Kadinin is Yasamina Katilimi Ve Kadin Yoneticilik Modelleri Participation of Women to Business World and Women Manager Models

8/7/2019 Kadinin is Yasamina Katilimi Ve Kadin Yoneticilik Modelleri Participation of Women to Business World and Women Ma

1/68

Ankara niversitesi

Sosyal Bilimler Enstits

Kadnn i yaamna katlm ve kadn yneticilikmodelleri

Gzde NarmanAnkara2006


2/68

NDEKLER

I. BLM

1-1 cretli Kadn Emei ve Yeri

1-2 Trkiye

1-3 Trkiyede Hayatnda Kadnlar

II. BLM

2-1 Kadn ve Erkek Rollerinin Farkllamas ve renimi

2-2 Cinsiyete Dayal Ayrmclk

2-3 Balca Ayrmclk Uygulanan Alanlar

2-4 Trkiyede alan Kadnlara Kar Tutumlar ve Genel Yarglarn Sonular

2-5 Kadn Yneticilerin Yaad Genel Zorluklar

III. BLM

3-1 Liderlik, Ynetim, G Kavramlarna Genel Bak

3-2 Liderlik Kuramlar

3-3Toplumsal Deiim Surecinde Kadnlar ve Kadn Liderlik

Kaynaka

Ekler


3/68

GR

Bu alma ksmdan olumaktadr. lk ksm kadnlarn alma yaamna katlmlarn

etkileyen makro dzeydeki ekonomi- politikalarn Trkiye ve dnya leinde istihdam

zerindeki etkilerini gstermeyi hedeflemektedir. zellikle son yirmi yl iinde retim

ilikileri ve teknolojilerindeki hzl deiim beraberinde kadn adna olumlu saylabilecek

gelimeleri de tetiklemitir. Buna karn birok evre geliimin yanltc olduunu, tm olup

bitenlerin yapsal sorunlar barndrd inancndadr. Bu anlamda ilk ksm kadnlar (zelde

kadn alanlar) evreleyen olumlu-olumsuz, durumsal ve eliik saylabilecek deiimleri

gsterme niyetindedir.

kinci ksm daha ok kadn ve erkein sosyalleme srecinde kazandklar roller ve bunlarn

i yaamnda etkilerine dair karmlar kapsamaktadr. Bu balamda, cinsiyete dayal rol

dalm, kadnlk rolleri, cinsiyete dayal ayrmclk, kadnlara kar tutumlar ve genel

yarglar ikinci ksmn konularn oluturacaklardr.

Son ksm ise birinci ve ksmn skntlarn gz ard ederek kavramsal dzeyde liderlik,

yneticilik, g ve yetki gibi ynetim modellerinin alt bileenlerini sorgulamakta ve

arkasndan kadna atfedebilecek yapsal farllklarn ynetim ve organizasyon dzeyinde

sorgulanmasna yer vermektedir. Ayrca kadnn snrl da olsa ynetim kademelerinde ki

bulunuuyla oluan eitliliin beeri ilikiler ve rgt verimlilii zerindeki etkileritartlacaktr.


4/68

1. BOLUM


5/68

1-1 cretli Kadn Emei ve Yeri

Dn olduu gibi bugn de iktisadi yapnn, sanayilemenin, retim ve emek

srelerinin deiimine bal olarak alanlarn yaps ve zellikleri deimektedir. Bu

anlamda kadnlarn dnya leinde retim srelerine katlmnn vazgeilmezlii artk

aikrdr. nk sanayilemenin, retim ve emek srelerinin niteliinin deimesi ve yeni

boyutlar kazanmas, toplumlarn insan gc yapsnn nitelik ve bileiminde kkl

deiikliklere yol amaktadr.

Sermayenin gerek karll maksimize etme gerekse tekelleme surecindeki ulusal ve

uluslararas amazlarnn almas noktalarnda ortaya kan igc maliyetini asgariye

indirme kaygs bu dnmlerin yapsal zorunluluu olarak nitelenebilir. 17. yzyldan

itibaren sava gibi bunalml dnemlerde erkek igcnn yetersizlii ya da herhangi bir

dnemde karll artrmak adna kadnn ucuz emek olarak meta retimine kanalize edilmesiad gecen srecin bir paras olarak anlamlandrlmaldr. Ancak kadnn yapabilirliini

ucuzlatan geleneksel duruun bu tarihsel sre iinde krlamamasn; her trl yerleik deere

bayrak aan devrimci burjuva ideolojisinin zel tercihinin dnp kendisini vurmas olarak

nitelemek doru olacaktr. Dier bir deyile kadnn retim srelerinde yaratt deeri ucuz

grme eilimi bugn krlmas hedeflenen geleneksel bak asn beslemitir.

Bu da doal olarak modernliin zirvesinde olan lkelerde dahi kadn kimliini

yasamn her kesitinde olduu gibi i yaamnda da youn katlmlarna ramen pasivize

etmektedir. Avrupa`da kadn zgrl ilk kez Aydnlanma anda gndeme gelmitir. 18.

yzylda Condorce gibi baz dnrler, kadnn zgrln savunmaya balamlardr.

Fransz Devrimi srasnda Kadn ve Kadn Yurtta Haklar Bildirisi yazlmtr. Bildiri

ngiltere`de de etkili olmu ve 1792`de Mary Wollstonecraft`in Kadn Haklarnn Bir

Savunucusu (A Vindication of the Rights of Women) adl kitabi yaynlamtr. Avrupa`da balayan bu hareketin ABD`ye ulamas yarm yzyl kadar bir zaman almtr. lk olarak


6/68

1848 ylnda New York eyaletinde Senace Falls ve Rochester`da Kadn Haklar Kongresi

toplanmtr. Kadnlarn toplumda aalanarak, hakszla uradn belirten ve bu

adaletsizliin dzeltilmesini isteyen bir Kadn Bildirisi sunulmutur.

Grece olarak zellikle II. Dnya Savandan sonra BM rgt ve bnyesinde kurulan

Kadn Stats Komisyonu, kadn erkek eitliini salama yolunda etkili olmutur. 1972

ylnda balayan almalar ynnde 1975 yl Uluslararas Kadnlar Yl olarak kabul

edilmitir. Kadnlarn kalknma faaliyetlerine ve dnya bar almalarna youn katlm

esas alnmtr. 1975 ylnda Meksikada, 1980 ylnda Kopenhagda yaplan dnya

konferanslar, uluslararas apta kadnn statsnn ykseltilmesinde karlalan sorunlarngiderilmesinde rol oynamtr. 19761985 yllar arasndaki 10 yln Birlemi Milletler

Kadnlar 10 Yl olarak kutlanmas kararlatrlmtr.

Ancak bu giriimler kadnlarn bugn i yaamnda daha youn rol almasn

aklamada yetersiz kalr. Gnmzde retim teknolojilerindeki hzl deiim, igc

talebinin biimini deitirmekte, niteliksiz igcnn yerini bilgi ve beceri dzeyi yksek,eitilmi igc almaktadr. leri teknolojilerin sermaye youn oluu gelien teknolojiye bal

istihdam sorunlarna -isizlik gibi- neden olurken, endstri ilikilerini de etkilemekte, igc

piyasas ve geleneksel alma biimleri daha esnek bir grnm kazanmaya balamaktadr.

Sanayilemenin ulat dzey, ald biim ve ileri imalat teknolojilerine gei ile birlikte,

greli nemi azalan sektrlerde teknolojik yenilenme isizlie yol aarken, yeni teknolojilerin

devreye girmesi ile nitelikli igcne olan talep ykselmekte, yeni alma trleri (esnek

zamanl, ksmi zamanl alma gibi) ortaya kmaktadr.

stihdamn yaps ve sorunlar lkelere gre deiiklik gstermektedir. Sanayilemi

lkelerde sna rn bileimi ve istihdamn sektrel yaps, sanayi sektrnden hizmetler

sektrne doru gelimektedir. Bu lkelerin istihdam sorunlar daha ok konjonktrel zellik

tamakta ve emekten tasarruf salayan ileri teknolojilerin yol at sorunlar daha youn

yaanmaktadr. Sanayilemekte olan lkelerde tarm sektr hala nemli bir istihdam alanolma zelliini koruduundan bu lkelerde istihdamn yaps tarmda makinelemeye ve


7/68

lkedeki sanayileme srecine bal olarak krdan kente ge yol amakta, sonuta istihdamn

yaps tarmdan sanayi ve hizmetler sektrne doru deimektedir. Bu toplumsal deiim ve

ekonomik gelimelere bal olarak cretli emek iinde kadnn pay da zellikle hizmet

sektrnde- srekli artmaktadr.

OECD lkelerinin yarsndan fazlasnda kadnlar zellikle topluma ynelik

hizmetlerde ve personel hizmetlerinde istihdam edilmektedir. Bu lkelerin byk

ounluunda toplam kadn istihdam orannn %40 ile %50sini bu hizmet dallar

oluturmaktadr. rnein ABD de tm sekreterlerin %98i, tm hemirelerin % 97si,

tezghtarlarn % 70i kadndr. ngilterede de sekreterlerin %99u, bro islerinde alanlarn%73,5i salk ve sosyal refah hizmetleriyle ilgili alanlarda alanlarn %72,5 i ve eitim

alanlarnda alanlarn %58,8i kadnlardan olumaktadr. Japonyada kadn alanlarn

drtte bu hizmet dallarndan ayr restoran ve otel isletmecilii sektrnde istihdam

ediliyor. Garsonluk, kasiyerlik, tezghtarlk gibi meslekler genelde kadn alanlarca

istihdam ediliyor (Joan Wallach Scott , 1999, s.212-217). Bu da kadnlarn yeterince eitim

dzeyini gelitirmedii ya da edindikleri eitim ve haklar yeterince kullanamadklarn

gstermektedir.

malat sanayinde alan kadnlar lkelerine gre toplam kadn istihdam orannn %10

ile %20ini olutururken, Finlandiya, Almanya, Yunanistan, talya, spanya ve sve gibi

lkelerde imalat sektr ile hizmet sektrndeki kadn istihdam oran baa ba gitmektedir.

te yandan baka lkelerde sanayi sektr; bankaclk, sigortaclk, emlaklk gibi hizmet

alanlarndan istihdam kendisine ekememektedir. Genellikle erkek ii diye nitelendirilenalanlara kadnlar halen ok zor girebilmekte bezende direnlerle karslamaktadrlar. (

Joan Wallach Scott , 1999, s.225-233)

Ne var ki szn ettiimiz ekonomik yaplanma surecinde kadnlarn hizmet

sektrndeki youn faaliyetleri kadn emeinin deeri konusundaki geleneksel bak

deitirmi deildir. AB lkelerinde kadnlarn cret ortalamas hala erkeklerden %2540

oranlar arasnda daha azdr. Benzer olarak ABD de her ne kadar kadnlarn evde ocuklarna


8/68

bakt geleneksel aile tipi toplumun %6sini olutursa da kadnlarn alt iler ve

cretlendirilmesi srekli olarak adn andmz geleneksel durula rtmektedir.(Joan

Wallach Scott , 1999, 345)

ABD alma Dairesi Kadn Brosunun 1987 ylnda alan kadnlar zerine yapt

aratrmann sonular arpcdr. 18 ile 64 yas arasndaki btn kadnlarn %65i sivil igc

iinde yer alrken bu oran erkeklerde %88dir. Bro ileri bata gelmek zere ynetim

desteinin %80nini kadnlar yapmaktadr. retimdeki el ilerindeki ve bakmdaki kadnlarn

oran sadece %8dir. Perakende sat ilerinde isilerin % 69u kadndr. Ynetici, idareci ve

mdrlerde kadnlarn oran % 36da kalmaktadr. Kadn isilerle erkek iiler kadar

eitimlidir ancak kadn ii ortalama olarak erkek isinin ald her bir dolara karlk 64 centkazanmaktadr. (Joan Wallach Scott , 1999, s.356-358)

Bu verilere dayanarak kadnlarn hizmet sektrnde younlatn ve cretlendirmede

adaletsizlikle yz yze olduklarn yinelerken aslnda sorunsal olarak ele alnmas gereken

dier bir noktada belirginleiyor. Kadnlarn i yaamna youn katlmna karn ynetici ve

idareci kadrolarn niteliine bakld zaman sektrel farkllk gzetmeden erkeklerin baskn

olduunu gryoruz. Birlemi Milletlerin 1996 raporuna gre st dzey ynetim

kadrolarndaki kadnlarn bulunma oranlar ok dktr. ABDde 1960lardan bu yana

ynetimdeki kadnlarn says iki kat artarak 3 milyona kmtr. Kadnlarn %33 u ynetim

dzeyine ulaabiliyor, bunlarn ancak % 6 si mesleklerinin zirvesinde bulunuyor. irketlerin

st dzey ynetimlerinde yer alanlar ise ancak %1 i oluturuyor. gcne sahip kadnlarn

ancak %4 ylda 25 bin dolar kazanabiliyor. Uluslararas alma rgtnn 1997 deki

raporuna gre ABDde st dzey ynetimde kadnlarn oran %2,4, Brezilyada %3,

Japonyada %2, ngilterede %2 Almanyada %3tur. Kadn ynetici oranlarnn grece

yksek kabul edilebilecei yerler %13 ile Fransa, %18 ile Hollanda ve %21 ile Kanadadr.

Joan Wallach Scott , 1999, s.412-413)


9/68

AVRUPA

ngiltere

rlanda

Fransa

Almanya

talya

spanya

%10 orta ve alt kademe ynetimde

%5inden az ynetimde

%26 (%2si st ynetimde)

%25 (%9,8i mhendislik ve teknik ynetici, %10 u tepe ynetimindeler, ancak

toplum hizmetlerinin ynetiminde daha fazla yer almaktalar.Kamu sektrnde tepe yneticilerin %11,2si kadn(toplam%23,3)

zel sektr yneticilerin ise %5i kadn, ancak%0,7si direktr pozisyonunda

Salk sektrnde alanlarn %86si-sosyal hizmetlerde alanlarn %79u-perakende hizmetlerde alanlarn %62si-eitim hizmetleri alannda alanlarn%48i kadn-dolaysyla kariyer anslar bu sektrlerde daha yksek

%3u gen tepe ynetici

%5(zel sektrde st pozisyonda)

%8 (kadnlarn igcne katlma oran %45,4)

skandinav lkeleri

Danimarka

Finlandiya

ABD

Japonya

%10(zel ve kamu sektrnde orta kademe ynetici)

1991 tarihli aratrmaya gore755 irket direktrnn %4 u kadn-igcnn

%46si kadn

%21 st kademe ynetici(bankaclk ve kamu sektr)

%4u tepe ynetiminde(igcnn %40i kadn)

%1i ynetimde(igcnn %40i kadn)


10/68


11/68


12/68

yaygnlamaktadr. Bu, eski imalat merkezlerinin yksek isizlikle karlamalar anlamna

gelmektedir. Buna ek olarak, rekabet basks irketleri firma ii rekabeti kabul etmeye,

klmeye, kaynaklar darda aramaya ve retim birimlerini bamsz kar merkezleri olarak

yeniden dzenlemeye itmektedir. Artan isizlikle birlikte bu gelimeler, geici ya da yar-

zamanl iilere olan ihtiyac artrmaktadr. Bu durum ise, igcnn marjinallemesi ve

kaak hale gelmesine yol aabilmektedir. Bir deiim yaayan emek asndan istihdamn

nitelii, zellikleri byk nem tamaktadr. Bu nemi ortaya koyabilmek iin nce

alanlarn nicel deiiklikleri ortaya koymak gerekmektedir. Veriler, Trkiyede cretli

emein toplam istihdam iindeki paynn srekli artarak, 1970te yzde 27,6 iken, 1996

ylnda yzde 41,5e ulat gstermektedir. Kukusuz bu durum, ileri srlenlerin tersine,

alanlarn hem niceliksel hem de oransal olarak bydn gstermektedir.

Trkiyede istihdam sorunu yapsal bir nitelik tamaktadr. Bir taraftan azgelimi

lkeler ortalamasna yakn hzla artan nfusun basks ve nfusun nitelik, meslek-i

bileimindeki olumsuzluklar, dier taraftan ileri teknoloji kullanmnn ve otomasyonun aa

kard igc fazlas ve istihdam yaratma potansiyeli yksek sektrlerde yatrm iin yeterli

kaynak yaratlamamas, sorunu yapsallatrmaktadr. Gelime srecinde ve zorunluluunda

olan Trkiye, ekonomik ve sosyal yapsndaki dengesizliklere ek olarak, uygulanmakta olanmakro ekonomik politikalarn da etkisiyle her geen gn daha arlaan istihdam ve isizlik

sorunuyla kar karya bulunmaktadr. zellikle son yllarda sanayileme bir yana braklm,

retken olmayan sektrlere ynelinmitir. Son yirmi yl, hem sanayilemi hem de

sanayilemekte olan lkeler iin istihdam asndan nemli sonular tamaktadr. Yaygn

ekilde kreselleme sreci olarak ifade edilen bu dnem boyunca u temel gelimeler gze

arpmaktadr:

1) malat sektrnn istihdam kapasitesi dmektedir.

2) Hizmet sektrnn istihdam yaratmadaki pay artmaktadr ve igcne olan talep mavi

yakallardan beyaz yakallara kaymaktadr.

3) Kadn ve ocuk emeinin emek piyasalarndaki pay artmaktadr.

4) Kayt d, enformel istihdam hem gelimi hem de gelimekte olan lkelerde hzla

yaygnlamaktadr.

5) Taeronlama ve fason retime bal olarak merkez-evre igc eklinde ikili bir emekpiyasas olumaktadr.


13/68

6) Tam gn alma giderek yerini part-time (kadn alanlar iin olduka nemli bir yere

sahiptir) ve ar zerine almaya brakmaktadr.

7) gvencesinden yararlanan ekirdek ii says hzla azalrken, eperdeki ii says hza

artmakta ve i bulabilme kaygsn srekli duymaktadr.

8) sizlik tm lkelerde yapsallaarak, alanlar zerinde nemli bir bask unsuruna

dnmektedir.

Bu dnmlere bal olarak Trkiyede de cretli emek iinde kadnn pay srekli

artmtr. Tarmdan ekilen kadn igc daha ok hizmet sektrne kaymtr. 1970te kadn

istihdamnda sanayinin pay yzde 5 iken 1996da yzde 8,3e, hizmet sektrndeki pay da

yzde 5,4 iken yzde 16,3e ykselmitir. 1980lerde izlenen iktisat politikalar nedeniyle

cretli emein reel gelirlerindeki srekli d, kadn dk gelir elde edilen tarm

sektrnden daha yksek gelir elde edilen sanayi ve hizmet sektrne ynlendirmitir.

EK: Seilmi Yllara Gre stihdamda cret, Maa ve Yevmiyeliler ile cretsiz Emein Pay

(%) *

Yllar Toplam stihdama Gre

Toplam cretli cretsiz

Erkek stihdamna Gre


Kadn stihdamna Gre


1970 100 27.6 45.0 100 38.4 21.3 100 10.2 82.9

1980 100 33.2 41.4 100 44.5 19.8 100 13.8 81.2

1990 100 38.5 31.1 100 46.2 14.3 100 21.6 67.8

1996 100 41.5 28.7 100 47.2 12.8 100 25.9 65.6

Kaynak: DE, alma statistikleri 1996, Ankara, 1997, s. 197.

*) Bu tabloda kendi hesabna alanlar ile iverenlerin oranlarna yer verilmemitir. Toplam istihdamdan cretli

ve cretsiz alanlarn oranlar karldnda geriye kalan oran bu kesimin payn oluturmaktadr.


14/68

EK: Trkiyede stihdamn Sektrlere Gre Dalm (%) 12 + ya

Yllar Tarm Sanayi Hizmet

T E K T E K T E K

1970 67.66 54.05 89.46 9.35 12.02 5.07 22.99 33.93 5.47

1980 59.94 44.03 87.31 11.55 15.66 4.50 28.48 40.30 8.19

1990 51.88 37.72 82.07 12.79 16.19 6.75 33.53 46.09 11.18

1996* 45.91 36.08 74.80 15.56 18.64 8.33 38.51 47.87 16.38

Kaynak: DE, Genel Nfus Saym (Nfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri), Ankara,1993; DE, Trkiye

statistik Yll 1997, Ankara, 1998.

T: Sektr toplamnn toplam istihdama oran

E: Sektrdeki erkek istihdamn toplam erkek istihdamna oran

K: Sektrdeki kadn istihdamn toplam kadn istihdamna oran

* ) 1996 Ekim Hanehalk gc Anketi Sonularna gre.

Ancak istatistiklere bakldnda Trk kadnlarn byk bolumu halen tarm alannda

almaktadr. Bu durum Trk toplumundaki ekonomik geliim surecinin batl yaplardan

farkl olmasyla aklanabilir.

Kentlerde alan kadn nfusun yaps ise yukarda belirttiimiz gibi bat ile paralellik

gstermektedir. ounluu hizmet sektrnde grev yapan kadnlarn eitimli olanlarnntercih ettikleri alanlarda yine kadn meslei olarak tabir edilen alanlarn dna ok fazla


15/68

kamamaktadr. cretlendirme sistemi ise devlet daireleri dnda kalan alma alanlarnda

dier lkelerle benzerlik gstermektedir. Kadn emei genel olarak ara g olarak grlmekte

ve bu geleneksel bakn sonucu olarak cretlendirme de adaletsizleme belirginlemektedir.

Dier bir nokta olarak kadn alanlarn ynetici noktalarna yerlemeleri Trkiyede

de benzer bir sorunsal oluturuyor. Trkiyede byk saylabilecek 14 zel sektr

kurulusunda st ynetimde olan kadnlarn oran % 4 civarndadr.bunlar . Kamu sektrnde

alan kadn ynetici oran %11dir. (Bknz. Ek1) Kamu sektrnn Trkiye deki bykl

gz nne alnd zaman bu greli yksekliin hi bir deeri yoktur. Aksine kamu

ynetiminin geleneki ve erkek egemen bir ynetim tarzyla ynetildiini ortaya koymaktadr.

Sonu olarak makro ve mikro ekonomik leklerde cretli kadn emei artk yaamn

vazgeilmez parasdr. Ne var ki kadnlarn ekonomik yaamda varlklarnn en azndan

istatistik olarak- isellemi olmas onlarn yaamn herhangi bir alanndaki durularna ok

byk artlar getirmiyor. yaamnda her srete - st biraz daha kapal da olsa imdi dahi-

kadn emeine ekonomik yaam iinde yedek g ilevini yklemek alkanl ya da tercihi

gelenekselciliin kadn asndan tehlikelerini her gn perinliyor ve toplumsal alan kadn

kimliksizletirme ve sindirme zemini haline dntryor.


16/68

II.KISIM


17/68

2-1 Kadn ve Erkek Rollerinin Farkllamas ve renimi

Toplumsal evre, yaammz zerinde kkl etkilere sahiptir. Grup ynelimlerini

sahiplenmek (yanl olsa da ) onlara uymak ou zaman karmza doal bir sre olarakkmaktadr. ok bilinen Sheriff, Asch ve Milgram a ait deneyler grup ynelimlerinin

yaammz iin ne kadar deerli olduunu gstermektedir.

Cinsiyete dayal rol dalm bu uyma srecinde kuaktan kuaa aktarlan ok fazla

tartlmayan bir olgudur. yaam dnldnde ekonomik kalknma, etkinlik sadece

erkee zg dnlmektedir. Kadnn yapmasna izin verilen iler ise, eski ve ilkel trdenyzyllardr deiim gstermeyen niteliktedir. Bu nyarglar balamnda insann gelimilii,

her toplumda esasen erkein eylemleriyle belirlenir; kadn konumunu erkein duruunda

bulur ve dier evre faktrleri gibi erkein baars ve baarszlnda konumlanr. Kadn

yeni nesilleri yaratan, onlar hazrlayan, kendisini sadece evine ve ocuklarna adamas

gerekendir. Yzyllardr kadnn ii evidir gr hkimdir.

Gayri safi milli hsla iinde gelire katklar llmeyen kadnlarn yaptklar ev

ilerinin parasal karl olmamaktadr ve bu karln llememesi nemli bir problematik

olarak karmzda durmaktadr. zellikle tarmda alan kadnlarn, ev kadnalan kadn

tanmlarnn neresinde olduu bilinemez. nk ailesi iin alan kadn cretli deildir. Ev

iinde ev ilerine harcanan emein parasal karl yoktur. Tarm sektrnde alan

kadnlarn cretsiz aile iisi konumunda olmalarnn yan sra, sanayi ve hizmetler

sektrnde alan kadnlar da i kolu veya iyerinin en alt kademelerinde

younlamaktadrlar. Dk statl iler, dk cretleri, sreksiz ve geici almay, sosyal

gvencesizlii beraberinde getirmektedir.

Kadnlar ve erkekler cretli igc piyasasnda ok farkl konumlarda yer almlardr.

Kadnlar her zaman meslek merdiveninin en alt basamanda istihdam edilmilerdir.

Kadnlarn eitim dzeylerinin dk olmas ve deneyimlerinin az olmas nedeniyle

erkeklerden daha az i kabiliyetine sahiptir, yargs olumutur.


18/68

Dnyann her yerinde kadnlar ev ilerini tek balarna yrtmek zorundadrlar. Bunun

yannda erkeklerin ev ilerine katklar deerlendirildiinde, uluslarn gelimilik dzeyi,

ekonomik ve eitim dzeyi ykseldike ilerin paylamnn da ykseldiini, yine de yetersiz

olduunu syleyebiliriz. Erkein mr boyu almas beklentisi hkimken, kadn almasa

daha iyi olur dncesi etkisini hala srdrmektedir.

Uluslar aras igc istatistiklerinde ev kadn piyasa ekonomisine katlmayan, dier

bir deyile etkin olmayan kadnlar tanmlamak iin kullanlmaktadr. Ev kadnlnn bir

istatistiksel kategoriden ok toplumsal bir rol olduu ve btn kadnlarn bu rol oynamak

zorunda kaldklarn belirtmek gerekir.

Kadnlarn etkinlikleri gz nne alndnda zellikle ev ii alma sz konusu olunca iki

lte gre gruplandrma yaplr.

1. Kadnlarn etkinliklerinin ekonomik etkinlik olarak tannmamas

2. Kadnlarn yerine getirdikleri etkinliklerin bir parasal karl olup olmamas

Ekonomik Etkinlik Olarak

Tannan Tannmayan

Parasal Karl Olan

4 3

Olmayan 1 2

* hayatnda kadnlarn ekonomik etkinlii ve parasal karl

Sosyoekonomik gelime sreci boyunca kadnlar 1. gruptan baladklar ekonomik etkinlik

boyutunu 4. gruba tamlardr. Sanayilemi toplumlarda kadnlar genelde 2. 4. gruba

dhildirler.


19/68

1. Gruptakiler: Para olmadan, ekonomik etkinlikte bulunurlar. Tarmla uraan kadnlar

bu kategoride yer alrlar.

2. Gruptakiler: ounluu ekonomik etkinliklerde bulunmayan ve ev kadn olarak

tanmlanan kadnlardr. Yaptklar iler ekonomik etkinlik olarak saylmaz. Parasal

karl da yoktur veya olsa bile kayt ddr. Kapcnn karsnn apartmandakilerin

ev ilerine yardma gitmesi gibi.

3. Gruptakiler: Geici alan, rgte mensup olmayan, ok az da olsa para kazanan

kadnlardr. Oranlar srekli artmakla beraber, istatistiksel olarak bu gruba dahil olan

kadnlar saptanamyor.

4. Gruptakiler: Erkek alanlar tmyle bu grupta yer alrlar. Bu gruba mensup kadnlar

ise, tarm dnda cretli alan kadnlardr. Her biri eitli kademelerde ve farkl

cretler karl almaktadrlar. Ama hibiri ev kadnlndan kurtulmu deildir.

Kadnlarn eitim dzeyi arttka, igcne katlm olanaklar artmaktadr. Ancak,

halen eitimin her kademesinde kadnlar iin bir eitsizlik sz konusudur. Bu eitsizliin

gelecekte giderilmesi mit edilse bile, kadn emeine vasf kazandrabilmek iin rgn eitim

yannda bilgi ve beceri gelitirmeye ynelik yaygn eitime ihtiya vardr.

Toplumsallama srecinde cinsiyet rollerinin renilmesi, ou kez kadnn ve erkein

doal, fizyolojik, psikolojik vb. sreleriyle aklanmaya allmtr. Buna karn yaklam

yalanlayacak birok antropolojik, etnolojik almann varl gzlerden kamamaldr.

Toplumsal-kltrel ynlendirmeler sonucunda kz ve erkek ocuklar cinsiyet rolleri

farkllamasna giderler. Simone de Beauvoir kadn la ilgili aratrmasna u satrlarla

balamtr. Kadn durumu nasl reniyor? Onu nasl duyuyor? ine kapatld evren nedir?

Kurtuluun yollar nelerdir? Ve sonu olarak Beauvoir Kadnlk doutan gelmez, sonradan

renilir noktasna ulayor. ( Simone de Beauvoir, 1976, s. 9)


20/68

ocuklar ait olduklar cinsiyete yklenmi misyonlar zamanla edinirler. Toplumsal

ynlendirmeler ok kk basit yaam deneyimlerinden en karmana kadar olann iinde

kendini hissettirir. rnein ocuk oyunlarnda, genelde erkek ocuklar rekabete ve takma

ynelik oyunlara ynlendirilirken, kz ocuklar ip atlama, evcilik, be bekle oynama gibi

rekabeti barndrmayan, ileri yaamlarndaki rollere hazrlayan oyunlar oynarlar.

Dolaysyla kadnn toplumsal alann her kesitinde yapabilirliini sorgulamaya neden

olan birtakm kiilik ya da kimlik zellikleri aslnda varolutan deil yine toplumsal

hiyerarinin oluum srecinde erkein doal gcnn insann toplumsallama yeteneini ve

tarzn da kurgulamasndan kaynaklanmaktadr.

2-2 Cinsiyete Dayal Ayrmclk

Kadnlar i yaamnda artan saylarna karn srekli sorunlarla karlamaktadrlar.

Cinsiyete dayal ayrmclk kadnlarn sadece kadn olmalar nedeniyle erkeklerden farkl

muamele grmeleridir. eklinde zetlenebilir. Kadna ynelik ayrmclk i yaamnn farkl

noktalarnda karmza kabilmektedir.

rnein ayrmclk kadnn ev ii emeinin nemsenmemesi ya da yetersiz

deerlendirilmesi olarak ortaya kabilmektedir. Kadn darda alyor olsa bile ev ileri

yine kadnn stndedir.

nemli noktalardan birisi de ilerin Kadn ii Erkek ii eklinde ayrlmasdr.

Belli i ve mesleklere kadnlarn kabul edilmemesi, grev dalmnda adil davranlmamas,

ekonomik kriz dnemlerinde nce kadnlarn iten karlmas, cretlerin dk tutulmas

balca ayrmclk rnekleridir. lerin cinsiyet fark gzetmesi, kadn iin meslek seiminde,

ie alnmada ve tm alma hayat boyunca bir sorun oluturmutur. Bu tip ayrmalar farkl

i kollarnda grld gibi ayn i yerinde farkl departmanlarda altrlmak yoluyla da

ortaya kmaktadr. Kadn igc ucuz emek olarak emek-youn i kollar olan tekstil, gda,

hazr giyim, ttn gibi sanayi dallarnda younlamtr. Ayrca retmenlik, hemirelik,

avukatlk vb. meslekler kadnlar iin uygun grlen en nemli mesleklerdendir.


21/68

Yaplan aratrmalara gre; erkek iilerin, alanlarn % 90nn erkek olduu yerlerde,

kadn iilerin de alanlarn en az % 70inin kadn olduu i yerlerinde altklar

grlmtr. ( Hacer Ansol, ktisat Dergisi (.) , 1991, s.15)

2-3 Balca Ayrmclk Uygulanan Alanlar

a) e Alnma:

Genelde kadnlar onlar ar koullardan korumak amacyla ne srlen engelleretaklmaktadrlar. rnein; antiyede grev yapacak bir inaat mhendisi, bir maden

mhendisi kesinlikle kadn olamamaktadr. Hatta srekli seyahat edilmesi nedeniyle ynetici

olmann temel basamaklarndan biri olan mfettilik kadnlar iin uygun saylmamaktadr.

Banka sektrn ele aldmzda, mfettilik dndaki genel olarak gnlk ilemler iin

banka yneticileri, kadn alanlar tercih etmektedirler. Kadnlarn ev sorumluluu

tamalar, ocuklu olmalar ve ii brakma eilimlerinin yksek olmasna ramen alma

srelerinin erkek alanlara oranla daha fazla olduu belirlenmitir.( Aysel Gkdemir,

1992, s.26)

Bir kadn alann ie alnma mlakat srasnda karlat tavr kadnn ie

balamadan cinsiyete dayal ayrmcla maruz kaldnn ve kendini ispatlamak iin ok fazla

eyden fedakrlk etmek zorunda kaldnn arpc bir rneidir.

rnein kadnlarn karlat Ben sana bu ii veririm ama bize iki yl

evlenmeyeceine, evlenirsen de ocuk dourmayacana dair bir taahhtname vereceksin.

gibi szler sorunun boyutunu aklamaya yetecek niteliktedir.


22/68

b) cretlendirme:

cretlendirme sektrel farkllklar gstermektedir. rnein bankaclk sektrnde

cret politikalarn belirleyen cinsiyetten te kiinin bulunduu pozisyondur. Kadnlarn bir

kategori olarak ynetim pozisyonlarnda dk oranda bulunmalar, onlara yksek cret

almaktan da mahrum klmaktadrlar. Buna karn, inaat sektrnde cretlendirme dorudan

kadn ve erkek alann cinsiyeti temelinde yaplmaktadr.

c) Terfi Koullar:

Kadnn ynetsel kademelerdeki says erkeklere gre daha azdr. Genellikle kadnlar,

kendilerine toplum ve bulunulan organizasyonun yaktrd grevi aamazlar. Kadnn

kapasitesi ve eitim dzeyi bu nyarglar kaldrmaya genelde yetersiz kalmaktadr. Kadnlar

birlikte alt erkek arkadan asiste eden yahut ynetsel yn dlanan konumundadrlar.

d) Tayin:

Tayin konusu kadnlara yklenen kadnlk rollerinden dorudan etkilenir. Kadnn

evine ve kocasnn iine bal olarak tayine uymamas olasl yksektir. Belki de bir st

pozisyona geme frsat olan tayini kadnlar yine kadnlk rollerinden dolay e ve anne olarak

kullanamazlar.

e) Cinsel stismar ve Cinsel Taciz:

Cinsiyete dayal ayrmcln nemli bir kolu da cinsel tacizdir. Ancak taciz

madurlar sosyal ve psikolojik nedenlerle ou kez ortaya kmamaktadr. Bu yzden cinseltaciz konusunda yaplan aratrmalar gerek veri ve rakamlara ulaamamaktadr. nk cinsel

taciz orannn ok yksek olduu tahmin edilmesine karn yasal ikyet yzdesi ok

dktr. Kadnlar bu tr olaylar ortaya karmaktan ekinmektedir nk toplumun

kendilerine bak asnn deieceinden veya rgtteki dier erkek alanlarn da byle bir

ey yapmasndan ok korkmaktadrlar. Ayrca kadnlar cinsel tacizi akladklarnda

ilerinden olma korkusu da tamaktadrlar.


23/68

Tacize urayan kadnlarda i performansnn belirgin derecede azald, depresyon

halinin gzlemlendii, alkol ve sigara tketiminin artt yaplan almalarda grlmtr.

Ayrca tacizci erkeklerin ayn zellikleri gsterdii de bulunmutur; evli olmak ve kadndan

daha st bir pozisyonda bulunmak tacizci erkeklerin ortak zelliidir. ( Deborah Clarke, 1992,

s.103 )

Madur olan kadnlarn fazla alternatifi bulunmamaktadr. Ya emek verdikleri ii terk

edecekler ya da pozisyon veya departman deiikliine gideceklerdir. Bu da kadnda iyerine

yabanclama srecinin balamasna neden olmaktadr. te yandan kadnn cinsiyet roln i

hayatnda kendi lehlerine kullandklarna dair yarglar ve imalar da vardr. Ancak bunun

genele yaylmas anlamsz olur nk bu istisnai birdurumdur.

Taciz kadnlarn onurlaryla almalarna engel tekil etmektedir Cinsel tacizin

nlemesi ve olay olduktan sonraki zamanlarda en byk grev yneticilere dmektedir.

alanlar arasnda bu tip olaylar fark ederek madurlar konumaya cesaretlendirmek

yneticilerin iidir. Konunun tartlarak ortaya karlmas tacizin tekrarn nlemede

etkilidir.

2-4 Trkiyede alan Kadnlara Kar Tutumlar ve Genel YarglarnSonular

Trkiyede kadnlarn ou hala tarmda ve evde cretsiz aile iisi olarak

almaktadr. Sosyal gvencesi yoktur. alanlar ise sendikasz ve alma koullar

salkszdr. Eitim dzeyinin yetersizlii nedeniyle kentlerde ounluu niteliksiz igc

olan ve dolaysyla i bulma ans az olan kadnlar, evde para ba iler, ev ii ve u ilerde

younlamaktadr. Eitim dzeyi yksek vasfl igcne dhil kadnlarnda, isizlik

tehlikesiyle kar karya kalmalar, eitim grdkleri alanda istihdam edilmemeleri veya gizli

isiz olarak istihdam edilmeleri sz konusudur. Kentli kadnlarda ekonomik zgrl

olanlarn oran bete bir bile deildir. lkemizde istihdam edilen kadnlarn % 74,8i tarm

kesiminde almaktadr. % 88,3 sosyal gvenceden yosun, cretsiz aile iisi

konumundadr*. Sosyal Sigortalar ve Ba-Kur gibi sosyal gvenlik kurulularna bal alan

kadn oran % 10 civarndadr. Kamu kesiminde alan kadnlar daha ansl olarak Emekli

Sandna bal almaktadrlar ki bunlarn oran da % 38dir.(DE, 1996)


24/68

Yalnz 1219 ya aras alan kadnlarn, erkeklere sayca stnl grlmektedir.

Bunun sebebi kadnn i yaamnn erkek kadar uzun olmamas ve i yaamlarnn srekli

olmamasdr. cretli alan kadnlarn byk blm evlilik ya da ocuk ncesi almakta,

alma yaamn braktktan sonra bir daha dn yapamamaktadr. Ayrca alma yaamn

srdrmesini destekleyen herhangi bir sosyal destek de bulunmamaktadr.

Trk toplumunda kadnn yeri evidir dnce tarz hkimdir. Kadn zerinde yakn ve

uzak evresinin ok fazla etkisi vardr. Sonuta kadnn da gr toplumdan ok

farkllaamamaktadr. Kadnlarn almasn sekteye uratan en nemli etken, ocuktur.

Doumdan sonra anne genelde ocuundan ayrlamayarak tekrar iine dnmez. ocuklar

yetitirmesi gereken Trk toplumunda annedir. Trkiyede kadn ancak kocas izin verirse

alabilir. zin vermezse ev hanm olur. Eer biri fedakrlk edecekse bu genelde

kadn(anne) olur.

Kadnn ev dnda almasna kar slami deerlerinde nemli bir etkisi vardr.

Trkiye gibi lkelerde zellikle arada kalmln etkisiyle slami deerleri kadna, kadnn

almasna kar kullanmak yaygndr. Fakat son yllarda ki makro-mikro ekonomik

sarsntlar, geim sknts ve paraszlk kat tutumlarn zlmesinde rol oynamaktadr.

Yinede kadnlarn i yaamnda ailesine ve eine, erefine laf gelmeyecek ekilde almas

vurgusu srekli yaplmaktadr. Kadn merkezli namus anlay toplumsal bask

mekanizmalaryla perinlenmektedir.

Ayrca ekonomik anlamda kadnn etkinlii hangi seviyeye trmanrsa trmansn evin

reisi Trk toplumunda erkektir. rnein TSADn bir aratrmasna re; i says azsa ve

isizlik varsa ie alnmada erkeklere ncelik tannsn m sorusuna % 52 orannda olumlu yani

ncelik tannsn cevab alnmtr.

Tm sosyo-ekonomik tortularn etkisiyle devin genelinde deindiimiz gibi kadn-

erkek eit grlmemektedir. Yaplan bir aratrmaya gre; Bat blgelerinde yaayan

erkeklerin % 49u, dou blgelerinde yaayan erkeklerin % 60,2si kural olarak, erkeklerin

kadnlardan daha akll olduklarn dnyor ve dile getiriyor.

Yine batdaki erkeklerin %56,3 doudakilerin %73,4 Evde kocann karszerinde mutlak otoritesi vardr. Kadn her zaman kocasna itaat etmelidir. Daha da zc


25/68


26/68

iselletirmeye almasdr. Zayf ve edilgen olmay erdemmi gibi renen kadnlar gcn

n plana kt i yaamnda yeni kimlik araylarna girerler. Bu ayni zamanda kadnn

stlendii dier tm rolleri etkiler ve altndan kalklmas son derece zor bir durum oluturur.

Evde yaanan sorunlarn basnda iyerinde yaad kendini ispatlama gerekliliinin

benzerini evde yaamasdr. Kadnn kendisine biilen iyi annelik ve iyi es olma tarihsel

grevlerini ihmal ettii fikrine kaplmas rahatszlk verici bir durumdur. Esine ya da

ocuklarna kars bu ikilem dorultusunda ezilmesi kadn ev yaamnda edilgen duruma

drr. Bunu telafi edebilmek iin harcanan ekstra g ise is yaamnda olduu gibi evde de

kadn son derece yorar.

Bu sorunlarn toplam kadnlarn i yaamnda ve zellikle yneticilik alannda

kendilerine kar gvensizlemesiyle sonulanmaktadr. Bu tr bir gvensiz tutumun

yansmalar ise sadece i yaamnda deil kadnn tm sosyal yaantsnda przler ve

farkllamalar getirmektedir.

Toplumsal deerleri sorgulamadan iselletirmek, kadnlara kar olan negatif

nyarglar kabul etme, benimseme, i-aile atmas ve sululuk duygusu ile baa kamamak

zgven eksiklii, kararszlk, ne istediini bilememek,- kendini gelitirme, koullarn

deitirme istei, inanc veya imkn olmamak-, sistemin deitirilemeyeceine duyulan

inan, sistemi destekleme zorunluluu hissetmek, kariyerde ykselmeyi tercih etmemek,

kariyer ynelimli olmamak ve kariyerde ykselmenin gerekliliklerini ve zorunluluklarn gze

almamak gibi birok neden kadnn baarsn etkilemektedir.

Boazii retim yelerinden Prof. Dr. Hayat Kabasakaln Trkiyede st Dzey

Kadn Yneticilerin Profili adl almasnn sonucunda -Trkiyede kadn yneticilerin

ortak zellikleri ierisinde; n plana kmamak, kontroll bir kadns grnme sahip olmak,

feminist olmamak, sosyoekonomik adan st snf mensubu olmak, gl bir kiilie sahip


27/68


28/68

3.KISIM


29/68

Gnmzde bilgi ve teknolojideki gelimeler ile yaanan hzl deiimler, iletme

birlemeleri, uluslar aras iletmeler, ortak giriimler gzlenmektedir. Bu durum liderleri bir

yandan rekabet problemleriyle kar karya brakrken, dier yandan da iletme ii deerlere

ynelmeye zorlamaktadr. Liderlik nceleri yap, sistem ve verimlilie dayal sk kontrol ve

zorlamayla anlmaktayd. Oysa gnmzde kltr, vizyon, misyon, yaratclk ve katlml

ynetim gibi kavramlarla birlikte anlmaktadr. Ayrca u da belirtilmelidir ki, yeniden

yaplanma ierisindeki organizasyonlarn baarl olabilmeleri, srekliliklerini

salayabilmeleri, yneticililerinin lider zelliklerini de gstermeleri ile mmkn

olabilmektedir.

Dnyada varolan ekonomik, siyasi ve sosyal baz sorunlarn zmlenebilmesi iin

yeni duyarllklara, yeni liderlik anlaylarna ve dntrc politikalara ihtiya

duyulmaktadr. Bu yeniliklerin bir blmn de kadn liderler oluturmaktadr. 21. yzylda

irketlerin en byk rekabet avantajlarndan biri igcnde kadnlarn yeteneklerinden tam

olarak yararlanmak olacaktr. Artk, alma yaamnda bir kadnn baarl olabilmesi iin

erkek gibi davranmas gerektii nyargsna son verilmektedir. Kadnlar kadn olmann

bilinciyle kendi zelliklerini, kiisel yetenekleri ve nitelikleriyle birletirerek alma

yaamnda zirveye ynelmektedirler.

Kadn liderlik zelliklerinden bazlar sevecenlik, duygusallk, etkili bir dinleyici

olmak, dengeli fedakrlklar gstermek, sezgilerin gl ve analk igdsdr. Ynetsel

baar eleri ile kadn liderlik zellikleri arasnda bir iliki oluturarak, kadn liderlerin

ynetim alanndaki ncelikleri belirlenebilmektedir. Bu ncelikler, kadnlarn ynetimalanndaki baar ya da baarszlk nedenlerini gstermektedir.

zellikle sanayi devrimi ile, i yaam ve ekonomik alanda balayan canllk ve

rekabet, tm dikkatlerin liderlie ynelmesine neden olmutur. Liderlerin, gnmzde ve

gelecekteki bilgi toplumunda neminin giderek artaca, herkes tarafndan kabul edilmektedir.

Ancak liderlik kavram bu gelimelere ramen, gnmzde bilinmezlerle dolu olmaya ve

aklanmakta zorluk ekilen bir olgu olarak kalmaya devam etmektedir. 21. yzyldaliderliin hangi alanlarda ortaya kaca ya da hangi alanlarda liderlere daha ok ihtiya


30/68

duyulaca tartlmaktadr. Bu ortamda zellikle kadnlar iin hem yeni liderlik alanlar

oluaca, hem de yeni ihtiya alanlarnn kadn liderliini gerektirecei sylenebilir.

Kadnlarn, acmasz bir rekabetin hkm srd gnmzde, kresel, toplumsal ve bireysel

ihtiyalara duyarl bir dnya yaratlmasnda nemli rolleri stlenecekleri grlmektedir.

almann bu ksmnn ilk blmnde liderlik, g, yneticilik gibi kavramlara teorik bir

bak yapldktan sonra ikinci blmnde kadnlara ait liderlik zelliklerine yer verilecektir.

Yine ayn blm ierisinde ynetsel baary gsteren elerde vurgulanmaktadr. Ama

kadn liderlik zellikleri ile bu eler arasndaki benzerlikleri ya da ayrlklar ortaya

karabilmektir.

3-1 Liderlik, Ynetim, G Kavramlarna Genel Bak

Hegel lideri kendisini takip edenleri en iyi anlayan kii olarak tanmlamaktadr.

Btn aratrmaclarn iddia ettikleri gibi lidersiz bir hareketin mmkn olmayacan belirten

Makyavel in Hkmdar isimli kitab ynetim alannda en nemli eserlerden saylmaktadr.

Makyavel yeni bir oluumun, yeni bir dzenin tantmna liderlik yapmaktan daha zor bir

durum yoktur. fadesi ile liderin toplum ierisindeki nemini vurgulamaktadr. Lider,

bakalarn belirli ama dorultusunda davranmaya sevk eden veya bir grup insann kendi

kiisel ve grup amalarn gerekletirmek zere takip ettikleri, emir ve talimat dorultusunda

davrandklar kiidir. Baka bir ifade ile liderin en nemli grevi, rgtn srekli alt

ortama uyum gstermesini salamak, rasyonalize etmek, ortaya kan deiikliklerle uyumlu

ve verimli almasna yardmc olmaktr. Liderlik izleyicilerini etkileme srecidir. Etkileme,

kiinin sahip olduu gc bakalarnda kullanrken yararland sretir. Etkileme kayna ise

asil gc oluturur.

Liderlik kavramna g asndan baklrsa, liderlik bir grupta bakalarnn davranlarn

gerekli olduu ekilde etkileyebilme yeteneini zorunlu klmaktadr. Bir gruptaki insanlarn

en fazla etkilendii kii, o grupta lider olarak belirlenmektedir. (Fsun Akkoyun, 1997,s.407)


31/68

Liderlik dier bir deyile bir kiinin dier kiileri veya onlarn davranlarn etkileyebilme

fonksiyonu olarak tanmlanabilir. Bu balamda, g denilince; etkilenen ve etkileyen olmak

zere iki farkl rolden bahsedilmelidir.

Psikolojik adan gcn nemi yadsnamaz. Bir bireyin kiiliinin olumas ve

varlnn ispatlanabilmesi iin gcnn grlmesi gereklidir. Bireyler yaantlar boyunca;

hayatlarnn pek ok alannda g uygulamalar ile karlar ve kendileri de g uygularlar.

Bununla birlikte g uygulanan, gce maruz kalan kiinin buna tepki vermesi kanlmazdr.

Etkileme ve etkilenme surecinin pek ok kayna vardr. ncelikle bireyin kendi

karakterinden, temel varoluundan, doasndan kaynaklanan gten bahsedilebilir. Temel

varolu surecinde eksiklikler yasayan insanlar kiiliklerini tam olarak ortaya koyamazlar ve

kolay etki altnda kalrlar, rkek yapdadrlar. Tam tersi konumdaki kiiler ise hayata kar

olduka katdrlar, genelde inat ve soukkanl olurlar. Bu dengeyi karakterlerinde

salayabilmi insanlar dncelerini bakalaryla paylamaktan ekinmezler ve

karlarndakini etkileyebilme becerisine sahiptirler. (Fsun Akkoyun, 1997,s.407-413)

Tutku da gcn nemli bir parasdr, yani tutkulu insanlar gldr. indeki

heyecan bakalarna aktarabilen kiiler glerini pekitirir. Fakat tutkularn saplant halini

almas gc olumsuz etkilemekte ve insanlar yanl yapmaya itmektedir.

Konusunda uzman kiiler bu konuda bilgilerinden kaynaklanan bir gce sahiptirler.

Bilgi g kaynadr diyebiliriz fakat burada bilginin nitelii nem kazanmaktadr. Yani saltbilimsel bilgi tek bana g kayna olamaz. Bilgi, zellikle saduyuyu, sezgiyi ve vizyonu

da ieren bilgi olmaldr. Bilimsel bilgiye sahip kii; gemi deneyimlerinden, gzlemlerinden

yararlanabilmeli, bunlar akil szgecinden geirerek yorumlayabilmelidir. Burada saduyu ve

sezgisel davrantan kast budur. Kii vizyonuyla da gelecei tahmin edebilme yeteneini

ortaya koyar. Sonu olarak bilimsel bilginin ise yarabilmesi iin saduyu ve sezgi ile

harmanlanmal, vizyonla tamamlanmaldr.


32/68

Elde edilmi bir bilgi, kiinin amalar dorultusunda ok tehlikeli bir g kayna

olabilir. Bilgi sevgi ve iletiimle birlikte deerlendirilmelidir. Aslnda sevgi ve iletiim gcn

iki yeni kaynan vurgulamaktadr. Sevgi gcnden yoksun kiiler, kiisel ilikilerinde zayf

ve iletiim zorluu eken kimselerdir. Bu nedenle genel anlamda g eksiklii olan kiiler

olarak tanmlanabilirler. Sevgi gc, olgunlama surecinde en nemli g kaynadr.

Duygu ve dncelerin yanstlabilmesi ve ayni ekilde yanstlan duygu ve

dnceleri anlayabilmek iletiim gcyle mmkn olmaktadr. Kendini, duygu ve

dncelerini anlatamayan bir insanin gcn tanmnda verdiimiz etkileme surecini

balatabilmesi mmkn deildir.

Bu ana kadar gcn kaynaklar adi altnda verilen tm kaynaklar, tek balarna gc

oluturamazlar, ancak bu kaynaklar belli bir uyum erevesinde birletirilerek kullanlrsa

gerek gten bahsedilebilir. Gerek g de; grubunda ne km bir lider ortaya

karmaktadr.

Bir kimsenin gcnden bahsedilirken bu saylan kaynaklarn yansra, iki nemli

olgudan bahsedilmelidir; bunlar ekonomik kaynaklar ve yetkidir. Ekonomik kaynaklar grubu

etkilemede nemli bir rol oynamaktadr. Bireylerin motivasyonun salanmasnda ekonomik

deerler rol oynamakta ve gc pekitirmektedir. Yetki, bir kiinin dierlerinin

davranlarna mdahale etme hakki olarak tanmlanabilir. Bu balamda syle bir soru akla

gelebilir: kii yetkiden ald bir gle mi hareket etmektedir yoksa kiinin sahip olduu g

m ona yetki kazandrmaktadr?

Yetki szlk anlamyla, bulunulan bir makamdan dolay kiiye yasa, ynetmelik,ynerge ve tzklerle verilmi biimsel hak olarak tanmlanabilir. Dolaysyla yetki,

hiyerarik ilikiler dourmaktadr. Yani yetki, tannan bir ayrcalk olarak da tanmlanabilir.

Gcn kiinin kiilik zelliklerinden kaynakladn belirtmitik. Dolaysyla kiiler yetkiden

kaynaklanan bir gce de sahip olabilirler ancak bu g kazanlm haklardan ve

ayrcalklardan kaynaklanan biimsel bir g olmaktan teye gidemez. Yetki kavramnda

bakalarn etkileme gc yasallamaktadr. G bir etkileme ve etkilenme sureci olup, yetki

de bu sre ierisinde yerini alan bir aratr.


33/68

Birey sahip olduu yetki kullanm ile bir karar verme sureci ierisine girmektedir.

Baka bir deyile yetki, grevlerin yerine getirilmesi iin kararlarn verilmesi ve verilen

kararlar dorultusunda emir verilmesi, bunlarn dzenlenmesi ve kontrol edilmesi zincirinden

oluur. Bu zincir hiyerarik sra iinde anlam kazanmaktadr. Yani bir kiiye st tarafndan

verilen yetki o kiinin verdii emirlerin ast tarafndan yerine getirilmesi ile anlam

kazanmaktadr. Kiiye tannan yetki ayrcal organizasyonun amacn yerine getirmek iin

verilmitir ve sadece bununla ilgilidir.

Ynetici, rgt amalar dorultusunda beeri ve maddi kaynaklarn egdmn

salayan kiidir. Baksa bir deyile; ynetici bakalar araclyla i gren, emrine verilmi bir

grup insani, belirli bir takm amalara ulamak iin uyum ve ibirlii iinde altran

kimsedir . (Gnl lker, 1997, s.179)

Ynetici planlama ve bteleme, organize etme ve denetleme almalarn srdrr.

Ynetici planlar ve btelerken grevi yerine getirmek iin gereken aamalar belirler, isin

gerektirdii sureleri saptar ve kaynaklar tahsis eder. Bu aamadan sonra yneticinin grevi

hazrlad planlar gerekletirmek iin hangi isin kim tarafndan yaplacan belirlemek,

greve uygun kiileri semek, yerletirmek ve kiilere yetki aktarmaktr. Ynetici bu

asamadan sonra islerin takipisi konumundadr. Son olarak elde edilen sonularn planlarla

karlatrlmas, planlardan sapmalarn belirlenerek gerekli dzeltmelerin yaplmas da

yneticilerin grevleri arasndadr.

Gelien ve deien dnyada yneticiler, ilerlemeye ak olmaldrlar. Her organizasyon ayni

zamanda bir eitim ve renim kurumudur. Eitim ve gelitirme her dzeyde rgtn

ayrlmaz paras haline getirilmelidir. (Peter Drucker,1993, s. 233)

Ynetici ile liderlik kavramlar birbirine yakn grlmekle birlikte, e anlaml

szckler deildir. Ynetici bakalar iin alan, nceden belirlenen amalara ulamak iin

gayret sarf eden, yaplacak ileri planlayan, uygulayan, uygulatan ve sonular denetleyen

kiidir. Lider ise grup yeleri tarafndan hissedilen, ortak dnce ve arzular, benimsenir bir

ama biiminde ortaya koyan ve grubu oluturan yelerin potansiyel glerini, bu ama iinharekete geiren kiidir.( G.lker, 179-186)


34/68

Yneticilerin grevlendirme ile alt, liderlerin ise grup yelerinin iinden

doduu burada belirtilmelidir. kinci belirgin fark ise ynetici belirlenmi amalara hizmet

etmesine karn lider amalarn kendisi belirlemektedir.

Ynetici rasyonel karar veren bir kiidir: lider ise grup yelerinin duygusal

beklentilerinin karlanmasnda etkindir. Yneticiler; rgtlerde insan ve materyal

kaynaklarn yksek performansta kullanarak, rgtn amalarna ulamasna yardmc

olmaktr. Bu da yneticilerin deikenleri bir araya getirerek, i grenler arasnda onlarn

etkin kullanmn zorunlu klmaktadr.

Lider ise grubuna hedef gsteren, kiilik ve btnlk kazandran kimsedir. Lider

gelecee bakar ama gemiin deneyimlerinden ders almasn da bilir. Grup yelerinin

motivasyonunun salanmas ve gelimelerinin salanmasnda etkilidir.

Ynetici zellikleri Lider zellikleri

Yneticidir

Dzeni srdrr

Koruyucu

Sistem ve Yap Merkezli

Kontrol eilimli

Ksa bak as

Nasl ve ne zaman nemlidir

Alt ynetsel kademelere bak

Mevcut durumu kabul grme

Yerleik normlara uygun isgren

i doru yapan

Yenilikidir

Farkllk yaratr

Gelitirici

Birey merkezli

Gven zendirici

Uzun bak as

Ne ve niin nemlidir

evreye bak

Mevcut durumu sorgulama

Kendisinin elemanlar

Doru i yapan

21. Yzylda Ynetici ve Liderlerin Baz zellikleri

(Fred Luthans, 1992, s.269 )


35/68

Kreselleme ann getirdii etkin ve hzl iletiim, deiim ve geliimden devletler,

ekonomiler, organizasyonlar gibi bireyler de etkilenmektedir. Kresel organizasyon ynetim

dnce ve yaklamlarnda yeni olgular gstermektedir. Bunlarn en belirginleri

organizasyonun z ynetim ve yneticilik konularndadr. Bir organizasyonda belli

pozisyondaki kiiler bamsz ve birlikte olmalarna ramen, ayni grupta olduklarnn

bilincine her zaman sahip deillerdir. Liderlik bu bilin eksikliini gidererek, grup yelerine

birlii ve ortak ama iin almay alamaktr. Ancak bu duygu ani olarak domaz;

bireylerin her birinin ayr ayr harekete geirilmesi ve doru ynlendirilmesi gerekir. Baka

bir ifadeyle, insanlar ynetilmeye isteklidirler ve her ynetici bu istei doyurmak zorundadr.

Yani yneticiler grevleri gerei ynetmekten, lider olma pozisyonuna geebilme davrann

gstermelidir. Sonu olarak Gnmz yneticisi lider olma zelliini tamal

denilmektedir.

Bugnn hzla deien dnyasnda iletmelerin varolan youn rekabet ortamnda

varlklarn srdrebilmeleri, mal ve hizmetlerini srekli iyiletirecek ada bir ynetim

anlayyla mmkn olacaktr. ada ynetim anlay olarak belirtilen Toplam Kalite

Ynetimi (TKY) yalnzca isletmelerde deil hayatin her alannda uygulanma imkn

bulmaktadr.

TKY, Ynetim yaklamnn her koulda katlmcla dntrlmesi gerektii yargsnn

esin kaynadr. Liderliin ne kartlmas gerektii de TKY de vurgulanr. TKYnin tanm,

TKY, liderlik formasyonuna sahip yneticilerin ynetimde, srekli gelimeyi, mteri

odakln, katlmcl ve yetki devrini, srekli eitimi, bir defada en iyisini yapmak ve

kusursuzluu esas alarak her alanda kaliteyi gelitirme felsefesidir. olarak yaplabilir.(

Kocaeli niversitesi ktisadi dari Bilimler Fakltesi Dergisi, Say 2, 1998, s. 79)

Liderlik TKY bileenleri iinde en nemli yeri tekil eder, iyi bir ynetici olmuancak ayni zamanda iyi bir lider olamam yneticilerin TKY srecinde yeri

bulunmamaktadr.


36/68


37/68

yanstt bilinmektedir. Eric Berne kiilii duygusal yn ile aklarken, blmden

bahsetmektedir. Bunlar kiiliin ocuk yn, ebeveyn yn ve olgun yndr. Kiinin gl

ve huzur iinde olmas bu blmn birbiri ile uyumlu olmasna balanmaktadr. Bernenin

yaklam, kiiliin duygusal yapsyla birlikte davransal zelliklerine de anlam

getirmektedir. Kii baz davranlar kendisinden beklenmeyecek ekilde gsteriyorsa ya da

belirli zamanlarda evresine kar vurdumduymaz, hrn olursa bu ocukluk ynnn hareket

halinde olduu anlamna gelmektedir. Benzer ekilde, ar kuralclk ve t verme eilimi

bireyin ebeveyn ynnn harekete gemesi eklinde dnlmelidir. O halde ister zel yaam,

isterse i ortam olsun gnlk hayatta nemli olan, her ynn dengede olmas ve dengenin

belirli bir topluluk iindeki tm bireyler iin var olmasdr.

Duygusallk, kadnn st kademelerde yer almasnda bir dezavantaj olarak

deerlendirilmektedir. Ancak birikimle ekillenen duygusallk ok byk artlar salayabilir.

nsann zayf ynlerinin olmas, yardma gereksinim duymas ve yardm istemesi bir zaaf

deil gllktr. Zayf noktalarmz kabul ettiimiz zaman, kendimizi daha doru alglam

oluruz. Gerektende kadn erkee gre bu ynlerini daha rahat gsterebilmektedir.

Kadn liderler duygusal adan bakldnda, rkek insanlarda gven, bocalayan

insanlarda kesinlik, tereddt olan yerde hareket, zayflk olan yerde g, becerisizlik

olan yerde uzmanlk, korkakln olduu yerde inan ve gelecein daha iyi olacana

dair bir umut olduunu gsterdikleri iin alanlar arkalarndan gtrrler. Liderlik

sadece zekya veya dnceye dayal deildir. Liderlik duygusaldr. (Fred Luthans

1992, s.380)

c) letiim Merkezli Liderlik

rgt hedeflerinin baarya ulamas, rgtn evreyle ve kendi iindeki iletiimin

kalitesiyle dorudan ilintilidir. letiim aktif bir sretir ve her daim farkl bileenleri de iine

katarak alr.

Bir lider ekip oluturabilmek, ilerleme kaydetmek, alanlarn sadakat ve ilgisinikazanmak iin onlar dinlemeli, sylenenleri alglamal ve duyduklarna duyarl


38/68

olmaldr Ynetim diplomasisinin en nemli konularnn banda iyi dinlemek, iyi

anlatabilmek ksacas iletiim kurmak yer almaktadr. (Fred Luthans 1992, s.381)

Burada kadnlarn nemli bir avantaj ortaya kmaktadr. Kadnlar genel olarak,

dinleme becerisi gerektiren zenli bakmclar olarak toplumsallamtr. Evde elerin ve

ocuklarn ilk bavurduklar dinleyiciler kadnlardr. Onlar zel yaamlarnda mutluluu,

huzuru yakalayabilmek iin ilgili olmaya, dinlemeye her zaman vakit bulmular ve sorunlara

zm getirmeye koullanmlardr. Kadn liderler, yzlerce yldr evlerinde kullandklar

dinleme becerisini i ortamlarna tayarak, saysz iletiim engellerini aabilme yeteneklerini,

byk bir olaslkla zenginletireceklerdir. Ama olgunlam hkmlerle, kat yorumlarla

iletiimi bozmak yerine, alglamay glendirmektir. Kadn Yneticilerin bu ynleri

alanlar zerinde etkili olur. nemsendiini fark eden alann motivasyonu artt gibi

rgtsel ortama katlm da artar.

d) Sezgilerine Gvenen Kadn Liderler

Sezgi deney yoluyla elde edilemeyecek bilgileri edinme gcdr. nsanlarn

zihinlerinde, igdleri ile belirledikleri zgn, bamsz bir bilgi kayna olarak

deerlendirilebilir. Sezgiye bal bilgi, kantlanmas gerekmeyen dolaysz bilgidir. Felsefe

tarihi boyunca, sezgi kavramna eitli anlamlar yklenmitir. Descartes, sezgiyi zihnin

nemli ilemlerinden biri olarak tanmlamtr. Kanta gre sezgi bilgi srecinin, hem

balang hem de var noktasdr. Hegel bilginin ilk biiminin sezgi olduunu belirtmektedir.

Bergson ise sezgiye gerei kavrama ve igdsel bilgi anlamn yklemektedir.(sezgi,Ana

Britannica, cilt.19-s.292)

Modernite sezgiyi, bilimsel bilginin retiminde temel insani g olarak deerlendirse

de onu irrasyonel olarak ele almaktadr. Bu balamda modern dnyada sezgiler mantn ok

gerisinde gelmektedir.

Kadnlarda youn olan sezgi gc ile elde edilen bilgi, bilimsel bilgi ile birletirilerek

oluturulacak g, liderlik iin nemli bir avantajdr. Ayrca kadnlar sezgisel gleri ile

organize etme yeteneklerini birletirebildikleri zaman, sratli karar almada ve inisiyatif


39/68

kullanmada liderlik zelliklerini bir hayli ne karabilirler. Akln, mantn, bilimsel bilginin

sezgilerle, alglama ve duyarllkla birlemi ekli liderin baar forml gibidir.

Kadnlar toplam deneyimlerine, sezgilerine gvenme yeteneini de ekleyerek,

zellikle st kademe ynetimlerde, liderlikte nemli bir nitelik kazanrlar. Tepki ve

motivasyonda etkili bir faktr olan sezgi, ou kez zellikle de mantksal analiz sonular

snrl olduunda, mantktan ncedir. Btn bir organizasyonu etkileyecek konularda, deer

yaplarnn sz konusu olduu durumlarda sadece manta dayanmak yerine, hem mant

hem de sezgiyi ieren kararlar daha olumlu tepkiler oluturacaktr.

Annelik ve fedakrlk yukarda deindiimiz kadnn ynetimsel farkllklarna

zellikleri de eklenmektedir. Buna karn gzden karlmamas gereken nemli unsur bu

bahsi geen farllklarn znde sosyalizasyon srecinde kazanlm deerler olduudur.

Ayrca bu zellikler ynetsel baar eleri olan; biimsellikten uzak rgt iklimi,

katlmcla dayal tartma ortam, ortak ama birliinin varl, empati ve sempati

olgularnn varl, sorun zme kltrnn gelimesi, verimlilik, etkililik, etkinlik ve kalite

yaklam deerleriyle ortak alan niteliktedir.

Sonu olarak kadnlarn varolusal farkllklarnn avantaj m yoksa dezavantaj m

olduu sorusu gcn toplumsal alanda m yoksa doal alanda m tanmlandna baklarak

yantlanabilir. nsanln evrim ve sosyalleme sreci yannda her trl devrimci aktivitesini

de anlamlandrma srecimize dahil edersek, gcn ve erkin hala erkekle zde tutulmas

sistematik bir takm eksikliklerin ve yanlglarn varln ortaya koymaktadr. Farkl bir

deyile kadn kimliinden bir yana insan kimlii altnda dahi yaayamadn

syleyebileceimiz insanlarn var olduu dnyada hak ettiimiz kimlikleri edinmek ak daha

zor olacak gibi grnyor.


40/68

KAYNAKCA

GL AYKOR, Dnyada Kadnn Artan Rol, Kadnlar-Liderlik-YneticilikSempozyumu, stanbul, 1993

T.C Babakanlk Kadn Stats ve Sorunlar Genel Mdrl Birlemi Milletler 4.

Dnya Kadnlar Konferans sonularnn uygulanmas ve islenmesine iliksin ulusal

eylem plan tasla

Yeim ARAT, 1980ler Trkiyesinde Kadn Hareketi: Liberal Kemalizmin Radikal

Uzants, Trkiyede Kadn Olgusu, yayna hazrlayan: Necla Arat, ikinci bask, Say

Yaynlar, 1995

irin TEKEL, Kadn Erkek Eitliinde Hukuk Mcadelesi, Basinen Dergisi, Mart

1993, Say:49

Kadnlarn zgrlk Hareketi, Ana Britannica, Cilt 12

Hasan MEK Dilkan AYTEMIZ, Kuramsal Deiim ve Liderlik: Ynetsel

Liderler ve Dntrc Liderler, 21. Yzylda Liderlik Sempozyumu, stanbul,

1997

Gregory A. GULL, Dnm Anlamak, Executive Excellence, Yl 1, Say 9,

Aralk 1997

Ali AKDEMR, Ynetim Dncesindeki Dnmler ve Dntrc Lider

Profili, 21. Yzyl Liderlik Sempozyumu, stanbul, 1997

Gary YUKL, Laedership in Organizations, 3rd Ed. Prentice Hall Inc. Englewood

Cliffa, Newjersey, 1994

Wayne Alderson-Nancy Alderson, Yzde 90i dllendirin, Executive Excellence,Yl 1, Say 3, Haziran 1997


41/68

Sabahat BAYRAK, Deien Liderlik Anlay ve Trkiye gerei. 21. Yzyl

Liderlik Sempozyumu, stanbul, 1997

Settar KOAK- Sadettin Kirazc, Durumsal Liderlik Anlaynda Gelimeler, 21.

Yzyl Liderlik Sempozyumu, stanbul, 1997 Ayhan AYDIN, Liderliin Temel lkeleri Nelerdir., 21. Yzyl Liderlik

Sempozyumu, stanbul, 1997

Adnan CEYLAN, Liderlie Kurumsal Yaklamlar, 21. Yzyl Liderlik

Sempozyumu, stanbul, 1997

Ali AKDEMR, letme Bilimine Giri, Trkiye, 1996

Erol EREN, Ynetim ve Organizasyon, Beta Basm Yaym Datm A.S., stanbul,

1993

Ali AKDEMR, Ynetim Dncesindeki Dnmler, Kocaeli niversitesi

ktisadi dari Bilimler Fakltesi Dergisi, Say 2, Kocaeli, 1998

Fred LUTHANS, Organizational Behavior, Mc Graw- Hill, Sixth Edition, New York-

Toronto, 1992,

Peter DRUCKER, Yeni Gerekler, Cev. Birtane Karanakci, Trkiye Is Bankas Kltr

Yaynlar, Ankara, 1993

Gnl LKER, Ynetici ve Lider, 21. Yzyl Liderlik Sempozyumu, stanbul,

1997

Fsun AKKOYUN, Liderlik Gcnn Psikolojik Dinamikleri, 21. Yzyl Liderlik

Sempozyumu, stanbul, 1997,

Aysel GKDEMR, Trkiyede Kadn gc, ( Baslmam Yksek Lisans Tezi ,

.. Sosyal Bilimler Enstits, alma Ekonomisi Bilim Dal, st, 1992)

Joan Wallach Scott, Gender and the Politics of History, Paperback , Columbia

University Press , 1999

Nfus Bilim Dergisi, Hacettepe niversitesi Nfus Ettleri Enstits, Ankara,1990


42/68

EKLER

KADINLARIN HAYATINDA BAARILARINI

ETKLEYEN FAKTRLER

Yrd.Do.Dr. Meltem Onay zkaya*

[email protected]

nsz

Kadnlarn igcne daha aktif katlm, aile ve toplumun ekonomik ve refah seviyesinin ykselmesiiin nemli olduu kadar, kadnn eitim, bilgi ve becerilerini verimlilie dntrebilmesi iin de gereklidir.Kadnn bu aktivitelerle gerek alma hayatn gerekse ev hayatn dengeli ve verimli hale getirebilmesindekendisine yardmc olabilecek pekok ulusal mekanizmalarn desteine ihtiyac vardr. Bu destei salayankadnlarn baarl olmamas iinde hibir neden yoktur. nemli olan kadnn isteklilii, azmi ve kararlldr.Kadnn baarl bir noktaya ulamasnda engeller olmasna ramen, baarl olan kiilerin tecrbelerinden vedeneyimlerinden yararlanlarak bu engellerin alabilecei sylenilebilir.

Bu dncelerle yaptmz almann amac bulunmaktadr. Birinci amacmz;Trkiyede kendini topluma kabul ettirmi 100 baarl kadnn ortak zelliklerini tespitederek, baarnn srlarn bulabilmektir. Her ne kadar baarl olmann kesin formlleriolmasa da, ele alnan konular ierisinde ortaya kan aile ve evre faktrnn, bir kiinin

baarlarn etkilemede ne derece etkin olabileceini gsterebilmektir.

almann ikinci amac; bir birey olarak yetitirdiimiz ocuklarmzn, genlerimizinocukluk ve byme dnemlerinde bir ebeveyn olarak gstermi olduumuz abalarn,onlarn gelecek yalarnda ne kadar etkili olduunu anlatabilmektir.

nc amacmz da; bilimler aras yaplabilecek ortak bir almann yeni bakasna yol aabileceini gsterebilmektir. nk yaptmz bu kk apl aratrmamzda,kadnn bulunduu toplum itibariyle, yaad her ortamn, her basaman bir toplumsal olguierisinde ortaya ktn belirtirken sosyoloji biliminden; kadnn ayn ekilde bu ortamierisinde kendine gvenerek bir adm ileriye atlmasnda psikoloji biliminden; ve aynekilde belirli zellikleriyle iyi bir ynetici veya lider olarak ekibini oluturmas ve baarl birkonuma gelmesini de ynetim biliminin belirli kaideleri ve kurallar dorultusunda


43/68


44/68

Kadn yneticiler konusunda nemli bir gelime de, 1991 ylnda bir kadn valinin,1992 ylnda ise 3 kadn kaymakamn greve atanm olmasdr. lkemizde kadn Maliye veMlkiye Mfettii bulunmamakta, sadece 2 kadn Hesap Uzman grev yapmaktadr.

lkemizi d temsilciliklerimizde ve uluslararas kurulular nezdinde temsil ileuluslararas faaliyetlere katlma bakmndan kadnlar saysal olarak erkeklere gre geri planda

kalmaktadrlar. 1998 verilerine gre, Dileri Bakanl tarafndan ilk kadn bykeli 1985ylnda atanmtr. Ayn bykelimiz u anda tekrardan grev almtr. 1998 verilerine gre,Dileri Bakanl bnyesinde kadnlarn oran, toplam iinde %19.98 olup, Bykelidzeyinde %3.68 Eli, Genel Mdrlk dzeyinde %15.38, Daire Bakan ve Daire Bakanvekili dzeyinde ise %13.12dir.

1996-1997 retim yl yksekretim istatistiklerine gre Trkiyede niversitede vedier yksek retim kurumlarnda toplam 53 805 retim eleman grev yapmaktadr.retim elemanlarnn 17 828i kadn, 35 977si erkektir. Kadn retim elemanlarnn tmretim elemanlarna oran %33.1dir.

Kadn retim elemanlarnn %8.5i profesr, %6.5i doent, %10.7si yardmcdoent, %12.4 retim grevlisidir. Akademik personelin %33n oluturan kadnlarn

dekan, rektr, blm bakanl gibi ynetici kadrolarnda son derece dk dzeylerde temsiledildikleri grlmektedir.

1998 yl itibariyle yksek yarg organlarnda kadnlarn konumu incelendiinde; 60yeli Dantayn 19 yesi ve iki bakan vekilinin ikisinin de kadn olduu; 238 yeliYargtayda 15 kadn ye ve 32 Daire Bakanl iinde 1 kadn Daire Bakannn grevyapt; 11 asil, 4 yedek olmak zere 15 yesi olan Anayasa Mahkemesinin 1 asil, 2 yedekolmak zere 3 yesinin kadn olduu grlmektedir. (Kadnn Stats ve Sorunlar GenelMdrl, 1998:45-49)

zel sektrdeki durumu ise S.zbaar ve Z.Aksann 1970lerde stanbul veevresindeki 48 sanayi kuruluunda yapt aratrmayla karlatrabiliriz. Bu aratrmadakadnlarn bu iyerlerinde toplam alanlarn %25ini oluturduunu, ancak ynetimkademelerinde temsile gelince, bu orann orta kademede %14, st kademede ise %4e dt

bulunmutur. Benzer bir bulgu M.Dilber tarafndan saptanmakta ve 1960lar Trkiyesinde,st dzey yneticilerden sadece yzde %4nn kadn olduu belirtilmektedir. 1980leregelindiinde F.Tabak tarafndan, yine sanayi sektrnde yaplan aratrmada, kadnyneticilerin orannda bir art olmadn gstermektedir. Tabak, bu almasn 500 bykTrk sanayi kuruluu arasnda tesadfi rnekleme yoluyla setii 80 firmadagerekletirmitir. Bu almaya gre, 100 kiiden fazla personel altran bu yerlerde,kadnlar toplam personelin %17sini olutururken, ynetici dzeyinde bu oran %15e, stdzey yneticiler arasnda da %3e dmektedir. Daha kk firmalarda ise st ynetimkademelerindeki kadnlara rastlanmamaktadr.

1990larn banda gerekletirilen dier bir arartrmada 100den fazla sanayikuruluu incelenmi ve kadnlarn st dzey yneticilerinin %4n oluturduklarbulunmutur. 1960lardan 1990lara gelindiinde, her ne kadar belirtilen istatistikleri birebirkarlatrma olasl yoksa da, st dzey kadn yneticilerin orannda bu son 30 ylda hibirart olmad gzden kamamaktadr.

Sanayi kurulularnn dna klp kadnlarn geleneksel olarak daha sk grldikollarna bakldnda da, kadn yneticilerin durumunun ok farkl olmad ortayakmaktadr. rnein; Trk kadnnn sk grld ikollar arasnda olan bankaclk vesigortaclkta 1992de yaplan bir aratrmaya gre kadnlar alanlarn %43noluturduklar halde, orta kademe yneticilikte %26, st dzeyde ise %4 orannda yeralmaktadr.

Kadnlarn sk rastland dier meslek olan retmenlikte, tm retmenlerin%44n oluturan kadnlar, mdr dzeyinde ancak %7 orannda temsil edilmektedir.


45/68

niversitelerdeki eitim kadrolarnn da durumu ok farkl deildir. M.Korayn yaptaratrmaya gre, kadnlarn daha youn olarak grld uzmanlk gerektiren bazmesleklerde, meslek odalarna kaytl kadnlarn tm yelere oran eczaclkta %60,hekimlikte %19, dihekimliinde %30, avukatlkta %34tr. Oysa, kadnlarn bu meslekodalarnn ynetim kurullarnda temsil oranlar olduka dktr. Meslek odalarnn

ynetiminde yer alan kadn oranlar, eczaclkta %20, hekimlikte %6, dihekimliinde %9,avukatlkta ise %7dir. ( Kabasakal, 1994:303-304)Btn bu oranlar dikkate alndnda, lkemizde kadna verilen nemin gerek

anlamda verilmedii grlmektedir. Ancak burada dikkatle incelenmesi gereken nemli birkonu da, kadnn bu ykselmeyi yani stat kazanmay ne lde istedii ile ilgili sorunlardaortaya kmaktadr. nk hereyden nce kadnn cretli almas, kadn iin ekonomik

bamszlk anlam tadndan, onun ailedeki ve toplumdaki roln deitiren bir anlamtamaktadr. Gerekten yzyllar boyu kadn eviyle, zel yaamyla snrlanm, retimdenuzak kald gibi ekonomik ynden erkee tmyle baml bir iliki iinde olmutur. Busekso-ekonomik iliki erkei eve ekmek getiren kii yapt gibi, ekonomik ilerlemenin de

balca aktr yapmtr. (Gilman,1986:15)Gerekten ekmei kazanan erkek, eve, ocuklara

bakan kadn olurken kadn-erkek arasndaki bu iblm toplumsal rol blm anlamtamaktadr. Erkek kendisine verilen bu rolle ekonomik olarak retken olmakta ve toplumsaldeer kazanmaktadr; kadn ise hem erkee baml olmakla, hem de yapt iin ekonomik

bir deeri olmadndan toplumsal deersizlie itilmektedir. (Kendrigan, 1984:48)Bu nedenlerle kadnn toplumsal statsnn nce karmaklaan tarmsal retimle

birlikte azalan, sonra daha da karmaklaan endstriyel retimle birlikte ykselen bir eriizledii ileri srlmektedir. (Giele,vd., 1977:9) Buna bal olarak kadn igcne gereksinimduyulmaya balandnda, kadnn eitim ve ykselme olanaklar bu ekilde artmakta, kadnerkekten ve aileden ayr bir ekonomik, sosyal gvenceye kavumaktadr.(Koray, 1993:27)

Hizmet sektrnn geliimi ise beden gcnn nemini azaltmadndan kadnlar iinbirok i alan domaktadr.

Kadnn cretli almaya balamas, kadn asndan statsnn deimesine vegelimesine yol aarken, elikiler ve eitsizlikler de yaatmaktadr. Bir anlamda bu tratmalarn artmas ile birlikte toplumsal eitsizlikler su yzne kmaktadr. rnein kadnigc, ekonomik byme dnemlerinde ie alnan, kriz dnemlerinde iten karlan kiiolarak igc piyasasna esneklik kazandran bir ilev grmektedir. Kadnn belirli meslek veilerde younlamas, bu ilerin igc piyasasnda giderek deer yitirmesi ve kadnn benzerilerde erkeklere gre daha az cret almas da kadn istihdamnda karlalan bakagereklerdir. rnein ABDde alan kadnlarn yarsnn, o meslekte veya ite alan kadnorannn %70i bulduu ilerde alt ortaya konmutur. (Kendrigan,1984:38) YineABDde tm sekreterlerin %98i, tm hemirelerin %97si, tezgahtarlarn %70i kadn

olmaktadr. (Kahn,vd.,1983: )Gerekten bu tip iler kadnlarn ailede oynadklar role yakniler olarak grlmektedir. Bylece ortaya youn olarak kadnlarn yer ald ve pembeyakal iler olarak adlandrlan kadnlara zg iler kmaktadr. (Sapino, 1990:363) Kamuve zel sektrdeki bro ileri bu pembe yakal ilere en uygun nitelikteki ilerdir.rneinABDde 1987de kadn cretlilerin %36s bro personeli olarak almakta ve bu ilerdetoplam alanlarn %36s bro personeli olarak almakta ve bu ilerde toplam alanlarn%80inden fazlasnn kadn olduu grlmektedir. (Sapiro, 1990:367) Kadnn eitiminekullanmasna olanak veren, mavi yakal ilerden daha iyi bir stat salayan, daha az bedengc isteyen ve temiz bir alma ortam sunan bu iler kadnlara da ekici gelmektedir.

Ancak kadnlarn youn olarak altklar bu ilerin zamanla cret ve stat kaybnaurad da bir gerektir. rnein eitim alannda byle bir farkllk ortaya kmaktadr. lkve

orta eitimde erkekten ok kadn alrken, yksek renimde yer alanlarn ounluuerkektir. Bundan dolay da kadnlarn mesleklerinde st dzey basamaklara kamadklar


46/68

grlmektedir. rnein ABDde 1979 ylnda tm sekreterlerin %99u kadn olurken, ayn ylFortune dergisinin belirledii 1300 byk irketin ynetim kurulu yelerinin %98i erkekolmaktadr. Son yaplan aratrmalarda ise, 1989 ylnda ok ortakl 1000 byk irketin stdzey yneticileri arasnda yalnzca iki kadnn bulunduunu ortaya koymustur. (U.N,1990:35) Kadnlarn st dzeydeki ynetim basamaklarna gelebilmeleri asndan kamu

sektr daha olumlu bir tablo ortaya koyarken, zel sektrde bu tip grevlerde erkeklerinstnl srp gitmektedir. Hatta babakan ve bakanlk gibi kamu grevleri asndan bilekadnlar iin durum, zel sektrdeki st dzey ynetime gelebilme olanaklar asndan dahaiyi grnmektedir. (Koray, 1993:30)

Kuskusuz kadnlarn st dzeydeki ynetici pozisyonlarna gelmelerini engelleyen,yalnzca kadnlara uygulanan ayrmc politikalar deildir. Bu tr grevler daha ok nitelikgerektirmekte, daha ok zaman ve enerji istemektedir. Oysa birok kadn asndan bugrevlere gelebilmek iin ne n hazrlklar yeterli olabilmekte, ne de alma yaam ile

birlikte gtrmek zorunda olduklar aile sorumluluklar buna izin vermemektedir. Bu nedenlegen ve bekar kadnlarn ynetici olabilme anslar daha yksek olabilmektedir. ngilteredeyaplan 1498 erkek ve 806 kadn yneticiyi kapsayan bir aratrma, kadn yneticilerin

erkeklere oranla daha gen yata olduklarn ortaya koymutur. (kadnlarn ya ortalamas 31,erkeklerin 48) (Alban-Met Calfe, vd., 1991:155-158)

Sonuta ev-d alma yaamna girmekle zgrlk ve bamszlk kazanma,toplumsal deerini artrma olanana kavuan kadnn, bunun yansra bir dolu eitsizlik vesorunla karlat aktr. Kadn istihdamnda karlalan birinci sorun alan budur. kincisorun alan da ev ve alma yaamn birlikte gtrmekten domaktadr. Her iki alandakisorun ve elikilerin giderilmesi ykmlln imdilik byk lde bireysel dzeydekadn yklenmi gzkmektedir.

Grlyor ki kadnlk deilse de annelik kadnn kimliini ve roln belirleyen bire olmaya devam etmektedir. Kadnn gen yata alma yaamna girmesi, ancak ocukdoumuyla birlikte piyasadan ekilmesi de alma koullarn olumsuz etkilemektedir.Gerekten gelimi lkelerin ounda kadnn igc piyasasndaki yeri aamal birsre izlemektedir. (Ernst,1987:101) Gen yata ok sayda kadn igc piyasasnda yeralmakta, ev ve ilk ocukla birlikte belirli yalardaki kadnn piyasadan ekildii gzlenmekteve sonra ileri yalarda tekrar bir art gzlenmektedir.

Kukusuz kadnn cretli almaya katlmasyla ortaya kan tm bu sorunlara veelikilere yalnzca istihdam da eitlik yasalar ve politikalaryla yant bulmak olanakszdr.Sorunlarn daha derin kkleri olduu aktr ve daha temelden deiimler gerekmektedir.Ancak gelimi toplumlarn bu konudaki duyarllklarnn ve uyguladklar politikalarnnemli bir ilevi olduu da yatsnamaz. Kadnlara frsat ve davran eitliini salayacaknlemler de, kadnn sorumluluklarnn erkek ve toplum tarafndan paylam konusunda

atlan admlar da, bugn iin eitsizlikleri tmyle ortadan kaldrmasa da, gelecein umuduolacaktr. (Koray, 1993:34)Kadnlarn yllar ierisinde kendi arzularyla hedefe ulamada gsterdikleri mcadele

takdire deerdir. Bizim bu almada baarya ulaan 100 kadn ele almamzn nedeni de bubaarya ulama izgisinde neler yaandn, nelerle mcadele edildiini gsterebilmektir. Bualmay yaparken bize yn gsteren Boazii retim yelerinden Prof.Dr.HayatKabasakaln Trkiyede st Dzey Kadn Yneticilerin Profili almas olmutur.Yaptmz alma ile onun almas arasnda bir ortaklk ve kyaslama yapma amacyla

burada almannn ksa bir zeti bulunmaktadr. H.Kabasakala gre Trkiyede kadnyneticilerin ortak zellikleri ierisinde; n plana kmamak, kontroll bir kadns grnmesahip olmak, feminist olmamak, sosyoekonomik adan st snf mensubu olmak, gl bir

kiilie sahip olmak, yksek baar gdsne sahip olmak ve evli/ocuklu bir yaam srmekbulunmaktadr.


47/68

Kabasakala gre n plana kmamak konusundaki yorumlar u ekildedir; Kadnyneticilerin n plana kmamaya zen gstermeleri, kadnlara ait deerlerin veya kadnlkkltrnn evrensel bir zelliidir. Erkeklere ve kadnlara ait deerler arasndaki temelfarkllk, erkek deerlerinin bamsz olmaya ve kontrol etmeye dayal oluu, kadndeerlerinin ise balla ve ilikilere nem vermesidir. ki deer sistemi arasndaki farkllk

kadn ve erkeklerin gelime dinamiklerindeki farkllklarla aklanabilir. N. Chodorow' gre, bu farklln temelinde, ocuklarnn yaamlarnn ilk yllarndaki bakmnn kadnlartarafndan yaplmas yatmaktadr. Kzlar kendilerini annelerine benzetirken, erkek ocuklarcinsel kimliklerinin oluumunu annelerinden farkllatrmaya balarlar. Kzlar ayn cinstenolan anneleri tarafndan yetitirildiklerinden, karsndakine benzemeye alr ve onunla buyolla iliki kurmaya aba harcarlar; bu aba onlarn kadnlk kimliklerinin bir zellii halinegelir. Oysa, erkek olmann anlam, karsndakinden(anneden) farkllamak ve kiiliini n

plana kartmaktr. Kadn kimliinin nemli bir paras olan iliki kurmazellii, kadnlarnkiiliklerini n plana karmalarn engellemektedir. O nedenle de toplumda kadnlarn n

planda olmas beklenmemekte, kadn yneticilerde bu beklentiye uygun olarak isim vecisim olarak fazla gze batmamaya zen gstermektedirler.

Kabasakala gre yneticilerin ortak zellikleri ierisinde, kontroll bir kadnsgrnt bulunmaktadr. 14-21 Haziran 1992 tarihinde Ekonomik Panorama dergisinindzenledii anket sonucu seilen en baarl kadn yneticiler in listesinde incelenen 26Trk kadn yneticinin resimlerinden yola karak btn bu kadnlarn hepsinin tayyrgiydikleri gze arpmaktadr. Bunun yan sra salarnn kuafrde, fakat sade bir ekildeyapld, hibirinin trnaklarn fazla uzatmad, ya da koyu renk, parlak oje kullanmadklargrlmektedir. Ayrca kadn yneticiler zel hayatlarnda kullandklar byk aksesuarlardani ortamnda kanmakta ve hafif bir makyaj yapmay tercih etmektedirler. Kadn yneticilerinkendileri iin semi olduklar bu grnt, erkeksi, ksa sal, makyajsz kadn tiplemesindende ok uzaktr. Kendilerini ortaya koyu biimleri, ne kadnln bastran ne de onu nekaran bir tarzdr. Daha ok kontroll bir kadns grntye sahiptirler.

st dzey kadn yneticilerin dier bir ortak zelllii de kadn haklarn savunmakonusundaki ekingen davranmalardr. Kabasakaln, zel sektrdeki bir bankann 1993ylnda dzenledii, ynetici gelitirme seminerine katlan on kadn ynetici ile yaptgrmelerde, biri dnda hepsi feminist olmadklarn belirtmilerdir. Bir kadn yneticiFeminist olmak ok tehlikeli bir ey. Eger biz feminist olursak, erkekler bize dman olurdiye grn aklamtr. Dier bir kadn ynetici ise; Ayn zamanda hem ynetici hem dekadn haklar savunucusu olmak mmkn deildir diye aklamtr. Kadn yneticileringenelde kadn haklar yerine insan haklarn savunmann daha doru olduunu ilerisrmlerdir.

st dzeye gelebilmeyi baarm kadn yneticilerin, kendilerini isim ve cisim olarak

fazla n plana karmamaya zen gstermeleri onlarn zayf kiilikli olduklarn anlamnagelmez. Tam tersine, bu grevdeki kadn yneticiler toplumlarn kadnlara atfettii pasifkiilik zelliklerinden ziyade daha ok erkeklere atfedilen aktif kiilik zelliklerinesahiptirler.Trk toplumundaki yaygn deerlerin aksine, st dzey yneticiler kendilerini dehi de pasif olarak alglamamaktadrlar. Merkezi stanbulda bulunan zel bir bankadaalan 25 kadn ve 24 erkek orta kademe yneticisi arasnda yaplan aratrmada, iki cinsinkendi kiilik zellikleri hakknda yaptklar deerlendirmede farkllklar bulunmamtr. Kadnyneticiler, kendilerini kiisel zellikleri bakmndan erkek meslaktalarndan farklalglamamaktadr. Benzer bir sonuca varan Snmez de, 26 st dzey kadn yneticiyi kuzu

postunda kurtlar olarak tarif etmektedir.M.Henning ve A.Jardimin ABDde 25 st dzey kadn ynetici arasnda yapt

aratrmaya gre; ya ilk ocuk olan ya da erkek kardei olmayan bu kadnlarn hepsi debabalarnn zel ilgisiyle bydklerini ve kiiliklerinin oluumunda babalarnn ok nemli


48/68

rol oynadn belirtmilerdir. Ayn aratrmayla ilgili Boazii niversitesinde kadnyneticiler dergisinde yaplan bir aratrmada da lkemizdeki st dzey yneticilerin ilkocuk olma olaslnn yksek olduu saptanmtr. lk ocuk olmak, zel ilgiyle

badatrlcandan Trkiyede st dzeye gelebilmi kadn yneticilerin de ailelerinden zelilgi grm, gl kiiler olduklar ileri srlebilir.

st dzey yneticilerin, kadn yada erkek olsun baar gdlerinin toplumun birokkesimine gre daha yksek olmasn beklemek doaldr. 1993 ylnda 13 kadn ynetici ileyaplan mlakatta hepsi de ynetici olarak kabul grebilmek iin erkek meslaktalarndandaha fazla altklarn ne srmlerdir. Bir kadn; Baarl olarak kabul edilebilmesi iin,

bir kadnn ev devini erkeklerden daha iyi yapmas gerekir diye belirtmitir. Snmezingrt bir st dzey kadn ynetici de tecrbelerini yle aktarmaktadr; zellikle, ileritam olarak renmem gereken orta kademe yneticiliim srasnda, olaanst hatta bazeninsanlk d diyebileceim bir tempo ve younlukta altm Dier bir kadn; ok almakst dzeye kabilmi kadnlarn ortak zellikleri ierisinde yer almaktadr. demitir.

Trkiyedeki st dzey kadn yneticiler sosyoekonomik adan st snf ailelerdengelmektedir. Babalar toplumda saygn kabul edilen mesleklere sahiptir; kendilerini elit kabul

edilen okullarda okumu ve byk ehirlerde yetimilerdir. Kadn ve erkek yneticilerieitli alardan karlatran bir arartrmada, iki cinsin babalarnn mesleklerinin farklolduu bulunmutur. Kadn yneticilerin %53nn babas brokrat ve %6s yneticiyken,

bu oran erkek yneticilerde srasyla %41e ve %3e dmektedir.Snmezin syleilerinde yer verdii baarl kadn yneticilerinin hemen hepsi ok iyi

eitim alm kiilerdir. Bunlarn byk bir ounluu Anglosakson kkenli lise veyksekokullarda okumu, bir ksm da ABD ve ngilterede yksek lisans eitimlerinisrdrmlerdir.

Kurumlarn tepesine yerlemi yneticiler, daha st snflardan gelen kiilerlearalarnda baz ortak deer ve beceriler bulabilmekte ve onlarla daha fazla yaknlkkurabilmektedirler. Trkiye gibi snflar arasndaki farkllklarn daha keskin olduutoplumlarda, sosyal snf etmeninin kurumlardaki ilikilerin olumasnda da nemli bir roloynamas beklenmektedir. Belki de bu nedenle kadn yneticiler, ykselirken kadn olmanndezavantajn hi yaamadklarn belirtmektedirler. st snflara olan aidiyetleri onlarakariyerlerinde gerekli olan avantaj salamaktadr.

Genel olarak kadn yneticilerin kiisel zellikleri hakknda, ok az veri bulunmaklabirlikte baz aratrmalar Trkiyedeki st dzey kadn yneticilerin ounun evli ve ocuksahibi olduunu gstermektedir. Gerek Tabakn ve Snmezin inceledii, gerekse Boaziiniversite dergisinde yaplan aratrmalarda grlen Trk kadn yneticilerin ou evli ve1-2 ocuk annesidir. Gelimekte olan lkelerde kadnlar evde dk cretli temizlik iisialtrabildikleri lde, kendilerini mesleklerine daha rahat verebilmektedirler. Trkiyede

st snftan gelen kadn yneticiler dk sosyoekonomik snflardaki kadnlarn emeinibasamak yapp, ykselme olanana sahiptirler. Bu olanak sayesinde, kadn yneticiler hemevli ve ocuklu olup, hem de mesleklerine eilmektedirler. (Kabasakal, 1994:303-311)

2. Aratrmann Amac ve YntemiHayat Kabasakaln yapt bu aratrmay dikkate alarak, lkemizde kendini

kantlayan ve ismini duyuran 100 kadn zerinde bir aratrmada bulunduk. Bu aratrmadaele alnan kadnlarn, sadece ynetici olmamalar konusunda da titiz davrandk nk bizim

burada yapmak istediimiz almann esasnda sadece yneticilerin deil, ayn zamanda pekok farkl alanda isim yapan kiilerinde bulunmasyla yeni bir kadn profilinin ortayakacan dndk. Bu dncelerimizi gerekletirmede ilk aamada byk zorluklar

ektik nk ele alnan kriter lei, aratrmann kapsamna uymasnda byk etkenoluturacakt. Bize gre bu kriterlere uygun olan kiiler, bir baka kiiye gre uygun


49/68


50/68

Hipotez 11: Kendine zaman ayrdn syleyen kadnn, bu sreyi ocuklaryla ilgilenerekgeireceiHipotez 12: Prensipli bir kii olduunu syleyen kadnlarn, bu konumu hedefledikleri,yntemli davrandklar ve i/aile arasnda nemli bir seim yaptklarHipotez 13: Kadnn ynetim tarznn; mantkl olmasyla, sezgilerine gvenmesiyle ve son

aamada verdii kararlarla bir ilikisinin olduuHipotez 14: Tanrya inanan bir kadnn, ou zaman da kararlarnda kalbinin sesinidinleyeceiHipotez 15: Liderlik davranlarnda bulunduunu syleyen bir kadnn, meslektalarndesteklemede, onlarn bir adm ileriye gitmesine izin vermede daha kararl olacaHipotez 16: Son karar kendisi verdiini syleyen bir kadnn, kararlarn sratle verecei,risk alaca ve cesur olacaHipotez 17: Kendisinden farkl dnen kiileri ekibine alan bir kadnn, ikna yeteneininyksek olacaHipotez 18: Kendisiyle ayn bak asna sahip kiilerle alan kadnlarn, yetitirdiklerikiiler olaca

Karlatrma 1: Kadnlarn bulunduklar konum itibariyle hedeflerine ulamada ailebireyleri mi yoksa evre faktrlerinin mi etkisi olduuKarlatrma 2: Kadnn hayatnda anne ve babann rolKarlatrma 3: zel ve kamu okulunda okuyan kadnlarn gelecek performansKarlatrma 4: Kadnn mevcut meslei ile daha baarl olacana inand meslekarasndaki durumuKarlatrma 5: Liderlik davranlarnda bulunduunu syleyen bir kadnn, hangi sektrdealtKarlatrma 6: Baarl kadnlarn, hemcinslerine t verdii konularKarlatrma 7: disiplininde nemsedikleri konularKarlatrma 8: Bulunduklar konuma gelmedeki baar anahtarlarKarlatrma 9: Baarl kadnlarn ortak karekter zellikleriKarlatrma 10: Baarl kadnlarn ortak bur zellikleri

Oluturulan bu hipotezler ve karlatrmalar ierisinde yaptmz alma, Trkiyede baarl olan kadnlarn kendi kiisel zelliklerini aklamas asndan deerlendirilen biralma niteliindedir. Ancak yine de hatrlatlmas gereken son konu, bunun deiikyorumlar ierisinde yeniden deerlendirilecei durumudur. Byle bir almann Trkiyedeve zellikle literatr taramas ierisinde ilk olarak derlenmi olduunu bel irtmek gerekir. Buadan bakldnda, bilimler aras yardmlamann- sosyoloji, psikoloji ve ynetim bilimi-

yeni bak alarna yol gstereceini dnyoruz.

3. ARATIRMA SONULARI Hipotez 1: Anne ve babas eitimli olan kadnlarn, yksek pozisyonlara gelmesinindaha kolay olduu

Hipotezimize gre anne ve babas eitimli olan kiilerin ocuklarnn da daha baarl ve kararl olacaklaryd. Buna gre annelerinin eitim dzeylerini sorduumuzda,

artc bir durumla karlatk nk annelerin %51.7sinin sadece ilkretim mezunlarolduklar, %18.4nn de ortaokul ve lise mezunu olduunu grdk. Babalarna baktmzda


51/68

da, %29.9u ortaretim,%46s da niversite mezunudur. Bu durumda bir yorumda bulunduumuzda bu kadnlarn yalar ile onlarn ailelerinin ya ortalamalarn vebulunduklar dnemi dndmzde, bu durumun ok da artc olmadn syleyebiliriz.

1910-1946 ylnda doan kadnlarn byk bir ocuunun, Cumhuriyetinkurulu dneminde yaayan ailelerin ocuklardr. Bu durumda, kadnlarn okutulmad bir

dnemde annelerin daha yksek tahsilli olmalar beklenmemektedir. Ancak babalarda budurum farkldr nk dnem itibariyle babalarnn yksek tahsilli olmalar bile, artlar gereiolduka yksektir.

Hipotez 2: Ekonomik durumu asndan yksek gelirli olan kadnlarn, aileilikilerinin de iyi olaca ve bu ekilde daha baarl olabilecei

Tablo 1: Ekonomik Durumlar

Ekonomik durum Say Yzde (%)ok iyi 23 26.4

yi 26 29.9Orta 33 39.3

Dk 2 2.3

Tablo 2: Aile likileriAile ilikileri Say Yzde (%)

ok iyi 44 50.6yi 18 20.7

Orta 15 17.2Zayf 7 8.0

almamzda varsaydmz hipotezlerden biri; ekonomik durumu iyi olan kadnlarn belirli bir konuma gelmelerinin de daha kolay olacan nk bu kadnlarn daha iyiokullarda okuyarak hem kendi hemcinslerine kar baz art avantajlara sahip olacandnyorduk. Ekonomik durumlar iyi olan kiilerin de ayn zamanda aile ilikilerinin de

pozitif olaca ve byle bir ortamda kendilerini kantlamalarnn daha kolay olacantahminliyorduk. Yukarda tablolara baktmzda, ilk etapta kadnlarn %33 orta halliailelerden geldikleri gzlenmesine ramen, ok iyi ve iyi klarn iaretleyen kadnlargrdmzde yorumlarmz da buna gre yapmaya karar verdik. Ancak burada iyiyorumunu bulunan kiilerin genellikle meslek sahibi ve memur-

Documents

Kadinin is Yasamina Katilimi Ve Kadin Yoneticilik Modelleri Participation of Women to Business World and Women Manager Models