงออกมาปลก 4) การตดตา เปนการขยายพนธพชวธหนงโดยน าตาจากกงพนธดทตองการไปตดกบตนตอ การขยายพนธวธนเปนวธทชวยประหยดกงพนธด และท าไดรวดเรวกวาการตอกงและการทาบกง เหมาะกบการขยายพนธพชในปรมาณมาก การตดตาในไมดอกไมประดบนอกจากจะเปนการขยายพนธพชแลวยงเปนการท าใหตนไมแฟนซหรอตนไมทในหนงตนมหลายสไดดวย เชน กหลาบ เฟองฟา ชบา เปนตน การตดตาสามารถท าไดหลายวธ แตทนยมท าในประดบคอ การตดตาแบบตวท และการตดตาแบบชพแปลง ซงมข นตอนดงน 4.1) การตดตาแบบตวท

1) กรดเปลอกตนตอใหถงเนอไมเปนรปตว T ใหมความยาวประมาณ 1/3-1/2 ของเสนรอบวงของตนตอ และยาว 1-1.5 นว ขนอยกบขนาดของตนตอ และเผยอรอยกรดออก

2) เฉอนแผนตาของกงพนธดเปนรปโลใหตดเนอไมเลกนอย 3) สอดแผนตาลงบนแผลรปตว T ใหแผนตาแนบรอยแผลใหสนท ถาเปลอก

แผนตายงเหลอเลยหวตวทใหตดสวนทเหลอออก 4) พนดวยพลาสตก หรอเชอกฟางใหแนน การพนควรพนจากลางขนบน

จากนน 7-10 วน จงเปดผาพนตา แลวพนใหมใหเวนตาทแตกออกมาใหม

39

4.2) การตดตาแบบชพแปลง 1) เฉอนตนตอเขาไปในเนอไมเลกนอยยาวประมาณ 1.5-2 นว แลวตดสวน

ปลายดานลางของรอยเฉอนใหท ามม 45 องศา แกะสวนทเฉอนออก 2) เตรยมแผนตาใหมขนาดและรปรางเทารอยเฉอนตนตอ 3) ประกบแผนตาลงบนตนตอ กดใหแนบกบตนตอ 4) พนพลาสตกจากลางขนบนใหแนน

5) การตอกง เปนการเชอมประสานสวนของตนพชทท าหนาทเปนระบบรากซงกคอ ตนตอ และสวนทเปนยอด คอ กงพนธด การตอกงเปนวธการขยายพนธพชและการเปลยนพนธพช แตสวนใหญนยมใชในการเปลยนพนธพชมากกวา จากการสอบถามเกษตรกรผปลกไมพมพบวา พชทนยมขยายพนธวธน คอ ชวนชม และโกสน การตอกงทนยม คอ การตอกงแบบเขาเดอย มขนตอนดงน 5.1) การตอกงแบบเขาเดอย 1) น าตนตอทมเสนผานศนยกลางกงประมาณ 1-2 เซนตเมตร มาตดยอดออก (ตดตามขวาง) เหนอโขดประมาณ 1 นว 2) ผากลางตนโดยตดใหเปนรปตวว (V) 3) ตดกงพนธด (กงพนธทตองการน ามาเสยบเปนตนพนธทสวยงาม) ตดเปนรปลม ลดใบออก 4) เสยบกงบนตนตอใหรอยแผลของกงพนธด และตนตอแนบสนทกน 5) พนเทปพลาสตกจากดานลางขนบนเพอปดรอยแผลเพอปองกนน าเขาและเชอโรคเขาท าลาย 6) ครอบถงพลาสตกคลมตนทเสยบยอดเพอรกษาความชนบรเวณรอบกงทเสยบยอด จากนนน าไปวางไวในทรมร าไร

40

ภาพท 4.5 การเสยบกงแบบเขาเดอย

5.2) การตอกงแบบไมเขาเดอย หรอทเกษตรกรเรยกวา การเสยบกงแบบนงแทน เปนวธทเกษตรกรผปลกชวนชมมการพฒนาขน ขอดของวธนคอ รอยแผลจากการเสยบกงมความสวยงามเหนรอยเสยบไมชด เปนวธการทสะดวกท าไดรวดเรวท าให 1 วนสามารถขยายพนธชวนชมไดในปรมาณมากขนกวาวธเขาเดอย นอกจากนการขยายพนธโดยวธนหากกงไมตดกนยงสามารถแกไขโดยการตดกงแลวเสยบใหมไดงายเมอเทยบกบการขยายพนธโดยการเสยบกงแบบเขาเดอย แตวธนมขอจ ากดคอ การเชอมตดของรอยตอชากวาวธการเขาเดอย แตในปจจบนเกษตรกรสวนใหญกนยมใชวธนในการขยายพนธชวนชมเพอออกจ าหนาย การตอกงแบบไมเขาเดอยมขนตอน ดงน

1) น าตนตอทมเสนผานศนยกลางกงประมาณ 1-2 เซนตเมตร มาตดยอดออก (ตดตามขวาง) เหนอโขดประมาณ 1 นว

2) ตดกงพนธด โดยตดตามขวางเชนเดยวกบตนตอ 3) วางกงพนธดลงบนตนตอ โดยวางใหอยตรงกลางของตนตอ

ผาตนตอเปนรปตว V เสยบกงพนธดลงบนตนตอ ผาตนตอเปนรปตว V พนธดวยเทปพลาสตก

รอยแผลทเกดจากการเสยบยอด

41

4) น าถงพลาสตก (ถงใสแกง) ขนาดเลกครอบรอบบรเวณกงทวางลงบนตนตอ มดดวยยางวง เพอรกษาความชนบรเวณรอบกงจากนนน าไปวางไวในทรมร าไร หลงจากนน 2 สปดาห น าพลาสตกทคลมออก ถากงยงเขยวอยแสดงวาประสบความส าเรจในการเสยบยอด

ภาพท 4.6 การตอกงแบบไมเขาเดอย 6) การแบงและการแยก ไมพมทมการแตกหนอ หรอมการแตกตนใหมขางกบตนเกา เชน ดาหลา ขงแดง หนาววใบ เปนตน ซงการแยกหนอ หรอแยกกอนท าไดโดยน าตนไมทมการแตกกอออกจากกระถางจากนนใชมดทมความคม และสะอาดเพอปองกนการตดเชอโรค ตดแบงกอทแตกออกมาโดยใหมรากตดออกมาดวย จากนนน าไปปลกในกระถาง หรอถงพลาสตกด า หรอปลกลงดน ดแลรกษาเหมอนกบตนไมปกต 2.2.4 การดแลรกษาไมพม 1) การปลก หลงจากทมการขยายพนธไมพมโดยวธการตางๆ เรยบรอยแลว เมอตนไมพมออกราก และสามารถตงตวไดแลวตองน าไปปลกในกระถางขนาด 6 นว หรอ 8 นว ถงพลาสตกด า หรอภาชนะอนๆ ซงขนตอนการยายอาจมความแตกตางกนขนอยกบวธการขายพนธ คอ

ตดตนตอ วางกงพนธดบนตนตอ คลมดวยถงพลาสตก

รอยแผลทเกดจากการเสยบยอด

42

1.1) การปกช า เมอกงปกช าออกราก และยอดออนแลวสามารถยายมาปลกลงในกระถางไดใหน ากงช ายายลงกระถางทวสดปลก จากนนน าไปวางไวในทรมไมใหไดรบแสงแดดโดยตรง เมอตนไมสามารถตงตวไดแลวจงน าออกไปกลางแดดได 1.2) การตดตา การตอกง และการแบงและการแยก การขยายพนธโดยวธการเหลานโดยทวไปเกษตรกรจะท าในกระถางทสามารถน าไปขายไดทนทหลงจากตนไมพมขยายพนธไดส าเรจ ยกเวนวาเกษตรกรตองการเปลยนกระถางใหมใหมความสวยงาม 2) การใหน า การใชน าไมพมของเกษตรกรในชวงแรกของการปลกจะใหน าทกวน หลงจากตนไมมการเจรญเตบโตตนใหญขนจะใหน าวนเวนวน หรอบางชนดจะใหน า 2-3 วนครง เชน ชวนชม สวนวธการใหน าของเกษตรกรมทงการใหทางสปรงเกลอร และการใชสายยาง 3) การใสป ย หลงจากกงขยายพนธสามารถน าออกมาถกแดดไดแลวเกษตรกรกจะมการบ ารงตนไมพมโดยการใหป ยเคมสตรเสมอ 15-15-15 หรอ 16-16-16 หรอบางรายตองการทจะบ ารงใหไมพมมการเจรญเตบโตทางดานกงและใบกจะใหป ยทมไนโตรเจนสง ในกรณทเปนไมพมทมดอกตนไมเจรญเตบโตขนกใหป ยทมฟอสฟอรส และโพแทสเซยมสง เชน สตร 8-24-24 สตร 10-18-24 และสตร 12-12-17 โดยจะผสมป ยธาตรองลงไปดวย คอ แคลเซยม แมกนเซยม ซลเฟอร เหลก ทองแดง โบรอน สงกะส แมงกานส และโมลบดนม รวมกบการใสป ยหมกซงอาจเปนป ยหมกจากปลา จากพช หรอมลสตว เพอท าใหใบของตนมสสนสวยงาม ออกดอกดก 4) เทคนคเฉพาะในการดแลไมพม ไมพมบางชนดตองการการดแลเปนพเศษโดยเฉพาะในกลมทตองท าใหเกดความสวยงามกอนทจะมการออกขาย เชน ชวนชม ทจะตองมการสรางโขด รวมถงการจดรากจดล าตนใหมความสวยงามกอนทจะน าออกสทองตลาดเพอเปนการเพมมลคาใหกบไมพม การดแลรกษาไมพมเพอเพมมลคามดงน 4.1) การเพมขนาดโขด ไมพมทมโขด คอ ชวนชม ซงสวนของโขดน คอ สวนของล าตนชวนชมทพองออก

4.1.1) ชวนชมทปลกโดยการเพาะเมลดจะมโขด ตนชวนชมทขายอยในทองตลาดเปนตนชวนชมขยายพนธโดยการตอกงโดยใชตนตอทไดจากการเพาะเมลด ชวนชมทปลกไปไดระยะเวลาหนงตนจะโตพอสมควรซงมอายประมาณ 5 เดอน จงเปลยนกระถางใหมขนาดใหญขน จากเดมกระถางขนาด 4 นว อาจเปลยนเปน 6 นว หรอ 8 นวกได การปลกใหฝงโขดลงในดน จากนนกดแลรกษาใหน า ป ย และปองกนศตรพชตามปกต

4.1.2) เมอชวนชมอายไดประมาณ 1 ป เปนชวงทชวนชมมการเจรญเตบโตอยางเตมทชวงนกเปนชวงหนงทเกษตรกรจะมการเปลยนกระถางใหมขนาดใหญขน ประมาณ 12 นว หรอใหญกวา ในการปลกใหวางโขดของชวนชมให 3 ใน 4 ของโขดโผลพนดน และจดทรงพมใหสวยงาม

43

ภาพท 4.7 ชวนชมทมโขดสวยงาม 4.2) การจดราก การจดรากใหกบไมพมเปนการเพมมลคาอยางหนงใหกบไมพม ตนไมพมทเมอจดรากแลวสามารถเพมความสวยงามใหกบตวมนเองไดนนคอ ชวนชม ในการปลกชวนชมไมไดมการแขงขนความสวยงามกนทโขดทมขนาดใหญเพยงอยางเดยว เกษตรกรผปลกชวนชมไดใชประสบการณ และความคดสรางสรรคในการสรางมลคาของชวนชมใหสงขนไปอกโดยการจดรากชวนชมใหมความสวยงาม ซงในบางครงมการจดเปนรปตางๆ อยางสวยงาม เชน ตวการตน ดงภาพ

ภาพท 4.8 ตวอยางชวนชมทจดรากเสรจแลว การจดรากชวนชมมขนตอน ดงน

4.2.1) คดเลอกตนทตองการน ามาจดรากโดยพจารณาจากโขดทโผลขนมาบนผวดน 4.2.2) น าตนชวนชมมาลางราก และเอาดนออก

44

4.2.3) น าไปผงในทรม จนกวาตนจะเรมออนสามารถดดเปนรปตางๆ ได ซงอาจใชเวลาประมาณ 3-4 สปดาห ขนอยกบความอวบน าของตน ดงภาพ

ภาพท 4.9 การผงตนชวนชม 4.2.4) น าตนชวนชมมาปลกลงในกระถาง โดยใสวสดปลกลงกระถางครงกระถาง

จากนนวางตนชวนชมลงไป จดทาทาง และรากของชวนชมใหมความสวยงามจากนนจงใสดนลงไปในกระถางโดยฝงโขดลงไปประมาณ 1 ใน 4 สวนของโขด ชวงนอาจจะตองผกเชอกเพอพยงตนชวนชมไวไมใหลมดวย

4.2.5) จดทาทางของล าตน และรากของชวนชมโดยน าโฟม มาขดตามชองวางระหวางรากเพอใหเกดชองไฟทสวยงาม ดงภาพ

ภาพท 4.10 การจดรากและล าตนของชวนชม 2.4.6) จดรากทอยบนดนเพอใหรากไปในทศทางทเราตองการ โดยการใชไมไผ

ปกดานขางของรากทง 2 ขาง และใชโฟมวางดานบนแลวใชเชอกมดไมทง 2 ดาน หากเปนรากทมขนาดเลกกใหหกครงไมแลวปกไมเพอกดไว ดงภาพ

45

หากตองการใหรากยกตวสง ใหตรงกลางของตนโปรง กสามารถน ากระถางเขาไปวางไวตรงกลางของตนได เมอตนไดรปทรงทตองการแลวจงลางเอาดนออกแลวยายไปปลกในกระถางอกใบหนงแทนกจะท าใหไดตนชวนชมทมความสวยงาม

ภาพท 4.12 การจดรากโดยใชกระถางชวย ระหวางทมการจดรากใหมการดแลใสป ย และสารเคมปองกนก าจดศตรตามความเหมาะสม เมอตนชวนชมมการเจรญเตบโตด ตงตวไดจงท าการจดสวนของล าตนสวนเหนอโขดตอไป

4.2) การจดกง เปนสงทมความส าคญตอความสวยงามของทรงพมเปนอยางมาก ถาตองการใหทรงพมสของตนไมมความสวยงามจะตองจดกงใหไดรปทรงทด ตวอยางไมพมทนยมจดกง เชน ไมดด ไมแคระ และชวนชม เปนตน

ตวอยางการบงคบกงไมพม เชน ชวนชมสามารถท าไดโดยใชลวดอะลมเนยม หรอลวดทไมแขงมาพนกง การพนลวดไมควรพนลวดใหหางเกนไป ไมควรพนลวดจนแนนเกนไป และตองพนไปในทาง

ภาพท 4.11 ไมทใชบงคบรากทมขนาดเลก

46

เดยวกนจากโคนกงไปปลายกง นอกจากนอาจใชเชอกชวยในการบงคบทรงพมใหมความสวยงามได ดงภาพ

ภาพท 4.13 การจดกงชวนชม

2.2.5) การปรบปรงพนธไมพม ไมพมทเกษตรกรนยมปรบปรงพนธใหไดพนธทมความแปลกใหมสวยงาม เชน ชวนชม โกสน เปนตน การปรบปรงพนธชวนชม ซงมข นตอนดงน การผสมพนธชวนชม เปนการสรางสายพนธชวนชมสายพนธใหมทมความสวยงามแตกตางไปจากพนธเดมทมอยทองตลาด การผสมพนธชวนชมสามารถท าไดโดย

1) คดเลอกตนพอตนพนธทมลกษณะดตามตองการ เชน ออกดอกดอก ดอกมสสนสวยงาม แขงแรม เปนตน เวลาทเหมาะในการผสมเกสรคอ เวลา 5.00-8.00 น. และตอนเยนเวลา 19.00-20.30 น.

2) เลอกดอกพอพนธทบานแลว 2-3 วน ดงระยางคทงหาเสนออกมาจะเหนเกสรตวผเหมอนเมดสเหลองอมเขยวขนาดเลกอยรวมกนเปนกลมในดอก

3) บบโคนใหสวนโคนของระยางคทหมปดเกสรตวผเปดออก ใชพกนขนาดเลกทสะอาดปายละอองเกสรตวผใหตดปลายพกนขนมา

4) เลอกดอกตนพนธทบานแลว 2-3 วน ดงระยางคทงหาเสนออกจากดอกตนพนธ ท าเชนเดยวกนกบดอกตวผ บบบรเวณโคนกลบดอกใหอบทหมเกสรตวเมยเปดออก ถามละอองเกสรตวผของดอกตนพนธตดอยใหเขยออกกอนแลวใชพกนทมละอองเกสรตวผของดอกพอพนธปายลงไปทหลอดเกสรตวเมยเบา

5) ดอกชวนชมทไดรบการผสมแลวจะตดฝกคลายเขาควาย เมออายมากขนฝกจะเหยยดตรง ระยะทเรมตดฝกจนถงเมลดแกใชเวลาประมาณ 2-3 เดอน เมลดจะมขนทหวและทายเมลด สามารถปลวตามลมไปงอกในทไกลออกไปไดดงนนเมอฝกเรมแกและเรมปรจงควรเกบเมลดไปเพาะกอนทเมลดจะปลวไปหมด

ตนชวนชมทอยระหวางการจดกง การพนกงชวนชมดวยลวด

47

ภาพท 4.14 ฝกชวนชม เกษตรกรผปลกชวนชมกลาววา การผสมพนธชวนชมไมสามารถคาดเดาไดวาเมอผสมออกมาแลวจะไดลกผสมเปนอยางไร เชน ถาน าชวนชมดอกสชมพผสมกบดอกทมสแดงอมชมพจะไดดอกสแดง หรอถาน าดอกสขาวผสมกบดอกสชมพจะไดดอกทมสขมพเขม เปนตน ดงนนในการผสมพนธชวนชมเพอไดพนธใหมทมความสวยงามจะตองอาศยความอดทน และระยะเวลาทนานพอสมควร หรออกทางหนงอาจกลาวไดวาอาจจะตองอาศยโชคกวาได

การผสมพนธโกสน เปนการสรางพนธโกสนใหมความแตกตางจากสายพนธเดมทมอยทงสใบ รปรางใบ ขนาดใบ ใหมความสวยงาม การผสมพนธโกสนมขนตอน ดงน ดอกของโกสนเปนดอกไมสมบรณเพศโดยมดอกเพศผและเพศเมยอยกนคนละดอก ดอกเพศเมยมลกษณะกานดอกสนตดกบชอสเขยวกลบดอกมขนาดเลกตดอยกบโคนดอก ตรงปลายดอกแหลม เกสรเพศเมยแยกเปนแฉกจากโคนถงปลาย 3-4 เสน เมอดอกบานเกสรจะแยกและโคงออกไปทางดานหลง สวนดอกเพศผเมอบานจะเหนเปนกลบดอกเลกๆ เวลาบานมลกษณะคลายดอกกระถน แตมขนาดเลกกวา ดอกโกสน จะบานในเวลากลางคน ตงแต 5 โมงเยนไปจนถง 7 โมงเชาดอกทบานแลวจะไมหบและจะอยไดประมาณ 1-2 วนกจะลวงหลนไป เวลาทจะท าการผสมโกสนทดสดอยระหวาง 4 ทม ถงต 5 แรกเรม

ฝกชวนชม

48

ภาพท 4.15 ดอกเพศเมยของตนโกสน การผสมพนธโกสนจะตองใชดอกตวผและตวเมย ทเรมบานในวนนนไมใชดอกทบานจากวนกอน และเรมจากชวงเวลาประมาณ 4 ทมเปนตนไป อาจผสมไดจนถงเวลาประมาณ 7 โมงเชา แตชวงเชาโอกาสทจะผสมตดจะนอยลง เพราะเกสรตวผรวงเกอบหมดแลว กอนผสมเดดดอกตวผลองเอาไปเคาะลงกลองพลาสตกถามเกสรสเหลองตดกแสดงวาใชได น าเกสรตวผทเคาไดไปแตะเกสรตวเมย ถาผสมตดดอกตวเมยจะไมรวงและจะเจรญเปนผลสเขยวออน เมอผลเรมแกจะมสมวงคล าเกอบด า ใชเวลาประมาณ 1 เดอน ในระยะทผลแกควรหาถงกระดาษคลม เพอปองกนเมลดไมใหหลนหายไป หรอ คอยดเมอผลแหงดควรรบเกบเสยกอนทเมลดจะแตกออก ในผลหนงของโกสนจะมเมลดประมาณ 1-3 เมลด เมอไดเมลดแลวควรรบน าไปเพาะ เมอเมลดงอกเปนตนออน ควรแยกปลกกระถางละ 1 ตน จะท าใหตนโกสนเจรญเตบโตไดรวดเรวและ 2 เดอนตอมา กพอจะรวาตนไหนมลกษณะด 2.2.6) การปองกนและก าจดศตรพช เกษรตรใชสารเคมในการปองกนและก าจดศตรพช โดยจะใชเมอพบการระบาดของโรค และฉดปองกนไวกอนในบางฤดทมการระบาดของโรค เชน การฉดสารปองกนเชอรา หรอแมลงศตรอนๆ กอนทจะมการออกน าตนไมออกขาย นอกจากนเกษตรกรยงใชการเปดไฟลอแมลงเพอใหแมลงมาตดทกบดกกาวเหนยวดวย 2.2.7) กระถางของไมพม การเลอกกระถางปลกไมพมกมสวนสรางความสวยงามใหกบไมพมไดเชนเดยวกน การเลอกกระถางในตองเลอกใหมความเหมาะสมกบลกษณะทรงตน ความสงของตน และดความสวยงามโดยรวม โดยทวไปแลวไมพมทขายตามทองตลาดทมตนไมใหญมากนกมกใชกระถางพลาสตกสด า ในทนจะยกตวอยางการปลกชวนชมทตองใชกระถางทมความสวยงาม ซงเกษตรกรผปลกชวนชมกลาววา ส าหรบชวนชมทมโขดสวยงาม มการจดราก ตนใหญ หรอตนเลกแตไดมการจดใหมรปรางสวยงามแลวนยมใหกระถางปนทมรปทรงคลายกระถางบอนสไซ หรอใชกระถางกระเบองเคลอบทเหมาะกบทรงตนจะเปนการเพมมลคาของชวนชมท าใหสามารถขายไดในราคาทสงขนได เนองจากกระถางสามารถสรางภาพลกษณของชวนชมตนนนใหสวยขนได ดงภาพ

49

ภาพท 4.16 กระถางทสามารถเพมมลคาใหชวนชม

2.2.8) การเตรยมตนไมกอนออกสตลาด ถาเปนไมพมทมดอกเกษตรกรจะท าใหออกดอกกอนทจะสงออกไปขายนอกจากจะท าใหมดอกแลวตนไมบางชนด เชน เฟองฟาจะตองมการตดแตงทรงพมใหสวยงามกอนทมการออกขายดวย ถาเปนชวนชมถาเปนตลาดบนคอ ตลาดทขายใหกบผทมก าลงในการซอกจะมการจดราก และล าตนใหสวยงามกอนทจะน าออกไปขาย ถาเปนไมพมใบกตองมกาตดแตงทรงพมใหมความสวยงามกอน รวมถงใบทแหงเหยว ใบทถกโรคและแมลงเขาท าลาย เปนตน ถาเปนไมพมขนาดกลางถงขนาดใหญอาจจะตองมการขดลอมไปขายซงกอนน าไมพมเหลานไปขายจะตองมการเตรยมความพรอมของตนไมกอนโดยการขดลอมตนขนมากอนหมตนโดยตาขายพรางแสงหรอซาแลนใชขยมะพราวเปนวสดปลกแลวน ามาวางเรยงกนไวเปนระยะเวลาประมาณ 1 เดอน เพอใหตนไมพมสามารถตงตวไดเมอน าไปปลกจะมโอกาสทตนจะตายนอย 2.2.9) การเตรยมไมซม เปนการเกบรวบรวมพรรณไมของเกษตรกร ซงเกษตรกรจะเกบพรรณไมเกาทเคยไดรบความนยมและขยายพนธเกบไวเมอถงเวลาทไมเกานนไดความความสนใจขนมากน ามาออกขายทนทกจะท าใหขายตนไมในราคาทสง เนองจากยงไมมคแขงทขยายพนธตนไมไดมากกวา

2.3 ภมปญญาการผลตไมยนตน เกษตรกรในจงหวดนนทบรทปลกไมยนตนมจ านวนนอยเนองจากเปนพชทมตนขนาดใหญ ใช

ระยะเวลานานกวาจะสามารถสงออกไปขายไดเกษตรกรทผลตไมยนตนมการขดลอมตนไมมาจากแหลงอนน ามาดแลรกษาไวทสวน หรอปลกไวทจงหวดอนแลวสงขายตามพนทตางๆ ทใกลเคยงพนทปลก เชน นนทร พญาสตบรรณ ประดกงออน ปป เปนตน แตไมยนตนทเกษตรกรในจงหวดนนทบรปลกคอ ลนทม ดงนนจงขอกลาวถงกระบวนการผลตลนทมเพยงพชเดยว ซงการผลตลนทมมดงน 2.3.1 การเตรยมตนพนธ การเตรยมตนพนธไมยนตนของเกษตรกรม 3 รปแบบ คอ

50

1) เตรยมตนพนธไวใชเองโดยซอพนธต งตนจากแหลงอนแลวน ามาปลกไวในบรเวณพนททงปลกลงดน 2) ซอพนธ ไมยนตนทขดลอมเรยบรอยแลวมาดแลตอ เมอไมยนตนตงตวไดเรยบรอยแลวจงน าออกขาย 3) การผลตพนธไวใชเอง เกษตรกรผปลกไมยนตนไมนยมปรบปรงพนธพนธไวใชเองเนองจากใชระยะเวลานานกวาจะเจรญเตบโตและออกดอกใหผสมพนธ ซงสวนไมยนตนทเกษตรกรนยมปรบปรงพนธคอ ลนทมเพอใหไดล นทมทมความแตกตางจากพนธเดมทมอย เชนเดยวกนการปรบปรงพนธไมประดบอนๆ

2.3.2 การเตรยมดน การปลกลนทมทเกษตรกรปลกนนท า 2 วธ คอ การปลกลงดน และการปลกลงในกระถาง ซงแตละวธท าไดดงน 1) การปลกลนทมในดน เกษตรกรเตรยมดนผสมป ยอนทรย เชน ป ยคอก หรอป ยหมก อตราสวน 1 : 2 ถาดนในพนทเปนดนทมความละเอยดใหผสมทราบหรอมะพราวสบเพอชวยใหดนโปรง และระบายน าไดด การปลกควรขดหลมใหกวาง X ยาว X ลก 1 X 1 X 1 เมตร การปลกจะใสดนทผสมไวลงไปในหลมประมาณครงหลม หรอ 2/3 ของหลม จากนนน าตนลนทมวางบนดนผสมใหตนอยตรงกลางหลม และเตมดนใหเตม 2) การปลกลนทมในกระถาง สวนใหญเปนการปลกลนทมพนธแคระในการปลกตองเลอกกระถางใหมความเหมาะสมหบขนาดตนดวยเพอความสวยงาม วสดปลกทใชประกอบดวย ดน มลวว และใบไมผ อตราสวน 1 : 2 : 1 การปลกใหใสดนลงในกระถางครงกระถาง วางตนลนทมลงไปใหอยกงกลางกระถางจากนนเตมดนใหเตมรดน าใชชม

2.3.3 การขยายพนธ การขยายพนธล นทมทเกษตรกรนยมใชคอ การปกช า และการตอกง ซงแตละวธมข นตอนดงน

1) การปกช า เกษตรกรจะปกช ากงในกรณทกงมขนาดใหญกวาตนตอไมสามารถตอกงได อกทงการปกช ายงท าใหไดตนทไมมรากแกวมแตรากแขนง การปกช ามข นตอน ดงน 1.1) เลอกกงทมยอดและเรมมเนอไม ตดโคนใหเฉยงประมาณ 45 องศา ยาวประมาณ 20-25 ซม. ทาปนแดง หรอสารปองกนเชอราทรอยตด ลดใบใหเหลอบางสวน เพอลดการคายน า ผงกงในรมเพอใหยางแหงประมาณ 3-10 วน รอใหรากเรมแตก 1.2) น ากงทแผลเรมแหงมาปกช าในขยมะพราวลกลงไปประมาณ 5 ซม. รดน าใหพอชม ตองระวงไมใหน าแฉะมากเกนไป อาจไมตองใหน าอกเลยประมาณ 1 เดอน เนองจากจะท าใหกงและรากเนา 1.3) เมอตนออกรากจ านวนมากจงเรมใหน าอกครง หลงจากนนประมาณ 6 เดอน หรอสงเกตวากงปกช ามการออกใบใหมมากขนใหยายกงปกช ามาปลกลงในกระถาง 2) การตอกง เปนการน ากงพนธดทมลกษณะทเราตองการเสยบบนตนตอทมระบบรากแขงแรง การขยายพนธล นทมวธนเปนวธทเกษตรกรนยมมากทสด เนองจากเปนวธทท าไดงาย ตนโตเรว อกทงจงสามารถเสยบยอดลนทมหลายพนธ และหลายสในตนเดยวกนไดดวย ขนตอนการตอกงของลนทมมวธการเดยวกนกบการตอกงชวนชม โดยมขนตอนดงน

51

2.1) เพาะเมลดลนทมพนธพนเมอง เชน พนธขาววด หรอเหลองวด ทมการเจรญเตบโตเรว เพอน ามาเปนตอ เมอตนเจรญเตบโต เลอกกงพนธทสมบรณ ไมเปนโรค และเลอกกงพนธดทมอายใกลเคยงกน 2.2) ตดตนตอ และผากลางตนตอใหเปนรปตวว (V) 2.3) เฉอนโคนกงพนธดใหเปนรปลม รอใหยางแหง 2.4) น ากงพนธดเสยบลงบนตนตอใหรอยแผลตรงกนพอดจากนนพนดวยเทปพลาสตกหรอเชอกฟางใหแนน 2.5) น าถงพลาสตกมาครอบและผกใหแนน จากนนน าไปวางไวในรม ประมาณ 8-10 วน จงเปดปากถง และใหน าเลกนอย 2.6) ใหตนลนทมทตอกงไดรบแสงเพยงพอ เมอตนลนทมผลใบออนดแลรกษาตอประมาณ 1-2 เดอน จงยายปลกในกระถาง หรอลงดน เกษตรกรกลาววาการเลอกตนตอ และกงพนธดทอายใกลเคยงกนจะท าใหตนออกดอกไดประมาณ 3-4 เดอน เนองจากตนทไดจากการตอกงมระบบรากแกว 2.3.4 การดแลรกษา 1) การใหน า ควรใหน าลนทมทกวน เพอไดรบน าทเพยงพอจะท าใหลนทมมใบ ทรงพง และดอกทสวยงาม เกษตรกรกลาววาการหากลนทมขาดน า 1 วน ลนทมกจะแสดงอาการโดยใบทอยดานลาง ถาเปนไมยนตนชนดอนๆ จะมการใหน าในชวงทปลกใหมๆ โดยเฉพาะในชวงฤดแลง และฤดหนาว เมอตนไมสามารถตงตวไดดแลวกไมตองใหน าทกวน 2) การใสป ย การใสป ยลนทมเกษตรกรสวนใหญนยมใชป ยอนทรย รวมกบการใชป ยเคมโดยใสรองพนหลมปลก หรอกระถาง ป ยเคมทใชเปนป ยละลายชาสตร 13-26-7 การใหป ยไมยนตนชนดอนเกษตรกรสวนใหญนยมใหชวงแรกของการปลกโดยใหป ยเคมละลายชาลองกนหลม เมอไมยนตนโตขนกใหป ยอนทรยแทน 3) เทคนคเฉพาะในการดแลไมยนตน 3.1) การบงคบการออกดอก หากตองบงคบใหไมยนตนทมดอกออกดอก เชน ราชพฤกษ กลปพฤกษ แคฝรง หรอไมยนตนเมองรอนอนๆ สามารถท าไดโดยการงดใหน ากบไมยนต นหลงจากนนไมยนตนกจะมการออกดอก 3.2) การตดยอด ไมยนตนเมอปลกไปแลวประมาณ 1 ป จะมการท าโคน เมอไมยนตนอาย 2 ป จงตดยอดทระดบ 2 เมตร วดจากระดบดนเพอใหตนไมมล าตนใหญขน เมอไมมอาย 5 ป จงตดยอดอกครงทระดบ 3 เมตร จากระดบพนดน เมอตนไมอายประมาณ 6-7 ปจงขดขาย 3.3) การขดไมยนตนใหขดหางจากโคนตนประมาณ 20 เซนตเมตร อปกรณทน ามาใชขดตนไมจะตองมความคม หากใชอปกรณททอจะท าใหแผลทตดรากจะช าซงอาจเปนแหลงเขาท าลายของเชอโรค การขดไมยนตนจะตองขดโดยไวรากทมขนาดใหญประมาณ 2-3 ราก จากนนน าขยมะพราวใสลงไปรอบโคนตนทขด ทงไวประมาณ 1 สปดาห จงตดรากทเหลอออก น าตนไมขนจากหลมโดยหอตนไมดวยตาขายพรางแสงหรอกระสอบหมรอบตมดน

52

ภาพท 4.17 อปกรณทใชขดตนไม 3.4) การขนสงไมยนตน โดยทวไปไมยนตนทขดเรยบรอยแลวจะล าเลยงขนรถ 6 ลอ หรออาจรถทใหญกวารถ 6 ลอ ขนอยกบขนาดตนไม การวางตนไมจะวางตนไมจากทายรถไปหนารถ เพอใหสามารถขนตนไมไดในปรมาณมาก และวางดานทเปนตมดนไวดานหนาแลวใหดานทเปนปลายยอดอยทกระบะดานทาย 3.5) การดแลไมยนตนหลงจากขดลอม ในกรณทยงไมขายไมขดลอมใหกบลกคาเมอตนไมมาถงทรานควรวางตนไมในททจดเตรยมไว จากนนหมตมอกครงโดยน าขยมะรพราวทชมน าอดเขาไปในตาขายพรางแสง จากนนใชสารเรงการออกรากรดใหตนไมสปดาหละครง และค ายนใหเรยบรอยเพอใหตนไมไมลม จากใหใหน าทกวน ประมาณ 30 วน ตนไมจะออกราก

3. แนวทางในการพฒนาและเผยแพรความรภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบดวยระบบการศกษาทางไกล จากการสอบถามเกษตรกรผปลกไมดอกไมประดบถงสอ หรอแหลงความรทเกษตรกรสามารถศกษาหาความรเพมเตมเพอน ามาใชพฒนาการผลต พบวา เกษตรกรผปลกไมดอกไมประดบศกษาความรเพมเตมจากหนงสอมากทสด รอยละ 90 รองลงมาคอ แผนพบ และอนเทอรเนต

53

บทท 5 สรปการวจย การอภปราย และขอเสนอแนะ

จากการศกษาการวจยภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบในจงหวดนนทบรผรสอในระบบ

การศกษาทางไกล สรปผลการวจยโดยจ าแนกออกตามวตถประสงคดงน 1. สรปการวจย

1.1 วตถประสงคการวจย 1) เพอรวบรวมภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบ ในจงหวดนนทบร 2) เพอวเคราะหและจดกลมภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบ 3) เพอหาแนวทางในการพฒนาและเผยแพรความรภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบ

ดวยระบบการศกษาทางไกล 4) เพอสรางสอในการเผยแพรภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบ

1.2 วธด าเนนการวจย 1) ประชากร ประชากรทท าการศกษา ไดแก เกษตรกร/ผร และผเกยวของกบอาชพผลต

ไมดอกไมประดบในจงหวดนนทบร จากการศกษาขอมลเบองตนพบวา มประชากรรวม 1,822 คน ก าหนดกลมประชากร โดยใช ตารางของเครซและมอรแกน(R.V.Krejcie & D.W.Morgan)ทคาความเชอมน 95 % ก าหนดกลมตวอยาง 322 คน และก าหนดกลมผสมภาษณเชงลก โดยคดเลอกจากผทม การใชภมปญญาในการผลตไมดอกไมประดบ

2) กลมตวอยาง เนองจากการผลตไมดอกไมประดบมการผลตทอาศยเทคโนโลย และเทคนคในการผลตคอนขางสง ผทใชภมปญญาในการผลตทงหมดอาจมอยนอย ดงนนจงตองมการสมสงแบบสอบถามเบองตนใหกบเกษตรกรจ านวน 322 ราย เพอสอบถามเปนขอมลเบองตนเกยวกบการใชภมปญญาในการผลตไมดอกไมประดบ

3) เครองมอทใชในการวจย ในการวจยครงนใชแบบสมภาษณ โดยใชแบบสอบถาม และใชการสมภาษณแบบเชงลกกบเกษตรการผทใชภมปญญาในการผลตไมดอกไมประดบ

4) การเกบรวบรวมขอมล 4.1 ขอมลปฐมภม จากการสมภาษณขอมลเรองการใชภมปญญาเกยวกบการเตรยมดน

การขยายพนธ การปรบปรงพนธ การปลก การปฏบตดแลรกษา และการเตรยมตนไมกอนออกจ าหนาย เกษตรกรผปลกไมดอกไมประดบในจงหวดนนทบร

4.2 ขอมลทตยภม ศกษาและรวบรวมขอมลเรองการใชภมปญญาเกยวกบการเตรยมดน การขยายพนธ การปรบปรงพนธ การปลก การปฏบตดแลรกษา และการเตรยมตนไมกอนออกจ าหนาย จากเอกสาร ต ารา วารสาร จลสาร และเอกสารทางราชการอนๆ

54

1.3 ผลการวจย 1.3.1 รวบรวมภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบ ในจงหวดนนทบร จากการ

รวบรวมภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบในจงหวดนนทบร พบวา เกษตรกรผปลกไมประดบสวนใหญมการน าเทคโนโลการผลตแบบสมยใหมเขามาใชในการผลตไมประดบ รวมกบการน าภมปญญาทไดรบการถายทอดจากบรรพบรษ และภมปญญาทคดขนมาเองซงไดจากประสบการณการปลกไมประดบ และจากการสงเกต ไมดอกไมประดบทมการใชภมปญญาในการผลตมากทสด เชน ชวนชม บอนส และโกสน สวนไมดอกไมประดบดบอนๆ กมการน าภมปญญามาใชในบางขนตอนของการผลต เชน การขยายพนธ การผสมพนธ การดแลรกษา และการก าจดศตรพช

1.3.2 วเคราะหและจดกลมภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบ จากการรวบรวบภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบในจงหวดนนทบร โดยมการจดตามกลมพช คอ ไมคลมดน ไมพม และไมยนตน เมอน าผลการรวบรวมขอมลมาวเคราะหแลวพบวา ในการจดกลมพชออกเปน 3 ประเภทตามการใชงานทางภมทศนจะเหนวาพชทง 3 ประเภทมกระบวนการผลตทคลายกน ท าใหสามารถวเคราะหและแบงกลมภมปญญาตามกระบวนการผลตไดได 6 ขนตอน คอ

1) การเตรยมตนพนธ 2) การเตรยมดน 3) การขยายพนธ 4) การดแลรกษา 5) การปรบปรงพนธ 6) การเตรยมตนไมกอนขาย

จากการจดกลมภมปญญาท าใหทราบภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบในจงหวดนนทบร ดงน

1. การเตรยมตนพนธ การเตรยมตนพนธส าหรบผลตไมดอกไมประดบทเกษตรกรปฏบตม 3 แบบ คอ

1) เตรยมตนพนธไวใชเอง โดยซอตนพนธจากแหลงอนมาการปลกลงแปลง หรอปลกลงกระถางขนาดใหญ จากนนดแลรกษาใหตนมความสมบรณ แขงแรง เพอน ามาขยายพนธตอ

2) ซอตนพนธขนาดเลกมาในราคาถกมาแลวน ามาปลกดแลรกษาตอเปลยนกระถางใหใหญขนจนออกดอก หรอมทรงพมสวยงามแลวน าไปขาย

3) การผลตพนธไวใชเองการผสมปรบปรงพนธไมดอกไมประดบขนมาใชเอง ซงโดยทวไปแลวเกษตรกรไมนยมผลตพนธพชใหมไวใชเอง ยกเวน พชทมมลคาสง หรอพชทตองการความแปลกใหม จะท าใหขายไดในราคาทสงกวาปกต เชน บอนส โกสน อโกลนมา ชวนชม ลนทม เฟนบางชนด เปนตน

2. การเตรยมดน เกษตรกรมการใชวสดปลกทหางายในทองถนซงจะเปนการชวยเกษตรกรประหยดตนทนการผลตในดานการขนสงวสดปลกได การเตรยมดนของเกษตรกรของพชทง 3 กลมใชวสดทมความคลายคลงกน แตมความแตกตางกนทอตราสวนในการผสมวสดปลกซงอตราสวน

55 เหลานไดมาจากการคดคน การสงเกต และการทดลองของเกษตรกรวาวสดใดเหมาะกบพชชนดใด โดยวสดทเกษตรกรน ามาใชมหลายชนด คอ ดนผสม ทราย ดนขยไผ ดนนา ป ยอนทรย ป ยหมก ป ยคอก ขยมะพราว กาบมะพราว ทราย แกลบดบ แกลบเผา ใบไมผ ใบกามป ใบมะขาม กระดกปน เปลอกถว เปนตน เกษตรกรจะน าวสดเหลานมาผสมกนตามสดสวนทเหมาะสม ซงไมดอกไมประดบแตละชนดมความตองการวสดปลกทแตกตางกน เชน ตวอยางอตราสวนวสดปลกทใชปลกไมคลมดน เชน ขยมะพราว : กาบมะพราว : ดนรวน : ป ยคอก อตราสวน 2 : 2 : 2 :1, ดนเหนยวรอน : แกลบเผา อตราสวน 1 : 1 และ ดนนา : ใบไมผ อตราสวน 1 : 1 ตวอยางอตราสวนวสดปลกทใชปลกไมพม เชน ดนรวน : ขยมะพราว : ป ยหมกหรอป ยคอก อตราสวน 1 : 1 : 1 และดนรวน : ใบกามป : กาบมะพราว : ป ยคอก : กระดกปน อตราสวน 1 : 1 : 1 : 1 : 1

ในการเตรยมวสดปลกของเกษตรกรยงขนอยกบความตองการของเกษตรกร เชน หากตองการใหโกสนมสสวยงามเกษตรกรจะใสกระดกปนเปนวสดปลก หากตองการใหบอนสมสสวย สดใส

3. การขยายพนธ การขยายพนธของไมประดบทนยมท ามหลายวธซงเมอน ามาจดไดเปน 2 วธใหญๆ คอ การขยายพนธโดยอาศยเพศ และการขยายพนธโดยไมอาศยเพศ ซงมรายละเอยด ดงน 3.1 การขยายพนธโดยอาศยเพศ เปนการขยายพนธโดยการเพาะเมลด การขยายพนธโดยวธนจะเปนการขยายพนธโดยมการผสมพนธระหวางเกสรเพศผ และเพศเมย ท าใหไดเมลดมาไวใชส าหรบปลก ตวอยางไมดอกไมประดบทขยายพนธโดยการเพาะเมลด เชน บอนส ชวนชม ลนทม เปนตน 3.2 การขยายพนธโดยไมอาศยเพศ การขยายพนธไมดอกไมประดบแบบไมอาศยเพศสามารถท าไดหลายวธ คอ การตอนกง การปกช า การเสยบยอด และการตดตา

4. การดแลรกษาไมดอกไมประดบ การดแลรกษาไมดอกไมประดบประกอบดวย การใหน า การใสป ย และการปองกนก าจดศตรพช 4.1 การใหน า การใหน าไมดอกไมประดบแตละชนดมความแตกตางกนเนองจากตนไมแตละตนตองการปรมาณน าทไมเทากน ดงนนในการใหน าไมดอกไมประดบจะตองศกษาความตองการน าดวย ซงการใหน าโดยทวไปแลวจะใหน าวนละ 2 ครง เชา-เยน โดยเกษตรกรจะไมใหน าหลง 6 โมงเยน 4.2 การใสป ย การใหป ยพชแตละชนดมความแตกตางกนหากเปนไมใบอาจไมตองใหป ยทเรงการออกดอก แตตองใหป ยบ ารงใบแทน การใหป ยไมดอกไมประดบมดงน 4.2.1 การใหป ยไมคลมดนเกษตรกรนยมใหป ยเคมแกไมคลมดนหลงจากทยายกงปกช าจากตะกราช ามาไวในกระถาง เพอชวยเรงการเจรญเตบดานทางกง ใบ และล าตน ท าใหมทรงพมสวยงาม เกษตรกรบางรายมการใสป ยคอกใหกบไมคลมดนเพอใหตนมทรงพมสวยงาม

56

หากเปนไมคลมดนทมดอกในการขายจะตองท าใหตนไมออกดอกกอนจงจะสามารถขายได ดงนนหลงจากทใหป ยสตร 25-7-7 แลว 7 วน จงใสป ยคอก เมอทรงพมไดขนาดใสป ยสตร 8-24-24 เพอท าใหตนไมออกตาดอก 4.2.2 การใหป ยไมพม เกษตรกรใหป ยเคมสตรเสมอ 15-15-15 หรอ 16-16-16 และมการผสมป ยธาตรองลงไปดวย คอ แคลเซยม แมกนเซยม ซลเฟอร เหลก ทองแดง โบรอน สงกะส แมงกานส และโมลบดนม รวมกบการใสป ยหมกซงอาจเปนป ยหมกจากปลา จากพช หรอมลสตว เพอท าใหใบของตนมสสนสวยงาม ออกดอกดก

4.2.3 การใหป ยไมยนตน เกษตรกรสวนใหญนยมใหป ยละลายชาในชวงแรกของการปลก เมอตนไมเรมโตจงใหป ยอนทรย 4.3 การปองกนและก าจดศตรพช เกษตรกรสวนใหญใชสารเคมในการก าจดศตรพช แตถาการระบาดของศตรพชไมมากเกนไปเกษตรกรจะใหวธถอนหญา หรอเกบแมลง และสวนของพชทเปนโรคออก

5. การปรบปรงพนธ การปรบปรงพนธไมประดบสวนใหญเกษตรกรจะไมนยมท า แตมไมดอกไมประดบบางชนดทเกษตรกรนยมปรบปรงพนธไวใชเอง เชน ชวนชม บอนส ลนทม อโกลนมา และโกสน เปนตน

6. การเตรยมตนไมกอนขาย เกษตรกรมการคดเลอกตนไมทมความแขงแรงสมบรณปราศจากโรคออกขาย ถาเปนไมประดบทมดอกเกษตรกรจะท าใหตนไมออกดอกกอนแลวจงน าไปขาย

1.3.3 แนวทางในการพฒนาและเผยแพรความรภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบดวยระบบการศกษาทางไกล จากการสอบถามเกษตรกร พบวา เกษตรกรสวนใหญรอยละ 90 ศกษาหาความรเกยวกบการผลตไมดอกไมประดบจากหนงสอ รองลงมาคอ แผนพบ และอนเตอรเนต และเกษตรกรเหนวาการเผยแพรภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบควรท าในรปแบบของหนงสอ

1.3.4 การสรางสอในการเผยแพรความรภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบ จากการศกษาสอบถามเกยวกบภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบในจงหวดนนทบรจากเกษตรกรผปลกไมดอกไมประดบท าใหสามารถผลตสอในรปแบบหนงสอ 2. การอภปราย

2.1 การรวบรวมภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบ ในจงหวดนนทบร การผลตไมดอกไมดอกไมประดบในปจจบนความกาวหนาทางเทคโนโลยท าใหการผลตไมดอกไมประดบมการน าเทคโนโลยการผลตแบบสมยใหมทมการน าความรทางวทยาศาสตรเขามาเกยวของจนท าใหภมปญญาการผลตทไดรบการถายทอดจากบรรพบรษบางขนตอนหายไป พชทยงมการผลตโดยน าภมปญญาในการผลตมาใชมเพยงไมกชนดเทานน เชน ชวนชม บอนส และโกสน เปนตน โดยเฉพาะบอนสทมการถายทอดภมปญญาปลกในประเทศไทยตงแตสมยกรงศรอยธยาและไดมการถายทอดความรการปลกบอนสมาจนถงปจจบน สาเหตทท าใหภมปญญาการผลตเรมหายไปเนองจากวทยาการทกาวหนาท าให

57 การผลตไมดอกไมประดบท าไดเรวมากขน เหนผลไดชดเจน เชน การก าจดศตรพชโดยใชสารเคมฉดพนจะเหนผลไดชดเจนเลยวาหญาทข นรกตายหมดไมตองเสยเวลาในการถากหญา

2.2 วเคราะหและจดกลมภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบ จากการเกบรวบรวมขอมลภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบทไดจากการสอบถามเกษตรกรท าใหสามารถจ าแนกภมปญญาตามกระบวนการผลตออกเปน 6 ขนตอน คอ การเตรยมตนพนธ การเตรยมดน การขยายพนธ การดแลรกษา การปรบปรงพนธ การเตรยมตนไมกอนขาย ซงทกขนตอนการผลตเกษตรกรมการปฏบตตามหลกวชาการทมการปฏบตทวๆ ไปในการท าการเกษตรในปจจบน แตมบางขนตอนของการผลตทมการน าภมปญญามาใชในการผลต คอ

2.2.1 การเตรยมดน เกษตรกรเลอกใชวสดทหาซอไดงายตามทองถน เนองจากมราคาถกไมตองเสยคาใชจายในการขนสง เกษตรกรเลอกใชใบไมผ ป ยคอกผ และใบกามป ใสลงในวสดปลกเพราะเชอวาจะท าใหตนไมเจรญเตบโตด ซงการใสใบไมผ ป ยคอกผ และในกามปลงในวสดปลกนนเปนการชวยใหตนไมมการเจรญเตบโตททางหนงเนองจากเมอใบไมผ ใบกามป และป ยคอกผยอยสลายกจะเปนการเพมธาตอาหารทเปนประโยชนกบตนพช อกทงยงชวยในการปรบโครงสรางของดนใหมความรวนซยเพมชองวางในดนท าใหน าและอากาศผานชองวางลงไปในดนได นอกจากนแกษตรกรยงมการเลอกใชกระดกปนใสในวสดปลกเพราะเชอวาจะท าใหตนไมเจรญเตบโตดและใหสสนสวยงามสาเหตทกระดกปนท าใหตนไมเจรญเตบโตด เนองจากแคลเซยมเปนธาตอหารทสงเสรมการน าธาตไนโตรเจนจากดนไปใชใหเปนประโยชนมากขนซงไนโตรเจนเปนธาตอาหารหลกทพชตองการชวยในการบ ารงใบของพช และมสวนในการเคลอนยายโปรตนและคารโบไฮเดรตซงมผลตอการการสรางผลและเมลด นอกจากนยงเปนองคประกอบของสารเชอมผนงเซลชวยในเรองของการแบงเซล และท าใหสของผวของผลไมมสสนสวยงาม

2.2.2 การขยายพนธ การขายพนธไมดอกไมประดบทเกษตรกรใชคอ การเพาะเมลด การปกช า การตอนกง การตดตา การตอกง และการแยกกอ หรอแยกหนอ ซงเปนการขยายพนธทตรงตามหลกวชาการ แตการตอนกงของเกษตรกรบางรายมการน ากะปผสมกบน าทาไปทกงตอนแลวท าใหก ง ต อนออกราก ไดด แ ล ะ ร ากมค ว ามย าว ซ ง ต ร งกบก ารทดลองขอ ง ธญพสษ ฐ แ ล ะ ศภวรรณ 2545 ทไดทดลองใชสารละลายกะปทาสงชมพทบทมจนทนกอนหมดวยกาบมะพราวท าใหไดรากกงตอนทมความยาวมากทสด

นอกจากนเกษตรกรผปลกชวนชมมการขยายพนธชวนชมโดยการตอกงแบบไมเขาเดอยซงเปนการขยายพนธทท าใหรอยตอของกงพนธด และตนตอมแผลเลกดสวยงาม การขยายพนธโดยวธนเปนการตนตนตอตามขวางโดยไมตองท ารอยบากแลวน ากงพนธดทตดตามขวางเชนเดยวกนโดยไมตองเฉอนแบบฝานบวบไปวางบนตนตอ วธการนถอวาเปนวธการทแตกตางจากการขยายพนธโดยการตอกงทมอยเดม

การผาหวบอนส เปนการขยายพนธไมหวทมความแตกตางจากพชอนเน องจากการขยายพนธไมหวโดยทวไปจะใชการแยกหนอหรอแยกหวทออกมาใหมมาปลกหบการผาหวตามความยามโดยใหตดสวนทเปนเบซอล เพลท แตการผาหวบอนจะตดออกเปนชนเลกๆ ทมตาตดอย เมอน าไป

58 ช าในวสดปลกชนสวนเหลานกจะมการออกราก และแตกตาขนมาใหมเนองจากมสวนทเปนตายอดตดไปดวย

2.2.3 การดแลรกษา การดแลรกษาไมดอกไมประดบของเกษตรกรประกอบดวย การใหน า การใสป ย การปองกนและก าจดศตรพช และการจดรากซงใชส าหรบชวนชม การจดรากชวนชมของเกษตรกรนนจะมการผงตนชวนชมโดยลางรากออกไมมการรดน าประมาณ 3-4 สปดาห การผงตนชวนชมโดยไมไดรบน าท าใหกงและรากชวนชมนมเนองจากขาดน าท าใหสามารถจดทศทางของรากไดงายขน เมอจดรากไดตามตองการแลวจงรดน าใหกบชวนชมเพอใหตนสามารถเจรญเตบโตตอไปได 2.3 การหาแนวทางในการพฒนา และเผยแพรภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบ จากการเกบรวมรวมขอมลจากเกษตรกร พบวา หนงสอเปนสอทเกษตรกรสามารถเขาถงไดสะดวก งายทสดดงนนในการเผยแพรภมปญญาฯ ในครงนจะเผยแพรในรปแบบหนงสอ สวนแนวทางในการพฒนาการเผยแพรภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบนนจะมการเผยแพรในรปแบบหนงสออเลคทรอนกส น าขอมลไปเผยแพรในเวบไซดเพอใหบคคลทวไปทสนใจไดศกษา 2.4 การสรางสอในการเผยแพรภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบ สอทจะสรางขนเพอเผยแพรภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบจะสรางในรปแบบหนงสอ ซงมเนอหาดงน คอ

เรองท 1 การเตรยมดน เรองท 2 การขยายพนธ

- การเพาะเมลด - การปกช า - การตอนกง - การเสยบยอด - การตดตา

เรองท 3 การผสมพนธไมประดบ - การผสมพนธชวนชม - การผสมพนธโกสน

เรองท 4 การดแลรกษา - การใหน า - การใสป ย - การปองกนก าจดศตรพช

เรองท 5 เทคนคเฉพาะในการการผลตไมดอกไมประดบ - การจดราก - การจดกง - การบงคบการออกดอก

3. ขอเสนอแนะ

59 3.1 ขอเสนอแนะในการน าผลการวจยไปใช จากการเกบรวบรวมภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบในจงหวดนนทบรผวจยมขอเสนอในการน าผลการวจยไปใชประโยชน ดงน 3.1.1 น าเอกสารทรวบรวมภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบในจงหวดนนทบรไปเผยแพรใหกบผทสนใจปลกเลยงไมดอกไมประดบทงทปลกไวเพอการพกผอนหยอนใจรวมถงเกษตรกรปลกไมดอกไมประดบเปนการคาเพอใหทราบเทคนคในการผลตไมดอกไมประดบเพมมากขน 3.1.2 น าเอกสารทอยในรปหนงสอไปท าเปนหนงสออเลกทรอนกสเผยแพรในเวบไซดเพอใหผท สนใจไดศกษา 3.2 ขอเสนอแนะในการท าวจยครงตอไป 3.2.1 รวบรวมภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบแยกเปนชนดพช เชน บอนส ชวนชม และโกสน เปนตน 3.2.2 ศกษาภมปญญาการผลตของพชชนดอน เชน ผก และไมผล ในจงหวดนนทบร 3.3.3 ศกษาภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบ ณ จงหวดอน เนองจากแตละพนทมสภาพภมประเทศและภมอากาศแตกตางกนจงท าใหวถชวตและภมปญญาแตละทองถนมความแตกตางกน เพอน าความรทไดมาประยกตใชในตางพนทได

60

บรรณานกรม ธญพสษฐ พวงจก และศภวรรณ สงหกล, 2545 ผลของสาร IBA และ NAA ตอการออกรากของกงปกช าชมพทบทมจนทน. วารสารวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร 10(2):54-60

ลดดาวลย เพชรโรจน อจฉรา ช านประศาสน, 2545 ระเบยบวธการวจย Research Methodology พมพดการพมพ 242 หนา น าทพย วภาวน, 2537การจดการความรกบคลงความร กรงเทพ บรษท เอสอาร พร นต ง แมสโปรดกส จ ากด บญด บญญากจ นงลกษณ ประสพสขโชคชย ดสพงศ พรชนกนาถ และปรยวรรณ กรรณลวน การจดการ

ความร จากทฤษฎสการปฏบต สถาบนเพมผลผลตแหงชาต กรงเทพ 2547 สมาล สงขศร, 2549การศกษาทางไกล โครงการสงเสรมการแตงต ารา มหาวยาลยสโขทยธรรมาธราช

นนทบร สดใจ เหงาสไพร, 2549 สอการเรยนการสอน หลกการและทฤษฎพ นฐานสการปฏบต ศนยการพมพ

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ กรงเทพ เสร พงศพศ (บรรณาธการ), 2536ภมปญญาชาวบานกบการพฒนาชนบท เลม 1 มลนธภมปญญา เอกวทย ณ ถลาง, 2540ภมปญญาชาวบานสภมภาค : วถชวตและกระบวนการเรยนรของชาวบานไทย

โครงการกตตเมธสาขาวชาศกษาศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช นนทบร นรนาม การพฒนาสอการเรยนการสอน http://www.silapasart.com/academic/edu01.pdf คนคนเมอ

วนท 15 มนาคม 2553 กลมงานภมปญญาทองถน ส านกพฒนาเกษตรกร กรมสงเสรมการเกษตร

http://tkagri.doae.go.th/db45/show_type.php?type_id=T00023 คนคนเมอวนท 22 กมภาพนธ 2553

ส านกงานเกษตรจงหวดนนทบร http://www.nonthaburi.doae.go.th/ คนคนเมอวนท 10 กนยายน 2553

http://www.moi.go.th/MOIWEB/jsp/report/MRPN0102.jsp คนคนเมอวนท 10 กนยายน 2553 images.au2etc.multiply.multiplycontent.com/ คนคนเมอวนท ธนวาคม 2553

61

ภาคผนวก

62

ภาคผนวก ก แบบส ารวจ

แบบสมภาษณแบบเจาะลก

แบบสมภาษณกลมผผลตไมดอกไมประดบในจงหวดนนทบร โครงการการจดการความรภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบ

ในจงหวดนนทบรผานสอในระบบการศกษาทางไกล ขอขอบคณทใหความรวมมอในการตอบแบบสอบถาม ขอมลทไดจากทานจะถอเปนความลบ

การวจยในครงนมวตถประสงคเพอ

1. เพอรวบรวมภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบ ในจงหวดนนทบร 2. เพอวเคราะหและจดกลมภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบ 3. เพอหาแนวทางในการพฒนาและเผยแพรความรภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบดวยระบบ

การศกษาทางไกล 4. เพอสรางสอในการเผยแพรภมปญญาการผลตไมดอกไมประดบ

นยามศพท ภมปญญา หมายถง ความร ความคด ความเชอ ความสามารถ ความชดเจน ทกลมชนไดจาก

ประสบการณทสงสมไวในการปรบตวและด ารงชพในระบบนเวศน หรอสภาพแวดลอมทางธรรมชาต และสงแวดลอมทางดานสงคม-วฒนธรรม ทไดมการพฒนาการสบสานกนมา ภมปญญา เปนความร ความคด ความเชอ ความสามารถ ความชดเจน ทเปนผลของการใชสตปญญาปรบตวกบสภาวะตางๆ ในพนททกลมชนนนตงหลกแหลงถนฐานอย และไดแลกเปลยนสงสรรคทางวฒนธรรมกบกลมชนอน สวนท I ขอมลทวไป (กรณากรอกตวบรรจง) วนทกรอกขอมล 1. ผใหขอมล (ชอ – นามสกล) 2. เพศ ชาย หญง 3. อาย ป 4. ชอสวน เลขท อาคาร/หม ตรอก/ซอย ถนน แขวง/ต าบล เขต/อ าเภอ จงหวด รหสไปรษณย โทรศพท โทรสาร อเมลล 5. ชนดไมดอกไมประดบทผลต ไมดอกกระถาง (โปรดระบ) ไมใบกระถาง (โปรดระบ)

ไมพม (โปรดระบ) ไมยนตน (โปรดระบ) อนๆ (โปรดระบ) 6. ขนาดพนทปลก เลก 1-40 ไร กลาง 41-100 ไร ใหญ มากกวา 100 ไร 7. ด าเนนกจการมาแลว หรอประสบการณในการผลตไมดอกไมประดบ 1-5 ป 6-10 ป 11-20 ป 21-30 ป มากกวา 31 ป (โปรดระบ) 8.แรงงานทางการเกษตร (ตอบไดมากกวา 1 ค าตอบ) 1 คน 3 คน 2 คน มากกกวา 3 คน (โปรดระบ )

9. แหลงน าทางการเกษตร (ตอบไดมากกวา 1 ค าตอบ) น าฝน น าปะปา น าผวดน (แมน า ล าคลอง หนอง บง) 10. แหลงความรทน ามาใชในการผลต (ตอบไดมากกวา 1 ค าตอบ) นกวชาการ สบทอดจากบรรพบรษ เพอนบาน ไปเรยนร ดงานจากภายนอก จากประสบการณตวเอง อนๆ (โปรดระบ) 11. แหลงความรททานสามารถคนควาเพมเตมมาใชในการผลต (ตอบไดมากกวา 1 ค าตอบ) หนงสอ, คมอการผลตไมดอกไมประดบ แผนพบ อนเตอรเนต ซดเผยแพรความร อนๆ (โปรดระบ) 12. ในชมชนของทานมผร ปราชญ ทางดานการผลตไมดอกไมประดบ ม

ม ชอ ภมปญญาทม

สวนท 2 การใชภมปญญาในการผลตไมดอกไมประดบ ใหกรอกเครองหมาย ในชอง ตามชนดของภมปญญาททานทราบหรอใชปฏบตเกยวกบไมดอกไมประดบ 1. ภมปญญาการเตรยมดน 1.1 การผสมดนปลก 1.2 การปลกลงแปลง การขดแปลง 1.3 การปลกลงกระถาง 2. ภมปญญาการขยายพนธ 2.1 การเพาะเมลด

2.2 การตดตา 2.3 การทาบกง 2.4 การตอกง 2.5 การเสยบยอด 2.6 การปกช า

2.7 การตอนกง 2.8 การขยายพนธโดยใชหว 3. ภมปญญาการปรบปรงหรอผสมพนธพชชนดใหมขนมาเอง 4. ภมปญญาการดแลรกษา 4.1 การใหน า 4.2 การใสปย

4.3 การก าจดแมลง 4.4 การก าจดโรค 4.5 การก าจดวชพช 4.6 การปองกนก าจดศตรพช 4.7 การเดดยอด

4.8 การตดแตง 4.9 การบงคบทรงพม 4.10 การบงคบการออกราก 4.11 การบงคบการออกดอก 5. ภมปญญาการเตรยมตนไมกอนออกขาย

6. อนๆ

ขอบคณทกรณากรอกแบบสอบถาม