Date Printed: 04/21/2009

JTS Box Number: lFES 65

Tab Number: 150

Document Title: Jamaanen lenmun j ikkunde ...

Document Date: 1997

Document Country: Mali

Document Language: Sanghnai

lFES ID: CE00988

II C B *

Jamaanen lenmun jikkunde Seren ,naana jamaanen lensiren oa kan moxo yi

Fondasiyo Ferederiki Eberiti ya n d'a dabari Wanasaaran jamaanun deemanden Kanma

Yillandaano : Kaba juwaara Abudulayi Tanbasi DNAFLA97

Jamaanen lenmun jikkunde· . . Seren paana jamaanen lensiren I)a kan moxa yi .

Fondasiyo Ferederiki Eberiti ya n d' a dabari Wanasaaran jamaanun deemanden kanma .

. Yillandaano : Kaba Juwaara Abudulayi Tanbasi

DNAFLA 97

F Clifton White Resource Center International Foundation for Election Systems

Roraqe

hadamarenmun jikkunden maanan ni na haqirelaanu kinl hadamarenmun I)a, ku beenu faamuven ga newu, xa i sigiran ga II

xoora dunadunkutuven daga moxo siren di, ke be ga paana sabaabu va na birantaaxun lil)ondi. Demokarasi be taaxen biren ga ma laato, hadamarenmun jikkunden ni ken sigi tonto xoore Vi.

A wa-paana sabaabu va n'o hooraaxun muuru n'a tanga. A pa seri baane hooraaxu Vi ma jaman xalle Vi.

Sere ra nta fo xanunu an aa nt'a tu

Demokarasin daga killun d' a gollipanmoxonun tuwiven wa paana sabaabu va na jamaanen xanuven 10 baane su sondonmen I)a, jamadunfon daronde a d'an funen daronde. Ken va na hadamarenmaaxun daroven koVini. ken di 0 na bagu jamaanen kaaran I)a, nan p'a sigindaana Vi, na sarivan batundia noxon di.

Hadamarenmun jikkunde na do haqila sirun va Vi kuudoi na katu duna daga moxon d'a mare moxon faamunu.

Alimanun do fatanxullun jamaanun feddun ga d'o deema na ke kitaabe dabari kuudo hadamarenmaaxun jikkunden nan sabati. A wa xibaarinden do xaranl)unden va kanma. A wa katta Maali renmun baane va Vi, a xerexeren wa katta lenmunun I)a, kuudo i na demokarasin dangi killun tu.

IJamaanen lenmun jikkunde ----(3 )1

,..:.",

'-"

SenegaaU Nlseerl

Laglne

KocIuwaara

I (4) --- Jamaanen lenmun jikkunde

1.- 0 na Maali tu

Maali, 0 jamaanen d'i hooraaxun wutu seputanburunxason 22 Siine 1960. Ken waxati kaane, Maali toxon pi Suda. Fatanxullun maranden va n Ii ti ken toxo Vi. Suda pi jaman kafundo xoore noxon di, fatanbinera kinxenan kihe (A.O.F.) Maali noxon daroven wa genme 1.241.000 km2. a saran haqen ni 8.550.000. Bamako ni a debi xooren I)a, ken wure ni Politikin fankan taaxunten ga dingira be Vi. Jamaanen debi xoorun kuttun ni : Seegu, Mowuti, Sikaso, Xaavi. kulikoro, Gawo, Tunbutu do Kidaali.

Maali do jamaanu peri wa ginge Vi :

- Saaheli : Aliseeri - Saahelin Kinxena: Moritaani ; - Saragi (banbaxu) : Koduwaara - banbaxu (saragin) : Lagine - (banbaxu) saragin kinbakka : Burukina taso ; - kinxena Senegaali ; - Kinbakka Niseeri.

11.- Jamaan,n taagumansu

Maali ni jamaana hoorante vi. Hooraaxu (tanka, marandun su kaananko) ni jamaanen lenmun va fo Vi, i 9'a wurundini t'i soro sugandinton sabaabu Vi ; Hooraaxu ke taagumansen ni bandeeri. kuna xanne, a do jakkindi suuge.

n Maali bandeeri : Bandeerin.ni kiru poronto sikki va Vi. I

vaaxon ni : mollodarinma, wolonl)e a do fo dunbe. Kiru ku siginton va ni n'a joppa ti jongi tonten kaaran I)a. A wa jongini, jamaanen gollira xoorun I)a : jamaanen vinmanken taaxura, Minisirinun golliran~;· Meerinu kun d'i meenu. Bandeeri nan xawa darone baawo a va na jamaanen hooraaxun d'a baanaaxun taagumansun I)a ; A wa kuupini vaaxaraxuravu xoorun waxatin I)a.

IJamaanen lenmun jikkunde ---- (5)1

. A wa rono jamaanen Vinmanki xoorun wurufoonun I)a : (jamaanen vinmanke, maran vinmanke, Maali lasigilenmu jamaanu tananun di), Lonjuuru ga na jamaanen Kita, bandeerin wa siitini a jongi tonten I)a ; 0 wa tini ken di bandeerin wa naxaanen I)a.

2°) Jamaanen kuna xanne : Jama baane, jelil)a baane, Hanniyi baane. Ku sefetaanu sikki w'o jamaanen hannivu xoorun su konl)o.

3°) Jamaanen jakkindi suuge : 0 jamaanen xanuven suugen ya ni. A toxon ni "Maali" xa soron wa tuni "Maali xiri xanne". o jamaanen jakkindi suugen na saahuntaaxun va xilli, a do jamaanen baanaaxu.

111.- Maali, jamaane

Jamaanen ni politikin killun su kafumanton ya Vi. Jamaanen fankan na politikiri killen ya maxa. A baane va n marandini jamaanen noxon di. Politikin fankan na politikin vinmankon va maxa, Jamaarien lenmun va na ken fanka kinn'i va. Baawo fankan ni jamaanen lenmun va fo Vi. Yinmankon nan xawa maranden J1aana sarivan noxon di. Sarivanu ku beenu, i soro sugandinton (depitenu) , ga d'i sabatindi. Sarivatinxooren ni sarivanun su fo xooren va Vi.

1°) Sarivatinxooren wa xo :

. Kurukanfuka mande noxon di, Sunjata fankan waxati : beesu, hari vinmanki xooren nan xawa sarivatinxooren batuOLl kuudo 'min kisi likki taaxe' Vi.' Jamaanen lenmunva na sarivatinxooren dabarini na jamaanen marandi tooren taaxundi. Kun Va n xirini vinmanko. Ku beenu g'o marana i baane su d'i gollu xere~erento.

I (&) __ "-_Jamaanen lenmun jikkunde I

5

2°) Jamaanen golli nanlagu : Jamaanen golliJlalaqun ni sariyatinxoorun ga da ku beenu taaxundi. Jamaanen golliJlanlaqun ' ni:

- Jamaanen yinmanke - Minisirin kafo - Depitenun bolunlJe , - Kiitira xoore' , - Sariyatinxooren kiitira - Yinmankon Kiitira - Fankan sanqiyen gollira - Kitaye, hadamarenmaaxun do naamen gollira.

3°) Fankanun taxandira

Demokarasin noxon di, fankanun baguyen me Vi, ken ni demokarasin laada xase Vi. Fankanu ku sikki, baane su xalifanten w'i duran sappa Vi. Kun wa gollini doome n'a tox'i ma me gollen bonondi. Maa!; sarivatinxooren taaxunten ga fankanu sikki beenu kanma kun faavi :

- Depiten fanka, ken xalifanten wa depitenun bolulJen lJa ; - Buuru fanka : ken xalifanten wa jamaanen yinmanken do buuru marandi fedden lJa ; - ~ariyan fanka : ken xalifanten wa sarivankaanun lJa (sariyankaanu do kiiti kutiranu).

pepitenun ba!uoe:

A wa sariyan sabatindini. Sarivanun ni dangi killu Vi, sere baane foanu ga fe, i ga wurunu beesu kanma, Depitenu, jamaanen yinmankun do Minisirinun taqen wa ken di. Sariyanun ya na hadamarenmaaxun daga killun gemundini, Jamaanen depitenun muuman va na depitenun bolulJen kuurana, ; haqen ni- (147) Vi ; Depite baane su wa sugandini jamaanen mara yoga ti jamaanen lenmun maxa.

\Jamaanen lenmun jikkunde'_ ---( 7) I

6

Maali noxon di wote maranun ni : kafundonun do mara xoorun ya Vi. Wote mara su· depiten haqen na do a saran haqen ya vi. Xa depitenun ni jamaanen lenmun su ya halaalu Vi. Ken wure ni ti depite su nta dingira baane toxo Vi. I na jamaanen su ya sigiran I]a ken ya ni sugandaindaanon la nta i depiten taaxuran boosini n' a p'i waxatin ma tin me. 0 tini ken ya da sigira kininte.

Depitenun ya najamaanen musaqan killun sabatindini kuudo jamaanen yinmanken do buuru marandi fedde nan katu jamaanen gollun paana. Xaalisin xibaarun wa musaqanden sariyan noxon di. Jamaanen musaqa gabe wabakka sagallun ya Vi, jamaanen lenmun ga ku beenu tuguna.

\

Jamaanen xaalisin konpen xaalisin wa paana na buuru gOllipalJaanuri tuga xo doxotooronu, xaranl)undaanu, polisinu kun d'i meenu ..... na xaranlaanu taga, Killun do soxanpipun moxon gemundi ......... Saga lien ga ma tuge, ku fo wo fa su ra nta paana, birayen wa xotono jamaanen noxon di. Xa ya n da depitenun sugandi, Depitenun wa sariyan sabatindini 0

su ya taxon I]a.

Sariyan ni dangi killu Vi, sere baane foo ga fe, i ga wurunu 'beesu kanma, Depitenu, jamaaner yinmanken do Minisirinun taqen

wa ken di.

Jamaanen yjnmanken do Mjnisjrin sappa wa sariyan wurundini na buuru fankan terendi doome.

Jamaanen yinmank~ A ken ya ni jamaanen yinmanken I]a, Jamaanen yinmanken ya

na jamaanen su marana~ Sere su ma bange kuudo na saran kuttun mara, Maali renmun su ya na jamaanen yinmanken sugandini siino karagi (5) suo A sugandinden nta dangini ta fjllo di, ken wure ni ti sere su ra nta Maali jamaanen yinmankaaxun paana nan dangi siino tanmi va.

I (8) --- Jamaanen lenmun jikkunde I

· Jamaanen. yinmanken jlaamarinten ni na sariyan wurundi jamaanen noxon di a do na jamaanen sigiran sire jamaanen falle. Minisirinun sappan wa jamaanen yinmanken deemana i gollun I)a. Minisirun sappan soron ni Minisiri yinmanken a do Minisirinun kuttu.

Jamaaanen yinmanken taaxuran ni Kuluba yi.

Mjnjsjrjnun sappa :

Minisirinun yinmanken do Minisiri kuttun wa taaxunu ti jamaanen yinmanken sariya wutunte yi. Haqi baane nta minisirinun I)a. I haqen nta xawa gabono buru kuudo minisirinun nan kutu i gollen jlaana newoye di a do minirisinka su musaqan ga n gaba ; a jamaanen kitayen xa nta gaba Minisirinun sappan ni gollun jlal)i sappan ya yi. Depitenun bolul)en ga na sariyanu beenu sabatindi ; a nakun wurundi a do jamaanen yinmanken sariya wutunto.

Minisirinun sappan wa mejlini ta baane koye su, araban koota, ken mejliye yinmankaaxun wa jamaanen yinmanken maxa, i na jamaanen maran hanniyun wutu.

Jamaanen yimanken· wa soro taaxundini xo : maranun yinmanko, lasigi lenmu beenu ga jamaanen sigiran I)a faile, buuru yinmanko xooru ..

Xa ku sora su do Minisirinun sappan ya n gollini doome ken ya ni Minisiri su w'i gollijlanlenmon sugandini n'i toxon kini. Jamaanen yinmanken ga n'a jlaamari a n'i kitti batten 10 sariyan kaayiti ke be ga taaxe ke sabatindini.

Jamaanen yinmanken ya ni sorodaasinun xa yinmanki xooren I)a. Ken di, a wa sorodaasinun yinmankon xa taaxundini. Kuudo na sariyan batu jamaanen yinmanken do minisirinun sappan wa sorodaasinun walla jamaanen xonnun I)a fall~.

IJamaanen lenmun jlkkunde ---- (9) I

Xa xonnu beenu ga jamaanen noxon di, polisinun do sandaramanurl va na kun gajana, i n xawa sarivan batuven nan xawa J1aana misaale i vinmenu maxa koota su i gollen noxon di. Minisirinun n'i moxon konl)o jamaanen vinmanken va da, xa i do depitenun bolul)en do kiiti kutaanun nta kille Vi.

Minisirinun la wa dagana i sariva safanton moxon konl)o depitenun bolul)en di, kuudo kun nan katt' i sabatindini n' i J1a sarivanun I)a.

Minisirinun sappan do moxonkolill)e nan xawa depitenun bolul)en di baawo jamaanen golliJ1al)aana xoore va ni.

Ken va ni depitenun bolul)en ga na Minisirinun sappan jalagi, an xawa gollen walla.

Maranuo yinmanko. kafonun do kutanun yinmanko i kun va na jamaanen Vinmanken do Minisirinun sappan sigiran I)a jamaanen noxon di : i xa gollen ni sarivan batunden va Vi maranun do kafonun do kutanun noxon di. ken di a do fankan do tangaanun wa do me Vi. Xa jamaanen vinmanke, Minisirinun, Maranun vinmanko, kafonun do kutanun vinmankon su wa sarivan batuven noxon di.

Meerinu : Meerinun na jamaanen lenmun sigiran va Vi kafonun noxon di. Jamaanen vinmanke ma Minisirinun sappa rant' I taaxundini xo maranu, kafonun do kutanun vinmanko. Jamaanen lenmun va n'i sugandini. Meerinun jonginte nta maranun Vinmankon I)a, baawo i musaqandi fo d'i golliJ1al)aanun w'i maxa jaman viriwaven xanne maxa" ku beenu ga d'i sugandi. I gollen ni jaman tanganden d'i laxafivan muuruven xa Vi. I xa wa sariva batuven noxon di. Meerin ni kafon vinmanken va Vi. Fankan sanqiven tiiginten na kafonun va kanma. Ken wure ni ti kafonun vinmankon nta taaxunu ti .buuuru J1aamariye Vi - jaman va n wotene n'i sugandi.

lEo) --- Jamaanen lenmun jikkunde I

Kafonuun taaxe jamaanen muunan noxon di kuudo na maranden sanqi ; kutanun (arondisema) ntaxa bangene. Debi xooron do gundunkafonun wa walla kun batten di mara sanqiven saabu da jama.~nen lenmun sigira xooren wa walli jamaanen viwavin xibaarun di. Maran sanqiven wa Jlaana sabaabu va na gundunkon~llanniven koroosi. A wa demokarasin viriwandini.

Sarjyan tanka : KE:ln xibaa~en na kiiti kutira xooren va maxa a do sarivankonpun do kiitikutiranun kuttu. Kun su kafumanten wa xirini sariyankaanu. '5ariyankaanun va na sarivanun kutunu. Sarivan fankan ni jamaanen . fankan sikkandin va Vi. A do fankanu ku filii kuttun nta me da kille vi. A gollen ni na sarivan batuven sabatindi golliilanlaqu kuttun maxa, buuru golliJlanlaqu a do jamanen lenmu. Sariyan ga fe hadamarenmun la ntra birene xeerin do haxafivan di. beesu d'i sag on Jla, seren taaxen wa xotono a do baane su ga m'i . kappalenman terinka. Sarivankaanu ku wa jamaanenlenmun tangana a do na likke taaxu seru Vi ku beenu ga nta sarivan batunu - Sere su nt' a kanmun di. Sarivanfankan va na hadamarenmaaxun sabatindini. Ku beenu ga kiiten kutunu, kun ni kiiti kutaanun va Vi. Kiiti kutaanan nta xawa . jongini sere su Vi, gollen noxon di. A nan xawa Jlaana sere telel)onte Vi, nan golli t'i vinme haqilen I)a. (sere su n maxa katta a faqiilen villana ti musundo yi rna xaalisi).

Sarivankaanu, baane su d'i golle .

. Soron do me naxa kjitjra : A wa soron kiitindini i do me naxa (xeve, gollu, gaagandu kun d'i meenu)

. Likki taaxu kiitira : a wa golli buri Jlal)aanon va kiitindini (favive, golli buru ... ) kiitiranun ni kiitinka fananun va Vi baawo kiiten jOl]ene i fana va Vi. Sare be ga rna dUl)e kiiti fana ke Vi, an na daga saage kiiten I)a depelin I]a. An ga rna dUl]e depelin xa Vi, an na daga kiiti kutira xooren I]a kiiti kutira xooren kiiten nta gilli. Ken wure ni nan ti saagav.e. ra nta Jlaan'a Vi dingira su Vi. Jamaanen vinmanken

IJamaanen lenmun jlkkunde ----~ ~ I

kunana ken kiitira ya yi saado a ga gollen joppana. Sere su ra wa faasandaana wutunu n'i du deena t'a yi kiiten waxatin I)a.

Kun kiitiranu kaaran I)a, fo xerexerento tananun wa no xo :

. Kiitira ><oore : a ya na minisirinun kiitindini i ga na golli bure pa politikin killen di. jamaanen yinmanken ga na janbaye dabari kiitlra xoore ke ya n' a kiltindini. A kuuranten ni ti depitenun ya Vi.

. Sariya xooren ka : a ya na j.amaanen daga killun sariyanun yaaxe . bagundini a ken ya na hadamarenmaaxun sabatindini a do jaman laxafiya. Jamaanen daga killun a do fankan wuru moxon kiitiran ya ni.

Sariyankaanun wa sariyan batuyen sabatindini ria kiitun kutu, ku beenu ga na kipe a va. I nta xawa likke taaxunu sere su yi deliile ga nt'a maxa. I do depltenun bolul)en do jamaanen yinmanken nta kille Vi. Kiiti kutaanan wakkilu n' a yinme baane ya Vi. . Kiiti kutaanan telol)ontaaxun taagumansen ni miijen ya Vi.

I ~ ~ --- Jamaanen lenmun jikkunde I

•

•

Jamaanen len me

I.-Jamaanen lenmun do fo be 9a n xawa

Lenki duna noxon di, 0 naxaanen siitinten nl

hadamarenmaaxun sabatiyeli ya Vi. Maali sariya xooren da hooraaxun do bire moxo siren sabatindi seren su da. Marisinxaso siine 1991 kasaara ke faile, Maali hanniyi fanan pa hadamarenmaaxun tanganden ya Vi. Hooraaxun do baanaaxu, sariya su ga birayen kanma 0 jamaanen di (sariya xoore, gemu xannu beenu ga jamaanun do me naxa) i su dUl)e t'a Vi nan ti Yugo do yaxare su hooranten ya n saarene, i su n baana, sariyanun do fankanun nta i fasono me yi na sabaabun pa xabila, dan be, diina ma politikin faxirela.

- yugo do yaxare nan baana - fogume do misikiine nan baana

Sere su. (yugo, yaxare, len mine, Maali renme do mukke) beesu do du yiriwayen, laxafiyan do tanganden nan xawa i

dunadunkutiyen noxon di, kan di a do golliran I)a. Beesu do birave do faten tangayen nan xawa .

. Toora ra nta saqa sere su kanma, ma likki xote, golli bure be ga seren danben laxosono .

. Sere sLi sagon w'i diina, i haqirela, i diinan sarivanul1 tang aden d'i politikin haqinelaanu. Sere su ra w'i moxon konl)o, nan yaaxa·raxure, n'i hanmiyun ko rna n'i safa. Sere su do xaranl)en do xibaarinden nan xawa beesu xibaariRdLdingiran I)a .

IJamaanen lenmun jikkunde ----~ ~ I

. Sere su nda toore n'a sabaabun pa a haqirelaanun I)a, ken kamanen wa tonl)ono 0 jamaanen di (a ra wa xalifene, sere ra nt' a xatana). Sere su do tanka buren gajal)en nan xawa (nan gaja kuudo beesu nan katta hooraaxun kitana a do jamaanen nan kattu i hooraaxun sabatindini)

- beesu do sariya tolol)onten nan xawa, sariyanka nan xawa sen tanl)un tangana ku beenu tonl)on ga paane gaaren I)a. Seren su n baana sariya taaxunton di (sagalle, sorodasaaxu .... ) do buuru gollu. Beesu do saha, xaranl)en do gollen nan xawa.

Sere su d'i halaalen nan xawa. sere su sagon w'i diinan batuyen di. Jamaanen lenmun sagon w'i soro sugandinton di ku beenu g'i mar~na ken dingira sigiran xooroyen w' a waajibindini.

I ~~ --- Jamaanen lenmun jlkkunde I

-

11;- Jaroaanen lenroun gollu

Jamaane baane serun do fo gabe nan xawa, xa i do gollen xa nan xawa. Kun gollu wa katta jamaanen I)a, na a saxu i jamanlenmaaxun kanma.

Jamanlensiren ni koVi? .

Jamanlensiren nan xawa i kaadungollen tinmandini n'a Jla i moxon di - na kaadunkon birantaaxun sabatindi n'i tanga, na lenmun jikkunden sabatindi. Jamanlensiren nan xawa i gollen Jlaana i moxon di na soro kuttun dar~.

na du tanga golli burun I)a, a do na sagallun tuga.

Beesu kafunante, d'o marandaanun nan xawa.

- Jamaanen sarivanun batunu ; - Jamaanen golliJlalaqun do na jaman halaalun tanga n'i koroosi. (golliranu, golliJlanvokku, killu, xaalisinu .... ) Jamanlensiren nan xawa jamaanen xanunu, nan golli a da a do n' a tanga kasaara ga na xen'a Vi.

\Jamaanen lenmun· jikkunde ----~ ~ I

Ken va ni jamanlensiraaxun I)a.

Jamaanen nan xawa golle kinni i renmun I)a, a do n'i waajibi i na daronraaxun do baanaaxun sabatindi. kEln di fantanfansive nta xawa rono tagaadu, xabiila, diina, haqirela politikin killen di. Ken ya ni jamaanen lenmun baanoven I)a, gollun do pangollun di.

I (!~ --- .Jamaanen lenmun Jlkkunde I

15

. Wote

1.- Fon toqe me da, gemuxantooren sigi tonte

Na fo toxo me da, ken ni gemu xantooren sigi tonto xooren va Vi. A wure ni na sere kuttun '(j'i jikkun mara. Ken va n kattapaana sabaabu Vi, silaame, bolibataana, tubaabun moodinu, fonxullun do fonbinnun su ga birene me kanma jamanbaane noxon I)a, nan golli doome. Fo toqinbalaaxun wa riini ti xabiilan gajanl)en do fitinan I)a. N'a sinma ti anxabiilan ya n fasu sere tana xallen I)a, ken va n liini ti xabiilan gajanl)en I)a. Ken panmoxQ wa seren walla a ga peqe xabiila kuttun I)a.

Nan bara sere tana d'i diinan I)a, ken wa gajanl)en girindini, a do xabiilan gajanl)en su n baana xabiilan xibaare, xawansaaxu, xillun xibaarun wa baanaaxun senben. Loxondini jamaanen noxon I)a.

Na fa toxo me da a wa sunpun tappa, na baanaaxun jiidi kaanin noxa, xabiilan noxo a do jamaanun do jamaanen lenmun naxa.

11.- Wote

Woten paana sugandindun waxatin va VI. Sefo beenu ga mugiini nan gaba ken waxati va kun ni : .

. Sjgjra myuraana : Ken ni sere be g'a mulla i nan sugandi. A ra wa paana woten ga dabarini do sere baane Vi, ma woten na pa saran jamanda .

• Woten nanne : Wotaanon kaayitinun lagandi moxa. A ra wa paana woten ga dabari do sere b~.ane Vi, ma woten na fla saran jaman da.

\..Jamaanen lenmun Jlkkunde ----~ 1) I

1 6

· Hanniye konne : ken ni seren hanniyen banganden ya Vi. A ra wa paana jaman su xalle gelli be su ga na katu wotene.

· Gubo : Yokki texente ya ni, karayen g'a kanma wotaanan g'i sugandindi kaayitin londini ti non I)a.

· Wotaana : Sere be ga wotene

• Muxura : Dingira ya ni wotaanan g'i lil)un seren sugandini gundon I)a.

\

1) Woten ni manne Xi ?

Woten ni fo va, a waajibintenga jamaanen lenmun su kanma. A wei paana sabaabu yi be su nan katu i hanniyun konl)o faabankao. lonjuru xooron kanma. Woten ya paana sabaabu yi jamaanen lenmun n I i marandaanon sugandi n I a wutu meerinun d' i wuretaaxaano katta depitenu, ma Peresida ken ga ni jamaanen yinmanke.

Jaman kafon woten ni wote ya yi jamaanen lenmu, ma dingira yogo taaxaanon g'i hanniyen konl)o i kafon xibaare yogo kanma. ,

2) Manne maana na woten oa ?

Jamaanen ga ni Maali renmun su ya fon I)a, i su ya n xawa kafini na marandi killun tera doome.

Xa jamaanen lenmu, fo be ga tel)ini miliyonu manne me yi ; kun su ra nta kafini nan toori doome koota baane vi. ken ya ni tooren ga xalifene soro yi kun ga marandini ti jamaanen lenmun su toxon . I)a. Xa kuudo maranden nan pa ti jamaanen lenmun toxon I)a, ma i yin menu ga n'i soron sugandi. Sere baane nta xawa marandaanon sugandini. Woten nan xawa paana sere baane su danl)a xo waajibi.

I ~ ~ .-" ---. Jamaanen lenmun jikkunde I

Sere be ga na bara wotene, an faavi marene kuttun sere sugandinton va maxa, i ga da ku beenu sugandi i nafan xannen maxa, n'a pi an xa ra pi an lil)u vugo ma vaxara sugandini.

Jamaanen lenmaaxun taagumansi fanan ni woten va Vi.

3) Seren wotene kan djnma ?

Jamaanen Sariva Xooren do wotun panmoxonun sarivanun va na wotun dabari waxatinun rakutunu n'a saxu Jamaanen vinmanke. depitenun do meerinun tooren wuccen kanma. Ku su toorurl wuccun ni siino karagi va Maali va. Ken wure ni woten paana siino karagi su va Vi.

Woten dilinkaye : Dilinkaven va n sikki do wote su va. Politikin gaccinden va ni. Diraven va ni. Sigira muuraana na du koyi soron I)a, a n I i hannivun dantaxi na du jakki. Na laavidu gabe wutu, na dugaata xo vugun ga na giri do xusulenbaane Vi. .. A n'i faaba reninen loxoso n'a koVi ti ken la nt'a fo danl)a kun d'i me digantanu.

l.Jamaanen lenmun Jlkkunde ---- fJ~ I

4) Woten naana minna ?

Woten nan gaba paana Alahaadin ya Vi. A ga na pa wote su va (vinmanki sugandinde, depiten xalle ma meerin taaxe) be su

. wotene i dingiran va Vi. An toxon safanten ga ding ira be kaavitinun kanma. Serera nta wotene isaare deben I)a, m'i golliran I)a, n'a pi a toxon ga nta kafinikun dingiro soron toxonun I)a. Ken wuren ni, sere su n xawa deliile kitana an toxon ·safanden I)a woten kaane. Toxonun safanton wa kafundonun (komini) do arondisimanun do jamaanen anbasadinun su va. Sere toxo ra nta sefene kafini dingira vogo soron I)a n'a pi an taaxen ma dangi xasu tunmi va non I)a. Toxo safanten ku ni abadan fin va. Toxonun na kavun va noxon I)a.

Toxon safanden nafi:m vogo va faavi. Taaxuran ga na ville waxati su va, ding ira kurunba soron nan xawa maatene an liven I)a. Xo meeri, kumanda tugunen do Anbasade.

Woten koota, xa na daga dingira, xa toxonun safanton ga dingiro beenu va. Xa ga nt'a mulla kiven nan tawo xa Vi xa da xa woteran muuru wote kootan kaane. Xa na daga i tontonton faayi' bito tanmi do naxato, meerinun do anbasadinun laqen I)a woten kaane.

5) Woten naana ko da?

Sigira muuraanon gaboven wa soron lasamandini. An wotene ko da ? An nan xawa ken tuunu va saado an ga rona woteran I)a. hari woten ga ni gundon va Vi, an gollen kaanedia falle faavi saado an ga sugandindini. Nimisiven ga do fo su va, max'a dabari.

I €~ --_ . .Jamaanen lenmun jikkunde I

.I 9

Xa da duntenl)en.ya sugandi xa maxa sugandinde dabari n'a saxu sere faranfarove kanma, m'a bannaaxu, rna xa do a ga xabiila baane, rna diina baane, rna dingira baane rna nan ti xa su ni ka baanen seren va Vi.

Duntenl)e feti sefaanajarinte, xooroVe maleminnaaxu fe, hari xaranl)untaaxu fe. Duntenl)e feti sere be ga laavidu gabe ragana xa , danl)a, rna ke be g(l xa kuunu kuudo xa n'i sugandi.

Duntenl)en ni sere be ga ni kalifaadon va Vi, a ga sikki i sigan· I)a. A g'i vinmen lono likkun wure, a ga gollini jamari nafan do xeerin danl)a xurave do naxaani siitiVe kanma. Ken ga pa vugo rna vaxare, banna rna misikiine, sere faranfare rna sere I)arapanl)e.

Ganni buurun ya pi wotun moxon gemundini. Xa sari va da kafo kurunba taaxundi ken gani "SEN I", kafo be buuru sora, paritinun do jamaanen sere sugandinten g' a Vi. ken va na wotun yaaxe bagandini. A taaxu maanan ni woten nan pa xuraVe kanma na fo kafu demokarasin sen ben I)a.

6) Ko n katta wotene ?

Kuudo sere nan katu wotene m' an pa Maali renme Vi, an na siino tanmi do segu (18) kita. An nan maxa kason dabari ganni. Sarivan ku sanga"u faIle, a nan pi an taxon safanten ga ni, woten kootan nan maxa dangi an maxa.

7) Ko n katta sigira muurunu ?

Sere wo sere toxon ga sefe, an ga da tanpi"e do siine baane me kita, ken kaman la wa sigira muurunu. A rna waajibi sigira muuraanan ga paana pariti sere Vi baawo Maali woten sariya kurunban da soron paamari i ria sigira muuru i dudanl)a.

8) Woten naana kan moxo yi ?

IJamaanen lenmun jikkunde ---- (21\

20

Sere be g'a mulla nan wote, an toxon nan xawa safene va, an nan daga woteran I]a, woten kaavitin nan pa an maxa, a do fatanfansidi dare (dantike) woteran xalifanten na Vinmanke va vi paritinun so ron ni a seeganun I]a. Yinmanken wa woteran koroosini ' kuudo gollun nan gemu. A ra wa soron xibaarini woten dabari moxon kanma. Woteran vinmanken ga na wotaanan fatanfansi a n'a paamari ana daru ku su baane wutu a do bataaxinxufa, ken ga ni anbulokkun I]a. Seren na i lil]un va sugandini n' a pi an kitten tolomaali. Woten gundo noqun ni ken va Vi. ken va ni seren ga rona muxura ke Vi, na i lil]un seren sugandi ria ken kaavitin 10 anbulokku ke noxon I]a .. A na kuttun sedi kanden noxon I]a. An na bagu a do anbulokku ke be, an sere sugandinten kaavitin g'a Vi.

An bagu falle an na daga anbulokku ke ro gubon noxon I]a. ken noqu vinmanken na ti : a wote, a n'an kaavitin kin'an I]a. ken d'a pi i da taagumanse r'a Vi. i n'an doronmen deebi daawa Vi fo be ga nta buruxene sigira baane Vi. ken wure ni, xa wote, xa dug uta ke ta rna wote tana xadi.

Ku gollu su paana woteran .noxon va Vi, n' a pi manxanl]e ma dirave ma dabari. Sere su nta xawa sere tana waajibintan wotandi'ni sere da, ke be ga feti a lil]un I]a.

Xa ga na fo koroosi a ga nta do kille vi, xa ra wa a konl)o woteran vinmanke ma paritinun soron da. Xa sere wo sere ga na fo pa a ga nta do sarivan I]a, kiiten wa wurunu a kanma.

Nan wote ti verewuraaxu, an lil]un kanma sarivan do darontaaxun noxon I]a, ken wuren ni jamaanen lensiraaxun va Vi.

I ~~ --- Jamaanen lenmun jikkunde I

Country

Year

IFES developed/sponsored? _______ _

Maquette Impression Imprim Color