675

ii - eBible.org - read and download the Holy Bible2 BukunyaKingi BukunyaKingiMuu Jenesese Jen Ekesetase Ek Lipitikase Li Nambase Nam Dutaronome Du Josua Jos Jasi Jas Uruti Uru 1Samyuele

  • Upload
    others

  • View
    3

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

  • iiBUKU BAEPOLE

    The Shorter Bible (New Testament and selected portions of the Old Testament) inthe Kyaka Enga language of Papua New Guinea

    Buk Baibel long tokples Kyaka EngaCopyright © 1973, 1980, 1987 The Bible Society of Papua New Guinea℗ Faith Comes by HearingLanguage: Kyaka Eŋa (Kyaka Enga)This translation is made available to you under the terms of the Creative Commons Attribution-Noncommercial-NoDerivatives license 4.0.You may share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format, provided that:

    You include the above copyright and source information.You do not sell this work for a profit.You do not change any of the words or punctuation of the Scriptures.

    Pictures included with Scriptures and other documents on this site are licensed just for use with those Scriptures anddocuments. For other uses, please contact the respective copyright owners.2015-01-26PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 11 Jan 2020 from source files dated 11 Jan 20208949d805-1f35-50b7-ae5d-683fec0bae65

    http://www.ethnologue.org/language/kychttp://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/

  • Contents

    BUKU BAEPOLE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1JENESESE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3EKESETASE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47LIPITIKASE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72NAMBASE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77DUTARONOME . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88JOSUA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107JASI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115URUTI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1291 SAMYUELE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1332 SAMYUELE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1591 KIŊI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1772 KIŊI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1961 KORONEKOLESE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210ESERA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211NIYAMAYA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215ESETA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221JOPO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222SAMU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234POROPEPE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268EKELESIYASITISI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275Sol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277AISAYA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278JEREMAYA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308Ee . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329ISIKIOLO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 330DANIELE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 339OSIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 350JOELE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356EMOSA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 360OPETAYA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 368JONA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 369MAEKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 372NEYAME . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 377APAKUKU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 378SEPANAYA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381AKAI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 382SEKARAYA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 383MALAKAE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 384

  • ivMATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 387MAKE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 424LUKU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 447JONE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 485APOSELENA YULU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 511OROME . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5461 KORINA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5622 KORINA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 576GALASIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 586EPESASA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 592PILIPAI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 597KOLOSI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6011 TESALONAIKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6052 TESALONAIKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6091 TIMOTI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6112 TIMOTI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 616TAITESA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 619PILIMONE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 621IPURU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 622JEMESA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6331 PITA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6372 PITA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6421 JONE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6452 JONE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6503 JONE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 651JUTI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 652OREPALAISANE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 654OTH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 671

  • 1

    ANATUNYABUKU BAEPOLEOLE TESAMENE PII LAPONUU TESAMENEKyaka Enga

    Published byTHE BIBLE SOCIETY OF PAPUA NEW GUINEAThe Shorter Old Testamentand theNew TestamentinKyaka EngaPapua New Guinea

    [kyc]ISBN 9980 63 012 4© BSPNGNT first edition 1973NT second edition 1980OT, NT third edition 1987BAEPOLE DOKONA LAO PII LAPO

    Buku Wambarae dokona pii peparae palinalyamo. Akipamo pii lapo kunjepala pali nalyase?Renge doko epapu dakepa wambu dupwa OleTesamene pii dupwame nakama Nuu Tesamenerenge angi dupwa soo nyerami dupwa yaka lamililao wambo kapu kyilyamano. Peparae kapu kyuootamwali ee kana ama malu nembo yulu pimwali.Dokona lao yuu rakyame wambu dupwa Baepolenyimili. Enakana wambu lapome pii peparae kapukyuo otamwali lao suu pyarami ramo doko kapapirami.

    Ee kana lapo epo paparamopa wambu lapomeBaepole renge ama rolae lao pii dae pyasi palamodupwana pii dupwa kuki alowa pinya suu pyaramiramo doko kapa pirami lao suu pilyamano.

    Matyu Make Lukumoo Dusipana Waili PiiArome pii lapo buku Matyu Make Luku

    dusipa peparaena pyasi palamo. Akalimi piipyao reteyaminyi dupwame sitoripi pii lengepemendakinya palyuo leyaminyipape kata kukiwakale wakale dusipana leyami. Akalimi Baepolepii pyao dokopa nakama pii peparae pyao retanayami. Nakamame yulu lapo Yesumi piyamodupwape pii lapo leyamo dupwape mupwa laosuu piyami dupwa iki yapo nyepala rangena bukudokona pyao reteyami. Baepole piyaminyi akalimendaki mendaki lao dupwame renge mupwamende nakamana pii dokona lasaka pipuli yakalao suu pyao pii lapo yapo nyepala pyao reteyami.Yuu gii mendaki iki dokona pyao reteyamindedaa. Nakama ee kana wakale lapona pyao reto deewambu wakale dupwana lao pyao reteyami. Piiwakale wakale pyao reteyaminyi dupwame namwanyiso epapu Anatumi namwa keta apa piru lao suupilyamo dupwa pano lasi palamo. (Jone rombo 21liti 25 kando yaka lare.)

    Liti lapona renge angi doko panapa nalyamo.Wambu lapome pii renge dokona kata mendenyapalyuo laminyipa dee lapome mende pyuoletaminyi. Namwa pii kapu kyingi wambu dupwa

    buku malu mee yaka lao renge rolae doko kotokando karo pii dake pyao retelyamano.

    Wamba Baepole kanda soo pyao reteyaminyidokona pii paleyamo dokona wambu lapomeenakana nyepala rangena kingimi pepa wakalemendena pii doko pyao reteyami. Dopa pyuokaro pii lapo alowa pyuo dee lapo isa pao pyuopiya rapisi. Dopa pyuo pepa enakana ingyuo pyaonyiyaminyi dokona wambo piyamo doko kapa kapapyuo nyepala pyao reta nayami. Dokona lao wambuwakale wakale dupwame renge pii kata wakalewakalena soo nyilyaminyi.

    Ingilisi dee Pisini Baepole lapona pepa isarenadokona yaka lenge wambu dupwa nyisarali pii kukilapo pyasi palamo. Namwa Kyaka pii Baepoledokona pyao reta nalyamo.

    Make dopale [|] kame pipala kanya dokona piilapo pyasi palamo. Pii kanya dokona palamodokome pii angi dokona lapo dopa piya lao mondolao langilyamo.

    PII PYASI PALAMO DUPWA

    Ole Tesamene

  • 2Bukunya Kingi Bukunya Kingi MuuJenesese JenEkesetase EkLipitikase LiNambase NamDutaronome DuJosua JosJasi JasUruti Uru1 Samyuele 1 Sam2 Samyuele 2 Sam1 Kiŋi 1 Ki2 Kiŋi 2 Ki1 Koronekolese 1 Koro2 Koronekolese 2 KoroEsera EsNiyamaya NiEseta EseJopo JopoSamu SaPoropepe PoEkelesiyasitisi EkeKenane Solomoneme Piya SolAisaya AiJeremaya JeEe Lenge Dupwa Kenane EeIsikiolo IsiDaniele DanOsia OsJoele JoeEmosa EmOpetaya OpJona JonaMaeka MaeNeyame NeApakuku ApaSepanaya SepAkai AkSekaraya SekMalakae Mal

    Nuu Tesamene

    Bukunya Kingi Bukunya Kingi MuuMatyu MatMake MakLuku LuJone JoAposelena Yulu AposOrome Oro1 Korina 1 Kor2 Korina 2 KorGalasia GalEpesasa EpesPilipai PilipKolosi Kol1 Tesalonaika 1 Tes2 Tesalonaika 2 Tes1 Timoti 1 Tim2 Timoti 2 TimTaitesa TaiPilimone PilIpuru IpuJemesa Jem1 Pita 1 Pita2 Pita 2 Pita1 Jone 1 Jo2 Jone 2 Jo3 Jone 3 JoJuti JuOrepalaisane Orep

    Atame Ipapa yuu gii dokona piso pao Yesumandeyaminyi dokona pyaka sepala pao dakepaingyuo dupwa ee kana taosande malu pasi karamo.Ee kana malu doko apa pyuo nyisaramopa yakalao separamase? Dokona lao kongwalu pii laponamakande pyuo lapala serama.Doko kauwange mendaki| doko ee kana 25 dopalekarengepya lao serama ramo doko ee kana andetemendaki (100) dokona kauwange kisima| ingyuokarapapu kumungipya.Aporakame karo mandeyamo pao Yesu epeyamokanya dusipana kauwange 80 ingyuo karo kumuopeyamipya. Yuu gii doo kareyami dusipa ee kanataosande lama (2,000) epo peya.Yesu mandeyaminyi dokona piso epo namwa kara-mano dakena liti pyuo doko kauwange 80 ingyuokumuo pumi. Ee kana dusipa ee kana taosande lama(2,000) oo epo panya pilyamo.Dokona lao Aporakame kareyamo dokona pisonamwa karamano dakena liti pyuo doko peparae eekana taosande kisima (4,000) epo pelyamo.Atame kareyamodokona piso Aporakame kareyamodokona ee kana malu epo peya. Namba angi dokosoo gisapa nalyamano.

  • JENESESE 1:1 3 JENESESE 1:23

    JENESESEPeparae Busiyamo Pii Doko

    Busiyamo doko Jenesese lenge. Buku dakenaAnatumi yuu neta kana buipi wasiyamo dokona laopyasi palamo. Anatumi wambu dupwa wasiyamodokope wambu dupwame yulu koo doko kanda soopiyami dokope randa andake kanda soo nyiyaminyidokope dusipana lao pyasi palamo. Dee Anatuminamwa wambu dupwa apa pyuo rapu pyuo karengedokona lao namwa suu pyarama lao buku Jenesesedakena pyasi palamo. Buku Jenesese lenge dokomendaki dokona arome pii lama liti pyuo pyasipalamo.

    1. Rombo 1-11 Yuu ingiyamo dokope Ana-tumi wambu dupwa wasiyamo dokopa apapyuo kareyaminyi dokope dolapona arome piidolapo pyasi palamo. Dokonako Atame Ipipadee Kene Apelepa lao dusipana pii palelyamoyaka lenge. Apunda ama reeko epeyamopaakali Noa pyuo nyiyamo dokonape wambudupwame anda ama londe yuu ulu piyamidokonape arome pii dolapo opetaeko dokonapyasi palamo.

    2. Rombo 12-50 Isaraele wamu dupwana roraambasuwambo kareyaminyi dupwana aromepii dokona lao pyasi palamo. Dokopa wambaakali Aporakame karo baame poraiyuo Anatukapa ingingi lao suu pyao warombo sookareyamosa baamupwa ingiyamodoko namwasilyamano. Banya ikinyingi Aisakena arome piidoko opetae palamo. Aporakamena kauwangeJekope banya kingi mende Isaraele lengedokona banya arome pii opetae palamoko. DeeJekopena ikinyingi akalisa ipisu lama dusipaIsaraele wambu dupwana rara akalisa ipisulama dusipana rakange kyawa lao pepa pyaoreteya. Jekopena ikinyingi mende Josepe lengedokona lao pii malu mee pyasi palamo. Apapiyamosa Jekopemoo banya ikinyingi dupwapenakamana ree palu dupwa pipya yuu Isipidokona pali peyami dokona lao pii renge an-dake palamo.

    Buku dakena wambunya arome pii pyasipalipyamopape Anatumi banya yulu andake piyamodoko pii mupwa. Pii poraiyuo wambo palipyamodoko Anatumi yuu neta kana buipi peparaewasiyako. Pii otapyamo dokopa Anatumi banyawambu dupwa mona reto reke lao pyulu pyuopyakaro lalu lao leyamo pii doko pyasi palamo.Buku dakena Kamongo Anatu baa mupwa ingyuowambu koo piyaminyi dupwana yulu yapalyuo nyuomana lao pyalana pyuo kareya doko palamo. Banyawambu dupwa lanyuo pao nyiso piya. Isaraelewambu dupwame Anatu keta kapa ingingi lao suupyao karenge dokona lao akali mendeme pii dupwapepa piya. Anatunya wambu dupwa apa pyuo kapaingingi lao suu pyao kareyaminyi dokona lao pepapiya. NakamaAnatu kapa ingingi lao suu pyalu pyaopinya lao piya.

    Anatumi Yuu Pandape Pyuo IngiyamoPii Doko

    1Kanda soo dokopa Anatumi yake pandape isayu-upi peparae pyuo ingiyamo dokopa 2 yuu muu dup-wana angi ingyapa nao kwao siyamopa ipwa kotapete kyuwae sepala iminjaro karalu kareya. DokonaAnatunya Imambu doko ipwa ketae romo romopyuo papyuo kareya. 3 Dokopa Anatumi lao, Yuudoko yangena leya. Leyamo dokopa yango rali piya.4 Pipala Anatumi kandeyamo dokopa yuu yangeyadoko keyange lao suu piya. Suu pyapala Anatumiyuu doko lili pipala yangara kwuara pinya leya.5 Anatumi iminja nayamo doko kingi korakama laoiminjiyamo doko kingi kukwa lao piya. Kwuapalayangapeyamo doko yuu gii mendaki ingiya.

    6 Dokopa Anatumi lao, Yake doko ipwa pipa lilipyuo sinya leya. Leyamuli pyuo lili piya. 7 Dopapyuo ipwa ketae isapana palyuo yake kanya koenyareteya. 8 Anatumi ketae doko Yake lapala kwuarayangara piyamo doko yuu gii lapo ingyuo piya.

    9 Anatumi lao, Isa panda dokona ipwa petelili mendaki dokona sinya. Yuu doko panem-bena olo sinyale leyamosa dopa pyuo ingyuo peya.10 Anatumi yuu oo lasi siyamo doko kingi Yuu laoipwa nyuo pyaso pete siyamo doko Ipwa Kota lapaladoko keyange lamo lao suu pyao kandeya. 11DokopaAnatumi lao, Isako peparae yuunya pulinya. Kukupingi dupwape jinginya kapa palenge isa dupwapeandena, leya. Leyamuli pyuo ingiya. 12 Pyuoingiyamo dokopa yuu dupwana isako rara wakalewakale pyuo andeya. Kuku pingi rarape isa jingilyingipi pulyiya. Dokopa Anatumi doko keyangelamo lao kandeya. 13Kwuara yangara piya doko yuugii repo ingiya.

    14 Yake dokona yanga paupau lao kukwa ko-rakamape dolapona lili pyuo rao dokome kwaikanape yuu giipi ee kanape dupwa lasaka pinya,leya. 15 Yake dokona rao karo dokopa isa yuudokona yanganyi pyambunya, leya. Leyamuli pyuopiya. 16 Anatumi yanga paupau lenge andake lamawasiya. Wasiyamodokona kamame andake yangapaupau lenge dokome korakama dokopa kando isokarenalao dee yanga paupau kukili ingyuo lengedokome kukwa dokopa kando iso karena lao piya.Pipala baame bui dupwa wasiyako. 17 Nakamaisa yuu dokona yanganyi peyo karena lao yakedokona sulu sinya lao piya. 18 Piyamo dokomekukwa korakamape dupwana iso karo dee yangarakwuara dolapo liti pirapu pinya, leya. Anatumidoko keyange lamo lao kandeya. 19Kwuara yangarapiyamo doko yuu gii kisima ingiya.

    20 Anatumi lao, Ipwa dokona lee renge bangemeeree ingyuo sinya lao yaka dupwa yake dokonaketae bii lao oko simu sae pyuo papyuo karena,leya. 21 Anatumi dopa pyuo kota petena omabange kameya wakasape lete bange ipwa dokonakata papyuo mee ree inginya lao dupwa pyuoyaka peparaepe rara wakale wakale dupwa pyuowasiyako. Anatumi doko keyange lamo lao kandeya.22Kandapala Anatumi mondo lao andena lao elyapeketa pisinya pyambuo lao, Nakama jingi kapapepyao malu wai kisinya pyambuo kota pete dupwakete pyao nyelapape. Dee yaka dupwa yuu dokonawai kiso pinya, leya. 23 Lapaladoo kwuara yangarapiyamo doko yuu gii kingi paki ingiya.

  • JENESESE 1:24 4 JENESESE 3:324 Anatumi lao, Lete bange rara wakale wakale

    dupwa isa yuu dokona karena. Anda mena dup-wape isakona nuli nao pyao nenge dupwape bangepanga panga papingi silyamo dupwape sinya, leya.Leyamuli pyuo piya. 25 Dopa pyuo pipala Anatumimena pyuo waso bange kuki yuunya panga pangapapingipi rara mendaki mendaki lao wasiya. Dokokeyange lamo lao kandeya.

    26 Kandapala dokopa Anatumi lao, Enda akalipinamwa yale lama isa komba pyao wasamanale.Nakambame ipwa petena oma dupwapeyakena yakadupwape mena dupwape yuunya panga panga pa-pingi bangepe yuu muu dupwana peparae baa isokando kararaŋa, leya. 27 Dopa lapala Anatumi endaakalipa baa yale pyuo wasiya. 28 Wasapala dokopaAnatumi nakamba elyape keta pisinyi pyambuolao, Nakambame jingipi parape pyao raeyo yuudupwa minyarambuo nyuo dee bange peparaenaketae ingyuo karo pirambi. Dopa pipala ipwa pe-tena oma dupwape yakena yakape lete bange katapaenge semalama pelyamo dupwapena peparaerapu pyuo karena, leya. 29 Dokopa Anatuminakamba lamaiyuo, Kandalapape, kuku pingipijingi lyuo kapa palenge isa dupwape yuu muuree laosilyamo dupwa peparae narambi lao jilyu,leya. 30 Isa yuunya mena rara dupwape yaka ketaepapingi rara dupwape bange yuu dokona pangapanga papingi dupwanape dee lete bange ŋeeŋaesingi peparaepena lao nambame isako kyakangedupwa nakamana nenge ingyuo nena lao mailyuko,leya. Leyamuli pyuo piya. 31 Anatumi bangepiyamo dupwa peparae ama keyange ingyuo peyasakandeya. Kwuara yangara doo piyamo dokome yuugii pakinyamange ingiya.

    21 Dopa pyuo pipala dokopa Anatumi yake yuupi

    dee ketae isapana bange peparaepe pyuo oteya.2 Yuu gii yanda ipingi epeyamo dokopa Anatu baayulu piyamo dupwa pyuo otapala imambu soo pe-teya. 3 Anatumi yulu peparaepyuo waso nyepalayuu yanda ipingi dokopa imambu soo peteyamodokona lao yuu gii doko yapasi ingyuo ketae pyam-buo rombo palyiya.

    4Dopa pyuo yuu yakepi peparae pyuo wasiya.Ee Etene Doko

    5 Kamongo Anatumi apunda isa yuunya penalapa nayamopa wambu mendeme yuu dokonamondo pira ingya nayamo dokome isako mende seenayamopa waingi dupwa pulyapa nayako. 6 Dopapyuo piyamopape ipwa yuu dupwana guu laopyakamiya.

    7 Anatumi yuu dokona yuu sinjimu lapo nyepaladokome akalimende elya pyuowasapala banya gyaakata dokona poporambaiye lete poo lanyi pyam-buyamo dokopa akali doko lenge rao lete ingiya.

    8 Dokopa Kamongo Anatumi ee mende kingiEtene lenge neta pyakaengedorena wara pipalaakali wasiyamo doko dokona karena leya.9Kamongo Anatumi isa rara wakale wakale keyangewambu kyanyi kando jingi lyuo nao pingi dupwadokona pulyinya, leya. Ee sukusa dokona isa letenarenge palenge doko karo dee mende koo keyangepesoo pakana palyingi renge doko karo piya.

    10 Pipala Etene dokona ipwa mende guu lao netapena lao piyamo dokome ee doko mena mena laonakuo andeya. Dokopa dokona piso ipwa doko pakalakyuo kisima ingyuo epopeya. 11 Ipwamupwadokokingi Pisone lenge dokome yuu Apila lenge dokopeparae nyuo sukusa palyama penge. 12 Dokonakana golope kana mende kingibeteliyamope mendekana onekesepe yuu dokona singi. Kana golodokona singi dokoyapasi wakasa. 13 Ipwa lapodoko kingi Giyone lenge doko yuu Kusi lengedokopeparae nyuo sukusa palyama penge. 14 Ipwa repodokona kingi Taikirisi lenge doko yuu Asiria netapyakaenge dorename penge dee ipwa kisima dokokingi Yuporisa lenge.

    15 Dokopa Kamongo Anatumi akali doko nyuoee kingi Etene lenge dokona karapala rano pyuoiso karena leya. 16 Karena lapala Kamongo Ana-tumi baa lamaiyuokondali pyuo lao, Emba eedokona isa menge peparae karamo dupwa masonape. 17Narenepape isa mende koo keyangepe soopakanapalyingi renge palengende karamo doko ikiwaso karo naa napipi. Doko nare ramo kumare, leya.

    18 Lapala dokopa Kamongo Anatumi lao, Dokoakali baa ikikarara doko kapa daa. Dokona nam-bame baapa kapa manda manjo nyiso yulu pi-ramo mende wasakamiru, leya. 19 Lapala Ka-mongo Anatumi yuu lapo nyepala mena peparaepeyakena yaka peparaepe wasapala akali kareyadokona kingi apiyakale larali dupwa lena lao lanyuoepeya. Akalimi bange dupwa kando kingi leyamorange dokoko yangisisi siya. 20 Baame yaka rarapeparaepe mena wakale wakale dupwape kandokingi leyamopape baapa kapa role pyao nyisaramomende daa ingiya.

    21 Doko kandapala Kamongo Anatumi akali luupalena lapala dokopa luu palyuo siyamopa akalidokona parali kuli dokona mendaki lalyuo nyepaladokopa umbwa pinyi pyambuya. 22 PyambwapalaKamongo Anatumi akalinya parali kulidoko nyepaladokome enda mende wasiya. Wasapala dokopaakali kareyamo dokona lanyuo epeya. 23 AkalimikandapalaDake nambana range kuli angiyongo dake nambana yongo angioko.Akalinya pingyuo nyipyamo dokona banya kingi

    enda ingyara,leya. 24 Dokona lao akali mendeme banya rakangeendangipa kaepala banya etenge dokopa pakaoyongo mendare ingyuo petenge. 25 Enda akalipanakamba papara kareyambinyipape elya nayambi.

    3Nakambame Anatu Kamba Leyambi

    1 Lete bange peparae Kamongo Anatumiwasiyamo dupwana kau dokome kendepuliingyapala panga wakasa siya. Dopa pipala baameenda doko lamaiyuo lao, Anatumi lao dokopa eedokona isa karaminyi dokona mendena jingi lyuonaa narambi lapya lyasili? leya.

    2 Dokopa enda baame kau doko isingi lamaiyuo,Ee dokona isa karaminyi dupwana jingi kapanaramba. 3 Kapa naramba doŋo isa mende eesukusa karamo dokona lao Anatumi dopa leya,Kumasarambi lao isa dokona jingi minyanda nao

  • JENESESE 3:4 5 JENESESE 4:11angi naa naokopyuo karalapape leyaŋa, leya endadokome.

    4 Dopa leyamopape kau baame enda dokolamaiyuo lao, Daa kuma narambi lyakande.5 Anatumi mende soo leyamo doko jingi dokonanarambi yuu gii dokopa lenge pono laramopa Anatuyale ingyuo koo keyangepe soo pakana palyinginyilipyuo soo kararambinyi lao leyalyamo, leya.

    6 Leyamo dokopa enda baame nenge keyangedoko auwokando karo isa keta mona palengesinginya renge palamo lao soo manji nyepala jingilapo lyuo neya. Dopa pyuo nao lapo akalingimaiyamo dokopa baa neyako. 7 Dokopa nakam-bana lenge pono lapala nambwa papara karalam-banolamo sepala isapiki lenge dokona yoko laponyuo kii pipala sisi panai piyambi.

    8 Enakana yuu poo kuiyamo dokopa KamongoAnatu ee dokona lyapu lao epeyamo sepala akalidoko etengepa ee dokona isa kareyaminyi dupwanaalya minyuo yalu piyambi. 9 Dopa piyambinyipapeKamongo Anatumi akali doko kee lao, Emba an-jalapona karese? leya.

    10 Leyamo dokopa baame isingi lao lamaiyuo,Emba ipinyi doko sepala namba papara karapudokome pakapala yalu pipu, leya.

    11 Baame lao, Apimi emba papara karene laopakana palyuo langipyase? Isa jingi naa nalapapelao langikondali pyuo langiyunu doko nalese? leya.12 Leyamo dokopa akali dokome lao, Enda role pyaopisirambiŋi lao jii kande dokome isa dokona jingilapo jipyasa napu, leya.

    13 Dokopa Kamongo Anatumi enda lamaiyuo,Emba akinde pipi? leya.

    Enda baame lao, Kau dokome namba kando nyip-ili lao ilimungu kalemungu pii lapyasa dokomenapu, leya.

    Anatumi Nakamba RandaNyerambi, Leya

    14 Dopa leyamo dokopa Kamongo Anatumi kaudoko kando lamaiyuo, Emba dopa pipinyi dokonamena rara wakale wakale dupwapemee kapa ingyuoparaminyipa embako yapo koo ingyuo randa nyuopare. Emba kaeya nao rombame katawapuo sinjimunao papiri, leya. 15 Dokopa enda embapa imbusingi nyuo pisipwape, laro. Nakambana wai kisonyerambi dupwa dopako pyuo pyakando pyuo puuparami. Baame embena ayemba kalyuo pyarak-wara. Embame banya kimbu yukuna nao kumuopyareko, leya Anatumi.

    16 Lapala dee enda doko kando lamaiyuo, Embawane manjinya dokopa mata pyaramopa randa an-dake nao manjo nyere laro, leya. Randa nyepalapeakalinyi nyelanamonanyuopisirinyipa baa embenamupwa ingyuo karara, leya.

    17 Lapala baame akali doko kando dopa leya.Embame etenena pii sepala isa jingi naa nare leyodoko napinyi dokona yuu doko koo inginyi pyamb-wakaro. Emba lete kararene mange dusipana yuudokona nenge randa nao wara pyuo nao karare.18 Neperekepe ranope isako yuu dokona andakaradokopa isako wakale wakale dupwa nao karare.19 Embame pusimi kumuo yulu pyuo nenge naokarerenepa malu pirami dokona lili pira. Emba

    yuumi wasiyunusa yuu ingyuo karene dokona deeyuuoko ingyuo pare, leya Anatumi.

    20Akali dokome banya etenge wambu peparaenaendangi kyawa ingiyasa dokome kingi Ipi, leya.21LeyamodokopaKamongoAnatumimena yanengenyepala Atame etengepana komau wasapala wap-wakamiya.

    Atame Ipipa Ee Yaki NyuoNeta Nembeya

    22 Dokopa Kamongo Anatumi lao, Akali dokonamwa yale. Koo keyangepe soo pakana palyuokaramo kande. Baame kingi pyasinju lapala letenarenge palenge isa jingi nyuo napala lete karalukarasara, leya. 23 Dokona lao Kamongo Anatumi eedokona rekya lao nembeya. Nembo yuu nyepalawasiyamo dokonako baa range pyuo wara pyuokarena, leya. 24 Pena lao ralinyi nembapala eeEtene dokona neta pyakaenge dorena letena rengepalenge isa karenge dokona kata soo penge dokonaaŋala serepimi lenge mendeme iso karena lao wuagela isareuliyapu nyingi mende paki palyuo pakipalyuo pyuo karenge dokome iso karena laopisopiya.

    4Kene Epolopana Yulu Doko

    1 Enakana Atame banya etenge Ipi lenge dokorole paeyapala wane ingiyamopa wane Kene laomandeya. Manjipala lao, Kamongome namba ny-isipyamopa wane kando nyilyano, leya. 2 Deeenakana Kenena yangonge Epolo lao mandeya.Dokopa Epolo baa sipisipiminyuo kareyamopaKenebaa ee yulu pyuo kareya. 3 Yuu mendepa Kenemeeena nenge lapo nyepala Kamongo dokona lomasoo kiso maiyamopa 4 Epolo banya sipisipi ikyanemupwamendepa sipisipi kapa rukisi lapopeminyuoepo kiso maiya. Dopa pyuo piyambinyisa Kamon-gome Epolo minyuo epeyamo dupwa rae maipala5Kenena dupwa epe kanda nao kareya. Dopa piyasaKeneme imbwuapala banya lenge kambu poro imbumanjo kareya. 6 Kamongo dokome Kene lamaiyuo,Akipamoemba imbumi kumapala lenge kambuporoimbu manjo karene? leya. 7 Emba rolae piri ramodoko rae maiyuo paa narese? Dee yulu rolae piinapinyi dokona koo renge anda kambu repeta yalupyuo muumee silyamo. Dokome emba nyipuli yakalao suu pyao silyamo dokona emba rangeme nyuoanamasi minyuo karape, leya.

    8 Leyamopa Keneme banya yangonge Epololamaiyuo, Epapu isakosa dokona bonale, leya.Dokopa nakamba pao isakosa dokona kareyambinyidokopa Keneme sipurapala banya yangonge Epolopyao kumakaya.

    9PyaokumakapeyamodokopaAnatumiKenepisosiya. Embena yangone Epolo anja karase? leya.

    Leyamo dokopa baame isingi lao, Namba kan-dakapusi? Nambame nambana yangonge doko rapupingisi? leya.

    10 Dokopa Kamongome lao, Emba doko akindepipisi? Embena yangonena ranjama dokome yuuono pupyamo dokona soo namba kee lao letamo,leya. 11 Emba yuu dokopa rekya lao kwao kara laonembaro. Embena kingi raka dokome yangonena

  • JENESESE 4:12 6 JENESESE 5:30ranjama maipinyipa yuumi nao pupya. 12 Embayulupyuo kararenepape ee dupwa ipyaka nara.Mendasa angi ingyuo pali nao yuu dupwana ralopapyuo karare, leya. 13Dokopa Keneme Anatu isingilamaiyuo, Embaranda jilini doko namba nyepalakapa soo paro ingya nalyamo. 14 Epapu namba yuukulisa doko kala puu lalyane. Namba papala dokopaembena lenge kambu dokona yalu pilya pyana pyuokararo. Ralo yuumuu dupwana papirunuwambumikandarami dokopa pyao kumakasarami, leya.

    15 Dopa pyuo leyamopa Anatumi lao, Dokodaa. Wambu mendeme Kene emba pyao ku-makarami ramo baa apeto yanda ipingi nyeporanda nyuo pyao alowa pisi sera, leya. DokopaAnatumi Kene keta wambu mendeme baa kanda-pala pyaa naramiŋi lao mawa pili lao kamu pok-wakamiya. 16 Pokwakamiyamo dokopa KenemeAnatu yaki nyepala kata nyuo yuu Note ee Eteneneta pyakaenge dorena yuku pao kareya.

    Kenena Wai Kiso Nyiyamo Dupwa17 Keneme banya etengepa paeyapala wane in-

    giyamopa Inoko mandeya. Baame yuu taone an-dake waso pipala banya ikinyinginya kingi Inokolao suu pyao Inokoko, leya. 18 Inoko baame Iratemandeya. Irate dokome Mayunjaele mandeya.Mayunjaeleme Mesusayole mandeya. Mesusay-oleme Lameke mandeya. 19 Lameke baa enda lamanyiya. Dolapona enda mende kingi Aita lengemende Sila lenge. 20 Enda Aita dokome wane Jepelemandeyamopa baa wambu bulamakao yanengemekomauandapyuopalyuobulamakao rapupyuokaropelyaminyi dupwana rakange kyawa ingyuo kareya.21 Jepelena yangonge kingi Jupale lenge baa wamburambyalu kurulupi waso lao kareyaminyi dupwanarakange kyawa ingyuo kareya. 22 Enda Sila baameakali Tupale Kene lengemandeyamo dokome anepekone kanapemebange wasingi dupwana rakangekyawa ingyuo peya. Banya pemalengeNaama lenge.

    23 Yuu mendepa Lameke epo banya etenge AitaSilapa lamaiyuo,Nakamba nambana pii selapape. Akali parangen-

    deme namba pyao lalyipyasa baa isingi pyaokumakapu.

    24 Mendeme Kene pyarami ramo doko isingi yuuyanda ipingi moŋo nyeralya kande.

    Dee namba Lameke pyao larami ramo doko akalisapao yanda ipingi dee ipisu yanda ipingi nye-poko apeto yano pyasi sakara,

    leya.Sete Inosopa

    25 Dee kamba Atame banya etengepa paeyapalawane mende kingi Sete lao mandeyambi. Man-jipala enda dokome lao, Keneme Epolo piyamodokona wane dake Anatumi alo pyuo jipyaŋa la-pala kingi Sete, leya. 26 Dokopa Seteme wanemende mandeyamo doko kingi Inoso, leya. Yuugii dokopana kanda soo wambumi Anatunya kingiKamongo lao lao kareyami.

    5Atame Wai Kiso Nyiyamo Dupwa

    1 Atame dokona para pyao nyiyamo dupwanakingi dakena pyasi palamo. Anatumi akali

    wasiyamo dokopa baa range yale enda akalipapyuo wasiya. 2 Waso dokopa nakamba elyapeketa pisinyi pyambuo kingi enda akalipaŋa, leya.3 Atame baa ee kana 130 karapala wane mende baayale isa komba pyao manjipala banya kingi Sete,leya. 4 Sete manjipala, Atame ee kana 800 nyuonembeya. Nyuo nembo kareyamo mange dokopawane wanakepe lapo dupwa konda pyuo manjokareya. 5 Dopapyuo pisipala Atame ee kana 930ingyuo karapala kumuya.

    6 Sete baa eekana 105 karapala dokopa Inosomandeya. 7 Inoso manjipala ee kana 807 nyuonembeya. Nyuo nembo kareyamo mange dokopaenakana wane wanakepe lapo dupwa konda pyuomanjo kareya. 8Dopa pyuo pisipala Seteme ee kana912 ingyuo karapala kumuya.

    9 Inoso baa ee kana 90 karapala dokopa Kenanimandeya. 10 Kenani manjipala ee kana 815 nyuonembeya. Nyuo nembo kareyamo mangedokopaenakana wane wanakepe lapo dupwa konda pyuomanjo kareya. 11 Dopa pyuo pisipala Inoso ee kana905 ingyuo karapala kumuya.

    12Kenani baa ee kana 70 nembo karapala dokopaMakalalele mandeya. 13 Makalalele manjipala eekana 840 nyuo nembeya. Nyuo nembo kareyamomange dokopa enakana wane wanakepe lapo kondapyuomanjo kareya. 14Dopa pyuo pisipala Kenani eekana 910 ingyuo karapala kumuya.

    15 Makalalele baame ee kana 65 karapaladokopaJarete mandeya. 16 Jarete manjipala ee kana 830nyuo nembeya. Nyuo nembo kareyamo mangedokopa wane wanakepe lapo konda pyuo manjokareya. 17 Dopa pyuo pisipala Makalalele ee kana895 ingyuo karapala kumuya.

    18 Jarete baame ee kana 162 karapala dokopaInoko mandeya. 19 Inoko manjipala ee kana 800nyuo nembeya. Nyuo nembo kareyamo mangedokopa wane wanakepelapo konda pyuo manjokareya. 20 Dopa pyuo pisipala Jarete ee kana 962ingyuo karapala kumuya.

    21 Inoko baame ee kana 65 karapala dokopawane Metusala mandeya. 22Metusala manjipeyamodokopa Anatu dokona bwua singyuo pyuo paeyo eekana 300 kareya. Kareyamo mange dokopa wanewanakepe lapo konda pyuo manjo kareya. 23 Dopapyuo pisipala ee kana 365 kareya. 24Karapala Inokoando kareyamo mange dusipana Anatupa bwuasingyuo pyuo kareyamopa Anatumi mee nyiyasapana naya.

    25 Metusala baame ee kana 187 karapala dokopaLameke mandeya. 26 Lameke manjipala ee kana782 nyuo nembeya. Nyuo nembo kareyamo mangedokopa wane wanakepe lapo dupwa konda pyuomanjo kareya. 27 Dopa pyuo pisipala Metusala eekana 969 ingyuo karapala kumuya.

    28 Lameke baame ee kana 182 karapala wanemende mandeya. 29Manjipala dopa leya. Anatumiyuu kwaeyo pena leyamo dokonako piso namwayulu andake kingimi pyuo karamano dokona laowane dakeme namwamata kyakao nyera ingilyamo,leya. Dokona lao kingi Noa leya. 30 LamekeNoa manjipeyamo dokopa enakana ee kana 595kareya. Kareyamo mange dokopa wane wanakepe

  • JENESESE 5:31 7 JENESESE 7:23lapo dupwa konda pyuo manjo kareya. 31 Lamekebaa ee kana 777 ingyuo karapala kumuya.

    32Noa baame ee kana 500 karapala enakana wanerema Seme Ame Japetemoo dusipa mandeya.

    6Wambu Yulu Kopetame Pyuo Kareyami

    1 Yuu pandadokona mee wambu wai kiso an-dakiyamo karo dokopa wanake lapo mandeyami.2 Mandeyaminyi dokopa kuma nangena ikinyingidupwame isa wambunya wanenge dupwaawa kan-dapala mee maso nyuo piyami. 3 Dokopa Ka-mongome lao, Mee isa wambu ingyuo pelyamodokona nakambana imambu paleta karo kukupyaraminde daa. Nakama ee kana 120 dokonayaka lili pirami, leya. 4 Kuma nange wambu dup-wame isa wambunya wanenge dupwa nyepala waikiso nyiyaminyi mange dokopa Nepelimi wambuando nyimbuyamopaoko karo peyami. Wanemandeyaminyi dupwa kuli palyuo kareyaminyisanakamana kingi ketae peya.

    5 Isa wambu peparae ama yulu koo wakasapyuo karo suu pingi koo rengeme simbwapyamokaraminyi lao Anatumi kandeya. 6 Dokona baamelao, Namba wambu range wasiyunu yuu dokonakaepala sungwa sungwa pinyi nembaro 7 Menawambupi bange kuki panga panga paenge deeyakape wasiyunu dokona kondo karo, leya. 8 Dopapyuo lapalape Kamongome Noa yeelyo kando raemaiyuo kareya.

    Noana Yulu Doko9-10 Noana wane rema Seme Ame Japetemoo

    dusipa mandeya. Wambu peparae kareyaminyidupwana baaiki rolo pyuo kareya. Baa Anatupabwua singyuo pyuo kareyambi. 11 Wambudolomayuumuu peparaena Anatunya lenge kambu dokonakopetame pyuo pyakando kareyami. 12 Isa pandadokona wambu koo pilya pyana pyuo kareyamisakwao siyamo doko Anatumi kandeya.

    13 Dokopa Anatumi Noa lamaiyuo, Wambupeparae rembe nanyi nembalana lao suu pyaokaelyo. Pyakandenge yuu soo karaminyi dokomeyuu doko nakama pipya kokwa soronaŋa kandape,leya. 14 Embame sipu kameya mende gopaisa dokome rangena wasalasi. Waso lakekarapala kamaandakarepe dupwa mamba pupurikulisandeme yangenge dokome yangare. 15 Dopapyuo piri dapa pyuo piri lao sipunya imwa rolaedokona 133mita londe dopalemakande pyuo palyuooko soo palyingi isa dokona 22 mita londe dopalemakande pyuo palyuo dee roo karenge isa 13mita londe dopale makande pyuo piri. 16 Andakauwarami dokopa andopai pulyambanapa lilikopetame maingi doko make 44 sendemite dopaleingyuo nee sinya. Lungwa lungwa rename kambudowa mende wasapala koe rema ingyuo wasara laowaipi, lamaiya. 17 Nambame yuu dupwa ipwameyambe pinya laronopa yuunya lee renge peparaekumuo rembe narami, leya. 18 Namba embapa lalulao lao kana minyaro. Embapa etenepa dee embenaikinyi dusipape dusipana etenge dusipape opetaesipu dokona eparami. 19 Lee renge bange rarawakale wakale dupwana lama lao inya kalipa larapu

    lete nyuo sipu dokonapyambware. 20 Yaka rarawakale wakale dupwape mena rara wakale wakaledupwape yuunya panga panga papingi bange kukidupwape dupwana lama larapu sukusa eparaminyidokopa kuma nana lao nyepe. 21 Dee nenge rarapeparae emba nao mena nao pirami dupwa nyuoretape, leya. 22 Noame doo piyamo dupwa peparaeAnatumi lamaiyamuli pyuo piya.

    7Ipwame Yuu Yambe Piya

    1 Kamongome Noa lamaiyuo, Embena ree paludupwa nyepala sipu anda dokona lanyuo pare.Wambu embapa kyawa kapa dupwa karaminyipaemba yeelyo rolae pyuo karene kandelyo, leya.2 Mena naa nao wasingi dupwana inya kalipa lamalao mena nao karenge dupwana yanda ipingi nyeponyuoko piri. 3 Dee yaka inya kalipa lao yandaipingi nyepo rengya wai kisarama lao nyuo palyare.4 Yuuyanda ipingi nyepo paparamopa nambameapunda yuu dokona kukwa korakamape akalisakisima (40) epo karena lapala lete bange petaminyidupwa kokwa sinyi nembaro, leya. 5 Noame Ka-mongo leyamuli pyuo mende kaeya nao piya.

    6 Noa baa ee kana 600 karapeyamopa ipwa dup-wame epo yuu yambe piya. 7 Dopa piyamo dokopaNoa etengepa dee ikinyingimoo ikinyingi dusi-pana etengepe ipwame nasaramo lapala sipu andadokona kolando peyami. 8 Mena nakama wasonengepe waso naa nangepe yakape dee yuu dup-wana panga panga papingi dupwape 9 lama lao inyakalipa larapu Anatumi leyamuli pyuo Noa role pyaosipu dokona kolandeyami. 10 Kolandapeyaminyipayuu yanda ipingi epo papeyamopa apunda yuudokona epo yambe piya.

    11 Noa banya ee kana 600 epo papeyamopakana lama dokona yuu gii akalisa ipisu yandaipingi nyepo mange dokopa ipwa koko dupwapulipyao neta epo yake kata lumbuyamopa apuisa epeya. 12 Yuu dokona apu kukwa korakamapeakalisa kisima epo kareya. 13 Dokopa Noa etenge-moo ikinyingi Seme Ame Japetemoo nakamanaetenge rema dusipape sipu dokona kolandeyami.14 Dopa pyuo mena rara peparae dupwape bangeisa yuu dokona kata panga panga papingipi yakarara wakale wakalepe 15 lee renge bange peparaelama lama lao Noa role pyao sipu anda kolandopeyami. 16 Anatumi Noa lamaiyamuli pyuo inyakalipa larapu andakare pao oteyaminyipa Kamongobaame kambu upi leya.

    17 Yuu akalisa kisima ipwa epo konda kondapipala dokome sipu doko ketae soo minyalyiya.18 Ipwa dokome yuu peparae anamasi minyuoan-dakiyamopa sipu doko ipwa dokona ketae siya.19 Dee kamame kaiya karapala yuu kyau dupwayalu piya. 20 Dee konda pyuo make mita yandaipingi dopaleme yuu kyau dupwa nyuo yalo siya.21 Dokopa yuunya kata papingi peparae yakapemenape bange kuki dupwape wambupi kokwa sinyinembeyamo kumuyami. 22 Yuu olasinya ŋee soopopo nembo petenge dupwa peparae kumuo otepiya. 23 Baame kokwa sinyi nembeyamo dokomewambu menape bange panga panga papingipiyakape yuu dokona mende kara naya. Noamoo

  • JENESESE 7:24 8 JENESESE 9:16wambu baa role pyaosipu anda peteyaminyi dupwaiki lete kareyami. 24 Ipwa yuu dokona ketae-siyamopa yuu yangara kwuara piyamo doko 150ingyuo epo peya.

    8Ipwa Sokoya Doko

    1AnatumiNoamoomenawakalewakale dupwapesipu anda paleyami dupwana suu pyaro kareya.Baa porambaiye yuu dokona minyinya leyamopaipwa soko lano peya. 2 Ipwa koko dokona potemoepeyamo dupwape yake kata lumbuo epeyamo dup-wape upi leyamopa apunda soko rali piya. 3Dokopaipwa doko yuu dokona lano sokwala sokwala peya.Yuu gii 150 dopale ingyuo epo papeyamopa ipwadoko pyai nala nala peya. 4 Dopa pyuo sokopeyamopa kana yanda ipingi dokona yuu gii akalisaipisu yanda ipingi dokopa sipu doko yuu kyauArarate lenge dokona epo siya. 5 Yuu gii mendakikana akalisa dokona ipwa ene soko peyamopa yuukyau pinjingi dupwa paneyamo kandeyami.

    6 Dee yuu gii akalisa kisima papeyamopa Noasipu dokona windowa palyiyamo doko lumbuya.7 Lumbwapala yaka orapene lenge mende kamandanembeya. Dopa pyuo piyasa bii lao papyuokareyamopako ipwa sokoya. 8 Dee kamba ipwasokolyape lao yaka wayamu mende makande pyuonembeya. 9 Dopa pyuo nembeyamopape wayamudoko ipwame yuu dupwa nee piyamosa pisiramopanda saka napala sipu dokona laeyo epeya. Dokopabaame kingi pyambwapala yaka andakare nyiya.10 Dee yuu yanda ipingi nyepo iso pisipala wayamudoko kambako pena lao nembeya. 11 Yaka dokopapyuo karo alemanji dokopa isa olipi yoko mendepora pyao nyepala kapuso soo laeyo epeyamokandeya. Doko kandapala ipwa doko soko otalam-olyamo lao siya. 12Dopa piyasa yuu gii yanda ipingimende kambako iso karapala yaka doko kambanembeyamo dokopa kapu kyuo dee epa nalu naya.

    13 Noa baa ee kana 601 karapeyamopa ee kanamupwa kanda soo pyaka siyamo yuu gii mupwadokopa ipwa sokoya. Noa baame sipu dokonakambu nyuo kakondapala yuu doko olasi siyamokandeya. 14 Kana lama yuu gii akalisa lama ipisuyanda ipingi dokopa yuu doko olo oteya.

    15Olapeyamo dokopa Anatumi Noa lamaiyuo lao,16 Emba etenepa ikinyimoo ikinyi dupwana endapesipu doko yaki nyuo neta parami. 17 Embamelete bange rara peparae yakape menape bangepanga panga papingi kuki dupwape nakama yuumuu dupwana ikyane manjo wai kiso pauinya laolanyuo pare, leya. 18 Leyamo dokopa Noa etengepaikinyingi dusipape ikinyingi dusipana endape netapeyami. 19 Dee mena dupwape bange pangapanga papingi dupwape yakape kata papingi bangepeparae mende kaeya nao rara mendaki dokorelarapu lili pyuo neta peyami.

    Noame Anatu Bange Kiso Maiya20 Dokopa Noa baa Kamongona laokana pyare

    leya. Lapala mena yakape nakamba nenge dokorenyepala kana pyare dokona pyao kiso mukinyinembo maiya. 21 Dokopa Kamongo rendamukeyange doko nyepala baa monarename dopa pyuo

    suu pyao leya. Nambame wambunya koo dokonalao yuu muu dupwa dee kamba kokwa see naro.Nakamba ene andama epenge dokopa monana suupingi dupwa kooko paleta karenge. Nambamelete palenge bange dupwa peparaekokwa sipunudopa pyuo dee kamba kokwa see nalu nao naro,leya. 22 Isa panda yuupi mee seramuli pyuo sooparamomange dupwana eewara pingipi angimanjonengepe kupwapingi kanape isasa pingi kanape apuepengepe painyi pingi kanapekukwa korakamapedupwanape mende ota nara, leya.

    9Anatumi Noapa Kana Minyuo Lalu

    Lao Leya1 Anatumi Noa baape banya ikinyingi dupwape

    kando elyape keta palyuo karena lao lamaiyuo,Nakamame wambu wai kiso nyuo jingi parapepyarami dokome yuu pandape dupwa minyarambunyera, leya. 2 Mena rara dupwape yaka raradupwape yuunya panga panga papingi bange kukidupwape kota petena oma dupwape nakambamewambu kando inyimungu pako serami. Dupwapeparae emba keta joo kaelyo, leya. 3 Wambonenge yoko pyuo andenge dupwa jiyukande. Epapubange peparae kata papyuo lete karenge dupwanyuo narami lao joo otelyo. 4 Jilyuko doŋo minjudupwa letena renge ranjama palepale naa naramilao mawa pii palyilyu. Wambunya ranjama dokomeletena renge palenge dokona pii andake palamo.5 Mena mendepe panda wambu mendemepe men-dali pyara ramo doko nambame kando laro. Wambumendeme wambu yango pyao kumakara ramo baaopetae kumarako ingilyamo. 6 Mendeme wambuyango mendena ranjama pyao kulimbwakamiraramo dokopa wambu yango lapome banya ranjamaisingi pyao kulimbwakamiramiko ingilyamo. Ana-tumiwambu baa range yalewasiyamo renge dokonalao dopa pira ingilyamo.

    7 Nakamame jingi para pyao wai kiso nyuo malumanjaraminyi dupwame yuu pandape dupwanamalu wakasa ingyuo kararami.

    8 Anatumi Noamoo banya ikinyingi dupwa pipyalamaiyuo dopa leya. 9 Nakamamoo nakamanapara pyao para dupwa keta kana minyuo lalulao lenge pii mende lao palyakalyo. 10 Dokoemba role pyao sipunya palyuo potemo epeyamilete karenge peparae yaka dupwape mena rarapeparae dupwape kando dopa pyuo leto. 11 Dokonalete karenge bange peparaepe wambu peparaepeipwame pyaope panda yuu muu dupwa ukiakiminyuope dee pii nara lao lalu lao leto. 12 Anatumidee lao, Namba nakambamoo lete bange nakamapipya karaminyi dupwape wambu enakanarengyaando kararami dupwa ketape kana minyuo lalu laoleto lao lasaka pili lao 13nambana kau puiya dokomekopa dokona isa yuupa kanya mauwa palyakalyo.14 Nambame yuu dokona kopa serono dokopa kaupuiya doko soo maro laramo kandarami. 15 Dokopanakama wambupi dee lee renge bangepe dupwaopetaepe ipwa dokome deeko sipurao pyao ku-maka nalu naro daaŋa lao nambamoo nakamapipya kana minyiyu kande lao suu pyaro kararo.16 Karapala puiya kopa rakapana seramo kandaro

  • JENESESE 9:17 9 JENESESE 10:32

    dokome namba Anatumi lee renge bangepe dee isawambupi pipya kana minyuo leyama kande lao suupyaro, leya. 17 Anatumi Noa lamaiyuo, Nambameisa pandana lete bange silyamo dupwa kando kanaminyuo pii lalu lao leto dokona puiya dokome lasakapyuo sera, leya.

    Noamoo Banya Ikinyingi Dusipape18 Noana ikinyingi sipu dokona piso potemo

    epeyaminyi dusipa kingi mende Seme lenge mendeAme lenge mende Japete lenge. (Dokona Ame baaKenanena rakange.) 19 Noana ikinyingi dusipa isawambu peparae para pyao peya dupwana rakangekyawa ingiyami.

    20Noame ee yulu pyuo dokopa wambu mendemeisa girapo wara pii nayaminyipa baame isa girapoee andake ingyuo kanda soo wara piya. 21 Dokomeipwa waene waso napala kyawa sisingi bolom-balo leyamosa banya komau anda dokona paparaluu palyuo siya. 22 Dopa pyuo paleyamo dokopaAme akali Kenanena rakange dokome epo waakando kandeya. Kandapala kamanda epo banyayangonge lama dolapo lamaiya. 23 Dokopa waneSeme Japetepame komau mende nyepala nakam-bana lange dokona reto lumbwa lumbwa minyuomata nae nae papala rakange papara paleyamodokokandasarambano lapala nakambana lenge kambukapu kyaro karo komau dokome papara siyamodokona yambe pyakamiyambi. 24 Noa baa lengerapala wane enakana dokome kandalamo lyamo laosiya. Sepala baa keta pii mende lamaiyuo lao,25Kenane baa koo keta palira.Banya wane yangonge dolapona kendemande

    ingyuo karara.26 Dee Kamongo ketae pyambwamana. Baa Semena

    Anatu ingyuo pelyamo.Kenane baa Semena kendemande ingyuo para.27Anatumi Japetena rara dupwa andakinya laodee banya para pyara dupwa Semena rara dupwa

    pipya yalya kando kararaminyipaKenane baako Japetena kendemande inginya,leya.

    28 Ipwa pete sokwapeyamo dokopa Noa baa eekana 350 nembo kareya. 29Dee banya ee kana nyuopyaso ingyuo karapala baa enakana kumuya.

    10Noana Ikinyingi Dupwana Para Pyao Nyiyami

    Dupwa1 Noana wane rema dusipa Seme Ame Japete

    dusipame ipwa sokwapeyamopa enakana wanemandeyaminyi rara ingyuo peya dupwa

    2 Japetena ikinyingi kingi dupwa dakena palamo.Goma Mekoke Matai Japana Tupale Meseke Tirase.3 Gomana ikinyingi dupwa Asikenasi OripateTokama. 4 Japanana ikinyingi Elisa Tasisi KitimiDotanimi. 5 Dokona piso wambu ipwa kota peterepeta palengewambu ingyuo pandawakale wakaledupwana raeyo palyuo peyami. Wambu dupwaJapete baa rakange kyawa ingiyamopa banya wanedupwame pao rara kingi larapu ree palu ingyuopalyuo peyami. Yuu panda wakale dupwana pao piinakama rangena wakale wakale lao kareyami.

    6 Amena ikinyingi dusipana kingi Kusi Isipi PutiKenane lenge. 7Kusinyawanemandeya dusipa SepaApila Sapita Orama Sapitika. Orama baame Sepa De-tanepa mandeya. 8 Kusi baame Nimirote mandeya.Nimiroteme kanda soo rara malu dupwana akaliandake porai wakasa ingyuo kareya. 9 Anatumi ny-isiyamo dokona baa isa panda dupwanamena nulipineyamo dokopa papu pii nao embone embone karoangi keta pyao nao pyuo kareya. Renge dokonamendeme menarae lenge angi pilyamo dokopaAnatumi nyisiyamosa Nimirote piyamo dopa pyuopilyamo, lenge. 10 Baa wambo yuu Sina dokonayuu taone Bapele Ereke Akate dusipana iso kareya.11 Dokona piso baa yuu Asiria dokona papala yuutaone andake Ninepa Oriyapotia dee Kala lengedusipa waso piya. 12Dopa pipala yuu taone kamameandake mende kingi Oresene lenge doko KalapaNinepa dolaponakanya dokona waso piya.

    13 Akali Isipi baame mandeyamo dupwa Lu-timi Anamini Leapimi Napitumi 14 Patirusimi Kapi-torimi lenge dusipa mandeya. Isipi mandeyamodokona mende kingi Kasilusimi lenge doko Pilisitiawambunya rakange kyawa ingyuo peya.

    15 Akali Kenane baa wambo wane Saitone man-jipalaenakana Ete mandeya. 16 Rara dupwa Je-pusi wambu Amo wambu Gukase wambu 17 Ipiwambu Aki wambu Sini wambu 18Apate wambu Se-mari wambu Amati akali rara dusipana baa Kenanerakange kyawa ingyuo peya. Enakana Kenanenawambu dupwa palyuo raeyami. 19 Dokopa naka-mana yuu lili kingi Saitone dokona karo pao Gerapena penge kata dorena dusa ingyuo yuu kingi Gasadoko singi. Yuu Sotoma silyamo dorena ingyuokata pao Gomora Atama Sepoimi dusipana piso paoLasa dokona lili piya. 20Wambu dusipana Ame baarakange kyawa ingyuo kareya. Nakama rakangelili pyuo pii wakale wakale lengenyili pyuo rarakingi larapu pao nakamana yuu kareyami dupwanaletamo.

    21 Akali Seme Japetena yangonge porai dokobaa Epa wambunya rakange kyawa baame wanewanake dusipa mandeya. 22 Elame Asu ApakesateLuti Arame dusipa mandeya. 23 Arame baameUsa Uli Geta Masi dusipa mandeya. 24 Apakesatebaame Sela mandeya. Sela baame Epa mandeya.25 Epa baa wane lama manjo wambo doko raradupwabolombalo ingyuo lili pyuo peyami dokonakingi Peleke leya. Kingi Peleke doko lili pingidopale lenge. Enakana dokona kingi Jokitaneleya. 26 Jokitane baame wane Alomotate SelepeAsamapete Jera 27AtorameUsale Dikila 28Opale Api-mayale Sipa 29 Opiya Apila Jopape dusipa peparaemandeya. 30Nakama yuu andape paleyaminyi dokoyuu mende kingi Mesa lenge dokonapiso pao yuuSepaneta epengedorename ingyuoyuukyaupyalyapyana pingi dokona palyuo liti piyami. 31 Akalikingi pyasi palamo dusipana Seme baa rakangekyawa ingyuo kareya. Nakama rakange lili pyuo piiwakale wakale lengenyili pyuo rara kingi larapu paonakamana yuu kareyami dupwana letamo.

    32 Noana ikinyingi dupwame wane mandeyamidupwa ree palu wakale wakale rakangekyawanakingi larapu rara wakale wakale ingyuosuku pyuo palu peyami. Ipwa sokwapeyamopa

  • JENESESE 11:1 10 JENESESE 12:8wambu dusipameko wane manjo pauiyami dupwarara kingi larapu yuu muu dupwana peyami.

    11Anda Londe Mende Yake Panda Pyuo Panya Piyami

    1 Yuu muu dupwana peparae wambu dupwamepii raramendaki lao kareyaminyisa pii wakalewakale ingyuo paa naya. 2 Dokopa wambu dupwaneta epelyamo dorena palimwa karama peyamidokopa yuu Sina dokona yuulama keyange mendesiyamo kando nyepala dokona papala paleyami.3 Karapala dokopa pii mende dopa pyuo leyami.Yuu lapo nyepala kana semene inginya lao isaredokona poraiyuo kiso wasamanale, leyami. Dopapyuo lapala kana nyuo bange lapo wakaiya yalekana rambu larama lao nyuo reteyamiko. 4Retapaladokopa nakamame lao, Namwa yuu muu dupwanawakale wakale bolombalo lao pasasaramaŋa dokonadaaŋa lao namwana kingi ketae pena lao epapunamwame yuu taone andake pyuo dee anda londemende yake doko kando nyinya lao pyuo pimana,leyami.

    5 Dokopa Kamongo doko isa epapala akali dup-wame yuu taonepe anda londepe piyami dupwaapa pilyamipi lao kandalana epeya. 6 EpokandapalaKamongome dopa pyuo leya. Kanda, nakamapii mendaki lao rara mendakyako ingyuo kara-pala yulu andake kanda soo pilyaminyi. Enakanamende pinya lao suupyarami ramo doko yakarapirami ingya nalyamo. 7 Dokona lao nakamameyangomendememendena pii doko see nanaleŋe laonakamana pii dupwa wakale wakale lenale ukiakiminyala isa lupyuo monale, leya. 8 Anatumi dopa-pyuo bolombalo lao pena leyamosa nakama yuutaone piyaminyi doko yaki nyuo kaepala yuu muudupwana ralo peyami. 9 Kamongome nakamana piiukiaki minyapala yuu pandape dokona piso wambuyuu muu dupwana bolombalo lao pena leyamodokona yuu doko kingi Bapele lenge.

    Semena Para Piyamo Dupwa10 Dapwa akali Semena manjo para pyao peya.

    Ipwa sokwapeyamopa enakana ee kana lama epopapeyamo dokopa Seme ee kana 100 nembo karowane Apakesate mandeya. 11 Apakesate manjonyiyamopa enakana ee kana 500 dusipana karodokopa wane wanakepe lapo opetae konda pyuomandeya.

    12 Apakesate baa ee kana 35 nembo karapalaenakana wane Sela mandeya. 13Manjipala enakanaApakesate ee kana 403 dusipana karo dokopa wanewanakepe lapo opetae konda pyuoko manjo kareya.

    14 Sela baa ee kana 30 nembo karapala enakanaEpa mandeya. 15 Epa manjipala ee kana 403 dusi-pana karo wane wanakepe opetae konda pyuomandeya.

    16 Epa baa ee kana 34 nembo karapala dokopaPeleke mandeya. 17Manjipala ee kana 430 dusipanakaro dokopa wane wanakepe opetae konda pyuomandeya. 18 Peleke baa ee kana 30 nembo karapalabaa wane Uru mandeya. 19 Manjipala ee kana 209dusipana karo dokopa wane wanakepe lapo kondapyuo mandeya.

    20Uru baa ee kana 32 nembo karapala baa Serukumandeya. 21 Manjipala ee kana 207 dusipana karodokopa wane wanakepe lapo konda pyuo mandeya.

    22 Seruku baa ee kana 30 nembo karapala Neomandeya. 23 Manjipala ee kana 200 dusipana karodokopa wane wanakepe lapo opetaeko mandeya.

    24 Neo baa ee kana 29 nembo karapala Teramandeya. 25 Manjipala ee kana 119 dusipana karowane wanakepe opetae konda pyuo mandeya.

    26 Tera baa ee kana 70 nembo karapala AporameNeo Arane dusipa mandeya.

    Terana Para Piyamo Dupwa27 Tera banya wane mandeyamo dupwana kingi

    mende Aporame Neo Arane dusipana rakange dokokareya. Arane baame Lote mandeya. 28 Arane baabanya rakange Tera kumapa nayamopa yuu banyarange kingi Ua lenge Kalitia wambu karenge dokonawambo kumuya. 29Aporame Neopa enda nyiyambi.Aporame banya etenge doko kingi Sarai lenge. Neobaa enda kingi Milika lenge nyiya. Enda dokonarakangena kingi Arane lenge dokomeko wane Mi-lika Isikapa mandeya. 30 Enda Sarai baa wane manjanao mee ingi poraiyuo pote ingyuo peteya.

    31 Akali Tera baame ikinyingi Aporamemoobanya ikinyingi Aranenawane LotemooAporamenaetenge Saraimoo nakamana yuu kingi Ua lengeKalitia wambu palenge doko yaki nyepala yuuKenane panya peyami. Papala yuu mende kingiArane lenge dokona pao kando nyepala paleyami.32 Tera baa ee kana 205 nembo yuu Arane dokonakarapala kumuya.

    12Anatumi Aporame Kee Leya

    1Kamongome Aporame lamaiyuo dopa leya. Em-bena yuupi rakangepe rara ree palupi yaki nyepalayuu panda lasaka piru dokona pare. 2 Dokopa em-bena rara doko andake ingyuo para. Emba keyangeketa paliri laro dokopa embena kingi ketae paramodokome embena kingi lapapu wambu dupwa elyapyuo karena larami. 3Wambu lapome emba elyapeketa pisarami dupwa nambame nakama elyape ke-tako pisaro. Dopa pirunupape wambu lapomeemba koo keta palyarami dupwa kooko keta palyaro.Wambu rarawakalewakale dupwa embapa lapolapolao elyapeketa pisirami, leya Anatumi.

    4 Aporame baa ee kana 75 nembo karapalayuuArane yaki nyuo peya. Kamongo leyamuli pyuoAporame sepala Lotepa role pyaopeyambi. 5 Banyaetenge Saraimoo banya yangongena ikinyingiLotemoo pinji bange peparaepe kendemandewambu lapo yuu Arane dokona baa role pyaokareyamidupwa opetaepe nyepala kata nyuo yuuKenane panya peya.

    6 Kenane sukusa dokona papala yuu Sikemedokona yuu More isa yapasi karenge dokona repetapaleyami. Yuu gii dokopa Kenane wambu dupwayuu dokona palyuo kareyami. 7 Kamongo dokomeAporame kareyamo dokona epo maro lapalalamaiyuo lao, Yuu dake nambame embena wanemanjo para pyao eparene dupwana ingyuo paraŋalao jero, leya. Dopa leyamo dokopa Aporame baameKamongona lao kana pyare lakamiya. 8 Dokopa

  • JENESESE 12:9 11 JENESESE 14:4enakana baa sipuro papala yuu kyau mendenayuu taone Betele neta pyakaenge dorena siyamodokona peya. Yuu taone Betele doko neta andapenge dokona soo dee yuu mende Eyai lenge netapotomenge dorena soo pingi kanya dolapona baakomau anda pipala paleya. Palipala dokona baamekana pyare lapala Kamongo lakandeya. 9 Dee baasipuro dusa palipa dasa palipa pyuo pao yuu Nekepedorena ingyuo panya peya.

    Aporame Baa Isipi Peya10 Yuu gii dokopa yuu Kenane dokona lopo an-

    dake siyamosa Aporame baa yuu Isipi donorenaingyuosiyamo dokona yuu gii kuki lama palyuokaralana peya. 11 Yuu Isipi makelili dokona yalopanya karo dokopa banya etenge Sarai lamaiyuolao, Emba see. Emba enda keyange elyape aupingi. 12 Dokona ingyuo Isipi akali dupwame embakandapala nambana etenge lamo lapala nambapyaokumakapala emba pyaa narami, leya. 13 Dokonaingyuo emba nambana pemalengeŋe lape. Larenedokopa emba suu pyaraminyi dokomenamba kyawaminyuo laresa namba keyange ketapalyuo kararo,lao lamaiyuokondali piya. 14 Dopa lapala yuu Isipisukusa peyambi dokopa Isipi akali dupwame banyaetenge doko kinyi angi auwo kandeyami. 15Dokopakiŋi Peraona role pyao karenge akali dupwame endadoko kandapala au pingende petamo lao kiŋi dokolamaiyami. Dokona lao enda baa nyuo lanyuokiŋinya anda dokona peyami. 16Peraome enda dokoraemaipala Aporame elyape keta pisomena sipisip-ipi memepe bulamakaope mena dongepe kamelepedee kendemande akali lapope maiya.

    17Dopapiyamopape Peraome enda Sarai nyiyamodokona lao Kamongome Perao baa ketape banyawambu dupwa keta anga ikyane koo dupwa kisomaiya. 18 Dopa piyamosa kiŋi dokome Aporameepena lapala piso soo lao, Embame namba kandoakinde pipisi? Enda doko embena etenge laoakipamo namba langi napisi? 19 Apa pipyasa baaembena pemalengeŋe lao karapisi? Dopa pyuo lapidokome nambana etenge inginya lao nyipu. Epapuenda dolo range jilyu. Nyepala puu lao ralinyi nem-beya. 20 Dokopa kiŋi dokome banya akali dupwameAporame Saraipa dee banya bange peparaepe pipyayuu doko yaki nyuo neta lanyuo pao nyuo nanesanembena lamaiya.

    13Aporame Lotepa Wakale Wakale Piyambi

    1Aporame banya bange peparae nyepala etenge-moo Lote role pyao Isipi yaki nyepala yuu Nekepedulurename peyami.

    2 Baa uso kamongomena sipisipi meme bula-makaope dee kana golo kulingipi malu mee retokareya. 3 Baa dusa palipa dasa palipa pyuo paoNekepe yaki nyuo Betele dorename wamba BeteleEyaipa anda kanya paleyamo dokona dee pao kandonyiya. 4 Baa wambana kana pyare leyamo dokonapapala Kamongo lakandeya. 5 Dokopa akali Apo-ramepa role pyao peyambinyi akali Lote doko banyamena sipisipipi memepe bulamakaope dee ree paluwambupi dupwame andakyuo peya. 6 Nakambamena malu minyiyambisa yuu mendaki dokona

    pakao kararambi ingya naya. 7 Dokona lao Apo-ramena mena rapu pingi akali dupwape Lotenamena rapu pingi akali dupwa pipya pyakandeyami.(Mange dokopa Kenane wambu dee Perisi wambupipalu kareyami.)

    8Dokopa Aporame Lote lamaiyuo, Nambwa men-dare dokona nambwana yulu akali dupwa pyakan-daraminyi kapa daa. 9 Dokona lao rekya lao wakalewakale bonale. Emba rangeme yuu dupwanamendekando nyerenepa emba kyai rename nyere ramonamba rolae renameparowale. Dee rolae renanyereramo namba kyai rename nyerowale, leya.

    10 Leyamo dokopa Loteme kandalyuo kandeyamodokopa yuu Jotane lama lama doko mena menalao ipwa guu lanyi pyakamo Kamongona ee dopaleingyuo yuu Isipi yale ingyuo yuu Sowa dorenaingyuo soo peyamo doko kandeya. (Doo piyamodoko wamba Kamongome yuu Sotoma Gomorapapyao kokwa sepa nayamopa piya.) 11 DokopaLote baa yuu Jotane lama peparae rangeme rombopalyuo nyepala neta pyakaenge dorena ingyuopeyamopa dopa pyuo nakamba rali rali pyuopeyambi. 12 Dokopa Aporame baa yuu Kenanedokona mee kareya. Lote baa yuku pao yuu lamalama dokona taone singi dupwana palyuo yuu So-toma dokona repeta lili pyuo paleya. 13 Dokopaakali yuu Sotoma range dupwame kopetame pyuoKamongona yulu dupwa uki palyuo kareyami.

    Aporame Yuu Eperone Peya14 Lote dopa pyuo Aporame rekya lao papeyamo

    dokopa Kamongome Aporame lamaiyuo lao, Embakarene dokona karapala donorena kando dalyarenakandalyuo kando dumurena kandambu kando deedambirena kandambu kando pinya, leya. 15 Lapalayuuemba kandarene dupwa peparae nambameemba jeronopa dee embena para pyao manjirinyidupwana ingyuo sulu sera. 16 Nambame em-bena para pyao manjirinyi dupwa yuunya sinjimudopale inginyi pyambwakaro. Mendeme yuunyasinjimu dupwa yaka lao kandenge ramo dokomeembena para pyaramo dupwa kapa yaka lao seramilyakande. 17 Doko nambame yuu doo kandarenedupwa jeroŋodokona epapu sipurapala yuupeparaedupwana lambu laeyo pyuo papyuo kando karape.18Dopa pyuo leyamo dokopa Aporame yuku pao yuuEperone dokona akali Mamarena isayapasi repetapaleya. Palipala dokona Kamongona lao kana pyareleya.

    14Aporameme Lote Kyawa Lete Nyiya

    1 Yuu mendepe kiŋi Amirapele yuu Sina rangedoko baapa kiŋi Ariyoko Elasa rangepe kiŋi Ke-toleyoma yuu Ilame rangepe kiŋi dusipa sipura-pala yanda pela epeyami. 2 Epapala dokopa Berayuu Sotoma range kiŋipi Besa yuu Gomora rangekiŋipi Sinape yuu Atima range kiŋipi Semepa yuuSepoimi range kiŋipi dee yuu Bela kingi mendeSowa lengena kiŋipi dusipa pipya yanda piyami.3 Doo kiŋi kingi paki dusipame yuu lama Sitimi(Kota Pete Kumasi lenge) dokona nyuo pyasapalalao palyiyami. 4 Nakama ee kana akalisa ipisu

  • JENESESE 14:5 12 JENESESE 15:9lama dusipana kiŋi Ketoleyomame isiyamopais-arena ingyuo kareyami. Dopa pyuo kareyaminyi-pape ee kana akalisa ipisu rema dokona nakamabaa kando kamba lao mona wakale palyuo peyami.5 Dee ee kana akalisa ipisu kisima dokopa Ketoley-omame banya kiŋi yango dupwa nyepala dolomapyao nyuo isa palyuo epo Orepaimi wambu yuuAsetote Kanaimi palengedupwapyao Susimiwambuyuu Ame palengepe Emimi wambu yuu Sapekiri-ataimi palengepe 6Ori wambu nakambana yuu kyauSiya lenge dokona palengepe pyao pyuopao yuu EleParane yuu muiyane lili singi dokona pao pyakasiyami. 7 Dokona piso kapu kyuo epo dokopa yuuEne Misipate kingi mende Katese lenge dokonaAmaleke wambu pyao kui lanyi palyapala dee Amowambu yuu Asasone Tama range dupwa pyaokopiyami.

    8 Dopa pyuo wambo piyaminyipa Sotoma rangekiŋi dokope Gomora range kiŋipi Atima range kiŋipiSepoimi range kiŋipi yuu Bela kingi mende Sowadokona kiŋi dokope potemo epeyaminyipa Sitimilama dokona pyuo kareyami. 9 Kiŋi kingi paki dusi-pame dee Ilame range kiŋi Ketoleyomape mendeGoimi range kiŋi Taitale lengepe mende kiŋi Ami-rapele yuu Sina rangepe mende kiŋi Ariyoko yuuElasa range dokope kiŋi kisima dusipa pipya yandapimwaiyami. 10 Pyao kareyaminyipa SotomadeeGomora range dupwape ralo peyami dokopa Sitimilama dokona ipwa inju yuu wakaiya yale petesiyamo dupwana lungurala pao paleyami dokopakiŋi rema dusipa yuu kyau dupwana ralo peyami.11 Dopa pyuo piyasa nyisu petenge dupwame So-toma Gomorapa wambunya bange keyange dupwanyuo dee ee apa nao nembopipala peyami. 12 Dopapyuo nyepala Aporame yangongena ikinyingi Lotelenge Sotoma paleya dokona bange dupwa nyuo baawaiku nyuoko pipala peyami.

    13 Dopa pyuo nyuo peyaminyi dokopa enakanaakalimende pyakao peyandeme epoAporame Ipuruakali doko baa Amo akali Mamare lenge dokonaisa yapasi repeta paleya doko dopa pyuo pimilao lamaiya. Akali Mamare dee banya yangongeEsekole Anapa lenge dusipa nakama Aporamenayanda pyuo maiyala penge akali ingyuo kareyami.14 Dokopa Aporameme banya yangongena wanenyuo peyami leyamo doko sepala banya ree palumana lamaiyamo akali yandana porai dupwa yeelyo318 ingyuo nyepala pyao peta pao yuu Dane dokonapeya. 15Dopa pyuo Aporameme yuu dokona papalakukwama banya akali dupwa lili pipala kata ka-pangu rali rali pyuo nyuonembapala yanda piyami.Dopa pyuo pyao wini pipala peta pao yuu OpaDamasakesa dulurename peyami. 16Dopa pyuo pya-pala bange keyangedupwape Lotemooendawanepedee akali dupwape range nyuo lanyuo epeya.

    Akali Melekisetekeme Aporame Elyape Keta Pisiya17 Aporameme kiŋi Ketoleyoma dee role

    pyao kareyami kiŋi dupwape pyapala epeyamodokopa Sotoma range kiŋi dokome yuu Sapekingi mende Kiŋinya lama lenge dokona yakolao epeya. 18 Dokopa yuu Saleme kiŋi akaliMelekiseteke baa Anatu Ama Ketae dokona purisiingyuo karengeko dokome borete waenepe lapo

    Aporamena minyakamyuo epeya. 19 Epapala baameAporame elyape keta pisinya pyambuo lao,Anatu Ama Ketae yake yuupi wasiyamo dokome

    Aporame keta mondo lao elyape keta pisinyipyambwakana.

    20 Dee Anatu Ama Ketae dokome embenanyisu petenge dupwa nyuo kingi rakanapalyakapyamo dokona lao baa lakan-damanale,

    leya. Dopa pyuo lapeyamo dokopa Aporame baamebange akalisa dupwana pingyuo mendaki yaponyepa nyepa pyuo Melekiseteke maiya.

    21 Maiyamo dokopa Sotoma range kiŋi dokomeAporame lamaiyuo lao, Bange keyange dupwa embaretalaseŋe wambu kiiramo nyipi dupwako rangejinya leya.

    22 Leyamo dokopa Aporameme Sotoma kiŋi dokolamaiyuo lao, Kamongo Anatu Ama Ketae yakeyuupi wasiya doko kando lalu lao leto doko.23 Nambame puu walepe panda kimbu suu puupidee embena bange mendepe nyero ingya nalyamodaa lalono, leya. Nyero ramo dokopa embame lao,Nambame Aporame emba kamonganyi nembapulasareŋe daa, leya. 24 Namba mende range nyiinaro. Nambana akalimi apa nami dusipa iki nambaketa palenale. Dee yanda pyuo jela imi Ana EsekoleMamaremoo nakamana dupwa range nyinya, leya.

    15Anatumi Aporame Kando Kana Minyuo Lalu Lao

    Leya1Yuumange lama papeyamopa KamongomeApo-

    rame keta pii repa repa pyuo lamaiyuo lao, Aporameemba paka napipi. Namba embena konambe ingyuokaro. Embena yole andake ingyuo paramo nyere,leya.

    2 Dopa leyasa Aporame baame isingi lao, O Ka-mongo Anatu, embame aki mende namba jerese?Nambameewanemanja nao karenge kandapi. AkaliDamasakesa range Eliyasa dokome nambana an-damuku moyangepe nyera ingilyamo. 3 Embamewane mende namba jii nae kande dokome nam-bana kendemandeme mandeyami mendeme nam-bana moyange bange nyera ingilyamo, leya.

    4 Dokopa Anatumi pii baa keta isingi lamaiyuolao, Akali dokome embena moyange bangedupwanyerande daa. Embena rangena waneme nyeralyakande, leya. 5 Dopa lapala baa kamanda lanyuopapala lao, Emba yakena bui dupwa akipare laomakande pyuo yaka lao kandape. Dopale ingyuoemba keta para pyao pare, leya. 6 Dopa pyuoleyamopa baa Kamongo kapa ingingi lao monamaiyamo dokome Kamongome baarolaeŋe leya.

    7 Dokopa Anatumi baa lamaiyuo lao, NambaKamongo dokome emba Kalitia wambu yuu kingiUa lenge dokona kareenepa kingi rekya lao yuudake embena ingyaraŋa lao lanyuo epeyo. 8 Dopaleyamopape Aporame lao, O Kamongo Anatunambana ingyuo parandelyamo doko apa pyuosoopakana palyarose? lao piso siya.

    9 Leyasa Anatumi baa lamaiyuo lao, Bulamakaoinya ee kana remana andengemendepemenamemeinya ee kana remana andenge mendepe sipisipikalyuwa ee kana remana andenge mendepe yaka

  • JENESESE 15:10 13 JENESESE 17:5wayamu mendepe dee yaka punjinya mendepepipala minyuo epena leya. 10 Leyamuli pyuobange peparae dusipa minyuo epeya. Epapalamena dupwa kunjo kyapya kyapya pirapu kyapyamendena mende ketae retapapu pyuo reto piya.Dopa piyamopape baame yaka dolapo lama pyuokunja napala mee sinya kaeya. 11 Dopa pyuoreteyamopa ulisapumi soo nyela epeyasa pyaoralinyi nembo kareya.

    12 Neta anda peyamo gii dokopa Aporame baaluu andake paleyamopa iminjo kondo kondo leya.13 Dopa pyuo paleyamo dokopa Kamongome Apo-rame lamaiyuo lao, Embena para pyarene dupwayuu wakale mendena karala paenge ingyuo parami.Nakama yuu rangena daa. Dokona ee kana 400randa nao kendemande yulu pyuo kararami dokosoo pakana palyape. 14 Dopa pyuo piraminyipapenambame wambu nakama kendemande yulu pyuokarakamirami dupwa kote lao randa mairunupanakama neta epowale pyuo karo dokopa bangemalu nyepala eparami, leya. 15 Dopa piramopapeemba range mona pau lao seramopa kapa ema-pala kumarene malu piraminyipa rora ambasupikumuyami dupwaketa pare. 16 Amo wambu yulukoo pilyaminyi dokona koo andake ingyuo paramoranda maipengele dokopa ralinyi nembaro. Dokopaembena palu yuu kisima mende ingyuo manjo parapyao nyeparaminyipa dee yuu dake epo nyerami,leya.

    17 Leyamopa neta anda pao iminjiyamopa anepee epengendena isare yangenge dokona sukwapotemo epeyamopa kendapuli rao siyandenamendepa minju kunjasi dusipanapanga pangapapiya. 18 Yuu gii dokopa Kamongo dokomeAporamepa kana minyuo pii lalu lao lao dopaleya. Embena wai kisaramo dupwa nambame yuudake mairuingilyamo. Mairunu yuu doko yuu Isipilili dokona piso pao ipwa pona andake Yuporisalenge dokona lili pira lyakande, leya. 19 Akali yuudokona palengerara dupwana kingi dupwa KeneKenisi Katimone rarape 20 Iti Perisi Orepaime rarape21 Amo Kenane Gukase dee Jepusi rarape dupwanayuu dupwa nyuo mairu, leya.

    16Enda Ekame Aporamena Wane

    Isimaele Mandeya1 Aporamena etenge Sarai lenge doko baa wane

    manja naomeepote peteyamopa Isipi rangewanakeEka lengende banya anda kendemande yulu pyuopeteya. 2 Dokopa Saraimi Aporame lamaiyuo lao,Namba wane manja nareŋe lao Kamongo dokomeingi poraipyamo peto. Dokona emba nambanakendemandewanake dokonyerenepa baa keta wanemende nambana manjakara, leya. Dokopa Apo-rameme Sarainya pii doko soo nyiya. 3 Dopapyuo leyamopa Aporame yuu Kenane dokona eekana akalisa karapeyamopa banya etenge Saraidokome kendemande wanake yuu Isipi range Ekadoko nyepala Aporamena etenge inginya lao maiya.4 Dokopa Aporame baa Ekapa role pyao paeyapalaingi anda wane ingiyasa Eka baame kyawa endaSarai kando semongwanyi nembo peteya.

    5 Dokopa Saraimi Aporame lamaiyuo, Nambakando semongwanyi nembo kilya kandelyamo dokoemba keta palamo. Nambame kendemande wanakeembena nyepakayono dokopa wane palamo mangedokopa namba kandosemongwanyi nembelyamokandelyo. Dokona Kamongo dokome embapanambapa apimi ingyuo kopetame pimbwa lao soorolena, leya.

    6 Dopa pyuo leyamopape Aporame Sarailamaiyuo, Wanake doko embena arapunya isarenaingyuo petamo dokona embame baa kando mendepinya suu pyareneli pyuo piri, leya. Doko sepalaSaraimi laiya lao yango palyuo randa maiyamosabaa ralo pyakao peya.

    7 Dopa pyuo pao yuu muiyane mendena yuu Suapanya penge kata dusa ipwa guu lao epenge dokonapeteyamopa Kamongona aŋala mendeme kandonyiya. 8 Nyepala lao, Eka Sarainya kendemandewanake, Emba anja piso epapala dee anja panyapelese? leya.

    Dokopa baame isingi lao, Nambana kyawa endayango peta Sarai doko pakapala wakale ralo panyaepano, leya.

    9 Leyamopa Kamongona aŋala dokome baalamaiyuo lao, Embena kyawa enda petamo dokonalambu kapu kyuo paale. Papala banya arapu dokonaisarena ingyuo piso anjiki pyuo kendemande yulupyakamyuo petena leya. 10 Kamongona aŋaladokome konda pyuo lamaiyuo lao, Nambame embawambu wakasa wai kiso jeronopa mendemepekando pakana palyuo yaka larami ingya nara.11 Embena rombanda petamo doko wane anekyakala pare. Embame wane kingi Isimaele lape.Kingi Isimaele renge doko Kamongome emba randanyilyane lao kando nyisapya. 12 Baa lamya ingyuorae lao wambu yango dupwa minyinyi palyilipalyili lao karara. Dolomame baa yango palyuwakokararaminyipa baa rara dupwa pipya lakipa nyuokarara, leya.

    13 Dokona lao enda dokome Kamongo baa piilamaiyamo doko kingi lao, Anatu Kandanyi NemboKarenge, leya. Doko suu pyao, Namba Anatuangi kandapunupape lete pisano kaeyalapa, leya.14 Dokona ingyuo ipwa kamuo nyingi yuwale dokokingi Bialayaroi lenge. Ipwa doko yuu KateseBeretepa kanya ingyuo singi.

    15 Enakana Eka baa Aporamena wane man-jakamiya. Mandeyamo doko Aporameme kingi Isi-maele, leya. 16 Aporame baa ee kana 86 peyamopawane doko mandeya.

    17Yanenge Kalomenge Doko

    1 Aporame baa ee kana akalisa mange mendakiipisu mange mendaki (99) papeyamo dokopa Ka-mongo dokome baa keta epo nolakapala lao, NambaAnatu Porai Wakasa karo. Embame nambana yulupalengenyili pyuo rolae pyuo karare. 2 Dokopa em-bapa kana minyuo laramba dokopa embame kapapyuo nyere dupwa kaiya karara lyakande, leya.3 Leyamo dokopa Aporame baa pangu siyamopaAnatumi lao, 4 Kandape. Rara malu para pyaoparamo dupwana emba rakange kyawa ingyuo parelao kana minyuo lalu lao leto. 5 Epapu embena

  • JENESESE 17:6 14 JENESESE 18:12kingi Aporameko laraminde daa. Aporakame laramilyakande. Namba emba rara andake malu dupwanarakange kyawa ingyuo parendena lapunu pilyamo.6 Embame wai kiso malu nyeparenepa emba ketakorara andake ingyuo kapa palyuo para dokona lapokiŋi akali ingyuo parami.

    7 Namba embapa kana minyuo lalu lao lenge piidoko minyaronopa embena enakana manjiri dupwaopetae keta pii doko kulisa ingyuo sulu seramopadokona nambame nakamana Anatu angingyuo kar-alu kararoŋo. 8Yuumendasa palipa palipa pyuo pa-pyuo karaminyi anda muku yuu Kenane lenge dokonambame emba jeronopa embena para pyarenedupwana sakamira. Dopa pyuokana minyuo lalulao lapala nambame nakamana Anatu kulisa ingyuokararo, leya.

    9 Anatumi kamba Aporakame lamaiyuo, Em-bape embena oo mange manjaraminyi dupwanapedee dupwana manjaraminyi dupwamepe nambanakana minyuo pii lalu laolenge doko minyarami.10 Wane ane manjaraminyi dupwa peparae ya-nenge kalomanyi nembarami yulu doko embamooembena para pyaramo dupwame waso minyuokararami lao leto. 11 Nakama dopa pyuo ya-nenge awali lao kalomanyi nembaramidokome kanaminyuo lalu lao lenge pii doko mawa piro karamolao panara. 12 Wane manjaraminyipa yuu giimange lama karo epo paparamo dokopa rangenawanedupwape dee nakamana angi manji naramiyuu wakale range wane kana maiyuo ropo pyao ny-erami dupwapena yanenge kalomanyi nembarami.13Nakamba range manjarami dupwape yuu wakalerange wane kaname ropo pyao nyerami dupwapepeparae yanenge kalomanyi nembarami. Dopa pi-raminyi dokome nambana kana minyuo lalu laolenge pii doko nakambana yanenge dokona lasakapili laro karara. 14Doko daaŋa lapala wane dupwanamende yanenge kalomanyi nemba narande ramodoko baa nambana kana minyuo lalu lao lengepii dokona kamba lao yalo piramo dokome banyawambu yaki nyepala rekya lao neta para.

    15Anatumi Aporakamelamaiyuo, Embena etengekingi Sarai lengedoko Saraiko laa napala alowapyuokingi Sera lare. 16Nambame baa elyape keta pisinyipyambwaronopa embena wane mende manjakara.Dopa pyuo baa elyape keta pisirunupa baa raramaludupwana endangi kyawa ingyuo pisira dee baamepara pyaramo dupwana lapo kiŋiingyuo parami,leya.

    17 Dokopa Aporakame rangena lenge kambusiyamo dokona pao palipala baa range giyuo lao,Akali ee kana andete mendaki (100) dokome wanekapa manjirape? Dee Sera opetaeko baa ee kanaakalisa mange mendaki (90) dokome wane kandonyerape? lao suu piya. 18 Aporakame Anatukando lao, Embame Isimaele baa kando nambanaikinyingiŋi lao karapili yaka, leya.

    19 Leyamo dokopa Anatumi lao, Daaŋa. Embenaetenge Sera dokome wane wakale manjakaramopakingi Aisake lare. Nambame baa keta pii lao kanaminyaro doko baapa banya para pyaramo dupwapipya sulu sera. 20 Isimaelena dokona lao sakaolarene doko silyu. Nambame baa elyape ketapisinyi pyambwaronopa baame kaiya karo manjo

    jingi parape pyao paramopa dupwana akali akali-saipisu lama kamonganyi nembaronopa rara an-dake ingyuo para. 21 Dopa pyuopirunupape Ser-ame ee kana dumbinya mange dakepa wane Aisakemanjira dokona lao baa keta kana minyuo lalu laolenge pii dake retaro, leya. 22 Pii lao otapala AnatuAporakame yaki nyepala pulyuo peya.

    23 Enakana Aporakame banya ikinyingi Isimaele-moo banya kendemande akali dupwa peparaebaa role pyao kareyami dupwape peparae aopaAnatu leyamuli pyuo yanenge kalomanyi nem-bakamiya. 24 Doo piyamo dokopa Aporakame eekana akalisa mange mendaki ipisu mangemen-daki (99) kareyamopa banya yanenge kalomeyako.25 Banya ikinyingi Isimaele ee kana akalisa ipisurema epo pasi doko opetaeko yanenge kalomeya.26 Yuu gii mendaki dokopa Aporakame ikinyingiIsimaelepa yanenge kalomeyambi. 27 Dee akali baarole pyao kareyami dupwa peparaepe rangena reepalu dokonape kaname ropo pyao yuuwakale rangenyiyaminyi akali wanepe opetaeko nyuo pyaso ya-nenge kalomeyami.

    18Anatumi AporakameWaneMairu Lao Lalu Lao Leya

    1 Yuu mendepa andowai korakama dokopaAporakame Mamarena isa yapasi karenge repetadokona banya komau anda kambu konandawamedokona peteyamopa Kamongo baa keta epopaneyamo kandeya. 2 Baa lenge pendakae lapalakandalyuo kandeyamo dokopa akali rema banyalenge kambu siya dokona roya kareyaminyikandeya. Kandapala Aporakame anda kambuyaki nyuo makando papala nakama yako lao yuudokona pangu siya. 3 Sepala dopa leya. Nambaembena yulu akalikaro dokona rekya lao paa napipi.4Namba ipwa kuki minyuo epena laronopa embenakimbu wate pipala isa renge dokona lungwa lungwaimambu soo pisiri. 5 Emba embena kendemandekandala imi dokona ingyuo namba borete nyuojeronopanao ingi palyapala parami, leya. Leyamopanakamame isingi, Emba letenyili pyuo pipi, leyami.

    6 Aporakame Sera andakare peteyamo dokonawaiya lao papala lamaiyuo, Palawa keyange dokonasikyali rema dopale nyuo minyapala waso kisare,leya. 7 Lapala baame makando mena karengedokona papala ikyane ape ape lao rondo lao an-dengende anga anga lasinde nyepala banya kende-mande akali dokona mende maiyamopa waiya laorapa rapa piya. 8 Dee susu poraipi mee susupiikyane rondo lasi rapa rapa piyamo dokope nyepalanakama reto maiya. Maipala nao isa lungwa lungwapeteyami dokona role pyao kareya.

    9 Nakambame baa piso soo lao, Embena etengeSera doko apa pipya, leyami.

    Baame lamaiyuo, Andakare dokona petamo, leya.10 Dokopa upunili dokona mendeme lao,

    Nambame yuu gii angi dokopa kamba eparonopaembena etene Serame wane mende manjakaralyakande, leya.

    Dokopa Sera baa anda kambu dokona akali banyamatarena warombo soo peteya. 11 Aporakame Ser-apa emo kaepala peteyambinyipa Sera baa emoendana pyakame soo piyamo peteya. 12 Dopa pyuo

  • JENESESE 18:13 15 JENESESE 19:8piyamopa Sera pii doko sepala mona anda giinyipyano lao, Nambapa akali dokopa emo otelyambanodoŋo nambame kapa ingyaramowane dokomanjirolao suu pyao peteya.

    13 Dokopa Kamongo dokome Aporakamelamaiyuo, Akipamo Serame giili lapala baa emasidokome apa pyuo dakepa wane manjiro letase?leya. 14 Kamongome mende pinya saka nangese?Yuu gii angi pyaka seramo ee kana enenge dokonadee eparonopa Sera baa wane manjira, leya.

    15 Dopa pyuo leyamopape Serame pakapala lao,Giyapunu pii napya daaŋa, leya.

    Leyamopa baame isingi lao, Daaŋa embamegiyapinyi pipya sipu, leya.

    Aporakameme Yuu Sotoma Dokona Sakapala PiiMalu Leya

    16 Dopa pyuo lapala akali dusipa sipuropeyaminyipa Aporakame role pyao pao yuu Sotomakandanyi pyanenge dokona karomapanyi nembeya.17DokopaKamongomebaa range lao, Nambamendepirono doko Aporakame lamai napala kalyamopirolya silisi laosuu piya. 18 Aporakame dokonabanya para pyaramo dupwa rara andake poraiingyara. Rara peparae Aporakamepa lapolapo laopyuo elya pisarami, leya. 19 Daa. Namba rangemebaame banya ree palu wane wanakepe banya parapyasi wambupi dupwa Kamongona yulu rolaepekyai rolae lao rolo lenge dupwa iki mana lamairalao rombo palyiyu. Dokonako rape rape lao piraramo baa kando pii lalu lao leyamo dupwa banyaangi ingyara.

    20 Dee yuu Sotoma Gomorapa dokona yulukoorenge palyuopimisa pii andake palamonamba silyu.21 Pii malu epelyamo dokona kinyi letamipi laonamba pao kandapala soo rolaro, leya.

    22 Dopa lapala akali dupwa dokona piso kapukyuo Sotoma dorena peyami. Peyaminyipape Ka-mongo baa Aporakame dokopa mee lama dokonakareya. 23Karapala Aporakame Kamongo kareyamodokona repeta papala piso soo lao, Yulu koo pingidupwapyao kokwa sinyi nembo dokopa keyangepingi mendasipa karaminyi dupwa role pyaonem-bare lyasili, leya. 24 Rolae pingi akalisa kingi paki(50) kararami ramo nakamana lao yuu andake dokokandapala kyawa minyuo kaeya narese? 25 Koorolaepa pakao kokwa sinyi nembalena emba yuludokore nombe nombe petenge kandapi. Embayuu muu dupwana koo keyangepana lao rolokarenge dokome rolo laa naowambu koo keyangepekomonda kata palyuo nembarese? leya.

    26 Dopa pyuo kongo pyuo leyasa Kamongomeisingi lao, Yuu Sotoma dokona wambu rolae pingi50 pisiraminyi kando nyero ramo doko nakama rekelao yuu pandape doko peparae kokwa see napalakaeyaro, leya.

    27 Dopa leyamopape Aporakame dee kamba lao,Nambame kyawa kana palyapala namba doko angiapimi lao karapusa pilyase? Namba mee yuu kuliisare peepe ingyuo dokome lao karalyano, leya.28 Akalisa kingi paki (50) kara naraminde ramowambu kingi paki isa pingyuo para ramo dokopaembame yuu taone doko pyao kokwa serese? leya.

    Baame daa lao, Rolae pingi 45 kararami ramokokwa see naro ingilyamo, leya.

    29 Aporakame dee kambako piso soo, Akalisakisima kararaminyi kando nyere ramo apa pirisi?leya.

    Leyasa, Doo 40 kararami ramo dokopa yuu taonedoko pyao kokwa see naro, leya.

    30 Dee kamba lao, O Kamongo emba dopa leenelao imbwa napipi. Mende larowale. Akalisa rema ikikararaminde ramo apa pirisi? leya.

    Isingi lao, Akalisa rema ramo doko pyaa naroko,leya. 31 Dee lao, Namba isa akali dokome Kamongoembena lenge kambu dokona pii lao karo dokonaakalisa lama ramo doko apa pirisi, leya.

    Leyasa Kamongome isingi lao, Wambu rolae pingi20 kararami ramo nakamana reke lao kokwa seenaro, leya.

    32Leyamopa dee kamba lao, OKamongo yuumen-daki iki larowale imbwuasare, leya. Lapala wambuakalisa ramo dokopa apa piri? leya.

    Kamongome isingi lao, Wambu akalisa kararamiramo nakamana reke lao yuu taone doko pyaokokwa see naroko doŋo apa pilyase? leya.

    33 Kamongome Aporakame pii lamaiyuo otapalabaa panya piyamo dokona peya. Peyamopa Apo-rakame baa kapu kyuo anda peya.

    19Yuu Sotoma Range Wambu Dupwa

    Koo Piyami1 Dokopa alemanji aŋala dolapo yuu Sotoma

    dokona epeyambi. Dokopa akali Lote baa yuu So-toma kame kambu repeta peteya. Peteyamo dokopaaŋala dolapo epeyambinyi doko kandapala baa royakarapalayako lao dokopa yuu dokona pangu siya.2 Nambana kamongo anelapo, nambanakambanakendemande akali ingyuo karo dokona nakambakapu kyuo epapala kukwa dakepa nambana andaepo kimbu wate pipala palipale. Wamba yangamasipurapala katanyuo parambi, leya.

    Dopa pyuo leyamo dokopa nakambame lao, Daamee kata dokona kamanda paliramba, leyambi.

    3 Leyambinyipape baame poraiyuo kongo pyuoleyamosa nakama kaeyapala kapu kyuo banyaanda kolando peyambi. Dokopa baame nengeandake wasakamyuo borete isi pyambwa nangekisakamyuo piyamopa nao peteyambi.

    4 Dopa pyuo ene palinya peteyaminyipa yuuSotoma taone dokonaakali kuki porakaipi yamapyuo epo banya anda dokona karo awali leyami.5 Karapala Lote dokona kyakale lao, Akali lamaepapu alemanji embena anda epambinyi dolapoanja petambinyi. Nakamba lanyuo kamandaeparenepa namwa nakamba kando semanaleŋe,leyami.

    6 Dokopa Lote baa kamanda potemo papalakambu dowa palyapala 7 baame lao, Nambana yan-gonemoo nambame nakama langyuokondali pyuoleto. Yulu koo dokona pinya wangu lakapala piinapengeleŋe, leya. 8 Lapala lao, Kandalapa. Nam-bana wanenge akali nyii nangende lama petam-binyi. Nambame lanyuo epakarono dokopa nakamapinya letaminyilipyuo pirami. Akali mee up-unili dolapo nambana anda epakalambinyi dokonamende pii nalapape, leya.

  • JENESESE 19:9 16 JENESESE 20:29Dopa leyamopape nakamame lao, Emba kata jii.

    Embamee endame manjisi yuu wakale range epokarenge dokomenamwana koo epengepe laopakanapalyuo larepe? Epapu akali dolapo kaeyapala embaketa moŋo jerama, leyami. Lapala nakamame akaliLote baa poraiyuo kaeyo suu lanyi kambu dokonarepeta pyambuyamisa lalyalana piya. 10 Dopapiyaminyipape akali andakare peteyambi dolapomekingi pyale lapala Lote baa andakare ipyuo nyepalakambuupi leyambi. 11 Dokopa akali wanyane po-raipi anda kambunya kareyami dupwa lenge yamoleminyiyasa imi imi isa kanyinginya piso raleyami.

    Loteme Yuu Sotoma Yaki Nyuo Peya12 Dokopa akali epo banya anda paleyambi

    dolapome Lote piso soo, Embena palu lapo yuudakena karamisi? Ikinyipi imwangepe wanengepekareyami kande doko yuu dake yaki nyuo ny-isa wakale lanyuo pena, leyambi. 13 Yuu dakerepeta pyao kokwa solomano. Renge doko Ka-mongona lenge kambu dokona pii andake palipyasabaame kokwa sinyi nembala pupwa lao Kamongomenambwa peeyapyasa epelyambano, leyambi.

    14 Dokopa Lote baa wanenge nyelanamokoriyapingi akali dolapo lamaiyuo, Yuu dake yaki nyepalaneta pupwale. Kamongome yuu dake oo kokwaselapyamo lamo, leya. Dopa leyamopape baamemee kyambominyako pyuo letamo lao suu piyambi.

    15 Yangao epeyamo dokopa aŋala dolapome Lotepyalana pyuo lamaiyuo lao, Sipurapala embenaetene wanenepe dae petaminyi dusipa nyepalalanyuo puu. Yuu dake pyao kokwa seramodokopanakama dokona kumuo kaki rambe rambepaliserami, leyambi. 16 Leyambinyipape baa pandepaa nayamosa Kamongome kondome kumuo sakaokareyamopa aŋala dolapome baamoo wanengeetengepe kiiminyuonyuo yuu taone andake dokonanetarename nembeyambi. 17Mapanyi nembo karodokopa lamaiyuo, Kumaserambiŋi dee lanao kan-dana naoko yuu pau panda lama lamape dupwanaimambu soo kara naoko kyau dupwana waiya laopao anji nyuo pena leyambi.

    18 Dokopa Loteme isingi lamaiyuo, Nambanakamongo anelapo nakamba letambinyi dokokapadaaŋa, leya. 19Nakamba namba nakambana kende-mande doko embone piso kando epe kando sakaolete nyimbi doko doŋo nambame yuu kyau dokonapanya parono dokopa isare randa dokome nyuorambe rambe palyaramo kumasasaro. 20Kandalapa.Donorename yuu taone kuki doko repeta ingilyamo.Yuu panda mee kukili ingilyamo dokona paronopanamba lete wai pyao nyera, leya.

    21 Baa isingi lamaiyuo, Kapa lalyaneŋe. Embamepanda letene doko kokwa seronde daa. 22 Dokonamakando lete pare. Emba paparene dokopa pyarolao iso kararo, leya.

    Yuu doko taone kuki ingiyamosa dokona kingiSowa leyami. 23 Neta pyakaeyo rapeyamopa Lotebaa yuu dokona paopyaka siya.

    Yuu Sotoma Gomorapa Pyao Kokwa Sinyi Nembeya24 Dokopa Kamongo dokome yuu Sotoma Go-

    morapana yake kata lumbwa lao pipala apu epenge-dopale ingyuo kana dupwa isare paleta isa peeya.25 Dopa pyuo yuu taonepe andape yuu pau lama

    lama dokona wambupi ee nengepe andeyamodupwape peparae pyao minjuku minyinyi nem-beya. 26 Dopa pyuo piyamo dokopa Lotena etengeenakayamo dokome kapu kyepala apa pilyamo laokandeyasa baa rao kana kota ingiya.

    27 Dokopa ene yuu yangalana endenge siyamopaAporakame sipurapala Kamongopa pii laokareyambi yuu dokona dee kamba pao kareya.28 Dokona karoyuu Sotoma Gomorape dee yuu paulama lama rulyiŋa dokope kandano kandeyamodokopa isare andake rapala kyau lao koo kanalokwasi lao lele isarepe rao pulyuo epenge dopaleingyuo reyamopa kandeya.

    29 Anatumi wambu pau rulyiŋa dokona paleyamidupwa kokwa sinyi nembo karo Aporakamena laosakapala Lote kaki rambe rambe paleyamopape ya-panyi nembakamiya.

    Moape Amonepana Rara KandaSiya Doko

    30 Dokopa Lote baa yuu Sowa dokona palinyapakapala wanenge dolapo pipya yuu kyau dorenapulyuo papala kana anda mendena palyuokareyami. 31 Dokopa wanenge mupwa dokomebanya kakingi enakana doko lamaiyuo lao, Namb-wana rakane emakapyamopa yuu muu dupwanaendame akali nyingi doko suu pyao akali mendeanjarae nyeramba lao sakao leya. 32 Nambwamemendende pimbanaleŋe. Nambwame baa waeneipwange malu mairambanopa role pyao palipalabaa keta wane kando nyerambanopa nambwana reepalu dokona para pyaraŋa kae, leya. 33 Lapala yuugii kukwa dokopa nakambame rakange doko ipwawaenenena laomaiyambi. Dokopawanengemupwadokome role pyao palipala peyamopa rakangemedopa pyuo epo pwuamo lao see nao kamengepaleya.

    34Dee dokona yangama dokopa wanenge mupwadokome enakana doko lamaiyuo lao, Kwuaka kukwadokopa namba rakanepa palipuŋu dokona epapukukwa opetaeko waene ipwange malu mairam-banopa emba role pyao palipaale. Dokopa namwanarara rembe naa nana lao rakane keta wai kiso ny-imbana, leya. 35 Dopa pyuo lapala dokopa kukwadopako pyuo kambako rakange ipwa waene maiya-pala wanenge enakana doko pao rakangepa rolepyao paleya. Palipala sipurao peyamopape dopapyuo epo pwuamo lao rakangeme see nao ka-menge paleya. 36 Dopa pyuo pipala Lotena wa-nenge dolapo nakambana rakangemoo pipya pali-pala rombanda wane ingiya. 37 Dopa piyamopawanengemupwa dokomewane kando nyepala kingiMoape, leya. Doko baa Moape rara dupwanarakange kyawa ingyuo dakepa pelyamo. 38 Enakanadokome opetaeko wane manjipala dokopa kingiBenami, leya. Dakepa baa Amone rara dupwanarakange kyawa ingyuo pelyamo.

    20Aporakame Baame Apimeleke Pakapala Panga Siya

    1Dokopa piso Aporakame Nekepe yuu panya paoyuu Katese Suape kanya dokona paleya. 2 EnakanaAporakame baa yuu Gera dokona palyuo banyaetenge Sera doko banya pemalengeŋe leyasa yuu

  • JENESESE 20:3 17 JENESESE 21:17Gera range kiŋi Apimeleke dokome baa nyiya.3 Dopa piyamopa yuu gii kukwa mendepa Anatumibaa paleyamo dokona kombeyame epo lamaiyuolao, Emba enda dae nyipinyi doko akali nyingindenyipiŋi emba kumare lyakande, leya.

    4 Dopa leyamopape Apimeleke baa angi endadokopa role palipa naya dokona baame lao, O Ka-mongo koko pii naraminyipa embame mee okosowambu pingiko lyasili. 5 Baa rangena pii dokomenambana pemalenge leyamopaenda opetaeme laonambwa pemalengeko lao laa nayambisi? Nam-bana mona anda rena koo mendelyamo lao sepalapipunde daa mee kamenge ambeambe pipu, leya.

    6 Dokopa Anatumi kombeya dokome deelamaiyuo, Kinyi, namba keta koo pisareŋe endadokopa role pyaa kaeyape lao lapusa pipya, leya.7 Epapu akalingi range keta pyamalyarenepa baaporopeta akali kandapi dokome loma sakaramopamee lete karare. Dee range maiyakami nareramo doko embape embena ree palupi peparaekumarami, leya.

    8 Dokopa Apimeleke baa wamba yangama kukwasipurapala banya yulu pingi akali peparae kee laonyepala doo piyamo dupwa peparae lamaiyamosanakama pakame kumuo yamarangyuo kareyami.9 Dokopa Apimelekeme Aporakame epena lapala,Embamenamwa kando akinde pipisi? Nambame akikokonde emba kando pipundena embame nambapenambana rarape dupwa keta yulu koo andakedokominyuo ipisi? leya. Lapala Apimelekeme Apo-rakame kando lao, Embame doo pipinyi doko piinangende pyaanelyamo. 10 Akindi suu pyapapalapipisi? leya.

    11 Aporakame isingi lao, Yuu dakena wambumendeme Anatu suu pyao laramo doko paka naokaraminyi dokome namba pyapala nambana endadoko nyeraminyi lao lapu, leya. 12 Baa kinyiangi nambana pemalengeko doŋo. Nambana anyiangi dokome manja nange. Endangi mendenakorakaneme mandeyamo doko nyiyu. 13 Anatuminamba rakanena yuu andape dupwa yaki nyuoyuu wakale dupwana puu leyamo dokopa nam-bame enda doko lamaiyuo, Embame nambapa laomona reto kondare ramo doko yuuwakale dupwanaparambanodokopa namba banya pemalengeŋe lenalao lamaiyu, leya.

    14 Dopa lapeyamo dokopa Apimelekemeenda doko range Aporakame maiyakamiya.Maiyakamyuo karo dokopa mena sipisipi bula-makaope dee kendemande wambu lapope kambapiso maiyuo piya. 15 Maipala lao, Yuu dolomapeparae nambana silyamoŋo. Emba mona pyaramokandareramo panda dokona maso palipi, leya.16 Lapala baame Sera kando lao, Nambame embenapemalene kana kulingi taosande mendaki (1,000)maiyakalyo doko Seraemba keta koo mende piinapilyamo lao wambu peparaena lenge kambudokona polasisinya lao pilyu, leya.

    17 Dokopa enakana Aporakamena etenge Seraketamende piyamo dokona lao Kamongo dokomeApimeleke banya ree palunya enda dupwa ingiporayasa wane manjirami ingya naya. 18 DokopaAporakameme Apimelekena lao loma sakamiyasa

    Anatumi kendemande enda dupwape banya etengedokope pipya wane mandeyami.

    21Aisake Mandeyami Pii Doko

    1 Kamongo dokome Sera keta epapala mendepiroŋo lao lalulao leyamuli pyuo piya. 2 DokonaSera wane ingiyamopa Aporakame andapaesa Ana-tumi gii dokopanaŋa leyamuli pyuo wane maiyamomandeya. 3 Serame wane manjakamiyamo dokoAporakameme kingi Aisake leya. 4 Dokopa Apo-rakame yuu gii mange lama karo epo papeyamopaAporakame ikinyingi Aisakenayanenge Anatumipiny