14
0011.1 ISIXHOSA ULWIMI LOKUQALA HG (ULWIMI LWASEKHAYA) (IPHEPHA 1) XHOSA EERSTE TAAL HG (PRIMêRE TAAL) (VRAESTEL 1) XHOSA FIRST LANGUAGE HG (PRIMARY LANGUAGE) (PAPER 1) UHLELO OLUPHAKAMILEYO NOVEMBA/NOVEMBER 2007 UVIWO LWE-SENIOR CERTIFICATE SENIOR SERTIFIKAAT-EKSAMEN SENIOR CERTIFICATE EXAMINATION 2007 Bhala encwadini yakho, emva kweli gama “Isifundo” – ISIXHOSA ULWIMI LOKUQALA HG (ULWIMI LWASEKHAYA) (IPHEPHA 1) UHLELO OLUPHAKAMILEYO Skryf op die buiteblad van jou antwoordboek, teenoor die woord “Vak” – XHOSA EERSTE TAAL HOëR GRAAD (PRIMêRE TAAL) (VRAESTEL 1) Write on the cover of your answer book, after the word “Subject” – XHOSA FIRST LANGUAGE HIGHER GRADE (PRIMARY LANGUAGE) (PAPER 1) Eli phepha loviwo linamaphepha ali-14. Hierdie vraestel bestaan uit 14 bladsye. This question paper consists of 14 pages. IXESHA/TIME/TYD: 2½ IIYURE/HOURS/UUR AMANQAKU/MARKS/PUNTE: [100]

ISIXHOSA ULWIMI LOKUQALA HG (ULWIMI LWASEKHAYA) …wcedmis.pgwc.gov.za/wcedmis/webadmin.wwdoc_process...SENIOR SERTIFIKAAT-EKSAMEN SENIOR CERTIFICATE EXAMINATION 2007 Bhala encwadini

  • Upload
    others

  • View
    50

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

0011.1 ISIXHOSA ULWIMI LOKUQALA HG (ULWIMI LWASEKHAYA) (IPHEPHA 1)XHOSA EERSTE TAAL HG (PRIMêRE TAAL) (VRAESTEL 1) XHOSA FIRST LANGUAGE HG (PRIMARY LANGUAGE) (PAPER 1) UHLELO OLUPHAKAMILEYO NOVEMBA/NOVEMBER 2007

UVIWO LWE-SENIOR CERTIFICATE SENIOR SERTIFIKAAT-EKSAMEN

SENIOR CERTIFICATE EXAMINATION 2007

Bhala encwadini yakho, emva kweli gama “Isifundo” –

ISIXHOSA ULWIMI LOKUQALA HG (ULWIMI LWASEKHAYA) (IPHEPHA 1)

UHLELO OLUPHAKAMILEYO

Skryf op die buiteblad van jou antwoordboek, teenoor die woord “Vak” –

XHOSA EERSTE TAAL HOëR GRAAD (PRIMêRE TAAL) (VRAESTEL 1)

Write on the cover of your answer book, after the word “Subject” –

XHOSA FIRST LANGUAGE HIGHER GRADE

(PRIMARY LANGUAGE) (PAPER 1)

Eli phepha loviwo linamaphepha ali-14. Hierdie vraestel bestaan uit 14 bladsye.

This question paper consists of 14 pages.

IXESHA/TIME/TYD: 2½ IIYURE/HOURS/UURAMANQAKU/MARKS/PUNTE: [100]

WKOD: SENIOR SERTIFIKAAT-EKSAMEN/N’2007 WCED: SENIOR CERTIFICATE EXAMINATION/N’2007

2

ISIXHOSA ULWIMI LOKUQALA (ULWIMI LWASEKHAYA) HG/PI XHOSA EERSTE TAAL (PRIMêRE TAAL) HG/V1

XHOSA FIRST LANGUAGE (PRIMARY LANGUAGE) HG/P1 (0011.1) UHLELO OLUPHAKAMILEYO

QAPHELA: 1. Yonke imibuzo mayiphendulwe ngesiXhosa. 2. Kunyanzelekile ukuba abavavanywa basebenzise amagama eengcali. 3. Abavavanywa baya kunyityelwa amanqaku ngomsebenzi omdaka, ukupela gwenxa, ukungawahluli amagama, ukungaphawuli kakuhle, izinqumamo kanti nasekwenzeni imihlathi.

WKOD: SENIOR SERTIFIKAAT-EKSAMEN/N’2007 WCED: SENIOR CERTIFICATE EXAMINATION/N’2007

3

ISIXHOSA ULWIMI LOKUQALA (ULWIMI LWASEKHAYA) HG/PI XHOSA EERSTE TAAL (PRIMêRE TAAL) HG/V1

XHOSA FIRST LANGUAGE (PRIMARY LANGUAGE) HG/P1 (0011.1) UHLELO OLUPHAKAMILEYO

ICANDELO A UMBUZO 1(a) Fundisisa esi sicatshulwa silandelayo ngobunono nangocoselelo wandule ukuphendula imibuzo elandelayo ngokubhekiselele kwisicatshulwa: 1. Ukunyulwa komdlalo ophambili kumabonakude uTsotsi phantsi koluhlu lwemidlalo

yeelwimi zasemzini kwiOscar kuzise uchulumanco novuyo kuMzantsi Afrika. Ibiyenye yeemini ezinkulu kwezeMbali yoMzantsi kwimiboniso. Lo mdlalo utsale umdla koosaziwayo xa ubuqala ukuboniswa kweli kwiindawo ezifana nooCinema Noveau eRosebank, eSoweto naseAlexandra.

2. Emva komdlalo uYesterday uTsotsi ube ngowona mdlalo uphambili kumabonakude kuba

unabadlali abangaziwayo nto leyo eyenze ababeze kuwubona okokuqala babe nomdla ngakumbi. Oosaziwayo babephume ngendlu beze kuzonwabisa nabadlali balo mdlalo nokubanqwenelela impumelelo kwindlela eya phesheya.

3. Abadlali abaphambili uPresley Chweneyagae noTerry Phetho bebeqinisekile ukuba baza

kubuya nodumo phesheya. UPresley akakwazanga ukuzibamba, ebechulumance ngeyona ndlela. “Bendisoloko ndivela koomabonakude ukususela ngo-2000 nakwimidlalo yeqonga kodwa lo ngowona umkhulu kum,” utshilo.

Umdlali uNambitha Mpumlwana wongeze ngelithi, “Yonke le nto ibinoxinzelelo olukhulu kodwa kumnandi ukwazi ukuba besisenza okukokwethu ngolwimi lwethu, saphumelela, asaphumelela sinyuliwe yaye ndithemba ukuba sophumelela”.

WKOD: SENIOR SERTIFIKAAT-EKSAMEN/N’2007 WCED: SENIOR CERTIFICATE EXAMINATION/N’2007

4

ISIXHOSA ULWIMI LOKUQALA (ULWIMI LWASEKHAYA) HG/PI XHOSA EERSTE TAAL (PRIMêRE TAAL) HG/V1

XHOSA FIRST LANGUAGE (PRIMARY LANGUAGE) HG/P1 (0011.1) UHLELO OLUPHAKAMILEYO

4. Umphathi walo mboniso uGavin Hood ebengawuvali umlomo xa ebesamkela le ndebe yalo mdlalo odlalwa ngabadlali abatsha abaseze ngobuso elizweni. Uchulumanco ulubonakalise ngokuthi adanduluke esithi “Nkosi sikelela i-Afrika” Viva Afrika Viva!! Amandla!! Watsho ecela usokhamera ukuba ayijongise kubo ikhamera ukuze babonwe lihlabathi liphela.

5. Bobabini aba badlali babebonakala bonwabile, bothukile yaye benebhongo neqhayiya.

Yayisisiphelo sohambo olude. Babehleli iintsuku ezintathu kweyona hotele iphezulu belungiselela lo mhla. Babefikele e-United States kwisithuba esingangenyanga bezokubonisa yaye bazise ngaloo filim yabo. Omnye wabadlali abaphambili uChweneyagae wayonwabe ngakumbi ngexa ifilim yabo yayichongwa kuluhlu lwezinye.

6. UHood uhambise wathi, “Singanazo iifilim ezibonisa iilwimi ezizezinye kodwa amabali

esiwabalisayo ayafana, ngamabali angeentlungu ezihlela abantu. Uqwele ngelithi iiOscars ziiOlimpiki zokwenza iifilim yaye akaziva nje echulumancile okanye onwabile koko ukwiqondo lokugqibela.

7. UPaul Raleigh ongumncedisi kaHood wongeze ngelithi, “Ilizwi lethu liyavakala ngoku.

Kukho nto kule filim ephuhlisa ubuntu bethu.” Uthe ubenethemba xa ebona uWill Smith eze kunikezela ngale ndebe. Uhambise wathi besele kukudala belindile kangangokuba kuthe kwakubhengezwa ukuba baphumelele ababi nako ukuzibamba, bavuya okwabantwana, yaye okaHood ngoku uza kuba ngundaba-mlonyeni kwelo laseLos Angeles ngaloo veki. Uthe unovuyo olukhulu kuba basematheni ngoku yaye uya kuvuyela ukuba ngummi waseMzantsi Afrika.

8. Lo mboniso uTsotsi bekungekho siqiniseko sokuba uza kuphumelela kuba ungazange

uphumelele kwiBartas kwaphumelela umdlalo othi “Paradise now”, umdlalo wasePalestina. Konke oku kulithibazile ithemba lokuphumelela kukaTsotsi. Omnye wabantu ababeke uMzantsi Afrika phezulu kwiiOscars nguDion Beebe uMemoirs of Geisha. UCharlize Theron yena waphumelela indebe yomdlalikazi ophambili kwiNorth Country.

[Cape Argus: 6 Matshi 2006 ] 1.1 Thiya isihloko esifanelekileyo esi sicatshulwa. (1) 1.2 Lo mboniso uTsotsi uphumelele emva kowuphi umdlalo? (1) 1.3 Yintoni eyabangela abantu ababewubukela okokuqala babe nomdla nguwo? (1) 1.4 Khetha amagama azizithetha-ntonye kumhlathi wokuqala. (1) 1.5 Nika intsingiselo yamabinza akrwelwe umgca ngaphantsi kwisicatshulwa kumhlathi

we-2 nowe-7. (2) 1.6 Ngumntu onjani ovuya okomntwana? (1) 1.7 Nika abadlali ababini balo mboniso. (2) 1.8 Walubonakalisa njani uvuyo lwakhe umphathi wabo? (1)

WKOD: SENIOR SERTIFIKAAT-EKSAMEN/N’2007 WCED: SENIOR CERTIFICATE EXAMINATION/N’2007

5

ISIXHOSA ULWIMI LOKUQALA (ULWIMI LWASEKHAYA) HG/PI XHOSA EERSTE TAAL (PRIMêRE TAAL) HG/V1

XHOSA FIRST LANGUAGE (PRIMARY LANGUAGE) HG/P1 (0011.1) UHLELO OLUPHAKAMILEYO

1.9 Le filim uTsotsi ingantoni? (1) 1.10 Kwakutheni usokhamera eyijongisa kubadlali abaphambili ikhamera? (1) 1.11 Yayiyintoni eyayisenza ukuba lo mboniso uTsotsi ungabi nangqiniseko yokuba

uza kuphumelela? (2) 1.12 Zingela isithetha-ntonye segama “Undaba-mlonyeni” kwisicatshulwa. (1)

/15/

WKOD: SENIOR SERTIFIKAAT-EKSAMEN/N’2007 WCED: SENIOR CERTIFICATE EXAMINATION/N’2007

6

ISIXHOSA ULWIMI LOKUQALA (ULWIMI LWASEKHAYA) HG/PI XHOSA EERSTE TAAL (PRIMêRE TAAL) HG/V1

XHOSA FIRST LANGUAGE (PRIMARY LANGUAGE) HG/P1 (0011.1) UHLELO OLUPHAKAMILEYO

ISICATSHULWA 11 UMBUZO 1(b) Fundisisa esi sicatshulwa silandelayo ngobunono nangocoselelo wandule ukuphendula imibuzo elandelayo ngokubhekiselele kwisicatshulwa: 1. Inqununu yesikolo samabanga aphantsi eMalmesbury apho kuthe kwasweleka abantwana

ababini kwingozi yebhasi, ithe abazali babekhe bakhalaza ngomqhubi wale bhasi kwiveki nje engaphambi kwengozi. Izikhalazo eziphambili ibikukuqhuba ngokungenankathalo komqhubi wayo, nangokuqhuba ngesantya esixhomileyo.

2. Lo mba uye wagqithiselwa kumnini-nkampani weebhasi weCape Ways Transport onguMnu

Mogammat Shamiel Benjamin. Le nkampani yanikwa isivumelwano sokuthutha abantwana seminyaka emihlanu. UMnu Benjamin akavumanga ukuphefumla kwabeendaba ngale ntlekele. UMphathiswa wezeMfundo eNtshona Koloni uye wabamba intlanganiso nabemi balapho. Umqhubi webhasi umelene namatyala okuqhuba ngaphandle kwenkathalo nawokuzama ukubulala.

3. Iintsapho zamaxhoba (intombazanana eneminyaka esixhenxe nenye eneshumi elinesibini

leminyaka) basazama ukwamkela esi sehlo. Ababukeli bathe iziqhoboshi zale bhasi ziye zahlulakala ukubamba. Kukholeleka ukuba enye yezi ntwazana izame ukutsiba ngethuba lale ntlekele kodwa ayikwazanga yaza ibhasi yalala phezu kwayo yamcola. Omnye umfundi nobe kule ntlekele wenzakele kanobom baza abanye bafumana nje imikrwelwana.

4. Malunga nabafundi abangama-40 ukuya kuma-50 bebe kule bhasi ngeli xesha ilala ngecala.

Le yingozi yesibini yebhasi eyehla ngenxa yeziqhoboshi kwibhasi. Kunyaka ophelileyo kwinyanga ka-Agasti kwasweleka abafundi abathathu kunye nomqhubi kumgaqo iKloof Nek Road.

WKOD: SENIOR SERTIFIKAAT-EKSAMEN/N’2007 WCED: SENIOR CERTIFICATE EXAMINATION/N’2007

7

ISIXHOSA ULWIMI LOKUQALA (ULWIMI LWASEKHAYA) HG/PI XHOSA EERSTE TAAL (PRIMêRE TAAL) HG/V1

XHOSA FIRST LANGUAGE (PRIMARY LANGUAGE) HG/P1 (0011.1) UHLELO OLUPHAKAMILEYO

5. UMnu. Sass wesikolo samabanga aphantsi i-Memorial NGK uthe bafumane ingxelo ngoLwesine odlulileyo yokuba umqhubi webhasi wayeqhuba ngesantya esixhomileyo. Uqhube wathi babambe intlanganiso nomnini-nkampani weebhasi bebeka phambili ukubaluleka kokhuseleko lwabantwana abahamba ngezi bhasi. “Iititshala nabafundi banxunguphele sesi sehlo kangangokuba kufuneke bafumane uncedo” uqhube watsho. Ngabantwana abaphakathi kweminyaka esi-7 ukuya kweli-14 ababesuka esikolweni begoduka abagaxeleka kule ngozi.

6. AbakwaCape Ways Transport bame kwelokuba iibhasi zabo zisemgangathweni

wokuhamba endleleni. Abazali babantwana abaswelekileyo bebeme nematha bekhwankqisiwe bengazi ukuba mabathini. Abasebenzi basezifama nabo bebengungelene apho kuba abantwana babo bebekuloo bhasi yentlekele. Inkwenkwana ene-14 leminyaka nebihleli ngaphambili ebhasini inyanzeleke ukuba ibalekele emva ebhasini kuba ibona umqhubi esoyiswa kukuyilawula ibhasi. UMphathiswa wamapolisa uSuperintendent Elliot Sinyangana ukungqinile ukuba baphanda izityholo zokubulala ngokungenanjongo nokuqhuba ngokungenankathalo.

[Cape Argus: 8 Februwari 2006] 2.1 Khetha impendulo echanekileyo: Bhala isimboli kuphela: Kule ngozi yebhasi kusweleke abantwana A. Abalishumi elinambini B. Abangamashumi amabini. C. Ababini. (1) 2.2 Nika izikhalazo zibe-2 zabazali ngomqhubi wale bhasi. (2) 2.3 Ngawaphi amatyala amabini umqhubi webhasi ajongene nawo? (2) 2.4 Kwenzeke ntoni kule bhasi ukuze ibhukuqe? (1) 2.5 Le bhasi ibhukuqileyo yeyaliphi iqumrhu lebhasi? (1) 2.6 Bazithethelela ngelithini abanini bayo? (1) 2.7 Yintoni eyayibalekisa laa nkwenkwana ine-14 leminyaka? (1) 2.8 Nika izithetha-ntonye zamagama akrwelwe umgca ngaphantsi:

(a) Isantya esixhomileyo (b) Kumgaqo iKloof Nek Road. (2) 2.9 Kwakutheni ukuze intwazana icolwe yibhasi? (1) 2.10 Ngaphandle kwezi zizathu zikwesi sicatshulwa nika esinye esingunobangela weengozi ezindleleni. (1)

WKOD: SENIOR SERTIFIKAAT-EKSAMEN/N’2007 WCED: SENIOR CERTIFICATE EXAMINATION/N’2007

8

ISIXHOSA ULWIMI LOKUQALA (ULWIMI LWASEKHAYA) HG/PI XHOSA EERSTE TAAL (PRIMêRE TAAL) HG/V1

XHOSA FIRST LANGUAGE (PRIMARY LANGUAGE) HG/P1 (0011.1) UHLELO OLUPHAKAMILEYO

2.11 (a) Ukuba ubungumantyi umqhubi wale bhasi ubunokumnika esiphi isigwebo? (b) Zathuza uxhase impendulo yakho. (2) /15/ ISICATSHULWA 111 UMBUZO 2 Fundisisa esi sicatshulwa silandelayo uze usishwankathele.

(a) Sebenzisa amazwi akho. (b) Ushwankathelo lwakho malungadluli kumagama angama 30-35.

1. Inani labantwana abatyebayo liye linyuka eMzantsi Afrika ngenxa yokutshintsha

kweendlela zokuphila. Iintsapho ezininzi zihlala kwizakhiwo eziphakamileyo nto leyo eyenza ukuba amathuba okudlala phandle kwabantwana anqongophale kuba kaloku basoloko bengaphakathi emakhayeni abo ngenxa yokuzama ukubakhusela ekwenzakaleni nakubundlobongela obugqubayo.

2. UShan Biesman-Simons wakwaSouth African Health Foundation uthi ishumi elinesibini

ekhulwimi labantwana lineziqu ezikhulu. Zininzi izizathu ezikhokelela koku kukhuluphala ngomzimba kodwa esona sinkqenkqeza phambili kukutya ukutya okungafanelekanga nokungathathi nxaxheba kwezemithambo. Utitshalakazi waseKapa ongumama wamawele uthi waqala ukuqaphela ukutyeba kwamawele akhe xa ayeqala isikolo wacinga ukuba yinto nje eza kudlula njengokuba bekhula, kodwa bathe xa beneshumi leminyaka akwabonakala zimpawu zakuhla emzimbeni. Elinye lala mawele linobunzima obungange-45kg, kanti elinye line-50kg. Uthi uyazama ukupheka ukutya okuya egazini nokusempilweni kodwa abakufuni bafuna oko kungafanelekanga ukuba baya kutya.

WKOD: SENIOR SERTIFIKAAT-EKSAMEN/N’2007 WCED: SENIOR CERTIFICATE EXAMINATION/N’2007

9

ISIXHOSA ULWIMI LOKUQALA (ULWIMI LWASEKHAYA) HG/PI XHOSA EERSTE TAAL (PRIMêRE TAAL) HG/V1

XHOSA FIRST LANGUAGE (PRIMARY LANGUAGE) HG/P1 (0011.1) UHLELO OLUPHAKAMILEYO

3. Utitshalakazi wasePietermaritzburg onesithathu sabantwana uthi uyazigxeka ngokutyeba konyana wakhe. Ngethuba eseyimveku ebemtyisa ukutya okunamafutha okungafanelekanga ukuba uyakutya, ngoku une-10 leminyaka kodwa unxiba iimpahla zabantwana abane-13 leminyaka, yaye unobunzima obungama-60kg. Xa ebuya esikolweni utya izilayi ezi-8 zesonka, yaye ukutya akuthandayo okuphekiweyo ziimbotyi kuphela.

4. UBiesmans-Simons uyabalumkisa abazali ngokuthi mabaqinisekise ukuba abantwana babo

batya ukutya okusempilweni yaye banciphise izinto ezifana neziselo ezihlwahlwazayo, amaqebengwana nayo yonke into eneswekile eninzi. Esinye sezizathu eziphambili zale ngxaki kukungabikho komzali ngethuba lasemini. Uninzi lwabantwana lubuya esikolweni luhlale phambi komabonakude mihla le kungabikho nto idibana nokusebenza. Njengokuba bebukele umabonakude nje zikho izimuncu-muncwana umntu ahleli ngazo ezinjengeelekese, amaqebengwana neziselo ezihlwahlwazayo.

5. Behleli nje bayaqhotsa amaqanda yaye bayazithanda neetapile ezishushu eziqhotsiweyo.

Abafuni kuphatha miphako xa besiya esikolweni koko bafuna imali ukuze bathenge ezi zimuncu-muncu. UMnu Themba ongugqirha wengqondo uthi abantwana abanale ngxaki yeziqu zabo baba lilifa lokuhlekwa ngabanye nto leyo ebenza bangabi nako ukuzithemba phakathi kwabanye. Uhambisa athi le ngxaki xa ingathanga ikhawulezelwe kwangethuba ingababeka emngciphekweni wokuphathwa zizifo ezinjengeswekile, iingxaki zentliziyo nezinye ngenxa yoxinzelelo aba bantwana. Ucebisa ngelithi abazali mabanciphise amathuba kamabonakude yaye bakhuthaze ukutya okusempilweni.

/10/ [City Press: 28 May 2006]

WKOD: SENIOR SERTIFIKAAT-EKSAMEN/N’2007 WCED: SENIOR CERTIFICATE EXAMINATION/N’2007

10

ISIXHOSA ULWIMI LOKUQALA (ULWIMI LWASEKHAYA) HG/PI XHOSA EERSTE TAAL (PRIMêRE TAAL) HG/V1

XHOSA FIRST LANGUAGE (PRIMARY LANGUAGE) HG/P1 (0011.1) UHLELO OLUPHAKAMILEYO

ICANDELO B UMBUZO 3 4.1 Nika iintsingiselo ezahlukeneyo zegama elithi “INTLOKO” njengoko

lisetyenzisiwe apha ngezantsi: Ilungu leRCL lithetha izinto ezininzi kule ntlanganiso andiyazi eyona ntloko

lixoxela phezu kwayo. Le ntlanganiso ithathe ixesha elide yade intloko yesikolo yayiphelisa. Akanantloko lo mfundi ebeselefuna ukuphendulana nentloko yesikolo. (3)

4.2 Nika intsingiselo yeziqwenga ezikrwelwe umgca ngaphantsi kwesi sivakalisi

singezantsi: Utata kaNomsa kuyacaca ukuba ulele emqokozweni kuba usapho lwakhe

lulala ngamanzi yonke le mihla. (2) 4.3 Nika igama elinye endaweni yeziqwenga ezikrwelwe umgca ngaphantsi: Lo mntwana wayemi ngeenzwane engeva kuxelelwa esebenzisa izinto

ngaphezu kwemfuneko, ufanele ixhego elidala elinamava limcebise indlela yokwenza izinto. (3)

4.4 Nika udidi lwesafobe esikrwelwe umgca ngaphantsi:

Abanye babebila besoma wabe engangxamanga ethu chu ukunyathela kucaca ukuba linene lamanene. Wayengenaxesha lakhe uNomsa ngoku amaziyo ukuba uza kumhleba. (2)

4.5 Yakha izibizo ezingasingiselanga mntwini zamagama akrwelwe umgca

ngaphantsi. (Isibizo masiqale ngesikhamiso u-i) Bayahlutha abantwana bakwaSiyo, ndibave behleba abamelwane babo

abahluphekayo. Babizwe nguyise besiya kubhunga kuba engayithandi le nto bayenzayo. (3)

4.6 Nika isaci/iqhalo endaweni yengcaciso ekrwelelwe umgca ngaphantsi. Amagama

akwizibiyeli emva kwengcaciso nganye aya kukhokela. Kufuneka sibalumkele abantu abafuna kuviwe amazwi abo kuba akulele

nto kubo (inkomo). Bayafana nabantu abakhawulezayo ukuthabatha okanye ukwamkela izinto zabanye, kodwa ungaze umbone esahlukana nezakhe (nwayi-nwayi). Masilumkeni singangenisi abanye abantu ekuhendweni (impunzi). (3)

WKOD: SENIOR SERTIFIKAAT-EKSAMEN/N’2007 WCED: SENIOR CERTIFICATE EXAMINATION/N’2007

11

ISIXHOSA ULWIMI LOKUQALA (ULWIMI LWASEKHAYA) HG/PI XHOSA EERSTE TAAL (PRIMêRE TAAL) HG/V1

XHOSA FIRST LANGUAGE (PRIMARY LANGUAGE) HG/P1 (0011.1) UHLELO OLUPHAKAMILEYO

4.7 Khetha igama elifanelekileyo kula akwizibiyeli:

Khawundiboleke ingacu ndizokuphanda (umxhaxha, isixhaxha) kule nqawe, emva koko ndiza kukhe ndirhabule (amathamo, imithamo) kodwa andiz’ ukuyifinca. (2)

4.8 Gqibezela sithi “ISITHA SOMBONA”

Wayevela kutheza ethwele inyanda………, waze wahlangana nebubu lee……… (2)

/20/

WKOD: SENIOR SERTIFIKAAT-EKSAMEN/N’2007 WCED: SENIOR CERTIFICATE EXAMINATION/N’2007

12

ISIXHOSA ULWIMI LOKUQALA (ULWIMI LWASEKHAYA) HG/PI XHOSA EERSTE TAAL (PRIMêRE TAAL) HG/V1

XHOSA FIRST LANGUAGE (PRIMARY LANGUAGE) HG/P1 (0011.1) UHLELO OLUPHAKAMILEYO

ICANDELO C UMBUZO 4 Funda le ngxoxo wandule ukuphendula imibuzo elandelayo:

4.Yhu!! Singazifumana phi ezi zibane kucaca ukuba ziluncedo kangaka? 3. Ziyawonga umbane kuba

zisebenzisa umbane omncinci kunalo wesiqhelo. EMzantsi Afrika kufuneka songe umbane ukuqalela ngentsimbi yesixhenxe ukuya kuma ngeyeshumi kusasa, nangentsimbi yesithandathu uyokuma kweyesibhozo ebusuku.

2. Yintoni ebalulekileyo ngezi zibane? Singawonga njani lo mbane?

1. He wethu!! uvile ukuba u-Eskom ufuna abathengi bonge umbane, ngoko ukhupha simahla izibane ezonga umbane?

WKOD: SENIOR SERTIFIKAAT-EKSAMEN/N’2007 WCED: SENIOR CERTIFICATE EXAMINATION/N’2007

13

ISIXHOSA ULWIMI LOKUQALA (ULWIMI LWASEKHAYA) HG/PI XHOSA EERSTE TAAL (PRIMêRE TAAL) HG/V1

XHOSA FIRST LANGUAGE (PRIMARY LANGUAGE) HG/P1 (0011.1) UHLELO OLUPHAKAMILEYO

5. UEskom yena uza kuthumela abasebenzi bakhe bemane bezihambisa kuzo zonke izindlu ezi zibane.

6. Ungavumeli wonke umntu othi usebenzela u-Eskom angene endlwini yakho. Jongisisa amakhadi achaza ukuba ungumntu wakwa- Eskom.

5.1 Khetha isimelabizo sibe-1 esisifumana kwibloko-5 uze uchaze nodidi lwaso, wandule uchaze indlela esisetyenziswe ngayo. (3)

5.2 Khetha isichazi sibe-1 esisifumana kwibloko -5 uze uchaze udidi lwesichazi,

wandule uchaze isibizo esichazwa sisichazi eso. (3) 5.3 Khetha isihlomelo sibe-1 kwibloko-3 uze uchaze udidi lwaso, unike

isakhi-sihlomelo wandule uchaze isigaba sentetho esakhiwe kuso isihlomelo eso. (4)

5.4 Khetha izilabalabi zibe-2 kwibloko-5 kunye nezifezekisi zazo. (4) 5.5 Zibonisa ziphi izixando izenzi ezikrwelelweyo kwibloko-6. (2) 5.6 Khetha isibanjalo esifumanekayo kwibloko-6 unike nodidi lwaso (2) 5.7 Izikhuzo ezikwibloko 1 no 4 zisetyenziswe njani? Khetha impendulo kwezi zilandelayo: (Ukoyikisa, ukucaphuka, ukothuka, ukulumkisa) (2)

/20/

WKOD: SENIOR SERTIFIKAAT-EKSAMEN/N’2007 WCED: SENIOR CERTIFICATE EXAMINATION/N’2007

14

ISIXHOSA ULWIMI LOKUQALA (ULWIMI LWASEKHAYA) HG/PI XHOSA EERSTE TAAL (PRIMêRE TAAL) HG/V1

XHOSA FIRST LANGUAGE (PRIMARY LANGUAGE) HG/P1 (0011.1) UHLELO OLUPHAKAMILEYO

ICANDELO D UMBUZO 5 6.1 Guqula le ntetho ibe kwingxelo-ntetho:

Qala wenjenje xa uphendulayo: UPaul Raleigh u……..

“Ilizwi lethu liyavakala ngoku kukho nto kule filim ephuhlisa ubuntu bethu. Besekukudala silindile,” utshilo uPaul Raleigh. (6)

6.2 Lungisa iziphene kule tekisi ilandelayo amagama owalungisileyo wakrwele

umgca ngaphantsi: Uelliot Sinyangana ukungqinile ukuba baphanda izithyolo zokubulala

ungenaanjongo. Ikwekwana ebihleli ngaphambili enemirhwelana ibalekele emva ebhasini. Ibhasi le ibingekho mngangathweni. Abasebendzi basezifama bebemile bekhwanqisiwe. (7)

6.3 Guqula la magama akrwelwe umgca ngaphantsi abe kwimo elandulayo:

Yintoni ebalulekileyo ngalo mbane? Singawonga njani? Ziyawonga umbane kuba zisebenzisa omncinci. Kufuneka songe umbane. UEskom yena uza kuthumela abasebenzi bakhe ukuba bazihambise. (7)

/20/