بسم االله الرحمن الرحيم

كازرونيدكتر پروين افسر مسئول واحد بيماري هاي واگير دانشگاه علوم پزشكي

و خدمات بهداشتي درماني استان فارس

تعاريف و مفاهيم

سنجش (اندازه گيری( measurement ارزيابیassessment پايشmonitoring ارزشيابی evaluation

تعاريف و مفاهيم

اندازه گيریmeasurement عبارت از فرايندی که تعيين ميکند يک شخص يا يک

در اندازه .شئ چه مقدار از يک ويژگی برخوردار است .گيری حتما از عدد و رقم استفاده ميشود

به جای اينکه بگوييم ضريب هوش حسن از حسين بيشتر .است ۱۰۰وحسين ۱۲۰است ميگوييم ضريب هوش حسن

assessment

ارزيابی (سنجش (assessment به يک تحليل جامع و چند وجهی از عملکرد گفته ميشود. فرق سنجش و آزمون)test ( اين است که در سنجش از

.فنون مختلف استفاده ميشود و تاکيد بر عملکرد دارد سنجش نوعی تحليل بالينی و پيش بينی عملکرد است در

حاليکه آزمون يک ابزار و يک وسيله اندازه گيری بيش .نيست

سنجش

در سنجش علاوه بر آزمون به عنوان يک وسيله اندازهگيری از شيوه های ديگر اندازه گيری که الزاما آزمون

.نيست استفاده می شود مثلا برای سنجش وضعيت يک بيمارمبتلا به مالاريا ممکن

معاينه و ).آزمون(است ازروشهای تشخيص آزمايشگاهی .مصاحبه با بيمار استفاده شود

مقايسه اندازه گيری و ارزشيابی

ارزشيابی)evaluation ( شامل داوری ارزشی درباره

مطلوب بودن يا مطلوب نبودن ويژگی يا موضوع مورد ارزشيابی است اما در اندازه گيری هيچ داوری يا قضاوتی

.درباره نتايج حاصله انجام نمی گيرد در عين حال اندازه گيری(measurement) پايه و اساس

.ارزشيابی است

مديران وظايف

برنامه ر�زي -1

هماهن�ي و سازماند�� -2

ره��ي و هدايت -3

كن��ل -4 كن��ل

كنترل اجزاء

با طرا�� �عي�ن م��ان انطباق فعالي��ا :پا�ش

به اهداف دستيا�ي �عي�ن م��ان: ارزشيا�ي

عي�ن نقاط مداخله :تحليل�

:کنترل زمينه های مختلف راشامل شود

کنترل زمان ومکان اجرای فعاليت: آيا خدمات مورد نظر در مکان وزمان های

مقررفراهم بود؟ آيا گروه های هدف به خدمات دسترسی دارند؟ نيروی انسانی: آيا رده های نيروی انسانی پيش بينی شده در برنامه

تامين شده اند؟ آيا نيروهای انسانی مهارت لازم جهت اجرای برنامه

داشته اند؟

ابزار و روش ها(فناوری: ( ازنظرنوع تعداد (آيا وسايل و مواد لازم

کافی ومناسب بود؟)وکاربری آياوسايل وايزار بدرستی مورد استفاده قرارميگرفت؟ آيا روش ها و راه کارهای پيش بينی شده در برنامه

بدرستی انجام می گرفت؟

؟آيا ارتباط ميان اجزای برنامه برقرار بود ؟آيا منابع مالی برنامه تامين بود ؟آيااستمرار برنامه فراهم بود باپيش بينی )ازنظرکمی(آيا ميزان و درصدهای پيشرفت کار

؟ برنامه منطبق بود

كنترل

مأمور�ت

با طراح��ا �عي�ن درجه انطباق فعالي��ا

�عي�ن م��ان توفيقانجام در سازمان

مأمور�ت خود

ارزشيابي پايش

MONITORING پايش

Routine, daily assessment of ongoing activity Looks at what is being done

پايش

پايش اصطلاحی است برای پيگيری مستمر فعاليتها به اين منظور که اطمينان حاصل شود دستاوردها فعاليت

کارکنان کاربرد وسايل تجهيزات و مصرف اعتبارات متناسب با منابع قابل دسترس و طبق برنامه انجام می

تا در صورت نادرست بودن هر فعاليت بتوان به . گيرد .سرعت آن را اصلاح نمود

پايش

نه تنها در جريان اجرا بلکه در تمام مراحل فرايند مديريت .ضرورت دارد

با آنچه هست به عبارت ساده تر پايش مقايسه ای بين آنچه .بايد باشد

وجود داشته باشد) شاخص (بايد مبانی مقايسه برای پايش.

گويا و موثر باشد.پويا.پايش بايد جامع. تمام مراحل فرايند مديريت را دربرگيرد= جامع. درزمانهای مختلف ازبرنامه ريزی تا .مستمر= پويا

.اجراانجام شود

ويژگی های پايش

با شاخص های اختصاصی و مناسب سنجش = گويا .شود

اطلاعات و نتايج حاصل از پايش بايد به طور = موثردقيق تحليل شود و علت هايی که موجب تقويت يا تضعيف

برنامه شده است و نيز فرصت هايی که وجود داشته و .تهديدهايی که در کمين برنامه بوده مشخص گردد

اهداف پايش

منابع .منابع مالی .نيروی انسانی .زمان : پايش داده ها مشارکت افراد و گروه ها.اطلاعاتی

حفظ .رعايت ضوابط ومقررات: پايش فرايند برقراری ارتباطات.استانداردها

به موقع بودن .مطلوبيت نتايج در هر مرحله:پايش ستانده ها. اعتبار گزارشها .به هنگام بودن تصميم گيری . خدمات

رضايت جامعه. حل و فصل تعارضات

پايش اطلاعاتی را برای مقايسه اجرای فعاليتها بااستانداردها و معيارها فراهم می سازد و به دنبال آن برای

.انجام می گيرد کنترل . رفع نواقصکنترل فرايند اطمينان از اجرای برنامه ها واصلاح : کنترل

.به منظور دستيابی به اهداف معين است. انحرافات

EVALUATIONارزشيابی

فراهم آوردن اطلاعات مربوط به اثربخشی پروژه ها )effectiveness .( کارآيی)efficiency .( کيفيت و هزينه

.مراقبت ها و اقدامات بهداشتی است

EVALUATION

Episodic assessment of overall acheivement

Examines what has been achieved or what impact has been made

Monitoring & evaluation results pyramid

MONITORING

Process evaluation

EVALUATION

Effectiveness evaluation

ALL MOST SOME FEW

INPUTSOUTPUTS

OUTCOMESIMPACT

NUMB

ER O

F PR

OJEC

TS

LEVELS OF EVALUATION EFFORTS

Evaluation

ارزشيابیevaluation فرايند گردآوری داده ها و بکارگيری آن برای قضاوت جمع آوری دقيق اطلاعات در مورد يک برنامه يا طرح و

يا يک بخشی از يک برنامه به منظور تصميم گيری های لازم در مورد آن

تحقيق پويا در مورد ويژگيها و مزيتهای يک برنامه

انواع عمده ارزشيابی

ارزشيابی بر مبنای اهداف برنامه

ارزشيابی بر مبنای فرايند

مشتری (ارزشيابی برمبنای نتايج )محوری

ارزشيابی بر مبنای فرايند نکات عمده ای که در اين نوع ارزشيابی مورد توجه قرار

:می گيرند عبارتند از مبنای تخصيص منابع و امکانات به کارکنان و يا

گيرندگان خدمات شرح وظايف پرسنل و کفايت آموزشی آنان فرايند کلی ارائه خدمات به اشخاص يا گروه های هدف

برنامه نقطه نظرات پرسنل و گروه های هدف درموردقوت

وضعف برنامه

)مشتری محوری(ارزشيابی برمبنای نتايج

افراد يا گروه .متمرکز بر مزايا و منافعی است که عايد فردنتايج در قالب .های هدف برنامه های بهداشتی می گردد

بهبود وضعيت ).مهارت.نگرش.دانش(ارتقای يادگيری .معنی ميشود

ارزشيابی بر مبنای اهداف برنامهآيا برنامه بهداشتی به اهداف مورد نظر خود دست يافته است؟

در اين نوع از ارزشيابی در مورد عملی بودن دسترسی به اهداف

برآورد وضعيت پيشرفت زمانی و فيزيکی برنامه در جهت اهداف.

تعديل اهداف و در انتها مقايسه نتايج با .تکافويی منابع مورد نياز. .اهداف مدنظر قرار ميگيرد

اي زنجيره مدل

ارزشيابی بر مبنای فرايند

درک اينکه برنامه چگونه اجرا می شود و تعيين نقاط قوتو ضعف آن اين نوع از ارزشيابی در موارد زير اهميت

:بيشتری دارد همراه با تغييرات برنامه در طول (برنامه های بلند مدت

)زمان دريافت شکايات فراوان از گيرندگان يا ارائه دهندگان

خدمات نقص عمده در ارائه خدمات مورد نظربرنامه بهداشتی

Process Output Input

نگرش فرآيندي

Service Process

Man Machine Material

Client Client

نگرش فرآيندي

Service Process Client Effect Outcome Impact Output

Man Machine Material

خدمات تندرستي

Service Process Client Effect Impact Outcome Output

Logistic Process

Logistic Process

Logistic Process Man Machine Material

زنجيره مدل اي

Service Process Client Effect Impact Outcome Output

Logistic Process

Logistic Process

Logistic Process Man Machine Material

روابط برنامه

فرآيندهاي پشتيبان استاندارد منابع و

استانداردهاي فرآيند به تحقق منجر

رعايت زنجيره .شود خدمت مي

تامين وتوزيع بموقع واکسن.سرما

Service Process Client Effect Impact Outcome Output

Logistic Process

Logistic Process

Logistic Process Man Machine Material

روابط برنامه

بر اساس برنامه خدمات ارائه

براي آنها منجر تعيين شده استانداردهاي

پوشش به أيجاد تغييرات مقدماتي و

افزايش پوشش .شود كافي خدمات مي

واکسن سرخک

Service Process Client Effect Impact Outcome Output

Logistic Process

Logistic Process

Logistic Process Man Machine Material

روابط برنامه

أيجاد تغييرات مقدماتي مناسب شرط افراد .در فرد است پايدار أيجاد تغييراتافزايش سطح ).سرخک(واکسن زده

ايمنی در جامعه قطع زنجيره انتقال

Service Process Client Effect Impact Outcome Output

Logistic Process

Logistic Process

Logistic Process Man Machine Material

روابط برنامه

كافي با فراواني و پايدار أيجاد تغييرات

به منجر او زندگي در فرد و محيط

کاهش (.شود مي بيماري بار كاهش

ابتلا به سرخک وکاهش مرگ به عات

سرخک

Service Process Client Effect Impact Outcome Output

Logistic Process

Logistic Process

Logistic Process Man Machine Material

روابط برنامه

در جامعه توانائي زندگي و اميد به افزايش

.شود مي

Service Process Client Effect Impact Outcome Output

Logistic Process

Logistic Process

Logistic Process

Man Machine Material

كنترل برنامه

Monitoring

Service Process Client Effect Impact Outcome Output

Logistic Process

Logistic Process

Logistic Process

Man Machine Material

كنترل برنامه

Evaluation

Service Process Client Effect Impact Outcome Output

Logistic Process

Logistic Process

Logistic Process

Man Machine Material

كنترل برنامه

Monitoring Evaluation

Monitoring & evaluation results pyramid

MONITORING

Process evaluation

EVALUATION

Effectiveness evaluation

ALL MOST SOME FEW

INPUTSOUTPUTS

OUTCOMESIMPACT

NUMB

ER O

F PR

OJEC

TS

LEVELS OF EVALUATION EFFORTS

EVALUATION

Episodic assessment of overall acheivement

Examines what has been achieved or what impact has been made

جهت پايش و ارزشيابی

به چه ابزاری نياز است؟

شاخص ها indicators

شاخص ابزاری جهت پايش و ارزشيابی است شاخص ها به طور کلی به عنوان متغيرهايی که کمک به

سنجش تغييرات بطور مستقيم يا غيرمستقيم مينمايند تعريف .ميشوند

ها شاخص: داده های خام را به اطلاعات قابل استفاده تبديل ميکنند. جهت تشريح موفقيت وسنجش تغييرات درطول زمان

استفاده ميشوند

شاخص ها indicators

اطلاعاتی در مورد دامنه وسيعی از . با يک سنجش ساده .شرايط فراهم می سازند

مقياسی را فراهم می سازند تا موسسات يا گروه ها بتوانند .خود را با ديگران در شرايط کاری مشابه مقايسه نمايند

انواع شاخص

كيفي كمي

عدد مطلق

عداد وقا�ع بدون داش�ن مخرج کسر�

عداد موارد ف�ج اطفال: مثل�

انواع شاخص عدد كسري

یسهمشاخص

صورت در مخرج کسر موجود است

سبت مراکز ��داش�ی بدون برق : مثال� ی�سب�شاخص

صورت و مخرج کسر هم سنخ نیستند

سبت پزشک به جمعیت: مثال� فراوا�ی یک واقعه در یک زمان م�خص وجمعیت مع�ن:ی م��ا�شاخص

شیوع بیماری سل در�ک جمعیت مع�ن برحسب سال: مثال

indicatorشاخص

. مشخصات شاخص: نام شاخص روش جمع آوری صورت کسر مخرج کسر فواصل جمع آوری

آوري داده جمع روشهاي

سرشماري

مقط�� برر��ي

و مداوم كوچك نمونه گ��ي

اطلاعات نظام جاري

چند درصد ازاجزايفرايند انجام شده است؟

چند درصد ازاجزايفرايند انجام شده با كيفيت

مناسب بوده است؟

چند درصد از داده هات؟

ت شده اسصحيح ثب

چند درصد ازگروه هدف تحت پوشش است؟

حجم خدمات استاندارد شده با كيفيت مشخص و گروه هدف تعريف

شده

حجم خدمات ارائه شده با فرض ارائه با كيفيت مشخص وبه تمامي

گروه هدف تعريف شده)بر اساس مستندات(

حجم خدمات ارائه شده با كيفيت واقعي ارائه خدمت و با فرض ارائه به تمامي

گروه هدف تعريف شده)بر اساس مستندات(

حجم واقعي خدمات ارائه شده با كيفيت واقعي ارائه خدمت به گروه هدفي كه واقعأ گيرنده خدمت بوده

اند

حجم خدمات ارائه شده با كيفيت واقعي ارائه خدمت و با فرض ارائه به تمامي

گروه هدف تعريف شده)با ملحوظ نمودن خطاي ثبت(

= نسبت واقعي

انجام كار

مثال

۱- درصد کودکان آلوده بهHIV متولد شده از مادران آلوده ۲-مدارک موجود ۳-تعداد کودکان متولد مبتلا کل کودکان متولد شده از مادران آلوده هر سال

شاخص چه سطحی ؟

شيوعHIV ۱۹زنان سنين .و سيفيليس در زنان باردار- سال ۲۰-۲۴سال و زنان سنين ۱۵

صورت و مخرج کسر؟ ابزار اندازه گيری ؟ دوره زمانی ؟

شاخص چه سطحی ؟

تعداد برنامه های راديويی و تعداد دقايق پخش برنامه های تلويزيونی

تعداد پمفلت و تعداد پوستر تهيه شده تعداد پمفلت توزيع شده درصد بيماران آميزشی مشاوره شده توسط مراکز مشاوره

شاخص چه سطحی ؟

درصد افرادی که راههای پيشگيری جنسی را می دانندرا می HIVوقضاوت غلط در مورد انتقال و پيشگيری از

.دانندصورت و مخرج کسر؟ روش اندازه گيری؟ دوره زمانی ؟

شاخص چه سطحی ؟

درصد افزايش کيفيت زندگی افرادPLWHA صورت و مخرج کسر ؟ روش اندازه گيری ؟ دوره زمانی ؟

شاخص چه سطحی ؟

درصد پرسنل و داوطلبين آموزش ديده در مورد مراقبت از ؟ HIV/AIDSافراد

صورت و مخرج کسر ؟ ؟)منبع اطلاعات (روش اندازه گيری دوره زمانی ؟

شاخص چه سطحی ؟

درصد جوانانی که روش تماس جنسی ايمن تر را ميدانند ؟ صورت و مخرج کسر ؟ ؟) منبع جمع آوری اطلاعات (روش اندازه گيری دوره زمانی؟

جمعبندی

وظيفه مدير پس از برنامه ريزی: کنترل برنامه کنترل به چه صورت انجام ميشود؟ پايش و ارزشيابی به صورت مستمردرتمام مراحل از شروع برنامه ريزی تا : پايش

بازنگری برنامه.اجرا تجزيه وتحليل برنامه به صورت دوره ای درزمانهای مختلف: ارزشيابی روش جمع آوری اطلاعات . نحوه محاسبه . عنوان : شاخص ها

دوره محاسبه.

Thank you