153
î¡ep\}_u k„Oj® L\p g¡ ML S Nvui ipl âLpiL hXp¡vfp rS ‰p khp£ve d„Xm rh_p¡bp Apîd, Np¡Óu, hXp¡vfp - 390 021.

JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

  • Upload
    dohanh

  • View
    229

  • Download
    7

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p

g¡ML$

S>Nv$ui ipl

âL$piL$

hX$p¡v$fp rS>‰p khp£v$e d„X$mrh_p¡bp Apîd, Np¡Óu, hX$p¡v$fp - 390 021.

Page 2: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

SHREYARTHI NI SANGHARSH KATHA - Biography in Gujaratiby Jagdish Shah

L$uds : 50 ê$r`ep

â\d Aph©rÑ : S|>_ 2012 âs : 1,000

âL$piL$

hX$p¡v$fp rS>‰p khp£v$e d„X$m

rh_p¡bp Apîd, Np¡Óu, hX$p¡v$fp-390 021

V$pC` k¡qV„$N

CL$fpl râ[ÞV„$N krh®k

dyÖL$

S>hr_L$p râÞV$k®, L$pf¡gubpN, hX$p¡v$fp - 390 018.

Page 3: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

âpL¹$L$\_

kdpÅ^pqfs Æh_ Npþey„ Ðepf¡ dp¡V$p dp¡V$p MQp® Apìep s¡ dpV¡$âk„N¡ âk„N¡ rdÓp¡A¡ R|>V¡$ lp\¡ dv$v$ L$fu. s¡ âk„N `su Nep `R>u s¡_p¡rlkpb L$fu v$f¡L$ v$psp_¡ dp¡L$gu Ap ¡gp¡. lh¡ Æh_-k„Ýep_¡ Apf¡ Ry>„.Æh__p¡ rlkpb kp¥_¡ Ap`u R|>Vy„$ A¡ cph\u kdpS>_¡ D`ep¡Nu \pe s¡hy„gMpZ R>`phy„ Ry>„. Æh__p L¡$V$gpe¡ âk„Np¡dp„ buÅ A_¡L$p¡A¡ dv$v$ L$fu R>¡.b^p_p¡ D‰¡M L$fu i¼ep¡ _\u, s¡ bv$g qv$gNuf Ry>„. yõsL$_p„ `p_p„_udep®v$p_p¡ A_¡ hpQL$_u ^ufS>_p¡ s\p MQ®_p¡ ¿epg fpMhp¡ `X$ép¡ R>¡.

dpfu A_¡ kp\u rdÓp¡_u A_¡L$ c|gp¡_u hps ÅZu Å¡C_¡ R>p¡X$u R>¡.b^p„ A |fp„ R>uA¡. kdpS>_¡ s¡ ÅZhp_u S>ê$f _\u.

dpf¡ ApÐdL$\p gMhu _\u. Np„ uÆ_u ApÐdL$\p hp„Ãep `R>ucpÁe¡ S> L$p¡C_¡ ApÐdL$\p gMhp_y„ kplk L$fhp_y„ d_ \pe; AgbÑ, s¡kp¡ V$L$p `p¡sp_u Ås kp\¡ âpdprZL$ lp¡e sp¡.

Ap gMhp dpV¡$ Ahpf_hpf L¡$V$gpe õ_¡lu, rdÓp¡, iyc¡ÃR>L$p¡A¡ d_¡âp¡Ðkprls L$ep£ R>¡. hfkp¡ ky u lz„ s¡ k|Q__¡ V$pmsp¡ füp¡ Ry>„. ldZp„ d_¡ W$uL$A¡hu _hfpi R>¡. ifuf_u Jdf CÌ$p¡s¡f hfk_¡ `pf L$fu NC R>¡. dpfp„ dp-bp` L¡$ cpC-bl¡_ ApV$gy„ gp„by„ Æìep„ _\u. v$p„s¡ Qp¡L$Wy„$ R>¡, b„_¡ O|„V$Zp¡_¡bv$ëep (T.K.R.) R>¡, Ap„M¡ dp¡rsep sp¡ 25-27 hfk `l¡gp„ Esfphu g¡Þkb¡kpX$ép R>¡. s¡dp„_u A¡L$ Ap„M_p¡ L$p¡r_®Ap _L$pdp¡ \sp„, s¡ Ap„M¡ Å¡C iL$sp¡_\u. buÆA¡ lh¡ Tp„M `X¡$ R>¡. 2010dp„ ùv$e `f lzdgp¡ \ep¡ _¡A¡[ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R>¡. Apd ifuf lh¡\pNX$\uNX$\u Qpg¡ R>¡. lh¡ d©Ðey A_¡ d©Ðey `R>u_u dpfu (dpfp ifuf_u)DÑfq¾$ep_p rhQpfp¡ Aph¡ R>¡. A¡L$ rhÜp_ v$pL$sf hX$ug rdÓ¡ `pR>gu Jdf¡gp¡gL$ Üpfp ApNpluAp¡ L$fhp_u rhÛp lp„kg L$fu R>¡. s¡d_¡ ÓZ-Qpf hfkANpD Ap v¡$l_p A„s_u spfuM |R>u b¡W¡$gp¡. s¡dZ¡ 27-12-2010_u spfuMAp ¡gu. s¡d_u ApNpludp„ \p¡X$p¡ rhðpk A_¡ \p¡X$p¡ Arhðpk R>sp„ s¡ spfuM¡dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡ kpfy„ A¡d dp_u 22-12-

2010\u 2-1-2011 v$frdep_ bp¡fuhgu `pk¡ Np¡fpCdp„ ¡Np¡X$p _ÆL$ rh`íe_p

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 03

Page 4: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

rirbfdp„ v$pMg \e¡gp¡. ApàsS>_p¡_¡ Aphu ApNpludp„ cfp¡kp¡ fpMhpdp„ dpfud|Mp®du S> v¡$Mpsu R>sp„ Nep¡ _¡ dfZ_u spfuM hV$phu_¡ `pR>p¡ Apìep¡. `R>uAp Æh_-h©Ñp„s gMhp_p¡ rdÓp¡_p¡ ApN°l kpL$pf L$fhp¡ s¡hy„ d_dp„ Apìey„s¡\u gMhp b¡W$p¡ Ry>„.

_hu ¡Y$u_p„ î¡ep\} cpC-bl¡_p¡_¡ Apdp„\u L$p„CL¡$e â¡fZp dmi¡sp¡ g¿ey„ g¡M¡ gpNi¡. Apd sp¡ dp_hÆh__p¡ Arhfs âhpl gpMp¡hfkp¡\u Qpgsp¡ Apìep¡ R>¡. s¡dp„ byÙ, dlphuf, Cky, dl„dv$, L$buf,sygku, dufp„, _ftkl dl¡sp, kyfv$pk _¡ _ÆL$_p Brslpkdp„ fpdL©$óZ`fdl„k, rhh¡L$p_„v$, fdZ dlrj®, dlpÐdp Np„ u, rh_p¡bp, S>¡• L©$óZd|rs®,rhdgp W$L$pf, |• dp¡V$p A_¡ kphgu_p õhpduÆ krls A_¡L$p¡_p v¡$l_pAphpNd_ R>sp„ dp_hÅs cp¥rsL$ n¡Ó¡ âNrs L$f¡ R>¡ _¡ ApÝep[ÐdL$ n¡Ó¡v¡$hpmy„ L$pY$u flu R>¡ s¡hy„ S>Zpe R>¡. S>¡• L©$óZd|rs®_p Ahkp_ `R>u"c|rd yÓ'dp„ d¢ gM¡gy„ - ""dlpkpNfdp„ A_¡L$ `f`p¡V$p \pe R>¡ _¡ awV¡$ R>¡,s¡dp„ Ap A¡L$ dp¡V$p¡ `f`p¡V$p¡ awV$ép¡.'' dps©õhê$r`Zu rhdgpspC_p v¡$lr_hp®ZhMs¡e Aphu S> A_yc|rs \e¡gu. s¡\u dpfp S>¡hp _p_p `f`p¡V$p ¡v$p \pe_¡ awV¡$ s¡dp„ L$p„C vy$r_epdp„ L$pmp L$pNX$p ^p¡mp \hp_p _\u.

s¡d R>sp„ kprlÐe, dp_hk¡hp, rhop_, AÝepÐd hN¡f¡ rhriô$k¡hpn¡Ó¡ S>¡ S>¡ dlp_ycphp¡_u S>Þd-ispåv$uAp¡ ES>hpe R>¡ Ðepf¡ _hu

¡Y$u_¡ A¡L$ Dódp_p¡ A_ych \pe R>¡. L$d k¡ L$d d_¡ sp¡ \pe S> R>¡. sp¡dpfp S>¡hp Qpgy Qugp\u a„V$pC_¡ `p¡sp_p¡ ApNhp¡ fpl L„$X$pf_pfp `Z TpT„y_l] sp¡ \p¡Xy„$ â¡fZp_y„ cpsy„ `p¡sp_p Æh_\u kdpS>_¡ Ap`u S>i¡ sp¡s¡dp„\u kdpS> kcf S> \i¡, L$d k¡ L$d kdpS>_¡ s¡_p\u L$p¡C _yL$kp_ sp¡\hp_y„ S> _\u, A¡hp cfp¡kp\u gMy„ Ry>„.

Ap gMsu hMs¡ õdfZ`V$ `f S>¡ L$p¡C lL$uL$sp¡ Aphu R>¡, s¡_p`f\u S> gMpZ L$ey R>¡. ¼ep„e¡ Arsiep¡[¼s _ \C Åe, v„$c _ AphuÅe s¡_u |fsu sL¡$v$pfu fpMu R>¡. lz„ `p¡s¡ Np„ uÆ_p„ A¡L$pv$ih°sp¡_p¡ hfkp¡ky u `pW$ L$f_pfp¡ A_¡ Np„ u-rh_p¡bp _l] sp¡ bbgcpC-Sy>NsfpdcpC_pÆh__¡ Apv$i® dp__pfp¡ `Z s¡d_p Æh__u _L$g _ L$fu i¼ep¡. lz„ dpfudep®v$pdp„ S> Æìep¡ Ry>„. A_¡ S>¡hp¡ Æìep¡ Ry>„ s¡hp¡ S> v¡$MpJ s¡ dpV¡$ÅN©rs |h®L$ âeÐ_ L$fsp¡ füp¡ Ry>„. dpfp bpü hs®_\u L¡$V$gpL$ rdÓp¡A¡ dpfu

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 04

Page 5: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

R>bu s¡d_p rQÑdp„ r_dp®Z L$fu lp¡e `Z d_¡ dpfu dep®v$p kdÅsp„ d¢dpfu fus¡ Æh__p¡ âhpl bv$ëep¡ lp¡e _¡ rdÓp¡_p„ õhà_p„Ap¡_p¡ c„N \ep¡lp¡e s¡_u d¢ TpTu tQsp _\u L$fu. Æh_dp„ v„$c A¡ dp¡Vy„$ `p` R>¡. L$p¡CApv$i®_¡ dpÞep `R>u Ap`Zu `lp¢Q_u blpf s¡ gpN¡ Ðepf¡ Ål¡f fus¡ s¡_p¡A¡L$fpf L$fhpdp„ d¢ L$v$u _p_d A_ychu _\u. bëL¡$, lz„ kÐe`\ `f Qpgufüp¡ Ry>„ s¡_y„ Np¥fh S> A_ycìey„ R>¡.

hpQL$p¡ N°„r\dy¼s \C Ap gMpZ hp„Qi¡ A¡hu kl¡S>¡ A ¡np fl¡R>¡. Aõsy.

- S>Nv$ui iplrh_p¡bp Apîd, Np¡Óu, hX$p¡v$fp-390021

g¿ep spfuM 1-06-2012 ap¡_ : 9824326037

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 05

÷u-`yfyj k„b„^p¡dp„ Y$ugp„ ÷u-`yfyjp¡_u V$uL$p L$f_pfp„ L$v$pQ

`p¡sp_¡ sL$ kp„`X$u _\u s¡\u flu Nep„ lp¡e. dpV¡$ s¡hu

Ly$\gudp„ cmhy„ _l], s¡_p L$pÆ \hy„ _l].

"÷u-`yfyj dep®v$p' `yõsL$dp„ qL$ip¡fgpg diê$hpmpA¡ S>¡

r_j¡^p¡ bspìep R>¡ s¡dp„ ¼ep„L$ Arsiep¡[¼s lp¡e `Z kdpS>¡

lÅfp¡ hfkp¡_p A_ych¡ s¡hu dep®v$p OX$u R>¡ s¡_¡ Dh¡Mhpdp„

blpvy$fu _\u.

÷u-`yfyj hÃQ¡_p k„b„^p¡dp„ õMg_p¡ kpd¡ rhfp¡^_u Ty„b¡i

D`pX$hu ep¡Áe _\u. Æc_p QV$pL$p `p¡j_pf, Ap„M-L$p_\u

ìercQpf L$f_pf, d_\u ìercQpf L$f_pf `Z v$p¡rjs R>¡ S>.

L$p¡C_p L$pÆ b_sp `l¡gp„ L$pep, hpQp, d_kp Ap`Z¡ c|s-

hs®dp_dp„ ¼ep„ lsp-R>uA¡ A_¡ crhóedp„ L¡$hu fus¡ hs}iy„

s¡_p¡ rhQpf L$fu ipZp dpZkp¥ dp¥_ k¡h¡ R>¡.

Page 6: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 06

A_y¾$drZL$p

¾$d rhNs `p_ _„.

1. S>Þd A_¡ bpm`Z 07

2. dpfp rinL$p¡ 10

3. hpeX$p`p¡m_p¡ r_hpk A_¡ lpCõL|$g-L$p¸g¡S>_y„ cZsf 13

4. d_p¡d„\_ A_¡ r_Z®e 22

5. Æh_-`rfhs®_ _¡ bbgcpC_y„ dpN®v$i®_ 25

6. _qX$epv$dp„ _p¡L$fu 27

7. h¡X$R>udp„ spgud 30

8. _C spgud_p¡ dpfp¡ âep¡N 37

9. c|rdv$p_ eodp„ Å¡X$php_u |h®s¥epfu 60

10. c|rdv$p_ Ap„v$p¡g_dp„ 62

11. g‚-âL$fZ 91

12. ip¡rjsp¡_u hlpf¡ 100

13. õhpduÆ_p¡ kÐk„N 104

14. khp£v$e d„X$mdp„ y_fpNd_ A_¡ L$V$p¡L$V$u 114

15. ip„rsk¥r_L$_u L$pdNufu 119

16. kprlÐe-k¡hp 124

17. rihpçby-âQpf âh©rÑ 127

18. Z _mJo V`mMr a_m hmo Xmgr 129

19. v$rgsp¡ âÐe¡_u ApÐduesp 133

20. r_kNp£ Qpf L¡$ÞÖ, Np¡Óu 137

21. Apep¡qX$_ duWy„$ 140

22 dpfp¡ `qfhpf 142

23 dpfu v$uL$fuAp¡ 144

24 D`k„lpf 151

Page 7: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

1 : S>Þd A_¡ bpm`Z

dpfp¡ S>Þd 1934_p d¡ dpk_u R>Ì$u spfuM¡ b°ûv¡$i (bdp® A¡V$g¡ApS>_p çep„dpf)dp„ V$p„Ny _Nfdp„ \e¡gp¡. dpfp bp yÆ dpfu NZsfu dyS>b1898dp„ A_¡ dpfp„ bp 1905dp„ S>Þçep„ li¡. bp yÆ_u 18 hfk_u Jdf¡s¡d_y„ g‚ \e¡gy„. 1918dp„ A¡L$gp S> L$gL$Ñp A_¡ Ðep„\u b°ûv¡$i Ne¡gp.s¡d_y„ hs__y„ Npd bp¡X$L$p (sp. L$fS>Z, rS>. hX$p¡v$fp) _¡ dpfu bp_y„ r`effpS>`u`mp. bp¡X$L$p_u âp\rdL$ ipmpdp„ rinZ gC ^p¡fZ ApW$dp„ bp yÆhX$p¡v$fp Aphu kepÆ lpCõL|$gdp„ v$pMg \e¡gp. s¡d_y„ cZsf d¡qV²$L$ky u_y„. s¡Ap¡ L$l¡sp L¡$ Ðepf¡ (1912\u 1916) qv$hpmu_u huiudp„ drl_¡Qp¥v$ Ap_pdp„ s¡Ap¡_¡ fl¡hp A_¡ S>dhp_u kNhX$ dm¡gu. s¡d_pklpÝepeuAp¡dp„ i„L$fgpg ipl (V$pfT__p 1\u 10 cpN_p cpjp„sfL$pf,Mpv$u^pfu _¡ _qX$epv$_p rhÌ$g L$Þep rhÛpgedp„ rinL$ sfuL¡$ L$pd L$f_pfp)lsp. buÅ X$p¸. lj®v$fpe W$pL$p¡f hX$p¡v$fp_p ÅZusp X$p¸L$V$f S>¡çeyr_rk`prgV$udp„ D`âdyM \e¡gp. s¡ b^p S|>_p rdÓp¡ 1947\u 1950_pNpmpdp„ ä¡ÞX¹$T duV$ (Friends' Meet)dp„ dmsp _¡ v$f drl_¡ hpfpafsuA¡L$_¡ O¡f kd|lcp¡S>_ L$fsp. dpfp r`spÆ s¡ d„X$mudp„ A.C.(Ad©sgpgQy_ugpg) sfuL¡$ k„bp¡ psp. dpfu bp NyS>fpsu kps Qp¡ X$u cZ¡gu. s¡S>dp_pdp„ A¡L$ R>p¡L$fu_¡ ApV$gy„ cZsf lp¡e s¡hy„ S>hëg¡ b_sy„.

d_¡ `p¡sp_¡ b°ûv¡$i_u L$p¡C hps epv$ _\u. Ap sp¡ S>Þdpnfdp„Å¡e¡gy„ _¡ dp-bp ¡ L$l¡gy„ s¡ D`f\u gMy„ Ry>„. d_¡ sp¡ 1937dp„ Ad¡ b°ûv¡$iL$ped_¡ dpV¡$ R>p¡X$u hX$p¡v$fp fl¡hp Apìep Ðepf `R>u_p âk„Np¡ S> epv$ R>¡.dpfp bp yÆ (s¡d_¡ lz„ L$pL$p L$l¡sp¡) hX$p¡v$fpdp„ A_¡ Adpfu oprsdp„f„Ny_hpgp sfuL¡$ Ap¡mMpsp. b°ûv¡$idp„ s¡d_u _p¡L$fu lsu. R>¡ëg¡ s¡Ap¡ V$p„NyCg¡[¼V²$L$ kàgpe L„$`_u_p S>_fg d¡_¡S>f_p dprkL$ 150 ê$r`ep_p `Npfv$pflsp. s¡ L$pm¡ 25 ê$r`e¡ sp¡gp¡ kp¡_y„ dmsy„. b°ûv¡$i\u Apìep Ðepf¡ fp¡L$X$pê$r`ep 10 lÅf_u bQs A_¡ `Qpk¡L$ sp¡gp kp¡_p_p„ Of¡Zp„ gC_¡ Aph¡gp.rlÞvy$õsp_ dp¡V$k®_p ê$. 500_u qL„$ds_p s¡d_p i¡f `Z lsp. s¡ hMs¡hX$p¡v$fpdp„ ÓZ lÅf ê$r`epdp„ 3-4 Ap¡fX$p_y„ kpfy„ `pLy„$ dL$p_ il¡f_p Qpfv$fhpÅdp„ h¡Qpsy„ dmsy„. dpfu bp Of_y„ Of g¡hp_y„ L$l¡su `Z dpfp bp yÆ

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 07

Page 8: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

s¡dp„ k„ds _lp¡sp \sp. L$pfZ dpfu bp cpX$p_p L$p¡C dL$p_dp„ W$fuW$pd \su_lp¡su. 1937\u 1945_p ApW$ hfk v$frdep_ Ad¡ hX$p¡v$fpdp„ipdmb¡Qf_u `p¡m, rhkdrZep_p¡ Mp„Qp¡, OqX$epmu `p¡m, bpS>hpX$p,_ftklÆ_u `p¡m A_¡ hpeX$p`p¡mdp„ dL$p_p¡ bv$g¡gp„. s¡ hMs¡ 10-12

ê$r`e¡ dprkL$ cpX$pdp„ d_dpÞey„ dL$p_ dmu S>sy„.

bpm`Z_p¡ A¡L$ âk„N M|b epv$ R>¡. Ad¡ b°ûv¡$i\u Aph¡gp„ Ðepf¡Adpfp b^p_p„ kp¡_p_p„ Of¡Zp„ dpfu bpA¡ OX$ph¡gp„. R>p¡L$fpAp¡ dpV¡$ h]V$u,`lp¢Qu (L$p„X¡$ `l¡fhp_y„ Of¡Ï„), Nmp_p¡ v$p¡fp¡ A_¡ dpfu bl¡_ dpV¡$ _pL$,L$p_, dp\¡ `l¡fhp_p„ Of¡Zp„ lsp„. dpfu bp_u sp¡ A¡L$ S> fpeZdpmp `p„Qsp¡gp_u lsu ! Ad_¡ g‚âk„N¡ Of¡Zp„ `l¡fphsp. dpfu 10-11 hfk_u Jdf¡A¡L$ hpf L$p¡C g‚dp„ `l¡fhp Of¡Zp„ L$pY$ép„ sp¡ dpfu h]V$u d_¡ _p_u `X$u.s¡\u d¢ sp¡ L$rS>ep¡ L$ep£. dpfp bp yÆA¡ `p¡sp_u h]V$u d_¡ Ap`u `Z s¡dp¡V$u `X$u. s¡\u s¡dZ¡ l\p¡X$u gC h]V$u_¡ V$u`u _p_u L$fu. Ap âk„N_u`pR>m\u dpfp D`f KX$u Akf `X$u _¡ d¢ crhóedp„ Of¡Zp„ _ `l¡fhp_p¡k„L$ë` gu^p¡. dp¡V$p¡ \ep `R>u dlpcpfs_u L$\pdp„ `furns fpÅA¡ eo L$ep£Ðepf¡ L$rmeyN Apìep¡ s¡_u L$\p ÅZu. L©$óZ cNhp_¡ s¡_¡ `L$X$u `pX$ép¡`R>u `p„Q W¡$L$pZ¡ s¡_¡ fl¡hp_u fÅ Ap`u. s¡dp„ A¡L$ kyhZ®dp„ L$rmeyN hõep¡R>¡ s¡hy„ ÅÎey„. kyhZ®_¡ L$v$u lp\ `Z _ AX$pX$hp_p¡ k„L$ë` `R>u ×qY$c|s\ep¡. `pR>m\u g‚ L$ey Ðepf¡e `Ð_u \_pf_¡ A_¡ R>p¡L$fpAp¡_¡ `fZphsuhMs¡ yÓh |Ap¡_¡ `Z dpfp Ap ApN°l_u hps L$fu_¡ ÷uAp¡A¡ `Zkp¡_p_p„ Of¡Zp„ _ `l¡fhp„, Ofdp„ kp¡_y„ S> _ fpMhy„ s¡hy„ kdÅh¡gy„. `qfZpd¡s¡_¡ L$pfZ¡ Adpfp Ofdp„ L$v$u dlpcpfs kÅ®ey„ _\u.

âp\rdL$ ipmpÆh__p buÅ \p¡X$p âk„Np¡ _p¢ hp S>¡hp R>¡. s¡hMs¡ tlvy$-dy[õgdp¡ hÃQ¡ kpfp¡ cpCQpfp¡ lsp¡. _ftklÆ_p¡ hfOp¡X$p¡ Å¡hpdy[õgdp¡ Aphsp A_¡ sprS>ep Å¡hp Ad¡ S>sp. NpeL$hpX$ kfL$pf sfa\udp¡V$p¡ A_¡ AÐe„s L$gpde sprS>ep¡ kfL$pfhpX$p_u bpSy>dp„ S> b_sp¡.sprS>ep Xy$bpX$hp_p Sy>gykdp„ dpfu bp Ad_¡ cpCbl¡_p¡_¡ gC S>su _¡sprS>ep_u _uQ¡\u `kpf L$fu Ðep„_p | _u fpM Adpf¡ L$`pm¡ _¡ Nm¡

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 08

Page 9: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

Qp¡ X$su. Apd L$fhp\u hfk ky u L$p¡C Agpbgp bpmL$p¡_¡ _ hmN¡ s¡hutlvy$ N©rlZuAp¡_u dpÞesp fl¡su.

dpfu kp\¡ A¡L$ hlp¡fp¡ kpv$sAgu cZsp¡. dpf¡ O¡f\u r_ipm¡Aphsp N¢X$uN¡V$ fp¡X$ D`f s¡_p AåbpÅ__u lpX®$h¡f_u vy$L$p_ A_¡ s¡_uD`f S> s¡_y„ fl¡hp_y„. ¼epf¡L$ s¡ d_¡ s¡_p O¡f gC S>sp¡ Ðepf¡ s¡_u Açdpd_¡ NS>hy„ cfu_¡ bv$pd-L$pSy>-Öpn Ap`su. kpv$s_¡ fp„O¡gu hp_NuAp`su. _p_`Z\u d_¡ afkpZ Mphp_p¡ ip¡M. s¡\u Açdp `pk¡ lz„bV$pL$p-`p¦Ap L¡$ A¡hu hp_Nu dpNsp¡. s¡ dpf¡ dp\¡ lp\ d|L$u kdÅhsu L¡$,""A¡hy„ fp„ ¡gy„ s_¡ MhX$phy„ _¡ s¡_u ÅZ spfu dp_¡ \pe sp¡ dpfp¡ v$uL$fp¡hV$gpC Nep¡ A¡d dp_u s_¡ dpf¡. A_¡ `R>u dpf¡ O¡f L$p¡C qv$hk Aphhp_p v¡$, kdÄep¡ !'' Ðepf¡ Ad¡ b^u hpsp¡ O¡f Aphu bp_¡ L$l¡sp. s¡ |R>¡ L¡$_p |R>¡, b^u hps L$lu v¡$hp_p¡ qfhpS> lsp¡.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 09

Ål¡f rls_y„ L$pd lp¡e, L$f_pf âpdprZL$, DÐkplu A_¡

rdi_fu h©rÑ\u L$pd L$fsp¡ lp¡e sp¡ s¡_¡ _pZp„cuX$ _X$su

_\u. kdpS>dp„ Aphp gp¡L$p¡_¡ dv$v$ L$f_pfp dmu S> fl¡ R>¡.

kdpS>-Ap^pqfs Æh_ Æh_pf k¡hL$_u L$v$pQ âpf„cdp„

L$kp¡V$u \pe R>sp„ `p¡sp_p r_ed_¡ hmNu fl¡ sp¡ kdpS> s¡_p¡

bp¡Å¡ DW$phu S> g¡ R>¡.

Page 10: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

2 : dpfp rinL$p¡

lz„ bpgd„qv$fdp„ bpS>hpX$pdp„, ^p¡fZ `l¡gpdp„ gpX$hpX$pdp„, ^p¡fZb¡\u Qpfdp„ kfL$pfhpX$pdp„ A_¡ ^p¡fZ `p„Q\u ArNepf kepÆ lpCõL|$gdp„cZ¡gp¡. L¡$V$gpL$ i¡furdÓp¡ _¡ L¡$V$gpL$ ipmprdÓp¡ d_¡ ApS>¡e epv$ R>¡. s¡d_uhpsp¡ ApNm D`f k„v$c® Aphi¡ Ðepf¡ L$fui. d_¡ rinL$p¡ dpV¡$ M|b â¡dA_¡ dp_ fl¡sy„ s¡\u dpfp rinL$p¡ d_¡ bfpbf epv$ R>¡. kps hfk |fp„ \peÐepf¡ NpeL$hpX$udp„ ^p¡fZ `l¡gpdp„ v$pMg \hpsy„. s¡\u dpf¡ ÓZ hfkbpgd„qv$fdp„ L$pY$hp„ `X¡$gp„. dpfy„ S>Þdpnfdp„ _pd S>d_pv$pk lsy„ `Z Ofdp„b^p„ d_¡ S>_L$ _pd¡ Ap¡mMsp. d_¡ s¡_p L$fsp„ S>Nv$ui _pd h^pf¡ kpfy„gpN¡gy„ s¡\u bpgd„qv$fdp„ S> lz„ _pd bv$gphu S>Nv$uiQ„Ö L$fphu Aph¡gp¡.

dpfp rinL$p¡dp„ ^p¡fZ b¡dp„ lufpbl¡_ d_¡ epv$ R>¡. lz„ cZhpdp„â\d lsp¡ s¡\u C_pdp¡ d¡mhsp¡ A_¡ rinL$p¡_¡ hlpgp¡ gpNsp¡ A_¡ s¡\udpfp¡ sp¡ap_u õhcph rinL$p¡ kl_ L$fu g¡sp. lufpbl¡__¡ _p_L$Xy„$ bpmL$lsy„. s¡_¡ gC_¡ s¡Ap¡ ipmpdp„ Aph¡. ipmpdp„ S> Op¡qX$ey„ fpM¡gy„. s¡¡l]Qp¡mhp_u L$pdNufu d¢ lp¢i\u D`pX$u gu ¡gu. L¡$V$guL$ hpf ipmp R|>V$ép`R>u s¡ bpmL$_¡ (A\hp bl¡__p v$asf_¡) KQL$u_¡ s¡d_¡ O¡f âsp`dX$Op_u `p¡mdp„ lz„ d|L$u `Z Aphsp¡. Ap lufpbl¡_ `pk¡ lz„ 41-42dp„cZsp¡. 27 hfk `R>u 1968-69dp„ hX$p¡v$fpdp„ dlpÐdp Np„ u _NfN©ldp„ L$p¡Cipmp_p hprj®L$p¡Ðkhdp„ dpfp„ `Ð_u kp\¡ lz„ Ne¡gp¡. Ðepf¡ dpfu `pR>m_ub¡W$L$dp„ lufpbl¡_ b¡W¡$gp„. s¡dZ¡ d_¡ Ap¡mMu L$pY$ép¡ lsp¡ s¡\u dpfp„`Ð_u_¡ `Z Apòe® \e¡gy„.

Qp¡\p ^p¡fZdp„ dpfp rinL$ v$ep^fcpC ApÝep[ÐdL$ hgZ_pî¡ep\} kp^L$ lsp. A¡L$ hpf s¡Ap¡ fuk¡k `R>u L$p¡C L$pd¡ fp¡L$pep s¡\uhN®dp„ dp¡X$p `X$ép. Ad¡ R>p¡L$fpAp¡ sp¡ sp¡ap_¡ QX$ép. M|b ^dp^d \Cs¡\u ApSy>bpSy>_p hN®_p rinL$p¡ `Z d|„Tpep. A¡V$gpdp„ v$ep^fcpC v$p¡X$spApìep. `pV$guAp¡ `f lz„ v$p¡X$pv$p¡X$ L$fu b|dp¡ `pX$sp¡ s¡ s¡Ap¡ Å¡C Nep.s¡d_p Aphhp\u kp¥ R>p¡L$fp hN®dp„ QX$uQ| \C `p¡s`p¡sp_u S>ÁepA¡Np¡W$hpC Nep A_¡ ip„rs `\fpC NC. v$ep^fcpC_¡ Nyõkp¡ Aph¡gp¡. s¡d_y„ dp¢

gpgQp¡m \C Ne¡gy„. dpfu `pk¡ Aphu d_¡ dpfhp b¡-ÓZ hMs lp\ DNpd¡

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 10

Page 11: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

`Z dpfu _p iL¡$. hN®dp„ lz„ `l¡gp¡ Aphy„ s¡\u dpf¡ dpV¡$ A`pf â¡d. A_¡s¡Ap¡ hmu î¡ekp^L$ Ar^L$pfu hN®_p kp^L$. s¡\u Nyõk¡ \hy„ A_¡ L$p¡C_¡dpfhy„ s¡ s¡d_p klS> õhcphdp„ _l]. \p¡X$uL$ hpfdp„ Nyõkp¡ L$pb|dp„ gC L$l¡,""spfp bp yÆ_¡ bp¡gphu gph. `R>u hN®dp„ AphS>¡.'' d_¡ b¡ Qpf ^p¡gdpfu v$u^u lp¡s sp¡ lz„ s¡ S> gpN_p¡ lsp¡; dpfp vy$óL©$Ðe_u d_¡ hpS>bu kÅdmu NC A¡d dp_u lz„ Q| füp¡ lp¡s, `Z dpfp sp¡ap__u aqfepv$ dpfpL$pL$p_¡ L$fhp s¡Ap¡ ipmpdp„ bp¡gph¡ s¡ dpfp\u kl_ \pe s¡hy„ _ lsy„. dpfuAp„Mdp„\u Aîy pfp hl¡hp dp„X$u `Z v$ep^fcpC_¡ s¡_u v$ep _ Aphu. dpf¡gugp b„Ngp kpd¡_u Adpfu A_pS>_u vy$L$p_¡ S>C dpfp L$pL$p_¡ bp¡gphugphhp `X$ép. Ðep„ ky udp„ v$ep^fcpC_p¡ Nyõkp¡ ip„s \C Ne¡gp¡. s¡Ap¡dpfp L$pL$p_¡ iu aqfepv$ L$fi¡ s¡_p sL®$-rhsL®$dp„ lsp¡ `Z dpfp L$pL$p Apìeps¡d_¡ dp_\u v$ep^fcpCA¡ b¡kpX$ép. s¡dZ¡ dpfu aqfepv$ sp¡ _ S> L$fuD`f\u L$l¡, ""sdpfp¡ S>Nv$ui cZhpdp„ M|b S> lp¢riepf R>¡. NrZsdp„ sp¡lz„ iuMhpXy„$ s¡ `l¡gp„ O¡f\u s¥epf \C_¡ S> Aph¡ R>¡. sd¡ s¡_pdp„ fk gp¡R>p¡ s¡ blz kpfy„ R>¡. sd_¡ s¡_p cZsf A„N¡ dpfp k„sp¡j_u hps L$fhp S>bp¡gpìep R>¡.'' lz„ sp¡ qv$Ád|Y$ \C Nep¡. dpfp L$pL$p_¡ bp¡gphu gphhp L$l¡gy„Ðepf¡ dpfp sp¡ap__u aqfepv$ L$fhp_y„ S> s¡d_p d_dp„ õ`ô$ lsy„. `Z dpfp¡`õsphp¡, s¡d_p¡ â¡d A_¡ kp^L$ õhcph A¡d ÓZ L$pfZ¡ s¡Ap¡ bv$gpCNe¡gp. s¡ âk„N `R>u v$ep^fcpCA¡ d_¡ dp¡_uV$f b_ph¡gp¡. lz„ sp¡ sp¡ap_ _S> L$fy„ `Z buÅ_¡e sp¡ap_ L$fhp _ v$J. lz„ ifuf¡ k|L$gL$X$u lsp¡ `ZcZhpdp„ `l¡gp¡ A_¡ ifuf¡ kbmp `Z cZhpdp„ _bmp R>p¡L$fpAp¡_¡cZhpdp„ dv$v$ê$` \sp¡ s¡\u dpfp\u bdZp hS>_hpmp _¡ h¢s KQpklpÝepeuAp¡ `Z dpfp L$üpdp„ fl¡sp.

kfL$pfhpX$pdp„ ^p¡fZ ÓZ-Qpfdp„ Apìep¡ Ðepf\u kpd¡ S> d¡X¡$bpm yõsL$pgedp„ S>sp¡. fuk¡kdp„ Ðep„ fdhp ÅJ. _¡ fp¡S> b¡ Qp¡ X$uAp¡hp„Qhp g¡sp¡ Aphy„. buS>¡ qv$hk¡ s¡ bv$gphu Aphy„. L¡$fd, Q¡k _¡ buÆOfdp„ fdhp_u fdsp¡ Ðep„ lsu. fdhp_p„ ÅsÅs_p„ fdL$X$p„e¡ lsp„. lz„r_erds S>sp¡ s¡\u N°„\`pg dfpW$u bl¡__¡ dpfp sfa `n`ps fl¡sp¡. A¡L$pv$hfkdp„ bpm yõsL$pge_u b^u Qp¡ X$uAp¡ d¢ hp„Qu _pMu ! N°„\`pg bl¡__¡

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 11

Page 12: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

dpfu r_erds hp„Q__u TX$`_p¡ ¿epg lsp¡. s¡dZ¡ d_¡ _uQ¡ dp¡V$ugpCb°¡fudp„ v$pMg L$fhp rQÌ$u gMu Ap ¡gu. lz„ 11 hfk_p¡ `Z KQpC-hS>_dp„ _p_p¡ gpNy„. dp¡V$u gpCb°¡fudp„ 16 hfk L¡$ s¡\u dp¡V$p_¡ S> âh¡i_p¡r_ed. d¢ _uQ¡ S>C ap¡d® dp„Áey„. `N_p „Å D`f Ecp¡ flu KQp¡ \ep¡sp¡e¡ dp„X$ L$pfL|$_ dpfy„ dp¢ Å¡C iL¡$ s¡d lsy„. s¡dZ¡ Å¡ep hNf S> L$lu v$u y„L¡$, ""R>p¡L$fp, spf¡ dpV¡$ D`f gpeb°¡fu R>¡. Ðep„ Å.'' d¢ sfs D`f_pbpm yõsL$pge_p N°„\`pg bl¡__u rQÌ$u s¡d_¡ Ap`u. s¡Ap¡ Myfiudp„\uEcp \C d_¡ Å¡hp gpÁep. N°„\`pg_¡ dmu_¡ rQÌ$u bsphu d_¡ ap¡d®Apàey„. `R>u dp¡V$u gpeb°¡fudp„ sp¡ d_¡ rhipm op_kpNf dmu Nep¡.c|Np¡m, Brslpk, Æh_QqfÓp¡dp„ d_¡ OZp¡ fk. ÅX$u ÅX$u Qp¡ X$uAp¡ `Zd¢ hp„Qu _p„Mu.

dpfp Æh_dp„ yõsL$p¡, rk_¡dp A_¡ k„skdpNd¡ d_¡ OX$ép¡ R>¡. lz„Mp¡V$u kp¡bsdp„ M¢QpC _uQ¡ Esfu ÅJ sp¡e¡ `pR>u dpfu NpX$u s¡_¡ L$pfZ¡`pV¡$ QX$u S>su.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 12

L$p¡C_p v$p¡j_p L$pÆ _ \hy„. s¡_p S>¡hu `qf[õ\rsdp„ Ap`Z¡

dyL$pCA¡ sp¡ Ap`Z¡ Sy>v$u fus¡ hs}iy„ s¡_u Mpsfu lp¡su _\u.

Æh_-rhL$pkdp„ h©rÑAp¡ D`f bmS>bfu\u A„Ly$i d|L$hp L$fsp„

s¡_y„ EÝh}L$fZ \pe s¡hp dpNp£ g¡hp Å¡CA¡. kÐk„N,

kv¹$hp„Q_ s¡dp„ dv$v$ê$` \C iL¡$.

Page 13: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

3 : hpeX$p`p¡m_p¡ r_hpk A_¡lpCõL|$g-L$pg¡S>_y„ cZsf

^p¡. 5dp„ lpCõL|$gdp„ Apìep¡ A_¡ Ad¡ hpeX$p`p¡mdp„ fl¡hp Apìep`R>u O¡f\u ipmpA¡ S>sp„-Aphsp„ O„qV$epX$p_¡ _pL¡$ Aph¡gu gÿdu rhgpktlvy$ lp¡V$g_p„ crS>ep„_u kyN„ Aph¡ _¡ d_ ggQpe. A¡L$ qv$hk NS>hpdp„A¡L$ Ap_p¡ lsp¡ s¡\u dpfp rdÓ kp\¡ tlds L$fu Ad¡ sp¡ lp¡V$gdp„ S>CcrS>ep„ Mp^p„ ! Ap hps dpfu bp_¡ L$fhp_u _l] A¡hu kdS|>rs \e¡gu.`Z O¡f Aphu s¡Z¡ S> dpfu bp_¡ QpX$u Mp^u. A_¡ dpfy„ Aphu bÞey„."Np¡gp_u lp¡V$g_p„ crS>ep„ Mp^p„ A_¡ `pZu `u y„ !' qv$hkp¡ ky u dpfu D`fL¡$V$gpe¡ A„Ly$ip¡ dyL$pe¡gp.

dpfp¡ i¡furdÓ hpd_ Jdfdp„ dpfp\u A¡L$ hj® dp¡V$p¡ A_¡ cZhpdp„A¡L$ hj® `pR>m. v$prgep `V¡$g_p¡ R>p¡L$fp¡ cZhpdp„ dÝed _¡ lz„ lp¢riepf.s¡\u Adpfu v$p¡õsu Ådu. Ad¡ kp\¡ õL|$g¡ S>CA¡ A_¡ AphuA¡. s¡_u kNudp dfu Ne¡gu _¡ s¡_p bp yA¡ buÆ `Ð_u L$f¡gu. s¡ drZbp dpfu D`fblz l¡s fpM¡. hpd__¡ lz„ cZphy„ s¡ s¡d_¡ blz Nd¡ s¡\u s¡d_¡ O¡f fp¡S>ÅJ s¡dp„ s¡ fpÆ fl¡. hpd__p bp yÆ_u `p¦Ap_u rdg. A¡V$g¡ fp¡S>`p¦Ap_u hp_Nu d_¡ MhX$ph¡. ¼epf¡L$ v|$^-`p¦Ap sp¡ ¼epf¡L$ hOpf¡gp `p¦Apsp¡ ¼epf¡L$ bV$pL$p-`p¦Ap. d_¡ Mphp_y„ dm¡ A¡V$g¡ lz„ Myi. A_¡ lz„ MyiA¡V$g¡ drZbp Myi. hpd__u dp Ap¡fdp_ `Z s¡_¡ kNp v$uL$fp_u S>¡dfpM¡ _¡ s¡_p rdÓ dpV¡$ `Z A¡hp¡ S> cph fpM¡. s¡d_p¡ `p¡sp_p¡ v$uL$fp¡byqÙkpNf _p_p¡. s¡_¡ Ad¡ byr^ep¡ L$l¡sp. b„_¡ Ap¡fdp_ cpC, `Zìehlpf kNp cpC S>¡hp¡ S>. blpf\u sfs c¡v$ _ `fMpe. `funp_pqv$hkp¡ ANpD lz„ hpd__¡ O¡f k|C ÅJ. Ad¡ fpÓ¡ k|sp„ `l¡gp„ A_¡ khpf¡hl¡gp EW$u_¡ hp„QuA¡. s¡_¡ L$p„C |R>hp S>¡hy„ gpN¡ sp¡ |R>u g¡. `R>u sp¡_põsp¡-v|$^ `Z L¡$V$guL$ hpf Ðep„ L$fu gJ. _lphp _¡ S>dhp O¡f AphuÅJ, bk.

hpd_, lz„ A_¡ ÓuÅ A¡L$ `_pcpC `V¡$g_u rÓ yV$u. Ad¡ b¡ cZuA¡î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 13

Page 14: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

_¡ `_pcpC rdgdp„ _p¡L$fu L$f¡. s¡ dp¡V$p _¡ `fZ¡gp. d_¡ hp„Qhp_p¡ blzip¡M. dpfp Ofdp„ S> L$bpV$ cfu_¡ yõsL$p¡. lz„ hp„Qy„ _¡ s¡d_¡ S>Zphhp S>¡hy„S>Zphy„. R>p y„e¡ Adpf¡ O¡f Aph¡, gpeb°¡fudp„\ue¡ lz„ yõsL$p¡ gphu_¡ hp„Qy„ _¡s¡_ue¡ hpsp¡ \pe. b„_¡ rdÓp¡_¡ dpfu kp¡bs Nd¡. Ad¡ kp\¡ dmu OZuQQp® L$fuA¡. s¡ b„_¡ `V¡$gp¡_y„ k„õL$pf_y„ õsf _uQy„ `Z s¡d_¡ k„õL$pf_urS>opkp Mfu. Ad¡ ÓZ¡e kp\¡ rk_¡dp Å¡hp `Z S>CA¡. Ðepf¡ d_¡ drl_¡b¡ ê$r`ep lp\MQ®_p dmsp. Qpf Ap_p rk_¡dp_u qV$qL$V$. hpd__¡ sp¡Äepf¡ Å¡CA¡ Ðepf¡ drZbp ¥kp Ap ¡ ! S>_L$ kp\¡ S>hp_y„ R>¡ - A¡huhps Aph¡ L¡$ s¡d_¡ kr^epfp¡ fl¡. `_pcpC rdgdp„ fp¡S>„v$pfu `f L$pd¡ Åe.L$p¡C qv$hk L$pd _e¡ dm¡. AW$hpqX$e¡ `Npf Aph¡. A¡V$g¡ s¡ fpÅ lp¡e. A¡L$hpf Ad¡ ÓZ¡e¡ kp\¡ b¡ku rhQpf L$ep£ L¡$, rk_¡dp Å¡hp_u V¡$h kpfu _\u.s¡_p\u rQÑ `f Mp¡V$p k„õL$pf `X¡$ R>¡. fpÓ¡ Mp¡V$p„ k`_p„ `Z Aph¡ R>¡. sp¡lh¡\u rk_¡dp Å¡hp_y„ b„ . ÓZ¡e¡ kp\¡ dmu_¡ A¡L$drs\u W$fph L$ep£. Ðep„`_pcpCA¡ âõsph d|¼ep¡ L¡$, ""epf, L$p¡CL$ hpf rdÓp¡ kp\¡ S>hy„ `X¡$ sp¡ iy„L$fhy„ ?'' sp¡ S>¡ r_edc„N L$f¡ s¡ buS>¡ qv$hk¡ kp„S>¡ A¡L$ Ágpk v|$^`uhX$phu v¡$. ÓZ Ap_pdp„ dp¡V$p¡ Ágpk Nfd v|$^ (Mp„X$, bv$pd-A¡gQu _¡dgpC _p„M¡gp¡) dm¡. Ðepf¡ rk_¡dp_p Qpf_¡ bv$g¡ `p„Q Ap_p \C Ne¡gp.S>¡ r_edc„N L$f¡ s¡Z¡ rk_¡dp_p `p„Q Ap_p _¡ ÓZ S>Z_p v|$^_p _hAp_p A¡d Ly$g Qp¥v$ Ap_p MfQhp `X¡$. Adpfp¡ Ap r_ed A¡L$pv$ hfkQpëep¡ li¡ s¡dp„ d¢ A¡L¡$e hpf r_edc„N _l] L$f¡gp¡. hpd_¡ ÓZ-QpfhMs _¡ `_pcpCA¡ „v$f-huk hMs r_edc„N L$ep£ li¡.

buÅ¡ r_ed khpf¡ \p¡fpV$ ìepepdipmpdp„ S>hp_p¡. Qpf hpN¡ EW$u`fhpfu kpX$pQpf `p¡Zp`p„Q¡ Ad¡ ìepepdipmpdp„ S>CA¡. Ðep„ v„$X$-b¡W$L$L$fuA¡ _¡ `R>u v$p¡X$hp S>CA¡. Qp¡M„X$u\u âsp`_Nf \C_¡ gpgbpN\ufpS>dl¡g-dpL£$V$ \C bfp_ yfpdp„ \C v$p¡X$sp `p„Q¡L$ qL$gp¡duV$f L$p`uA¡.Ðepf\u d_¡ hl¡gp EW$hp_u V¡$h `X$u s¡ ApS> ky u S>mhpC flu R>¡. fpÓ¡QZp_u L$pQu v$pm A¡L$ d|Wu gC ^p¡C_¡ `pZudp„ `gpmu v$CA¡. khpf¡ awgu_¡`p¡Qu `X$u Åe. v$p¡X$u_¡ Aphu_¡ \p¡X$p¡ Apfpd L$fu Qphu Qphu_¡ v$pm |fuL$fu D`f Nfd v|$^_p¡ Ágpk NV$NV$phu S>CA¡. khpf¡ v$p¡Y$ L$gpL$_p¡ Ap

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 14

Page 15: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

L$pe®¾$d hfkp¡ ky u Qpg¡gp¡. hpd__¡ DW$pX$hp_u TpTu dyíL¡$gu _p¡'su `X$su`Z `_pcpC blz b|dp¡ `X$ph¡. OZuhpf L$l¡, ""epf S>_L$, fpÓ¡ dp¡X$p¡ k|sp¡Ry>„ s¡ ApS>¡ _l] Ahpe.'' Ðepf¡ s¡_¡ R>p¡X$u v$CA¡. `_pcpC Ap fus¡ AX$^pqv$hk Nyëgp dpf¡. hpd_ _¡ lz„ gNcN r_erds S>CA¡. lz„ 80 v„$X$ A_¡160 b¡W$L$ L$fy„ _¡ v$p¡Xy„$ s¡\u ifuf L$kpey„. `pR>m\u c|v$p_dp„ Nd¡ s¡ Mphp-`uhp_y„ dm¡ _¡ dpCgp¡ ky u Qpghp_y„ Aph¡ sp¡ e¡ ifuf V$L$u füy„ s¡_u`pR>m Ap s`õep_y„ bm L$l¡hpe.

dpfp bpm`Zdp„ hpeX$p`p¡m¡ d_¡ OZp¡ OX$ép¡ R>¡. Ðep„ dp¡V¡$ cpN¡v$prgep `V¡$gp¡_u hksu. \p¡Xy„$ cZu_¡ „ ¡ hmN¡ L¡$ rdgdp„ Åe. k„õL$pf_uTpTu tQsp _l] s¡\u `Ñp„_u fds A_¡ lp¡mu-S>Þdpô$duA¡ Sy>Npf,bp¡ghpdp„ Npmp¡ S>¡hp„ v|$jZp¡ õhpcprhL$ Aphu Ne¡gp„. dpÝerdL$ ipmp_p„`p„Q\u ArNepf A_¡ L$p¸g¡S>_y„ khp hfk Ðep„ huÐey„. d_¡ Mfpb kp¡bs_uAkf¡e \C _¡ dpfp kv¹$hpQ_ A_¡ rhh¡L$_¡ L$pfZ¡ lz„ s¡dp„\u _uL$þep¡ `ZMfp¡.

L$p¢N°¡k k¡hpv$mdp„e¡ hfk¡L$ Nep¡ lp¡Ci. hpeX$p`p¡m\u W¡$...W$ c|sX$uTp„ ¡ k¡hpv$mdp„ kp„S>¡ S>sp¡. s¡_p âhpkp¡ _¡ rirbfp¡ `Z cf¡gp. s¡dp„\ufpô²$ue k„õL$pfp¡ `Z `X¡$gp. `p¡m_p gÿduv$pk `V¡$g 1942_u Qmhmdp„kq¾$e. cZ¡gp _¡ Mpv$u^pfu. s¡dZ¡ f¢qV$ep_p¡ hN® L$pY$hp_u v$fMpõs d|L$uA_¡ lz„ s¡dp„ `l¡gp¡ Å¡X$pep¡. fp¡S> L$p„suA¡ A¡V$g¡ Mpv$u `Z `l¡fh¡idp„Aphu. s¡ hMs¡ QfMpk„O¡ A¡hp¡ r_ed L$f¡gp¡ L¡$ c„X$pfdp„\u Mpv$u Mfuv$hulp¡e s¡Z¡ A¡L$ hpf¡ ÓZ Ap„V$u S>dp L$fphhu `X¡$. Adpfu `p¡m_p R>N_L$pL$piyÙ Mpv$u^pfu. ^p¡rsey„-Tæcp¡, dp\¡ V$p¡ u _¡ L$p¡V$ `l¡f¡. s¡d_¡ L$p„shp_y„ _aph¡ s¡\u Adpfu L$p„s¡gu Ap„V$uAp¡ gC Åe. Ðepf¡ A¡L$ Ap„V$u (640 hpf)_uL$uds ÓZ Ap_p NZpsu.

lpCõL|$gdp„ _¡spNufu L$fhp_ue¡ d_¡ sL$ dmu. cZhpdp„ lp¢riepf_¡ blpf_y„ hpQ_ OÏ„. Ðepf¡ "Ly$dpf' dprkL$ Adpf¡ O¡f Aphsy„ s¡ lz„ kpÛ„shp„Qu S>sp¡. s¡_p R>¡‰¡ `p_¡ OZu b^u ÅZL$pfu Aphsu. õL|$gdp„ ¼epf¡L$

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 15

Page 16: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

rinL$ N¡flpS>f lp¡e Ðepf¡ s¡hu b^u hpsp¡ \su. lz„ s¡dp„ TmL$u EWy„$ s¡\ubuÅ rhÛp\}Ap¡ d_¡ dp_\u Sy>A¡. kepÆ lpCõL|$gdp„ ApTpv$u `R>u sfsS> rhÛp\}k„O b_¡gp¡. s¡_y„ b„ pfZ `Z R>`pe¡gy„. ^p¡fZ ApW$\uArNepf_p v$f¡L$ hN®dp„\u båb¡ rhÛp\} s¡dp„ Q|„V$psp. ^p¡fZ ApW$ A_¡_hdp„ lz„ hN®-ârsr_r^ sfuL¡$ Q|„V$pC Ne¡gp¡. ^p¡fZ 10dp„ kld„Óu sfuL¡$`k„v$ \ep¡ _¡ ^p¡fZ ArNepfdp„ dlpd„Óu (S>_fg k¡¾¡$V$fu) hfpep¡. Adpfpbp¡X®$dp„ 24 rhÛp\} kæep¡ lsp. s¡dp„\u d_¡ 18 ds dm¡gp _¡ dpfp¡ lfua(S>¡ cZhpdp„ `pR>m `Z v$pv$pNufudp„ ApNm s¡)_¡ dpÓ 6 ds dm¡gp. s¡hMs¡ hX$p¡v$fp_u L$p¡C `Z lpCõL|$gdp„ rhÛp\}k„O (õVy$X$ÞV¹k eyr_e_) _l]s¡\u hX$p¡v$fp rhÛp\} rdÓ d„X$m_u L$pfp¡bpfudp„ lpCõL|$g_p A¡L$ dpÓârsr_r^ sfuL¡$ dpfu `k„v$Nu \C lsu. fpdgpgcpC `fuM d„X$m_pdlpd„Óu _¡ cpCgpgcpC L$p¢V²$pL$V$f âdyM lsp. kp¥\u _p_p¡ lz„ lsp¡. d_¡buSy>„ sp¡ epv$ _\u `Z A¡L$ hpf |ffplsdp„ Ad¡ Op¡X$pNpX$u cpX$¡ L$fuil¡fdp„_u `p¡m¡ `p¡m¡ afu_¡ A_pS> A_¡ S|>_p„ L$`X$p„ c¡Np„ L$f¡gp„ s¡ epv$ R>¡.

lpCõL|$g_p b¡ âk„Np¡ l¥e¡ S>X$pe¡gp R>¡. rhÛp\} k„O_u duqV„$NkpdpÞe fus¡ ÓuÅ r`fueX$dp„ \pe. s¡ c|rdrs_p¡ lp¡e. s¡_p rinL$ r_L$s¡v$pv$p. hpf„hpf s¡d_p hN®dp„ dpf¡ N¡flpS>f fl¡hp_y„ \pe. A¡L$ hpf r_L$s¡v$pv$pA¡ d_¡ rinL$p¡_p M„X$dp„ bp¡gpìep¡. dpf¡ bfX¡$ lp\ d|L$u L$l¡, ""sdpfpeyr_e__u âh©rÑdp„ dpfp\u _ `X$pe. `Z d_¡ spfu tQsp R>¡. c|rdrsdp„ sy„A¡V$gp¡ lp¢riepf R>¡ L¡$ kp¡dp„\u kp¡ dpL®$ gphu bp¡X®$dp„ `l¡gp¡ Aphu iL¡$. `Zsy„ hpf„hpf N¡flpS>f fl¡ R>¡ s¡\u d_¡ spfu tQsp \pe R>¡.'' ApV$gy„ L$l¡sp„L$l¡sp„ kpl¡b_u Ap„Mdp„ TmTrmep„ Aphu Ne¡gp„. s¡ L$pmdp„ V$é|i_ sp¡L$p¡CL$ S> rhÛp\} fpM¡. A¡k.A¡k.ku._p b¡-ÓZ ¼gpk Qpg¡. `V$hp_p¡S>_fg, v¡$kpC kpl¡b_p¡ NrZs_p¡ _¡ A„N°¡Æ_p¡ L$p¡fp_¡ kpl¡b_p¡ Qpgsp¡.

^p¡fZ v$kdp„ lsp¡ Ðepf¡ dpfp hN®rinL$ O¡gycpC. Adpfp¡ hN® _uQ¡Qpg¡ _¡ D`f_p dpm¡ QZsfL$pd Qpg¡. s¡dp„ A¡L$ IV$ D`f\u `X$u. d¢bpfudp„\u s¡ Å¡C A_¡ dpfp sp¡ap_u õhcph dyS>b "l¥kp¡'_u b|d `X$pC

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 16

Page 17: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

NC. sfs S> O¡gycpC_y„ Ýep_ Ney„. ""kp...gp, L$p¡Z¡ b|d `pX$u ?'' A¡dL$l¡sp Ap„L$Zu gC Adpfu sfa Apìep. dpfu kp\¡ âL$pi v¡$kpC b¡k¡. Ad¡b„_¡ hpfpafsu `l¡gp-buÅ _„bf¡ `pk \sp. âL$pi_¡ O¡f O¡gycpC cZphhpS>sp. âL$pi dpfp¡ Mpk v$p¡õs. ^p¡fZ 10-11 A_¡ L$p¸g¡S>dp„ `funp_pqv$hkp¡dp„ lz„ s¡_¡ O¡f fpÓ¡ hp„Qhp S>sp¡. O¡gycpC_u ¾$p¡ pedp_ dyÖp A_¡lp\dp„ Ap„L$Zu Å¡C âL$pi \\fu Nep¡. s¡_¡ sp¡ dpf `X$hp_p¡ S> _ lsp¡.`Z d_¡ dpf `X$i¡ s¡_p¡ s¡_¡ X$f. s¡ S|>Wy„$ bp¡ëep¡, ""_p kpl¡b, S>Nv$ui¡b|d _\u `pX$u.'' s¡_u hps\u O¡gycpC MdQpC Nep. s¡d_¡ Mpsfu lsu L¡$b|d S>Nv$ui¡ S> `pX$u R>¡. ApMp¡ hN® dpfp âÐe¡ klp_yc|rs hpmp¡. âL$piS|>Wy„$ bp¡ëep¡ `Z dpfp A„sfpÐdp\u s¡ kl_ _ \ey„. d¢ kpl¡b_¡ L$üy„,""dpfp\u S> b|d `X$pC NC R>¡. dpfp âÐe¡_u gpNZu\u âL$pi S|>Wy„$ bp¡g¡ R>¡.d_¡ S>¡ rinp L$fhu lp¡e s¡ L$fp¡.'' Ap Npmpdp„ Np„ u-kprlÐe A_¡ s¡dp„e¡"ApÐdL$\p'_y„ dpfy„ hpQ_ `pfpeZ õhê$ ¡ Qpgsy„. kp¡_p_p L$X$pdp„\u A¡L$sp¡gp¡ kp¡_y„ L$`pey„ _¡ `R>u s¡ c|g rQÌ$udp„ gMu r`spÆ kpd¡ dp¡l_v$pk¡L$b|gu, s¡ âk„N dpfp ùv$edp„ Qp¢V$u Ne¡gp¡. s¡\u b_¡ Ðep„ ky u c|g _L$fhu `Z õhcphhi \C Åe sp¡ tlds |h®L$ s¡ L$b|gu s¡_y„ S>¡ L$p„C`qfZpd cp¡Nhhy„ `X¡$ s¡ cp¡Nhhp s¥epf fl¡hy„, A¡hy„ d_p¡hgZ b„ pe¡gy„.

s¡ hfkp¡dp„ (1948\u '53) _hÆh_ âL$pi_ d„qv$f_u yõsL$p¡_uvy$L$p_ hX$p¡v$fpdp„ L$p¡W$u_p Y$pm¡ lsu. lz„ L¡$V$gue¡ hpf Ðep„ S>sp¡. "A¡L$kÐehuf_u L$lpZu - kp¡¾$¡V$uk_p¡ bQph', "NpdX$p_u hlpf¡', "d„Ngâcps',"fQ_pÐdL$ L$pe®¾$d', "_urs_pi_¡ dpN£', "Np„ urhQpf v$p¡l_', "ApÐdL$\p'hN¡f¡ yõsL$p¡ lz„ Mfuv$u gphu_¡ hpf„hpf hp„Qsp¡. kpv$p |„W$phpmp„ s¡ yõsL$p¡d_¡ Ndsp„.

hpeX$p`p¡m_p Ak„õL$pfu hpsphfZdp„ dpfpdp„ L¡$V$gpL$ v$p¡jp¡ Aph¡gpA_¡ kv¹$hp„Q_\u Æh_dp„ fQ_pÐdL$ hgZp¡ `Z b„ pe¡gp„, N„v$u Npmp¡bp¡ghu, `Ñp D`f rkNpf¡V$_p„ Mp¡Mp„, gMp¡V$uAp¡ A_¡ ¼epf¡L$ ¥kp_p¡ Sy>Npffdhp¡, rk_¡dp Å¡hp S>hy„ (AW$hpqX$e¡ ÓZ tlv$u-NyS>fpsu A_¡ A¡L$ A„N°¡Æqaëdp¡ Å¡sp¡), A„N°¡Æ qaëdp¡dp„ TpTu kdS> _ `X¡$ `Z hV$ `pX$hp S>CA¡.—s¡_pfuìey hp„QuA¡. r\e¡V$fdp„ buÅ lk¡ Ðepf¡ lkuA¡ _¡ buÅ spmuAp¡ `pX¡$

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 17

Page 18: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

Ðepf¡ spmu `pX$uA¡. A¡L$_u A¡L$ tlv$u qaëd A_¡L$ hpf Å¡C R>¡. rkNpf¡V$`uA¡, lp¡V$gdp„ S>C _põsp L$fuA¡, Apdg¡V$ MpCA¡, L$p¡L$pL$p¡gp `uA¡. Apb^p„ dpV¡$ ¥kp Å¡CA¡. lp\MQ® Ofdp„\u dep®qv$s dm¡ s¡\u OfNÕ\y h¡ pfL$fu gCA¡. d¢ `s„Np¡ b_phu_¡ h¡Qhp_p¡, V$`pg_u qV$qL$V$p¡ c¡Nu L$fuh^pfp_u qV$qL$V$p¡ h¡Qhp_p¡ „ p¡ L$ep£ R>¡. s¡ dpV¡$ rhv¡$ip¡dp„ `ÓrdÓp¡ b_phhp_¡ s¡d_u kp\¡ A„N°¡Ædp„ `Óìehlpf L$fhp¡. Al]_u qV$qL$V$p¡ S>Õ\pb„ `fv¡$idp¡L$gu bv$gpdp„ Ðep„_u d„NphuA¡. L$pd frkL$ lsy„. Al]\u V$`pg_u qV$qL$V$p¡d¡mhhp h¡ pfuAp¡_p Of_p„ dprmep„ `f QX$u spfap¡rgep ip¡ u s¡dp„_uqV$qL$V$p¡ d¡mhhu, L$p¡W$u L$Q¡fuA¡ S>C Ðep„_u L$Qfp ¡V$udp„\u (h`fpe¡gu)qV$qL$V$p¡hpmp„ L$hfp¡ A¡L$W$p„ L$fu O¡f Aphu qV$qL$V$p¡ ^p¡C, k|L$hu, Sy>v$u `pX$u s¡_p

¡L¡$V$p¡ b_phhp_u L$pdNufu \L$hu _pM_pfu `Z frkL$ A_¡ AphL$ L$f_pfulsu. A¡X$_, rkgp¡_, Q¡L$p¡õgp¡h¡qL$ep, IÁg¢X$, õhuX$_, CV$pgu, ey.A¡k.A¡.,Å`p_, _¡ pm hN¡f¡ v¡$ip¡dp„ dpfp `ÓrdÓp¡ lsp. "Ly$dpf' dprkL$dp„\u`ÓrdÓp¡_p„ kf_pdp„ d¡mhsp¡. Ap `Ó-ìehlpf_¡ L$pfZ¡ dpfy„ A„N°¡ÆâdpZdp„ kpfy„ \ey„ R>¡. 26 ÅÞeyApfu 1950_p âÅkÑpL$ qv$_¡ hX$p¡v$fpdp„ ÞeyCfp lpCõL|$gdp„ qV$qL$V$p¡_y„ âv$i®_ ep¡Åe¡gy„ s¡dp„ 4x6 auV$_u A¡L$ A¡hu R>ap¡V$p¡ ä¡dp¡dp„ dpfy„ Apëbd âv$ri®s \ey„ lsy„. Ðepf`R>u OZpA¡ dpfp¡ k„ L®$L$fu d_¡ Mpõku AphL$ L$fph¡gu.

s¡ S> Npmpdp„ dpfp¡ NyZrhL$pk `Z Mpõkp¡ \ep¡. khpf¡ Qpf hpN¡EW$hp_u, ìepepd L$fhp_u, Np„ u-kprlÐe hp„Qhp_u, rhÛp\}k„Odp„ A_¡hX$p¡v$fp rhÛp\} rdÓd„X$mdp„ _¡spNufu L$fhp_u A_¡ fplsL$pep£ L$fhp_u,k¡hpv$mdp„ L$hpes_u spgud g¡hp_u, f¢qV$ep hN® Qgphhp_u A_¡ L$p„su_¡Mpv$u `l¡fhp_u, îd-rirbfp¡dp„ S>hp_u A_¡ Æh_ rhj¡ rhQpfhp_u s\pfp¡S>_uiu gMhp_u V¡$h `X$u.

dpfp Ofdp„ L$p¡C fQ_pÐdL$ k„õL$pfp¡_p¡ hpfkp¡ _ lsp¡. lp, dpfpL$pL$p_¡ yõsL$p¡ hp„Qhp_p¡ _¡ hkphhp_p¡ ip¡M lsp¡. V$p¡ëkV$p¸e_y„ Æh_QqfÓ,op_¡ðfu cNhv¹$Nusp, v$pkbp¡ , Apv$i® ×ô$p„sdpmp, kpdprS>L$ V|„$L$uhpsp®Ap¡_p A_¡L$ cpNp¡; ApÐdL$\p hN¡f¡ yõsL$p¡ lsp„ s¡ hp„Qhp_u â¡fZp

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 18

Page 19: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

dpfp L$pL$pA¡ d_¡ Ap ¡gu. `l¡gu A„N°¡Æ qaëd "b¸t^N åeyV$u' Å¡hp dpV¡$dpfp L$pL$pA¡ d_¡ Qpf Ap_p Ap`u dp¡L$ëep¡ lsp¡.

Ap S> Npmpdp„ d_¡ fp¡S>_uiu gMhp_u V¡$h `X$u. s¡ dpV¡$Np„ uÆ_p rhQpfp¡A¡ d_¡ â¡ep£. `R>u sp¡ d_¡ `p¡sp_¡ Ås¡ gMhpdp„ dÅAphhp dp„X$u. W¡$...W$ 1945\u ApS>¡ 2012 ky u_u (hÃQ¡ g‚ `R>u_p„ \p¡X$p„hjp£_¡ bpv$ L$fsp„) X$pefuAp¡ ApS>¡ dpfu `pk¡ R>¡. s¡dp„ hp„Q_, âhpk,dygpL$psp¡, rlkpb hN¡f¡_u _p¢ p¡ d¢ L$fu R>¡.

QugpQpgy Æh_ R>p¡X$hpdp„ d_¡ îdrirbfp¡A¡ OZu dv$v$ L$fu R>¡.s¡ hMs¡ ArMg NyS>fps rhÛp\} L$p¢N°¡k _pd_u k„õ\p h¡L¡$i_p¡dp„ eyhp_p¡_pîdrirbfp¡ ep¡S>su. 16 hj®\u D`f_p _¡ 25 hj® ky u_p eyhp_p¡,rhÛp\}Ap¡ dp¡V$u k„¿epdp„ s¡dp„ cmsp. „v$f qv$hk_p îdrirbfdp„ S>hp-Aphhp_y„ cpXy„$ `p¡s¡ L$pY$hp_y„, fl¡hp_y„-S>dhp_y„ S>¡ s¡ Npdgp¡L$p¡ L$fsp. Ofv$uW$ b¡-ÓZ rirbfp\} khpf-kp„S> S>dhp S>sp. khpf¡ _põsp¡ s\pdl¡dp_p¡_p âhpkMQ® A_¡ `fQyfZ ìehõ\p-MQ® dpV¡$_u fL$d cpfsk¡hL$ kdpS> L¡$ A¡hu buÆ k„õ\p L$fsu. fp¡S> `p„Q L$gpL$ dpV$uL$pd L$fhp_y„fl¡sy„. Ad_¡ lp\¡ R>pgp„ `X$u S>sp„ `Z "v¡$i ApTpv$ sp¡ \ep¡ lh¡ Ap`Z¡s¡_¡ Apbpv$ L$fhp_p¡ R>¡' - A¡ Apv$i® Ad_¡ `p¡fkphsp¡. s¡ fus¡ Adv$phpv$`pk¡ Qp„v$gp¡qX$ep-Np¡sp-Ap¡NZS>_u L$pQu kX$L$ b„ pe¡gu. kpbfL$p„W$pdp„bpeg-Y$pL$fp¡gdp„ rirbf L$ep®_y„ d_¡ õdfZ R>¡. `p„Q L$gpL$_p îd `R>u_plu_¡ S>du_¡ Y$p¡f_u S>¡d k|C S>sp. b`p¡f¡ h¼sp Aph¡ Ðepf¡ Ad_¡DW$pX$sp. s¡ fus¡ Ddpi„L$f Å¡iu, frhi„L$f dlpfpS>, A¡k.Apf. cË$,eih„s iyL$g, bbgcpC dl¡sp, _pfpeZ v¡$kpC, _hgcpC ipl hN¡f¡_p„âhQ_p¡ kp„cm¡gp„.

îd rirbfp¡_p L¡$V$gpL$ âk„Np¡ ApS>¡ 60 hj®¡e õdfZ`V$ D`f sfuAph¡ R>¡. A¡L$ rirbfdp„ Adpfu Vy$L$X$udp„ A¡L$ NpdqX$ep¡ Dd¡fpe¡gp¡. Apd sp¡Qpf-Qpf S>Z_u Vy$L$X$u lp¡e _¡ fp¡S>_y„ b¡ b°pk (200 O_azV$) dpV$u L$pdL$fhp_y„ lp¡e. ¼epf¡L$ N°pdS>_p¡ Vy$L$X$uAp¡dp„ Å¡X$pe sp¡ L$pddp„ TX$` \C Åe.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 19

Page 20: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

Adpfu Vy$L$X$udp„ íepdf„Nu `Z ka¡v$ Mpv$u_y„ ^p¡rsey„ _¡ dp\¡ s¡hy„ S> ka¡v$Mpv$u_y„ aprmey„ bp„ ¡g N°pdS>_ lsp¡. s¡Z¡ sp¡ rÓL$d gC ^X$p^X$ dpV$uMp¡v$hp dp„X$u. Ad¡ sp¡ sNpfp„ cfu cfu \pL$u Nep. b¡ L$gpL$ `R>urhîpd_p Npmpdp„ QZp-Np¡m_p _põsp `R>u rirbf_p Dv¹$OpV$L$_y„ âhQ_lsy„. Ad¡ hpV$ Å¡ep L$fuA¡. ldZp„ dp¡V$f Aphi¡ _¡ R>à`_ IQ_uC÷uV$pCV$ L$a_udp„ kÄS> L$p¡C L$p¢N°¡ku _¡sp Aphi¡. cpjZ Ap`u_¡ fawQ½$f\C S>i¡. `Z Dv¹$OpV$L$_¡ Å¡C_¡ Adpfp sp¡ lp¡iL$p¡i EX$u Nep. S>¡ N°pdS>_¡Adpfu Vy$L$X$udp„ dpV$uL$pd L$fu Ad_¡ \L$hu _p„M¡gp s¡ lsp, Ny„v$u Apîd_p_hgcpC ipl. s¡dZ¡ b¡ L$gpL$ Adpfp L$fsp„ h y r_›$p A_¡ AphX$s\uîd L$f¡gp¡. s¡d_p¡ `qfQe A`pep¡ _¡ Adpfp„ dp¢ kuhpC Nep„ ! Aphp _¡splp¡e sp¡ eyhp_p¡_¡ `p¡fk QX¡$ S> _¡ !

A¡L$ rirbfdp„ gNcN 800 eyhp_p¡ ÓZ Npdp¡dp„ hl¢QpC S>hp_plsp. `l¡g¡ qv$hk¡ `l¡gp Npd¡ S> kd|l cp¡S>_ lsy„. L„$kpf bpa¡gp¡ s¡gdp„.dp¡V$¡ cpN¡ OpZu_y„ sg_y„ s¡g h`fpsy„. s¡ qv$hk¡ cpZpdp„ L„$kpf `ufkpep¡ _¡d„Ó bp¡gu kp¥A¡ dp¢dp„ L$p¡rmep¡ _p„¿ep¡-_ _p„¿ep¡ _¡ \| \| L$fu QZcZpV$iê$ \C Nep¡. fkp¡Cep_u Nags\u sg_p s¡g_¡ bv$g¡ dp\pdp„ _p„Mhp_y„L$p¡ f¡g h`fpC Ney„ lsy„ ! L$p¡ f¡g dp\pdp„ _„Mpe, L$p„C Mhpe Ap¡Ry>„ ? -A¡hu kp¥_u R>p`. c|g sp¡ \C NC `R>u rirbf k„QpgL$ (lz„ c|gsp¡ _ lp¡Jsp¡ lqflf M„cp¡mÅ)A¡ kp¥_¡ ip„s `pX$ép. s¡dZ¡ L$üy„, ""fkp¡Cep_u c|gsp¡ \C NC R>¡ `Z Ap S> v¡$idp„ rhrcß âp„sp¡dp„ AgN AgN s¡gMphpdp„ h`fpe R>¡. v$rnZ cpfs_p L¡$fgdp„ L$p¡ f¡g MpÛ R>¡. DÑf A_¡

|h® cpfsdp„ Ap`Z¡ dprgidp„ hp`fuA¡ R>uA¡ s¡ kfrkey„ MpÛ s¡g sfuL¡$h`fpe R>¡. rcÞ_ cpjp, rcÞ_ `l¡fh¡i, rcÞ_ MpZu-`uZuhpmpAp`Zp dlp_ cpfs v¡$i_u rhrh^sp kdS>hu Å¡CA¡, `Qphhu Å¡CA¡.DÑfdp„ OJ Mhpe R>¡. v$rnZdp„ _¡ |h®dp„ Qp¡Mp S> Mhpe R>¡. Ap`Z¡Ðep„ `ròddp„ OJ _¡ Qp¡Mp b„_¡ Mhpe R>¡.'' s¡d_p âhQ_ `R>uQZcZpV$ ip„s \ep¡ _¡ L¡$fgdp„ R>uA¡ A¡d dp_u L$p¡ f¡g_p¡ L„$kpf h`fpCNep¡. Adpfp _¡spAp¡A¡ v¡$i_y„ v$i®_ L$f¡gy„ s¡\u Ad_¡ v¡$i_u rhrh^sp A_¡A¡ rhrh^spdp„ A¡L$sp ¡v$p L$fhp_p¡ `X$L$pf kdÅhu v$u^p¡.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 20

Page 21: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

A¡L$ rirbfdp„ hX$p¡v$fp_p kpçehpv$u rbfpv$f dN_cpC v¡$kpC_p¡`qfQe \ep¡. s¡d_u rhrh^ fpS>L$ue rhQpfkfZu A„N¡_u ÅZL$pfu kpfulsu. s¡d_u `pk¡\u dpL®$k, g¡r__, õV$prg_, A¸ÞS>ëk hN¡f¡ A„N¡ ÅZL$pfudmu. `R>u sp¡ hX$p¡v$fp Aphu_¡ kpçehpv$uAp¡_p bp¥qÙL$ hNp£dp„e¡ S>sp¡\e¡gp¡. khp£v$edp„ v$pMg \sp ANpD friep-Qu_ hN¡f¡_u f¼sf„rS>s¾$p„rs_u L$\pAp¡ ÅZu lsu. d_¡ kdp_sp_p¡ rhQpf Ndsp¡ `Z tlkL$ ¾$p„rs_ Ndsu. L$p¡C_y„ gp¡lu f¡X$u_¡ kdp_sp gphhp_u hps c¡Ådp„ _ Esfu.s¡\u dlpÐdp Np„ u_u hps iufp_u S>¡d Nm¡ Esfu NC. cg¡ \p¡Xy$„ dp¡Xy„$\pe `Z v¡$ib„ yAp¡_¡ kdÅhu s¡d_y„ rhQpf-`qfhs®_ A_¡ ùv$e-`qfhs®_ L$fu¾$p„rs L$fhp_u hpsdp„ d_¡ fk `X$ép¡. _¡ crhóedp„ `R>u s¡ fõs¡ Æh_ huÐey„.

îdrirbfp¡dp„ ¼epf¡L$ kX$L$_y„ dpV$uL$pd lp¡e, ¼epf¡L$ smph Mp¡v$hp_y„lp¡e. `Z fpô²$_p _hr_dp®Zdp„, S>¡d rMkL$p¡guA¡ fpdk¡s| bp„ hpdp„ dv$v$L$f¡gu s¡d Ad¡ `Z Aë` âepk L$ep®_p¡ Ap_„v$ _¡ k„sp¡j g¡sp. 4-5

L$gpL$_p îddp„ lp\¡ R>pgp„ `X$u S>sp„ `Z h¼spAp¡_p„ âhQ_p¡ _¡ fps_p¡kp„õL©$rsL$ L$pe®¾$d Adpfp¡ \pL$ v|$f L$fu v¡$sp¡. fpÓ¡ Camp Fire_p¡ L$pe®¾$d\sp¡ s¡dp„ Nusp¡ Nhpsp„, A¡L$`pÓu Arc_e fS|> \sp¡, fd|Æ Vy$QL$p fS|>\sp, _L$gp¡ fS|> \su _¡ A¡hu hp_NuAp¡ `ufkpsu S>¡\u Adpfp¡qv$hkcf_p¡ \pL$ Esfu S>sp¡.

_pfpeZ v¡$kpC_¡ dp¡Y¡$ c|v$p_eo_u hps `l¡gu S> hpf kp„cm¡gu_¡ s¡dp„ blz fk `X¡$gp¡. `R>u A¡L$ ê$r`ep_y„ "NuspâhQ_p¡' A_¡ A¡L$ê$r`ep_y„ "kpçeep¡Nu rh_p¡bp' yõsL$ Mfuv$u hpf„hpf hp„Qu Ne¡gp¡.rh_p¡bpÆ_y„ "rinZ rhQpf' A_¡ tlv$u "khp£v$e' dprkL$_p A„L$p¡ `Zhp„Qhpdp„ Aph¡gp„. s¡ hpQ_dp„ "ApS>_y„ rinZ r_f\®L$ R>¡, dpÓ ¥kpL$dphp_y„ S> s¡ iuMh¡ R>¡, hp„Qu-hp„Qu_¡ `funpdp„ Ap¡L$u _p„Mu `pk \CkqV®$qaL¡$V$ d¡mhu g¡hp_y„. Aphy„ rinZ ÐeS>hp S>¡hy„ R>¡' • A¡hp rhQpfp¡×qY$c|s \e¡gp.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 21

Page 22: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

4 : d_p¡d„\_ A_¡ r_Z®e

1953_p d¡ h¡L¡$i_dp„ _pfpeZcpC_¡ kp„cþep `R>u c|v$p_eo_p¡rhQpf Nçep¡. "NuspâhQ_p¡'dp„ sp¡ TpTu NspNd _ `X$u R>sp„ hp„Qu Nep¡.rh_p¡bp_p Æh_¡ â¡fZp Ap`u A_¡ Ap cZsf R>p¡X$hp_p¡ rhQpf Apìep¡.s¡ hMs¡ d¢ kpeÞk L$p¸g¡S>dp„ `l¡gy„ hj® |fy„ L$f¡gy„ _¡ CÞV$f kpeÞkdp„ v$pMg\e¡gp¡. A¡ cZsfdp„\u fk EX$u Ne¡gp¡. s¡\u S>eâL$pi _pfpeZNyS>fps_p âhpk¡ Apìep Ðepf¡ kdev$p__y„ ap¡d® cf¡gy„. s¡d_p Nep `R>ub^p kdev$p_uAp¡_¡ kfv$pfch_dp„ hX$p¡v$fp rS>‰p c|rdv$p_ krdrs_p d„ÓuQ„vy$cpC `V¡$g¡ bp¡gph¡gp. ap¡d® cf_pf OZp ¥L$u \p¡X$p Ðep„ Aph¡gp.h¡L¡$i_dp„ |fp hMs_y„ kdev$p_ d¢ L$f¡gy„ `Z Ðep„ ky u cZsf kp\¡L$gpL¡$L$ kprlÐeâQpf_y„ L$pd L$fhp kgpl A`pC. A¡L$ Ap_p_y„ "â¡fL$âk„Np¡', A¡L$ Ap_p_y„ "c|rdv$p_ Nusp¡', ÓZ Ap_p_y„ "Apip_y„ qL$fZ'(bbgcpC Üpfp rgrMs _pV$L$), "NuspâhQ_p¡' A_¡ "kpçeep¡Nu rh_p¡bp'ApV$gp„ yõsL$p¡ lsp„. lz„ sp¡ s¡_p h¡QpZdp„ d„X$u `X$ép¡. fp¡S> A¡L$ L$gpL$L$pY$hpdp„\u L$p¸g¡S>dp„ Np`Qu dpfu h^pf¡ kde vy$L$p_¡ vy$L$p_¡ afu yõsL$h¡Qhpdp„ L$pY$sp¡ \ep¡. cZsf âÐe¡ b¡Ýep_ \sp¡ Nep¡.

1953_p S|>_-Sy>gpC_p A¡ qv$hkp¡ dpfp Æh__¡ hmp„L$ Ap`_pfp\ep. dpfu Jdf 19 hfk_u. rirbfp¡dp„ NpdX$p„Ap¡dp„ fl¡gp¡ s¡ rkhpeN°pdÆh__p¡ L$p¡C k„ L®$ _l]. Np„ uÆ A_¡ fpS>¡ÞÖbpby_u fQ_pÐdL$ L$pe®_uQp¡ X$uAp¡ hp„Q¡gu `Z L$p¡C A_ych _l]. il¡fdp„ A_¡ s¡e kd©Ù Ly$Vy„$bdp„DR>¡f \e¡gp¡. lh¡ rh_p¡bp_p rhQpf âdpZ¡ cZsf R>p¡X$hy„ R>¡, Ofdp„ A_¡blpf L$p¡C s¡_¡ dpV¡$ k„ds _l]. `qf[õ\rs L$`fu lsu. fpÓ¡ KO lfpd \CNC. kss rhQpfp¡ Qpg¡. s¡ Npmpdp„ hX$p¡v$fpdp„ "ìehlpfiyqÙ kápl' Qpg¡.L¡$v$pf_p\Æ Aph¡gp. kp\¡ bbgcpC A_¡ frhi„L$f dlpfpS> Å¡X$pe¡gp. fp¡S>fpÓ¡ rhrh^ rhõspfp¡dp„ kcpAp¡ \pe s¡dp„ ÅJ _¡ s¡d_¡ kp„cmy„. v¡$i_¡ b¡W$p¡L$fhp L¡$V$gp„ b^p„ L$pdp¡ R>¡ ! lz„ s¡dp„ cmy„ ? L¡$ s¡_¡ AhNZu v$pL$sf \pJ ?cZhpdp„ _p_`Z\u S> dpfu A½$g Qpgsu. s¡ L$pm¡ A_pds hN¡f¡_uÅ¡NhpC _ lsu. aõV$® Cef kpeÞkdp„ `pk \C CÞV$fdp„ "bu' N© gu y„

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 22

Page 23: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

A¡V$g¡ ku^p¡ d¡qX$L$g L$p¸g¡S>dp„ âh¡i. 5-6 hfk¡ v$pL$sf b_u_¡ â¡L$V$uk L$fp¡sp¡ \p¡X$p„ hfkp¡dp„ dp¡V$f, b„Ngp¡, kyM_p„ A_¡ kNhX$_p„ kp^_p¡ kfmsp\uâpá \pe. buÆ bpSy> Np„ u-rh_p¡bp_p fõs¡ L$ô$de Æh_. bbgcpCdl¡sp_¡ kp„cm¡gp. s¡d_p Æh_ rhj¡ hp„Q¡gy„. s¡d_p kpv$p, k„edu,îdr_›$, fpô²$ A_¡ kdpS>_¡ kdr ®s Æh_ dpV¡$ cpfp¡cpf â¡d. s¡d_p¡ V¡$L$p¡dmu Åe sp¡ b y„ kdy„-k|sfy„ `pf `X¡$ A¡d rhQpfu L$p¸g¡S>dp„\u qfk¡kdp„kpd¡ kepÆN„S>dp„ dN_hpX$udp„ s¡d_p Dspf¡ Nep¡. A¡L$ L$pNmdp„ dpfy„d_p¡d„\_ gMu fpM¡gy„. L$pNm bbgcpC_¡ Apàep¡. s¡Ap¡ hp„Qu Nep. `R>uL$l¡, ""sdpfp ApáS>_p¡_u kgpl kpQu R>¡. v$pL$sf \C ÅAp¡. fQ_pÐdL$L$pddp„ v$pL$sf Å¡iu, v$pL$sf v$p¡iu A_¡ buÅ cZ¡gp OZp R>¡. `R>u sdpf¡k¡hp L$fhu lp¡e sp¡ k¡hp L$fÅ¡. ldZp„ cZsf R>p¡X$hp_u S>ê$f _\u. v¡$idp„k¡hp_p„ L$pdp¡ M|V$hp_p„ _\u. `p„Q-R> hj® `R>ue¡ k¡hp_y„ L$pd li¡ S>.c|rdv$p_ Ap„v$p¡g_ _l] lp¡e sp¡ buSy>„ Ap„v$p¡g_ li¡. dpV¡$ cZsf R>p¡X$hp_udpfu kgpl _\u.'' dpfu ^pfZp\u EgV$u S> kgpl dmu. `Z dpfprQÑdp„ kdp^p_ _ \pe. buS>¡ qv$hk¡ frhi„L$f dlpfpS>_¡ dmu L$pNmApàep¡. s¡dZ¡ hp„Qu_¡ bbgcpC_¡ dmhp L$üy„. bbgcpC_u kgpl sp¡dmu S> Q|L$u lsu. L$fhy„ iy„ ? c|rdv$p_ Ap„v$p¡g_ QfdkudpA¡ lsy„. c|rd_ukdõep_p¡ DL¡$g Np„ urhQpf_u fus¡ L$fyZp\u gphhp_p¡ lsp¡. Ap rhQpf_pâQpf dpV¡$ L$pe®L$fp¡_u S>ê$f lsu. Ofdp„ L$p¡C_¡ cZsf R>p¡X$hp_p¡ rhQpfNdsp¡ _l]. s¡d_p rhQpf\u rhfyÙ \C_¡ Ofdp„ flz„ s¡e W$uL$ _l]. sp¡ OfR>p¡X$hy„ ? `R>u ¼ep„ fl¡hy„ ? Ap„v$p¡g_ L¡$V$gp¡ hMs Qpg¡ ? `R>u iy„ ?âñp¡_u `f„ fp d_¡ d|„Thu flu lsu. R>¡hV¡$ r_Z®e \C Nep¡. 15 Ap¸NõV¡$õhps„Ôeqv$_ Apìep¡. s¡ qv$hk\u cZsf A_¡ Of b„_¡ R>p¡X$hp_p¡ r_Z®eL$fu gu^p¡. 16du Ap¸NõV¡$ L$p¸g¡S>dp„ _ Nep¡. dpfp L$pL$p_¡ A¡d L¡$ b¡-ÓZqv$hkdp„ hpõsrhL$sp kdÅC S>i¡. d¢ b¡-ÓZ qv$hkdp„ |fu s¥epfu L$fugu^u. tS>v$Nu_p hmp„L¡$ dpf¡ L¡$V$gpL$ r_edp¡ g¡hp `X$ép. s¡dp„\u L¡$V$gpL$ lÆõdfZdp„ spÅ R>¡.

1. rh_p¡bp_y„ Ap„v$p¡g_ dprgL$u-rhkS>®__y„ R>¡ s¡\u Ap Æh_dp„ dpfp_pd¡ L$p¡C õ\phf-S>„Nd rdgL$s, hudp¡, Of¡Zp„, bQs _l] fpMy„.õh¥[ÃR>L$ Nfubu õhuL$pfu_¡ Æhui.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 23

Page 24: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

2. |d° p_ _l] L$fy„.

3. L$p¡L$pL$p¡gp `uhp_yy„, lp¡V$gdp„ S>hp_y„, rk_¡dp Å¡hp_y„ b„ L$fui.

4. hl¡gp EW$hp_u V¡$h sp¡ R>¡ S>. khpf¡ r_erds L$kfs A_¡ õhpÝepeL$fui.

5. b¡ Å¡X$\u h^pf¡ L$`X$p„ _l] fpMy„. s¡e Ås¡ L$p„su_¡ Mpv$u_p„ S> `l¡fui.D`fp„s L$p`X$dpÓdp„ Mpv$u S> hp`fui.

6. Q„ g_u A¡L$ Å¡X$ S> fpMui. (Ðepf¡ ÓZ Å¡X$ lsu—)

7. Ofdp„\u L$p¡C QuS>hõsy _l] gJ. Ap`L$d} b_ui.

8. fp¡S> Ås-dl¡_s_y„ L$p¡C L$pd L$fui.

9. Æh__u S>ê$qfepsp¡ Ap¡R>pdp„ Ap¡R>u fpMui. kpv$pC\u Æhui.

10. QugpQpgy kpdprS>L$ âk„Np¡, g‚-dfZ-hpõsy hN¡f¡dp„ _l] cmy„.

11. dpfp h`fpi_u QuS>-hõsyAp¡ õhv¡$iu hp`fui.

fp¡S> gMpsu X$pefudp„ Ap k„L$ë`p¡ g¿ep. gMu_¡ A_¡L$ hpf hp„QuNep¡. v$f¡L$ k„L$ë` `pmhpdp„ L¡$V$L¡$V$gu dyíL¡$gu Aphi¡ s¡_p¡ rhQpf L$fu gu^p¡.R>¡hV¡$ "`X$i¡ s¡hu v¡$hpi¡' s\p "tlds¡ dv$p® sp¡ dv$v¡$ Myv$p' A¡hu lpd l¥e¡fpMu 18du Ap¸NõV¡$ (1953dp„) \¡gpdp„ A¡L$ Å¡X$ L$`X$p„, Qpv$f, gp¡V$p¡,X$pefu, ¡_ A_¡ f¢qV$ep¡- |Zu gC L$ped dpV¡$ Ap`L$d} \C Of R>p¡X$u_¡_uL$mu Nep¡.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 24

Æh_-rhL$pk_u kp^_pdp„ `pR>m flu Ne¡gp_u lp„ku DX$pX$hu

L¡$ t_v$p L$fhu W$uL$ _\u. hl¡gp-dp¡X$p kp¥ `p¡sp_u fus¡ rhL$pk

L$f¡ S> R>¡. A¡V$g¡ _S>f ApNm A_¡ D`f fpMhu, `pR>m _¡

_uQ¡ _l]; k¡hpdp„ Ýep_ _uQ¡_p_y„ _¡ `pR>m flu Ne¡gp_y„

fpMhy„.

Page 25: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

5 : Æh_-`qfhs®_ _¡ bbgcpC_y„ dpN®v$i®_

O¡f\u _uL$mu `pv$fp spgyL$pdp„ bbgcpC_u c|v$p_-`v$epÓpdp„v$pMg \ep¡. bbgcpC_¡ dpfp k„L$ë`_u hps L$fu. s¡dZ¡ d_¡ TpTy„

°p¡Ðkpl_ sp¡ _p Apàey„ `Z `v$epÓpdp„ fl¡hp v$u^p¡. L$p„s„y, hp„Qy„,bbgcpC_¡ kp„cmy„ A_¡ epÓp-Vy$L$X$udp„ S>¡ L$pdp¡ kp¢ pe s¡ L$fy„. 5-7 qv$hkkdy„-k|sfy„ Qpëey„ Ðep„ A¡L$ Npddp„ kdõep Ecu \C. `pv$fp spgyL$pdp„ApN¡hp_ c|v$p_ L$pe®L$f s¡ gsu yfp_p Th¡fcpC Np¡f^_cpC `V¡$g. spgyL$p_uepÓp s¡dZ¡ Np¡W$h¡gu. Npd¡Npd `v$epÓp_u `rÓL$p `lp¢QpX¡$gu. lz„ _ c|gsp¡lp¡J sp¡ s¡ Npd Mp„cp lsy„. Ðep„ S>¡ cpC_¡ ìehõ\p kp¢ pe¡gu s¡Ap¡ buÅdrl_p_u s¡ spfuM kdS>¡gp. s¡d_p Ofdp„ kyhphX$_p¡ MpV$gp¡ _¡ cpC sp¡M¡su_p kpdp__u Mfuv$udp„ `pv$fp Ne¡gp. Ad¡ Ðep„ Nep sp¡ N©rlZu_¡ sp¡Ap¡cpdZ \C NC. kyhphX$u bl¡__¡ k|sL$ _¡ `X$v$pdp„ fl¡.

Adpfu Vy$L$X$udp„ ApW$_u k„¿ep. b¡-ÓZ dpZkp¡ lp¡e sp¡ rhL$ë ¡ìehõ\p Np¡W$hhp_y„ kfm `X¡$. Th¡fcpC sp¡ buÆ ìehõ\p Np¡W$hhp Nep.`Z bbgcpC_y„ tQs_-QNX$p¡m Qpëey„. "Ap`Z¡ N°pdS>_p¡_¡ cpf¡ `X$uA¡,d|„ThZdp„ d|L$uA¡ s¡ W$uL$ _l]' • s¡d rhQpfu s¡dZ¡ Vy$L$X$u_u k„¿ep OV$pX$hp_p¡r_Z®e L$ep£. kp¥\u R>¡‰p¡ _¡ _hp¡ lz„ lsp¡ s¡\u dpfu R>V$Zu L$fhp_y„ _½$u \ey„.lz„ 5-6 qv$hk epÓpdp„ füp¡ s¡ v$frdep_ fp¡S>¡ fp¡S> bbgcpC kp\¡ dpfu QQp®\pe. Vy$L$X$udp„ kp„Y$pkpg_u hX$p¡v$fp rS>‰p khp£v$e ep¡S>_p_p k„QpgL$ îufdZcpC „X$ép `Z kp\¡ lsp. s¡d_¡ dpfu cph_p _¡ N©lÐepN\u dpf¡ dpV¡$M|b klp_yc|rs lsu. s¡Ap¡ fd|S>dp„ bbgcpC_¡ L$l¡sp, ""sd¡e bbgcpC iy„Ap Sy>hpr_epAp¡_¡ V$V$mphp¡ R>p¡ ? Apd Ap`Z_¡ L$pe®L$sp® dmsp _\u _¡Ap_p S>¡hp¡ cph_pipmu Sy>hp_ `p¡sp_u L$pfqL®$v$u R>p¡X$u Apìep¡ sp¡ sd¡ s¡_¡L$p¡Wy„$ Ap`sp _\u !'' bbgcpCA¡ s¡d_¡ _¡ d_¡ b¡kpX$u `p¡sp_p qv$g_u hpsL$fu. L$l¡, ""Ap R>p¡L$fp¡ yõsL$p¡ hp„Qu_¡ M¢Qpep¡ R>¡. lÆ s¡_p k„L$ë`_u L$kp¡V$uL$fhu `X¡$. Ap`Z¡ s¡_¡ V¡$L$p¡ Ap`uA¡ _¡ L$pg EW$u_¡ s¡_¡ cZsf A_¡ OfR>p¡X$ép_p¡ `õsphp¡ \pe sp¡ Ap`Z_¡ v$p¡j v¡$. s¡_p¡ k„L$ë` `pL$p¡ \hp v$p¡. Apdhp„Qu_¡ Æh_ _ bv$gpe. Ap„v$p¡g_p¡ L$p„C kss Qpgsp„ _\u. Ap„v$p¡g_ dp¡my„`X¡$ `R>u Ap cpC ¼ep„ Åe _¡ iy„ L$f¡ ? s¡\u dpfu kgpl R>¡ L¡$ s¡dZ¡gp¡L$cpfsu-kZp¡kfp L¡$ N|S>fps rhÛp`uW$-Adv$phpv$dp„ flu õ_psL$_p¡ Aæepk

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 25

Page 26: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

L$fhp¡. Ðep„ Np„ urhQpf_y„ A_¡ ApQpf_y„ rinZ dmi¡. N°pdk¡hp_u spgud¡edmi¡. kp\¡ õ_psL$_u `v$hu `Z dmi¡. `R>u Ap„v$p¡g_ _l] lp¡e sp¡ ¼ep„L$N°pdk¡hL$ L¡$ _C spgud_p rinL$ sfuL¡$ v$pMg \C iL$i¡.''

S|>_ dpk\u dpf¡ cZhp S>hp_y„ lsy„. s¡ dpV¡$_p¡ `Óìehlpf L$fudprlsu`Óp¡ d„Nphu gu ¡gp. gp¡L$cpfsudp„ õ_psL$_p¡ Aæepk¾$d _hp¡ _hp¡ iê$\e¡gp¡. dpf¡ sp¡ 1954_p S|>_ dpk\u v$pMg \hp_y„ lsy„. L$pg¡S>_y„ A¡L$ hfk d¢

|fy„ L$f¡gy„ s¡\u ku^p¡ buÅ hj®dp„ d_¡ âh¡i dmu iL¡$ s¡hu `Z i¼esp lsu.Ðep„ Åsdl¡_s L$fu MQ® L$pY$hp_p¡ lsp¡. s¡_u d_¡ qaL$f _ lsu `Z A¡L$dlpr_b„ gMhp_u dpfu L$ë`_p NcfpdZ L$f¡ s¡hu lsu. s¡\u d¢gp¡L$cpfsu_p _pd `f |Z®rhfpd d|L$u v$u y„. `pR>m\u gp¡L$cpfsu_p õ_psL$p¡_¡dþep¡ Ðepf¡ dpfp¡ ce `pep hNf_p¡ lsp¡ s¡_u Mpsfu \C lsu. buÅ¡ rhL$ë`N|S>fps rhÛp`uW$_p¡ lsp¡. bbgcpC_u kgpl A¡hu lsu L¡$ dpf¡ Qp¡huk L$gpL$rhÛp\}Ap¡ kp\¡ flu_¡ `R>u r_Z®e g¡hp¡. s¡ dpV¡$ 1953-54_p hj®dp„ (dp¡V¡$cpN¡ qv$hpmu `R>u) lz„ N|S>fps rhÛp`uW$dp„ Nep¡. Ðep„_p N©l`rs v$p„X$u_pd•_p• `V¡$g lsp s¡hy„ Tp„My„ epv$ R>¡. d•g• `V¡$g (cpd¥ep) rhÛp\} AN°Zulsp. s¡d_p ê$ddp„ lz„ füp¡ lsp¡. kh®îu d•â• v¡$kpC, rhÌ$gv$pk L$p¡W$pfuhN¡f¡_p hN®dp„ b¡W$p¡ lsp¡. Ðep„e¡ `l¡gp hj®_p L¡$V$gpL$ rhjep¡_p¡ V¡$õV$ b¡ drl_p `R>u

lz„ Ap`u iLy„$ sp¡ d_¡ buÅ hj®dp„ âh¡i dm¡ A¡hu k„cph_p lsu. Ðep„_p

rhÛp\}Ap¡dp„ qv$g\u Mpv$u `l¡f_pf _¡ Np„ urhQpfdp„ îÙphpmp S|>S> lsp. dp¡V$p

cpN_p Qpf hj®dp„ bu•A¡• \hp_¡ bv$g¡ ÓZ hj®dp„ õ_psL$ \hpe _¡ õ_psL$_¡

bu•A¡•_u kdL$n NZhp_p¡ kfL$pf¡ W$fph L$f¡gp¡ s¡ ApL$j®Z\u Aph¡gp s¡hu dpfp

d_dp„ R>p `X$u. A¡V$g¡ d¢ rhÛp uW$_p¡ rhL$ë `Z _pd„S|>f L$ep£.

dpf¡ rhjep¡_y„ cZsf _lp¡sy„ cZhy„. dpf¡ Apîdu Æh__u spgudg¡hu lsu _¡ b¡-ÓZ hfk ky u cZcZ L$fhp_¡ bv$g¡ TV$TV$ cZu s¥epf\C Ap„v$p¡g_dp„ S>hy„ lsy„. R>¡‰¡ rhL$ë` Apìep¡ h¡X$R>u Apîd_p¡. s¡ S> hfk¡kfL$pf¡ A¡hp¡ r_Z®e L$f¡gp¡ L¡$ A¡k•A¡k•ku• `pk lp¡e s¡d_¡AÝep`_d„qv$fdp„ ku^p buÅ hj®dp„ v$pMg L$fu iL$pe. h¡X$R>u ApîdANpD lz„ S>C Aph¡gp¡. Sy>Nsfpd L$pL$p_p Æh_ rhj¡ `Z ÅZ¡gy„ s¡\u 10-

11 drl_pdp„ `u•V$u•ku• `funp `kpf L$fu v¡$hpe s¡ rhL$ë` d¢ õhuL$pep£.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 26

Page 27: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

6 : _qX$epv$dp„ _p¡L$fu

bbgcpC_u hpsdp„ dpf¡ dpV¡$ cpfp¡cpf klp_yc|rs lsu, dpfprls_u hps lsu s¡ d_¡ hsp®ey„ `Z lh¡ dpf¡ iy„ L$fhy„ ? lz„ sp¡ Of R>p¡X$u_¡Aphu Nep¡ lsp¡ ! fdZcpC „X$épA¡ L$üy„ L¡$, ""sd¡ lh¡ tQsp _ L$fip¡.sdpf¡ fpô²$ue rinZ g¡hy„ li¡ sp¡ rióeh©rÑ Adpfu k„õ\p Ap`i¡.'' `Zs¡ b y„ sp¡ S|>_\u \pe. AÐepf¡ sp¡ Ap¸NõV$ Qpgsp¡ lsp¡. v$k drl_p dpf¡¼ep„ L$pY$hp ? dpf¡ dpV¡$ dp¡V$u d|„ThZ_p¡ khpg Apìep¡. `v$epÓp\u `pR>p¡hX$p¡v$fp Apìep¡ _¡ A¡L$ hX$ug rdÓ_¡ hps L$fu. rhÛp\} d„X$m_u âh©rÑ_¡L$pfZ¡ cpCgpgcpC L$p¡ÞV²$pL$V$f kp\¡ `qfQe L¡$mhpe¡gp¡. s¡d_¡ dmhp_u d_¡kgpl dmu. cpCgpgcpC_¡ dmu_¡ d¢ dpfu cph_p A_¡ `qf[õ\rs_u hpsL$fu. s¡dZ¡ dN_cpC i„L$fcpC `V¡$g D`f kfk L$pNm gMu Apàep¡. s¡hMs¡ dN_cpC L$p¢N°¡k_p AN°Zu A_¡ õV¡$V$ V²$pÞk`p¡V®$_p bp¡X®$_p kæe._ÆL$_p qv$hkp¡dp„ S> s¡_p õV$pa dpV¡$_u cfsu \hp_u lsu. AfÆ_p„ ap¡d®sp¡ ¼epf_pe¡ cfpC Nep„ lsp„ _¡ CÞV$fìe|_p L$pNmp¡ A¡L$-b¡ qv$hkp¡dp„_uL$mhp_p lsp. dN_cpCA¡ rQÌ$u gMu _qX$epv$_u õV¡$V$ V²$pÞk`p¡V®$_urhcpNue L$Q¡fudp„ d_¡ S>hp L$üy„. sfs lz„ _qX$epv$ Nep¡. rQÌ$u hp„Qu dpfu`pk¡ ap¡d® cfphhpdp„ Apìey„ _¡ lp\p¡lp\ S> CÞV$fìe|_p¡ Ap¡X®$f `Z Ap`uv$u^p¡. \p¡X$p qv$hkp¡dp„ CÞV$fìe| Apìep¡. dpfu S> lp¢riepfu\u s¡dp„ `pk \ep¡_¡ d_¡ 40+35 = 75 ê$r`ep_p `Npf\u fpCV$f (Sy>r_ef L$gpL®$)_u _p¡L$fudmu NC. 15du Ap¸NõV$¡ d¢ L$p¸g¡S> R>p¡X$u. bbgcpC_u epÓpdp„ 18\u 25

Ap¸NõV$ füp¡. Aphu_¡ ap¡d® cfu CÞV$fìe| Apàep¡ _¡ 14du kàV¡$çbf¡ lz„_p¡L$fudp„ v$pMg \C Nep¡ ! b y„ A¡V$gu TX$`\u b_u Ney„ L¡$ dpf¡ TpTpqv$hk AhY$hdp„ L$pY$hp _ `X$ép. Ðepf¡ "c|rd yÓ'_p¡ `l¡gp¡ A„L$Adv$phpv$\u blpf `X¡$gp¡ _¡ d¢ hX$p¡v$fpdp„ s¡_u R|>V$L$ _L$gp¡ h¡Q¡gu.

dpf¡ S|>_ dpkdp„ i¥nrZL$ kÓ iê$ \pe Ðep„ ky u S> _p¡L$fuL$fhp_u lsu s¡ _½$u lsy„. Ðep„ ky udp„ `Npfdp„\u b_¡ s¡V$gu bQsL$fhp_u lsu. bpL$u kp„Y$pkpg_y„ khp£v$e L¡$ÞÖ d_¡ rióeh©rÑ Ap`hp_y„ lsy„.d¢ bbgcpC_p¡ k„ L®$ kss Qpgy fp¿ep¡. v$f AW$hpqX$e¡ s¡d_¡ `Ó gMy„ _¡s¡d_p¡ `Ó d¡mhy„. dpf¡ L¡$hu qv$_Qep® fpMhu, iy„ hp„Qhy„ hN¡f¡_u kgpl

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 27

Page 28: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

â¡d\u bbgcpC Ap`sp. _qX$epv$dp„ L¡$ ApSy>bpSy>_p 20 dpCg ky udp„

bbgcpC lp¡e _¡ dpfu fÅ lp¡e sp¡ kpeL$g D`f lz„ s¡d_¡ dmhp `lp¢Qu S>sp¡.

_qX$epv$dp„ dpfy„ s`õepde Æh_ iê$ \ey„. b¡ drl_p lz„ k„sfpdd„qv$fdp„ füp¡ `R>u A¡L$ Ap¡fX$u cpX¡$ fpMu füp¡. L$Qfp¡-`p¡sy„ L$fhy„, fkp¡CL$fhu, hpkZ dp„S>hp„, L$`X$p„ ^p¡hp„ hN¡f¡ L$pdp¡ DÐkplc¡f S>¡d AphX¡$ s¡dL$fsp¡. AZAphX$s_¡ L$pfZ¡ Mp¡fpL$_p âep¡Np¡ `Z L$fsp¡. bpS>fu_u O|Ofub_phu, Ou-Np¡m kp\¡ Mpsp¡. dN aZNphu_¡ Mpsp¡, hp„L$uQ|L$u fp¡V$gu/cpMfu i¡L$u g¡sp¡. v$pm-cps-MuQX$ue¡ L$fu g¡sp¡. drl_¡ 20-25 ê$r`epdp„r_cphsp¡ A_¡ bpL$u_u bQs L$fsp¡. \p¡X$p¡ hMs huiudp„ `Z S>çep¡. Apv$fçep_ bbgcpC_u kgpl\u "V$p¡ëkV$p¸e_y„ Æh_ QqfÓ' A_¡ "op_¡ðfu'_y„hpQ_ \e¡gy„.

_qX$epv$_u A¡k•V$u•_u _p ¡L $fudp „e ¡ \p ¡X $p ¡ frkL$ A_ych\e¡gp ¡. d_¡ A¡õV$påguid¡ÞV$ k¡L$i_dp„ d|L ¡ $gp ¡. Ap k¡L$i_dp„_p ¡L $fu BÃRy>L $ Dd¡v$hpfp ¡_u AfÆAp¡ Aphsu. s¡d_p CÞV$fìe| gC`pk \pe s¡d_¡ r_dZ|L$_p lzL$d Ap`hp, L$d®QpfuAp¡_u fÅAp¡d„S| >f L$fhu, v$f ¡L $ L$d®Qpfu_u A„Ns (Personal) apCg -krh®k byL$p ¡ cfhu, fp ¡L $X $ s\p QuS>hõsyAp¡ S> ¡d_p L$bÅdp„ lp ¡es¡hp L$d®QpfuAp¡_p hudp g¡hp _¡ s¡_¡ gNsp¡ `Óìehlpf L$fhp ¡.Ap rhcpN_¡ apCX¡ $rgV$u CÞõeyfÞk L$l¡sp. hudp L „ $`_u dy „bCdp„lsu. s¡_u kp\¡ A„N° ¡Ædp„ `Óìehlpf L$fhp_p¡ fl¡sp ¡. v$f ¡L $ L$pddpV¡ $ A¡L$ A¡L$ L$pfL | $_ L ¡ $ rkr_ef L$gpL® $ fl¡sp. D`fp „s A¡L$A„N° ¡Æ A_¡ A¡L$ NyS>fpsu V$pCr`õV$ A_¡ k¡L$i_ l¡X$ A¡d 8-9S>Z_p¡ õV$pa lsp¡. dpfu ×rô$A¡ L y $g `p „Q S>Z_y „ L $pd lsy „ `ZAl] 8-9 dpZkp¡ lsp. lz „ L $gpL ¡ $L $dp „ dpfp V ¡ $bg_y „ L $pd `sphuA¡õV$påguid¡ÞV$ ky`fhpCTf `pk¡ L$pd dp„Nhp S>sp ¡. buÅ rdÓp¡Apds¡d L$pNmp¡ a ¡fhu _¡ Nà`p„ dpfu kde `kpf L$fsp. lz „rkÙp„shpv$u lsp¡ s¡\u kps L$gpL$ L$pd L$fhy „ Å¡CA¡ s¡hy „ dp_sp¡.buÅAp¡_¡ Qp-buX$u-gV$pf dpfhp_y „ ìek_ `Z d_¡ s¡hu L$p ¡C`mp¡S>Z _l]. s¡\u 3-4 V¡ $bgp¡_y „ L $pd hpfpafsu L$fsp ¡. s¡V ¡ $bghpmp Myi \sp. dpfu S> ¡ TX$`\u r_dZ|L$ \e¡gu

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 28

Page 29: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

s¡\u b^p_¡ A¡hu kdS> L¡$ Ap dN_cpC i„L$fcpC_p¡ dpZk R>¡. s¡\uky fhpCTf krls kp¥ dpfp\u X$fsp fl¡sp. d_¡ Ap¡qak_p L$pd_p¡ kpfp¡A_ych Al] dþep¡. 14 kàV¡$çbf '53\u 11 S|>_ '54_p _h drl_p d¢_p¡L$fu L$fu. dpfu _p¡L$fu R>p¡X$hp_u ep¡S>_p _½$u lsu. kp\¡_p b^p L$d®Qpfud_¡ Aìehlpfy (L$v$pQ d|fM) kdS>sp lsp. k¡L$i_-ky fhpCTf¡ sp¡ A¡L$hpf `pk¡ b¡kpX$u d_¡ ipZu kgpl `Z Ap ¡gu, ""Sy>Ap¡ du• ipl, sdpfuL$pd L$fhp_u sdßp _¡ AphX$s A¡hp„ R>¡ L¡$ sd¡ Mpsp_u `funp Ap`u 8-10

hfkdp„ N¡T¡V¡$X$ Ap¡qakf \C S>ip¡. dp¡V$p¡ `Npf, hpl_, dL$p_ b y„ dmi¡.`pR>gu tS>v$Nudp„ ¡Þi_ dmi¡. s¡_¡ W$p¡L$f¡ dpfu sd¡ Ap DOpX$`Np c¡Np iy„L$fhp ÅAp¡ R>p¡ ? Ap gp¡L$p¡ R>à`_ IQ_u Mpv$u_u L$a_u QX$phu `p¡sp_p„X$p¡Tp„ cf¡ R>¡ _¡ sdpfp S>¡hp cph_pipmu eyhp_p¡_y„ ip¡jZ L$f¡ R>¡.'' iyÙQfp¡sfu `pV$uv$pfu dp_k d_¡ ìehlpfy kgpl gpNZu\u Ap`sy„. s¡dp„ hmus¡d_¡ Mbf `X$u L¡$ Ðep„ A¡L$ hfk cÎep `R>u spgudu rinL$_¡ S>¡ `Npfdm¡ R>¡ s¡ AÐepf_p `Npf L$fsp„ `p„Q ê$r`ep Ap¡R>p¡ R>¡. Ðepf¡ sp¡ b^pA¡dpfy„ fpÆ_pdy„ d„S|>f _ S> L$fhp_y„ W$fpìey„. L$v$pQ lz„ \p¡X$p qv$hkp¡dp„ `pR>p¡ afy„sp¡ afu\u _p¡L$fu d¡mhhp_u dyíL¡$gu `X¡$ s¡hp v$epcph\u dpfp fpÆ_pdp_¡bv$g¡ QX¡$gu fÅAp¡, `R>u A^p® `Npf_u fÅAp¡ _¡ `R>u hNf `Npf_ufÅAp¡ d„S|>f L$fu. s¡ v$fçep_ dpfp¡ `Npf hmu `p„Q ê$r`ep hÝep¡. lz„ sp¡bpfdu S|>_ 1954_p h¡X$R>u v$pMg \C Nep¡. _qX$epv$_p A¡k•V$u•_pL$pep®ge¡ b¡ Qpf drl_¡ dpfy„ fpÆ_pd„y d„S|>f L$fu d_¡ QX¡$gp `Npf_u fL$dd_uAp¸X®$f\u dp¡L$gu Ap ¡gu.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 29

{O`mo Vmo Eogo {O`mo O¡go g~ Vwåhmam h¡ Ÿ&_amo Vmo Eogo {H$ O¡go Vwåhmam Hw$N> ^r Z Wm Ÿ&&

(qaëdu Nus)

Z {h H$ë`mUH$¥V H${üV² XwJ©{V_² VmV JÀN>{V Ÿ&&(Nusp)

Page 30: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

7 : h¡X$R>udp„ spgud

h¡X$R>u Apîd_p v$k-ArNepf dpk_p hkhpV¡$ dpfu N°pdk¡hL$sfuL¡$_u ep¡Áesp OZu h^pfu v$u^u. lz„ Nep¡ s¡_p buS>¡ S> qv$hk¡ khpf¡kapC_p kde¡ d¡v$p_dp„ kp¥_¡ c¡Np L$fu Vy$L$X$uAp¡ `X$u. Sy>Nsfpd L$pL$p lp\¡L$p„s¡g ^p¡su-Tæcpdp„ kÄS>. Nm¡ ka¡v$ ê$dpg bp„ u_¡ lpS>f. s¡d_u ^p¡mud|R>p¡ ApL$j®L$ lsu. Vy$L$X$uAp¡ `X$u NC. s¡dp„ d_¡ A¡L$ Vy$L$X$u_p¡ _peL$b_ph¡gp¡. kp„Y$pgpg Apîd sfa\u Ne¡gp¡ A¡V$g¡ A_ychu li¡ s¡d dp_ukp¥ â\d L$pd dlpkapC_y„ Adpfu Vy$L$X$u_¡ kp¢ pe¡gy„. dlpkapC A¡V$g¡ÅS>fp„_u kapC. gpC_b„ Ap¡fX$uAp¡dp„ A¡L$ X$p¡gdp„ dm `X¡$ _¡ buÆX$p¡gdp„ ¡ipb `X¡$ s¡hu fQ_p. D`f b¡ `pqV$ep„ b¡kpX¡$gp„. bpSy>dp„ dpV$u_p¡MpX$p¡ lsp¡. k„X$pk S>C D`f dpV$u hpmu v¡$hp_u S>¡\u dpMu _ bZbZ¡.kapC Vy$L$X$u_p ApN¡hp_ Myv$ Sy>NsfpdL$pL$p. lz„ s¡d_u `pR>m `pR>mDÐkplc¡f Ne¡gp¡. Ap¡fX$uAp¡ Mp¡gu `pqV$ep„ blpf L$pY$hp_p„. `R>u hpfpafsudm_u X$p¡g A_¡ ¡ipb_u X$p¡gp¡ L$pY$u S>¡_p s¡_p Mpsf_p MpX$pdp„ MpguL$fhp_u. `pZu\u kpa L$fhp_u, Ap¡fX$uAp¡ `pZu\u ^p¡hp_u, `R>u dm_uX$p¡gdp„ R>p`p„_p¡ L$pNm Np¡W$hu s¡dp„ \p¡X$u dpV$u _pMu Np¡W$hu v¡$hp_u.

¡ipb_u X$p¡g D`f NmZu S>¡hy„ hÃQ¡ L$pZphpmy„ Y$pmhpmy„ W$p„L$Ï„ d|L$u s¡_uS>ÁepA¡ d|L$u v¡$hp_u. Ap ¡ipb (lufpMs)_¡ s¡_p àgp¡V$dp„ f¡X$hp_p¡ _¡dm_p MpX$p D`f kp¡_Ms L$fhp dpV¡$ dpV$u `p\fu v¡$hp_u. dp¡V$p Qpf MpX$phpfpafsu cfpe. Ðepf¡ hpfpafsu Mpsf \C Åe s¡ L$pY$u_¡ Y$Ngp L$fu NpX¡$cfu M¡sfdp„ W$pghu Aphhp_y„. Ap lsu `p¡Zp¡ L$gpL$_u dlpkapC !

buÆ Vy$L$X$u TpXy$hpmu A_¡ ðp_`phX$uhpmu. ApMp Apîd_¡ EcpTpXy$\u hpmu L$Qfp_p Y$Ngp L$fu s¡_¡ cfu L$ç`p¡õV$-MpX$pdp„ Mpsf dpV¡$W$pghu Aphhp_y„. Ap S> Vy$L$X$udp„ b¡ S>Z_¡ ðp_`phX$u kp¢ psu. ApMpApîddp„ afu L|$sfpAp¡A¡ L$f¡gu lNpf b¡ `phX$uAp¡_u dv$v$\u cfu_¡ Mpsf_p

MpX$pdp„ _pMu Aphhp_u. kp^_p¡ h¥opr_L$ lsp„. S>fpe¡ _dhy„ _p `X¡$, Ecp

Ecp S> L$pd \C Åe. ÓuÆ Vy$L$X$u `pZu_u. s¡ fkp¡X$pdp„ A_¡ R>pÓpgedp„

`uhp_y„ s\p hpkZ dp„S>hp_u L|„$X$uAp¡dp„ `pZu cfsu. Qp¡\u V$yL$X$u fkp¡C_u. A¡L$

Vy$L$X$u_¡ ap_k kapC kp¢ psu. fõsp D`f_u Qud_uAp¡ gphu, v$uh¡V$

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 30

Page 31: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

L$p`u, Np¡mp¡ kpa L$fu s¡dp„ L¡$fp¡ku_ |fu fpÓ¡ kmNphu_¡ d|L$u Aphhp_u _¡khpf¡ gC Aphhp_u. b y„ ìeh[õ\s ! b^p„ L$pdp¡ fk |h®L$ lz„ sp¡ L$fsp¡.TpXy$ b_phsp„, TpXy$\u hpmsp„, ap_k-kapC L$fsp„, fkp¡C b_phsp„, L$p¡W$pfk„cpmsp„ A¡d OZu AphX$sp¡dp„ Al] `phf^p¡ \ep¡. s¡ hMs¡ h¡X$R>udp„huS>mu _lp¡su. R>pÓpgedp„ k|hp dpV¡$ dp„QX$p hp„k_u Qu`p¡_p. s¡dp„ Y¡$L$pY¥$eplp¡e s¡\u s¡_u D`f `p\fhp dpV¡$ hp„k_u kpv$X$u fl¡su. b^u F>sydp„i¡sf„Æ D`f k|hp_y„, W„$X¡$ `pZuA¡ _lphp_y„, `p¡sp_p„ L$`X$p„ Ås¡ ^p¡hp_p„ _¡hpkZ (`p¡sp_p„ D`fp„s fkp¡X$p_p„ kpd|rlL$ D`ep¡N_p„) Ås¡ dp„S>hp_p„.

Sy>Nsfpd L$pL$p hpfpafsu b^p„ fkp¡X$¡ S>dhp Åe. DÑf byr_epv$u,N°pdipmp, AÝep`_ A_¡ bl¡_p¡_p„ AgN AgN fkp¡X$p„ lsp„. S>dhpdp„dfQy„, hOpf, Mp„X$, Ou _l]. lmv$f, duWy„$, ^pZp, Apvy$, Æê„$, Np¡m, s¡g(sg_y„ OpZu_y„) h`fpsp„. Sy>hpf_p fp¡V$gp, OJ_u fp¡V$gu, v$pm-cps-ipL$,MuQX$u, Y¡$bfp„, v$pmY$p¡L$mu hN¡f¡ hpfpafsu b_sp„. fkp¡C Vy$L$X$uA¡ Ås¡ S>L$p¡W$pfdp„\u kpdp_ gphu, kpa L$fu, fkp¡C b_phhp_u, `ufkhp_y„, Q|gpg]`hp_p, S>dhp_u S>ÁepA¡ hpmu, Npf_p¡ Abp¡V$ L$fhp_p¡ _¡ hpkZdp„S>hp_p„ fl¡sp„.

Ðepf¡ fõsp `pL$p _l] b_¡gp. bk krh®k hpgp¡X$ ky u_u S>. Ad¡V²¡$_dp„ dY$u õV¡$i_¡ Esfu bkdp„ hpgp¡X$ Esfu L$pQp fõs¡ NpX$p hpV¡$,kpdp_ dp\¡ d|L$u h¡X$R>u Apîd Qpgu _p„Msp. Qp¡dpkpdp„ W¡$W$ hpgp¡X$ ky ubk _ Qpg¡ Ðepf¡ bpÆ yfp Esfu Qpgsp S>hp_y„ \sy„. fõs¡ b¡ _pmp„D`f hp„k_p yg `pf L$fhp_p fl¡sp. hpgp¡X$\u h¡X$R>u L$pmu dpV$udp„ Qpgsp`pZu_u r`QL$pfu EX$su _¡ L$`X$p„ bNX$sp„. ¼epf¡L$ g`ku `Z S>hpsy„.

h¡X$R>udp„ Ðep„_u Apqv$hpku Qp¥ fu A_¡ Y$p¡qX$ep L$p¡dp¡_p¡ h y `qfQe\e¡gp¡. Adpfp klpÝepeuAp¡dp„ dp¡V$pcpN_p Y$p¡qX$ep `V¡$gp¡, Qp¥ fuAp¡, L$p„W$p_pL$p¡mu `V¡$gp¡ S> dy¿e, Npdus-lm`rs L$p¡CL$ S>. Ad¡ ES>rmepsp¡ dpÓ Qpflsp. Ny„v$u khp£v$e Apîddp„\u Aph¡gp _p_ycpC `V¡$g, v$rnZ NyS>fps_p A¡L$hiu A_¡ A¡L$ c| ¡ÞÖcpC b°pûZ lsp. Qp¡dpkpdp„ Tp„Mfu

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 31

Page 32: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

_v$udp„ |f Aph¡ Ðepf¡ s¡dp„ sfhp `X$hp_p¡ L$pe®¾$d fl¡sp¡. D•by•_p rinL$S>kdscpC `V¡$g Adpfp ApN¡hp_. lz„ hX$p¡v$fpdp„ lp¡S>dp„ sfhp iuM¡gp¡`Z _v$u_p |fdp„ `X$hp_u tlds _p Qpg¡. dlzhp spgyL$p_p hl¡hg Npd_p¡_Nu_ _pd_p¡ Y$p¡qX$ep `V¡$g_p¡ R>p¡L$fp¡ dpfp¡ v$p¡õs \C Ne¡gp¡. s¡ d_¡ hpZNp¡(hprZep¡) L$l¡sp¡. Y$p¡qX$ep s¡d_u bp¡gudp„ _¡ Qp¥ fu s¡d_u bp¡gudp„ hpsL$f¡. Ad¡ iyÙ NyS>fpsudp„ bp¡guA¡ sp¡ Adpfp Qpmp `pX¡$. cZhpdp„ Ad¡ApNm `Z kplk_p„ L$pdp¡dp„ `pR>m. s¡ b^p„ `p¡sp_u bp¡gudp„ AdpfudÅL$ DX$ph¡. bl¡_p¡_p¡ Sy>v$p¡ `l¡fh¡i. s¡ b^p_y„ s¡d_¡ Np¥fh. Ad¡ s¡d_u_L$g L$fhp S>CA¡ _¡ cp¡W$p„ `X$uA¡ s¡\u s¡ b^p Myi \pe. "hX$p¡v$fp_p¡hpZNp¡ buL$Z R>¡' A¡hy„ L$l¡ _¡ dpfu dÅL$ DX$ph¡. s¡ âÅ_u tlds-kplrkL$sp-`p¡sp_u k„õL©$rs_y„ Np¥fh d_¡ Nd¡. Tp„Mfu_p |fdp„ lz„ `Xy„$ L¡$ _`Xy„$ s¡hy„ rhQpfsp¡ lsp¡ Ðep„ `pR>m\u _Nu_¡ d_¡ ^½$p¡ dpfu `pX$ép¡. lh¡ sp¡sep® rh_p R|>V$L$p¡ S> _ lsp¡. Nd¡ s¡d lp\ dpfsp¡ âhpldp„ sZpsp¡ Óp„kdp„lz„ kpd¡ `pf `lp¢Ãep¡. Ðep„\u Qpgu D`fhpkdp„ S>C afu Ap `pf Aphhp_y„.lz„ sp¡ lp„au Ne¡gp¡. ¡gp sp¡ b¡ hpf Aphu_¡ Nep. R>¡hV¡$ d¢ tlds L$fu,L$lp¡_¡ L¡$ L$fhu `X$u. buÅ¡ L$p¡C D`pe _ lsp¡. _Nu_ A_¡ buÅ b¡QpfR>p¡L$fp \p¡Xy„$ A„sf fpMu_¡ dpfu ApSy>bpSy> sfsp Åe _¡ d_¡ tlds Ap`spÅe. AX$ ¡ `lp¢Qu lz„ sp¡ lp„au Nep¡. "fpd fpd' bp¡gsp¡ dfrZep¡ \Clp\-`N dpfhp dp„X$ép _¡ `pR>p¡ `lp¢Qu Nep¡.

TpX$ D`f QX$hpdp„e¡ Ap R>p¡L$fp dpl¡f. Qp¡dpkpdp„ L¡$L$pey _pd_pkp` blz _uL$m¡. s¡ rb_ T¡fu. s¡\u R>p¡L$fp s¡d_¡ `L$X$u fdpX¡$. d_¡ blzbuL$ gpN¡. _Nu_¡ A¡L$ hpf A¡L$ L¡$L$pep_¡ `L$X$u_¡ dpfu b„X$u_p rMõkpdp„d|L$u v$u y„. d_¡ sp¡ `fk¡hp¡ hmu Nep¡ !

11-12 a¡b°yApfuA¡ k|fs rS>‰pdp„ Np„ ud¡mp¡ \pe. 1955_p¡Np„ ud¡mp¡ dg¡L$ yf (spgyL$p¡ epv$ _\u) lsp¡. Adpfu Vy$L$X$u h¡X$R>u\u `N`pmp_uL$mu. hÃQ¡ A¡L$ Npd¡ dyL$pd L$fu buS>¡ qv$hk¡ dg¡L$ yf `lp¢Qu Nep. Ðep„kapC, kyip¡c_, fpÓ¡ T|gy _©Ðe A_¡ buÅ¡ kp„õL©$rsL$ L$pe®¾$d. Ad¡ sp¡lbiu b_¡gp. dpÓ QÍ$u D`f `p„v$X$p_p¡ lpf `l¡f¡gp¡. ifuf_¡ L$pmy„ L$f¡gy„.L$pe®¾$d `R>u _v$udp„ _plhp Nep. riepmp_u W„$X$u _¡ fps_p¡ hMs. V$pY$ QX$u

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 32

Page 33: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

Ne¡gu `Z lz„ ¡gp Y$p¡qX$ep-Qp¥ fu_u hpv¡$ hpv¡$ s¡d_p kplkdp„ cmsp¡.`pR>p¡ _ `X$sp¡. d_¡ s¡dp„ dÅ `X$su.

Adpfp D`pQpe® cuMycpC ìepk spÅ S> fpS>`u`mp_uÆ•bu•V$u•ku•dp„\u spgud gC_¡ Aph¡gp. rinZ_p„ yõsL$p¡ hp„Q¡ _¡âep¡Np¡ L$f¡. `funpdp„ R>¡‰u OX$u ky u hp„Qhy„ _ Å¡CA¡. `pW$p¡ ApÐdkps¹ L$fug¡hp A_¡ `funp_p Qpf qv$hk `l¡gp„ Qp¡ X$p„ AcfpC D`f QX$phu v¡$hp„.Apd L$fhp\u `funpdp„ kpQp op__u L$kp¡V$u \pe s¡hy„ s¡dZ¡ hp„Q¡gy„. Aphp¡âep¡N L$fhp L$p¡C rhÛp\} s¥epf _ \pe. d¢ A¡L$gpA¡ lpd cuX$u. Apd¡eaõV®$ Cef kpeÞk ky u lz„ cZ¡gp¡. rinZip÷-dp_kip÷-h÷rhÛp S>¡hpÓZ¡L$ rhjep¡ dpf¡ dpV¡$ _hp lsp. bpL$u tlv$u-NyS>fpsu-NrZs-Brslpk-c|Np¡m-rhop_ sp¡ lz„ cZu Q|L¡$gp¡. cuMycpC_p R>¡hV$ ky u _ hp„Qhp_pA_¡ `funp_p Qpf qv$hk ANpD hp„Qhp_y„ b„ L$fu v¡$hp_p âep¡N_¡ d¢ `pf`pX¡$gp¡.

h¡X$R>udp„ Np¥ipmp-kapC, âÐen M¡su A_¡ h÷rhÛpdp„ d_¡ dÅ`X$su. ANpD dpÓ f¢qV$ep¡ S> L$p„s¡gp¡. Al] sL$gu A_¡ qL$kp_Q¾$ D`f `ZL$p„shp_y„ Apìey„. M¡sfdp„\u L$`pk huZu, k|L$hu, k|fS> b_phu, `pV$gu-krmep D`f Ap¡V$u, ê$_¡ `]Æ, `pV$gp D`f |Zu b_phhp_u `R>u L$p„su_¡hZhp_u b^u q¾$ep iu¿ep¡. 10 hpf Mpv$u hZu. hZpV$_u `funpdp„rÓf„Nu bp¡X®$f hpmp¡ b¡ bpe b¡ awV$_p¡ ê$dpg hZu s¡_¡ Qpf¡ bpSy> v$p¡fp_uNp„W$p¡ bp„ u kfk b_ph¡gp¡. `pR>m\u õhuX$__u dpfu `ÓrdÓ IN°uX$_¡ lp\¡L$p„s¡gp¡ _¡ lp\¡ hZ¡gp¡ s¡ ê$dpg c¡V$ dp¡L$g¡gp¡. s¡_p bv$gpdp„ s¡Z¡ d_¡ ky„v$fV$pC dp¡L$g¡gu. s¡ hMs¡ V$pC `l¡fu iL$pe s¡hp„ L$`X$p„ lz„ _'sp¡ `l¡fsp¡. s¡\udpfp rdÓ hpd__¡ d¢ c¡V$ Ap ¡gu.

h¡X$R>udp„ NS>¡fp_p v$rgs rdÓ gÿdZcpC dL$hpZp kp\¡ v$p¡õsu\e¡gu. õhcph¡ ip„s A_¡ rQÓL$mpdp„ `phf^p gMpcpC A¡L$ hpf h¡X$R>u\u

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 33

Page 34: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

kp\¡ hX$p¡v$fp Aph¡gp. dpfu bp_p ApN°l\u O¡f S>dhp Nep¡ _¡ kp\¡gMpcpC_¡ gC Nep¡. s¡ S>dp_p_p qfhpS> âdpZ¡ dpfu bpA¡ gMpcpC_uÅs_u |R>`fR> L$fu. gMpcpC R>p¡cugp `X¡$ s¡ ANpD S> d¢ L$lu v$u y„ L¡$,""spf¡ d_¡ S>dpX$hp¡ lp¡e sp¡ Ad_¡ b„_¡_¡ kp\¡ b¡kpX$u `ufk. Ad¡Np„ uhpmp _psÅs_¡ dp_sp _\u. b^p_u A¡L$ S> • dpZk_u Ås R>¡.''lz„ hfk¡ v$lpX¡$ dp„X$ S>dhp Aph¡gp¡ s¡\u dpfu bpA¡ gp„bu gà`_-R>à`_L$ep® rh_p Ad_¡ b„_¡_¡ fkp¡X$p_u blpf b¡kpX$u `ufku v$u y„ lsy„.

lz„ h¡X$R>u lsp¡ s¡ v$frdep_ dpfp dp¡V$pcpC_y„ g‚ Apìey„. _hp yf\udpfp L$pL$p _¡ ap¡C_p v$uL$fp-v$uL$fuAp¡-hlzAp¡ g‚dp„ hX$p¡v$fp Aph¡gp„. d_¡`Z g‚dp„ bp¡gphhp_p¡ kp¥_p¡ ApN°l. QugpQpgy g‚dp„ _ S>hp_p¡ dpfp¡k„L$ë`. dpfu dp¡V$ubl¡_¡ ey[¼s L$fu. s¡_¡ dpV¡$ d_¡ `l¡g¡\u S> â¡d. s¡_y„ h¡ZfpMy„ S> A¡hp¡ s¡_p¡ ×Y$ rhðpk. s¡_p¡ L$pNm Apìep¡ L¡$, ""_hp yfdp„ dpfpkpkfu_p Ofdp„\u dpf¡ `l¡fhp_p v$pNu_p_p¡ X$åbp¡ gC_¡ d_¡ Ap`u Å.''cpC_p g‚dp„ dpf¡ S>hy„ Å¡CA¡ A¡hy„ h¡X$R>udp„ d_¡ kdÅh_pfp lsp. s¡\uS>hp_u sfs fÅ dmu NC. dY$u \C V²¡$_dp„ _hp yf S>C v$pNu_p_p¡ X$åbp¡gC V²¡$_dp„ kyfs \C hX$p¡v$fp `lp¢Ãep¡ Ðepf¡ kp„S> `X¡$gu. lz„ `lp¢Ãep¡ A¡V$g¡b^p„, Mpk L$fu_¡ dpfu r`sfpC cpcu_¡ \ey„ L¡$, ""lh¡ S>_L$cpC g‚dp„cmi¡.'' `Z lz„ sp¡ s¡ S> fpÓ¡ gp¡L$gdp„ `pR>p afhp_p r_^p®f dyS>b _uL$muS> Nep¡. buS>¡ qv$hk¡ Å_ S>hp_u lsu. `Z lz„ dpfp¡ k„L$ë` L¡$d sp¡Xy„$ ?

_qX$epv$ R>p¡X$u h¡X$R>u Nep¡ Ðepf\u kpv$pC, õhphg„b_, L$fL$kf\uÆhhp_y„ fpM¡gy„. lp\¡ L$p„su_¡ \pe s¡V$gp„ S> h÷p¡ `l¡fsp¡. s¡\u lpa ¡ÞV$ _¡kv$fp¡ S> `l¡fsp¡. riepmpdp„ D`f A¡L$ b„X$u QX$phu v¡$sp¡.

v$f drl_¡ lÅds L$fphhp_p¡ MQ® sp¡ _ `p¡jpe. s¡\u v$f ÓZdrl_¡ Qpf Ap_p MQ} dp\¡ bp¡Xy„$ L$fphu g¡sp¡. h¡X$R>udp„ A¡L$ hpf QpfAp_pe¡ bQphu `fõ`fphg„b_ L$fhp_p¡ âeÐ_ L$f¡gp¡ `Z kpbfL$p„W$p_p s¡Apqv$hpku rdÓ_p¡ A÷p¡ byÌ$p¡ lsp¡ s¡\u gp¡rl_p V$riep awV$u _uL$m¡gp _¡v$fv$ `Z \e¡gy„ s¡\u s¡ âep¡N R>p¡X$u v$u ¡gp¡.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 34

Page 35: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

dpfu kp\¡ AÝep`_ d„qv$fdp„ `l¡gp hj®dp„ ÓZ bl¡_p¡ cZ¡. Ly$dyv$kp„Y$pkpg Apîd\u dpfu kp\¡ S> Aph¡gu. õhps„Ôek¡_p_u frkL$cpCipl_u s¡ cÓuÆ, buÅ„ cuMycpC_p„ `Ð_u L$urs®bl¡_ A_¡ ÓuÅ„ Ny„v$uApîd\u Aph¡gp„ S>epbl¡_ ipl. Ap crN_uÓe_¡ Ahpf_hpf dpfpÅZusp rhjep¡ cZphsp¡. s¡ hMs¡ L$W$p¡f b°ûQe®_p¡ k„L$ë` lsp¡ s¡\ubl¡_p¡ r_:k„L$p¡Q dpfu `pk¡ Aphsu.

h¡X$R>udp„ riepmpdp„ W„$X$u Mpõku gpN¡. hl¡gp EW$hp_u d_¡ Of_uS> V¡$h lsu s¡\u khpf¡ kpX$p Qpf_u âp\®_pdp„ lz„ r_erds S>sp¡ S>. blzW„$X$u gpN¡ Ðepf¡ ifuf¡ s¡g Qp¡mu, Qp¡L$_p„ b¡ÓZ Q½$f dpfu, Nfdu d¡mhu_¡âp\®_pdp„ b¡ksp¡. ¼epf¡L$ âp\®_pdp„ Ad¡ 5-6 S>Z S> fl¡sp. Sy>. L$pL$p,_p_ycpC, du_ycpC L$L$rgep, buÅ A¡L$pv$ rinL$ A_¡ rhÛp\}Ap¡dp„AÝep`_ d„qv$fdp„\u lz„ A_¡ N°pdipmpdp„\u dp¡l_cpC ê$`pf¡g. ApV$gp S>fl¡sp. A¡L$ qv$hk Sy>Nsfpd L$pL$pA¡ d_¡ V$L$p¡f L$f¡gu, ""cpC, Ap W„$X$udp„A¡L$pv$ Qpv$f Ap¡Y$p¡ sp¡ kpfy„.''

h¡X$R>uA¡ d_¡ N°pdk¡hL$ sfuL¡$ gpeL$ b_pìep¡. Ðep„ lz„ kapCL$pd,Mpv$uL$pd, fkp¡CL$pd, kd|lÆh_, r_erdssp, kde`pg_, Qp¡L$kpC,Åsdl¡_s, õhv¡$iu, L$fL$kf, kpv$p Aplpf âÐe¡_u fyrQ, M¡su+Np¡ pg_,kplk, Apqv$hpkuAp¡ A_¡ v$rgsp¡ kp\¡ A¡L$ê$`sp hN¡f¡ OÏ„ iu¿ep¡.huS>mu hNf ap_k_p AS>hpm¡ L$pd L$fsp V¡$hpep¡. V|„$L$dp„ L$lz„ sp¡ b°ûv¡$idp„S>Þdu hX$p¡v$fp il¡f_p DR>¡f\u dpfpdp„ fl¡gu ÓyV$uAp¡ M„M¡fhp_u sL$ d_¡dmu NC.

Np„ uÆ_p„ ArNepf h°sp¡ ¥L$u Ak„N°l, ifufîd, kh® d® kdp_Ðh,õhv¡$iu, Aõ ©íesp-r_hpfZ d_¡ klS> fus¡ k^pep„. Aõhpv$_¡ |fy„ _ r_cphui¼ep¡. kÐe-Atlkp-b°ûQe® A_¡ Ace ¥L$u k|ÿd fus¡ s`pksp„ L$pep-hpQp-d_kp lz„ L$pQp¡ füp¡ Ry>„. kpQy„ bp¡ghp_y„ l„d¡i `k„v$ L$fy„ Ry>„. R>sp„ ¼epf¡L$ hpZudp„Arsiep¡[¼s Aphu Åe. ¼epf¡L$ L$p¡C_p rhj¡ s¡_pdp„ _ lp¡e s¡hy„ ^pfu g¡hpe s¡hy„b_¡ R>¡. Dsphm sp¡ kpdpÞe fus¡ \C S> Åe R>¡ A¡V$g¡ Atlkpdp„e¡ EZp¡ Esfy„Ry>„. ¼epf¡L$ Nyõkpdp„ L$p¡C_¡ Arâe iåv$p¡ L$lu

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 35

Page 36: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

v¡$hpe R>¡ s¡V$gu `Z Mpdu L$l¡hpe. gË`_² ~w mV² {à`_² ~w mV² A¡ k|Ó_¡ÅÏ„ Ry>„ `Z |h® k„õL$pf bm¡ kpQy„ L$lu v¡$hp_u Dsphmdp„ tlkp \C ÅeR>¡. __ gË`_² B{V wÕ_² A¡ k|Ó `Z ÅÏ„ Ry>„ `Z kpdp_y„ kÐekp„cmhp_u-õhuL$pfhp_u ^ufS> Ap¡R>u fl¡ R>¡.

b°ûQe® bpbs dpfy„ tQs_ W$uL$W$uL$ Qpëey„ R>¡. g‚ _ L$fhy„ A_¡bbgcpC_u S>¡d `qfh°pS>L$ Æh_ Æhhy„ A¡hp¡ Apv$i® hjp£ ky u d¢ k¡ìep¡lsp¡. Ap_u QQp® d¢ bbgcpC kp\¡ L$fu lsu Ðepf¡ s¡dZ¡ kgpl Ap ¡guL¡$, ""ApÆh_ b°ûQe®_y„ h°s _ g¡hy„. kv¹$hp„Q_ L$fhy„, kÐk„Ndp„ fl¡hy„,kÐâh©rÑdp„ fÃep`Ãep fl¡hy„ A_¡ `p¡sp_u Ås_¡ QL$pksp fl¡hy„. 25 hfkky u g‚ _\u L$fhy„ s¡hp¡ r_ed g¡hp¡. s¡ v$frdep_ gpN¡ L¡$ g‚ L$fhy„ S>ê$fuR>¡ sp¡ g‚ L$fu g¡hy„. Ås kp\¡ R>¡sft`X$u _ L$fhu. Æh_dp„ v„$c Aphu Åesp¡ Æh_rhL$pkdp„ dp¡V$u fyL$phV$ Aphu Åe. `Quk hj® ky u L$pep-hpQp-d_kp b°ûQe® kl¡S>¡ `mpe sp¡ `R>u Óuk hfk_u dyv$s h^pfhu. `R>ubuÅ `p„Q hfk h^pfsp S>hy„. 35-40 hfk_u Jdf ky u kl¡S>¡ b°ûQe®`mpC Åe `R>u ApÆh_ h°s gC iL$pe.'' Ap gMpZ s¡d_u kgpl lz„kdÄep¡ s¡ dpfu cpjpdp„ d¢ g¿ey„ R>¡. s¡d_p `p¡sp_p iåv$p¡ ApS>¡ epv$_\u. s¡d_u kgpl d¢ dp_u lsu A_¡ `Quk hj® ANpD g‚ L$fip¡ s¡huÅ¡iuAp¡_u crhóehpZu R>sp„ lz„ _ `fÎep¡. `Z ApÆh_ _¥r›$L$ b°ûQpfuflu iL$ui s¡hu îÙpe¡ _ b¡W$u s¡\u R>ìhuk hj® |fp„ L$ep® `R>u d¢ g‚ L$fugu^p„.

h¡X$R>u-r_hpk_p kpX$p v$k drl_pdp„ Æh__y„ OÏ„ cpsy„ d¡mìey„.ifuf-d_\u dS>b|s \ep¡. d_¡ khp£v$e ep¡S>_p sfa\u dprkL$ `Qukê$r`ep rióeh©rÑ dmu lsu. s¡_p L$fpf dyS>b dpf¡ b¡ hj® rinL$ sfuL¡$L$pd L$fhp_y„ lsy„ s¡\u ldZp„ c|rdv$p_dp„ _ S>sp„ _C spgud_p rinL$ sfuL¡$L$pd L$fhy„ s¡hy„ kl¡S>¡ ep¡Åey„ _¡ h¡X$R>u-r_hpk |fp¡ \e¡ 30 A¡râg 1955_pfp¡S> h¡L¡$i_ `X$sp„ d¢ h¡X$R>u R>p¡X$éy„.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 36

Page 37: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

8 : _C spgud_p¡ dpfp¡ âep¡N

1gu d¡ 1955. h¡X$R>u\u _uL$mu dY$u-kyfs-hX$p¡v$fp-kdgpep \Cd¡hgu õV¡$i_¡ Esfu lz„ Ap_„v$u_p dyhpX¡$ `lp¢Qu Nep¡. d_¡ Å¡C_¡ khp£v$eep¡S>_p_p k„QpgL$ fdZcpC „X$ép Apòe®dp„ `X$u Nep. d_¡ L$l¡, ""sdpf¡sp¡ EOX$sp h¡L¡$i_¡ A¡L$ drl_p `R>u Aphhp_y„ R>¡. sd¡ sp¡ blz hl¡gpAphu Nep !''

d¢ L$üy„, ""d¢ sp¡ Of R>p¡X$éy„ R>¡ A¡V$g¡ hX$p¡vf¡$ O¡f fl¡hp_p¡ A\® S>_lp¡sp¡. r_ipm 1gu S|>_\u iê$ \su lp¡e sp¡ d_¡ Ðepf\u _p¡L$fudp„ NZÅ¡.Ap drl_p¡ d_¡ fl¡hp-S>dhp_u ìehõ\p dmu Åe sp¡ Al] S>¡ L$pd li¡s¡ L$fui _¡ sd_¡ dv$v$ê$` \Ci. h¡X$R>u Apîddp„ A¡L$ hfk flu lz„ b^uÅs_p„ L$pd iuMu Nep¡ Ry>„ A_¡ d_¡ L$p¡C L$pd L$fhpdp„ _p_d _\u.''

k„QpgL$îu \p¡X$uhpf d|„TpC Nep. `R>u L$l¡, ""L$pd sp¡ R>¡ `Z sdpf¡gNs„y _\u. hps A¡d R>¡ L¡$ khp£v$e ep¡S>_p_u Ap¡qX$V$ `pV$} Aphu R>¡ _¡Ap`Zp b^p dy¿e L$pe®L$fp¡ Al] R>¡. 3-4 qv$hk L$pd Qpgi¡. fkp¡Xy„$Qgph_pf L$p¡C _\u. sd_¡ s¡ L$pd L¡$d kp¢ pe ?''

d¢ klj® L$üy„, ""sd¡ s¡ tQsp R>p¡X$u v$p¡. A_pS> Mfuv$u, kpak|aL$fu, `pZu cfu, fkp¡C L$fu b^p_¡ hMskf S>dpX$ui. S>çep `R>u hpkZA_¡ fkp¡X$p_u kapC `Z L$fui. sd¡ r_tòs \C ÅAp¡.''

A_¡ kp„Y$pkpg S>C bÅfdp„\u M|V$sy„ ku „y-kpdp_ Mfuv$u gpìep¡.A_pS>-v$pm hN¡f¡ Qpmu-huZu_¡ kpa L$fu cfu v$u^p„. v$pm-cps-ipL$-fp¡V$gu L¡$ MuQX$u-L$Y$u-Y¡$bfp„ sp¡ d_¡ b_phsp„ AphX$sy„ S> lsy„. 10-12

S>Z_y„ fkp¡X$y„ 4-5 qv$hk ky u d¢ Qgpìey„. L$pe®L$fp¡ A_¡ Ap¸qX$V$fp¡_¡ fkp¡CepL¡$ L$p¡C bl¡_ _\u s¡hy„ _ gpÁey„. d¢e L$p„CL$ L$pd L$ep®_p¡ k„sp¡j gu^p¡. khpf¡Qp-DL$pmp¡ s\p _põsp¡ A_¡ b¡ hpf cp¡S>_ b_phsp¡. Ap¸qX$V$fp¡_¡ b`p¡f¡`Z Qp Å¡CA¡ s¡e b_phu Ap`sp¡. hÃQ¡ hMs dm¡ Ðepf¡ L$p„su g¡sp¡.

h¡X$R>u Apîd d¢ R>p¡X$ép¡ lsp¡ ifuf\u, `Z Apîd_u qv$_Qep® kp\¡ S>gC Apìep¡ lsp¡. khpf¡ Qpf hpÁe¡ EW$hp\u dp„X$u_¡ fpÓ¡ ApW$ hpÁep ky udp„ b¡hMs âp\®_p, kapC, L$p„sZ, fkp¡CL$pe® A_¡ hÃQ¡ Apfpd L$fu g¡sp¡.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 37

Page 38: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

Apîd_p k„QpgL$ d_¡ Å¡ep S> L$fsp. hX$p¡v$fp_p¡ hprZep_p¡ R>p¡L$fp¡iy„ L$fi¡ s¡_u s¡d_¡ tQsp lsu. d¡ drl_p¡ |fp¡ \ep¡. d¢ A¡ drl_p_ph¡s__u A ¡np fpMu S> _ lsu `Z k„õ\p_p kp„Y$pkpg_p L$pep®ge¡ d_¡bp¡gphu rlkpb_ui¡ ê$. 100/-_p h¡s_ `ÓL$ D`f N°pdk¡hL$ sfuL¡$ dpfuklu gu^u _¡ ê$. 100/- d_¡ Q|L$ìep Ðepf¡ k„QpgL$ D`f `X¡$gp âcph_y„`qfZpd Å¡hp dþey„.

s¡ hMs¡ rb_spgudu rinL$_¡ 40+30 dmu ê$. 70 dprkL$ `Npfdmsp¡. spgudu rinL$_¡ 45+30 dmu ê$r`ep 75 `Npf dmsp¡. d_¡ rinL$sfuL¡$ NÎep¡ lp¡s sp¡ ê$. 75 h¡s_ dms. k„QpgL¡$ d_¡ L$pd kp¢àey„,""Ap_„v$u_p dyhpX$p_u Qpf ^p¡fZ_u âp\rdL$ ipmpdp„ A¡L$ S> rinL$ R>¡.sdpf¡ s¡dp„ rinL$ sfuL¡$ ApQpe®_¡ dv$v$ L$fhu _¡ N°pdk¡hp_p„ S>¡ L$pdp¡ sd_¡k|T¡ s¡ sdpf¡ L$fhp„.''

d¡ drl_pdp„ `p„Q qv$hk fkp¡Xy„$ Qgpìep `R>u Apîddp„ kapC,`yõsL$pge_u Np¡W$hZu, v$hpAp¡_y„ Ap¥j^pge, Apîddp„ b¡ hMs_uâp\®_p s\p A¡L$ L$gpL$_y„ kd|lL$p„sZ s¡d S> AÞe ìehõ\p S>¡ fus¡ d¢L$fu lsu s¡_p\u k„QpgL$îu_¡ dpfu L$pe®i[¼s A_¡ r_›$pdp„ cfp¡kp¡ b¡kuNep¡ lsp¡.

âp\rdL$ ipmp_p¡ `l¡gp¡ qv$hk

dpf¡ rinL$ L$d ApQpe®_u dv$v$dp„ fl¡hp_y„ lsy„ `Z rinL$ `p¡s¡ S>dpfp âcph l¡W$m lsp. s¡Ap¡ k`qfhpf Ap_„v$u_p dyhpX$p_p Apîddp„ S>fl¡sp lsp. D`fp„s k„QpgL$îu A_¡ D`k„QpgL$îu s\p b¡ hZL$fp¡ `Zkp\¡ fl¡sp lsp. A¡L$ Mpv$uL$pe®L$f `Z lsp. Apd Qpf-`p„Q Ly$Vy„$bp¡_pApîd_p¡ lz„ Ap`d¡m¡ ìehõ\p`L$ b_u Nep¡. fp¡S> A¡L$ L$gpL$ kapC, b¡hpf âp\®_p s\p kpd|rlL$ L$pd_u Qep® Np¡W$hpC NC.

dpfp rinL$ d_¡ L$l¡, ""Ap`Z¡ Qpf ^p¡fZ_¡ hl¢Qu gCA¡. A¡L$S>Z `l¡gy„-buSy>„ g¡ _¡ buÅ¡ ÓuSy>„-Qp¡\y„ g¡. sd_¡ aph¡ s¡ sd¡ gC gp¡.''

d¢ `l¡gy„-buSy>„ ^p¡fZ `k„v$ L$ey. Npd_¡ R>¡X¡$ Apîd lsp¡. A¡L$ R>¡X¡$hZL$fhpk - buS>¡ R>¡X¡$ c„Nu(F>rjS>_)hpk _¡ ÓuS>¡ R>¡X¡$ Apîd. ipmp

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 38

Page 39: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

Npd_u hÃQ¡. dpV$u_u v$uhpgp¡\u \p ¡gp¡ A¡L$ Ap¡fX$p¡ _¡ D`f `sfp„ lsp„.v$fhpÅ¡ lsp¡ `Z _l] S>¡hp¡. s¡\u Npd_p¡ kp„Y$ ¼epf¡L$ Mp¡gu_¡ A„v$f ¡kuS>sp¡. cp¢esrmey„ MpX$p-M¥ep hpmy„. A¡L$ L$pmy„ `pqV$ey„ lsy„. d_¡ S>ê$fu MQ®L$fhp_u R|>V$ lsu s¡\u buSy>„ L$pmy„ `pqV$ey„, f„Nu_ Qp¡L$_u ¡V$u, X$õV$f, Anf-A„L$-bpfpMX$u hN¡f¡_p \p¡X$p QpV¹®$k hX$p¡v$fp S>C Mfuv$u gpìep¡. rQÓhpsp®_pA¡L$ b¡ QpV¹®$k `Z g¡sp¡ Apìep¡.

ipmp_p¡ `l¡gp¡ qv$hk _hu_sp |Z® lsp¡. dpfp ApQpe® bp¡X®$_pS|>_p rinL$, AX$^u`X$^u Np„ urhQpfdp„ îÙp s¡\u Tæcp¡ Mpv$u_p¡ `l¡f¡`Z ^p¡rsey„ rdg_y„ `l¡f¡. s¡ d_¡ L$l¡, ""c¥ S>Nv$uicpC, sd¡ h¡X$R>udp„cZu_¡ Apìep R>p¡, blz DÐkplu R>p¡ s¡ sp¡ lz„ Å¡J Ry>„ `Z Ap h¥Z(hfZ) cZ¡ s¡hu _\u. fp¡S> ipmp_p¡ O„V$ hNpX$u O¡f¡O¡f afu R>p¡L$fp„DOfphu gphhp„ `X¡$ R>¡. _\u R>p¡L$fp„Ap¡_¡ cZhp_u tQsp, _\u s¡d_p„ dp-bp`p¡_¡ qaL$f.''

Npd bpf¥epAp¡_y„. dp„X$ kpW¡$L$ Of s¡d_p„. Qpf hZL$fp¡_p„, b¡F>rj_p„ A_¡ A¡L$ c¥epÆ_y„. hõsu 450_u Apk`pk li¡. bpf¥ep NfubM¡X|$sp¡, M¡sudp„ NÝ^pdS|>fu L$fu Mpe. _ tkQpC_u kNhX$, _ Mpsf-M¡X$_u k|T. L$p¡v$fp-bpS>fu-dNamu-syh¡f-L$`pk-sg-X$p„Nf L$f¡. `p¡sp_pMphp |fsy„ dp„X$ `L$hu g¡. s¡dp„ hmu v$pê$_y„ ìek_. buX$u sp¡ gNcN b^p„S> `uA¡. L¡$V$guL$ ÷uAp¡ `Z O|„OV$_u _uQ¡ aw„L$ dpfu g¡. r_iprmep_¡ buX$ukmNphhp dp¡L$g¡ s¡e b¡ aw„L$ dpfu g¡. bp` s¡ ÅZ¡ sp¡e¡ s¡_¡ õhpcprhL$NZ¡. Nfubu sp¡ A¡hu L¡$ Xy„$Nmu-bV$pL$p_u gpfu L¡$ NpXy„$ Npddp„ Aph¡ s¡L$p¡v$fp L¡$ X$p„Nf_u kpV¡$ g¡. fp¡L$X$p¡ A¡L$ Ap_p¡e¡ cpÁe¡ S> Ofdp„ lp¡e. s¡ h¡mpê$r`ep-Ap_p- ¥kp_y„ QgZ. `Z fp¡L$X$ _pÏ„ Ap¡R>p„ Ofp¡dp„ lp¡e, A_pS>_udp¡V$u L$p¡W$uAp¡ cf¡gu lp¡e. kapC_p¡ TpTp¡ ¿epg _l] s¡\u budpfu `ZQpgy _¡ Qpgy S> lp¡e. dy¿eÐh¡ TpX$p, EgV$u, Mk, D^fk, sph_u budpfulp¡e. Apîddp„\u v$hpAp¡ `Z Ad¡ (`R>u sp¡ lz„ S>) Ap`sp.

W$uL$, `l¡g¡ qv$hk¡ ipmp_p¡ O„V$ hNpX$u ApQpe®îu_u kp\¡ lz„ Npddp„Q½$f dpfhp _uL$þep¡. ""Aëep Mp¡qX$ep, Qpg _¡lpm¡.'' O¡f¡ O¡f Dqv$ep¡,L$prmep¡, l¡dsp¡, b¥S>gu, v$p¡gu, Adfp¡ hN¡f¡_¡ "kpl¡b' bp¡gph¡. ¼ep„L$hpguAp¡ dpõsf_¡ d_p¡d_ cp„X¡$. R>p¡L$fp„ k„spC Åe L¡$ hpX$pdp„\u `pR>m

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 39

Page 40: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

_pku Åe. s¡dp„ A¡L$ L$prmep¡ blz QbfpL$ lsp¡. dprme¡ Opk_u N„Ædp„k„spC Nep¡ s¡ dpfp kpl¡b r_kfZu\u D`f QY$u_¡ s¡_¡ b|d `pX¡$, Apds¡da„ap¡m¡ `Z ¡gp¡ _p S>X$ép¡. s¡_¡ b¡ dp lsu. kNu dp¡V$u_¡ OfL$pddp„ S> fk._p_u _¡ _hu Ap¡fdp__¡ cZphhpdp„ fk. s¡e bp¡gph¡ `Z L$prmep¡ _pS>X$ép¡ s¡ _p S> S>X$ép¡. Ðep„\u Ad¡ buS>¡ O¡f Nep `R>u Adpfu bpSy>dp„flu_¡ _pku Nep¡ _¡ Adpfu díL$fu L$fsp¡ Nep¡.

d¢ Å¡ey„ L¡$ R>p¡L$fp„ Nfub R>¡, N„v$p„ R>¡ `Z QbfpL$ R>¡. dpf¡ dpV¡$ sp¡A¡ S> cNhp_ lsp. s¡d_u dpf¡ |Å L$fhp_u lsu. buÅ qv$hk\u d¢ApQpe®îu_¡ L$lu v$u y„ L¡$ ""O„V$ hNpX$u sd¡ ipmpdp„ b¡kÅ¡. lz„ R>p¡L$fp„_¡bp¡gphu gphui. ipmpdp„ R>p¡L$fp„ Aph¡ s¡d_¡ sd¡ V$L$p¡fip¡-V$`pfip¡ _l], lz„Aphu_¡ b y„ k„cpmu gCi.''

^p¡fZ 3-4_p 8-10 rhÛp\}Ap¡_¡ bp¡gphhp `X$sp _l]. O„V$ hpÁep`R>u s¡ Aphu S>sp. ^p¡fZ 1-2_p„ R>p¡L$fp„Ap¡_u S> fpdpeZ lsu. lz„ _hp¡dpõsf lsp¡. L¡$V$gp„L$ R>p¡L$fp„Ap¡ bp¡gphsp„h¢s Aphu S>sp„. v$uhu_¡ lz„qv$hpmubp, v$p¡gu_¡ v$p¡gbp, L$dmu_¡ L$dmpbp L$l¡sp¡ s¡\u s¡d_¡ Ndsy„.sdpd rhÛp\}Ap¡_¡ dp_\u S> bp¡gphhp_y„ d¢ fp¿ey„. s¡\u L$pmuv$pkcpC,Adftkl, Mp¡X$tkl, Dv¡$tkl, hS>¡tkl hN¡f¡ sp¡ s¥epf \C_¡ dpfu hpV$ S>Å¡sp lp¡e. lz„ kpv$ L$fy„ s¡ `l¡gp„ L¡$V$gp„L$ Aphu S>sp„ `Z s¡ b^p„ dpfu kp\¡S> fl¡sp„. dpfu kp\¡ S> ipmpdp„ Aphsp„. Adpfp ApQpe® kpl¡b_u kp¥_¡buL$ gpNsu. s¡Ap¡ Ap hfZ dpV¡$ lgL$p iåv$p¡ L$l¡sp, ¼epf¡L$ Npm `Zv¡$sp. lz„ kp¥_¡ dp_\u bp¡gphsp¡ s¡\u ^p¡fZ 1-2_u k„¿ep sp¡ Å¡s-Å¡sp„dp„h^u NC. L¡$V$guL$ R>p¡X$uAp¡ sp¡ L¡$X$dp„ s¡d_p„ _p_p„ cpC-bl¡__¡ `Z gC_¡Aphsu. lz„ kp¥_¡ AphL$pfsp¡ _¡ dp¡V$p„ _pd¡ bp¡gphsp¡.

^ud¡ ^ud¡ k„¿ep A¡V$gu h^u NC L¡$ bp¡X®$_p r_ed âdpZ¡ ipmpdp„ÓZ rinL$p¡ d„S|>f \ep„. lz„ Qp¡\p¡. lz„ õhpcprhL$ S> ApQpe® \C Nep¡. S|>_pApQpe®_y„ dp_ lz„ fpMsp¡. s¡dZ¡ dpfu i¥gu Å¡C. s¡Ap¡ s¡ kdÄep Mfp,`Z s¡d_p\u s¡ fus¡ hs} iL$psy„ _l]. `pL¡$ OX¡$ L$p„W$p Ap¡R>p S> QX¡$ !

Ad¡ Qpf sp¡ hfk¡ \ep. `Z s¡ v$frdep_ dpfp rinZ_p âep¡Np¡Qpgy \ep. ^p¡fZ 1-2dp„ cZsf sp¡ kpdpÞe S> lsy„. s¡\u hpsp® A_¡

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 40

Page 41: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

bpgNusp¡ d¢ iuMhhp dp„X$ép„. ^ud¡ ^ud¡ Arc_eNusp¡ `Z Qpgy L$ep¯.bpf¥ep L$p¡d `p¡sp_¡ nrÓe-fpS> |s dp_¡. s¡\u \p¡X$u õhdp_u. hpsp® _¡Nusp¡ kp„cmhp sp¡ L¡$V$guL$ hpf R>p¡L$fp„Ap¡_u dp-ap¡C-v$pv$p `Z ipmpdp„Aphu A¡L$ M|Z¡ b¡ksp„. Arc_e lz„ L$fsp¡. s¡\u iê$dp„ R>p¡L$fp„ dpfu díL$fuL$fsp„. ^ud¡ ^ud¡ s¡d_p¡ k„L$p¡Q OV$sp¡ Nep¡ A¡V$g¡ `l¡gp„ R>p¡L$fuAp¡ cmhpgpNu. `R>u sp¡ bpm_pV$L$p¡ cS>hsp„ \ep„ A¡V$g¡ R>p¡L$fpAp¡ `Z cmhpdp„X$ép. X$p¡iu _¡ v$uL$fu, Npëgu dpfu Offf Åe _¡ A¡hp„ Nusp¡ h¡X$R>u_uN°pdipmpdp„ Ad¡ ÅZ¡gp„ s¡ cS>hsp„ L$ep¯.

gp¡L$p¡_u Nfubu OZu. O¡f¡O¡f 5-6 R>p¡L$fp„. s¡\u R>p¡L$fp„Ap¡ `pR>mMQ® `Z TpTp¡ _ L$fu iL¡$. hmu s¡V$gu k|T `Z _l]. R>p¡X$uAp¡ QrZep-Qp¡mu `l¡fu_¡ Aph¡. R>p¡L$fp X$Ngy„ lp¡e sp¡ QÍ$u _p lp¡e _¡ QÍ$u lp¡e sp¡X$Ngy„ _p lp¡e s¡hp. lp¡mudp„ _hy„ X$Ngy„ L¡$ QÍ$u `l¡f¡ sp¡ qv$hpmudp„ bv$g¡.MpMu Æ__p„ L$`X$p„ s¡\u ^p¡hpdp„e¡ bm `X¡$. kpby sp¡ gph¡ S> ¼ep„\u ?Npddp„ c¥epÆ_u L$qfepZp-A_pS>_u vy$L$p_. L$p¡v$fp-X$p„Nf L¡$ dNamu O¡f\ugC_¡ Åe _¡ s¡_¡ kpV¡$ dkpgp-s¡g-Np¡m-Opkg¡V$ gph¡. c¥epÆA¡kuhhp_p¡ k„Qp¡ fpM¡gp¡ s¡ R>p¡L$fp_p„ X$Ngp„ _¡ QÍ$u kuhu v¡$. A¡L$ X$Ngp_urkgpC R> Ap_p g¡ `Z s¡_¡ NpS>-bV$_ _ L$f¡. QÍ$uAp¡_¡ `Z NpS>-bV$__ L$f¡. s¡\u R>p¡L$fp D`f v$p¡fu bp„ ¡. hX$p¡v$fp S>C lz„ kp¡e-v$p¡fp-bV$_-kpbyhN¡f¡ Mfuv$u gphy„. d_¡ drl_¡ ê$. 100/- dm¡. dpfp¡ S>dhp_p¡ MQ® v|$^_p 71/

2 ê$r`ep kp\¡ 15-20 ê$r`ep \pe. âhpk, |Zu, yõsL$p¡dp„ buÅ„ 30-40

MQp®e. `R>u bQs fl¡ s¡ R>p¡L$fp„ `pR>m MQy. L$p¡X$L$_p¡ A¡L$ bp¡¼k L¡$d¡fpdpfu `pk¡ lsp¡. s¡dp„ ApW$ ap¡V$p_p¡ b¡-AY$u ê$r`ep_p¡ fp¡g Aph¡.^p¡hX$phhp_p `Z A¡V$gp S> ê$r`ep \pe. 4-5 ê$r`epdp„ ApW$ ap¡V$p `X¡$.bpmL$p¡_¡ ap¡V$p `X$phhp_p¡ M|b ip¡M.

\p¡X$p qv$hk `R>u Ad¡ v$f ir_hpf¡ _v$uA¡ S>hp_y„ fp¿ey„. v$p¡Y¡$L$dpCg v|$f\u L$fX$ _v$u Åe. s¡dp„ `pZu TpTy„ _l] `Z A¡L$ ^fp¡ lsp¡. s¡dp„L$df\u Nmp ky u_y„ `pZu. s¡\u _plhp_u _¡ sfhp_u dÅ `X¡$. b^p„

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 41

Page 42: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

R>p¡L$fp„Ap¡_¡ sfsp„ AphX¡$. s¡d_¡ Nd¡e blz. lz„ hl¡gp¡ _plu_¡ R>p¡L$fpAp¡_p„L$`X$p„_¡ kpby v$C ^p¡C _p„My„. Ðep„ dp¡V$u dp¡V$u rigpAp¡ D`f L$`X$p„ sX$L¡$kyL$pe. s¡V$gp¡ hMs R>p¡L$fp sØ_ _pNp `pZudp„ Esfu_¡ ifuf Qp¡mu_¡_lpe. `Z R>p¡X$uAp¡ cu_p„ L$`X$p„_¡ blpf Aphu `l¡fu fpMu_¡ S> _uQp¡hug¡. \p¡X$u dp¡V$u R>p¡X$uAp¡ _p_u_¡ dv$v$ L$f¡. ¼epf¡L$ L$p¡C R>p¡X$u Ap¡Y$Zu gphulp¡e sp¡ b¡ R>p¡X$uAp¡ b¡ R>¡X¡$\u s¡_¡ `L$X¡$. s¡_u `pR>m S>C R>p¡X$uAp¡hpfpafsu _uQp¡hu M„M¡fu TV$TV$ `l¡fu g¡. _v$uA¡ S>sp„ _¡ Aphsp„ hpsp¡Qpg¡. lz„ L$p¡C kplkL$\p L¡$ âpZuAp¡_u hps dp„Xy„$ s¡dp„ s¡d_¡ dÅ Aph¡.d|m hps_¡ g„bphhp_u L$mp d_¡ AphX$u Ne¡gu. lphcph\u hpsp® L$fy„ sp¡Ap„M kpd¡ ÅZ¡ Æhsy„ ×íe S> MXy„$ \C Åe. `iy- „MuAp¡_p AhpS>L$pYy„$. s¡dp„ dpfu c|g \pe sp¡ R>p¡L$fp„ s¡_u |rs® L$fu g¡. ¼epf¡L$ fõs¡ ap¡V$p `Z

`pX$uA¡. hpsp¡dp„ v$pê$-spX$u-AauZ-sdpLy$_p„ ìek_p¡_u hpsp¡ `Z Aph¡.

iê$Apsdp„ QL$p¡f R>p¡L$fpAp¡ Qp¢L$u S>sp„, `pR>m\u dpfu kp\¡ Ofp¡bp¡ h^sp„

_v$uqL$_pf¡ s¡d_p bp`-L$pL$p_p„ dpV$gp„ bsph¡. Npdgp¡L$p¡ v$pê$ Npmhp Al] Aphsp.

kuddp„ dlzX$p_p„ TpX$ OZp„. dlzX$p_p„ awg huZu_¡ Ofdp„ k„Ofu fpM¡. ¼epf¡L$ Mpe,

¼epf¡L$ s¡dp„\u AdyL$ hp_Nu b_ph¡, L$pL$b `Z Npm¡. s¡dp„ sdpLy$ c¡mhu s¡_u

Np¡muAp¡ b_phu lz½$pdp„ s¡ Np¡mu Qp¢V$pX$u D`f v¡$hsp cfu `uA¡.

iê$Apsdp„ v$pê$_p„ dpV$gp„ L$p¡C bsph¡ sp¡ buÅ s¡_¡ hpfsp.""S>Nv$uicpC kfL$pfu dpZk R>¡. `p¡guk_¡ Mbf L$fi¡ sp¡ cpf¡ `X$i¡'' •A¡d L$l¡ `Z dpfp¡ hsp®h L$v$u L$p¡C bpbsdp„ `p¡guk_¡ bp¡gphhp_p¡ _\us¡_u Mpsfu \ep `R>u r_c®esp\u s¡d_u b^u hpsp¡ L$f¡. s¡d_p bp`-L$pL$p_¡ Mbf `X$u Åe sp¡ hY¡$. `Z `R>u sp¡ s¡d_u L$p¡C `Z hps L$v$pQdp-bp`\u Ry>`ph¡, dpfp\u _rl.

s¡d_p„ `fp¾$dp¡_p„e¡ hZ®_ L$f¡. gp¡qY$ep`Õ\f_p A¡L$ Op\u kuV$p¡X$u(rMkL$p¡gu)_¡ TpX$ `f\u `pX¡$. s¡_p ¡V$dp„ krmep¡ Mp¡ku _uQ¡ v¡$hspkmNphu i¡L$u_¡ MpC Åe. âÅ dp„kplpfu `Z Nfubu_¡ L$pfZ¡ bÅfy dp„k_ Mfuv$u iL¡$. rMkL$p¡gu, QL$gu, lp¡gp„_p¡ riL$pf L$fu i¡L$u_¡ Mpe.

d_¡ R>p¡L$fpAp¡ dpV¡$ cpfp¡cpf â¡d. s¡\u L$p¡C bpbsdp„ _ ^dL$phy„,_ A`dp_ L$fy„; dpfhp_u sp¡ hps S> ¼ep„ lp¡e !

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 42

Page 43: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

ApQpe®_¡ b^p„ kpl¡b L$l¡, iê$Apsdp„ d_¡e "kpeb' L$l¡sp. `R>ud¢ S>Nv$uicpC L$l¡hp_u V¡$h `pX$u. s¡ L¡$V$gpL$_¡ kfMy„ bp¡gspe¡ _p AphX¡$.OZp "TO^uc¥' S> L$l¡sp.

_p_p„ _p_p„ `e®V$_p¡ `R>u gp„bp âhpkp¡ L$fhp_u BÃR>p R>p¡L$fpAp¡_u\C. _¡fp¡N¡S> V²¡$_dp„ V$]bp Esfu Vy$hp_p Nfd `pZu_p Tfp, cud_u Qp¡fu,Nms¡ðf_p¡ âhpk L$ep£ sp¡ buÆ hpf X$pL$p¡f_p¡ _¡ ÓuÆ hpf hX$p¡v$fp_p¡ _¡`phpNY$_p¡.

âhpkdp„ R>p¡L$fp„Ap¡_¡ blz S> dÅ `X¡$. V²¡$_dp„ AX$^u qV$qL$V$ A_¡hmu L$Þk¡i_ s¡\u A¡L$pv$ ê$r`epdp„ âhpk \C S>sp¡. s¡ hMs¡ M¡sdS|>fuv$pX$p_u ApW$ Ap_p. A¡V$g¡ b¡ v$pX$p dS|>fuA¡ ê$r`ep¡ \C S>sp¡. Y¡$bfp„ _¡kyMX$u kp¥ O¡f\u bp„ u g¡. A¡L$ v$lpX¡$ khpf¡ S>CA¡ sp¡ buS>¡ v$lpX¡$ kp„S>¡`pR>p AphuA¡. A¡L$ fps blpf fl¡hp_y„ \pe. Nusp¡ _¡ hpsp® Qpg¡. õ\m_y„hZ®_ L$fuA¡. âhpk `R>u_p qv$hk¡ O¡f¡ O¡f R>p¡L$fp„ âhpk_u S> hpsp¡ L$f¡.^ud¡ ^ud¡ r_iprmep_u kp\¡ s¡d_p„ dp¡V$p„ cpC-bl¡_ `Z Aph¡. A¡L$ hpfsp¡ Npd_u Sy>hp_X$u hlzAp¡ Aphu, ""dpõsf, Ad_¡e X$pL$p¡f fZR>p¡X$fpe_uÅÓp L$fphp¡.'' dpfp„ ^p¡fZ A¡L$ A_¡ b¡dp„ R>\u ApW$ hj®_p„ R>p¡L$fp„. s¡d_udp s¡d_p\u 17-18 hfk dp¡V$u A¡V$g¡ 24\u 26 hfk_u Sy>hp_Å¡ . dpfuDdf 21 hj®_u. `Z dpfp¡ hsp®h A¡hp¡ L¡$ Npddp„ O¡f¡ O¡f hX$p¡v$fp_p i¡W$_p¡v$uL$fp¡ d_¡ NZ¡. ""S>¡d_p„ kpky L¡$ kkfp d_¡ Aphu_¡ L$lu S>i¡ s¡huhlzAp¡_¡ gC S>Ci'' A¡hu d¢ Ål¡fps L$fu. S>Z v$uW$ âhpkMQ®_p b¡ê$r`ep g¡hp_p fpM¡gp. Npd_p„ dp¡V¡$fp„ (X$p¡kp-X$p¡ku sp¡ _p L$l¡hpe) 45 \u50 hfk_p„ S> sp¡, hpfpafsu Aphu_¡ au cfu `p¡sp_u yÓh |_y„ _pdgMphu Nep„. k„¿ep 56_u \C. cpÁe¡ S> L$p¡C Of bpL$u li¡. R>p¡X$uAp¡A¡g|NX$p„ ^p¡ep„, L¡$V$gp„L¡$ _hp„ L$pY$ép„. A¡L$ Å¡X$ `l¡fhp_u _¡ A¡L$ buS>¡ qv$hk¡

bv$ghp_u. kp\¡ A¡L$ lp\ê$dpg _¡ A¡L$ lSy>qfep¡ (Vy$hpg), Apfku, L$p„kL$u A_¡

gp¡V$p¡ `Z b^p„A¡ g¡hp_p¡ lsp¡. b¡ qv$hk_p ÓZ V„$L$_y„ cpsy„e¡ b^p„A¡ g¡hp_y„.

dpfp âhpkdp„ ìek_ _ L$fhp_p¡ r_ed Qyõssp\u `mpsp¡.L¡$V$guL$_¡ k|„Ohp _¡ L¡$V$guL$_¡ v$p„s¡ Okhp R>]L$Zu_u V¡$h. Npddp„ hps hl¡su

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 43

Page 44: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

\C, ""dpõsf R>¡ L$X$L$, R>]L$Zu _l] g¡hp_u.'' b ¡ hps `lp¢Qu NC.

Ad¡ Ap_„v$u_p dyhpX¡$\u b¡ dpCg Qpgu_¡ kp„Y$pkpg õV¡$i_¡`lp¢Ãep„. Npd_p \p¡X$p hX$ugp¡ d|L$hp `Z Aph¡gp. qV$qL$V$p¡ gC dp\p„NZhp b¡W$p„. L¡$V$guL¡$ sp¡ `l¡gu S> hpf NpX$u_u dykpafu L$f¡gu. b^p„ A¡L$S> X$åbpdp„ b¡khp_p¡ âeÐ_ L$f¡. dpfp X$åbpdp„ S> cuX$. d¢ Vy$L$X$u `pX¡$gu_¡ AgN AgN X$åbpdp„ b¡khp kdÅh¡gy„ `Z b^uAp¡ dpfphpmpX$åbpdp„ S> QX$u. kuV$ dmu s¡ k„L$p¡X$pC_¡ kuV$ D`f _¡ _ dmu s¡ _uQ¡Qpghp_u S>ÁepA¡ b¡ku NC. Npd_p„ hX$ugp¡ õV¡$i_¡ lsp„ Ðep„ ky^u gpS>L$pY¡$gu `Z S>¡hu NpX$u E`X$u L¡$ b^uAp¡A¡ `pgh M¢Qu_¡ dp\p D`fAp¡Y$hp_y„ fl¡ s¡d S> fp¿ey„. d¢ hpfpafsu b^uAp¡_u Ap¡mMpZ L$fu.agpZu Dv¡$k„N_u L$pL$u, agpZu tldsk„N_u dp, Y$]L$Zu Adfk„N_ucp¡ÅC. A¡d hpfpafsu b^uAp¡A¡ Ap¡mMpZ Ap`u. ""ipeb, gp¡ lh¡hps dp„X$p¡.'' A¡hu L$p¡L¡$ afdpe¡i L$fu. R>p¡L$fp„ O¡f S>C_¡ b^y„ hZ®_ dp-L$pL$u_¡ L$f¡ s¡\u b^uAp¡_¡ rS>opkp. dpfu hpsp¡dp„ Mp¡V$p qfhpÅ¡_¡rsgp„S>gu Ap`hp_u hps Aph¡. Qp¡¿Mp fl¡hy„, _plhy„, v$psZ L$fhy„,L$`X$p„ apV¡$gp„ _l], kp„^¡gp„ `l¡fhp„; ìek_ _ L$fhy„, Npmp¡ _ bp¡ghu,fp¡S> cNhp__u âp\®_p L$fhu, TOX$p _ L$fhp, Mdu Mpsp„ iuMhy„ hN¡f¡ku^p„ k|Q_p¡ _p Aph¡ `Z hpsp®_p„ `pÓp¡_p„ hZ®_dp„ b^y„ Aphu Åe.ApX$L$sfu fus¡ kp¥_¡ k„v¡$ip¡ `lp¢Qsp¡ fl¡.

lz„ `Z dpfy„ cpsy„ b_phu_¡ kp\¡ gC Nep¡ lsp¡. Ðep„ A¡L$ QbfpL$hlzA¡ L$üy„, ""i¡W$_p v$uL$fp s¡ Ap`Ï„ L$p„C Mpsp li¡ !'' s¡_p¡ V$p¡Zp¡ lz„kdÆ Nep¡. Ad¡ b^p„ Np¡m L|„$X$p„my„ L$fu_¡ b¡W$p„. Ad¡ b^p„A¡ A¡L$buÅ_pcpspdp„\u hl¢Qu_¡ Mp y„. iê$Apsdp„ b^uAp¡ A¡L$d¡L$ kpd¡ |„W$ L$fu Ahm¡dp¡Y¡$ b¡W¡$gu. s¡d_¡ A¡hu S> V¡$h `X¡$gu. d¢ b^p„_p„ dp¢ a¡fìep„. S>Nv$uicpCL$l¡ A¡V$g¡ kpd¡ v$gug L$fhp_u _l], A¡hu kpdpÞe kdS> \C Ne¡gu.X$pL$p¡fdp„ ^fdipmpdp„ Esep¯. v$i®_ L$ep¯, smphdp„ _püp„, bp¡X$pZp_y„ ÓpS>hy„Å¡ey„. b^uAp¡_¡ lfM lfM \C Nep¡. r`ef A_¡ kpkfu hÃQ¡ 5-7 NpD_y„A„sf lp¡e. s¡_u hÃQ¡ `N¡ Qpgu_¡ S> Aph_-Åh_. f¡gNpX$u_u rkkp¡V$ukp„cm¡gu, L$p¡CA¡ Å¡C `Z li¡; `Z b¡khp_y„ sp¡ `l¡gu S> hpf \e¡gy„.buS>¡ qv$hk¡ Npddp„ O¡f¡ O¡f X$pL$p¡fepÓp_u S> QQp®.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 44

Page 45: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

hlzAp¡_p¡ `qfQe \ep `R>u dpfu `lp¢Q fkp¡X$p ky u_u \C NC.S>¡ A^hÃQ¡\u EW$u Ne¡gp„ s¡hp„ dp¡V$p„ R>p¡L$fp-R>p¡L$fuAp¡ `Z ipmpdp„ v$pMg\hp Apìep„. A¡L$dp„\u ÓZ rinL$ \e¡gp. s¡dp„\u buS>¡ hfk¡ `p„Q rinL$p¡\C Nep. Npd_p¡ Ap¡fX$p¡ _p_p¡ `X$hp dp„X$ép¡ sp¡ Apîddp„ Mpgu Ap¡fX$pA_¡ Ap¡ifuAp¡dp„ hNp£ cfphp dp„X$ép. ^p¡fZ 4\u cZu EW¡$gp dpV¡$ `p„Qdy„^p¡fZ iê$ L$fhy„ `X$éy„.

iê$Apsdp„ cZphhp rkhpe_u Csf âh©rÑ kpd¡ L¡$V$gpL$ Npdgp¡L$p¡rhfp¡ L$fsp. ^ud¡ ^ud¡ hpguAp¡_¡ cfp¡kp¡ `X$hp dp„X$ép¡ L¡$ âh©rÑ L$fhp\ucZsf EgVy„$ h^pf¡ kpfy„ \pe R>¡. dp¡L$p¡ Å¡C A¡L$ qv$hk d¢ v$fMpõs L$fu L¡$Ap`Zu ipmp_p Ap¡fX$pdp„ MpX$p R>¡ s¡ |fhp Å¡CA¡. _¡ g]`Z _h¡kf\u L$fhy„Å¡CA¡. A_¡ W$fph¡gp qv$hk¡ O¡f¡ O¡f\u sNpfuAp¡dp„ Np¡fdV$u Aphhp dp„X$u, L$p¡C`pZu gpìey„. L$p¡C V$u`hp_y„ gpìey„. MpX$p yfpep _¡ cp¢esrmey„ kdsg \CNey„. buS>¡ qv$hk¡ R>pZ gphu Npf L$fu g]`Z L$ey. d_¡ Ap¡L$muAp¡ `pX$sp¡ Å¡CR>p¡X$uAp¡ dp¢dp„ Ap„Nmp„ Opgu NC. ""Ap S>Nv$uicpC i¡'f_p i¡W$_p v$uL$fp,`Z c¥ipb A¡d_¡ sp¡ b y„ S> AphX¡$ ! cpeX$p_y„ L$pd sp¡ AphX¡$ `ZbpeX$uAp¡_y„e¡ AphX¡$ !'' Npddp„ O¡f¡ O¡f Ap hps Qpgsu. L¡$V$guL$ âp¥Y$ bl¡_p¡Å¡hp `Z Aphu NC. d_¡ A_¡ R>p¡L$fpAp¡_¡ ipbpiu Ap`su NC.

d_¡ rhQpf Apìep¡ L¡$ Npd_u hõsu_u NZsfu L$fuA¡. A¡V$g¡Qp¡ X$p¡ b_phu Mp_p„ v$p¡ep¯. _pd, hX$ug kp\¡_p¡ k„b„ , Jdf, hlz lp¡e sp¡r`ef_y„ Npd, v$uL$fu lp¡e sp¡ kpkfu_y„ Npd, S>du__y„ dp`, Y$p¡f_u k„¿epA_¡ OZu b^u rhNsp¡. b¡-ÓZ X$püpAp¡ Aphu_¡ |R>u `Z Nep L¡$,""dpõsf, Ap b y„ gMpZ kfL$pfdp„ sp¡ _\u Ap`hp_p _¡ ?'' S>du_L¡$V$gu Ås¡ M¡X¡$ R>¡, L¡$V$gu cpN¡, v$pZ¡, cpX¡$ Ap`u R>¡. L¡$V$gu cpN¡-v$pZ¡gu^u R>¡ ? L$p¡_¡ Ap`u R>¡ _¡ L$p¡_u M¡X$p¡ R>p¡ ? A¡hp âñp¡\u L¡$V$gpL$_¡ i„L$p`X$u lsu A¡V$g¡ s¡Ap¡ rhfp¡ L$fhp gpÁep. `Z dpf¡ _¡ kfL$pf_p L$p¡CMpsp_¡ L$p¡C k„b„ _lp¡sp¡ s¡\u rhfp¡ gp„bp¡ _ Qpëep¡.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 45

Page 46: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

rhÛp\}Ap¡_u k„¿ep h^u, Of Of_p¡ `qfQe \ep¡, dpfp dpV¡$ kp¥_y„qv$g Lp¸$mhp gpÁey„ `R>u ^ud¡ ud¡ d¢ Npddp„ hps d|L$u. ""kfL$pf_p¡ L$pev$p¡R>¡. 6\u 11 hfk_p„ b^p„ bpmL$p¡A¡ cZhp_y„ R>¡. _ dp¡L$g¡ s¡d_p„ dp-bp ¡v„$X$ cfhp¡ `X$i¡. AÐepf¡ dpÓ bpqfep_p„ S> bpmL$p¡ iuM¡ R>¡. hZL$f A_¡F>rj_p„ _\u Aphsp„.'' Npddp„ QQp® Qpgu. L¡$V$gpL$ d_¡ Ap Æv$ R>p¡X$u v¡$hpkdÅhhp Apìep. L¡$V$gpL$ hmu ¡gpAp¡_p hpkdp„ S>C s¡d_¡ v$pV$u Ap`uApìep. d¢ ^ud¡ ud¡ hZL$fhpk _¡ F>rjhpkdp„ S>hp dp„X$éy„. s¡d_p„R>p¡L$fp„Ap¡_¡ ipmpA¡ dp¡L$ghp kdÅhhp dp„X$éy„. iê$Apsdp„ Npd_p gp¡L$p¡_uQY$hZu\u s¡dZ¡ R>p¡L$fp„ dp¡L$ghp„ _ßp¡ cÎep¡ `Z ^ud¡ ud¡ L$l¡sp \ep,""kfL$pf_p¡ L$pev$p¡ lp¡e sp¡ ipeb gC S>Å¡, Adpfp¡ v„$X$ _p L$fphip¡. bpL$u,Ap fS> |sp¡_u kp\¡ Adpfp„ R>p¡L$fp„ cZ¡ s¡ A^fd_y„ L$pd sp¡ R>¡ S> lp¢ !''rhfp¡ D`fR>‰p¡ lsp¡. dpfu ^ufS> AM|V$ lsu A_¡ NpdS>_p¡ dpV¡$ cf |fâ¡d lsp¡ s¡_p¡ yfphp¡ dpf¡ Ap`hp_p¡ _ lsp¡. ^ud¡ ud¡ s¡d_p„ bpmL$p¡Aphsp„ \ep„. hN®dp„ Aph¡ _¡ R>¡V¡$ b¡k¡. cZhpdp„ s¡e b^p„ L$pQp„ _lp¡sp„.CL$p¡s¡f ¡Y$u\u cZsf_y„ b°ûQe® `pm¡gy„ s¡ sL$ dmsp„ Mugu EW¹$ep„. s¡d_uõg¡V$ Å¡hp d„Nphy„. s¡d_p lp\dp„\u õg¡V$ gC_¡ ¡_\u ky pfu Ap y„ s¡dp„L$p¡CL$ hpf AX$L$u S>hpe A¡V$g¡ A¡L$pv$ fS> |s bÃQp¡ bfpX¡$. ""A¡...S>O^ucpC AcX$pep !!'' A_¡ b^p EW$u_¡ Of cZu _pk¡. s¡d_u dpbbX$su Åe _¡ R>p¡L$fp_¡ blpf S> dp\pbp¡m `pZu f¡X$u_¡ _hX$ph¡. lz„ ¡gp„bpmL$p¡_¡ cZphhp_y„ Qpgy fpMy„. `R>u kp„S>¡ Npddp„ Ap„V$p¡ dpfhp _uL$my„Ðepf¡ L¡$V$guL$ d_¡ L$l¡e Mfu, ""ipeb, sdpfu b^u hps lpQu `Z ApAX$L$ApcX$ L$fp¡, s¡ W$uL$ _ L$l¡hpe lp¢.'' s¡d_¡e A„sfpÐdp\u dpfu hpsMp¡V$u sp¡ _ gpN¡. lz„ L$p¡CL$_¡ kdÅhy„, ¼ep„L$ lku_¡ S>sp¡ flz„. ^ud¡ ud¡rhfp¡ idu Nep¡. hZL$f-F>rj_p„ R>p¡L$fp„ `Z r_erds Aphsp„ \ep„.cZhp gpÁep„. ¼epf¡L$ fS> |sp¡ L$fsp„e¡ S>gv$u sX$psX$ S>hpbp¡ Ap`sp„ \ep„.`R>u sp¡ s¡d_u hÃQ¡e c¡v$_u f¡Mp c|„kpsu NC. `e®V$_p¡ A_¡ âhpkp¡dp„ kp¥A¡L$ kp\¡ lp¡e, kp\¡ b¡ku_¡ S>dhp_y„ \sy„ `R>u b y„ klS> \sy„ Ney„. A`pf^ufS> A_¡ cf |f â¡d\u s¡ S>dp_pdp„ A_¡ s¡e bpf¥ep L$p¡ddp„ Ap a¡fapfA¡ dp¡V$u kpdprS>L$ ¾$p„rs S> NZpe.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 46

Page 47: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

A¡L$ qv$hk L¡$V$gpL$ R>p¡L$fp L$l¡, ""S>O^ucpC, ApS>¡ sp¡ ÆgX$p„`pX$uA¡. spX$_p Np¡mp Mphp R>¡. kuddp„ spX$_p„ TpX$ OZp„. ÆgX$p„_¡ sp¡X$hp„A¡ dlpL$`fy„ L$pd. spX$ 25-30 auV$ KQp¡. s¡_u `f QX$hp dpV¡$ AphX$sÅ¡CA¡. W¡$W$ D`f S>CA¡ A¡V$g¡ spX$R>p (spX$_p„ L$L$fu ^pfhpmp„ `p_)_y„ Q½$fAph¡. s¡_¡ hmp¡V$uA¡ `R>u ÆgX$p„_¡ d|mdp„\u `prmep hX¡$ A¡L$ OpA¡ _uQ¡`pX$u iL$pe. lz„ sp¡ bp`Np¡sfdp„ L$p¡C qv$hk spX¡$ QX¡$gp¡ S> _rl. s¡\uR>p¡L$fp„_¡ |R>ey„, ""spX¡$ QY$u_¡ ÆgX$p„ L$p¡Z `pX$u gph¡ ?'' b^p„A¡ A¡L$uAhpS>¡ L$üy„, ""S>O^ucpC, Æhgp¡ c„Nu ÅZ¡ R>¡. s¡_¡ b¡ Ap_p Ap`uA¡A¡V$g¡ L$pd \C Åe.'' Ad¡ sp¡ Npd_¡ R>¡X¡$ Æhgp_¡ O¡f Nep. s¡Z¡ Å¡ey„ L¡$R>p¡fp„ Æv¡$ QX$ép„ R>¡ _¡ dpõsf kfL$pfu `Npfv$pf R>¡. s¡Z¡ L$üy„, ""ipe¡b,Qpf Ap_p gJ `R>u D`f QYy„$.'' d¢ R>p¡L$fp„_¡ |R>ey„. A¡L$u AhpS>¡ b^p„A¡L$üy„, ""S>O^ucpC, bdZp„ dp„N¡ R>¡. Npd_p dyMu_¡ L$lu_¡ s¡_¡ ku^p¡v$p¡fL$fphu v$CA¡.'' `Z dpfu A¡ fus _lp¡su. OÏ„ kdÅìep `R>ue¡ Æhgp¡ _dpÞep¡ A¡V$g¡ Adpfu Vy$L$X$u ku^u spX¡$ `lp¢Qu. R>p¡L$fp„_¡ cfp¡kp¡ L¡$,""S>O^ucpC ^pf¡ s¡ L$f¡ S> L$f¡.'' d¢ L$üy„, ""lz„ \p¡X¡$ ky u QY$u Å¡J. d_¡aph¡ sp¡ L$p¡C d_¡ `prmey„ A„bphÅ¡.''

d¢ sp¡ L¡$X¡$ v$p¡fu bp„ u _¡ QX$ép¡. _p_`Zdp„ hX$p¡v$fpdp„ Ad¡Cg¡[¼V²$L$_p \p„cg¡ QX$u S>sp„. Ap„bgu-`u`mu fdhp _¡ Å„by Mphp lfZufp¡X$ S>CA¡ Ðepf¡ Å„by_p„ TpX¡$e QX$u S>sp. s¡ A_ych L$pd Apìep¡ _¡ lz„ sp¡kl¡gpC\u v$i¡L$ auV$ QX$u Nep¡. dpfp¡ ApÐdrhðpk hÝep¡ A¡V$g¡ d¢ `prmey„d„Npìey„. A¡L$ R>p¡L$fp¡ d_¡ A„bphu Nep¡ S>¡_¡ d¢ L$df¡ h]V¡$gu v$p¡fudp„ `pR>m_pcpN¡ Mp¡ku v$u y„. spX$ D`f QX$hpdp„ sp¡ dyíL¡$gu _p `X$u `Z spX$R>p_y„ Q¾$Apìey„ Ðep„ d_¡ d|„ThZ \C. R>p¡L$fp„ _uQ¡\u d_¡ âp¡ÐkplL$ k|Q_p Ap`spfl¡, ""S>O^ucpC, h„Y$u hV$u ÅAp¡. s¡ dpV¡$ hÃQ¡ _X¡$ s¡hp„ b¡-Qpf spX$R>p`prmep\u hpY$u _pMp¡.'' d¢ s¡d L$ey `Z A¡L$ `p__u ^pf dpfp L$p„X¡$ OkpC_¡ _k L$`pC. gp¡lu_u ^pf \C `Z d¢ MQpMQ ÆgX$p„ `pX$ép„ S>. A¡L$X$pm L$p y„ _¡ b¡-ÓZ ÆgX$p„ _uQ¡ `X¡$. R>p¡L$fp„ ApOp„ S>sp„ fl¡gp„ `Zgp¡lu_u ^pf \C s¡_p V$u`p„ _uQ¡ `X$ép s¡\u R>p¡L$fp„ riep„rhep„ \C Nep„.""bk, bk, S>O^ucpC, lh¡ `prmey„ a¢L$u v$p¡ _¡ _uQ¡ Aphu ÅAp¡.'' b^p„A¡L$u AhpS>¡ bp¡ghp gpÁep„. d¢ s¡d L$ey. 8-10 X$pmp¡ L$p`u li¡ s¡\u huk¡L$

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 47

Page 48: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

ÆgX$p„ `X¡$gp„. A¡L$dp„ ÓZ spX$amu _uL$m¡. R>p¡L$fp„ sp¡ Myi. dpfp¡ lp\ Å¡CA¡L$ R>p¡X$u M¡sfdp„\u L$p¡C `p_ gphu dkmu_¡ dpfp Op D`f Qp¢V$pX$u NC.s¡d_¡ A¡L$ bpSy> S>O^ucpC spX¡$ QY$u_¡ ÆgX$p„ `pX¡$ s¡_p¡ lfM, sp¡ buÆbpSy lz„ Ohpep¡ s¡_u klp_yc|rs. Aphp cphdp„ spX$amu Mphp_p¡ Ap_„v$Ap¡R>p¡ \C Nep¡.

lz„ spX¡$ QX$ép¡ _¡ d¢ ÆgX$p„ `pX$ép„ s¡ kdpQpf Npddp„ a¡gpC Nep.dpfp rhÛp\} Adfk„N_p r`sp dp_pL$pL$p _¡ dpsp b¥ÆL$pL$u dpfp D`f M|bâ¡d fpM¡. s¡d_p Of ApNm\u S> Apîd_p¡ fõsp¡. Adpfu V$p¡mu ÆgX$p„gC_¡ _uL$mu A¡V$g¡ dp_pL$pL$pA¡ d_¡ bp¡gpìep¡. S>¡hp¡ lz„ s¡d_u Ap¡kfudp„Nep¡ L¡$ sfs S> dpfp lp\ `L$X$u d_¡ v$p¡fu hX¡$ \p„cg¡ bp„ u v$u^p¡. L$pL$p-L$pL$u A_¡ ApX$p¡iu-`pX$p¡iu b^p„ c¡mp„ \C Ne¡gp„. R>p¡L$fp„ Ap Å¡CApîddp„ cpNu Ne¡gp„. ""bp¡gp¡ dpõsf, hQ_ Ap`p¡. L$p¡C qv$hk¡ spX¡$ _l]QXy„$. Adpfu Ap h¡Å_¡ iu NspNd ? sd¡ QX$ép _¡ D`f\u `X$ép lp¡s sp¡Adpfp Npd_¡ sp¡ _pdp¡iu S> Aphs L¡$ !'' s¡d_p â¡dp¾$dZ¡ dpfu Ap„Mdp„TmTrmep„ Aphu Nep„. Ap gMy„ Ry>„ Ðepf¡ 55-56 hfk¡ AÐepf¡e s¡ ×íeAp„M kpd¡ MXy„$ \pe R>¡ _¡ Ap„M cu_u \C Åe R>¡. dpfu gpNZu kp¥_¡õ`i} NC. d_¡ b„ _dp„\u dy¼s L$ep£ _¡ dp_pL$pL$p d_¡ c¡V$u `X$ép.b¥ÆL$pL$u _¡ buÆ bl¡_p¡ kpëgp¡ a¡gphu dpfp Ap¡hpfZp„ g¡su L$l¡hp dp„X$u,""ipeb, sd¡ sp¡ v¡$h yfyj R>p¡. Adpfu âÅ_¡ TpTu A½$g _\u `Z sd¡eR>p¡fp„ L$l¡ s¡ b y„ S> L$ep® L$fp¡ R>p¡ ! Ad¡ dphsf \C_¡e s¡d_u b^u Æv$

|fu L$fsp _\u. sd_¡ L$p¡Z ÅZ¡ iu dpep gpNu NC R>¡ ! Al] L¡$V$gpe¡dpõsfp¡ Aphu Nep `Z sdpfp S>¡hp sp¡ L$p¡C Å¡ep _\u.'' buÆ L$l¡,""Af¡ L$p¡C Npd¡ Aphp dpõsf ÅÎepe¡ _\u.'' b^p„ h¡fpep„ `R>u dpfp OpD`f Op-bpS>qfey„ b¥ÆL$pL$uA¡ v$pbu Apàey„. _¡ Oudp„ gkgksp¡ (bpS>fu_pgp¡V$_p¡ S> sp¡) iufp¡ b_phu `pk¡ b¡kpX$u_¡ MhX$pìep¡. s¡d_p ¡V$_pS>Îep_¡e Aphy„ hlpg L$fu_¡ S>dpX$sp li¡ L¡$ L¡$d !

30du ÅÞeyApfuA¡ Adpfp Npddp„ khp£v$ed¡mp¡ L$f¡gp¡. khp£v$eep¡S>_p_u 10-12 ipmpAp¡_p„ rinL$p¡ _¡ rhÛp\}Ap¡ Aph¡gp„. k„õ\p_p sdpd

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 48

Page 49: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

L$pe®L$fp¡e¡ kpL$fV$d. khpf¡ `fp¡Y$dp„ h¥sprgL$Np_, `R>u N°pdkapC, `R>uâv$i®__y„ Dv¹$OpV$_, bpmd¡mpdp„ kp„õL©$rsL$ L$pe®¾$d. |h®s¥epfu sp¡ OZpqv$hk\u Qpgsu'su. `Z s¡ qv$hk¡ sp¡ d^fps\u lz„ ìeõs. b¥ÆL$pL$u _¡dp_pL$pL$p_p O¡f \C_¡ S> Apîd\u ipmpA¡ _¡ d¡v$p_dp„ S>hpe. khpf\udpfp Ap„V$pa¡fp Qpëep S> L$fsp lsp. bpf¡L$ hpÁep A¡V$g¡ b¥ÆL$pL$uA¡ d_¡bp¡gpìep¡. ""dpõsf, khpf\u Apds¡d Ap„V$p dpfp¡ R>p¡ s¡ ¡V$dp„ L$p„C _p„¿ey„Mfy„ L¡$ ?''

lz„ Mf¡Mf c|¿ep¡ \e¡gp¡ `Z A¡L$ `R>u A¡L$ L$pd Qpëep L$f¡ s¡dp„L$p„C b_phu g¡hp_u L¡$ ¡V$dp„ L$p„CL$ `^fphu g¡hp_u _hfpi S> _p¡'su dmu.lz„ L$p„C _ bp¡ëep¡ A¡V$g¡ dp_pL$pL$p d_¡ lp\ `L$X$u fkp¡X$pdp„ gC Nep.b¥ÆL$pL$uA¡ bpS>fu_p gp¡V$_p¡ Oudp„ gkgksp¡ iufp¡ \pmudp„ L$pY$u d_¡ `pk¡b¡ku_¡ S>dpX$ép¡. L$p¡C d_¡ ip¡ hp _ Aphu iL¡$ s¡ dpV¡$ A„v$f_y„ L$dpX$ hpkudp_pL$pL$p lz½$p¡ gC_¡ Ðep„ b¡W¡$gp.

Npd gp¡L$p¡_p¡ â¡d d_¡ M|b S> dm¡gp¡. Ap S> gp¡L$p¡ ¼epf¡L$ v$pê$ `uR>pL$V$p \pe Ðepf¡ armepdp„ _uL$mu L$p¡C_¡ cp„X¡$e Mfp. s¡d_u V¡$hp¡ ky f¡_l] `Z dpfp sp¡ ApfpÝe v¡$hsp_p dphsf ! S>¡V$gp¡ d¢ r_:õhp\® â¡dr_iprmep_¡ Apàep¡ s¡_p¡ d_¡ °rscph cg¡ \p¡X$p¡ dp¡X$p¡ `Z M|b M|bdýep¡.

Npd_p ÓZ¡L$ R>p¡L$fp dp¡V$p \C kp„Y$pkpg_u lpCõL|$gdp„ cZhp S>sp\ep. s¡d_¡ cZhp_u L$p¡C dyíL¡$gu lp¡e sp¡ d_¡ |R>¡. fpÓuipmp \C `R>ur_erds Aphsp \C Ne¡gp. s¡d_u au drl_¡ ê$r`ep R>. v$f drl_¡ `l¡gp„sp¡ c¥epÆ_¡ Ðep„\u DR>u_p-`pR>u_p L$fu gC Aphsp. s¡_y„ ìepS> drl_¡ê$r`e¡ A¡L$ Ap_p¡ Äepf¡ `pL$ Aph¡ Ðepf¡ Q|L$hsp. dyØg L$fsp„ ìepS> h^uS>sy„. Adpfp¡ k„b„ \ep¡ `R>u dp_pL$pL$p _¡ b¥ÆL$pL$uA¡ A¡L$ hpf hps R>¡X$u.d¢ sfs S> L$üy„, ""sd¡ d_¡ L¡$d `pfL$p¡ NZp¡ R>p¡ ?'' lh¡\u v$f drl_¡ dpfu`pk¡\u ¥kp gC S>hp_p. Äepf¡ sdpfu `pk¡ fL$d Aph¡ Ðepf¡ Ap`hp_p.ìepS>-åepS> L$p„C _l] NZhp_y„. ÓZ¡e Apd sp¡ kpfu A¡hu S>du_^fph_pf M¡X|$sp¡_p v$uL$fp. Ofdp„ L$p¡v$fp-bpS>fu-X$p„Nf_u L$p¡W$uAp¡ cf¡gu

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 49

Page 50: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

fl¡su. dNamu_p¡e¡ Y$Ngp¡. Npe-c¢k_¡ L$pfZ¡ v|$^-Ou `Z \sp„ `Z fp¡L$X$p¡ê$r`ep¡ v$p¡ügp¡ lsp¡. s¡ hMs¡ ê$r`e¡ AÃR>¡f_y„ Ou dm¡, b¡ ê$r`e¡ i¡f. ApS>¡qL$gp¡N°pddp„ NZuA¡ sp¡ khp Qpf ê$r`e¡ A¡L$ qL$gp¡N°pd NZpe. d_¡ v|$^kp\¡ Ou Ap ¡ _¡ s¡_p¡ rlkpb ¡gu au_u gp¡_dp„\u hmsp¡ Åe. dpZkp¡AcZ `Z rlkpbdp„ Qp¡½$k. L$p¡C qv$hk s¡dp„ NfbX$ _\u L$fu L¡$ Np`Qu_\u dpfu !

S>¡ R>p¡L$fpAp¡ dpõsf_¡ Å¡C_¡ k„spC S>sp _¡ Adpf¡ s¡d_¡ O¡f¡ O¡fafu_¡ bp¡gphhp S>hy„ `X$sy„ s¡ S> R>p¡L$fpAp¡ lh¡ L$ped dpfu kp\¡ S> fl¡hpdp„X$ép. b¡ hMs S>dhp _¡ _plhp O¡f Åe. s¡d_u Np¡v$X$uAp¡ gC_¡ fpÓ¡`Z Apîddp„ Aphu Åe. fpÓuR>pÓpge ¼epf¡ iê$ \ey„ s¡_u Mbf S> _`X$u. R>pÓpgedp„ fpÓ¡ k|sp„ `l¡gp„ g¡k_ _¡ s¡ `l¡gp„ âp\®_p. âp\®_p `R>us¡d_p bf_y„ L$p¡C kpfy„ hp„Q_. bbgcpC, frhi„L$f dlpfpS>, Sy>Nsfpdv$h¡_u OZu Qp¡ X$uAp¡_y„ hp„Q_ Apdp„ \e¡gy„. ¼epf¡L$ rNSy>cpC A_¡spfpbl¡__y„ bpmkprlÐe `Z h„Qpsy„. k|sp„ `l¡gp„ lp\`N ^p¡C ¡ipb-`pZu L$fu_¡ kp¥ k|C S>sp„. khpf¡ hl¡gp EW$u âps:L$d® `sphu_¡ âp\®_p A_¡`pRy>„ kv¹$hpQ_. `R>u s¡d_y„ g¡k_. v$psZ `Z kp¥ `p¡s`p¡sp_p O¡f\u S>gphsp. Apîddp„ Qp¡½$k S>ÁepA¡ b¡ku v$psZ L$fu Eg Dspfu dp¢ ^p¡Cg¡sp. Apîd_p L|$h¡\u `pZu L$pY$sp, `p¡s¡e hp`fsp _¡ dpfp Ofdp„e cfuv¡$sp.

L$dmu _pd_u buÅ ^p¡fZ_u A¡L$ v$uL$fu Apîd_u kpd¡ S> fl¡.s¡_u bp ÐeL$sp _¡ _p_u rh^hp. Ofdp„ ÓZ S> S>Z. M¡sdS|>fu L$fu Mpe.L$dmu_¡ `l¡gp„ sp¡ r_ipm¡ _'sp dp¡L$gsp„. b¡ hpf buÆdp„ _`pk \e¡gu.`Z dpfp Nep `R>u s¡ bfpbf cZhp gpN¡gu s¡ fpÓ¡ k|hp O¡f S>sufl¡su. lz„ fkp¡C L$fu_¡ S>du gJ `R>u s¡ hpkZ dp„Æ S>su, Ofdp„ L$Qfp¡hpmu v¡$su. s¡ d_¡ Å¡ep S> L$fsu. hl¡gp EW$hp_y„, âp\®_p L$fhp_u, kapC,õ_p_, L$`X$p„ ^p¡hp_p„, L|$hpdp„\u `pZu L$pY$hp_y„, r_ipm¡ S>hp_y„, Aphu_¡afu A¡ S> OV$dpm. kp„S>¡ ap_k kpa L$fhp_y„, L¡$fp¡ku_ |fhp_y„, v$uh¡V$ L$p`u ap_k

kmNphhp_y„. afu fkp¡C, cp¡S>_, âp\®_p, õhpÝepe. dpfu qv$_Qep® dpÓ

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 50

Page 51: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

L$dmp S> _l], OZp„ b^p„ R>p¡L$fp-R>p¡L$fuAp¡ Å¡sp„ fl¡sp„. O¡f S>C_¡ s¡d_pdphsf_¡ L$l¡sp„. AcZ N°pdS>_p¡ Ap b^p_¡ L$pfZ¡ d_¡ v¡$h yfyj S> dp_hpgpN¡gp. dpõsf R>sp„ L$p¡C_¡ hYy„$ _l], dpfy„ _l], dp¡V$p„ _pd¡ S> bp¡gphy„,R>p¡L$fp„_¡ _plhp-^p¡hp gC ÅJ, âhpk L$fphy„, cZphy„, hpsp® L$lz„, bkApMu Æh_Qep® My‰u qL$spb S>¡hu. L$p¡C_¡ ksphy„ _l], S|>Wy„$ bp¡gy„ _l],L$p¡C v„$c _l], L$p¡C dp¡V$pC _l], kp¥_¡ M`dp„ Aphhp_u kv¥$h¡ s¥epfu.Npddp„ L$p¡C vy$íd_ _l], L$p¡C_u t_v$p _l], Ly$\gu _l]. b^p_p„ AhNyZÅÏ„ s¡ `Z b^p„ ÅZ¡. R>sp„ L$p¡C qv$hk¡ L$pev$p_u hps _l], `p¡guk _l].s¡d_p _kub¡ rinL$_p ê$`dp„ lz„ v¡$h yfyj S> Aphu Nep¡ lsp¡. rinL$ A_¡N°pdk¡hL$ b„_¡_u Qp¡huk L$gpL$_u dpfu L$pdNufu\u Adpfp k„QpgL$ _¡ buÅ`Z Myi.

A¡L$ qv$hk Npddp„ gp¡L$p¡_p Nyfy_u `^fpdZu \C. hfk¡ b¡ hfk¡Nyfy Aph¡. 5-7 qv$hk fl¡, O¡f¡ O¡f `^fpdZu \pe, _p_p„dp¡V$p„ `N¡ gpN¡ _¡Nyfyv$rnZp Ap ¡. NyfyÆ `Z Qgd sp¡ `uA¡ S>. dpfp S>¡hp Mpv$u^pfu_¡Npddp„ afsp¡ Å¡C NyfyÆA¡ |R>`fR> L$fu. gp¡L$p¡A¡ dpfu hps L$fu. NyfyÆ L$l¡,""sdpfp¡ dpõsf L¡$V$gp `pZudp„ R>¡ s¡_u `funp L$fhu `X$i¡. cZsf R>¡ `ZNZsf R>¡ L¡$ _l] s¡ Å¡hy„ `X$i¡.'' A¡L$ hMs dp_pL$pL$p_u Ap¡kfudp„NyfyÆ_u `^fpdZu lsu. NpdS>_p¡ `Z b¡W$p'sp. d_¡ bp¡gpìep¡. NyfyÆ L$l¡,""dpõsf, sd¡ il¡f_p i¡W$_p v$uL$fp _¡ Al] Aop_u gp¡L$p¡dp„ k¡hp L$fhpApìep R>p¡ s¡_u hps ÅZu. Np„ u dlpÐdp_¡ Ad¡ sp¡ Å¡ep _\u `Z sd_¡Å¡C_¡ s¡d_p¡ A„v$pS> Aph¡ R>¡.'' d_¡ dpfp Of_p dpZkp¡_u A_¡ cZsf_uhpsp¡ |R>u. `R>u L$l¡, ""s¡ sp¡ b y„ W$uL$ dpõsf, `Z dpfp b¡ L$p¡eX$p DL¡$guAp`p¡ sp¡ Mfp.'' L$l¡, ""`p¡Zu ¥_y„ i¡f sp¡ Qpf i¡f_y„ iy„ ?'' NpdX$pdp„`pZu_p¡ DÃQpf `p¡Zu L$f¡. `p¡Zu_p b¡ A\® \pe - A¡L$_p¡ A\® ÓZQsy®\p„i cpN s¡ `p¡Ï„ A_¡ buÅ¡ `uhp_y„ `pZu. d¢ NyfyÆ_¡ Ap hps L$fuL$üy„, ""b¡ S>hpb \pe, L$ep¡ Ap y„ ?'' NyfyÆA¡ L$p_ `L$X$ép. buÅ¡ L$p¡eX$p¡ S>fpL$W$Z lsp¡. ""A¡L$ dpZk \p¡X$p„ L$dm_p„ awg gC_¡ _uL$þep¡. dlpv¡$h_¡ AdyL$QY$pìep„ afu buÅ„ s¡V$gp„ Dd¡fu dlpv¡$h_¡ `l¡gp„ QY$ph¡gp„ s¡V$gp„ S> QY$pìep„. afusmphdp„ S>C h ¡gp„ s¡V$gp„ gC Apìep¡. `l¡gp„-buÅ„_¡ QY$pìep„

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 51

Page 52: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

s¡V$gp„ S> QY$pìep„ sp¡ s¡_u `pk¡ `p„Q L$dm füp„. sp¡ kp¥ °\d s¡ L¡$V$gp„awg gC_¡ _uL$m¡gp¡ ?'' d¢ buS> NrZs_u fus¡ d_dp„ S> kduL$fZ d|L$usfs S>hpb Apàep¡. _¡ NyfyÆA¡ Ecp \C d_¡ ipbpiu Ap`u. s¡dZ¡X$pefpdp„ kV$}qaL¡$V$ Apàey„, ""sdpfp¡ dpõsf dpÓ cZ¡gp¡ _\u, L$p¡W$pop_u `ZR>¡.'' ""ÅAp¡ dpõsf, sdpfp r_rdÑ¡ Ap Npddp„ kyMpL$pfu h^hp_u R>¡ s¡_ud_¡ Mpsfu \C NC.'' s¡ qv$hk `R>u Npddp„ R>p¡L$fp hNf_p S>¡ \p¡X$pdpZkp¡ flu Nep lsp s¡e dpfp âcphdp„ Aphu Nep.

N°pdk¡hL$_u gpeL$ps bpbs lz„ dp_sp¡ L¡$ qv$hpmu A_¡ lp¡mu_psl¡hpfp¡dp„e¡ kpQp¡ N°pdk¡hL$ lp¡e s¡ Npd _ R>p¡X¡$. dpõsfp¡_¡ sp¡ fÅ lp¡e,N°pdk¡hL$_¡ hmu fÅ L¡$hu ? lp¡mu- |m¡V$udp„ Npd_y„ hpsphfZ bv$gpCÅe. lp¡mu_u |Ådp„ lz„ ÅJ Ðepf¡ X$püpAp¡ d_¡ kgpl Ap ¡, ""dpõsf,L$pg¡ blpfNpd S>hy„ lp¡e sp¡ S>C AphÅ¡.'' L¡$d ? gNcN ApMy„ NpdfdZ¡ QX¡$. O¡f¡ O¡f v$pê$ r`hpe. L¡$V$gpL$ `u_¡ k|C Åe. L¡$V$gpL$_¡ Arsf¡L$\C Åe sp¡ A¡ga¡g bp¡g¡ _¡ L¡$V$gpL$ sp¡ hmu N„v$u Npmp¡ `Z bp¡g¡. armephÃQ¡ _uL$mu_¡ sdpip¡e¡ L$f¡. dpfp¡ r_ed L¡$ fp¡S> kp„S>¡ Npddp„ Ap„V$p¡ dpfy„.budpf_u Mbf gC v$hp Ap y„ _¡ buÆ hpsp¡ L$fy„. L$p¡C Apìey„-Ney„ lp¡e sp¡`qfQe L¡$mhy„. |m¡V$u_¡ qv$hk¡ lz„ Apîddp„\u _uL$þep¡ s¡_u Mbf hpeyh¡N¡Npddp„ a¡gpC NC. v$pê$ `u_¡ R>pL$V$p b_¡gpAp¡_¡ s¡d_u Ofhpmu `L$X$u `L$X$uOfdp„ gC NC. ""S>O^ucpC Å¡C S>i¡.'' ¡gpAp¡ Apd sp¡ Ofhpmu_¡ _pNp„W¡$, s¡_¡ ^p¡g^`pV$ `Z L$f¡ `Z dpfy„ _pd `X$sp„h¢s X$püpX$dfp \C Ofdp„S>C MpV$gpdp„ k|C Åe. dpfu kp\¡ R>p¡L$fpAp¡ lp¡e s¡ d_¡ b^u kpQu hpsL$lu v¡$. `p¡sp_p bp`p-L$pL$p-cpC_ue¡ `p¡g Mp¡gu v¡$. `l¡gp„ sp¡ R>p¡L$fp„ d_¡b y„ L$lu v¡$ s¡hu ÅZ \pe Ðepf¡ R>p¡L$fp„_¡ s¡d_p hpguAp¡ X$pfsp. `pR>m\us¡d_¡ Mbf `X¡$ sp¡e¡ s¡_¡ klS> ê$ ¡ gC g¡. R>p¡fp„ dpõsf_¡ sp¡ b y„ L$l¡ S>_¡ ! • Aphu dpÞesp kp¥_u \C Ne¡gu.

qv$hpmu_¡ buS>¡ qv$hk¡ b¡ksy„ hfk. Npdgp¡L$p¡ s¡_¡ TpfZu L$l¡.TpfZu_¡ qv$hk¡ kp„S>¡ Npd ApMy„ c¡Ny„ \pe. v$f¡L$ Of_p hX$ug Aph¡.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 52

Page 53: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

dmhp_y„ õ\p_ Npd_u hÃQ¡_p¡ ipmp_p¡ Ap¡fX$p¡ S>. lz„ `Z Ne¡gp¡. b^pNp¡m L|„$X$pmy„ L$fu vu$hpg¡ `uW$ L$fu_¡ b¡W¡$gp. ES>mp v|$^ S>¡hp„ ka¡v$ L$`X$p„`l¡fu_¡ Aph¡gp. Npd_p b¡ hX$ugp¡ AauZ_y„ `pZu gC_¡ _uL$þep. hpX$L$pdp„AauZ Op¡m¡gy„. buÅ_p lp\dp„ ê$_y„ |dXy„$. A¡L$ ìe[¼s v$f¡L$ S>Z_u kpd¡b¡k¡ _¡ ê$_y„ |dXy„$ hpV$L$udp„ bp¡mu ¡gp_u l\¡mudp„ _uQp¡h¡. AauZ sp¡_ipdp„ NZpe. _ipb„ u_p L$pev$pdp„ AauZ_u dl¡aug L$fhu s¡ sp¡ Ny_p¡b_¡. `Z lh¡ dpfu L$p¡C buL$ Npdgp¡L$p¡_¡ flu _lp¡su. d_¡e N°pdS>_ sfuL¡$A`_phu gu ¡gp¡. AauZhpmp afsp afsp dpfu `pk¡ Apìep. gp¡L$p¡dp„QX$cX$pV$ iê$ \ep¡. L¡$V$gpL$ L$l¡, ""dpõsf_¡ _p A`pe.'' L¡$V$gpL$ L$l¡,""ApS>¡ sp¡ âkpv$ g¡hp¡ S> `X¡$.'' lz„ duWy„$ duWy„$ lõep L$fy„ A_¡ A¡L$ S>Z¡dpfp¡ lp\ `L$X$u_¡ ^ep£ _¡ ¡gp hX$ug¡ dpfu l\¡mudp„ AauZ_y„ `pZu_uQp¡ìey„. kcpdp„ kp¡ p¡ `X$u Nep¡. Np„ uhpmp¡ dpõsf L$ky„bp_y„ A`dp_L$fi¡ ? L¡$ `u S>i¡ ? d¢ l\¡mu_p `pZudp„ Ap„Nmu bp¡mu dp\¡ QX$phu _¡d_¡ L$k„ybp¡ Ap`_pf_¡ S> dp¡Y$¡ l\¡mudp„_p¡ L$ky„bp¡ `uhX$phu v$u^p¡. ApMukcpdp„ hplhpl \C NC. ""Mfp dpõsf, Ap`Ï„ dp_ fp¿ey„ _¡ s¡d_u V¡$L$`Z Åmhu, hpl dpõsf, hpl !''

dpfp rinZ_p âep¡N_u hpsp¡ Qp¡d¡f a¡gpC NC. s¡\u bbgcpC,qv$gMyicpC, rihpcpC Np¡• `V¡$g, Sy>Nsfpd v$h¡, rQd_cpC cË$,cuMycpC ìepk A_¡ buÅ L¡$V$gpe¡ rinZâ¡duAp¡ dpf¡ Ðep„ Aphu Nep.dpfu L$pdNufu Å¡sp Nep _¡ d_¡ S>ê$fu kgpl-k|Q_ Ap`sp Nep.Sy>Nsfpd L$pL$p Apìep Ðepf¡ dpfp¡ NZh¡i dpV¡$ õhphg„bu L„$spC_p¡ âep¡NQpgsp¡ lsp¡. b^p„ R>p¡L$fp„ `p¡sp_¡ O¡f\u S>ê$fu L$`pk gph¡gp„. s¡_¡ k|L$hu,k|fS> b_phu, Ap¡V$pC L$fu, ^_yj`]S>Z\u `]Æ, |Zu`pV$gp D`f |Zub_phu efhX$p Q¾$ D`f L$p„shp_y„ Qpgsy„ lsy„. `p¡sp_p L$`pkdp„\u A¡L$ Å¡X$L$`X$p„ dpV¡$_u Mpv$u dpV¡$ S>ê$fu k|sf L$p„su g¡hp_y„ lsy„. kd|lL$p„sZ_u lfuapCQpgsu lsu s¡dp„ Adpfp¡ â\d _„bf_p¡ L$p„s_pf tlds lpS>f _l]. d¢ s¡_¡bp¡gphhp dp¡L$ëep¡ sp¡ ÅZ \C L¡$ L$pg¡ s¡_p dpdp_¡ O¡f S>hp_y„ R>¡ s¡\uApS>¡ L$`X$p„ ^p¡ep„ R>¡ dpV¡$ _l] Aphu iL¡$. lz„ Ås¡ s¡_¡ O¡f Nep¡ _¡ s¡_¡kdÅhu_¡ gC Apìep¡. 9-10 hfk_p¡ tlds (sØ_ _pNp¡) f¢qV$ep¡ gC_¡

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 53

Page 54: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

lpS>f \C Nep¡. s¡Z¡ S>¡ TX$`\u As|V$ L$p„sZ L$ey R>¡ s¡ Å¡C Sy>NsfpdL$pL$p âkß \C Nep. b^p R>p¡L$fpAp¡_¡ `p¡sp_p k|sfdp„\u ka¡v$ byiV®$ _¡c|fu QÍ$u (lpa ¡ÞV$) kuhX$phu Ap ¡gu. L¡$V$gpL¡$ h^pf¡ L$p„su_¡ V$p¡ u `ZL$f¡gu. R>p¡X$uAp¡A¡ S>¡ L$p„Ðey„ s¡ c„X$pfdp„ Ap`u s¡d_¡ d_`k„v$ R>]V$_p TuZpL$`X$pdp„\u QrZep¡-Qp¡mu L$fph¡g. hmu L¡$V$gpL¡$ b¡ Å¡X$u S>¡V$gy„ k|sf L$p„su_¡âhpkdp„ Mpv$u_p„ L$`X$p„dp„ S> Aphhp_p¡ ApN°l fpM¡gp¡. lz„ `p¡s¡ Mpv$u S>`l¡fsp¡. A_¡ fp¡S> Ås¡ L$p„su_¡ S> Mpv$u hZphX$phu g¡sp¡ s¡\u R>p¡L$fpAp¡_¡Mpv$u_p¡ NZh¡i b_phX$phhpdp„ dyíL¡$gu _p `X$u. EgVy„$, s¡ fus¡ dpfu kp\¡s¡d_u A¡L$pÐdsp h^u s¡_p¡ s¡d_¡ A_¡ d_¡e Ap_„v$ \ep¡.

Sy>Nsfpd L$pL$p b¡ qv$hk dpfu kp\¡ flu Nep Ðepf¡ s¡dZ¡ dpfpL$pd_u rhNsp¡ d¡mhu s¡ kp\¡ L¡$V$gp„L$ k|Q_p¡ `Z L$f¡gp„. s¡d_p ds¡, ""v$ihj® ky u bpmL$p¡ dp `pk¡ S> fl¡hp„ Å¡CA¡. v$k hj® `l¡gp„ S>¡ dp-bp`bpmL$_¡ ipmpA¡ d|L¡$ s¡ bpmipëe_y„ `p` hlp¡f¡ R>¡.'' dpfu `pk¡ sp¡ R>\uv$i hj®_p„ S> bpmL$p¡ dy¿eÐh¡ lsp„. s¡d_p rhQpf dyS>b A¡ bpmL$p¡_p„dpsp-r`sp_¡ bpmipëe_y„ `p` gpN¡. `Z s¡dZ¡ d_¡ s¡ hps _ L$fu. d_¡L$l¡, ""sd¡ Ap bpmL$p¡_u dp bÞep R>p¡. sdpfp¡ ìehlpf dp S>¡hp¡ R>¡. `ZL$p¡C dp A¡hu Å¡C R>¡ L¡$ `p¡sp_p„ bpmL$p¡_¡ d|L$u_¡ s¡ blpf Åe ? dp r`efÅe sp¡e¡ _p_y„ bpmL$ sp¡ s¡_u kp\¡ S> lp¡e. sd¡ Npddp„ flu cZphp¡ R>p¡s¡ kp\¡ sdpfp blpf_p âhpkp¡ `Z OZp lp¡e R>¡. sd¡ sdpfy„ op_ h^pfhp

âhpk L$fp¡ R>p¡ s¡_u sp¡ lz„ _p _l] `pXy„$. `Z sdpfp âhpkdp„ b^p„ _l] sp¡

\p¡X$p„ bpmL$p¡ kp\¡ fpMhp_y„ L$fp¡.'' L$pL$p kp\¡ h¡X$R>u ArNepf drl_p flu_¡

Aph¡gp¡. s¡ sp¡ _C spgud_p F>rj. s¡d_u A¡L¡$ A¡L$ hps Np„W¡$ bp„ hp S>¡hu.

s¡ hMs¡ bp¡QpkZ_u N°pdipmp kpfu Qpgsu lsu, rihpcpC_uv¡$Mf¡M _¡ iricpC_y„ ApQpe® v$. lz„e¡ A¡L$ hpf Ðep„ Nep¡ Ðepf¡ Mpv$u_uc|fu QÍ$u A_¡ ka¡v$ Mdukdp„ R>p¡L$fp A_¡ ka¡v$ V$p¡ A_¡ c|fp õL$V®$dp„R>p¡L$fuAp¡ Å¡e¡gu. Mpv$u_p¡ NZh¡i Ðep„e¡ bpmL$p¡ L$p„su_¡ L$fu g¡sp„. s¡\uAd¡ bp¡QpkZ_p¡ âhpk Np¡W$ìep¡. b¡ qv$hk bp¡QpkZdp„ flu `pR>p afsp„ buÅ

rinL$p¡ kp\¡ hX$p¡v$fp\u bpmL$p¡ Ap_„v$u_p dyhpX¡$ Apìep„. ApNm kyfs-

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 54

Page 55: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

h¡X$R>u-L$pL$fp`pf A_¡ dy„bC_p¡ °hpk A¡L$ _p_L$X$u Vy$L$X$udp„ Ad¡ L$ep£.^p¡fZ buÅ_p rhÛp\} S>¡k„N_p„ bp lsp„ blz W$phL$p„. s¡d_u Apr\®L$[õ\rse¡ kpfu lsu. s¡dZ¡ d_¡ A¡L$ hpf L$l¡gy„, ""S>O^ucpC, sd¡ X$pL$p¡f,Vy$hp, `phpNY$, hX$p¡v$fp_p âhpkp¡ sp¡ L$fpìep `Z A¡L$ hpf d„ybC gCÅAp¡ Ðepf¡ Mfp.'' s¡d_u s¥epfu s¡d_p (S>¡lp) S>¡k„N_¡ dy„bC bsphhp_u._p_p âhpkp¡ sp¡ båb¡ qv$hk_p A_¡ b¡-ÓZ ê$r`ep_p MQ®hpmp. kyfs,L$pL$fp`pf, dy„bC_p¡ °hpk sp¡ \pe ApW$ qv$hk_p¡ _¡ Ðep„ fl¡hp-S>dhp_p¡MQ® _ NÏ„ sp¡e¡ kl¡S>¡ `Quk ê$r`ep MQ® \pe. d¢ S>¡k„N_u bp_¡ Aphps L$fu A¡V$g¡ s¡ L$l¡, ""`Quk S>¡lp_p MQ®_p _¡ buÅ `p„Q R>p¡Np_p.sdpd MQ® dpf¡ rif¡ `Z dpfp R>p¡fp_¡ sd¡ dy„bC bsphu Aphp¡.''ipmpdp„\u `Quk ê$r`ep MQ®hp L$p¡C s¥epf _ \ey„. A¡V$g¡ ^p¡fZ ApW$dp„cZsp _¡ v$f drl_¡ dpfu `pk¡ au_u fL$d g¡hp Aphsp ÓZ R>p¡L$fp s¥epf\ep. A¡L$ _¡ ÓZ Qpf hÑp A¡L$ rinL$ A_¡ dpfp _p_p cpC S>¡_¡ `Zdy„bC Aphhp_u BÃR>p lsu. L$pfZ L$¡ dy„bC dpfp„ dp¡V$p„bl¡_ Ad_¡ b„_¡_¡L¡$V$gpe¡ hMs\u bp¡gphsp„ lsp„. s¡d_p„ g‚ \e¡ ÓZ hfk \C Ne¡gp„.lÆ Ofdp„ k„sp_ _ lsp„. b_¡hu v¡$_pb¢L$_u l¡X$ Ap¸qakdp„ kpfu S>ÁepA¡lsp. bl¡_-b_¡hu_¡e dpfp L$pddp„ OZp¡ fk lsp¡. A¡L$ hpf b„_¡ Ap_„v$u_pdyhpX¡$ Aphu b¡ qv$hk flu `Z Ne¡gp„ _¡ dpfp L$pe®_u rhNsp¡ ÅZu Myi`Z \e¡gp„. Ad¡ kps S>Z_p¡ kyfs-dy„bC_p¡ âhpk Np¡W$ìep¡. gp¡L$g V²¡$_dp„dykpafu L$fuA¡ A¡V$g¡ qV$qL$V$ Ap¡R>u \pe. kyfsdp„ lp¡ |g _¡ çeyrTed,sp`u qL$_pf¡ Aphsp„ hlpZp¡ Å¡ep„. s¡ hMs¡ v$rnZdp„\u d¢Ngp¡fu _rmep„_¡ _pqfe¡m dp¡V$p„ hlpZp¡dp„ Aphsp„. kyfs_p b„v$f¡ dpg Dspfsp„. Ad¡ fpÓ¡h¡X$R>u S>sp füp. h¡X$R>u sp¡ ÅZ¡ dpfy„ dp¡kpm. lz„ R>p¡L$fpAp¡_¡ âhpk L$fphy„Ry>„ s¡\u Ðep„e¡ b^p_¡ Ap_„v$ A_¡ Apòe®. fl¡hp-S>dhp_u das kNhX$`Z \C NC. Ðep„\u L$pL$fp`pf_p¡ b„ Å¡C afu V²¡$_dp„ kyfs \C fps_ugp¡L$gdp„ bp¡fuhgu Esfu kpÞsp¾y$T bl¡__¡ O¡f. R> qv$hk dy„bC füp. lz„e¡ `l¡gu S> hpf dy„bC Ne¡gp¡ s¡\u dpf¡ dpV¡$e _hy„ lsy„ `Z d_¡ NcfpdZ_lp¡su. fp¡S> khpf¡ _põsp¡ L$fu gp¡L$g V²¡$_dp„ Ad¡ _uL$mu S>CA¡. s¡ hMs¡dy„bCdp„ V²$pd Qpg¡. qL„$Ák kL®$g s¡_y„ S>„L$i_. Ad¡ hp„v$fp õV¡$i_¡ NpX$ubv$gu qL„$Ák kL®$g S>C V²$pddp„ b¡ku S>CA¡ s¡ W¡$W$ çeyrTed EsfuA¡. hÃQ¡

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 55

Page 56: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

L$p¡CL$ õ\m¡ dpfu bl¡_ qV$qa_ gC_¡ Ad_¡ S>dhp_y„ Ap`hp Aph¡. s¡ hMs¡`p„Q-R> qv$hkdp„ dy„bCdp„ v$qfep¡, dgbpf lug, Qp¡ pV$u, dpR>guOf,âpZu-k„N°lõ\p_, çeyrTed, bp¡fub„v$f õV¡$i_, fpÅbpC V$phf, ¾$p¡aX®$ dpL£$V$A_¡ buSy>„ OÏ„ Å¡e¡gy„. ApS>¡ 56-57 hfk¡ \p¡Xy„$ cygpC `Z Ney„ R>¡.

Ðep„ A¡L$ hpf Adpfp\u NfbX$ \C Ne¡gu. _½$u V²¡$_ Ad¡ b¡rdr_V$ dpV¡$ bp¡fuhgu õV¡$i_¡ Q|L$u Nep. buÆdp„ b¡W$p sp¡ s¡ X$bgapõV$ !ku^u N°p„V$ fp¡X$ Ecu fl¡. Ad¡ Ncfpep. qV$qL$V$ Q¡L$f Aphi¡ sp¡ dpep® S>kdÅ¡. `Z kdek|QL$sp hp`fu N°p„V$fp¡X$ Esfu yg D`f \C_¡ `pR>u afsuõgp¡ V²¡$_dp„ hp„v$fp `lp¢Qu Ne¡gp. dpfp„ bl¡_¡ R> qv$hk ky u Ad_¡ kpsS>Z_¡ fp¿ep _¡ S>dpX$ép. D`f\u fp¡S> qV$qa_ Ap`hpe¡ Aphsu. `qfZpd¡`Quk ê$r`epdp„ s¡ hMs¡ Ad¡ bp¡QpkZ-hX$p¡v$fp-kyfs-h¡X$R>u-L$pL$fp`pfA_¡ dy„bC_p¡ ApW$ qv$hk_p¡ âhpk L$fu Aph¡gp. kp\¡ L¡$d¡fp gC Ne¡gp.s¡\u dykpafu_p ap¡V$p `Z `pX¡$gp. Npd_p Qpf¡e R>p¡L$fp _¡ s¡d_p hpguAp¡Myi Myi. O¡f¡ O¡f dpõsf_p„ bl¡_-b_¡hu_u A_¡ d„ybC_u hpsp¡ \pe.L¡$V$gpe hpguAp¡_¡ `p¡sp_y„ k„sp_ flu Nep_p¡ hkhkp¡ \e¡gp¡. Å¡ L¡$ dp¡V$uk„¿ep \C lp¡s sp¡ dy„bCdp„ fl¡hp-S>dhp_u ìehõ\p buS>¡ L$fhu `X$s. sp¡hmu MQ® h^u Ås. S>¡k„N_u dp_¡ `p„Q ê$r`ep R>p¡Np_p `pR>p Ap`hpNep¡ Ðepf¡ s¡dZ¡ g¡hp_u _p `pX$u. ""buÅ dpõsf lp¡s sp¡ `Qpkê$r`epdp„e¡ ApV$gy„ b y„ a¡fhu _p gpep lp¡s'' - A¡d L$lu s¡dZ¡ s¡ ¥kpdpfp MQ®dp„ fpMhp d_¡ ApN°l L$f¡gp¡. duW$u fL$TL$ `R>u s¡d_¡ `p„Q ê$r`epfpMhp lz„ kdÅhu iL¡$gp¡. AgbÑ, s¡ âhpkdp„ ap¡V$p_p fp¡g A_¡ buÅ¡`fQyfZ MQ® dmu dpfp¡ MQ® ê$r`ep A¡L$kp¡\u h^u Ne¡gp¡.

Ap gMy„ Ry>„ Ðepf¡ blz Tp„Mp„ õdfZp¡ epv$ Aph¡ R>¡. A¡L$ ×íeÆh_cf epv$ flu Ney„ R>¡. dp_pL$pL$p_u `pX$p¡idp„ `fcpsk„N fl¡. s¡d_u_p_u R> hfk_u v$uL$fu qv$hpmubp (Ofdp„ s¡_¡ v$uhu L$l¡sp) dpfu kp\¡ M|blmu Ne¡gu. kl¡S> ipdmu `Z kv$pe lksu. _p_L$X$u Y$]Ngu S>¡hu.ipmpA¡ S>hp lz„ _uL$my„ Ðepf¡ _plu, dp\y„ Ap¡mu, õg¡V$- ¡_ gC_¡ Ap„NZpdp„

s¥epf S> b¡W$u lp¡e. Ðep„\u `kpf \pJ Ðepf¡ dpfu kp\¡ \C Åe. s¡ Aph¡ A¡V$g¡

dpfp X$pbp lp\_u Ap„Nmu_p¡ L$bÅ¡ gC g¡. s¡_p duW$p AhpS>dp„

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 56

Page 57: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

AgL$-dgL$_u hpsp¡ L$f¡. s¡_¡ b¡ dp lsu. `l¡gu_p„ ÓZ bpmL$p¡dp„ A¡L$dp¡V$p¡ cpC |mk„N sp¡ ^p¡fZ ApW$dp„ cZsp¡. âhpkdp„e¡ Aphsp¡. s¡_ubuÆ bl¡_ bpf hj®_u _lpsu-^p¡su \e¡gu A¡V$g¡ ^p¡fZ ÓZ `R>u ipmpR>p¡X$u v$u ¡gu. kp¥\u _p_u qv$hpmubp. _hu dp_¡ A¡L$ _p_p¡ v$uL$fp¡ lsp¡. s¡_¡L¡$X¡$ Opgu qv$hpmu L¡$V$gue¡ hpf r_ipm¡ Aphsu L¡$ Apîddp„e¡ Aphsu. A¡L$hMs dpf¡ 3-4 qv$hk ¼ep„L$ âhpkdp„ S>hp_y„ \e¡gy„. `R>u Aphu_¡ khpf¡r_ipm¡ S>hp _uL$þep¡ Ðepf¡ qv$hpmu Aphu sp¡ NC `Z bl¡_bp_y„ dp¢QX¡$gy„. dpfu Ap„Nmu _ `L$X$u, s¡_u kpd¡ Å¡J sp¡ fXy„$ fXy„$ \C Ne¡gu.r_ipmdp„ S>C_¡ dpfu b¡W$L$_u bpSy>dp„ S> s¡_u b¡W$L$ fpMsu. d¢ vy$:Mu\hp_y„ L$pfZ |R>ey„ L¡$ qv$hpmu_p¡ b„ s|V$u Nep¡. fX$su Åe _¡ s¡_u b¡_p_L$X$u dyÌ$u\u d_¡ dpfsu Åe. \p¡X$u hpf s¡_p¡ Ecfp¡ W$ghphp v$C d¢L$pfZ |R>ey„ sp¡ L$l¡, ""Qpf v$_\u sdpfy„ dp¢ cpþey„ _p¡'sy„. lz„ sp¡ sd_¡Å¡hp_u \C S>¡gu. Ãep¡ _plu(ku) Áep'sp ?'' bpmL$u_¡ dpfu A¡V$gu dpepgpNu NC lsu ! \p¡X$u hpf¡ s¡ ip„s \C.

`f„sy \p¡X$p kde `R>u Ap ipmp _¡ Npd R>p¡X$u lz„ sp¡ 1957_pÅÞeyApfu\u c|rdv$p__p âQpfdp„ gpNu Nep¡ _¡ Ahi`Z¡ `pR>gp„õdfZp¡ Tp„Mp \sp„ Nep„. hjp£ bpv$ A¡L$ hpf kdpQpf dþep L¡$ v$uhusp¡ `fZu NC R>¡ _¡ L|$h¡\u `pZu cfsp„ A„v$f `X$u NC s¡ hX$p¡v$fp_uX$afu_ lp¡[õ`V$gdp„ fpMu R>¡. lz„ spbX$sp¡b hX$p¡v$fp S>C lp¡[õ`V$gdp„s¡_¡ dþep¡. lh¡ sp¡ s¡ Mpõku dp¡V$u \C Ne¡gu. s¡_u L$çdf cp„NuNe¡gu. d_¡ Å¡C s¡_u Ap„Mdp„\u Ap„ky_u ^pfp Qpgu `Z L$p„C bp¡gu_ iL$u. s¡_u ep¡Áe kpfhpf_u k|Q_p v$pL$sf_¡ Ap`u lz„ `pR>p¡âhpkdp„ _uL$mu Nep¡. `R>u sp¡ s¡ v$pv$ue¡ \C _¡ ldZp„ ÅÎey„ L¡$ s¡Ap vy$r_ep R>p¡X$u NC R>¡. lz„ sp¡ dpfu âh©rÑdp„ s¡_¡ c|gu Nep¡ lsp¡`Z 3-4 qv$hk d_¡ _ Å¡ep¡ Ðepf¡ s¡_u S>¡ v$ip \C lsu s¡ L|$dmy„ d_lz„ L$ped dpV¡$ s¡ Npd R>p¡X$u _uL$mu Nep¡ Ðepf¡ L¡$hy„ kp¡fìey„ li¡, s¡_u epv$Aphsp„ lz„ lpgu EWy„$ Ry>„ ! dpfu Ap„M kpd¡ R> hfk_u A¡ S> v$uhu ApS>¡`Z Aph¡ R>¡. A¡ S> lksy„ dp¢, S>fp h^pf¡ s¡g _p„Mu b¡ Qp¡V$gp gCAp¡m¡gy„ dp\y„, QrZep-Qp¡mu _¡ S>dZp lp\¡ `pV$u-`¡_, X$pbp lp\¡ dpfuAp„Nmu Tpgu r_ipm¡ Aphsu _¡ ipmpdp„ dpfu bpSy>dp„ b¡ksu.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 57

Page 58: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

cZhpdp„ dpf¡ s¡_¡ L$v$u L$p„C L$l¡hy„ `X$éy„ _p¡'sy„. S>¡V$gy„ L$l¡hpe s¡ b^y„s¡ epv$ fpMsu.

r_ipmdp„ iê$Apsdp„ A¡L$ S> Myfiu A_¡ A¡L$ S> V¡$bg lsy„. s¡ApQpe®îu hp`fsp. lz„ cp¢e¡ S> b¡ksp¡. Ad¡ Np¡mpL$pfdp„ b¡ksp. lz„ hpsp¡dp„X$sp¡ _¡ Nusp¡ NhX$phsp¡ _¡ Arc_e L$fsp¡. dpfp„ R>p¡L$fp„ lz„ L$fphy„ s¡dL$fsp„. cZphy„ sp¡ cZsp„ e¡ Mfp„ _¡ blpf afhp gC ÅJ sp¡ Ðepf¡e dpfukp\¡ Aphsp„.

qv$hpmudp„ lz„ sp¡ Npddp„ S> flz„. ipmpdp„ fÅ lp¡e `Z fpÓuR>pÓpge sp¡ Qpgy S>. L$pmu Qp¥v$i Aphu _¡ R>p¡fp„ ÅsÅs_u _¡ cpscps_uhpsp¡ L$fsp„. bpf¥ep L$p¡d blpvy$f Mfu `Z M|b hl¡du _¡ c|s-â¡s-X$pL$Z,T„X$, Æ__¡ blz dp_¡. blz buA¡. Ad¡ L$pmuQp¥v$i_u fpÓ¡ õdip_dp„S>hp_p¡ L$pe®¾$d b_pìep¡. A¡ S>Áep Adpf¡ dpV¡$ _hu _ lsu. _v$uA¡ Ad¡_plhp v$f ir_hpf¡ S>sp„ Ðep„ bpSy>dp„ S> õdip_ lsy„. L$pmu Qp¥v$i _¡õdip__p¡ âhpk fpÓ¡ bpf hpN¡ ! AX$^p„ R>p¡L$fp„ _l] Aph¡gp„. L¡$V$gp„L$ `p¡s¡S> buL$_p„ dpep¯ sp¡ L¡$V$gp„L$_p„ dp-bp ¡ hpf¡gp„. dpfu Mpk _ÆL$_p 10-12

R>p¡L$fp„, dpfu kp\¡ Adpfp hX$ug iriL$p„scpC rÓh¡v$u_p„ `Ð_u kyf¡Mpbl¡_`Z Aph¡gp„. dpfp A¡L$ lp\dp„ b¡V$fu _¡ A¡L$ lp\dp„ kp¡V$p¡, Apd b„_¡ lp\fp¡L$pe¡gp `Z dpfp„ bpmL$p¡_¡ dpfu Ap„Nmu `L$X$ép hNf _ Qpg¡.TO^ucpC_¡ Tpëep `R>u L$p¡C s¡d_p¡ hpm hp„L$p¡ _l] L$f¡, s¡hp¡ s¡d_¡cfp¡kp¡. s¡d_p„ dphsf dpV¡$e ApV$gp¡ cfp¡kp¢ _l]. Å¡ L¡$ dphsf L$pmuQp¥v$i_u A„ pfu fpÓ¡ bpf hpN¡ õdip_dp„ S>hp_p¡ rhQpf¡e _ L$f¡ _¡ ! dpfukp\¡ Aph_pfp_¡ dpfu lpS>fu_p¡ kr^epfp¡ lsp¡ sp¡ fpÓu R>pÓpgedp„ fl¡gp_¡L$pmu Qp¥v$i_p¡ ce lsp¡. Ad¡ b^p„ õdip_¡ Nep„. _ÆL$_u ApdguA¡ _¡fpM D`f kp¡V$p `R>pX$ép. _ L$p¡C c|s L¡$ `gus Apìey„. _ X$pL$Z L¡$ T„X$Apìey„. L¡$V$gpL$ kplrkL$ R>p¡L$fpAp¡A¡ `Z dpfp¡ kp¡V$p¡ gC Aapþep¡. s¡d_pd_dp„ ¡W¡$gp X$f_¡ dpf¡ sp¡ cNpX$hp¡ lsp¡ _¡ ! Ad¡ fpÓ¡ b^p„ l¡dM¡d `pR>pApìep Ðep„ ky u R>pÓpge_p„ R>p¡L$fp„ ÅNsp„ b¡ku fl¡gp„. Ad¡ `pR>p„ afu_¡âp\®_p L$fu_¡ k|sp„.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 58

Page 59: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

bpf¥ep L$p¡d blpvy$f R>¡. v$p¡X$su rMkL$p¡gu_¡ TpX$ D`f\u `pX¡$. hpsp¡sp¡ fS> |s bÃQp blpvy$fu_u L$f¡ `Z d_ _bmp„. Nfubu, Apmk, ìek_,N„v$L$u, hl¡d, Aop_\u âÅ O¡fpe¡gu. dpfy„ L$pd s¡d_¡ dpÓ cZphhp_y„ _lsy„. s¡d_u cpjp ky pfhu, ìek_p¡ R>p¡X$phhp„, Nfubu A_¡ Apmk L$pY$hp„,hl¡dp¡ _kpX$hp_p lsp. d¢ ¼epf¡L$ _L$pfpÐdL$ k|Q_p¡ _p Apàep„. hpsp®Ap¡Üpfp s¡d_¡ k„v¡$ip¡ Ap`sp¡. _hu hpsp®Ap¡ b_phsp¡, S|>_u hpsp®Ap¡dp„Dd¡fZ L$fsp¡ _¡ bpmL$p¡_¡ cf |f â¡d Ap`sp¡.

dpfp rQÑdp„ dyr_îu k„sbpgÆ_u âp\®_p l„d¡ip fl¡su. "kL$mÅNs_u b_u S>_¡sp hÐkgsp kp¥dp„ f¡Xy„$' • A¡ S> dpfy„ Ýe¡e, A¡ S> dpfp¡Apv$i®. N„v$p„, Npmp¡ bp¡g_pfp„, cZhp\u cpN_pfp„ bpmL$p¡_u S>_¡sp sp¡ lz„_ L$lu iLy„$ `Z dp b_hp_p¡ d¢ kam âepk L$ep£. A_¡ dpfu cph_p_p¡A¡hp¡ S> ârscph bpmL$p¡A¡ d_¡ Apàep¡. iê$Apsdp„ `qfQe _ lp¡e Ðep„ky u i„L$p-Ly$i„L$p fl¡su _¡ \p¡Xy„$ A„sf fl¡sy„ `Z Ap`Ï„ `pfv$i®L$ Æh_lp¡e sp¡ s¡_p„ bpfuL$ r_funZ L$f_pfp„ bpmL$p¡ \p¡X$p hMs `R>u ùv$e_p„b„ Mp¡gu v¡$ R>¡ s¡_p¡ d¢ Ås A_ych L$ep£ R>¡. A¡ qv$hpmu _¡ v$p¡gu, b¥Æ_¡ L$dmp, Adfk„N _¡ Mp¡X$k„N, hS>¡k„N _¡ S>¡k„N _¡ lÆ OZp„ _pdp¡ epv$R>¡; s¡dp„_p„ dp¡V$p cpN_p„ Ap vy$r_ep `Z R>p¡X$u Nep„ R>¡ `Z s¡d_u epv$p¡dpfu `pk¡ d|L$u Nep„ R>¡.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 59

OS>-MoVZ JwU-Xmof_` {dœ {H$Ýh H$aVma Ÿ&g§V-h§g JwU Jhhr, n[ah[a dm[a {dH$ma Ÿ&&

- sygku fpdpeZ

_hmAO` g§gma-[anw, {OVr gH$B© gmo drao Ÿ&OmHo$ AgaW hmoB© ÑT> gyZ hþ§ gIm _{V Yra Ÿ&&

- sygku fpdpeZ

Page 60: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

9 : c|rdv$p_ eodp„ Å¡X$php_u |h®s¥epfu

Ap_„v$u_p dyhpX$pdp„ dpfy„ N°pdk¡hp A_¡ rinZ_y„ L$pd Qpgsy„ lsy„`Z "c|rd yÓ' A_¡ tlv$u "khp£v$e' kpdreL$_y„ hpQ_ r_erds Qpgsy„.1956dp„ v$rnZdp„ `mZudp„ dm¡gp kh® k¡hp k„O_p Ar^h¡i_dp„rh_p¡bpÆA¡ "57dp„ õhfpS>'_u Op¡jZp L$fu. AÞe fQ_pÐdL$ L$pdp¡dp„`X¡$gpAp¡_¡ L$d k¡ L$d A¡L$ hj® c|rdv$p_ eodp„ rhQpf-âQpf dpV¡$Å¡X$php_u lpL$g L$fu. A_¡ dpfy„ rQÑ QL$X$p¡m¡ QX$éy„. lz„ d|m¡ sp¡ c|v$p_eodp„L$pd L$fhp cZsf A_¡ L$p¸g¡S> R>p¡X$u_¡ Aph¡gp¡. Ap`v¹$ ^d® sfuL¡$ dpf¡_qX$epv$dp„ _h dpk A¡k.V$u.dp„ _p¡L$fu L$fhu `X$u _¡ h¡X$R>udp„ rióeh©rÑg¡hp_u \C s¡_p L$fpfê$ ¡ _C spgud_p rinL$ A_¡ N°pdk¡hL$ sfuL¡$ L$pdNufuL$fhu `X$u. d_¡ drl_¡ A¡L$ kp¡ ê$r`ep N°pdk¡hL$_y„ dp_^_ dmsy„ lsy„ `Zs¡_p gp¡c¡ dpfy„ d|m L$pd S>sy„ L$fy„ ?

d¢ Adpfp k„QpgL$ fdZcpC „X$ép kp\¡ hpsQus L$fu. s¡Ap¡ `p¡s¡c|rdv$p_dp„ kq¾$e lsp. k„õ\pdp„\u dp_^_ Qpgy fpMu dpf¡ c|rdv$p__y„ L$pdL$fhy„ s¡hy„ s¡d_y„ k|Q_ lsy„. `Z dpf¡ sp¡ NyS>fps A_¡ v¡$iìep`u L$pe® L$fhy„lsy„. s¡\u Apr\®L$ kgpdsu ip¡ u ìehlpfiyqÙ _ Åmhy„ s¡ d_¡ ep¡Áe _gpÁey„. s¡dZ¡ dpfp r_Z®e_¡ h^phu gu^p¡. L$fpf_pdp âdpZ¡ dpf¡ |fp„ b¡hfk k„õ\pdp„ k¡hp Ap`hp_u lsu `Z c|rdv$p_dp„ S>hp_y„ \pe, kdpS>-Ap^pqfs fl¡hp_y„ \pe sp¡ s¡dZ¡ d_¡ L$fpf_u S>hpbv$pfudp„\u dy¼s L$ep£.1957_u ÅÞeyApfu\u lz„ R|>V$p¡ \hp_p¡ lsp¡ s¡ ANpD s¡dZ¡ sdpd rinL$p¡-L$pe®L$fp¡_u kcp L$fu. s¡dp„ dpfp MQ® dpV¡$ L$p¡CA¡ drl_¡ A¡L$ sp¡ L$p¡CA¡ b¡ê$r`ep A¡d L$fu drl_¡ 30 ê$r`ep fp¡L$X$p Ap`hp_p„ hQ_p¡ Apàep„. D`fp„sdpfp„ L$`X$p„ dpV¡$ L$p„su g¡hp S>ê$fu |Zu `Z Ap`hp_u s¥epfu bsphu.k„õ\p_p¡ ê$. 100/-_p¡ bp„Ýep¡ `Npf R>p¡X$u cuM dp„Nu_¡ A_¡L$p¡_p dmu drl_¡ê$. 30/-dp„ Qgphhp_p dpfp r_Z®e\u AÞe kp\uAp¡A¡ d_¡ d|M® A_¡Aìehlpfy dpÞep¡. `Z d_¡ sp¡ Ap_„v$ S> lsp¡.

"56_p _h¡çbf-qX$k¡çbfdp„ L$p¢N°¡k k¡hpv$m sfa\u v¡$i_p„ rhL$pkL$pep£ Å¡hp dpV¡$ ArMg cpfs_u õ ¡rieg V²¡$_ NC s¡dp„ lz„e¡ Nep¡. Adpfu

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 60

Page 61: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

k„õ\p_p k„QpgL$p¡ A_¡ buÅ L$pe®L$fp¡ `Z s¡dp„ Å¡X$pep„. s¡ hMs¡ L$píduf\uL$ÞepLy$dpfu_p„ b^p„ õ\p_p¡ Å¡ep„. cpMfp-_p„Ng b„ , lufpLy„$X$ b„ , k]v$fu_y„Mpsf_y„ L$pfMp_y„, TfuAp_u L$p¡gkp_u MpZp¡, ip„rs r_L¡$s_-îu r_L¡$s_,`p¢qX$Q¡fu_p îu Afthv$ Apîddp„ kdpr^ A_¡ dpspÆ_y„ v$i®_ s\pS>Nßp\ yfu, fpd¡ðf_u ÅÓp `Z \C. k¡hpv$m_p v$g`rs îu d_ycpCdp¡sucpC `V¡$g_u DÑd ìehõ\pi[¼s_p¡ `qfQe \ep¡. qv$‰udp„ S>hplfgpg_l¡fy, Y¡$bfcpC, dp¡fpfÆcpC, drZbl¡_ h‰ccpC `V¡$g, L$íduf-b„Npm_p dy¿ed„ÓuAp¡_u dl¡dp_Nrs, dy„bC_y„ rhiv¹$ v$i®_ hN¡f¡ \ep„ _¡dpfp op_dp„ h^pfp¡ \ep¡. gNcN Qpguk¡L$ qv$hk_u epÓp-cp¡S>_-r_hpk_p¡ Ly$g MQ® ìe[¼sv$uW$ ê$. 225/- S> Aph¡gp¡ ! k¡hpv$m_p kh®îudp¡sucpC Qp¥ fu fkp¡X$p_p lhpgpdp„ lsp. s¡d_p b|d-bfpX$p _¡ kfmspb„_¡_p¡ `qfQe \ep¡. lpX$_p M¡X|$s A_¡ îdr_›$ L$pe®L$f sfuL¡$ s¡d_¡ Å¡ep_¡ s¡d_p\u ApL$jp®ep¡. g¡ML$p¡, fQ_pÐdL$ L$pe®L$fp¡_p¡e¡ `qfQe \ep¡. qv$‰u,L$gL$Ñp, dÖpk, dy„bC S>¡hp„ dlp_Nfp¡_u `Z dygpL$ps \C.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 61

dp¡n A¡ dfZ `R>u_u ApÐdp_u L$p¡C [õ\rs R>¡ L¡$ L¡$d s¡_u d_¡ ÅZ

_\u. `Z L$p¡C ìe[¼s, L$p¡C õ\p_, L$p¡C âk„N L¡$ âh©rÑ_y„ hmNZ

_ fl¡ A_¡ s¡ b^p\u Argá flu iL$pe s¡ S> kpQp¡ dp¡n R>¡ s¡hp

spfZ `f lz„ Apìep¡ Ry>„.

vy$r_epdp„ L$v$u k„`|Z® kdp_sphpmp¡ kdpS> fQpi¡, L$p¡C Ås_p Ny_p _

b_sp lp¡e s¡hy„ L$v$pr` b_i¡ _l]. fpd_p fpS>dp„ `Z t_v$p L$f_pfp¡

^p¡bu lsp¡. byÙ, dlphuf, Cky, dl„dv$ S>¡hp ^d®õ\p`L$p¡ A_¡ A_¡L$

k„sp¡-c¼sp¡-rkÙp¡ `p¼ep _¡ s¡dZ¡ kdpS>_¡ D`f g¡hp_p¡ âeÐ_ L$ep£

sp¡e¡ s¡_u Akf sÐL$pgu_ flu. hmu `pR>p¡ kdpS> s¡_p¡ s¡ S> füp¡ R>¡.

Ap kÐe lp¡hp R>sp„ s¡\u L$p„C r_[ó¾$e \hp_u S>ê$f _\u. Å¡

dlp`yfyjp¡ _ Aph¡ sp¡ kdpS> A^p¡Nrs_u Nsp®dp„ ^ku Åe. kdpS>_¡

V$L$phu fpMhp dpV¡$ Aphp dlp`yfyjp¡_p¡ M` R>¡. s¡\u kdpS>Æh_dp„ k„sp¡,

ApQpep£, D`v¡$iL$p¡ Aph¡ R>¡ _¡ `p¡sp_u afS> bÅhu rhv$pe \pe R>¡.

Page 62: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

10 : c|rdv$p_ Ap„v$p¡g_dp„

1957_p ÅÞeyApfudp„ dpf¡ iy„ L$pd L$fhy„ s¡ A„N¡ _pfpeZcpCv¡$kpC_y„ dpN®v$i®_ gu y„. s¡ S> Npmpdp„ s¡dZ¡ hgkpX$\u `pg_ yf_u_NfepÓp L$pY$u lsu. 10-12 L$pe®L$fp¡_u Vy$L$X$u _Nf¡_Nf¡ 2-3-5--10-15 qv$hkfp¡L$pe _¡ ipmp-L$p¸g¡Å¡-d„X$mp¡dp„ A_¡ Ål¡f kcpAp¡dp„ rh_p¡bp_p¡ rhQpfkdÅh¡. c|rdv$p_ A„N¡_p kprlÐe_y„ h¡QpZ L$f¡, "c|rd yÓ'_p N°plL$p¡ _p¢ ¡.A_¡ A¡L$ _Nf\u buÅ _Nf ky u `v$epÓp L$f¡. lz„ _hkpfu\u s¡ epÓpdp„Å¡X$pep¡.

_NfepÓp_p _¡sp lsp _pfpeZcpC. s¡Ap¡ hÃQ¡ hÃQ¡ Åe Ðepf¡lfuicpC ìepk _¡sp b_sp. s¡d_p cpC kyd_cpC D`fp„s epÓpdp„dy„bC_p„ Ly$kydb¡_ Np¡fqX$ep, `pv$fp_p kygsp_ dg¡L$, dy„bC_p„ Djpbl¡_hp¡fp, cNhp_ bÅS>, `v¹$dpbl¡_ cphkpf, Adv$phpv$_p cNycpC,L¡$ihcpC h¥Û, âpNÆcpC `V¡$g A_¡ k|e®L$p„s `fuM `Z ¼epf¡L$ AphuS>sp. A„L$g¡íhfdp„ dufp„bl¡_ Aph¡gp„. cê$Q\u _p_ycpC-S>Nv$uicpCgprMep_u Å¡X$u Dd¡fpC. `pV$Z_p dpdgsv$pf_p„ v$uL$fu dufp„bl¡_Ap¡qfõkp-srdg_pXy$, Ap„ °dp„ rh_p¡bp-epÓpdp„ v$p¡Y¡$L$ hfk Npmu_¡ Apìep„lsp„. Ap S> epÓpdp„ `pv$fpdp„ S|>_ '57dp„ dy„bC\u L$pÞspbl¡_-lfrhgpkbl¡_p¡ v$pMg \ep„ lsp„. _hp Aph¡gp L$pe®L$fp¡ dpV¡$ Ap epÓpspgud_u lfsuafsu ipmp b_u S>su.

_NfepÓpdp„ Ål¡f kcp D`fp„s A_¡L$ i¡fuAp¡_u-d„X$mp¡_u kcpAp¡\su. A¡L$u kp\¡ b¡-ÓZ kcp `Z fl¡su. s¡\u b^p L$pe®L$fp¡_¡ âhQ_L$fhp_y„ Aphsy„. A¡L$pv$ rkr_ef L$pe®L$sp®_u D`[õ\rsdp„ _hpN„syL$ âhQ_L$fsp. `R>u A_yL|$m hMs¡ L¡$ A¡L$ _Nf\u buÅ _Nf S>sp„ fõs¡ `v$epÓpdp„âhQ_p¡ rhj¡ _yL$s¡Qu_u \su. v$f¡L$ `p¡sp_p¡ Arcâpe Ap`sp. Apdp„ S>¡_¡rhj¡ Arcâpe A`pep¡ lp¡e s¡Z¡ dp¡Vy„$ d_ fpMhy„ `X$sy„. ¼epf¡L$ ArcâpeAp`_pf_u S> `funp \C S>su. s¡\u v$f¡L$_¡ kp„cmu s¡dp„\u g¡hp S>¡hy„ gC,bpL$u_u hpsp¡ c|ghp_u fl¡su. rhÛp\}Ap¡ kdn iu hpsp¡ L$fhu, N°pdS>_p¡kdn iu L$fhu, rinL$p¡ kdn L$eu hpsp¡ L$fhu, hL$ug-v$pL$sf L¡$ cZ¡gpAp¡hÃQ¡ L$eu hpsp¡ L$fhu, hmu L¡$hu fus¡ fS|>Aps L$fhu s¡_u L$mp `Z QQp®su.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 62

Page 63: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

d|m hps Aphu Åe R>sp„ fS|>Aps [¼gô$ _ \pe, îp¡spAp¡_¡ `Z `L$X$ufpM¡ s¡ fus¡ hps L$eu fus¡ L$fhu, L$p¡C dyØp¡ R|>V$u _ Åe, Aphu v$f¡L$bpbs_u L$pmÆ fpMhp_u \su.

kprlÐe-h¡QpZ L$f_pf_¡ b^p„ yõsL$p¡ hp„Qu g¡hp_u kgplA`psu. L¡$V$gue¡ hpf Mfuv$_pfp yõsL$ rhj¡ |R>sp Ðepf¡ kfMu fus¡kdp^p_ \pe s¡ fus¡ S>hpb `Z A`php¡ Å¡CA¡ _¡ !

_hkpfudp„ d_¡ iê$Apsdp„ S> A¡L$ A_ych dþep¡ S>¡ArhõdfZue R>¡. Ad¡ båb¡, ÓZ-ÓZ_u Vy$L$X$udp„ kprlÐe-h¡QpZ L$fhp\¡gp gC_¡ _uL$msp. A¡L$ X$p¸L$V$f_p¡ L$Þk[ëV„$N ê$d Apìep¡. blpf OZpv$fv$uAp¡ `p¡sp_p hpfp_u hpV$ Å¡sp„ b¡W$p„ lsp„. Ad¡ sp¡ fuk¡àir_õV$_¡ L$lu_¡O|k dpfu. v$pL$sf Mpv$u^pfu _¡ Np„ u-rh_p¡bp_¡ ÅZ_pfp lsp. d¢ sp¡AÅÎep_¡ kdÅhsp¡ lp¡J s¡ fus¡ yõsL$p¡_p¡ `qfQe rhõspf\u Ap`hpdp„X$ép¡. \p¡X$u hpf¡ v$pL$sf¡ d_¡ fp¡L$u b^p„ yõsL$p¡_u A¡L$ A¡L$ _L$g_u L$udsNZu Ap`hp L$üy„. Ad¡ ìeõs v$pL$sf_p¡ Mpõkp¡ kde gu^p¡ lsp¡. fL$dQ|L$hsp s¡dZ¡ V$L$p¡f L$fu L¡$, ""Ap`Z¡ S>¡_¡ dmhp S>CA¡ s¡_u A_yL|$msp`Z Å¡hu Å¡CA¡.'' d¢ blpf _uL$mu L$p_ `L$X$ép¡. AgbÑ, kprlÐe_p¡ApMp¡ k¡V$ s¡dZ¡ MfuÛp¡ s¡_p¡ Ap_„v$ sp¡ lsp¡ S>. `Z Ðepf\u d_dp„ Np„W$hpmu L¡$ v$f¡L$_u A_yL|$msp A_¡ bp¥qÙL$ L$np Å¡C_¡ hps L$fhu Å¡CA¡.

cê$Qdp„ _NfepÓp_u Ål¡fkcpdp„ kh® ^d® âp\®_pdp„ Bõgpd_uâp\®_p kyf-A¡-aps¡lp lz„ Afbudp„ bp¡ëep¡. Apd¡e v$pY$u fpMsp¡ s¡\u A¡L$dy[õgd cpC `pR>m\u dpfu `pk¡ Aphu L$l¡, ""S>_pb, L$lp„k¡ lp¡ Ap¥fAp` L$p _pd ¼ep l¥ ?'' lz„ S>Nv$uicpC, hX$p¡v$fp_p¡ rlÞvy$ Ry>„ s¡ ÅZus¡d_¡ Apòe® A_¡ Ap_„v$ b„_¡ \ep„ lsp„.

cê$Q rS>‰pdp„ S> d[õS>v$dp„ kcp lsu. lz„ kcp-õ\p__u blpfyõsL$_p¡ `\pfp¡ L$fu_¡ b¡W$p¡ lsp¡. Adpfp h¡QpZdp„ fylzg-Ly$fAp_ `Z lsy„.

s¡_p |„W$p D`f Ly$fp__u Apeps Afbudp„ gMu lsu. buÅ„ yõsL$p¡_u S>¡dd¢ Ap yõsL$ `Z d|¼ey„ lsy„. Afbudp„ yõsL$ `pR>m\u iê$ \pe s¡_u d_¡

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 63

Page 64: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

Mbf _l]. s¡\u dyM ©›$_u Apeps _uQ¡ v$bpC Ne¡gu. A¡L$ kdSy> dy[õgd¡Aphu yõsL$_¡ R>sy„ L$ey A_¡ d_¡ kdS> `pX$u L¡$, ""Ap dyM ©›$ R>¡. s¡_u`rhÓ Apeps_¡ Ap fus¡ _uQ¡ v$bphpe _l], s¡ Ahdp__p L$l¡hpe.'' d_¡iuMhp dþey„. Afbu A_¡ Dvy®$ cpjp_¡ gMhp_u `Ùrs `Z K^u lp¡e R>¡.Ap`Zu cpjpAp¡ X$pb¡\u S>dZu bpSy gMpe, A¡ S>dZ¡\u X$pbu sfa gMpe.

rh_p¡bp_y„ `l¡gy„ v$i®_

_NfepÓp v$frdep_ rh_p¡bpÆ_u epÓp L¡$fgdp„ Qpgsu lsu.epÓp_p¡ sp. 1gu d¡_p¡ L$pe®¾$d L¡$fgdp„ hpeL$p¡ddp„ lsp¡. s¡ õ\m¡ Aõ ©íep¡_¡d„qv$f kpd¡\u `kpf \hp_u d_pC lsu A¡V$g¡ 1925dp„ kÐepN°l \e¡gp¡ _¡rh_p¡bp Ðep„ Nep lsp. Ap\u hpeL$p¡d_y„ âhQ_ rhriô$ \i¡ A_¡ s¡\uL$p¡C`Z rlkpb¡ s¡_u V¡$` d¡mhhu Å¡CA¡ s¡hy„ "c|rd yÓ'_p k„ pv$L$ âbp¡Qp¡L$ku_p d_dp„ Apìey„. buÅ L$p¡C_¡ L$l¡hp\u Ap L$pd Qp¡½$k`Z¡ \pe s¡bpbs i„L$p lsu s¡\u s¡dZ¡ d_¡ s¡ âhQ_ V¡$` L$fu gphhp_u v$fMpõsd|L$u, dpfu kp\¡ Ny„v$u_p lj®v$cpC ipl_¡ `Z Aphhp_y„ lsy„. Adpf¡ b„_¡A¡dy„bC S>C rhdgpspC_u âhQ_-epÓpdp„\u dp¡Vy„$ V¡$`f¡L$p¡X®$f gC_¡ hpeL$p¡dS>hp_y„ lsy„. Ad¡ b„_¡ V¡$`f¡L$p¡X®$f\u A`qfrQs. dy„bCdp„ S>C_¡ V¡$`f¡L$p¡X®$fgu y„. s¡_¡ Qgphhp_u fus TX$`\u kdÆ gu^u. dy„bC\u dÖpk A_¡Ðep„\u L$p¡Qu_ d¡gdp„ A¡Zp®Ly$gd \C bkdp„ Adpf¡ spfuM `l¡guA¡ kp„S>¡`p„Q hpÁep `l¡gp„ hpeL$p¡d `lp¢Qhp_y„ lsy„. s¡ S>dp_pdp„ fuTh£i__ukNhX$ ApS> S>¡hu _l], hmu Adpfy„ R>¡‰u OX$uA¡ S>hp_y„ \e¡gy„ s¡\u kuV$fuTh® L$fphhp_p¡ kde `Z _ lsp¡. hNf fuTh£i_¡ dp¡V$p V¡$`f¡L$p¡X®$f kp\¡Ad¡ b„_¡ dÖpk A_¡ Ðep„\u A¡Zp®Ly$gd `lp¢Ãep. dÖpk\u sp¡ NpX$udp„ `Nd|L$hp_u S>Áep _l] A¡hu [õ\rsdp„ fuTh® kuV$_p X$åbpdp„ Ad¡ b¡ O|õep.A¡Zp®Ly$gd Esfu_¡ sfs bk `L$X$u hpeL$p¡d `lp¢Ãep Ðepf¡ kpX$p QpfhpÁep lsp. kcp-õ\m¡ `lp¢Ãep Ðepf¡ rh_p¡bpÆ Aphu Ne¡gp. dp„X$huS>mu_p¡ àgN gNphhp_u r`__y„ kp¡L¡$V$ ip¡ u Qpgy L$ey s¡hu S> suZukuV$u hpNu _¡ rh_p¡bpÆ_y„ Ýep_ M¢Qpey„. Ad¡ b„_¡ sp¡ rieprhep \CNep. õ\pr_L$ _¡sp Aphu b„ L$fphu v¡$i¡ sp¡ ApV$gu v$p¡X$^pd dp\¡ `X$i¡A¡ S> buL$. dp„X$ Ad¡ Np¡W$ìey„ _¡ CðfL©$`p\u âhQ_ V¡$` \C i¼ey„.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 64

Page 65: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

Ap epÓpdp„ b¡ A_ychp¡ epv$Npf füp.

Ad¡ dÖpk\u L$p¡Qu__p X$åbpdp„ b¡W$p. X$åbp¡ fuTh® kuV$_p¡ lsp¡s¡\u kp¥ _„bf dyS>b `p¡s`p¡sp_u b¡W$L$ `f b¡W$p lsp. kl¡S> Mk¡ sp¡A¡L$pv$ S>Z_¡ b¡kpX$u iL¡$ s¡d lsp. lj®v$cpC kp\¡ lz„ NyS>fpsudp„ hpsL$fhp gpÁep¡ L¡$, ""ApV$gp b^p R>¡ `Z L$p¡C_¡ Ap`Zu dyíL¡$gu_p¡ ¿epgAphsp¡ _\u ! Ap dÖpkuAp¡ Ap`Zu cpjp sp¡ kdS>sp S> _\u `Zs¡d_pdp„ dp_hsp_p¡ `Z Acph S>Zpe R>¡.'' b¡W¡$gpdp„\u A¡L$ cpCMpv$u_p„ ^p¡su-Tæcpdp„ lsp. s¡Ap¡ NyS>fpsu d|m_p `Z b¡-ÓZ ¡Y$u\uL$p¡Qu_ fl¡sp lsp. Np„ urhQpf_p lsp. s¡dZ¡ Ad_¡ V$L$p¡f L$fu. ""Ap`ZukNhX$ _ \pe s¡_p¡ v$p¡j buÅ_¡ _ Ap`hp¡. qv$hkp¡ ANpD Ap b^pA¡ b¡W$L$fuTh® L$fphu R>¡. b^p_¡ 18-20 L$gpL$_u dykpafu L$fhp_u A_¡ s¡e b¡W$pb¡W$,s¡\u L¡$hu fus¡ k„L$X$pC_¡ sd_¡ S>Áep Ap ¡ ? Ap`Z¡ sp¡ õh¡ÃR>p\u k¡hpL$fhp _uL$þep R>uA¡ sp¡ dyíL¡$guAp¡ h¡W$u g¡hp_u s¥epfu fpMhu S> Å¡CA¡.''s¡d_u hps kp„cmu Ad¡ sp¡ R>p¡cugp `X$u Nep. iyÙ dgepgddp„ hps L$f_pfL$p¡C NyS>fpsu `Z lp¡C iL¡$ s¡hy„ Ad¡ ÅZsp _ lsp. s¡d_u `pk¡\u ÅÎey„L¡$, ""dpÓ L¡$fgdp„ S> _l], ApMp cpfs v¡$idp„ A_¡ rhv¡$ip¡dp„ `Z A_¡L$NyS>fpsuAp¡ h¡ pf L$f¡ R>¡. L¡$V$gpL$ sp¡ ¡Y$uAp¡\u fl¡ R>¡. Ap b^p Ðep„ L$dpe R>¡s¡dp„\u v¡$idp„ (NyS>fps_p hs_dp„) A_¡ Ðep„e¡ ^dp®v$pdp„ fL$d MfQ¡ R>¡.Ðep„_u cpjp iuMu g¡ R>¡, kp¥_u kp\¡ duW$pi\u hs£ R>¡ _¡ ¼epf¡e õ\pr_L$âÅ dpV¡$ lgL$u hps L$fsp _\u. s¡\u NyS>fpsu âÅ kh®râe R>¡. NyS>fpsu`p¡s¡ kl_ L$fi¡ `Z buÅ `pk¡ A ¡np _l] fpM¡.'' Ad_¡ NyS>fpsu âÅ_ublpf_p âv¡$idp„ S>¡ R>p` R>¡ s¡ ÅZhp dmu.

buÅ¡ âk„N S>eâL$pi _pfpeZ_p¡ R>¡. S>¡•`u• `Z hpeL$p¡ddp„bpbp_u epÓpdp„ S>sp lsp. A_¡ Ad¡ S>¡ V²¡$_dp„ lsp s¡ S> V²¡$_dp„ lsp.S>¡•`u• ANpD f¡gh¡ L$d®Qpfu k„O_p ArMg cpfsue âdyM lsp s¡\u dp¡V$p„dp¡V$p„ õV¡$i_p¡A¡¡ s¡d_p âhpk_u Mbf `lp¢Qu S>su A_¡ f¡gh¡_p L$d®QpfuAp¡v$f¡L$ S>„L$i_ õV¡$i_¡ c¡Np \C S>sp. S>¡•`u•_¡ X$bpdp„\u Dspfu àg¡V$ap¡d® `fS> b_ph¡gp d„Q D`f gC S>sp _¡ _p_L$X$p¡ kdpf„c \C S>sp¡. S>¡•`u• b¡

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 65

Page 66: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

iåv$p¡ bp¡g¡ s¡hu rh_„su L$fsp A_¡ S>¡•`u• bp¡gspe¡ Mfp. s¡ sp¡ aõV®$L$gpkdp„ lsp s¡\u Apfpd\u dykpafu L$fsp lsp. Adpfu fps sp¡ ÅNsp„ S>husu lsu. khpf \sp„ A¡L$ S>„L$i_¡ NpX$u Ecu flu s¡\u lz„ blpf _uL$þep¡._¡ gp¡L$p¡_y„ V$p¡my„ Å¡sp„ rS>opkphi s¡dp„ dp\y„ dpfu ¡W$p¡ sp¡ S>¡•`u•_y„ cpjZQpgsy„ lsy„. s¡d_u _S>f dpfp D`f `X$sp„ S> cpjZ_u hÃQ¡ S> L$l¡,""fpsL$p¡ t_v$ L¥$ku Apeu ?'' lz„ sp¡ ApSy>bpSy> Å¡hp gpÁep¡ L¡$ S>¡•`u• L$p¡_¡

|R>¡ R>¡ ? s¡\u S>¡•`u• d_¡ L$l¡, ""Af¡ Ap¡ NyS>fpsu cpC, Ap` lu L$p¡|R> flp lz„.'' A_¡ b^p dpfu kpd¡ Å¡hp gpÁep. dpfp S>¡hp _hpkhp

L$pe®L$sp®_u S>¡•`u• S>¡hp dp¡V$p _¡sp ApV$gu tQsp L$f¡ s¡ S> kp¥_¡ dpV¡$ A_¡dpf¡ dpV¡$ Apòe®_u hps lsu. d¢ sfs S>hpb Apàep¡, ""bpbyÆ, Ap`

°hQ_ QgpCA¡, ld sp¡ AÃR>u t_v$ kp¡e¡ l¦.'' Sy>Ìz„$ bp¡ëep¡, bp¡ghy„ `X$éy„._l] sp¡ S>¡•`u• NpX®$ L¡$ V$u•V$u•_¡ b^p hÃQ¡ bp¡gphu Adpfu kyMpL$pfu_ucgpdZ L$fs. AgbÑ, V²¡$_ Qpgy \C `R>u Adpfp X$åbpdp„ V$u•V$u•Aphu_¡ Adpf¡ dpV¡$ Alp¡cph bsphu \p¡X$u kNhX$ L$fu Ne¡gp. _p_u_p_ubpbsp¡dp„ _p_p L$pe®L$f_u kNhX$-ANhX$_u tQsp L$f¡ s¡ S> dp¡V$p dpZkb_u iL¡$ R>¡ s¡ `pW$ Ðepf¡ iuMhp dm¡gp¡.

c|rdv$p_dp„ 1957_y„ A¡L$ hj® |fp kde_p L$pe®L$f sfuL¡$ v$pMg\e¡gp¡. dpfp ep¡Nn¡d_u tQsp kp„Y$pkpg_u khp£v$e ep¡S>_p_p rinL$p¡-L$pe®L$fp¡ A¡L$-b¡ ê$r`ep_p¡ dprkL$ apmp¡ Ap`u L$fsp. `Z lz„ sp¡ V$L$u Nep¡.'57 `R>u 58-59 A_¡ 60_p Sy>gpCdp„ dpfy„ gÁ_ \ey„ Ðep„ ky u lz„ kpX$p ÓZhfk c|rdv$p_dp„ füp¡. A¡L$ hfk `R>u kp„Y$pkpg_p rdÓp¡ sfa\u AphsufL$d b„ \sp„ _pfpeZcpCA¡ drl_¡ 30/- ê$r`ep_u ìehõ\p L$fu Ap`u.A¡L$pv$ hfk `R>u dpfp bp yÆ (L$pL$p)_u Apr\®L$ [õ\rs AÐe„s L$\msp„s¡d_¡ v$f drl_¡ ê$. 50/-_u dpf¡ dv$v$ L$fhu A¡hu S>ê$qfeps Ecu \sp„_pfpeZcpCA¡ d_¡ ê$. 80/- Ap`hp_y„ fp¿ey„. dpf¡ sp¡ ê$. 30/-dp„ S> dpfy„Qgphhp_y„ fl¡sy„. s¡dp„ L$`X$p„, kpby, lÅds A_¡ hfk¡ A¡L$ hpf khp£v$ek„d¡g_dp„ S>hp-Aphhp_p¡ MQ® `Z L$fhp_p¡ fl¡sp¡. õh¥[ÃR>L$ NfubpC_uAp tS>v$Nudp„e¡ A¡L$ Ås_u Mydpfu lsu.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 66

Page 67: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

s¡ hMs¡ rh_p¡bpÆ_u `v$epÓp v$rnZ cpfsdp„ Qpgsu lsu.'57dp„ L$pgX$u (L¡$fg)dp„ A_¡ '58dp„ „Y$f yf (dlpfpô²$)dp„ A•cp• khp£v$ekdpS> k„d¡g_p¡ ep¡Åe¡gp„. v$rnZ cpfsdp„ S>sp„-Aphsp„ dy„bCdp„ V²¡$_bv$ghu `X$su. s¡ r_rdÑ¡ Ad¡ dy„bC L$pe®L$fp¡_¡ O¡f b¡-Qpf qv$hk fp¡L$psp.L$pgX$u\u Aphsp lz„ dy„bCdp„ Ly$kydbl¡_ Np¡fqX$ep_p dpdp_¡ O¡f fp¡L$pe¡gp¡.Qp¡ pV$u `f rsgL$_p bphgp kpd¡ awgQ„v$ r_hpkdp„ Qp¡\¡ dpm¡ Ap Of lsy„.Ars kd©Ù gp¡L$p¡_u fl¡ZuL$fZu_p Æh__p¡ Ðep„ d_¡ `qfQe \ep¡. Ðep„v$f¡L$_p¡ fkp¡Cep¡ AgN. v$f¡L$_¡ v$f¡L$ V„$L¡$ iy„ S>dip¡ s¡d yR>psy„. dpf¡ dpV¡$ Ap_hpC_u hps lsu. fkp¡Cep¡ d_¡ |R>hp Apìep¡ A¡V$g¡ d¢ L$üy„, ""S>¡ fkp¡Cb^p„_¡ dpV¡$ b_hp_u lp¡e s¡ d_¡ Qpgi¡.'' |R>u_¡ fkp¡C L$fhp_p¡ qfhpS>Adpf¡ Ðep„ _ lsp¡. _p_`Zdp„ dpsp-r`sp_¡ O¡f hX$p¡v$fpdp„ sp¡ AW$hpqX$ep_y„V$pCdV¡$bg S> fl¡sy„. s¡dp„ v$pm-cps-ipL$-fp¡V$gu b`p¡f¡ _¡ fpÓ¡ Y¡$bfp„ L¡$MuQX$u _¡ cpMfu S>¡hy„ b_sy„. AW$hpqX$e¡ A¡L$ hpf lfdy„ b_sy„ A¡V$g¡ L¡$¼epf¡L$ Y$p¡L$mp„ sp¡ ¼epf¡L$ lp„X$hp¡ sp¡ ¼epf¡L$ `psfp„ L¡$ d|qW$ep„ b_sp„. Ad¡ s¡fus¡ V¡$hpC Ne¡gp„. c|rdv$p_dp„ Apìep `R>u aphi¡ L¡$ cphi¡ L¡$ _l] s¡hp¡khpg S> _ lsp¡. cpZpdp„ S>¡ `X¡$ s¡ â¡d\u, õhpv$\u, Cðf_p¡ âkpv$ dp_uMpC g¡sp„. _NfepÓpdp„ ¼epf¡L$ il¡fdp„ L$p¡C îud„s_¡ Ðep„ õV¡$C_g¡k õV$ug_p„\pmu _¡ A_¡L$ hpX$L$pAp¡dp„ 20-22 hp_NuAp¡ dmsu sp¡ ¼epf¡L$ NpdX$pdp„cps-ipL$ L¡$ fp¡V$gp¡ _¡ v$pm A¡d b¡ S> hp_Nu fl¡su. ¼epf¡L$ apL$p¡ `Z \CS>sp¡. Ad¡ sp¡ Ap_„v$\u S>¡ dm¡ s¡ Mphp V¡$hpe¡gp.

b¡-ÓZ qv$hk dy„bC flu `pR>p¡ Aphhp_p¡ lsp¡. dpfy„ AgNpfu`Ï„Ly$kydbl¡_ ÅZ¡. A¡V$g¡ d_¡ L$l¡ L¡$, ""qV$qL$V$_p ¥kp NS>hpdp„ R>¡ L¡$ _l] ?''d¢ Apif¡ S> L$lu v$u y„ L¡$, ""R>¡ _¡ !'' fpÓ¡ õV¡$i_¡ Nep¡. v$l¡fpv|$_ A¡¼kâ¡k_uqV$qL$V$ dpV¡$ ¥kp M|V$ép s¡\u gp¡L$g_u qV$qL$V$ gu^u sp¡ b¡ Ap_p bÃep !kyfs õV¡$i_¡ blpf S>C A¡L$ Ap_p_p¡ _ufp¡ `u^p¡ _¡ hX$p¡v$fp Esfu A¡L$Ap_pdp„ L$p¡W$u ky u bkdp„ b¡ku `R>u Qpgsp¡ âbp¡ cpC_¡ O¡f lf`X¡$_phpX$pdp„ `lp¢Qu Nep¡. rMõkp Mpgu ! Aphu `qf[õ\rsdp„ blz dÅAphsu. L¡$V$gue hpf NS>hpdp„ ¥kp _ lp¡e sp¡ 20-25 dpCg sp¡ lz„ QpguS> _pMsp¡. lÅds_p¡ MQ® _ \pe s¡ dpV¡$ ÓZ drl_¡ A¡L$ hpf Qpf Ap_pMfQu bp¡Xy„$ L$fphu Aphsp¡. L$`X$p„ Ås¡ L$p„su_¡ `l¡fu g¡sp¡. epÓpdp„e¡ f¢qV$ep¡

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 67

Page 68: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

kp\¡ fpMsp¡. s¡\u lpa ¡ÞV$ _¡ AX$^u bp„e_p¡ kv$fp¡ S> L$ped dpV¡$ `l¡fsp¡.hmu apV¡$ Ðepf¡ Ås¡ S> kp„ u_¡ L¡$ \]NXy„$ dpfu_¡ `l¡fhpdp„ d_¡ ifd _l]`Z Mydpfu_p¡ S> A_ych \sp¡. `Ndp„ `pR>m `Ë$phpmp„ Q„ g kp„Y$pkpg_pdp¡Qu `pk¡ R> ê$r`epdp„ kuhX$phu g¡sp¡. s¡ A¡L$ hfk Qgphsp¡. A¡L$ hpf_hp_L$p¡f Q„ g_u Å¡X$dp„_p¡ A¡L$ Q„ g Qpgy V²¡$_¡ blpf `X$u Nep¡. s¡ hMs¡X$åbp_p„ bpfZp„ blpf M|gsp„ s¡\u Aphp¡ AL$õdps ¼epf¡L$ \C S>sp¡. lh¡A¡L$ Q„ g kpQhu_¡ buÅ¡ Q„ g b_phX$phhp_p¡ füp¡. dp¡Qu A¡L$ Q„ gb_phhp Ap_pL$p_u L$fhp dp„X$ép¡. hÃQ¡ A¡L$pv$-b¡ dpk hNf Q„ g¡ L$pY$hp`X¡$gp. `R>u L$p¡CA¡ Q„ g_u Å¡X$ A`ph¡gu s¡hy„ Tp„My„ Tp„My„ epv$ R>¡.

c|rdv$p_dp„ b¡ Ås_p L$pe®L$fp¡ lsp. A¡L$ lsp, `p¡sp_p¡ `qfhpf,Of, AphL$hpmp õhphg„bu; _¡ buÅ dpfp S>¡hp |fp kde_p `Z OfbpfhNf_p kdpS>-Ap^pqfs. Ad_¡ sp¡ kss epÓp lp¡e s¡ S> aphsy„. s¡\ufl¡hp-S>dhp_p¡ âñ EL$gu Åe. `l¡gp hN®_p L$pe®L$sp® \p¡X$p¡ hMs epÓpdp„Aph¡ `R>u hÃQ¡ hÃQ¡ \p¡X$p qv$hk O¡f S>C Aphsp. _NfepÓp km„N lp¡Cdpfp S>¡hp s¡dp„ _cu S>sp.

1958dp„ rh_p¡bpÆ_u epÓp NyS>fpsdp„ Aphhp_u lsu. s¡dZ¡ dpÓQpf S> drl_p NyS>fps dpV¡$ apmh¡gp. ""Nyfy Np„ u_p âv¡$i_¡ dpf¡ iy„iuMhpX$hp_y„ R>¡ ?'' • A¡hu hps `Z s¡dZ¡ L$f¡gu. kpX$p Qpf drl_pdp„(Qp¡½$k sp¡ 151 qv$hk) s¡d_¡ h ydp„ h y rhõspfdp„ a¡fhhp_p lsp. s¡hMs¡ kp¥fpô²$ A_¡ L$ÃR>_p„ AgN AgN fpÄep¡ lsp„. NyS>fpsdp„e¡ L¡$V$gpL$L$pe®L$fp¡_¡ `p¡sp_p n¡Ódp„ bpbp_u epÓp lp¡e s¡hu A ¡np lsu. s¡ fus¡22du kàV¡$çbf 1958_p fp¡S> dlpfpô²$_p _hp yf `R>u_p cX$c|„Å\u qL$‰¡kp¡_NY$dp„ NyS>fpsdp„ k|fs rS>‰pdp„ epÓp Aphu. kf¡fpi 9-10 dpCg_u`v$epÓp lp¡e. s¡\u h^pf¡ bpbp_¡ Qgphhp _l] s¡hp¡ ApN°l lsp¡.kp¡_NY$\u ìepfp, h¡X$R>u, bpfX$p¡gu, kyfs \C cê$Q rS>‰pdp„. Ðep„\ufpS>`u`mp, Ap¡fu, dp„Nfp¡g, X¡$L$pC \C lqfh‰c `fuM_p rhõspf _khpX$uspgyL$pdp„. Ðep„\u R>p¡V$pDv¡$ yf\u Å¡S> \C „Qdlpg_p v¡$hNY$ bpqfep-

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 68

Page 69: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

`u`gp¡v$-Np¡ fp-L$pgp¡g \C `pR>p hX$p¡v$fp rS>‰pdp„ kp„Y$pkpg-kphgu-kp¡MX$p \C hX$p¡v$fp. Ðep„\u hpkv$-ApZ„v$- ¡V$gpv$ \C M„cps _¡ Ðep„\udp¡V$fbp¡V$dp„ Op¡Op Esfu cph_Nf\u kZp¡kfp \C fpS>L$p¡V$\u Åd_Nf_pfp¡Tu b„v$f\u dp¡V$fbp¡V$dp„ L„$X$gp-Np„ u^pd-A„Åf \C `pR>p _hgMu\ukp¥fpô²$dp„. Ðep„\u kyf¡ÞÖ_Nf \C Adv$phpv$_p cpgâv¡$idp„ \C_¡Adv$phpv$-kpbfdsu-L$gp¡g-dl¡kpZp-DÑf NyS>fps \C_¡ kpbfL$p„W$pdp„\ufpS>õ\p_ Nep lsp. Ap L$pe®¾$d Np¡W$hpep¡ `R>u rS>‰¡ rS>‰¡ L$pe®¾$d_¡ `pf`pX$hp_u ìehõ\p Np¡W$hhp_u S>hpbv$pfu kp¢ pC lsu. „Qdlpgdp„ v¡$hNY$bpfuep\u L$pgp¡g ky u_p v$f¡L$ `X$ph¡ `v$epÓp Vy$L$X$u_p kp¡A¡L$ dpZkp¡_ufl¡hp-S>dhp_u, rh_p¡bpÆ_p fl¡hp_u, kcpAp¡dp„ lÅfp¡ dpZkp¡_¡gphhp_u ìehõ\p Np¡W$hhp_u lsu. „Qdlpgdp„ Np¡ pmv$pk v$gpg,X$püpcpC _peL$, dpZ¡L$gpg Np„ u hN¡f¡ L$pe®L$fp¡A¡ õhpNs krdrsb_ph¡gu. c|v$p_ L$pe®L$fp¡dp„\u Djpbl¡_, dufp„bl¡__u kp\¡ lz„ A¡d ÓZ_uVy$L$X$u lsu. Ad¡ 4-6 drl_p |h®s¥epfu ê$ ¡ ApMp rS>‰pdp„ `v$epÓp L$fu_¡L$pY$ép lsp.

cê$Q rS>‰pdp„\u hX$p¡v$fp rS>‰pdp„ Aphhp_p¡ fõsp¡ _hp¡ S>b_ph¡gp¡. d_¡ epv$ R>¡ s¡ dyS>b _p„v$p¡v$ spgyL$p_y„ Tfuep A_¡ Ðep„\u hX$p¡v$fprS>‰pdp„ _khpX$u spgyL$pdp„ _pf^p S>hp_y„ lsy„. 10_¡ bv$g¡ 13 dpCg_u _huS> kX$L$ b_ph¡gu. Ly$v$fs_u L©$`p hfku _¡ s¡ qv$hk¡ L$dp¡kdu hfkpv$ `X$sp„_hu kX$L$dp„ L$pv$h L$pv$h \C Nep¡. R>p¡V$pDv¡$ yfdp„ f„N yfdp„ \pÏ„ _pMu_¡lqfh‰ccpC `fuM 4-5 spgyL$pdp„ Apqv$hpkuAp¡dp„ ÅN©rs_y„ L$pd L$fsp.N°pdv$p_p¡ s¡dZ¡ L$fph¡gp„. _khpX$u_p sp¡ ApMp spgyL$p_y„ v$p_ Ål¡f \e¡gy„.Apqv$hpkuAp¡dp„ "cpC'_p _pd¡ gp¡L$p¡ s¡d_¡ Ap¡mMsp. `v$epÓp_p¡ fõsp¡L$pv$hhpmp¡ \C Nep¡ s¡\u rh_p¡bpÆ_u d„X$mu khpf_¡ bv$g¡ b`p¡f¡ _pf^p`lp¢Qu. rh_p¡bpÆ_¡ Ars îd `X$ép¡. `qfZpd¡ sph QX$u Nep¡. buS>¡qv$hk¡ s¡d_¡ `v$epÓp _ L$fphsp Æ`dp„ gC S>hp_y„ _½$u \ey„. fõs¡hfkpv$_¡ L$pfZ¡ L$pv$hdp„ Æ` akpC S>su s¡ hMs¡ lqfh‰ccpC lpL$p¡V$p¡`pX$sp sp¡ Apk`pk_p Xy„$Nfp¡dp„\u Apqv$hpkuAp¡ Aphu S>sp. Æ`_u _uQ¡dp¡V$u hmuAp¡ _p„Mu b¡ bpSy>\u Æ`_¡ KQL$u g¡sp A¡ ×íe Agp¥qL$L$ lsy„.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 69

Page 70: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

lqfh‰c d|m kp¥fpô²$_p. R>p¡V$pDv¡$ yf_p Apqv$hpkuAp¡dp„ s¡dZ¡ S>„Ng,dl¡k|g A_¡ `p¡guk MpspAp¡ s\p iplzL$pfp¡_p ip¡jZ kpd¡ S>„N D`pX¡$gp¡.s¡ kp\¡ Npd¡Npd k„ h ¡, TOX$pAp¡_p¡ r_L$pg Apîd_u gp¡L$Av$pgsdp„\pe, ìek_dy[¼s \pe s¡hp âepkp¡ `Z L$f¡gp. s¡ b^p_¡ L$pfZ¡ ApMpâv¡$idp„ Nfub Apqv$hpkuAp¡ s¡d_¡ spfZlpf dp_sp. gp¡L$p¡ D`f s¡d_p¡âcph NS>b_p¡ lsp¡. NS>gphp„V$ NyS>fps_y„ `l¡gy„ N°pdv$p_ lsy„. _pf^p\uÆ`dp„ rh_p¡bp_¡ NS>gphp„V$ gpìep. Ðep„ Npd¡Npd\u Apqv$hpkuAp¡_¡ O¡f\ufp¡V$gpAp¡ Aph¡gp. bpS>fu-Sy>hpf-bphV$p¡ A¡d AgN ^p__p rhrh^ fp¡V$gplsp. ipL$ Ðep„ b_phu gu ¡gy„. gNcN 100 dpZkp¡_¡ dpV¡$ Apqv$hpkuAp¡_¡O¡f\u fp¡V$gp Aph¡gp s¡dp„ s¡d_p âÐe¡_p¡ S>_sp_p¡ â¡d R>gL$psp¡ lsp¡.NyS>fps_p L$p¡C fQ_pÐdL$ L$pe®L$f_p¡ S>_sp D`f ApV$gp¡ âcph d¢ Å¡ep¡ _ lsp¡.

f„N yfdp„ rh_p¡bpÆ_¡ \p¡X$p¡ Apfpd lsp¡ s¡\u Adpfp kprlÐe_põV$p¸g_u dygpL$ps¡ bpbp Apìep. NpdX$pAp¡dp„ AcZ A_¡ Nfub `ZîÙpmy S>_sp_¡ rh_p¡bp_p¡ ap¡V$p¡ Mpk Å¡CA¡. Apd Å¡ L¡$ NyS>fpsdp„rh_p¡bpÆ_p„ âhQ_p¡ NyS>fpsudp„ \ep„ lsp„ `Z Apqv$hpku AcZ âÅ_¡s¡dp„ TpTu kdS> _ `X¡$. v$i®_ dpV¡$ S> gp¡L$p¡ Aphsp _¡ b¡ Ap_p_p¡bpbp_p¡ ap¡V$p¡ gC S>sp. s¡\u Ad¡ ap¡V$p R>`phu_¡ yõsL$p¡ c¡Np fpM¡gp.rh_p¡bpÆ_u _S>f¡ s¡ QX$u Nep. `p¡sp_u kcpdp„ `p¡sp_p ap¡V$p h¡Qpe s¡¾$p„rsL$pfu, Np„ urhQpf_p k„s_¡ L¡$d `fhX¡$ ? s¡dZ¡ ap¡V$p_y„ h¡QpZ b„ L$fhpApv¡$i Apàep¡. Adpf¡ sp¡ dpÞe¡ S> R|>V$L$p¡ lsp¡. s¡ qv$hk\u h¡QpZdp„\uap¡V$p D`pX$u hX$p¡v$fpdp„ L$pep®gedp„ c¡Np L$fu v$u^p. `pR>m\u E^CA¡ _¡c¡S>¡ L$fu_¡ s¡ ap¡V$pAp¡_¡ bpmu d|L$hp `X¡$gp. ApS>¡ k„sp¡-dl„sp¡-bp yAp¡_pkÐk„Ndp„ _¡ L$\pdp„ s¡d_p `p¡sp_p„ ap¡V$p, dpmpAp¡, sphuÅ¡, L$u-Q¡_ hN¡f¡

|d h¡Qpe R>¡. L¡$V$gpL$ dlp_ycphp¡_p¡ sp¡ s¡_p DÐ`pv$__p „ pdp„e¡ rlõkp¡lp¡e R>¡ s¡hy„ ÅÎey„ R>¡ ! rh_p¡bpÆ_u ÅN©rs_¡ v$pv$ Ap`hu `X¡$ _¡ !

ÓuS>¡ qv$hk¡ rh_p¡bpÆ_p¡ dyL$pd R>p¡V$pDv¡$ yfdp„ lsp¡. s¡d_¡ sphApìep_p kdpQpf a¡gpsp„ hX$pâ^p_ S>hplfgpg_¡ tQsp \C. s¡dZ¡ dy„bC

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 70

Page 71: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

fpÄe_p Apfp¡Áeâ^p_ ÆhfpS> dl¡sp_¡ srbes_u ÅmhZu L$fhp k|Q_pAp`u. ÆhfpS> dl¡spA¡ hX$p¡v$fp_p rkrhg kS>®__¡ r_óZps v$pL$sfp¡_uVy$L$X$u gC_¡ rh_p¡bpÆ_¡ s`pkhp dyL$pd `f S>hp k|Q_p L$fu. R>p¡V$pDv¡$ yfdp„v$pL$sfp¡_u Ap Vy$L$X$u Aphu Ðepf¡ rh_p¡bpÆ_¡ b¡ qv$hk_p Apfpd\u sphsp¡ Esfu Ne¡gp¡. v$pL$sfp¡A¡ rh_p¡bpÆ_p Aplpf, îd hN¡f¡_p¡ rlkpbgNphu `p¡jZ Ap¡Ry>„ dm¡ R>¡ s¡hp¡ r_Z®e Apàep¡. rh_p¡bpÆ L$l¡, ""sdpfuL¡$gfu_u NZsfudp„ _\u Aphsp¡ s¡ k|e®âL$pi A_¡ AhL$pi_¡ lz„ MpJ Ry>„.s¡\u dpfu L¡$gfu |fu \C Åe R>¡.'' v$pL$sfp¡ v„$N \C Nep lsp. s¡d_prlkpb¡ Aphp S>S>®qfs ifuf kp\¡ ApV$gp¡ `v$epÓp_p¡ îd _ S> g¡hpe.`Z rh_p¡bpÆ `p¡s¡ S> `p¡sp_p v$pL$sf lsp _¡ !

R>p¡V$pDv¡$ yfdp„ hX$p¡v$fp_p L¡$V$gpL$ L$pe®L$fp¡ bpbp_¡ dmhp Aph¡gp. s¡¥L$u Np¡f^_L$pL$p rh_p¡bpÆ_u kp\¡ hX$p¡v$fp_u L$p¸g¡S>dp„ cZ¡gp. rh_p¡bp_p

A_Þe c¼s. s¡d_¡ ""rh_p¡bp bp¡g¡ s¡ \pe S>'' • A¡hp¡ |fp¡ cfp¡kp¡lsp¡. L$pe®L$fp¡A¡ âñp¡Ñfu L$fu s¡dp„ Np¡f^_L$pL$pA¡ A¡L$ âñ |R>ep¡, ""bpbp,Np„ uÆ_p A¡L$pv$i h°sp¡ fp¡S> âp\®_pdp„ khpf-kp„S> bp¡guA¡ R>uA¡ `Zs¡_y„ Æh_dp„ ApQfZ L$fhp_y„ AOfy„ gpN¡ R>¡. s¡dp„e¡ Np„ uÆA¡ "d„Nmâcps'dp„ Aõhpv$ h°s_u S>¡ hps L$fu R>¡ s¡_p¡ Adg L$fhp_u sp¡ L$ë`_pS> \su _\u. rh_p¡bp L$l¡, ""AdyL$ Mhpe _¡ AdyL$ _ Mhpe s¡hpbp yÆ_p rhQpfp¡ L$fsp„ lz„ Sy>v$u fus¡ rhQpfy„ Ry>„. Aplpfdp„ r_j¡ L$fhp_¡bv$g¡ rhh¡L$ |h®L$ rdsplpf_y„ `pg_ \pe s¡dp„ d_¡ h°s`pg_ h y kl¡gy„ gpN¡R>¡. fp¡V$gp¡ _¡ Ou-Np¡m sd¡ õhpv$ |h®L$ h^pf¡ MpC gp¡ s¡_p L$fsp„ gpXy$ \p¡X$udpÓpdp„ MpC iL$p¡ sp¡ b°ûQe®dp„ dv$v$ê$` \pe.'' L$pL$p_¡ kdp^p_ \C Ney„`Z rhh¡L$ |h®L$ rdsplpf L$fhp_y„ õhpqv$ep d__¡ h^pf¡ aph¡ L¡$ r_j¡ L$fu_¡AdyL$ QuÅ¡ _ S> Mphu s¡hp¡ r_ed L$fhp¡ h^pf¡ aph¡ s¡ A„N¡ dpfp rQÑdp„lÆ qÜ^p S> R>¡.

„Qdlpgdp„ rS>‰p_u õhpNs krdrsA¡ `v$epÓuAp¡ dpV¡$ cp¡S>__uDÑd ìehõ\p L$fu lsu. fp¡S>¡fp¡S> duW$pC-rdô$pß sp¡ lp¡e S>. Ad_¡ s¡

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 71

Page 72: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

Mp¡fpL$_¡ L$pfZ¡ dyíL¡$gu \su. s¡\u kpv$p¡ S> Mp¡fpL$ `ufkpe s¡hp¡ Adpfp¡ApN°l fl¡sp¡. Adpfu dp„NZu R>sp„ õ\pr_L$ gp¡L$p¡ â¡dpN°l L$fu_¡ Nqf›$cp¡S>_ b_phsp A_¡ ApN°l L$fu_¡ `ufksp. s¡\u _pfpeZcpCA¡ kÐepN°lL$ep£ A_¡ A¡L$ qv$hk Ad¡ b^pA¡ cp¡S>__p¡ ÐepN L$ep£. `R>u õ\pr_L$dpZkp¡ Ad_¡ A_yL|$m \C Nep lsp. AgbÑ, NyS>fps R>p¡X$u_¡ kp¥fpô²$dp„Nep `R>u afu\u cp¡S>_dp„ â¡dpN°l hÝep¡ lsp¡. kZp¡kfp_u gp¡L$cpfsudp„qv$hpmu-b¡ksp hfk_p qv$hkp¡dp„ Ad¡ lsp. Ðep„ ^fpf rdô$pß b_phpey„A_¡ Myv$ _p_pcpC cË$ Ås¡ `ufkhp _uL$mu bV$Ly„$ dp¡Y$pdp„ Opgsp Nep.d_¡ s¡ qfhpS> L$v$u Nçep¡ _\u `Z Ap`Z¡ Ðep„ MhX$phhpdp„ S>Arsr\^d® kp\®L$ \pe R>¡ s¡hu `f„ fp_p¡ L$p¡C S>hpb _\u.

rh_p¡bp_u `v$epÓp AM„X$ Qpgsu. s¡\u dp¡V$p dpZkp¡ epÓpdp„ S>rh_p¡bp_u dygpL$ps¡ Aphsp. „qX$s _l¡fy gNcN v$f hj£ epÓpdp„rh_p¡bpÆ_¡ dmhp Aphsp. s¡ fus¡ Adv$phpv$ rS>‰p_u epÓpdp„ Np„NX$ A_¡bphmpdp„ hX$pâ^p_ _l¡fy Aphu Ne¡gp. _¡ `v$epÓpdp„ \p¡Xy„$ Qpg¡gp `Z.

„qX$s _l¡fy _¡ rh_p¡bp A¡L$d¡L$_p blz S> õ_¡lu lsp. b„_¡_¡ A¡Ld¡L$dpV¡$ A_Þe â¡d A_¡ Apv$f. AM„X$ `v$epÓp `R>u A¡L$ hpf `h_pf „qX$sÆrh_p¡bp_¡ dmhp Aph¡gp Ðepf¡ lz„ Ðep„ lsp¡. dl¡dp__¡ õhpNs dpV¡$ L$p„CL$ sp¡Mphp-`uhp_y„ Ap`hy„ Å¡CA¡ _¡ ! s¡\u ApîdhpkuAp¡A¡ dp¡k„bu_p fk_p¡Ágpk _l¡fyÆ_¡ ^ep£. Nd¡ Ðepf¡ Nd¡ s¡ ApQf-L|$Qf Mphp_u s¡d_¡ V¡$h _lsu `Z rh_p¡bpÆ sfa\u Ágpk Apìep¡ A¡V$g¡ s¡dZ¡ lp¡W¡$ AX$pX$u \p¡X$p„ V$u`p„fk `u^p¡. `R>u Ágpk d|L$u v$u^p¡. s¡d_p Nep `R>u rh_p¡bpÆA¡ L$l¡gy„, ""ep¡Nu

yfyj R>¡. Aplpf_p¡ ApV$gp¡ k„ed kpdpÞe dpZk _ Åmhu iL¡$. Ap`Ï„dp_ fpMhp Mpsf \p¡X$p¡ fk `u^p¡. s¡\u Ahdp__p _ \C, bk.''

b_pkL$p„W$pdp„ äp„k_p `fNSy> `pv$fu ap^f Apb¡ `uef rh_p¡bpÆ_¡dmhp Aph¡gp. s¡Ap¡ L$fyZpd|rs® lsp. s¡d_p n¡Ódp„ Nfubp¡_u k¡hp_p„ A_¡L$L$pdp¡ L$fsp. epÓpdp„ 3-4 qv$hk füp li¡. s¡d_p¡ lksp¡ A_¡ â¡dpm Ql¡fp¡kp¥_¡ Ndsp¡. R>¡‰¡ rhv$pe g¡hp bpbp `pk¡ Apìep Ðepf¡ bpbp_¡ c¡V$ép.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 72

Page 73: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

rh_p¡bpÆ_p L$p_ _bmp lsp `Z _pL$ blz s¡S> lsy„. ""Apb¡ `uefc¡V$ép s¡ sd_¡ L¡$hy„ gpÁey„ ?'' • A¡hy„ epÓp Vy$L$X$u_u A¡L$ bl¡_¡ |R>ey„.rh_p¡bp L$l¡, ""s¡d_p„ L$`X$p„ fp¡S> ^p¡hpsp„ _l] lp¡e. s¡d_p hs_dp„ W„$X$pdygL$dp„ s¡ Qpgsy„ li¡ `Z Al] Nfd dygL$dp„ sp¡ `fk¡hp¡ hm¡. d_¡ s¡d_p„L$`X$p„dp„\u hpk Aphu s¡ _ Nçey„.''

rh_p¡bpÆ_¡ L$p¡C c¡V¡$ s¡ dyØg¡e _ Nd¡. v„$X$hs¹ âZpd L$fhp gp„bp\pe s¡e _ Nd¡, Ecp Ecp S> lp\ Å¡X¡$. v„$X$_u S>¡d (Ecp flu_¡ S>sp¡) lp\ Å¡X$sp s¡_¡ S> rh_p¡bp v„$X$hs¹ L$l¡sp.

rh_p¡bpÆ_y„ rhc|rsdÐh

d¢ Np„ uÆ_¡ kv¡$l¡ Å¡ep _\u. lp, s¡d_p Anfv¡$l_p„ yõsL$p¡_y„ d¢Ahpf_hpf `pfpeZ L$ey R>¡. s¡d_p L¡$V$gpe¡ rhQpfp¡ d¢ hp„Ãep R>¡, s¡_y„d__ L$ey R>¡, s¡_¡ Æh_dp„ Dspfhp dÕep¡ Ry>„. s¡ ¥L$u OZp \p¡X$p dpfpÆh_dp„ klS> õhcph b_u ApQpfdp„ Esep® R>¡.

`Z rh_p¡bpÆ_y„ sp¡ lz„ kp„r_Ýe S> `pçep¡ Ry>„. 1957dp„„ 1\u 7 d¡L¡$fgdp„, 1957dp„ S> 14 _h¡çbf\u 31 qX$k¡çbf L$Zp®V$L$dp„, 1958dp„ 14

kàV¡$çbf\u 10 a¡b°yApfu '59 v$frdep_ NyS>fpsdp„ (hÃQ¡ \p¡X$p qv$hkp¡ dpfphp„kp_u budpfu_¡ L$pfZ¡ hX$p¡v$fp Aphhy„ `X¡$gy„) _¡ R>¡hV¡$ 1963_pÅÞeyApfu_u 10du\u 6 a¡b°yApfu v$frdep_ b„Npmdp„. A¡d s|V$L$ s|V$L$ R>-A¡L$ dpk füp¡ Ry>„. L$pgX$u, „Y$f yf_p„ k„d¡g_p¡ A_¡ '66dp„ S>di¡v$ yf_pN¡õV$ lpDkdp„ ÓZ¡L$ qv$hk s\p b¡-ÓZ hpf `h_pfdp„ qv$hpmu_pqv$hkp¡dp„ 5-7 qv$hk (v$f hMs¡) füp¡ Ry>„. Np¡h„i-fnp_p L$p_|__pAp„v$p¡g_dp„ `h_pfdp„ s¡d_p D`hpk \ep (1978 L¡$ '79dp„ ?) Ðepf¡`h_pfdp„ `Z lz„ lpS>f lsp¡. NyS>fps_p L$pe®L$fp¡ bpbp_¡ dmhp `h_pfS>sp Ðepf¡e b¡ A¡L$ hpf Nep¡ Ry>„.

dlp yfyjp¡_¡ vy$r_ep ApMu ÅZ¡ R>¡ `Z s¡Ap¡ Ap`Z_¡ ÅZ¡ R>¡ s¡bu_p dlÒh_u R>¡. L¡$fgdp„ sp¡ bpbp_u epÓpdp„ lz„ Arsr\ S>¡hp¡ S> lsp¡.L$Zp®V$L$dp„ d_¡ cpjZp¡ gMhp dpV¡$ fpMhpdp„ Aph¡gp¡ Ðep„e¡ v$kdp qv$hk¡bpbpA¡ dpfu kp\¡ hps L$f¡gu.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 73

Page 74: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

rh_p¡bpÆ_¡ gp¡L$p¡Ñf yfyj L$l¡hp Å¡CA¡. s¡Ap¡ Agp¥qL$L$ S> lsp.s¡d_p S>¡hp k„edu L$p¡C dlp yfyj_¡ d¢ Å¡ep sp¡ W$uL$, kp„cþepe¡ _\u. Aprh^p_ dpÓ s¡d_p sfa_p Alp¡cph_¡ L$pfZ¡ S> _\u L$fsp¡, s¡d_u kp\¡flu_¡ d¢ TuZhV$\u s¡d_¡ Å¡ep R>¡.

1957dp„ L$Zp®V$L$_u epÓp_p¡ S> A¡L$ âk„N d_¡ kss epv$ Aph¡ R>¡.rh_p¡bpÆ_p„ ApC (dp)_p dp¡kpm_y„ Npd (L$v$pQ lph_|f Npd lsy„)epÓpdp„ Apìey„. s¡ Of_p gp¡L$p¡ bpbp_¡ rh_„su L$fhp Apìep. ""Adpf¡ Ðep„A¡L$kp¡\u h y hfk_u v¡$hk¡hp R>¡. r_erds âp\®_p-Apfsu-cS>_ \pe R>¡.Adpfu rh_„su R>¡ L¡$ Ap` Ðep„ Aphu `Ngp„ dp„X$p¡. Adpfp `qfhpfdp„ Aphpdp¡V$p NÅ_p k„s \C Nep s¡_y„ Ad_¡ Np¥fh R>¡.'' Aphy„ L$p„CL$ s¡dZ¡ L$üy„.S|>_p S>dp_p_p¡ Ly$Vy„$b_p¡ A¡L$ ap¡V$p¡ `Z R>¡ s¡dp„ rh_p¡bpÆ_p„ dp R> hj®_p„lsp„ Ðepf_u R>bu `Z R>¡ s¡hp¡ s¡d_p¡ A„v$pS> lsp¡. rh_p¡bp k„ds \ep.""kp„S>¡ `p„Q hpN¡ âp\®_pkcpdp„ S>sp `l¡gp„ Aphi¡ _¡ `p„Q rdr_V$ fp¡L$pi¡s¡hp¡ L$pe®¾$d _½$u \ep¡. rh_p¡bp L$p„C S> Mpi¡-`ui¡ _l] A_¡ `p„Q rdr_V$`R>u A¡L$ k¡L„$X$ `Z h y fp¡L$pi¡ _l]'' • s¡hu k|Q_p d„X$mu sfa\u s¡d_¡Ap`hpdp„ Aph¡gu. `p¡sp_p `X$ph\u kcpõ\p_ L¡$V$gy„ v|$f R>¡ s¡ ÅZu L¡$V$gp¡kde gpNi¡ s¡ _½$u \sy„. kp„S>¡ NZsfu |h®L$ bpbp _uL$þep. lz„ sp¡ s¡d_u`pR>m S> lp¡J. ¡g¡ O¡f `lp¢Ãep Ðep„ sp¡ Ofdp„ d„qv$f S> lsy„. rh_p¡bp Ðep„`lp¢Ãep L¡$ sfs d|rs®Ap¡_u Apfsu L$fhpdp„ Aphu. Apfsu `R>u ApQd_udp„S>m gC Apfsu_u afs¡ a¡fhu rh_p¡bpÆ kpd¡ ^fhpdp„ Apìey„. dlpv¡$huspCkp\¡ lsp„. s¡dZ¡ bpbp_p¡ S>dZp¡ lp\ gp„bp¡ L$ep£ A¡V$g¡ s¡d_u l\¡mudp„ApQd_u_y„ S>m (b¡-ÓZ V$u`p„) f¡X$hpdp„ Apìey„. ApV$gy„ QfZpd©s sp¡bpbp `u S> S>i¡ A¡hy„ Of_p gp¡L$p¡A¡ dp_¡gy„. `Z Ap sp¡ rh_p¡bp !hMs-b¡hMs A¡L$ V$u y„ `pZu `Z _ `uA¡ ! s¡dZ¡ Å¡ey„ L¡$ Ap`rhÓS>m_¡ `uhp dpV¡$ l\¡mudp„ Ap`hpdp„ Apìey„ R>¡. s¡_¡ Y$p¡mu sp¡ _ S>v¡$hpe. s¡dZ¡ X$pbp lp\_u sS>®_u s¡ QfZpd©sdp„ bp¡mu dp\¡ V$u y„ QX$pìey„A_¡ l\¡mu_y„ bpL$u_y„ S>m dlpv¡$hu spC_¡ `uhX$phu v$u y„. lz„ sp¡ v„$N S> \CNep¡ ! `rhÓ S>m_p¡ A_pv$f¡e _ \ep¡ _¡ s¡_u ApdÞep `Z S>mhpC !

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 74

Page 75: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

rh_p¡bpÆ_y„ Mphp-`uhp_y„ AÐe„s r_erds lsy„. rh_p¡bp_pr_hpkdp„ DóZspdp`L$ e„Ó fl¡sy„. ApS>¡ L¡$V$gu Nfdu R>¡ s¡ Å¡C, epÓp_p¡\pL$ NZu ApS>¡ `p¡s¡ L¡$V$gy„ `pZu `ui¡, A¡d_p v¡$l_¡ L¡$V$gy„ S>m Å¡Ci¡ s¡_½$u \sy„. `uhp_p `pZu_y„ âdpZ, Npmp¡, s¡_y„ DóZspdp_ b y„ S> _½$ufl¡sy„. epÓpdp„ kp\¡ S> s¡d_y„ fkp¡Xy„$ fl¡sy„. S>dhp-`pZu `uhp_p¡ kde _½$ufl¡sp¡. s¡ dyS>b s¡d_p A„s¡hpku S>ev¡$hcpC s¡d_¡ kdekf s¡ Ap`sp.

L$Zp®V$L$_u epÓp v$frdep_ S> 1957dp„ b°ûv¡$i\u Aphsp Qp¡Mp_l] dm¡ s¡d _½$u \e¡gy„. buÆ bpSy> `„Åbdp„ dbgM OJ `pL¡$gp.`|h® A_¡ v$rnZ cpfs_p¡ dy¿e Mp¡fpL$ S> Qp¡Mp_p¡. Ap `qf[õ\rsdp„v¡$i_p hX$pâ^p_ S>hplfgpg _l¡fyA¡ v¡$ihpkuAp¡_¡ A`ug L$f¡gu L¡$ Qp¡MpMp_pf OJ_p¡ Mp¡fpL$ iê$ L$f¡ sp¡ v¡$i_¡ A_pS>_u V$p„Q h¡W$hu _l] `X¡$._l¡fyÆ_u A`ug f¡qX$ep¡ D`f Aphu. rh_p¡bpÆ_¡ kdpQpf_p¡ kpfL$l¡hpsp¡. rh_p¡bpÆA¡ sfs S> A`ug_p ârscphdp„ `p¡s¡ Qp¡Mp_¡ bv$g¡OJ Mpi¡ s¡d _½$u L$ey¯ : s¡ hMs¡ rh_p¡bpÆ_p Mp¡fpL$dp„ Qpf sp¡gp(45 N°pd) Qp¡Mp, s¡V$gp S> OJ, A¡L$ QdQu Ou, d^, A¡L$ Qufu ``¥ey„_¡ A¡L$ fsg v|$^ A¡V$gy„ ApMp qv$hkdp„ g¡hpsy„. duWy„$-dkpgp-Np¡m-Mp„X$-s¡g_u sp¡ hps S> _ lsu. OD A_¡ Qp¡Mp_p¡ gp¡V$ rdî L$fu s¡_ufpb b_phhpdp„ Aphsu. qv$hkdp„ Qpf hpf \C_¡ ApV$gp¡ Mp¡fpL$ s¡d_¡A`psp¡. s¡d_p¡ S>dhp_p¡ kde \sp¡ Ðepf¡ duqV„$N Qpgsu lp¡e L¡$ kp\¡L$p¡C hu•ApC•`u•_u dygpL$ps Qpgsu lp¡e sp¡e¡ s¡Ap¡ Mp¡fpL$ g¡sp.QdQu hX¡$ s¡ Mpsp _¡ R>¡‰¡ hpX$L$pdp„ Oku Oku_¡ QdQu gC QpV$u S>sp.hpkZ_¡ ÅZ¡ dp„S>hp_u S> S>ê$f _ fl¡ s¡hp„ Qp¡¿Mp„ L$fu v¡$sp.

s¡ qv$hk_u Ål¡f kcpdp„ rh_p¡bpA¡ v¡$i_u A_pS>_u `qf[õ\rsdp„Qp¡Mp_u s„Nu A_¡ OJ_u R>s_u hps kp\¡ _l¡fyÆ_u A`ug_p¡ D‰¡M L$fuApS>\u `p¡s¡ Qpf sp¡gp Qp¡Mp_¡ bv$g¡ Qpf sp¡gp OJ h^pf¡ g¡i¡ s¡huÅl¡fps L$fu.

lz„ sp¡ lsp¡ Mbf`Óu. s¡ hMs¡ rh_p¡bpÆ fp¡S> ÓZ âhQ_p¡Ap`sp. `X$ph `f `lp¢Q¡ Ðepf¡ V|„$Ly„$ õhpNs âhQ_ lp¡e, b`p¡f¡ L$p¡C rhriô$

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 75

Page 76: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

d„X$m L¡$ S|>\_u kpd¡ hpsp®gp` lp¡e _¡ kp„S>¡ `p„Q hpN¡ Ål¡fkcp lp¡e.âhQ_ hMs¡ Ad¡ iåv$i: s¡ gMhp_p¡ âepk L$fsp. A¡L$ A_yL|$msp A¡`Z lsu L¡$ v$rnZ_p âp„sp¡dp„ rh_p¡bpÆ_p tlv$u âhQ_dp„ A¡L$-b¡ hp¼ep¡rh_p¡bpÆ bp¡¡g¡ `R>u õ\pr_L$ cpjpdp„ sfS|>dp¡ \sp¡. A¡V$g¡ Ad_¡ iåv$i:gMhpdp„ aphV$ fl¡su. s¡_¡ `pR>m\u Ad¡ b_¡ s¡V$gp kpfp Anf¡ gMuv¡$sp. s¡ D`fp„s fp¡S>_p dygpL$psuAp¡_u hpsp¡_u _p¢ lz„ dpfu X$pefudp„ L$fsp¡.

rh_p¡bpÆA¡ _l¡fy_u A`ug `f Qp¡Mp R>p¡X$ép _¡ OJ_y„ âdpZh^pey. s¡ kdpQpf s¡ qv$hk_u dpfu X$pefudp„ gMu d¢ "c|rd yÓ' L$pep®ge_¡dp¡L$gu v$u^u. Qpf¡L$ qv$hk `R>u L$Zp®V$L$_p„ L$Þ_X$ R>p`p„Ap¡dp„ Adv$phpv$\u`u•V$u•ApC• ÞeyT krh®k_p s¡ kdpQpf R>`pep. _pfpeZcpC v¡$kpCA¡Adv$phpv$dp„ s¡ kdpQpf Ap ¡gp. Ap kdpQpf ÅZu rh_p¡bpÆ âkß \CNep. s¡dZ¡ L$üy„, ""L$ep kdpQpf a¡gphhp S>¡hp R>¡ s¡_p¡ rhh¡L$ Ap`Zukp\¡_p `ÓL$pfp¡dp„ lp¡hp¡ Å¡CA¡.'' õ\pr_L$ `ÓL$pfp¡A¡ Ap dlÒh_u bpbs_u_p¢ S> gu^u _ lsu. `R>u sp¡ Adv$phpv$ Ap kdpQpf `lp¢Ãep L¡$hu fus¡s¡_u |R>`fR> \C. epÓp Vy$L$X$udp„ lz„ S> A¡L$gp¡ NyS>fpsu lsp¡ s¡\u d¢kdpQpf dp¡L$ëep li¡ s¡hu ^pfZp \C. rh_p¡bpÆ L$l¡, ""Ap `ÓL$pf_¡ dpf¡Ap`hp_y„ lp¡e sp¡ lz„ dlphuf Q¾$ Ap y„.'' lz„ sp¡ Ap\u azgpC_¡ apmL$p¡ \CNep¡. 23 hfk_u Jdf¡ `ÓL$pfÐh_y„ dlphuf Q¾$ bpbpA¡ Ål¡f L$f¡gy„ !

Ap epÓp_y„ A¡L$ kyMv$ õdfZ R>¡. A¡L$ sØ_ _p_L$X$p NpdX$pdp„epÓp_p¡ `X$ph lsp¡. Npddp„ A¡L$ Ap¡fX$p_u âp\rdL$ ipmp_y„ `pLy„$ dL$p_.s¡dp„ rh_p¡bpÆ_p¡ dyL$pd. s¡d_u kp\¡_p fkp¡X$p_p A_¡ buÅ dpZkp¡_¡ dpV¡$s¡ Ap¡fX$p_u bpSy>dp„ A¡L$ s„by bp„ ¡gp¡, Adpfp b^p dpV¡$ L$p¡C kNhX$ S>_l]. dpfu `pk¡ L$pNm-L$pb®_, L$hfp¡, ¡[Þkgp¡ hN¡f¡ g¡M_ kpdN°u_p¡ A¡L$`V$pfp¡ _¡ dpfp¡ A„Ns kpdp_ sp¡ Sy>v$p¡ S>. lz„ d|„Tpep¡ _¡ AL$mpep¡. dpfu kp\¡epÓpdp„ õhpdu k¡hp_„v$ lsp. L¡$fg_p dlprhÜp_ A_¡ sØ_ AqL„$Q_ k„Þepku.s¡dZ¡ A¡L$ dlpv¡$h_y„ d„qv$f ip¡ u L$pY$éy„. s¡_u My‰u `fkpmdp„ dyL$pd L$ep£. d_¡`Z Ðep„ gC Nep. dpfu AL$mpdZ ÅZu L$l¡, ""f¥_ bk¡fp L$f g¡ X$¡fp, EW$Qg_p `fcps f¡.'' khpg A¡L$ fps_p¡ R>¡. s¡d_u hps lz„

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 76

Page 77: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

kdÆ Nep¡. buS>¡ qv$hk¡ hmu dp¡Vy„$ Npd Apìey„ _¡ Adpfu kdyrQsìehõ\p \C NC ! epÓpdp„ _p_u-dp¡V$u kNhX$-ANhX$dp„ kyM-vy$:M _dp_hp_p¡ `pW$ lz„ cÎep¡.

NyS>fps_u epÓp_u L¡$V$guL$ hpsp¡ ApNm Aphu NC R>¡. 1963dp„b„Npm_u epÓpdp„ bpbp_y„ qf`p¡qV¯$N L$f_pf L$prgÞv$ubl¡__¡ A¡L$ drl_p dpV¡$Apfpd_u S>ê$f lsu s¡\u d_¡ bp¡gphhpdp„ Apìep¡. lz„ Nep¡ L¡$ sfs L$prgÞv$uspCA¡ lpi A_ychu _¡ d¢ lhpgp¡ k„cpmu gu^p¡. b„Npmdp„ ip„rs r_L¡$s__¡ îur_L¡$s__p L$rhhf V$pNp¡f_p õ\p_¡ bpbp_u epÓpdp„ Ðep„ DÑd L$pe®¾$d\e¡gp. fhuÞÖ k„Nus, _©Ðe, _pV$L$ hN¡f¡ lsp„. íepdgu _pd_u Opk_uL$mpde T|„ X$udp„ bpbp_p¡ dyL$pd lsp¡. dlpÐdp Np„ u dpV¡$ A¡ T|„ X$ub_phpC lsu _¡ Np„ uÆ s¡dp„ fl¡gp. Ad¡ bpSy>_p Ap¡fX$pdp„ lsp.îur_L¡$s__p N©l-N°pdp¡Ûp¡Np¡ `Z Å¡ep. Q¥sÞe dlpâcy_p _hv$u` ^pddp„e¡bpbp kp\¡ lz„ `v$epÓpdp„ lsp¡.

Ap epÓp dpfp Æh_dp„ epv$Npf flu NC R>¡. 40-50 hfk `l¡gp„b„Npm_p„ NpdX$pAp¡dp„ OJ_p¡ h`fpi Mpk _ lsp¡. îud„sp¡_¡ Ðep„ OJ_u

|fu (g|Qu) Mhpsu `Z sm¡gu QuÅ¡ Mphp_u dpfu `fl¡S> lsu. s¡\ufp¡S> cps, ipL$, v$pm_p¡ Mp¡fpL$ Mphp_p¡ fl¡sp¡. Ðep„_p gp¡L$p¡ cps _¡dpR>gu Mpsp. gp„bp f]NZp„_¡ hÃQ¡\u Qufu kfkh_p s¡gdp„ smu D`fduWy„$ ccfphu b¢N_ cpÅ ipL$ Ad_¡ `ufkpsy„. d_¡ OJ_p¡ Mp¡fpL$ g¡hp_uV¡$h. hmu NyS>fpsdp„ s¡g tiN_y„ L¡$ sg_y„ lp¡e. Apd, Mp¡fpL$dp„ d_¡A_yL|$msp _ fl¡su s¡\u Mp¡fpL$ Ap¡R>p¡ g¡hpsp¡ A_¡ `qfZpd¡ `p¡jZ Ap¡Ry>„dmsy„. buÆ bpSy> L$pd kMs fl¡sy„. rh_p¡bpÆ_p„ fp¡S>_p„ ÓZ âhQ_p¡\sp„. 7\u 11 `p_p„_y„ A¡L$ âhQ_ \sy„. s¡ hMs¡ V$pCr`õV$ _l] _¡ T¡fp¡¼ksp¡ lsy„ S> _l]. s¡\u `psmp„ d¡_uap¡ëX$ 6-7 L$pNmp¡_u hÃQ¡ L$pb®_ ¡ f_pMu L$W$Z ¡[Þkg\u cpf v$C_¡ gMhp_y„ fl¡sy„. s¡dp„ kde Mpõkp¡ S>sp¡.D`fp„s dpfu fp¡S>_uiu _¡ V$`pgp¡ sp¡ Mfu S>. A¡V$g¡ khpf¡ 3-4 hpN¡EW$hp_y„ sp¡ Mfy„ `Z fpÓ¡ k|hpdp„ 10-11 hpNu S>sp s¡\u KOhp_p¡ kdeAp¡R>p¡ `X$sp¡ _¡ DÅNfp \sp. Mp¡fpL$dp„ Ly$`p¡jZ, Arsîd A_¡ DÅNfp_¡L$pfZ¡ `pR>m\u dpfu srbes bNX$u.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 77

Page 78: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

Apd sp¡ lz„ A¡L$ drl_p dpV¡$ Ne¡gp¡. Nep¡ Ðepf¡ dpfp„ `Ð_u_¡ `l¡gy„k„sp_ Aphhp_¡ b¡ drl_p_u hpf lsu. s¡\u `fs Apìep `R>u A¡L$pv$ drl_¡âk|rs \i¡ s¡hu NZsfu lsu. s¡\u hX$p¡v$fpdp„ AfyZcpC-dufp„bl¡__¡ O¡fd„Sy>_¡ d|L$u_¡ lz„ Ne¡gp¡. epÓp KX$pZ_p NpdX$pdp„ lp¡e s¡\u V$ pgp¡ sp¡ dp¡V$pNpd¡ L¡$ il¡fdp„ S> Aph¡. `Quk qv$hk `R>u V$ pgdp„ AfyZcpC_p¡ L$pNmApìep¡ s¡dp„ d„Sy>gp (dpfp„ `Ð_u)_p kdpQpf lsp. L$p¡Z ÅZ¡ L¡$d `Z s¡`Ó hp„Qu d_¡ \ey„ L¡$ srbes bfpbf _\u s¡\u dpf¡ hl¡gp `pR>p S>hy„Å¡CA¡. drl_pdp„ `p„Q qv$hk M|V$sp lsp. s¡\u L$prgÞv$u spC_¡ dmu_¡ hpsL$fu. s¡dZ¡ sfs S> L$pd k„cpmu g¡hp_u s¥epfu bsphu. L$pNm gC_¡ bpbp_¡dmu_¡ dpfp qv$g_u hps L$fu. 6-2-'63_u khpf_p¡ s¡ kde lsp¡. `v$epÓp A_¡õhpNs âhQ_ `R>u bpbp gNcN 9|| hpN¡ b¡W$p lsp. `Ó hp„Qu_¡ bpbpA¡

|R>ey„, ""Dk_¡ b¡V¡$ L$p¡ S>_d v¡$ qv$ep l¥ _ ?'' d_¡ \ey„ L¡$ Ap b°ûQpfubpbp_¡ iu Nd `X¡$ ! d¢ L$üy„, ""_p bpbp, Acu A¡L$ dpl bpL$u l¥.'' `Zbpbp L$l¡, ""Å¡ cu lp¡, g¡qL$_ syd Acu syf„s elp„ k¡ r_L$g ÅAp¡.'' Ad¡sp¡ KX$pZ_p Npddp„ lsp. Ðep„\u bkdp„ ybyrgep õV¡$i_¡ Aphu V²¡$_ `L$X$ulphfp A_¡ Ðep„\u dy„bC d¡gdp„ _uL$þep¡ hufdNpd_p X$åbpdp„. kyfs s¡ X$bp¡R>p¡X$u qv$‰u S>_sp A¡¼kâ¡kdp„ 10du spfuM¡ b`p¡f¡ hX$p¡v$fp Esep£. õV¡$i_¡L$pÞsp-lfrhgpk bl¡_p¡ dþep„. s¡Ap¡ ¼ep„ Åe R>¡ ? s¡d d¢ |R>ey„ sp¡ L$l¡,""s_¡ g¡hp sp¡ Apìep„ R>uA¡. d„Sy>A¡ 6Ì$uA¡ khpf¡ 9 hpN¡ bpbp_¡ S>ÞdApàep¡ R>¡. A¡L$ drl_p¡ hl¡gp¡ Apìep¡ s¡\u _bmp¡ R>¡. b¡ L$gpL$ sp¡ s¡_¡Ap¡[¼kS>_ D`f fpMhp¡ `X$ép¡ lsp¡. sy„ blpfNpd lsp¡ s¡\u d„Sy> AL$mpC R>¡.spfp¡ kpdp_ Ad_¡ kp¢ u ku^p¡ lp¡[õ`V$g `lp¢Qu Å. `R>u AfyZcpC_¡ Ðep„AphS>¡ _¡ `fhpfS>¡.'' ""`Z sd_¡ L¡$hu fus¡ Mbf `X$u L¡$ lz„ Ap S> NpX$udp„Aphy„ Ry>„ ?'' - d¢ |R>ey„. s¡ L$l¡, ""L¡$d s_¡ Adpfp¡ spf dþep¡ _\u ? s_¡spf dþep¡ li¡ _¡ sy„ _uL$m¡ sp¡ hufdNpd_p X$bpdp„ kyfs Aph¡ _¡ Ðep„\u V²¡$_bv$gu Ap S>_spdp„ Aph¡ S> A¡hu Adpfu NZsfu lsu.'' lz„ sp¡ qv$Ád|Y$ \CNep¡. AfyZcpC_p A¡L$ dpÓ `p¡õV$L$pX®$\u lz„ rh_p¡bpÆ_p Apv¡$i\u _uL$þep¡lsp¡ ! rh_p¡bpÆA¡ L$üy„ L¡$, ""s¡Z¡ bpmL$_¡ S>Þd Ap`u v$u^p¡ R>¡ _¡ ?'' Ðepf¡6Ì$u a¡b°yApfuA¡ khpf¡ 9|| hpN¡ L$r`g_p¡ S>Þd \C Q|¼ep¡ lsp¡. _¡ bpbp_pAìephlpqfL$ op_ (!) bv$g lz„ d_p¡d_ i„L$p L$fsp¡ lsp¡. dlp yfyjp¡_¡kdS>hp_y„ L¡$V$gy„ AOfy„ L$pd R>¡ !

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 78

Page 79: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

ANpD gMu Nep¡ s¡d |fp kde_p c|v$p_ L$pe®L$f sfuL¡$ A¡L$hfk_p k„L$ë`\u Aph¡gp¡ s¡ kpX$p ÓZ hfk M¢Qu L$pY$ép„. '57dp„ L¡$fg A_¡L$Zp®V$L$dp„ bpbp_u `v$epÓpdp„ fl¡hp_y„ \ey„. '58dp„ NyS>fps_u rh_p¡bpepÓp _¡`R>u Apbyfp¡X$dp„ '59dp„ A•cp• khp£v$e kdpS> k„dg_ \ey„. NyS>fps_pAd¡ L$pe®L$sp®Ap¡ L$p¡C k„NW$_ rh_p v$f drl_¡ kpsdu spfuM¡ Adv$phpv$_plqfS>_ Apîddp„ dmsp. s¡_¡ Ad¡ kádu kcp _pd Ap ¡gy„. Ðep„ L$pd_y„fu`p¡qV¯$N \sy„ _¡ _hp L$pe®¾$dp¡_y„ Apep¡S>_ \sy„. '58dp„ S> kpbfdsuApîd\u `phpNY$_u A¡L$ kpd|rlL$ `v$epÓp ep¡ÅC. d_¡ s¡_p¡ _peL$b_phhpdp„ Apìep¡ lsp¡. Adv$phpv$, dl¡kpZp, b_pkL$p„W$p, kpbfL$p„W$p,M¡X$p, „Qdlpg_u s¡ `v$epÓpdp„ dpfu Vy$L$X$udp„ L$pÞsp-lfrhgpk bl¡_p¡,`v¹$dpbl¡_ L$v$pQ cNhp_cpC, dy„bC_p v¡$h¡ÞÖcpC hN¡f¡ lsp. Adpfp¡ fp¡S>v$i¡L$ dpCg Qpgu_¡ `phpNY$ ky u_p¡ spfuMhpf L$pe®¾$d _½$u \e¡gp¡. Ðep„bpgprk_p¡fdp„ L$pe®¾$d Qpf¡L$ qv$hk hl¡gp¡ \ep_p kdpQpf dþep. A¡V$g¡Adpf¡ R>¡‰p„ 3-4 qv$hk båb¡ `X$ph kp\¡ L$fhp_p lsp. L$p„spbl¡__¡ ApV$gy„gp„by„ Qgphhy„ W$uL$ _l] A¡d dp_u bl¡_p¡_u Ar_ÃR>pA¡ s¡d_¡ `v$epÓpdp„\ufÅ Ap`u lz„ õ\pr_L$ A¡L$ b¡ cpCAp¡ kp\¡ fp¡S>_p 20-20 dpCg Qpgu_¡kdekf `phpNY$dp„ dp„Qu_u ^d®ipmpdp„ `lp¢Qu Nep¡. Ðep„ NyS>fps khp£v$ek„d¡g_ lsy„. cp¡Nugpg Np„ u A_¡ kycÖpbl¡_ `Z Aph¡gp„ s¡hy„ epv$ R>¡.

dpf¡ sp¡ N©lÐepNu lp¡hp_¡ L$pfZ¡ km„N epÓpdp„ fl¡hp_y„ lp¡e sp¡ S>r_hpk-cp¡S>__u ìehõ\p \C Åe. s¡\u lz„ km„N epÓp S> `k„v$ L$fy„.rh_p¡bpÆ_u epÓpdp„ NyS>fps_p OZp b^p rS>‰p_u epÓp \C lsu.rh_p¡bp_u NyS>fpsepÓp `R>u L$pe®L$fp¡_u k„¿epdp„ Ap¡V$ Aphu. L¡$V$gpL$L$pe®L$fp¡ `pR>p `p¡sp_¡ O¡f L¡$ `p¡sp_p „ pdp„ `X$ép, L¡$V$gpL$ [õ\f \C k„õ\pb_phu fQ_pÐdL$ L$pe®dp„ ìeõs \ep. `v$epÓpAp¡ L$¹hrQs¹ \su NC. dpfpS>¡hp kss af_pf dpV¡$ ìeõs fl¡hp_p¡ khpg Apìep¡.

gNcN kpX$p ÓZ hfk c|rdv$p_dp„ Npþep„ s¡dp„ rh_p¡bpÆ kp\¡L¡$fg, L$Zp®V$L$, NyS>fpsdp„ `v$epÓpdp„ R|>V$L$ R|>V$L$ \C `p„Q¡L$ dpk L$pY$ép s¡D`fp„s NyS>fpsdp„ bbgcpC, frhi„L$f dlpfpS>, _pfpeZ v¡$kpC kp\¡klepÓp L$fhp_p¡ glphp¡ dþep¡.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 79

Page 80: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

A¡hu A¡L$ epÓpdp„ bbgcpC_p¡ A¡L$ âk„N l¥e¡ S>X$pC Nep¡ R>¡.M¡X$p rS>‰p_p dl¡dv$phpv$ spgyL$p_y„ (dp¡V¡$ cpN¡) hp„W$hpmu Npd. L$W$gpg_uipmp_p rinL$ `qfrnsgpg Da® fpÅfpd dlpfpS> hpOfu (v¡$hu |S>L$) L$p¡d_phNp£ Qgphsp. s¡hp A¡L$ hN®dp„ bbgcpC kp\¡ Ne¡gp¡. hpOfu L$p¡dblpvy$f. |• dlpfpS> sp¡ hpO+Aqf A¡V$g¡ hpO_u vy$íd_ A¡d R|>Vy„$ `pX$uAp L$p¡d_u blpvy$fu_¡ rbfv$phsp. `Z Ap L$p¡d_p¡ A¡L$ vy$Ny®Z _¡ s¡ Qp¡fuL$fhp_p¡, AõhÃR> fl¡hp_p¡ (ifuf\u A_¡ hpZu\u). fpÅfpd dlpfpS>_phNp£dp„ klLy$Vy„$b hpOfu `qfhpfp¡ Aphsp. s¡d_¡ kpfp k„õL$pfp¡ dm¡ s¡huhpsp¡ rirbfdp„ \su. bbgcpC_y„ cpjZ Ap rirbfdp„ \e¡gy„. Ðep„ kcpdp„Npd_p¡ A¡L$ `V¡$g eyhp_ b¡W¡$gp¡. s¡_¡ hpOfu_p¡ L$p¡C L$X$hp¡ A_ych \ep¡ li¡s¡\u s¡_¡ A¡ L$p¡d dpV¡$ cpfp¡cpf _afs. bbgcpC_p Qpgy âhQ_dp„ S> s¡dp\pcpf¡ eyhp_¡ hpsp¡ L$fhp dp„X$u. "Ap L$p¡d ky fhp_u _\u, sd¡ _plL$dp\pL|$V$ _p L$fp¡ _¡ sdpfy„ âhQ_ b„ L$fp¡.' - s¡hu s¡_u dp„NZu. `ZA¡d L$p„C bbgcpC cpjZ b„ L$f¡ ? bbgcpC s¡_¡ hÃQ¡ _ bp¡ghp _¡âhQ_ `R>u r_fp„s¡ dmu `p¡sp_u hps L$fhp kdÅhhp dp„X$ép. ¡gp_y„ sp¡dNS> S> apV$u Ney„ _¡ bbgcpC_¡ A¡ga¡g bp¡ghp gpÁep¡. R>¡hV¡$ Npd_pb¡-Qpf X$püp dpZkp¡A¡ ¡gp_¡ kdÅhu-`V$phu blpf L$pY$u d|¼ep¡. ¡gp¡sp¡ S>sp S>sp L$l¡sp¡ Nep¡ L¡$, "sy„ blpf Aph `R>u s_¡ dÅ QMpXy„$ Ry>„.'`Z bbgcpC_u cpjpdp„ L$p¡C Ås_p¡ DíL¡$fpV$ _ âh¡íep¡. âhQ_ `R>uAd¡ _uL$þep Ðepf¡ ¡gp¡ lzdgp¡ L$fu b¡ki¡ s¡ ce\u lz„ ksL®$ `ZbbgcpC ip„s. ¡gp¡ blpf b¡W$p¡ lsp¡. bbgcpCA¡ k„ |Z® r_c®esp\u A_¡â¡d\u s¡_¡ bfX¡$ lp\ d|L$u, "Qpgp¡, Ap`Z¡ lh¡ sdpfu hps kp„cmuA¡' -A¡d L$üy„. blpf fü¡ fü¡ s¡Z¡ bbgcpC_y„ ApMy„ âhQ_ kp„cþey„ lsy„.s¡dZ¡ L$p¡C Ås_u Mp¡V$u QX$hZu L$fu _\u _¡ s¡d_¡ `p¡sp_¡ Ly$V¡$hp¡ ky pfhp_uhps S> â¡d\u L$fu R>¡ A¡hu Mpsfu \sp„ ip„s \ep¡ _¡ ifdpep¡ lsp¡. s¡\uc|g bv$g lp\ Å¡X$u dpau dp„Nu S>sp¡ füp¡. k¡hL¡$ DíL¡$fpV$dp„ ^ufS> fpMhu,â¡d\u kdÅhV$ L$fhu, r_c®e fl¡hy„ hN¡f¡ hpsp¡ s¡dp„\u lz„ iu¿ep¡.

c|rdv$p_ Ap„v$p¡g_ r_rdÑ¡ NyS>fpscf_p gNcN b^p S>rS>‰pAp¡dp„ `v$epÓp L$fhp_p¡ d_¡ dp¡L$p¡ dþep¡. Mp¡fpL$dp„ Ofdp„ sp¡ bpS>fu _¡Sy>hpf_p S> fp¡V$gp b_¡ R>¡ s¡hy„ d¢ ÅZ¡gy„ `Z DÑf NyS>fpsdp„ OJ_p,

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 80

Page 81: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

v$rnZ NyS>fpsdp„ Qp¡Mp_p A_¡ |h®_p Apqv$hpku `Ë$pdp„ dL$pC-L$p¡v$fp-_pNgu hN¡f¡_p fp¡V$gp `Z b_sp Å¡ep _¡ Mp^p. kyfs rS>‰p_p `pfX$u_u`v$epÓpdp„ A¡L$ O¡f Qp¡Mp_p gp¡V$_p fp¡V$gp, Qp¡Mp_p gp¡V$_p¡ rifp¡, `p`X$u _¡hpg-`p`X$u_y„ ipL$ Mp ¡gy„. Tpgp¡v$dp„ A¡L$ kd©Ù Of_u N©rlZuAp¡ dL$pC_pgp¡V$dp„\u awgL$p„ fp¡V$gu Dspfsu _¡ õhpv$c¡f Ad¡ s¡ Mp ¡gu. c|v$p_dp„ aep£s¡ ANpD cp¡S>_dp„ AdyL$ cph¡ _ cph¡ s¡d lsy„ `Z c|rdv$p_dp„ rhrh^âv¡$ip¡dp„ afhp_y„ \sp„ rhrcß âL$pf_p„ A_pS>-L$W$p¡m-s¡g_u rhrcß âL$pf_uhp_NuAp¡ Mphp_u Aphu. cpZpdp„ `ufkpey„ _¡ buÅ Mpe R>¡ sp¡ dpf¡eMphy„ S> A¡hu kdS>Z \C NC. `R>u b y„ S> "aphi¡, cphi¡, Ndi¡,Qpgi¡'_y„ Æh_ Np¡W$hpC Ney„. L$p¡C Ås_u aqfepv$ hNf MpC g¡hy„ s¡hp¡õhcph OX$pep¡. g‚ `R>ue¡ Ofdp„ AdyL$ fkp¡C b_phÅ¡ A¡hy„ k|Q_ d¢cpÁe¡ S> L$ey li¡. Ofdp„ S>¡ QuS>hõsy lp¡e s¡dp„\u N©rlZu `p¡sp_uA_yL|$msp dyS>b S>¡ b_ph¡ s¡ âkpv$ kdÆ_¡ Apfp¡Nu S>hy„ s¡hu V¡$h `X$u.s¡ kp\¡ R>p„X$hy„ _l] _¡ \pmu Qp¡¿Mu L$fhu s¡hue¡ V¡$h `X$u NC. lp, ¼ep„L$Arsie dfQy„ lp¡e Ðepf¡ s¡ hp_Nu R>p¡X$hu `X$su. ipL$ lp¡e sp¡ hpX$L$udp„`pZu _p„Mu ^p¡C_¡ MpC g¡hp_u V¡$h `pX$u. Å¡ L¡$ Aõhpv$h°s k^pC Ney„s¡hy„ _\u. d_¡ lfdy„, QZp_p gp¡V$_y„ afkpZ, duW$pCAp¡ h^pf¡ cph¡ R>¡. s¡_põhpv$ D`f S>e d¡mhhp AdyL$ hjp£ ky u d¢ afkpZ _¡ duW$pC-rdô$pß_p¡ÐepN L$f¡gp¡ `Z s¡_p¡ h¥fpÁe _ aþep¡. ÐepN _ V$L¡$ h¥fpN rh_p, L$fuA¡L$p¡qV$ D`peÆ - s¡ cS>_ dyS>b s¡dp„ lz„ r_óam Nep¡ Ry>„ A¡hy„ L$b|ghy„Å¡CA¡. `Õe A_¡ dpaL$kf_p¡ S> Aplpf g¡hp¡ s¡ k|Ó_¡ Qqfsp\® L$fhp_udpfu kp^_p ApS>¡ `Z Qpgy R>¡.

c|v$p_epÓpdp„ Ah_hp A_ychp¡ \ep R>¡. ¼ep„L$ L$p¡C kNp-hlpgp_¡O¡f L¡$ L$\p-hpsp® r_rdÑ¡ epÓp lp¡e. s¡dp„ eS>dp__p¡ `qfQe lp¡e.c|v$p_epÓpdp„ sØ_ AÅÎep Npddp„, AÅÎep gp¡L$p¡ hÃQ¡ S>hp_y„ lp¡e.S>C_¡e ÐepN L$fhp_u hps - kpdpÞe fus¡ gp¡L$p¡_¡ AZNdsu hps L$fhp_ulp¡e A¡V$g¡ S>fp AOfy„ `X$sy„. L$p¡C ÅZusp _¡sp L¡$ k¡hL$_u kp\¡ S>hp_y„ lp¡esp¡ sp¡ dlpv¡$h c¡Np¡ `p¡qW$ep¡ |ÅC Åe `Z Adpfp S>¡hp _p_p dpZkp¡A¡S>hp_y„ lp¡e _¡ 7-8 S>Z_u Vy$L$X$u_u fl¡hp-S>dhp_u _¡ âhQ_p¡_u ìehõ\p

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 81

Page 82: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

L$fhp_u lp¡e Ðepf¡ OZuhpf L$kp¡V$u \su. A¡L$ A_ych A¡hp¡ füp¡ L¡$ `qfrQsgp¡L$p¡ hÃQ¡ fl¡hp-S>dhp_u kNhX$ kpfu \su `Z Ðep„ kcp _bmu fl¡su.AÅÎep gp¡L$p¡ hÃQ¡ fl¡hp-S>dhp_p¡ khpg Aphsp¡ _¡ dyíL¡$gudp„ dpN® L$pY$hp¡`X$sp¡ Ðep„ kcp kpfu \su. Ad_¡ h ydp„ h y gp¡L$p¡ ky u k„v¡$i `lp¢Q¡ s¡dp„h y fk `X$sp¡. fl¡hp-S>dhp_u ANhX$_¡ Ad¡ Np¥Z NZsp.

Adv$phpv$ rS>‰p_p S> Np¡ phu Npd¡ 1958-59dp„ Adpfu Vy$L$X$u `N¡Qpgu_¡ `lp¢Qu Ðepf¡ Npd_¡ Qp¡f¡ b¡W¡$gp gp¡L$p¡A¡ ^pfZp L$fu L¡$ fpdgugphpmp Apìep gpN¡ R>¡. Ad¡ s¡ k„hpv$ kp„cþep¡. s¡ fpÓ¡ d¢ âhQ_dp„ Np„ u-rh_p¡bp_p N°pdõhfpS>_p rhQpfp¡ S> kpQu fpdgugp R>¡ s¡d W$kphsy„ DÑdâhQ_ L$f¡gy„ s¡hy„ epv$ R>¡. s¡ âhQ_ "c|rd yÓ'dp„ `Z R>`pe¡gy„.

A¡L$hpf k¡hpN°pd Apîddp„ S> ArMg cpfsue khp£v$e k„d¡g_lsy„. v$f¡L$ âp„sdp„\u L$pe®L$fp¡A¡ `v$epÓp Vy$L$X$uAp¡dp„ rh_p¡bp_p¡ k„v¡$ip¡âkfphsp k¡hpN°pd `lp¢Qhy„ s¡hp¡ L$pe®¾$d b_¡gp¡. NyS>fpsdp„\u A¡L$ Vy$L$X$u_uL$mu s¡dp„ _p_y dS>dyv$pf, S>Nv$ui gprMep, lfuicpC ìepk, kyd_cpCìepk, lj®L$p„s hp¡fp, L$pÞsp-lfrhgpk bl¡_p¡, `v¹$dpbl¡_, fsucpC ipl,cNhp_ bÅS> _¡ lz„, A¡V$gp lsp. Adpf¡ h¡X$R>u\u `N`pmp A¡L$ drl_p¡Qpgu_¡ 440 dpCg `lp¢Qhp_y„ lsy„. iê$Aps_p \p¡X$p qv$hkp¡ `R>u km„Ndlpfpô²$dp„ epÓp lsu. NyS>fps_p 4-5 `X$php¡ `f sp¡ rinZ-k„õ\pAp¡ A_¡S>„Ng d„X$muAp¡A¡ r_hpk-cp¡S>_-kcpAp¡_u DÑd ìehõ\p L$f¡gu.rhv$c®dp„ dp¡V¡$ cpN¡ dpfhpX$uAp¡_u dprgL$u_p W¡$f W¡$f L$`pk_p Æ_._p_ycpC_p bp yÆ ê$_p ìehkpedp„ lsp s¡\u s¡d_p¡ A¡ rhõspf_p¡ `qfQekpfp¡. s¡\u fl¡hp S>dhp_u DÑd ìehõ\p \e¡gu. h^p®-rS>‰pdp„ `lp¢QspsØ_ AÅÎep¡ dfpW$ucpju âv¡$i. ApV$gu dp¡V$u Vy$L$X$u A_¡ ÐepN_u hps_p¡k„v¡$ip¡ gC_¡ `lp¢Qhp_y„ s¡\u Ðep„ Ad¡ `v$epÓp h^pf¡ gp„bu fpM¡gu. d_¡Tp„My„ TpMy„ epv$ R>¡ s¡ dyS>b v$l¡Np„hdp„ `X$ph lsp¡. Ad¡ 27 dpCg_p¡ „\8-9 L$gpL$dp„ L$p`u_¡ Ðep„ `lp¢Q¡gp. Ðep„ L$p¡C ìehõ\p S> _p¡'su \C. Ad¡

„Qpes_p Qp¡fpdp„ g„bpìey„. L$p¡C cp¡S>__y„ |R>hp Aph¡ s¡_u hpV$ Å¡sp„b`p¡f_p Qpf hpNu Nep. R>¡hV¡$ Adpf¡ S> \pL$ c|gu_¡ Npddp„ S>C Sy>hpf_pfp¡V$gp _¡ L$Y$u b_phX$phhp `X¡$gp„. khpf-kp„S>_y„ A¡L$ S> hMs_y„ cp¡S>_

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 82

Page 83: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

\C Ne¡gy„. L¡$V$gpe¡ `X$php¡ D`f Adpf¡ cp¡S>__¡ bv$g¡ cS>_ S> L$fhp_y„Aph¡gy„. A¡L$ V„$L$ dmu Åe sp¡ k„sp¡j dp_hp¡ `X$sp¡. kd|ldp„ lp¡CA¡ s¡\uAphu dyíL¡$gu blz L$W$su _l]. Aph¡ âk„N¡ õ\pr_L$ gp¡L$p¡_p¡ k„ L®$ L$fhp_u_p_ycpC_u L¡$ dpfu S>hpbv$pfu _¡ AphX$s M` gpNsu.

dp¡V¡$ cpN¡ 1972_u kpg lsu. kh® k¡hp k„O¡ N°pdv$p_ kO_ Ty„b¡iNyS>fpsdp„ S>„bykf spgyL$pdp„ L$fhp_p¡ r_Z®e L$ep£ lsp¡. fpô²$ue dp¡fQp¡ lsp¡s¡\u NyS>fps_p hqf›$ L$pe®L$fp¡ D`fp„s âp¡• b„N, r_d®gp v¡$i`p„X¡$ `Z s¡dp„Aph¡gp. S>„bykf spgyL$pdp„ Vy$L$X$uAp¡ `pX$u N°pdv$p_ k„L$ë`p¡ L$fphhp_p lsp.dpfu Vy$L$X$udp„ gugp^fcpC A_¡ buÅ b¡ cpCAp¡ lsp. L$pf¡gu Npddp„fpô²$ue rhQpf_p b¡ OfX$p ApN¡hp_p¡ lsp. s¡d_¡ rh_p¡bp_p¡ rhQpf NduNep¡ _¡ s¡dZ¡ N°pdv$p_ k„L$ë``Ó D`f klu L$fu Ap`u. L$pf¡gu rdîhõsu_y„ `p„Q-kpX$p `p„Q lÅf_u hõsu_y„ dp¡Vy„$ Npd. 1930dp„ v$p„X$uL|$Qdp„Np„ uÆ_p¡ dyL$pd Ap Npd¡ lsp¡. b¡ hX$ugp¡_u kluAp¡ \C s¡\u Npd_pbuÅ _p_p-dp¡V$p M¡X|$sp¡A¡ aV$paV$ klu L$fu Ap`u. Ad¡ sp¡ lfMpC Nep.ApMp spgyL$pdp„ dpÓ Adpfu S> Vy$L$X$udp„ N°pdv$p_ \ey„ A_¡ s¡ `Z L$pf¡guS>¡hp Npd_y„ ! Npd_p 80 V$L$p Mps¡v$pfp¡_u kluAp¡ \C NC A_¡ N°pdv$p_Ål¡f \C Ney„.

Ðepf `R>u drl_¡ A¡L$ hpf Npd¡ Aphu yrô$L$pe® L$fhp_y„ _½$u \ey„. s¡Vy$L$X$udp„ lfrhgpkbl¡_ A_¡ lz„ lsp„. Ad¡ b¡ drl_p ky u r_erds fus¡Apìep `Z hpsphfZ bv$gpC Ne¡gy„. Npd_p dyMuA¡ S> `p¡sp_u kluAp`hp_p¡ _Þ_p¡ cÎep¡. buÆ hpf sp¡ Adpfu Aphhp_u spfuM¡ hX$ugp¡ b^pN¡flpS>f füp. Ad¡ hpõsrhL$sp r`R>pZu_¡ `R>u s¡ Npd¡ S>hp_y„ dp„X$u hpþey„.

c|rdv$p_dp„ R|>V$L$ R|>V$L$ S>du_ dmsu Äepf¡ N°pdv$p_dp„ sp¡ `p¡sp_ub^u S>du_ Npd_p _pd¡ L$fhp_u lsu. k„ |Z® dprgL$u-rhkS>®__p¡ L$pe®¾$dlsp¡. spÐL$prgL$ sp¡ S>du__p¡ hukdp¡ cpN v$p_dp„ Ap`hp_p¡ lsp¡.

c|rdv$p__p Ap„v$p¡g_dp„ dyr_îu k„sbpgÆ _¡ s¡d_y„ cpg_mL$p„W$p_y„d„X$m kq¾$e lsy„. frhi„L$f dlpfpS> _¡ buÅ d|L$k¡hL$p¡ `Z kp\¡ lsp. S|>_pNp„ uhpv$uAp¡ ¥L$u dp¡V$p cpN_p s¡dp„ k„ds lsp _¡ L¡$V$gpL$ kq¾$e `Z lsp.`Z dprgL$u-rhkS>®__p L$pe®¾$d dpV¡$ b^pdp„ A¡L$ds _ lsp¡. Ad¡ sp¡

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 83

Page 84: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

Ofbpf R>p¡X$u_¡ Aph¡gp s¡\u Ad_¡ Mpk g¡hpv¡$hp _ lsu `Z õ\phf-S>„Nd rdëL$sp¡ ^fph_pfp Ap rhQpf\u cX$L¡$gp. NyS>fpsdp„ cê$Q-hX$p¡v$fp-b_pkL$p„W$p-dl¡kpZp hN¡f¡ rS>‰pAp¡dp„ \p¡X$p„ OZp„ k„L$[ë`s N°pdv$p_p¡\e¡gp„. hX$p¡v$fp rS>‰p_p _khpX$u spgyL$p_y„ _¡ kyfs (AÐepf¡ hgkpX$)rS>‰p_p ^fd yf spgyL$p_y„ sp¡ spgyL$pv$p_ `Z \C Ney„ lsy„. `Z s¡ b y„hNf kdÄe¡ L$pNm D`f S> füy„.

c|rdv$p_dp„ Adf¡gu rS>‰p_p dpg`fp Npd¡ vy$g¡fpe dpV$rgepA¡ÓZ-Qpf Npdp¡dp„\u R>Ì$p cpN_u S>du_ v$p_dp„ d¡mh¡gu. `pR>m\ukp^_v$p_ krdrs_p¡ lz„ k„ep¡S>L$ \ep¡ Ðepf¡ dpg`fp_p v$rgs Apv$pspAp¡_udpNZu Aphhp\u Ðep„ S>hp_y„ \e¡gy„. s¡d_u M¡su Å¡C lz„ lfMpC Ne¡gp¡.s¡d_¡ L|$hp¡ KX$p¡ L$fhp _¡ NpXy„$ Mfuv$hp dv$v$ Ap ¡gu. c|v$p_dp„ Aphp qL$õkp`Z lsp. L¡$V$guL$ S>ÁepA¡ sp¡ v$p_ Ap`_pf L$fsp„ v$p_ g¡_pf_p„ k„sp_p¡h y kpfu M¡su L$fsp„ \C Ne¡gp„. s¡ Å¡sp„ c|v$p_ âh©rÑ |fu _l] sp¡ e¡A„is: kam fl¡gu. NyS>fpsdp„ A¡L$ gpM, ÓZ lÅf A¡L$f S>du_ v$p_dp„dm¡gu s¡ ¥L$u `Qpk lÅf A¡L$f S>du_ v$rgsp¡, Nfubp¡, îdÆhuAp¡dp„hl¢Qpe¡gu _¡ s¡_p c|v$p_g¡M `Z s¡d_¡ kp¢ pe¡gp. s¡ D`f\u S>du__pv$asfdp„ A¡ÞV²$u `Z `X¡$gu. S>¡ S>du_dp„ L$p¡C TOX$p lp¡e L¡$ M¡X$hpgpeL$ _lp¡e s¡hu S>du_ S hl¢Qpep hNf_u fl¡gu.

ApS>¡ S>du__u L$uds ApL$pi¡ `lp¢Qu R>¡ Ðepf¡ `Qpk lÅf A¡L$fS>du_ v$p_dp„ dmu A_¡ Nfubp¡dp„ hl¢QpC s¡_u L$uds dp„X$uA¡ sp¡ dNS>L$pd _ L$f¡. Np„ uÆ_u AtlkL$ `Ùrs\u cpfs_u c|rdkdõep_p¡ DL¡$gL$fhp_p¡ rh_p¡bpÆ_p¡ âepk cg¡ |fp¡ kam _ \ep¡ lp¡e `Z S>¡V$gy„ L$pd\ey„ s¡e _p_y„k|_y„ _ NZpe. Aphu ¾$p„rsdp„ cfSy>hp_u_p„ \p¡X$p„ hj® Ad¡Npþep„ s¡_y„ d|ëe Adpf¡ d_ OÏ„ R>¡.

rh_p¡bpÆ_u lpL$g_¡ dp_ Ap`u 1978dp„ v¡$icfdp„ Np¡h„i_¡L$sgMp_¡ S>sp¡ AV$L$phhp_p¡ L$pe®¾$d \ep¡. NyS>fps_p L$pe®L$fp¡A¡ d\yfp `pk¡L$p¡kuL$gp„_y„ L¡$ÞÖ `k„v$ L$ey. Ðep„ dp¡Vy„$ `iybÅf AW$hpqX$e¡ A¡L$hpf cfpsy„.Ðep„\u Npe-bmv$ h¡QpC_¡ L$g¼Ñp S>sp„. L$gL$Ñpdp„ V¢$Nfp A_¡ buÅ A¡L$

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 84

Page 85: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

(_pd epv$ _\u) L$sgMp_pdp„ bmv$_u kp\¡ Npep¡_u `Z L$sg \su.d\yfp-L$p¡guL$gp„-Np¡h ®__p„ `iybÅfp¡dp„\u L$kpCAp¡ L¡$ s¡d_p v$gpgp¡_¡Np¡h„i _ h¡Qpe sp¡ L$sg Ap`p¡Ap` OV$u Åe A¡d rhQpfu Ad¡L$p¡kuL$gp„dp„ \pÏ„ _p„M¡gy„.

NyS>fps_u Vy$L$X$udp„ X$p¸• ÜpfL$pv$pk Å¡iu, fs_bl¡_, ipfv$pbl¡_,L$p„sp-lfrhgpk bl¡_p¡, `h_pf_p„ Djpbl¡_ D`fp„s cpCAp¡dp„ Ad¡ \p¡X$plsp. ApS>¡ b^u k„¿ep õdfZdp„ _\u. Ad¡ `iybÅfdp„ S>C L$kpCAp¡A_¡ s¡d_p v$gpgp¡_¡ dmsp, kdÅhsp A_¡ Ap „ pdp„\u blpf _uL$mhprh_„su L$fsp. Ad¡ ¼ep„e¡ bmS>bfu _ L$fsp. kdÅhu ùv$e`qfhs®_L$fphhp_u Adpfu _¡d fl¡su. Adpfu L$pe® Ùrs\u h¡ pfuAp¡_p L$pddp„fyL$phV$ _ Aphsu. s¡\u s¡d_¡ Adpf¡ dpV¡$ _afs _lp¡su \su. bëL¡$ s¡

¥L$u_p L¡$V$gpL$ Adpfp v$p¡õs b_u Nep lsp. s¡Ap¡ Ad_¡, Np„ u-rh_p¡bphpmp AtlkL$ kÐepN°luAp¡_¡ dp_\u Å¡sp. Ðepf_p¡ A¡L$ âk„NõdfZdp„ flu Nep¡ R>¡.

Ap h¡ pfuAp¡dp„ A¡L$ lsp rkL„$v$fMp„. dpf¡ _¡ s¡d_¡ kpfu v$p¡õsu\e¡gu. s¡d_¡ O¡f `Z lz„ S>sp¡-Aphsp¡. A¡L$ hpf Adpfu ApMu Vy$L$X$u_¡v$phs dpV¡$ s¡dZ¡ _p¡sfu. lz„ sp¡ Myi \C Nep¡. d¢ Apd„ÓZ õhuL$pfu gu y„.Adpfp `X$ph¡ S>C b^p_¡ ÅZ L$fu. sp¡ L¡$V$guL$ bl¡_p¡A¡ `p¡sp_u d|„ThZfS|> L$fu. dp„kplpfu dykgdp__¡ O¡f S>dhp L¡$hu fus¡ S>hpe ? Ad¡ArNepfk _½$u L$fu. rkL„$v$fMp„_¡ L$üy„ L¡$, "Adpfp¡ sl¡hpf lp¡C Ad¡ fp„ ¡gy„_l] S>duA¡. Ad¡ dpÓ am _¡ v|$^ gCiy„.' s¡dZ¡ sp¡ dp¡V$p dp¡V$p L$\fp¡V$dp„kafS>_, L¡$mp„ hN¡f¡ amp¡ A_¡ A¡L$ dp¡V$p s ¡gpdp„ v|$^ A¡L$Wy„$ L$fpìey„. Ad¡s¡d_¡ O¡f Nep `R>u dy¿eÐh¡ Adpfu Vy$L$X$u_u bl¡_p¡A¡ L$\fp¡V$, R>fuAp¡ A_¡amp¡ Qp¡¿Mp `pZu\u A¡L$-b¡ hpf M|b ^p¡ep„. v|$^_¡ DL$pþey„.

Ad¡ dp¡V$u fh¡idp„ lsp„. kpd¡ v$uhpgdp„ L$pZp„dp„\u Ap„Mp¡ v¡$Mpsulsu. |R>hp\u Ad¡ ÅÎey„ L¡$ Of_u drlgpAp¡ Ðep„ b¡W$u b¡W$u Ad_¡ Å¡sulsu. s¡\u Adpfp ¥L$u lfrhgpkbl¡_¡ v$fMpõs L$fu L¡$ s¡ bl¡_p¡_¡ blpfbp¡gphp¡. `Z _ bl¡_p¡ blpf Aphu _ yfyjp¡A¡ L$p¡Wy„$ Apàey„. A¡V$g¡lfrhgpkbl¡__u kp\¡ Adpfu bl¡_p¡ A„v$f S>_p_Mp_pdp„ NC. Adpfp

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 85

Page 86: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

eS>dp__¡ Ap L$pe® Nçey„ sp¡ _l] R>sp„ s¡dZ¡ Qgphu gu y„. A¡ bl¡_p¡_¡ sp¡s¡ Ndsy„ lsy„ `Z yfyj hN®_u k„drs dm¡ sp¡ S> Aphu iL¡$. A¡V$g¡ AdpfuA¡L$ bl¡_¡ Aphu rkL„$v$fMp„_¡ hps L$fu. v$phs_y„ Apd„ÓZ v¡$su hMs¡rkL„$v$fMp„_¡ L$ë`_p S> _l] L¡$ Np¡fnphpmp ÷u- yfyj kdp_sp_p `Z lpduR>¡. `Z lh¡ sp¡ `pR>p `X$pe s¡hy„ füy„ S> _ lsy„. rkL„$v$fMp„_¡ k„ds \hy„`X$éy„ A¡V$g¡ s¡dZ¡ Cipfs L$fu b^p yfyjp¡_¡ rhv$pe L$ep® A_¡ `R>uAp¡fsp¡_¡ blpf Aphhp_u CÅS>s Ap`u. ¡guAp¡ sp¡ fpÆ_pf¡X$ \C NC.`fZu_¡ S>_p_Mp_pdp„ ¡W$u lsu s¡ L$p¡C qv$hk¡ blpf _uL$mu _lp¡su. ^p¡m¡qv$hk¡ dl¡dp_p¡_u lpS>fudp„ blpf_u fh¡idp„ s¡d_p Mpthv$ bp¡gph¡ s¡ sp¡dp¡V$u ¾$p„rs L$l¡hpe !

rkL„$v$fMp„_¡ b¡ `Ð_uAp¡ lsu. b„_¡ `p¡sp_p„ bpmL$p¡ kp\¡ blpfAphu A¡V$g¡ lfrhgpkbl¡_¡ Ap¡mMpZ L$fphhp L$üy„. rkL„$v$fMp„A¡ b„_¡bubuAp¡_u Ap¡mMpZ Ap`u. A¡L$_p„ kps _¡ buÆ_p„ ApW$ k„sp_p¡_u hpsL$fu A¡V$g¡ A¡L$ QbfpL$ R>p¡L$fpA¡ hÃQ¡ S> L$üy„, ""_l] AåbpÅ_, h¡ ApW$Ap¥f ld kps l¦.'' L$p¡_p„ L¡$V$gp„ R>p¡L$fp„ R>¡ s¡ Äep„ Mbf _ lp¡e Ðep„ v$f¡L$_p„_pd sp¡ ¼ep„\u epv$ fl¡ ? Ad¡ s¡d_¡ h y d|„ThZdp„ d|L$hp_y„ V$pþey„.

`R>u Adpfu bl¡_p¡A¡ amp¡_¡ kpfu ¡W¡$ R>p¡ëep„. A_¡ Ad¡ ¡V$cfu_¡ Mp y„. L¡$V$guL$ Qyõs bl¡_p¡A¡ v|$^ _ `u y„. (v|$^ cfsp `l¡gp„ s ¡gy„kpfu fus¡ d„Åey„ li¡ L¡$ L¡$d s¡ A„N¡ s¡d_¡ i„L$p lsu.)

d_¡ L$p¡C dykgdp__¡ O¡f S>dhp_p¡ R>p¡R> _X$sp¡ _\u. c|rdv$p__uepÓpdp„ Adpf¡ dy[õgd, rÀõsu, v$rgsp¡, fS> |sp¡_¡ O¡f `Z S>dhp_y„ \sy„.s¡ b^p dp„kplpfu lsp `Z Adpf¡ dpV¡$ Qp¡¿Mp„ hpkZp¡dp„ Qp¡¿Mu fkp¡CL$fsp. `Z bl¡_p¡_¡ rh^d}Ap¡_¡ O¡f S>dhpdp„ \p¡X$u k|N fl¡su. s¡d_uk|N_p„ L$pfZp¡dp„ kapC_p¡ Acph `Z lsp¡. dp„kplpfuAp¡ dpV¡$ TpTp¡ a¡f`X$sp¡ _\u `Z Qyõs ipL$plpfuAp¡_¡ dp„k_u hp_Nu_u L$X$R>u v$pmdp„ `X¡$ sp¡_ `p¡jpe. hmu `uhp_p `pZudp„ `Z X$bL$X$p¡ep \pe s¡ Akü gpN¡.L¡$V$gp„e¡ Ofp¡dp„ dpV$gpdp„\u `pZu L$pY$hp X$p¡ep_p¡ D`ep¡N \sp¡ _\u. ¼ep„L$hmu _pddpÓ_p¡ X$p¡ep¡ V$]NpX$u fpM¡ R>¡ `Z `pZu L$pY$su hMs¡ Ágpk S>ku^p¡ dpV$gpdp„ bp¡m¡ R>¡. Ágpkdp„ `pR>u `p¡sp_u Ap„Nmu `Z bp¡m¡gu lp¡e.hmu Ap„Nmu bp¡mu_¡ `hpgy„ `L$X$u dpV$gpdp„ bp¡mu `pZu L$pY¡$. ApQpf-

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 86

Page 87: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

rhQpf_u Qyõs khZ® drlgpAp¡_u k|N_p L$pfZdp„ Ap ìehlpf `ZS>hpbv$pf R>¡.

Ap gMy„ Ry>„ Ðepf¡ NyS>fps_p rcód r`spdl kdp_ yÎeïgp¡L$frhi„L$f dlpfpS> kp\¡_p¡ A¡L$ âk„N epv$ Aph¡ R>¡.

1954 L¡$ '55_y„ hj® li¡. dlpfpS>_u `v$epÓp hX$p¡v$fp rS>‰p_pkphgu spgyL$pdp„ Qpgsu lsu. lz„ |h®s¥epfu_u AfyZ Vy$L$X$udp„ lsp¡. dpfy„L$pd buÅ qv$hk_p `X$ph¡ S>C r_hpk-cp¡S>_-kcp hN¡f¡ ìehõ\p `pL$uL$fhp_y„ lsy„. kphgu spgyL$pdp„ kdgpep `pk¡ L$frQep Npd¡ `X$ph lsp¡. NpdApMy„ dykgdp_p¡_y„. A¡L$ Of Np„eÅ_y„ A`hpv$ê$ ¡. Npddp„ Qyõs ipL$plpfuAr^L$pfu L¡$ buÅ dl¡dp_ Aph¡ Ðepf¡ kf „Q S>dhp_u ìehõ\p Npd_pNp„eÅ_¡ kp¢ sp. s¡_p„ hpkZp¡ Sy>v$p„. L|$h¡ S>C OX$pdp„ `pZu cfu gph¡ _¡Mpk hpkZp¡dp„ fkp¡C b_¡. dlpfpS> dpV¡$ s¡ ìehõ\pdp„ d_¡ L$p¡C A_yrQs_ gpÁey„. buS>¡ qv$hk¡ dlpfpS> _¡ s¡d_u d„X$mu Aphu. dykgdp__p Ofdp„dyL$pd lsp¡ s¡ dlpfpS>¡ ÅZu gu y„. d_¡ `pk¡ bp¡gphu |R>¡ : "dykgdp__y„Of R>¡ ?'

d¢ lp L$lu. "v$pv$p, Npd ApMy„ dykgdp_p¡_y„ R>¡. dpÓ A¡L$ Np„eÅ_y„tlvy$_y„ Of R>¡.' dlpfpS>_p dp¢_p cph bv$gpC Nep. L$l¡, "fkp¡C L$ephpkZdp„ b_i¡ ?' d¢ L$üy„ L¡$, "kf „Q¡ rlÞvy$Ap¡ dpV¡$ AgN hpkZp¡ fp¿ep„R>¡. `pZu `Z Sy>vy„$ cfu gphi¡ _¡ Np„eÅ¡ fkp¡C b_phu S>dpX$i¡.' sp¡e¡dlpfpS>_¡ _ Nçey„ s¡ d¢ Å¡ey„. d_¡ tlvy$-dykgdp_ _¡ dp„kplpfu-ipL$plpfu_p¡R>p¡R> _ lsp¡ `Z dlpfpS> sp¡ Ape®kdpÆ, Qyõs ipL$plpfu b°pûZ.Np„ u_u S>dpsdp„ cm¡gp `Z Qyõs ipL$plpfu_¡ lp¡e s¡hp¡ R>p¡R> s¡d_¡ lsp¡s¡ d¢ Å¡e¡gy„.

NyS>fpsdp„ tlvy$-dykgdp_ hÃQ¡ h¥d_õe h^y suh° R>¡ s¡_y„ A¡L$L$pfZ Ap `Z R>¡ s¡hy„ dpfp Ýep_dp„ Apìey„ R>¡. kdpS>_p ApN¡hp_p¡khZ® rlÞvy$ kdpS>_p Qyõs ipL$plpfuAp¡ R>¡. s¡d_p rQÑdp„ dp„kplpfudykgdp_p¡ rhj¡ rsfõL$pf_p¡ cph fl¡gp¡ lp¡e R>¡. d¢ sp¡ hX$p¡v$fpdp„dfpW$uAp¡_p gÑpAp¡dp„ IX$p„_p„ L$p¡Qgp„ _¡ dpR>gu_p¡ L$Qfp¡ Å¡e¡gp¡. s¡\utlvy$ b°pûZp¡ `Z IX$p„-dpR>gu Mpsp lp¡e R>¡ s¡hu dpfu ÅZL$pfu lsu.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 87

Page 88: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

b„Npm-Ap¡qfõkp-Apkpddp„ h¥óZhp¡ `Z dpR>gu Mpe R>¡. fpdL$©óZ-rhh¡L$p_„v$ A_¡ dp Ap_„v$deu kyÝ^p„ dpR>gu Mpsp„. khp£v$en¡Ó¡ AN°ZuL$pe®L$fp¡ `Z dpR>gu Mpe R>¡ s¡ lz„ ÅZsp¡. lz„ _ Mpsp¡ `Z d_¡ s¡d_p¡R>p¡R> _ lsp¡. V²¡$__u X$pCt_N L$pfdp„ S>dhp S>hp_y„ \sy„ Ðepf¡ A¡L$ S>V¡$bg `f dp„kplpf L$f_pf_u kp\¡ b¡ku ipL$plpfu cp¡S>_ L$fhpdp„ d_¡k|N _ fl¡su. `Z OZp tlvy$Ap¡_¡, s¡dp„e¡ drlgpAp¡_¡ Ap R>p¡R>rsfõL$pf_u lv¡$ ìep`¡gp¡ d¢ Å¡ep¡ R>¡. dpfu A¡L$ cpZu dpfu kp\¡ V²¡$_dp„S>dhp Aph¡gu. s¡Z¡ sp¡ dp„kplpfu \pmu Å¡C A_¡ s¡_¡ EbL$p Aphhpdp„X¡$gp _¡ `R>u EgV$u \C Ne¡gu. NyS>fpsdp„ h¥óZh, õhpdu_pfpeZ _¡buÅ tlvy$ k„âv$pe_p s\p S>¥_p¡_u blzdsu lp¡C dp„kplpfuAp¡ dpV$¡ A_¡s¡dp„e dykgdp_p¡ dpV¡$ rsfõL$pf_p¡ cph R>¡ s¡ d¢ Å¡ey„ R>¡. Å¡ L¡$ ApdpÞesp c°dd|gL$ R>¡. hprZep-b°pûZ-`V¡$g_¡ bpv$ L$fsp v$rgsp¡,Apqv$hpkuAp¡, fS>`|sp¡dp„ Apr\®L$ _bmpC_¡ L$pfZ¡ L$v$pQ dp„kplpf _l]\sp¡ lp¡e `Z âk„N¡ âk„N¡ s¡Ap¡dp„ dp„kplpf AQ|L$ \pe R>¡. ky^f¡guNZpsu eyhp `¡Y$u_p Qyõs ipL$plpfuAp¡_p _bufpAp¡ `Z (Ofdp„ _l] sp¡blpf) IX$p„-dpR>gu-QuL$_ V¡$õV$\u Mpe R>¡. Ap bpbs b^p ÅZ¡ R>¡R>sp„ _\u ÅZsp s¡hp¡ X$p¡m L$f¡ R>¡.

A¡L$ hpf rh_p¡bpÆ_u lpS>fudp„ QQp® \e¡gu. cpfscfdp„NyS>fps-fpS>õ\p_ b¡ âp„sp¡dp„ dp„kplpf \sp¡ _\u A¡hy„ s¡dZ¡ rh^p_L$f¡gy„ Ðepf¡ s¡d_¡e ApS>_u `qf[õ\rs_u ÅZL$pfu d¢ Ap`¡gu. S>¥_p¡,h¥óZhp¡, õhpdu_pfpeZuAp¡dp„ dp„kplpf hÄe® R>¡. `Z ky^f¡gp L$l¡hpsps¡ Ly$Vy„$bp¡_u _hu `¡Y$u a¡i_ sfuL¡$ dy[õgd A_¡ L$p¡õdp¡`p¡rgV$_ lp¡V$gp¡dp„S>C `°k„N¡ âk„N¡ MpZu`uZudp„ dep®v$pc„N L$f¡ R>¡ s¡ lh¡ S>NÅl¡f R>¡.eyfp¡`-Ad¡qfL$p_u fuscpsp¡_y„ Ap„^my„ A_yL$fZ L$fhpdp„ s¡d_¡ Np¥fhgpN¡ R>¡.

Ap k„Å¡Np¡dp„ Qyõs ipL$plpfu kdpS>¡ k|N R>p¡X$hp_u S>ê$f R>¡. lp,kapC_y„ Ýep_ _ fMpsy„ lp¡e Ðep„ Apfp¡Áe_u ×rô$A¡ ky^pfp¡ a¡gphhp_uS>ê$f R>¡.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 88

Page 89: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

rÓc¡V$pdp„ L$pe®

1959-60_y„ A¡L$pv$ hfk DÑf NyS>fps_p rÓc¡V$pdp„ \e¡gp„ N°pdv$p_uNpdp¡_u yrô$ A\£ L$pd L$fhp_y„ W$ey : s¡dp„ hX$_Nf_p v$pL$sf ÜpfL$pv$pkÅ¡iu A_¡ CX$f_p frscpC ipl_u kp\¡ flu dpf¡ L$pd L$fhp_y„ lsy„. s¡ b„_¡`p¡s`p¡sp_p„ L$pdp¡ kp\¡ Ap L$pddp„ fl¡sp. lz„ |fp¡ kde s¡dp„ Npmsp¡. v$p„spspgyL$p_p kZpgu_p khp£v$e Apîd_¡ Ad¡ L¡$ÞÖ b_phu L$pd L$fsp. Ðep„ s¡hMs¡ kX$L$ _ lsu. Ad¡ hX$_Nf\u spf„Np V²¡$_dp„ S>C Ðep„\u bkdp„ksgpkZp \C Np¡W$X$p, v$g yfp \C 16-17 dpCg Qpgu_¡ kZpgu `lp¢Qsp.buÅ¡ fõsp¡ M¡X$b°ûp\u dV$p¡X$p S>C kpbfdsu Ap¡m„Nu kZpgu_p¡ lsp¡.ÓuÅ¡ fõsp¡ V²¡$_dp„ Apbyfp¡X$ \C A„bpÆ fps L$pY$u khpf¡ bkdp„ fpZ yfEsfu 10-11 dpCg Qpgu_¡ lX$pv$ \C_¡ kZpgu S>sp¡. A¡L$ hpf Sy>gpC'59dp„ NyS>fpscfdp„ Arsh©rô$ \C _¡ _v$u_pmp„ Ecfpep„ Ðepf¡ Ad¡ ÓZ¡espf„Np\u kZpgu S>sp„ A¡L$ Ecfpe¡gp _pmp_¡ 32 hpf Ap¡m„Nu_¡ Ne¡gp.Ad¡ b^p„ L$`X$p„ L$pY$u, dpÓ QÍ$u `l¡fu b^p kpdp_ D`f àgp[õV$L$ g ¡V$us¡_¡ dp\¡ d|L$u _pmy„ `pf L$fsp. ¼epf¡L$ `pZu Nmp ky u_y„ fl¡sy„. spZ `Zfl¡su. s¡ qv$hk¡ Ad¡ ApMp¡ qv$hk `v$epÓp L$f¡gu _¡ A„ pfy„ \sp„ kZpguApîd `lp¢Ãep Ðepf¡ V$pY$\u \f\fsp lsp.

Ðep„ Apqv$hpku NpdX$pAp¡dp„ N°pdv$p_ k„L$ë`p¡ \e¡gp `Z Ad¡ s¡Npd¡ S>sp sp¡ L$p¡C_¡ s¡_u ÅZ kyÝ^p„ _lp¡su. Apqv$hpku rhõspfdp„ NpdA¡V$g¡ V¡$L$f¡ V¡$L$f¡ T|„ X$u lp¡e. A¡L$ fpZ yf Npd_p¡ rhõspf 11 Qp¡fk dpCg_p¡lsp¡. Ad¡ Ðep„ S>C_¡ ipmp Qpgy L$fphsp. kfL$pfu Qp¡ X¡$ ipmp Qpgsu lp¡e`Z Npd D`f ¼ep„e¡ ipmp_y„ _pdr_ip_ _ lp¡e. b^p rinL$p¡ bÅf_p NpdlX$pv$dp„ fl¡sp _¡ MpC`u_¡ dÅ L$fsp. CÞõ ¡L$V$f `Z lX$pv$ S> Aphsp,rinL$p¡ kp\¡ fl¡sp _¡ L$pNmp¡ s`pku làsp¡ gC S>sp. rinL$p¡ Apqv$hpkukf „Q `pk¡ bpf drl_p_p bpf L$pNmp¡ D`f lpS>fu_p v$pMgp gMphu A„NyW$pQ„ phu g¡sp. Npdgp¡L$p¡_¡ R>p¡L$fp„ cZ¡ s¡dp„ S>fpe¡ fk _l] ! d¢ rinL$p¡_¡kdÅhu ipmpA¡ S>sp„ _¡ O„V$ hNpX$u b¡ksp„ L$f¡gp„. L$p¡C Npd¡ 3 sp¡ L$p¡C Npd¡5-7 bpmL$p¡ ipmpA¡ Aphsp„ \e¡gp„. Aphu 5-7 ipmpAp¡ `pR>m\u khp£v$eep¡S>_p l¡W$m gu^u lsu. dpfu Ap L$pdNufu\u âkß \C qv$‰u\u Apqv$hpkuL$rdí_f îuL$p„s i¡W$ Ðep„ Å¡hp Aph¡gp _¡ d_¡ âp¡Ðkprls L$f¡gp¡.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 89

Page 90: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

lX$pv$ `pk¡ b¡NqX$ephpk Npd¡ dpfp¡ `qfQe h ¡gp¡. A¡L$ Apqv$hpku`qfhpf_¡ dpfp L$pddp„ fk `X¡$gp¡. s¡\u Ðep„_u ipmp Å¡hp lfrhgpkbl¡_Aph¡gp„. v$pL$sf Å¡iu, lfrhgpkbl¡_ _¡ lz„ Ad¡ ÓZ b¡NqX$ephpk s¡cpC_¡ O¡f Ne¡gp„ Ðepf¡ s¡ cpC lV$pÏ„ L$fhp lX$pv$ Ne¡gp. Aphu_¡ s¡dZ¡Adpf¡ dpV¡$ cp¡S>_ b_ph¡gy„. dL$pC_p¡ fp¡V$gp¡ A_¡ sy„bX$p_y„ ipL$. sy„bX$p_pVy$L$X$p L$fu Q|g¡ `pZu _p„Mu bpa¡gp. A¡ëeyrdr_ed_u s ¡gudp„ s¡ ipL$ A_¡gpL$X$p_p Mp„X$rZep D`f b¡ ÅX$p fp¡V$gp kp\¡ duWy„$ Ap`u s¡dZ¡ Ad_¡S>dhp L$l¡gy„. ipL$ D`f duWy„$ ccfphu ÓZ¡e S>Z¡ fp¡V$gp kp\¡ s¡ Mp ¡gy„.A¡hu Nfubu s¡ rhõspfdp„ lsu. \pmu, QdQu _ dm¡. dkpgpdp„ duW$prkhpe lmv$f, ^pZpÆê„$ _ dm¡. dfQy„ lp¡e s¡ Ad_¡ aph¡ _l], s¡g-Np¡m¡e _ lp¡e. Ad¡ sp¡ A¡L$ V„$L$ Mp y„ `Z s¡ gp¡L$p¡ sp¡ bpf¡ dpk b¡ V„$L$Aphy„ S> Mpsp li¡ ! dpV$gpdp„\u `pZu L$pY$hp k|L$p sy„bX$pdp„\u b_ph¡gp¡X$p¡ep¡ s¡ fpMsp.

s¡ rhõspfdp„ ipmpAp¡ Qpgy L$fu `R>u ipmpdp„ ^p¡. 7 `pk L$f_pfÓZ¡L$ R>p¡L$fpAp¡_¡ AÝep`_ d„qv$f_u spgud dpV¡$e dp¡L$g¡gp. s¡d_¡ Ðep„ _pNd¡ sp¡ `pR>p cpNu Aph¡. hmu kdÅhu `V$phu dp¡L$guA¡. s¡ hfkp¡dp„ s¡rhõspfdp„ rinZ_u `qf[õ\rs Aphu lsu. dpõsf v|$f_p L$õbpdp„ flulpS>fu |f¡, `funp_y„ `qfZpd`ÓL$ cf¡ _¡ D`gp ^p¡fZdp„ QY$ph¡. rhÛp\}L$p„C S> ÅZsp¡ _ lp¡e. b y„ L$pNm D`f S> Qpg¡ ! kfL$pfu N°p„V$p¡ h`fpe_¡ L$pNm D`f cZsf h ¡. hfk¡ A¡L$ hpf Npd¡ S>C R>p¡L$fp„_u cfsu L$f¡Ðepf¡e _pdp¡ kpQp„ gMsp li¡ L¡$ D`Åhu L$pY$sp li¡ s¡e s¡Ap¡ S> ÅZspli¡.

kZpgu_u ApîdipmpAp¡_p lp¢riepf rhÛp\}Ap¡ ¥L$u A¡L$pv$_¡ lz„v$f drl_¡ kàsdu kcpdp„ ÅJ Ðepf¡ dpf¡ MQ£ kp\¡ gC S>sp¡. hpfpafsuQpf-`p„Q R>p¡L$fp A¡ fus¡ bk-V²¡$_dp„ dykpafu L$fu Adv$phpv$ Aph¡gp.

L$pd AÐe„s L$`fy„ _¡ ^ufS> dp„Nu g¡ s¡hy„ lsy„. kZpgu_p khp£v$eL¡$ÞÖ_¡ ipmpAp¡ Qpgy L$fu kp¢ u_¡ 1960_p S|>_dp„ lz„ hmu `pR>p¡ dpfu d|mk„õ\p hX$p¡v$fp rS>‰p_u khp£v$e ep¡S>_pdp„ `pR>p¡ aep£.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 90

Page 91: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

11 : gÁ_-âL$fZ

c|rdv$p_dp„ Å¡X$pep¡ s¡ ANpD\u S> gÁ_ _ L$fsp„ b°ûQpfu flubbgcpC_u S>¡d `qfh°pS>L$ tS>v$Nu ìesus L$fhp_y„ rhQpf¡gy„. s¡ hMs¡bbgcpCA¡ ìephlpqfL$ kgpl Ap ¡gu L¡$ `Quk hj® ky u gÁ_ _ L$fhy„A¡V$gp¡ k„L$ë` g¡hp¡ A_¡ `p¡sp_u h©rÑAp¡_¡ Å¡sp fl¡hy„. Ðep„ ky u gpN¡ L¡$b°ûQpfu flu iL$pi¡ sp¡ buÅ„ `p„Q hfk ky u gÁ_ _ L$fhp_p¡ k„L$ë`g„bphhp¡. A¡d 30 hfk `R>u buÅ„ `p„Q hfk A¡d 35 hfk A¡d L$fhy„.`Z ApÆh_ b°ûQe®_p¡ k„L$ë` _ g¡hp¡. dpfy„ kpvy„$ îdr_›$, õhphg„buÆh_ Å¡C kp\¡_p rdÓp¡_¡e lz„ gÁ_ _l] L$fy„ s¡hu ^pfZp b„ pe¡gu. `Zd¢ dpfu h©rÑAp¡_¡ Å¡C Æh_dp„ v„$c _ \pe s¡_u L$pmÆ fpMu gÁ_ L$fu_¡W$fuW$pd \hp_p¡ r_Z®e Ål¡f L$ep£. L¡$V$gpe_¡ Apòe® \e¡gy„. `Z L$p¡C_uL$ë`_p dyS>b dpf¡ Æhhp_y„ _ lsy„. Np„ uÆ_p kÐepN°l_p Ap„v$p¡g__phpef¡ L¡$V$gpe¡ L$pe®L$fp¡A¡ ApÆh_ b°ûQe®_p¡ k„L$ë` gu ¡gp¡. s¡dp„\uSy>NsfpdcpC, qv$gMyicpC, bbgcpC S>¡hp \p¡X$pL$_¡ bpv$ L$fu buÅL¡$V$gpe¡ `pR>m\u k„L$ë` kpQhu iL¡$gp _l], `qfZpd¡ õMg_p¡ \e¡gp„ _¡kdpS>dp„ lp„ku`pÓ b_¡gp. Ap bpbsdp„ lz„ |Z® ÅN©s lsp¡.

lh¡ gÁ_ L$fhy„ sp¡ d_¡ `fZ¡ L$p¡Z A¡ âñ \ep¡. lz„ sp¡ OfbpfR>p¡X¡$gp¡ A¡L$pL$u, ÐepNu dpZk. Þeps-Åsdp„e¡ _ dp_y„. s¡\u tS>v$Nu_p v$f¡L$hmp„L¡$ bbgcpC_y„ dpN®v$i®_ d¡mhsp¡ s¡d s¡d_¡ `Ó g¿ep¡. L$p¡C rh^hp,Ðe¼sp, v$rgs, Csf^d}, Nfub A_¡ dS>b|f A¡hu ìe[¼s_u kp\¡ gÁ_L$fu s¡_p¡ DÙpf L$fy„ s¡hp¡ Apv$i® lz„ d_dp„ k¡hsp¡ lsp¡, s¡ g¿ey„.bbgcpCA¡ g‚ L$fhp_p r_Z®e_¡ sp¡ h^pìep¡ `Z L$p¡C_p¡ DÙpf L$fhpgÁ__u hps âÐe¡ Ak„drs v$ip®hu. s¡dZ¡ d_¡ g¿ey„, ""õhpcprhL$ fus¡Ap`Zp `qfQedp„ lp¡e _¡ Afk`fk L$pe®\u Å¡X$pe¡gu ìe[¼s lp¡e, d_d¡mlp¡e, tS>v$Nu_p¡ fpl kp\¡ Qpgu iL¡$ s¡hu ìe[¼s lp¡e s¡_u kp\¡ Å¡X$pC iL$pe.`R>u s¡_u _ps-Ås-^d®-`qf[õ\rs _ Å¡hpe `Z A¡L$ Apv$i® _½$u L$fu`pÓ ip¡ hp S>CA¡ sp¡ tS>v$Nu bp¡Åê$ \C iL¡$.'' d_¡ s¡d_u hps hpS>bugpNu. lz„ lh¡ gÁ_ L$fu_¡ [õ\f \C_¡ L$p¡C Apîddp„ fQ_pÐdL$ L$pe® L$fuiA¡hp¡ r_Z®e d¢ rdÓp¡ kdn Ål¡f L$ep£. Npddp„ Of _l], kuddp„ M¡sf _l],

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 91

Page 92: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

b¢L$dp„ b¡g¡Þk _l], kp¡_p-Qp„v$u_p„ Of¡Zp„ _l] A¡hp¡ õh¥[ÃR>L$ Nfubudp„Æhhp_p¡ k„L$ë` g¡_pf_¡ s¡hp S> Apv$i®hpmu Æh_kp\u dmhu dyíL¡$glsu. L$p¡C A¡hu s¥epfu bsph¡ sp¡ lz„ hps L$fy„ _¡ ! A¡hy„ A¡L$dpÓ `pÓ lsy„,ApS>¡ 52 hfk\u S>¡_u kp\¡ gÁ_Æh_\u Å¡X$pep¡ Ry>„ s¡ d„Sy>gp. s¡_p r`spNyS>fu Ne¡gp s¡\u õhps„Ôek¡_p_u L$pL$p frkL$gpg ApTpv$ s¡d_p Ly$Vy„$b_uS>hpbv$pfu k„cpmsp lsp. dp¡V$u ÓZ bl¡_p¡ `fZ¡gu lsu. Qp¡\u Ly$dyv$kp„Y$pkpg_p S> L$pe®L$f rdÓ c| ¡ÞÖcpC kp\¡ Å¡X$pe¡gu. s¡ dpfu kp\¡h¡X$R>u_p Aæepkdp„ lsu. Ðep„ AÝep`_ d„qv$fdp„ lz„ ku^p¡ buÅ hj®dp„v$pMg \e¡gp¡ _¡ s¡ `l¡gp hj®dp„ lsu. s¡hu ÓZ bl¡_p¡_¡ lz„ ¼epf¡L$Aæepkdp„ dv$v$ê$` \sp¡ s¡_p¡ D‰¡M ANpD L$fu Nep¡ Ry>„. s¡ hMs\u^d®_u bl¡_ \C d_¡ fpMX$u bp„ su lsu. s¡_u _p_u bl¡_ d„Sy>gpMpv$u^pfu, f¢qV$ep¡ L$p„s_pfu, v$f-v$pNu_p_p¡ ip¡M _l] fpM_pfu A_¡hX$p¡v$fpdp„ "c|rd yÓ' L$pep®gedp„ L$pd L$f_pfu lsu. Jdfdp„ dpfp\u 4-4||

hfk _p_u lsu. s¡dp„ buÆ b^u A_yL|$msp lp¡C dpfp rdÓ¡ s¡ `pÓ_uv$fMpõs L$fu A_¡ d¢ `k„v$Nu Dspfu. ANpD b¡-ÓZ hfk `l¡gp„ L$p¡CA¡Aphu v$fMpõs L$f¡gu Ðepf¡ 25 hfk ky u gÁ__p¡ rhQpf _l] L$fhp_p¡dpfp¡ k„L$ë` lsp¡. 1960_p Sy>gpC_u ÓuÆ spfuM¡ (cÖu_p¡d_¡ qv$hk¡)Ap_„v$u_p dyhpX$p_p Apîddp„ khp£v$e_u gÁ_rhr^\u, kpv$pC\u Adpfpk„QpgL$ îu fdZcpC „X$ép_p Np¡f`v¡$ A_¡ |. îu â¡dg dlpfpS>_u lpS>fudp„Ad¡ gÁ_N°„r\\u Å¡X$pep„. s¡ hMs¡ Mpv$uc„X$pfdp„\u A¡L$ g¢Op¡ _¡ A¡L$ Tæcp¡Mfuv$hp_p ê$. 20/- dpfu `pk¡ _ lsp s¡ dpfp rdÓ `ue|jcpCA¡ Ap ¡gp.

gÁ_ `R>u R> dpk Ad¡ Ap_„v$u_p dyhpX¡$ N°pdk¡hL$ sfuL¡$ L$pY$ép.`R>u iriL$p„scpC NyS>fps _C spgud k„O_p afsp rinL$ sfuL¡$ S>sp„ d_¡rinZ-k„ep¡S>L$_u S>hpbv$pfu kp¢ psp„ Ad¡ `p„Xy$ fl¡hp Nep„. Ðep„\u '62dp„L¥$gpk Apîddp„ fl¡hp Nep„. s¡ hMs¡ Adpfp k„QpgL$ îu fdZcpC „X$épkp„Y$pkpg\u L¥$gpk Apîd fl¡hp Aphu Nep lsp. D`fp„s D`-k„QpgL$d\yfcpC `V¡$g Apîd_u M¡su s\p dL$p_-bp„ L$pdp¡_u S>hpbv$pfuk„cpmsp. lz„ rinZ-k„ep¡S>L$ lsp¡ s¡\u bpf¡L$ ipmp A_¡ A¡L$ DÑfbyr_epv$u rhÛpge D`fp„s A¡L$-b¡ bpghpX$uAp¡ s\p L¡$ÞÖ-k„Qpg__y„ L$pdk„cpmsp¡. k„QpgL$ fdZcpC „X$ép_¡ |R>uA¡ s¡V$gp¡ S>hpb Ap ¡, bpL$u

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 92

Page 93: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

s¡d_u kp^_pdp„ ìeõs fl¡sp. L$pe®L$sp®Ap¡_¡ `p¡sp_u k|T _¡ i[¼s dyS>bs¡Ap¡ dy¼s`Z¡ L$pd L$fhp v¡$sp. s¡\u L$pe®L$sp®_y„ OX$sf kpfy„ \sy„.

khp£v$e ep¡S>_pdp„\u lz„ h¡s_ g¡sp¡ R>sp„ NyS>fps khp£v$e d„X$mdp„kp^_v$p_ krdrs_u L$pdNufu k„cpmsp¡, L$pfp¡bpfu_p¡ kæe `Z lsp¡.Ahpf_hpf kcp-k„d¡g_-epÓpdp„ S>sp¡. L$pÞsp-lfrhgpk bl¡_p¡ `ZAhpf_hpf Adpf¡ O¡f Aphsp„. s¡ hMs¡ s¡ b^p„ hX$p¡v$fpdp„ L$pe®L$fr_hpkdp„ S> fl¡sp„.

AÞe õdfZue âk„Np¡

lz„ L¥$gpk Apîddp„ lsp¡ s¡ v$frdep_ khp£v$e ep¡S>_p_p L$pe®L$fp¡_ph¡s_dp„ ê$. 8/-_p¡ h^pfp¡ \ep¡. d_¡ rinZ-k„ep¡S>L$ sfuL¡$ ê$. 120/- dmsp.d„Sy>_¡ rlkpb_ui sfuL¡$ ê$. 120/- dmsp. Adpfy„ ê$. 240/-dp„ _cu S>sy„.Ofdp„ Ad¡ b¡ D`fp„s _p_p¡ L$r`g lsp¡. Ap fL$d_p¡ h^pfp¡ \ep¡ A¡V$g¡b^p L$pe®L$fp¡A¡ Ap h^pfp_u fL$d L$pe®L$f `qfhpf_¡ Ap`hu _¡ s¡dp„\u L$p¡CL$pe®L$f_¡ L$p¡C ApL$[õdL$ h^pfp_p¡ MQ® Aph¡ A\hp R>p¡L$fp_¡ cZphhp_p¡MQ® \pe sp¡ s¡dp„\u dv$v$ Ap`hu s¡hy„ kp¥A¡ kp\¡ dmu_¡ W$fpìey„. fL$d h ¡sp¡ s¡dp„\u ¼ep„L$ kpd|rlL$ âhpk L$fhp¡ L¡$ L$p¡C QuS>-hõsy gphu v$f¡L$_¡Ap`hu s¡hy„ Ad¡ _½$u L$f¡gy„. 3-4 hfk Ap âep¡N Qpg¡gp¡ s¡dp„\uA¡L$pv$hpf b^p `qfhpf kp\¡ _d®v$pqL$_pf¡ âhpk `Z L$f¡gp¡.

Ap v$frdep_ A¡L$ lqfS>_ rÀõsu bl¡__¡ AÝep`_dp„ spgudA\£ S>hp_y„ \ey„. s¡d_¡ drl_¡ ê$. 30/-_u rióeh©rÑ Ap`hp_u S>ê$f `X$u.khp£v$e ep¡S>_pdp„ s¡ kNhX$ _ lsu s¡\u 10 dpk_p ê$. 300/-_u dv$v$ îuL$us®_cpC ^pqfepA¡ Ap`u. Ap fL$d afsu fl¡ _¡ hpfpafsu S>ê$qfepshpmp_¡A`pe s¡hu ep¡S>_p b_phu. 3-4 L$pe®L$sp® s¡dp„\u cÎep li¡. Aphp`pqfhpqfL$ âep¡Np¡ Ad¡ L$fsp _¡ rinL$p¡/L$pe®L$fp¡_¡ dpÓ _p¡L$fu |fsp¡ S> k„b„R>¡ s¡hy„ _ gpNhp v¡$sp„. s¡\u v$f drl_¡ A¡L$ frhhpf¡ `qfhpf_u duqV„$N L$fsp.kp¥ S>dhp_y„ `p¡s`p¡sp_¡ O¡f\u gphsp„. 3-4 L$gpL$ îdL$pe® L$fsp„, kp\¡ b¡ku`p¡sp_y„ cpsy„ b^p„_u hÃQ¡ hl¢Qu_¡ Mpsp„ _¡ N°pdkdpS> s\p ipmp_p âñp¡QQ®sp„. s¡dp„ k„QpgL$îu fdZcpC „X$ép, D`k„QpgL$ îu

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 93

Page 94: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

d\yfcpC `V¡$g, iricpC, `ue|jcpC, c| ¡ÞÖcpC d_lfcpC hN¡f¡_p¡ kp\-klL$pf fl¡sp¡. hmu rinL$p¡_y„ kpdpÞe op_ h ¡ s¡ dpV¡$ R>-bpf drl_¡ A¡L$hpf g¡rMs `funp `Z g¡sp„. L¡$V$gpL$ rinL$p¡_¡ s¡ _ Ndsy„ `Z A¡L„$v$f¡ b^p_¡dÅ `X$su s¡\u \p¡X$p Np„NXy„$ rinL$p¡_¡ cmhy„ `X$sy„. L¡$V$gpe¡ _p¡L$fugnu rinL$p¡^ud¡ ^ud¡ Mpv$u `l¡fsp _¡ dprkL$-rdg_p¡dp„ EgV$\u cmsp \C Ne¡gp.

1963dp„ lz„ rh_p¡bpÆ `pk¡ b„Npm_u `v$epÓpdp„ Ne¡gp¡ Ðep„\u AphuV$u•bu•dp„ k`X$pep¡. b¡ drl_¡ V$u•bu•dp„\u kpÅ¡ \C `pR>p¡ Apìep¡ s¡_p¡ `ZBrslpk b_u Nep¡. O¡f d„Sy>gp_¡ kyhphX$dp„ 27 qv$hk_p¡ L$r`g A_¡ d_¡V$u•bu•_y„ r_v$p_ \ey„. s¡ hMs¡ dufp„bl¡_, AfyZcpC, L$fk_L$pL$p Ad_¡ lw„afl¡ s¡ dpV¡$ kp\¡ fl¡hp Aph¡gp„ _¡ Of_p¡ b^p¡ bp¡Å¡ D`pX$u gu ¡gp¡. _p_ydS>dyv$pf_¡ ÅZ \C L¡$ d_¡ V$u•bu• R>¡ _¡ Ofdp„ _p_y„ bpmL$ R>¡. s¡\u X$pL$V$fÅ¡iu_¡ gC hX$p¡v$fp\u hl¡gu khpf¡ v$l¡fpv|$_ A¡¼kâ¡kdp„ _uL$mu X¡$fp¡g õV¡$i_¡Esep®. s¡ hMs¡ A¡L$ bk L$pgp¡g\u X¡$fp¡g \C `p„Xy$d¡hpk Aphsu lsu.ÅZusp sp¡ V²¡$__p R>¡‰p X$bpdp„ b¡ku V²¡$_ Ecu fl¡ L¡$ sfs S> X¡$fp¡g_p f¡gh¡apV$L¡$\u bk `L$X$u g¡sp `Z _p_ycpC_¡ L$V$p¡L$V$ kde_u Mbf _l]. s¡\u s¡A_¡ X$pL$V$f Å¡iu V²¡$_dp„\u Esfu bk_u s`pk L$fhp Nep sp¡ bk E`X$uNe¡gu. buÆ bk b`p¡f¡ kps L$gpL$ `R>u. s¡\u b„_¡ S>Z¡ Qpghp dp„X$éy„. _hdpCg Qpgu_¡ L¥$gpk Apîddp„ Aphu Nep. s¡d_u dpf¡ dpV¡$_u tQsp A_¡ s¡_¡L$pfZ¡ s¡dZ¡ h¡W¡$gu lpX$dpfu Å¡C lz„ Nv¹$Nv¹$ \C Nep¡. _p_ycpCA¡ sp¡dp¡V$pcpC_u S>¡d O¡f Aphu ìehõ\p L$fu v$u^u. s¡ hMs¡ L$p„sp-lfrhgpkbl¡_p¡ Adpf¡ Ðep„ lsp„. dpf¡ hX$_Nf_p V$u•bu• k¡_¡V$p¡qfeddp„ S>C fl¡hy„ _¡L$p„spbl¡_¡ dpfu kp\¡ S>hy„. O¡f d„Sy>_u k¡hpdp„ lfrhgpkbl¡_ fl¡ s¡d hl¢QZuL$fu v$u^u. v$pL$sf Å¡iuA¡ `Z Ap ep¡S>_p_¡ d„S|>fu Ap`u v$u^u. khp£v$eL$pe®L$fp¡dp„ NyS>fpsdp„ Ap S>¡ Ly$Vy„$bcph lsp¡ s¡_p¡ Å¡V$p¡ cpfsdp„ ¼ep„e¡ Å¡hpdmsp¡ _\u. dpfu `pk¡ MQ®hp dpV¡$ S>¡ fL$d lp¡e s¡ Ap`hp_u, bpL$u_p¡ MQ®V$u•bu• k¡_¡V$p¡qfed L$fi¡. khp£v$e ep¡S>_pdp„ Ad¡ 24 L$gpL$_p L$pe®L$f lsps¡\u fÅ_p¡ L$p¡C khpg S> _ lsp¡. `h_pf Djpbl¡__¡ dpfu dp„v$Nu_u Mbf`X$u NC s¡\u s¡e L¥$gpk Apîddp„ Aphu Ne¡gp„ _¡ d„Sy>_u OfL$pd_u b^u S>S>hpbv$pfu D`pX$u gu ¡gu.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 94

Page 95: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

dpfu V$u•bu•_u budpfu `Z QdÐL$pqfL$ fus¡ kpfu \C lsu.b„Npm_u epÓpdp„\u Aphu R>psudp„ vy$:Mphp¡ fl¡sp¡ s¡\u ApZ„v$ v$fbpfNp¡ pmv$pk ne r_hpfZ L¡$ÞÖdp„ X$p¸. Ad©scpC `V¡$g_¡ bsphhp Ne¡gp¡.s¡dZ¡ õ¾$ut_N L$fu X$pbp a¡akpdp„ AX$^p IQ_p ìepk_u L¡$huV$u (MpX$p¡) R>¡A¡d r_v$p_ L$f¡gy„. s¡ kp\¡ S>fpe¡ _ Ncfpsp, r_erds v$hp-ApfpdL$fhp\u dV$u S>i¡ s¡hu ^f`s `Z Ap ¡gu. s¡ hMs¡ õV²¡$àV$p¡dpCku_CÞS>¡L$i__p¡ 45-60-75 qv$hk_p¡ L$p¡k® Aphsp¡. fp¡S> CÞS>¡L$i_ g¡hp_p¡ d_¡L„$V$pmp¡. s¡\u rb°V$ui d¡qX$L$g L$pD[Þkg¡ "ey_u\ub¡_' _pd_u Np¡mu_p¡ âep¡NL$f¡gp¡. fp¡S> A¡L$ kp\¡ Qpf Np¡mu v$p¡Y$ hfk ky u g¡hp_u lsu. d_¡ Np¡muNmhp_y„ aph¡ s¡\u d¢ Ap âep¡Ndp„ fl¡hp_y„ õhuL$pey. v$hp gC O¡f Apìep¡`R>u _p_ycpC A_¡ v$pL$sf¡ Aphu_¡ d_¡ hX$_Nf k¡_¡V$p¡qfeddp„ Mk¡X$ép¡.Ðep„ Apfpd, Mp¡fpL$, fp¡S>_u s`pkZu \sp„. v$frdep_ _pfpeZcpCA¡rh_p¡bp_¡ `Ó g¿ep¡ s¡dp„ dpfu budpfu_u hps gMu lsu. s¡\u rh_p¡bpÆ_p¡`Ó Apìep¡. lsp¡ sp¡ dpÓ `p¡õV$L$pX®$ `Z s¡dp„ s¡dZ¡ V$u•bu•_p¡ AL$kufD`pe k|Qh¡gp¡. s¡ hMs¡ nefp¡N A¡V$g¡ fpS>fp¡N NZpsp¡. lhp Mphp dpV¡$gp¡L$p¡ S>sp _¡ Apfpd L$fsp. bpbpA¡ d_¡ g¿ey„, ""cNhv¹$Nusp d¢ l¥ A¥kp "_qL„$rQs¹ Ar` qQ„se¡s' L$p Aæepk L$fp¡. rQÑ A_¡L$pN° l¥, Dk¡ A¡L$pN° L$fp¡._pdõdfZ k¡ hl lp¡ kL¡$Np. A¡L$pN° lp¡_¡ `f i|Þe L$u Ap¡f Å kL$p¡N¡. A¡L$pN°L$f_¡ L¡$ rge¡ _pdõdfZ syçlpfu dv$v$ L$f¡Np. qL$ku cu _pd L$p kss Å`L$fp¡. d¦ syçlpfp ArcÝep_ L$fy„Np.'' rh_p¡bp_p¡ `Ó A¡V$g¡ ÅZ¡ v¡$hhpZu ! s¡S> nZ\u d¢ fpd-fpd_y„ fV$Z iê$ L$fu v$u y„. iê$Apsdp„ lp¡W$ aaX$sp _¡ iåv$_uL$msp¡. ^ud¡ ^ud¡ s¡e b„ \C Ney„. ÅN©rs |h®L$ kss _pd-õdfZ fl¡sy„.^ud¡ ^ud¡ rQÑ A¡L$pN° \C_¡ i|Þe \hp dp„X$éy„. v$p¡Y$-`p¡Zp b¡ dpk `R>u d_¡sp¡ kpfy„ gpNhp dp„X$éy„. v$pL$sf _h_uscpC ap¡S>v$pf Ðep„ lsp. d¢ s¡d_¡ L$üy„L¡$, ""cC, dpfp¡ A¡¼k-f¡ gp¡ _¡ Sy>Ap¡ L¡$ kpfy„ R>¡ sp¡ d_¡ S>hp v$p¡ sp¡ L$pd¡gpNy„.'' s¡ L$l¡, ""sdpfy„ S>¡ v$fv$ R>¡ s¡ Å¡sp„ R> drl_p sp¡ kpÅ„ \sp„ gpNi¡.''R>sp„ s¡dZ¡ dpfu dpNZu\u A¡¼k-f¡ gu^p¡. A_¡ Apòe® hÃQ¡ L¡$huV$u Npeb! s¡d_¡ i„L$p `X$u L¡$ L$p„ hX$_Nf_p L$p„ ApZ„v$_p A¡¼k-f¡ diu_dp„ Mpdu lp¡huÅ¡CA¡. A¡V$g¡ d_¡ ApZ„v$ dp¡L$ëep¡. X$pL$V$f Ad©scpC_¡ hps L$fu. s¡dZ¡õ¾$ut_N L$fu_¡ Å¡ey„ sp¡ hX$_Nf_p diu__u

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 95

Page 96: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

hps bfpbf lsu. s¡d_¡e Apòe® \ey„. d¢ |R>ey„ L¡$, ""`l¡gu hMs sd¡d_¡ s`põep¡ Ðepf¡ NS>hpdp„ L$p¡C rk½$p¡ L¡$ L$p„CL$ flu Ney„ lp¡e _¡ sd_¡L¡$huV$u gpNu lp¡e s¡hu c|g sp¡ _\u \C _¡ ?'' s¡dZ¡ lku_¡ d_¡k„¿epb„ A¡¼k-f¡ àg¡V$p¡ bsphu. NS>hpdp„ L$p¡C A`pfv$i®L$ QuS> lp¡e sp¡L¡$hy„ rQÓ Aph¡ s¡ kdÅìey„. `Z lz„ R> drl_p_¡ bv$g¡ `p¡Zp b¡ dpkdp„L¡$hu fus¡ kpfp¡ \ep¡ s¡ ÅZhpdp„ s¡d_¡ fk lsp¡. v$hp-Apfpd-Mp¡fpL$ b y„bfpbf lsy„ sp¡ h^pfpdp„ d¢ iy„ L$ey ? d¢ rh_p¡bp_p `Ó_u A_¡ S>`eo_uhps L$fu rQÑ_¡ i|Þe L$fhp_p¡ âeÐ_ Qpgsp¡ s¡_u hps L$fu. s¡dZ¡ dpÞey„L¡$ d¡qX$L$g kpeÞkdp„ S>¡ _\u s¡ rh_p¡bp_u kgpl¡ L$fu bspìey„. lz„ "_qL„$rQs¹ Ar` qQ„se¡s¹'_u r_rh®Qpf [õ\rsdp„ kss sp¡ flu i¼ep¡ _ lsp¡.dpfp¡ âepk kss füp¡ lsp¡. r_rh®Qpf rõ\rs Ag`Tg` Qpgsu. `Zrh_p¡bp_p ArcÝep__u `Z Akf lp¡C iL¡$ s¡hu dpfu dpÞesp ×Y$ \C._p[õsL$p¡, r_fuðfhpv$uAp¡ _ dp_¡ s¡hp¡ Ap A_ych R>¡.

lz„ hX$_Nf\u L¥$gpk Apîd `lp¢Qu Nep¡ `Z dpf¡ S>hpbv$pfu_y„A_¡ tQsp L$fph¡ s¡hy„ L$p¡C L$pd L$fhp_y„ _ lsy„ s¡\u dpfp rdÓ `ue|jcpC_ukgpl \C L¡$ dpf¡ gp¡L$cpfsudp„ S>C õ_psL$ \hy„. ÓZ hfkdp„\u A¡L$ hj®d_¡ dpa dþey„ _¡ lz„ ku^p¡ buÅ hfkdp„ N°pdr_dp®Z_u ipMpdp„ v$pMg\ep¡. kapChpmp L„$Q_cpC `V¡$g dpfu kp\¡ lsp. L$pe®L$f sfuL¡$ 8-10 hfkL$pd L$fu_¡ s¡Ap¡ `v$hu g¡hp v$pMg \e¡gp. âcyv$pk Np„ u_p„ v$uL$fuL$dmpbl¡_ `Z dpfu kp\¡ lsp„. s¡ hfk¡ `pZu_u AR>s lp¡C kÓSy>gpCdp„ iê$ \e¡gy„. Ap¸L$V$p¡bfdp„ qv$hpmu h¡L¡$i_ `X¡$ s¡\u AY$u-ÓZ dpklz„ füp¡ _¡ kÓ |fy„ \ey„.

dpfp¡ rhÛp\} sfuL¡$ gp¡L$cpfsu_p¡ r_hpk epv$Npf R>¡. s¡ hMs¡_p_pcpC cË$ sp¡ NyS>fu Ne¡gp. d|mi„L$fcpC lsp `Z s¡Ap¡ k„õ\p R>p¡X$ucph_Nf fl¡hp S>i¡ s¡hu hps Qpgsu lsu. dpf¡ cZhp_p rhjep¡dp„fpS>_ursip÷ S>•d• ipl g¡sp, A\®ip÷ gÿdZcpC `V¡$g g¡sp. tlv$ud|mi„L$fcpC, A„N°¡Æ fS>_uL$p„scpC, NyS>fpsu L$pìe ¼epf¡L$ d_ycpC „Qp¡muAphu_¡ cZphsp. A„bf QfMp _¡ DÛp¡N ^_kyMcpC Qgphsp. buÅ Np¥Z

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 96

Page 97: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

rhjep¡_u rhNsp¡ õdfZdp„ _\u. lz„ '53dp„ a¡L$ëV$u Ap¸a kpeÞkdp„ CÞV$fkpeÞk_p b¡ drl_p A_¡ `R>u '54-'55dp„ h¡X$R>udp„ AÝep`_ d„qv$f_y„ buSy>„hfk L$fu_¡ 10 hfk rinL$-N°pdk¡hL$-c|v$p_ L$pe®L$f_p¡ A_ych gC_¡Aph¡gp¡. 1953dp„ fpô²$cpjp âQpf krdrs-h^p®_p¡ lz„ L$p¡rhv$ \e¡gp¡. A¡V$g¡d_¡ tlv$u_p hN®dp„\u dy[¼s dmu. A„N°¡Æ_p rhjedp„ sp¡ ^p¡. 8-9 S>¡hy„cZhp_y„ lsy„. DÑf byr_epv$u_p„ ÓZ hfk |fp„ L$fu gp¡L$cpfsudp„ v$pMg\_pf_¡ A„N°¡Æ_p¡ rhje `l¡gu hpf Aphsp¡. lz„ sp¡ ^p¡. 5\u 11 A„N°¡ÆcZ¡gp¡. hmu L$p¡g¡S>_y„ khp hj® sp¡ A„N°¡Æ dpÝeddp„ S> cZ¡gp¡. s¡D`fp„s rhv¡$ip¡dp„ `Ód¥Óu L$fsp¡ s¡\u A„N°¡Æ `Óìehlpf_u V¡$h lp¡C dpfy„A„N°¡Æ âdpZdp„ OÏ„ kpfy„ lsy„. s¡\u fS>_uL$p„scpCA¡ d_¡ hN®dp„ b¡khp_¡bv$g¡ gpeb°¡fudp„\u A¡L$ Qp¡ X$u_y„ A„N°¡Ædp„\u NyS>fpsu cpjp„sf L$fhp_y„kp¢àey„. gplp¡g-[õ`rs_p hZ®__u frkL$ y[õsL$p_y„ d¢ cpjp„sf L$fhp dp„X$éy„s¡\u A„N°¡Ædp„\u dy[¼s dmu. _pdp_p¡ A¡L$ rhje Adpfp N°p•r_•_pApQpe® kp¡dpcpC g¡sp. s¡Ap¡ cZ¡gp `Z NZ¡gp _l]. A¡L$ hpf hN®dp„S>dp-D^pf s¡Ap¡ iuMhsp lsp s¡dp„ bmv$_u Mfuv$u L$fu sp¡ fL$d L¡$hufus¡ gMhu A_¡ b¡ drl_p `R>u bmv$ dfu Nep¡ sp¡ L$C fus¡ A¡ÞV²$u `pX$hus¡ âñ v$pdÆcpC _pd_p A¡L$ dp¡V$p rhÛp\}A¡ |R>ep¡. kp¡dpcpCA¡ L$üy„ L¡$bmv$ Mfuv$u Mps¡ S>dp L$fhp. `Z sp¡ rkgL$ L¡$hu fus¡ dm¡ ? Apd|„ThZ hMs¡ d¢ L$üy„ L¡$, sd¡ fÅ Ap`p¡ sp¡ kdÅhy„. _¡ hN® d¢ gu^p¡.gpCh õV$p¡L$ - X¡$X$ õV$p¡L$_p„ `ÓL$p¡, k„õ\pdp„ bmv$ dfu Åe sp¡ W$fph L$fugpCh õV$p¡L$ `ÓL$dp„\u L$du L$fhp¡ hN¡f¡ d¢ kdÅìey„. fp¡S>d¡mdp„ sp¡ _pZp„_ug¡hX$-v¡$hX$ \pe sp¡ S> A¡ÞV²$u `X¡$ s¡ hps L$fu. s¡ hN® `R>u kp¡dpcpCA¡d_¡ _pdpdp„\u dy[¼s Ap`u. lz„ `p¡s¡ _pdy„ cZ¡gp¡ _l] `Z L¥$gpkApîddp„ k„õ\p_p rlkpbp¡ L$fsp¡ s¡_¡ gu ¡ A_¡ dpfp S>ÞdÅs hrZL$k„õL$pf_¡ L$pfZ¡ rlkpbdp„ dpl¡f lsp¡. NrZsdp„ 100dp„\u 100 dpL®$d¡mhsp¡, s¡\u Ðep„_p rinL$ L$fsp„ k¥Ùp„rsL$ A_¡ A_ych_y„ op_ A_¡L$NÏ„lsy„. Apd A¡L$ `R>u A¡L$ rhjep¡dp„\u dy[¼s dmsu NC. NyS>fpsu L$rhspv$i®L$ cZphsp s¡dp„ blz fk `X$sp¡. _¡ fpS>_ursip÷ _¡ A\®ip÷ sØ_ _hprhjep¡ dpf¡ dpV¡$ lsp. A¡ b¡ S> rhjep¡ dpV¡$ gp¡L$cpfsudp„ b¡ hj® L$pY$hp_y„d_¡ W$uL$ _ gpÁey„ s¡\u qv$hpmu h¡L¡$i_dp„ O¡f Apìep¡ `R>u _ Nep¡.gp¡L$cpfsudp„ d|mi„L$fcpC_p¡ A_¡ b|QcpC_p¡ â¡dpm hsp®h d_¡ M|b Nd¡gp¡.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 97

Page 98: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

lz„ b¡ hj® dpV¡$ L¥$gpk Apîddp„\u Ne¡gp¡ A¡V$g¡ dpf¡ õ\p_¡ buÅL$pe®L$sp®_¡ gC gu ¡gp. lz„ b¡-ÓZ drl_¡ `fs aep£ s¡\u Adpfp k„QpgL$_¡d|„ThZ \C NC. s¡ hMs¡ õhe„k¡hL$ (`V$phpmp)_u S>Áep Mpgu lsu. d¢klS> fus¡ k„QpgL$îu_¡ L$üy„ L¡$, s¡ S>ÁepA¡ lz„ h¡s_ gCi. AgbÑ, L$pdsp¡ lz„ L$fsp¡ lsp¡ s¡ S> L¡$ÞÖ-k„QpgL$_y„ L$fui. k„QpgL$îu_u d|„ThZ sp¡ V$mu`Z s¡d_¡ hkhkp¡ flu Nep¡. b¡ hj® `R>u khp£v$e ep¡S>_p_y„ _hy„ L¡$ÞÖgpdX$p yfpdp„ iê$ \ey„ Ðepf¡ D`-k„QpgL$_p `v¡$ s¡dZ¡ d_¡ _uçep¡ lsp¡.

1964_p S|>_ dpkdp„ khp£v$e ep¡S>_p_y„ _hy„ L¡$ÞÖ Ad¡ kphguspgyL$p_p v$rnZ_p„ 45 Npd hÃQ¡ blz\p `k„v$ L$ey : Ðep„ S>du_ _¡ fl¡W$pZ_ dmsp„, _dukfp Npd_u kuddp„ ÆhpcpC `V¡$g_p b„Ngpdp„ Ad¡ fl¡hpNep. lz„ D`k„QpgL$ _¡ `ue|jcpC rinZk„ep¡S>L$. Adpfp„ b¡ Ly$Vy„$bp¡ Ðep„fl¡sp„. b„_¡ rdÓp¡ `Z k„ey¼s Ly$Vy„b_u S>¡d fl¡sp. dpf¡ A¡L$ v$uL$fp¡ L$r`g _¡s¡d_¡ b¡ v$uL$fp rh yg _¡ ky_ug. Ad¡ A¡L$ AW$hpqX$ey„ dpf¡ O¡f sp¡ A¡L$AW$hpqX$ey„ s¡d_¡ O¡f S>dsp„. fkp¡Xy„$ A¡L$ S> fp¿ey„ lsy„. Ðep„ fluApSy>bpSy>_p„ Npdp¡dp„ afu S>du_ ip¡ sp. gpdX$p yfp Npd¡ hpkv$_p `V$¡gp¡A¡Ad_¡ AphL$pep® s¡\u 1965dp„ lz„ gpdX$p yfp Apìep¡. Ðep„ d„qv$f_u 10 A¡L$fS>du_ 99 hfk_p cpX$p`Ë¡$ gC Ad¡ L$pe® iê$ L$ey. Apk`pk_p„ 45 Npdp¡dp„rinZ-_ipb„ u-Mpv$u-N°pdS>_p¡_p âñp¡_p DL¡$g hN¡f¡_y„ L$pd lsy„.`ue|jcpC rinZ-k„ep¡S>L$ sfuL¡$ dpfu kp\¡ lsp. Ad¡ b¡ kpeL$gp¡ gC 15-

20 dpCg ky u_u rÓÄep_p„ NpdX$pAp¡dp„ afu hmsp. Ðepf¡ Adpfp lõsL$ b¡bpghpX$uAp¡, 32 âp\rdL$ ipmpAp¡, A¡L$ DÑf byr_epv$u ipmp, A¡L$ L$ÞepR>pÓpge A_¡ A¡L$ Ly$dpf R>pÓpge lsp„. kphgu_p¡ Mpv$u c„X$pf b„ `X$uNe¡gp¡ s¡ Ad¡ k„cpþep¡. `pR>m\u s¡_¡ cpv$fhp bv$ëep¡. A„bf QfMp_phNp£ iê$ L$ep®. Mpv$u DÐ`rÑ_y„ L$pd iê$ L$ey.

1968dp„ vy$L$pm `X$ép¡. fpls_p„ L$pdp¡ iê$ \ep„. gpdX$p yfp_p smph_y„Mp¡v$L$pd kfL$pf¡ d„S|>f L$ey. s¡dp„ Ly$g 14 Npd_p dS|>fp¡ L$pd¡ Aphsp. A¡ L$pd_uv¡$Mf¡M lz„ fpMsp¡. dpV$uL$pd dpV¡$ Qp¡L$X$uAp¡ L$pY$u Ap`hu,

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 98

Page 99: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

\e¡gp„ L$pd_y„ dp` g¡hy„, Ap¡Åfp¡ |fp„ `pX$hp„, s¡_¡ vy$fõs L$fphhp„, ^pfL$Y$phhu A_¡ hMskf dS|>fu Q|L$hpe s¡_y„ Ýep_ fpMhy„. kfL$pf_u ep¡S>_pL$pedu _ lp¡e. \p¡X$p¡ hMs L$pd Ap ¡ `R>u õ\m bv$g¡. Adpf¡ Ðep„ `ZApd S> \ey„. b¡ A¡L$ drl_p L$pd Qpëey„ `R>u kfL$pf¡ L$pd b„ L$ey.dS|>fp¡e¡ d|„ThZdp„ `X$ép _¡ lz„e¡ d|„ThZdp„ `X$ép¡. Apd¡e Ofv$uW$ Ad¡ A¡L$S> dpZk_¡ L$pd¡ fpM¡gp„. Å¡ L$pd b„ \C Åe sp¡ dS|>fp¡_y„ NyS>fp_ L¡$d Qpg¡? L$p¡C`Z cp¡N¡ L$pd Qpgy fpMhp_p¡ d¢ r_Z®e L$ep£. dy„bC S>C a„X$ L$fuApìep¡. hX$p¡v$fpdp„e¡ rdÓp¡A¡ dv$v$ L$fu. A_¡ Ad¡ L$pd Qpgy fp¿ey„. `R>u sp¡hX$p¡v$fp_u gpeÞk L$gb Üpfp X$p. õhe„ rs_p¡ `qfQe \ep¡. s¡Ap¡ CASA

k„õ\p_p ârsr_r^ lsp. s¡dZ¡ dS|>fu ¡V¡$ OJ, s¡g, v|$ _p¡ `pDX$f Ap`hp_uep¡S>_p d„S|>f L$fu. Ad¡ s¡ D`fp„s duWy„$, dfQy„, lmv$f, ^pZpÆê„$, Np¡m_p„`qX$L$p„ `Z Ap`sp„. lp¡mudp„ ^pZu-QZp-MS|>f _¡ Mp„X$_p„ lpfX$p„ `Z gphu_¡Ap ¡gp„. fp¡L$X$_¡ bv$g¡ QuS>-hõsy_p ê$ dp„ dS|>fu Q|L$hsp A_¡ W¡$W$ hfkpv$`X$ép¡ Ðep„ ky u gNcN 70-90 Ly$Vy„$bp¡_¡ Ap fus¡ Æhsp„ fpM¡gp„.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 99

cNhp_ R>¡ L¡$ _\u s¡_u ÅZ _\u `Z Ly$v$fsdp„ L$p¡C A¡hy„

sÒh R>¡ S>¡ âk„N¡ âk„N¡ L$p¡C A¡L$ ìe[¼s_¡ bfX¡$ lp\ d|L$u

s¡_p Üpfp kdpS>dp„ _urs-^d®-kv¹$cph_p âkfph¡ R>¡. s¡

sÒh_p¡ lp\ EW$u S>sp„ s¡ ìe[¼s qb_AkfL$pfL$ \C Åe R>¡.

fpdL©$óZ `fdl„k, rhh¡L$p_„v$, fdZdlrj®, v$ep_„v$ kfõhsu,

îu Afrh„v$, dlpÐdp Np„^u, rh_p¡bp S>¡hp Ap L$p¡V$u_p

dlpdp_hp¡dp„ NZu iL$pe.

S>_k¡hp A¡ S> âcyk¡hp R>¡ `f„sy S>_sp S>¡_¡ âcy dp_¡ R>¡

s¡d_u (d|rs®Ap¡_u)e¡ D`¡np L$fhp S>¡hu _\u. S>¡_¡ S>_sp hÃQ¡

L$pd L$fhy„ R>¡ s¡_¡ S>_sp_u cph_p ÅZu-kdÆ s¡_¡ Ap„Q _

Aph¡ s¡_u L$pmÆ fpMhu OV¡$ R>¡.

Page 100: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

12 : ip¡rjsp¡_u hlpf¡

Ap L$pd_¡ L$pfZ¡ Nfub-Apqv$hpku A_¡ v$rgsp¡dp„ dpfp¡ `qfQehÝep¡. s¡d_¡ dpV¡$ L$pedu L$p¡C ep¡S>_p L$fhp_y„ rhQpey. s¡V$gpdp„ bpSy>_pArgÞÖp Npd_u Adpfp Npd_¡ AX$u_¡ Aph¡gu kud_u hX$p¡v$fp_p i¡W$_u 700

huOp„ S>du_ V$p¡Qdep®v$pdp„ lsu, s¡_y„ N¡fL$pev¡$kf h¡QpZ \ey„ _¡ L$ÃR>_pM¡X|$sp¡_¡ s¡ S>du_ h¡QpC. Ap S>du_ Å¡ dmu Åe sp¡ M¡sdS|>fp¡dp„hl¢Qpe _¡ L$ped_¡ dpV¡$ s¡ gp¡L$p¡_y„ v$mv$f auV¡$ s¡d dp_u d¢ M¡sdS|>fp¡_y„k„NW$_ L$ey : kfL$pfdp„ gMp`Ë$u L$fu. R>p`pdp„ s¡ rhj¡ g¿ey„. `qfZpd¡ ¡gpi¡W$_p ¡V$dp„ s¡g f¡X$pey„. s¡dZ¡ Npd_p `V¡$gp¡_¡ kdÅìep L¡$, ""dS|>fp¡_y„k„NW$_ bmhp_ \i¡ sp¡ ApS>¡ dpfp¡ hpfp¡ R>¡ sp¡ L$pg¡ sdpfp¡ hpfp¡ Aphi¡._¡ M¡suL$pddp„ dS|>fp¡ k„NqW$s \C L$pev¡$kf fp¡S>Npfu dp„Ni¡.'' A¡V$g¡ Npd_pM¡X|$sp¡ dpfu rhfyÙdp„ `X$ép. Npddp„ b¡ cpN `X$u Nep. Apqv$hpkuAp¡,bpf¥epAp¡ hN¡f¡ Nfub hN® A_¡ `V¡$gp¡dp„\ue¡ L¡$V$gpL$ dpfu kp\¡ cþep. bpL$u_p`V¡$gp¡ rhfp¡ dp„ `X$ép. s¡dZ¡ âQpf L$ep£ L¡$, ""S>Nv$uicpC khp£v$e L$pe®L$f_ph¡idp„ kpçehpv$u R>¡ _¡ M¡X|$s-dS|>f hÃQ¡ TOX$p¡ L$fphhp dp„N¡ R>¡.'' ¡gp¡bpSy>_p Npd_p¡ S>du_v$pf rk_¡dp_p¡ dprgL$ A_¡ \p¡X$p Ny„X$pAp¡ `Z fpMsp¡.dpfy„ M|_ \i¡ s¡hu Aahp a¡gpC. buÆ bpSy> Npd_p `V¡$gp¡A¡ "S>Nv$uicpCkhp£v$e L¡$ÞÖ R>p¡X$u buS>¡ Åe' s¡hu Ty„b¡i D`pX$u. lz„e¡ Æv¡$ QX$ép¡ lsp¡.

Ap hMs¡ bbgcpC dpfu hlpf¡ Apìep. dpf¡ O¡f Aphu ApMuhps kdÆ Npd_u duqV„$N L$fu. bbgcpCA¡ dpf¡ dpV¡$ bp„l¡ fu Ap`u.M¡X|$s-dS|>f_¡ gX$phhp_u hps _\u, dpÓ Nfubp¡_¡ S>du_ Ap`u `NcfL$fhp_u hps R>¡ s¡d L$üy„. `Z Ap dS|>fp¡_¡ `p¡sp_u S>du_ \C Åe sp¡Adpf¡ Ðep„ dS|>fuA¡ _ Aph¡ _¡ ! A¡hu v$gug s¡ ¥L$u_p L¡$V$gpL¡$ L$fu. Aphy„kpd„shpv$u ip¡jZMp¡f hgZ sp¡ _ S> Qgphu g¡hpe s¡hy„ bbgcpC_y„e¡dp_hy„ füy„. Ap qv$hkp¡dp„ hpsphfZ M|b s„N lsy„. dpfy„ M|_ \C iL¡$ s¡huhpeL$p Qpg¡gu s¡_u ÅZ TuZpcpC v$fÆ_¡ \sp„ s¡dZ¡ d_¡ ìehlpfy kgplAp`u. khp£v$e ep¡S>_p_p k„QpgL$\u dp„X$u_¡ b^p L$pe®L$fp¡ Aphp k„Oj®_prhfp¡ u lsp s¡\u lz„ A¡L$gp¡ S> `X$u Nep¡ lsp¡. TuZpcpCA¡ k„Oj® krdrs_ufQ_p L$fu s¡dp„ TuZpcpC, k_s dl¡sp, lqfhëgc `fuM_¡ g¡hp_u hps

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 100

Page 101: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

L$fu. Ap _pdp¡ kp\¡_u `rÓL$p spgyL$pdp„ b ¡ hl¢Qhp_u kgpl Ap`u. s¡dL$fhp\u lh¡ dpfp¡ `n dS>b|s \ep¡. ¡gp S>du_v$pf i¡W$, Npd_p `V¡$gp¡A_¡ buÅ dpfp rhfp¡ uAp¡ V$pY$p `X$ép. dpfp dpV¡$_u gpNZu ^fph_pfp_p¡X$f OV$ép¡. Ad¡ krdrs_u b¡W$L$ gpdX$p yfpdp„ dpf¡ O¡f fpMu Apk`pk_p„ 14

Npdp¡_p„ M¡sdS|>fp¡_y„ k„d¡g_ bp¡gpìey„. Npd_p eyhL$ d„X$m¡ krdrs_pApN¡hp_p¡_¡ Npddp„ Aphsp fp¡L$hp dpV¡$ kX$L$ D`f dp¡fQp¡ L$ep£. d_¡ Aphps_u ÅZ \sp„ buÅ gp„bp A_¡ L$pQp fõs¡ s¡d_¡ Aphhp_u k|Q_pAp`u. k_s dl¡sp A_¡ lqfh‰ccpC sp¡ Apìep. Npd_u cpNp¡m¡ S>s¡d_¡ Npdgp¡L$p¡A¡ AV$L$pìep. bp¡gpQpgu `R>u tlkp \C iL¡$ s¡hy„ hpsphfZ\sp„ k„d¡g_ fv$ L$ey. `Z krdrs_p kæep¡ Apìep R>¡ _¡ s¡d_¡ S>dhp_y„ R>¡sp¡ S>du_¡ Åe s¡hp¡ hQgp¡ fõsp¡ L$pY$ép¡. Npd¡Npd Aahp a¡gpC L¡$""S>Nv$uicpC_¡ `pV$uv$pfp¡A¡ dpep® R>¡ !'' s¡\u s¡ kp„S>¡ ApMy„ Npd kmNphuv¡$hp Npd_¡ O¡fu gu y„. Npdgp¡L$p¡ Ncfpep. d_¡ dmu_¡ R>¡‰p¡ Apv¡$i dp„NhpL¡$V$gpL$ dS|>f-AN°ZuAp¡ Apìep. s¡d_u s¥epfu Å¡C lz„ Ncfpep¡. dS|>fp¡`p¡sp_p¡ lL$ Np„ uQ]Ýep dpN£ dp„N¡ s¡dp„ lz„ kp\ Ap y„ `Z bpmTpm _¡dpf`uV$dp„ sp¡ lz„ k„drs _ S> Ap y„. d¢ dp„X$dp„X$ kp¥_¡ kdÅhu `pR>phpþep. d_¡ L$p¡CA¡ dpep£ _\u s¡_u Mpsfu \sp„ kp¥ `p¡s`p¡sp_¡ O¡f Nep.lz„ sp¡ dS|>fp¡ dpV¡$ L$pd L$fsp¡ lsp¡ `Z s¡d_¡e dpf¡ dpV¡$ L¡$V$gu gpNZu lsu_¡ `p¡sp_p Å__p Å¡Md¡ dpfu hlpf¡ s¡ b^p k„ u_¡ Apìep lsp s¡ ÅZud_¡ lfM \ep¡. dpfu `pR>m L¡$V$gy„ `uW$bm R>¡ s¡ ÅÎep `R>u Npdgp¡L$p¡e¡kdÆ_¡ V$pY$p `X$u Nep.

dS|>fp¡_¡ L$ped M¢Qdp„ S> fpMhp s¡hy„ `pV$uv$pfu dp_k L$pd L$fsy„lsy„. s¡\u Npd_p Apqv$hpkuAp¡A¡ d_¡ L$üy„ L¡$ ""hfkp¡\u Ad¡ A¡L$ S>T|„ X$pdp„ fluA¡ R>uA¡. R>p¡L$fp_p¡ hõspf h^sp„ fl¡hp_u S>Áep Ap¡R>u `X¡$ R>¡s¡\u Ad_¡ Of\pm_p àgp¡V$ dm¡ sp¡ kpfy„. Adpfp Apîd A_¡ Npd_uhÃQ¡ ÓZ¡L$ A¡L$f_p¡ kfL$pfu Mfpbp¡ lsp¡. d¢ TuZpcpC_u kgpl gu^u. s¡hMs¡ v$rgsp¡-Apqv$hpkuAp¡_¡ Of\pm_p àgp¡V$ apmhu Ap`hp_p¡ kfL$pf¡e L$pev$p¡L$f¡gp¡. ¡gu ÓZ A¡L$f Mfpbp_u S>du_dp„ Npd_p M¡X|$sp¡ Mmp„ L$fsp lsp. s¡\us¡d_u v$p_s A¡ S>du_ _l] Ap`hp_u lsu. d¢ tlds L$fu_¡ AX$ u

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 101

Page 102: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

S>du_ Mmp„ dpV¡$ fpMu bpL$u_u S>du_dp„ A¡L$-A¡L$ Ny„W$p_p àgp¡V$ AfÆAp¡gC Nfubp¡_¡ dp`u Apàep. `V¡$gp¡A¡ `Z rhfp¡ _ L$ep£ A_¡ Apîd\uNpd_¡ Å¡X$sy„ khp£v$e armey„ b„ pC Ney„. ApS>¡ Qpguk hj£e s¡ dL$p_p¡(T|„ X$p„ S> L$lp¡_¡) s¡_¡ W¡$L$pZ¡ R>¡. Npd-spgyL$p_p sgpV$u-kL®$g-dpdgsv$pfky u hps `lp¢Qu `Z L$p¡CA¡ rhfp¡ _ L$ep£. d¢ L$p¡C_u v$fL$pf¡e _ L$fu.dpfu `lp¢Q W¡$...W$ D`f ky u R>¡ s¡hu R>p` ¡gp Ap„v$p¡g_ _¡ k„Oj®krdrs_u fQ_p\u `X$u NC lsu. AgbÑ, ¡gp i¡W$_u S>du_ S>¡V$p¡Qdep®v$pdp„ `X$u NC lsu _¡ s¡_y„ h¡QpZ N¡fL$pev¡$kf \ey„ lsy„ s¡dp„ lz„ApNm L$p„C _ L$fu i¼ep¡. L$p¡C kfL$pfu ep¡S>_pdp„ S>¡ L$ÃR>u M¡X|$sp¡_u S>du_NC lsu s¡d_¡ V$p¡Qdep®v$pdp„ dyL$f¹f S>du_ Mfuv$hp_p¡ Ar^L$pf R>¡ s¡hy„

yfhpf \ey„. Ap b_phdp„ Å¡ lz„ Ap dyØp¡ R>p¡X$u v$J sp¡ d_¡ L¡$ Apîd_¡Mpõku fL$d v$p_dp„ Ap`hp_u s¥epfu S>du_v$pf¡ bsph¡gu `Z lz„ A¡dp„k„ds _l] \pJ s¡hy„ d_¡ ÅZ_pfp dpfp rhfp¡ uAp¡A¡ S>du_v$pf_¡ L$l¡gy„.

k„Oj®_p¡ buÅ¡ A¡L$ b_ph `f\d yfp Npd¡ b_¡gp¡. A¡L$ rinL¡$ s¡Npd_p v$rgs_¡ ¥kp ^uf¡gp. s¡_u DOfpZu dpV¡$ S>sp„ s¡_u N¡flpS>fudp„ s¡_pcpC kp\¡ bp¡gpQpgu _¡ dpf`uV$ \sp„ ¡gp¡ v$rgs dfu Ne¡gp¡. s¡\u s¡gp¡L$p¡A¡ d_¡ g¡rMs AfÆ L$fu Þepe A`phhp dp„NZu L$f¡gu. ¡gp¡ dpZkdfu Nep¡ A¡V$g¡ s¡_y„ A_yL|$m `p¡õV$ dp¡V®$d L$fphu ib_¡ v$pV$u v$u ¡gy„. ¡gp¡v$rgs rÀõsu lsp¡ s¡hu d_¡ `pR>m\u Mbf `X¡$gu. d¢ Ap âñ lp\ `fgu^p¡ _¡ R>p ¡ QX$pìep¡ s\p kfL$pfdp„ gMp`Ë$u L$fu. s¡ hMs¡ îudßpfpeZAN°hpg Nh_®f lsp. s¡dZ¡ cfQp¡dpkpdp„ fpÄe_p Apfp¡Áe Mpsp_p _pebr_epdL$_¡ s`pk dpV¡$ dp¡L$g¡gp. s¡ L$pv$h M|„v$sp gpdX$p yfp Npd¡ Aphu d_¡dm¡gp. dpfpdpfu L$f_pfdp„ A¡L$ rinL$ Adpfp¡ khp£v$e_p¡ S> hrZL$ lsp¡.s¡\u ES>rmepsp¡_u klp_yc|rs s¡_p `n¡ lsu. ""df_pf dfu Nep¡ R>¡ s¡ afuÆhsp¡ \hp_p¡ _\u sp¡ Ap âñ dpf¡ R>p¡X$u v¡$hp¡'' A¡hy„ v$bpZ Adpfp hqf›$L$pe®L$f sfa\u Aph¡gy„. lz„ âñ R>p¡X$u v$J sp¡ ipmp_p¡ A¡L$ Ap¡fX$p¡ ¡gp¡ bp„ uAp`i¡ s¡hu Mpsfu Ap`u lsu s¡\u k„õ\p_p _pd¡ gp„Q g¡hp_u v$fMpõsAph¡gu. d¢ s¡_¡ Wy$L$fph¡gu. s¡ hMs¡e TuZpcpC v$fÆ s¡ Npd¡ Aph¡gp. d¢âñ D`pX$ép¡ s¡\u ¡gp dpf_pf rinL$_¡ ap¡S>v$pfu Ny_p_u L$gd 302 l¡W$m

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 102

Page 103: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

qb_Ådu_`pÓ hp¡f„V$\u `L$X$u `p¡guk L$õV$X$udp„ |f¡gp¡. TuZpcpCA¡ d_¡L$l¡gy„ L¡$, ""S>Nv$ui, Ap L¡$kdp„ L$p„C hmhp_y„ _\u. df_pf sp¡ dfu S> Nep¡R>¡; lh¡ Þepedp„ dpf_pf_¡ kÅ A_¡ v„$X$ \pe. AÐepf¡ s¡ S>¡gdp„ R>¡ _¡ L¡$k`si¡ Ðep„ ky u S>¡gdp„ fl¡i¡. `p¡s¡ r_v$p£j R>¡ A¡d yfhpf L$fhp s¡_¡ lÅfp¡ê$r`ep_p¡ MQ® \i¡. `p¡guk, hL$ug _¡ buÅ„ s„Óp¡ s¡_¡ ap¡gu Mpi¡. A¡ fus¡s¡_p¡ v„$X$ `Z \C S>i¡. spf¡ ApV$gp\u k„sp¡j dp_hp¡.'' s¡dZ¡ Aphp A_¡L$b_php¡ Å¡e¡gp A¡V$g¡ s¡d_u kgpl d¢ Np„W¡$ bp„ u ApNm D`f L¡$k `X$sp¡d|L¡$gp¡.

Aphp k„Oj®_p qL$õkpAp¡dp„ khp£v$e d„X$m_p L¡$V$gpL$ L$pe®L$fp¡_p¡ d_¡V¡$L$p¡ dmsp¡ A_¡ c|rd yÓdp„ s¡_u rhNsp¡ `Z R>`psu. R>p`p„hpmp `Z dpfp„h©Ñp„sp¡ R>p`sp `Z õ\pr_L$ `V¡$gp¡, spgyL$p_p ApN¡hp_p¡_¡ Ap b y„ _Ndsy„.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 103

DÑfp¡Ñf Ap„sqfL$ rhL$pk L$fhp dpV¡$ S> _l], bëL$¡ `p¡sp_p„

_urs-^d® _¡ kv$pQpf_p ^p¡fZdp„ V$L$u fl¡hp `Z kv¹$hpQ_,

kÐk„N S>ê$fu R>¡. S>¡ kss ÅN©rs`|h®L$ kÐk„N-kv¹$hpQ_dp„

âh©Ñ fl¡ R>¡ s¡ DÑfp¡Ñf Ap„sqfL$ rhL$pk L$f¡ R>¡.

kdpS>dp„ v$f¡L$ L$pm¡ k„sp¡, kv¹$N°„\p¡ dp¡S|>v$ lp¡e S> R>¡. s¡d_p

ârs ArcdyMsp \hu s¡ S> Ly$v$fsu L©$`p R>¡. sL®$_u dep®v$p R>¡.

sL®$\u D`f_u `Z A¡L$ [õ\rs R>¡ s¡_p¡ k„õ`i® \hp¡ Ly$v$fs_u

L©$`p R>¡.

`|h®S>Þd, `y_S>®Þd, ApÐdp, d_yóe¡sf ep¡_uAp¡ Ap b^p„_p¡

Ap`Z_¡ âÐen `qfQe _ lp¡e s¡\u A¡ ^tsN R>¡ s¡hy„ _

dp_u g¡hy„ OV¡$.

Page 104: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

13 : õhpduÆ_p¡ kÐk„N

d¢ k„Oj® krdrs_u `rÓL$p R>`ph¡gu s¡_u _L$g kphgudp„ A¡L$S>du_v$pf kd©Ù M¡X|$s `pk¡ `lp¢Qu. s¡d_u b¡W$L$ kphgu_p õhpduÆ `pk¡lsu. s¡dZ¡ õhpduÆ_u lpS>fudp„ Ap `rÓL$p_u QQp® R>¡X$u _¡ "khp£v$e_ph¡idp„ kpçehpv$u hN®rhN°l L$fph_pfp¡ Ap`Zp spgyL$pdp„ L$pe®fs R>¡' - s¡huhps L$fu. õhpduÆA¡ rhNs ÅZu kph S> Sy>v$p¡ ds ìe¼s L$ep£. s¡dZ¡L$üy„, "" Ap S> kpQp¡ khp£v$eu R>¡. bpL$u f¢qV$ep Qgphhp _¡ r_ipmp¡Qgphhu A¡ S> dpÓ s¡d_y„ L$pd _\u. Nfubp¡_¡-v$rgsp¡_¡ Þepe A`phhp¡,s¡d_p¡ DÙpf L$fhp¡, ip¡jZdp„\u R>p¡X$phhp A¡hy„ tldscey L$pdkhp£v$ehpmpA¡ L$fhy„ Å¡CA¡.'' s¡d_u Ap b¡W$L$dp„ Adpfp khp£v$e `qfhpf_pA¡L$ rinL$ Ðep„ b¡W$p lsp. s¡dZ¡ õhpduÆ_p ds_u d_¡ ÅZ L$fu A_¡d_¡ sp¡ ÅZ¡ AZ^pep£ V¡$L$p¡ dþep¡. lz„ kphgu S>C õhpduÆ_¡ dþep¡. s¡dZ¡â¡d\u d_¡ dpfp L$pddp„ ApNm h^hp âp¡Ðkpl_ Apàey„.

Ap õhpduÆ A¡L$ rhriô$ k„Þepku lsp. d|m b„Npmu L$p¡CS>du_v$pf Ly$Vy„$b_p _bufp. s¡d_p„ dp rhv¡$iu, AÝepÐdâ¡du kßpfu lsp„.1955-56\u õhpduÆ kphgudp„ rilp¡fp cpNp¡m¡ Aphu_¡ fl¡gp. s¡dZ¡cud_p\_p M„X¡$f S>¡hp d„qv$f_p¡ ÆZp£Ùpf L$f¡gp¡ _¡ gp¡L$p¡ fp¡S> khpf¡ S>¡cpNp¡m¡ ip¥Q dpV¡$ S>sp s¡ cpNp¡m_¡ AÐe„s ky„v$f A_¡ fdZue õ\p_dp„bv$gu _p„M¡gu. lz„ s¡d_¡ rhj¡ Ag`Tg` kp„cmsp¡. `Z d_¡ cNhp„ pfubphpAp¡dp„ dyØg¡e fk _l] s¡\u 10-12 hfk \ep„ lz„ Ðep„ afL¡$gp¡ _l]. Apâk„N `R>u dpf¡ hpf„hpf s¡d_u `pk¡ S>hp_y„ \hp gpÁey„. _¡ S>¡d S>¡d s¡d_prhj¡ ÅZsp¡ Nep¡ s¡d s¡d s¡d_p âÐe¡ dpfu îÙp h^su NC.

Ap õhpduÆ_y„ _pd kyÝ^p„ kphgu_p dp¡V$pcpN_p gp¡L$p¡ ÅZsp _lsp. L$p¡C õhpduÆ L$l¡, L$p¡C bp`Æ L$l¡. õhpduÆ sm`v$u NyS>fpsu `Zbp¡g¡. ApMpbp¡gp _¡ L$p¡C_u i¡ldp„ _ Aph¡ s¡hp. s¡dZ¡ L¡$V$gpe¡ Nfubp¡_¡kpfu dv$v$ L$f¡gu. ìek_p¡ L¡$ kpdprS>L$ âk„Np¡dp„ Mp¡V$p MQ® L$fhp S>du_rNfhu fpMu_¡ h¡mpkf ¥kp cfu S>du_ R>p¡X$phu _l] iL¡$gp A_¡L$ gp¡L$p¡_¡s¡dZ¡ s¡d_u S>du_ R>p¡X$phu Ap ¡gu. ¡gp¡ cpC Aphu_¡ bp`Æ_¡ `p¡sp_u

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 104

Page 105: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

L$\_u L$l¡ A¡V$g¡ S>du_ rNfhu fpM_pf iplzL$pf_¡ bp¡gphhp dp¡L$g¡.S>du__p _hp L$pev$pAp¡_¡ L$pfZ¡ iplzL$pfp¡ `Z d|„ThZdp„ lsp. ¼epf¡ L„$CL$L$fu_¡ S>du_dp„\u Ry>V$pe s¡hy„ s¡ gp¡L$p¡e¡ BÃR>sp. õhpduÆ s¡_u `pk¡\uS>du_ D`f L¡$V$gy„ r^fpZ L$f¡gy„ s¡_u |R>`fR> L$fu ìepS>_u fL$d bpv$ L$fud|m fL$d `p¡s¡ Q|L$hu Ap`sp. ¡gp M¡X|$s_¡ `R>u L$l¡sp, ""Å¡ lh¡ ApS>du_ dpfu `Z spf¡ Ly$Vy„$b_p b^p kæep¡ kp\¡ Ap S>du_ D`f dS|>fudpV¡$ Aphhp_y„.'' s¡_p b^p kæep¡ `pk¡ dS|>fu L$fph¡, kMs L$pd g¡, L$`X$p„_¡ Å¡X$p _¡ L$p¡C hpf S>dhp_y„ `Z Ap ¡. dS|>fu sp¡ Ap ¡ S>. ìek_ lp¡esp¡ R>p¡X$ph¡ _¡ crhóedp„ S>du_ rNfhu _l] d|L$hp_y„ hQ_ gC A¡L$-b¡ hfkS>du_ D`f sdpLy$_y„ ^fy L$fu AphL$ L$fu g¡ A_¡ `R>u ¡gp_¡ "" ¥kp hk|g \CNep R>¡, lh¡ spf¡ S>du_ M¡X$u Mphp_u'' A¡d L$lu S>du_ kp¢ u v¡$. Ap fus¡A_¡L$ Nfubp¡_u S>du_p¡ s¡dZ¡ R>p¡X$phu Ap ¡gu. ¡gp¡ r^fpZ L$f_pf `Z MyiA_¡ r^fpZ g¡_pf `Z Myi ! sdpLy$_y„ ^fy õhpduÆ_¡ Ðep„ A¡L$ S> cph¡h¡Qpe. bÅfdp„ s¡_p cphdp„ h^OV$ \pe, õhpduÆ A¡L$ S> cph¡ h¡Q¡. s¡\ukhpf_u V²¡$_dp„ V$p¡ gp gC L¡$V$gpe¡ M¡X|$sp¡ ^fy g¡hp Aphu_¡ b`p¡f_u NpX$udp„`fs Åe. õhpduÆ D^pf _ fpM¡. Ðep„ ¥kp dyL$ph¡ _¡ ^fy Ap ¡. Aphy„kdpS>hpv$u L$pd L$f_pfp¡ L$p¡C kp y d¢ Å¡ep¡-kp„cþep¡ _ lsp¡. õhpduÆ `pk¡Nfub-sh„Nf kp¥ Aph¡. `p¡s`p¡sp_u dyíL¡$gu L$l¡. õhpduÆ b_¡ s¡V$gp_p âñp¡DL¡$gu Ap ¡. hY¡$, ApMy„ bp¡g¡ `Z R>¡hV¡$ sp¡X$ L$fu Ap ¡.

Ap õhpduÆ `pk¡ A¡L$ `pL$uV$ lsy„. s¡dp„\u Äepf¡ S>¡V$gu S>ê$f lp¡es¡V$gp ¥kp L$pY$u Ap ¡. L$p¡C_y„ v$p_ g¡sp„ d¢ õhpduÆ_¡ Å¡ep _\u. s¡ kp¥_¡Ap`sp S> fl¡ _¡ ^prd®L$ õ\p_p¡_p¡ y_fyÙpf L$fsp fl¡. `p¡s¡ cud_p\dlpv¡$h_u S>Áepdp„ fl¡sp lsp `Z kphgu Npddp„ dpspÆ_u v$l¡fu, b¡W$L$_y„d„qv$f, cp\yÆ_u v$l¡fu b^p_p¡ ÆZp£Ùpf s¡dZ¡ L$ep£ lsp¡. s¡ D`fp„sâp\rdL$ ipmp, L$p¸g¡S>, lp¡[õ`V$g, ApC•V$u•ApC•_p„ dL$p_p¡ `Z s¡dZ¡bp„ u Ap ¡gp„. kphgu_u blpf fZp¡gu `pk¡ _d®v¡$ðf, `phpNY$_u kpd¡^pbpXy$„$Nfu, TpX¡$ðf `pk¡ _d®v$p qL$_pf¡ _ugL„$W¡$ðf_p„ õ\p_p¡ `Z b_ph¡gp„.kss L$qX$ep-kyspf_p„ L$pdp¡ Qpgsp„ S> fl¡sp„. L$pfuNfp¡-dS|>fp¡_¡ |fsu fp¡ÆAp`sp, bfpbf L$pd `Z g¡sp. âk„N¡ S>dpX$sp `Z Mfp.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 105

Page 106: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

A¡L$ hMs õhpduÆ `pk¡ lz„ b¡W$p¡ lsp¡ Ðepf¡ IV$_u V²$L$ Aphu. V²$L$Mpgu L$fu X²$pChf ¥kp g¡hp Apìep¡. ` 6430/- g¡hp_p lsp. X²$pChf¡ Ap„L$X$p¡L$üp¡ A¡V$g¡ õhpduÆA¡ `pL$uV$ Mp¡gu _p¡V$p¡_u \p¡L$X$u NÎep hNf S> s¡_¡Ap`u. ¡gp¡ NÎep hNf S> NS>hpdp„ d|L$hp S>sp¡ lsp¡ A¡V$g¡ õhpduÆ L$l¡,""Aëep, NZu sp¡ g¡, Adpfp h^pf¡ _ Åe.'' ¡gp¡ X²$pChf L$l¡, ""bp`Æ,sd¡ NZu_¡ sp¡ Ap`p¡ R>p¡ !'' R>sp„ s¡Z¡ NÎep sp¡ bfpbf ` 6430/- S>lsp. s¡d_p Ap `pL$uV$ rhj¡ kphgu_p c¼sp¡dp„ A_¡L$ v„$sL$\pAp¡ Qpgsu.

Ap õhpduÆ_u L¡$V$guL$ rhi¡jsp lsu. s¡d_p¡ ap¡V$p¡ `pX$hp_u d_pClsu. s¡d_u hpsp¡ V¡$` L$fhp_u R|>V$ _l], L$p¡C kcp-k„d¡g_dp„ dpCL$ kpd¡bp¡gsp _l], L$p¡C_¡ ANpD\u dygpL$ps Ap`hp_y„ _½$u L$fsp _l], L$p¡C_u`pk¡\u v$p_ g¡sp _l], s¡d_p ap¡V$p, Qp¡ X$u, dpmp, L$u-Q¡C_ L$p„C S> Ðep„h¡Qpsy„ _l], L$p¡C_¡ L$pNm gMsp _l]. s¡d_p lõspnf cpÁe¡ S> L$p¡CA¡Å¡ep li¡. s¡d_u õdfZi[¼s AÐe„s s¡S> lsu. s¡d_¡ dmhp Aphhpdp„dp¡V$p kfL$pfu Ar^L$pfu - fpS>L$ue _¡spAp¡ L¡$ kpdpÞe dpZkp¡ lp¡e, kp¥_p¡A¡L$ kfMp¡ Apv$f-kÐL$pf \sp¡. S>¡ hl¡gp¡ Aph¡ s¡ ApNm b¡ksp¡. L$p¡Cdp¡V$p dpZk_¡ dpV¡$ S>Áep L$fhp L$p¡C_¡ DW$pX$sp _l].

'72dp„ L$`fp¡ vy$L$pm `X$ép¡ Ðepf¡ s¡dZ¡ `iy L¡$ç` L$ep£. ApW¡$L$ lÅfY$p¡f s¡dZ¡ kpQìep„ lsp„. s¡dp„ dy¿eÐh¡ Npep¡ lsu `Z c¢k, N ¡X$p„-Op¡X$pe¡gp¡L$p¡ d|L$u Ne¡gp„. Y$p¡f_¡ dpV¡$ `uhp_y„ `pZu bp¡fdp„\u _uL$mu hl¡sy„ Aph¡;Y$p¡f_¡ dpV¡$ v$pL$sfp¡e¡ fpM¡gp. kapC dpV¡$ Apqv$hpkuAp¡ lsp. v$f¡L$_¡ hpS>bufp¡Æ D`fp„s L$`X$p„, `NfMp„, S>dhp_y„ `Z A`psy„. Y$p¡f_p„ tiNX$p„_¡ s¡ggNpX$psy„, Opk R|>V$\u A`psy„. fp¡S>¡ fp¡S> Opk_u V²$L$p¡ Aphsu _¡ N„ÆAp¡MX$L$psu. hX$p¡v$fp_p khp£v$e L$pe®L$f L$p„rsgpg tldsgpg ipl_p¡ v$uL$fp¡Ad¡qfL$pdp„ v$pL$sf lsp¡. s¡ Npmpdp„ L$p„rscpC v$uL$fp_¡ O¡f Ne¡gp _¡ ApìepÐepf¡ vy$L$pmdp„ fpls Ap`hp ` A¡L$ gpM gph¡gp. s¡dZ¡ 25 lÅf_p¡ Q¡L$õhpdu _pfpeZ_p `iyL¡$ç`dp„ Apàep `R>u 75 lÅf_p¡ Q¡L$ õhpduÆ_¡Ap`hp d_¡ kp\¡ gC kphgu Nep. s¡dZ¡ õhpduÆ_¡ QfZ¡ Q¡L$ ^ep£.õhpduÆ L$l¡, ""Ap i„y R>¡ ?'' d¢ hps L$fu. s¡ L$l¡, ""Ad¡ ¼ep„ cuMdp„NuA¡ R>uA¡ ? Adpfu `pk¡ bX$u kfL$pf R>¡'' A¡d L$lu ApL$pi sfa

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 106

Page 107: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

Ap„Nmu L$fu. L$l¡, ""L$p¡C k¡hpk„õ\p_¡ Ap`p¡, S>¡ a„X$_u A`ug L$fsu lp¡e.''`pR>m\u ÅÎey„ L¡$ hX$p¡v$fp_p L$g¡L$V$f_¡ Ap `iyL¡$ç`_u ÅZ \sp„ Ås¡kphgu S>C Y$p¡f v$uW$ ` 3|| fp¡S>_p âdpZ¡ kfL$pfu klpe g¡hp õhpduÆ_¡hps L$fu sp¡ õhpduÆA¡ Ad_¡ Apàep¡ s¡hp¡ S> S>hpb Apàep¡ lsp¡.

bp`Æ D_pmpdp„ rldpgedp„ Åe. 3-4 drl_¡ `pR>p Aph¡. s¡d_phphX$ dm¡ A¡V$g¡ Ad¡ dmhp S>CA¡. Aphu fus¡ A¡L$ hpf Nep¡ sp¡ d_¡L$l¡, ""X¡$glpDkudp„ rhdgpspC dmu lsu. rhvy$ju R>¡. s¡_u kp\¡ hps \Csp¡ L$l¡, "Ad¡ R>p¡L$fpAp¡_p rirbf QgphuA¡ R>uA¡'. lh¡ `R>u qv$hpmu_ufÅdp„ rirbf Ap`Z¡ Ðep„ L$fhp d¢ Apd„ÓZ Apàey„ R>¡. s¡ L$l¡su lsu L¡$S>Nv$uicpC Adpfp rirbf_u ìehõ\p L$f¡ R>¡. Sy>Ap¡, rirbf_p MQ® dpV¡$Ap`Z¡ L$p¡C_u `pk¡ dp„Nhp_y„ _l]. Ap`Z¡ S> b^p¡ MQ® L$fuiy„.'' d¢ L$üy„,""bp`Æ, `p„Q qv$hk dpV¡$ 40-50 R>p¡L$fp„_¡ fpMhp_u Ap`Zu `pk¡ ¼ep„S>Áep R>¡ ?'' s¡ L$l¡, ""^pbpXy„$Nfudp„ L$fuiy„.'' s¡ hMs¡ ^pbpXy„$Nfu D`fA¡L$ Ap„Mhpmy„ dL$p_ lsy„. s¡dp„ b¡ Ap¡fX$u lsu. A¡L$dp„ rhdgpspC fl¡ _¡buÅdp„ s¡d_u kp\¡_u bl¡_p¡ fl¡. `Z `R>u R>p¡L$fp-R>p¡L$fuAp¡ dpV¡$ _¡Adpf¡ dpV¡$ fl¡hp_u-S>dhp_u L$p¡C S>Áep S> _ bQ¡. ÓZ¡L$ drl_¡ afudmhp Nep¡ Ðepf¡ d_¡ afu epv$ v¡$hX$pìey„ L¡$, ""^pbpXy„$Nfudp„ S> rirbfL$fhp_p¡ R>¡.'' d¢ dpfu d|„ThZ fS|> L$fu. bp`ÆA¡ s¡d_p X²$pChf_¡ bp¡gphuNpX$u d„Nphu. d_¡ kp\¡ gu^p¡. Ad¡ ^pbpXy„$Nfu `lp¢Ãep. b¡ dpk `l¡gp„ lz„Aphu Ne¡gp¡. Ðepf `R>u sX$pdpf L$pd Qgphu bp`ÆA¡ dp¡V$p¡ lp¡g _¡ fkp¡Xy„$b_phX$phu v$u ¡gy„. lp¡gdp„ `pV$}i_ L$fuA¡ A¡V$g¡ AgN AgN ê$dp¡ \CÅe. bp`Æ d_¡ |R>¡, ""bp¡gp¡, buÆ iu ìehõ\p L$fhp_u R>¡ ?'' dpf¡ sp¡S>hpb Ap`hp S>¡hy„ füy„ S> _lp¡sy„ !

Adpfp¡ rirbf \ep¡ `Z s¡_p b¡ qv$hk ANpD õhpduÆ yfuE`X$u Nep. d_¡ L$l¡sp Nep L¡$, rhdgpspC_¡ L$l¡Å¡ L¡$, ""Adpfp õhpdu sp¡bpmL$ S>¡hp _V$MV$ R>¡. s¡ Aphp„ sp¡ap_ L$ep® L$f¡ R>¡. s¡ Mp¡Vy„$ _ gNpX¡$.''spC Apìep„. d¢ s¡d_¡ õhpduÆ_u hps L$fu. spC_¡ õhpduÆdp„ fk `X$ép¡.s¡dZ¡ õhpduÆ rhj¡ lz„ S>¡ L$p„C ÅZsp¡ lp¡J s¡ L$l¡hp L$üy„. d¢ b^u hpsp¡-âk„Np¡ L$üp. kphgu_p gp¡L$p¡ s¡d_¡ dpV¡$ S>¡ L$p„C dp_¡ R>¡ s¡ L$üy„. Ad¡ D`f

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 107

Page 108: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 108

Ap„M ApNm b¡W$p„ lsp„. _uQ¡ Nygpb_p¡ bNuQp¡ lsp¡ s¡ Å¡C spC L$l¡,""Ap kpdpÞe bNuQp¡ _\u. Ap sp¡ îue„Ó R>¡. Ap kp y _½$u rkÙ yfyjR>¡. s¡d_y„ _pd i„L$fsu\® R>¡'' s¡hy„ spCA¡ d_¡ L$üy„ Ðepf¡ d¢ ÅÎey„.

Ap rirbf_u DÑd ìehõ\p L$fu_¡ õhpduÆ Nep lsp. khpf_p`lp¡fdp„ Qp-v|$^-DL$pmp¡ S>¡_¡ S>¡V$gy„ Å¡CA¡ s¡V$gy„. Nfd _põsp¡, b¡ hMsrdô$pß cp¡S>_, fdhp dpV¡$ kp^_p¡, `s„N-v$p¡fp, b^p„_¡ `phpNY$ gC S>hpdpV¡$ Æ` `Z fpM¡gu. b^p„ Myi Myi \C Ne¡gp„.

Adpf¡ L$p_ÆcpC v¡$kpC kdpS> rinZ ch_-kyfs_p D`¾$d¡ âp¥Y$rinZ kprlÐe-r_dp®Z A„N¡ rirbf L$fhp_p¡ lsp¡. bp`Æ L$l¡,""TpX¡$ðfdp„ Ap`Zp _ugL„$W¡$ðfdp„ rirbf L$fÅ¡. b^u ìehõ\p \C S>i¡.''bp`Æ_u ìehõ\pdp„ L$p¡C L$kf _ fl¡. s¡ rirbfdp„ kh®îu _hgcpC ipl,eih„scpC iyL$g, ¡gycpC, Qy_ucpC cË$, dp¡l_ v$p„X$uL$f hN¡f¡ huk¡L$ rdÓp¡Aph¡gp. A¡L$ qv$hk bp`Æ `p¡s¡ `Z Aphu_¡ Mbf gC Nep lsp.

1987dp„ dpfp v$uL$fp L$r`g_y„ g‚ lsy„. bp`Æ L$l¡, Al] kphgudp„g‚ L$fphp¡. s¡ qv$hk¡ 250 Ly„$X$u eo _¡ c„X$pfp¡ lsp¡. bp`Æ L$l¡, ""sdpf¡khp£v$e L$pe®L$f¡ MQ® L$fhp_p¡ _ lp¡e. sdpfp„ kNp„-hlpgp„_¡ Al] bp¡gphug¡Å¡. b^p„_y„ S>dhp_y„ \C S>i¡. Al] AY$ukp¡ b°pûZp¡ li¡ s¡\u rhr^ `Z\C S>i¡.'' dpf¡ sp¡ Adpfu fus¡ hX$p¡v$fp_p rh_p¡bp Apîddp„ S> g‚L$fhp_y„ _½$u lsy„ s¡\u krh_e _p L$lu. g‚ `R>u L$r`g-^fsu kp\¡bp`Æ_p Apiuhp®v$ g¡hp Nep. Ðepf¡ b^p_¡ iy„ S>dpX$éy„ s¡_u |R>`fR> L$fu.`p¡sp_u Ly$qV$fdp„ S>C b¡ dp¡V$p QuL$u_p fp¡V$gp, _prme¡f A_¡ ` 101 b„_¡_¡Ap`u Apiuhp®v$ Apàep.

lz„ sp¡ Ly$Vy„$b kp\¡ s¡d_p v$i®_¡ S>sp¡. _p_p¡ v$uL$fp¡ cfs bp`Æ_¡hlpgp¡. Ad¡ kpd¡ b¡ku bp`Æ_u hpsp¡ kp„cmuA¡ `Z cfs_¡ `p¡sp_ubpSy>dp„ Ecp¡ fpMu s¡_u bp¡Qu `L$X$u fpM¡. ^p¡fZ 12dp„ s¡Z¡ `funp Ap`us¡_p¡e¡ âk„N rhriô$ R>¡. `funp_¡ ApNg¡ qv$hk¡ cfs L$l¡, Qpgp¡, bp`Æ_pApiuhp®v$ gC AphuA¡. s¡ hMs¡ Ad¡ hX$p¡v$fp fl¡hp Aphu Ne¡gp. Ad¡

Page 109: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

bkdp„ kphgu S>C_¡ `ppR>p AphuA¡ s¡dp„ AX$^p¡ qv$hk Åe. S>C_¡bp`Æ_¡ hps L$fu L¡$ L$pg¡ cfs_u `funp R>¡ A¡V$g¡ s¡_¡ `p¡sp_u Ly$qV$fdp„gC Nep. Öpn, L$pSy>_p„ `qX$L$p„, D`fp„s gMhp_u ¡_, `p¡sp_p¡ cNhp¡Vy$hpg A¡L$ QpÆ®e¡bg Å`p_uk b¡V$fu Ap`u. `funpdp„ S>su hMs¡ âkpv$MpC_¡ S>hp_u k|Q_p Ap`u. cfs_¡ 86% dpL®$k dþep `R>u v$pL$sfugpC_ g¡hu L¡$ Cg¡L$V²$p¡r_L$ A¡[ÞS>_ueqf„Ndp„ S>hy„ s¡_u qÜ^p lsu. kNp„-õ_¡luAp¡ b„_¡ Ås_u kgpl Ap`sp„. s¡\u b„_¡ gpC__p„ ap¡d® cep¯. R>¡hV¡$b¡dp„\u A¡L$_u `k„v$Nu L$fhp_p¡ qv$hk _ÆL$ Apìep¡. cfs d_¡ |R>¡. d¢L$üy„, ""bp`Æ_¡ |R>uA¡.'' A_¡ Ad¡ kphgu Nep. bk kphgu_u cpNp¡m¡`lp¢Qu A¡V$g¡ cfs L$l¡, "" bp`Æ_¡ |R>hy„ _\u. d¢ v$pL$sfu gpC_ g¡hp_p¡r_Z®e L$ep£ R>¡.'' Ad¡ cud_p\ `lp¢Ãep Ðepf¡ bp`Æ Ap„V$p dpf¡. buSy>„L$p¡C Ðep„ _ lsy„. Ad¡ v$i®_ L$fu_¡ b¡W$p A¡V$g¡ bp`ÆA¡ S> |R>ey„,""Aëep, `R>u s¢ L$C gpC_ g¡hp_p¡ r_Z®e L$ep£ ? Å¡ spfp„ dp-bp`k¡hpcphu R>¡. v$pL$sf \Ci sp¡ k¡hp L$fhu li¡ sp¡ k¡hp \i¡ A_¡ L$dphy„li¡ sp¡ L$dphpi¡. Cg¡L$V²$p¡r_¼k A¡[ÞS>_uef \Ci sp¡ spfp dp-bp` `pk¡L$fp¡X$p¡ ê$r`ep _\u L¡$ spfy„ `p¡sp_y„ ad® L$pY$u iL¡$. A¡V$g¡ spf¡ L$p¡CL$_¡ Ðep„_p¡L$fu S> L$fhu `X$i¡. A_¡ s¡dp„ L$p¡C k¡hp _\u.''

Ad¡ sp¡ AhpL¹$ S> \C Nep. AX$^p¡ L$gpL$ `l¡gp„ cfs¡ S>¡ r_Z®eL$ep£ lsp¡ s¡_¡ S> bp`ÆA¡ dlp¡f dpfu lsu. bkdp„ Adpf¡ S>¡ hps \Cs¡_u bp`Æ_¡ ÅZ L$fu _¡ cfs¡ hX$p¡v$fp_u d¡qX$L$g L$p¡g¡S>dp„ cZhp_p¡r_Z®e gC ap¡d® cey _¡ hX$p¡v$fpdp„ S> s¡_¡ âh¡i dmu Nep¡. d¡qfV$_u epv$udp„s¡_p¡ v$kdp¡ _„bf lsp¡.

cfs M.B.B.S. \ep¡. `R>u `pR>p Ad¡ bp`Æ `pk¡ Nep. s¡Ap¡L$l¡, ""Ap S>dp_pdp„ L$p¡C dpõV$fu d¡mhhu `X¡$. cfs BÃR>¡ sp¡ ey.L¡$.cZhp Åe. Ad¡qfL$p L$fsp„ ey.L¡$.dp„ cZhp_y„ kpfy„ R>¡. Ðep„_u âÅdp„ A¡L$riõs `Z R>¡.'' cfs BÃR>s sp¡ bp`Æ s¡_p¡ ey.L¡$._p cZsf_p¡ MQ®DW$phhpe¡ s¥epf lsp. `Z cfs_¡ sp¡ hX$p¡v$fp_u d¡qX$L$g L$p¡g¡S>dp„ cZhy„lsy„. A¡V$g¡ s¡Z¡ `uqX$epV²$uíe__p¡ L$p¡k® g¡hp_p¡ r_Z®e L$ep£. s¡dp„ kpfu lfuapClsu. ApNgp hfk_p A¡L$ rhÛp\}_¡ A¡X$rdi_ Ap`hp_y„ lsy„ A_¡ A¡L$ b¡W$L$

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 109

Page 110: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 110

A_pds_u lsu. s¡\u cfs_p¡ _„bf _ gpÁep¡. Ad¡ sp¡ bp`Æ `pk¡ !bp`Æ L$l¡, ""tlvy$õsp_dp„ S> s¡_¡ cZphhp¡ lp¡e sp¡ X$p¡_¡i_ gC_¡ b¡W$L$dm¡ R>¡ s¡_u s`pk L$fp¡.'' v$rnZ cpfsdp„ dr_`pgdp„ ÓZ gpM ê$r`epv$p_ Ap`u_¡ b¡W$L$ dmsu lsu. bp`Æ L$l¡, ""L$pg¡ Aphu_¡ ÓZ gpMê$r`ep gC S>S>¡.'' d¢ L$üy„, ""k„Þepku_p v$p_dp„\u cfs_¡ cZphhp¡ _\u.''A_¡ cfs¡ qX$àgp¡dp_u gpC_ gu^u.

1984dp„ „Åbdp„ Aip„rsdp„ ip„rsk¥r_L$_u Vy$L$X$u dp¡L$ghp_p¡ |•rhdgpspCA¡ r_Z®e L$ep£. NyS>fpsdp„\u R> S>Z s¥epf \ep s¡dp„ dpfp¡ dp¡V$p¡v$uL$fp¡ L$r`g `Z lsp¡. Ad¡ sp¡ klLy$Vy„$b bp`Æ `pk¡ E`X$ép _¡ L$r`g_pr_Z®e_u hps L$fu. s¡ hMs¡ s¡_y„ cZhp_y„ `Z Qpgy lsy„. bp`Æ \p¡X$uhpfrhQpf L$fu_¡ L$l¡, ""cg¡ S>sp¡, L$pd kpfy„ R>¡ _¡ rhdgpspC dp¡L$g¡ R>¡ sp¡S>hp v$p¡.'' L$r`g_¡ s¡d_u Ly$qV$fdp„ gC S>C OZp¡ b^p¡ k|L$p¡ d¡hp¡ _¡ amp¡Apàep„. ""Ap b y„ sd¡ R> rdÓp¡ V²¡$_dp„ hp`fÅ¡'' - A¡d L$üy„. cfs s¡hMs¡ _p_p¡ lsp¡. s¡Z¡ A¡L$pv$ am g¡hp_y„ L$ey sp¡ s¡_¡ fp¡¼ep¡. s¡_¡ buÅ¡âkpv$ Apàep¡. A_¡ L$r`g _¡ buÅ `p„Q rdÓp¡ „Åb Nep. s¡ v$frdep_Adfp yf N°pdcpfsudp„ eyhprirbf Qpg¡, _pfpeZcpC v¡$kpC A_¡rhdgpspC b„_¡_p kp„r_Ýedp„. A¡L$ qv$hk B[Þv$fp Np„ u_p M|__p kdpQpfApìep. „Åbdp„ dpi®g gp¡ Ål¡f \ep¡ _¡ qv$ëludp„ iuMp¡_u L$Ðg¡Apd \C.rhdgpspC_¡ tQsp \C, ¡gp R> õhe„k¡hL$p¡_u kgpdsu_u. „Åbdp„ V¡$rgap¡_W$à` L$fhpdp„ Aph¡gp. rhdgpspC sp¡ dp¡sucpC Qp¥ fu_¡ fp¡S> Np„ u_Nfdp¡L$g¡ _¡ L$p¡C `Z rlkpb¡ k„ L®$ L$fhp d\¡ `Z cpm _ dm¡. b^p„_p Æh`X$uL¡$ b„ pe¡gp. d_¡ L$p¡C Ås_u qaL$f _lp¡su. DÑd L$pd dpV¡$ spCA¡ s¡_¡dp¡L$g¡gp¡ _¡ bp`ÆA¡ rhQpf |h®L$ s¡_¡ fÅ Ap`u R>¡ s¡\u b^p l¡dM¡d`pR>p Aphi¡ S> s¡hu d_¡ Nmp ky u Mpsfu. ÓuS>¡ qv$hk¡ Adv$phpv$\uL$ëepZcpC kdpQpf gC_¡ Apìep L¡$, ""b^p l¡dM¡d qv$ëlu `lp¢Qu Nep R>¡A_¡ iuMp¡_¡ dpV¡$ fplsL$pddp„ gpNu Nep R>¡. \p¡X$p qv$hkdp„ NyS>fps `pR>pAphu S>i¡.'' d_¡ bp`Ædp„ |fu îÙp b¡ku NC lsu. Adpfp Ly$Vy„$b âÐe¡s¡d_u gpNZu_u d_¡ Mpsfu \C NC lsu.

Page 111: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

õhpduÆ_p Æh_ rhj¡ s¡d_¡ dp¡Y¡$\u S> L¡$V$guL$ hpsp¡ kp„cmu lsus¡ dyS>b s¡d_p r`sp A_¡ dpsp hÃQ¡ Jdf_p¡ Mpõkp¡ Npmp¡ lsp¡. s¡d_udp_¡ R>p¡L$fp¡ k„Þepku b_¡ s¡dp„ fk lsp¡. dp gpMp¡ ê$r`ep_u k„ rÑ d|L$uNep„ lsp„. õhpduÆ L$l¡sp, s¡dp„\u lz„ MQ® L$fy„ Ry>„. QdÐL$pf_u L$p¡C hps_\u. s¡Ap¡ v$l¡fpv|$_dp„ `[ågL$ õL|$gdp„ cZ¡gp. s¡\u fpS>Ly$dpfp¡_u v$p¡õsulsu. `p¡s¡ k„Þepku \ep Ðepf¡ bpf hfk_p h°sdp„ õdip_dp„ fl¡hy„, L$p¡CW¡$L$pZ¡ ÓZ qv$hk\u h^pf¡ _ fl¡hy„, L$p¡C Mphp_y„ Ap ¡ sp¡ Mphy„ _¡ hpmL$`ph¡ sp¡ hpm L$`phhp _¡ _M L$`phhp A¡hy„ AÅQL$ h°s fpM¡gy„. dpfukp\¡ L$pÞsp-lfrhgpk bl¡_p¡, L$p„rscpC, cp¡Nugpg Np„ u, kycÖpbl¡_,kp¡ p_ - gpcybl¡_, hu.`u. rNv$hpZu _¡ buÅ A_¡L$_¡ bp`Æ `pk¡ gCNe¡gp¡.

bp`Æ_u õdfZi[¼s_p¡ A¡L$ âk„N epv$ R>¡. hu•`u• rNv$hpZuLy$v$fsu D`Qpf_p rirbfp¡ L$fsp. s¡d_u b^u hpsp¡ kp\¡ lz„ k„ds _l],R>sp„ s¡d_¡ `p¡sp_u hpsdp„ r_›$p A_¡ s¡hp¡ S> ApQpf. s¡\u Np¡Óudp„rh_p¡bp Apîddp„ rirbf fpM¡gp¡. s¡ v$frdep_ kphgu_u L$p¡g¡S>dp„ s¡d_y„âhQ_ fpM¡gy„. s¡d_u kp\¡ lz„ Ne¡gp¡. rNv$hpZuÆ_¡ ep¡Ndp„ fk lsp¡ s¡\uep¡Nu_¡ dmhpdp„e¡ fk. Ad¡ L$p¡g¡S>dp„ âhQ_ |fy„ L$fu_¡ õhpduÆ `pk¡Nep. rNv$hpZu_¡ ANpD õhpduÆ_¡ dþep_y„ epv$ _l]. Ad¡ cud_p\ Nep.õhpduÆ L$l¡, ""Aphp¡ rNv$hpZuÆ.'' rNv$hpZuÆ_¡ sp¡ hpY¡$ sp¡ gp¡lu _p_uL$m¡ A¡hp R>p¡cugp `X$u Nep. fp¡S> k¢L$X$p¡ dpZk_¡ dm_pf õhpduÆ_pd\u bp¡gph¡ R>¡ _¡ `p¡sp_¡ dyØg¡e epv$ _\u ! bp`Æ rNv$hpZu_ud|„ThZ kdÆ Nep. hfkp¡ `l¡gp„ Adpf¡ Ðep„ Ly$v$fsu D`Qpfdp„ L$pdL$f_pfu L$Zp®V$L$_u bl¡_ rhS>ep õhpduÆ `pk¡ Adpfu kp\¡ Aph¡gu, s¡\us¡ õhpduÆ_¡ ÅZsu lsu. s¡ hMs¡ rNv$hpZu_u epÓpdp„ s¡ bl¡_ kp\¡lsu. M¡X$b°ûpdp„ s¡Z¡ rNv$hpZu_¡ bp`Æ_p¡ `qfQe L$fph¡gp¡ _¡ rNv$hpZuA¡"r_kNp£ Qpf Üpfp fp¡Ndy[¼s'_u Qp¡ X$u bp`Æ_¡ Ap ¡gu. bp`Æ D`fR>‰u_S>f¡ s¡ Å¡C Nep li¡ _¡ rNv$hpZuÆ_p rdi__u hpsp¡ ÅZsp lsp.bp`ÆA¡ Å¡ey„ L¡$ L¡$d¡e L$fu_¡ rNv$hpZu_¡ dþep_y„ epv$ Aphsy„ _\u Ðepf¡

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 111

Page 112: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

s¡dZ¡ D`f S>Zph¡gp¡ âk„N epv$ L$fpìep¡. s¡d R>sp„ rNv$hpZu_¡ epv$ _Apìey„. A¡V$g¡ bp`Æ L$l¡, ""Npe_p v|$^ `f Ad¡ ÓZ hfk L$pY$ép„ R>¡.fp¡S>_y„ kpX$p ÓZ fsg v|$^ Ad¡ `usp. _¡ Ap dpZk Npe_p v|$^_p¡ rhfp¡L$f¡ R>¡ `R>u epv$i[¼s L¡$hu fus¡ Mug¡ ?''

A¡L$ hpf õhpduÆ `pk¡ Nep¡ Ðepf¡ d_¡ L$l¡, sd¡ Ap`Zphpkyv¡$h_¡ dþep R>p¡ ? s¡ _pd_p CÞÖpX$ Npd_p kf „Q Adpfp ÅZusplsp. õhpduÆ L$l¡, ""s¡ _l], Ap`Zp¡ _„v$u.'' A_¡ d_¡ gC_¡ _„v$u_¡ dmhpQpëep. kp\¡ L¡$mp_u g|d gu^u. blpf My‰p Qp¡Np_dp„ lp\u_p bÃQp S>¡hp¡_„v$u afsp¡-Qfsp¡ lsp¡. bp`ÆA¡ v|$f\u s¡_¡ _pd\u bp¡gpìep¡. ""Aëephpkyv¡$h, Ap¡ bp¡bX$p ! Al] Aph. Ap S>Nv$uicpC_¡ dm.'' bp`Æ_p¡AhpS> kp„cmu _„v$uA¡ L$p_ kfhp L$ep®. dp\y„ KQy„ L$fu Adpfu sfa Å¡ey„ _¡^ud¡ `Ng¡ _ÆL$ Aphhp gpÁep¡. s¡_p v$i®_\u S> dpfp„ sp¡ lp„Å NNX$uNep lsp. lz„ S>fp `pR>p¡ Mõep¡ A¡V$g¡ bp`Æ L$l¡, ""sd¡ sp¡ Adpfpdl¡dp_ R>p¡. hpkyv¡$h sd_¡ L$p„C _l] L$f¡. s¡_¡ L¡$mp„ MhX$php¡.'' d¢ L¡$mp_uApMu g|d s¡_¡ MhX$phu v$u^u. õhpduÆA¡ s¡_¡ \pbX$ép¡ `R>u s¡ Nep¡.X$pL$p¡f_p Y$p¡fbÅfdp„\u õhpduÆ s¡_¡ gpìep Ðepf¡ kpX$p ÓZ hfk_p¡ lsp¡.Al] sp¡ k|L$p d¡hp, am, duW$pC-rdô$pß Tp`V$u_¡ s¡ \p¡X$p S> hMsdp„dps¡gp¡ kp„Y$ \C Ne¡gp¡. s¡_¡ fp¡S> _hX$phhpdp„ Aphsp¡ Ðepf¡ õhpduÆ Ðep„Ecp fl¡sp. buÅ L$p¡C_¡ sp¡ s¡ Np„W¡$ S> i¡_p¡ ? s¡ NyS>fu Nep¡ Ðepf¡R>p`pdp„ ap¡V$p kp\¡ kdpQpf R>`pe¡gp.

bp`Æ_¡ Ap„M¡ v$fv$ \ey„ s¡\u _hkpfu_u Ap„M_u lp¡[õ`V$gdp„v$pMg L$ep®. Ðepf¡ lz„ L$p¡C duqV„$Ndp„ k¡hpN°pd Ne¡gp¡. hmsp„ kyfs Esfu lz„b`p¡f¡ _hkpfu `lp¢Ãep¡. W¡$...W$ D`f_p dpm¡ V.V.I.P. hpsp_yL|$rgs ê$ddp„õhpduÆ fl¡gp. D`f Nep¡ Ðep„ blpf bp¡X®$ gV$L¡$, ""v$fv$u Apfpddp„ R>¡ s¡_¡Mg¡g `lp¢QpX$ip¡ _l].'' sp¡e¡ ^ud¡ flu_¡ bpfÏ„ Mp¡gu lz„ A„v$f Nep¡.bpfÏ„ Mp¡ghp_p¡ AhpS> \ep¡ A¡V$g¡ Ap„M¡ |dX$p„ d|L¡$gp õhpduÆA¡ |R>ey„,""L$p¡Z ?'' d¢ dpfy„ _pd L$üy„ A¡V$g¡ d_¡ _ÆL$ bp¡gpìep¡. Ap¡fX$pdp„ d„v$d„v$

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 112

Page 113: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

âL$pi A_¡ | _u kyN„ u Aph¡. _hkpfu_p S> bp`Æ_p c¼s Ad©scpCMyfiudp„ b¡W¡$gp. bp`ÆA¡ s¡d_¡ L$üy„, ""lh¡ sdpf¡ S>hy„ lp¡e sp¡ blpf S>CAphp¡. S>Nv$uicpC Al] b¡ki¡.'' A¡V$g¡ bp`Æ_u bpSy>_u Myfiu D`f lz„b¡W$p¡ _¡ Ad©scpC Nep. lz„ ¼ep„ Nep¡ lsp¡ ? iy„ L$fu Apìep¡ ? s¡hp \p¡X$pâñp¡ |R>u lp\ g„bphu d_¡ bp\dp„ gu^p¡. s¡Ap¡ sp¡ QÑp k|sp lsp. d_¡M¢Qu_¡ R>psu kfkp¡ Qp„àep¡. dpfp„ ê„$h¡ ê„$hp„ MX$p„ \C Nep„. ifuf¡ `fk¡hp¡hmu Nep¡, Ap„Mdp„ _¡ dp¢dp„ `pZu Aphu Nep„. d_¡ Aphp¡ A_ych ANpDL$v$u \ep¡ _ lsp¡. \p¡X$u hpf d_¡ R>psu kfkp¡ v$bphu `R>u R>p¡X$ép¡. \p¡X$uhpf¡ Ad©scpC `pR>p Aphsp„ lz„ bp`Æ_u rhv$pe gC _uL$þep¡.

Ap âk„N `R>u d_¡ L$p¡C qv$hk _pZp„_u dyíL¡$gu _X$u _\u. Ðepf`R>u d_¡ A¡L$ `R>u A¡L$ îud„s rdÓp¡ dmsp Nep. Adpfu `pqfhpqfL$S>ê$qfeps lp¡e L¡$ dpfp„ L$pdp¡dp„ S>ê$qfeps lp¡e L¡$ L$p¡CA¡ dpfu `pk¡ Apr\®L$dyíL¡$gu fS|> L$fu lp¡e _¡ d_¡ dv$v$ L$fhp_u BÃR>p \C lp¡e - L$p¡CL$ _¡ L$p¡CL$lqf_p¡ gpg Aphu_¡ dv$v$ L$fu S> Nep¡ lp¡e. õhpduÆ_u L©$`p_y„ S> Ap`qfZpd R>¡ s¡hp¡ d_¡ cfp¡kp¡ b¡W$p¡ R>¡.

õhpduÆ kp\¡_p Ak„¿e âep¡Np¡ _¡ hpsp®gp`p¡_y„ õhs„Ó yõsL$ \CiL¡$ `Z Ap yõsL$dp„ ApV$gy„ |fsy„ dp_u rhje bv$gy„. Å¡ L¡$ bp`Æ_p`qfQe `R>u cNhp„ pfu b^p v„$cu, gpgQy, L$p¥cp„X$u A¡hu dpfu R>p` dpf¡ky pfhu `X$u. Ad¡ Ðep„ S>CA¡ Ðepf¡ ku^p s¡d_u `pk¡ S>C_¡ b¡kuA¡ _¡ku^p _uL$mu S>CA¡. Ðep„ cud_p\ d„qv$f, N¡bu_p\_u kdp^u_p v$i®_¡ _pS>CA¡. A¡L$ hpf bp`ÆA¡ V$L$p¡f L$fu, ""khp£v$ehpmp b^pdp„ cNhp_ Sy>Ap¡A¡d L$l¡ R>¡ `Z b^p„ S>¡_¡ cNhp_ dp_u |S>¡ R>¡ s¡dp„ cNhp_ _\u A¡ddp_¡ R>¡.'' Ðepf `R>u lz„ v$f hMs¡ `l¡gp„ v$i®_ L$fu_¡ S> bp`Æ `pk¡ b¡ksp¡.

lh¡ bp`Æ_¡ v¡$l R>p¡X$ép_¡ huk¡L$ hfk husu Nep `R>u s¡d_prhj¡ ÓZ¡L$ yõsL$p¡ `Z âL$pris \ep„ R>¡.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 113

cZsf L$fsp„e¡ kv¹$hp„Q_ A_¡ kÐk„N\u h^y A_¡ ipðs

op_ dm¡ R>¡, ArcdyMsp lp¡e sp¡.

Page 114: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

14 : khp£v$e d„X$mdp„ y_fpNd_ A_¡ L$V$p¡L$V$u

lz„ 1965dp„ D`k„QpgL$ sfuL¡$ gpdX$p yfp Ne¡gp¡. Ðep„ k„õ\p_p„dL$p_p¡ bp„Ýep„ _¡ Mpv$u-rinZ_p„ A_¡L$ L$pdp¡ L$ep¯. `R>u 1969dp„iriL$p„scpC rÓh¡v$u N|S>fps _C spgud k„Odp„\u `pR>p Apìep. s¡d_¡k„õ\pdp„ kdphhp_p¡ khpg k„QpgL$îu_¡ d|„Th¡ s¡ ANpD S> dpfu S>Áep d¢Mpgu L$fu A_¡ `pR>p¡ lz„ NyS>fps khp£v$e d„X$mdp„ Å¡X$pep¡. '69\u '78 _p„_h hj® gpdX$p yfp flu fp¡S> hX$p¡v$fp S>sp¡. "c|rd yÓ'_p ìehõ\p`L$ sfuL¡$,khp£v$e d„X$m_p d„Óu _¡ `R>u âdyM sfuL¡$_u L$pdNufu k„cpmu. s¡ v$fçep_1974dp„ B[Þv$fp Np„ uA¡ v¡$idp„ L$V$p¡L$V$u gpv$u. buS>¡ S> qv$hk¡ kphfLy„$X$gpdp„d„X$m_u L$pfp¡bpfudp„ tlds |h®L$ rhfp¡ L$fhp_p¡ W$fph \ep¡. "c|rd yÓ'_pÐepf¡ k„ pv$L$ Qy_ucpC h¥Û lsp. s¡d_u ^f`L$X$ \pe sp¡ buÅ-ÓuÅ A¡dL$pe®L$fp¡ k„cpm¡ s¡_u rhQpfZp \C.

Ad¡ a_pNufu_u sdßp kp\¡ "c|rd yÓ' Qpgy fp¿ey„. Qy_uL$pL$pk„ pv$_ L$fsp. lz„ ìehõ\p _¡ Apep¡S>_ L$fsp¡. "c|rd yÓ'dp„ k¡Þkf L$ep®hNf g¡Mp¡ R>p`sp. fpÄe_p Ar^L$pfuAp¡_u V¡$rgap¡_ `f Aphsu ^dL$uAp¡_¡_ Np„W$sp. kdpQpfp¡ dpV¡$ d¢ "khp£v$e kdpQpf rhQpf k¡hp' _pd¡kpeL$gp¡õV$pCëX$ `rÓL$p iê$ L$fu. s¡dp„ Al]-Ðep„\u dmsp kdpQpf R>p`sp.`l¡gp„ bpbycpC S>• `V¡$g_u S>_sp `pV$}_u kfL$pf lsu. s¡dp„ Qy_uL$pL$p,AdygMcpC hN¡f¡_u rdkp l¡W$m ^f`L$X$ \C. `R>u fpô²$`rs-ipk_ Apìey„.dpfu ^f`L$X$_p cZL$pfp hpNsp lsp. A¡L$ hpf hX$p¡v$fp_u L$p¡W$u L$Q¡fudp„\uR|>`p `p¡gukMpsp_y„ r_d„ÓZ Apìey„. CÞõ ¡L$V$f îu Th¡fu lsp. s¡d_¡ dpf¡dpV¡$ kpfu klp_yc|rs lsu. Ad¡ L$p¡C Ås_u cp„Nap¡X$ _ L$fsp, S>¡ L$fsp s¡R>X¡$Qp¡L$ L$fsp. Ar^L$pfuAp¡ `Z Adpfu `rÓL$p d¡mhsp _¡ kdpQpf ÅZuk„sp¡j dp_sp. lz„ L$Q¡fudp„ Nep¡ A¡V$g¡ Th¡fuA¡ d_¡ L$üy„ L¡$ AÐepf¡ dpfu`pk¡ S>¡V$gp L¡$kp¡ R>¡ s¡dp„ Qp¡\p cpN_p sdpf¡ gNsp R>¡. k•â¡•k•_u`rÓL$pAp¡ CÞv$p¡f, L$gL$Ñp, L$V$L$ hN¡f¡\u Ðep„_u cpjpdp„ Aphu R>¡. s¡dp„k„ pv$L$ sfuL¡$ sdpfy„ _pd R>¡. sd¡ s¡ R>p`p¡ R>p¡ ? d¢ _p L$lu, s¡dZ¡ d_¡k|Q_p Ap`u L¡$ lz„ sd_¡ |Ry>„ s¡_p¡ lp L¡$ _pdp„ V|„$L$p¡ DÑf Ap`Å¡. `R>us¡dZ¡ fpCV$f_¡ bp¡gphu dpfu `Ùrskf |R>`fR> L$fu. d_¡ rhrh^ cpjpdp„

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 114

Page 115: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

_uL$msu khp£v$e â¡k_u `rÓL$p bsphsp Åe _¡ s¡ rhj¡ |R>sp Åe. ""Apsd¡ L$pY$u R>¡ ? R>`phu R>¡ ? sd¡ s¡ rhj¡ L$p„C ÅZp¡ R>p¡ ?'' lz„ _p-_p L$ep®L$fy„. NyS>fpsu `rÓL$p dpfp _pd\u L$pY$sp¡ _¡ R>p`u fhp_p L$fsp¡ s¡ rkhpebuÆ ÅZL$pfu _ lsu. s¡dZ¡ fpCV$f_¡ rhv$pe L$fu S>hpbp¡ gMhp k|Qìey„.dpfp âÐe¡_u s¡d_u klp_yc|rs Å¡C d¢ |R>ey„, ""dpfu ^f`L$X$ ¼epf¡ \hp_uR>¡ ?'' s¡ L$l¡, L$p¢N°¡k_u kfL$pf Aphi¡ Ðepf¡ sdpfu ^f`L$X$ \i¡.'' d¢ L$üy„L¡$, ""dpfu ^f`L$X$ \pe _¡ d_¡ hX$p¡v$fp_u S>¡gdp„ S> fl¡hp_y„ \pe sp¡ v$fAW$hpqX$e¡ dpfp Ly$Vy„$b_¡ dmhp Aphhp_y„ `p¡jpe.'' s¡ hMs¡ hX$p¡v$fphpmpAdv$phpv$_u S>¡gdp„ _¡ Adv$phpv$hpmp hX$p¡v$fp_u S>¡gdp„ lsp. Th¡fuA¡ L$üy„L¡$, ""dpfp\u b_i¡ s¡ L$fui.''

A_¡ R>¡hV¡$ ^f`L$X$_u OX$u Aphu `lp¢Qu. lz„ k¡hpN°pd\u `pR>p¡hmsp¡ lsp¡ Ðep„ bpfX$p¡gudp„ S> d_¡ ÅZ \C L¡$ `p¡guk sdpfu cpm L$pY¡$R>¡. NyS>fpsdp„ fpô²$`rs ipk_ |fy„ \ey„ lsy„ _¡ dp^htkl kp¡g„L$u_u L$p¢N°¡kukfL$pf¡ hluhV$ k„cpm¡gp¡.

hX$p¡v$fp `lp¢Qu L$pep®gedp„ rlkpb L$fsp¡ lsp¡ Ðep„ S> `p¡guk_uVy$L$X$u Aphu NC. dpfu ^f`L$X$_y„ hp¡f„V$ d_¡ bspìey„. d_¡ gpdX$p yfp O¡fS>hp_u d„S|>fu _ dmu. L$gpL¡$L$ dpfy„ L$pd `spìey„ Ðep„ ky u `p¡guk fp¡L$pC`R>u d_¡ hX$p¡v$fp_u S> k¡ÞV²$g S>¡gdp„ gC NC. Ap ANpD qX$a¡Þk Ap¡aB[ÞX$ep fyëk l¡W$m dpfu AV$L$pes \C lsu _¡ lz„ Ådu_ D`f R|>V¡$gp¡. `Zrdkpdp„ `L$X$pep `R>u s¡_u spfuM¡ lpS>f \hp_u L$X$pL|$V$ _ flu.

Ad_¡ S>¡gdp„ blz vy$:M li¡ s¡hy„ blpf_p dp_sp `Z hpõshdp„blpf L$fsp„ Ad_¡ S>¡gdp„ h y dÅ lsu. b¡X$tdV$_ fdhp_p„ kp^_p¡e¡dmsp„. Ad_¡ A¡L„$v$f¡ dy¼ssp lsu. cp¡S>_dp„ hN® 1 A_¡ 2_p L¡$v$uAp¡_y„Adpfy„ c¡Ny„ fkp¡Xy„$ lsy„. s¡dp„ Adv$phpv$ (kpZ„v$)_p X$p¡L$V$f ip„rscpC `V¡$gfkp¡Xy„$ k„cpmsp. fp¡S> blpf\u A¡L$ ipL$ s¥epf Aphsy„. A¡L$ ipL$ S>¡g_pfkp¡X¡$ b_sy„. S>¡ L$p¡C dmhp Aph¡ s¡_u kp\¡ kp¥ dmu iL$sp. _põspdp„b¡L$fu_u QuÅ¡, afkpZ hN¡f¡ cf |f lsy„. cpCv$pkcpC `fuM_u kp\¡ lz„lsp¡. s¡Ap¡ dpfu L$pmÆ fpMsp. Ad¡ blpf S>C _lp¡sp iL$sp s¡V$gudep®v$p lsu. bpL$u hp„Qhp-gMhp_ue¡ R|>V$ lsu. S>¡gf dg¡L$ `Z Ad_¡ dp_\u

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 115

Page 116: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

Å¡sp. Adv$phpv$_p âL$pi ipl, lkdyM ipl, _hgcpC, hL$ug Q„ÖL$p„sv$fy, _fc¡i„L$f `pZ¡fu, bbpcpC `V¡$g, qv$_¡i ipl, fpdgpg `fuM hN¡f¡kp\¡ lsp. QQp®Ap¡ \su, hNp£ g¡hpsp _¡ dÅ L$fsp. '76_p qX$k¡çbfdp„ dpfu^f`L$X$ \C _¡ 25-26 qv$hkdp„ ÅÞeyApfu 1977dp„ sp¡ b^p R|>V$u Nep.

S>¡gdp„\u R|>V$u lz„ gpdX$p yfp Nep¡ Ðepf¡ Ðep„_p `pV$uv$pfp¡ d_¡Alp¡cph\u Å¡hp gpÁep lsp. TuZpcpC, k_scpC hN¡f¡ L$p¢N°¡kdp„ lsp _¡lz„ s¡d_p\u R|>V$u "L$p¢N°¡k-rhfp¡ u' (L$V$p¡L$V$u-rhfp¡ u) \ep¡ lsp¡ s¡\u s¡d_¡lfM lsp¡. `R>u_u `pgp®d¡ÞV$_u Q|„V$Zudp„ L$p¢N°¡k¡ hX$p¡v$fp rS>‰p_u b¡W$L$ D`fîud„s dlpfpÅ aÑ¡tklfph_¡ Ecp fpM¡gp. s¡d_u rhfyÙ âQpf L$fhpApk`pk_p„ NpdX$p„Ap¡dp„ dpfu kcp Np¡W$hpsu. Å¡L¡$ s¡ Q|„V$Zudp„ B[Þv$fp _¡L$p¢N°¡k lpep¯ lsp„. AgbÑ, Adpfp rhõspfdp„ dlpfpÅ ÆÐep lsp.

L$V$p¡L$V$u_p L¡$V$gpL$ b_php¡ õdfZ`V$ `f Aph¡ R>¡. S>eâL$piÆ_¡S>¡gdp„ qL$X$_u_u sL$gua \C A¡V$g¡ s¡d_¡ R>p¡X$ép. Ðepf¡ s¡d_¡ X$peprgkuk_uAp„sf¡ qv$hk¡ S>ê$f `X$su. âpf„cdp„ dy„bCdp„ S>igp¡L$ lp¡[õ`V$gdp„ s¡d_¡fp¿ep `R>u `p¡sp_y„ S> A¡L$ X$peprgkuk_y„ lfsy„ afsy„ e„Ó Mfuv$u g¡hy„ s¡hy„rhQpfpey„. s¡ dpV¡$ kh®îu v$pv$p ^dp®r^L$pfu, L¡$v$pf_p\Æ, frhi„L$f dlpfpS>A_¡ õhpdu Ap_„v$_p _pd\u v$p__u A`ug blpf `X$u. v$p__u fL$dhX$p¡v$fpdp„ dp¡L$ghp_u A`ug lsu. NyS>fpsdp„ L$V$p¡L$V$u_p¡ Ópk âdpZdp„Ap¡R>p¡ lsp¡. S>ê$f A¡L$-v$p¡Y$ gpM_u lsu. c|rd yÓdp„ A`ug R>`pC _¡dy¿eÐh¡ NyS>fps A_¡ dy„bC_p v$pspAp¡A¡ V|„$L$ kdedp„ S> kpX$p ÓZ gpMc¡Np L$fu v$u^p. Ðepf¡ hX$pâ^p__p L$pep®ge sfa\u ` 99,999/-_p¡ Q¡L$Apìep¡. S>ê$fu fL$d c¡Nu \C NC lsu s¡\u Ap Q¡L$_u S>ê$f _ lsu. lz„ s¡`pR>p¡ dp¡L$ghp_p¡ lsp¡ `Z s¡ ANpD d„ybC ap¡_ L$ep£. d_¡ Q¡L$ gC dy„bCbp¡gphhpdp„ Apìep¡. S>•â• S>kgp¡L$ lp¡[õ`V$gdp„ `\pfuhi lsp. s¡dZ¡L$üy„, ""BÞvy$ b¡V$u_¡ Q¡L$ c¡Å l¥ Dk¡ gp¥V$p_p l¥, DkL$p `Ó d¦ rgMy„Np.''Ad¡ _p_p L$pe®L$sp®Ap¡ sp¡ A¡d S> dp_sp lsp L¡$ S>¡•`u•_u qL$X$_u ÅZuÅ¡C_¡ Mfpb L$fhpdp„ Aphu R>¡. B[Þv$fp Np„ u_p hapv$pf lqfepZp_pdy¿ed„Óu b„kugpg¡ S>¡gdp„ s¡d_¡ A¡hp¡ Mp¡fpL$ Apàep¡ S>¡\u qL$X$_u Mfpb\C NC. `Z S>¡•`u• A¡hy„ _p¡'sp dp_sp. B[Þv$fpÆ_u Å¡lzL$du kpd¡ s¡d_¡

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 116

Page 117: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

Ap¾$p¡i lsp¡ `Z ApMf¡ dp¡V$pcpC kdp_ S>hplfgpg_u b¡V$u lsu _¡ !s¡dZ¡ rhh¡L$ |h®L$ L$pNm gMu Q¡L$ `fs L$ep£.

S>¡•`u•_¡ kpfy„ gpNsp„ v¡$icfdp„ gp¡L$ÅN©rs dpV¡$ âhpk¡ _uL$þep.hX$p¡v$fpdp„ _p_ycpC Adu__p AÝenõ\p_¡ õhpNs krdrs b_u s¡_pd„Óu_u S>hpbv$pfu d_¡ kp¢ pC. S>¡.`u._u `p¡gp¡N°pDÞX$ `f N„Åhf dp¡V$ukcp \C Ðepf¡ d„Q D`f S>¡•`u• kp\¡ dpÓ lz„ S> D`f lsp¡. kgpdsu_uv$rô$A¡ d„Q\u v|$f S>_sp_¡ b¡kpX$hpdp„ Aph¡gu. S>¡•`u•_¡ s¡ `k„v$ _lp¡sy„.gp¡L$p¡ `Z _ÆL$ Aphhp BÃR>sp lsp. d¢ `p¡guk_u `fhp_Nu gu^p rh_pd„Q D`f\u gp¡L$p¡_¡ _ÆL$ Aphhp k|Q_p Ap`u s¡\u S>¡•`u• A_¡ gp¡L$p¡_¡Nçey„ `Z `p¡gukhX$p_¡ _ Nçey„. s¡d_u kgpdsu_u S>hpbv$pfu lsu _¡ !

S>•â•_p NyS>fps_p âhpk dpV¡$ v$f¡L$ W¡$L$pZ¡ õhpNs krdrsAp¡b_u lsu. Adv$phpv$-hX$p¡v$fp-cê$Q-kyfs A_¡ cph_Nfdp„ s¡d_u dp¡V$ukcpAp¡ \C lsu. hX$p¡v$fp\u lz„ s¡dp„ Å¡X$pep¡ lsp¡. Ðepf¡ `l¡gu S> hpfkyfs\u _p_L$X$p rhdp_dp„ Ad¡ cph_Nf Ne¡gp.

L$V$p¡L$V$udp„ rblpf_p L$pe®L$fp¡_u ApX¡$^X$ ^f`L$X$p¡ \C lsu. NyS>fps`pk¡ S>¡•`u•_p _pd_u fL$d S>dp lsu. rblpf S>C L$pe®L$sp®Ap¡_p`qfhpfp¡_¡ _pZp„_u dv$v$ L$fhp_y„ _pfpeZcpCA¡ rhQpey. fp¡L$X$ fL$d gC_¡`V$Zp S>C hl¢Qhp_u lsu. s¡ dpV¡$ dpfu `k„v$Nu \C. s¡ hMs¡ sdpLy$_ph¡ pfu_p õhp„Ndp„ lz„ `V$Zp S>C A¡L$ „Åbu lp¡V$gdp„ Esep£ lsp¡. dpfuê$d `f rÓ yfpqfifZ, Ly$dpf âip„s, X$p¸. fpdÆtkl, iycd|rs® Ry>`pC_¡Aphsp. s¡d_¡ d¢ 26 lÅf ê$r`ep S>¡hu fL$d hl¢Qu Ap ¡gu. NyS>fps L$fsp„rblpf, lqfepZp hN¡f¡dp„ L$V$p¡L$V$u_u ^pL$ S>bfu lsu.

khp£v$e d„X$mp¡dp„ `Z L¡$V$gp„L$ fpÄep¡dp„ S>¡•`u•hpmp _¡rh_p¡bphpmp A¡hp b¡ cpN \C Ne¡gp. A¡ hMs¡ NyS>fps_y„ khp£v$e d„X$mAX$uMd füy„ lsy„. rh_p¡bpÆ_p rhQpfp¡_¡ dp__pfp L$V$p¡L$V$u_p rhfp¡ dp„ApNm _lp¡sp Aphsp R>sp„ S>¡•`u• dpV¡$ s¡d_y„ dp_ OV$éy„ _ lsy„. Adpfy„

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 117

Page 118: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

gNcN ApMy„ NyS>fps khp£v$e d„X$m L$V$p¡L$V$u_p rhfp¡ dp„ S>¡•`u• kp\¡ lsy„R>sp„ rh_p¡bpÆ dpV¡$ Apv$f OV$ép¡ _ lsp¡. NyS>fpsdp„ khp£v$e d„X$mdp„ b¡cpN `X¡$ s¡ dpV¡$ B[Þv$fpÆ_u r_L$V$_p khp£v$e L$pe®L$fp¡A¡ d\pdZ L$f¡gu `Zs¡dZ¡ NyS>fpsdp„ S>¡d_¡ S>¡d_¡ |R>ey„ s¡ b^p NyS>fps khp£v$e d„X$m_ukdp„sf d„X$m b_phhp s¥epf _p¡'sp \ep. S>¡hu L$V$p¡L$V$u EW$u L¡$ sfsNyS>fps khp£v$e d„X$m_u b¡W$L$ hX$p¡v$fpdp„ dmu. s¡dp„ kh®k„drs\u AÝensfuL¡$ dufp„bl¡__u hfZu L$f¡gu. Ðepf¡ dufp„bl¡_ gp¡L$k¡hL$ `Z _lp¡sp„.s¡d_¡ Ðep„ S> ap¡d® cfph¡gy„. Ap d„X$m_u A¡L$sp lsu.

lz„ NyS>fps khp£v$e d„X$mdp„ L$pfp¡bpfu_p¡ kæe sp¡ gNcN L$peddpV¡$ füp¡ lsp¡. `Z kld„Óu, d„Óu A_¡ âdyM sfuL¡$ dmu Ly$g AY$pf¡L$ hfklp¡Øp `f d¢ Npþep„ R>¡. kh® k¡hp k„O (ArMg cpfs khp£v$e d„X$m)dp„`Z lz„ gNcN v$f¡L$ Ar^h¡i_ A_¡ L$pfp¡bpfudp„ S>sp¡. Ðep„e¡ kld„Óu A_¡d„Óu_u s\p V²$õV$u A_¡ ìehõ\p`L$ V²$õV$u_u S>hpbv$pfu d_¡ kp¢ pe¡gu.âdyM sfuL¡$ `Z d_¡ s¥epf L$fhp 2008_p Q¡ßpC_p Ar^h¡i_dp„ b„Nkpl¡b krls |h® âdyMp¡A¡ ApN°l L$f¡gp¡. `Z dpfy„ õhpõÕe, õ\pr_L$S>hpbv$pfuAp¡ A_¡ kss v¡$icfdp„ afhp_u dep®v$p_¡ L$pfZ¡ krh_e s¡d_pApN°l_¡ d¢ _L$pf¡gp¡.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 118

Ap„sqfL$ rhL$pkdp„ klpeL$ A_¡ vy$Þehu QuS>-hõsyAp¡ âÐe¡

A_pk¼s lp¡e s¡hp„ `rs-`Ð_u A_¡ k„srs âpá \hu s¡e

Ly$v$fs_u L©$`p S> kdS>hu.

`qfhpfS>_p¡ A_¡ kp\u L$pe®L$fp¡ kp\¡_p ìehlpfdp„ iyÙ Þepe

_\u Qpgsp¡. âk„N¡ âk„N¡ kdp^p_p¡ L$fhp„ `X¡$ R>¡ A_¡ s¡ S>

kpQp¡ ìehlpf R>¡.

Page 119: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

15 : ip„rs-k¥r_L$_u L$pdNufu

dpfp Æh_dp„ rinL$ sfuL¡$ Ap_„v$u_p dyhpX$p_p A_ychp¡ epv$NpfR>¡ s¡d ip„rs-k¥r_L$ sfuL¡$_u L$pdNufu `Z epv$Npf R>¡. 1956-'58dp„dlpNyS>fps_p„ Ap„v$p¡g_p¡ hMs¡ NyS>fpscfdp„ sp¡ap_p¡ apV$u _uL$m¡gp„. hX$p¡v$fpil¡fdp„ s¡ hMs¡ kfOkp¡ _uL$msp„, `Õ\fdpfp¡ \sp¡. õV²$uV$-gpCV$p¡ sp¡X$hpdp„Aphsu, kfL$pfu rdgL$sp¡dp„ cp„Nap¡X$ A_¡ bpmTpm \su, A¡k•V$u•_ubkp¡ bpmhpdp„ Aphsu s¡ b y„ dpf¡ dpV¡$ Akü b_sy„. Apv$p¡g__p_¡spAp¡_¡ A¡ S> AkfL$pfL$ gpNsy„. `p¡guk Üpfp 144du L$gd, gpW$udpf,Np¡mubpf, L$fãe|_p„ `Ngp„ g¡hpsp„. kpdpÞe S>_sp Apdp„ M|b l¡fp_ \su.s¡ hMs¡ tlkp AV$L$phhp Ad¡ kfOkp¡ L$pY$sp. L$fãe|_p `pk d¡mhugp¡L$p¡dp„ afu ip„rs fpMhp _¡ tlkp _ L$fhp kdÅhsp. 1958dp„ hX$p¡v$fpdp„dp„X$hu-N¢X$uN¡V$ fp¡X$ D`f O„qV$epX$p_p _pL¡$ A¡L$ sp¡ap_u kfOk Üpfp õV²$uV$gpCV$ D`f `Õ\fdpfp¡ \sp¡ Å¡C lz„ õV²$uV$ gpCV$_u _uQ¡ r_c®esp |h®L$ Ecp¡flu Nep¡ _¡ sp¡ap_u V$p¡mpdp„\u d_¡ Ap¡mM_pfp gp¡L$p¡A¡ buÅAp¡_¡ ip„s`pX$u rhMfpC S>hpdp„ X$lp`Z dpÞey„ s¡ d_¡ epv$ R>¡. Aph¡ hMs¡ dpfpdp„A¡L$ W„$Xy„$ T_|_ âNV$sy„ _¡ a_pNufu_u cph_p ¡v$p \su.

h^pf¡ L$pdNufu sp¡ \C Aep¡Ýepdp„ bpbfu d[õS>v$ iluv$ \C s¡tlkpdp„. 6 qX$k¡çbf 1992_p AX$hpZu_u f\epÓp Aep¡Ýep `lp¢Qu A_¡bpbfu d[õS>v$_¡ sp¡X$u s¡ `R>u sp¡ 1993dp„ s¡_p A¡L$ hj® `R>u afu\u tlkpâNV$u. d_¡ hX$p¡v$fp il¡f_u k„õL$pqfsp dpV¡$ blz Alp¡cph. dpfp il¡fdp„ApV$gu b^u tlkp \pe, Aphp„ sp¡ap_p¡ \pe _¡ k„õL$pqfsp_¡ bË$p¡ gpN¡ !Ap L$ë`_p S> d_¡ lQdQphu d|L$su. `p¡guk L$fãe| _pMsu. gp¡L$p¡ fõsphÃQ¡ V$pefp¡ kmNphsp. _p¡L$fu- „ ¡ S>sp gp¡L$p¡_¡ AV$L$phsp, s¡d_¡ dpfT|X$L$fsp, s¡d_p„ hpl_p¡_¡ _yL$kp_ `lp¢QpX$sp. Ap b y„ d_¡ Akü \sy„. lz„T_|_dp„ Aphu S>sp¡. lz„ õL|$V$f gC il¡f_u `qf[õ\rsdp„ ip„rs õ\p`hp Np¡Óu_pdpfp r_hpk¡\u _uL$þep¡ `Z fõs¡ S> d_¡ fp¡L$hpdp„ Apìep¡. \p¡X$pL$ ÅZuspS>hpr_epAp¡_¡ v$ep Aphu s¡dZ¡ d_¡ L¡$ dpfp hpl__¡ _yL$kp_ _ L$ey _¡ d_¡`pR>p¡ hpþep¡. hX$p¡v$fp cX$L¡$ bm¡ R>¡ _¡ lz„ L$p„C L$fu iL$sp¡ _\u A¡hp sydyg

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 119

Page 120: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

d_p¡d„\_dp„ d_¡ Mphp_y„ AL$pfy„ gpÁey„. Äep„ ky u sp¡ap_p¡ _ AV$L¡$ Ðep„ ky uMp¡fpL$ _ g¡hp_p¡ r_Z®e \ep¡. d¢ r_Z®e L$ep£ A¡hy„ _\u dp_sp¡. L$p¡C Ap„sqfL$â¡fZp\u, A„v$f_p ^½$p\u Ap D`hpk \ep _¡ R> qv$hk Qpëep. hX$p¡v$fp_p`ÓL$pfp¡, rhrh^ hNp£_p AN°ZuAp¡, d¡ef hN¡f¡ hpf„hpf d_¡ dmhp AphhpgpÁep. R>p`pAp¡A¡ W$uL$ W$uL$ ârkqÙ Ap`u s¡\u rlÞvy$-dy[õgd k„NW$_p¡_pAN°ZuAp¡ `Z dmu Nep. kfL$pf_p d„Óu `Z dmu Nep _¡ sp¡ap_p¡ ip„s\hp\u D`hpk R>p¡X$hp d_¡ kdÅhu i¼ep. L$p¡W$u L$Q¡fudp„ AN°ZuAp¡_u ip„rsdpV¡$ b¡W$L$ \C. s¡dp„ d_¡ bp¡gpìep¡. d¢ dpfp v$v®$_u hps L$fu.

sp¡ap_p¡ L$fph_pfpAp¡ `Z ip„rs krdrsdp„ AN° cpN cS>hsp s¡ d¢Å¡ey„. hX$p¡v$fp_p dpÆ d¡ef, dpÆ d„Óu _¡ L$p¢N°¡k_p AN°Zu L$pe®L$f¡ Aphubpbsdp„ cph_pdp„ _ Aphu S>hp d_¡ ipZu kgpl Ap`u. `pR>m\u d_¡Mbf `X$u L¡$ fpS>L$ue `np¡_p AN°ZuAp¡ `p¡s`p¡sp_p„ rlsp¡ Åmhhp Aphp„sp¡ap_p¡_p¡ v$p¡fuk„Qpf L$fsp lsp. R>sp„ s¡dZ¡ cp¡m¡ cph¡ d¢ L$f¡gp D`hpk`fÐh¡ klp_yc|rs v$ip®hu lsu s¡V$gu kv¹$cph_p a¡gpC s¡\u d¢ k„sp¡j dp_uD`hpk R>p¡X$ép.

Ap D`hpk\u sp¡ap_p¡ AV$¼ep„. dykgdp_p¡_u vy$L$p_p¡dp„ \su sp¡X$ap¡X$_¡ bpmTpm s\p g|„V$ AV$L$u s¡\u dy[õgd h¡ pfuAp¡A¡ A¡L$ kdpf„c L$fudpfy„ blzdp_ L$ey. d_¡ Arc_„v$_`Ó Apàey„. Ap ip„rsL$pe® bv$g qv$‰u_pNp„ u ip„rs ârs›$p_ sfa\u d_¡ âZhp_„v$ ip„rs yfõL$pf A¡_pes \ep¡.kpdpÞe fus¡ qv$‰udp„ D`-fpô²$`rs_p lõs¡ s¡ A¡_pes \pe `Z d¢hX$p¡v$fpdp„ g¡hp_p¡ ApN°l fp¿ep¡ s¡\u dlpÐdp Np„ u ìep¿ep_dpmp_u kp\¡qv$‰u\u Aph¡gp Np„ u ip„rs ârs›$p__p AÝen fhuÞÖ hdp®A¡ d_¡ dp_`ÓApàey„. 5000/-_u fL$d_p¡ Q¡L$ sp¡ d¢ khp£v$e d„X$m_¡ Apàep¡.

Mfu L$pdNufu \C 2002dp„ Np¡ fp_u V²¡$__p¡ X$bp¡ bpþep `R>u_pNyS>fpscfdp„ a¡gpe¡gp„ sp¡ap_p¡dp„. s¡ hMs¡ dy[õgd-Ü¡j M|b h^u Nep¡ lsp¡.dykgdp_p¡_y„ _yL$kp_ L$fp¡. s¡d_¡ dpfp¡-`uV$p¡-dpfu _p„Mp¡, Æhsp kmNphp¡,s¡d_u vy$L$p_p¡dp„ sp¡X$ap¡X$ L$fp¡, g|„V$apV$ L$fp¡, s¡d_p„ gpfu-N‰p„-hpl_p¡ aw„L$u dpfp¡,v$f¡L$ n¡Ó¡ s¡d_p¡ brlóL$pf L$fp¡ - bk, rlÞvy$ âÅ ÅZ¡ Np„X$u \C NC

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 120

Page 121: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

lsu. Ny„X$pAp¡ âÐen L$pdNufu L$fsp lsp _¡ X$püpAp¡ s¡d_u L$pdNufu_¡hpS>bu dp_u v$gugp¡ L$fsp lsp. dy[õgddpÓ v¡$iÖp¡lu, tlvy$Öp¡lu,`pqL$õsp_-`fõs R>¡ A¡hu lhp a¡gphhpdp„ Aphu lsu. cpS>`, rhð tlvy$`qfjv$, bS>f„N v$m, fpô²$ue õhe„k¡hL$ k„O hN¡f¡ k„õ\pAp¡ h y kq¾$e lsu.AahpAp¡ `Z ÅsÅs_u a¡gphhpdp„ Aph¡gu. fpS>_u `p¡guk `Z d|L$â¡nL$ b_u OZ¡ W¡$L$pZ¡ `p¡sp_u lpS>fudp„ sp¡ap_p¡ \hp v¡$su lsu. kfL$pf`Z `nL$pf b_u NC lp¡e s¡hy„ gpNsy„ lsy„. dpf¡ dpV¡$ Ap [õ\rs Akü _¡AL$mph_pfu lsu.

lz„ `ÓL$pf lsp¡. s¡_p¡ bphX¡$ gNpX$hp_p¡ b¡S> dpfu `pk¡ lsp¡. s¡gNpX$u_¡ Mpk L$fu_¡ dy[õgd rhõspfp¡dp„ lz„ S>sp¡. Äep„\u `Õ\fp¡ `X¡$ R>¡,sp¡ap_uAp¡_p„ V$p¡mp„ Aph¡ R>¡ A¡hu Aahp Aphsu Ðep„ lz„ A¡L$gp¡ S> õL|$V$fgC `lp¢Qu S>sp¡. AahpAp¡ L$fsp„ `qf[õ\rs sØ_ rh`fus lsu. dykgdp_p¡bQphdp„ aaX$sp lsp. s¡d_¡ X$f lsp¡. Ap¾$dZ L$fhp_y„ s¡Ap¡ rhQpfu S>iL$sp _ lsp. d¢ dykgdp_p¡_p gÑpAp¡dp„ S>C X$f _ fpMhp, k„NqW$s \CNy„X$pAp¡_p¡ kpd_p¡ L$fhp gp¡L$p¡_¡ â¡fZp Ap`hp dp„X$u. AahpAp¡ _ dp_hpkdÅìep„. L$g¡¼V$f, `p¡guks„Ó kp\¡ k„ L®$dp„ flu s¡d_¡ kQ¡s L$fsp¡ füp¡.fps-qv$hk Å¡ep rh_p Äep„ Äep„\u k„v$¡ip¡ Aph¡ Ðep„ Ðep„ A¡L$gp¡ `lp¢QuS>sp¡. Ap `qf[õ\rsdp„ kp\u L$pe®L$fp¡ L¡$ Of_p kæep¡ Ås¡ sp¡ blpf _ S>_uL$msp `Z d_¡e AV$L$phhp_p âeÐ_p¡ L$fsp. Ap\u dpfy„ T_|_ Ap¡f h^sy„.

dykgdp_p¡ fpls R>phZuAp¡dp„ Apifp¡ g¡sp. Ðep„ S>C s¡d_¡_põsp¡, Mp¡fpL$, S|>sp„, ku y„kpdp_ Ap`hp_u Ty„b¡i D`pX$u. `pZuN¡V$ `pk¡fpÅfpZu smph_u hÃQ¡_u T|„ X$`Ë$u_p„ 28-29 dL$p_p¡ bpmu _Mpe¡gp„.s¡_¡ _h¡kf\u QZu Ap`hp d¢ L$çdf L$ku. s¡ dpV¡$ v$p_ Ap`_pfp A_¡dv$v$ L$f_pfp `Z d_¡ dmu füp. hX$p¡v$fp il¡f D`fp„s _ÆL$_p„ Npdp¡dp„`Z dykgdp_p¡ sfa\u L$p¡g Aphsp. Ad¡ \p¡X$pL$ rdÓp¡A¡ hX$p¡v$fp ip„rsArcep_ _pd¡ spÐL$prgL$ k„NW$_ fQu fplsL$pep£ iê$ L$ep¯ : Ap qv$hkp¡dp„dpfpdp„\u ce kv„$sf _pb|v$ \C Nep¡ lsp¡. `uqX$sp¡_¡ ^f`s Ap`hu, fplsAp`hu - hN¡f¡dp„ fpsqv$hk A¡L$ \C Nep„. L$p¡C i[¼s ÅZ¡ dpfpdp„ k„QpfL$fu flu lsu. ApS>¡ Ap rhQpfy„ Ry>„ Ðepf¡ dpfp\u Ap b y„ \ey„ (d¢ L$ey_\u), A¡hu gpNZu hsp®e R>¡.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 121

Page 122: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

hlp¡fhpX$_p r_v$p£j Ncê$ hlp¡fpAp¡ A_¡ s¡d_u _fd õhcph_uhlp¡fuAp¡ D`f `Õ\fp¡ `X$sp, A¡rkX$-bëb `X$sp. s¡Ap¡ aqfepv$ L$fhp Åesp¡ `p¡guk Aphu_¡ s¡d_¡ S> ^dL$ph¡. s¡d_p dpZkp¡_¡ `L$X$u Åe. Ap b y„Akü b_sp„ Ad¡ dy[õgd rhõspfp¡dp„\u ip„rsL|$Q L$pY$hp_p¡ L$pe®¾$d OX$ép¡.L$fãe|dp„ _uL$msp„. dy[õgd hlp¡fu ÷uAp¡ A_¡ yfyjp¡ dpfu `pR>m v$p¡fpsp„.Ad_¡ `p¡guk AV$L$dp„ g¡su A_¡ `p¡guk N°pDÞX$ `f gC S>su. ApMp¡ qv$hkb¡kpX$u fpMu kp„S>¡ R>p¡X$u v¡$su. S>¡Z¡ L$p¡C qv$hk `p¡guk kpd¡ hps _lp¡su L$fus¡hu hlp¡fu bl¡_p¡ dpfu kp\¡ krh_e L$p_|_c„N L$fhp Aph¡, ^f`L$X$ hlp¡f¡,ApMp¡ qv$hk `p¡guk_p spbpdp„ b¡ku fl¡ s¡ bpbs v¡$icf_p AN°ZuAp¡,ip„rsâ¡duAp¡_¡ lz„ S>Zphsp¡. s¡d_p spf-ap¡_ `p¡guk L$rdí_f _¡ L$g¡¼V$f D`fAphsp. Qpf qv$hk_¡ A„s¡ `p¡guk¡ kdp^p_ L$ey _¡ dy[õgdp¡_¡ Acev$p_ v$u y„.Ap b_phdp„ L¡$V$gpe¡ gp¡L$p¡A¡ `uqX$sp¡_¡ fpls Ap`hp R|>`u dv$v$ L$fu. gpMp¡ê$r`ep Apìep _¡ MQp®ep. Nfubp¡_u fp¡Æ-fp¡V$u T|„V$hpe¡gu. s¡d_¡ ku y„-kpdp_`lp¢QpX$u iL$pep¡, L$p¡CL$_¡ dL$p_p¡ bp„ hpdp„ dv$v$ L$fu iL$pC. Ap„sqfL$ â¡fZp\uAdpfpdp„ r_c®esp Aphu _¡ v$pspAp¡_¡ v$p__u â¡fZp \C. Nfub dy[õgdrhÛp\}Ap¡_¡ _p¡V$p¡ _¡ `pW$é yõsL$p¡ s\p rióeh©rÑ A`pC. gpfu-N‰p„-kuhhp_p k„Qp, `p`X$ hZhp_p„ kp^_p¡ hN¡f¡ A`pep„.

Ap Npmp¡ husu Nep¡ `R>u ip„rs õ\`psp„ dy[õgdp¡A¡ A¡L$ dlpk„d¡g_ L$fu d_¡ bp¡gpìep¡. dpfu Ap¡mMpZ Ap`_pf¡ dpfp L$pe®_u rhNsp¡Ap`u d_¡ "dy[õgdp¡_p drklp' sfuL¡$ rbfv$pìep¡. dpfp âhQ_dp„ d¢ L$üy„ L¡$,""Ad¡ Np„ u-rh_p¡bp_p khp£v$e L$pe®L$fp¡ ip„rs-õ\p`__¡ Adpfy„ rdi_dp_uA¡ R>uA¡ A_¡ `uqX$s hN®_u kp\¡ flu s¡_¡ ^f`s Ap`hp_u A_¡ s¡_¡\e¡g _yL$kp_ bv$g fpls Ap`hp_u Adpfu afS> kdÆA¡ R>uA¡. Ad¡`uqX$sp¡_p dv$v$Npf R>uA¡. L$pg¡ EW$u_¡ sd¡ dy[õgdp¡ L$p¡C_u D`f Sy>gdNyÅfip¡ sp¡ Ad¡ sdpfu kpd¡ A_¡ `uqX$sp¡_u `X$M¡ fluiy„. Apd Ad¡dy[õgdp¡_p drklp _\u, `uqX$sp¡_p dv$v$Npf R>uA¡.'' kp¥A¡ dy¼s L„$W¡$ Adpfp„L$pd_u kfpl_p L$fu. Adpfp\u e\pi[¼s k¡hpL$pe® \ey„ s¡_u _p¢ g¡hpC.Ðepf `R>u A_¡L$ Nfub-S>ê$qfepsd„v$ dy[õgd `qfhpfp¡ kp\¡ k„b„ b„ pep¡s¡ lÆ Qpgy R>¡. s¡d_¡ O¡f dpÓ lmhp-dmhp_p¡ S> _l], _põsp-cp¡S>__p¡`Z `fõ`f ìehlpf füp¡ R>¡ s¡ vy$:M_p âk„N_y„ _S>fpÏ„ NZuA¡. s¡

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 122

Page 123: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

Npmpdp„ A¡L$ g¡Mdp„ d¢ gM¡gy„ L¡$ Aphsp¡ S>Þd dy[õgd drlgp sfuL¡$ d_¡dm¡ s¡hu lz„ âp\®_p L$fy„ Ry>„.

X$f¡gpAp¡_¡ ^f`s, _yL$kp_ h¡W$_pf_¡ L$p¡C_¡ kuhhp_p k„Qp, L$p¡C_¡gpfu, L$p¡C_¡ `p`X$ hZhp_p„ kp^_p¡ A¡d dv$v$ Ap`hp_y„ S>¡ L$pd \ey„ s¡Z¡Ad_¡ k„sp¡j Apàep¡. Ad¡ fpls Ap`u_¡ ^Þe \ep. âÅ_p A_¡L$ hNp£A¡A_¡L$ gp¡L$p¡A¡ Ap L$pddp„ R|>`u dv$v$ L$fu s¡\u kv¹$cph_p kdpS>dp„ L$peddpV¡$ R>¡ S> s¡hu Mpsfu \C. fp¡NQpmp_u S>¡d ¼epf¡L$ fpS>L$pfZuAp¡_p„L$pfõsp_\u âÅÆh_dp„ Aip„rs a¡gpe R>¡ `Z l„d¡i_¡ dpV¡$ sp¡ kv$¹cph_pS> R>¡ s¡hu âsurs \C.

Ap L$pe® A„N¡ "c|rd yÓ'dp„ Qpf-`p„Q g¡Mp¡ d¢ g¿ep. s¡dp„`qf[õ\rs_y„ bep_ A_¡ L$pe®_p¡ Al¡hpg lsp¡. dl¡ÞÖcpC d¡OpZu_¡ ApA„N¡ yõsL$ R>p`hp_u BÃR>p \C. "Ap s¡ Nfhu (L¡$ hfhu ?) NyS>fps'_pd¡ kp„âv$preL$ kv¹$cph A„N¡ s¡d_p A_¡ dpfp k„ey¼s k„ pv$_\u Qp¡ X$uR>`pC. kh® k¡hp k„O âL$pi__p k„ep¡S>L$ rh_ecpC_¡ s¡ Ndu s¡\u s¡_p¡tlv$u A_yhpv$ L$fpep¡. "v¡$i d¢ bY$su kp„âv$preL$sp : NyS>fps L¡$ bpv$ qL$k L$ubpfu ?' A¡hp gp„bp d\pmp kp\¡ s¡ Qp¡ X$u R>`pC. s¡_y„ k„ pv$_ d¢ L$ey.s¡_p\u NyS>fps_p cpS>` â¡qfs, kfL$pf_u R>ÓR>pep l¡W$m Qpg¡gp fdMpZhMs¡ hX$p¡v$fpdp„ khp£v$e L$pe®L$fp¡A¡ AÞe âNrsiug rdÓp¡_u klpe\u ip„rsArcep__p _pd¡ S>¡ L$pdNufu L$fu s¡_p¡ v¡$icfdp„ âQpf \ep¡.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 123

S>X$-Q¡s_ NyZ-v$p¡jde rhð qL$Þl L$fspf

k„s-l„k NyZ Nllu, `qflqf hpqf rhL$pf.

- sygkuv$pk

spfy„ kp¢`¡gy„ L$pe® âcy, lz„ sp¡ L$fy„;

lp¡e V$p¡Q_y„ L¡$ `pep_y„, sys® Apv$fy„.

- â¡dg dlpfpS>

Page 124: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

16 : kprlÐe-k¡hp

W¡$...W$ 1957dp„ L$Zp®V$L$_u rh_p¡bp_u c|v$p_epÓpdp„ lz„ v$p¡Y$ dpkfüp¡ lsp¡ Ðepf¡ dpfu X$pefu "k„s_¡ `Ng¡' d\pm¡ "c|rd yÓ'dp„ R>`psu lsu.s¡ D`fp„s ¼epf¡L$ g¡Mp¡ `Z gMsp¡. L$V$p¡L$V$u `R>u Qy_ucpC h¥Û Adv$phpv$S>sp„ k„ pv$__y„ L$pd dpf¡ k„cpmhp_y„ Apìey„. AgbÑ, s¡dp„ rh_p¡bp-rhQpf_p A_¡ tQs_pÐdL$ g¡Mp¡ L$p„rscpC gMsp. kdpS>Æh__¡ õ`i®spg¡Mp¡ lz„ gMsp¡ _¡ k„ pv$_ L$fsp¡. s¡_¡ L$pfZ¡ kyfs_p L$p_ÆcpC v¡$kpCkdpS> rinZ ch_ V²$õV$_p d„Óu Qyr_cpC cË$_u Ap„Mdp„ hku Nep¡.s¡d_u k„õ\p sfa\u âp¥Y$ rinZ dpV¡$ kprlÐe gMpsy„ _¡ R>`psy„. v$f hj£ s¡dpV¡$ g¡ML$ rirbf \sp¡. s¡hp A¡L$ rirbfdp„ s¡dZ¡ d_¡ bp¡gpìep¡. s¡d_uQQp®Ap¡ d_¡ ep¡Áe fõs¡ _ gpNu s¡\u d¢ s¡ A„N¡ k|Q_p¡ L$ep¯. _¡kdpS>Æh__¡ õ`i®sp rhjep¡_u gp„bu epv$u Ap`u. Ap k„õ\p_p âdyMCðfcpC ¡V$guL$f lsp. s¡d_¡ dpfp„ k|Q_p¡ Nçep„ `R>u Qpf-`p„Q rirbfp¡_y„k„Qpg_ S> d_¡ kp¡„àey„. Ap k„õ\p Üpfp "bk_u dykpafu', "f¡gNpX$u_udykpafu', "cuM_y„ lp„‰y„', "NyS>fps_p h_hpkuAp¡' _pd¡ Qpf-`p„Q _p_u, dp¡V$pAnfhpmu _¡ Å¡X$pnf hNf_u Qp¡ X$uAp¡ d¢ gMu Ap`u, s¡ R>`pC. buÅg¡ML$p¡dp„ O¡gycpC _peL$, dp¡l_ v$p„X$uL$f hN¡f¡ rirbfdp„ fl¡sp. A¡L$pv$ rirbfdp„Np¡thv$cpC fphg, Å¡k¡a d¡L$hp_, _e_pbl¡_ â. ipl hN¡f¡_¡ `Z bp¡gph¡gp_¡ s¡d_¡e A¡L$-b¡ rhje kp¢ ¡gp. L$pÞsp-lfrhgpk bl¡_ `pk¡e "_pfu sy„_pfpeZu' A_¡ buÆ A¡L$-b¡ _pfui[¼s A„N¡_u y[õsL$pAp¡ gMph¡gu.

Ap b^p_¡ L$pfZ¡ g¡ML$ sfuL¡$ dpfy„ _pd ÅZusy„ \ey„. lL$uL$sdp„rkÙlõs g¡ML$p¡ ApNm dpfp¡ apmp¡ _tlhs¹ NZpe. "c|rd yÓ'dp„ gNcNv$f A„L¡$ "kdpQpf_¡ k\hpf¡' L$V$pf l¡W$m lz„ Qpgy b_php¡ rhj¡ gMsp¡. s¡dp„\u`k„v$ L$fu_¡ L¡$V$gpL$ g¡Mp¡_u y[õsL$p R>`phhp_y„ DÑd Nˆ>f¡ d_¡ k|Qìey„. s¡dZ¡`k„v$ L$ep® s¡ g¡Mp¡e¡ Mpõkp lsp. s¡\u s¡ L$pd X$p• hk„s `fuM (hX$_Nf)_¡kp¢àey„. s¡dZ¡ s¡d_p Ahkp_ ANpD b¡ qv$hkdp„ s¡ k„ pv$_ L$fu Apàey„. s¡_uQp¡ X$u "kde_¡ k\hpf¡' _pd¡ R>`pC. `pR>m\u rihpçby (õhd|Ó) rQqL$Ðkpdp„lz„ fk g¡hp dp„X$ép¡ Ðepf¡ s¡ rhj¡_p g¡Mp¡ A_¡ AÞep¡_p g¡Mp¡dp„\u b¡

y[õsL$pAp¡ d¢ R>`phu. ApNm S>sp„ s¡_y„ k„L$g_ L$fu "õhd|Ó

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 124

Page 125: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

rQqL$Ðkp : kdS>, A_ychp¡ A_¡ fus' _pd¡ _p_L$X$u 48 `p_p„_u y[õsL$pb_phu. s¡_u ApS> ky udp„ kpW¡$L$ lÅf _L$gp¡ R>`pC_¡ h¡QpC R>¡. Aprhje_u buÆ Qp¡ X$uAp¡dp„e¡ dpfp g¡Mp¡ R>`pep R>¡. Qpf¡L$ Qp¡ X$uAp¡_ptlv$u A_yhpv$p¡ kh® k¡hp k„O âL$pi_ - hpfpZku sfa\u âL$pris \epR>¡. s¡dp„ "rihpçby-rQqL$Ðkp'_u sp¡ 8-9 Aph©rÑAp¡ `Z R>`pC Q|L$u R>¡.

lÅfp¡_u k„¿epdp„ h¡Qpsu b¡ Qp¡ X$uAp¡_y„ k„ pv$_ d¢ L$ey R>¡. s¡dp„"k„õL$pf-Nusp¡'dp„ âp\®_p-cS>_-Nusp¡- |_p¡_y„ k„L$g_ R>¡ A_¡ "A„sL$X$u'dp„dpÓ qaëdu Nusp¡ R>¡. fpô²$â¡d h^pf¡, kp„âv$preL$ kv¹$cph h^pf¡ s¡huâp\®_pAp¡, cS>_p¡_y„ Ap k„L$g_ Ars gp¡L$râe \ey„ R>¡. s¡_u Qpguk¡L$ lÅf_L$gp¡ R>`pC Q|L$u li¡. Ap b„_¡ y[õsL$pAp¡_p„ Nusp¡-cS>_p¡-v$p¡lp-âp\®_phN¡f¡_u A¡L¡$A¡L$ V|$L$_p â\dpnf_¡ gC_¡ s¡_u A_y¾$drZL$p `Z R>p`u R>¡S>¡\u A„sL$X$u fd_pf_¡ A¡L$A¡L$ Anf D`f A_¡L$ V|$L$p¡ dmu iL¡$ R>¡. v$i¡L$hj® D`f R>p`u Ðepf¡ v$k-v$k ê$r`ep Ap b„_¡ k„L$g_p¡_u L$uds fpMu lsu.ApS>¡ L$pNm-R>`pC hN¡f¡_p cph h^sp„ s¡_u L$uds Óuk-Óuk ê$r`ep \CR>¡. Å¡L¡$ eo âL$pi__y„ 1000/- ê$r`ep_y„ kprlÐe fp¡L$X¡$\u Mfuv$_pf_¡ 40 V$L$phmsf A`pe R>¡. s¡\u dpÓ R>kp¡ ê$r`epdp„ A¡L$ lÅf ê$r`ep_p„ yõsL$p¡dmu fl¡ R>¡. Ap b„_¡ Nus-k„N°lp¡ dp¡V$u k„¿epdp„ Mfuv$u, âk„N¡ hl¢Qhpdp„h^pf¡ h`fpe R>¡ s¡\u s¡_u Aph©rÑAp¡ _uL$þep S> L$f¡ R>¡. "k„õL$pf-Nusp¡'rhj¡ õh• d_ycpC „Qp¡mu (v$i®L$)A¡, ""Aphu Ås_p k„N°lp¡dp„ Ap DÑdk„L$g_ R>¡'' A¡hp¡ Arcâpe Apàep¡ lsp¡. "A„sL$X$u'_y„ rlÞv$u cpjp„sf"A„spnfu' _pd¡ kh® k¡hp k„O âL$pi_¡ hpfpZku\u âNV$ L$ey R>¡. Apd sp¡A¡_p„ Nusp¡ tlv$udp„ S> R>¡. dpÓ rg`u_p¡ S> afL$ R>¡.

Apd, dpfu kprlÐe-k¡hpdp„ dy¿eÐh¡ R|>V$p g¡Mp¡ A_¡ s¡_pk„L$g__p„ yõsL$p¡ R>¡ s\p Nusp¡_p„ k„ pv$_p¡ R>¡.

d_¡ `p¡sp_¡ _hrgL$p A¡V$g¡ L¡$ V|„$L$u hpsp®Ap¡ hp„Qhp_u Nd¡ R>¡.gp„bu _hgL$\pAp¡ _¡ _pV$L$p¡ hp„Qhp_y„ d_ \sy„ _\u. R>p`pdp„ AW$hpqX$L$

|rs®dp„ Aphsu km„N láphpf Aphsu ^pfphprlL$ _hgL$\p lz„ L$v$u hp„Qsp¡_\u. L$pìep¡ ¥L$u dpfp AæepkL$pmdp„ Aph¡gp„ b¡ L$pìep¡ dpfp l¥epdp„ S>X$pCNep„ R>¡. L$rh kyÞv$fd¹_u ÓZ `pX$p¡iu "A¡L$ amu_p ÓZ fl¡hpku i¡W$ _¡ buÅ

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 125

Page 126: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

fpd; ÓuÆ dpL$p¡fbpC fp„X¡$gu L$p¡X$u L$_¡ _p v$pd; gp¡L$p¡_p„ v$mZp„ v$msu f¡,`pZuX$p„ L$p¡L$_p„ cfsu f¡, L$pY$u Mpe fp¡V$gp¡ L$fsu L$pd.' A_¡ buSy>„L$fk_v$pk dpZ¡L$_y„ "s¡ qv$_ Ap„ky cu_p„ f¡, lqf_p„ gp¡Qr_ep„ d¢ v$uW$p„.' Apb¡ L$pìep¡ lz„ L$v$u |fp„ hp„Qu iL$sp¡ _\u, NpC iL$sp¡ _\u. Npsp„ Npsp„ S>dpfu Ap„M kpd¡ s¡_y„ ×íe MXy„$ \C Åe R>¡ _¡ Ap„Mdp„\u Ap„ky hl¡hp dp„X¡$R>¡. ApS>L$pg_p„ L$pìep¡ d_¡ õ`i®sp„ S> _\u. ¼epf¡L$ dL$f„v$ v$h¡_y„ L$p¡CL$ L$pìeL¡$ lfuÞÖ v$h¡_y„ L$p¡L$ L$pìe kp„cmhpdp„ Aph¡ R>¡ Ðepf¡ s‰u_ \C ÅJ Ry>„.Apd ùv$eõ`i} DÑd L$pìep¡_p¡ cphL$ Ry>„. ApS>L$pg kpdreL$p¡dp„ Aphsp„L$pìep¡ d_¡ ApL$j®sp„ _\u. s¡\u hp„Qsp¡ S> _\u. lp, rk_¡dp_p„ L¡$V$gp„L$Nusp¡ d_¡ Nd¡ R>¡. s¡dp„e¡ âp\®_pAp¡ A_¡ v¡$ic[¼s_p„ Nusp¡ h^pf¡ fyQ¡ R>¡.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 126

rh_p¡bpÆ `pk¡ kp„cm¡gy„...rh_p¡bpÆ `pk¡ kp„cm¡gy„...rh_p¡bpÆ `pk¡ kp„cm¡gy„...rh_p¡bpÆ `pk¡ kp„cm¡gy„...rh_p¡bpÆ `pk¡ kp„cm¡gy„...

s¡ hMs¡ bp`y "_hÆh_'dp„ ApÐdL$\p gMsp. b¡-ÓZ âL$fZp¡

R>`pep„ `R>u d_¡ bp¡gphu `|R>ey„ :

bp`y : ""rh_p¡bp, sy„ Ap âL$fZp¡ hp„Q¡ R>¡ ?''

rh_p¡bp : ""Ap`_p¡ A¡L¡$ A¡L$ iåv$ hp„Qy„ Ry>„.''

bp`y : ""s_¡ s¡ gMpZ L¡$hy„ gpÁey„ ?''

rh_p¡bp : ""bpm`Zdp„ Ap`¡ Qp¡fu L$f¡gu _¡ rhje-Apk¼s lsp s¡

b^y„ ÅZhp\u kdpS>_¡ iu â¡fZp dmi¡ s¡ d_¡ kdÅsy„ _\u.

bp`y : ""s¡_p\u kdpS>_¡ _yL$kp_ sp¡ _l] \pe _¡ ?''

rh_p¡bp : ""Ap`_p L$p¡C gMpZ L¡$ âhQ_\u L$p¡C_¡ L„$CL¡$e _yL$kp_

\pe s¡hy„ b_¡ S> _l] s¡hu dpfu ×Y$ dpÞesp R>¡.''

bp`y : ""Å¡ rh_p¡bp, Ap`Zp„ Ly$g L$pdp¡_y„ `qfZpd (lhpdp„ lp\\u

Np¡m d]Xy„$ L$fu_¡) Ap R>¡ A¡d kdS>. Ap`Zp\u L$p¡C _yL$kp_ _ \pe

s¡V$gy„ `|fsy„ R>¡.

(Qpguk¡L$ hfk ANpD_u hps õdfZi[¼s dyS>b gMu R>¡. - S>•)

A_„s L$pmdp„ dlp`yfyjp¡ Üpfp \e¡gp„ kdpÅ¡Ð\p__p„ L$pdp¡dp„ Np„^u_y„ Æh_ A_¡L$pe® DÑdp¡Ñd R>¡ A¡d OZp„ dp_¡ R>¡ s¡d R>sp„ Np„^u `p¡s¡ `p¡sp_p L$pd_y„d|ëep„L$_ L$f¡ R>¡ s¡ Å¡sp„ kpdpÞe L$pe®L$f_¡ `p¡sp\u \e¡gp„ _p_p„-dp¡V$p„ L$pdp¡_urkqÙAp¡ A„N¡ rhQpfhy„ füy„.

Page 127: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

17 : rihpçby-âQpf âh©rÑ

Apd sp¡ lz„ khp£v$e L$pe®L$f. `Z âhpkp¡dp„ Npd¡Npd afsp„ApS>_u A¡gp¡ \u_u `Ùrs\u Nfub gp¡L$p¡_¡ l¡fp_ \sp„ Å¡C rihpçbyrQqL$Ðkp-`Ùrs_¡ khp£v$e_y„ S> L$pd dp_u lz„ s¡dp„ Å¡X$pep¡ Ry>„. d_¡ Apdp„Å¡X$hp_p¡ ei Ad¡qfL$p-r_hpku NyS>fpsu AdfiucpC Mpf¡Qp_¡ Åe R>¡.s¡d_¡ `p¡sp_u budpfudp„\u Ap rQqL$ÐkpA¡ kpÅ L$ep® `R>u s¡_p âQpf-âkpf dpV¡$ A¡L$ |_ khpf \C. s¡Ap¡ `p¡s¡ L$rh-g¡ML$-fQ_pÐdL$h©rÑhpmp-_d° A_¡ îud„s. Aphu das_u gp¡L$p¡ ep¡Nu rQqL$Ðkp-`Ùrs`pR>m L$fhp¡ `X¡$ s¡V$gp¡ MQ® L$fhp s¡Ap¡ DÐkyL$ lsp. s¡Ap¡ v$f hfk¡ 4-6

dpk dpV¡$ cpfs Aph¡. s¡dZ¡ d_¡ Ap L$pd dpV¡$ s¥epf L$ep£. fphÆcpC`V¡$g_p hMsdp„ lz„ s¡d_p¡ V$uL$pL$pf lsp¡. AdfiucpCA¡ v$k qv$hk âep¡NL$fhp d_¡ k„ds L$ep£ `R>u d¢ s¡ rhj¡_y„ hpQ_ h^pey. dpfu îÙp h^sp„ Ad¡NyS>fps-dlpfpô²$dp„ h„V$p¡m_u S>¡d epÓp L$fu. NyS>fps_p„ gNcN sdpd _Nfp¡dp„_¡ dy„bC_p„ D`-_Nfp¡dp„ Ap rh—j¡ k„d¡g_p¡ L$ep. c|rd yÓdp„ iê$Apsdp„ g¡Mp¡R>p`sp¡. `Z s¡_p¡ Arsf¡L$ \sp„ A_¡ dp¡fpfÆcpC_y„ âp¡Ðkpl_ dmsp„ ApS>\u24 hfk `l¡gp„ "rihpçby' _pd¡ dprkL$ iê$ L$ey. Ap âh©rÑ_p âkpf dpV¡$"rihpçby-rQqL$Ðkp k„ip¡ _ d„X$m'_u õ\p`_p L$fu. khp£v$e L$pe®L$f A_¡c|rd yÓ_p k„ pv$L$ sfuL¡$_p dpfp k„ L$p£ A_¡ L¡$V$gpe¡ S|>_p âep¡NL$pfp¡_p¡ kp\dmsp„ Ap âh©rÑ Mugu EW$u. Ap d„X$m Üpfp Ad¡ õ\pr_L$, rS>‰p L$np_p„A_¡ fpÄe L$np_p„ A_¡L$ k„d¡g_p¡ L$ep. AY$pf S>¡V$gp rirbfp¡ L$ep®, A_¡L$

yõsL$p¡ R>`phu h¡Ãep„. "rihpçby' dprkL$ iê$ L$ey. S>¡ ApS>¡ `Z hNfÅl¡fMbf¡ Qpg¡ R>¡. AdfiucpC lsp Ðep„ ky u Apr\®L$ ìehõ\p s¡Ap¡ S>L$fsp. s¡d_p Nep `R>u `Z A_¡L$ v$pspAp¡ Ap L$pd dpV¡$ ApNm Aphu füpR>¡. k¢L$X$p¡ v$fv$uAp¡ õhp_ych\u Ap âep¡N L$fu kpÅ \ep R>¡.

ApS>¡ Jdf A_¡ ipfuqfL$ dep®v$p_¡ L$pfZ¡ "c|rd yÓ' d¢ R>p¡X$éy„ R>¡`Z rdÓp¡ d_¡ "rihpçby' R>p¡X$hp v¡$sp _\u. lÆ v$f drl_¡ s¡_p¡ A„L$r_erds ê$ ¡ _uL$m¡ R>¡. lf¡i ^p¡mqL$ep A_¡ buÅ rdÓp¡ s¡ dpV¡$ dv$v$ê$`\pe R>¡.

Ap âh©rÑ_p A_ych¡ d¢ spfZ L$pY$éy„ R>¡ L¡$ dp_hp¡ ep¡Nu L$p¡C`Z

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 127

Page 128: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

âh©rÑ r_:õhp\®cph¡ A_¡ rdi_fu DÐkpl\u L$f_pf_¡ _pZp„_u dyíL¡$gu`X$su S> _\u. kdpS>_p kÄS>_p¡ A¡hp L$pd L$f_pfp_p¡ bp¡Å¡ DW$phu S> g¡R>¡.

rihpçby d„X$m \ep `R>u Ad¡ fpô²$ue õsf_p„ `Z Qpf¡L$ k„d¡g_p¡L$fu i¼ep R>uA¡. Ap rhje_u AÞe k„õ\pAp¡_u L$pdNufu d„v$ `X$u NC R>¡`Z Adpfy„ d„X$m lÆ kq¾$e R>¡.

Ap âh©rÑ r_rdÑ¡ d_¡ îud„s hN®dp„\u `Z r_ìe®k_u, kpv$p,Dv$pf N©lõ\p¡ dmu i¼ep R>¡. `qfZpd¡ d|X$uhpv$u A_¡ d|X$uv$pf hÃQ¡ lh¡ lz„c¡v$ L$fsp¡ \C Nep¡ Ry>„. d|X$uhpv$u dpV¡$ d_¡ ldv$v$} _\u. `Z Nfubp¡dp„e¡d|X$uhpv$u dp_k ^fph_pfp dmu fl¡ R>¡; buÆ bpSy> d|X$uv$pfp¡dp„e¡ d|X$uhpv$u_ lp¡e s¡hp k¡hpcphu, ÐepNu, âpdprZL$ kÄS>_p¡ lp¡C iL¡$ R>¡, R>¡ A_¡d_¡ A_¡L$ s¡hp v$pspAp¡ dmu i¼ep R>¡.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 128

L$gd, MqX$ep¡ A_¡ L$pNm âcy_¡ âp\®_p L$fsp„

• bQphp¡ v„$cu A¡hp\u gM¡ `Z S|>vy„$ ApQfsp

- â¡dg dlpfpS>

vy$r_ep_u L$p¡C rQqL$Ðkp-`Ùrs k„`|Z® _\u. v$f¡L$dp„ M|buAp¡

R>¡ s¡ kp\¡ v$f¡L$_u dep®v$pe¡ R>¡. rQqL$ÐkL¡$ `p¡sp_u `Ùrs_p¡

ApN°l _ fpMsp S>¡ `Ùrs\u v$fv$u kpÅ¡ \pe s¡ dyS>b s¡_¡

âp¡Ðkpl_ Ap`hy„ Å¡CA¡. v$fv$u Ap`Zp¡ ApfpÝe R>¡.

Page 129: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

18 : Z _mJo V`mMr a_m hmo XmgrZ _mJo V`mMr a_m hmo XmgrZ _mJo V`mMr a_m hmo XmgrZ _mJo V`mMr a_m hmo XmgrZ _mJo V`mMr a_m hmo XmgrNusp âhQ_p¡dp„ rh_p¡bpÆ D`f_u dfpW$u L$l¡hs L$l¡ R>¡. Ap`Zu

NyS>fpsudp„ sp¡ "_pZp„ hNf_p¡ _pr\ep¡ _¡ _pZ¡ _p\pgpg' A¡hu L$l¡hs R>¡."_pZp„ hNf_p¡ dp_hu `p„M hNf_p „Mu S>¡hp¡ R>¡' A¡hy„e¡ A¡L$ A_ychu_y„k|Ó R>¡. dpfp Æh_dp„ D`f_u hl¡hpfu NyS>fpsu L$l¡hsp¡ Mp¡V$u `X$u R>¡ _¡dfpW$u L$l¡hs sp×íe \C R>¡.

_pZp„_p¡ k„N°l _ L$fhp¡ A¡hp¡ dpfp¡ r_ed R>¡. A¡L$gp¡ lsp¡ Ðep„ky u sp¡ v$f drl_¡ Aphsp h¡s_dp„\u MQ® S>sp„ h^su fL$d bpmL$p¡ dpV¡$hp`fu _p„Msp¡. g‚ \ep `R>u |• bbgcpC S>¡hpA¡ d_¡ A¡L$hpf kgplAp ¡gu L¡$, ""cpC, A¡L$gp lsp Ðep„ ky u _æey„ `Z lh¡ g‚ \ey„. L$pgEW$u_¡ bpmL$p¡ \i¡. dp„v¡$-kpS>¡, bpmL$p¡_¡ cZsf dpV¡$ dp¡V$p MQ® Aphi¡dpV¡$ v$f drl_¡ bQs L$fhp_u V¡$h `pX$p¡. 10 V$L$p fL$d_u bQs L$fp¡. cg¡10 V$L$p ^dp®v$p¡ L$fp¡.'' `Z d_¡ Ap hps Nm¡ _ Esfu. "`X$i¡ s¡huv¡$hpi¡', "cNhp_ cfp¢k¡ rS>hpi¡' A¡hp¡ DX$pD S>hpb Ap`sp¡. kNp„-rdÓp¡`Z Aphu ipZu kgpl Ap`sp `Z lz„ dpfu dõsudp„ dõs fl¡sp¡.

`l¡gu L$kp¡V$u Aphu V$u•bu•_u dp„v$Nu_u. 1963dp„ rh_p¡bpÆ_ub„Npm_u epÓpdp„\u V$u•bu• gC_¡ Apìep¡. `Z hX$_Nf X$p¸• Å¡iu_pk¡_¡V$p¡qfeddp„ dpfu kNhX$ \C NC. Ap âk„N ANpD gMu Q|¼ep¡ Ry>„.buÆ L$kp¡V$u \C dp¡V$p v$uL$fp L$r`g_u budpfu_u. s¡_u Jdf 10-12 hfk_uli¡, Ðepf¡ s¡_¡ _¡äpCqV$k gpNy `X$ép¡. Ad¡ gpdX$p yfp fl¡sp lsp. hX$p¡v$fpAphu X$p¸L$V$f_¡ bspìey„. s¡dZ¡ spÐL$prgL$ lp¡[õ`V$gdp„ v$pMg L$fu v¡$hp_ukgpl Ap`u. Mp_Nu lp¡[õ`V$g_p¡ MQ® Ad_¡ _ `p¡jpe. A¡V$g¡ lz„ sp¡cNhp_ D`f cfp¡kp¡ fpMu L$r`g_¡ `pR>p¡ gpdX$p yfp gC Nep¡. X$p¸L$V$f_¡ \ey„L¡$ Ap dpZk_¡ fp¡N_u N„cufsp_p¡ ¿epg _\u. s¡\u s¡dZ¡ dpfp ipmp-L$p¸g¡S>_p klpÝepeu X$p¸L$V$f rdÓ ksuj_¡ ap¡_ L$fu d_¡ kdÅhhp S>Zpìey„.ksuj¡ sp¡ d_¡ ssX$phu S> _p„¿ep¡. ""R>p¡L$fp_¡ gC Aph¡ R>¡ L¡$ lz„ S>C_¡ gCAphy„ ?'' s¡_p Ap sL$pv$p\u gpdX$p yfp S>C L$r`g_¡ gphu d¢ X$p¸L$V$f_pv$hpMp_¡ v$pMg L$fu v$u^p¡. lz„ sp¡ X$pL$V$f S>e„sucpC ipl_¡ fp¡S> |R>ep L$fy„ L¡$fÅ ¼epf¡ Ap`ip¡ ? fp¡S>¡fp¡S> rbg QX$sy„ Åe s¡_u d_¡ tQsp. X$pL$V$f dpfu

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 129

Page 130: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

NcfpdZ kdÆ Nep. A¡L$ qv$hk s¡dZ¡ d_¡ L$lu v$u y„, ""L$r`g_¡ kpfy „\i¡A¡V$g¡ lz„ dpfu NpX$udp„ s¡_¡ gpdX$p yfp d|L$u S>Ci. sd¡ d_¡ Ap bpbs

|R> |R> _ L$fip¡.'' A_¡ bpfd¡ qv$hk¡ hX$p¡v$fpdp„ d_¡ S>Zpìep rkhpegpdX$p yfp S>C s¡dZ¡ L$r`g_¡ s¡_u bp_¡ kp¢ u v$u^p¡. fpÓ¡ lz„ O¡f Nep¡ Ðepf¡d¢ ÅÎey„. buS>¡ qv$hk¡ X$p¡L$V$f_¡ rbg rhj¡ |R>ey„. X$p¡L$V$f¡ L$üy„, ""S>¡ L$p„Cg¡hp_y„ li¡ s¡ lz„ dp„Nu gCi.'' \p¡X$p qv$hk ky u X$p¸L$V$f¡ _ S>Zpìey„ A¡V$g¡lz„ kdÆ Nep¡ L¡$ X$p¸L$V$f L$p„C g¡hp_p _\u. Ap sp¡ D`L$pf QY$ép¡ ! Np„ uS>e„sudp„ Ad¡ Mpv$ua¡fu L$fuA¡ Ðepf¡ hX$p¡v$fp S>C d¢ A_¡ dpfp„ `Ð_uA¡Qpv$f-_¡ qL$_ hN¡f¡¡ X$p¸L$V$f_p lp¡[õ`V$gdp„ L$pd gpN¡ s¡hu hõsyAp¡_y„ `p¡V$gy„Mp¡ëey„. s¡dZ¡ \p¡X$p _d|_p `k„v$ L$fu s¡_y„ rbg |R>ey„. d¢ L$üy„, ""L$p„C g¡hp_y„_\u.'' A¡V$g¡ X$p¸L$V$f rQY$pep, ""A¡V$g¡ sd¡ L$r`g_y„ lp¡[õ`V$g_y„ rbg hpmhpApìep R>p¡, A¡d ? cgp dpZk, sd¡ kdpS>_y„ ApV$ApV$gy„ L$pd L$fp¡ _¡Ad_¡ sdpfy„ _p_y„ kfMy„ L$pd L$fhp_u sL$ _ Ap`p¡ !'' bp¡gsp„ bp¡gsp„s¡d_u Ap„Mdp„ `pZu Aphu Nep„. ""L$r`g L$p„C sdpfp A¡L$gp_p¡ S> R>p¡L$fp¡R>¡ ?'' lz„e¡ fX$u `X$ép¡. Cðf lpS>fplS|>f. rbg Q|L$hhp Ås sp¡ AX$^p¡drl_p¡ Adpf¡ A¡L$ V„$L$ MpC_¡ Qgphhy„ `X$s. v¡$hy„ L$p¡C L$pm¡ _ L$fhy„ s¡hp¡ sp¡r_ed lsp¡ S>.

afu L$r`g ApZ„v$_u M¡suhpX$u L$p¸g¡S>dp„ v$pMg \hp BÃR>sp¡ lsp¡Ðepf¡ L$kp¡V$u Aphu. ^p¡. 11-12 Ap„bgp_u gp¡L$ipmpdp„ cZu s¡Z¡ "lh¡gp¡L$cpfsudp„ _l], ApZ„v$_u M¡suhpX$u L$p¸g¡S>dp„ cZhy„ R>¡' A¡hu fY$ gu^ulsu. ApZ„v$ s`pk L$fu sp¡ lp¡õV¡$g_p¡ fl¡hp-S>dhp_p¡ MQ® S> drl_¡ ê$.350 Aph¡ s¡hy„ ÅÎey„. Ðepf¡ Ad¡ b„_¡ 150+150 dmu drl_¡ ê$. 300

dp_^_ g¡sp„ lsp„. d¢ L$r`g_¡ kdÅìep¡ L¡$ s_¡ Ðep„ cZhp dp¡L$gy„ sp¡Adpf¡ c|¿ep„ fl¡hy„ `X¡$ _¡ D`f\u drl_¡ ê$. 50 v¡$hy„ L$fhy„ `X¡$. R>p¡L$fp¡ d|„Np¡d„sf\C Nep¡, kdkdu_¡ b¡ku füp¡. Ad¡ õh¥[ÃR>L$ Nfubu õhuL$pfu R>¡ s¡ A„N¡ s¡kcp_ lsp¡. Ap hps \C s¡_¡ buS>¡ qv$hk¡ ApZ„v$ `pk¡_p kpdfMp Npd\uv¡$h¡ðfcpC `V¡$g dmhp Apìep. ""L$r`g kpfu fus¡ bpfdudp„ `pk \ep¡ R>¡ sp¡lh¡ s¡_¡ ApZ„v$_u M¡suhpX$u L$pg¡S>dp„ S> v$pMg L$fp¡. Ðep„e¡ s¡ TmL$u EW$i¡.s¡_p¡ b^p¡ MQ® dpf¡ Ap`hp_p¡ R>¡.'' A¡hu s¡dZ¡ hps L$fu. L$r`g _¡ lz„A¡L$buÅ_u kpd¡ Å¡ep L$fuA¡. `fdpÐdpA¡ V¡$L$ fpMu s¡_u d_¡ sp¡ Mpsfu

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 130

Page 131: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

lsu S> `Z s¡_¡e \C. s¡ lfMpep¡ `Z s¡_p¡ lfM gp„bp¡ _ V$¼ep¡. \p¡X$pS> qv$hkdp„ lpV®$a¡g\u v¡$h¡ðfcpC_y„ Ahkp_ \ey„. Ad¡ `rs-`Ð_u b„_¡s¡d_p b¡kZpdp„ Nep„. lz„ blpf yfyjp¡ hÃQ¡ b¡W$p¡ _¡ d„Sy>gp A„v$f_pAp¡fX$pdp„ ÷uAp¡ hÃQ¡ ip„spcpcu_¡ dmhp NC. s¡_¡ Å¡sp„h¢s s¡dZ¡ L$üy„,""S>Nv$uicpC_¡ L$l¡Å¡ L¡$ s¡d_p cpCA¡ L$r`g dpV¡$ S>¡ hps L$fu R>¡ s¡dp„du_d¡M _l] \pe. s¡ hpev$p¡ dpf¡ |fp¡ L$fhp_p¡ R>¡.'' `l¡gu au cfhpip„spbl¡_¡ fp¡L$X$p ê$r`ep R> lÅf Apàep lsp. Cðf_p¡ D`L$pf dp_u d¢L$r`g_¡ L$üy„, ""kdpS>_y„ v¡$hy„ QX$éy„. cZu_¡ kdpS>_¡ `pRy>„ Ap`hp_y„ epv$fpMS>¡.'' `R>u sp¡ s¡Z¡ `p¡s¡ S> rióeh©rÑ_u kNhX$ L$fu gu^u. s¡_ulp¢riepfu\u s¡_u L$p¸g¡S>_p ApQpe® kpl¡b¡ s¡_¡ dpV¡$ rióeh©rÑAp¡_u Å¡NhpCL$fu Ap`u. s¡ B.Sc. \ep¡ _¡ M.Sc. \ep¡ Ðep„ ky u dpf¡ `p¡s¡ L¡$ buÅA¡ s¡_¡dpV¡$ MQ® L$fhp_u S>ê$f _ flu. B.Sc.dp„ ApMp fpÄedp„ s¡ `l¡gp¡ Apìep¡ _¡Qpf kyhZ® Q„ÖL$p¡ d¡mìep. M.Sc.dp„ qX$[õV„$L$i_ d¡mhu gpìep¡.

cZu_¡ L$r`g N°pdcpfsudp„ AÝep`L$ sfuL¡$ v$pMg \ep¡ A¡V$g¡ d¢|R>ey„ L¡$, ""Ap`Zp¡ OfMQ® sy„ L$pY$u iL¡$ sp¡ lz„ NyS>fps khp£v$e d„X$mdp„\u

dp_^_ b„ L$fy„.'' s¡Z¡ S>fpe¡ MQL$pep hNf lp `pX$u _¡ 1988\u d¢ L$p¡CÅs_p dp_^_ hNf khp£v$e d„X$m A_¡ "c|rd yÓ'dp„ L$pdNufu L$fhp dp„X$u.

Ðepf `R>u Qpf¡L$ hj£ lz„ b¡ ¥X$p„_y„ S>¡ dp¡ ¡X$ Qgphsp¡ lsp¡ s¡dp„A¡L$ hpf Qp¡dpkpdp„ L$p¡C Mpdu \C _¡ L$uL$ dpfu dpfu_¡ d¢ Y$]QZ vy$MpX$éy„sp¡e¡ s¡ _ Qpëey„. Ðepf¡ d_dp„ \ey„ L¡$ b¡V$fu\u õV$pV®$ \pe s¡hy„ Vy$-ìlugflp¡e sp¡ Aphy„ vy$:M _p `X¡$. A_¡ buS>¡ qv$hk¡ L$pep®gedp„ Nep¡ sp¡ dÖpk_pdpfp rls¡ÃRy> rdÓ lqfcpC L$p¡W$pfu_p¡ `Qpk lÅf_p¡ X²$pãV$, _hy„ b¡V$fu\uQpg¡ s¡hy„ dp¡ ¡X$ g¡hp dpV¡$ Aph¡gp¡ !

L$r`g_p g‚, _p_p v$uL$fp cfs_y„ g‚, s¡_p¡ v$pL$sfu cZhp_p¡kps hfk_p¡ MQ®, s¡_¡ dpV¡$ õL|$V$f_u Mfuv$u, dpfy„ Y$]QZ_y„ Ap¡ f¡i_,spS>¡sfdp„ A¡[ÞS>ep¡àgpõV$u A_¡ bpe`pk kS>®fu - Ap b^p MQ® hMs¡õ_¡lu-rdÓp¡A¡ apmp¡ L$fu Apàep¡ R>¡. ¼epf¡L$ sp¡ S>ê$f L$fsp„ fL$d h^u Åesp¡ `pR>u dp¡L$ghu `X$u R>¡.

Aphp sp¡ A_¡L$ âk„Np¡ bÞep R>¡. `R>u sp¡ kphgu_p õhpduÆ_u

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 131

Page 132: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

L©$`p\u _pZp„_u L$p¡C L$du S> _ flu. kphfLy„$X$gp_p k„d¡g__y„ bS>¡V$ 11 gpMê$r`ep_y„ lsy„. dpfp Qpf îud„s rdÓp¡A¡ S> R> gpM Ap`u dpfu L$p¡jpÝen_uhlpf L$f¡gu.

kp\u L$pe®L$fp¡ L¡$ L$p¡C Nfub-`R>ps-v$rgs `qfhpf_¡ dpV¡$ MQ®L$fhp_u S>ê$f lp¡e _¡ dpfp rQÑdp„ s¡hp¡ k„L$ë` \pe L¡$ buS>¡ S> qv$hk¡ L$p¡Clqf_p gpg_u `^fpdZu \C S> lp¡e. _ftkl dl¡sp_u lw„X$u `fdpÐdpA¡õhuL$pf¡gu s¡ hpsdp„ i„L$p fpMhp S>¡hy„ _\u. Ap L$rmL$pmdp„ dpfu hlpf¡hlpgp¡ lpS>fplS|>f \C hfksp¡ lp¡e sp¡ _ftkl S>¡hp kpnpÐL$pfu_¡ L¡$dv|$Tsp¡ _ lp¡e !

kdpS> iê$Apsdp„ k„L$ë` g¡_pf k¡hL$_¡ _pZu Sy>A¡ R>¡. `ZL$kp¡V$udp„ k¡hL$ `pf Esfu Nep `R>u s¡_u c¡f L$fhp sÐ`f S> fl¡ R>¡. L$p¡CÅs_u _pZp„_u bQs, õ\phf-S>„Nd rdgL$s, v$f-v$pNu_p, hudp¡ L¡$ A¡huL$p¡C kÙf QuS> rh_p âcyA¡ dpfp¡ V¡$L$ fp¿ep¡ R>¡. _\u dpf¡ v¡$hy„ L$fhy„ `X$éy„,_\u dpfy„ L$p¡C L$pd _pZp„_p Acph¡ AV$¼ey„ !

lz„ L$p¡C qv$hk d„qv$fdp„ S>sp¡ _\u. |Å`pW$ L¡$ v$uhp¡-ANfbÑukyÝ^p„ L$fsp¡ _\u. _\u h°s-D`hpk L$fsp¡ R>sp„ |fp¡ Ap[õsL$ Ry>„ _¡v$qfÖ_pfpeZ_u dv$v$ dpV¡$ kv¥$h sÐ`f flz„ Ry>„. A¡V$gp\u âcy L$lp¡ sp¡ s¡ _¡Ly$v$fs L$lp¡ sp¡ s¡ A\hp kdpS>-v¡$h âkß fl¡ R>¡.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 132

ApL$pidp„ A_„s b°ûp„X$p¡ v¡$Mpe R>¡. s¡dp„ A¡L$ Ap`Ï„ k|e®

d„X$m R>¡. s¡dp„ `©Õhu _pd_p¡ A¡L$ N°l R>¡. s¡ N°l D`f A_¡L$

M„X$p¡ _¡ M„X$p¡dp„ A_¡L$ v¡$ip¡ R>¡. s¡dp„ A¡L$ Ap`Zp¡ cpfs v¡$i

R>¡. cpfs v¡$idp„ A_¡L$ âp„sp¡, fpÄep¡dp„ A¡L$ Ap`Ï„ NyS>fps.

s¡_p A¡L$ rS>ëgp_p A¡L$ Npddp„ dpfp¡ r_hpk. A_„s

b°ûp„X$p¡dp„ dpfu iu rhkps !

Page 133: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

19 : v$rgsp¡ âÐe¡_u ApÐduesp

dpfp Æh_dp„ Aõ ©íe NZpsu L$p¡dp¡ dpV¡$ d_¡ _p_`Z\u `n`psfüp¡ R>¡. khZ® kdpS> S>¡_¡ lpX$R>¡X$ L$f¡, A`dpr_s L$f¡, ip¡jZ L$f¡ R>sp„ _AX¡$, _ kdL$n NZ¡ s¡ d_¡ `l¡g¡\u S> Akü gpÁey„ R>¡.

sØ_ _p_`Zdp„ d_¡ epv$ R>¡ L¡$ dpfp dp¡V$p L$pL$p_u v$uL$fu_p g‚dp„Ad¡ klLy$Vy„$b dp„Nfp¡g (sp. L$fS>Z) Ne¡gp„. s¡ hMs¡ _ÆL$_p kNp_pg‚dp„ S>hp_p¡ L$pe®¾$d 8-10 qv$hk_p¡ fl¡sp¡. ApS>_u S>¡d, Ap Nep,S>çep, fuk¡ài_dp„ L$hf Apàey„ _¡ Qpgsu `L$X$u - s¡hy„ _ lsy„. g‚dp„ _p_pdp¡V$p kp¥ dv$v$ê$` \sp. g‚_u |h®s¥epfu, cp¡S>_ s\p MQ®dp„ kp¥_p¡e\pi[¼s cpN fl¡sp¡. Ad¡ sp¡ sØ_ _p_p A¡V$g¡ L¡$ `p„Q-R> hfk_p¡ l„z„lp¡Ci. Ad¡ N¡X$uv$X$p¡ fdsp lsp. Ðep„ d¢ N¡X$u\u v$X$p¡ aV$L$pep£ s¡ L$Qfp_pY$Ngpdp„ S>C AV$¼ep¡. g‚_p qv$hkp¡dp„ Npd_p¡ c„Nu fp¡S> b¡ hMs armey„hpmu S>sp¡ _¡ L$Qfp_p Y$Ngp L$fu cfu S>sp¡. v$X$p¡ Y$Ngpdp„ `X$ép¡ A¡V$g¡õhpcprhL$ fus¡ lz„ S>C_¡ gC Apìep¡. kNpAp¡_p buÅ R>p¡L$fpAp¡A¡ lp¡lpL$fu d|L$u, ""c„Nu_p Y$Ngpdp„\u bp¡g gC Apìep¡ s¡\u S>_L$ AcX$pCNep¡.'' d_¡ sp¡ L$p„C _ kdÅe. dpfp„ dp-bp` `Z `fv¡$idp„ fl¡gp„.s¡d_¡e L$p¡C ApcX$R>¡V$ _p¡'su _X$su.

Ad¡ hpeX$p`p¡mdp„ fl¡sp Ðep„ Ad¡ `p¡m hpm_pf CðfcpC c„Nukp\¡ lp\ rdgphsp. kp\¡_p v$prgep `V¡$g_p R>p¡L$fp AcX$pC S>sp s¡\u lz„Mpk lp\ rdgphhp S>sp¡. khZ® kdpS>_p KQ_uQ_p cphp¡ âÐe¡ d_¡O©Zp lsu.

gpdX$p yfpdp„ Ad¡ Apîd L$ep£ Ðepf¡ v$rgs L$Þep-Ly$dpfp¡_p„ R>pÓpgep¡iê$ L$ep lsp„. Npd _p_y„ _¡ byr_epv$u rhÛpge_p ^p¡fZ 8\u 10_p„ Npddp„

|fsp„ R>p¡L$fp„ _ \sp„ s¡\ue¡ Adpf¡ R>pÓpgep¡ iê$ L$fhp_u S>ê$f `X$u, hN® v$uW$S>ê$fu k„¿ep L$fhu `X$su. Ðepf¡ v$rgs R>p¡L$fpAp¡ A_¡ Mpk L$fu_¡ R>p¡L$fuAp¡_ucfsu dpV¡$ Adpf¡ Npd¡Npd v$rgshpkdp„ S>hy„ `X$sy„. iê$Apsdp„ (ApS>\u 40-

45 hfk `l¡gp„) R>p¡L$fuAp¡ 12-13 hfk_u \pe (_lpsu-^p¡su \pe) A¡V$g¡s¡_¡ ipmpdp„\u DW$pX$u g¡sp„. Ad¡ s¡d_¡ Npd s¡d_¡ O¡f S>CA¡. Ðep„ S>duA¡s¡\u dp-bp` S>¡hp Ad¡ R>uA¡ s¡hu R>p` `X$su _¡ ^p¡. 8\u

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 133

Page 134: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

10_p 14\u 17 hfk_p„ R>p¡L$fp„ Ad¡ gC Aphsp„. Ad¡ `Z klLy$Vy„$b S>sp„.

gpdX$p yfpdp„ S> Ad¡ lsp„ Ðepf¡ d„S|>kf_p d_p¡fcNs Ahpf_hpfAdpf¡ Ðep„ Aphsp. s¡Ap¡ d yf L„$W¡$ A¡L$spfp kp\¡ cS>_p¡ L$fsp s¡ d_¡ blzNdsp. s¡d_¡ Qp `uhX$phsp¡ Ðepf¡ s¡Ap¡ `p¡sp_u \¡gudp„\u fL$pbu L$pY$sp.`V¡$gp¡_¡ O¡f s¡ fL$pbudp„ Qp f¡X$sp. lz„ Adpfp„ Of_p„ S> L$`-fL$pbu Ap`sp¡.cNs ApSy>bpSy> Å¡C L$p¡C `V¡$g_y„ bÃQy„ _\u s¡_u Qp¡L$kpC L$fu TX$`\uAdpfp„ L$`-fL$pbudp„ Qp `u g¡sp. Ap d_p¡fcNs¡ A¡L$ hpf v$fMpõs L$fu,""d„S|>kfdp„ 27 Npdp¡_p c„NuAp¡_u cS>_ d„X$muAp¡ c¡Nu L$fhu R>¡.'' s¡dp„200-250 dpZkp¡ Aph¡ s¡d_¡ S>dpX$hp `X¡$. s¡ dpV¡$ OJ-s¡g-v|$^_p¡ `pDX$fdpf¡ Ap`hp¡. s¡ hMs¡ CASA k„õ\p sfa\u Adpf¡ Ðep„ S>Õ\pb„ OJ-s¡g-v|$^ `pDX$f Aphsp„. Ad¡ dpV$uL$pd L$fphu s¡_u fp¡Æ ¡V¡$ Ap QuÅ¡Ap`sp. d¢ cNs_¡ s¡ QuÅ¡_u dv$v$ Ap`hp_u k„drs Ap`u sp¡ cNs¡buÆ dp„NZu d|L$u, ""sdpf¡ klLy$Vy„$b s¡ cp¡S>_ kdpf„cdp„ cmhy„.'' Apr_d„ÓZ õhuL$pfhp_u dyíL¡$gu lsu. d_¡ sp¡ L$p¡C R>p¡R> _ lsp¡ `Z AdpfpL$pe®L$fp¡_u OfhpmuAp¡ dpV¡$ Ap r_d„ÓZ õhuL$pfhp_y„ AOfy„ lsy„. Ad¡drlgpAp¡_¡ kdÅhu Np„ uÆ_p rhQpfp¡ S>Zpìep. ""Ap`Zp¡ khp£v$eApîd R>¡. Np„ uÆ L$l¡sp L¡$ dpfy„ Æh_ A¡ S> dpfp¡ k„v¡$i R>¡, s¡\u Ap`ZpÆh_dp„ Np„ uÆ_u hpsp¡ v¡$Mphu Å¡CA¡.'' L$Qhps¡ d_¡ drlgp d„X$m k„ds\ey„ A_¡ Ad¡ cp¡S>_ kdpf„cdp„ Nep„ _¡ S>çep„. s¡\u 27 Npdp¡_p„ c„NuAp¡_¡Np„ uÆ_p rhQpf_p Apîd_p L$pe®L$fp¡ dpV¡$ Alp¡cph \ep¡.

1969dp„ Np„ u S>Þd-ispåv$u r_rdÑ¡ NyS>fps khp£v$e d„X$m¡ v$p„X$u\u`p¡fb„v$f_u A¡L$ hfk_u NyS>fpscf_u `v$epÓp L$pY$u. `v$epÓp_p Apep¡S>_dp„dpf¡ cpN g¡hp_p¡ lsp¡. Ad¡ _½$u L$ey L¡$, Npd¡Npd epÓp_y„ õhpNs \pe,kd|lcp¡S>_ \pe s¡dp„ v$rgsp¡_u kp\¡ klcp¡S>_ L$fhy„, kp„S>_y„ cp¡S>_ sp¡v$rgsp¡_¡ O¡f S> L$fhy„. Ap epÓpdp„ A_¡L$ õdfZue âk„Np¡ bÞep lsp. kyfsrS>‰pdp„ kpeZ Npd¡ Ad¡ `V¡$g kf „Q_p fkp¡X$p blpf Ap¡kfudp„ S>dhpb¡W$p lsp. Ðep„ fps_p Adpfp r_ed_u Ad¡ kf „Q_¡ hps L$fu. kf „Q¡klS>sp\u L$üy„, ""sd¡ Np„ ubp y_p gp¡L$p¡ R>p¡ s¡\u ApcX$R>¡V$_¡ _p S> dp_p¡A¡d ^pfu Ad¡ Adpfp Npd_p c„Nu cNs_¡ `Z kp¥_u kp\¡ kd|lcp¡S>_dp„ bp¡gpìep R>¡.'' Adpfu kp\¡ S> A¡L$ „Nsdp„ c„Nu cpC `Z b¡W$p

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 134

Page 135: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

lsp _¡ `V$gpZu â¡d\u `ufksp„ lsp„. Ad¡ sp¡ Myi \C Nep„. kf „Q L$l¡,""1930dp„ Np„ ubp y v$p„X$uL|$Qdp„ Nep Ðepf¡ Adpfu ApcX$R>¡V$ s¡d_u kp\¡gC Nep. Ðepf\u Adpf¡ Npd hpf¡-sl¡hpf¡ kd|lcp¡S>_ \pe Ðepf¡ khZ®-AhZ® kp¥ kp\¡ A¡L$ „Ns¡ b¡ku_¡ S>d¡ R>¡. A¡L$ L|$h¡ `pZu cfhp_y„, d„qv$f¡v$i®_ L$fhp_y„e¡ klS> R>¡. ApcX$R>¡V$ sp¡ NC S> R>¡.''

hX$p¡v$fp rS>‰p_p brmepbp`p_p `p¡f Npddp„ EgV$p¡ S> A_ych\ep¡. khpf¡ Npd_p `V¡$g kf „Q¡ Adpfy„ EdmL$pc¡f õhpNs L$ey; b`p¡f_y„cp¡S>_ `Z kpfu fus¡ `Ðey„. S>çep `R>u kp„S>_p v$rgshpkdp„ cp¡S>_L$fhp_u hps L$fu L¡$ `V¡$gp¡ bNX$ép, ""Al] hZL$f L¡$ QpdqX$ep_p„ Ofp¡_\u. c„Nu_p„ Qpf Of R>¡. fpÓ¡ s¡d_¡ O¡f fkp¡C b_su _\u. Npddp„\ud¡mp¡ dp„Nu Åe R>¡. Ad¡ hÝey„-OV$éy„ Ap`uA¡ s¡dp„ s¡d_y„ _cu Åe R>¡.`Z sd¡ Ðep„ S>dhp_p lip¡ sp¡ Ad¡ A¡L$-A¡L$ fp¡V$gp¡ _¡ v$pm h^pf¡Ap`uiy„.'' s¡dZ¡ Apd L$üy„ _¡ `R>u Adpfp¡ brlóL$pf L$ep£. Npv$gp„ _dp¡L$ëep„. fpÓ¡ fp¡V$gp Apàep. s¡ Ad¡ c„NuAp¡_p Ofdp„ S>C_¡ S>çep. sØ_L„$Npm T|„ X$pAp¡dp„ N„ psp„ Np¡v$X$p„_u hpkdp„ Adpf¡ S>dhp_y„ lsy„. s¡ gp¡L$p¡fp¡S> S>¡ S>dsp„ s¡ dp„Nu ApZ¡gy„ s¡ qv$hk¡ S>dhp_y„ lsy„. d_¡ epv$ R>¡ s¡dyS>b "c|rd yÓ'_p kp\u k„ pv$L$ L$p„rscpC `Z dpfu kp\¡ s¡ epv$Npfcp¡S>_dp„ lsp, v$rgsp¡dp„e¡ r_ç_ Of_p gp¡L$p¡_¡ O¡f Ad¡ S>çep.

M¡X$p rS>‰p_p _peL$p Npd¡ AÐe„s Av$¹cys A_ych \ep¡. X$p¸L$V$fAd©scpC `V¡$g Adpfp eS>dp_ lsp. s¡Ap¡ N|S>fps rhÛp`uW$_p õ_psL$,õhps„Ôe-k¡_p_u, Mpv$u^pfu. s¡d_p r`sp Np¡thv$L$pL$p spgyL$p „Qpes_p

°dyM _¡ L$p¢N°¡k_p AN°Zu L$pe®L$f. Ad©scpC_¡ kp„S>_p cp¡S>_ A„N¡_pAdpfp r_ed_u hps L$fu. s¡dZ¡ klS> fus¡ L$üy„, ""lz„ `Z sdpfu kp\¡c„Nu_¡ O¡f S>dhp Aphui.'' Ad¡ ApS>\u 41-42 hfk ANpD sp¡ ¾$p„rsL$fu i¼ep s¡hp¡ A_ych \ep¡. c„Nuhpkdp„ bpS>fu_p¡ gp¡V$ A_¡ ipL$`V¡$gp¡A¡ `lp¢QpX$ép„ lsp„. c„NucpCAp¡A¡ Nfd fkp¡C b_phu lsu.bpS>fu_p¡ fp¡V$gp¡ _¡ ipL$ Ad¡ Ðep„ S>çep. kp\¡ Ad©scpC `V¡$g `Z lsp.v$rgsp¡ kp\¡ fpô²$ue sl¡hpfp¡_¡ qv$hk¡ kd|l cp¡S>_dp„ L$p¢N°¡ku L$pe®L$fp¡ cmsp`Z `p¡sp_p S> Npd_p c„Nu_¡ O¡f Npd_p ârsr›$s L$pe®L$f _¡ v$pL$sf S>d¡s¡ _ L$ë`u iL$pe s¡hu lL$uL$s lsu.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 135

Page 136: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

kfL$pf¡ v$rgsp¡ dpV¡$ fpls_u A_¡L$ ep¡S>_pAp¡ b_phu R>¡ s¡_p¡ gpcMpk L$fu_¡ cZ¡gp-_p¡L$fu L$fsp„ v$rgsp¡dp„ D`gp \f_p gp¡L$p¡ S> h y g¡ R>¡s¡hu dpfu R>p` R>¡. sØ_ L„$Npm, AcZ, Nfub, N„v$p c„Nu cpCAp¡ ky ukfL$pfu dv$v$p¡ Ap¡R>u S> `lp¢Q¡ R>¡. s¡\u Mpk c„NuAp¡ dpV¡$ S> ^p¡fZA¡L$\u kps_u Apîdipmp L$pY$hp_u hps d¢ s¡ hMs_p fpÄe_prinZd„Óu BÞvy$dsubl¡_ i¡W$_¡ Nm¡ Dspfu lsu. s¡hu Apîdipmp d_¡kp¢ pe s¡hu hps d¢ L$f¡gu. `pR>m\u s¡ ep¡S>_p Adgu b_u Ðepf¡ fpÄe_pAN°Zu lqfS>_ L$pe®L$f s¡ ep¡S>_p `p¡sp_¡ Ðep„ gC Nep lsp s¡hy„ ÅÎey„lsy„. 40-45 hfk ANpD L$p¢N°¡k_p A¡L$lÕ\y ipk_dp„e¡ fpS>L$pfZuAp¡_uMV$`V$ Qpgsu S> lsu _¡ dpf¡ s¡_u sghpf_y„ fpS> lsy„.

Adpfp„ v$rgs R>pÓpgep¡_p„ R>p¡L$fp„_u dp„v$Nudp„ _¡ âhpkdp„ s¡d_usdpd Ås_u k¡hp L$fhp_u sL$ dp-bp`_u S>¡d Adpf¡ cpN¡ Aphsu. Ad¡s¡ klj® L$fsp„ _¡ Np„ ubp y_p¡ ApÐdp s¡\u fpÆ \pe R>¡ s¡d dp_sp.

Mpk L$fu_¡ c„Nu L$p¡d dpV¡$ dpfu ApÐduesp_y„ flõe dpfp L$pL$pA¡Mp¡gsp„ L$üy„ lsy„ L¡$, ""V$p„Nydp„ spfp S>Þd hMs¡ `X$p¡idp„ fl¡sp A¡L$ bfdu_y„dfZ \e¡gy„. s¡d_p qfhpS> dyS>b ÓZ qv$hk ky u s¡_p¡ Ap¸ÃR>h Qpg¡gp¡.Y$p¡g-_Npfp„ hpNsp„. Ðepf¡ spfu bp_u srbes bNX¡$gu A_¡ s_¡ DR>¡fhpApep fpMhu `X¡$gu. s¡ bpC c„Nu lsu. s¡Z¡ s_¡ ^hX$ph¡gp¡. s¡_y„ v|$^ spfpìehlpfdp„ bp¡g¡ R>¡.''

d¢ Ap`L$d} b_u Of R>p¡X¡$gy„ `Z dpfp L$pL$p s¡d_p Æh__p„ R>¡‰p„hfkp¡dp„ Ahpf_hpf gpdX$p yfp Aphu Adpfu kp\¡ fl¡sp.

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 136

kpQp¡ ^prd®L$ dpZk _ps-Ås-^d®-cpjp-`l¡fh¡i-Mp¡fpL$-

cZsf_p¡ ¿epg L$fu L$p¡C_ue¡ kp\¡ ìehlpf _ L$f¡. Ap`Zu

k„õL©$rs sp¡ dp_hdpÓ S> _l] ÆhdpÓdp„ Q¡s_ R>¡ A¡hy„ L$l¡

R>¡. h_õ`rsdp„e¡ Æh R>¡ s¡hy„ sp¡ rhop_¡ `Z `yfhpf L$ey¯ R>¡.

Page 137: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

20 : r_kNp£ Qpf L¡$ÞÖ

R>¡‰p„ 34 hfk\u Ad¡ hX$p¡v$fp_p rh_p¡bp Apîddp„ fluA¡

R>uA¡ _¡ A¡L„$v$f¡ kyMu _¡ k„`ß Æh_ NpmuA¡ R>uA¡. hX$p¡v$fpdp„rh_p¡bpA¡ v$i hj® L$pY¡$gp„ A¡V$g¡ s¡d_p„ L$pe®_y„ Æh„s õdpfL$ \pe s¡hucph_p\u Adpfp hX$ug L$pe®L$f Np¡f^_cpC dp¡sucpC `V¡$g¡ Np¡Óu_uN°pd`„Qpes_¡ kdÅhu ÓZ A¡L$f S>du_ _pddpÓ_u fL$d\u Mfuv¡$gu.hMs S>sp„ s¡ b^p S|>_p V²$õV$uAp¡ Ap vy$r_ep R>p¡X$u Nep. R>¡‰pd¡_¡tS>N V²$õV$u L$p„rsgpg tl• ipl¡ Al] r_kNp£`Qpf L¡$ÞÖ iê$ L$fhp_uep¡S>_p OX¡$gu. kps V²$õV$uAp¡ `¥L$u R> hX$p¡v$fpdp„ fl¡sp _¡ kp¥_¡ `p¡sp_p„Of lsp„ s¡\u Ap rh_p¡bp Apîddp„ L$p¡C fl¡sy„ _l]. L$pÞsp-lfrhgpkbl¡_p¡A¡ rblpfdp„ TfuAp S>C L$p¡gkp_u MpZ_p dprgL$p¡ `pk¡\u`p„Óuk lÅf ê$r`ep_y„ v$p_ A¡L$Ó L$fu 1965dp„ Ap õ\m¡ dL$p_b„^ph¡gy„ _¡ spf_u hpX$ L$f¡gu `Z s¡ hMs¡ Np¡Óu Npd\u v|$f A¡L$p„sõ\m¡ fõsp, huS>mu, `pZu_u ANhX$dp„ Ap¡spX$u S>NpA¡ L$p¡C fl¡sy„_l]. s¡\u Apîd_p¡ rhL$pk \C iL$sp¡ _l]. kphgu_p õhpduÆA¡"khp£v$ehpmp Ly$v$fsu D`Qpf L¡$ÞÖ iê$ L$fp¡' - s¡hu â¡fZp Ap`u Ås¡Aphu bp¡fdp„ L$p¢â¡kf dfphu `pZu L$Y$ph¡gy„ _¡ dL$p__¡ f„Nhp-^p¡mhp_y„L$pd L$fph¡gy„ `R>u V²$õV$uAp¡ gpdX$p`yfp Aphu d_¡ hX$p¡v$fp Aphu fl¡hpk„ds L$fu Ne¡gp. lz„ kp¥\u _p_p¡ _¡ `pR>m\u v$pMg \e¡gp¡ V²$õV$u. dpfu`p¡sp_u L$p¡C õ\phf-S>„Nd rdgL$s _l] _¡ 1969\u _h hj® lz„gpdX$p`yfp\u fp¡S> hX$p¡v$fp AphÅ L$fu "c|rd`yÓ'dp„ L$pd L$fsp¡. dpf¡ dpV¡$Ap õ\m _ÆL$ lsy„ s¡\u lz„ fl¡hp Apìep¡. iê$Aps_p„ ÓZ¡L$ hfk kX$L$,huS>mu, V¡$rgap¡_ hN¡f¡_u kNhX$ rh_p õdip_ `pk¡ Ad¡ fl¡gp„. `R>ulpDtkN bp¡X£$ bpL$u_u Np¡Qf_u S>du_ L$bS>¡ L$fsp„ b^u kNhX$p¡ \CNe¡gu. 1978dp„ r_kNp£`Qpf L¡$ÞÖ iê$ L$f¡gy„ Ðepf¡ fpÄe_p d„Óu _hgcpCipl¡ s¡_y„ Dv¹$OpV$_ L$f¡gy„ _¡ kfL$pf¡ Mpk ep¡S>_p b_phu L¡$ÞÖ_¡ hj£ khpgpM ê$r`ep S>¡hu N°p„V$ Ap`¡gu. S>¡ Ad_¡ Q¡L$ Üpfp dmu S>su. kfL$pfuAr^L$pfuAp¡ Nd¡ Ðepf¡ Aphu Qp¡`X$p s`pku S>sp _¡ âh©rÑ Å¡C S>sp.1978\u 1998_p„ huk hfk ky^u Ap rkgrkgp¡ Qpëep¡ `R>u kfL$pf

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 137

Page 138: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

buÅ `n_u Aphu A_¡ "Np„^u_Nf Aphu kdÆ S>hp_y„' L$l¡Z Apìey„.Adpfu ifsdp„ s¡ _ lsy„ s¡\u Ad¡ kfL$pfu N°p„V$ g¡hp_y„ b„^ L$ey¯.

r_kNp£ Qpf L¡$ÞÖdp„ A_¡L$ v$pL$sfp¡ bv$gpep. hÃQ¡ hÃQ¡ v$pL$sf _lp¡e Ðepf¡ S>e„sucpC ipl v$pL$sf sfuL¡$ k¡hp Ap`sp. bpL$u s¡Ap¡ ìehõ\pk„cpmsp. dpfp„ `Ð_u d„Sy>gp_¡ Ap âh©rÑdp„ KX$p¡ fk lsp¡. s¡ v$pL$sf_udv$v$dp„ ìehõ\pdp„ fl¡sp„ _¡ v$pL$sf _ lp¡e Ðepf¡ v$v$}Ap¡_¡ kgpl `ZAp`sp„. lz„ dp¡V$¡ cpN¡ "c|rd yÓ' A_¡ khp£v$e d„X$m_p„ L$pdp¡dp„ s\pip„rsk¡_p_p L$pddp„ ìeõs fl¡sp¡. lp, A¡V$gy„ \ey„ L¡$ Ad¡ Al] fl¡hp gpÁeps¡\u NyS>fps_p A_¡ v¡$i_p AN°Zu khp£v$e L$pe®L$fp¡ Al] Aphsp \ep.rihpçby_u âh©rÑ_¡ L$pfZ¡ Adpfp k„ L$p£ hÝep s¡\u v$pspAp¡ dmsp Nep_¡ Apîd_p¡ rhL$pk \sp¡ Nep¡. R>¡hV¡$ 8-9 hfk ANpD dpfp¡ v$uL$fp¡ cfsA¡gp¡ \u_u dep®v$p kdÆ r_kNp£ Qpf, ep¡N A_¡ Apeyh£v$_p¡ Aæepk L$fuAl] dy¿e rQqL$ÐkL$_u S>hpbv$pfu k„cpmu_¡ b¡W$p¡. Ðepf\u Ad¡ r_h©Ñ\ep„ _¡ Ap L¡$ÞÖ_p¡ rhL$pk `fpL$p›$pA¡ `lp¢Ãep¡.

dpfp Ål¡fÆh__p„ 1953\u 2012_p„ 59 hfkp¡dp„ kp¥\u gp„bp¡ 34

hj®_p¡ Npmp¡ Al] huÐep¡ R>¡. âpf„c_p„ 2-3 hjp£_¡ bpv$ L$fsp„ Al] L$p¡Ck„Oj® _\u. lh¡ sp¡ b„_¡ v$uL$fp k`qfhpf Al] fl¡sp \hp\u Ad¡er_[íQ„s \C Nep R>uA¡. L$r`g "S>s_'_p kÆh M¡su_u A_¡ cfsr_kNp£ Qpf_u âh©rÑAp¡dp„ ìeõs R>¡. b„_¡ k„sp_p¡ `p¡s`p¡sp_u fus¡khp£v$e_u L$pdNufu L$fu füp_p¡ Ad_¡ k„sp¡j _¡ kdp^p_ R>¡.

3-4 v$peL$p_u Apfp¡Áe k¡hp_¡ A„s¡ d¢ spfZ L$pY$éy„ R>¡ L¡$ :vy$r_ep_u L$p¡C`Z rQqL$Ðkp-`Ùrs b^p fp¡Np¡dp„, b ¡ S> õ\m¡, b^pv$v$}Ap¡_¡ k„ |Z® kpÅ„ L$fu iL¡$ s¡hp¡ v$php¡ _ L$fu iL¡$. v$f¡L$ `Ùrsdp„ L¡$V$guL$M|buAp¡ A_¡ L¡$V$guL$ MpduAp¡ R>¡. âpdprZL$ rQqL$ÐkL¡$ v$v$}_¡ kpÅ¡ L$fhp_u_¡d fpMhu Å¡CA¡, _tl L¡$ `p¡sp_u S> rQqL$Ðkp-`Ùrs_¡ hmNu fl¡hp_u.`p¡sp_u rQqL$Ðkp\u v$v$} kpÅ¡ _l] \C iL¡$ s¡hy„ gpN¡ Ðepf¡ rQqL$ÐkL¡$`p¡sp_u A_¡ `p¡sp_u `Ùrs_u dep®v$p v$v$}_¡ S>Zphu AÞe `Ùrs _¡ AÞerQqL$ÐkL$ `pk¡ S>hp_u kgpl r_:k„L$p¡Q Ap`hu Å¡CA¡.

b^p S> fp¡Np¡_p„ L$pfZp¡ Ap`Z¡ ÅZsp _\u. dp¡V$p cpN_u

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 138

Page 139: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 139

budpfudp„ Aplpf-rhlpf A_¡ d_p¡ìep`pf L$pfZc|s lp¡e R>¡ `Z s¡rkhpe_p„ L$pfZp¡ `Z lp¡C iL¡$ S>¡_y„ Ap`Z_¡ op_ _\u lp¡sy„. Ap hpskdÆ rQqL$ÐkL¡$ h y `X$sp¡ ApÐdrhðpk _ fpMsp„ _d°sp\u v$v$} `pk¡`p¡sp_u dep®v$p L$b|ghu Å¡CA¡.

Apv$i® r_kNp£ QpfL$ Aphp¡ lp¡eApv$i® r_kNp£ QpfL$ Aphp¡ lp¡eApv$i® r_kNp£ QpfL$ Aphp¡ lp¡eApv$i® r_kNp£ QpfL$ Aphp¡ lp¡eApv$i® r_kNp£ QpfL$ Aphp¡ lp¡e

❋ afkpZ, duW$pCAp¡, A\pZp„, `p`X$, b¡L$fu_u d¢v$p_u QuÅ¡,

h¡rS>V¡$bg Ou_u hp_NuAp¡\u s¡ `fl¡S> L$fsp¡ lp¡e.

❋ sdpLy$ Mphu, `uhu, k|„Ohu L¡$ `p_-kp¡`pfu S>¡hp„ ìek_p¡\u s¡

v|$f lp¡e.

❋ am, amfk, L$Qy„bf, k|` hN¡f¡ dpV¡$ s¡_¡ â¡d lp¡e.

❋ s¡_¡ dp_hkrS>®s f¡jp_p„ L$p`X$ (rkÞ\¡qV$L$ L$p`X$ : _pegp¡_-

V¡$f¡rg_-`p¡rgõV$f hN¡f¡) dpV¡$ ApL$j®Z _ lp¡e.

❋ bÅfy W„$X$p„ `uZp„ L¡$ S>„L$awX$\u v|$f fl¡sp¡ lp¡e.

❋ s¡_u qv$_Qep® r_erds lp¡e. Mphp-`uhp-KOhp-EW$hp_p,

kdep¡ r_ròs lp¡e.

❋ V$u.hu., L$p¡çàeyV$f, f¡qX$ep¡ hN¡f¡_p¡ s¡ rhh¡L$\u D`ep¡N L$fsp¡ lp¡e.

❋ s¡_p Mp¡fpL$dp„ h`fpsp„ A_pS>-L$W$p¡m-am-ipL$cpÆ hN¡f¡ s¡

kÆh M¡su_p„ S> hp`fsp¡ lp¡e. cp¡S>_dp„ õhpv$ L$fsp„ `p¡jZ_¡

h^y dlÒh Ap`sp¡ lp¡e.

❋ s¡ ^¥e®hp_, k„sp¡ju A_¡ _d° lp¡e. kss AÞe_p A_ychp¡ _¡

`yõsL$p¡-kpdreL$p¡dp„\u op_ d¡mhhp rS>opky lp¡e. qv$_Qep®dp„

fp¡S> õhpÝepe dpV¡$ kde L$pY$sp¡ lp¡e.

❋ ep¡Npk_, âpZpepd, L$kfs D`fp„s v$mhy„, hpmhy„, M¡su, bpN-

bNuQpdp„ îdL$pe® dpV¡$ s¡ r_erds fus¡ kde L$pY$sp¡ lp¡e.

Page 140: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 140

21 : Apep¡qX$_ duWy$„

kh® k¡hp k„O A_¡ NyS>fps khp£v$e d„X$m_p kq¾$e L$pe®L$sp® sfuL¡$

c|rdv$p_ D`fp„s ip„rsk¡_p, Np¡h^b„ u hN¡f¡ Ap„v$p¡g_p¡dp„ lz„ kq¾$e lsp¡ s¡ApNm_p„ âL$fZp¡dp„ gMu Q|¼ep¡ Ry>„. A¡L$ bpbs s¡dp„ R|>V$u Åe R>¡, s¡ R>¡Apep¡qX$_ duW$p_¡ kfL$pf Üpfp afrS>eps L$fhpdp„ Apìey„ s¡ bu_p.

iê$Apsdp„ Apep¡qX$_ dfrS>eps lsy„. Ðepf¡ S> Ad¡qfL$phpku hX$ugrdÓ AdfiucpCA¡ d_¡ Q¡sìep¡ lsp¡ L¡$ ApNm S>sp„ Ap_¡ afrS>eps L$fi¡.Ðepf¡ s¡d_u Api„L$p `pep hNf_u gpNsu lsu. `Z hMs S>sp„ s¡Ap¡kpQp `X$ép.

Ab| _¡ `Z kdÅe `Z gp„rQep kfL$pfu Ar^L$pfuAp¡ A_¡kfL$pf_p â^p_p¡_¡ _ kdÅe s¡hu Ap bpbs R>¡. Apep¡qX$__p Acph¡âÅ_p¡ bp¥qÙL$ rhL$pk fy„ pe R>¡ dpV¡$ kp¥_¡ dpV¡$ Apep¡qX$_ afrS>eps L$fhy„ _¡s¡ dpV¡$ duW$pdp„ s¡_y„ rdîZ afrS>eps L$fhy„, Ap sL®$ _ kdÅe s¡hp¡ R>¡.Apep¡qX$_ ifuf_¡ dpV¡$ k|ÿd `p¡jL$ sÒh R>¡. s¡_u Ars Aë` dpÓp S>ifuf_¡ Å¡CA¡ R>¡. kdyÖqL$_pfp_p âv¡$i_p„ `pZu, A_pS>, ipL$cpÆ,dpR>gudp„\u s¡ cf |f dpÓpdp„ dmu S> fl¡ R>¡. hmu s¡ ifufdp„ kl¡gpC\ucmu Åe s¡hp Ly$v$fsu õhê$`dp„ R>¡. kdyÖ\u v|$f_p `lpX$u âv¡$ip¡dp„ s¡_udpÓp Ap¡R>u lp¡e R>¡ A_¡ s¡_¡ L$pfZ¡ NgN„X$ (Goiter) \C iL¡$ R>¡. `Z s¡_y„âdpZ dpÓ b¡ V$L$p R>¡. b¡ V$L$p_u S>ê$qfeps_y„ fpkperZL$ sÒh bpL$u_p 98

V$L$p_¡ dp\¡ dpfhpdp„ L$p¡C X$lp`Z _\u. hmu, Apep¡qX$__u EZ`\u S>¡dAdyL$ fp¡Np¡ \C iL¡$ R>¡ s¡d Apep¡qX$__u Ar^L$sp\u `Z AdyL$ fp¡Np¡ \CiL¡$ R>¡. hmu, Apep¡qX$_ lhpdp„ EX$u Åe s¡hy„ DÍ$e_iug sÒh R>¡. duW$pdp„Apep¡qX$_ c¡mìep `R>u `X$éy„ `X$éy„ `Z s¡dp„\u Apep¡qX$_ EX$u S>C iL¡$.v$pm-ipL$dp„ Nfd \ep `R>u sp¡ b y„ S> D`fu Apep¡qX$_ EX$u S> Åe R>¡.

hmu, Apep¡qX$_ Ap`Zp v¡$idp„ `pL$sy„ _\u. `fv¡$i\u s¡_u ApepsL$fhu `X¡$ R>¡. gNcN khp AbS>_u dp_h hõsu_¡ dpV¡$ dp¡V$p âdpZdp„Apep¡qX$_ Apeps L$fhy„ `X¡$ s¡dp„ `fv¡$iu blzfpô²$ue h¡ pfu L„$`_uAp¡_y„`fphg„b_ A_¡ dp¡Op„ rhv¡$iu lz„qX$epdZ_p¡ h¡X$apV$ \pe R>¡.

Page 141: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 141

ApV$gu Qp¡¿Mu v$uhp S>¡hu hps `Z kfL$pfu c°ô$ gp¡L$p¡_¡ _kdÅC s¡_u kpd¡ Ad¡ dp¡Vy„$ Ap„v$p¡g_ D`pX$éy„. s¡ A„N¡ gp¡L$p¡dp„ ÅN©rsgphhp Ad¡ g¡Mp¡ A_¡ yõsL$p¡ g¿ep„, kcpAp¡ L$fu, v¡$i_p hX$pAp¡_udygpL$psp¡ gu^u, s¡ dpV¡$ epÓpAp¡ L$fu. A¡L$ hpf kpbfdsu\u v$p„X$u_u`v$epÓp L$fu sp¡ buÆ hpf v$p„X$u\u qv$‰u_u hpl_epÓp L$fu. AX$^p v¡$i_pâv¡$ip¡dp„ Ad¡ c°dZ L$ey : qv$‰u S>C v¡$i_p hX$p â^p_ AV$g rblpfuhpS> ¡eu_¡ dmu_¡ ApMu hps kdÅhu. s¡d_¡e Aphp¡ L$pev$p¡ \ep_y„ Apòe®\ey„ _¡ L$pev$p_p¡ Adg dygshu fMpep¡. buÆ hpf afu buÅ `n_u kfL$pfAphu A_¡ Apep¡qX$__p gpcp\}Ap¡A¡ L$pev$p_¡ Adgu b_pìep¡ !

ldZp„ Mbf `X$u L¡$ _pN yf_u DÃQ Av$pgsdp„ kfL$pf_p ApL$pev$p_¡ `X$L$pfhpdp„ Apìep¡, s¡dp„ Þepep^uip¡A¡ kfL$pf_u rhfyÙ QyL$pv$p¡Ap`u c¡mk¡m r_e„ÓZ^pfp l¡W$$m, duW$pdp„ Apep¡qX$__u c¡mk¡m_¡L$pev$pL$ue õhê$` _ Ap`u iL$pe s¡dS> Ap`Zu L¡$ÞÖ_u A_¡ fpÄe_ukfL$pfp¡ L¡$Þkf S>¡hp¡ fp¡N L$fhp sdpLy$ S>hpbv$pf R>¡ s¡hp„ h¥opr_L$ spfZp¡dmhp R>sp„ buX$u-kuNpf¡V$-NyV$Mp_u b„ u L$fsu _\u. A_¡ kpdpÞe L$pfZbsphu duW$pdp„ Apep¡qX$__¡ afrS>eps L$f¡ R>¡. Ap Å¡sp„ Ap kfL$pfp¡ rhv¡$iublzfpô²$ue h¡ pfu L¡$ L„$`_uAp¡_p lp\p b_u Åe R>¡, s¡hy„ dp_hy„ füy„.

Ap ApMp âL$fZ_p¡ d¢ sgõ`i} Aæepk L$ep£ A_¡ L$p¡C`ZfpS>L$pfZu, kfL$pfu Ar^L$pfu L¡$ rhop_u_¡ Nm¡ Dspfu iLy„$ s¡hu v$gugp¡ d¢s¥epf L$fu fpÄe A_¡ v¡$i_u L$npA¡ s¡ dpV¡$ gX$s D`pX$u. Ap k„Oj®_uL$\p_p¡ D‰¡M dpÓ L$fu_¡ Ap bpü k„Oj®_y„ gMpZ |fy„ L$fy„ Ry>„.

ApS>_p fpS>L$pfZdp„ S>¡ kÐe R>¡ s¡_p¡ S> õhuL$pf \pe R>¡ s¡hy„

b_sy„ _\u. A_¡L$ `qfbmp¡, A_¡L$ ìe[¼sAp¡ kfL$pfu _urs-

r_^p®fZdp„ cpN g¡ R>¡. b^p L$p„C v¡$iâ¡du, ìe[¼s-r_f`¡n

r_Z®e gC iL$sp _\u. Ap\u S> L$v$pQ gp¡L$iplu_¡

rhQpfL$p¡A¡ X¡$fu_p v|$^ kp\¡ kfMphu R>¡. s¡ kh® kpdpÞe

(Average) S> fl¡hp_u.

Page 142: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 142

22 : dpfp¡ `qfhpf

S>¡d "dp¡f `]R>¡ frmepdZp¡' s¡d lz„ dpfp `qfhpf_¡ L$pfZ¡ ApS¡>khp£v$e kdpS>dp„ ârsr›$s Ry>„.

dpfp„ `Ð_u d„Sy>gp `p¡s¡ õhs„Ó L$pe®L$f R>¡. s¡_p `p¡sp_p kv¹$NsL$pL$p frkL$cpC ipl õhps„Ôe-k¡_p_u _¡ b°ûQpfu s\p Qyõs Mpv$u^pfu.dp¡V$pcpC_p Ahkp_ `R>u s¡d_p Ly$Vy„$b_¡ s¡dZ¡ õhuL$pfu gu y„ _¡ QpfcÓuÆAp¡ A_¡ b¡ cÓuÅAp¡_¡ s¡dZ¡ DR>¡ep¯. s¡d_pdp„ Np„ urhQpf_pk„õL$pf k]Ãep, s¡d_p„ g‚p¡ L$fpìep„. d„Sy>gp s¡ hpsphfZdp„ ER>fu s¡\uL$p„sZ, Mpv$u, kpv$pC, DÃQ hpQ__p¡ s¡_¡ bpm`Z\u S> ip¡M. d¢ g‚L$fhp_y„ r_f^pey Ðepf¡ dpfp S>¡hp r_ ®_, kdpÅ^pqfs, õh¥[ÃR>L$ NfubuõhuL$pf_pf_¡ L$p¡C kpdpÞe R>p¡L$fu `rs sfuL¡$ `k„v$ S> _ L$f¡. d„Sy>gp_¡ dpfprhQpfp¡, Apv$i® Æh_ âÐe¡ dp_ lsy„. s¡\u Adpfp g‚Æh_dp„ Mpv$u-N°pdp¡Ûp¡N, kpv$pC, õhphg„b_, L$fL$kf klS> hZpC Nep„.

Adpfp b„_¡ v$uL$fpAp¡ L$r`g A_¡ cfs_p DR>¡fdp„e¡ s¡d_u dpsp_p¡dp¡V$p¡ rlõkp¡. lz„ sp¡ OZ¡ cpN¡ âhpkdp„ lp¡J. Ðepf¡ Nd¡ s¡hu L$ fu`qf[õ\rsdp„ s¡Z¡ Of _cpìey„. b„_¡ v$uL$fpAp¡ _p_p lsp Ðepf¡ qv$hpmu_psl¡hpfp¡dp„ Ad¡ k`qfhpf rh_p¡bpÆ `pk¡ S>C fl¡sp. h^p® `pk¡ rh_p¡bpÆ_p`h_pf_p Apîddp„ b°ûrhÛp d„qv$fdp„ gNcN b^u dp¡V$u bl¡_p¡ S> lsu.s¡d_¡ Ap bpmL$p¡ M|b Ndsp„. Ap b^u ap¡CAp¡ `pk¡\u, s¡d_p„ Æh_\ubpmL$p¡ OÏ„ OÏ„ `pçep„ R>¡. d„Sy Ap âhpk_¡ h^phu g¡su lsu. Ðep„ rh_p¡bpApîddp„ `Z kapC A_¡ M¡suL$pddp„ cmsu. v$uL$fpAp¡ õhpcprhL$ s¡dp„cmsp. qv$hpmu_p sl¡hpfp¡dp„ kdpS>dp„ R>p¡L$fpAp¡ _hp„ h÷p¡ `l¡f¡, DÑdrdô$pß Apfp¡N¡, aV$pL$X$p ap¡X¡$ s¡ hMs¡ dpfp v$uL$fpAp¡ dfQp„-hOpf hNf_u _¡¼epf¡L$ duW$p hNf_u kpv$u fkp¡C lp¢i¡lp¢i¡ S>dsp. rh_p¡bpÆ_u Ap„Nmu `L$X$us¡d_¡ v$p¡fsp _¡ Myi \sp. s¡\u õhpcprhL$ fus¡ S> s¡d_pdp„ khp£v$eu Æh_âÐe¡ rhQpf |h®L$_y„ ApL$j®Z füy„. Apd Adpfp¡ Qpf¡e_p¡ `qfhpf klS> fus¡khp£v$eu füp¡. s¡_¡ `qfZpd¡ yÓh |Ap¡ gphhp_u \C Ðepf¡e Ad¡ Ap ApN°lfpMu i¼ep. s¡Ap¡A¡ `Z õ\phf-S>„Nd rdgL$s L¡$ vy$Þehu kd©qÙ _ BÃR>spv$uL$fpAp¡_y„ cZsf, kpv$pC A_¡ Np„ urhQpf âÐe¡_u fyrQ_¡ AphL$pfu. `qfZpd¡

Page 143: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 143

s¡d_p Æh_dp„, s¡d_p„ k„sp_p¡dp„e¡ Ap k„õL$pf ×qY$c|s \ep.

A¡L$ S>dp_pdp„ dpfp v$uL$fpAp¡ sfuL¡$ s¡Ap¡ Ap¡mMpsp lsp. lh¡b„_¡ v$uL$fpAp¡A¡ (L$r`gcpCA¡ kÆh M¡sudp„ A_¡ cfscpCA¡ Ly$v$fsuD`Qpfdp„) `p¡s`p¡sp_p„ n¡Óp¡ `k„v$ L$fu kMs dl¡_s L$fu KX$uÆh_r_›$p\u _pd_p L$pY$u R>¡. s¡d_p„ `p¡sp_p„ `qfrQsp¡_p„ blp¡mp„ hsy®mp¡ \ep„R>¡. s¡dp„ Ad¡ s¡d_p„ dp-bp` sfuL¡$ Ap¡mMpC Nqfdp A_ychuA¡ R>uA¡.

kdpS>_p dlpS>_p¡ cpjZp¡ A_¡ bpü Æh_ L$fsp `p¡sp_p„ rhQpfdyS>b_y„ Æh_ Æh_pfp Np„ uS>_p¡ âÐe¡ dp_ ^fph¡ R>¡ _¡ `p¡s¡ s¡ L$fui¼ep _\u s¡_p¡ hkhkp¡ Adpfp S>¡hp NÎep„-Np„W$ép„ Ly$Vy„$bp¡_¡ kssklpec|s \hpdp„ kv¥$h sÐ`f flu_¡ V$pm¡ R>¡. cg¡ Mpv$u _ `l¡fsp lp¡eR>sp„ r_ìe®k_u A_¡ kpv$pC-`k„v$ Aphp dlpS>_p¡ _¡ v$pspAp¡ d_¡ kssdmsp füp R>¡. dpfp„ k„sp_p¡ A_¡ lh¡ s¡d_p„e¡ k„sp_p¡_p cZsf, dp„v$Nu,g‚âk„Np¡dp„ s¡ b^p Adpfp¡ Apr\®L$ bp¡Å¡ hl¢Qu g¡ R>¡. AgbÑ, Ad¡ev¡$Mpv¡$Mu\u kdpS>dp„ \sp„ qaSy>g MQ®\u bQu_¡ S> ÆhuA¡ R>uA¡.

Apd, Adpfp `qfhpfdp„ ¼epf¡e Of¡Zp„, dp¢Op„ h÷p¡, S>du_-dL$p_L¡$ buÆ õ\phf-S>„Nd rdëL$s_u QQp® \su _\u. Äepf¡ S>ê$fs dyS>b S>¡Å¡CA¡ R>¡ s¡ kdpS>_pfpeZ `lp¢QpX$u S> v¡$ R>¡ s¡hp¡ `pL$p¡ cfp¡kp¡ Ad_¡`X$u Nep¡ R>¡. lh¡ sp¡ Adpfp dpV¡$ S> _l], Adpfu dpfas buÅS>ê$fsd„v$p¡_¡ dv$v$ê$` \hp_y„e¡ Adpfp\u b_u iL¡$ R>¡.

AdpL$p k„ey¼s Ly$Vy„$b_y„ hpsphfZ Åmhu fpMhp_p¡ ei b„_¡yÓh |Ap¡_¡ dpf¡ Ap`hp¡ Å¡CA¡. dp¡V$p L$r`g_u `Ð_u ^fsu íepdky„v$fcpC

`fuM_u v$uL$fu R>¡. s¡Ap¡ fp^_ yfdp„ Ap„M_u lp¡[õ`V$g Qgph¡ R>¡. s¡Ap¡A¡L$ S>dp_pdp„ c|v$p_ L$pe®L$f lsp _¡ v$pL$sf ÜpfL$pv$pk Å¡iu A_¡ fs_bl¡_kp\¡ k`qfhpf fl¡gp R>¡. s¡dZ¡ k¡hpcph¡ Ap„M_u lp¡[õ`V$g fp^_ yfdp„hfkp¡\u k„cpmu R>¡ A_¡ NyS>fps s\p v¡$idp„ AÞeÓ `Z _¡Óeop¡ L$ep® R>¡.

cfs_u `Ð_u dp^hu gp¡L$cpfsudp„ S> cZu_¡ Ðep„ ApQpe® v$ip¡cph_pf A_¡ kprlÐen¡Ó¡ _pd_p L$pY$_pf d_kyMcpC k‰p_u v$uL$fu R>¡.dp^hu_¡ S>Þd\u gp¡L$cpfsudp„ DR>¡f \hp\u Ðep„_p hpsphfZ_p¡ õ`i® R>¡.

Page 144: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 144

23 : dpfu v$uL$fuAp¡

d_¡ v$uL$fuAp¡ dpV¡$ A„sf_p KX$pZ\u M|b S> â¡d R>¡. Adpfy„ `l¡gy„k„sp_ v$uL$fp¡ (L$r`g) lsp¡ `R>u 4-5 hfk¡ buSy>„ k„sp_ Aphhp_y„ lsy„ Ðepf¡Ad¡ R>p¡L$fu_u Apip fpMu lsu `Z Apìep¡ v$uL$fp¡ cfs. Adpfu d__ud_dp„ S> flu NC. `R>u kNu _l] sp¡ hlpgu v$uL$fuAp¡ d¢ ip¡ hp dp„X$u.Apd¡e dpfp\u 18-20 hfk _p_u drlgp_¡ lz„ "b¡V$p'\u S> k„bp¡ y„ Ry>„. ¼epf¡L$s¡\u dp¡V$u_¡e "b¡V$p' L$lu v$J Ry>„.

_pfu Års dpV¡$ dpfp rQÑdp„ KXy„$ kÞdp_ R>¡. Ap¡R>u ipfuqfL$ i[¼sR>sp„ Ap¡Ry>„ MpC_¡ s¡ h^pf¡ L$pd L$f¡ R>¡. Of_p„ L$pdp¡ D`fp„s lh¡ sp¡blpf_u _p¡L$fuAp¡ `Z drlgpAp¡ L$f¡ R>¡, bpmL$p¡_¡ DR>¡f¡ R>¡ D`fp„s Of_pkp¥_u tQsp L$f¡ R>¡ A_¡ kNp„-õ_¡luAp¡_¡ `Z Åmhu g¡ R>¡. Ap b y„ d|„N¡dp¡Y¡$ L$fhp R>sp„ s¡_p¡ L$p¡C cpf s¡ A_ychsu _\u. D`f\u ^Zu A_¡v$uL$fpAp¡ sfa\u khpf\u kp„S> ky u A_¡L$ dl¡Zp„-V$p¡Zp A_¡ A`dp_ s\pAhl¡g_p s¡ kl_ L$f¡ R>¡. s¡_¡ rbQpfu_¡ ApV$ApV$gu S>hpbv$pfuAp¡ `R>uV$u.hu.-R>p`p„ Å¡hp-hp„Qhp_u, blpf_u vy$r_ep_u rlgQpgp¡ _¡rhQpfkfZuAp¡ A„N¡ S|>S> dprlsu lp¡e R>¡. s¡\u OZuhpf d|M® A_¡ cp¡V$dp„M ¡ R>¡.

Aphu dpfu cph_p_¡ L$pfZ¡ kNp„-õ_¡luAp¡_u v$uL$fuAp¡, yÓh |Ap¡A_¡ AÞe L$pe®L$sp® bl¡_p¡ dpV¡$ dpfp rQÑdp„ KQp dp__u gpNZu fl¡ R>¡.s¡_p¡ ârscph Ap`_pfu v$uL$fuAp¡ d_¡ dmsu S> flu R>¡. kde¡ kde¡s¡d_u r_L$V$sp bv$gpsu fl¡ R>¡. kNu _ lp¡hp\u s¡d_u `pk¡ A ¡np fl¡su_\u. k„b„ p¡dp„ s¡ sÒh â¡dcph h^pfhpdp„ h y dv$v$ê$` \pe R>¡.

A¡L$hpf v$uL$fuAp¡_u NZsfu L$fu sp¡ Ap„L$X$p¡ A¡L$ kp¡_u k„¿ep_¡hV$phu Nep¡. `Z sØ_ _ÆL$_u NZuA¡ sp¡e¡ A_¡L$ v$uL$fuAp¡ Ap„M kpd¡sfhf¡ R>¡. Ap v$uL$fuAp¡ leps R>¡ s¡\u s¡d_¡ rhj¡ gMhy„ AOfy„ R>¡. L$p¡C_¡s¡d_p„ hMpZ lz„ L$fy„ s¡ Ndsy„ _\u. R>sp„ _pdW$pd _ Ap`u_¡ L¡$ bv$gu_¡L¡$V$guL$_p¡ D‰¡M L$ep® rh_p flu iL$sp¡ _\u.

dpep dpfp ùv$e_p¡ Vy$L$X$p¡ R>¡. s¡_p _p_pÆ "c|rd yÓ'_p `l¡gp

Page 145: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 145

A„L$\u AW„$N hpQL$ lsp. hpQL$ s¡ A¡hp L¡$ b¡ _L$gp¡ d„Nphsp. A¡L$ `p¡sp_¡dpV¡$ S> hp„Qhp fpMsp. s¡dp„ guV$uAp¡ L$fsp _¡ qV$à`ZuAp¡ gMsp. s¡_u v$fhj£ `pL$u apCg b„ phsp. s¡_¡ |„Wy„$ QX$phu s¡_u D`f `Z gMhp S>¡hy„ gMsp.buÆ _L$g v$uL$fu-S>dpC L¡$ `p¥Óu_¡ L¡$ buÅ_¡ hp„Qhp dpV¡$ Ap`sp. dpepkdS>Zu \C _¡ hp„Qsu \C Ðepf\u _p_pÆ `pk¡\u d¡mhu "c|rd yÓ' hp„Qsu\C R>¡. s¡_¡ rh_p¡bp-Np„ u _¡ khp£v$e L$pe®L$fp¡ dpV¡$ qv$g_p¡ cph R>¡.

s¡ dp¡V$u \C _¡ ep¡Áe d|frsep¡ dmsp„ 19 hfk_u Jdf¡ s¡_p„ dp-bp ¡ s¡_¡ `fZphu v$u^u. ApW$ hj®_p g‚Æh_dp„ s¡ dp _ b_u A_¡ s¡_p`rs qL$X$_u_u budpfu\u s¡_u 27 hj®_u Jdf¡ NyS>fu Nep. tlvy$ b°pûZ_uv$uL$fu_¡ rh^hp_y„ Æh_ Æhhp_y„ Apìey„. s¡_p ^prd®L$ k„õL$pfp¡ _p_`Z_plsp s¡\u s¡Z¡ Æh_cf A¡L$pL$u S> fl¡hp_y„ _½$u L$ey. `p¡sp_y„ Of, _p¡L$fulsu s¡dp„ fddpZ \C NC. hl¡gu khpf¡ EW$u `fhpfu rhÜp_ k„sp¡_p„âhQ_p¡ kp„cmhp S>su. Of_p„ L$pdp¡, fkp¡C Ås¡ L$fu _p¡L$fuA¡ E`X$u S>su.kp„S>¡ Ap¡qak¡\u ku^u kÐk„Ndp„ `lp¢Qu S>su. Aphu_¡ OfL$pd bpL$u lp¡e s¡L$fu_¡ \pL$u_¡ gp¡\ \C S>C KOu S>su.

s¡_u bp_¡ s¡_u blz tQsp ! Sy>hp_Å¡^ R>p¡L$fu il¡fdp„ A¡L$gufl¡ R>¡. ApS>¡ sp¡ Ad¡ dp-bp` R>uA¡ `Z Ad¡ _l] lp¡CA¡ Ðepf¡ s¡_y„iy„ \i¡ ? s¡dZ¡ c|rd yÓ_p k„ pv$L$-hpQL$_p k„b„ ¡ d_¡ `Ó gMu s¡_¡ O¡fS>C y_g®‚ dpV¡$ s¡_¡ kdÅhhp rh_„su L$fu. A¡L$hpf lz„ Nep¡. s¡_¡ Of¡füp¡. dpep Aph_pf_¡ AphL$pf _¡ S>_pf_¡ rhv$pe â¡d\u Ap`su.Aph_pf_p¡ bp¡S> _l] _¡ S>_pf_p¡ rhep¡N _l]. AphÅ¡-AphÅ¡_u h¡hgpi_l]. rQÑ_u kdsp s¡Z¡ lp„kg L$fu gu^u R>¡. kp¥ kp\¡ â¡d_p¡ ìehlpf.\pe s¡V$gp„ L$pd `Z L$f¡ `Z h^pf¡ `X$su gà`_ R>à`_ L¡$ hmNZ _l].L$f¡ b y„, `Z S>mL$dmhs¹ fl¡. s¡_u kp\¡ Óuk¡L$ hfk_p¡ `qfQe R>¡. s¡_ulpS>fudp„ `rhÓsp_p¡ õ`i® \pe R>¡. s¡_y„ õdfZ S> rQÑ_¡ âazr‰s L$fu v¡$R>¡. s¡_¡ lz„ v$uL$fu dp_y„ Ry>„ _¡ d_¡ `qfhpf_p hX$ugrdÓ NZ¡ R>¡. s¡_p dp-bp`, _p_p cpC-cpcu, bl¡_-b_¡huAp¡ _¡ qv$ef-kpky kp\¡e dpfp¡`qfQe R>¡. dpfu kp\¡ khp£v$e L$pe®L$fp¡ `Z s¡_¡ O¡f S>C Apìep„ R>¡. s¡kp¥_¡ kpQh¡ R>¡. s¡_p `qfQe\u dpfp„ `Ð_u-v$uL$fp-hlzAp¡ kp¥ s¡_y„ dp_Åmh¡ R>¡. s¡_y„ Æh_ A_¡ õhcph kpQp A\®dp„ "N„Npõhê$ '_u epv$ Ap ¡ R>¡.

Page 146: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 146

Cðf L$f¡ R>¡ s¡ Ap`Zp cgp dpV¡$ S> L$f¡ R>¡ A¡hu s¡_u îÙp ×Y$ \C NCR>¡. A¡L$hpf d_¡ L$l¡su lsu L¡$, ""27 hfk¡ rh^hp \C Ðepf¡ Æh_dp„ A„ pfy„gpNsy„ lsy„ _¡ Cðf_¡ v$p¡j v¡$su lsu. ApS>¡ Óuk hfk¡ gpN¡ R>¡ L¡$ dpfpdp„ApS>¡ L¡$V$L¡$V$gu AphX$sp¡ Cðf¡ Mughu R>¡, L¡$V$gu S>hpbv$pfuAp¡ k„cpmu iLy„$Ry>„ ! b^u AphX$s rh^hp _ \C lp¡s sp¡ _ Mugs.'' s¡ v$uL$fu R>¡ `Zdpfu dp_p õ\p_¡ R>¡.

s¡ v$uL$fu dykgdp_ R>¡. huk¡L$ hj® ANpD A¡L$ hpf s¡_p¡ Mpthv$L$pd ip¡ sp¡ "c|rd yÓ' L$pep®gedp„ Aph¡gp¡. Adpf¡ â|afuX$f_u S>ê$f lsu. s¡_¡L„$`p¡T AphX$sy„ lsy„. d¢ dpfu S>ê$qfeps_u hps L$fu. s¡ L$l¡, ""dpfu bubu_¡s¡ L$pd AphX$i¡. s¡ A¡k•A¡k•ku• `pk R>¡.'' d¢ bp¡gphu gphhp hps L$fusp¡ `Quk¡L$ hfk_u s¡_u bubu Aphu. d¢ |R>ey„ L¡$, ""A¡k•A¡k•ku•dp„NyS>fpsu cpjpdp„ L¡$V$gp dpL®$ dm¡gp ?'' s¡Z¡ L$üy„ L¡$, ""d¢ sp¡ Evy®$ rhjekp\¡ `funp `pk L$f¡gu.'' sp¡ NyS>fpsu â|a L¡$hu fus¡ sy„ ky pfui ?'' dpfpAp âñ_p S>hpbdp„ s¡Z¡ d_¡ h¡ L$ khpg |R>ep¡, ""L¡$d sd¡ d_¡ _l]iuMhp¡ ? sd¡ iuMhip¡ sp¡ lz„ sfs iuMu S>Ci.'' s¡_p ApÐdrhðpk _¡dpfp âÐe¡_u îÙp Å¡C lz„ rS>spC Nep¡. buÅ qv$hk\u fp¡S> b¡ L$gpL$ dpV¡$L$pd iuMhp Aphhp d¢ s¡_¡ L$üy„. buÅ qv$hk\u OqX$epm_p L$p„V¡$ r_erdsfus¡ Aphhp dp„X$u. „v$f qv$hkdp„ s¡Z¡ L$pd `L$X$u gu y„. L$p¡i Å¡hp_y„ `ZiuMu NC. dpf¡ s¡_¡ â|a fuX$f sfuL¡$ fpMhu `X$u. ApS>¡ s¡ dpfu c|gp¡ `ZL$pY¡$ R>¡. s¡_p¡ A¡L$ âk„N ÅZhp S>¡hp¡ R>¡. A¡L$ hpf lz„ L$pep®gedp„ `lp¢Ãep¡Ðepf¡ buÆ b¡ bl¡_p¡ hÃQ¡ A¡L$ bpbs_u QQp® Qpgsu lsu - A¡L$ âk„NfpdpeZdp„ R>¡ L¡$ dlpcpfsdp„ ? s¡d_¡ Adpfu dy[õgd â|a fuX$f¡ `p¡sp_p¡r_Z®e Apàep¡. `Z sy„ dykgdp_ iy„ kdS>¡ ? A¡d ¡gu b„_¡ S>ZuAp¡A¡L$lu d_¡ |R>ey„. dpf¡ ¡gu dy[õgd bl¡__p r_Z®e_¡ rbfv$phhp¡ `X$ép¡. s¡_¡fpdpeZ-dlpcpfs krls tlvy$ ^prd®L$ yõsL$p¡_y„ hpQ_ L$fhp_p¡ ip¡M R>¡.Äep„ Äep„\u op_ dm¡ s¡ hp„Qu g¡hp_u rS>opkph©rÑ s¡_pdp„ cpfp¡cpf R>¡.iê$Apsdp„ sp¡ lz„ s¡_¡ k„sp_-rhlp¡Zu kdS>sp¡ lsp¡. `qfQe h^sp„ ÅÎey„L¡$ _p_L$X$u v¡$Mpe R>¡ s¡ b¡ v$uL$fpAp¡_u dp R>¡. O¡f Qpf¡e_u fkp¡C b_phuS>du_¡ v$k hpN¡ Adpfp L$pep®gedp„ lpS>f \C S>su. kp„S>¡ R> ky udp„ L$p¡C

Page 147: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 147

L$pd bpL$u _ fpM¡. s¡_p â|afuqX„$Ndp„ cpÁe¡ S> c|gp¡ flu Åe. `p¡sp_pAop__u L$p¡C ifd _l]. |R>hp S>¡hy„ gpN¡ L¡$ Å¡X$ZuL$p¡idp„ Å¡hp S>¡hy„ gpN¡sp¡ Apmk hNf s¡ |R>u-Å¡C g¡su. ApS>¡ sp¡ s¡_p b¡ R>p¡L$fpAp¡_¡`fZphu_¡ kpky \C NC R>¡ `Z b„_¡ hlzAp¡_¡ dp b_u_¡ v$uL$fu_u S>¡dkpQh¡ R>¡. â|afuqX„$N_y„ L$pd s¡ M|b L$f¡ R>¡ R>sp„ OfL$pddp„ Apmk _\uL$fsu. s¡_y„ hS>_ dpÓ AÌ$phuk qL$gp¡N°pd R>¡. s¡_u hlzAp¡ _¡ Ad¡ b^p„s¡_¡ Apfpd L$fhp _¡ L$pd OV$pX$hp L$luA¡ R>uA¡ `Z s¡ `p¡sp_u V¡$hp¡ R>p¡X$su_\u.

2002_p Np¡ fpL$p„X$ `R>u_p„ tlvy$-dy[õgd fdMpZp¡dp„ dpfpip„rsL$pe®dp„ s¡ dpf¡ `X$M¡ kpbv$u \C_¡ flu lsu. s¡_¡ gu ¡ dy[õgdkdpS>dp„ dpfp¡ °h¡i kfm \C Nep¡ lsp¡. s¡_p L$pd\u Myi \C A¡L$ hpfd¢ gMu v$u ¡gy„ L¡$, ""Cðf Aphsp¡ S>Þd d_¡ |R>u_¡ Ap ¡ sp¡ dy[õgd R>p¡L$fusfuL¡$ S>Þd gCi.''

ApS>\u 30-35 hfk `l¡gp„ NyS>fps khp£v$e d„X$m sfa\u Qpgsueyhpâh©rÑdp„ lz„ sfyZ-sfyZuAp¡_p 4-5 qv$hk_p rirbf Qgphsp¡. s¡hp A¡L$rirbfdp„ 10dp ^p¡fZdp„ cZsu A¡L$ v$uL$fu Aphu lsu. rirbfdp„ v$uL$fuAp¡kp\¡_p dpfp hpÐkëe |Z® ìehlpf\u Ap v$uL$fuA¡ `p¡sp_¡ _X$sp b¡-ÓZA„Ns âñp¡ |R>ep lsp. s¡_p S>hpbp¡ s¡_¡ kdp^p_L$pfL$ gpÁep `R>u^ud¡ ud¡ s¡ Adpfp `qfhpf_u r_L$V$ Aphu. ^p¡.12 `R>u s¡_¡ hX$p¡v$fpdp„cZhp_y„ Apìey„ sp¡ Adpf¡ O¡f flu cZsu lsu. AÐe„s N„cuf R>sp„ lksp¡Ql¡fp¡, duscpju A_¡ kdSy> A¡hu Ap X$plu v$uL$fu cZhpdp„ `Z ApNmlsu. s¡Z¡ `R>u hX$p¡v$fpdp„ S> kpfp `Npf_u _p¡L$fu gu^u. v$uL$fu kp¥_¡kpQhu g¡ s¡hu. s¡\u dpfp„ `Ð_u_u `Z v$uL$fu A_¡ v$uL$fpAp¡_u dp¡V$u bl¡_b_u_¡ flu. d_¡ s¡ AÐe„s hlpgu lsu. dpfy„ _¡ s¡_y„ rQÑ A¡L$pL$pf \C Ne¡gy„.

A¡L$hpf L„$`_u_p L$pd dpV¡$ s¡_¡ rhdp_dp„ b¢Ngp¡f S>hp_y„ \ey„. s¡NC s¡ fpÓ¡ d_¡ ÅZ¡ v$uhpõhà_ Apìey„. s¡ L$p¡C lp¡V$gdp„ Esfu R>¡. s¡_pê$ddp„ A¡L$gu S> R>¡ _¡ L$p¡C AÅÎep dpZk¡ fpÓ¡ s¡_y„ Üpf MV$MV$pìey„. s¡Z¡Mp¡ëey„ L¡$ sfs A„v$f âh¡i L$ep£ R>¡ _¡ v$uL$fu_¡ f„ÅX¡$ R>¡. lz„ TbL$u_¡ ÅNu

Page 148: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 148

Nep¡. d_¡ `fk¡hp¡ hmu Nep¡. ÓuS>¡ qv$hk¡ s¡ Ðep„\u `pR>u afu _¡ O¡fAphu. s¡_p„ `Ngp„ S> s¡_¡ \e¡gu f„ÅX$_u QpX$u Mpsp„ lsp„. Aphu_¡ dpfpMp¡mpdp„ dp\y„ d|L$u M|b fX$u. `fd qv$hk_u fpÓ¡ b_¡gp b_ph rhj¡ d¢ s¡_¡

|R>ey„. s¡ Apcu b_u NC ! s¡ b¢Ngp¡fdp„ lsu _¡ lz„ hX$p¡v$fp lsp¡ `Z d¢âk„N_y„ Apb¡lwb hZ®_ L$ey sp¡ s¡ sØ_ kpQy„ lsy„ ! d_¡ _¡ s¡_¡ b„_¡_¡ M|bApòe® \ey„. rQÑ_u kdp_sp_p¡ sL®$_u ¡g¡ `pf_p¡ Ap A_ych dpfp`qfhpf_¡ _¡ s¡_p `qfhpf_¡e AQ„bpdp„ d|L$u Nep¡.

`R>u sp¡ s¡_p g‚dp„e¡ d¢ fk gu^p¡. s¡ `fZu_¡ rhv¡$i NC. AÐepf¡b¡ k„sp_p¡_u dpsp R>¡. ¼epf¡L$ v¡$idp„ Aph¡ R>¡ sp¡ dm¡ R>¡.

dpfp¡ _p_p¡ v$uL$fp¡ cfs v$pL$sf \C TOqX$epdp„ k¡hp ê$fg_plp¡[õ`V$gdp„ k¡hp Ap`sp¡ lsp¡. s¡\u dpf¡ ¼epf¡L$ Ðep„ S>hp_y„ \sy„. A¡L$hpfÐep„\u `pR>p afsp„ bkdp„ OZu cuX$ lsu. lz„ sp¡ TOqX$ep\u b¡W$p¡ b¡W$p¡ S>Aphsp¡ lsp¡. cê$Q\u A¡L$ bl¡_ s¡_u b¡ v$uL$fuAp¡ A_¡ A¡L$ v$uL$fp kp\¡bkdp„ QX$u. S>Áep_p Acph¡ s¡ b^p„ Ecp„ lsp„. dpfu b¡W$L$dp„ \p¡X$pk„L$X$pC_¡ _p_p v$uL$fp_¡ d¢ b¡kpX$ép¡. `pg¡S>dp„ bpSy>_p ¡k¢S>f Esfu S>sp„S>Áep \C sp¡ s¡_u dp _¡ A¡L$ v$uL$fu b¡W$p„. s¡_u dp `fâp„s_u lsu. Ql¡fpD`f `rhÓsp lsu. d_¡ s¡_p¡ `qfQe L$fhp_u BÃR>p \C. d¢ s¡_¡ |R>ey„ _¡s¡_p¡ b„ S> M|gu Nep¡ ! s¡Z¡ rhNs¡ `p¡sp_p¡ `qfQe Apàep¡, A¡V$gy„ S>_l] `p¡sp_y„ _pd-kf_pdy„, V¡$guap¡_ _„bf kyÝ^p„ d_¡ gMu Apàep„. dpfy„_pd-kf_pdy„, V$¡rgap¡_ _„bf `Z s¡Z¡ gC gu^p„. `l¡gu S> dygpL$psdp„ 30-

40 hfk_u bl¡_ ApV$gu ApÐduesp bsph¡ s¡hy„ cpÁe¡ S> b_¡. s¡_¡dpfpdp„ s¡_p r`sp_y„ v$i®_ \ey„ lsy„.

`R>u sp¡ s¡_p `rsA¡ hX$p¡v$fpdp„ _p¡L$fu gu^u _¡ cê$Q\u s¡Ap¡hX$p¡v$fp fl¡hp Aphu Nep„. `R>u sp¡ Ahpf_hpf Adpf¡ A¡L$-buÅ_¡ Of¡S>hp-Aphhp_p¡e rifõsp¡ \C Nep¡. s¡_p `rs `Z s¡_u kp\¡ Aphsp _¡d_¡ r`spÆ_u S>¡d S> NZsp. A¡L$ hpf s¡_p v$uL$fp_¡ rinL$¡ hp„L$ hNf M|bdpep£. s¡_p¡ ApOps R>p¡L$fp_¡ A¡hp¡ sp¡ gpÁep¡ L¡$ s¡_¡ lp¡[õ`V$gdp„ v$pMg L$fhp¡`X$ép¡. s¡_¡ ipfuqfL$ `uX$p L$fsp„ dp_rkL$ ApOps S> h^pf¡ lsp¡. lp¡[õ`V$gdp„

Page 149: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 149

I.C.U.dp„ s¡_¡ fp¿ep¡ `Z L$p¡C_p lp\_y„ Mpe _l] _¡ a¢L$u v¡$. s¡_u dpA¡ap¡_ L$fu d_¡ bp¡gpìep¡. lz„ Nep¡ _¡ s¡_p MpV$gpdp„ b¡ku â¡d\u s¡_¡S>dpX$ép¡. sØ_ ip„s \C s¡ S>çep¡ _¡ M|b fX$ép¡. d¢ s¡_¡ bfX$¡ lp\ a¡fhhpdp„X$ép¡ _¡ ^ud¡ ud¡ s¡ kpdpÞe [õ\rsdp„ Aphu Nep¡. `R>u sp¡ s¡_p„ dp-bp`_¡ bl¡_p¡ b^p„A¡ d_¡ v$pv$pÆ sfuL¡$ õhuL$pfu gu^p¡. s¡ Ly$Vy„$b_p kpfp-dpW$pâk„Np¡_u husL$ s¡_u dp d_¡ L$l¡su. dpfu `pk¡ s¡_p ^Zu_ue¡ fph Mpsu.s¡_p `rse¡ d_¡ dp_sp. s¡_u A¡L$ v$uL$fu_p g‚dp„ W¡$...W$ rblpfdp„ v$fc„Np`Z lz„ S>C Apìep¡ Ry>„. lÆ s¡ `qfhpf s¡_p kyM-vy$:M_u hpsp¡ qv$g Mp¡gu_¡d_¡ L$f¡ R>¡ _¡ dpfu kgpl g¡ R>¡. Ap v$uL$fu_u v$uL$fuAp¡_¡e lh¡ k„sp_p¡ R>¡.

Óuk¡L$ hfk ANpD A¡L$ hpf dufp„bl¡_ _¡ lz„ h^p®\u kp\¡ Aphsp„lsp„. fps_u lphfp-Adv$phpv$ A¡¼kâ¡k V²¡$_dp„ Adpfy„ fuTh®¡i_ lsy„. Ad¡àg¡V$ap¡d® `f b¡W$p„ lsp„. Ðep„ Adpfp\u v$k¡L$ awV$_y„ A„sf fpMu 20-22 hj®_uA¡L$ R>p¡L$fu b¡W$u lsu. L$p¡C A„N°¡Æ Qp¡ X$u hp„Qsu lsu. V²¡$_ Aphhp_p¡kde \sp„ X$åbp_u [õ\rs_y„ gMpZ bp¡X®$ D`f gMpsp„ Ad¡ s¡ S>ÁepA¡`lp¢Ãep„. ¡gu R>p¡L$fu Adpfu `pR>m `pR>m Aphu A_¡ v$k¡L$ awV$_y„ A„sffpMu Ecu flu. d¢ dufp„bl¡__¡ L$üy„, ""Ap R>p¡L$fu NyS>fpsdp„ Aphhp_ugpN¡ R>¡. A¡L$gu R>¡ _¡ fuTh£i_ _\u. fps_u dykpafu R>¡ s¡\u L$p¡C kpfp¡k„Np\ ip¡ ¡ R>¡.'' dufp„bl¡_ L$l¡, ""s_¡ hmu b^u R>p¡L$fuAp¡_p qv$g_u hpsMbf `X$u Åe R>¡ !'' V²¡$_ Aphu A_¡ Ad¡ Adpfp fuTh£i_ hpmpX$åbpdp„ QX$ép„. Ad¡ sp¡ Adpfu b¡W$L$ `f S>C_¡ b¡W$p. ¡gu R>p¡L$fu `pR>m`pR>m Aphu _¡ Adpfu bpSy>_p Mp_pdp„ b¡W$u. Ðep„ \p¡X$p„ rdgdS|>fp¡ S>¡hpgp¡L$p¡ lsp. s¡dZ¡ L$v$pQ \p¡X$p¡ v$pê$ `u^p¡ li¡ s¡ dp¡V¡$dp¡V¡$\u A¡ga¡g hpsp¡L$fhp gpÁep. ¡gu R>p¡L$fu Ðep„ d|„Tpe `Z ku^p¡ Adpfp¡ k„ L®$ _ L$f¡.A¡V$gpdp„ dufp„bl¡_ bp\ê$d S>hp _uL$þep„. d¢ s¡d_¡ L$üy„, ""Aphsu hMs¡

¡gu R>p¡L$fu_¡ g¡sp„ AphÅ¡.'' A_¡ Mf¡Mf dufp„bl¡_¡ L$üy„ L¡$ sfs S> s¡Aphsu flu. dpfu AX$^u kuV$ `f s¡_¡ S>Áep Ap`u. s¡ sp¡ Qp¡ X$udp„ dp\y„Opgu_¡ hp„Ãep S> L$f¡. dpfp\u _p fl¡hpey„ A¡V$g¡ d¢ hpsp¡ iê$ L$fu. \p¡X$uhpf `R>us¡Z¡ A„N¡°Ædp„ L$üy„, ""sdpfu cpjp d_¡ AphX$su _\u. lz„ A„N°¡Ædp„ kdÆ

Page 150: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 150

iL$ui.'' A_¡ dpfp¡ r`Ñp¡ Nep¡. d¢ L$üy„ L¡$, ""sy„ Sy>Ìz„$ bp¡g¡ R>¡. sy„ R>¡NyS>fpsu. Adpfp¡ kp\ L$fhp Adpfu `pR>m-`pR>m af¡ R>¡ R>sp„ s¡ hpsRy>`ph¡ R>¡ !'' s¡ `L$X$pC NC. s¡Z¡ L$b|g L$ey :

Ap R>p¡L$fu gp¡gp lsu. rkf yf L$pNT_Nf\u cê$Q S>su lsu.Áhprgefdp„ qaTuL$g A¡ÄeyL¡$i__p¡ qX$N°u L$p¡k® L$fsu lsu. d|m NyS>fpsu A_¡fpS>`u`mp_p ìepepd rhÛpgedp„ L$p¡C rirbf Qgphhp S>su lsu. `R>u sp¡Adpf¡ v$p¡õsu \C NC. s¡_¡ Ap¡fdp_ dp lsu. A¡L$ _p_p¡ cpC lsp¡. s¡kphL$u dp_p¡ Ópk kl_ L$fsp¡ lsp¡. gp¡gp\u s¡ kl_ \sy„ _ lsy„. s¡\uh¡L¡$i_dp„ O¡f S>hp_y„ V$pmu buÅ L$pe®¾$dp¡dp„ Å¡X$psu lsu. rirbfdp„AW$hpqX$ep_u Ry>Ë$u lp¡e Ðepf¡ Ðep„ _ÆL$_p khp£v$e L$pe®L$fp¡_¡ O¡f S>hp_y„ s¡_¡k|Qìey„. dpfp„ `Ð_u_y„ qv$g s¡Z¡ Æsu gu y„. s¡_¡ dp dmu NC _¡ Ad_¡v$uL$fu. Ad¡ s¡_u `pqfhpqfL$ â¡d_u c|M k„sp¡ju i¼ep. `R>u sp¡Ahpf_hpf Adpf¡ Ðep„ Aphhp dp„X$u. R>¡hV¡$ s¡ `fZu_¡ Ad¡qfL$p NC. s¡_p¡k„ L®$ s|V$u Nep¡ A¡V$g¡ s¡_p r`spÆ_¡ Ad¡ rkf yf L$pNm g¿ep¡. s¡d_p¡S>hpb Apìep¡ _¡ Ad¡qfL$p_y„ kf_pdy„ dp¡L$gu kp\¡ g¿ey„. ""sd¡ dpfu v$uL$fu_¡â¡d _¡ lw„a Ap`u s¡_u L$V$p¡L$V$u_p qv$hkp¡dp„ Åmhu gu^u s¡ bv$g sdpfp¡Apcpf dp_y„ Ry>„. sd¡ s¡_¡ _ dþep lp¡s sp¡ s¡Z¡ L$p¡C A_yrQs `Ngy„ ceylp¡s s¡hy„ lz„ kdS>sp¡ lsp¡ `Z gpQpf lsp¡.'' A¡L$ hpf gp¡gp Ad¡qfL$p\uAphu Ðepf¡ dmu lsu. lh¡ s¡ b¡ bpmL$p¡_u dpsp R>¡.

Ap v$uL$fuAp¡ rhj¡ g¿ey„ R>¡ `Z buÆ A_¡L$ R>¡. L$p¡C_¡ Ad¡dyfrsep¡ ip¡ u Apàep¡ R>¡ sp¡ L$p¡C_¡ cZphu R>¡. s¡ b^u leps R>¡. s¡d_¡rhj¡ gMhp_y„ V$pmy„ Ry>„.

gp¡lu_p k„b„^p¡ S> DÑd lp¡e R>¡ s¡hy„ _\u. EgVy„$, s¡dp„

Ar^L$pf cm¡ R>¡. s¡ rkhpe_p k„b„^p¡ OZu hpf gp¡lu_p

k„b„^p¡ L$fsp„e¡ h^y NpY$ lp¡e R>¡ L$pfZ L¡$ s¡dp„ Ar^L$pf _¡

A`¡np _\u lp¡sp„.

Page 151: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 151

24 : D`k„lpf

ApV$gy„ hp„Ãep `R>u hpQL$_u N¡fkdS> _ \hu Å¡CA¡ L¡$ d¢ dpÓbpü õ\|m ê$ ¡ •• ip¡jZ, Akdp_sp, _pfu-Ahl¡g_p A„N¡ S> k„Oj®L$ep£ R>¡. dpfp rQÑdp„ b¡ ^pfpAp¡ Qpgu R>¡. A¡L$, bpü kdpS>L$pe®_u A_¡buÆ Ap„sqfL$ kp^_p_u. dpfp `p¡sp_p v$p¡jp¡ A„N¡ lz„ Ahpf_hpf tQs_L$fsp¡ _¡ ¼epf¡L$ s¡_p¡ bp¡S> h^u S>sp¡ Ðepf¡ A¡L$p„s-dp¥_-kp^_pdp„-kÐk„Ndp„ S>sp¡ fl¡sp¡.

s¡ fus¡ dlpdp¥_ rirbfp¡ s\p fpÅc¥ep_y„ kp„r_Ýe, |•dp¡V$p_p„dp¥_d„qv$fp¡_u dygpL$ps, rh`íe_p-rirbfp¡, rldpge_p k„sp¡_p¡ k„ L®$ `Z d¢L$ep£ R>¡. kp^_p A_¡ kÐk„Ndp„ lz„ Ars _d° b_u S>sp¡. dpfp v$p¡jp¡ v¡$Msp¡_¡ L$b|g L$fsp¡ `Z \p¡X$p kde `R>u afu\u s¡_u Akf Esfu S>su A_¡ lz„âh©rÑdp„ fddpZ \C S>sp¡. âh©rÑdp„ kss Al„L$pf h^sp¡.

lz„ `p¡s¡ dp_y„ s¡ S> kÐe A¡hp¡ ap„L$p¡ dpfpdp„ fl¡sp¡. s¡\u buÅ_ulL$uL$s kp„cmu-kdÆ s¡ rhj¡ dpfp¡ ds bv$ghp_u d\pdZ _ \su. AphgZ_¡ L$pfZ¡ L¡$V$gpe¡ rdÓp¡-iyc¡ÃR>L$p¡ dpfp\u vy$:Mu \ep li¡. ârscphAp`hpdp„ ly„ Dsphmp¡ \sp¡. `qfZpd¡ kpdp_y„ qv$g Ohpsy„. lz„ L$lu_¡ c|guS>sp¡ _¡ s¡ ìe[¼s kp\¡ â¡dcph\u hs®sp¡. `Z s¡_¡ ¡gu ìe[¼s v„$cdp_su. dpfu L$pe®i[¼s, âdprZL$sp, ÐepN_p¡ d_¡ Nh® fl¡sp¡. `qfZpd¡OZp_¡ lz„ syÃR> dp_sp¡ _¡ s¡d_¡ s¡d_u lpS>fudp„ Dspfu `pX$sp¡ s¡V$gy„ S>_l], s¡d_u N¡flpS>fudp„e¡ s¡d_¡ rhj¡ ApOps gpN¡ s¡hu hpsp¡ (t_v$p)L$fsp¡. dpfp õhcph_p Ap v$p¡j rhj¡ ip„rs\u lz„ rhQpfsp¡, fp¡S>_uiudp„gMsp¡ Ðepf¡ ÅN©s \sp¡ `Z afu s¡ ÅN©rs D`f fpM hmu S>su. Apk„Oj®dp„ lz„ TpTp¡ kam \ep¡ _\u.

ìe[¼s_p¡ Al„L$pf s¡_¡ `p¡sp_¡ S> `uX¡$ R>¡. Al„dy[¼s k^phu L$`fu

R>¡. S>Þd-S>Þdp„sf_u kp^_p\u s¡ i¼e R>¡. ìe[¼s_u `p¡sp_u

l¥rkes, Ap A_„s v¡$i-L$pm_y„ kss ÅN©rs`|h®L$_y„ cp_ fl¡ sp¡,

s¡_¡ `fMpe R>¡. s¡dp„\u Al„dy[¼s kl¡S>¡ k^pe R>¡.

Page 152: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 152

kdpS>_¡ kdfk L$fhp...

ApS>\u 50-60 hfk ANpD A_¡ L$v$pQ lÆe¡ ¼ep„L$ KX$pZ_p NpdX$pAp¡dp„

ê$qY$Qyõs A_¡ `p¡sp_¡ ^prd®L$ dp__pfp gp¡L$p¡ `p¡sp_u oprs rkhpe fp¡V$u-ìehlpf fpMsp_\u. `Z s¡hu Aë` k„¿ep_¡ bpv$ L$fuA¡ sp¡ ApS>¡ NpdX$p„ _¡ s¡_u kp\¡ Å¡X$pe¡gu A¡huê$qY$Ns dpÞespAp¡ s|V$u flu R>¡. ApS>¡ il¡fp¡ apgu füp„ R>¡. il¡fp¡dp„ rdî hksu lp¡e R>¡.AdyL$ oprs_u S> `p¡mp¡, i¡fuAp¡ A_¡ kp¡kpeV$uAp¡ lh¡ OV$su Åe R>¡. A¡L$ S> rhõspfdp„rhrh^ oprsAp¡_p gp¡L$p¡ lmu-dmu_¡ fl¡ R>¡. b°pûZ-fS>`|s-hprZep-`V¡$g-v$rgs hN®b^p kp\¡ dmu_¡ fl¡ R>¡. S>dhpdp„ lp¡V$gp¡-gpfuAp¡-MydQphpmpAp¡ _¡ dp¡V$u f¡õV$p¡fp„dp„ L$p¡Z¡fp„Ýey„ s¡hu Ås_u L$p¡C `|R>`fR> L$fsy„ _\u. ApX$p¡i-`pX$p¡idp„e¡ hpV$L$u-ìehlpf Qpg¡ R>¡.s¡dp„e¡ _ps-Ås_p¡ R>p¡R> _uL$mu Nep¡ R>¡.

S>¡d fp¡V$u-ìehlpfdp„ gp¡L$p¡ Dv$pf \ep R>¡ s¡d b¡V$u-ìehlpfdp„ Dv$pfspA`_phhp_u S>ê$f R>¡. lÆ g‚ dpV¡$ gp¡L$p¡ `p¡sp_u oprs ip¡^¡ R>¡. A¡L$ S>dp_pdp„ìehkpep¡_u A¡L$sp\u oprsAp¡ b„^pC lsu. oprs_p gp¡L$p¡_u AphL$, fl¡ZuL$fZu hN¡f¡dp„kfMp`Ï„ lp¡e sp¡ g‚Æh_ kyQpfy Qpg¡ `Z lh¡ b°pûZ S> cZ¡-cZph¡, s¡hy„ füy„ _\u.ApS>¡ sp¡ b^u oprs_p gp¡L$p¡ rinL$ sfuL¡$ b°pûZL$pe® L$f¡ R>¡. `p¡guk A_¡ k¡_pdp„ dpÓnrÓep¡ S> lp¡e s¡hy„ b_sy„ _\u. h¡`pf `Z hprZep S> L$f¡ s¡hy„ lp¡sy„ _\u A_¡ _p¡L$fu(i|ÖL$pe®) AdyL$ S> oprs L$f¡ s¡hy„ _\u füy„. sdpd oprs_p gp¡L$p¡ sdpd _p¡L$fuAp¡dp„ Å¡hpdm¡ R>¡.

Ap `qf[õ\rsdp„ _p¡L$fu âdpZ¡ AphL$ A_¡ fl¡ZuL$fZu_u kdp_sp v¡$Mpe R>¡.Ap k„Å¡Np¡dp„ hf-h^|_u `k„v$Nu dpV¡$ S|>_u oprs-â\p_¡ hmNu fl¡hpdp„ X$lp`Z _\u.b¡-ÓZ ¡Y$u\u rinZL$pe® L$f_pf b°pûZ lp¡e L¡$ v$rgs, s¡d_u hÃQ¡ g‚-ìehlpf_p¡ bp^_ lp¡hp¡ Å¡CA¡. gylpf (`„Qpg-rd÷u), ky\pf hN¡f¡ hkhpeu NZpsu ÅrsAp¡_p gp¡L$p¡ApS>¡ rinZdp„, ìep`pfdp„, _p¡L$fuAp¡dp„ fp¡L$pe¡gp lp¡e R>¡. Aph¡ hMs¡ AV$L$-Års _ Å¡sp„ìehkpe-AphL$ A_¡ fl¡ZuL$fZu_u kdp_sp_¡ Å¡C_¡ g‚ k„b„^p¡ \hp Å¡CA¡. ApS>¡hprZep-b°pûZ_u ¡V$p oprsAp¡_p„ b„ _p¡ s|V$u Nep„ R>¡. kdõs b°pûZ kdpS> L¡$ kdõshrZL$ kdpS> (S>¥_ kyÝ^p„) hÃQ¡ g‚d¡mp ep¡Åe R>¡. kdpS> \p¡X$p¡ ApNm hÝep¡ R>¡ `Z lÆh^pf¡ ApNm h^hp_u S>ê$f R>¡. kdõs tlvy$ Års_p g‚-d¡mphX$p \hp Å¡CA¡.

AÐepf¡ A¡L$ S> oprsdp„ g‚ L$ep® `R>u `rs-`Ð_u hÃQ¡ rhQpf A_¡ kdS>_p¡a¡f lp¡e sp¡ Ly„$X$mu Å¡ep `R>u, Qp¡OqX$ep„ _¡ d|lzsp£ Å¡C_¡ S>Þdpnf d¡mìep `R>ue¡ L$pedA¡L$d¡L$ dpV¡$ Ak„sp¡j, MV$fpN S>Zpe R>¡. s¡dp„\u A¡L$_u rhQpfkfZu âNrsiug lp¡e,Apv$i®hpv$u lp¡e _¡ buÅ `pÓ_¡ `v$- ¥kpdp„ S> fk lp¡e, k„kpf-ìehlpfdp„ S> fk lp¡e sp¡tS>v$Nu T¡f S>¡hu b_u S>su S>Zpe R>¡. rhQpfdp„ c¡v$ lp¡e `Z kpdp_p rhQpf_¡kp„cmhp-kdS>hp_u s¥epfu lp¡e sp¡e¡ N_uds R>¡. `Z hNf kdÄe¡ rhfp¡ S> L$ep® L$fsy„

Page 153: JAGDISH SHAH FOR PDF · PDF fileby Jagdish Shah L$uds : 50 ê$r`ep ... [ÞS>ep¡àgpõV$u `R>u bpe`pk kS>®fu `Z L$fphu R ... dfZ \pe sp¡ lz„ rh`íe_p-kp^_p rirbfdp„ lp¡J sp¡

î¡ep\}_u k„Oj® L$\p : 153

lp¡e sp¡ `õsphp_p¡ `pf fl¡sp¡ _\u. kpdprS>L$ v$bpZ_¡ L$pfZ¡ R|>V$p R>¡X$p g¡sp„ X$f¡ R>¡ `ZÆhsp„ v$p¡TMdp„ kbX¡$ R>¡. s¡_p L$fsp„ R|>V$p \C S>sp„ lp¡e sp¡ kyMu \pe. `Z b¡-Qpf bpmL$p¡\C Nep„ lp¡e sp¡ `R>u tS>v$Nu h¢Y$pe£ S> R|>V$L$p¡ \pe R>¡ _¡ S>Þdpfp¡ A¡m¡ Åe R>¡.

rhrh^ ^dp£ hÃQ¡ e ApS>¡ g‚k„b„^p¡ h^u füp R>¡. tlvy$ A_¡ S>¥_ hÃQ¡ L$p¡Cc¡v$ _\u füp¡. v$rgsp¡dp„ rlÞvy$-bp¥Ù-rÀõsu_p c¡v$p¡ c|„kpsp Åe R>¡. s¡d_u hÃQ¡ g‚-k„b„^p¡ \C füp R>¡. A¡ AphL$pfv$peL$ `qfhs®_ R>¡.

ApNm S>sp„ tlvy$, dy[õgd, elzv$u hÃQ¡e¡ k„b„^p¡ h^i¡ A¡hu A`¡np fpMurQÑ_¡ rhipm L$fhy„ Å¡CA¡. A¡L$ ìehkpedp„ lp¡e s¡hp„ Ly$Vy„$bp¡ _ps-Ås-^d®_¡ L$p¡fpZ¡ d|L$ukdp_ k„õL$pf, kdp_ fl¡ZuL$fZu, kdp_ MpZu-`uZu Å¡C_¡ g‚k„b„^p¡\u Å¡X$pe s¡dp„v¡$i_u A_¡ dp_hÅrs_u A¡L$sp_y„ v$i®_ L$fhp S>¡V$gp Dv$pf fl¡hy„ Å¡CA¡.

Ap `qfhs®_dp„ `l¡g L$f_pf_¡ âpf„cdp„ \p¡X$p¡ kpdprS>L$ rhfp¡ kl_ L$fhp¡ `X¡$s¡d b_¡ `Z S>¡ Nrs\u kdpS> rhL$pk L$fu füp¡ R>¡ s¡ Å¡sp„ Ap a¡fapf \C_¡ S> fl¡hp_p¡R>¡. ApS>¡ A`hpv$ õhê$` \p¡X$p qL$õkp b_¡ R>¡ s¡\u ê$qY$Qyõs kdpS>dp„ MmcmpV$ \pe R>¡,ApNm S>sp„ Ap a¡fapf kh®dpÞe \C_¡ S> fl¡i¡.

❋ ❋

S>Þd A_¡ d©Ðey_y„ õ\p_ A_¡ kde`ÓL$ dpZk_p lp\dp„ _\u. dpZk_plp\dp„ kp¡m k„õL$pfp¡ R>¡. s¡ `¥L$u eop¡`rhs-rhhpl-g‚-hpõsy hN¡f¡dp„ gp¡L$p¡ d|lzs® A_¡Qp¡OqX$ep„ Sy>A¡ R>¡. S>Þd L$pmuQp¥v$i¡ _¡ Adpk¡ s\p dfZ sl¡hpf_¡ qv$hk¡ gpc-iyc-Ad©s Qp¡OqX$epdp„ `Z \pe R>¡. Ap A„N¡ KX$p¡ rhQpf L$fsp„ gpN¡ R>¡ L¡$ Ap d|lzs®,Qp¡OqX$ep„, ìers`ps, Ly„$X$mu hN¡f¡ Å¡hp-d¡mhhp_u â\p sS>hp S>¡hu R>¡. g‚ A_¡ b¡kZp„S>¡hp âk„Np¡dp„ Aph_pfp_u A_yL|$msp Å¡C õ\m, qv$hk, kde _½$u L$fhp„ Å¡CA¡.AgbÑ, b¡kZp_u QugpQpgy fus `Z rhQpfZp dp„Nu g¡ R>¡. MfMfp¡ L$f_pf¡ ka¡v$L$`X$pdp„ Aphu_¡ dmu_¡ - \p¡X$u hpf b¡ku_¡ S>hp_p¡ qfhpS> bv$ghp S>¡hp¡ R>¡. kp¥ d©sìe[¼s rhj¡ `p¡sp_u cph_p âNV$ L$fu iL¡$ s¡ dpV¡$ îÙp„S>rg kcpdp„ âhQ_p¡ s\p g¡M_Üpfp `p¡sp_u cph_p ìe¼s L$fhp_p¡ a¡fapf L$fhp S>¡hp¡ R>¡. hmu df_pf_p ip¡M dyS>b`lp¢Qsp gp¡L$p¡, MpZu-`uZu, k„Nus hN¡f¡_y„ Apep¡S>_ L$f¡ sp¡ `°k„N_¡ A_¡ d©s ìe[¼s_¡kpQu îÙp„S>rg A_yê$` b_¡.

❋ ❋

g‚p¡dp„ aV$pL$X$p, b¡ÞX$, hpÅ„, gpDX$õ`uL$f, X$u.S>¡. hN¡f¡_¡ L$pfZ¡ AÞe gp¡L$p¡_¡ Mg¡g`X¡$, `ep®hfZ v$|rjs \pe s¡hu âh©rÑAp¡ V$pm¡ s¡ S> ky pfL$ A_¡ kdpS>-rls¡ÃRy> R>¡ s¡hy„NZphy„ Å¡CA¡. g¡hX$-v¡$hX$, ¥W$Z, v$l¡S> hN¡f¡ qfhpÅ¡ `R>ps`Zpdp„ NZphp Å¡CA¡.

❋ ❋ ❋