Journal of Current Researches on Health Sectoreditor.website.tc/492878/661646aral6vd..pdfJournal of Current Researches on Health Sector, 2016, 6 (1), 38-50. 41 sorununun çözümünde

Journal of Current Researches on Health Sector

(J o C R e H e S) www.stracademy.com/jocheres

e-ISSN: 2547-9636

Poverty Definitions through Children's Eyes

Neriman ARAL1, Ece OZDOGAN OZBAL2, Figen GURSOY3, Saliha ÇETİN

SULTANOĞLU4, Sebahat AYDOS5, Selim TOSUN6, Tuğba KARAASLAN7, Gül KADAN8

Keywords poverty, child

poverty, definitons of

poverty.

Abstract Poverty can be expressed as the inability to meet basic needs required by the minimum

living standard. Results obtained from researches indicate that poverty has been a

problem that must be solved not only for developing countries but also for the developed

countries which have relatively high share of social spending. Poverty is important

because it cut off children’s opportunities they need in terms of live, growth and

development. When child poverty is taken into account, it not only analyzed according to

income level, it is analyzed according to many concepts related to children's welfare and

development. Children’s access to health services, access to pre-school education, access

to educational opportunities, nutrition and prevention of development plays as an

important role in many variables, such as child poverty live in a good family

environment. Child poverty is different from the poverty experienced by adults. The

difference of child poverty is poverty affects children's lives and these affects continue in

the long-term. Child poverty concept is settled through child labor, working children in

the street, children driven to crime, children who need protection, child brides. Therefore

child poverty continues different from adults’ poverty. It is important to investigate child

poverty’s effects in depth and receipt the views of children who live in child poverty

conditions to ended the child poverty. In the scope of the research, it is aimed to analyze

the perception of children’s who live in poverty conditions about poverty and describe

the definition of poverty from children’s views. In the research, depth interviews with 20

children whose parents apply for social assistance support to solidarity foundations and

ages between 10-14 were carried out. Children were also informed and the parents

provided their written consents and the attention was paid to the voluntary participation.

Those who do not continue the questionnaire or the interview were not forced and the

data of these participants were excluded from the evaluation. As a result of the children

participating in the meeting expressed their generally the object could not get even if

they wanted; computers, mobile phones, clothes, toys. Children stated that when their

1 Prof. Dr., Ankara University, Faculty of Health Sciences, Department of Child Development, [email protected] 2 Exp., Ankara University, Faculty of Educational Sciences, Department of Elementary Education, [email protected] 3 Prof. Dr., Ankara University, Faculty of Health Sciences, Department of Child Development, [email protected] 4 Res. Assist., Ankara University, Faculty of Health Sciences, Department of Child Development, [email protected] 5 Exp., Ankara University, Faculty of Health Sciences, Department of Child Development, [email protected] 6 Res. Assist., Ankara University, Faculty of Health Sciences, Department of Child Development, [email protected] 7 Exp. Dr., Ankara University, Faculty of Health Sciences, Department of Child Development, [email protected] 8 Corresponding Author, Instructor, Çankırı Karatekin University, College of Health, Department of Child Development, [email protected]

Year: 2016

Volume: 6

Issue: 1

40 Aral, N., Özdoğan Özbal, E., Gürsoy, F., Çetin Sultanoğlu, S. Aydos, S., Tosun, S., Karaaslan, T. & Kadan, G. (2016). Poverty Definitions through Children's Eyes

needs are not met, generally they feel sad and unhappy. The majority of children stated

that they prefer to be soldier or police in the future. The things children want to change

about themselves are; living elsewhere, not to be poor, get a better education. Under the

research, the children were asked to make the definition of poverty. In this context, while

the majority of children defined poverty as “not fulfilling the needs”, 41,1% of children

told that poverty is “economical difficulty”.

Çocuk Gözünden Yoksulluk Tanımlamaları

Anahtar Kelimeler

yoksulluk, çocuk yoksulluğu, yoksulluk

tanımlamaları.

Özet Yoksulluk, asgari yaşam standardının gerektirdiği temel gereksinimlerin

karşılanamaması durumu olarak ifade edilebilir. Yoksulluğun tarihin her döneminde,

gelişmekte olan ülkelerin yanı sıra, gelişmiş ülkelerin de çözümlemesi gereken

sorunlarının başında geldiği görülmektedir. Yoksulluk, çocukları yaşama, büyüme ve

gelişme bakımından ihtiyaç duydukları fırsatlardan mahrum bırakmaktadır. Çocuk

yoksulluğu, yalnızca gelir düzeyine göre incelenmemekte, yoksullukta çocukların refahı

ve gelişimleri ile ilgili birçok kavram dikkate alınmaktadır. Çocuğun sağlık hizmetlerine

erişimi, okul öncesi eğitime erişimi, eğitim olanaklarına erişimi, beslenme ve gelişimin

korunması, iyi bir aile ortamında yaşama gibi birçok değişken çocuk yoksulluğunda

önemli rol oynamaktadır. Çocuk yoksulluğunda yoksulluk, çocukların hayatlarını önemli

düzeyde etkilemekte ve bu etkiler çocuklarda çok uzun sürmekte, çocuğun yaşamında

derin izler bırakmaktadır. Bu nedenle çocuk yoksulluğunun etkilerinin derinlemesine

araştırılması, yoksulluk yaşantısı içerisinde olan çocukların görüşlerinin alınması çocuk

yoksulluğunun sonlandırılabilmesi açısından önem taşımaktadır. Bu araştırma

kapsamında, sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakıflarına sosyal yardım desteği için

başvuruda bulunan ebeveynlerin çocukları ile derinlemesine görüşme yapılarak,

yoksulluk yaşantısına sahip çocukların yoksulluk algılarının çözümlenmesi ve çocukların

gözünden yoksulluk tanımlamalarının betimlenmesi amaçlanmıştır. Araştırma

kapsamında Ankara ili içerisinde bulunan ve ebeveynleri sosyal yardımlaşma ve

dayanışma vakıflarına sosyal yardım desteği için başvuruda bulunan 10-14 yaşları

arasında 20 çocuk ile derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Görüşmelerde yarı

yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Görüşme yapılan çocuklara bilgilendirme

yapılmış, ebeveynleri tarafından da onam alınmış ve gönüllü katılımın olmasına dikkat

edilmiştir. Görüşmeye devam etmek istemeyenler zorlanmamış ve bu çocuklara ait

veriler değerlendirme dışı bırakılmıştır. Araştırma sonucunda görüşmeye katılan

çocukların çoğunluğu yoksulluğu ihtiyaçlarını karşılayamamak olarak tanımlarken

%41.1 i de ekonomik güçlük olarak tanımlamıştır. Çocukların kendileri ile ilgili

değiştirmek istedikleri şeylerin başka yerde yaşamak, yoksul olmamak, daha iyi bir

eğitim almak olduğu görülmüştür. Toplumla ilgili değiştirmek istediklerinin başında ise

savaş ve terörün bitmesi gelmiştir.

1. Giriş

Yoksulluk kavramı, herkes tarafından kabul gören bir tanıma sahip olmamakla birlikte genel anlamda minimum düzeydeki yaşam gereksinimlerinin temel ihtiyaçlar düzeyinde karşılanamaması durumu olarak tanımlanabilir. Yapılan çalışmalarda elde edilen sonuçlar incelendiğinde yoksulluğun, tarihin her döneminde, hem gelişmekte olan ülkelerin, hem de sosyal harcamalara oldukça yüksek bütçeler ayıran gelişmiş ülkelerin çözümlenmesi gereken sorunlarının başında geldiği görülmektedir. Yoksulluğun olumsuz etkileri hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde en çok özel gereksinimleri olan, farklı şekillerde örselenmelere maruz kalan yaşlılar, engelliler, kadınlar ve çocuklar tarafından hissedilmektedir (Durgun, 2011; UNDP, 2014). Geleceğin yetişkinleri olan çocukların yaşam şartları, doğdukları ülkenin zengin ya da yoksul olmasına; cinsiyetlerine, ailelerinin zengin ya da yoksul olmasına ve yaşadıkları alanın kentsel ya da kırsal alan olmasına bağlı olarak değişebilmektedir. Yoksulluk

Journal of Current Researches on Health Sector, 2016, 6 (1), 38-50. 41

sorununun çözümünde bu soruna doğrudan maruz kalan çocukların neler yaşadıklarının bilinmesi önemli olup çocukların neler yaşadıklarına ilişkin derinlemesine bilgi sahibi olunmaması sorunların çözülebilmesini zorlaştırmaktadır. Bu nedenle araştırmada yoksulluğu yaşayan çocuklar ile derinlemesine görüşme yapmak, yoksulluk hakkındaki algılarını çözümlemek ve çocukların gözünden yoksulluk tanımlamalarını betimlemek amaçlanmıştır.

2. Literatür Taraması

Çocuk yoksulluğu konusunda tam anlamıyla geçerli bir tanımın yapılamadığı görülmektedir. Ortak bir tanımın yapılamamasının en önemli nedenleri arasında çocukların maddi gelirlerinin olmaması, çocukların “yoksul” olarak nitelendirilmesinin yanlış olması, aynı zamanda “çocuk” anlayışının giderek farklılaşması yer almaktadır (Öztürk, 2008). Çocuk yoksulluğunda ortak bir tanıma ihtiyaç duyulmasının altında yoksulluğun, çocuk üzerindeki etkilerini en alt düzeye indirmek ve derinlemesine değerlendirme yapmak yatmaktadır (Gün, 2010). Dünya Çocuklarının Durumu 2005 Raporu”nda, çocuk yoksulluğu ile ilgili yapılan tanım incelendiğinde yoksulluk içinde yaşayan çocuklar, yaşama, büyüme ve gelişmeleri açısından gerekli maddi, manevi ve duygusal kaynaklardan yoksun biçimde yaşamakta, bu nedenle haklarından yararlanamamakta, potansiyellerini tam olarak geliştirememekte, topluma tam ve eşit üyeler olarak katılamamakta (UNICEF, 2005) şeklinde bir tanım yapıldığı görülmektedir. Yoksulluk, maddi kaynakların yetersiz olması durumu haricinde çocukların gelişimlerine uygun olmayan bir süreç olarak çocukların karşısına çıkmaktadır. Bu nedenle gelir seviyesi ile ilişkili bütün amaçlar gerçekleştirilmiş olsa da, yalnızca gelir seviyesinin iyileşmesi bütün çocuklar için yaşamsal gerekliliklerin tamamını içerisine alan bir çocukluk dönemi yaşaması için yeterli değildir.

Çocuk yoksulluğu çocukların korunma, yaşama, sağlık, beslenme, eğitim, katılım, sömürü ve ayrımcılıktan korunma gibi haklarından yeterince faydalanabilmelerini engellemektedir. Dünya üzerinde milyonlarca çocuk, yeterli beslenme, temiz içme suyuna ulaşım, sanitasyon, temel sağlık hizmetleri, barınma, eğitim ve bilgilenme haklarından yoksun olarak hayatlarını devam ettirmektedir (UNICEF 2005). Hoek (2005) ise Hollanda’da yoksulluk sınırı altında yaşayan 65 aile ve çocukla, çocuklarının yoksulluktan nasıl etkilendiklerini belirlemek amacıyla bir çalışma gerçekleştirmiştir. Bu çalışmasının sonucunda, çocukların en temel yiyecek maddelerine ulaşamadıkları; kıskançlık, kızgınlık, utanma, dışlanma gibi duyguları sıklıkla yaşadıkları; bazılarının yoksulluğu kabul ederken, diğerlerinin ailelerinin durumunu zorlaştırmamak için süreci kabul eden yönde bir tavır sergiledikleri sonuçları elde edilmiştir. Çocuk işçiliği, sokakta çalışan çocuklar, suça sürüklenen çocuklar, korunmaya muhtaç çocuklar ve çocuk gelinler kavramları aracılığıyla çocuk yoksulluğu onların hayatlarının içine yerleşmekte ve bunlar çocuğun yaşamında derin izler bırakmaktadır. Çocuk yoksulluğu toplumsal bir sorun olup ve çocuğa farklı etkileri olmaktadır. UNICEF, yoksulluğun olumsuz etkilerinin en çok çocuklar üzerinde görüldüğünü savunmaktadır. Çocukluk döneminde, özellikle de çocukların erken yıllarında yaşadıkları yoksulluk, çocuk için hayatının tamamında etkilerini derinden hissettireceği bir engel olabilmektedir. Yoksulluğun çocuklar üzerinde bıraktığı etkiler incelendiğinde; çocukların çocuk işçi olarak çalışma ihtimallerinin yüksek olduğu, sağlık problemleri ile daha sık karşılaştıkları,


gelişimlerini, zihinsel becerilerini ve akademik başarılarını olumsuz olarak etkilediği, algılamada güçlük yaşayabildikleri ve öğrenme kapasitelerinin azaldığı ve genelinin akademik başarılarının düşük olduğu, okula devamsızlık oranlarının fazla olduğu görülmektedir ( Hatun, 2002).

Çocuk yoksulluğu, çocukların fiziksel, zihinsel, ruhsal ve sosyal gelişimleri açısından önem taşımaktadır. UNICEF’in 2005 yılında hazırlamış olduğu “Dünya Çocuklarının Durumu” isimli raporundan elde edilen bilgiler doğrultusunda çocuk yoksulluğunun ciddi boyutlara ulaştığı açıkça görülmektedir. UNICEF’e göre çocuk yoksulluğunun göstergeleri arasında, bebek ve çocuk ölüm oranları, beş yaş altındaki düşük ağırlıklı veya kısa boylu çocuk oranları, temiz içme suyuna ulaşan nüfusun oranı, yeterli temizlik ve sağlık bakımına ulaşma imkanı oranları, tam aşılı çocuk oranları ve son olarak ilkokula başlayan çocuk oranları yer almaktadır (BIANET, 2016).

Dünya üzerinde her gün hayatını kaybeden 18.000 çocuğun önemli bir kısmını yoksulluk ya da yaşadığı coğrafi bölge nedeniyle gerekli hizmetlere ulaşamayan, kentlerdeki köşe mahallelerde ya da kırsal kesimde yaşayan çocuklar oluşturmaktadır. Bu çocukların büyük bir bölümü ise ishal gibi basit tuzlu sıvı takviyeleriyle etkili ve ucuz bir biçimde tedavi edilme şansı olan çocuklardır. Yüksek gelirli bir ailede dünyaya gelen çocuğun bu tedaviden yararlanma şansı, yoksul bir ailenin çocuğuna göre dört kat daha fazladır (UNICEF, 2013). Yoksulluk oranlarındaki dağılıma bakıldığında çocukların oranının oldukça yüksek olduğu görülmektedir. Bu duruma neden olarak, gelişmekte olan ülkelerdeki doğum oranlarının görece fazla olması ve düşük gelirli ailelerin genel anlamda fazla sayıda çocuğa sahip olmasının etkili olduğu düşünülebilir (UNICEF, 2005). Yoksulluk içinde yaşayan çocuklar, yaşamları için ihtiyaç duydukları maddi, manevi ve duygusal ihtiyaçlarından mahrum bir şekilde hayatlarını devam ettirmekte, becerilerini tam olarak sergileyememekte ve geliştirememektedirler. Bu nedenle haklarını yeterince kullanamamakta, sosyal hayata tam ve eşit bireyler olarak katılım şansı bulamamaktadırlar (UNICEF, 2005). Öztürk (2008) tarafından Ankara’da kentteki çocuk yoksulluğunun temel çocuk hakları olan yaşama, sağlık ve beslenme, eğitim ve korunma haklarını nasıl etkilediğini belirlemek amacıyla gerçekleştirilen çalışmada, 137 anneyle görüşmüştür. Araştırmanın sonucunda, yoksul olan çocukların temel çocuk haklarından yoksun oldukları, sağlık sorunları yaşadıkları, çalışmak zorunda kaldıkları ve ailelerinin çocuklarının disiplininde, istismar yöntemlerini kullandıkları sonucuna ulaşılmıştır. Çocuk yoksulluğu yalnızca yoksul ülkelerin değil aynı zamanda zengin ülkelerin de sorunudur ve erken dönemde eğitimsiz, yoksul, yetersiz beslenen çocukların ilerleyen zamanda eğitimsiz, yetersiz beslenen yetişkinler olma ihtimalleri arttırmaktadır (UNDP, 2004). Weinger’in (1998) 5-12 yaşları arasında 24 yoksul çocuğun temel gereksinimlerini karşılama konusunda yaşadıkları sorunları belirlemek amacıyla yaptığı çalışmasının sonucunda yoksul olan çocukların kaygılı oldukları, şiddete uğramaktan korktukları, dışlanma kaygısı yaşadıkları belirlenmiştir. Doğan tarafından 2011 yılında yapılan çalışmada ise çocukların yoksulluk algıları değerlendirilmiş olup çocukların istedikleri şeyleri elde edemedikleri, zaman zaman ailelerine bu durumu yansıtmamaya çalıştıkları, zaman zaman da ailelerini


bu konuda suçladıkları, yoksulluk sebebiyle alay edilen çocukların bu durumdan duygusal olarak fazla etkilendiği sonuçları elde edilmiştir.

Ebeveyn yoksulluğu, çocuk yoksulluğunun birincil sebebidir. Yoksulluk açısından risk taşıdığı düşünülen gruplara bakıldığında; tek ebeveynli ya da çok çocuklu ailelerin çocukları; etnik ya da ırksal azınlığa ait çocuklar; göç yaşamış; iş sahibi olmayan; kronik hastalığa sahip bireyleri olan ailelerdeki çocuklar; asgari ücretle geçimlerini sağlayan ailelerdeki çocuklar ile engelli bireye sahip olan ailelerdeki çocuklar, kayıt dışı sektörde ve sağlık güvencesi olmadan çalışan; geçici işlerde çalışan; vasıfsız işlerde çalışan ve geçimin yalnızca tek bir kişi tarafından sağlandığı ailelerdeki çocuklar olarak sayılabilir (UNICEF, 2006; Öztürk, 2008; Gün, 2010; Kahraman, 2015). Amar ve arkadaşları (2015) tarafından Kolombiya’da beş-yedi, yaşarı arasında 121 çocuğun dahil edildiği, çocukluk döneminde yoksulluğun sosyal sınıflamaya yönelik birtakım düşüncelere bağlı olup olmadığını değerlendirmeyi amaçlayan çalışma sonucunda da çocuklar yoksulluğun nedenlerinin dış faktörlere bağlı olduğunu ifade etmişlerdir. Cinsiyet ve yaş gruplarına göre, sosyal sınıflamayı tanımlamaya yönelik herhangi bir fark bulunamamıştır.

Yapılan araştırmalar yoksulluğun çocuk için ne denli önemli olduğunu, çocuk yoksulluğu konusunda derinlemesine çalışmalar yapılmasına ihtiyaç duyulduğunu ve çocuk gözünden de yoksulluğun ortaya koyulması gerektiğini göstermektedir. Yoksulluğa maruz kalan çocukların, neler yaşadıklarını kendilerinin görüşlerinden ortaya koymak çocuk yoksulluğu sorununa çözüm önerilerinde bulunabilmek için önem taşımaktadır. Bu nedenle çocuk yoksulluğunun ne olduğuna, çocuklar tarafından nasıl algılandığına ilişkin derinlemesine araştırmalar yapılmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Bu araştırma kapsamında, sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakıflarına sosyal yardım desteği için başvuruda bulunmuş ebeveynlerin çocukları ile derinlemesine görüşme yapılarak, yoksulluk yaşantısına sahip çocukların yoksulluk algılarının çözümlenmesi ve çocukların gözünden yoksulluk tanımlamalarının betimlenmesi amaçlanmıştır.

3. Yöntem

Araştırmanın modeli, nitel araştırma yaklaşımlarından olgubilim desenine uygundur. Olgubilim (fenomenoloji), farkında olunan ama ayrıntılı bir anlayışın eksik olduğu durumlarda kullanılan bir araştırma desenidir (Yıldırım ve Şimşek, 2008, 72). Verilerin toplanmasında ise nitel araştırma yönteminin görüşme tekniği kullanılmıştır. Çalışma Ankara il Mamak ilçesinde Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı’na sosyal yardım desteği için başvuruda bulunan veya bu destekten faydalanan ailelerin 10-14 yaş grubundaki çocukları ile gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı’ndan sosyal yardım desteği alan ya da başvuruda bulunmuş olan ailelerdeki 10-14 yaş grubundaki 20 çocuk ile görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Görüşme yapılan çocukların 8’i erkek, 12’si kızdır. Araştırma kapsamında, nitel verilerin elde edilmesi görüşmeler aracılığı ile gerçekleştirilmiştir. Görüşmeler amacıyla hane ziyaretleri yapılmıştır. Yapılan görüşmelerde izin verilmediği için ses kaydı alınmamıştır, verilen yanıtlar kaydedilmiştir. Araştırmanın uygulanmasına başlamadan önce, görüşme yapılan çocuklara ve ailelerine görüşme öncesinde


bilgilendirme yapılmış, onamları alınmıştır. Görüşmeler çalışmaya katılmayı kabul eden, anne ve babasından izin alınan çocuklarla yapılmıştır.

Araştırma kapsamında verilerin toplanmasında yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Araştırma ekibi tarafından taslak görüşme soruları oluşturulmuş, oluşturulan görüşme soruları, bir ölçme değerlendirme uzmanı ve yoksulluk alanında çalışmalar sürdüren bir uzmana iletilmiştir. Uzman görüşlerinin ardından düzenlenen görüşme formundaki sorular çalışma grubu dışındaki 2 çocuğa uygulanarak pilot uygulama yapılmıştır. Uygulamadan sonra yarı yapılandırılmış görüşme formuna son şekli verilmiştir.

Yarı yapılandırılmış görüşme formu ile elde edilen verilerin çözümlenmesi için, MAXQDA programı kullanılmıştır. Nitel verilerin çözümlenmesinde çocukların verdikleri cevaplar kategorik olarak değerlendirilmiştir. Birbirine benzeyen veriler belirli kavramlar ve temalar çerçevesinde bir araya getirilerek düzenlenmiş ve yorumlanmıştır.

4. Bulgular ve Tartışma

Araştırma kapsamında çalışma grubunda yer alan 20 çocuğa öncelikle “Bana yoksulluğu tanımlar mısın?” sorusu yöneltilmiştir. MAXQDA programı kapsamında çocuklardan elde edilen veriler kategorileştirilmiş ve Şekil 1'de sunulmuştur.

Şekil 1. “Bana yoksulluğu tanımlar mısın?” sorusuna verilmiş olan yanıtlar

Çocuların yanıtları incelendiğinde; çocukların bazıları yoksulluğun maddi eksiklikleri üzerine yoğunlaşırken, bazılarının ise manevi eksiklikler üzerinde yoğunlaştığı görülmektedir. Çocukların verdikleri yanıtlardan bazıları aşağıda sunulmuştur.

“Yırtık kıyafet giymek, okul ihtiyaçlarını alamamak, acil bir yere gidememek... Mesela hastalanınca otobüs parası yoksa gidememek.C1”

“Parası olmayan, devlete sığınan muhtaç insanlardır.C3”

“Yoksulluk insanların hem maddi hem manevi değerinin olmamasıdır. Buda insanın yaşamını çok kötü etkiler. Çünkü yoksulluk insanı

0

10

20

30

40

Bana Yoksulluğu Tanımlar Mısın?


mecburiyetten her türlü kötülüğe sürükler. Ve insanların bu duruma bilinçsiz kalmaması lazım, yoksulluğun yanında yardımlaşmada olmalı, Fakirleri değil zenginleri doyuramadığımız için yoksulluk var. C5.”

“Yoksulluk fakirlik demektir bana göre ama bazı insanlara göre değişebilir. Fakirlik yalnızlık olabilir C-10.”

“Bana göre yoksulluk insanların yiyecek yemek, kalacak yeri ve üstüne giyecek kıyafetini alamayan. Çocuklarının gördüğü bir şeyi alamayan yani ihtiyaçlarını karşılayamayan yardıma muhtaç insanlardır C-11.”

“Yoksulluk parası olmayan, geçimi olmayan kişilere denir. Kıyafet yiyecek alamayandır C-15”.

“Yoksulluk her yerde var. Yoksulluk sadece paranın olmaması değil vicdanın azalması insanların aç gözlü olmasıdır. C-16”

“Yoksulluk insanların istediklerini değil ihtiyaçlarını karşılayamamasıdır. Tüm arkadaşlarının her şeyi varken sadece onlara bakmakla yetinmektir.C-17”

“Yoksulluk istediğini alamamaktır. Herkesin marka giyip bizim çakma giymemizdir.- C19”

Çocukların yanıtlarında da görüldüğü gibi ihtiyaçların karşılanamaması %40 ile en yüksek orana sahipken onu sırasıyla; %25 ile ekonomik güçlük/ parasızlık, %15 ile yardıma muhtaç olma, %10 ile manevi yoksunluk, %10 ile işsizlik ve %5 ile yalnızlık cevapları izlemiştir. Çocuklar yoksulluk tanımlamalarında en fazla ihtiyacı karşılama konusunda görüş belirtmişlerdir. Doğan (2011) tarafından çocukların yoksulluk algıları ile ilgili yapılan çalışmanın bulguları da çocukların yoksulluğu genel anlamda ihtiyaçlarını alamama, kendilerine harçlık verilmemesi, paralarının olmaması şeklinde tanımladıkları şeklindedir. Öztürk ve Çetin (2009) yoksulluğu, standart bir gelir düzeyinin altında kalma ya da genel anlamıyla ekonomik, sosyal ve kültürel haklardan yoksun kalma ve yeterli miktarda bir gelire ulaşamama durumu olarak tanımlamaktadır. Çocukların yaptıkları tanımların ise yoksulluğu yaşayış biçimlerine göre farklılık gösterdiği düşünülmektedir. Çocuklar yoksulluğu yalnızca ekonomik bir kavram olarak tanımlamamakta, bunun yanı sıra kültürel ve sosyal ihtiyaçlardan mahrum kalma şeklinde görmektedirler. Bu da alan yazında mevcut olan “İnsani yoksulluk” kavramı ile örtüşmektedir. İnsani yoksulluk, gelir yoksulluğunun yanı sıra temel insani gereksinimlerden yoksun olma biçiminde tanımlanabilir (UNDP (1997). Çocukların yalnızca gelir yoksulluğunu yaşamadıkları, bunun yanında insani yoksulluğu da doğrudan yaşadıkları söylenebilir.

Çocuk gözünden yoksulluğun ikinci sırasını ise ekonomik güçlük ve parasızlık oluşturmaktadır. Zaman zaman çocukların doğrudan para olmaması gibi tanımlamalar yaptıkları da görülmektedir. Çocukların yoksulluk tanımlamalarının arasında %15 oran ile yardıma muhtaç olma yer almaktadır. Yardıma muhtaçlık önemli bir noktayı oluşturmaktadır. Çocukların yoksulluğu yardıma muhtaçlık olarak tanımlamasında, içerisinde bulundukları durumdan ötürü yardım aldıkları ve farklı kurumların yardımları ile ihtiyaçlarını karşıladıkları şeklinde yorumlanabilir. Başta Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı olmak üzere yerel


yönetimler, Kızılay gibi kurumlar sosyal yardım konusunda ülkemizde etkin faaliyet gösteren kurumların başında gelmektedir. Bu kurumların genel politikalarını oluştururken çocukların genel gereksinimleri ve insani yoksullukla ilişkili olan kavramların üzerine yoğunlaşmaları durumunda çocuk yoksulluğunun azalabileceği düşünülmektedir.

Çocukların %10’u ise işsizliği yoksulluk olarak tanımlamaktadır. Bu durum genellikle çocuğun ebeveynlerinin istihdam olanağının olmaması ya da kendisinin çalışma durumunda olmasından kaynaklanmaktadır. Yoksulluğun çocuğa etkilerinden en önemlilerinden birisi de ebeveynin istihdam olanağının olmamasıdır. Öztürk ve Çetin (2009) yapmış oldukları çalışmalarında yoksulluğun sebepleri arasında işsizliğe yer vermiştir. Gelir dağılımdaki eşitsizliğin temel sebebi işsizliktir. İşsiz bireylerin üretime dahil olamamaları ve gelir kaynaklarından faydalanamamaları sebebiyle işsizler toplumun en yoksul kesimini oluşturmaktadır (Çalışkan 2010). Yetişkin yoksulluğunun görüldüğü yerlerde çocuk yoksulluğunun görülmesi yüksek ihtimaldedir. Hane halkının işsizliği, göç gibi nedenlerle birlikte çocuk işgücü kullanımına neden olmaktadır. (Karaman ve Özçalık, 2007)

Görüşme yapılan çocuklara “Elinde sihirli bir değnek olsa ne yapardın?” sorusu yöneltilmiş, çocukların verdikleri yanıtlar kategorize edilmiş ve teşekkür sonuçlar da Şekil 2.’de sunulmuştur.

Şekil 2. “Elinde sihirli bir değnek olsa ne yapardın?” sorusuna verilmiş olan yanıtlar

Şekil 2 incelendiğinde “Elinde bir sihirli değnek olsa neler yapardın?” sorusuna verilmiş olan cevaplar arasında yoksulluktan kurtulmak %35 ile en yüksek orana sahipken, engellileri sağlığına kavuşturma, ölümsüzlük, bağımlılık tedavisi ve adalet sağlama isteği %5 ile en düşük oranlara sahip olduğu göze çarpmaktadır. Katılımcılar dünya barışı, insanlara yardım etme, yoksulluktan kurtulma, eğitim

0

10

20

30

40

İhti

yaçl

arın

ı Kar

şıla

mak

Yoks

ullu

ktan

Ku

rtu

lmak

Evi D

eğiş

tirm

ek

Eğit

im A

lam

ak

Ebev

eyn

leri

ne

İş S

ağla

mak

İste

diğ

ini A

lmak

Enge

llile

ri S

ağlığ

ına …

Ölü

msü

zlü

k

Bağ

ımlıl

ıkla

rın

ted

avis

i

Ad

alet

sağ

lam

ak

İnsa

nla

ra Y

ard

ım E

tmek

Dü

nya

Bar

ışın

ı Sağ

lam

ak

Elinde Sihirli Bir Değneğin Olsa Ne …


alma, ebeveynlerine istihdam sağlama gibi birçok dilekleri ve yapmak istedikleri olduğunu belirtmişlerdir.

Çocukların “Elinde bir sihirli değnek olsa neler yapardın?” sorusuna ilişkin vermiş olduğu yanıtlardan birkaçı aşağıda sunulmuştur.

“Babamın güzel bir mesleği olsun isterdim. C-4”

“İlk fakirleri zengin yapardım, Güçlüleri güçsüz, zenginleri fakir, engelli insanları sağlam yapardım. C-5”

“Ailemin ihtiyaçlarını karşılamayı isterdim. C-17”

Elde edilen yanıtlar incelendiğinde çocukların hayallerinin yoksulluklarıyla doğrudan ilişkili olduğu görülmektedir. Doğan (2011) tarafından yapılmış olan çalışmada da bazı çocukların hayalleri maddi ihtiyaçları ile ilgiliyken bazı çocuklar da ailelerinin sağlıkları ile ilgili ya da ailelerinin ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik hayaller kurmuşlardır.

Görüşme yapılan çocuklara “Yeniden dünyaya gelsen toplumla ilgili neleri değiştirmek isterdin?” sorusu yöneltilmiş, çocukların verdikleri yanıtlar kategorize edilmiş ve sonuçlar Şekil 3’de sunulmuştur.

Şekil 3. “Yeniden Dünyaya Gelsen Toplumla İlgili Neleri Değiştirmek İsterdin?” sorusuna verilen yanıtlar

Şekil 3. incelendiğinde çocukların %40 savaşların ve terörün bitmesini istediğini belirtmiştir. Bunun dışında çocukların insanların daha iyi olmasını istediği, yaşam koşullarının daha iyi olmasını istediklerini, madde bağımlılıklarının engellenmesi, herkesin eşit olmasını ve toplumsal tabuların kalkmasını istediklerini belirttikleri görülmüştür. Çocuklardan C2 “Terörü değiştirmek isterdim.”cevabını verirken, C6 “İnsanlığın daha iyi yaşam sürmesini değiştirmek isterdim. Savaşların olmamasını değiştirmek isterdim.”cevabını vermiştir.

Çocukların toplumla ilgili değiştirmek istedikleri şeylere bakıldığında bir kısmı maddi kaynaklarla değişecek kavramlar olsa da önemli kısmının daha çok manevi

0

10

20

30

40

Yeniden Dünyaya Gelsen Toplumla İlgili Neleri …


değerlerle değiştirilebilecek istekler olduğu görülmektedir. Çocukların vermiş oldukları bu cevaplarından her ne kadar yoksulluk içerisinde yaşıyor olsalar da empati ve adalet duygularını kaybetmedikleri, şu an içerisinde bulundukları toplumsal sorunları düşündükleri ve bundan rahatsızlık duydukları, yalnızca kendi sorunlarına değil toplumun da sorunlarına odaklandıkları düşünülebilir.

5. Sonuç ve Öneriler

Çocukların yoksulluk algılarını çözümlemek, çocukların yoksulluğu nasıl yaşadıklarını betimlemek amacıyla planlan bu çalışma sonucunda çocukların yoksulluk tanımlamalarına bakıldığında gelir yoksulluğunun yanı sıra insani yoksulluğu da yaşadıkları, yoksulluğu en derin nasıl yaşıyorlarsa tanımlamalarının da bu yönde farklılaştığı, ihtiyaçları karşılayamama, parasızlık, muhtaçlık gibi maddi kaynak eksikliğine bağlı yanıtların çoğunlukta olduğu, bunların yanı sıra işsizlik yalnızlık, manevi yoksunluk cevaplarının da bulunduğu sonucuna ulaşılmıştır. Çocuklardan ellerinde bir sihirli değnek olması durumunda ne yapardın soruna verdikleri yanıt da çocukların hayallerinin doğrudan yoksulluğu nasıl yaşadıklarıyla bağlantılı olduğu görülmüştür. Çocukların çoğunluğunun vermiş oldukları cevaplarda ihtiyaçlarını karşılayamamak, istediklerini alamamak, yoksulluktan kurtulmak gibi kavramlar ön plandayken bunların yanı sıra toplumsal yaşantının daha iyi koşullarda devam edebilmesi için madde bağımlılığının tedavi edilmesi, engellilerin sağlığına kavuşturulabilmesi, adil ve barışçıl bir dünya gibi hayalleri de diğer hayallerine eşlik etmektedir. Hayallerinin yanı sıra yeniden dünyaya gelseler toplumda değiştirmek istedikleri neler olduğu sorusuna verdikleri yanıtlar ise içerisinde yaşadıkları toplumun genel sorunlarının yanı sıra (terör, savaş, yaşam koşulları, adalet), yakın çevrelerinde gözlemledikleri sorunları (insanların daha iyi olması, madde bağımlılıklarının tedavisi) da değiştirmek istediklerini belirtmişlerdir. Çocukların yoksulluk algılarına ilişkin sonuçlara bakıldığında çocukların hem maddi gereksinimlerine ilişkin algılarının olduğu, bununla beraber maddi gereksinimlerle ilintili olsa da yalnızca gelir dağılımındaki eşitlikle çözülemeyecek yoksunlukları da beraberinde yaşadıkları görülmüştür. Çocuklar geleceğin yetişkin adaylarıdır ve çocuk yoksulluğu yetişkin yoksulluğunun en önemli sebeplerinden birini oluşturmaktadır. Bu sebeple çocuk yoksulluğunun önlenmesi ve insani yoksulluk ihtiyaçlarının (eğitim, sağlık vb.) karşılanması hem daha kolay hem de geleceğe yönelik yoksulluğu azaltmak için daha geçerli bir politika olacaktır. Bu sebeple çocuk yoksulluğunun önlenmesi için uzun ve kısa vadeli politikalar yalnızca maddi ihtiyacı gidermeye yönelik değil, çocukların hangi yönlerde yoksunluk yaşadıklarıyla ilişkin olarak düzenlenmeli, çocukların eğitime ilişkin ikincil ihtiyaçlarının (ulaşım, yemek vb.) devlet tarafından karşılanması sağlanmalı, çocuk yoksulluğunun en önemli sebeplerinden biri olan ebeveyn işsizliği için çözüm üretilmeli ve istihdam olanakları arttırılmalıdır,

Kaynakça

Amar, J.A.L., Lanos, R. A., González, M. M., Agamez,E. M., Peñac, O. C. ve Romero, F. A. C. (2015). Beliefs about poverty related to social categorization in childhood. Suma Psico, 22, 9-17.


Bianet (2016). Yoksulluk ve çocuklar üzerine etkileri. Erişim Tarihi: 01 Mart 2016, http://bianet.org/bianet/cocuk/35699-yoksulluk-etkileri

Çalışkan, Ş. (2010) Türkiye’de gelir eşitsizliği ve yoksulluk. Sosyal Siyaset Konferansları, 59 (2), 89-132.

Doğan, V. (2011) Yoksulluğun unutulan yüzü: Yoksul çocukların yoksulluk algıları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi., Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Muğla.

Durgun, Ö. (2011). Türkiye’de yoksulluk ve çocuk yoksulluğu üzerine bir inceleme. The Journal of Knowledge Economy&Knowledge Management, 6(1), 143-154.

Gün, S. (2010). Yoksulluk bağlamında sokakta çalışan çocuklar. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.

Hatun, S (2002). Çocuk hakları sözleşmesinin 13. yılında yoksulluk ve çocuklar üzerine etkileri. Erişim tarihi: 07 Mart 2016, www.ttb.org.tr/eweb/yoksulluk_ve_cocuklar.pdf.

Hoek, T. V.(2005).Growing up in poverty while living in an affluent society personal experiences and coping strategies of dutch poor children the politics of childhood. (Ed. J. Goddard, S. McName, A. James). Polgrave-MacMillan, New-York.

Kahraman, F. ve Sallan-Gül, S. (2015). Türkiye’de çocuk yoksulluğu: Gaziantep üzerine bir araştırma. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (1), 339-366.

Karaman, B. ve Özçalık, M. (2007). Türkiye’de gelir dağılımı eşitsizliğinin bir sonucu: Çocuk işgücü. Yönetim ve Ekonomi, 14 (1), 25-41

Öztürk, M. Ve Çetin, I. (2009). Dünyada ve Türkiye’de yoksulluk ve kadınlar. Journal of Yasar University, 3 (11), 2661-2698

Öztürk, A. B. (2008). Kentteki çocuk yoksulluğu: Keçiören örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.

UNDP (2014). 2014 İnsani gelişme raporu. Erişim tarihi: 27 Mart 2016, http://www.tr.undp.org/content/turkey/tr/home/library/human_development/hdr-2014.html

UNDP (2004). Erişim tarihi: 26 Mart 2016, http://erc.undp.org/

UNDP (2015). Human development report. Erişim tarihi: 03 Mart 2016, http://www.tr.undp.org/content/turkey/tr/home/library/humandevelopment/human-development-report-2015html.

UNICEF (2013). United Nations children’s fund, committing to child survival: a promise renewed, progress report 2013. Erişim tarihi: 25 Mart 2016, http://www.unicef.org/lac/Committing_to_Child_Survival_APR_9_Sept_2013.pdf,

UNICEF (2006). Çocuk yoksulluğunun önlenmesi. Erişim tarihi: 21 Mart 2016. www.unicef.org/turkey/pdf/_cp28cpdf.


UNICEF (2005). Dünya çocuklarının durumu. Erişim Tarihi: 07 Mart 2016, www.unıcef.org/turkey/pdf/-dcd05.pdf.

Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2005). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (5. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.

Weinger, S. (1998). Poor children know their place perceptions of poverty class and public messages. Journal of Sociology and Social Welfare.15(2), 100-118.

Strategic Research Academy ©

© Copyright of Journal of Current Researches on Health Sector is the property of Strategic Research Academy and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use.

Documents

Journal of Current Researches on Health Sectoreditor.website.tc/492878/661646aral6vd..pdfJournal of Current Researches on Health Sector, 2016, 6 (1), 38-50. 41 sorununun çözümünde