Embed Size (px)
Citation preview
Iran en de Taliban Een onderzoek naar de Iraanse
forward-defense doctrine en de
As van Verzet
Anne van der Plas
Masterscriptie Midden-Oosten Studies
Universiteit van Amsterdam
Begeleider: Dr. M. Kanie
Tweede beoordelaar: J.M.C. van den Bent MA
01-07-2019
19.473 woorden
1
Abstract
This thesis will investigate the Iranian sphere of influence. Since the 1979 Islamic Revolution
in Iran, the country has increasingly become isolated in both the Middle East and on the inter-
national level. To compensate for this isolation, the country developed a unique regional pol-
icy which is called the forward-defense doctrine. In this doctrine, Iran makes use of proxies,
or non-state actors, which engage in asymmetrical warfare to confront the enemies of Iran
beyond Iran’s borders. By making use of this doctrine, Iran can confront its enemies without
being directly involved and with less accountability. This network of proxies is called by the
Supreme Leader of Iran, Ayatollah Ali Khamenei, the “Axis of Resistance.”1
This thesis will go beyond Iran’s well-known proxies such as Hezbollah and investigate
the cooperation with a non-state actor that seems at first sight to be unlikely to be cooperating
with Iran: the Taliban in Afghanistan.
This thesis will investigate the relationship between Iran and the Taliban within the
broader framework of the Iranian forward-defense doctrine and the expansion of the Iranian
sphere of influence in the region. The main question to be answered in this thesis is to what
extend the financial and material support from Iran to the Taliban make this group a part of
the Iran-led Axis of Resistance. The thesis will investigate to what extend the relationship be-
tween Iran and the Taliban can be seen within the framework of the relationship between Iran
and the Iranian proxies Hezbollah, the Houthis and Hamas. In addition, this thesis will prob-
lematize the concept of sectarianism by examining the cooperation between Shia Iran and the
Sunni Taliban.
To understand the regional policy of Iran, this thesis will first give an insight into the
position of Iran in the Middle East. It will treat the position of Iran in the regional balance of
power and the influence in other countries in the region through various non-state actors. The
thesis will then examine the relationship between Iran and Afghanistan, and the relationship
between Iran and the Taliban. The thesis will give an insight into the emergence of the Taliban
in Afghanistan and will proof the cooperation between Iran and the Taliban. Finally, the thesis
will investigate the various characteristics of Iran’s proxy forces within the Axis of Resistance
and compare this to the characteristics of the Taliban.
1 Dennis Ross, “Iranians Are Mad as Hell About Their Foreign Policy,” Foreign Policy, 2 januari 2018, https://for-eignpolicy.com/2018/01/02/iranians-are-mad-as-hell-about-their-foreign-policy/, bezocht op 7 juni 2019.
2
Gebruikte afkortingen
GCC Gulf Cooperation Council
IRG Iraanse Revolutionaire Garde
IS Islamitische Staat
ISKP Islamic State Khorasan Province
JCPOA Joint Comprehensive Plan of Action
NSA Niet-Statelijke Actor
TFTC Terrorist Financing Targeting Center
3
Inhoudsopgave
ABSTRACT .................................................................................................................................... 1
GEBRUIKTE AFKORTINGEN .......................................................................................................... 2
INLEIDING .................................................................................................................................... 5
HOOFDSTUK 1 | THEORETISCH KADER ............................................................................... 12
Realisme ........................................................................................................................................................ 12
Sektarisme ..................................................................................................................................................... 17
Niet-statelijke actoren ................................................................................................................................... 19
Conclusie ........................................................................................................................................................ 20
HOOFDSTUK 2 | IRAN ............................................................................................................ 22
De positie van Iran in het Midden-Oosten ...................................................................................................... 22
De Iraanse invloedssfeer in het Midden-Oosten............................................................................................. 29
Conclusie ........................................................................................................................................................ 39
HOOFDSTUK 3 | AFGHANISTAN ........................................................................................... 40
De situatie in Afghanistan .............................................................................................................................. 40
De relatie tussen Iran en Afghanistan............................................................................................................. 42
Amerikaanse aanwezigheid in Afghanistan .................................................................................................... 45
Islamitische Staat in Afghanistan.................................................................................................................... 48
Conclusie ........................................................................................................................................................ 50
4
HOOFDSTUK 4 | TALIBAN...................................................................................................... 51
Taliban ........................................................................................................................................................... 51
De relatie tussen Iran en de Taliban ............................................................................................................... 55
Iraanse steun aan de Taliban .......................................................................................................................... 57
Conclusie ........................................................................................................................................................ 60
HOOFDSTUK 5 | IRAANSE PROXIES IN DE AS VAN VERZET ............................................. 62
De As van Verzet ............................................................................................................................................ 62
Iraanse steun aan Hezbollah .......................................................................................................................... 63
Iraanse steun aan Houthi’s ............................................................................................................................. 64
Iraanse steun aan Hamas ............................................................................................................................... 66
Conclusie ........................................................................................................................................................ 67
CONCLUSIE ................................................................................................................................ 69
EPILOOG .................................................................................................................................... 73
BIBLIOGRAFIE ............................................................................................................................ 74
5 | Inleiding
Inleiding
In deze periode waarin de spanningen tussen de Verenigde Staten en Iran toenemen lijkt het
huidige Midden-Oosten verdeeld te zijn tussen Iran en een anti-Iraans front waarbij Iran na-
genoeg alleen tegenover de meeste Arabische landen, Israël en de Verenigde Staten staat.
Tijdens twee Arabische conferenties op 30 mei dit jaar in Mekka werd door de Gulf Coopera-
tion Council (GCC) en de Arabische Liga de bemoeiing van Iran in “Arab affairs” besproken. De
conferenties werden gehouden naar aanleiding van de drone-aanvallen op pompstations in
Saudi-Arabië en de sabotage van vier schepen voor de kust van de Verenigde Arabische Emi-
raten, waarvan er twee van Saudi-Arabië waren. Iran verwierp de beschuldigingen en stelde
dat Saudi-Arabië samen met de Verenigde Staten en Israël de andere landen in de regio tegen
Iran wil mobiliseren. Alleen Irak en Qatar maakten bekend bedenkingen te hebben bij de ver-
oordelende uitspraken over Iran.2
Iran ervaart een dreiging vanuit de meeste Arabische landen, wat een gevolg is van de
isolatie waar het land in terechtkwam na de Islamitische Revolutie in 1979.3 Daarnaast is Iran
in conflict met Israël en nemen de spanningen tussen de Verenigde Staten en Iran toe sinds
president Trump de Verenigde Staten heeft teruggetrokken uit het Joint Comprehensive Plan
of Action (JCPOA). Tegelijkertijd wordt Iran door de Arabische landen, Israël en de Verenigde
Staten gezien als een bedreiging voor de stabiliteit in de regio.4
2 Reuters, Jeddah, “Saudi Arabia seeks Arab unity over Iran after attacks,” Al Arabiya, 30 mei 2019, http://eng-lish.alarabiya.net/en/News/gulf/2019/05/30/Saudi-Arabia-seeks-Arab-unity-over-Iran-after-attacks.html, be-zocht op 27 juni 2019. Marwa Rashad en Aziz El Yaakoubi, “Saudi Arabia says firm stand needed to deter Iran, Iraq demurs,” Reuters, 20 mei 2019, https://www.reuters.com/article/us-saudi-summit/saudi-arabia-seeks-arab-unity-over-iran-after-attacks-idUSKCN1T00OC, bezocht op 27 juni 2019. “Iran rejects 'baseless' Arab summit accusations: state media,” Reuters, 31 mei 2019, https://www.reu-ters.com/article/us-saudi-summit-iran/iran-rejects-baseless-arab-summit-accusations-state-media-idUSKCN1T10IT, bezocht op 27 juni 2019. “Qatar says it has reservations about Arab statements on Iran,” Reuters, 2 juni 2019, https://www.reu-ters.com/article/us-saudi-summits-qatar/qatar-says-it-has-reservations-about-arab-statements-on-iran-idUSKCN1T30SF, bezocht op 27 juni 2019. 3 Met ‘Arabische landen’ worden in het vervolg van scriptie de volgende landen in het Midden-Oosten bedoeld: Egypte, Jordanië, Saudi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten, Jemen, Bahrein en Koeweit. Daarnaast is ook Turkije een regionale rivaal van Iran. Hoewel Syrië, Irak, Oman en Qatar ook Arabische landen zijn hebben deze landen geen vijandige houding ten opzichte van Iran. 4 Vali Nasr, “Iran Among the Ruins: Tehran's Advantage in a Turbulent Middle East,” Foreign Affairs 97, no. 2 (2018): 2-3. Het Joint Comprehensive Plan of Action (JCPOA) is een overeenkomst tussen Iran en de P5+1, de vijf perma-nente leden van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties en Duitsland, over de beperking van het Iraanse nucleaire programma in ruil voor de verlichting van sancties die opgelegd waren aan Iran. “Joint
Inleiding | 6
Ter compensatie van de isolatie in de regio en het verschil in militaire capaciteit richt het
regionale beleid van Iran zich op een combinatie van de forward defense-doctrine, asymme-
trische oorlogsvoering en steun aan niet-statelijke gewapende groeperingen.5 Het doel van
deze strategie is allereerst het verdedigen van Iraans grondgebied, en daarnaast het uitbrei-
den van de Iraanse invloedssfeer in het Midden-Oosten en het beperken van de invloed van
de Verengde Staten en Israël in de regio.6
Het regionale beleid van Iran is erop gericht om in de regio een netwerk van niet-state-
lijke actoren – zogenaamde proxies – te ontwikkelen die politieke, financiële, materiële en
militaire steun van Iran ontvangen.7 Door middel van deze proxies, waar Hezbollah in Libanon
de bekendste van is, is Iran in staat om externe bedreigingen voor de eigen veiligheid buiten
de landsgrenzen te bestrijden. Op deze manier is Iran zelf niet direct betrokken bij gewapende
conflicten.8 Zo is Iran de strijd tegen Islamitische Staat (IS) aangegaan door middel van proxies
die financieel en militair gesteund worden door de Iraanse Revolutionaire Garde in Irak en
Syrië. Door dit gevaar te bestrijden in Irak en Syrië leidde het niet tot een directe confrontatie
tussen IS en Iran aan de Iraanse grens.9
Door steun aan het Syrische regime van Bashar al-Assad, politieke en militaire actoren
in Syrië, Jemen, Irak, Pakistan, Afghanistan, Hezbollah in Libanon en de Palestijnse verzetsbe-
weging Hamas vormt Iran in het Midden-Oosten een invloedssfeer die door Iraanse leiders,
waaronder de hoogste leider van Iran, Ayatollah Ali Khamenei, de “As van Verzet” genoemd
wordt.10 Deze door Iran geleidde As van Verzet kan Iran de invloed steeds verder uitbreiden
door gebruik te maken van de toenemende instabiliteit in de regio en door interventie in
Comprehensive Plan of Action,” 14 juli 2017, http://www.europarl.europa.eu/cmsdata/122460/full-text-of-the-iran-nuclear-deal.pdf, bezocht op 15 juni 2019. 5 International Crisis Group, “Iran’s Priorities in a Turbulent Middle East,” Middle East Report N°184, 13 april 2018, https://www.crisisgroup.org/middle-east-north-africa/gulf-and-arabian-peninsula/iran/184-irans-priori-ties-turbulent-middle-east, bezocht op 14 mei 2019, 4. Gawdat Bahgat, “The Brewing War between Iran and Israel: Strategic Implications,” Middle East Policy 25, no. 3 (2018): 69. 6 International Crisis Group, “Iran’s Priorities in a Turbulent Middle East,” 4. Keith A. Petty, “Veiled Impunity: Iran's Use of Non-state Armed Groups,” Denver Journal of International Law and Policy 36, no. 2 (2008): 192. 7 International Crisis Group, “Iran’s Priorities in a Turbulent Middle East,” 4. Petty, “Veiled Impunity,” 191-192. 8 International Crisis Group, “Iran’s Priorities in a Turbulent Middle East,” 4. Petty, “Veiled Impunity,” 192. 9 Nasr, “Iran Among the Ruins,” 3. 10 Bahgat, “The Brewing War between Iran and Israel: Strategic Implications,” 69. Ross, “Iranians Are Mad as Hell About Their Foreign Policy.” International Crisis Group, “Iran’s Priorities in a Turbulent Middle East,” 4.
7 | Inleiding
landen met een verzwakte centrale regering als gevolg van de Arabische Lente, de opkomst
van IS en in het geval van Irak ook als gevolg van de Amerikaanse invasie in 2003.11
De uitbreiding van de Iraanse invloedssfeer wordt in het Midden-Oosten en door de
Verenigde Staten als een gevaar gezien. De landen in de directe omgeving van Iran, met name
de Golfstaten en Israël, zien de toenemende aanwezigheid van Iran en aan Iran gelieerde mi-
litaire en politieke bewegingen als een bedreiging voor het machtsevenwicht in de regio.12 In
een toespraak over het beëindigen van de deelname van de Verenigde Staten aan het JCPOA
roept president Trump andere landen op om een einde te maken aan “[…] the Iranian regime’s
destabilizing drive for regional hegemony.”13
Op 23 oktober 2018 maakte het Amerikaanse ministerie van Financiën bekend dat het in sa-
menwerking met het Terrorist Financing Targeting Center (TFTC) sancties opgelegd had aan
negen personen die connecties zouden hebben met de Taliban in Afghanistan. Onder hen zijn
twee Iraniërs, die verbonden zijn aan de Quds-brigade, een elite-eenheid van de Iraanse Re-
volutionaire Garde (IRG). Volgens minister van Financiën Steven Mnuchin voorziet Iran de Ta-
liban van financiële en materiële steun, waaronder wapens, en militaire training. Iran zou door
deze steun aan de Taliban bijdragen aan de verdere destabilisatie van Afghanistan.14 Iran
wordt er al langer van beschuldigd de Taliban te steunen. Ook in 2007 werd de Quds-brigade
door het Amerikaanse ministerie van Financiën beschuldigd van het leveren van materiële
steun aan de Taliban en andere terroristische organisaties.15
In de toespraak waarin bekendgemaakt werd dat de Verenigde Staten zich zouden te-
rugtrekken uit het JCPOA verklaarde president Trump: “[…] the Iranian regime is the leading
11 Payam Mohseni en Hussein Kalout, “Iran’s Axis of Resistance Rises,” Foreign Affairs, 24 januari 2017, https://www.foreignaffairs.com/articles/iran/2017-01-24/irans-axis-resistance-rises, bezocht op 11 juni 2019. Nasr, “Iran Among the Ruins,” 3. 12 Met de Golfstaten worden hier de landen in de Perzische of Arabische Golf bedoeld. Hierbij wordt de defini-tie van onderzoeksinstituut RAND gebruikt. Volgens RAND behoren Iran, Oman, de Verenigde Arabische Emira-ten (UAE), Saudi-Arabië, Qatar, Bahrein, Koeweit en Irak tot de Golfstaten. “Persian Gulf Region,” RAND Corpo-ration, https://www.rand.org/topics/persian-gulf-region.html, bezocht op 10 juni 2019. 13 “President Donald J. Trump is Ending United States Participation in an Unacceptable Iran Deal,” White House Fact Sheets, 8 mei 2018, https://www.whitehouse.gov/briefings-statements/president-donald-j-trump-ending-united-states-participation-unacceptable-iran-deal/, bezocht op 17 juni 2019. 14 U.S. Department of the Treasury, “Treasury and the Terrorist Financing Targeting Center Partners Sanction Taliban Facilitators and their Iranian Supporters,” Press Releases, 23 oktober 2018, https://home.treas-ury.gov/news/press-releases/sm532, bezocht op 15 juni 2019. 15 U.S. Department of the Treasury, “Fact Sheet: Designation of Iranian Entities and Individuals for Proliferation Activities and Support for Terrorism,” Press Center, 25 oktober 2007, https://www.treasury.gov/press-cen-ter/press-releases/Pages/hp644.aspx, bezocht op 11 juni 2019.
Inleiding | 8
state sponsor of terror. It exports dangerous missiles, fuels conflicts across the Middle East,
and supports terrorist proxies and militias such as Hezbollah, Hamas, the Taliban, and al
Qaeda.”16
Het feit dat Iran de Taliban in de periode na de aanval op Afghanistan in 2001 zou steu-
nen lijkt tegenstrijdig. Iran is sjiitisch, de Taliban zijn soennitisch.17 In het recente verleden
waren de verhoudingen tussen Iran en de Taliban verre van vriendschappelijk. In 1998 ver-
moorde een Talibaneenheid elf diplomaten, inlichtingenofficieren en een journalist in het
Iraanse consulaat in Mazar-e-Sharif. De periode daarvoor had een massamoord op sjiitische
Hazara – een Afghaanse etnische groep – in Afghanistan plaatsgevonden. De aanval op het
consulaat leidde tot een mobilisatie van het Iraanse leger aan de grens tussen Iran en Afgha-
nistan. De Verenigde Naties konden een oorlog ternauwernood voorkomen.18
Na de invasie van Afghanistan door internationale troepen onder leiding van de
Verenigde Staten na de aanslagen van 11 september 2001 assisteerde Iran de Verenigde Sta-
ten in de strijd tegen de Taliban door de Amerikaanse troepen gebruik te laten maken van
Iraans grondgebied voor transport van goederen naar Afghanistan en het verstrekken van in-
lichtingen.19 Hoewel Iran de aanwezigheid van het Amerikaanse leger in Afghanistan als een
bedreiging voor de eigen veiligheid en stabiliteit zag, was de dreiging die de Taliban vormden
aanzienlijk afgenomen nadat deze verslagen waren.20
Iran heeft het steunen van de Taliban echter altijd ontkent. Ook de Taliban hebben ontkend
dat het wapens van Iran ontvangt.21 Dat Iran de Taliban steunt staat echter onbetwist vast.
Dat er sprake is van samenwerking blijkt uit verschillende interviews met Talibanleiders en
beambten binnen de Afghaanse overheid door journalisten en wetenschappers.22 Daarnaast
16 “Remarks by President Trump on the Joint Comprehensive Plan of Action,” White House, 8 mei 2018, https://www.whitehouse.gov/briefings-statements/remarks-president-trump-joint-comprehensive-plan-ac-tion/, bezocht op 17 juni 2019. 17 ‘Taliban’ is een meervoudsvorm van het Arabische woord ‘Talib’, dat leerling betekent. Om deze reden wordt in deze scriptie naar Taliban verwezen in de meervoudsvorm. 18 Ahmed Rashid, Taliban: Islam, Oil and the New Great Game in Central Asia (London: Tauris, 2000), 74-76. 19 Mohsen M. Milani, “Iran's Policy Towards Afghanistan,” Middle East Journal 60, no. 2 (2006): 247. 20 International Crisis Group, “Iran’s Priorities in a Turbulent Middle East,” 3. 21 Al-Monitor Staff, “After US-Taliban talks, Iran also confirms dialogue,” Al-Monitor, 27 december 2018, https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2018/12/iran-taliban-talks-dialogue-afghanistan-war-trump-us.html, bezocht op 11 juni 2019. “Afghan Taliban reject US’s claim on receiving arms from Iran,” BBC Monitoring South Asia (London), 1 decem-ber 2018, via Factiva Database. 22 Margherita Stancati, “Iran Backs Taliban With Cash and Arms,” The Wall Street Journal Eastern Edition, 2015.
9 | Inleiding
blijkt de samenwerking tussen Iran en de Taliban uit door de Verenigde Staten vrijgegeven
documenten van een hoorzitting van een uit Afghanistan afkomstige gedetineerde in Gu-
antanamo Bay. In aanvulling op deze verklaringen zijn er door het Afghaanse leger en door
manschappen van de internationale coalitie in Afghanistan sinds 2007 verschillende keren
Iraanse wapens onderschept die voor de Taliban en andere milities in Afghanistan bedoeld
waren.23
Over de mate waarin Iran de Taliban steunt zijn de opvattingen echter sterk verdeeld.
Sommige wetenschappers en journalisten stellen dat er een grote mate van samenwerking
tussen beide landen is, en dat de Taliban een Iraanse proxy zijn.24 Door anderen wordt gesteld
dat de samenwerking tussen Iran en de Taliban slechts een tijdelijke samenwerking is, die ge-
baseerd is op de gezamenlijke belangen die beide partijen in Afghanistan hebben, en dat deze
samenwerking niet overdreven moet worden.25
Iran en de Taliban hebben een reden om samen te werken. Zowel Iran als de Taliban
zien de aanwezigheid van de Verenigde Staten in Afghanistan en een lokale afdeling van Isla-
mitische Staat, ISKP, als een bedreiging.26
In deze scriptie zal de samenwerking tussen Iran en de Taliban onderzocht worden in het bre-
dere kader van de Iraanse forward-defense doctrine en de uitbreiding van de Iraanse invloeds-
sfeer in de regio. Deze scriptie zal onderzoeken in hoeverre de financiële en materiële steun
van Iran aan de soennitische Taliban in Afghanistan deze groepering een onderdeel maken
van de Iraanse As van Verzet. Hierbij zal de nadruk liggen op het regionale beleid van Iran en
de Iraanse steun aan niet-statelijke gewapende groeperingen.
Carlotta Gall, “In Afghanistan, U.S. Exits, and Iran Comes In,” The New York Times, 5 augustus 2017, https://www.nytimes.com/2017/08/05/world/asia/iran-afghanistan-taliban.html, bezocht op 23 april 2019. Antonio Giustozzi, “Afghanistan’s Decentralised Regional Foreign Policy.” Central Asian Affairs 1, no. 1 (april 2014): 86. 23 “Progress Toward Security and Stability in Afghanistan,” U.S. Department of Defense, oktober 2014, https://dod.defense.gov/Portals/1/Documents/pubs/Oct2014_Report_Final.pdf, bezocht op 24 juni 2019, 99. 24 Gall, “In Afghanistan, U.S. Exits, and Iran Comes In.” 25 Barbara Slavin, “Iran’s ‘marriage of convenience’ with Taliban,” Al-Monitor, 31 mei 2016, https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2016/05/iran-marriage-convenience-taliban-isis.html, bezocht op 24 juni 2019. Michael Kugelman, “Shutting Out Iran Will Make the Afghan War Even Deadlier,” Foreign Policy, 16 november 2018, https://foreignpolicy.com/2018/11/16/shutting-out-iran-will-make-the-afghan-war-even-deadlier/. Maysam Behravesh, “What does Iran want in Afghanistan?,” Al Jazeera, 4 februari 2019, https://www.alja-zeera.com/indepth/opinion/190204092658549.html, bezocht op 24 juni 2019. Samuel Ramani, “Managed Instability: Iran, the Taliban, and Afghanistan,” The Diplomat, 14 november 2018, https://thediplomat.com/2018/11/managed-instability-iran-the-taliban-and-afghanistan/, bezocht op 24 juni 2019. 26 Stancati, “Iran Backs Taliban With Cash and Arms.”
Inleiding | 10
Dit onderzoek heeft als doel inzicht te geven in de Iraanse forward-defense doctrine en
de uitbreiding van de Iraanse invloedssfeer in het Midden-Oosten. Sinds de oprichting van
Hezbollah in 1982 in Libanon geeft Iran deze beweging financiële en militaire steun.27 Daar-
naast wordt Iran beschuldigd van materiële steun aan de Houthi-rebellen in Jemen, iets wat
het land – evenals de steun aan de Taliban – ontkent. Daarnaast steunt Iran openlijk de Pales-
tijnse verzetsbeweging Hamas.28 In deze scriptie zal onderzocht worden in hoeverre de relatie
tussen Iran en de Taliban in het kader kan worden gezien van de relatie tussen Iran en de
Iraanse proxies Hezbollah, de Houthi-rebellen en Hamas. Daarmee hoopt dit onderzoek een
antwoord te geven op de vraag of – en in hoeverre de Taliban een onderdeel zijn van het
Iraanse netwerk van proxies. Daarnaast zal deze scriptie door het onderzoeken naar de relatie
tussen sjiitisch Iran en de Soennitische Taliban het concept sektarisme problematiseren.
Voor deze scriptie is gebruik gemaakt van een literatuuronderzoek. Over het Iraanse buiten-
landbeleid is uitvoerig geschreven. Deze scriptie combineert eerdere onderzoeken naar het
Iraanse buitenlandbeleid met meer recente analyses van de Iraanse steun aan niet-statelijke
gewapende groeperingen, met een focus op de Taliban.
In het eerste hoofdstuk van deze scriptie zal het theoretische kader van de scriptie be-
licht worden. Om de verhoudingen tussen Iran, de andere landen in de regio, en de Taliban te
verklaren zal gebruik gemaakt worden van de theorieën van de realistische stroming binnen
de studie van de Internationale Betrekkingen. Daarnaast zal in dit hoofdstuk het concept sek-
tarisme besproken worden en zal dit hoofdstuk ingaan op het begrip niet-statelijke actor.
Het tweede hoofdstuk zal ingaan op de positie van Iran in het Midden-Oosten en zal het
buitenlandbeleid van Iran en de Iraanse defensiedoctrine onderzoeken. Daarnaast zullen in
dit hoofdstuk de verschillende factoren die invloed hebben op het regionale beleid van Iran
behandeld worden.
In het derde hoofdstuk zal de nadruk liggen op Afghanistan. Dit hoofdstuk zal inzicht
geven in het conflict in Afghanistan en in de verhoudingen tussen Iran en de regering van
Afghanistan. Daarnaast zullen de factoren in Afghanistan die een bedreiging voor Iran vormen
geanalyseerd worden.
27 Marc R. Devore, “Exploring the Iran-Hezbollah Relationship: A Case Study of How State Sponsorship Affects Terrorist Group Decision-Making,” Perspectives on Terrorism 6, no. 4-5 (2012): 91. 28 “Hamas deputy leader says to continue Iran ties, armed fight,” Reuters, 22 oktober 2017, https://www.reu-ters.com/article/us-israel-palestinians-hamas-iran-idUSKBN1CR0MP, bezocht op 20 juni 2019.
11 | Inleiding
Het vierde hoofdstuk zal ingaan op de relatie tussen Iran en de Taliban. In dit hoofdstuk
zal de ontstaansgeschiedenis van de Taliban en de relatie tussen Iran en de Taliban behandeld
worden. Daarnaast zal het motief voor de Iraanse steun aan de Taliban onderzocht worden en
zal er getracht worden een overzicht te geven van de mate van de Iraanse steun aan de Tali-
ban.
In het vijfde hoofdstuk van deze scriptie zal de Iraanse steun aan Hezbollah in Libanon,
de Houthi-rebellen in Jemen en aan Hamas geanalyseerd worden. Hierbij zal onderzocht wor-
den in hoeverre de steun aan de Taliban in lijn ligt met de steun aan andere niet-statelijke
actoren.
Hoofdstuk 1 | 12
Hoofdstuk 1 | Theoretisch kader
Om de verhoudingen tussen staten onderling en tussen staten en niet-statelijke actoren te
verklaren zal in deze scriptie gebruik gemaakt worden van de theorieën van het realisme.
Daarna zal dit hoofdstuk het fenomeen sektarisme bespreken met betrekking tot de relatie
tussen Iran en de Taliban. Tot slot zal de relatie tussen Iran en niet-statelijke actoren behan-
deld worden.
Realisme
Het realisme kwam op in de periode na de Tweede Wereldoorlog en is sindsdien een van de
heersende stromingen binnen de internationale betrekkingen. Het realisme is een traditie die
is samengesteld uit meerdere ideeën en theorieën binnen de studie van internationale be-
trekkingen. Deze ideeën en theorieën maken het mogelijk om het gedrag van groepen – na-
tiestaten en niet-statelijke actoren – te verklaren. Binnen het realisme bestaan vier centrale
opvattingen:
• Politiek wordt beïnvloed door handelingen binnen groepen en tussen groepen onder-
ling. Verbondenheid of nationalisme binnen groepen kan leiden tot conflicten met an-
dere groepen.
• De politieke handelingen van individuen en groepen worden gekenmerkt door eigen-
belang. Wohlfort stelt dat “[t]his egoism is rooted in human nature. Its expression,
though, may be exacerbated, moderated, or even temporarily overcome by national
and international political structures, institutions, and values.”29
• De internationale politiek wordt gekenmerkt door anarchie; dat wil zeggen dat er bin-
nen de internationale politiek geen overkoepelende politieke autoriteit is. Zonder
deze centrale autoriteit kunnen groepen de toevlucht nemen tot geweld om hun eigen
belangen te behartigen, wat uit kan lopen op een oorlog.30
• Door de combinatie van verbondenheid binnen groepen, eigenbelang en anarchie
draait het in de internationale betrekkingen vooral om machtspolitiek en veiligheid.
Hierbij is er sprake van grote verschillen tussen politieke invloed en materiële
29 William C. Wohlforth, “Realism,” in The Oxford Handbook of International Relations, onder redactie van Christian Reus-Smit en Duncan Snidal (Oxford University Press, 2008), 133. 30 Wohlforth, “Realism,” 133, 135.
13 | Hoofdstuk 1
middelen tussen staten. Binnen de machtspolitiek staat de interactie tussen sociale
en materiele macht centraal.31
Naar aanleiding van deze vier opvattingen veronderstelt het realisme dat het politieke
gedrag van een groep uitsluitend gericht is op het eigen belang. Dit belang staat centraal in de
politieke handelingen van een groep. Voor het onderzoeken van internationale verhoudingen
aan de hand van het realisme is het daarom belangrijk om te analyseren wat de belangen van
de groep zijn, wat de machtsverhoudingen zijn en hoe partijen met botsende belangen door
middel van deze machtsverhoudingen met elkaar verzoend kunnen worden.32
Structureel realisme
Het realisme maakte een herleving door met de publicatie van het boek Theory of Internatio-
nal Politics door Kenneth N. Waltz (1924-2013) in 1979.33 In zijn boek introduceert Waltz een
variant van het realisme dat dat bekend zou komen te staan als structureel realisme of neo-
realisme. Het structureel realisme van Waltz benadrukt evenals het realisme dat de internati-
onale politiek wordt gekenmerkt door anarchie. Als gevolg van deze anarchie streven staten
er volgens Waltz in de eerste plaats naar hun eigen voortbestaan te beschermen, het streven
naar macht is daaraan ondergeschikt.34
De zorg voor het eigen voortbestaan bepaalt het gedrag van staten in de internationale
politiek.35 Waltz stelt dat staten streven naar een machtsevenwicht om de eigen staat te be-
schermen.36 Volgens Waltz zijn er slechts twee voorwaarden verbonden aan het bestaan van
een machtsevenwicht: er moet binnen het politieke systeem sprake zijn van anarchie, en de
staten binnen dat systeem hebben het voortbestaan van de eigen staat als hoogste doel.37
Fred Lawson, hoogleraar Internationale Betrekkingen, sluit aan bij Waltz en stelt dat binnen
het structureel realisme wordt aangenomen dat staten die de onderliggende structuur van
het internationale politieke systeem willen veranderen of een buitenlandbeleid hebben dat
31 Wohlforth, “Realism,” 132-133, 135. 32 Wohlforth, “Realism,” 134. 33 Kenneth N. Waltz, Theory of International Politics (London: Addison-Wesley, 1979). André Munro, “Kenneth N. Waltz,” Encyclopædia Britannica, 1 januari 2019, https://www.britannica.com/bio-graphy/Kenneth-N-Waltz, bezocht op 16 april 2019. 34 Waltz, Theory of International Politics, 88, 91, 111, 126. 35 Waltz, Theory of International Politics, 105. 36 Waltz, Theory of International Politics, 121. 37 Waltz, Theory of International Politics, 121.
Hoofdstuk 1 | 14
als een bedreiging gezien wordt, tegengehouden of verzwakt worden door andere staten.38
Aan de hand van Waltz’ theorie van het machtsevenwicht stelt Lawson dat: “[t]his implies that
countries almost always engage in balancing behavior when they confront actual or potential
aggressors, and that balancing among states plays a key role in preserving the stability of the
system as a whole.”39
Het streven naar een machtsevenwicht vormt de basis voor het vormen van bondge-
nootschappen. Waltz onderscheid twee soorten van compenseren voor een verschil in macht:
internal balancing en external balancing.40 Bij internal balancing zal een staat door middel van
het vergroten van de eigen economische, militaire en strategische capaciteiten streven naar
een machtsevenwicht. Bij external balancing gaat een staat een bondgenootschap aan met
één of meerdere staten en zal een staat trachten het eigen bondgenootschap te versterken
en het vijandige bondgenootschap te verzwakken.41
Het structureel realisme veronderstelt dat staten alleen overeenkomsten sluiten met
andere staten of actoren als dat in hun eigen voordeel is, namelijk wanneer dit een positieve
invloed heeft op de eigen veiligheid en macht.42 Waltz stelt dat “[i]f pressures are strong
enough, a state will deal with almost anyone.”43 Omdat het beschermen van het voortbestaan
van de eigen staat het hoogste doel is, zal een staat volgens Waltz bereid zijn om hiervoor
concessies te doen. Wanneer staten met dezelfde bedreiging geconfronteerd worden, name-
lijk de perceptie dat de veiligheid van de eigen staat in gevaar is, kunnen deze staten zich
verenigen in een bondgenootschap om samen de confrontatie met deze bedreiging aan te
gaan.44 Lawson stelt dat staten alleen een bondgenootschap zullen sluiten wanneer dat in hun
eigen voordeel is, namelijk wanneer het bondgenootschap de relatieve veiligheid vergroot.
Een bondgenootschap dat gebaseerd is op een gedeelde ideologie is veel minder bestendig
dan een bondgenootschap dat berust op gedeelde strategische belangen.45
38 Fred H. Lawson, “International Relations Theory and the Middle East,” International Relations of the Middle East, onder redactie van Louise Fawcett (3e ed. Oxford: Oxford University Press, 2013), 22. 39 Lawson, “International Relations Theory and the Middle East,” 22. 40 Waltz, Theory of International Politics, 168. 41 Waltz, Theory of International Politics, 118, 168. 42 Lawson, “International Relations Theory and the Middle East,” 23. 43 Waltz, Theory of International Politics, 166. 44 Waltz, Theory of International Politics, 166. 45 Lawson, “International Relations Theory and the Middle East,” 23.
15 | Hoofdstuk 1
De anarchie van het internationale politieke systeem heeft als gevolg dat staten alles
doen om de eigen staat te beschermen tegen bedreigingen van andere staten. Dit leidt tot
een onvermijdelijke situatie die door professor John Herz het veiligheidsdilemma genoemd
is.46 Lawson beschrijft het veiligheidsdilemma als volgt:
“[T]he policies that any one government implements to build up its armed forces, to
mobilize its population, or to boost its economic productivity put other states at a stra-
tegic disadvantage. The others immediately take steps to catch up, which in turn un-
dermine whatever advantage had been gained by the first state. Consequently, states
find themselves either no better off than they were at the outset or – as a result of the
cost of armaments programmes and the hostility created by the cycle of action and
response – actually worse off.”47
Een tegenstrijdig gevolg van het veiligheidsdilemma is dat staten die streven naar meer veilig-
heid, uiteindelijk de relatieve mate van veiligheid verminderen doordat andere staten in een
reactie op de eerste staat ook de veiligheid verhogen.48 Als gevolg van het veiligheidsdilemma
kan een wapenwedloop ontstaan.49 Net als bij een wapenwedloop is het veiligheidsdilemma
een situatie waar staten tegen hun wil in terechtkomen, en waar zij als gevolg van het compe-
titieve karakter van het veiligheidsdilemma en het wantrouwen tegenover andere staten
moeilijk uit kunnen komen.
Naast het onderzoek van Waltz heeft professor Stephen Walt een belangrijke bijdrage
geleverd aan de theorie van het structureel realisme. Walt stelt dat er in plaats van een
machtsevenwicht, een balance of power, beter gesproken kan worden van een balance of
threat.50 Hij stelt dat “[…] states balance against the states that pose the greatest threat, and
the latter need not be the most powerful states in the system.”51 Volgens Walt sluiten staten
een bondgenootschap als reactie op de dreiging die de staten ervaren.52 Hierbij is het volgens
46 John H. Herz, “Idealist Internationalism and the Security Dilemma,” World Politics 2, no. 2 (1 januari 1950): 157. 47 Lawson, “International Relations Theory and the Middle East,” 21. 48 Wohlforth, “Realism,” 142. 49 Lawson, “International Relations Theory and the Middle East,” 21. 50 Stephen M. Walt, The Origins of Alliances (Ithaca, Londen: Cornell University Press, 1987), 5. In het vervolg van deze scriptie zal vanwege de afwezigheid van een Nederlandse vertaling van deze term het woord dreigingsevenwicht gebruikt worden. 51 Walt, The Origins of Alliances, 263 52 Stephen M. Walt, “Alliance Formation and the Balance of World Power,” International Security 9, no. 4 (1985): 3.
Hoofdstuk 1 | 16
Walt mogelijk dat staten een bondgenootschap sluiten met andere staten of actoren die het
eerst als een bedreiging zag.53
Walt identificeert vier vormen van dreiging die staten motiveren om bondgenootschap-
pen te sluiten: aggregate power of de totale macht van een staat, proximate power of geo-
grafische nabijheid, aanvalskracht en agressieve bedoelingen.54 De totale macht van een staat
houdt in dat van een groot land met grote militaire, technische en industriële capaciteiten een
grotere dreiging uitgaat dan van een land met minder capaciteiten.55 In het Midden-Oosten
zijn het echter de staten in de directe omgeving die een bedreiging vormen. Walt stelt dat “[…]
Middle East states have been far more sensitive to threats from proximate power than from
aggregate power: threats from states nearby are of greater concern than are threats from the
strongest powers in the international system.”56 De aanvalskracht van een staat is gerelateerd
aan de eerste vorm van dreiging, de totale macht van een staat. De aanvalskracht van een
staat beschrijft Walt als “[…] the ability to threaten the sovereignty or territorial integrity of
another state at an acceptable cost.”57 Een staat met een grote mate van totale macht heeft
ook een grotere aanvalskracht. Hoe groter de aanvalskracht van een vijandige staat, des te
groter de dreiging is die van deze staat uitgaat.58 Bij de vierde vorm van dreiging, wanneer een
staat agressieve bedoelingen heeft, wordt een staat niet als bedreiging gezien op basis van de
capaciteiten van die staat, maar op basis van de intenties van die staat. Intenties die als be-
dreigend worden gezien zijn het streven naar een uitbreiding van het grondgebied of de in-
vloedssfeer van een staat.59
Wanneer staten een bondgenootschap sluiten speelt ideologie hierbij volgens Walt een
ondergeschikte rol. Walt sluit hierbij aan op Waltz, die stelt dat dat bij het bestuderen van
relaties tussen staten alleen gekeken moet worden naar de capaciteiten van een staat. Eigen-
schappen als ideologie, regeringsvorm, tradities en doelstellingen moeten hierbij volgens
Waltz buiten beschouwing gelaten worden.60
53 Stephen M. Walt, “Who’s Afraid of a Balance of Power?,” Foreign Policy, 8 december 2017, https://foreign-policy.com/2017/12/08/whos-afraid-of-a-balance-of-power/, bezocht op 24 juni 2019. 54 Walt, The Origins of Alliances, 22. 55 Walt, The Origins of Alliances, 22. 56 Walt, The Origins of Alliances, 158. 57 Walt, The Origins of Alliances, 24. 58 Walt, The Origins of Alliances, 24. 59 Walt, The Origins of Alliances, 25-26. 60 Waltz, Theory of International Politics, 98-99.
17 | Hoofdstuk 1
Complex realisme
Anoushiravan Ehteshami en Raymond Hinnebusch, beiden professor in Internationale Betrek-
kingen, gebruiken voor hun analyse van de beleidsvorming in het Midden-Oosten een aange-
paste versie van het realisme, wat zij complex realisme noemen. De basis voor hun theorie is
het realisme. Aan de veronderstelling binnen het realisme dat staten in de eerste plaats stre-
ven naar het veiligstellen van hun eigen voortbestaan, voegen Ehteshami en Hinnebusch toe
dat sommige staten daarnaast ook streven naar regionaal leiderschap, internationale accep-
tatie en economische ontwikkeling. Het realisme schiet echter te kort om de politieke situatie
in het Midden-Oosten te verklaren, omdat het Midden-Oosten volgens Ehteshami en Hinne-
busch complexer is dan het realisme veronderstelt.61
Ehteshami en Hinnebusch stellen dat er in het Midden-Oosten verschillende factoren
zijn die de beleidsvorming van staten in de regio beïnvloeden. Deze factoren verschillen per
land en zijn afhankelijk van de periode waarin bepaalde gebeurtenissen zich afspelen. Het
buitenlandbeleid van Iran wordt sinds de vorige eeuw bepaald door bedreigingen voor de in-
terne stabiliteit van de staat en door geopolitieke rivaliteit. Deze percepties sluiten aan bij de
veronderstellingen van het realisme. Het Iraanse buitenlandbeleid werd in die periode echter
ook beïnvloed door factoren die binnen het realisme als minder belangrijk beschouwd wor-
den, namelijk in hoeverre het land afhankelijk is van de Verenigde Staten, in hoeverre het land
gedemocratiseerd is en de mate waarin het buitenlandbeleid gebruikt wordt door politieke
leiders om hun posities te versterken.62
Sektarisme
Het conflict tussen sjiitisch Iran en de soennitische Arabische landen in de regio wordt met
enige regelmaat voorgesteld als een sektarisch conflict, dat veroorzaakt wordt door de ideo-
logische verschillen tussen de sjiieten en de soennieten in de regio en dat sektarisme als the-
orie de verklaring zou zijn voor een groot deel van de conflicten in het Midden-Oosten.63 Deze
61 Anoushiravan Ehteshami en Raymond Hinnebusch, “Foreign Policymaking in the Middle East: Complex Real-ism,” in International Relations of the Middle East, onder redactie van Louise Fawcett (3e ed. Oxford: Oxford University Press, 2013), 225. 62 Ehteshami en Hinnebusch, “Foreign Policymaking in the Middle East: Complex Realism, 243. 63 Hussein Agha en Robert Malley, “The Middle East’s Great Divide Is Not Sectarianism,” The New Yorker, 11 maart 2019, https://www.newyorker.com/news/news-desk/the-middle-easts-great-divide-is-not-sectarianism, bezocht op 24 juni 2019.
Hoofdstuk 1 | 18
theorie heeft echter aanzienlijke tekortkomingen. Een voorbeeld is dat IS, een soennitische
groepering, vooral slachtoffers maakte onder de soennitische moslims in de regio.64
De door Iran geleidde As van Verzet wordt door de soennitische landen rondom Iran de
‘sjiitische halvemaan’ genoemd.65 Iran steunt echter niet alleen sjiitische actoren in de regio.
De Iraanse As van Verzet bestaat voor het grootste deel uit sjiitische actoren, maar dit heeft
volgens professor Daniel Byman van onderzoeksinstituut Brookings als reden dat het voor Iran
gemakkelijker is om samen te werken met sjiitische groeperingen omdat soennitische groe-
peringen niet geassocieerd willen worden met Iran.66 Byman sluit hierbij aan bij professor In-
ternationale Betrekkingen Gregory Gause III, die stelt dat “Sectarian groups naturally look to
their co-sectarians in the region for support – that is, Shi’a to Iran and Sunnis to Saudi Arabia
and Turkey.”67 Gause stelt dat sektarisme vooral een bottom-up proces is, waarbij groeperin-
gen in een conflict steun zoeken bij andere groeperingen of staten binnen zelfde sektarische
stroming.68
Sektarisme kan echter ook gezien worden als een top-down proces, waarbij sektarisme
door overheden gebruikt wordt om een bepaalde groep te mobiliseren of om een groep of
staat verdacht te maken. Saudi-Arabië en Iran hebben zich hier beide schuldig aan gemaakt.69
De steun van Iran aan voornamelijk sjiitische proxies draagt bij aan sektarische spannin-
gen in de regio.70 Iran heeft ontkend dat het sjiitische groeperingen steunt om sektarische
redenen, maar vanwege de Iraanse steun aan het sjiitische regime van Bashar al-Assad en aan
de sjiitische Houthi-rebellen in Jemen wordt Iran door de soennitische landen in de regio be-
schuldigd van het hebben van een sektarisch beleid.71
Sektarisme kan niet verklaren dat het sjiitische Iran samenwerkt met de soennitische
Taliban tegen de Afghaanse tak van IS, ISKP, die ook soennitisch is. Wanneer conflicten
64 Agha en Malley, “The Middle East’s Great Divide Is Not Sectarianism.” 65 International Crisis Group, “Iran’s Priorities in a Turbulent Middle East,” 4. 66 Daniel Byman, “Confronting Iran,” Survival 60. no. 1 (2 januari 2018): 112. 67 Gregory F. Gause III, “Ideologies, Alignments, and Underbalancing in the New Middle East Cold War.” Politics Symposium: Political Science & Politics 50, no. 3 (2017): 674. 68 Gause, “Ideologies, Alignments, and Underbalancing in the New Middle East Cold War,” 674. 69 Daniel Byman, “Sectarianism Afflicts the New Middle East.” Survival 56, no. 1 (2 januari, 2014): 79. Christoph Reuter, “Murad’s War: An Afghan face to the Syrian conflict,” Afghanistan Analysts Network, 26 juni 2015, https://www.afghanistan-analysts.org/murads-war-an-afghan-face-to-the-syrian-conflict/, bezocht op 18 juni 2019. 70 Byman, “Confronting Iran,” 112. 71 International Crisis Group, “Iran’s Priorities in a Turbulent Middle East,” 10. Byman, “Confronting Iran,” 115.
19 | Hoofdstuk 1
gebaseerd zouden zijn op sektarische achtergronden, zou men veronderstellen dat de Taliban
en ISKP samenwerken tegen Iran. Dit is echter niet het geval. De eerder beschreven theorie
van Gause dat groepen voornamelijk bondgenootschappen sluiten met groepen binnen de
eigen sektarische stroming sluit echter niet uit dat actoren die tot een verschillende ideolo-
gische stroming behoren geen bondgenootschap kunnen sluiten. Professor politicologie Mark
Haas stelt dat wanneer twee groepen die een verschillende ideologie aanhangen geconfron-
teerd worden met een derde groep die een ideologische bedreiging voor de andere twee groe-
pen vormt, deze eerste twee groepen hun ideologische verschillen opzijzetten om zich samen
te verzetten tegen de dreiging van de derde groep.72 De samenwerking tussen Iran en de Ta-
liban tegen ISKP bevestigt de theorie van Haas.
Niet-statelijke actoren
Niet-statelijke actoren (NSA) zijn groeperingen die in opstand komen tegen de legitimiteit van
een staat, vaak door middel van geweld. Het doel van NSA’s is het verzwakken van een staat
of het veroorzaken van een machtswisseling. Vanwege de vaak beperkte capaciteiten van
NSA’s wordt er gebruik gemaakt van onconventionele of asymmetrische middelen.73 NSA’s
kunnen onderverdeeld worden in vier categorieën: opstandelingen, terroristen, milities en ge-
organiseerde misdaad.74 Het gebruik maken van NSA’s kan voor een land verschillende voor-
delen hebben ten opzichte van een conventioneel leger. Zo zijn NSA’s mobieler en kunnen ze
in het geheim opereren. Daarnaast zijn deze groeperingen niet gebonden aan de wet en recht-
spraak die in een staat gelden, waardoor ze een groot gevaar kunnen vormen voor de veilig-
heid van een staat.75
Iran wordt gezien als een van de meest actieve sponsors van NSA’s.76 De steun aan ge-
wapende groeperingen in de regio is begonnen na de Islamitische Revolutie.77 Volgens jurist
Keith Petty steunt Iran NSA’s over de hele wereld, waaronder Hezbollah en Hamas. Deze steun
aan NSA’s in verschillende landen – en met name in het Midden-Oosten – heeft als doel de
72 Gause, “Ideologies, Alignments, and Underbalancing in the New Middle East Cold War,” 674. Mark L. Haas, “Ideological Polarity and Balancing in Great Power Politics.” Security Studies 23, no. 4 (2 oktober, 2014): 732. 73 Richard H. Schultz, Douglas Farah, Itamara V. Lochard, “Armed Groups: A Tier-One Security Priority,” USAF Institute for National Security Studies, INSS Occasional Paper 57 (2004), 16-17. 74 Schultz, Farah, Lochard, “Armed Groups,” 16. 75 Schultz, Farah, Lochard, “Armed Groups,” 13-14. 76 Devore, “Exploring the Iran-Hezbollah Relationship,” 90. 77 Daniel Byman, “Confronting Iran,” Survival 60, no. 1 (2 januari 2018): 108.
Hoofdstuk 1 | 20
uitbreiding van de Iraanse invloed in het Midden-Oosten en het inperken van de invloed van
de Arabische landen in de regio. Daarnaast maakt Iran gebruik van proxies om Israël te bestrij-
den en om de invloed van de Verenigde Staten in de regio, en met name in buurlanden Irak
en Afghanistan, tegen te gaan.78
De samenwerking met niet-statelijke gewapende groeperingen heeft voor Iran meer-
dere voordelen. Door samen te werken met deze groeperingen kan Iran de legitimiteit van
een staat ondermijnen zonder het gebruik van openlijk geweld.79 Ook is Iran niet direct be-
trokken bij conflicten, waardoor het minder nadelige gevolgen ondervindt als gevolg van ge-
wapende conflicten, waaronder schade aan bezit en verlies van mensenlevens, en kan het
land in mindere mate verantwoordelijk gehouden worden voor aanvallen op andere staten.80
Daarnaast kan Iran door het inzetten van proxies de invloed in de landen van herkomst van
deze proxies uitbreiden. Zodoende kon Iran door het inzetten van proxies afkomstig uit Afgha-
nistan, Pakistan en Irak in de strijd tegen IS de invloed in die drie landen uitbreiden doordat
de strijders een band hadden opgebouwd met Iran.81
De Iraanse proxies worden echter door andere landen in de regio gezien als een bedrei-
ging voor de eigen staatsveiligheid.82 Deze landen zien de Iraanse steun aan proxies als een
bewijs dat Iran nog steeds als doel heeft de Islamitische revolutie naar de omliggende landen
over te brengen. Voor Iran dient het gebruik van proxies echter voornamelijk strategische
doeleinden.83
Conclusie
De politieke handelingen van staten zijn te verklaren door de theorieën van het realisme. Het
realisme stelt dat de mondiale politiek in een staat van anarchie verkeert, en dat staten
daarom vooral gericht zijn op het beschermen van de eigen belangen.84 Het realisme is uiter-
mate geschikt om de politieke handelingen van Iran te verklaren. Iran is een pragmatische
78 Petty, “Veiled Impunity,” 191-192. International Crisis Group, “Iran’s Priorities in a Turbulent Middle East,” 4. 79 Petty, “Veiled Impunity,” 193-194. 80 Petty, “Veiled Impunity,” 192. Byman, “Confronting Iran,” 109. 81 Byman, “Confronting Iran,” 111. 82 Schultz, Farah, Lochard, “Armed Groups,” 13, 14. 83 Byman, “Confronting Iran,” 112. Nasr, “Iran Among the Ruins,” 3. 84 Wohlforth, “Realism,” 133, 135.
21 | Hoofdstuk 1
actor, die vooral streeft naar het voortbestaan van de eigen staat.85 De bondgenootschappen
die Iran gesloten heeft met niet-statelijke actoren in de regio zijn volgens de realistische the-
orieën van Waltz en Walt een gevolg van de machtsbalans of het dreigingsevenwicht tussen
staten.86 Uit de samenwerking van Iran met zowel soennitische als sjiitische actoren is in dit
hoofdstuk gebleken dat het concept sektarisme deze verhoudingen niet kan verklaren. Staten
sluiten vooral bondgenootschappen binnen de eigen sektarische stroming, maar wanneer ac-
toren die een verschillende sektarische stroming aanhangen met dezelfde bedreiging gecon-
fronteerd worden zullen de sektarische verschillen ondergeschikt zijn aan de strategische
voordelen die een samenwerking te bieden heeft.87
De samenwerking met niet-statelijke actoren biedt Iran verschillende voordelen. Door
samenwerking met NSA’s is Iran niet direct betrokken bij een conflict en daarmee ook niet
direct verantwoordelijk voor de gevolgen. Ook kan Iran door deze samenwerking de invloed
in de regio uitbreiden.88
85 Hinnebusch en Ehteshami, The Foreign Policies of Middle East States, 284. 86 Walt, The Origins of Alliances, 5. 87 Gause, “Ideologies, Alignments, and Underbalancing in the New Middle East Cold War,” 674. Haas, “Ideological Polarity and Balancing in Great Power Politics,” 732. 88 Petty, “Veiled Impunity,” 192-194.
Hoofdstuk 2 | 22
Hoofdstuk 2 | Iran
Om inzicht te krijgen in de Iraanse steun aan proxies in de regio is het noodzakelijk om eerst
de positie van Iran in het Midden-Oosten te bestuderen. Dit hoofdstuk zal ingaan op de positie
van Iran in de regio en de factoren die het Iraanse buitenland- en defensiebeleid beïnvloeden.
Vervolgens zullen in dit hoofdstuk de Iraanse forward-defense doctrine en de Iraanse in-
vloedssfeer in het Midden-Oosten behandeld worden.
De positie van Iran in het Midden-Oosten
Iran in het machtsevenwicht in het Midden-Oosten/de regio
Iran is geïsoleerd in het Midden-Oosten. Een groot deel van de Arabische landen in de regio
zien Iran als bedreiging.89 De uitbreiding van de Iraanse invloedssfeer zou een gevaar voor de
veiligheid van zowel de regio als de nationale veiligheid van individuele staten vormen.90 Te-
gelijkertijd ervaart Iran een gevoel van onveiligheid als gevolg van de isolatie in de regio.91 De
relatie tussen Iran en de omliggende landen wordt vaak verklaard door middel van het machts-
evenwicht in de regio.92 Dit machtsevenwicht raakte in de jaren ’70 en ’80 gedestabiliseerd als
gevolg van het streven van individuele staten in de regio om hun machtspositie te verster-
ken.93 Als gevolg van verschillende verschuivingen van het machtsevenwicht is er sprake van
een competitie tussen Iran en de Arabische landen in het Midden-Oosten om de positie van
89 International Crisis Group, “Iran’s Priorities in a Turbulent Middle East,” 2. 90 Marc Lynch, “The New Arab Order: Power and Violence in Today's Middle East,” Foreign Affairs 97, no. 5 (2018): 5. 91 Suzanne Maloney, “The Roots and Evolution of Iran’s Regional Strategy,” Atlantic Council, Brent Scowcroft Center on International Security, Issue Brief, september 2017, https://www.atlanticcouncil.org/publications/is-sue-briefs/the-roots-drivers-and-evolution-of-iran-s-regional-strategy, bezocht op 10 juni 2019, 9. International Crisis Group, “Iran’s Priorities in a Turbulent Middle East,” 2. 92 Thomas Juneau, “Iran Under Rouhani: Still Alone in the World,” Middle East Policy 21, no. 4 (december 2014): 97. Wehrey, Kaye, Watkins, Martini en Guffey, The Iraq Effect, 19. Frederic Wehrey, Theodore W Karasik, Alireza Nader, Jeremy Ghez, Lydia Hansell en Robert A. Guffey, Saudi-Iranian Relations Since the Fall of Saddam - Rivalry, Cooperation, and Implications for U.S. Policy (RAND Corpo-ration, 2009), 1. Raymond Hinnebusch en Anoushiravan Ehteshami, The Foreign Policies of Middle East States: The Middle East in the International System (Boulder, CO, 2002), 18. 93 Hinnebusch en Ehteshami, The Foreign Policies of Middle East States, 20-21.
23 | Hoofdstuk 2
hegemoniale macht.94 In de Golfregio is er sprake van een competitie tussen Iran en de Golf-
staten, waarbij Iran zichzelf ziet als de hegemoniale macht in de Golfregio.95
Om de huidige verhoudingen tussen Iran en de omliggende landen in de regio te begrij-
pen is het noodzakelijk om terug te gaan naar de Islamitische Revolutie in Iran, die plaatsvond
in 1978 en 1979. Deze revolutie zorgde voor een ineenstorting van het machtsevenwicht in de
regio en vormde daarmee een keerpunt in de verhoudingen tussen Iran en de andere landen
in de regio.96 Het politieke systeem van Iran veranderde tijdens de revolutie van een monar-
chie naar een Islamitische republiek en het buitenlandbeleid van Iran onderging aanzienlijke
veranderingen.97 In de eerste tien jaar na de revolutie, in de periode dat ayatollah Khomeini
de hoogste leider van Iran was, werd het Iraanse buitenlandbeleid gekenmerkt door twee ele-
menten: een afkeer van het Westen, met name de Verenigde Staten en Israël, en het expor-
teren van de islamitische revolutie.98 Het exporteren van de revolutie hield in dat Iran de isla-
mitische revolutie over wilde brengen naar de omliggende landen in de regio door middel van
financiële en militaire steun aan gewapende groeperingen en het verspreiden van propa-
ganda.99 Het verspreiden van de revolutie uitte zich in een toenemende Iraanse inmenging in
verschillende landen door het mobiliseren van sjiitische moslims in het Midden-Oosten. De
revolutie zette de sjiitische minderheden in onder andere Koeweit, Bahrein, Saudi-Arabië en
Irak aan tot protesten tegen de regering.100 In 1982 droeg Iran bij aan de totstandkoming van
Hezbollah in Libanon en sloot het een bondgenootschap met de Syrische president Hafez al-
Assad.101 De protesten en de toenemende Iraanse invloed in verschillende landen in de regio
94 Frederic Wehrey, Dalia Dassa Kaye, Jessica Watkins, Jeffrey Martini en Robert A. Guffey, The Iraq Effect: The Middle East After the Iraq War (RAND Corporation, 2010), 18. Louise Fawcett, “States and Sovereignty in the Middle East: Myths and Realities,” International Affairs 93, no. 4 (juli 2017): 792. 95 Juneau, “Iran Under Rouhani: Still Alone in the World,” 97. 96 Hinnebusch en Ehteshami, The Foreign Policies of Middle East States, 60. Hinnebusch en Ehteshami, The Foreign Policies of Middle East States, 283. 97Seyed Mohammad Houshisadat, “Dialectics of Post-1979 Iranian Foreign Policy in West Asia,” International Studies 55, no. 4 (2018): 315-316. 98 Eva Patricia Rakel, “Iranian Foreign Policy since the Iranian Islamic Revolution: 1979-2006,” Perspectives on Global Development and Technology 6, no. 1-3 (2007): 160. Houshisadat, “Dialectics of Post-1979 Iranian Foreign Policy in West Asia,” 318-319. 99 Rakel, “Iranian Foreign Policy since the Iranian Islamic Revolution,” 167. The New York Times, “AROUND THE WORLD; Khomeini Urges Export of Iranian Revolution, Archives, 15 ok-tober 1981, https://www.nytimes.com/1981/10/15/world/around-the-world-khomeini-urges-export-of-ira-nian-revolution.html, bezocht op 3 juni 2019. 100 Maloney, “The Roots and Evolution of Iran’s Regional Strategy,” 5, 8. 101 International Crisis Group, “Iran’s Priorities in a Turbulent Middle East,” 2.
Hoofdstuk 2 | 24
zorgde bij de Arabische landen rondom Iran voor onrust.102 Deze landen, met name de Golf-
staten, zagen de toenemende Iraanse invloed in de regio als een gevaar voor de eigen natio-
nale veiligheid en stabiliteit.103
Als gevolg van de Islamitische Revolutie raakte Iran na 1979 steeds meer geïsoleerd in
de regio en ook in de internationale politiek. Kort na de revolutie, in 1980, brak de Iran-Ira-
koorlog uit. Bijna alle landen in de regio – behalve Irans bondgenoten Syrië en Oman – en de
Westerse landen schaarden zich in de oorlog achter Irak om een overwinning van Iran en daar-
mee de verspreiding van de ideologie van de Islamitische Revolutie te voorkomen. De oorlog
eindigde in 1988 met een wapenstilstand.104 Doordat Iran er tijdens de Iran-Irakoorlog nage-
noeg alleen voor stond heeft deze oorlog grote gevolgen gehad voor Irans perceptie van vei-
ligheid in de regio.105
In 1981 werd de Gulf Cooperation Council (GCC) opgericht door Saudi-Arabië, Koeweit,
Bahrein, Qatar, Oman en de Verenigde Arabische Emiraten. De GCC had als doel de samen-
werking tussen de Golfstaten op het gebied van economische ontwikkeling en veiligheid te
vergroten. De GCC werd opgericht in reactie op het gevaar dat de Iran-Irakoorlog voor de
kwetsbare Golfstaten vormde en om de invloed van de Sovjet-Unie in de regio tegen te
gaan.106
De aanval op Irak in 2003 door een internationale coalitie onder leiding van de Verenigde
Staten veroorzaakte een verschuiving van het machtsevenwicht in de regio.107 Tot dat mo-
ment was Irak Irans voornaamste vijand in het Midden-Oosten. Dit was vooral een gevolg van
de herinneringen aan de Iran-Irakoorlog waarin Irak Iran binnenviel en chemische wapens ge-
bruikte tegen Iran.108 Nadat de Iraakse president Saddam Hoessein in 2003 verslagen werd
Itamar Rabinovich, “How Iran’s regional ambitions have developed since 1979,” Brookings, 24 januari 2019, https://www.brookings.edu/blog/order-from-chaos/2019/01/24/how-irans-regional-ambitions-have-devel-oped-since-1979/, bezocht op 4 juni 2019. 102 Hinnebusch en Ehteshami, The Foreign Policies of Middle East States, 47. 103 International Crisis Group, “Iran’s Priorities in a Turbulent Middle East,” 2. 104 International Crisis Group, “Iran’s Priorities in a Turbulent Middle East,” 2. Hinnebusch en Ehteshami, The Foreign Policies of Middle East States, 338. Rakel, “Iranian Foreign Policy since the Iranian Islamic Revolution,” 169. 105 Nasr, “Iran Among the Ruins,” 2-3. 106 F. Gregory Gause III, “The International Politics of the Gulf,” in International Relations of the Middle East, onder redactie van Louise Fawcett (3e ed. Oxford: Oxford University Press, 2013), 294. Walt, The Origins of Alliances, 270. 107 Wehrey, Karasik, Nader, Ghez, Hansell en Guffey, Saudi-Iranian Relations Since the Fall of Saddam, 1. 108 Daniel Byman, Shahram Chubin, Anoushiravan Ehteshami en Jerrold Green, “Iran's Security Policy in the Post-Revolutionary Era,” RAND Corporation, 2001, 55.
25 | Hoofdstuk 2
door de internationale coalitie maakte de dreiging van het Iraakse regime plaats voor een
nieuwe dreiging voor Iran, namelijk de aanwezigheid van de Verenigde Staten. Hierdoor werd
Iran niet alleen aan de oostelijke grens geconfronteerd met de Verenigde Staten, sinds de
invasie van Afghanistan, maar bevonden zij zich nu ook aan Irans westelijke grens. De ver-
schuiving van het machtsevenwicht die de invasie van Irak veroorzaakte was echter in het
voordeel van Iran.109 Doordat het tegenover Iran vijandige regime van Irak uitgeschakeld was,
kon Iran door samenwerking met sjiitische groeperingen in Irak de invloed in het land vergro-
ten.110 De Irakoorlog had ook gevolgen voor de verhoudingen tussen Iran en Saudi-Arabië.
Saudi-Arabië zag de toenemende invloed van Iran in Irak als een poging van Iran om de regio-
nale machtspositie te versterken.111 Nadat Irak verslagen was namen de rivaliteit en competi-
tie om de positie van dominante staat tussen Saudi-Arabië en Iran, de twee grootste staten in
de regio, toe.112
De opstanden van de Arabische Lente in 2010 en 2011 veroorzaakten opnieuw een ver-
schuiving van het machtsevenwicht in de regio.113 Doordat de voormalige machthebbers in de
regio, Egypte en Syrië, verzwakt waren geraakt door opstanden tegen de regering verschoof
het machtsevenwicht in de richting van de Golfstaten en Iran.114 De opstanden van de Arabi-
sche Lente en de daaropvolgende conflicten en burgeroorlogen hebben onder de Arabische
staten geleid tot angst voor nieuwe conflicten en een gevoel van onveiligheid. Daarnaast vre-
zen deze staten voor een uitbreiding van de Iraanse invloedssfeer in de regio als gevolg van
de machtsvacuüms die ontstaan zijn.115 Iran profiteerde van de regionale instabiliteit na de
Irakoorlog en de opstanden van de Arabische Lente door de invloed uit te breiden in Irak en
Jemen door het steunen van sjiitische oppositiegroepen en in Syrië door het regime van pre-
sident Assad te steunen in de strijd tegen gewapende oppositiegroepen en IS.116
109 Ehteshami en Hinnebusch, “Foreign Policymaking in the Middle East: Complex Realism,” 235. 110 Matteo Legrenzi en Fred H. Lawson, “Iran and Its Neighbors Since 2003: New Dilemmas,” Middle East Policy 21, no. 4 (december 2014): 105. Byman, “Confronting Iran,” 109. 111 F. Gregory Gause III, Saudi Arabia: Iraq, Iran, the Regional Power Balance, and the Sectarian Question,” Stra-tegic Insights 4, no. 2 (maart 2007), https://core.ac.uk/download/pdf/36704532.pdf, bezocht op 10 juni 2019. 112 Juneau, “Iran Under Rouhani: Still Alone in the World,” 94-95. 113 Lynch, “The New Arab Order: Power and Violence in Today's Middle East,” 1, 3. 114 Lynch, “The New Arab Order: Power and Violence in Today's Middle East,” 1. Fawcett, “States and Sovereignty in the Middle East: Myths and Realities,” 793. 115 Lynch, “The New Arab Order: Power and Violence in Today's Middle East,” 4. 116 Nasr, “Iran Among the Ruins,” 3.
Hoofdstuk 2 | 26
Als gevolg van de positie van Iran en de Golfstaten in het machtsevenwicht in de regio
is er sprake van een veiligheidsdilemma.117 Professor Politicologie en Internationale Betrek-
kingen Marc Lynch beschrijft het wederzijdse wantrouwen tussen Iran en de Arabische landen
in het Midden-Oosten en het gevoel van onveiligheid als uiting van het veiligheidsdilemma.
Lynch stelt dat “[…] the more that Arab states do to confront Iran, the stronger it becomes.”118
Iran wil de eigen veiligheid vergroten door het uitbreiden van de invloedssfeer in het Midden-
Oosten, maar omdat de buurlanden van Iran dit als een bedreiging voor de eigen staat zien
nemen ze tegenmaatregelen om de Iraanse invloed in de regio te beperken. Deze tegenmaat-
regelen worden dan weer door Iran als een bedreiging gezien. Uiteindelijk neemt voor geen
van de betrokken partijen de relatieve veiligheid toe.119
De Golfstaten hebben Iran vaak van steun aan oppositiegroepen beschuldigd terwijl Iran
daar op dat moment (nog) niet mee samenwerkte. Iran kreeg zo de schuld van interne proble-
men van de Golfstaten. Deze beschuldigingen van samenwerking met Iran en de maatregelen
die als gevolg daarvan tegen deze oppositiegroepen genomen werden leidde soms echter wel
tot een daadwerkelijke samenwerking van deze oppositiegroepen met Iran.120 Een vergelijk-
bare situatie deed zich voor bij Qatar. In juni 2017 verbraken Saudi-Arabië, de Verenigde Ara-
bische Emiraten, Bahrein en Egypte de diplomatieke, economische en toeristische betrekkin-
gen met Qatar nadat zij het land beschuldigd hadden van het steunen van terroristische groe-
peringen en banden met Iran.121 Qatar ontkende de beschuldigingen, maar haalde als reactie
op deze beschuldigingen en het verbreken van de diplomatieke banden met de drie Golfstaten
en Egypte de banden met Iran aan.122
Het regionale beleid van Iran
De ervaring van isolatie tijdens de Iran-Irakoorlog en het wantrouwen ten opzichte van de
omliggende Arabische landen, Israël en de Verenigde Staten hebben ertoe geleid dat de
Iraanse leiders vrezen dat het voortbestaan van de Islamitische republiek bedreigd wordt door
117 Juneau, “Iran Under Rouhani: Still Alone in the World,” 97. 118 Lynch, “The New Arab Order: Power and Violence in Today's Middle East,” 5. 119 Lynch, “The New Arab Order: Power and Violence in Today's Middle East,” 4, 5. 120 Kenneth M. Pollack en Bilal Y. Saab, “Countering Iran.” The Washington Quarterly 40, no. 3 (3 juli 2017): 99-100. 121 “Factbox: Arab states issue ultimatum to Qatar to meet list of demands,” Reuters, 23 juni 2017, https://www.reuters.com/article/us-gulf-qatar-factbox/factbox-arab-states-issue-ultimatum-to-qatar-to-meet-list-of-demands-idUSKBN19E1PC, bezocht op 7 juni 2019 122 Byman, “Confronting Iran,” 121.
27 | Hoofdstuk 2
deze landen. Als gevolg van deze perceptie is het hoogste doel van het Iraanse buitenlandbe-
leid het beschermen van het voortbestaan van het Iraanse regime.123
In de loop van de jaren raakte in Iran de ideologie van de Islamitische Revolutie, het
exporteren van de revolutie naar de omliggende landen, steeds meer naar de achtergrond en
ontstond een meer pragmatisch buitenlandbeleid dat gericht is op nationale belangen.124 Het
uitbreiden van de Iraanse invloedssfeer in de regio staat echter sinds de Islamitische Revolutie
nog steeds centraal in het Iraanse buitenlandbeleid.125 Waar dit kort na de revolutie als doel
had om de revolutie naar andere landen in de regio te exporteren is dit later een middel ge-
worden om de nationale veiligheid te vergroten.
Professor Internationale Betrekkingen Thomas Juneau omschrijft de isolatie van Iran in
de regio als “strategische eenzaamheid.” Juneau identificeert vier gevolgen van deze een-
zaamheid die bepalend zijn voor het Iraanse buitenlandbeleid.126 In de eerste plaats ervaren
de Iraanse leiders een gevoel van omcirkeling door rivaliserende machten in de regio en zien
ze deze omcirkeling als een bron van bedreiging voor de eigen belangen in de regio.127 In de
tweede plaats wordt het Iraanse buitenlandbeleid bepaald door het wantrouwen van de
Iraanse leiders ten opzichte van de regionale en internationale politiek, wat het gevolg is van
de dreiging die Iran ervaart.128 Het derde gevolg van deze eenzaamheid is dat Iran als gevolg
van de dreiging die het vanuit de directe buurlanden ervaart ervoor kiest om bondgenoot-
schappen te sluiten met landen die grenzen aan de landen die direct rondom Iran liggen.129
Het vierde aspect dat bepalend is voor het Iraanse buitenlandbeleid is dat de landen rondom
Iran het land volgens Juneau zien als “[…] an ambitious regional actor whose quest to maxim-
ize its power and security can only come, at least partly, at the expense of their own interests
and ambitions.”130 Dit heeft als gevolg dat deze landen een bedreiging vanuit Iran ervaren en
maatregelen nemen om het eigen land te beschermen tegen het vermeende gevaar dat Iran
vormt.131
123 Maloney, “The Roots and Evolution of Iran’s Regional Strategy,” 10. 124 Byman, “Confronting Iran,” 109. Rakel, “Iranian Foreign Policy since the Iranian Islamic Revolution,” 168. 125 Maloney, “The Roots and Evolution of Iran’s Regional Strategy,” 2. 126 Juneau, “Iran Under Rouhani: Still Alone in the World,” 92-93. 127 Juneau, “Iran Under Rouhani: Still Alone in the World,” 93. 128 Juneau, “Iran Under Rouhani: Still Alone in the World,” 93. 129 Juneau, “Iran Under Rouhani: Still Alone in the World,” 93. 130 Juneau, “Iran Under Rouhani: Still Alone in the World,” 93. 131 Juneau, “Iran Under Rouhani: Still Alone in the World,” 93.
Hoofdstuk 2 | 28
Naast de door Juneau genoemde implicaties die de eenzaamheid en het gevoel van on-
veiligheid van Iran heeft voor het Iraanse buitenlandbeleid zijn er andere factoren die een rol
spelen in het regionale beleid. Iran streeft net als Saudi-Arabië, Turkije en Israël naar een he-
gemoniale positie in het Midden-Oosten. Dit heeft als gevolg dat het Iraanse buitenlandbeleid
erop gericht is de regionale positie te versterken.132 Daarnaast wordt het Iraanse regionale
beleid beïnvloed door een gebrek aan economische en militaire middelen om de nationale
veiligheid te beschermen tegen de vermeende dreiging van de andere landen in de regio.
Als gevolg van de isolatie en het gevoel van onveiligheid in de regio, in combinatie met
het grote verschil in militaire capaciteiten in vergelijking met omliggende landen, is het regio-
nale beleid van Iran erop gericht om een netwerk van staten en niet-statelijke gewapende
groeperingen te creëren om zich te verdedigen tegen externe bedreigingen. Dit netwerk
wordt door de Iraanse leiders de As van Verzet genoemd.133 Iran maakte gebruik van de insta-
biliteit van de regio na de Irakoorlog, de Arabische Lente en de strijd tegen IS, om de invloed
in de regio uit te breiden en de positie in staten met een machtsvacuüm te versterken. De
destabilisatie van de regio leidde ertoe dat Iran de As van Verzet kan uitbreiden.134
Forward Defense
In het regionale beleid van Iran staat de forward-defense doctrine centraal. Het begrip for-
ward-defense wordt in The Oxford Essential Dictionary of the U.S. Military beschreven als “a
U.S. strategic concept which calls for containing or repulsing military aggression as close to
the original line of contact as possible so as to defend the entire territory of a nation or alli-
ance.”135 Iran maakt hierbij gebruik van proxies, niet-statelijke gewapende groeperingen, die
bedreigingen voor de Iraanse nationale veiligheid ver bij buiten de Iraanse grenzen bestrijden
of uitschakelen, zonder dat Iran hier zelf direct bij betrokken is.136 Door de forward-defense
doctrine kan Iran de strategische diepte van het land vergroten. Dit houdt in dat Iran de front-
linie van een conflict door middel van proxies ver bij de eigen landsgrenzen vandaan kan
132 Fawcett, “States and Sovereignty in the Middle East: Myths and Realities,” 792-793. International Crisis Group, “Iran’s Priorities in a Turbulent Middle East,” 5. 133 International Crisis Group, “Iran’s Priorities in a Turbulent Middle East,” 4. Bahgat, “The Brewing War between Iran and Israel: Strategic Implications,” 68-69. 134 Mohseni en Kalout, “Iran’s Axis of Resistance Rises.” 135 “Forward Defense.” The Oxford Essential Dictionary of the U.S. Military (Oxford University press: 2001), https://www.oxfordreference.com/abstract/10.1093/acref/9780199891580.001.0001/acref-9780199891580-e-3149?rskey=pVOfD7&result=1, bezocht op 5 juni 2019. 136 International Crisis Group, “Iran’s Priorities in a Turbulent Middle East,” 4.
29 | Hoofdstuk 2
houden.137 Iran maakte van deze doctrine gebruik in de strijd tegen IS, door steun aan proxies
en bondgenoten, zodat het niet uitliep tot een gevecht tussen Iraanse troepen en IS aan de
grens van Iran.138
De forward-defense doctrine combineert de steun aan niet-statelijke gewapende groe-
peringen en asymmetrische oorlogsvoering, zodat Iran kan compenseren voor het verschil in
defensie-uitgaven in vergelijking met andere landen in de regio en het feit dat het onder buur-
landen weinig bondgenoten heeft.139
Asymmetrische oorlogsvoering is een manier van oorlogsvoeren waarbij er sprake is van
een aanzienlijk verschil in grootte en capaciteiten tussen de betrokken partijen. Het woorden-
boek van het Ministerie van Defensie van de Verenigde Staten beschrijft asymmetrische oor-
logsvoering als “[…] the application of dissimilar strategies, tactics, capabilities, and methods
to circumvent or negate an opponent’s strengths while exploiting his weaknesses.”140 Iran
maakt gebruik van asymmetrische oorlogsvoering door middel van bondgenootschappen met
andere staten en NSA’s, die de confrontatie aangaan met Irans tegenstanders. Deze NSA’s zijn
vaak kleiner en hebben minder capaciteiten dan de legers van de tegenstanders, maar hebben
ander eigenschappen waarmee zij hiervoor kunnen compenseren.141
De Iraanse invloedssfeer in het Midden-Oosten
De Iraanse Revolutionaire Garde
De Iraanse Revolutionaire Garde (IRG) speelt een aanzienlijke rol in het Iraanse regionale be-
leid. De IRG werd na de Islamitische Revolutie in 1979 opgericht en opereert naast het gewone
Iraanse leger dat stamt uit de tijd van voor de revolutie.142 De IRG is zowel een militaire als
137 International Crisis Group, “Iran’s Priorities in a Turbulent Middle East,” 13. Alex Vatanka, “The Mystery of Iran’s “Strategic Depth” Policy in Syria,” Middle East Institute, 26 januari 2017, https://www.mei.edu/publications/mystery-irans-strategic-depth-policy-syria, bezocht op 13 juni 2019. 138 Nasr, “Iran Among the Ruins,” 3. 139 International Crisis Group, “Iran’s Priorities in a Turbulent Middle East,” 2, 4. Bahgat, “The Brewing War between Iran and Israel: Strategic Implications,” 68-69. 140 Joint Chiefs of Staff, “DOD Dictionary of Military and Associated Terms,” Homeland Security Digital Library, juni 2018, https://www.hsdl.org/?abstract&did=813130, bezocht op 18 juni 2019, 22. 141 Bahgat, “The Brewing War between Iran and Israel: Strategic Implications,” 69. Joint Chiefs of Staff, “DOD Dictionary of Military and Associated Terms,” 22. 142 Frederic Wehrey, Nora Bensahel, Kim Cragin, Jerrold D. Green, Dalia Dassa Kaye, Nadia Oweidat, David E. Thaler, Jennifer Li, Dangerous but Not Omnipotent: Exploring the Reach and Limitations of Iranian Power in the Middle East (Rand Corporation, 2009), 44.
Hoofdstuk 2 | 30
een paramilitaire organisatie en staat onder het bevel van Irans hoogste leider Ayatollah Kha-
menei.143
De IRG is verantwoordelijk voor de relatie tussen Iran en Irans proxies in verschillende
landen in het Midden-Oosten.144 Een belangrijk onderdeel binnen de IRG is de Quds-brigade,
de elite-eenheid van de IRG die de Iraanse proxies bewapent en traint.145 De bevelhebber van
de Quds-brigade, generaal-majoor Qassem Soleimani is verantwoordelijk voor het opzetten
en in standhouden van de As van Verzet. In een tekstbericht in 2008 aan toenmalig generaal
van de Verenigde Staten in Irak vermeldde Soleimani: “I, Qassem Suleimani, control the policy
for Iran with respect to Iraq, Lebanon, Gaza, and Afghanistan.”146 Na de Amerikaanse invasie
van Irak was Soleimani verantwoordelijk voor Iraakse sjiitische milities die een proxyoorlog
voerden met de Amerikaanse troepen. Later, toen de Iraakse regering zich geconsolideerd
had, was de IRG direct betrokken bij het aan de macht komen van toenmalig president Jalal
Talabani.147
Irak
De invasie in Irak in 2003 was het beginpunt van een uitbreiding van de Iraanse invloedssfeer
in de regio.148 Volgens politicoloog Mohsen Milani had Iran vier hoofddoelen in Irak na 2003.
In de eerste plaats wilde Iran voorkomen dat het nieuwe Iraakse bewind gedomineerd zou
worden door soennitische beambten met anti-Iraanse sentimenten en wilde Iran een terug-
keer van de Baath-partij, de partij van Saddam Hussein, voorkomen.149 In de tweede plaats
wilde Iran de sjiitische meerderheid in Irak, die lange tijd onderdrukt was geweest onder het
bewind van Saddam Hussein, steunen.150 Daarnaast wilde Iran niet dat Irak uiteen zou vallen
en wilde Iran voorkomen dat Iraaks Koerdistan onafhankelijk zou worden, omdat dat de
143 Byman, “Confronting Iran,” 113. 144 Byman, “Confronting Iran,” 109. Wehrey, Bensahel, Cragin, Green, Kaye, Oweidat, Thaler, Li, Dangerous but Not Omnipotent, 46-47. 145 Nasr, “Iran Among the Ruins,” 3. Ali Soufan, “Qassem Soleimani and Iran’s Unique Regional Strategy,” CTC Sentinel 11. No. 10 (November 2018): 2. 146 Martin Chulov, “Qassem Suleimani: the Iranian general 'secretly running' Iraq,” The Guardian, 28 juli 2011, https://www.theguardian.com/world/2011/jul/28/qassem-suleimani-iran-iraq-influence, bezocht op 14 juni 2019. 147 Soufan, “Qassem Soleimani and Iran’s Unique Regional Strategy,” 3. Dexter Filkins, “The Shadow Commander,” The New Yorker, 23 september 2013, https://www.newyorker.com/magazine/2013/09/30/the-shadow-commander, bezocht op 14 juni 2019. 148 Mohseni en Kalout, “Iran’s Axis of Resistance Rises.” 149 Mohsen Milani, “Iran, the Status Quo Power,” Current History 104, no. 678 (1 januari 2005): 33. 150 Milani, “Iran, the Status Quo Power,” 34.
31 | Hoofdstuk 2
Iraanse Koerden zou stimuleren om tegen Teheran in opstand te komen.151 Tot slot streefde
Iran ernaar de invloed in Irak uit te breiden door het opvullen van het ontstane machtsvacuüm
en door middel van steun aan sjiitische politieke groepen.152 Naast het uitbreiden van de As
van Verzet had Iran meerdere belangen in het uitbreiden van de invloed in Irak. Iran ziet een
instabiel Irak als een bedreiging voor de eigen stabiliteit en wil daarom een verdere destabili-
satie van het land voorkomen.153 Het is echter ook in het belang van Iran dat Iraakse regering
niet te sterk wordt en zo opnieuw een bedreiging voor Iran kan vormen, zoals dat tijdens de
Iran-Irakoorlog het geval was.154 Daarnaast wilde Iran door de invloed binnen de Iraakse rege-
ring uit te breiden voorkomen dat de Verenigde Staten permanente bases zouden stichtten in
Iran.155 Iran ziet de aanwezigheid van de Amerikaanse troepen in Irak als een bedreiging en
vreesde na de invasie van Irak dat dat zou leiden tot een aanval van de Verenigde Staten op
Iran, met een machtswisseling in Teheran als gevolg.156
Nadat de Iraakse regering gestabiliseerd was ontstond er echter een toenemende onte-
vredenheid onder zowel de Iraakse regering als de bevolking over de Iraanse invloed in het
land.157 De confrontatie met IS in Irak, die begon in 2014, bood Iran nieuwe mogelijkheden
om de invloed in Irak uit te breiden.158 Doordat het Iraakse leger ernstig verzwakt was door
de strijd tegen IS sloten veel Iraakse strijders zich aan bij paramilitaire groepen die tegen IS
vochten. Deze milities werden verenigd onder de Popular Mobilisation Forces (PMF, ook wel
Popular Mobilisation Units, PMU), waarbij Iran een grote rol heeft gespeeld in het opzetten
ervan en het leveren van militaire steun en training.159 De Iraanse steun aan de PMF heeft een
151 Milani, “Iran, the Status Quo Power,” 34. 152 Juneau, “Iran Under Rouhani: Still Alone in the World,” 97. 153 International Crisis Group, “Iran’s Priorities in a Turbulent Middle East,” 9-10. 154 Byman, “Confronting Iran,” 110-111. 155 Milani, “Iran, the Status Quo Power,” 34. 156 International Crisis Group, “Iran’s Priorities in a Turbulent Middle East,” 9-10. Soufan, “Qassem Soleimani and Iran’s Unique Regional Strategy,” 3. 157 Babak Rahimi, “Iran’s Declining Influence in Iraq,” The Washington Quarterly 35, no. 1 (1 februari 2012): 28. 158 Juneau, “Iran Under Rouhani: Still Alone in the World,” 97. 159 International Crisis Group, “Iran’s Priorities in a Turbulent Middle East,” 10. Renad Mansour en Faleh A. Jabar, “The Popular Mobilization Forces and Iraq’s future,” Carnegie Endowment for International Peace, 28 april 2017, https://carnegie-mec.org/2017/04/28/popular-mobilization-forces-and-iraq-s-future-pub-68810, bezocht op 12 juni 2019.
Hoofdstuk 2 | 32
grote rol gespeeld in het verslaan van IS in Irak en Syrië.160 In 2016 verleende het Iraakse par-
lement de PMF officiële erkenning.161
Nadat IS in Irak verslagen was en sinds de Verenigde Staten zich teruggetrokken hadden
uit het JCPOA in 2018, is de spanning in Irak door de aanwezigheid van de Amerikaanse troe-
pen en de Iraanse invloed toegenomen. Ayatollah Khamenei, Irans hoogste machthebber,
heeft de Iraakse regering in april van dit jaar opgeroepen om de aanwezige Amerikaanse troe-
pen te vragen Irak te verlaten.162 Irak probeert zich echter steeds meer van Iran te distantiëren
en zichzelf onpartijdig op te stellen, omdat het vreest dat Irak het middelpunt wordt in een
potentieel conflict tussen Iran en de Verenigde Staten, wat de nationale belangen in gevaar
zou brengen.163
Syrië
Syrië is de oudste bondgenoot van de Islamitische Republiek Iran. In 1982 sloot het Iraanse
regime een bondgenootschap met de Syrische president Hafez al-Assad. Toen de isolatie van
Iran door de Iran-Irakoorlog toenam bleef Syrië Irans enige bondgenoot. Tijdens de opstanden
van de Arabische Lente in 2011 en daarna de burgeroorlog en de strijd tegen IS was het voor
Iran van essentieel belang om het regime van president Bashar al-Assad in stand te houden.164
De opstanden in Syrië werden door de IRG gezien als een poging van Irans tegenstanders om
één van Irans belangrijkste bondgenoten uit te schakelen.165 De relatie tussen Syrië en Iran is
in de eerste plaats gebaseerd op de gezamenlijke vijandschap ten opzichte van Israël. Ali Akbar
Velayati, een hooggeplaatste adviseur van Ayatollah Khameinei, zei in 2012 het volgende over
Syrië: “The chain of resistance against Israel by Iran, Syria, Hezbollah, the new Iraqi govern-
ment and Hamas passes through the Syrian highway... Syria is the golden ring of the chain of
160 Mohammad Soltaninejad, “Coalition-Building in Iran’s Foreign Policy: Understanding the ‘Axis of Re-sistance,’” Journal of Balkan and Near Eastern Studies (2 september, 2018): 5. 161 Payam Mohseni en Hussein Kalout, “Iran's Axis of Resistance Rises,” Foreign Affairs, 24 januari 2017, https://www.foreignaffairs.com/articles/iran/2017-01-24/irans-axis-resistance-rises, bezocht op 27 juni 2019. 162 AFP, “Iran leader says Iraq should demand US withdraw troops,” Al-Monitor, 7 april 2019, https://www.al-monitor.com/pulse/afp/2019/04/iran-iraq-us-diplomacy-military.html#ixzz5qppqB0ab, bezocht op 14 juni 2019. 163 “Iraq struggles to distance itself from US-Iran tensions,” Al-Monitor, 16 april 2019, https://www.al-moni-tor.com/pulse/originals/2019/04/iraq-iran-us.html, bezocht op 15 juni 2019. 164 Karim Sadjadpour, “Iran’s Unwavering Support to Assad’s Syria,” Carnegie Endowment for International Peace, 27 augustus 2013, https://carnegieendowment.org/2013/08/27/iran-s-unwavering-support-to-assad-s-syria-pub-52779, bezocht op 13 juni 2019. 2x 165 International Crisis Group, “Iran’s Priorities in a Turbulent Middle East,” 16.
33 | Hoofdstuk 2
resistance against Israel.”166 Daarnaast is Syrië voor Iran strategisch belangrijk om twee rede-
nen: in de eerste plaats maakt Syrië onderdeel uit van de Iraanse As van Verzet. Door invloed
in Syrië kan Iran de strategische diepte in de regio vergroten. Daarnaast is Syrië voor Iran de
enige toegang die het heeft tot Hezbollah in Libanon, Irans belangrijkste en wat capaciteiten
betreft grootste proxy in de regio en onderdeel van de As van Verzet.167
De IRG heeft duizenden Afghaanse en Pakistaanse sjiieten gerekruteerd om het regime
van president Assad in Syrië te steunen in de strijd tegen de opstandige milities en later IS. Na
het uitbreken van de burgeroorlog in Syrië richtte generaal-majoor Soleimani twee sjiitische
milities op, de Fatemiyoun Division voor van oorsprong Afghaanse sjiitische strijders uit Iran,
en de Zeynabiyoun Brigade met Pakistaanse sjiitische strijders. De namen van deze twee mili-
ties komen uit de sjiitische traditie en duidden op een sektarische framing van de strijd tegen
IS en andere soennitische milities in Irak en Syrië.168
De eerste paar jaar van de interventie in Syrië werkte de IRG vooral door middel van
proxies, waaronder Hezbollah, om Assad te steunen. Vanaf 2014, toen bleek dat er meer nodig
was om Assad te steunen nam het aantal manschappen van de IRG in Syrië toe.169
De Iraanse aanwezigheid in Syrië heeft geleid tot een proxyoorlog tussen de IRG en groe-
peringen die door de Golfstaten gesteund worden.170 Daarnaast zijn er verschillende directe
confrontaties geweest met Israël, dat de toegenomen aanwezigheid van Iran vlakbij de noor-
delijke grens als een gevaar voor de veiligheid ziet. Israël vreest dat Syrië, net als Libanon, een
Iraanse uitvalbasis wordt voor aanvallen op het land. Israël heeft meer dan honderd luchtaan-
vallen uitgevoerd op strategische doelen in Syrië, op wapentransporten en op officieren van
de IRG en Hezbollah. Israël wil, net als de Golfstaten Saudi-Arabië en de Verenigde Arabische
Emiraten, een uitbreiding van de Iraanse invloedssfeer voorkomen.171 Hoewel Iran de invloed
166 Jubin Goodzari, “Iran and Syria at the Crossroads: The Fall of the Tehran-Damascus Axis?,” Wilson Center Middle East program, Viewpoints No.35 (augustus 2013), https://www.wilsoncenter.org/sites/de-fault/files/iran_syria_crossroads_fall_tehran_damascus_axis.pdf, bezocht op 29 juni 2019. Karim Sadjadpour, “Iran's Real Enemy in Syria,” The Atlantic, 16 april 2018, https://www.theatlantic.com/inter-national/archive/2018/04/iran-syria-israel/558080/, bezocht op 29 juni 2019. 167 Payam Mohseni en Hassan Ahmadian, “What Iran Really Wants in Syria,” Foreign Policy, 10 mei 2018, https://foreignpolicy.com/2018/05/10/what-iran-really-wants-in-syria/, bezocht op 12 juni 2019. 2x 168 Soufan, “Qassem Soleimani and Iran’s Unique Regional Strategy,” 4. Reuter, “Murad’s War.” 169 Paul Bucala, “Iran's New Way of War in Syria,” Critical Threats, 3 februari 2017, https://www.critical-threats.org/analysis/irans-new-way-of-war-in-syria, bezocht op 19 juni 2019, 3. 170 Pollack en Saab, “Countering Iran.” 107. 171 Daniel L. Byman, “Will Israel and Iran go to war in Syria?,” Brookings, 5 oktober 2018, https://www.brook-ings.edu/blog/order-from-chaos/2018/10/05/will-israel-and-iran-go-to-war-in-syria/, bezocht op 19 juni 2019.
Hoofdstuk 2 | 34
in Syrië uitbreidt is het land waarschijnlijk niet uit op een oorlog met Israël, maar heeft het in
de eerste plaats als doel het regime van Assad als strategische partner in een vijandige regio
te behouden.172
Libanon
Iran oefent grote invloed uit in Libanon door middel van Hezbollah. Hezbollah is opgericht in
1982 tijdens een burgeroorlog en een Israëlische invasie in Libanon. De groepering is ontstaan
door het samenvoegen van verschillende sjiitische milities en staat onder het bevel van gees-
telijke leiders. Naast een militante groepering is Hezbollah een invloedrijke politieke organi-
satie met posities binnen de Libanese regering.173 Door de sjiitische gemeenschap in Libanon
sociale diensten aan te bieden, met de steun van Iran, won de groepering al snel de steun van
deze groep en kreeg daarmee legitimiteit binnen de Libanese regering.174 Tijdens de eerste
verkiezingen in Libanon waar Hezbollah aan deelnam won de groepering 8 van de 128 zetels
in het parlement.175
De financiële, politieke en militaire steun die het vanaf het begin van Iran heeft ontvan-
gen hebben Hezbollah tot Irans meest succesvolle proxy gemaakt. Daarnaast is Hezbollah de
belangrijkste actor in de Iraanse As van Verzet.176 De Iraanse steun aan Hezbollah heeft als
doel het vergroten van de strategische diepte van Iran en is een essentieel onderdeel van de
forward-defense doctrine om Iran te beschermen tegen een eventuele aanval van Israël.177
Het voornaamste doel van Hezbollah na de oprichting was de strijd tegen één van Irans
voornaamste vijanden: Israël.178 Met de steun van Iran slaagde Hezbollah er in 1985 in om de
172 Mohseni en Ahmadian, “What Iran Really Wants in Syria.” 173 International Crisis Group, “Hizbollah’s Syria Conundrum,” Middle East Report N°175, 14 maart 2017, https://www.crisisgroup.org/middle-east-north-africa/eastern-mediterranean/lebanon/175-hizbollah-s-syria-conundrum, bezocht op 19 juni 2019, 18. Mona Alami, “Minding the Home Front: Hezbollah in Lebanon,” The Washington Institute, Policy Analysis, Re-search Notes 21 (augustus 2014), https://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/view/minding-the-home-front-hezbollah-in-lebanon, bezocht op 19 juni 2019, 2. Jeffrey Feltman, “Hezbollah: Revolutionary Iran’s most successful export,” Brookings, 17 januari 2019, https://www.brookings.edu/opinions/hezbollah-revolutionary-irans-most-successful-export/, bezocht op 19 juni 2019. 174 Devore, “Exploring the Iran-Hezbollah Relationship,” 94-96. 175 Alami, “Minding the Home Front: Hezbollah in Lebanon,” 2. 176 Devore, “Exploring the Iran-Hezbollah Relationship,” 91. Feltman, “Hezbollah: Revolutionary Iran’s most successful export.” Mona Alami, “Hezbollah Embedded in Syria,” Atlantic Council, 2 maart 2017, https://www.atlantic-council.org/blogs/syriasource/hezbollah-is-embedded-in-syria, bezocht op 18 juni 2019. 177 International Crisis Group, “Hizbollah’s Syria Conundrum,” 18. 178 Alami, “Minding the Home Front: Hezbollah in Lebanon,” 2.
35 | Hoofdstuk 2
Israëlische troepen uit Libanon te verdrijven.179 Daarnaast had Hezbollah als doel de Ameri-
kaanse en andere westerse troepen uit Libanon te verdrijven. In de jaren ’80 pleegde Hezbol-
lah verschillende aanslagen op de Amerikaanse troepen. Vanaf de jaren ’90 ging Hezbollah
zich minder richten op terrorisme en meer op de strijd tegen Israël.180
Na het uitbreken van de Al-Aqsa Intifada in Israël in 2000 steunde Hezbollah Hamas,
Islamitische Jihad en andere groeperingen in hun strijd tegen Israël door middel van propa-
ganda en training.181 Het meest recente grote conflict tussen Hezbollah en Israël vond plaats
in 2006. Hezbollah claimde de overwinning nadat het een aanval op Israël uitgevoerd had en
daarbij twee krijgsgevangen had gemaakt. Israël was er niet in geslaagd om de krijgsgevangen
terug te halen en Hezbollah uit te schakelen.182 De directe en indirecte confrontaties met Is-
raël hebben Hezbollah tot Israëls meest effectieve tegenstander gemaakt.183 Hezbollah vormt
nog steeds een bedreiging voor Israël. In 2016 werd er door Israël geschat dat Hezbollah
120.000 raketten, door Iran gesponsord, op het land gericht heeft.184 In december 2018
maakte Israël meerdere tunnels onschadelijk die door Hezbollah gemaakt waren om vanuit
Libanon aanvallen op Israël uit te voeren.185
Vanaf de regeringsprotesten in 2011 in Syrië is Hezbollah van groot belang geweest in
de steun aan de Syrische president Assad. Sinds het uitbreken van de burgeroorlog zijn er op
verschillende momenten tussen de tweeduizend en achtduizend Hezbollahstrijders naar Syrië
gestuurd om daar in samenwerking met de IRG en Rusland de Syrische regeringstroepen te
steunen.186
179 Devore, “Exploring the Iran-Hezbollah Relationship,” 95. 180 Byman, Deadly Connections, 84-86. 181 Daniel L. Byman, “Should Hezbollah be next?,” Foreign affairs 82, no. 6 (2003): 59. 182 International Crisis Group, “Hizbollah’s Syria Conundrum,” 19. Feltman, “Hezbollah: Revolutionary Iran’s most successful export.” 183 Byman, “Should Hezbollah be next?,” 59. 184 Danielle Ziri, “Israel warns UN: Hezbollah has 120,000 missiles aimed at us,” Jerusalem Post, 12 juli 2016, https://www.jpost.com/Arab-Israeli-Conflict/Israel-warns-UN-Hezbollah-has-120000-missiles-aimed-at-Israel-460184, bezocht op 19 juni 2019. 185 Rami Amichay, “Israel targets 'Hezbollah attack tunnels' from Lebanon,” Reuters, 4 december 2018, https://www.reuters.com/article/us-israel-lebanon-tunnels/israel-targets-hezbollah-attack-tunnels-from-leba-non-idUSKBN1O30CD, bezocht op 19 juni 2019. 186 Mona Alami, “Mideast braces for war: Israel vs. Iran-backed Hezbollah,” Al-Monitor, 3 maart 2018, https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2018/03/lebanon-syria-israel-iran-war-weapons-war-achieve-ments.html#ixzz5rHoxntY0, bezocht op 19 juni 2019.
Hoofdstuk 2 | 36
Jemen
Wat Hezbollah is voor Israël, zijn de Houthi-rebellen in Jemen voor Saudi-Arabië. De Houthi-
rebellen, of Houthi’s, zijn een politieke en religieuze groepering in Jemen.187 Het is een sjiiti-
sche beweging, maar ze hangen binnen het sjiisme het zaidiisme aan, in tegenstelling tot het
twaalver-sjiisme wat in Iran de heersende religie is.188 De relatie tussen Iran en de Houthi’s
kan echter niet verklaard worden met het feit dat beiden een vorm van het sjiisme aanhangen.
Tussen het zaidiisme en het twaalver-sjiisme zijn aanzienlijke verschillen. Volgens onderzoe-
kers Dina Esfandiary en Ariane Tabatabai bevindt het zaidiisme zich dichterbij het soennisme
dan bij het sjiisme.189
De Houthi’s zijn begonnen als een kleine beweging met beperkte invloed in Jemen die
als doel had de eigen culturele en religieuze tradities te beschermen tegen de invloeden van
het salafisme en wahhabisme en het tegengaan van westerse invloed.190 Sinds de Arabische
Lente is de groepering zich steeds meer gaan richten op politieke doeleinden. Tijdens de pro-
testen in 2011 keerden de Houthi’s zich tegen de toenmalige president Ali Abdullah Saleh.
Door het machtsvacuüm dat ontstond na de opstanden konden de Houthi’s hun invloed in
Jemen uitbreiden.191 Nadat Saleh in 2012 afgetreden was werd hij opgevolgd door president
Abd-Rabbu Mansour Hadi, in een transitieproces waar de landen van de GCC bij betrokken
waren.192 In 2014 veroverden de Houthi’s de hoofdstad Sanaa. In 2015, na een poging van de
Houthi’s om president Hadi te arresteren, stelde Saudi-Arabië een coalitie samen van de GCC-
staten – behalve Oman – en andere landen uit de regio, waaronder Egypte, om met de steun
van de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk de Houthi’s terug te dringen.193
187 International Crisis Group, “The Huthis: From Saada to Sanaa,” Middle East Report N°154, 10 juni 2014, https://www.crisisgroup.org/middle-east-north-africa/gulf-and-arabian-peninsula/yemen/huthis-saada-sanaa, bezocht op 19 juni 2019, 1. 188 International Crisis Group, “The Huthis: From Saada to Sanaa,” 1. 189 Dina Esfandiary en Ariane Tabatabai, “Yemen: An Opportunity for Iran–Saudi Dialogue?,” The Washington Quarterly 39, no. 2 (2 april, 2016): 157. 190 International Crisis Group, “The Huthis: From Saada to Sanaa,” 1. 191 International Crisis Group, “The Huthis: From Saada to Sanaa,” 2. 192 “Timeline: Yemen's slide into political crisis and war,” Reuters, 21 maart 2019, https://www.reuters.com/ar-ticle/us-yemen-security-timeline/timeline-yemens-slide-into-political-crisis-and-war-idUSKCN1R20HO, bezocht op 20 juni 2019. Esfandiary en Tabatabai, “Yemen: An Opportunity for Iran–Saudi Dialogue?,” 155. 193 “Timeline: Yemen's slide into political crisis and war.” Esfandiary en Tabatabai, “Yemen: An Opportunity for Iran–Saudi Dialogue?,” 159. Joost Hiltermann en April Longley Alley, “The Houthis Are Not Hezbollah,” Foreign Policy, 27 februari 2017, https://foreignpolicy.com/2017/02/27/the-houthis-are-not-hezbollah/, bezocht op 29 juni 2019.
37 | Hoofdstuk 2
De interventie van de Arabische coalitie is uitgelopen op een proxyoorlog tussen Saudi-
Arabië en Iran in Jemen. Hoewel Iran ontkent wapens aan de Houthi’s te leveren en de
Houthi’s ontkennen steun van Iran te ontvangen is er bewijs dat de Houthi’s financiële steun
en wapens van Iran ontvangen. De Verenigde Naties stellen in een rapport dat Iran in 2009 en
mogelijk zelfs daarvoor al wapens leverde aan de Houthi’s.194 Daarnaast citeert een publicatie
van Reuters Iraanse bronnen die melden dat de Houthi’s in Jemen getraind worden door aan-
wezige leden van de Iraanse Quds-brigade.195 De Houthi’s worden ook door Hezbollah ge-
steund in de vorm van training en logistieke ondersteuning.196
Iran heeft er belang bij de Houthi’s te steunen omdat het op die manier kan voorkomen
dat de door Saudi-Arabië gesteunde troepen uiteindelijk winnen in Jemen en dat Saudi-Arabië
daarmee de invloed in de regio kan uitbreiden. Daarnaast heeft Iran er door de steun aan de
Houthi’s voor gezorgd dat Saudi-Arabië in een politiek moeilijke situatie zit doordat de inter-
ventie uitgemond is in een oorlog die al vier jaar in het land woedt en waar Saudi-Arabië zich
niet meer uit terug kan trekken.197
De Houthi’s voeren regelmatig aanslagen uit in Saudi-Arabië door middel van drones en
raketten. Eén van de leiders van de Houthi’s ontkent echter dat dit op bevel van Iran gebeurt
en stelt dat de groepering onafhankelijk is en niet onder het bevel van Iran staat.198
De relatie tussen Iran en de Houthi’s is niet zo sterk als de relatie van Iran met Hezbollah
en sjiitische Iraakse milities. De Houthi’s zijn echter wel belangrijk voor de uitbreiding van de
Iraanse invloedssfeer in de regio.199
Palestijnse verzetsbewegingen
Iran steunt niet alleen sjiitische groeperingen. In de Gazastrook voorziet Iran drie Palestijnse
groeperingen van militaire en financiële steun. Iran steunt Hamas, de Islamitische Jihad, en
het Volksfront voor de Bevrijding van Palestina - Algemeen Commando. Hamas is vanwege de
194 “Final report of the Panel of Experts established pursuant to resolution 1929 (2010),” United Nations Se-cruity Council S/2015/401 (2 juni 2015), https://www.securitycouncilreport.org/atf/cf/%7B65BFCF9B-6D27-4E9C-8CD3-CF6E4FF96FF9%7D/s_2015_401.pdf, bezocht op 28 juni 2019, 14, 32-33. 195 Yara Bayoumy en Mohammed Ghobari, “Iranian support seen crucial for Yemen's Houthis,” Reuters, 15 de-cember 2014, https://www.reuters.com/article/us-yemen-houthis-iran-insight/iranian-support-seen-crucial-for-yemens-houthis-idUSKBN0JT17A20141215, bezocht op 20 juni 2019. 196 International Crisis Group, “Hizbollah’s Syria Conundrum,” 20. 197 International Crisis Group, “Iran’s Priorities in a Turbulent Middle East,” 21-23. 198 Aziz El Yaakoubi, “Houthi leader says drone attacks a response to spurned Yemen peace moves,” Reuters, 26 mei 2019, https://www.reuters.com/article/us-yemen-security-houthis/houthi-leader-says-drone-attacks-a-response-to-spurned-yemen-peace-moves-idUSKCN1SW0S1, bezocht op 19 juni 2019. 2x 199 Gause, “Ideologies, Alignments, and Underbalancing in the New Middle East Cold War,” 672.
Hoofdstuk 2 | 38
grote invloed die het heeft in het gebied de belangrijkste bondgenoot van Iran.200 Het bond-
genootschap van Hamas en Iran berust op het gezamenlijke doel om Israël te vernietigen.201
Hamas is een terroristische groepering die is opgericht in 1987. De groepering verzet
zich tegen Israël en streeft naar de oprichting van een onafhankelijke Palestijnse staat.202
Vanaf de jaren ’90 steunt Iran Hamas op financieel en materieel vlak.203 Nadat verschillende
Arabische landen in 2001 de steun aan Hamas verminderden voerde Iran de steun aan Hamas
op.204 Hamas kon door de steun van Iran de positie in de Gazastrook versterken en heeft vanaf
2008 verschillende gewapende confrontaties met Israël gehad.205 Daarnaast is Hamas verant-
woordelijk voor een groot aantal terroristische aanslagen op Israël, waarvan sommige in ver-
band gebracht worden met Iran. Zo nam Iran wraak op Israël door middel van aanslagen die
uitgevoerd werden door Hamas, nadat Iran Israël beschuldigd had van de eliminatie van
Iraanse wetenschappers in de aanloop naar het JCPOA.206
Tussen 2012 en 2016 was er sprake van een tijdelijke verslechtering van de verhoudin-
gen tussen Iran en Hamas nadat Hamas weigerde om het regime van Assad te steunen en
samen te werken met Iran om de positie van Assad te beschermen. Later, tijdens het conflict
in Jemen bleef Hamas de regering van president Hadi erkennen, nadat de Houthi’s de presi-
dent met Iraanse steun verdreven hadden. In 2016 haalde Hamas echter weer de banden met
Iran aan door Iran te prijzen voor de Iraanse steun aan de Palestijnen.207
Mediaplatform Al-Monitor verwijst naar een nieuwsbericht van een Palestijnse nieuws-
site, waarin gesteld wordt dat de Iraanse generaal-majoor Soleimani in 2017 de bevelhebbers
van Hamas en Islamitische Jihad gevraagd had om leden te werven om Iraanse wapen-
transporten naar de Westelijke Jordaanoever in ontvangst te nemen.208
200 Zeynab Malakoutikhah, “Iran: Sponsoring or Combating Terrorism?,” Studies in Conflict & Terrorism (5 sep-tember 2018): 10. 201 Malakoutikhah, “Iran: Sponsoring or Combating Terrorism?,” 10. “Hamas deputy leader says to continue Iran ties, armed fight.” 202 Malakoutikhah, “Iran: Sponsoring or Combating Terrorism?,” 10. 203 Juneau, “Iran Under Rouhani: Still Alone in the World,” 99. 204 Juneau, “Iran Under Rouhani: Still Alone in the World,” 99. 205 Juneau, “Iran Under Rouhani: Still Alone in the World,” 99. 206 Byman, “Confronting Iran,” 112. 207 Hazem Balousha, “Why Hamas resumed ties with Iran,” Al-Monitor, 29 juni 2016, https://www.al-moni-tor.com/pulse/originals/2016/06/gaza-hamas-resume-relations-iran.html#ixzz5rOZtGW00, bezocht op 20 juni 2019. 208 Ahmad Abu Amer, “Iran determined to arm West Bank Palestinian factions,” Al-Monitor, 19 Juni 2019, https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2019/06/weapons-iran-palestinian-factions-west-bank-missiles-pa.html#ixzz5s3s1rKRT, bezocht op 27 juni 2019.
39 | Hoofdstuk 2
Conclusie
Dit hoofdstuk heeft inzicht gegeven in de factoren die bepalend zijn voor het regionale beleid
van Iran. Bepalend voor het handelen van Iran in de regio is de Iraanse perceptie van isolatie
in de regio. Deze perceptie heeft als gevolg dat Iran ernaar streeft de invloed in de regio uit te
breiden door middel van de forward-defense doctrine. Zo kan Iran het land beter beschermen
tegen het vermeende gevaar dat andere landen in de regio voor Iran vormen.
Het regionale beleid van Iran sluit aan bij het structureel realisme dat in het eerste
hoofdstuk van deze scriptie behandeld is. De politieke handelingen van Iran in de regio zijn
vooral gericht op het voortbestaan van het eigen land; de ideologie van de Islamitische revo-
lutie is in de loop van de jaren een steeds minder grote rol gaan spelen.209 Het regionale beleid
van Iran kan samengevat worden met de woorden van professor Internationale Betrekkingen
Anoushiravan Ehteshami “[…] it can be argued that revolutionary Iran has always been a “ra-
tional actor” in the classic realist mold.” Ehteshami noemt het beleid van Iran “‘normal,’ lar-
gely nonagressive, and pragmatic”.210
Tot slot heeft dit hoofdstuk een overzicht gegeven van de Iraanse invloed in de regio en
de voornaamste proxies van Iran. Het vijfde hoofdstuk van deze scriptie zal verder ingaan op
de niet-statelijke actoren waarmee Iran samenwerkt.
209 Byman, “Confronting Iran,” 109. 210 Hinnebusch en Ehteshami, The Foreign Policies of Middle East States, 284.
Hoofdstuk 3 | 40
Hoofdstuk 3 | Afghanistan
Dit hoofdstuk zal ingaan op de situatie in Afghanistan. Om de relatie tussen Iran en de Taliban
te begrijpen is het belangrijk om inzicht te krijgen in de situatie in Afghanistan en de oorlog
die het land al decennialang beheerst. Dit hoofdstuk zal eerst een beknopt overzicht geven
van de oorlog in Afghanistan vanaf 1978. Daarna zal de relatie tussen Iran en de regering van
Afghanistan behandeld worden. Tot slot zal onderzocht worden in hoeverre verschillende fac-
toren in Afghanistan een bedreiging vormen voor de nationale veiligheid van Iran en de
Iraanse belangen in Afghanistan.
De situatie in Afghanistan
Afghanistan wordt al eenenveertig jaar beheerst door een oorlog, die begon in april 1978 met
een staatsgreep op de regering van president Mohammad Daoud door socialistische legerof-
ficieren. De Sovjet-Unie speelde een rol in deze staatsgreep door de invloed die het uitoefende
binnen het Afghaanse leger en de overheid. Na de staatsgreep kwam de communistische
People’s Democratic Party of Afghanistan (PDPA) aan de macht, een coalitie die bestond uit
de Khalq partij en de Parcham partij, twee tegengestelde partijen die zich ten behoeve van de
staatsgreep na een scheiding van tien jaar herenigd hadden. Na enkele maanden viel deze
coalitie weer uiteen. Als gevolg van de banden met de Sovjet-Unie, de niet-Islamitische ideo-
logie en de hervormingen die de regerende Khalq partij doorvoerde ontstond enkele maanden
na de staatsgreep een nationale opstand tegen de regering.211 Onder deze opstandelingen
vormden zich een beweging die zich later de Mujahideen zou gaan noemen. De eerste Mu-
jahideen bevonden zich vooral onder de etnische Pashtun in Afghanistan, soennitische mos-
lims.212
In 1979 viel de Sovjet-Unie Afghanistan binnen om het communistische bewind in Af-
ghanistan in stand te houden. De Mujahideen werden in hun strijd tegen de communistische
regering en de Sovjettroepen gesteund door de CIA en kregen wapens en training via buurland
Pakistan.213 Daarnaast werden de Mujahideen gesteund door Saudi-Arabië en Iran, die beiden
als doel hadden de invloed van de Sovjet-Unie tegen te gaan. Iran en Saudi-Arabië steunden
211 Larry P. Goodson, Afghanistan's Endless War: State Failure, Regional Politics, and the Rise of the Taliban (Se-attle: University of Washington Press, 2001), 52-53, 55. 212 Goodson, Afghanistan's Endless War, 56-57, 233. 213 Goodson, Afghanistan's Endless War, 55,61.
41 | Hoofdstuk 3
rivaliserende Mujahideengroeperingen, en Iran steunde daarnaast de regering in Kabul.214 Om
de Sovjet-Unie uit Afghanistan te verdrijven werkte Saudi-Arabië in de jaren ’80 samen met
Pakistan om militante moslims uit de gehele Arabische wereld te rekruteren om met de Mu-
jahideen in de oorlog tegen de Sovjet-Unie te strijden.215 Deze moslims, afkomstig uit landen
variërend van Algerije tot de Filipijnen, werden ‘Arab-Afghans,’ genoemd. Het exporteren van
radicale moslims bood Saudi-Arabië meerdere voordelen: het land kon zich ontdoen van een
groot aantal radicale moslims, deze moslims verspreiden het door Saudi-Arabië gepromote
wahabisme in Afghanistan, en daarnaast zij leverden een aandeel in de strijd tegen de Sovjet-
Unie.216 De bekendste Arab-Afghan was Osama Bin Laden, die in 1980 voor het eerst naar
Peshawar in Pakistan vertrok, vlakbij de Afghaanse grens, en zich in 1982 zich er vestigde om
de Mujahideen te steunen en het wahabisme te verspreiden.217
Niet in staat om de oorlog te winnen, had de Sovjet-Unie zich in 1989 volledig terugge-
trokken uit Afghanistan. De gevechten tussen de regeringstroepen en de Mujahideen hielden
echter aan. In 1992 werd de door de Sovjet-Unie aangestelde president Najibullah verslagen
door de Mujahideen en werd Kabul ingenomen.218
Na de inname van Kabul ontstond onder de Mujahideen een etnisch conflict tussen de
Pashtun en de Tadzjieken dat leidde tot een burgeroorlog.219 Tijdens de burgeroorlog en als
gevolg van de steeds slechter wordende situatie in Afghanistan ontstonden de Taliban.220 In
1996 namen de Taliban de Afghaanse hoofdstad Kabul in en vormden ze de nieuwe regering
van Afghanistan.221 Na de aanslagen op 11 september 2001 in New York en Washington be-
gonnen de Verenigde Staten de War on Terror, een mondiale oorlog tegen het terrorisme.222
De Taliban werden in december 2001 verslagen door een internationale coalitie onder leiding
van de Verenigde Staten en dezelfde maand werd er een interim-regering gevormd.223
214 Rashid, Taliban, 197. 215 Rashid, Taliban, 129-130. 216 Rashid, Taliban, 129. 217 Rashid, Taliban, 132. 218 Goodson, Afghanistan's Endless War, 69-70. Rashid, Taliban, 21. 219 Rashid, Taliban, 21. 220 Rashid, Taliban, 22. 221 Goodson, Afghanistan's Endless War, 80. 222 Richard Jackson, “War on terrorism,” Encyclopædia Britannica, 19 november 2018, https://www.britan-nica.com/topic/war-on-terrorism, bezocht op 25 juni 2019. 223 “Agreement on provisional arrangements in Afghanistan pending the re-establishment of permanent gov-ernment institutions,” United Nations Security Council, 5 december 2001, http://www.un.org/News/dh/lat-est/afghan/afghan-agree.htm, bezocht op 22 juni 2019, 3.
Hoofdstuk 3 | 42
De huidige regering van president Ashraf Ghani is nog steeds in oorlog met de Taliban
en wordt daarbij gesteund door een internationale coalitie. In december 2018 hadden de
Verenigde Staten ongeveer 14.000 manschappen in Afghanistan.224 Naast de Verenigde Sta-
ten is de NAVO actief in Afghanistan in het kader van Missie Resolute Support. Het aantal
NAVO-personeelsleden bedroeg in februari van dit jaar 17.000 personen.225
De relatie tussen Iran en Afghanistan
Iran deelt een grens van 921 kilometer met Afghanistan.226 Het land is voor Iran van groot
strategisch belang. In het Iraanse buitenlandbeleid voor Afghanistan staan veiligheid en stabi-
liteit in Afghanistan centraal.227 Volgens Emile Hokayem, onderzoeker bij het International In-
stitute for Strategic Studies, wordt de veiligheid van Iran in een bepaalde mate direct beïn-
vloed door de veiligheidssituatie in Afghanistan. De instabiliteit en de verzwakte regering in
Afghanistan kunnen leiden tot een machtsvacuüm. Iran vreest dat dit machtsvacuüm opge-
vuld wordt door rivalen in de regio die een bedreiging vormen aan Irans oostelijke grens.228
Daarnaast ziet Iran de aanwezigheid van het Amerikaanse leger in Afghanistan als een bedrei-
ging.229 De dreiging die de Verenigde Staten voor Iran vormen zal later in dit hoofdstuk aan de
orde komen.
Volgens professor Internationale Betrekkingen Kayhan Barzegar zijn er drie elementen
die bepalend zijn voor het buitenlandbeleid van Iran voor Afghanistan: de culturele band tus-
sen beide landen, de handelsbetrekkingen en economische belangen, en het veiligheidsas-
pect.230
Iran en Afghanistan hebben een sterke culturele verbondenheid. Afghanistan is lange
tijd een onderdeel geweest van het grotere Perzische Rijk. Daarnaast wordt in beide landen
een variant van de Perzische taal gesproken. Het Dari dat in Afghanistan de voertaal is en door
224 Thomas Gibbons-Neff en Mujib Mashal, “U.S. to Withdraw About 7,000 Troops From Afghanistan, Officials Say,” The New York Times, 20 december 2018, https://www.nytimes.com/2018/12/20/us/politics/afghanistan-troop-withdrawal.html, bezocht op 17 juni 2019. 225 North Atlantic Treaty Organization, “NATO and Afghanistan,” 5 maart 2019, https://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_8189.htm, bezocht op 22 juni 2019. 226 CIA, “Iran,” The World Factbook, https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html, bezocht op 12 juni 2019. 227 Kayhan Barzegar, “Iran's Foreign Policy in Post-Taliban Afghanistan,” The Washington Quarterly 37, no. 2 (2014): 120. 228 Emile Hokayem, “Chapter Eight: Iran,” Adelphi Series 51, no. 425-426 (2011): 187. 229 Akbarzadeh, “Iran’s Policy towards Afghanistan: In the Shadow of the United States,” 64. 230 Barzegar, “Iran's Foreign Policy in Post-Taliban Afghanistan,” 120-122. Hokayem, “Chapter Eight: Iran,” 187.
43 | Hoofdstuk 3
driekwart van de Afghaanse bevolking gesproken wordt vertoont slechts enkele kleine ver-
schillen met het Farsi dat in Iran gesproken wordt.231
Een andere factor die Iran met Afghanistan verbindt is de Afghaanse Hazaragemeen-
schap. De Hazara zijn een sjiitische minderheid in Afghanistan, Pakistan, en in Iran, waar een
groot aantal gevluchte Hazara vanuit Afghanistan zich gevestigd hebben. Tijdens het bewind
van de Taliban hebben de Hazara te maken gehad met vervolgingen en aanslagen op de ge-
meenschap. Sinds een lokale afdeling van IS in Afghanistan ontstaan is pleegt deze groepering
regelmatig aanslagen op de Hazara. Daarnaast worden de Hazara verdrukt en gemarginali-
seerd in Afghanistan en Iran.232 De Hazara vormden de grootste etnische groep binnen de
Fatemiyoun Division, een Afghaanse militie die door de Quds-brigade van de IRG gerekruteerd
is om in Syrië tegen IS te strijden.233
Naast de culturele band tussen Iran en Afghanistan delen beide landen ook economische
belangen. Afghanistan is voor Iran belangrijk omdat het Iran toegang geeft tot de landen in
Oost- en Zuidoost-Azië. Als gevolg van de door de Verenigde Staten opgelegde sancties zijn de
handelsbetrekkingen met China, India en Japan steeds belangrijker geworden voor Iran.234
Daarnaast is Iran voor Afghanistan belangrijk vanwege de haven in het Iraanse Chabahar. De
in 2018 opgelegde sancties aan Iran door de Verenigde Staten maken het exploiteren van deze
haven echter nagenoeg onmogelijk voor Afghanistan en belemmert de export vanuit Afgha-
nistan en staat daardoor economische groei voor Afghanistan in de weg.235 Een verbetering
van de Afghaanse economie heeft voor Iran meerdere voordelen. Een sterkere economie zou
het land stabieler maken en daarnaast de invloed van Irans rivalen, Saudi-Arabië, Pakistan en
231 Barzegar, “Iran's Foreign Policy in Post-Taliban Afghanistan,” 120-121. CIA, “Afghanistan,” The World Factbook, https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/af.html, bezocht op 21 juni 2019. 232 “Who are the Hazaras and what are they escaping?,” Reuters, 22 september 2016, https://www.reu-ters.com/article/us-europe-migrants-hazaras/who-are-the-hazaras-and-what-are-they-escaping-idUSKCN11S0WG, bezocht op 21 juni 2019. Reuter, “Murad’s War.” 233 Reuter, “Murad’s War.” 234 Mohsen Shariatinia, “Iran sticks to 'Look to the East' doctrine amid frustration with Europe,” Al-Monitor, 9 juni 2019, https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2019/06/iran-asia-look-to-east-china-india-japan-oil-exports-europe.html#ixzz5rP48xEjS, bezocht op 20 juni 2019. Barzegar, “Iran's Foreign Policy in Post-Taliban Afghanistan,” 120, 121-122. “Xi says China will promote steady ties with Iran, Reuters,” 14 juni 2019, https://www.reuters.com/article/us-mideast-attacks/xi-says-china-will-promote-steady-ties-with-iran-idUSKCN1TF0IH, bezocht op 14 juni 2019. 235 Jonathan Landay en Rupam Jain, “U.S. sanctions on Iran threaten vital Afghanistan trade project,” Reuters, 20 mei 2018, https://www.reuters.com/article/us-iran-nuclear-afghanistan-analysis/us-sanctions-on-iran-threaten-vital-afghanistan-trade-project-idUSKCN1IL04G, bezocht op 20 juni 2019.
Hoofdstuk 3 | 44
de Verenigde Staten, en de macht van de Taliban verminderen. Daarnaast zou een verbetering
van de Afghaanse economie leiden tot de terugkeer van een groot aantal Afghaanse vluchte-
lingen die in Iran verblijven.236 Het is echter in het belang van Iran dat Afghanistan economisch
afhankelijk blijft van Iran om zo de invloed in het land te behouden.237
Tot slot is Afghanistan voor Iran van essentieel belang vanwege het feit dat de veiligheid
van Afghanistan directe invloed heeft op de veiligheid van Iran.238 Door de oorlog tegen de
Taliban is Afghanistan een zwakke staat en daardoor kwetsbaar voor invloeden van bui-
tenaf.239 Iran vreest dat andere landen of groeperingen uit de regio die Iran vijandig gezind
zijn invloed in Afghanistan krijgen en zo een gevaar voor de veiligheid van Iran kunnen vormen.
Iran ervaart in de eerste plaats een dreiging als gevolg van de aanwezigheid van het Ameri-
kaanse leger in Afghanistan.240 Wanneer Afghanistan stabiliseert zal het aantal Amerikaanse
troepen in Afghanistan afnemen en daarmee de dreiging die Iran vanuit de Verenigde Staten
ervaart. Daarnaast is het voor Iran uitermate belangrijk om het machtsvacuüm in Afghanistan
te vullen om zo te voorkomen dat Irans rivalen Saudi-Arabië of Pakistan invloed in Afghanistan
krijgen. Beide landen hebben in de jaren ’90 de Taliban gesteund, terwijl Iran in conflict was
met de Taliban en de Noordelijke Alliantie steunde die tegen de Taliban streed.241 De Noorde-
lijke Alliantie werd gevormd in 1996 en was een coalitie van verschillende partijen, verenigd
in de strijd tegen de Taliban.242 In de vorming van de Noordelijke Alliantie stonden drie perso-
nen centraal: Ahmed Shah Massoud, die verantwoordelijk was voor het Afghaanse regerings-
leger, Abdul Rashid Dostam, een Oezbeekse krijgsheer, en Karim Khalili, de leider van de door
Iran gesteunde sjiitische partij Hezb-i-Wahdat.243
Nadat de Taliban in 2001 verslagen waren leverde Iran een bijdrage aan de Bonn-Con-
ferentie in december 2001, waar de basis voor de nieuwe Afghaanse regering gelegd werd. Na
236 Hokayem, “Chapter Eight: Iran,” 195. 237 Hokayem, “Chapter Eight: Iran,” 195. 238 Barzegar, “Iran's Foreign Policy in Post-Taliban Afghanistan,” 122. Hokayem, “Chapter Eight: Iran,” 187. 239 Hokayem, “Chapter Eight: Iran,” 187. 240 Akbarzadeh, “Iran’s Policy towards Afghanistan: In the Shadow of the United States,” 70. Barzegar, “Iran's Foreign Policy in Post-Taliban Afghanistan,” 124. 241 Hokayem, “Chapter Eight: Iran,” 191. Nader, Scotten, Rahmani, Stewart en Mahnad, Iran’s Influence in Afghanistan - Implications for the U.S. Draw-down (RAND Corporation: 2014), 9. 242 Goodson, Afghanistan's Endless War, 78. 243 Goodson, Afghanistan's Endless War, 74. Goodson, Afghanistan's Endless War, 74. Goodson, Afghanistan's Endless War, 63, 77.
45 | Hoofdstuk 3
de totstandkoming van de nieuwe regering in Afghanistan steunde Iran de toenmalige presi-
dent Hamid Karzai door het geven van financiële steun en door opbouw- en ontwikkelingshulp
244 Deze Iraanse steun had als doel de invloed in Afghanistan uit te breiden en de Afghaanse
bevolking voor zich te winnen door het aanwakkeren van pro-Iraanse sentimenten.245 Daar-
naast is het in het belang van Iran dat Afghanistan stabiliseert, zodat de externe invloeden in
het land verminderen en daarmee de dreiging voor Iran afneemt.246
De samenwerking tussen Iran en Afghanistan is het duidelijkst zichtbaar in Herat en het
omliggende gebied. Herat ligt in het westen van Afghanistan, ruim honderd kilometer verwij-
derd van de Iraanse grens.247 De regio functioneert als een bufferzone tussen Iran en Afgha-
nistan en vormt daarnaast voor Iran de toegang tot de rest van Afghanistan.248
Amerikaanse aanwezigheid in Afghanistan
De aanval op Afghanistan in 2001 en op Irak in 2003 door een internationale coalitie onder
leiding van Verenigde Staten, in het kader van de War on Terror na de aanslagen op 11 sep-
tember 2001 schakelden twee van Irans grootste vijanden uit: het regime van Saddam Hussein
in Irak en de Taliban in Afghanistan.249 Daarnaast schakelde de nederlaag van de Taliban indi-
rect twee andere rivalen van Iran in Afghanistan uit: Pakistan en Saudi-Arabië. Beide landen
hadden de Taliban gesteund en vormden vanwege de invloed die zij via de Taliban uitoefen-
den een gevaar voor Iran.250
Iran zag het in de eerste plaats als een voordeel dat de Taliban verslagen waren en stelde
zich officieel in beide oorlogen neutraal op. Desondanks steunde Iran in de oorlog tegen de
Taliban de Noordelijke Alliantie, een coalitie van anti-Taliban milities waarmee de Verenigde
Staten samenwerkten, en hielp Iran de Verenigde Staten door informatie over Al-Qaeda en de
244 Milani, “Iran's Policy Towards Afghanistan,” 247. Hokayem, “Chapter Eight: Iran,” 192. 245 “Progress Toward Security and Stability in Afghanistan,” 98-99. 246 Nader, Scotten, Rahmani, Stewart en Mahnad, Iran’s Influence in Afghanistan - Implications for the U.S. Drawdown, 11. 247 Gall, “In Afghanistan, U.S. Exits, and Iran Comes In.” Milani, “Iran's Policy Towards Afghanistan,” 252. 248 Milani, “Iran's Policy Towards Afghanistan,” 235. Hokayem, “Chapter Eight: Iran,” 194-195. 249 Gause, “The international politics of the Gulf,” 299. 250 Milani, “Iran's Policy Towards Afghanistan,” 246.
Hoofdstuk 3 | 46
Taliban te verstrekken.251 Deze betrokkenheid van Iran leidde echter niet tot een – door Iran
gehoopte – toenadering met de Verenigde Staten.252 In zijn State of the Union op 1 januari
2002 bestempelde de Amerikaanse president Bush Iran als lid van de ‘As van het Kwaad’ –
samen met Irak en Noord-Korea – en beschuldigde Iran van steun aan vijandige milities in Irak
en het streven naar massavernietigingswapens.253 Hierna verslechterden de verhoudingen
tussen de Verenigde Staten en Iran en ging Iran de aanwezigheid van Amerikaanse troepen in
Afghanistan als een existentiële bedreiging zien.254 De toenmalige directeur van de CIA be-
toogde in een verklaring aan de Amerikaanse Senaatscommissie voor Defensie in maart 2002:
“The initial signs of Tehran's cooperation and common cause with us in Afghanistan
are being eclipsed by Iranian efforts to undermine US influence there. While Iran's of-
ficials express a shared interest in a stable government in Afghanistan, its security
forces appear bent on countering the US presence. This seeming contradiction in be-
havior reflects deep-seated suspicions among Tehran's clerics that the United States is
committed to encircling and overthrowing them – a fear that could quickly erupt in
attacks against our interests.”255
Na de aanval op Irak vreesde Iran dat het het volgende land zou zijn dat door de
Verenigde Staten binnengevallen zou worden om een machtswisseling te bewerkstelligen.256
President Bush wilde inderdaad een machtswisseling bewerkstelligen in Teheran en maakte
plannen om Iran aan te vallen.257
De Amerikaanse aanwezigheid aan zowel de west- als de oostgrens van Iran in combi-
natie met de oplopende spanningen tussen Iran en de Verenigde Staten leidde ertoe dat het
251 Robert Gaines en Scott Horton, “Attacking Iran Would Unleash Chaos on the Middle East,” The National In-terest, 15 juni 2019, https://nationalinterest.org/feature/attacking-iran-would-unleash-chaos-middle-east-62582, bezocht op 17 juni 2019. 252 Milani, “Iran's Policy Towards Afghanistan,” 247. 253 Gause, “The international politics of the Gulf,” 299. Andrew Glass, President Bush cites ‘axis of evil,’ Jan. 29, 2002,” Politico, 29 januari 2019, https://www.polit-ico.com/story/2019/01/29/bush-axis-of-evil-2002-1127725, bezocht op 17 juni 2019. 254 Milani, “Iran's Policy Towards Afghanistan,” 235, 248. 255 “DCI Worldwide Threat Briefing 2002: Converging Dangers in a Post 9/11 World,” Central Intelligence Agency, News & Information, 19 maart 2002, https://www.cia.gov/news-information/speeches-testi-mony/2002/dci_speech_02062002.html, bezocht op 17 juni 2019, in: Milani, “Iran's Policy Towards Afghani-stan,” 248. 256 Akbarzadeh, “Iran’s Policy towards Afghanistan: In the Shadow of the United States,” 64. 257 David Hastings Dunn, “‘Real Men Want to Go to Tehran’: Bush, Pre-emption and the Iranian Nuclear Chal-lenge.” International Affairs 83, no. 1 (januari 2007): 19-21.
47 | Hoofdstuk 3
gevaar dat de Taliban voor Iran gevormd had simpelweg plaats gemaakt had voor een nieuwe
vijand, namelijk de Verenigde Staten.258
Het Iran-beleid van president Obama zorgde echter tijdelijk voor betere betrekkingen
tussen beide landen. Obama wilde Iran met wederzijds respect tegemoetkomen.259 In 2015
werd door de Verenigde Staten, de vier andere permanente leden van de VN Veiligheidsraad,
Duitsland en Iran het Joint Comprehensive Plan of Action (JCPOA) aangenomen, waarin vast-
gesteld werd dat het Iraanse kernprogramma voortaan alleen vreedzame doeleinden zal die-
nen, in ruil voor verlichting van alle sancties van de VN en van individuele staten.260 Aan de
kortstondige verbetering van de relatie tussen de Verenigde Staten en Iran kwam een einde
met het presidentschap van Trump, die in 2017 Obama opvolgde. In 2018 beëindigde hij de
Amerikaanse deelname aan het JCPOA omdat de overeenkomst niet in staat was de Ameri-
kaanse belangen te beschermen.261 Trump beschuldigde Iran ervan het streven naar nucleaire
wapens niet opgegeven te hebben.262
Na het beëindigen van de overeenkomst legde Trump Iran opnieuw sancties op. De
spanningen tussen de Verenigde Staten en Iran liepen hoog op nadat Trump de Iraanse Revo-
lutionaire Garde, inclusief de Quds-brigade, bestempelde als een terroristische organisatie in
april van dit jaar. In mei stuurden de Verenigde Staten een vliegdekschip, bommenwerpers en
patriotraketen naar de Arabische Zee vanwege een vermeende dreiging voor aanwezige Ame-
rikaanse troepen door Iran.263
Hoewel Iran de Verenigde Staten graag ziet vertrekken uit Afghanistan vreest het land
voor de implicaties die een overhaaste terugtrekking van de Amerikaanse troepen voor de
stabiliteit van Afghanistan heeft. Enerzijds ziet Iran de aanwezigheid van deze internationale
strijdkrachten als een bedreiging en wil Iran permanente basissen van het Amerikaanse leger
voorkomen, anderzijds is Iran bang dat na het vertrek van internationale strijdkrachten uit
Afghanistan de Taliban uitbreidt en het grensgebied met Iran destabiliseert.264
258 Milani, “Iran, the Status Quo Power,” 30. 259 Michael C. Hudson, “The United States in the Middle East,” In International Relations of the Middle East, onder redactie van Louise Fawcett (Oxford: Oxord University Press, 2013), 338. 260 “Joint Comprehensive Plan of Action.” 261 White House Fact Sheets, “President Donald J. Trump is Ending United States Participation in an Unaccepta-ble Iran Deal.” 262 White House, “Remarks by President Trump on the Joint Comprehensive Plan of Action.” 263 Phil Stewart en Michelle Nichols, “Why U.S.-Iran tensions could quickly escalate into a crisis,” 24 mei 2019https://www.reuters.com/article/us-usa-iran-communication-insight/why-u-s-iran-tensions-could-quickly-escalate-into-a-crisis-idUSKCN1SU11V, bezocht op 15 juni 2019,. 264 “Progress Toward Security and Stability in Afghanistan,” 98.
Hoofdstuk 3 | 48
President Trump maakte in december 2018 bekend het aantal Amerikaanse troepen in
Afghanistan te halveren door 7.000 manschappen terug te halen, met als reden dat het ver-
minderen van het aantal Amerikaanse troepen het Afghaanse leger minder afhankelijk zou
maken van buitenlandse steun.265
Over de huidige intenties van de Verenigde Staten ten opzichte van Iran is veel ondui-
delijk. Professor Internationale betrekkingen Stephen Walt stelt dat het het meest waarschijn-
lijk is dat het beleid van de Verenigde Staten ten opzichte van Iran niet gericht is op een pre-
ventieve oorlog of een machtswisseling in Teheran, maar als doel heeft Iran te verzwakken en
daarmee de regionale invloed van Iran te beperken.266
Islamitische Staat in Afghanistan
De terreurgroep IS vormt op twee fronten een bedreiging voor Iran. Kort na het uitroepen van
het kalifaat in Irak en Syrië in 2014 waren de grenzen van de Islamitische Staat slechts onge-
veer 30 km van de Iraanse grens verwijderd.267 In datzelfde jaar ontstond in Afghanistan en
Pakistan een lokale afdeling van IS, die zichzelf Wilayat Khorasan noemt (in westerse media –
en ook in deze scriptie – wordt naar deze groep verwezen als Islamic State Khorasan Province,
ISKP).268 ISKP is ontstaan door overlopers uit verschillende Afghaanse en Pakistaanse milities,
waaronder een groot aantal Talibanstrijders.269 In de loop van de jaren hebben zich daarnaast
ook strijders uit de omliggende landen en uit Irak en Syrië bij ISKP aangesloten.270 In januari
2015 maakte IS de uitbreiding naar Afghanistan officieel bekend.271 Het aantal ISKP-strijders
werd in 2018 geschat op 3.000.272
265 Gibbons-Neff en Mashal, “U.S. to Withdraw About 7,000 Troops From Afghanistan, Officials Say.” 266 Stephen M. Walt, “If Nobody Knows Your Iran Policy, Does It Even Exist?,” Foreign Policy, 6 mei 2019, https://foreignpolicy.com/2019/05/06/if-nobody-knows-your-iran-policy-does-it-even-exist-bolton-trump/, bezocht op 15 juni 2019. 267 Hashem, “Iran’s new challenge: The Islamic State in Persia?” Al-Monitor, 24 oktober 2016, https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2016/10/iran-islamic-state-leader-abu-aisha-kurdi-killed-alavi.html#ixzz5oxl4ojLe. 2x 268 Sudha Ratan, “The Trump Administration’s New Afghan Problem: The Islamic State,” The Diplomat, 3 april 2018, https://thediplomat.com/2018/04/the-trump-administrations-new-afghan-problem-the-islamic-state/, bezocht op 20 juni 2019. Antonio Giustozzi, “Taliban and Islamic State: Enemies or Brothers in Jihad?,” Center for Research & Policy Analysis, 14 december 2017, https://www.crpaweb.org/single-post/2017/12/15/Enemies-or-Jihad-Brothers-Relations-Between-Taliban-and-Islamic-State, bezocht op 20 juni 2019. 269 Ratan, “The Trump Administration’s New Afghan Problem: The Islamic State.” 270 Thomas Gibbons-Neff, “U.S. Special Forces Battle Against ISIS Turns to Containment, and Concern,” The New York Times, 14 juni 2019, https://www.nytimes.com/2019/06/14/world/asia/afghanistan-islamic-state.html, bezocht op 20 juni 2019. 271 Aman, “Peace with Taliban Could Stem ISIS Growth in Afghanistan.” 272 Ratan, “The Trump Administration’s New Afghan Problem: The Islamic State.”
49 | Hoofdstuk 3
Hoewel IS in mei dit jaar op territoriaal vlak in Irak en Syrië verslagen was, is de groep in
dat gebied nog steeds actief. Dit geldt ook voor IS in Afghanistan. ISKP wordt steeds groter en
is in staat steeds meer nieuwe rekruten te werven.273 ISKP was in de beginperiode afhankelijk
van financiële steun van IS in het Midden-Oosten, maar de groepering is nu zelfvoorzienend.274
ISKP en de Taliban zijn beide soennitisch, maar er is nauwelijks sprake van samenwer-
king. Beide bewegingen zien elkaar vooral als concurrenten en niet als bondgenoten. Ze con-
curreren met elkaar om leden, gebied en inkomstenbronnen.275 De concurrentie tussen ISKP
en de Taliban heeft incidenteel tot gewapende confrontaties geleid. Hoewel een groot aantal
Talibanleden overgelopen is naar ISKP zijn de Taliban echter nog steeds veel groter dan
ISKP.276 Een groot verschil tussen ISKP en de Taliban is dat de doeleinden van de Taliban zich
vooral beperken tot Afghanistan, terwijl ISKP zich profileert als een transnationale bewe-
ging.277 De Taliban richtten zich vooral op het aanvallen van regeringstroepen en gaan in min-
dere mate de confrontatie aan met ISKP.278
Politicoloog en Afghanistanexpert Barnett Rubin stelt, in een gesprek met mediaplat-
form Al-Monitor, dat Iran ISKP als een grotere bedreiging voor de veiligheid ziet dan de aan-
wezigheid van Amerikaanse troepen in Afghanistan.279 Daarnaast ziet Iran ISKP als een groter
gevaar voor het eigen land en de belangen in Afghanistan dan de Taliban.280 Iran vreest dat
ISKP de grens met Afghanistan oversteekt om aanslagen in Iran te plegen.281 ISKP pleegt re-
gelmatig aanslagen op de sjiitische Hazaragemeenschap in Afghanistan, vaak met als reden
dat de aanslagen een vergelding zijn voor de betrokkenheid van de Hazara in de strijd tegen
IS in Irak en Syrië door middel van de Fatemiyoun Division.282 Het is echter ook de anti-sjiiti-
sche ideologie van ISKP die een reden vormt voor deze aanslagen.283 Naast de dreiging die Iran
273 Gibbons-Neff, “U.S. Special Forces Battle Against ISIS Turns to Containment, and Concern.” 274 Ratan, “The Trump Administration’s New Afghan Problem: The Islamic State.” 275 Giustozzi, “Taliban and Islamic State: Enemies or Brothers in Jihad?” 276 Burns/AP, “Islamic State in Afghanistan Remains a 'Very Worrisome' Threat, General Says.” 277 Ratan, “The Trump Administration’s New Afghan Problem: The Islamic State.” 278 Ratan, “The Trump Administration’s New Afghan Problem: The Islamic State.” 279 Slavin, “Iran’s ‘marriage of convenience’ with Taliban.” 280 Yochi Dreazen, “Exclusive: Iran Teams With Taliban to Fight Islamic State in Afghanistan,” Foreign Policy, 26 mei 2016, https://foreignpolicy.com/2016/05/26/exclusive-iran-teams-with-taliban-to-fight-islamic-state-in-afghanistan/, bezocht op 22 juni 2019. 281 Dreazen, “Exclusive: Iran Teams With Taliban to Fight Islamic State in Afghanistan.” 282 Arif Rafiq, “The Persecution of Afghanistan's Hazaras Has Less to Do with Religion Than You Think,” The Na-tional Interest, 28 juli 2016, https://nationalinterest.org/feature/the-persecution-afghanistans-hazaras-has-less-do-religion-17174, bezocht op 22 juni 2019. 283 International Crisis Group, “Counter-terrorism Pitfalls: What the U.S. Fight against ISIS and al-Qaeda Should Avoid,” 12.
Hoofdstuk 3 | 50
ervaart van ISKP-strijders in Afghanistan vreest Iran ISKP net als de Taliban destijds soenniti-
sche Iraniërs – en met name Iraanse Koerden – aantrekt om aanvallen op Iran uit te voeren.284
Conclusie
Dit hoofdstuk heeft in de eerste plaats een beknopt overzicht gegeven van de oorlog in Afgha-
nistan en de huidige situatie. Daarna heeft het de verbondenheid tussen Iran en Afghanistan
aangetoond. De band tussen beide landen uit zich op cultureel, economisch en strategisch
gebied.285 Voor Iran is het van essentieel belang dat Afghanistan enige mate van stabiliteit
heeft, omdat de situatie in Afghanistan invloed heeft op de veiligheid van Iran.286 Vervolgens
heeft dit hoofdstuk twee factoren geanalyseerd die bepalend zijn voor de Iraanse perceptie
van veiligheid. Iran ervaart sinds de stationering van Amerikaanse troepen in Afghanistan in
2001 de aanwezigheid van de Verenigde Staten als een gevaar voor de eigen veiligheid. Sinds
IS zich in 2015 uitgebreid heeft naar Afghanistan en Pakistan is ISKP voor Iran de grootste
bedreiging vanwege de kans op grensoverschrijdende aanvallen. Tot slot is uit dit hoofdstuk
gebleken dat het vanuit het perspectief van Iran voor het land strategisch gezien nagenoeg
onmogelijk is om niet in te grijpen in Afghanistan om de belangen die Iran heeft te waarbor-
gen.
Ezzatullah Mehrdad, “Islamic State: The Torment of Afghanistan’s Shiites,” The Diplomat, https://thediplo-mat.com/2018/09/islamic-state-the-torment-of-afghanistans-shiites/, bezocht op 22 juni 2019. Rafiq, “The Persecution of Afghanistan's Hazaras Has Less to Do with Religion Than You Think.” 284 Fatemeh Aman, “Peace with Taliban Could Stem ISIS Growth in Afghanistan,” Middle East Institute, 2 maart 2016, https://www.mei.edu/publications/peace-taliban-could-stem-isis-growth-afghanistan, bezocht op 26 juni 2019. 285 Barzegar, “Iran's Foreign Policy in Post-Taliban Afghanistan,” 120-122. 286 Hokayem, “Chapter Eight: Iran,” 187.
51 | Hoofdstuk 4
Hoofdstuk 4 | Taliban
Dit hoofdstuk zal de Taliban behandelen. In de eerste plaats zal dit hoofdstuk inzicht geven in
het ontstaan van de Taliban en de beweegredenen van deze groepering. Daarna zal dit hoofd-
stuk ingaan op de relatie tussen Iran en de Taliban en zal het motief en de mate van Iraanse
steun aan de Taliban aan de orde komen.
Taliban
De Taliban zijn een radicale soennitische jihadistische organisatie. De groepering is ontstaan
in 1994, zestien jaar na het begin van de oorlog in Afghanistan. Onder de Mujahideen die te-
ruggekeerd waren om hun studie aan de madrassa’s, religieuze scholen, voort te zetten
groeide de ontevredenheid over de situatie in Afghanistan en de gefaalde poging van de Mu-
jahideen om vrede te brengen. Groepen van deze madrassa-studenten in Afghanistan en Pa-
kistan verenigden zich onder de naam Taliban, de meervoudsvorm van talib, wat Islamitische
student betekent.287 De meeste Taliban behoren tot de etnische Pashtun in Afghanistan.288
De eerste leider van de Taliban was Mullah Mohammad Omar Akhund.289 Het doel van
de Taliban was het beëindigen van de burgeroorlog in Afghanistan, het stichtten van vrede in
het land en het in standhouden van het Islamitische karakter van Afghanistan door het instel-
len van Sharia-wetgeving.290 De Taliban namen afstand van de politieke houding van de Mu-
jahideen en verklaarden dat ze niet uit waren op politieke macht.291 De aanhang van de Tali-
ban groeide en in 1996 veroverden ze de hoofdstad Kabul, waar ze aanvankelijk gezien werden
als bevrijders. In 1998 hadden de Taliban 90 procent van Afghanistan veroverd.292
Pakistan, en in mindere mate Saudi-Arabië, hebben een grote rol gespeeld in het ont-
staan en de uitbreiding van de Taliban in Afghanistan.293 Vanwege de oorsprong in religieuze
scholen in Pakistan hadden de Taliban sterke banden met Pakistan.294 Vanaf het begin van de
Taliban heeft Pakistan de beweging geholpen door middel van financiële en logistieke steun,
287 Rashid, Taliban, 21-22. Goodson, Afghanistan's Endless War, 76. 288 Rashid, Taliban, 1-2. 289 Goodson, Afghanistan's Endless War, 108. 290 Rashid, Taliban, 21-22. Goodson, Afghanistan's Endless War, 76. 291 Rashid, Taliban, 23. 292 Rashid, Taliban, 5. 293 Byman, Deadly Connections, 194. 294 Byman, Deadly Connections, 191.
Hoofdstuk 4 | 52
wapens en training. Daarnaast droeg Pakistan bij aan het werven van leden voor de Taliban,
vooral door middel van de madrassa’s in Pakistan. De steun kwam van zowel de Pakistaanse
regering als van individuen en (religieuze) organisaties binnen de maatschappij.295 Pakistan
erkende in 1997 de Talibanregering als de rechtmatige regering van Afghanistan. Saudi-Arabië
en de Verenigde Arabische Emiraten volgden daarna.296
Het steunen van de Taliban had voor Pakistan verschillende voordelen. Door invloed te
krijgen in Afghanistan kon Pakistan de strategische diepte van het land vergroten, wat inhield
dat Pakistan bij een eventuele aanval van India zich terug zou kunnen trekken in Afghanistan
om te hergroeperen.297 Daarnaast had invloed in Afghanistan voor Pakistan economische
voordelen, omdat het land de toegang gaf tot Centraal Azië, zodat Pakistan net als Iran en
Turkije kon deelnemen aan de handel.298 Na 2001 keerde Pakistan zich formeel tegen de Tali-
ban en sloot zich aan bij de War on Terror van de Verenigde Staten, maar ook na 2001 bleven
de Taliban Pakistaanse steun ontvangen.299
Naast de Pakistaanse steun ontvingen de Taliban ook steun van Saudi-Arabië.300 Saudi-
Arabië begon eind 1994 met leveren van financiële en materiële steun aan de Taliban. In
Saudi-Arabië waren het vooral de wahabitische religieuze leiders die aandrongen bij de Sau-
dische heersers om de Taliban te steunen, en daarmee het wahabisme in Afghanistan te ver-
spreiden.301 De Saudische steun voor de Taliban werd door Iran gezien als een samenwerking
tussen de Verenigde Staten, Pakistan en Saudi-Arabië om Iran te isoleren.302
In 1998 verslechterde de relatie tussen Saudi-Arabië en de Taliban als gevolg van span-
ningen over de relatie tussen de Taliban en Al-Qaeda en het feit dat de Taliban Al-Qaeda be-
scherming boden in Afghanistan.303 Al-Qaeda had verschillende grote aanslagen gepleegd,
waaronder een bomaanval op Amerikaanse barakken in Saudi-Arabië.304 Het toenemende
295 Goodson, Afghanistan's Endless War, 111-113. Byman, Deadly Connections, 195. 296 Goodson, Afghanistan's Endless War, 80. 297 Rashid, Taliban, 186. Byman, Deadly Connections, 196. 298 Goodson, Afghanistan's Endless War, 165. 299 Milani, “Iran's Policy Towards Afghanistan,” 246. Byman, Deadly Connections, 194. 300 Rashid, Taliban, 45. 301 Rashid, Taliban, 201. 302 Rashid, Taliban, 202. 303 Goodson, Afghanistan's Endless War, 166. 304 Goodson, Afghanistan's Endless War, 80.
53 | Hoofdstuk 4
extremisme van de Taliban resulteerde zelfs in een toenadering tussen Saudi-Arabië en Iran
vanwege hun gezamenlijke perceptie van de bedreiging die de Taliban vormden.305
Al-Qaeda had zich in 1996 in Afghanistan gevestigd, waar Al-Qaeda-leider Osama Bin
Laden door de Taliban verwelkomd werd.306 Al-Qaeda was in 1988 ontstaan in Afghanistan
maar vestigde zich van 1992 tot 1996 in Sudan.307 Al-Qaeda werd door de Taliban gerespec-
teerd vanwege de bijdrage die het had geleverd in de strijd tegen de Sovjet-Unie in de jaren
’80 in Afghanistan en vanwege de financiële middelen die Al-Qaeda meebracht.308 In tegen-
stelling tot de Taliban, die het voeren van de heilige oorlog, jihad, beperkten tot Afghanistan,
richtte Al-Qaeda zich op een internationale jihad.309
Na de aanslagen in New York en Washington op 11 september 2001, waar Al-Qaeda
verantwoordelijk voor was, begon de oorlog tegen de Taliban op 7 oktober 2001, toen een
internationale coalitie geleid door de Verenigde Staten Afghanistan binnenviel om de Taliban
uit te schakelen. In december 2001 waren de Taliban verslagen en begon in Afghanistan het
proces van wederopbouw.310 De Taliban trok zich terug in de dunbevolkte gebieden in Afgha-
nistan of ging naar Pakistan, maar de beweging bleef actief door het uitvoeren van guerrilla-
aanvallen op de internationale coalitie en hulpverleners. Ook bleven de Taliban hulp ontvan-
gen van Pakistan.311
In 2003 verplaatste de aandacht van de Verenigde Staten zich naar Irak, waar het een
oorlog was begonnen tegen het regime van Saddam Hussein in het kader van de War on Ter-
ror. Als gevolg van een gebrek aan financiële en militaire hulp van de Verenigde Staten en
andere landen van de internationale coalitie in Afghanistan en een zwakke Afghaanse regering
door corruptie en onderlinge verdeeldheid konden de Taliban terugkeren en de invloed in het
land uitbreiden.312 Voordat ze verslagen werden in 2001 was ongeveer 90 procent van Afgha-
nistan onder controle van de Taliban.313
305 Rashid, Taliban, 205-206. 306 Byman, Deadly Connections, 199. 307 Byman, Deadly Connections, 198-199. 308 Byman, Deadly Connections, 199. 309 Byman, Deadly Connections, 198-201. 310 Jackson, “War on terrorism.” 311 Jackson, “War on terrorism.” Byman, Deadly Connections, 194. 312 Giustozzi, “Taliban and Islamic State: Enemies or Brothers in Jihad?” Jackson, “War on terrorism.” 313 Byman, Deadly Connections, 194.
Hoofdstuk 4 | 54
De oorlog tegen de Taliban bevindt zich op dit moment in een impasse. De Verenigde
Staten zijn niet in staat de Taliban te verslaan en het Afghaanse leger lijdt grote verliezen in
de strijd tegen de Taliban.314 Om tot een oplossing voor de oorlog in Afghanistan te komen en
om vrede in het land te realiseren begonnen in 2018 vredesonderhandelingen met de Taliban.
De onderhandelingen vinden plaats tussen Zalmay Khalilzad, een afgevaardigde ambassadeur
van de Verenigde Staten die verantwoordelijk is voor reconciliatie in Afghanistan, en de Tali-
ban.315 In de onderhandelingen staat het terugtrekken van de in Afghanistan gelegerde Ame-
rikaanse troepen in ruil voor concessies van de Taliban centraal. De concessies die van de Ta-
liban verwacht worden zijn een staakt-het-vuren en een directe dialoog met de Afghaanse
regering, waar de Taliban tot nu toe niet mee wil onderhandelen.316 Daarnaast willen de
Verenigde Staten dat na het vertrek van de Amerikaanse troepen uit Afghanistan de Taliban
het land niet opnieuw tot een toevluchtsoord voor militanten maken zoals in 1996 gebeurde
met Al-Qaeda.317 De aanwezigheid van ISKP in Afghanistan kan echter een negatieve invloed
op de vredesonderhandelingen hebben. Er wordt gevreesd dat de onderhandelingen tussen
de Taliban en de Verenigde Staten, en mogelijk in een later stadium ook tussen de Taliban en
de Afghaanse regering, zal leiden tot ontevredenheid bij sommige Talibanstrijders, die zich als
gevolg daarvan mogelijk aansluiten bij ISKP, wat deze groepering sterker zal maken.318
Het aantal Talibanstrijders werd in juni van dit jaar door de Verenigde Naties geschat op
60.000 tot 65.000 personen.319 De Taliban heeft minder dan de helft van het land in handen.
In januari 2018 waren er van het totale aantal van 407 districten in Afghanistan 229 onder
controle of invloed van de regering, dat is 56,3 procent van het totale aantal districten, 59
314 Adam Twardowski, “Amid peace talks, what’s next for Afghanistan?,” Brookings, 13 maart 2019, https://www.brookings.edu/blog/order-from-chaos/2019/03/13/amid-peace-talks-whats-next-for-afghani-stan/, bezocht op 25 juni 2019. 315 “Zalmay Khalilzad: Special Representative for Afghanistan Reconciliation,” U.S. Department of State, https://www.state.gov/biographies/zalmay-khalilzad/, bezocht op 26 juni 2019. 316 Mujib Mashal, “U.S. and Taliban Agree in Principle to Peace Framework, Envoy Says,” The New York Times, 28 januari 2019, https://www.nytimes.com/2019/01/28/world/asia/taliban-peace-deal-afghanistan.html, be-zocht op 26 juni 2019. AFP, “Iran denounces US talks with Taliban,” Al-Monitor, 24 april 2019, https://www.al-moni-tor.com/pulse/contents/afp/2019/04/afghanistan-conflict-peace-us-iran-diplomacy.html, bezocht op 26 juni 2019. 317 Abdul Qadir Sediqi en Rupam Jain, “U.S. and Taliban resume talks as Kabul seeks role in peace process,” Reu-ters, 1 mei 2019, https://www.reuters.com/article/us-usa-afghanistan-talks/u-s-and-taliban-resume-talks-as-kabul-seeks-role-in-peace-process-idUSKCN1S7354, bezocht op 1 mei 2019. 318 Ratan, “The Trump Administration’s New Afghan Problem: The Islamic State.” 319 “Tenth report of the Analytical Support and Sanctions Monitoring Team submitted pursuant to resolution 2255 (2015) concerning the Taliban and other associated individuals and entities constituting a threat to the peace, stability and security of Afghanistan,” 3.
55 | Hoofdstuk 4
districten waren in handen van of onder invloed van opstandelingen, waaronder de Taliban,
en 119 districten waren niet in handen van de regering noch in die van opstandelingen.320
De relatie tussen Iran en de Taliban
De relatie tussen Iran en de Taliban werd vanaf de opkomst van de Taliban gekenmerkt door
vijandschap en wantrouwen. Iran zag de Taliban als een proxy van Pakistan die met steun van
de Verenigde Staten en Saudi-Arabië het doel had om Iran te isoleren.321
De Taliban vormden in de jaren ’90 een gevaar voor de Iraanse nationale veiligheid.
Sinds 1996 steunden de Taliban Iraanse oppositiegroepen, voornamelijk Iraanse soennieten,
met als doel de sjiitische regering in Iran omver te werpen en een soennitische regering in Iran
aan de macht te brengen.322 Daarnaast waren de Taliban anti-sjiitisch en richtten ze zich in
hun aanvallen vooral op de sjiitische Hazara.323 Dit zette Iran aan om de Noordelijke Alliantie
te steunen in hun strijd tegen de Taliban.324 Als gevolg van deze steun verbraken de Taliban in
1997 de verhoudingen met Iran en sloten een groot deel van de grens tussen Afghanistan en
Iran.
De vijandschap tussen Iran en de Taliban kwam op een dieptepunt nadat de Taliban in
1998 de Afghaanse stad Mazar-e-Sharif aanviel, die daarvoor in handen was van de Noorde-
lijke Alliantie. Nadat de Taliban Mazar-e-Sharif veroverd hadden pleegden ze een massamoord
op de inwoners van de stad, waarbij zij zich vooral richtten op de sjiitische Hazara. De door de
Taliban aangestelde gouverneur van de stad zou volgens mensenrechtenorganisatie Human
Rights Watch tegen de betrokken Talibanstrijders gezegd hebben dat de Hazara sjiieten zijn,
en daarom ongelovigen, en dat de Hazara om die reden vermoord moesten worden.325 Daar-
naast was de aanval een vergeldingsactie voor een eerdere confrontatie met de Taliban in
Mazar-e-Sharif waarbij er onder de Talibanstrijders een groot aantal slachtoffers viel.326 Na de
aanval op de Hazara vielen de Taliban het Iraanse consulaat in Mazar-e-Sharif aan en
320 Special Inspector General for Afghanistan Reconstruction, “Quarterly Report to the United States Congress, 30 april 2018, https://www.sigar.mil/quarterlyreports/index.aspx?SSR=6, bezocht op 22 juni 2019. 321 Goodson, Afghanistan's Endless War, 165. Rashid, Taliban, 202. 322 Rashid, Taliban, 203. 323 Rashid, Taliban, 73-74. 324 Rashid, Taliban, 203. 325 Rashid, Taliban, 73. “Afghanistan: The Massacre in Mazar-i Sharif,” Human Rights Watch 10, no. 7 (november 1998), https://www.hrw.org/legacy/reports98/afghan/, bezocht op 26 juni 2019. 326 Rashid, Taliban, 73-74. Human Rights Watch, “Afghanistan: The Massacre in Mazar-i Sharif.”
Hoofdstuk 4 | 56
vermoorden daarbij elf Iraanse diplomaten, inlichtingenofficieren en een journalist.327 De di-
plomaten bleken echter inlichtingenofficieren te zijn geweest, die de steun aan de Noordelijke
Alliantie coördineerden.328 Nadat de Taliban vervolgens de stad Bamiyan aanvielen en daar
ook Hazara vermoorden mobiliseerde Iran de IRG en stuurde een leger naar de grens met
Afghanistan, in het kader van zelfverdediging tegen de Taliban. Uiteindelijk kwam het door
tussenkomst van de Verenigde Naties niet tot een Iraanse invasie in Afghanistan.329
Na de moord op de Hazara en de medewerkers van het Iraanse consulaat in Mazar-e-
Sharif en de daaropvolgende mobilisatie van Iraanse troepen bleef de grens tussen Iran en
Afghanistan gesloten. In 1999 was er een verbetering in de relatie tussen Iran en de Taliban
en heropende Iran het Iraanse consulaat in Herat en een grenspost bij deze stad, wat handel
tussen Iran en de Taliban mogelijk maakte.330 Iran zette de steun aan de Noordelijke Alliantie
echter voort.331
In 2016 gaf Iran toe in contact te staan met de Taliban, nadat Talibanleider Mullah Mans-
oor in Pakistan vlakbij de Iraanse grens gedood werd door een Amerikaanse drone.332 Iran
ontkende echter enige relatie met de Taliban te hebben, met als reden dat zij de Taliban niet
wilden erkennen door een officiële relatie met de groepering aan te gaan.333
In april dit jaar bekritiseerde Iran de vredesonderhandelingen tussen de Verenigde Sta-
ten en de Taliban. De onderhandelingen zouden volgens Iran de Taliban een te grote rol toe-
kennen in het beëindigen van de oorlog in Afghanistan en andere actoren in Afghanistan,
waaronder de Afghaanse regering, buitensluiten. Iran gaf in december 2018 toe zelf ook te
onderhandelen met de Taliban, maar de pogingen van de Verenigde Staten zouden in hun
ogen tekortschieten omdat de Afghaanse regering er niet bij betrokken zou zijn en vanwege
het feit dat de Taliban de aanvallen in Afghanistan nog niet gestaakt hebben.334
327 Rashid, Taliban, 74. 328 Rashid, Taliban, 205. 329 Rashid, Taliban, 74-76. 330 Goodson, Afghanistan's Endless War, 165. 331 Goodson, Afghanistan's Endless War, 165. 332 Al-Monitor Staff, “After US-Taliban talks, Iran also confirms dialogue.” Michael Kugelman, “What Was Mullah Mansour Doing in Iran?,” Foreign Policy, 27 mei 2016, https://foreign-policy.com/2016/05/27/mullah-mansour-iran-afghanistan-taliban-drone/, bezocht op 26 juni 2019. 333 Al-Monitor Staff, “After US-Taliban talks, Iran also confirms dialogue.” 334 AFP, “Iran leader says Iraq should demand US withdraw troops.” “Iran says Afghan Taliban arrived in Tehran, held peace talks,” Reuters, 31 december 2018, https://www.reu-ters.com/article/us-iran-afghanistan-taliban/iran-says-afghan-taliban-arrived-in-tehran-held-peace-talks-idUSKCN1OU0B2, bezocht op 18 juni 2019.
57 | Hoofdstuk 4
Iraanse steun aan de Taliban
Irans houding ten opzichte van de Taliban begon te veranderen in 2007, nadat de Verenigde
Staten en de Afghaanse regering een overeenkomst hadden gesloten over de permanente
stationering van Amerikaanse troepen in Afghanistan.335 Iran en de Taliban zagen de perma-
nente aanwezigheid van het Amerikaanse leger als een gevaar. De Taliban zagen de Verenigde
Staten als een existentiële bedreiging vanwege de War on Terror, en Iran was in conflict met
de Verenigde Staten nadat die Iran bestempelden als een onderdeel van de As van het
Kwaad.336 Iran kon door middel van steun aan de Taliban indirect de Verenigde Staten tegen-
werken en hun toenemende invloed in de regio tegengaan.337 Sinds de opkomst van ISKP in
Afghanistan in 2014 wordt Iran geconfronteerd met een nieuwe bedreiging. Iran maakt van
de rivaliteit tussen de Taliban en ISKP gebruik door de Taliban te steunen en op die manier het
gevaar van ISKP tegen te gaan.338 Daarnaast is een relatie met de Taliban in het voordeel van
Iran wanneer de Verenigde Staten zich terugtrekken uit Afghanistan en de Taliban de invloed
in het land uitbreiden.339
Het contact tussen Iran en de Taliban zou reeds begonnen zijn in 2000. Dit blijkt uit een
memo van de regering van de Verenigde Staten voor de tweede hoorzitting van Khirullah Said
Wali Khairkhwa, die gehouden werd op 16 juni 2006. Khairkhwa was van 1994 tot 1999 woord-
voerder voor de Taliban en de gouverneur van de Afghaanse provincie Herat onder het bewind
van de Taliban. In februari 2002 werd hij gearresteerd en vastgezet in Guantánamo Bay. Vol-
gens de memo zou Khairkhwa op 7 januari 2000 met drie andere Talibanleiders een bespre-
king gehad hebben met vertegenwoordigers van Iran en de militie Hizbi Islami-Gulbuddin Hik-
matyar. Op deze ontmoeting werd het versterken van de banden tussen de Taliban en Iran
besproken. In november 2001 zou er volgens de memo een ontmoeting plaatsgevonden heb-
ben tussen Khairkhwa en een Iraanse diplomatieke delegatie. De Iraanse regering uitte tijdens
die ontmoeting de bereidheid om de Taliban luchtafweergeschut te leveren om te gebruiken
tegen de strijdkrachten van de Verenigde Staten en de internationale coalitie.340
335 Dreazen, “Exclusive: Iran Teams With Taliban to Fight Islamic State in Afghanistan.” 336 Akbarzadeh, “Iran’s Policy towards Afghanistan: In the Shadow of the United States,” 73. 337 Dreazen, “Exclusive: Iran Teams With Taliban to Fight Islamic State in Afghanistan,” 338 Dreazen, “Exclusive: Iran Teams With Taliban to Fight Islamic State in Afghanistan.” 339 Kugelman, “Shutting Out Iran Will Make the Afghan War Even Deadlier.” 340 “Unclassified: Department of Defense Office for the Administrative Review of the Detention of Enemy Com-batants at US Naval Base Guantanamo Bay, Cuba,” 16 juni 2006, via: “The Guantánamo Docket,” The New York Times, https://www.nytimes.com/interactive/projects/guantanamo/detainees/579-khirullah-said-wali-khairkhwa/documents/3, bezocht op 26 juni 2019, 1-3.
Hoofdstuk 4 | 58
Khairkhwa bevestigde dat er op 7 januari 2000 een ontmoeting plaatsvond in Iran tussen
vertegenwoordigers van de Taliban en Iran en dat deze ontmoeting als doel had de relatie
tussen Iran en de Taliban te versterken. Volgens Khairkhwa zou Iran tijdens de tweede ont-
moeting in november 2001 geen luchtafweergeschut aangeboden hebben, maar wel tijdens
de eerste ontmoeting voorgesteld hebben om wapens te kopen voor de Taliban omdat de
Taliban vanwege sancties niet in staat waren om wapens te verkrijgen.341 Uit een memo voor
de derde hoorzitting blijkt dat tijdens de vermeende ontmoeting in november 2001 met Iran
onderhandeld zou zijn over een open grens tussen Iran en Afghanistan zodat Arabieren en
leden van de Taliban geld en goederen uit Afghanistan konden smokkelen.342
Het realiseren van een open grens tussen Iran en Afghanistan heeft daadwerkelijk
plaatsgevonden.343 Time Magazine maakt in een artikel melding van leden van de Taliban en
Al Qaeda, die door middel van een smokkelroute ongeveer 30 kilometer ten noorden van de
Afghaanse stad Herat de grens naar Iran oversteken. Het artikel citeert een diplomaat in Af-
ghanistan, die ervan overtuigd is dat de Iraanse Revolutionaire Garde dit gedoogt.344
Volgens een rapport van het Amerikaanse Ministerie van Defensie zijn er vanaf 2007
Iraanse wapens voor de Taliban en andere milities onderschept door Afghaanse strijdkrachten
en internationale troepen.345 In dat jaar werden er door NAVO-eenheden in Afghanistan drie
wapentransporten onderschept met wapens die zonder enige twijfel uit Iran afkomstig waren.
Aangenomen wordt dat deze wapens voor de Taliban bestemd waren.346 Ook in 2011 werd
Thomas Joscelyn, “Iran and the Taliban, allies against America,” FDD’s Long War Journal, 28 juli 2009, https://www.longwarjournal.org/archives/2009/07/iran_and_the_taliban.php, bezocht op 12 juni 2019. 341 “Unclassified: Summery of Administrative Review Board Proceedings for ISN 579,” via: “The Guantánamo Docket,” The New York Times, https://www.nytimes.com/interactive/projects/guantanamo/detainees/579-khirullah-said-wali-khairkhwa/documents/6, 7,8. 342 “Unclassified: Department of Defense Office for the Administrative Review of the Detention of Enemy Com-batants at US Naval Base Guantanamo Bay, Cuba,” 26 juni 2007, via: “The Guantánamo Docket,” The New York Times, https://www.nytimes.com/interactive/projects/guantanamo/detainees/579-khirullah-said-wali-khairkhwa/documents/9, bezocht op 26 juni 2019. 343 Joscelyn, “Iran and the Taliban, allies against America.” 344 Tim McGirk, “Did Iran help al Qaeda Escape?” Time, 2 februari 2002, http://con-tent.time.com/time/world/article/0,8599,198857,00.html. 345 “Progress Toward Security and Stability in Afghanistan,” 99. 346 John Ward Anderson, “Arms Seized in Afghanistan Sent From Iran, NATO Says,” Washington Post Foreign Service, 21 september 2007, http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/arti-cle/2007/09/20/AR2007092001236.html, bezocht op 26 juni 2019.
59 | Hoofdstuk 4
een Iraans wapentransport onderschept. De wapens zouden recent gefabriceerd zijn maar
bewerkt zijn om te insinueren dat de wapens van derden afkomstig zouden zijn.347
Een journalist van de BBC berichtte in 2008 over Iraanse wapens in het bezit van de
Taliban. De journalist interviewde een voormalig Mujahideenstrijder die verklaarde dat de Ta-
liban de Iraanse wapens op twee manieren bemachtigden: door contacten binnen Iran die de
wapens leverden, en door Iraanse handelaren die de wapens aan hen verkochten.348
De beschuldigingen van steun aan de Taliban komen niet uitsluitend van de kant van de
Verenigde Staten en andere actoren die Iran vijandig gezind zijn. In een interview met journa-
list Margherita Stancati van nieuwsorganisatie Dow Jones Newswires zeiden Afghaanse veilig-
heidsbeambten in 2013 bewijs te hebben dat Iran de Taliban niet alleen financiële steun ver-
leent, maar de Taliban ook traint en van wapens voorziet.349 Deze beschuldiging van Af-
ghaanse overheidsmedewerkers aan het adres van Iran is opvallend. Iran heeft vanaf het begin
in 2001 de regering van Afghanistan financieel gesteund en onderhoud ook nu nog een eco-
nomische samenwerking met Afghanistan. Een onterechte beschuldiging van Iran zou de re-
latie tussen Afghanistan en Iran nadelig kunnen beïnvloeden.
Naast Afghaanse beambten heeft Stancati ook een Talibanbevelhebber geïnterviewd,
die bevestigde dat Iran de Taliban traint en wapens levert. De Talibanbevelhebber meldde dat
hij wapens heeft ontvangen via smokkelaars die door Iran ingehuurd zijn. In het grensgebied
tussen Iran, Afghanistan en Pakistan werden de wapens overgedragen aan de Taliban.350
De mate van Iraanse steun aan de Taliban
Door de Taliban in beperkte mate te steunen hoeft Iran niet openlijk de confrontatie met de
bedreigingen die het vanuit Afghanistan ervaart aan te gaan. Daarnaast stelt deze strategie
Iran in staat om enige betrokkenheid in Afghanistan te ontkennen.351
De steun van Iran aan de Taliban is genoeg om de interventie van de Verenigde Staten
in Afghanistan te bemoeilijken, maar niet voldoende om de Taliban hun macht te laten
347 Julian Borger en Richard Norton-Taylor, “British special forces seize Iranian rockets in Afghanistan,” The Guardian, 9 maart 2011, https://www.theguardian.com/world/2011/mar/09/iranian-rockets-afghanistan-tali-ban-nimruz, bezocht op 26 juni 2019. 348 Kate Clark, “Arming the Taliban,” BBC News, 18 september 2008, http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/7623496.stm. 349 Stancati, “Iran Backs Taliban With Cash and Arms.” 350 Stancati, “Iran Backs Taliban With Cash and Arms.” 351 Kugelman, “Shutting Out Iran Will Make the Afghan War Even Deadlier.”
Hoofdstuk 4 | 60
uitbreiden.352 Een sterke en machtige Taliban zou een bedreiging voor Irans nationale veilig-
heid kunnen vormen, zoals in de jaren ’90 het geval was.
Afghanistan-expert Barnett Rubin stelt dat de relatie tussen Iran en de Taliban “a marri-
age of convenience” is.353 Zolang de samenwerking in het belang van beiden is zal deze voort-
duren. Dat Iran in samenwerking met de Taliban een bufferzone aan de Afghaanse grens aan
het realiseren is, zoals een artikel van Foreign Policy-journalist Yochi Dreazen veronderstelt, is
volgens Rubin en James Cunningham, voormalig ambassadeur van de Verenigde Staten in Af-
ghanistan, overdreven. Rubin stelt dat de Taliban nog altijd meer steun ontvangen van Pakis-
tan dan van Iran.354
Generaal David Petraeus verklaarde in 2009, toen hij verantwoordelijk was voor de
strijdkrachten van de Verenigde Staten in Afghanistan en Irak, dat Iran de Taliban op kleine
schaal steunt. Hij stelde dat het niet in het belang van Iran is dat de Taliban in toenemende
mate de controle krijgt in Afghanistan.355
Ook in vergelijking met andere niet-statelijke actoren die door Iran gesteund worden is
de mate van steun aan de Taliban beperkt. Volgens een onderzoek van Alireza Nader en Joya
Laha van het RAND Instituut in 2011 was de Iraanse steun aan sjiitische milities in Irak op dat
moment veel groter dan de steun aan de Taliban.356
Conclusie
Uit dit hoofdstuk is gebleken dat ondanks de vijandige en wantrouwende houding van Iran ten
opzichte van de Taliban er een toenadering heeft plaatsgevonden en er uiteindelijk zelfs
sprake is van een beperkte samenwerking. De samenwerking tussen Iran en de Taliban is ge-
baseerd op gedeelde strategische belangen die zij in Afghanistan hebben. Zowel de Taliban als
Iran ervaren de Amerikaanse aanwezigheid in Afghanistan en ISKP als een existentiële bedrei-
ging en zijn daardoor ongeacht de ideologische verschillen in staat om een bondgenootschap
te sluiten. De spreuk “The enemy of my enemy is my friend” is hierbij toepasbaar,357 afgezien
352 Ramani, “Managed Instability: Iran, the Taliban, and Afghanistan.” 353 Slavin, “Iran’s ‘marriage of convenience’ with Taliban.” 354 Slavin, “Iran’s ‘marriage of convenience’ with Taliban.” 355 Henry Meyer, “Iran Is Helping Taliban in Afghanistan, Petraeus Says (Update1),” Bloomberg, 14 februari 2009, via https://web.archive.org/web/20110814093743/http://www.bloom-berg.com/apps/news?pid=newsarchive&sid=aru5H2YB1Tv8&refer=india. 356 Nader en Laha, “Iran's Balancing Act in Afghanistan,” 1. 357 Talatbek Masadykov, Antonio Giustozzi en James Michael Page, “Negotiating with the Taliban: Toward a solution for the Afghan conflict,” Crisis States Working Papers Series No.2 (januari 2010), beschikbaar via http://eprints.lse.ac.uk/28117/1/WP66.2.pdf, bezocht op 26 juni 2019, 8.
61 | Hoofdstuk 4
van het feit dat de relatie tussen Iran en de Taliban niet vriendschappelijk is, maar pragma-
tisch. De steun van Iran aan de Taliban is echter beperkt, met als reden dat wanneer de Taliban
te sterk worden Iran de invloed in Afghanistan zou kunnen verliezen en de Taliban opnieuw
een gevaar voor Iran zouden kunnen vormen zoals in het verleden.
Hoofdstuk 5 | 62
Hoofdstuk 5 | Iraanse proxies in de As van Verzet
Dit hoofdstuk zal inzicht geven in de door Iran geleide As van Verzet. De voorgaande hoofd-
stukken hebben met name inzicht gegeven in de factoren die het Iraanse regionale beleid en
de relatie tussen Iran en de Taliban verklaren. Om tot een conclusie te komen over de Iraanse
steun aan de Taliban zal dit hoofdstuk de voornaamste niet-statelijke proxies van Iran analy-
seren. Daarmee zal dit hoofdstuk inzicht geven in de gemeenschappelijke kenmerken van Hez-
bollah, Hamas, en de Houthi-rebellen als actoren in de As van Verzet.
De As van Verzet
De As van Verzet wordt door onderzoekers Payam Mohseni en Hussein Kalout beschreven als
“[…] a transnational, multiethnic, and cross-confessional political and security network,” be-
staande uit Hamas, Hezbollah, de Houthi’s, milities in Irak en Syrië, met Iran als het middelpunt
van deze As.358
De As van Verzet maakt een splitsing in het Midden-Oosten, waar het door Iran geleidde
netwerk aan de ene kant staat en de Golfstaten en Israël, die gesteund worden door de
Verenigde Staten aan de andere kant. De staten en niet-statelijke actoren die deel uitmaken
van de As van Verzet waren oorspronkelijk verenigd door hun gezamenlijke verzet tegen Israël
en de invloed van de Verenigde Staten in de regio. Sinds de opkomst van IS heeft de As van
Verzet zich ook gekeerd tegen het toenemende soennitische extremisme in de regio.359 Nadat
Iran en Saudi-Arabië in 2016 de diplomatieke banden verbraken als gevolg van de executie
van een sjiitische geestelijke in Saudi-Arabië keerde de As van Verzet zich tegen Saudi-Arabië.
De executie werd veroordeeld door Hezbollah-leider Sayyed Hassan Nasrallah en de Iraakse
sjiitische geestelijke leider Moqtada al-Sadr.360 Het uiteindelijke doel van de As van Verzet is
het verenigen van alle moslims, sjiitisch en soennitisch, tegen het Westen.361
De Iraanse steun aan proxies dient verschillende doeleinden. Door proxies te steunen
heeft Iran in de eerste plaats een middel om zonder directe betrokkenheid aanvallen uit te
voeren op de voornaamste tegenstanders van de As van Verzet, namelijk de Verenigde Staten,
358 Mohseni en Kalout, “Iran's Axis of Resistance Rises.” 359 Mohseni en Kalout, “Iran's Axis of Resistance Rises.” 360 Mohseni en Kalout, “Iran's Axis of Resistance Rises.” Sam Wilkin en Angus McDowall, “Saudi Arabia cuts ties with Iran as row over cleric's death escalates,” Reuters, 3 januari 2016, https://www.reuters.com/article/us-saudi-security-iran-fury/saudi-arabia-cuts-ties-with-iran-as-row-over-clerics-death-escalates-idUSKBN0UH00C20160103, bezocht op 28 juni 2019. 361 Soltaninejad, “Coalition-Building in Iran’s Foreign Policy,” 6.
63 | Hoofdstuk 5
Israël en Saudi-Arabië. Daarnaast kan de wijdverspreide aanwezigheid van aan Iran gelieerde
NSA’s een afschrikkende werking hebben waardoor vijandig gezinde actoren minder snel een
aanval op Iran uit zullen voeren vanwege mogelijke vergelding van Iraanse proxies. Tot slot
kan Iran door kwetsbare groeperingen in de regio te steunen zich profileren als beschermer
van deze groepen. Iran doet dat in Irak en Jemen door het steunen van sjiitische groepen om
de invloed van soennitische groepen tegen te gaan. Deze soennitische groepen kunnen voor
Iran een bedreiging vormen vanwege de sektarische framing die de soennitische moslims te-
gen Iran opzet. Iran steunt echter ook de soennitische Palestijnse verzetsbeweging Hamas,
met als doel niet alleen deze groepering te steunen in de aanslagen die het in Israël pleegt,
maar ook om te laten zien dat het alle verdrukte moslims steunt, zowel soennieten als sjiie-
ten.362
Iraanse steun aan Hezbollah
Hezbollah is Irans belangrijkste proxy. Professor Daniel Byman beschrijft de relatie tussen Iran
en Hezbollah als “[…] perhaps the strongest and most effective relationship between a state
sponsor and a terrorist group in history.”363 Iran speelde een grote rol in de totstandkoming
van Hezbollah door financiële, materiële en ideologische steun. De steun aan Hezbollah had
oorspronkelijk als doel het exporteren van de Islamitische Revolutie, die drie jaar voor het
begin van de samenwerking tussen Iran en Hezbollah had plaatsgevonden.364 Later werd Hez-
bollah voor Iran echter steeds meer een strategisch gelegen proxy tegen Israël en een middel
om de invloed in het gebied aan de Middellandse Zee uit te breiden. De laatste jaren levert
Hezbollah ook andere proxies van Iran, namelijk Iraakse milities en de Houthi’s, militaire steun
en training.365
De grote mate van samenwerking tussen Hezbollah en Iran, de deelname van Hezbollah
aan de strijd in Syrië om president Bashar al-Assad, de gezamenlijke bondgenoot van Hezbol-
lah en Iran, aan de macht te houden maken dat Hezbollah gezien kan worden als de belang-
rijkste niet-statelijke actor in de As van Verzet. Nadat de afgelopen maanden de spanning tus-
sen Iran en de Verenigde Staten opliepen koos Hezbollah, zoals gebruikelijk, partij voor Iran.
Hezbollah-leider Sayyed Hassan Nasrallah waarschuwde in een toespraak in mei dat bij een
362 Wehrey, Bensahel, Cragin, Green, Kaye, Oweidat, Thaler, Li, Dangerous but Not Omnipotent, 81-82. 363 Byman, Deadly Connections, 79-80. 364 Byman, Deadly Connections, 80. 365 Feltman, “Hezbollah: Revolutionary Iran’s most successful export.”
Hoofdstuk 5 | 64
eventuele Amerikaanse aanval op Iran de hele regio daarbij betrokken zou raken.366 Hiermee
doelde hij op het feit dat bij een eventuele aanval op Iran, Irans proxies daar direct bij betrok-
ken zouden raken. In dezelfde toespraak meldde hij dat Hezbollah een onderdeel is van de As
van Verzet en stelde hij dat “[t]oday, I can claim that the axis of resistance is stronger than
ever.” Ook benoemde hij Jemen als “[…] a main part of the axis of resistance.”367
Hezbollah lijkt echter steeds meer afstand van Iran te nemen als gevolg van interne
spanningen in Libanon over de rol van Hezbollah als Iraanse proxy. Als gevolg van deze afname
van toewijding bij Hezbollah verplaatst de aandacht van Iran zich steeds meer in de richting
van Hezbollah. Tegelijkertijd lijkt Iran zich meer en meer naar de Golfregio te richten, in de
plaats van Israël, als gevolg van het conflict met de Verenigde Staten en Saudi-Arabië. Hezbol-
lah was voor Iran vooral van belang vanwege de geografische nabijheid ten opzichte van Israël,
maar nu het conflict in de Golfregio zich dermate op de voorgrond bevindt worden de Houthi’s
voor Iran steeds belangrijker.368 Hezbollah blijft echter nog steeds van groot belang voor Iran
vanwege de strategische positie aan de grenzen van Syrië en Israël. Wanneer Israël of Syrië
betrokken raken bij conflict in de regio zal Hezbollah weer op de voorgrond treden om Syrië
te steunen of de strijd met Israël aan te gaan.369
Iraanse steun aan Houthi’s
In de huidige periode van oplopende spanningen tussen Iran aan de ene kant en de Golf-
staten en de Verenigde Staten aan de andere kant spelen de Houthi’s een aanzienlijke rol.
In mei dit jaar beschuldigde Saudi-Arabië Iran ervan de Houthi’s te hebben aangezet om
twee Saudische pompstations aan te vallen met drones. Iran ontkende enige aansprakelijk-
heid. De Houthi’s voeren al langere tijd aanvallen op Saudi-Arabië uit omdat Saudi-Arabië de
regionale coalitie leidt die in Jemen regelmatig gebieden die in handen zijn van de Houthi’s
bombardeert. Zowel Iran als de Houthi’s ontkennen een samenwerking.370
366 “Lebanon's Hezbollah says U.S.-Iran war in region unlikely,” Reuters, 31 mei 2019, https://www.reu-ters.com/article/us-usa-iran-hezbollah/lebanons-hezbollah-says-u-s-iran-war-in-region-unlikely-idUSKCN1T12JR, bezocht op 29 juni 2019. 367 “Sayyed Nasrallah’s Full Speech on International Al-Quds Day, 2019,” Alahed News, 31 mei 2019, https://english.alahednews.com.lb/48404/385, bezocht op 1 juli 2019. 368 Anchal Vohra, “Hezbollah Isn’t Iran’s Favorite Proxy Anymore,” Foreign Policy, 4 juni 2019, https://foreign-policy.com/2019/06/04/hezbollah-isnt-irans-favorite-proxy-anymore/, bezocht op 19 juni 2019. Juneau, “Iran Under Rouhani: Still Alone in the World,” 99. 369 Vohra, “Hezbollah Isn’t Iran’s Favorite Proxy Anymore.” 370 Lisa Barrington, “Yemen's Houthis step up drone attacks on Saudi Arabia,” Reuters, 21 mei 2019, https://www.reuters.com/article/us-saudi-security-houthi/yemens-houthis-step-up-drone-attacks-on-saudi-arabia-idUSKCN1SR07X, bezocht op 29 juni 2019.
65 | Hoofdstuk 5
Tegelijkertijd met de toenemende spanningen tussen Iran en de Verenigde Staten
neemt het aantal drone- en raketaanvallen van de Houthi’s op doelen in Saudi-Arabië toe.371
De exacte rol van Iran in deze aanvallen is onduidelijk. Er zijn echter aanwijzingen dat Iran –
ondanks de ontkenningen van de Houthi’s en Iran zelf – indirect betrokken is bij deze aanval-
len. Golfexpert Michael Knights verwacht dat de Houthi’s aangestuurd zijn door Iran om de
aanval te plegen, gezien het feit dat de Houthi’s waarschijnlijk zelf niet de capaciteiten hebben
voor een aanval op doelen die zich op een dermate grote afstand van Jemen bevinden. Daar-
naast vindt de aanval plaats in een periode waarin de Verenigde Naties en de Houthi’s een
overeenkomst hebben gesloten over het terugtrekken van troepen, waar de Houthi’s zich aan
lijken te houden. Een aanval op Saudi-Arabië zou volgens Knights niet in het belang van de
Houthi’s zijn.372
De door de Houthi’s uitgevoerde aanvallen dienen voor Iran verschillende doeleinden.
Door aanvallen uit te voeren op de olieproductie in Saudi-Arabië en de Verenigde Arabische
Emiraten kan Iran de productie verstoren en daardoor de olieprijzen doen stijgen, waardoor
deze aanvallen niet alleen regionale rivaal Saudi-Arabië raken, maar ook de Verenigde Sta-
ten.373 Door indirecte aanvallen uit te voeren door middel van de Houthi’s heeft Iran het voor-
deel dat zij enige mate van betrokkenheid kunnen ontkennen.374
De Houthi’s zijn een Iraanse proxy, maar zijn niet dermate verbonden aan Iran als Hez-
bollah.375 Iran en de Houthi’s delen hun afkeer ten opzichte van Israël, de Verenigde Staten en
Saudi-Arabië.376 In 2015 citeerde The New York Times een Houthi-beambte, die ontkende dat
zij financiële steun van Iran ontvingen. In het interview stelde de beambte dat “[w]hat brings
us together with Iran is the American project in the region.”377
Het beleid van de Houthi’s beperkt zich vooral tot de strijd in Jemen. De Houthi’s zijn
deze strijd begonnen met als doel salafistische en westerse invloeden in Jemen tegen te gaan
371 Barrington, “Yemen's Houthis step up drone attacks on Saudi Arabia.” 372 Keith Johnson, “Using Proxies, Iran Appears to Be Hitting Back in the Fight Over Oil,” Foreign Policy, 14 mei 2019, https://foreignpolicy.com/2019/05/14/using-proxies-iran-appears-to-be-hitting-back-in-the-fight-over-oil-houthis-drone-fujairah-pipeline/, bezocht op 29 juni 2019. 373 Johnson, “Using Proxies, Iran Appears to Be Hitting Back in the Fight Over Oil.” 374 Vohra, “Hezbollah Isn’t Iran’s Favorite Proxy Anymore.” 375 Hiltermann en Longley Alley, “The Houthis Are Not Hezbollah.” 376 Andrew W. Terrill, “Iranian Involvement in Yemen,” Orbis 58, no. 3 (2014): 433. 377 Kareem Fahim, “Violence Grows in Yemen as Al Qaeda Tries to Fight Its Way Back,” The New York Times, 7 januari 2015, https://www.nytimes.com/2015/01/08/world/violence-grows-in-yemen-as-al-qaeda-tries-to-fight-its-way-back.html?_r=0, bezocht op 27 juni 2019.
Hoofdstuk 5 | 66
en een einde maken aan corruptie, wat nu nog steeds hun doeleinden zijn.378 Nadat in 2015
een internationale coalitie onder leiding van Saudi-Arabië luchtaanvallen begon uit te voeren
op objecten en gebieden die in bezit van de Houthi’s zijn is hun nationale strijd zich ook gaan
richten op aanvallen tegen Saudi-Arabië. De Houthi’s zien Saudi-Arabië als een bedreiging en
verwelkomen daarom Iraanse materiële en financiële steun en training, maar zij staan niet
onder de controle van Iran.379 Als gevolg daarvan hebben de Houthi’s soms andere belangen
dan Iran en gaan ze hun eigen weg. Dit blijkt uit de verovering van de Jemenitische hoofdstad
Sanaa door de Houthi’s in 2014. Iran riep de Houthi’s op tot terughoudendheid, maar zij ne-
geerden dit.380
Onderzoekers Dina Esfandiary en Ariane Tabatabai stellen naar aanleiding van een in-
terview met een Iraanse beambte in 2015, dat “[…] while Iran is happy to use the Houthis to
poke Riyadh in the eye, it neither can – nor does it want to – have deep ties to the group.”381
Vier jaar later lijkt dit nog steeds het geval te zijn. Brookings onderzoeker Bruce Riedel stelt
dat “[t]he Houthis enjoy Iranian support, but they make their own decisions. Tehran’s influ-
ence on Houthi strategy is sharply limited.”382
Iraanse steun aan Hamas
Iran en Hezbollah werken beide samen met Hamas. Toen in 2012 de relatie tussen Hamas en
Iran tijdelijk verslechterde bleef de verhouding tussen Hamas en Hezbollah onveranderd. Na-
dat de GCC Hezbollah in maart 2016 als een terroristische organisatie bestempelde bleef een
reactie van Hamas in de eerste instantie uit.383 De daad van de GCC had voor Hamas het gevolg
dat zij moesten kiezen voor een samenwerking met de GCC en daarmee de steun van Hezbol-
lah en Iran verliezen, of een samenwerking met Hezbollah en Iran en daarmee een onderdeel
te blijven van de door Iran geleide As van Verzet, maar een beëindiging van de steun van de
378 Esfandiary en Tabatabai, “Yemen: An Opportunity for Iran–Saudi Dialogue?,” 157. Hiltermann en Longley Alley, “The Houthis Are Not Hezbollah.” 379 Hiltermann en Longley Alley, “The Houthis Are Not Hezbollah.” 380 Tim Arango en David D. Kirkpatrick, “U.S. and Iran Both Conflict and Converge,” The New York Times, 13 sep-tember 2015, https://www.nytimes.com/2015/09/14/world/middleeast/us-and-iran-both-conflict-and-con-verge.html, bezocht op 29 juni 2019. 381 Esfandiary en Tabatabai, “Yemen: An Opportunity for Iran–Saudi Dialogue?,” 157. 382 Bruce Riedel, “In Yemen, the Houthi strategy has promise and risk,” Brookings, 16 mei 2019, https://www.brookings.edu/blog/order-from-chaos/2019/05/16/in-yemen-the-houthi-strategy-has-promise-and-risk/, bezocht op 29 juni 2019. 383 Adnan Abu Amer, “Hamas drags feet on choosing between Iran, Saudi Arabia,” Al-Monitor, https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2016/03/hamas-silence-gulf-decision-hezbollah-terrorist.html#ixzz5s40sWTmL, bezocht op 27 juni 2019.
67 | Hoofdstuk 5
Golfstaten. Hamas ontving die periode van beide kanten steun, financiële hulp van de Golfsta-
ten en financiële en militaire steun in de vorm van wapens en training van Hezbollah en Iran.384
Hamas koos er uiteindelijk voor de relatie met Iran voort te zetten. In hetzelfde jaar werden
de verhoudingen met Iran hervat.385
In een regio waarvan met enige regelmaat verondersteld is dat die verdeeld is in soen-
nieten en sjiieten is de keuze van Hamas om zich bij sjiitisch Iran en Hezbollah aan te sluiten
en daarmee de steun van soennitische staten te verliezen opvallend. De samenwerking tussen
Hamas en Iran is echter gebaseerd op de gedeelde strategische belangen die beiden in de
regio hebben. Beiden hebben er belang bij om samen te werken in het verzet tegen Israël.386
Iran is niet in staat zelf Israël aan te vallen, vanwege de afstand met Israël en de mogelijkheid
van een vergelding van de kant van Israël. Hamas is een belangrijke proxy voor Iran omdat het
door middel van Hamas aanvallen kan plegen in Israël, terwijl het niet direct bij deze aanvallen
betrokken is en er daarom ook in mindere mate voor verantwoordelijk gehouden kan worden.
Daarnaast is de steun van Iran en Hezbollah essentieel voor Hamas om de strijd tegen Israël
voort te kunnen zetten.387
Conclusie
De belangrijkst factor die de door Iran geleidde As van Verzet verenigt is het verzet tegen het
Westen en door het Westen gesteunde staten als Israël en Saudi-Arabië.388 De actoren in de
As van Verzet delen met elkaar anti-Amerikaanse, anti-Saudische en anti-Israëlische sentimen-
ten. Walt stelt met betrekking tot de samenwerking tussen Iran en Hezbollah, de Houthi’s,
Syrië en Irak: “[…] their collaboration is best understood as a strategic alliance rather than as
a cohesive or unified ideological front.”389 De staten en niet-statelijke actoren in de As van
Verzet zijn zeer verschillend, maar hebben een bondgenootschap met Iran als gevolg van ge-
deelde strategische doeleinden.
Niet-statelijke actoren in de As van Verzet hebben ondanks hun gezamenlijke streven
grote verschillen. De proxies verschillen wat religieuze stroming betreft; Hezbollah is sjiitisch,
384 Abu Amer, “Hamas drags feet on choosing between Iran, Saudi Arabia.” Malakoutikhah, “Iran: Sponsoring or Combating Terrorism?,” 10-11. 385 Balousha, “Why Hamas resumed ties with Iran.” 386 Juneau, “Iran Under Rouhani: Still Alone in the World,” 99. 387 Abu Amer, “Hamas drags feet on choosing between Iran, Saudi Arabia.” 388 Mohseni en Kalout, “Iran's Axis of Resistance Rises.” Soltaninejad, “Coalition-Building in Iran’s Foreign Policy,” 6. 389 Walt, “Who’s Afraid of a Balance of Power?”
Hoofdstuk 5 | 68
maar Hamas is soennitisch en het Zaidiisme van de Houthi’s ligt dichter bij het soennisme dan
het sjiisme.390 Daarnaast is de mate van samenwerking verschillend. Hezbollah wordt gezien
als Irans belangrijkst proxy.391 De Houthi’s daarentegen behouden een grote mate van zelf-
standigheid en ontkennen dat zij een Iraanse proxy zijn.392 Desondanks maken de gedeelde
afkeer ten opzichte van Israël, Saudi-Arabië en Verenigde Staten en de Iraanse steun de
Houthi’s onderdeel van de As van Verzet.
390 Dina Esfandiary en Ariane Tabatabai, “Yemen: An Opportunity for Iran–Saudi Dialogue?,” The Washington Quarterly 39, no. 2 (2 april, 2016): 157. 391 Byman, Deadly Connections, 79-80. 392 “Iran denies ties to Houthi drone attack on Saudi oil installations,” Reuters, 17 mei 2019, https://www.reu-ters.com/article/us-yemen-security-iran-denies/iran-denies-ties-to-houthi-drone-attack-on-saudi-oil-installa-tions-idUSKCN1SN1S9, bezocht op 1 juli 2019.
69 | Conclusie
Conclusie
Het unieke regionale beleid van Iran is een gevolg van de perceptie van isolatie in de regio. Als
gevolg van deze isolatie ervaart Iran een dreiging vanuit de meeste Arabische landen in de
regio, Israël en de Verenigde Staten. Kenmerkend voor het regionale beleid van Iran is de for-
ward-defense doctrine. Deze doctrine houdt in dat Iran bedreigingen voor de nationale veilig-
heid ver buiten de eigen landsgrenzen bestrijdt. Hiermee vergroot Iran de strategische diepte
van het land. In de forward-defense doctrine spelen niet-statelijke actoren een aanzienlijke
rol. Deze niet-statelijke actoren handelen als proxies van Iran en gaan door middel van trai-
ning, financiële, materiële en militaire steun van Iran de strijd aan met actoren die een gevaar
voor Iran vormen. De forward-defense doctrine biedt Iran verschillende strategische voorde-
len. In de eerste plaats is Iran niet direct betrokken bij een conflict en is het land daardoor
minder gevoelig voor de gevolgen en kan het in mindere mate aansprakelijk gesteld worden
wanneer het enige samenwerking met de betreffende proxy ontkent.393 Daarnaast kan Iran
door samenwerking met niet-statelijke groeperingen de invloed in de regio uitbreiden.394 Het
netwerk van proxies en staten dat Iran in de regio heeft gecreëerd wordt de As van het Verzet
genoemd. Dit netwerk bestaat uit Syrië, Hezbollah, de Houthi’s, Hamas en milities in Irak.395
De As van Verzet is geen sjiitisch front. Deze staten en niet-statelijke actoren worden verenigd
door hun gezamenlijke verzet tegen Israël, de Verenigde Staten en de Golfstaten.396
De invloed van Iran beperkt zich niet tot het Midden-Oosten. Iran heeft belang bij een
goede relatie met de regering van Afghanistan. De relatie tussen Iran en Afghanistan wordt
bepaald door drie elementen: de culturele verbondenheid, economische belangen en strate-
gische belangen.397 Iran speelde in 2001 een rol in de strijd tegen de Taliban en gaf de nieuwe
regering van Afghanistan financiële steun. Wat de strategische belangen betreft is het voor
Iran van groot belang dat Afghanistan niet verder destabiliseert. De veiligheid van Iran wordt
direct beïnvloed door de veiligheidssituatie in Afghanistan.398 Er zijn twee factoren in Afgha-
nistan die voor Iran een bedreiging vormen: de aanwezigheid van Amerikaanse troepen en de
Afghaanse tak van IS, ISKP. Sinds president Bush Iran in 2002 bestempelde als onderdeel van
393 Byman, “Confronting Iran,” 109. 394 Byman, “Confronting Iran,” 109-111. 395 Mohseni en Kalout, “Iran's Axis of Resistance Rises.” 396 Mohseni en Kalout, “Iran's Axis of Resistance Rises.” 397 Barzegar, “Iran's Foreign Policy in Post-Taliban Afghanistan,” 120-122. 398 Hokayem, “Chapter Eight: Iran,” 187.
Conclusie | 70
de As van het Kwaad verslechterden de betrekkingen tussen Iran en de Verenigde Staten en
vreesde Iran dat de Verenigde Staten net als in Irak een machtswisseling in Iran wilden be-
werkstelligen. Een nieuwe bedreiging voor Iran ontstond in 2014 toen IS zich uitbreidde naar
Afghanistan. Iran vreest dat ISKP-strijders de grens oversteken om aanslagen op Iraans grond-
gebied te plegen en dat de groepering in Iran aanwezige soennitische moslims rekruteert om
zich tegen Iran te keren. Iran ziet de aanwezigheid van ISKP als een groter gevaar voor de
veiligheid dan de in Afghanistan gelegerd Amerikaanse troepen.399
Ondanks de goede verhoudingen met de Afghaanse regering werkt Iran samen met de
Taliban, ondanks de slechte verhoudingen tussen Iran en de Taliban in de jaren ’90. De mas-
samoord op de sjiitische Hazara en de moord op een aantal Iraanse inlichtingenofficieren en
een journalist in het Iraanse consulaat in Afghanistan leidden tot een mobilisatie van de
Iraanse troepen aan de grens met Afghanistan, maar een oorlog tussen Iran en de Taliban
werd voorkomen.400
De Iraanse steun aan de Taliban is waarschijnlijk al begonnen in het jaar 2000, zo blijkt
uit het verhoor van een door de Verenigde Staten gevangengenomen Afghaan die gouverneur
was onder het bewind van de Taliban.401 In de jaren die daarop volgden zijn er verschillende
Iraanse wapentransporten voor de Taliban onderschept en bleek ook uit interviews met Tali-
banleiders en Afghaanse overheidsmedewerkers dat de Taliban wapens van Iran ontvangen
hebben. De steun aan de Taliban dient voor Iran twee doeleinden: namelijk in de eerste plaats
het tegengaan van de verdere uitbreiding van ISKP en in de tweede plaats het tegenwerken
van de Amerikaanse troepen in Afghanistan. De Taliban werken ondanks dat beide soenniti-
sche groeperingen zijn niet met ISKP samen. Ze concurreren met elkaar om grondgebied, le-
den en inkomstenbronnen.402
Iran en de Taliban zien ISKP en de aanwezige Amerikaanse troepen in Afghanistan beide
als een existentiële bedreiging. Iran is sjiitisch en de Taliban zijn soennitisch. De op het eerste
gezicht onwaarschijnlijk lijkende samenwerking kan verklaard worden door de theorieën bin-
nen het realisme. Het realisme veronderstelt dat staten die een gezamenlijke dreiging ervaren
zullen samenwerken om deze dreiging tegen te gaan. Ondanks de grote ideologische
399 Slavin, “Iran’s ‘marriage of convenience’ with Taliban.” 400 Rashid, Taliban, 73-74, 205. 401 Joscelyn, “Iran and the Taliban, allies against America.” 402 Giustozzi, “Taliban and Islamic State: Enemies or Brothers in Jihad?”
71 | Conclusie
verschillen tussen Iran en de Taliban zijn zij door deze dreiging die zij ervaren in staat om sa-
men te werken. Uit het onderzoek van deze scriptie is gebleken dat staten die een dreiging
ervaren in de eerste plaats een bondgenootschap sluiten binnen de eigen sektarische stro-
ming. Wanneer actoren die deel uitmaken van een verschillende sektarische stroming echter
dezelfde dreiging ervaren zullen de ideologische verschillen tussen deze actoren onderge-
schikt zijn aan het uiteindelijke doel van elke staat, namelijk het eigen voortbestaan bescher-
men. Een staat zal volgens deze theorie zelfs een bondgenootschap kunnen sluiten met een
actor die het eerst vijandig gezind was.403
Door het analyseren van de Iraanse proxies Hezbollah, Hamas en de Houthi’s in de As van
Verzet heeft deze scriptie verschillende kenmerken van deze proxies aan de orde gebracht.
De As van Verzet bestaat uit staten en niet-statelijke actoren die zich verzetten tegen de in-
vloed van de Verenigde Staten in de regio, en tegen staten die goede verhoudingen hebben
met de Verenigde Staten, met name Israël en Saudi-Arabië. De Houthi’s, Hezbollah en Hamas
ontvangen financiële steun, wapens en training van Iran. Aan de hand van deze kenmerken
kan gesteld worden dat de Taliban een proxy zijn van Iran, zij het in beperkte mate. Foreign
Policy-onderzoeker Michael Kugelman stelt dat “Shiite Iran isn’t about to make the Sunni Tal-
iban its newest regional proxy, on the model of Hezbollah.”404 De samenwerking tussen Iran
en de Taliban is inderdaad nauwelijks te vergelijken met de samenwerking tussen Iran en Hez-
bollah. De samenwerking tussen Iran en de Taliban vertoont echter een aantal overeenkom-
sten met de samenwerking tussen Iran en de Houthi’s. Zowel de Houthi’s als de Taliban han-
gen niet het sjiisme van Iran aan. De Taliban zijn soennitisch, de Houthi’s hangen het zaidiisme
aan, een stroming binnen het sjiisme die dichter bij het soennisme ligt.405 De Houthi’s en de
Taliban ontkennen beide dat zij wapens van Iran ontvangen, en Iran ontkent wapens aan deze
groeperingen te leveren. Daarnaast is er bij zowel de Houthi’s als de Taliban sprake van een
beperkte samenwerking vanwege gezamenlijke belangen. Iran steunt de Houthi’s in Jemen
met als reden dat het Saudi-Arabië en indirect de Verenigde Staten hierdoor kan tegenwerken
met slechts een kleine mate van betrokkenheid, en het steunt de Taliban in Afghanistan
403 Gause, “Ideologies, Alignments, and Underbalancing in the New Middle East Cold War,” 674. Haas, “Ideological Polarity and Balancing in Great Power Politics,” 732. Waltz, Theory of International Politics, 166. Walt, “Who’s Afraid of a Balance of Power?” 404 Kugelman, “Shutting Out Iran Will Make the Afghan War Even Deadlier.” 405 Esfandiary en Tabatabai, “Yemen: An Opportunity for Iran–Saudi Dialogue?,” 157.
Conclusie | 72
vanwege de mogelijkheid om de Verenigde Staten tegen te werken en de invloed van ISKP
tegen te gaan. Evenals de Houthi’s staan de Taliban niet onder de controle van Iran en hande-
len ze in bepaalde gevallen in hun eigen belang en niet in het belang van Iran.
73 | Epiloog
Epiloog
Om het regionale beleid van Iran in het Midden-Oosten te doorzien is het belangrijk om de
relatie tussen Iran en niet-statelijke groeperingen in de regio te begrijpen. Dit onderzoek heeft
inzicht gegeven in de Iraanse forward-defense doctrine, een specifiek onderdeel van het
Iraanse buitenlandbeleid, en draagt daarmee bij aan een beter begrip van de Iraanse invloeds-
sfeer in het Midden-Oosten. Met name in Nederlandstalige bronnen en mediaberichten ko-
men verwijzingen naar de door Iran geleidde As van Verzet nauwelijks voor, terwijl dit concept
essentieel is om de huidige verhoudingen in het Midden-Oosten te begrijpen. Deze scriptie is
geschreven in een periode waarin de spanningen tussen Iran, de Verenigde Staten en Saudi-
Arabië oplopen, als gevolg van het Iraanse regionale beleid dat door deze landen als een be-
dreiging wordt beschouwd. Door inzicht te geven in de achterliggende factoren die het regio-
nale beleid van Iran verklaren draagt deze scriptie bij aan een beter begrip van de huidige
situatie.
Daarnaast levert deze scriptie een bijdrage aan het debat rondom het concept sektarisme in
het Midden-Oosten. Anders dan soms verondersteld wordt, zijn de spanningen in de regio
tussen de door Iran geleidde As van Verzet en de soennitische Arabische staten niet een gevolg
van de scheiding tussen de soennitische en sjiitische staten en niet-statelijke actoren in de
regio, maar een gevolg van de machtsbalans in de regio. Zowel Iran als Saudi-Arabië streven
naar een machtspositie in de regio en zien elkaar als een bedreiging voor hun eigen positie in
de regio. Het concept sektarisme wordt echter wel door de betrokken partijen gebruikt om
actoren binnen dezelfde sektarische stroming te mobiliseren tegen de tegenstander.406
Dit onderzoek naar de Iraanse forward-defense doctrine is slechts een onderdeel van de gro-
tere machtsstrijd die in het Midden-Oosten gevoerd wordt, met aan de ene kant de Iraanse
As van Verzet en aan de andere kant Israël en de Golfstaten, die gesteund worden door de
Verenigde Staten. Dit onderzoek heeft zich voornamelijk gericht op de factoren die de As van
Verzet verenigt. Verder onderzoek naar de rol die Israël, de Golfstaten en de Verenigde Staten
vervullen als tegenstanders van de As van Verzet kan het inzicht in de regionale en mondiale
positie van de As van Verzet vergroten.
406 Gause, “Ideologies, Alignments, and Underbalancing in the New Middle East Cold War,” 674. Byman, “Sectarianism Afflicts the New Middle East,” 79.
Bibliografie | 74
Bibliografie
Abu Amer, Adnan. “Hamas drags feet on choosing between Iran, Saudi Arabia.” Al-Monitor.
https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2016/03/hamas-silence-gulf-decision-hezbol-
lah-terrorist.html#ixzz5s40sWTmL. Bezocht op 27 juni 2019.
Abu Amer, Ahmad. “Iran determined to arm West Bank Palestinian factions.” Al-Monitor. 19
juni 2019. https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2019/06/weapons-iran-palestinian-
factions-west-bank-missiles-pa.html#ixzz5s3s1rKRT. Bezocht op 27 juni 2019.
AFP. “Iran denounces US talks with Taliban.” Al-Monitor. 24 april 2019. https://www.al-mon-
itor.com/pulse/contents/afp/2019/04/afghanistan-conflict-peace-us-iran-diplomacy.html.
Bezocht op 26 juni 2019.
AFP. “Iran leader says Iraq should demand US withdraw troops.” Al-Monitor. 7 april 2019.
https://www.al-monitor.com/pulse/afp/2019/04/iran-iraq-us-diplomacy-mili-
tary.html#ixzz5qppqB0ab. Bezocht op 14 juni 2019.
Agha, Hussein, en Robert Malley. “The Middle East’s Great Divide Is Not Sectarianism.” The
New Yorker. 11 maart 2019. https://www.newyorker.com/news/news-desk/the-middle-
easts-great-divide-is-not-sectarianism. Bezocht op 24 juni 2019.
Akbarzadeh, Shahram. “Iran’s Policy towards Afghanistan: In the Shadow of the United
States.” Journal of Asian Security and International Affairs 1, no. 1 (2014): 63-78.
Alahed News. “Sayyed Nasrallah’s Full Speech on International Al-Quds Day, 2019.” 31 mei
2019. https://english.alahednews.com.lb/48404/385. Bezocht op 1 juli 2019.
Alami, Mona. “Hezbollah Embedded in Syria.” Atlantic Council. 2 maart 2017.
https://www.atlanticcouncil.org/blogs/syriasource/hezbollah-is-embedded-in-syria. Bezocht
op 18 juni 2019.
Alami, Mona. “Mideast braces for war: Israel vs. Iran-backed Hezbollah.” Al-Monitor. 3 maart
2018. https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2018/03/lebanon-syria-israel-iran-war-
weapons-war-achievements.html#ixzz5rHoxntY0. Bezocht op 19 juni 2019.
Alami, Mona. “Minding the Home Front: Hezbollah in Lebanon.” The Washington Institute,
Policy Analysis, Research Notes 21 (augustus 2014).
75 | Bibliografie
https://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/view/minding-the-home-front-hezbol-
lah-in-lebanon. Bezocht op 19 juni 2019. 2.
Al-Monitor Staff. “After US-Taliban talks, Iran also confirms dialogue.” Al-Monitor. 27 decem-
ber 2018. https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2018/12/iran-taliban-talks-dialogue-
afghanistan-war-trump-us.html#ixzz5ryO0S7CL. Bezocht op 26 juni 2019.
Al-Monitor. “Iraq struggles to distance itself from US-Iran tensions.” 16 april 2019.
https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2019/04/iraq-iran-us.html. Bezocht op 15 juni
2019.
Aman, Fatemeh. “Peace with Taliban Could Stem ISIS Growth in Afghanistan.” Middle East
Institute. 2 maart 2016. https://www.mei.edu/publications/peace-taliban-could-stem-isis-
growth-afghanistan. Bezocht op 26 juni 2019.
Amichay, Rami. “Israel targets 'Hezbollah attack tunnels' from Lebanon.” Reuters. 4 decem-
ber 2018. https://www.reuters.com/article/us-israel-lebanon-tunnels/israel-targets-hezbol-
lah-attack-tunnels-from-lebanon-idUSKBN1O30CD. Bezocht op 19 juni 2019.
Anderson, John Ward. “Arms Seized in Afghanistan Sent From Iran, NATO Says.” Washington
Post Foreign Service. 21 september 2007. http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/con-
tent/article/2007/09/20/AR2007092001236.html. Bezocht op 26 juni 2019.
Andrew W. Terrill. “Iranian Involvement in Yemen.” Orbis 58. no. 3 (2014): 429-440.
Arango, Tim, en David D. Kirkpatrick. “U.S. and Iran Both Conflict and Converge.” The New
York Times. 13 september 2015. https://www.nytimes.com/2015/09/14/world/mid-
dleeast/us-and-iran-both-conflict-and-converge.html. Bezocht op 29 juni 2019.
Bahgat, Gawdat. “The Brewing War between Iran and Israel: Strategic Implications.” Middle
East Policy 25. no. 3 (2018): 67-79.
Balousha, Hazem. “Why Hamas resumed ties with Iran.” Al-Monitor. 29 juni 2016.
https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2016/06/gaza-hamas-resume-relations-
iran.html#ixzz5rOZtGW00. Bezocht op 20 juni 2019.
Bibliografie | 76
Barrington, Lisa. “Yemen's Houthis step up drone attacks on Saudi Arabia.” Reuters. 21 mei
2019. https://www.reuters.com/article/us-saudi-security-houthi/yemens-houthis-step-up-
drone-attacks-on-saudi-arabia-idUSKCN1SR07X. Bezocht op 29 juni 2019.
Barzegar, Kayhan. “Iran's Foreign Policy in Post-Taliban Afghanistan.” The Washington Quar-
terly 37. no. 2 (2014): 119-137.
Bayoumy, Yara, en Mohammed Ghobari. “Iranian support seen crucial for Yemen's Houthis.”
Reuters. 15 december 2014. https://www.reuters.com/article/us-yemen-houthis-iran-in-
sight/iranian-support-seen-crucial-for-yemens-houthis-idUSKBN0JT17A20141215. Bezocht
op 20 juni 2019.
BBC Monitoring South Asia. “Afghan Taliban reject US’s claim on receiving arms from Iran.” 1
december 2018. Bezocht via Factiva Database.
Behravesh, Maysam. “What does Iran want in Afghanistan?” Al Jazeera. 4 februari 2019.
https://www.aljazeera.com/indepth/opinion/190204092658549.html. Bezocht op 24 juni
2019.
Borger, Julian, en Richard Norton-Taylor. “British special forces seize Iranian rockets in Af-
ghanistan.” The Guardian. 9 maart 2011. https://www.theguar-
dian.com/world/2011/mar/09/iranian-rockets-afghanistan-taliban-nimruz. Bezocht op 26
juni 2019.
Bucala, Paul. “Iran's New Way of War in Syria.” Critical Threats. 3 februari 2017.
https://www.criticalthreats.org/analysis/irans-new-way-of-war-in-syria. Bezocht op 19 juni
2019.
Burns, Robert/AP. “Islamic State in Afghanistan Remains a 'Very Worrisome' Threat, General
Says.” Time, 13 juni 2019, https://time.com/5606135/islamic-state-afghanistan-threat-frank-
mckenzie/. Bezocht op 29 juni 2019.
Byman, Daniel, Shahram Chubin, Anoushiravan Ehteshami en Jerrold Green. “Iran's Security
Policy in the Post-Revolutionary Era.” RAND Corporation. 2001.
Byman, Daniel. “Confronting Iran.” Survival 60. no. 1 (2 januari 2018): 107-128.
77 | Bibliografie
Byman, Daniel. “Sectarianism Afflicts the New Middle East.” Survival 56. no. 1 (2 januari
2014): 79-100.
Byman, Daniel. “Should Hezbollah be next?” Foreign affairs 82. no. 6 (2003): 54-66.
Byman, Daniel. “Will Israel and Iran go to war in Syria?” Brookings. 5 oktober 2018.
https://www.brookings.edu/blog/order-from-chaos/2018/10/05/will-israel-and-iran-go-to-
war-in-syria/. Bezocht op 19 juni 2019.
Byman, Daniel. Deadly Connections: States that Sponsor Terrorism. New York: Cambridge
University Press, 2005.
Central Intelligence Agency. “DCI Worldwide Threat Briefing 2002: Converging Dangers in a
Post 9/11 World.” News & Information (19 maart 2002). https://www.cia.gov/news-informa-
tion/speeches-testimony/2002/dci_speech_02062002.html. Bezocht op 17 juni 2019.
Chulov, Martin. “Qassem Suleimani: the Iranian general 'secretly running' Iraq.” The Guard-
ian. 28 juli 2011. https://www.theguardian.com/world/2011/jul/28/qassem-suleimani-iran-
iraq-influence. Bezocht op 14 juni 2019.
CIA. “Afghanistan.” The World Factbook. https://www.cia.gov/library/publications/the-
world-factbook/geos/af.html. Bezocht op 21 juni 2019.
CIA. “Iran.” The World Factbook. https://www.cia.gov/library/publications/the-world-
factbook/geos/ir.html. Bezocht op 12 juni 2019.
Clark, Kate. “Arming the Taliban.” BBC News. 18 september 2008.
http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/7623496.stm. Bezocht op 29 juni 2019.
Devore, Marc R. “Exploring the Iran-Hezbollah Relationship: A Case Study of How State Spon-
sorship Affects Terrorist Group Decision-Making.” Perspectives on Terrorism 6. no. 4-5
(2012): 85-107.
Dreazen, Yochi. “Exclusive: Iran Teams With Taliban to Fight Islamic State in Afghanistan.”
Foreign Policy. 26 mei 2016. https://foreignpolicy.com/2016/05/26/exclusive-iran-teams-
with-taliban-to-fight-islamic-state-in-afghanistan/. Bezocht op 22 juni 2019.
Bibliografie | 78
Ehteshami, Anoushiravan, en Raymond Hinnebusch. “Foreign Policymaking in the Middle
East: Complex Realism.” in International Relations of the Middle East, onder redactie van
Louise Fawcett, 225-244. Oxford: Oxford University Press. 2013, 3e editie.
El Yaakoubi, Aziz. “Houthi leader says drone attacks a response to spurned Yemen peace
moves.” Reuters. 26 mei 2019. https://www.reuters.com/article/us-yemen-security-
houthis/houthi-leader-says-drone-attacks-a-response-to-spurned-yemen-peace-moves-
idUSKCN1SW0S1. Bezocht op 19 juni 2019.
Esfandiary, Dina en Ariane Tabatabai. “Yemen: An Opportunity for Iran – Saudi Dialogue?”
The Washington Quarterly 39. no. 2 (2 april. 2016): 155-174.
Fahim, Kareem. “Violence Grows in Yemen as Al Qaeda Tries to Fight Its Way Back.” The New
York Times. 7 januari 2015. https://www.nytimes.com/2015/01/08/world/violence-grows-in-
yemen-as-al-qaeda-tries-to-fight-its-way-back.html?_r=0. Bezocht op 27 juni 2019.
Fawcett, Louise. “States and Sovereignty in the Middle East: Myths and Realities.” Interna-
tional Affairs 93, no. 4 (juli 2017): 789–807.
Feltman, Jeffrey. “Hezbollah: Revolutionary Iran’s most successful export.” Brookings. 17 ja-
nuari 2019. https://www.brookings.edu/opinions/hezbollah-revolutionary-irans-most-suc-
cessful-export/. Bezocht op 19 juni 2019.
Filkins, Dexter. “The Shadow Commander.” The New Yorker. 23 september 2013.
https://www.newyorker.com/magazine/2013/09/30/the-shadow-commander. Bezocht op
14 juni 2019.
Fürtig, Henner. “Conflict and Cooperation in the Persian Gulf: The Interregional Order and US
Policy.” The Middle East Journal 61. no. 4 (2007): 627-640.
Gaines, Robert, en Scott Horton. “Attacking Iran Would Unleash Chaos on the Middle East.”
The National Interest. 15 juni 2019. https://nationalinterest.org/feature/attacking-iran-
would-unleash-chaos-middle-east-62582. Bezocht op 17 juni 2019.
Gall, Carlotta. “In Afghanistan, U.S. Exits, and Iran Comes In.” The New York Times. 5 augus-
tus 2017. https://www.nytimes.com/2017/08/05/world/asia/iran-afghanistan-taliban.html.
Bezocht op 23 april 2019.
79 | Bibliografie
Gause III, Gregory F. “Ideologies, Alignments, and Underbalancing in the New Middle East
Cold War.” Politics Symposium: Political Science & Politics 50. no. 3 (2017): 672-675.
Gause III, Gregory F. “Saudi Arabia: Iraq, Iran, the Regional Power Balance, and the Sectarian
Question.” Strategic Insights 4. no. 2 (maart 2007). https://core.ac.uk/down-
load/pdf/36704532.pdf. Bezocht op 10 juni 2019.
Gause III, Gregory F. “The International Politics of the Gulf.” In International Relations of the
Middle East, onder redactie van Louise Fawcett, 286-303. Oxford: Oxford University Press.
2013, 3e editie.
Gibbons-Neff, Thomas, en Mujib Mashal. “U.S. to Withdraw About 7,000 Troops From Af-
ghanistan. Officials Say.” The New York Times. 20 december 2018. https://www.ny-
times.com/2018/12/20/us/politics/afghanistan-troop-withdrawal.html. Bezocht op 17 juni
2019.
Gibbons-Neff, Thomas. “U.S. Special Forces Battle Against ISIS Turns to Containment, and
Concern.” The New York Times. 14 juni 2019. https://www.ny-
times.com/2019/06/14/world/asia/afghanistan-islamic-state.html. Bezocht op 29 juni 2019.
Giustozzi, Antonio. “Afghanistan’s Decentralised Regional Foreign Policy.” Central Asian Af-
fairs 1. no. 1 (april 2014): 71-89.
Giustozzi, Antonio. “Taliban and Islamic State: Enemies or Brothers in Jihad?” Center for Re-
search & Policy Analysis. 14 december 2017. https://www.crpaweb.org/single-
post/2017/12/15/Enemies-or-Jihad-Brothers-Relations-Between-Taliban-and-Islamic-State.
Bezocht op 20 juni 2019.
Glass, Andrew. “President Bush cites ‘axis of evil,’ Jan. 29, 2002.” Politico. 29 januari 2019.
https://www.politico.com/story/2019/01/29/bush-axis-of-evil-2002-1127725. Bezocht op 17
juni 2019.
Goodson, Larry P. Afghanistan's Endless War: State Failure, Regional Politics, and the Rise of
the Taliban. Seattle: University of Washington Press. 2001.
Goodzari, Jubin. “Iran and Syria at the Crossroads: The Fall of the Tehran-Damascus Axis?”
Wilson Center Middle East program. Viewpoints No. 35 (augustus 2013).
Bibliografie | 80
https://www.wilsoncenter.org/sites/default/files/iran_syria_crossroads_fall_tehran_damas-
cus_axis.pdf. Bezocht op 29 juni 2019.
Haas, Mark L. “Ideological Polarity and Balancing in Great Power Politics.” Security Studies
23. no. 4 (2 oktober 2014): 715-735.
Hashem, Ali. “Iran’s new challenge: The Islamic State in Persia?” Al-Monitor. 24 oktober
2016. https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2016/10/iran-islamic-state-leader-abu-
aisha-kurdi-killed-alavi.html#ixzz5oxl4ojLe. Bezocht op 29 juni 2019.
Hastings, Dunn David. “‘Real Men Want to Go to Tehran’: Bush, Pre-emption and the Iranian
Nuclear Challenge.” International Affairs 83. no. 1 (januari 2007): 19-38.
Herz, John H. “Idealist Internationalism and the Security Dilemma.” World Politics 2. no. 2 (1
januari 1950): 157-180.
Hiltermann, Joost, en April Longley Alley. “The Houthis Are Not Hezbollah.” Foreign Policy.
27 februari 2017. https://foreignpolicy.com/2017/02/27/the-houthis-are-not-hezbollah/. Be-
zocht op 20 juni 2019.
Hinnebusch, Raymond, en Anoushiravan Ehteshami. The Foreign Policies of Middle East
States: The Middle East in the International System. Boulder. CO. 2002.
Hokayem, Emile. “Chapter Eight: Iran.” Adelphi Series 51. no. 425-426 (2011): 187-198.
Houshisadat, Seyed Mohammad. “Dialectics of Post-1979 Iranian Foreign Policy in West
Asia.” International Studies 55. no. 4 (2018): 315-338.
Hudson, Michael C. “The United States in the Middle East.” In International Relations of the
Middle East. Onder redactie van Louise Fawcett, 321-343. Oxford: Oxord University Press,
2013, 3e editie.
Human Rights Watch. “Afghanistan: The Massacre in Mazar-i Sharif.” Vol. 10. no. 7 (novem-
ber 1998). https://www.hrw.org/legacy/reports98/afghan/. Bezocht op 26 juni 2019.
International Crisis Group. “Counter-terrorism Pitfalls: What the U.S. Fight against ISIS and
al-Qaeda Should Avoid.” Special Report N°3. 22 maart 2017. https://www.crisis-
group.org/middle-east-north-africa/gulf-and-arabian-peninsula/iraq/003-counter-terrorism-
pitfalls-what-us-fight-against-isis-and-al-qaeda-should-avoid. Bezocht op 29 juni 2019.
81 | Bibliografie
International Crisis Group. “Drums Of War: Israel And The ‘Axis Of Resistance’.” Middle East
Report N°97. 2 augustus 2010. https://www.crisisgroup.org/middle-east-north-africa/east-
ern-mediterranean/israelpalestine/drums-war-israel-and-axis-resistance. Bezocht op 11 juni
2019.
International Crisis Group. “Hizbollah’s Syria Conundrum.” Middle East Report N°175. 14
maart 2017. https://www.crisisgroup.org/middle-east-north-africa/eastern-mediterra-
nean/lebanon/175-hizbollah-s-syria-conundrum. Bezocht op 19 juni 2019.
International Crisis Group. “Iran’s Priorities in a Turbulent Middle East.” Middle East Report
N°184. 13 april 2018. https://www.crisisgroup.org/middle-east-north-africa/gulf-and-ara-
bian-peninsula/iran/184-irans-priorities-turbulent-middle-east. Bezocht op 14 mei 2019.
International Crisis Group. “The Huthis: From Saada to Sanaa.” Middle East Report N°154. 10
juni 2014. https://www.crisisgroup.org/middle-east-north-africa/gulf-and-arabian-penin-
sula/yemen/huthis-saada-sanaa. Bezocht op 19 juni 2019. 1.
Jackson, Richard. “War on terrorism.” Encyclopædia Britannica. 19 november 2018.
https://www.britannica.com/topic/war-on-terrorism. Bezocht op 25 juni 2019.
Johnson, Keith. “Using Proxies, Iran Appears to Be Hitting Back in the Fight Over Oil.” Foreign
Policy. 14 mei 2019. https://foreignpolicy.com/2019/05/14/using-proxies-iran-appears-to-
be-hitting-back-in-the-fight-over-oil-houthis-drone-fujairah-pipeline/. Bezocht op 29 juni
2019.
“Joint Comprehensive Plan of Action.” 14 juli 2017. http://www.europarl.europa.eu/cms-
data/122460/full-text-of-the-iran-nuclear-deal.pdf. Bezocht op 15 juni 2019.
Joint Chiefs of Staff. “DOD Dictionary of Military and Associated Terms.” Homeland Security
Digital Library. Juni 2018. https://www.hsdl.org/?abstract&did=813130. Bezocht op 18 juni
2019. 22.
Joscelyn, Thomas. “Iran and the Taliban, allies against America.” FDD’s Long War Journal. 28
juli 2009. https://www.longwarjournal.org/archives/2009/07/iran_and_the_taliban.php. Be-
zocht op 12 juni 2019.
Bibliografie | 82
Juneau, Thomas. “Iran Under Rouhani: Still Alone in the World.” Middle East Policy 21. no. 4
(december 2014): 92-104.
Kugelman, Michael. “Shutting Out Iran Will Make the Afghan War Even Deadlier.” Foreign
Policy. 16 november 2018. https://foreignpolicy.com/2018/11/16/shutting-out-iran-will-
make-the-afghan-war-even-deadlier/. Bezocht op 27 juni 2019.
Kugelman, Michael. “What Was Mullah Mansour Doing in Iran?” Foreign Policy. 27 mei 2016.
https://foreignpolicy.com/2016/05/27/mullah-mansour-iran-afghanistan-taliban-drone/. Be-
zocht op 26 juni 2019.
Landay, Jonathan, en Rupam Jain. “U.S. sanctions on Iran threaten vital Afghanistan trade
project.” Reuters. 20 mei 2018. https://www.reuters.com/article/us-iran-nuclear-afghanis-
tan-analysis/us-sanctions-on-iran-threaten-vital-afghanistan-trade-project-idUSKCN1IL04G.
Bezocht op 20 juni 2019.
Lawson, Fred H. “International Relations Theory and the Middle East.” International Rela-
tions of the Middle East. Onder redactie van Louise Fawcett, 19-36. Oxford: Oxford Univer-
sity Press. 2013, 3e editie.
Legrenzi, Matteo, en Fred H. Lawson. “Iran and Its Neighbors Since 2003: New Dilemmas.”
Middle East Policy 21. no. 4 (december 2014): 105-111.
Lynch, Marc. “The New Arab Order: Power and Violence in Today's Middle East.” Foreign Af-
fairs 97. no. 5 (2018): 116-126.
Malakoutikhah, Zeynab. “Iran: Sponsoring or Combating Terrorism?” Studies in Conflict &
Terrorism (5 september 2018): 1–27.
Maloney, Suzanne. “The Roots and Evolution of Iran’s Regional Strategy.” Atlantic Council.
Brent Scowcroft Center on International Security. Issue Brief. September 2017.
https://www.atlanticcouncil.org/publications/issue-briefs/the-roots-drivers-and-evolution-
of-iran-s-regional-strategy. Bezocht op 10 juni 2019.
Mansour, Renad, en Faleh A. Jabar. “The Popular Mobilization Forces and Iraq’s future.” Car-
negie Endowment for International Peace. 28 april 2017. https://carnegie-
83 | Bibliografie
mec.org/2017/04/28/popular-mobilization-forces-and-iraq-s-future-pub-68810. Bezocht op
12 juni 2019.
Masadykov, Talatbek, Antonio Giustozzi en James Michael Page. “Negotiating with the Tali-
ban: Toward a solution for the Afghan conflict.” Crisis States Working Papers Series No.2 (ja-
nuari 2010). Beschikbaar via http://eprints.lse.ac.uk/28117/1/WP66.2.pdf. Bezocht op 26
juni 2019. 8.
Mashal, Mujib. “U.S. and Taliban Agree in Principle to Peace Framework. Envoy Says.” The
New York Times. 28 januari 2019. https://www.nytimes.com/2019/01/28/world/asia/tali-
ban-peace-deal-afghanistan.html. Bezocht op 26 juni 2019.
McGirk, Tim. “Did Iran help al Qaeda Escape?” Time. 2 februari 2002. http://con-
tent.time.com/time/world/article/0.8599.198857.00.html. Bezocht op 5 juni 2019.
Mehrdad, Ezzatullah. “Islamic State: The Torment of Afghanistan’s Shiites.” The Diplomat.
https://thediplomat.com/2018/09/islamic-state-the-torment-of-afghanistans-shiites/. Be-
zocht op 22 juni 2019.
Melhem, Ahmad. “Scorn for US peace plan brings Hamas, Hezbollah closer.” Al-Monitor. 11
juni 2019, https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2019/06/palestine-israel-islamic-ji-
had-hezbollah-hamas-deal-us-iran.html#ixzz5sPKZwa1H. Bezocht op 1 juli 2019.
Meyer, Henry. “Iran Is Helping Taliban in Afghanistan, Petraeus Says (Update1).” Bloomberg.
14 februari 2009. Bezocht via https://web.ar-
chive.org/web/20110814093743/http://www.bloomberg.com/apps/news?pid=newsar-
chive&sid=aru5H2YB1Tv8&refer=india. Bezocht op 29 juni 2019.
Milani, Mohsen M. “Iran, the Status Quo Power.” Current History 104. no. 678 (1 januari
2005): 30-36.
Milani, Mohsen M. “Iran's Policy Towards Afghanistan.” Middle East Journal 60. no. 2 (2006):
235-279.
Mohseni, Payam, en Hassan Ahmadian. “What Iran Really Wants in Syria.” Foreign Policy. 10
mei 2018. https://foreignpolicy.com/2018/05/10/what-iran-really-wants-in-syria/. Bezocht
op 12 juni 2019.
Bibliografie | 84
Mohseni, Payam, en Hussein Kalout. “Iran’s Axis of Resistance Rises.” Foreign Affairs. 24 jan-
uari 2017. https://www.foreignaffairs.com/articles/iran/2017-01-24/irans-axis-resistance-
rises. Bezocht op 12 juni 2019.
Munro, André. “Kenneth N. Waltz.” Encyclopædia Britannica. 1 januari 2019.
https://www.britannica.com/biography/Kenneth-N-Waltz.
Nader, Alireza, Ali G. Scotten, Ahmad Idrees Rahmani, Robert Stewart en Leila Mahnad.
Iran’s Influence in Afghanistan - Implications for the U.S. Drawdown. RAND Corporation:
2014.
Nader, Alireza, en Joya Laha. Iran's Balancing Act in Afghanistan. RAND Corporation: 2011.
Nasr, Vali. “Iran Among the Ruins: Tehran's Advantage in a Turbulent Middle East.” Foreign
Affairs 97. no. 2 (2018): 108-118.
North Atlantic Treaty Organization. “NATO and Afghanistan.” 5 maart 2019.
https://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_8189.htm. Bezocht op 22 juni 2019.
Petty, Keith A. “Veiled Impunity: Iran's Use of Non-state Armed Groups.” Denver Journal of
International Law and Policy 36. no. 2 (2008): 191-220.
Pollack, Kenneth M., en Bilal Y. Saab. “Countering Iran.” The Washington Quarterly 40. no. 3
(3 juli 2017): 97-108.
Rabinovich, Itamar. “How Iran’s regional ambitions have developed since 1979.” Brookings.
24 januari 2019. https://www.brookings.edu/blog/order-from-chaos/2019/01/24/how-
irans-regional-ambitions-have-developed-since-1979/. Bezocht op 4 juni 2019.
Rafiq, Arif. “The Persecution of Afghanistan's Hazaras Has Less to Do with Religion Than You
Think.” The National Interest. 28 juli 2016. https://nationalinterest.org/feature/the-persecu-
tion-afghanistans-hazaras-has-less-do-religion-17174. Bezocht op 22 juni 2019.
Rahimi, Babak. “Iran’s Declining Influence in Iraq.” The Washington Quarterly 35, no. 1 (1
februari 2012): 25–40.
Rakel, Eva Patricia. “Iranian Foreign Policy since the Iranian Islamic Revolution: 1979-2006.”
Perspectives on Global Development and Technology 6. no. 1-3 (2007): 159-187.
85 | Bibliografie
Ramani, Samuel. “Managed Instability: Iran, the Taliban, and Afghanistan.” The Diplomat. 14
november 2018. https://thediplomat.com/2018/11/managed-instability-iran-the-taliban-
and-afghanistan/. Bezocht op 24 juni 2019.
RAND Corporation. “Persian Gulf Region.” https://www.rand.org/topics/persian-gulf-re-
gion.html. Bezocht op 10 juni 2019.
Rashad, Marwa, en Aziz El Yaakoubi. “Saudi Arabia says firm stand needed to deter Iran, Iraq
demurs.” Reuters. 20 mei 2019. https://www.reuters.com/article/us-saudi-summit/saudi-
arabia-seeks-arab-unity-over-iran-after-attacks-idUSKCN1T00OC. Bezocht op 27 juni 2019.
Rashid, Ahmed. Taliban: Islam. Oil and the New Great Game in Central Asia. London: Tauris.
2000.
Ratan, Sudha. “The Trump Administration’s New Afghan Problem: The Islamic State.” The
Diplomat. 3 april 2018. https://thediplomat.com/2018/04/the-trump-administrations-new-
afghan-problem-the-islamic-state/. Bezocht op 20 juni 2019.
Reuter, Christoph. “Murad’s War: An Afghan face to the Syrian conflict.” Afghanistan Analy-
sts Network. 26 juni 2015. https://www.afghanistan-analysts.org/murads-war-an-afghan-
face-to-the-syrian-conflict/. Bezocht op 18 juni 2019.
Reuters, Jeddah. “Saudi Arabia seeks Arab unity over Iran after attacks.” Al Arabiya. 30 mei
2019. http://english.alarabiya.net/en/News/gulf/2019/05/30/Saudi-Arabia-seeks-Arab-
unity-over-Iran-after-attacks.html. Bezocht op 27 juni 2019.
Reuters. “Factbox: Arab states issue ultimatum to Qatar to meet list of demands.” 23 juni
2017. https://www.reuters.com/article/us-gulf-qatar-factbox/factbox-arab-states-issue-ulti-
matum-to-qatar-to-meet-list-of-demands-idUSKBN19E1PC. Bezocht op 7 juni 2019.
Reuters. “Hamas deputy leader says to continue Iran ties, armed fight.” 22 oktober 2017.
https://www.reuters.com/article/us-israel-palestinians-hamas-iran-idUSKBN1CR0MP. Be-
zocht op 20 juni 2019.
Reuters. “Iran denies ties to Houthi drone attack on Saudi oil installations.” 17 mei 2019.
https://www.reuters.com/article/us-yemen-security-iran-denies/iran-denies-ties-to-houthi-
drone-attack-on-saudi-oil-installations-idUSKCN1SN1S9. Bezocht op 1 juli 2019.
Bibliografie | 86
Reuters. “Iran rejects 'baseless' Arab summit accusations: state media.” 31 mei 2019.
https://www.reuters.com/article/us-saudi-summit-iran/iran-rejects-baseless-arab-summit-
accusations-state-media-idUSKCN1T10IT. Bezocht op 27 juni 2019.
Reuters. “Iran says Afghan Taliban arrived in Tehran, held peace talks.” 31 december 2018.
https://www.reuters.com/article/us-iran-afghanistan-taliban/iran-says-afghan-taliban-ar-
rived-in-tehran-held-peace-talks-idUSKCN1OU0B2. Bezocht op 18 juni 2019.
Reuters. “Lebanon's Hezbollah says U.S.-Iran war in region unlikely.” 31 mei 2019.
https://www.reuters.com/article/us-usa-iran-hezbollah/lebanons-hezbollah-says-u-s-iran-
war-in-region-unlikely-idUSKCN1T12JR. Bezocht op 29 juni 2019.
Reuters. “Qatar says it has reservations about Arab statements on Iran.” 2 juni 2019.
https://www.reuters.com/article/us-saudi-summits-qatar/qatar-says-it-has-reservations-
about-arab-statements-on-iran-idUSKCN1T30SF. Bezocht op 27 juni 2019.
Reuters. “Timeline: Yemen's slide into political crisis and war.” 21 maart 2019.
https://www.reuters.com/article/us-yemen-security-timeline/timeline-yemens-slide-into-
political-crisis-and-war-idUSKCN1R20HO. Bezocht op 20 juni 2019.
Reuters. “Who are the Hazaras and what are they escaping?” 22 september 2016.
https://www.reuters.com/article/us-europe-migrants-hazaras/who-are-the-hazaras-and-
what-are-they-escaping-idUSKCN11S0WG. Bezocht op 21 juni 2019.
Reuters. “Xi says China will promote steady ties with Iran.” 14 juni 2019. https://www.reu-
ters.com/article/us-mideast-attacks/xi-says-china-will-promote-steady-ties-with-iran-
idUSKCN1TF0IH. Bezocht op 14 juni 2019.
Riedel, Bruce. “In Yemen, the Houthi strategy has promise and risk.” Brookings. 16 mei 2019.
https://www.brookings.edu/blog/order-from-chaos/2019/05/16/in-yemen-the-houthi-stra-
tegy-has-promise-and-risk/. Bezocht op 27 juni 2019.
Ross, Dennis. “Iranians Are Mad as Hell About Their Foreign Policy.” Foreign Policy. 2 januari
2018. https://foreignpolicy.com/2018/01/02/iranians-are-mad-as-hell-about-their-foreign-
policy/. Bezocht op 7 juni 2019.
87 | Bibliografie
Sadjadpour, Karim. “Iran’s Unwavering Support to Assad’s Syria.” Carnegie Endowment for
International Peace. 27 augustus 2013. https://carnegieendowment.org/2013/08/27/iran-s-
unwavering-support-to-assad-s-syria-pub-52779. Bezocht op 13 juni 2019. 2x
Sadjadpour, Karim. “Iran's Real Enemy in Syria.” The Atlantic. 16 april 2018.
https://www.theatlantic.com/international/archive/2018/04/iran-syria-israel/558080/. Be-
zocht op 29 juni 2019.
Schultz, Richard H., Douglas Farah en Itamara V. Lochard. “Armed Groups: A Tier-One Secu-
rity Priority.” USAF Institute for National Security Studies. INSS Occasional Paper 57 (2004).
Sediqi, Abdul Qadir, en Rupam Jain. “U.S. and Taliban resume talks as Kabul seeks role in
peace process.” Reuters. 1 mei 2019. https://www.reuters.com/article/us-usa-afghanistan-
talks/u-s-and-taliban-resume-talks-as-kabul-seeks-role-in-peace-process-idUSKCN1S7354.
Bezocht op 1 mei 2019.
Shariatinia, Mohsen. “Iran sticks to 'Look to the East' doctrine amid frustration with Europe.”
Al-Monitor. 9 juni 2019. https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2019/06/iran-asia-
look-to-east-china-india-japan-oil-exports-europe.html#ixzz5rP48xEjS. Bezocht op 20 juni
2019.
Slavin, Barbara. “Iran’s ‘marriage of convenience’ with Taliban.” Al-Monitor. 31 mei 2016.
https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2016/05/iran-marriage-convenience-taliban-
isis.html. Bezocht op 24 juni 2019.
Soltaninejad, Mohammad. “Coalition-Building in Iran’s Foreign Policy: Understanding the
‘Axis of Resistance.’” Journal of Balkan and Near Eastern Studies (2 september 2018): 1-16.
Soufan, Ali. “Qassem Soleimani and Iran’s Unique Regional Strategy.” CTC Sentinel 11. No. 10
(November 2018): 1-12.
Special Inspector General for Afghanistan Reconstruction. “Quarterly Report to the United
States Congress. 30 april 2018. https://www.sigar.mil/quarterlyreports/index.aspx?SSR=6.
Bezocht op 22 juni 2019.
Stancati, Margherita. “Iran Backs Taliban With Cash and Arms.” The Wall Street Journal East-
ern Edition, 2015. Bezocht op 20 maart 2019.
Bibliografie | 88
Stewart, Phil, en Michelle Nichols. “Why U.S.-Iran tensions could quickly escalate into a cri-
sis.” 24 mei 2019. https://www.reuters.com/article/us-usa-iran-communication-insight/why-
u-s-iran-tensions-could-quickly-escalate-into-a-crisis-idUSKCN1SU11V. Bezocht op 15 juni
2019.
The New York Times. “AROUND THE WORLD; Khomeini Urges Export of Iranian Revolution.
Archives. 15 oktober 1981. https://www.nytimes.com/1981/10/15/world/around-the-world-
khomeini-urges-export-of-iranian-revolution.html. Bezocht op 3 juni 2019.
The New York Times. “Unclassified: Department of Defense Office for the Administrative Re-
view of the Detention of Enemy Combatants at US Naval Base Guantanamo Bay, Cuba.” 16
juni 2006. https://www.nytimes.com/interactive/projects/guantanamo/detainees/579-khi-
rullah-said-wali-khairkhwa/documents/3. Bezocht op 26 juni 2019.
The New York Times. “Unclassified: Department of Defense Office for the Administrative Re-
view of the Detention of Enemy Combatants at US Naval Base Guantanamo Bay, Cuba.” 26
juni 2007. https://www.nytimes.com/interactive/projects/guantanamo/detainees/579-khi-
rullah-said-wali-khairkhwa/documents/9. Bezocht op 26 juni 2019.
The New York Times. “Unclassified: Summery of Administrative Review Board Proceedings
for ISN 579.” https://www.nytimes.com/interactive/projects/guantanamo/detainees/579-
khirullah-said-wali-khairkhwa/documents/6. Bezocht op 26 juni 2019.
The Oxford Essential Dictionary of the U.S. Military. “Forward Defense.” (Oxford University
press: 2001) https://www.oxfordreference.com/ab-
stract/10.1093/acref/9780199891580.001.0001/acref-9780199891580-e-
3149?rskey=pVOfD7&result=1. Bezocht op 5 juni 2019.
Twardowski, Adam. “Amid peace talks, what’s next for Afghanistan?” Brookings. 13 maart
2019. https://www.brookings.edu/blog/order-from-chaos/2019/03/13/amid-peace-talks-
whats-next-for-afghanistan/. Bezocht op 25 juni 2019.
U.S. Department of Defense. “Progress Toward Security and Stability in Afghanistan.” ok-
tober 2014. https://dod.defense.gov/Portals/1/Documents/pubs/Oct2014_Report_Final.pdf.
Bezocht op 24 juni 2019.
89 | Bibliografie
U.S. Department of State. “Zalmay Khalilzad: Special Representative for Afghanistan Recon-
ciliation.” https://www.state.gov/biographies/zalmay-khalilzad/. Bezocht op 26 juni 2019.
U.S. Department of the Treasury. “Fact Sheet: Designation of Iranian Entities and Individuals
for Proliferation Activities and Support for Terrorism.” Press Center. 25 oktober 2007.
https://www.treasury.gov/press-center/press-releases/Pages/hp644.aspx. Bezocht op 11
juni 2019.
U.S. Department of the Treasury. “Treasury and the Terrorist Financing Targeting Center
Partners Sanction Taliban Facilitators and their Iranian Supporters.” Press Releases. 23 ok-
tober 2018. https://home.treasury.gov/news/press-releases/sm532. Bezocht op 15 juni
2019.
United Nations Secruity Council. “Final report of the Panel of Experts established pursuant to
resolution 1929 (2010).” S/2015/401 (2 juni 2015). https://www.securitycouncilre-
port.org/atf/cf/%7B65BFCF9B-6D27-4E9C-8CD3-CF6E4FF96FF9%7D/s_2015_401.pdf. Be-
zocht op 28 juni 2019.
United Nations Security Council. “Agreement on provisional arrangements in Afghanistan
pending the re-establishment of permanent government institutions.” (5 december 2001)
http://www.un.org/News/dh/latest/afghan/afghan-agree.htm. Bezocht op 22 juni 2019.
United Nations Security Council. “Tenth report of the Analytical Support and Sanctions Moni-
toring Team submitted pursuant to resolution 2255 (2015) concerning the Taliban and other
associated individuals and entities constituting a threat to the peace, stability and security of
Afghanistan.” 13 juni 2019. https://www.undocs.org/S/2019/481. Bezocht op 25 juni 2019.
Vatanka, Alex. “The Mystery of Iran’s “Strategic Depth” Policy in Syria.” Middle East Institute.
26 januari 2017. https://www.mei.edu/publications/mystery-irans-strategic-depth-policy-
syria. Bezocht op 13 juni 2019.
Vohra, Achal. “Hezbollah Isn’t Iran’s Favorite Proxy Anymore.” Foreign Policy. 4 juni 2019.
https://foreignpolicy.com/2019/06/04/hezbollah-isnt-irans-favorite-proxy-anymore/. Be-
zocht op 19 juni 2019.
Walt, Stephen M. “Alliance Formation and the Balance of World Power.” International Secu-
rity 9. no. 4 (1985): 3-43.
Bibliografie | 90
Walt, Stephen M. “If Nobody Knows Your Iran Policy. Does It Even Exist?” Foreign Policy. 6
mei 2019. https://foreignpolicy.com/2019/05/06/if-nobody-knows-your-iran-policy-does-it-
even-exist-bolton-trump/. Bezocht op 15 juni 2019.
Walt, Stephen M. “Who’s Afraid of a Balance of Power?” Foreign Policy. 8 december 2017.
https://foreignpolicy.com/2017/12/08/whos-afraid-of-a-balance-of-power/. Bezocht op 24
juni 2019.
Walt, Stephen M. The Origins of Alliances. Ithaca. Londen: Cornell University Press. 1987.
Waltz, Kenneth N. Theory of International Politics. London: Addison-Wesley. 1979.
Wehrey, Frederic, Dalia Dassa Kaye, Jessica Watkins, Jeffrey Martini en Robert A. Guffey. The
Iraq Effect: The Middle East After the Iraq War. RAND Corporation, 2010.
Wehrey, Frederic, Nora Bensahel, Kim Cragin, Jerrold D. Green, Dalia Dassa Kaye, Nadia
Oweidat, David E. Thaler en Jennifer Li. Dangerous but Not Omnipotent: Exploring the Reach
and Limitations of Iranian Power in the Middle East. Rand Corporation, 2009.
Wehrey, Frederic, Theodore W Karasik, Alireza Nader, Jeremy Ghez, Lydia Hansell en Robert
A. Guffey. Saudi-Iranian Relations Since the Fall of Saddam – Rivalry, Cooperation, and Impli-
cations for U.S. Policy. RAND Corporation. 2009.
White House Fact Sheets. “President Donald J. Trump is Ending United States Participation in
an Unacceptable Iran Deal.” 8 mei 2018. https://www.whitehouse.gov/briefings-state-
ments/president-donald-j-trump-ending-united-states-participation-unacceptable-iran-
deal/. Bezocht op 17 juni 2019.
White House. “Remarks by President Trump on the Joint Comprehensive Plan of Action.” 8
mei 2018. https://www.whitehouse.gov/briefings-statements/remarks-president-trump-
joint-comprehensive-plan-action/. Bezocht op 17 juni 2019.
Wilkin, Sam, en Angus McDowall. “Saudi Arabia cuts ties with Iran as row over cleric's death
escalates.” Reuters. 3 januari 2016. https://www.reuters.com/article/us-saudi-security-iran-
fury/saudi-arabia-cuts-ties-with-iran-as-row-over-clerics-death-escalates-
idUSKBN0UH00C20160103. Bezocht op 28 juni 2019.
91 | Bibliografie
Wohlforth, William C. “Realism.” in The Oxford Handbook of International Relations. Onder
redactie van Christian Reus-Smit en Duncan Snidal, 131-150. Oxford University Press, 2008.
Ziri, Danielle. “Israel warns UN: Hezbollah has 120,000 missiles aimed at us.” Jerusalem Post.
12 juli 2016. https://www.jpost.com/Arab-Israeli-Conflict/Israel-warns-UN-Hezbollah-has-
120000-missiles-aimed-at-Israel-460184. Bezocht op 19 juni 2019
