iiAsery Tamusi karetary

New Testament in Carib (NS:car:Carib)copyright © 2010 Wycliffe Bible Translators, Inc.Language: CaribTranslation by: Wycliffe Bible Translators, Inc.

CaribcarSuriname

Copyright Information© 2010, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rights reserved.This translation text is made available to you under the terms of the Creative Commons License: Attribution-Noncommercial-No Derivative Works. (http://creativecommons.org/ licenses/by-nc-nd/3.0/) In addition, you have permission to port the textto different file formats, as long as you do not change any of the text or punctuation of the Bible.You may share, copy, distribute, transmit, and extract portions or quotations from this work, provided that you include the abovecopyright information:

You must give Attribution to the work.You do not sell this work for a profit.You do not make any derivative works that change any of the actual words or punctuation of the Scriptures.

Permissions beyond the scope of this license may be available if you contact us with your request.The New Testamentin Carib

© 2010, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rights reserved.This translation is made available to you under the terms of the Creative Commons Attribution-Noncommercial-No Derivativeslicense 4.0.You may share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format, provided that:

You include the above copyright and source information.You do not sell this work for a profit.You do not change any of the words or punctuation of the Scriptures.

Pictures included with Scriptures and other documents on this site are licensed just for use with those Scriptures and documents.For other uses, please contact the respective copyright owners.2014-04-22PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 24 Apr 2018 from source files dated 29 Nov 2017b3160da0-ac2a-5756-946f-ceb4b4d56e4f

Contents

Mateus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1Markus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48Lukas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79Johanes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129Apojoma'san . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162Rome . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2081 Korinte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2282 Korinte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248Galatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260Efese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267Filipi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274Kolose . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2791 Tesalonika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2842 Tesalonika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2881 Timoteus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2912 Timoteus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297Titus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301Filemon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304Simosu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306Jakobus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3221 Petrus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3282 Petrus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3341 Johanes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3382 Johanes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3433 Johanes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 344Judas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 345Jesus nenepo'po . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 347

iii

Mateus 1:1 1 Mateus 1:17

Mateus nimero'po iru'pynokaUwapo torupamy

Iru'pyn me moro Mateus nimero'pokareta erupary jako ky'waine, moroinimero'po apo'nymemoropenatoTamusiauran wairy kysenejaton. Pyimembotomoro penato Tamusi auran ekari'san.Iwara mo'karon Simosu epanopyry 'seman, iru'pyn me moro tynimero'pooka uku'to'me i'waine. Ero nono tu'pomo'ko Jopoto Jesus wopyry 'wa moropenato Tamusi auran ka'po'po uku'pojanirombo. One wara kari'na undymanenme tywairy 'se Tamusi wairy poko Jesus'wa kari'na emepa'san ekari'san. Morokonpotonon Jesus wykato'konymbo aurananota morokon otykon kysenejaton (Mateus5-7).Ero kareta wota'saka'san

1:1 - 4:25 Jesus 'wa ero nono tu'potamamyry a'mory

5:1 - 18:35 Galilea po Jesus emaminary19:1 - 20:34 Jerusalem 'wa Jesus wytory21:1 - 27:66 Morokon irokonymbo ro ero

nono tu'po Jesus emando'kon kurita28:1-20 Moro tyromby'po wyino Jesus

awomyry

Jesus Kristus tangonymbo1Mo'ko David parymbo, mo'ko Abraham

parymbo Jesus Kristus tangonymbo etykona'pemy'san karetary.

2Abraham 'wa Isak typa'kano'se man.Isak 'wa Jakob typa'kano'se man.Jakob 'wa Juda, mo'karon ipiryjan enapa

typa'kano'se mandon,3 Juda 'wa mo'ko Tamar maro Peres,

mo'ko Sera enapa typa'kano'se man-don.

Peres 'wa Hesron typa'kano'se man.Hesron 'wa Aram typa'kano'se man.4Aram 'wa Aminadab typa'kano'se man.Aminadab 'wa Nakson typa'kano'se

man.Nakson 'wa Salmon typa'kano'se man.5 Salmon 'wa mo'ko Rahab maro Boas

typa'kano'se man.

Boas 'wa mo'ko Ruth maro Obedtypa'kano'se man.

Obed 'wa Isai typa'kano'se man.6 Isai 'wa mo'ko poto 'su jopoto David

typa'kano'se man.David 'wa mo'ko Uria pytymbo maro

Salomo typa'kano'se man.7 Salomo 'wa Rekabeam typa'kano'se

man.Rekabeam 'wa Abia typa'kano'se man.Abia 'wa Asaf typa'kano'se man.8Asaf 'wa Josafat typa'kano'se man.Josafat 'wa Joram typa'kano'se man.Joram 'wa Usia typa'kano'se man.9Usia 'wa Jotam typa'kano'se man.Jotam 'wa Akas typa'kano'se man.Akas 'wa Hiskia typa'kano'se man.10Hiskia 'wa Manase typa'kano'se man.Manase 'wa Amos typa'kano'se man.Amos 'wa Josia typa'kano'se man.11 Josia 'wa Jekonia, mo'karon ipiryjan

enapa typa'kano'se mandon, moroBabylon 'wa Simosu emimarykonjako.

12Moro Babylon 'wa Simosu emima'sanwyino,

Jekonia 'wa Sealtiel typa'kano'se man.Sealtiel 'wa Serubabel typa'kano'seman.13 Serubabel 'wa Abihud typa'kano'se

man.Abihud 'wa Eljakim typa'kano'se man.

Eljakim 'wa Asor typa'kano'se man.14Asor 'wa Sadok typa'kano'se man.Sadok 'wa Akim typa'kano'se man.Akim 'wa Eliud typa'kano'se man.15 Eliud 'wa Eleaser typa'kano'se man.Eleaser 'wa Matan typa'kano'se man.

Matan 'wa Jakob typa'kano'se man.16 Jakob 'wa Josef typa'kano'se man.Josef ro Maria yino me tywaije man.Mo'ko ro Jesus, mo'ko Mesias me kyne-

jatojaton inoro sano me tywaije man.17 Abraham wyinombo ro David taron-

akamo'karonkari'na pa'kano'namonymboainapatoro itu'ponaka okupa'en man-don. David wyinombo ro Babylon 'waSimosu emimary taronaka mo'karonkari'na pa'kano'namonymbo ainapatoroitu'ponaka okupa'en mandon. MoroBabylon 'wa emimarykon wyinombo

1:1 Lukas 3:23-38 1:11 2 Koningen 24:14-15, 2 Kronieken 36:10, Jeremia 27:20

Mateus 1:18 2 Mateus 2:12ro mo'ko Mesias taronaka mo'karonkari'na pa'kano'namonymbo ainapatoroitu'ponaka okupa'en mandon.

Jesus womary18 Jesus Kristus ero wara tywoma man:

Epekaty'po wyino ty'wa, mynoto me ter-apamo'ko Jesus sanoMaria wairy ukuty'pomo'ko Josef 'wa, moro tymaro emamyryuwaporo. Mo'ko Tamusi a'kary pori'tory'wa te mynoto me tyje kynakon.

19 Mo'ko ino man Josef tamamborekynakon. Pyiwano taka mo'ko typytyman emapory 'se'pa kynakon. Iro ke roekapyn ta inondary 'se kynakon. 20 Morowara iwonumengary jako 'ne iwoneto amyTamusi apojon wonepo'po i'wa. Ika'po:“Josef, David parymbo, apyty me mo'koMaria apyiry poko kytety'kai. Mo'koiwe'mekatopo irombo Tamusi a'karywyino man. 21 Amy wokyry'memboapyitan. Mo'ko ety me ro Jesus yko me.Mo'ko ro irombo ta'sakarykon epano'tanmorokon yja'wan me iwe'i'san wyino.”

22 Pa'poro moro tywo'ka'se man erotauran uku'ponenymbo Jesaja 'wa Tamusinekari'po'po wo'ka'to'me:23 Eneko. Mo'ko wokyry anukutypyn

mynoto me kynaitan. Amywokyry'membo apyitan. Ety meEmmanuël yta'ton.

Moro tauro'po man: ‘Tamusi kymaroineman’.

24 Moro one'no wyino tupaka'po mero,mo'ko Josef we'i'po mo'ko Tamusi apojonwyka'po wara ro. Maria apo'i'po i'watypyty me. 25Anipokonoma'pa te iwe'i'po,mo'ko ty'me apyiry uwaporo i'wa. Iromboety me Jesus yry'po i'wa.

2Mo'karon siriko menganamon

1Poto 'su jopoto me mo'ko Herodes a'ta,undy wyino sirikomenganamon tunda'sanJerusalem 'wa, moro Judea tano Betlehempo mo'ko Jesus woma'po wyino. 2 Ika'san:“Oje ko mo'ko oma'senan Simosu Jopo-tory nan? Moro isirikory wepa'kary eneiirombo na'na. Ety awonga na'na nopyi.”

3 Moro eta'po mero, mo'ko jopotoHerodes we'naranga'po, pa'poro mo'karonJerusalem ponokon maro. 4 Pa'poromo'karon Tamusi pokonokon jopoto-rykon, pa'poro mo'karon Tamusi karetaryuku'namon enapa a'nano'po'san i'wa.Oje mo'ko Mesias womary man ukutyry'se iwyinoine kynakon. 5 Ika'san i'wa:“Betlehem po, Judea ta. Tymero iromboman mo'ko Tamusi auran uku'ponenymbo'wa:6 Amoro, Juda yinonorymbo tano Betle-

hem, irombo ro ko'warono kapynamoro mana morokon Judatanokon potonon ra'na. Awyinoro irombo amy poto 'su jopotokyno'tan. Mo'ko ro mo'karonypyitorykon Israel pajanymboenenen me kynaitan.”

7 Irombo Herodes 'wa ekapynta mo'karon siriko menganamonko'mapo'san. Moro siriko wonepo-topombo kurita poko iru'pyn me imeroiwoturupo'po i'waine. 8 Irombo Betlehem'wa emoky'san i'wa. Ika'po i'waine:“Pa'poro one wara mo'ko pitani wairyimengatandoko iru'pyn me. Epory'pomero, ekari'toko me y'wa, ety awongawyto'se me awu enapa.”

9 Mo'ko jopoto auran eta'po mero,ito'san. Irombo moro siriko, moroiwepa'kary tone tywaije i'waine kynakoniro wyto'po uwapoine. Irombo mo'kopitani waitopo epo moro siriko poropy'po.10Moro siriko ene'po me ro rapa ty'waine,poto me imero ewa'pota'san. 11 Moroauto taka tywo'my'san mero, mo'kopitani ene'po i'waine mo'ko isano Mariamaro. Iwokunama'san ety awongato'me.Morokon tynyrykon je'nykon etapuru-maka'san i'waine. Ika'mi'po, typoporentykoro'kamy, typoporen itupu epuku'poyry'san i'waine i'wa.

12 Irombo iwonetoine Tamusi 'wauru'san, Herodes 'wa rapa erama'paiwaito'ko'me. Iro ke ro amy terapa omata iwerama'san tywaito'kon 'wa.

Egypte 'wa etuwarikano1:18 Lukas 2:1-7 1:18 Lukas 1:27 1:21 Lukas 1:31 1:23 Jesaja 7:14 (LXX) 1:25 Lukas 2:21 2:6 Micha

5:2

Mateus 2:13 3 Mateus 3:1113 Ito'san wyino Josef woneto amy

Tamusi apojon wonepo'po. Ika'po i'wa:“Ajawongo. Mo'ko pitani maro, mo'koisano maro enapa etuwarikako Egypte 'wa.Moro po ro aiko me moro aweramary manekarityry 'wa ro y'wa. Mo'ko Herodesirombo mo'ko pitani upitan iwoto'me.”

14 Josef awomy'po. Moro koko noromo'ko pitani maro, mo'ko isano maroenapa iwomima'po Egypte 'wa. 15Herodesrombyry 'wa ro moro po iwe'i'po. Iwara roero Tamusi auran uku'ponenymbo nekar-ity'po wo'kapy'po:Egypte wyino ymuru siko'mai.

16 Mo'karon siriko menganamon 'watamu'ma'po ukuty'po mero, mo'koHerodes wore'ko'po imero. Irombo warinupokonokon emoky'san i'wa Betlehem'wa. Moro wyino ro pa'poro mo'karonoko siriko aitonon wokyryja'makon,mo'karon oko siriko anapo'i'pa noroaitonon wokyryja'makon enapa wopo'sani'wa. Mo'karon siriko menganamonnekarity'po siriko wepa'katopombo kuritapoko irombo tywo'po'se kynakon. 17Morojako ro ero Tamusi auran uku'ponenymboJeremia nekarity'po wo'kapy'po:18 Rama po ura, ataikapo'no kynotanon.

Rakel turare man ty'makon poko.Aturake'kapo'pa man, uwa rapaiwairykon ke.

Eramano19 Mo'ko Herodes romby'po mero, Josef

woneto amy Tamusi apojon wonepo'poEgypte po. 20 Ika'po: “Ajawongo! Mo'kopitani maro, mo'ko isano maro enapaeramako mo'karon Israel pajanymbo yi-nonory 'wa. Mo'ko pitani wory 'san-gonymbo tyromo'se terapa mandon.”

21 Irombo Josef awomy'po. Mo'ko pitanimaro, mo'ko isanomaro enapa iwerama'pomo'karon Israel pajanymbo yinonory 'wa.

22 Mo'ko tyjumy Herodes y'petakanme Judea jopotory me mo'ko Arkelauswairy eta'po mero te ty'wa, tanarike Josefkynakon moro 'wa tytory poko. Tywonetoturu'po mero, iwomima'po Galilea 'wa.

23Moro po ro amy Nasaret tatynen aitopo'wa amanje ito'po. Iwara ro ero Tamusiauran uku'ponamonymbo nekarity'powo'kapy'po:Nasaret pono me kynejatota'ton.

3Mo'ko kari'na etykanen Johanes

1 Moro jako ro mo'ko kari'na etykanenJohanes 'wa moro Judea wo'iry ta otyekarory a'mo'po. 2 Ika'po: “Ajemamyrykonu'matoko. Tamusi nundymary tyse watyterapa man.” 3 Mo'ko poko ro mo'koTamusi auran uku'ponenymbo Jesaja tau-rana man, moro ero wara tykary jako:Moro iponomyn wo'i ta amy ko'tatoto

auran kynotanon: “Mo'ko Jopotoemary ika'toko. Sapatoro morokonemary ytoko.”

4 Johanes wo'my me kameri ypo-tymbo kapy'po kynakon. Ekundy metonomy pi'pombo kapy'po kynakon.Kasapa erepary me kynakon wanomaro. 5 Mo'karon Jerusalem ponokon,pa'poro mo'karon Judea ponokon,pa'poro mo'karon Jordan po aman-donon wo'to'konymbo kynakon i'wa.6 Iwosetykapoto'konymbo kynakon moroJordan tunary taka. Moro tatykarykonjako ro, pa'poro yja'wan me tywe'i'sanekari'topombo i'waine kynakon. 7 Pyimeenapa Farise, Saduse wopy'san i'wa ase-tykapo. Ika'po i'waine: “Yja'wangonymbo'ne roten, noky ko moro o'toto Tamusierekuru wyino awetuwarikarykon manekano'poi o'waine? 8 Ajemamyrykonu'ma'po enepotoko. 9 Aturu'san ta tekykaton: ‘Abraham na'na tamurumbo meman.’ Wykaje irombo o'waine: Tamusierokon topu kapyry taro man Abrahampajanymbo me. 10 Moro wywy tyje terapaman moro wewe undy po. Pa'poroepepo'non wewe akotory kynaitan. Wa'totaka ipapyry kynaitan. 11 Awu tuna kekatykaton moro ajemamyrykon u'ma'poenepoto'me.* Mo'ko wena'po ta kyno'san

2:15 Hosea 11:1 2:18 Jeremia 31:15 2:23 Markus 1:24, Lukas 2:39, Johanes 1:45 3:1 Markus 1:1-8, Lukas3:1-17, Johanes 1:6,19-34 3:2 Mateus 4:17, Markus 1:15 3:3 Jesaja 40:3 (LXX) 3:4 2 Koningen 1:8 3:7Mateus 12:34, 23:33 3:9 Johanes 8:33 3:10 Mateus 7:19 * 3:11 Moro ‘u'ma'po enepoto'me’ y'petakan me‘u'mato'me’ tywairy taro man.

Mateus 3:12 4 Mateus 4:16inoro te yko'po pana'pe man. Isapatoka-nen me ywairy pairo supija. Mo'ko roTamusi a'kary ke ajetykata'ton, wa'to keenapa. 12Moro aresi pombokatopo iromboaina terapa man. Irombo moro aresiwerikatopo a'metan. Irombo moro aresikura'matan moro ikura'matopo auto ta.Moro iwerirymbo koro'katan te e'wutypynwa'to ke.”

Jesus wosetykapory13 Irombo Galilea wyino Jesus tunda'po

moro Jordan 'wa Johanes 'wa asetykapo.14 Johanes te a'kotory 'se rypo kynakon.Ika'po i'wa: “O'wa te yjetykary manomboman. Irombo y'wa terapamo'san?” 15 Jesus'wa te ejuku'po: “Yjetykary kysa'kotoi.Pa'poro irombo Tamusi nisanory kapyryky'waine man.” Morombo mero Johaneswe'i'po ana'koto'pa noro. 16 Jesus etyka'po.Moro tuna wyino tu'tary akono mero, ka-pukon wendakary ene'po i'wa. Mo'koTamusi a'kary wony'tory ene'po i'wa amyakukuwa wara tytu'ponaka. 17 Irombokapukon wyino amy auranano wota'po.Ika'po: “Mo'se ro, mo'ko nipynen ymurumo'se man. Yturu'po ewa'pory me man.”

4Ewa'rumy tamuru 'wa Jesus u'kuru

1 Irombo Tamusi a'kary 'wa Jesus aro'poiponomyn wo'i taka, mo'ko ewa'rumytamuru 'wa u'kuto'me. 2 Oko-kari'na ku-rita, oko-kari'na koko tywonema'po wyinoikumyry'po. 3 Irombo mo'ko u'kunenwopy'po I'wa. Ika'po I'wa: “Tamusi ymurume ro aja'ta iro ke, ajauranako, erokon topuwonurimato'me perere me.” 4 Jesus 'wa teejuku'po: “Tymero man:Perere poko roten kapyn kari'na kyneman-

dan, pa'poro Tamusi yndary wyinoepa'katoto auranano poko te.”

5 Irombo mo'ko ewa'rumy tamuru 'waaro'po moro kurano aitopo 'wa. MoroTamusi auty retyry esipiry tu'ponakayry'po i'wa. 6 Irombo ika'po I'wa:

“Tamusi ymuru me ro aja'ta, ata'porongopo'ponaka. Tymero irombo man:Tamusi tapojongon emo'tan ajupu'po me.

Awomarymbo apyita'ton, apupuruaniwo'pa awaito'me topu pona.”

7 Jesus wyka'po i'wa: “Tymero enapaman:Mo'ko Ajopotory Tamusi anu'ku'pa

maitake.”8 Irombo mo'ko ewa'rumy tamuru

'wa aro'po amy kawono imero wypytu'ponaka. Pa'poro ero nono tu'ponokonpotonon jopotokon nundymarykon kura-nory enepo'po i'wa Jesus 'wa. 9 Iromboika'po I'wa: “Pa'poro moro sytake o'wa,tokuna'po yjety awonga'poto o'wa.”10 Morombo mero Jesus wyka'po i'wa:“Omimako, Satan! Tymero irombo man:Ajopotory Tamusi po'ponaka roten moku-

namatake. Mo'ko ety roten ma-wongatake.”

11 Irombo mo'ko ewa'rumy tamuru 'wainonda'po. Mo'karon Tamusi apojongonwopy'san terapa epano'se.

Jesus 'wa tamamin a'mory12 Yja'wangon kari'na aru'katopo taka

Johanes aru'ka'po eta'pomero, Jesus wom-ima'po Galilea 'wa. 13 Nasaret 'wa amanjerapa ito'pa iwe'i'po. Kafaraum 'wa ter-apa ito'po amanje, moro tuna juwemboryesi'wonaka, mo'ko Sebulon maro Naftaliyinonory 'wa. 14 Iwara ro ero Tamusiauran uku'ponenymbo Jesaja nekarity'powo'kapy'po:15 Sebulon yinonory, Naftali yinonory

enapa, moro tuna juwembory 'waytototo oma pato man iro, moroJordan kopose me enapa maniro, mo'karon Simosu me e'i'nonyinonory Galilea, 16 mo'karonewa'rumy ta amandonon kari'naamy poto 'su aweinano enejaton.Mo'karon tawa'ruman romo'nowaitopo po amandonon 'waaweinano kynawonjan.

3:13 Markus 1:9-11, Lukas 3:21-22, Johanes 1:32-34 3:17 Genesis 22:2, Ware 2:7, Jesaja 42:1, Mateus 12:18, 17:5,Markus 1:11, Lukas 9:35 4:1 Markus 1:12-13, Lukas 4:1-13 4:1 Simosu 2:18, 4:15 4:4 Deuteronomium 8:34:6 Ware 91:11-12 4:7 Deuteronomium 6:16 4:10 Deuteronomium 6:13 4:12 Markus 1:14-15, Lukas 4:14-154:12 Mateus 14:3, Markus 6:17, Lukas 3:19-20 4:13 Johanes 2:12 4:15 Jesaja 9:1-2

Mateus 4:17 5 Mateus 5:1217Morombo wyino mo'ko Jesus 'wa amy

oka ekarityry a'mo'po ero wara: “Aje-mamyrykon u'matoko. Moro Tamusinundymary irombo tysewaty terapaman.”

Mo'karon koromonokon Jesus ne-meparykon

18 Irombo moro Galilea tano tunajuwembory esi'wo tytory jako, oko asepiry-jan ene'san i'wa: Simon, mo'ko Petrusme enapa kynejatojaton inoro, mo'koipiry Andreas maro. Woto pokonokonmo'karon kynatokon. Moro tuna juwem-bory ta sipi pa'satokon. 19 Irombo ika'poi'waine: “O'toko ywena'po ta. Kari'napokonokonme terapa kyta'ton.” 20 Iromboo'win wytory morokon tysipirykonymbononda'san i'waine. Jesus wena'po ta terapaito'san. 21 Irombo a'si 'ko rapa tyto'pomero, oko amykon rapa asepiryjan ene'sani'wa: mo'ko Sebedeus ymuru Jakobusmo'ko ipiry Johanes maro. Kurijara tamorokon tysipirykon ato'satokon mo'kotyjumykon Sebedeus maro. Jesus 'waiko'ma'san. 22O'win wytory moro kurijarata romo'ko tyjumykonno'po i'waine. Jesuswena'po ta terapa ito'san.

Kari'na kura'mary Jesus 'wa23 Irombo pa'poro morokon Galilea

tanokon Simosu wota'nano'to'kon au-tokon ta emeparykon aropoty'po i'wa.Ijako ro moro Tamusi nundymary eka-pory ekarojakon. Pa'poro anyky wyino,je'tunano wyino enapa iru'pa rapamo'karon kari'na yjakon. 24 Moro ekarywota'po ro pa'poro Sirie po. Irombopa'poro mo'karon mene aitonon aro'sani'waine I'wa: pa'poro roten anykype aitonon, je'tunano na'karykarykon,takyramon, nuno nany'korykon, wajakupangon enapa. Ikura'ma'san i'wa. 25Pyimekari'na apyimykon 'wa iwekena'po. Galileaponokon, Dekapolis ponokon, Jerusalemponokon, Judea ponokon, Jordan ko-posenokon aito'kon ponokon wopy'sani'wa.

5Mo'karon sara'me kynaita'ton inaron

1 Mo'karon kari'na apyimykon ene'pomero, Jesus wonuku'po moro wypytu'ponaka. Iwotandy'mo'po mero,mo'karon inemeparykon wopy'san I'wa.2 Irombo emeparykon a'mo'po i'wa. Ika'po:3 “Sara'me 'ne janon kynaita'ton mo'karon

Tamusi embata oty'pambo aitonon.I'wanokon me ro irombo moroTamusi nundymary man.

4 Sara'me 'ne janon kynaita'ton mo'karonkata'mato aitonon. Tamusi irombokynewa'porota'ton.

5 Sara'me 'ne janon kynaita'ton mo'karonpyi'me'ke aitonon. Ero nonoapyita'ton irombo ty'wanokon me.

6 Sara'me 'ne janon kynaita'ton mo'karontamambore aino 'sangon. Tamusiirombo kynytan i'waine.

7 Sara'me 'ne janon kynaita'ton mo'karonta'sakary kotanory enenamon.Ikotanorykon enetan enapa iromboTamusi.

8 Sara'me 'ne janon kynaita'ton mo'karonituru'san tykoroka man inaron.Tamusi eneta'ton irombo.

9 Sara'me 'ne janon kynaita'ton mo'karonsara'me aino ene'namon. Tamusiirombo ty'makon me kyneja-tota'ton.

10 Sara'me 'ne janon kynaita'tonmo'karon tamambore aino pokokari'na erekuru niwekenarykon.I'wanokon me ro irombo moroTamusi nundymary man.

11 “Sara'me 'ne janon maita'ton,yjupu'po me ajejurukon jako kari'na'wa, awekenarykon jako erekurukon'wa, apokoine yja'wangon onapi ekari-tyry jako i'waine. 12 Tawa'pore aitokome. Ajewa'porykon nominon. Moroajepetykon irombo poto me man kapukonta. Iwara enapa uwapo mo'karon Tamusiauran uku'ponamonymbo tywekena ty-waije mandon kari'na erekuru 'wa.”

Wajo, aweinano enapa4:17 Mateus 3:2 4:18 Markus 1:16-20, Lukas 5:1-11 4:23 Lukas 6:17-19 4:23 Mateus 9:35, Markus 1:395:1 Lukas 6:20-23 5:4 Jesaja 61:2 5:5 Ware 37:11 5:6 Jesaja 55:1-2 5:8 Ware 24:3-4 5:10 1 Petrus

3:14 5:11 1 Petrus 4:14 5:12 2 Kronieken 36:16, Apojoma'san 7:52 5:13 Markus 9:50, Lukas 14:34-35

Mateus 5:13 6 Mateus 5:3213 “Ero nono wajory me mandon amy-

jaron. Moro iposinymbo wyto'ma'poto te,oty ke noro ko iposinory naitan? A'kurunoro mupija. Mipa'sa terapa. Irombokari'na kynuta'mipo'tan.

14 “Ero nono aweiry me mandon amy-jaron. Amy poto 'su aitopo tywotunemyryupijan, kawo ta'ta, amy wypy tu'po.15 Ipo'ma'po wyino kororeta anyry'pamandon tosipi upi'nonaka, apo'nytu'ponaka te, pa'poro mo'karon autotanokon kari'na 'wanome oty aweipato'mei'wa. 16 Iwara ro enapa moro ajaweirykonkari'na 'wano me oty aweipan. Irombomero morokon iru'pyngon anikapyrykonamaminano eneta'ton. Mo'ko kapu tanoajumykon ety awongata'ton enapa.”

Omenano mero'po17 “Moro omenano mero'po aike'ka,

mo'karonTamusi auranuku'ponamonymbonimero'san aike'ka pai ywopy'po ky-sekano'ton. Aike'kaine kapyn wopyi,iru'pa 'kopore te enepoine. 18 Ita'ro pore,kapu, nono utapyry uwaporo, o'win amyjota, o'win amy itinga'po pai utapy'papairo kynaitan moro omenano mero'powyino, moro pa'poro otykon wo'kapyryuwaporo. 19Mo'ko ko'waronombo ro rypoomenano mero'po urumenanen, mo'komoro wara enapa ta'sakary emepanenejatota'ton inorombo ro ko'warono memoro Tamusi nundymary ta. Mo'koapyinenymbo te, mo'ko apyiry man pokota'sakarykon emepanenymbo ejatota'tonpoto me moro Tamusi nundymary ta.20 Wykaje irombo o'waine: Mo'karonTamusi karetary uku'namon ko'po,mo'karon Farise ko'po enapa tamamboree'i'pa aja'taine, o'my'pa moro Tamusinundymary taka maita'ton.

21 “Ero atangonymbo neta'po au-ranano tota o'waine man: ‘Woto kyte'i.Mo'ko kari'na wonenymbo wytory manmo'ko a'wembono auranano ynen jopotopo'ponaka.’ 22 Awu te wykaje o'waine:Mo'ko amy ta'sakary maro areku taamandoto wytory man mo'ko a'wembonoauranano ynen jopoto po'ponaka. Mo'ko

upu'pomynymbo me 'ne roten ta'sakaryejunenymbo wytory man mo'karonjopoto wota'nanopy'san po'ponaka.Mo'ko oty anukutypyn me 'ne rotenta'sakarymbo ejunenymbo wytory manmoro ata'karykatopo wa'to taka.

23 “Moro Tamusi 'wa tymy apo'nytu'ponaka moro anyry arory jako awe-tuwaro'ma'poto moro tyturu'po ta mo'koaja'sakary 'wa ajapyiry poko, 24moro anyryinoko moro po moro tymy apo'ny po.Mo'ko aja'sakary maro 'ne ka'tu irupa aito.Irombo mero eramako moro anyry aro.

25 “Ko'i mo'ko ajemendonen poko iru'paaiko, oma ta noro imaro awytory jako.Ijako irombo mo'ko ajemendonen ajytanmo'ko a'wembono auranano ynen jopotoainaka. Mo'ko romo'ko yja'wangon kari'naaru'katopo jopotory ainaka ajytan. Mo'koro ajaru'katan moro yja'wangon kari'naaru'katopo taka. 26 Ita'ro pore, o'ka'pamaitakemorowyinomoro irombo ro kusiripana'po epemary uwaporo o'wa.

27 “Ero auranano tota o'waine man:‘Taporitonone aino kysany'mai.’ 28 Awute wykaje o'waine: Pa'poro mo'karonta'sakary pyty poko owa'no'tonon morotaporitonone iwairymbo any'maton terapatyturu'san ta. 29 Yja'wan taka moroajenuru apo'tun 'wa ajemapory jako,ikako. Emako awyinombo. Moro o'winaja'mun pisara'po utapyry irombo iru'pa'ne ka'tu rapa man moro ata'karykatopotaka pa'poro moro aja'mun emary ko'po.30 Yja'wan taka moro ajainary apo'tun'wa ajemapory jako, i'kotoko. Emakoawyinombo. Moro o'win aja'munpisara'poutapyry irombo iru'pa 'ne ka'tu rapa manmoro ata'karykatopo taka pa'poro moroaja'mun emary ko'po.

31 “Ero enapa takari'se tywaijeman: ‘Amy typyty nondanen 'wa amyinondatopo kareta yry man i'wa.’ 32 Awute wykaje o'waine: Pa'poro mo'karontypyty nondanamon moro taporitononeiwairymbo any'maton, amy terapa wokyrymaro e'i'pa iwe'i'poto irombo. Amy

5:14 Johanes 8:12, 9:5 5:15 Markus 4:21, Lukas 8:16, 11:33 5:16 1 Petrus 2:12 5:18 Lukas 16:17 5:21Exodus 20:13, Deuteronomium 5:17 5:27 Exodus 20:14, Deuteronomium 5:18 5:29 Mateus 18:9, Markus 9:475:30 Mateus 18:8, Markus 9:43 5:31 Deuteronomium 24:1-4, Mateus 19:7, Markus 10:4 5:32 Mateus 19:9,

Markus 10:11-12, Lukas 16:18, 1 Korinte 7:10-11

Mateus 5:33 7 Mateus 6:8inonda'po woryi apyinen enapa morotaporitonone iwairymbo any'manon.

33 “Ero atangonymbo neta'po aurananoenapa tota o'waine man: ‘Mo'ko Tamusiety ejatory ta awykatopombo kysany'mai.Apyiko te.’ 34 Awu te wykaje o'waine:O'to awykato'kon kysipori'tomaton pairomoro Tamusi ety ejatory ke. Kapu enapakysejatoton moro ajauran pori'tomato'me.Tamusi apo'ny irombo moro man. 35Nonoenapa kysejatoton. Tamusi pupuru apo'nyirombo moro man. Jerusalem enapa ky-sejatoton. Mo'ko poto 'su Jopoto waitopoirombo moro man. 36 Ajupu'po enapakysejatoi. O'win pairo irombo ajunsetypisara'po amu'nory, ikarairory pai mupija.37 Moro ‘a'a’ awykato'kon a'a me nainen.Moro ‘uwa’ uwa me nainen. Morokonko'pono auranano mo'ko yja'wan wyinoman.

38 “Ero auranano tota o'waine man:‘Onunano onunano epety me nainen.Jewano jewano epety me nainen.’ 39 Awute wykaje o'waine: Mo'ko yja'wan meaitoto wyino kytosaijomaton. Mo'koajapo'tun wyino apasapaikanen wyinon-aka te moro atoneno apasary enapau'mako. 40 Moro upi'nono awo'my pinary'se mo'ko a'wembono auranano ynenjopoto po'ponaka ajarory 'san a'ta, moroitu'pono awo'my pinary enapa kysa'kotoii'wa. 41 Mo'ko o'win dusun apo tymaroawytoto'me awyry'kanen maro oko dusunapo i'tango. 42 Mo'ko o'wa aturupototo'wa moro iwoturupotopo yko. Ajotyrykysaijomai mo'ko a'kuru 'san 'wa.

43 “Ero auranano tota o'waine man:‘Aja'sakary pynary o'waman. Ajenono'nenjenonopyry o'wa man.’ 44 Awu tewykaje o'waine: Ajenono'namon ipy-natoko. Mo'karon erekuru awekenatoninaron poko Tamusi 'wa ajauranatoko.45 Iwara ro mo'ko kapukon tano ajumykony'makon me maita'ton. Mo'ko ro irombomoro tywejuru awongapojan mo'karonyja'wangon epo, mo'karon iru'pyngon epoenapa. Konopo ene'pojan tamamboramon'wano me, emambo'non 'wano me enapa.46 Tamusi 'kare ajepemata'ton, mo'karon

apynanamon pynary jako roten o'waine.Mo'karon pyrata amo'i'namon enapa 'karemoro wara e'i'pa nandon. 47 Poto 'su oty'kare mika'saton, mo'karon aja'sakarykon'wa roten ‘Mondo ro rypo mandon?’awykarykon jako. Mo'karon Simosu mee'i'non enapa 'kare moro wara e'i'panandon. 48 Oty anamonopy'pa iro keaitoko, oty anamonopy'pa mo'ko kaputano ajumy wairy wara enapa.”

6Oty'non epanopyry

1 “Tuwaro aitoko kari'na enuru memoro Tamusi nisanory kapyry ponao'waine. Ijako irombo mo'ko kaputano ajumykon ajepema'paine kynaitan.2 Amy otypyn epanopyry jako o'wa,wararo kysekaroi. Moro wara irombomo'karon tonapiramon kynaijaton mo-rokon Simosu wota'nano'to'kon auto ta,oma ta enapa, mo'karon kari'na 'watotykon awongato'me. Ita'ro pore, morotapetykon tapyije terapa i'waine man.3 O'wa amy otypyn epanopyry jako, oromoro ajapory apojery o'to moro ajaporyapo'tun wairy anukuty'pa nainen. 4 Moroo'wa epanopyry one'pa nainen. Irombomo'ko one'non otykon enenen ajumyajepematan.”

Tamusi 'wa auranano5 “Tamusi 'wa ajauranarykon jako,

mo'karon tonapiramon wara kytaiton.Mo'karon apokupe irombo man morokonSimosu wota'nano'to'kon auto ta, potononoma apotyrykon po Tamusi 'wa aura-narykon, kari'na 'wa taneto'ko'me. Ita'ropore, moro tapetykon tapyije terapai'waine man. 6 Amoro te, Tamusi 'wa ajau-ranary jako, moro apu'to'po taka i'tango.Irombo moro pena ra'kere'to'po mero,mo'ko onepyn ajumy 'wa ajauranako.Irombo mo'ko one'non otykon enenenajumy ajepematan. 7 Tamusi 'wa ajaura-narykon jako ajaurangon kysipyryrykaton,mo'karon Tamusi anukuty'non wara.Pyime o'to tykarykon ke irombo morotaurangon 'wa Tamusi wepanamaryman ekano'saton. 8 Iwaraine kytaiton.

5:33 Levitikus 19:12, Numeri 30:2, Deuteronomium 23:21 5:34 Jakobus 5:12, Jesaja 66:1, Mateus 23:22 5:35Jesaja 66:1, Ware 48:2 5:38 Lukas 6:29-30 5:38 Exodus 21:24, Levitikus 24:20, Deuteronomium 19:21 5:43Lukas 6:27-36 5:48 Levitikus 19:2, Deuteronomium 18:13 6:1 Mateus 23:5 6:5 Lukas 18:10-14

Mateus 6:9 8 Mateus 6:30Moro anamonopyrykon otykon uku'sanirombo mo'ko ajumykon, moro ipokoawoturuporykon uwaporo. 9 Ero wara teajauranatoko amyjaron:“Kapukon tano Papa, oro ajety tyku-

ranondo nainen. 10 Oro moroanundymary no'nen. Oro moroanisanory no'ka'nen nono tu'po,kapu ta iwo'kapyry wara enapa.11 Moro eromeno na'na ereparyyko na'na 'wa. 12Moro yja'wan mena'nawe'i'po ikako, na'na 'wamoroyja'wan me typoko ta'sakarykonwe'i'po kary wara enapa. 13 Na'nakysu'kupoi. Na'na te aijomakomo'ko* yja'wan wyino.

14 “O'waine moro yja'wan me apokoineaja'sakarykon we'i'po ka'poto irombo,mo'ko kapu tano ajumykon enapa moroyja'wan me awe'i'san katan. 15 Moroyja'wan me apokoine aja'sakarykonwe'i'po anika'pa awe'i'sando te mo'koajumykon enapa moro yja'wan meawe'i'san anika'pa kynaitan.”

Onemano16 “Awonemarykon jako, kata'mato

ajembatarykon kysyton mo'karon tonapi-ramon wara. Mo'karon irombo tombat-arykon yja'wangaton, tywonemarykonenepoto'me ta'sakarykon 'wa. Ita'ropore, moro tapetykon tapyije terapai'waine man. 17 Amoro te awonemaryjako, ajupu'po apoko karapa ke. Ombat-aku'mi'ko. 18 Kari'na 'wa kapyn moroawonemary enery man, mo'ko onepynajumy 'wa te. Irombo mo'ko one'nonotykon enenen ajumy ajepematan.”

Tapenamon otykon a'nanopyry19 “Tapenamon otykon kysa'nano'ton

ero nono tu'po. Oruko, pisu enapamoro pokynija'pukata'ton. Manamangon moro pokyno'myta'ton imona'toine. 20 Kapu ta tetapenamon otykon a'nano'toko. Moro poro oruko, pisu enapa anija'puka'paineman.Moro po romanamangon o'my'pamandon

imona'toine. 21 Ajotyrykon waitopo po roirombo aturu'po enapa man.”

Moro ja'munano aweiry22 Moro ja'munano aweiry moro

onunano man. Iru'pa moro ajenuru a'ta,moro aja'mun pa'poro taweije kynaitan.23 Yja'wan me moro ajenuru a'ta te moroaja'mun pa'poro tawa'rume kynaitan.Moro ajaweirymbo ewa'rumamy'poto,tawa'rume pore kynaitan sena!

Pyitonano me aino24 “Amy pairo kari'na oko jopotokon py-

itory me tywairy upijan. Ijako irombomo'ko o'win amy jenono'tan, mo'ko o'winamy pynatan te. Mo'ko o'win amy ekosatywairy 'se kynaitan, mo'ko o'win amy teato'ke kynaitan. Tamusi pyitorykon meawairykon mupijaton, moro pyrata pyito-rykon me aja'taine.”

Esykano25 “Iro ke ro wykaje o'waine: Kytesyka-

ton oty enapyry man poko, oty enyryman poko pai o'waine, ajemando'ko'me,one wara aja'mungon wo'myndory manpoko enapa. Moro amano poto mee'i'pa nan moro arepa ko'po? Moroja'munano poto me e'i'pa nan morowo'mynano ko'po? 26 O'po'toko tyremo'karon tonoro 'wa. O'pomy'pa mandon.Wonatopo anipoty'pa mandon. Wonatopoana'nanopy'pa mandon ikura'matopotaka. Mo'ko kapu tano ajumykon tekynupaton. Mo'karon tonoro ko'po tysepoto me e'i'pa amyjaron mandon? 27Nokyko a'si 'ko roten tywesykary 'wa tamamyrymosindopory taro nan? 28 O'tono'me komesykaton wo'mynano poko? Morokonitupu epyryry atytary 'wa tyre o'po'toko.Emamina'pa mandon. Mauru ane'py'i'pamandon. 29Wykaje te o'waine: O'win amyitupu epyryry wara pairo mo'ko Salomoewo'myndo'pa tywaije man iru'pyn me.30 Moro itupu, moro erome mondo maniro, moro koro'po wa'to taka kynematoniro wo'myndo'poto moro wara Tamusi 'wa,iko'po 'ne ka'tu rapa awo'myndo'paine

6:9 Lukas 11:2-4 * 6:13 Moro ‘mo'ko’ y'petakan me ‘moro’ tywairy taro man. Amykon 'wa ero po tymero manJesus wyka'po me: “O'wano me irombo man oty undymary, pari'pe aino, kurano me aino, i'matypyn me roten. Iwararo man.” 6:14 Markus 11:25-26 6:19 Lukas 12:33-34 6:19 Jakobus 5:2-3 6:22 Lukas 11:34-36 6:24Lukas 16:13 6:25 Lukas 12:22-31 6:29 1 Koningen 10:4-7, 2 Kronieken 9:3-6

Mateus 6:31 9 Mateus 7:22naitan, amyjaron Tamusi anamyika-poro'non? 31 Kytesykaton iro ke. Kyka-ton: ‘Oty ko kysena'ta'ton?’, ‘Oty kokysenyta'ton?’, ‘Oty ko kyse'mo'ta'ton?’32 Pa'poro morokon otykon upijaton roirombo mo'karon Tamusi anukuty'nonkari'na. Mo'ko kapu tano ajumykonte pa'poro morokon anamonopyrykonotykon uku'san. 33 Moro Tamusi nundy-mary 'ne ka'tu te, moro inisanory enapaupitoko. Irombo mero pa'poro morokonotykon ytan enapa o'waine. 34 Koro'ponooty poko kytesykaton. Oro koro'po terapamoro koro'pono oty kari'na sykapon. Moroo'win kurita nenepyry yja'wan oty iporoterapa man moro kurita 'wano me.”

7Kari'na emendory

1 “Aja'sakarykon kysemendoton. Iwararo emendo'paine maita'ton. 2 Moroo'waine aja'sakarykon emendotopoke ro rapa irombo Tamusi ajemen-dota'ton. Moro ana'kurukon oty u'kutopoke ro rapa otykon u'kutan Tamusio'waine. 3 O'tono'me ko mo'ko aja'sakaryenuru aki'manen wewe pisara'po pokomo'po'san? Moro aseke ajenuru aki'manenwakapu anene'pa te mana. 4 One warako iro ke mo'ko aja'sakary 'wa mykatan‘O'ko 'ne, moro wewe pisara'po sika'seme ajenuru wyino’, aseke moro ajenuruta moro wakapu a'ta? 5 Tonapiren 'neroten! Moro wakapu na'nen ikako asekeajenuru wyino! Irombo mero iru'pamo'po'take moro aja'sakary enuru tanowewe pisara'po kato'me o'wa. 6 Morokurano oty kysyton mo'karon pero 'wa.Ijako irombo kyno'ta'ton ajekapo'seine.Morokon ajotyrykonymbo paraso topu-rumbo kysematon mo'karon pyiruku 'wa.Ijako irombo kynuta'mipo'ta'ton.”

Tamusi 'wa kari'na ejukuru7 “Otykon poko aturupotoko. Irombo

otykon mapyita'ton. Otykon upitoko.Irombo otykonmepota'ton. Pena imoryka-toko. Irombo moro pena kynotapuru-makatan o'waine. 8 Mo'ko otykon pokoaturupototo otykon apyitan. Mo'ko otykon

upinen otykon epotan. Mo'ko penamorykanen 'wa moro pena kynotapuru-makatan. 9 Amy ara'nanokon jumynano'kare topu ytan tymuru 'wa, perere pokoiwoturupo'poto. 10 Okoju ytan 'kare i'wa,woto poko iwoturupo'poto. 11 Yja'wangonme awairykon se'me ro rypo amyjaronkurangon otykon myjaton o'makon 'wa.Ako'poine 'ne ka'tu rapa te mo'ko kaputano ajumykon kurangon otykon ytanmo'karon aturupotonon 'wa.

12 “Mo'karon kari'na 'wa ajenarykon 'seawairykon wara enapa mo'karon kari'naenatoko. Moro ekari'san ro irombo moroomenano mero'po, mo'karon Tamusiauran uku'ponamonymbo nimero'sanenapa.”

Moro Tamusi nundymary taka o'myno13 “Moro sirapi pena ta o'mytoko. Poto

me irombo moro uta'no taka kari'naa'mykanen pena man. Takumbire morouta'no taka kari'na aronen oma man.Pyime moro oma taka kari'na kyny'saton.14 Sirapi me te moro amano taka kari'naa'mykanen pena man. Akumbi'pa moroamano taka kari'na aronen oma man. Py-ime 'ne waty kari'na moro oma epojaton.

15 “Tuwaro aitoko mo'karon Tamusi au-ran uku'ponen waikamon poko. Mo'karonro kapara eneke kyno'saton o'waine.Koro'na te tokonamon pero me mandon.16 Emamingon poko muku'taton. Winume tykapymy wonatopo epery po'saton'kare takyramon itupu wyino. Oroiepery po'saton 'kare paremuru wyino.17 Pa'poro iru'pyn wewe kurangon mekynepetanon. Yja'wan wewe yja'wangonme kynepetanon. 18 Iru'pyn weweyja'wangon me tapetary upijan. Yja'wanwewe kurangon me tapetary upijan.19 Pa'poro kurangon me epetapyn wewetakotomy me man. Wa'to taka tamamyme man. 20 Iro ke ko'wu emamingon pokomo'karon tonapiramon muku'ta'ton.

21 Pa'poro 'ne waty Jopoto me yjejaton-amon kyno'myta'ton moro Tamusi nundy-mary taka. Mo'ko kapukon tano Yjumynisanory ka'nen te itaka kyno'mytan.22 Moro kurita pyime kari'na kyngata'ton:‘Jopoto! Jopoto! Ajety ta 'kare Tamusi

7:1 Lukas 6:37-38, 41-42 7:2 Markus 4:24 7:7 Lukas 11:9-13 7:12 Lukas 6:31 7:13 Lukas 13:24 7:15Lukas 6:43-44 7:19 Mateus 3:10, Lukas 3:9 7:20 Mateus 12:33 7:21 Lukas 13:25-27

Mateus 7:23 10 Mateus 8:16auran anuku'po'pa na'na ne'i. Ajetyta 'kare akywano animoma'pa na'nane'i. Ajety ta 'kare pyime pori'tonanoanenepo'pa na'na ne'i.’ 23 Moro jako rowykatake i'waine: ‘Ajukuty'paine pairo wa.Omimatoko ywyinombo, yja'wangonymbo'ne roten.’ ”

Aneta'po kapyry24 “Mo'ko yjauran 'wa epanamatoto,

irombo moro tyneta'po ka'nen amy otyuku'nen, topu tu'po tauty amynenymbowokyry wara man. 25 Tauty amy'ma'pomero i'wa, konopo kyno'san. Tunakonkynapeinanon. Pepeito tam'po'korykyno'san. Irombo moro auto ponakyno'wojan. Oma'pa te man. Topu tu'poirombo tapo'nyndo man. 26Mo'ko yjauran'wa epanamatoto, irombo tyneta'poanikapypyn te amy oty anukutypyn, sakautu'po tauty amynenymbo wokyry waraman. 27 Tauty amy'ma'po mero i'wa,konopo kyno'san. Tunakon kynapeinanon.Pepeito tam'po'kory kyno'san. Moro autopona kyno'wojan. Irombo kynomanon.Pa'poro imero kyno'tororokanon.”

28 Morokon ekarity'san mero Jesus 'wa,mo'karon kari'na apyimykon enumen-gapo'san poto me morokon inekarityry'wa. 29 Amy poto 'su jopoto warairombo imero kynemepatokon. Mo'karonTamusi karetary uku'namon wara kapynkynemepatokon.

8Jesus 'wa amy areky pan kura'mary

1 Moro wypy wyino iwony'to'po mero,kari'na apyimykon 'wa Jesus wekena'po.2 Irombo amy areky pan wopy'po I'wa.Iwokunama'po ipo'ponaka. Ika'po:“Jopoto, i'se aja'ta, ykura'mary taromana.” 3 Irombo Jesus 'wa tainarytynga'po, apyito'me. Ika'po: “Ekura'makorapa iro ke!” Irombo o'win wytory moroerekyrymbo utapy'po. 4 Irombo Jesuswyka'po i'wa: “Tuwaro koro aiko. Amy'wa pairo koro kysekarityi. Asenepotangote mo'ko Tamusi pokono 'wa. MoroMoses wykatopombo yko me Tamusi

'wa, Tamusi emamina'po amyika'to'memo'karon Tamusi pokonokon 'wa.”

Mo'ko warinu pokonokon jopotory5 Moro Kafaraum taka Jesus wo'myry

jako, amy warinu pokonokon jopo-tory wopy'po I'wa e'pima. 6 Ika'po:“Jopoto, mo'ko ypyitory auto po tapapoman. Ija'mun tyromo'se man. Menekynota'karykanon.” 7 Jesus wyka'po i'wa:“Wo'take iro ke ikura'ma.” 8Mo'ko warinupokonokon jopotory 'wa te ejuku'po.Ika'po: “Jopoto, uwam'po watapoja yjautytaka awo'myto'me. Ajauranako rotente. Irombo mo'ko ypyitory iru'pa rapakynaitan. 9Awu ro rypo jopoto nundymaryme wa. Ynundymarykon me rapa warinupokonokonmandon. Amy 'wa ywyka'poto:‘Itango!’ kyny'san. Amy 'wa rapaywyka'poto: ‘O'ko 'ne!’ kyno'san. Ypyitory'wa ywyka'poto: ‘Ero wara aiko!’ morowara ro kynaijan.”

10 Moro eta'po mero, Jesus enuta'poimero. Mo'karon tywekenanamon 'waika'po: “Ita'ro pore, mo'karon Israel pa-janymbo ra'na mo'sepan Tamusi amyika-nen anepory'pa pairo we'i.

11 “Wykaje o'waine: pyime kari'nakyno'ta'ton undy wyino, aretyry wyinoenapa. Irombo kynendameta'tonAbraham, Isak, Jakob maro moroTamusi nundymary ta. 12 Pyime moroTamusi nundymary tanokon me rypoyry'san emata'ton moro irombo rotawa'rumanymbo taka. Moro po roatamono, aijekyno enapa kynaitan.”

13 Irombo Jesus wyka'po mo'ko warinupokonokon jopotory 'wa: “I'tango. Moroanamyikary wara ro oty no'ka'nen.” Morojako 'ne ro mo'ko ipyitory we'i'po iru'parapa.

Jesus 'wa je'tun pangon kura'mary14 Moro Petrus auty taka tywo'my'po

mero, Jesus 'wa mo'ko i'menoty epory'potapapo, komyinano pe. 15 Ainary apo'i'pomero Jesus 'wa, moro ikomyinymboutapy'po. Irombo mo'ko woryi awomy'poupaine.

16 Iko'mamy'po mero, pyime takyra-mon enepy'san i'waine I'wa. Tauran

7:23 Ware 6:8 7:24 Lukas 6:47-49 7:28 Markus 1:22, Lukas 4:32 8:1 Markus 1:40-45, Lukas 5:12-16 8:4Levitikus 14:1-32 8:5 Lukas 7:1-10 8:11 Lukas 13:29 8:12 Mateus 22:13, 25:30, Lukas 13:28 8:14 Markus1:29-34, Lukas 4:38-41

Mateus 8:17 11 Mateus 9:7ke roten mo'karon akywano moma'sani'wa. Pa'poro mo'karon any'pangonkura'ma'san i'wa. 17 Iwara ro ero Tamusiauran uku'ponenymbo Jesaja nekarity'powo'kapy'po:Moro ru'me kywairykonymbo tyka i'wa

man. Kanykyrykonymbo typinai'wa man.

Jesus wena'po ta kari'na wytory18Kari'na apyimy 'wa tu'memyry ene'po

mero ty'wa, Jesus wyka'po moro tunajuwembory patoto'me ty'waine. 19 Iromboamy Tamusi karetary uku'nen wopy'poI'wa. Ika'po I'wa: “Amepanen, ojaawytotopo 'wa ro wy'take awena'po ta.”20 Irombo Jesus wyka'po i'wa: “Mo'karonjoroko tautake mandon. Mo'karontonoro tapo'nyne mandon. Mo'ko kari'naymuru upu'po te erematopo'ma man.”21 Amy terapa inemepary wyka'po I'wa:“Jopoto, oro yjumy na'nen sunendamyi.”22 Jesus wyka'po te i'wa: “O'ko ywena'pota. Oro mo'karon iromby'san mo'karontakepyrykon unensen.”

Orometa23 Kurijara taka iwotaru'ka'po mero,

mo'karon inemeparykon wyto'san imaro.24 Irombo orometa woma'po moro tunajuwembory taka. Parana kynotaru'kakonterapa moro kurijara taka. Jesus tekyno'ny'sakon. 25 Irombo ito'san i'wa.Embaka'po i'waine. Ika'san i'wa: “Jopoto,na'na epano'ko! Kuta'saton terapa!”26 Irombo ika'po i'waine: “O'tono'meko tanarike 'ne terapa mandon, Tamusianamyikaporo'non?” Irombo awomy'po.Morokon pepeito, moro parana e'ma'sani'wa. Ity'me imero pa'poro oty we'i'pomoro parana ta. 27 Poto me imeromo'karon kari'na enuta'san. Ika'san:“Noky 'ne ko mo'se nan, se? Morokonpepeito, moro parana ro rypo korenepanamaton i'wa, ran!”

Oko takyramon epanopyry28 Koposenaka itunda'po mero,

mo'karon Gadara wyinonokon 'wa, okotakyramon wopy'san epoje moro atunen-dopo wyino. Anari me imero kynatokon.Amy pairo moro oma ta tytory upijakon.29Mo'karon ko'ta'san ro: “Oty 'se ko na'na

maro man, se, Tamusi ymuru? Mopyiterapa na'na a'karykapo?”

30 Tyse terapa iwyinoine mokypyiruku tywendamerykon aropo'satokon.31 Mo'karon wokyryjan akyrykonwe'pima'san Jesus 'wa. Ika'san: “Na'namomary jako o'wa, na'na aropokomo'karon pyiruku taka.” 32 Irombo ika'poi'waine: “I'tandoko iro ke!” Mo'karonwokyryjan akyrykonymbo wepa'ka'saniwyinoine. Mo'karon pyiruku taka ter-apa ito'san. Irombo mo'karon pyirukueka'numy'san moro eme'tary wyino morotuna juwembory taka. Pa'poro i'maty'sanmoro tuna ta.

33 Mo'karon pyiruku enenamonymboeka'numy'san moro poto 'su aitopo'wa. Pa'poro oty, o'to mo'karon takyra-monymbo we'i'san enapa ekarity'poi'waine. 34 Morombo mero pa'poro moroaitopo ponokon wyto'san Jesus epoje.Ene'po mero ty'waine, iwe'pima'san i'wamoro tyinonorykon wyino itoto'me.

9Jesus 'wa amy iwajakuta'po kura'mary

1 Jesus wotaru'ka'po kurijara taka. Ko-posenaka rapa iwepato'po, moro taman-dopo 'wa. Irombo amy iwajakuta'poenepy'po i'waine I'wa, moro ipaty tu'po ro.2 Moro i'waine poto me Tamusi amyikaryenery ke ty'wa, Jesus wyka'po mo'ko iwa-jakuta'po 'wa: “Aturu'po apyiko, ito'my!Oja'wanykonymbo kyno'kanon.”

3 Morombo mero amykon Tamusikaretary uku'namon wyka'san tyturu'santa: “Tamusi ety jamikanon mo'se!” 4Moroiwonumengarykon ukutyry ke ty'wa, Jesuswyka'po: “O'tono'me ko yja'wan me moroaturu'san ta monumengaton? 5 Otypan koija rotennan? Awykarymo'se iwajakuta'po'wa: ‘Oja'wanykonymbo kyno'kanon.’?Awykary te ka'tu ‘Ajawongo! Itopo'ko!’?6 O'po'toko, muku'to'se me mo'ko kari'naymuru aina yja'wan me e'i'po kary wairyero nono tu'po.” Irombo ika'po mo'koiwajakuta'po 'wa: “Ajawongo. Apatyanungo. I'tango ajauty 'wa.” 7 Iromboawomy'po. Ito'po tauty 'wa.

8:17 Jesaja 53:4 8:18 Lukas 9:57-62 8:23 Markus 4:35-41, Lukas 8:22-25 8:28 Markus 5:1-20, Lukas 8:26-399:1 Markus 2:1-12, Lukas 5:17-26

Mateus 9:8 12 Mateus 9:278Moro ene'po mero ty'waine, mo'karon

kari'na apyimykon 'wa Tamusi nendo'po.Tamusi ety awonga'po i'waine, kari'na 'wamoropan pori'tonano yry'po ke i'wa.

Jesus 'wa Mateus ko'mary9 Moro wyino a'si 'ko tyto'po mero,

amy wokyry wotandy'mo'po ene'po Je-sus 'wa moro pyrata amo'i'topo auto po.Ety me Mateus kynakon. Mo'ko 'wa roika'po: “O'ko ywena'po ta.” Irombo Ma-teus awomy'po. Ito'po Jesus wena'po ta.

10 Irombo wyino Mateus auty taJesus tarije'po kynendamejakon. Py-ime Rome pono jopoto ekataka pyrataamo'i'namon, pyime enapa amykonterapa tyja'wangamon tarije'po kynen-damejatokon Jesus maro, mo'karoninemeparykon maro enapa. 11 Moroene'po mero ty'waine, mo'karon Farisewyka'san mo'karon inemeparykon'wa: “Na! O'tono'me ko mo'karonpyrata amo'i'namon maro, mo'karontyja'wangamon maro enapa mo'ko aje-mepanamon nendamejan?”

12 Aurangon eta'po mero, Jesuswyka'po: “Anyky'non amy tapino'namonanupi'pa mandon. Je'tun pan-gon te amy tapino'namon upijaton.13Onumengatandoko o'to tauro'po me eroauranano wairy poko: ‘Kari'na 'wa kotanoenery 'se wa. Tywomy tonomy 'se'pa wa.’Tamamboramon ko'ma opy'pa tywaije wa.Mo'karon tyja'wangamon ko'ma te tywo'sewa.”

Onemano14 Moro jako ro mo'karon Johanes

nemeparykon wopy'san Jesus 'wa. Ika'san:“O'kapyn roten na'na, mo'karon Fariseenapa kynonematon. O'tono'me komo'karon anemeparykon onema'pa nan-don?” 15 Jesus wyka'po i'waine:“Mo'karon oko aimytonon ewa'manamon'kare tywonemarykon taro nandon, mo'kopytatoto a'ta tokosaine! Amy jako temo'kopytatoto pinata'ton iwyinoine. Irombomero kynonemata'ton.

16 “Amy pairo kari'na amy aserykamisa anatoky'pa man amy penato'powo'mynanombo poko. Ijako irombo

moro asery kamisa moro wo'mynanombotyngatan. Irombo poto me 'ne ka'tu rapamoro iwo'seka'po kynaitan. 17 Asery winuanije'nyndo'pa enapa mandon penato'santonomy pi'sanymbo kapy'san ke. Ijakoirombo morokon winu je'nykonymbokyno'sekatan. Irombo moro winu kyno-takamatan. Morokon ije'nykonymboa'kuru upita'ton noro. Asery winu yry teman asery ije'ny taka. Irombo moro winumoro ije'ny maro ro mikura'matake.”

Jairus emyiry'membo18 Eruparykon jako noro, amy jopoto

wopy'po I'wa. Iwokunama'po ipo'ponaka.Ika'po: “Yjemyirymbo eromembo rotennirombyi. O'ko, ajainary myry'se meitu'ponaka, erenato'me rapa.” 19 IromboJesus awomy'po. Imaro ito'po. Mo'karoninemeparykon wyto'san enapa.

20 Irombo amy je'tun pan woryi moropo kynakon. Ainapatoro itu'ponakaoko siriko terapa no'mo roten kynakon.Mo'ko wyto'po ro I'wa. Inga'na'po tamoro iwo'my sese'wuru y'tu'ka'po iwa.21Tyturu'po ta irombo kyngakon: “Iwo'myy'tu'ka'poto roten y'wa, iru'pa rapawaitake.”

22 Jesus wotu'ma'po te. Mo'ko woryiene'po mero, ika'po: “Aturu'po apyiko,iso'ne. Moro o'wa Tamusi amyikaryakura'mai.” Morombo wyino iru'pa rapamo'ko woryi kynakon.

23 Irombomo'karonSimosuwota'nano'to'konauto jopotory auty 'wa tytunda'po mero,Jesus 'wa mo'karon kari'na wotaikapotyryene'po. Sina pokonokon enapa moro pokynatokon. 24 Irombo ika'po: “Omima-toko! Mo'ko amyija'ko iromby'pa man.Kyno'ny'san te.” Irombo auno'poty'poi'waine.

25 Kurandonaka mo'karon kari'naemoky'san mero ty'wa, iwo'my'po mo'koamyija'ko waitopo 'wa. Ainary pokoapo'i'po i'wa. Irombo mo'ko amyija'koawomy'po. 26 Moro ekary wotaripapy'poro moro po wararo.

Oko enu'non kura'mary27 Moro wyino Jesus wytory jako, oko

enu'non wyto'san iwena'po ta. Iko'ta'san:“Na'na kotanory eneko, David parymbo!”

9:9 Markus 2:13-17, Lukas 5:27-32 9:10 Lukas 15:1-2 9:13 Mateus 12:7, Hosea 6:6 9:14 Markus 2:18-22,Lukas 5:33-39 9:18 Markus 5:21-43, Lukas 8:40-56

Mateus 9:28 13 Mateus 10:1328 Auto 'wa itunda'po mero, mo'karonenu'non wopy'san I'wa. Jesus wyka'poi'waine: “Ajepanopyrykon taro ywairymamyikaton?” Ika'san I'wa: “A'a, Jopoto.Na'na kynamyikanon.” 29 Irombo enu-rukon y'tu'ka'san i'wa. Ika'po: “Moroanamyikarykon ro no'ka'nen.” 30 Iromboenurukon we'i'san iru'pa rapa. Jesus 'wate apo'tun pe e'ma'san. Ika'po: “Tuwarokoro aitoko. Amy 'wa pairo ero oty ukutyrykapyn man.” 31 Tywepa'ka'san mero te,moro po aito'kon wararo Jesus ekaro'poi'waine.

Amy erupopyn kura'mary32 Mo'karon wyto'san wyino, amy

takyren erupopyn wokyry enepy'poi'waine Jesus 'wa. 33 Mo'ko akyrymbomoma'po wyino, mo'ko erupopynymboaurana'po. Mo'karon kari'na apyimykonenuta'san imero. Ika'san: “Eropan otyasenepo'pa noro man mo'karon Israelpajanymbo ra'na.” 34 Mo'karon Farisewyka'san te: “Mo'ko ewa'rumy tamurupori'tory ta mo'karon ewa'rumy mo-manon.”

Jesus 'wa kari'na kotanory enery35 Pa'poro potonon, siky'inon aito'kon

'wa Jesus wyto'po. Morokon Simosuwota'nano'to'kon auto wararo kari'naemepary aropoty'po i'wa. Ijako ro moroTamusi nundymary ekapory ekarojakon.Pa'poro anyky wyino, je'tunano wyinoenapa iru'pa rapamo'karon kari'na yjakon.

36 Mo'karon kari'na apyimykon 'watywo'potyry jako, moro ikotanorykonene'po i'wa. Takinda irombo, tyrupotaenapa kynatokon, ene'nemyngon kaparawara. 37 Irombo ika'po mo'karon tyne-meparykon 'wa: “Moro typotymy pyime rorypo man. Mo'karon ipo'namon te pyimewaty mandon. 38 Iro ke ro mo'ko wonatopopotyry Jopotory 'wa aturupotoko amykonnoro ipo'namon man emo'to'me i'wa.”

10Mo'karon ainapatoro itu'ponaka okonokon

Jesus nemeparykon

1 Irombo mo'karon ainapatoroitu'ponaka okonokon tynemeparykonko'mapo'san i'wa ty'wa. Iromboipori'toma'san i'wa. Pa'poro yja'wangonakywano momary, pa'poro any'pangon,je'tun pangon kura'mary enapa yry'po i'waainakaine.

2 Erokon mo'karon ainapatoroitu'ponaka okonokon apojoma'san etykon:Koromo 'ne Simon, mo'ko Petrus mekynejatojatokon inoromo'ko ipiry Andreasmaro, mo'ko Sebedeus ymuru Jakobusmo'ko ipiry Johanes maro, 3 FilipusBartolomeus maro, Tomas mo'ko pyrataamo'i'nen Mateus maro, mo'ko Alfeoymuru Jakobus mo'ko Tadeus maro,4 mo'ko Judea poko o'wo'matoto Simonmo'ko Judas Iskariot maro (mo'ko 'wa roenapa Jesus takarama man).

5 Mojan ainapatoro itu'ponakaokonokon apojoma'san Jesus 'wa erowara: “Simosu me e'i'non 'wa kyto-ton. Samaria ponokon waitopo takakyto'myton. 6 I'tandoko 'ne ka'tu temo'karon utapy'san kapara waranokonIsrael pajanymbo 'wa. 7Moro senge terapamoro Tamusi nundymary wairy ekaryarotoko i'waine. 8 Je'tun pangon iruparapa ytoko. Iromby'san awongatoko rapa.Areky pangon ikura'matoko. Yja'wangonakywano imomatoko. Epemary pyndooty mapyiton. Epemary pyndo enapa otyytoko.

9 “Ika'mi'po, amu'nymbo, ikarai'pokysaroton amaroine. 10 Otyje'ny'mai'tandoko. Awo'mykon y'petakangonkysaroton. Isapato'pa, apose'ma i'tandoko.Mo'ko amaminatoto 'wa tarepary apyiryman.

11 “Poto 'su aitopo taka, ko'waronoaitopo taka pai awo'my'sando, amy o'watatawary 'san upitoko. Mo'ko ekosa roaitoko, moro aitopo wyino awytorykon'wa ro. 12 Moro auto taka awo'myrykonjako ro, mo'karon itanokon 'wa kaitoko:‘Sara'me aitoko, yja'sakarykon.’ 13O'wainetatawary 'se mo'karon auto tanokon a'ta,moro awykato'kon sara'me aino ekosainenainen. Moro wara e'i'pa a'taine, moro

9:34 Mateus 10:25, 12:24, Markus 3:22, Lukas 11:15 9:35 Mateus 4:23, Markus 1:39, Lukas 4:44 9:36 Numeri27:17, 1 Koningen 22:17, 2 Kronieken 18:16, Ezechiël 34:5, Markus 6:34 9:37 Lukas 10:2 10:1 Markus 3:13-19,Lukas 6:12-16 10:5 Markus 6:7-13, Lukas 9:1-6 10:7 Lukas 10:4-12 10:10 1 Korinte 9:14, 1 Timoteus 5:18

Mateus 10:14 14 Mateus 10:39

awykato'kon sara'me aino neraman rapao'waine. 14 Amy oje o'waine tatawary'se'pa kari'na a'ta, ajaurangon 'wa ty-wepanamary 'se'pa kari'na a'ta, i'tandokomoro auto wyino, moro aitopo wyinopai. Awytorykon mero moro apupu-rukon i'kokatoko. 15 Ita'ro pore, moroa'wembono auranano ytopo kurita moroaitopo kynota'karykatan Sodom, Gomorako'po 'ne ka'tu rapa.

16 “Komo'saton te 'ne kapara emokyrywara tokonamon pero ra'naka. Tuwarokoro aitoko okoju wara. Ija'wany'pa koroaitoko akukuwa wara.

17 “Tuwaro aitoko mo'karon kari'napoko. Ajarota'ton irombo a'wembono au-ranano yto'kon auto taka. Opoky'mata'tonmorokon tywota'nano'to'kon auto ta.18 Potonon jopotokon po'ponaka, poto'su jopoto y'petakangon po'ponakaenapa ajarota'ton yjupu'po me. Morojako ro otypan oty wo'kapy'po ekari-tyry taro maita'ton i'waine, mo'karonSimosu me e'i'non 'wa enapa. 19 Jopotopo'ponaka ajarorykon jako i'waineajemendoto'ko'me, kytesykaton o'toawykarykon man poko. Moro jako 'nemoro o'to awykarykon man mapyita'ton.20Amyjaron kapyn irombo ajauranata'ton.Mo'ko ajumykon a'kary te otaine kynau-ranatan.

21 “Kari'na typiry, tyryi ekaramataniwoto'me. Jumynano ro rypo ty'me ekara-matan. Pitanikon tysanokon, tyjumykonauran po'takaro imero kynaita'ton.Tysanokon, tyjumykon wopota'ton.22 Pa'poro kari'na ajenono'ta'ton yjetyupu'po me. Mo'ko tyrombyry 'wa roata'karykano ta eja'nakatoto epano'tan teTamusi.

23 “O'win amy aitopo ta kari'na erekuru'wa awekenarykon jako, amy terapa aitopo'wa etuwarikatoko. Ita'ro pore, mo'karonIsrael pajanymbo waito'kon etawa'marymupita'ton, mo'ko kari'na ymuru wopyryuwaporo.

24 “Amy omepatoto tamepanen ko'poe'i'pa man. Amy pyitonano tyjopotory

ko'po e'i'pa man. 25 Mo'ko omepatoto'wa iporo terapa man mo'ko tamepanenwara iwairy. Mo'ko pyitonano 'wa iporoterapa man mo'ko tyjopotory wara iwairy.Be'elsebul me amy auto jopotory ejurujako kari'na 'wa, yja'wan me 'ne ka'tu rapamo'karon auty tanokon ejuta'ton.

26 “Tanarike kytaiton ipokoine. Pa'poroonepyn oty irombo kynonepotan. Un-emy'po oty kynotuku'tan. 27 Pa'poroo'waine ewa'rumy ta ynekarityryekari'toko aweiry ta. Apanarykon takaekarity'po ekarotoko autokon re'ta.

28 “Tanarike kytaiton mo'karonaja'mungon wonamon poko. Aja'karykonwory upijaton. Tanarike te aitoko mo'koata'karykatopo wa'to ta aja'mungon maroaja'karykon uta'kary taro aitoto poko.29 Oko wansiri epety me o'win kusiripana'po man. O'win amy mo'kopanwansiri pairo te nono tu'ponaka oma'paman Tamusi nisanory pyndo. 30 Amyjaronte, ajunsetykon pairo pa'poro tu'ku man.31 Tanarike iro ke kytaiton. Pyimanowansiri ko'po tapene mandon amyjaron.

32 “Pa'poro mo'karon kari'na embataywyinonokon me okari'tonon wyinoenapa wokari'take mo'ko kapukon tanoyjumy embata. 33 Mo'ko kari'na embatayjukuty'pa tywairy ekari'nen anukuty'pate wokari'take mo'ko kapukon tano yjumyembata.

34 “Nono tu'ponaka sara'me aino ene'setywo'se kakano'ton. Sara'me aino ene'sekapyn wopyi. Supara ene'se te wopyi.35 Ata'sakano ene'se wopyi. Wokyrytyjumy jenono'tan. Amyinano tysanojenono'tan. Parysanonano ty'menotyjenono'tan. 36 O'win auto ta asekarokari'na kynaijenono'ta'ton.

37 “Amy 'wa ypynary ko'po tyjumy,tysano pynary jako, y'wano me tywairyupitan. Amy 'wa ypynary ko'po tamyiry,tymuru pynary jako, y'wano me tywairyupitan. 38 Mo'ko ywena'po ta tytoto'metywakapuru ananumy'pa man inoroy'wano me tywairy upitan. 39 Mo'ko

10:14 Apojoma'san 13:51 10:15 Mateus 11:24, Genesis 19:24-28 10:16 Lukas 10:3 10:17 Markus 13:9-11,Lukas 12:11-12, 21:12-15 10:21 Markus 13:12, Lukas 21:16 10:22 Mateus 24:9, Markus 13:13, Lukas 21:17, Mateus24:13, Markus 13:13 10:24 Lukas 6:40, Johanes 13:16, 15:20 10:25 Mateus 9:34, 12:24, Markus 3:22, Lukas 11:1510:26 Lukas 12:2-9 10:26 Markus 4:22, Lukas 8:17 10:33 2 Timoteus 2:12 10:34 Lukas 12:51-53, 14:26-2710:35 Micha 7:6 10:38 Mateus 16:24, Markus 8:34, Lukas 9:23

Mateus 10:40 15 Mateus 11:19tamamyry eponenymbo moro tamamyryuta'katan. Mo'ko yjupu'po me tamamyryuta'kanenymbo temoro tamamyry epotan.

40“Mo'ko ajewa'manamonyjewa'manon.Mo'ko yjewa'manenmo'ko yjemo'nenymboewa'manon. 41Amy 'wa amy Tamusi auranuku'ponen ewa'ma'poto Tamusi auranuku'ponen me iwairy ke, amy Tamusiauran uku'ponen epety apyitan. Amy 'waamy tamamboren ewa'ma'poto tamam-boren me iwairy ke, amy tamamborenepety apyitan. 42 Amy 'wa sapera'membota roten tuna ke o'win amy mo'kopanko'warono upa'poto ywyinono me iwairyke, ita'ro pore, tapety anapo'i'pa e'i'pakynaitan.”

11Mo'ko kari'na etykanen Johanes napo-

joma'san1 Mo'karon ainapatoro itu'ponaka

okonokon tynemeparykon uru'ma'sanmero ty'wa, Jesus wyto'po moro wyinomo'karon kari'na emepa, moro iru'pyn okaekaro enapa iwaito'kon 'wa.

2Moro yja'wangon kari'na aru'katopo taone wara mo'ko Mesias emaminary ekaryeta'po mero ty'wa, Johanes 'wa amykontynemeparykon emoky'san 3 Jesus 'wa atu-rupo. Ika'san: “Mo'ko o'toto manomboamoro man? Amy terapa momo'tan teka'tu na'na?”

4 Jesus 'wa ejuku'san: “Morokonaneta'san, anene'san enapa ekari'tandokoJohanes 'wa. 5Enu'nonymbokyno'po'satonrapa. Wajaku pangonymbo kyny'satonrapa. Yja'wan areky pangonymbokynekura'maton rapa. Ipana'nonymbokynipanataton rapa. Iromby'san kyna-wonjaton rapa. Mo'karon omi tanokonamy iru'pyn oka etaton. 6 Sara'me 'nejanon kynaitan mo'ko ypoko aki'ny'maaitoto.”

7Mo'karon Johanes apojongon wyto'sanmero, Johanes poko mo'karon kari'naapyimykon erupary a'mo'po Jesus 'wa:“Oty ene ko mytoton moro iponomyn wo'itaka? Amy pepeito ne'wujukuru itupuene ka'tu? 8 Oty ene ko iro ke mytoton?

Amy iru'pyn tymi'mi'ken wo'mynanotano wokyry ene ka'tu? Mo'karoniru'pyngon tymi'mi'kamon wo'mynanotanokon kari'na te 'kurumorokon potononjopotokon autykon ta mandon. 9 Oty ene'ne ka'tu ko iro ke mytoton? Amy Tamusiauran uku'ponen ene ka'tu? A'a, wykajeo'waine, amy Tamusi auran uku'ponenko'pono 'ne ka'tu rapa ene! 10Mo'ko pokoro tymero man:Eneko, yjapojon semo'sa ajuwapo. Mo'ko

ro moro ajemary ka'tan o'wa.

11 “Ita'ro pore, mo'karon woryijanuwembo wyino oma'san ra'na amy pairoe'i'pa tywaije man mo'ko kari'na etyka-nen Johanes ko'po. Ise'me te mo'koko'waronombo moro Tamusi nundymarytano iko'po man poto me. 12 Mo'kokari'na etykanen Johanes we'i'po poro,erome noro, moro Tamusi nundymaryapyiry poko kari'na kyno'wo'maton.Tokonamon kari'na kyno'saton apy-ije. 13 Pa'poro mo'karon Tamusi au-ran uku'ponamonymbo, moro omenanomero'po enapa moro Tamusi nundymarypoko taurana mandon Johanes taronakaro. 14 Amyikary 'se aja'taine, mo'ko o'totomanombo Elia mo'ko man. 15 Mo'kotypanaken nepanaman.

16 “Otypan oty wara ko mo'karoneromenokon kari'na syta'ton? 17 Otykonekaramatopo po tandy'ponokon, ero warata'sakarykon ko'manamon pitanikon waramandon: ‘Na'na o'waine sina etoi. Irombouwa'pa maiton. Na'na atamotopo warekapyi o'waine. Irombo atamo'pa maiton.’18 Mo'ko Johanes irombo nopyi. Arepaanenapy'pa man. Winu anenyry'pa man.Irombo mykaton: ‘Amy yja'wan nokyitu'po man.’ 19 Mo'ko kari'na ymurunopyi. Arepa ena'san. Winu enyjanenapa. Irombo mykaton: ‘Enetoko! Amykumi'man pore kari'na, ran! Amy tanymy'san pore kari'na, ran! Mo'ko Rome ponojopoto ekataka pyrata amo'i'namon pawa-nary, amy tyja'wangamon pawanary enapamo'ko man!’ Tywonumengapore Tamusi

10:39 Mateus 16:25, Markus 8:35, Lukas 9:24, 17:33, Johanes 12:25 10:40 Lukas 10:16, Johanes 13:20, Markus 9:37,Lukas 9:48 10:42 Markus 9:41 11:1 Lukas 7:18-35 11:5 Jesaja 35:5-6, Jesaja 61:1 11:10 Maleachi 3:111:12 Lukas 16:16 11:14 Maleachi 4:5, Mateus 17:10-13, Markus 9:11-13

Mateus 11:20 16 Mateus 12:9wairy enepojan morokon inikapy'sanamaminano.”

20 “Irombo Jesus 'wa morokon ty'wapori'tonano apyimy enepoto'konymboaito'kon poko tauranary a'mo'po.Tamamyrykon anu'ma'pa iwe'i'san ke,eju'san i'wa: 21 “Je'tun pe pore kynaitano'wa, Korasin. Je'tun pe pore kynaitano'wa, Betsaida. Moro Tyrus po, moroSidon po enapa morokon otaine onepo'sanTamusi pori'torykon wo'kapy'sanymboto,penaro terapa natu'matoryine. Mo-rokon yja'wan me tywe'i'san jetumaryenepotopo womynano ke terapa newom-yndotoryine. Weru'no'po ke terapanatakoroirotoryine. 22 Wykaje o'waine:Moro a'wembono auranano yry jako,moro Tyrus ko'po 'ne ka'tu rapa, moroSidon ko'po enapa mata'karykata'ton.23 Amoro rapa Kafaraum, ajawongaryman mekano'san kapu taka? Iromby'sanwaitopo taka te mony'totake. MoroSodom po morokon ota onepo'sanTamusi pori'torykon wo'kapy'sanymboto,erome noro mondo nairy. 24 Wykajeo'waine: moro a'wembono auranano yryjako, moro Sodom ko'po 'ne ka'tu rapamata'karykatake.”

Jesus 'wa tyjumy ety awongary25 Moro jako enapa Jesus wyka'po:

“Papa, kapu, nono Jopotory, poto meajety sawongaje morokon ynekarity'sanotykon unemy'san poko o'wamo'karon otyuku'namon omepa'san wyino, uku'po'sanpoko te o'wa mo'karon sikyi'non 'wa.26 A'a, papa, moro wara iru'pa oty topojeo'wa man.

27 “Pa'poro oty yryi yjumy yjainaka.Amy pairo kari'na mo'ko ymunanoanukuty'pa man. Mo'ko jumynano rotenkynuku'san. Amy pairo kari'na enapamo'ko jumynano anukuty'pa man. Mo'koymunano roten kynuku'san. Mo'ko i'waenepory 'se mo'ko ymunano waitopoenapa kynuku'san.

28 “O'toko 'ne y'wa, pa'poro awosinpangon otykon naki'marykon. Awu

karemapota'ton. 29 Moro ynyry otyarotopo anundoko. Y'wa omepapotoko.Yturu'po irombo pyi'me'ke man. Po'powatapoja. Aja'karykon 'wano me oremanomepota'ton. 30 Moro ynyry oty arotopoirombo tupi me waty man. Moro anaro-rykon me ynyry sawo'ne man.”

12Jesus moro Sabbat tauro'po eneporyEnapyry a'mo'po i'waine. 1Moro jako ro

amy otare'matopo kurita Jesus kyny'sakonmorokon awasi paty ta. Irombo mo'karoninemeparykon kumyry'san. Morokonwonatopo epery potyry a'mo'po i'waine.

2 Moro ene'po mero mo'karon Farisewyka'san Jesus 'wa: “Eneko! Morootare'matopo kurita ta tykapymy watyoty ka'saton mo'karon anemeparykon!”3 Jesus wyka'po te i'waine: “Awe'i'sanporo o'to mo'ko David we'i'po anerupa'pamandon, moro kumyno ta ta'ta mo'karonta'sakarykon maro? 4 Moro Tamusi autytaka tywo'my tywaije man. MorokonTamusi embata yry'san perere tana'sei'waine tywaine man. Morokon perereenapyry waty i'wa tywaije man, mo'karona'sakarykon 'wa waty enapa. Mo'karonTamusi pokonokon 'wa roten te morokonperere enapyry tywaije man.

5 “Moro omenano karetary ta ka'tuanerupa'pa mandon onewara mo'karonTamusi pokonokon 'wa tamendorykonpyndo moro Tamusi auty ta morootare'matopo kurita yja'wangary?

6 “Wykaje te o'waine: amy Tamusi autyko'pono ero poman. 7O'to tauro'pome eroauranano wairy ukutyry manombo rypotywaije o'waine man: ‘Kari'na 'wa kotanoenery 'se wa. Tywomy tnomyn 'se'pa 'wa.’.Moro ukuty'pomboto o'waine, u'tano'nonu'ta oty anyry'pa maitoryine. 8 Mo'kokari'na ymuru irombo moro otare'matopokurita jopotory me man.”

Moro otare'matopo kurita amy kura'mary9 Irombo moro wyino Jesus wyto'po.

Moro iwomepato'kon auto taka iwo'my'po.11:20 Lukas 10:13-15 11:21 Jesaja 23:1-18, Ezechiël 26:1–28:26, Joel 3:4-8, Amos 1:9-10, Zacharia 9:2-4 11:23

Jesaja 14:13-15, Genesis 19:24-28 11:24 Mateus 10:15, Lukas 10:12 11:25 Lukas 10:21-22 11:27 Johanes 3:35,Johanes 1:18, 10:15 11:29 Jeremia 6:16 12: Markus 2:23-28, Lukas 6:1-5 12:1 Deuteronomium 23:25 12:31 Samuel 21:1-6 12:4 Levitikus 24:9 12:5 Numeri 28:9-10 12:7 Mateus 9:13, Hosea 6:6 12:9 Markus3:1-6, Lukas 6:6-11

Mateus 12:10 17 Mateus 12:3510 Moro ro po amy ainamiriri'ta'pokynakon. Irombo Jesus emendoto'manepoto'me ty'waine, iwoturupo'san i'wa:“Iru'pa nanmoro otare'matopo kurita amyje'tum pan kura'mary?” 11 Jesus wyka'poi'waine: “Amy otare'matopo kurita o'winamy ara'nanokon eky kapara woma'pototopona taka, anika'pa naitan? 12 Kaparako'po 'kare kari'na e'i'pa nan. Iro kero moro otare'matopo kurita aja'sakarypoko iru'pa awairy man.” 13 Iromboika'po mo'ko wokyry 'wa: “Ajainaryityngako!” Irombo moro tainary tynga'poi'wa. Irombo iru'pa rapa moro ainarywe'i'po moro atoneno wara.

14 Irombo tywepa'ka'sanmeromo'karonFarise worupa'san ase'wa one wara Jesuswory man poko.

15 Moro ukuty'po mero ty'wa, Je-sus womima'po moro wyino. Pyi-manokon kari'na apyimy 'wa iwekena'po.Pa'poro je'tun pangon kura'ma'san i'wa.16 E'mapoty'san te imero i'wa takarorypona. 17 Iwara ro ero Tamusi au-ran uku'ponenymbo Jesaja nekarity'powo'kapy'po:18 Enetoko. Mo'se mo'ko ynapo'i'po

ypyitory. Sipynaje. Yja'karyapokupe man. Yja'kary itu'ponakasytake. Kari'na poko a'wembonoauranano yry man ekarotani'waine. 19Asauranaka'pa kynaitan.Iko'tapoty'pa kynaitan. Aurananeta'pa kari'na kynaitan omakonta. 20 Waruma wotamboty'poanipyty'ka'pa kynaitan. Kororetaka'mukepyry ane'wu'ka'pa kynai-tan. Moro wara kynaitan moroa'wembono auranano 'wa pa'porooty y'mondory 'wa ro. 21 Mo'komomo'tan ro kari'na.

One wara Jesus 'wa ewa'rumy momary22 Irombo amy takyrenwokyry enepy'po

i'waine I'wa. Mo'ko ro enu'pa, erupo'paenpa kynakon. Irombo iru'pa rapa yry'poi'wa. Aurana'po rapa. Oty ene'po rapa i'wa.23 Pa'poro kari'na apyimykon enuta'sanimero. Ika'san: “Mo'ko David parymbokapyn mo'se nan?” 24 Moro eta'po

mero mo'karon Farise wyka'san: “Mo'koewa'rumy tamuru Be'elsebul pori'tory taroten mo'karon ewa'rumy momanon.”

25 “Jesus 'wa te iwonumengarykonukuty'po. Ika'po i'waine: “O'win e'i'paamy nono undymanamon a'ta, moro nonoundymary kynotany'matan. O'win e'i'paamy aitopo ponokon, amy auto tanokona'ta, tywairy taro waty moro aitopo, moroauto pai kynaitan. 26 Satan 'wa Satanmomary jako, mo'karon Satan nundymarytanokon o'win e'i'pa mandon. One waranoro ko mo'karon tynundymary tanokonundymatan? 27 Y'wa mo'karon ewa'rumymomary jako Be'elsebul pori'tory ta, nokypori'tory ta ko mo'karon apyitorykon ni-momaton? Iro ke romo'karon apyitorykona'wembono auranano yta'ton apokoine.28 Tamusi a'kary pori'tory ta mo'karonewa'rumy momary jako te y'wa, moroTamusi nundymary tywo'se terapa mano'waine. 29 One wara ko amy pana'pynkari'na auty taka tywo'myry taro amynaitan morokon otyry mona'toto'me,mo'ko pana'pyn animy'pa na'nen ta'ta?Imy'poto te ty'wa, morokon auty tanokonmona'tory taro kynaitan. 30 Mo'ko ymaroe'i'pa aitoto yjenono'nen me man. Mo'koymaro a'nano'to'pa aitoto aripa'to man.

31 “Iro ke ro wykaje o'waine: pa'porokari'na yja'wanykonymbo, ukuty'pa 'neroten yja'wan me o'to ika'san tywo'karytaro man. Mo'ko Tamusi a'kary ejunenyja'wanymbo te o'ka'pa kynaitan. 32Mo'kokari'na ymuru poko yja'wan me orupatotoyja'wanymbo ty'wo'kary taro man. Mo'koTamusi a'kary poko yja'wan me orupatotoyja'wanymbo te o'ka'pa kynaitan moroeromeno nono tu'po, moro aireno nonotu'po enapa.

33 “Iru'pa amy wewe a'ta, moro eperyenapa iru'pa man. Yja'wan me amywewe a'ta, moro epery enapa yja'wanme man. Wewe uku'san kari'na eperypoko. 34 Yja'wangonymbo 'ne roten, onewara ko amyjaron yja'wan me aitononiru'pa o'to awykarykon taro maita'ton?Moro kari'na turu'po tano wotakamaryirombo indary wyino kyno'san. 35 Mo'ko

12:11 Lukas 14:5 12:18 Jesaja 42:1-4 (LXX) 12:22 Markus 3:20-30, Lukas 11:14-23 12:24 Mateus 9:34, 10:2512:30 Markus 9:40 12:32 Lukas 12:10 12:33 Mateus 7:20, Lukas 6:44 12:34 Mateus 3:7, 23:33, Lukas 3:7,

Mateus 15:18, Lukas 6:45

Mateus 12:36 18 Mateus 13:6iru'pyn kari'na moro kurano je'ny wyinokurangon otykon pa'kanon. Mo'koyja'wan kari'na ko'wu moro tyja'wanyje'ny wyino yja'wangon otykon pa'kanon.36 Wykaje te o'waine: pa'poro yja'wan metykato'konymbo poko kari'nawosaijomarykynaitan moro a'wembono aurananoytopo kurita. 37 Awykato'pombo pokoro irombo a'wembono auranano yta'tonapoko, iru'pyn taka ajyto'me, yja'wan takaajyto'me pai.”

Mo'karon kapu nenepory oty enery 'sangon38 Irombo amykon Tamusi kare-

tary uku'namon, amykon Farise enapawyka'san i'wa: “Amepanen, amy kapuwyinono oty 'nare enepoko na'na 'wa.”

39 Jesus 'wa ejuku'san: “Yja'wangonkari'na, taporitonokon nonamon kari'naenapa amy kapu wyinono oty enery 'semandon. Amy anene'pa te kynaita'ton.Mo'ko Tamusi auran uku'ponenymbo Jonapo roten te no'po'sen. 40 Oruwa kurita,oruwa koko mo'ko woto tam'po'koryuwembo ta Jona we'i'po wara enapairombomo'ko kari'na ymuru oruwa kurita,oruwa koko moro nono koro'na kynaitan.

41 “Moro a'wembono auranano yry jako,mo'karon Ninive ponokon kynawonda'tonmo'karon eromenokon kari'na maro.Mo'karon Ninive ponokon ro kynemen-dota'ton imero. Mo'karon Ninive ponokonwaty Tamusi 'wa tywotu'ma tywaijenandonmoro Jona auran poko. Ero po koreJona ko'pono 'ne ka'tu rapa na. 42 Moroa'wembono auranano yry jako, mo'ko ijarypono woryi jopoto kynawondan mo'karoneromenokon kari'na maro. Mo'ko woryiro kynemendota'ton imero. Mo'ko woryiwaty tywo'se nan ero nono y'maty'powyino Salomo wonumengapory eta. Eropo kore Salomo ko'pono 'ne ka'tu rapa na.”

Tywaitopombo 'wa akywano weramary43 “Amy yja'wan akywano wom-

imapoto mo'ko tynaki'marymbo wyino,tywotare'matopo upi kyny'san ipononoaito'kon taka. Amy anepory'pa tywe'i'potote 44 kynganon: ‘Weramatake rapa moro

yjautymbo 'wa.’ Irombo tytunda'popo, moro tywaitopombo epojan itary'pa,ta'me, sara'me. 45 Irombo kyny'san rapaoko-to'ima noro amykon tyko'ponokonyja'wangon akywano aije. Irombokyno'myjaton, moro po tywaito'ko'me.Iwara mo'ko wokyry yja'wan me 'ne ka'turapa kynaijan moro koromo tywe'i'poko'po. Mojan eromenokon yja'wangonkari'na epotan enapa moropan oty.”

Jesus omorykon46 “Mo'karon kari'na apyimykon

'wa auranary jako noro, mo'ko Jesussano tunda'po mo'karon ipiryjan maro.Enery 'se kynatokon. Kurando ky-naimomo'satokon. 47 Irombo amy wyka'poI'wa: “Asano, apiryjan kurando mandon.Ajenery 'se mandon.” 48 Mo'ko torupa-nenymbo 'wa te Jesus wyka'po: “Noky koysano me nan? No'kan ko ymeseku'sanme mandon?” 49 Tainary ke mo'karontynemeparykon ekarity'san i'wa. Ika'po:“Mojan te ysano me, ymeseku'san memandon. 50 Mo'ko kapukon tano yjumynisanory wara aitoto ro ypiry me man,yjenauty me man, ysano me enapa man.”

13Mo'ko maina pokono

1 Moro noro kurita Jesus wepa'ka'po.Moro parana esi'wo iwotandy'mo'po.2 Pyime imero mo'karon kari'nawota'nanopy'san i'wa. Iro ke ro amykurijara ta iwotandy'mo'po. Mo'karonata'nanopy'san mapo kynatokon.

3 Irombo Jesus 'wa pyime otykonekarity'san onumengato'kon aurananoke. Ika'po i'waine: “Epanamatoko!Amy maina pokono o'ponje kyny'san.4 Moro iwo'pomyry jako ro, a'si 'koamykon inipomyry epy kyno'pa'san omaesi'wo. Irombo mo'karon tonoro ena'sekyno'saton.

5 A'si 'ko enapa amykon kyno'pa'sanmoro topu pan nono tu'ponaka. Moropo iko'po 'ne 'ne sakau waty man. O'winwytory kynatytanon, ipyimy'ma morosakau wairy ke. 6 Weju wepa'ka'po mero

12:38 Markus 8:11-12, Lukas 11:29-32 12:38 Mateus 16:1, Markus 8:11, Lukas 11:16 12:39 Mateus 16:4, Markus8:12 12:40 Jona 1:17 12:41 Jona 3:5 12:42 1 Koningen 10:1-10, 2 Kronieken 9:1-12 12:43 Lukas 11:24-2612:46 Markus 3:31-35, Lukas 8:19-21 13:1 Markus 4:1-9, Lukas 8:4-8 13:2 Lukas 5:1-3

Mateus 13:7 19 Mateus 13:25te, asiny kynikoro'kanon. Imi'pa tywairyke, kynajutanon.

7 “Amykon enapa takyramon itupu patyta kynopa'san. Irombo moro takyramonitupu atytary moro wonatopo wojan.

8 “Amykon kyno'pa'san iru'pyn nonotu'ponaka. Amykon kynepetanonainatone-kari'name, amykonymbo oruwa-kari'name, amykonymboo'win-kari'nameitu'ponaka ainapatoro. 9Mo'ko typanakennepanaman.”

10 Irombo mo'karon inemeparykonwopy'san I'wa. Ika'san: “O'tono'me koonumengato'kon auranano mekari'sani'waine?” 11 Irombo ejuku'san i'wa:“Amyjaron moro Tamusi nundymary pokotamorepa mandon, mo'karon kapyn te.12 Mo'ko totyken 'wa irombo otykonyta'ton. Ekosa ro oty kynotakamatan.Mo'ko otypyn wyino te otyrykonymbopinata'ton. 13 Iro ke ro onumengato'konauranano sekari'sa i'waine. Kyno'po'satonro rypo irombo. Otymbo ro anene'pate mandon. Kynepanamaton ro rypo.Otymbo ro aneta'pa te mandon. 14 Mojanro ero Tamusi auran uku 'ponenymboJesaja wyka'po ka'pojaton:“Mepanamata'ton ro rypo apanarykon

ke. Otymbo ro aneta'pa temaita'ton. Mo'po'ta'ton ro rypoajenurukon ke. Otymbo roanene'pa te maita'ton. 15 Mojankari'na turu'san tyja'nata man.Tywepanapu'to mandon. Ty-wonupu'to mandon. Iwara tanu-rukon ke oty anene'pa mandon.Typanarykon ke oty aneta'pamandon. Ituru'san oty anukuty'paman. Tamamyrykon anu'ma'pamandon, tywekura'mapoto'ko'mey'wa.

16 “Amyjaron, sara'me 'ne morokonajenurukon ajypojaton. Oty enepojatonirombo o'waine. Sara'me 'ne morokonapanarykon ajypojaton. Oty etapojatonirombo o'waine. 17 Ita'ro pore, pyimeTamusi auran uku'ponamonymbo irombo,tamamboramon enapa morokon anen-erykon otykon enery 'se rypo tywaije

mandon. Anene'pa te tywaije mandon.Morokon anetarykon otykon etary 'seenapa rypo tywaije mandon. Aneta'pa tetywaije mandon.

18 “O'to tauro'po me moro mainapokono poko ynekarity'po onumengatopoauranano wairy etatoko.

19 “Morokon oma esi'wo o'papy'sanwonatopo epy wara mo'karon ero waraaitonon mandon: Moro Tamusi nundy-mary ekary etaton. O'to tauro'po mete moro oka wairy anukuty'pa mandon.Irombo mo'ko yja'wan kyno'san. Moroituru'san ta o'papy'san mona'tojan.

20 “Morokon topu pan nono tu'ponakao'papy'san wonatopo epy wara mo'karonero wara aitonon mandon: O'win wytoryTamusi auran ewa'maton, eta'po meroty'waine. 21 Ituru'san ta te atandy'mo'paman. Ko'i roten Tamusi amyikaton.Moro Tamusi auranymbo upu'po meawosin pangon otykon 'wa toporykon jako,ta'sakarykon 'wa tykota'marykon jako pai,o'win wytory kynomaton.

22 “Morokon takyramon itupu paty tao'papy'san wonatopo epy wara mo'karonero wara aitonon mandon: Tamusi au-ranymbo etaton. Irombo te pyime nonotu'ponokon otykon poko kynonumenga-ton. Pyrata kynemu'maton. Iwara te moroTamusi auranymbo epeta'pa kyniromo'sanituru'san ta.

23 “Morokon iru'pyn nono tu'ponakao'papy'san wonatopo epy wara mo'karonero wara aitonon mandon: Moro Tamusiauranymbo etaton. O'to tauro'po meiwairy uku'saton. Irombo kynepeta-ton, amykonymbo ainatone-kari'name, amykonymbo oruwa-kari'na me,amykonymbo o'win-kari'na me itu'ponakaainapatoro.”

Amykon rapa onumengato'kon auranano24 Amy rapa onumengatopo auranano

ekarity'po Jesus 'wa i'waine. Ika'po:“Moro Tamusi nundymary amy tymainaryta iru'pyn wonatopo epy pyryrykanenkari'na wara man. 25 Mo'karon kari'nawo'nykyry jako, mo'ko ijenono'nenkyno'san. Itupu epyryry pyryrykanonmoro awasi paty ta. Irombo kyny'sanmoro

13:10 Markus 4:10-12, Lukas 8:9-10 13:12 Mateus 25:29, Markus 4:25, Lukas 8:18, 19:26 13:14 Jesaja 6:9-10(LXX) 13:16 Lukas 10:23-24 13:18 Markus 4:13-20, Lukas 8:11-15

Mateus 13:26 20 Mateus 13:48wyino. 26Moro awasi atytary jako, epetaryjako, moro itupu enapa kynatytanon.27 Irombo mero mo'ko maina aporemypyitorykon kyno'saton i'wa. Kyngatoni'wa: ‘Jopoto, iru'pyn wonatopo epy kapynamainary ta mipyryrykan? One wara koiro ke itupu pe nan?’ 28 Kynganon i'waine:‘Amy yjenono'nen 'wa moro wara tyjeman.’ 29 Irombo mo'karon ipyitorykonkyngaton i'wa: ‘Na'na wytory 'se iro keman moro itupu yna?’ Kyneju'saton:‘Uwa. Ijako irombo moro itupu nary tamoro awasi mungata'ton. 30 Oro okororonatytan moro awasi potyry 'wa ro. Moroawasi po'topo kurita wykatake mo'karonipo'namon 'wa: “Moro itupu 'ne ka'tuinatoko. Tamororo'ke pai imypo'toko,mikoro'kato'se me. Irombo moro awasia'nano'toko moro ikura'matopo taka.” ’”

31 Amy rapa onumengatopo aurananoekarity'po Jesus 'wa i'waine. Ika'po:“Moro Tamusi nundymary amy ty-mainary ta kari'na nipomyry wonatopoepy'po'membo 'ko wara man. 32 Morowonatopo epy'po ro irombo ro ko'waronomoro man. Atyta'ma'poto te, poto mekynaijan pa'poro amykon terapawonatopoko'po. Wewe me kynaijan. Mo'karontonoro tapo'nykon ka'saton morokoniporirykon poko.”

33 Amy rapa onumengatopo aurananoekarity'po i'wa i'waine: “Moro Tamusinundymary moro perere uwapurotopowara man. Amy woryi 'wa oruwa parapiporomy taka tyry'poto, pa'poro moroporomy uwapurojan.”

34 Pa'poro morokon otykon ekarity'sanJesus 'wa mo'karon kari'na apyimykon 'waonumengato'kon auranano me. Onumen-gato'kon auranano pyndo anerupa'paineiwe'i'po. 35 Iwara ro ero Tamusi auranuku'ponenymbo nekarity'po wo'kapy'po:Onumengato'kon auranano sipa'katake

yndary wyino. Ero nonowo'kapy'po poro atunemy'pombooty sarykatake.

Jesus 'wa tynemeparykon emepary36 Irombo Jesus 'wa mo'karon kari'na

apyimykon no'san. Auto 'wa ito'po.

Irombomo'karon inemeparykon wopy'sani'wa. Ika'san: “Moro maina tano itupupoko anekarity'po onumengatopo au-ranano ekari'ko na'na 'wa iru'pyn me 'nero.”

37 Ejuku'san i'wa. Ika'po: “Mo'koirupyn wonatopo epy pyryrykanen, mo'kokari'na ymuru mo'ko man. 38 Moromaina, ero nono moro man. Moro irupynwonatopo epy, moro Tamusi nundymarytanokon kari'na mo'karon mandon. Moroitu'pu, mo'karon ewa'rumy wyinonokonkari'na mo'karon mandon. 39Mo'ko itupuepyryry pyryrykanen tyjenono'ken, mo'koewa'rumy tamuru mo'ko man. Morowonatopo potyry, ero nono y'matyry moroman. Mo'karon ipo'namon, Tamusi apo-jongon mo'karon mandon.

40 “Moro itupu a'nanopy'po koro'karywara enapa oty kynaitan ero nonoy'matyry jako. 41 Mo'ko kari'na ymurumo'karon kapu tanokon tapojongonemo'tan. Mo'karon ro moro Tamusinundymary wyino mo'karon yja'wan takata'sakarykon emaponamon, mo'karonyja'wan me ta'sakarykon enanamona'nano'ta'ton. 42 Irombo moro wa'to je'nytaka kynemata'ton. Moro po ro atamono,aijekyno enapa kynaitan. 43 Irombomero mo'karon tamamboramon morotyjumykon nundymary ta weju warataweije kynaita'ton. Mo'ko typanakennepanaman.”

Amykon rapa onumengato'kon auranano44 “Moro Tamusi nundymary amymaina

ta unemy'po karukuri wara man. Moroepojan ro amy kari'na. Irombo kynunen-jan rapa. Ewa'pory pa'poro totyrymboekarama kyny'san. Morombo mero moromaina epeka'san.

45“MoroTamusi nundymary amykuran-gon paraso topurukonymboupinen otykonekaramanen wokyry wara enapa man.46 Irombo amy tapenenymbo paraso top-urumbo epory'poto ty'wa, pa'poro to-tyrymbo ekarama kyny'san. Irombo moroparaso topurumbo epeka'san.

47 “Moro Tamusi nundymary amyparana taka ipapy'po sipi wara man.Pa'poro rotenwoto apyijan. 48A'nopy'poto,mo'karon woto pokonokon kynityngaton

13:31 Markus 4:30-32, Lukas 13:18-19 13:33 Lukas 13:20-21 13:34 Markus 4:33-34 13:35 Ware 78:2

Mateus 13:49 21 Mateus 14:14maponaka. Irombo tandy'po mo'karonkurangonymbo katon kurukurukon taka.Mo'karon yja'wangonymbo pa'saton te.49Moro wara enapa oty kynaitan ero nonoy'matyry jako. Mo'karon Tamusi apojon-gon kynepa'kata'ton. Irombo mo'karonyja'wangon kari'na yta'ton typo mo'karontamamboramon wyino. 50 Irombo morowa'to je'ny taka kynemata'ton. Moro po roatamono, aijekyno enapa kynaitan.

51 “Erokon pa'poro muku'ton?” Ika'sanI'wa: “A'a.” 52 Irombo Jesus wyka'poi'waine: “Iro ke ro pa'poro mo'karonTamusi nundymary ta omepatonon mee'i'san Tamusi karetary uku'namon amytotyry kura'matopo wyino aserynonotykon, penatonon otykon enapa pa'kanenauto jopotory wara mandon.”

Nasaret po Jesus urumenary53 Morokon onumengato'kon auranano

ekarity'ma'san wyino ty'wa, Jesus wom-ima'po moro wyino. 54 Moro tywe-tuwaro'matopombo 'wa tytunda'po mero,mo'karon ta'sakarykon emepa'san i'wamoro iwota'nano'to'kon auto ta. Mo'karonauran etanamon enuta'san imero. Ika'san:“Oje ko moro tywonumengapore ainotopoje i'wa nan? Oje ko morokonpori'tonano topoje i'wa nan? 55 Mo'koauto amynen ymuru kapyn mo'se nan?Maria kapyn isano me nan? Jakobus,Josef, Simon, Judas kapyn ipiryjan menandon? 56 Pa'poro mo'karon enaunanwaty kyra'naine nemanjaton? Oje ko iro kepa'poromorokon otykon topoje i'wa nan?”57 Jesus imero kynere'kojatokon.

Jesus wyka'po te i'waine: “Wararoamy Tamusi auran uku'ponen ety kawoman. Moro iwetuwaro'matopombo poroten te ety awonga'pa man. Mo'karonomorykon ekosa enapa ety awonga'paman.” 58 Tamusi anamyika'pa iwairykonke ro pyime 'ne waty potonon pori'tonanoenepo'po i'wa moro po.

14Mo'ko kari'na etykanen Johanes rombyry

1 Moro jako ro mo'ko jopoto Herodes'wa Jesus ekary eta'po. 2 Irombo mo'karon

typyitorykon 'wa ika'po: “Mo'ko kari'naetykanenymbo Johanes mo'ko man.Iromby'san wyino tawonje rapa man. Iroke ro morokon pori'tonano ita kynemami-nanon.”

3 Mo'ko Herodes 'wa irombo Johanestapyipo tywaije kynakon. Tymypo tywaijei'wa kynakon. Taru'kapo tywaije i'wakynakon yja'wangon kari'na aru'katopotaka, mo'ko typiry Filipus pytymbo Hero-dias upu'po me. 4 Johanes wykatopomboirombo tywaije kynakon Herodes 'wa:“Mo'ko woryi maro kapyn awairy man.”5 Herodes Johanes wory 'se rypo tywaije

kynakon. Mo'karon kari'na apyimy ponate tanarike kynakon. Tamusi auranuku'ponenme irombo Johanes enejatokon.

6 Mo'ko Herodes 'wa moro tywom-atopombo kurita ewa'mary jako te,mo'ko Herodias emyiry uwa'po mo'karonejuku'san 'wa. Herodes apokupe imerokynakon. 7 Iro ke ro Tamusi ety ejatory taika'po i'wa: “Moro y'wa awoturupotopooty ro sytake o'wa.” 8 Irombo tysano'wa tapokuma'po ke, mo'ko amyija'kowyka'po: “Mo'ko kari'na etykanen Johanesupu'pombo ene'ko y'wa amy apo'nytu'po.”

9 Kata'mato mo'ko jopoto we'i'po.Ise'me te mo'ko amyija'ko woturupotopoyry man ekarity'po i'wa, Tamusi etyejatory ta, mo'karon endametonon netaryme enapa taurana'po ke i'wa. 10 Moroyja'wangon kari'na aru'katopo ta ro Jo-hanes u'kapo'po i'wa. 11Amy apo'ny tu'pomoro upu'pombo enepy'po mero, mo'koamyija'ko ainaka ypo'po i'wa. Irombomo'ko amyija'ko 'wa tysano 'wa aro'po.12 Morombo mero mo'karon Johanesnemeparykon wopy'san moro ekepy'poaije. Unemy'po i'waine. Morombo wyinoito'san Jesus 'wa ekari'se.

Mo'karon ainatone dusun kari'na upary13Moro eta'pomero ty'wa, Jesuswyto'po

kurijara ta moro wyino, amy iponomynaitopo 'wa, o'win upu'po tywaito'me. Moroeta'po mero ty'waine, mo'karon kari'naapyimykon 'wa iwekena'po typupurukonpoko,morokon tywaito'konwyino. 14Moro

13:53 Markus 6:1-6, Lukas 4:16-30 13:57 Johanes 4:44 14:1 Markus 6:14-29, Lukas 9:7-9 14:3 Lukas 3:19,2014:4 Levitikus 18:16, 20:21 14:13 Markus 6:30-44, Lukas 9:10-17, Johanes 6:1-14

Mateus 14:15 22 Mateus 15:3kurijara wyino tywo'ka'po mero, mokykari'na wota'nanopy'san ene'po Jesus'wa. Ikotanorykon ene'po i'wa. Mo'karonira'nanokon je'tun pangon yry'san i'wairu'pa rapa.

15 Koine 'ne iwe'i'po mero mo'karoninemeparykon wopy'san I'wa. Ika'san:“Ero aitopo ipono'ma man. Koine 'neterapa man. Mo'karon kari'na apy-imykon emo'toko rapa, tareparykon manepeka'to'se me morokon sengenokonaito'kon ta.” 16 Jesus wyka'po te i'waine:“Itorykon kapyn man. Amyjaron te upa-toko.” 17 Irombo ika'san I'wa: “Ainatoneroten perere na'na ekosa man, oko wotomaro.” 18 Jesus wyka'po i'waine: “Ene'tokoy'wa.”

19 Irombo mo'karon kari'na apyimykonandy'mopo'san i'wa itupu tu'po. Morokonainatone perere, mo'karon okonokonwoto anumy'san i'wa. Tamusi etyawonga'po i'wa. Irombo mero morokonperere y'sakapoty'san i'wa. Irombomo'karon tynemeparykon 'wa yry'sani'wa, mo'karon kari'na apyimykon up-ato'me i'waine.

20 Pa'poro iwendame'san. Pa'poroiwaime'san. Irombo ainapatoroitu'ponaka oko kurukuru morokon arepaakosinykonymbo amo'i'ky'san i'waine.21 Mo'karon endame'san wokyryjanainatone dusun iwairy taro kynatokon.Woryijan, pitanikon enapa te tywendamekynatokon.

Jesus wytory tuna tu'po22 Irombo o'win wytory Jesus 'wa

mo'karon tynemeparykon wyry'ka'san,iwotaru'kato'ko'me kurijara taka, tuwapoitoto'ko'me koposenaka. Mo'karonkari'na apyimykon emokyry 'se rapakynakon aseke ro. 23 Mo'karon kari'naemoky'ma'san mero ty'wa, moro wypytu'ponaka ito'po, o'win 'ne Tamusi 'watauranato'me. Iko'mamy'poto, o'winupu'po moro po kynakon. 24 Moro jakomoro kurijara ty'se* terapa mapo wyinokynakon. Parana yja'wan me imero morokurijara yjakon. Pepeito po'ponaka irombokyny'sakon.

25 Irombo tuna tu'po Jesus wyto'pomo'karon tynemeparykon epoje, koko,emamyry jako. 26 Moro tuna tu'poitory ene'po mero ty'waine, mo'karoninemeparykon wety'ka'san. Ika'san: “Amyakatombo mo'ko man”. Enarirykonwotaikapoty'san. 27 O'win wytory te Jesusaurana'po i'waine. Ika'po: “Aturu'sanapyitoko! Awu te wa! Kytety'katon!”

28 Petrus 'wa te ejuku'po. Ika'po:“Amoro me ro aja'ta, kaiko y'wa,ywo'to'me o'wa tuna tu'po.” 29 Jesuswyka'po i'wa: “O'ko 'ne iro ke!” IromboPetrus wo'ka'po moro kurijara wyino.Ito'po tuna tu'po Jesus 'wa. 30 Moropepeito pori'tory 'wa tywo'poty'po merote, iwety'ka'po. Tywotu'mukury meroiko'ta'po: “Jopoto! Kapano'ko!” 31 O'winwytory Jesus 'wa tainary tynga'po. Petrusapo'i'po i'wa. Ika'po i'wa: “Oty anamyika-poropyn! O'tono'me ko oko aturu'pomyryi?” 32 Irombo moro kurijara takaiwotaru'ka'san mero, moro pepeitomboyity'na'po imero. 33 Mo'karon kurijarata aitonon wokunama'san ipo'ponaka.Ika'san: “Iporo ro Tamusi ymuru amoromana.”

Genesaret po je'tun pangon kura'mary34 Atonenaka tywepato'san mero,

moro Genesaret yinonory 'wa itunda'san.35 Jesus ukuty'po mero ty'waine, mo'karonmoro ponokon 'wa oka aripapy'po pa'poromoro wyinonokon aito'kon ta. Irombopa'poro je'tun pangon enepy'san i'waineI'wa. 36 Iwe'pima'san i'wa, iwo'mysese'wuru roten y'tu'kato'me ty'waine.Pa'poro mo'karon i'tu'kanamonymbowe'i'san iru'pa rapa.

15Mo'karon uwapoto'san wykato'kon

1 Irombo Jerusalem wyino amykonFarise wopy'san amykon Tamusi karetaryuku'namon maro Jesus 'wa. Ika'san i'wa:2 “O'tono'me ko mo'karon anemeparykonmo'karon uwapoto'san wykato'konymbowara e'i'pa nandon? Asainaty'pa korenendamejaton, ran!” 3 Ejuku'san i'wa:“Amyjaron rapa, o'tono'me ko moro

14:22 Markus 6:45-52, Johanes 6:16-21 * 14:24 Moro Griek auran ta no Tamusi karetary ta moropo tymero man:stadiën. O'win stadie 185m man. 14:34 Markus 6:53-56 15:1 Markus 7:1-13

Mateus 15:4 23 Mateus 15:31Tamusi wykatopombo memapojatonmorokon anapyirykon uwapoto'sanwykato'konymbo 'wa? 4 Tamusi irombotyka man: ‘Ajumy, asano inendoko. Mo'kotyjumy, tysano ejunen rombyry man.’5 Amyjaron te mykaton: ‘Amy wykaryjako tyjumy 'wa, tysano 'wa pai: ‘Pa'poroajepano'to'konmanomboy'wa, Tamusi 'wasyryi,’ 6mo'kopan 'wa tyjumy, tysano nen-dory kapyn noroman.’ Moro wara romoroTamusi wykatopombo mirupomangapo-jaton morokon anapyirykon uwapoto'sanwykato'konymbo 'wa. 7 Tonapiramon 'neroten, iporo imero mo'ko Tamusi auranuku'ponenymbo Jesaja ero wara apokoinetyka man:8 “Mojan ero ponokon yjety awongaton

tyndarykon ke roten. Ituru'sante tyse man ywyino. 9 Typoroten moro yjety awongaton. Mo-rokon kari'na emepato'kon i'waine,kari'nawykato'konymbo rotenmo-rokon man.”

10 Irombo mo'karon kari'na apyimyko'ma'po mero ty'wa, Jesus wyka'poi'waine: “Epanamatoko y'wa. Uku'tokoo'to ywykary. 11 Amy pairo indary takao'mytoto oty kari'na anany'ma'pa man.Moro indary wyino o'toto oty te kari'naany'manon.”

12 Irombo mo'karon inemeparykonwopy'san I'wa. Ika'san: “Mo'karon Fariseere'ko'san muku'san moro awykatopombo'wa?” 13 Irombo ika'po i'waine: “Pa'poromo'ko kapu tano yjumy nipomy'torymbotungamy moro man. 14 Ipokoine kytaiton.Enu'non aronamon enu'non mo'karonmandon. Enupyn 'wa enupyn arory jako,okororo kynomata'ton amy nono atorytaka.”

15 Petrus 'wa te Jesus ejuku'po: “Moroonumengatopo auranano iru'pynmena'na'wa ekari'ko.” 16 Ika'po te: “Amyjaronro rypo ka'tu onumenga'pa mandon?17 Anukuty'pa mandon pa'poro morokonyndanano taka o'mytonon otykon wytoryuwembonano taka, irombo amy oje terapakurandonaka rapa iwopyry? 18 Moroindary wyino o'toto oty te ituru'po wyino

kyno'san. Moro ro kari'na any'manon.19Moro ituru'powyino ro irombo kyno'sanyja'wan onumengano, kari'na wory,taporitonone aino any'mary, wararowokyry, woryi maro aino, maname aino,tonapire aino, Tamusi ejuru. 20 Morokonotykon ro kari'na any'manon. Asainaty'paendameno te kari'na anany'ma'pa man.”

Mo'ko Kana'an ponombo woryi21 Irombo Jesus wyto'po moro wyino.

Iwomima'po moro Tyrus yinonory 'wa,moro Sidon yinonory 'wa enapa. 22 Iromboamy Kana'an ponombo woryi wepa'ka'po.Iko'ta'po i'wa: “Jopoto, David parymbo,ykotanory eneko! Yjemyiry takyre man.Kynota'karykanon imero.” 23 Jesus we'i'pote anejuku'pa pairo. Irombo mo'karoninemeparykon wopy'san i'wa. Ika'san:“Emo'ko rapa mo'ko woryi. Kywena'santa tyko'tapotyry ene'san.” 24 Ika'poeju'to'ko'me: “Tomo'se wa mo'karonutapy'san kapara waranokon Israel pa-janymbo 'wano me roten.” 25 Mo'koworyi wopy'po te i'wa. Ipo'ponaka iwoku-nama'po. Ika'po: “Jopoto, kapano'ko.”26 Jesus 'wa te ejuku'po: “Yja'wan me manmo'karon pitanikon ereparymbo pinary,mo'karon pero upato'me ike.” 27 Mo'koworyi wyka'po te: “Iwara ro rypo man,Jopoto. Mo'karon pero enapa te taparawyino opapy'san taporenjan erepary pis-ara'san ena'saton.” 28 Irombo mero Jesuswyka'po i'wa: “Woryi, moro o'wa Tamusiamyikary poto me man. Anisanory wararo o'wano me oty no'ka'nen.” Morombowyino iru'pa rapa mo'ko emyiry kynakon.

Okupa'en dusun ata'nanopy'san upary29 Irombo moro wyino Jesus wyto'po.

Moro Galilea tano tuna juwemboryesi'wo ito'po. Moro wypy tu'ponakaiwonuku'po. Moro po ro iwotandy'mo'po.30 Irombo pyime imero kari'na apyimykonwopy'san i'wa. Iwajakuta'san, enu'non,atamemy'san, erupo'non, pyime noroamykon terapa je'tun pangon enepy'sani'waine i'wa. Ipupuru po roten enytoka'sani'waine. Irombo iru'pa rapa yry'san i'wa.31Mo'karon kari'na apyimy enutano'po'poimero erupo'nonymbo auranary 'wa,

15:4 Exodus 20:12, Deuteronomium 5:16, Exodus 21:17, Levitikus 20:9 15:8 Jesaja 29:13 (LXX) 15:10 Markus7:14-23 15:14 Lukas 6:39 15:18 Mateus 12:34 15:21 Markus 7:24-30

Mateus 15:32 24 Mateus 16:13iru'pa rapa atamemy'sanymbo we'i'san'wa, iwajakuta'sanymbo wytopotyry'wa, enu'nonymbo 'wa oty enery 'waenapa. Irombomo'karon Israel pajanymbotamusiry ety awonga'po i'waine.

32 Irombo Jesus 'wa mo'karon tyne-meparykon ko'ma'san ty'wa. Ika'po:“Mo'karon pyimano kari'na kotanoryseneja. Oruwa kurita terapa yjekosamandon erepa'mambo. Uwembotary'paemokyrykon 'se'pa rapa wa. Ijakoirombo oma ta kynirupomanda'ton.”

33 Irombo mo'karon inemeparykonwyka'san I'wa: “Oje ko arepa kysepota'tonmojan pyimanokon kari'na waimeto'me,ero iponomyn po?” 34 Jesus wyka'poi'waine: “O'toro perere ko ajekosainenan?” Ika'san: “Oko-to'ima perere,amykon woto'makon maro.” 35 Morombomero mo'karon pyimano kari'na 'waika'po, nono tu'po iwotandy'moto'ko'me.36 Irombo morokon oko-to'imanokonperere anumy'san i'wa, mo'karon wotomaro. Tamusi ety awonga'po i'wa. Mo-rombo mero i'sakapoty'san i'wa. Irombomo'karon tynemeparykon 'wa yry'sani'wa, mo'karon kari'na apyimykon up-ato'me i'waine. 37 Pa'poro iwendame'san.Pa'poro iwaime'san. Irombo oko-to'imakurukurumorokon arepa akosinykonymboamo'iky'san i'waine. 38 Mo'karon en-dame'san wokyryjan okupa'en dusunkynatokon. Woryijan, pitanikon enapa tetywendame kynatokon.

39 Irombo mo'karon kari'na apyimykonemoky'san mero ty'wa, Jesus wotaru'ka'pokurijara taka. Ito'po moro Magadan yi-nonory 'wa.

16Amy kapu nenepory oty enery 'se aino

1 Irombo mo'karon Farise wopy'sanmo'karon Saduse maro Jesus 'wa.U'kuto'me ty'waine, iwoturupo'san amykapu wyinono oty enepoto'me I'wa.2 Ejuku'san i'wa: “Koine 'ne mykaton:‘Embatary iru'pyn me kynaitan. Kapuirombo tapire na.’ 3 Kokoro mykaton:‘Pari'pe erome kynaitan. Kapu irombo

tuwasakaraije na.’ Kapu enery poko onewara embatary wairy man muku'saton.Amano poko te one wara oty wairy manukutyry mupijaton? 4 Yja'wangon kari'na,taporitonokon nonamon kari'na enapaamy kapu wyinono oty enery 'se mandon.Amy anene'pa te kynaita'ton. Mo'koTamusi auran uku'ponenymbo Jona poroten te no'po'sen.” Morombo meroino'san i'wa. Ito'po.

Oty anukuty'pa Jesus nemeparykon wairy5 Moro koposenaka tywepatorykon

jako, mo'karon Jesus nemeparykon ty-tuwarenge'se kynatokon perere arorypoko. 6 Jesus wyka'po i'waine: “Tuwarokoro aitoko mo'karon Farise 'wa perereuwapurotopo pona, mo'karon Saduse'wa perere uwapurotopo pona enapa.”7 Ase'wa iworupa'san. Ika'san: Moro warakyngano perere anenepy'pa kywe'i'san ke.

8 Moro ukuty'po mero Jesus wyka'po:“O'tono'me ko moro iperere'pa awairykonpoko morupaton ase'wa, oty anamyika-poro'non? 9 Oty anukuty'pa noro ka'tumandon? Muta'katon terapa o'torokurukuru morokon anamo'iky'san arepaakosinykonymbo we'i'san, mo'karonainatone dusun kari'na upa'san wyino mo-rokon ainatone perere ke? 10 Muta'katonenapa terapa o'toro kurukuru morokonanamo'iky'san arepa akosinykonymbowe'i'san, mo'karon okupa'en dusun kari'naupa'san wyino morokon oko-to'ima perereke? 11 One wara ko anukuty'pa mandonperere poko aurana'pa o'waine ywe'i'po?Wykai te o'waine, mo'karon Farise 'waperere uwapurotopo pona, mo'karonSaduse 'wa perere uwapurotopo ponaenapa tuwaro awaito'ko'me!”

12 Irombo mero ko'wu moro perereuwapurotopo pona kapyn tuwaro ty-waito'ko'me ika'po ukuty'po i'waine,mo'karon Farise 'wa kari'na emepatopopona te, mo'karon Saduse 'wa kari'naemepatopo pona enapa.

Petrus 'wa noky me Jesus wairy ekarityry13 Moro Sesarea Filipi yinonory 'wa

tytunda'san mero, mo'karon tyne-meparykon 'wa Jesus woturupo'po:

15:32 Markus 8:1-10 16:1 Markus 8:11-13, Lukas 12:54-56 16:1 Mateus 12:38, Lukas 11:16 16:4 Mateus12:39, Lukas 11:29 16:5 Markus 8:14-21 16:6 Lukas 12:1 16:9 Mateus 14:17-21 16:10 Mateus 15:34-38

Mateus 16:14 25 Mateus 17:5“Noky me ko mo'ko kari'na ymuruekari'saton mo'karon kari'na?”14 Irombo ika'san: “Amykonymbo mo'kokari'na etykanenymbo Johanes mekynekari'saton. Amykonymbo te Eliame kynekari'saton. Amykonymbo rapaJeremia me kynekari'saton, amy Tamusiauran uku'ponenymbo me pai.” 15 Iromboika'po i'waine: “Amyjaron rapa, noky meko kakari'saton?” 16 Simon Petrus 'waejuku'po. Ika'po i'wa: “Mo'ko Mesiasamoro mana, mo'ko nurono Tamusiymuru.” 17 Eju'to'me Jesus wyka'po:“Sara'me 'ne janon maitake amoro, SimonBarjona. Kari'na 'wa kapyn irombomoro takari'se man o'wa, mo'ko kapukontano yjumy 'wa te. 18 Awu enapa nokyme awairy sekari'sa. Petrus* amoromana. Moro topu tu'po ro mo'karonywyinonokon auty samytake. Moropori'tory amono'ke ro moro iromby'sanwaitopo kynaitan. 19 Morokon Tamusinundymary ra'kererykon sytake o'wa. Eronono tu'po animy'po oty kapu ta tymykynaitan. Ero nono tu'po animboka'po otykapu ta tymboka kynaitan.”

20 Irombo mero mo'karon tyne-meparykon 'wa ika'po, amy 'wa pairomo'ko Mesias me tywairy anekarity'paiwaito'ko'me.

Jesus 'wa tyrombyry man ekarityry21 Morombo wyino Jesus 'wa Jerusalem

'wa tytorymanekarityry amo'pomo'karontynemeparykon 'wa. Onewara mo'karonuwapoto'san 'wa, mo'karon Tamusipokonokon jopotorykon 'wa, mo'karonTamusi karetary uku'namon 'wa enapaimero ta'karykapory man, tywory manenapa ekarisakon i'waine. Oruwa kuritatywo'po pa'po me te tawomyry manrapa ekarisakon i'waine. 22 Irombo tePetrus 'wa typo terapa aro'po. Iromboe'mary a'mo'po i'wa. Ika'po: “Tamusiajaijomatan, Jopoto! Moropan oty aje-pory'pa kynaitan.” 23 Jesus wotu'ma'pote. Petrus 'wa ika'po: “Omimako ywyino,

Satan! Kaki'maje! Tamusi 'wa kapyn moroawonumengary man, kari'na 'wa te!”

24 Irombo Jesus wyka'po mo'karontynemeparykon 'wa: “Ywena'po tatywopyry 'se amy a'ta, aseke ty'pokoituwarengepyry man. Ywara enapamoro tywakapuru anumyry i'wa man.Irombo mero iwopyry man ywena'po ta.25 Mo'ko tamamyry aijomary 'san morotamamyrymbo uta'katan. Mo'ko yjupu'pome tamamyry uta'kanenymbo te morotamamyry epotan. 26 Otypan iru'pyn otyepotan ko amy kari'na, pa'poro ero nonotu'pono oty apo'i'poto ty'wa, irombo asekemoro tamamyrymbo uta'ka'poto ty'wa?Otypan oty ytan pai ko moro tamamyryy'petakan me? 27 Mo'ko kari'na ymuruirombo kyno'tan mo'ko tyjumy kuranoryta, mo'karon apojongon maro. Irombomero pa'poro kari'na 'wa oty epemapotanmoro o'to iwe'i'san wararo.

28 “Ita'ro pore, amykonymbo ero poo'po'tonon iromby'pa kynaita'ton poto 'sujopoto me mo'ko kari'na ymuru wopyryenery uwaporo ty'waine.”

17One wara Jesus wairy moro wypy tu'po

1 O'win-to'ima kurita pa'po me Je-sus 'wa Petrus, Jakobus, mo'ko ipiryJohanes aro'san tymaro amy kawonowypy tu'ponaka. Moro po ro a'saka'pakynatokon. 2 Irombo inenerykon meroiwonurima'po. Moro embatary aweita'poweju wara. Moro iwo'my amu'na'poaweinanowara. 3 Irombo Elia wosenepo'poi'waine Moses maro. Jesus maro kynoru-patokon. 4 Irombo Petrus wyka'po Jesus'wa: “Jopoto, ka'ety ero po na'na man.I'se aja'ta, oruwa pataja'makon ero posamytake, o'wa o'win, Moses 'wa o'win,Elia 'wa o'win enapa.” 5 Auranary jakonoro te, amy taweijen kapurutu wopy'poeponakaine. Moro kapurutu wyino roamy auranano wota'po: “Mo'se, ymurumo'se man. Sipynaje. Yjapokupe man.Epanamatoko i'wa.”

16:13 Markus 8:27-30, Lukas 9:18-21 16:14 Mateus 14:1-2, Markus 6:14-15, Lukas 9:7-8 16:16 Johanes 6:68-69* 16:18 Mo'karon Griek auran ta petros tauro'po man: topu. 16:19 Mateus 18:18, Johanes 20:23 16:21 Markus8:31–9:1, Lukas 9:22-27 16:24 Mateus 10:38, Lukas 14:27 16:25 Mateus 10:39, Lukas 17:33, Johanes 12:25 16:27Mateus 25:31, Ware 62:12, Rome 2:6 17:1 Markus 9:2-13, Lukas 9:28-36 17:1 2 Petrus 1:17-18 17:5 Genesis22:2, Ware 2:7, Jesaja 42:1, Mateus 3:17, 12:18, Markus 1:11, Lukas 3:22, Deuteronomium 18:15

Mateus 17:6 26 Mateus 17:276 Moro eta'po mero, mo'karon Jesus

nemeparykon woma'san tombata'po.Iwety'ka'san imero. 7 Irombo Jesuswopy'po i'waine. I'tu'ka'san i'wa. Ika'poi'waine: “Ajawondoko! Kytety'katon!”8 Irombo iwo'poty'san rapa. Jesus rotenene'po terapa i'waine tokosaine.

9 Tywony'torykon jako rapa moro wypywyino, Jesus wyka'po i'waine: “Amypairo kari'na 'wa moro anene'san otykysekari'ton me, mo'ko kari'na ymuruawomyry uwaporo rapa iromby'sanwyino.”

10 Mo'karon inemeparykon wotu-rupo'san i'wa. Ika'san: “O'tono'me komo'karon Tamusi karetary uku'namonnykaton: ‘Elia na'nen kyno'tan.’?”11 Irombo ika'po i'waine: “Elia na'nen rokyno'tan, pa'poro oty yje rapa iru'pa?12 Wykaje te o'waine: Elia tywo'se terapaman. Anukuty'pa te tywaije mandon.Tynisanorykon tyka'se i'waine ty'waijeman imaro. Iwara enapa mo'ko kari'naymuru a'karykapota'ton.” 13 Irombomero ko'wu mo'karon inemeparykon 'waukuty'po mo'ko kari'na etykanenymboJohanes poko torupa'san i'wa.

Amy takyren myre'ko'ko kura'mary14 Mo'karon kari'na apyimykon 'wa

iwopy'san mero, amy kari'na wopy'poJesus 'wa. Ipo'ponaka iwokunama'po.Ika'po: 15 “Jopoto, ymuru kotanory eneko.Tyja'natapo'ke man. Kynota'karykanonimero. O'kapyn wa'to taka, tuna takaenapa kynomanon. 16 Mo'karon ane-meparykon 'wa rypo saroi. Ikura'maryupiton te.” 17 Irombo Jesus 'wa ejuku'po:“Na! Oty anamyika'non pore yja'wangonkari'na, ran! O'toro kurita noro koajekosaine waitan? O'toro kurita noroko ero wara awairykon sapyitan? Mo'komyre'ko'ko ene'toko y'wa.” 18 IromboJesus 'wamo'komyre'ko'ko akyry e'ma'po.Irombo mo'ko akyrymbo wyto'po iwyino.Morombo wyino irupa rapa mo'komyre'ko'ko kynakon.

19 Irombo a'saka'pa Jesus marotywe'i'san mero, mo'karon inemeparykon

woturupo'san i'wa: “O'tono'me ko imo-mary upi na'na?” 20 Ika'po i'waine: “Otyanamyikaporo'non me awairykon ke.Ita'ro pore, amy ko'warono wonatopo epywara rotenmoro o'waine Tamusi amyikarya'ta, irombo moro wypy 'wa awyka'sando:‘Omimako ero wyino mony 'wa terapa!’kynomimatan. Pa'poro o'to awairykontaro maita'ton.” 21 *

22 Irombo moro Galilea po tytopo-tyrykon jako ro, Jesus wyka'po mo'karontynemeparykon 'wa: “Mo'ko kari'naymuru yta'ton mo'karon kari'na ainaka.23Mo'karon ro kyniwota'ton. Oruwa kuritatywo'po pa'po me te kynawondan rapa.”Mo'karon inemeparykon we'i'san imerokata'mato.

Moro Tamusi auty epety24 Moro Kafaraum taka iwo'my'san

mero, mo'karon Tamusi auty epematopoamo'i'namon wopy'san Petrus 'wa. Ika'sani'wa: “Moro Tamusi auty epety anyry'panan mo'ko ajemepanamon?” 25 Petruswyka'po: “A'a, kynyjan.”

Auto 'wa Petrus tunda'po mero, o'toikary uwaporo Jesus wyka'po i'wa:“One wara ko monumenganon, Simon?Noky 'wa ko mo'karon potonon jopotonopemapojaton? Mo'karon typyitorykon'wa, mo'karon typyitorykon ra'nakaamanje opy'san ty'senokon kari'na wa teka'tu?” 26 Petrus wyka'po: “Mo'karontypyitorykon ra'naka amanje opy'santysenokon kari'na 'wa.” Irombo meroJesuswyka'po i'wa: “Mo'karon ipyitorykoniro ke mo'ko tyjopotorykon anepema'pamandon. 27 Mo'karon Tamusi auty epetyamo'i'namon anere'kopo'pa te kytaisen.Kowai ematango moro tuna juwemborytaka. Mo'ko koromo anatoky'po wotoapyiko. Indakapako. Irombo o'win amyamu'nymbo pyrata mepotake. Moro roapyiko, myry'se me mo'karon Tamusiauty epety amo'i'namon 'wa, y'wano me,o'wano me enapa.”

18Noky wairy poto me 'ne

17:10 Maleachi 4:5 17:12 Mateus 11:14 17:14 Markus 9:14-29, Lukas 9:37-43 17:20 Mateus 21:21, Markus11:23, 1 Korinte 13:2 * 17:21 Amykon 'wa ero po tymero man Jesus wyka'po me: “Mo'kopan akywano momarymupija Tamusi 'wa aurana'pa aja'ta, onema'pa aja'ta enapa.” 17:22 Markus 9:30-32, Lukas 9:43-45 17:24 Exodus30:13, 38:26

Mateus 18:1 27 Mateus 18:221 Moro jako 'ne mo'karon Jesus ne-

meparykon wopy'san i'wa. Ika'san: “Nokyko iro ke poto me 'ne nan moro Tamusinundymary ta?” 2 Irombo amy pi-tani ko'ma'po i'wa ty'wa. Owarira'nayry'po i'wa. 3 Irombo ika'po: “Ita'ropore, atu'ma'pa aja'taine, pitanikon warae'i'pa aja'taine, o'my'pa pairo maita'tonmoro Tamusi nundymary taka. 4 Mo'sepitani wara kowaroko amy wotapory jako,inorombo ro poto 'su mo'ko man moroTamusi nundymary ta. 5 Mo'ko yjety tamo'sepan pitani ewa'manen yjewa'manon.

6 “Mo'ko yja'wan taka o'win mo'sepanyjamyikanen pitani emaponenymbou'mukary iru'pa 'ne ka'tu rapaman paranajansikyry taka, taneka'to oty ami'topopoto'su topu ke.

7 “Ero nono janon kynotakaryka'tankari'na emapory ke yja'wan taka. Moroyja'wan taka kari'na womary akotory tupime man. Mo'ko ika'pone kari'na 'wa tejetumbe pore oty kynaitan.

8 “Yja'wan taka moro ajainary 'wa, moroapupuru 'wa pai ajemapory jako, i'kotoko.Emako awyinombo. O'win roten ajainarymaro, o'win roten apupuru maro pai moroi'matypyn amano taka awytory iru'pa 'neka'tu rapa man moro okororo ajainarymaro, okororo apupuru maro pai moroe'wutypyn rotenwa'to taka awytory ko'po.

9 “Yja'wan taka moro ajenuru 'waajemapory jako, ikako. Emako awyinombo.O'win ajenuru maro moro i'matypynamano taka awytory iru'pa 'ne ka'turapa man okororo ajenuru maro moroata'karykatopo wa'to taka ajemary ko'po.

10 “Tuwaro aitoko o'win amy mo'sepanko'warono enu'kary pona o'waine. Wykajeirombo o'waine, mo'karon unenamonkapu tanokon apojonano mo'ko kapukontano yjumy embata roten mandon.” 11 *

Mo'ko utapy'po kapara12 “One wara ko monumengaton? Amy

kari'na ekosa ainatone-kari'na kaparaa'ta, irombo o'win amy utapy'poto,

o'to ko naitan? Mo'karon okupa'en-kari'na itu'ponaka ainapatoro itu'ponakaokupa'en-to'ima kapara anino'pa nai-tan morokon wypy tu'po, mo'ko o'winutapy'po upi tytoto'me? 13 Ita'ropore, epory'poto ty'wa, mo'ko o'wintynepory'po ewa'matan mo'karonokupa'en-kari'na itu'ponaka ainapatoroitu'ponaka okupa'en-to'ima utapy'pae'i'san ewa'mary ko'po. 14 Iwara enapamo'ko kapu tano ajumykon o'win amymo'sepan ko'warono utapyry 'se'pa man.”

Ase'wa aino15 “Yja'wan me apoko amy aja'sakary

we'i'poto, i'tango i'wa. Oko rotenaja'taine, e'mako. Iwepanama'poto o'wa,mo'ko aja'sakary tapano'se o'wa man.16 Epanama'pa iwe'i'poto, o'win, okoamykon maro pai i'tango i'wa. Oko,oruwa oty amyikaponamon 'wa iromboamy kari'na emendotopo pori'tomaryman. 17 Mo'karon 'wa enapa epanama'paa'ta, mo'karon Tamusi na'nanopy'sanapyimy 'wa ekari'ko. Mo'karon Tamusina'nanopy'san apyimykon 'wa enapaepanama'pa a'ta, enery o'wa man amyTamusi anukutypyn me, amy Rome ponojopoto ekataka pyrata amo'i'nenme enapa.

18 “Ita'ro pore, ero nono tu'po animy'sanotykon kapu ta tymy kynaitan. Ero nonotu'po animboka'san otykon kapu ta tym-boka kynaitan.

19 “Ita'ro pore, amy oty poko tywotu-rupoto'ko'me, ero nono tu'po oko amykonara'nanokon 'wa o'win taurangon yry'potoamy oty poko, mo'ko kapukon tano yjumymoro oty ytan i'waine. 20 Yjety ta amyoje oko, oruwa kari'na wota'nanopy'san toirombo awu ira'naine wa.”

Yja'wan me aja'sakary we'i'po kary21 Irombo mero Petrus wopy'po Jesus

'wa. Ika'po: “O'toromboto ko yja'wanme poko mo'ko yja'sakary we'i'po karyy'wa nan? Oko-to'imamboto?” 22 Jesuswyka'po i'wa: “Oko-to'imamboto kapyn.Oruwa kari'na itu'po naka ainapatorom-boto oko-to'imamboto te.

18:1 Markus 9:33-37, Lukas 9:46-48 18:1 Lukas 22:24 18:3 Markus 10:15, Lukas 18:17 18:6 Markus 9:42-48,Lukas 17:1-2 18:8 Mateus 5:30 18:9 Mateus 5:29 18:10 Lukas 15:3-7 * 18:11 Amykon 'wa ero po tymeroman Jesus wyka'pome: “Mo'ko kari'na ymuru irombo tywo'seman utapy'po ykamoro uta'no wyino.” 18:11 Lukas19:10 18:15 Lukas 17:3 18:16 Deuteronomium 19:15 18:18 Mateus 16:19, Johanes 20:23 18:21 Lukas17:3-4 18:22 Genesis 4:24

Mateus 18:23 28 Mateus 19:12

23 “Iro ke ro moro Tamusi nundymaryamy tapendomanamon typyitorykon 'waopema'pototo poto 'su jopoto wara man.24 Moro a'mo'po mero i'wa, amy potome ependomanen ipyitory ene'satonipo'ponaka. 25 Moro tu'tano epemaryupiry ke i'wa mo'ko ijopotory kynganonekaramato'me ipyty maro, i'makon maro,pa'poro otyrykonymbo maro enapa, morotu'tano epemato'me i'wa. 26 Irombo mo'koipyitory kynokunamanon ipo'ponaka.Kynganon: ‘A'si 'ko noro aimomo'ko.Pa'poro moro yju'tano sepematake.’27 Irombo mo'ko ijopotory ikotanoryenejan. Kynemo'san. Moro u'tanombokakapojan.

28 “Kurandonaka tywepa'ka'po mero,mo'ko pyitonano amy ta'sakary pyi-tonano epojan. Mo'ko ro a'si 'ko koroten kynependomanon. Irombo mo'kotapendomanen tapyije i'wa man enasarypoko. Kynganon i'wa: ‘Moro aju'tanoepemako.’ 29 Mo'ko a'sakary pyitonanokynokunamanon ipo'ponaka. Kynganoni'wa: ‘A'si 'ko noro aimomo'ko. Pa'poromoro yju'tano sepematake.’ 30 Moro'se'pa te mo'ko inependomary man.Mo'ko tapendomanen aru'kapojan moroyja'wangon kari'na aru'katopo taka, morotu'tano epema'mary 'wa ro i'wa.

31 “Mo'karon ene'po mero mo'karona'sakarykon pyitonano 'wa ije'tuma'poimero. Kyny'saton mo'ko tyjopoto-rykon 'wa. Pa'poro moro o'kapy'po otyekari'saton i'wa.

32 “Irombo mo'ko jopoto 'wa mo'kowokyry tyko'mapo man ty'wa. Kyn-ganon i'wa: ‘Yja'wanymbo 'ne roten,moro aju'tanombo tam'po'kory sikakapoi,awe'pima'po ke y'wa. 33 Mo'ko aja'sakarypyitonano kotanory enery manombokapyn o'wa tywaije nan, y'wa moroakotanory ene'po wara enapa?’

34 “Irombo mo'ko ijopotory tywore'koman. Mo'karon kari'na a'karykaponamonainaka tyje i'waman, pa'poromoro tu'tanoepema'mary 'wa ro i'wa.

35 “Moro wara enapa mo'ko kaputano yjumy ajyta'ton, morokon apokoine

yja'wan me aja'sakarykon we'i'sananika'pa aja'taine aturu'san maro.”

19Ainondano

1 Moro wara taurana'ma'po mero, Je-sus wyto'po Galilea wyino moro Judea yi-nonory 'wa, moro Jordan koposeno nonotu'po. 2 Pyime kari'na apyimykon 'waiwekena'po. Mo'karon je'tun pangonkura'ma'san i'wa moro po.

3 Irombo amykon Farise wopy'san I'wau'kuto'me. Ika'san: “Iru'pa nan amywokyry 'wa pa'poro roten oty poko typytynondary?” 4 Ejuku'san i'wa. Ika'po:“Kareta ta anerupa'pa maiton Tamusi 'wakoromo ero nono kapyry jako kari'nakapy'po wokyry me, woryi me enapa?5 Tyka man Tamusi: ‘Iro ke ro amywokyry tyjumy, tysano notan. Typytymaro kynotapyitan. Irombo mo'karonokonokon kari'na o'win ja'munano ky-naita'ton.’ 6 Iwara te oko noro e'i'pamandon. O'win te mandon. Iro ke romo'karon Tamusi napyipo'san nondaporykapyn man kari'na 'wa.”

7 Irombo ika'san I'wa: “O'tono'me koiro ke Moses ino 'wa woryi nondapojan,amy inondatopo kareta mero'poto i'wa?”

8 Ika'po i'waine: “Tyturu'poja'nareawairykon ke Moses apytykon nondapojano'waine. Koromo 'ne te moro wara e'i'patywaije man. 9 Wykaje te o'waine: amytypyty nondanenymbo 'wa amy terapaapyiry jako, mo'ko koromono typyty marotywairymbo any'manon, wararo wokyrymaro e'i'pa iwe'i'poto.”

10 Mo'karon inemeparykon wyka'sanI'wa: “Moro wara typyty maro wokyrya'ta, iru'pa pore moro aimy'pa ainonairy.” 11 Irombo Jesus wyka'po i'waine:“Pa'poro 'ne kari'na ero aurananoanukuty'pa mandon. Mo'karon i'waineukutyry tyje Tamusi 'wa man inaronroten kynuku'saton. 12 Amykonymboirombo moro tysanokon uwembo wyinotywopy'san poro woryi maro tywairykonupijaton. Amykonymbo rapa kari'na 'waworyi maro e'i'non me tyje mandon.Amykon rapa moro Tamusi nundymary

19:1 Markus 10:1-12 19:4 Genesis 1:27, 5:2 19:5 Genesis 2:24 19:7 Deuteronomium 24:1-4, Mateus 5:3119:9 Mateus 5:32, 1 Korinte 7:10-11

Mateus 19:13 29 Mateus 20:3upu'pomeworyimaro e'i'nonme tywotyjemandon. Mo'ko ukutyry taro aitotonuku'nen.”

Jesus 'wa mo'karon pitanikon kuranondory13 Irombo pitanikon enepy'san i'waine

I'wa. Tainary yry 'se i'wa kynatokonitu'ponakaine. Ipokoine Tamusi 'waauranary 'se kynatokon. Mo'karoninemeparykon 'wa temo'karon ene'namone'ma'san. 14 Jesus wyka'po te: “Orotyre mo'karon pitanikon no'sen y'wa.Kysa'kototon. Mo'kopangon 'wano me roirombo moro Tamusi nundymary man.”15 Irombo itu'ponakaine tainary yry'poi'wa. Morombo mero ito'po moro wyino.

Mo'ko totyken pyito16 Irombo amy kari'na wopy'po I'wa.

Ika'po: “Amepanen, otypan iru'pyn otyko sika'tan, moro i'matypyn roten amanoepoto'me y'wa?” 17 Jesus wyka'po i'wa:“O'tono'me ko maturupojan y'wa otypanoty wairy poko iru'pa? O'win roten amyiru'pa man. Moro i'matypyn amano takaawo'myry 'se aja'ta te, morokon Tamusiwykato'konymbo apyiko.”

18 Ika'po Jesus 'wa: “Otypangon?” Jesuswyka'po: “Erokon: Woto kyte'i. Tapor-itonone aino kysany'mai. Amonatai. On-api ke amy oty kysamyikapoi. 19 Ajumy,asano inendoko. Aja'sakary ipynako, asekeawaipynary wara enapa.” 20 Mo'ko pyitowyka'po I'wa: “Pa'poro morokon wara rowe'i. Oty noro ko samono'san?”

21 Jesus wyka'po i'wa: “Oty ana-monopy'pa awairy 'se aja'ta, pa'poroajotyrykonymbo ekaramatango. Irombomoro epe'po yko mo'karon oty'non 'wa.Iwara totyke imero maitake kapukon ta.Irombo o'ko 'ne ywena'po ta.” 22 Moroeta'po mero ty'wa, mo'ko pyito wyto'pokata'mato terapa, pyime totyry wairy ke.

23 Irombo mero Jesus wyka'po mo'karontynemeparykon 'wa: “Ita'ro pore, tupi meman amy totyken wytory moro Tamusinundymary taka. 24 Wykaje rapa o'waine:Amy totyken kari'na wo'myry moroTamusi nundymary taka tupi me man amy

kameri wo'myry ko'po amy akusa enurutaka.” 25 Moro eta'po mero mo'karoninemeparykon we'naranga'san imero.Ika'san: “Noky 'ne ko iro ke uta'no wyinotunemyry taro nan?” 26 Jesus wo'poty'poi'waine. Irombo ika'po: “Moro oty kari'naekosa tywo'kapyry taro e'i'paman. Tamusiekosa te pa'poro oty tywo'kapyry taroman.”

27 Moro poko eju'to'me Petrus wyka'poI'wa: “Eneko. Na'na pa'poro totyrymboynoi, awena'po ta tytoto'me. Oty ytanko iro ke moro na'na 'wa?” 28 Jesuswyka'po mo'karon tynemeparykon 'wa:“Ita'ro pore, asery me rapa pa'porooty yry'po mero, moro tykuranory tajopoto me tywaitopo tapo'ny tu'pomo'ko kari'na ymuru wotandy'mo'pomero, amyjaron ywena'po ta ito'sanenapa ainapatoro itu'ponaka oko jopo-tokon me awaito'kon ajapo'nykon tu'pomatandymota'ton. Mo'karon ainapatoroitu'ponaka okonokon Israel y'makonpajanymbo poko a'wembono aurananomyta'ton. 29 Mo'ko yjupu'po me tau-tykonymbo, typiryjanymbo pai, tanau-nanymbo pai, tyjumymbo pai, tysanombopai, ty'makonymbo pai, tymainarymbo painojan inoro ainatone-kari'namboto moroko'po 'ne ka'tu rapa oty apyitan. Moroi'matypyn amano apyitan enapa. 30 Pyimeuwaponokonymbo te wena'po tanokon mekynaita'ton. Pyime wena'po tanokonymbouwaponokon me kynaita'ton.

20Mo'ko winu paty aporemy

1 Moro Tamusi nundymary amy ty-mosirory upinen jopoto wara man.Kokoro 'ne kynepa'kanon moro winupaty tymainary ta amaminatonon manupi. 2 Mo'karon amaminatonon au-ran maro tauran epopojan, o'win ku-rita o'win amu'nymbo pyrata pokoemaminato'ko'me. Morombo merokynemo'saton moro tymainary taka.3 Irombo okupa'en-to'ima juru a'ta,

19:13 Markus 10:13-16, Lukas 18:15-17 19:16 Markus 10:17-31, Lukas 18:18-30 19:18 Exodus 20:13,Deuteronomium 5:17, Exodus 20:14, Deuteronomium 5:18, Exodus 20:15, Deuteronomium 5:19, Exodus 20:16,Deuteronomium 5:20 19:19 Exodus 20:12, Deuteronomium 5:16, Levitikus 19:18 19:28 Mateus 25:31, Lukas22:30 19:30 Mateus 20:16, Lukas 13:30

Mateus 20:4 30 Mateus 20:26kynepa'kanon rapa. Moro otykon ekaram-atopo po emami'ma amykon rapa wokyry-jan enejan. 4 Mo'karon 'wa ro kynganon:‘Amyjaron enapa i'tandokomoro ymainarytaka. Iru'pa kapemata'ton.’ 5 Irombo tytomandon. Kurita 'ne 'ne a'ta, moro wararapa kynaijan. Oruwa juru a'ta, moro wara'su ko enapa kynaijan. 6Ainatone juru a'tatywepa'ka'po mero, amykon rapa topojei'wa man. Tyka man i'waine: ‘O'tono'meko emami'ma ero po mo'po'saton koko-ronombo poro?’ 7 Tyka mandon i'wa:‘Amy pairo na'na 'wa aturupo'pa ne'i ty'wana'na emaminato'me.’ Tyka man i'waine:‘Amyjaron enapa i'tandokomoro ymainarytaka.’

8 “Iko'mamyry mero mo'ko winu patyaporemy kynganon mo'ko totyry enenen'wa: ‘Mo'karon amaminatonon iko'mako.Irombo epematoko. Mo'karon wena'potanokonymbo na'nen epemako. Mo'karonkoromonokonymbo epemako wena'po ta.’9 Irombo mo'karon ainatone juru a'taopy'san tytunda mandon. Tywe'i'sanmero o'win amu'nymbo pyrata apyija-ton. 10 Tytunda'san mero, mo'karonkoromonokonymbo 'wa rypo iko'poinepyrata apyiry man takano'se man.Mo'karon enapa te o'win amu'nymbopyrata apyijaton, tywe'i'san mero.11 Tapetykon apo'i'ma'po mero ty'waine,toruwarykon arojaton mo'ko mainaaporemy 'wa. 12 Kyngaton: ‘Mo'karonwena'po tanokonymbo o'win juru rotennemaminaton. Irombo na'na epemarywara enapa mepematon. Na'na tekokorombo poro awosin pe tamaminaryko'mangai asiny tam'po'kory ta.’ 13 Irombote o'win amy ejuku'po i'wa: ‘Yjakono,yja'wan me apoko e'i'pa wa. Ajepetyme o'win amu'nymbo pyrata wairy manpoko kapyn kauran kysepopoi? 14 Moroajemamina'po epety apyiko. Iromboi'tango. Awu mo'ko wena'po tanomboepemary 'se wa ajepema'po wara enapa.15 Ynisanory kapyry kapyn ka'tu y'wa nanmoro ypyratary maro? Iru'pa ywairy pokoka'tu more'kojan?’ 16 Iwara te mo'karonwena'po tanokonymbo uwaponokonme kynaita'ton. Irombo mo'karon

uwaponokonymbo wena'po tanokon mekynaita'ton.”

Oty 'wa Jesus epory man Jerusalem po17 Jerusalem 'wa tywonukuru jako, Jesus

'wa mo'karon ainapatoro itu'ponaka okotynemeparykon ko'ma'san typo. Oma taika'po i'waine: 18 “Enetoko. Jerusalem'wa kytonu'saton. Moro po ro mo'kokari'na ymuru yta'ton mo'karon Tamusipokonokon jopotorykon ainaka, mo'karonTamusi karetary uku'namon ainaka enapa.Mo'karon ro a'wembono auranano yta'ton,iwoto'me. 19 Irombo mo'karon Simosume e'i'non ainaka kynyta'ton, ipoko iwo-saijamboto'ko'me, ipoky'mato'me i'waine,wakapu poko iwoto'me enapa i'waine.Moro ijoruwanory kurita te kynawondanrapa.”

Noky wairy poto me 'ne20 Irombomo'ko Sebedeus y'makon sano

wopy'po Jesus 'wa mo'karon ty'makonmaro. Iwokunama'po ipo'ponaka, amyoty poko tywoturupoto'me i'wa. 21 Jesuswyka'po i'wa: “Oty 'se ko man?” Ika'poi'wa: “Kaiko, mojan okonokon y'makonwotandy'moto'me ajaporitomoro anundy-mary ta: o'win amy ajapo'tun wyino,o'win amy ajapojery wyino.” 22 Jesus 'waejuku'po: “O'to awykarykon anukuty'pamandon. Moro ynenyry man je'tun panysaperary tano enyry taro 'kare man-don.” Mo'karon i'makon wyka'san I'wa:“A'a, moro wara tywairy taro na'na man.”23 Jesus wyka'po i'waine: “Moro ysaper-ary tano menyta'ton. Yjapo'tun wyinote, yjapojerywyino pai, ajandy'moporykonsupija. Morokon aito'kon taporemyndopoterapa man yjumy 'wa.”

24 Moro ukuty'po mero ty'waine,mo'karon ainapatoronokon wore'ko'sanmo'karon oko asepiryjan poko. 25 IromboJesus 'wa iko'ma'san ty'wa. Ika'po:“Muku'saton waty mo'karon nonotu'ponokon jopoto 'wa mo'karonta'sakarykon jopotomary, mo'karontypyratakamon wotapory kawo mo'karonta'sakarykon ko'po? 26Moro wara kapyn teiwairy man ara'naine. Poto me tywairy 'seamy a'ta ara'naine, ta'sakarykon tomosiry

20:8 Levitikus 19:13, Deuteronomium 24:15 20:16 Mateus 19:30, Markus 10:31, Lukas 13:30 20:17 Markus10:32-34, Lukas 18:31-34 20:20 Markus 10:35-45 20:25 Lukas 22:25-26 20:26 Mateus 23:11, Markus 9:35,Lukas 22:26

Mateus 20:27 31 Mateus 21:16me iwairyman. 27Uwaponome tywairy 'seamy a'ta ara'naine, ta'sakarykon pyitoryme iwairy man. 28 Mo'ko kari'na ymuruenapa tytomosike aije opy'pa tywaijeman. Kari'na pyitory me te tywo'se man,romo'se pyimano kari'na y'petakan me.”

Oko enu'non kura'mary29 Irombo Jeriko wyino itorykon jako,

amy kari'na apyimy 'wa Jesus wekena'po.30 Moro oma esi'wo oko amykon enu'nontandy'po kynatokon. Typatoine Jesuswytory eta'po mero ty'waine, iko'ta'san:“Na'na kotanory eneko, Jopoto, Davidparymbo!” 31 Mo'karon kari'na apyimy'wa te e'mapoty'san, ity'nato'ko'me.Mo'ja 'ne ka'tu rapa te iko'tapoty'san:“Na'na kotanory eneko, Jopoto, Davidparymbo!” 32 Irombo Jesus poropy'po.Iko'ma'san i'wa. Ika'po i'waine: “O'toko ywairy 'se mandon ajekatakaine?”33 Ika'san I'wa: “Jopoto, na'na tanutary 'seman.” 34 Jesus 'wa ikotanorykon ene'po.Irombo enurukon y'tu'ka'san i'wa. Iromboo'win wytory enuta'san. Morombo meroiwena'po ta ito'san.

21Jerusalem taka Jesus wo'myry

1 Irombo tyse waty Jerusalem wyinotywe'i'san mero, moro oleif paty wypypatono aitopo Betfage 'wa itunda'san.Moro po ro Jesus 'wa oko amykon tyne-meparykon apojoma'san. Ika'po i'waine:2 “Moro ajuwaponokon aitopo'membo 'wai'tandoko. Moro aitopo taka awo'myrykonakono mero amy woryi parito my'pomepota'ton, amy parito'membo maro.Imbokatoko me. Irombo ene'toko mey'wa. 3Amy o'to amy wykary jako o'waine,kaitoko me: “Mo'ko Jopoto i'seine man.O'win wytory rapa kynene'pota'ton.”4 Moro tywo'ka'se man ero Tamusi auranuku'ponenymbo nekarity'po wo'ka'to'me:5 Kaitoko mo'karon Sion ponokon 'wa:

“Mo'ko Ajopotorykon janonkyno'san, pyi'me'ke, amy paritotu'po, amy oty aronen parito y'metu'po.”

6 Mo'karon inemeparykon wyto'san.Jesus wyka'po wara ro iwe'i'san. 7 Mo'koworyi parito enepy'po i'waine mo'ko par-ito'membo maro. Tynoponykon yry'sani'waine itu'ponakaine. Itu'poine ro Jesuswotandy'mo'po. 8 Pyime imero kari'na'wa tynoponykon apika'san oma rary me.Amykonymbo 'wa wewe porirykonymboy'koto'san. Irombo oma rary me yry'sani'waine. 9 Mo'karon oma ta Jesus uwapoytotonon kari'na apyimy, mo'karoniwena'po ta ytotonon kari'na apyimyenapa kyniko'tapo'satokon: “Hosanamo'ko David parymbo 'wano me. Mo'koTamusi ety ta o'totonainenpa'poro kuranomaro. Hosana! Tamusi ety imero kawonainen kapukon ta.”

10 Irombo Jerusalem taka iwo'myry jako,pa'poro mo'karon Jerusalem ponokon we-tururuka'san. Ika'san: “Noky ko mo'konan?” 11 Mo'karon kari'na apyimykonwyka'san: “Mo'ko Galilea tano Nasaretponombo Tamusi auran uku'ponen Jesusmo'se man.”

Jesus wairy Tamusi auty ta12 Moro Tamusi auty 'wa tytunda'po

mero, Jesus 'wa pa'poro mo'karon Tamusiauty ta otykon ekaramanamon, otykonepeka'namon moma'san. Mo'karon pyrataambo'namon pyratary apo'nykonymbouringa'san i'wa. Mo'karon akukuwa ekara-manamon apo'nykonymbo uringa'sanenapa i'wa. 13 Ika'po i'waine: “Tymeroman: Yjauty ejatota'ton Tamusi 'wa kari'nawe'pimatopo me. Amyjaron te amytymonakamon autaryme terapamyjaton.”

14 Moro Tamusi auty ta ro enu'non,iwajakuta'san enapa wopy'san I'wa.Ikura'ma'san i'wa. 15 Moro anumen-gaponamon otykon kapyry ene'po romo'karon Tamusi pokonokon jopotorykon'wa,mo'karon Tamusi karetary uku'namon'wa enapa. Moro Tamusi auty ta“Hosanamo'ko David parymbo 'wanome!”mo'karon pitanikon ko'tapo'tyry eta'poi'waine. Morokon poko ro iwore'ko'san.16 Ika'san Jesus 'wa: “Moro o'to ikarykonmetanon?” Jesus wyka'po i'waine: “A'a,

20:29 Markus 10:46-52, Lukas 18:35-43 21:1 Markus 11:1-11, Lukas 19:28-40, Johanes 12:12-19 21:5 Zacharia9:9 21:9 Ware 118:25-26 21:12 Markus 11:15-19, Lukas 19:45-48, Johanes 2:13-22 21:13 Jesaja 56:7, Jeremia7:11 21:16 Ware 8:2 (LXX)

Mateus 21:17 32 Mateus 21:33

setaje. Awe'i'san poro kare ero imero'poanerupa'pa mandon:Pitanikon 'wa, oma'senangon 'wa enapa

ajety mawongapoi.”17 Moro po ro ino'san i'wa. Jerusalem

wyino Betania 'wa ito'po. Moro po roiwonyky'po.

Moro oroi any'mary18 Kokoro 'ne Jerusalem 'wa rapa

tywonukuru jako, Jesus kumyry'po.19 Irombo oma esi'wo amy oroi ene'po i'wa.Ito'po i'wa. Amy pairo epery anepory'pate iwe'i'po. Arymbo roten ipoko kynakon.Irombo ika'po moro oroi 'wa: “Epeta'paroten 'su myre mairy.” O'win wytory morooroi ajuta'po.

20 Moro ene'po mero, mo'karon in-emeparykon enuta'san imero. Ika'san:“One wara ko o'win wytory najutai morooroi?” 21 Eju'to'ko'me Jesus wyka'po:“Ita'ro pore, Tamusi amyikary jakoo'waine, oko aturu'san e'i'pa a'ta, oroiany'mary taro roten kapyn maita'ton. Erowypy 'wa pairo te awyka'sando ‘Ajawongo!Parana taka omatango!’ kyno'ka'tanro. 22 Tamusi amyikary jako o'waine,pa'poro Tamusi 'wa awoturupoto'konmapyita'ton.”

Noky 'wa pori'tonano yry Jesus 'wa23 Irombo moro Tamusi auty taka Jesus

womy'po. Mo'karon kari'na emeparyjako i'wa, mo'karon Tamusi pokonokonjopotorykon wopy'san i'wa mo'karonuwapoto'san maro. Ika'san i'wa: “Nokyko erokon otykon ka'pojan o'wa? Nokyko erokon otykon kapyry yryi ajainaka?”24 Jesus 'wa ejuku'san: “Awu enapa o'winamyoty pokowaturupoja o'waine. Yjauranejuku'poto o'waine, sekari'take noky 'waoma yry'po erokon otykon ka'to'me y'wa.25Moro Johanes 'wa kari'na etyka'po, nokynisanory ko moro tywaije nan? Tamusinisanory? Kari'na nisanory te ka'tu?”

Irombo ero wara ase'wa iworupa'san:“Kyka'sando ‘Tamusi nisanory moro ty-waije man,’ kyngatan ky'waine ‘O'tono'meko iro ke Johanes anamyika'pa maiton?’

26Kyka'sando te ‘Kari'na nisanorymoro ty-waije man,’ tanarike kywairykon kynaitanmo'karon kari'na apyimy pona. Pa'poroirombo Johanes apyijaton amy Tamusiauran uku'ponenymbo me.” 27 Iromboero wara Jesus ejuku'po i'waine: “Na'naanukuty'pa man.” Irombo Jesus wyka'poi'waine: “Awu enapa iro ke anekarity'pawaitake o'waine noky 'wa oma yry'poerokon otykon ka'to'me y'wa.

Mo'karon okonokon asepiryjan28 “One wara ko monumengaton ero

poko? Amy wokyry oko tymune ty-waije man. Mo'ko o'win amy 'wa mo'koijumyn kyny'san. Kynganon: ‘Koki, eromemoro winu paty maina taka ajemami-natango.’ 29 Tyjumy 'wa kynganon: ‘Uwato, papa.’ Morombo wyino te moro morowara tyka'po je'tumanon. Irombo moromaina taka kyny'san. 30 Irombo mo'koijumy mo'ko o'win amy tymuru 'wa terapakyny'san. Moro koromo tyka'po wara rorapa kynganon i'wa. Mo'ko imuru kyn-ganon i'wa: ‘Iru'paman, papa.’ Ito'pa te ty-waijeman. 31Nokypan 'wa komoro tyjumynisanory tyka'se nan?” Ika'san: “Mo'kokoromono 'wa.” Jesus wyka'po i'waine:“Ita'ro pore, mo'karon Rome pono jopotoekataka pyrata amo'i'namon, mo'karontyja'mungon poko pyrata ka'namonworyi-jan ajuwaporoine kyny'saton moro Tamusinundymary taka. 32Mo'ko Johanes irombomoro tamambore aino emary ekari'se rypotywo'se man o'waine. Anamyika'pa tetywaije mandon. Mo'karon Rome ponojopoto ekataka pyrata amo'i'namon 'wate, mo'karon tyja'mungon poko pyrataka'namon woryijan 'wa enapa tamyikaman. Moro tone o'waine man. Ise'me temoro o'to awe'i'san anije'tuma'pa tywaijemandon. Anamyika'pa tywaije mandon.”

Mo'karon maina pokonokon33“Amy terapa onumengatopo auranano

etatoko. Amy auto jopotory tywaijeman. Maina ta winu me tykapymywonatopo typonje i'wa man. Moro mainatyjarando i'waman. Moro wonatopo eperyaikukato'man tatoka i'wa man. Kawo amyo'po'to'man tyka'se i'wa man. Irombo

21:18 Markus 11:12-14, 20-24 21:21 Mateus 17:20, 1 Korinte 13:2 21:23 Markus 11:27-33, Lukas 20:1-8 21:32Lukas 3:12, 7:29,30

Mateus 21:34 33 Mateus 22:9tapemame amykonmaina pokonokon apo-jomanon, moro maina eneto'me i'waine.Morombo wyino amy tyseno aitopo 'waytopo'se kyny'san.

34 “Irombo tywairy 'wa moro wonatopoepery we'i'po mero, mo'karon typy-itorykon emo'san mo'karon mainapokonokon 'wa, morokon wonatopo eperyaije. 35 Mo'karon maina pokonokon temo'karon ipyitorykon apyijaton. O'winamy ypoky'maton. O'win amy wojaton.O'win amy tu'ponaka topu pa'saton.36 Amykon rapa typyitorykon emo'sanmo'ko maina aporemy, mo'karon ko-romonokonymbo ko'po pyime. Morokoromonombo wara ro rapa o'to tyjemandon mo'karon maina pokonokon 'wa.37 Irombo mero ko'wu mo'ko tymuruemo'san i'waine mo'ko maina aporemy.Kynganon: ‘Ymuru nendota'ton.’ 38Mo'koimuru ene'po mero te ty'waine, mo'karonmaina pokonokon tyworupa mandonase'wa. Kyngaton: ‘Mo'se ro mo'kotyjumy otyrykonymbo apyinen manmo'seman. O'toko 'ne! Kysiwosen! Irombomoro inapyiry manombo kysapyisen!’39 Irombo mo'ko maina aporemy ymurutapyije i'waine man. Moro maina wyinotoma i'waine man. Tywo i'waine man.40 O'to ko iro ke mo'ko maina aporemymo'karon maina pokonokon ytan, ty-wopy'po mero?” 41 Ika'san I'wa: “Je'tunpe imero kyni'ma'kapota'ton. Moro winupaty maina enepotan tapema me amykonterapa maina pokonokon 'wa, mo'karoniwe'i'san mero moro wonatopo epery yry'se kynaita'ton inaron 'wa.”

42 Jesus wyka'po i'waine: “Awe'i'sanporo kare ero Tamusi karetary ta imeropoanerupa'pa mandon:“Moro auto amynamon nema'pombo topu

'ne ro moro auto pori'tomanenme tywaije man. Tamusi emaminmoro tywaije man. Moro 'wakywo'potyrykon jako, poto mekanumengapojaton.”

43 “Iro ke ro wykaje o'waine: MoroTamusi nundymary pinata'ton awyinoine.Kynyta'ton tamamiporamon kari'na 'wa.44 Moro topu tu'ponaka amy woma'poto,

kynotambaikatan. Amy tu'ponaka morotopu woma'poto, kynami'tan.”

45 Morokon inekarity'san onumen-gato'kon auranano eta'po mero ty'waine,mo'karon Tamusi pokonokon jopotorykon'wa, mo'karon Farise 'wa enapa morotypokoine Jesus aurana'po ukuty'po.46 Apyiry 'se rypo kynatokon. Mo'karonkari'na apyimykon nendojatokon te.Tamusi auran uku'ponen me irombokynapyijatokon.

22Moro aimyno ewa'mary

1 Irombo onumengato'kon auranano kerapa Jesus 'wamo'karon kari'na erupa'san.Ika'po: 2 “Moro Tamusi nundymary amytymuru pytary ewa'maponen poto'sujopoto wara man. 3 Mo'karon typy-itorykon emo'san mo'karon ejuku'sanko'ma, iwo'to'ko'me mo'ko tymuru pytaryewa'ma. Tywopyrykon 'se'pa te mo'karonejuku'san mandon.

4 “Irombo amykon rapa typyitorykonemo'san. Kynganon i'waine: ‘Kaitokomo'karon ejuku'san 'wa: “Moro arepanaikepyi terapa. Yjekykonymbo paka,tykakamon paka'makon enapa tywo ter-apa mandon. Pa'poro oty naikepyi terapa.O'toko 'ne ymuru pytary ewa'ma.” ’ ”

5 Mo'karon ejuku'san te tywenge morooka etaton. O'win amy tymainary takakyny'saton. O'win amy moro ty'wa otykonekaramatopo 'wa kyny'san. 6 Mo'karona'sakarykon mo'karon taju'namonymbopyitorykon apyijaton. Kynipoky'maton.Kyniwojaton pairo.

7 Irombo mo'ko poto 'su jopotokynore'kojan. Mo'karon warinupokonokon apyimykon emo'san. Mo'karontypyitorykon wonamonymbo wopo-jan i'waine. Moro iwaito'konymbopo'mapojan i'waine.

8 Morombo wyino mo'karon typyi-torykon 'wa kynganon: ‘Moro aimynoewa'mato'me pa'poro oty naikepyi terapa.Mo'karon ejuku'san te moro 'wano meuwam'po tywaije mandon. 9 Iro ke romorokon oma wo'raka'san 'wa itandokon.

21:33 Markus 12:1-12, Lukas 20:9-19 21:33 Jesaja 5:1-2 21:42 Ware 118:22-23 22:1 Lukas 14:15-24

Mateus 22:10 34 Mateus 22:32Pa'poro aneporykon kari'na iko'matokomoro aimyno ewa'ma.’

10 Irombo mo'karon ipyitorykonkyny'saton omakon taka. Pa'porotyneporykon yja'wangon, iru'pyngonenapa kari'na ene'saton. Moro aimynoewa'matopo a'no'katon imero mo'karonendame o'tonon.

11 Irombo mo'ko jopoto kyno'myjanmo'karon opy'san ene. Irombo o'winamy kari'na enejan moro po aimynoewa'matopo wo'mynano ane'moky'pa.12 Kynganon i'wa: ‘Yjakono, one warako ijaro 'wa mopyi aimyno ewa'matopowo'mynano ane'moky'pa?’ Anejuku'pa temo'ko wokyry man.

13 Irombo mero mo'ko jopoto kynganontypyitorykon 'wa: ‘Ainary, ipupuru imy-toko. Ematoko moro tawa'rumanymbotaka. Moro po ro atamono, aijekyno enapakynaitan.’

14 Pyime irombo mo'karon iko'ma'sanmandon. Pyime 'ne waty te mo'karonapo'i'san mandon.”

Moro jopoto nundymary epety15 Irombo mero mo'karon Farise

wyto'san ase'wa orupa one wara amyauranymbo poko ro rypo Jesus apyiry manpoko ty'waine. 16 Irombo amykon tyne-meparykon, amykon Herodes wyinonokonenapa emoky'san i'waine I'wa. Mo'karonwyka'san ro i'wa: “Amepanen, enapita'paawairy uku'san na'na. Iporo imero moroTamusi emary poko kari'na memepaje.Amy kari'na aninendo'pa awairy uku'sanenapa na'na. Asewara imero kari'namenaje. 17 Ekari'ko iro ke na'na 'wa onewara ero poko awonumengary. Iru'panan mo'ko Rome pono jopoto nundymaryepemary? Uwa ka'tu?”

18 Jesus 'wa te moro yja'wanme iwon-umengarykon ukuty'po. Irombo ika'poi'waine: “O'tono'me ko ku'kujaton, tonapi-ramon 'ne roten? 19 Moro inundymaryepematopo pyrata epety ene'toko y'wa,sene'se me.”

Irombo amy amu'nymbo pyrataenepy'po i'waine i'wa. 20 Irombo Jesuswoturupo'po i'waine: “Noky ko tu'ku nan

ipoko? Noky ety ko tymero nan ipoko?”21 Irombo ika'san i'wa: “Mo'ko Rome ponojopoto.” Irombo mero Jesus wyka'poi'waine: “Mo'ko Rome pono jopoto otyryiro ke ytoko i'wa. Mo'ko Tamusi otyry teytoko Tamusi 'wa.”

22 Moro eta'po mero ty'waine, iwonu-menga'san imero. Ino'po i'waine. Ito'saniwyino.

Moro iromby'san wyino awono23 Moro noro kurita mo'karon Saduse

wopy'san Jesus 'wa. Mo'karon ro uwamoro iromby'san wyino awono wairyekari'saton. Irombo iwoturupo'san i'wa.24 Ika'san: “Amepanen, Moses tyka man:I'me'ma amy romby'poto, mo'ko ipirymbo'wa mo'ko ipytymbo apyiry man. Irombotyryi 'mi ekataka pitani kapyry i'waman. 25 Oko-to'ima te amykon asepiryjankynaisen na'na ekosa. Mo'ko koromonokynipytan. Irombo kyniromo'nen.I'me'ma mo'ko typytymbo ynon mo'kotypiry 'wa. 26 Mo'ko koromonombo waraenapa mo'ko ipokorono kyniromo'nen.Iwara enapa mo'ko ijoruwanorymboromby'po. Oko-to'imanombo mero morowara kyiromo'sen. 27 Iwena'san ta ko'wumo'ko woryi kyniromo'nen.”

28 “Moro iromby'san wyino awono jakorapa, nokypan pyty me 'ne ko mo'koworyi naitan? Pa'poro mo'karon oko-to'imanokon asepiryjan pyty me waty ty-waije nan?”

29 Jesus wyka'po eju'to'ko'me: “Tamusikaretary, Tamusi pori'tory anukuty'paawairykon ke, ipowaty awonumengarykonman. 30 Iromby'san wyino tawomy'sandorapa, wokyryjan ipyta'pa mandon, wory-ijan inomba'pa mandon. Kapu tanokonapojonano wara te mandon. 31 Mo'karoniromby'san awomyry man poko 'kareero o'wanokon me Tamusi wyka'poanerupa'pa maiton:32 “Awu Abraham tamusiry awu wa, Isak

tamusiry, Jakob tamusiry enapa.”

Iromby'san tamusiry kapyn mo'ko man.Nuronokon tamusiry te mo'ko man.”

22:13 Mateus 8:12, 25:30, Lukas 13:28 22:15 Markus 12:13-17, Lukas 20:20-26 22:23 Markus 12:18-27, Lukas20:27-40 22:23 Apojoma'san 23:8 22:24 Deuteronomium 25:5 22:32 Exodus 3:6

Mateus 22:33 35 Mateus 23:1333 Moro eta'po mero, mo'karon kari'na

apyimykon enumengapo'po imero moroi'wa emepato'kon 'wa.

Moro poto 'su 'nero omenano mero'po34 Jesus 'wa mo'karon Saduse

yity'nano'po'san eta'po mero, mo'karonFarise wopy'san ase'wa. 35 Irombo o'winamy ira'nanokon Tamusi karetary uku'nenwoturupo'po Jesus 'wa. U'kuto'me ika'poi'wa: 36 “Amepanen, otypan omenano kopoto me 'ne nan moro omenano karetaryta?”

37 Jesus wyka'po i'wa: “Mo'ko Ata-musiry Jopoto ipynako pa'poro aturu'pomaro, pa'poro aja'kary maro, pa'poroawonumengary maro enapa. 38 Mororo, moro irombo ro poto 'su omenanomero'po moro man. 39 Moro ipokoronoasewara imaro man: Aja'sakary ipynako,aseke awaipynary wara enapa. 40 Erokonokonokon omenano ro pa'poro moro om-enano karetary tano, pa'poro mo'karonTamusi auran uku'ponamon nimero'sanenapa pori'tomano.”

41 Moro iwota'nanopy'san po ro Jesuswoturupo'po mo'karon Farise 'wa: 42 “Onewara ko monumengaton mo'ko Mesiaspoko? Noky parymbo ko mo'ko nan?”

Ika'san I'wa: “David parymbo mo'koman.”

43 Irombo Jesus wyka'po i'waine: “Onewara ko iro ke David mo'ko Tamusi a'kary'wa taurambary ta Tyjopotory me nejato-jan? Kynganon irombo: 44 ‘Tamusi nykaimo'ko Yjopotory 'wa: Yjapo'tun wyinoatandy'moko, mo'karon ajenono'namonyry 'wa ro y'wa apupuru upi'nonaka.’45 David 'wa Jopoto me mo'ko Mesias eja-tory jako, one wara ko iro ke iparymbo merapa nan?”

46 Amy pairo te ejukuru upijakon. Mo-rombo poro amy pairo we'i'po oty pokonoro tywoturupory 'se'pa i'wa.

23Mo'karon Tamusi karetary uku'namon

1 Irombo mero Jesus aurana'pomo'karon kari'na apyimykon 'wa,

mo'karon tynemeparykon 'wa enapa.2 Ika'po: “Mo'karon Tamusi karetaryuku'namon, mo'karon Farise enapa, Mosesapo'nymbo tu'po tywotandy'mo mandon.3 Pa'poro o'to ikato'kon wara aitoko.Morokon ro apyitoko. Morokon iwairykonwara te kytaiton. Morokon tykato'konwara irombo e'i'pa mandon. 4Awosin pan-gon otykon, morokon arory tupi me manirokon myjaton. Irombo kari'na tu'ponakakynyjaton. Aseke te o'win amy tainarykonsiky'iry ke pairomorokon otykon y'tu'kary'se'pa mandon. 5 Pa'poro morokontynikapyrykon otykon ka'saton kari'naenuru me roten. Morokon taijomanamonamo'tykon akumbirojaton irombo. Morotywo'mykon sese'wuru mosindojaton.6 Apokupeine man ta'sakarykon ko'poiru'pyn me tapo'ne iwendamerykon,uwapo imeromorokon tywota'nano'to'konauto ta iwotandy'morykon, 7 morokonotykon ekaramato'kon po kari'na 'waewa'marykon, amepanamon me kari'na'wa ejatorykon enapa.

8 “Amyjaron te amepanamon me kyto-jatopoton. O'win roten irombo ajemepana-mon man. Pa'poro amyjaron asepiryjanme mandon. 9 Amy pairo enapa ero nonotu'po ajumykon me kysejatoton. O'winroten ajumykon man: mo'ko kapu tanoajumykon. 10 Jopoto me enapa kyto-jatopoton. O'win roten Ajopotorykonman:mo'ko Mesias. 11 Mo'ko ara'naine potome aitoto wairy man atomosirykon me.12 Pa'poro aseke toty awonganen ety po'pokynaitan. Aseke toty emaponen ety tekawo kynaitan.

13 “Je'tun pe pore te oty kynai-tan o'waine, tonapiramon Tamusikaretary uku'namon, amyjaron Fariseenapa. Moro Tamusi nundymaryirombomira'kere'tojaton, kari'nawo'myrypona, o'my'pa awairykon ke itaka.Irombo mo'karon tywo'myrykon 'sangonma'kotojaton.

22:34 Markus 12:28-34 22:35 Lukas 10:25-28 22:37 Deuteronomium 6:5 22:39 Levitikus 19:18 22:41Markus 12:35-37, Lukas 20:41-44 22:44 Ware 110:1 23:1 Markus 12:38-39, Lukas 11:43,46, 20:45-46 23:5Mateus 6:1, Deuteronomium 6:8, Numeri 15:38 23:11 Mateus 20:26-27, Markus 9:35, 10:43-44, Lukas 22:26 23:12Lukas 14:11, 18:14 23:13 Markus 12:40, Lukas 11:39-42,44,52, 20:47

Mateus 23:14 36 Mateus 23:3214 * 15 “Je'tun pe pore te kynaitan

o'waine, tonapiramon Tamusi karetaryuku'namon, Farise enapa. Parana irombomipatojaton, mapo enapa mytopo'saton,o'win roten amy kari'na yto'me Simosume. Simosu me iwe'i'po mero te ako'poine'ne ka'tu rapa tyja'wan ke mypojaton.

16 “Je'tun pe pore te oty kynaitano'waine, enu'nonomaekari'namon. Myka-ton irombo: ‘Mo'ko tauran pori'tomato'memoro Tamusi auty ejatonenymbo 'wamorotykatopombo kapyry kapyn man. Mo'kotauran pori'tomato'me moro Tamusiauto tano ika'mi'po ejatonenymbo 'wa temoro tykatopombo kapyry man.’ 17 Otyanukuty'non enu'non! Oty ko poto me'ne nan? Moro ika'mi'po? Moro ika'mi'pokuranondonen Tamusi auty te ka'tu?

18 “Mykaton enapa: ‘Mo'ko tau-ran pori'tomato'me moro Tamusi 'watymy apo'ny ejatonenymbo 'wa morotykatopombo kapyry kapyn man. Mo'kotauran pori'tomato'me moro itu'ponoTamusi 'wa tymy ejatonenymbo 'wate moro tykatopombo kapyry man.’19 Enu'non 'ne roten! Oty ko poto me'ne nan? Moro Tamusi 'wa tymy? MoroTamusi 'wa tymy kuranondonen apo'ny teka'tu?

20 “Mo'ko Tamusi 'wa tymy apo'nyejatonen moro tauran pori'tomapojanmoro apo'ny 'wa roten kapyn, pa'poroitu'ponokon otykon 'wa enapa te. 21Mo'koTamusi auty ejatonen moro tauranpori'tomapojan moro Tamusi auty 'waroten kapyn, mo'ko ita amandoto 'waenapa te. 22 Mo'ko kapu ejatonen morotauran pori'tomapojan moro Tamusiapo'ny 'wa roten kapyn, mo'ko itu'potandy'pono 'wa enapa te.

23 “Je'tun pe pore te oty kynaitano'waine, tonapiramon Tamusi karetaryuku'namon, amyjaron Farise enapa.Morokon tuma poporoto'kon itupujainapatoronorymbo irombo, pa'porotanapymy sa'rombo jainapatoronorymboenapa irombo amy myjaton Tamusi'wa. Morokon potononymbo otykon

poko te ko'wu atuwarenge'saton: morotamambore aino, moro kotano enery,moro Tamusi amyikary enapa. Irokonpoko tuwaro awairykon manombo man,morokon koromonokon otykon pokoatuwarengepyrykon pyndo. 24 Enu'nonomaekari'namon! Karapana kato'memoroanenyrykon misukaton. Mo'ko kamerite ko'wu me'mo'saton moro anenyrykonmaro.

25 “Je'tun pe pore te oty kynaitano'waine, tonapiramon Tamusi karetaryuku'namon, Farise enapa. Kurandowyino roten moro asaperarykon, awen-dameto'kon mikorokaton. Itaine temoro mona tam'po'kory, moro kuminanotam'po'kory enapa man. 26 Enupyn 'neroten Farise! Ita 'ne ka'tu moro saperaikorokako. Irombo mero kurando wyinoenapa tykoroka kynaitan.

27 “Je'tun pe pore te oty kynaitano'waine, tonapiramon Tamusi karetaryuku'namon, Farise enapa. Tamu'neikuripa'san tu'munano, morokon ku-rando kurangon me kynonejaton irokon,morokon korona te pyime imeroje'ponanokonymbo pa'poro roten nuri-jangon otykon maro man irokon waramandon. 28 Morokon wara enapa amy-jaron kurando tamambore monepoja-ton kari'na 'wa. Otaine te moro aje-napirykon tam'po'kory, moro oja'wanykontam'po'kory enapa man.

29 “Je'tun pe pore te oty kynaitano'waine, tonapiramon Tamusi karetaryuku'namon, Farise enapa. Mo'karonTamusi auran uku'ponamonymbotu'mungon irombo mika'saton. Mo-rokon tamamboramon tu'mungonmikura'maton. 30 Irombo myka-ton: ‘Mo'karon kytangonymbo jakokywe'i'sanymboto, mo'karon Tamusiauran uku'ponamonymbo mynuruani'kambo'pa imaroine kytaitoryine.’31 Iwara ro mo'karon Tamusi auranuku'ponamonymbo wonamonymbo pa-janymbo me awairykon aseke mamyikapo-jaton. 32 Aike'katoko iro ke moro

* 23:14 Amykon 'wa ero po tymero man Jesus wyka'po me: “Je'tun pe pore te oty kynaitan o'waine, tonapiramonTamusi karetary uku'namon, amyjaron Farise enapa. Mo'karon inongepy'san irombomotyke'katon. Iru'pa awairykonekano'to'mekari'na 'wa, akore'pe imeroTamusi 'wa ajauranaton. Iro ke ro awosin pe 'ne ka'tu rapamoro o'waine tymya'wembono auranano kynaitan.” 23:22 Jesaja 66:1, Mateus 5:34 23:23 Levitikus 27:30 23:27 Apojoma'san23:3 23:29 Lukas 11:47-51

Mateus 23:33 37 Mateus 24:21atangonymbo na'mo'po amaminano.33 Yja'wangonymbo 'ne roten! One warakomoro ata'karykatopo taka ajaroporykonwyino metuwarikata'ton?

34“Iro ke ro Tamusi auran uku'ponamon,oty uku'namon, Tamusi karetaryuku'namon enapa semo'sa o'waine.Amykonymbo ira'nanokon miwota'ton.Mipokata'ton wakapu poko. Amykonymbomipoky'mata'ton awota'nano'to'kon au-tokon ta. Ajerekurukon kyniwekenata'tonaito'kon wararo. 35 Iwara ro pa'poro eronono tu'po e'kamy'po tamamboramonmynurumbo epemapotan Tamusi o'waine.Mo'ko Abel wyinombo ro mynu epemarymarota'ton mo'ko Berekja ymuru Sakarias'wa ro. Mo'ko Sakarias mo'ko Tamusi autyta mo'ko Tamusi 'wa tymy apo'ny patotywo o'waine man inoro, wykaje irombo.

36 “Ita'ro pore, pa'poro morokon otykonmo'karon eromenokon kari'na tu'ponakakyno'tan. 37 Jerusalem, Jerusalem, amoromo'karon Tamusi auran uku'ponamonwonen, topu ke mo'karon o'wa emoky'sanapojonano wonen, pyimemboto rypoo'makon a'nanopyry 'se we'i, amy ko-rotoko 'wa ty'makon a'nanopyry warataporiry upi'nonaka. I'se'pa te maiton.38 Iro ke ro moro ajautykon itary'pakynainopotan. 39 Wykaje irombo o'waine:Erombo poro yjene'pa noro rapa maita'tonmoro ero wara awykarykon poko ro:‘Tykuranondo man mo'ko Tamusi ety tao'toto.’ ”

24Morokon irokonymbo ro otykon

1 Moro Tamusi auty wyino Je-sus wepa'ka'po mero, mo'karon in-emeparykon wopy'san I'wa. Moro Tamusiauty enepojatokon I'wa. 2 Irombo ika'poi'waine: “Pa'poro moro menejaton? Ita'ropore, oko pairo topu anino'pa kynaita'tonasetu'po.”

3 Moro oleif paty wypy tu'poiwotandy'mo'po mero, a'saka'pa mo'karoninemeparykon wopy'san I'wa. Ika'san:“Ekari'ko na'na 'wa, one wara a'ta morooty wairy man. Otypan oty poko ko moro

awopyry man, moro nono y'matyry manenapa uku'tan na'na?”

4 Jesus wyka'po eju'to'ko'me: “Tuwaroaitoko, amy 'wa ajemu'marykon pona.5 Pyime kari'na irombo yjety a'kutan.‘Mo'ko Mesias awu wa,’ kyngata'ton.Irombo pyime kari'na emu'mata'ton.6 Warinu ekary, warinu wairy man ekaryenapa metata'ton. Tuwaro te aitokoawety'karykon pona. Morokon otykonwo'kapyry ro irombo man. Irombo ronoro kapyn te moro man. 7 Kari'na ase'wawarinu ka'ta'ton. Potonon aito'kon ase'wakyno'wo'mata'ton. Aito'kon po kumyno,tytyty enapa kynaitan. 8Morokon ro moroata'karykano wota'mory moro kynaitan.

9 “Moro jako ro ajekaramata'ton,aja'karykapoto'ko'me. Awota'ton. Pa'porokari'na ajenono'ta'ton yjety upu'po me.10 Pyime Tamusi amyikanamonymbokynomata'ton. Ase'wa kynokara-mata'ton. Ase'wa kynaijenono'ta'ton.11 Pyime Tamusi auran uku'ponamonme okaritonon kynawonda'ton. Pyimekari'na emu'mata'ton. 12 Aseme noropoto me moro omenano mero'po enu'karywairy pyime ase'wa kari'na waipynarymboy'sanapangatan. 13 Mo'ko i'matyry 'wa roeja'nakatoto epano'tan te Tamusi. 14MoroTamusi nundymary ekapory ekarota'tonpa'poro ero nono tu'po. Pa'poro kari'na'wa kynetapota'ton. Irombo mero ko'wuero nono kyni'ma'tan.

15 “Moro Tamusi wyinono aitopo pomo'ko Tamusi auran uku'ponenymboDaniel nekarity'po oty any'manen nurijanoky enery jako o'waine” - mo'ko erokareta erupanen tuwaro nainen - 16 “morojako ro mo'karon Judea ponokon ne-tuwarikasen morokon wypy 'wa. 17 Tautyre'ta amya'ta, oronetuwarikan. Tauty takarapa o'my'pa nainen morokon totyry aije.18Tymainary ta amy a'ta, erama'pa nainentynopony aije. 19 Mo'karon mynotonon'wa, mo'karon onema'senangon 'wa enapaje'tun pe pore oty kynaitan moro jako.

20 “Tamusi 'wa te aturupotoko poto'su i'sano jako, amy otare'matopo kuritapai etuwarika'pa awaito'ko'me. 21 Poto

23:33 Mateus 3:7, 12:34, Lukas 3:7 23:35 Genesis 4:8, 2 Kronieken 24:20-21 23:37 Lukas 13:34-35 23:38Jeremia 22:5 23:39 Ware 118:26 24:1 Markus 13:1-13, Lukas 21:5-19 24:9 Mateus 10:22 24:13 Mateus10:22 24:15 Markus 13:14-23, Lukas 21:20-24 24:15 Daniel 9:27, 11:31, 12:11 24:17 Lukas 17:31

Mateus 24:22 38 Mateus 24:44'su ata'karykano irombo kynaitan morojako. Tamusi 'wa ero nono kapy'po poro,erome noro moropan oty o'kapy'pa man.Moropan oty enapa o'kapy'pa noro rapakynaitan. 22 Ko'i aike'ka'pa moro otywe'i'poto, amy pairo kari'na epa'ka'panairy. Mo'karon typo tynyry'san kari'naupu'san me te ko'i moro oty aike'katanTamusi.

23 “Moro jako ro amy wykary jakoo'waine ‘Eneko, mo'se ro mo'ko Mesias’,ikary jako pai ‘Eneko, mo'ky inoro’,kysamyikaton. 24 Mo'karon Mesiasme okari'tonon irombo kynawonda'ton.Mo'karon Tamusi auran uku'ponamonme okari'tonon kynawonda'ton. Potononanumengaponamon otykon, potononpori'tonano enepota'ton enapa. Iwara romo'karon typo Tamusi nyry'san kari'naemu'mary poko pairo kyne'kuta'ton.25 Enetoko, iwo'kapyry uwaporo oty sekar-ityi o'waine. 26 Iro ke ro amykon wykaryjako o'waine ‘Eneko, moro iponomynwo'i ta man,’ kytoton i'wa. Ikarykonjako ‘Eneko, moro apu'to'po ta man,’kysamyikaton. 27 Kapekape 'wa undywyinombo aretyry 'wa ro oty aweiparywara irombo mo'ko kari'na ymuru wopyrykynaitan. 28 Amy tonomy ekepy'po po romo'karon kurumu kynota'nano'ta'ton.

29 “O'win wytory moro moro jakonoata'karykano pa'po me moro wejukynewa'rumandan. Moro nuno aweita'pakynaitan. Morokon siriko kapu rarywyino kyno'pa'tan. Irombo mo-rokon kapu tanokon pori'tonano kyne-sakamapo'ta'ton. 30 Irombo mero mo'kokari'na ymuru wopyry man uku'potopooty kynonepotan kapu poko. Pa'poroero nono tu'po mo'karon kari'na kynota-mota'ton. Mo'ko kari'na ymuru wopyryeneta'ton kapurutu ta, pori'tonanomaro imero, kurano me imero. 31 Kutitam'po'kory ety wota'po mero, mo'karontapojongon apojomatan. Mo'karon romo'karon typo inyry'san a'nano'ta'tonmorokon okupa'en pepeito wo'tokonwyino, pa'poro ero nono y'maty'po 'wa ro.

32 Moro oroi po roten opotoko. Morokoniporiry sekurita'po mero, irombo arynaryjako, senge terapa moro poto 'su iromywairymuku'saton. 33 Iwara enapa uku'tokoapenarykon wyino senge terapa mo'kokari'na ymuru wairy, pa'poro morokonotykon wo'kapyry enery jako o'waine.34 Ita'ro pore, mo'karon eromenokonkari'na i'maty'ma'pa kynaita'ton, pa'poroerokon otykon wo'kapyry uwaporo.35 Kapu, nono kynuta'tan. Moro yjau-ranymbo te utapy'pa roten kynaitan.

36 “Amy pairo te anukuty'pa man otypankurita, o'toro juru a'ta morokon otykonwo'kapyry man. Mo'karon kapu tanokonTamusi apojongon enapa anukuty'pa man-don. Mo'ko ymunano enapa anukuty'paman. Mo'ko jumynano roten kynuku'san.

37 “Mo'ko Noe jako iwe'i'pombo waraenapa kynaitan mo'ko kari'na ymuruwopyry jako. 38 Moro jako ro irombo,moro poto 'su kumano uwaporo, ty-wendame mandon, typytapo'se mandon,tyinombapo'se mandon moro atunendopotam'po'kory taka Noe wo'mytopo kurita'wa ro. 39 Oty wopyry anukuty'papairo tywaije mandon, moro pa'poroty'ma'kanamon man kumano wopyryuwaporo. Iwara enapa mo'ko kari'naymuru wopyry kynaitan.

40 “Moro jako ro oko wokyryjan mainata kynaita'ton. Irombo o'win amymboarota'ton Tamusi apojongon. O'winamymbo nota'ton te. 41 Oko woryijankyno'kyta'ton aseta. Irombo o'winamymbo arota'ton Tamusi apojongon.O'win amymbo nota'ton te.

42“Iro ke ro tuwaro aitoko! Mo'ko Ajopo-torykon wo'topo kurita anukuty'pa man-don.

43 “Ero te uku'toko: One wara a'tamo'ko manaman wopyry ukuty'pombototy'wa, mo'ko tautynen o'ny'se ito'pa nairy.Mo'ko manaman ana'mykapo'pa tautytaka nairy. 44 Amyjaron enapa penaro roawaimomokyrykon man. Mo'ko kari'naymuru irombo typo roten kyno'tan.

24:21 Daniel 12:1, Jesus nenepo'po 7:14 24:26 Lukas 17:23-24 24:28 Lukas 17:37 24:29 Markus 13:24-31,Lukas 21:25-33 24:29 Jesaja 13:10, Joel 2:10,31, 3:15, Jesus nenepo'po 6:12, Jesaja 13:10, Ezechiël 32:7, Joel 2:10,3:15, Jesaja 34:4, Jesus nenepo'po 6:13 24:30 Daniel 7:13, Zacharia 12:10-14, Jesus nenepo'po 1:7 24:36 Markus13:32-37, Lukas 17:26-30, 34-36 24:37 Genesis 6:5-8 24:39 Genesis 7:6-24 24:43 Lukas 12:39-40

Mateus 24:45 39 Mateus 25:2345 “Nokypan pyitonano ko iro ke

tamyikapore, tupu'pone enapa imero nan,mo'ko ijopotory 'wa yto'me mo'karona'sakarykon epo, upato'ko'me i'wa arepaenapyry tunda'po mero? 46 Sara'me 'nejanon kynaitanmo'komorowara ijopotorynepory'po tywopy'poto. 47 Ita'ro pore,mo'ko ijopotory pa'poro moro totyry ytanainaka. 48 Yja'wan me mo'ko ipyitorya'ta te, tyturu'po ta ikary: ‘Yjopotoryopy'pa na'nen man’, 49 irombo mo'karonta'sakarykon pyitonano ypoky'mary,mo'karon etyndonon maro tywendamerya'mo'poto i'wa, 50 mo'ko ijopotory amykurita typo roten kyno'tan. Mo'kotypyitory poromu'katan. 51 Irombokynemimatan. Tonapiramon yry waraenapa kynytan. Mo'karon waito'kon poro atamono, aijekyno enapa kynaitan.”

25Mo'karon ainapatoronokon amyijanon

1 “Moro jako moro Tamusi nundymaryainapatoro tykororetarykon anunamonamyijanon wara mandon. Morokon tyko-roretarykon anumy'san mero kyny'satonmo'ko pytatoto epoje. 2Ainatone onumen-gapo'pa mandon. Ainatone tywonumen-gapore mandon. 3Morokon kororeta aroryjako ty'waine, mo'karon onumengapo'nonamyijanon kororeta katy anaro'pa man-don. 4 Mo'karon tywonumengaporamonte tukuwarikon ta kororeta katy arojatonenapa. 5 O'poro'pa noro mo'ko pytatotoa'ta, pa'poro kynuwetunaton. Irombokyno'ny'saton. 6 Irawone 'ne a'ta kari'nakyniko'taton: ‘Eneko. Mo'ko pytatotokyno'san. Epa'katoko epoje!’ 7 Irombopa'poro mo'karon amyijanon kynupaka-ton. Morokon tykororetarykon yjatoniru'pa. 8 Mo'karon onumengapo'nonkyngaton mo'karon tywonumengapora-mon 'wa: ‘A'si 'ko moro ajekosanokonkororeta katy amy ytoko na'na 'wa.Na'na kororetary irombo kyne'wu'santerapa.’ 9 Mo'karon tywonumengapo-ramon te kyngaton eju'to'ko'me: ‘Uwa.Ka'pa rapa pa'poro kamono'keine iwairy.Mo'karon ekaramanamon wyino amyepeka'tandoko aseke.’ 10 Kororeta katy

epeka'se ito'san wyino, mo'ko pytatotokono'san. Imaro ro mo'karon aikepy'santerapa amyijanon kyno'myjaton moro py-tano ewa'matopo auto taka. Irombo moropena tyra'kere'to man. 11Morombo wyinomo'karon a'sakarykonymbo amyijanonenapa kyno'saton. Kyngaton: ‘Jopoto!Jopoto! Na'na 'wa etapurumakako!’12 Mo'ko te ero wara kyneju'saton: ‘Ita'ropore, ajukuty'paine wa.’

13 “Iro ke ro tuwaro aitoko. Moro kurita,moro ijururu enapa anukuty'pa irombomandon.”

Mo'karon pyitonano emaminary epety14 “Moro Tamusi nundymary amy tyse

ytopo'se ytototowokyrywaraman. Tytorymero, mo'karon typyitorykon ko'manon.Morokon totyry yjan ainakaine. 15 O'winamy 'wa ainatone dusun ika'mi'po pyratayjan, o'win amy 'wa oko dusun, o'winamy 'wa o'win dusun, moro ipori'torykontaro ro. O'win wytory 16 mo'ko aina-tone dusun ika'mi'po pyrata apyinenymbokyny'san amamina ike. Itu'ponaka aina-tone dusun ka'san noro. 17 Iwara enapamo'ko oko dusun apyinenymbo oko dusunka'san noro itu'ponaka. 18 Mo'ko o'windusun apyinenymbo te tyto'po mero nonoamikanon. Moro tyjopotory pyratary un-enjan.

19 “Akore'pe tywe'i'po wyino mo'karonpyitonano jopotory kyno'san rapa.O'to mo'karon typyitorykon 'wa morotypyratary yry'po ukutyry 'se man.20 Irombo mo'ko ainatone dusun apyi-nenymbo kyno'san i'wa. Itu'ponakaainatone dusun ene'san noro i'wa. Kyn-ganon: ‘Jopoto, ainatone dusun myryiy'wa. Eneko. Ainatone dusun noro amysikapyi.’ 21 Mo'ko ijopotory kynganoni'wa: ‘Iru'pa tywaije mana, amoro iru'pyn,tamyikaporen pyitonano. A'si'konombooty poko tamyikapore me'i. Pyimano otypokono me terapa kytake. Oko'ne, mo'koajopotory maro tawa'pore aiko.’

22 “Irombo mo'ko oko dusun apyi-nenymbo enapa kyno'san i'wa. Kynganon:‘Jopoto, oko dusunmyryi y'wa. Eneko. Okodusun noro amy sikapyi.’ 23 Mo'ko ijopo-tory kynganon i'wa: ‘Iru'pa tywaije mana,

24:45 Lukas 12:41-48 25:1 Lukas 12:35 25:11 Lukas 13:25 25:14 Lukas 19:11-27

Mateus 25:24 40 Mateus 25:45amoro iru'pyn, tamyikaporen pyitonano.A'si'konombo oty poko tamyikapore me'i.Pyimano oty pokono me terapa kytake.Oko'ne, mo'ko ajopotory maro tawa'poreaiko.’

24 “Irombo mo'ko o'win dusun apyi-nenymbo enapa kyno'san i'wa. Kyn-ganon: ‘Jopoto, amy ituru'popopyn kari'name awairy suku'sa. Anipomy'torymbomipo'sa, ynaripapy'torymbo ma'nano'sa.25 Tanarike we'i. Iro ke ro moro apyratarysunemyi nono ta. Eneko ero iro.’

26 “Irombo mo'ko ijopotory kynganoneju'to'me: ‘Amoro yja'wanymbo, ak-inupan pyitonano, muku'sakon ka'tuynipomy'torymbo po'nen me ywairy,ynaripapy'torymbo a'nano'nen me ywairyenapa. 27 Moro ypyratary yry manomboiro ke tywaije o'wa man mo'karon pyratapokonokon 'wa. Ijakomoro ypyratary rapasapyiry moro iwe'mekatopo maro. 28Moropyrata ipinatoko ainarywyino. Irombo ykomo'ko ekosa ainapatoro dusun ika'mi'popyrata man inoro ainaka.

29 “Pa'poro totykamon 'wa irombootykon yta'ton. Ekosaine ro oty kyno-takamatan. Mo'ko otypyn wyino teotyrykonymbo pinata'ton. 30 Mo'kouwam'pono pyitonano te ematoko morotawa'rumanymbo taka. Moro po roatamono, aijekyno enapa kynaitan.’

31 “Moro tykuranory ta mo'ko kari'naymuru wopyry jako pa'poro mo'karonkapu tanokon apojonano maro, morokurano tapo'ny tu'po kynotandy'motan.32 Pa'poro nono tu'ponokon kari'naa'nano'ta'ton ipo'ponaka. Irombomo'karon kari'na a'sakatan, mo'ko ton-omyn enenen 'wa mo'karon kapiritayry wara typo mo'karon kapara wyino.33 Mo'karon kapara ytan tapo'tun wyino.Mo'karon kapirita ytan te tapojery wyino.

34 “Irombo mo'ko poto 'su Jopotokyngatan mo'karon tapo'tun wyinonokon'wa: ‘O'toko 'ne, amyjaron Yjumy nikura-nondo'san. Ajotyrykon me moro Tamusinundymary apyitoko. O'wanokon mero irombo tyje tywaije man ero nonowo'kapy'po poro. 35 Tykumyje irombowakon. Irombo arepa ke kupasen. Tuna 'se

wakon. Irombo tuna ke kupasen. Tysenome o'waine wakon. Irombo ywo'ny'to'manmysen. 36 Iwo'my'ma wakon. Irombokywo'myndosen. Je'tun pe wakon. Iromboyjenenamon me maisen. Yja'wangonkari'na aru'katopo ta wakon. Irombo yjenemo'sen.’

37 “Irombo mo'karon tamamboramonkyneju'ta'ton. Kyngata'ton: ‘Jopoto, onewara a'ta ko moro akumyry jako arepa kena'na ajupan? One wara a'ta ko morotuna 'se aja'ta tuna ke na'na ajupan?38 One wara a'ta ko moro tyseno me aja'tana'na 'wa na'na awo'ny'to'man ynen o'wa?One wara a'ta ko moro iwo'my'ma aja'tana'na awo'myndon? 39 One wara a'ta komoro je'tun pe aja'ta, yja'wangon kari'naaru'katopo ta aja'ta pai ajene na'na kyndo-nen?’

40 “Irombo mo'ko poto 'su Jopotokyneju'ta'ton. Kyngatan: ‘Ita'ro pore,pa'poro mo'ko ko'waronombo ro rypoyja'sakary 'wa anikapy'san oty y'wano metyka'se o'waine man.’

41 “Irombo mero kyngatan mo'karontapojery wyinonokon 'wa: ‘Amyjaronatany'ma'san, i'tandoko ywyino moroe'wutypyn roten wa'to taka, mo'koewa'rumy tamuru 'wano me, mo'karonapojongon 'wano me enapa yry'po taka.42 Tykumyje irombo wakon. Irombo arepake yjupa'pa maisen. Tuna 'se wakon.Irombo tuna ke yjupa'pa maisen. 43Tysenome o'waine wakon. Irombo ywo'ny'to'mananyry'pa maisen. Iwo'my'ma wakon.Irombo ywo'myndo'pa maisen. Je'tun pewakon. Yja'wangon kari'na aru'katopota enapa wakon. Irombo yjene opy'pamaisen.’

44“Irombomo'karonenapa kyneju'ta'ton.Kyngata'ton: ‘Jopoto, one wara a'tako moro tykumyje aja'ta, moro tuna'se aja'ta, moro tyseno me aja'ta,moro iwo'my'ma aja'ta, moro je'tunpe aja'ta, moro yja'wangon kari'naaru'katopo ta aja'ta ajepanopy'pa na'nakynainen?’ 45 Irombo mo'ko poto'suJopoto kyneju'ta'ton. Kyngatan: ‘Ita'ropore, pa'poro mo'ko ko'waronombo 'waro rypo anikapy'torymbo oty Y'wanome enapa anikapy'pa tywaije mandon.’

25:29 Mateus 13:12, Markus 4:25, Lukas 8:18 25:30 Mateus 8:12, 22:13, Lukas 13:28 25:31 Mateus 16:27, Mateus19:28

Mateus 25:46 41 Mateus 26:2546 Mo'karon ro moro i'matypyn rotenata'karykano taka kyny'ta'ton. Mo'karontamamboramon te moro i'matypyn rotenamano taka kyny'ta'ton.”

26Jesus wory poko iwonumengarykon

1 Pa'poro morokon otykon ekar-ity'ma'po mero, Jesus wyka'po mo'karontynemeparykon 'wa: 2 “Muku'saton watyoko kurita noro mo'ko eratonomapo-topombo onory ewa'mary wopyry wairy.Irombo mo'ko kari'na ymuru ekara-mata'ton wakapu poko ipokato'me.”

3 Moro jako ro mo'karon Tamusipokonokon jopotorykon wota'nanopy'sanmo'karonuwapoto'sanmaromo'koKajafastatynen Tamusi pokonokon jopotory autyta. 4 Taurangon epopo'san i'waine amyamepo maro Jesus apyito'me ty'waine,iwopoto'me. 5 Ika'san te: “Mo'ko er-atonomapotopombo onory ewa'mary takapyn apyiry ky'waine man. Ijako irombomo'karon kari'na kywo'mata'ton.”

Amy woryi 'wa poto me Jesus pynaryenepory

6 Irombo Betania po mo'ko areky panSimon auty ta Jesus a'ta, 7 amy woryiwopy'po I'wa amy tapenen topu kapy'popatere'membo maro. Ita amy tapenentypoporen mere tatynen karapa kynakon.Irombo upu'po tu'ponaka i'kamy'po i'wa,moro iwendamery jako ro. 8 Moroene'po mero mo'karon inemeparykonwore'kosan. Ika'san: “O'tono'me ko morowara moro karapa akamanon mo'ko?9 Tapene rypo ekaramary manombotywaije man. Irombo moro epe'poyry manombo tywaije man mo'karonipyrata'non 'wa.”

10 Moro ukuty'po mero ty'wa, Jesuswyka'po i'waine: “O'tono'me ko mo'koworyi poko mandon? Moro inikapyryirombo y'wano me irupa man. 11Mo'karonipyrata'non irombo kynaijaton rotenajekosaine. Awu te e'i'pa roten waitakeajekosaine. 12 Yja'mun tu'ponaka ero

typoporen karapa y'kamyi moro yjune-myry man 'wano me. 13 Ita'ro pore,pa'poro wararo ero nono tu'po moroiru'pyn oka ekari'topo po ro, mo'se woryinikapy'po ekari'ta'ton enapa, kari'nawonumengato'me ipoko.”

14 Morombo mero o'win amy Jesus ne-mepary, mo'ko Judas tatynen wyto'pomo'karon Tamusi pokonokon jopotorykon'wa. 15 Ika'po i'waine: “Oty yry 'seko mandon moro y'wa ajainakaine Jesusyry epety me?” Irombo o'win-kari'naitu'ponaka ainapatoro amu'nymbo pyratake epema'po i'waine. 16 Morombo meroamy oma upiry a'mo'po i'wa, ainakaineJesus yto'me.

Mo'ko kapara'membo onory17 Moro koromono uwaputa'non perere

ewa'matopo kurita mo'karon Jesus ne-meparykon wopy'san i'wa aturupo: “Ojeko na'na 'wa mo'ko eratonomapotopomboy'mo'kary 'se man, onoto'me o'wa?”18 Ika'po: “I'tandoko moro poto 'su aitopotaka inoropan kari'na 'wa. Irombo kaikome i'wa: Mo'ko amepanen kynganon:‘Tyse waty terapa man moro ajekosamo'karon ynemeparykonmaro y'wamo'koeratonomapotopombo onory man.’ ”19 Irombo mo'karon Jesus nemeparykonwe'i'san ika'po wara ro ty'waine. Mo'koeratonomapotopombo y'mo'ka'po i'waine.

20 Iko'mamy'pomero, tari'po Jesus arepakynendamejakon mo'karon ainapatoroitu'ponaka okonokon tynemeparykonmaro. 21 Moro tywendamerykon jakoro ika'po: “Ita'ro pore, o'win amyara'nanokon yjekaramatan.” 22 Irombopa'poro tywe'i'san mero kata'mato imeromo'karon inemeparykon wyka'san I'wa:“Awu kapyn waty, Jopoto?” 23 Ejuku'sani'wa: “Mo'ko ywara enapa moro arepaa'pitopo taka tarepary a'pijan inoroyjekaramatan. 24 Kyny'san ro mo'kokari'na ymuru, typoko imero'po wararo. Mo'ko kari'na ymuru ekaramanente janon kynotamotan. Iru'pa nairy eronono tu'ponaka opy'pa iwe'i'pomboto.”25 Irombo mo'ko ekaramanen man Judas

25:46 Daniel 12:2 26:1 Markus 14:1-2, Lukas 22:1-2, Johanes 11:45-53 26:2 Exodus 12:1-27 26:6 Markus14:3-9, Johanes 12:1-8 26:7 Lukas 7:37-38 26:11 Deuteronomium 15:11 26:14 Markus 14:10-11, Lukas 22:3-626:15 Zacharia 11:12 26:17 Markus 14:12-21, Lukas 22:7-14,21-23, Johanes 13:21-30 26:23 Ware 41:9

Mateus 26:26 42 Mateus 26:48woturupo'po: “Awu kapyn waty, yje-mepanen?” Ika'po i'wa: “Aseke inoro memokari'sa.”

26 Irombo moro arepa enapyry jakoro, Jesus 'wa amy perere anumy'po.Tamusi ety awonga'po mero ipoko,i'sakapoty'po i'wa. Irombo ekamy'po i'watynemeparykon 'wa. Ika'po: “Apyitoko!Ena'toko! Yja'mun ero man.” 27 Iromboamy sapera anumy'po i'wa. Tamusi etyawonga'pomeromoro sapera tano tanymypoko, yry'po i'wa i'waine. Ika'po i'waine:“Pa'poro amy enytoko. 28 Ymynuruero man. Moro ro kyne'kanjan moroTamusi wykatopombo pori'tomanen me.Pyimano kari'na upu'san me kyne'kanjan,ija'wanykonymbo kato'me. 29 Wykaje teo'waine, erombo poro winu anenyry'panoro rapa waitake. Moro yjumy nundy-mary ta te asery me senytake rapaamaroine.”

30 Irombo Tamusi ety awongatopowareka'ma'san mero, ito'san moro oleifpaty wypy 'wa. 31 Irombo Jesus wyka'poi'waine: “Ero koko pa'poro ywyinomatu'mata'ton. Tymero irombo man:“Mo'ko kapara enenen siwotake. Mo'karon

kapara apyimy kynotaripa'tan.”32 “Iromby'san wyino yjawomy'po mero

te, Galilea 'wa wy'take ajuwapoine.”33 Petrus 'wa te ejuku'po: “Pa'poro kari'naro rypo awyino kynotu'mata'ton. Awukapyn te.” 34 Jesus wyka'po te i'wa:“Ita'ro pore, ero koko korotoko ko'taryuwaporo, oruwamboto yjukuty'pa awairymekari'take.” 35 Petrus wyka'po I'wa:“Yrombyry man jako ro rypo amaro,ajukuty'pa ywairy anekarity'pa waitake!”Moro wara enapa pa'poro mo'karona'sakarykon wyka'san.

Getsemane po36 Irombo Jesus wyto'po imaroine amy

Getsemane tatynen wonatopo paty 'wa.Irombo ika'po mo'karon tynemeparykon'wa: “Ero po atandy'motoko. Tamusi'wa aurana wy'sa.” 37 Petrus, mo'karonokonokon Sebedeus ymurukon aro'sani'wa tymaro. Kata'mato imero iwe'i'po.

Anari 'wa imero apo'i'po. 38 Irombo ika'poi'waine: “Moro kata'mato ywairy je'tunywory 'se imero man. Ero po ro aitoko.Ywara enapa koro tuwaro aitoko me.”

39 Irombo a'si 'ko noro ito'po.Tombata'po iwoma'po. Tamusi 'waiwoturupo'po: “Papa, yjuwaporimakarytaro ta'ta, ero je'tun pan sapera yjuwapor-imakan. Ynisanory kapyn te no'ka'nen.Anisanory te.” 40 Irombo iwopy'porapa mo'karon tynemeparykon 'wa.Iwo'nykyrykonymbo epory'po i'wa.Irombo Petrus 'wa ika'po: “Ko'i rotenpairo iro ke nuro awairykon mupijaton?41Tuwaro aitoko. Tamusi 'wa aturupotoko,moro aju'kuto'kon 'wa ajapyirykon pona.Mo'ko a'kanano ro rypo oty kapyry 'seman. Moro ja'munano te ru'me man.”

42 Irombo ijokonory me ito'po rapa.Tamusi 'wa aurana'po. Ika'po: “Papa,yjuwaporimakary taro e'i'pa ero je'tun pansapera a'ta, enyry man a'ta y'wa, oro moroanisanory no'ka'nen.”

43 Irombo tywerama'po mero rapa,iwo'nykyrykonymbo epory'po rapa i'wa.Epirykon irombo imero tawosinapo'sekynatokon.

44 Ino'san i'wa. Ito'po rapa Tamusi 'waaurana ijoruwanory me. Koromo tau-rana'po wara ro rapa aurana'po. 45 Irombomo'karon tynemeparykon 'wa tywopy'pomero rapa, ika'po i'waine: “Erome teo'ny'toko. Otare'matoko. Moro ju-ruru irombo nitundai terapa. Mo'kokari'na ymuru yjaton terapa mo'karontyja'wangamon ainaka. 46 Ajawondoko.Ka'makon. Mo'ko yjekaramanen irombonitundai terapa.”

Jesus apyiry47 Moro Jesus auranary jako noro,

typo roten mo'ko o'win amy inemeparyJudas tunda'po. Imaro moky imerokari'na kynatokon, supara maro, putumaro. Mo'karon Tamusi pokonokonjopotorykon 'wa, mo'karon uwapoto'san'wa enapa tomo'se kynatokon. 48 Mo'koekaramanen 'wa te enepoto'man takari'sekynakon i'waine. Tyka kynakon: “Mo'ko

26:26 Markus 14:22-26, Lukas 22:14-20, 1 Korinte 11:23-25 26:28 Exodus 24:8, Jeremia 31:31-34 26:31 Markus14:27-31, Lukas 22:31-34, Johanes 13:36-38 26:31 Zacharia 13:7 26:32 Mateus 28:16 26:36 Markus 14:32-42,Lukas 22:39-46 26:47 Markus 14:43-50, Lukas 22:47-53, Johanes 18:3-12

Mateus 26:49 43 Mateus 26:71siposimatake inoro, inoro ro mo'ko man.Apyitoko me.”

49 Irombo o'win wytory Jesus 'wa ito'po.Ika'po: “Mondo ro rypo man, yjemepa-nen?” Irombo iposima'po i'wa. 50 Jesuswyka'po te i'wa: “Yjakono, moro ipokoawo'topombo ika'ko imero!” Irombo meroiwopy'san. Jesus apo'i'po i'waine.

51 Irombo wyino o'win amy Jesusekosa aitoto 'wa tysuparary so'ka'poije'ny wyino. Irombo mo'ko Tamusipokonokon jopotory pyitory panaka'poi'wa atone. 52 Jesus wyka'po te i'wa:“Moro ije'ny taka rapa moro asupararyyko. Pa'poro mo'karon supara apyinamonwotan irombo supara ro. 53 O'win wytoryka'tu ainapatoro itu'ponaka oko ko'potapojongon apyimykon anemoky'pa yjumywairy man mekano'san, yjepano'to'mei'wa ywoturupo'poto? 54 Moro waraywe'i'poto te, morokon ero wara oty wairyman mero'san tywo'kapyry upiry.”

55 Moro jako ro mo'karon kari'na apy-imykon 'wa Jesus wyka'po: “Amy tokonenmanaman apyiry 'sangon wara imerosupara maro, putu maro tywo'se mandonyjapyije. Kurita wara ro ajekosaine kari'nasemepakon tandy'po moro Tamusi auty ta.Moro jako te yjapo'i'pa maisen. 56 Pa'porote erokon no'kapyi mo'karon Tamusiauran uku'ponamonymbo nimero'sanwo'ka'to'me.”

Irombopa'poromo'karon inemeparykon'wa o'win upu'po ino'po. Pa'poroeka'numy'ma'san.

Jesus wairy mo'ko Tamusi pokonokon jopo-tory po'ponaka

57 Irombo Jesus aro'po mo'karonapyinamonymbo 'wa mo'ko Tamusipokonokon jopotory Kajafas auty 'wa.Moro po ro mo'karon Tamusi karetaryuku'namon, mo'karon uwapoto'san enapatywota'nano'se kynatokon. 58Petrus ko'wutyse terapa kyny'sakon Jesus wena'pota, mo'ko Tamusi pokonokon jopotoryauty 'wa ro imero. Moro ipyrorory takatywo'my'pomeromo'karon oranano ekosaiwotandy'mo'po, otypan oty wo'kapyryeneto'me.

59 Mo'karon Tamusi pokonokon jopo-torykon, pa'poro mo'karon Simosu jopo-torykon enapa amy Jesus emendoto'manonapi upijatokon, iwopoto'me ty'waine.60 Amy iwopoto'man anepory'pa teiwe'i'san, pyime rypo mo'karon typoroten Jesus emendo o'tonon wairy se'me.61 Irombo ro me ro ko'wu oko amykonwopy'san uwaponaka. Ika'san: “Mo'senykai: ‘Ero Tamusi auty aka'poto y'wa,oruwa kurita amy'mary taro rapa wa.’” 62 Irombo mo'ko Tamusi pokonokonjopotory awomy'po. Ika'po Jesus 'wa: “O'toyka'pa man moro i'waine ajemendotopopoko?” 63 O'to yka'pa te Jesus we'i'po.Irombomo'ko Tamusi pokonokon jopotorywyka'po I'wa: “Mo'ko nurono Tamusiembata waturupoja o'wa, mo'ko Mesias,mo'ko Tamusi ymuru amoroman.” 64 Jesuswyka'po i'wa: “Aseke inoro me kakari'sa.Wykaje te o'wa: erombo wyino ro mo'kokari'na ymuru tandy'po meneta'ton mo'kopari'pyn apo'tun wyino. Irombo kapurututu'po iwopyry meneta'ton.”

65 Irombo mo'ko Tamusi pokonokonjopotory 'wa moro tywo'mymbo seka'po.Ika'po: “Tamusi ejui! O'tono'me noroko emendonamon me amykon kysupija-ton? Tamusi ety jamikary i'wa metaton.One wara ko monumengaton ipoko?”66 Ika'san eju'to'me: “Iwory man.”

67 Irombo eta'tapoty'san embatarytu'ponaka. Tainarykon amo'mere'ko'sanke iwo'po i'waine. 68 Amykonymbo 'waembata'mo'po. Ika'san: “Noky 'wa awo'poekari'ko na'na 'wa Kristus, Tamusi auranuku'ponen me aja'ta!”

Petrus enapitary69 Moro jako Petrus kurando kynakon

mo'ko Tamusi pokonokon jopotory autypyrorory ta. Irombo amy amyijananowopy'po i'wa. Ika'po: “Amoro enapamo'ko Galilea pono Jesus maro makon.”

70 Pa'poro mo'karon moro po aitononnetary me te Petrus wyka'po: “Uwa! O'toawykary anukuty'pa pairo wa.”

71 Irombo moro o'mytopo 'wa ito'poto,amy terapa amyijanano 'wa ene'po.Irombo mo'karon moro po o'po'tonon 'wa

26:55 Lukas 19:47, 21:37 26:57 Markus 14:53-65, Lukas 22:54-55,63-71, Johanes 18:13-14,19-24 26:61 Johanes2:19 26:64 Daniel 7:13 26:65 Levitikus 24:16 26:67 Jesaja 50:6 26:69 Markus 14:66-72, Lukas 22:54-62,Johanes 18:15-18,25-27

Mateus 26:72 44 Mateus 27:19ika'po: “Mo'ko Nasaret pono Jesus maromose wokyry kynakon.” 72 Petrus 'wamo'ko enapitary ekarity'po rapa, Tamusiety ejatory ta: “Mo'ko wokyry anukuty'pawa.”

73 Irombo a'si 'ko a'si 'ko mo'karonmoro po o'po'tonon wopy'san Petrus 'wa.Ika'san i'wa: “Iporo ro amoro enapaamy a'sakarykon me mana. Ajauranemery irombo ajuku'pojan.” 74 IromboPetrus 'wa yja'wan me imero toruwaryamo'po. Tamusi ety ejatory ta ika'po:“Tamusi yjuta'kan mo'ko wokyry ukutyryjako y'wa!” Irombo o'win wytory amykorotoko ko'ta'po.

75 Irombo Petrus wetuwaro'ma'porapa moro Jesus wyka'po poko: “Mo'kokorotoko ko'tary uwaporo oruwambotoyjukuty'pa awairy mekari'take.” Irombokurandonaka ito'po. Je'tun pe imeroiwotamo'po.

27Jesus arory Pilatus po'ponaka

1 Emamy'po mero pa'poro mo'karonTamusi pokonokon jopotorykon 'wa,mo'karon uwapoto'san 'wa enapa tauran-gon epopo'san Jesus wopoto'me. 2 Iromboimy'po i'waine. Aro'po i'waine. Mo'koRome wyinono jopoto Pilatus ainakaterapa yry'po i'waine.

3 Ipoko moro a'wembono aurananoyry'po ene'po mero, mo'ko ekarama-nenymbo Judas 'wa moro o'to tywe'i'poje'tuma'po. Morokon o'win-kari'naitu'ponaka ainapatoro amu'nymbopyrata aro rapa ito'po mo'karon Tamusipokonokon jopotorykon 'wa, mo'karonuwapoto'san 'wa enapa. 4 Ika'po: “Yja'wanoty tyka'se y'wa man. Amy yja'wanoty anikapypynymbo takarama y'waman.” Ika'san te: “Moro poko o'totykary upijan na'na. Amoro terapaatuku'ko.” 5 Moro Tamusi auty takamorokon amu'nykonymbo pyrata papy'poi'wa. Irombo ito'po moro wyino. Iromboiwona'sawyry'ka'po.

6 Mo'karon Tamusi pokonokon jopo-torykon 'wa morokon amu'nykonymbopyrata amo'iky'san. Ika'san: “Erokon yry

kapyn ky'waine man moro Tamusi 'watymy je'ny taka. Mynu epetymbo irombomoro man.” 7 Taurangon epopo'sani'waine mo'ko ori'no ka'nen yinonorymboepeka'to'me ty'waine ike, mo'karontysenokon aito'kon wyino opy'san un-endo'ko'me. 8 Iro ke ro erome noro moronono etymeman ‘Mynu pan nono’. 9 Iwararo ero Tamusi auran uku'ponenymboJeremia nekarity'po wo'kapy'po:Moro o'win-kari'na itu'ponaka ainapatoro

amu'nymbo pyrata tapije i'waineman. Moro wara ro mo'karon Is-rael pajanymbo 'wa epety tajatoroten man. 10 Mo'ko ori'no ka'nenmainarymbo pokomoro pyrata tyjei'waine man, Tamusi wyka'po wararo.

Jesus wopotopo a'wembono auranano11 Jesus aro'po te i'waine mo'ko Rome

wyinono jopoto po'ponaka. Mo'ko wotu-rupo'po ro i'wa: “Mo'karon Simosu Jopo-tory amoro man?” Jesus wyka'po: “Asekeinoro me kajatoja.” 12 Mo'karon Tamusipokonokon jopotorykon 'wa, mo'karonuwapoto'san 'wa enapa tamendory jakoo'to yka'pa iwe'i'po. 13 Morombo meroPilatus woturupo'po I'wa: “Aneta'pa mano'toro 'ko waty ajemendory i'waine?”14 Amy pairo oty poko te anejuku'pa Jesuswe'i'po. Mo'ko Rome wyinono jopotowonumenga'po imero.

15 Amy oty ewamary wararo te moroyja'wangon kari'na aru'katopo wyinomboo'win amy mo'karon kari'na nisanorymbokapotopombo mo'ko jopoto 'wa kynakon.16 Moro jako ro amy yja'wan me ekaryaitoto Barabas tatynen wokyry kynakonmoro yja'wangon kari'na aru'katopo ta.17 Moro iwota'nanopy'san po ro mo'ko Pi-latus wyka'po i'waine: “Noky nondary 'seko mandon y'wa: mo'ko Barabas, mo'koMesias me inejatorykon Jesus te ka'tu?”18 Pilatus irombo kynuku'sakon i'se'pa ty-wairykon ke Jesus yry'po i'waine tainaka.

19 Moro jopoto apo'ny tu'po tandy'poa'ta ro, ipyty 'wa tauranymbo aropo'poi'wa: “Mo'ko tamamboren wokyry pokokoro kyte'i. Ero koko irombo ywoneto potome imero wata'karykai upu'po me.”

27:1 Markus 15:1, Lukas 23:1-2, Johanes 18:18-19 27:3 Apojoma'san 1:18-19 27:9 Zacharia 11:12-13 27:11Markus 15:2-5, Lukas 23:3-5, Johanes 18:33-38 27:15 Markus 15:6-15, Lukas 23:13-25, Johanes 18:39–19:16

Mateus 27:20 45 Mateus 27:4420 Mo'karon Tamusi pokonokon jopo-

torykon 'wa te, mo'karon uwapoto'san'wa enapa mo'karon ata'nanopy'sanapokuma'san, iwoturupoto'ko'me mo'koBarabas nondato'me i'wa, mo'ko Jesuswopoto'me te i'wa. 21 Mo'ko jopotowyka'po: “Nokypan nondary 'se ko man-don y'wa o'waine?” Ika'san: “Barabas.”22 Pilatus wyka'po i'waine: “O'to ko iroke mo'ko Mesias me inejatorykon Jesussytan?” Pa'poro ika'san: “Ipokary manwakapu poko.” 23 Ika'po: “Otypan yja'wanoty 'ne ko iro ke tyka'se i'wa nan?” Pari'pe'ne ka'tu rapa iko'tapoty'san: “Ipokaryman wakapu poko.”

24 Pilatus 'wa aronge roten moro o'totywairy ene'po. Asemenoro te mo'karonkari'na kynokopatokon. Irombo tunaapo'i'po i'wa. Tainary ku'mity'po i'wa,embataine ro. Ika'po: “Yju'ta kapyn manmoro imynuru we'kamyry. Amyjaron ter-apa aseke atuku'toko.” 25 Irombo pa'poromo'karon kari'na 'wa ejuku'po: “Moroimynuru we'kamyry na'na u'ta nainen,na'na y'makon u'ta enapa.” 26 IromboBarabas kapo'po i'wa ekatakaine. Jesusyry'po te i'wamo'karonwarinupokonokonainaka wakapu poko ipokato'me. Mene 'neka'tu ipoky'mapo'po i'wa.

Jesus poko iwosaijambarykon27 Irombo mo'ko Rome wyinono

jopoto pyitorykon 'wa Jesus aro'pomoro a'wembono auranano ytopo autotaka. Pa'poro mo'karon ta'sakarykonko'ma'san i'waine. 28 Iwo'mynga'pomero ty'waine, amy tapiren kamisa keterapa iwo'myndo'po i'waine. 29 U'mariryme amy sipatamu waton momy'poi'waine. Irombo upu'po tu'ponakayry'po i'waine. Amy waruma waton keaposenyndo'po i'waine apo'tun wyino.Irombo ipo'ponaka iwokunama'san.Aki'ma'po i'waine. Ika'san: “Na'na te koreawopy'po ewa'maje, Simosu Jopotory!”30 Irombo itu'ponaka eta'tapoty'san. Morowaruma waton pina'po i'waine ainarywyino. Ike ro iwo'po i'waine upu'po po.31 Ipoko tywosaijamba'ma'san mero, moroty'waine iwo'myndotopombo so'ka'po

rapa i'waine. Moro iwo'my ke rapaiwo'myndo'po i'waine. Irombo aro'poi'waine, ipokato'me wakapu poko.

Jesus pokary wakapu poko32 Moro tytorykon jako ro, amy Sirene

pono, Simon tatynen wokyry epory'poi'waine. Mo'ko wyry'ka'po ro i'wainemoroJesus pokatopomanwakapu aroto'me i'wa.33 Irombo itunda'san moro Golgota taty-nen aitopo 'wa. Moro tauro'po man‘u'je'pombo waitopo’. 34 Irombo amy itunpan oty maro i'kaima'po winu ke upa'poi'waine. Apo'po mero te enyry 'se'paiwe'i'po.

35 Moro wakapu poko ipoka'powyino ty'waine, asekaro morokoniwo'mykonymbo ekamy'san i'wainetymeramon tapusikiri emapoty'san wyinoty'waine. 36 Tandy'po kynerandojatokonmoro po.

37 Ero wara moro emendotopo mero'poyry'po i'waine epo:MO'KARON SIMOSU JOPOTORY JESUS

MO'SE MAN38 Imaro ro oko tokonamon manaman-

gon poka'san i'waine, o'win amy apo'tunwyino, o'win amy apoje wyino.

39 Mo'karon moro pato ytotononimero tupu'san sekesekematokon. Jesusejujatokon. 40 Kyngatokon: “Amoromoro Tamusi auty akanen, irombo oruwakurita amy'manen rapa! Aseke opano'ko,Tamusi ymuru me aja'ta. O'kako moroapokatopombo wyino.” 41 Iwara enapamo'karon Tamusi pokonokon jopotorykon,mo'karon Tamusi karetary uku'namon,mo'karon uwapoto'san enapa Jesusere'no'satokon. Kyngatokon: 42 “Amykonterapa tapano'se I'wa mandon. Asekete tywopanopyry upijan. Mo'karonIsrael pajanymbo Jopotory mo'ko man.Oro erome moro typokatopombo wyinonony'ton, kysamyikato'se me. 43 Tamusiamyikanon waty? Oro mo'ko ro eromenepano'nen, i'se ta'ta. ‘Tamusi ymuru awuwa,’ tyka irombo man.”

44 Iwara enapa mo'karon imaroipoka'san manamangon kynejujatokon.

27:24 Deuteronomium 21:6-9 27:27 Markus 15:16-20, Lukas 23:11, Johanes 19:2-3 27:32 Markus 15:21-32,Lukas 23:26-43, Johanes 19:17-27 27:34 Ware 69:21 27:35 Ware 22:18 27:39 Ware 22:7, 109:25 27:40Mateus 26:61, Johanes 2:19 27:43 Ware 22:8

Mateus 27:45 46 Mateus 28:3Jesus rombyry

45 Kurita 'ne 'ne iwe'i'po mero, pa'poromoro nono ewa'rumamy'po oruwa jurutaronaka. 46 Oruwa juru iwe'i'po mero,mo'ja imero Jesus ko'ta'po. Ika'po: “Eli,eli, lama sabaktani?” Moro tauro'po man:‘Ytamusiry, ytamusiry, o'tono'me ko o'winupu'po kynoi?’

47 Irombo amykon moro po o'po'tonon'wa moro auran eta'po. Ika'san: “Eliako'manon.” 48 O'win wytory amy 'wa amytymi'mi'ken oty u'mu'ka'po tyjasakorenwinu taka. Amy waruma waton pokon-aka yry'po i'wa, Jesus upato'me ty'wa ike.49 Amykonymbo wyka'san te: “'Nare Eliawopyry kysenesen epano'se.” 50Mo'ja 'neka'tu rapa Jesus ko'ta'po. Irombo iwore-makepy'po.

51 Morombo mero moro Tamusi auty taisererema'po kamisa wo'seka'po ase'ra,kawo wyinombo ro po'ponaka. Nonowetytyka'po. Topukon we'mopoty'san.52 Morokon tu'munanokon wotapuru-makapoty'san. Pyime Tamusi wyi-nonokonymbo iromby'san awomy'sanrapa. 53 Morokon tytu'mungonymbowyino ito'san. Irombo moro Jesusawomy'po wyino moro Tamusi wyinonoaitopo 'wa ito'san. Moro po ro pyimekari'na 'wa iwosenepo'san.

54Mo'karon Jesus erandonamon warinupokonokon 'wamo'ko tyjopotorykonmaromoro nono wetytykary apo'po. Morokonotykon wo'kapyry ene'po mero ty'waine,iwety'ka'san imero. Ika'san: “Iporo ro koreTamusi ymuru mo'se tywaije na.”

55 Irombo tyse terapa pyime woryijankyno'po'satokon. Galilea wyino Jesus ty-wekena i'waine kynakon. Enenamonymbomo'karon kynatokon. 56 Imaroine kyna-tokon mo'ko Magdala pono Maria, mo'koMaria mo'ko Jakobus sano me, Josef sanome enapa kynakon inoro, mo'ko Sebedeusymurukon sano enapa.

Jesus unemyry57 Irombo koine 'ne amy Arimatea

pono typyrataken Josef tatynen wokyrywopy'po. Jesus nemepary me e'i'po enapa

mo'ko kynakon. 58 Pilatus 'wa ito'po Jesusekepy'po poko aturupo. Irombo Pilatus 'waypo'po ainaka.

59 Irombo Josef 'wa mo'ko ekepy'popina'po. Amy asery tamu'nen ty'meijenkamisa ke ijondo'po i'wa. 60 Irombo moroasery tunendopo man me tynatokapo'potopu taka yry'po i'wa. Amy poto 'su topuuringapoty'po i'wa moro atunendopo pe-nary apu'toto'me. Irombo ito'po. 61 Moroatunendopo po ro tandy'po kynatokonmo'ko Magdala pono Maria, mo'ko amyterapa Maria maro.

62 Irombo koro'po, moro otare'matopokurita mo'karon Tamusi pokonokon jopo-torykon wyto'san mo'karon Farise maroPilatus po'ponaka. 63 Ika'san: “Jopoto,nuro noro ta'ta ‘Oruwa kurita pa'pome yjawondake rapa’ mo'ko tonapirenwyka'po poko na'na netuwaro'mai rapa.64 Moro ijoruwanory kurita taronakairo ke moro atunendopo erandopory'se'pa man? Ijako irombo mo'karon in-emeparykon moro ija'munumbo mona'tokyno'ta'ton. Mo'karon kari'na 'wa kyn-gata'ton: ‘Mo'karon iromby'san wyinonawomyi rapa.’ Irombo moro wena'potano onapi poto me 'ne ka'tu rapakynaitanmoro koromono ko'po.” 65Pilatuswyka'po i'waine: “Mojan amykon oranano.Anisanorykon wara ro irupyn me moroatunendopo erandopodoko.” 66 Iwarate ito'san. Mo'karon oranano 'wa moroatunendopo erandopo'po i'waine. Moroaputy topu poko amy oty yry'po i'waineaky'katome isakamary pona.

28Jesus awomyry

1 Moro otare'matopo kurita pa'po me,emamyry jako, mo'ko Magdala pono Mariawyto'po mo'ko amy terapa Maria maromoro atunendopo ene. 2 Typo rotenamy tytyty tam'po'kory wopy'po. AmyTamusi apojon wony'to'po irombo kapuwyino. Moro atunendopo 'wa iwopy'po.Moro atunendopo penary wyino moroaputy topu uringapoty'po i'wa. Itu'poro iwotandy'mo'po. 3 Kapekape wara

27:45 Markus 15:33-41, Lukas 23:44-49, Johanes 19:28-30 27:46 Ware 22:1 27:48 Ware 69:21 27:51 Exodus26:31-33 27:55 Lukas 8:2-3 27:57 Markus 15:42-47, Lukas 23:50-56, Johanes 19:38-42 27:63 Mateus 16:21,17:23, 20:19, Markus 8:31, 9:31, 10:33-34, Lukas 9:22, 18:31-33 28:1 Markus 16:1-10, Lukas 24:1-12, Johanes 20:1-10

Mateus 28:4 47 Mateus 28:20imero kynakon. Moro iwo'my tamu'nekynakon mauru wara. 4Mo'karon atunen-dopo erangon enariry wetytyka'san imero.Iromby'san wara iwo'papy'san.

5 Mo'ko Tamusi apojon wyka'po temo'karon woryijan 'wa: “Kytety'katonamyjaron. Suku'sa irombo mo'ko ipoka'poJesus upiry o'waine. 6 Ero po watyman. Tawonje rapa te man, tyka'powara ro. O'toko 'ne. Enetoko, se, eroytopombo. 7 Ko'i mo'karon iromby'sanwyino awomy'po ekari'tandoko mo'karoninemeparykonymbo 'wa. Ajuwapoinekyny'tan Galilea 'wa. Moro po romeneta'ton. Moro roten sekari'sao'waine.”

8 Irombo o'win wytory ito'sanmoro atunendopo wyino, tanarike,tawa'pore imero enapa te. Mo'karoninemeparykonymbo 'wa moro oka aroeka'numy'san. 9 Moro jako ro Jesus 'wamo'karon woryijan epory'san. Ika'poi'waine: “Iru'pa ro rypo mandon?”Iwopy'san i'wa. Ipupuru apo'i'po i'waine.Iwokunama'san ipo'ponaka. 10 IromboJesus wyka'po i'waine: “Kytety'katon.Mo'karon yja'sakarykon 'wa kaitandokoGalilea 'wa itoto'ko'me. Moro po royjeneta'ton.”

Mo'karon Simosu jopotorykon nekarityryonapi

11 Mo'karon woryijan wytory jakonoro, amykon moro po e'i'san orananowyto'san Jerusalem 'wa, pa'poro morokono'kapy'san otykon ekari'se mo'karonTamusi pokonokon jopotorykon 'wa.12 Mo'karon uwapoto'san maro ty-wota'nanopy'san mero, morokon tauran-gon epopo'san i'waine. Poto me mo'karonwarinu pokonokon ainary'to'san i'wainepyrata ke. 13 Ika'san i'waine: “Kokoawo'nykyrykon jako imona'to mo'karoninemeparykonymbo wopy'san ekari'tokome. 14 Mo'ko Rome wyinono jopoto'wa eta'poto, na'na kynerupatan o'toajyry'paine iwaito'me.” 15 Irombo moropyrata apo'i'po i'waine. Moro ty'waineika'san wara ro iwe'i'san. Moro aurananowotaripapy'po rowararomo'karon Simosura'na. Erome noro kynotaripa'san.

Irombo ro mero Jesus auranary tyne-meparykon 'wa

16 Irombo mo'karon ainapatoroitu'ponaka o'win Jesus nemeparykonymbowyto'san Galilea 'wa, moro Jesus 'watorupato'konymbo wypy 'wa. 17 Jesusene'po mero ty'waine, ipo'ponaka iwoku-nama'san. Amykonymbo we'i'san teanamyikaporo'pa. 18 Jesus wopy'poi'waine. Ika'po: “Pa'poro oty yjainaka tyjeman kapu ta, nono tu'po enapa. 19 Pa'porokari'na ytandoko iro ke nemeparykonme. Etykatoko me mo'ko jumynanoety ta, mo'ko ymunano ety ta, mo'koTamusi a'kary ety ta enapa. Emepatokome moro o'to o'waine ywyka'po wara roiwaito'ko'me. 20 Enetoko. Awu kuritawararo ajekosaine waitake, nono y'matyry'wa ro.”

28:16 Markus 16:14-18, Lukas 24:36-49, Johanes 20:19-23, Apojoma'san 1:6-8 28:16 Mateus 26:32, Markus 14:2828:19 Apojoma'san 1:8

Markus 1:1 48 Markus 1:16

Markus nimero'po iru'pynokaUwapo torupamy

Mo'ko Markus Simosu me e'i'non 'waenapa mo'ko Jopoto Jesus amyika'poekari'san. Amymbo po morokon Simosuemery ekari'san enapa mo'karon Simosume e'i'non 'wa, uku'to'me i'waine (Markus7:3). Iwo'kapy'san wara ro asewena'po taoty ekari'san. Galilea wyino Jerusalem 'waJesus wyto'po enepojan 'ne ka'tu. Koromo'ne mo'ko Mesias me tywairy uku'pory'se'pa Jesus wairy ekari'san. Pana'pe teimero mo'ko Jesus ekari'san. Tauran ke,tamamingon ke 'ne ka'tu rapa te Jesus'wa mo'ko ewa'rumy tamuru pori'toryamboty'po ekari'san (Markus 3:7-20).Ero kareta wota'saka'san

1:1-13 Moro iru'pyn oka a'motopo au-ranano

1:14 - 9:50 Galilea po Jesus emaminary10:1-52 Jerusalem 'wa Jesus wytory11:1 - 15:47 Morokon irokonymbo ro ku-

rita Jesus emamyry ero nono tupo16:1-20 Moro tyromby'po wyino Jesus

awomyry

Mo'ko kari'na etykanen Johanes1 Jesus Kristus, mo'ko Tamusi ymuru me

man inoro, ekapory wota'mory.2 Ero wara morokon Tamusi auran

uku'ponenymbo Jesaja wykato'konymbomero'san man:Eneko, yjapojon semo'sa ajuwapo. Mo'ko

ro ajemary ka'tan. 3 Moro ipono-myn wo'i ta ero wara amy ko'tatotoauran kynotanon: “Mo'ko Jopotoemary ika'toko. Sapatoro morokonemary ytoko.”

4 Moro imero'po wararo moro ipono-myn wo'i ta mo'ko Johanes waitopombokynakon kari'na etykary poko, ero ekaroryta: “Ajemamyrykon u'matoko! Asetykapo-toko! Irombo Tamusi oja'wanykonymbokatan.”

5 Pa'poro mo'karon Judea ponokon,pa'poro mo'karon Jerusalem ponokonwo'to'konymbo kynakon i'wa. Iwose-tykapoto'konymbo kynakon moro Jor-dan tunary taka. Moro tatykarykonjako ro pa'poro yja'wan me tywe'i'sanekari'topombo i'waine kynakon.

6 Johanes wo'my me kameri ypotymbokapy'po kynakon. Ekundy me tonomypi'pombo kapy'po kynakon. Kasapaerepary me kynakon wano maro.

7 Ero oka ekari'sakon: “Mo'ko yko'popana'pe man inoro kyno'san ywena'pota. Nonsume isapatory etandy ymbokarypairo supija. 8 Awu tuna ke katykaton.Mo'ko te Tamusi a'kary ke ajetykata'ton.”

Jesus wosetykapory9 Moro jako ro Jesus wopy'po Nasaret

wyino. Nasaret Galilea ta man. IromboJohanes 'wa etyka'po moro Jordan taka.10 Irombo moro tuna wyino tu'tary akonomero, kapukon wendakary ene'po i'wa.Mo'ko Tamusi a'kary wony'tory ene'poi'wa amy akukuwa wara tytu'ponaka.11 Irombo kapukon wyino amy aurananowota'po: “Amoro, mo'ko nipynen ymuruamoro mana. Amoro ro yturu'po ewa'poryme mana.”

Mo'ko yja'wan 'wa u'kuru12 Irombo o'win wytory Tamusi a'kary

'wa aro'po moro iponomyn wo'i taka.13 Moro po ro oko-kari'na kurita iwe'i'pomo'ko Satan 'wa tu'kuru ta. Tokonamonno'kan ra'na kynakon. Tamusi apojongon'wa te epanopy'po.

Jesus wytory Galilea 'wa14 Yja'wangon kari'na aru'katopo taka

Johanes aru'kapo wyino i'waine, Jesuswyto'po Galilea 'wa. Mo'ko Tamusi eka-pory ekarory arojakon. 15 Ero wara kyn-gakon: “Iporo terapa man. Moro Tamusinundymary tyse waty terapa man. Aje-mamyrykon u'matoko. Moro iru'pyn okaamyikatoko.”

16 Irombo moro Galilea tano tunajuwembory esi'wo tytory jako, Simonene'po i'wa, mo'ko ipiry Andreas maro.

1:1 Mateus 3:1-12, Lukas 3:1-18, Johanes 1:19-28 1:2 Maleachi 3:1 1:3 Jesaja 40:3 (LXX) 1:6 2 Koningen 1:81:9 Mateus 3:13-17, Lukas 3:21-22, Johanes 1:32-34 1:11 Genesis 22:2, Ware 2:7, Jesaja 42:1, Mateus 3:17, 12:18,

Markus 9:7, Lukas 3:22 1:12 Mateus 4:1-11, Lukas 4:1-13 1:14 Mateus 4:12-22, Lukas 4:14-15, 5:1-11 1:15Mateus 3:2

Markus 1:17 49 Markus 1:41Woto pokonokon mo'karon kynatokon.Moro tuna juwembory ta sipi pa'satokon.17 Irombo Jesus wyka'po i'waine: “O'tokoywena'po ta. Kari'na pokonokon meterapa kyta'ton.” 18 Irombo o'win wytorymorokon tysipirykon nonda'san i'waine.Jesus wena'po ta terapa ito'san.

19 Irombo a'si 'ko rapa tyto'po mero,mo'ko Sebedeus ymuru Jakobus ene'poi'wa, mo'ko ipiry Johanes maro. Kuri-jara ta morokon tysipirykon ato'satokon.20 Irombo o'win wytory iko'ma'san i'wa.Moro kurijara ta romo'ko tyjumykon Sebe-deus no'po i'waine, mo'karon ipyitorykonmaro. Jesus wena'po ta terapa ito'san.

Jesus 'wa ewa'rumy momary21 IromboKafaraum taka ito'san. Irombo

moro otare'matopo kurita o'win wytoryito'pomoro Simosu wota'nano'to'kon autotaka, emepato'ko'me ty'wa. 22Mo'ko Jesusauranymbo 'wa poto me mo'karon kari'naenumengapo'san. Amy poto 'su jopotowara irombo kynemepatokon. Mo'karonTamusi karetary uku'namon wara kapynkynemepatokon.

23 Moro jako 'ne terapa moroiwota'nano'to'kon auto ta amy yja'wanakywano pan kynakon. Mo'ko ko'ta'poro: 24 “O'tono'me ko na'na poko man, se,Nasaret pono Jesus? Na'na uta'ka ka'tumopyi? Suku'sa noky me awairy. Amoro'ne mo'ko Tamusi wyinono me mana!”

25 Irombo apo'tun pe Jesus 'wa e'ma'po:“Ity'me aiko! Epa'kako mo'ko wyino!”

26 Irombo mo'ko yja'wan akywano 'wamo'ko wokyry apyipo'po wa'jo'pan 'wa.Tyko'ke imero iwepa'ka'po iwyino.

27 Pa'poro kari'na we'naranga'sanimero. Ase'wa kyngatokon: “Oty komoro nan, se? Otypan asery omepanoko moro nan? Jopoto wara kore imeromo'karon yja'wangon akywano pokonapo'tunapo'sa, ran! Irombo kore i'wanepanamaton, ran!”

28 Irombo o'win wytorymoro inikapy'poekary wotaripapy'po pa'poro morokonGalilea wyinonokon aito'kon wararo.

Jesus 'wa je'tun pangon kura'mary

29 Irombomoro Simosuwota'nano'to'konauto wyino tywepa'ka'san mero, o'winwytory ito'san Simon, Andreas auty 'wa.Jakobus, Johaneswyto'san enapa imaroine.30Mo'ko Simon y'menoty tapapo kynakon,komyinano pe. Irombo o'win wytory Jesuserupa'po i'waine ipoko. 31 Irombo ito'pomo'ko woryi 'wa. Ainary poko awonga'poi'wa. Irombo moro komyinanombowyto'po iwyino. Mo'ko woryi 'wa roupa'san.

32 Irombo koine, weju wo'myrymero, pa'poro mo'karon mene je'tunpangon, pa'poro mo'karon takyra-mon enapa enepy'san i'waine I'wa.33 Pa'poro imero mo'karon aitopo tanokonwota'nanopy'san moro pena po. 34 IromboJesus 'wa pyime ukuty'pa 'ne rotenanyky pe aitonon kura'ma'san. Pyimeyja'wangon akywano moma'san i'wamo'karon takyramon wyino. Mo'karonewa'rumy anauranano'po'pa pairoiwe'i'po, tukutyry ke i'waine.

35 Emamyry jako, tawa'rume noro a'ta,Jesus awomy'po. Iwepa'ka'po kurandon-aka. Amy iponomyn 'wa ito'po. Moro poro aurana'po Tamusi 'wa.

36 Irombo Simon 'wa iwekena'pomo'karon tokosanokon kari'na maro.37 Irombo epory'po mero ty'waine, ika'sanI'wa: “Pa'poro ajupijaton.”

38 Irombo Jesus wyka'po i'waine:“Ka'makon amykon terapa sengenokonaito'kon 'wa, moro po enapa moroynenepy'po oka sekarity'se me. Moro mero irombo tywo'se wa.”

39 Irombo pa'poro morokon Galileaponokon Simosu wota'nano'to'kon au-tokon ta moro tynenepy'po oka ekarity'poi'wa. Mo'karon ewa'rumy moma'san rorypo i'wa mo'karon takyramon wyino.

Jesus 'wa amy areky pan kura'mary40 Irombo amy areky pan wopy'po I'wa,

e'pima. Tokuna'po iwoma'po ipo'ponaka.Irombo ika'po: “I'se aja'ta, ykura'mary taromana.”

41 Irombo Jesus 'wa ikotanory ene'po.Tainary tynga'po i'wa, apyito'me. Iromboika'po: “Ekura'mako rapa iro ke!”

1:21 Lukas 4:31-37 1:22 Mateus 7:28-29 1:29 Mateus 8:14-17, Lukas 4:38-41 1:35 Lukas 4:42-44 1:39Mateus 4:23, 9:35 1:40 Mateus 8:1-4, Lukas 5:12-16

Markus 1:42 50 Markus 2:1742 Irombo o'win wytory moro

erekyrymbo utapy'po. Iwekura'ma'porapa. 43 E'ma'po mero, o'win wytoryemoky'po i'wa tywyino. 44 Ero wara ika'poi'wa: “Tuwaro koro aiko! Amy 'wa pairokoro kysekarityi. Asenepotango te mo'koTamusi pokono 'wa. Moro awekura'ma'popoko mo'ko Moses wykatopombo ykome Tamusi 'wa, Tamusi emamina'poamyikato'me i'waine.”

45 Irombo te moro tyto'po wyino, ekari-tyry aropoty'po terapa i'wa. Wararo terapaekaro'po i'wa. Iwara te Jesus 'wa toneme noro amy aitopo taka tytory upi'po.Aito'kon wyino kurando roten terapa ky-nakon, iponomyn po. Kari'na wararowyino kynosakon I'wa.

2Amy iwajakuta'po kura'mary

1 Irombo Jesus tunda'po rapa Kafaraum'wa. Irombo amykon kurita pa'po meauto po iwairy eta'po i'waine. 2 Mokyrapa imero iwota'nanopy'san. Iwara romoro pena po taru'se iwe'i'po. Jesus'wa moro Tamusi auranymbo ekarityrya'mo'po i'waine.

3 Irombo okupa'en amykon 'wa amyiwajakuta'po enepy'po I'wa. 4 I'waitundanopyry upiry ke ty'waine, taru'seiwairy ke, mo'ko Jesus epo moro autoaputymbo ka'po i'waine. Moro ka'pomero ty'waine, ipaty tu'po ro mo'ko iwa-jakuta'po eny'topo'po i'waine ipo'ponaka.

5Moro i'wainepotomeTamusi amyikaryenery ke ty'wa, Jesus wyka'po mo'ko iwa-jakuta'po 'wa: “Ito'my, oja'wanykonymbokyno'kanon.”

6 Irombo te amykon Tamusi karetaryuku'namon moro po tandy'po kynatokon.Mo'karon wyka'san ro tyturu'san ta: 7 “Na!O'to ko mo'se nykanon? Tamusi etyjamikaje kore, ran! Noky aina ko yja'wanme e'i'san kary nan? Tamusi aina rotenkapyn?”

8 Irombo o'win wytory Jesus 'wa morowara iwonumengarykon ukuty'po. Iromboika'po i'waine: “O'tono'me ko moro waramykaton aturu'san ta? 9 Otypan ko ijaroten nan? Awykary mo'se iwajakuta'po

'wa ‘Oja'wanykonymbo kyno'kanon.’?Awykary te ka'tu ‘Ajawongo. Ap-aty anungo. I'tango!’? 10 O'po'toko,muku'to'se me mo'ko kari'na ymuru ainayja'wan me e'i'po kary wairy ero nonotu'po.” Irombo ika'po mo'ko iwajakuta'po'wa: 11 “Ajawongo amoro. Apaty anungo.I'tango ajauty 'wa.” 12 Irombo mo'koiwajakuta'po awomy'po. Typaty anumy'poi'wa. Irombo o'win wytory pa'poroinenerykon mero kurandonaka ito'po.

Pa'poro imero enuta'san. Tamusi etyawonga'po i'waine. Ero wara ika'san:“Tywe'i'po poro moropan oty anene'pana'na man!”

Jesus 'wa Levi ko'mary13 Irombo moro aitopo wyino Jesus

wyto'po rapa. Moro tuna juwem-bory esi'wo ito'po. Moky rapa ekosaiwota'nanopy'san. Emepa'san I'wa.

14 Irombo tytory jako mo'ko Alfeoymuru, Levi, ene'po I'wa. Levi tandy'pokynakon mo'ko Rome pono jopoto ekatakapyrata amo'i'topo auto po. Irombo Jesuswyka'po i'wa: “O'ko ywena'po ta.”

Irombo Levi awomy'po. Ito'po Jesuswena'po ta.

15Amy kurita Levi auty ta Jesus tarije'pokynendamejakon. Pyime Rome ponojopoto ekataka pyrata amo'i'namon, pyimeenapa amykon terapa tyja'wangamontarije'po kynendamejatokon Jesus maro,mo'karon inemeparykon maro enapa.Pyime irombo mo'karon iwena'po taytotonon kynatokon.

16 Irombo mo'karon Farise wyinonokonTamusi karetary uku'namon 'wa iwen-damery ene'po mo'karon tyja'wangamonmaro, mo'ko Rome pono jopoto ekatakapyrata amo'i'namon maro enapa. Iromboika'san mo'karon inemeparykon 'wa:“Na! O'tono'me ko nendamejan mo'karonpyrata amo'i'namon maro, mo'karontyja'wangamon maro enapa?”

17 Aurangon eta'po mero, Jesus wyka'poi'waine: “Anyky'non tapino'namonanupi'pa mandon. Je'tun pangon tetapino'namon upijaton. Tamambora-mon ko'ma opy'pa we'i. Mo'karontyja'wangamon ko'ma te wopyi.”

1:44 Levitikus 14:1-32 2:1 Mateus 9:1-8, Lukas 5:17-26 2:13 Mateus 9:9-13, Lukas 5:27-32

Markus 2:18 51 Markus 3:8

Onemano18 O'wino me mo'karon Johanes

nemeparykon, mo'karon Farise ne-meparykon enapa kynonematokon.Irombo iwopy'san Jesus 'wa. Ika'san:“O'tono'me ko mo'karon anemeparykononema'pa nandon, mo'karon Johanesnemeparykon wonemary jako, mo'karonFarise nemeparykon wonemary jakoenapa?”

19 Jesus wyka'po i'waine: “Mo'karon okoamykon aimytonon ewa'manamon 'karetywonemarykon taro nandon, mo'ko py-tatoto a'ta tokosaine! Tokosaine mo'kopytatoto a'ta, tywonemarykon upijaton.20 Amy jako te mo'ko pytatoto pinata'toniwyinoine. Irombo mero kynonemata'ton.

21 “Amy pairo kari'na amy aserykamisa anatoky'pa man amy penato'powo'mynanombo poko. Ijako irombomoro asery kamisa atoky'po morowo'mynanombo tyngatan. Irombo potome 'ne ka'tu rapa moro iwo'seka'pokynaitan.

22 “Amy pairo kari'na enapa asery winuanije'nyndo'pa man penato'san tonomypi'sanymbo kapy'san ke. Ijako irombomoro winu morokon tyje'nykonymbosekatan. Irombo kynotakamatan morowinu. Morokon ije'nykonymbo a'kuruupita'ton noro. Asery winu yry te manasery ije'ny taka.”

O'to tauro'po me moro otare'matopo kuritawairy

23 O'wino me moro otare'matopo kuritaJesus kyny'sakon morokon awasi paty ta.Mo'karon inemeparykon 'wa tytorykon taroten morokon wonatopo epery potyrya'mo'po, ena'to'me ty'waine. 24 Irombomo'karon Farise wyka'san I'wa: “Eneko!O'tono'me ko moro otare'matopo kuritatykapymy waty oty ka'saton?”

25 Irombo ika'po i'waine: “Awe'i'sanporo o'to mo'ko David we'i'po anerupa'pamandon, kumyno ta ta'ta mo'karonta'sakarykon maro? 26 Moro Tamusi autytaka tywo'my man, mo'ko Abjatar a'tamo'karon Tamusi pokonokon jopotoryme. Irombo David 'wa morokon Tamusiembata yry'san perere tana'se man.

Morokon perere enapyry waty man amytypono roten kari'na 'wa. Mo'karonTamusi pokonokon 'wa roten te enapyryman. Irombo mo'ko David 'wa mo'karonta'sakarykon tupa enapa man ike.”

27 Jesus wyka'po enapa i'waine: “Morootare'matopo kurita tyka'se man kari'na'wano me. Mo'ko kari'na te ikapy'patywaije man moro otare'matopo kurita'wano me. 28 Iro ke ro mo'ko kari'naymuru moro otare'matopo kurita jopotoryme enapa man.”

3Moro otare'matopo kurita amy kura'mary

1 Irombo Jesus wo'my'po rapa moroSimosu wota'nano'to'kon auto taka. Moropo ro amy ainamiriri'ta'po kynakon. 2 Jesuspoko mo'karon Farise tuwaro kynatokon.Moro otare'matopo kurita ikura'maryenery 'se kynatokon i'wa, emendoto'mety'waine.

3 Irombo ika'po mo'ko ainamiriri'ta'po'wa: “O'ko 'ne owarira'naka.” 4 Iromboika'po i'waine: “Iru'pa nan morootare'matopo kurita aja'sakary poko iru'paawairy, yja'wan me ipoko awairy te ka'tu?Iru'pa nan moro otare'matopo kurita amyaja'sakary rombyrymbo awongary o'wa,iromo'kapory te ka'tu o'wa?” Anejuku'pate iwe'i'san.

5 Irombo pa'poro i'waine tare'keiwo'poty'po. Moro tyturu'poja'nareiwairykon 'wa ituru'po je'tunanopy'po.Irombo ika'po mo'ko wokyry 'wa:“Ajainary ityngako!” Irombo moro tainarytynga'po i'wa. Irombo iru'pa rapa moroainary we'i'po.

6 Irombo tywepa'ka'san mero, o'winwytory mo'karon Farise worupa'sanmo'karon Herodes wyinonokon maro, onewara Jesus wory man poko.

Moro tuna juwembory esi'wo7 Irombo Jesus womima'po moro wyino.

Moro tuna juwembory 'wa ito'pomo'karontynemeparykon maro. Amy kari'naapyimy 'wa iwekena'san, Galilea wyino,Judea wyino, 8 Jerusalem wyino, Idumeawyino, Jordan koposenokon aito'konwyino, Tyrus, Sidon wyinonokon aito'kon

2:18 Mateus 9:14-17, Lukas 5:33-39 2:23 Mateus 12:1-8, Lukas 6:1-5 2:23 Deuteronomium 23:25 2:25 1Samuel 21:1-6 2:26 Levitikus 24:9 3:1 Mateus 12:9-14, Lukas 6:6-11

Markus 3:9 52 Markus 3:35wyino enapa. Morokon inikapy'san ekaryetary ke ty'waine, moky mo'karon kari'nakyno'satokon I'wa.

9 Irombo ika'po mo'karon tyne-meparykon 'wa amy kurijara'membowaito'me tyse waty tokosa, itaka ty-wotaru'kato'me, mo'karon kari'na apyimywotunsi'kory jako tytu'ponaka. 10 Pyimekari'na kura'mary ke i'wa, pa'poromo'karon je'tun pangon wotunsi'ko'sanitu'ponaka, i'tu'kato'me ty'waine.11Mo'karon yja'wangon akywano 'wa Jesusene'po mero, kyno'pa'satokon ipo'ponaka.Kyniko'tapo'satokon: “Mo'ko Tamusiymuru amoro mana.” 12 Irombo Jesuskyne'mapo'satokon imero, takarory ponai'waine.

Mo'karon Jesus napojoma'san13 Irombo Jesus wonuku'po moro

wypy tu'ponaka. Tynisanorykonymbo roko'ma'san I'wa ty'wa. Irombo iwopy'sani'wa. 14Ainapatoro itu'ponaka oko amykonapo'i'san i'wa, tokosa iwaito'ko'me.Tamusi auranymbo ekari'se apojomarykon'se kynakon. Apojonanokon me enapakynejatojatokon. 15 Ipori'toma'san i'wa,mo'karon yja'wangon akywano mo-mato'me i'waine.

16 Mo'karon ainapatoro itu'ponaka okoJesus napo'i'san etykon kynatokon: Simon(Petrus me enapa Jesus kynejatojakon),17 mo'ko Sebedeus ymuru Jakobus mo'koipiry Johanes maro (Boanerges me enapaJesus kynejatojatokon, moro tauro'po mankonomeru y'makon), 18 Andreas, Filipus,Bartolomeus, Mateus, Tomas, mo'ko Alfeoymuru Jakobus, Tadeus, mo'ko Judea pokoo'wo'matoto* Simon, 19 Judas Iskariot(mo'ko 'wa ro enapa Jesus takarama man).

Jesus Be'elsebul maro20 Irombo auto taka iwo'my'po. Moky

rapa kari'na wota'nanopy'san. Iwarate tywendamerykon upi'po i'waine.21 Mo'karon omorykon 'wa moro eta'pomero, aije ito'san. Ero wara ika'san:“Tupu'po ta waty man.”

22 Irombo mo'karon Jerusalem wyinoo'pema'san Tamusi karetary uku'namon

wyka'san: “Mo'ko Be'elsebul ita man.Mo'ko ewa'rumy tamuru pori'tory ta romo'karon ewa'rumy momanon.”

23 Irombo Jesus 'wa iko'ma'san ty'wa.Amykon onumengato'kon auranano ekar-ity'po i'wa i'waine: “Onewara komo'ko Sa-tan aseke tywaimomary taro nan? 24O'wine'i'pa amy nono undymanamon a'ta, moronono undymary tywairy taro waty man.25O'win e'i'pa amy auto tanokon a'ta, moroauto tywairy taro waty man. 26 Asekemo'ko Satan wo'wo'mary jako, o'win e'i'pamo'karon inundymary tanokon a'ta, mo'koSatan tywairy taro waty man. Kynuta'tan.27 Amy pana'pyn kari'na auty taka amypairo kari'na tywo'myry upijan, morokonotyry mona'toto'me, mo'ko pana'pyn an-imy'pa na'nen ta'ta. Imy'poto te ty'wa,morokon auty tanokon mona'tory taroman.

28 “Ita'ro pore, pa'poro kari'nayja'wanykonymbo, ukuty'pa 'ne rotenyja'wan me iworupa'san kyno'katan.29 Mo'ko Tamusi a'kary poko yja'wan meorupatoto yja'wanymbo te o'ka'pa rotenkynaitan. Amy aitoto roten yja'wan oty teu'ta kynaitan.”

30 Moro wara Jesus wyka'po, amyyja'wan akywano ekarityry ke i'wainety'tu'po.

Jesus omorykon31 Irombo isano wopy'po mo'karon

ipiryjan maro. Jesus ko'mapo'po i'wainekurandonaka. 32 Amy kari'na apyimywotandy'mo'po 'wa tu'menje kynakon.Mo'karon wyka'san ro I'wa: “Eneko!Asano, apiryjan, ajenaunan enapa kurandomandon. Ajenery 'se mandon.”

33 Irombo ejuku'san i'wa: “Noky koysano me nan? No'kan ko ymeseku'sanme nandon?” 34 Irombo pa'poro mo'karontu'menamon kari'na wotandy'mo'san 'watywo'potyry jako ro, ika'po: “Enetoko!Ysano me, ymeseku'san me mojan man-don! 35Mo'ko Tamusi nisanory wara aitotoro ypiry me man, yjenauty me man, ysanome enapa man.”

3:9 Markus 4:1, Lukas 5:1-3 3:13 Mateus 10:1-4, Lukas 6:12-16 * 3:18 Judea poko o'wo'matonon memo'karonRome ponokonmomary 'sangon tajato mandon. 3:20 Mateus 12:22-32, Lukas 11:14-23, 12:10 3:22 Mateus 9:34,10:25 3:29 Lukas 12:10 3:31 Mateus 12:46-50, Lukas 8:19-21

Markus 4:1 53 Markus 4:234

Mo'ko maina pokono1 Irombo moro tuna juwembory esi'wo

rapa Jesus 'wa emeparykon a'mo'po. Mokyimero kari'na wota'nanopy'san ekosa. Iroke ro amy kurijara ta iwotandy'mo'po, a'si'ko ira'na tywaito'me. Pa'poro mo'karonata'nanopy'san mapo kynatokon. 2 IromboJesus 'wa pyime otykon poko emepa'sanonumengato'kon auranano ke.

Erowara emepa'san i'wa: 3“Epanamatoko!Amy maina pokono tyto man o'ponje.4 Moro iwo'pomyry jako ro, a'si 'koamykon inipomyry epy tywo'pa'se manoma esi'wo. Irombo mo'karon tonorotywo'se mandon. Irombo tana'se i'waineman. 5 A'si 'ko enapa amykon tywo'pa'seman topu pan nono tu'ponaka. Moro poiko'po 'ne 'ne sakau waty man. O'winwytory kynatytanon, ipyimy'ma morosakau wairy ke. 6 Weju wepa'ka'po merote, asiny 'wa tykoro'ka man. Imi'patywairykon ke, tajuta man. 7 Amykonenapa tywo'pa'se man takyramon itupupaty ta. Irombo moro takyramon itupuatytary 'wa moro wonatopo tywo man.Epeta'pa tywaije man. 8 Amykon enapatywo'pa'se man iru'pyn nono tu'ponaka.Tatyta man. Potonon me tywaije man.Irombo amykon tapeta tywaije man o'win-kari'na itu'ponaka ainapatoro me, amykontapeta tywaije man oruwa-kari'na me,amykon tapeta tywaije man ainatone-kari'na me.”

9 Irombo ika'po: “Mo'ko typanakennepanaman.”

10 A'saka'pa tywe'i'san mero, mo'karoninemeparykon maro mo'karon ekosaaitonon woturupo'san i'wa morokon on-umengato'kon auranano poko. 11 Iromboika'po i'waine: “Amyjaron moro Tamusinundymary poko tamorepa mandon.Mo'karon amykon terapa 'wa te pa'poroomepano apyiry man onumengato'konauranano ta. 12 Kyno'po'ta'ton ro rypo.Otymbo ro anene'pa te kynaita'ton.Kynepanamata'ton ro rypo. Otymboro aneta'pa te kynaita'ton. Iwaratamamyrykon anu'ma'pa kynaita'ton.Ija'wanykonymbo ika'pa kynaitan.”

13 Irombo ika'po i'waine: “O'to tauro'pome moro onumengatopo auranano wairyanukuty'pa mandon? One wara ko iro kemuku'ta'ton o'to tauro'po me pa'poro mo-rokon onumengato'kon auranano wairy?

14 “Mo'ko maina pokono Tamusi au-ranymbo aripa'san.

15 “Amykonymbo kari'na morokon omata o'pa'tononwonatopo epywaramandon.Moro Tamusi auranymbo etaton. Eta'pomero te i'waine, o'win wytory mo'ko Sa-tan kyno'san. Inoro ro moro ituru'san tao'papy'po Tamusi auranymbo pinanon.

16 “Amykonymbo kari'na rapa morokontopu pan nono tu'po o'pa'tonon wonatopoepy wara mandon. Moro Tamusi au-ranymbo eta'po mero ty'waine, o'winwytory tawa'porykon maro kynapyijaton.17 Ituru'san ta te atandy'mo'pa man. Ko'iroten Tamusi amyikaton. Moro Tamusiauranymbo upu'po me awosin pangonotykon 'wa toporykon jako, ta'sakarykon'wa tykota'marykon jako, o'win wytorykynomaton.

18 “Amykonymbo kari'na rapa morokontakyramon itupu paty ta o'pa'tononwonatopo epy wara mandon. Tamusiauranymbo etaton. 19 Irombo te pyimenono tu'ponokon otykon poko kynon-umengaton. Pyrata kynemu'maton.Pyime amykon terapa otykon poko enapaituru'san kynikuminanon. Iwara te moroTamusi auranymbo epeta'pa kyniromo'sanituru'san ta.

20 “Amykonymbo kari'na rapa mo-rokon iru'pyn nono tu'ponaka o'pa'tononwonatopo epy wara mandon. MoroTamusi auranymbo etaton. Kynapyijatontyturu'san ta. Irombo amykonymboo'win-kari'na itu'ponaka ainapatoro mekynepetaton, amykonymbo oruwa-kari'name, amykonymbo ainatone-kari'na me.”

Jesus 'wa kari'na uruto'kon21 Irombo ika'po i'waine: “Akororetary

'kare myjan amy tosipi upi'nonaka, apatyupi'nonaka pai. Akororetary anyry'pa'kare man moro apo'ny tu'ponaka.22 Unemy'po oty wepa'kary man. Onepynoty wonepory man. 23 Mo'ko typanakennepanaman.”

4:1 Mateus 13:1-23, Lukas 8:4-15 4:1 Lukas 5:1-3 4:12 Jesaja 6:9-10 (LXX) 4:21 Lukas 8:16-18 4:21Mateus 5:15, Lukas 11:33 4:22 Mateus 10:26, Lukas 12:2

Markus 4:24 54 Markus 5:824 Irombo ika'po i'waine: “Tuwaro

aitokon moro anetarykon poko. Moroana'kurukon oty u'kutopo ke enapa otykonu'kuta'ton o'waine. Itu'ponaka 'ne ka'turapa oty yta'ton o'waine. 25Mo'ko totyken'wa irombo otykon yta'ton. Mo'ko otypynwyino te otyrykonymbo pinata'ton.”

Moro Tamusi nundymary wepuiry26 Irombo ika'po: “Moro Tamusi

nundymary amy o'pondoto wara man.Mo'ko o'pondoto moro wonatopo epypyryrykanon maina ta. 27 Iko'mamyrywararo o'ny'se kyny'san. Emamyry wararokynawonjan rapa. Irombo moro wonatopoepy kynatytanon. Kynipuwanon. Onewara 'ne moro oty wo'kapyry anukuty'paman mo'ko o'pondoto. 28 Moro nonoaseke wonatopo atytano'pojan. Moroepy na'sen kynatytanon, irombo moroepery je'ny, irombo moro epery 'nero.29 Moro wonatopo epery we'i'po mero,o'win wytory moro i'kototopo aropojan,moro ipo'topo kurita tunda'po ke.”

30 Irombo ika'po: “Otypan oty warako moro Tamusi nundymary kysyta'ton?Otypan onumengatopo auranano kokysekari'ta'ton ipoko? 31 Irombo roko'warono wonatopo epy'po'membowara man, maina ta ipomyry jako.32 Typomy'poto, kynatytanon. Iromboirombo ro poto 'su wonatopo me kynaijan.Potonon me kyniporitanon. I'sanory ta romo'karon tonoro tapo'nykon amyjaton.”

33 Pyime moropangon onumengato'konauranano ke moro Tamusi auranymboekari'sakon Jesus i'waine, apyiry taroro i'waine. 34 Onumengatopo aurananorato te aurana'pa kynakon i'waine.A'saka'pa tywe'i'san mero te mo'karontynemeparykon maro, o'to tauro'pome pa'poro morokon onumengato'konauranano wairy ekari'sakon i'waine.

Orometa35 Koine 'ne ika'po i'waine: “Moro tuna

juwembory kysipatosen.” 36 Mo'karonkari'na apyimy no'po i'waine. Moroita iwaitopo kurijara ta ro mo'ko Jesusaro'po i'waine. Amykon enapa kurijarawyto'san imaroine. 37 Irombo orometa

wopy'po. Parana 'wa terapa tywotaru'karya'mo'po moro kurijara taka. Moro kurijarakynotu'mu'sakon terapa.

38 Jesus moro kurijara ansety tata'sapony'ne kyno'ny'sakon. Iromboembaka'po i'waine. Ika'san I'wa: “Na'naemepanen! Kutapyrykon se'me esyka'paman?”

39Tupaka'pomero, pari'pemoro pepeitoe'ma'po i'wa. Ika'po moro parana 'wa:“Oity'nako! Ity'me terapa aiko!” Irombomoro pepeito yity'na'po. Ity'me imeromoro parana we'i'po.

40 Irombo ika'po i'waine: “O'tono'meko tanarike 'ne terapa mandon? Tamusianamyika'pa noro ka'tu mandon?” 41 Potome iwe'naranga'san. Ase'wa ika'san:“Noky 'ne ko mo'se nan, se? Moro pepeito,moro parana enapa kore nepanamaje i'wa,ran!”

5Gerasa po amy takyren epanopyry

1 Irombo koposenaka itunda'sanmo'karon Gerasa wyinonokon 'wa. 2 Jesuswo'ka'po mero moro kurijara wyino, o'winwytory moro atunendopo wyino amyyja'wan akywanopan wokyry wopy'poepoje. 3 Moro atunendopo ta roteniwaitopombo kynakon. Siparari kapy'poke ro rypo amy pairo noro imyry upijakon.4 Pyimemboto rypo ainary, ipupuru enapatymy tywaije i'waine kynakon sipararike. Morokon tainary myto'konymbosiparari apo'topombo te i'wa kynakon. Mo-rokon typupuru myto'konymbo siparariy'mopo'topombo i'wa kynakon. Amy pairoapyiry upijakon, ity'nato'me. 5 Koko,kurita wararo moro atunendopo ta,morokon wypy ta enapa tyko'tapotyryaropo'topombo i'wa kynakon. Aseke rotopu ke iwo'wotopombo kynakon.

6 Tyse ro Jesus ene'po mero ty'wa,eka'numy'po i'wa. Tokuna'po iwoma'poipo'ponaka. 7 Mo'ja iko'ta'po: “Oty 'se koymaro man, se, Jesus, inorombo ro kawonoTamusi ymuru? Tamusi embata watu-rupoja o'wa, yja'karykapo'pa awaito'me!”8Morowara ika'po, Jesus wyka'po ke ty'wa:

4:24 Mateus 7:2, Lukas 6:38 4:25 Mateus 13:12, 25:29, Lukas 19:26 4:29 Joel 3:13 4:30 Mateus 13:31-32,34,Lukas 13:18-19 4:35 Mateus 8:23-27, Lukas 8:22-25 5:1 Mateus 8:28-34, Lukas 8:26-39

Markus 5:9 55 Markus 5:34“Amoro yja'wan akywano, epa'kako mo'kokari'na wyino.”

9 Irombo Jesus woturupo'po i'wa: “Onewara ko ajety nan?” 10 Irombo ika'po I'wa:“ ‘Pyimano’ yjety me man, pyime na'nawairy ke.”

Irombo iwe'pima'po imero Jesus 'wa,moro aitopo wyino tomoky'pa iwaito'me.11 Moro jako 'ne moky pyiruku morowypy tu'po tywendamery aropo'satokon.12 Irombo mo'ko wokyry akyrykonwe'pima'san Jesus 'wa. Ika'san: “Na'naemo'komo'kan pyiruku 'wa, itakaine na'nanyto'se me.”

13 Jesus 'wa iru'pa epory'po. Mo'kowokyry wyino mo'karon yja'wangon aky-wano wepa'ka'san. Mo'karon pyiruku takaterapa ito'san. Irombo mo'karon pyirukueka'numy'san moro eme'tary wyino morotuna juwembory taka. O'win-kari'nambotoainatone-kari'na iwairy taro kynatokon.Pa'poro i'maty'san moro tuna juwemboryta.

14 Irombo mo'karon pyiruku enena-monymbo eka'numy'san moro wyino.Ekarity'po i'waine moro poto 'su aitopota, mo'karon aitopo wyino kurandoamandonon 'wa enapa. Irombo otypanoty wo'kapy'po ene mo'karon aurangonetanamonymbo wopy'san. 15 Jesus 'waiwopy'san. Moro po ro mo'ko pyimetakyrenymbo ene'po i'waine tandy'po,tywewo'myndo, tupu'po ta terapa. Iromboiwety'ka'san imero. 16 Mo'karon ene-namonymbo 'wa erupa'san otypan oty'wa mo'ko takyrenymbo epory'po poko,mo'karon pyiruku poko enapa.

17 Irombo Jesus 'wa imero iwe'pima'san,moro tyinonorykon wyino itoto'me.18 Moro kurijara taka iwotaru'kary jakoro, mo'ko takyrenymbo we'pima'po i'wa,ekosa tywaito'me. 19 I'se'pa te Jesuswe'i'po. Ika'po i'wa: “I'tango ajauty 'wa,ajomorykon 'wa. Pa'poro ekari'ko mei'waine one wara Tamusi 'wa ajyry'po, onewara akotanory ene'po i'wa.”

20 Irombo mo'ko wokyry wyto'po.Dekapolis po pa'poro one wara Jesus'wa tyry'po ekarityry a'mo'po i'wa.Pa'poro mo'karon auran etanamon won-umenga'san imero.

Jairus emyiry'membo21 Irombo moro kurijara ta Jesus

wepato'po rapa koposenaka. Pyimekari'na wota'nanopy'san rapa ekosa.Awopa me ro iwe'i'po. 22 Morojako ro amy Jairus tatynen Simosuwota'nano'to'kon auto jopotory wopy'po.Jesus ene'po mero ty'wa, tokuna'poiwoma'po ipo'ponaka. 23 Iwe'pima'poimero i'wa. Ika'po: “Yjemyiry'membokyniromo'san terapa. O'ko, ajainarymyry'se me itu'ponaka, iwekura'mato'merapa, iromby'pa iwaito'me.” 24 IromboJesus wyto'po imaro. Moky kari'na 'waiwekena'po. Moky imero itu'ponakakynotunsi'kojatokon.

25 Ira'naine ro amy je'tun pan woryikynakon. Ainapatoro itu'ponaka okosiriko terapa no'mo roten kynakon.26 Ta'karykapo tywaije kynakon pyimeepino'namon 'wa. Pa'poro totyrykonymbotyje tywaije i'wa kynakon tapinopyryepety me. Ise'me roten ekura'ma'pa pairotywaije kynakon. Iro'ne me 'ne ka'tu rapate tywaije kynakon.

27 Mo'ko ro Jesus ekary etary poko tytokynakonmo'karon kari'na apyimy ra'naka.Irombo Jesus ynga'na'po ta moro iwo'myy'tu'ka'po i'wa. 28 Kyngakon irombo:“Iwo'my y'tu'ka'poto roten y'wa, iru'parapa waitake.”

29 Irombo o'win wytory moro imynu-rumbo wo'kepy'po. Tyja'mun ta moro ty-wekura'ma'po rapa apo'po i'wa.

30 O'win wytory tywyino amy ty-pori'torymbo wepa'kary apo'po Jesus 'wa.Irombo iwotu'ma'po mo'karon kari'naapyimy ra'na. Ika'po: “Noky ko ywo'myy'tu'kai?”

31 Mo'karon inemeparykon wyka'sanI'wa: “Meneja kore mo'karon kari'naapyimy wotunsi'kory otu'ponaka, ran!Ise'me roten ‘Noky ko y'tu'kai?’ mykaje!”

32Wararo te iwo'poty'po, noky 'wamorooty kapy'po eneto'me ty'wa. 33 Mo'koworyi te otypan oty wo'kapy'po uku'sakontymaro. Tywety'kary ta ko'wu iwopy'po.Tokuna'po iwoma'po ipo'ponaka. Irombopa'poro ekarity'po i'wa. 34 Irombo Jesuswyka'po i'wa: “Iso'ne, moro o'wa Tamusi

5:21 Mateus 9:18-26, Lukas 8:40-56

Markus 5:35 56 Markus 6:13amyikary akura'mai. Iru'pa i'tango.Ajanykyrymbo wyino iru'pa rapa aiko.”

35 Jesus auranary jako noro, amykonwopy'san mo'ko Simosu wota'nano'to'konauto jopotory auty wyino. Ika'san: “Aje-myiry nirombyi terapa. O'tono'me komo'ko amepanen poko noro man?”

36 Moro aurangon eta'po meroty'wa, Jesus wyka'po mo'ko Simosuwota'nano'to'kon auto jopotory 'wa:“Kytety'kai. Tamusi roten te amyikako.”

37 Irombo amy pairo 'wa tywekenary'se'pa iwe'i'po. Petrus, mo'karon asepiry-jan Johanes, Jakobus maro roten ito'po.38 Irombo mo'ko Simosu wota'nano'to'konauto jopotory auty 'wa tytundarykonjako, iwose'mere'karykon ene'po i'wa.Mo'ja imero kynotamojatokon. 39 Irombomoro auto taka tywo'my'po mero, ika'po:“O'tono'me ko mataikapo'saton, matamo-jaton? Mo'ko amyija'ko iromby'pa man.Kyno'ny'san te.”

40 Irombo auno'poty'po i'waine. Ku-randonaka pa'poro emoky'san meroty'wa, mo'ko amyija'ko wo'ny'topo takaiwo'my'po mo'ko ijumy, isano, mo'karontokosanokon tynemeparykon maro roten.41 Irombo mo'ko amyija'ko apo'i'po i'waainary poko. Ika'po i'wa: “Talita, kum!”Moro tauro'po man: “Wodi, ajawongo!”

42 O'win wytory mo'ko amyija'koawomy'po. Typupuru ema'po rapa i'wa.Ainapatoro itu'ponaka oko siriko mo'koamyija'ko kynakon. Poto'me imeroiwe'naranga'san. 43 Irombo imero Jesus 'wae'mapoty'san, amy 'wa terapa ekarityrypona i'waine. Irombo mo'ko amyija'koupapo'po i'wa.

6Nasaret po Jesus urumenary

1 Irombo moro wyino ito'po. Morotywetuwaro'matopombo aitopo Nasaret'wa ito'po. Mo'karon inemeparykon 'waiwekena'po. 2 Moro otare'matopo kuritatunda'po mero, Jesus 'wa emeparykona'mo'po moro Simosu wota'nano'to'konauto ta. Pyime mo'karon i'wa epanam-atonon enuta'san imero. Ika'san: “Oje komorokon auranano topoje i'wa nan? One

wara ko moro wara tywonumengaporetywaije nan? Otypangon pori'tonano komorokon inenepory nan? 3 Mo'ko autoamynen kapyn mo'se nan? Mo'ko Mariay'me, mo'ko Jakobus, Joses, Judas, Simonyryi kapyn mo'se nan? Mo'karon enaunanwaty ero po kyra'naine nemanjaton?”Jesus imero kynere'kojatokon.

4 Irombo Jesuswyka'po i'waine: “Wararoamy Tamusi auran uku'ponen ety kawoman. Moro iwetuwaro'matopombo poroten te 'kuru ety awonga'pa man,mo'karon omorykon ra'na, mo'karon autytanokon ra'na enapa.”

5 Moro po ro amy pairo poto 'su otyanikapy'pa iwe'i'po. Amykon je'tunpangon kura'ma'po roten i'wa, tainaryyry ke ty'wa itu'ponakaine. 6 Potome imero iwonumenga'po moro Tamusianamyika'pa iwairykon poko.

Jesus 'wa tynemeparykon emokyryIrombo morokon sengenokon aito'kon

wa ito'po. Emeparykon aropoty'po i'wa.7 Irombo mo'karon ainapatoro itu'ponakaokonokon ko'ma'san i'wa ty'wa. Irombooko oko pai emokyrykon a'mo'po i'wa.Pori'tonano yry'po i'wa i'waine, mo'karonyja'wangon akywano momato'me i'waine.

8 Ika'po i'waine: “Amy pairo oty korokysaroton oma tano me. Erepa'mai'tandoko, otyje'ny'ma, ipyrata'pa.Moro ajaposenykon roten te arotoko.9 Tysapatoke i'tandoko. Awo'mykony'petakangon te kysaroton.” 10 Ika'poi'waine: “Amy auto taka awo'my'sando,moro po ro aitoko, moro aitopo wyinoawytorykon 'wa ro. 11 Amy oje o'se'painea'taine, o'waine tywepanamarykon 'se'paa'taine, i'tandoko moro aitopo wyino.Awytorykon mero moro apupurukoni'kokatoko, tu'taine oty wairy uku'to'mei'waine.”

12 Irombo mero ito'san. Mo'karonkari'na 'wa ika'san tamamyrykonu'mato'me i'waine. 13 Pyime yja'wangonakywano moma'san i'waine. Pyime je'tunpangon kura'ma'san i'waine, amy weweepery katy ke ikyrykyrymarykon ke.

Mo'ko kari'na etykanen Johanes rombyry6:1 Mateus 13:53-58, Lukas 4:16-30 6:4 Johanes 4:44 6:7 Mateus 10:5-15, Lukas 9:1-6 6:8 Lukas 10:4-116:11 Apojoma'san 13:51 6:13 Jakobus 5:14

Markus 6:14 57 Markus 6:34

14 Irombomo'ko poto 'su jopoto Herodes'wa Jesus ekary eta'po, wararo ety we'i'poke takare. Kari'na irombo kyngatokon:“Mo'ko kari'na etykanenymbo Johanestawonje rapa man iromby'san wyino. Iroke ro morokon pori'tonano ita kynemami-nanon.”

15 Amykonymbo wykatopombo te ky-nakon: “Elia mo'ko man.” Amykonymborapa kyngatokon: “Mo'karon penatononTamusi auran uku'ponamonymbo waraenapa, amy Tamusi auran uku'ponenmo'ko man.”

16Moro eta'pomero teHerodeswyka'po:“Mo'ko ynu'kapo'po Johanes ro mo'kotawonje rapa man.”

17 Mo'ko Herodes 'wa irombo Johanestapyipo tywaije kynakon typyitorykon'wa. Taru'kapo i'wa kynakon yja'wangonkari'na aru'katopo taka, mo'ko typiryFilipus pytymbo Herodias upu'po me.Mo'ko ro tapyije tywaije i'wa kynakontypyty me. 18 Johanes wykatopomboirombo kynakon Herodes 'wa: “Apiry pytymaro kapyn awairy man.” 19 Moro pokoro Herodias mo'ko Johanes jenono'sakon.Iwopory 'se kynakon. Moro kapyryupijakon te, 20 Johanes nendory ke Herodes'wa. Herodes 'wa tuku'se kynakon Johaneswairy amy Tamusi wyinono tamamborenkari'na me. Johanes unendopombo i'wakynakon iwory pona. Auran etary jakoty'wa, one wara moro poko tywonumen-gary upitopombo i'wa kynakon. Ise'memoro i'wa iwepanamary apokupe kynakon.

21 Irombo amy kurita Herodias 'wa omaepory'po. Herodes moro tywomatopombokurita ewa'makon. Arepa amy ena'pojakonmo'karon tupi'nonokon jopotokon 'wa,mo'karon warinu pokonokon jopotorykon'wa, mo'karon Galilea po potonon meaitonon 'wa enapa. 22 Irombo mo'koHerodias emyiry wopy'po. Uwa'poipo'ponakaine. Herodes apokupe imerokynakon. Mo'karon imaro endametononapokupe enapa kynakon. Irombo mo'kojopoto Herodes wyka'po mo'ko amyija'ko'wa: “Anisanory ro oty poko aturupokoy'wa. Sytake o'wa. 23 Tamusi netary mewykaje o'wa: moro y'wa awoturupotopo

oty ro sytake o'wa. Moro ynundymarypairo ase'ra sa'sakatake amaro, i'se aja'ta.”

24 Irombomo'ko amyija'kowyto'po rapa.Tysano 'wa iwoturupo'po: “Oty poko kowaturupotan?”

Isano wyka'po: “Mo'ko kari'na etykanenJohanes upu'pombo poko aturupoko i'wa.”

25 Irombo o'win wytory tarawone ito'porapa mo'ko jopoto 'wa. Iwoturupo'po:“Erome ro tapo'nyne mo'ko kari'na etyka-nen Johanes upu'pombo ene'ko y'wa.”

26 Kata'mato imero mo'ko jopotowe'i'po. Ise'me te ‘uwa’ yka'pa iwe'i'pomoro iwoturupotopo poko, Tamusi netaryme, mo'karon endametonon netary meenapa taurana'po ke mo'ko amyija'ko 'wa.

27 Irombo o'win wytory mo'ko jopoto'wa amy warinu pokono emoky'po, Jo-hanes upu'pombo ene'to'me i'wa. Moroyja'wangon kari'na aru'katopo ta ro Jo-hanes u'ka'po i'wa. 28 Irombo amy apo'nytu'po moro upu'pombo enepy'po i'wa.Mo'ko amyija'ko 'wa yry'po i'wa. Mo'se 'watysano 'wa terapa yry'po.

29 Irombo moro eta'po mero mo'karonJohanes nemeparykon wyto'san moroekepy'po aije. Irombo unemy'po i'waine.

Mo'karon ainatone dusun kari'na upary30 Irombo mo'karon Jesus napojoma'san

wota'nanopy'san rapa ekosa. Pa'poro o'totywe'i'san, onewara ty'waine ta'sakarykonemepa'san enapa ekarity'po i'waine.

31 Irombo ika'po i'waine: “O'tokoymaro amy iponomyn aitopo 'wa, a'si'ko awotare'mato'ko'me.” Moky rapaimero kari'na i'waine kyno'satokon. Typokyny'satokon rapa. Moro ro moroiwendamerykon upi'pojakon.

32 Irombo moro kurijara ta ito'sanamy iponomyn aitopo 'wa, a'saka'patywaito'ko'me. 33 Pyime kari'na 'wa teitorykon ene'po. Ojapan itorykon ukuty'poi'waine. Irombo pa'poro morokon aito'konwyino taka'ne mo'karon kari'na wyto'sanuwapoine moro itundato'kon man 'wa.

34Moro kurijarawyino tywo'ka'pomero,moky kari'na wota'nanopy'san ene'poJesus 'wa. Ikotanorykon ene'po i'wa,ene'nemyngon kapara wara iwairykon ke.

6:14 Mateus 14:1-12, Lukas 9:7-9 6:14 Mateus 16:14, Markus 8:28, Lukas 9:19 6:17 Lukas 3:19,20 6:30Mateus 14:13-21, Lukas 9:10-17, Johanes 6:1-14

Markus 6:35 58 Markus 7:2Irombo pyime otykon poko emeparykona'mo'po i'wa.

35 Koine 'ne terapa iwe'i'po mero,mo'karon inemeparykon wopy'san I'wa.Ika'san: “Ero aitopo ipono'ma man.Koine 'ne terapa man. 36 Mo'karonkari'na emo'toko rapa, tareparykon manepeka'to'se me morokon sengenokonaito'kon po.”

37 Jesus wyka'po te eju'to'ko'me: “Amy-jaron te upatoko!”

Irombo ika'san I'wa: “Ainapatoro-kari'na amu'numbo poko perere epeka'sena'na ny'tan, upato'ko'me?”

38 Ika'po i'waine: “O'toro perere koajekosaine nan? Enetandoko 'nare!”

Irombo ene tyto'san mero, ika'san:“Ainatone perere, oko woto maro.”

39 Irombo mo'karon tynemeparykon'wa tymondymonge mo'karon kari'naandy'mopo'san i'wa moro itupu tu'po.40 Ainatone-kari'na pai iwotandy'mo'san,oruwa-kari'na pai enapa.

41 Irombo Jesus 'wa morokon aina-tone perere, mo'karon okonokon wotoapo'i'po. Kapu 'wa iwo'poty'po. Tamusiety awonga'po i'wa. Irombo meromorokon perere y'sakapoty'po i'wa.Mo'karon tynemeparykon 'wa yry'poi'wa, mo'karon ata'nanopy'san upato'mei'waine. Mo'karon okonokonymbo wotoy'sakapoty'po enapa i'wa, pa'poro kari'na'wa amy apyito'me.

42 Pa'poro iwendame'san. Pa'poroiwaime'san. 43 Irombo ainapatoroitu'ponaka oko kurukuru morokonarepa akosinykonymbo amo'iky'sani'waine. Mo'karon woto akosinykonymboa'nanopy'san enapa i'waine. 44 Mo'karonendame'san ainatone dusun kynatokon.

Jesus wytory tuna tu'po45 Irombo o'win wytory Jesus 'wa

mo'karon tynemeparykon wyry'ka'san,iwotaru'kato'ko'me kurijara taka, tuwapoitoto'ko'me koposenaka, Betsaida 'wa.Mo'karon kari'na apyimykon emokyry'se na'nen kynakon aseke ro. 46 “Iru'pai'tandoko!” tyka'pomeromo'karonkari'na

'wa, moro wypy tu'ponaka ito'po, Tamusi'wa tauranato'me.

47 Iko'mamy'po mero, moro kurijaratuna owarira'na terapa kynakon. Jesus teo'win upu'po kynakon mapo. 48 Irombotywotarimarykon poko iwo'mikarykonene'po i'wa. Pepeito po'ponakakyny'satokon. Irombo tuna tu'po ito'poepojeine, koko, emamyry jako.

49-50Moro tuna tu'po itory enerymero tety'waine, amy akatombo ja'ta ekanopy'poi'waine. Tywe'i'san mero ene'po i'waine.Mo'ja imero iwety'ka'san wotaikapoty'san.O'win wytory te aurana'po i'waine.Ika'po: “Aturu'san apyitoko! Awu te wa!Kytety'katon!”

51 Irombo iwotaru'ka'po moro ikuri-jararykon taka. Irombo moro pepeito-mbo yity'na'po imero. Poto me imeroiwe'naranga'san. 52 Morokon perere apy-imanga'san anenutano'po'paine tywaijekynakon. Tyturu'poja'nare kynatokon.

Jesus 'wa je'tun pangon kura'mary rapa53 Atonenaka tywepato'san mero, moro

aitopo Genesaret 'wa itunda'san. Moro poro iwo'kima'san. 54 Iwo'ka'san mero morokurijara wyino, o'win wytory mo'karonmoro ponokon 'wa Jesus ukuty'po.55 Irombo pa'poro morokon moro ponokonaito'kon wara ro eka'numboty'san. Ojeiwairy eta'po 'wa ro mo'karon je'tunpangon aropoty'san i'waine, iwo'ny'to'kontu'po ro. 56 Jesus tundato'po 'wa ro,itaronokon aito'kon 'wa, potonon aito'kon'wa, siky'inon aito'kon 'wa pai, wararo mo-rokon otykon ekaramatokon po mo'karonje'tun pangon yto'konymbo i'wainekynakon. Irombo iwe'pimato'konymboi'wa kynakon, iwo'my sese'wuru roteny'tu'kato'me ty'waine. Irombo pa'poromo'karon i'tu'kanamonymbo iru'pa rapakynaijatokon.

7Jesus mo'karon Tamusi karetary

uku'namon maro1 Irombo mo'karon Farise wopy'san,

amykon Jerusalem wyino opy'sanTamusi karetary uku'namon maro.Iwota'nanopy'san Jesus ekosa. 2 Irombo

6:34 Numeri 27:17, 1 Koningen 22:17, 2 Kronieken 18:16, Ezechiël 34:5, Mateus 9:36 6:45 Mateus 14:22-33, Johanes6:15-21 6:53 Mateus 14:34-36 7:1 Mateus 15:1-20

Markus 7:3 59 Markus 7:25amykon inemeparykon wendameryene'po i'waine nurija me, asainaty'pawykaje irombo. 3 Mo'karon Fariseirombo, pa'poro mo'karon Simosu wykajeirombo, asainaty'pa endame'pa man-don. Iru'pyn me morokon tainarykonku'mity'san mero te kynendamejaton,mo'karon uwapoto'san 'wa tamepa'sanwara ro. 4 Otykon ekaramatopo wyinotywopy'sando, eku'mity'pana'sen ta'taine,endame'pa mandon. Pyime noro otykonpoko moro wara kynaijaton, mo'karonuwapoto'san 'wa tamepa'san wara ro.Tysaperarykon atywojaton, typarapirykonatywojaton, tysipararirykon atywojaton,tapo'nykon ku'mi'saton a'kuru uwa-poro. 5 Mo'karon Farise, mo'karonTamusi karetary uku'namon enapa wotu-rupo'san ro i'wa: “O'tono'me ko mo'karonanemeparykon mo'karon uwapoto'sanwyka'san wara e'i'pa nandon? Asainaty'pakore nendamejaton, ran!”

6 Jesus wyka'po te i'waine: “Iporo roimero Jesaja 'wa Tamusi auran tuku'potywaije man, moro opangon tonapiramonpoko ero wara imerory jako ty'wa:Mojan ero ponokon yjety awongaton tyn-

darykon ke roten. Ituru'san tetyse man ywyino. 7 Typo rotenmoro yjety awongaton. Kari'nawykato'konymbo roten ekari'satonkari'na emepato'kon me.

8 Mo'ko Tamusi wykatopombomematon. Mo'karon uwapoto'sanwykato'konymbowara te ko'wumaijaton.”

9 Ika'po noro i'waine: “Iru'pyn mepore man moro Tamusi wykatopombomematon, mo'karon uwapoto'sanwykato'konymbo wara awaito'ko'me.10 Moses waty tyka nan: ‘Ajumy, asanoinendoko. Mo'ko tyjumy, tysano ejunenrombyry man.’ 11 Amyjaron te myka-ton: ‘Amy wykary jako tyjumy 'wa,tysano 'wa pai: ‘Pa'poro ajepano'to'konmanombo y'wa, korban moro man’ ’ -moro tauro'po man: Tamusi 'wa tymymoro man - 12 ma'kotojaton terapa morotyjumy, tysano epanopyry i'wa. 13 Morowara ro moro Tamusi wykatopombo

mirupomangaton, moro uwapoto'sanwykato'konymbo ekarityry ke o'waineo'makon 'wa. Pyime moropangon otykonmika'saton.”

14 Irombo mo'karon kari'na apyimyko'ma'po mero rapa ty'wa, ika'po i'waine:“Pa'poro epanamatoko y'wa. Uku'tokoo'to ywykary. 15 Amy pairo indary takao'mytoto oty kari'na anany'ma'pa man.Morokon indary wyino o'tonon otykon tekari'na any'manon.” 16 *

17 Irombo mo'karon kari'na apy-imy wyino auto taka iwo'my'po mero,mo'karon inemeparykon woturupo'sani'wa, moro inekarity'po onumengatopoauranano poko. 18 Ika'po i'waine: “Amy-jaron ro rypo ka'tu onumenga'pa man-don? Anukuty'pa mandon, moro indakao'mytoto oty wairy kari'na anany'ma'pa?19 Moro arepa ituru'po taka ito'pa man.Uwembo taka te kyny'san. Moro wyinoro kurandonaka rapa kyno'san.” Iwarate Jesus 'wa pa'poro tanapymy oty wairyekarity'po iru'pa.

20 Irombo ika'po: “Morokon indarywyino o'tonon otykon te kari'naany'manon. 21 Mo'karon kari'na turu'sanwyino irombo morokon yja'wangononumengano kyno'san kurandonaka.Tyturu'san ta kynonumengaton wararoworyijan maro, wokyryjan maro ty-wairykon poko, mona poko, kari'na worypoko, 22 taporitonone aino any'marypoko, tykumingon poko, yja'wan meaino poko, amu'mano poko, yja'wangonomenano poko, tamynykon poko, ojunopoko, ta'sakarykon ko'po tywairykon poko,to'merepyrykon kapyry poko. 23 Pa'poroerokon yja'wangon otykon koro'na wyinokurandonaka kyno'san. Morokon rokari'na any'manon.”

Mo'ko Syro-Fenisia pono woryi24 Irombo Jesus awomy'po. Moro wyino

Tyrus wyinonaka terapa ito'po. Moro poro amy auto taka iwo'my'po. Amy 'wamoro po tywairy ukutyry 'se'pa kynakon.Tywotunemyry upi'po te i'wa. 25 Irombote o'win wytory amy woryi 'wa ekary

7:6 Jesaja 29:13 (LXX) 7:10 Exodus 20:12, Deuteronomium 5:16, Exodus 21:17, Levitikus 20:9 * 7:16Amykonymbo 'wa ero po tymero man Jesus wyka'po me: “Mo'ko typanaken nepanaman.” 7:24 Mateus 15:21-28

Markus 7:26 60 Markus 8:11eta'po. Emyiry'membo amy yja'wan aky-wano pe kynakon. Jesus 'wa tywopy'pomero, tokuna'po iwoma'po ipo'ponaka.26Amy Griek woryiry mo'ko kynakon, amySyro-Fenisia po oma'po. Irombo Jesus'wa iwe'pima'po mo'ko yja'wan akywanomomato'me i'wa mo'ko tamyiry wyino.27 Irombo ika'po i'wa: “Mo'karon pi-tanikon aimeporykon na'senman. Yja'wanme man mo'karon pitanikon ereparymbopinary, mo'karon pero upato'me ike.”

28Mo'ko woryi wyka'po te I'wa: “Jopoto,mo'karon pero pairo moro endame-topo upi'no mo'karon pitanikon ereparyputuku'san ena'saton.”

29 Irombo ika'pomo'koworyi 'wa: “Morowara ajaurana'po ke, i'tango ajauty 'wa.Mo'ko yja'wan akywano ajemyiry wyinonepa'kai terapa.”

30 Irombo tauty 'wa tytunda'po mero,mo'ko amyija'ko epory'po i'wa tapapotywo'ny'topo tu'po. Mo'ko yja'wan aky-wano tyto kynakon iwyino.

Amy ipanapyn, erupopyn kura'mary31 Irombo moro Tyrus wyino tytory

jako rapa, moro Sidon yinonory tu'po,irombo moro Dekapolis yinonory tu'poito'po moro Galilea tano tuna juwembory'wa. 32 Irombo amy ipanapyn enepy'poi'waine I'wa. Erupo'pa enapa kynakonmo'ko ipanapyn. Irombo iwe'pima'sanI'wa tainary yto'me I'wa itu'ponaka.

33 Irombo Jesus 'wa mo'karon kari'naapyimy wyino aro'po, typo terapa imarotywaito'me. Irombo morokon ipanarytaka morokon tainary siky'iry yry'poi'wa. Irombo eta'ta'po. Morombo meromoro inuru y'tu'ka'po i'wa. 34 Irombokapu 'wa iwo'poty'po. Poto me imeroiworekama'po. Irombo ika'po i'wa:“Efata!”. “Otapurumakako!” tauro'poman moro. 35 Irombo morokon ipanarywotapurumaka'san o'win wytory. Iru'parapa moro inuru we'i'po. Iru'pa rapaaurana'po.

36 Irombo Jesus wyka'po i'waine, amypairo 'wa anekarity'pa iwaito'ko'me. MoroJesus auran te kynypojatokon 'ne ka'turapa. Moro ko'po 'ne katu rapa imerokynekari'satokon. 37 Iwe'naranga'sanimero. Ika'san: “Pa'poro oty iru'pa tyje

i'wa man. Ipana'non panatano'pojan rorypo rapa. Erupo'non erupotano'pojanrapa.”

8Okupa'en dusun ata'nanopy'san upary

1 Amy jako rapa, pyime rapa kari'natywota'nano'se kynatokon. Erepa'maiwairykon ke, Jesus 'wa mo'karon tyne-meparykon ko'ma'san. Irombo ika'poi'waine: 2 “Mo'karon pyimano kari'nakotanory seneja. Oruwa kurita ter-apa yjekosa mandon erepa'mambo.3 Uwembotary'pa emoky'sando rapa y'waautykon 'wa, oma ta kynirupomanda'ton.Amykonymbo tysembo tywo'se mandon.”

4 Irombo mo'karon inemeparykon 'waejuku'po: “Oje ko arepa kysepota'tonero iponomyn po mojan pyimano kari'nawaimeto'me?”

5 Irombo Jesus woturupo'po i'waine:“O'toro perere ko ajekosaine nan?”

Ika'san: “Oko-to'ima.”6 Irombo mo'karon pyimano kari'na 'wa

ika'po, nono tu'po iwotandy'moto'ko'me.Irombo morokon oko-to'ima perereanumy'po i'wa. Irombo Tamusi etyawonga'po i'wa. Morombo meroi'sakapoty'po i'wa. Irombo mo'karontynemeparykon 'wa yry'po i'wa, mo'karonata'nanopy'san upato'me i'waine. Irombomo'karon inemeparykon 'wa upa'san.7 Amykon enapa woto'makon ekosainekynatokon. Irombo Tamusi ety awonga'pomero ty'wa ipoko, Jesus wyka'po mo'karontynemeparykon 'wa, mo'karon woto keenapa mo'karon kari'na upato'me.

8 Irombo iwendame'san. Iwaime'san.Irombo oko-to'ima kurukuru moroarepa akosinymbo amo'iky'po i'waine.9Okupa'en dusunme iwairy taro mo'karonkari'na kynatokon. Irombo emoky'sanrapa i'wa.

10 Morombo wyino o'win wytoryiwotaru'ka'po moro kurijara takamo'karon tynemeparykon maro. Iromboito'po Dalmanuta pato.

Amy kapu nenepory oty enery 'se aino11 Irombo mo'karon Farise wopy'san Je-

susweto. Irombo imaro taurangon ejukurua'mo'po i'waine. U'kuto'me iwoturupo'san

8:1 Mateus 15:32-39

Markus 8:12 61 Markus 8:33i'wa, amy kapu wyinono oty enepoto'mei'wa. 12 Irombo poto me imero Jesusworekama'po. Ika'po: “O'tono'me komo'karon eromenokon amy kapu wyinonooty enery 'se 'ne ka'tu nandon? Ita'ro pore,mo'karon eromenokon amy kapu wyinonootymbo ro anene'pa pairo kynaita'ton!”13 Irombo ino'san i'wa. Iwotaru'ka'po rapamoro kurijara taka. Irombo iwepato'pokoposenaka.

Oty anukuty'pa mo'karon inemeparykonwairy

14 Irombo te mo'karon Jesus ne-meparykon tytuwarenge'se kynatokonperere arory poko tymaroine. O'winroten perere amy ekosaine kynakon morokurijara ta. 15 Irombo Jesus 'wa e'ma'san.Ika'po: “Tuwaro koro aitoko mo'karonFarise 'wa perere uwapurotopo pona,mo'ko Herodes 'wa perere uwapurotopopona enapa.”

16 Irombo ase'wa iworupa'san moroiperere'pa tywairykon poko. 17 Moroukuty'po mero, Jesus wyka'po i'waine:“O'tono'me ko moro iperere'pa awairykonpoko morupaton? Oty anukuty'panoro ka'tu mandon? Anene'pa ka'tumaiton? Tyturu'poja'nare ka'tu mandon?18 Tanuke awairykon se'me oty anene'pamandon? Typanake awairykon se'me otyaneta'pa mandon? 19 Muta'katon terapaka'tu morokon ainatonenombo pererey'sakapoty'pombo y'wa mo'karon aina-tone dusun kari'na 'wa. O'toro kurukuruko moro akosinymbo mamo'i'sen?”

Irombo ika'san I'wa: “Ainapatoroitu'ponaka oko.”

20 “Morokon oko-to'imanombo pererey'sakapoty'pomboto y'wa mo'karonokupa'en dusun kari'na 'wa, o'toro ku-rukuru komoro akosinymbomamo'i'sen?”

Irombo ika'san i'wa: “Oko-to'ima.”21 Irombo ika'po i'waine: “Ise'me roten

oty anukuty'pa noro mandon?”Amy enupyn kura'mary Betsaida po

22 Irombo Betsaida 'wa itunda'san. Moropo ro amy enupyn enepy'po i'waineI'wa. Iwe'pima'san i'wa mo'ko enupyny'tu'kato'me i'wa. 23 Irombo Jesus 'wa

mo'ko enupyn apo'i'po ainary poko.Kurandonaka aro'po i'wa moro aitopowyino. Irombo mo'ko wokyry enuru takaeta'ta'po. Tainary yry'po i'wa itu'ponaka.“Oty menejan?” iwoturupo'po i'wa.

24 Mo'ko enupyn enuta'po. Iromboika'po: “Kari'na ro rypo seneja. Wewewytopotyrykon wara te senejaton.”

25 O'wimboto ro'kon tainary yry'po i'wamoro enuru tu'ponaka. Irombo enu'kyi'maimero iwo'poty'po. Iwekura'ma'po.Pa'poro rapa oty ene'po i'wa iru'pyn me.26 Irombo auty 'wa emoky'po Jesus 'wa.Ika'po: “Moro aitopo taka te kyton rapa.”

Petrus 'wa noky me Jesus wairy ekarityry27 Irombo te Jesus wyto'po mo'karon

tynemeparykon maro morokon SesareaFilipi patonokon siky'inon aito'kon 'wa.Oma ta mo'karon tynemeparykon 'waiwoturupo'po: “Noky me ko yjekari'satonmo'karon kari'na?”

28 Irombo ejuku'po i'waine: “Mo'kokari'na etykanenymbo Johanes me.Amykonymbo te ajekari'saton Eliame. Amykonymbo rapa ajekari'satonamy uwaponombo Tamusi auranuku'ponenymbo me.”

29 Irombo iwoturupo'po i'waine: “Amy-jaron rapa, noky me ko kakari'saton?”

Petrus 'wa ejuku'po. Ika'po i'wa: “Mo'koMesias amoro mana.”

30 Irombo Jesus 'wa e'ma'san amy eru-pary pona i'waine typoko.

31 Irombo mero emeparykon a'mo'poi'wa. Ika'po: “Mo'ko kari'na ymuruwota'karykary imero man. Mo'karonuwapoto'san 'wa, mo'karon Tamusipokonokon jopotorykon 'wa, mo'karonTamusi karetary uku'namon 'wa emaryman. Iwory man i'waine. Irombo oruwakurita pa'po me awomyry rapa man.”

32 Enari'ma imero moro wara ika'po.Irombo Petrus 'wa typo terapa aro'po.Irombo e'mary a'mo'po i'wa. 33 Jesuswotu'ma'po te. Mo'karon tynemeparykon'wa iwo'poty'po. Irombo apo'tun pe imeroPetrus e'ma'po i'wa. Ika'po: “Omimakoywyinombo, Satan! Tamusi 'wa kapynawonumengary man, kari'na 'wa te!”

8:11 Mateus 16:1-4 8:11 Mateus 12:38, Lukas 11:16 8:12 Mateus 12:39, Lukas 11:29 8:14 Mateus 16:5-128:15 Lukas 12:1 8:18 Jeremia 5:21, Ezechiël 12:2, Markus 4:12 8:27 Mateus 16:13-28, Lukas 9:18-27 8:28

Markus 6:14-15, Lukas 9:7-8 8:29 Johanes 6:68-69

Markus 8:34 62 Markus 9:18

34 Irombo mo'karon kari'na apy-imy ko'ma'po i'wa ty'wa, mo'karontynemeparykon maro. Ika'po i'waine:“Ywena'po ta tywopyry 'se amy a'ta,aseke typoko ituwarengepyry man. Ywaraenapa moro tywakapuru anumyry i'waman. Irombomero iwopyryman ywena'pota. 35 Mo'ko tamamyry aijomary 'sanmoro tamamyrymbo uta'katan. Mo'koyjupu'po me, moro iru'pyn oka upu'po meenapa tamamyry uta'kanenymbo te morotamamyry epotan. 36 Otypan iru'pyn otyepotan ko amy kari'na, pa'poro ero nonotu'pono oty apo'i'poto ty'wa, irombo asekemoro tamamyrymbo uta'ka'poto ty'wa?37 Otypan oty ytan pai ko moro tamamyryy'petakan me? 38 Ypoko, yjauranymbopoko enapa amy wepy'i'to'poto mojantaporitonokon nonamon ra'na, mojantyja'wangamon ra'na, mo'ko kari'naymuru kynepy'i'totan enapa ipoko, tyjumykuranory ta tywopyry jako mo'karon kaputanokon Tamusi apojongon maro.”

9One wara Jesus wairy moro wypy tu'po

1 Irombo ika'po i'waine: “Ita'ro pore,amykonymbo ero po o'po'tonon iromby'pakynaita'ton moro pori'tonano maro moroTamusi nundymary wopyry enery uwa-poro ty'waine.”

2O'win-to'ima kurita pa'po me Jesus 'waPetrus, Jakobus, Johanes aro'san tymaroamy kawono wypy tu'ponaka. Moropo a'saka'pa kynatokon. Irombo inen-erykon mero iwonurima'po. 3 Tamu'neimero moro iwo'my we'i'po, typotyreimero. Amy pairo wo'mynano sa'wonenmoro wara wo'mynano amu'nory upijan.4 Irombo Elia wosenepo'po i'waine Mosesmaro. Jesus maro kynorupatokon.

5 Irombo Petrus wyka'po Jesus 'wa:“Na'na emepanen, ka'ety ero po na'naman. Orona'na oruwapataja'makon amyn,o'wa o'win, Moses 'wa o'win, Elia 'wa o'winenapa.” 6O'to tykary anukuty'pa kynakon,poto me tywety'ka'san ke.

7 Irombo amy kapurutu wopy'po epon-akaine. Moro kapurutu wyino ro amy au-ranano wota'po: “Mo'se, nipynen ymurumo'se man. Epanamatoko i'wa.” 8 Irombomoro tywotu'ma'sando typo roten Jesusroten tera'a ene'po i'waine tokosaine.

9 Tywony'torykon jako rapa moro wypywyino, ika'po mo'karon tynemeparykon'wa, amy pairo kari'na 'wa morotynene'san oty anekarity'pa iwaito'ko'me,mo'ko kari'na ymuru awomyry uwapororapa iromby'san wyino. 10 Moro au-ranymbo kura'ma'po i'waine tyturu'santa. Ase'wa roten te o'to tauro'po me moroiromby'san wyino rapa awono wairy pokokynorupatokon. 11 Irombo iwoturupo'sani'wa: “O'tono'me ko mo'karon Tamusikaretary uku'namon nykaton: ‘Elia na'nenkyno'tan.’?”

12 Irombo ika'po i'waine: “Elia na'nen rokyno'tan, pa'poro otykon yje rapa iru'pa.O'tono'me ko iro ke tymero nan mo'kokari'na ymuru wota'karykary man, morouwam'pono me yry man enapa? 13Wykajete o'waine: Elia tywo'se terapa man.Irombo tynisanorykon tyka'se i'wainemanimaro, ipoko imero'po wara ro.”

Amy takyren myre'ko'ko kura'mary14 Irombo mo'karon tynemeparykon

a'sakarykon 'wa rapa tywopyrykon jako,moky imero kari'na 'wa u'memy'sanene'po i'waine. Amykon Tamusi kare-tary uku'namon taurangon eju'satokonimaroine. 15 Irombo Jesus ene'po mero,pa'poromo'karon kari'na apyimy enuta'poimero. Irombo o'win wytory iwopy'sani'wa, “Mondo ro rypo man?” tykato'ko'mei'wa. 16 Irombo Jesus woturupo'po tyne-meparykon 'wa: “Oty poko ko imaroineajaurangon meju'saton?”

17 Irombo o'win amy ira'nanokon 'waejuku'po: “Amepanen, ymuru senepyio'wa. Amy yja'wan akywano aurana'pakynenanon. 18 Apyiry wararo ty'wa,kynuwa'mojan. Indary kyna'kosatanon.Tyjery kyjan. Irombo kynija'natanon.Mo'karon anemeparykon 'wa rypo watu-rupoi, mo'ko akyrymbo momato'mei'waine iwyino. Imomary upiton te.”

8:34 Mateus 10:38, Lukas 14:27 8:35 Mateus 10:39, Lukas 17:33, Johanes 12:25 9:2 Mateus 17:1-13, Lukas9:28-36 9:2 2 Petrus 1:17-18 9:7 Mateus 3:17, Markus 1:11, Lukas 3:22 9:11 Maleachi 4:5, Mateus 11:149:14 Mateus 17:14-21, Lukas 9:37-43

Markus 9:19 63 Markus 9:4119 Irombo Jesus 'wa ejuku'san: “Na, oty

anamyika'non pore kari'na, ran! O'torokurita noro ko ajekosaine waitan? O'torokurita noro ko ero wara awairykon sapyi-tan? Mo'ko myre'ko'ko ene'toko y'wa.”

20 Irombo mo'ko myre'ko'ko enepy'poi'waine I'wa. Mo'ko akyry 'wa Jesusene'po mero, o'win wytory imero mo'komyry'ko'ko apyipo'po i'wa wa'jo'pan 'wa.Sakau taka mo'ko myre'ko'ko woma'po.Ta'kosare imero kynoturingapo'sakon.

21 Irombo Jesus woturupo'po ijumy'wa: “Akore'pe terapa ero oty pe nan?”22 Irombo mo'ko ijumy wyka'po: “Pitanime iwe'i'po poro. Pyimemboto terapawa'to taka kyneman rypo, tuna taka enapa,iromo'kato'me. Amy oty kapyry taro teaja'ta, na'na epano'ko. Na'na kotanoryeneko.”

23 Irombo Jesus wyka'po i'wa: “ ‘Ikapyrytaro aja'ta’ mykanon? Mo'ko Tamusiamyikanen 'wa pa'poro oty tywo'kapyrytaro man.”

24 O'win wytory mo'ja imero mo'komyre'ko'ko jumy wyka'po: “Tamusi rorypo samyikaje. Kapano'ko, ru'me ro rypoa'si 'ko yja'ta!”

25 Irombo mo'karon kari'na apyimywopyry ene'po mero ty'wa, pari'pe imeroJesus 'wa mo'ko myre'ko'ko tu'ponomboyja'wan akywano moma'po: “Amoroaurana'pa, ipana'pa kari'na ynen akywano,wykaje o'wa: epa'kako mo'se myre'ko'kowyino. Itaka noro kytopyi.”

26 Irombo mo'ko myre'ko'ko apyipo'pomero ty'wa wa'jo'pan 'wa, tyko'keiwepa'ka'po iwyino. Akepy wara imeromo'ko myre'ko'ko we'i'po. Pyimemo'karon kari'na wyka'san: “Nirombyiterapa.”

27 Jesus 'wa te ainary poko apo'i'po.Awonga'po i'wa. Irombomo'komyre'ko'koawomy'po.

28 Irombo auto taka Jesus wo'my'pomero, typo terapa mo'karon in-emeparykonwoturupo'san i'wa: “O'tono'meko imomary upi na'na?”

29 Irombo ika'po i'waine: “Mo'kopanakywano momary mupija Tamusi 'wa au-rana'pa aja'ta.”

Jesus 'wa ijokonory mero tyrombyry manekarityry

30 Irombo moro wyino mo'ja ro ito'sanmoro Galilea yinonory tu'po. Amy kari'na'wa pairo uku'pory 'se'pa Jesus kynakon,31 mo'karon tynemeparykon emepary kety'wa. Ika'po i'waine: “Mo'ko kari'naymuru yta'ton mo'karon kari'na ainaka.Mo'karon ro kyniwota'ton. Oruwa kuritatywo'po wyino te kynawondan rapa.”

32 O'to tauro'po me te moro aurananowairy anukuty'pa kynatokon. I'wa ty-woturuporykon poko enapa tanarike kyna-tokon.

33 Irombo Kafaraum 'wa itunda'san.Auto 'wa tytunda'po mero iwoturupo'poi'waine: “Oty poko 'ne komorupatonmorooma ta?”

34Anejuku'pa te iwe'i'san, oma ta ase'watyworupa'san ke, nokypan wairy pokopoto me 'ne tyra'naine. 35 Irombo Je-sus wotandy'mo'po. Mo'karon ainapatoroitu'ponaka oko tynemeparykon ko'ma'sani'wa. Ika'po i'waine: “Ta'sakary ko'po potome tywairy 'se amy a'ta, wena'po ta imeroiwairy man, pa'poro ta'sakarykon pyitoryme.”

36 Irombo amy pitani yry'po i'waowarira'naka. Irombo ewa'mary meroty'wa, anumy'po i'wa tapoponaka. Ika'poi'waine: 37 “Mo'ko yjety ta mo'sepanpitani ewa'manen yjewa'manon. Mo'koyjewa'manen te yjewa'ma'pa man. Mo'koyjemo'nenymbo ewa'manon te.”

Oty 'wa mo'ko ta'sakary emaponen epory38 Irombo Johanes wyka'po I'wa: “Na'na

emepanen, na'na amy kari'na 'wa ajety tayja'wangon no'kan momary enei. Iromboa'kotory poko rypo na'na ne'kui, ky-wena'san ta ito'pa iwairy ke.”

39 Jesus wyka'po te: “Kysa'kototon.Mo'ko yjety ta amy pori'tonano enepo-nen ko'i 'ne yja'wan me tauranary upitanypoko. 40 Mo'ko kyjenonopy'paine aitotoirombo kywyinonokon me man. 41 Ita'ropore, mo'ko saperamembo ta roten tuna

9:30 Mateus 17:22-23, Lukas 9:43-45 9:33 Mateus 18:1-5, Lukas 9:46-48 9:34 Lukas 22:24 9:35 Mateus20:26-27, 23:11, Markus 10:43-44, Lukas 22:26 9:37 Mateus 10:40, Lukas 10:16, Johanes 13:20 9:38 Lukas 9:49-509:40 Mateus 12:30, Lukas 11:23 9:41 Mateus 10:42

Markus 9:42 64 Markus 10:15ke ajupanamon mo'ko Mesias wyinonokonme awairykon ke, tapety anapo'i'pa e'i'pakynaitan.

42 Mo'ko yja'wan taka o'win mo'sepanyjamyikanen pitani emaponenymboemary iru'pa 'ne ka'tu rapa man paranataka, taneka'to amy poto 'su oty ami'topotopu ke.

43 Yja'wan taka moro ajainary 'waajemapory jako, i'kotoko. O'win rotenajainary maro awytory moro i'matypynroten amano taka iru'pa 'ne ka'tu rapaman moro okororo ajainary maro moroi'matypyn roten ata'karykatopo takaawytory ko'po, moro e'wutypyn rotenwa'to taka awytory ko'po. 44 *

45 Yja'wan taka moro apupuru 'waajemapory jako, i'kotoko. Syky'ta memoro i'matypyn roten amano taka awytoryiru'pa 'ne ka'tu rapa man moro okororoapupuru maro moro i'matypyn rotenata'karykatopo taka ajemary ko'po. 46 *

47Yja'wan takamoro ajenuru 'wa ajema-pory jako, ikako. O'win ajenurumaromoroTamusi nundymary taka awytory iru'pa'ne ka'tu rapa man okororo ajenuru maromoro i'matypyn roten ata'karykatopo takaajemary ko'po. 48 Moro po ro mo'karonononamon oruko i'maty'pa roten mandon.Moro po ro moro wa'to e'wuty'pa rotenman.

49 Pa'poro kari'na wajo'tory man wa'toke. 50 Wajo, iru'pyn oty moro man. Moroiposinymbo wyto'ma'poto te, oty ke noroko miposinota'ton? Iro ke ro wajo peawairykon man. Ase'wa enapa sara'meajemandoko.”

10Ainondano

1 Irombo Jesus awomy'po moro wyino.Moro Judea yinonory 'wa terapa ito'po,moro Jordan koposeno nono tupo.Mo'karon kari'na apyimywota'nanopy'sanrapa i'wa. Tamerymbo mero emepa'sanrapa i'wa.

2 Irombo amykon Farise wopy'san I'wa.Ero wara iwoturupo'san i'wa, u'kuto'me:“Iru'pa nan amy wokyry 'wa typytynondary?”

3 Irombo Jesus 'wa ejuku'san. Ika'po:“O'to ko Moses tyka nan o'waine moropoko?”

4 Irombo ika'san: “Moses ino 'wakyninondapojan, amy ainondatopo karetamero'poto mo'ko wokyry 'wa.”

5 Jesus wyka'po te i'waine: “Ty-turu'poja'nare awairykon ke moro waratymero i'wa man. 6 Koromo ero nonokapyry jako te,“Tamusi 'wa wokyry me, woryi me kari'na

tyka'seman. 7 Iro ke ro amywokyrytyjumy, tysano notan. Typytymarokynotapyitan. 8 Irombo mo'karonokonokon kari'na o'win ja'munanokynaita'ton.”

“Iwara te oko noro e'i'pamandon. O'winte mandon. 9 Iro ke ro mo'karon Tamusinapyipo'sannondapory kapynmankari'na'wa.”

10 Irombo auto 'wa tytunda'san merorapa, mo'karon inemeparykon wotu-rupo'san rapa i'wa moro ikatopombopoko. 11 Irombo ika'po i'waine: “Amytypyty nondanenymbo 'wa amy terapaapyiry jako, mo'ko koromono typytymaro tywairymbo any'manon. 12 Amytyino nondanenymbo 'wa amy terapaapyiry jako, mo'ko koromono tyino marotywairymbo any'manon.”

Jesus 'wa mo'karon pitanikon kuranondory13 Irombo pitanikon enepy'san i'waine

I'wa, apyito'ko'me I'wa. Mo'karon in-emeparykon 'wa te mo'karon ene'namone'ma'san. 14 Moro ene'po mero, Je-sus wore'ko'po. Ika'po i'waine: “Orotyre mo'karon pitanikon no'sen y'wa.Kysa'kototon. Mo'kopangon 'wano me romoro Tamusi nundymary man. 15 Ita'ropore, amy pitani'membo wara moroTamusi nundymary anewa'ma'pa amy

9:42 Mateus 18:6-9, Lukas 17:1-2 9:43 Mateus 5:30 * 9:44 Amykon 'wa ero po tymero man: “Moro po romo'karon ononamonoruko i'maty'pa rotenmandon. Moro po romorowa'to e'wuty'pa rotenman.” * 9:46 Amykon'wa ero po tymero man: “Moro po ro mo'karon ononamon oruko i'maty'pa roten mandon. Moro po ro moro wa'toe'wuty'pa rotenman.” 9:47 Mateus 5:29 9:48 Jesaja 66:24 9:50 Mateus 5:13, Lukas 14:34-35 10:1 Mateus19:1-12, Lukas 16:18 10:4 Deuteronomium 24:1-4, Mateus 5:31 10:6 Genesis 1:27, 5:2 10:7 Genesis 2:2410:11 Mateus 5:32, 1 Korinte 7:10-11 10:13 Mateus 19:13-15, Lukas 18:15-17 10:15 Mateus 18:3

Markus 10:16 65 Markus 10:34kari'na a'ta, itaka o'my'pa pairo kynaitan.”

16 Irombo mo'karon pitanikonanumy'san i'wa tapoponaka. Tainaryyry'po i'wa itu'ponakaine. Ikuranondo'sani'wa.

Mo'ko totyken wokyry17 Irombo oma ta Jesus wytory jako rapa,

taka'ne imero amy wokyry wopy'po i'wa.Irombo ipo'ponaka tokuna'po iwoma'po.Iwoturupo'po: “Iru'pyn amepanen, o'to koywairy nan, moro i'matypyn roten amanoepoto'me y'wa?”

18 Irombo Jesus wyka'po i'wa:“O'tono'me ko iru'pyn me kajatojan?Amy kari'na pairo iru'pa e'i'pa man.Tamusi roten iru'pa man. 19 ErokonTamusi wykato'konymbo muku'sa ter-apa: Woto kyte'i. Taporitonone ainokysany'mai. Amonatai. Onapi ke amy otykysamyikapoi. Aja'sakary kysimonatoi.Ajumy, asano inendoko.”

20 Irombo mo'ko wokyry wyka'po I'wa:“Amepanen, pa'poro morokon wara rowaija, pitani me yja'tanombo poro.”

21 Irombo Jesus wo'poty'po i'wa.Ipyna'po i'wa. Irombo ika'po i'wa: “O'winamy oty ro'kon mamono'sa. Pa'poroajotyrykonymbo ekaramatango. Moroepetymbo yko mo'karon oty'non 'wa.Iwara totyke imero maitake kapu ta.Irombo o'ko 'ne ywena'po ta.”

22Moro eta'po mero mo'ko wokyry em-batary we'petakama'po. Kata'mato terapaito'po, pyime imero totyry wairy ke.

23 Irombo Jesus wo'poty'po wararomo'karon tynemeparykon 'wa. Iromboika'po i'waine: “Tupi me pore manmo'karon totykamon wytory moro Tamusinundymary taka.”

24 Moro auran 'wa imero mo'karoninemeparykon enumengapo'san. Jesuswyka'po te i'waine rapa: “Y'makon, tupime pore man moro Tamusi nundymarytaka ytono. 25 Amy totyken kari'nawo'myry moro Tamusi nundymary takatupi me man amy kameri wo'myry ko'poamy akusa enuru taka.”

26 Poto me 'ne ka'tu rapa iwonu-menga'san. Ika'san ase'wa: “Noky ko iroke uta'no wyino tunemyry taro nan?”

27 Jesus wo'poty'po i'waine. Iromboika'po: “Moro kari'na eko'sa tywokapyryupijan. Tamusi eko'sa te kynoka'san.Tamusi eko'sa irombo pa'poro oty ty-wokapyry taro man.”

Oty epory o'wa, Jesus wena'po ta awytoryjako

28 Irombo Petrus wyka'po I'wa: “Eneko,na'na pa'poro totyrykonymbo ynoi,awena'po ta tytoto'me.”

29 Irombo Jesus wyka'po: “Ita'ropore, mo'ko yjupu'po me, moro iru'pynoka upu'po me enapa tauty, typiryjanpai, tanaunan pai, tysano pai, tyjumypai, ty'makon pai, tymainarykonymbopai nojan 30 inoro ero nono tu'poainatone-kari'namboto moro ko'po 'neka'tu rapa oty apyitan, tywory sanoryta kari'na 'wa tywekenapotyry se'me.Irombo moro aireno nono tu'po moroi'matypyn roten amano apyitan. 31 Pyimeuwaponokonymbo te wena'po tanokon mekynaita'ton. Pyime wena'po tanokonymbouwaponokon me kynaitaton.”

Oty 'wa Jesus epory man Jerusalem po32 Irombo oma ta Jerusalem 'wa

kynonu'satokon. Jesus uwapoinekyny'sakon. Mo'karon inemeparykonimero poto me kynonumengatokon.Mo'karon iwekenanamon kari'na ko'wutanarike kynatokon. Irombo mo'karonainapatoro itu'ponaka oko tynemeparykonko'ma'san rapa i'wa typo. Erupa'sani'wa, otypan oty 'wa topory man poko.33 “Enetoko!” ika'po. “Jerusalem'wa kytonu'saton. Moro po ro mo'kokari'na ymuru yta'ton mo'karon Tamusipokonokon jopotorykon ainaka, mo'karonTamusi karetary uku'namon ainaka enapa.Mo'karon ro a'wembono auranano yta'toniwoto'me. Irombo mo'karon Simosu mee'i'non ainaka kynyta'ton. 34 Iromboipoko kynosaijambata'ton. Itu'ponakakyneta'tapo'ta'ton. Kynipoky'mata'ton.

10:17 Mateus 19:16-30, Lukas 18:18-30 10:19 Exodus 20:13, Deuteronomium 5:17, Exodus 20:14, Deuteronomium5:18, Exodus 20:15, Deuteronomium 5:19, Exodus 20:16, Deuteronomium 5:20, Exodus 20:12, Deuteronomium 5:1610:31 Mateus 20:16, Lukas 13:30 10:32 Mateus 20:17-19, Lukas 18:31-34

Markus 10:35 66 Markus 11:3Irombo kyniwota'ton. Oruwa kurita pa'pome te kynawondan rapa.”

Noky wairy poto me 'ne35 Irombo mo'karon Sebedeus y'makon

Johanes, Jakobus wopy'san I'wa. Ika'san:“Amepanen, amy oty poko na'na wotu-rupo'poto, na'na rypo takataka ikapyry 'seo'wa man.”

36 Irombo ika'po i'waine: “Oty kapyry 'seko mandon y'wa ajekatakaine?”

37 Irombo ika'san I'wa: “Na'na 'waoma yko, na'na wotandy'moto'me ajapor-ito, kurano me awe'i'poto: o'win amyajapo'tun wyino, o'win amy ajapojerywyino.”

38 Jesus wyka'po te i'waine: “O'toawykarykon anukuty'pa mandon. Moroje'tun pan ysaperary tano enyry taro 'karemandon. Moro ywota'karykary wara 'kareawota'karykarykon taro mandon.”

39 Irombo ika'san I'wa: “A'a, moro waratywairy taro na'na man.”

Irombo Jesus wyka'po i'waine: “Moroysaperary tano menyta'ton enapa.Moro ywota'karykary wara enapamata'karykata'ton. 40 Yjapo'tun wyino te,yjapojery wyino pai, ajandy'moporykonsupija. Morokon aito'kon taporemyndoterapa man.”

41 Irombo mo'karon amykon terapaainapatoro inemeparykon 'wa eta'po.Iwore'ko'san imero Jakobus poko, Johanespoko enapa. 42 Irombo Jesus 'wa iko'ma'santy'wa. Ika'po i'waine: “Muku'satonwaty mo'karon ‘jopoto’ ikato'kon 'wamo'karon ta'sakarykon jopotomary,mo'karon tykakamon waijopotomaryira'naine? 43Moro wara kapyn iwairy manara'naine. Poto me tywairy 'se amy a'taara'naine, ta'sakary tomosiry me iwairyman. 44 Uwapono me tywairy 'se amya'ta ara'naine, mo'ko wairy man pa'porota'sakarykon pyitory me. 45Mo'ko kari'naymuru enapa tytomosike aije opy'patywaije man. Kari'na tomosiry me tetywo'se man, romo'se pyimano kari'nay'petakan me.”

Bartimeo

46 Irombo Jesus tunda'po Jeriko 'wamo'karon tynemeparykon maro. MoroJeriko wyino itorykon jako rapa amykari'na apyimy maro, oma esi'womo'ko Timeus ymuru Bartimeo, amyenupyn epataimatoto, tandy'po kynakon.47Typatomo'ko Nasaret pono Jesus wytoryeta'po mero ty'wa, tyko'tary a'mo'po i'wa:“David parymbo, Jesus! Ykotanory enekoto!”

48 Irombopyimekari'na 'wa e'mapoty'po,ity'nato'me. Mo'ja 'ne ka'tu rapa teiko'tapoty'po: “David parymbo, ykotanoryeneko to!”

49 Irombo Jesus poropy'po. Ika'po:“Iko'matoko y'wa.”

Irombomo'ko enupyn ko'ma'po i'waine.Ika'san i'wa: “Aturu'po apyiko. Ajawongo.Ako'manon.”

50 Irombo tynoponymbo ema'po i'wa.Ta'po'ne imero awomy'po. Irombo ito'poJesus 'wa. 51 Jesus wyka'po i'wa: “O'to koywairy 'se man ajekataka?”

Irombo mo'ko enupyn wyka'po I'wa:“Jopoto, oro wo'po'nen rapa!”

52 Irombo Jesus wyka'po i'wa: “I'tango.Moro o'wa Tamusi amyikary akura'mai.”

Irombo o'win wytory enuru we'i'poiru'pa rapa. Irombo oma ta Jesus wena'pota ito'po.

11Jesus wo'myry Jerusalem taka

1 Irombo tyse waty Jerusalem wyinotywe'i'san mero, moro oleif paty wypypatonokon aito'kon Betfage, Betania 'waitunda'san. Moro po ro Jesus 'wa okoamykon tynemeparykon apojoma'san.2 Ika'po i'waine: “Moro ajuwaponokonaitopo'membo 'wa i'tandoko. Moro aitopo'wa awo'myrykon po'takaro amy par-ito'membo my'po mepota'ton. Tywe'i'poporo mo'ko parito'membo amy kari'naanaro'pa noro man tynga'nary tu'po.Imbokatoko me. Irombo ene'toko me ijaro'wa. 3 Irombo amy kari'na woturupo'potoo'waine: ‘O'to ko maijaton?’ kaitoko mei'wa: ‘Mo'ko Jopoto i'seman. O'winwytoryijaro 'wa rapa kynene'potan.’ ”

10:35 Mateus 20:20-28 10:38 Lukas 12:50 10:42 Lukas 22:25-26 10:43 Mateus 23:11, Markus 9:35, Lukas22:26 10:46 Mateus 20:29-34, Lukas 18:35-43 11:1 Mateus 21:1-11, Lukas 19:28-40, Johanes 12:12-19

Markus 11:4 67 Markus 11:25

4 Irombo ito'san. Mo'ko parito'membomy'po epory'po i'waine amy auto pe-nary po kurando, oma esi'wo. Imboka'poi'waine. 5 Irombo amykon moro poo'po'tonon wyka'san i'waine: “O'tono'meko mo'ko parito'membo mimbokaton?”6 Irombo Jesus wyka'po wara ro ika'sani'waine. Irombo ipokoine noro e'i'pamo'karon o'po'tonon we'i'san.

7 Irombo mo'ko parito'membo aro'poi'waine Jesus 'wa. Tynoponykon yry'sani'waine itu'ponaka. Irombo Jesuswotandy'mo'po itu'po. 8 Pyime kari'na'wa tynoponykon apika'san oma raryme. Amykonymbo 'wa moro oma esi'wotyni'koto'san sa'rombo aripapy'san morooma rary me. 9 Mo'karon oma ta Jesusuwapo ytotonon, mo'karon iwena'pota ytotonon enapa kyniko'tapo'satokon:“Hosana! Mo'ko Tamusi ety ta o'totonainen pa'poro kurano maro. 10 Mo'kokytangon David y'petakan nundymarymannainen pa'poro kuranomaro. Hosana!Tamusi ety imero kawo nainen kapu ta.”

11 Irombo Jesus wo'my'po Jerusalemtaka. Moro Tamusi auty 'wa itunda'po.Pa'poro oty ene'ma'po mero moro po,iwepa'ka'po rapa, tyko'mamyry 'wa terapaiwairy ke. Betania 'wa ito'po mo'karonainapatoro itu'ponaka oko tynemeparykonmaro.

Moro oroi any'mary12 Irombo kokoro Betania wyino tyto-

rykon jako Jesus kumyry'po. 13 Tyse roamy oroi ene'po i'wa taryne. Irombotapeke iwairy ene ito'po. Tytunda'pomero i'wa, amy pairo epery anepory'paiwe'i'po. Arymbo roten ipoko kynakon.Tapery jako waty kynakon moro wewe.14 Irombo ika'pomoro oroi 'wa: “Amy pairokari'na noro ajeperymbo enapyry upin.”Moro moro wara ikary eta'po mo'karoninemeparykon 'wa.

Jesus 'wa tyjumy auty korokary15 Irombo Jerusalem taka iwo'my'san.

Moro Tamusi auty 'wa tytunda'po mero,Jesus 'wa mo'karon Tamusi auty ta otykon

ekaramanamon, otykon epeka'namonmoma'san. Mo'karon pyrata ambo'namonpyratary apo'nykonymbo uringa'sani'wa. Mo'karon akukuwa ekaramanamonapo'nykonymbo uringa'san enapa i'wa.16 Amy kari'na 'wa pairo oty arory 'se'pakynakon moro Tamusi auty ta. 17 Iromboemepa'san i'wa. Ika'po: “Ero wara 'kareimero'pa nan:Yjauty ejatota'ton Tamusi 'wa pa'poro

kari'na we'pimatopo me.O'waine te amy tymonakamon autary

me terapa tyje man.”18 Irombo mo'karon Tamusi pokonokon

jopotorykon 'wa, mo'karon Tamusi kare-tary uku'namon 'wa enapamoro o'kapy'poekary eta'po. Irombo kynonumenga-tokon one wara Jesus wory man poko.Tanarike irombo kynatokon ipona, pa'poromo'karon kari'na apyimy enumenga-pory ke i'wa morokon emepato'kon ke.19 Iko'mamyry mero te kurandonakaiwepa'ka'san Jerusalem wyino.

Moro oroi poko omepatopo20 Irombo kokoro, moro wonatopo pato

rapa tytorykon jako, tajuta terapa imeromoro oroi enejatokon, moro imity wyi-nombo ro. 21 Irombo o'to moro oroi 'wa Je-sus wyka'po poko Petrus wetuwaro'ma'porapa. Irombo ika'po I'wa: “Na'na emepa-nen, eneko, moro ajauran ke anany'ma'pooroi tajuta man.”

22 Eju'to'ko'me Jesus wyka'po: “Tamusiamyikary o'waine man. 23 Ita'ro pore, amywykary jako ero wypy 'wa: ‘Ajawongo!Parana taka omatango!’ kyno'ka'tan ro,oko e'i'pa ituru'po a'ta, moro tykatopowo'kapyry amyikary jako te ty'wa. 24 Iroke ro wykaje o'waine: Pa'poro Tamusi 'waawoturupoto'kon, pa'poro awe'pimato'konapo'i'san terapa o'waine amyikatoko.Irombo mapyita'ton ro. 25 Irombo ajau-ranarykon jako Tamusi 'wa, yja'wan meapokoine amy aja'sakarykon we'i'po pokoatuwarenge'toko. Moro wara awairykonjako, mo'ko kapu tano ajumykon enapa

11:9 Ware 118:25-26 11:12 Mateus 21:18-19 11:15 Mateus 21:12-17, Lukas 19:45-48, Johanes 2:13-22 11:17Jesaja 56:7, Jeremia 7:11 11:20 Mateus 21:20-22 11:23 Mateus 17:20, 1 Korinte 13:2 11:25 Mateus6:14-15 * 11:26 Amykon 'wa ero po tymero man Jesus wyka'po me: “Moro yja'wan me aja'sakary nikapy'po pokoatuwarengepyry 'se'pa aja'taine, mo'ko kapu tano ajumykon enapa ituwarengepy'pa kynaitan morokon yja'wan meawe'i'san poko.”

Markus 11:26 68 Markus 12:13kynituwarenge'tan morokon yja'wan meawe'i'san poko.” 26 *

Noky 'wa pori'tonano yry Jesus 'wa27 Irombo Jerusalem taka rapa

iwo'my'san. Irombo moro Tamusi autyta Jesus wytopotyry jako, mo'karonTamusi pokonokon jopotorykon, mo'karonTamusi karetary uku'namon, mo'karonuwapoto'san enapa wopy'san I'wa.28 Iwoturupo'san I'wa: “Noky ko erokonotykon ka'pojan o'wa? Noky ko erokonotykon kapyry yryi ajainaka?”

29 Jesus 'wa ejuku'san: “O'win roten amyoty poko waturupoja o'waine. Yjauranejuku'poto o'waine, sekari'take noky 'waoma yry'po erokon otykon ka'to'me y'wa.30 Moro Johanes 'wa kari'na etyka'po,Tamusi nisanory moro tywaije nan?Kari'na nisanory te ka'tu? Kaju'toko!”

31 Irombo ero wara ase'wa iworupa'san:“Kyka'sando ‘Tamusi nisanory morotywaije man,’ kyngatan ‘O'tono'me koiro ke Johanes anamyika'pa maiton?’32 Kyka'sando te ‘Kari'na nisanory morotywaije man.’ ...” Tanarike irombokynatokon mo'karon kari'na apyimypona. Pa'poro irombo Johanes wairyamyitatokon ipororo amy Tamusi auranuku'ponenymbo me. 33 Irombo ero waraJesus ejuku'po i'waine: “Anukuty'pa na'naman.”

Irombo Jesus wyka'po i'waine: “Awuenapa iro ke anekarity'pa waitake o'waine,noky 'wa oma yry'po erokon otykonka'to'me y'wa.”

12Mo'karon maina pokonokon

1 Irombo onumengato'kon aurananoekarityry a'mo'po Jesus 'wa i'waine:“Amy wokyry 'wa maina ta winu metykapymy wonatopo typonje tywaije man.Moro maina tyjarando i'wa man. Morowonatopo epery aikukato'man tatoka i'waman. Kawo amy o'po'topo tyka'se i'waman. Irombo tapema me amykon mainapokonokon apojomanon, moro mainaeneto'me i'waine. Morombo wyino amytyseno aitopo 'wa ytopo'se kyny'san.

2 “Irombo moro wonatopo eperywe'i'po mero, amy typyitory emo'sanmo'karon maina pokonokon 'wa, morowonatopo epery amy aije. 3 Irombomo'karon maina pokonokon kynapyijaton.Kynipoky'maton. Irombo ainary'pakynemo'saton rapa.

4 “Irombo mo'ko jopoto 'wa amyrapa typyitory tomo'se man. Mo'koembata'mopo'saton ro mo'karon mainapokonokon. Kynipy'i'topojaton imero.

5 “Irombo amy rapa tomo'se i'wa man.Mo'ko wojaton ro imero. Moro waraenapa pyime a'sakarykon tyje i'waineman.Amykonymbo typoky'ma i'waine man.Amykonymbo imero tywo i'waine man.

6 “O'win ro'kon amy ekosa tywaije man,mo'ko inipynary imuru. Irombo ro meroko'wu mo'ko tomo'se i'wa man i'waine.Kynganon: ‘Ymuru nendota'ton.’

7 “Irombo mo'karon maina pokonokontyworupa mandon ase'wa. Kyngaton:‘Mo'se ro mo'ko tyjumy otyrykonymboapyinen man mo'se man. O'toko 'ne! Kysi-wosen! Irombo moro inapyiry manombokotyrykon me kynaitan.’

8 “Irombo kynapyijaton. Kyniwojaton.Moro maina wyino kynematon.

9 “O'to ko iro ke mo'ko maina aporemynaitan? Mo'karon maina pokonokon ywokyno'tan. Moromaina ytan amykon terapa'wa.

10 “Ero imero'po anerupa'pa 'karemaiton:Moro auto amynamon nema'pombo topu

'ne ro moro auto pori'tomanen metywaije man. 11 Tamusi emaminmoro tywaije man. Moro 'wakywo'potyrykon jako, poto mekanumengapojaton.”

12 Irombo mero mo'karon ineruparykonwonumenga'san rypo apyiry poko, ty-pokoine moro onumengatopo aurananoekarity'po ke i'wa. Mo'karon kari'na apy-imy nendojatokon te. Iro ke ro ipoko watyiwe'i'san. Ito'san iwyino.

Moro aitopo undymary epety13 Irombo amykon Farise, amykon

Herodes wyinonokon enapa emoky'san11:27 Mateus 21:23-27, Lukas 20:1-8 12:1 Mateus 21:33-46, Lukas 20:9-19 12:1 Jesaja 5:1-2 12:10 Ware

118:22-23 12:13 Mateus 22:15-22, Lukas 20:20-26

Markus 12:14 69 Markus 12:33i'waine Jesus 'wa, auranymbo poko ro rypoapyito'me. 14 Tytunda'san mero, ika'sanI'wa: “Amepanen, enapita'pa awairyuku'san na'na. Amy kari'na aninendo'paawairy uku'san enapa na'na. Asewaraimero kari'namenaje. Iporo ro imeromoroTamusi emary poko kari'na memepaje.Iru'pa nan iro ke na'na 'wa mo'ko Romepono jopoto nundymary epemary? Na'nanepematan? Uwa ka'tu?”

15 Jesus 'wa moro tonapire iwairykonukuty'po. Irombo ika'po i'waine:“O'tono'me ko ku'kujaton? Amyamu'nymbo pyrata ene'toko y'wa, sene'seme.”

16 Irombo amy enepy'po i'waine I'wa.Irombo Jesus woturupo'po i'waine: “Nokyko tu'ku nan ipoko? Noky ety ko tymeronan ipoko?”

Irombo ika'san I'wa: “Mo'ko Rome ponojopoto.”

17 Jesus wyka'po i'waine: “Mo'ko Romepono jopoto 'wa iroke otyry ytoko. Mo'koTamusi otyry te ytoko Tamusi 'wa.”

Poto me imero enumengapo'san Jesus'wa.

Moro iromby'san wyino awono18 Irombo amykon moro iromby'san

wyino awono anamyika'non Sadusewopy'san I'wa amy oty poko aturupo.Ika'san: 19 “Amepanen, Moses 'wa tymeroman ky'wanokon me:“I'me'ma noro typyty a'ta amy kari'na yry-

imbo romby'poto, mo'ko ipirymbo'wa terapa mo'ko ipytymbo apyiryman. Irombo mo'ko tyryi 'miekataka i'mekary i'wa man.”

20 “Irombo te oko-to'ima amykonasepiryjan tywaije mandon. Irombomo'ko koromono kynipytanon. I'me'ma tekyniromo'san. 21 Irombo mo'ko ipokoronoterapa mo'ko ipytymbo apyijan. Mo'koenapa kyniromo'san i'me'ma. Mo'koijoruwanorykon kyniromo'san iwaraenapa. 22 Oko-to'imanombo mero i'me'matyromo'se mandon. Irombo mero ko'wumo'ko woryi enapa tyromo'se man.23 Moro iromby'san wyino awono jako

awomyrykon jako rapa, nokypan pyty meko iro ke mo'ko woryi naitan? Mo'karonoko-to'imanokon asepiryjan pyty me watytywaije nan?”

24 Jesus wyka'po i'waine: “Tamusi kare-tary, Tamusi pori'tory enapa anukuty'paawairykon ke, ipo waty moro awonu-mengarykon man. 25 Moro iromby'sanwyino awono jako tawomy'sando rapawokyryjan ipyta'pa mandon, woryijaninomba'pa mandon. Kapu tanokonapojonano wara te mandon. 26 Irombomo'karon iromby'san awomyry man pokorapa, moro Moses nimero'po kareta ta'kare anerupa'pa maiton, one wara moroparemuru po Tamusi wyka'po i'wa: ‘AwuAbraham tamusiry awu wa, Isak tamusiry,Jakob tamusiry enapa.’ 27 Iromby'santamusiry kapyn mo'ko man. Nuronokontamusiry te mo'ko man. Ipo waty imeromonumengaton.”

Moro poto 'su 'nero omenano mero'po28 Irombo o'win amy Tamusi karetary

uku'nen wopy'po I'wa. Iporo ro Jesus 'waejuku'san eta'po ke ty'wa, iwopy'po Jesus'wa aturupo: “Otypan omenano mero'poko poto me 'ne nan, morokon amykonterapa omenano ko'po?”

29 Jesus 'wa ejuku'po: “Ero morokonamykon terapa omenano ko'po potome man: Epanamako, Israel! Mo'koJopoto mo'ko kytamusirykon me maninoro, mo'ko roten Jopoto me man.30Mo'ko atamusiry Jopoto ipynako pa'poroaturu'po maro, pa'poro aja'kary maro,pa'poro awonumengary maro, pa'poroapori'tory maro enapa. 31 Ipokoro eropoto me man: Aja'sakary ipynako, asekeawaipynary wara enapa. Amy rapa poto'su omenano mero'po waty man morokonko'po.”

32 Irombo mo'ko Tamusi karetaryuku'nen wyka'po I'wa: “Iporo ro man,amepanen. Iporo ro mykai Tamusi memo'ko roten wairy poko. Mo'ko ratoamy rapa waty man. 33 Poto me ro manmoro ipynary ky'waine pa'poro kyturu'sanmaro, pa'poro kywonumengarykon maro,pa'poro kypori'torykon maro enapa. Poto

12:18 Mateus 22:23-33, Lukas 20:27-40 12:18 Apojoma'san 23:8 12:19 Deuteronomium 25:5 12:26 Exodus3:6 12:28 Mateus 22:34-40, Lukas 10:25-28 12:29 Deuteronomium 6:4-5 12:31 Levitikus 19:18 12:32Deuteronomium 4:35

Markus 12:34 70 Markus 13:8

me enapa man ka'sakarykon pynaryky'waine, aseke kywaipynarykon waraenapa. Morokon ro potonon me manpa'poromorokon tykoro'ka me Tamusi 'watymy ko'po, pa'poro morokon tywo meTamusi 'wa tymy ko'po enapa.”

34 Tywonumengapore tajuku'po ke, Je-sus wyka'po i'wa: “Tyse waty terapa manamoro Tamusi nundymary wyino.”

Morombo wyino pa'poro iwety'ka'sanamy oty poko noro tywoturuporykon pokoi'wa.

Mo'ko David parymbo35 Irombomoro Tamusi auty tamo'karon

kari'na emepary jako ty'wa, Jesus wyka'po:“One wara 'ne ko mo'karon Tamusi kare-tary uku'namon mo'ko Mesias ekari'satonDavid parymbo me? 36 Aseke mo'ko Davidtykambomeman,mo'ko Tamusi a'kary 'wataurambary ta:“Tamusi nykai mo'ko Yjopotory 'wa:

‘Yjapo'tun wyino atandy'moko,mo'karon ajenono'namon yry 'waro y'wa apupuru upi'nonaka’.”

37 “Aseke ro David Tyjopotory me kyne-jatojan. One wara ko iro ke iparymbome rapa nan?” Mo'karon kari'na apyimyapokupe imero kynakon moro auran etary.

Mo'karon Tamusi karetary uku'namonemery

38 Moro emeparykon jako ro ika'poi'waine: “Tuwaro aitoko mo'karon wainopangon Tamusi karetary uku'namonpona. Apokupeine man masi'pyngonwo'mynano ta itopotyrykon, morokonotykon ekaramato'kon po kari'na 'waewa'marykon, 39 uwapo imero mo-rokon tywota'nano'to'kon auto taiwotandy'morykon, ta'sakarykon ko'poiru'pyn me tapo'ne iwendamerykon.40 Mo'karon ro mo'karon inongepy'sanotyke'kamaton. Iru'pa tywairykonekano'to'me kari'na 'wa, Tamusi 'waakore'pe imero kynauranaton. Awosin pe'ne ka'tu rapa te moro inapyirykon mana'wembono auranano kynaitan.”

Mo'ko inongepy'po nyry

41 Irombo Jesus wyto'po atandy'momoro Tamusi 'wa tymy pyrata je'ny 'wa.Irombo mo'karon pyimano kari'na 'wapyrata yry enejakon moro pyrata je'nytaka. Pyime mo'karon typyratakamonpoto me pyrata yjatokon. 42 Irombo amyomi ta aitoto inongepy'po wopy'po. Okotyka'miramon pyrata'makon 'ko yry'poi'wa. A'si 'ko 'ko imero moro pyratakynakon.

43 Irombo Jesus 'wa mo'karon tyne-meparykon ko'ma'san. Ika'po i'waine:“Ita'ro pore, mo'se omi tano inongepy'popa'poro mo'karon pyrata ynamon ko'popyrata yryi moro ije'ny taka. 44 Pa'poromo'karon poto me pyrata ynamonymboekosa pyrata kynotakamanon. Moro ytonro. Mo'se woryi ko'wu omi ta man. Ise'mepa'poro typyratarymbo yryi, pa'porotarepary epety manombo.”

13Jesus auranary irokonymbo ro otykon poko

1 Irombo iwepa'kary jako rapa moroTamusi auty wyino, o'win amy inemeparywyka'po I'wa: “Amepanen, enekomorokonkurangon pore topu! Eneko morokon ku-rangon pore auto!”

2 Irombo Jesus 'wa ejuku'po: “Erokonpotonon auto menejan? Pa'poro kyni-tororokata'ton. Oko pairo topu asetu'poanino'pa kynaita'ton ero po.”

3 Irombo iwotandy'mo'po moro oleifpaty wypy tu'po, moro Tamusi auty 'watu'po 'ne. Moro a'saka'pa ta'taine ro mo-ropo, Petrus, Johanes, Jakobus, Andreaswoturupo'san i'wa: 4 “Ekari'ko na'na 'wa,one wara a'ta moro oty wairy man. Otypanoty poko ko na'na nuku'tan one wara a'tapa'poromorokonotykonwo'kapyryman?”

5 Irombo Jesus 'wa tauranary a'mo'po:“Tuwaro aitoko, amy 'wa ajemu'marykonpona. 6 Pyime irombo kari'na yjetya'kutan. ‘Inoro ro awu wa’, kyngata'ton.Irombo pyime kari'na emu'mata'ton.7 Warinu ekary, warinu wairy man ekaryenapa etary jako o'waine, kytety'katon.Morokon otykon wo'kapyry man. Iromboro noro kapyn te moro man. 8 Kari'naase'wa warinu ka'ta'ton. Potonon aito'kon

12:33 Hosea 6:6 12:35 Mateus 22:41-46, Lukas 20:41-44 12:36 Ware 110:1 12:38 Mateus 23:1-36, Lukas20:45-47 12:41 Lukas 21:1-4 13:1 Mateus 24:1-28, Lukas 21:5-24

Markus 13:9 71 Markus 13:32ase'wa kyno'wo'mata'ton. Aito'kon potytyty kynaitan. Kumyno kynaitan.Morokon romoro ata'karykano wota'morymoro kynaitan.

9 “Amyjaron te tuwaro aitoko. Tyjopo-torykon wota'nanopy'san po'ponakaajarota'ton ajemendoto'ko'me. Irombomorokon ase'wa tywo'to'kon auto tamene opoky'mata'ton. Poto 'su jopotoy'petakangon po'ponaka, potonon jopo-tokon po'ponaka enapa ajarota'tonyjupu'po me, otypan oty wo'kapy'poekari'to'me o'waine i'waine. 10 Pa'porokari'na 'wa 'ne ka'tu te moro iru'pyn okaetary man.

11 “Ajarorykon jako i'waine ajyto'ko'memo'karon jopoto ainaka, iko'po 'ne 'neo'to awykarykon man poko kytesykaton.Moro moro jako ajaurambarykon wara roajauranata'ton. Amyjaron kapyn iromboajauranata'ton moro jako. Mo'ko Tamusia'kary te otaine kynauranatan. 12 Kari'natypiry, tyryi ekaramatan iwoto'me. Jumy-nano ro rypo aseke ty'makon ekara-matan. Pitanikon tysanokon, tyjumykonauran po'takaro imero kynaita'ton.Kyniwopota'ton. 13 Pa'poro kari'naajenono'ta'ton yjety upu'po me. Mo'koi'matyry 'wa ro eja'nakatoto epano'tan teTamusi.

14 “Amy ty'wano waty aitopo po mo'kooty any'manen nurija noky enery jakoo'waine” - mo'ko ero kareta erupanentuwaro nainen -, “moro jako ro mo'karonJudea tanokon netuwarikasen morokonwypy 'wa. 15 Tauty re'ta amy a'ta, oro ne-tuwarikan tywony'to'po mero, tauty takao'my'pa amy oty aije. 16 Tymainary taamy a'ta, erama'pa nainen tynopony aije.17 Mo'karon mynotonon 'wa, mo'karononema'senangon 'wa enapa je'tun pe poreoty kynaitan moro jako.

18 “Tamusi 'wa te aturupotoko poto 'sui'sano jako o'kapy'pa morokon otykonwaito'me. 19 Poto 'su ata'karykano irombokynaitan moro jako. Tamusi 'wa eronono kapy'po poro, erome noro moropanoty o'kapy'pa man. Moropan oty enapa

o'kapy'pa noro rapa kynaitan. 20 Ko'ianaike'kapo'pa Tamusi we'i'poto, amypairo kari'na epa'ka'pa nairy. Mo'karontypo tynyry'san kari'na upu'san me te ko'imorokon otykon aike'kary man tyje i'waman.

21 “Moro jako ro amy wykary jakoo'waine ‘Eneko, mo'se ro mo'ko Mesias’,ikary jako pai ‘Eneko, mo'ky inoro’,kysamyikaton. 22 Mo'karon Mesiasme okari'tonon irombo kynawonda'ton.Mo'karon Tamusi auran uku'ponamonme okari'tonon kynawonda'ton. Potononotykon enepota'ton. Iwara ro mo'karontypo Tamusi nyry'san kari'na emu'marypoko pairo kyne'kuta'ton. 23 Amyjaron tetuwaro aitoko me. Iwo'kapyry uwaporopa'poro oty sekarityi o'waine.

24 “Moro jako ro, moro poto 'suata'karykano pa'po me, moro wejukynewa'rumandan. Moro nuno aweita'pakynaitan. 25 Morokon siriko kapurary wyino kyno'pa'tan. Irombo mo-rokon kapu tanokon pori'tonano kyne-sakamapo'tan. 26 Moro jako ro mo'kokari'na ymuru wopyry eneta'ton kapurututa, pori'tonano maro imero, kuranome imero. 27 Moro jako ro mo'karonkapu tanokon tapojongon apojomatan.Mo'karon typo tynyry'san a'nano'potani'waine morokon okupa'en pepeitowo'to'kon wyinombo ro, pa'poro ero nonoy'maty'po 'wa ro.

28 “Moro oroi ajenutano'posen. Mo-rokon iporiry sekurita'po mero, iromboarynary jako, senge terapa moro poto 'suiromy wairy muku'saton. 29 Iwara enapauku'toko apenarykon wyino senge ter-apa mo'ko kari'na ymuru wairy, morokonotykon wo'kapyry enery jako o'waine.

30 “Ita'ro pore, mo'karon eromenokonkari'na i'maty'ma'pa kynaita'ton, pa'poroerokon otykon wo'kapyry uwaporo.31 Kapu, nono kynuta'tan. Moro yjau-ranymbo te utapy'pa roten kynaitan.32 Amy pairo te anukuty'pa man otypankurita, o'toro juru a'ta erokon otykonwo'kapyry man. Mo'karon kapu tanokon

13:9 Mateus 10:17-20, Lukas 12:11-12 13:13 Mateus 10:22 13:14 Daniel 9:27, 11:31, 12:11 13:15 Lukas17:31 13:19 Daniel 12:1, Jesus nenepo'po 7:14 13:24 Mateus 24:29-35, Lukas 21:25-33 13:24 Jesaja 13:10,Joel 2:10,31, 3:15, Jesus nenepo'po 6:12, Jesaja 13:10, Ezechiël 32:7 13:25 Jesaja 34:4, Jesus nenepo'po 6:13, Joel 2:1013:26 Daniel 7:13, Jesus nenepo'po 1:7 13:32 Mateus 24:36-44

Markus 13:33 72 Markus 14:15Tamusi apojongon enapa anukuty'pa man-don. Mo'ko ymunano enapa anukuty'paman. Mo'ko jumynano roten kynuku'san.

33 “Tuwaro aitoko! Kyto'ny'ton!Anukuty'pa irombo mandon, one waraa'ta morokon otykon wo'kapyry man.34 Amy tyse ytopo'se ytototo wokyry waraman. Tytory mero mo'karon typyitorykonaina moro tauty nojan. Iwararoine roemamingon yjan. Irombo mo'ko penaeran 'wa kynganon tuwaro iwaito'me.35 Iro ke ro tuwaro aitoko! Anukuty'pairombo mandon one wara a'ta mo'kotautynen weramary rapa: koine pai,koko pai, korotoko ko'ta'poto pai, kokoro'ne pai. 36 Typo roten kyno'tan. Oroawo'nykyrykonymbo anepory'pa nainen!37 Ero o'waine ynekarityry pa'poro kari'na'wano me sekari'sa: tuwaro aitoko!”

14Jesus wory poko iwonumengarykon

1Oko kurita ro'konmo'ko eratonomapo-topombo onory ewa'mary, morokonuwaputa'non perere ewa'mary tundarywe'i'poto, mo'karon Tamusi pokonokonjopotorykon, mo'karon Tamusi karetaryuku'namon enapa amy amepo upijatokonJesus apyito'me ty'waine, iwoto'me. 2 Erowara kyngatokon: “Mo'ko eratonomapo-topombo onory ewa'mary jako kapynapyiry ky'waine man. Aseke mo'karonkari'na kywo'mata'ton.”

3 Irombo Betania po mo'ko areky panSimon auty ta Jesus wendamery jakoro, amy woryi wopy'po amy tapenentopu kapy'po patere'membo maro. Itaamy tapenen typoporen, nardus tatyneni'kaimapyn karapa kynakon. Irombomoro patere'membo pynga'po i'wa. Moroitano karapa y'kamy'po i'wa Jesus upu'potu'ponaka. 4 Amykonymbo moro poaitonon wore'ko'san te. Ase'wa ika'san:“O'tono'me ko moro wara moro karapaakamanon mo'se? 5 Atone'pu-kari'naamu'nymbo pyrata ko'po rypo morokarapa ekaramary manombo tywaije man.Irombo moro pyrata yry manombo rypo

tywaije man mo'karon ipyrata'non 'wa.”Iwore'ko'san imero mo'ko woryi poko.

6 Jesus wyka'po te i'waine: “Ipokokytaiton! O'tono'me ko ipoko man-don? Iru'pyn oty kapyi y'wano me.7Mo'karon ipyrata'non irombo kynaijatonroten ajekosaine. I'se awe'i'san mero,epanopyrykon taro mandon. Awu te e'i'paroten waitake ajekosaine. 8 Typori'torytaro ro mo'se woryi oty kapyi. Yja'munkyrykyrymai terapa typoporen karapa ke,yjunemyry uwaporo. 9 Ita'ro pore, pa'porowararo ero nono tu'po moro iru'pyn okaekarityry jako, mo'se woryi nikapy'poekari'ta'ton enapa iwonumengato'ko'meipoko.”

Judas 'wa Jesus ekaramary10 Irombo Judas Iskariot, mo'ko o'win

amy Jesus nemepary wyto'po mo'karonTamusi pokonokon jopotorykon 'wa, Jesusekaramato'me ty'wa i'waine.

11 Moro eta'san mero ty'waine,ewa'pota'san imero. Pyrata ke epemaryman ejato'po i'waine. Morombo meroamy oma upijakon Jesus yto'me ty'waainakaine.

Mo'ko eratonomapotopombo onory12 Irombo moro koromono uwaputa'non

perere ewa'matopo kurita tunda'po. Morokurita ro mo'ko eratonomapotopombokapara'membo wotopombo mo'karonSimosu 'wa kynakon. Moro jako romo'karon Jesus nemeparykon wotu-rupo'san I'wa: “Oja ko na'na wytory'se man mo'ko eratonomapotopomboy'mo'ka, onoto'me o'wa?”

13 Irombo oko tynemeparykonemoky'san i'wa. Ika'po i'waine: “I'tandokomoro poto 'su aitopo taka. Irombo amywokyry 'wa poty'sa ta tuna arorymbomepota'ton. Mo'ko ro iwekenatoko me.14 Irombo amy auto taka iwo'my'poto,kaitoko mo'ko tautynen 'wa: ‘Mo'koamepanen kynganon: ‘Oje ko moroywaitopo man nan, mo'ko eratonomapo-topombo onoto'man y'wa mo'karonynemeparykon maro?’ ’ 15 Irombo kawoamy poto 'su apuru'po enepotan o'waine.

13:34 Lukas 12:36-38 14:1 Mateus 26:1-5, Lukas 22:1-2, Johanes 11:45-53 14:1 Exodus 12:1-27 14:3 Mateus26:6-13, Johanes 12:1-8 14:3 Lukas 7:37-38 14:7 Deuteronomium 15:11 14:10 Mateus 26:14-16, Lukas 22:3-614:12 Mateus 26:17-25, Lukas 22:7-14,21-23, Johanes 13:21-30

Markus 14:16 73 Markus 14:38Pa'poro terapa kyna'kurukon man oty itaman. Moro po ro mo'ko kapara'memboi'mo'katoko me pa'poro ky'waine.”

16 Irombo mo'karon oko inemeparykonwyto'san. Irombo itunda'san moro poto'su aitopo 'wa. Irombo Jesus wyka'po wararo ty'waine oty epory'po i'waine. Irombomo'ko eratonomapotopombo y'mo'ka'poi'waine.

17 Iko'mamy'po mero, Jesus wopy'pomo'karon ainapatoro itu'ponaka okotynemeparykon maro. 18 Irombo tar-ije'po tywendamerykon jako ro, Jesuswyka'po i'waine: “Ita'ro pore, o'win amyara'nanokon yjekaramatan, o'win amyymaro endametoto.”

19 Irombo kata'mato terapa iwe'i'san.Pa'poro tywe'i'sanmero ika'san I'wa: “Awukapyn waty?”

20 Irombo ika'po i'waine: “Ainapatoroitu'ponaka oko ynemeparykon me man-don amyjaron. O'win amy ara'nanokonte yjekaramatan. Mo'ko ywara enapamoro arepa a'pitopo taka tarepary a'pinen,mo'ko ro, inoro mo'ko man. 21 Kyny'sanro mo'ko kari'na ymuru, typoko imero'powara ro. Mo'ko kari'na ymuru ekaramanente janon kynotamotan. Iru'pa nairy eronono tu'ponaka opy'pa iwe'i'pomboto.”

22 Irombo moro tywendamerykon jakonoro, amy perere anumy'po i'wa. Tamusiety awonga'po mero ipoko, i'sakapoty'poi'wa. Irombo ekamy'po i'wa i'waine. Ijakoro ika'po: “Apyitoko. Yja'mun ero man.”

23 Irombo amy sapera anumy'po i'wa.Tamusi ety awonga'po mero moro saperatano tanymy poko, yry'po i'wa i'waine.Pa'poro tywe'i'san mero amy enyry'poi'waine. 24 Irombo ika'po i'waine:“Ymynuru ero man. Kyne'kanjan moroTamusi wykatopombo pori'tomato'me.Pyimano kari'na upu'san me kyne'kanjan.25 Ita'ro pore, winu anenyry'pa noro ra'awaitake. Moro Tamusi nundymary ta teasery me senytake rapa.”

26 Irombo Tamusi ety awongato'me ty-wareta'ma'san mero, ito'san moro oleifpaty wypy 'wa. 27 Irombo Jesus wyka'po

i'waine: “Pa'poro ywyino matu'mata'ton.Tymero irombo man:“Mo'ko kapara enenen siwotake.

Irombo mo'karon kapara kyno-taripa'ta'ton.”

28 “Moro iromby'san wyino yjawomy'pomero te, Galilea 'wa wy'take ajuwapoine.”

29 Petrus wyka'po te I'wa: “Pa'porokari'na ro rypo awyino kynotu'mata'ton.Awu te atuma'pa waitake!”

30 Irombo Jesus wyka'po i'wa: “Ita'ropore, ero koko noro okomboto korotokoko'tary uwaporo, oruwamboto yjukuty'pamokari'take.”

31 Irombo paripe 'ne ka'tu rapa Petruswyka'po: “Yrombyry man jako ro rypoamaro, ajukuty'pa okarity'pa waitake.”Moro wara enapa pa'poro mo'karona'sakarykon wyka'san.

Getsemane po32 Irombo amy Getsemane tatynen

wonatopo paty 'wa ito'san. Irombo ika'pomo'karon tynemeparykon 'wa: “Ero poatandy'motoko. Tamusi 'wa auranawy'sa.”

33 Petrus, Johanes, Jakobus aro'sani'wa tymaro. Irombo amy poto 'su anariwopy'po imero itu'ponaka, kynety'ka'koimero. 34 Irombo ika'po i'waine:“Kata'mato ywairy je'tun ywory 'se rypoterapa man. Ero po ro aitoko. Tuwaro koroaitoko me.”

35 Irombo a'si 'ko noro ito'po.Tombata'po iwoma'po. Irombo Tamusi'wa iwoturupo'po moro ata'karykano 'watuwaporimakato'me, i'se iwairy taro ro.36 Irombo ika'po: “Aba, papa, pa'poro otykapyry ajaina man. Ero je'tun pan sapera'wa kuwaporimakapoko. Ynisanory kapynte no'ka'nen. Anisanory te.”

37 Irombo iwopy'po rapa mo'karontynemeparykon 'wa. Iwo'nykyrykonymboepory'po terapa i'wa. Irombo Petrus 'waika'po: “Simon, mo'ny'san? Ko'i rotenpairo nuro awairy mupijan? 38 Tuwaroaitoko. Tamusi 'wa aturupotoko, moroaju'kuto'kon 'wa ajapyirykon pona. Mo'koa'kanano ro rypo oty kapyry 'seman. Moroja'munano te ru'me man.”

14:18 Ware 41:9 14:22 Mateus 26:26-30, Lukas 22:14-20, 1 Korinte 11:23-25 14:24 Exodus 24:8, Jeremia 31:31-3414:27 Mateus 26:31-35, Lukas 22:31-34, Johanes 13:36-38 14:27 Zacharia 13:7 14:28 Mateus 28:16 14:32

Mateus 26:36-46, Lukas 22:39-46

Markus 14:39 74 Markus 14:6339 Irombo ito'po rapa. Tamusi 'wa

rapa aurana'po. Koromo taurana'powara ro rapa aurana'po. 40 Irombo tyw-erama'po mero rapa, iwo'nykyrykonymboepory'po rapa i'wa. Epirykon imerotawosinapo'seine kynatokon. One warapairo Jesus ejukuru upi'po i'waine.

41 Irombo moro ijoruwanorymbo tatywopy'po mero rapa, ika'po i'waine:“Erome te o'ny'toko iro ke. Otare'matoko.Naikepyi terapa. Moro ijururu nitundaiterapa. Mo'ko kari'na ymuru yjatonterapa irombo mo'karon tyja'wangamonainaka. 42 Ajawondoko. Ka'makon. Mo'koyjekaramanen irombo nitundai terapa.”

Jesus apyiry43 Moro Jesus auranary jako noro, typo

roten mo'ko o'win amy inemepary Judastunda'po. Imaro moky imero kari'na kyna-tokon supara maro, putu maro. Mo'karonTamusi pokonokon jopotorykon 'wa,mo'karon Tamusi karetary uku'namon 'wa,mo'karon uwapoto'san 'wa enapa tomo'sekynatokon. 44 Mo'ko ekaramanen 'wa teenepoto'man takari'se kynakon i'waine.Tyka kynakon: “Mo'ko siposimatake inoro,inoro ro mo'ko man. Apyitoko me. Irombotorane arotoko me.”

45 Irombo itunda'po. O'win wytory Jesus'wa ito'po. Ika'po i'wa: “Yjemepanen!”Irombo imero iposima'po i'wa. 46 Irombomo'karon imaro opy'san 'wa Jesus apo'i'po.47 Irombo o'win amy moro po aitoto 'watysuparary so'ka'po ije'ny wyino. Irombomo'ko Tamusi pokonokon jopotory pyitorypanaka'po i'wa.

48 Irombo Jesus woturupo'po i'waine:“Amy tokonen manaman apyiry 'sangonwara imero supara maro, putu marotywo'se mandon yjapyije. 49 Kurita wararo ajekosaine kari'na semepakon moroTamusi auty ta. Moro jako te yjapo'i'pamaisen. Ero wara te morokon imero'sanwo'kapyry man.”

50 Irombo mo'karon inemeparykon'wa o'win upu'po Jesus no'po. Pa'poroeka'numy'ma'san. 51 Irombo amy pyitokyniwekenakon. Iwo'my'ma mo'ko pyitokynakon. Amy kamisa ke roten tywaino-pondo kynakon. Irombo apo'i'po i'waine.

52 Iwo'kerenga'po te iwyinoine. Moroinoponymbo wainopo'po roten ainaine.Inopo'ma eka'numy'po.

Jesus mo'ko Tamusi pokonokon jopotorypo'ponaka

53 Irombo Jesus aro'po i'waine mo'koTamusi pokonokon jopotory 'wa. Pa'poromo'karon Tamusi pokonokon jopoto-rykon, mo'karon uwapoto'san, mo'karonTamusi karetary uku'namon enapawota'nanopy'san.

54 Petrus tyse terapa kyny'sakon Jesuswena'po ta. Mo'ko Tamusi pokonokonjopotory auty taka ro imero Jesuswekena'po i'wa. Irombo wa'to ekondaiwotandy'mo'po, mo'karon oranano ekosa.

55 Mo'karon Tamusi pokonokon jopo-torykon, pa'poro mo'karon Simosu jopo-torykon enapa amy Jesus emendoto'manupijatokon, iwopoto'me ty'waine. Amyiwopoto'man anepory'pa te iwe'i'san.56 Pyime kari'na Jesus emendojatokon.Onapi roten ekari'satokon te ipoko.O'win morokon aurangon e'i'pa kyna-tokon. 57 Irombo amykon tonapira-mon awomy'san emendoto'me. Ika'san:58 “Na'na ikary etai: ‘Ero ainanano keikapy'po Tamusi auty sakatake. Irombooruwa kurita amy terapa samy'matakerapa, ainanano ke waty.’ ” 59 Moro waraenapa te morokon Jesus emendoto'koni'waine o'win e'i'pa kynatokon.

60 Irombo mo'ko Tamusi pokonokonjopotory awomy'po. Owarira'naka ito'po.Irombo Jesus 'wa iwoturupo'po: “O'toyka'pa man morokon i'waine ajemendo-topo poko?”

61 O'to yka'pa te Jesus we'i'po. Ane-juku'paine pairo iwe'i'po. Irombo mo'koTamusi pokonokon jopotory woturupo'porapa I'wa: “Mo'ko Mesias amoro man?Mo'ko tykuranondo man inoro ymuruamoro man?”

62 Irombo Jesus wyka'po: “Inoro ro awuwa. Aire mo'ko kari'na ymuru tandy'pomeneta'tonmo'ko pari'pyn apo'tunwyino.Aire kapurutu ta iwopyry meneta'ton.”

63 Irombo mo'ko Tamusi pokonokonjopotory 'wa moro tywo'mymbo seka'po.

14:43 Mateus 26:47-56, Lukas 22:47-53, Johanes 18:3-12 14:49 Lukas 19:47, 21:37 14:53 Mateus 26:57-68, Lukas22:54-55,63-71, Johanes 18:13-14,19-24 14:58 Johanes 2:19 14:62 Daniel 7:13

Markus 14:64 75 Markus 15:14Ika'po: “O'tono'me ko emendonamon menoro amykon kysupijaton? 64 Tamusi etyjamikary i'wa metaton. One wara ko mon-umengaton ipoko?”

Irombo pa'poro ika'san: “Iwory man.”65 Irombo amykonymbo eta'tapoty'san

itu'ponaka. Kamisa ke embat-apu'to'po i'waine. Irombo tainarykonamo'mere'ko'san ke iwo'po i'waine.Irombo ika'san I'wa: “Tamusi auranuku'ponen, ekari'ko noky 'wa awo'po!”Mo'karon oranano 'wa mene imeroembata'mopoty'po.

Petrus enapitary66 Irombo po'po moro pyroro ta mo'ko

Petrus a'ta noro, mo'ko Tamusi pokonokonjopotory emyijary amy wopy'po moropato. 67Wa'to ekonda Petrus ene'po meroty'wa, iru'pa 'nero ene ito'po. Iromboika'po: “Amoro enapa mo'ko Nasaret ponomaro makon, mo'ko Jesus maro.”

68 Petrus wyka'po te: “Uwa! Anukuty'pawa. O'to awykary anukuty'pa pairo wa.”

Irombo a'si 'ko ito'po moro o'mytopo'wa. Irombo korotoko ko'ta'po. 69 IromboPetrus ene'po mero rapa, mo'ko woryiwyka'po rapa mo'karon moro poo'po'tonon 'wa: “Amy a'sakarykon mo'seman.” 70 Enapitary ekarity'po rapa tePetrus 'wa.

Irombo a'si 'ko a'si 'ko mo'karono'po'tonon wyka'san rapa i'wa: “Iporo roamy a'sakarykon amoro mana, to! Galileapono enapa amoro mana.”

71 Irombo Tamusi ety ejatory ta Petruswyka'po: “Tamusi yjuta'kan, mo'koawykato'kon wokyry ukutyry jako y'wa!”

72 Irombo o'win wytory korotokoko'ta'po rapa. Irombo Petrus we-tuwaro'ma'po rapa moro Jesus au-ranymbo poko: “Okomboto korotokoko'tary uwaporo, oruwamboto yjukuty'pamokari'take.” Irombo iwotamo'po imero.

15Jesus yry'po Pilatus ainaka

1 Emamy'po mero, ko'i terapa mo'karonTamusi pokonokon jopotorykon 'wa,mo'karon uwapoto'san 'wa, mo'karonTamusi karetary uku'namon 'wa, pa'poro

mo'karon Simosu jopotorykon 'wa enapataurangon epopo'san i'waine. IromboJesus my'po i'waine. Aro'po i'waine.Pilatus ainaka terapa yry'po i'waine.2 Pilatus woturupo'po I'wa: “Mo'karonSimosu Jopotory amoro man?”

Irombo Jesus 'wa ejuku'po: “Moro waraaseke mykaje.”

3 Mo'karon Tamusi pokonokon jopo-torykon 'wa pyime otykon poko Jesusemendo'po. 4 Irombo Pilatus woturupo'porapa I'wa: “Anejuku'paine pairo man?Etako o'toro 'kowaty ajemendory i'waine!”

5Anejuku'pa noro te Jesus we'i'po. Pila-tus wonumenga'po imero.

Jesus wopory6 Amy oty ewamary wararo te moro

yja'wangon kari'na aru'katopo wyinoo'win amy mo'karon kari'na nisanorymbokatopombo mo'ko Pilatus 'wa kynakon.7 Moro jako 'ne te mo'ko Barabas tatynenmoro yja'wangon kari'na aru'katopota kynakon ta'sakarykon maro. Amykari'na tywo tywaije i'waine kynakonmoro tywe'kurukon jako mo'karontupi'nonakaine tynamonymbo momarypoko. 8 Irombo mo'karon kari'na apy-imy wonuku'po kawonaka. Pilatus'wa iwoturupo'san, tamerymbo meroiwaito'me takatakaine. 9 Irombo Pilatus'wa ejuku'san: “Mo'ko Simosu Jopotorynondary 'se'pa mandon y'wa?”

10 Kynuku'sakon irombo i'se'pa ty-wairykon ke mo'karon Tamusi pokonokonjopotorykon 'wa Jesus yry'po tainaka.11 Mo'karon Tamusi pokonokon jopoto-rykon te imero mo'karon kari'na apy-imy apokumatokon, Barabas kato'mei'wa. 12 Irombo Pilatus woturupo'porapa i'waine: “O'to ko iro ke mo'sewokyry sytan, mo'se Simosu Jopotory meanejatorykon?”

13 Irombo iko'tapoty'san rapa: “Ipokaryman wakapu poko!”

14 Irombo Pilatus wyka'po i'waine:“O'tono'me? Otypan yja'wan oty 'ne koiro ke tyka'se i'wa nan?”

14:64 Levitikus 24:16 14:66 Mateus 26:69-75, Lukas 22:56-62, Johanes 18:15-18,25-27 15:1 Mateus 27:1-2,11-14,Lukas 23:1-5, Johanes 18:28-38 15:6 Mateus 27:15-26, Lukas 23:13-25, Johanes 18:39–19:16

Markus 15:15 76 Markus 15:38Pari'pe 'ne ka'tu rapa te imero

iko'tapoty'san: “Ipokary man wakapupoko!”

15 Irombo Pilatus 'wa mo'karon kari'naapyimy nisanory wararo Barabas kapo'po.Jesus yry'po te i'wa mo'karon war-inu pokonokon ainaka wakapu pokoipokato'me. Mene 'ne ka'tu ipoky'mapo'poi'wa.

Jesus poko iwosaijambarykon16 Irombo mo'karon warinu pokonokon

'wa Jesus aro'po moro a'wembono au-ranano ytopo auto taka. Pa'poro mo'karonta'sakarykon ko'ma'san i'waine. 17 Iromboamy tapenen tykujuren wo'mynano keJesus wo'myndo'po i'waine. Amy sipatamuwaton momy'po i'waine u'mariryme. Upu'po tu'ponaka yry'po i'waine.18 Irombo ewa'ma'po i'waine. Ika'san:“Na'na te kore awopy'po ewa'maje, SimosuJopotory!” 19 Irombo amy warumawaton ke iwo'po i'waine upu'po po.Itu'ponaka eta'tapoty'san. Iwokunama'sanipo'ponaka, ety awonganamon wara.

20 Ipoko tywosaijamba'ma'san mero,moro tykujuren iwo'mymbo so'ka'porapa i'waine. Irombo moro iwo'my kerapa iwo'myndo'po i'waine. Irombokurandonaka aro'po i'waine ipokato'mewakapu poko.

Jesus pokary wakapu poko21 Irombo amy wokyry maina wyino

kyny'sakon ipatoine. Amy Sirene ponomo'ko kynakon, Simon tatynen. Alek-sander, Rufus jumykon mo'ko kynakon.Mo'ko wyry'ka'po ro mo'karon warinupokonokon 'wa, moro Jesus pokatopoman wakapu aroto'me i'wa. 22 IromboJesus aro'po i'waine moro Golgota taty-nen aitopo 'wa. Moro tauro'po man‘u'je'pombo waitopo’. 23 Irombo amy itunpan oty maro i'kaima'po winu ke upa'poi'waine. Anenyry'pa te iwe'i'po. 24 Iromboipoka'po i'waine moro wakapu poko. Mo-rokon iwo'mykonymbo ekamy'san i'waineasekaro. Nokypan 'wa otypan iwo'mymbo

apyiry man uku'to'me ty'waine, tymer-amon tapusikiri emapoty'san i'waine.25 Kokoro, okupa'en-to'ima juru a'taipoka'po i'waine. 26 Ero wara moro Jesusemendotopo tymero kynakon epo:MO'KARON SIMOSU JOPOTORY

27 Imaro ro oko tokonamon manaman-gon poka'san i'waine, o'win amy apo'tunwyino, o'win amy apoje wyino. 28 *

29 Mo'karon moro pato ytotonon imerotupu'san sekesekematokon. Jesus ejuja-tokon. Kyngatokon: “E! Amoro moroTamusi auty akanen, irombo oruwa ku-rita amy'manen rapa! 30 Aseke opano'ko!O'kako moro apokatopombo wyino!”

31 Iwara enapa mo'karon Tamusipokonokon jopotorykon, mo'karonTamusi karetary uku'namon enapa Jesusere'no'satokon. Kyngatokon: “Amykonterapa tapano'se i'wamandon. Aseke te ty-wopanopyry upijan. 32 Oro mo'ko Mesias,mo'karon Israel pajanymbo Jopotoryerome kynenerykon me nony'ton morotypokatopombo wyino, kysamyikato'seme.”

Mo'karon imaro ipoka'san enapa kyne-jujatokon.

Jesus rombyry33 Kurita 'ne 'ne iwe'i'po mero, pa'poro

moro nono ewa'rumamy'po, oruwa jurutaronaka. 34 Oruwa juru a'ta mo'ja imeroJesus ko'ta'po. Ika'po: “Eloi, Eloi, lamasabaktani?” Moro tauro'po man: ‘Yta-musiry, ytamusiry, o'tono'me ko o'winupu'po kynoi?’

35 Irombo amykon moro po o'po'tonon'wa moro auran eta'po. Irombo ika'san:“Etatoko! Elia ko'manon.”

36 Irombo ko'i amy 'wa amy tymi'mi'kenoty u'mu'ka'po tyjasakoren winu taka.Amy waruma waton pokonaka yry'po i'wa,Jesus upato'me ty'wa ike. Ika'po: “Eliawopyry kysenesen, ipokatopombo wyinoika.”

37Mo'ja te imero Jesus ko'ta'po. Iromboiworemakepy'po. 38 Moro jako ro moro

15:16 Mateus 27:27-31, Johanes 19:2-3 15:21 Mateus 27:32-44, Lukas 23:26-43, Johanes 19:17-27 15:21 Rome16:13 15:24 Ware 22:18 * 15:28 Amykon 'wa ero po tymero man: Iwara ro moro Tamusi karetary ta imero'powo'kapy'po: ‘Mo'karon omenano mero'po poko o'poty'non maro u'ku'po i'waine.’ 15:28 Jesaja 53:12 15:29Ware 22:7, 109:25, Markus 14:58, Johanes 2:19 15:33 Mateus 27:45-56, Lukas 23:44-49, Johanes 19:28-30 15:34Ware 22:1 15:36 Ware 69:21 15:38 Exodus 26:31-33

Markus 15:39 77 Markus 16:13Tamusi auty ta isererema'po kamisawo'seka'po ase'ra, kawo wyinombo ropo'ponaka. 39 Moro moro wara irombyryene'po mero ty'wa, mo'ko ipato o'po'totowarinu pokonokon jopotory wyka'po:“Iporo ro kore mo'se wokyry Tamusiymuru mo'se tywaije na.”

40 Amykon enapa woryijan tyse terapakyno'po'satokon. Imaroine kynatokon:mo'ko Magdala pono Maria, mo'ko Sa-lome, Maria mo'ko meseku Jakobus sano,mo'ko Joses sano me enapa man inoroenapa. 41 Mo'karon wytotopombo ro ky-nakon Jesus wena'po ta, Galilea po a'ta.Upatopombo enapa i'waine kynakon. Py-ime enapa amykon terapa Jesus maroJerusalem 'wa ito'san woryijan moro pokyno'po'satokon.

Jesus unemyry42 Irombo koine 'ne, moro otare'matopo

kurita wopy'pa ro, 43mo'ko Arimatea ponoJosef 'wa tyturu'po apo'i'po, Pilatus 'watytoto'me, Jesus ekepy'po poko aturupo.Mo'ko Josef ro amy poto'su Simosu jopo-tory mo'ko kynakon. Moro Tamusi nundy-mary wopyry po enapa kyno'po'sakon.

44 Tyromo'se terapa Jesus wairy ekaryeta'po mero, Pilatus enuta'po. Irombomo'ko warinu pokonokon jopotoryko'mapo'po i'wa. Iwoturupo'po i'wa ty-romo'se terapa Jesus wairy poko. 45Mo'kowarinu pokonokon jopotory 'wa iromby'poekarity'po mero, Jesus ekepy'po ypo'poPilatus 'wa mo'ko Josef ainaka.

46 Irombo Josef 'wa amy tamu'nenkamisa epekaty'po. Irombo Jesus ka'poi'wa moro ipokatopombo wakapu wyino.Irombo moro kamisa ke ijondo'po i'wa.Irombo moro amy topu atoka'po atunen-dopo taka unemy'po i'wa. Irombo amytopu uringapoty'po i'wa moro ipenaryapu'toto'me. 47 Moro oje Jesus unemy'poene'po mo'ko Magdala pono Maria 'wa,mo'ko Joses sano Maria 'wa enapa.

16Jesus awomyry

1 Irombo moro otare'matopo ku-rita pa'po me, koko, mo'ko Magdalapono Maria, mo'ko Jakobus sano Maria,mo'ko Salome 'waine typoporamonotykon epekaty'san, Jesus kyrykyrymatytoto'ko'me. 2 Irombo kokoro 'ne imero,koromo weju wepa'kary jako, ito'san moroatunendopo 'wa. 3 Ase'wa kyngatokon:“Noky ko moro atunendopo penary aputytopu emimatan ky'waine?” 4 Potombo meirombo moro topu kynakon. Irombo tetyse terapa moro topu emima'po ene'poi'waine.

5 Irombo tywo'my'san mero moroatunendopo taka, apo'tun wyino amypyito wotandy'mo'po ene'po i'waine,tamu'nen wo'mynano ta. Irombo potome imero iwety'ka'san. 6 Mo'ko wyka'pote i'waine: “Kytety'katon. Mo'ko Jesus,mo'ko Nasaret pono, mo'ko wakapu pokoipoka'po mupijaton, aine? Nawomyirapa. Ero po uwa man. Enetoko! Eromoro ytopombo. 7 I'tandoko rapa te.AjuwapoineGalilea 'wa itory ekari'tandokomo'karon inemeparykon 'wa, Petrus'wa enapa. Moro po ro mo'ko Jesusmeneta'ton, ika'pombo wararo o'waine.”

8 Irombo iwepa'ka'san rapa. Eka'numy'sanmoro atunendopo wyino, tanarirykon'wa tytytykarykon ta. Amy pairo kari'na'wa otymbo ro anekarity'pa iwe'i'san,tywety'karykon ke.

Jesus wosenepory9 Moro otare'matopo kurita pa'po

me, moro iromby'san wyino kokoro'ne tawomy'po wyino, mo'ko Magdalapono Maria 'wa na'sen iwosenepo'po.Mo'ko wyino ro oko-to'ima yja'wangonno'kan tymoma I'wa kynakon.* 10 Mo'kowyto'po ro ekari'se mo'karon Jesus maroe'i'san 'wa. Mo'karon imero kata'matonoro kynotamojatokon. 11 Nuro ene'poekarity'pomeromo'ko woryi 'wa ty'waine,anamyika'pa iwe'i'san.

12 Morombo wyino amy me terapaiwosenepo'po oko amykon a'sakarykon'wa, moro Jerusalem wyino iwepa'karykonjako. 13 Irombo iwerama'san rapa ekari'se

15:40 Lukas 8:2-3 15:42 Mateus 27:57-61, Lukas 23:50-56, Johanes 19:38-42 16:1 Mateus 28:1-8, Lukas 24:1-12,Johanes 20:1-10 16:7 Mateus 26:32, Markus 14:28 * 16:9 Amykon moro Markus 16:9-20 animero'pa tywaijemandon. 16:9 Mateus 28:9-10, Johanes 20:11-18 16:12 Lukas 24:13-35

Markus 16:14 78 Markus 16:20mo'karon ta'sakarykon 'wa. Mo'karonanamyika'pa enapa te iwe'i'san.

14 Irombo wyino Jesus wosenepo'pomo'karon ainapatoro itu'ponaka o'wintynemeparykon 'wa, iwendamerykonjako. Oty anamyika'pa iwairykon poko,tyturu'poja'nare iwairykon poko enapae'ma'san I'wa, mo'karon tawomy'po wyinotanenamonymbo anamyika'pa iwe'i'sanke.

15 Irombo ika'po i'waine: “Pa'poroero nono tu'po wararo i'tandoko.Pa'poro kari'na 'wa moro iru'pyn okaekari'toko. 16 Mo'ko amyikanenymboasetykapototo utapy'pa kynaitan. Mo'koanamyika'pa aitoto poko te mo'koa'wembono auranano ynen jopoto yja'wanauranano ytan. 17 Tamusi mo'karontauran amyikanamonymbo epanotanerokon kapu wyinono otykon ke: yjetyta yja'wangon no'kan momata'ton;aserynon auranano ta kynauranata'ton;18 tainarykon ke okoju apo'i'poto i'waine,amy romo'kanen oty enyry'poto paii'waine, o'to pairo e'i'pa kynaita'ton; je'tunpangon tu'ponaka tainarykon yry'sandoi'waine, kynekura'mata'ton rapa.”

19 Irombo aurana'ma'po mero i'waine,mo'ko Jopoto Jesus awo'nuku'po kapu taka.Tamusi apo'tun wyino iwotandy'mo'po.20 Mo'karon inemeparykon wyto'san tewararo moro iru'pyn oka ekari'se. Morojako ro mo'ko Jopoto kynepano'satokon.Aurangon amyikapojakon kapu wyinonootykon ke.

16:14 Mateus 28:16-20, Lukas 24:36-49, Johanes 20:19-23, Apojoma'san 1:6-8 16:15 Apojoma'san 1:8 16:19Lukas 24:50-53, Apojoma'san 1:9-11

Lukas 1:1 79 Lukas 1:17

Lukas nimero'po iru'pynokaUwapo torupamy

Mo'ko Lukas amykon mo'karonta'sakarykon nekarity'tory aurananoekari'san. Morokon inimero'san Jesuswomatopokokoo'kapy'sanotykon 'wa tyreo'po'toko (Lukas 2). Pa'poro kari'na 'wanome moro iru'pyn oka wairy enepojanmo'ko Lukas. Mo'ko Jesus 'wa u'ku'nonkari'na pynary enepojan. Poto me moroaja'sakary pynary enepojan ero kareta(Lukas 6:27-38, 10:25-37).Ero kareta wota'saka'san

1:1-4 Uwapo torupamy1:5 - 2:52 Moro Johanes womary moro

Jesus womary maro3:1 - 4:13 Jesus 'wa tamamin a'mory4:14 - 9:50 Galilea po Jesus emaminary9:51 - 19:27 Jerusalem 'wa Jesus wytory19:28 - 23:56 Morokon irokonymbo ro

ero nono tu'po Jesus emando'kon ku-rita

24:1-53 Moro tyromby'po wyino Jesusawomyry

Kareta a'motopo auranano1 Pyime terapa kari'na tywe'ku mandon

morokon kyra'naine o'kapy'san otykonmerory poko, 2mo'karon koromo 'ne ene-namonymbo, mo'karon Tamusi auran pyi-torykon me tywaije mandon inaron nekar-ity'san wara ro.

3 Iwena'san ta awu enapa pa'poroiru'pyn me imerory poko we'kui o'wa,tywaiporen jopoto Teofilus. Morokonkoromonokonymbo wyinombo ro pa'poroiru'pyn me simengai imerory uwaporo.4 Iwara ro tamyikapore morokon aje-mepato'konymbo wairy muku'take.

Johanes womary man ekarityry5 Judea po poto 'su jopoto me mo'ko

Herodes a'ta, amy Sakarias tatynen Tamusipokono kynakon. Amy Abia wyinonome kynakon mo'karon Tamusi pokonokonta'sakarykon maro. Ipyty ety me Elisabetkynakon. A'aron parymbo mo'ko Elisabetkynakon.

6 Okororo tamambore kynatokonTamusi embata. Pa'poro morokonTamusi wyka'san wararo kynemanjatokon.Mo'karon a'sakarykon amy pairo yja'wano'to yka'pa kynatokon ipokoine. 7 I'me'makynatokon, Elisabet 'wa tywe'mekaryupiry ke. Tytam'pota, tyno'pota terapakynatokon.

8O'wino memo'karon Abia wyinonokonta'sakarykon maro mo'ko Sakariastamamine kynakon Tamusi pokono memoro Tamusi auty ta. Amykon ku-rita ro emaminarykon kynakon Tamusipokonokon me. 9 Mo'karon Tamusipokonokon emerymbo me ro tymeramontapusikiri emapoty'san i'waine, o'win amytyra'nanokon ekari'to'me amy amam-inano ka'nen me. Moro wara mo'koSakarias ekarity'po moro Tamusi autytaka o'mytoto man me, amy Tamusi 'watymy typoporen oty po'ma. 10 MoroTamusi 'wa tymy typoporen oty po'maryjako ro Sakarias 'wa, pa'poro mo'karonkari'na apyimy Tamusi 'wa kynauranakonkurando.

11 Irombo amy Tamusi apojonwosenepo'po i'wa moro typoporen otyapo'ny apo'tun wyino. 12 Ene'po mero,Sakarias we'naranga'po. Poto me imeroiwety'ka'po. 13 Mo'ko apojonano wyka'pote i'wa: “Kytety'kai koro, Sakarias.Tamusi 'wa awoturupotopombo tota man.Mo'ko apyty Elisabet mynoto me kynai-tan. Wokyry'membo me kynonematan.Mo'ko ety me ro Johanes yry o'wa man.14Ajewa'pory kynominotan. Pyime kari'namoro iwoma'po ewa'mata'ton. 15 Mo'koro irombo poto me kynaitan Tamusiembata. Winu anenyry'pa kynaitan.Je'tun pan tanymy anenyry'pa kynaitan.Iwomarymbo roTamusi a'kary kynapyitan.16Pyime Israel pajanymbo u'mapotan rapamo'ko Ijopotorykon Tamusi 'wa. 17 Inorouwapo ro kyny'tan mo'ko omuru mo'koElia a'karymbo pori'tory ta. Mo'karonuwapoto'san turu'san ewa'porotan rapamo'karon i'makon poko. Mo'karon ty-panaja'naramon ypotan rapa tywonumen-gapore mo'karon tamamboramon wara.Iwara ro amy kari'na apyimy a'nano'tanTamusi pyitorykon me.”

1:5 1 Kronieken 24:10 1:15 Numeri 6:3 1:17 Maleachi 4:5-6

Lukas 1:18 80 Lukas 1:4518 Irombo Sakarias wyka'po mo'ko

apojonano 'wa: “One wara ko morowara iwairy man suku'tan? Awu irombotam'po'ko me terapa wa. Ypyty enapano'po'kome terapaman.” 19 Irombomo'koapojonano 'wa ejuku'po: “Gabriel awu wa.Tamusi embata ywaitopo man. Tamusiyjemokyi ajerupato'me, ero iru'pyn okaekarito'me y'wa o'wa. 20 Epanamako.Aurana'pa maitake. Ajauranary mupi-take, yjauran anamyika'pa awe'i'po ke.Morokon otykon wo'kapy'matopo kuritaajauranatake rapa. Morokon otykonkyno'ka'tan moro tywo'kapyrykon mankurita tunda'po mero.”

21 Ijako ro mo'karon kari'na apyimySakarias momokyry poko kynakon ku-rando. Moro wara akore'pe Tamusiauty ta iwairy kynenumengapojatokon.22 Irombo kurandonaka tywepa'ka'pomero, tauranary upijakon terapa i'waine.Irombo i'wa moro Tamusi auty ta amy otywosenepo'po ukuty'po i'waine. Tainary keroten terapa kynerupatokon. Tauranaryupijakon. 23 Irombo Tamusi pokono metamamingepy'ma'po mero ito'po rapatauty 'wa.

24 Morombo pa'po me mo'ko ipytyElisabet we'i'po mynoto me. Ainatonenuno asenepo'pa iwe'i'po. 25 Ika'po:“Tamusi ro ero wara yjyryi. Kari'na 'waypy'i'toporymbo aike'ka nopyi.”

Jesus womary man ekarityry26 Irombo o'win-to'ima nuno terapa

mynoto me Elisabet a'ta, Tamusi 'wa mokoapojonano Gabriel emoky'po amy Galileatano, Nasaret tatynen aitopo 'wa, 27 amywokyry maro e'ipyn amyija'ko 'wa. Mo'koamyija'ko taporemyndo terapa kynakonamy Josef tatynen wokyry 'wa. Mo'kowokyry ro amy David parymbo mo'ko ky-nakon. Mo'ko amyija'ko ety me Mariakynakon. 28 Irombo auto taka tywo'my'pomero, ero wara mo'ko apojonano wyka'po:“Iru'pa ro rypo man, pa'poro kurano apyi-nenymbo? Tamusi amaro man!”

29 Maria y'naranga'po te moro au-ranano 'wa. Iwonumenga'po o'totauro'po me moro auranano wairy poko.30 Irombo mo'ko apojonano wyka'po i'wa:

“Kytety'kai, Maria. Kurano meporyiTamusi ekosa. 31 Epanamako. Mynotome maitake. Irombo amy wokyry'membome monematake. Inoro ety me ro Jesusmytake.

32 Poto me kynaitan Tamusi embata.Mo'ko inorombo ro kawono Tamusiymuru me kynejatota'ton. Mo'ko Kyjopo-torykon Tamusi mo'ko itamurumboDavid apo'nymbo tu'po kynandy'motan.33 Mo'ko Jakob pajanymbo 'wa kynaitanroten poto 'su jopoto me. Inundymaryi'maty'pa roten kynaitan.”

34 Irombo Maria wyka'po mo'ko apojo-nano 'wa: “One wara ko moro no'ka'tan?Wokyry maro waty waipo'sa.” 35 Irombomo'ko apojonano wyka'po i'wa: “Tamusiwyinono a'kanano otu'ponaka kyno'tan.Mo'ko inorombo ro kawono pori'toryajondotan. Iro ke ro enapa mo'ko ku-rano mo'ko kynomatan inoro ejatota'tonTamusi ymuru me. 36 Epanamako! Mo'koajomory Elisabet enapa mynoto meman. Wokyry'membo me kynonematan,no'po'ko me tywairy se'me. O'win-to'ima nuno terapa mynoto me manmo'ko e'mekapynymbo. 37 I'se Tamusia'ta irombo pa'poro oty tywo'kapyry taroman.” 38 Irombo Maria wyka'po: “Ero powa, Tamusi emyijary me. Oro awyka'powararo nainen ymaro.” Irombo mo'koapojonano wyto'po iwyino.

Maria wytory Elisabet etawa39 Morombo wyino ro Maria awomy'po.

Iwonsi'ma'po tytory poko moro wypy 'wa,amy Judea tano aitopo 'wa. 40 Iwo'my'pomo'ko Sakarias auty taka. “Iru'paro rypo man?” ika'po Elisabet 'wa.41 Mo'ko Maria auran eta'po mero Elis-abet 'wa, mo'ko uwembo tano pitaniwesakama'po. Irombo Tamusi a'kary'wa Elisabet apo'i'po. 42 Mo'ja imeroElisabet wyka'po: “Tykuranondo manapa'poro woryijan ko'po! Tykuranondoman mo'ko ajuwembo tano pitani! 43Nokyko awu wan mo'ko Yjopotory sanowo'to'me yjetawa? 44 Moro ajauran etaryakono mero irombo y'wa, mo'se pitaniewa'pory imero nesakamai yjuwembo ta.45 Mo'ko woryi morokon ty'wa Tamusi

1:19 Daniel 8:16, 9:21 1:27 Mateus 1:18 1:31 Mateus 1:21 1:32 2 Samuel 7:12-13,16, Jesaja 9:7 1:37Genesis 18:14

Lukas 1:46 81 Lukas 1:75nekari'po'san otykon wo'kapy'mary manamyikanon inoro sara'me 'ne kynaitan.”

46 Irombo Maria wyka'po:“Yturu'po potome Tamusi ety awonganon.

47 Yja'kary tawa'pore man mo'koYjepano'nen Tamusi poko. 48 Po'potamyijary wairy kotanory tonei'wa man. Erombo wyino Tamusinewa'porory me yjejatota'tonpa'poro mo'karon eromenokonkari'na, mo'karon airenokonenapa. 49 Mo'ko typori'token'wa potonon otykon tyka'seman y'wano me. Kurano me'ne ety man. 50 Mo'karon ty-nendonamon kotanory enetanmo'karon eromenokon kari'nara'na, mo'karon airenokon ra'naenapa. 51 Apory tywepori'tomaman. Mo'karon kynaijaton 'neinaron taripa'po i'wa mandonaseke iwonumengarykon 'wa.52 Typori'tokamon tamapo i'wamandon apo'nykon wyino. Po'poaitonon tawonga i'wa mandon.53 Kumytonon 'wa iru'pyngonotykon tyje i'wa man. Typyrataka-mon ainary'pa tymoma i'wamandon. 54-55 Typyitory Israeltapano'se i'wa man. Abrahamkotanory tone i'wa man. Aikepy'paroten mo'karon ipajanymbokotanory enejan, kytangonymbo'wa tyka'po wararo.”

56Oruwa nuno iwairy taro Maria we'i'poElisabet ekosa. Irombo mero ito'po rapatauty 'wa.

Johanes womary57 Irombo te Elisabet wonematopo

kurita tunda'po. Wokyry'membo meiwonema'po. 58 Irombo one wara Tamusi'wa poto me imero ikotanory ene'po ekaryeta'po mo'karon emamyry a'sakarykon'wa, mo'karon omorykon 'wa enapa.Tawa'pore imero kynatokon imaro.

59 Irombo moro ijoruwa-to'imanory ku-rita iwopy'san mo'ko oma'senan y'kotoryene. Mo'ko ijumy Sakarias ety ta rypoyry 'se kynatokon. 60Mo'ko isano wyka'po

te: “Uwa, Johanes te ety me kynaitan.”61 Irombo ika'san i'wa: “Amy pairo ajomoryety te moro wara e'i'pa man.” 62 Iromboijumy 'wa tainarykon ke iwoturupo'sanone wara mo'ko tymuru ety yry 'se iwairypoko. 63 Irombo amy paranga'membo pokoiwoturupo'po. Moro tu'po ‘Johanes etyme man’ mero'po i'wa. Pa'poro imeroenuta'san. 64 Irombo te o'win wytory tau-ranary taro rapa iwe'i'po. Iru'pa rapa inuruwe'i'po. Aurana'po rapa. Moro jako roTamusi ety awonga'po i'wa.

65 Irombo anari wopy'po pa'poromo'karon emamyrykon a'sakarykontu'ponaka. Pa'poro morokon wo'kapy'sanekary wotaripapy'po pa'poro morokonJudea ponokon wypy wararo. 66 Pa'poromoro oka etanamonymbo 'wa tyturu'san taapo'i'po. Ika'san: “Oty me ko iro ke mo'sepitani naitan?” Tamusi ainary irombokynepano'sakon.

67 Irombo mo'ko ijumy Sakarias apo'i'poTamusi a'kary 'wa. Tamusi a'kary 'wa au-ranano'po'poTamusi auranuku'ponenme.Ika'po:68 “Tykuranondo man mo'karon Israel

pajanymbo Jopotory Tamusi.Mo'karon typyitorykon apyimytatawa i'wa man. Yja'wanwyino ikato'kon tyka'se i'wa man.69 Amy pari'pyn kaijomato'kontyje i'wa man mo'ko typyi-tory David auty ta, 70 mo'karonpenatonon kurangon tauranuku'ponamonymbo wyka'sanwararo. 71 Kaijomato'kon tyka'sei'wa man kyjenono'namon wyino,pa'poro mo'karon kanerykon'se'non wyino enapa. 72 Mo'karonkytangonymbo kotanory tonei'wa man. Moro tykatopombopoko ituwarengepy'pa tywairytanepo i'wa man. 73 Mo'kokytangon Abraham 'wa irombototy ejatory ta takari'sembome Tamusi 'wa man 74 moroky'waine enari'ma toty awonga-pory man ty'wa, kyjenono'namonainary wyino kypina'san mero.75 Kyrombyrykon 'wa ro moro

1:46 1 Samuel 2:1-10 1:48 1 Samuel 1:11 1:52 Job 5:11, 12:19 1:54-55 Genesis 17:7 1:59 Levitikus 12:3

Lukas 1:76 82 Lukas 2:21ky'waine typynary man, morotamamboramon me kywairykonman tyjembo me i'wa man.76 Amoro te, koki, mo'ko inoromboro kawono auran uku'ponen meajejatota'ton. Jopoto uwapomy'take emary ka'se. 77 Mo'karonipyitorykon memepatake mo-rokon ija'wanykonymbo kary manpoko Tamusi 'wa, uta'no wyinounendo'ko'me. 78 Kotano ene-jan mo'ko tyturu'poporen kyta-musirykon. Iro ke ro kapu wyinoaweinano kyno'tan katawainekarukuri wara. 79 Mo'karonewa'rumy ta romo'no nendonamonaweipatan. Sapatoro moro sara'meamano emary taka kynarota'ton.”

80 Mo'ko pitani wetuwaro'ma'po te.Tamusi a'kary 'wa ipori'toma'po. Morokonipono'nonwo'i ta kynemanjakonmo'karonIsrael pajanymbo 'wa tywosenepotopokurita 'wa ro.

2Jesus womary

1Moro jako ro mo'ko Rome pono jopotoAugustus 'wa tauranymbo aripa'po'popa'poro mo'karon tynundymary tanokonwytoto'me totykon meropo. 2 Sirie pojopotomeKuirinius a'ta, koromomo'karonkari'na etykon merory moro kynakon.3 Pa'poro kari'na wyto'san tytangonymbowaito'kon 'wa totykon meropo.

4 Josef wonuku'po enapa moro Galileatano aitopo Nasaret wyino, moro Judea'wa, moro Betlehem tatynen David wom-atopombo 'wa. David parymbo me roirombo Josef kynakon. 5 Mo'ko typytyman Maria maro ito'po toty meropo.Maria mynoto me kynakon. 6 Irombomoro Betlehem po a'taine ro, Marianunorymbo y'maty'po. 7 Wokyry'membome iwonema'po. Koromo iwe'mekatopomo'ko kynakon. Kamisa ke inopondo'poi'wa. Irombo amy tonomy wendametopotaka enaryka'po i'wa. Iwo'ny'to'kon manwaty kynakon kawo moro iwaito'kon autota.

Mo'karon kapara enenamon

8 Moro aitopo wyino tyse waty amykonkapara enenamon kynatokon. Wo'i tamo'karon tokykonerandory emangatokon.

9 Irombo amy Tamusi apojon wopy'poi'waine. Tamusi kuranory 'wa aweipa'sanimero. Poto me imero iwety'ka'san.10 Irombo mo'ko apojonano wyka'poi'waine: “Kytety'katon! Epanama-toko! Amy iru'pyn oka ekari'se wopyio'waine, pa'poro mo'karon aja'sakarykonewa'poroto'man me. 11 Ero kuritairombo moro David waitopombo po mo'koAjepano'namon man tywoma man. Mo'koro, Mesias me aitoto Jopoto mo'ko man.12 Ero poko ro muku'ta'ton inoro meiwairy: Amy pitani'membo mepota'tontapapo amy tonomy wendametopo ta,tynopondo'ma kamisa ke.” 13 Irombo typoroten mo'ko apojonano ekosa amy kaputanokon apojonano apyimy wosenepo'po.Ero wara Tamusi ety awongatokon:14 “Kurano nainen Tamusi 'wa kapukonta. Nono tu'po Tamusi nipynarykon 'wasara'man amano nainen.”

15 Irombo kapu taka rapa mo'karon apo-jonano wyto'san mero, ase'wa mo'karonkapara enenamon wyka'san: “Ka'makoniro ke Betlehem 'wa, moro o'kapy'pooty ene, moro Tamusi nekaropo'po otyene.” 16 Tonsine imero ito'san. IromboMaria, Josef epory'san i'waine. Mo'ko pi-tani'membo tapapo kynakon amy tonomywendametopo ta. 17 Ene'po mero ty'waine,mo'ko pitani poko tyneta'san aurananoekaro'po i'waine. 18 Pa'poro mo'karonkapara enenamon nekarory etanamonenuta'san imero.

19Maria 'wa te pa'poro morokon otykonkura'ma'san tyturu'po ta. Ipoko tywon-umengary ko'mangapo'sakon. 20 Irombomo'karon kapara enenamon werama'sanrapa. Tamusi ety awonga'po i'wainepa'poro morokon tyneta'san, tynene'sanotykon epory'san ke ty'waine morotyneta'sanymbo oka wararo.

Jesus y'kotory21 Irombo, oruwa-to'ima kurita mo'ko

pitani we'i'po mero, i'koto'po i'waine.Moro jako ro ety me Jesus yry'po enapai'waine, mo'ko apojonano wykatopombowararo mynoto me mo'ko isano wairy

1:76 Maleachi 3:1 1:79 Jesaja 9:2 2:1 Mateus 1:18-25 2:21 Levitikus 12:3, Lukas 1:31

Lukas 2:22 83 Lukas 2:44uwaporo. 22 Moro Moses karetary tanoomenano mero'po wararo tywekoroka-mama'san mero, Jesus aro'po i'waineJerusalem 'wa Tamusi po'ponaka aro.23 Ero wara irombo moro amy Tamusinimeropo'po omenano tymero man:Pa'poro mo'ko koromo 'ne tysano uwembo

wyino omatoto wokyry'membo ky-naitan Tamusi 'wano me.

24Moro jako enapa amy tywome Tamusi'wa tymy aro kyny'satokon moro Tamusinimeropo'po omenano wykary wararo:Oko tukuruwe, oko akukuwa'makon pai.

25 Irombo te amy wokyry kynakonJerusalem po, amy Simeon tatynen. Mo'kowokyry tamambore kynakon. Tamusi pokoituwarengepy'pa roten kynemanjakon.Tamusi 'wa Israel kotanory enery manmomo'sakon. Tamusi a'kary itu'pokynakon. 26 Tamusi a'kary 'wa ro tuku'pokynakon i'wa iromby'pa iwairyman,mo'koTamusi nyry'po Mesias enery uwaporo.

27 Mo'ko wokyry aro'po ro mo'koTamusi a'kary 'wa moro Tamusi autytaka. Irombo Jesus a'myka'po mero isano'wa ijumy maro, moro omenano mero'powararo tywaito'ko'me imaro, 28 anumy'poenapa mo'ko Simeon 'wa tapoponaka.Irombo Tamusi ety awonga'po i'wa imero.29 Ika'po:“Erome te sara'me apyitory maropoja

moro awyka'pombo wararo.30 Yjenuru mo'ko o'wa uta'nowyino kari'na unendopo pi-tani enei, 31 mo'ko anyry'popa'poro kari'na nenery manme. 32 Mo'karon ajukuty'nonkari'na 'wano me kynaweitatan,tynukuty'torykon otykon eneto'mei'waine. Mo'karon Israel pa-janymbo ety awongatan.”

33Morowara Jesus poko Simeonwyka'po'wa ijumy, isano enutano'po'san.

34 Irombo Simeon 'wa ikuranondo'san.Mo'ko isano Maria 'wa te ika'po: “Epana-mako! Mo'se pitani poko ro pyimano Israelpajanymbo emapota'ton Tamusi. Pyimeenapa amykon awongapota'ton i'wa. Kapu

tanokon otykon enepotan mo'se pitani.Pyime kari'na ato'ke te kynaitan. 35Amoro,aturu'po ta supara je'tun kyny'tan. Pyi-mano kari'na wonumengary wepa'kary teman ituru'san wyino.”

36 Moro jako 'ne amy Tamusi auranuku'ponen Ana tatynen woryi kynakonmoro po. Mo'ko Aser parymbo Fanuelemyiry mo'ko kynakon. No'po'ko meterapa imero kynakon. Amyija'ko me norota'ta oko-to'ima siriko tyinone tywaijembome kynakon. 37 Moro pa'po me te ino'maiwaitopombo kynakon okupa'en-kari'naitu'ponaka okupa'en siriko iwairy taroterapa. Omima'pa iwaitopombo kynakonmoro Tamusi auty wyino. Koko, kuritawararo Tamusi ety awongatopombo i'wakynakon. Iwonematopombo kynakon.Tamusi 'wa auranatopombo kynakon.38 Mo'ko wopy'po ro aporitonakaine.Irombo Tamusi ety awonga'po i'wa.Irombo mo'ko oma'senan poko pa'poromo'karon yja'wan wyino Jerusalem ym-bokary momo'namon erupakon.

39 Irombo pa'poro moro Tamusinimeropo'poomenanowararo tywe'i'ma'sanmero, iwerama'san rapa Galilea 'wa,moro tywaito'kon Nasaret 'wa. 40 Mo'kopitani te kynetuwaro'makon. Aseme norotywonumengapore kynaijakon. Tamusikuranory imaro kynakon.

Jesus wairy rapa moro Tamusi auty ta41 Siriko wararo mo'ko Jesus sano

wytotopombo kynakon ijumy maroJerusalem 'wa, mo'ko eratonomapo-topombo onory ewa'ma. 42 Iromboainapatoro itu'ponaka oko siriko Jesuswe'i'po mero, tamerykonymbo meroJerusalem 'wa iwonuku'san rapa mo'koeratonomapotopombo onory ewa'ma.43 Ewa'ma'ma'po mero, tyweramarykona'mo'po i'waine rapa. Mo'ko myre'ko'koJesus wainopo'po te Jerusalem pomo'ko tyjumy, tysano nukuty'tory me.44 Mo'karon tytorykon a'sakarykon marote kynekano'satokon ijumy, isano. Iroke ro o'win kurita tyto'san mero, upiito'san mo'karon tomorykon ra'naka,mo'karon tynukutyrykon ra'naka enapa.

2:22 Levitikus 12:6-8 2:23 Exodus 13:2,12 2:32 Jesaja 42:6, 49:6, 52:10 2:39 Mateus 2:23 2:41 Exodus12:1-27, Deuteronomium 16:1-8

Lukas 2:45 84 Lukas 3:1545 Anepory'pa tywe'i'san mero te, upiiwerama'san rapa Jerusalem 'wa.

46 Oruwa kurita iwe'i'san upiry poko.Irombo epory'po i'waine moro Tamusiauty ta. Mo'karon amepanamon ra'natandy'po kynakon. I'waine kynepana-makon. Kynoturupojakon enapa i'waineotykon poko. 47 Pa'poro mo'karon i'waepanamatonon enumengapojakon imeromoro tupu'pone iwairy, moro i'wa ejuku-rukon enapa. 48 Ene'po mero, potome imero mo'ko ijumy, isano enuta'san.Irombo mo'ko isano wyka'po I'wa: “Koki,o'tono'me ko ero wara na'na poko me'i?Tanariry ta na'na ajupiry aropotyi, awuajumy maro!” 49 Irombo ika'po i'waine:“O'tono'me ko kupiton? Papa auty taywairy man anukuty'pa ka'tu maiton?”50O'to pairo te ikary anukuty'pa kynatokonty'waine.

51 Irombo iwo'pema'po imaroineNasaret 'wa. Pa'poro o'to ikato'kon 'wakynepanamakon. Mo'ko isano te pa'poromorokon otykon apyijakon tyturu'po ta.52 Mo'ko Jesus te kynetuwaro'makon.Aseme noro tywonumengapore, typynekynaijakon Tamusi embata, mo'karonkari'na embata enapa.

3Johanes 'wa tamamin a'mory

1 Atone'pu siriko terapa Rome ponojopoto me Tiberius a'ta, Judea pono jopotomePontius Pilatus a'ta, Galilea pono jopotome Herodes a'ta, Iturea pono jopoto me,Trakonitis pono jopoto me enapa mo'koipiry Filipus a'ta, Abilene pono jopotome Lysanias a'ta, 2 mo'karon Tamusipokonokon jopotorykon me Anas a'tamo'ko Kajafas maro, Tamusi 'wa mo'koSakarias ymuru Johanes auramba'pomoro iponomyn wo'i ta. 3 IromboJohanes wytopoty'po pa'poro moro Jordanpato, ero ekarory ta: “Ajemamyrykonu'matoko! Asetykapotoko! IromboTamusi oja'wanykonymbo katan.” 4Mo'koTamusi auran uku'ponenymbo Jesajawykato'konymbo mero'san wara iwe'i'po:Moro iponomyn wo'i ta amy ko'tatoto

auran kynotanon: “Mo'ko Jopoto

emary ika'toko. Sapatoro mo-rokon emary ytoko. 5 Pa'poro mo-rokon nono ansikyry a'no'kata'ton.Pa'poro wypy, pa'poro nono un-sikyry kata'ton. Morokon omawotu'mapotyry sapatoro kynaitan.Morokon oma taratarary kaper-ota'ton. 6 Irombo pa'poro kari'namoro Tamusi 'wa uta'no wyinotunendo'kon eneta'ton.”

7 Mo'karon kari'na apyimykonkyno'satokon i'wa asetykapo. Mo'karon'wa ro ikatopombokynakon: “Yja'wangonymbo'ne roten, noky ko moro o'toto Tamusierekuru wyino awetuwarikarykon manekano'poi o'waine? 8 Ajemamyrykonu'ma'po enepotoko. Aturu'san ta tekykaton: ‘Abraham na'na tamurumbo meman.’ Wykaje irombo o'waine: Tamusierokon topu kapyry taro man Abrahampajanymbo me. 9 Moro wywy tyje terapaman moro wewe undy po. Pa'poroepepo'non wewe akotory kynaitan. Wa'totaka ipapyry kynaitan.”

10 Irombo mo'karon kari'na apyimykonwoturupo'san Johanes 'wa: “O'to koiro ke na'na naitan?” 11 Irombo erowara Johanes 'wa ejuku'san: “Mo'kooko tywo'mynen o'win amy tywo'myynen mo'ko iwo'mymyn 'wa. Mo'kopyime tarepanen arepa amy ynen mo'koerepamyn 'wa.”

12 Mo'ko Rome pono jopoto ekatakapyrata amo'i'namon wopy'san enapaasetykapo i'wa. Mo'karon wyka'san roi'wa: “Amepanen, o'to ko na'na naitan?”

13 Irombo Johanes wyka'po i'waine:“Moro anamo'ikyrykon man pyrata ko'pokysamo'i'ton.”

14 Warinu pokonokon woturupo'san rorypo i'wa: “Na'na rapa iro ke, o'to ko na'nanaitan?” Irombo ika'po i'waine: “Pyratapoko kari'na kysainakerengaton. Typoroten kari'na kysemendoton, ipyrataryapyito'me o'waine. Tawa'pore aitokomoroajemamingon epety poko.”

15 Mo'karon kari'na te mo'ko Mesiasmomo'satokon. Tyturu'san ta kynonu-mengatokon inoro me pai mo'ko Johanes

2:52 1 Samuel 2:26, Spreuken 3:4 3:1 Mateus 3:1-12, Markus 1:1-8, Johanes 1:19-28 3:4 Jesaja 40:3-5 (LXX)3:7 Mateus 12:34, 23:33 3:8 Johanes 8:33 3:9 Mateus 7:19 3:12 Lukas 7:29

Lukas 3:16 85 Lukas 3:36wairy poko. 16 Irombo Johanes wyka'popa'poro i'waine: “Awu tuna ke katyka-ton. Mo'ko yko'po pana'pe man inorote kyno'san. Isapatory etandy ymbokarypairo supija. Mo'ko ro Tamusi a'kary keajetykata'ton, wa'to ke enapa.

17 Moro aresi pombokatopo aina ter-apa man. Irombo moro aresi werikatopoa'metan. Irombo moro aresi kura'matanmoro ikura'matopo auto ta. Morokon iw-erirymbo koro'katan te e'wutypyn rotenwa'to ke.”

18 Pyime noro e'mapotyrykon ta moroiru'pyn oka ekari'sakon mo'karon kari'na'wa. 19 Irombo te mo'ko poto 'sujopoto Herodes e'mapoty'po i'wa, mo'koimo'wusary Herodias poko. Pa'poromorokon inikapy'san yja'wangon otykonpoko enapa Herodes e'mapoty'po i'wa.20 Itaka ro mo'ko Johanes aru'kapo'po i'wamoro yja'wangon kari'na aru'katopo taka.

Jesus wosetykapory21 Johanes 'wa paporo mo'karon kari'na

etykary jako noro te, Jesus etyka'po enapa.Irombo Tamusi 'wa auranary jako morokapu wendaka'po. 22Mo'ko Tamusi a'karywony'to'po itu'ponaka amy akukuwaeneke. Irombo kapu wyino amy aurananowota'po: “Nipynen ymuru amoro mana.Yturu'po ewa'pory me ro mana.”

Jesus tangon etykon23 Jesus 'wa tamamin a'mory jako, o'win-

kari'na itu'ponaka ainapatoro siriko iwairytaro kynakon. Mo'karon kari'na kynyja-tokon mo'ko Josef ymuru me.

Josef Eli ymuru me tywaije man,24 Eli Matat ymuru me tywaije man,Matat Levi ymuru me tywaije man,Levi Melki ymuru me tywaije man,Melki Janai ymuru me tywaije man,Janai Josef ymuru me tywaije man,25 Josef Matatias ymurume tywaije man,Matatias Amos ymuru me tywaije man,Amos Na'um, Na'um Hesli ymuru me

tywaije man,Hesli Nagai ymuru me tywaije man,26Nagai Ma'at ymuru me tywaije man,Ma'at Matatias ymuru me tywaije man,Matatias Seme'in ymuru me tywaije

man,

Seme'in Josek ymuru me tywaije man,Josek Joda ymuru me tywaije man,27 Joda Joanan ymuru me tywaije man,Joanan Resa ymuru me tywaije man,Resa Serubabel ymuru me tywaije man,Serubabel Sealtiel ymuru me tywaije

man,Sealtiel Neri ymuru me tywaije man,28Neri Melki ymuru me tywaije man,Melki Adi ymuru me tywaije man,Adi Kosam ymuru me tywaije man,Kosam Elmadan ymuru me tywaije man,Elmadan Er ymuru me tywaije man,29 Er Josua ymuru me tywaije man,Josua Elieser ymuru me tywaije man,Elieser Jorim ymuru me tywaije man,Jorim Matat ymuru me tywaije man,Matat Levi ymuru me tywaije man,30 Levi Simeon ymuru me tywaije man,Simeon Juda ymuru me tywaije man,Juda Josef ymuru me tywaije man,Josef Jonan ymuru me tywaije man,Jonan Eljakim ymuru me tywaije man,31EljakimMelea ymurume tywaije man,Melea Mena ymuru me tywaije man,Mena Matata ymuru me tywaije man,Matata Natan ymuru me tywaije man,Natan David ymuru me tywaije man,David Isai ymuru me tywaije man,32 Isai Obed ymuru me tywaije man,Obed Boas ymuru me tywaije man,Boas Salmon ymuru me tywaije man,Salmon Nakson ymuru me tywaije man,33 Nakson Aminadab ymuru me tywaije

man,Aminadab Admin ymuru me tywaije

man,Admin Arni ymuru me tywaije man,Arni Hesron ymuru me tywaije man,Hesron Peres ymuru me tywaije man,Peres Juda ymuru me tywaije man,34 Juda Jakob ymuru me tywaije man,Jakob Isak ymuru me tywaije man,Isak Abraham ymuru me tywaije man,Abraham Tera ymuru me tywaije man,Tera Nahor ymuru me tywaije man,35Nahor Serug ymuru me tywaije man,Serug Re'u ymuru me tywaije man,Re'u Peleg ymuru me tywaije man,Peleg Eber ymuru me tywaije man,Eber Sela ymuru me tywaije man,36 Sela Kenan ymuru me tywaije man,

3:19 Mateus 14:3-4, Markus 6:17-18 3:21 Mateus 3:13-17, Markus 1:9-11 3:22 Genesis 22:2, Ware 2:7, Jesaja42:1, Mateus 3:17, Markus 1:11, Lukas 9:35 3:23 Mateus 1:1-17

Lukas 3:37 86 Lukas 4:19Kenan Arpaksad ymurume tywaijeman,Arpaksad Sem ymuru me tywaije man,Sem Noe ymuru me tywaije man,Noe Lamek ymuru me tywaije man,37 Lamek Metusale ymuru me tywaije

man,Metusale Henok ymurume tywaije man,Henok Jered ymuru me tywaije man,Jered Mahalalel ymuru me tywaije man,Mahalalel Kenan ymuru me tywaije

man,38Kenan Enos ymuru me tywaije man,Enos Set ymuru me tywaije man,Set Adam ymuru me tywaije man,Adam Tamusi ymuru me tywaije man.

4Jesus u'kuru moro iponomyn wo'i ta

1 Tamusi a'kary 'wa tapyije Jesuswerama'po moro Jordan wyino. Moro jakoro Tamusi a'kary pori'tory ta itopoty'pomoro iponomyn wo'i ta. 2 Oko-kari'nakurita moro po iwe'i'po, mo'ko ewa'rumytamuru 'wa tu'kuru ta. Morokon kuritaendame'pa pairo iwe'i'po. Moro pa'po mete ikumyry'po. 3 Irombo mo'ko ewa'rumytamuru wyka'po I'wa: “Tamusi ymuru mero aja'ta iro ke, ero topu 'wa ajauranakoiwonurimato'me perere me.” 4 IromboJesus 'wa ejuku'po: “Tymero man:Perere poko roten kari'na emamy'pa ky-

naitan.”5 Irombo Jesus aro'po i'wa kawon-

aka. Ko'i roten imero pa'poro eronono tu'ponokon potonon jopotokonnundymary enepo'san i'wa Jesus 'wa.6 Irombomo'ko ewa'rumy tamuru wyka'poI'wa: “Pa'poro erokon potonon aito'konmorokon ikuranorykon maro ro ajainakasytake. Erokon irombo yjainaka tyjeman. Ynisanorymbo 'wa ro yry yjainaman. 7 Iro ke ko'wu tokuna'po yjetyawonga'poto o'wa, pa'poro ajotyry mekynaitan.” 8 Irombo Jesus 'wa ejuku'po:“Ero wara tymero man:Ajopotory Tamusi po'ponaka roten moku-

namatake. Mo'ko ety roten ma-wongatake.”

9 Irombo Jerusalem 'wa Jesus aro'po i'wa.Moro Tamusi auty retyry esipiry tu'ponakayry'po i'wa. Irombo ika'po I'wa: “Tamusiymurume ro aja'ta, ata'porongo ero wyinopo'ponaka. 10 Tymero irombo man:Tamusi tapojongon emo'tan ajaijo-

mato'me i'waine. 11 Awomarymboapyita'ton, apupuru aniwo'paawaito'me topu pona.”

12 Irombo Jesus 'wa ejuku'po: “MoroTamusi karetary kynganon:Mo'ko Ajopotory Tamusi anu'ku'pa

maitake.”13 Irombo Jesus u'ku'ma'po mero ty'wa,

inonda'po 'non mo'ko ewa'rumy tamuru'wa.

Nasaret po Jesus urumenary14 Irombo Tamusi a'kary pori'tory ta

Jesus werama'po rapa Galilea 'wa. Moropo ro pa'poro wararo ekary wota'po.15 Emepato'konymbo i'wa kynakon mo-rokon iwota'nano'to'kon autokon ta.Pa'poro mo'karon auran etanamon 'wa etyawongatopombo kynakon. 16 Irombo moroNasaret, moro tywetuwaro'matopombo'wa itunda'po. Irombo tamerymbo mero moro otare'matopo kurita ito'pomoro Simosu wota'nano'to'kon autotaka. Irombo awomy'po moro Tamusikaretary erupato'me. 17 Mo'ko Tamusiauran uku'ponenymbo Jesaja auranymbomero'po kareta yry'po i'waine ainaka.Irombo moro kareta karanga'po i'wa. Eromero'po epory'po i'wa:18 Tamusi a'kary ytu'po man. Irokero

Tamusi 'wa tapyije wa mo'karonoty'non 'wa amy iru'pyn okaekari'nen me. Tamusi 'wa tapo-joma wa mo'karon imy'san 'waimbokarykon man ekari'to'me,mo'karon enu'non 'wa enu-tarykon man ekari'to'me, sara'manamano taka mo'karon ikota'ma'sanyto'me, 19moro Tamusi 'wa tykura-nory enepotopo siriko ekaroto'meenapa.

4:1 Mateus 4:1-11, Markus 1:12-13 4:4 Deuteronomium 8:3 4:8 Deuteronomium 6:13 4:10 Ware 91:11-124:12 Deuteronomium 6:16 4:14 Mateus 4:12-17, Markus 1:14-15 4:16 Mateus 13:53-58, Markus 6:1-6 4:18

Jesaja 61:1-2 (LXX)

Lukas 4:20 87 Lukas 4:4120 Ero erupa'ma'po mero ty'wa, moro

kareta amemy'po rapa i'wa. Yry'porapa i'wa mo'ko pyitonano 'wa. Iromboiwotandy'mo'po. 21 Pa'poro moro Simosuwota'nano'to'kon auto tano onunanokyno'po'sakon i'wa. Irombo ko'wuJesus wyka'po i'waine: “Erome ro moroaneta'san ynerupa'po kyno'ka'san.”22 Irombo pa'poro mo'karon epanam-atonon 'wa iporo moro auran wairyekarity'po. Moro auran kuranory 'waimero poto me enutano'po'san. Iromboika'san: “Mo'ko Josef ymuru kapyn mo'senan?”

23 Irombo Jesus wyka'po i'waine: “Erokari'na wykatopo pa'me ro awykarykonman suku'sa y'wa: ‘Apino'nen, asekeopino'ko! Pa'poro morokon na'na neta'sanKafaraum po anikapy'san otykon eroawomatopombo po enapa ika'ko.’ ”24 Ika'po te: “Ita'ro pore, amy pairoTamusi auran uku'ponen isano'pambomanmoro tywetuwaro'matopombo aitopopo. 25 Yjauran irombo amyikatoko. Eliajako pyime inongepy'san tywaije mandonmo'ko Israel pajanymbo ra'na. Morojako ro oruwa siriko itu'ponaka o'win-to'ima nuno moro kapu tatapuje tywaijeman. Pa'poro ero nono tu'po poto 'sukumyno tywaije man. 26 Ise'me te Eliaanemoky'pa Tamusi tywaije man amypairo 'wa. Amy Sarefat pono inongepy'po'wa roten Tamusi 'wa tomo'se tywaijeman, moro aitopo Sidon wyinonaka.27 Mo'ko Tamusi auran uku'ponenymboElisa jako ko'wu pyime areky pangontywaije mandon mo'ko Israel pajanymbora'na. Amy pairo te ikura'ma'pa tywaijeman. Mo'ko Sirie pono Na'aman roteniru'pa rapa tyje tywaije man.”

28Morowara ikary eta'pomero ty'waine,pa'poro moro Simosu wota'nano'tokonauto tanokon wore'ko'san imero.29 Awomy'san. Irombo imoma'po i'wainemoro tywaito'kon wyino. Moro ty-waito'kon apo'ny wypy eme'tairy 'waro aro'po i'waine, po'ponaka emato'me.30 Ira'naine ro te Jesus wyto'po morowyino.

Jesus 'wa ewa'rumy momary

31 Irombo moro Galilea tano aitopo Ka-faraum 'wa iwo'pema'po. Moro po roemepa'san i'wa morokon otare'mato'konkurita. 32 Morokon i'wa emepato'kon 'waimero poto me enutano'po'san, amy poto'su jopoto wara imero auranary ke.

33 Moro Simosu wota'nano'to'kon autota ro amy yja'wan akywano pan wokyrykynakon. Mo'ko ko'ta'po ro mo'ja imero:34 “O'tono'me 'ne ko na'na poko man,se, Nasaret pono? Na'na uta'ka ka'tumopyi? Suku'sa noky me awairy. Amoro'ne ro mo'ko Tamusi wyinono me mana!”35 Irombo apo'tun pe Jesus 'wa e'ma'po:“Ity'me aiko! Epa'kako mo'ko wyino!”Irombo owarira'naka imero mo'ko yja'wan'wa mo'ko wokyry ema'po. Iromboiwepa'ka'po iwyino. Amy o'to pairoanyry'pa iwe'i'po.

36 Pa'poro kari'na we'naranga'san.Ase'wa ika'san: “Otypan auranano komoro nan? Jopoto wara kore imeromo'karon yja'wangon akywano pokonapo'tunapo'sa, ran! Irombo korenepa'katon, ran!” 37 Irombo moroinikapy'po ekary wotaripapy'po pa'poromorokon moro ponokon aito'kon wararo.

Jesus 'wa je'tun pangon kura'mary38 Irombo Jesus awomy'po moro Simosu

wota'nano'to'kon wyino. Simon auty 'waito'po. Mo'ko Simon y'menoty je'tunpan komyinano pe kynakon. Iwotu-rupo'san i'wa epano'to'me. 39 Iromboeponaka Jesus wonsuma'po. Moro komy-inanombo e'ma'po i'wa. Irombo morokomyinanombo wyto'po iwyino. O'winwytory mo'ko woryi awomy'po. Upa'santerapa i'wa.

40 Irombo weju wo'myry mero pa'porokari'na 'wa mo'karon ukuty'pa 'ne rotenanyky pangon ta'sakarykon enepy'sanI'wa. Iwe'i'san mero tainary yry'po I'waitu'ponakaine. Ikura'ma'san rapa I'wa.41 Pyime kari'na wyino tyko'keine imeroyja'wangon akywano wepa'ka'san enapa.Kyngatokon: “Tamusi ymuru amoromana!”

Jesus 'wa te apo'tun pe e'ma'san. Anau-ranano'po'paine pairo iwe'i'po, mo'koMesias me tywairy ukutyry ke i'waine.

4:24 Johanes 4:44 4:25 1 Koningen 17:1 4:26 1 Koningen 17:8-16 4:27 2 Koningen 5:1-14 4:32 Markus1:21-28 4:32 Mateus 7:28-29 4:38 Mateus 8:14-17, Markus 1:29-34

Lukas 4:42 88 Lukas 5:17Moro iru'pyn oka ekarory Galilea po

42 Emamy'po mero iwepa'ka'po. Amyiponomyn 'wa ito'po. Moro jako romo'karon kari'na apyimykon kynupija-tokon. Irombo itunda'san I'wa. Itory ponatywyinoine kyna'kotojatokon. 43 Ika'po tei'waine: “Morokon amykon terapa aito'konpo enapa moro Tamusi nundymary eka-pory ekarityry y'wa man. Moro waton mero irombo tomo'se wa.”

44 Irombo morokon Judea ponokonSimosu wota'nano'to'kon autokon ta moroiru'pyn oka ekarory aropoty'po i'wa.

5Jesus mo'karon woto pokonokon maro

1 Irombo moro Genesaret wyinonotuna juwembory esi'wo mo'karon kari'naapyimy moro Tamusi auranymbo etakon.Iwotunsi'korykon mero tytu'ponaka,2 Jesus 'wa oko kurijara wo'kima'sanene'san. Mo'karon woto pokonokontywo'ka kynatokon morokon kurijarawyino. Tysipirykon ku'mi'satokon.3 Irombo Jesus wotaru'ka'po moro o'winamy kurijara taka. Simon kurijararymoro kynakon. Irombo Jesus woturupo'poSimon 'wa a'si 'ko moro tykurijararyemo'to'me i'wa ira'naka. Ita tandy'po romo'karon kari'na apyimy emepakon.

4 Tauranary poko taikepy'po mero,ika'po Simon 'wa: “Epa'kako ira'naka.Irombo woto poko asipirykon ipa'toko.”5 Irombo Simon 'wa ejuku'po. Ika'po:“Amepanen, pa'poro ero koko na'nawo'mika'po se'me, amy nokymbo roanapo'i'pa na'na ne'i. Ajauran poko teerokon sipi sipa'take.”

6 Moro wara tywe'i'san mero, mokyimero woto apo'i'san i'waine. Mo-rokon isipirykon imero kyno'sekakonrypo. 7 Irombo mo'karon moro kurijaraakono tanokon tamamingon a'sakarykonapomapoty'san i'waine tapano'seineiwo'toko'me. Irombo iwopy'san. Okororomorokon kurijarakon a'no'ka'san i'waine.Kynotu'mu'satokon rypo.

8Moro ene'po mero te ty'wa, tokuna'poSimon Petrus woma'po Jesus po'ponaka.

Ika'po: “Jopoto, i'tango ywyino.Tyja'wange irombo wa.” 9 Mo'karonwoto apyimy apo'i'po 'wa enutano'po'popa'poro mo'karon ta'sakarykon maro.10 Sebedeus ymurukon Jakobus, Johanesenuta'san enapa poto me imero. Mo'karonro mo'ko Simon emaminary a'sakarykonme kynatokon. Irombo Jesus wyka'poSimon 'wa: “Kytety'kai! Erombo wyinokari'na apyiry poko maitake.” 11Morokonkurijara awo'nuku'san mero ty'wainemaponaka, pa'poro totyrykonymbononda'san i'waine. Jesus wena'po ta terapaito'san.

Jesus 'wa amy areky pan kura'mary12 Irombo amy moro pono aitopo ta

Jesus a'ta, amy areky na'no'ka'po wokyrymoro po kynakon. Jesus ene'po meroty'wa, tombata'po iwoma'po. Jesus'wa iwe'pima'po: “Jopoto, i'se aja'ta,ykura'mary taro mana.” 13 Irombo Jesus'wa tainary tynga'po. Apo'i'po i'wa. Ika'po:“Ekura'mako rapa iro ke.” Irombo o'winwytory moro erekyrymbo utapy'po.

14 Irombo ika'po i'wa, amy pairo'wa anekarity'pa iwaito'me. Ikapo:“Asenepotango te mo'ko Tamusi pokono'wa. Moro awekura'ma'po pokomo'ko Moses wykatopombo yko Tamusi'wa, Tamusi emamina'po amyikato'mei'waine.”

15 Ise'me te wararo 'ne ka'tu rapa Je-sus ekary wotaripapy'po. Irombo py-ime kari'na apyimykon wota'nanopy'sanekosa auran etato'me, tanykyrykonymbokato'me enapa i'wa. 16 Jesus wytotopombote kynakon ipono'non 'wa. Moro po roTamusi 'wa auranatopombo kynakon.

Amy iwajakuta'po kura'mary17 Amy kurita Jesus mo'karon

ata'nanopy'san emepatokon. AmykonFarise amykon omenano mero'po pokoamepanamon maro moro po tandy'pokynatokon. Pa'poro morokon Galileatanokon aito'kon wyino, morokon Judeatanokon aito'kon wyino, Jerusalemwyino enapa moro 'wa tywota'nano'sekynatokon. Tamusi pori'tory Jesus

4:42 Markus 1:35-39 5:1 Mateus 4:18-22, Markus 1:16-20 5:1 Mateus 13:1-2, Markus 3:9-10, 4:1 5:5 Johanes21:3 5:6 Johanes 21:6 5:12 Mateus 8:1-4, Markus 1:40-45 5:14 Levitikus 14:1-32 5:17 Mateus 9:1-8,Markus 2:1-12

Lukas 5:18 89 Lukas 5:38

maro kynakon mo'karon je'tun pangonkura'mato'me.

18 Irombo te amykonwokyryjan 'wa amyiwajakuta'po wokyry enepy'po ipaty tu'poro. A'mykary u'ku'po rypo i'waine, Jesuspo'ponaka yto'me ty'waine. 19 Tunsi'kemo'karon kari'na apyimy wairy ke,a'mykary upi'po i'waine. Irombo moroauto re'taka iwonuku'san. A'si 'ko moroauto aputymbo ka'po mero ty'waine, ipatytu'po ro mo'ko iwajakuta'po eny'topo'poi'waine owarira'naka Jesus po'ponaka.20Moro i'waine poto me Tamusi amyikaryenery ke ty'wa, Jesus wyka'po: “Ty'wo,morokon oja'wanykonymbo tyka man.”

21 Irombo mo'karon Tamusi karetaryuku'namon wyka'san mo'karon Farisemaro: “Noky 'ne ko mo'se nan, mo'seTamusi ety jamikanen? Noky aina koyja'wan me e'i'san kary nan? Tamusi ainaroten kapyn?”

22 Moro wara te iwonumengarykonukuty'po mero ty'wa, ejuku'san Jesus'wa: “O'to ko mykaton aturu'san ta?23 Otypan ko ija roten nan? Awykarymo'se iwajakuta'po 'wa ‘Oja'wanykonymbotyka man.’? Awykary te ka'tu ‘Ajawongo.Itango.’? 24 O'po'toko, muku'to'se memo'ko kari'na ymuru aina moro yja'wanme e'i'po kary wairy ero nono tu'po.”

Irombo ika'po mo'ko iwajakuta'po 'wa:“Ajawongo amoro. Apaty anungo. I'tangoajauty 'wa.”

25 Irombo inenerykon me ro o'winwytory awomy'po. Moro typatymboanumy'po i'wa. Irombo tauty 'wa ito'po,Tamusi ety awongary ta. 26 Pa'poro imeroiwe'naranga'san. Tamusi ety awonga'poimero i'waine. Poto me tywety'karykonta ika'san: “Atukuty'non otykon eromekyseneton.”

Jesus 'wa Levi ko'mary27Morombo wyino kurandonaka tyto'po

mero, mo'ko Rome pono jopoto ekatakapyrata amo'i'nen Levi tatynen ene'po Jesus'wa. Levi tandy'po kynakon moro pyrataamo'i'topo auto po. Irombo Jesus wyka'poi'wa: “O'ko ywena'po ta.” 28 Irombo Leviawomy'po. Pa'poro otymbo nonda'po i'wa.Jesus wena'po ta terapa ito'po.

29 Irombo Levi 'wa amy poto 'suendameno ka'po'po tauty ta Jesusewa'mato'me. Pyime imero mo'ko Romepono jopoto ekataka pyrata amo'i'namontywo'se kynatokon. Pyime enapa amykonroten kari'na imaroine kynendameja-tokon. 30 Irombo mo'karon Farise 'wa,mo'karon Tamusi karetary uku'namon 'waenapa toruwarykon enepy'pomo'karon Je-sus nemeparykon 'wa. Ika'san: “O'tono'meko mendamejaton mo'ko Rome ponojopoto ekataka pyrata amo'i'namon maro,mo'karon tyja'wangamon maro enapa?”

31 Irombo Jesus 'wa ejuku'san:“Anyky'non amy tapino'namon anupi'pamandon. Je'tun pangon te amytapino'namonupijaton. 32Tamamboramonko'maopy'pawe'i. Mo'karon tyja'wangamonko'ma te wopyi, tamamyrykon u'mato'mei'waine.”

Onemano33 Irombo Jesus 'wa ika'san: “Mo'karon

Johanes nemeparykon, mo'karon Farisenemeparykon enapa o'kapyn rotenkynonematon, Tamusi 'wa otykon pokotywoturuporykon ta. Mo'karon ane-meparykon te ko'wu kynendamejatonroten.”

34 Jesus wyka'po i'waine: “Mo'karon okoamykon aimytonon ewa'manamon enema-pory taro 'kare mandon, mo'ko pytatotoa'ta ekosaine? 35 Amy jako te mo'ko py-tatoto pinata'ton iwyinoine. Irombo merokynonemata'ton.”

36 Amy enapa onumengatopo aurananoekarity'po i'wa i'waine: “Amy pairo kari'naamy asery wo'mynano aniseka'pa man,amy ipunu'po ato'to'me amy penato'powo'mynanombo pokonaka. Ijako moroasery wo'mynano any'matan. Moro pe-nato'po 'wa waty ro rypo moro aserywo'mynano punu'po kynaitan.

37 Amy pairo kari'na enapa asery winuanije'nyndo'pa man penato'san tonomypi'sanymbo kapy'san ke. Ijako moro aserywinu morokon tyje'nykonymbo sekatan.Irombo kynotakamatan moro winu. Mo-rokon ije'nykonymbo kynotany'mata'ton.38Asery winu yry te man asery ije'ny taka.

5:27 Mateus 9:9-13, Markus 2:13-17 5:30 Lukas 15:1-2 5:33 Mateus 9:14-17, Markus 2:18-22

Lukas 5:39 90 Lukas 6:2039 Amy pairo kari'na enapa asery winu

'se'pa man, penato enyry'poto ty'wa. Kyn-ganon irombo: ‘Moro penato winu iru'pa'ne ka'tu rapa man.’ ”

6Jesus moro otare'matopo kurita maro

1 Amy otare'matopo kurita Jesuskyny'sakon morokon awasi paty ta.Moro jako ro mo'karon inemeparykonmorokon awasi ejakatokon. Morokonepery ena'to'me ty'waine, tainarykon kekynakatokon.

2 Irombo te amykon Farise wyka'san:“O'tono'me ko moro otare'matopo kuritatykapymy waty oty mika'saton?”

3 Irombo Jesus 'wa ejuku'san: “O'tomo'ko David we'i'po anerupa'pa man-don, moro kumyno ta ta'ta mo'karonta'sakarykon maro? 4 Moro Tamusi autytaka tywo'my man. Morokon Tamusiembata yry'san perere typina i'wa man.Tana'se i'wa man. Mo'karon ta'sakarykonenapa tupa i'wa mandon ike. Morokonperere enapyry waty man amy typonoroten kari'na 'wa. Mo'karon Tamusipokonokon 'wa roten te enapyry man.”

5 Irombo Jesus wyka'po i'waine: “Mo'kokari'na ymuru moro otare'matopo kuritajopotory me man.”

6 Irombo amy terapa otare'matopokurita Jesus wo'my'po moro Simosuwota'nano'to'kon auto taka. Irombokynemepatokon. Moro jako ro amyapo'tun wyino ainamiriri'ta'po wokyrymoro po kynakon.

7Mo'karon Tamusi karetary uku'namon,mo'karon Farise enapa tuwaro kynatokon.Moro otare'matopo kurita ikura'maryenery 'se kynatokon i'wa, emendoto'mety'waine.

8 Jesus te iwonumengarykon uku'sakon.Irombo ika'po mo'ko ainamiriri'ta'po'wa: “Ajawongo. O'ko 'ne owarira'naka.”Irombo awomy'po. Owarira'naka ito'po.9 Irombo Jesus wyka'po i'waine: “Amy otypokowaturupoja o'waine. Iru'pa nanmorootare'matopo kurita aja'sakary poko iru'paawairy, yja'wan me ipoko awairy te ka'tu?Iru'pa nan moro otare'matopo kurita amy

aja'sakary rombyrymbo awongary o'wa,iromo'kapory te ka'tu o'wa?” 10 Pa'poroi'waine Jesus wo'poty'po. Irombo ika'pomo'ko wokyry 'wa: “Ajainary ityngako!”Moro tainary tynga'po i'wa. Iru'pa rapamoro ainary we'i'po.

11Mo'karonTamusi karetaryuku'namon,mo'karon Farise enapa wore'ko'san teimero. Ase'wa iworupa'san o'to Jesus yryman poko.

Jesus mo'karon tynemeparykon maro12 Moro jako noro Jesus wonuku'po

moro wypy tu'ponaka tauranato'meTamusi 'wa. Tauranary emanga'po i'waTamusi 'wa. 13 Emamy'po mero, mo'karontynemeparykon ko'ma'san i'wa ty'wa.Iwyinoine ro ainapatoro itu'ponaka okoamykon yry'san i'wa typo. Mo'karonejatojakon enapa apojonanokon me.14 Mo'karon etykon ro kynatokon: Simon(Petrus me enapa Jesus kynejatojakon),ipiry Andreas, Jakobus, Johanes, Filipus,Bartolomeus, 15 Mateus, Tomas, mo'koAlfeo ymuru Jakobus, Simon (mo'koo'wo'matonon a'sakarymbo me enapakynejatojatokon), 16mo'ko Jakobus ymuruJudas, Judas Iskariot (mo'ko 'wa ro Jesustakarama man).

Pyime kari'na kura'mary17 Irombo Jesus wo'pema'po imaroine

moro wypy wyino. Amy ipipakyry poiporopy'po. Moky imero inemeparykonmoro po imaro kynatokon. Amy kari'naapyimy tam'pokory enapa tywo'se ky-nakon pa'poro morokon Judea tanokonaito'konwyino, Jerusalemwyino, morokonparana wyinonokon aito'kon Tyrus, Sidonwyino enapa. 18 I'wa tywo'se kyna-tokon epanama, tanykyrykonymbo wyinoekura'mapo enapa. Mo'karon yja'wangonakywano naki'marykon wekura'ma'sanrapa. 19 Pa'poro imero mo'karon kari'naapyimy i'tu'kary 'se kynakon pa'poroikura'marykon ke i'wa moro tywyinoepa'katoto pori'tonano ke.

Oko undy kari'na wairy20 Irombo iwo'poty'po mo'karon tyne-

meparykon 'wa. Ika'po:6:1 Mateus 12:1-8, Markus 2:23-28 6:1 Deuteronomium 23:25 6:3 1 Samuel 21:1-6 6:4 Levitikus 24:96:6 Mateus 12:9-14, Markus 3:1-6 6:12 Mateus 10:1-4, Markus 3:13-19 6:17 Mateus 4:23-25

Lukas 6:21 91 Lukas 6:40“Sara'me 'ne janon maita'ton, amyjaron

oty'pambo aitonon! O'wanokonme ro irombo moro Tamusi nundy-mary man.

21 Sara'me 'ne janon maita'ton, amyjaronerome kumytonon! Maimeta'tonirombo.

Sara'me 'ne janon maita'ton, amyjaronerome atamotonon! Ajauwata'tonirombo.”

22 “Sara'me 'ne janon maita'ton, mo'kokari'na ymuruupu'pomemo'karonkari'na'wa ajenonopyrykon jako, amomarykonjako, ajejurukon jako, ajetykon emaporyjako yja'wan atywano wara. 23 Irokonwo'kapyry jako, tawa'pore aitoko me.Ajewa'porykon nuwan. Moro ajepetykonirombo poto me man kapu ta. Iwaraenapa irombo mo'karon Tamusi auranuku'ponamonymbo tykota'ma tywaijemandon mo'karon eromenokon tan-gonymbo 'wa.

24 “Je'tun pe pore te kynaitan o'waine,typyratakamon! Aturu'san andy'moto'konirombo mapo'i'ma'ton terapa. 25 Je'tunpe pore kynaitan o'waine, eromeasiwo'tatonon! Akumyrykon iromboawota'ton. Je'tun pe pore te kynaitano'waine, erome auwapo'tonon! Kata'mato'ne irombo maita'ton. 26 Je'tun pepore kynaitan o'waine, pa'poro kari'na'wa iru'pa ajekarityrykon jako. Iwaraenapa irombo mo'karon Tamusi auranuku'ponen waikamon iru'pa takari'semandon mo'karon itangonymbo 'wa.”

Ajenono'nen pynary27 “O'waine te, epanamatonon me,

wykaje: Ajenono'namon ipynatoko.Mo'karon tyturu'san ta ajapyinamon pokoiru'pa aitoko. 28Mo'karon ajany'manamonikuranondotoko. Mo'karon mene ajejuna-mon poko Tamusi 'wa ajauranatoko.

29 “Mo'ko apasapaikanen wyinonakamoro apasary akono enapa u'mako. Mo'koitu'pono awo'my pinanen 'wa moroupi'nono awo'my pinary enapa kysa'kotoi.30 Pa'poro mo'karon o'wa e'pimatonon'wa inisanorykon yko. Ajotyrykonymbopinanen 'wa kytoturupoi morokon otykon

poko. 31 Mo'karon kari'na 'wa ajenarykon'se awairykon wara enapa mo'karonkari'na enatoko.

32 “Mo'karon apynanamon pynary jakoo'waine, otypan iru'pyn oty ko moro nan?Mo'karon tyja'wangamon kari'na enapairombo mo'karon typynanamon pynaton.33 Iru'pa mo'karon iru'pa ajenanamonenary jako o'waine, otypan iru'pyn otyko moro nan? Mo'karon tyja'wangamonkari'na irombo moro wara enapa kynaija-ton. 34 Mo'karon oty y'petakamanamonme anekanopyrykon 'wa oty a'kupory jakoo'waine, otypan iru'pyn oty ko moro nan?Mo'karon tyja'wangamon kari'na enapatotyrykon a'kupojaton tyja'wangamonkari'na 'wa, i'petakan apyito'me rapaty'waine.

35 “Mo'karon ajenono'namon te ipy-natoko! Iru'pa enatoko! Ajotyrykona'kupotoko i'waine. Yry rapa kysi-momo'ton. Moro moro wara awe'i'sanepety ro poto me kynaitan. Mo'ko in-orombo ro kawono y'makon me maita'ton.Mo'ko enapa irombo mo'karon ty-napo'i'san iru'pyn oty poko tawa'porykonanenepo'non enanon iru'pa. Mo'karonyja'wangon kari'na enanon ro rypo iru'pa.

36 “Kotano enetoko, mo'ko kaputano ajumy 'wa kotano enery wara.37 Aja'sakarykon kysemendoton. Iromboemendo'paine maita'ton. Aja'sakarykonu'tano me amy oty kysekari'ton. Iromboaju'tano me amy oty ekarity'pa kynai-tan. Yja'wan me aja'sakarykon we'i'sanikatoko. Irombo yja'wan me awe'i'sankyno'katan. 38 Otykon ytoko. Irombootykon mapyita'ton. Otykon mapyita'tonu'kutopo ta taky'ka me, tysekesekemame, tu'pese'ke imero. Moro ana'kurukonoty u'kutopo ke enapa otykon u'kuta'tono'waine.”

39 Amy onumengatopo auranano ekar-ity'po enapa i'wa i'waine:

“Amy enupyn amy enupyn arory taronan? Okororo oma'pa naita'ton amy nonoatory taka?

40 “Amy omepatoto mo'ko tamepanenko'po e'i'pa man. Pa'poro kari'na te ty-

6:20 Mateus 5:1-12 6:22 1 Petrus 4:14 6:23 2 Kronieken 36:16, Apojoma'san 7:52 6:27 Mateus 5:38-48, 7:126:31 Mateus 7:12 6:37 Mateus 7:1-5 6:39 Mateus 15:14 6:40 Mateus 10:24-25, Johanes 13:16, 15:20

Lukas 6:41 92 Lukas 7:11womepa'ma'po mero mo'ko tamepanenwara kynaitan.

41 “O'tono'me ko mo'ko aja'sakaryenuru aki'manen wewe pisara'po pokomo'po'san? Moro aseke ajenuru aki'manenwakapu anene'pa te mana. 42 One warako mo'ko aja'sakary 'wa mykatan ‘Ito'my,o'ko 'ne, moro wewe pisara'po sika'seme ajenuru wyino,’ moro aseke ajenurutano wakapu anene'pa aja'ta? Tonapiren'ne roten! Moro wakapu na'nen ikakoaseke ajenuru wyino! Irombo mero iru'pamo'po'take moro aja'sakary enuru tanowewe pisara'po kato'me o'wa.”

Kurano yja'wan maro43 “Amy iru'pyn wewe irombo

yja'wangonymbo me epeta'pa man. Iwaraenapa amy yja'wanymbo wewe kurangonme epeta'pa man. 44 Pa'poro weweuku'san kari'na epery poko. Kari'nairombo moro oroi epery anipoty'pa mantakyramon itupu wyino. Moro winu metykapymy wonatopo anipoty'pa enapaman paremuru wyino.

45 “Mo'ko iru'pyn kari'na moro ku-rano je'ny tyturu'po wyino kuranopa'kanon. Mo'ko yja'wan kari'na ko'wumoro tyja'wany je'ny wyino yja'wanoty pa'kanon. Moro kari'na turu'potano wotakamary irombo indary wyinokyno'san.”

Aneta'po kapyry46 “O'tono'me ko Jopoto me ka-

jatopo'saton, moro o'to ywykary warawaty aja'taine? 47 Noky wara pa'poromo'karon y'wa o'tonon, mo'karon yjau-ran 'wa epanamatonon, irombo morotyneta'san ka'namon wairy senepojao'waine. 48 Amy auto amynen wara man-don. Koro'naka moro sakau amikanon.Topu tu'po moro apo'ny ka'san. Ikuma'pomero, moro tuna apeiny kyno'wojan moroauto pona. Anisakama'pa pairo te man,iru'pyn me tamy iwairy ke. 49 Mo'koy'wa epanamatoto, irombo morokontyneta'san wara e'i'pa aitoto, amy sakautu'po apo'ny'ma tauty amynen waraman. Moro tuna apeiny kyno'wojan moroauto pona. Irombo o'win wytory moro

autombo kynomanon. Pa'poro imerokyno'tororokanon.”

7Mo'ko warinu pokonokon jopotory

1 Taurana'ma'po mero mo'karon kari'na'wa, Kafaraum taka iwo'my'po. 2 Irombo teamy Rome pono warinu pokonokon jopo-tory nipynary ipyitory mene je'tun pe ky-nakon. Kyniromo'sakon terapa. 3 Jesusekary etary ke ty'wa, amykon uwapoto'sanSimosu emoky'san i'wa Jesus 'wa, iwotu-rupoto'ko'me, mo'ko typyitory epano'seiwo'to'me irombyry pona.

4 Tytunda'san mero Jesus 'wa,iwe'pima'san imero. Ika'san: “Epanopyryo'wa iru'pa man. Kypynaton irombo.Simosu pynanon, wykaje irombo.5 Moro kywota'nano'to'kon auto ro rypokakatakaine tamypo i'wa man.”

6 Irombo Jesus wyto'po imaroine. Tysewaty iwe'i'po mero te moro auto wyino,mo'ko jopoto 'wa amykon ta'sakarykonemoky'san I'wa, tauranymbo ekari'se:“Jopoto, kyto'mikai! Uwam'po watapojayjauty taka awo'myto'me. 7 Iro ke ro asekeywopyry 'se'pa we'i o'wa. Ajauranakoroten te mo'ko ypyitory waito'me iru'parapa. 8 Awu ro rypo jopoto nundymaryme wa. Ynundymarykon me rapa warinupokonokonmandon. Amy 'wa ywyka'poto:‘I'tango!’ kyny'san. Amy 'wa rapaywyka'poto: ‘O'ko 'ne!’ kyno'san. Ypyitory'wa ywyka'poto: ‘Ero ika'ko!’ kynika'san.”

9 Moro eta'po mero, Jesus enuta'poimero. Tywotu'ma'po mero, mo'karontywekenanamon kari'na apyimy 'waika'po: “Wykaje o'waine, mo'karonIsrael pajanymbo ra'na mo'sepan Tamusiamyikanen anepory'pa pairo we'i.”

10 Irombo auto 'wa tytunda'san merorapa, iru'pa terapa mo'ko pyitonanoepory'po mo'karon apojonanokonymbo'wa.

Mo'ko Nain pono pyito11 Akore'pe 'ne waty morombo wyino

amyNain tatynen aitopo 'wa Jesus wyto'pomo'karon tynemeparykon maro. Amykari'na apyimy wyto'po enapa imaro.

6:43 Mateus 7:16-20, 12:33-35 6:44 Mateus 12:33 6:45 Mateus 12:34 6:46 Mateus 7:24-27 7:1 Mateus8:5-13

Lukas 7:12 93 Lukas 7:3312 Itundary jako 'ne moro aitopo pe-nary 'wa, mo'karon kari'na amy akepypa'katokon. O'win'konombo tysano y'memo'ko kynakon. Isano tyinonge'se terapakynakon. Moky imero moro aitopotanokon imaro kyny'satokon.

13 Mo'ko isano ene'po mero ty'wa, potome imero mo'ko Jopoto 'wa ikotanoryene'po. Ika'po i'wa: “Kytotamoi koro.”14 Irombo moro akepy arotopo 'wa ito'po.Apo'i'po i'wa. Mo'karon akepy aronamonporopy'san. Irombo ika'po: “Koki, wykajeo'wa, ajawongo rapa!” 15 Irombo mo'koiromby'po awomy'po. Tandy'po iwe'i'po.Tauranary a'mo'po i'wa rapa. Irombo Je-sus 'wa yry'po rapa isano 'wa. 16 Pa'poroimero iwe'naranga'san. Poto me imeroTamusi ety awonga'po i'waine. Ika'san:“Amy poto 'su Tamusi auran uku'ponenkyra'nakaine nopyi! Tamusi typyitorykonetawai.” 17 Moro ekary wotaripapy'poro pa'poro morokon Judea wyinonokonaito'kon wararo.

Mo'ko kari'na etykanen Johanes napo-joma'san

18 Mo'ko Johanes 'wa pa'poro morokonotykon eta'san mo'karon tynemeparykonwyino.* 19 Irombo oko amykon ko'ma'sani'wa ty'wa. Mo'karon emoky'san ro i'wamo'ko Jopoto 'wa aturupo: “Mo'ko o'totomanombo amoro man? Amy terapamomo'tan te ka'tu na'na?” 20 Tytunda'sanmero Jesus 'wa, mo'karon wokyryjanwyka'san: “Mo'ko kari'na etykanenJohanes na'na emokyi o'wa, aturupo:‘Mo'ko o'toto manombo amoro man? Amyterapa momo'tan te ka'tu na'na?’ ”

21 Moro jako 'ne ro Jesus pyimeje'tun pangon kura'makon anykyrykonwyino, aki'manamon otykon wyino,akyrykonymbo wyino. Pyime enapaenu'non enutano'pojakon rapa. 22 IromboJesus 'wa ejuku'san: “Morokon anene'san,aneta'san enapa ekari'tandoko Johanes'wa. Enu'nonymbo kyno'po'satonrapa. Iwajakuta'sanymbo kyny'saton.Areky pangonymbo kynekura'maton

rapa. Ipana'nonymbo kynipanata-ton. Iromby'sanymbo kynawonjaton.Mo'karon omi tanokon amy iru'pyn okaetaton. 23 Sara'me 'ne janon kynaitanmo'ko ypoko ataki'mapyn.”

24 Mo'karon Johanes apojongonwyto'san mero rapa, mo'ko Johanes pokomo'karon kari'na apyimykon eruparya'mo'po Jesus 'wa: “Oty ene ko mytotonmoro iponomyn wo'i taka? Amy pepeitone'wujukuru itupu ene ka'tu? 25Oty ene koiro ke mytoton? Amy iru'pyn tymi'mi'kenwo'mynano tano wokyry ene ka'tu?Mo'karon tapenamonwo'mynano tanokonwaino pangon kari'na te 'kuru morokonpotonon auto ta mandon. 26 Oty ene 'neka'tu ko iro ke mytoton? Amy Tamusiauran uku'ponen ene ka'tu? A'a, wykajeo'waine, amy Tamusi auran uku'ponenko'pono ene 'ne ka'tu rapa! 27Mo'ko pokoro tymero man:“Eneko, yjapojon semo'sa ajuwapo. Mo'ko

ro moro ajemary ka'tan awytorymero.”

28 “Wykaje o'waine, mo'karon woryijanuwembo wyino oma'san ra'na amy pairoe'i'pa man Johanes ko'po. Ise'me te mo'koko'waronombo moro Tamusi nundymarytano poto me man iko'po.

29 “Moro Johanes auran eta'po mero,pa'poro mo'karon kari'na, mo'karon Romepono jopoto ekataka pyrata amo'i'namonenapa tywosetykapo i'wa mandon. Iwararo moro Tamusi wonumengary tawa'mai'waine man. 30 Mo'karon Farise temo'karon omenano mero'po uku'namonmaro Johanes 'wa asetykapo'pa tywaijemandon. Iwara ro moro ty'wanokonTamusi nisanory ematon.

31 “Otypan oty wara ko iro ke mo'karoneromenokon kari'na syta'ton? One warako nandon? 32 Otykon ekaramatopo potandy'ponokon, ero wara ta'sakarykonko'manamon pitanikon wara mandon:‘Na'na o'waine sina etoi. Irombo uwa'pamaiton. Na'na atamotopo ware kapyio'waine. Irombo atamo'pa maiton.’33Mo'ko kari'na etykanen Johanes irombonopyi. Arepa anenapy'pa man. Winu

* 7:18 Moro jako ro mo'ko Johanes moro yja'wangon kari'na aru'katopo ta kynakon (eneko Lukas 3:20). A'si 'ko aire'kopore Herodes 'wa tu'kapo tywaije man (eneko Lukas 9:9). 7:18 Mateus 11:2-19 7:22 Jesaja 35:5-6, Jesaja 61:17:27 Maleachi 3:1 7:29 Mateus 21:32, Lukas 3:12

Lukas 7:34 94 Lukas 8:3anenyry'pa enapa man. Irombo mykaton:‘Amy yja'wan noky itu'po man.’ 34 Mo'kokari'na ymuru nopyi. Arepa ena'san. Winuenyjan enapa. Irombo mykaton: ‘Eneko!Amy kumi'man pore kari'na, ran! Amytanymy 'sanpore kari'na, ran! Mo'koRomepono jopoto ekataka pyrata amo'i'namona'sakary, amy tyja'wangamon kari'naa'sakary enapa mo'ko man!’

35 “Tywonumengapore Tamusi wairyekari'saton pa'poro mo'karon tywonu-mengaporamon.”

Amy woryi 'wa poto me Jesus pynaryenepory

36 O'win amy Farise woturupo'po Jesus'wa tokosa iwendameto'me. Iromboiwo'my'po mo'ko Farise auty taka.Iwotunga'po moro iwendameto'kon po.37 Mo'ko Farise auty ta ro iwairy ukuty'poamy moro pono tyja'wangen woryi 'wa.Amy tapenen topu kapy'po patere'membota amy tapenen typoporen karapaenepy'po i'wa. 38 Irombo Jesus ynga'na'potaka ito'po. Kynotamojakon morokonipupurupo. Tanakuru kemorokon ipupuruke'purory amo'po i'wa. Irombo morotunsety ke i'koka'po i'wa. Morokonipupuru posimapoty'po i'wa. Iromboikyrykyryma'po i'wa moro typoporenkarapa ke.

39Moro ene'po mero ty'wa, mo'ko Jesusko'manenymbo Farise wyka'po tyturu'pota: “Tamusi auran uku'ponen me ta'ta,noky me mo'ko ty'tu'kanen woryi wairyukutyry mo'se. Tyja'wange iwairy uku-tyry.”

40 Irombo Jesus 'wa ejuku'po: “Simon,amy o'to ywykary 'se wa o'wa.” IromboSimon wyka'po: “Ajauranako, yjemepa-nen.” 41 Jesus wyka'po: “Oko wokyryjano'wino me amy pyrata y'mekaponenependomatokon. Mo'ko o'win amy u'tanome kynakon ainatonemboto ainatone-kari'na amu'nymbo pyrata. Mo'koakono u'tano me kynakon oko-kari'naitu'ponaka ainapatoro amu'nymbo pyrata.42 Epemary upiry ke i'waine, mo'ko pyratay'mekaponen wyka'po okororo i'waine:‘Moro po nainen!’ Nokypanymbo ko potome 'ne nipynatan?”

43 Simon 'wa ejuku'po: “Mo'ko poto me'ne ependomanenymbo pai.” Irombo Jesuswyka'po i'wa: “Iporo ro mykaje.”

44 Irombo mo'ko woryi 'wa ty-wotu'ma'po mero, Jesus wyka'po Simon'wa: “Mo'se woryi menejan? Ajauty takaywo'my'po mero, tuna amy anyry'pa me'iy'wa, ypupuru ku'mi'to'me. Mo'se woryite tanakuru ke ypupuru ke'puroi. Irombotunsety ke ni'kokai. 45 Amoro, yposima'pame'i. Mo'se woryi te ywo'my'po poroypupuru posimary poko roten ne'i.46Karapa ke pairo yjupu'po anapo'pa me'i.Mo'se woryi te tapenen karapa ke ypupurukyrykyrymai.

47 “Iro ke ro wykaje o'wa: morokonpyimanokon ija'wanykonymbo tyka man.Moro enepojan ro moro pynato imeroiwairy. A'si 'ko 'ko roten te oja'wanymboka'poto, a'si 'ko 'ko roten pynato maitake.”48 Irombo Jesus wyka'po mo'ko woryi 'wa:“Oja'wanykonymbo tyka man.”

49 Irombo mo'karon iwendamerya'sakarykon 'wa tyworuparykon a'mo'po:“Noky ko mo'se nan? Yja'wan me e'i'pokaje pairo kore, ran!” 50 Irombo Jesuswyka'po mo'ko woryi 'wa: “Moro o'waTamusi amyikary uta'no wyino ajunemyi.Iru'pa i'tango.”

8Jesus wena'po ta ytotonon woryijan

1 Akore'pe 'ne waty morombopa'po me Jesus 'wa potonon aito'konwararo, siky'inon aito'kon wararo moroTamusi nundymary ekapory aropoty'po.Mo'karon ainapatoro itu'ponaka okonokonimaro kynatokon, 2 amykon woryijanmaro. Mo'karon woryijan wyino ro Jesus'wa yja'wangon akywano tymoma kyna-tokon. Anykykon wyino enapa tykura'mai'wa kynatokon. Etykon me kynatokon:mo'ko Magdala pono ikato'kon Maria(mo'ko wyino ro oko-to'ima yja'wangonakywano tymoma kynatokon), 3 mo'koHerodes upi'nono jopoto Kusas pytyJohana, mo'ko Susana, pyime enapaamykon terapa woryijan. Inaron ro aseketypyratarykon yjatokon i'wano me.

Mo'ko maina pokono7:36 Mateus 13:1-9, Markus 4:1-9 7:37 Mateus 26:7, Markus 14:3, Johanes 12:3 8:2 Mateus 27:55-56, Markus

15:40-41, Lukas 23:49

Lukas 8:4 95 Lukas 8:244 Irombo amy kari'na apyimy

wota'nanopy'po Jesus ekosa. Pa'poroaitopo wyino tywo'se kynatokonmo'karonkari'na. Irombo Jesus 'wa ero onumen-gatopo auranano ekarity'po: 5 “Amymaina pokono tyto man o'ponje. Moroiwo'pomyry jako ro, a'si 'ko amykoninipomyry epy tywo'pa'se man omaesi'wo. Moro po ro tuta'mipo'se tywaijeman. Irombo mo'karon tonoro 'watana'se man. 6 Amykon enapa tywo'pa'seman topu pan nono tu'ponaka. Iromboatytarymbo ro tajuta man, tarure 'nemoro nono wairy ke. 7 Amykon enapatywo'pa'se man takyramon itupu patyta. Irombo morokon takyramon itupuatytary 'wa moro wonatopo tywo man.8 Amykon enapa tywo'pa'se man iru'pynnono tu'ponaka. Tatyta'po mero tapetatywaije man ainatone-kari'na me.” Eroekarity'ma'po mero pari'pe ika'po: “Mo'kotypanaken nepanaman.”

9 Irombo mo'karon inemeparykonwoturupo'san i'wa, o'to tauro'po me moroonumengatopo auranano wairy poko.10 Irombo ika'po: “Amyjaron moro Tamusinundymary poko tamorepa mandon.Mo'karon amykon terapa womepary teman onumengato'kon auranano wyino.Kyno'po'ta'ton ro rypo. Otymbo roanene'pa te kynaita'ton. Kynepana-mata'ton ro rypo. Otymbo ro aneta'pa tekynaita'ton.

11 “Moro onumengatopo aurananotauro'po man ero wara: Morokonwonatopo epy, Tamusi auranymbo mo-rokon man. 12 Morokon oma esi'woo'papy'san wara mo'karon ero waraaitonon mandon: Moro Tamusi au-ranymbo etaton. Irombo te mo'koewa'rumy tamuru kyno'san. Moro in-eta'san aurananopinanon ituru'sanwyino,Tamusi anamyika'pa iwaito'ko'me. Iwaraepanopy'pa mandon. 13Morokon topu pannono tu'ponaka o'papy'san wara mandonmo'karon Tamusi auran ewa'manamon,eta'po mero ty'waine. Ituru'san ta teatandy'mo'pa man. Ko'i roten Tamusiamyikaton. Otykon 'wa tu'kurukon jako,

kynomaton. 14 Morokon takyramon itupupaty ta o'papy'san wara mo'karon erowara aitonon mandon: Moro Tamusiauranymbo etaton. Irombo te aseme noroesykano 'wa, pyrata 'wa, tysanoramonotykon 'wa kynotamiromo'kapojaton.E'i'pa mandon.

15 “Morokon iru'pyn nono tu'ponakao'papy'san wara mo'karon ero waraaitonon mandon: Moro Tamusi au-ranymboeta'poto ty'waine, kynikura'matonkurangon tyturu'san ta. Tyweja'nakarykonta kynepetaton.”

Unemy'san otykon wotuku'pory16 “Amy pairo kari'na tykororetary

po'ma'po wyino anunemy'pa manamy waresa upi'no, typaty upi'no pai.Apo'ny tu'ponaka te kynyjan, mo'karono'mytonon 'wa eneto'me! 17Unemy'po otykynepa'katan. Onepyn oty kynotuku'tan.Kynonepotan. 18 Tuwaro aitoko one waraawepanamarykon poko. Mo'ko totyken'wa otykon yta'ton. Mo'ko otypyn wyinototyry me inekanopyrymbo pinata'tonenapa.”

Jesus omorykon19 Irombo isano wopy'po I'wa mo'karon

ipiryjanmaro. I'wa te tytundarykon upi'poi'waine, tywotunsi'ko mo'karon kari'naapyimy wairy ke. 20 Irombo ika'san i'wa:“Asano, apiryjan kurando mandon. Ajen-ery 'se mandon.” 21 Ejuku'san te i'wa:“Mojan te, mo'karon Tamusi auranymboetaton, irombo iwara enapa kynaijatoninaron ysano me mandon, ypiryjan meenapa mandon.”

Orometa22Amykurita kurijara taka iwotaru'ka'po

mo'karon tynemeparykon maro. Iromboika'po i'waine: “Moro tuna juwemborykysipatosen.” Irombo iwaimoky'san.23 Iwepatorykon jako ro Jesus wo'nyky'poterapa. Irombo orometa woma'po morotuna juwembory taka. Tuna terapa imerokynotaru'kakon itakaine. Yja'wan otyterapa imero kynepojatokon. 24 Iromboito'san i'wa. Embaka'po i'waine. Ika'sani'wa: “Jopoto! Jopoto! Kuta'saton terapa!”

8:4 Mateus 13:1-9, Markus 4:1-9 8:9 Mateus 13:10-23, Markus 4:10-20 8:10 Jesaja 6:9 (LXX) 8:16 Markus4:21-25 8:16 Mateus 5:15, Lukas 11:33 8:17 Mateus 10:26, Lukas 12:2 8:18 Mateus 25:29, Lukas 19:26 8:19Mateus 12:46-50, Markus 3:31-35 8:22 Mateus 8:23-27, Markus 4:35-41

Lukas 8:25 96 Lukas 8:44Irombo te awomy'po. Moro pepeito,morokonmapapuru e'ma'san i'wa. Iromboity'na'san. Ity'me imero iwe'i'po.

25 Jesus wyka'po ko'wu i'waine: “Oje 'neko moro o'waine Tamusi amyikary nan?”Mo'karon wety'ka'san te imero. Potome imero enuta'san. Ase'wa kyngatokon:“Noky 'ne ko mo'se nan, se? Morokonpepeito 'wa, moro tuna 'wa aurana'potokore nepanamaton i'wa, ran!”

Gerasa po amy takyren epanopyry26 Irombo iwo'kima'san moro Gerasa

ponokon waitopo po. Moro ro moroGalilea kopose me man. 27Maponaka Jesuswonuku'po mero, moro aitopo wyino amytakyren wokyry wopy'po epoje. Penaroterapa wo'mynano anemyndo'pa kynakon.Amy auto ta emamy'pa kynakon. Atunen-dopo ta te kynemanjakon. 28 Jesus ene'pomero ty'wa, tyko'ke imero tokuna'poiwoma'po Jesus po'ponaka. Pari'pe imeroika'po: “Oty 'se ko ymaro man, se, Jesus,inorombo ro kawono Tamusi ymuru?We'pimaje o'wa: Ka'karykapoi koro.”

29 Jesus irombo mo'ko yja'wan akywano'wa tyka terapa kynakon iwepa'kato'me.Pyimemboto terapa mo'ko akyry 'wamo'ko wokyry tykota'ma kynakon. Py-imemboto ro rypo siparari ke ainary,ipupuru enapa tymy i'waine kynakon.Morokon tymyto'konymbo apo'topombote i'wa kynakon. Irombo mo'ko yja'wan'wa ipono'non 'wa arotopombo kynakon.

30 Jesus woturupo'po te i'wa: “One warako ajety nan?” Irombo ika'po: “Pyimano.”Pyime imero irombo mo'karon ewa'rumywe'i'san mo'ko wokyry ta. 31 Iromboiwe'pima'san i'wa moro ije'pomyn toponataka tomoky'paine iwaito'me.

32 Moro jako 'ne amy pyiruku apy-imy moro wypy tu'po tywendameryaropo'sakon. Irombo mo'karon ewa'rumywe'pima'san Jesus 'wa mo'karon pyirukutaka ta'mykapoto'ko'me. Irombo Je-sus 'wa iru'pa epory'po. 33 Mo'karonewa'rumy wepa'ka'san ko'wu mo'kowokyry wyino. Mo'karon pyiruku takaito'san. Irombo mo'ko pyimano pyirukuapyimy eka'numy'po moro eme'tarywyino moro tuna juwembory taka. Tuna

ta i'maty'po. 34 Moro oty wo'kapy'poene'po mero ty'waine, mo'karon pyirukuenenamon eka'numy'san. Irombo morooty ekaro'po i'waine moro aitopo ta, moroaitopo wyino kurando enapa.

35 Mo'karon kari'na wopy'san oty-pan oty wo'kapy'po ene. Jesus 'waiwopy'san. Irombo mo'ko pyimanoewa'rumy ninonda'po wokyry epory'poi'waine Jesus ekonda tandy'po. Ty-wewo'myndo kynakon, tupu'po ta ter-apa. Iwety'ka'san imero. 36 One waramo'ko takyrenymbo epanopy'po ekar-ity'po mo'karon enenamonymbo 'wa.37 Irombo pa'poro mo'karon Gerasa wyi-nonokon ata'nanopy'san woturupo'sanJesus 'wa itoto'me tywyinoine, potome imero tywety'karykon ke. IromboJesus wotaru'ka'po kurijara taka, tyw-eramato'me rapa. 38 Mo'ko ewa'rumyninonda'po wokyry we'pima'po Jesus 'wa,ekosa tywaito'me. Jesus 'wa te emoky'porapa. Ika'po i'wa: 39 “Eramako rapa ajauty'wa. Pa'poro o'to Tamusi 'wa ajyry'poekari'ko me.” Irombo ito'po. Pa'poroone wara Jesus 'wa tyry'po ekarityryaropoty'po i'wa pa'poro moro poto 'suaitopo ta.

Jairus emyiry'membo40 Jesus werama'po mero rapa, itundary

ewa'ma'po mo'karon kari'na apyimy 'wa.Imomokyry poko irombo pa'poro tywaijekynatokon. 41 Moro jako 'ne amy Jairustatynen wokyry wopy'po. Amy Simosuwota'nano'to'kon auto jopotory mo'kokynakon. Jesus po'ponaka tokuna'poiwoma'po. Iwe'pima'po i'wa iwo'to'metauty 'wa, 42 mo'ko o'win'konombotamyiry'membo rombyry ke terapa.Ainapatoro itu'ponaka oko siriko iwairytaro kynakon mo'ko emyiry'membo.

Mo'ko Jairus auty 'wa itory jako ro,mo'karon kari'na apyimykon imero kyno-tunsi'kojatokon itu'ponaka. 43 Ira'naine roamy je'tun panworyi kynakon. Ainapatoroitu'ponaka oko siriko terapa no'mo rotenkynakon. Tapino'namon 'wa pa'porotypyratary yry'po se'me, amy pairoikura'mary upijakon. 44 Mo'ko wyto'poro Jesus 'wa, inga'na'po ta. Moro iwo'my

8:26 Mateus 8:28-34, Markus 5:1-20 8:40 Mateus 9:18-26, Markus 5:21-43

Lukas 8:45 97 Lukas 9:10sese'wuru y'tu'ka'po i'wa. O'win wytoryimero moro imynurumbo wo'kepy'po.

45 Irombo Jesus wyka'po: “Noky koy'tu'kai?” Pa'poro kari'na 'wa ani'tu'ka'patywairy ekarity'po. Irombo Petruswyka'po: “Na'na emepanen, mo'karonkari'na apyimykon kore natunsi'kojatonotu'ponaka. Ajaky'katon enapa.” 46 Jesuswyka'po te: “Amy kari'na tuwano mey'tukai. Amy ypori'torymbo wepa'karysapoi ywyino.”

47 Atunemy'pa tywairy man ukuty'pomero ko'wu ty'wa, mo'ko woryi enarirywopy'po i'wa tytytyne. Tokuna'poiwoma'po ipo'ponaka. Irombo pa'porokari'na netary me o'tono'me ty'wa Je-sus y'tu'ka'po, one wara o'win wytorytywekura'ma'po enapa ekarity'po i'wa.48 Irombo Jesus wyka'po i'wa: “Yjemyiry,moro o'wa Tamusi amyikary akura'mai.Iru'pa i'tango.”

49Moro auranary jako noro, amy kari'nawopy'po mo'ko Simosu wota'nano'to'konauto jopotory auty wyino. Ika'po: “Aje-myiry nirombyi terapa. Mo'ko amepanenpoko noro kyte'i.” 50 Moro eta'po meroty'wa, Jesus wyka'po mo'ko Simosuwota'nano'to'kon auto jopotory 'wa:“Kytety'kai. Tamusi roten te amyikako.Iru'pa rapa kynaitan.”

51Moro auto 'wa tytunda'po mero, amywo'myry 'se'pa iwe'i'po tymaro. Mojanroten wo'my'san imaro: Petrus, Johanes,Jakobus, mo'ko amyija'ko jumy, isanoenapa. 52 Pa'poro kari'na mo'ko amyija'koamojatokon ty'popurukon po'po'maryta. Jesus wyka'po te: “Kytotamo-ton. Iromby'pa man. Kyno'ny'san te.”53 Irombo auno'poty'po i'waine. Iromby'pouku'satokon. 54 Jesus 'wa te mo'koamyija'ko ainary apo'i'po. Irombo ika'po:“Iso'ne, ajawongo!” 55 Irombo a'karywerama'po rapa. O'win wytory imeroawomy'po. Irombo Jesus 'wa upapo'po.56 Ijumy, isano enapa we'naranga'sanimero. Jesus wyka'po te i'waine, amykari'na 'wa pairo moro o'kapy'po otyanekarity'pa iwaito'ko'me.

9Mo'karon ainapatoro itu'ponaka okonokon

emokyry1 Irombo mo'karon ainapatoro

itu'ponaka okonokon a'nano'po'san i'wa.Irombo ipori'toma'san i'wa. Pa'poroyja'wangon akywano momary, je'tunpangon kura'mary enapa yry'po i'waainakaine. 2 Irombo moro Tamusi nundy-mary ekaro emoky'san i'wa, mo'karonje'tun pangon kura'ma enapa.

3 Ika'po i'waine: “Amy pairo otykoro kysaroton amaroine oma tano me.Aposeny'ma, otyje'ny'ma, erepa'ma,ipyrata'pa i'tandoko. Awo'mykony'petakan kysaroton. 4 Amy auto takaawo'my'sando, moro po ro aitoko. Morowyino ro rapa aimo'toko. 5 O'se'paine teamy aitopo tanokon a'ta, i'tandoko moroaitopo wyino. Awaimokyrykon mero moroapupurukon i'kokatoko, tu'taine oty wairyuku'to'me i'waine.”

6 Irombomero ko'wu iwaimoky'san. Mo-rokon aito'kon wararo ito'san. Wararomoro iru'pyn oka ekaro'po i'waine. Wararoenapa je'tun pangon kura'ma'san i'waine.

Herodes wonumengary7 Irombo mo'ko jopoto Herodes

'wa pa'poro otypan oty wo'kapy'poekary eta'po. One wara morokontyneta'sanpoko tywonumengary upijakon.Amykonymbo Johanes awomy'po rapaekari'satokonmo'karon iromby'sanwyino.8 Amykonymbo rapa Elia wosenepo'poekari'satokon. Amykonymbo rapa o'winamy mo'karon uwaponokonymbo Tamusiauran uku'ponamonymbo a'sakarymboawomy'po ekari'satokon. 9 Herodeswyka'po: “Aseke ro kore Johanes su'kapoi,ran! Nokypoko 'ne ko iro ke eropangonokasetanon?” Mo'ko kari'na enery 'se imerokynakon.

Jesus 'wa ainatone dusun ata'nanopy'sanupary

10 Tywerama'san mero, mo'karon Jesusnapojoma'san 'wa pa'poro o'to tywe'i'sanekarity'po i'wa. Irombo Jesus kynaro-jatokon amy Betsaida tatynen aitopo'wa, a'saka'pa tywaito'ko'me moro po.

9:1 Mateus 10:5-15, Markus 6:7-13 9:3 Lukas 10:4-11 9:5 Apojoma'san 13:51 9:7 Mateus 14:1-12, Markus6:14-29 9:7 Mateus 16:14, Markus 8:28, Lukas 9:19 9:10 Mateus 14:13-21, Markus 6:30-44, Johanes 6:1-14

Lukas 9:11 98 Lukas 9:3211 Mo'karon kari'na apyimykon 'wa temoro itorykon ukuty'po moro 'wa. Iromboiwekena'san i'waine. Jesus 'wa iwopy'sanewa'ma'po. Moro Tamusi nundymarypoko erupa'san i'wa. Mo'karon ty-wekura'marykon 'sangon kura'ma'sani'wa.

12 Koine 'ne iwe'i'po mero, mo'karonainapatoro itu'ponaka okonokon Jesusnemeparykon wopy'san i'wa. Ika'sanI'wa: “Mo'karon kari'na apyimy emo'korapa, morokon sengenokon aito'kon takanytoto'se me tywo'ny'to'kon man upi,tareparykonmanupi enapa. Ero po iromboamy iponomyn aitopo po kytaton.” 13 Jesuswyka'po te i'waine: “Amyjaron te upa-toko.” Irombo ika'san: “Ainatone rotenperere na'na ekosa man, oko woto maro.Na'na wytory ka'tu nan pa'poro mo'karonkari'na apyimy erepary man epeka'se?”14 Ainatone dusun iwairy taro irombomo'karon wokyryjan kynatokon moro po.Irombo ika'po mo'karon tynemeparykon'wa: “Mo'karon kari'na andy'mopotokooruwa-kari'na pai iwairy taro.” 15 Iwara roiwe'i'san. Pa'poro andy'mopo'san i'waine.

16 Irombo Jesus 'wa morokon ainatoneperere apo'i'san mo'karon oko wotomaro. Kapu 'wa iwo'poty'po. Tamusiety awonga'po i'wa ipokoine. Irombomero i'sakapoty'san i'wa. Irombomo'karon tynemeparykon 'wa yry'sani'wa, mo'karon kari'na apyimy upato'mei'waine. 17 Pa'poro iwendame'san.Pa'poro iwaime'san. Irombo ainapatoroitu'ponaka oko kurukuru morokon arepaakosinykonymbo amo'iky'san i'waine.

Noky me Jesus wairy18 O'wino me o'win 'ne tyjumy 'wa

tauranary poko Jesus kynakon. Mo'karoninemeparykon roten imaro kynatokon.Irombo iwoturupo'po i'waine: “Nokyme ko yjekari'saton mo'karon kari'naapyimykon?” 19 Irombo ejuku'po i'waine:“Mo'ko kari'na etykanenymbo Johanesme. Amykonymbo te ajekari'saton Eliame. Amykonymbo rapa amy uwaponomboTamusi auran uku'ponenymbo awomy'poekari'saton.” 20 Irombo iwoturupo'po

i'waine: “Amyjaron rapa, noky meko kakari'saton?” Irombo Petrus 'waejuku'po: “Mo'ko Tamusi nyry'po Mesiasme.” 21 E'mapoty'san te Jesus 'wa.Ika'po i'waine, amy 'wa pairo anekar-ity'pa iwaito'ko'me. 22 Ika'po: “Potome mo'ko kari'na ymuru wota'karykaryman. Mo'karon uwapoto'san, mo'karonTamusi pokonokon jopotorykon, mo'karonTamusi karetary uku'namon enapa i'se'pakynaita'ton. Irombo kyniwota'ton. Moroijoruwanory kurita te kynawondan rapa.”

23 Irombo pa'poro i'waine aurana'po:“Tywopyry 'se amy a'ta ywena'po ta, asekety'wano me kapyn noro iwairy man. Ku-rita wararo moro tywakapuru anumyryi'wa man. Irombo iwopyry man ywena'pota. 24 Mo'ko tamamyry aijomary 'sanirombo moro tamamyry uta'katan. Mo'koyjupu'po me tamamyry uta'kanen man temoro tamamyry aijomatan. 25 Otypaniru'pyn oty epojan ko amy kari'na pa'poroero nono tu'pono oty apo'i'poto ty'wa to-tyry me, irombo aseke moro tamamyryuta'ka'poto, any'ma'poto pai?

26 “Ypoko, yjauranymbo poko enapaamy wepy'i'to'poto, mo'ko kari'na ymuruenapa kynepy'i'totan ipoko, tywopyry jakomoro tykuranory ta, mo'ko tyjumy kura-nory ta, mo'karon Tamusi apojongon kura-nory ta enapa.

27 “Ita'ro pore: amykon ero poo'po'tonon tyrombyrykon uwaporo moroTamusi nundymary eneta'ton.”

Jesus wonurimary wypy tu'po28 Irombo oruwa-to'ima kurita iwairy

taro moro wara tyka'po wyino, Jesus 'waPetrus, Johanes, Jakobus aro'san tymaromoro wypy tu'ponaka, Tamusi 'wa tau-ranato'me. 29 Tamusi 'wa auranary jakoro embatary wonurima'po. Tamu'ne imeromoro iwo'my we'i'po, typotyre imero.30 Irombo oko wokyryjan kynorupatokonimaro. Moses mo'ko kynakon Elia maro.

31 Kurangon me imero kynosenepoja-tokon. Kynerupatokon moro Jerusalem poi'wa moro tamamyry aike'kary man poko.

32 Petrus, mo'karon a'sakarykon enapawojakon imero uwetykon. Tyja'mungon

9:18 Mateus 16:13-28, Markus 8:27-38 9:19 Mateus 14:1-2, Markus 6:14-15, Lukas 9:7-8 9:20 Johanes 6:68-699:23 Mateus 10:38, Lukas 14:27 9:24 Mateus 10:39, Lukas 17:33, Johanes 12:25 9:28 Mateus 17:1-8, Markus

9:2-8 9:28 2 Petrus 1:17-18

Lukas 9:33 99 Lukas 9:56apo'i'san mero ty'waine, kurano me imeroJesus ene'po i'waine. Mo'karon okowokyryjan ene'san enapa i'waine aporito.33 Irombo itorykon mero rapa iwyino,Petrus wyka'po Jesus 'wa: “Jopoto, ka'etyero po na'na man. Oro na'na oruwapataja'makon amyn, o'wa o'win, Moses 'wao'win, Elia 'wa o'win enapa.” O'to tykaryanukuty'pa kynakon.

34Moro wara ikary jako noro amy kapu-rutu wopy'po eponakaine. Mo'karon Jesusnemeparykon wety'ka'san moro kapurututaka Moses, Elia wonekepyrykon mero.35Moro kapurutu wyino ro amy aurananowota'po: “Ymuru mo'se man. Typo syryi.Epanamatoko i'wa.” 36 Moro aurananowotakepy'po mero, o'win 'ne rapa Jesuskynakon. Irombo mo'karon inemeparykonyity'na'san. Moro jako ro amy pairo 'wamoro tynene'san oty anekaro'pa na'seniwe'i'san.

Amy takyren myre'ko'ko kura'mary37 Irombo koro'po moro wypy wyino

iwony'to'san mero, amy kari'na apyimy'wa Jesus epory'po. 38 Irombo 'kurumo'karon kari'na apyimy wyino amywokyry ko'ta'po: “Amepanen, we'pimajeo'wa ymuru eneto'me. O'win 'ko 'komo'ko ymuru man. 39 Amy yja'wanakywano itu'ponaka kyno'san. Typoroten kyniko'tanon. Wa'jo'pan 'wakynapyipojan. Indary a'kosatano'pojan.Ikota'ma'po mero roten rypo kyninon-danon. 40 Mo'karon anemeparykon'wa rypo we'pimai mo'ko yja'wanakywano momato'me i'waine. Imo-mary upiton te.” 41 Irombo Jesus 'waejuku'po: “Oty anamyika'non 'ne roten!Yja'wangonymbo! O'toro kurita noro koero ajemerykon senetan? Mo'ko omuruene'ko ijaro 'wa.”

42 Irombo iwopyry jako noro mo'koyja'wan 'wa uwa'mo'po nono tu'ponaka.Wa'jo'pan 'wa apyipo'po i'wa. Jesus 'wate mo'ko yja'wan akywano aike'kapo'po.Mo'ko myre'ko'ko kura'ma'po i'wa.Irombo ijumy 'wa rapa yry'po i'wa.

43Pa'poro imero kari'na enuta'san,moroTamusi pori'tory ene'po mero.

Jesus 'wa tywota'karykary man ekarityryPa'poro kari'na enumengapory jako

ro pa'poro morokon tynikapyrykon 'wa,Jesus wyka'po mo'karon tynemeparykon'wa: 44 “Ero koro apanarykon ta apyitoko.Mo'ko kari'na ymuru yta'ton kari'naainaka terapa.” 45 O'to tauro'po me te eroauranano wairy anukuty'pa kynatokon.Tunenje kynakon iwyinoine, anukuty'paiwaito'ko'me. I'wa ipoko tywoturuporykonpoko te tanarike kynatokon.

Noky wairy poto me 'ne46 Irombo mo'karon Jesus nemeparykon

ase'wa kynorupatokon nokypan wairypoko poto me 'ne tyra'naine. 47 Jesuste morokon ituru'san wonumengaryuku'sakon. Amy pitani'membo apo'i'poi'wa. Taporito yry'po i'wa. 48 Iromboika'po i'waine: “Mo'ko yjety ta mo'sepitani ewa'manen yjewa'manon. Mo'koyjewa'manen ro mo'ko yjemo'nenymboewa'manon. Mo'ko uwam'po 'ne ara'naineman inoro poto me 'ne man.”

49 Irombo Johanes 'wa ejuku'po: “Jopoto,na'na amy kari'na 'wa ajety ta yja'wangonakywano momary enei. A'kotory pokorypo na'na ne'kui, kywena'san ta ito'paiwairy ke.” 50 Jesus wyka'po te i'wa:“Kysa'kototon. Mo'ko ajenonopy'paineaitoto awyinonokon me man.”

Samaria ponokon wairy Jesus apyiry 'se'pa51Morokon kapu taka tytoto'man kurita

tundarykon mero, Jerusalem 'wa imero Je-sus 'wa tomary yry'po.

52 Apojonanokon emoky'san I'watuwapo. Irombo amy Samaria ponokonwaitopo taka iwo'my'san amy ty-waito'ko'man upi. 53 Mo'karon moroponokon te Jesus apyiry 'se'pa kynatokon,Jerusalem 'wa tomary yry'po ke i'wa.54 Moro eta'po mero ty'waine, mo'karoninemeparykon Jakobus, Johanes wyka'san:“Jopoto, na'na auranary 'se man wa'towo'to'me kapu wyino, ikoro'kato'ko'me?”55 Jesus wotu'ma'po te i'waine. E'ma'sani'wa. 56 Irombo amy terapa aitopo 'waito'san.

Jesus wena'po ta kari'na wytory9:35 Jesaja 42:1, Mateus 3:17, 12:18, Markus 1:11, Lukas 3:22 9:37 Mateus 17:14-18, Markus 9:14-27 9:43 Mateus

17:22-23, Markus 9:30-32 9:46 Mateus 18:1-5, Markus 9:33-40 9:46 Lukas 22:24 9:48 Mateus 10:40, Lukas10:16, Johanes 13:20 9:54 2 Koningen 1:9-16

Lukas 9:57 100 Lukas 10:1757 Irombo oma ta itorykon jako amy

kari'na wyka'po Jesus 'wa: “Oja awytotopo'wa ro wy'take awena'po ta.” 58 IromboJesus wyka'po i'wa: “Mo'karon joroko tau-take mandon. Mo'karon tonoro tapo'nynemandon. Mo'ko kari'na ymuru upu'po teerematopo'ma man.”

59 Irombo amy terapa 'wa ika'po: “O'koywena'po ta.” Mo'ko 'wa te ejuku'po:“Jopoto, oro yjumy na'nen sunendamyi.”60 Jesus wyka'po te i'wa: “Oro mo'karoniromby'san mo'karon takepyrykon un-ensen. Amoro te moro Tamusi nundymaryekarotango.”

61 Amy rapa wyka'po: “Awena'po tawy'take, Jopoto. Oro mo'karon yjautytanokon 'wa na'nen te ywytory sekarityi.”62 Jesus wyka'po i'wa: “Mo'ko tywena'po

taka o'po'toto maina uringanen uwam'poman Tamusi nundymary 'wano me.”

10Jesus 'wa amykon noro tynemeparykon

emokyry1 Morombo wyino Jesus 'wa oruwa-

kari'na itu'ponaka ainapatoro itu'ponakaoko amykon terapa omepatonon apo-joma'san. Oko oko pai emoky'san i'watuwapo pa'poro aseke tytoto'man potononaito'kon 'wa, siky'inon aito'kon 'waenapa.*

2 “Ika'po i'waine: “Moro typotymypyime ro rypo man. Mo'karon ipo'namonte pyime waty mandon. Iro ke ro mo'kowonatopo potyry Jopotory 'wa aturupo-toko mo'karon ipo'namon man emo'to'mei'wa ipo'se. 3 I'tandoko. Komo'saton 'kurukapara'makon emokyry wara tokonamonpero ra'naka. 4 Pyrata je'ny, oty je'ny,asapatorykon y'petakan kysaroton. Amypairo kari'na kyserupaton oma ta. 5 Amyauto taka awo'my'san po ro mo'karonitanokon 'wa 'ne ka'tu kaitoko: ‘Sara'meaitoko, yja'sakarykon.’ 6 Moro po roamy sara'me tywairy 'san a'ta, moroawykato'kon sara'me aino kynaitan ekosa.Moro wara e'i'pa a'ta, moro awykato'kon

sara'me aino kyneramatan rapa o'waine.7 Mo'ko sara'me tywairy 'san auty ta roaitoko me. Ajupato'kon ena'toko me,enytoko me enapa. Amy amaminatoto'wa irombo emamina'po epety yry man.Kytomimapo'ton me auto wararo.

8 “Amy aitopo taka awo'my'sando,irombo mo'karon moro ponokon 'waajewa'ma'sando, ajupato'kon ena'tokome. 9 Mo'karon moro ponokon je'tunpangon ikura'matoko me. Kaitoko mei'waine: ‘Moro Tamusi nundymary tysewaty man awyinoine.’ 10 Amy aitopo takaawo'my'sando te, irombo ajewa'ma'paineiwe'i'sando, epa'katoko me potononoma taka. Irombo kaitoko me i'waine:11 ‘Ero awaito'kon e'kyinymbo, morona'na pupuru poko tywotapyije man iroy'kokanon rapa na'na o'waine. Ero teuku'toko: moro Tamusi nundymary tysewaty man.’

12 “Wykaje o'waine: moro iwosenepo-topo kurita moro aitopo kynota'karykatanmoro Sodom ko'po 'ne ka'tu rapa.

13 Je'tun pe pore kynaitan o'wa,Korasin. Je'tun pe pore kynai-tan o'wa, Betsaida. Moro Tyruspo, moro Sidon po enapa morokonotaine onepo'san Tamusi pori'torykonwo'kapy'sanymboto, penaro terapanatu'matoryine. Penato'san wo'mynanoke terapanewo'myndotoryine. Weru'no'poke terapa natakoroirotoryine. 14 Moroa'wembono auranano yry jako, moro Tyrusko'po 'ne ka'tu rapa, moro Sidon ko'poenapa mata'karykata'ton. 15 Amoro rapaKafaraum, ajawongary man mekano'sankapu taka? Iromby'san waitopo taka temony'totake.

16 Mo'ko o'waine epanamatoto, y'wakynepanamanon. Mo'ko o'se'nony'se'pa man. Mo'ko y'sepyn mo'koyjemo'nenymbo 'se'pa man.”

Mo'karon Jesus nemeparykon weramaryrapa

17 Mo'karon oruwa-kari'na itu'ponakaainapatoro itu'ponaka oko Jesus

9:57 Mateus 8:19-22 9:61 1 Koningen 19:20 * 10:1 Amykonmoro ‘itu'ponaka oko’ animero'pa tywaijemandon.10:2 Mateus 9:37-38 10:3 Mateus 10:16 10:4 Mateus 10:7-14, Markus 6:8-11, Lukas 9:3-5 10:7 1 Korinte

9:14, 1 Timoteus 5:18 10:10 Apojoma'san 13:51 10:12 Genesis 19:24-28, Mateus 11:24, Mateus 10:15 10:13Mateus 11:20-24 10:13 Jesaja 23:1-18, Ezechiël 26:1–28:26, Joel 3:4-8, Amos 1:9-10, Zacharia 9:2-4 10:15 Jesaja14:13-15 10:16 Mateus 10:40, Markus 9:37, Lukas 9:48, Johanes 13:20

Lukas 10:18 101 Lukas 10:38nemoky'san werama'san rapa tawa'poreimero. Ika'san: “Jopoto, mo'karonakywano ro rypo na'na 'wa kynepanam-aton ajety ejatory mero na'na 'wa.”18 Irombo Jesus wyka'po i'waine: “Mo'koSatan womary janon senejakon kapuwyino kapekape wara. 19 Kypori'tomatonokoju, sipiriri uta'mito'me o'waine,pa'poro mo'ko tyjenonoken pori'toryko'po pana'pe awaito'ko'me enapa. Amypairo yja'wan oty ajepory'paine kynaitan.20 O'waine te mo'karon akywano wepana-mary poko tawa'pore kytaiton. Kaputa ajetykon mero'san poko te tawa'poreaitoko.”

21 Moro jako 'ne Jesus ewa'poro'poimero mo'ko Tamusi a'kary 'wa. Ika'po:“Papa, kapu, nono Jopotory, poto meajety sawongaje morokon ynekarity'sanotykon unemy'san poko o'wamo'karon otyuku'namon omepa'san wyino, uku'po'sanpoko te o'wa mo'karon oty anukuty'non'wa. A'a, papa, moro wara iru'pa otytopoje o'waman. 22Pa'poro oty yryi yjumyyjainaka. Amy pairo kari'na noky memo'ko ymunano wairy anukuty'pa man.Mo'ko jumynano roten kynuku'san. Amypairo enapa noky me mo'ko jumynanowairy anukuty'pa man. Mo'ko ymunanoroten kynuku'san. Mo'ko i'wa mo'koymunano tyjumy enepory 'se tywaije maninoro enapa kynuku'san.”

23 Irombo iwotu'ma'po mo'karon tyne-meparykon 'wa. I'waine roten ika'po:“Sara'me 'ne janon morokon anen-erykon enenamon onunano kynaita'ton.24 Wykaje o'waine: Pyime Tamusi auranuku'ponamonymbo, potonon jopotokonenapa morokon anenerykon otykon enery'se rypo tywaije mandon. Anene'pa tetywaije mandon. Morokon anetarykonetary 'se enapa rypo tywaije mandon.Aneta'pa te tywaije mandon.”

Noky wairy a'sakanano me25 Irombo te amy Tamusi karetary

uku'nen we'i'po u'kuru 'se. Ika'po:“Amepanen, o'to ko ywairy nan moroi'matypyn roten amano epoto'me y'wa?”

26 Jesus wyka'po i'wa: “Oty ko tymero

nan moro omenano karetary ta? One warako moro merupanon?” 27 Irombo Jesusejuku'po i'wa: “Mo'ko Atamusiry Jopotoipynako pa'poro aturu'po maro, pa'poroaja'kary maro, pa'poro apori'tory maro,pa'poro awonumengary maro enapa.Aja'sakary ipynako, aseke awaipynarywara enapa.” 28 Irombo Jesus wyka'poi'wa: “Iporo ro mykaje. Moro wararo aiko. Irombo moro i'matypyn rotenamano mepotake.” 29 Mo'ko te Jesus'wa ty'mondory 'se'pa kynakon. Iro kero iwoturupo'po i'wa: “Noky ko iro keyja'sakary me nan?” 30 Moro poko Jesuswyka'po: “Amy wokyry Jerusalem wyinokyno'pemanon Jeriko 'wa. Irombo amykontymonakamon oma ta itorymbo apyijaton.Kyniwo'mynga'maton. Mene imero kyni-wojaton. Eke'manga'pomero, tyno i'waineman. 31 Ijako 'ne terapa moro oma ta amyTamusi pokono kyno'pemanon. Mo'kokari'na ene'po mero ty'wa, kynuremejan.32 Iwara enapa amy Tamusi pokonokonpyitory tywaije man. Ene'po mero ty'wa,tureme enapa i'wa man. 33 Amy morooma ta ytototo Samaria pono enapa ipatokyny'san. Ene'po mero ty'wa, ikotanoryenejan. 34Kyny'san i'wa. Morokon iwo'sanepino'san oleif katy ke, winu ke enapa.Irombo kynipererekanon. Typaritorytu'ponaka yry'po mero, amy ytopo'tononwo'ny'topo auto 'wa kynarojan. Moro poro iru'pa kynenejan. 35 Irombo koro'pooko amu'nymbo pyrata pinanon morotypyratary je'ny wyino. Mo'ko autoaporemy 'wa kynyjan. Kynganon: ‘Iru'paeneko. Ero ko'po pyrata papy'poto o'wa,awu kapematake, yweramary mero.’

36 “One wara ko monumenganon? Oneko mo'ko tymonakamon neke'manga'sana'sakary me tywaije nan mo'karonoruwanokon ra'na?” 37 Irombo mo'koTamusi karetary uku'nen 'wa ejuku'po:“Mo'ko ikotanory enenenymbo.” IromboJesus wyka'po i'wa: “I'tango. Amoro enapamoro wara aiko.”

Oty wairy poto me 'ne Jesus enuru ta38 Irombo Jerusalem 'wa tytorykon jako

noro, Jesus wo'my'po amy aitopo taka.10:19 Ware 91:13 10:21 Mateus 11:25-27, 13:16-17 10:22 Johanes 3:35, Johanes 10:15 10:25 Mateus 22:35-40,

Markus 12:28-34 10:27 Deuteronomium 6:5, Levitikus 19:18 10:28 Levitikus 18:5 10:33 2 Kronieken 28:1510:38 Johanes 11:1

Lukas 10:39 102 Lukas 11:20Irombo amy Marta tatynen woryi 'waapo'i'po tauty ta. 39 Mo'ko ro typitynekynakon. Mo'ko ipity ety me Maria ky-nakon. Inoro wotandy'mo'po ro Jesuspo'ponaka, o'to ikary 'wa tywepanam-ato'me. 40 Marta te mo'karon opy'san up-ary poko roten kyno'mikakon. Irombo Je-sus 'wa ito'po. Ika'po i'wa: “Jopoto, iru'pamepojan ypity 'wa o'win upu'po yno'poajupanamon me? Kaiko i'wa yjepatomaiwo'to'me!” 41 Irombo mo'ko Jopoto 'waejuku'po: “Marta 'ko! Mesykaje 'ne,mo'mikaje 'ne pyime oty poko. 42 O'winroten oty poko awairy man. Maria irombomoro iru'pynymbo oty apo'i. Moro roipina'pa kynaitan iwyino.”

11One wara Tamusi 'wa kari'na auranary

man1 O'wino me amy oje Tamusi 'wa Je-

sus aurana'po. Aurana'ma'po mero, o'winamy inemepary wyka'po I'wa: “Jopoto,na'na emepako Tamusi 'wa na'na auranarypoko, mo'ko Johanes 'wa tynemeparykonemepa'san wara enapa.” 2 Irombo ika'poi'waine: “Tamusi 'wa ajauranarykon jako,ero wara kaitoko:“Papa, oro ajety tykuranondo nainen.

Oro moro anundymary no'nen.3Moro eromeno na'na erepary ykona'na 'wa. 4 Moro yja'wan mena'na we'i'po ikako. Na'na enapairombo pa'poro yja'wan me typokota'sakary we'i'po kanon. Na'nakysu'kupoi mo'ko yja'wan 'wa.”

5 Irombo ika'po i'waine: “Amyara'nanokon pai takonone man. Irawone'ne pai kyny'tan takono 'wa tykato'me:‘Yjakono, oruwa perere amy ene'ko y'wa.Si'petakamatake rapa. 6 Amy terapayjakono te kore ytopo'sembo nopyi y'wa,ran. Upatopo waty te man yjekosa.’7Mo'ko ajakono 'kare tauty wyino nykatano'wa: ‘Kaki'maje! Ypenary sira'kere'toiterapa. Watungai terapa y'makon maro.Yjawomyry noro supija moro oty yto'meo'wa.’ 8 Wykaje te o'waine: Moro perereyje ro rypo tawomyry 'se'pa ta'ta takono

me iwairy ke, kynawondan toty any'marypona. Pa'poro inisanory ytan i'wa.

9 “Iro ke ro wykaje o'waine: Otykonpoko aturupotoko. Irombo otykonmapyita'ton. Otykon upitoko. Irombootykon mepota'ton. Pena imorykatoko.Irombo moro pena kynotapurumakatano'waine. 10Mo'kootykonpoko aturupototootykon apyitan. Mo'ko otykon upinenotykon epotan. Mo'ko pena morykanen'wa moro pena kynotapurumakatan.

11 “Amy ara'nanokon jumynano 'kareokoju ytan tymuru 'wa, woto poko iwotu-rupo'poto. 12 Sipiriri ytan 'kare i'wa,amy korotoko y'mo poko iwoturupo'poto.13Yja'wanme awairykon se'me iro ke amy-jaron kurangon otykon myjaton o'makon'wa. Ako'poine 'ne ka'tu rapa mo'ko kaputano jumynano ta'kary ytan mo'karon atu-rupotonon 'wa.”

One wara Jesus 'wa akywano momary14 Irombo Jesus 'wa amyerupopynwyino

akyrymbo moma'po. Mo'ko takyrymbowomima'po mero, mo'ko erupopynymboaurana'po rapa. Mo'karon kari'na apy-imykon enuta'san imero. 15 Amykonymbowyka'san te: “Mo'ko Be'elsebul pori'toryta, mo'ko ewa'rumy tamuru pori'toryta mo'karon ewa'rumy momanon.”16Amykonymbo woturupo'san te Jesus 'waamy kapu wyinono oty enepoto'me i'wa.Iwara u'kuru 'se kynatokon. 17 Jesus 'wate iwonumengarykon ukuty'po. Iromboikapo i'waine: “O'win e'i'pa amy nonoundymanamon a'ta, moro nono undymarykynotany'matan. Autokon asetu'ponakakyno'tororokata'ton. 18 O'win e'i'pamo'karon Satan nundymary tanokona'ta, one wara noro ko nundymata'ton?Be'elsebul pori'tory ta irombo ewa'rumymomary mekari'saton y'wa. 19 Y'wate mo'karon ewa'rumy momary jakoBe'elsebul pori'tory ta, noky pori'toryta ko mo'karon apyitorykon nimoma-ton? Iro ke ro mo'karon apyitorykona'wembono auranano yta'ton apokoine.20 Tamusi ainary siky'iry pori'tory tamo'karon ewa'rumy moma'sando y'wa,moro Tamusi nundymary tywo'se terapa

11:1 Mateus 6:9-13, 7:7-11 11:14 Mateus 12:22-30, Markus 3:20-27 11:15 Mateus 9:34, 10:25 11:16 Mateus12:38, 16:1, Markus 8:11

Lukas 11:21 103 Lukas 11:41man o'waine. 21 Amy pana'pyn tyrapanenwokyry 'wa typyrorory erandory jako,morokon otyry o'to e'i'pa kynaitan. 22Amyiko'pono pana'pyn wopy'poto te iweto,kyni'mondotan. Pa'poro moro inamyikaryiwo'wo'matopombo pinatan. Irombopa'poro tynipina'san otyrymbo aripa'tan.23 Mo'ko ymaro e'i'pa aitoto yjenono'nenme man. Mo'ko ymaro a'nano'to'pa aitotoaripa'to man.”

Tywaitopombo 'wa akywano weramary24 “Amy yja'wan akywano wyto'poto

mo'ko tynaki'marymbo wyino, ty-wotare'matopo upi kyny'san aruta'sanaito'kon taka. Amy anepory'pa tywe'i'potote kynganon: ‘Weramatake rapa moroynino'po yjauty 'wa’. 25 Irombo tytunda'pomero, moro tywaitopombo epojan terapata'me, sara'me. 26 Irombo kyny'san rapaoko-to'ima noro amykon tyko'ponokonyja'wangon akywano aije. Irombokyno'myjaton moro po tywaito'ko'me.Iwara mo'ko wokyry yja'wan me 'ne ka'turapa kynaijan moro koromo tywe'i'poko'po.”

Moro sara'me 'ne aino27 Irombo morokon otykon ekarityry

jako ro I'wa, mo'karon kari'na apy-imy wyino amy woryi wyka'po mo'jaI'wa: “Sara'me 'ne janon kynaitan moroajaropo'nenymbo uwembonano, moroajupanenymbo manaty.” 28 Jesus wyka'pote: “Moro ko'po 'ne ka'tu rapa janonsara'me kynaita'ton mo'karon Tamusi au-ran etanamon, mo'karon ikura'manamonenapa.”

Mo'karon eromenokon kari'na yja'wany29 Aseme noro moky kari'na kynetu-

rurukatokon Jesus 'wa. Irombo ika'po:“Mo'karon eromenokon kari'na yja'wanmemandon. Amy kapu wyinono oty enery'se mandon. Amy anene'pa te kynaita'ton.Jona po roten te no'po'sen. 30 Mo'karonNinive ponokon 'wa amy kapu neneporyoty me mo'ko Jona wairy wara enapamo'ko kari'na ymuru kynaitan mo'karoneromenokon kari'na 'wa.

31 “Moro a'wembono auranano yry jako,mo'ko ijary pono woryi jopoto kynawon-dan mo'karon eromenokon kari'na maro.Mo'ko woryi ro kynemendota'ton imero.Mo'ko woryi waty tywo'se nan ero nonoy'maty'powyino, Salomowonumengaporyeta. Ero po te kore Salomo ko'po 'ne ka'turapa oty na.

32 Moro a'wembono auranano yry jako,mo'karon Ninive ponokon enapa kyna-wonda'ton mo'karon eromenokon kari'namaro. Mo'karon Ninive ponokon ro kyne-mendota'ton imero. Mo'karon Niniveponokon waty Tamusi 'wa tywotu'ma ty-waije nandon moro Jona auran poko. Eropo te kore Jona ko'po 'ne ka'tu rapa oty na.”

Ja'munano aweiry33 “Amy pairo kari'na amy tykororetary

po'ma'po wyino anunemy'pa man amyoty unendopo taka, tosipi upi'nonaka pai.Amy apo'ny tu'po te kynyjan, mo'karono'mytonon 'wa eneto'me. 34Moro aja'munaweiry me moro ajenuru man. Iru'pamoro ajenuru a'ta, moro aja'mun ro rypopa'poro taweije man. Yja'wan me a'tate, moro aja'mun ro rypo tawa'rumeman. 35 Tuwaro iro ke aiko, moro otanoajaweiry ewa'rumamyry pona. 36 Taweije,ewa'rumy'ma pairo pa'poro moro aja'muna'ta, moro ajemamyry pa'poro taweije ky-naitan, moro aweinano 'wa ajaweiparywara imero.”

Jesus 'wa mo'karon Farise e'mapotyry37 Aurana'ma'po mero, amy Farise 'wa

Jesus ejuku'po endame iwo'to'me ty'wa.Irombo ito'po imaro auty 'wa. Iwotunga'pomoro arepa apo'ny po.

38 Tywendamery uwaporo asainaty'paJesus wairy ene'po mero, mo'ko Fariseenuta'po imero. 39 Jesus wyka'po tei'wa: “Amyjaron Farise me moro as-aperarykon, awendameto'kon ikoroka-tokon kurando wyino. Aseke otainete moro akumingon tam'po'kory, morooja'wanykon tam'po'kory enapa man.40 Oty anukuty'non! Mo'ko kurandonoka'nenymbo moro itano anikapy'pa enapanan? 41 Moro asaperarykon tano te ytoko

11:23 Markus 9:40 11:24 Mateus 12:43-45 11:29 Mateus 12:38-42 11:29 Mateus 16:4, Markus 8:12 11:30Jona 3:4 11:31 1 Koningen 10:1-10, 2 Kronieken 9:1-12 11:32 Jona 3:5 11:33 Mateus 5:15, 6:22-23 11:33Mateus 5:15, Markus 4:21, Lukas 8:16 11:37 Mateus 23:1-36, Markus 12:38-40

Lukas 11:42 104 Lukas 12:6

mo'karon oty'non 'wa. Iwara ro pa'porooty i'ko'ma kynaitan o'waine.

42 “Je'tun pe pore te kynaitan o'waine,Farise. Morokon tuma poporoto'kon itupujainapatoronorymbo amy pairo, pa'porotanapymy sa'rombo jainapatoronorymboamy enapa myjaton Tamusi 'wa. Morotamambore aino poko te, moro Tamusipynary poko enapa atuwarenge'saton.Irokon poko tuwaro awairykon manomboman, morokon koromonokon pokoatuwarengepyrykon pyndo.

43 “Je'tun pe pore te kynaitano'waine, Farise. Ajapokupeine manmoro uwapo awotandy'morykon mo-rokon awota'nano'to'kon auto ta, moroajewa'marykon enapa morokon otykonekaramato'kon po. 44 Je'tun pe pore tekynaitan o'waine. Morokon atukuty'nontu'munano wara mandon. Otypan otytu'po tytorykon anukuty'pa mandonmo'karon itu'po ytotonon.”

45 Irombo o'win amy Tamusi karetaryuku'nen 'wa ejuku'po: “Amepanen, morowara awykary ke na'na ety enapa terapamemapoja.” 46 Jesus wyka'po te i'wa:“Je'tun pe pore te kynaitan o'waine enapa,Tamusi karetary uku'namon. Awosinpangon otykon morokon arory tupi meman irokon maropojoton aja'sakarykon'wa. Aseke te o'win amy ajainary siky'iryke pairo morokon otykon y'tu'kary 'se'pamandon.

47 “Je'tun pe pore te kynaitano'waine. Mo'karon Tamusi au-ran uku'ponamonymbo tu'mungonmika'saton. Atangon 'wa te tywo man-don. 48 Moro wara ro menepojatoniru'pa morokon o'to atangon we'i'sanepory o'waine. O'win mandon imaroine.I'waine ro waty mo'karon Tamusi au-ran uku'ponamonymbo tywo nandon.Amyjaron te ko'wu morokon itu'mungonmika'pojaton iru'pyn me.

49 “Iro ke te mo'ko oty uku'nenTamusi tyka man: Yjauran uku'ponamon,yjapojongon enapa semo'ta'ton i'waine.Amykonymbo wota'ton. Amykonymbokota'mata'ton. 50 Iwara ro pa'poro moroero nono wo'kapy'po poro e'kamy'po

Tamusi auran uku'ponamonymbo mynu-rumbo epemapotan Tamusi mo'karoneromenokon kari'na 'wa. 51 Mo'ko Abelwyinombo ro mynu epemary arota'tonmo'ko Sakarias 'wa ro. Mo'ko Sakariasmo'ko Tamusi auty po mo'ko Tamusi 'watymy apo'ny pato tywo man inoro, wykajeirombo. A'a, mo'karon eromenokonkari'na 'wa kynepemapotan Tamusi.

52 “Je'tun pe pore te kynaitan o'waine,Tamusi karetary uku'namon. Moro tuku-tymy 'wa ytototo oma mapu'toton. Asekero rypo ito'pa maiton ita. Mo'karon itatytory 'sangon pairo ta'koto o'waine man-don.”

53 Moro wyino Jesus wyto'po mero,mo'karon Tamusi karetary uku'namon 'wamo'karon Farise maro ijenonopy'po 'neka'tu rapa. Tameronokon otykon pokoauranano'pory a'mo'po i'waine. 54 Iwaraapyiry 'se kynatokon auran poko.

12Jesus auranary tynemeparykon 'wa

1 Moro jako ro moky imero kari'nawota'nanopy'san. Asetu'po imeroiwe'i'san. Irombo Jesus 'wa tauranarya'mo'po mo'karon tynemeparykon 'wanome, mo'karon kari'na wepanamato'mero rypo: “Tuwaro koro aitoko mo'karonFarise 'waperere uwapurotopopona. Morotonapire aino pona, wykaje irombo.

2 “Pa'poro onepyn oty kynonepotan.Unemy'po oty kynotuku'tan. 3 Pa'poroo'to ewa'rumy ta awykato'kon kynotatanaweiry ta. Moro ajautykon apu'to'po taaja'sakarykon panary taka anekarity'sankynokarotan autokon re'ta.

4 “O'waine te wykaje, yja'sakarykon,tanarike kytaiton mo'karon aja'mungonwonamon poko. Awo'san mero, o'to noroajyrykon upijaton. 5 Sekari'sa o'waine,nokypan 'nero poko tanarike awairykonman. Tanarike aitoko mo'ko awo'san meromoro e'wutypyn wa'to taka ajemarykonainaman inoro poko. Wykaje kore o'waine,mo'ko poko tanarike aitoko.

6 “Ainatone wansiri epety me oko kusiripana'po anyry'pa nandon? O'win amymo'kopan wansiri poko pairo te Tamusi

11:42 Levitikus 27:30 11:51 Genesis 4:8, 2 Kronieken 24:20-21 12:1 Mateus 10:26-27 12:1 Mateus 16:6,Markus 8:15 12:2 Markus 4:22, Lukas 8:17 12:4 Mateus 10:28-31

Lukas 12:7 105 Lukas 12:32ituwarengepy'pa man. 7 Amyjaron te,ajunsetykon pairo pa'poro tu'ku man.Tanarike kytaiton. Pyimano wansiri ko'potapene mandon amyjaron.

8 “Wykaje o'waine: pa'poro mo'karonkari'na embata ywyinonokon meokari'tonon wyino enapa kynokari'tanmo'ko kari'na ymuru mo'karon Tamusiapojongon embata. 9 Mo'ko kari'naembata yjukuty'pa tywairy ekari'nente anukuty'pa mo'ko kari'na ymurukynokari'tan mo'karon Tamusi apojongonembata.

10 “Pa'poro mo'ko kari'na ymuru ejunenyja'wanymbo tywo'kary taro man. Mo'koTamusi a'kary ejunen yja'wanymbo teo'ka'pa kynaitan.

11 “Morokon Simosu wota'nano'to'konauto taka mo'karon jopotokon po'ponakaajarorykon jako i'waine ajemen-doto'ko'me, kytesykaton o'to awykarykonman poko awosaijomato'ko'me. 12 Mo'koTamusi a'kary irombo moro jako 'ne moroo'to awykarykon man ekari'tan o'waine.”

Typyratake aino13 Irombo o'win amy mo'karon

ata'nanopy'san ra'nano wyka'po I'wa:“Na'na emepanen, mo'ko yryi 'wa kaikomoro na'na jumy 'mi nino'po a'sakato'mei'wa ymaro.” 14 Jesus wyka'po te i'wa:“Noky ko yjyryi ajekatakaine a'wembonoauranano ynen jopoto me, se, otykona'sakanen me pai?”

15 Irombo ika'pomo'karon ata'nanopy'san'wa: “Tuwaro koro aitoko enumeneawaipotyrykon pona. Tunsi'ke ro rypoajaina oty a'ta, moro ajemamyry ajainae'i'pa man.”

16 Irombo amy onumengatopo aurananoekarity'po i'wa i'waine: “Amy typyratakenmainary tanokon wonato'kon tapekeimero tywaije man. 17 Irombo mo'ko ty-mainaken tyturu'po ta tywonumengaman:‘O'to ko waitan? Pa'poro moro wonatopoepery ytopo waty man.’ 18 Irombo tykaman: ‘Ero wara waitake. Morokon yjo-tyrykon kura'mato'kon sakatake. Potononme 'kopore samytake. Morokon ta ropa'poro wonatopo epery sikura'matake,

pa'poro amykon terapa yjotyrykon enapa.19 Irombo yturu'po ta wykatake: ‘Pyimeimero totyke mana. Siriko poko ajapyitan.Otare'mako! Endameko! Tawa'poreaiko!’ ’ 20 Tamusi te tyka man i'wa:‘Oty anukutypyn! Ero koko aromo'take.Irombo noky otyry me ko naitan moroana'nanopy'po?’ 21 Moro wara kynaitanmo'ko ty'wa roten otykon a'nano'san,Tamusi ekosa te oty'pa man inoro.”

Esykano22 Irombo ika'po mo'karon tyne-

meparykon 'wa: “Iro ke ro wykaje o'waine:kytesykaton oty enapyry man pokoajemando'ko'me, one wara aja'mungonwo'myndory man poko enapa. 23 Potome irombo moro amano man moro arepako'po. Potomemoro ja'munanomanmorowo'mynano ko'po.

24 “O'po'toko tyre mo'karon tonoro'wa. O'pomy'pa mandon. Wonatopoanipoty'pa mandon. Otykon kura'matopowaty man ekosaine. Tamusi te kynupaton.Mo'karon tonoro ko'po te tyse poto memandon amyjaron. 25Noky ko a'si 'ko pairotywesykary 'wa tamamyry mosindoporytaro nan? 26 Moropan ko'warono otykapyry upi'poto o'waine, o'tono'me komesykaton morokon amykonymbo otykonpoko? 27 Morokon itupu epyryry atytary'wa tyre o'po'toko. Emamina'pa mandon.Mauru ane'py'i'pa mandon. Wykajete o'waine: o'win amy itupu epyryrywara pairo mo'ko Salomo ewo'myndo'patywaije man iru'pyn me. 28 Tamusi 'wamoro itupu, moro erome mondo man iro,moro koro'po wa'to taka kynematon irowo'myndo'poto moro wara, iko'poine 'neka'tu rapa awo'myndota'ton, amyjaronTamusi anamyikaporo'non! 29 Amyjaronenapa kytesykaton oty enapyry man poko,oty enyry man poko o'waine. 30 Pa'poromorokon otykon upijaton mo'karon nonotu'ponokon kari'na. Mo'ko ajumykonte morokon anamonopyrykon otykonuku'san. 31 Inundymary te upitoko.Irombo morokon otykon ytan enapao'waine. 32 Kytety'katon, amyjaron pyimewaty aitonon. Otykon undymanamon me

12:8 Mateus 10:32-33, 12:32, 10:19-20 12:10 Mateus 12:32, Markus 3:29 12:11 Mateus 10:19-20, Markus 13:11,Lukas 21:14-15 12:22 Mateus 6:25-34 12:27 1 Koningen 10:4-7, 2 Kronieken 9:3-6

Lukas 12:33 106 Lukas 12:58irombo ajyrykon man tyje man mo'koajumykon 'wa.

33 “Ajotyrykonymbo ekaramatoko. Moroepetymbo ytoko mo'karon ipyrata'non'wa. Ija'puta'non pyrata je'ny ika'toko.I'maty'non otykon a'nano'toko kapu ta.Moro 'wa romanaman tytory upijan. Moropo ro pisu ija'pukary upijan. 34Ajotyrykonwaitopo po ro irombo aturu'san enapaman.”

Eporomu'ka'pa aino35 “Tywoku'my terapa awairykon man

ajopotorykon 'wanokon me. Tyka'muremorokon akororetarykon wairy man.

36 “Aimyno ewa'majembo tyjopotorykonweramary momo'namon wara aitoko.Iwopy'poto, o'win wytory moro penametapurumakata'ton i'wa, imoryka'potoi'wa. 37 Sara'me 'ne janon kynaita'tonmo'karon pyitonano, mo'karon ijopoto-rykon tywopy'poto nuro kynepota'toninaron. Ita'ro pore, kynoku'mytan, ky-nungapota'ton, irombo uparykon arotan.38 Sara'me 'ne janon kynaita'ton mo'karonmoro wara inepory'san, irawone 'nepairo tywopy'poto, koromo korotokoko'tary jako pai. 39 Ero te uku'toko:mo'ko tautynen 'wa one wara a'ta mo'komanaman wopyry ukuty'pomboto, tautytaka ana'mykapo'pa nairy imonatato'me.40 Amyjaron enapa taike'se terapaawaimomokyrykon man. Mo'ko kari'naymuru irombo typo roten kyno'tan.”

41 Irombo Petrus wyka'po: “Jopoto,na'na 'wa roten moro onumengatopo au-ranano mekari'san? Pa'poro amykonymbo'wa enapa te ka'tu mekari'san?” 42 Irombomo'ko Jopoto wyka'po: “Nokypan otyenenen ko iro ke tupu'pone, tamyika-pore enapa nan, mo'ko ijopotory 'wayto'me mo'karon a'sakarykon epo, up-ato'ko'me i'wa arepa enapyry tunda'pomero? 43 Sara'me 'ne janon kynaitanmo'ko moro wara ijopotory nepory'potywopy'poto. 44 Iporo ro wykaje o'waine:Mo'ko ijopotory pa'poro moro totyry ytanainaka. 45Mo'ko ipyitory wyka'poto te ty-turu'po ta ‘Yjopotory opy'pa na'nen man’,

irombo mo'karon tupi'nonokon wokyry-jan, woryijan ypoky'mary, tywendamery,tywetymyry a'mo'poto i'wa, 46 mo'koijopotory amy kurita typo roten kyno'tan.Mo'ko typyitory poromu'katan. Irombokynemimatan. Amyikapo'pa aitonon yrywara enapa kynytan. 47 Mo'ko tyjopotorynisanory uku'nen pyitonano, mo'koinisanory kapyry 'se'pa tywaije man inoroypoky'mata'ton mene. 48 Mo'ko inisanoryanukutypyn 'wa te epoky'mapoto'manoty kapy'poto, a'si 'ko roten epoky'manoapyitan. Pa'poro mo'ko pyime otyapyinenymbo wyino pyime oty upita'ton.Mo'ko ainaka pyime oty tyje man inorowyino poto me 'ne ka'tu rapa oty 'sekynaita'ton.”

Ata'sakano49 “Wa'to ema wopyi ero nono

tu'ponaka. Ika'mutary 'se terapa rypowe'i.50 Ywota'karykary te man. Iwo'kapyryuwaporo sara'me ywairy supija.

51 “Sara'me aino ene'se ywopy'pomekano'saton ero nono tu'ponaka? Uwa,wykaje o'waine. Ata'sakano ene'se tewopyi. 52 Erombo poro ainatone amykono'win auto tanokon kynota'sakata'ton.Oruwa oko amykon jenono'ta'ton. Okooruwa amykon jenono'ta'ton. 53 Jumynanotymuru jenono'tan. Sanonano tamyiryjenono'tan. Amyinano tysano jenono'tan.Y'menotynano typarysano jenono'tan.Iparysano ty'menoty jenono'tan.”

54Mo'karon kari'na apyimykon 'wa Jesuswyka'po: “Amy kapurutu wopyry eneryjako o'waine aretyry wyino, o'win wytorymykaton ‘konopo kyno'san’. Irombokyno'san ro. 55 Ijary wyino pepeitowoturory apory jako o'waine, mykaton‘asin pe kynaitan’. Asin pe ro kynaijan.56 Tonapiramon 'ne roten! Nono, kapuembatary emery muku'saton. One wara koiro ke moro aireno aino emery anukuty'pamandon?

57 “O'tono'me ko aseke one wara morotamambore aino wairy anyry'pa mandon?58Mo'ko ajemendonen maro awytory jakomo'ko jopoto po'ponaka, o'mikako omata noro awonumengarykon epopory poko

12:33 Mateus 6:19-21 12:35 Mateus 25:1-13 12:36 Markus 13:34-36 12:39 Mateus 24:43-44 12:41Mateus 24:45-51 12:49 Mateus 10:34-36 12:50 Markus 10:38 12:53 Micha 7:6 12:54 Mateus 16:2-312:57 Mateus 5:25-26

Lukas 12:59 107 Lukas 13:21

rapa. Ijako irombo mo'ko a'wembonoauranano ynen jopoto po'ponaka ajarotan.Mo'ko ro mo'ko yja'wangon kari'naaru'katopo jopotory ainaka ajytan. Mo'koro ajaru'katan moro yja'wangon kari'naaru'katopo taka. 59 Wykaje o'wa, o'ka'pamaitake moro wyino, moro irombo rokusiri pana'po epemary uwaporo o'wa.”

13Otypan oty 'wa mo'ko tamamyry

anu'mapyn epory1 Moro jako 'ne amykon kari'na amy

oka ekarityry a'mojatokon Jesus 'wa. Pila-tus 'wa amykon Galilea ponokon wopo'sanekarity'po i'waine moro Tamusi 'wano metywomy yry jako i'waine. Moro imynu-rukon we'kaima'po ekarity'po i'waine mo-rokon inyrykon maro.

2 Irombo Jesus 'wa ejuku'san: “Mo'karonGalilea ponokon mekano'saton tyja'wangepa'poro mo'karon amykonymbo Galileaponokon ko'po, moro wara i'maty'san ke?3 Uwa, wykaje o'waine. Ajemamyrykonanu'ma'pa aja'taine, iwaraine enapapa'poro o'ma'ta'ton. 4 Mo'karon Siloampo moro kawono auto womary niwo'sanainapatoro itu'ponaka oruwa-to'imanokonkari'na rapa mekano'saton tyja'wangepa'poro mo'karon Jerusalem ponokonko'po? 5 Uwa, wykaje o'waine. Aje-mamyrykon anu'ma'pa aja'taine, iwaraineenapa pa'poro o'ma'ta'ton.”

6 Irombo Jesus 'wa ero onumengatopoauranano ekarity'po: “Amy wokyry 'wamoro winu paty tymainary ta amy oroityponje tywaijeman. Irombo iwo'topombotywaije man epeta'po ene. Amy eperymboro anepory'pa te tywaije man. 7 Irombotymainary enenen 'wa tyka man: ‘Eneko.Oruwa siriko terapa epeta'po ene ywopyrypoko wa. Amy eperymbo ro anepory'pate wa. Akotoko. Typo roten nonoaky'manganon.’

8 “Mo'ko imainary enenen te tyka man:‘Jopoto, oro o'win siriko ro'kon ero ponainen. Moro ekondano nono sasa'karysu'mendake. Sundy'totake a'kapotato'me.9 Irombo mero pai kynepetatan. Epeta'pate iwe'i'poto, makotopotake.’ ”

Jesus 'wa amy woryi kura'mary10 O'wino me otare'matopo kurita amy

Simosu wota'nano'to'kon auto ta Jesusta'sakarykon emepakon. 11Moro po ro amyainapatoro itu'ponaka oruwa-to'ima sirikoterapa ewa'rumy nirupomangary woryikynakon. Nonsume kyny'sakon. Sapatorotywairy upijakon. 12 Ene'po mero ty'wa,Jesus 'wa iko'ma'po. Ika'po i'wa: “O'pi,arupomanganenymbo nyton.” 13 Tainaryyry'po i'wa itu'ponaka. O'win wytory sap-atoro rapa iwe'i'po. Irombo Tamusi etyawonga'po i'wa.

14 Mo'ko iwota'nano'to'kon auto jopo-tory wore'ko'po te, moro otare'matopo ku-rita amy kura'ma'po ke Jesus 'wa. Ika'pomo'karon kari'na apyimy 'wa: “O'win-to'ima kurita amaminatopo man. Ijako roekura'mapotoko, se. Moro otare'matopokurita kapyn te.”

15 Jesus 'wa te ejuku'po: “Tonapiramon'ne roten! Moro otare'matopo kurita 'kareajeky paka, parito pai animboka'pa man-don moro erepary je'ny wyino, tuna enyjearoto'me. 16 Mo'se ainapatoro itu'ponakaoruwa-to'ima siriko Satan nimy'po Abra-ham parymbo ymbokary kapyn te tywaijenan moro imytopo wyino otare'matopokurita?”

17 Moro wara ikary 'wa pa'poromo'karon ore'kotononymbo py'i'topo'san.Pa'poro mo'karon kari'na apyimyewa'pota'po te morokon inikapyrypotonon otykon poko.

Moro Tamusi nundymary wepuiry18 Irombo Jesus wyka'po: “Otypan oty

wara ko moro Tamusi nundymary nan?Oty wara ko sytan? 19 Amy wonatopoepy'po'membo 'ko wara man. Amy kari'na'wa maina ta typomy'poto, kynatytanon.Wewe me kynaijan. Mo'karon tonorotapo'nykon ka'saton morokon iporirykonpoko.”

20 Ika'po enapa: “Otypan oty wara komoro Tamusi nundymary sytan? 21 Perereuwapurotopo wara man. Amy woryi'wa oruwa parapi tano man poromy takatyry'poto, pa'poromoro poromy uwapuro-jan.”

Moro sirapi pena13:14 Exodus 20:9-10, Deuteronomium 5:13-14 13:18 Mateus 13:31-33, Markus 4:30-32

Lukas 13:22 108 Lukas 14:922 Moro Jerusalem 'wa tytory jako ro

potonon aito'kon pato, siky'inon aito'konpato enapa ito'po. Tytotopo wara romo'karon tywaitoponamon emepakon.

23 Irombo amy woturupo'po I'wa:“Jopoto, iporo ro nan pyime watymo'karon uta'no wyino Tamusi nune-myrykon wairy?” Irombo ika'poi'waine: 24 “O'mikatoko moro sirapipena ta awo'myto'ko'me. Pyime irombo,wykaje o'waine, tywo'myrykon pokokyne'kuta'ton. Tywo'myrykon upita'tonte.

25 “Mo'ko auto aporemy 'wa moropena etapuru'poto, awo'myrykon noromupita'ton. Moro pena ro rypo mi-morykata'ton. Mykata'ton: ‘Jopoto,etapurumakako na'na 'wa!’ Ajeju'ta'tonte: ‘Ajukuty'paine wa.’ 26 Morombomero mykata'ton: ‘Amaro kore na'nakynendamen, ran. Na'na emandopopo kore oma ta kari'na memepan,ran.’ 27 Irombo kyngatan o'waine:‘Ajukuty'paine wa. Omimatoko ywyi-nombo pa'poro, yja'wangonymbo 'neroten.’ 28 Irombo matamota'ton, mai-jekyta'ton, mo'ko Abraham, mo'ko Isak,mo'ko Jakob, pa'poro mo'karon Tamusiauran uku'ponamonymbo enery jakoo'waine moro Tamusi nundymary ta,ato'ka'marykon jako te Tamusi 'wa.29 Irombo undy wyino, aretyry wyino,parana wyino, ijary wyino enapa kari'nakyno'ta'ton. Kynendameta'ton moroTamusi nundymary ta. 30 Iwara mo'karonwena'po tanokonymbo uwaponokonme kynaita'ton. Irombo mo'karonuwaponokonymbo wena'po tanokon mekynaita'ton.”

Jesus rombyry man Jerusalem po31Moro jako 'ne amykon Farisewopy'san

Jesus 'wa. Ika'san i'wa: “Omimako erowyino. Herodes awory 'seman.” 32 Iromboika'po i'waine: “Mo'ko joroko 'wa kai-tandoko: ‘Erome, koro'po enapa akywanomomary, je'tun pangon kura'mary enapasarotake. Moro ijoruwanory kurita teyjaike'take. 33 Ywytory te man erome,koro'po, mony koro'po enapa. Aipo'pa

man amy Tamusi auran uku'ponen rom-byry Jerusalem wyino kurando.’

34 “Jerusalem, Jerusalem, amoromo'karon Tamusi auran uku'ponamonwonen, topu ke mo'karon o'wa emoky'sanapojonano wonen, pyimemboto rypoo'makon a'nanopyry 'se we'i, amy ko-rotoko 'wa ty'makon a'nanopyry warataporiry upi'nonaka. I'se'pa te maiton.35 Iro ke ro moro ajautykon itary'pa ky-nainopotan. Wykaje te o'waine: Yjene'panoromaita'tonmoro erowara awykarykon'wa ro: ‘Tykuranondo man mo'ko Tamusiety ta o'toto.’ ”

14Moro otare'matopo kurita Jesus 'wa amy

kura'mary1O'winome,moro Simosuwotare'matopo

kurita, Jesus wyto'po amy Farise jopo-tory auty 'wa, endame. Tuwaroimero Jesus poko kynatokon. 2 Iromboamy a'wese'tapoty'po wokyry we'i'poipo'ponaka.

3 Irombo mo'karon omenano mero'pouku'namon 'wa, mo'karon Farise 'waenapa Jesus wyka'po: “Iru'pa nan morootare'matopo kurita amy kura'mary? Uwaka'tu?” 4 Anejuku'pa te iwe'i'san. IromboJesus 'wa mo'ko a'wese'tapoty'po apo'i'poainary poko. Ikura'ma'po i'wa. Iromboemoky'po rapa i'wa. 5 Irombo Jesuswyka'po i'waine: “Moro otare'matopokurita topona taka o'win amy ara'nanokonymuru woma'poto, eky paka woma'potopai, o'win wytory anika'pa naitan?”6Moro poko ejukuru upi'po i'waine.

Aseke ajety kysawongai7 Irombo one wara uwapo imero

mo'karon iko'ma'san wotungary ene'poJesus 'wa. Iro ke ro amy onu-mengatopo auranano ekarity'po i'wai'waine: 8 “Aimytonon ewa'matopo 'waako'ma'poto, uwapo kytotungai. Amyako'ponombo pai tyko'ma enapa man.9 Irombo pai tywopy'po mero mo'koako'manamonymbo kyngatan o'wa: ‘Mo'se'wa 'nare moro awotungatopombo yko.’

13:22 Mateus 7:13-14, 21-33 13:27 Ware 6:8 13:28 Mateus 8:11-12 13:28 Mateus 22:13, 25:30 13:30Mateus 19:30, 20:16, Markus 10:31 13:31 Mateus 23:37-39 13:35 Ware 118:26 14:5 Mateus 12:11 14:8Spreuken 25:6-7

Lukas 14:10 109 Lukas 14:31Irombo pai amoro pyiwano me wena'potaka atunga my'take.

10 “Ako'ma'poto te atungatangomoro yja'wanymbo apo'nano tu'ponaka.Irombo pai tywopy'po mero, mo'koako'manenymbo kyngatan o'wa: ‘Yjakono,uwapo 'kopore atungako, se!’ Irombopa'poro mo'karon moro po atunga'sanajety awongary eneta'ton. 11Pa'poro aseketoty awonganen ety emapota'ton. Aseke tetoty emaponen ety awongata'ton.”

Nokypangon ko'mary12 Ika'po enapa mo'ko tyko'manenymbo

'wa: “Kurita'ne'neno, koineno arepaka'pory jako o'wa pai, apawanarykon,apiryjan, ajomorykon, ajaporito aman-donon typyratakamon kysiko'maton.Mo'karon ro ako'mata'ton rapa en-dame. Iwara ro tyndameno'po'sany'petakamata'ton rapa o'wa. 13 Amypoto 'su endameno ka'pory jako te o'wa,epataimatonon, turupy me aitonon,iwajakuta'san, enu'non roten iko'mako.14 Irombo janon sara'me 'ne maitake. O'wairombo i'petakamary upijaton. I'petakante mapyitake mo'karon tamamboramonawomyry jako rapa.”

Mo'ko kyko'manamonymbo nisanory15 Moro eta'po mero ty'wa, o'win amy

endametoto wyka'po I'wa: “Sara'me 'nejanon kynaitan mo'ko Tamusi nundymaryta kynendametan inoro.”

16 Jesus wyka'po i'wa: “Amy kurita amywokyry amy poto 'su endameno ka'porypoko tywaije man. Pyime ta'sakarykontaju'se tywaije i'wamandon. 17Moro arepakapy'ma'po mero, typyitory tomo'se i'waman mo'karon tynejuku'san 'wa ekari'se:‘O'toko 'ne! Pa'poro oty naikepyi terapa!’

18 “Irombo tywe'i'san mero pa'porotywopyrykon upiry takari'po i'waineman. Mo'ko koromono tyka man i'wa:‘Ymainary man te kore amy sepekatyi.Iro ene ro ywytory man. Waturupojao'wa yja'wan me ypoko onumenga'paawaito'me.’ 19 Amy rapa tyka man: ‘Aina-patoro paka te kore amykon sepekatyi.

Inaron menga ro ywytory man. Watu-rupoja o'wa yja'wan me ypoko onu-menga'pa awaito'me.’ 20 Amy rapa tykaman: ‘Penaro waty te kore ypytai. Iro ke roywopyry supija.’

21 “Tywerama'po mero, mo'ko pyito-nano 'wa pa'poro oty takari'seman tyjopo-tory 'wa. Irombo mo'ko jopoto tywore'koman. Mo'ko typyitory 'wa tyka man: ‘Ko'iterapa morokon potonon oma taka, mo-rokon siky'inon oma taka enapa i'tango eroaitopo ta. Mo'karon epataimatonon, tu-rupy me aitonon, enu'non, iwajakuta'sanene'ko ijaro 'wa.’

22 “Taikepy'ma'po mero, mo'ko pyito-nano tyka man: ‘Jopoto, awykatopombono'kapyi terapa. Ise'me te atungatoponoro mondo man.’ 23 Irombo ijopotorytyka man mo'ko typyitory 'wa: ‘Ero aitopowyino kurandonaka i'tango morokonpotonon oma taka, morokon siky'inon omataka. Mo'karon moro ponokon iwyry'kakoiwo'to'ko'me yjauty 'wa. Yjauty a'nopyryimero man. 24Wykaje o'waine: amy pairopenaro ynejuku'po yjerepary anapo'pakynaitan.’ ”

Jesus nemepary me aino25 Pyime kari'na apyimykon Jesus

maro kyny'satokon. Irombo iwotu'ma'poi'waine. 26 Ika'po: “Tyjumy, tysano,typyty, ty'makon, typiryjan, tanaunan,aseke tamamyry anijenonopy'pa mo'koy'wa o'toto a'ta, ynemepary me tywairyupijan. 27 Mo'ko ywena'po ta tytoto'metywakapuru ananumy'pa man inoroynemepary me tywairy upijan.

28 “Mo'ko kawono auto amyry 'sanara'nanokon 'kare atandy'mo'pa na'sennaitan epety u'kuto'me, moro tamymykapy'mary man eneto'me ty'wa. 29 Moroauto apo'ny kapy'poto i'wa, iromboaike'kary upiry jako i'wa, pa'poromo'karon enenamon kynaki'mata'ton.30 Kyngata'ton: ‘Mo'ko wokyry korenata'moi amy oty amyry poko. Aike'karyupi te.’

31 “Mo'ko amy terapa jopoto maroo'wo'ma tytory 'san jopoto 'kareatandy'mo'pa na'sen nan mo'karon tu-runamon maro, tyworupato'me. Mo'ko

14:11 Mateus 23:12, Lukas 18:14 14:15 Mateus 22:1-10 14:25 Mateus 10:37-38 14:26 Mateus 10:37 14:27Mateus 10:38, 16:24, Markus 8:34, Lukas 9:23

Lukas 14:32 110 Lukas 15:20o'win-kari'na dusun warinu pokonokonmaroo'toto jopoto y'mondory taro tywairyukutyry 'se na'sen man mo'karon ainapa-toro dusun typyitorykon maro. 32 Ru'meta'ta te, amykon tauran ekari'namonemo'tan mo'ko tywo'wo'mary akono 'watyse noro a'ta, aturupo one wara ase'warapa tywairykon man poko. 33 Iwararo pa'poro oty nondary 'se'pa amyara'nanokon a'ta ynemepary me tywairyupijan.”

Wajo y'ketu'kepyry34 “Wajo, iru'pyn oty moro man. Moro

iposinymbo wyto'ma'poto te, oty kenoro ko iposinory naitan? 35 Maina taro rypo noro a'kuru mupija, wonatopoa'kaporoto'me. Mipa'sa terapa. Mo'kotypanaken nepanaman.”

15Mo'ko utapy'po kapara

1O'kapyn roten pa'poro mo'karon Romepono jopoto ekataka pyrata amo'i'namon,mo'karon tyja'wangamon kari'na enapakyno'satokon Jesus 'wa epanama.2 Mo'karon Farise eruwa'san te mo'karonTamusi karetary uku'namon maro. Ase'waika'san: “Mo'se tyja'wangamon kari'nawopyry ewa'manon. Kynendamejanpairo imaroine.” 3 Irombo Jesus 'waamy onumengatopo auranano ekarity'po:4 “Amy ara'nanokon ekosa ainatone-kari'na kapara a'ta, irombo o'win amyutapy'poto, o'to ko naitan? Mo'karonokupa'en-kari'na itu'ponaka ainapa-toro itu'ponaka okupa'en-to'ima kaparaanino'pa moro iponomyn wo'i ta naitan,mo'ko o'win utapy'po upi tytoto'me,epory 'wa ro ty'wa? 5 Irombo mo'kokapara epory'po mero ty'wa, tawa'poretymota'ponaka kynanundan. 6 Auto 'watytunda'poto, mo'karon ta'sakarykonko'matan mo'karon taporito amandononmaro. Kyngatan: ‘Tawa'pore aitokoymaro! Mo'ko utapy'po ykaparary seporyirapa.’ 7 Wykaje o'waine: moro o'win amytyja'wangen kari'na 'wa tamamyry u'marymo'karon kapu tanokon ewa'porotanamykon okupa'en-kari'na itu'ponaka aina-patoro itu'ponaka okupa'en-to'imanokon

tamamyrykon u'mary 'se'non tamambora-mon ko'po.

Moro utapy'po amu'nymbo pyrata8 “Amy woryi ekosa ainapatoro

amu'nymbo pyrata a'ta, irombo o'winamy utapy'poto, o'to ko naitan? Ko-roreta po'ma'po mero tauty ana'koka'panaitan upito'me, epory 'wa ro ty'wa?9 Epory'poto, mo'karon ta'sakarykonko'matan mo'karon taporito amandononmaro. Kyngatan: ‘Tawa'pore aitokoymaro! Moro ynuta'ka'po amu'nymbopyrata seporyi rapa.’ 10 Iwara enapamo'karon Tamusi apojongon ewa'porojanmoro o'win amy tyja'wangen kari'na 'watamamyry u'mary.”

Mo'ko utapy'po ymunano11 Irombo Jesus wyka'po: “Amy wokyry

oko tymune tywaije man. 12 Irombo mo'koimeseku'po tyka man tyjumy 'wa: ‘Papa,erome moro aromby'po mero ynapyiryman ene'ko y'wa.’ Irombo ijumy 'wamorokon totyrykon a'saka'san i'waine.13 Irombo amykon kurita pa'pome, pa'porototyrykon ekarama'san mero ty'wa, mo'koimeseku'po tyto man amy tyseno aitopo'wa. Moro po ro typyratary takama roteni'wa man, to'merepyry maro.

14 “Irombo pa'poro typyrataryakama'ma'po mero, amy poto 'su kumynotywo'se man moro aitopo taka. Morombowyino ro omi taka tywoma man. 15 Irombotyto man o'win amy moro pono 'wa,e'pima. Mo'ko 'wa ro tomo'se man wo'itaka tokykon pyiruku ene. 16 Moro po romo'karon tynenerykon pyiruku ereparyenapyry 'se terapa tywaije man. Amykari'na pairo te anupa'pa ike tywaije man.

17 “Irombo tupu'po rapa tapyije i'waman. Tyka man: ‘O'toro 'ko waty yjumypyitorykon ekosa arepa kynotakamanon.Awu te ykumyry 'wa ero po wo'wopoja.18Yjumy 'wa rapa wy'take. Wykatake i'wa:‘Papa, yja'wan me we'i Tamusi embata,ajembata enapa. 19 Omuru me noro yjeja-tory 'se'pa rypo wa. O'win amy apyitoryme kyko.’ ’

20 “Irombo tyjumy 'wa tyto man.Irombo tyse noro oma ta iwopyry jako,ijumy 'wa tone terapa man. Irombo

14:34 Mateus 5:13, Markus 9:50 15:1 Mateus 18:12-14 15:1 Lukas 5:29-30

Lukas 15:21 111 Lukas 16:12ikotanory imero tone i'wa man. Epojetaka'nunje man. Irombo taky'ka i'waman typona. Typosimapo'se i'wa man.21 Irombo mo'ko imuru tyka man i'wa:‘Papa, yja'wan me we'i Tamusi embata,ajembata enapa. Omuru me noro yjejatory'se'pa rypo wa.’ 22 Mo'ko ijumy te tykaman mo'karon typyitorykon 'wa: ‘Ko'i!Moro iru'pynymbo wo'mynano ene'toko.Iwo'myndotoko ike. Ainatanondotoko.Isapato'totoko. 23 Mo'ko tykakenymbopaka'membo ene'toko. Iwotoko. Kyten-damesen tawa'pore imero. 24Mo'se ymurutyromo'se rypo kynakon. Nerenai rapate. Tuta'se rypo kynakon. Noporyi rapate.’ Irombo tawa'pore imero tywendamemandon.

25 “Mo'ko uwapotory imuru te maina tatywaije man. Irombo tytundary mero auto'wa, moro sina ety maro uwarykon totai'wa man. 26 Irombo o'win amy pyitonanotyko'ma i'wa man. Tywoturupo man i'waoty me moro oty wairy poko. 27 Mo'koro tyka man i'wa: ‘Apiry te nopyi rapa.Ajumy mo'ko tykakenymbo paka'membowopoi, iru'pa rapa epory'po ke ty'wa.’28Mo'ko iryi te tywore'koman. Tywo'myry'se'pa tywaije man auto taka. Mo'ko ijumytywo'se man kurandonaka, a'mykary u'ku.

29“Mo'ko imuru te tykaman tyjumy 'wa:‘Eneko. O'toro 'ko siriko waty yjemaminajeo'wa. Ywe'i'po poro typanaja'nare e'i'pawe'i. Ise'me te amy pairo kapirita'memboro anyry'pa me'i y'wa, tawa'pore wen-dame'se me yja'sakarykon maro. 30Mo'koomuru, mo'ko to'mere'samon woryijanmaro ajotyrykonymbo akamanenymbowopy'po mero te ko'wu, mo'ko tykak-enymbo paka'membo tywopo o'wa man.’

31 “Mo'ko ijumy te tyka man: ‘Koki,amoro kore awe'i'po poro yjekosa mana,ran! Pa'poro yjotyry kore ajotyry me na,ran! 32 Tawa'pore awendamery manomboman. Mo'ko apiry tyromo'se rypo ky-nakon. Nerenai rapa te. Tuta'se rypokynakon. Noporyi rapa te.’ ”

16Mo'ko tywonumengaporen pyitonano

1 Tynemeparykon 'wa enapa ika'po:“Amy typyrataken wokyry upi'no amyotyry enenen tywaije man. Irombo otyry

akamanen me takarama amy 'wa manijopotory 'wa. 2 Irombo mo'ko ijopotorykyniko'mapojan. Kynganon i'wa: ‘Otypanoty ko setanon apoko? Enepoko y'wakareta tu'po one wara moro ajainakaynyry'po ene'po o'wa. Yjotyry enenen meo'se'pa noro wa.’

3 “Irombo mo'ko tyjopotory otyry ene-nen kynganon tyturu'po ta: ‘O'to ko wai-tan? Yjopotory waty totyry enenen menoro y'se'pa nan. Samba a'kuru supija.Ywepataimary poko typyike wa. 4 O'toywairy man te suku'sa terapa, mo'karonkari'na 'wa yjapyito'me tautykon ta, mo'koyjopotory otyry enenen me noro e'i'payja'ta.’

5 “Irombo iwe'i'san mero mo'karontyjopotory ependomanamon ko'mapojan.Irombo kynganon mo'ko koromono 'wa:‘O'toro ko yjopotory mependomanon?’6 Irombo kynganon i'wa: ‘Ainatone-kari'na samaku oleif katy.’ Irombokynganon i'wa: ‘Ero, moro o'toro o'waependomary uku'potopo kareta ero man.Atandy'moko. Ko'i oko-kari'na itu'ponakaainapatoro imeroko.’ 7 Irombo meromo'ko ijokonory 'wa kynganon: ‘O'toroko mependomanon?’ Irombo kynganon:‘Ainatone-kari'na kurukuru awasi.’ Irombomo'ko tyjopotory otyry enenen kynganoni'wa: ‘Ero, moro o'toro o'wa ependomaryuku'potopo kareta ero man. Okupa'en-kari'na imeroko.’ 8 Irombo ijopotory'wa mo'ko yja'wan totyry enenenymbotamyika man imero, tupu'pone iwe'i'poke. Mo'karon ero nono y'makon tupu'poneasepoko mandon mo'karon aweinanoy'makon ko'po.

9 “Awu te wykaje o'waine: Moro tykorenpyrata ke ata'saka'totoko, ajapyito'ko'mei'waine morokon utapy'non aito'kon taka,pyrata utapy'po mero.

10 “Amy a'si'kono oty poko tamyika-pore amy a'ta, pyimano oty poko enapatamyikapore man. Amy a'si'kono otyupu'po me emambo'pa amy a'ta, pyimanooty upu'po me enapa emambo'pa man.11 Moro tykoren pyrata poko tamyikaporee'i'pa awe'i'sando, noky ko ajamyikata'tonmoro iro 'nero poto 'su oty poko? 12Moroaja'sakary otyry poko tamyikapore e'i'pa

Lukas 16:13 112 Lukas 17:2awe'i'sando, noky komoro ajotyrykonmanytan o'waine?

13 “O'win amy pyitonano oko jopotokonpyitory me tywairy upijan. Ijako irombomo'ko o'win amy jenono'tan, mo'ko o'winamy pynatan te. Mo'ko o'win amy ekosatywairy 'se kynaitan, mo'ko o'win amy teato'ke kynaitan. Tamusi pyitorykon meawairykon mupijaton, moro pyrata pyito-rykon me aja'taine.”

14 Pa'poro te eta'san mo'karon Farise'wa. Inaron ro pyrata pynatokon imero.Jesus u'kupoty'po i'waine. 15 Irombo ika'poi'waine: “Amyjaron aja'sakarykon em-bata tamamboramon wara monepojaton.Tamusi te aturu'san uku'san. Morokonpoto me kari'na nenerykon Tamusi ato'keman.

16 “Moro omenano mero'po, mo'karonTamusi auran uku'ponamonymbo enapataurana mandon Johanes taronaka ro.Morombo wyino te moro Tamusi nundy-mary ekari'saton kari'na iru'pyn okame. Pa'poro enapa itaka tywo'myrykonpoko kyno'wo'maton. 17 Moro kapu eronono maro tutapyry taro man o'win amyitinga'po utapyry ko'po moro omenanomero'po wyino.

18 “Amy typyty nondanenymbo 'wa amyterapa woryi apyiry jako typyty me, morotypyke tywairymbo any'manon. Amywokyry 'wa amy inonda'po woryi apyiryjako typyty me, tyinone mo'ko woryiwairymbo any'manon.”

Mo'ko totyken mo'ko Lasarus maro19 “Amy typyrataken wokyry tywaije

man. Ty'meijen tykujuren mauru kapy'powo'mynano ta iwewo'myndotopomboman. Kurita wararo poto 'su uwanoka'pojan. 20 Irombo ipenary po amyepataimatoto tapapo kyniko'mambo'san.Areky pe imero man. Lasarus ety meman. 21 Mo'ko typyrataken ereparyakosinykonymbo enapyry 'se man. Peroterapa te erekyry amejaton. 22 Amykurita mo'ko epataimatoto tyromo'seman. Irombo Tamusi apojongon 'wamo'ko Abraham enaka taro man. 23Mo'kotypyrataken tyromo'se enapa man.Irombo tunenjeman i'waine. Irombomoro

iromby'san waitopo ta tywota'karykaryjako, tyse Lasarus enejan Abraham ena.24 Irombomo'ja kynganon: ‘PapaAbraham,ykotanory eneko. Lasarus ene'poko y'wa,tainary aresikyry u'mu'ka'se me tuna takaa'si 'ko 'ko roten ynuru y'sanapangato'me.Wa'to ka'muru je'tun irombo yja'karykaje.’25 Abraham te kynganon: ‘Ito'my, on-umengako rapa one wara iru'pyngonoty epory'po poko o'wa moro nuronoro aja'ta. Moro jako ro Lasarus 'wayja'wan oty epory'po. Erome te ero poTamusi kynewa'porojan. Amoro terapate mata'karykaje. 26 Itaka ro, amy poto'su nono atory na'na a'kotojan awyinoine.Iwara te mo'karon ero wyino o'wainetytorykon 'se aitonon tytorykon upijaton.Iwara enapa mo'karon moro wyinonokontywepatorykon upijaton na'na wyinon-aka.’ 27 Irombo te mo'ko typyratakenymbokynganon: ‘Waturupoja iro ke o'wa, papa,mo'ko Lasarus emo'to'me o'wa yjumy auty'wa. Ainatone noro ypiryjanmandonmoropo. 28 Oro poto me imero ne'mapo'sen,iwopyrykon pona ero ata'karykatopotaka, ywopy'po wara.’ 29 Abrahamte kynganon: ‘Moro Moses nimero'poekosaine man, mo'karon Tamusi auranuku'ponamonymbo nimero'san maro. Oromorokon 'wa nepanamasen.’ 30 Irombo temo'ko typyratakenymbo kynganon: ‘Uwa,papa Abraham! Epanama'pa kynaita'ton.Iromby'san wyino amy wyto'poto tety'waine, tamamyrykon u'mata'ton.’31 Abraham te tyka man i'wa: ‘MoroMoses nimero'po 'wa, mo'karon Tamusiauran uku'ponamonymbo nimero'san'wa enapa epanama'pa ta'taine, amyiromby'san wyino awomy'po anamyika'papairo kynaita'ton.’ ”

17Jesus 'wa tynemeparykon ururu

1 Irombo Jesus wyka'po mo'karon tyne-meparykon 'wa: “Morokon yja'wan takakari'na emapoto'kon otykon opy'pa ty-wairykon upijaton. Mo'ko ene'ponamon'wa te je'tun pe pore kynaitan! 2O'win amyero pono ko'warono emapory ko'po iru'pa

16:13 Mateus 6:24 16:14 Mateus 11:12-13, 5:31-32, Markus 10:11-12 16:16 Mateus 11:12-13 16:17 Mateus5:18 16:18 Mateus 5:32, 1 Korinte 7:10-11 17:1 Mateus 18:6-7,21-22, Markus 9:42 17:3 Mateus 18:15

Lukas 17:3 113 Lukas 17:29nairy moro parana taka emary, amy miritopuru ke taneka'to. 3Tuwaro koro aitoko.

Yja'wan me amy aja'sakary we'i'potoe'mako. Tamamyry u'ma'poto i'wa,yja'wan me i'we'i'po ikako. 4 O'winkurita oko-to'imamboto yja'wan me o'toajyry'poto i'wa, irombo oko-to'imambotoo'wa iwopy'poto ‘Yjemamyry su'matake’tauro me, moro yja'wan me iwe'i'po karyo'wa man.”

5 Irombo mo'karon apojoma'sanwyka'san mo'ko Jopoto 'wa: “Poto me 'neka'tu rapa Tamusi amyikanamon me na'nayko.” 6 Irombo mo'ko Jopoto wyka'po:“Amy ko'warono wonatopo epy wararoten rypomoro o'waine Tamusi amyikarywe'i'poto, irombo moro poto 'su wewe'wa awyka'sando: ‘Atungako nono wyino!Parana ta terapa o'pongo!’ nepanamaryo'waine.

7 “Ara'naine o'win amy a'ta pyito-nano aporemy me, irombo imainaryuringajembo iwopy'poto, ekykon ene-jembo pai, nykatan typyitory 'wa: ‘O'ko'ne ko'i! Endameko, se!’? 8 Yka'panaitan i'wa: ‘Yjerepary man ika'ko!Irombo awewo'myndo'po mero, kupako.Ywendame'ma'po mero mendametakeamoro.’? 9 Morokon i'wa tyjopotorywykato'konymbo kapy'san 'kare mo'kojopoto ewa'porotan. 10 Iwara enapaamyjaron, pa'poro mo'ko ajopotorykonwykato'konymbo kapy'sando o'waine,mykata'ton: ‘Uwam'ponokon pyitonanoroten na'na man. Na'na tynikapyry mankapyi roten.’ ”

Mo'karon ainapatoro areky pangon11 Irombo amy kurita tytory jako

noro Jerusalem 'wa, Jesus wyto'po moroSamaria wairy pato Galilea maro asepona.12 Irombo amy aitopo'membo taka itoryjako, ainapatoro areky pangon wokyryjanwopy'san epoje. Tyse a'si'ko iporopy'san.13 Moro po ro Jesus 'wa iko'ta'san:“Jesus! Amepanen! Na'na kotanoryeneko!” 14 Ene'san mero, Jesus wyka'poi'waine: “Asenepotandoko mo'karonTamusi pokonokon 'wa.” Irombo itorykonjako ro, iwekura'ma'san rapa.

15 Moro iru'pa tywe'i'po ene'po mero,o'win amy werama'po rapa, mo'ja imeroTamusi ety awongary ta. 16 Irombotombata'po iwoma'po Jesus pupuru pato,ety awongato'me ty'wa. Amy Samariapono te mo'ko kynakon. 17 Irombo Jesuswyka'po: “Ainapatoronombo mero kapyntywekura'ma nandon? Oje ko iro kemo'karon okupa'en-to'imanokon nandon?18 Amykon rapa erama'pa naiton Tamusiety awongato'me? Mo'se o'win Simosu mee'ipyn roten te neramai?” 19 Irombo Jesuswyka'po i'wa: “Ajawongo! Iru'pa itango!Moro o'wa Tamusi amyikary akura'mai.”

Mo'ko kari'na ymuru wo'topo kurita20 Mo'karon Farise woturupo'san Jesus

'wa one wara a'ta moro Tamusi nundy-mary wopyry poko. Irombo ejuku'sani'wa: “Moro Tamusi nundymary tuku'seme opy'pa man. 21 Awykary mupitake:‘Eneko! Ero iro!’. Awykary pai mupitake‘Eneko! Moro iro!’. Moro Tamusi nundy-mary irombo ara'naine man.”

22 Irombo ika'po mo'karon tyne-meparykon 'wa: “Amy jako o'win kuritaroten mondo rapa mo'ko kari'na ymuruwairy enery 'se rypo maita'ton. Anene'pate maita'ton. 23 Irombo kyngata'tono'waine: ‘Eneko! Mo'ko inoro!’. Kyn-gata'ton pai: ‘Eneko! Mo'se inoro!’.O'po'se kytoton! Kysiwekenaton! 24 Morokapekape ka'mutapotyry 'wa wararo kapuaweipary wara irombo mo'ko kari'naymuru kynonepotan moro tywo'topokurita. 25Potome na'sen te iwota'karykaryman. Mo'karon eromenokon kari'na 'wana'sen urumenary man. 26Mo'ko Noe jakoiwe'i'pombo wara enapa kynaitan mo'kokari'na ymuru wopyry jako. 27Tywendamemandon, typytapo'se mandon, tyi-nombapo'se mandon moro atunendopotam'po'kory taka Noe wo'mytopombokurita taronaka. Irombo mero poto metykuma man. Irombo pa'poro kari'naty'ma'se mandon.

28 “Lot jako enapa tywendame man-don, tywopeka'se mandon, tywokaramamandon, tywo'ponje mandon, tywotau-tymapo'se mandon. 29Moro Sodom wyinoLot wytotopombo kurita te konopo wara

17:14 Levitikus 14:1-32 17:20 Mateus 24:23-28,37-41 17:26 Genesis 6:5-8 17:27 Genesis 7:6-24 17:28Genesis 18:20–19:25

Lukas 17:30 114 Lukas 18:14imero wa'to suwapuru maro tywo'pa'seman kapu wyino. Iwara pa'poro moroponokon kari'na ty'ma'ka mandon.30 Iwara enapa kynaitan moro kari'naymuru wepa'katopo kurita. 31Moro kuritatauty re'ta amy a'ta, oro netuwarikan tautytaka o'my'pa totyrykon aije. Tymainaryta amy a'ta, tywena'po taka rapa ito'panainen. 32 Onumengatoko rapa mo'koLot pytymbo poko. 33 Mo'ko tamamyryaijomary 'san moro tamamyry uta'katan.Mo'ko tamamyry uta'kanen man morotamamyry ytan asery me rapa.

34 “Wykaje irombo o'waine: moro kokooko o'win o'ny'topo ta kynaita'ton. Iromboo'win amymbo arota'ton Tamusi apojon-gon. O'win amymbo nota'ton te. 35 Okoworyijan kyno'kyta'ton aseta. Iromboo'win amymbo arota'ton Tamusi apojon-gon. O'win amymbo nota'ton te.” 36 *37 Irombo moro poko ro inemeparykonwyka'san I'wa: “Oje ko morokon no'ka'tan,Jopoto?” Ika'po i'waine: “Amy ton-omy ekepy'po po ro mo'karon kurumukynota'nano'ta'ton.”

18Mo'ko a'wembono auranano ynen jopoto

1 Irombo Jesus 'wa amy onumengatopoauranano ekarity'po mo'karon tyne-meparykon emepato'me, o'kapyn rotenirupota'pa Tamusi 'wa auranato'ko'me.

2 Ero wara ika'po: “Amy aitopo taamy a'wembono auranano ynen jopototywaije man. Tamusi aninendo'patywaije man. Ta'sakary poko enapaesyka'pa tywaije man. 3 Moro aitopota ro enapa amy inongepy'po tywaijeman. Mo'ko wytotopombo man mo'kojopoto 'wa, tykato'me: ‘Mo'ko yja'wanme yjenanenymbo 'wa moro o'to yjyry'poepemapoko morokon omenano mero'sanwykary wararo.’ 4 Akore'pe mo'koworyi epanopyry 'se'pa mo'ko jopotowaitopombo man. Irombo mero te kyn-ganon tyturu'po ta: ‘Tamusi aninendo'paro rypo wa. Yja'sakary poko ro rypoesyka'pa wa. 5 Ise'me te mo'ko woryi

sepano'take, yjaki'mary ke i'wa. Ka'pa rapaypasapaikary ko'wu i'wa.’ ”

6 Irombo Jesus wyka'po: “O'to mo'koemambopyn a'wembono auranano ynenjopoto wyka'po apyitoko apanarykon ta.7 Tamusi iro ke mo'karon typo tynyry'san,mo'karon koko, kurita wararo tajaton-amon epanopyry poko naimomo'tan?8 Wykaje o'waine, ko'i imero Tamusikynepano'ta'ton! Mo'ko kari'na ymuru temoro Tamusi amyikary epotan ero nonotu'po, tywopy'poto?”

Mo'ko Farise mo'ko pyrata amo'i'nen maro9 Jesus 'wa amy noro onumengatopo

auranano ekarity'po mo'karon tamamb-oramon me asenetonon poko, mo'karonuwam'ponon me ta'sakarykon enenamonpoko enapa: 10 “Oko kari'na tywonu'setywaije mandon moro Tamusi auty 'watauranato'ko'me Tamusi 'wa: amy Fariseamy Rome pono jopoto ekataka pyrataamo'i'nen maro.

11 “Pyre mo'ko Farise kynaurananonTamusi 'wa tyturu'po ta: ‘Tamusi, ajetysawongaje e'i'pa ywairy poko mo'karonamykonymbo kari'na wara: kumi'mangonwara, emambo'non wara, taporitononeaino any'manamon wara, mo'ky pyrataamo'i'nen wara enapa pai. 12 Okombotowonemaje oko-to'ima kurita ta. Pa'poroynapyiry otykon jainapatoronorymbo amysyja.’

13 “Mo'ko pyrata amo'i'nen te tysemoro Tamusi auty wyino typoro'se man.Tywo'potyry 'se'pa pairo tywaijeman kapu'wa. Ty'popuru po'po'mary ta te tykaman: ‘Tamusi! Tyja'wange wa imero!Aturu'popory enepoko y'wa!’

14 “Wykaje o'waine: mo'ko pyrataamo'i'nen tamambore terapa tyto mantauty 'wa. Mo'ko Farise kapyn te. Pa'poromo'karon aseke totykon awonganamonetykon emapotan Tamusi. Mo'karon aseketotykon emaponamon etykon awongatante Tamusi.”

Jesus 'wa pitanikon ene'pory ty'wa17:31 Mateus 24:17-18, Markus 13:15-16 17:32 Genesis 19:26 17:33 Mateus 10:39, 16:25, Markus 8:35, Lukas

9:24, Johanes 12:25 * 17:36 Amykon 'wa ero po tymeroman Jesuswyka'pome: “Oko enapa paimaina ta kynaita'ton.Irombo o'win amymbo arota'ton Tamusi apojongon. O'win amymbo nota'ton te.” 18:14 Mateus 23:12, Lukas 14:11

Lukas 18:15 115 Lukas 18:4215 Amy kurita amykon pitanikon

enepy'san enapa i'waine Jesus 'wa, apy-ito'ko'me i'wa. Moro ene'san mero,inemeparykon 'wa mo'karon ene'namone'mapoty'san. 16 Jesus 'wa te mo'karonpitanikon ene'po'san ty'wa. Ika'po:“Oro mo'karon pitanikon no'sen y'wa.Kysa'kototon! Mo'sepangon 'wano me romoro Tamusi nundymary man. 17 Ita'ropore, amy pitani'membo wara moroTamusi nundymary anewa'ma'pa amykari'na a'ta, o'my'pa pairo kynaitan.”

Mo'ko totyken wokyry18 Irombo amy jopoto woturupo'po

Jesus 'wa: “Iru'pyn amepanen, o'to koywairy nan moro i'matypyn roten amanoepoto'me y'wa?” 19 Irombo Jesuswyka'po i'wa: “O'tono'me ko ‘iru'pyn’me kajatojan? Amy pairo kari'na iru'pae'i'pa man. Tamusi roten iru'pa man.20 Morokon Tamusi wykato'konymbomuku'sa: Taporitonone aino kysany'mai.Woto kyte'i. Amonatai. Onapi ke amy otykysamyikapoi. Ajumy, asano inendoko.”

21 Irombo mo'ko wokyry wyka'po:“Pa'poro morokon wara ro we'i, pitani meyja'tanombo poro.” 22 Moro eta'po mero,Jesus wyka'po i'wa: “Amy o'win oty ro'konmamono'sa. Pa'poro ajotyrykonymboekaramatango. Moro epetymbo ykomo'karon oty'non 'wa. Iwara totykeimero maitake kapukon ta. Irombo o'ko'ne ywena'po ta.” 23 Moro eta'po mero,kata'mato imero iwe'i'po, typyratakeimero tywairy ke. 24 Irombo kata'matoiwe'i'po ene'po mero ty'wa, Jesus wyka'po:“Tupi me pore man mo'karon totykamonwytory moro Tamusi nundymary taka.25Amy typyrataken kari'na wo'myry moroTamusi nundymary taka tupi me man amykameri wo'myry ko'po amy akusa enurutaka.”

26 Irombo mo'karon auran etana-mon wyka'san I'wa: “Noky ko iro ketapanopyry taro nan?” 27 Irombo Jesuswyka'po i'waine: “Morokon kari'na ekosatywo'kapyry taro e'i'paman irokon Tamusiekosa tywo'kapyry taro man.”

Oty epory mo'ko Jesus wena'po ta ytototo'wa

28 Irombo Petrus wyka'po i'wa: “Eneko,na'na totyrykonymbo ynoi, awena'po tatytoto'me.” 29 Irombo Jesus wyka'poi'waine: “Ita'ro pore,mo'ko Tamusi nundy-mary upu'po me tauty, typyty pai, typiry-jan pai, tysano pai, tyjumy pai, ty'makonpai nojan 30 inoro ro ero nono tu'po py-imemboto moro ko'po 'ne ka'tu rapa otyapyitan. Irombo moro aireno nono tu'pomoro i'matypyn roten amano apyitan.”

Jesus auranary rapa tyrombyry man poko31 Irombo mo'karon ainapatoro

itu'ponaka oko tynemeparykon aro'sani'wa typo terapa. Ika'po: “Epanamatoko!Jerusalem 'wa kytonu'saton. Moropo ro ko'wu pa'poro mo'karon Tamusiauran uku'ponamonymbo nimero'sanmo'ko kari'na ymuru poko kyno'ka'tan.32 Mo'karon Simosu me e'i'non ainakakynyta'ton. Irombo ipoko kynosaijam-bata'ton. Kynikota'mata'ton. Itu'ponakakyneta'tapo'ta'ton. 33 Kynipoky'mata'ton.Irombo kyniwota'ton. Oruwa kurita pa'pome te kynawondan rapa.” 34 O'to ikaryanukuty'pa te mo'karon inemeparykonwe'i'san. Moro auran tauro'po anukuty'paiwe'i'san. Oty poko auranary anukuty'paiwe'i'san.

Bartimeo35 Moro Jeriko 'wa itundarykon jako,

oma esi'wo amy enupyn tandy'pokynepataimakon. 36 Irombo amy kari'naapyimy wytory etary ke tyrato, iwotu-rupo'po oty me iwairy poko. 37 Iromboejuku'po i'waine: “Mo'ko Nasaret pono Je-sus ero pato kyny'san.” 38 Irombo iko'ta'po:“Jesus! David parymbo! Ykotanoryeneko!” 39 Mo'karon uwapo ytotonon 'wate e'mapoty'po, ity'nato'me. Mo'ja 'neka'tu rapa iko'tapoty'po: “David parymbo!Ykotanory eneko, se!”

40 Irombo Jesus poropy'po. Mo'koenupyn ene'po'po i'wa ty'wa. Itunda'pomero, Jesus woturupo'po i'wa: 41 “O'toko ywairy 'se man o'wa?” Irombo ika'po:“Jopoto, oro wo'po'nen rapa.” 42 Irombo

18:15 Mateus 19:13-15, Markus 10:13-16 18:18 Mateus 19:16-30, Markus 10:17-31 18:20 Exodus20:14, Deuteronomium 5:18, Exodus 20:13, Deuteronomium 5:17, Exodus 20:15, Deuteronomium 5:19, Exodus 20:16,Deuteronomium5:20, Exodus 20:12, Deuteronomium5:16 18:31 Mateus 20:17-19,Markus 10:32-34 18:35 Mateus20:29-34, Markus 10:46-52

Lukas 18:43 116 Lukas 19:25Jesus wyka'po i'wa: “O'po'ko rapa!Moro o'wa Tamusi amyikary akura'mai.”43 O'win wytory enuru we'i'po iru'pa rapa.Irombo Jesus wena'po ta ito'po, Tamusi etyawongary ta. Pa'poro kari'na 'wa moroene'po. Irombo Tamusi ety awonga'poi'waine.

19Sakeus

1 Irombo moro Jeriko taka tywo'my'pomero, ita kyny'sakon. 2 Irombo teamy Sakeus tatynen wokyry moro pokynakon. Mo'ko Rome pono jopotoekataka pyrata amo'i'namon jopotory mekynakon. Typyratake kynakon. 3Noky meJesus wairy enery 'se kynakon. Mo'karonkari'na apyimy te enery a'kotojakon i'wa,sani'myn 'ky 'ky iwairy ke. 4 Irombouwaponaka eka'numy'po. Jesus eneto'mety'wa amy oroi poko iwonuku'po, moropato itory man ke.

5 Irombo moro 'wa tytunda'po mero,Jesus wo'poty'po kawonaka. Ika'po i'wa:“Sakeus, ko'i ony'toko. Ero kurita ajautyta ywairy man!” 6 Irombo ko'i iwony'to'po.Tauty taka Jesus wopyry ewa'ma'po i'waimero. 7 Moro ene'po mero, pa'poromo'karon kari'na eruwa'san. Ika'san:“Amy yja'wan me aitoto auty taka otawanyton.”

8 Mo'ko Sakeus awomy'po te. Ika'pomo'ko Jopoto 'wa: “Ase'ra te mo-rokon yjekosanokon sytake mo'karonipyrata'non 'wa. Amy kari'na 'wa moroynamo'ikyry manombo ko'po ywotu-rupo'poto, okupa'emboto sytake i'warapa.”

9 Irombo Jesus wyka'po i'wa: “Eromete ero auto tanokon kari'na tyka mandonuta'no wyino, mo'se wairy ke enapa amyAbraham parymbo me. 10 Mo'ko kari'naymuru irombo tywo'semanmoro utapy'poupi, ika enapa moro uta'no wyino.”

O'to moro jopoto nyry'po yry11 Mo'karon ty'wa epanamatonon 'wa

amy noro onumengatopo auranano ekar-ity'po i'wa. Mo'karon kari'na iromboko'i terapa moro Tamusi nundymarywosenepory ekano'satokon, Jerusalemwyino tyse waty terapa iwairy ke.

12 Ika'po: “Amy poto me aitoto wokyrytyse tyto man amy aitopo jopotoryme tandy'moto'me. Morombo wyinoiweramary rapa kynakon. 13 Tytoryuwaporo ainapatoro typyitorykon tyko'mai'wa mandon. Irombo ainatone-kari'naamu'nymbo pyrata tyje i'wa man i'waine.Tyka man i'waine: ‘Ajemaminatoko ike,ywopyry 'wa ro.’ 14Mo'karon inundymaryman tanokon 'wa te amykon apojonanotomo'se mandon ‘Na'na mo'se wairy 'se'paman tyjopotory me.’ tauro me.

15 “Mo'ko poto me aitoto wokyrytywerama rapa man jopoto me tyry'pomero. O'win wytory mo'karon pyrata ketynainary'to'san typyitorykon tyko'mapoi'wa mandon, o'to moro pyrata keiwe'i'san uku'to'me ty'wa. 16 Irombomo'ko koromono tywo'se man i'wa.Tyka man: ‘Jopoto, apyratary tu'ponakaainapatoromboto amy sikapyi.’ 17 Iromboijopotory tyka man i'wa: ‘Iru'pa tywaijemana, iru'pyn pyitonano. A'si'konopoko tamyikapore awe'i'po ke, ainapatoroaitopo undymanen me maitake.’

18 “Mo'ko ijokonory tywo'se man. Tykaman: ‘Jopoto, apyratary tu'ponaka aina-tonemboto amy sikapyi.’ 19 I'wa enapamo'ko Jopoto tyka man: ‘Amoro, ainatoneaitopo undymanen me kyja.’

20 “Irombo mo'ko ipokorono terapatywo'se man. Tyka man: ‘Jopoto, eroapyratary. Amy kamisa ta sunemyi.21 Tanarike waty we'i apoko, tokoneawonery ke. Anyry'torymbo manunja.Anipomy'torymbo mipo'sa.’

22 “Irombo ijopotory tyka man: ‘Asekeajauranymbo ro yja'wan me ajypo-jan, yja'wanymbo 'ne roten pyito-nano. Tokone ywonery muku'sakon.Ynyry'torymbo anunen me ywairymuku'sakon. Ynipomy'torymbo po'nenme ywairy muku'sakon. 23 O'tono'meko iro ke moro ypyratary anyry'pa me'imoro pyrata kura'matopo auto taka? Ijakoywopy'po mero, aije rapa wytory moroiwe'mekatopo maro ro.’

24 “Irombo mo'karon tokosanokon 'watyka man: ‘Moro pyrata ipinatoko ainarywyino. Yko mo'ko ekosa ainatone-kari'naamu'nymbo man inoro ainaka.’ 25 Irombo

19:10 Mateus 18:11 19:11 Mateus 25:14-30

Lukas 19:26 117 Lukas 20:2tyka mandon i'wa: ‘Jopoto, ainatone-kari'na terapa ekosa man.’ 26Mo'ko jopotote tyka man: ‘Wykaje o'waine, pa'poromo'ko totyken 'wa otykon yta'ton. Mo'kootypyn wyino otyrykonymbo pinata'ton.27 Mo'karon yjenono'namon te, mo'karontyjopotorykon me y'se'non ene'toko ijaro'wa. Irombo ynenery me ro iwotoko!’ ”

Jesus wo'myry Jerusalem taka28Moro wara taurana'ma'pomero, tyne-

meparykon uwapo tywonukuru a'mo'porapa i'wa Jerusalem 'wa.

29 Irombo morokon aito'kon Betfage,Betania 'wa, moro oleif paty taty-nen wypy 'wa tytunda'po mero, okoamykon tynemeparykon apojoma'sani'wa. 30 Ika'po i'waine: “Moroajuwaponokon aitopo'membo 'wai'tandoko. Awo'myrykon akono meroamy parito'membo my'po mepota'ton.Tywe'i'po poro mo'ko parito'membo amykari'na anaro'pa noro man tynga'narytu'po. Imbokatoko me. Irombo ene'tokome ijaro 'wa. 31 Irombo amy kari'nawoturupo'poto o'waine: ‘O'tono'me komimbokaton?’ kaitoko me i'wa: ‘Mo'koJopoto i'se man.’ ”

32 Irombo tyto'san mero, mo'karon okoinapojoma'san 'wa Jesus wyka'po wara rooty epory'po. 33Mo'ko parito'membo ym-bokary jako ro i'waine, mo'karon aporen-janwyka'san i'waine: “O'tono'me komo'koparito'membo mimbokaton?” 34 Iromboika'san: “Mo'ko Jopoto i'se man.”

35 Irombo aro'po i'waine Jesus 'wa.Tynoponykon yry'san i'waine mo'ko par-ito'membo tu'ponaka. Jesus andy'mopo'poi'waine itu'ponaka. 36 Itory jako rotynoponykon apika'san i'waine oma raryme. 37 Tyse waty terapa Jerusalemwyino iwe'i'po mero, moro oleif patywypy wo'pemary po, pa'poro mo'karoninemeparykon apyimy 'wa tawa'poreimeromo'ja Tamusi ety awonga'po pa'poromorokon tynene'san ipori'tory poko.38 Ika'san: “Mo'ko Tamusi ety ta o'totoJopoto nainen pa'poro kurano maro.Sara'me aino kapu ta nainen. Mo'ko

Tamusi ety imero kawo nainen kapu ta.”39 Irombo mo'karon ata'nanopy'san

ra'nanokon Farise amykon wyka'san I'wa:“Amepanen, mo'karon anemeparykone'mako!” 40 Irombo ejuku'san i'wa:“Wykaje o'waine, mojan yity'na'sando,morokon topu terapa kyniko'tapo'ta'ton!”

41 Irombo tyse waty iwe'i'po moroJerusalem wyino. Ene'po mero, amo'poi'wa. 42 Ika'po: “Oty 'wa moro sara'meaino enepyry ukutyry manombo rypoman o'wa enapa ero kurita. Moroajenuru te enery upijan. 43 Amykonkurita irombo mo'karon ajenono'namonaja'koto'mata'ton. Aju'menda'ton. Wararoajaky'kata'ton. 44 Ajami'ta'ton pa'porootanokon o'makon maro. Oko pairo topuanino'pa ota kynaita'ton asetu'po, moroTamusi 'wa ajetawary anukuty'pa awe'i'poke.”

Jesus 'wa tyjumy auty korokary45 Irombo moro Tamusi auty 'wa ty-

tunda'po mero, mo'karon otykon ekara-manamon momary a'mo'po i'wa. 46 Ika'poi'waine: “Tymero man: ‘Yjauty kynai-tan kari'na we'pimatopo me.’ O'waine teamy tymonakamon autary me terapa tyjeman.”

47 Irombo kurita wararo kynemepatokonmoro Tamusi auty ta. Mo'karon Tamusipokonokon jopotorykon, mo'karon Tamusikaretary uku'namon, mo'karon jopotokonenapa iwory 'se kynatokon. 48 Amy omaanepory'pa te kynatokon, pa'poro kari'nawairy ke auran etary 'se imero.

20Noky 'wa pori'tonano yry Jesus 'wa

1 Irombo amy kurita mo'karon kari'naemepary jako Jesus 'wa moro Tamusiauty ta, moro iru'pyn oka ekarityry jakoi'wa enapa, mo'karon Tamusi pokonokonjopotorykon, mo'karon Tamusi karetaryuku'namon, mo'karon uwapoto'san enapawopy'san i'wa. 2 Irombo ika'san I'wa:“Na'na 'wa ekari'ko, noky 'wa erokonotykon ka'pory o'wa, noky 'wa pai erokonotykon kapyry yry'po ajainaka?”

19:26 Mateus 13:12, Markus 4:25, Lukas 8:18 19:28 Mateus 21:1-11, Markus 11:1-11, Johanes 12:12-19 19:38Ware 118:26 19:45 Mateus 21:12-13, Markus 11:15-17, Johanes 2:13-17 19:46 Jesaja 56:7, Jeremia 7:11 19:47Lukas 21:37 20:1 Mateus 21:23-27, Markus 11:27-33

Lukas 20:3 118 Lukas 20:253 Irombo ejuku'san i'wa: “Awu enapa

amy oty poko waturupoja o'waine.Ekari'toko 'nare y'wa. 4 Moro Johanes 'wakari'na etyka'po, Tamusi nisanory morotywaije nan? Kari'na nisanory te ka'tu?”5 Irombo ero wara ase'wa iworupa'san:“Kyka'sando: ‘Tamusi nisanory morotywaije man,’ kyngatan: ‘O'tono'me koiro ke Johanes anamyika'pa maiton?’6 Kyka'sando te: ‘Kari'na nisanory morotywaije man’, pa'poro mo'karon kari'natopu ke kywota'ton. Amy Tamusi auranuku'ponen me irombo Johanes we'i'poamyikaton.”

7 Irombo Jesus ejuku'po i'waine:“Anukuty'pa na'na man ojembo morokari'na etyka'po wairy.”

8 Irombo Jesus wyka'po iwaine: “Awuenapa iro ke anekarity'pa waitake o'waine,noky 'wa erokon otykon kapyry yry'poyjainaka.”

Mo'karon maina pokonokon9 Irombo mo'karon ata'nanopy'san 'wa

ero onumengatopo auranano ekarityrya'mo'po i'wa: “Amy wokyry 'wa amymaina ta winu me tykapymy wonatopotyponje man. Irombo tapema me amykontapojoma i'wa mandon, moro mainaeneto'me i'waine. Morombo wyino amytyseno aitopo 'wa sirikokon poko amanjetyto man. 10 Irombo moro wonatopo eperywe'i'po mero, amy typyitory tomo'se i'waman mo'karon maina pokonokon 'wa,moro wonatopo epery amy aije. Mo'karonmaina pokonokon 'wa te tywo'ma man.Irombo ainary'pa tomo'se rapa i'waineman.

11 “Irombo mo'ko jopoto 'wa amy rapatypyitory tomo'se man. Mo'ko enapai'waine tywo'ma man. Mene typy'i'topoi'waine man. Irombo ainary'pa tomo'serapa i'waine man.

12 “Irombo amy rapa tomo'se i'wa manijoruwanory typyitory me. Mo'ko enapate mene imero tymyngapo'se i'waine man.Irombo toma i'waine man moro mainawyino.

13 “Irombo mo'ko maina aporemy tykaman: ‘O'to ko waitan? Mo'ko ynipynaryymuru semo'take. Mo'ko nendota'ton pai.’

14 “Iwopyry ene'po mero te, mo'karonmaina pokonokon tyworupa mandonase'wa. Tyka mandon: ‘Mo'se ro mo'kotyjumy otyrykonymbo apyinen manmo'seman. Kysiwosen, moro inapyiry manombowaito'me kotyrykon me.’ 15 Irombo moromaina wyino toma i'waine man. Tywoi'waine man.

“O'to ko iro ke mo'ko maina aporemymo'karon maina pokonokon ytan?16 Iwoine kyno'tan. Irombo moro mainaytan amykon 'wa terapa.”

“Moro eta'po mero mo'karon kari'nawyka'san: “Uwa pairo!” 17 Jesuswo'poty'po i'waine. Irombo ika'po: “O'toko iro ke ero imero'po tauro'po nan:“Moro auto amynamon nema'pombo topu

'ne ro moro auto pori'tomanen metywaije man.”

18“Pa'poromoro topupoko atamiromo'katotoambaikata'ton. Mo'ko itu'ponaka kyno-matan inoro ami'tan.”

Moro aitopo undymary epety19 Typokoine moro onumengatopo

auranano ekarity'po ke i'wa, mo'karonTamusi karetary uku'namon, mo'karonTamusi pokonokon jopotorykon enapawonumenga'san rypo apyiry poko.Mo'karon pyimano kari'na nendojatokonte. 20 Amy iru'pyn oma upiry ta ty'waine,amykon emoky'san i'waine manameo'po'se. Tamamboramon wara mo'karonemoky'san wosenepory kynakon, au-ranymbo poko ro rypo Jesus apyito'mety'waine, yto'me ty'waine mo'ko Romewyino opy'po jopoto ainaka.

21 Irombo iwoturupo'san Jesus 'wa:“Amepanen, iru'pa o'wa kari'na erupary,emepary uku'san na'na. Asewara imerokari'na menaje. Iporo moro Tamusi emarypoko memepaje. 22 Iru'pa nan iro ke na'na'wa mo'ko Rome pono jopoto nundymaryepemary? Na'na nepematan? Uwa ka'tu?”

23 Jesus 'wa te tu'kuru ukuty'po i'waine.Irombo ika'po i'waine: 24“Amyamu'nymbopyrata ene'ko y'wa sene'se me. Nokyupu'po ko tu'ku nan ipoko? Noky etyko tymero nan ipoko?” Irombo ika'san:“Mo'ko Rome pono jopoto.” 25 Irombo

20:9 Mateus 21:33-46, Markus 12:1-12 20:9 Jesaja 5:1 20:17 Ware 118:22 20:19 Mateus 22:15-22, Markus12:13-17

Lukas 20:26 119 Lukas 21:3Jesus wyka'po i'waine: “Mo'ko Rome ponojopoto 'wa iro ke moro otyry ytoko. Mo'koTamusi otyry te ytoko Tamusi 'wa.”

26 Irombo auran poko apyiry upi'poi'waine mo'karon kari'na nenery me.Moro auran 'wa tanumengaporykon taanejuku'pa i'wei'san.

Mo'karon iromby'san wyino rapa awono27 Irombo amykon moro iromby'san

wyino rapa awono anamyika'non Sadusewopy'san I'wa amy oty poko aturupo.Ika'san: 28 “Amepanen, Moses 'wa tymeroman ky'wanokon me:“I'me'ma typyty a'ta amy kari'na yryi

romby'poto, mo'ko ipirymbo 'waterapa mo'ko ipytymbo apyiryman. Irombo mo'ko tyryi 'miekataka pitani kapyry i'wa man.”

29 “Oko-to'ima amykon asepiryjankynatokon. Irombo mo'ko koromonotypyta man. I'me'ma te tyromo'seman. 30 Irombo ipokorono 'wa terapaipytymbo tapyije man. 31 Irombo mo'koijoruwanorykon 'wa enapa. Iwara pa'porooko-to'imanombomero i'me'ma tyromo'semandon. 32 Morombo wyino mo'koworyi enapa tyromo'se man. 33 Mo'karoniromby'san wyino awomyrykon jako rapa,nokypan pyty me ko mo'ko woryi naitan?Mo'karon oko-to'ima asepiryjan pyty mewaty tywaijembo me nan?”

34 Irombo Jesus wyka'po i'waine:“Mo'karon ero nono tu'ponokon kari'nakynipytaton, tyworyijatonon yinombaton.35 Moro aireno nono tu'po te mo'karoniromby'san wyino awondo'ko'me iru'paepory'san ipyta'pa mandon, inomba'pamandon. 36 Tyrombyrykon upijatonnoro enapa. Kapu tanokon apojonanowara irombo mandon. Iromby'san wyinotawomy'san ke, Tamusi y'makon memandon.

37 “Moses enapa mo'karon iromby'sanawomyry man uku'pojan moro paremurupo. Moro po kynganon:“mo'ko Jopoto, mo'ko Abraham tamusiry,

mo'ko Isak tamusiry, mo'ko Jakobtamusiry enapa.”

38 “Iromby'san tamusiry kapyn mo'koman. Nuronokon tamusiry te mo'ko man.I'wa pa'poro kari'na nuro mandon.”

39 Iromboejuku'po amykonTamusi kare-tary uku'namon 'wa: “Amepanen, ipororo mykaje.” 40 Irombo mo'karon Sadusewe'i'san tanarike amy noro oty poko ty-woturuporykon poko i'wa.

Mo'ko David parymbo41 Irombo Jesus wyka'po i'waine: “One

wara 'ne ko mo'ko Mesias ekari'satonDavid parymbo me? 42 Aseke mo'ko Davidtykambo me man moro ware karetary ta:“Tamusi nykai mo'ko Yjopotory 'wa:

‘Yjapo'tun wyino atandy'moko,43 mo'karon ajenono'namon yry'wa ro y'wa apupuru apo'ny me.’”

44 “Aseke ro Davidmo'ko kari'na ejatojanJopoto me. One wara ko iro ke Davidparymbo me rapa mo'ko kari'na nan?”

Mo'karon Tamusi karetary uku'namonemery

45 Pa'poro mo'karon ata'nanopy'san ne-tary me ika'po mo'karon tynemeparykon'wa: 46 “Tuwaro aitoko mo'karon wainopangon Tamusi karetary uku'namonpona. Apokupeine man masi'pyngonwo'mynano ta itopotyrykon, otykonekaramato'kon po ewa'marykon, uwapoiwotandy'morykon morokon Simosuwota'nano'to'kon auto ta, ta'sakarykonko'po iru'pyn me tapo'ne iwendamerykon.47 Mo'karon inongepy'san otyke'katon.Iru'pa tywairykon ekano'toko'me kari'na'wa, Tamusi 'wa akore'pe imero kynau-ranaton. Moro ipokoine tymy a'wembonoauranano te awosin pe 'ne ka'tu rapakynaitan.”

21Mo'ko omi tano inongepy'po nyry

1 Irombo mo'karon typyratakamon 'wapyrata yry ene'po i'wa moro Tamusi 'watymy pyrata je'ny taka. 2Amy omi ta aitotoinongepy'po 'wa enapa oko tyka'miramonpyrata'makon yry ene'po i'wa itaka.3 Irombo ika'po: “Ita'ro pore, mo'se

20:27 Mateus 22:23-33, Markus 12:18-27 20:27 Apojoma'san 23:8 20:28 Deuteronomium 25:5 20:37 Exodus3:6 20:41 Mateus 22:41-46, Markus 12:35-37 20:42 Ware 110:1 20:45 Mateus 23:5-14, Markus 12:38-40 21:1Markus 12:41-44

Lukas 21:4 120 Lukas 21:27omi tano inongepy'po pa'poro mo'karonamykon terapa ko'po nyryi. 4 Pa'poromo'karon poto me pyrata ynamonymboekosa pyrata kynotakamanon. Moro ytonro. Mo'se woryi ko'wu omi ta man. Ise'mepa'poro typyratarymbo yryi, pa'porotarepary epety manombo.”

Jesus auranary irokonymbo ro otykon poko5 Irombo amykonymbo kynorupatokon

moro Tamusi auty kura'ma'po poko kuran-gon topu ke, mo'karon kari'na nyry'sankurangon otykon ke enapa. Irombo Jesuswyka'po: 6 “Pa'poro morokon anenerykonotykon tororokata'ton amy jako. Oko pairotopu anino'pa kynaita'ton asetu'po.”

7 Irombo iwoturupo'san i'wa: “Na'naemepanen, one wara a'ta ko iro ke mo-rokon otykon naitan? Otypan oty pokoko moro one wara a'ta pa'poro erokonotykon wo'kapyry man uku'tan na'na?”8 Irombo Jesus wyka'po: “Tuwaro aitokoawomu'maporykon pona. Pyime yjetya'kuta'ton. Amykon kyngata'ton: ‘Inororo awu wa.’ Amykon terapa kyngata'ton:‘Eromembo roten kynaitan.’ Iwena'san takytoton.

9 “Irombo warinu ekary etary jakoo'waine, o'wo'mano ekary etary jakoo'waine, kytety'katon. Morokon otykonwo'kapyry na'sen man. O'win wytory tei'matyry kapyn moro kynaitan.”

10 Irombo ika'po i'waine: “Kari'naase'wa warinu ka'ta'ton. Potonon aito'konase'wa kyno'wota'ton. 11 Potonon tytytykyno'tan. Aito'kon po kumyno kynaitan,anyky kynota'kutan. Anarinon otykonkyno'ka'tan. Potonon otykon enapakynosenepotan kapu rary poko. 12 Pa'poromorokon wairy uwaporo te, ajapyita'ton.Awetoine kyndopo'ta'ton. Tyjopotorykonwota'nanopy'san po'ponaka ajarota'tonajemendoto'ko'me. Ajaru'kata'tonyja'wangon kari'na aru'katopo taka.Potonon jopotokon po'ponaka, poto 'sujopoto y'petakangon po'ponaka enapaajarota'ton yjety upu'po me. 13 Moro jakoro moro anamyikarykon mekari'ta'ton.

14 Kytesykaton moro one wara awo-saijomarykon man poko moro ajemen-dorykon man uwaporo. 15 Awu rooty suku'potake o'waine, iru'pyn meajauranato'ko'me. Ajaurangon ejukuruupita'ton mo'karon ajenono'namon. O'totywairykon upita'ton.

16 “Irombo ajumy, asano, apiryjan,ajomorykon, aja'sakarykon ro rypoajekaramata'ton. Amykon ara'nanokonwopota'ton enapa. 17 Pa'poro kari'naajenono'ta'ton yjety upu'po me. 18 O'winamy ajunsety pairo te utapy'pa kynai-tan. 19 Moro aweja'nakarykon ke amanomepota'ton.

20 “Warinu pokonokon apyimykon'wa Jerusalem u'memyry enery merote o'waine, uku'toko me moro utapyrywairy tyse waty terapa. 21 Oro morojako ro mo'karon Judea tanokon ne-tuwarikasenmorokonwypy 'wa. Mo'karonJerusalem ta aitonon wytory man ku-randonaka. Mo'karon maina ta aitononwairy man Jerusalem taka rapa o'my'pa.22 Moro jako ro Tamusi mo'karon kari'nayja'wanykonymbo ramatan itu'ponakainero rapa, pa'poro morokon imero'sanwo'ka'to'me. 23 Mo'karon mynotonon'wa, mo'karon onema'senangon 'waenapa je'tun pe pore oty kynaitan morojako. Awosin pangon otykon kari'naepota'ton ero nono tu'po. Tamusi erekurukyno'tan itu'ponakaine. 24 Moro suparake pyime moro ponokon y'ma'kata'tonmo'karon Simosu me e'i'non. Pyime enapakynarota'ton pa'poro wara ro ero nonotu'po. Moro Jerusalem uta'mita'ton, morotamaporykon man kurita 'wa ro.

25 “Weju poko, nuno poko, sirikopoko potonon oty enepotan kapu. Eronono tu'po moro parana wetururukarymory mo'karon kari'na ytan o'to ty-wairykon man anukuty'pa. 26 Morokonnono tu'ponaka o'tonon otykon pokoiwety'karykon kyniwota'ton. Morokonkapu tanokon pori'tonano irombo kyne-sakamapo'tan. 27 Moro jako ro mo'kokari'na ymuru wopyry eneta'ton kapurututa, pori'tonano maro imero, kurano me

21:5 Mateus 24:1-21, Markus 13:1-19 21:14 Lukas 12:11-12 21:22 Hosea 9:7 21:25 Mateus 24:29-35, Markus13:24-31 21:25 Jesaja 13:10, Ezechiël 32:7, Joel 2:31, Jesus nenepo'po 6:12-13 21:27 Daniel 7:13, Jesus nenepo'po1:7

Lukas 21:28 121 Lukas 22:15imero.

28 “Morokon otykon wo'kapyrywota'mory jako, ajawondoko. Ajupu'sanawongatoko. Eromembo roten moroata'karykano wyino mo'kata'ton.”

29“Irombo Jesus 'wa amyonumengatopoauranano ekarity'po: “Moro oroi 'wao'po'toko, pa'poro morokon amykonterapa wewe 'wa enapa. 30 Arynary enerymero o'waine, senge terapa moro poto 'suiromy wairy muku'saton. 31 Iwara enapasenge moro Tamusi nundymary wairyuku'toko, morokon otykon wo'kapyry en-ery mero o'waine. 32 Ita'ro pore, mo'karoneromenokon kari'na i'maty'ma'pa ky-naita'ton, pa'poro otykon wo'kapyryuwaporo. 33 Kapu, nono kynuta'tan. Moroyjauranymbo te utapy'pa kynaitan.

34 “Tuwaro koro aitoko moro awon-umengarykon any'mary pona morokari'na u'werendy'konen tanymy 'wa,moro amano poko esykano 'wa pai.Aseke irombo moro kurita typo rotenajepota'ton 35 amy ajenando'kon wara.Moro kurita irombo pa'poro ero nonotu'ponokon kari'na epotan. 36 Tuwaroroten te aitoko. Tamusi 'wa aturupo-toko awepori'tomato'ko'me pa'poro mo-rokon kyno'ka'tan irokon otykon wyinoawotunendo'ko'me, mo'ko kari'na ymurupo'ponaka awo'to'ko'me.”

37 Kurita moro Tamusi auty ta kari'naemepatopombo i'wa kynakon. Kokote kurandonaka itotopombo kynakonmoro oleif paty tatynen wypy tu'ponaka.38 Kokoro 'ne pa'poro mo'karon kari'naapyimy wo'topombo kynakon I'wa auraneta moro Tamusi auty taka.

22Jesus ekaramary Judas 'wa

1 Morokon uwaputa'non perereewa'mary, mo'ko ‘eratonomapotopomboonory ewa'mary’ me kynejatojaton iro,tyse waty terapa kynakon. 2 Moro jako romo'karon Tamusi pokonokon jopotorykon,mo'karon Tamusi karetary uku'namonmaro oma upijatokon Jesus woto'me.Ekapyn ta iwory 'se kynatokon, tanarike

tywairykon ke mo'karon kari'na apyimypona.

3 Irombo mo'ko Satan wo'my'po JudasIskariot tatynen, mo'ko o'win amy Jesusnemepary me man inoro taka. 4 Tyto'pomero, mo'karon Tamusi pokonokon jopo-torykon, mo'karon Tamusi auty erangonjopotorykon enapa erupa'san Judas 'wa,one wara Jesus yry man poko ty'waainakaine. 5 Mo'karon ewa'pota'san ro.Irombo pyrata ke epemary man pokotaurangon epopo'san i'waine. 6 Judas 'waenapa iru'pa epory'po. Irombo amy omaupiry a'mo'po i'wa Jesus yto'me ainakainemo'karon kari'na apyimy nukuty'tory me.

Mo'ko eratonomapotopombo y'mo'kary7 Irombo te morokon uwaputa'non

perere ewa'mary jakono koromono ku-rita tunda'po. Moro kurita ro mo'koeratonomapotopombo kapara'membowory kynakon. 8 Moro jako ro Jesus'wa Petrus emoky'po Johanes maro.Ika'po i'waine: “Mo'ko eratonomapo-topombo i'mo'katandoko kywotorykonme.” 9 Irombo iwoturupo'san I'wa:“Oje ko na'na 'wa i'mo'kary 'se man?”10 Ika'po i'waine: “Moro Jerusalem takaawo'my'sando, amy wokyry 'wa poty'sata tuna arorymbo mepota'ton. Mo'ko roiwekenatoko me moro iwo'mytopo autotaka. 11 Irombo mo'ko auto aporemy 'wakaitoko me: ‘Mo'ko amepanen kynganono'wa: ‘Oje ko mo'karon nemeparykonmaro mo'ko kapara'membo onoto'many'wa nan?’ ’ 12 Irombo kawo amypoto 'su apuru'po enepotan o'waine.Pa'poro kyna'kurukon man oty ita terapaman. Moro po ro mo'ko kapara'memboi'mo'katoko me.” 13 Irombo ito'san. Jesuswyka'po wararo ty'waine oty epory'poi'waine. Irombo mo'ko kapara'memboy'mo'ka'po i'waine.

Mo'ko kapara'membo onory14 Irombo mo'ko eratonomapotopombo

onorymero, tari'po Jesuswe'i'pomo'karonapojoma'san maro tywendameto'me.15 Irombo ika'po i'waine: “Mo'se er-atonomapotopombo onory 'se imero we'iamaroine, moro ywota'karykary man

21:37 Lukas 19:47 22:1 Mateus 26:1-5,14-16, Markus 14:1-2,10-11, Johanes 11:45-53 22:1 Exodus 12:1-2722:7 Mateus 26:17-25, Markus 14:12-21, Johanes 13:21-30 22:14 Mateus 26:26-30, Markus 14:22-26, 1 Korinte

11:23-25

Lukas 22:16 122 Lukas 22:40uwaporo! 16 Wykaje irombo o'waine,mo'ko eratonomapotopombo anono'panoro rapa waitake ewa'mary uwaporomoro Tamusi nundymary ta.” 17 Iromboamy sapera apo'i'po i'wa. Tamusi etyawonga'po mero, ika'po: “Ero apyitoko.A'si pai 'ko enytoko. 18 Wykaje iromboo'waine, erombo wyino winu anenyry'panoro waitake moro Tamusi nundymarywopyry 'wa ro.”

19 Irombo mero amy perere anumy'poi'wa. Tamusi ety awonga'po mero ipoko,i'sakapoty'po i'wa. Irombo ekamy'po i'wai'waine. Ika'po: “Yja'mun ero man.O'wanokonme ro syja. Ero wara aitokome,ypoko awetuwaro'mato'ko'me rapa.”

20 Iwara enapa moro endamenopa'po me moro sapera anumy'po i'wa.Ika'po: “Ero sapera moro Tamusiwykatopombo yjan rapa asery me.Ikatopombo pori'tomanen me ro ymynurukyne'kanjan, ajupu'san me.

21 “Mo'ko yjekaramanen man te 'kuruerome kynendamejan ymaro. 22 Kyny'tanromo'ko kari'na ymuru, Tamusi 'wa yry'powararo. Mo'ko ekaramanenymbo te janonkynotamotan imero.” 23 Irombo ase'waiworupa'san nokypan 'wamoro oty kapyryman poko.

Jesus 'wa tynemeparykon ururu24 Taurangon ejuku'san enapa i'waine

nokypan wairy poko poto me 'netyra'naine. 25 Jesus wyka'po te i'waine:“Mo'karon potonon jopotokon mo'karontypyitorykon yjaton tytomosirykon me.Mo'karon aijopotoma'san kynojatopo-jaton ta'sakarykon epano'namon me.26 Amyjaron te, moro wara awairykonkapynman. Ara'naine mo'ko uwapotombowairy man amy meseku wara. Ara'nainemo'ko jopoto wairy man amy pyitonanowara. 27 Nokypan ko poto me 'ne nan?Mo'ko endametoto? Mo'ko upanente ka'tu? Mo'ko endametoto kapyn?Awu te ara'naine amy pyitonano warawa. 28 Amyjaron te mo'ja ro maitonyjekosa pa'poro yju'kuto'kon ta. 29 Iro

ke ro awu anundymarykon man syjao'waine, yjumy 'wa yry'po wara enapay'wa. 30 Poto 'su jopoto me ywe'i'poto,ymaro mendameta'ton ywendametopopo. Matandy'mota'ton jopoto apo'nykontu'po. Mo'karon ainapatoro itu'ponakaoko Israel y'makon pajanymbo pokoa'wembono auranano myta'ton.

31 “Simon, Simon, epanamako te! Mo'koSatan awonumengarykon u'kuru 'se imerone'i. 32 Awu te Tamusi 'wa waturupoi,o'wa Tamusi amyikakepyry pona. Amoromo'karon aja'sakarykon ipori'tomakome, Tamusi 'wa awotu'ma'poto rapa.”33 Irombo Petrus wyka'po I'wa: “Jopoto,amaro ro yja'wangon kari'na aru'katopotaka ywytory taro wa. Amaro ro yrombyrytaro enapa wa.” 34 Jesus wyka'po te:“Wykaje o'wa, Petrus: ero koko norokorotoko ko'tary uwaporo, oruwambotoyjukuty'pa awairy mekari'take.”

35 Irombo ika'po tynemeparykon 'wa:“Ipyrata'pa, otyje'ny'ma, isapato'paajemoky'sando y'wa moro iru'pyn au-ranano ekari'se, matupiton amy otypoko?” Irombo ika'san: “Uwa.”36 Irombo Jesus wyka'po i'waine: “Eromete typyratake amy a'ta, typyratary arontymaro. Iwara enapa totyje'nyne amy a'ta,totyry je'ny aron. Isupara'pa amy a'ta,tywo'mymbo ekaraman amy epeka'to'me.37Erowara irombowykaje o'waine: tymeroman: ‘Yja'wan oty ka'namonymbo marotu'ku man’. Moro ro kyno'ka'tan ymaro.”38 Irombo ika'san: “Jopoto, erokon amykonoko supara.” Irombo Jesus wyka'poi'waine: “Iporo terapa man!”

Moro oleif paty wypy tu'po39 Irombo Jesus wyto'po Jerusalem

wyino kurandonaka. Tamery mero morooleif paty wypy 'wa ito'po. Mo'karoninemeparykon wyto'san iwena'po ta.40 Irombo moro 'wa tytunda'po mero,mo'karon tynemeparykon 'wa ika'po:“Tamusi 'wa ajauranatoko aju'kurukonpona.”

22:20 Jeremia 31:31-34 22:21 Ware 41:9 22:24 Mateus 18:1, Markus 9:34, Lukas 9:46 22:25 Mateus 20:25-27,Markus 10:42-44 22:26 Mateus 23:11, Markus 9:35 22:27 Johanes 13:12-15 22:30 Mateus 19:28 22:31Mateus 26:31-35, Markus 14:27-31, Johanes 13:36-38 22:35 Mateus 10:9-10, Markus 6:8-9, Lukas 9:3, 10:4 22:37Jesaja 53:12 22:39 Mateus 26:36-46, Markus 14:32-42

Lukas 22:41 123 Lukas 22:6741 Irombo iwyinoine iwomima'po, a'si

'ko tyse. Iwokunama'po. Tamusi 'wa au-rana'po: 42“Papa, ero je'tun pan sapera 'wakuwaporimakapoko. Ynisanory kapyn teno'ka'nen. Anisanory te.” 43 Irombo amykapu tano apojonano wosenepo'po i'waipori'tomato'me.* 44 Irombo amy poto 'suanari 'wa imero apo'i'po. Pari'pe 'ne ka'turapa Tamusi 'wa aurana'po. Mynu waramoro eramukuru wo'paikapoty'po nonotu'ponaka.

45 Tamusi 'wa taurana'ma'po mero,awomy'po. Mo'karon tynemeparykon'wa ito'po. Kata'mato iwairykon 'watyny'no'se epory'san i'wa. 46 Irombo ika'poi'waine: “O'tono'me ko mo'ny'saton?Ajawondoko! Tamusi 'wa ajauranatokoaju'kurukon pona.”

Jesus apyiry47 Moro Jesus auranary jako noro, amy

kari'na apyimy wopy'po. Mo'ko o'win amyJesus nemepary Judas tatynen uwapoinekynakon. Jesus 'wa iwopy'po, iposima.48 Jesus wyka'po te i'wa: “Judas, iposimaryke mo'ko kari'na ymuru mekaramanon?”

49 Irombo otypan oty wo'kapyry manene'po mero mo'karon Jesus ekosanokonwyka'san i'wa: “Jopoto! Nipakotota'tonna'na supara ke?” 50 Irombo o'winamy Jesus ekosano 'wa mo'ko Tamusipokonokon jopotory pyitory panaka'poapo'tun wyino. 51 Irombo Jesus wyka'po:“Ajaike'toko!” Irombo mero mo'ko wokyrypanary apyipo'po rapa i'wa. Iru'pa rapayry'po i'wa.

52 Irombo mo'karon tyweto opy'sanTamusi pokonokon jopotorykon, mo'karonTamusi auty erangon jopotorykon,mo'karon uwapoto'san 'wa ika'po: “Amymanaman apyiry 'sangon wara imerosupara maro, putu maro tywo'se man-don. 53 Kurita wararo ajekosaine wakonmoro Tamusi auty ta. Moro jako teyjapo'i'pa maiton. Erome te Tamusianisanorykon ka'pojaton o'waine. Eromemo'ko ewa'rumy tamamin kapyry taroman.”

Petrus enapitary

54 Jesus apo'i'po mero, moro wyinoaro'po i'waine. Mo'ko Tamusi pokonokonjopotory auty 'wa aro'po i'waine. Petruskyniwekenatokon tyse terapa. 55 Moroauto pyrorory apu'to'po owarira'na wa'topo'manga'po i'waine. Moro wa'to ekondaiwotandy'mo'san. Petrus wotandy'mo'poenapa ira'naine. 56 Irombo morowa'to aweiry ta amy amyijanano 'waiwotandy'mo'po ene'po. Iru'pyn me imeroiwo'poty'po i'wa. Irombo ika'po: “Mo'seenapa kore imaro kynakon!” 57 Petruswyka'po te: “Uwa, woryi! Anukuty'pawa!” 58 Akore'pe waty moro pa'po meamy terapa 'wa ene'po. Inoro wyka'po roi'wa: “Amoro enapa amy a'sakarykon memana!” Petrus wyka'po te: “Uwa pairo,to!”

59 A'si 'ko akore'pe moro pa'po meamy terapa wyka'po imero: “Mo'ko enapakore imaro kynakon, ran! Galilea ponoenapa mo'ko man.” 60 Petrus 'wa teejuku'po: “O'to awykary anukuty'pa wa,se!” Irombo te moro auranary jako noro,amy korotoko ko'ta'po. 61 Irombo Jesuswotu'ma'po. Petrus 'wa iwo'poty'po. Morotywosenerykon akono mero Petrus we-tuwaro'ma'po rapa moro Jesus auranymbopoko: “Ero koko moro korotoko ko'taryuwaporo, oruwamboto yjukuty'pa awairymekari'take.” 62 Irombo iwepa'ka'po ku-randonaka. Je'tun pe imero iwotamo'po.

Jesus arory mo'karon Simosu jopotorykonpo'ponaka

63Mo'karon apyinamon wosaijamba'sante Jesus poko. Mene iwo'po i'waine.64 Irombo kamisa ke embatapu'to'po meroty'waine, iwoturupo'san i'wa: “Tamusi au-ranuku'ponen! Ekari'konoky 'wa awo'po!”65 Pyime noro je'tun pe o'to ika'san i'wa.

66 Irombo koro'po, emamy'po mero,mo'karon Tamusi pokonokon jopotorykonwota'nanopy'san mo'karon Tamusi kare-tary uku'namon maro. Jesus ene'po'poi'waine typo'ponakaine. 67 Ika'sani'wa: “Mo'ko Mesias me aja'ta, ekari'kona'na 'wa.” Jesus wyka'po te i'waine:“Ekarity'poto ro rypo y'wa, yjamyika'pa

* 22:43 Amykon moro Lukas 22:43-44 animero'pa tywaije mandon. 22:47 Mateus 26:47-56, Markus 14:43-50,Johanes 18:3-11 22:53 Lukas 19:47, 21:37 22:54 Mateus 26:57-58,69-75, Markus 14:53-54,66-72, Johanes18:12-18,25-27 22:63 Mateus 26:67-68, Markus 14:65 22:66 Mateus 26:59-66, Markus 14:55-64, Johanes 18:19-24

Lukas 22:68 124 Lukas 23:23maita'ton. 68 Ywoturupo'poto ro rypoo'waine amy oty poko, yjejuku'pamaita'ton. 69 Erome ro mo'ko kari'naymuru tandy'po kynaitan mo'ko pari'pynTamusi apo'tun wyino.” 70 Irombo pa'poroiwoturupo'san Jesus 'wa: “Tamusi ymuruiro ke amoro man?” Irombo Jesus 'waejuku'san: “Aseke ro mykaton inoro meywairy.” 71 Irombo ika'san: “O'tono'meko emendonen me amy kysupijaton noro?Aseke ro kore indarywyino emendoto'mankysetaton, ran!”

23Jesus arory Pilatus po'ponaka

1 Irombo pa'poromo'karon Simosu jopo-torykon apyimy awomy'po. Jesus aro'poi'waine Pilatus po'ponaka. 2 Emendorya'mo'po iwaine. Ika'san: “Mo'se eporyina'na pa'poro Simosu wonumengaryany'manen me. Mo'ko Rome pono jopotoanepemapo'pa man pyrata ke, moroaitopo undymary epety me. Mesias mekynokari'san, Poto 'su Jopoto me.”

3 Irombo Pilatus woturupo'po i'wa:“Mo'karon Simosu Jopotory amoro man?”Irombo Jesus 'wa ejuku'po: “Aseke ro morowara mykaje.” 4 Irombo Pilatus wyka'pomo'karon Tamusi pokonokon jopotorykon'wa, mo'karon kari'na apyimykon 'waenapa: “Amy pairo oty anepory'pa wamo'se wokyry u'ta.” 5 Aikepy'pa teiwe'i'san tykarykon poko: “Emeparykonta mo'karon kari'na apokumanon pa'poroJudea ta. Galilea wyino ro kari'na apoku-mary tane'se i'wa man ijaro 'wa.” 6 Moroeta'po mero, Pilatus woturupo'po i'waine:“Galilea pono mo'se nan?” 7 Amy Herodesnundymary tano me mo'ko Jesus wairyukuty'po mero, aropo'po i'wa Herodes'wa. Inoro ro moro jako 'ne Jerusalem pokynakon.

Jesus arory Herodes po'ponaka8 Jesus enery 'wa Herodes ewa'poro'po

imero. Penaro terapa enery 'se kynakon,ekary eta'po ke ty'wa. Amy Jesusnenepory kapu wyinono oty enery pokyno'po'sakon. 9 A'si 'ko akore'pe otykonpoko Herodes woturupo'po Jesus 'wa.

Anejuku'pa pairo te iwe'i'po. 10 Ijako romo'karon Tamusi pokonokon jopotorykon,mo'karon Tamusi karetary uku'namonenapamene kynemendojatokon. 11 IromboHerodes 'wa enu'kary a'mo'po mo'karonwarinu pokonokon maro. Iwosaijamba'sanipoko. Iwo'myndopo'po i'wa amy ty-potyren wo'mynano ke. Moro wararo aropo'po rapa i'wa mo'ko Pilatus'wa. 12 Moro kurita ro Herodes we'i'poPilatus maro asakono me. Moro uwaporoiwaijenono'to'konymbo kynakon.

Jesus arory Pilatus po'ponaka rapa13 Irombo mo'ko Pilatus 'wa ro

mo'karon Tamusi pokonokon jopotorykonko'ma'san, mo'karon amykon terapaSimosu jopotorykon ko'ma'san enapamo'karon kari'na apyimy maro. Ika'poi'waine: 14 “Mo'se wokyry mene'ton y'wakari'na erupo'toma'san poko emendoryta. Ajembataine ro iru'pyn me simengai.Emendory se'me o'waine, otymbo roanepory'pa we'i u'ta. 15 Herodes enapaamy pairo oty anepory'pa tywaije manu'ta. Ijaro 'wa rapa irombo tane'po i'waman. Otymbo ro anikapy'pa kore mo'sewokyry tywaije na iwopoto'me y'wa.

16 Iro ke ro sinondatake, ipoky'ma'pomero.” 17 * 18 Pa'poro te mo'karonkari'na apyimy ko'ta'po: “Uwa, mo'seuta'kako imero! Barabas te inon-dako na'na 'wa!” 19 Mo'ko Barabasro moro jako moro yja'wangon kari'naaru'katopo taka toma kynakon. O'winamy kari'na irombo tywo i'wa kynakonmoro Jerusalem po iwe'kurukon jakomo'karon tupi'nonakaine tynamonymbomomary poko. 20 Pilatus 'wa te Jesusnondary 'se tywairy ekarity'po rapa.21 Mo'karon ko'tapoty'san te: “Ipokaryman! Wakapu poko ipokary man!”22 Irombo te Pilatus wyka'po ijoruwanoryta: “Otypan yja'wan oty kapyi 'ne ko iroke? U'ta otymbo ro anepory'pa we'i,iwopoto'me y'wa. Iro ke ro sinondatake,ipoky'ma'po mero.” 23 Aikepy'pa temo'karon kari'na kyniko'tapo'satokonwakapu poko ipokato'me. Iko'tykon 'waPilatus y'mondo'po.

23:1 Mateus 27:1-2,11-14, Markus 15:1-5, Johanes 18:28-38 23:13 Mateus 27:15-26, Markus 15:6-15, Johanes18:39–19:16 * 23:17 Amykon 'wa ero po tymero man: Amy oty ewamary wararo te moro yja'wangon kari'naaru'katopo wyino o'win amy kari'na nondatopombo i'wa kynakon.

Lukas 23:24 125 Lukas 23:4824 Irombo iwoturupoto'kon kapyry man

ekarity'po Pilatus 'wa. 25 Inisanorykonwararo mo'ko warinu kapyry jako o'winamy kari'na wo'po poko moro yja'wangonkari'na aru'katopo taka aru'ka'po non-dapo'po i'wa. Jesus yry'po te ainakaineiwopoto'me.

Jesus arory ipokatopo 'wa26 Irombo Jesus aro'po i'waine. Oma

ta amy maina wyino o'toto wokyryporo'ka'po i'waine. Amy Sirene ponoSimon tatynen mo'ko kynakon. Mo'komota'ponaka ro moro Jesus pokatopo manwakapu yry'po i'waine, aroto'me i'wa Jesuswena'po ta.

27Poto 'su kari'na apyimy Jesus wena'pota kyny'sakon. Pyime woryijan enapaira'naine kynatokon. Inaron ro Jesusamojatokon ty'popurukon po'po'mary ta.28 Irombo Jesus wotu'ma'po tynga'na'potaka. Ika'po i'waine: “Jerusalem ponokonworyijan, kytotamoton ypoko. Asekeapokoine te atamotoko, o'makon pokoenapa. 29 Amy jako irombo kyn-gata'ton: ‘Sara'me 'ne janon kynaita'tonmo'karon i'me'non woryijan, morokone'meka'nonymbo uwembonanokon, mo-rokon pitani anupa'nonymbo manatykonenapa.’ 30 Moro jako ro tykarykona'mota'ton morokon wypy 'wa: ‘Omatokona'na tu'ponaka!’ Morokon wypy'makon'wa kyngata'ton: ‘Na'na unendoko!’ 31 Erowara moro irombypyn wewe yry jakoi'waine, o'to ko iro ke moro iromby'poyta'ton?”

32 Oko yja'wangonymbo kari'naaro'san enapa i'waine, asewara imaroipokato'ko'me.

Jesus pokary wakapu poko33 Irombo moro ‘U'je'pombo Waitopo’

tatynen 'wa tytunda'san mero Jesuspoka'po i'waine wakapu poko. Mo'karonokonokon tyja'wangamon poka'san enapai'waine, o'win amy apo'tun wyino, o'winamy apoje wyino. 34 Irombo Jesus wyka'po:“Papa, ija'wanykonymbo ikako. O'totywairykon anukuty'pa mandon.” Iromboiwo'mykonymbo ekamy'san i'waine

ase'wa. Nokypan 'wa otypan iwo'mymboapyiry man uku'to'me ty'waine, tymera-mon tapusikiri emapoty'san i'waine.

35 Irombo mo'karon kari'na apyimykyno'po'sakon. Mo'karon Simosu jopo-torykon Jesus ety jamikatokon. Kynga-tokon: “Amykon terapa tapano'se i'waman. Aseke nopano'nen, mo'ko Tamusinyry'po Mesias me ta'ta!” 36 Mo'karonwarinu pokonokon 'wa enapa ere'nopy'po.Tyjasakoren winu ke upa iwopy'san.37 Ika'san i'wa: “Mo'karon Simosu Jopotoryme ro aja'ta, aseke opano'ko!” 38 Epotymero kynakon:MO'SE MO'KARON SIMOSU JOPOTORY

39Mo'koo'win amy ipoka'po tyja'wangen'wa ro rypo eju'po: “Mo'ko Mesias kapynamoro man? Opano'ko aseke iro ke.Irombo na'na epano'ko enapa.” 40 Mo'koakono 'wa te e'ma'po: “Amoro Tamusianinendo'pa pairo man, iwara enapaawopory se'me? 41 Ky'ko te kyrombyryiru'pa man. Moro o'to kywe'i'po epetykysapyija. Mo'se te amy pairo yja'wan meo'to e'i'pa tywaije man.”

42 Irombo ika'po Jesus 'wa: “Jesus,ypoko onumengako me, Poto 'su Jopotome awe'i'poto.” 43 Irombo Jesus wyka'poi'wa: “Ita'ro pore, erome ro yjekosa terapamaitake Tamusi waitopo po.”

Jesus rombyry44 Kurita 'ne 'ne iwe'i'po mero, pa'poro

wararo ewa'rumamy'po. Oruwa jurutaronaka aweita'pa rypo moro wejukynakon. 45Moro jako romoroTamusi autyta isererema'po kamisa wo'seka'po ase'ra.46 Jesus wyka'po mo'ja: “Papa, ajainakayja'kary syja.” Moro wara tyka'po mero,iworemakepy'po. 47 Moro ene'po meroty'wa, mo'ko warinu pokonokon jopotory'wa Tamusi ety awonga'po. Ika'po: “Ipororo kore mo'se wokyry tamambore tywaijena!”

48 Mo'karon oty ene opy'san kari'naapyimykon werama'san rapa tautykon'wa, morokon otykon wo'kapyry ene'pomero ty'waine. Oma ta ty'popurukonpo'po'mary aro'po i'waine.

23:26 Mateus 27:32-44, Markus 15:21-32, Johanes 19:17-27 23:30 Hosea 10:8, Jesus nenepo'po 6:16 23:34 Ware22:18 23:35 Ware 22:7 23:36 Ware 69:21 23:44 Mateus 27:45-56, Markus 15:33-41, Johanes 19:28-30 23:45Exodus 26:31-33 23:46 Ware 31:5

Lukas 23:49 126 Lukas 24:1949 Pa'poro Jesus nukutyrykon te tyse

kyno'po'satokon, mo'karon Galilea wyinoiwekenanamonymbo woryijan maro.

Jesus unemyry50-51 Amy Josef tatynen Simosu jopoto-

rykon te tauran anepopo'pa tywaije ky-nakon mo'karon ta'sakarykon nikapyryman oty poko. Amy Judea tano Ari-matea tatynen aitopo pono mo'ko ky-nakon, amy iru'pyn, tamamboren wokyry.MoroTamusi nundymarywopyry po enapakyno'po'sakon. 52 Inoro wyto'po ro Pilatus'wa aturupo Jesus ekepy'po poko. 53Moroipokatopombo wakapu wyino ika'po i'wa.Kamisa ke ijondo'po i'wa. Unemy'po i'waamy topu atoka'po atunendopo taka. Morotaka amy unemy'pa na'sen tywaije ky-nakon. 54 Moro otare'matopo kurita tekynitundakon terapa. Moro 'wano me romo'karon Simosu otykon ytokon iru'pa.

55 Mo'karon Galilea wyino Jesus maroopy'san woryijan 'wa te Josef tywekenatywaije kynakon. One wara moro un-endopo taka Jesus ekepy'po yry ene'poi'waine. 56 Irombo iwerama'san rapa auto'wa. Moro po ro typoporamon otykonka'poty'san i'waine kari'na kyrykyry-mato'konmaro. Moro otare'matopo kuritaiwotare'ma'san moro omenano mero'powararo.

24Jesus awomyry

1 Irombo moro otare'matopo kuritapa'po me, kokoro 'ne imero mo'karonworyijan wyto'san moro Jesus unen-dopombo 'wa morokon tynikapy'santypoporamon otykon aro. 2 Morounendopombo aputy topu epory'poi'waine tamima terapa. 3 Irombo itakatywo'my'san mero, mo'ko Jopoto Jesusekepy'po anepory'pa iwe'i'san. 4 Onewara pairomoro poko tywonumengarykonupijatokon. Moro jako 'ne oko wokyryjanwosenepo'san typotyramon wo'mynanota.

5 Irombomo'karonworyijanwety'ka'sanwonsuma'san. Mo'karon okonokonwokyryjanwyka'san te i'waine: “O'tono'me

ko mo'ko nurono mupijaton iromby'sanra'na? 6 Ero po waty man! Nawomyirapa! Onumengatoko rapa o'to ika'popoko moro Galilea po noro ta'ta, 7 morotyja'wangamon kari'na ainaka mo'kokari'na ymuru yry man poko, moro iworymanpoko,moro ijoruwanory kurita awom-yry man poko rapa.” 8 Irombo morokonaurangonymbo poko iwetuwaro'ma'sanrapa.

9 Irombo tywerama'san mero, pa'poromorokon ekarity'san i'waine mo'karonainapatoro itu'ponaka o'win Jesus ne-meparykonymbo 'wa, pa'poro mo'karonamykon terapa 'wa enapa. 10 Ekari'namonme kynatokon mo'ko Magdala pono Maria,mo'ko Johana, mo'ko Jakobus sano Maria,mo'karon a'sakarykon woryijan enapa.11 Mo'karon apojoma'san te mo'karonworyijan 'wa typo roten oty ekarityryekano'satokon. Anamyika'paine iwe'i'san.

12 Mo'ko Petrus awomy'po te. Taka'neimero ito'po moro Jesus unendopombo'wa. Itaka tywonsuma'po mero, ino-ponykonymbo roten ene'san terapa i'wa.Iwerama'po rapa. Tywonumengary aro'poi'wa.

Mo'karon Emaus 'wa ytotonon13 Moro kurita noro oko amykon

Jesus nemeparykonymbo kyny'satokonamy Emaus tatynen aitopo'membo 'wa.Oruwa-kari'na stadion* moro aitopoman Jerusalem wyino. 14 Mo'karonro kynorupatokon pa'poro morokono'kapy'san poko. 15 Moro iworuparykonjako ro, iwosauranakarykon jako, asekeJesus wopy'po i'waine. Imaroine tytorya'mo'po i'wa. 16 Anukuty'pa te kynatokon,tanupu'to tywairykon ke. 17 Irombo ika'poi'waine: “Oty poko ko moju'po'saton eroawytorykon ta?” Iporopy'san. Iposi'maJesus 'wa iwo'poty'san.

18 Irombo o'win amy Kleopas tatynen'wa ejuku'po: “Jerusalem etawary se'meo'wa, amoro roten anukuty'pa man otywo'kapy'po erokon kurita Jerusalempo?” 19 Ika'po i'waine: “Otypan oty?”Ika'san I'wa: “Mo'ko Nasaret pono Jesus

23:49 Lukas 8:2-3 23:50-51 Mateus 27:57-61, Markus 15:42-47, Johanes 19:38-42 23:56 Exodus 20:10,Deuteronomium5:14 24:1 Mateus 28:1-10, Markus 16:1-8, Johanes 20:1-10 24:6 Mateus 16:21, 17:22-23, 20:18-19,Markus 8:31, 9:31, 10:33-34, Lukas 9:22, 18:31-33 * 24:13 Moro “Otykon ekari'topo kareta” eneko. 24:13 Markus16:12-13

Lukas 24:20 127 Lukas 24:46epory'po oty kore, ran! Tamusi auranuku'ponenymbo mo'ko kynakon. Pana'pekynakon tamamin ta, tauran ta Tamusiembata, pa'poro mo'karon ero ponokonkari'na apyimy embata enapa. 20Mo'karonTamusi pokonokon jopotorykon 'wa te,mo'karon na'na jopotorykon 'wa enapatakarama man iwopoto'me. Typokapoi'waine man wakapu poko. 21 Na'nate rypo moro i'wa Israel ymbokarypo no'potyi. Erome te oruwa kuritaterapa morokon otykon wo'kapy'san man.22 Amykon na'na woryijatonon enapa tena'na enutano'poton. Kokoro 'ne imeromoro Jesus unendopombo 'wa tyto tywaijemandon. 23 Ija'munumbo anepory'pa tetywaije mandon. Irombo no'ton rapana'na 'wa. Amykon nuro ekari'namonkapu tanokon apojonano wosenepo'sanekari'ton enapa ty'waine. 24 Iromboamykon na'na a'sakarykon nytoton morounendopombo 'wa. Mo'karon woryijanwyka'sanwararo topoje i'waineman. Jesusanene'pa te tywaije mandon.”

25 Irombo ika'po i'waine: “Tu'ja'narekore mandon! Pa'poro morokonTamusi auran uku'ponamon wyka'sananamyikaporo'pa mandon! 26 Mo'koMesias wota'karykary man kapyn ty-waije nan, moro tykuranory takatywo'myto'me?” 27 Irombo pa'poromorokon Tamusi karetary ta morokontypoko imero'san ekarity'san i'wa i'waine.Moses po iwota'mo'po. Irombo mo'ja roito'po pa'poro mo'karon Tamusi auranuku'ponamonymbo 'wa.

28 Irombo tyse waty terapa moroitoto'kon aitopo 'wa itundarykon we'i'po.Mo'ko we'i'po amy mo'ja ro ytototowara. 29 Iwyry'ka'po te i'waine itoto'metymaroine. Ika'san: “Na'na ekosa aiko!Koine 'ne terapa man. Kyniko'manjan ter-apa.” Irombo imaroine ito'po ekosaine ty-waito'me. 30 Irombo tywotunga'san merotywendameto'ko'me, perere anumy'poi'wa. Tamusi ety awonga'po i'wa. Moroperere y'sakapoty'po i'wa. Iromboekamy'po i'wa i'waine. 31 Moro jako'ne enuta'san. Ukuty'po rapa i'waine.Tukuty'po mero te iwonekepy'po.

32 Irombo ase'wa ika'san: “Kyturu'sanwatynasinakonmoro oma ta korupary jako i'wa,morokon imero'san enepory jako i'wa!”

33 Irombo o'win wytory awomy'san. Iw-erama'san Jerusalem 'wa rapa. Moro po romo'karon ainapatoro itu'ponaka o'win Je-sus nemeparykonymbo wota'nanopy'sanepory'san i'waine mo'karon ekosanokonmaro. 34 Mo'karon wyka'san ro mo'karonEmaus wyino opy'san 'wa: “Iporo romo'ko Kyjopotorykon tawonje man. Si-mon 'wa tywosenepo man!” 35 Irombomo'karon Emaus wyino opy'san 'wa morooty 'wa oma ta topory'san, moro one waramoro perere y'sakapotyry jako ty'waineukuty'po ekarity'po.

Jesuswosenepory tynemeparykonymbo 'wa36 Morokon otykon poko iworuparykon

jako noro, typo roten aseke Jesus ira'nainekynakon. 37 Ika'po i'waine: “Iru'pa ro rypomandon?” Poto me iwety'ka'san. Tanarikeimero iwe'i'san. Amy akatombo ja'taekanopy'po i'waine. 38 Ika'po te i'waine:“O'tono'me ko mety'katon? O'tono'me komoropangon onumengano mene'pojatonaturu'san taka? 39 O'po'toko yjainary 'wa,ypupuru 'wa. Awu ro awu wa. Yja'munapotoko, se, meneto'se me amy akatombome kapyn ywairy. Amy akatombo koreija'mu'ma man. Awu te tyja'mune wa.”40Moro wara tykary akono mero morokontainary, typupuru enepo'san i'wa i'waine.41 Ise'me te tawa'porykon ta anamyika'paiwe'i'san. Enuta'san imero. Irombo Je-sus wyka'po i'waine: “Tanapymy me amyajekosaine nan?” 42 Irombo amy wotokararaka'po punu'po ke upa'po i'waine.43 Apo'i'po i'wa. Inenerykon mero ono'poi'wa.

44 Ika'po i'waine: “Ajekosaine noroyja'ta, ero wara wykan o'waine: ‘MorokonMoses karetary ta, mo'karon Tamusiauran uku'ponamonymbo karetarykonta, moro ware karetary ta enapa ypokotymero man irokon wo'kapyry man.’ ”45 Irombo enutano'po'san i'wa, morokonimero'san uku'to'me i'waine. 46 Ika'poi'waine: “Iwara tymero man mo'ko Mesiaswota'karykary, moro ijoruwanory kuritaawomyry rapa mo'karon iromby'san

24:36 Mateus 28:9-10,16-20, Markus 16:14-18, Johanes 20:19-23, Apojoma'san 1:6-8

Lukas 24:47 128 Lukas 24:53wyino. 47 Jerusalem wyino pa'porokari'na 'wa ety ta ero oka aripapyry mantymero enapa menejaton: Tamamyrykonu'mary man mo'karon kari'na 'wa,tyja'wanykonymbo kato'me Tamusi 'wa.48 Erokon amyikaponamon me amyjaronmandon. 49 Mo'ko yjumy wykatopombosemo'take otu'ponakaine. Amyjaron teaimomo'toko me Jerusalem po, ajondo-rykon 'wa ro kapu tano pori'tonano ke.”

50 Irombo Jesus 'wa aro'san kurandonakamoro aitopo'membo Betania 'wa. Moropo ro tainary awonga'po i'wa kawonaka.Ikuranondo'san i'wa. 51Moro ikuranondo-rykon jako noro, ito'po iwyinoine. Kaputaka awo'nuku'po. 52 Tywokunama'ma'sanmero, Jerusalem 'wa rapa iwerama'santawa'pore imero. 53 Irombo o'kapyn rotenmoro Tamusi auty ta Tamusi ety awongarypoko iwe'i'san.

24:49 Apojoma'san 1:4 24:50 Markus 16:19-20, Apojoma'san 1:9-11

Johanes 1:1 129 Johanes 1:19

Johanes nimero'po iru'pynokaUwapo torupamy

Moro Johanes nimero'po kareta asewarakapyn man moro Mateus, Markus, Lukasnimero'san kareta maro. Amy me ter-apa kynaurananon. O'kapyn roten wareta-toto wara kynaurananon. Aweinano poko,ewa'rumy poko, amano poko, romo'nopoko tauranary arojan (Johanes 1:4-9, 8:12,12:35-36). Kari'nameo'kapy'poTamusi au-ran me mo'ko Jesus wairy ekari'san enapamo'ko Johanes. Morokon tynikapyry anu-mengaponamon otykon 'wa pari'pe, ku-rano me enapa mo'ko Jesus wairy eneporyuku'pojan. Poto me enapa mo'ko kari'naepano'nen Tamusi a'kary ekari'san erokareta.Ero kareta wota'saka'san

1:1-51 Mo'ko kari'na etykanen Johanesmo'ko Jesus maro

2:1 - 12:50 Jesus 'wa noky me tywairyuku'pory

13:1 - 16:33 Jesus 'wa mo'karon typyito-rykon erupary

17:1-26 Kari'na 'wano me Tamusi 'waJesus auranary

18:1 - 19:42 Jesus wota'karykary moroirombyry maro

20:1 - 21:25 Moro tyromby'po wyino Je-sus awomyry

Moro koromo e'i'po auranano1 Koromo moro auranano tywaije man.

Moro auranano Tamusi ekosa tywaije man.Moro auranano ro Tamusi me tywaije man.2 Moro ro koromo Tamusi ekosa tywaijeman. 3 Moro 'wa pa'poro oty tyka'poman. Moro pyndo amy pairo ikapy'pooty ikapy'pa tywaije man. 4 Moro au-ranano ta ro amano tywaije man.* Moroamano ro mo'karon kari'na aweiry metywaije man. 5 Moro aweinano ro otyaweipanon ewa'rumy ta. Moro ewa'rumy'wa e'wu'kary tupi man.*

6 Irombo amy kari'na apojoma'poTamusi 'wa. Ety me Johanes kynakon.7 Mo'ko wopy'po ro oty amyikaponenme. Moro aweinano poko oty amyikaporyi'wa kynakon, pa'poro kari'na yto'mety'wa Tamusi amyikanamon me. 8 Mo'kokapyn moro aweinano me kynakon. Moroaweinano poko te oty amyikapory i'wakynakon.

9Moro iro 'nero aweinano, moro pa'porokari'na aweipanon iro kyno'sakon eronono tu'ponaka. 10 Irombo ero nono tu'pokynakon. Ero nono tyka'po i'wa kynakon.Ise'me te anukuty'pa ero nono we'i'po.11 Mo'karon ta'sakarykon emandopo'wa iwopy'po. Mo'karon a'sakarykonwe'i'san te i'se'pa. 12 Pa'poro mo'karonty'sangonymbo 'wa te, mo'karon totyamyikanamon 'wa omayry'po i'wa, Tamusiy'makon me iwaito'ko'me. 13 Tamusiy'makon me yry'san uwembonano wyinoomano poko kapyn, kari'na nisanory 'wakapyn, wokyrynisanory 'wa kapyn, Tamusi'wa te.

14 Moro auranano we'i'po kari'na me.Kyra'naine emamy'po. Moro ikuranoryene'po na'na 'wa. Mo'ko o'win'konombotymuru 'wa mo'ko jumynano nyry kuranomoro kynakon. Tyturu'popore imero,iporo enapa moro auranano kynakon.15 Ipoko ro Johanes 'wa oty amyikapo'po.Iko'ta'po: “Mo'se inoro, mo'ko erowara ynekarity'po: ‘Mo'ko ywena'po takyno'san inoro yko'po poto me man.’Ywairy uwaporo irombo mondo terapa ty-waije man.” 16Moro ituru'popory wotaka-mary wyino ituru'popory tapyipo'sepa'poro ky'waine man. 17 Moro omenanomero'po ene'nenme iromboMoses tywaijeman. Moro tyturu'popore aino ene'nenmete, moro iporono ene'nen me enapa JesusKristus tywaije man.

18 Amy pairo kari'na Tamusi anene'panoro man. Mo'ko o'win'konombo Tamusiekondano ymunano, mo'ko Tamusi meenapa man inoro 'wa te tuku'po man.

Mo'ko kari'na etykanen Johanes19 Mo'karon Simosu jopotorykon 'wa

Jerusalem wyino Tamusi pokonokon* 1:4 Amykon moro ‘[3] Moro pyndo... [4] ...amano tywaije man.’ y'petakan me ero merojaton: Moro pyndo amypairo oty ikapy'pa tywaije man. Moro auranano ta ro moro tyka'se man iro amanome tywaije man. * 1:5 Amykonmoro ‘e'wu'kary’ y'petakan me ‘ukutyry’ merojaton. 1:6 Mateus 3:1, Markus 1:4, Lukas 3:1-2

Johanes 1:20 130 Johanes 1:45emoky'san ipyitorykon maro Johanes 'waero wara aturupo: “Noky ko amoro man?”Irombo Johanes 'wa oty amyikapo'po.20 Oty anipyi'me'to'pa ejuku'san i'wa.Ika'po imero i'waine: “Mo'koMesias kapynawu wa.” 21 Iwoturupo'san i'wa: “Noky koiro ke amoro man? Elia?” Ika'po i'waine:“Uwa, inoro kapyn awu wa.” Ika'san:“Mo'ko Tamusi auran uku'ponen ka'tuamoro man?” Ika'po eju'to'ko'me: “Uwa.”22 Irombo ika'san i'wa: “Noky 'ne ko iro keamoro man? Okari'ko, na'na nekarity'seme mo'karon tomo'namonymbo 'wa. O'toko mykanon aseke apoko?” 23 Ika'po:“Mo'ko ero wara moro iponomyn wo'i tako'tatoto awu wa: ‘Sapatoro mo'ko Jopotoemary ytoko.’ ” Mo'ko Tamusi auranuku'ponenymbo Jesaja auranymbo moroman.

24 Mo'karon apojoma'san ra'na amykonFarise enapa kynatokon. 25 Mo'karonwoturupo'san ro i'wa. Ika'san: “O'tono'meko iro ke kari'na metykanon, mo'koMesias me kapyn, mo'ko Elia me kapyn,mo'ko Tamusi auran uku'ponen mekapyn enapa awairy se'me?” 26 Johaneswyka'po eju'to'ko'me: “Awu tuna kekari'na setykaje. Amy te man ara'naineanukuty'torykon, 27 mo'ko ywena'po tao'toto. Mo'ko sapatory etandy ymbokarypairo supija.” 28 Moro wara 'kuru iwe'i'pomoro Betania po, moro tuna Jordankopose me, moro Johanes 'wa kari'naetykatopombo po.

29 Irombo koro'po ty'wa mo'ko Jesuswopyry ene'po i'wa. Irombo ika'po:“Enetoko mo'ky mo'ko Tamusi ka-parary'membo, mo'ko yja'wan me eronono we'i'po kanen. 30 Mo'ko ro mo'koero wara ynekarity'po: ‘Ywena'po ta amyyko'po poto me aitoto wokyry kyno'san.’Ywairy uwaporo irombo mondo terapatywaije man. 31 Awu enapa anukuty'pawakon. Mo'karon Israel pajanymbo 'waiwonepoto'me te wopyi tuna ke kari'naetyka.”

32 Johanes 'wa oty amyikapo'po. Ika'po:“Mo'ko Tamusi a'kary wony'tory seneiakukuwa eneke kapu wyino itu'ponaka.Irombo itu'po ro ne'i. 33 Awu enapa

anukuty'pa wakon. Mo'ko tuna ke kari'naetyka yjemo'nenymbo te kyngan y'wa:‘Mo'ko Tamusi a'kary wony'tory menetakeamy kari'na tu'ponaka. Irombo itu'poiwairy menetake. Mo'ko ro, mo'ko Tamusia'kary ke kari'na etykanen mo'ko man.’34Senei ro. Mo'ko Tamusi ymurumemo'kowairy samyikapoja.”

Mo'karon koromonokon Jesus ne-meparykon

35 Irombo koro'po Johanes moro ty'wakari'na etykatopo po rapa kynakon okotynemeparykon maro. 36 Irombo Je-sus wytory ene'po mero ty'wa, ika'po:“O'po'toko. Mo'ky mo'ko Tamusi ka-parary'membo.” 37 Mo'karon okonokoninemeparykon 'wamoro wara ikary eta'po.Irombo Jesus wekena'po i'waine. 38 Jesuswotu'ma'po. Moro i'waine tywekenaryene'po mero, ika'po i'waine: “Oty 'se komandon?” Ika'san I'wa: “Rabi,” (morotauro'po man: amepanen) “oje ko ajeman-jan?” 39 Ika'po i'waine: “O'toko, meneto'seme.” Irombo ito'san imaro. Emandopoene'po i'waine. Moro jako okupa'en jurukynakon. Iro ke ro moro kurita ekosaiwe'i'san. 40 O'win amy mo'ko Johaneswykatopombopoko Jesuswekenanenymbomo'ko Simon Petrus piry Andreas mo'kokynakon.

41Mo'ko wyto'po ro mo'ko typiry Simonepoje na'nen. Ika'po i'wa: “Mo'ko Mesiaseporyi na'na.” Moro Mesias tauro'po man:ikapa'po. 42 Irombo aro'po i'wa Jesus 'wa.Ene'po mero, Jesus wyka'po i'wa: “Mo'koJohanes ymuru Simon amoro mana. Kefasterapa ajety me kynaitan.” Moro Kefastauro'po man Petrus.*

43 Irombo koro'po Galilea 'wa tytory 'seJesus we'i'po. Irombo Filipus epory'poi'wa. Jesus wyka'po i'wa: “O'ko ywena'pota.” 44 Amy Betsaida pono mo'ko Filipuskynakon, mo'ko Andreas wara, mo'ko Si-mon wara enapa. 45 Filipus 'wa Natanaelepory'po. Ika'po i'wa: “Mo'ko omenanokaretary ta ipoko Moses 'wa oty tymeroman inoro, mo'ko ipoko mo'karon Tamusiauran uku'ponamonymbo 'wa tymeromaninoro eporyi na'na: Jesus, mo'ko Josef

1:19 Mateus 3:1-12, Markus 1:1-8, Lukas 3:1-18 1:21 Maleachi 4:5, Deuteronomium 18:15,18 1:23 Jesaja 40:3(LXX) * 1:42 Mo'karon Griek auran tano ‘petros’ tauro'po man: topu.

Johanes 1:46 131 Johanes 2:19ymuru, mo'ko Nasaret pono.” 46 IromboNatanael wyka'po i'wa: “Iru'pyn oty 'kareNasaret wyino tywopyry taro nan.” Filipuswyka'po i'wa: “O'ko 'ne, mene'se me.”

47 Natanael wopyry ene'po mero, Jesuswyka'po ipoko: “Enetoko. Mo'se amy Israelparymbo 'nero. Kari'na anemu'ma'paman.” 48 Natanael wyka'po i'wa: “Ojemboko kuku'san?” Jesus wyka'po eju'to'me:“Filipus 'wa ako'mary uwaporo, morooroi upi'no konei.” 49 Natanael wyka'poI'wa: “Amepanen, Tamusi ymuru amoromana. Poto 'su Israel pajanymbo Jopotoryamoro mana.” 50 Jesus wyka'po eju'to'me:“Moro oroi upi'no y'wa ajene'po ekarity'poke kamyikanon? Morokon ko'ponokonpotonon otykon menetake.” 51 Ika'ponoro i'wa: “Ita'ro pore, kapu wendaka'pomeneta'ton. Mo'karon Tamusi apojon-gon wonukuru, iwony'torykon enapameneta'ton mo'ko kari'na ymuru epo.”

2Aimyno ewa'mary Kana po

1 Irombo oko kurita pa'po me amyaimyno ewa'mary kynakon Kana po,Galilea ta. Moro po ro mo'ko Jesus sanokynakon. 2 Mo'ko Jesus enapa mo'karoninemeparykon maro taju'se kynakon moroaimyno ewa'mato'me. 3 Irombomorowinuy'matyry mero mo'ko Jesus sano wyka'poI'wa: “Winu waty noro man ekosaine.”4 Jesus wyka'po i'wa: “O'tono'me koypoko man? Moro o'to ywaitopo jururuitunda'pa na'nen man.” 5 Isano wyka'pomo'karon otykon ekanamon 'wa: “O'toika'po wara ro aitoko!” 6 O'win-to'imatopu kapy'san potysa moro po kynatokon.Simosu emery wara ro mo'karon aimynoewa'manamon wekumi'to'kon tuna je'nymorokon kynakon. Oko, oruwa samakutuna apyiry taro kynatokon. 7 Jesuswyka'po mo'karon otykon ekanamon'wa: “Morokon potysa a'no'kapo'tokotuna ke.” Irombo a'no'kapoty'san imeroi'waine. 8 Irombo mero ika'po i'waine:“Amy anundoko. Irombo mo'ko endamenojopotory 'wa arotoko.” Amy aro'po roi'waine. 9 Mo'ko endameno jopotory 'wa

moro winu me enurima'po tuna apo'po.Mo'karon tuna anunamonymbo ojembomoro winu wopy'po uku'satokon. Mo'koendameno jopotory te anukuty'pa ky-nakon. Iro ke ro mo'ko pytatoto ko'ma'poi'wa. 10 Ika'po i'wa: “Pa'poro kari'na moroiru'pynymbo winu na'nen ekambojan.Mo'karon ejuku'san wetymy'san mero temoro yja'wanymbo winu ekambojan. O'watemoro iru'pynymbowinu tykura'mamanwena'po tano me.”

11Ero Kana po, Galilea ta Jesus nikapy'pooty, moro koromono me inikapy'po kapuwyinono otymoro kynakon. Iwara romorotykuranory enepo'po Jesus 'wa. Mo'karoninemeparykon 'wa amyika'po.

12 Irombo mero Kafaraum 'waiwo'pema'po mo'ko tysano maro,mo'karon typiryjan maro, mo'karontynemeparykon maro enapa. Amykonkurita roten moro po iwe'i'san.

Moro Tamusi auty korokary13 Tyse waty mo'ko ‘eratonomapo-

topombo’ onory ewa'mary we'i'po mero,Jesus wonuku'po Jerusalem 'wa. 14 Irombomoro Tamusi auty ta tandy'po mo'karonpaka, kapara, akukuwa ekaramanamon,mo'karon pyrata ambo'namon enapaepory'san i'wa. 15 Irombo kurawakapy'po i'wa tonomy ypo'topo me.Mo'karon kapara, paka moma'san i'wamoro Tamusi auty wyino. Mo'karonpyrata ambo'namon pyratarymbopapy'po i'wa nono tu'ponaka. Mo-rokon itapararykonymbo uringa'san i'wa.16 Mo'karon akukuwa ekaramanamon'wa ika'po: “Pa'poro erokon otykon erowyino emimatoko. Mo'ko yjumy autykysyton amy otykon ekaramatopo autome.” 17 Irombo mo'karon inemeparykonwetuwaro'ma'san rapa ero imero'po poko:Moro ajauty 'wano me yjemaminary asiny

ywotan.18 Mo'karon Simosu jopotorykon wotu-

rupo'san I'wa: “Otypan kapu wyinonooty menepotan, moro iru'pa moro morowara awairy wairy uku'to'me na'na'wa?” 19 Jesus wyka'po eju'to'ko'me:“Ero Tamusi auty akatoko. Irombo

1:51 Genesis 28:12 2:12 Mateus 4:13 2:13 Mateus 21:12-13, Markus 11:15-17, Lukas 19:45-46 2:13 Exodus12:1-27 2:17 Ware 69:9 2:19 Mateus 26:61, 27:40, Markus 14:58, 15:29

Johanes 2:20 132 Johanes 3:21oruwa kurita samy'matake rapa.”20 Irombo mo'karon Simosu jopotorykonwyka'san: “Oko-kari'na itu'ponaka o'win-to'ima siriko ero Tamusi auty amy'marytywaije man. Amoro te oruwa kuritamamy'matan rapa?” 21 Moro ipokoauranatopo Tamusi auty te moro ija'munmoro kynakon. 22 Iromby'san wyinoawomy'po wyino mo'karon inemeparykonwetuwaro'ma'san rapa moro moro waraika'po poko. Irombo moro imero'po, moroJesus wykatopombo amyika'po i'waine.

23 Mo'ko eratonomapotopombo onoryewa'mary jako Jerusalem po a'ta ro, pyimekari'na 'wa moro ety amyika'po. Morokoninenepory kapu wyinonokon otykonenejatokon irombo. 24 Jesus te ainakainetywotyry 'se'pa kynakon. Pa'poro iromboemerykonuku'sakon. 25Kari'na 'wa kari'napoko oty ekarityry anupi'pa kynakon,kari'na ukutyry ke aseke ty'wa.

3Jesus worupary Nikodemus maro

1 Irombo amy Nikodemus tatynenSimosu jopotory kynakon. Amy Farisemo'ko kynakon. 2 Mo'ko wopy'po ro kokoJesus 'wa. Ika'po I'wa: “Amepanen, Tamusiwyino amepanen me awopy'po uku'sanna'na. Amy pairo morokon aneneporykapu wyinonokon otykon enepory upijan,imaro e'i'pa Tamusi a'ta.” 3 Jesus wyka'poeju'to'me: “Ita'ro pore, asery me rapae'i'pa ta'ta, amy pairo kari'namoro Tamusinundymary enery upitan.”

4 Nikodemus wyka'po I'wa: “One warako asery me rapa amy kari'na naitan,tam'po'ko me ta'ta? Tysano uwembotaka rapa 'kare tywo'myry taro nan,tamapoto'me rapa i'wa.” 5 Jesus wyka'poeju'to'me: “Ita'ro pore, asery me tunawyino, a'kanano wyino enapa opy'pa ta'ta,amy pairo kari'na moro Tamusi nundy-mary taka tywo'myry upitan. 6 Ja'munanowyino ja'munano kyno'san. A'kananowyino a'kanano kyno'san. 7 Moro ‘Aseryme rapa awairykon man’ ywyka'po 'wakytonumengapoton. 8 Pepeito tynisanory'wa ro kynoturojan. Imorymetaje. Ojemboiwopyry, oja itory pai anukuty'pa te mana.

Iwara enapa pa'poro a'kanano wyinoopy'san mandon.”

9 Nikodemus wyka'po eju'to'me: “Onewara ko moro tywo'kapyry taro nan?”10 Jesus wyka'po eju'to'me: “Israel pa-janymbo emepanen me awairy se'memorokon otykon anukuty'paman? 11 Ita'ropore, tynukutyry poko na'na kynau-rananon. Tynene'po amyikapojan na'na.Moro na'na namyikapory anapo'i'pa temandon amyjaron. 12 Nono tu'ponokonotykon poko o'waine yjauranary jakoyjamyika'pa aja'taine, one wara ko kaputanokon otykon poko yjauranary jakokamyikata'ton? 13 Amy pairo kapu takaanuku'pa tywaije man. Mo'ko kapu wyinoopy'po roten kynonu'tan: mo'ko kari'naymuru.

14 “Mo'ko Moses 'wa moro iponomynwo'i ta mo'ko okoju awonga'po wara enapamo'ko kari'na ymuru awongary man,15 pa'poro amyikanen 'wa moro i'matypynroten amano epoto'me. 16 Poto me eronono pynary ke ty'wa, Tamusi 'wa mo'koo'win'konombo tymuru tyje man. Iwarapa'poro mo'karon amyikanamon utapy'pakynaita'ton. Moro i'matypyn roten amanoapyita'ton te. 17 Tamusi 'wa mo'ko tymuruero nono tu'ponaka tomo'seman, ero nonopoko i'wa a'wembono auranano yto'mekapyn, epano'to'me te i'wa. 18Mo'ko imuruamyikanen poko a'wembono aurananoyry'pa man. Mo'ko anamyikapyn pokote a'wembono auranano tyje terapa man,mo'ko o'win'konombo Tamusi ymuruety anamyika'pa iwairy ke. 19 Ero waramoro a'wembono auranano man: Moroaweinano ero nono tu'ponaka tywo'seman. Mo'karon kari'na 'wa te moroewa'rumy typyna man moro aweinanoko'po. Morokon kari'na emamingonirombo yja'wan me kynatokon. 20 Mo'koyja'wangon otykon ka'nen moro aweinanojenono'san. Moro aweinano 'wa ito'paman. Morokon tynikapyrykon otykonuku'pory 'se'pa irombo man. 21 Mo'koiporono oty ka'nen te aweinano 'wakyny'san, Tamusi apokupe morokontynikapyrykon otykon wairy woneto'me.”

Mo'ko kari'na etykanen Johanes3:14 Numeri 21:9

Johanes 3:22 133 Johanes 4:14

22 Irombo mero Jesus wyto'po mo'karontynemeparykon maro moro Judea yi-nonory 'wa. Moro po ro imaroine a'si'koakore'pe kynakon. Kari'na etykakon.

23 Johanes enapa kari'na etykakon Enonpo, Salim wyino tyse waty. Pyime irombotuna undykonmoro po kynatokon. Kari'nakyno'satokon i'wa. Irombo i'wa kynose-tykapojatokon. 24 Moro jako mo'ko Jo-hanes yja'wangon kari'na aru'katopo takaaru'ka'pa na'nen kynakon.

25 Moro jako ro mo'karon Johanesnemeparykon 'wa taurangon ejuku'sanamy Simosu maro ekorokano poko.26 Irombo Johanes 'wa iwopy'san. Ika'sani'wa: “Amepanen, mo'ko Jordan ko-pose me ajekosa kynakon inoro, mo'komamyikapon inoro kari'na etykanon.Pa'poro kari'na kyny'saton I'wa.”

27 Johanes wyka'po eju'to'ko'me:“Kari'na amy pairo oty apyiry upijan,anyry'pa ty'wa Tamusi we'i'poto. 28 Asekeamyjaron ero ywyka'po amyikaponamonme mandon: ‘Mo'ko Mesias kapyn awuwa. Uwapono me te tomo'se wa.’ 29Mo'kotynaporemyndo'po woryi apyinen, amypytatoto mo'ko man. Mo'ko pytatotoekosano akono, mo'ko i'wa kynepana-manon inoro kynewa'potanon moro auranetary jako. Moro wara enapa yjewa'poryy'namorojan. 30 Poto me 'ne ka'tu rapamo'ko wairy man. Awu te ko'waro 'ko 'neka'tu rapa ywairy man.

31 “Mo'ko kawo wyino o'toto pa'porokari'na epo man. Mo'ko nono wyi-nono nono wyino man. Nono wyinokynaurananon. Mo'ko kapu wyino o'totote pa'poro kari'na epo man. 32 Morotyneta'po amyikaponen me man. Amypairo kari'na te moro inamyikaporyanamyika'pa man. 33Mo'ko inamyikaporyamyikanenymbo te iporo Tamusi wairyamyikapojan. 34Mo'ko Tamusi nemoky'poirombo Tamusi auran ekari'san. Poto meirombo Tamusi ta'kary yjan i'wa. 35Mo'kojumynano mo'ko tymuru pynanon.Pa'poro oty ainaka tyje i'wa man. 36Mo'koymunano amyikanen ekosa i'matypynroten amano man. Mo'ko ymunano

anamyikapyn te amano anene'pa kynaitan.Tamusi erekuru te itu'po kynaitan.”

4Mo'ko Samaria pono woryi

1 Jesus 'wa Johanes ko'po pyime tyne-meparykon me kari'na yry, etykarykonenapa eta'po mo'karon Farise 'wa. 2 Asekete Jesus kari'na anetyka'pa kynakon.Mo'karon inemeparykon te kynetyka-tokon. 3 Mo'karon Farise 'wa moro eta'poukuty'po mero ty'wa, Jesus wyto'po Judeawyino Galilea 'wa rapa.

4 Samaria yinonory tu'po te itorykynakon. 5 Moro Samaria ta ro amy Sikartatynen aitopo 'wa itunda'po. Mo'kotymuru Josef 'wa Jakob nyry'pombonono wyino tyse waty moro aitopokynakon. 6 Jakob toponarymbo moro pokynakon. Tytory poko tyrupota'po ke,Jesus wotandy'mo'po moro topona po.Kurita 'ne 'ne kynakon moro jako.

7 Irombo amy Samaria pono woryiwopy'po tuna aije. Jesus wyka'poi'wa: “Tuna ke kupako.” 8 Mo'karoninemeparykon irombo tyto kynatokonmoro Sikar 'wa arepa epeka'se. 9 Irombomo'ko Samaria pono woryi wyka'po I'wa:“One wara ko amoro Simosu me y'waamy Samaria pono woryi me tuna pokomaturupojan?” Mo'karon Simosu irombomo'karon Samaria ponokon maro asato'kemandon. 10 Jesus wyka'po eju'to'me:“Moro Tamusi nyry ukuty'pomboto o'wa,noky me mo'ko tuna poko aturupo'powairy ukuty'pomboto enapa o'wa, amoroi'wa maturupory tuna poko. Iromboamano ynen tuna yry o'wa.”

11 Irombo mo'ko woryi wyka'po I'wa:“Jopoto, tuna anundopowatyman ajekosa.Irombo moro topona jansi'pe man. Onewara ko iro ke amano ynen tuna ajekosanaitan? 12 Mo'ko na'na tamurumbo Jakobko'po ka'tu man? Mo'ko 'wa ro irombo erotopona tyje man na'na 'wa. Aseke iwyinotuna tanyje i'wa man ty'makon maro,tokykon maro enapa.” 13 Jesus wyka'poeju'to'me: “Pa'poro ero tuna enynen tuna'se rapa kynaitan. 14Moro ynyry tuna eny-nenymbo te, tuna sanory aniwo'pa noro

3:24 Mateus 14:3, Markus 6:17, Lukas 3:19,20 3:28 Johanes 1:20 3:35 Mateus 11:27, Lukas 10:22 4:5 Genesis33:19, Jakobus 24:32 4:9 Ezra 4:1-5, Nehemia 4:1-2

Johanes 4:15 134 Johanes 4:44rapa kynaitan. Moro ynyry tuna kynaitanmo'ko enynenymbo ta i'matypyn amanoynen, pari'pe o'puririkatoto tuna undyme.”

15 Mo'ko woryi wyka'po I'wa: “Jopoto,moro tuna ene'ko y'wa, ywo'pa noro tunasanory waito'me, tuna aije opy'pa noroywaito'me ijaro 'wa.” 16 Jesus wyka'poi'wa: “Oino iko'matango. Irombo ijaro'wa rapa o'ko 'ne.” 17 Mo'ko woryiwyka'po eju'to'me: “Ino'ma wa.” Jesuswyka'po i'wa: “Iporo ro ino'ma mokari'sa.18 Ainatonemboto tyinone tywaije mana.Mo'ko erome imaromana inoro oino kapynmo'ko man. Iporo ro moro mekari'sa.”

19 Mo'ko woryi wyka'po I'wa: “Jopoto,amy Tamusi auran uku'ponen me awairyseneja. 20 Na'na tangonymbo 'wa morowypy tu'po Tamusi ety tawonga man.Amyjaron te Jerusalem po Tamusi etyawongary man mekari'saton.” 21 Jesuswyka'po i'wa: “Kamyikako, woryi! Amyjako moro wypy tu'po kapyn, Jerusalem pokapyn enapa Tamusi ety mawongata'ton.22 Anukuty'torykon ety mawongatonamyjaron. Na'na te tynukutyry etyawonganon. Moro opano'no iromboSimosu wyino kyno'san. 23 Aire 'koporemo'karon inaron 'ne ro Tamusi ety awon-ganamon iporo Tamusi ety awongata'tona'kanano ta. Erome ro moro wara terapakynaijaton. Mo'kopangon 'se ro irombomo'ko jumynano man toty awonganamonme. 24A'kanano mo'ko Tamusi man. Ipororo mo'karon ety awonganamon 'wa etyawongary man a'kanano ta.”

25 Mo'ko woryi wyka'po I'wa: “Suku'samo'ko Mesias, mo'ko Kristus me inejato-rykon wopyry man. Mo'ko ro tywopy'pomero pa'poro oty ekari'tan na'na 'wa.”26 Jesus wyka'po i'wa: “Inoro ro ajeru-panon. Inoro ro awu wa.”

27 Moro jako 'ne mo'karon in-emeparykon tunda'san. Woryi maroiworupary poko enuta'san imero. Ise'meamy pairo we'i'po aturupo'pa i'wa oty'se iwairy poko, o'tono'me mo'ko woryimaro iworupary poko pai. 28 Irombomo'koworyi 'wa moro typotysarymbo no'po.Moro aitopo taka ito'po. Ika'po mo'karonkari'na 'wa: 29“O'toko 'ne amywokyry ene.

Pa'poro o'to ywe'i'po ekarityi y'wa. Mo'koMesias pai 'nare mo'ko nan?” 30 Irombomoro aitopo wyino iwepa'ka'san mo'kowokyry ene.

31 A'saka'pa imaro tywe'i'san meromo'karon inemeparykon wyka'san Jesus'wa: “Na'na emepanen, endameko.”32 Ika'po te i'waine: “Anukuty'torykonarepa yjekosa man.” 33 Mo'karon in-emeparykon wyka'san ase'wa: “Amy 'waka'tu arepa tane'se nan i'wa?” 34 Jesuswyka'po i'waine: “Moro y'wa mo'koyjemo'nenymbo nisanory kapyry, moroy'wa inyry amaminano kapy'mary enapayjerepary me man. 35 Ero wara yka'pamandon: ‘Okupa'en nuno pa'po mewonatopo potyry kynaitan.’? Wykajeo'waine, o'po'toko! Morokon mainaenetoko! Wonatopo tywaije terapa man.Typotyry taro terapa man. 36 Mo'koipo'nenymbo moro tamamina'po epetyapyijan terapa. Morokon tynipoty'sana'nano'san i'matypyn amano 'wanokonme. Iwara okororo mo'ko iponen mo'koipo'nen maro kynewa'potata'ton. 37 Ipororo irombo ero taurotopo man: ‘O'winamy kyniponjan. O'win amy kynipo'san.’38 Awu komo'ton awo'mika'torykonymbopo'se. Amykon terapa tywo'mika mandon.Iwo'mika'marykon 'wa terapa amyjarontywo'se mandon amamina.”

39 Pyime moro Samaria tano aitopoponokon 'wa Jesus amyikapo'po ero waramo'ko woryi wykary 'wa: “Pa'poro o'toywe'i'po ekarityi y'wa.” 40 I'wa tytunda'sanmero, mo'karon Samaria ponokon wotu-rupo'san, tokosaine iwaito'me. Irombo okokurita ekosaine iwe'i'po. 41 Pyime norokari'na 'wa amyika'po moro inekarityrypoko. 42 Irombo mo'ko woryi 'wa ika'san:“Moro anekarityry poko noro kapyn na'nakynamyikanon. Aseke ro irombo na'nanetai. Iporo ro ero nono Epano'nen meiwairy ukutyi na'na.”

Amy jopoto ymuru kura'mary43 Oko kurita pa'po me Jesus wyto'po

moro wyino Galilea 'wa. 44 Aseke i'watakari'se kynakon amy pairo Tamusiauran uku'ponen wairy isano'pambomoro tywetuwaro'matopombo aitopo po.

4:44 Mateus 13:57, Markus 6:4, Lukas 4:24

Johanes 4:45 135 Johanes 5:18

45 Galilea 'wa itunda'po mero, mo'karonmoro ponokon 'wa ewa'ma'po. MoroJerusalempomo'ko eratonomapotopomboonory ewa'mary jako irombo morokoninikapyry otykon tone i'waine kynakon.Mo'karon enapa irombo tyto tywaijekynatokon mo'ko eratonomapotopomboonory ewa'ma.

46 Jesus wyto'po rapa Kana 'wa, Galileata, moro ty'wa winu me tuna ka'topomboaitopo 'wa. Irombo Kafaraum po amyjopoto kynakon. Imuru je'tun pe kynakon.47 Mo'ko ijumy 'wa ro Judea wyinoGalilea 'wa Jesus tunda'po eta'po. Ito'poI'wa. Iwoturupo'po i'wa tymuru kura'maiwo'pemato'me tymaro Kafaraum 'wa.Kyniromo'sakon irombo mo'ko imuru.48 Jesus wyka'po i'wa: “Potonon anumen-gaponamon otykon anene'pa aja'taine,poto me Tamusi anamyika'pa mandon.”49 Mo'ko jopoto wyka'po te I'wa: “Jopoto,o'ko ymaro, ymuru romby'pa ro.” 50 Jesuswyka'po i'wa: “I'tango ajauty 'wa. Omurunuro man.”

Mo'ko wokyry 'wa Jesus auranamyika'po. Ito'po. 51 Iwo'pemary jakonoro mo'karon ipyitorykon wopy'sanepoje. Ika'san i'wa: “Omuru nuro man.”52 Iwoturupo'po i'waine moro o'toro jurua'ta iru'pa rapa iwe'i'po poko. Ika'sani'wa: “Koinaro o'win juru a'ta, moroikomyinymbo no'myi.” 53 Moro waraijururu a'ta ro Jesus 'wa nuro tymuruwairy ekarity'po ukuty'po mo'ko ijumy'wa. Irombo mo'ko Jesus amyika'po i'wapa'poro mo'karon tauty tanokon maro.54 Ero moro ijokonory Jesus nenepo'pokapu wyinono oty ero kynakon Galilea po,Judea wyino tywerama'po wyino.

5Amy kura'mary Betsata po

1 Morombo wyino Simosu 'wa amy otyewa'mary kynakon. Moro me ro Jesuswonuku'po Jerusalem 'wa.

2 Moro Jerusalem po ro moro kaparapenary pato amy ekupitopo man. Simosuauran ta Betsata me kynejatojaton. Moropo ro ainatone patajaman. 3Morokon ta ro

pyime je'tun pangon kynatokon: enu'non,iwajakuta'san, a'pota'san enapa. 4 *

5 Irombo amy wokyry moro po ky-nakon. O'win-kari'na itu'ponaka ainapa-toro itu'ponaka oruwa-to'ima siriko terapaje'tun pe kynakon. 6 Mo'ko wotunga'poene'po ro Jesus 'wa. Akore'pe terapaje'tun pe iwairy ukuty'po ke ty'wa, ika'poi'wa: “Awekura'mary 'se man?” 7 Mo'koje'tun pan 'wa ejuku'po: “Jopoto, morotuna wesakama'poto, amy yjemanen watyman moro ekupitopo taka. Moro tuna'wa ywytory jako amy terapa itaka kyno-manon yjuwaporo.” 8 Jesus wyka'poi'wa: “Ajawongo. Moro apaty anungo.I'tango.” 9 O'win wytory mo'ko wokyrywekura'ma'po. Moro typaty anumy'poi'wa. Ito'po.

Otare'matopo kurita te moro otywo'kapy'po. 10 Iro ke romo'ko ekura'ma'po'wa mo'karon Simosu jopotorykonwyka'san: “Erome otare'matopo ku-rita man. Moro apaty arory kapyno'wa man.” 11 Ejuku'san te i'wa:“Mo'ko ykura'manenymbo te nykaiy'wa: ‘Moro apaty anungo. Itango.’ ”12 Iwoturupo'san i'wa: “Noky ko morowara nykai o'wa: ‘Anungo. Itango.’?”13 Anukuty'pa te mo'ko ekura'ma'pokynakon, Jesus wyto'po ke ko'i imeromo'karon ata'nanopy'san apyimy taka.14 Morombo wyino te epory'po rapa Jesus'wa moro Tamusi auty ta. Irombo Jesuswyka'po i'wa: “Eneko. Tywekura'mamana. Kyteja'wangai noro. Ka'pa rapaamy yja'wan oty 'wa 'ne ka'tu rapaajepory!” 15 Irombo mo'ko wokyrywyto'po. Mo'ko tykura'manenymbo meJesus wairy ekarity'po i'wa mo'karonSimosu jopotorykon 'wa. 16 Iro ke romo'karon Simosu jopotorykon erekuru 'waJesus wekenatopo kynakon, moropangonotykonkapyry ke i'wa otare'matopo kurita.

17 Ejuku'san te Jesus 'wa: “Mo'ko yjumykynaijan roten tamaminary poko. Awuenapa.” 18 Iro ke ro iwory 'se 'ne ka'tu rapamo'karon Simosu jopotorykon kynatokon.Moro otare'matopo kurita jamikakon roten

4:45 Johanes 2:23 4:46 Johanes 2:1-11 * 5:4 Amykon 'wa ero po tymero man: Tamusi apojon wony'totopokynakon moro ekupitopo taka. Moro tuna sakamapotopo i'wa kynakon. Mo'ko iwesakama'po wyino koromono meitaka oma'po wekura'matopo kynakon pa'poro tanykyrymbo wyino. 5:10 Nehemia 13:19, Jeremia 17:21

Johanes 5:19 136 Johanes 5:47

kapyn. Tyjumy me te mo'ko Tamusi eja-tojakon enapa. Iwara te Tamusi maro ase-wara kynokari'sakon.

19 Jesus wyka'po eju'to'ko'me: “Ita'ropore, amy pairo oty kapyry upijanaseke mo'ko ymunano, mo'ko tyjumy'wa ikapyry anene'pa ta'ta. Pa'poromo'ko nikapyry ka'san ro irombo mo'koymunano enapa. 20 Tymuru pynanonmo'ko jumynano. Pa'poro tynikapyryotykon enepojan i'wa. Potonon 'ne ka'turapa otykon enepotan i'wa, poto meajenutato'ko'me. 21 Mo'ko jumynano 'wamo'karon iromby'san awongary wara,nuro i'wa yrykon wara enapa mo'koymunano tynisanorykonymbo ro yjannuro. 22Mo'ko jumynano amypairo kari'napoko a'wembono auranano anyry'pa man.Mo'ko ymunano ainaka te pa'poro moroa'wembono auranano yry tyje i'wa man,23 pa'poro kari'na 'wa mo'ko ymunano etyawongato'me mo'ko jumynano ety awon-gary wara enapa i'waine. Mo'ko ymunanoety anawongapyn mo'ko emo'nenymbojumynano ety anawonga'pa enapa man.

24 “Ita'ro pore, mo'ko yjauran etanenekosa, mo'ko yjemo'nenymbo amyikanenekosa enapa i'matypyn amano man.Ipoko a'wembono auranano yry'pa ky-naitan. Romo'no wyino tyto man amanotaka. 25 Ita'ro pore, amy jako mo'karoniromby'san mo'ko Tamusi ymuru auranetata'ton. Eromembo roten moro warakynaitan. Mo'karon i'wa epanama'sannuro kynaita'ton. 26 Mo'ko jumynanoamano undy me man. Iwara enapa mo'kotymuru amano undy me tyje i'wa man.27 Mo'ko tymuru ainaka moro a'wembonoauranano yry tyje i'waman, kari'na ymurume iwairy ke. 28 Ero ajenumengapo'painenainen: Amy jako auran etata'tonmo'karon tu'munano ta aitonon. 29 Irombokynepa'kata'ton. Mo'karon iru'pyngonotykon ka'namonymbo kynawonda'tonnuro tywaito'ko'me. Mo'karon yja'wangonotykon ka'namonymbo kynawonda'tonmoro a'wembono auranano apyito'mety'waine.

30 “Amy pairo oty kapyry supija aseke.Yneta'po wara ro a'wembono aurananosyja. Moro ynyry a'wembono auranano

iporo man. Aseke ynisanory kapyn supija,mo'ko yjemo'nenymbo nisanory te.

31 “Aseke ypoko oty amyikaporyjako y'wa, moro y'wa oty amyika-pory iporo waty man. 32 Amy terapate ypoko oty amyikapojan. Suku'saiporo moro ypoko inamyikapory wairy.33 Ajapojongon tomo'se o'waine mandonJohanes 'wa. Mo'ko 'wa ro iporonokonotykon tamyikapo man. 34 Awu tekari'na namyikapory 'wa opano'po'pa wa.Ajepano'to'ko'me rotenmorowarawykaje.35 Mo'ko ro moro tyka'muren, taweijenkororeta me kynakon. Amyjaron ko'i rotentawa'pore awairykon 'se tywaije mandonaweiry ta.

36 “Yjekosa te amy Johanes namyika-pory ko'pono oty man. Morokon jumy-nanonyry'san ynikapyrymanamaminano,morokon aseke ynikapyry enapa amam-inano moro jumynano 'wa yjemoky'poamyikapojan. 37 Mo'ko yjemo'nenymbojumynano 'wa ypoko oty tamyikapo man.Amy jako pairo auran aneta'pa tywaijemandon. Amy jako pairo anene'pa tywaijemandon. 38 Moro auranymbo anapo'i'pamandon aturu'san ta. Mo'ko inemoky'poanamyika'pa irombo mandon. 39Morokonkareta mimengaton. Moro i'matypynamano epory irombo mekano'saton itaine.Ypoko te oty amyikapojaton. 40 Ise'mey'wa awopyrykon 'se'pa mandon, amanoepoto'me o'waine.

41 “Kari'na 'wa yjety awongary anupi'pawa. 42 Suku'sa te moro Tamusi pynywairy e'i'pa otaine. 43 Awu mo'ko yjumyety ta wopyi. Yjewa'ma'pa te man-don. Aseke toty ta amy terapa wopy'poto,mewa'mata'ton mo'ko. 44 One wara kokamyikata'ton? Ase'wa irombo ajetykonmawongaton. Mo'ko o'win'kono Tamusi'wa ajetykon awongary anupi'pa te man-don.

45 “Y'wa ajemendorykon kysekano'tonmo'ko jumynano ekosa. Moses, mo'koipoko amyjaron mo'po'saton inoroajemendonamon me man. 46 Mosesamyikary jako rypo irombo o'waine,kamyikatory. Ypoko irombo mo'ko 'waoty tymero man. 47 Mo'ko nimero'san

5:29 Daniel 12:2 5:33 Johanes 1:19-27, 3:27-30 5:37 Mateus 3:17, Markus 1:11, Lukas 3:22

Johanes 6:1 137 Johanes 6:26anamyika'pa aja'taine, one wara koyjauran mamyikata'ton?”

6Ainatone dusun kari'na upary

1Morombowyino Jesus 'wamoro Galileatano tuna juwembory, moro Tiberias ponotuna juwembory me enapa kynejatojatoniro pato'po. 2 Kari'na apyimy tam'po'kory'wa iwekena'po. Morokon je'tun pan-gon poko inikapyry kapu wyinonokonotykon irombo tone i'waine kynakon.3Wypy tu'ponaka Jesus wonuku'po. Moropo ro iwotandy'mo'po mo'karon tyne-meparykon maro. 4 Mo'karon Simosu 'waeratonomapotopombo onory ewa'marytyse waty kynakon.

5 Jesus wo'poty'po. Kari'na apyimytam'po'kory wopyry ene'po mero ty'watypato, Filipus 'wa ika'po: “Oje ko pererekysepeka'ta'ton iwendameto'ko'me?”6 U'kuto'me te moro wara ika'po. Asekeirombo moro o'to tywairy man uku'sakon.7 Filipus wyka'po eju'to'me: “Ainapatoro-kari'na amu'nykonymbo pyrata pokoperere epekaty'poto ro rypo, pa'poroiwaraine e'i'pa kynaitan. A'si'ko pairotywendamerykon upita'ton.” 8 O'winamy inemepary, mo'ko Simon Petruspiry Andreas wyka'po I'wa: 9 “Amymyre'ko'ko ero po man. Mo'ko ekosa roainatone perere man oko woto maro. O'toko moro mo'karon mokynokon kari'naytan?” 10 Jesus wyka'po: “Mo'karonkari'na andy'mopotoko.” Itupu pyimekynakon moro po. Mo'karon kari'nawotandy'mo'san. Ainatone dusun iwairytaro mo'karon wokyry kynatokon. 11 Jesus'wa morokon perere apo'i'san. Tamusiety awonga'po mero, aripa'po'san i'wamo'karon moro po atandy'mo'san kari'naainaka. Iwara enapa mo'karon wotoaripa'po'san i'wa, i'se iwairykon taroro. 12 Iwaime'san mero mo'karon tyne-meparykon 'wa ika'po: “Morokon arepaakosinykonymbo amo'i'toko, amy pairowaito'me atakama'pa.” 13 Mo'karonendametonon nino'san ainatonenokonperere y'sakapoty'san akosinykonymbo

amo'iky'san i'waine ainapatoro itu'ponakaoko kurukuru.

14 Jesus 'wa amy kapu wyinono otykapy'po ene'po mero ty'waine, ika'san:“Iporo ro mo'ko nono tu'ponaka o'totomanombo Tamusi auran uku'ponen mo'seman.”

15 Jopoto me tyto'me tapyije tywopy-rykon 'se iwairykon ukuty'po Jesus 'wa. Iroke ro iwomima'po rapa iwyinoinemorokonwypy 'wa, o'win upu'po tywaito'me.

Jesus wytory tuna tu'po16 Iko'mamyry mero mo'karon in-

emeparykon wo'pema'san moro tuna 'wa.17 Kurijara taka iwotaru'ka'san Kafaraum'wa tywepatoto'ko'me. Ewa'rumamy'popo Jesus opy'pa noro i'waine kynakon.18 Pepeito tam'po'kory 'wa paranaawonga'po. 19 O'win-kari'na itu'ponakaainatone stadion* mosin po terapa ty-wotarima'san mero, moro tuna tu'poJesus wytory ene'po i'waine moro kuri-jara wyino tyse waty. Iwety'ka'san.20 Jesus wyka'po te i'waine: “Awu tewa. Kytety'katon.” 21 Aru'kapory 'sekynatokon. O'win wytory te moro kurijaratunda'po moro itoto'kon 'wa.

Mo'karon kari'na 'wa Jesus upiry22 Irombo koro'pomo'karon kari'na apy-

imy moro tuna kopose me noro kynakon.O'win roten kurijara wairy moro po, morokurijara taka ataru'ka'pa Jesus wairy,a'saka'pa mo'karon inemeparykon wytoryenapa tone i'waine kynakon. 23 Tiberiaswyino te amykon kurijara tywo'se ky-natokon. Senge roten kynatokon mo'koJopoto 'wa Tamusi ety awongatopombowyino,moro iwendameto'konymbowyino.24 Uwa moro po Jesus wairy, uwa enapamo'karon inemeparykon wairy ene'pomero ty'waine, iwotaru'ka'san morokonkurijara taka. Kafaraum 'wa ito'san Jesusupi.

Moro amano ynen arepa25 Moro tuna kopose me epory'po mero

ty'waine, ika'san I'wa: “Amepanen, onewara a'ta ko ijaro 'wa mopyi?” 26 Jesuswyka'po eju'to'ko'me: “Ita'ro pore, kapuwyinonokon otykon ene'san poko kapyn

6:1 Mateus 14:13-21, Markus 6:30-44, Lukas 9:10-17 6:16 Mateus 14:22-33, Markus 6:45-52 * 6:19 Moro “Otykonekari'topo kareta” eneko.

Johanes 6:27 138 Johanes 6:58o'waine kupijaton, moro awendame'sanpoko te, moro awaime'san poko enapa.27 Moro atany'matoto man arepa pokokyto'mikaton. Moro aitoto man rotenarepa poko te o'mikatoko. Moro ytanro o'waine mo'ko kari'na ymuru. Mo'kowyino ro mo'ko jumynano Tamusi ty-wokari'se man.” 28 Irombo ika'san I'wa:“O'to ko na'na naitan morokon Tamusiemamingon ka'to'me ty'wa?” 29 Jesuswyka'po eju'to'ko'me: “Ero moro Tamusiemamin: moro o'waine mo'ko inemoky'poamyikary.”

30 Ika'san I'wa: “Otypan kapu wyi-nono oty ko menepotan, na'na 'waajamyikato'me ene'po mero? Otypan otyko mika'tan? 31 Mo'karon kytangonymbo'wa moro Tamusi nyry arepa tana'se manmoro iponomynwo'i ta, ero imero'powara:Kapu wyinono arepa ke tupa tywaije i'wa

mandon.”32 Irombo Jesus wyka'po i'waine: “Ita'ro

pore, Moses 'wa kapyn tupa mandon morokapu wyinono arepa ke. Mo'ko yjumyte ajupaton moro iro 'nero kapu wyi-nono arepa ke. 33 Moro Tamusi wyinonoarepa moro kapu wyino kyony'tojan iro,moro nono 'wa amano ynen moro man.”34 Irombo ika'san I'wa: “Jopoto,moro arepayko na'na 'wa o'kapyn roten.” 35 Jesuswyka'po i'waine: “Moro amano ynen arepaawu wa. Mo'ko y'wa o'toto aniwo'pa noroikumyry kynaitan. Mo'ko yjamyikanenaniwo'pa noro tuna sanory kynaitan.

36 “Wykai terapa te o'waine: moroo'waine yjene'po se'me yjamyika'pa man-don. 37Pa'poro y'wamo'ko jumynano nyrykyno'tan y'wa. Amy pairo y'wa o'totoanimoma'pa waitake. 38 Kapu wyino ty-wony'to wa aseke ynisanory ka'se kapyn,mo'ko yjemo'nenymbo nisanory ka'se te.39 Ero mo'ko yjemo'nenymbo nisanory:mo'ko y'wa inyry anuta'ka'pa ywairy man,awongary te man moro irombo ro ku-rita. 40 Ero irombo mo'ko yjumy nisanory:mo'ko ymunano ene'po wyino amyikanen'wa i'matypyn amano apyiry man. Y'waawongary enapa man moro irombo ro ku-rita.”

41Mo'karon Simosu eruwa'san moro erowara ika'po poko: “Moro kapu wyino

ony'to'po arepa awu wa.” 42 Ika'san:“Jesus kapyn mo'ko nan, mo'ko Josefymuru, mo'ko ijumy, isano kysuku'satoninoro? One wara ko iro ke erome nykanon‘Kapu wyino tywony'to wa.’?” 43 Jesuswyka'po eju'to'ko'me: “Ase'wa ajeruwa-ton. 44 Amy pairo y'wa tywopyry upijan,tytynga'pa mo'ko yjemo'nenymbo jumy-nano a'ta, moro irombo ro kurita ynawon-gary man me. 45 Mo'karon Tamusi au-ran uku'ponamonymbo karetary ta tymeroman: Pa'poro Tamusi 'wa tamepa ky-naita'ton. Pa'poromo'ko jumynano 'wa ty-wepanamary ta omepa'po y'wa kyno'san.46Amy pairo 'wa te Tamusi ene'po anekar-ity'pa wa. Mo'ko Tamusi wyino opy'po 'waroten mo'ko jumynano tone man.

47“Ita'ro pore, mo'ko Tamusi amyikanenekosa i'matypyn amano man. 48 Moroamano ynen arepa awu wa. 49 Mo'karonatangonymbo 'wamoro Tamusi nyry arepamoro iponomyn wo'i ta tana'se man. Ty-romo'se te mandon. 50 Mo'ko kapu wyinoony'tototo arepa ena'nen te iromby'pa ky-naitan. 51 Moro kapu wyino ony'to'ponurono arepa awu wa. Amy 'wa ero arepaenapy'poto, nuro kynaitan i'matypyn me.Moro ynyry man arepa, ypunu moro man.Nuro nono yto'me man.”

52 Morombo mero mo'karon Simosuwosauranaka'san ase'wa. Ika'san: “Onewara ko mo'ko wokyry moro typunu ytanky'waine onoto'me?” 53 Irombo Jesuswyka'po i'waine: “Ita'ro pore, mo'kokari'na ymuru punu anono'pa aja'taine,moro imynuru anenyry'pa aja'taine enapa,amano waty man otaine. 54 Mo'ko ypunuononen, mo'ko ymynuru enynen ekosai'matypyn amano man. Mo'ko ro sawon-gatake moro irombo ro kurita. 55 Moroypunu, arepa 'nero moro man. Moroymynuru, woku 'nero moro man. 56Mo'koypunu ononen, mo'ko ymynuru enynenyta man mo'ja ro. Awu enapa mo'ko tawa mo'ja ro. 57 Mo'ko nurono jumynano'wa tomo'se wa. Mo'ko upu'po me ronuro wa. Iwara enapa mo'ko yjononennuro kynaitan yjupu'po me. 58 Morokapu wyino ony'to'po arepa ero man.Mo'karon atangonymbo nenapy'san arepawara kapyn man. Tyromo'se irombo man-

6:31 Exodus 16:4,15, Ware 78:24 6:45 Jesaja 54:13

Johanes 6:59 139 Johanes 7:17don. Mo'ko ero arepa ena'nen te nurokynaitan i'matypyn me roten.”

59 Moro wara Jesus wyka'po mo'karonkari'na emepary jako moro Kafaraum pomoro iwota'nano'to'kon auto ta.

Jesus wyino kari'na wotu'mary60Morowara ikary eta'pomero ty'waine,

pyime inemeparykon wyka'san: “Moroauranano apyiry je'tun pe man. Noky koetary taro nan?” 61 Moro tauranymbopoko mo'karon tynemeparykon eruwaryukuty'po mero ty'wa, Jesus wyka'poi'waine: “Moro yjauran mije'tumaton?62 One wara ko iro ke monumengatory,mo'ko kari'na ymuru wonukuru ene'potoo'waine moro uwapo tywaitopombo 'wa?63 Mo'ko a'kanano nuro kari'na yjan.Moro ja'munano otymbo ro anyry'paman. Morokon o'waine ywykato'konymboauranano, a'kananomorokonman. Amanomorokon man. 64 Amykon te Tamusianamyika'pa mandon ara'naine.” Penaroro irombo Tamusi anamyika'pa nokypan-gon wairy, nokypan 'wa enapa takaramaryman uku'sakon Jesus. 65 Irombo ika'po:“Iro ke ro wykai o'waine: Amy pairo y'watywopyry upijan, oma anyry'pa ty'wamo'ko jumynano we'i'poto.”

66 Moro poko ro pyime inemeparykonwotu'ma'san iwyino. Imaro noro ito'paiwe'i'san. 67 Irombo mo'karon ainapatoroitu'ponaka okonokon 'wa Jesus wyka'po:“Amyjaron enapa ka'tu ynory 'se man-don?” 68 Mo'ko Simon Petrus wyka'pote eju'to'me: “Jopoto, noky 'wa ko na'nanytory? I'matypyn amano ynen aurananoajekosa man. 69 Amoro 'ne mo'ko Tamusiwyinono me awairy uku'san na'na. Moroamyikanon ro na'na.” 70 Jesus wyka'poeju'to'ko'me: “Ainapatoro itu'ponakaokonokonymbo mero 'kare ajapo'i'painewainen. Ise'me te o'win amy ara'nanokonewa'rumy me man.” 71 Mo'ko SimonIskariot ymuru Judas poko aurana'pomorokynakon. Mo'ko 'wa ro irombo Jesusekaramary kynakon. Mo'karon ainapatoroitu'ponaka okonokon ra'nano amy mo'kokynakon.

7Jesus anamyika'pa ipiryjan wairy

1 Morombo mero Jesus wytopoty'poGalilea po. Judea 'wa irombo tytory 'se'pakynakon, tywory 'se mo'karon Simosujopotorykon wairy ke.

2 Tyse waty morokon pataja ewa'marykynakon mo'karon Simosu 'wa. 3 Irombomo'karon Jesus piryjan wyka'san I'wa:“Ero wyino omimako. Judea 'wa i'tango.Iwara mo'karon anemeparykon morokonanikapyry amaminano eneta'ton. 4 Amypairo ekapyn ta o'to e'i'pa man, takaretywairy 'se ta'ta. Moropangon otykonkapyry jako o'wa, onepoko pa'porokari'na 'wa.” 5 Mo'karon ipiryjan enapairombo anamyika'pa kynatokon. 6 Jesuswyka'po i'waine: “Moro ywytotopo jururuitunda'pa noro man. Amyjaron te o'kapynroten awytorykon taro mandon. 7 Eronono ajenonopyrykon upijan. Awu teyjenono'san. Yja'wan me irombo morokonemamin wairy samyikapoja. 8 Amyjaronanu'toko moro oty ewa'matopo 'wa. Awumoro 'wa anuku'pa wa, itunda'pa noromoro ywytotopo jururu wairy ke.” 9Morowara tyka'pomero, Galilea po iwainopo'po.

Morokon pataja ewa'mary10 Moro oty ewa'matopo 'wa mo'karon

typiryjan wonuku'san mero te, Jesuswonuku'po enapa, tone me kapyn, ekapynta te. 11Moro oty ewa'matopo pomo'karonSimosu kynupijatokon. Kyngatokon:“Oje ko nan?” 12 Ipoko taurane ky-natokon mo'karon kari'na apyimykon.Amykonymbo iru'pa kynekari'satokon.Amykonymbo te kyngatokon: “Uwa.Mo'karon kari'na emu'manon.” 13 Amypairo te enari'ma aurana'pa ipoko ky-nakon. Mo'karon Simosu jopotorykonpona irombo tanarike mo'karon kari'nakynatokon.

14 Ase'ra moro oty ewa'mary a'ta, Jesuswonuku'po moro Tamusi auty 'wa, kari'naemepa. 15 Mo'karon Simosu enuta'sanimero. Ika'san: “One wara ko mo'se karetauku'san, emepa'pa tywe'i'po se'me?”16 Jesus wyka'po eju'to'ko'me: “Moroynyry omepano ywyino kapyn kyno'san,mo'ko yjemo'nenymbo wyino te. 17Mo'ko

6:68 Mateus 16:16, Markus 8:29, Lukas 9:20 7:2 Levitikus 23:34, Deuteronomium 16:13

Johanes 7:18 140 Johanes 7:44nisanory kapyry 'se amy a'ta, Tamusiwyino moro omepano wopyry, asekeywykatopome iwairy pai uku'tan. 18Mo'koaseke tywyino oty pa'kanen aseke totyawongary 'se man. Mo'ko tomo'nenymboety awongary poko o'mikatoto iporo man.Mo'ko emambo'pa e'i'pa man.

19 “Moses moro omenano karetaryanyry'pa o'waine tywaije nan? Amypairo ara'nanokon te moro omenanoanapo'i'pa man. O'tono'me ko yworypoko mo'mikaton?” 20 Mo'karon kari'naapyimy 'wa ejuku'po: “Ewa'rumy otu'poman. Noky ko awory poko no'mikanon?”21 Jesus wyka'po eju'to'ko'me: “O'win amyamaminano sikapyi. Irombo ajenutatonimero. 22 Iro ke ro wykaje: Moses'wa o'wanokon me moro e'kotono tyjeman. Mo'ko Moses wyino kapyn tekyno'san moro e'kotono, mo'karonatangonymbo wyino te. Otare'matopokurita enapa kari'na mi'kotopojaton.23 Amboty'pa moro Moses nimero'poomenano waito'me otare'matopo kuritaenapa kari'na mi'kotopojaton. O'tono'meko iro ke ypoko tare'kemandon, o'win amykari'na kura'ma'po ke imero y'wa morootare'matopo kurita? 24 Itu'pono oty pokoroten a'wembono auranano kysyton. Iporote moro a'wembono auranano ytoko.”

25 Irombo amykon Jerusalem ponokonwyka'san: “Mo'ko iworypokokyno'mikatoninoro kapyn mo'ko nan? 26 Eneko te.Enari'ma imero kynaurananon. O'topairo yka'pa mandon i'wa. Mo'karonjopoto 'wa pai 'nare iporo Mesias meiwairy tuku'se na. 27 Ojeno me mo'kowairy te kysuku'saton. Mo'ko Mesiaswopyry jako te amy pairo moro ojeno meiwairy anukuty'pa kynaitan.” 28 IromboJesus ko'ta'po moro kari'na emepary jako.Ika'po: “Kuku'saton. Ojeno me ywairyenapa muku'saton. Aseke ywonumengaryme opy'pa tywaije wa. Amy iporono'wa te tomo'se wa. Mo'ko anukuty'pa teamyjaron mandon. 29 Awu suku'sa. Mo'kowyino irombo tywo'se wa. Mo'ko 'waenapa tomo'se wa.”

30 Irombo apyiry 'se iwe'i'san. Amypairo we'i'po te anapo'i'pa. Moro apy-

itopo jururu irombo itunda'pa noro ky-nakon. 31 Pyime kari'na 'wa te amyika'po.Ika'san: “Mo'ko wokyry nenepo'san kapuwyinonokon otykon ko'po 'kare pyimekapu wyinonokon otykon enepotan mo'koMesias, tywopy'poto.” 32 Moro waraJesus poko mo'karon kari'na auranaryeta'po mo'karon Farise 'wa. Irombomo'karon Tamusi pokonokon jopotorykon'wa, mo'karon Farise 'wa enapa Tamusiauty erangon emoky'san apyije.

33 Irombo Jesus wyka'po: “A'si'ko noroajekosaine wa. Morombo mero wy'takemo'ko yjemo'nenymbo 'wa. 34 Kupita'ton.Yjepory'pa te maita'ton. Moro ywytotopo'wa awopyrykon mupita'ton.” 35 Irombomo'karon Simosu wyka'san ase'wa: “Ojako ny'tan, epory upito'me ky'waine?Mo'karon Griek waito'kon 'wa ka'tuny'tan mo'karon moro ponokon Simosuemepa? 36 O'to tauro'po ko moro ikatoponan, moro ‘Kupita'ton. Yjepory'pa temaita'ton. Moro ywytotopo 'wa awopy-rykon mupita'ton.’?”

37 Moro irombo ro iro 'nero otyewa'matopo kurita Jesus ko'ta'po pyre.Ika'po: “Tuna sanory 'wa amy woryjako, y'wa no'nen tuna enyje. 38 Mo'koyjamyikanen turu'po wyino amano yna-mon tuna kynapeinatan, moro Tamusikaretary wykary wara ro.” 39 Mo'koa'kanano poko ika'po moro kynakon.Mo'ko apyiry man ro kynakon mo'karonamyikanamonymbo 'wa. Opy'pa na'nenmo'ko a'kanano kynakon. Awonga'pana'nen irombo Jesus kynakon.

Jesus poko kari'na wonumengary40 Amykonymbo moro wara ikary

etanamonymbo wyka'san: “Iporo romo'ko Tamusi auran uku'ponen mo'koman.” 41 Amykonymbo wyka'san rapa:“Mo'koMesias mo'koman.” Amykonymbowyka'san rapa: “Galilea wyino 'kare mo'koMesias no'san. 42 Yka'pa 'kare moroTamusi karetary nan: ‘David parymbomo'ko Mesias kynaitan. Moro Davidwaitopombo Betlehem wyino kyno'tan.’” 43 O'win e'i'pa moro aurangonkynakon ipoko. 44 Amykonymbo apyiry

7:22 Levitikus 12:3, Genesis 17:10 7:23 Johanes 5:9 7:37 Levitikus 23:36 7:38 Ezechiël 47:1, Zacharia 14:87:42 2 Samuel 7:12, Micha 5:2

Johanes 7:45 141 Johanes 8:19'se kynatokon. Amy pairo we'i'po teanapo'i'pa.

45 Mo'karon Tamusi auty erangonwerama'san mero, mo'karon Tamusipokonokon jopotorykon woturupo'san,mo'karon Farise woturupo'san enapai'waine: “O'tono'me ko anenepy'pamaiton?” 46 Mo'karon Tamusi autyerangon wyka'san eju'to'ko'me: “Mo'koauranarywara amypairo kari'na aurana'patywaije man.” 47Mo'karon Farise wyka'saneju'to'ko'me: “Amyjaron enapa ka'tuajemu'maton? 48 Amy Simosu jopotory'wa 'kare, amy Farise 'wa enapa 'karetamyika nan. 49 Mo'karon omenanomero'po anukuty'non kari'na apyimy tetywotany'ma man.” 50 Irombo mo'koNikodemus, mo'ko uwapo Jesus ene opy'poFarise wyka'po mo'karon ta'sakarykon'wa: 51 “Moro omenano mero'po 'karea'wembono auranano yjan kari'na poko,moro auran etary uwaporo, moro o'to'ne iwe'i'po ukutyry uwaporo.” 52 Ika'saneju'to'me: “Amoro enapa ka'tu Galileapono me man? Moro Tamusi karetary tyreimengako. Galilea wyino Tamusi auranuku'ponen opy'pa man.” 53 Irombo meropa'poro rapa ito'san tautykon 'wa.*

81 Jesus wyto'po te moro oleif paty wypy

'wa.Mo'ko taporitonone aino any'manen woryi

2 Irombo kokoro moro Tamusi auty'wa rapa Jesus wopy'po. Pa'poromo'karon kari'na kyno'satokon I'wa.Tywotandy'mo'po mero kynemepatokon.3 Mo'karon Tamusi karetary uku'namon'wa te, mo'karon Farise 'wa enapa amyworyi aro'po I'wa. I'wa taporitonone ainoany'marymbo tapyije i'waine kynakon.Mo'ko woryi yry'po ro i'waine owarira'na.4 Irombo ika'san Jesus 'wa: “Amepanen,mo'se woryi 'wa taporitonone ainoany'marymbo apo'i na'na. 5Mo'kopangonworyijan tu'ponaka topu papyry manekari'san ky'waine mo'ko Moses moroomenano mero'po ta. Amoro te, o'to komykanon moro poko?” 6 U'kuto'me

moro wara ika'san, amy emendoto'manepoto'me ty'waine.

Tawejaku'po Jesus we'i'po. Sakauta oty merory a'mo'po i'wa tainaryke. 7 Tywoturuporykon poko aikepy'paiwe'i'san mero, awomy'po. Ika'po i'waine:“Mo'ko ija'wanypyn na'nen topu pa'nenitu'ponaka.” 8 Tawejaku'po rapa iwe'i'po.Sakau ta oty merory a'mo'po rapa i'wa.9 Moro auran eta'po mero ty'waine, o'wino'win pai ito'san. Mo'karon uwapoto'sanna'nen wyto'san. Jesus no'po ko'wui'waine mo'ko owarira'nanombo woryimaro roten. 10 Irombo Jesus awomy'po.Ika'po mo'ko woryi 'wa: “Woryi, ojeko nandon? Amy pairo a'wembonoauranano anyry'pa ne'i apoko?” 11 Mo'koworyi wyka'po: “Uwa, Jopoto.” IromboJesus wyka'po: “Awu enapa a'wembonoauranano anyry'pa wa apoko. I'tango.Erombo poro yja'wan me noro kyte'i.”

Jesus wairy nono aweiry me12 Jesus wyka'po rapa mo'karon kari'na

'wa: “Moro nono aweiry awu wa. Mo'koywena'po ta ytototo itopoty'pa noro kynai-tan ewa'rumy ta. Amano aweiry te ekosakynaitan.”

13 Mo'karon Farise wyka'san te I'wa:“Aseke apoko oty mamyikapoja. Moroanamyikapory oty iporo waty man.”14 Jesus wyka'po eju'to'ko'me: “Asekeypoko oty amyikapory se'me, moroynamyikapory oty iporo man. Ojemboywopy'po, oja ywytory enapa suku'sa.Amyjaron te ojembo ywopy'po, ojaywytory enapa anukuty'pa mandon.15Amyjaron kari'na emery me a'wembonoauranano myjaton. Awu te amy pairopoko a'wembono auranano anyry'pa wa.16 A'wembono auranano yry jako rorypo, moro ynyry a'wembono aurananoiporo man. O'win upu'po irombo e'i'pawa. Mo'ko yjemo'nenymbo jumynanote ymaro man. 17 Moro o'wanokonomenano karetary ta enapa tymero manoko kari'na namyikapory oty wairy iporo.18 Awu aseke ypoko oty samyikapoja.Mo'ko yjemo'nenymbo jumynano enapa teypoko oty amyikapojan.” 19 Irombo mero

7:50 Johanes 3:1-2 * 7:53 Amykon moro Johanes 7:53–8:11 animero'pa tywaije mandon. 8:5 Levitikus 20:10,Deuteronomium 22:22-24 8:12 Mateus 5:14, Johanes 9:5 8:13 Johanes 5:31 8:17 Deuteronomium 19:15

Johanes 8:20 142 Johanes 8:46ika'san I'wa: “Oje ko mo'ko ajumy nan?”Jesus wyka'po eju'to'ko'me: “Yjukuty'pamandon. Mo'ko yjumy anukuty'pa enapamandon. Yjukutyry jako rypo, mo'koyjumy enapa muku'tory.”

20 Moro wara aurana'po, moro pyrataytopo po moro Tamusi auty ta kari'naemepary jako ty'wa. Anapo'i'pa te amypairo we'i'po. Apyitopo jururu iromboitunda'pa na'nen kynakon.

Jesus worupary mo'karon Simosu maro21 Jesus wyka'po rapa i'waine:

“Wy'take. Kupita'ton. Oja'wanykon ta tearomo'ta'ton. Ywytotopo 'wa awopyrykonmupijaton amyjaron.” 22 Mo'karonSimosu wyka'san: “Aseke ka'tu no'wotan?Kynganon irombo: ‘Ywytotopo 'wa awopy-rykon mupijaton amyjaron.’ ” 23 Jesuswyka'po i'waine: “Amyjaron po'po wyinomandon. Awu kawo wyino wa. Amyjaronero nono wyino mandon. Awu ero nonowyino kapyn wa. 24 Wykai o'waine:Oja'wanykon ta aromo'ta'ton. Inoro mero ywairy anamyika'pa aja'taine irombo,oja'wanykon ta aromo'ta'ton.”

25 Ika'san Jesus 'wa: “Noky ko amoroman?” Ika'po i'waine: “Mo'ko penaro ter-apa ynekarity'po. 26 Pyime o'to apokoineywykary taro wa. Pyime otykon pokoapokoine a'wembono auranano yry tarowa. Mo'ko yjemo'nenymbo te iporo man.Moro iwyino yneta'po sekari'sa kari'na'wa.” 27 Mo'ko jumynano poko ty'waineauranary anukuty'pa iwe'i'san. 28 Jesuswyka'po i'waine: “Mo'ko kari'na ymuruawonga'po mero o'waine, muku'ta'ton in-oro me ywairy, amy pairo oty anikapy'paaseke ywairy, mo'ko jumynano 'wa yje-mepa'po wara te yjauranary.

29 “Mo'ko yjemo'nenymbo ymaro man.O'win upu'po yno'pa man. Morokonapokupangon otykon irombo sika'sa mo'jaro.”

Moro iporono oty30 Pyime moro wara ikary etana-

monymbo 'wa amyika'po.31Mo'karon tamyikary a'monamonymbo

Simosu 'wa ika'po: “Mo'ja ro moroyjauran apyiry jako o'waine, iporo roynemeparykon me mandon. 32 Moro

iporono muku'ta'ton. Moro iporonoro ajyta'ton aporemy'ma.” 33 Ika'saneju'to'me: “Abraham pajanymbo na'naman. Tywe'i'po poro taporemyne e'i'patywaije man na'na. One wara ko iro kemykanon ‘Aporemy'ma maita'ton.’?”34 Jesus wyka'po eju'to'ko'me: “Ita'ro pore,pa'poro yja'wan me aitoto yja'wan meaino naporemyndo'po me man. 35 Mo'koaporemyndo'po mo'ja ro auto ta e'i'pakynaitan. Mo'ko ymunano te mo'ja romoro po kynaitan. 36 Mo'ko ymunano'wa aporemy'ma ajyry'sando, iporo roaporemy'ma maita'ton.

37 Abraham pajanymbo me awairykonsuku'sa. Ise'me ywory poko temo'mikaton, yjauranymbo apyiry 'se'paawairykon ke. 38 Mo'ko yjumy ekosaynene'san otykon sekari'sa. Amyjaronenapa mo'ko ajumykon ekosa aneta'sanotykon mika'saton.”

39 Ika'san eju'to'me: “Mo'ko Abrahamna'na epymeman.” Jesus wyka'po i'waine:“Abrahampajanymbome ro aja'taine rypo,iwara enapa maitory. 40 Ywory pokote mo'mikaton, Tamusi wyino yneta'poiporono oty ekarityry se'me y'wa o'waine.Moro wara e'i'pa mo'ko Abraham tywaijeman. 41Mo'ko ajepykon wara te mandon.”

Irombo ika'san I'wa: “Wo'kapyimokapyn na'na man. Tamusi roten na'najumy man.” 42 Jesus wyka'po i'waine:“Ajumykon me ro Tamusi a'ta rypo,kypynatory. Tamusi wyino irombotywo'se wa, ero po ywaito'me. Asekeopy'pa tywaije wa. Mo'ko 'wa te tomo'sewa. 43 O'tono'me ko yjauran anukuty'pamandon? Yjauran etary upiry ke o'waine.44 Mo'ko ewa'rumy tamuru ajumykon meman. Mo'ko ajumykon nisanory kapyry'se ro mandon. Penaro ro kari'na wonenme mo'ko tywaije man. Iporono otywyino kapyn man. Iwyino kapyn enapaiporono oty man. Tonapitary jako, typo rokynaurananon. Tonapiren noky irombomo'ko man. Onapi jumy mo'ko man.45 Awu te iporono oty sekari'sa. Iroke ro yjamyika'pa mandon. 46 Noky koara'naine yju'ta amy yja'wan oty wairyekarityry taro nan? Iporono oty ekarityryjako y'wa, o'tono'me ko yjamyika'pa

8:33 Mateus 3:9, Lukas 3:8

Johanes 8:47 143 Johanes 9:15mandon? 47 Mo'ko Tamusi y'me Tamusiauran etanon. Amyjaron ko'wu etary'se'pa mandon, Tamusi y'makon me kapynawairykon ke.”

Jesus wairy Abraham uwapotory me48Mo'karon Simosu wyka'san eju'to'me:

“Iporo waty Samaria pono me, takyreenapa ajekari'san na'na?” 49 Jesus wyka'poeju'to'ko'me: “Takyre e'i'pa wa. Mo'koyjumy ety te sawongaje. Amyjaron te yjetyanawonga'pa mandon. 50 Awu te asekeyjety awongary poko o'mika'pawa. Mondoterapa man mo'ko moro poko o'mikatoto.A'wembono auranano ytan enapa. 51 Ita'ropore, mo'ko yjauran kura'manen romo'noanene'pa roten kynaitan.”

52 Irombo mero mo'karon Simosuwyka'san I'wa: “Erome te takyre ajukutyina'na. Mo'ko Abraham tyromo'se man,mo'karon Tamusi auran uku'ponamonenapa. Ise'me amoro mykaje ‘Mo'koyjauran kura'manen anepory'pa rotenromo'no kynaitan.’ 53 Mo'ko na'na epyAbraham uwapotory me ka'tu man?Tyromo'se man. Mo'karon Tamusi auranuku'ponamonymbo enapa tyromo'semandon. Noky me ko mokano'san?”54 Jesus wyka'po eju'to'ko'me: “Aseke yjetyawongary jako y'wa, amy oty kapyn moroman. Mo'ko yjumy te yjety awonganen meman. Mo'ko romekari'saton atamusirykonme. 55 Anukuty'pa te mandon. Awu tesuku'sa. Anukuty'pa ywairy ekarityryjako rypo y'wa, awaraine tonapire wairy.Suku'sa te. Moro auran sikura'maje.56Mo'ko ajepykon Abraham 'wa tawa'poremoro ywo'topo kurita tymomo'se man.Irombo ene'po mero tawa'pota man.”57 Mo'karon Simosu wyka'san I'wa: “Oko-kari'na itu'ponaka ainapatoro siriko e'i'pana'nen mana. Irombo Abraham tone o'wanan?” 58 Jesus wyka'po i'waine: “Ita'ropore, mo'ko Abraham uwapotory me wa.”

59 Irombomero topu anumy'san i'waine,itu'ponaka emato'ko'me. Iwotunemy'pote. Moro Tamusi auty wyino ito'po.

9Amy enupyn kura'mary

1 Tytory ta Jesus 'wa amy enu'paoma'po wokyry ene'po. 2 Irombo

mo'karon inemeparykon woturupo'sani'wa. Ika'san: “Amepanen, o'tono'meko mo'ko wokyry enu'pa tywoma nan?Aseke tyja'wany poko? Mo'ko tyjumy,tysano yja'wany poko te ka'tu?” 3 Jesuswyka'po eju'to'ko'me: “Aseke tyja'wanypoko kapyn, mo'ko tyjumy, tysanoyja'wany poko kapyn enapa enu'pa ty-woma man. Kari'na 'wa typoko Tamusiemamin eneto'me te enu'pa tywomaman. 4 Mo'ko yjemo'nenymbo emaminkapyry ky'waine man, kurita a'ta ro'kon.Aire kyniko'mandan. Irombo amy pairotamaminary upitan. 5Ero nono tu'po yja'taro'kon, ero nono aweiry me wa.”

6 Moro wara tyka'po mero, sakautu'ponaka eta'ta'po. Moro tatakurumbomaro sakau y'kaima'po i'wa akuru me.Moro akuru ke ro mo'ko enupyn enurukyrykyryma'po i'wa. 7 Irombo meroika'po i'wa: “Eku'mi'tangomoro ekupitopoSiloam taka.” Moro Siloam tauro'poman ‘Emoky'po’. Mo'ko enupyn wyto'poeku'mi'se. Irombo tanure terapa iw-erama'po.

8 Mo'karon emamyry a'sakarykon,mo'karon epataimatoto me enena-monymbo enapa wyka'san: “Mo'kotandy'po epataimatotombo wokyry kapynmo'ko nan?” 9 Amykonymbo wyka'san:“A'a, inoro ro mo'ko man.” Amykonymbowyka'san te: “Uwa, inoro kapyn mo'koman. Eneke te man.” Aseke te mo'kowokyry wyka'po: “Inoro ro awu wa.”10 Irombo ika'san i'wa: “One wara koajenutai?” 11 Ika'po eju'to'ko'me: “AmyJesus tatynen wokyry sakau y'kaimaitatakurumbo maro akuru me. Moroakuru ke ro yjenuru kyrykyrymai. Irombomero nykai y'wa: ‘Moro Siloam tunarytaka eku'mi'tango.’ Irombo wyton.Yweku'mity'ma'po mero, yjenutai.”12 Ika'san i'wa: “Oje ko mo'ko wokyrynan?” Ika'po: “Anukuty'pa wa.”

13 Irombo mero mo'ko enupynymboaro'po i'waine mo'karon Farise 'wa.14 Otare'matopo kurita irombo Jesus'wa akuru tyka'se kynakon. Mo'koenupynymbo tanutano'po enapa i'wakynakon. 15Mo'karon Farise woturupo'sanenapa moro one wara enuta'po poko.

9:5 Mateus 5:14, Johanes 8:12

Johanes 9:16 144 Johanes 10:4Irombo ika'po i'waine: “Akuru ke yjenurukyrykyrymai. Iromboyweku'mity'pomeroyjenutai.” 16Amykon Farise wyka'san i'wa:“Mo'ko moro wara e'i'po wokyry Tamusiwyino opy'pa man. Moro otare'matopokurita anu'ku'pa irombo man.” Amykonrapa wyka'san te: “One wara ko amyyja'wan kari'na moropangon kapu wyi-nonokon otykon kapyry taro nan?” O'wine'i'pa moro iwonumengarykon we'i'po.17 Irombo ika'san mo'ko enupynymbo 'warapa: “O'to ko amoro mykanon mo'koajenutano'ponenymbo poko?” Ika'po:“Amy Tamusi auran uku'ponen mo'koman.”

18 Mo'karon Simosu moro enu'paiwe'i'po, moro enuta'po enapa amyikary'se'pa kynatokon. Iro ke ro mo'koijumy, isano ko'mapo'san i'waine.19 Iwoturupo'san i'waine: “Mo'ko enu'patywoma anekarityrykon o'makon mo'senan? One wara ko iro ke erome otyenejan?” 20 Mo'ko ijumy, isano 'waejuku'san. Ika'san: “Ty'me me mo'seuku'san na'na. Enu'pa tywomaman. 21Onewara enuta'po, noky 'wa enutano'po'po paianukuty'pa na'na man. Aturupotoko asekei'wa. Uwapotombo me terapa man. Aseketypoko ajerupata'ton.” 22Morowaramo'koijumy, isano wyka'san, mo'karon Simosujopotorykon pona tanarike tywairykon ke.Mo'karon 'wa ro taurangon topopo terapakynakon, moro tywota'nano'to'kon autotaka opy'pa noro mo'ko Mesias me Jesusekari'nen waito'me. 23 Iro ke ro mo'koijumy, isano wyka'san: “Uwapotombo meterapa man. Aseke i'wa aturupotoko.”

24 Irombo mero ijokonory me mo'koenupynymbo wokyry ko'mapo'po i'waine.Ika'san i'wa: “Tamusi ety awongako.Tyja'wange mo'ko wokyry uku'san na'na.”25 Ika'po eju'to'ko'me: “Tyja'wange iwairyanukuty'pa wa. O'win oty te suku'sa.Enu'pa wakon. Erome te oty seneja.”26 Ika'san i'wa: “O'to ko iro ke ajyryi?One wara ko ajenutano'poi?” 27 Ika'poeju'to'ko'me: “Sekarityi terapa o'waine.Epanama'pa te maiton. Oty etary 'seko rapa mandon? Amyjaron enapaka'tu inemeparykon me awairykon 'semandon?” 28 Irombo mero eju'po i'waine.Ika'san i'wa: “Amoro mo'ko nemepary

me mana. Na'na te Moses nemeparykonme man. 29 Moses 'wa Tamusi aurana'pouku'san na'na. Mo'ko wopy'po anukuty'pate na'na man ojembo.” 30 Mo'ko wokyrywyka'po eju'to'ko'me: “Na! Anumen-gapoto moro oty man. Yjenutano'po'pose'me amyjaron moro ojembo iwopy'poanukuty'pa mandon. 31 Tyja'wangamonkari'na 'wa epanama'pa Tamusi wairykysuku'saton. Mo'ko tynendonen 'wa te,mo'ko tynisanory ka'nen 'wa te kynepana-manon. 32 Erombo ponaro amy 'wa amyenu'pa oma'po enutano'po'po ota'pa man.33 Tamusi wyino opy'pa tywe'i'pomboto,amy pairo oty kapyry upiry.” 34 Ika'saneju'to'me: “Oja'wanykon ta tywoma mana.Ise'me na'na emepary 'se man?” Iromboimoma'po i'waine kurandonaka.

35 Moro i'waine imoma'po eta'po Jesus'wa. Irombo epory'po mero ika'poi'wa: “Mo'ko kari'na ymuru mamyikanonamoro?” 36 Mo'ko wokyry wyka'poeju'to'me: “Inoro me noky wairy ekari'ko,Jopoto, samyika'se me.” 37 Jesus wyka'poeju'to'me: “Tone terapa o'wa man. Mo'koajerupanen mo'ko man.” 38 Irombo ika'po:“Samyikaje, Jopoto.” Irombo ipo'ponakaiwokunama'po.

39 Irombo mero Jesus wyka'po: “Eronono poko a'wembono auranano yjetywo'se wa. Mo'karon enu'non ky-nenutata'ton. Mo'karon tanuramonenu'pa kynaita'ton.” 40 Moro eta'pomero ty'waine, mo'karon ekosa aitononFarise wyka'san I'wa: “Na'na enapa ka'tuenu'pa nan?” 41 Jesus wyka'po i'waine:“Enu'pa awe'i'sanymboto, ija'wany'pamaitory. Tanure te mokari'saton. Iro kero oja'wanykon kynaijan roten.”

10Mo'ko iru'pyn kapara enenen

1 “Ita'ro pore, mo'ko kapara waitopopenary ta o'mypyn, mo'ko amy terapa ojeitaka anu'toto, amy manaman mo'ko man.2 Mo'ko pena ta o'mytoto te mo'karon ka-para enenenmeman. 3Mo'ko 'wa romo'kopena eran moro pena etapurumakanon.Mo'ko tanenamon auran 'wa mo'karonkapara kynepanamaton. Mo'karontokykon ko'manon etykon ta. Kuran-donaka kynarojaton. 4 Pa'poro mo'karon

Johanes 10:5 145 Johanes 10:35tokykon pa'ka'san mero ty'wa, uwapoinekyny'san. Mo'karon kapara iwena'po takyny'saton, auran ukutyry ke ty'waine.5 Amy tynukuty'torykon wena'po taito'pa kynaita'ton. Kynetuwarikata'tonte iwyino, auran anukuty'pa tywairykonke.” 6 Moro onumengatopo aurananoekarityry jako Jesus 'wa ty'waine, o'to ikaryanukuty'pa iwe'i'san.

7 Jesus wyka'po rapa: “Ita'ro pore,mo'karon kapara waitopo penary awu wa.8 Pa'poro mo'karon yjuwapo tywo'se man-don inaron, manamangon mo'karon man-don. Moro aurangon 'wa epanama'pa temo'karon kapara tywaije mandon. 9Moropena awu wa. Mo'ko yta o'mytoto tunenjekynaitan. Kyno'mytan. Kynepa'katan.Tarepary paty epotan. 10 Mo'ko mana-man imona'toine, iwoine, uta'kaine rotenkyno'san. Awu te tywo'se wa amanoepoto'me i'waine i'maty'pa roten.

11 “Mo'ko iru'pyn kapara enenen awuwa. Mo'ko iru'pyn kapara enenen morotamamyrymbo nondary taro man tokykonupu'po me. 12 Mo'ko tapema me kaparaenenen, amy kapara enenen 'nero kapynmo'ko man. Ekykon kapyn mo'karon ka-para man. Amy tokonen pero wopyryene'po mero ty'wa, mo'karon kapara no-jan. Kynetuwarikanon. Mo'ko tokonenpero te mo'karon kapara apyijan. Kynar-ipa'pojaton. 13 Tapema me roten tamam-inary ke irombo mo'karon kapara pokoesyka'pa man mo'ko wokyry.

14 “Iru'pyn kapara enenen awu wa.Yjekykon suku'sa. Yjekykon yjuku'saton.15 Mo'ko jumynano 'wa yjukutyry waraawu enapa mo'ko jumynano suku'sa. Yje-mamyrymbo sinondaje mo'karon kaparaupu'po me. 16 Amykon terapa kaparaenapa yjekykon me mandon. Ero kaparawaitopo tanokon kapyn mo'karon man-don. Mo'karon arory enapa y'wa man.Yjauran 'wa kynepanamata'ton. O'win ka-para apyimy me kynaita'ton. O'win amyenenamon me kynaitan.

17 “Mo'ko jumynano ypynanon, moroyjemamyrymbo nondary ke y'wa. Sapyi-take rapa te. 18 Amy pairo anipina'pa manywyino. Aseke te sinondaje. Inondary

yjaina man. Apyiry rapa yjaina man. Morowara mo'ko yjumy wyka'po man y'wa.”

19 Moro auran poko mo'karon Simosuwonumengary we'i'po rapa o'win e'i'pa.20 Pyime amykon wyka'san: “Takyreman. To'mere'se man. O'tono'me ko i'wamepanamaton?” 21Amykonwyka'san rapate: “Amy takyren moro wara aurana'paman. Amy akywano 'kare amy enupynenutano'pory taro nan.”

22 Irombo Tamusi 'wano me rapa moroauty yry ewa'mary kynakon Jerusalempo. Poto 'su i'sano kynakon. 23 IjakoJesus moro Salomo ety tano Tamusiauty pery upi'no kyny'sakon. 24 Irombou'memy'po mo'karon Simosu 'wa. Ika'sanI'wa: “Akore'pe noro na'na wyino otymunendan? Mo'ko Mesias me aja'ta,na'na wyino kysunemyi.” 25 Jesus wyka'poeju'to'ko'me: “Wykai terapa o'waine.Yjamyika'pa te mandon. Morokon yjumyety ta ynikapyry amaminano ypoko otyamyikapojan. 26 Amyjaron te yjamyika'pamandon, yjekykon me kapyn awairykonke. 27 Mo'karon yjekykon yjauran'wa kynepanamaton. Awu suku'saton.Ywena'po ta kyny'saton. 28 I'matypynamano syja i'waine. Utapy'pa rotenkynaita'ton. Amy pairo anipina'paineyjainary wyino kynaitan. 29 Moro y'wamo'ko yjumy nyry'po pa'poro oty ko'popotomeman. Amypairo kari'na oty pinaryupijan mo'ko yjumy ainary wyino. 30 Awumo'ko jumynano maro o'win wa.”

31 Irombo mero topu anumy'sanrapa mo'karon Simosu 'wa itu'ponakaipa'to'ko'me. 32 Jesus wyka'po te i'waine:“Pyime mo'ko jumynano wyinonokonkurangon amaminano senepoi o'waine.Otypan poko ko topu papyry 'se man-don?” 33 Mo'karon Simosu wyka'saneju'to'me: “Amy iru'pyn amaminanopoko kapyn na'na topu papyry 'se manotu'ponaka, Tamusi ety jamikary poko teo'wa. Kari'na me awairy se'me iromboTamusi me matyja.” 34 Jesus wyka'poeju'to'ko'me: “Moro anamyikarykonomenano karetary ta ero imero'pa nan:‘Awu wykai ‘Tamusi me mandon’ ’?35 Moro omenano karetary tambotyrytaro waty man. Moro te mo'karon

10:15 Mateus 11:27, Lukas 10:22 10:33 Levitikus 24:16 10:34 Ware 82:6

Johanes 10:36 146 Johanes 11:25Tamusi auran nepory'san ejatojan Tamusime. 36 One wara ko iro ke awu, mo'kotywyinono me mo'ko jumynano nyry'po,mo'ko ero nono tu'ponaka inemoky'po,Tamusi ety jamikanen me kakari'saton,ywyka'po poko: ‘Tamusi ymuru awu wa’?37Morokon yjumy emamingon anikapy'payja'ta, yjamyikary kapyn o'waine man.38 Morokon amaminano kapyry se'mete y'wa yjamyika'pa aja'taine, morokonamaminano 'ne amyikatoko. Irombo meromuku'ta'ton moro yta mo'ko jumynanowairy, mo'ko jumynano ta awu ywairyenapa.” 39 Irombo apyiry poko rapaiwe'ku'san. Iwetuwarika'po te iwyinoine.

40 Ito'po rapa moro Jordan kopose-naka, moro koromo Johanes 'wa kari'naetykatopombo 'wa. Moro po ro iwe'i'po.41 Pyime kari'na wopy'san I'wa. Ika'san:“Amy pairo kapu wyinono oty anenepo'paro rypo Johanes kynainen. Pa'poro mo'sewokyry poko inekarityry otykon te iporotywaije man.” 42 Pyime kari'na 'wa moropo amyika'po.

11Iromby'san wyino Lasarus awomyry

1 Amy Betania pono wokyry Lasarusje'tun pe kynakon. Moro Betaniaro mo'karon asepityjan Maria, Martaemando'kon me kynakon. 2 Mo'ko Maria'wa ro moro mere tatynen karapa kemo'ko Jopoto kyrykyryma'po wyino moroipupuru ty'koka kynakon moro tunsety ke.Mo'ko piry ro, Lasarus, je'tun pe kynakon.3 Mo'karon asepityjan 'wa ro ero okaaropo'po mo'ko Jesus 'wa: “Jopoto, mo'koanipynary aja'sakary je'tun pe man.”4 Moro eta'po mero ty'wa, Jesus wyka'po:“Iromo'to'me kapyn moro je'tunano man,Tamusi ety awongato'me te, mo'ko Tamusiymuru ety awongato'me enapa.” 5 Jesus'wa 'kuru mo'ko Marta, mo'ko ipity, mo'koLasarus enapa typyne kynatokon.

6 Moro je'tun pe Lasarus wairy ekaryeta'po mero ty'wa, oko kurita noro Jesuswe'i'po moro ipo tywaitopo po. 7 Irombomero ika'pomo'karon tynemeparykon 'wa:“Judea 'wa rapa ka'makon.” 8 Mo'karoninemeparykon wyka'san I'wa: “Amepanen,

topu ke awory 'se mo'karon Simosu wairyse'me, moro 'wa rapa awytory 'se man?”9 Jesus wyka'po eju'to'ko'me: “Ainapatoroitu'ponaka oko juru kapyn taweije nano'win kurita? Kurita amy wytopotyry jako,oty pona o'wo'paman, ero nono aweiry en-ery ke ty'wa. 10Koko amy wytopotyry jakote, oty pona kyno'wojan, awei'pa tywairyke.”

11 Moro wara ika'po. Irombo meroika'po noro i'waine: “Mo'ko ka'sakarykonLasarus tywo'ny'se man. Awu teembaka wy'sa.” 12 Mo'karon in-emeparykon wyka'san I'wa: “Jopoto,tywo'ny'se ta'ta, iru'pa rapa kynaitan.”13 Iromby'po 'wa Jesus wyka'po morokynakon. Mo'karon inemeparykon temoro Lasarus wo'nyky'po ekano'satokontywotare'mato'me. 14 Irombo mero otywe'i'po wara ro Jesus 'wa oty ekarity'poi'waine. Ika'po: “Lasarus tyromo'se man.15 Uwa ekosa ywe'i'po poko tawa'pore waajupu'san me. Iwara ro Tamusi amyikarytaro 'ne ka'tu rapa maita'ton. Ka'makonte i'wa.” 16Mo'ko Tomas, mo'ko Didymus*me kynejatojaton inoro wyka'po mo'karonta'sakarykon Jesus nemeparykon 'wa:“Imaro ka'makon, imaro ro kyromo'to'seme.”

17 Tytunda'po mero, okupa'en kuritaterapa mo'ko Lasarus unemy'po wairyukuty'po Jesus 'wa. 18 Moro Betaniatyse waty Jerusalem wyino kynakon,atone'pu stadion* itysenory wairy taro.19 Pyime Simosu Marta 'wa, Maria 'waenapa tywo'se kynatokon, ituru'sanandy'moto'me mo'ko ipiryjan pa'po po.

20 Mo'ko Jesus wopyry eta'po meroty'wa, mo'ko Marta wyto'po epoje.Maria we'i'po te auto po. 21 IromboMarta wyka'po Jesus 'wa: “Jopoto, eropo awe'i'poto, ypiry iromby'pa nairy.22 Ise'me Tamusi 'wa pa'poro awotu-rupotopo yry man suku'sa.” 23 Jesuswyka'po i'wa: “Kynawondan mo'ko apiry.”24 Marta wyka'po I'wa: “Moro irombo rokurita awono jako 'kuru awomyry mansuku'sa.” 25 Jesus wyka'po i'wa: “Awumoro awono undy me, moro amano undyme enapa wa. Mo'ko yjamyikanen nuro

10:40 Johanes 1:28 11:1 Lukas 10:38-39 11:2 Johanes 12:3 * 11:16 Moro Didymus tauro'po man: Munusi.* 11:18 Moro “Otykon ekari'topo kareta” eneko.

Johanes 11:26 147 Johanes 11:54kynaitan, tyromby'poto ro rypo. 26Pa'poromo'ko nurono yjamyikanen iromby'paroten kynaitan. Moro mamyikanon?”27Mo'ko woryi wyka'po I'wa: “A'a, Jopoto.Mo'ko Mesias me, mo'ko Tamusi ymurume, mo'ko ero nono tu'ponaka o'totomanombo me awairy samyikaje.”

28Morowara tyka'pomero, mo'koMartawyto'po. Mo'ko typity Maria ko'ma'poi'wa. Ekapyn ta ika'po i'wa: “Mo'koamepanen nopyi. Ako'manon.” 29 Moroeta'po mero ty'wa, tarawone awomy'poI'wa tytoto'me. 30 Jesus moro aitopo takanoro o'my'pa kynakon. Moro Marta 'watopotopombo po noro te Jesus kynakon.31 Tarawone Maria awomy'po tytoto'me.Moro ene'po ro mo'karon auty 'wa iwon-umengary andy'mo opy'san Simosu 'wa.Irombo iwekena'po i'waine. Moro atunen-dopo 'wa itory ekano'satokon atamo.

32 Maria tunda'po moro ipo Jesuswaitopo 'wa. Ene'po mero ty'wa, ipupurupo iwoma'po. Ika'po I'wa: “Jopoto,ero po awe'i'poto, ypiry iromby'panairy.” 33 Maria wotamory, mo'karonimaro opy'san Simosu wotamory enapaene'po mero ty'wa, Jesus worekama'po.Kata'mato iwe'i'po. 34 Ika'po: “Oje komyton?” Ika'san I'wa: “Jopoto, eneko, se.”35 Jesus wotamo'po. 36 Irombo mo'karonSimosu wyka'san: “Eneko. Poto me typynatywaije i'wa man.” 37 Amykon wyka'sante: “Mo'ko enupynymbo tanutano'po i'waman. Mo'ko Lasarus rombyry a'kotory tarote e'i'pa tywaije nan?”

38 Jesus worekama'po rapa. Moroatunendopo 'wa ito'po. Topu atory moroatunendopo me kynakon. Ipenary aputyme topu tyje kynakon. 39 Jesus wyka'po:“Moro ipenary aputy topu emimatoko.”Irombo mo'ko iromby'po enautymboMarta wyka'po I'wa: “Jopoto, tykoreterapa man mo'ko akepy. Okupa'en kuritaterapa moro iromby'po man.” 40 Jesuswyka'po i'wa: “ ‘Tamusi amyikary jakoo'wa, poto me Tamusi wairy menetake’yka'pa we'i o'wa?” 41 Moro ipenary aputytopu emima'po i'waine. Irombo kawonakaJesus wo'poty'po. Ika'po: “Papa, ajetysawongajemoro y'wa awepanama'po poko.42 Penaro terapa moro y'wa awepanamary

suku'sa. Mo'karon o'po'tonon kari'naupu'san me te moro wara wykaje. Iwararo moro o'wa yjemoky'po amyikata'ton.”43 Moro wara tyka'po wyino, iko'ta'poimero: “Lasarus, epa'kako.” 44 Irombomo'ko iromby'po wepa'ka'po. Ainary,ipupuru tyjasimembo'se kynakon kamisake. Tu'mytyne enapa kynakon. IromboJesus wyka'po mo'karon kari'na 'wa:“Ikarangatoko, nyto'se me.”

Jesus apyiry 'se mo'karon Simosu wairy45 Pyime mo'karon Maria ene opy'san

Simosu 'wa Jesus amyika'po, moroinikapy'po oty ene'po mero ty'waine.46 Amykon wyto'san te mo'karon Farise'wa. Moro Jesus nikapy'po oty ekarity'poi'waine.

47 Irombo mero mo'karon Tamusipokonokon jopotorykon wota'nanopy'sanmo'karon Farise maro. Ase'wa ika'san:“O'to ko kytaita'ton? Pyime kapuwyinonokon otykon enepojan irombomo'ko wokyry. 48 Ipoko e'i'pa ka'taine,pa'poro kari'na kynamyikata'ton. Irombomo'karon Rome ponokon kyno'ta'tonmoro kywaito'kon pono Tamusi autytororoka, mo'karon ka'sakarykon Simosuuta'ka enapa.” 49 Irombo o'win amya'sakarykon, Kajafas, mo'ko moro sirikota mo'karon Tamusi pokonokon jopotoryme kynakon inoro wyka'po i'waine:“Onumengapo'pa mandon. 50 Anukuty'pamandon mo'karon ero ponokon kari'naupu'po me o'win kari'na rombyry wairyiru'pa o'wanokon me. Iwara ro pa'poromo'karon ka'sakarykon Simosu utapy'pakynaita'ton.” 51 Tuwano me kapynmoro wara taurana man. Moro sirikotano Tamusi pokonokon jopotory me temoro wara moro Tamusi auran tuku'poi'wa man. Mo'karon Simosu 'wano meJesus rombyry man takari'se i'wa man,52mo'karon Simosu 'wanome roten kapyn,mo'karon ataripapy'san Tamusi y'makona'nano'to'me enapa te i'wa. 53 Morombowyino ro iwory man poko iworupato'konkynakon.

54 Iro ke ro tone me noro kapyn Jesuswytopo'topo kynakon mo'karon Simosura'na. Iwomima'po temoro iponomynwo'iesi'wonaka, moro Efraim tatynen aitopo

11:45 Mateus 26:1-5, Markus 14:1-2, Lukas 22:1-2

Johanes 11:55 148 Johanes 12:20'wa. Moro po ro iwe'i'po mo'karon tyne-meparykon maro.

55 Mo'karon Simosu 'wa mo'ko er-atonomapotopombo onory ewa'mary tysewaty kynakon. Pyime kari'na wonuku'santywaito'kon wyino Jerusalem 'wa, mo'koeratonomapotopombo onory ewa'maryuwaporo Tamusi 'wano me tyweko-rokato'ko'me. 56 Irombo Jesus upijatokon.Moro Tamusi auty ta tywota'nanopy'sanpo ase'wa kyngatokon: “One wara komonumengaton? Opy'pa kynaitan ero otyewa'mary 'wa, aine?” 57Mo'karon Tamusipokonokon jopotorykon, mo'karon Fariseenapa tyka kynatokon, mo'ko oje Jesuswairy uku'nen wo'to'me ty'waine ekari'se,mo'ko Jesus apyito'me ty'waine.

12Jesus poporory karapa ke

1 O'win-to'ima kurita noro mo'koeratonomapotopombo onory ewa'marytundary a'ta, Jesus wyto'po moro Be-tania 'wa. Moro Betania po ro mo'koiromby'san wyino inawonga'po Lasaruskynemanjakon. 2 Moro po ro mo'ko Jesusereparyman kapy'po i'waine. Mo'koMartaarepa ekanen me kynakon. Mo'ko Lasarusmo'karon Jesus maro endametonon ekosakynakon.

3 Maria 'wa o'win tukuwari'membonardus katy ke 'ne ro tapenen karapaanumy'po. Moro karapa ke ro morokonJesus pupuru poporo'san i'wa. Irombotunsety ke morokon ipupuru y'koka'poi'wa. Moro auto y'namoro'po morokarapa popory 'wa. 4 Irombo o'winamy inemepary, Judas Iskariot, mo'koekaramanen man wyka'po: 5 “O'tono'meko moro karapa ekarama'pa tywaije nanatone'pu-kari'na amu'nymbo pyrata poko,moro epe'po yto'me mo'karon ipyrata'non'wa?” 6 Mo'karon ipyrata'non pokotywesykary ke kapyn te moro wara ika'po,amy manaman me tywairy ke te. Ekosamoro pyrata je'ny kynakon. Iwyino ropyrata pinatopo i'wa kynakon. 7 Jesuswyka'po: “Ipoko kyte'i. Oro nikura'manmoro yjunendopo kurita 'wano man me.8 Mo'karon ipyrata'non kynaijaton roten

ajekosaine. Awu te e'i'pa roten waitakeajekosaine.”

Lasarus wory 'se mo'karon Simosu wairy9 Pyime Simosu 'wa Betania po Jesus

wairy ukuty'po. Irombo iwopy'san,mo'ko Jesus upu'po me roten kapyn,mo'ko iromby'san wyino inawonga'poLasarus eneto'me enapa te ty'waine.10 Mo'karon Tamusi pokonokon jopoto-rykon worupa'san mo'ko Lasarus woryman poko enapa. 11 Pyime iromboSimosu iwyinoine kyny'satokon. Jesusamyikatokon terapa.

Jerusalem taka Jesus wo'myry12 Irombo koro'po moro Jerusalem

'wa Jesus wopyry man eta'po wyinoty'waine, mo'karon eratonomapotopomboonory ewa'ma opy'san kari'na apyimy'wa 13 wasai ary y'koto'san. Jerusalemwyino iwepa'ka'san Jesus epoje. Iko'ta'san:“Hosana! Mo'ko Tamusi ety ta o'toto,mo'ko Israel pajanymbo Jopotory nainenpa'poro kurano maro.” 14 Jesus 'wa amyparito'membo epory'po. Mo'ko tu'po roiwotandy'mo'po, imero'po wara ro:15 Tanarike kytaiton, Sion ponokon. Mo'ko

Ajopotorykon kyno'san amy par-ito'membo tu'po.

16 Koromo 'ne moro anukuty'pamo'karon inemeparykon kynatokon.Kapu taka Jesus awonga'po wyino teiwetuwaro'ma'san moro ipoko tymero otywairy wara ro kari'na 'wa yry'po poko.17Mo'ko Jesus 'wa unendopo wyino mo'koLasarus ko'ma'po, moro i'wa iromby'sanwyino awonga'po ekari'satokon mo'karonmoro jako ekosa e'i'san. 18 Moro i'wamoro kapu wyinono oty enepo'po eta'poke ro ty'waine, mo'karon kari'na apyimywyto'po epoje. 19 Irombo mo'karon Farisewyka'san ase'wa: “Menejaton? O'to pairokywairykon kysupijaton! Pa'poro kari'nakyny'san iwena'po ta.”

Jesus 'wa tyrombyry ekarityry20 Amykon Griek enapa Jerusalem

'wa tywonu'se kynatokon Tamusi etyawonga mo'ko eratonomapotopombo

12:1 Mateus 26:6-13, Markus 14:3-9 12:3 Lukas 7:37-38 12:8 Deuteronomium 15:11 12:12 Mateus 21:1-11,Markus 11:1-11, Lukas 19:28-40 12:13 Ware 118:25-26 12:15 Zacharia 9:9

Johanes 12:21 149 Johanes 12:47onory ewa'matopo 'wa. 21 Mo'karonwopy'san ro mo'ko Galilea tano Betsaidapono Filipus 'wa. Iwoturupo'san i'wa:“Jopoto, Jesus enery 'se na'na man.”22 Filipus wyto'po Andreas 'wa ekari'se.Irombo Andreas wyto'po Filipus maroJesus 'wa ekari'se.

23 Jesus wyka'po eju'to'ko'me: “Mo'kokari'na ymuru awongatopo jururu ni-tundai. 24 Ita'ro pore, nono tu'ponakaoma'pa, iromby'pa enapa moro itupuepyry'po we'i'poto, tywe'i'po po rotenman. Iromby'poto te, tapeke imerokynaijan. 25 Mo'ko tamamyry pynanenkynuta'katan. Mo'ko ero nono tu'potamamyry jenono'nen te kynikura'matani'matypyn me. 26 Ypyitory me amy a'ta,ywena'po ta iwopyry man. Moro ywaitopopo ro mo'ko ypyitory enapa kynaitan.Ypyitory me amy a'ta, ety awongatanmo'ko jumynano.

27 “Erome yturu'po atandy'mo'pa man.O'to ko wykatan? ‘Papa, ero ijururu'wa kuwaporimakapoko.’? Ero 'wanoero ijururu ta tywo'se wa. 28 Papa,ajety awongapoko.” Irombo kapu wyinoamy auranano wota'po: “Sawongapoiterapa. Sawongapotake rapa te.” 29 Eta'pomero ty'waine, mo'karon ekosa aitononkari'na 'wa konomerumoryme ekarity'po.Amykonymbo wyka'san te: “Amy kaputano apojonano nauranai I'wa.” 30 Jesuswyka'po te: “Yjupu'po me kapyn moroauranano nauranai, ajupu'san me te.31 Erome ero nono poko a'wembonoauranano ytopo jururu nitundai. Eromekurandonaka ero nono jopotory ematopojururu nitundai. 32 Ero nono wyinoyjawonga'po mero, pa'poro kari'na sityn-gata'ton y'wa.” 33 Moro one wara tyrom-byry man poko moro wara aurana'po.

34 Irombo mo'karon kari'na apyimywyka'po i'wa: “Mo'ko Mesias wairy manroten ekari'san na'na 'wa moro omenanokaretary. One wara ko iro ke mo'kokari'na ymuru awongary man mekari'san?Noky ko mo'ko kari'na ymuru nan?”35 Jesus wyka'po i'waine: “Akore'pe norowaty moro aweinano ajekosaine kynaitan.Itopo'toko, ajekosaine moro aweinano

a'ta ro'kon, aporomu'ka'paine moroewa'rumy waito'me. Mo'ko ewa'rumy taytopo'toto oja tytory anukuty'pa man.36 Ajekosaine moro aweinano a'ta ro'kon,moro aweinano amyikatoko. Iwararo aweinano y'makon me maita'ton.”Moro wara tyka'po mero, Jesus wyto'po.Iwyinoine iwotunemy'po.

Jesus amyikary poko onumengano37 O'toro 'ko waty kapu wyinonokon

otykon enepo'san se'me i'wa tombataine,anamyika'pa kynatokon. 38 Iwara ro eromo'ko Tamusi auran uku'ponenymbo Je-saja wykatopombo wo'kapy'po:Jopoto, noky ko moro na'na netapo'po

amyikai? Noky 'wa komoro Tamusiainary nasenepoi?

39 Amyikary upi'po i'waine ero waramo'ko Jesaja wyka'po ke enapa:40 Tanupu'to i'wa mandon. Ituru'san

tyja'naka i'wa man. Otymbo roanene'pa kynaita'ton. Ituru'sanotymbo ro anukuty'pa kynaitan.Atu'ma'pa pairo kynaita'ton. Iwaraanikura'ma'paine waitake.

41 Moro wara Jesaja tyka tywaije man,moro Jesus kuranory ene'po ke ty'wa.Mo'ko poko ro taurana tywaije man.42 Ise'me pyime Simosu jopotorykon 'waamyika'po. Mo'karon Farise nendojatokonte. Iro ke ro moro ty'waine Jesus amyikaryuku'pory 'se'pa kynatokon. Ka'pa rapaSimosu wota'nano'to'kon auto wyinoimomarykon. 43 Kari'na 'wa totykonawongary irombo apokupeine 'ne ka'turapa kynakon moro Tamusi 'wa totykonawongary ko'po.

44 Irombo mo'ja Jesus wyka'po: “Mo'koyjamyikanen awu yjamyika'paman. Mo'koyjemo'nenymbo amyikanon te. 45 Mo'koyjenenen mo'ko yjemo'nenymbo enejan.46 Awu aweinano me ero nono tu'ponakatywo'se wa. Iwara pa'poro yjamyikanenewa'rumy ta e'i'pa kynaitan. 47 Amy'wa yjauran eta'poto, irombo anapo'i'paa'ta, awu a'wembono auranano anyry'pawaitake ipoko. Ero nono poko a'wembonoauranano yje kapyn tywo'se wa, ero

12:25 Mateus 10:39, 16:25, Markus 8:35, Lukas 9:24, 17:33 12:34 Ware 110:4, Jesaja 9:7, Ezechiël 37:25, Daniel 7:1412:38 Jesaja 53:1 (LXX) 12:40 Jesaja 6:10 (LXX)

Johanes 12:48 150 Johanes 13:24nono aijoma te. 48 Mo'ko yjurumenanen'wano me, mo'ko yjauran anapo'ipyn'wano me amy a'wembono auranano ynenjopoto terapa man. Moro yjauranymboa'wembono auranano ytan ipoko moroirombo ro kurita. 49 Aseke awu aurana'pawa. Mo'ko yjemo'nenymbo jumynano 'wate o'to ywykaryman takari'seman. 50Moroikatopombo wairy suku'sa i'matypynamano me. Moro y'wa mo'ko jumy-nano wyka'po wara ro pa'poro morokonywykato'kon man.”

13Jesus 'wa tynemeparykon pupuru

ku'mityry1 Mo'ko eratonomapotopombo onory

ewa'mary wopyry uwaporo tuku'se ter-apa Jesus 'wa kynakon moro nono wyinomo'ko jumynano 'wa tywomimatopo ju-ruru tunda'po. Iro ke ro mo'karon eronono tu'po tywyinonokon tynipynarykonpynary enepory 'se imero kynakon.

2 Endameno kynakon. Moro jako mo'koSimon Iskariot ymuru Judas turu'po takamo'ko ewa'rumy tamuru 'wa moro Jesusekaramato'man onumengano tyje terapakynakon. 3 Mo'ko jumynano 'wa tainakapa'poro oty yry'po, moro Tamusi wyinotywopy'po, moro Tamusi 'wa tytory manenapa uku'sakon mo'ko Jesus. 4 Irombomoro endameno wyino awomy'po. Moroitu'pono tywo'my so'ka'po i'wa. Amykamisa ke iwoku'my'po. 5 Iromboamy parapi taka tuna yry'po meroty'wa, mo'karon tynemeparykon pupuruku'mityry a'mo'po i'wa. Morokon ipupu-rukon y'kokakon moro tywoku'mytopokamisa ke.

6 Irombo Simon Petrus 'wa itunda'po.Mo'ko wyka'po I'wa: “Jopoto, amoroypupuru miku'mi'tan?” 7 Jesus wyka'poeju'to'me: “Moro o'to ywairy anukuty'pamana erome. Aire te muku'take.” 8 Petruswyka'po I'wa: “Ypupuru aniku'mity'pate maitake.” Jesus wyka'po te eju'to'me:“Aku'mity'pa yja'ta, ywyinono kapynamoro mana.” 9 Irombo Petrus wyka'poI'wa: “Jopoto, ypupuru roten kapyn,yjainary enapa te, yjupu'po enapa

iku'mi'ko.” 10 Jesus wyka'po i'wa: “Mo'koekupi'po tykoroka imero man. Typupuruku'mityry roten i'wa man. Amyjaronenapa tykoroka mandon. Pa'poro 'nekapyn te.” 11 Noky 'wa takaramary manuku'sakon irombo. Iro ke ro ika'po:“Pa'poro 'ne kapyn tykoroka mandon.”

12Morokon ipupurukon ku'mity'ma'sanmero ty'wa, moro itu'pono tywo'mye'moky'po rapa i'wa. Irombo iwendame'porapa. Ika'po i'waine: “O'to ywe'i'pomuku'saton? 13 Amepanen me, Jopoto meenapa kajatojaton. Iporo ro moro warakajatojaton. Inoro ro irombo awu wa.14 Awu morokon apupurukon siku'mityiAjopotorykon me, Ajemepanamon meenapa. Iro ke ro o'waine enapa ase'waapupurukon ku'mityryman. 15Oty senepoio'waine. Moro o'to ywe'i'po wara roawairykon enapa man. 16 Ita'ro pore,amy pyitonano mo'ko tyjopotory ko'poe'i'pa man. Amy apojoma'po enapamo'ko tapojomanenymbo ko'po e'i'paman. 17 Sara'me 'ne janon maita'ton,moro ukutyry jako o'waine, iwara enapaawairykon jako.

18 “Pa'poro 'ne kapyn apokoine morowara wykaje. Moro y'wa no'kan apo'i'sansuku'sa. Iporo te ero imero'po wairy man:“Mo'ko ymaro endametoto kynotu'manon

ywyino.”19 “Erome ro sekari'sa terapa o'waine,

moro iwo'kapyry uwaporo. Iwara roiwo'kapyry jako mamyikata'ton in-oro me ro ywairy. 20 Ita'ro pore,mo'ko amy ynemoky'po ewa'manenyjewa'manon. Mo'ko yjewa'manen temo'ko yjemo'nenymbo ewa'manon.”

Jesus 'wa takaramary man ekarityry21 Moro wara tyka'po mero kata'mato

Jesus we'i'po. Ero wara oty amyikapo'po:“Ita'ro pore, o'win amy aja'sakarykonyjekaramatan.” 22 Mo'karon in-emeparykon wo'poty'san asembata. Noky'wa ikary anukuty'pa kynatokon. 23 O'winamy inemepary, mo'ko poto me inipynary,aporito kynakon. 24 Mo'ko 'wa ro tupu'poke Simon Petrus wyka'po, iwoturupoto'me

13:12 Lukas 22:27 13:16 Mateus 10:24, Lukas 6:40, Johanes 15:20 13:18 Ware 41:9 13:20 Mateus 10:40,Markus 9:37, Lukas 9:48, 10:16 13:21 Mateus 26:20-25, Markus 14:17-21, Lukas 22:21-23

Johanes 13:25 151 Johanes 14:13noky 'wa ikary poko. 25Mo'ko wotu'ma'poro Jesus 'wa. Ika'po I'wa: “Jopoto, noky 'wako mykanon?” 26 Jesus wyka'po eju'to'me:“Mo'ko yna'pi'po perere punu'po sytakei'wa inoro, inoro ro mo'ko man.” Iromboamy perere punu'po a'pi'po i'wa. Yry'poi'wa mo'ko Simon Iskariot ymuru Judas'wa. 27 Judas 'wa perere punu'po apo'i'pomero, mo'ko Satan wo'my'po ija'mun taka.Jesus wyka'po i'wa: “Moro anikapyrysanory ika'ta terapa.” 28 Amy pairoendametoto oty 'wa ikary anukuty'pakynakon. 29 Judas ekosa moro pyrataje'ny wairy ke, amykonymbo ero waraJesus wykary ekano'satokon: “Mo'ko er-atonomapotopombo onory ewa'mato'mekynisanorykon otykon epeka'tango.”Ero wara ikary ekano'satokon enapa:“Mo'karon ipyrata'non 'wa pyrata amyytango.” 30 Moro perere punu'po apo'i'pomero ty'wa, Judas wepa'ka'po. Tyko'manjeterapa moro jako kynakon.

Jesus 'wa tynemeparykon ururu31 Mo'ko Judas wepa'ka'po mero, Jesus

wyka'po: “Erome mo'ko kari'na ymurukuranory kynonepojan. Irombo ita mo'koTamusi kuranory kynonepojan. 32 Itamo'ko Tamusi kuranory wonepo'poto,tyta enapa mo'ko Tamusi ikuranoryenepotan. O'win wytory kynenepotan.33 Y'makon, akore'pe noro e'i'pa waitakeajekosaine. Kupita'ton. Mo'karon Simosu'wa ywyka'po wara enapa erome wykajeo'waine: ‘Ywytotopo 'wa awopyrykonmupijaton amyjaron.’

34 “Asery me wykaje o'waine: Ase'waawaipynarykon man. Moro y'waapyna'san wara ro awaipynarykon man.35 Ara'naine aipynano a'ta, ynemeparykonme awairykon uku'ta'ton pa'poro kari'na.”

Jesus 'wa Petrus erupary36 Irombo Simon Petrus wyka'po I'wa:

“Jopoto, oja ko my'tan?” Jesus wyka'poeju'to'me: “Moro ywytotopo 'wa eromeywena'po ta awopyry mupija. Aire te moro'wa ywena'po ta mo'take.” 37 Petruswyka'po I'wa: “Jopoto, o'tono'meko eromeawena'po ta ywopyry supijan? Yjemamyrypairo sytake ajupu'po me.” 38 Jesus

wyka'po eju'to'me: “Ajemamyry pairomy'tan yjupu'po me? Ita'ro pore, korotokoko'tary uwaporo, oruwamboto yjukuty'paawairy mekari'take.”

14Mo'ko jumynano auty

1 “Kata'mato kytaiton. Tamusi amyika-toko. Kamyikatoko enapa. 2 Mo'koyjumy auty ta pyime aitopo man. Morowara e'i'pa a'ta irombo sekarityryineo'waine. Awaito'kon man kura'ma wy'sa.3 Ikura'ma'sanmerowo'take rapa ajaijeine.Iwara ro moro ywaitopo po amyjaronenapa maita'ton. 4Moro ywytotopo emarymuku'saton.”

5 Tomas wyka'po I'wa: “Jopoto, moroawytotopo anukuty'pa na'na man. Onewara ko moro oma ukutyry taro na'nanan?” 6 Irombo Jesus wyka'po i'wa:“Awu, moro oma, moro iporo aino, moroamano awu wa. Ypato roten mo'kojumynano 'wa tytundary taro kari'naman. 7 Yjukutyry jako o'waine, mo'koyjumy enapa muku'ta'ton. Erombo poromuku'ta'ton. Tone o'waine man.”

8 Filipus wyka'po I'wa: “Jopoto, mo'kojumynano enepoko na'na 'wa. Moroiporo terapa na'na 'wa kynaitan.” 9 Jesuswyka'po i'wa: “Filipus, akore'pe terapaajekosaine ywairy se'me yjukuty'pa noroman? Mo'ko yjenenenymbo 'wa mo'kojumynano tone man. One wara iroke mykanon: ‘Mo'ko jumynano enepokona'na 'wa.’? 10Mo'ko jumynano ta ywairy,moro yta mo'ko jumynano wairy enapaanamyika'pa man? Morokon o'waineywykato'kon otykon, aseke yjauran kapynmorokon man. Mo'ko yta aitoto jumynanote morokon tamamingon ka'san. 11 Mo'kojumynano ta ywairy, moro ytamo'ko jumy-nano wairy enapa amyikatoko yjauranpoko. Moro wara anamyika'pa aja'taine,morokon ynikapy'san amaminano pokoroten amyikatoko.

12 “Ita'ro pore, mo'ko yjamyikanen mo-rokon ynikapyry amaminano ka'tan asekeenapa. Potonon 'ne ka'tu rapa otykonka'tan. Awu irombo mo'ko jumynano'wa wy'sa. 13 Morokon yjety ta awotu-rupoto'kon sika'take. Iwara ro mo'ko

13:33 Johanes 7:34 13:34 Johanes 15:12,17, 1 Johanes 3:23, 2 Johanes 5 13:36 Mateus 26:31-35, Markus 14:27-31,Lukas 22:31-34

Johanes 14:14 152 Johanes 15:10jumynano kuranory kynonepotan mo'koymunano ta. 14 Morokon y'wa awotu-rupoto'kon sika'take awu.”

Mo'ko kari'na epano'nen emokyry15 “Ypynary jako o'waine, morokon

ywykato'kon mapyita'ton. 16 Awu mo'kojumynano 'wa waturupotake. Iromboajepano'namon me amy terapa ytano'waine, mo'ja ro ajekosaine iwaito'me.17 Mo'ko iporono oty eneponen a'kananomo'ko man. Apyiry upijan ero nono,anene'pa tywairy ke, anukuty'pa tywairyke enapa. Amyjaron te muku'saton,ajekosaine iwairy ke, otaine iwairy man keenapa.

18 “A'saka'pa ano'paine wa. Wo'takerapa o'waine. 19 Ko'i terapa yjeneke'tanero nono. Amyjaron te kaneta'ton.Nuro irombo awu wa. Amyjaron enapamo'ja ro nuro maita'ton. 20 Moro kuritamuku'ta'ton mo'ko yjumy ta ywairy,moro yta awairykon, moro otaine ywairyenapa. 21 Mo'ko ywykato'konymbouku'nenymbo, apyinamonymbo enapaypynanen me man. Mo'ko ypynanenpynatan mo'ko yjumy. Awu enapasipynatake. Wonepotake i'wa.”

22 “Mo'ko Judas, mo'ko Iskariot kapynte, wyka'po I'wa: “Jopoto, o'tono'me kona'na 'wa monepotan, ero nono 'wa kapynte?” 23 Jesus wyka'po eju'to'me: “Mo'koypynanen moro yjauran apyitan. Mo'koyjumy kynipynatan. I'wa kyny'tan na'na.Ekosa kynemandan na'na. 24 Mo'ko ypy-napynmoro yjauran anapo'i'paman. Moroanetarykon auranano, yjauran kapynmoroman. Mo'ko yjemo'nenymbo jumynanoauran te moro man.

25 “Moro wara wykaje o'waine, ajeko-saine noro yja'ta. 26 Mo'ko kari'naepano'nen te, mo'ko Tamusi a'kary, mo'koyjety ta mo'ko jumynano kynemo'taninoro ajemepata'ton pa'poro oty poko.Pa'poro morokon ywykato'konymbootykon poko atuwaro'mata'ton rapa.

27 “Sara'me amano sinoja ajekosaine.Moro yjekosano sara'me aino syja o'waine.Ero nono 'wa yry wara anyry'pa o'wainewa awu. Kytesykaton. Kytety'katon. 28 Erowara ywykary tota o'waine man: ‘Wy'sa.Wo'take rapa te o'waine.’ Ypynary jakorypo o'waine, tawa'pore maitory mo'ko

jumynano 'wa ywytory poko. Mo'kojumynano irombo poto me man yko'po.29 Erome ro sekarityi terapa o'waine,moro iwo'kapyry uwaporo. Iwara roiwo'kapyry jako mamyikata'ton. 30 Pyimenoro ajerupa'paine waitake. Ero nonojopotory irombo kyno'san terapa. O'to teyjyry upijan. 31 Ero nono 'wa te moro y'wamo'ko jumynano pynary ukutyry man.Mo'ko jumynano wykato'konymbo wararo y'wa oty kapyry ukutyry enapa manero nono 'wa. Ajawondoko. Ka'makon erowyino.”

15Moro winu me tykapymy wonatopo 'ne ro

1 “Moro winu me tykapymy wonatopo'ne ro awu wa. Mo'ko yjumy, mo'komaina aporemy mo'ko man. 2 Pa'poroepetapyn yporiry y'kotojan. Pa'poroapetatoto yporiry korokanon, epetato'me'ne ka'tu rapa. 3Amyjaron tykoroka terapamandon moro o'waine ywykato'konymboauranano 'wa. 4 Yta aitoko, otaineywairy wara. Moro porinano aseketapetary upijan, moro winu me tykapymywonatopo epy poko e'i'pa ta'ta. Moro waraamyjaron enapa ajepetarykon mupita'ton,yta e'i'pa aja'taine. 5 Moro winu metykapymy wonatopo awu wa. Morokonporinano amyjaron mandon. Mo'koyta aitoto, mo'ko ita wa inoro pyimekynepetanon. Ypyndo irombo o'topairo awairykon mupijaton. 6 Mo'ko ytae'i'pa aitoto emata'ton, moro wonatopopori'po emary wara. Irombo kynajutanon.Moropangonymbo a'nano'saton. Wa'totaka kynematon. Irombo kynikoro'san.7 Yta aja'taine, otaine enapa morokonyjauranymbo a'ta, pa'poro anisanorykonpoko aturupotoko. Irombo mapyita'ton.8 Moro pyime ajepetarykon, moro yne-meparykon me awairykon enapa mo'koyjumy kuranory enepojan.

9 “Mo'ko yjumy 'wa ypynary waraenapa awu kypynaton. Moro ypyny taro aitoko. 10 Morokon ywykato'konymboapyiry jako o'waine, moro ypyny ta rotenmaita'ton. Iwara enapa mo'ko yjumywykato'konymbo sapyija. Iwara ro moroipyny ta roten wa.

Johanes 15:11 153 Johanes 16:1111 “Moro wara wykaje o'waine, otaine

moro yjewa'pory waito'me, atamonopy'pamoro ajewa'porykon waito'me.

12 “Ero wara wykaje o'waine: Ase'waaipynatoko, moro y'wa apyna'san waraenapa. 13 Moro a'sakanano upu'pome romo'no ko'pono aipynano watyman. 14 Yja'sakarykon me mandon, mo-rokon ywykato'kon kapyry jako o'waine.15 Pyitonano me noro rapa ajejato'painewa. Mo'ko pyitonano irombo mo'kotyjopotory nikapyry oty anukuty'pa man.Amyjaron te, yja'sakarykon me 'ne romandon. Pa'poro mo'ko yjumy wyinoyneta'san otykon irombo suku'poi o'waine.16 O'waine kapyn tapyije wa. Y'wa tetapyije mandon. Y'wa ro tapojomamandon apeta awytoto'ko'me, morokonajeperykon waito'me roten enapa. Irombopa'poro yjety ta ty'wa awoturupoto'konytan mo'ko jumynano o'waine. 17 Ero warawykaje o'waine: Ase'wa aipynatoko.”

Ero nono 'wa Jesus jenonopyry18 “Ero nono 'wa ajenonopyrykon

jako, awu na'nen i'wa yjenonopy'pouku'toko. 19 Ero nono wyinonokonme awe'i'sanymboto, apynatory amyty'wano oty pynary wara. Ero nonowyinonokon me kapyn awairykon ke te,ero nono wyino y'wa ajapo'i'san ke, eronono ajenono'saton. 20 Onumengatokorapa ero ywykatopombo poko: ‘Amypyitonano mo'ko tyjopotory ko'po potome e'i'pa man.’ Kari'na erekuru 'waywekena'pomboto, amyjaron enapa moroerekurukon awekenata'ton. Yjauranymboapo'i'pomboto i'waine, ajaurangonapyita'ton enapa. 21 Moro wara te kari'naerekuru awekenata'ton yjety upu'po me.Mo'ko yjemo'nenymbo anukuty'pa irombomandon.

22“Opy'pa ywe'i'pomboto, anerupa'paineywe'i'pomboto, u'tano'ma naitory. Eromete moro tyja'wanykonymbo pyi'me'toryupijaton. 23 Mo'ko yjenono'nen mo'koyjumy jenono'san enapa. 24 Morokonkari'na nikapy'torykonymbo otykonanikapy'pa ira'naine ywe'i'pomboto,u'tano'ma naitory. Erome te morokonynikapy'san otykon eneton. Ise'me te

yjenono'saton. Mo'ko yjumy jenono'satonenapa. 25 Ero auranano, moro omenanokaretary ta tymero man iro wo'kapyry tekynakon:“Typo roten yjenono'ton.”

26 “Mo'ko yjumy ekosa yja'ta, mo'kokari'na epano'nen, iporono oty eneponena'kanano, mo'ko yjumy wyino kyno'saninoro semo'take o'waine. Mo'ko ro otyamyikapotan ypoko. 27 Amyjaron enapate oty mamyikapota'ton. Penaro terapairombo yjekosa mandon.”

16Omapoty'pa mo'karon Kristus wyinonokon

wairy man1 “Morokon otykon sekarityi o'waine,

omapoty'pa awaito'ko'me. 2 Morokontywota'nano'to'kon auto wyino amo-mata'ton. Amy kurita pa'poro mo'karonawonamon kari'na Tamusi ety awongatopoamaminano kapyry ekano'ta'ton pairoty'waine. 3 Moro wara kynaita'ton, mo'kojumynano anukuty'pa, yjukuty'pa enapatywairykon ke. 4Morokon otykon te sekar-ityi o'waine, moro ipokoine yjaurana'popoko awetuwaro'mato'ko'me rapa moroiwo'kapyrykon mero. Uwapo morokonotykon poko aurana'pa we'i, ajekosaineywairy ke.”

Mo'ko kari'na epano'nen emamin5“Erome tewy'samo'ko yjemo'nenymbo

'wa. Aturupo'pa pairo te mandon morooja ywytory poko. 6 Morokon otykonekarity'po ke y'wa, suku'sa morokonaturu'san a'no'ka'san kata'mato aino 'wa.7 Iporo te wykaje o'waine: Moro ywytoryo'wanokon me iru'pa man. Ito'pa yja'tairombo mo'ko kari'na epano'nen opy'pao'waine kynaitan. Ywyto'po mero tesemo'take o'waine. 8 Tywopy'po merooty me yja'wan me aino wairy, oty metamambore aino wairy, oty me a'wembonoauranano yry wairy enepotan ero nono'wa. 9 Yja'wan me aino enepotan moroyjamyika'pa iwairykon ke. 10 Tamamboreaino enepotan moro jumynano 'waywytory ke, moro yjene'pa noro awairykonke enapa. 11 A'wembono auranano yry

15:12 Johanes 13:34, 15:17, 1 Johanes 3:23, 2 Johanes 5 15:20 Mateus 10:24, Lukas 6:40, Johanes 13:16 15:25Ware 35:19, 69:4

Johanes 16:12 154 Johanes 17:3enepotan mo'ko nono jopotory pokoa'wembono auranano yry'po ke.

12 “Pyime noro otykon ekarityry y'waman o'waine. Apyiry te mupijaton erome.13 Tywopy'poto te mo'ko iporono otyeneponen a'kanano pa'poro iporono otyenepotan o'waine. Aseke tauran anekar-ity'pa kynaitan. Morokon tyneta'sanotykon ekari'tan te. Morokon o'tononotykon ekarotan o'waine. 14Mo'ko ro yjetyawongatan. Pa'poro o'waine tynekaroryman apyitan irombo ywyino. 15 Pa'poromo'ko jumynano ekosanokon otykon, yjo-tyrykon morokon man. Iro ke ro wykaio'waine: ‘Pa'poro o'waine tynekarory manapyijan ywyino.’ ”

Je'tunano we'petakamary awa'ponano me16 “Ko'i terapa kaneke'ta'ton. Irombo

mero ko'i terapa kaneta'ton rapa.”17 Irombo amykon inemeparykonwyka'sanase'wa: “O'to ika'po ko ero nan: ‘Ko'iterapa kaneke'ta'ton. Irombo mero ko'iterapa kaneta'ton rapa.’? O'to ika'po korapa ero nan: ‘Wy'sa mo'ko jumynano'wa.’?” 18 Ika'san: “O'to tauro'po ko moro‘ko'i terapa’ nan? O'to ikary anukuty'pakytaton.”

19 “Amy oty poko tywoturuporykon 'seiwairykon ukuty'po Jesus 'wa. Iromboika'po i'waine: “Ase'wa morupaton moroero wara ywyka'po poko: ‘Ko'i terapakaneke'ta'ton. Irombo mero ko'i terapakaneta'ton rapa.’? 20 Ita'ro pore, amyjaronturare maita'ton. Matamota'ton. Eronono te tawa'pore kynaitan. O'waineje'tun pe oty kynaitan. Moro je'tunanote kyne'petakamatan awa'ponano me.21Amy onematoto woryi je'tunano apojan,moro tywonematopo jururu tunda'po ke.Tywonema'po mero te moro je'tunanopoko noro onumenga'pa man. Tawa'poreirombo man moro ty'wa ero nonotu'ponaka amy kari'na yry'po poko.22 Iwara enapa erome oty je'tun pe o'waineman. Moro y'wa ajenerykon jako rapate tawa'pore moro aturu'san kynaitan.Irombo amy pairo moro ajewa'porykonanipina'pa kynaitan.

23 “Moro jako amy pairo oty poko y'waaturupo'pa maita'ton. Ita'ro pore, amy otypoko yjety ta mo'ko jumynano 'wa awotu-rupo'sando, kynytan o'waine. 24 Erome

noro yjety ta oty poko aturupo'pamandon.Aturupotoko. Irombo mapyita'ton. Iwararo atamonopy'pa moro ajewa'porykon ky-naitan.”

Jesus 'wa ero nono y'mondory25 “Amy waretatoto wara morokon

otykon sekarityi o'waine. Amy jakote waretatoto wara noro aurana'pao'waine waitake. Tywotuku'se me temo'ko jumynano poko oty sekari'takeo'waine. 26 Moro kurita yjety ta otypoko maturupota'ton. Ajekatakaine mo'kojumynano 'wa ywoturupory man anekar-ity'pa o'waine wa. 27 Mo'ko jumynanoirombo aseke apynaton, moro o'waineypynary ke, moro o'waine Tamusi wyinoywopy'po amyikary ke enapa. 28 Mo'kojumynano wyino tywo'se wa ero nonotu'ponaka. Wy'sa rapa ero nono wyinomo'ko jumynano 'wa.”

29 Mo'karon inemeparykon wyka'sani'wa: “Erome tywotuku'se me imeroajauranaje, waretatoto wara kapyn pairo.30 Erome moro o'wa pa'poro oty ukutyryuku'san na'na. O'wa kapyn oty pokokari'na woturupory man. Moro pokoTamusi wyino awopy'po amyikanonna'na.” 31 Jesus wyka'po eju'to'ko'me:“Erome te mamyikaton? 32 Kyno'san,tywo'se terapa man moro aseke ajautykon'wa pa'poro awotaripa'to'kon jururu,moro o'waine o'win upu'po ynotopojururu. O'win upu'po kapyn te wa. Mo'kojumynano irombo ymaro man.

33 “Morokon sekarityi o'waine, ytasara'me aino epoto'me. Ero nono tu'pomata'karykaton. Aturu'san te apyitoko.Ero nono si'mondoi.”

17Tamusi 'wa Jesus auranary

1 Moro wara tyka'po mero Jesuswo'poty'po kapu 'wa. Ika'po: “Papa, moroijururu nitundai. Omuru ety awongako,omuru 'wa ajety awongato'me. 2 Pa'porokari'na irombo ainaka tyje o'wa man,pa'poro ty'wa anyry'san kari'na 'wai'matypyn amano yto'me i'wa. 3 Moroi'matypyn amano tauro'po 'kuru manmoro kari'na 'wa ajukutyry, moro i'wainemo'ko o'win'kono iporono Tamusi uku-tyry, moro i'waine mo'ko anemoky'po

Johanes 17:4 155 Johanes 18:5

Jesus Kristus ukutyry enapa. 4 Awu ajetysawongai ero nono tu'po, moro y'waika'to'me anyry'po amaminano kapy'maryke. 5 Papa, amoro moro awaitopo po yjetyawongako, moro awaitopo po ero nonowairy uwaporo yjety awonga'po wara rorapa.

6 “Moro ajety sekaroi mo'karon eronono wyino y'wa anyry'san kari'na 'wa.O'wanokon me terapa kynatokon. Iromboyjainaka tyje tywaije o'wa mandon. Moroajauran tapyije i'waine man. 7 Awyinopa'poro y'wa anyry'san otykon wairyuku'saton erome. 8 Morokon y'waanekari'po'san otykon sekarityi i'waine.Mo'karon ro kynapyisen. Iporo ro moroawyino ywopy'po wairy uku'saton. O'wayjemoky'po amyikaton.

9 “I'wanokon me o'wa waturupoja.Ero nono 'wano me kapyn waturupoja.Mo'karon y'wa anyry'san kari'na 'wanome te waturupoja. O'wanokon me irombomo'karon mandon. 10 Pa'poro y'wanokonkari'na o'wanokon me mandon. Pa'poroo'wanokon kari'na y'wanokonmemandon.Mo'karon ta ro ykuranory man. 11 Eronono tu'po noro e'i'pa waitake. Mo'karonte ero nono tu'po kynaita'ton. Awuwo'take o'wa. Kurano papa, moro y'waanyry'po ajety ta unendoko, kywara enapao'win iwaito'ko'me. 12 Ekosaine yja'ta,sunenjatokon moro y'wa anyry'po ajetyta. Saijomatokon. Amy pairo ynunemy'poutapy'pa ne'i, mo'ko uta'toto manomborato. Moro imero'po wo'kapyry irombone'i. 13 Erome te wo'take o'wa. Eronono tu'po te erokon otykon sekari'sa,itaine atamonopy'pa moro ewa'porykonwaito'me. 14 Ajauranymbo synen i'waine.Ero nono kynijenono'saton, ywara enapaero nono wyino kapyn iwairykon ke.15 Waturupoja o'wa ero nono wyinoipinato'ko'me kapyn, aijomato'ko'mete mo'ko yja'wan wyino. 16 Ywaraenapa ero nono wyino kapyn mandon.17 Ikuranondotoko moro iporono ta.Moro ajauran iporono me man. 18 Eronono tu'ponaka o'wa yjemoky'po waraawu enapa semo'saton wararo ero nonotu'po. 19 Upu'san me ro wekuranondoja,mo'karon waito'me enapa moro iporono

ta tykuranondo.20“I'wanokonme rotenkapyn,mo'karon

aurangon poko yjamyikanamon 'wano meenapa te waturupoja, 21 o'win pa'poroiwaito'ko'me, kyta iwaito'ko'me enapa,papa, yta awairy wara, ota ywairywara enapa. Irombo mero moro o'wayjemoky'po amyikatan ero nono. 22 Moroy'wa anyry'po kurano syryi i'waine,kywara enapa o'win iwaito'ko'me, 23 awuitaine, amoro yta. Iwara oty ana-monopy'pa o'win kynaita'ton. Iwara moroo'wa yjemoky'po uku'tan ero nono. Moroo'wa ypyna'po wara o'wa ipynarykonuku'tan enapa.

24 “Papa, mo'karon y'wa anyry'sankari'na wairy 'se wa moro oje ywaitopopo ro. Irombo mero moro y'wa anyry'pokurano eneta'ton. Typyna irombo o'watywaije wa ero nono wo'kapyry uwaporo.25 Tamamboren papa, ero nono ajukuty'paman. Awu te kuku'sa. Mo'karon te moroo'wa yjemoky'po uku'saton. 26Moro ajetysekaroi i'waine. Mo'ja ro enapa sekarotake,moro o'wa ypynatopo aipynano waito'meitaine, ywaito'me enapa itaine.”

18Jesus apyiry

1 Moro wara tyka'po wyino Jesus 'wamo'karon tynemeparykon maro moroi'poriry Kidron pato'po. Moro pato ro amywonatopo paty maina kynakon. Moro takaito'po mo'karon tynemeparykon maro.

2 Mo'ko ekaramanen Judas enapa moromaina uku'sakon. Moro 'wa ro iromboJesus mo'karon tynemeparykon arojakono'kapyn. 3Moro 'wa ro Judas wyto'po amywarinu pokonokon apyimy maro, amykonTamusi auty erangon, mo'karon Tamusipokonokon jopotorykon 'wa, mo'karonFarise 'wa enapa tomo'se kynatokoninaron maro enapa. Turi, kororeta,o'woto'kon enapa ekosaine kynatokon.4 Jesus pa'poro morokon toponamonman otykon uku'sakon. Iwepa'ka'po.Ika'po mo'karon o'tonon 'wa: “Noky komupijaton?” 5 Ika'san eju'to'me: “Mo'koNasaret pono Jesus.” Ika'po i'waine: “Inororo awu wa.” Mo'karon opy'san ekosa romo'ko ekaramanen Judas enapa kynakon.

17:12 Ware 41:9, Johanes 13:18 18:1 Mateus 26:47-56, Markus 14:43-50, Lukas 22:47-53

Johanes 18:6 156 Johanes 18:296 Moro “Inoro ro awu wa,” ika'po meromo'karon kari'na wyto'san wena'po taka.Nono tu'ponaka iwo'papy'san.

7 Jesus woturupo'po rapa i'waine: “Nokyko mupijaton?” Ika'san: “Mo'ko Nasaretpono Jesus.” 8 Jesus wyka'po eju'to'ko'me:“Wykai terapa o'waine: inoro ro awu wa.Yjupiry jako o'waine, mojan yja'sakarykonaropotoko.” 9 Iwara ero auranymbowo'kapy'po: ‘Amy pairo y'wa anyry'poanuta'kapo'pa we'i.’

10 Simon Petrus ekosa supara kynakon.Moro so'ka'po ro i'wa. Mo'ko Tamusipokonokon jopotory pyitory panaka'poi'wa ike. Mo'ko pyitonano ety me ky-nakon Malkus. 11 Jesus wyka'po te Petrus'wa: “Moro supara e'mo'ko rapa moroije'ny taka. Moro y'wa mo'ko yjumynyry'po sapera anenyry'pa ka'tu ywairyman mekano'san?”

12 Mo'karon warinu pokonokon apyimy'wa, mo'ko ijopotorykon 'wa, mo'karonSimosu nemoky'san Tamusi auty erangon'wa Jesus apo'i'po. Apomy'po i'waine.13 Mo'ko Anas 'wa na'nen aro'po i'waine.Mo'ko ro mo'ko Kajafas y'metamuru mekynakon. Kajafas ro moro siriko Tamusipokonokon jopotoryme kynakon. 14Mo'koro enapa,mo'ko erowaramo'karon Simosujopotorykon urunenymbo mo'ko kynakon:“Kari'na upu'san me o'win kari'na rom-byry iru'pa man.”

15 Jesus wekena'po Simon Petrus 'waamy enapa inemepary maro. Mo'koinemepary ro mo'ko Tamusi pokonokonjopotory nukutyry mo'ko kynakon. Jesusmaro iwo'my'po mo'ko Tamusi pokonokonjopotory auty pyrorory taka. 16 Petrusporopy'po te kurando moro pena po.Irombomo'ko Tamusi pokonokon jopotorynukutyry Jesus nemepary wepa'ka'po.Mo'ko pena eran me aitoto woryi erupa'poi'wa. Irombo Petrus a'myka'po i'wa.17Mo'ko pena eran wyka'po ro Petrus 'wa:“Amoro enapa kapyn mo'ko wokyry ne-mepary amy amoroman?” Petrus wyka'pote: “Uwa, amy kapyn awuwa.” 18Ty'sanoreiwairy ke, mo'karon pyitonano 'wa,mo'karon Tamusi auty erangon 'wa enapa

wa'to'po tyka'mutano'po kynakon. Moro'wa ro kynotasinano'pojatokon. Ekosainero Petrus enapa kynotasinano'pojakon.

19 Mo'ko Tamusi pokonokon jopotorywoturupo'po Jesus 'wa mo'karon in-emeparykon poko, moro inyry omepanopoko enapa. 20 Jesus wyka'po eju'to'me:“Kurando kari'na 'wa yjauranato. Semepa-toine morokon iwota'nano'to'kon auto ta,moro Tamusi auty ta enapa. Morokonpo ro pa'poro Simosu kynota'nano'saton.Amy pairo oty anekarity'pa manamewaito. 21 O'tono'me ko y'wa matu-rupoja oty poko? Mo'karon ynekar-ity'san otykon etanamonymbo 'wa tyreaturupoko. Mo'karon o'to ywyka'pouku'saton.” 22Morowara ika'pomero, amyoranano 'wa ipasapaika'po. Ika'po: “Morowara mo'ko Tamusi pokonokon jopotorymeju'sa, hen?” 23 Jesus wyka'po eju'to'me:“Yja'wan me yjaurana'poto, ekari'koone wara 'ne yja'wan me yjaurana'po.Iru'pa yjaurana'poto te, o'tono'me ko iroke kywojan?” 24 Tapomy ro Anas 'waJesus emoky'po mo'ko Tamusi pokonokonjopotory Kajafas 'wa.

25SimonPetrus te kynotasinano'pojakonnoro moro wa'to 'wa. Irombo ika'sani'wa: “Amoro enapa kapyn amy inemeparyamoro man?” Petrus wyka'po te: “Uwa,amy kapyn awu wa.” 26 Irombo mo'koTamusi pokonokon jopotory pyitory amy,mo'ko Petrus nipanaka'po omory mekynakon inoro wyka'po: “Moro wonatopopaty maina ta kapyn konei imaro?”27 Enapitary ekarity'po rapa te Petrus 'wa.Irombo mero o'win wytory amy korotokoko'ta'po.

Jesus arory Pilatus po'ponaka28 Irombo Jesus aro'po i'waine mo'ko

Kajafaswyinomo'ko Romewyinono jopotoauty 'wa. Kokoro 'ne kynakon. Mo'karonSimosu we'i'san te o'my'pa. Mo'koeratonomapotopombo kapara'memboonory 'se tywairykon ke irombo ty-weja'wangarykon 'se'pa kynatokon.

29 Irombo Pilatus wepa'ka'po i'waine.Ika'po: “Oty poko ko mo'se wokyry

18:11 Mateus 26:39, Markus 14:36, Lukas 22:42 18:14 Johanes 11:49,50 18:15 Mateus 26:69-70, Markus 14:66-68,Lukas 22:55-57 18:19 Mateus 26:59-66, Markus 14:55-64, Lukas 22:66-71 18:25 Mateus 26:71-75, Markus 14:69-72,Lukas 22:58-62 18:28 Mateus 27:1-2,11-14, Markus 15:1-5, Lukas 23:1-5

Johanes 18:30 157 Johanes 19:13memendojaton?” 30 Ika'san eju'to'me:“Yja'wan oty ka'nen me e'i'pa a'ta, o'waanekarama'pa na'na nairy.” 31 Pilatuswyka'po i'waine: “Arotoko iro ke. Asekemoro ajemerykon karetary wykary waraa'wembono auranano ytoko ipoko.”Mo'karon Simosu wyka'san te i'wa: “Amypairo kari'na wory kapyn man na'na 'wa.”32 Iwara te moro Jesus auranymbo, moroi'wa one wara tyrombyry man ekarity'powo'kapyry kynakon.

33 Irombo Pilatus wo'my'po rapa moroauto taka. Jesus ko'mapo'po i'wa. Ika'poI'wa: “Mo'karon Simosu Jopotory amoroman?” 34 Jesus wyka'po eju'to'me: “Asekemoro wara mykanon? Amykon te ka'tuypoko ajerupaton?” 35 Pilatus wyka'poeju'to'me: “Amy Simosu 'kare awu wan.Aseke aja'sakarykon, mo'karon Tamusipokonokon jopotorykon ajekaramatony'wa. O'to ko me'i?” 36 Jesus wyka'poeju'to'me: “Ero nono wyino kapynmoro ynundymary man. Ero nonowyino moro ynundymary a'ta rypo,mo'karon ypyitorykon no'mikatory moroSimosu 'wa yjekaramary a'kototo'me.Ero wyino kapyn te moro ynundymaryman.” 37 Pilatus wyka'po I'wa: “Jopotokapyn 'kare amoro man.” Jesus wyka'poeju'to'me: “Aseke amoro jopoto mekakari'sa. Awu typa'kano'se wa, ero nonotu'ponaka tywo'se wa moro iporono au-ranano amyikapoto'me. Pa'poro mo'karoniporono auranano wyinonokon yjauran'wa kynepanamaton.” 38 Pilatus wyka'poI'wa: “Oty ko moro iporono aurananonan?”

Moro wara tyka'po mero, Pilatuswepa'ka'po rapa mo'karon Simosu 'wa.Ika'po i'waine: “Amy pairo oty anepory'pawe'i u'ta. 39 Ajemerykon wararo te moroyja'wangon kari'na aru'katopo wyinoo'win amy kapory y'wa man mo'ko er-atonomapotopombo onory ewa'mary jako.Oty 'se ko mandon? Mo'ko Simosu Jopo-tory sinondapotan?” 40 Iko'tapoty'san:“Mo'ko kapyn. Mo'ko Barabas te.” Mo'koBarabas ro amy tokonen manaman mo'kokynakon.

191 Irombo mero Pilatus 'wa Jesus

ypoky'mapo'po. 2 Mo'karon warinupokonokon 'wa amy sipatamu watonmomy'po u'mariry me. Upu'po tu'ponakayry'po i'waine. Amy tapenen tykujurenwo'mynano ke iwo'myndo'po i'waine.3 Irombo iwopy'san i'wa. Ika'san: “Na'nate kore awopy'po ewa'maje, SimosuJopotory!” Ipasapaika'po i'waine.

4 Pilatus wepa'ka'po rapa. Ika'poi'waine: “Sipa'kaje o'waine, muku'to'semeamy pairo oty anepory'pa ywe'i'po u'ta.”5 Jesus wepa'ka'po ro, moro sipatamuwaton kapy'po u'mari ta, moro tykujurenwo'mynano ta enapa. Irombo Pilatuswyka'po i'waine: “Mo'se mo'ko wokyry.”

6 Ene'po mero ty'waine, mo'karonTamusi pokonokon jopotorykonko'tapoty'sanmo'karon Tamusi auty erangon maro.Ika'san: “Ipokary man! Wakapu pokoipokary man!” Pilatus wyka'po i'waine:“Arotoko. Aseke ipokatoko. Awu iromboamy pairo oty anepory'pa wa u'ta.”7 Mo'karon Simosu wyka'san eju'to'me:“Omenano karetary na'na ekosa man.Moro ro irombyry man ekari'san, Tamusiymuru me iwotyry'po ke.”

8 Moro eta'po mero tanarike 'ne ka'turapa Pilatus we'i'po. 9 Moro auto takarapa iwo'my'po. Irombo Jesus 'wa iwotu-rupo'po: “Ojeno ko amoro man?” Ane-juku'pa te Jesus we'i'po. 10 Pilatus wyka'poI'wa: “Yjerupary 'se'pa man? Yjainaanondapory wairy, apokapory wairy enapaanukuty'pa man?” 11 Jesus wyka'poeju'to'me: “Ajaina kapyn wairy, kawowyino moro wara yry'pa iwe'i'pomboto.Iro ke ro mo'ko o'wa yjekaramanenymbou'ta poto 'su 'ne ka'tu rapa oty man.”

12 Morombo wyino Pilatus wo'mika'poinondapory poko. Mo'karon Simosuko'ta'san te. Ika'san: “Mo'ko non-dapo'poto o'wa, mo'ko Rome pono jopotopawanary kapyn amoro mana. Pa'poroaseke poto 'su jopoto me atytoto mo'koRome pono jopoto y'tu'kanen me man.”13Moro eta'pomero ty'wa, Pilatus 'wa Jesuspa'kapo'po. Iwotandy'mo'po moro jopotome tywaitopo tapo'ny tu'po, moro topuke ira'to'po aitopo, moro Simosu gabata

18:32 Johanes 3:14, 12:32 18:38 Mateus 27:15-31, Markus 15:6-20, Lukas 23:13-25

Johanes 19:14 158 Johanes 19:34me kynejatojaton iro po. 14 Kurita'ne'neiwairy taro kynakon moro otare'matopokurita uwaporo. Irombo Pilatus wyka'pomo'karon Simosu 'wa: “Mo'se mo'koAjopotorykon.” 15Mo'karon ko'tapoty'sanro: “Iwory man! Iwory man! Wakapupoko ipokary man!” Pilatus wyka'poi'waine: “Mo'ko Ajopotorykon iro kesipokapotan wakapu poko?” Mo'karonTamusi pokonokon jopotorykon wyka'saneju'to'me: “Mo'ko Rome pono jopoto ratoamy na'na jopotory waty man.” 16 Irombomero Pilatus 'wa Jesus yry'po i'waine,ipokato'me.

Jesus aro'po i'waine. 17 Aseke Je-sus moro typokato'man wakapu aro-jakon. Jerusalem wyino iwepa'ka'pomoro ‘U'je'pombo Waitopo’ tatynen 'wa.Golgota me mo'karon Simosu moro aitopoejatojaton moro taurangon ta. 18 Moropo ro wakapu poko Jesus poka'po. Imarooko amykon terapa poka'san, o'winamy apojery wyino, o'win amy apo'tunwyino. Jesus owarira'naine kynakon.19 Paranga'membo pokapo'po enapaPilatus 'wa mo'ko Jesus epo. Moro tu'po rotymero kynakon: MO'KO NASARET PONOJESUS, MO'KARON SIMOSU JOPOTORY.

20 Moro imero'po erupa'po pyimeSimosu 'wa. Tyse waty irombo Jerusalemwyino moro Jesus pokatopo kynakon.Moro oty tymero kynakon mo'karonSimosu auran ta, mo'karon Rome ponokonauran ta, mo'karon Griek auran taenapa. 21 Mo'karon Tamusi pokonokonjopotorykon Simosu wyka'san Pilatus'wa: “Mo'karon Simosu Jopotory meiwairy kysimeroi. Mo'karon SimosuJopotory me iwokarity'po te imeroko.”22 Pilatus wyka'po te eju'to'ko'me: “Moroynimeropo'po ani'petakama'pa waitake.”

23 Jesus poka'po mero ty'waine,mo'karon warinu pokonokon 'wa morokonitu'ponokon iwo'mykonymbo a'saka'sanokupa'en undy, tywe'i'san wara ro. Moroupi'nono iwo'mymbo te o'win kynakon.Atoky'pa moro kamisa kynakon. 24 Iromboase'wa ika'san: “Aniseka'pa kytaisen.Tymeramon tapusikiri kysemasen one

'wa apyiry man uku'to'me.” Iwara eroimero'po wo'kapy'po:Morokon ywo'mykonymbo ekamy'san

i'waine aseka ro. Ywo'my pokotapusikiri emapoty'san i'waine.

Moro waramo'karonwarinu pokonokonwe'i'san.

25 Moro Jesus pokatopombo wakapuekosa kynatokon mo'ko isano, mo'ko isanopity, mo'ko Klopas pyty Maria, mo'koMagdala pono Maria enapa. 26 Mo'koisano ekosa mo'ko poto me inipynary in-emepary kynakon. Ene'san mero ty'wa,Jesus wyka'po mo'ko tysano 'wa: “Mo'koapyiko o'me me.” 27 Irombo mo'ko tyne-mepary 'wa ika'po: “Mo'ko apyiko asanome.” Morombomeromo'ko inemepary 'wamo'ko isano apo'i'po tokosa tauty ta.

Jesus rombyry28 Pa'poro oty aikepy'po uku'sakon Je-

sus moro jako. Irombo moro imero'powo'ka'to'me ika'po: “Tuna 'se wa.”29Moro po ro amy parapi kynakon, ta'no'setyjasakoren winu ke. Moro winu taka roamy tymi'mi'ken oty u'mu'ka'po i'waine.Moro oty yry'po ro amy hysop epy pokon-aka. Irombo Jesus yndary ponaka yry'poi'waine. 30Moro winu amy enyry'po meroika'po: “Naikepyi.” Irombo mero morotupu'po sekuma'po i'wa. Iworemakepy'po.

31 Moro jako opy'pa noro morootare'matopo kurita kynakon. Morootare'matopo kurita te morokon wakapupoko mo'karon ipoka'san ekepy'san wairy'se'pa mo'karon Simosu kynatokon. Potome irombo moro otare'matopo kuritawairy kynakon. Iro ke ro Pilatus 'wa iwotu-rupo'san mo'karon ipoka'san y'sairykonambopoto'me, morokon wakapu wyinoikato'ko'me. 32 Irombo mero mo'karonwarinu pokonokon 'wa mo'ko Jesus maroipoka'san y'sairykon amboty'san, mo'koo'win amy na'nen, irombo mo'ko akonoterapa. 33 Jesus 'wa tytunda'san mero te,tyromo'se terapa ene'po i'waine. Iro kero morokon i'sairy anamboty'pa iwe'i'san.34 Moro isoropary puka'po te o'win amywarinu pokono 'wa typosi'ken sipararike. O'win wytory iwyino mynu wopy'po

19:16 Mateus 27:32-44, Markus 15:21-32, Lukas 23:26-43 19:24 Ware 22:18 19:28 Mateus 27:45-56, Markus15:33-41, Lukas 23:44-49 19:28 Ware 69:21, 22:15

Johanes 19:35 159 Johanes 20:16tuna maro. 35 Mo'ko morokon otykonenenenymbo kynamyikapojan. Moroinamyikapory oty iporo man. Iporonokonotykon ekarityry uku'san ty'wa. O'waineenapa amyikarykon 'se man. 36 Moro otytywo'ka'seman, ero imero'powo'ka'to'me:Amy pairo ije'po amboty'pa kynaitan.

37Amy oje rapa tymero man:Mo'ko inipuka'san 'wa kyno'po'ta'ton.

Jesus unemyry38Morombomero Pilatus 'wa mo'ko Ari-

matea pono Josef woturupo'po mo'ko Je-sus ekepy'po kato'me ty'wa moro wakapuwyino. Mo'ko Josef ro amy Jesus nemeparyme kynakon,maname te irombo,mo'karonSimosu jopotorykon nendory ke ty'wa. Pi-latus 'wa iru'pa epory'po. Irombo Josef'wa Jesus ekepy'po ka'po moro wakapuwyino. 39 Mo'ko Nikodemus wyto'poimaro. Mo'ko 'wa ro uwapo Jesus kokotatawa kynakon. Oruwa kiro iwairy taromere maro aloe y'kaima'po Nikodemusekosa kynakon. 40 Mo'ko Jesus ekepy'popina'po i'waine. Irombo morokon ty-poporamon otykon maro ijasimemboty'poi'waine ty'meijamon kamisa ke. Morowarairombomo'karon Simosu akepyunenjaton.41 Moro Jesus pokatopombo wyino tysewaty amy wonatopo paty kynakon. Morota ro amy asery atunendopo kynakon. Amypairo noro kari'na yry'pa kynakon itaka.42 Moro taka roten Jesus ekepy'po yry'poi'waine, senge roten iwairy ke. Morootare'matopo kurita irombo kynitundakonterapa.

20Jesus awomyry

1 Irombo moro otare'matopo kuritapa'po me, kokoro 'ne imero, tawa'rumenoro a'ta, mo'ko Magdala pono Mariawyto'po moro Jesus unendopombo 'wa.Irombo moro ipenary aputy topu ene'poi'wa tamima. 2 Irombo eka'numy'po SimonPetrus 'wa, mo'ko o'win amy omepatoto,mo'ko poto me Jesus kynipynakon inoro'wa enapa. Ika'po i'waine: “Mo'ko Jopoto

moro unendopombo wyino taro man. Ojeyry'po anukuty'pa na'na man.”

3 Irombo Petrus wepa'ka'po mo'koo'win amy omepatoto maro. Ito'sanmoro Jesus unendopombo 'wa. 4 Okororoeka'numy'san. Mo'ko o'win amy omepa-toto taka'ne kynakon Petrus ko'po.Mo'ko tunda'po na'nen moro Jesus unen-dopombo 'wa. 5 Itaka iwonsuma'po. Mo-rokon inoponykonymbo kamisa ene'sani'wa. O'my'pa te iwe'i'po. 6 Iromboiwena'po ta Simon Petrus tunda'poenapa. Mo'ko wo'my'po moro atunendopotaka. Morokon inoponykonymbo kamisaene'san i'wa. 7 Moro u'jondotopombokamisa ene'po enapa i'wa, morokoninoponykonymbo kamisa ekosa kapynte. Typo terapa te tamenje kynakon.8 Morombo mero mo'ko o'win amyomepatoto, mo'ko Petrus uwapo tytundakynakon inoro wo'my'po enapa. Otyene'po mero ty'wa oty amyika'po i'wa.9 Moro iromby'san wyino awomyry manmero'po anukuty'pa na'nen kynatokon.10Mo'karon omepatonon werama'san rapamoro ita tywaito'kon auto 'wa.

11 Maria te moro Jesus unendopombowyino kurando kynotamojakon. Morotywotamory ta moro atunendopo takaiwonsuma'po. 12 Irombo oko tamu'neewo'myndo'san kapu tanokon apojonanoene'san i'wa. Tandy'po kynatokon moroJesus ekepy'po waitopombo po, o'winamy moro upu'po waitopombo po, o'winamy moro ipupuru waitopombo po.13Mo'karon woturupo'san ro i'wa: “Woryi,o'tono'me ko matamojan?” Ika'po i'waine:“Mo'koYjopotory taroman. Oje tyje iwairyanukuty'pa wa.”

14Morowara tyka'pomero iwotu'ma'po.Irombo Jesus ene'po i'wa. Jesus me iwairyanukuty'pa te kynakon. 15 Jesus wyka'poi'wa: “Woryi, o'tono'me ko matamojan?Noky ko mupijan?” Mo'ko wonatopo patyenenen ja'ta ekanopyry ke ty'wa, ika'poI'wa: “Jopoto, o'wa aro'poto, oje yry'poekari'ko, moro wyino saro'se me.” 16 Jesuswyka'po i'wa: “Maria.” I'wa tywotu'ma'pomero Maria wyka'po I'wa Simosu auran

19:36 Exodus 12:46, Numeri 9:12, Ware 34:20 19:37 Zacharia 12:10, Jesus nenepo'po 1:7 19:38 Mateus 27:57-61,Markus 15:42-47, Lukas 23:50-56 19:39 Johanes 3:1-2 20:1 Mateus 28:1-8, Markus 16:1-8, Lukas 24:1-12 20:11Mateus 28:9-10, Markus 16:9-11

Johanes 20:17 160 Johanes 21:6ta: “Rabuni.” Moro tauro'po man: yje-mepanen. 17 Jesus wyka'po i'wa: “Kapo'ikoro. Awomy'pa noro irombo wa mo'kojumynano 'wa. Mo'karon yja'sakarykon'wa ero yjauranymbo ekari'tango: ‘Mo'koyjumy, mo'ko ajumykon me enapa man in-oro 'wa yjawomyry man. Mo'ko ytamusiry,mo'ko atamusirykon me enapa man inoro'wa yjawomyry man.’ ”

18 Irombo mero mo'ko Magdala ponoMaria wyto'po mo'karon omepatonon 'wa,moro ty'wa mo'ko Jopoto ene'po ekari'se,moro o'to ty'wa ika'po ekari'se enapa.

Jesus wosenepory mo'karon tyne-meparykon 'wa

19 Irombo koko mo'karon omepatonontywota'nano'se kynatokon. Morokon penatyra'kere'to i'waine kynakon, mo'karonSimosu pona tanarike tywairykon ke.Irombo typo roten Jesus wopy'poira'nakaine. Ika'po i'waine: “Sara'meaitoko.” 20Moro wara tyka'po mero, mo-rokon tainary, moro tysoropary enepo'poi'wa i'waine. Mo'ko Jopoto ene'pomero ty'waine, mo'karon omepatononewa'pota'san imero. 21 Jesus wyka'po rapai'waine: “Sara'me aitoko. Mo'ko jumynano'wa yjemoky'po wara enapa komo'saton.”22 Moro wara tyka'po mero, uro'san i'wa.Ika'po i'waine: “Mo'ko Tamusi wyinonoa'kanano apyitoko. 23 Yja'wan me kari'nawe'i'san ka'poto o'waine, tyka ro kynaitan.Anika'pa awe'i'sando te, ika'pa kynaitan.”

Tomas wairy oty anamyika'pa24 O'win amy mo'karon ainapatoro

itu'ponaka okonokon a'sakary Tomas,mo'ko Didymus* me kynejatojaton in-oro uwa tywaije kynakon ekosaine,mo'ko Jesus wopyry jako. 25 Mo'karoniwomepary a'sakarykon wyka'san i'wa:“Mo'ko Jopoto enei na'na.” Mo'ko Tomaswyka'po te i'waine: “Morokon ainaryta morokon putuputuri pa'san anene'payja'ta, morokon putuputuri pa'san takamoro yjainary siky'iry ane'moky'pa yja'ta,anamyika'pa waitake.” 26 Irombo oko-to'ima kurita pa'po me mo'karon in-emeparykonmoro auto ta rapa kynatokon.

Tomas ro ekosaine kynakon. Tyra'kere'tomorokon pena wairy se'me typo rotenJesus wopy'po ira'nakaine. Ika'po i'waine:“Sara'me aitoko.” 27 Morombo meromo'ko Tomas 'wa ika'po: “Ero 'wa moroajainary siky'iry ene'ko. Morokon yjainaryeneko. Moro ajainary ene'ko. Moroysoropary taka e'mo'ko. Senu'ka pe kyte'i.Isenu'ka'pa te aiko.” 28 Tomas wyka'poeju'to'me: “Yjopotory! Ytamusiry!”29 Jesus wyka'po i'wa: “Yjene'po keoty mamyikanon? Sara'me 'ne janonkynaita'ton mo'karon enery pyndo otyamyikanamon.”

Kareta y'ma'topo auranano30 Pyime noro kapu wyinonokon

otykon enepo'san Jesus 'wa mo'karontynemeparykon embata. Morokon teero kareta ta imero'pa tywaije mandon.31 Morokon imero'san te tymero manmo'koMesiasme, mo'ko Tamusi ymurumeenapa Jesus wairy amyikato'me o'waine,amyikanamon me ajemando'ko'me enapaety ta.

21Jesus wosenepory rapa

1 Morombo wyino Jesus wosenepo'porapa mo'karon tynemeparykon 'wa moroTiberias juwembory esi'wo. Ero wara teiwosenepo'po.

2 Asekosa kynatokon mo'ko SimonPetrus, mo'ko Tomas, mo'ko Didymus*me kynejatojaton inoro, mo'ko Galileatano Kana pono Natanael, mo'karonSebedeus ymurukon, oko noro amykonterapa inemeparykon enapa. 3 SimonPetrus wyka'po mo'karon ta'sakarykon'wa: “Woto poko wy'sa.” Mo'karonamykonymbo wyka'san: “Na'na kyny'sanamaro.” Kurandonaka ito'san. Morokurijara taka iwotaru'ka'san. Moro kokote otymbo ro anapo'i'pa iwe'i'san.

4 Emamy'po po terapa Jesus pe'ja pokynakon. Jesus me iwairy anukuty'pate mo'karon inemeparykon kynatokon.5 Irombo Jesuswyka'po i'waine: “Pyitonon,perere etapyry me woto amy waty nanajekosaine?” Ika'san: “Uwa.” 6 Ika'po

20:19 Mateus 28:16-20, Markus 16:14-18, Lukas 24:36-49 20:23 Mateus 16:19, 18:18 * 20:24 Moro Didymustauro'po man: Munusi. * 21:2 Moro Didymus tauro'po man: Munusi. 21:3 Lukas 5:5

Johanes 21:7 161 Johanes 21:25i'waine: “Moro sipi ematoko moro kurijaraapo'tun wyino. Iwara amy mapyita'ton.”Ema'po i'waine. Irombo aru'kary upi'poterapa i'waine. Pyime irombo woto itakynakon. 7 Irombo mo'ko poto me Jesusnipynary omepatoto wyka'po Petrus 'wa:“Mo'ko Jopoto mo'ko man.” Mo'ko Jopotome iwairy eta'po mero ty'wa, SimonPetrus wewo'myndo'po. Iwoku'my'po.Moro tywo'my upi'nono ta roten irombokynakon. Irombo iwoma'po moro tunataka. 8Mo'karon a'sakarykon 'wa te morokurijarawena'po tamorowoto na'no'ka'posipi kyryrykary enepy'po maponaka. Tysewaty irombo mapo wyino kynatokon.Ainatone-kari'na apo iwairy taro mapowyino kynatokon.

9Maponaka tywo'ka'san mero, wa'to'popo'manga'po tu'po woto ene'po i'waine.Perere ene'po enapa i'waine. 10 Jesuswyka'po i'waine: “Anapo'i'san wotoamy ene'toko.” 11 Irombo Simon Petruswotaru'ka'po rapa. Moro sipi kyryryka'poi'wa maponaka. Oko-to'ima-kari'naitu'ponaka ainapatoro itu'ponaka oruwapotonon woto ita kynatokon. Pyimemo'karon woto wairy se'me moro sipiwe'i'po o'seka'pa.

12 Jesuswyka'po i'waine: “Endametoko.”Amy pairo inemepary tywoturupory 'se'pakynakon i'wa: “Noky ko amoro man?”Mo'ko Jopoto me iwairy uku'satokonirombo. 13 Irombo Jesus 'wa moro perereanumy'po. Ekamy'po i'wa i'waine, mo'kowoto maro. 14 Moro ijoruwanory meJesus wosenepotopo moro kynakon moroiromby'san wyino tawomy'po wyino.

15 Iwendame'san wyino* Jesus wyka'poSimon Petrus 'wa: “Johanes ymuruSimon, kypynanon mojan ko'po?” Petruswyka'po I'wa: “A'a, Jopoto, moro y'waapynary muku'sa.” Jesus wyka'poi'wa: “Mo'karon yjekykon kapara in-dameno'poko.” 16 Ijokonory me Jesuswyka'po rapa i'wa: “Johanes ymuruSimon, kypynanon?” Petrus wyka'poI'wa: “A'a, Jopoto, moro y'wa apynarymuku'sa.” Jesus wyka'po i'wa: “Mo'karonyjekykon kapara eneko.” 17 Ijoruwanoryme Jesus wyka'po i'wa: “Johanes ymuru

Simon, kypynanon?” Petrus 'wa moroijoruwanory me moro ‘Kypynanon?’ ikaryje'tuma'po. Irombo ika'po Jesus 'wa:“Jopoto, pa'poro oty muku'sa. Moroy'wa apynary muku'sa.” Jesus wyka'poi'wa: “Mo'karon yjekykon kapara in-dameno'poko.

18 “Ita'ro pore, moro apitaniry jakoaseke moku'myjakon. Anisanory wara romytopo'sakon. Ajatypy'poto te, morokonajainary mityngatake. Amy terapa kari'naajeku'mytan. Awytory 'se'tonorymbo 'waajarotan.” 19 Moro wara Jesus 'wa moroone wara Petrus rombyry man 'wa moroTamusi ety awongary man ekarity'po.Moro wara tyka'po wyino, ika'po Petrus'wa: “O'ko ywena'po ta.”

20 Tywotu'ma'po mero, Petrus 'wa ty-wena'san ta mo'ko poto me Jesus nipy-nary omepatoto wopyry ene'po. Mo'ko romo'ko eratonomapotopombo onory jakoJesus aporito tywaije kynakon. Mo'koenapa tywoturupo kynakon i'wa: “Jopoto,noky ko ajekaramatan?” 21 Inoro ene'pomero ty'wa, Petrus wyka'po Jesus 'wa:“Jopoto, o'to ko naitan mo'ko?” 22 Jesuswyka'po i'wa: “Moro ywopyry man 'waro nuro iwairy 'se yja'ta, apoko nan?Amoro te o'ko ywena'po ta.” 23 Iromboiromby'pa mo'ko omepatoto wairy manoka wotaripapy'po mo'karon Jesus wyi-nonokon ra'na. Jesus te yka'pa tywaijekynakon: “Iromby'pa kynaitan.” Tyka tetywaije kynakon: “Moro ywopyry man 'waro nuro iwairy 'se yja'ta, apoko nan?”

24 Mo'ko omepatoto, mo'ko erokonotykon amyikapojan inoro, mo'ko imeron-amonymbo, inoro ro mo'ko man. Iporomoro inamyikapory wairy uku'san na'na.

25 Pyime noro amykon terapa otykontyka'se man Jesus 'wa. O'win o'win paimorokon mero'sanymboto, ero nono tu'pomorokon imero'san kareta waitopo watynairy, wykaje awu.

21:6 Lukas 5:6 * 21:15 ‘Iwendame'san wyino’ y'petakan me pai ‘Tywendame'san wyino’ yry man. 21:20Johanes 13:25

Apojoma'san 1:1 162 Apojoma'san 1:13

Mo'karon apojoma'sanUwapo torupamy

Ero kareta enapa mo'ko iru'pyn okameronenymbo Lukas 'wa tymero man. Erokareta ta mo'karon Jesus napojoma'sanwe'i'san ekari'san. Moro i'waine mo'koTamusi a'kary apo'i'po, moro one warakapu taka mo'ko Jopoto Jesus wyto'po,moro koromono wonatopo poty'poewa'matopo kurita o'kapy'san otykonekari'san enapa (Mo'karon apojoma'san 1-2). Mo'ko Petrus poko,mo'karon Jerusalempo Tamusi na'nanopy'san poko enapa otyekari'san (Mo'karon apojoma'san 3-12).Moro wyino ro moro o'to Paulus we'i'po,moro one wara i'wa moro iru'pyn okaaripapyry ekari'san.

Mo'karon apojoma'san we'i'sanekari'san ro rypo ero kareta. Mo'ja romo'ko Jopoto Jesus Kristus na'mo'poamaminanowyto'po ekarityry 'se 'ne ka'turapa te man. Pa'poro ero nono tu'ponokonkari'na 'wano me moro iru'pyn oka wairyamyikapojan mo'ko Lukas.Ero kareta wota'saka'san

1:1 - 6:7 Jerusalem po moro iru'pyn okawotaripapyry

6:8 - 9:31 Judea 'wa, Samaria 'wa, Galilea'wa enapamoro iru'pyn okawotaripa-pyry

9:32 - 12:25 Antioki 'wamoro iru'pyn okawotaripapyry

13:1 - 16:5 Asia 'wa moro iru'pyn okawotaripapyry

16:6 - 19:20 Griek yinonory 'wa moroiru'pyn oka wotaripapyry

19:21 - 28:31 Rome 'wa moro iru'pyn okawotaripapyry

Moro Tamusi wykatopombo1 Teofilus, moro koromono ykaretary

simeronpa'poro o'to tywairy a'mo'po pokoJesus 'wa, pa'poro i'wa kari'na emepa'sanpoko enapa, 2 kapu taka awo'nuku'po 'waro. Moro tawo'nukuru uwaporo te Tamusia'kary pori'tory ta takari'se i'wa man onewara mo'karon tynapojomarykon me ty-napo'i'san wairy man. 3 Mo'karon 'wa ro

enapa moro tywota'karyka'po wyino py-ime otykon ke nuro tywairy tamyikapoi'wa man. Oko-kari'na kurita ta pyimem-boto tywosenepo i'waineman. Torupa i'wamandon moro Tamusi nundymary poko.

4 O'wino me imaroine ta'ta, ika'poi'waine Jerusalemwyino ito'pa iwaito'ko'me.Ika'po: “Moro o'waine ynekarity'pomboyjumy wykatopombo imomo'toko.5 Johanes 'wa irombo tuna ke mo'karonkari'na tatyka mandon. Amyjaron tepyime 'ne waty amykon kurita pa'po meTamusi a'kary ke tatyka maita'ton.”

Jesus awo'nukuru kapu taka6 Mo'karon Jesus ekosa ata'nanopy'san

woturupo'san i'wa: “Jopoto, erome temo'karon Israel pajanymbomundymapotanrapa amy aseke ijopotorykon 'wa?”

7 Irombo te ika'po i'waine: “One waraa'ta oty wo'kapyry man Papa aina man.Ajainaine kapyn man moro ukutyry.8 Mepana'tomata'ton te, mo'ko Tamusia'kary wopy'po mero otu'ponakaine.Yjekary amyikaponamon me maita'tonJerusalem po, pa'poro wararo Judea po,pa'poro wararo Samaria po enapa, eronono y'maty'po 'wa ro.”

9 Moro wara ika'ma'po wyino inen-erykon mero kapu taka awo'nuku'po. Amykapurutu notaka iwonekepy'po.

10 Onu'ka'pa kapu taka itory eneryjako noro i'waine, typo roten okowokyryjan we'i'san ekosaine tamu'namonwo'mynano ta. 11 Mo'karon wyka'san ro:“Galilea ponokon wokyryjan, o'tono'meko moro po noro mo'po'saton kapu 'wa?Mo'ko awyinoine kapu taka awo'nuku'poJesus kyno'tan rapamoro kawonaka tytoryene'po wara enapa o'waine.”

12 Irombo Jerusalem 'wa iwerama'sanrapa, moro oleif paty wypy wyino. O'windusun apo ko'po kapyn moro wypy manJerusalem wyino. 13 Irombo Jerusalemtaka tywo'my'san mero, moro tywaito'konpoto 'su apuru'po taka ito'san kawon-aka. Mo'karon moro po aitonon me rokynatokon Petrus, Johanes, Jakobus, An-dreas, Filipus, Tomas, Bartolomeus, Ma-teus, mo'ko Alfeo ymuru Jakobus, mo'ko

1:4 Lukas 24:49 1:5 Mateus 3:11, Markus 1:8, Lukas 3:16, Johanes 1:33 1:8 Mateus 28:19, Markus 16:15, Lukas24:47-48 1:9 Markus 16:19, Lukas 24:50-51 1:10 Lukas 1:1-4 1:13 Mateus 10:2-4, Markus 3:16-19, Lukas6:14-16

Apojoma'san 1:14 163 Apojoma'san 2:10o'wo'matonon a'sakarymbo Simon, mo'koJakobus ymuru Judas enapa. 14 Inaron ropa'poro o'kapyn roten o'win tywonumen-garykon ta Tamusi 'wa kynauranatokon.Amykon woryijan enapa imaroine kyna-tokon. Mo'ko Jesus sano Maria, mo'karonipiryjan enapa imaroine kynatokon.

Judas y'petakan15 Amy kurita te Petrus awomy'po

mo'karon ta'sakarykon ra'na. O'win-to'imamboto o'win-kari'na iwairy taromo'karon ata'nanopy'san kynatokon.Petrus wyka'po: 16 “Yja'sakarykon,moro imero'po, moro penaro David'wa Judas poko mo'ko Tamusi a'karynekari'po'pombo wo'kapyry ro tywaijeman. Judas 'wa waty oma takari'senan mo'karon Jesus apyinamon 'wa.17 Ka'sakarykon me tu'ku man. Morokynikapyrykon amaminano wota'saka'poamy enapa tyka'se i'wa tywaije man.18 Irombo te amy nono'membo tapeka'sei'wa tywaije man moro tyja'wany epe'popoko. Irombo tombata'po tywoma tywaijeman. Tywotuweseka tywaije man. Pa'poroimero uwembombo tywo'se tywaije mankurandonaka. 19 Moro tota tywaijeman pa'poro mo'karon Jerusalem poamandonon 'wa. Moro nono ro tajatoi'waine man aseke taurangon ta Akeldamame. Moro tauro'po man: Mynu pan nono.20 Moro ware karetary ta irombo tymeroman:“Oro moro iwaitopo nipononge'nen. Oro

amy pairo ipo emamy'pa nainen.”“Tymero enapa man:

“Oro amy terapa i'petakan me nainen otyenenen me.”

21 “Kokosaine mo'ko Jopoto Jesus a'ta,mo'ko Johanes 'wa etyka'po wyinomboro moro awo'nuku'po 'wa ro, amykonwokyryjan tyweramapo'se mandon ky-maroine. 22Mo'karon wyino ro o'win amyapyiry man moro awomy'po amyikaponenme iwaito'me kymaroine.”

23 Irombo oko amykon aro'san i'waineuwaponaka: mo'ko Barsabas tatynen Josef(Justus me enapa kynejatojatokon), mo'ko

Matias maro. 24 Irombo ero wara au-rana'san Tamusi 'wa: “Amoro, Jopoto,pa'poro turu'ponano muku'sa. Na'na 'wairo ke uku'poko nokypan 'se awairy mojanokonokon wyino, 25 moro Judas nino'poapojonano emamin ka'tome. Judas 'wairombo moro amaminano tyno man morotywaitopo 'wa tytoto'me.”

26 Irombo tymeramon tapusikiriemapoty'san i'waine. Iwara ro mo'koMatias ekarity'po moro amaminano apyi-nen me. Mo'karon ainapatoro itu'ponakao'win apojoma'san apyimy taka a'myka'poi'waine.

2Mo'ko Tamusi a'kary wopyry

1 Moro koromono wonatopo poty'poewa'matopo kurita tunda'pomero, pa'porotywota'nano'se kynatokon. 2 Irombo typoroten kapu wyino amy oty mory wopy'po,pepeito tam'po'kory mory wara imero.Moro iwotandy'moto'kon auto a'no'ka'poimero moro oty mory 'wa. 3 Irombowa'to ka'muru'makon wara otykonwosenepo'san i'waine. Pa'poro iwe'i'sanmero itu'ponakaine morokon otykonwotaripapy'san. 4 Irombo Tamusi a'kary'wa i'namoro'san. Ukuty'non roten au-ranano ta tauranarykon a'mo'po i'waine,Tamusi a'kary 'wa tauranano'porykonwararo.

5 Moro jako Jerusalem po pa'poro eronono tu'ponokon aito'kon wyino opy'sanTamusi nendonamon Simosu kynatokon.6 Moro oty mory wota'po mero, pyimekari'na wota'nanopy'san. Poto me imeroiwonumenga'san, pa'poro aseke tauran-gon ta auranarykon etary ke ty'waine.7 I'narangapo'san moro oty 'wa. Iromboika'san: “Galilea ponokon kapyn pa'poromo'karon auranatonon nandon? 8 Onewara ko iro ke pa'poro aseke kauran-gon ta auranarykon kysetaton? 9 Partieponokon me, Medië ponokon me, Elamponokon me, Mesopotamie ponokon me,Judea ponokon me, Kapadosi ponokon me,Pontus ponokon me, Asia ponokon me,10 Frigie ponokon me, Panfili ponokon me,Egypte ponokon me, Sirene wyino aman-donon Libie ponokon me, Rome ponokon

1:18 Mateus 27:3-8 1:20 Ware 69:25, Ware 109:8 1:22 Mateus 3:16, Markus 1:9, Lukas 3:21, Markus 16:19, Lukas24:51 2:1 Levitikus 23:15-21, Deuteronomium 16:9-11

Apojoma'san 2:11 164 Apojoma'san 2:31otawatonon me, 11 Simosu me, Simosu meatypo'san me, Kreta ponokon me, Arabiponokon me enapa pa'poro aseke kau-rangon ta auranarykon kysetaton, onewara Tamusi 'wa potonon otykon kapy'sanpoko.”

12 Pa'poro iwe'naranga'san. One warapairo moro oty poko tywonumengarykonanukuty'pa iwe'i'san. Ika'san: “Oty 'neko ero nan?” 13 Amykonymbo te ky-nauno'po'satokon. Kyngatokon: “Tywe-tynje mandon.”

Petrus auranary14 Irombo te Petrus awomy'po mo'karon

ainapotoro itu'ponaka o'win apo-joma'san maro. Mo'ja aurana'po i'waine:“Yja'sakarykon Simosu, pa'poro Jerusalempo aitonon enapa, ero ukutyry 'se wao'waine. Iru'pa koro yjauran 'wa epanama-toko. 15Mojan tywetynje anekanopyrykonirombo etymy'pa mandon. Kokoronoro man. Okupa'en-to'ima juru man.16 Mo'ko Tamusi auran uku'ponen Joelwykatopombo te ero man:17 “Morokon irombo ro kurita ero wara ky-

naitan, kynganon Tamusi. Yja'karya'si'ko sytake pa'poro kari'natu'ponaka. Irombo mo'karonomurukon, ajemyirykon yjau-ranymbo uku'pota'ton. Mo'karonara'nanokon pyitonon 'wa otykonkynosenepota'ton. Mo'karonuwapoto'san kynone'po'ta'ton.18Mo'karonypyitorykon tu'ponaka,mo'karon yjemyijarykon tu'ponakaenapa morokon kurita yja'karyamy sytake. Irombo yjauranymbouku'pota'ton. 19Anumengaponamonotykon senepotake kawo kapupoko. Po'po ero nono tu'popotonon otykon senepotake. Mynukynaitan. Wa'to kynaitan, to'kyineimero. 20 Moro weju imerokynewa'rumandan. Moro nunomynu me imero kynaitan. Morowara kynaitan moro poto 'su,taweijen mo'ko Jopoto wo'topokurita uwaporo. 21 Irombo mero

pa'poro mo'ko Jopoto ety ejatonentunenje kynaitan uta'no wyino.”

22 “Yja'sakarykon, Israel pajanymbo,ero yjauran 'wa epanamatoko! Amytynemoky'po wokyry me mo'ko Nasaretpono Jesus wairy aseke Tamusi 'watanepo man. Ita irombo tamaminaman anumengaponamon kapu wyi-nono otykon, potonon pori'tonanoenepoto'me ara'naine. Aseke watymorokon muku'saton. 23 Aseke ro Tamusi'wa tyjembo me tywaije man mo'ko Jesusyry man ajainakaine. Penaro terapatuku'se tywaije Tamusi 'wa man. Irombowakapu poko typokapo o'waine mantyja'wangamon kari'na 'wa. 24 Tamusi'wa te iromby'san wyino tawongapo rapaman. Morokon iromby'po je'tun taike'kai'wa man. Moro tyromo'se aino 'wa mo'jaro apyiry tupi me tywaije man. 25 Davidirombo ipoko kynganon:“Mo'ko Jopoto yjenuru ta roten man.

Mo'ko ro yjapo'tun wyino man,ywomapotyry pona. 26 Iro ke royturu'po tawa'pore man. Yndarykynominojan. Yja'mun pairo ty-wotunendopo amy epotan Tamusimomokyry ta. 27 Yja'kary anino'pairombomanamo'karon iromby'sanwaitopo po. Mo'ko ajety awonga-nen apyitory anuta'kapo'pa mana.28 Amano emary menepoi y'wa.Moro yjekosa awairy poto meyjewa'porojan.”

29 “Yja'sakarykon, iru'pyn po ky-suku'saton mo'ko kytangon Davidromby'po, unemy'po enapa. Erome noromoro itu'mun kokosaine man. 30 AmyTamusi auran uku'ponen me tywaije man.Tamusi 'wa amy typarymbo andy'moryman tuku'se i'wa man moro tapo'nymbotu'po. Aseke toty ejatory ta moro waraTamusi tyka tywaije man. 31 David 'wapenaro ro tone terapa tywaije man onewara aire oty wairy man. Iwara ro mo'koMesias awomyry man rapa takari'se i'waman. Mo'karon iromby'san waitopo 'waino'pa iwairy man, ikota'pa moro ija'mun

2:17 Joel 2:28-32 (LXX) 2:23 Mateus 27:35, Markus 15:24, Lukas 23:33, Johanes 19:18 2:24 Mateus 28:5-6,Markus 16:6, Lukas 24:5 2:25 Ware 16:8-11 (LXX) 2:30 Ware 132:11, 2 Samuel 7:12-13

Apojoma'san 2:32 165 Apojoma'san 3:8

wairy man enapa takari'se i'wa man.32 Mo'ko Jesus ro Tamusi 'wa tawongaporapa man. Moro amyikaponamon mepa'poro na'na man. 33 Tawonga ro manTamusi apo'tun wyinonaka. IromboTamusi a'kary tapyije i'wa man tyjumywyino, ika'pombo wara ro. Mo'ko ro tyjei'wa man. Moro ro meneton. Metatonenapa. 34 David 'ne ro irombo awomy'patywaije man kapu taka. Aseke ro tyka man:“Tamusi nykai mo'ko Yjopotory 'wa:

‘Yjapo'tun wyino atandy'moko,35 mo'karon ajenono'namon yry'wa ro y'wa apupuru apo'ny me.’”

36 “Iro ke ro iru'pyn po ero ukutyryman pa'poro mo'karon Israel pajanymbo'wa: Mo'ko Jesus, mo'ko wakapu pokoanipoka'san, Tamusi 'wa Jopotome, Mesiasme enapa tyje man.”

37 Ero eta'po mero ituru'san 'wa imeroiwo'san. Irombo Petrus 'wa, mo'karonamykon terapa apojoma'san 'wa enapaika'san: “Na'na a'sakarykon, o'to ko na'nanaitan?”

38 Irombo Petrus wyka'po i'waine: “Aje-mamyrykon u'matoko. Pa'poro awe'i'sanmero asetykapotoko Jesus Kristus ety ta,oja'wanykonymbo wo'kato'me. Irombomero mo'ko Tamusi a'kary mapyita'ton.39 O'wanokon me irombo moro Tamusiwykatopombo man, o'makon 'wano me,paporo mo'karon ty'wa mo'ko Kyjopo-torykon Tamusi niko'marykon man ty-senokon 'wano me enapa.”

40 Pyime noro Petrus aurana'po morooty amyikaponen me. Irombo uru'sanimero i'wa: “Opano'potoko mo'karontyja'wangamon kari'na wyino.”

41 Mo'karon Petrus auran amyikana-monymbo wosetykapo'san. Moro kurita rooruwa dusun iwairy taro kari'na we'i'sanKristus wyinonokon me.

Mo'karon koromonokon Kristus wyi-nonokon

42Mo'karon apojoma'san nyry omepanota iweja'nakato'kon kynakon. Ase'waiwota'nano'to'kon kynakon. Ase'wa iwen-dameto'kon kynakon. Auranato'kon enapakynakon Tamusi 'wa. 43 Tamusi emami-natopo kynakon mo'karon apojoma'san

ta, pyime potonon anumengaponamonkapu wyinonokon otykon enepoto'mei'waine. Iwara pa'poro kari'na 'wa Tamusinendotopo kynakon. 44 Pa'poro mo'karonKristus wyinonokon wota'nano'topokynakon ase'wa. Pa'poro tywe'i'sanmero ase'wa totyrykon aripa'topo i'wainekynakon. 45 Totyrykonymbo ekaramatopoi'waine kynakon. Irombo moro epetymboekandopo i'waine kynakon mo'karonoty'non 'wa, enekeine ro. 46 Kurita wararoase'wa iwota'nano'to'kon kynakon moroTamusi auty ta. Autokon po ase'waiwendameto'kon kynakon. Tawa'poreiwendameto'kon kynakon. E'i'pa 'neiwaito'kon kynakon. 47 Tamusi ety awon-gatopo i'waine kynakon. Pa'poromo'karonkari'na 'wa typyne iwaito'kon kynakon.Kurita wararo Tamusi 'wamo'karon uta'nowyino tynunemyrykon apyimangatopokynakon.

3Amy iwajakuta'po kura'mary

1 O'wino me Petrus wyto'po Johanesmaro moro Tamusi auty 'wa koine, oruwajuru a'ta. Moro juru ta ro mo'karonSimosu Tamusi 'wa kynauranaton. 2Moropo ro amy tywoma'po poro iwajakuta'powokyry kynakon. Kurita wararo aro-topo kynakon moro Tamusi auty penary,moro ‘Kurano Pena’ me kynejatojaton iro'wa. Pyrata poko iwe'pimatopo kynakonmo'karon Tamusi auty taka o'mytonon'wa.

3 Irombo moro Tamusi auty taka Petrus,Johanes wo'myrykon ene'po mero ty'wa,pyrata poko iwe'pima'po i'waine. 4 Iromboonu'ka'pa imero Petrus wo'poty'po i'waJohanes maro. Ika'po i'wa: “Na'na 'wao'po'ko.”

5 Irombo iwo'poty'po i'waine. Tainary'toryekano'sakon i'waine. 6 Petrus wyka'po te:“Amu'nymbo, ika'mi'po enapa waty manyjekosa. Moro yjekosa aitoto oty te syjao'wa: Mo'ko Nasaret pono Jesus Kristusety ta ajawongo! Itopo'ko!”

7 Irombo ainary apo'tun poko apo'i'poi'wa. Awonga'po i'wa. O'win wytory imeromorokon ipupuru, morokon ima'karirywepori'toma'san. 8 Ta'po'ne awomy'po.

2:34 Ware 110:1 2:44 Apojoma'san 4:32-35

Apojoma'san 3:9 166 Apojoma'san 4:4Itopoty'po! Imaroine moro Tamusi autytaka iwo'my'po tywota'porombotyry ta,Tamusi ety awongary ta.

9Pa'poromo'karonmoropo ata'nanopy'san'wa moro itopotyry, moro i'wa Tamusiety awongary ene'po. 10 Irombo moro‘Kurano Pena’ tatynen Tamusi auty penarypo tandy'po pyrata poko e'pimatotombome iwairy ukuty'po i'waine. Enuta'sanimero. Iwe'naranga'san enapa moro waraiwe'i'po poko.

Petrus auranary moro Tamusi auty ta11 Mo'ko Petrus, mo'ko Johanes enapa

aninonda'paine mo'ko wajaku panymbokynakon. Tywe'naranga imero mo'karonkari'na wetururuka'san itu'ponakainemoro Salomo ety tano Tamusi auty perypo. 12 Moro ene'po mero, Petrus wyka'poi'waine: “Yja'sakarykon, Israel pajanymbo,o'tono'me ko moro oty ajenumengapoja-ton? O'tono'me ko onu'ka'pa na'na 'wamo'po'saton? Aseke typori'tory 'wa ka'tu,aseke na'na we'pimary 'wa ka'tu mo'sewokyry awongapo'po mekano'saton na'na'wa? 13 Mo'ko Abraham tamusiry, mo'koIsak tamusiry, mo'ko Jakob tamusiry,mo'ko kytangon tamusiry 'wa ro mo'kotypyitory Jesus ety tawonga imero man.Mo'ko Jesus ro o'waine takarama tywaijeman. Mo'ko Pilatus embata turumenao'waine tywaije man, inondary manyry'pombo se'me i'wa.

14 “O'waine te mo'ko Tamusi wyinonotamamboren turumena man. Tywotu-rupo mandon amy kari'na wonenymbonondato'me i'petakan me. 15 Iwara mo'koamano taka kari'na aronen tywopoo'waineman. Tamusi 'wa te iromby'san wyinotawongapo rapa man. Moro amyikapon-amon me ro na'na man. 16 Mo'ko Jesusety amyikai ro mo'se anenerykon, anuku-tyrykon wokyry. Iro ke ro moro etynipori'tomai. Mo'ko Jesus amyikary ronikura'mai. Moro ro pa'poro menejaton.

17 “Yja'sakarykon, suku'sa mo'ko Je-sus wo'po o'waine, mo'karon ajopoto-rykon 'wa enapa, anukuty'pa awe'i'sanke. 18 Tamusi 'wa te pa'poro mo'karontauran uku'ponamonymbo 'wa takari'potywaije man mo'ko Mesias me tynyry

man wota'karykary man. Moro wara rotyka'po i'wa man. 19 Iro ke ro moroajemamyrykon u'matoko. Tamusi 'waatu'matoko, oja'wanykonymbo kato'me.20 Irombo Tamusi aja'karykon eremapotan.Mo'ko o'wanokon me tynyry'po Mesias Je-sus emo'tan. 21 Kapu ta mo'ko Jesus wairyman pa'poro asery me oty yry man 'wa rorapa Tamusi 'wa. Moro poko ro penaro ter-apa mo'karon tauran uku'ponamonymbotypyitorykon tauranano'po Tamusi 'waman.

22 “Moses tyka man: ‘Mo'ko Ajopo-torykon Tamusi yjawonga'po waraenapa amy tauran uku'ponen awongatanaja'sakarykon ra'na. Pa'poro o'to ikary'wa ro awepanamarykon man. 23 Iromboero wara kynaitan: Pa'poro mo'ko Tamusiauran uku'ponen 'wa epanamapyn kari'nauta'kary man awyinomboine.’ 24 Samuel'wa ro rypo, pa'poro mo'karon iwena'po taopy'san Tamusi auran uku'ponamon 'waenapa morokon erome o'ka'tonon otykontakari'se man. 25 Amyjaron mo'karonTamusi auran uku'ponamonymbo pa-janymbo me mandon. Moro atangonymbo'wa Tamusi wykatopombo o'wanokonme man. Abraham 'wa waty tyka nan:‘Mo'karon apajangonymbo pa'poro eronono tu'ponokon kuranondoponamon mekynaita'ton.’ 26 O'waine na'nen Tamusi'wa mo'ko typyitory tane'po man, aku-ranondoto'ko'me i'wa, awotu'ma'sandooja'wanykonymbo wyino.”

4O'to mo'karon Simosu jopotorykon wykary

1 Mo'karon kari'na apyimy 'wa Petrus,Johanes auranarykon jako noro mo'karonTamusi pokonokon, mo'ko Tamusi autyerangon jopotory, mo'karon Sadusewopy'san iwetoine. 2 Tare'ke imerokynatokon, mo'karon okonokon apo-joma'san 'wa mo'karon kari'na emeparyke iromby'san awomyry man poko Jesusawomy'po ke. 3 Irombo apo'i'san i'waine.Moro yja'wangon kari'na aru'katopotaka aru'kapo'san i'waine. Moro poro emangapo'san i'waine, iko'mamy'poke terapa. 4 Pyime te mo'ko Kristus

3:13 Exodus 3:15 3:14 Mateus 27:15-23, Markus 15:6-14, Lukas 23:13-23, Johanes 19:12-15 3:22 Deuteronomium18:15,18 (LXX) 3:23 Deuteronomium 18:19 3:25 Genesis 22:18

Apojoma'san 4:5 167 Apojoma'san 4:26ekary etanamonymbo we'i'san Kristuswyinonokon me. Iwara ainatone dusuniwairy taro pa'poro mo'karon Kristuswyinonokon we'i'san.

5 Irombo koro'po mo'karon Simosujopotorykon, mo'karon uwapoto'san,mo'karon Tamusi karetary uku'namonenapa wota'nanopy'san Jerusalem po,6 mo'ko Tamusi pokonokon jopotoryAnas maro, Kajafas, Johanes, Alek-sander maroine, pa'poro mo'ko Tamusipokonokon jopotory omorykon maroenapa. 7 Irombo mo'karon apojoma'sanene'po'san i'waine owarira'naka. Iwotu-rupo'san i'waine: “Otypan pori'tonanota ko, otypan atywano ta ko mo'koiwajakuta'po mikura'maton?”

8 Tamusi a'kary 'wa ty'namoro Petruswyka'po i'waine: “Jopotokon, na'nauwapotorykon, 9 na'na 'wa erome matu-rupojaton mo'ko wajaku panymbo 'wairu'pyn oty epory'po poko, oty 'waikura'ma'po poko. 10 Pa'poro iro keo'waine, pa'poro Israel pajanymbo 'waenapa ero ukutyry man: mo'se wokyryero po tywekura'ma ajekosaine manmo'koNasaret pono Jesus Kristus ety ta. Mo'koro miwoposen wakapu poko. Tamusi 'wate tawongapo rapa man iromby'san wyino.11 Mo'ko ro moro auto pori'tomanen topume man. O'waine ro rypo auto amynamonme turumena tywaije man. 12 Mo'koaina roten ajunemyrykon man uta'nowyino. Amy rapa atywano irombo yry'pakapu upi'no tywaije man kari'na ra'nakunendo'ko'me uta'no wyino.”

13 Enari'ma Johanes maro Petrus au-ranary ene'po mero, omepa'non me,amorepa'non me iwairykon ukuty'pomero enapa, mo'karon aurangon etana-monymbo enuta'san imero. Jesus maroytopo'tononymbo me ukuty'san rapai'waine. 14 O'to pairo te imero tykarykonupijatokon, mo'ko ikura'ma'po wokyryenery ke ty'waine ekosaine. 15 Irombokurandonaka rapa aropo'san i'waine morotywota'nanoto'kon wyino. Irombo ase'waiworupa'san. 16 Ika'san: “O'to ko mojanwokyryjan kysyta'ton? I'waine iromboamy poto pore pori'tonano enepo'po

uku'saton pa'poro mo'karon Jerusalemponokon. Onapi me moro pori'tonanoekarityry kysupijaton. 17 Mo'ja romo'karon kari'na ra'na ero oka wokarorypona te mojan wokyryjan kysity'ka'masen,Jesus ety ejatory ta noro amy pairo kari'naerupary pona.”

18 Iko'mapo'san rapa i'waine. Ika'sani'waine, moro Jesus ety anejato'pa paironoro iwaito'ko'me, amy pairo noroanemepa'pa enapa iwaito'ko'me ipoko.19 Petrus 'wa te ejuku'san Johanes maro.Ika'san i'waine: “Amyjaron terapa asekeuku'toko otypan wairy Tamusi embatairu'pa 'ne: moro o'waine na'na wepana-mary, moro Tamusi 'wa na'na wepana-mary te ka'tu? 20 Na'na irombo ity'metywairy upijan morokon tynene'san,tyneta'san otykon poko.” 21 Mene'ne ka'tu rapa ity'ka'ma'ma'san meroty'waine, inonda'san mo'karon Tamusipokonokon jopotorykon 'wa. Amy omaanepory'pa iwe'i'san ipoky'mapoto'ko'me,mo'karon kari'na apyimy poko tanariketywairykon ke. Pa'poro kari'na irombomoro o'kapy'po oty poko Tamusi ety awon-gatokon. 22 Mo'ko poto pore pori'tonanonikura'ma'po wokyry irombo oko-kari'nasiriko ko'po terapa kynakon.

Pori'tonano poko aturupono23 Tynonda'san mero, ta'sakarykon 'wa

mo'karon apojoma'san wyto'san, pa'poromorokon Tamusi pokonokon jopotorykon,mo'karon uwapoto'san wykato'konymboekari'se. 24 Morokon eta'san meroty'waine, asewara imero Tamusi 'wamo'karon a'sakarykon aurana'san. Ika'san:“Jopoto, pa'poro itanokon maro ro kapu,nono, parana ka'nenymbo! 25 Mo'koapyitory David yndary ta mo'ko aja'karyero wara tauranano'po o'wa man:“O'tono'me ko mo'karon kari'na apy-

imykon natamiromo'katon?O'tono'me ko aronge roten otykonpoko nonumengaton? 26 Mo'karonero nono jopotorykon kynawon-jaton, warinu ka'se tytoto'ko'me.Mo'karon aito'kon undymanamonkynota'nano'saton Tamusi weto

4:11 Ware 118:22 4:24 Exodus 20:11, Nehemia 9:6, Ware 146:6 4:25 Ware 2:1-2 (LXX)

Apojoma'san 4:27 168 Apojoma'san 5:11

tytoto'ko'me, mo'ko Mesias meinapo'i'po weto enapa.”

27 “Iporo ro irombo ero aitopo tamo'ko awyinono apyitory me anapo'i'poJesus weto tytoto'ko'me tywota'nano'setywaije mandon mo'ko Herodes mo'koPontius Pilatus maro, mo'karon Simosume e'i'non maro, mo'karon Israel pa-janymbo maro enapa. 28 Morokon penaroterapa apori'tory ta, anisanory ta enapaawykato'konymbo tyka'se i'waine man.29 Erome enapa, Jopoto, eneko moroi'waine na'na ty'ka'mary. Apyitorykonte epano'ko enari'ma imero ajauranymboekari'to'me. 30 Ajainary ityngako, kari'nakura'mato'me, potonon anumengapona-monkapuwyinonokon otykon enepoto'meenapa mo'ko awyinono apyitory Jesus etyejatory poko.”

31 Tamusi 'wa aurana'ma'san meromoro iwota'nano'to'konwesakamapoty'poimero. Pa'poro iwe'i'san mero Tamusia'kary 'wa i'namoro'san. Irombo enari'maimero moro Tamusi auranymbo ekarityrya'mo'po i'waine.

Mo'karon Kristus wyinonokon emamyry32 Pa'poro mo'karon Kristus wyi-

nonokon turu'san o'win kynakon. O'wina'kanano kynakon. Amy pairo enapaty'wano me roten amy totyry anekarity'pakynakon. Pa'poro te morokon totyrykonyjatokon ase'wa ty'wanokonme. 33Poto 'supori'tonano maro mo'karon apojoma'san'wa mo'ko Jopoto Jesus awomy'po rapaamyikapo'po. Tamusi 'wa poto me imerotyturu'popory yry'po pa'poro i'waine.34 Amy pairo enapa omi ta e'i'pa kynakonira'naine. Pa'poro mo'karon tyinonoka-mon, tautynamon 'wa moro tyinonory,tauty pai ekaramatopo kynakon. Irombomorokon tynekarama'san epe'san ytopoi'waine kynakon 35 mo'karon apojoma'sanpupurukon po. Mo'karon 'wa terapaekandopo kynakon mo'karon kari'na 'wa,enekeine ro.

36 Iwara ro amy Josef tatynen kynakon,mo'ko Barnabasmemo'karon apojoma'sankynejatojatokon inoro. Moro Barnabastauro'po man: kari'na pana'tomanen.Amy Tamusi pokonokon pyitory mo'ko

kynakon, amy Siprus po oma'pombo.37 Tyinonoke kynakon. Moro nonoekarama'po ro i'wa. Irombo moro epe'poyry'po i'wa mo'karon apojoma'san pupu-rukon po.

5Ananias Safira maro

1 Irombo amy Ananias tatynen wokyry'wa mo'ko typyty Safira maro amy nonoekarama'po. 2Moro tynekarama'po epe'powyino amy pina'po i'wa ty'wano me.Mo'ko ipyty ro rypo moro uku'sakon.Irombo moro tynipina'po a'sakarymboyry'po i'wa mo'karon apojoma'san pupu-rukon po. 3 Petrus wyka'po te: “Ananias,o'tono'me ko mo'ko Satan 'wa mat-apyipoi Tamusi a'kary emu'mato'me o'wa,moro nono epe'po amy pinato'me o'wa?4 Ekaramary uwaporo ajotyry me kapynkynakon? Ekarama'po wyino, moro epe'poajaina kapyn kynakon? O'to ko me'i morowara awaito'me? Aja'sakary 'wa enapita'pame'i. Tamusi 'wa te ajenapitai.”

5 Moro auranano eta'po mero Ananiaswotuwa'mo'po. Iromby'po. Irombo poto'su ety'kano wopy'po mo'karon ekaryetanamonymbo tu'ponaka. 6 Irombomo'karon pyitonon awomy'san inopon-doto'me. Irombo kurandonaka aro'poi'waine. Unemy'po i'waine.

7 Irombo oruwa juru pa'po me, mo'koAnanias pyty wo'my'po, otypan otywo'kapy'po anukuty'pa. 8 IromboPetrus wyka'po i'wa: “Moro wara moroanekarama'san epe'po nan? Kaiko y'wa.”Irombo “A'a, moro wara man,” ika'po.9 Irombo Petrus wyka'po i'wa: “One warako ajaurangon mepopoton mo'ko Tamusia'kary u'kuto'me? Eneko. Mo'karonoino unenamonymbo kyno'myjatonrapa. Mo'karon ro rapa kurandonakaajarota'ton ajunenje.” 10 Irombo o'winwytory iwotuwa'mo'po Petrus pupurupo. Iromby'po enapa. Tywo'my'sanpo mo'karon pyitonon 'wa iromby'poepory'po enapa. Irombo kurandonakaaro'po i'waine. Ino aporito ro unemy'poi'waine. 11 Irombo poto 'su ety'kanowopy'po pa'poro mo'karon Tamusina'nanopy'san apyimy tu'ponaka, pa'poro

4:27 Lukas 23:7-11, Mateus 27:1-2, Markus 15:1, Lukas 23:1, Johanes 18:28-29 4:32 Apojoma'san 2:44-45

Apojoma'san 5:12 169 Apojoma'san 5:34moro oka etanamonymbo tu'ponakaenapa.

Kari'na kura'marykon12 Tamusi emamina'po mo'karon apo-

joma'san ta, pyime potonon anumen-gaponamon otykon enepoto'me i'wainemo'karon kari'na 'wa. O'win turu'ponanomaro pa'poro ase'wa kynatokon moroSalomo ety tano Tamusi auty pery po.13 Mo'karon iwyinoine e'i'non tanarikekynatokon iwyinonakaine tytorykon poko.Pa'poro kari'na te mo'karon Kristuswyinonokon ety awongatokon. 14 Asemenoro mo'karon Jopoto amyikanamonkynotapyimangatokon, wokyryjan ke,woryijan ke enapa. 15 Mo'karon je'tunpangon pa'katokon pairo kurandonakapotonon oma taka, iwo'ny'to'kon tu'poro, typatoine Petrus wytory a'kary wom-ato'me roten amy tu'ponaka. 16 MorokonJerusalem wyinonokon aito'kon wyinoenapa moky kari'na kyno'satokon je'tunpangon ene'se, yja'wan akywano pan-gon ene'se enapa. Irombo pa'porokynekura'matokon.

Mo'karon apojoma'san a'kotory17 Mo'ko Tamusi pokonokon jopotory

wore'ko'po te mo'karon ta'sakarykonmaro. Saduse me mo'karon kyna-tokon. 18 Irombo mo'karon apojoma'sanapyipo'san i'waine. Aru'kapo'san i'waineyja'wangon kari'na aru'katopo taka.19Koko te amy Tamusi apojon 'wamorokonyja'wangon kari'na aru'katopo penarykonetapurumakapoty'san. Mo'karon apo-joma'san pa'kapo'san mo'ko Tamusiapojon 'wa kurandonaka. Ika'po i'waine:20 “I'tandoko moro Tamusi auty taka.Mo'karon kari'na erupatoko pa'poro eroasery amano poko.” 21 Iwepanama'sani'wa. Kokoro 'ne, aweitary uwaporo ito'sanmoro Tamusi auty taka. Irombo kari'naemepatokon. Ijako ro mo'ko Tamusipokonokon jopotory tunda'po mo'karonta'sakarykon maro. Mo'karon Simosujopotorykon, pa'poro mo'karon Israelpajanymbo uwapotorykon ko'mapo'sani'waine, ase'wa tywota'nano'to'ko'me.Irombo amykon oranano emoky'sani'waine moro yja'wangon kari'na

aru'katopo 'wa, mo'karon apojoma'sanaije. 22 Moro 'wa tytunda'san mero temo'karon oranano we'i'san mo'karonapojoma'san anepory'pa. Irombo ty-werama'san mero ika'san: 23 “Moroyja'wangon kari'na aru'katopo eporyina'na iru'pyn me tyra'kere'to. Mo'karonerandonamon enapa pena po kynatokon.Etapurumaka'po mero te, itary'pa na'naneporyi.”

24 Moro eta'po mero ty'waine, mo'koTamusi auty erangon jopotory maromo'karon Tamusi pokonokon jopoto-rykon we'i'san one wara moro oty wairyanukuty'pa. 25 Irombo te amy wopy'potykato'me: “Eneko, mo'karon anaru'ka'sanwokyryjan Tamusi auty ta rapa kari'naemepaton!”

26 Irombo mo'ko Tamusi auty erangonjopotory wyto'po mo'karon typyito-rykon maro aijeine. Tokone te e'i'paiwe'i'san ipokoine. Tanarike irombokynatokon mo'karon kari'na 'wa topu ketyworykon pona. 27Mo'karon apojoma'sanaro'san ro i'waine mo'karon Simosujopotorykon po'ponaka. Irombo mo'koTamusi pokonokon jopotory woturupo'poi'waine: 28 “Aje'ma'paine na'na ne'i kari'naanemepa'pa noro awaito'ko'me mo'koJesus ety ejatory ta? Moro omepanote maripa'ton pa'poro ero Jerusalemta. Mo'ko wokyry wo'po epemapory 'semandon na'na 'wa.”

29 Petrus 'wa te mo'karon apojoma'sanmaro ejuku'po. Ika'po: “Tamusi 'wate kywepanamarykon man kari'na 'wakywepanamarykon ko'po. 30 Mo'kokytangon tamusiry 'wa mo'ko wakapupoko aniwopo'san Jesus tawongapo rapaman. 31 Mo'ko ro Tamusi 'wa tyje mankawo tapo'tun wyino Jopoto me, kari'naEpano'neme enapa. Iwara ro mo'karonIsrael pajanymbo 'wa tamamyrykonu'mary 'seman ija'wanykonymbo kato'me.32 Irokon amyikaponamon me na'na manmo'ko Tamusi nyry'po a'kanano maro.Mo'ko ro tyje i'wa man mo'karon ty'waepanamatonon 'wa.”

33 Moro eta'po mero, iwore'ko'sanimero. Iworykon 'se kynatokon. 34 Irombomo'karon Simosu jopotorykon ra'na o'winamy Gamaliel tatynen Farise awomy'po.

5:28 Mateus 27:25

Apojoma'san 5:35 170 Apojoma'san 6:12Amy Tamusi karetary uku'nen mo'ko ky-nakon. Pa'poro kari'na kyninendojatokon.Mo'ko wyka'po ro mo'karon apojoma'sanaroto'me 'non kurandonaka. 35 Irombota'sakarykon 'wa ikapo: “Yja'sakarykon,Israel pajanymbo, tuwaro koro aitokoo'to mo'karon wokyryjan yry man pokoo'waine. 36 Penaro terapa a'si'ko amyTeudas tatynen tywokari'se tywaije manamy poto 'su kari'na me. Irombo amykonokupa'emboto ainatone-kari'nawokyryjaniwairy taro iwyinonokon me tywaije man-don. Mo'ko Teudas te tywo tywaije man.Irombo iwyinonokonymbo tywotaripa'semandon. Tuta'se mandon. 37 Ipa'po memorokon atywano meropory jako mo'koGalilea pono Judas terapa tywaije man.Iwyinonaka ro rypo pyime kari'na tywaijemandon. Mo'ko enapa te tuta'se man.Pa'poro rapa mo'karon iwyinonokonymbotywotaripa'se mandon. 38 Iro ke ro wykajeo'waine: mojan wokyryjan poko ky-taiton! Inondatoko! Kari'na nisanory memoro inikapyrykon a'ta, kynota'kototan.39 Tamusi nisanory me a'ta te, a'kotorykonmupita'ton. Eromembo roten pai Tamusimaro awo'wo'marykon kynotuku'tan.”

Irombo iwepanama'san i'wa. 40 Irombomo'karon apojoma'san ko'mapo'san rapai'waine. Ipoky'ma'san mero ika'sani'waine aurana'pa noro iwaito'ko'me Jesusety ejatory ta. Irombo inonda'san i'waine.41 Mo'karon Simosu jopotorykon wyinoito'san, tawa'poremoro tywota'karyka'sanpoko moro Jesus ety upu'po me. 42 Kuritawararo moro Tamusi auty ta, autokon poenapa kari'na emepatokon. Mo'ko Mesiasme Jesus wairy ekapory ekari'satokonaikepy'pa roten.

6Mo'karon oko-to'ima pyitonano andy'mory

1 Moro jako ro, aseme noro pyimemo'karon Tamusi nemeparykon wairyjako, mo'karon Griek auran etana-mon Simosu 'wa toruwarykon a'mo'pomo'karon Simosu auran etanamonSimosu poko. Kurita wararo irombou'ku'pa mo'karon inongepy'san tywory-ijatonon enejatokon, moro inongepy'sanepano'to'kon ekamyry jako. 2 Irombomo'karon ainapatoro itu'ponaka oko

apojoma'san 'wa pa'poro mo'karonomepatonon a'nano'po'san. Iromboika'san: “Na'na 'wa waty man moroTamusi auranymbo ekarityry nondary,moro arepa, pyrata pai ekamyry eneto'me.3 Yja'sakarykon, ara'naine te oko-to'imatakaporamon, a'kanano ni'namororykon,tywonumengaporamon wokyryjan upi-toko. Mo'karon andy'mota'ton ro na'naotykon ekanamon me. 4 Na'na Tamusi'wa tauranary poko, Tamusi auranymboekarityry poko enapa aikepy'pa kynaitan.”

5 Pa'poro mo'karon ata'nanopy'sanapokupe moro we'i'po. Irombo Stefanus,Filipus, Prokorus, Nikanor, Timon, Par-menas, Nikolas apo'i'san i'waine. Mo'koStefanus ro poto me Tamusi amyikakon.Tamusi a'kary ni'namorory me kynakon.Mo'ko Nikolas amy Antioki ponombome kynakon. Simosu me atypo'po mekynakon. 6 Mo'karon oko-to'imanokonaro'san ro i'waine mo'karon apojoma'sanpo'ponaka. Itu'ponakaine ro tainarykonyry'san mo'karon apojoma'san 'wa, tau-rana'ma'san mero Tamusi 'wa.

7 Aseme noro poto me moro Tamusiauran kynaijakon. Aseme noro imeropyime mo'karon omepatonon kynaija-tokon Jerusalem po. Pyime imero Tamusipokonokon 'wa enapa moro iru'pyn okaamyika'po.

Stefanus apyiry8 Mo'ko Stefanus y'namorojakon ro

Tamusi turu'popory, ipori'tory enapa.Potonon anumengaponamon pori'tonanoenepojakon. 9 Irombo te amykon pyito-nanokonymbo wota'nano'topo ikato'kontanokon Simosu awomy'san. Sirene,Aleksandria, Silisia, Asia ponokonymbomo'karon kynatokon. Taurangonejukuru a'mo'po i'waine Stefanusmaro. 10 Iwonumengapory amono'ke teiwe'i'san, mo'ko auranano'ponen a'kananoamono'ke enapa. 11 Irombo amykonwokyryjan erupo'toma'san i'waine,ikato'ko'me: “I'wa Moses ety any'mary,Tamusi ety any'mary enapa etai na'na.”

12 Iwara mo'karon kari'na apy-imy, mo'karon uwapoto'san, mo'karonTamusi karetary uku'namon enapaapokuma'san i'waine. Stefanus wetoito'san. Apo'i'po i'waine. Irombo aro'po

Apojoma'san 6:13 171 Apojoma'san 7:17i'waine mo'karon Simosu jopotorykonpo'ponaka. 13 Ipo'ponakaine enapa onapiekari'namon me amykon yry'san i'waine.Mo'karon wyka'san ro: “Mo'se wokyryaikepy'pa yja'wan me o'to kynganon eroTamusi waitopo poko, moro omenanomero'po poko enapa. 14 Mo'ko Nasaretpono Jesus 'wa ero aitopo akary man ekar-ityry etai na'na i'wa, morokon ky'waineMoses nino'san omenano y'petakamaryman enapa.”

15 Irombo pa'poro mo'karon au-ranano poko aitonon Simosu jopotorykonwo'poty'san Stefanus 'wa onu'ka'pa.Irombo embatary ene'po i'waine amy kaputano apojonano embatary wara.

7Stefanus auranymbo

1 Irombo mo'ko Tamusi pokonokonjopotory woturupo'po Stefanus 'wa:“Iporo nan?” 2 Irombo Stefanus wyka'po:“Yja'sakarykon, yjuwapotorykon, epanam-atoko! Mo'ko kurano Tamusi tywosenepotywaije man mo'ko kytangonymbo Abra-ham 'wa, Mesopotamie po emamyryjako, Haran 'wa amanje itory uwaporo.3 Tamusi tyka man i'wa: ‘Moro awom-atopombo, mo'karon ajomorykon enapainoko. Irombomoro o'wa ynekarityry manaitopo 'wa terapa i'tango.’ 4 Irombo meromo'karon Kaldea ponokon waitopo tynoi'wa man. Haran 'wa amanje tyto man.Irombo ijumy romby'po mero, Tamusi'wa tamima man ero erome ajemando'konnono 'wa. 5 Ero po ro Tamusi amynono pisara'po pairo anyry'pa tywaijeman ainaka, ipajanymbo yinonory meiwaito'me. Otyry me te, ipajanymbo otyryme enapa ero nono yry man tajato i'waman, i'me'ma iwairy se'me. 6 Tamusi 'watakari'se enapa tywaije man mo'karonipajanymbo emamyry man amykon terapayinonory tu'po, aporemyndorykon man,okupa'emboto ainatone-kari'na sirikoikota'marykon man enapa. 7 ‘Mo'karonaporemyndonamon poko te a'wembono

auranano sytake awu.’ tyka man Tamusi.‘Irombo mero moro nono wyino kynomi-mata'ton. Irombo yjety awongata'ton eropo.’

8“Irombo tywyinonomeAbrahamwairyenepoto'me moro e'kotono omenano tyjeTamusi 'wa man i'wa. Iwara ro mo'kotymuru Isak ty'koto Abraham 'wa man,oruwa-to'ima kurita iwe'i'po mero. Morowara enapa Isak 'wa tymuru Jakob tyjeman. Iwara ro rapa Jakob 'wa ty'makon,mo'karon ainapatoro itu'ponaka okonokonSimosu epykonme tywaije mandon inarontyje mandon.

9 “Tato'keine iwairy ke mo'karon Jakobymurukon 'wamo'ko typiry Josef takaramatywaije man, Egypte po amy taporemy-nen pyitonano me iwaito'me. Tamusite imaro tywaije man. 10 Pa'poro mo-rokon ikota'mato'kon wyino tyka i'waman. Typyne, tywonumengapore enapatyje i'wa manmo'ko Egypte jopotory Faraoembata. Mo'ko Farao 'wa ro Egypte undy-manen me, pa'poro tauty tanokon undy-manen me enapa tyje man. 11 Irombote poto 'su kumyno tywo'se tywaije manpa'poro moro Egypte 'wa, moro Kana'an'wa enapa. Poto 'su aikota'mano tywaijeman. Mo'karon kytangon tarepange'setywaije mandon. 12 Egypte po arepa wairyeta'po mero, moro 'wa Jakob 'wa mo'karonkytangon tomo'se mandon koromono me.13 Ijokonory ta ro Josef typiryjan 'wa ty-wokari'se man. Irombo mo'ko Farao 'waJosef omorykon tuku'se tywaije mandon.14 Irombo Josef 'wa tyjumy Jakob taipotywaije man pa'poro tomorykon maroro. Oruwa-kari'na itu'ponaka atone'pukari'na tywaije mandon. 15 Irombo Jakobtywo'pema man Egypte 'wa. Moro poro kytangonymbo maro tyromo'se man.16 Irombo ekepy'san taro mandon Sikem'wa. Moro po ro mo'ko Abraham 'wa amyatunendopo tapeka'sembome tywaijemanmo'karon Hemor ymurukonymbo wyino.Moro po ro tunenje tywaije mandon.

17 “Aseme noro senge moro Abraham'wa Tamusi wykatopombo wo'kapyry

7:2 Genesis 12:1 7:4 Genesis 11:31, Genesis 12:4 7:5 Genesis 12:7, 13:15, 15:18, 17:8 7:6 Genesis 15:13-147:7 Exodus 3:12 7:8 Genesis 17:10-14, Genesis 21:2-4, Genesis 25:26, Genesis 29:31–35:18 7:9 Genesis 37:11,

Genesis 37:28, Genesis 39:2,21 7:10 Genesis 41:39-41 7:11 Genesis 42:1-2 7:13 Genesis 45:1, Genesis 45:167:14 Genesis 45:9-10,17-18, Genesis 46:27 (LXX) 7:15 Genesis 46:1-7, Genesis 49:33 7:16 Genesis 23:3-16, 33:19,

50:7-13, Jakobus 24:32

Apojoma'san 7:18 172 Apojoma'san 7:39wairy jako, aseme noro enapa mo'karonka'sakarykon tywotapyimanga tywaijemandon Egypte po. 18 Irombo amy Josefanukutypyn asery jopoto tawonje manEgypte po. 19 Moko 'wa ro mo'karonkomorykonymbo tykota'ma mandon.Tamu'ma'ma i'wa mandon. Mo'karonkytangonymbo tywyry'ka i'wa mandonmo'karon oma'senangon noto'me i'wainekurando i'ma'to'ko'me. 20 Moro jako roMoses tywoma tywaije man. Iru'pynpitani'membo me tywaije man Tamusiembata. Oruwa nuno tyjumy auty tatytuwaro'ma tywaije man. 21 Kurandoino'po mero te, mo'ko Farao emyiry 'watanunje tywaije man. Irombo ty'me metytuwaro'ma i'wa tywaije man. 22 IromboMoses tamepa tywaije i'waineman pa'poromorokon Egypte ponokon nukutyryotykon poko. Taurambore, tamamimboreenapa tywaije man.

23 “Irombo oko-kari'na siriko tywe'i'pomero, mo'karon ta'sakarykon, mo'karonIsrael pajanymbo ene tytory poko tywonu-menga tywaije man. 24 Irombo amy Egyptepono 'wa yja'wan me amy ta'sakary enarytone i'wa tywaijeman. Mo'ko inikota'maryta'sakary taijoma i'wa tywaije man. Mo'koEgypte pono poko tarekuru tyka i'watywaije man. Tywo i'wa tywaije man.25 Moro taijomato'ko'me Tamusi 'watomokyry ukutyry takano'se i'wa tywaijeman mo'karon ta'sakarykon 'wa. Moroanukuty'pa te tywaije mandon. 26 Irombokoro'po amykon ta'sakarykon wo'wo'marytopoje i'wa tywaije man. Iromboiwo'wo'marykon aike'ka tyto tywaijeman. Tyka man i'waine: ‘Yja'sakarykon,asa'sakame mandon! O'tono'me koyja'wan me asepoko mandon?’ 27 Mo'koyja'wan me ta'sakary enanen 'wa Mosestarima tywaije man. Tyka tywaije man:‘Noky ko na'na undymanen me ajyryi?Noky ko na'na poko a'wembono aurananoynen jopoto me ajyryi? 28 Ywory 'se ka'tuman, koinaro o'wa mo'ko Egypte ponowo'po wara enapa?’

29 “Moro eta'po mero Moses tywe-tuwarika tywaije man. Midjan 'wa

amanje tyto tywaije man. Moro po rooko wokyryjan typa'kano'se i'wa tywaijemandon.

30 “Oko-kari'na siriko pa'po me, morowypy Sinai pono iponomyn wo'i ta amyTamusi apojon tywosenepo tywaije mani'wa, amy tyka'muren paremuru ta.31 Moro ene'po mero, Moses tanuta man.Imenga tytory jako ro, Tamusi aurantota i'wa man: 32 ‘Awu, atangonymbotamusiry awu wa, Abraham tamusiry, Isaktamusiry, Jakob tamusiry enapa.’ Mosestywetytyka man. Imenga tytory pokotanarike tywaije man. 33 Tamusi te tykaman i'wa: ‘Esapatokako. Moro awaitoponono kurano me man. 34 Iru'pyn pomo'karon Egypte ponokon ypyitorykonkota'mary senei. Ipu'ningon enapa setai.Iro ke ro wony'toi epano'seine. I'tango.Egypte 'wa komo'sa.’

35 Moses mo'karon a'sakarykon 'waturumena tywaije man. Tyka tywaijemandon: ‘Noky ko na'na undymanen meajyryi? Noky ko na'na poko a'wembonoauranano ynen jopoto me ajyryi?’ In-oro ro mo'ko paremuru ta asenepo'poTamusi apojon 'wa tomo'se tywaije manTamusi auranymbo me, mo'karon Israelpajanymbo undyma, epano'seine enapa.36 Inoro 'wa ro rapamo'karon ta'sakarykonEgypte wyino taro mandon. Inoro 'waro rapa potonon anumengaponamonotykon tanepo man moro Egypte po,moro Tapiren Parana po, moro iponomynwo'i ta enapa, oko-kari'na siriko iwairytaro. 37 Inoro ro rapa tyka man mo'karonIsrael pajanymbo 'wa: ‘Yjawonga'po waraenapa amy tauran uku'ponen awongatanTamusi aja'sakarykon ra'na.’ 38 Inoro'wa ro rapa moro iponomyn wo'i taiwota'nanopyrykon jako moro wypy Sinaiwyino mo'ko Tamusi apojon auranymbotaro tywaije manmo'karon kytangonymbo'wa. Amano ynamon auranano tapyijei'wa man yto'me ky'waine. 39 Mo'karonkytangonymbo te tywepanamarykon'se'pa tywaije mandon i'wa. Tywotu'maiwyino tywaije mandon. Egypte potywairykon po tywo'po'se rapa tywaije

7:17 Exodus 1:7-8 7:19 Exodus 1:10-11, Exodus 1:22 7:20 Exodus 2:2 7:21 Exodus 2:3-10 7:23 Exodus2:11-15 7:29 Exodus 18:3-4 7:30 Exodus 3:1-10 7:35 Exodus 2:14 7:36 Exodus 7:3, Exodus 14:21, Numeri14:33 7:37 Deuteronomium 18:15,18 7:38 Exodus 19:1–20:17, Deuteronomium 5:1-33

Apojoma'san 7:40 173 Apojoma'san 7:60mandon. 40 A'aron 'wa tyka tywaijemandon: ‘Kytamusirykon me amykonika'ko, kuwapoine itoto'ko'me. One waramo'ko Egypte wyino kane'namonymboMoses we'i'po irombo atukuty'pa man.’

41 “Irombo amy paka'membo tyka'sei'waine tywaije man. Mo'ko tynikapy'santamusi 'wa amy tywomy tyje i'wainetywaije man. Moro aseke tynikapy'santawa'ma i'waineman. 42 IromboTamusi ty-wotu'ma iwyinoine tywaije man. Tynondai'wa tywaije mandon morokon kapurary pokonokon otykon ety awongato'mei'waine. Iwara ro enapa tymero man moroTamusi auran uku'ponamonymbo karetaryta:“Israel pajanymbo, tywomykon 'kare

mysen y'wa moro iponomyn wo'ita oko-kari'na siriko. 43 MoroMolok auty kore maropo'sen,ran, moro atamusirykon Raifasirikory enapa. Mo'karon romu'kusen, ipo'ponakaine awoku-namato'ko'me. Iro ke ro Babylonko'po tyse kamimata'ton.”

44 “Moro iponomyn wo'i ta mo'karonkytangonymbo ekosa moro taropo-tymy Tamusi auty, moro Tamusiwykato'konymbo waito'kon auto tywaijeman. Moro auto ro mo'ko torupanenymbonekarity'po wara ro tyka'se Moses 'watywaije man, moro inenepo'po wararo. 45 Morombo wyino ro mo'ko Josuamaro mo'karon kytangonymbo 'wa moroTamusi auty taro tywaije man moroTamusi anukuty'non wyino tynipinarykonnono taka. Uwapoine Tamusi 'wamo'karon tukuty'non tymoma tywaijemandon. Ty'makonymbo 'wano memoro Tamusi auty tynopo'se mo'karonkytangonymbo 'wa tywaije man, morokonDavid emando'kon siriko 'wa ro. 46 Mo'koro typyne tywaije man Tamusi embata.Irombo tywoturupo tywaije manmo'karonJakob pajanymbo ra'na amy Tamusi autyman amyto'me ty'wa. 47Mo'ko Salomo 'wate amy Tamusi 'wano auto tamy tywaijeman. 48 Mo'ko inorombo ro kawono teainanano nikapy'san ta emamy'pa man.

Mo'ko Tamusi auran uku'ponenymboirombo tyka man:49 “Moro kapu ywotandy'motopo me

man, kynganon Tamusi. Moronono ypupuru apo'ny me man.Otypan auto amyry 'se ko mandony'wa? Otypan ywotare'mato'manamyry 'se ko mandon? 50 Yjainary'kare pa'poro morokon otykonanikapy'pa ne'i.”

51 “Senu'ka pangon 'ne roten! Aturu'sanTamusi anamyika'pa man. ApanarykonTamusi 'wa epanama'pa man. Tamusia'kary arimary poko roten mandonamyjaronmo'karon atangonymbowe'i'sanwara enapa. 52 Nokypan Tamusi au-ran uku'ponenymbo aniwekena'pa komo'karon atangonymbo erekuru tywaijenan? Mo'ko tamamboren wopyry manekari'namonymbo ro rypo tywo i'wainetywaije mandon. Mo'ko tamamborenko'wu o'waine takarama man. O'wainetywo man. 53 Tamusi apojongon wyinomoro omenano mero'po tapyije o'wainetywaije man. Anamyika'pa te tywaijemandon.”

Stefanus rombyry54 Moro eta'po mero, mo'karon Simosu

jopotorykon wore'ko'san. Ipoko imeroiwaijeky'san. 55 Mo'ko Tamusi a'karymo'ko Stefanus y'namorojakon. Kapu 'waonu'ka'pa kyno'po'sakon. Tamusi kura-nory ene'po i'wa. Jesus ene'po i'wa pyreTamusi apo'tun wyino. 56 Irombo ika'po:“Eneko, morokon kapu wendaka'sanseneja. Mo'ko kari'na ymuru seneja pyreTamusi apo'tun wyino.” 57 Mo'karonSimosu jopotorykon ko'ta'san te mo'jaimero. Iwepanapu'to'san. Asewara imeroitu'ponaka iwotunsi'ko'san. 58Moro aitopowyino ikyryryka'po i'waine, topu pa'to'mei'waine itu'ponaka. Mo'karon emen-donamonymbo 'wa tynoponykon yry'sanamy Saulus tatynen pyito pupuru po.59 Irombo topu papy'san i'waine Stefanustu'ponaka, mo'ko Jopoto ejatory jako roi'wa: “Jopoto Jesus, yja'kary apyiko.”60 Irombo iwokunama'po. Iko'ta'po:

7:40 Exodus 32:1 7:41 Exodus 32:2-6 7:42 Amos 5:25-27 (LXX) 7:44 Exodus 25:9,40 7:45 Jakobus3:14-17 7:46 2 Samuel 7:1-16, 1 Kronieken 17:1-14 7:47 1 Koningen 6:1-38, 2 Kronieken 3:1-17 7:49 Jesaja66:1-2 7:51 Jesaja 63:10

Apojoma'san 8:1 174 Apojoma'san 8:25“Jopoto! Ero yja'wan me iwe'i'san pokokyto'potyi!” Moro wara tyka'po wyinoiwopisamy'po.

81 Saulus 'wa enapa moro Stefanus wory

epory'po iru'pa.Mo'karonTamusi na'nanopy'san kota'maryMoro jako ro mo'karon Jerusalem

ponokon Tamusi na'nanopy'san weto kyn-dopo'satokon. Pa'poro mo'karon Kristuswyinonokonwotaripapy'sanwararo Judea,Samaria wo'irykon taka. Mo'karon apo-joma'san we'i'san roten te ataripapy'pa.2 Amykon Tamusi amyikanamon Simosu'wa Stefanus unemy'po. Ty'popurukonpo'po'mary ta imero amo'po i'waine.3 Irombo Saulus 'wa mo'karon Tamusina'nanopy'san kota'mary aro'po. Wararomorokon autokon taka tywo'myry aro'poi'wa. Wokyryjan, woryijan kyryrykapotyryaro'po i'wa, aru'kato'ko'me yja'wangonkari'na aru'katopo taka.

Samaria po moro iru'pyn oka aripapyry4 Mo'karon ataripapy'san 'wa te moro

iru'pyn oka ekarityry aro'po aito'konwararo. 5 Iwara ro Filipus tunda'pomoro Samaria tano poto 'su aitopo'wa. Moro po ro mo'ko Mesias ekaro'poi'wa. 6 Irombo tywe'i'san mero mo'karonkari'na apyimykon 'wa morokon Filipuswyka'san apo'i'san typanarykon ta, moroi'wa tywepanamarykon jako, morokoninenepory kapu wyinonokon otykonenery jako enapa. 7 Pyime yja'wanakywanopangonymbo wyino mo'karonakyrykonymbo wepa'ka'san tyko'ke. Py-ime enapa iwajakuta'san, syky'ta meytotononymbo kura'ma'san. 8 Irombo poto'su awa'ponano wopy'pomoro aitopo taka.

9 Irombo te amy Simon tatynen wokyrymoro aitopo po kynakon. Tamorekekynakon. Penaro terapamo'karon Samariaponokon enumengapojakon. Poto mekynokari'sakon. 10 Pa'poro kari'na,po'ponokon, kawonokon enapa, kawokynapyijatokon. Kyngatokon: “Moro poto'su Tamusi pori'tory ikato'konmo'seman.”11 Kawo mo'karon kari'na kynapyijatokon,akore'pe terapa amorery 'wa tanumen-gaporykon ke. 12 Filipus 'wa te moro

Tamusi nundymary, moro Jesus Kristusety enapa ekaro'po mero, amyika'poi'waine. Wokyryjan, woryijan enapawosetykapo'san i'wa. 13 Mo'ko Simon'wa ro rypo amyika'po. Tywosetykapo'powyino, Filipus ekosa roten terapa iwe'i'po.Morokon potonon pori'tonano wo'kapyryenery kynenumengapojakon.

14 Samaria ponokon 'wa Tamusi au-ranymbo apo'i'po eta'po mero ty'waine,mo'karon Jerusalem ponokon apojoma'san'wa Johanes emoky'po Petrusmaro eneine.15 Moro 'wa tytunda'san mero, Tamusi'wa iwoturupo'san ta'kary emo'to'me i'waitu'ponakaine. 16 Amy pairo tu'ponakairombo mo'ko Tamusi a'kary opy'pana'nen tywaije kynakon. Tatyka rotente kynatokon mo'ko Jopoto Jesus etyta. 17 Irombo Petrus 'wa Johanes marotainarykon yry'san itu'ponakaine. IromboTamusi a'kary wopy'po itu'ponakaine.

18 Moro kari'na tu'ponaka mo'karonapojoma'san 'wa tainarykon yry 'wamo'ko Tamusi a'kary ene'pory ene'pomero, pyrata yry 'se mo'ko Simonwe'i'po i'waine. 19 Ika'po iwaine: “Moropori'tonano y'wa enapa yko, mo'ko Tamusia'kary wo'to'me, yjainary yry'poto y'wayja'sakary tu'ponaka.” 20 Petrus wyka'pote i'wa: “Amoro ro apyratary maroajuta'ko! Pyrata poko ka'tu moro Tamusinyry apyiry mekano'san? 21 O'wano mekapyn ero oty man. Aturu'po iromboiru'pa waty man Tamusi embata. 22 Morooja'wanymbo wyino atu'mako. Tamusi'wa aturupoko moro yja'wan me aturu'powonumengary kato'me. 23 Itumbatomana. Amano any'manen me kaneja.”24 Irombo Simon 'wa ejuku'po: “Amyjaronte yjekataka Tamusi 'wa ajauranatokoamy pairo awykatopombo oty waito'meyjepory'pa.”

25Mo'ko Jopoto auranymbo amyikaporypoko tywe'i'ma'san mero, Jerusalem 'warapa tytorykon a'mo'po i'waine. Tyto-rykon jako ro pyime Samaria ponokonaitopo'makon ta moro iru'pyn oka ekar-ity'po i'waine.

Mo'ko Etiopi pono poto 'su jopoto pyitory8:3 Apojoma'san 22:4-5, 26:9-11

Apojoma'san 8:26 175 Apojoma'san 9:926Amy Tamusi apojonwyka'po te Filipus

'wa: “Ajawongo. Koine 'wa aiko memoro Jerusalem wyino Gasa 'wa ytototooma ta. Iponomyn po moro oma man.”27 Irombo awomy'po. Ito'po. Moro jako'ne amy Etiopi pono kyny'sakon Jerusalemwyino. Mo'ko Kandake, mo'ko Etiopipono woryi jopoto pyitory amy mo'kokynakon. Pa'poro ipyratary enenen mekynakon. Jerusalem 'wa tyto tywaijeman Tamusi ety awonga. 28 Mo'ko roauto 'wa rapa kyny'sakon. Tytarararyta tywotandy'mo'po po mo'ko Tamusiauran uku'ponenymbo Jesaja nimero'poerupakon. 29 Irombo mo'ko Tamusia'kary wyka'po Filipus 'wa: “Moro tararaponaronaka i'tango. Irombo aporitoi'tango.” 30 Tarawone Filipus wyto'poiwyinonaka. Irombo mo'ko Tamusi auranuku'ponenymbo Jesaja nimero'po eruparyeta'po i'wa. Ika'po: “Muku'san iro kemoro anerupary?” 31 Irombo ika'po:“One wara ko suku'tan, anekarity'pa amya'ta o'to tauro'po me iwairy?” IromboFilipus 'wa iwoturupo'po iwotaru'kato'me,taporitonaka atandy'mo. 32 Ero Tamusikaretary wota'saka'po inerupary mekynakon:Amy iwoto'me inarorykon kapara wara

tyndary anetapurumaka'pa man.Amy typokanen ainano ka-para'membo wara ity'me man.33 Ikota'mary jako o'to iwe'i'poimenga'pa man. Noky komo'karon emamyry a'sakarykonekari'tan? Ero nono tu'po iromboemamyrymbo aike'katon.

34 Irombo mo'ko Kandake pyitorywyka'po Filipus 'wa: “Waturupoja o'wa,noky poko ko mo'ko Tamusi auranuku'ponenymbo naurananon? Aseketypoko? Amy terapa poko te ka'tu?”35 Irombo Filipus 'wa tauranary a'mo'po.Moro imero'po wyino ro mo'ko Jesus eka-pory ekarity'po i'wa. 36 Oma ta tytorykonjako, amy tuna pato ito'san. Irombomo'ko Kandake pyitory wyka'po: “Eneko!Mony amy tuna. Oty ko ywosetykary

a'kototan?” 37 * 38 Irombo moro tytarararyporo'kapo'po i'wa. Okororo ito'san morotuna taka, Filipus mo'ko Kandake pyitorymaro. Irombo Filipus 'wa mo'ko Kandakepyitory etyka'po. 39 Moro tuna wyinoiwonuku'san mero, mo'ko Tamusi a'kary'wa Filipus aro'po moro wyino. Anene'panoromo'koKandakepyitorywe'i'po. Mo'jaro ito'po tawa'pore. 40 Filipus te typo rotenAsoto po terapa kynakon. Tytory jako romo'ja ro, pa'poro aito'kon pomoro iru'pynoka ekarity'po i'wa, Sesarea 'wa tytundary'wa ro.

9Saulus 'wa tamamyry u'mary

1 Amy anari me noro mo'ko jopotonemeparykon 'wa mo'ko Saulus kynakon.Uta'karykon man ejatopo'sakon. Irombomo'ko Tamusi pokonokon jopotory 'waito'po. 2 Morokon Damaskus po Simosuwota'nano'to'kon 'wanokon kareta pokoiwoturupo'po i'wa. Morokon kareta kero oma epory 'se kynakon mo'karontyneporykon man Jesus wyinonokonwokyryjan, woryijan enapa apyito'ko'me,irombo Jerusalem 'wa aroto'ko'me.

3 Irombo itory jako ro tyse watyDamaskus wyino i'wei'po mero, typo rotenkapu wyino amy anusi'kanen aweinanowopy'po ijondo. 4 Nono tu'ponakaiwoma'po. Irombo amy auranano wykaryeta'po i'wa ty'wa: “Saul, Saul, o'tono'me komoro ajerekuru ywekenanon?” 5 Iromboika'po: “Noky ko amoro man, Jopoto?”Ejuku'po i'wa: “Mo'ko aniwekenary Jesusawu wa. 6 Ajawongo te. I'tango moroaitopo 'wa. Moro po ro metatake o'toawairy man.”

7 Mo'karon imaro ytotonon wokyryjanenuta'san imero. O'to pairo yka'paiwe'i'san. Tota ro rypo moro aurananoi'waine kynakon. Amy kari'na anene'pate kynatokon. 8 Irombo Saulus awomy'porapa nono wyino. Tanuru etapuru-maka'po se'me, oty anene'pa terapa ky-nakon. Apory poko terapa aro'po i'waineDamaskus 'wa. 9 Oruwa kurita iwairytaro oty anene'pa kynakon. Endame'pa,o'nyry'pa enapa kynakon.

8:32 Jesaja 53:7-8 (LXX) * 8:37 Amykon 'wa ero po tymero man: Mo'ko Filipus wyka'po: “Pa'poro aturu'po maromo'ko Kristus amyikary jako o'wa, awosetykapory taro mana.” Ejuku'po i'wa: “Samyikaje Jesus Kristus wairy Tamusiymuru me.”

Apojoma'san 9:10 176 Apojoma'san 9:3410 Moro aitopo Damaskus po te amy

Ananias tatynen omepatoto kynakon.Mo'ko 'wa ro mo'ko Jopoto wosenepo'poiwonetono wara. Ika'po i'wa: “Ananias!”Irombo ejuku'po i'wa: “Ero po wa, Jopoto.”11 Mo'ko Jopoto wyka'po i'wa: “Ajawongo.I'tango moro Sapatorono Oma tatynentaka, moro Judas auty 'wa. Moro poro amy Saulus tatynen Tarsus ponopoko aturupoko. Tamusi 'wa irombokynaurananon. 12 Amy tywonetono waraamy Ananias tatynen wokyry wo'myryenei. I'wa ro tainary yry enei tytu'ponaka,oty eneto'me rapa ty'wa.” 13 Ananias 'waejuku'po: “Jopoto, pyime kari'na wyinosetai mo'ko wokyry 'wa Jerusalem pomo'karon awyinonokon kota'ma'ma'sanimero. 14 Ero po pairo pa'poro mo'karonajety ejatonamon apyiry tyje man ainakamo'karon Tamusi pokonokon jopotorykon'wa.” 15 Mo'ko Jopoto wyka'po te i'wa:“I'tango. Mo'ko irombo yjemamin ka'nenme sapo'i. Mo'ko ro yjety ekary arotanSimosume e'i'non 'wa, potonon jopotokon'wa, mo'karon Israel pajanymbo 'wa enapa.16 Awu ro i'wa senepotake one waraiwota'karykary man yjety upu'po me.”

17 Irombo Ananias wyto'po. Iwo'my'pomoro auto taka. Tainary yry'po i'waSaulus tu'ponaka. Irombo ika'po: “Saul,yja'sakary, mo'ko jopoto yjemokyi o'wa,mo'ko Jesus, mo'ko awo'topombo oma tatywosenepo o'wa man inoro. Oty enery'se rapa o'wa man. Tamusi a'kary 'wao'namorory 'se man.” 18 O'win wytoryimero enuru we'i'po o'karangatoto wara.Oty ene'po rapa i'wa. Awomy'po. Iromboiwosetykapo'po. 19 Iwendame'po. Iwara teiwepana'toma'po rapa.

Saulus wairy Jerusalem poAmykon kurita noro Damaskus po

Saulus we'i'po mo'karon omepatononekosa. 20 O'win wytory imero morokonSimosuwota'nano'to'kon ta Tamusi ymurume mo'ko Jesus wairy ekarity'po i'wa.21 Pa'poro mo'karon auran etanamonenuta'san imero. Ika'san: “Mo'koJerusalem po moro atywano ejatonamony'ma'kanen kapyn mo'se nan? Ijaro 'waopy'pa tywaije nan apyijeine, aroto'ko'memo'karon Tamusi pokonokon jopotorykon

'wa?” 22 Aseme noro pari'pe mo'ko Sauluskynaijakon. Mo'karon Damaskus ponokonSimosu wonumengary e'mito'po'po i'wa,mo'ko Mesias me mo'ko Jesus ekarityry ke.

23 Amykon kurita pa'po me mo'karonSimosu worupa'san terapa iwory poko.24 Saulus 'wa te moro ukuty'po. Koko,kurita wararo moro aitopo penarykonerandojatokon mo'karon Simosu iwoto'mety'waine. 25 Irombo koko mo'karon in-emeparykon 'wa aro'po. Amy kurukuruta eny'topo'po i'waine kurandonaka moroaitopo a'kototy wyino.

26 Irombo Jerusalem 'wa tytunda'pomero, mo'karon omepatonon apyimy takatywo'myry poko Saulus kyne'kujakon.Pa'poro te tanarike ipoko kynatokon.Amy omepatoto me iwairy anamyika'pakynatokon. 27 Barnabas 'wa te aro'pomo'karon apojoma'san 'wa. Moro onewara Saulus 'wa oma ta mo'ko Jopotoene'po, moro i'wa erupa'po, moro onewara Damaskus po enari'ma Jesus ety taaurana'po enapa ekarity'po i'wa i'waine.

28 Iwara te Saulus we'i'po ekosaine moroJerusalem po. Enari'ma mo'ko Jesus ety takynauranakon. 29 Mo'karon Griek auranetanamon Simosu aurangon eju'sakon.Mo'karon te iwory 'se terapa kynatokon.30Moro ukuty'po mero ty'waine, mo'karonJesus wyinonokon 'wa Sesarea 'wa aro'po.Moro wyino ro Tarsus 'wa aropo'poi'waine.

31 Moro jako pa'poro moro Judea po,Galilea po, Samaria po enapa mo'karonTamusi na'nanopy'san sara'me kyne-manjatokon. Aseme noro ituru'sankynepori'tomatokon. Tamusi nendoja-tokon. Aseme noro kynotapyimangatokonmo'ko Tamusi a'kary 'wa tapanopyrykonta.

Eneas Dorkas maro32 Moro wararo tytopotyry jako,

mo'karon Lida ponokon Tamusi wyi-nonokon 'wa enapa Petrus tunda'po.33 Moro po ro amy Eneas tatynen wokyryepory'po i'wa. Oruwa-to'ima sirikota'tanombo po ro tywo'ny'topo tu'poroten iwaitopo kynakon. 34 Wajaku pekynakon. Mo'ko 'wa ro Petrus wyka'po:“Eneas! Jesus Kristus iru'pa rapa ajyjan.

9:23 2 Korinte 11:32-33

Apojoma'san 9:35 177 Apojoma'san 10:19Ajawongo! Moro awo'ny'topo iru'payko!” O'win wytory imero awomy'po.35 Pa'poro mo'karon Lida ponokon 'wa,Saron ponokon 'wa ene'po. Irombo mo'koJopoto wyinonaka iwotu'ma'san.

36 Moro Jope po amy Tabita tatynenomepatoto woryi kynakon. Griek auranta Dorkas me moro atywano man. Mo'ko'wa ro pyime ta'sakarykon epano'topo ky-nakon otykon poko. 37Mo'ko any'ta'po romoro jako. Irombo iromby'po. Iku'mity'powyino kawonaka aro'po i'waine amyapu'to'po taka. 38Moro Lida tyse watymanJope wyino. Moro po Petrus wairy eta'pomero ty'waine, mo'karon omepatonon 'waokowokyryjan emoky'san i'wa “Ko'i terapao'ko 'ne na'na 'wa!” tauro me.

39 Irombo Petrus awomy'po. Ito'poimaroine Jope 'wa. Moro 'wa tytunda'pomero, kawonaka aro'po i'waine moroapu'to'po taka. Irombo pa'poro mo'karoninongepy'san wota'nanopy'san ekondaka.Tywotamorykon ta wo'mynano, noponanoenepojatokon. Morokon ka'sakon roDorkas, nuro noro ta'ta. 40 Petrus 'wate pa'poro emoky'san kurandonaka. Ty-wokunama'pomero Tamusi 'wa aurana'po.Irombomo'ko iromby'po 'wa iwotu'ma'po.Ika'po: “Tabita! Ajawongo!” Irombo ta-nuru etapurumaka'po i'wa. Petrus ene'pomero awomy'po. Tandy'po iwe'i'po.41 Ainary poko awonga'po Petrus 'wa.Irombo mo'karon Tamusi wyinonokon,mo'karon inongepy'san enapa ko'ma'sani'wa. Tarena rapa mo'ko woryi yry'po i'waipo'ponakaine. 42 Pa'poro moro aitopoJope ta romoro okawota'po. Pyime kari'nawe'i'san mo'ko Jopoto amyikanamon me.43Petruswe'i'po a'si'ko akore'pemoro Jopepo, amy tonomy pi'pombo ka'nen Simonekosa.

10Kornelius

1 Sesarea po amy Kornelius tatynenwokyry kynemanjakon. Amy Itali ety tanowarinu pokonokon apyimy wota'saka'pojopotory me kynakon. 2 Tamusi nen-dojakon. Pa'poro tauty tanokon maroTamusi ety awongatopo i'wa kynakon.Mo'karon oty'non ainary'totopo i'wakynakon. O'kapyn roten Tamusi 'waauranatopo kynakon. 3 Mo'ko 'wa ro

amy kurita, koine, oruwa juru a'ta pai,tanuja'kandary ta amy Tamusi apojonwo'myry ene'po ty'wa. Ika'po i'wa: “Ko-rnelius!” 4 I'wa ro Kornelius wo'poty'po.Iwety'kapo. Ika'po: “Oty ko moro nan,jopoto?” Mo'ko Tamusi apojon wyka'poi'wa: “Moro ty'wa ajauranapoty'po poko,mo'karon oty'non ainary'topoty'po pokoenapa Tamusi ituwarengepy'pa man.5 Erome amykon wokyryjan emo'ko Jope'wa, Simon, mo'ko Petrus me enapakynejatojaton inoro ko'ma. 6 Amy tonomypi'pombo emaminano'nen Simon ekosaman. Mo'ko ro parana po kynemanjan.”7 Mo'ko torupanenymbo Tamusi apojonwyto'po mero, oko amykon typyitorykon,o'win amy Tamusi nendonen toran enapako'ma'san i'wa. 8 Pa'poro oty pokoerupa'ma'san mero, emoky'san i'wa Jope'wa.

9 Irombo koro'po itorykon jako, moroaitopo 'wa tytundarykon 'wa iwe'i'sanmero, Petrus wonuku'po auto tu'ponaka,Tamusi 'wa aurana. Kurita 'ne 'ne kynakonmoro jako. 10 Irombo ikumyry'po. Ty-wendamery po terapa iwo'poty'po. Iwe-tuma'mo'karykon jako ro tanuja'kandarya'mo'po i'wa. 11 Kapu wendaka'po ene'poi'wa. Poto 'su kamisa eneke amy otyeny'topory ene'po i'wa morokon okupa'enipanakujarykon poko. 12 Ita ro ukuty'pa 'neroten okupa'en ipupuru aitonon, tuwembopoko ytotonon, tonoro enapa kynatokon.13 Irombo amy auranano eta'po i'wa: “Aja-wongo, Petrus! Iwoko! Onoko!” 14 Petruswyka'po te: “Uwa pore, Jopoto! Ywe'i'poporo nurijangon no'kan anono'pa wa.”15 Ijokonory ta ro amy auranano wyka'poi'wa: “Pa'poro Tamusi nekarity'po irupayja'wan me kysekarityi.” 16 Oruwambotomoro wara iwe'i'po. Irombo o'win wytoryrapa moro oty awo'nuku'po kapu taka.

17 Oty me 'ne moro tynene'po otywairy poko tywonumengary anukuty'paPetrus kynakon. Moro jako ro mo'karonKornelius napojoma'san wokyryjan 'watywoturupo'san wyino moro Simon autyepory'po. Pena po kynatokon. 18 Moroauto ta Simon, mo'ko Petrus me enapakynejatojaton inoro wairy poko mo'jakynoturupojatokon. 19 Moro tynene'popoko Petrus wonumengary jako noro,

Apojoma'san 10:20 178 Apojoma'san 10:45mo'ko Tamusi a'kary wyka'po i'wa:“Eneko! Oruwa wokyryjan ajupijaton.20 Ajawongo iro ke. Ony'toko. O'to yka'pai'tango imaroine. Awu ro sene'poton.”21Petrus wony'to'po. Mo'karon wokyryjan'wa ika'po: “Eneko! Awu te mo'koanupirykon me wa. Oty poko ko ijaro'wa mo'ton?” 22 Irombo ika'san: “AmyKornelius tatynen warinu pokonokonjopotory man. Tamambore man. Tamusinendojan. Pa'poro Simosu ekosa takaporeman. Mo'ko 'wa ro amy Tamusi apojonwyino amy oka tota man, tauty 'waajaipoto'me, amy auranano etato'meawyino.” 23 Irombo a'myka'san i'wa.Iwo'ny'to'kon man ekarity'po i'wa i'waine.

Irombo koro'po awomy'po. Imaroineito'po. Amykon Jope ponokon Kristuswyinonokon wyto'san imaro. 24 Irombokoro'po itunda'po Sesarea 'wa. Korneliuskynimomo'satokon. Mo'karon tomorykon,mo'karon tynipynarykon ta'sakarykonenapa ta'nano'po terapa i'wa kynatokon.25 Tauty taka Petrus wo'myry jako,Kornelius wopy'po epoje. Ipo'ponakaiwokunama'po. 26Petrus 'wa te awonga'po.Ika'po: “Ajawongo! Awara enapa kari'namewa.” 27Torupary jako ro i'wa, Kornelius'wa a'myka'po. Moro auto ta pyimekari'na wota'nanopy'san epory'san i'wa.28 Irombo ika'po i'waine: “Amy Simosu 'wawaty man amy Simosu me e'ipyn apyiryta'sakary me, etawary pai. Moro watymuku'saton. Y'wa te Tamusi yja'wan mekari'na nurija'mary wairy enepoi. 29 Iroke ro o'to yka'pa wopyi, yko'mapo'pomero o'waine. Ekari'toko iro ke otypoko yko'mapo'po o'waine.” 30 IromboKornelius wyka'po: “Mony 'ne koinaro,oruwa juru a'ta Tamusi 'wa yjauranakonyjauty ta. 31 Typo roten amy wokyrywe'i'po yjembata. Iwo'my typotyrekynakon. Ika'po y'wa: ‘Kornelius, moroty'wa ajauranapoty'po tota Tamusi 'waman. Moro o'wa oty'non ainary'topoty'popoko enapa Tamusi ituwarengepy'pa man.32 Apojonano emo'ko Jope 'wa, Simon,mo'ko Petrus me enapa kynejatojatoninoro ko'ma. Amy tonomy pi'pomboemaminano'nen Simon auty po man,parana po.’ 33 Irombo o'win wytory

apojonano semokyi o'wa ajaije. Iru'pa'ne man awopy'po. Erome ko'wu pa'porona'na ero po man Tamusi embata, pa'poromorokon o'wa Tamusi wykato'konymboetato'me.”

34 Irombo Petrus 'wa eruparykona'mo'po. Ika'po: “Erome te sukutyiTamusi embata pa'poro kari'na wairyasewara. 35 Pa'poro inendonen, pa'porotamamboren Tamusi apokupe man. Nokyme iwairy poko o'poty'pa Tamusi man.36 Ero moro Israel pajanymbo 'wa Tamusinaropo'po iru'pyn oka me man: JesusKristus mo'ko pa'poro kari'na Jopotoryme man inoro ekosa sara'me aino eporytaro pa'poro kari'na man. 37 Pa'poro moroJudea po otypan oty we'i'po muku'saton.Galilea po moro oty tywota'mo man,Johanes 'wa moro asetykapono ekarorya'mo'po wyino. 38 Mo'ko Nasaret ponoJesus irombo ty'namoro Tamusi 'waman ta'kary ke, pori'tonano ke enapa,apojomato'me. Kurangon otykon kapyrytaropo'se mo'ko Jesus 'wa man. Pa'poromo'karon ewa'rumy tamuru napore-myndo'san kura'mary enapa taropo'sei'wa man. Tamusi irombo imaro tywaijeman. 39 Na'na ro pa'poro o'to Simosuwaito'kon ta, Jerusalem po enapa iwe'i'poamyikaponamon me man. Wakapu pokotysereremapo i'waine man, iromo'to'me.40 Tamusi 'wa te ijoruwanory kuritatawongapo rapa man. Tanepo i'wa manmo'ko Jesus 41 pa'poro 'ne kari'na 'wakapyn, mo'karon oty amyikaponamon meinapo'i'sanymbo 'wa roten te. Inaron rona'na man. Na'na ro imaro kynendamen,kynonynen, moro awomy'po wyino. 42Otyamyikaponamon me na'na 'wa tyka mannuronokon poko, iromby'san poko enapaa'wembono auranano ynen jopoto meTamusi 'wa tyry'po ekari'to'me mo'karonkari'na 'wa. 43 Mo'ko ety ta ro pa'poromo'ko amyikanen yja'wanymbo wo'karyamyikapojaton pa'poro mo'karon Tamusiauran uku'ponamonymbo.”

44 Petrus 'wa morokon otykon ekar-ityry jako noro, mo'ko Tamusi a'karywopy'po pa'poro mo'karon auran etana-mon tu'ponaka. 45 Pa'poro mo'karonPetrus maro opy'san i'koto'san Kristus

10:34 Deuteronomium 10:17

Apojoma'san 10:46 179 Apojoma'san 11:20

wyinonokon enuta'san imero mo'koTamusi nyry a'kanano wopy'po pokomo'karon Simosu me e'i'non tu'ponakaenapa. 46 Ukuty'non auranano ta iromboauranarykon etatokon. Tamusi etyawongary etatokon enapa i'waine. Irombomero Petruswyka'po: 47“Amy kari'na 'karetuna ke etykarykon a'kotory taro nan.Kywaraine enapa irombo Tamusi a'karytapyije i'waine man.” 48 Irombo JesusKristus ety ta etykapo'san i'wa. Morombomero iwoturupo'san i'wa amykon kuritanoro tokosaine iwaito'me.

11Petrus 'wa mo'ko Kornelius etyka'po aijo-

mary1 Mo'karon Simosu me e'i'non 'wa

moro Tamusi auranymbo amyika'po eta'poJudea po mo'karon apojoma'san 'wa,mo'karon Kristus wyinonokon 'wa enapa.2Petrus wonuku'pomero te Jerusalem 'wa,mo'karon i'koto'san Kristus wyinonokonwonumengary o'win e'i'pa kynakon moroPetrus wonumengary maro. 3 Ika'san:“I'koto'non auty taka tywo'my mana.Imaroine tywendame mana.”

4 Petrus 'wa te pa'poro morokono'kapy'san otykon ekarityry a'mo'pokoromono wyinombo ro. Ika'po: 5 “Moroaitopo Jope po yjauranakon Tamusi 'wa.Moro jako ro yjenuja'kandary a'mo'poy'wa. Moro yjenuja'kandary jako ro,kapu wyino poto 'su kamisa eneke amyoty eny'topory ene'po y'wa morokonokupa'enokon ipanakujarykon poko.Y'wa imero moro oty wopy'po. 6 Itakaywo'potyry jako ro okupa'en ipupuruaitonon tonomy, tokonamon tonomy,tuwembo poko ytotonon, tonoro ene'sany'wa. 7Amyaurananowykary eta'po enapay'wa: ‘Ajawongo, Petrus! Iwoko! Onoko!’8Ywyka'po te: ‘Uwa pore, jopoto! Ywe'i'poporo nurijangon no'kan anaru'ka'pa wayndaka.’ 9 Ijokonorymbo ta ro kapuwyino amy auranano wota'po, yjeju'to'me:“Pa'poro Tamusi nekarity'po irupa yja'wanme kysekarityi.” 10 Oruwamboto morowara iwe'i'po. Irombo pa'poro rapa kaputaka awo'nuku'san.

11 Morombo mero o'win wytory oruwawokyryjan tunda'san moro na'na waitopoauto 'wa. Sesarea wyino y'wanokon metomo'se tywaije kynatokon. 12 Mo'koTamusi a'kary wyka'po y'wa esyka'paimaroine ywytoto'me. Ymaro ro mojano'win-to'ima ka'sakarykon wyto'san.Irombo mo'ko yko'maponenymbo wokyryauty taka na'na wo'my'po. 13 Mo'ko'wa ro na'na 'wa moro one wara ty'watauty ta mo'ko Tamusi apojon ene'poekarity'po. Ero wara mo'ko apojonanowyka'po ekarity'po i'wa: 14 ‘Apojonanoemo'ko Jope 'wa Simon, mo'ko Petrus meenapa kynejatojaton inoro ko'ma. Mo'koro ajerupatan, uta'no wyino ajunendo'me,pa'poro ajauty tanokon unendo'me enapa.’15 Irombo moro yjauranary a'mo'po meroy'wa, mo'ko Tamusi a'kary wopy'poitu'ponakaine, koromo 'nena'na tu'ponakatywopy'po wara enapa. 16 Irombo mo'koJopoto auranymbo poko ywetuwaro'ma'porapa: ‘Johanes 'wa kari'na tatyka man tunake. Amyjaron te Tamusi a'kary ke tatykamaita'ton.’ 17 Mo'ko Jopoto Jesus Kristusamyika'po mero ky'waine, Tamusi 'wamo'ko ta'kary tyje tywaije man ky'waine.Mo'ko ro rapa tyje Tamusi 'waman i'waine.One wara ko iro ke awu Tamusi sa'kotory?”

18 Morokon eta'san mero, ituru'sanwotandy'mo'san. Tamusi ety awonga'poi'waine. Ika'san: “Tamusi 'wa iro kemo'karon Simosu me e'i'non 'wa enapaemamyrykon tu'mapo man, utapy'paiwaito'ko'me.”

Mo'karon Antioki ponokon Kristus wyi-nonokon

19 Moro Stefanus wo'po wyino opy'poata'karykano 'wa ro mo'karon Kristuswyinonokon taripa'po tywaije kyna-tokon Jerusalem wyino. Iwara ro kyno-taripa'satokon Fenisia 'wa, Siprus 'wa,Antioki 'wa enapa. Amy pairo 'wa te morooka anekarity'pa kynatokon. Mo'karonSimosu 'wa roten te kynekari'satokon.20Mo'karon etuwarikatonon ra'na amykonSiprus ponokon, Sirene ponokon wokyry-jan enapa kynatokon. Mo'karon romo'karon Griek auran etanamon enapaerupatokon, moro Antioki 'wa tytunda'sanmero. Mo'ko Jopoto Jesus ekapory

11:16 Apojoma'san 1:5 11:19 Apojoma'san 8:1-4

Apojoma'san 11:21 180 Apojoma'san 12:12ekari'satokon i'waine. 21 Tamusi ainarykynakon imaroine. Pyime kari'na we'i'sanKristus wyinonokon me. Iwotu'ma'sanmo'ko Jopoto 'wa.

22 Ekarykon eta'po ro mo'karonJerusalem po Tamusi na'nanopy'san'wa. Irombo Barnabas emoky'po i'waineAntioki 'wa. 23 Tytunda'po mero,Barnabas 'wa moro Tamusi turu'poporyene'po. Ewa'pota'po. Ipori'toma'sani'wa tyturu'san maro mo'ko Jopoto ekosaiwaito'ko'me roten. 24 Iru'pyn wokyrymo'ko Barnabas kynakon. Tamusi a'karykyni'namorojakon. Poto me Tamusiamyikakon. Amy poto 'su kari'na apyimywe'i'po mo'ko Jopoto wyinono me.

25 Irombo Barnabas wyto'po Tarsus 'waSaulus upi. 26 Epory'po mero, Antioki 'waaro'po i'wa. Moro po ro o'win siriko iwairytaro mo'karon Tamusi na'nanopy'san'wa apo'i'san tokosaine. Pyime kari'naemepa'san i'waine. Moro Antioki po rokoromo mo'karon omepatonon ejato'sanKristus ety ta.

27Moro jako ro Jerusalem wyino Tamusiauran uku'ponamon tunda'san Antioki'wa. 28 Irombo o'win amy ira'nanokonAgabus tatynen awomy'po. Tamusia'kary 'wa ty'namorory ta pa'poro kari'naemando'kon 'wa amy poto 'su kumynowopyry man ekarity'po i'wa. Moro ro'kuru tywo'se man Rome pono jopoto meKlaudius a'ta. 29 Judea ponokon Kristuswyinonokon epanopyry man yry'pomo'karon Antioki ponokon omepatonon'wa. Typori'torykon taro ro pyrataaropory man yry'po i'waine. 30 Iwararo iwe'i'san. Barnabas maro Saulusapojoma'po i'waine moro tymy aroto'memo'karon uwapoto'san 'wa.

12Petrus epanopyry Tamusi 'wa

1 Moro jako ro mo'ko jopoto Herodeswyto'po amykon Tamusi na'nanopy'sanweto ikota'mato'ko'me. 2 Mo'ko Johanespiry Jakobus u'kapo'po i'wa supara ke.

3 Mo'karon Simosu apokupe morowe'i'po ene'po mero ty'wa, Petrusapyipo'po enapa i'wa, morokon uwa-puta'non perere ewa'mary jako mo'karon

Simosu 'wa. 4Apyipo'pomero, aru'kapo'poi'wa yja'wangon kari'na aru'katopo taka.Ainapatoro itu'ponaka o'win-to'ima war-inu pokonokon ypo'san i'wa erangonme. Okupa'en pai iwota'saka'san. Mo'koeratonomapotopombo onory ewa'marypa'po me Herodes mo'ko Petrus pa'kapory'se kynakon emendopoto'me mo'karonkari'na embata.

5 Iwara ro moro yja'wangon kari'naaru'katopo ta Petrus a'ta,mo'karonTamusina'nanopy'san o'kapyn roten ipoko kynau-ranatokon Tamusi 'wa.

6 Moro Herodes 'wa tamendopoto'mankurita uwaporo, Petrus kyno'ny'sakonkoko. Opatoro tymy kynakon sipararike oko warinu pokonokon poko. Penapo enapa erangon kynatokon. 7 Typoroten amy Tamusi apojon wopy'po. Moroiwo'ny'topo aweita'po imero. IromboPetrus y'tu'ka'po mo'ko apojonano 'waisoropary po, upakato'me. Ika'po: “Ko'iajawongo!” Morokon imyto'konymbowoma'san morokon apory wyino. 8 Irombomo'ko apojonano wyka'po i'wa: “Asap-atory e'mo'ko.” Moro wara ro Petruswe'i'po. Irombo mo'ko apojonanowyka'po i'wa: “Ewo'myndoko. Irombokywekenako.” 9 Irombo Petrus awomy'pokurandonaka iwekenato'me ty'wa. Ipororo o'to mo'ko apojonano 'wa tyryanukuty'pa kynakon. Tanuja'kandaryekano'sakon. 10 Irombo moro koromonooranano waito'kon, moro ijokonory enaparatonoma'san i'waine. Morombo meromoro kari'na emando'kon 'wano sipararipena 'wa itunda'san. Aseke ro moropena wotapurumaka'po. Kurandonakaiwepa'ka'san. O'win amy oma y'ma'ka'pomero ty'waine, o'win wytory mo'koTamusi apojon wonekepy'po.

11 Irombo Petrus 'wa tywonumengaryapo'i'po rapa. Ika'po: “Erome te suku'sa'ne ro Tamusi 'wa tapojon emoky'poHerodes pori'tory wyino ykato'me, mo-rokon Simosu nikapyry 'san otykon wyinoenapa.”

12 Moro ukuty'po mero ty'wa, ito'pomo'ko Johanes, mo'ko Markus me enapakynejatojaton inoro sano auty 'wa. Moro

11:28 Apojoma'san 21:10 12:4 Exodus 12:1-27

Apojoma'san 12:13 181 Apojoma'san 13:7po ro pyime ata'nanopy'san kynaurana-tokon Tamusi 'wa. 13 Moro o'mytopopono pena moryka'po mero i'wa, amyRode tatynen amyijananowopy'po o'po'se.14 Petrus auran ukuty'po mero ty'wa,ewa'pory we'i'po moro pena anetapuru-maka'pa. Pena po mo'ko Petrus wairyekari'se eka'numy'po mo'karon autotanokon 'wa. 15 Mo'karon wyka'san roi'wa: “Aje'mere'sa.” Ise'me te tauranja'nakakon. Irombo ika'san: “Mo'kokapu tano erandonen te mo'ko man.”16 Petrus te pena morykary poko norokynakon. Moro pena etapurumaka'pomero ty'waine, ene'po i'waine. Enuta'sanimero.

17 Ity'nato'ko'me tainary awonga'pomero ty'wa, moro one wara Tamusi'wa moro yja'wangon kari'na aru'katopowyino typa'kapo'po ekarity'po i'wa.Morombo wyino ika'po: “Erokon koroekari'toko me Jakobus 'wa, mo'karonamykonymbo Kristus wyinonokon 'waenapa.” Irombo ito'po amy terapa aitopo'wa.

18 Aweita'po mero, mo'karon warinupokonokon we'naranga'san imero. O'to'ne Petrus we'i'po anukuty'pa iwe'i'san.19 Irombo Herodes 'wa Petrus aipo'po.Anepory'pa mo'karon ainamon we'i'sanmero te, mo'karon erandonamonymboko'mapo'san i'wa. Oty wo'kapy'po pokoi'waine tywoturupo'po wyino, iwopo'sani'wa. Irombo Herodes wo'pema'po Judeawyino Sesarea 'wa. Moro po ro iwe'i'po.

Herodes rombyry20Moro jako te Herodes kynore'kojakon

mo'karon Tyrus, Sidon ponokon poko.Mo'karon wopy'san ro asewara Herodes'wa. Mo'ko Blastus, mo'ko Herodes autytanokon otykon enenen me kynakon inoro'wa iwopano'po'san, Herodes 'wa tywotu-rupoto'ko'me areku aike'kato'me. MoroHerodes yinonory wyino irombo morotareparykon ene'potopo i'waine kynakon.

21Amy erupato'kon man kurita Herodes'wa poto 'su jopoto wo'my e'moky'po.Iwotandy'mo'pomoro jopoto apo'ny tu'po.Irombo tauranary a'mo'po i'wa i'wainemo'karon ata'nanopy'san ra'na. 22 Irombomo'karon ata'nanopy'san ko'tapoty'sani'wa: “Kari'na auran kapyn moro man!

Tamusi auran te moro man!” 23 O'winwytory imero any'ko'po amy Tamusiapojon 'wa, Tamusi ety awongarywara totyawongary ana'ko'to'pa iwe'i'po ke. Oruko'wa tonory ta iromby'po.

Barnabas, SaulusweramarykonAntioki 'wa24 Aseme noro poto me moro Tamusi

auran kynaijakon. Iwotaripapy'po.25 Mo'karon Jerusalem ponokon Kristuswyinonokon 'wa moro tynaro'san pyratayry'po mero ty'waine, Barnabas, Sauluswerama'san Antioki 'wa. Johanes, mo'koMarkus me enapa kynejatojatokon inoroaro'po i'waine tymaroine.

13Barnabas maro Paulus apojoma'po

1MoroAntioki ponoTamusi na'nanopy'sanapyimy ta ro Tamusi auran uku'ponamonme, amepanamon me enapa kynatokonBarnabas, Simeon, mo'ko Niger mekynejatojaton inoro, mo'ko Sirene ponoLusius, mo'ko jopoto Herodes maroetuwaro'ma'po Manaen, Saulus enapa.2 O'wino me Tamusi na'nanopy'san meTamusi ety awongatokon. Kynone-matokon enapa. Moro jako ro mo'koTamusi a'kary wyka'po: “BarnabasSaulus maro ytoko typo moro i'wanokonme ynyry'po amaminano ka'to'me.”3 Tywonema'san mero, Tamusi 'wa tau-rana'san mero, itu'ponakaine tainarykonyry'san mero enapa, moro tokosanokonamaminano poko Barnabas aike'ka'po,Saulus aike'ka'po enapa i'waine.

Siprus po4 Mo'ko Tamusi a'kary 'wa tomoky'san

mero, Barnabas maro Saulus wo'pema'poSeleusie 'wa. Moro wyino ro kurijarata ito'san Siprus 'wa. 5 Moro aitopoSalamis 'wa tytunda'san mero, moroTamusi auranymbo ekarity'po i'waine mo-rokon Simosu wota'nano'to'kon autokonta. Johanes enapa imaroine kynakonepano'namon me.

6Pa'poromoro pa'wu tu'po tytopoty'sanwyino, Pafos 'wa itunda'san. Moropo ro amy tamoreken Simosu epory'poi'waine. Tamusi auran uku'ponen waikekynakon. Barjesus ety me kynakon.7 Mo'ko ro mo'ko pa'wu undymanenSergius Paulus ekosa kynakon. Mo'ko

Apojoma'san 13:8 182 Apojoma'san 13:25Sergius Paulus amy tupu'ponen wokyryme kynakon. Mo'ko 'wa ro Barnabas,Saulus ko'mapo'san ty'wa. Moro Tamusiauranymbo etary 'se kynakon iwyinoine.8 Aurangon po'takaro te kynakon mo'koElymas, mo'ko tamoreken. (Moro Elymastaurotopo ro tamoreke man.) Kristuswyinono me mo'ko pa'wu undymanenwairy a'kotory 'se kynakon. 9Saulus,mo'koPaulus me enapa kynejatojaton inoroy'namoro'po Tamusi a'kary 'wa. Onu'ka'paElymas ene'po i'wa. 10 Irombo ika'po:“Tonapiren 'ne roten! Yja'wanymbo'ne roten! Ewa'rumy tamuru a'sakary!Pa'poro tamambore aino jenono'nen!Morokon sapatoronokon Tamusi emaryko'wairory poko mana! 11 Erome teTamusi opoky'matan. Ajenuke'take.Weju anene'pa maitake amy kurita 'waro.” Irombo o'win wytory imero enuruewa'rumamy'po. Amy taronen man upi'poi'wa. 12 Moro ene'po mero mo'ko pa'wuundymanen we'i'po Kristus wyinonome. Mo'ko Jopoto poko omepano 'wai'naranga'po.

Moro Pisidie tano Antioki po13 Irombo kurijara ta Pafos wyino

tyto'san mero, mo'karon ta'sakarykonmaro Paulus tunda'po moro Panfili tanoaitopo Perge 'wa. Johanes we'i'pote imaroine tytory 'se'pa noro. Iw-erama'po rapa Jerusalem 'wa. 14Mo'karona'sakarykonwyto'san te PergewyinomoroPisidie tano Antioki 'wa. Moro po romoro otare'matopo kurita iwo'my'sanmoro Simosu wota'nano'to'kon autotaka. Iwotandy'mo'san. 15 Moroomenano mero'po, mo'karon Tamusiauran uku'ponamonymbo nimero'sankareta erupa'ma'san mero enapa,mo'karon Simosu wota'nano'to'kon autojopotorykon 'wa ero taurangonymboaropo'po mo'karon apojoma'san 'wa:“Yja'sakarykon, amy o'to awykarykon'se aja'taine mo'karon ijaro 'wa opy'sanpori'tomato'me, kaitoko.”

16 Irombo Paulus awomy'po. Tainaryawonga'po i'wa ity'nato'ko'me. Irombo

ika'po: “Israel pajanymbo, Tamusi nen-donamon, epanamatoko. 17 Mo'karonIsrael pajanymbo tamusiry 'wa mo'karonkytangonymbo tyje mandon tywyinonaka.Mo'karon typyitorykon ety enapa tawongai'wa man, mo'karon Egypte ponokonekosa emamyrykon jako. Moro Egyptewyino ro taro i'wa mandon typori'toryta. 18 Irombo oko-kari'na siriko iwairytaro moro iponomyn wo'i ta moroemepo'pa iwairykon tapyije i'wa man.19MoroKana'an yinonory tu'po oko-to'imaamykon aseke tamerykon aronamonkari'na apyimykon y'ma'ka'san wyinoty'wa, moro inonorykon aporenjan memo'karon Israel pajanymbo tyje i'wamandon. 20 O'win-kari'namboto o'win-kari'na itu'ponaka oko-kari'na itu'ponakaainapatoro siriko iwairy taro morokonotykon tywo'ka'se man. Moro pa'po meundymanamon me amykon tyje mandonmo'ko Tamusi auran uku'ponenymboSamuel wairy 'wa ro. 21 Morombo wyinotywoturupo mandon amy poto 'su jopotopoko. Tamusi 'wa mo'ko Kis ymuru Saultyje man ijopotorykon me. Mo'ko roamy Benjamin pajanymbo a'sakary metywaije man. Oko-kari'na siriko jopotome tywaije man. 22 Mo'ko Saul ka'powyino, i'petakan me mo'ko David tyjeman ijopotorykon me. Mo'ko poko roTamusi 'wa ero tuku'po man: ‘Mo'koIsai ymuru David seporyi amy yturu'ponisanory wokyry me. Pa'poro o'toywykato'kon ka'tan.’ 23 Mo'ko parymboro amy tyje Tamusi 'wa man mo'karonIsrael pajanymbo Epano'namon me morotykatopombo wararo. Mo'ko Jesus, wykajeirombo. 24 Mo'ko wopyry uwaporoJohanes 'wa pa'poro mo'karon Israel pa-janymbo tyko'ma mandon tamamyrykonu'mato'me i'waine, iwosetykapoto'ko'meenapa. 25 Moro tamamin aike'kary 'waJohanes tyka man: ‘Mo'ko Mesias meanekanopyrykon kapyn awuwa. Ywena'pota te kyno'tan mo'ko isapatory etandyymbokato'me y'wa uwam'po watapojainoro.’

13:17 Exodus 1:7, Exodus 12:51 13:18 Numeri 14:34, Deuteronomium 1:31 13:19 Deuteronomium 7:1, Jakobus14:1 13:20 Richteren 2:16, 1 Samuel 3:20 13:21 1 Samuel 8:5, 1 Samuel 10:21 13:22 1 Samuel 13:14, 1 Samuel16:12, Ware 89:20 13:24 Markus 1:4, Lukas 3:3 13:25 Johanes 1:20, Mateus 3:11, Markus 1:7, Lukas 3:16, Johanes1:27

Apojoma'san 13:26 183 Apojoma'san 13:4726 “Yja'sakarykon, Abraham pajanymbo,

mo'karon ara'naine Tamusi nendonamonenapa, ky'wanokon me ro ero kari'na ym-bokanen auranano tyje man. 27 Mo'karonJerusalem ta amandonon irombomo'karontyjopotorykon maro mo'ko Jesus uku-tyry 'se'pa tywaije mandon. Turumenai'waine man. Iwara te mo'karon Tamusiauran uku'ponamonymbo nimero'san,morokon otare'matopo kurita wararotyneruparykon tyka'po i'waine man.28 Amy pairo iwopoto'man anepory'patywe'i'san se'me, Pilatus 'wa tywoturupomandon iwopoto'me. 29 Pa'poro morokonipoko imero'san ka'po'san mero ty'waine,tyka i'waine man moro ipokatopombowakapu wyino. Irombo tunenje i'waineman. 30 Tamusi 'wa te iromby'san wyinotawongapo rapa man. 31 Pyime kuritatywosenepo man mo'karon Galilea wyinoJerusalem 'wa tymaro anuku'san 'wa.Inaron ro erome kari'na 'wa moro o'toiwe'i'po ekari'namon me mandon.

32 “Iru'pyn oka ekari'san ro na'nao'waine. Moro kytangonymbo 'watykatopombo ro 33 tyka'po Tamusi 'waman mo'karon ipajanymbo 'wano me,ky'wanokon me, wykaje irombo. Jesusirombo tawongapo rapa i'wa man. Iwaraenapamoro ijokonoryware ta tymeroman:“Ymuru amoro mana. Erome ajumy me

tywaije wa.”34 “Ikota'pa moro ija'mun waito'man

me mo'karon iromby'san wyino Jesustawongapo rapa man Tamusi 'wa. Moropoko ro tyka man Tamusi: ‘Moro yturu'pomaro David 'wa ywykato'konymbosika'take o'waine.’ 35 Amy terapa ojeirombo tyka man: ‘Mo'ko tamyika-poren apyitory ja'mun anikotano'po'pamaitake.’ 36 Mo'karon tamamyryjakonokon ta'sakarykon 'wano me tamam-ina'po mero, mo'ko David tyromo'seman Tamusi nisanory me. Mo'karonitangon tu'mungon aporito tunenje man.Ija'mun tykota man. 37 Mo'ko Tamusinawongapo'po ja'mun te ikota'pa tywaijeman. 38Mo'ko nikapy'po poko ro morokon

oja'wanykonymbo kary man uku'toko,yja'sakarykon. Moro ekarojan ro na'na.Pa'poro oja'wanykonymbo kary tupi manmorokon Moses nimero'san omenano 'wa.39Pa'poro kari'na yja'wanykonymbokanonmoro i'wa mo'ko Tamusi nawongapo'poamyikary. 40 Tuwaro aitoko, mo'koo'win amy Tamusi auran uku'ponenymbowyka'po waito'me ajepory'paine. Ero warairombo tymero i'wa man:41 ‘Senu'ka pangon! Ajenutatoko!

Oneke'toko! Moro ajemamyrykonjakonokon kurita amy oty sika'sa.O'waine moro oty ekarity'pombotoamy kari'na 'wa, anamyika'pa pairomaitory.’ ”

42Kurandonaka itorykon jako, mo'karonaurangonymbo etanamonymbo wotu-rupo'san i'waine mony otare'matopokurita rapa auranato'ko'me morokontynekarity'san poko. 43 Moro Simosuwota'nano'topo auto wyino tywepa'ka'sanmero, Paulus, Barnabas wekena'sanpyime Simosu 'wa, pyime Tamusi nen-donamon Simosu me atypotonon 'waenapa. Mo'karon apokuma'san ro i'wainemo'ja ro moro Tamusi turu'popory taemando'ko'me.

44 Moro otare'matopo kurita wopyryta pa'poro rypo mo'karon moro ponokonwota'nanopyry manombo tywaije man,mo'ko Jopoto ekary eta. 45 Mo'karonkari'na apyimykon ene'san mero ty'waine,mo'karon Simosu ato'ke iwe'i'po. Iromboonapi me moro Paulus nekarityry ekar-ity'po i'waine. 46 Enari'ma te Paulus,Barnabas wyka'san: “O'waine na'nenmoroTamusi auranymbo etary kynakon. Amy-jaron te murumenaton. Moro i'matypynamano apyinamon me atu'ku'pa matypo-jaton. Iro ke ro mo'karon Simosu mee'i'non 'wa kynotu'manon na'na. 47 Erowara irombo mo'ko Jopoto na'na 'wa tykaman:‘Mo'karon Simosu me e'i'non 'wano

aweinanome kyryi. Iwara ro uta'nowyino kari'na munendake nonoy'matyry 'wa ro.’ ”

13:28 Mateus 27:22-23, Markus 15:13-14, Lukas 23:21-23, Johanes 19:15 13:29 Mateus 27:57-61, Markus 15:42-47,Lukas 23:50-56, Johanes 19:38-42 13:31 Apojoma'san 1:3 13:33 Ware 2:7 13:34 Jesaja 55:3 (LXX) 13:35Ware 16:10 13:41 Habakuk 1:5 (LXX) 13:47 Jesaja 42:6, 49:6

Apojoma'san 13:48 184 Apojoma'san 14:1748 Moro eta'po mero, mo'karon Simosu

me e'i'non ewa'pota'san. Mo'ko Jopotoekary amyika'po i'waine. Pa'poromo'karon i'matypyn amano 'wanokon metyje tywaije kynatokon inaron we'i'sanKristus wyinonokon me. 49Moro wyino romo'ko Jopoto ekary wotaripapy'po wararo.

50 Mo'karon Simosu 'wa te mo'karonTamusi nendonamon tywonepora-mon woryijan, mo'karon aitopoponokon potonon wokyryjan enapaerupo'toma'san. Mo'karon maro romo'karon aitopo ponokon apokuma'sani'waine, Paulus, Barnabas wetoineitoto'ko'me. Imoma'san ro i'waine morotyinonorykon wyino. 51 Mo'karon apo-joma'san 'wa te typupurukon y'koka'san,mo'karon aitopo ponokon e'mato'mety'waine. Irombo ito'san Ikonium'wa. 52 Mo'karon Antioki ponokonomepatonon te moro awa'ponano 'wa,Tamusi a'kary 'wa enapa ty'namororykonko'mangapo'satokon.

14Ikonium po

1 Iwara enapa oty we'i'po Iko-nium po. Iwo'my'san moro Simosuwota'nano'to'kon auto taka. Moroaurangon 'wa pyime Simosu, Griekenapa ypo'san Kristus wyinonokon me.2 Mo'karon aurangon anamyika'nonSimosu 'wa te mo'karon Simosu mee'i'non apokuma'san mo'karon Kristuswyinonokon urumenato'me i'waine.3 A'si 'ko akore'pe mo'karon apojoma'sanwe'i'san moro po. Mo'ko Jopoto amyikaryta enari'ma aurana'san. Mo'ko 'wa romoro inekarityrykon takary amyikapo'po,anumengaponamon otykon, potononpori'tonano enapa ka'pory ke ty'waainarykon 'wa. 4Mo'karon moro po aman-donon wotaripapy'san te. Amykonymbowe'i'san mo'karon Simosu wyinonokonme. Amykonymbo we'i'san mo'karonapojoma'san wyinonokon me. 5 Irombomo'karon tyjopotorykon maro mo'karonSimosu, Simosu me e'i'non wemomy'san,iwetoine tytoto'ko'me, ikota'maine, topuke enapa iwoine. 6 Moro ukuty'pomero ty'waine, mo'karon apojoma'san

wetuwarika'san Likaoni 'wa. Moro poro morokon aito'kon Lystra, Derbe po,morokon iwyinonokon aito'kon po enapa7 moro iru'pyn oka ekarityry aropoty'poi'waine.

Lystra po8 Lystra po ro amy wajaku pan wokyry

tandy'po kynakon. Tywoma'po po rowajaku pe kynakon. Tywe'i'po poroito'pa kynakon. 9 Inoro ro Paulus'wa kynepanamakon auranary jako.Irombo Paulus wo'poty'po i'wa onu'ka'pa.Tykura'mary amyikary taro iwairyene'po mero ty'wa, 10 pari'pe Pauluswyka'po iwa: “Ajawongo!” Ta'po'neimero awomy'po. Irombo itopoty'po.11 Moro Paulus nikapy'po oty ene'pomero ty'waine, mo'karon kari'na apy-imykon ko'tapoty'san mo'karon Likaoniponokon auran ta: “Mo'karon tamusikontywony'to mandon ky'waine, kari'na metywonurima.” 12Barnabas ejato'po i'waineSeus me. Paulus ejato'po i'waine Hermesme, auranano ekari'nen me iwairy ke.13 Irombo moro aitopo esi'wono Seusauty jopotory 'wa otykon epyryry keeneka'to'san wokyryjan paka enepy'sanpena 'wa. Mo'karon kari'na apyimykonmaro mo'karon paka wory 'se kynakonmo'karon tamusi me tynekanopyrykonewa'mato'me.

14 Moro eta'po mero te ty'waine,mo'karon apojoma'san Paulus, Barn-abas 'wa tynoponykon seka'san.Iwota'poromy'san mo'karon kari'na apy-imy taka. 15 Iko'ta'san: “Yja'sakarykon,o'to ko maijaton? Awaraine enapakari'na me roten na'na man. Iru'pynoka ekari'se te na'na nopyi o'waine,moropangon arongangon otykon wyinoawotu'mato'ko'me mo'ko nurono Tamusi'wa. Inoro 'wa ro kapu, nono, parana,pa'poro itanokon maro ro tyka'se man.16 Uwapo i'wa mo'karon Simosu mee'i'non 'wa inisanorykon ro tyka'po man.17 Ise'me mondo tywairy tanepo i'waman. Kurangon otykon tyka'se i'wa mano'wanokon me. Kapu wyino konopotane'po i'wa man. Tapepore wonatopo

13:51 Mateus 10:14, Markus 6:11, Lukas 9:5, 10:11 14:15 Exodus 20:11, Ware 146:6

Apojoma'san 14:18 185 Apojoma'san 15:8waitopo tyje i'wa man. Tarepando i'wamandon. Aturu'san tawa'poro i'wa man.”

18 Moro aurangon we'i'po rypo morotawa'mato'ko'me mo'karon kari'naapyimy 'wa mo'karon paka woryana'koto'pa. 19 Irombo Antioki wyino,Ikonium wyino enapa Simosu wopy'sanmo'karon kari'na apyimykon erupo'toma.Irombo Paulus tu'ponaka topu papy'sani'waine. Ikyryryka'po i'waine moroaitopo wyino kurandonaka. Ty-romo'se kynekano'satokon. 20 Mo'karonomepatonon 'wa tu'memy'po mero te,awomy'po rapa. Ito'po rapa moro aitopotaka. Irombo koro'po Barnabasmaro ito'poDerbe 'wa.

Paulus weramary Barnabas maro21 Derbe po ro moro iru'pyn oka

ekarity'po i'waine. Omepatonon mepyime kari'na ypo'san mero ty'waine,iwerama'san rapa Lystra 'wa, Ikonium 'wa,Antioki 'wa enapa. 22Morokon aito'kon poro mo'karon omepatonon pana'toma'sani'waine. Asinanopy'san i'waine Kristuswyinonokon me iwaito'ko'me mo'ja ro.Ika'san i'waine: “Moro Tamusi nundy-mary taka kytorykon jako, pyime awosinpangon otykon 'wa koporykon man.”23Wararo mo'karon Tamusi na'nanopy'sanapyimy undymanamon me uwapoto'sanandy'mo'san i'waine. Tywonemarykon taTamusi 'wa ipokoine aurana'san. Mo'koinamyikarykon Jopoto ainaka yry'sani'waine.

24 Pisidie yinonory tu'po ro Panfili'wa itunda'san. 25 Perge po moro okaekarity'po mero ty'waine, Atalia 'waiwo'pema'san. 26 Moro wyino ro kurijarata ito'san Antioki 'wa. Moro po romoro Tamusi turu'popory poko mo'karonTamusi na'nanopy'san tywoturupo tywaijekynatokon moro erome inaike'ka'sanamaminano ka'to'me. 27 Moro 'watytunda'san mero, mo'karon Tamusina'nanopy'san ko'mapo'san i'waine.Irombo pa'poro morokon tymaroineTamusi nikapy'san otykon ekaro'sani'waine. Tamusi 'wa pena etapurumaka'poekarity'po i'waine mo'karon Simosu mee'i'non waito'me Kristus wyinonokonme. 28 Irombo a'si 'ko akore'pe iwe'i'san

mo'karon moro ponokon omepatononekosa.

15Jerusalem po auranano poko aino

1 Irombo amykon Judea wyinoo'pema'san 'wamo'karon Antioki ponokonKristus wyinonokon emepary a'mo'po.Ika'san: “Moro Moses nimero'po ome-nano o'kotopojaton. Moro wara ei'paaja'taine, uta'no wyino ajunemyrykontupi me kynaitan.” 2 Paulus, Barn-abas ato'keine moro aurangon kynakon.Apo'tun pe imaroine taurangon ejuku'poi'waine. Irombo Paulus, Barnabas,amykon ta'sakarykon enapa emoky'sani'waine Jerusalem 'wa mo'karon apo-joma'san, uwapoto'san po'ponaka moroatamiromo'katopo oty poko orupa.3 Mo'karon Tamusi na'nanopy'sannemoky'san wyto'san moro Fenisia,Samaria yinonory tu'po. Moro tytorykonjako ro mo'karon Simosu me e'i'non'wa tamamyrykon u'ma'po ekarity'poi'waine. Iwara pa'poro mo'karon Kris-tus wyinonokon ewa'poro'san imeroi'waine. 4 Jerusalem 'wa itunda'sanmero, iwopy'san ewa'ma'po mo'karonmoro ponokon Tamusi na'nanopy'san'wa, mo'karon apojoma'san 'wa, mo'karonuwapoto'san 'wa enapa. Irombo pa'poromorokon tymaroine Tamusi nikapy'sanotykon ekaro'san i'waine. 5 Irombote amykon Kristus wyinonokon mee'i'san Farise moro po kynatokon.Inaron awomy'san ro ero tykato'ko'me:“I'kotorykon man. Moro Moses nimero'poomenano yry man inapyirykon man me.”

6 Irombo mo'karon apojoma'sanwota'nanopy'san mo'karon uwapoto'sanmaro moro oty poko orupa. 7 Akore'peipoko tyworupa'san wyino, mo'koPetrus awomy'po. Ika'po i'waine:“Yja'sakarykon, Tamusi 'wa ara'naineyjapo'i'po muku'saton mo'karon Simosume e'i'non 'wa moro iru'pyn oka ekari'nenme, etato'me, amyikato'me i'waine.8 Irombo mo'ko turu'ponano uku'nenTamusi 'wa mo'karon ynerupa'san Simosume e'i'non tuku'po mandon Kristuswyinonokon me. Ta'kary waty tyje i'wa

15:1 Levitikus 12:3 15:7 Apojoma'san 10:1-43 15:8 Apojoma'san 10:44, Apojoma'san 2:4

Apojoma'san 15:9 186 Apojoma'san 15:29nan i'waine, ky'waine yry'po wara enapa.9 Amy me terapa pairo anekarity'painetywaije man. Moro i'waine Kristusamyikary ke ituru'san tykoroka i'wa man.10 O'tono'me ko iro ke Tamusi mu'kujatonawosin pangon otykon ka'pory ke o'wainemo'karon omepatonon 'wa. Mo'karonkytangonymbo 'wa, ky'waine enapa morooty kapyry tupi tywaije man. 11 Mo'koJopoto Jesus turu'popory 'wa te uta'nowyino kunemy'san kysamyikaton. Iwaraenapa te mo'karon Simosu me e'i'nonomepatonon tunenje mandon.”

12 Pa'poro mo'karon kari'na apyimywe'i'po ity'me, Barnabas 'wa, Paulus'wa enapa tywepanamato'ko'me. Onewara mo'karon Simosu me e'i'non ra'naTamusi 'wa ty'waine anumengaponamonotykon, potonon pori'tonano ka'po'sanekarity'po i'waine. 13Aurana'ma'sanmero,Jakobus 'wa tauranary a'mo'po. Ika'po:“Yja'sakarykon, epanamatoko y'wa! 14Onewara Tamusi 'wa penaro terapa mo'karonSimosu me e'i'non etawa'san ekarityimo'ko Simeon. Toty awonganamon meamy apyimykon apyiry 'se Tamusi tywaijeman. 15 Iwara enapa mo'karon Tamusiauran uku'ponamonymbo tyka tywaijemandon. Tymero irombo man:16 ‘Morombo mero weramatake rapa.

Moro David patajarymbo samy-take rapa. Iru'pa rapa sytake.17-18 Iwara ro Tamusi upita'tonmo'karon amykon terapa kari'na,pa'poro mo'karon ywyinonokonme yniko'ma'san Simosu mee'i'non enapa. Iwara kynganonTamusi, mo'ko morokon penaroterapa uku'po'san otykon ka'saninoro.’

19 “Iro ke ro awu erowarawonumengaje:mo'karon Tamusi 'wa atu'matonon Simosume e'i'non anaki'ma'pa kywairykon man.20 Erokon ekarityry te ky'waine mani'waine: Morokon tanymanamon otykonuremenary i'waine man: Ikapy'san tamusi'wa yry'san tonomy onory kapyn i'waineman, wararo roten wokyry, woryi pokoiwairykon kapyn man, ena'sawyry'karyke iwo'po tonomy onory kapyn i'waine

man, mynu enapyry kapyn enapai'waine man. 21 Morokon penaro terapaMoses nimero'san omenano erupatonro 'kuru wararo aito'kon po morokonSimosu wota'nano'to'kon auto ta, morootare'matopo kurita wararo.”

Mo'karon Simosu me e'i'non 'wano kareta22 Irombo mero mo'karon apojoma'san,

uwapoto'san 'wa pa'poro mo'karonTamusi na'nanopy'san maro amykontyra'nanokon wokyryjan ekarity'san,emo'to'ko'meAntioki 'waPaulus, Barnabasmaroine. Mo'karon inekarity'san rokynatokon mo'ko Barsabas me inejato-rykon Judas mo'ko Silas maro. Okororoetykon poto me kynakon mo'karon Kristuswyinonokon ra'na. 23 I'waine ro ero karetaaropo'po i'waine:Mo'karon Kristus wyinonokon apo-

joma'san, uwapoto'san ero karetaaropojaton mo'karon Antiokiponokon, Sirie ponokon, Silisiaponokon Simosu me e'i'non Kris-tus wyinonokon 'wa. Iru'paro rypo mandon? 24 Amykonajetawanamon na'na a'sakarykon'wa asykapo'san ekary etai na'na.Amykon aurangon 'wa moro awon-umengarykon jamika'po ekaryetai na'na. Na'na napojomarykonme kapyn te moro wara tywaijemandon. 25 Iro ke ro tauranepopoi na'na amykon wokyryjanekari'to'me, emo'to'ko'me o'wainena'na nipynarykon Barnabas,Paulus maroine. 26 Barnabas,Paulus 'waine ro 'kuru morotamamyrykon ko'po potomemo'koKyjopotorykon Jesus Kristus etytyje man. 27 Iwara te 'kuru Judas,Silas emo'ton na'na o'waine. Asekero ero na'na nimero'po ekari'ta'tonenapa o'waine. 28 Tamusi a'kary'wa, na'na 'wa enapa iromboiru'pa topoje man iko'po 'ne 'neajaki'ma'paine na'na wairy man.Ero wara roten te awairykon man:29 Ikapy'san tamusi 'wa yry'santonomy onory kapyn o'waine man,mynu enapyry kapyn o'waineman, ena'sawyry'kary ke iwo'po

15:16 Amos 9:11-12 (LXX) 15:20 Exodus 34:15-17, Levitikus 18:6-23, Levitikus 17:10-16

Apojoma'san 15:30 187 Apojoma'san 16:12tonomy onory kapyn o'waine man,wararo roten wokyry, woryi pokoawairykon kapynman. Irokon pokotuwaro aja'taine, iru'paman. Iru'paaitoko!

30 Irombo mo'karon inapojomarykonwo'pema'san Antioki 'wa. Moropo ro mo'karon Kristus wyinonokona'nano'po'san mero ty'waine, morokareta yry'po i'waine. 31 Erupa'ma'pomero ty'waine, ewa'pota'san moro ty-pana'tomato'kon auranano poko. 32 Judas,Silas 'wa enapa ipana'toma'san. Tamusiauran uku'ponamon me irombo kyna-tokon. Pyime auranano ke mo'karon Kris-tus wyinonokon pori'toma'san i'waine.33 A'si'ko akore'pe moro po tywe'i'sanwyino, iwerama'san rapa Jerusalem 'wa.Imaroine ro mo'karon Antioki ponokonKristus wyinonokon 'wa “Iru'pa aitoko!”tyka'san aropo'po mo'karon apojomana-monymbo 'wa. 34 * 35 Paulus wainopo'poBarnabas maro Antioki po. Moro po ropyime ta'sakarykon maro ro mo'karonKristus wyinonokon emepatokon. Mo'koJopoto ekapory ekari'satokon enapa.

Paulus maro Barnabas wotaripapyrykon36 Amykon kurita pa'po me te Paulus

wyka'po Barnabas 'wa: “Kyteraman rapa,one wara mo'karon Kristus wyinonokonwairy ene pa'poro morokon ky'wa mo'koJopoto ekapory ekari'to'konymbo 'wa.”37 Irombo Barnabas mo'ko Markus meinejatorykon Johanes arory 'se enapakynakon tymaroine. 38 Paulus te arory'se'pa kynakon, Panfili po tyno'san kei'wa, ito'pa enapa iwe'i'po ke tapatomainemoro amaminano poko. 39 Moro pokoro mene asepoko iwe'i'san. Iromboiwotaripapy'san. Barnabas 'wa Markusaro'po tymaro kurijara ta Siprus 'wa.40 Paulus 'wa te Silas apo'i'po tapaton me.Iwaimokyry uwaporo, i'wano me moroTamusi turu'popory poko mo'karon Kris-tus wyinonokon woturupo'san. 41 Irombomo'karon Tamusi na'nanopy'san apy-imykon pori'tomary aropoty'po i'wa Siriepo, Silisia po enapa.

16Timoteus we'kotopory

1 Irombo Paulus tunda'po Derbe 'wa,Lystra 'wa enapa. Moro po ro amy Tim-oteus tatynen omepatoto kynakon. AmyKristus wyinono Simosu woryiry isano mekynakon. Mo'ko ijumy te amy Griek mo'kokynakon. 2 Mo'ko Timoteus ro takaporekynakon mo'karon Lystra ponokon, Iko-nium ponokon Kristus wyinonokon ekosa.3 Inoro wytory 'se ro Paulus we'i'po ty-maro. Moro waton me ro mo'karonmoro wyinonokon Simosu upu'san mei'kotopo'po i'wa. Griek me irombo pa'porokari'na ijumy uku'satokon.

4 Morokon aito'kon wararo tytopo-tyrykon jako, mo'karon Jerusalemponokon apojoma'san, uwapoto'san au-rangonymbo ekaro'san i'waine mo'karonKristus wyinonokon napyiry man me.5 Iwara romo'karon Tamusi na'nanopy'sankynepori'tomatokon Kristus wyinonokonme. Kurita wararo pyime 'ne ka'tu rapakynaijatokon.

Troas po Paulus enuja'kandary6 Irombo ito'san Frigie yinonory tu'po,

moro Galatie yinonory tu'po enapa. Mo'koTamusi a'kary 'wa te a'koto'san Asia pomoro oka ekarory pona i'waine. 7 Misie'wa tytunda'san mero, Bitinia 'wa tyto-rykon poko iwe'ku'san. Mo'ko Jesus a'karywe'i'po te anaropo'paine. 8 Irombo Misieratonoma'po mero, Troas 'wa itunda'san.

9 Koko Paulus 'wa tywoneto amyMasedonie pono wokyry ene'po. Inoro'wa ro iko'ma'po. Ika'po: “Masedonie'wa epatoko na'na epano'se.” 10 Morowara iwonety'po ke, o'win wytory na'nawo'mika'po Masedonie 'wa tytory poko.Tamusi 'wa tyko'ma'po ukuty'po na'na 'wamoro iru'pyn oka ekari'to'me mo'karonmoro ponokon 'wa.

Lydia wairy Kristus wyinono me11Troas wyino kurijara ta tywaimoky'po

mero, sapatoro na'na wyto'po Samotrake'wa. Irombo koro'po Neapolis 'wa na'nawyto'po. 12 Moro wyino na'na wyto'poFilipi 'wa. Amy Rome ponokon eman-dopo moro kynakon. Moro koromono

* 15:34 Amykon 'wa ero po tymero man: Silas 'wa te a'si'ko noro moro po tywairy yry'po. 15:38 Apojoma'san13:13

Apojoma'san 16:13 188 Apojoma'san 16:34Masedonie wota'saka'po tano aitopo morokynakon. Moro po ro amykon kuritana'na we'i'po. 13 Moro otare'matopokurita na'na wepa'ka'po moro aitopowyino, tuna wyinonaka. Moro po roamy Tamusi 'wa auranatopo uku'sakonna'na. Tywotandy'mo'po mero, na'na'wa mo'karon woryijan wota'nanopy'sanerupa'san. 14 Amy Lydia tatynen woryimoro po kynakon. Amy tykujuramonkamisa ekaramanen Tyatira pono mo'kokynakon. Tamusi nendonen mo'ko ky-nakon. Moro iwepanamary jako ro, mo'koJopoto 'wa moro Paulus auran aropo'poituru'po taka. 15 Irombo mo'karon tautytanokon maro tywosetykapo'po mero,tauty 'wa na'na ejukuru poko iwo'mika'po.Ika'po: “Y'wa mo'ko Jopoto amyikaryukutyry jako o'waine, o'toko ymaro yjauty'wa. Yjekosa aitoko.” Tywo'wyry'ka mena'na aro'po i'wa.

Yja'wangon kari'na aru'katopo ta Pauluswairy

16 Amy kurita moro Tamusi 'wa au-ranatopo 'wa na'na wytory jako, na'naepory'po amy takyren amyijanano 'wa.Airenokon otykon uku'ponen me pyimepyrata ka'sakon mo'karon taporenjanekataka. 17Mo'ko 'wa ro Paulus wekenary,na'na wekenary a'mo'po. Iko'ta'po: “Mo-jan wokyryjan mo'ko inorombo ro kawonoTamusi pyitorykon mojan mandon. Onewara uta'no wyino kari'na unemyry manekari'saton o'waine.” 18 Pyime kuritamoro wara iwe'i'po. Paulus ato'ke te morowara iwairy we'i'po. Iwotu'mapo. Iromboika'po mo'ko akyry 'wa: “Jesus Kristusety ta wykaje o'wa mo'ko woryi wyinoawepa'kato'me.” Irombo o'win wytoryiwepa'ka'po iwyino.

19 Pyrata anikapy'pa noro mo'ko tamyi-jarykon wairy man ene'po mero ty'waine,mo'karon woryi aporenjan 'wa Paulusmaro Silas apo'i'san. Ikyryryka'san i'wainemoro otykon ekaramatopo 'wa, mo'karonjopoto po'ponaka. 20 Ipo'ponakainearo'san mero ty'waine, ika'san: “MojanSimosu ero kywaito'kon jamikapojaton.21Morokon inekarorykon omenano apyirykapyn ky'waine man. Mo'ko Romejopotory upi'nonokon 'wa waty morokonman.” 22 Mo'karon woryi aporenjan maro

mo'karon kari'na apyimy wopy'po enapaPaulus, Silas wetoine. Irombo mo'karonjopoto 'wa iwo'mykonymbo sekapo'po'san.Irombo wewe ke ipoky'mapo'san i'waine.23 Mene ipoky'mapo'san mero ty'waine,moro yja'wangon kari'na aru'katopo takaaru'kapo'san i'waine. Mo'ko yja'wangonkari'na aru'katopo eran apojoma'poi'waine iru'pyn me imero erandoto'ko'mei'wa. 24 Moro wara tapojoma'po ke ro,koro'na imero etapuru'san i'wa. Morokonipupurukon uru'ka'san i'wa amy wewekapy'po taka.

25 Irawone 'ne iwairy taro a'ta, Tamusi'wa kynauranatokon. Tamusi etyawongatokon enapa tywarerykon ta.Mo'karon aru'ka'san kynepanamatokoni'waine. 26 Irombo typo roten nono wety-tyka'po imero. Moro yja'wangon kari'naaru'katopo apo'ny wesakamapoty'po.O'win wytory pa'poro morokon penawotapurumaka'san. Pa'poro mo'karonaru'ka'san myto'konymbo wo'ka'san.27 Tupaka'po mero, mo'ko erangon 'wamorokon yja'wangon kari'na aru'katopopenarykon ene'po tywotapurumakapo'se.Mo'karon aru'ka'san wetuwarika'sanekanopyry ke ty'wa, moro tysupararyso'ka'po i'wa ije'ny wyino, tywo'woto'merypo. 28 Pari'pe te Paulus wyka'po i'wa:“Kyto'woi te koro! Pa'poro na'na eropo man!” 29 Irombo taweiry me wa'toene'po'po mo'ko erangon 'wa. Morombomero iwota'poromy'po moro aru'kato'kontaka. Tytyty'ne iwoma'po Paulus, Silaspupurukon po. 30 Kurandonaka aro'sanmero ty'wa, ika'po i'waine: “Jopo-tokon, o'to ko waitan uta'no wyinoyjunendo'me?” 31 Irombo ika'san: “Mo'koJopoto Jesus amyikako! Moro waraawe'i'poto uta'no wyino matunendake,ajauty tanokon maro ro.” 32 Irombomo'ko Jopoto ekary ekarity'po i'wainei'wa, pa'poro mo'karon auty tanokon 'waenapa. 33 Irombo aro'san i'wa tymaro, kokonoro a'ta. Morokon iwo'san ku'mity'sani'wa. O'win wytory iwosetykapo'po,pa'poro mo'karon tauty tanokon maro.34 Tauty taka awo'nuku'san mero ty'wa,arepa ke upa'san i'wa. Moro ty'waTamusi amyika'po ewa'ma'po i'wa pa'poromo'karon tauty tanokon maro.

Apojoma'san 16:35 189 Apojoma'san 17:15

35 Emamy'po mero mo'karon jopoto'wa typyitorykon emoky'san mo'koyja'wangon kari'na aru'katopo eran 'wa,“Mo'karon kari'na inondatoko,” taurome. 36 Irombo mo'ko yja'wangon kari'naaru'katopo eran 'wa aurangonymboekarity'po Paulus 'wa. Ika'po: “Mo'karonjopoto 'wa moro anondapoto'kon au-ranano tane'po man. Epa'katoko iro ke.Iru'pa i'tandoko.” 37 Paulus wyka'pote i'waine: “Mo'ko Rome jopotoryupi'nonokon me na'na wairy se'me,pa'poro kari'na nenery me na'na wosai-jomary pyndo na'na ypoky'ma'san meromoro yja'wangon kari'na aru'katopo takana'na aru'katon. Erome te 'kare rapaekapyn ta na'na pa'kapojaton. Uwapairo! Oro te aseke no'sen na'na pa'kapo.”38 Moro Paulus auranymbo ekarity'poro mo'karon pyitonano 'wa mo'karonjopotokon 'wa. Mo'ko Rome jopotoryupi'nonokon me iwairykon eta'po meroty'waine mo'karon jopotokon wety'ka'san.39 Irombo iwopy'san i'waine. Pyi'me'keiwoturupo'san i'waine iwepa'kato'ko'me.Iwepa'ka'san mero, iwe'pima'san morotywaito'kon wyino itoto'ko'me. 40 Moroyja'wangon kari'na aru'katopo wyino ty-wepa'ka'san mero, Lydia auty 'wa ito'san.Moro po ro mo'karon Kristus wyinonokonene'san i'waine. Ipana'toma'san i'waine.Irombo iwaimoky'san.

17Paulus wairy Tesalonika po

1 Irombo Amfipolis, Apolonia patotyto'san mero, itunda'san Tesalonika 'wa.Moro po ro amy Simosu wota'nano'to'konauto kynakon. 2 Tamerymbo mero Pauluswyto'po mo'karon ta'sakarykon ene.Oruwa otare'mato'kon kurita mo'karonta'sakarykon erupa'san i'wa. Moro Tamusikaretary yry'po i'wa moro tynekarityrypori'tomanen me. 3 Moro kareta wykarywara ro mo'ko Mesias wota'karykary manwe'i'po, moro iromby'san wyino awomyryman we'ipo enapa enepo'po i'wa. Ika'poi'waine: “Mo'ko Mesias me ro Jesussekari'sa o'waine.” 4 Amykon 'wa Paulusamyika'po. Paulus, Silas wyinonokonme iwe'i'san, pyime Tamusi nendonamon

Griek maro, a'si'ko pyime kawo aitononworyijan maro enapa.

5 Mo'karon Simosu ato'ke te iwe'i'po.Amykon yja'wangonymbo kari'nako'mapo'san i'waine. Imaroine romo'karon aitopo ponokon tururukapo'sani'waine mo'ko Jason auty 'wa. Paulus,Silas arory 'se kynatokonmo'karon kari'nawota'nano'to'kon 'wa, emendoto'ko'mety'waine. 6 Anepory'pa tywe'i'san merote, amykon Kristus wyinonokon maroJason kyryryka'po i'wainemo'karon jopotopo'ponaka. Iko'tapoty'san: “Mo'karonpa'poro ero nono tu'ponokon kari'naapokumanamon ijaro 'wa enapa tywo'semandon. 7 Jason tokosa kynenapojaton.Pa'poro mo'kopangon mo'ko Rome ponojopoto nyry'san omenano po'takaromandon. Poto 'su jopoto me amy terapaekari'saton: amy Jesus tatynen.” 8 Moroauranano 'wa ro mo'karon kari'na apyimy,mo'karon jopoto y'narangapo'san potome. 9 Jason 'wa ta'sakarykon maromoro tynondato'ko'man pyrata epema'sanmero, mo'karon jopoto 'wa inondapo'san.

Paulus wairy Berea po10 Iko'mamy'po mero ko'i terapa

mo'karon Kristus wyinonokon 'wa Paulus,Silas aropo'san Berea 'wa. Moro'wa tytunda'san mero, moro Simosuwota'nano'to'kon auto taka ito'san.11 Mo'karon ro tamepore kynatokonmo'karon Tesalonika ponokon ko'po.Tyturu'san maro mo'ko Jopoto ekaryewa'ma'po i'waine. Kurita wararo moroTamusi karetary menga'po i'waine, iporomorokon Paulus nekarity'san wairyeneto'me. 12 Pyime amykon ira'nanokonwe'i'san Kristus wyinonokon me, a'si'kopyime amykon kawonokon Griek woryi-jatonon, ikyryjatonon maro enapa.

13MoroPaulus 'waBereapo enapamo'koTamusi auranymbo ekarityry ukuty'pomero te ty'waine, mo'karon Tesalonikaponokon Simosu wyto'san enapa moro 'wamo'karon kari'na apyimykon erupo'toma,amiromo'kaine enapa. 14 O'win wytorymo'karon Kristus wyinonokon 'wa Paulusaropo'po parana esi'wonaka. Silas,Timoteus wainopo'san te moro po.

15 Mo'karon aronamon 'wa Athene 'waPaulus aro'po. Iwerama'san rapa, amy

Apojoma'san 17:16 190 Apojoma'san 18:2Silas, Timoteus 'wanokon kareta maro.Moro ta ro tymero Paulus 'wa kynakon ko'iterapa iwo'to'ko'me ty'wa.

Paulus wairy Athene po16 Athene po imomokyrykon jako ro

Paulus ere'kojakon moro pyime moro pou'ku'san tamusi wairy enery. 17 Moroiwota'nano'to'kon auto ta mo'karonSimosu, mo'karon Tamusi nendonamonenapa erupary a'mo'po i'wa. Morootykon ekaramatopo po enapa kuritawararo mo'karon kari'na erupary a'mo'poi'wa. 18 Amykon Epikurus wyinonokonoty uku'namon maro, amykon Stoatanokonymbo oty uku'namon maroenapa Paulus aurana'po. Amykonymbowyka'san: “O'to 'ne ko tykary 'se mo'kotauran pyryrykanen nan?” Amykonymbowyka'san rapa: “Ukuty'non tamusiekari'nen me kynonepojan.” Paulus'wa irombo mo'ko Jesus ekapory, moroiromby'san wyino awono enapa takari'sekynakon. 19 Irombo tymaroine aro'poi'waine moro Areopagus po omenanoenetopo 'wa. Ika'san i'wa: “Oty memoro anekarityry asery omepano wairyekarityry 'se'paman na'na 'wa? 20Amykonaserynon otykon metapojan na'na 'wa.O'to tauro'po me iwairykon ukutyry 'sena'na man.” 21 Pa'poro Athene ponokonapokupe, mo'karon ira'naine amandonontyponokon apokupe enapa man amy aseryoty ekarityry, etary enapa.

22 Irombo Paulus wyto'po moro Areopa-gus po omenano enetopo owarira'naka.Ika'po: “Athene ponokon, pa'poro otypoko moro o'waine tamusikon nendoryseneja. 23 Awaito'kon po yweramapotyryjako irombo, morokon o'waine tamusikonnendoto'kon aito'kon 'wa ywo'potyry jako,amy tymy apo'ny enapa seporyi. Moropoko ro tymero man:UKUTYPYN TAMUSI 'WA

“Moro aninendorykon anukuty'torykonro sekari'sa o'waine. 24 Mo'ko pa'poroitu'pono maro ero nono ka'nenymboTamusi kapu, nono Jopotory me man.Amy ty'wano me kari'na namy'san autota emamy'pa man. 25 Kari'na 'waopatomapo'pa man. Amono'ke waty

irombo amy oty man. Aseke te pa'porono'kan 'wa amano yjan, oremano yjan,pa'poro oty yjan. 26 O'win kari'natapyimangapo i'wa man. Pa'poro ero nonotu'po tamangapo i'wa mandon. Pa'poroi'wanokon me one wara a'ta, oje enapaemamyrykon man tyje tywaije i'wa man.27 Topory 'se Tamusi tywaije man, tupirypoko iwe'kurukon jako 'ne. Tyse watyirombo Tamusi man pa'poro kywyinoine.28Mo'ko ta ro kamanjaton, kytesakamaton,kytaton. Iwara enapa amykon awyi-nonokon waretatonon tywareta mandon:‘I'makon me irombo kytaton.’

29 “Tamusi y'makon me kywairykon kero, Tamusi ekanopyry kapyn ky'wainemanamykon tainaporamon kari'na nikapy'sanika'mi'po, amu'nymbo, topu ja'ta pai.30Tamusi o'poty'pa noro manmoro uwapooty anukuty'pa kari'na we'isan poko.Erome te wararo pa'poro kari'na 'watamamyrykon u'mary man ekaropojan.31 Amy pa'poro kari'na poko a'wembonoauranano yto'man kurita irombo tyje i'waman. Moro a'wembono auranano ypotanamy tynapo'i'po wokyry 'wa. Mo'ko roiromby'san wyino tawongapo rapa i'waman, mo'ko tynapo'i'po wokyry me iwairyenepoto'me.”

32 Mo'karon iromby'san awom-yry poko auranary eta'po meroty'waine, amykonymbo 'wa auno'poty'po.Amykonymbo wyka'san te: “Amy jakorapa moro poko auranary etatan na'na.”33Moro wara te Paulus wyto'po iwyinoine.34 Amykon wokyryjan wyto'san te imaro.Irombo Kristus wyinonokon me iwe'i'san.Ira'naine enapa kynatokon mo'ko Areopa-gus po omenano enenen Dionysius, amyDamaris tatynen woryi, amykon noro.

18Paulus wairy Korinte po

1Morombomero Paulus wyto'po Athenewyino Korinte 'wa. 2 Moro po ro amyAkila tatynen Simosu epory'po i'wa. Pon-tus po oma'po mo'ko kynakon. Penaro'ne waty Itali wyino tywo'se kynakonmo'ko typyty Prisila maro. Mo'ko Rome

17:24 1 Koningen 8:27, Jesaja 42:5, Apojoma'san 7:48

Apojoma'san 18:3 191 Apojoma'san 18:25pono jopoto Klaudius irombo tyka ty-waije kynakon pa'poro Simosu wytoto'meRome wyino. Mo'karon 'wa ro Pauluswyto'po. 3 Asewara tamamingon wairyke, Paulus we'i'po ekosaine. Tonomypi'pombo emaminano'namon me irombokynatokon.

4 Irombo otare'matopo kurita wararomoro Simosu wota'nano'to'kon auto taPaulus kari'na erupakon. Moro okaamyikapory poko kyne'kujakon i'waine,Simosu 'wa, Griek 'wa enapa. 5Masedoniewyino Silas tunda'pomero Timoteusmaro,Paulus we'i'po roten moro iru'pyn okaekarityry poko. Mo'ko Mesias me Jesuswairy ekari'sakon mo'karon Simosu 'wa.6Tauran etary 'se'pa iwairykon ke, yja'wanme tauranarykon a'mo'po mero i'waine,tywo'my purumburunga'po i'wa omae'kyinymbo wo'kato'me iwyino. Ika'poi'waine: “Yjaikepyi apokoine. Asekeatuku'toko. Arombyrykon jako yju'tae'i'pa maitaton. Simosu me e'i'non 'waterapa wy'take.” 7 Irombo moro wyinoito'po. Iwo'my'po amy Tamusi nendonenTitius Justus tatynen auty taka. Moroauty ro moro Simosu wota'nano'to'konauto aporito kynakon. 8 Mo'ko Simosuwota'nano'to'kon auto jopotory Krispuswe'i'po mo'ko Jopoto wyinono me pa'porotauty tanokon maro. Pyime Paulusauran etanamonymbo Korinte ponokonwe'i'san enapa Kristus wyinonokon me.Iwosetykapo'san.

9 Irombo koko mo'ko Jopoto wyka'poPaulus 'wa iwoneto: “Tanarike kyte'i.Ajauranako. Ity'me kyte'i. 10 Awu roamaro wa. Amy pairo yja'wan me o'toajyry upitan. Pyime irombo y'wanokonmandon ero aitopo po.” 11 Irombo o'winsiriko itu'ponaka o'win-to'ima nuno moropo Paulus we'ipo moro Tamusi auran pokokari'na emeparykon poko.

12 Moro Akaje undymanen me Galiowe'i'po mero, asewara imero mo'karonSimosu wyto'san Paulus weto. Galiopo'ponaka aro'po i'waine emendoto'mety'waine. 13 Ika'san: “Mo'se wokyrykyno'mikanon moro omenano mero'poratoro Tamusi nendopory poko mo'karonkari'na 'wa.” 14 Irombo tauranary 'se

Paulus a'ta 'ne, Galio wyka'po mo'karonSimosu 'wa: “Amy ta'sakary pokoyja'wan me iwe'i'pomboto, amy poto'su yja'wan oty kapy'pomboto pai i'wa,moro awotamiromo'kato'kon simengary.15 Iru'pa ko'wu auranano poko, o'totauroto'kon poko, ajemerykon poko rotente mo'saton y'wa. Aseke te morokonotykon enetoko. Moropangon otykon pokoa'wembono auranano ynen me ywairy'se'pa wa.” 16 Irombo imomapo'san i'watywyino. 17 Irombo pa'poro mo'karonmoro po ata'nanopy'san 'wamo'ko Simosuwota'nano'to'kon auto jopotory Sostenesapo'i'po. Mene iwo'ma'po i'waine mo'koa'wembono auranano ynen jopoto neneryme. Galio we'i'po te o'to yka'pa pairo.

Paulus wytory undy wyinonaka18 Paulus we'i'po amykon kurita noro

Korinte po. Irombo moro tytory manekarity'po i'wa mo'karon Kristus wyi-nonokon 'wa. Kurijara ta ito'po. Imaroro Prisila wyto'po Akila maro. Tytoryuwaporo tunsety ty'kotopo i'wa kynakonmoro Kengre po, moro amy oty kapyryman ekarity'po ke ty'wa Tamusi 'wa.19 Efese 'wa tytunda'san po Prisila, Akilano'san i'wa. Irombo ito'po moro Simosuwota'nano'to'kon auto 'wa. Moro poro mo'karon Simosu erupa'san i'wa.20Mo'karon woturupo'san ro i'wa akore'penoro iwaito'me tokosaine. I'se'pa teiwe'i'po. 21 Tytory man ekarityry jakote ika'po: “I'se Tamusi a'ta, wo'takerapa o'waine.” Irombo kurijara taEfese wyino ito'po. 22 Sesarea 'watytunda'po mero iwonuku'po mo'karonTamusi na'nanopy'san 'wa “Iru'pa ro rypomandon?” tykato'me. Morombo meroiwo'pema'po Antioki 'wa.

23 A'si 'ko akore'pe moro po tywe'i'powyino, ito'po morokon Galatie tanokonaito'kon 'wa, Frigie 'wa enapa, pa'poromo'karon omepatonon pori'toma.

Apolos wairy Efese po, Korinte po enapa24 Irombo amy Apolos tatynen Simosu

tunda'po Efese 'wa. Aleksandria po oma'pomo'ko kynakon. Amy tauran uku'nenwokyry mo'ko kynakon. Iru'pyn me moroTamusi karetary uku'sakon. 25 Mo'ko

18:18 Numeri 6:18

Apojoma'san 18:26 192 Apojoma'san 19:17Jopoto wyino aino poko tamepa kynakon.Asin pe imero moro poko kynauranakon.Iporo imero morokon Jesus wyinonokonotykon poko mo'karon kari'na emepakon.Moro Johanes 'wa kari'na etyka'sanwara roten te kari'na etykary uku'sakon.26 Mo'ko 'wa ro enari'ma tauranarya'mo'po moro Simosu wota'nano'to'konauto ta. Auran eta'po mero ty'waine,Prisila 'wa Akila maro typo aro'po. MoroTamusi wyino aino enepo'po i'waine i'wairu'pyn me 'ne ka'tu rapa. 27 Irombo Akaje'wa tytory 'se iwe'i'po mero, mo'karonKristus wyinonokon 'wa asinanopy'po.Kareta aropo'po i'waine mo'karon moropo omepatonon 'wa, iru'pa itundaryapyito'me i'waine. Akaje 'wa tytunda'pomero, amy poto me mo'karon Kristuswyinonokon me e'i'san pori'tomanen meiwe'i'po Tamusi turu'popory ta. 28 Pari'peirombo mo'karon Simosu auran po'takaroiwe'i'po pa'poro kari'na embata. MoroTamusi karetary wyino mo'ko Mesias meJesus wairy enepo'po i'wa.

19Paulus wairy Efese po

1Korinte poApolos a'ta, Paulus tunda'poEfese 'wa, morokonwypy tanokon aito'kon'wa tytopoty'po wyino. Moro Efesepo ro amykon omepatonon epory'sani'wa. 2 Irombo ika'po i'waine: “Kristuswyinonokon me awairykon jako, mo'koTamusi a'kary mapyisen?” Ika'san i'wa:“Mondo Tamusi a'kary wairy aneta'papairo na'na kynainen.” 3 Irombo ika'poi'waine: “Oty me ko iro ke masetyka-posen?” Irombo ika'san: “Johanes'wa kari'na etyka'san wara na'na enapakynosetykapon.” 4 Paulus wyka'po te: “Jo-hanes 'wa kari'na tatykaman emamyrykonu'ma'po enepoto'me. Tyka man i'waine,mo'ko tywena'po ta o'toto man, mo'koJesus, amyikato'me i'waine.” 5 Moroeta'po mero, iwosetykapo'san Jesus etyta. 6 Paulus 'wa itu'ponakaine tainaryyry jako ro, mo'ko Tamusi a'kary wopy'poitu'ponakaine. Ukuty'non roten aurananota aurana'san. Tamusi auran uku'po'poenapa i'waine. 7 Ainapatoro itu'ponaka

oko iwairy taro mo'karon asetykapo'sanwokyryjan kynatokon.

8 Oruwa nuno Paulus kyndopo'sakonmoro Simosu wota'nano'to'kon auto'wa. Enari'ma mo'karon kari'na eru-pakon. I'waine ro moro Tamusi nundy-mary ekary amyikapory poko kynakon.9Amykonymbo te kyneja'nakatokon. Morooka amyikary 'sepa kynatokon. Mo'karonkari'na apyimy embatamoroKristuswyinoaino auno'potyry a'mo'po mero i'waine,Paulus wyto'po iwyinoine. Mo'karonomepatonon aro'san i'wa tymaro. Iromboporo kurita wararo kynerupatokon moroTiranus ety tano omepatopo auto ta. 10Okosiriko moro wara iwe'i'po. Iwara pa'poromo'karon Asia po amandonon 'wa mo'koJopoto ekary eta'po, Simosu 'wa, Griek 'waenapa.

11 Potonon pori'tonano ka'pojakonTamusi mo'ko Paulus 'wa. 12 Morokoneramukuru y'kokato'konymbo, mo-rokon emaminato'konymbo kamisayry'san pairo mo'karon kari'na 'wamo'karon je'tun pangon tu'ponaka.Iwara morokon anykyrykonymbokynuta'satokon. Mo'karon akyrykonymboenapa kynepa'katokon.

Mo'karon Skevas ymurukon13 Irombo amykon ytopo'tonon, kari'na

akykanamon Simosu we'ku'san moroJesus ety ta mo'karon takyramon kari'naakykary poko. Ika'san mo'karon akyrykon'wa: “Mo'ko Paulus nekarory Jesuspori'tory ta kymomaton.” 14 Oko-to'imaamy Tamusi pokonokon jopotory Skevastatynen Simosu ymurukon wokyryjanwe'i'san moro wara. 15 Mo'ko yja'wanwyka'po te i'waine eju'to'ko'me: “Jesussuku'sa. Paulus ekary setan. Amyjaron te,no'kan ko amyjaron mandon?” 16 Irombomo'ko takyren wokyry wota'poromy'poitu'ponakaine. Pa'poro i'mondo'san i'wa.Iko'poine pari'pe kynakon. Iwo'my'ma,mene tywo eka'numy'san moro autowyino.

17 Moro ekary eta'po ro pa'poromo'karon Efese ponokon Simosu 'wa,Griek 'wa enapa. Poto 'su anari wopy'poitu'ponakaine. Iwara mo'ko Jopoto Jesusety we'i'po poto me 'ne ka'tu rapa.

19:4 Mateus 3:11, Markus 1:4,7-8, Lukas 3:4,16, Johanes 1:26-27

Apojoma'san 19:18 193 Apojoma'san 19:40-4118 Pyime Kristus wyinonokon me e'i'san

wopy'san morokon yja'wan me tywe'i'sanekari'se Tamusi embata, kari'na embataenapa. 19A'si'ko pyime enapamo'karon ta-morekamonymbo 'wa tykaretarykonymboenepy'san. Irombo pa'poro kari'naembata ikoro'ka'san i'waine. Morokonkareta epety u'ku'po i'waine oko-kari'naitu'ponaka ainapatoro dusun amu'nymbopyrata iwairy taro. 20 Iwara moro Tamusiauran pari'pe kynotaripa'sakon. Poto me'ne ka'tu rapa kynaijakon.

Mo'karon Efese ponokon wetururukary21 Pa'poro morokon wo'kapy'ma'san

mero, Paulus 'wa Jerusalem 'wa tytoryman yry'po Masedonie tu'po, Akaje tu'poenapa. Ika'po: “Moro 'wa ywyto'po wyino,Rome 'wa enapa ywytory man.” 22 Irombooko tapatongon emoky'san i'waMasedonie'wa: Timoteus Erastus maro. Mo'ko 'nerowe'i'po te a'si 'ko noro Asia po.

23 Moro jako ro amy poto 'suatamiromo'kano we'i'po moro Kristuswyino aino poko. 24 Amy Demetriustatynen amu'nymbo ka'nen amu'nymboka'po'sakon Artemis auty'makon memo'karon ta'sakarykon maro. Iwara ropoto me pyrata epojatokon. 25 Mo'koDemetrius 'wa ro pa'poro moro amami-nano pokonokon a'nano'po'san. Ika'po:“Yja'sakarykon, muku'saton pyime pyrataepory ky'waine ero amaminano poko.26Mo'ko Paulus te uwamo'karon ikapy'santamusi wairy ekarojan. Pyime kari'na'wa moro oka tamyikapo i'wa man, eroEfese po roten kapyn, pa'poro rypo Asiapo enapa te. Moro ro aseke menejaton,metaton enapa. 27 Moro inekarory okamoro kamamingon uta'kary taro rotenkapyn man. U'ku'pa enapa te mo'kopoto 'su woryi tamusi Artemis autyypory taro man. Mo'ko pa'poro Asiapo, pa'poro ero nono tu'po enapa woryitamusi me kynamyikaton inoro kuranoryany'maton!”

28 Moro eta'po mero, iwore'ko'san.Tyko'ke ika'san: “Kurano me pore mo'koEfese pono Artemis man!” 29 Ekonykon'wa ro pa'poro moro aitopo sararakapo'po.Tymonge mo'karon kari'na weturu-ruka'san moro asaijambatopo taka.Mo'karon Paulus maro opy'san Masedonie

ponokon Gajus, Aristarko kyryryka'sani'waine tymaroine. 30 Paulus we'i'pomo'karon kari'na apyimy taka tytory 'se.Anaropo'pa te mo'karon omepatononwe'i'san. 31 Amykon ipynanamonAsia undymanamon 'wa enapa Pauluse'mapo'po moro asaijambatopo taka itorypona. 32 Tamero roten mo'karon kari'naapyimyn wota'nanopy'san ko'tapoty'san,atukuty'pa oty wairy ke. Pyime kari'na otyupu'po me tywota'nanopy'san anukuty'pakynatokon. 33 Irombo mo'karon Simosu'wa Aleksander arima'po uwaponaka,mo'karon kari'na 'wa auranato'me. Mo'koAleksander 'wa ro tainary awonga'poity'nato'ko'me, mo'karon Simosu aijo-mato'me ty'wa mo'karon kari'na embata.34 Simosu me te iwairy ukuty'po meroty'waine, pa'poro asewara mo'karonkari'na ko'tapoty'san oko juru iwairytaro: “Kurano me pore mo'ko Efese ponoArtemis man!”

35 Mo'ko kareta pokono jopoto 'wate ko'wu mo'karon ata'nanopy'sanyity'nano'po'san. Irombo ika'po i'waine:“Efese ponokon yja'sakarykon! Noky koero nono tu'po anukuty'pa nan Efesewairy mo'ko kurano Artemis auty ene-nen me, moro kapu wyino oma'po otyenenen me enapa? 36 Onapi me morokonotykon ekarityry tupi me man. Iro kero oity'narykon man. Tonsi'ne 'ne otykysika'ton. 37 Mojan wokyryjan ro rypotane'se o'waine mandon ijaro 'wa. Amytamusi auty ta te imonata'pa tywaijemandon. Mo'ko kytamusirykon woryipoko enapa yja'wanme o'to yka'pa tywaijemandon. 38 Amy kari'na emendory 'seDemetrius a'ta mo'karon ta'sakarykonmaro, iru'pa man. O'kapyn rotena'wembono auranano yjaton mo'karona'wembono auranano ynamon jopotokon.Mo'karon po'ponaka ase'wa iwosemendo-rykon man. 39 Amy terapa oty 'se noroaja'taine, moro omenano mero'po wararokywota'nanopyrykon man, kaurangonepopoto'me ipoko. 40-41 Moro eromeo'kapy'po oty poko kamendorykon tarokytaton warinu upinamon me. O'tono'mekywetururuka'san ekarityry kysupijaton.O'to pairo kykarykon kysupijaton ipoko.”Moro wara tyka'po mero mo'karon eturu-

Apojoma'san 20:1 194 Apojoma'san 20:24

ruka'san emoky'san i'wa autykon 'wa rapa.20

Paulus wairy Masedonie po, Griek yinonorypo enapa

1 Pa'poro oty yity'na'po mero rapa,Paulus 'wa mo'karon omepatononko'mapo'san ty'wa. Ituru'sanpori'toma'sani'wa. Tytory ekarity'po mero ty'wai'waine, iwaimoky'po Masedonie 'wa.2 Moro po tytopotyry jako ro pyime au-ranano ke mo'karon Kristus wyinonokonpori'toma'san i'wa. IromboGriek yinonory'wa itunda'po. 3 Oruwa nuno moro poiwe'i'po. Irombo kurijara ta Sirie 'wa rapatytory 'se iwe'i'po. Moro jako 'ne tywory'se mo'karon Simosu wairy ukuty'poi'wa. Iro ke ro Masedonie tu'po rapaito'po. 4Mojan wokyryjan wyto'san imaro:mo'ko Berea pono Pirus ymuru Sopater,mo'karon Tesalonika ponokon Aristarko,Sekundus enapa, mo'ko Derbe pono Gajus,Timoteus, mo'karon Asia ponokon Tikikus,Trofimus enapa. 5 Mo'karon wyto'san rouwapo Troas 'wa na'na momo'se. 6 Na'nawaimoky'po te Filipi wyino kurijara ta mo-rokon uwaputa'non perere ewa'mato'konkurita pa'po me. Ainatone kurita na'nawe'i'po Troas 'wa tytory poko. Moro po rooko-to'ima kurita na'na we'i'po.

Paulus wairy Troas po7 Moro otare'matopo kurita pa'po me

na'na wota'nanopy'po endame. IromboPaulus mo'karon Kristus wyinonokonerupakon. Irombo koro'po tywaimokyryman yry'po ke ty'wa, irawone 'ne taronakaro kynauranakon. 8A'si'ko pyime kororetatypo'mapo'se kynatokon moro kawo na'nawota'nanopy'po po. 9 Pena ta amymyre'ko'ko tandy'po kynakon. Eutikus etyme kynakon. Akore'pe imeromo'ko Paulusauranary jako ro uwety kyniwojakon.Iwo'nyky'po. Irombo iwotuwa'mo'popo'ponaka moro ijoruwanory kawonoauto rary wyino. Ekepy'po anumy'poterapa i'waine. 10 Tywony'to'po mero,Paulus woma'po aseke itu'ponaka. Typonaaky'ka'po i'wa. Ika'po: “Kytotaikapo'ton.Nuro man.” 11 Kawonaka tyto'po merorapa, arepa y'sakapoty'po Paulus 'wa.Iwendame'po na'na maro. Akore'pe noroerupa'san i'wa. Aweitary jako terapa

aikepy'po. Morombo mero ito'po. 12 Nuroterapa mo'ko myre'ko'ko aro'po i'waineauty 'wa. Ituru'san wepori'toma'sanimero.

Paulus wairy Milete po13Na'na na'nenwotaru'ka'pomoro kuri-

jara taka. Aso 'wa na'na wyto'po. Moropo ro Paulus aru'kary kynakon na'na 'wa.Moro wara ro Paulus tyka tywaije ky-nakon, typupuru poko Aso 'wa tytory 'setywairy ke. 14 Aso po na'na epory'pomero i'wa, aru'ka'po na'na 'wa. Irombona'na wyto'po Mitylene 'wa. 15 Morowyino tywaimoky'po koro'po Kio paton-aka na'na tunda'po. Irombo koro'pona'na wepato'po Samos 'wa. Irombokoro'po ko'wu na'na tunda'po Milete 'wa.16 Efese ratonomary man irombo tyjePaulus 'wa kynakon, Asia po akore'pe 'netywairy pona. Kynonsi'makon, moro ko-romono wonatopo poty'po ewa'matopokurita Jerusalem po tywairy u'kuto'me.

17 Milete po ta'ta ro mo'karonEfese ponokon Tamusi na'nanopy'sanuwapotorykon ko'mapo'san i'wa ty'wa.18 Ty'wa itunda'san mero, ika'po i'waine:“Muku'saton one wara ara'naine yje-mamy'po moro koromo ypupuru ema'poporo y'wa ero Asia tu'ponaka. 19 Tamusi'wano me yjemaminato, po'po ywota-pory ta. Ywory poko mo'karon Simosutywe'kutoine. Moro ro tana'ke yjenato.Moro ro enapa awosin pangon otykon 'wayju'kupoto. 20 Amy pairo ajepano'to'konoty anunemy'pa wairy ta moro okasekari'to o'waine. Kurando, autokonta enapa kamepatoine. 21 Mo'karonSimosu 'wa, mo'karon Griek 'wa enapamoro Tamusi 'wa iwotu'marykon man,moro i'waine mo'ko Kyjopotorykon Jesusamyikary man enapa samyikapoto.

22 “Erome ko'wu Jerusalem 'wa wy'sa.Moro 'wa ro irombo Tamusi a'karyywyry'kanon. Otypan oty 'wa moro poyjepory man anukuty'pa wa. 23 Ymyryman, ykota'mary man enapa amyikapojante y'wa mo'ko Tamusi a'kary, aito'kon'wa ytundary wararo. 24 Y'wa te moroyjemamyry poto me kapyn man. Moroywytotopo oma y'ma'kary 'se te wa.Moro y'wa mo'ko Jopoto Jesus nyry'poamaminano kapy'mary 'se wa. Moro

Apojoma'san 20:25 195 Apojoma'san 21:11Tamusi turu'popory ekapory amyikapory'se wa, wykaje irombo.

25 “Yjene'pa noro rapa awairykonman suku'sa. Pa'poro o'waine moroTamusi nundymary ekarory saropo'nen.26 Iro ke ro ero kurita wykaje o'waine:Ajutapyrykon jako, yju'ta e'i'pa mai-taton. 27 Pa'poro irombo o'to wainenpa'poromoro Tamusi nisanory ekaroto'mey'wa o'waine. 28 Tuwaro aitoko asekeapokoine, mo'karon ajekosanokon Tamusina'nanopy'san kapara poko enapa. Ene-namon me ro Tamusi a'kary 'wa tyjemandon, ituwaro'mato'ko'me. Tapeka'seTamusi 'wa mo'karon mandon aseketymuru mynuru ke. 29 Uwa ywe'i'po meroanari'non no'kan wopyry man suku'saara'nakaine. Mo'karon ro kynokom-bata'ton mo'karon Tamusi na'nanopy'sankapara poko. 30 Amykon ara'nanokonpairo iporo waty auranano ekari'ta'ton,mo'karon omepatonon kerengato'metywyinonakaine. 31 Iro ke ro tuwaro aitoko.Moro oruwa siriko koko, kurita aikepy'paroten yjurary ta o'win o'win pai y'waaje'mapoty'san kysuta'katon.

32 “Erome te Tamusi ainaka kyjaton.Oro moro ituru'popory ekary moroawytoto'ko'man oma enepon. Mo'koaina ro apori'tomarykon man. Pa'poromo'karon tywyinonokon me e'i'san 'wamoro inapyirykon man yry enapa ainaman. 33 Amy pairo kari'na ekosanoamu'nymbo, ika'mi'po, wo'mynano sanorypo pai o'poty'pa we'i. 34Aseke muku'satonerokonyjainary ke yjemamina'pomorokonynisanory poko, mo'karon yjekosanokonnisanory poko enapa. 35 Pa'poro o'toywairy ta senepoi o'waine, one waraamaminano poko kywo'mikarykon man,mo'karon oty'non epano'to'me ky'waine.Mo'ko Jopoto Jesus auranymbo uta'karykapyn ky'waine man. Aseke irombo tykaman: ‘Iru'pa oty yryman oty apyiry ko'po.’”

36 Moro wara tyka'po mero, iwoku-nama'po. Pa'poro imaroine Tamusi'wa aurana'po. 37 Mo'ja imero pa'poroiwotamo'san. Paulus ewa'ma'po imeroi'waine. Iposimapoty'po i'waine. 38 Moro“Yjene'pa noro maita'ton,” ika'po

je'tuma'po 'ne ka'tu rapa i'waine. Aro'poko'wu i'waine moro kurijara 'wa.

21Paulus wytory Jerusalem 'wa

1 Wyry'me na'na wo'kerenga'po iwyi-noine. Kurijara taka tywotaru'kapomero, sapatoro na'na wyto'po Kos 'wa,irombo koro'po Rhodos 'wa, irombo wyinoPatara 'wa. 2 Moro po ro amy Fenisia'wa ytototo kurijara epory'po na'na 'wa.Moro taka ro na'na wotaru'ka'po. Irombona'na waimoky'po 3 Sirie 'wa. Sipruswonepo'po mero, apo'tun wyino na'na 'wairatonoma'po. Iwara na'na tunda'po Tyrus'wa. Moro po ro irombo moro kurijarawaitarykary kynakon. 4 Irombo mo'karonomepatonon epoje na'na wyto'po. Oko-to'ima kurita na'na we'i'po ekosaine.Tamusi a'kary 'wa ty'namororykon kePaulus uru'po i'waine Jerusalem 'wa itorypona. 5 Irombo ko'wu na'na waimokyryman rapa kynakon, mo'ja ro tytoto'me.Moro kurijara 'wa rapa na'na aro'popa'poro i'waine, woryijan 'wa, pitanikon'wa enapa. Moro aitopo no'po mero ty'wa,awopamena'nawokunama'po, Tamusi 'watauranato'me. 6 Ase'wa “Iru'pa aitoko!”tyka'po mero, na'na wotaru'ka'po morokurijara taka. Mo'karon wyto'san te auto'wa rapa.

7 Tyrus wyino ro na'na tunda'po Tole-mai 'wa. Moro po ro mo'karon Kristuswyinonokon etawa na'na wyto'po. O'winkurita na'na we'i'po ekosaine. 8 Irombokoro'po na'na wyto'po Sesarea 'wa. Moropo ro na'na wo'my'po mo'ko iru'pyn okaekaronen Filipus auty taka. Mo'karonoko-to'imanokon a'sakary amy mo'ko ky-nakon. 9 Okupa'en emyirykon kynatokon,ino'maine. Tamusi auran uku'ponamonme kynatokon.

10 Amykon kurita ekosaine na'nawe'i'po. Moro jako ro Judea wyino amyAgabus tatynen Tamusi auran uku'ponenwo'pema'po Sesarea 'wa. 11 Na'na 'watywopy'po mero, Paulus ekundy pina'poi'wa. Aseke typupuru, tainary my'po i'waike. Irombo ika'po: “Ero wara mo'koTamusi a'kary kynganon: ‘Ero wara ero

20:24 2 Timoteus 4:7 21:8 Apojoma'san 6:5, 8:5 21:10 Apojoma'san 11:28

Apojoma'san 21:12 196 Apojoma'san 21:30akundynano aporemy myta'ton mo'karonSimosu Jerusalem po. Kynyta'ton Simosume e'i'non ainaka.’ ”

12 Moro eta'po mero, na'na 'wa,mo'karon moro ponokon Kristus wyi-nonokon 'wa enapa Paulus e'ma'poJerusalem 'wa itory pona. 13 Pauluswyka'po te: “O'to ko maijaton? Aju-rarykon terapa yturu'po ambotyry 'seman. Ywaimypory taro roten kapyn,ywo'wopory taro enapa te wa Jerusalempo mo'ko Jopoto Jesus ety upu'po me.”14 Na'na 'wa tywepanamary 'se'pa iwairyke, na'na yity'na'po. Na'na wyka'po roten:“Mo'ko Jopoto nisanory ro no'ka'nen.”

Paulus wairy Jerusalem po15 Irombo wyino totyrykon maro na'na

waimoky'po Jerusalem 'wa. 16 AmykonSesarea ponokon omepatonon wyto'sanna'na maro. Mo'karon 'wa ro na'na aro'poamyMnason tatynen Siprus ponombo 'wa,o'ny'se. Mo'ko ro penaro terapa omepa-toto me kynakon. 17 Jerusalem 'wa na'natunda'po mero, mo'karon Kristus wyi-nonokon 'wa na'na ewa'ma'po imero.

18 Irombo koro'po na'na maro Pauluswyto'po Jakobus 'wa. Pa'poro mo'karonKristus wyinonokon uwapotorykon enapamoro po kynatokon. 19 “Iru'pa ro rypomandon?” tyka'pomero i'waine,mo'karonSimosu me e'i'non ra'na ty'wa Tamusinika'po'san otykon ekarity'san Paulus 'waisiky'i'po mero.

20 Morokon eta'san mero ty'waine,Tamusi ety awonga'po i'waine. Iromboika'san Paulus 'wa: “Meneja te, yja'sakary,o'toro 'ko dusun waty mo'karon Kris-tus wyinonokon me e'i'san Simosuwairy. Tywe'i'san mero moro ome-nano mero'po wykary wara tywairykonpoko kyno'mikaton. 21 Tota te i'waineman o'wa pa'poro mo'karon Simosume e'i'non ra'na amandonon Simosuemepary mo'ko Moses anamyika'panoro iwaito'ko'me. Mo'karon wokyry-jan ty'makon ani'kotopo'pa iwairykonman poko emeparykon ekari'saton o'wa.Morokon Simosu emery nondaporyekari'saton o'wa ty'waine. 22 One warako aino nan? Atunda'po ekary etata'ton

irombo. 23 Iro ke ro na'na wykary waraaiko. Okupa'en amykon wokyryjan na'naekosa mandon. Tywonemarykon taty'waine amy oty kapyry man takari'sei'waine man Tamusi 'wa. 24 Mo'karon roarotoko amaro. Imaroine ekorokapoko.Unsetykon y'kotory epemako. Iwaraonapi me roten morokon apoko in-ekarityrykon otykon wairy uku'ta'ton.Moro Simosu emery arory eneta'tono'wa moro ty'waine arory wara enapa.25 Mo'karon Simosu me e'i'non Kristuswyinonokon poko na'na tauran epoponterapa. I'waine ro na'na kareta meron,ikapy'san tamusi 'wa yry'san tonomyanono'pa iwaito'ko'me, mynu anenapy'paiwaito'ko'me, ena'sawyry'kary ke iwo'potonomy anono'pa iwaito'ko'me, wararoroten wokyry, woryi poko e'i'pa enapaiwaito'ko'me.”

26 Irombo Paulus 'wa mo'karon wokyry-jan aro'san tymaro. Irombo koro'poimaroine tywekorokapo'po mero, moroTamusi auty taka ito'po. Moro po ro moroekorokano y'matyry man kurita ekarity'poi'wa. One wara a'ta pa'poro ty'waine moroTamusi 'wa tymy yryman ekarity'po enapai'wa.

Paulus erandory27 Morokon oko-to'imanokon kurita

y'matyry 'wamo'karon Asia wyino opy'sanSimosu 'wa Paulus ene'po moro Tamusiauty ta. Irombo pa'poro mo'karonkari'na apyimy sararakapo'po i'waineiweto itoto'ko'me. Apo'i'po mero ty'waine28 iko'tapoty'san: “Na'na epano'toko, Israelpajanymbo! Mo'se ro mo'ko yja'wanymboamepanen me man! Wararo pa'porokari'na emepanon Simosu emery urume-nato'me i'waine, moro omenano mero'pourumenato'me i'waine, moro Tamusi autyurumenato'me enapa i'waine. Itaka roGriek tane'se i'wa mandon moro Tamusiauty taka. Iwara ero Tamusi waitopotyja'wanga i'wa man.” 29 Moro uwaporo'ne irombo mo'ko Efese pono Trofimustone i'waine kynakon imaro moro aitopota. Mo'ko aro'po ekano'satokon ro Paulus'wa moro Tamusi auty taka. 30 Pa'poromoro Jerusalem wesararaka'po. Kari'nawetururuka'po. Paulus kyryryka'po

21:23 Numeri 6:13-21 21:25 Apojoma'san 15:29 21:29 Apojoma'san 20:4

Apojoma'san 21:31 197 Apojoma'san 22:14i'waine kurandonaka moro Tamusi autywyino. Morombo mero o'win wytorymorokon pena etapupoty'san i'waine.

31 Iwory 'se a'taine ro, mo'ko warinupokonokon jopotory 'wa moro pa'poroJerusalem wesararaka'po ekary tunda'po.32 O'win wytory ito'po iwetoine typyito-rykonmaro, tupi'nonokon jopotokonmaroenapa. Ipyitorykon maro mo'ko warinupokono jopoto ene'po mero ty'waine,Paulus wokepy'po i'waine. 33 Tytunda'pomero, mo'ko warinu pokono jopoto 'waPaulus apyipo'po. Opatoro imypo'poi'wa siparari ke. Irombo noky me iwairypoko, otypan oty kapy'po poko enapa i'waiwoturupo'po. 34 Tamero roten mo'karonkari'na apyimy kyniko'tapo'sakon. Mo-rokon iko'tykon ra'na one wara 'ne morooty wairy ukutyry upijakon. Iro kero Paulus aropo'po i'wa moro warinupokonokon auty 'wa. 35 Iwonukurumero mo'karon kari'na apyimy ekonywyino Paulus anumy'po pairo mo'karonwarinu pokonokon 'wa. 36 “Kysiwosen!”tykary arojakon mo'karon kari'na apyimyiwena'po ta tyko'ke imero. 37 Mo'karonwarinu pokonokon auty taka ta'mykarymero, Paulus wyka'po mo'ko warinupokonokon jopotory 'wa: “Amy oty pokoywoturupory 'se wa o'wa.” Irombo Paulusejuku'po i'wa: “Ky! Griek auran ka'tumetanon? 38Mo'ko penaro waty mo'karonRome ponokon weto kari'na apokuma-nenymbo, mo'ko wo'i taka okupa'en dusuntokonamon aronenymbo Egypte ponokapyn iro ke amoro man?” 39 Pauluswyka'po te: “Uwa. Moro Silisia tanotakaren aitopo Tarsus pono Simosu awuwa. Waturupoja o'wamo'karon kari'na 'wayjauranato'me.” 40 Iru'pa i'wa epory'pomero, Paulus 'wa moro tawo'nuku'popo tainary awonga'po, mo'karon kari'nayity'nato'me. Ity'na'ma'san mero, au-rana'po i'waine moro Simosu auran ta.Ika'po:

22Paulus auranary Simosu 'waine

1 “Yja'sakarykon, uwapoto'san, epanam-atoko ero ywosaijomatopo yjauran 'wa.”

2 Simosu auran ta auranary etary meroty'waine, ity'na'san 'ne katu rapa. Ika'po:3 “Simosu awu wa. Tywoma wa moroSilisia tano aitopo Tarsus po. Ero po tewetuwaro'man. Gamaliel ekosa iru'pynme 'ne womepan morokon kytangonemerykon mero'san poko. Wararo Tamusiemamin poko wo'mikan, moro eromeawo'mikarykon wara enapa. 4 Moro aseryomepano apyinamon uta'kary 'se wainen.Wokyryjan, woryijan simysen yja'wangonkari'na aru'katopo taka aru'kato'ko'me.5 Iporo moro wairy ekarityry taro manmo'ko Tamusi pokonokon jopotorymo'karon uwapoto'san maro. Mo'karonenapa irombo mo'karon ka'sakarykon'wanokon kareta ysen y'wa, Damaskus'wa ywytory man jako. Moro po enapamoro asery omepano apyinamon myry'se wainen Jerusalem 'wa ene'to'ko'me,ikota'mato'ko'me.

6 “Irombo wytonen Damaskus 'wa. Tysewaty ytundary we'i'po mero, typo rotenkurita 'ne 'ne kapu wyino amy poto 'suaweinano kyno'nen yjaweipa. 7 Womannono tu'ponaka. Irombo amy aurananowykary setan y'wa: ‘Saul, Saul, o'tono'meko ajerekuru ywekenanon?’ 8 Iromboseju'nen: ‘Noky ko amoro man, Jopoto?’Irombo kyngan y'wa: ‘Mo'ko Nasaretpono Jesus awu wa, mo'ko aniwekenary.’9 Mo'karon ymaro ytotonon ro rypo moroaweinano enesen. Mo'ko yjerupanen au-ran aneta'pa te kynaisen. 10 Irombowykan: ‘O'to ko waitan, Jopoto?’ Mo'koJopoto kyngan y'wa: ‘Ajawongo. I'tangoDamaskus 'wa. Moro po ro moro o'to'ne awairy man metatake.’ 11 Moroanusi'kanen aweinano 'wa yjenuke'ka'poke, mo'karon ymaro ytotonon yjapory taterapa yjarosen Damaskus 'wa.

12 “Moro po ro amy Ananias taty-nen wokyry kynakon. Moro omenanomero'po wara amandoto mo'ko kynakon.Pa'poro mo'karon moro ponokon Simosukynamyikatokon. 13 Mo'ko ro kyno'neny'wa. Kyngan: ‘Saul, yja'sakary, ajenutako!’Irombo o'win wytory yjenutan rapa. Ana-nias senen. 14 Irombo kyngan y'wa: ‘Pe-naro terapa mo'ko kytangon tamusiry 'watapyije mana moro tynisanory uku'to'me

22:3 Apojoma'san 5:34-39 22:4 Apojoma'san 8:3, 26:9-11

Apojoma'san 22:15 198 Apojoma'san 23:6o'wa, mo'ko tamamboren eneto'me o'wa,indary wyino enapa auran etato'meo'wa. 15 Ekataka ro pa'poro kari'na 'wamorokon anene'san, aneta'san otykonamyikaponen me maitake. 16 Oty noro komimomo'san? Ajawongo. Asetykapoko.Oja'wanykonymbo iku'mi'poko, ety eja-tory ta.’

17 “Jerusalem 'wa ywerama'po po rapa,moro Tamusi auty ta Tamusi 'wa yjaura-nary jako, yjenuja'kandan. 18 Inoro ro rapaJopoto wykary senen y'wa: ‘Onsi'mako!Ko'i terapa Jerusalem wyino i'tango.Moro o'wa yjekary amyikapory anapo'i'pakynaita'ton.’ 19 Awu te wykan: ‘Jopoto,morokon Simosu wota'nano'to'kon autowararo mo'karon ajamyikanamon myry,ipoky'marykon enapa aropo'nenymbo meywairy uku'saton aseke. 20 Mo'ko ajekaryamyikaponenymbo Stefanus mynuruy'kambory jako, moro po enapa wakon.Iru'pamoro wara yry sepojakon. Mo'karoniwonamon wo'mykon enenen me wakon.’21 Irombo kyngan y'wa: ‘I'tango. Awukomo'sa tyse mo'karon Simosu me e'i'non'wa.’ ”

22 Ero eta'po mero, Paulus 'wa iwepana-makepy'san. Iko'tapoty'san: “Nuta'nenmo'ko wokyry! Mo'kopan wairy kapynman nuro.”

Paulus ypoky'mary manombo23Tyko'tapotyrykon ta ro iwewo'mynga'san.

Kawonaka sakau e'kyino'san i'waine.24 Moro ene'po mero ty'wa, mo'kopoto 'su warinu pokonokon jopotorywyka'po Paulus a'mykato'me moro warinupokonokon auty taka, ipoky'mary ta o'toiwe'i'po mengato'me. O'tono'me ipokoiko'tapotyrykon ukutyry 'se kynakon.25Typoky'mato'me tymyry jako ro i'waine,Paulus wyka'po mo'ko tokonda aitoto war-inu pokonokon jopotory 'wa: “Iru'pa nanamy Rome jopotory upi'nono ypoky'maryamy a'wembono auranano ynen jopotoauran pyndo?” 26 Moro eta'po meroty'wa, mo'ko jopoto wyto'pomo'ko toponojopoto 'wa. Ika'po: “O'to ko maitan? AmyRome jopotory upi'nono irombo mo'kowokyry man.” 27 Mo'ko epono jopotowyto'po Paulus 'wa. Ika'po i'wa: “Amy

Rome jopotory upi'nono amoro man?Kaiko y'wa.” Paulus wyka'po: “A'a.”28 Mo'ko jopoto 'wa ejuku'po: “Awu potome imero pyrata sepeman, amy Romejopotory upi'nono me ywaito'me.” Pauluswyka'po: “Awu te amy Rome jopotoryupi'nono me tywoma wa.” 29 Moro eta'pomero, anipoky'ma'pa rapa mo'karonipoky'mary 'sangonymbo we'i'san. Mo'kojopoto wety'ka'po enapa, amy Romejopotory upi'nono me mo'ko tynimy'powairy ukuty'po mero.

Mo'karon Simosu jopotorykon wykary30 Mo'karon Simosu 'wa Paulus emen-

dopo ukutyry 'se iru'pyn me mo'kojopoto kynakon. Iro ke ro irombokoro'po mo'karon Tamusi pokonokonjopotorykon, pa'poro mo'karon Simosujopotorykon enapa a'nano'po'san i'wa.Ipo'ponakaine ro Paulus ene'po'po i'wamoro aru'katopombo wyino.

231 Mo'karon Simosu jopotorykon

'wa tywo'potyry ta Paulus wyka'po:“Yja'sakarykon, moro ero kurita 'waro ka'sakarykon ra'na Tamusi embatayjemamy'po yturu'po anamiromo'ka'paman.” 2 Irombo mo'ko Tamusi pokonokonjopotory Ananias 'wa ipotapaikapo'pomo'karon aporitonokon 'wa. 3 Morombomero Paulus wyka'po i'wa: “ApaikatanTamusi, kurando tywonepore aitoto!Amoro moro omenano mero'po wykarywara a'wembono auranano ypoko mytan?Moro omenano mero'po wara waty korekypaikapoja, ran!” 4 Mo'karon Paulusaporitonokon wyka'san: “Mo'ko Tamusipokonokon jopotory mejuja!” 5 IromboPaulus wyka'po: “Yja'sakarykon, mo'koTamusi pokonokon jopotory me iwairyanukuty'pa we'i. Ero wara irombo tymeroman:‘Ajundymanamon jopoto poko yja'wan me

ajauranary kapyn man.’ ”6 Irombo Saduse me, Farise me enapa

mo'karon Simosu jopotorykon wairywopy'pomero tanuru taka, Paulus ko'ta'poira'naine: “Yja'sakarykon, Farise awu

22:20 Apojoma'san 7:58 23:3 Mateus 23:27-28 23:5 Exodus 22:28 23:6 Apojoma'san 26:5, Filipi 3:5

Apojoma'san 23:7 199 Apojoma'san 23:27wa. Farise ytangon me tywaije man-don. Moro y'wa iromby'san awomyrymomokyry poko a'wembono aurananoyry man ypoko.” 7 Moro wara ika'pomero, mo'karon Farise woseju'poty'sanmo'karon Saduse maro. Iwonumen-garykon wotaripapy'po. 8 Mo'karonSaduse irombo uwa moro iromby'sanwyino awono wairy ekari'saton. UwaTamusi apojon ekari'saton. Uwa a'kananoekari'saton enapa. Mo'karon Farisete pa'poro mondo morokon otykonwairy amyikaton. 9 Mo'ja imero ase'waiko'tapoty'san. Irombo amykon Tamusikaretary uku'namon Farise awomy'san.Tarekurukon ta ika'san: “Mo'se wokyry tayja'wan oty anepory'pa na'na man! Amya'kanano, amy Tamusi apojon pai tauranaman i'wa.”

10 Poto me moro areku wairy ene'pomero ty'wa, mo'ko warinu pokonokonjopotory wety'ka'po Paulus sara'kapotyrypona i'waine. Iro ke ro moro warinupokonokon apyimy ko'mapo'po i'waemima iwyinoine. Aropo'po i'wa i'wainemoro warinu pokonokon auty taka rapa.11 Irombo koko mo'ko kapu tano Jopotowonepo'po i'wa. Ika'po i'wa: “Eja'nakako.Moro Jerusalem po yjekary amyikaporypoko awe'i'po wara Rome po enapaamyikapory poko maitake.”

Paulus wory 'se mo'karon Simosu wairy12 Irombo koro'po mo'karon Simosu

'wa taurangon epopo'po maname Pauluswory man poko. Tamusi embata en-dame'pa, onyry'pa enapa tywairykonman ekarity'po i'waine ase'wa moroPaulus wory uwaporo. 13 Mo'karontaurangon epoponamonymbo oko-kari'nawokyryjan ko'po kynatokon. 14 Mo'karonwyto'san ro mo'karon Tamusi pokonokonjopotorykon 'wa, mo'karon uwapoto'san'wa enapa. Ika'san: “Tamusi embataamy otymbo ro anyry'pa tyndaka tywairyman ekarityi na'na ase'wa moro Pauluswory uwaporo. 15 Amyjaron te mo'karonSimosu jopotorykon maro mo'ko warinupokonokon jopotory 'wa aturupotandokoPaulus aropoto'me apo'ponakaine rapa.Iru'pa 'ne ka'tu rapa ipoko oty ukutyry 'se

okari'toko. Na'na mondo terapa kynaitanitundary uwaporo iwoto'me.”

16 Paulus patymy 'wa te moro iwory'se iwairykon eta'po. Irombo ito'po morowarinu pokonokon auty 'wa, Paulus 'waekari'se. 17 Irombo Paulus 'wa o'win amywarinu pokonokon jopotory ko'ma'po.Ika'po i'wa: “Mo'se myre'ko'ko arokomo'ko ajepono 'wa. Amy oty ekarityry'se man i'wa.” 18 Mo'ko 'wa ro mo'komyre'ko'ko aro'po mo'ko topono 'wa.Ika'po i'wa: “Paulus, mo'ko aru'ka'poyko'mai. Naturupoi y'wamo'semyre'ko'koene'to'me o'wa. Amy oty ekarityry 'seman o'wa.” 19 Irombo mo'ko poto 'suwarinu pokonokon jopotory 'wa mo'komyre'ko'ko apo'i'po apory poko. Typoaro'po i'wa. Iwoturupo'po i'wa: “Otyekarityry 'se ko man y'wa?” 20 Ika'po:“Mo'karon Simosu 'wa taurangon topopoman, o'wa tywoturupoto'ko'me, koro'poo'wa mo'ko Paulus aropoto'me mo'karonSimosu jopotorykon po'ponaka, iru'pa'ne ka'tu rapa ipoko oty uku'to'me tiro.21 Kysamyikaton te. Oko-kari'na ko'powokyryjan maname iwory 'se mandon.Tamusi embata endame'pa, onyry'paenapa tywairykon man tajato i'waineman ase'wa moro Paulus wory uwaporo.Erome moro aropory momo'saton roteno'wa.” 22 Irombo mo'ko jopoto wyka'pomo'ko myre'ko'ko 'wa: “Amy 'wa koro eroy'wa anekarity'po kysekarityi.” Iromboaropo'po i'wa.

Paulus arory Sesarea 'wa23 Irombo oko amykon warinu

pokonokon jopotorykon ko'ma'sani'wa. Ika'po: “Oro ainapatoro-kari'nawarinu pokonokon, oruwa-kari'naitu'ponaka ainapatoro kaware tu'ponokon,ainapatoro-kari'na waita aronamon enapanaike'sen tytoto'ko'me Sesarea 'wa, koko,okupa'en-to'ima juru a'ta. 24 Oro amykonkaware mondo naisen Paulus aroto'me.Oro iru'pa narosen mo'ko Rome wyinonojopoto Feliks 'wa.” 25 Amy kareta mero'poenapa i'wa ero wara:26Klaudius Lysiasmo'ko tywaiporen jopoto

Feliks 'wa ero kareta merojan.Iru'pa ro rypo man? 27 Mo'sewokyry mo'karon Simosu 'wa

23:8 Mateus 22:23, Markus 12:18, Lukas 20:27

Apojoma'san 23:28 200 Apojoma'san 24:15tapyije kynakon. Iwory manomborypo i'waine kynakon. Iro ke royjupi'nonokon maro iwyinoineemima wytonen. Rome pono meiwairy suku'nen. 28 Moro i'waineemendotopo ukutyry 'se ywairy kemo'karon ijopotorykon po'ponakasaron. 29 Iwara ro seponen emen-dory i'waine amykon tamerykonmero'san poko. Amy iwopoto'manoty poko kapyn, amy imypoto'manoty poko kapyn enapa te emendoryi'waine seponen. 30 Iwory 'seiwairykon eta'po mero te, o'winwytory saropoi o'wa. Mo'karonemendonamon 'wa enapa suku'poimoro apo'ponaka itorykon manmorokon ty'waine emendoto'konekari'se.

31 Mo'ko toponokon jopoto wyka'powararo, mo'karon warinu pokonokonwyto'san mo'ko Paulus aije. Kokoaro'po i'waine moro Antipatris 'wa.32 Irombo koro'po mo'ko Paulus aropo'poi'waine mo'karon kaware tu'ponokon'wa. Mo'karon 'nero werama'san temoro tautykon 'wa rapa. 33 Sesarea'wa tytunda'san mero, mo'karon kawaretu'ponokon 'wa moro kareta yry'po mo'koRome wyinono jopoto ainaka. Paulusaro'po enapa i'waine ipo'ponaka. 34 Morokareta erupa'po mero ty'wa, mo'kojopoto woturupo'po Paulus 'wa ojeno meiwairy poko. Paulus wyka'po: “Silisiapono awu wa.” 35 Irombo mo'ko jopotowyka'po: “Mo'karon ajemendonamonwopy'san mero, wepanamatake o'wa.”Irombo Paulus erandopo'po moro Herodesnamypo'po auto ta.

24Paulus wosaijomary Feliks po'ponaka

1 Ainatone kurita Paulus tunda'powe'i'po mero, mo'ko Tamusi pokonokonjopotory Ananias wopy'po amykonuwapoto'san maro, amy Tertulus tatynenawo'ka maro enapa. Mo'ko Rome wyi-nono jopoto po'ponaka iwopy'san Paulus

emendotopo uku'po. 2 Paulus ko'mapo'pomero, Tertulus 'wa emendory a'mo'po.Ika'po: “Tywaiporen jopoto Feliks, opo tesara'me imero na'na kynemanjan. Awonu-mengapory iru'pa 'ne ka'tu rapa otykonyryi na'na 'wano me. 3 Wararo tyto'popo ro erokon anuta'ka'pa roten na'naman ajety awongary ta. 4 Aromangary'se'pa te wa. Iro ke ro waturupoja o'wako'i roten awepanamato'me na'na 'watawa'pore. 5 Any'mato mo'se wokyryeporyi na'na. Pa'poro ero nono tu'pomo'karon Simosu ere'kopojan asepoko.Mo'ko Nasaret pono wyinonokon jopotoryme mo'se man. 6-7 Moro Tamusi autyyja'wangary poko pairo kyne'kun. Irombona'na kynapyinen.”* 8 “O'wa imengaryjako aseke pa'poro morokon na'na 'waemendoto'kon muku'take.” 9 Mo'kotyjawo'karykon wyka'po pori'tomato'mety'waine, mo'karon Simosu 'wa moro wararo iwairy ekarity'po.

10 Mo'ko jopoto 'wa tainary awonga'pomero, Paulus 'wa tauranary a'mo'po.Ika'po: “Suku'sa sirikokon poko mo'karonero ponokon kari'na poko a'wembonoauranano ynen jopoto me awairy. Iroke ro enari'ma wasaijomaje apo'ponaka.11 Ainapatoro itu'ponaka oko kuritako'po kapyn moro Jerusalem 'wa Tamusiety awonga ywonuku'po man. Iporomoro wairy muku'take, otykon men-gary jako o'wa. 12 Amy pairo kari'namaro ywoseju'potyry, amy pairo kari'naapyimy erupo'tomary enapa anepory'pakynaisen y'wa, Tamusi auty ta pai,Simosu wota'nano'to'kon autokon ta pai,amy oje terapa pai. 13 Iporo morokonerome ty'waine yjemendoto'kon wairyenepory upijaton o'wa. 14 Moro amy meonumengano ikato'kon wykary wara tey'wa mo'ko kytangonymbo tamusiry etyawongary pyime'tory supija. Pa'poromoro omenanomero'po, mo'karon Tamusiuku'ponamonymbo nimero'san enapasamyikaje. 15 Mojan wara enapa amyoty wopyry simomo'sa Tamusi wyino:moro tamamboramon, emambo'non enapaawomyry man rapa mo'karon iromby'san

* 24:6-7 Amykon 'wa ero po tymero man Tertulus wyka'po me: “Tamery mero'po wararo a'wembono auranano yry'se na'na kynakon ipoko. [7] Irombomo'ko poto 'su warinu pokonokon jopotory Lysias kyno'nen. Pari'pe imeromo'sewokyry emiman na'na wyino. [8] Mo'karon emendonamon wytory man ekari'nen te apo'ponaka.”

Apojoma'san 24:16 201 Apojoma'san 25:11wyino. 16 Moro me ro wo'mikaje yturupoyjamiromo'ka'pa iwaitome Tamusi em-bata, kari'na embata enapa. 17 Sirikokonpoko ywyto'po wyino wo'nen rapaipyrata'non yja'sakarykon 'wa pyrataene'se, Tamusi 'wa tymy ene'se enapa.18 Morokon poko yja'ta ro ikoroka'seneyjeposenmoro Tamusi auty ta, kari'na apy-imy pyndo, kari'na wotaikapotyry pyndoenapa. 19 Amykon Asia ponokon Simosute moro po kynatokon. Mo'karon wairymanombo te man ero po, yjemendoto'me.Amy oty poko pairo te yjemendoryupiry suku'sa i'waine. 20 Oro mojanwokyryjan pai asekemoro ty'waine otypanynikapy'po yja'wan oty epory'po ekari'sen,mo'karon Simosu jopotorykon po'ponakayja'ta. 21 Moro tyra'naine yko'tatopombopoko roten ka'tu yjemendota'ton. Yko'tanirombo: ‘Mo'karon iromby'san awomyrypoko erome a'wembono auranano yrymanypoko.’ ”

22 Mo'ko Feliks mo'ko iru'pa a'si'komoro asery omepano uku'sakon in-oro 'wa amy kurita terapa moro otymengary man yry'po. Ika'po: “Mo'kowarinu pokonokon jopotory Lysiaswopy'po mero, moro ajauranato'konymbosimengatake rapa.” 23 Irombo mo'kotupi'nono warinu pokonokon jopotory'wa Paulus erandopo'po i'wa aru'katopota. Ika'po iko'po 'ne 'ne kapyn ipokoiwaito'ko'me, a'sakarykon 'wa epanopy-rymbo ana'koto'pa iwaito'ko'me enapa.

24 Amykon kurita pa'po me Felikswopy'po rapa mo'ko typyty Drusila, mo'koSimosu woryiry me kynakon inoro maro.Paulus ko'mapo'po i'wa. Moro KristusJesus amyikary poko inekarityry 'wa Felikswepanama'po. 25 Tamambore aino poko,eja'nakano poko, moro aireno a'wembonoauranano poko enapa Paulus auranarymero te Feliks wety'ka'po. Irombo ika'po:“Iporo terapa man. I'tango. Amy jakopai kyko'mapotake rapa.” 26 Pyrata yrymomo'sakon enapa Paulus 'wa ty'wa. Moromero kyniko'mapopo'sakon ty'wa, imarotyworupato'me.

27 Oko siriko pa'po me Feliks y'petakanme Porsius Festus we'i'po. Mo'karon

Simosu ewa'pory me Feliks 'wa mo'koPaulus no'po aru'ka'po po.

25Paulus wosaijomary Festus po'ponaka

1 Oruwa kurita moro tynundymary man'wa tytunda'po wyino, Festus wyto'poSesarea wyino Jerusalem 'wa. 2 Moropo ro mo'karon Tamusi pokonokonjopotorykon wopy'san i'wa mo'karonSimosu jopotorykon maro Paulus emendo.3 Iwe'pima'san Paulus ene'poto'me i'waJerusalem 'wa. Yja'wan me te kynonu-mengatokon. Oma ta irombo iwory pokokynonumengatokon. 4 Festus 'wa te Pauluserandory ekarity'po Sesarea po. Asekeko'i terapa tytory 'se iwokarity'po. Ika'po:5 “Oro iro ke mo'karon ajopotorykonnytosen ymaro, nemendoto'seme, yja'wanoty kapy'poto i'wa.”

6 Oruwa-to'ima kurita ko'po kapyn,ainapatoro kurita ko'po kapyn pai moroekosaine tywe'i'po wyino, Sesarea 'waiwo'pema'po rapa. Irombo koro'poiwotandy'mo'po moro a'wembono au-ranano ytopo tapo'ny tu'po. Paulusko'mapo'po i'wa typo'ponaka. 7 Iwopy'pomero mo'karon Jerusalem wyinoo'pema'san Simosu 'wa Paulus u'memy'po.Pyime yja'wangon imero otykon pokoemendo'po i'waine. Iporo te morokonemendoto'kon wairy enepory upijatokonte. 8Tywosaijomato'me te Paulus wyka'po:“Yja'wan me e'i'pa we'i moro Simosuemery mero'po poko, moro Tamusi autypoko, mo'ko Rome pono jopoto pokoenapa.”

9 Mo'karon Simosu ewa'porory 'se ty-wairy ke te Festus woturupo'po Paulus'wa: “Jerusalem 'wa awytory 'se'pa man,moro po a'wembono auranano syry'se meapoko, erokon ajemendoto'kon menga'sanwyino y'wa?” 10Paulus wyka'po te: “Mo'koRome pono jopoto ekataka ero po amya'wembono auranano ynen jopoto apo'nyman. Moropan po ro a'wembono aurananoyrymanypoko. Mo'karonSimosu anyry'pawe'i yja'wanme o'to. Amoro enapa iru'pynpomoromuku'sa. 11Yja'wan oty kapy'potoy'wa, amy ywopoto'man oty kapy'poto pai

24:17 Apojoma'san 21:17-28 24:21 Apojoma'san 23:6

Apojoma'san 25:12 202 Apojoma'san 26:7y'wa, moro yrombyry anurumena'pa wait-ake. Iporo waty te morokonmojan 'wa yje-mendoto'kon a'ta, amy pairo kari'na o'toyjyry upitanmojan kari'na ewa'poroto'me.Mo'ko Rome pono jopoto 'wa a'wembonoauranano yry 'se wa ypoko.” 12 Mo'karonturunamon maro tyworupa'ma'po mero,Festus wyka'po Paulus 'wa: “Mo'ko Romepono jopoto 'wa apoko a'wembono au-ranano yry 'se awairymekarityi. Mo'ko 'waro my'take.”

Paulus poko Festus 'wa Agripa erupary13 Amykon kurita pa'po me mo'ko poto

'su jopoto Agripa wopy'po mo'ko Bernismaro Sesarea 'wa, Festus etawa. 14Amykonkurita moro po iwairykon ke, Festus 'waAgripa erupa'po Paulus poko. Ika'po:“Feliks 'wa amy aru'ka'po wokyry tynoman. 15 Mo'ko poko ro yjerupa kyno'senmo'karon Tamusi pokonokon jopotorykon,mo'karon Simosu uwapotorykon enapa,Jerusalem po yja'ta. 16 Mo'karon Romeponokon emery me kapyn moro amykari'na ewa'poroto'me o'to amy terapakari'na yry wairy sekari'nen. Mo'karontamendonamon po'ponaka na'nen mo'koemendo'po wosaijomary man wairysekari'nen i'waine. 17 Kyno'sen ro ijaro'wa. Iwopy'san koro'po o'win wytorymoro a'wembono aurananoytopo yjapo'nytu'po watandy'mon. Mo'ko wokyrysene'pon ypo'ponaka. 18 Ipo'ponaka ro teamy pairo yja'wan me ynekanopyry otypoko anemendo'pa kynaisen. 19 Aseketytamusirykon amyikary emery poko tekynosauranakasen, amy Jesus tatynenpoko enapa. Mo'ko ro tyromo'se man.Mo'ko Paulus te nuro kynekari'san. 20Tupime morokon otykon mengary eporyke te y'wa, waturupon i'wa, Jerusalem'wa tytory 'se'pa iwairy poko, moropo a'wembono auranano yto'me ipoko.21 Paulus te mo'ko Rome pono jopoto 'waa'wembono auranano yry man taronakamoro taru'ka'po po tywairyman ekari'nen.Irombo saru'kapon rapa mo'ko Rome ponojopoto 'wa emokyry man wairy taronakay'wa.” 22 Irombo Agripa wyka'po Festus'wa: “Awu rypo te aseke enapa mo'ko

wokyry etary 'se wa.” Irombo Festuswyka'po: “Koro'po te metatake.”

23 Irombo koro'po tywaike imero Agripawopy'po Bernis maro. Warinu pokonokonjopotorykon maro, moro ponokontywaiporamon kari'na maro enapaiwo'my'san moro auranano apyitopotaka. Irombo Festus 'wa Paulus ene'po'po.24 Festus wyka'po: “Jopoto Agripa, pa'poroero po aitonon, mo'se anenerykon wokyryupu'po me pa'poro mo'karon Simosuapyimy kyno'nen y'wa, Jerusalem po, eropo enapa. Kyniko'tapo'sen nuro noroe'i'pa iwaito'me. 25 Awu te suku'nen amytywopoto'man oty anikapy'pa iwe'i'po.Aseke te mo'ko Rome pono jopoto 'watypoko a'wembono auranano yry manekari'nen. Iro ke ro emokyry man syryi.26 Iru'pa te anukuty'pa wa one wara y'waoty merory wairy mo'ko kyjopotorykon'wa. Iro ke ro sene'poi apo'ponakaine,apo'ponaka 'ne ka'tu rapa, jopoto Agripa,imenga'po wyino amy ynimerory manoty sepory'se me. 27 Aipo'pa seneja amyaru'ka'po aropory Rome 'wa morokonemendoto'kon enepory pyndo.”

26Paulus wosaijomary Agripa po'ponaka

1 Irombo Agripa wyka'po Paulus 'wa:“Erome te aseke okari'ko.” Paulus 'watainary awonga'po. Irombo tywosaijomarya'mo'po i'wa: 2 “Poto 'su jopoto Agripa,tawa'pore wa apo'ponaka erome ywosai-jomary poko pa'poro morokon Simosu'wa yjemendoto'kon poko. 3 Amoro 'neka'tu rapa iru'pyn po pa'poro morokonSimosu emery, iwosauranakato'kon enapamuku'sa. Iro ke ro waturupoja o'wapyi'me'ke awepanamato'me y'wa.

4 “Penaro terapa one wara yje-mamy'po uku'saton pa'poro mo'karonSimosu. Myre'ko'ko me yja'tanomboporo ira'naine wainen Jerusalem po.5 Penaro terapa yjuku'saton. I'seta'taine, morokon Tamusi pokonokonomenano wykary wara imero Farise meywe'i'po amyikapota'ton. 6 Erome tea'wembono auranano yry man ypoko,moro kytangon 'wa Tamusi wykatopombomomokyry ke y'wa. 7 Moro Tamusi

26:5 Apojoma'san 23:6, Filipi 3:5

Apojoma'san 26:8 203 Apojoma'san 26:29wykatopombo wo'kapyry momosa'tonro mo'karon ainapatoro itu'ponaka okokopykon. Moro me ro tyweja'nakarykonta koko kurita maro ro Tamusi etyawongaton. Moro aimomo'topo poko romo'karon Simosu yjemendojaton, poto 'sujopoto. 8 O'tono'me ko moro Tamusi 'wairomby'san awongapory anamyikaporo'pakari'na nandon ara'naine?

9 “Awu te mo'ko Nasaret pono Jesusety uta'kary poko ywo'mikary man synen.10 Moro poko ro ywairy sa'mon Jerusalempo. Pyime Tamusi wyinonokon saru'kasenyja'wangon kari'na aru'kato'kon taka.Mo'karon Tamusi pokonokon jopoto-rykon 'wa moro oty kapyry tyje ky-nakon yjainaka. Moro iworykon jako,awu enapa iru'pa seponen. 11 Pa'poromorokon Simosu wota'nano'to'kon autowararo ikota'marykon saropo'nen. Iwararo iwyry'karykon 'se wakon moro ty-namyikarykon oty nondato'me i'waine.Tysenokon aito'kon 'wa pairo yjerekuru taiwekenarykon saropo'nen.

12 “Iwara te o'wino me wy'sakonDamaskus 'wa moro Tamusi pokonokonjopotorykon auran poko. 13 Moro oma taro, kurita 'ne 'ne a'ta, Poto 'su Jopoto, typoroten kapu wyino amy aweinano wopyrysenen yjaweipa, mo'karon ymaro ytotononaweipa enapa. Weju aweiry ko'po taweijemoro aweinano kynakon. 14 Pa'poro na'nakynoman nono tu'ponaka. Irombo amyauranano wykary setan y'wa Simosu auranta: ‘Saul, Saul, o'tono'me ko ajerekuruywekenanon? Akota'manon roten te moroapanaja'nary.’ 15 Awu te wykan: ‘Noky koamoro man, Jopoto?’ Irombomo'ko Jopotokyngan y'wa: ‘Mo'ko aniwekenary Jesusawu wa. 16 Ajawongo te. Ypyitory meawaito'me irombo wasenepoi o'wa. Mo-rokon ypoko anene'san otykon amyikapo-nen me, morokon ynenepory man otykonamyikaponen me enapa kyja. 17 Simosuwyinoine, Simosu me e'i'non wyinoenapa kapo'i. I'waine ro rapa komo'sa18 enutato'ko'me. O'wa u'maporykon 'sewa moro ewa'rumy wyino moro aweinano'wa, mo'ko Satan pori'tory wyinoTamusi 'wa. Iwara ro ija'wanykonymbokyno'katan. Yjamyikanamonmemo'karon

tywyinonaka Tamusi nyry'san napyiryman amy apyita'ton.’

19 “Morombo wyino, poto 'su jopotoAgripa, moro kapu nenepo'po oty 'wawataropoja. 20 Koromo 'ne wyto'nenmo'karon Damaskus ponokon 'wa, irombomo'karon Jerusalem ponokon 'wa, pa'poroJudea ponokon 'wa, mo'karon Simosume e'i'non 'wa enapa. Wykan i'wainemoro tamamyrykon u'mato'me i'waine,Tamusi 'wa iwotu'mato'ko'me, aseryamano wyinonokon otykon ka'to'meenapa i'waine. 21 Morokon poko romo'karon Simosu yjapyisen moro Tamusiauty ta, ywoto'me rypo ty'waine. 22 Eromenoro te Tamusi 'wa yjepanopyry ta wa.Iwara erome po'ponokon kari'na 'wa,kawonokon kari'na 'wa enapa otykonamyikapory poko wa. Mo'karon Tamusiuku'ponamonymbo wyka'san wara 'nete, mo'ko Moses wyka'po wara 'neenapa otykon sekari'sa. 23 Mo'ko Mesiaswota'karykary man takari'se i'waine man.Koromo 'ne iromby'san wyino awomy'pome aweinano ekarory man tywaije i'waman, Simosu 'wa, Simosu me e'i'non 'waenapa.”

24 Moro wara Paulus wosaijomaryjako ro, mo'ja imero Festus wyka'po:“Aje'mere'sa, Paulus! Moro iko'po 'ne'ne terapa awomepa'po aje'mere'kanon!”25 Paulus wyka'po te: “E'merepy'pa wa,tywaiporen jopoto Festus! Iporonokon,tywonumengaporamon otykon te se-tapoja. 26 Mo'ko poto 'su jopoto Agripaerokon otykon uku'san. I'wa ro enari'mayjauranaje. Anamonopy'pa amy pairoynekarityry oty wairy suku'sa iru'pyn po.Ekapyn ta kapyn irombo morokon otykontywo'ka'seman. 27Mo'karon Tamusi auranuku'ponamonymbo mamyikanon, poto'su jopoto Agripa? Suku'sa moro o'waamyikarykon!” 28Agripawy'kapo te Paulus'wa: “Eromembo roten Kristus wyinonome terapa moro ajauran yjypotan!”29 Irombo Paulus wyka'po: “Tamusi 'warypo ywoturupory 'se wa, ko'i terapaywairy wara awaito'me, amoro rotenkapyn, pa'poro mo'karon erome y'waepanamatonon enapa te. Ero ymy'po warate amyrykon 'se'pa wa.”

26:9 Apojoma'san 8:3, 22:4-5 26:20 Apojoma'san 9:20,28-29 26:23 1 Korinte 15:20, Jesaja 42:6, 49:6

Apojoma'san 26:30 204 Apojoma'san 27:1930 Irombo mo'ko poto 'su jopoto Agripa

awomy'po, mo'ko jopoto Festus maro,mo'ko Bernis maro, mo'karon imaroineatandy'mo'san maro enapa. 31 Morowyino tyto'san mero, ase'wa iworupa'san.Ika'san: “Amy pairo tywopoto'man oty,tymypoto'man oty pai anikapy'pa mo'kowokyry tywaije man.” 32 Agripa wyka'poFestus 'wa: “Mo'ko wokyry nondarymanombo terapa nairy, mo'ko Rome ponojopoto 'wa typoko a'wembono aurananoyry man anekarity'pa iwe'i'pomboto.”

27Paulus wytory Rome 'wa

1 Itali 'wa kurijara ta na'na wytory manyry'po mero, amykon terapa aru'ka'sanmaro Paulus yry'po amy Julius tatynenwarinu pokonokon jopotory ainaka. Mo'koRome pono jopoto ety tanokon warinupokonokon a'sakary mo'ko kynakon.2 Amy Adriamitium pono kurijara wytorykynakon morokon Asia ponokon aito'kon'wa. Moro ta ro na'na wyto'po. Mo'koTesalonika po amandoto Masedonie ponoAristarko enapa na'na maro kynakon.3 Irombo koro'po na'na wo'kima'po Sidonpo. Moro po ro mo'ko Julius 'wa Paulusaropo'po a'sakarykon 'wa, eneto'mei'waine. Iru'pa irombo Julius Paulus pokokynakon. 4 Tywaimoky'po mero rapa,apo'tun wyino Siprus ratonoma'po na'na'wa, yja'wangon pepeito uremeto'me.5 Silisia pato, Panfili pato enapa paranapato'po mero ty'wa, na'na tunda'po moroLisie tano aitopo Myra 'wa. 6 Moro poro mo'ko warinu pokonokon jopotory'wa amy Itali 'wa ytototo Aleksandriapono kurijara epory'po. Moro taka rona'na aru'ka'po i'wa. 7 O'toro 'ko kuritapa'po me waty arombo na'na tunda'pomoro aitopo Knidus patonaka. Pepeito'wa na'na a'kotory ke, Kreta nota na'na'wa tytory man yry'po apotyry Salmonerato. 8Arombo moro apotyry ratonoma'pomero, na'na tunda'po amy Iru'pyngonO'kimato'kon tatynen aitopo 'wa. Mororo tyse waty moro poto 'su aitopo Laseawyino kynakon.

9 Na'na romamy'po ke terapa, anari memo'ja ro ytono we'i'po. Moro onematopokurita pairo irombo tyto terapa kynakon.

Iro ke ro Paulus 'wa mo'karon kurijaratanokon uru'san. 10 Ika'po i'waine:“Yja'sakarykon, mo'ja ro kytorykon jakoanari'non otykon 'wa koporykon manseneja. Moro kurijara yja'wan me tywairytaro kynaitan, tytano maro ro. Kari'napairo ty'matyry taro kynaitan.” 11 Mo'kowarinu pokonokon jopotory 'wa te mo'kokurijara undymanen, mo'ko kurijaraaporemy enapa amyika'po moro Paulusauranymbo ko'po. 12 Moro o'kimatopoiru'pa 'ne e'i'pa kynakon, moro i'sanojako moro po aito'me. Iro ke ro pyimemo'karon kurijara tanokon moro mo'jaro ytono ekari'satokon iru'pa. Feniks 'watytundarykon 'se kynatokon, moro i'sanojako moro po tywaito'ko'me. Moro Feniks,amy Kreta pono o'kimatopo moro man.Moro aretyry apo'tun wyino, moro aretyryapoje wyino enapa moro itaka o'mytopoman.

13 Ijary wyino pari'pe 'ne waty amypepeito awomy'po mero te, moro tywon-umengato'kon kapyry yry'po i'waine. An-gara anumy'po i'waine. Kreta esi'wo imerona'na wyto'po.

Kurijara we'mopotyry14 Akore'pe 'ne waty moro na'na

waimoky'po wyino te moro Eurakylontatynen orometa wopy'po mapo wyinona'na tu'ponaka. 15 Moro ipori'tory'wa moro kurijara kyryrykary ta, moroipotyry u'mary upijakon na'na moropepeito wo'topo wyinonaka. Irombo na'nawe'i'po ipoko noro waty. Moro wara rona'na kynotaropojakon. 16 Amy Kaudatatynen pa'wu'membo nota te a'si'koity'na'po po na'na 'wa arombo morosuruku yry'po iru'pa. 17 Irombo aru'ka'pona'na 'wa moro kurijara taka. Morombomero kapuja ke moro kurijara mypoty'poi'waine, ipori'tomato'me. Moro Syrte ponokoro'nano sakau tu'po turupyrykon ponaenapa tanarike kynatokon. Iro ke ro morokurijara eka'nunge'katopo ema'po i'waineparana taka. Iwara ro kynotaropojakonna'na pepeito 'wa. 18 Irombo koro'poyja'wan me imero noro pepeito 'wana'na yry ke, amykon kurijara tanokonotykon papy'san i'waine parana taka.19 Ijoruwanory kurita morokon kurijarapirarykonymbo papy'san pairo i'waine,

Apojoma'san 27:20 205 Apojoma'san 27:44

imyto'konymbo maro ro. 20 Kuritakonpoko weju, siriko one'pa kynakon. Moropepeito tam'po'kory pari'pe noro kynakon.Na'na tutapyry man ekano'sakon terapa.

21 Endame'pa pairo noro mo'karonkari'na we'i'san mero, Paulus awomy'poira'naine. Ika'po: “Yja'sakarykon, y'waawepanamarykon manombo tywaije man,moro ywykary jako o'waine: ‘Ero wyinoito'pa kytaisen.’ Ijako erokon anari'nonotykon kopory'paine nairy. Ero warayja'wan me e'i'pa oty nairy. 22 Erome pairote kurujaton aturu'san apyito'me o'waine.Amy pairo ara'nanokon kari'na iromboutapy'pa kynaitan. Ero kurijara rotenkynuta'tan. 23 Ero koko irombo mo'koYjopotory Tamusi, mo'ko ety sawongajeinoro apojon nasenepoi y'wa. 24 Nykaiy'wa: ‘Tanarike kyte'i, Paulus! Mo'koRome pono jopoto po'ponaka awytoryman. Ajewa'poroto'me te Tamusi pa'poromo'karon amaro kurijara ta ytotononunendan.’ 25 Iro ke ro aturu'san apyi-toko, yja'sakarykon! Tamusi samyikaje.Morokon y'wa tauroto'konymbo wararootykon wairy man samyikaje. 26 Amypa'wu tu'po te kurupyrykon man.”

27 Ainapatoro itu'ponaka okupa'enkurita terapa pepeito 'wa moro Adri-amitium Zee tu'po na'na kyryrykapotyryjako, koko, irawone 'ne a'ta, mo'karonkurijara ta amaminatonon tyse watyamy aitopo wyino kynokano'satokon.28 Irombo typirotoken kurawa ke moroijansikyry apo'po i'waine oko-kari'na apome. A'si 'ko rapa tyto'san mero, morotuna jansikyry apo'po i'waine o'win-kari'na itu'ponaka ainapatoro apo me.29 Topu tu'po turupyrykon pona tanariketywairykon ke, okupa'en angara ema'sani'waine ansety wyino. Irombo Tamusi 'waiwoturupo'san ko'i aweitato'me. 30 Irombomo'karon kurijara ta amaminatononmoro kurijara wyino tywetuwarikarykon'se kynatokon. Moro suruku ema'poi'waine tuna taka, ipotyry wyino morokonangara emato'me tiro. 31 Moro jako 'nePaulus wyka'po mo'ko warinu pokonokonjopotory 'wa, mo'karon ipyitorykon 'waenapa: “Mo'karon 'wa ero kurijara no'poto,amyjaron ajuta'ta'ton.” 32Morombo meromo'karon warinu pokonokon 'wa morokon

suruku myto'konymbo kapuja y'koto'san.Iwara parana taka moro suruku emo'po'poi'waine.

33 Emamyry 'wa iwe'i'po mero, Paulus'wa pa'poro uru'san, a'si'ko iwen-dameto'ko'me. Ika'po: “Erome ainapatoroitu'ponaka okupa'en kurita terapa en-dame'pa mandon oty 'wa ajeporykon manmomokyry ta. Amy pairo oty anaru'ka'pamandon ondakaine. 34 Iro ke ro wykajeo'waine a'si'ko awendameto'ko'me. Mororo ajepano'ta'ton awo'kimato'ko'me. Amypairo ara'nanokon anepory'pa yja'wanoty kynaitan.” 35 Moro wara tyka'powyino, perere amy apo'i'po i'wa. Pa'poroembataine ipoko Tamusi ety awonga'poi'wa. Moro perere y'sakapoty'po i'wa.Irombo enapy'po i'wa. 36 Paulus wen-damery enery 'wa pa'poro ipori'toma'san.Iwara enapa tywendamerykon a'mo'poi'waine. 37 Moro kurijara ta ro o'win-to'imamboto oko-kari'na itu'ponakao'win-kari'na itu'ponaka ainapatoroitu'ponaka o'win-to'ima kari'na me na'nakynakon. 38 Tywaime'ma'san mero,moro awasi papy'po i'waine parana taka,sawo'ne 'kopore moro kurijara waito'me.

39 Emamy'po mero, tynukuty'torykonaitopo ene'po i'waine. Amy ametary pote amy awopa ene'po i'waine. Moro poro moro kurijara e'kimary 'se kynatokon.40 Morokon angara amo'ty y'kotopoty'sani'waine. Parana ta ro ino'san i'waine. Mo-rokon simona myto'konymbo ymboka'sanenapa i'waine. Moro pira posumanyryawo'nuku'po i'waine. Irombo pepeitopoko moro awopa 'wa moro kurijaraarojatokon. 41 Irombo apipin me iwe'i'popo terapa ikurijararykonymbo urupy'po.Moro ipotyry urupy'po o'kapyn me. Moroansety y'mopoty'po te parana pori'tory'wa. 42 Irombo mero mo'karon warinupokonokon we'i'san mo'karon apo'i'sanwory 'se, ty'po'ne amy wetuwarikarypona. 43 Mo'ko warinu pokonokonjopotory te Paulus unemyry 'se kynakon.Iro ke ro typyitorykon a'koto'san i'wa.Mo'karon tywe'pomyrykon uku'namona'porongapo'san na'sen i'wa tuna taka,maponaka itoto'ko'me. 44 Amykonymboe'kimapo'san te i'wa paranga tu'po,amykonymbo moro kurijara tanokonymbootykon tu'po roten. Iwara pa'poro na'na

Apojoma'san 28:1 206 Apojoma'san 28:22

wo'kima'po.28

Paulus wairy Malta po1Uta'no wyino tywo'kary pokoro, Malta

me moro pa'wu ety wairy ukuty'po na'na'wa. 2 Mo'karon moro po amandonontawa'pore imero na'na poko kynatokon.Konopo wopyry ke, ty'sanore iwairy ke,poto 'su wa'to po'ma'po i'waine. Irombopa'poro na'na ko'ma'san moro wa'to ekon-daka.

3 Irombo Paulus 'wa wewe ja'puru'sanamo'iky'san. Moro wa'to taka yrykon jakoro, asiny 'wa amy okoju pa'kapo'po morowewe wyino. Paulus eka'po i'wa ainary po.4 Ainary poko mo'ko okoju wo'sereremaryene'po mero ty'waine, mo'karon moro poamandononwyka'san ase'wa: “Kari'nawo-nenymbo mo'ko wokyry suku'sa. Paranata ro rypo romo'no wyino tywepa'ka man.Erome te moro ija'wanymbo kyniwojan.”5Paulus 'wa te tainary sunsungary tamo'kookoju emapo'powa'to taka. Amy o'to e'i'paiwe'i'po. 6Mo'karon moro po amandononte ainary a'mamyry, typo roten pai irom-byry womary ekano'satokon. Akore'peamy o'to e'i'pa ene'po mero ty'waine, amyme terapa iwonumenga'san. Amy tamusime iwairy ekarity'po i'waine.

7 Tyse waty moro wyino mo'ko pa'wuundymanen Publius tatynen waitopo ky-nakon. Mo'ko 'wa ro tawa'pore imero tautypo na'na apo'i'po. Oruwa kurita ekosana'na kynakon. 8 Moro jako ro mo'koPublius jumy tapapo kynakon komyinanope, kawaitu pe enapa. Paulus wyto'po i'wa.Tamusi 'wa tauranary mero tainary yry'poi'wa itu'ponaka. Iwara ikura'ma'po i'wa.9 Moro oty wo'kapy'po mero, mo'karonamykon terapa Malta ponokon je'tun pan-gon wopy'san enapa i'wa. Ikura'ma'sanenapa i'wa. 10 Ukuty'non roten otykonke na'na ety awonga'po i'waine. Morowyino na'na wytory mero na'na na'kuruman otykon yry'san i'waine na'na 'wa.

Paulus wytory Rome 'wa11 Oruwa nuno pa'po me na'na

waimoky'po amy Aleksandria wyino o'totokurijara ta. Moro kurijara ro moropa'wu tu'po tywaije kynakon morokon

i'sano nunorykon ta. Moro ipotyry pokomo'karon Dioskuren tatynamon tu'kukynatokon. 12 Sirakuse 'wa tytunda'po po,oruwa kurita na'na we'i'po. 13Moro wyinoro moro Sirakuse apotyry uringa'po meroty'wa, na'na tunda'po Regium 'wa. Irombokoro'po ijary wyino pepeito wopy'po.Iwara oko kurita na'na we'i'po moroPuteoli 'wa tytundary poko. 14 Moropo ro na'na 'wa amykon Kristus wyi-nonokon epory'san. Mo'karon 'wa rona'na ejuku'po oko-to'ima kurita na'nawaito'me tokosaine. Morombo mero temoro Rome 'wa tytory a'mo'po na'na 'wa.15 Moro na'na wopyry ekary eta'po meroty'waine, mo'karon Rome ponokon Kristuswyinonokon wopy'san na'na epoje moroForum Api 'wa, moro Tres Tabernae 'waenapa. Ene'san mero ty'wa, Paulus 'waTamusi ety awonga'po. Iwepori'toma'porapa.

Paulus wairy Rome po16 Rome 'wa na'na tunda'po mero, in-

isanorymbo po ro Paulus emangapo'poi'waine mo'ko erandonen warinu pokonomaro.

17 Irombo oruwa kurita pa'po mePaulus 'wa mo'karon Simosu jopotorykonko'mapo'san ty'wa. Iwota'nanopy'sanmero, ika'po i'waine: “Yja'sakarykon,yja'wan me e'i'pa we'i mo'karonka'sakarykon poko, morokon kytangonemerykon poko enapa. Ise'me te Jerusalempo yjapyisen. Mo'karon Rome ponokonainaka yjysen. 18 Mo'karon ro rypoynondary 'se kynatokon, ymenga'ma'powyino. Moro y'wa amy ywopoto'man otykapy'po anepory'pa kynaisen. 19Mo'karonSimosu te i'se'pa kynatokon. Iro kero mo'ko Rome pono jopoto 'wa ypokoa'wembono auranano yry man wairy ekar-ityry y'wa kynakon. Yja'sakarykon emen-doto'me kapyn te moro wara we'i. 20 Iroke ro ajenerykon 'se we'i, ajerupato'ko'mey'wa. Moro Israel nimomokyry pokoero wara ymysen.” 21 Mo'karon Simosuwyka'san te i'wa: “Na'na apoko amy pairokareta anapo'i'pa ne'i Judea wyino. Amypairo ka'sakarykon enapa apoko yja'wanoty ekari'se opy'pa ne'i. 22 Awyino romorokon awonumengato'kon etary 'se

28:19 Apojoma'san 25:11

Apojoma'san 28:23 207 Apojoma'san 28:31na'na man. Wararo irombo kari'na 'waiporo waty moro asery omepano wairyekarityry uku'san na'na.”

23 Amy kurita yry'po i'waine ase'watyworupato'ko'me. Moro tynyry'sankurita pyime iwopy'san moro Paulusemandopo 'wa moro koromonombo ko'po.Tyturu'po maro moro Tamusi nundymaryekarityry a'mo'po i'wa. I'waine mo'koMesias me Jesus wairy amyikapory pokokyne'kujakon mo'ko Moses nimero'poomenano wyino, mo'karon Tamusiauran uku'ponamonymbo nimero'sanwyino enapa. Kokorombo poro moroimaroine tyworupary ko'manga'po i'wa.24 Amykonymbo moro auran amyikary'se kynatokon. Amykonymbo rapa teamyikary 'se'pa kynatokon. 25 Iwarate ko'wu o'win e'i'pa mo'karon Simosuwonumengary we'i'po. Itorykon mero,ero wara noro Paulus wyka'po i'waine:“Iporo mo'ko Tamusi a'kary 'wa mo'koTamusi auran uku'ponenymbo Jesajatauranano'po man mo'karon atangon 'wa,26 ero wara:‘I'tangomo'karon ero ponokon kari'na 'wa.

Kaiko i'waine: ‘Mepanamata'tonro rypo. Otymbo ro aneta'pa temaita'ton. Mo'po'ta'ton ro rypo.Otymbo ro anene'pa te maita'ton.’27 Mo'karon ero ponokon kari'naturu'san irombo tyja'nata man.Typanaja'nata mandon. Ta-nurukon tatapuje i'waine man.Iwara oty anene'pa kynaita'ton.Oty aneta'pa kynaita'ton. Otyanukuty'pa ituru'san kynaitan.Tamamyrykon anu'ma'pa ky-naita'ton. Anikura'ma'paine wait-ake.’

28 “Iro ke ko'wu mo'karon Simosu mee'i'non 'wa moro Tamusi 'wa kari'naunendo'kon oka ene'pory uku'toko.Mo'karon ro kynepanamata'ton.” 29 *

30 Oko siriko imero Paulus emamy'pomoro aseke tynepemary auto ta. Morojako ro pa'poro mo'karon tatawanamonewa'mato. 31 Moro Tamusi nundymaryekaroto. Mo'ko Jopoto Jesus Kristus ekary

poko kari'na emepato enari'ma, a'koto'paenapa.

28:26 Jesaja 6:9-10 (LXX) * 28:29 Amykon 'wa ero po tymero man: Ero wara ika'po wyino, mo'karon Simosuwyto'san tywosauranakarykon ta.

Rome 1:1 208 Rome 1:15

Rome ponokon 'wanokaretaUwapo torupamy

Mo'ko Paulus mo'karon Rome ponokonTamusi amyikanamon 'wa ero karetamerojan, moro tynamyikary uku'to'mei'waine. Ero kareta ta kynonejano waraPaulus aikepy'po tera'a moro iru'pyn okaaripapyry poko. Moro Sipanijoro yinonory'wa tytory 'se kynokari'san. Rome patote moro 'wa tytory 'se kynokari'san.Moro uwaporo te Jerusalem 'wa tytoryman ekari'san, mo'karon Jerusalemponokon Tamusi wyinonokon epano'tometynamo'ity'po pyrata aro.

Rome po mo'karon Tamusi amyikana-mon ra'na pyime Simosu tywaije mandon.Amykon Simosu me e'i'non enapa te moropo tywaije mandon. Ero kareta eruparyjako ky'waine,moro ty'wa otymerory uwa-poro iru'pyn me Paulus wonumenga'pokysenejaton. Iru'pyn me imero mo'karonTamusi amyikanamon 'wano me amykonpotonon omepano tymero i'wa man.Ero kareta wota'saka'san

1:1-17 Kareta a'motopo auranano moropoto 'su omepano maro

1:18 - 3:20 Tyja'wange pa'poro kari'nawairy

3:21 - 4:25 One wara Tamusi 'wa kari'naymbokary

5:1 - 8:39 Moro asery amano9:1 - 11:36 Mo'karon Israel pajanymbo12:1 - 15:13 Mo'karon Tamusi amyikana-

mon emamyry15:14 - 16:27 O'to noro tywairy 'se Paulus

wairymoro kareta y'ma'topo auranano enapa

Kareta a'motopo auranano1 Paulus, amy Kristus Jesus pyitory,

amy apojoma'po me iko'ma'po, mo'koTamusi ekapory ekaronen me typo tyjeman inoro ero kareta merojan. 2 Moroiru'pyn oka wopyry man ro Tamusi'wa penaro terapa tuku'po tywaije manmo'karon tauran uku'ponamonymbo 'wamorokon tywyinonokon kareta ta. 3 Morooka ro mo'ko Tamusi ymuru ekari'san.

Moro kari'na me iwomary jako, Davidparymbome tywomaman. 4Mo'ko TamusiA'kary poritory te Tamusi ymuru mekynekari'san, iromby'sanwyino awomy'poke. Mo'ko Kyjopotorykon Jesus Kristusmo'ko man. 5 Mo'ko ta ro tykuranondona'na man. Apojoma'san me na'na tyjeman Tamusi 'wa, wararo mo'karon Simosume e'i'non ra'na toty ekaroto'me, kari'nawaito'me Tamusi amyikanen me, Tamusi'wa epanamatoto me. 6 Itaine ro amyjaronenapa mandon Jesus Kristus niko'ma'sanme. 7 Paulus ero kareta merojan pa'poromo'karon Rome ponokon Tamusi nipy-narykon, mo'karon iwyinonokon metyko'ma mandon inaron 'wa. Mo'koKyjumykon Tamusi turu'popory, mo'koJopoto Jesus Kristus turu'popory enapaamaroine nainen. Sara'me enapa ajysen.

Paulus wairy Rome 'wa tytory 'se8 Tamusi ety 'ne ka'tu sawongaje

mo'ko Jesus Kristus ta pa'poro apokoine.Moro o'waine Tamusi amyikary irombowararo ero nono tu'po kynotanon.9 Enapi'pa ywairy amyikaponen meman Tamusi, mo'ko yturu'po maroimuru ekapory ekarory ta ety sawon-gaje inoro. Ty'wa yjauranary jakoituwarengepy'pa roten apokoine ywairyuku'san. 10 O'kapyn roten I'wa yjau-ranary jako waturupoja, amy o'waineywo'topo oma yto'me I'wa, tynisanorywara ro. 11 Ajenerykon 'se iromboimero wa, mo'ko a'kanano nyry amy otysyry'se me o'waine, apori'tomato'ko'me.12 Ase'wa kywepori'tomarykon man,wykaje irombo. Apori'tomarykon manmoro y'wa Tamusi amyikary 'wa. Moroo'waine Tamusi amyikary 'wa enapaypori'tomary man. 13 Pyimembotoo'waine ywopyry 'se ywe'i'po ukutyry'se wa o'waine, yja'sakarykon. Eromboponaro te yjemary ta'koto man. Tamusiamyikanamon me ara'naine amykon yry'se wa, Tamusi amyikanamon me amykonterapa aitokon po kari'na yry'san waraenapa y'wa. 14 Griek ekosa, Griek mee'i'non ekosa enapa, oty uku'namon ekosa,oty anukuty'non ekosa enapa tu'tanonewa. 15 Iro ke ro o'waine enapa Rome

1:13 Apojoma'san 19:21

Rome 1:16 209 Rome 2:1ponokon me moro iru'pyn oka ekarityry'se wa.

Moro iru'pyn oka pori'tory16 Moro iru'pyn oka poko irombo

epy'i'to'pa wa. Amy Tamusi pori'torymoroman, uta'nowyino pa'poromo'karonamyikanamon unendo'me, mo'ko Simosu'ne ka'tu unendo'me, irombo mero mo'koSimosu me e'ipyn unendo'me enapa.17 Moro Tamusi nyry tamambore ainoirombo moro iru'pyn oka ta kynonepo-jan, aseme noro poto me moro Tamusiamyikary wairy ta, ero imero'po wara ro:Moro Tamusi amyikary mo'ko tamam-boren kari'na 'wa amano ytan.

Mo'karon tyja'wangamon kari'na18 Tamusi erekuru irombo kapu wyino

kynonepojan pa'poro mo'karon Tamusianinendo'non, emambo'non kari'na 'wa.Mo'karon ro moro emambo'pa tywairykon'wa morokon iporonokon Tamusi pokotukutymy otykon ukutyry a'kotopojaton.19Morokon Tamusi poko tukutymy otykonukutyry taro te 'kuru mandon. Aseke roTamusi 'wa tuku'po man i'waine. 20One'paiwairy se'me irombo, ero nono kapy'popo ro morokon inikapy'san otykon pokoTamusi ukutyry taro mo'ko kari'na man.Moro i'matypyn roten ipori'tory, morotamusi me iwairy enapa kynotuku'san.Iwara mo'karon emambo'non kari'natywosaijomarykon upijaton. 21 Tamusiuku'saton ro rypo. Moro Tamusi meiwairy poko te ety anawonga'pa mandon.Tamusi poko tawa'pore onepo'pa mandon.Moro iwonumengarykon aronge rotenkynaijan. Moro oty anukutypyn ituru'santawa'rumanje man. 22 Oty uku'namon mekynokari'saton. To'mere'se te mandon.23 Mo'ko utapypyn Tamusi kuranoryy'petakanme amyuta'toto kari'na u'ku'po,tonoro u'ku'po pai, tonomy u'ku'po pai,tyrary poko ytototo noky u'ku'po pai tyjei'waine man.

24 Iro ke romorokon tyturu'san nisanorynurijangon otykon poko imero iwairykonana'koto'pa noro rapa Tamusi tywaijeman.Iwara ase'wa moro tyja'mungon jamika-ton. 25 Moro iporono Tamusi poko tuku-tymy oty ukutyry ty'petakama i'waine

man onapi ke. Tamusi nikapy'san etyawongaton inendorykon ta, mo'ko Tamusiety awongary ko'po. Mo'ko Tamusi etyawongary teman aikepy'pa roten. Iwara ronainen.

26 Iro ke ro pyiwano me aitonon otykonpoko imero iwairykon ana'koto'pa nororapaTamusi tywaijeman. Mo'karon iwory-ijatonon irombo wokyry 'se'pa noro man-don. Asepoko terapa kynowa'no'saton.27 Iwara enapa mo'karon ikyryjatononworyi 'se'pa noro mandon. Moro asepokotywowa'nopyrykon poko terapa tasinamandon. Mo'karon wokyryjan asekaropyiwano otykon ka'saton. Iwara morotynapyirykon manombo to'merepyrykonepety apyijaton terapa moro tyja'mungonta.

28 Tu'kuru 'se'pa iwairykon ke, turu-menamy me moro iwonumengarykonwairy ana'koto'pa noro rapa Tamusitywaije man. I'waine emepo'non otykonkapyry ana'koto'pa noro rapa tywaijeman.29 Ta'no'se mandon pa'poro emambo'paaino ke, yja'wan me aino ke, amon peaino ke, yja'wan me asenano ke, amyneaino ke, woto aino ke, tare'ke aino ke,amu'mato aino ke, ipotapo'pa aino ke,maname orupano ke enapa. 30 Kari'naety jamikaton. Tamusi jenono'saton.Tokone mandon. Onu'kato mandon.Tywotamyikake mandon. Yja'wangonotykon ka'pyry poko kynonumengaton.Tysanokon, tyjumykon 'wa typanaja'naremandon. 31 Oty anukuty'pa mandon.Ase'wa e'i'pa mandon. Ase'wa aipyna'pamandon. Kotano anene'pa mandon.32 Mo'karon moro wara aitonon onewara moro Tamusi nyry a'wembonoauranano wairy uku'saton: Moro morowara tywe'i'san epetyme kyniromo'ta'ton.Ise'me te morokon otykon ka'saton. Itakaro amykonymbo 'wa enapa morokonotykon kapyry epojaton iru'pa.

2Moro Tamusi nyry a'wembono auranano

1 Iro ke ro aijoma'pa mana, a'wembonoauranano yry jako o'wa, kari'na. Amyoty ta aja'sakary poko a'wembono au-ranano yry jako o'wa, aseke apoko

1:16 Markus 8:38 1:17 Habakuk 2:4 1:21 Efese 4:17-18 1:23 Deuteronomium 4:16-18 2:1 Mateus 7:1,Lukas 6:37

Rome 2:2 210 Rome 2:24a'wembono auranano myja. Amoroenapa irombo morokon inikapyry otykonmika'sa a'wembono auranano ynen me.2 Iporo ro mo'karon moropangon otykonka'namon poko Tamusi nyry a'wembonoauranano wairy kysuku'saton. 3 Amorote moro Tamusi nyry man a'wembono au-ranano wyino awetuwarikary mekano'san,mo'karon moropangon otykon ka'namonpoko a'wembono auranano yry jako o'wa,iwaraine enapa yja'wan me o'to awairyse'me? 4 Moro pyi'me'ke imero Tamusiwairy ka'tu, moro ko'i ore'ko'pa iwairy,moro ensi'ma iwairy enapa menu'kanon?Moro ajemamyry u'mary 'se mo'kopyi'me'kan Tamusi wairy anukuty'paman? 5 Tyturu'poja'nare mana. Moroajemamyry u'mary 'se'pa moro aturu'poman. Iwara aseme noro poto me moroapoko Tamusi wore'kory mypoja moroTamusi wore'kotopo kurita 'wano me,moro Tamusi 'wa iporono a'wembonoauranano ytopo kurita 'wano me. 6Tamusipa'poro kari'na 'wa morokon inikapy'sanamaminano epety ytan. 7 Amykon kari'nairu'pyn amaminano ta kyneja'nakaton.Iwara kurano, toty awongary, utapy'paaino upijaton. I'matypyn amano ytani'waine Tamusi. 8 Amykon kari'nata'sakarykon ko'ponomary 'se mandon.Morokon iporonokon otykon anamyika'pamandon. Emambo'pa aino amyikaton te.Mo'karon 'wano me ro Tamusi erekurukynaitan ekony maro. 9 Pa'poro mo'karonyja'wan oty ka'namon kari'na, mo'karonSimosu 'ne ka'tu ra'a, mo'karon Simosume e'i'non enapa te, kynaikota'mata'tonimero. 10 Pa'poro mo'karon iru'pyn otyka'namon kari'na, mo'karon Simosu 'neka'tu ra'a, mo'karon Simosu me e'i'nonenapa te, kurano apyita'ton. Etykonawongapotan Tamusi. Sara'me kynyta'ton.11 Tamusi embata irombo pa'poro kari'naasewara mandon.

Moro omenano mero'po12 Mo'karon Moses nimero'po omenano

pyndo yja'wan me e'i'san Simosu mee'i'non moro omenano mero'po pyndoenapa kynuta'ta'ton. Mo'karon ome-nano mero'po upi'no yja'wan me e'i'sanSimosu moro omenano mero'po wykary

wara a'wembono auranano apyita'ton.13 Mo'karon omenano mero'po wykaryetanamon kapyn tamambore kynaita'tonTamusi ekosa. Mo'karon ikary wara otyka'namon u'kutan te Tamusi tamambo-ramon me. 14 O'po'toko tyre mo'karonSimosu me e'i'non 'wa. Moro Mosesnimero'po omenano waty man ekosaine.Moro omenano mero'po wykary waratywairykon jako te, aseke ty'wanokonme omenano mero'po me mandon, moroMoses nimero'po omenano waty iwairyse'me tokosaine. 15 Moro tyturu'san tatymero moro omenano mero'po wykarywairy enepojaton tamamyrykon ta. Moroituru'san enapa moro wara iwairykonenepojan. O'win amy iwonumengato'konirombo kynemendojaton. O'win amykynaijomaton. 16 Moro wara enapakynaitan Tamusi 'wa Kristus Jesus taa'wembono auranano yry jako morokonkari'na nunemyry otykonpoko. Morowaraiwairy man ekari'san ro moro ynekaroryiru'pyn oka.

17Amoro te Simosu me mokari'sa. Ome-nanomero'po pokomo'po'sa. Tamusi pokomatamyikaje. 18 Moro inisanory muku'sa.Potonon me otypangon otykon wairy uku-tyry taro mana, moro omenano mero'popoko omepa'po me. 19 Matamyikajeenu'non aronen me awairy poko,ewa'rumy ta aitonon aweiry me awairypoko, 20 oty anukuty'non tuwaro'manenme awairy poko, etuwaro'matononemepanen me awairy poko. Oty uku-tyry undy me irombo, iporono au-ranano undy me enapa moro omenanomero'po menaje ajekosa. 21 Aja'sakarymemepaje. Aseke te omepa'pa man?Monatano pona kari'na me'maje. Asekete amonatanon? 22 Taporitonone ainoany'mary pona kari'na me'maje. Aseke temoro taporitonone awairy many'manon?Mo'karon ikapy'san tamusi ajato'ke man-don. Tamusi wyinonokon otykon temijamikanon? 23 Moro omenano mero'popoko matamyikaje. Moro omenanomero'po wykary wara kapyn awairy teTamusi ety emapojan. 24 Tamusi irombomejupojaton kari'na 'wa mo'karon Simosume e'i'non ra'na, moro imero'po wara ro.

2:6 Ware 62:12, Spreuken 24:12 2:11 Deuteronomium 10:17 2:24 Jesaja 52:5 (LXX)

Rome 2:25 211 Rome 3:20Mo'ko Simosu 'ne ro

25 Moro e'kotono ajepano'san, moroomenano mero'po wykary wara awairyjako. Moro omenano mero'po wykarywara e'i'pa aja'ta te, moro awe'koto'pokynotu'kujan i'koto'pa aino me. 26 Amyi'kotopyn 'wa moro omenano mero'potanokon apyiry jako, moro i'koto'pa iwairye'kotono me kapyn natu'kutan? 27 Mo'koomenano mero'po wykary wara aitotoi'kotopyn apoko a'wembono aurananoanyry'pa naitan, moro omenano mero'powykary wara e'i'pa awe'i'poto, ajekosamoro imero'powairy se'me, ty'koto awairyse'me enapa? 28 Simosu me 'ne ro kapynmanmo'ko Simosumeonetoto,mo'ko toneme ija'mun ty'koto man inoro. 29 Simosume 'ne ro te man mo'ko koro'na Simosume aitoto, mo'ko ituru'po a'kanano ta,imero'po poko kapyn, ty'koto man inoro.Kari'na kapyn, mo'ko Tamusi te moro etyawongatan.

3Tamambore Tamusi wonepory man

1 Otypan oty ta ko iro ke mo'koSimosu mo'karon amykon terapa ko'ponan? Otypan iru'pyn oty ene'san koi'waine moro e'kotono? 2 Tameronokonotykon ene'san i'waine. Ero moro poto'sumbo inenepyry: moro ainakaine moroTamusi auran yry'po. 3 Amyikapo'paamykon we'i'sando te, moro amyikapo'paiwairykon moro tamyikapore Tamusiwairy uta'kanon? 4 Uwa pore! Enapi'paTamusi wonepory man. Tonapire pa'porokari'na wonepory man. Tymero iromboman:Tamambore awonepory man ajaura-

nary jako. Mo'ko ajemendonenmi'mondotake.

5 Moro emambo'pa kywairykon 'wa tetamamborenme Tamusi enepory jako, o'toko kykata'ton? Emambo'pa ka'tu Tamusinan, kypokoine tarekuru kary 'se ta'ta?(Kari'na wara yjauranaje.) 6 Uwa pore!One wara ko ero nono poko a'wembonoauranano ynen me Tamusi naitan,emambo'pa ta'ta? 7Moro tonapire ywairypoko imero moro enapita'pa Tamusi wairy

wonepo'poto, moro tonapire ywairy 'wamoro ety awonga'poto, o'tono'me koamy tyja'wangen me yjemendory nan?8 “Kurangon otykon wo'to'me, yja'wangonotykon kysika'sen!” kykata'ton? Morowara 'ne 'kuru na'na wyka'po takari'seman amykon na'na ejunamon 'wa. Iporo romoro ipokoine tymy a'wembono aurananoman.

Tyja'wange pa'poro kari'na wairy9 One wara ko iro ke nan? Mo'karon

Simosu me e'i'non ko'po ka'tu iru'pa ky-taton? Uwa pairo! Mo'karon Griek rotenkapyn, mo'karon Simosu enapa te semen-doton terapa moro yja'wan me aino ainaiwairykon poko. 10 Tymero irombo man:Amy pairo kari'na tamambore e'i'pa man.

11 Amy pairo oty uku'nen watyman. Amy pairo Tamusi upinen'ne ro waty man. 12 Pa'poroiwyino tywotu'ma mandon.Pa'poro tywotany'ma mandon.Amy pairo kari'na iru'pyn otyanikapy'pa man. O'win 'ko 'kopairo amy waty man. 13 Moroena'sarykon akepy unemy'poetapurumaka'po wara man. Moroinurukon amu'mato man. Moroesipirykon ta okoju je'tun man.14 Moro indarykon je'tun pe imeroany'mato man. 15 Tarawone ipupu-rukon kyny'san mynu y'kambo.16 Tomarykon ta oty amityryarojaton. Aikota'mano ene'saton.17 One wara ty'waine sara'me ainoepory man anukuty'pa mandon.18 Enurukon ta Tamusi nendorywaty man.

19Kysuku'satonmoro omenanomero'potanokon wairy mo'karon omenanomero'po upi'nonokon kari'na 'wanome. Iwara pa'poro kari'na aurange'karykynaitan. Tamusi embata tu'tanonepa'poro ero nono kynonepotan. 20 Moroomenano mero'po irombo amy pairokari'na anyry'pa man tamambore Tamusiembata. Moro omenano mero'po iromboyja'wan me kari'na wairy uku'pojan.

Moro Tamusi 'wa tamambore kari'na yry2:29 Deuteronomium 30:6 3:4 Ware 51:4 (LXX) 3:10 Ware 14:1-3 (LXX), Ware 53:1-3 (LXX) 3:13 Ware 5:9

(LXX), Ware 140:3 3:14 Ware 10:7 (LXX) 3:15 Jesaja 59:7-8 3:18 Ware 36:1 3:20 Ware 143:2, Galatie 2:16

Rome 3:21 212 Rome 4:1221 Erome te moro omenano mero'po

rato Tamusi 'wa tamambore kari'na ytopooma tywonepo man. Moro amyikapojanro moro omenano mero'po, mo'karonTamusi auran uku'ponamonymbo enapa.22 Tamusi tamambore kari'na ypojan moroJesus Kristus amyikary 'wa. Pa'poroamyikanamon tamambore tywairykontaro mandon. Pa'poro irombo kari'naasewara mandon. 23 Yja'wangon otykonirombo tyka'se pa'poro i'waine man. MoroTamusi kuranory amono'saton pa'poro.24Tamusi turu'popory 'wa tamambore tyjemandon epe'ma, mo'ko Kristus Jesus taimbokarykon ta. 25 Penaro terapa tyjetywaije Tamusi 'wa man moro kari'na 'waKristus amyikary jako imynuru 'wa iru'parapa kari'na ypory man. Iwara Tamusitamambore tywairy enepory 'se tywaijeman. Uwapo irombo morokon yja'wanme e'i'san poko opoty'pa tywaije man,26ko'i ore'ko'pa tywairy ke. Erome te morotamambore tywairy enepory 'se man.Mo'ko roten kapyn tamambore kynonepo-jan. Mo'karon Jesus amyikanamon yjanenapa te tamambore.

27 One wara noro ko iro ke kyto-tamyikata'ton? Kywotamyikarykon ky-supijaton. Otypan omenano ko morokywotamyikarykon upipojan? Morotykary wara kywairykon man ekari'nenomenano ka'tu? Uwa pairo. Moroky'waine Tamusi amyikary man ekari'nenomenano te. 28 Moro omenano mero'powykary wara tywairy 'wa kapyn irombo,moro Tamusi amyikary 'wa te tamamborekari'na ypory uku'san na'na. 29 Simosutamusiry me roten ka'tu Tamusi nan?Simosu me e'i'non tamusiry me enapakapyn nan? A'a, Simosu me e'i'nontamusiry me enapa mo'ko man. 30 Mo'kotamambore mo'ko Simosu ynen Tamusiro rapa irombo tamambore mo'ko Simosume e'ipyn yjan. 31Moro omenano mero'pou'kuke'kapojan iro ke na'na moro Tamusiamyikary 'wa? Uwa pairo! Moro omenanomero'po wotu'kuru 'se imero na'na man.

4Tamusi amyikary 'wa tamamboreAbraham

ypory1 O'to ko iro ke kykata'ton mo'ko ky-

tangonymbo Abraham poko? O'to ko ty-waije nan? 2Amaminano poko tamamboremo'ko Abraham yry'poto, tywotamyikarytaro man. Tamusi embata te 'kuru ty-wotamyikary upijan. 3Moro Tamusi kare-tary irombo ero wara kynganon:Abraham 'wa Tamusi amyika'po. Moro

poko ro tamamboren me u'ku'poTamusi 'wa.

4 Amy emamina'po epemanon mo'koemaminano'ponen tyturu'popore tywairyke kapyn, emamina'po ke te. 5Tamaminarypyndo amy 'wa Tamusi, mo'ko tamamboremo'karon tynendo'non yry taro man inoroamyikary jako, moro i'wa Tamusi amyikarytamambore kynypojan. 6 Iwara enapamo'ko David sara'me 'ne janon mo'koemaminary pyndo tamambore Tamusinyry kari'na ekari'san. Erowara kynganon:7 Sara'me 'ne janon mandon mo'karon

ija'wanykonymbo tyka Tamusi'wa man inaron, mo'karonija'wanykonymbo poko Tamusitytuwarenge'se man inaron.8 Sara'me 'ne janon man mo'koija'wanykonymbo anu'ku'pa pairoTamusi man inoro.

9 Mo'karon i'koto'san roten ekari'saniro ke sara'me 'ne? Mo'karon i'koto'nonenapa anekarity'pa nan sara'me 'ne?Kykaton irombo: “Moro i'wa tamyikarypoko tamamboren me mo'ko Abrahamtu'ku Tamusi 'wa man.” 10 One warako iro ke tamamboren me tu'ku nan?I'koto'po me? I'kotopyn me te ka'tu?I'koto'po me kapyn. I'kotopyn me te.11 I'koto'pa ta'ta, Tamusi tamyika i'waman. Moro poko ro tamamboren metu'ku man. Moro tamambore iwairypori'tomato'me ro ko'wu ty'koto man.Iwara pa'poro mo'karon i'koto'non Tamusiamyikanamon tamurumbo me tywaijeman. Iwara mo'karon i'toto'non enapau'kutome tamamboramonme. 12Mo'karoni'koto'san tamurumbo me enapa tywaijeman. Ty'koto roten kapyn iwairykonman. Mo'ko i'koto'pa ta'ta Tamusi

3:22 Galatie 2:16 3:30 Deuteronomium 6:4, Galatie 3:20 4:3 Genesis 15:6, Galatie 3:6 4:7 Ware 32:1-24:11 Genesis 17:10

Rome 4:13 213 Rome 5:10amyikanenymbo kytangonymbo Abrahamwara enapa te iwairykon man.

13 Tamusi 'wa i'wanokon me ero nonowairy man takari'se man mo'ko Abraham'wa, mo'karon ipajanymbo 'wa enapa. Om-enano mero'po wykary wara aino pokokapyn moro wara Tamusi tywaije man,moro tamyikary poko tamambore kari'nayry poko te. 14 Omenano mero'po wykarywara aino poko amykon 'wano me eronono a'ta, moro Tamusi amyikary arongeroten man. Moro Tamusi wykatopomboenapa kynotu'kuke'san. 15Moro omenanomero'po irombo Tamusi erekuru ene'san.Uwamoro omenanomero'powaitopopo temoro ikary wara e'i'pa aino waty man.

16 Iro ke ro tamyikary poko otywo'kapyry 'se Tamusi man. Tyturu'poporeman. Pa'poro mo'karon Abraham pa-janymbo 'wano me moro tykatopombopori'tomary 'se man, mo'karon ekosainemoro omenanomero'poman inaron 'wanome roten kapyn, mo'karon Abraham waraTamusi amyikaton inaron 'wano me enapate. Pa'poro kytangonymbo me mo'koAbraham man. 17 Tymero irombo man:Pyime kari'na tamurumbo me kyja.

Pa'poro kytangonymbo me mo'ko Abra-ham man mo'ko nuro iromby'san ynenTamusi, mo'ko mondo morokon uwanoaitonon otykon yjan inoro embata.

18Uwa aimomo'topo wairy se'me, mo'koAbraham tywaimomo'se man Tamusiamyikary ta. Iwara pyime kari'na tamu-rumbo me tywaije man ero imero'po wararo:Iwara enapa pyime mo'karon apajanymbo

kynaita'ton.19 Ru'me kapyn moro i'wa Tamusi

amyikary tywaije man, tyromo'se morotyja'mun enery se'me ty'wa, tyromo'semoro Sara uwembo enery se'me enapaty'wa. Ainatone-kari'na siriko terapatywaije man moro jako. 20 Moro Tamusiwykatopombo anamyikaporo'pa tywaijeman. Amyikary 'wa te typori'toma man.Tamusi ety tawonga i'waman. 21Tyturu'pomaro imero moro Tamusi wykatopombokapyry taro tywairy tamyika i'wa man.

22 Moro poko ro enapa tamamboren metu'ku Tamusi 'wa man.

23 Mo'ko Abraham upu'po me rotenkapyn te moro tamamboren me u'ku'potymero man, 24 kupu'san me enapa te.Ky'karon enapa irombo tamamboramonme ku'kurukon man. Mo'ko iromby'sanwyino mo'ko Kyjopotorykon Jesus awon-ganenymbo Tamusi irombo kysamyika-ton. 25 Morokon kyja'wanykonymbo pokoekarama'po, tamambore kyto'ko'me enapaawomy'po kysamyikaton.

5Otypan oty enepyry moro tamambore aino

'wa1 Tamusi amyikary poko tamambore

yry'san me sara'me Tamusi maro ka-manjaton mo'ko Kyjopotorykon JesusKristus ta. 2 Mo'ko ta ro enapa Tamusiamyikanamon me moro ituru'popory'wa kytundarykon taro kytaton. Moroituru'popory ro kypori'tomaton. MoroTamusi kuranory momo'namon me kyto-tamyikaton. 3 Kykota'marykon ta pairokytotamyikaton. Moro aikota'mano 'wairombo eja'nakano enepyry kysuku'saton.4 Moro eja'nakano rapa pori'to ene'san.Moro pori'to rapa oty po o'po'no ene'san.5 Moro oty po o'po'no rapa kari'naanipy'i'topo'pa man. Moro Tamusi pynyirombo kyturu'san taka tyjeman kytakainemo'ko Tamusi a'kary yry'po ke.

6 Ru'me ka'taine noro Tamusi ani-nendo'non poko mo'ko Kristus tyromo'seman moro Tamusi nyry'po ijururu ta.7 Amy tamamboren kari'na upu'pomeirombo moro tamamyry anyporo'pa amykynaitan. Amy iru'pyn pore kari'naupu'pome pai a'si'ko tyrombyry 'se noroamy kynaitan. 8 Yja'wan me ka'tainenoro te kypu'san me mo'ko Kristustyromo'se man. Moro ro moro Tamusi 'wakypynarykon enepojan. 9 Moro imynuruta tamambore yry'san me 'ne ka'turapa Tamusi kaijomapojaton i'wa morotarekuru wyino. 10Moro ky'waine Tamusiy'tu'kary jako noro iru'pa rapa imaro typokytatonmo'ko imuru romby'po 'wa. Iru'parapa tymaro yry'san me 'ne ka'tu rapa te

4:13 Genesis 17:4-6, 22:17-18, Galatie 3:29 4:14 Galatie 3:18 4:16 Galatie 3:7 4:17 Genesis 17:5 4:18Genesis 15:5 4:19 Genesis 17:17 4:25 Jesaja 53:4-5

Rome 5:11 214 Rome 6:10Tamusi uta'no wyino kaijomata'ton nuroKristus wairy ke. 11 Kytotamyikaton pairoTamusi poko, mo'ko Kyjopotorykon JesusKristus ta. Mo'ko poko ro iru'pa rapa tyjekytaton Tamusi maro.

Adam Kristus maro12 O'win kari'na poko moro yja'wan me

aino ero nono tu'ponaka tywo'se man.Moro yja'wan me aino 'wa rapa mororomo'no tane'se man. Iwara pa'porokari'na 'wa moro romo'no tywo'se man,pa'poro yja'wan me o'to iwe'i'san ke.13 Moro yja'wan me aino irombo moroomenano mero'po wairy uwaporo tywaijeterapa man ero nono tu'po. Uwa om-enano mero'po a'ta te yja'wan me ainoatu'ku'pa man. 14 Moro romo'no 'wa temo'ko Adam wyinombo ro mo'ko Mosestaronaka ro mo'karon Adam wara yja'wanoty anikapy'pa e'i'san kari'na pairo tyjopo-toma mandon. Mo'ko Adam ro amy ty-wena'po ta o'toto man po y'po'poto man.

15Moro yja'wan me e'i'po wara kapyn temoro Tamusi turu'popory nyryman. Moroyja'wan me mo'ko o'wino kari'na we'i'popoko irombo mo'karon pyimanokonkari'na tyromo'se mandon. Poto me 'neka'tu rapa te pa'poro kari'na 'wano memoro Tamusi turu'popory man mo'koo'wino kari'na Jesus Kristus ta Tamusinyry maro. 16 Yja'wan me o'win amywe'i'po wara kapyn moro Tamusi nyryman. A'wembono auranano yry jakoirombo yja'wan me o'win kari'na we'i'poyja'wan auranano ene'san. Moro Tamusinyry te yja'wan me pyime kari'na we'i'sanse'me tamambore aino ene'san. 17Yja'wanme o'win amy we'i'po 'wa moro romo'nojopoto me typo man, mo'ko o'wino kari'na'wa, wykaje irombo. Jopoto me 'neka'tu rapa te mo'ko o'wino Jesus Kristusmo'karon moro tamambore tynamonTamusi nyry apyinamon ypota'ton amanota.

18 Yja'wan me o'win kari'na we'i'popa'poro kari'na 'wa yja'wan a'wembonoauranano ene'pojan. Iwara enapatamambore o'win kari'na we'i'po pa'porokari'na ypojan tamamboramon me.19 Typanaja'nare o'win kari'na we'i'po'wa mo'karon pyimano kari'na typo

mandon tyja'wangamon me. Iwaraenapa ipanaja'na'pa o'win kari'na we'i'pomo'karon pyimano kari'na ytan tamamb-oramon me. 20 Moro omenano mero'pote tywo'se man, pyime 'ne ka'tu rapamorokon kari'na yja'wanykon waito'me.Pyime moro kari'na yja'wany we'i'po pote poto me 'ne ka'tu rapa moro Tamusituru'popory tywaije man. 21Moro yja'wanme aino 'wa moro romo'no tyje tywaijeman jopoto me. Iwara enapa moro Tamusituru'popory moro tamambore aino yjanjopoto me, kari'na 'wa i'matypyn rotenamano epoto'me. Mo'ko KyjopotorykonJesus Kristus 'wa moro wara oty tyje man.

6Kristus maro romo'no, imaro awono enapa

1 O'to ko iro ke kykata'ton? Mo'ja romoro yja'wan me aino poko kywairykonnan, poto me 'ne ka'tu rapa moro Tamusituru'popory waito'me? 2 Uwa pore! Moroyja'wan me aino wyino tyromo'se kytaton.One wara noro ko iro ke ita kamanda'ton?3 Pa'poro mo'ko Kristus Jesus maro o'wintywaije kytaton, moro kywosetykarykonjako. Iwara moro iromby'po kypokoineenapa kynotukujan. Moro anukuty'paka'tu mandon? 4 Moro asetykano tatyromo'se imaro kytaton. Imaro enapatunenje kytaton, mo'ko jumynano kura-nory 'wa iromby'san wyino mo'ko Kristusawonga'po wara enapa kamando'ko'measery me terapa. 5 Moro iromby'po maroo'win moro kyrombyrykon a'ta irombomoro kawomyrykon enapa o'win kynaitanmoro awomy'po maro. 6 Kysuku'satonmo'ko Kristus maro wakapu poko morouwapo kywe'i'san wo'po, moro yja'wanme kywairykonymbo aike'kato'me. Iwaramoro yja'wan me aino aina noro e'i'pakytaton. 7 Mo'ko iromby'po irombomoro yja'wan me aino wyino tyka man,tamamboren me tyry'po ke. 8 Mo'koKristus maro kyromby'sando, imaroenapa kamamyrykon man kysamyikaton.9 Kysuku'saton irombo iromby'pa nororapa mo'ko iromby'san wyino awomy'poKristus wairy man. Romo'no aina nororapa e'i'pa man. 10 Moro iromby'po 'wairombo moro yja'wan me ainombo maro

5:12 Genesis 3:6 6:4 Kolose 2:12

Rome 6:11 215 Rome 7:6taikeka'po man. Moro emamyry rapa,Tamusi 'wano amano moro man. 11 Iwaraamyjaron enapa awonerykon man moroyja'wan me aino wyino iromby'san me.Mo'ko Kristus Jesus ta te Tamusi 'wano meamandonon me awonerykon man.

12 Jopoto me kapyn moro yja'wanme aino nainen moro romo'toto manaja'mungon ta. Morokon aja'mungonnisanory 'wa kapyn awepanamarykonman. 13 Amy pairo aja'mungon pisara'pomoro yja'wan me aino 'wa kysa'kupotonyja'wan oty ka'to'me. Tamusi 'waamaminatonon me te atytoko. Pa'poro temoro aja'mungon a'kupotoko Tamusi 'wa,iru'pyn oty ka'to'me. 14 Moro yja'wan meaino irombo ajopotoma'paine kynaitan.Moro omenano mero'po kapyn iromboajundymaton, moro Tamusi turu'poporyte.

Tamambore aino 'wa atundymapono15 One wara ko iro ke nan? Yja'wan

oty kapyry ky'waine nan, moro ome-nano mero'po 'wa kapyn, moro Tamusituru'popory 'wa te kundymarykon ke?Uwa pairo! 16 Amy pyitorykon meawotyrykon jako, awepanamarykonman mo'ko ajopotorykon 'wa. Moroanukuty'pa mandon? Yja'wan me aino 'waawotundymaporykon jako, aromo'ta'ton.Ipanaja'na'pa aja'taine te tamamboremaita'ton. 17Tamusi ety kawonainenmoroyja'wan me aino 'wa rapa atundymapo'paawairykon poko. Moro aturu'san marote moro aneta'san omepano 'wa eromemepanamaton. 18 Moro yja'wan meaino wyino aka'san wyino erome morotamambore aino 'wa matundymapojaton.

19 Tupi me waty yjauranaje o'waine,ru'me awonumengarykon wairy ke.Uwapo tywotundymapo mandon nurijame aino 'wa, emambo'pa aino 'waenapa. Iwara emambo'pa tywaije mandon.Erome te moro tamambore aino 'waawotundymaporykon man. Iwara Tamusiwyinonokon me maita'ton. 20 Uwapomoro yja'wan me aino 'wa awotundyma-porykon jako, moro tamambore ainoaina kapyn tywaije mandon. 21 Otypaniru'pyn oty epopon ko o'waine moro jakomoro moro wara awairykon? Morokonmoro jako anepory'san otykon erome

apy'i'topojaton. Romo'no ene'san ko'wumorokon otykon. 22Erome temoro yja'wanme aino wyino tyka mandon. Tamusi 'waterapa matundymapojaton. Moro ro moroTamusi wyinono me aino ene'san o'waine.Irombo ko'wu i'matypyn amano ene'tano'waine. 23Moro yja'wanme aino epetymeromo'no man. Moro Tamusi nyry kuranome te mo'ko Kyjopotorykon Kristus Jesusta i'matypyn amano man.

7O'to tauro'po me moro omenano mero'po

wairy1 Omenano mero'po muku'saton,

yja'sakarykon. Iro ke ro enapa paimuku'saton moro omenano mero'po'wa kari'na undymary, nuro a'ta ro'kon.2 O'po'toko tyre amy inonda'po woryi 'wa.Moro omenano mero'po kynimyjan inomaro, nuro mo'ko ino a'ta ro'kon. Mo'koinombo romby'poto te, moro ino maroimynen omenano atu'ku'pa noro rapaman ipoko. 3 Iro ke ro nuro mo'ko tyinowairy se'me amy terapa wokyry maroiwe'i'poto, taporitonone aino any'manenme mo'ko woryi ejatojaton. Mo'ko inomboromby'poto te moro omenano atu'ku'panoro rapa ipoko man. Moro jako amyterapa wokyry maro a'ta, taporitononeaino any'manen me kapyn man.

4 Iwara enapa amyjaron mandon,yja'sakarykon. Moro omenano mero'poajundyma'paine noro rapa man. Mo'koKristus romby'po 'wa irombo moro om-enano 'wano me awairykonymbo taikekaman. Iwara amy terapa 'wanokon metywaije mandon: mo'ko iromby'san wyinoawomy'po 'wanokonme. Tapepore iromboawairykon man Tamusi 'wanokon me.5 Tamusi wyino tyse noro ka'taine irombomoro omenano mero'po nembakaryyja'wangon otykon sanory tamamina mankyja'mungon ta. Iwara romo'no 'wanokonme tapepore tywaije kytaton. 6 Eromete moro kymynamonymbo omenanomero'po kundyma'paine noro rapa man,kyromby'san ke i'wa. Asery a'kanano taterapa Tamusi pyitorykon me kytaton.Moro uwaponombo omenano mero'popyitorykon me kapyn noro rapa kytaton.

Rome 7:7 216 Rome 8:67 O'to ko iro ke kykata'ton? Yja'wan

oty me moro omenano mero'po nan?Uwa pairo! Uwa moro omenano mero'powe'i'pomboto te, moro yja'wan me ainoanukuty'pa wairy. Tywowa'no'ke aino'wa tyre o'po'toko. “Tywowa'no'kekyte'i!” yka'pa moro omenano mero'powe'i'pomboto, moro tywowa'no'ke ainoanukuty'pa wairy. 8 Moro wara moroomenano mero'po wykary poko ro moroyja'wan me aino 'wa ukuty'pa 'ne rotentywowa'no'ke aino tamaminano'se manyta. Omenano mero'po waty a'ta irombomoro yja'wan me aino tyromo'se man.9 Uwapo omenano mero'po pyndo yje-mando. Moro omenano mero'po tunda'pomero te,moro yja'wanme aino kynupakan.10 Irombo te awu yromo'nen. Moro amanoene'nen manombo omenano mero'posenen romo'no ene'nen me. 11 Moroomenano mero'po poko ro moro yja'wanme aino yjemu'man. Moro poko ro moroyja'wan me aino ywon. 12 Iwara te moroomenano mero'po Tamusi wyino man.Moro omenano mero'po tano aurananoenapa Tamusi wyino man. Iporo ro man.Iru'pa man.

13 Amy iru'pyn oty 'wa iro ke tywowan? Uwa pairo! Yja'wan me 'ne rotywonepoto'me te moro yja'wan me aino'wa amy iru'pyn oty a'kuru ta romo'notamaminano'se man yta. Iwara yja'wanme imero moro yja'wan me aino wairyenepojan moro omenano mero'po.

14 Kysuku'saton irombo a'kanano wyinomoro omenano mero'po wairy. Awu teamy tyja'munen kari'na me wa. Takaramawamoro yja'wanme aino nundymary manme. 15 O'to ywairy anukuty'pa irombo wa.Ynisanory ro anikapy'pa irombo wa. Moroyjato'kan oty te sika'sa. 16Moro y'wa moroyjato'kan oty kapyry te iru'pa y'wa moroomenano mero'po epory enepojan. 17 Iroke te awu 'ne ro moro oty anikapy'pa wa.Moro yta aitoto yja'wan me aino te morooty ka'san.

18 Yta irombo, moro yja'mun ta wykajeirombo, uwa iru'pyn oty wairy suku'sa.Iru'pyn oty 'se aino irombo yta man.Moro iru'pyn oty kapyry waty te man yta.19 Moro ynisanory iru'pyn oty anikapy'pa

irombo wa. Moro yni'se'tonory yja'wanoty te sika'sa. 20 Moro yni'se'tonory otykapyry jako te y'wa, awu 'ne kapyn morooty sika'sa. Moro yta aitoto yja'wan meaino te moro oty ka'san. 21 Iro ke roero wara iwairy seneja: Moro iru'pyn otykapyry 'se yja'ta, moro yja'wan oty ter-apa yta man. 22 Yturu'po maro irombotawa'pore wa moro Tamusi nimeropo'poomenano poko. 23 Moro yja'mun ta teamy terapa omenano wo'wo'mary senejamoro iru'pa ynepory omenanomaro. Moroamy terapa omenano ro moro yja'muntano yja'wan me aino ene'nen omenano'wa yjapyipojan. 24 Awu 'ko, ran! Nokyko yjepano'tan ero romo'toto ja'munanowyino? 25 Tamusi ety kawo nainen! Mo'koro irombomo'koKyjopotorykon Jesus Kris-tus 'wa yjepano'pojan.

Iro ke ko'wu awu aseke moro ywonu-mengary ta moro Tamusi wyinono ome-nano 'wa watundymapoja. Moro yja'munta te moro yja'wan me aino ene'nen ome-nano 'wa watundymapoja.

8Moro kynapyirykon man kurano

1 Iro ke ko'wu mo'karon Kristus Jesustanokon poko yja'wan auranano yry'paman. 2 Mo'ko amano ene'nen a'kananowyinono omenano 'wa irombo KristusJesus ta tapano'se mana moro yja'wanme aino ene'nen omenano wyino, mororomo'no ene'nen omenano wyino.

3 Moro omenano mero'po 'wa irombokapanopyrykon tupi man, moro kari'naja'mun 'wa ru'me tanary ke. Tamusi'wa te tapano'se kytaton. Moro yja'wanme aino poko mo'ko tymuru tomo'se i'waman moro ija'mun waito'me amy yja'wanja'munano wara. Iwara ja'munano ta moroyja'wan me aino poko yja'wan aurananotyje i'wa man. 4 Moro omenano mero'ponisanory wo'kapyry 'se irombo tywaijeman kytaine. Ja'munano wyino kapynirombo kamanjaton, a'kanano wyino te.5 Mo'karon ja'munano wyino amandononirombo ja'munano nisanory kapyry 'semandon. Mo'karon a'kanano wyino aman-donon te a'kanano nisanory kapyry 'semandon. 6 Moro ja'munano wyino aino

7:7 Exodus 20:17, Deuteronomium 5:21 7:11 Genesis 3:13 7:15 Galatie 5:17

Rome 8:7 217 Rome 8:30irombo romo'no ene'san. Moro a'kananowyino aino te amano ene'san. Sara'meaino ene'san enapa. 7 Moro ja'munanowyino aino irombo Tamusi jenono'nen mekari'na ypojan. Moro Tamusi wyinonoomenano 'wa irombo tywotundymapory'se'pa man. Moro 'wa tywotundyma-pory taro kapyn pairo man. 8 Mo'karonja'munano 'wa atundymapotonon kari'naTamusi apokupe tywairykon upijaton.

9 Amyjaron te ja'munano 'waatundymapo'pa mandon. A'kanano 'wa tematundymapojaton, otaine Tamusi a'karya'ta irombo. Amy ta e'i'pa mo'ko Kristusa'kary a'ta, Kristus wyino kapyn mo'koman. 10 Otaine mo'ko Kristus a'ta, moroaja'mungon tyromo'se man tyja'wangetywairy ke. Moro aja'karykon te nuro mantamambore tywairy ke. 11 Otaine mo'koiromby'san wyino Jesus awonganenymboa'kary a'ta, mo'ko iromby'san wyinoJesus awonganenymbo nuro morokonromo'tonon aja'mungon ypotan mo'kootaine aitoto a'kanano 'wa.

12 Iro ke ro, yja'sakarykon, tu'tanonekytaton, moro ja'munano ekosa kapynte. Ja'munano wyino kapyn ka-mamyrykon man. 13 Ja'munano wyino aje-mamyrykon jako, aromo'ta'ton. A'kanano'wa morokon ja'munano nikapyryotykon aike'kapo'sando o'waine, nuromaita'ton. 14 Mo'karon Tamusi a'kary'wa atundymapotonon irombo pa'poroTamusi y'makon memandon. 15Pyitonanome kari'na ynen a'kanano kapyn irombotapyije o'waine man. Tanarike kapynrapa awairykon man. Y'menano mekari'na ynen a'kanano te tapyije o'waineman. Mo'ko ta ro ako'taton: “Aba!Papa!” 16 Tamusi y'makon me ky-wairykon amyikapojan mo'ko a'kananomo'ko ka'karykon maro. 17 Y'menanome ka'taine, ky'waine enapa oty apyirykynaitan. Tamusi otyry apyinamon manme kytaton mo'ko Kristus maro. Imarokywota'karykarykon jako irombo imaroenapa kurano apyiry ky'waine man.

18 Iru'pyn po irombo suku'sa moroeromeno ata'karykano wairy moroaireno ky'waine onepototo man kuranoaniko'ponoma'pa. 19 Pa'poro Tamusi

nikapy'po irombo mo'karon Tamusiy'makon wonepory momo'san. 20 Arongeroten pa'poro Tamusi nikapy'po man.Aseke kapyn moro wara tywaije man.Tamusi 'wa te moro wara tyje man. Kari'nawo'potyry 'se irombo Tamusi tywaije man21 moro uta'no 'wa ijopotomary wyinopa'poro moro tynikapy'po ymbokarypo. Irombo mero Tamusi nikapy'pomo'karon Tamusi y'makon napyirykonman kurano nero sara'me aino apyitan.22 Kysuku'saton irombo pa'poro Tamusinikapy'po worekamary, je'tun pe enapaiwairy amy onematoto woryi uwemboje'tun wara. 23 Ky'karon enapa te mo'koa'kanano 'ne ka'tu apyinamonymbome kytorekamaton. Tamusi y'makonme kyrykon irombo kysimomo'saton.Moro kyja'mungon wyino kymbokarykonkysimomo'saton. 24 Moro momo'namonme irombo uta'no wyino tunenje ky-taton. Amy oty wo'kapy'poto terapa,animomoky'pa noro ra'a kari'na man.Noky ko amy o'kapy'po oty momo'tannoro? 25 Amy o'kapy'pa noro aitotooty momokyry jako ky'waine, morokywaimomokyrykon ta kyteja'nakaton.

26 Mo'ko a'kanano enapa kapano'satonmoro ru'me kywairykon aike'kato'me. Otypoko, one wara enapa kywoturuporykonman anukuty'pa irombo kytaton. Mo'koa'kanano te aseke tyworekamary takyno'wo'manon kaijomato'ko'me. O'toikary anukuty'pa te kari'na man. 27Mo'koturu'ponanomenganen te mo'ko a'kananowonumengary uku'san. Tamusi nisanorywara ro kyno'wo'manon Tamusi wyi-nonokon aijomato'me.

28 Mo'karon Tamusi pynanamon,mo'karon Tamusi nisanory wara rotyko'ma mandon inaron epanopyry ky-suku'saton Tamusi 'wa pa'poro oty ta, amyiru'pyn oty epoto'me i'waine. 29Mo'karonpenaro terapa tynukutyrykon irombopenaro terapa typo tyje i'wa mandon,mo'ko tymuru eneke iwaito'ko'me. Iwarapyime Tamusi y'makon ra'na uwapotome mo'ko tymuru wairy 'se tywaijeman. 30 Mo'karon typo tynyry'san rotyko'ma enapa I'wa mandon. Mo'karon

8:11 1 Korinte 3:16 8:15 Galatie 4:5-7 8:15 Markus 14:36, Galatie 4:6 8:20 Genesis 3:17-19 8:23 2Korinte 5:2-4

Rome 8:31 218 Rome 9:13tyniko'ma'san ro tamambore enapa tyjeI'wa mandon. Mo'karon tamamboretynyry'san ro tykuranondo I'wa mandon.

Tamusi 'wa kypynarykon31 O'to noro ko iro ke morokon otykon

poko kykata'ton? Kywyinoine Tamusi a'ta,noky noro ko ky'tu'kata'ton? 32 Mo'kotymuru rory'po anaijoma'pa Tamusitywaije man. Pa'poro kupu'san me tetaropo i'wa man romo'no taka. One warako iro ke imaro pa'poro oty anyry'paky'waine naitan? 33 Noky ko Tamusinapo'i'san emendota'ton? Tamusi rotamamboramon me kynyjaton. 34Noky koyja'wan auranano ytan ipokoine? KristusJesus tyromo'se man. Itaka ro tawonjeman. Tamusi apo'tun wyino enapa man.Kyno'wo'manon enapa kaijomato'ko'me.35Noky komo'ko Kristus pyny nondapotanky'waine? Aikota'mano ninondapotanky'waine? Ata'karykano te ka'tu? Kari'naerekuru 'wa kywekenarykon te ka'tu?Kumyno te ka'tu? Iwo'my'ma aino teka'tu? Anarinon otykon te ka'tu? Suparate ka'tu? 36 Tymero irombo man:Ajupu'po me ro na'na romo'no ta roten

man. Tywomykon kapara warana'na enaton.

37 Mo'ko kypynanamonymbo po tepa'poro oty ta oty ko'ponomanamonme kytaton. 38-39 Iru'pyn po irombosuku'sa amy pairo oty 'wa ky'waine mo'koKyjopotorykon Kristus Jesus tano Tamusipyny nondapory upiry: romo'no 'wakapyn, nuro aino 'wa kapyn, kapu tanokonapojonano 'wa kapyn, oty undymanamon'wa kapyn, eromenokon otykon 'wa kapyn,airenokon otykon 'wa kapyn, pori'tonano'wa kapyn, kawo aino 'wa kapyn, po'poimero aino 'wa kapyn, amy pairo Tamusinikapy'po oty 'wa kapyn enapa.

9Mo'karon Israel pajanymbo

1 Mo'ko Kristus ta iporono aurananosekari'sa. Enapita'pa wa. Moro amyikapo-jan enapa mo'ko yturu'po undymanenTamusi wyinono a'kanano. 2 Kata'matoimero wa. Yturu'po imero je'tun pe roten

man. 3 Aseke rypo ja'wan auranano yry'se wa Tamusi 'wa y'tu'po naka, Kristusnondary 'se wa mo'karon ymynuru meaitonon yja'sakarykon upu'san me. 4 Israelpajanymbo irombo mo'karon mandon.Mo'karon otyrykon me ro moro Tamusiy'me me aino, moro ekuranondono,morokon Tamusi nyry'san omenano, moroomenano merory, moro Tamusi ety awon-gary, morokon Tamusi wykato'konymboenapa man. 5 Mo'karon penatononuwapoto'san mynuru mo'karon mandon.Imynurukon me enapa mo'ko Mesias,mo'ko pa'poro oty epo Tamusi me maninoro tywaije man. Mo'ko ro tykuranondonainen i'matypyn me roten. Iwara ronainen.

6 Tu'kuke'se moro Tamusi au-ranymbo man, ka'pa wa. Pa'poro'ne kapyn irombo mo'karon Israelnipa'kanopy'sanymbo Israel pajanymbome mandon. 7 Pa'poro 'ne kapynmo'karon Abraham nipa'kanopy'sanymboi'makonymbo me mandon.“Mo'ko Isak roten ekari'ta'ton te apa-

janymbo epy me.”8 Moro tauro'po man: Mo'karon

ja'munano nisanory me o'kapy'san kapynTamusi y'makon me mandon. Mo'karonTamusi wykatopombo me o'kapy'sanu'kuru te man Abraham pajanymbo me.9 Ero wara irombo Tamusi tyka man:“Mony siriko ta ero wara a'ta enapawo'take rapa. Moro jako ro Sara ty'menekynaitan.”

10 Mo'ko Rebeka 'wa enapa tyreo'po'toko. O'win wokyry 'wa ty'mekaman: mo'ko kytangonymbo Isak 'wa.11-12 Irombo kari'na apyinen me Tamusiwairy wonepory tywaije man. Penaro roTamusi 'wa oty yry wonepory tywaije man.Kari'na nikapy'san poko kapyn kari'naapyijan Tamusi. Aseke tywonumengarypoko te kari'na ko'manon. Iro ke rooma'pa na'nen mo'karon Rebeka y'makona'ta, amy pairo iru'pyn oty, yja'wan otypai, anikapy'pa noro a'taine, Rebeka 'watyka man Tamusi: “Mo'ko uwapotorymo'ko tymeseku'po pyitory me kynaitan.”

13 Moro wara ro enapa tymero man:8:36 Ware 44:22 9:4 Exodus 4:22 9:7 Genesis 21:12 9:9 Genesis 18:10 9:11-12 Genesis 25:23 9:13

Maleachi 1:2-3

Rome 9:14 219 Rome 10:3“Ynipynary me mo'ko Jakob synen.Ynijenonopyry me te mo'ko Esau synen.”

14 O'to ko iro ke kykata'ton? Tamusika'tu emambo'pa nan? Uwa pairo!15 Mo'ko Moses 'wa irombo tyka man:“Ynisanory ro kotanory seneja. Ynisanoryro sepano'take.” 16 Amy oty 'se kari'nawairy poko kapyn kari'na apyijan Tamusi.Kari'na wo'mikary poko kapyn kari'naapyijan Tamusi. Mo'ko kotano enenenTamusi te kari'na apyijan tynisanory wararo. 17Mo'ko Farao 'wa Tamusi nekarity'pome irombo ero tymero man:“Kawongapoi, apoko moro ypori'tory

enepoto'me y'wa, pa'poro eronono tu'po moro yjety aripa'to'meenapa.”

18 Iro ke ko'wu Tamusi mo'ko tynisanoryro kotanory enejan. Mo'ko tynisanory roturu'po ja'nakanon enapa.

19 Irombo ko'wu mykatake y'wa:“O'tono'me ko iro ke yja'wan me kari'naekari'san Tamusi? Noky ko moro in-isanory arimary taro nan?” 20 Nokyme ko amoro mokano'san, se, kari'na,Tamusi auran arimato'me o'wa? Moroori'no kapy'po 'kare nykatan mo'kotyka'nenymbo 'wa: “O'tono'me ko erowara kykapyi?” 21 Mo'ko ori'no ka'nenaina kapyn 'kare moro ori'no nan. Moroiro noro ori'no akuro'po wyino o'win amykurano me ta'kumy oty kapyry taro e'i'panan, o'win amy nurija me ta'kumy otykapyry taro enapa e'i'pa nan? 22 Iwaraenapa pai moro tarekuru enepory 'se,moro typori'tory uku'pory 'se enapatywairy ke, Tamusi onsi'ma'pa tywaijeman mo'karon uta'kato'ko'me ikapy'santarekuru apo'nykon kari'na uta'kary poko.23 Moro tykuranory undy enepory 'sete tywaije man, yry 'se enapa mo'karonikotanorykon tynenerykon 'wa, mo'karontykuranory apyinamon man 'wa, wykajeirombo.

24 Inaron ro ky'karon kytaton, Simosuwyino roten kapyn, Simosu me e'i'nonwyino enapa te. 25 Iwara enapa mo'koHosea karetary ta kynganon:

Mo'karon ypyitorykon me e'i'nonsejatota'ton ypyitorykon me.Mo'karon ynipyna'torykon seja-tota'ton ynipynarykon me. 26Moroi'waine “Ypyitorykon me kapynamyjaron mandon” eta'po pomo'ko nurono Tamusi y'makon mekari'na ejatota'ton.

27Mo'ko Jesaja ero wara mo'karon Israelpajanymbo poko kyniko'tanon:Parana sakauru wara pyime mo'karon Is-

rael pajanymbo a'ta ro rypo, pyimewaty kynunenda'ton Tamusi uta'nowyino. 28 Ko'i irombo imero morotykatopombo kapy'matan Tamusiero nono tu'po.

29 Penaro ro enapa Jesaja tyka man:Kyparyndo'paine mo'ko inorombo ro

pari'pyn Tamusi we'i'poto, Sodomwara, Gomora wara enapa tywaijekytaitory.

Mo'karon Tamusi napo'i'san kari'na30 O'to ko iro ke kykata'ton? Ero wara:

Tamambore aino anupi'nonymbo kari'na'wa tamambore aino topoje man. Tamusiamyikary poko irombo tamambore ainotopoje i'waine man. 31 Mo'karon amytamambore tywaito'kon omenano upina-mon Israel pajanymbo te moro omenanoanepory'pa tywaijemandon. 32O'tono'me?Tamusi amyikary poko kapyn, amami-nano poko te tywe'i'san ke. Moro kari'nawepu'tu'motopo topu pona tywepu'tu'momandon, 33 ero imero'po wara ro:O'po'ko. Amy kari'na wepu'tu'motopo

topu syja Sion po, amy kari'nawomapo'topo topu. Mo'ko amyika-nen te epy'i'to'pa kynaitan.

101 Yja'sakarykon, yturu'po maro imero

uta'no wyino unemyrykon 'se wa. Moropoko ro enapa Tamusi 'wa waturupoja.2 Tamusi 'wano me o'mikatonon meiwairykon irombo samyikapoja. Otyanukuty'pa 'ne te mandon. 3Moro Tamusiwyino tamambore aino anukuty'pa irombomandon. Aseke tamambore tywairykon

9:15 Exodus 33:19 9:17 Exodus 9:16 (LXX) 9:20 Jesaja 29:16, 45:9 9:25 Hosea 2:23 9:26 Hosea 1:109:27 Jesaja 10:22-23 (LXX) 9:29 Jesaja 1:9 (LXX) 9:33 Jesaja 28:16 (LXX)

Rome 10:4 220 Rome 11:2poko kyne'kujaton. Moro Tamusi wyinotamambore aino 'wa te atundymapo'pamandon. 4 Mo'ko Kristus irombo moroomenano mero'po aike'kanon. Iwaratamambore tywairykon taro pa'poromo'karon Tamusi amyikanamon mandon.

5 Moro omenano mero'po wyinonotamambore aino poko irombo Moses 'watymero man:Mo'ko omenano mero'po wara aitoto ro

kari'na moro omenano wykarywara kynemandan.

6 Moro Tamusi amyikary wyinonotamambore aino te ero wara kynganon:“Aturu'po ta kykai: ‘Noky ko kapu takananu'tan, mo'ko Kristus eny'topo tiro?’7 Kykai enapa: ‘Noky ko nony'totanmoro ije'pomyn topona taka, mo'karoniromby'san wyino tiro mo'ko Kristusawo'nu'se?’ ” 8 O'to ika'po ko moro nan?Ika'pomoroman: “Tysewaty awyinomoroauranano man. Onda man. Aturu'po taman.” Moro ro, moro Tamusi amyikarypoko na'na nekarityry auranano moroman. 9 Moro auranano ekari'san ro na'naero wara: Ondary ke Jopoto me Jesuswairy ekarity'poto o'wa, aturu'po maroiromby'san wyino Tamusi 'wa awonga'poamyika'poto enapa o'wa, uta'no wyinoajunendan Tamusi. 10 Tyturu'po maroTamusi amyika'poto ty'wa, kari'na tamam-bore kynaijan. Tyndary ke Tamusiwyino tywairy ekarity'poto i'wa, uta'nowyino kari'na unendan Tamusi. 11 Erowara irombo moro Tamusi karetary kyn-ganon: “Pa'poro mo'karon amyikanamonepy'i'to'pa kynaita'ton.” 12Simosu iromboasewara man Simosu me e'ipyn maro.Mo'ko inoro noro Jopoto irombo pa'porokari'na 'wano me man. Pa'poro mo'karontoty ejatonamon 'wa kurano yry taro imeroman. 13Pa'poromo'karon toty ejatonamonunendan irombo Tamusi.

14 One wara ko iro ke Mo'ko ty-namyika'torykonymbo ety ejatota'ton?One wara ko namyikata'ton ekary aneta'pata'taine? One wara ko ekary etata'ton,ekaro'pa a'ta? 15 One wara ko oka

nokarotan ekaro amy emoky'pa a'ta?Tymero irombo man:Kurano me pore mo'karon iru'pyn oka

ene'namon pupuru man.16 Pa'poro 'ne kapyn te kari'na moro

iru'pyn oka 'wa tywepanama mandon.Mo'ko Jesaja irombo kynganon:Jopoto, noky 'wa ko moro na'na nekarityry

oka tamyika nan?17 Iro ke ko'wu oka etary Tamusi

amyikapojan kari'na 'wa. Moro oka rokynotanon, mo'ko Kristus ekarory jako.18 Wykaje te: Moro oka aneta'pa iro ketywaije nandon?Pa'poro ero nono tu'po te moro inekar-

ityrykon tywota man. Morokonkari'na waito'kon nono y'matypo'wa ro moro aurangonymbo ty-tunda man.

19Wykaje te: Moro anukuty'pa iro ke ty-waije nandon mo'karon Israel pajanymbo?Koromo 'ne Moses kynganon:Awu kamynano'pota'ton ypyitorykon

me e'i'non kari'na poko. Otyanukuty'non kari'na pokokare'kopota'ton.

20 Mo'ko Jesaja enari'ma imero kyn-ganon:Mo'karon yjupi'non kari'na yjeposen.

Mo'karon ypoko aturupo'non 'wawonepon.

21 Mo'karon Israel pajanymbo poko tekynganon:Yjapory tyngary poko roten wainen ty-

panaja'naramon, yjauran arimana-mon kari'na 'wa.

11Ito'ka'ma'pa mo'karon Israel pajanymbo

wairy1 Mo'karon typyitorykon iro ke

tyto'ka'ma Tamusi 'wa nandon? Uwapairo! Awu ro rypo irombo Israel parymbome wa. Abraham parymbo awu wa. Yjepyme mo'ko Benjamin man. 2 Mo'karon

10:5 Levitikus 18:5 10:6 Deuteronomium 30:12-14 10:11 Jesaja 28:16 (LXX) 10:13 Joel 2:32 10:15 Jesaja52:7 10:16 Jesaja 53:1 (LXX) 10:18 Ware 19:4 (LXX) 10:19 Deuteronomium 32:21 10:20 Jesaja 65:1 (LXX)10:21 Jesaja 65:2 (LXX) 11:1 Filipi 3:5

Rome 11:3 221 Rome 11:24penaro terapa tynukuty'san typyitorykonanito'ka'ma'pa Tamusi tywaije man.Anukuty'pa ka'tu mandon moro Tamusikaretary ta Elia wyka'po? Tamusi 'wamo'karon Israel pajanymbo wyino taijo-mary 'san me 'kuru ero wara kynganon:3 Jopoto, mo'karon ajauran uku'ponamon

woton. Morokon o'wa tymy apo'nyematon. Awu roten wainopoi.Ywory 'se enapa te mandon.

4 Tamusi te, o'to ko nykanon i'wa? Kyn-ganon:Oko-to'ima dusun mo'ko Ba'al po'ponaka

okunama'nonymbo wokyryjansinopoton y'wanokon me.

5 Moro wara enapa erome pyimewaty amykon tywainopo mandon. Ty-turu'popory ta Tamusi 'wa tapyije man-don. 6 Tyturu'popory ta kari'na apyiryjako ty'wa, emamingon poko kapynkari'na apyijan Tamusi. Emami pokokari'na apyiry jako irombo moro Tamusituru'popore tyturu'popore aino me kapynnoro nairy.

7 One wara ko iro ke nan? Mo'karonIsrael pajanymbo moro tynupirykonanepory'pa tywaije mandon. Mo'karonTamusi napo'i'san kari'na 'wa te topojeman. Mo'karon amykonymbo te ty-turu'poja'nare tywaije mandon, 8 eroimero'po wara ro:Mi'mangato aitoto a'kanano tyje Tamusi

'wa man i'waine, oty anene'pa enu-rukon waito'me, oty aneta'pa ipa-narykon waito'me enapa, ero ku-rita taronaka ro.

9Mo'ko David kynganon:Moro iwendameto'konnainen enando'ko'me,

apyito'ko'me, iwomato'ko'me,emamingon epemato'me enapa.10 Enurukon newa'rumanen, otyanene'pa iwaito'ko'me. Nonsumeroten naisen.

Simosu me e'i'non epanopyry11 Wykaje iro ke: Awomy'pa noro

tywaitoko'me iro ke tywomapo'se nandon?Uwa pairo! Moro yja'wan me Simosuwe'i'san poko te uta'no wyino Simosume e'i'non tunenje mandon, Simosu

emynano'poto'me. 12 Moro yja'wan meiwe'i'san poko te ero nono kuranondopoto,moro ipori'to'ma iwe'i'san poko mo'karonSimosu me e'i'non kuranondopoto, potome 'ne ka'tu rapa moro ikuranondotokokynaitan, oty anamonopy'pa a'taine.

13 Simosu me e'i'non me te o'wainewykaje: Simosu me e'i'non 'wano apo-joma'po me ro rypo wa. Yjewa'porojan 'neka'tu rapa te ero yjemamin, 14 mo'karonymynuru me aitonon yja'sakarykonemynano'pory jako y'wa, uta'no wyinoamykon unemboto'me y'wa. 15 Moro uru-menarykon 'wa ero nono maro iru'pa rapaTamusi yry'poto, iromby'san wyino awonoanenepy'pa naitan moro apyirykon?16 Tamusi wyinono me moro koromo i'wayry'powonatopo a'ta, pa'poromoro perereme tykapymy enapa Tamusi wyinono meman. Tamusiwyinonomemorowewemitya'ta, moro wewe porirykon enapa Tamusiwyinono me man.

17Amyoleif porirykonymboy'koto'sando,irombo amoro amy terapa wewe poriry memoro ipa'sanymbo po ajyry'poto, irombomoro imity 'wa pa'poro morokon amykonterapa iporirykon maro akaro'poto enapa,18 kytotamyikai morokon amykon terapaiporirykon 'wa. Awotamyikary jakorory'po uku'ko, amoro kapyn morowewe mity nuro menaje. Moro wewemity te nuro ajenano. 19 Mykatake pai:“Amykon wewe porirykonymbo ty'kotoman, ipa'sanymbo po ywaito'me.” 20Morowara awykary jako, iporo ro mykaje.Tamusi anamyika'pa iwairykon ke ty'kotomandon. Tamusi amyikary ke te o'wa,ipa'sanymbo po mana. Kyte'i 'ne te.Tanarike te aiko. 21 Morokon iporiry'ne ro anaijoma'pa Tamusi we'i'potoirombo amoro enapa ajaijoma'pa kynaitan.22 Iru'pa Tamusi wairy uku'ko. Toko'neiwairy enapa te uku'ko. Mo'karon oma'sanpoko toko'ne man. Apoko te iru'pa man,moro iru'pa iwairy 'wa awotundymaporyjako 'ne. Moro wara e'i'pa aja'ta, o'kototanenapa. 23 Mo'karon oma'san enapaapyipotan rapa Tamusi, moro Tamusianamyika'pa tywairykon ta eja'naka'paa'taine. Tamusi irombo apyiporykon tarorapa man. 24 Amy awaitopo 'ne ro yja'wan

11:3 1 Koningen 19:10,14 11:4 1 Koningen 19:18 11:8 Deuteronomium 29:4, Jesaja 29:10 11:9 Ware 69:22-23(LXX)

Rome 11:25 222 Rome 12:9wewe wyino ty'koto mana amoro. Amyawaitopo 'ne ro kapyn kurano oleif pokotapyipo mana. Morokon ipori'san 'ne roapyipotan 'ne ka'tu rapa ija roten moroiwaito'kon 'ne ro oleif poko rapa.

Mo'karon Simosu epanopyry25 Tywonumengapore awairykon iro ke

kysekano'ton, yja'sakarykon. Ero ata-morepatopo te uku'toko: Amykon Is-rael pajanymbo kyneja'nakaton mo'karonSimosu me e'i'non apyimy wo'my'mary'wa ro. 26 Irombo me ro uta'no wyinomo'karon Israel pajanymbo tuneje kynai-taton, ero imero'po wara ro:Sion wyino mo'ko kari'na aijomanen

kyno'tan. Tamusi aninendo'paaino po pinatan Jakob pajanymbowyino. 27 Moro ro moro i'waineynyry man omenano me kynaitan,morokon ija'wanykonymbo ka'pomero y'wa.

28 Moro iru'pyn oka anapo'i'paiwairykon ke, Tamusi kynijenono'saton.Ajupu'san me ro moro wara kynyjaton.Ty'wa apo'i'san ke te, Tamusi kynipyna-ton. Mo'karon penatonon uwapoto'sanupu'san me ro moro wara kynyjaton.29 Tamusi irombo anije'tuma'pa man amyoty yry'poto ty'wa, amy ko'ma'poto paity'wa. 30 Uwapo Tamusi 'wa epanama'pamaiton. Ty'wa epanama'pa mo'karonSimosu wairy ke te erome akotanorykonenejan Tamusi. 31 Iwara enapa mo'karonerome mandon. Tamusi 'wa akotanorykoneneto'me epanama'pa mandon. Aire teTamusi 'wa moro ikotanorykon eneryman. 32 Iwara pa'poro kari'na u'ta moroty'wa epanama'pa aino tyje Tamusi 'waman, pa'poro kari'na kotanory eneto'mety'wa. 33 Tywaipore pore mo'ko Tamusi!Tywonumengapore pore mo'ko Tamusi!Oty uku'nen me pore mo'ko Tamusi!Atu'kupo'pa pore morokon iwonumen-gary! Atukuty'pa pore morokon emary!34 Tymero irombo man: Noky ko iromboTamusi wonumengary uku'san? Noky kourunen me tywaije nan? 35 Noky 'wa koTamusi ainaka amy ini'petakamary man

oty tyje nan? 36 Mo'ko wyino ro irombo,Mo'ko upu'po me, Mo'ko 'wano me enapapa'poro oty man. Mo'ko ety ro kurano menainen mo'ja ro. Iwara ro nainen.

12Moro Tamusi wyinono amano

1 Moro Tamusi 'wa kotano enerypoko ro kurujaton, yja'sakarykon, moroaja'mungon yto'me o'waine Tamusi 'waamy nurono, kurano, Tamusi apokupantymy me. Moro wara ro a'kananowyinonokon me Tamusi ety awongaryo'waine man. 2 Mo'karon eromenokonkari'na wara kytaiton. Asery me temoro awonumengarykon ytoko, asery memoro ajemamyrykon waito'me. IwaraTamusi nisanory me, iru'pyn me, Tamusiapokupanme, tywai'kero otypan oty wairymuku'ta'ton.

3 Moro y'wa Tamusi nyry kuranopoko irombo wykaje pa'poro o'waine,e'i'pa 'ne awaito'ko'me. Tywonumen-gapore te aitoko, moro o'waine Tamusinyry'po amyikato aino wara ro. 4 Morokyja'mungon 'wa tyre o'po'toko. O'winman. Pyime te morokon itanokon man.Moro iro ro rapa amaminano anikapy'pamorokon itanokon man. 5 Iwara enapaky'karon pa'poro o'win ja'munano mekytaton mo'ko Kristus ta. Pa'poroasepoko tyje kytaton. Moro iro ro rapaamaminano anikapy'pa te kytaton. 6Moroky'waine Tamusi nyry kurano wara rotameronokon amaminano kapyry tarokytaton. Tamusi auran uku'ponen meamy a'ta, moro ty'wa Tamusi amyikarywara ro nuku'pon. 7 Apano'to amy a'ta,ta'sakarykon epano'nen. Amepato amya'ta, ta'sakarykon emepan. 8 Uruto amya'ta, ta'sakarykon urun. Oty ekamyry taroamy a'ta, ta'sakarykon 'wa oty ekanenamo'ma. Undymato amya'ta, ta'sakarykonundymary poko no'mikan. Kotano enenenme amy a'ta, tawa'pory ta ta'sakarykonkotanory enen.

9 Itu'po roten aja'sakarykon kysipyna-ton. Yja'wan oty wairy man ajato'keine.Iru'pyn oty wairy te man ajapokupeine.

11:26 Jesaja 59:20-21 (LXX) 11:27 Jesaja 27:9 (LXX) 11:33 Jesaja 55:8 11:34 Jesaja 40:13 (LXX) 11:35Job 41:11 11:36 1 Korinte 8:6 12:4 1 Korinte 12:12 12:6 1 Korinte 12:4-11

Rome 12:10 223 Rome 13:1210 Kristus wyinonokon me ase'wa aipy-natoko. Ako'poine kawo aja'sakarykonapyitoko. 11 O'mikatoko. Akinupekytaiton. A'kanano ta asin pe aitoko.Mo'ko Jopoto 'wano me ajemamina-toko. 12 Moro awaimomo'to'kon pokotawa'pore aitoko. Akota'marykon jakoapyitoko. Tamusi 'wa ajauranarykonpoko eja'nakatoko. 13 Mo'karon omi taaitonon Tamusi wyinonokon epano'toko.Mo'karon ajetawanamon ewa'matoko.14 Mo'karon erekurukon awekenatoninaron ikuranondotoko. Ikuranondo-toko. Yja'wan me ajauranaton ipokoine.15 Tawa'poramon maro tawa'pore aitoko.Atamotonon maro atamotoko. 16 O'winaitoko. Kawo 'ne kytotapoton. Po'pote ajemandoko. Oty uku'namon mekytokano'ton. 17 Amy 'wa akota'marykonjako, o'waine rapa ikota'mary kapynman. Pa'poro kari'na 'wano me iru'pynoty 'se aitoko. 18 Apori'torykon taro rosara'me ajemandoko pa'poro kari'namaro.19 Yja'wan me ajyry'sando kytopematonrapa, yja'sakarykon. Tamusi wore'kory teimomo'toko. Tymero irombo man:“Awu mo'karon yja'wan me e'i'san

kota'manen me wa. Awu morokonyja'wan me e'i'san sepemapotakerapa,” kynganon Tamusi. 20 “Mo'koajenono'nen kumyry jako te, upakoarepa ke. Tuna sanory 'wa iworyjako, upako tuna ke. Moro wara roirombo mipy'i'topoja.”

21 Yja'wan oty 'wa kyte'mondopoi.Iru'pyn oty ke te yja'wan oty i'mondoko.

13Mo'karon jopoto nendory man

1 Pa'poro kari'na wairy man mo'karontundymanamon jopoto upi'no. Amypairo Tamusi nyry'tory jopoto watyirombo man. Mo'karon jopoto meaitonon pa'poro Tamusi 'wa tyje man-don. 2 Iwara amy tundymanen jopotoy'tu'kanen amy Tamusi nyry'po otyarimanon. Mo'karon arimanamon te aseketypokoine a'wembono auranano ypojaton.

3 Mo'karon jopoto pona mo'ko iru'pynoty ka'nen wairy kapyn man tanarike.Mo'ko yja'wan oty ka'nen wairy te mantanarike iponaine. Jopoto anineto'paawairy 'se man? Iru'pyn oty iro ke ika'ko.Iwara ajety awongatan. 4 Tamusi ekatakairombo iru'pyn oty ka'san o'wa. Yja'wanoty kapyry jako te o'wa, tanarike awairyman. Typo roten waty irombo suparaarojan tymaro. Tamusi ekataka irombotarekuru ta mo'ko yja'wan oty ka'nenpoko kynopemanon. 5 Mo'karon jopotoupi'no awairy man, moro erekurukon'wa ajapyiry pona roten kapyn, moroaturu'po 'wa ajamiromo'kary pona enapate. 6 Iro ke ro enapa moro i'waine ajundy-marykon mepematon. Tamusi pyitorykonme irombo mandon, moro amaminanoka'sando ro. 7 Kari'na ekosa tu'tanoneaja'ta, epemako. Mo'ko ajundymanamon'wa moro ajundymarykon epety ytoko.Mo'ko o'waine oty arory epemaponen'wa moro oty arory epety ytoko. Mo'kotynendomy inendotoko. Kawonokon kawoapyitoko.

Ase'wa amano8 Amy pairo kari'na ekosa tu'tanone

kytaiton. Aipynano roten wairy teman aju'tanokon me. Mo'ko ta'sakarypynanen 'wa irombo moro omenanomero'po wykary tykapy'ma terapa man.9 Erokon omenano mero'san: moro“taporitonone aino kysany'mai”, “wotokyte'i”, “amonatai”, “yja'wan oty 'sekyte'i”, pa'poro morokon kynota'nano'sanero o'wino omenano mero'po taka:“Aja'sakary ipynako, aseke awaipynarywara enapa.” 10Mo'ko ta'sakary pynanenyja'wan me o'to mo'ko ta'sakary anyry'paman. Mo'ko ta'sakary pynanen pa'poromoro omenano mero'po wykary ka'san.

11 O'toro juru iwairy ukutyry enapao'waine man. Ajupakato'kon jururutytunda terapa man. Erome irombo morouta'no wyino kunendo'kon jururu tysewaty 'ne ka'tu rapa man moro koromoky'waine Tamusi amyikary jakonomboko'po. 12 Penaro terapa tyko'manje man.Kynemanjan terapa. Moro ewa'rumy

12:14 Mateus 5:44, Lukas 6:28 12:16 Spreuken 3:7 12:19 Deuteronomium 32:35 12:20 Spreuken 25:21-22(LXX) 13:6 Mateus 22:21, Markus 12:17, Lukas 20:25 13:9 Exodus 20:14, Deuteronomium 5:18, Exodus 20:13,Deuteronomium 5:17, Exodus 20:15, Deuteronomium 5:19, Exodus 20:17, Deuteronomium 5:21, Levitikus 19:18

Rome 13:13 224 Rome 14:21wyinono amaminano kysemasen. Mo-rokon aweinano ta o'wo'mato'kon tekysapyisen. 13 Kuritano kari'na waratamepore kamansen. Omeretopo uwanopoko e'i'pa, etyno poko e'i'pa, o'mere'nopoko e'i'pa, yja'wangon omenano pokoe'i'pa, areku poko e'i'pa, amyne e'i'pakytaisen. 14 Moro kywo'wo'mato'konme mo'ko Kyjopotorykon Jesus Kristusnainen. Moro aja'mungon nisanory pokokytaiton. Ijako irombo yja'wangon otykon'se maita'ton.

14Ta'sakary anurumena'pa kari'na wairy

man1Mo'ko Tamusi amyikary ta ru'me aitoto

kysurumenaton. Kytoseju'po'ton imaro.2 O'win amy moro ty'wa tonomy onoryekano'san a'koto'pa. Mo'ko ru'man tetonomy anono'pa man. 3 Mo'ko tonomyononen 'wa mo'ko tonomy anonopynenu'kary kapyn man. Mo'ko tonomyanonopyn 'wamo'ko tonomy ononen pokoa'wembono auranano yry kapyn man.Anurumena'pa irombo Tamusi tywaijeman. 4 Noky ko amoro man, amy terapapyitory poko a'wembono auranano yto'meo'wa? Aseke ijopotory aina man moropyre iwairy, moro iwomary pai. Pyre tekynaitan. Pyre ypory taro irombo mo'koJopoto man.

5 O'win amy 'wa pa'poro kurita ase-wara e'i'pa man. O'win amy 'wa tepa'poro kurita asewara man. Moro pokopa'poro kari'na wotukutyry man aseke.6 Mo'ko typo amy kurita ynen morowara kynyjan mo'ko Jopoto 'wano me.Mo'ko tonomy ononen kynonojan mo'koJopoto 'wano me. Ipoko irombo mo'koTamusi ety awonganon. Mo'ko tonomyanonopyn rapa mo'ko Jopoto 'wano meanono'pa man. Mo'ko ononen waraenapa irombo Tamusi ety awonganon.7 Amy pairo kyra'nanokon irombo asekety'wano me emamy'pa man. Amy pairoenapa aseke ty'wano me iromby'pa man.8Kamamyrykon jako irombo, mo'ko Jopoto'wano me kamanjaton. Kyrombyrykonjako rapa, mo'ko Jopoto 'wano me ky-romo'saton. Moro kamamyrykon jako,moro kyrombyrykon jako pai, mo'ko

Jopoto aina kytaton. 9 Mo'ko Kristusirombo tyromo'se man, nuro rapa enapatywaije man, iromby'san Jopotory me,nuronokon Jopotoryme enapa tywaito'me.

10 O'tono'me ko iro ke amoro aja'sakarypoko a'wembono auranano myjan?O'tono'me ko rapa amoromo'ko aja'sakarymenu'kanon? Pa'poro irombo ky-woneporykon man moro a'wembonoauranano ytopo Tamusi apo'ny po'ponaka.11 Tymero irombo man:Moro nuro ywairy ukutyry wara o'waine

ero enapa uku'toko, kynganonTamusi: Ypo'ponaka pa'porokari'na kynokunamatan. Pa'porokari'na nuru Jopoto me ywairyamyikapotan.

12 Iwara ko'wu pa'poro ky'karon Tamusiembata kytosaijomata'ton.

Ta'sakary anemapo'pa kari'na wairy man13 Iro ke ko'wu a'wembono auranano

anyry'pa noro kytaisen asepoko. Ero warate aitoko: Mo'ko aja'sakary kysemapo-ton. Kysere'kopoton. 14 Amy pairo otynurija me e'i'pa man. Moro ro samyikajemo'ko Jopoto Jesus ta. Mo'ko amy otynurija'manen 'wa roten te amy oty nurijame man. 15 Moro o'wa amy noky onory'wamo'ko aja'sakary ere'kopory jako, aipy-nano ta noro emamy'pa mana. Mo'koi'wano me Kristus tyromo'se man inoro,kysuta'kapoi moro o'wa tonomy onory'wa. 16 Moro ajekosanokon iru'pyn otykysejupoton. 17 Moro Tamusi nundymarykynotuku'san arepa poko kapyn, tanymypoko kapyn enapa. Tamusi a'kary nyrytamambore aino, sara'me aino, tawa'poreaino poko te kynotuku'san. 18 Mo'komoro wara Kristus 'wano me amaminatotoTamusi apokupe man. Kari'na 'wa enapatywonepore man.

19 Iro ke ko'wu sara'me aino ene'namonotykon, ase'wa kypori'tomanamon otykonenapa kysupisen. 20 Arepa poko moroTamusi emamin kysany'mai. Pa'poro otyrory'po irupa man, yja'wan me te mankari'na 'wa amy noky onory, moro onory'wa ta'sakary emapory jako. 21 Iru'pa manmo'ko aja'sakary emapory pona tonomyanono'pa awairy, winu anenyry'pa awairy

14:1 Kolose 2:16 14:10 2 Korinte 5:10 14:11 Jesaja 45:23 (LXX)

Rome 14:22 225 Rome 15:18pai, amy terapa oty anikapy'pa awairy pai.22 Amoro te moro anamyikary o'wano meroten apyiko Tamusi embata. Sara'me'ne janon kynaitan mo'ko amy iru'patynepory oty kapyry jako ty'wa aseketypoko a'wembono auranano anyry'paman inoro. 23 Mo'ko tywendamery jakooko ituru'po aitoto poko a'wembonoauranano tyje terapa man. Iru'pa o'totywairy anamyika'pa iromboman. Pa'poroiru'pa o'to tywairy amyikary pyndo kari'nanikapy'po oty yja'wan me man.

151 Ky'waine, Tamusi amyikary ta

pari'pyngon me, mo'karon ru'mangonepanopyry man morokon ru'me iwait-okon poko. Kypokoine roten kapynkywonumengarykon man. 2 Ka'sakarykonewa'porory poko te kywairykon man,iru'pynoty epoto'me i'wa, ipori'tomato'meenapa. 3Mo'ko Kristus enapa irombo aseketywowa'porory poko e'i'pa tywaije man.Ero imero'po wara te tywaije man:Morokon ajejunamon 'wa ajejuto'kon yje-

juto'kon me ne'i.4 Pa'poro penaro terapa imero'san

otykon tymero man kamepato'ko'me.Moro Tamusi karetary kyweja'nakarykon'se, kapokumarykon 'se enapaman, otykonwairy man momo'namon me pari'pekywaito'ko'me. 5 Mo'ko Tamusi, mo'koeja'nakano undy me, pori'to undy meenapa man inoro ajepano'sen o'win awon-umengarykon waito'me mo'ko KristusJesus wekenary ta o'waine. 6 Iwara o'winyndanano ke mo'ko Kyjopotorykon JesusKristus jumy Tamusi ety mawongata'tonase'wa.

Pa'poro kari'na 'wano me Kristus wairy7 Iro ke ro kytoturumenaton ase'wa.

Kristus enapa irombo ajurumena'painetywaije man, Tamusi ety awongato'me.8 Ero wara irombo wykaje: Mo'koKristus mo'karon i'koto'san pyitory metywaije man, enapita'pa Tamusi wairyenepoto'me. Mo'karon penatononuwapoto'san 'wa Tamusi wykato'konymbopori'tomanen me tywaije man. 9 Mo'ko

Tamusi ety awongary taro mo'karonSimosu me e'i'non ynen me enapa tetywaije man. Tymero irombo man:Iro ke romo'karon Simosume e'i'non ra'na

Jopoto me awairy samyikapotake.Moro ajety siwarekatake.

10Amy oje rapa tymero man:Simosu me e'i'non, tawa'pore aitoko

mo'karon ipyitorykon maro.11Amy oje rapa tymero man:

Pa'poro Simosu me e'i'non, Tamusi etyawongatoko. Pa'poro kari'na 'waety awongary man.

12Mo'ko Jesaja rapa kynganon:Amy Isai parymbo kynaitan. Amy ky-

nawondan mo'karon Simosu mee'i'non undymanen me. Mo'kowopyry po ro mo'karon Simosu mee'i'non kyno'po'ta'ton.

13 Mo'ko otykon wo'kapyry po kari'nawo'potyry undy Tamusi ajysen tawa'pore,sara'me imero tamyikanamon me. Iwarapoto me 'ne ka'tu rapa otykon wo'kapyrypo mo'po'ta'ton mo'ko Tamusi a'karypori'tory ta.

O'to tywairy ekarityry Paulus 'wa14 Kurano ke aja'nopy'san enapa te awu

samyikaje, yja'sakarykon. Oty uku'namonme imero awairykon samyikaje. Ase'waawo'mapotyrykon taro awairykon enapasamyikaje. 15 Ise'me je'tun pe paia'si'ko taurana wa o'waine ero karetata. Amykon otykon poko rapa iromboatuwaro'marykon 'se we'i. Moro y'waTamusi nyry iru'pyn amaminano morowara oty meropoi y'wa. 16 Kristus Jesuspyitory me irombo wa mo'karon Simosume e'i'non upu'po me. Tamusi pokono mewa mo'karon Simosu me e'i'non 'wa moroTamusi nyry'po iru'pyn oka ekaroto'me.Iwara mo'karon Simosu me e'i'non yryTamusi apokupe kynaitan. Mo'ko Tamusia'kary ta typo yry'san me kynaita'ton.17 Mo'ko Kristus Jesus ta ywotamyikarytaro wa Tamusi 'wano me amaminatotome. 18 Morokon y'wa Kristus nika'poryotykon poko roten yjauranary 'se wa.

15:3 Ware 69:9 15:9 2 Samuel 22:50, Ware 18:49 15:10 Deuteronomium 32:43 15:11 Ware 117:1 15:12Jesaja 11:10 (LXX)

Rome 15:19 226 Rome 16:10Mo'ko ro y'wamo'karon Simosume e'i'nonypojan ipanaja'na'pa. Yjauranano'pojan.Yjemaminano'pojan. 19 Kapu wyinonokonanumengaponamon otykon ka'pojan y'wamo'ko Tamusi a'kary pori'tory ta. IwaraJerusalem wyino Ilirie 'wa ro moro Kristusekapory saripapy'man. 20 Moro takareterapa Kristus waitopo po kapyn y'wamoro iru'pyn oka ekarory seponen potome. Amy terapa kari'na nyry'po autoapo'ny tu'po irombo ywotamyry 'se'pawakon. 21 Ero imero'po wara te ywairy 'sewakon:Mo'karon ekary aneta'nonymbo kari'na

kyneneta'ton. Mo'karon aneta'nonymbokari'na kynuku'ta'ton.

22 Iro ke ro moro o'waine ywo'topo yje-mary ta'kotopo'se tywaije man. 23 Eromete moro yjemami poko yjaikepyi erokonaito'kon po. Sirikokon poko terapa ajen-erykon 'se imero ywairy ke, 24 moroSipanijoro yinonory 'wa ywytory jako,ajeneine ywopyry 'se wa. Iporo ajekosaineywe'i'po mero, mo'ja ro ywytoto'me paiyjepanopyry 'se maita'ton.

25 Erome te Jerusalem 'wa wy'sa,mo'karon moro ponokon Tamusi wyi-nonokon epano'se. 26Mo'karonMasedoniepo, Akaje po enapa Tamusi amyikanamon'wa irombo iru'pa topoje man moroty'waine mo'karon Jerusalem ponokonTamusi wyinonokon epanopyry. 27 Iru'patopoje i'waine man. U'taine enapa te moroi'waine epanopyrykon man. A'kananowyinonokon otykon ta Simosu maroo'win iwe'i'san ke irombo, ja'munanowyinonokon otykon ta enapa epanopy-rykon man mo'karon Simosu me e'i'non'wa. 28 Moro oty poko yjaikepy'po mero,ainakaine moro pyrata yry'po mero, apa-toine wy'take moro Sipanijoro yinonory'wa. 29 Pa'poro Kristus kuranory maromoro o'waine ywopyry wairy man suku'sa.

30 Kurujaton te, yja'sakarykon,mo'ko Kyjopotorykon Jesus Kristus ta,mo'ko a'kanano pyny ta enapa ymaroawo'mikato'ko'me Tamusi 'wa ajaura-narykon poko y'wano me. 31 AturupotokoI'wa mo'karon Judea po Tamusi 'wa

epanama'non wyino yjunendo'me,mo'karon Tamusi wyinonokon apokupemoro Jerusalem 'wa ynarory pyratawaito'me enapa. 32 Tamusi 'wayjepanopy'poto, tawa'pore o'wainewo'take. Tamusi nisanory me amaroineworematake.

33 Mo'ko sara'me aino ynen Tamusipa'poro amaroine nainen. Iwara ro nainen.

16Kareta y'ma'topo auranano

1 A'si'ko te mo'ko ka'sakarykon woryiryFebe suku'poja o'waine. Mo'karon Ken-gre po Tamusi na'nanopy'san apyimy epa-ton mo'ko man. 2 Ewa'matoko me mo'koJopoto ta Tamusi wyinonokon emery me.Tapanopyry 'se iwairy enery jako o'waine,epano'toko. I'wa enapa irombo pyimekari'na tapano'se mandon. Awu pairoyjepano'nen.

3 “Iru'pa aitoko!” ywyka'po ekari'tokomo'karon yjemaminary a'sakarykonPriska, Akila 'wa. 4 Mo'karon ro yjupu'pome tamamyrykon uta'kary taro tywaijemandon. Awu roten kapyn moro o'toiwe'i'san poko tawa'pore wa, pa'poromo'karon Tamusi na'nanopy'san Simosume e'i'non apyimykon enapa te. 5 Moroautykon po Tamusi na'nanopy'san apyimy'wa enapa “Iru'pa aitoko!” ywyka'poekari'toko. Mo'ko ynipynary Epenetus 'waenapa “Iru'pa aiko!” ywyka'po ekari'toko.Mo'ko 'wa ro koromonome Asia po Kristustamyika man. 6 “Iru'pa aiko!” ywyka'poekari'toko mo'ko Maria 'wa. O'wanokonme awosin pe imero tamamina man.7 “Iru'pa aitoko!” ywyka'po ekari'tokomo'karon ywara enapa Simosu me aitononAndronikus, Junias 'wa. Ywara enapamoro yja'wangon kari'na aru'katopo takaaru'ka'sanymbo me tywaije mandon.Mo'karon apojoma'san ra'na takaporemandon. Yjuwapo Kristus amyikanamonme tywaije mandon. 8 “Iru'pa aiko!”ywyka'po ekari'toko mo'ko Jopoto taynipynary Ampliatus 'wa. 9 “Iru'paaitoko!” ywyka'po ekari'toko mo'koKristus ta na'na maro amaminatotoUrbanus 'wa, mo'ko ynipynary Stakis'wa enapa. 10 “Iru'pa aiko!” ywyka'po

15:21 Jesaja 52:15 (LXX) 15:22 Rome 1:13 15:25 1 Korinte 16:1-4 15:27 1 Korinte 9:11 16:3 Apojoma'san18:2

Rome 16:11 227 Rome 16:27ekari'toko mo'ko Kristus wyinono meonepo'po Apeles 'wa. “Iru'pa aitoko!”ywyka'po ekari'toko mo'karon Aristobuluswyinonokon 'wa. 11 “Iru'pa aitoko!”ywyka'po ekari'toko mo'ko ywara enapaSimosu me aitoto Herodion 'wa. “Iru'paaitoko!” ywyka'po ekari'toko mo'karonNarsisus wyinonokon Kristus amyikana-mon 'wa. 12 “Iru'pa aitoko!” ywyka'poekari'toko Tryfena 'wa, Tryfosa 'wa enapa.Mo'karon ro mo'ko Jopoto ta awosinpe tamamina mandon. “Iru'pa aiko!”ywyka'po ekari'toko mo'ko ynipynaryPersis 'wa. Mo'ko enapa mo'ko Jopoto taawosin pe imero tamamina man. 13 “Iru'paaitoko!” ywyka'po ekari'tokomo'ko Jopotota takapore aitoto Rufus 'wa, mo'ko isano'wa enapa. Mo'ko ro ysano wara enapasapyija. 14 “Iru'pa aitoko!” ywyka'poekari'toko Asynkritus 'wa, Flegon 'wa,Hermes 'wa, Patrobas 'wa, Hermas 'wa,mo'karon ekosanokon Kristus wyinonokon'wa enapa. 15 “Iru'pa aitoko!” ywyka'poekari'toko Filologus 'wa, Julia 'wa, Nereus'wa, mo'ko enauty 'wa, Olympas 'wa,pa'poro mo'karon ekosanokon Tamusiwyinonokon 'wa enapa. 16 “Iru'pa aitoko!”kaitoko ase'wa Tamusi wyinonokon meaweposimapotyrykon ta. “Iru'pa aitoko!”tyka'san aropojaton o'waine pa'poromo'karon Kristus wyinonokon me Tamusina'nanopy'san apyimykon.

17 Kurujaton te, yja'sakarykon, tuwaroawaito'ko'me mo'karon ta'sakarykonere'koponamon kari'na pona, mo'karonta'sakarykon emaponamon kari'na ponaenapa. Moro awomepato'konymboomepano wara kapyn o'to kynaija-ton. Mo'kopangon wyino tyse aitoko.18 Mo'kopangon irombo mo'ko Kyjopo-torykon Kristus 'wano me kapyn kyne-maminaton, moro aseke tuwembokon'wano me te. Mo'karon yja'wan otyanene'non kari'na turu'san emu'matontaurambosingon ke, etykon awongary keenapa. 19 Pa'poro kari'na 'wa 'kuru moroipanaja'na'pa awairykon ekary tota man.Moro ro yjewa'porojan. Iru'pyn oty pokote tywonumengapore awairykon 'se wa.Eja'wangapo'pa enapa te awairykon man

yja'wan oty 'wa. 20 Mo'ko sara'me ainoynen Tamusi ko'i terapa mo'ko Satanami'tan apupurukon upi'no.

Mo'ko Kyjopotorykon Jesus turu'poporyamaroine nainen. 21 “Iru'pa aitoko!”tyka'san aropojaton o'waine mo'ko yje-maminary a'sakary Timoteus, mo'karonywara enapa Simosu me aitonon Lusius,Jason, Sosipater enapa. 22 Awu enapa,Tertius, mo'ko ero kareta meronenymbo,“Iru'pa aitoko!” wykaje o'waine mo'koJopoto ta. 23 Mo'ko Gajus enapa “Iru'paaitoko!” tyka'po aropojan o'waine.Mo'ko ekosa ro wa. Mo'ko auty taro enapa pa'poro mo'karon Tamusiwyinonokon apyimy kynota'nano'san.Mo'ko aitopo pyratary enenen Erastus,mo'ko ka'sakarykon Kuartus enapa “Iru'paaitoko!” tyka'san aropojaton o'waine. 24 *

Tamusi ety awongatopo auranano25 Tamusi apori'tomaporykon taro

man moro ynekarityry iru'pyn oka 'wa,moro Jesus Kristus ekary 'wa, amy ata-morepatopo pa'kary 'wa. Akore'pe imeromoro atamorepatopo tunenje tywaijeman. 26 Erome te ko'wu kynonepojan.Mo'ko aitoto roten Tamusi auran pokomo-rokon Tamusi auran uku'poto'kon karetapa'poro mo'karon Simosu me e'i'non 'wamoro atamorepatopo uku'pojan, Tamusiamyikanamon me iwaito'ko'me. 27 Mo'koo'wino tywonumengaporen Tamusi 'wakurano nainen mo'ko Jesus Kristus tai'matypyn me imero. Iwara ro nainen.

16:13 Markus 15:21 16:21 Apojoma'san 16:1 16:23 Apojoma'san 19:29, 1 Korinte 1:14, 2 Timoteus 4:20* 16:24 Amykon 'wa ero po tymero man: Mo'ko Kyjopotorykon Jesus Kristus turu'popory pa'poro amaroine nainen.Iwara ro nainen.

1 Korinte 1:1 228 1 Korinte 1:16

Korinte ponokon 'wanokoromono karetaUwapo torupamy

Paulus jako moro Korinte po amypoto 'su kurijarakon tundatopo ty-waije man. Tyse wyino otykon ekara-manamon, otykon epeka'namon enapatundatopombo tywaije man moro Korinte'wa. Tameronokon roten ikapy'san tamusiamyikatopombo tywaije man moro pomo'karon kari'na 'wa. Nurija me mo'karonkari'na emery tywaije man. Mo'karonKorinte po Tamusi na'nanopy'san ra'napyime Kristus amyikanamon Simosu mee'i'non tywaijemandon. Paulus 'wa na'nenKorinte po kari'na emamyry tu'mapotywaije man Tamusi wyinonaka. Mo'karonTamusi na'nanopy'san ra'na yja'wan meoty wairy eta'po ke ty'wa, ero karetatymero i'wa man. Iwara epanopyrykon 'setywaije man iru'pa ase'wa emando'ko'meKristus amyikanamon me.Ero kareta wota'saka'san

1:1-9 Kareta a'motopo auranano1:10 - 4:21Mo'karonTamusi na'nanopy'san

wotaripapyry5:1 - 6:20Mo'karonTamusi na'nanopy'san

ra'na yja'wan me imero oty wairy7:1-40 Aimy'san emamyry8:1 - 11:1 Mo'karon ikapy'san tamusi 'wa

tymy tonomy11:2 - 14:40 Mo'karon Tamusi amyikana-

mon emamyry15:1-58 Kari'na awomyry man rapa16:1-24 Kareta y'ma'topo auranano

Kareta a'motopo auranano1 Paulus, mo'ko Tamusi nisanory wararo

Jesus Kristus napojomary me iko'ma'po,mo'ko ka'sakarykon Sostenes maro erokareta merojan 2 mo'karon Korinte poTamusi na'nanopy'san 'wa, mo'karonKristus Jesus ta Tamusi wyinonokon meyry'san 'wa, mo'karon Tamusi niko'ma'san'wa, pa'poro mo'karon wararo Kyjopoto-rykon Jesus Kristus ety ejatonamon 'waenapa.

3 Oro mo'ko kyjumykon Tamusi, mo'koKyjopotorykon Jesus Kristus enapa ty-turu'poporykon eneposen o'waine. Orosara'me ajysen.

Tamusi ety awongary Paulus 'wa4 O'kapyn roten Tamusi ety sawongaje

apokoine, moro Kristus Jesus ta o'waineinyry'po ituru'popory poko. 5 Kristusta irombo pa'poro oty ta kurano tapy-ije o'waine man, iru'pyn me pa'poro otyekari'to'me o'waine, iru'pyn me pa'porooty uku'to'me o'waine. 6 Moro Kristusamyikapotopo oka irombo tywotandy'moman aturu'san ta. 7 Iro ke ro amy pairoTamusi a'kary nyry oty anamonopy'pamandon, mo'ko Kyjopotorykon Jesus Kris-tus wopyry momo'namon me. 8 Mo'ko roi'matyry 'wa ro apori'tomata'ton. Iwaraamy pairo ajemendo'paine kynaitanmo'koKyjopotorykon Jesus Kristus wo'topo ku-rita. 9Tamusi tamyikaporeman. Mo'ko 'waro tyko'ma mandon, o'win awaito'ko'memo'ko tymuru Jesus Kristus,mo'koKyjopo-torykon me man inoro maro.

O'win e'i'pa aino10 Kurujaton te mo'ko Kyjopotorykon

Jesus Kristus ety ta, yja'sakarykon,o'win ajaurangon waito'me, typo typoataripapy'pa awaito'ko'me. O'win teimero awonumengarykon wairy man.O'win aturu'san wairy man. 11 AmykonKloe a'sakarykon irombo ase'wa watyawairykon ekari'ton y'wa. 12 Pa'poro amy-jaron amyme terapa o'to mykaton, wykajeirombo. Mo'ko o'win amy kynganon:“Awu Paulus wyino wa”. Mo'ky terapakynganon: “Awu Apolos wyino wa”. Mo'kyterapa: “Awu Kefas wyino wa”. Mo'kyterapa kynganon: “Awu Kristus wyino wa”.

13Kristus ka'tu tywota'saka nan? Paulus'kare ajupu'san me moro wakapu pokotywo nan. Paulus ety ta 'kare tatykamandon. 14 Tamusi ety sawongaje amypairo ara'nanokon anetyka'pa ywe'i'popoko. Krispus roten setykan Gajusmaro. 15 Amy 'wa pairo irombo yjety tatatyka ajekarityrykon 'se'pa we'i. 16 Ky!Mo'ko Stefanas enapa e'ka setykan, ran,mo'karon auty tanokon maro. Ynetyka'po

1:2 Apojoma'san 18:1 1:12 Apojoma'san 18:24 1:14 Apojoma'san 18:8, Apojoma'san 19:29, Rome 16:23 1:161 Korinte 16:15

1 Korinte 1:17 229 1 Korinte 2:6me te amy rapa wairy anukuty'pa wa.17Kristus irombo kari'na etyka yjemoky'pakynainen. Moro iru'pyn oka ekari'se teyjemo'nen. Omepa'san auran ta kapyn teyjemo'nen ekari'se. Ijako irombo aurananome roten moro wakapu poko Kristusromby'po nairy.

Kristus wairy Tamusi pori'tory me18 Moro wakapu poko Kristus romby'po

ekary irombo to'mere'samon auran meroten man mo'karon uta'tonon man 'wa.Ky'karon utapy'pa aitonon man 'wa teamy Tamusi pori'tory me man. 19 Tymeroirombo man:Mo'karon omepa'san 'wa oty ukutyrymbo

sany'matake. Mo'karon otyuku'namon wonumengarymbosa'kototake.

20 O'to ko iro ke ero nono tu'po amyoty uku'nen naitan? O'to ko amy Tamusikaretary uku'nen naitan? O'to ko amyauranano uku'nen naitan? Tamusi 'karemoro ero nono tu'po oty ukutyry anyry'patywaije nan oty anukuty'pa aino me.21 Tukuty'pa amy pairo ero nono tu'pooty uku'nen we'i'po mero, mo'ko otyuku'nen Tamusi mo'karon tamyikanamonepano'pory 'se tywaije man moro otyanukuty'pa aino nenepyry iru'pyn oka 'wa.

22 Mo'karon Simosu irombo kapuwyinonokon otykon enery 'se mandon.Mo'karon Griek te oty ukutyry 'semandon.23 Na'na te ko'wu wakapu poko Kristusromby'po ekari'san. Iro ro mo'karonSimosu ere'kojaton. Mo'karon Simosu mee'i'non ko'wu to'mere'samon auran meroten kynyjaton. 24 Mo'karon iko'ma'san'wa te, Simosu 'wa, Griek 'wa enapa,mo'ko Kristus Tamusi pori'tory me man.Mo'ko Kristus oty uku'nen me Tamusiwairy enepojan. 25 Moro Tamusi wonu-menga'tory irombo oty uku'san 'ne ka'turapa kari'na ko'po. Moro Tamusi ruporypari'pe 'ne ka'tu rapa man kari'na ko'po.

26 Onumengatoko roten, yja'sakarykon,one wara awe'i'san poko moro Tamusi'wa ako'marykon jako. Pyime 'ne watyoty uku'namon ikato'kon ara'naine kyna-tokon. Pyime 'ne waty typori'tokamon

ara'naine kynatokon. Pyime 'newaty tywaikamon ara'naine kynatokon.27Mo'karon oty anukuty'non me ero nonotu'ponokon nekarityrykon 'wa ro Tamusimo'karon oty uku'namon py'i'topory 'setywaije man. Mo'karon ru'mangon meero nono tu'ponokon nekarityrykon 'waTamusi mo'karon pari'pyngon py'i'topory'se tywaije man. 28 Mo'karon amy oty mewaty ero nono tu'ponokon nekarityrykon'wa, mo'karon uwam'ponokon me eronono tu'ponokon nekarityrykon 'wa,mo'karon e'i'non me ero nono tu'ponokonnekarityrykon 'wa Tamusi mo'karontywaikamon aike'kary 'se tywaije man.

29 Iwara amy pairo kari'na ty-wotamyikary upitan Tamusi embata.30Tamusi te ajemangapojaton Kristus Jesusta. Mo'ko ro kupu'san me Tamusi 'watyje man oty ukutyry undy me. Mo'ko'wa ro Tamusi kypojaton tamamboramonme, tywyinonokon me, imboka'san me.31 Tymero irombo man:Tywotamyikary 'se amy a'ta, oro Tamusi

poko natamyikan.2

Mo'ko ipoka'po Kristus ekary1 Awu enapa poto 'su auranano pokono

me kapyn, poto 'su omepa'po me kapynwo'nen o'waine, yja'sakarykon, moroTamusi nunemy'po tukutymy* ekari'se.2 Amy oty ukutyry 'se'pa irombo wainenara'naine. Jesus Kristus roten ukutyry'se wainen. Wakapu poko Jesus Kristusromby'po roten, wykaje irombo. 3 Ru'meimero wo'nen o'waine. Yjenariry imeroytytykakon. 4 Oty uku'nen wara kapynkorupasen. Omepa'san auran ta kapyn okasekari'nen o'waine. A'kanano pori'toryroten te senepon o'waine. 5 Iwara kari'nanukutyry oty kapyn Tamusi amyikanamonme ajysen, Tamusi pori'tory te.

Moro iro 'ne ro tywonumengapore aino6Oty uku'namon me te mo'karon e'i'san

erupanon na'na, mo'karon ero nono tu'pooty uku'namon wara kapyn te, mo'karonero nono undymanamon mo'karonkynuta'ta'ton inaron wara kapyn enapa.

1:19 Jesaja 29:14 (LXX) 1:20 Job 12:17, Jesaja 19:12, 33:18, Jesaja 44:25 1:31 Jeremia 9:24 * 2:1 Amykon 'wa‘Tamusi namyikapory auranano’ tymeromanmoro ‘Tamusi nunemy'po tukutymy’ y'petakanme. 2:3 Apojoma'san18:9

1 Korinte 2:7 230 1 Korinte 3:14

7 Tamusi nukutyrykon otykon uku'namonme te tukutymy pa'kanon na'na unendopowyino iwokaroto'me. Moro tukutymypenaro 'ne terapa kykuranondo'ko'manme tyje tywaije man Tamusi 'wa.

8Moro tukutymy anukuty'pa pairoman-don mo'karon ero nono undymanamon.Ukuty'pomboto ty'waine, mo'ko kuranotano Jopoto anipoka'pa naitoryine wakapupoko. 9Moro imero'po wara te no'kapyimoro onunano nene'torymbo oty, moro

pananano neta'torymbo oty, moroturu'ponano nukuty'tory oty, morotypynanamon 'wa Tamusi nyrymanombo oty.

10Ky'wanokonme te Tamusi moro tuku-tymypa'kapoimo'ko ta'kary 'waunendopowyino. Mo'ko a'kanano ro pa'poro otymenganon. Moro koro'nano Tamusi emerymenganon enapa. 11Noky ko moro kari'naemery uku'san? Mo'ko kari'na a'kary rotenkynuku'san. Iwara enapa amy pairo moroTamusi emery anukuty'pa man. Mo'koTamusi a'kary roten kynuku'san.

12 Na'na te mo'ko ero nono tu'ponoa'kanano anapo'i'pa ne'i. Mo'ko Tamusiwyinono a'kanano apo'i te na'na. Iwarate morokon na'na ewa'poroto'kon Tamusinyry'san otykon uku'san na'na. 13 Irokonekari'san ro na'na, kari'na nuku'pory otyuku'namon omepa'san me kapyn, mo'koTamusi a'kary nuku'pory oty uku'namonme te. A'kanano wyinono oty ekari'sanna'na a'kanano wyinonokon kari'na 'wa.

14Mo'ko ero nono emery aronen kari'namoro Tamusi a'kary emery apyiry upijan.To'mere'samon auran me roten kynepo-jan. Ukutyry upijan. Mo'ko a'kananoemery aronen roten te imengary uku'san.15 Mo'ko a'kanano emekan pa'poro otymengary uku'san enapa. Amy pairo temo'ko mengary upijan. 16Noky ko Tamusiwonumengary uku'san? Noky ko nurutan?Na'na te Kristus wonumengake man.

3Kristus pyitorykon

1 Awu ro rypo, yja'sakarykon, a'kananoemery aronamon me ajenarykon supi,

yjauranary jako o'waine. Ero nono emerymarojatokon noro. Pitanikon me noro ma-tokon Kristus ta. 2 Manaty aikuru syryio'waine. Arepa anyry'pa we'i o'waine,enapyry upiry ke o'waine. Erome rorypo moro enapyry mupijaton, 3 ero nonoemery arory ke noro o'waine. Amyne ase-poko aja'taine, ase'wa areku poko aja'taine,ero nono emery anaro'pamandon? Kari'naemery wara emamy'pa mandon? 4 O'winamy ara'nanokonwykary jako “awu Pauluswyino wa”, irombo amy wykary jako rapa“awu Apolos wyino wa”, kari'na emerywara kapyn amyjaron mandon?

5Otymeko iro kemo'koApolos nan? Otyme ko mo'ko Paulus nan? Pyitonano rotenmo'karon mandon. I'waine ro tapano'semandon mo'ko Jopoto amyikato'meo'waine. Mo'ko Jopoto 'wa tapojomarykonwara ro tamamingon ka'saton. 6 Awuywo'pomy'po. Apolos 'wa ikupi'po.Tamusi 'wa te atytano'po'po. 7 Iro ke ko'wumo'ko iponen mo'ko ikupinen maro potome kapyn mandon. Mo'ko atytano'ponenTamusi 'ne te potomeman. 8Mo'ko iponenmo'ko ikupinen maro asewara mandon.Tamamina'san wararo tamamingon epetyapyita'ton. 9Na'na irombo Tamusi emaminpokonokon me man. Amyjaron ko'wuTamusi mainary me mandon. Tamusinamyry me enapa mandon.

10Tamusi turu'poporymaro amy iru'pynauto amynamon jopotory wara imeroauto apo'ny man syryi. Amy terapa teitu'po kynotamyjan. Tuwaro te 'kurupa'poro kari'na wairy man one waraitu'po tywotamyrykon man poko. 11 Amyrapa auto apo'ny man yry upijan amypairo kari'na moro yry'po ko'po iru'pynme. Moro auto apo'ny me ro mo'koJesus Kristus syryi. 12 Itu'po ro ika'mi'poke, amu'nymbo ke, tapenamon topu ke,wewe ke, itupu ke, sa'rombo ke pai amykari'na wotamy'poto, 13 moro inikapy'pokynotuku'tan amy jako. Amy kuritamoro inikapy'po emery pa'kapotan wa'to.One wara 'ne pa'poro iwairy u'kupotanwa'to. 14 Utapy'pa moro auto apo'nytu'po amy namy'po we'i'poto, mo'koamynenymbo tamamin epety apyitan.

2:9 Jesaja 64:4 2:16 Jesaja 40:13 (LXX) 3:2 Simosu 5:12-13 3:4 1 Korinte 1:12 3:6 Apojoma'san 18:4-11,Apojoma'san 18:24-28

1 Korinte 3:15 231 1 Korinte 4:1415 Amy namy'po koroty'poto te, mo'koamynenymbo emamin epema'pa kynaitan.Mo'ko 'ne te kynosaijomatan, amy wa'towyino etuwarikatoto wara.

16 Tamusi auty me awairykonanukuty'pa ka'tu mandon? Otaine mo'koTamusi a'kary emamyry anukuty'pa ka'tumandon? 17 Amy tauty any'manenymboany'matan enapa Tamusi. Moro Tamusiauty irombo typo man. Moro Tamusi autyme ro amyjaron mandon.

18 Oro amy pairo omu'ma'pa nainen.Oty uku'nen me ero nono tu'po amyara'nanokon wokanopyry jako, oro otyanukutypyn me nainen, oty uku'to'me 'nero ty'wa. 19 Ero nono tu'po oty uku-tyry irombo oty anukuty'pa aino me manTamusi embata. Tymero irombo Tamusipoko man: Mo'ko aseke emeporykon 'wamo'karon oty uku'namon emu'maponen.20 Amy rapa imero'po kynganon: Arongerotenmo'karon oty uku'namonwonumen-gary wairy uku'san mo'ko Jopoto.

21 Iro ke ko'wu amy pairo kari'naatamyika'pa nainen amy terapa kari'napoko. Pa'poro otykon irombo o'wanokonme man. 22 Paulus, Apolos pai, Kefaspai, ero nono pai, amano pai, romo'nopai, eromenokon otykon pai, airenokonotykon pai, pa'poro o'wanokon me man.23 Amyjaron ko'wu Kristus 'wanokon memandon. Kristus rapa Tamusi 'wano meman.

4Mo'karon apojoma'san emamin

1 Iwara na'na enery man Kris-tus pyitorykon me, morokon Tamusinunemy'san tukutymy pokonokon me.2 Tamyikaporamon 'se 'kuru mo'karonkari'na mandon totyrykon pokonokonme. 3 Y'wa te oty me waty man moroo'waine tamyikapore ywairy mengaryman, amykonymbo a'wembono aurananoynamon kari'na 'wa tamyikapore ywairymengary man pai. Aimenga'pa pairo asekewa. 4 Amy pairo irombo yja'wan otyanukuty'pa wa ynikapy'po me. Moro teiru'pa yjyry'pa man mo'ko Jopoto embata.Tamyikapore ywairy menganen me mo'ko

Jopoto man. 5 Iro ke ro a'wembono au-ranano na'sen kysyton amy kari'na poko,mo'ko Jopoto wopyry uwaporo. Mo'koro morokon ewa'rumy ta atunemy'sanaweipatan. Mo'ko ro mo'karon kari'naturu'san wonumengato'kon enepotan.Irombo mero ko'wu pa'poro kari'naTamusi wyino moro toty awongatopoapyitan.

6 Morokon ynekarity'san enepoto'mey'wa o'waine, yja'sakarykon, aseke yjetysejatoi Apolos ety maro. Na'na pokoawomeparykon 'se we'i moro imero'poko'po onumenga'pa awaito'ko'me, ase'waatamyika'pa enapa awaito'ko'me. 7 Nokyko irombo aja'sakary ko'po ajyjan? Oty-pan oty ko yry'pa tywaije o'wa nan?Oty apo'i'poto te o'wa, o'tono'me komatamyikanon? Aseke 'kare moro otymeporyi. 8 Oty kore nunsi'taje terapaimero ajekosaine, ran! Maijopotomatonkore imero, ran! Na'na pyndo korepotonon jopotokon me imero tywaijemandon, ran! Potonon jopotokon mero awe'i'sando, iru'pa 'ne nairy. Ijakona'na enapa potonon jopotokon me nairyamaroine.

9 Seneja te Tamusi 'wa na'na yry'powena'po ta imero, na'na apojoma'san me.Tywopomykon wara na'na man. Amytanemy asaijambano wara na'na man eronono tu'po mo'karon Tamusi apojongonembata, mo'karon kari'na embata enapa.10 Na'na irombo oty anukuty'pa man Kris-tus upu'pome. Amyjaron te kore oty imeromuku'saton Kristus ta, ran! Na'na ru'meman. Amyjaron te kore pari'pe imeromandon, ran! Amyjaron kore taneposineimero mandon, ran! Na'na te ene'pamboman. 11 O'kapyn na'na kumyry na'na wo-jan. Tuna sanory na'na wojan. Iwo'my'mana'na man. Na'na pasapaikaton. Iwait-opo'ma na'na man. 12 Itaka ro moro aseketainary ke na'na emaminary sawo'ne e'i'paman. Tajunamon kuranondojan na'na.Tykota'manamon 'wa tywekenary apyijanna'na. 13Typoko orupatonon enanonna'nairu'pa. Ero nono nipapyry me na'na ne'i.Pa'poro kari'na 'wa wyrypo me na'na ne'i.Erome noro moro wara man.

14 Apy'i'topoto'ko'me kapyn erokon3:16 1 Korinte 6:19, 2 Korinte 6:16 3:19 Job 5:13 3:20 Ware 94:11 4:12 Apojoma'san 18:3

1 Korinte 4:15 232 1 Korinte 6:2simeroja. Amykon ynipynarykon y'makonurunen wara te ko'maton. 15 Tunsi'ke rorypo atuwaro'manamon mandon Kristusta. Ajumykon te pyime e'i'pa man. KristusJesus ta irombo awu kypa'kano'ton moroiru'pyn oka ekari'nen me. 16 Iro ke ro ku-rujaton: ywairy wara aitoko. 17Morome roTimoteus semokyi o'waine. Mo'ko Jopotota amy tamyikaporen ynipynary ymurume man. Mo'ko ro atuwaro'mata'tonrapa morokon Kristus Jesus tanokonyjemery poko. Morokon poko ro wararomo'karon Tamusi na'nanopy'san semepa-ton. 18 Amykonymbo o'waine opy'payjekano'namon te tywotamyikake tywaijemandon. 19 I'se mo'ko Jopoto a'ta te, ko'iterapa imero wo'take o'waine. Irombomeromo'karon atamyikatonon auranpokokapyn wo'po'take, ipori'torykon poko te.20Auranano ta kapyn irombomoro Tamusinundymary kynonepojan. Pori'tonano tate kynonepojan. 21Oty 'se 'ne ko mandon?Amy opoky'mato'kon man wewe marowo'tan o'waine? Aipynano maro te ka'tupyi'me'ke wo'tan o'waine?

5Yja'wangonymbo emaminary man

1 Ara'naine te o'mere'no wairyekari'saton. Mo'karonTamusi anukuty'nonra'na pairo moropan 'ne o'mere'noo'kapy'pa man. Setai irombo amy wokyrywairy tyjumy pyty maro. 2 Ise'me rotenmatamyikaton? Kata'mato te rypo imeroawairykon man. Mo'ko o'mere'totoemimatoko awyinoine. 3 Awu iromboyja'mun maro ro rypo ajekosaine uwawa. Ywonumengary ta te ajekosainewa. Ajekosanokon wara iro ke tu'tanoneterapa mo'ko o'mere'toto sekari'sa 4mo'koKyjopotorykon Jesus ety ta. Ymaro roawota'nanopy'san po mo'ko Kyjopoto-rykon Jesus pori'tory ta 5 mo'ko wokyryyry ky'waine man mo'ko Satan ainaka.Iwara ija'mun ro rypo kynuta'tan. A'karyaijomatan temo'ko Jopotomoro tywo'topokurita.

6Yja'wanmemanmoro awotamyikarykon.Muku'saton waty amy a'si'konomboperere uwapurotopo 'wa roten pa'poro

moro perere uwapurory. 7 Moro perereuwapurotopombo ematoko, asery uwa-putapyn perere me maito'se me. Mo'kokyratonomapoto'konymbo kapara enapairombo tywo terapa man: mo'ko Kris-tus. 8 Iro ke ro moro eratonomaponokysewa'masen uwaputa'san perere marokapyn. Moro tauro'po man: yja'wanmaro kapyn kysewa'masen. Uwaputa'nonperere maro te kysewa'masen. Morotauro'po man: tywekoroka, tamyikaporeenapa kysewa'masen.

9Uwapo amy kareta ta simeron o'waine,e'kaima'pa awaito'ko'me mo'karon wararoroten wokyry, woryi maro aitonon kari'namaro. 10 Ywyka'po waty moro manpa'poro mo'karon ero nono tu'ponokonwararo roten wokyry, woryi maro aitononkari'na poko, mo'karon kumi'mangonpokopai,mo'karonmanamangonpokopai,mo'karon ikapy'san tamusi amyikanamonpoko pai. Ijako irombo ero nono wyinoawytorykon nairy.

11 Ero wara ywyka'po te moro man:amy aja'sakarykon me okari'toto marokyte'kaimaton, wararo roten wokyry,woryi maro a'ta, kumi'me a'ta pai, amyikapy'po tamusi amyikanen me a'ta pai,ta'sakary ety any'manen me a'ta pai,tywetynge a'ta pai, manaman me a'tapai. Moro wara aitonon maro pairokytendameton. 12 Yjemamin ka'tu moronan, mo'karon kurandonokon tu'ponakayjauranary? Amyjaron, ajauranarykonkapyn nan mo'karon ajekosaine aitonontu'ponaka? 13 Tamusi te mo'karonkurandonokon tu'ponaka kynauranatan.Mo'ko yja'wanoty ka'nenymbo emimatokoawyinoine.

6Asaijomatopo auranano upiry

1 Amy aja'sakarykon nisanory maroo'win e'i'pa amy ara'nanokon nisanorya'ta, o'tono'me ko mo'karon Tamusianamyika'non 'wa ny'tan taijomanen manauranano upi? O'tono'me ko mo'karonTamusi wyinonokon 'wa ito'pa naitan?2 Mo'karon Tamusi wyinonokon 'wa eronono poko a'wembono auranano yry

4:16 1 Korinte 11:1, Filipi 3:17 5:1 Deuteronomium 22:30 5:6 Galatie 5:9 5:7 Exodus 12:5 5:8 Exodus13:7, Deuteronomium 16:3 5:13 Deuteronomium 13:5, 17:7 (LXX)

1 Korinte 6:3 233 1 Korinte 7:2man anukuty'pa mandon? Ero nonopoko ajauranarykon man a'ta, morokonoty'makon 'ko poko pairo ajauranarykonmupijaton? 3 Mo'karon kapu tanokonapojonano poko a'wembono aurananoyry man ky'waine anukuty'pa mandon?Moro ko'po 'ne ka'tu rapa morokon kuritawararo o'ka'tonon otykon poko aurananoanyry'pa kywairykon nan? 4 Moropangonkurita wararo o'ka'tonon otykon pokoauranano yry man jako, mo'karon Tamusiwyinonokon ekosa u'ku'non kari'namandy'mota'ton ipoko auranatonon me?

5 Awepy'i'toto'ko'me ero wara wykaje.Amy oty uku'nen kari'na waty pairo nanara'naine, amykon o'win e'i'non Kristuswyinonokon erekuru aike'kato'me i'wa?6Uwa pairo! Mo'ko o'win amy Kristus wyi-nono te mo'ko Kristus wyinono ta'sakarywyino tywosaijomatopo upijan. Itaka roamy Kristus wyino e'ipyn upijaton taijo-manamon me.

7 Moro ase'wa awosaijomato'kon au-ranano upipotyry roten ajemapojaton ter-apa. O'tono'me ko yja'wan me ajenarykon'ne ka'tu anapo'i'pa mandon? O'tono'meko ajamono'keine 'ne ka'tu oty wairyanapo'i'pamandon? 8Amyjaron te yja'wanme kari'na menaton. Amono'keine otymypojaton. Itaka ro Kristus wyinonokonaja'sakarykon moro wara myjaton.

9 Moro Tamusi nundymary takaito'pa mo'karon emambo'non kari'nawairy man anukuty'pa ka'tu mandon?Kytomu'mapoton! Mo'karon wararoroten wokyry, woryi maro aitononkari'na, mo'karon ikapy'san tamusiamyikanamon, mo'karon taporitononeaino any'manamon, mo'karon woryiwara aitonon pyitonon, mo'karon pyitomaronokon uwapoto'san wokyryjan,10 mo'karon monatatonon, mo'karonkumi'mangon, mo'karon tywetyngamon,mo'karon ta'sakarykon ety any'manamon,mo'karon manamangon enapa ito'pakynaita'tonmoro Tamusi nundymary taka.

11 Amykon ara'nanokon moro warauwapo tywaije mandon. Erome teiru'pyn me tyku'mi'se mandon. Tamusiwyinonokon me tyje mandon. Tamamb-oramon me tyje mandon mo'ko Jopoto

Jesus Kristus pori'tory 'wa, mo'ko kyta-musirykon a'kary pori'tory 'wa enapa.

Ja'munano wairy Tamusi 'wano me12 Amy pairo oty kapyry a'koto'pa man

y'wa. Amykonymbo oty kapyry te iru'pynoty anyry'pa man. Amy pairo oty kapyrya'koto'pa man y'wa. Amy pairo oty'wa te atundymapo'pa waitake. 13 Moroarepa man moro uwembonano 'wano me.Moro uwembonano rapamoro arepa 'wanome man. Tamusi te okororo erokonaike'katan. Moro ja'munano te wararoroten o'to aito'man me kapyn man. Mo'koJopoto 'wano te moro man. Mo'ko Jopotorapa, moro ja'munano 'wano mo'ko man.14 Tamusi 'wa mo'ko Jopoto tawongaporapamanmo'karon iromby'san wyino. Ka-wongapota'ton enapa typori'tory ta.

15 Morokon aja'mungon wairyanukuty'pa mandon mo'ko Kristus ja'munpoko? Mo'ko Kristus ja'mun pokonokoniro ke sipinatan amy wararo roten aitotoja'mun pokonokon me terapa yto'ko'me?Uwa pore! 16 Mo'ko wararo rotenaitoto woryi maro aitoto wokyry ja'munwairy o'win mo'ko woryi ja'mun maroanukuty'pa ka'tu mandon? Tymeroirombo man: Mo'karon okonokon kari'nao'win ja'munano kynaita'ton. 17 Mo'koJopoto maro aitoto te o'win a'kananoimaro man.

18 Wararo roten wokyry, woryi pokokytaiton. Pa'poro morokon amykonterapa tykapymykon yja'wangon otykonkari'na ja'mun anija'wanga'pa man. Mo'kowararo roten woryi pokonomanen wokyryte aseke moro tyja'mun yja'wanganon.19 Anukuty'pa ka'tu mandon moroaja'mungon wairy mo'ko otaine aman-doto Tamusi nyry'po a'kanano auty me?Aseke o'wanokon me kapyn awairykonanukuty'pa mandon? 20 Tapeka'se irombomandon. Iro ke ko'wu Tamusi etyawongatoko aja'mungon ke.

7Moro aimyno moro aimy'pa aino maro

1 Erome te ko'wu morokon y'wa ani-mero'san poko wykaje. Iru'pa man woryipoko e'i'pa amy wokyry wairy. 2 Wararotywairy pona te 'kuru pa'poro wokyry

6:12 1 Korinte 10:23 6:16 Genesis 2:24 6:19 1 Korinte 3:16, 2 Korinte 6:16

1 Korinte 7:3 234 1 Korinte 7:25wairy man aseke typyke. Pa'poro woryiwairy enapa man aseke tyinone. 3 Mo'kowokyry 'wa mo'ko typyty ja'mun nisanoryyryman i'wa. Iwara enapamo'koworyi 'wamo'ko tyino ja'mun nisanory yryman i'wa.4Mo'ko woryi aseke tyja'mun jopotory mee'i'pa man. Mo'ko ino te ija'mun jopo-tory me man. Iwara enapa mo'ko wokyryaseke tyja'mun jopotory me e'i'pa man.Mo'ko ipyty te ija'mun jopotory me man.5Ase'wa aja'mungonkysaijomaton. Ase'waajaurangon epopo'poto roten o'waine, a'si'ko akore'pe kytepokonomaton, Tamusi'wa ajauranato'ko'me. Moro pa'po me tease'wa rapa aitoko. Ijako irombo mo'koSatan moro ru'me awaitopo ta ajapyirypoko kyne'kutan. 6 Ajepano'to'ko'me erowara wykaje o'waine. Amy oty poko teawyry'karykon 'se'pa wa. 7 Pa'poro kari'nawairy 'se rypo wa ywara. Tamusi 'wa tepa'poro kari'na 'wa typo oty tyje man,mo'se 'wa ero oty, mo'ky 'wa amy terapaoty.

8 Mo'karon ipykepy'san, mo'karon in-ongepy'san 'wa enapa te ero wara wykaje:Iru'pa man o'win upu'po emamyrykonjako ywara. 9 Moro o'win upu'po amanoapyiry upiry jako te ty'waine, oro naimy-sen. Woryi sanory 'wa, wokyry sanory 'waawory ko'po 'ne ka'tu rapa moro aimynoiru'pa man.

10 Mo'karon aimy'san 'wa te wykaje,uwa, awu kapyn, mo'ko Jopoto te kyn-ganon: mo'ko woryi 'wa tyino nondarykapyn man. 11 Ise'me mo'ko tyinononda'poto i'wa, inondary kapyn noroman. Itory rapa pai man mo'ko tyino'wa. Iwara enapa mo'ko wokyry 'wa typytynondary kapyn man.

12 Mo'karon amykon terapa 'wa tewykaje awu (mo'ko jopoto auranymbokapyn ero man): Amy Kristus wyinonowokyry a'ta amy Kristus wyino e'ipynworyi maro, irombo mo'ko woryi 'wairu'pa mo'ko wokyry maro tamamyryepory jako, mo'ko wokyry 'wa inondarykapyn man. 13Amy Kristus wyinono woryia'ta amy Kristus wyino e'ipyn wokyrymaro, irombo mo'ko wokyry 'wa iru'pamo'ko woryi maro tamamyry epory jako,mo'ko woryi 'wa tyino nondary kapyn

man. 14Mo'koKristuswyino e'ipynwokyryirombo Tamusi wyinono me tyje manmo'ko woryi maro iwairy 'wa. Mo'koKristus wyino e'ipyn woryi enapa Tamusiwyinono me tyje man mo'ko wokyrymaro iwairy 'wa. Ijako irombo mo'karono'makon ikoroka'pa naitory. Erome teTamusi wyinonokon me mandon.

15 Typyty, tyino nondary 'se mo'koKristus wyino e'ipyn a'ta te, oro ninon-dan. Moropan oty ta mo'ko Kristuswyinono wokyry, woryi pai imy'pa man.Tamusi 'wa tyko'ma mandon sara'me aje-mando'ko'me. 16 Muku'san 'kare, woryi,mo'ko oino aijomary man o'wa. Amoropai, wokyry, muku'san 'kare mo'ko apytyaijomary man o'wa.

17 Moro ainondano rato te pa'porokari'na emamyry man mo'ko Jopoto'wa tamangary wararo, Tamusi 'watyko'mary jako tywe'i'po wararo. Iwararo pa'poro mo'karon aito'kon po Tamusina'nanopy'san semepaton. 18 Tamusi 'watyko'mary uwaporo amy y'koto'poto, orouta'kary poko e'ku'pa nainen. I'koto'patyko'ma amy a'ta, i'koto'pa nainen.19 Moro ty'koto aino, moro i'koto'paaino pai poto me kapyn man. Tamusiwykato'konymbo kapyry te poto me 'neman. 20 Oro pa'poro kari'na moro Tamusi'wa tyko'mary jako tywe'i'po wara ronainen. 21 Amy taporemynen pyito-nano me tywaije aja'ta moro ako'maryjako, moro poko kytesykai. Amy omaa'ta enapa te mo'ko ajaporemy wyinoawo'kato'me, apyiko moro oma. 22 Mo'koJopoto niko'ma'po taporemynen pyito-nano irombo aporemy'ma tyje i'wa mantokosa. Iwara enapa mo'ko tyko'mary jakoaporemymynymbo mo'ko Kristus napore-myndo'po me terapa man. 23 Tapeka'semandon. Kari'na naporemyndo'san mekytaiton. 24 Yja'sakarykon, oro pa'porokari'na moro tyko'mary jako tywe'i'powara ro nainen Tamusi embata.

Mo'karon aimy'non uruto'kon25 Mo'karon aimy'pa na'sen aitonon

poko amy Jopoto auranymbo waty manyjekosa. Amy Jopoto turu'popory nyry'potamyikaporen me te aseke ywonumengary

7:10 Mateus 5:32, 19:9, Markus 10:11-12, Lukas 16:18

1 Korinte 7:26 235 1 Korinte 8:7syja. 26 Moro eromeno awosin pan amanota iru'pamoro ino'ma, ipy'pa kari'na wairysepoja. 27 Typyke aja'ta, mo'ko apytynondary 'se kyte'i. Ipy'pa aja'ta, apytary'se kyte'i. 28 Ise'me apytary jako yja'wanoty anikapy'pa mana. Amy amyija yi-nondary jako, yja'wan oty anikapy'paman.Mo'kopangon 'wa te otykon awosin pe ky-naitan. Morokon 'wa te 'kuru ajeporykon'se'pa wa.

29 Ero wara ywyka'po moro man,yja'sakarykon: Kyniko'manjan terapa. Iroke ko'wu mo'karon typykamon wokyryjanemamyry man ipy'non wara. 30 Mo'karonatamotonon wairy man atamo'non wara.Mo'karon tawa'poramon wairy manewa'po'non wara. Mo'karon opeka'tononwairy man opekaty'non wara. 31Mo'karonero nono tu'ponokon otykon poko aitononwairy man ipokoine e'i'non wara. Moroeromeno nonombo irombo kynuta'san.

32 Otykon poko rypo te awesykarykon'se'pa wa. Mo'ko ipypyn pa'poro morotywonumengary yjan mo'ko Jopotoemamin tu'ponaka. One wara mo'koJopoto ewa'porory man poko kynonu-menganon. 33 Mo'ko typyken te morotywonumengary yjan eronono tu'ponokonotykon tu'ponaka. One wara mo'ko typytyewa'porory man poko kynonumenganon.34 Iwara te moro iwonumengary o'wine'i'pa man. Amy inomyn woryi, amyaimy'pa na'nen aitoto amyija'ko paipa'poro moro tywonumengary yjan mo'koJopoto emamin tu'ponaka. One warapa'poro tyja'mun maro, ta'kary maroenapa i'wano me imero tywairy manpoko kynonumenganon. Mo'ko tyinonenworyi te moro tywonumengary yjanero nono tu'ponokon otykon tu'ponaka.One wara tyino ewa'porory man pokokynonumenganon. 35 Erokon pa'porosekari'sa o'waine ajepano'to'ko'me,aja'kototo'ko'me kapyn te. Iru'pa te imeroajemamyrykon 'se wa. Amy rapa otypoko onumenga'pa mo'ko Jopoto emamintu'ponaka awotyrykon 'se wa.

36 Yja'wan me te mo'ko tynipynaryamyija enary ekanopyry jako amy 'wa,aseme noro uwapotombo me iwairy ke,inondary man wairy ke rypo enapa,oro moro tynisanory oty ka'nen. Oro

naimysen. Yja'wan oty anikapy'paman. 37 Tyweja'nakary taro amy a'ta te,aniwyry'ka'pa amy oty a'ta, anundyma'paamy oty sanory a'ta, mo'ko tynipynaryamyija kura'maryman yry'poto enapa i'watyturu'po ta, iru'pyn oty ka'san. 38 Iro keko'wu mo'ko typyty me mo'ko tynipynaryamyija apyinen iru'pyn oty ka'san. Mo'koanapyipyn te iru'pyn oty ka'san 'ne ka'turapa.

39 Amy woryi tymy man iromby'paro'kon mo'ko tyino a'ta. Mo'ko tyinoromby'poto te tyinondary taro rapa man,tynisanorymbo wokyry ke. Jopoto wyi-nono me te mo'ko inondatopo wairy man.40 Inonda'pa a'ta te sara'me 'ne ka'tu rapaman. Moro wara sepoja awu. Ymaro enapamo'ko Tamusi a'kary wairy suku'sa.

8Ikapy'po tamusi 'wa yry'san tonomy onory

1 Erome yjauranary 'se wa mo'karonikapy'san tamusi 'wa yry'san tonomypoko. Moro poko oty ukutyry taro pa'porokytaton. Moro oty ukutyry te kari'naypojan tywotamyikake. Moro aipynanote kari'na pori'tomanon. 2 Amy 'wa otyukutyry ekanopyry jako ty'wa, oty me'ne moro oty ukutyry wairy anukuty'pana'sen man. 3 Amy 'wa Tamusi pynaryjako te, Tamusi 'wa mo'ko ro tuku'se man.4 Mo'karon ikapy'san tamusi 'wa yry'santonomy onory poko ko'wu wykaje: Uwaamy ikapy'po tamusi wairy kysuku'satonero nono tu'po. Uwa amy rapa tamusiwairy kysuku'saton, mo'ko o'win'konoTamusi rato. 5 Kapu ta ro rypo, ero nonotu'po enapa tamusikon ekari'saton kari'na.Pyime ro rypo tamusi me inekarityrykonmandon, jopoto me inekarityrykon enapa.6 Ky'waine te o'win roten tamusi man:mo'ko kyjumykon. Mo'ko ro pa'poro otyundy me man. Mo'ko 'wanokon me roenapa kytaton. O'win roten enapa Jopotoky'waineman: Jesus Kristus. Mo'ko upu'pome ro pa'poro oty tyka'se man. Mo'koupu'po me ro enapa kamanjaton.

7 Pa'poro 'ne te kari'na ero anukuty'paman. Amykonymbo erome noro ty-turu'san ta tamepanje imero mandonmo'karon ikapy'san tamusi poko. Iwararo mo'ko i'waine yry'san tonomy onory

1 Korinte 8:8 236 1 Korinte 9:16jako ty'waine, ikapy'san tamusi ereparyja'ta noro kynekano'saton. Iro ke romo'ko tonomy onory kynamiromo'katon.Ru'me noro moro iwonumengarykon man.8 Tonomy onory te Tamusi 'wa karo'painekynaitan. Tonomy anono'pa kywairykonpato, yja'wan taka ito'pa kytaita'ton.Tonomy onory pato enapa ky'waine, morokywairykon ko'po iru'pyn taka ito'pakytaita'ton. 9 Tuwaro te aitoko mo'karonru'mangon emapory pona moro ajainaineoty wairy 'wa. 10 Amoro pai oty uku'nenme mana. Amy ikapy'po tamusi auty tapai mendametake. Moro po ro ajene'potoamy ru'man ituru'po aja'sakary 'wa,apokuma'pa naitan mo'karon ikapy'santamusi 'wa yry'san tonomy onoto'me,i'se'pa tywairy se'me rypo? 11 Moro o'waoty ukutyry ro mo'ko ru'man aja'sakaryuta'kapojan, mo'ko Kristus romo'topomboaja'sakary. 12 Moro wara aja'sakarykonembata yja'wan me awairykon jako, mororu'man ituru'po any'mary jako o'waine,Kristus embata yja'wan me maijaton.13 Iro ke ro moro y'wa tonomy onory 'wamo'ko yja'sakary emapory jako, waitakeroten tonomy anono'pa. Mo'ko yja'sakaryemapory 'se'pa wa.

9Apojoma'san nepory manombo oty

1Amy kari'na aina e'ipyn wokyry kapynawu wan? Amy apojoma'po kapyn awuwan? Mo'koKyjopotorykon Jesus anene'patywaije wan? Yjemaminatopombo kapynamyjaron mandon mo'ko Jopoto ta?2 Amykonymbo 'wa ro rypo apojoma'pome e'i'pa wa. O'waine te 'kuru moro warawa. Apojoma'po me ywairy menepojatonamyjaronmo'ko Jopoto ta. 3Mo'karon apo-joma'po me ywairy menganamon 'wa erosyja ywosaijomatopo me: 4Na'na 'wa ka'tutarepary apyiry manombo kapyn nan?5 Na'na 'wa ka'tu amy Kristus wyinonoworyi aropotyry manombo kapyn nantymaro, apo'i'poto typyty me? Mo'karonamykon terapa apojoma'san irombo,mo'karon Jopoto piryjan, mo'ko Kefasenapa typytykon aropo'saton tymaroine.6 Na'na, awu Barnabas maro, na'na roten

emaminary ka'tu nan aseke? 7 Nokypanwarinu pokono ko aseke nopemanon?Nokypan winu me tykapymy wonatopoponen ko moro tynipomy'po epery ane-napy'pa nan? Nokypan kapara enenen komo'karon tynenerykon kapara manatyryaikuru anenyry'pa nan?

8Kari'nawonumengarywara roten ka'tuyjaurananon? Iwara 'kare moro omenanomero'po enapa yka'pa nan. 9 Moro Mosesnimero'po omenano karetary ta irombotymero man: Amy paka 'wa aresi werikaryjako, anindamy'pa maitake. Tamusika'tu mo'karon paka poko no'po'san?10 Ky'wanokon me kapyn moro waratymero nan? Ky'wanokon me irombotymero man: Mo'ko maina uringanen,mo'ko wonatopo werikanen enapa kyne-maminatonmoro ty'wainemorowonatopoepery amy apyiry momokyry ta.

11 A'kanano wyinonokon otykon ponenna'na o'waine. Yja'wanme iro kenanna'na'wa morokon ja'munano nisanory otykonpotyry awyinoine? 12 Mo'karon amykonterapa 'wa morokon otykon epory mana'ta, na'na 'wa moro ko'po 'ne ka'tu rapaeporykon manombo kapyn nan? Morokonotykon anupi'pa te na'na ne'i. Amy pairooty poko te na'na esyka'pa man, moroKristus ekapory ekarityry a'kotory pona.13 Anukuty'pa ka'tu mandon mo'karonTamusi auty ta amaminatonon 'wa morotamaminato'kon po ro tareparykon epory?Anukuty'pa enapa mandon mo'karonTamusi 'wa tymyapo'nypo amaminatonon'wa moro Tamusi 'wa tymy wyino amyepory? 14 Iwara enapa mo'ko Jopoto 'watyje man moro iru'pyn oka ekari'namon'wa moro iru'pyn oka wyino tareparykonepory man.

15 Awu te amy pairo y'wano manoty anupi'pa wa. Ero animero'pa wamoro oty epoto'me y'wa. Moro otyupiry ko'po 'ne ka'tu rapa yrombyryiru'pa nairy. Uwa, amy pairo kari'namoro ywotamyikatopo pinary upitan.16 Ywotamyikato'me waty man moro y'wamoro iru'pyn oka ekarityry. Ekarityryy'wa man. Amy o'to rapa ywairy supija.Je'tun pe pore y'wa nairy, moro iru'pyn

9:9 Deuteronomium 25:4, 1 Timoteus 5:18 9:11 Rome 15:27 9:13 Deuteronomium 18:1 9:14 Mateus 10:10,Lukas 10:7

1 Korinte 9:17 237 1 Korinte 10:11oka anekarity'pa ywe'i'pomboto. 17 Asekeynisanory me ekarity'pomboto y'wa,yjepemary manombo nairy. Aseke i'seywaitopombo kapyn te ero man. Jopoto'wa yjapojomatopo te eroman. 18Oty ko iroke yjepety me nan? Yjepety me man moroepema'pamoro iru'pyn oka ekarityry y'wa.Moro iru'pyn oka ekarityry nyrymanombooty anupi'pa pairo wa.

19 Amy pairo kari'na aina waty wa.Pa'poro kari'na pyitory me te we'i,pyime imero kari'na yto'me y'wa Kristuswyinonokon me. 20 Mo'karon Simosuekosa amy Simosu wara ro ywe'i'po,Simosu yto'me y'wa Kristus wyinonaka.Awu omenano mero'po upi'no e'i'pawa. Ise'me te amy upi'nono wara roywe'i'po, mo'karon upi'nonokon yto'mey'wa Kristus wyinonaka. 21 Mo'karonomenanomero'po anukuty'non ekosa amyomenano mero'po anukutypyn wara roy'we'i'po, mo'karon omenano mero'poanukuty'non yto'me y'wa Kristus wyi-nonaka. Tamusi nyry'po omenano 'waepanama'pa ywe'i'po waty moro kynakon.Kristus nyry'po omenano upi'no te wakon.22 Mo'karon ru'mangon ekosa ru'meywe'i'po, mo'karon ru'mangon yto'mey'wa Kristus wyinonaka. Pa'poro kari'naekosa pa'poro roten ywe'i'po, pa'pororypo epano'to'ko'me. 23Moro iru'pyn okaupu'po me pa'poro o'to waija, y'wa enapaepery epoto'me. 24 Muku'saton waty amyaka'nuno poko e'kuno ta pa'poromo'karonaka'nundonon eka'numyry, irombo teo'win roten amy 'wa moro e'kutopoapyiry? Iro ke ko'wu ajeka'nundoko, moroe'kutopo apyito'me. 25 Pa'poro e'kutoto'wa otykon nondary man. Mo'karon amyuta'toto man u'mari poko moro warakynaijaton. Ky'karon te amy utapypynman roten u'mari poko moro warakytaijaton. 26 Iro ke ko'wu awu typo roteneka'numy'pa wa. Amy typo roten tainaryamo'mere'ko'po emanen o'wo'matotokapyn enapa awu wa. 27 Uwa! Moroyja'mun semepangapoja moro ynisanoryoty ka'to'me i'wa. Amykon terapa kari'na'wa moro e'kuno ekaro'po wyino y'wa,

ykary 'se'pa wa.

10Israel pajanymbo poko omepatoko

1 Amy oty ukutyry 'se te wa o'waine,yja'sakarykon, mo'karon kytangon poko.Moro kapurutu upi'no tywaije mandonpa'poro. Pa'poro i'waine moro tuna ty-pato man. 2 Pa'poro tatyka mandon Moseswena'po tanokon me moro kapurutu ta ro,moro tuna ta enapa. 3 Pa'poro i'wainemo'ko inoro noro a'kanano wyinono arepatana'se man. 4 Pa'poro i'waine mo'ko in-oro noro a'kanano wyinono tuna tanyjeman. Amy a'kanano wyinono iwekenana-mon topu 'wa ro tuna ke tupa tywaijemandon. Moro topu ro Kristus mo'ko ty-waije man. 5 Ise'me Tamusi pyime amykonkytangon poko ewa'po'pa tywaije man.Mo'karon romoro poto 'su wo'i ta ty'ma'semandon.

6 Pa'poro morokon otykon moro waratywaije man ipokoine kywore'no'to'ko'meyja'wangon otykon kapyry poko onu-menga'pa kywaito'ko'me, iwe'i'san wara.7 Ikapy'san tamusi etykon awonganamonme ro rypo kytaiton, amykonymbowe'i'san wara ira'naine. Mo'karon ro moroimero'po wara tywaije mandon:Mo'karon kari'na wotandy'mo'san tywen-

dameto'ko'me. Irombo awomy'santyweserepekato'ko'me.

8 Wararo wokyry, woryi maro kytaiton,amykonymbo we'i'san wara ira'naine.Wararo wokyry, woryi maro tywe'i'sanke ro o'win kurita roten o'win-kari'naitu'ponaka oruwa dusun me ty'ma'semandon. 9 Mo'ko Kristus* kysu'kuton,amykonymbo we'i'san wara ira'naine.Tamusi u'ku'po ke ro i'waine okoju 'waty'ma'ka mandon. 10 Toruke kytaiton,amykonymbo we'i'san wara ira'naine.Toruke iwe'isan ke ro mo'ko kari'nay'ma'kanen Tamusi apojon 'wa ty'ma'kamandon. 11 Morokon otykon 'wa romo'karon topoje mandon, amykon terapakari'na wore'no'to'me. Ko'mapo'to'kon

10:1 Exodus 13:21-22, Exodus 14:22-29 10:3 Exodus 16:35 10:4 Exodus 17:6, Numeri 20:11 10:5 Numeri14:29,30 10:6 Numeri 11:4 10:7 Exodus 32:6 10:8 Numeri 25:1-18 * 10:9 Amykon 'wa ‘Jopoto’ tymeroman moro ‘Kristus’ y'petakan me. 10:9 Numeri 21:5-6 10:10 Numeri 16:41-49

1 Korinte 10:12 238 1 Korinte 11:1me tymero man, tyse waty terapa moroi'matyry wyino kywairykon ke.

12 Iro ke ro mo'ko pyre okano'totowairy man tuwaro tywomapotyry pona.13 Kari'na napyiry ko'po kapyn moroaju'kuto'kon man. Tamusi tamyikaporeman. Apori'torykon ko'po aju'kupo'painekynaitan. Moro aju'kurukon jakoako'ponomapo'paine kynaitan moroaju'kuto'kon 'wa.

O'win perere, o'win ja'munano14 Iro ke ro, ynipynarykon, morokon

ikapy'san tamusi ety awongary wyino tyseaitoko. 15 Oty uku'namon 'wa iromboyjauranaje. Iro ke ro aseke uku'tokomoro o'to ywykary. 16 Moro Tamusi etyawongatopo sapera, moro ipoko Tamusiety kysawongaton iro o'win kywairykonanenepo'pa nan mo'ko Kristus mynurumaro? Moro kyni'sakarykon perere o'winkywairykon anenepo'pa nanmo'ko Kristusja'mun maro? 17 O'win moro perere wairyke, pa'poro ky'karon o'win ja'munano mekytaton, moky ro rypo ka'taine. Pa'poroky'wanokon me irombo moro o'winoperere man. 18Mo'karon Israel pajanymbo'wa o'po'toko. Mo'karon Tamusi 'wano meiwo'po amyononamono'win e'i'pa nandonmo'karon Tamusi 'wa mo'ko tywomyaronamonymbo maro?

19 Oty ekarityry 'se ko wan? Amyikapy'po tamusi 'wa yry'po tonomy wairyamy oty me? Amy ikapy'po tamusi wairyamy noky me? 20 Uwa pore! Morokontynyrykon otykon yjaton ewa'rumy 'wa.Tamusi 'wa kapyn te kynyjaton. Mo'karonewa'rumy maro te o'win awairykon 'se'pawa. 21 Mo'ko Jopoto saperary tano enyryjako o'waine,mo'karon ewa'rumy saperarytano enyry kapyn o'waine man. Mo'koJopoto erepary apo'ny po awendamerykonjako, mo'karon ewa'rumy erepary apo'nypo awendamerykon kapyn man. 22 Mo'koJopoto ere'kopory 'se te ka'tu kytaton?Iko'po ka'tu pari'pe kytokano'saton?

Amykonymbo oty wairy pori'tomato'pa23 Amy pairo oty kapyry a'koto'pa man

y'wa. Amykonymbo oty kapyry te iru'pyn

oty anyry'pa man. Amy pairo oty kapyrya'koto'pa man y'wa. Amykonymbo oty tepori'tomato'pa man. 24 Amy pairo kari'nauwaponaka aseke tytory poko o'mika'panainen. Ta'sakary yry poko te uwaponakano'mikan.

25 Pa'poro moro oty ekaramatopo potakaramamy tonomy onotoko. Kyto-turupoi oty me mo'ko tonomy wairypoko. Moro oty aturu'po anamiromo'ka'panainen. 26 Ero nono irombo pa'poromoro tytu'pono maro, Tamusi otyrymoro man. 27 Amy Kristus wyino e'ipyn'wa ako'ma'sando, irombo awyto'sando,pa'poro moro i'wa ajupato'kon ono-toko. Kytoturupoi oty me mo'ko ton-omy wairy poko. Moro oty aturu'poanamiromo'ka'pa nainen. 28 Amy wykaryjako te o'waine: “Amy ikapy'po tamusi 'wayry'po tonomy mo'ko man”, kysonoton,mo'ko ekari'nenymbo upu'po me, moroturu'ponano upu'pome enapa. 29 ‘Asekeaturu'po 'wa ajamiromo'kary pona’yka'pa wa, mo'ko aja'sakary turu'po te.O'tono'me ko moro amy oty 'wa aja'sakaryamiromo'kary moro ajaina oty wairya'kototan? 30 Tamusi ety sawongaje moroynonory tonomy poko. One wara ko iroke kari'na yja'wan me nykatan y'wa, moroy'wa Tamusi ety awongatopo poko?

31 Iro ke ko'wu tonomy onory jakoo'waine, tuna enyry jako pai o'waine,pa'poro o'to awairykon jako pai, pa'poroo'to aitoko Tamusi ety awongato'me.32 Mo'karon Simosu te, mo'karon Griek,mo'karon Tamusi na'nanopy'san enapakysamiromo'katon. 33 Ywairy wara aitoko.Awu pa'poro o'to ywairy ta pa'poro kari'naewa'porory su'kuja. Uwaponaka asekeywytory poko o'mika'pa wa. Uwaponakate mo'karon pyimanokon kari'na yry pokowe'kuja, uta'no wyino unendo'ko'me.

111 Ywairy wara aitoko. Awu rapa Kristus

wairy wara waija.

Mo'ko woryi u'jondy10:16 Mateus 26:26-28, Markus 14:22-24, Lukas 22:19,20 10:18 Levitikus 7:6 10:20 Deuteronomium 32:17

(LXX) 10:22 Deuteronomium 32:21 10:23 1 Korinte 6:12 10:26 Ware 24:1 11:1 1 Korinte 4:16, Filipi 3:17

1 Korinte 11:2 239 1 Korinte 11:262Tawa'pore imero wa apokoine, pa'poro

oty ta awonumengarykon ke ypoko, mo-rokon y'wa ajemepato'konymbo apyiry keenapa o'waine.

3 Ero ukutyry 'se te 'kuru o'waine wa:pa'poro wokyry jopotorymemo'ko Kristusman. Mo'ko woryi jopotory me mo'kowokyry man. Mo'ko Kristus jopotory memo'ko Tamusi man. 4 Tu'jondyne amywokyry auranary jako Tamusi 'wa, Tamusiauran uku'pory jako pai i'wa, mo'kotyjopotory py'i'topojan. 5 U'jondy'maamy woryi auranary jako Tamusi 'wa,Tamusi auran uku'pory jako pai i'wa,mo'ko tyjopotory py'i'topojan. Moro warata'ta irombo asewara imero man amyu'koro'ka'po woryi maro. 6 Atu'jondo'paamy woryi a'ta, oro tunsety y'kotopon.Pyiwano me te moro ta'sakotory, morotu'koro'kary pai epory jako ty'wa, oronatu'jondon.

7 Mo'ko wokyry wotu'jondory kapynman, Tamusi eneke tywairy ke, Tamusikuranory me tywairy ke. Mo'ko woryite mo'ko wokyry kuranory me man.8Mo'kowokyry irombomo'koworyi wyinoikapy'pa tywaije man. Mo'ko wokyrywyino temo'ko woryi tyka'seman. 9Mo'kowokyry irombo ikapy'pa enapa tywaijeman mo'ko woryi upu'po me. Mo'ko woryite tyka'se man mo'ko wokyry upu'po me.10 Jopoto upi'no iwairy enepotopo wairyman mo'ko woryi upu'po tu'po, mo'karonTamusi apojongon upu'po me. 11 Ise'mete mo'ko Jopoto ta mo'ko wokyry woryipyndo tywairy upijan, mo'ko woryi 'wawokyry pyndo tywairy upiry wara enapa.12 Mo'ko wokyry wyino irombo mo'koworyi kapy'po wara enapa mo'ko wokyrymo'ko woryi wyino kyno'san. Tamusi te'kuru pa'poro oty undy me man.

13 Aseke ajaurangon ytoko ero poko:Iru'pa nan amyworyi auranary Tamusi 'wau'jondy'ma? 14Moro one wara kykapy'sanroten 'kare anenepo'pa terapa o'waine nanamy wokyry ety emapory masi'pyn un-senano 'wa, 15 amy woryi ety awongaryte masi'pyn unsenano 'wa. Amy u'jondyme irombo moro masi'pyn unsenano tyjeworyi 'wa man. 16 Mo'ko ero yjauran ari-

mary 'san 'wa ero wara roten ywykary 'sewa: Na'na, mo'karon aito'kon po Tamusina'nanopy'san ro rypo amy terapa taromyomenano anukuty'pa man.

Kristus erepary enapyry17 Ero one wara awairykon man ekar-

ityry jako y'wa, amy noro oty pokoaje'marykon 'se wa. Moro ase'wa awopy-rykon yja'wan oty ene'san o'waine iru'pynoty enepyry ko'po. 18 Koromono meero sekari'sa o'waine: Setai o'win e'i'paawairykon Tamusi na'nanopy'san memoro ase'wa awopyrykon jako. Ero roa'si 'ko samyikaje. 19 Moro ase'wa watyaino wairy ro man ara'naine, mo'karontamyikaporamon wonepoto'me enapaara'naine. 20 Mo'ko Jopoto erepary tiromena'saton, moro ase'wa awopyrykonjako. 21 Moro awendamerykon jakoaja'sakarykon 'wa arepa apyiry uwaporopa'poro arepa apyiry poko monsi'maton.Iwara o'win amy wojan ikumyry, o'winamykynetynjan. 22Auty'ma 'karemandon.Ajautykon po 'kare awendamerykonmupi-jaton. Mo'karon Tamusi na'nanopy'sante ka'tu menu'katon? Mo'karon oty'nonpy'i'topory 'se ka'tu mandon? O'to kowykatan o'waine? Ajetykon sawongatan?Ero oty poko te ajetykon anawonga'pa wa.

23 Y'wa irombo mo'ko Jopoto eroo'waine enapa ynekarity'po oty ekari'nen:moro takaramatopombo koko mo'koJopoto Jesus 'wa perere tanunje man.24 Tamusi ety awonga'po wyino ty'wa,moro perere i'wa ty'sakapo'se man.Irombo tyka man: “Yja'mun ero man.O'wanokon me ro man. Ero waraaitoko, ypoko awetuwaro'mato'ko'merapa.” 25 Iwara enapa moro saperatanunje i'wa man moro tywendame'sanwyino. Tyka man: “Ero sapera moroTamusi wykatopombo yjan rapa aseryme. Moro ikatopombo pori'tomanon romoro ymynuru. Awonyrykon wararo erowara aitoko, ypoko awetuwaro'mato'ko'merapa.” 26 Moro perere enapyry wara roo'waine, moro sapera wyino awonyrykonwara ro, Jesus romby'pomekarojaton rapa,iwopyry 'wa ro rapa.

11:7 Genesis 1:26-27 11:8 Genesis 2:18-23 11:25 Exodus 24:8, Jeremia 31:31-34, Exodus 24:6-8

1 Korinte 11:27 240 1 Korinte 12:1727 Iro ke 'kuru mo'ko emepo'pa roten

mo'ko Jopoto pererery ena'nen, isaperarywyino oty enynen u'ta kynaitan mo'koJopoto ja'mun poko yja'wan me aino,imynuru poko yja'wan me aino enapa.28Moro perere enapyry uwaporo te 'kuru,moro sapera wyino oty enyry uwaporoenapa, iru'pyn me 'ne ka'tu aseke kari'nawaimengary man. 29Mo'ko Kristus ja'munme iwairy anukutypyn irombo asekeyja'wan oty ypojan tytu'ponaka moroty'wa perere enapyry 'wa, moro saperawyino tywonyry 'wa enapa. 30 Morowara ro ara'naine pyime imero je'tunpe mandon, ru'me mandon. Pyimepairo tyromo'se mandon. 31 Asekena'sen kywaimenga'sanymboto te, mo'koJopoto kymenga'paine nairy. 32 Eromete mo'ko Jopoto kymengaton. Iro ke rokykota'maton, moro a'wembono tauranyry pona ty'wa kypokoine asewara eronono maro.

33 Iro ke ko'wu, yja'sakarykon, mo'koJopoto erepary ena'se awopyrykon jako,aja'sakarykon imomo'toko. 34 Ikumyry'wa amy wory jako, tauty po iwendameryman. Iwara ro moro ase'wa awopy-rykon yja'wan me mo'ko Jopoto anau-ranano'po'pa kynaitan. Morokon amykonterapa ajemepato'ko'man ko'wu ywopy'pomero o'waine sa'pendake iru'pyn me.

12A'kanano wyinonokon otykon

1 Morokon a'kanano wyinonokonotykon poko oty ukutyry 'se wa o'waine,yja'sakarykon. 2 Tamusi anukuty'pa noroaja'taine, moro wara roten mo'karonaurana'non tamusi 'wa tywotaropo tywaijemandon, aine? 3 Iro ke ro suku'pojao'waine: Amy pairo Tamusi a'kary nau-ranano'pory kari'na “Oro Jesus nuta'nen!”yka'pa kynaitan. “Jesus Jopoto me man”yka'pa ro rypo amy kari'na kynaitan,taro'pa Tamusi a'kary a'ta.

4 Pyime mo'ko Tamusi a'kary nyrykonotykon man. Mo'ko ynamon te 'kuruo'win roten man, mo'ko inoro noroTamusi a'kary. 5 Pyime morokon pyito-nano emamingon man. O'win te manmo'karon pyitonano Jopotory. 6 Pyime

morokon pori'tonano man. Mo'ko inoronoro Tamusi te 'kuru pa'poro kari'napori'tomanon. 7 Pa'poro ita tywonepo-topo kari'na ta te mo'ko Tamusi a'karykynonepojan pa'poro kari'na epano'to'me.8 Mo'ko o'win amymbo auranano'pojanmo'ko Tamusi a'kary tywonumengapore.Mo'ko o'win amymbo auranano'pojante mo'ko inoro noro Tamusi a'karyoty uku'nen me. 9 Amymbo 'wa otyamyikapojan imero mo'ko inoro noroTamusi a'kary. Amymbo 'wa je'tun pangonkura'mapojan mo'ko inoro noro Tamusia'kary. 10 Amymbo yjan pori'tonanoeneponenme. Amymbo yjan Tamusi auranuku'ponen me. Amymbo yjan yja'wangonakywano uku'nen me. Amymbo au-ranano'pojan ukuty'non roten aurananota. Amymbo yjan o'to tauro'po memorokon auranano wairy ekari'nen me.11 Pa'poro erokon otykon te 'kuru mo'koinoro noro a'kanano emamin erokon man.Pa'poro kari'na emaminano'pojan te amyme terapa, i'se tywairy wara ro.

O'win ja'munano tanokon12 Amy ja'munano wara mo'ko Kristus

man. Morokon o'win amy ja'munanopokonokon, itanokon enapa pyime man.Morokon pyimanokon amy ja'munanopokonokon, itanokon enapa o'win amyja'munano me man. 13 Iwara enapaky'karon pa'poro o'win a'kanano ta tatykakytaton o'win ja'munano me. Simosu me,Griek me, taporemynamon pyitonano me,aporemymyngon me pai kywairykon itawaty man. O'win a'kanano 'wa pa'porotapyije kytaton.

14 Moro ja'munano ta enapa iromboo'win roten itano e'i'pa man. Pyimete morokon itanokon man. 15 Moropupunano wykary jako pai “Ainananome kapyn ywairy ke, moro ja'munano takapyn awu wa”, moro pupunano iro kemoro ja'munano ta kapyn nan? 16 Moropananano wykary jako “Onunano mekapyn ywairy ke,moro ja'munano ta kapynawu wa”, moro pananano iro ke moroja'munano ta kapyn nan? 17 Onunano meroten pa'poro moro ja'munano a'ta, onewara ko nepanamary? Pananano me rotenpa'poro moro ja'munano a'ta, one wara

12:4 Rome 12:6-8 12:12 Rome 12:4-5

1 Korinte 12:18 241 1 Korinte 13:11ko oty po'nukuru? 18 Tamusi 'wa te 'kurupa'poro morokon ja'munano tanokon tyjeman tywaitopone moro ja'munano ta,tynisanory wara ro. 19 Pa'poro morokonotykon a'ta o'win roten moro ja'munanotano oty me, one wara ko ja'munanome nairy? 20 Pyime te 'kuru morokonja'munano tanokon man. O'win te manmoro ja'munano. 21Moro onunano tykaryupijan moro ainanano 'wa “O'se'pa wa”.Iwara enapa moro upu'ponano tykaryupijan moro pupunano 'wa “O'se'pa wa”.22 Moro ko'po 'ne ka'tu rapa morokonru'me kynekanopyrykon kyja'mungontanokon otykon wotamonopyry watyman imero. 23 Morokon kyja'mungontanokon, morokon kawo anapo'i'pa ky-taton irokon poko 'ne ka'tu rapa iru'pakytaton. Morokon pyiwano mangonkyja'mungon tanokon otykon 'ne ka'turapa kysikura'maton. 24 Morokon ku-rangon kyja'mungon tanokon otykonkura'mary waty man. Tamusi 'watameronokon otykon moro ja'munanotanokon me tyje man. Moro po'ponoitano poko 'ne ka'tu rapa te iru'paman, 25 morokon itanokon wotaripapyrypona. O'win iwonumengarykon 'se manase'wano me. 26 Je'tun pe o'win amy itanoa'ta, pa'poro morokon itanokon enapamoro je'tunano apojaton. O'win amyitano ety awongary jako, pa'poro morokonitanokon enapa ta'wapore mandon.

27 Kristus ja'mun amyjaron mandon.Ija'mun tanokon me mandon. 28Mo'karonTamusi na'nanopy'san ra'na Tamusi 'waamykonymbo tyje man, koromo 'neapojoma'san me, ijokonory me tau-ran uku'ponamon me, ijoruwanory meamepanamon me, irombo pori'tonanoeneponamon me, irombo je'tun pan-gon kura'manamon me, ta'sakarykonepano'namon me, oty undymanamon me,ukuty'non roten auranano ta auranatononme enapa. 29 Pa'poro 'kare apojoma'sanme nandon. Pa'poro 'kare Tamusi auranuku'ponamon me nandon. Pa'poro 'kareamepanamon me nandon. Pa'poro 'karepori'tonano enepojaton. 30 Pa'poro 'karei'waine je'tun pangon kura'mapojanmo'koa'kanano. Pa'poro 'kare nauranaton

ukuty'non roten auranano ta. Pa'poro'kare o'to tauro'po me morokon aurananowairy ekari'saton. 31 E'kutoko te morokonpotonon 'ne ro Tamusi a'kary nyry otykonapyiry poko.

Amy oma 'ne ka'tu te senepoja o'waine,moro pa'poro erokon ko'po man iro.

13Moro aipynano

1 Pa'poro ero nono tu'ponokon au-ranano ta, pa'poro moro kapu tanokonauranano ta enapa yjauranary jako rorypo, aipynano anukuty'pa yja'ta te, sam-bura waimorykary wara wa, kambanawaimorykary wara pai. 2 Moro Tamusiauran uku'potopo pori'tonano a'ta ro rypoyjekosa, pa'poro atunemy'san otykon uku-tyry jako ro rypo y'wa, pa'poro oty uku-tyry jako ro rypo y'wa, moro y'wa Tamusiamyikary 'wa wypykon emimapory jako rorypo, aipynano anukuty'pa yja'ta te, amyotymbo me pairo e'i'pa wa. 3 Pa'poro yjo-tyrykonymbo ekamyry jako ro rypo y'wakari'na wendameto'me, moro yja'mun yryjako ro rypo y'wa ykoro'kato'me, aipynanoanukuty'pa yja'ta te, otymbo ro anyry'paman y'wa.

4 Moro aipynano pyi'me'ke man.Tawa'pore roten man. Emyny'maman. Moro aipynano e'i'pa 'ne man.Atamyika'pa man. 5 Emepo'pa e'i'paman. Uwaponaka aseke tytory pokoo'mika'pa man. Ko'i ore'kopo'pa man.Yja'wan me tyry'poto, ipoko o'poty'paman. 6 Yja'wan me kari'na enary pokoewa'po'pa man. Moro iporono oty tekynewa'porojan. 7 Pa'poro oty jondojan.Pa'poro oty amyikanon. Pa'poro otywo'kapyry po kyno'po'san. Pa'poro oty takyneja'nakanon.

8 Moro aipynano aikepy'pa rotenman. Moro Tamusi auran uku'porymbokynaike'tan. Morokon ukuty'non rotenauranano kynaike'tan. Oty ukutyrymbokynaike'tan. 9 Pa'poro 'ne oty ukutyrykysamono'saton. Pa'poro 'ne Tamusiauran uku'pory kysamono'saton. 10 Otywe'i'ma'po mero te, morokon otykonamonopyry kynuta'tan. 11 Uwapo, pitanime noro yja'ta, pitani wara ro yjauranary,

12:28 Efese 4:11 13:2 Mateus 17:20, 21:21, Markus 11:23

1 Korinte 13:12 242 1 Korinte 14:20pitani wara ro ywonumengary, pitaniwara ro oty enery y'wa. Erome teamy uwapotombo me ywe'i'po mero,morokon pitani me yja'tanokonymbootykon saike'kai. 12 Erome irombo amysupikiri ta otykon kysenejaton. Morokonotykon te to'kyine kynonejan. Aire teasembata kyto'po'ta'ton. Erome pa'poro'ne kapyn oty suku'sa. Aire te suku'take,yjukutyry wara enapa Tamusi 'wa.

13 Iwara ko'wu erokon oruwa kynain-opojan: Tamusi amyikary, oty wairy poo'po'no, aipynano. Ira'naine te moro aipy-nano poto me 'ne man.

14A'kanano wyinonokon otykon rapa

1 Moro aipynano wena'po ta aitoko.Irombo mo'ko a'kanano nyry otykonapyiry poko e'kutoko. Moro Tamusi auranuku'pory apyiry poko 'ne ka'tu rapa tee'kutoko. 2Mo'ko amy ukutypyn aurananota auranatoto irombo kari'na anerupa'paman. Tamusi erupanon te. Amy pairokari'na irombo moro auran anukuty'paman. Mo'ko Tamusi a'kary te atukuty'nonotykon poko kynauranano'pojan. 3 Mo'koTamusi auran uku'ponen te kari'naerupanon. Kynepano'saton. Kynuruja-ton. Kynipori'tomaton enapa. 4 Mo'koamy ukutypyn auranano ta auranatotoaseke kynepori'tomanon. Mo'ko Tamusiauran uku'ponen te mo'karon Tamusina'nanopy'san pori'tomanon. 5Ukuty'nonroten auranano ta pa'poro ajauranarykon'se rypo imero wa. Moro ko'po 'ne ka'turapa te Tamusi auran uku'ponamon meawairykon 'se wa. Mo'ko Tamusi auranuku'ponenmo'ko amy ukutypyn aurananota auranatoto ko'po man. Asewara temandon moro o'to tauro'po me morotauranymbo wairy ekarityry jako rotenmo'ko amy ukutypyn auranano ta aurana-toto 'wa, mo'karon Tamusi na'nanopy'sanepano'to'me ty'wa.

6 Ukuty'non roten auranano ta ajeru-paine ywopy'poto, yja'sakarykon, otypanoty ko ywyino mepotory? Oty pa'kanenme, oty uku'nen me pai, Tamusi auranuku'ponen me pai, amepanen me paiajerupa'paine ywe'i'poto, otymbo roanepory'pa maitory. 7 Iwara enapa

morokon aimorykatonon otykon man.Enurima'pa tyre sina ety, kitara ety painainen. Muku'tan otypan ware etory,otypan ware morykary pai? 8 Atukuty'pamoro warinu kutiry ety a'ta enapa, nokyko o'wo'ma tytory man ytan? 9 Iwaraenapa amyjaron mandon. Atukuty'paajauranarykon jako, one wara ko moroajaurangon natuku'tan? Typo rotenmoro ajaurangon makamata'ton. 10 Eronono tu'po pyime roten auranano man.Pa'poro auranano amy o'to tauro'po meman. 11 O'to tauro'po me amy aurananowairy anukuty'pa yja'ta, mo'ko yjerupanenamy tauranworono me kynaitan y'wa.Awu i'wa enapa amy tauranworono mewaitake. 12 Iwara enapa amyjaronmandon.Mo'ko Tamusi a'kary nyry otykon apyirypoko awo'mikarykon jako, e'kutoko 'neka'tu rapamorokon Tamusi na'nanopy'sanpori'tomato'kon otykon apyiry poko.

13 Iro ke ro mo'ko amy ukutypyn au-ranano ta auranatoto woturupory manTamusi 'wa moro o'to tauro'po me iwairyekari'topo poko. 14 Amy ukutypyn au-ranano ta irombo Tamusi 'wa yjauranaryjako, mo'ko yja'kary Tamusi 'wa kynau-rananon. Moro ywonumengary te otyanepory'pa man. 15 One wara ko iro kenan? Moro Tamusi 'wa yjauranary jako,yja'kary maro Tamusi 'wa yjauranatake.Ywonumengary maro enapa te Tamusi'wa yjauranatake. Ywaretatake yja'karymaro. Ywonumengary maro enapa teywaretatake. 16 Aja'kary maro roten amyoty poko Tamusi ety awongary jako o'wa,one wara ko mo'ko amy roten kari'namoro ety awongatopo poko “Iwara roman”nykatan, moro o'to awykary anukuty'pata'ta? 17 Iru'pa ro rypo man moro o'waTamusi ety awongary. Mo'ko aja'sakaryanipori'toma'pa te man.

18 Tamusi ety sawongaje pa'poroako'poine ukuty'non roten auranano tayjauranary poko. 19 Mo'karon Tamusina'nanopy'san ra'na te 'kuru ywonumen-gary maro ainatone roten o'to ywykaryiru'pa sepoja amy ukutypyn aurananota ainapatoro dusun o'to ywykary ko'po.Iwara ro mo'karon yja'sakarykon emeparytaro waitake.

20 Yja'sakarykon, pitanikon wara kyton-umengaton. Pitanikon wara u'tano'ma

1 Korinte 14:21 243 1 Korinte 15:2aitoko. Uwapoto'san wara te onumenga-toko. 21Moro omenano karetary ta tymeroman:“Tauranworonokon yndary 'wa oty

sekari'potake mojan ero ponokon'wa. Ise'me te y'wa epanama'pakynaita'ton,” kynganon mo'koJopoto.

22 One wara ko iro ke nan? Morokonukuty'non auranano irombo amy otyenepojan mo'karon Kristus wyino e'i'non'wa. Mo'karon Kristus wyinonokon 'wanokapyn morokon man. Moro Tamusi auranuku'pory te amy oty enepojan mo'karonKristus wyinonokon 'wa. Mo'karonKristus wyino e'i'non 'wano kapyn moroman. 23 Pa'poro mo'karon Tamusina'nanopy'san auranary jako ukuty'nonauranano ta moro tywota'nano'to'konpo, one wara ko amykon roten o'my'sankari'na, Kristus wyino e'i'non pai non-umengata'ton? To'mere'se awairykonanekarity'pa naita'ton? 24 Moro pa'porokari'na 'wa Tamusi auran uku'pory jakote, oty ko no'ka'tan amy Kristus wyinoe'ipyn wo'my'poto, amy roten kari'nawo'my'poto pai? Pa'poro morokoninetary yja'wan me iwairy ekari'tan. Mo-rokon inetary kynimengapotan. 25 Moroituru'po ta unemy'po oty kynosenepotan.Tombata'po ko'wu kynomatan Tamusi etyawongato'me ty'wa. Irombo kyngatan:“Iporo ro Tamusi ara'naine man!”

Pa'poro oty wairy man tywaitopone26Onewara ko iro ke nan, yja'sakarykon?

Moro ase'wa awopyrykon wara ro, pa'porokari'na amy oty maro kyno'san: amy waremaro, amy iru'pyn omepatopo oty maropai, amy ty'wa Tamusi nenepo'po otymaropai, amy ukutypyn auranano maro pai,o'to tauro'po me moro auranano wairyekari'topo maro pai. Pa'poro morokonotykon wo'kapyry man mo'karon Tamusina'nanopy'san pori'tomato'me. 27 Amyukutypyn auranano ta amykon auranaryjako, oro oko, oruwa roten pai moro waranaisen. Asepa'po ta nauranasen. Iromboo'win amy 'wa o'to tauro'po me moroauranano wairy ekarityry man. 28 Uwaamy ekari'nen a'ta te, ity'me mo'karon

ukuty'non auranano ta auranatonon wairyman mo'karon Tamusi na'nanopy'sanra'na. Ty'wanokon me roten moro jakoauranarykon man, Tamusi 'wanokon meenapa. 29Oro oko, oruwa roten pai Tamusiauran uku'ponamon nauranasenmo'karonamykon terapa 'wa aurangon mengaryuwaporo. 30 Amy moro po tandy'pono'wa te Tamusi 'wa amy oty eneporyjako, mo'ko auranatoto Tamusi auranuku'ponen yity'nary man, mo'ko ta'sakaryauranato'me. 31 Asepa'po ta Tamusiauran uku'pory taro mandon pa'poro.Iwara ro pa'poro kari'na tywomeparykontaro, tywepori'tomarykon taro enapakynaita'ton. 32 Mo'karon Tamusi auranuku'ponamon aina moro Tamusi auranuku'pory man. 33 Tamusi irombo ato'waroten kywairykon 'se'pa man. Sara'mete kywairykon 'se man. Iwara ro manpa'poro morokon Tamusi wyinonokonwota'nanoto'kon po.

34 Ity'me mo'karon woryijan wairyman morokon ata'nano'to'kon po. Au-ranarykon kapyn man. Moro omenanomero'po wykary wara ro tyikyryjatononapyiry i'waine man tyjopotorykon me.35 Amy oty ukutyry 'se ta'taine, autopo iwoturuporykon man tyinonon 'wa.Mo'karon Tamusi na'nanopy'san ra'naamy woryi auranary pyiwano me man.36 Awyinoine 'kare moro Tamusi au-ranymbo tywotaripa'se nan. Amyjaronroten 'kare ajepoton. 37 Tamusi auranuku'ponen me, a'kanano wyinono me amywokanopyry jako, ero ynimerory wairyukutyry i'wa man mo'ko Jopoto wykatopome. 38Mo'ko ero ukutyry 'sepyn ukuty'paenapa kynaitan.

39 Iro ke ro, yja'sakarykon, e'kutokomoro Tamusi auran uku'pory poko.Ukuty'non auranano ta kari'na auranarykysa'kototon. 40 Pa'poro oty wairy te mantywaipore, tywaitopone enapa.

15Mo'ko Kristus awomy'po ekarityry

1 Kytuwaro'maton rapa, yjasa'karykon,moro o'waine ynekarity'pombo iru'pynoka poko. Moro ro mapyisen. Moro roajemamyrykon andy'mojan. 2 Moro ro

14:21 Jesaja 28:11-12

1 Korinte 15:3 244 1 Korinte 15:28

enapa uta'no wyino ajunenjaton, moroynekarity'po wara ro ikura'mary jakoo'waine. Aronge roten 'kare Kristusmamyikaton. 3 Pa'poro oty uwaporote moro ynapo'i'po oka sekari'neno'waine. Morokon imero'san wararokyja'wanykon upu'po me mo'ko Kristusromby'po sekari'nen o'waine. 4Unemy'posekari'nen o'waine. Moro ijoruwanorykurita morokon imero'san wara roawomy'po sekari'nen o'waine. 5 Mo'koKefas 'wa iwosenepo'po sekari'neno'waine, mo'karon ainapatoro itu'ponakaokonokon 'wa iwosenepo'po enapa.6 Moro pa'po me tywosenepo man aina-tonemboto ainatone-kari'na ko'ponokonka'sakarykon wota'nanopy'san 'wa. Pyimeenenamonymbo nuro noro mandon.Amykonymbo te tyromo'se terapa man-don. 7 Moro pa'po me Jakobus 'wa ty-wosenepo man. Morombo wyino pa'poromo'karon apojoma'san 'wa. 8 Irombo romero ko'wu y'wa enapa, amy e'i'pa oma'powarano 'wa iwosenepo'po.

9 Awu ro inorombo ro ko'waronoapojoma'po awu wa mo'karon apo-joma'san ra'na. Apojoma'po me yje-jatory kapyn rypo man, mo'karonTamusi na'nanopy'san wekenapoty'sanke yjerekuru 'wa. 10 Tamusi turu'poporyte erome ero wara yjyryi. Moro y'wainenepo'po ituru'popory aronge rotene'i'pa ne'i. Pa'poro mo'karon amykonterapa apojoma'san ko'po imero awosin peyjemaminai. Awu kapyn te yjemaminai.Moro ymaro aitoto Tamusi turu'poporyte nemaminai. 11 Noky 'wa, y'wa pai,mo'karon amykon terapa 'wa pai morooka ekarityry ita waty man. Moro wara tena'na kynekarojan. Moro wara ro Kristusamyikanamon me tywaije mandon.

Moro kawomyrykon12 Iromby'san wyino rapa mo'ko

Kristus awomy'po ekarory jako na'na'wa, one wara ko iro ke amykonymboaja'sakarykon awomy'pa mo'karoniromby'san ekari'saton? 13 Awomy'pamo'karon iromby'san a'ta, Kristus enapaawomy'pa rapa tywaije man iromby'san

wyino. 14Awomy'pa rapaKristuswe'i'poto,moro na'na nekarory aronge roten man.Moro wara a'ta, moro o'waine Kristusamyikary enapa aronge rotenman. 15Morowara a'ta enapa Tamusi poko na'naenapitary kynonejan. Na'na iromboTamusi 'wa Kristus awongapo'po ekari'sanrapa. Anawongapo'pa rapa tywaije man,awomy'pa rapa mo'karon iromby'san a'ta.16 Awomy'pa rapa mo'karon iromby'sana'ta irombomo'koKristus enapa awomy'parapa tywaije man. 17 Awomy'pa rapamo'ko Kristus we'i'poto, moro o'waineKristus amyikary aronge roten man. Morowara a'ta, oja'wanykon ta noro mandon.18 Moro wara a'ta, mo'karon Kristus tai'maty'san enapa tuta'se mandon. 19 Eroamano tano man me roten Kristus pokokywo'potyrykon jako, pa'poro kari'nako'po imero kata'mato kytaton.

20 Iporo te 'kuru Kristus tawonje rapaman iromby'san wyino, koromono mepa'poro mo'karon iromby'san ra'na.21 Amy kari'na ta moro romo'no wopy'powara enapamoro iromby'sanwyino awonoamy kari'na ta tywo'se man. 22 Adamta pa'poro kari'na rombyry wara enapapa'poro kari'na kynawondan rapa Kristusta.

23Ta'pemy'sanwararo te pa'poro kari'nakynawondan rapa. Koromono me mo'koKristus tawonje man. Irombo moroiwopyry mero mo'karon iwyinonokonterapa kynawonda'ton. 24 Morombo meroko'wu pa'poro oty kynaike'tan. Pa'poromorokon ero nono tu'ponokon kawonokonpori'tonano uta'ka'san mero ty'wa, mo'koKristus ero nono ytan undymato'memo'koTamusi jumynano ainaka. 25Mo'ko Kristus'wa irombo pa'poro oty undymary manpa'poro mo'karon tyjenonokamon yry 'waro Tamusi 'wa ipupuru upi'nonaka. 26Moroirombo ro uta'toto man tyjenonopymy otymoro romo'no man. 27 Tymero iromboman: Pa'poro oty tyje Tamusi 'wa manipupuru upi'nonaka. Upi'nonaka pa'porooty yry jako te ty'wa, Tamusi 'ne roaseke upi'nonaka atyry'pa tywaije man.28 Pa'poro oty yry'po mero tupi'nonaka,mo'ko ymunano enapa aseke mo'ko

15:3 Jesaja 53:5-12 15:4 Ware 16:8-10, Mateus 12:40, Apojoma'san 2:24-32 15:5 Lukas 24:34, Mateus 28:16-17,Markus 16:14, Lukas 24:36, Johanes 20:19 15:8 Apojoma'san 9:3-6 15:9 Apojoma'san 8:3 15:25 Ware 110:115:27 Ware 8:6

1 Korinte 15:29 245 1 Korinte 15:53tupi'nonaka pa'poro oty ynenymbo upi'nokynaitan. Iwara ro Tamusi pa'poro oty mekynaitan pa'poro oty ta.

29 Awomy'pa mo'karon iromby'sana'ta, oty epory ekano'saton ko mo'karontyrombyrykon mero asetykapotonon?Iporo awomy'pamo'karon iromby'san a'ta,o'tono'me ko noro tyrombyrykon meronasetykapojaton?

30 O'tono'me ko na'na ro rypootare'ma'pa roten anari ta nan?31 Yja'sakarykon, kurita wara ro romo'nota wa. Iporo ywykary uku'toko, apokoinewaino pe ywairy ukutyry wara enapao'waine mo'ko Kyjopotorykon KristusJesus ta. 32 Awomy'pa rapa mo'karoniromby'san a'ta, oty poko ko moroEfese po wo'wo'man mo'karon tokon-amon no'kan maro? Otypan iru'pynoty ene'nen ko y'wa? Awomy'parapa mo'karon iromby'san a'ta, kyten-damesen, kyto'ny'sen. Koro'po rotenirombo kyromo'ta'ton. 33 Kytomu'maton.Emepo'non maro aino moro tameporeainombo any'manon. 34 Iru'pyn meawonumengarykon apyitoko. Yja'wanme noro o'to kytaiton. Amykonymboaja'sakarykon irombo Tamusi anukuty'papairo mandon. Moro wara ywykary pokoawepy'i'torykon rypo man.

Moro a'kanano wyinono ja'munano35 Amy te pai kyngatan: “One wara

ko mo'karon iromby'san nawonda'tonrapa? Otypan ja'munano apyita'ton ko?”36 Oty anukutypyn! Moro anipomyry otyerena'pa kynaitan, iromby'pa iwe'i'poto.37 Amy oty pomyry jako o'wa, moroipuwa'po terapa anipomy'pa mana. Amyepy'po roten te miponja, awasi epy'popai, amy terapa wonatopo epy'po pai.38 Tamusi te 'kuru amy ja'munano yjani'wa, tynisanory wara ro. Pa'porowonatopo epy'po 'wa amy ja'munano yjantypo-typo.

39 Pa'poro no'kan punu asewara e'i'paman. Kari'na punu typo man. Ton-omy punu typo man. Tonoro punu typoman. Woto punu rapa typo man. 40 Kaputanokon ja'munano mondo man. Ero nonotu'ponokon ja'munano mondo enapa man.Moro kapu tanokon kuranory te asewara

e'i'pa man moro ero nono tu'ponokon ku-ranory maro. 41Weju kuranory typo man.Nuno kuranory typo man. Siriko kuranorytypo man. Morokon siriko kuranory rapaasewara e'i'pa man.

42 Iwara enapa mo'karon iromby'sanawomyry man. Uta'toto man kyno'ponjan.Utapypyn rotenkynawonjan. 43Yja'wanymbokyno'ponjan. Kurano kynawonjan.Ru'man kyno'ponjan. Pari'pyn kynawon-jan. 44Orematoto ja'munano kyno'ponjan.A'kanano wyinono ja'munano kynawon-jan.

Mondo amy orematoto ja'munano a'ta,amy a'kanano wyinono ja'munano enapamondo man. 45 Iwara enapa tymeroman: Mo'ko koromono kari'na, Adam,orematoto ja'munano me tywaije man.Mo'ko inorombo ro Adam te amy amanoynen a'kanano wyinono ja'munano metywaije man. 46 Moro a'kanano wyi-nono ja'munano te, koromono kapynmoroman. Moro orematoto ja'munano na'nente man. Moro pa'po me moro a'kananowyinono ja'munano kyno'san. 47 Mo'kokoromono kari'na ero nono wyinono meman. Mo'ko ijokonory kari'na te kapuwyinono me man. 48Mo'ko nono wyinonokari'na wara enapa mo'karon nono wyi-nonokon mandon. Mo'ko kapu wyinonowara enapa mo'karon kapu wyinonokonmandon. 49 Mo'ko nono wyinono enekekywe'i'san wara enapa mo'ko kapu tanoeneke kytaita'ton.

Romo'no y'mondory50Erowarawykaje o'waine, yja'sakarykon.

Tywaike ro kari'na tytory upijan moroTamusi nundymary taka. Moro uta'totoman moro utapy'pa aino apyiry upi-jan. 51 Epanamatoko. Amy unemy'poauranano sekari'sa o'waine. Pa'poro'ne iromby'pa kytaita'ton. Pa'porote amy me terapa kytaita'ton, 52 ko'iroten imero, onunano wopisamyry wararoten, moro kuti wota'po mero iromboro mero. Moro kuti wota'po meroirombo mo'karon iromby'san awon-gapota'ton Tamusi, iromby'pa noro rapaiwaito'ko'me. Ky'karon te amy me terapakytaita'ton. 53 Ero uta'toto man ja'munanowo'myndory irombo man moro utapy'pa

15:32 Jesaja 22:13 15:45 Genesis 2:7 15:51 1 Tesalonika 4:15-17

1 Korinte 15:54 246 1 Korinte 16:19aino ke. Ero romo'toto man ja'munanowo'myndory man moro iromby'pa ainoke. 54Moro uta'toto man wo'myndo'ma'pomero moro utapy'pa aino ke, mororomo'toto man wo'myndo'ma'po meromoro iromby'pa aino ke, iporo eroimero'po wairy kynosenepotan:Moro romo'nombo to'mo'se man.

Ty'mondo man. 55 Romo'no, onewara ko oty mi'mondotan, se?Romo'no, oje ko moro je'tun panapori'tory nan, se?

56 Yja'wan me aino moro romo'noekyry me man. Moro yja'wan me ainopori'torymemoro omenanomero'poman.57 Tamusi ety te kysawongasen. Mo'ko 'waro oty y'mondonamon me tyje kytatonmo'ko Kyjopotorykon Jesus Kristus ta.

58 Iro ke ko'wu, ynipynarykonyja'sakarykon, pari'pe aitoko. Esakama'paimero aitoko. Mo'ja ro mo'ko Jopotoemaminpari'pe ika'toko. Muku'satonwatymoro awo'mikarykon wairy aronge rotenwaty Jopoto ta.

16Mo'karon Judea ponokon 'wano pyrata

1 Mo'karon Judea po Tamusi wyi-nonokon 'wano me ana'nanopyrykonpyrata poko ero wara ywykary 'se wa.Mo'karon Galatie tanokon aito'kon poTamusi na'nanopy'san 'wa ywykatopombowara enapa aitoko. 2Aremi wara ro auto poamy pyrata typo ytoko, apori'torykon taroro. Iwara moro o'waine ywopy'po meropyrata amo'i'potyry noro waty kynaitan.3 Moro o'waine ytunda'po mero amykoniru'pa anepory'san wokyryjan semo'ta'tonkareta maro Jerusalem 'wa, morokonana'nanopy'san pyrata aro. 4 Iru'pa teaseke ywytory man wone'poto, ymaro rokyny'ta'ton.

5 Wo'take o'waine Masedonie 'waywyto'po mero. Masedonie pato irombowo'take. 6 Ajekosaine te pai a'si'koakore'pe waitake. Moro i'sano paiajekosaine si'ma'katake. Iwara ro mo'ja roywytoto'me yjepanopyry taro maita'ton.7 Ko'i roten ywytory ta ajetawarykon

'se'pa wa. Yturu'po maro a'si'ko akore'peajekosaine ywairy 'se wa, i'se mo'ko Jopotoa'ta. 8 Moro koromono wonatopo poty'poewa'mary taronaka ero Efese po waitake.9 Ero po irombo amy oma notapurumakaiy'wa moro iru'pyn oka ekari'to'me. Pyimero rypo ero ponokon kari'na ato'ke manmoro iru'pyn oka.

Aturuto'kon10 Timoteus wopy'poto o'waine, iru'pa

enatokome, enari'ma iwaito'me ara'naine.Ywara enapa irombomo'ko Jopoto emaminka'san. 11 Oro amy pairo anenu'ka'panainen. Epano'toko me te aki'ma'paiwo'to'me y'wa. Mo'karon ka'sakarykonmaro irombo ero po simomo'sa.

12 Mo'ko ka'sakarykon Apolos poko erowara ywykary 'se wa. Pyimemboto rypowaturupon i'wa, mo'karon ka'sakarykonmaro o'waine itoto'me. Erome 'ne te ty-tory 'se'pa imeroman. Kyno'tan te iru'pynoma epory'po mero ty'wa.

13 Tuwaro aitoko. Kristus amyikary taeja'nakatoko. Wokyry me aitoko. Pana'peaitoko! 14 Pa'poro o'to aitoko awaipy-narykon ta.

15O'win ro'kon amyoty poko ajururukon'se wa, yja'sakarykon. Muku'saton watymo'ko Stefanas we'i'po mo'karon tautytanokon maro koromonokon Kristuswyinonokon me Akaje po. Mo'karonTamusi wyinonokon epano'namon measeke iwotyry'san muku'saton enapa.16 Mo'kopangon apyitoko ako'ponokonme. Pa'poro mo'karon imaroineawosin pe amaminatonon enapa apy-itoko ako'ponokon me. 17 Tawa'porewa mo'karon Stefanas, Fortunatus,Akaikus wopy'san poko. Moro ajeko-saine uwa ywairy iru'pa rapa tyjei'waine man. 18 Yja'kary eremapotonirombo. Aja'karykon eremapoton enapate. Mo'kopangon ka'sakarykon apyiryky'waine man kawo.

Kareta y'ma'topo auranano19 Mo'karon Asia tanokon aito'kon po

Tamusi na'nanopy'san “Iru'pa aitoko!”tyka'san aropojaton o'waine. Mo'koAkila, Priska enapa mo'karon tautykon

15:54 Jesaja 25:8 15:55 Hosea 13:14 (LXX) 16:1 Rome 15:25-26 16:5 Apojoma'san 19:21 16:8 Apojoma'san19:8-10 16:8 Levitikus 23:15-21, Deuteronomium 16:9-11 16:10 1 Korinte 4:17 16:15 1 Korinte 1:16

1 Korinte 16:20 247 1 Korinte 16:24po Tamusi na'nanopy'san maro Jopotota “Iru'pa aitoko!” tyka'san aropojatono'waine. Pa'poro ka'sakarykon “Iru'paaitoko!” tyka'san aropojaton o'waine.20 “Iru'pa aitoko!” kaitoko ase'wa Tamusiwyinonokon me aweposimapotyrykon ta.

21 Awu, Paulus, aseke yjainary ke“Iru'pa aitoko!” ywyka'po ero po simerojao'waine. 22 Mo'ko Jopoto anipynapyneponen yja'wan oty! Maranata.* 23 JopotoJesus turu'popory amaroine nainen.24 Pa'poro kypynaton Kristus Jesus ta.

16:19 Apojoma'san 18:2 * 16:22 Moro Simosu auran tano ‘maranata’ tauro'po man: ‘o'ko 'ne, Jopoto’.

2 Korinte 1:1 248 2 Korinte 1:13

Korinte ponokon 'wanoijokonory karetaUwapo torupamy

Mo'karon Korinte po Tamusi amyikana-mon 'wa Paulus nimero'po ijokonorykareta ero man. Moro koromono in-imero'po kareta 'wa pyime Korinte poTamusi amyikanamon wepanama'sanamyikapojan ero ijokonory kareta. Paulusaninendo'pa amykon wairy enepojanenapa te. Mo'karon ro moro i'waturuto'kon anamyika'pa tywaije man-don. Iro ke ro ero ijokonory karetaPaulus 'wa tymero man mo'karon Ko-rinte ponokon 'wa. Mo'karon ty-panaja'naramon e'mapo'san moro Kristuswyino aino poko yja'wan me tywonumen-garykonymbo u'mato'me i'waine. Ty'waiwepanamato'ko'me, moro tamamina'po,mo'ko Jopoto napojoma'po me tywe'i'poekari'san enapa i'waine.Ero kareta wota'saka'san

1:1-11 Kareta a'motopo auranano1:12 - 2:11 O'tono'me Korinte 'wa

itunda'pa na'nen Paulus wairy2:12 - 7:16 Moro Paulus emamin8:1 - 9:15 Mo'karon Jerusalem po Tamusi

amyikanamon epano'topo pyrata10:1 - 12:24 Amy Jesus napojoma'po me

'ne ro Paulus wairy13:1-13 Kareta y'ma'topo auranano

Kareta a'motopo auranano1 Paulus, mo'ko Tamusi nisanory

wararo Jesus Kristus napojoma'po, mo'koka'sakarykon Timoteus maro ero karetamerojan mo'karon Korinte po Tamusina'nanopy'san 'wa, pa'poro mo'karonAkaje po aitonon Kristus wyinonokon'wa enapa. 2 Oro mo'ko kyjumykonTamusi, mo'ko Jopoto Jesus Kristus enapatyturu'poporykon eneposen o'waine. Orosara'me ajysen.

Paulus 'wa Tamusi ety awongary3 Tykuranondo nainen mo'ko Kyjopo-

torykon Jesus Kristus jumy Tamusi.Kotano enenen mo'ko man. Pa'porooty ta kari'na pori'tomanen Tamusi

mo'ko man. 4 Pa'poro oty ta na'nakota'mary jako na'na pori'tomanon. Iwarapa'poro oty ta mo'karon amykon terapakota'mary jako ipori'tomarykon tarona'na man moro Tamusi nyry na'napori'tomatopo pori'tonano ke. 5 Potome ro rypo moro Kristus wyinonokonme na'na wota'karykary man. Iwaraenapa te poto me na'na pori'tomanonmoro Kristus wyino aino. 6 Morona'na kota'mary te apori'tomanamonme man. Uta'no wyino ajunenamonme man. Moro na'na pori'tomary teapori'tomanamon me enapa man. Mororo aweja'nakarykon taro ajypojaton,moro na'na wota'karykary wara enapaawota'karykarykon ta. 7 Iru'pyn oty 'waajeporykon momo'san na'na. Moro na'nawota'karykary a'sakarykon me awairykonwara enapa na'na pori'tomary a'sakarykonme awairykon man uku'san irombo na'na.

8 Moro Asia po na'na kota'ma'poanukuty'pa awairykon 'se'pa irombo na'naman, na'na a'sakarykon. Na'na pori'toryko'po irombo awosin pangon otykon na'naeponen. Tyrombyry ekano'nen pairo rypona'na. 9 Na'na turu'po ta terapa morona'na rombyry man kynakon. Iwara aseketypori'tory poko kapyn tywo'potyry 'sena'na kynakon, moro iromby'san wyinokari'na awonganen Tamusi pori'tory pokote. 10 Moro poto 'su romo'no pori'torywyino Tamusi na'na unenen. Mo'ja roenapa na'na unendan. Na'na unemyryman poko rapa irombo itu'ponaka na'nakyno'po'san. 11 Amyjaron enapa na'namepano'saton Tamusi 'wa auranatononme. Iwara pyimemboto pyime kari'namoro na'na unemy'po poko Tamusi etyawongata'ton.

Korinte 'wa ito'pa tywe'i'po ekarityryPaulus 'wa

12Ero irombomorona'nawotamyikatopo:Na'na turu'po kynamyikapojan ipororo,e'i'pa 'ne enapa na'na wairy Tamusiembata o'wanokon me 'ne ka'tu rapa.Ero nono tu'ponokon tywonumengapo-ramon me kapyn, Tamusi turu'poporynarorykon me te ero nono tu'po na'nakynemanen. 13 Pa'poro irombo morokono'waine ynimerorykon otykon erupary

1:8 1 Korinte 15:32 1:10 Apojoma'san 18:1

2 Korinte 1:14 249 2 Korinte 2:13taro, ukutyry taro enapa mandon. Moroo'waine ukuty'marykon te simomo'sa.14 A'si 'ko terapa irombo muku'satonmoro awotamyikato'kon me na'na wairyman mo'ko Kyjopotorykon Jesus wo'topokurita, moro na'na wotamyikatopo meawairykon man wara enapa.

15 Moro amyikary ke ro penaro o'waineywopyry 'se rypo wainen. Ijokonoryme akuranondorykon 'se rypo wakon.16 Apatoine ro Masedonie 'wa ywytory'se rypo wakon, moro Masedonie wyinorapa o'waine ywo'to'me. Irombo Judea'wa ywytory poko yjepanopyry 'se wakono'waine. 17 Moro 'se ywairy ke roywonumengary anukuty'pa kakari'saton?Tamusi pyndo iro ke otykon poko wonu-menganon? Amy oty poko iro ke “a'a”ywyka'poto, “uwa” wykanon? 18 A'a memoro o'waine na'na nekarity'po aurananowe'i'poto, uwa me tywairy upijan. Moroamyikaponen me ro Tamusi man. 19 A'ame mo'ko Tamusi ymuru Jesus Kristus,mo'ko ara'naine na'na 'wa, y'wa, Silvanus'wa, Timoteus 'wa enapa wykaje irombo,takari'se man inoro we'i'poto, uwa merapa e'i'pa tywaije man. Mo'ko ta pa'porooty a'a me man. 20 Pa'poro morokonTamusi wykato'konymbo poko iromboa'a me man. Iro ke ro mo'ko po enapamoro “amen”* kynganon na'na, Tamusiety awongato'me. 21 Na'na pori'tomanenme, apori'tomanamon me enapa mo'koTamusi man, mo'ko Mesias ta. Tapyijeenapa i'wa kytaton. 22 Tywyinonokonme enapa takari'se i'wa kytaton. Mo'koa'kanano tyje i'wa man kyturu'san taka,moro tynyry man oty yry a'moto'me.

23 Yjerekuru wyino ajunendo'ko'me,opy'pa na'nen wa Korinte 'wa. Morouku'nen me ro Tamusi sejatoja. Yjenapi-tary jako, oro yjemamyry uta'kan. 24Moroo'waine Tamusi amyikary anundyma'pana'na man. Moro o'waine Tamusiamyikary irombo pari'pe terapa ajypoja-ton. Ajewa'porykon epatongon me rotente na'na man.

21Kata'mato rapa moro o'waine ywopyry

wairy 'se'pa wainen. Moro waraywonumengary synen. 2 Kata'matoajyporykon jako y'wa, noky ko rapayjewa'porotan, mo'ko kata'mato ynypo'porato? 3 Ytunda'pomboto, mo'karonyjewa'poronamonmanombo 'wakata'matoyjypory pona kareta simeron. Suku'sairombo yjewa'pory wairy pa'poroajewa'porykon me enapa. 4 Moro karetamerory je'tun pe pore y'wa kynakon.Yturu'po kynesykakon imero. Yjenakurukyno'sakon. Kata'mato ajypoto'ko'mekapyn moro kareta simeron. Poto meimero y'wa apynarykon ukutyry 'se tewakon o'waine.

Amy kari'na yja'wany kary5 Kata'mato anapoto amy we'i'poto,

awu kata'mato yjenapo'pa tywaije man.Pa'poro te amyjaron kata'mato tanapoi'wa mandon a'si'ko. “A'si'ko kata'matotypo i'wa mandon” wykaje, iko'po 'ne 'neapo'tun pe mo'ko kata'mato ajenapon-amonymbo poko ywairy pona. 6 Iporoterapa man moro ajapyimykon 'wa mo'kokari'na e'mapotyry. 7 Morombo wyinoiru'pa man moro ija'wany kary o'waine,moro ipori'tomary enapa o'waine. Ka'parapa iko'po 'ne 'ne kata'mato iwairy 'waemapory. 8 Iro ke ro kurujaton ipynato'meo'waine. 9 Ero poko enapa irombo morokareta simeron: Moro iru'pa awairykon en-ery 'se, moro pa'poro oty ta ipanaja'na'paawairykon enery 'se enapa wainen. 10Amyyja'wany kary jako o'waine, awu enapamoro ija'wany sikaje. Amy yja'wanykary man a'ta y'wa, tyka terapa y'waman ajupu'san me mo'ko Kristus embata.11 Iwara kyko'ponoma'paine mo'ko Satankynaitan. Iru'pyn po irombo morokoniwonumengato'kon kysuku'saton.

Mo'karon Tamusi wyinonokon kuranory12 Troas 'wa ytunda'po mero moro

Kristus ekapory ekari'se, mo'ko Jopoto'wa iru'pyn oma yry'po senen. 13 Yja'karyte sara'me atapo'pa kynakon, mo'koyja'sakary Titus anepory'pa ywe'i'poke. Iro ke ro ywytory man ekarity'pomero y'wa mo'karon Troas ponokon 'wa,wytonen Masedonie 'wa.

1:16 Apojoma'san 19:21 1:19 Apojoma'san 18:5 * 1:20 Moro Simosu auran tano ‘amen’ tauro'po man: ‘iwararo man’, ‘iwara ro nainen’ pai. 2:12 Apojoma'san 20:1

2 Korinte 2:14 250 2 Korinte 4:214 Tamusi ety awongary te man. Pa'poro

oty y'mondonen me irombo mo'ko Tamusina'na aropory poko roten kynaijan mo'koKristus ta. Wararo moro Kristus ukutyrypopory aripa'pojan na'na 'wa. 15 Tamusiembata irombo na'na ekosa moro Kristuspopory man, mo'karon uta'no wyinoTamusi kynunenda'ton inaron 'wano me,mo'karon kynuta'kata'ton inaron 'wanome enapa. 16 Mo'karon kynuta'ta'toninaron 'wa utapyrykon man ekari'sanmoro na'na ekosano Kristus popory.Mo'karon kynemanda'ton inaron 'waemamyrykon man ekari'san moro na'naekosano Kristus popory. Noky ko moroamaminano kapyry taro nan? 17Mo'karonTamusi auranymbo poko pyrata ka'namonapyimy wara kapyn irombo na'na man.Amu'mato kapyn kynaurananon na'namo'ko Kristus ta Tamusi naurambarykonme Tamusi embata.

31 Tywotamyikary a'mojan rapa

na'na? Amykonymbo kari'na wara 'karetamyikato'kon kareta 'se na'na nan,o'wanokon me, awyinoine pai. 2 Na'nakaretary amyjaron mandon. Moro karetana'na turu'san ta tymero man. Pa'porokari'na moro kareta uku'san. Pa'porokari'na kynerupanon. 3 Amy Kristus wyi-nono kareta me awairykon menepojaton.Imerory epatongon me na'na tywaije man.Tapuru'po ke kapyn, mo'ko nurono Tamusia'kary ke te tymero man, typipa'kamontopu poko kapyn, kari'na turu'san poko te.

4 Mo'ko Kristus po te na'na Tamusiamyikanon. 5 Aseke kapyn amy otykapyry taro na'na man. Aseke tynikapy'pooty me amy pairo oty yry upijan na'na.Tamusi te oty kapyry taro na'na yjan.6 Amy asery tykatopombo pokonokon ku-rangon pyitonano me na'na tyje i'waman. Moro asery Tamusi wykatopomboimero'pa man. Tamusi a'kary nuku'pory temoro man. Moro imero'po irombo kari'nawojan. Mo'ko a'kanano te kari'na eman-gapojan.

7 Moro romo'no emaminano'ponen,moro topu poko tymero man iro kurano

me imero tywaije man. Mo'karon Is-rael pajanymbo 'wa pairo moro Mosesembatary 'wa tywo'potyrykon tupi man,kurano me imero moro embatary wairyke. Uta'toto me te moro kurano tywaijeman. 8 Moro imero'po kuranory ko'pokapyn iro ke poto me moro a'kananoemaminano'ponen kuranory naitan?9 Kurano me moro yja'wan a'wembonoauranano ynen a'ta irombo kurano me'ne ka'tu rapa moro iru'pyn a'wembonoauranano ynen kynaitan. 10 Amy otykuranory any'manon rypo irombo moroiko'pono kurano. 11 Kurano me morouta'toto a'ta irombo kurano me 'ne ka'turapa moro aitoto roten kynaitan.

12 Moropan oty momo'namon meenari'ma imero na'na kynaurananon.13 Moses wara kapyn na'na man. Mo'koro tywotu'jondo man, mo'karon Israelpajanymbo 'wa moro uta'toto kuranoenery ponamoro i'matyry 'wa. 14Tyja'natate moro iwonumengarykon man. MoroMoses waijondo'po wara enapa eromenoro moro penato Tamusi wykatopombotyjondo roten man moro erupary jako.Omima'pa man moro ijondy. Mo'koKristus ta roten kynuta'san. 15 Eromenoro moro Moses karetary erupary jakomoro ituru'san tyjondo man. 16 Mo'koJopoto 'wa iwotu'mary jako te moro ijondykynomimanon. 17 Mo'ko Jopoto mo'koa'kanano me man. Mo'ko Jopoto a'karywaitopo po ro kari'na amy oty upi'nokapyn man. 18 Ky'karon te tu'jongakytaton. Pa'poro kysenepojaton mo'koJopoto kuranory supikiri tano wara.Aseme noro kurano me kytaijaton, mo'koa'kanano me aitoto Jopoto kuranory waraenapa kykuranorykon waito'me.

4Moro Tamusi kuranory

1Moro na'na kotanory ene'po ke Tamusi'wa, moro asery ikatopombo pokonokonpyitonano me na'na man. Iro ke roirupota'pa na'na man. 2 Morokon ty-nunemy'san pyiwano me aitonon otykontoma na'na 'wa man. Amu'mato kapynna'na man. Moro Tamusi auranymbo

3:3 Exodus 24:12, Jeremia 31:33, Ezechiël 11:19, 36:26 3:6 Jeremia 31:31 3:7 Exodus 34:29 3:13 Exodus34:33 3:16 Exodus 34:34

2 Korinte 4:3 251 2 Korinte 5:10anu'ma'pa na'na man. Moro iporonoauranano ekari'namon me tamyikaporetywairy uku'pojan na'na pa'poro kari'naturu'san 'wa Tamusi embata. 3 Tyjondomoro na'na nekarityry iru'pyn oka a'tate tyjonge man mo'karon uta'tonon 'wa.4 Mo'karon Tamusi anamyika'non irombotanupu'to mandon mo'ko eromeno nonojopotory 'wa. Iwara moro iru'pyn oka,moro Tamusi eneponen Kristus kuranoryekari'san iro aweiry anene'pa mandon.

5 Aseke irombo okaro'pa na'na man.Jesus Kristus ekarojan te na'na Jopotome. Apyitorykon me te na'na kynokaro-jan Jesus upu'po me. 6 Mo'ko “Ewa'rumywyino aweinano kyno'tan” tauronenymboTamusi 'wa ro enapa aweinano tyje manna'na turu'san ta. Iwara moro na'na 'wamoro Jesus Kristus embatary neneporyTamusi kuranory ukutyry taweipa i'waman.

7 Moro kurano oty enanon na'na ori'nokapy'san ta. Iwara na'na wyino kapyn,Tamusiwyino temoro poto 'su pori'tonanowopyry kynotuku'san. 8 Wararo kari'nana'na arimanon. Na'na anaky'ka'pa tekari'na man. Na'na sykapojan kari'na.Na'na aniwo'pa te moro na'na wesykaryman. 9 Kari'na erekuru na'na wekenanon.A'saka'pa te na'na ino'pa man. Kari'nana'na emapojan. Na'na aniwo'pa te moroman. 10O'kapyn rotenmoro Jesus rombyryarojan na'na tyja'mun ta. Iwara moroJesus emamyry enapa kynonepotan na'naja'mun ta. 11 Nuro ro rypo na'na man.Romo'no 'wa te kari'na na'na yjan o'kapynroten Jesus upu'po me. Iwara moro Je-sus emamyry enapa kynonepotan mororomo'toto na'na ja'mun ta. 12 Iro ke ko'wumoro romo'no na'na ta kynemaminanon.Moro amano te otaine kynemaminanon.

13 Tymero man: “Tamusi samyikaje.Iro ke ro yjauranaje.” Iwara enapa na'naman. Na'na enapa irombo kynaurananon,Tamusi amyikary ke ty'wa. 14 Mo'koiromby'san wyino mo'ko Jopoto Jesusawonganenymbo 'wa moro awonga'powara enapa tawongary man uku'sanirombo na'na. Tokosa na'na ytan, tokosaajyrykon man wara enapa. 15 Pa'poro otyta kyneja'nakanon na'na ajupu'san me.

Iwara aseme noro pyimano kari'na ra'namoro Tamusi turu'popory kynotaripa'san.Irombo pyime 'ne ka'tu rapa kari'naTamusi 'wa tawa'porykon enepota'tonmoro o'to ty'wanokon me iwe'i'po poko.Iwara kurano me 'ne ka'tu rapa Tamusikynaitan.

Irupota'pa Paulus wairy16 Iro ke ro irupota'pa na'na man. Na'na

ja'mun ro rypo kynuta'san. Moro na'naja'mun tano te aseme noro asery mekynaijan. 17 Moro eromeno amano ta ko'iroten aikota'mano amy pa'poro oty ko'poaitoto i'matypyn roten kurano ka'sanky'wanokonme. 18Onetoto poko o'poty'pakytaton. Onepyn poko te kyto'po'saton.Moro onetoto irombo ko'i roten man.Moro onepyn te i'maty'pa roten man.

51 Kysuku'saton irombo moro nono

tu'pono kamando'kon auto utapy'poto,Tamusi ekosa kapu ta amy kautykonwairy. Kari'na nikapy'po kapyn moroman. Kynaijan roten moro auto. 2 Eronono tu'pono auto ta ro kypu'ni'waton.Moro kapu wyinono kautykon apyiry 'seirombo kytaton amy wo'mynano wara.3 Moro koromono auto so'ka'poto 'kareiwo'my'ma kywairykon 'se kytaton. 4 Eronono tu'pono auto ta kypu'ni'waton.Awosin pe kamamyrykon kysepojaton.Kywo'myngarykon 'se'pa irombo kytaton.Kywo'myndorykon 'se rapa te kytaton,moro romo'no e'mo'to'me moro amano'wa. 5 Moro wo'ka'to'me ro iru'pa tyjekytaton Tamusi 'wa. Mo'ko a'kananoirombo tyje i'wa man ky'waine, morotynyry man oty yry a'moto'me.

6 Iro ke ro mo'ja ro tyturu'po apyijanna'na. Ja'munano ta amandonon me tysemo'ko Jopoto wyino tamamyry uku'sanna'na. 7 Tamusi amyikary ta irombona'na kynemanjan, enery ta kapyn te.8 Tyturu'po apyijan na'na. Ero ja'munanowyino tywomimary 'se rypo na'na man,mo'ko Jopoto ekosa tywaito'me. 9 Iroke ro apokupe tywairy 'se imero na'naman, auto po aitonon me pai, kurandoaitonon me pai. 10 Pa'poro irombo moroJopoto me iwaitopo Kristus apo'ny uwapo

4:6 Genesis 1:3 4:13 Ware 116:10 (LXX)

2 Korinte 5:11 252 2 Korinte 6:11kywoneporykon man. Moro po ro pa'porokari'na 'wamoro ja'munano ta tynikapy'poepety apyiry man, iru'pa tywaito'me,yja'wan me tywaito'me pai.

Moro Tamusi maro rapa iru'pa aino11 Mo'ko Jopoto nendory wairy

uku'namon me na'na mo'karon kari'nawonumengary u'mary poko man.O'to na'na wairy uku'san imeroTamusi. O'waine enapa aturu'santa o'to ywairy ukutyry 'se rypo wa.12 Tywotamyikary poko kapyn rapana'na man. Oma yjan te na'na o'wainetypoko awotamyikato'ko'me. Iwaraatundy'mapo'pa maita'ton mo'karon one-toto poko atamyikatonon 'wa, mo'karononepyn poko atamyika'non 'wa, wykajeirombo. 13 Moro Tamusi a'kary 'wa na'naapo'i'po Tamusi 'wano me man. Morotywonumengapore na'nawairy o'wanokonme man. 14 Mo'ko Kristus pyny na'naundymanon imero. Ero uku'san irombona'na: O'win amy tyromo'se man pa'porokari'na 'wano me. Pa'poro kari'na yry iroke man iromby'san me. 15 Pa'poro kari'na'wano me tyromo'se man, ty'wanokonme noro emamy'pa mo'karon kari'nawaito'me. Emamyrykon te man mo'koty'wanokon me tyromo'se man inoro'wano me, mo'ko tawonje rapa man inoro'wano me.

16 Iwara ero nono emery wara noro amypairo kari'na poko aurana'pa na'na man.Ero nono emery wara enapa mo'ko Kristuspoko taurana'poto ro rypo ty'wa, erombopo ro moro wara ipoko aurana'pa na'naman. 17 Kristus ta amy a'ta, amy aseryme ikapy'po mo'ko man. Moro penatombotyto man. Moro asery te tywo'ka'seman. 18 Pa'poro moro Tamusi wyinoman. Mo'ko ro iru'pa rapa tywaije mankymaroine mo'ko Kristus ta. Iru'pa rapakari'na maro tywaitopo amaminano tyjeTamusi 'wa man na'na ainaka. 19 Kristusta irombo iru'pa rapa kari'na maro kynai-jan, morokon ija'wanykonymbo poko noroo'poty'pa tywairy ta. Moro iru'pa rapakari'na maro tywairy ekari'nen aurananotyje i'wa man na'na turu'po taka.

20 Iwara Kristus ekataka apojoma'sanmena'naman. Ero wara Tamusi na'na 'wa aju-rupojaton: “Kristus ekataka na'na kyno-turupojan o'waine: Iru'pa rapa Tamusiypotoko amaroine.” 21 Mo'ko Kristusyja'wan me aino anukuty'pa tywaije man.Kupu'san me te tyja'wangen me tyje manTamusi 'wa, ita ija'wany'pa kywaito'ko'me.

6Paulus wosaijomatopo auranano

1 Imaro amaminatonon me na'naajurujaton enapa typo roten moro Tamusituru'popory anapo'i'pa awaito'ko'me.2Tymero irombo man:Amy iru'pyn ijururu po o'wa wepanamaje.

Uta'nowyino kari'na unendopo ku-rita kapano'sa.

Erome ro 'kuru moro iru'pyn ijururuman. Erome ro 'kuru moro uta'no wyinokari'na unendopo kurita man.

3 Amy pairo anere'kopo'pa na'na man,yja'wan me moro amaminano ekarityrypona. 4 Pa'poro oty ta Tamusi pyitorykonme kynosenepojan na'na, eja'nakano taimero, aikota'mano ta, wyry'me amanota, taky'kary ta, 5 typokyry ta, taru'karyta, areku ta, awosin pangon otykon ta,o'nyky'pa aino ta, kumyno ta, 6 tykoroka,oty ukutyry ta, ensi'ma, pyi'me'ke, Tamusia'kary 'wa tarory ta, enapipyn aipynanota, 7 iporono auranano ekarityry ta, Tamusi'wa typori'tomary ta, apo'tun wyino, apojewyino enapa taina morokon tamamboreaino ene'namon o'wo'mato'kon arory ta,8 tawa'mary ta, tajuru ta, yja'wangon metakarityry ta, iru'pyngon me takarityry taenapa. Amu'matonon wara na'na man.Tamyikapore te na'na man. 9 Ekapo'nonwara na'na man. Takapore te na'naman. Romo'tonon wara na'na man. Nurote na'na man. Na'na wojaton rypo.Iromby'pa te na'na man. 10 Kata'matononwara na'na man. Tawa'pore roten te na'naman. Ipyrata'non wara na'na man. Totykete pyime kari'na yjan na'na. Oty'non warana'na man. Pa'poro oty aporenjan me tena'na man.

11 Ija'posi'pa na'na kynaurananono'waine, Korinte ponokon. Poto me na'na

5:10 Rome 14:10 6:2 Jesaja 49:8 6:5 Apojoma'san 16:23

2 Korinte 6:12 253 2 Korinte 7:12turu'po tywotapurumaka man o'wanokonme. 12 Na'na turu'po ajamono'keinekapyn man. Moro aturu'san te na'naamono'ke man. 13 Na'na wara enapaaitoko. Ajumykon wara 'kuru korupaton.Amyjaron enapa moro aturu'san etapuru-makatoko.

Ekorokano14 Tamusi anamyika'non maro

awaimyrykon kapyn man. Asa'sakametywairy taro moro tamambore aino nanmoro emambo'pa aino maro? Ase'watywairy taro ka'tu aweinano nan ewa'rumymaro? 15 O'win tywairy taro ka'tu mo'koKristus nan mo'ko Belial maro? Tamusianamyikapyn maro tywotapyiry taro ka'tuamy Tamusi amyikanen nan? 16 MoroTamusi auty ka'tu ne'kaimanon ikapy'santamusimaro? Ky'karon koremo'konuronoTamusi auty, ran. Aseke irombo Tamusityka man:Ira'naine yjemandake. Ira'naine

wytopo'take. Itamusirykon mewaitake. Mo'karon ro rapa ypy-itorykon me kynaita'ton. 17 Iroke ro omimatoko iwyinoine.Typo aitoko, kynganon Tamusi.Nurija oty kysi'tu'katon. Irombokawa'mata'ton. 18 Ajumykon mewaitake. Ymurukon me, yje-myirykon me amyjaron maita'ton,kynganon mo'ko inorombo ropari'pyn Tamusi.

71 Ky'wanokon me morokon Tamusi

wykato'konymbo wairy ke ro, typyna-mon na'na a'sakarykon, kytekorokasenpa'poro ja'munano yja'wanganen otywyino, pa'poro a'kanano yja'wanganenoty wyino enapa. Tamusi wyinonokon mekyte'i'masen inendory ta.

Paulus ewa'pory2 Na'na 'wa aturu'san etapurumakatoko

imero. Amy pairo kari'na anyry'pa na'nane'i yja'wan me. Amy pairo kari'naanany'ma'pa na'na ne'i. Amy pairo kari'naaniru'ma'ma'pa na'na ne'i. 3 Yja'wanme ajekari'to'ko'me kapyn moro warawykaje. Na'na turu'po ta imero awairykon

sekari'nen. Amaroine tamamyry waraenapa amaroine tyrombyry 'se rypo na'naman. 4 Enari'ma imero na'na kynau-rananon o'waine. Na'na kynotamyikanonimero apokoine. Typori'toma imero wa.Tawa'pore imero wa, na'na kota'maryse'me.

5Moro Masedonie 'wa tytunda'po mero,tywotare'mary upijakon na'na ja'mun.Pa'poro oty ta na'na kynaikota'makon.Kurando areku kynakon. Koro'naanari kynakon. 6 Mo'ko po'ponokonkari'na pori'tomanen Tamusi te na'napori'tomapon mo'ko Titus wopy'po 'wa,7 moro iwopy'po 'wa roten kapyn te,moro na'na 'wa inekarity'po o'waineipori'toma'po 'wa enapa te. Moroanisanorykon ekari'nen irombo. Morokata'mato awairykon ekari'nen. Moroy'wano me awo'mikarykon ekari'nenenapa. Iwara poto me 'ne ka'tu rapayjewa'potan.

8 Moro ykaretary 'wa kata'matoajyry'sando, anije'tuma'pawa. Ije'tuma'potoy'wa (moro kareta 'wa irombo a'si'kokata'mato ajyry'san seneja), 9 erometawa'pore wa. Moro kata'mato awe'i'sankapyn te yjewa'porojan. Moro kata'matoawe'i'san 'wa moro ajemamyrykonu'ma'po te yjewa'porojan. Tamusinisanory me irombo kata'mato tywaijemandon. Amy pairo oty ta yja'wanme o'to ajyry'paine na'na tywaijeman. 10 Moro Tamusi nisanory mekata'mato aino irombo amano u'manon,uta'no wyino kari'na unendo'me. Moroanije'tuma'pa ro kywairykon man. Eronono nenepyry kata'mato aino te romo'noene'san. 11 O'po'toko tyre ero 'wa: MoroTamusi nisanory me kata'mato awe'i'san'kuru amikaposen. Ajaijomaposen.Ajere'koposen. Aty'kaposen. Asasaro-posen. Ajemaminano'posen. Iru'pa rapaoty yry 'se ajysen. Moro oty ta amypairo oty poko u'tano'ma maseneposen.12 Iro ke ko'wu mo'ko yja'wan me o'toe'i'po kari'na poko kapyn kareta simeron,mo'ko yja'wan me o'to inyry'po kari'napoko kapyn enapa. Tamusi embata morona'na 'wa awo'mikarykon taro awairykon

6:16 1 Korinte 3:16, 6:19, Levitikus 26:12, Ezechiël 37:27 6:17 Jesaja 52:11 6:18 2 Samuel 7:14, 1 Kronieken17:13, Jesaja 43:6, Jeremia 31:9 7:5 2 Korinte 2:13

2 Korinte 7:13 254 2 Korinte 8:22enepory 'se te wainen. 13 Moro enepo'pona'na pori'tomanon.

Morona'na pori'tomary tu'ponakamoroTitus ewa'pory na'na ewa'poron 'ne ka'turapa. Sara'me rapa irombo a'kary typoo'waine man. 14 Apokoine ywotamyikarysekari'nen i'wa. Ypy'i'topo'pa ty-waije mandon. Iporo pa'poro moroo'waine na'na wyka'po wairy waraiporo enapa moro Titus 'wa apokoinena'na wotamyika'po tywaije man.15 Apynaton 'ne ka'tu rapa, ipanaja'na'papa'poro awe'i'san ke. Poto me inen-dory ta irombo tawa'ma o'waine man.16 Moro ajamyikarykon taro ywairy 'kuruyjewa'porojan imero.

8Amo'ma aino

1 Yja'sakarykon, Tamusi embatatyturu'popore mo'karon Masedoniepo Tamusi na'nanopy'san apyimykonwe'i'san uku'pory 'se na'na man o'waine.2 Aikota'mano 'wa tu'kurukon se'metawa'pore imero tywaije mandon. Omita tywairykon se'me amo'ma imerotywaije mandon. 3 Wykaje o'waine:Typori'torykon taro, typori'torykon ko'popairo pyrata tyje i'waine man. Aseke4 na'na 'wa kynoturuposen, mo'karonTamusi wyinonokon epano'to'mety'waine, amykonymbo 'wa epanopyrykonwara enapa. 5 Na'na wonumengaryko'po tywaije mandon. Aseke tywotyjemandon mo'ko Jopoto 'wa 'ne ka'tu,irombo na'na 'wa enapa, Tamusi nisanorywara ro. 6 Iro ke ro Titus apokumanna'na, moro tyna'mo'po pyrata amo'ikyrykapy'mato'me i'wa ajekosaine enapa.

7 Pa'poro oty pyime ajekosaine man:Tamusi amyikary, Tamusi auran, ty-wonumengapore aino, o'mikano, aipy-nano, moro na'na 'wa ara'nakaine tyjeman iro enapa. Iwara enapa moropyrata amo'ikyry wairy man ajekosaine.8 Ajopotomato'ko'me kapyn y'wa morowara wykaje. Mo'karon amykonymbo'wa ta'sakarykon pynary enenen me teo'waine enapa imero aja'sakarykon pynaryenery 'se wa. 9Mo'ko Kyjopotorykon JesusKristus turu'popory irombo muku'saton.

Totyke tywaije man. Ajupu'san me teoty'pambo tywaije man, moro oty'pambotywairy 'wa totyke ajypoto'ko'me. 10 Erooty ta ajururukon 'se wa. Moro iru'paman o'wanokon me. Moro oty kapyryroten kapyn ta'mo o'waine man ko-romonokon me. Iru'pa ikapyry wairyenapa te mony siriko ta topoje o'waineman. 11 Erome te ikapy'mary enapao'waine man. Iru'pa o'waine moro ikapyryepory'po wara enapa ikapy'mary o'waineman apori'torykon taro ro. 12 Moro otykapyry 'se awairykon iru'pa man, totyke'ne aja'taine, oty'pambo aja'taine kapyn te.13Awaikota'maporykon kapyn irombomanmoro o'waine amykonymbo epanopyry'wa. Asewara pa'poro awairykon man.14 Erome te moro totyke awairykon 'wamo'karon kota'marymbo aike'kary man.Amy jako pai moro totyke iwairykonawaikota'marykonymbo aike'katan. Iwaraasewara pa'poro maita'ton. 15 Tymeroirombo man:Mo'ko totyken iko'po 'ne 'ne kapyn

totyke man. Mo'ko oty amono'nenrapa iko'po 'ne 'ne kapyn otyamono'san.

Titus emokyry Paulus 'wa16 Tamusi ety sawongaje mo'ko Titus

turu'po taka moro ajupu'san me o'mikanoyry'po poko, yturu'po taka yry'po waraenapa. 17 Itory man poko ro rypona'na kynurun. Aseke tywonumengaryme te kyny'san o'waine. 18 Imaro roamy ta'sakary, mo'ko pa'poro Tamusina'nanopy'san apyimykon moro iru'pynoka ekaronen me kynamyikaton inoroemo'san na'na. 19 Mo'karon Tamusina'nanopy'san apyimykon 'wa pairo tyjeman na'na a'sakary me, na'na maromoro na'na nikapyry amaminano ka'seytototo me, Tamusi ety awongato'me,tysasare na'na waito'me enapa. 20 Amy'wa pairo na'na ety emapory 'se'pa na'naman moro poto 'su pyrata enenamonme. 21 Iru'pyn me oty wairy 'se irombona'na man Tamusi embata roten kapyn,kari'na embata enapa te. 22 Mo'karonmaro amy rapa ta'sakary emo'san na'na.Mo'ko enen ro na'na pyimemboto pyimeoty ta o'mikatoto me. Erome te poto

8:1 Rome 15:26 8:15 Exodus 16:18 8:21 Spreuken 3:4 (LXX)

2 Korinte 8:23 255 2 Korinte 10:4me 'ne ka'tu rapa kyno'mikanon, potome ajamyikarykon ke ty'wa. 23 Mo'koTitus te yjemaminary a'sakary me man.O'wanokon me ymaro kynemaminanon.Mo'karon amykonymbo na'na a'sakarykonmo'karon Tamusi na'nanopy'san apy-imykon napojoma'san me mandon. Mo'koKristus kuranory me mandon. 24Mo'karonTamusi na'nanopy'san apyimykon embatairo kemo'karon opy'san pynary enepotokoi'waine. Typo roten waty apokoine na'nawotamyikary enepotoko i'waine.

9Mo'karon Jerusalem ponokon epanopyry

1 Mo'karon Judea ponokon Kristuswyinonokon epanopyry man poko otymerory kapyn noro y'wa man o'waine.2 Suku'sa irombo epanopyrykon 'se imeroawairykon. Moro wara awairykon pokoro watamyikaje mo'karon Masedonieponokon 'wa. Mony siriko ta mo'karonJudea ponokon epanopyry taro terapamo'karonAkaje ponokonwe'i'san sekari'sai'waine. Pyime imero kari'na tasinano'semandon moro asasarykon 'wa. 3Mo'karonna'na a'sakarykon semo'saton typo rotenkapyn moro apokoine ero oty ta na'nawotamyikary waito'me. Mo'karon Judeaponokon epanopyry taro awairykon 'sewa, moro ywyka'po wara ro. 4 AmykonMasedonie ponokon pai kyno'ta'tonymaro. Mo'karon 'wa ro mo'karonJudea ponokon epanopyry taro e'i'paajepory'sando, na'na imero nepy'i'tory.Amyjaron 'ne ka'tu rapa mepy'i'totory.Moro 'se'pa te na'na man. 5 Iro ke ro iru'pasepoja mo'karon na'na a'sakarykon apoku-mary na'na uwapo o'waine itoto'ko'me.Iwara moro awykato'konymbo anyrykonkura'mapota'ton o'waine. Ywopyryuwaporo typo terapa tyje iwairy man.Ajewa'porykon ta te 'kuru yry o'waineman, ajamonykon ta kapyn.

6 Ero poko onumengatoko: Mo'ko py-ime 'ne waty o'pondoto pyime 'ne watyenapa wonatopo a'nano'tan. Mo'ko pyimeo'pondoto rapa pyime enapa wonatopoa'nano'tan. 7 Pa'poro kari'na wairy mantyturu'po ta tywonumenga'po wara ro,taki'ny ta kapyn, tywyry'ka me kapyn

enapa. Tamusi irombo mo'ko tawa'pory taoty ynen pynanon. 8 Anisanorykon ko'poimero ajainakaine pa'poro kurano yry taroTamusi man. Iwara amy jako pairo amy otyanamonopy'pa pairo maita'ton. Iru'pynamaminano ka'to'me o'waine totyke imeromaita'ton. 9Tymero irombo man:Amo'ma oty ekanjan mo'karon oty'non

'wa. Tamambore roten man.10 Mo'ko o'pondoto 'wa Tamusi

wonatopo epy yjan. Kari'na 'wa arepa yjan,ena'to'me. O'waine enapa wonatopo epyytan. Kynapyimangatan. Moro tamam-bore awairykon epery atytano'potanimero. 11 Totyke imero maita'ton, amo'maimero awaito'ko'me. Moro amo'maawairykon ro Tamusi ety awongapotan,na'na 'wa moro anyrykon aro'potoJerusalem 'wa. 12Mo'karon Judea ponokonKristus wyinonokon epano'san rotenkapyn irombo moro anyrykon pyrata.Tamusi ety awongapotan enapa te potome. 13 Moro o'waine tapanopyrykonene'po mero ty'waine, mo'karon Judeaponokon Kristus wyinonokon Tamusi etyawongata'ton moro o'waine moro Kristusekapory amyikary wara ro o'to awe'i'sanpoko,moro imaroine, pa'poro kari'namaroenapa amo'ma awairykon poko enapa.14 Tamusi 'wa kynauranata'ton apokoine.Moro o'waine Tamusi nyry poto 'su kuranokyniwopota'ton moro ajenerykon sanory'wa. 15 Kawo imero moro Tamusi etynainen moro okari'popyn inyry poko.

10Paulus wosaijomary

1 Aseke awu, Paulus, ajapokumarykon'se wa mo'ko Kristus wyinono pyi'me'keaino ta. Ajembataine typyike rypo wa.Tyse awyinoine yja'ta te, apo'tun peajeruparykon taro wa. 2 Ywoturupory'se te o'waine wa apo'tun pe y'waajeruparykon man pona, ywopy'potoo'waine. Amykon irombo ja'munanonisanory me roten o'to na'na wairyekano'saton. Mo'karon erupary man roapo'tun pe suku'sa imero. 3 Ja'munano taro rypo na'na kynemanjan. Ja'munanonisanory me te o'wo'ma'pa na'na man.4 Morokon na'na wo'wo'mato'kon irombo

9:9 Ware 112:9 9:10 Jesaja 55:10

2 Korinte 10:5 256 2 Korinte 11:9ja'munano narory kapyn morokon man.Moro Tamusi pori'tory te itaine man.Iwara morokon kari'na wosaijomato'kontororokanon na'na. Kari'na wonumengaryambo'san na'na. 5 Pa'poro Tamusi ukutyrya'kototo'kon kari'na namyry otykontororokanon na'na. Pa'poro kari'nawonumengary arojan na'na, Kristus upi'noiwaito'me. 6 Upi'no imero awe'i'sando,pa'poro typanaja'naramon kari'na e'mary'se na'na man.

7 Morokon tyse waty aitonon otykon'wa o'po'toko. Kristus wyinono meamy wotukutyry jako, tywara Kristuswyinonokon me na'na wairy ukutyryenapa i'wa man. 8 Iko'po 'ne 'ne ro rypomoro na'na 'wa mo'ko Jopoto nyry'popori'tonano poko ywotamyika'poto,epy'i'to'pa waitake. Apori'tomato'ko'meirombo moro pori'tonano tyje i'waman na'na 'wa, aru'mangato'ko'mekapyn. 9 Morokon ynimerory karetake aty'kanamon me ywonepory 'se'pawa. 10 Amykon kari'na je'tun pe, pari'peenapa morokon kareta wairy ekari'saton.Moro yja'mun enery jako ty'waine, ru'meyjekari'saton. Uwam'po enapa yjauranekari'saton. 11 Mo'kopangon 'wa eroukutyry man: Moro uwa ta'ta kareta tatauranary wara enapa na'na kynaitanmoro mondo ta'ta.

One wara aseke Paulus wonery12Amykon aseke totykon awonganamon

maro tu'kuru pona 'kuru, mo'kopangonwara tyry pona enapa tanarike na'na man.Asemaro tywotu'kurukon anukuty'papairo, asewara tyrykon anukuty'pa enapamandon. 13 Tyse 'ne kapyn moro ty-wotamyikatopo ytan na'na. Moro na'naemaminatopo me Tamusi nyry'po taroroten kynotamyikatan na'na. Morona'na emaminatopo tanokon me 'kuruamyjaron enapa mandon. 14 Moro na'naemaminatopo wyino kurando kapynamyjaron mandon. Moro tamami-natopo anipu'i'pa na'na man, o'wainetytundato'me. O'waine enapa irombokoromonokon me na'na kyno'nen terapamoro Kristus ekapory ekari'se. 15 Tyse'ne kapyn moro tywotamyikatopo yjanna'na. Amy terapa wo'mikatopombo

poko na'na atamyika'pa man. Poto me'kopore moro o'waine Tamusi amyikarywe'i'poto te, ajekosaine toty awongarymomo'san na'na, tamaminatopo tanokonme awairykon ke. Irombo mero tyse'kopore tytory taro na'na kynaitan, 16moroawaito'kon wyino tyse 'kopore enapamoro iru'pyn oka ekari'to'me. Amykonterapa nikapy'san amaminano poko ty-wotamyikary 'se'pa na'na man. 17 Mo'koatamyikatoto wotamyikary man mo'koJopoto ta. 18 Mo'ko aseke toty awonganenkapyn irombo iru'pyn me kynotu'kujan,mo'ko Jopoto 'wa ety tawonga man inorote.

11Apojoma'po waikamonymbo

1 A'si 'ko moro oty anukuty'pa ywairyapyiry 'se rypo wa o'waine. Mapyijaton rorypo. 2Amyne irombowa apokoine Tamusiemyny maro. O'win wokyry irombosapyipoi o'waine. Amy ikoroka'po wokyryanukutypyn woryi wara kyton mo'koKristus po'ponaka. 3 Tanarike te wa moroawonumengarykon ta moro Kristus 'wanome tamyikapore awairykon any'marypona, moro Kristus 'wano akuranorykonany'mary pona enapa, mo'ko okojuyja'wany 'wa mo'ko Eva emu'ma'po wara.4Amy terapa na'na nekarity'torymbo Jesusekari'se amy wopyry jako pairo, amyterapa anapo'i'torykonymbo a'kananoapyiry jako o'waine, amy terapaanewa'ma'torykonymbo iru'pyn okaapyiry jako o'waine, iru'pyn me poremapyijaton!

5 Yko'ponokon me kapyn te mo'karonpotononymbo me onetonon apojoma'sansu'kujaton. 6 Yjauran anukuty'pa ywairyse'me, oty suku'sa. Moro enepon ro na'nao'waine pa'poro oty ta.

Aseke typoko o'poty'pa Paulus wairy7 Ajawongato'ko'me po'po watynen.

Epe'ma irombo moro Tamusi ekaporysekaron o'waine. Yja'wan me moroynikapy'po oty nan? 8 Amykon ter-apa Tamusi na'nanopy'san apyimykonsikota'man ywopemapory ke i'waine.Moro pyrata ro rapa ajepano'posen y'wa.9 Ajekosaine yja'ta, omi yjeponen. Amy

10:17 Jeremia 9:24 11:3 Genesis 3:1-5,13

2 Korinte 11:10 257 2 Korinte 12:3-4pairo anaki'ma'pa te wainen. Mo'karonMasedonie wyino opy'san Kristus wyi-nonokon irombo moro ynupiry ysen y'wa.Amypairo oty poko ajaki'ma'painewainen.Mo'ja ro enapa ajaki'ma'paine waitake.10 Mo'ko Kristus maro iporo ero wairysuku'sa: Moro ywotamyikatopo amboty'pakynaitan moro Akaje po. 11 O'tono'me koamboty'pa naitan? Apyna'paine ywairy keka'tu? Tamusi te moro uku'san.

12 Moro ywe'i'po wara ro mo'ja rowaitake. Iwaramo'karon na'na wara enapatywotamyikarykon 'se mandon inaronsa'kotota'ton. 13 Mo'kopangon kari'nairombo apojoma'san wara kynonepojaton.Tamaminarykon ta kari'na emu'maton.Kristus napojoma'san wara kynonepoja-ton. 14 Moro poko kapyn te ajenutarykonman. Mo'ko Satan pairo kynonepojanamy aweinano tano apojonano wara.15 Tamamboramon pyitonano waramo'karon ipyitorykon wonepory iro keanumengapoto kapyn man. Amy jako temorokon tamamingon epety apyita'ton.

16 Wykaje rapa: amy 'wa pairo otyanukuty'pa yjekanopyry kapyn man. Otyanukuty'pa yjekanopyry jako te o'waine,oty anukutypyn me kapyitoko, a'si'kowatamyika'se me. 17 Mo'ko Jopoto 'wakapyn moro sekari'sa iro man. Amyoty anukutypyn wara te rypo yjauranajeero atamyikano ta. 18 Nono emery mepyime kari'na wotamyikary ke, awu enapawatamyikatake. 19 Oty uku'namon meirombo ajapokupeine man mo'karon otyanukuty'non auran etary. 20 Iru'pa irombomepojaton amy 'wa ajopotomarykon,amy 'wa ajotyke'karykon, amy 'waaru'ma'marykon, amy 'wa ajenu'karykon,amy 'wa apasapaikarykon. 21 Ru'me 'neterapa na'na we'i'po poko wepy'i'toja.

Amy oty ta enari'ma amy a'ta, awuenapa enari'ma wa moro oty ta, wykajeamy oty anukutypyn wara. 22 Simosumo'karon nandon? Awu enapa. Is-rael pajanymbo mo'karon nandon? Awuenapa. Abraham pajanymbo mo'karonnandon? Awu enapa. 23 Kristus pyito-rykon mo'karon nandon? Awu 'ne ka'turapa, wykaje yje'merepyry ta. Iko'poine

wo'mikai. Iko'poine yjaru'katon. Iko'poineypoky'maton. Pyimemboto romo'no tawe'i.

24Ainatonemboto moro o'win amono'keoko-kari'na iwairy taro epoky'mano sapo'imo'karon Simosu wyino. 25 Oruwambotowewe ke ywoton. O'wimboto topupa'ton ytu'ponaka. Oruwamboto moroywytotopombo kurijara wytorymbonatambotyi. O'win kurita, o'win kokoikurijara'pa parana ta we'i. 26 Pyimembotoywytopotyry poko we'i. Tuna, mana-man, Simosu, Simosu me e'ipyn enapaykota'mai. Aikota'mano yjeporyi ty-ponone iwaitopo po, iponomyn po, paranata, Kristus wyinono waikamon ra'naenapa. 27 O'mikano ta we'i. Awosin peyjemamyi. O'toro 'ko koko waty o'nyky'pawe'i. Ykumyry, tuna sanory enapa ywoi.O'toro 'ko kurita waty arepa anenapy'pawe'i. I'sano ywoi. Iwo'my'mambo enapawe'i. 28 Amykon rapa otykon aporitomoro yjemamyry awosinano'pojan moroTamusi na'nanopy'san apyimykon pokoesykano. 29 Ru'me amy a'ta, awu enaparu'me watapoja. Amy womary jako, awuenapa yja'wan me watapoja.

Atamyikato'kon otykon30 Ywotamyikary man a'ta, moro ru'me

ywairy poko watamyikatake. 31 Enapita'paywairy uku'san romo'ko Jopoto Jesus jumyTamusi, mo'ko tykuranondo roten man in-oro. 32 Damaskus po yja'ta, mo'ko jopotoAretas nandy'mo'po Simosu 'wano jopoto'wa moro aitopo penarykon torandopoman, yjapyito'me. 33 Amy kurukuru tayjeny'toposen kurandonaka moro aitopoa'kototy wyino. Iwara yjapo'i'pa mo'kojopoto kynainen.

121 Ywotamyikary man. Otymbo ro

anyry'pa ro rypo man. Mo'ko Jopotonenepory otykon te, inuku'pory otykonenapa sekari'take. 2Ainapatoro itu'ponakaokupa'en siriko terapa Kristus ta moroijoruwanory kapu taka amy wokyry aro'posuku'sa. Moro tywaike ro aro'po, iso'ka'pome pai, anukuty'pa wa. Tamusi tekynuku'san. 3-4Moro Tamusi pyrorory 'wa

11:9 Filipi 4:15-18 11:23 Apojoma'san 16:23 11:24 Deuteronomium 25:3 11:25 Apojoma'san 16:22,Apojoma'san 14:19 11:26 Apojoma'san 9:23, Apojoma'san 14:5 11:32 Apojoma'san 9:23-25

2 Korinte 12:5 258 2 Korinte 12:21aro'po suku'sa. Moro tywaike ro aro'po,iso'ka'po me pai, anukuty'pa wa. Tamusite kynuku'san. Okari'po'non auranano,morokon ekarityry kapyn kari'na 'waman irokon tota i'wa man. 5 Mo'ko pokoywotamyikary taro wa. Aseke te ypokoywotamyikary 'se'pa wa. Moro ru'meywairy poko roten te watamyikatake.

6 Ywotamyikary 'se yja'ta ro rypo, otyanukutypynme e'i'pa wairy. Moro iporonoauranano irombo sekarityry. Anekarity'pate wa. Amy pairo kari'na 'wa morokonypoko tynene'san otykon ko'po, morokonywyino tyneta'san otykon ko'po enapayjamyikary 'se'pa wa. 7 Morokon y'wamo'ko Jopoto nuku'po'san anumengapon-amon otykon poko kawo imero ywotaporypona, moro yja'mun aki'manon amytyposi'ken wewe. Amy Satan pyitory,wykaje irombo. Mo'ko 'wa ro tainaryamo'mere'ko'po ke yworyman,moro kawoimero ywotapory pona. 8 Oruwambotomo'ko Jopoto 'wa waturupon mo'koyja'wan noky womimato'me ywyino. 9 Erowara te yjeju'nen: “Iporo terapa o'wanomemoro yturu'poporyman. Ru'me aino tairombo pori'tonano kynonepojan imero.”

Moro ru'me ywairy poko 'ne ka'turapa ywotamyikary 'se wa, moro Kristuspori'tory 'wa yjunendo'me. 10 Iro ke roiru'pa sepoja Kristus upu'po me ru'meywairy, yjejuru, omi ta ywairy, kari'naerekuru 'wa ywekenary, yjaky'kary enapa.Ru'me yja'ta irombo, pari'pe wa.

Paulus wesykary11 Oty anukutypyn me terapa wa. Moro

wara ywaito'me amyjaron kywyry'katon.O'waine irombo yjety awongary manombotywaije man. Yko'ponokon me kapynirombo mo'karon potononymbo meonetonon apojoma'san mandon, otyme waty ywairy se'me. 12 Morokonapojoma'po me yjuku'poto'kon otykontywo'ka'se ara'naine man. O'po'tokotyre moro yweja'naka'po 'wa, morokonkapu wyinonokon otykon 'wa, morokonanumengaponamon otykon 'wa, mo-rokon pori'tonano 'wa enapa. 13 Otypanoty ko mo'karon tyworonokon Tamusina'nanopy'san apyimykon ko'po po'poajysen? Moro ajaki'ma'paine ywe'i'po pai

'nare po'po ajysen. Moro wara ywe'i'poikatoko.

14 Oruwamboto terapa moro o'waineywopyry enery y'wa eroman. Ajaki'ma'painete waitake. Apyratarykon poko iromboopy'pa wa o'waine, aseke apokoine te.Mo'karon pitani 'wa kapyn irombo pyratakura'mary man tysanokon, tyjumykon'wano me. Mo'ko jumynano, mo'kosanonano 'wa te ty'makon 'wanomepyratakura'mary man. 15 Pa'poro yjekosano otyyry taro imero wa aja'karykon upu'po me.Yjutapyry taro pairo wa. Poto me 'ne ka'turapa apynarykon jako y'wa, a'si'ko 'ko 'neka'tu rapa kypynata'ton?

16 Iru'pa man. Awu ajaki'ma'paine ty-waije wa. Amy tyja'wangen wara te imerotamu'ma y'wa mandon. 17Wepyrata'toponka'tu amy o'waine ynemoky'po 'wa?18 Mo'ko Titus ro rypo surui o'waineitoto'me. Amy ka'sakarykon enapasemo'sa imaro. Mo'ko Titus ka'tunepyrata'topojan o'waine? Mo'ko inoro rorapa a'kanano 'wa kapyn natundymapojanna'na? Moro iro ro rapa wena'po ta kapynna'na ny'san?

19 Penaro terapa awyinoine asai-jomatonon me na'na ekanopyrysuku'sa o'waine. Tamusi embata temo'ko Kristus ta na'na kynaurananon.Pa'poro erokon otykon ka'san te na'naapori'tomato'ko'me, typynamon na'naa'sakarykon. 20 Tanarike irombo wa,moro ywopy'poto moro ynisanorywara ajepory'paine ywairy pona, moroanisanorykon wara yjepory'pa awairykonpona enapa. Tanarike wa areku pona,amyne aino pona, ore'kono pona, ta'sakaryko'ponomary 'se aino pona, ojuno pona,maname orupano pona, atamyikano pona,ere'ma kapyn oty wairy pona enapa.21 Tanarike wa moro ywopy'poto o'waineTamusi 'wa rapa ajekosaine po'po yjyryman pona, kata'mato ywairy man ponaenapamo'karon penaro terapa yja'wanmee'i'san apyimy poko, mo'karon nurijangonme tywe'i'sanwyino, morowararo wokyry,woryi maro tywe'i'san wyino, moroty'waine yja'wangon omenano aro'powyino tamamyrykon anu'ma'non poko.

2 Korinte 13:1 259 2 Korinte 13:13-1413

Irokonymbo ro o'mapo'to'kon1 Oruwamboto o'waine ywo'topo ero

man. Oko, oruwa oty amyikaponamon'wa amy kari'na emendotopo pori'tomaryman. 2 Mo'karon penaro terapa yja'wanme aitonon, pa'poro mo'karon amykonterapa enapa se'masen moro okombotoytunda'pomboto o'waine. Erome enapao'waine ywopy'pa ro se'maton rapa. Moroytunda'poto rapa o'waine, amy pairoanunemy'pa waitake. 3 Moro yta mo'koKristus auranary ukutyry 'se iromboamyjaron mandon. Mo'ko ro ru'me kapynkynonepojan o'waine. Pari'pe te manara'naine. 4 Wakapu poko typokary jakoirombo ru'me tywaije man. Erome te nuroman Tamusi pori'tory ta. Na'na enapa itaru'me man. Imaro te nuro na'na kynaitano'wanokon me mo'ko Tamusi pori'tory ta.

5 Tamusi amyikanamon me awairykonpoko aseke atu'kutoko. Aseke aimenga-toko. Otaine mo'ko Jesus Kristus wairyanukuty'pa ka'tu mandon? Yja'wangonme pai mandon. 6 Yja'wangon me kapynna'na wairy ukutyry man po te o'wainewo'po'sa. 7 Tamusi 'wa na'na kynotu-rupojan amy pairo yja'wan oty anikapy'paawaito'ko'me. Iru'pa topoto'me kapynna'na moro wara kynoturupojan. O'wainete moro iru'pyn oty kapyry 'se na'na man,wara tywonepory man se'me. 8 Moroiporono auranano a'kotory upijan na'na.Aripapyry taro te na'na man. 9 Tawa'poreirombo na'na man moro ru'me tywairypoko, pari'pe ro'kon aja'taine. Moropoko ro enapa na'na kynoturupojan, moroakura'marykon man poko, wykaje irombo.10 Iro ke ro erokon otykon ywopy'pa rosimeroja, ajekosaine yja'ta apo'tun peywairy man pona. Pari'pe irombo wa.Moro pori'tonano te yjainaka tyje mo'koJopoto 'wa man apori'tomato'ko'me,arupomangato'ko'me kapyn.

Kareta y'ma'topo auranano11 Irombo ro me ro wykaje o'waine,

na'na a'sakarykon: tawa'pore aitoko.Ekura'matoko. Atapokumatoko. O'winawonumengarykon nainen. Sara'meajemandoko. Iwara mo'ko aipynano undy,

mo'ko sara'me aino undy Tamusi amaroinekynaitan. 12 “Iru'pa aitoko!” kaitokoase'wa Tamusi wyinonokon me awe-posimapotyrykon ta. Pa'poro mo'karonTamusi wyinonokon “Iru'pa aitoko!”tyka'san aropojaton o'waine.

13-14 Mo'ko Jopoto Jesus Kristusturu'popory, mo'ko Tamusi nyry aipynano,mo'ko Tamusi a'kary nyry ase'wa ainoenapa pa'poro amaroine nainen.

13:1 Deuteronomium 17:6, 19:15

Galatie 1:1 260 Galatie 1:15-16

Galatie ponokon 'wanokaretaUwapo torupamy

Mo'karon Simosu me e'i'non ko-romonokon Tamusi amyikanamon moroty'waine moro Simosu wyinono ome-nano mero'po arory man anukuty'patywaije mandon. Moro 'wa ro poto meimero mo'karon Tamusi amyikanamontamiromo'ka tywaije mandon. Iro kero ero kareta tymero Paulus 'wa manmo'karon Galatie ponokon 'wa. Mo'karonJerusalem po Tamusi amyikanamon enapamoro oty poko tyworupa mandon. Moropo ro taurangon topopo tywaije i'waineman ipoko. Ero kareta ta mo'ko Paulusmo'karon Galatie po Tamusi amyikanamone'mapo'san, oty 'wa atamiromo'kapo'paemando'ko'me mo'ko Kristus amyikary ta.Ero kareta wota'saka'san

1:1-5 Kareta a'motopo auranano1:6 - 2:21 Kristus nenepo'po me moro

Paulus nekarityry omepano wairy3:1 - 5:12 Moro omenano mero'po wyino

tyka mo'karon Tamusi amyikanamonwairy

5:13 - 6:10 Mo'karon Tamusi amyikana-mon waipynary man ase'wa

6:11-18 Kareta y'ma'topo auranano

Kareta a'motopo auranano1 Paulus ero kareta merojan. Kari'na

nemoky'po kapyn, kari'na napojoma'pokapyn enapa awu wa. Mo'ko JesusKristus napojoma'po te, mo'ko iromby'sanwyino awonganenymbo jumynano Tamusinapojoma'po enapa awu wa. 2 Pa'poromo'karon yjekosanokon yja'sakarykonmaro ero kareta simeroja mo'karon Galatiepo Tamusi na'nanopy'san apyimykon'wa. 3 Oro mo'ko kyjumykon Tamusi,mo'ko Jopoto Jesus Kristus enapa, morotyturu'poporykon, sara'me aino enapaysen o'waine. 4 Mo'ko Jesus ro romo'notaka tywotyje manmorokon kyja'wanykonupu'po me. Iwara kypinarykon 'se tywaijemanmoro eromeno yja'wan amano wyino,mo'ko kyjumykon Tamusi nisanory wara

ro. 5 Mo'ko Tamusi 'wa ro kurano naineni'matypyn me imero. Iwara ro nainen.

Moro iru'pyn oka6 Moro ko'i imero mo'ko Kristus

turu'popory ke ako'manamonymbo wyinoamy terapa iru'pyn me inejatorykon oka'wa awotu'ma'san poto me yjenumen-gapoi. 7 Iru'pyn oka kapyn te moro man.Amykon kari'na te aje'mitokyrykon 'semandon. Moro Kristus ekapory u'mary'se mandon. 8 Na'na 'wa ro rypo pai, amykapu tano apojonano 'wa pai amy iru'pynoka ekarity'poto o'waine moro uwapona'na nekarity'po iru'pyn oka rato, oroyja'wan oty mo'ko ekari'nenymbo eponen.9Uwapo na'na wyka'po wara enapa eromewykaje rapa: Amy 'wa amy iru'pyn okaekarity'poto o'waine moro na'na wyinoanapo'i'san rato, oro yja'wan oty mo'koekari'nenymbo eponen.

10Oty poko 'ne ko iro ke yjemaminanon?Kari'na 'wa yjamyikato'me? Tamusi 'wayjamyikato'me te ka'tu? Kari'na apokupeywairy poko e'ku'pa wa. Kari'na apokupeywairy poko ywe'kuru jako, Kristus pyitoryme kapyn wairy.

Moro Paulus apojomary11Kari'na otyry me kapyn moro ynekar-

ity'po iru'pyn oka wairy irombo suku'pojao'waine, yja'sakarykon. 12 Kari'na wyinokapyn irombo moro sapyinen. Kari'nakapyn ipoko yjemepan. Mo'ko Jesus Kris-tus te y'wa kynenepon.

13 Tota irombo o'waine man onewara uwapo moro Simosu emery warayjemamy'po, one wara yjerekuru 'wamo'karon Tamusi na'nanopy'san apyimywekenapoty'po, one wara uta'karykonpoko ywe'ku'po. 14 Pyime ysirikorya'sakarykon ko'po uwaponaka wy'sakonmoro Simosu emery wara amano ta.Iko'poine mo'karon na'na tangonymbonekarity'san poko wo'mikakon imero.

15-16 Ysano uwembo wyino ywomaryuwaporo te Tamusi 'wa tapyije tywaijewa. Ituru'popory 'wa tyko'ma wa. Mo'kotymuru enepory 'se tywaije man y'wa,moro ekapory ekaroto'me y'wa mo'karonSimosu me e'i'non ra'na. Moro poko onewara ywairy man poko amy pairo kari'na

1:13 Apojoma'san 8:3, 22:4-5, 26:9-11 1:14 Apojoma'san 22:3 1:15-16 Apojoma'san 9:3-6, 22:6-10, 26:13-18

Galatie 1:17 261 Galatie 2:16'wa aturupo'pa wainen. 17 Jerusalem'wa ito'pa wainen mo'karon yjuwapo apo-joma'san 'wa. O'win wytory te Arabi'wa wytonen. Irombo Damaskus 'wa rapaweraman.

18 Oruwa siriko morombo pa'po taJerusalem 'wa wytonen mo'ko Kefas maroorupa. Atone'pu kurita ekosa wainen.19 Amy rapa apojoma'po anene'pa wainenmo'ko Jopoto piry Jakobus rato. 20 Onapime kapyn ero ynimerory wairy uku'sanTamusi.

21 Irombo mero Sirie wyinonaka, Silisiawyinonaka enapa wytonen. 22 Mo'karonJudea ponokon Kristus wyinonokonTamusi na'nanopy'san apyimykon yjem-batary anene'pa na'nen tywaije kynatokonmoro jako. 23Ero auranano etatokon roten:“Mo'ko uwapo tarekuru ta kywekenana-monymbo erome moro uwapo tynuta'kary'sanymbo Jesus Kristus amyikary ekaronenme terapa man.” 24 Irombo yjupu'po meTamusi ety awongatokon.

2Paulus mo'karon amykon terapa apo-

joma'san maro1 Irombo ainapatoro itu'ponaka

okupa'en siriko pa'po me Jerusalem 'warapa wytonen Barnabas maro. Titus enapasaron ymaro. 2Moro ywytory man tuku'pokynakon Tamusi 'wa y'wa. Moro Simosume e'i'non ra'na ynekarory iru'pyn okasetapon mo'karon Jerusalem ponokon 'wa,imengato'me i'waine. Typo mo'karonjopotokon 'wa setapon. Aronge rotenmoroynikapyry, ynikapy'po enapa amaminanowairy 'se'pa irombo wakon. 3 Mo'koyjekosano Griek Titus pairo te iwyry'ka'pakynakon iwe'kotopoto'me. 4 Iwe'kotopory'se te amykon ka'sakarykon onepotononkynatokon. Mo'karon ro irombo manamekyra'nakaine tywo'se tywaije kynatokonmoro ky'waine Kristus Jesus nyry'poaporemy'ma amano menga. Taporemynekyrykon 'se kynatokon. 5 Amy pairo omaanyry'pa te na'na kynainen. Iwaramo'ja roajekosainemoro iporono iru'pyn okawairy'se na'na kynainen.

6 Mo'karon jopotokon me onetonon ...one wara uwapo iwe'i'san o'to yjyry'pa

man. Pa'poro kari'na enejan iromboTamusi asewara. Mo'karon jopoto, wykajeirombo, amy oty anyry'pa noro rapakynaisen ytu'ponaka. 7 Yjainaka moroi'koto'non 'wa takaritymy iru'pyn okayry'po enejatokon irombo, mo'ko Petrusainaka moro i'koto'san 'wa takaritymyiru'pyn oka yry'po wara ro. 8 Mo'koi'koto'san 'wano apojoma'po me Petrusemaminano'ponen awu enapa yjemami-nano'pojan mo'karon Simosu me e'i'non'wano apojoma'po me. 9Moro y'wa yry'pokurano enesen enapa. Irombo Jakobus,Kefas, Johanes, mo'karon wakapu mekynonejaton inaron yjainary apyisen.Barnabas ainary apyisen enapa. Iwarana'na maro ase'wa tywairykon eneposen:Na'na wytory kynakon mo'karon Simosume e'i'non 'wa. Mo'karon wytoryte kynakon mo'karon i'koto'san 'wa.10 Mo'karon omi tanokon poko enapa tena'na wonumengary kynakon. Mo'karonpoko ywonumengato'me ro wo'mikan.

Paulus ato'ke amy Kefas nikapy'po wairy11 Antioki 'wa Kefas wopy'po mero te,

embata ro imero yja'wan me iwairy pokose'man. 12 Amykon Jakobus nemoky'santundary uwapo ro, mo'karon Simosu mee'i'non maro kynendamejakon. Itunda'sanmero te, kynomiman. Typo terapakynotandy'mon, mo'karon i'koto'sanpona tanarike tywairy ke. 13 Mo'karonamykonymbo Simosu tyja'wanykon un-enamon me kynatokon imaro. Mo'koBarnabas tyngan pairomoro inikapyrykon.14Moro yja'wan me moro iporono iru'pynoka poko iwairykon ene'po mero y'wa,pa'poro embataine Kefas 'wa wykan:“Simosu amoro mana. Simosu me e'ipynemery te maroja. Simosu emery kapynte maroja. One wara ko iro ke mo'karonSimosu me e'i'non miwyry'kanon Simosuemery aroto'me i'waine?”

15 Simosu 'ne ro na'na man.Tyja'wangamon Simosu me e'i'non kapynna'na man. 16 Moro omenano mero'powara aino te tamambore amy pairokari'na anyry'pa man. Moro uku'san rona'na. Moro Jesus Kristus amyikary rotentamambore kari'na yjan. Kristus Jesus

1:18 Apojoma'san 9:26-30 2:1 Apojoma'san 11:30, 15:2 2:6 Deuteronomium 10:17

Galatie 2:17 262 Galatie 3:16amyikanamon me na'na ne'i, tamamboretyto'me moro Kristus amyikary 'wa, moroomenano mero'po wara aino 'wa kapyn te.Moro omenano mero'po wara aino irombotamambore amy pairo kari'na anyry'paman. 17 Mo'ko Kristus ta tamamboretywairy poko tywe'kuru jako mo'karonSimosu me e'i'non wara enapa tyja'wangena'na we'i'poto, mo'ko Kristus yja'wan meaino pyitory me man. Moro wara kapyn tekykarykon man. 18 Moro ynaka'po amyryjako rapa y'wa, tyja'wangen me wonepoja.19 Moro omenano mero'po irombo ywon.Moro omenano mero'po 'wano me kapynnoro rapa wa. Mo'ko Tamusi 'wano mete yjemanja. Mo'ko Kristus maro wakapupoko tywo wa. 20Nuro te wa. Awu kapyn tenurowa. Mo'ko Kristus te yta kynemanjan.Moro erome yjemamyry saroja mo'koTamusi ymuru amyikary ta. Mo'ko 'wa rotypyna wa. Mo'ko 'wa tamamyry tyje many'wano me. 21 Moro Tamusi turu'poporyanema'pa wa. Moro omenano mero'po 'wamoro tamambore aino enepy'pomboto,mo'ko Kristus typo roten tyromo'se nairy.

3Moro omenano mero'po moro Tamusi

amyikary maro1 Oty anukuty'non Galatie ponokon!

Noky ko ajany'masen? Mo'ko Jesus Kristuskore iru'pyn me senepon o'waine wakapupoko ipoka'po me. 2 Ero ukutyry 'se rotenwa awyinoine: Moro omenano mero'powykary wara awe'i'san ke mo'ko a'kananotapyije o'waine nan? Moro iru'pyn okaeta'po ke te ka'tu o'waine amyikary ta?3 Moro wara imero oty anukuty'pa man-don? A'kanano maro tywota'mo man-don. Ja'munano maro terapa eromeajaike'ton? 4 Aronge roten iro ke nanmoro poto me awaikota'ma'san? Arongewaty suku'sa. 5 Tamusi mo'ko a'kananoyjan o'waine. Pori'tonano emaminano'sanara'naine. Moro omenanomero'powykarywara awe'i'san ke moro wara naijan? Moroiru'pyn oka eta'po ke te ka'tu o'waineamyikary ta?

6Mo'ko Abraham 'wa o'po'toko. Tamusitamyika i'wa man. Moro poko rotamamboren me tu'ku man Tamusi 'wa.7 Iro ke ro muku'saton mo'karon Tamusiamyikanamon wairy Abraham pajanymbome. 8 Penaro ro moro Tamusi karetary'wa tone man moro Tamusi 'wa tamyikarypoko tamambore kari'na yry. Penaro roiro ke mo'ko Abraham 'wa tyka man: “Otapa'poro kari'na tykuranondo kynaitan.”

9 Mo'karon Tamusi amyikanamonkuranondojan Tamusi mo'ko Abrahamkuranondory wara enapa.

10 Pa'poro mo'karon moro omenanomero'po wykary wara tywairykon pokoo'mikatonon tywotany'marykon taromandon. Tymero irombo man: Kyno-tany'manon mo'ko pa'poro omenanokaretary ta imero'san omenano warae'ipyn. 11 Amy pairo kari'na anyry'patamambore moro omenano mero'powairy kynotuku'san. Moro Tamusiamyikary irombo mo'ko tamamborenkari'na emangapojan. 12 Moro omenanomero'po te moro Tamusi amyikary pokowaty man. Kynganon irombo: Mo'komorokon otykonwara aitoto emangapotanmorokon otykon. 13 Kristus 'wa 'kurutyka kytaton moro omenano mero'ponenepyry atany'mano wyino. Kupu'sanme tywotany'ma man. Tymero iromboman: Kynotany'manon mo'ko wakapupoko kynisererematon inoro. 14 Iwaramo'ko Jesus Kristus ta moro Abrahamkuranondotopo kyny'san pa'poro kari'na'wa. Iwara mo'ko Tamusi wykatopomboa'kanano kysapyijaton amyikary ta.

Amboty'pa moro Tamusi wykatopombowairy

15 Yja'sakarykon, kari'na 'wa enapatyre o'po'toko. Morokon tyninorykonman otykon poko kari'na wykatopombomero'po anamboty'pa enapa amy terapakari'na man. Amy oty anyry'pa manitu'ponaka. 16 Morokon tykato'konymbote tyje Tamusi 'wa man mo'ko Abraham'wa, mo'ko iwe'mekatopo 'wa enapa.Moro Tamusi karetary yka'pa man:

2:16 Ware 143:2, Rome 3:20, Rome 3:22 3:6 Genesis 15:6, Rome 4:3 3:7 Rome 4:16 3:8 Genesis 12:3 3:10Deuteronomium 27:26 (LXX) 3:11 Habakuk 2:4 3:12 Levitikus 18:5 3:13 Deuteronomium 21:23

Galatie 3:17 263 Galatie 4:10“mo'karon iwe'mekato'kon 'wa”, pyi-manokon kari'na poko auranatoto wara.O'win kari'na poko auranatoto wara tekynganon: “mo'ko iwe'mekatopo 'wa”.Mo'ko ro mo'ko Kristus man. 17 Erowara ywykary 'se wa: Moro Tamusinipori'toma'po tykatopombo anamboty'paman moro omenano mero'po, moro o'win-kari'namboto o'win-kari'na itu'ponakao'win-kari'na itu'ponaka ainapatoro sirikopa'pome tywo'ka'seman iro. Moro Tamusiwykatopombo wo'kapyry ana'koto'paman. 18Moro omenano mero'po 'wa moroTamusi nyry enepy'pomboto,moroTamusiwykatopombo kapyn nenepyry. Morotykatopombo poko te moro tynyry kuranotyje Tamusi 'wa man Abraham 'wa.

19 Oty me 'ne ko iro ke moro ome-nano mero'po nan? Morokon kari'nayja'wanykonymbo woneto'me moro ome-nano mero'po moro Tamusi wykatopombotu'ponaka tyje man. Mo'ko Abrahamwe'mekatopo, mo'ko i'wano me moroTamusi wykatopombo man inoro wopyrytaronaka te moro omenano mero'pokynotu'kujan. Kapu tanokon apojonano'wa Tamusi ekataka moro omenanomero'po amy ipori'tomaponen ainaka tyjeman. 20 Amy o'wino ekatakano me kapynmo'ko ipori'tomaponen man. Tamusi teo'win 'ne man. 21Moro omenano mero'poiro ke moro Tamusi wykato'konymbo ari-manon? Uwa pairo. Nuro kari'na yry taromoro omenano mero'po we'i'pomboto,iporo ro moro tamambore aino enepyry.22Moro Tamusi karetary 'wa te yja'wan meaino ta pa'poro kari'na taky'ka man. Iwaramoro Jesus Kristus amyikary nenepyryTamusi wykatopombo apyijaton mo'karonamyikanamon.

23Moro Kristus wyinono amano wopyryuwaporo te taky'se tywaije kytaton moroomenano mero'po upi'no, moro Kristuswyinono amano wo'topo kurita taron-aka. 24 Moro omenano mero'po iro kekanenamon me tywaije man mo'ko Kris-tus wopyry 'wa ro, moro Kristus wyi-nono amano 'wa tamambore kyto'ko'me.25 Moro Kristus wyinono amano wopy'pomero te, moro kanenamon upi'no noroe'i'pa kytaton. 26 Pa'poro irombo Tamusi

y'makon me mandon, mo'ko Kristus Jesusamyikary ke o'waine. 27 Moro asetykano'wa pa'poro Kristus wyinonokon me tyjemandon. Amy wo'mynano wara Kristusto'mo'se o'waine man. 28 O'po'no watyman moro Simosu me aino poko, moroGriek me aino poko pai, moro tapore-mynen pyitonano me aino poko, moroaporemy'ma aino poko pai, moro wokyryme aino poko, moro woryi me aino pokopai. Pa'poro irombo o'win mandon mo'koKristus Jesus ta. 29 Kristus wyino aja'tainero, Abraham we'mekato'kon me mandon.Tamusi wyka'po wara romoro ikatopombomapyita'ton.

41 Ero wara ywykary 'se wa: Pitani me

noro mo'ko tyjumy otyrymbo apyinenman a'ta, amy pyitonano wara man,pa'poro oty jopotory me tywairy se'me.2 Tanenamon aina man. Otyry ene-namon moro otyry enejaton ekataka,moro ijumy wykatopombo kurita tundary'wa ro. 3 Iwara ky'karon enapa eronono tu'ponokon otykon nundymarypyitonano me tywaije kytaton, pitaniwonumengake noro ka'taine. 4 Pa'porootykon we'i'ma'san mero te, Tamusi 'wamo'ko tymuru tapojoma man. Woryiwyino tywoma man. Moro omenanomero'po upi'no tywaije man. 5 Iwaramo'karon omenano mero'po upi'nonokonkary 'se tywaije man moro ipori'torywyino. Ky'waine moro ymunano me ainoapyiry 'se tywaije man. 6 Ymunano meawairykon enepoto'me, Tamusi 'wa mo'kotymuru a'kary tomo'se man kyturu'santaka. Mo'ko ro kyniko'tanon: “Aba. Papa.”7 Iwara pyitonano me kapyn noro mana.Ymunanome te mana. Ymunanome aja'tate, mo'ko jumynano otyry apyinenmanmeenapa mana Tamusi po.

8 Penaro Tamusi anukuty'pa tywaijemandon. Tamusi me e'i'non no'kan pyi-torykon me tywaije mandon. 9 Erome teTamusi muku'saton. Tamusi ajuku'saton,wykatan te pai 'nare. One wara ko iroke matu'maton rapa morokon ru'mangon,opanopy'non ero nono tu'ponokon otykon'wa? Inundymarykon me 'su ko rapaawairykon 'se mandon? 10 Mo'po'saton

3:17 Exodus 12:40 3:18 Rome 4:14 3:29 Rome 4:13 4:5 Rome 8:15-17

Galatie 4:11 264 Galatie 5:3kurita 'wa, nuno 'wa, nuno apyimy 'wa,siriko 'wa enapa. 11 Aronge roten moroo'wanokon me ywo'mika'po wairy ponawesykaje.

Pauluswesykarymo'karonGalatie ponokonpoko

12 Ywara aitoko. Moro 'se ro wa awyi-noine, yja'sakarykon. Awu enapa iromboawaraine wa. Yja'wan me ypoko e'i'pamaiton. 13Amy yje'tun poko koromo moroiru'pyn oka ekarity'po y'wa muku'saton.14 Moro yje'tun 'wa imero aju'kurukonse'me, yjenu'ka'pa maisen. Yjurumena'pamaisen. Tamusi apojon wopyry ewa'marywara te ywopyry mewa'masen, KristusJesus wopyry ewa'mary wara pairo. 15O'toko moro ajewa'porykon tywaije nan?Ero irombo samyikapoja: Awonukarykontaro awe'i'sanymboto, monukatory,yjenu'toto'me. 16 Anijenonopyrykonme terapa ka'tu tywaije wan, iporonoauranano ekarityry mero y'wa? 17Amykonkari'na apokoine kyno'mikaton. Yja'wanme temandon. Typo ajyrykon 'se mandon,typokoine awo'mikato'ko'me. 18 Iru'pate man ase'wa apokoine iru'pyn oty taawo'mikarykon roten, ajekosaine yja'taroten kapyn. 19 Y'makon 'ko, tywonemaryman je'tun ta amy sanonano wairy waraenapa yje'tunaje,mo'koKristus enekangonme awepa'kato'ko'me. 20 Ajekosainerypo erome ywairy 'se wa, amy meterapa ajerupato'ko'me. Poto me iromboapokoine wesykaje.

Hagar Sara maro21 Kaitoko y'wa, amyjaron moro om-

enano mero'po upi'no tywairykon 'seaitonon: Epanama'pa mandon o'to moroomenano wykary 'wa? 22 Tymero man okomo'karon Abraham ymurukon we'i'san.O'win amy mo'ko taporemynen amyi-janano y'me me tywaije man. O'winamy mo'ko aporemymyn woryi y'me metywaije man. 23 Mo'ko taporemynenamyijanano y'me ero nono emeryme rotentywo'ka'se man. Mo'ko aporemymynworyi y'me te Tamusi wykatopombo pokotywo'ka'seman. 24Morokon otykon ta amyunemy'po oty man. Mo'karon okonokonworyijan oko Tamusi wykato'konymbo

eneponamon me mandon. O'win amymoro wypy Sinai po Tamusi wykatopomboenepojan. Pyitonano me mo'karoni'makon mandon. Mo'ko ro mo'ko Hagarman. 25 Moro atywano Hagar moroArabi pono wypy Sinai ekari'san. Moroeromeno Jerusalem wara mo'ko Hagarman. Pyitonano me irombo Jerusalemman mo'karon tytanokon maro. 26 Morokapu tano Jerusalem wara te mo'koaporemymyn woryi man. Mo'ko ro,kysanokon mo'ko man. 27 Tymero iromboman:Tawa'pore aiko, e'mekapyn woryi! Omi-

noko, pitani je'tun anapopyn.Mo'ko inomyn y'makon irombopyime 'ne ka'tu rapa kynaita'tonmo'ko tyinonen y'makon ko'po.

28 Amyjaron, yja'sakarykon, Isakwara enapa Tamusi wykatopombo metywo'ka'se mandon. 29 Penaro mo'ko nonoemery me roten o'kapy'po 'wa mo'ko kapunekarity'po taki'ma man. Moro waraerome enapa oty man. 30 Moro Tamusikaretary te kynganon:Mo'ko taporemynen amyijanano emo'ko

mo'ko i'me maro. Mo'ko tapore-mynen amyijanano y'me tyjumyotyrymbo anapo'i'pa kynaitan ase-wara mo'ko aporemymyn woryiy'me maro.

31 Iwara te, yja'sakarykon, amy tapore-mynen amyijanano y'makon kapynky'karon kytaton. Mo'ko aporemymynworyi y'makon te ky'karon kytaton.

5Moro omenano wyino tyka aino

1 Kristus 'wa moro omenano mero'popori'torywyino tyka kytaton. Eja'nakatokoiro ke. Moro omenano pyitorykon me rapakytaipoton.

2 Epanamatoko! Awu, Paulus,wykaje o'waine: Awe'kotopo'sando,ajepanopy'paine mo'ko Kristus kynaitan.3 Wykaje rapa te pa'poro mo'karone'kotopotonon 'wa: Pa'poro moro om-enano mero'po wykary wara awairykon

4:22 Genesis 16:15, Genesis 21:2 4:27 Jesaja 54:1 4:29 Genesis 21:9 4:30 Genesis 21:10

Galatie 5:4 265 Galatie 6:3man. 4 Amyjaron, mo'karon ome-nano mero'po wyino tamambore ainomomo'namon, Kristus wyino tywota'kotomandon. Moro Tamusi kuranory wyinotywomamandon. 5Na'na irombo a'kananota Tamusi amyikary wyino tamamboreaino momo'san. 6 Mo'ko Kristus Jesusta moro e'kotono, moro i'koto'pa ainopai amy oty waty pairo man. Tamusiamyikary, moro aipynano emaminano'saniro roten kynotu'kujan mo'ko Kristus Jesusta.

7 Iru'pa kore rypo my'satokon! Nokyko moro o'waine iporono aurananoamyikary any'mai? 8 Mo'ko awonu-mengarykon y'petakamary 'san mo'koako'manamonymbo wyino kapyn man.9 Amy a'si'konombo perere uwapuro-topo roten pa'poro moro perere uwa-purojan. 10 Awu te mo'ko Jopotota iru'pyn po suku'sa amy me ter-apa onumenga'pa awairykon. Mo'koaje'mere'kaponamonymbo kota'marykynaitan. Noky me iwairy u'ku'pakynaitan. 11 Moro e'kotono ekarityry jakonoro te y'wa, yja'sakarykon, o'tono'menoro ko kari'na erekuru ywekenanon?Ekarityry jako y'wa, moro wakapukari'na ato'ke e'i'pa nairy. 12 Mo'karonajerupo'tomanamon 'su myre nomuka-tory!

Ja'munano nisanory a'kanano nisanorymaro

13Omenanomero'poupi'no awaito'ko'mekapyn tyko'ma mandon, yja'sakarykon.Moro omenano mero'po upi'no waty ainote aja'mungon nisanory otykon ka'namonme ajyry'paine nainen. Aipynano ta tease'wa awopanopyrykon man. 14 Pa'poromoro omenano mero'po wykary irombokyno'ka'san ero o'wino oty ta: Mo'koaja'sakary pynary o'wa man awaipynarywara enapa. 15 Ase'wa awokapotyrykonjako, ase'wa awosonorykon jako, tuwaroaitoko moro awo'moky'marykon pona.

16 Ero wara ywykary 'se wa: A'kanano'wa moro ajemamyrykon aropotoko.Iwara moro ja'munano nisanory otykonanikapy'pa pairo maita'ton. 17 Moroja'munano nisanory irombo mo'koa'kanano nisanory ato'ke man. Mo'ko

a'kanano nisanory enapa moro ja'munanonisanory ato'ke man. Ase'wa irombokyne'tu'katon. Iwara moro anisanorykonro kapyry mupijaton. 18 Mo'ko a'kanano'wa awotundymaporykon jako te, moroomenano mero'po upi'no kapyn mandon.19 Iru'pyn po kynotuku'san otypangonotykon wairy moro ja'munano nisanoryme: wararo wokyryjan, woryijan maroaino, nurijangon otykon poko aino,emepo'pa aino, 20 ikapy'san tamusiamyikary, tamoreke aino, tyjenono'keaino, tokone aino, amyne aino, tare'keaino, e'kuno, asepoko aino, ataripa'no,21 tyko'ponomary 'se'pa aino, etyno,omeretopo uwano, pa'poro moropangonotykon. Moro iwo'kapyry uwaporowykaje o'waine, moro ywyka'po wara roterapa: pa'poro mo'karon moropangonotykon ka'namon moro Tamusi nundy-mary anene'pa kynaita'ton. 22 Erokonte mo'ko a'kanano nyry otykon: aipy-nano, tawa'pore aino, sara'me aino,eja'nakano, typotapore aino, iru'pa aino,tamyikapore aino, 23 pyi'me'ke aino,ja'munano nisanory 'wa atundymapo'paaino. Moropangon otykon y'tu'kanenme kapyn moro omenano mero'po man.24 Mo'karon Kristus Jesus wyinonokon'wa moro ja'munano typoka man wakapupoko, morokon eponamon otykon maro,morokon inisanory otykon maro enapa.

25 A'kanano ta kamamyrykon jako,a'kanano ta enapa mo'ja ro kytorykonman. 26 Kywotamyikarykon kapyn mantypo roten. Ase'wa kywotaki'marykonkapyn man. Kyko'ponomarykon 'se'pakywairykon kapyn man.

6Ase'wa opano'no

1 Yja'sakarykon, amy 'wa yja'wan otykapyrymbo epory'poto o'waine, amyjaronTamusi a'kary narorykon me arotokoiru'pyn oma taka rapa. Pyi'me'keerupatoko. Aseke oneko, amoro enapaaju'kuru pona. 2 Ase'wa opano'toko.Iwara moro Kristus nyry'po omenanomika'ta'ton. 3 Poto me amy poto mee'ipyn wokanopyry jako irombo, aseke

5:9 1 Korinte 5:6 5:14 Levitikus 19:18 5:17 Rome 7:15-23

Galatie 6:4 266 Galatie 6:18kynomu'manon. 4 Pa'poro kari'na 'waaseke tamery mengary man. Morowara ty'wano me roten kynotamyikatan.Amy terapa 'wa tywo'potyry ta kapynkynotamyikatan. 5 O'to aseke tywe'i'popoko irombo pa'poro kari'na wosaijomarykynaitan.

6 Mo'ko Tamusi auran poko omepa-toto 'wa pa'poro tokosanokon iru'pyngonotykonwyino amy yrymanmo'ko tamepa-nen ainaka. 7 Kytomu'maton! Tamusiataki'mapo'pa man. Kari'na irombo morotynipomy'po po'san ro. 8 Mo'ko aseketyja'mun tu'po oty ponen irombo moroja'munano nyry uta'no po'tan. Mo'koa'kanano tu'po oty ponen rapa mo'koa'kanano nyry i'matypyn amano po'tan.9Moro iru'pyn oty kapyry poko irupota'pakytaisen. Irupomamy'pa ka'taine, moroo'to kywe'i'san epety kysapyita'ton moroepety apyitopo kurita. 10 Iro ke ko'wu,oma epory wara ro ky'waine, moro iru'pynoty kysika'sen pa'poro kari'na 'wano me,mo'karon Tamusi amyikanamon 'wano me'ne ka'tu.

Kareta y'ma'topo auranano11 Enetoko one wara potombo me terapa

aseke yjainary ke eromerory y'wa o'waine.12 Pa'poro mo'karon ja'munano ta tame-pore tywoneporykon 'sangon awyry'katonawe'kotopoto'ko'me. Moro wara kynaija-ton moro Kristus wakapuru poko kari'naerekuru 'wa tywekenarykon uremeto'meroten. 13 Aseke pairo mo'karon e'kotono'sangon moro omenano mero'po wykarywara e'i'pa mandon. O'kotoporykon 'sete mandon, moro o'koto'san poko ty-wotamyikato'ko'me. 14 Awu te moro waraywotamyikary 'se'pa wa. Ywotamyikary'se roten wa mo'ko Kyjopotorykon JesusKristus wakapuru poko. Mo'ko poko ro erononowakapu poko typokaman y'wanome.Awu enapa typoka wa ero nono 'wano me.15Otymbo rowaty iromboman e'kotono ta,i'koto'pa aino ta pai. Moro asery me ainote potomeman. 16Pa'poromo'karonmoro'ne omenano wara amandonon 'wano me,mo'karon Tamusi pyitorykon Israel pa-janymbo 'wano me enapa, sara'me ainonainen, kotano enery enapa.

17Amypaironoro kari'na yjamiromo'ka'panainen. Awu yja'mun poko irombo mo-rokon Jesus upu'pome ywo'po pa'sanymbokynonepojan.

18 Mo'ko Kyjopotorykon Jesus Kristusturu'popory aja'karykon maro nainen,yja'sakarykon. Iwara ro nainen.

Efese 1:1 267 Efese 1:18

Efese ponokon 'wano karetaUwapo torupamy

Oruwa siriko Efese po Paulus tamam-ina man. Iro ke ro o'win tywotapoman mo'karon moro ponokon Tamusiamyikanamon maro. Ero kareta tymeroi'wa man ipori'tomato'ko'me. One waramo'karon Tamusi na'nanopy'san wairy 'seTamusi wairy ekari'san iru'pyn me imeroero kareta ta. Tameronokon otykon ekari-tyry ta moro tywonumengary uku'pojan.Amykon terapa Tamusi na'nanopy'sanapyimykon 'wano me enapa ero karetawairy amyikaton amykon oty uku'namon.Ero kareta wota'saka'san

1:1-2 Kareta a'motopo auranano1:3 - 3:21 Kristus ta mo'karon Tamusi

amyikanamon kuranondory4:1 - 6:20 Moro asery amano emery6:21-24 Kareta y'ma'topo auranano

Kareta a'motopo auranano1 Paulus, mo'ko Tamusi nisanory wararo

Jesus Kristus napojoma'po, ero karetamerojan mo'karon Efese* ponokon Tamusiwyinonokon 'wa, mo'karon Kristus Jesusamyikanamon 'wa. 2Oromo'ko kyjumykonTamusi, mo'ko Jopoto Jesus Kristus enapatyturu'poporykon eneposen o'waine. Orosara'me ajysen.

Mo'karon Tamusi napo'i'san waipory3 Tykuranondo nainen mo'ko Kyjopoto-

rykon Jesus Kristus jumy Tamusi. Mo'ko'wa ro irombo tykuranondo kytatonpa'poro kapu tano kurano oty ke mo'koKristus ta. 4 Mo'ko Kristus ta ro ero nonowo'kapyry uwaporo tapyije i'wa tywaijekytaton, tywyinonokonme kywaito'ko'me,ija'wany'pa tombata kywaito'ko'me enapaaipynano ta. 5 Kari'na pynary ke ty'wapenaro terapa ty'makon me kywairykonman tyje i'wa tywaije man mo'ko JesusKristus ta. Moro wara ro irombo otywairy 'se tywaije man. 6 Iwara morototy awongapojan mo'ko tynipynary taky'waine tynyry'po kurano poko.

7 Mo'ko ta ro tymboka i'wa ky-taton moro imynuru ke. Morokon

kyja'wanykonymbo tyka i'wa man, potome imero moro tyturu'popory wairy ke.8 Tywonumengapore tywairy ta, oty uku-tyry ta enapa ty'wa moro tyturu'poporypoto me imero tanepo i'wa man. 9 Mo'koKristus ta moro tywonumenga'pombokapy'marymanyry'powara ro ty'wa,morotynisanory poko tamorepa i'wa kytaton.10Moro inisanory me ro tywaije man morotywonumenga'pombo kapy'mary, tywaijepa'poro oty we'i'po mero. Iwara pa'poromorokon kapu tanokon, nono tu'ponokonotykon a'nanopyry 'se tywaije man mo'koKristus upi'nonaka.

11Mo'ko Kristus ta enapa Tamusi pyito-rykon me na'na tyje tywaije man, mo'koTamusi 'wa moro tywonumengary yry'powara ro. Tynisanory wara ro iromboTamusi pa'poro oty ta kynemaminanon.12 Iwara moro ikuranory poko ety awon-gary taro na'na man mo'ko Kristus po pe-naro terapa o'po'tononymbo me.

13 O'waine enapa moro iporono au-ranano, moro uta'no wyino ajunemyrykonman ekari'nen iru'pyn oka tota man. Moroamyika'po ke ro o'waine tywyinonokonme tyje mandon Tamusi 'wa. Mo'kotykatopombo kurano a'kanano irombo tyjei'wa man o'waine. 14 Mo'ko a'kanano romoro ky'waine Tamusi wyino oty apyiryman pori'tomanon. Tywyinonokon mekymbokarykon 'se tywaije man. Iwaramoro ikuranory poko ety awongary tarokytaton.

Paulus auranary Tamusi 'wa15Mo'ko Jopoto Jesus ta o'waine Tamusi

amyikary, o'waine pa'poro mo'karonTamusi wyinonokon pynary setai. Iroke ro 16 o'kapyn roten Tamusi etysawongaje apokoine. O'kapyn rotenirombo kajatojaton moro Tamusi 'wayjauranary jako. 17 Waturupoja mo'koKyjopotorykon Jesus Kristus tamusiry'wa, mo'ko kurano jumynano 'wa, mo'kotywonumengaporen a'kanano, mo'koo'waine Tamusi uku'pojan inoro yto'mei'wa o'waine. 18 Oro moro aturu'sanenuru 'wano me taweije oty nainen.Iwara muku'ta'ton oty me moro i'waako'mato'konymbo aimomo'topo wairy,

* 1:1 Amykon moro ‘Efese’ animero'pa tywaije mandon. 1:1 Apojoma'san 18:19-21, 19:1 1:7 Kolose 1:14

Efese 1:19 268 Efese 2:18oty me moro tywyinonokon 'wa inyrykurano waipory wairy, 19 oty me moroky'wanokon me ina'kuru pa'poro otyko'pono ipori'tory wairy enapa. Moro poto'su ipori'tory emaminary poko ro Tamusiamyikanamon me kytaton.

20 Moro iro ro rapa pori'tonanomo'ko Kristus ta tamamina man, moroTamusi 'wa iromby'san wyino awon-gary jako, moro Tamusi 'wa kapu tatapo'tun wyino andy'mory jako enapa,21 pa'poro oty undymanamon epo,pa'poro typori'tokamon epo, pa'poropana'pyngon epo, pa'poro jopotokonepo, pa'poro tajatomy atywano epoenapa iwaito'me, erome roten kapyn,aire enapa te. 22 Pa'poro oty moroipupuru upi'nonaka tyje i'wa man.Pa'poro oty epo jopoto me tyje i'waman mo'karon tyna'nanopy'san apyimy'wano me. 23 Mo'karon ina'nanopy'sanapyimy undymanen me ro man. Mo'karonina'nanopy'san apyimy a'no'kanon mo'kopa'poro oty a'no'kanen.

2Moro Tamusi turu'popory

1 Uwapo tyromo'se tywaije mandonmorokon anikapy'san yja'wangon amam-inano poko, morokon oja'wanykonymbopoko. 2 Morokon ta ro tamanje man-don ero nono emery wara, mo'koyja'wangon pori'tonano jopotory emerywara, mo'karon typanaja'naramon kari'nata amaminatoto a'kanano emery waraenapa. 3 Penaro ira'naine ky'karonenapa pa'poro tywaije kytaton. Morokonkyja'mungon nisanory wara tywaijekytaton. Moro kyja'mungon nisanory,moro yja'wangon kyturu'san nisanoryenapa tyka'se ky'waine tywaije man.Kywoma'san po ro Tamusi erekuru apo'nyme tywaije kytaton, mo'karon amykonterapa kari'na wara enapa. 4 Mo'ko potome imero kotano enenen Tamusi 'wate poto me typyna kytaton. 5 Morokonkynikapy'san yja'wangon amaminanopoko tyromo'se kywairykon se'me, mo'koKristus maro nuro rapa tyje i'wa kytaton.Ituru'popory 'wa uta'no wyino tunenje

mandon. 6 Kristus Jesus ta tawonga rapaimaro kytaton. Kapu ta tandy'mo kytatonimaro. 7 Iwara mo'ja ro moro pa'poro otyko'pono tyturu'popory waipory enepory'se tywaije man ky'waine moro KristusJesus ta iru'pa kanarykon ta.

8 Moro ituru'popory 'wa irombo uta'nowyino tunenje mandon, amyikary keo'waine. Opoine kapyn moro ajunemy'sanman. Tamusi nyry te moro man.9Ajemamina'san poko kapyn tunenjeman-don, awotamyikarykon pona. 10 Tamusinikapy'san irombo ky'karon kytaton.Mo'ko Kristus Jesus ta tyka'se Tamusi 'wakytaton, kynikapyrykon me tynyry'sankurangon amaminano ka'to'me ky'waine.

O'win mo'karon Kristus wyinonokon wairy11 Simosu me kapyn tywoma mandon.

I'koto'non me ajejatojaton mo'karoni'koto'san me okari'tonon, mo'karonija'mungon ainanano ke ty'koto maninaron. Uku'toko 12 moro uwapoKristus anukuty'non me awe'i'san.Mo'karon Israel pajanymbo wyino tyseawaito'konymbo tywaije man. MorokonTamusi wykato'konymbo wyino tyseawaito'konymbo tywaije man. Ani-momokyrykon oty waty tywaije man.Itamusi'pa eronono tu'po awaito'konymbotywaije man. 13Uwapo Tamusi wyino tyseawaito'konymbo tywaije man. Erome teko'wu mo'ko Kristus Jesus ta senge rotentypo mandon mo'ko Kristus mynuru 'wa.

14Mo'ko ro irombo sara'me kywairykonme man. Mo'ko 'wa ro mo'ko Simosumo'ko Simosu me e'ipyn maro o'win tyjeman. Moro a'sakanamonymbo jenono takai'wa man. Aseke tyja'mun ke 15 pa'poromorokon omenano mero'san tu'kuke'sei'wa man. Tyta mo'karon okonokonkapyry 'se tywaije man o'win asery kari'name, sara'me yrykon ta. 16 Tamusi maroiru'pa rapa yrykon 'se tywaije man o'winja'munano ta. Moro me ro wakapu pokotyromo'se man. Tyta moro ijenono-rykon taike'ka i'wa man. 17 Sara'meaino ekapory ekari'se o'waine, mo'karontyse aitononymbo 'wa, mo'karon sengeroten aitononymbo 'wa enapa tywo'seman. 18 Mo'ko po ro irombo ky'karon

1:20 Ware 110:1 1:22 Kolose 1:18 1:22 Ware 8:6 2:1 Kolose 2:13 2:15 Kolose 2:14 2:16 Kolose 1:202:17 Jesaja 57:19

Efese 2:19 269 Efese 4:1okororo Simosume, Simosume e'i'nonme,o'win a'kanano ta kytorykon taro kytatonmo'ko jumynano 'wa.

19 Iwara te tysenokon me noro e'i'pamandon. Tysenokon me noro emamy'pamandon. Mo'karon Tamusi wyinonokonmaro te o'win mandon. Mo'karonTamusi auty tanokon maro o'win man-don. 20 Mo'karon apojoma'san nikapy'poapo'nano tu'po, mo'karon Tamusi auranuku'ponamon nikapy'po apo'nano tu'poenapa tamy amyjaron mandon. Moroauto pori'tomanen topu me te mo'koKristus Jesus man. 21Mo'ko po ro pa'poromoro auto iru'pyn me kynotamyjan, amyTamusi waitopo me iwaito'me mo'koJopoto ta. 22 Mo'ko ta ro amyjaron enapamatamypojaton mo'karon Simosu maro,amy Tamusi emandopo me awaito'ko'mea'kanano ta.

3Mo'karon Simosu me e'i'non ra'na Paulus

emaminary1 Iro ke ro awu Paulus, mo'ko Kristus

Jesus poko aru'ka'po, ajupu'san me,mo'karon Simosu me e'i'non upu'san me... 2 Aneta'pa 'kare maisen one waray'wa Tamusi 'wa tyturu'popory yry'poo'wanokon me yjemaminato'me. 3 Tamusiirombo yjamorepan moro unemy'pouku'to'me y'wa, moro eromembo rotenynimero'po wara ro. 4 Iro erupary jakoo'waine, one wara mo'ko Kristus pokoywotamorepa'po ukutyry taro maita'ton.5 Ero uwapo moro unemy'po anuku'po'paTamusi tywaije man kari'na 'wa. Eromete mo'ko ta'kary 'wa tuku'po i'wa manmo'karon tywyinonokon tynapojoma'san'wa, mo'karon tauran uku'ponamon 'waenapa. 6 Iwara mo'karon Simosu maromo'karon Simosume e'i'non asewaramoroTamusi nyry kurano eponamon me man-don mo'ko Kristus Jesus ta. Simosu maroo'win ja'munano me mandon. Imaroineenapa moro Tamusi wykatopombo apy-inamon me mandon. Morokon warakynyjaton moro iru'pyn oka. 7 Moro okapyitory me ro moro Tamusi turu'popory'wa tyje wa moro ipori'tory emamina'powara ro.

8 Inorombo ro ko'warono awu waTamusi amyikary ta. Ise'me Tamusi 'wa

tyturu'popory tyje man y'wa, mo'karonSimosu me e'i'non 'wa moro atukutypynKristus waipory ekapory ekari'to'me.9 Samorepaton morokon penaro terapamo'ko pa'poro oty ka'nenymbo Tamusita unemy'san otykon wo'kapyry manpoko. 10 Iwara erome mo'karon Tamusina'nanopy'san apyimy moro Tamusi won-umengapory ekarory taro man mo'karonnono epo aitonon typori'tokamon jopoto'wa. 11 Moro wara oty wo'kapyry manpenaro terapa Tamusi 'wa tyje tywaijeman. Moro oty ro ko'wu mo'ko Kyjopo-torykon Kristus Jesus ta tyka'se i'waman. 12 Mo'ko 'wa ro, moro amyikary'wa enapa enari'ma tyje kytaton Tamusi'wa kytoto'ko'me amyikary ta. 13 Iro kero waturupoja o'waine, moro ajupu'sanme ykota'mary waito'me ajamboty'paine.Awotamyikarykon te man ipoko.

Mo'ko Kristus pyny14 Iro ke ro wokunamaje mo'ko jumy-

nano, 15 mo'ko ety ta pa'poro kaputanokon, nono tu'ponokon jumynanoman inoro 'wa. 16 Waturupoja i'wa moroikuranory waipory wara ro aturu'sanpori'tomato'me mo'ko a'kary 'wa. 17 Iwaramoro o'waine Tamusi amyikary ke moroaturu'san Kristus emandopo me kynai-tan. Waturupoja aipynano ta tymita,tywotapo'nyndo enapa awaito'ko'me.18 Iwara pa'poro iwyinonokon maro onewara moro Kristus pyny akumbiry, imosin,inu'sen, ijansikyry wairy ukutyry taromaita'ton. 19 Pa'poro oty ukutyry ko'pomoro Kristus pyny wairy muku'ta'ton.Iwara moro Tamusi kuranory imeroaja'no'kata'ton.

20Morokytaine amaminatotopori'tonanoke pa'poro kywoturupoto'kon ko'po,pa'poro kywonumengato'kon ko'po enapaoty kapyry taro man Tamusi. 21 Mo'ko'wa ro kurano aino nainen mo'karontyna'nanopy'san apyimy ta, mo'ko KristusJesus ta enapa mo'ja ro, i'matypyn meimero. Iwara ro nainen.

4O'win mo'karon Tamusi wyinonokon wairy

1Awumo'ko Jopoto upu'pome aru'ka'pome kurujaton imero ajemando'ko'me

3:4 Kolose 1:26-27

Efese 4:2 270 Efese 4:28moro ako'mato'konymbo wykary wara ro.2Kytaiton 'ne. Pyi'me'ke aitoko. Aturu'sanapyitoko. Asato'ke kytaiton. Ase'wa teaipynatoko. 3 O'mikatoko mo'ko a'kananonyry o'win aino kura'mary poko morosara'me ase'wa ajemamyrykon ke.

4 O'win ja'munano man. O'wina'kanano man. O'win enapa irombomoro ako'mato'konymbo aimomo'topoman. 5 O'win Jopoto man. O'win Tamusiamyikary man. O'win asetykano man.6O'win Tamusi man. O'win pa'poro kari'najumy man. Mo'ko ro pa'poro kari'na epoman. Pa'poro kari'na ta kynemaminanon.Pa'poro kari'na ta man. 7 Pa'poro ky'wainete typo typo pai moro tyturu'popory tyjeman mo'ko Kristus 'wa, moro tynisanorywara ro. 8 Moro Tamusi karetary irombokynganon:Tyjenono'namon warinu pokonokon

apo'i'sanmaro kawonaka tytoman.Mo'karon kari'na 'wa tymykon tyjei'wa man.

9 Moro ‘kawonaka tyto man’, o'totauro'po ko moro nan? ‘Po'ponaka tytoman’ tauro'po kapyn 'kare moro nan.Ero nono tu'ponaka tywo'se man, wykajeirombo. 10Mo'ko po'ponaka ito'po ro rapamo'ko pa'poro kapu eponaka ito'po meman, pa'poro oty a'no'kato'me ty'wa.

11Mo'ko 'wa ro enapa amykonymbo tyjemandon apojoma'san me, amykonymboTamusi auran uku'ponamon me,amykonymbomoro iru'pynoka ekari'namonme, amykonymbo Tamusi na'nanopy'sanenenamon me, emepanamon me enapa.12 Iwara taike'se terapa mo'karon Tamusiwyinonokon yry 'se tywaije man apa-tongon me iwaito'ko'me, moro Kristusja'mun amyto'me enapa. 13 Iwara o'winkywairykon man moro Tamusi amyikaryta, mo'ko Tamusi ymuru ukutyry ta enapa.Tywaike ro kywairykon man, tywaike roimero mo'ko Kristus wairy wara enapa.14 Pitanikon wara kapyn noro kywairykonman. Parana narorykon me kapynkywairykon man. Tameronokon omepanojapepeitory 'wa kywotaropopotyrykonkapyn man. Yja'wangon amepanamon

'wa kywomu'maporykon kapyn man.15 Moro iporono auranano apyinamonme te aipynano ta kywetuwaro'marykonman Kristus 'wano me. Mo'ko ro moroja'munano undymanen me man. 16 Mo'koro pa'poro moro ja'munano apyijan, o'winiwaito'me. Moro ja'munano wota'saka'sanapyipojan asepoko. Ipori'torykon taroro kynemaminano'pojaton ase'wa, moroja'munano puwato'me. Iwara aipynano tapa'poromoro ja'munanopori'tomaryman.

Moro asery amano17Mo'ko Jopoto ta iro ke ero samyikapoja

o'waine: mo'karon Tamusi anukuty'nonemamyry wara kapyn noro ajemamyrykonman. Aronge roten mo'karon wonu-mengary man. 18 Tawa'rumanje moroiwonumengarykon man. Moro Tamusinyry amano wyino tyse tywaije mandon.Oty anukuty'pa irombo mandon. Ty-turu'poja'nare mandon. 19 Ija'nata'ma'sanme yja'wangon omenano poko tywaijemandon, nurijangon otykon poko ty-waito'ko'me enumene tywairykon ta.

20 Amyjaron te amy me terapa man-don. Mo'ko Kristus tuku'se o'waineman. 21 Ekary ro tota o'waine man.Ipoko tamepa mandon. Mo'ko Jesus tamoro iporono auranano wairy tuku'seo'waine man. 22 Moro penatombo aje-merykonymbo emary o'waine man. Mororo ajuta'kapojaton moro ajemu'manamonja'munano nisanory 'wa. 23 Aserynonme awairykon man mo'ko ajenumen-gaponamon a'kanano ta. 24 Aserynonme awairykon man. Moro ro Tamusiwara ajypojaton. Tamambore ajypojaton.Tamusi wyinonokon me imero ajypojaton.

25 Iro ke ro moro onapi emary o'waineman. Ase'wa moro iporono aurananoekarityry o'waine man. O'win ja'munanowota'saka'san me irombo pa'poro ky-taton. 26 Awore'korykon jako, yja'wanoty kysika'ton. Weju wo'myry uwaporoiru'pa rapa ase'wa awairykon man. 27Omakysyton mo'ko ewa'rumy tamuru 'wa.28 Mo'ko manaman monatary kapyn noroman. Iru'pyn amaminano kapyry poko'ne ka'tu rapa te no'mikan aseke tainaryke. Iwara amy omi tano 'wa oty yry

4:2 Kolose 3:12-13 4:8 Ware 68:18 4:16 Kolose 2:19 4:22 Kolose 3:9 4:24 Kolose 3:10, Genesis 1:264:25 Zacharia 8:16 4:26 Ware 4:4 (LXX)

Efese 4:29 271 Efese 5:24taro kynaitan. 29 Yja'wan aurananowepa'kary kapyn man ondarykon wyino.Amy aja'sakarykon pori'tomanen iru'pynauranano a'ta te ajekosaine, ipa'katokooje iru'pa ipa'kary waitopo po. IwaraTamusi turu'popory epota'ton mo'karonepanamatonon. 30 Kata'mato mo'koTamusi a'kary kysypoton. Mo'ko routa'no wyino o'katonon man me ajy-pojaton. 31 Pa'poro tyjenonoke aino,pa'poro tare'ke aino, pa'poro tokone aino,pa'poro tyko'ke aino, pa'poro toruke aino,pa'poro yja'wan me aino enapa, nomimanawyinoine. 32 Tawa'pore te ase'wa aitoko.Akotanorykon enetoko ase'wa. Yja'wanme awe'i'san ikatoko ase'wa. Tamusi'wa enapa irombo mo'ko Kristus ta moroyja'wan me awe'i'san tyka man.

5Aturuto'kon

1 Tamusi wairy wara aitoko typynamonpitanikon me. 2 Aipynano ta ajemandoko,mo'ko Kristus 'wa kypyna'san wara enapa.Mo'ko ro kupu'san me tywotyje man amytypopore Tamusi 'wa tymyme, tywomymeenapa.

3 Tamusi wyinonokon me awairykonke, wararo woryijan, wokyryjan maroaino, ukuty'non roten nurijangon otykonpoko aino, kumi'me aino enapa ejato'papairo nainen ara'naine. 4 Pyiwano meajauranaton. Oty anukuty'pa ajaurana-ton. Serepe me ajauranaton. Morowara auranano aipo'pa man. Tamusi etyte awongatoko. 5 Ero ukutyry o'waineman: Moro Kristus nundymary taka, moroTamusi nundymary taka ito'pa kynaitanamy wararo woryi, wokyry maro aitoto,amy nurija me aitoto pai, amy kumi'manpai. Mo'ko kumi'man irombo, ikapy'potamusi amyikanen mo'ko man.

6 Amy pairo ajemu'ma'paine nainenyja'wangonymbo auranano ke. Mo-rokon ro irombo Tamusi erekuru ene'sanmo'karon typanaja'naramon kari'natu'ponaka. 7 Asa'sakame imaroinekytaiton. 8 Uwapo irombo amyjarontawa'rume tywaije mandon. Eromete taweije mandon mo'ko Jopoto ta.Aweinano tanokonme ajemandoko. 9Moro

taweije aino irombo pa'poro iru'pa aino,tamambore aino, iporo aino ene'san.10 Oty wairy Tamusi apokupe upitoko.11 Mo'karon aronge roten aitonon amam-inano ka'namon tawa'rumangon kari'naa'sakarykon me kytaiton. One wara 'neiwairykon te enepotoko. 12 Morokonone'pa inikapyrykon otykon ejatory pairoirombo pyiwano me imero man. 13 Moroaweinano te onewara 'ne pa'poromorokonotykon wairy enepojan. 14 Pa'poroatuku'toto oty irombo aweinano me man.Iro ke ro moro taurotopo man:Ajupakako, o'ny'toto. Mo'karon

iromby'san wyino ajawongo.Irombo mo'ko Kristus ajaweipatan.

15 Tuwaro aitoko one wara 'ne aje-mamyrykon poko. Oty anukuty'nonwara ajemandon. Oty uku'namon warate ajemandoko. 16 Pa'poro aneporykoniru'pyn oma taka i'tandoko. Moroeromeno amano irombo yja'wan me man.17 Iro ke ro oty anukuty'pa kytaiton. Mo'koJopoto nisanory ukutyry poko e'kutoko.18 Kytetyndon. Moro tanymy iromboo'mere'kato man. Mo'ko Tamusi a'kary teo'namorosen. 19Ase'wa orupatoko Tamusiwarery ke, Tamusi ety awonganamon wareke, a'kanano wyinonokon ware ke enapa.Aturu'san maro kitara poko awaretatokomo'ko Jopoto 'wa. 20O'kapyn roten pa'porooty poko mo'ko jumynano Tamusi etyawongatoko mo'ko Kyjopotorykon JesusKristus ety ta.

Ase'wa aino21 Aja'sakarykon pyitorykon me aitoko

mo'ko Kristus nendory ta.22 Woryijan, oinonon apyitoko ajopo-

torykon me, mo'ko Jopoto apyiry waraenapa o'waine ajopotorykon me. 23Mo'kowokyry irombo mo'ko typyty undy-manen me man, mo'ko Kristus 'wamo'karon Tamusi na'nanopy'san apyimyundymary wara enapa. Mo'ko Kristusirombo mo'karon tyja'mun me tynapyiryTamusi na'nanopy'san apyimy unenjan.24Mo'karon Tamusi na'nanopy'san apyimyjopotory me mo'ko Kristus wairy waraenapa mo'karon woryijan jopotory me

4:32 Kolose 3:13 5:2 Exodus 29:18, Ware 40:6 5:16 Kolose 4:5 5:19 Kolose 3:16-17 5:22 Kolose 3:18, 1Petrus 3:1

Efese 5:25 272 Efese 6:15mo'karon inonon wairy man, pa'poro otyta.

25 Wokyryjan, apytykon ipynatoko,mo'ko Kristus 'wa mo'karon Tamusina'nanopy'san apyimy pynarywara enapa.Upu'san me ro tywotyje man romo'notaka. 26 Moro wara tywaije man Tamusiwyinonokon me yto'ko'me. Ikorokarykon'se tywaije man moro kari'na etykatopotuna ke, moro iru'pyn oka ke enapa.27 Mo'karon Tamusi na'nanopy'san apy-imy yry 'se tokosa tywaije man kuranome, iweriki'pa, ikiririky'pa, ija'wany'papairo imero. Yja'wangon otykon pokoemendo'pa iwairykon 'se tywaije manTamusi wyinonokon me. 28 Moro waraenapa mo'karon wokyryjan 'wa typytykonpynary man aseke tyja'mungon pynarywara ty'waine. Mo'ko typyty pynanenaseke kynaipynanon.

29 Amy pairo kari'na aseke tyja'munanijenonopy'pa man. Iru'pa te kynene-jan. Kynewa'manon. Iwara enapa Kristusmo'karon Tamusi na'nanopy'san apyimypoko man. 30 Moro ija'mun wota'saka'sanme irombo kytaton. 31 Iro ke ro amywokyry tyjumy, tysano notan. Typytymaro kynotapyitan. Irombo mo'karonokonokon kari'na o'win ja'munano ky-naita'ton. 32 Amy poto 'su atamorepatopomoro man. Moro wairy ro te suku'sa Kris-tus poko, mo'karon Tamusi na'nanopy'sanpoko enapa oty uku'ponen me. 33 O'waineenapa te awe'i'san me ro mo'karon apy-tykon pynary man aseke awaipynarykonwara enapa. Mo'ko woryi 'wa mo'ko tyinonendory man.

6Ipanaja'na'pa aino

1 Pitanikon, mo'ko ajumykon, asanokon'wa epanamatoko mo'ko Jopoto ta. Morowara irombo awairykon man. 2 “Mo'koajumy, asano ety awongako.” Moro Tamusiwykatopombo ro koromono me moroo'waine amy oty epory man ekari'san.Ero ekari'san irombo: 3 “Iwara ro iru'pamaitake. Akore'pe ero nono tu'po ajeman-dake.”

4 Jumynanokon, sanonanokon, typoroten mo'karon o'makon kysere'kopoton.Ituwaro'matoko te mo'ko Jopoto nisanoryomepano ta, o'mano ta enapa.

5Taporemynamon pyitonano, mo'karonero nono tu'ponokon ajaporenjan 'waepanamatoko inendorykon ta, awe-tytykarykon ta enapa amy iru'pynturu'ponano maro, mo'ko Kristus'wa awepanamarykon manombo wara.6 Mo'karon ajopotorykon enuru meroten awa'poroto kytaiton. Mo'koKristus pyitorykon me te moro Tamusinisanory ika'toko pa'poro aturu'san maro.7 Tawa'pore ajemaminatoko mo'ko Jopoto'wa, kari'na 'wa kapyn te, ajemaminarykonmanombo wara. 8 Muku'saton irombopa'poro iru'pyn amaminano ka'nenymbo'wa mo'ko Jopoto wyino tapety apyiryman, taporemynen pyitonano me ta'ta,aporemy'ma pai ta'ta enapa.

9Amyjaron jopotokon, moro wara enapamo'karon apyitorykon poko aitoko. Moroity'karykonymbo inondatoko. Muku'satonirombomo'ko ijopotorykon wairy ajopoto-rykon me enapa kapu ta. Tamusi embatairombo pa'poro kari'na asewara mandon.

Morokon Tamusi nyry o'wo'mato'kon10Wykaje ko'wuo'waine: epana'tomatoko

mo'ko Jopoto ta, moro poto 'su ipori'toryta. 11 Mo'ko Tamusi nyry o'wo'mato'kone'mo'toko. Iwara mo'ko awetoine o'totoewa'rumy tamuru 'wa omimapo'paawairykon taro maita'ton. 12 Kari'namaro kapyn irombo kywo'wo'marykonman, mo'karon ewa'rumy tanokon jopotomaro te, mo'karon ewa'rumy tanokonpori'tonano maro, mo'karon ewa'rumytanokon ero nono undymanamon maro,mo'karon kapu tanokon yja'wangonakywano maro. 13 Iro ke ro mo'koTamusi nyry o'wo'mato'kon apyitoko,awosaijomarykon taro awaito'ko'memo'koyja'wan wo'topo kurita. Iwara pa'poro otyy'mondo'po mero pyre noro maita'ton.14 Oku'mytoko iro ke moro iporonoauranano ke. Moro tamambore aino ytokomoro siparari kapy'po o'po'paitykon me.15 Moro sara'me aino ynen iru'pyn oka

5:25 Kolose 3:19, 1 Petrus 3:7 5:31 Genesis 2:24 6:1 Kolose 3:20 6:2 Exodus 20:12, Deuteronomium 5:166:4 Kolose 3:21 6:5 Kolose 3:22-25 6:9 Kolose 4:1, Deuteronomium 10:17, Kolose 3:25 6:14 Jesaja 11:5,

Jesaja 59:17 6:15 Jesaja 52:7

Efese 6:16 273 Efese 6:24aripapyry 'se aino ytoko moro asapa-torykon me. 16 Moro Tamusi amyikaryarotoko ajainaine aja'kototykon me. Moroke ro pa'poro mo'ko yja'wan nemokyrytyka'muramon pyrywa me'wu'kata'ton.17 Moro ajaijomato'kon e'mo'toko sipararikapy'po aju'jondykon me. Mo'ko Tamusia'kary nyry Tamusi auran apyitoko asu-pararykon me.

18 Tamusi 'wa enapa o'kapyn ajaurana-toko mo'ko a'kary ta. E'pimatoko i'wa.Moro 'wano me ro tuwaro aitoko. Tamusi'wa ajauranarykon poko eja'nakatoko.Ajauranatoko i'wa pa'poro mo'karonTamusi wyinonokon poko. 19 Ypokoenapa ajauranatoko Tamusi 'wa, yjau-ranary jako yjaurambato'me i'wa, moroatamorepatopo iru'pyn oka ekaroto'mey'wa enari'ma. 20 Aru'ka'po me ywairyse'me irombomoro iru'pyn oka upu'po meapojoma'po me wa. Ypoko ajauranatokoTamusi 'wa, enari'mamoro oka ekaroto'mey'wa mo'ko Tamusi nisanory wara ro.

Kareta y'ma'topo auranano21 Moro one wara ywairy uku'to'me

o'waine enapa, Tikikus, mo'ko typynenka'sakarykon, mo'ko Jopoto ta amytamyikaporen pyitonano me man inoropa'poro oty ekari'tan o'waine. 22 Mo'koro semo'sa o'waine moro one wara na'nawairy ekari'to'me i'wa o'waine, moroaturu'san pori'tomato'me enapa i'wa.

23 Oro mo'ko jumynano Tamusi, mo'koJopoto Jesus Kristus enapa sara'me aino,aipynano, Tamusi amyikary ysenmo'karonTamusi wyinonokon 'wa. 24Kurano nainenpa'poro mo'karon aikepy'pa roten mo'koKyjopotorykon Jesus Kristus pynanamonmaro.

6:17 Jesaja 59:17 6:21 Kolose 4:7-8 6:21 Apojoma'san 20:4, 2 Timoteus 4:12

Filipi 1:1 274 Filipi 1:18

Filipi ponokon 'wano karetaUwapo torupamy

Moro iru'pyn oka ekaro okomboto tyto-topo ta Paulus 'wa na'nen Filipi po kari'naemamyry tu'mapo tywaije man Tamusiwyinonaka. Moro koromono Europa poTamusi na'nanopy'san apyimy me morotywaije man. Ero kareta merory jako,mo'ko Paulus Rome po yja'wan kari'naaru'katopo ta tywaije man. Morokon ty'wainaropo'san otykon poko tawa'pore ty-wairy ekari'san mo'karon Filipi ponokon'wa ero kareta ta. Ipori'tomarykon 'seenapa man. Mo'ko Kristus ta rotentawa'pore 'ne tywairy taro kari'na wairyekari'san.Ero kareta wota'saka'san

1:1-11 Kareta a'motopo auranano1:12-26 Yja'wan kari'na aru'katopo ta

Paulus wairy1:27 - 2:30 Kristus maro o'win mo'karon

Tamusi amyikanamon wairy man3:1-21 Potome 'nemoro Kristus ukutyry

wairy4:1-20 Mo'karon Filipi po Tamusi

na'nanopy'san apyimy maro o'winPaulus wotapory

4:21-23 Kareta y'ma'topo auranano

Kareta a'motopo auranano1 Paulus, Timoteus enapa, mo'karon

Kristus Jesus pyitorykon me mandoninaron, ero kareta merojaton pa'poromo'karon Filipi po Kristus Jesus ta Tamusiwyinonokon 'wa, mo'karon enenamon'wa, mo'karon enenamon epatongon 'waenapa. 2 Oro mo'ko kyjumykon Tamusituru'popory, mo'ko Jopoto Jesus Kristusturu'popory enapa amaroine nainen.Sara'me enapa ajysen.

One wara Tamusi 'wa Paulus auranary3-4 O'kapyn roten ytamusiry ety sawon-

gaje, apokoine ywonumengary jako.Apokoine Tamusi 'wa yjauranary wararo tawa'pore wa. 5 Uwaponombo poroirombo moro iru'pyn oka aripapyrymepano'saton. Erome noro moro waramaijaton. 6 Mo'ko otaine amy iru'pynamaminano a'monenymbo 'wa mo'ko

Kristus Jesus wo'topo kurita 'wa roikapy'mary man enapa samyikaje imero.

7 Iru'pa man apokoine moro waraywonumengary. Yturu'po ta irombopa'poro mandon. Moro yja'wangonkari'na aru'katopo ta yja'ta 'kuru, moroiru'pyn oka aijomary jako y'wa, moroy'wa ipori'tomary jako enapamoro Tamusikuranory ta yjemaminary a'sakarykon metywaije mandon. 8 Pa'poro ajenerykonsanory ywojan, apynarykon ke y'wamo'ko Kristus Jesus pyny ke. Moroamyikaponen me ro Tamusi man. 9Tamusi'wa waturupoja aseme noro moro pynatoawairykon wepuito'me, oty ukutyry tao'waine, tuwaro awairykon ta enapa.10 Iwara morokon kurangonymbo otykonmuku'ta'ton. Irombo tykoroka, emendo'paenapa maita'ton moro Kristus wo'topokurita wopyry 'wa ro. 11Tamambore imeromaita'ton. JesusKristus 'wamorowara tyjemaita'ton, Tamusi ety awongato'me imero.

Moro iru'pyn oka amyikapory Paulus 'wa12 Yja'sakarykon, morokon yjepona-

monymbo otykon 'wa moro iru'pyn okaaripapyry epanopy'po ukutyry 'se wao'waine. 13 Kristus upu'po me taru'kaywairy irombo tuku'se man pa'poromo'karon Rome pono jopoto auty tanokonoranano 'wa, pa'poro mo'karon amykonterapa kari'na 'wa enapa. 14 Pyime Kristuswyinonokon 'wa mo'ko jopoto tamyika 'neka'tu rapa man moro yja'wangon kari'naaru'katopo ta ywairy ke. Enari'ma 'neka'tu rapa moro iru'pyn oka ekari'saton.15 Amykonymbo te mo'ko Kristus ekaro-jaton tyko'ponokon me Paulus wairywairy ke tato'keine, u'kuto tywairykonke enapa. Amykonymbo te moro warakynaijaton tywonumengapore tywairykonke. 16 Ypynaton. Moro iru'pyn okaaijomanen me tyje ywairy uku'saton.17 Mo'karon amykonymbo te mo'koKristus ekarojaton yko'po tywairykonsanory ta. Onumengapo'pa mandon.Moro taru'ka ywairy awosinanopyry pokyno'po'saton. 18 O'to waty te man.Tywonumengapore, onumengapo'pa paimo'karon ekari'namon a'ta ro rypo, mo'ko

1:10 Apojoma'san 16:12 1:13 Apojoma'san 28:30

Filipi 1:19 275 Filipi 2:14Kristus ekary kynotaripa'san. Moro royjewa'porojan.

Mo'ja ro enapa tawa'pore waitake.19 Iru'pa irombo ero oty wyino ywo'karyman suku'sa. Moro Tamusi 'wa ajau-ranarykon, moro Jesus Kristus a'kary'wa yjepanopyry enapa yjunendan.20 Epy'i'to'pa ywairy man po wo'po'sa,enari'ma yjauranary man po enapa. Iwarao'kapyn mo'ko Kristus ety awongaporywara y'wa, erome enapa sawongapotake,nuro yja'ta, yrombyry jako ro rypo enapa.

21Moro yjemamyrymo'ko Kristus 'wanome man. Moro yrombyry ko'wu iru'pynoty ene'tan. 22 Yjemamyry man jako te,iru'pyn oty ene'tan enapa moro yjemam-inary. Otypan apyiry man anukuty'pawa. 23 Okororo morokon otykon yjapyiry'se man. Ero amano nory 'se terapa wamo'ko Kristus ekosa ywaito'me. Mororo irombo iru'pa 'ne ka'tu rapa man.24 Ero amano ta ywairy te poto me 'neka'tu rapa man o'wanokon me. 25 Moroamyikary ke ro y'wa, ero amano ta noroywairy man suku'sa. Ajekosaine waitakeKristus wyinonokon me ajepano'to'ko'me,ajewa'poroto'ko'me enapa. 26 Iwara Kris-tus Jesus ta ypoko matamyikata'ton 'neka'tu rapa, ywopy'poto rapa o'waine.

Mo'karon Filipi ponokon ururu Paulus 'wa27 Mo'ko Kristus ekapory wara roten te

moro ajemamyrykon arotoko. Ajeneineywopy'poto, uwa yja'ta ro rypo, o'wina'kanano ta aweja'nakarykon etary 'se wa.O'win turu'ponano maro moro tamyikamyiru'pyn oka poko awo'mikarykon etary'se wa. 28 Awety'kaporykon kapynpairo man mo'karon ajenono'namon'wa. Moro iru'pyn oka amyikanamonme awairykon irombo utapyrykon manenepojan. Amyjaron te ajunemyrykonman enepojan. Tamusi ajunenda'ton.29 Kurano tapyije o'waine man Kristus'wanokon me awaito'ko'me. Mamyikatonroten kapyn. Maikota'maton enapa tei'wano me. 30 Ywe'kuru wara enapame'kujaton. Moro ywe'kuru ro toneo'waine man. Erome metaton enapa.

21Mo'ko Kristus ta ajapokumarykon jako

iro ke, aipynano 'wa apana'tomarykonjako, o'win a'kanano ta aja'taine, kotanoenery jako o'waine, 2 kawa'poropotokoimero moro o'win awonumengarykonwairy 'wa, moro o'win awaipynarykonwairy 'wa, moro ase'wa awairykon 'wa,moro o'win awo'mikarykon wairy 'waenapa. 3 Aja'sakarykon ko'po awairykon'se kytaiton. Typo roten kawonokonme kytokano'ton. Po'ponokon me teaitoko. Mo'karon aja'sakarykon apyitokoako'ponokon me. 4 Ajotyrykon poko rotenkytonumengaton. Morokon aja'sakarykonotyrykon poko enapa te onumengatoko.

5 Oro moro onumengano, moro JesusKristus ekosa tywaije man iro ajekosaineenapa nainen.6 Mo'ko ro Tamusi eneke tywaije man.

Mo'ja romoro Tamusi wara tywairyapyiry poko te tyweja'nakary 'se'patywaije man. 7 Aseke moro potome tywairymbo tynonda i'wa man,pyitonano eneke, kari'na enekeenapa tywotyry ta. 8 Kari'na eneketywosenepo man. Po'po tywotyjeman. Ipanaja'na'pa tywaije manmoro tyrombyry 'wa ro, morowakapu poko tyrombyry 'wa ro.9 Iro ke ro Tamusi 'wa kawo imerotyje man. Pa'poro atywano ko'pokawo moro ety tyje i'wa man.10 Iwara mo'ko Jesus ety ta pa'porokapu tano, nono tu'pono, nonoupi'nono wokunamary kynaitan.11 Pa'poro nunano 'wa Jopoto meJesus Kristus ekarityry kynaitanmo'ko jumynano Tamusi ety awon-gato'me.

12 Ynipynarykon, ipanaja'na'pa maiton.Mondo yja'ta roten moro wara kytaiton.Erome uwa yja'ta 'ne ka'tu rapa aje-narirykon 'wa atytykarykon ta o'mikatoko,uta'no wyino ajunendo'ko'me. 13 Tamusiirombo otaine kynemaminanon. Morotynisanory kapyry 'se ajynamon me man.Moro o'waine tynisanory ka'ponen meenapa man.

14 Pa'poro morokon anikapyrykonotykon kapyry o'waine man eru'pa,

1:30 Apojoma'san 16:19-40 2:10 Jesaja 45:23 (LXX)

Filipi 2:15 276 Filipi 3:9asauranaka'pa enapa. 15 Tupi me ajemen-dorykon wairy man. Ija'wany'pa imeroawairykon man. Eja'wanga'pa awairykonman Tamusi y'makon me yja'wangonatany'ma'san kari'na ra'na. Kapu tanokonaweinano wara taweije awairykon man eronono tu'po. 16 Moro amano ene'nen okaapyitoko. Iwara mo'ko Kristus wo'topokurita wopyry 'wa ro watamyikatake morotypo roten eka'numboty'pa ywe'i'po poko,moro typo roten o'mika'pa ywe'i'po pokoenapa. 17 Tamusi 'wa tymy me moroo'waine Tamusi amyikary arory jako y'wamoro ymynuru we'kamyry man a'ta rorypo, tawa'pore wa pa'poro amaroine.18 Iwara amyjaron enapa tawa'pore aitokoymaro.

Timoteus Epafroditus maro19 Mo'ko Jopoto Jesus ta ko'i ter-

apa mo'ko Timoteus emokyry 'se wao'waine. Iwara one wara awairykoneta'poto y'wa, awu enapa sara'me waitake.20 Mo'ko roten ywara oty apojan. Mo'koroten iru'pa apokoine tywonumengaryenepotan. 21 Pa'poro irombo mo'karonamykon terapa ty'wanokon me rotenkyno'mikaton, mo'ko Jesus Kristus 'wanome kapyn te. 22 Tamyikapore te mo'koTimoteus wairy muku'saton. Amy tyjumymaro amaminatoto pitaniwara nemaminaiymaro moro iru'pyn oka aripa'to'me.23Mo'ko emokyry 'se ro wa o'waine, moroone wara ywairy man ukuty'po mero y'wa.24 Aseke te awu enapa ko'i ywopyry mansuku'sa imero mo'ko Jopoto ta.

25Mo'ko yja'sakary, mo'ko yjemaminarya'sakary, mo'ko ywo'wo'mary a'sakary,mo'ko yjepatonme anemoky'san Epafrodi-tus emokyry rapa y'wa o'waine iru'pasepoja. 26 Pa'poro irombo ajenerykon'se imero man. Kynesykanon, je'tun petywairy eta'po ke o'waine. 27 Iporo roje'tun pe kynainen. Kyniromo'sakon rypo.Tamusi te ikotanory enen. Mo'ko kotanoryroten kapyn, ykotanory enapa te. O'kapynywaikota'mary 'se'pa kynakon. 28 Ko'iterapamo'ko Epafroditus semo'sa o'waine.Iwara enery rapa ajewa'porota'ton. Mororo kata'mato ywairymbo aike'katan a'si'ko.29 Moro o'waine iwopyry ewa'matoko

iro ke imero mo'ko Jopoto wyinonokonme. Mo'kopangon apyitoko kawo imero.30Moro Kristus emamin upu'pome iromboromo'no tone i'wa man. Tamamyryuta'kary taro tywaije man amykon otykon,morokon ikapyry tupi o'waine man irokonpoko yjepatomary poko.

3Kareta erupanamon uruto'kon

1 Wykaje ko'wu o'waine, yja'sakarykon:tawa'pore aitoko mo'ko Jopoto ta. Moroiro ro rapa oty merory yjaki'ma'pa man.Iru'pa irombo o'waine man moro y'wamoro iro ro rapa oty merory.

2 Mo'karon pero pona tuwaro aitoko.Mo'karon yja'wangon amaminatononpona tuwaro aitoko. Mo'karon i'koto'sannany'ma'san pona tuwaro aitoko.3 Ky'karon irombo i'koto'san me kytaton.Ky'karon Tamusi a'kary ta Tamusi ety ky-sawongaton. Ky'karon Kristus Jesus pokokytotamyikaton. Ky'karon ja'munanopoko kapyn kytotamyikaton. 4 Ja'munanopoko te ywotamyikary taro imero wa awu.

Ja'munano poko tywotamyikary taroamywokanopyry jako, awu iko'po 'ne ka'turapa ywotamyikary taro wa. 5 Oruwa-to'ima kurita moro ywoma'po a'ta, ty'kotowa. Israel parymbo awu wa. Israel ymuruBenjamin parymbo awu wa. Simosunipa'kanopy'po Simosu awu wa. Moroomenano mero'po apyiry ta Farise me wa.6Asin pe yjemaminary tamo'karon Tamusina'nanopy'san apyimy tywekena manyjerekuru 'wa. Moro omenano mero'powara tamambore yjemamyry ta amy pairoyjemendory upijan.

7 Pa'poro morokon y'wa kuranoene'namonymbo otykon te any'matoseneja mo'ko Kristus upu'po me. 8 Pa'porootykon pairo seneja any'mato, mo'koYjopotory Kristus Jesus ukutyry wairy kepa'poro oty ko'po kawo. Mo'ko upu'po mero pa'poro otykon suta'kan. Typapymyme seneja Kristus sanory ta. 9 Mo'kota ro ywopory 'se wa. Tamambore tyjewa moro omenano mero'po 'wa kapyn,moro Kristus amyikary 'wa te. Tamusi'wa tamambore tyje wa, tamyikary ke

2:15 Deuteronomium 32:5 3:5 Rome 11:1, Apojoma'san 23:6, 26:5 3:6 Apojoma'san 8:3, 22:4, 26:9-11

Filipi 3:10 277 Filipi 4:12

y'wa. 10 Kristus ukutyry 'se ro wa. Moroawomy'po pori'tory ukutyry 'se wa. Moroiwaikota'ma'po apory 'se wa. Moroiromby'po enepory 'se wa moro yja'mun'wa, 11mo'ko wara enapa moro iromby'sanwyino awono apyito'me y'wa.

12 “Sapo'i terapa” yka'pa wa. “Ywyto-topo 'wa ytundai terapa” yka'pa enapawa. Wo'mikaje te apyiry poko, mo'koKristus Jesus 'wa yjapo'i'po wara enapa.13 Yja'sakarykon, moro tapyije y'wa iwairyanekanopy'pa wa awu. Ero wara roten tewonumengaje: Moro ywena'po tanombooty poko ytuwarenge'sa. Moro yjuwaponooty apyiry poko te wo'mikaje. 14Moro yni-wekenary 'wa ytundary poko wo'mikaje,moro ynapyiry man apyito'me y'wa. Morome romo'ko kapu tano Tamusi 'wa tyko'mawa Kristus Jesus ta. 15 Moro wara romoro kywonumengarykon wairyman, ata-monopy'pa ka'taine. Amy me terapa moroawonumengarykon a'ta, moro enepotanenapa Tamusi o'waine. 16 Moro ky-napo'i'san oma ta te mo'ja ro ka'makon.

O'mapo'to'kon17 Ywairy wara aitoko, yja'sakarykon.

Moro na'na 'wa one wara awairykonman enepory wara ro amandonon 'wao'po'toko. 18 Pyime irombo kari'na amyterapa amano arojaton. O'kapyn terapaipokoine korupaton. Erome ywotamory takorupaton rapa ipokoine. Mo'ko Kristuswakapuru jenono'namon me mandon.19 Kynuta'ta'ton ko'wu. Moro uwembokonitamusirykon me man. Pyiwano metynikapy'san otykon iwotamyikato'konme man. Nono wyinonokon otykon pokoroten kynonumengaton. 20 Ky'karon tekapu wyinonokon me kytaton. Kapuwyino enapa mo'ko Kyjopotorykon JesusKristus wopyry kysimomo'saton kaijo-manamon me. 21 Mo'ko ro moro po'ponokyja'mungon ytan asewara moro kuranotyja'mun maro, moro tupi'no pa'poro otyyry taro aitoto typori'tory ke.

41 Iro ke ro, ynipynarykon yja'sakarykon,

ynupirykon, yjewa'pory me aitonon,yju'mariry me aitonon, moro wara

eja'nakatoko mo'ko Jopoto ta, ynipy-narykon.

2 Euodia suruja, Sintike suruja enapa,o'win iwonumengarykon waito'me mo'koJopoto ta. 3O'wa enapa, tamyikaporen yje-maminary a'sakary, waturupoja, mo'karonworyijan epatomato'me o'wa. Mo'karon romoro iru'pyn oka aripapyry poko ymarotywo'mika mandon, mo'ko Klemens maroenapa, mo'karon amykon terapa yjemam-inary a'sakarykon maro enapa. Morokonetykon tymero man moro amano karetaryta.

4 Tawa'pore roten aitoko mo'ko Jopotota. Wykaje rapa o'waine: tawa'poreaitoko. 5 Moro tawa'pore awairykon uku-tyry man pa'poro kari'na 'wa. Mo'koJopoto tyse waty man. 6 Amy pairo otypoko kytesykaton. Pa'poro oty ta te mo-rokon anisanorykon uku'potoko Tamusi'wa. Ajauranatoko i'wa. Otykon poko atu-rupotoko i'wa, ety awongary ta. 7 Irombomoro Tamusi nyry sara'me aino, moropa'poro onumengano epo man iro mo-rokon aturu'san, moro awonumengarykonenapa, erandotan mo'ko Kristus Jesus ta.

8 Wykaje ko'wu o'waine, yja'sakarykon:morokon iporo man irokon, morokonkawo man irokon, morokon tamamboreman irokon, morokon tywekoroka manirokon, morokon typyne man irokon,morokon tywotapore man irokon, mo-rokon tamamimboreman irokon, morokonajetykon awonganon irokon, morokonpoko onumengatoko. 9 Morokon y'waajemepato'konymbo otykon, morokonywyino anapo'i'san otykon, morokonywyino aneta'san otykon, morokon ytaanene'san otykon enapa apyitoko aje-merykon me. Irombo mo'ko sara'me ainoynen Tamusi amaroine kynaitan.

Tapanopy'po poko tawa'pore Paulus wairy10Moro o'waine erome pore rapa ypoko

awonumengarykon enepory yjewa'poroiimero mo'ko Jopoto ta. Uwapo ro rypoypoko tywonumenga mandon. Eneporyte tupi o'waine man. 11 Omi tano mekapyn moro wara wykaje. Pa'poro otyta irombo aseke ywopanopyry poko wom-epan. 12 Omi ta amano suku'sa. Totykeamano suku'sa. Pa'poro roten amano ta

3:17 1 Korinte 4:16, 11:1

Filipi 4:13 278 Filipi 4:23watamorepan: tasiwo'ke aino ta, kumynota, totyke aino ta, omi ta aino ta enapa.13 Pa'poro amano 'wano me typori'toke wamo'ko ypori'tomanen ta.

14 Ise'me iru'pa sepoja moro o'waine eroykota'marymbo epanopy'po. 15 Amyjaronenapa, Filipi ponokon, muku'satonmoro ky'waine roten ase'wa otykony'petakama'san moro Masedonie wyinoywopy'po wyino koromomoro iru'pyn okaekarityry jako y'wa ajekosaine. Amy rapaTamusi na'nanopy'san apyimy moro warae'i'pa kynainen. 16 Moro Tesalonika poyja'ta enapa, o'wimboto kapyn, okombotote pyrata mene'posen y'wa yjepano'to'me.17 Awyinoine otykon 'se kakano'ton. Kaputa te aseme noro moro apyratarykonwe'mekary 'se wa. 18 Pa'poro ypyratarysapyinen terapa awyinoine. Moro ko'po'ne ka'tu rapa seponen. Waijopotomanimero mo'ko Epafroditus wyino moroanene'po'san apo'i'po mero y'wa. Ty-popore imeromanmoro anyry'san, Tamusi'wa iru'pyn tymy wara. Tamusi apokupeimero man. 19 Mo'ko ytamusiry kuranomaro pa'poro anisanorykon ytan o'waineKristus Jesus ta. Totyke irombo imeroman.20Mo'ko kyjumykon Tamusi 'wa i'matypynme imero kuranome aino nainen. Iwara ronainen.

Kareta y'ma'topo auranano21 “Iru'pa aitoko!” ywyka'po ekari'toko

pa'poro mo'karon Kristus Jesus wyi-nonokon 'wa. Mo'karon yjekosanokonka'sakarykon enapa “Iru'pa aitoko!”tyka'san aropojaton o'waine. 22 Pa'poromo'karon Kristus wyinonokon, mo'koRome pono jopoto auty tanokon 'ne ka'turapa, “Iru'pa aitoko!” tyka'san aropojatono'waine.

23 Mo'ko Jopoto Jesus Kristusturu'popory aja'karykon maro nainen.

4:15 2 Korinte 11:9 4:16 Apojoma'san 17:1 4:18 Exodus 29:18

Kolose 1:1 279 Kolose 1:18

Kolose ponokon 'wanokaretaUwapo torupamy

Mo'karonKolose poTamusi na'nanopy'sanapyimy ta moro Kristus wyino aino maromoro nono emery y'kaimary 'se amyikonkari'na tywaije mandon. Mo'karonro Tamusi apojongon ety awongaton.Amykon tonomy anono'pa kari'na wairyman ekari'saton. Moro Kristus wyinoamano maro te opory'pa moro man.Iro ke ro ero kareta Paulus 'wa tymeroman. Mo'ko Kristus ta mondo pa'poromorokon inisanorykon otykon wairyekari'san mo'karon Tamusi amyikanamon'wa. Kristus ekosa pa'poro pori'tonanoman. Mo'ko roten kari'na ymbokary taroman.Ero kareta wota'saka'san

1:1-14 Kareta a'motopo auranano1:15 - 2:15 Kristus ta mondo pa'poro oty

wairy2:16 - 4:6 Asery me mo'karon Kristus

wyinonokon emamyry wairy4:7-18 Kareta y'ma'topo auranano

Kareta a'motopo auranano1 Paulus, mo'ko Tamusi nisanory wararo

Jesus Kristus napojomary mo'ko ta'sakaryTimoteus maro ero kareta merojan2 mo'karon Kolose po Kristus ta Tamusiwyinonokon me aitonon tamyikaporamonta'sakarykon 'wa. Oro mo'ko kyjumykonTamusi turu'popory amaroine nainen.Sara'me enapa ajysen.

Paulus 'wa Tamusi ety awongary3 O'kapyn roten mo'ko Kyjopotorykon

Jesus Kristus jumy Tamusi ety awonganonna'na apokoine i'wa tauranary jako. 4Moroo'waine Kristus Jesus amyikary ekary etanirombo na'na. Moro o'waine pa'poroTamusi wyinonokon pynary ekary etanenapa na'na. 5 Kapu ta irombo moroawaimomo'to'kon tyjeman o'wanokonme.Moro awaimomo'to'kon ro tota o'waineman uwapo moro iporono auranano, moroiru'pyn oka etary jako o'waine. 6 Morooka ro muku'saton. Pa'poro ero nonotu'po enapa irombo kynepetanon. Aseme

noro kynotapyimanganon. Iwara enapaajekosaine man, moro Tamusi turu'poporyekary eta'po po ro o'waine, iporono meukuty'po po ro enapa o'waine. 7 Morokonotykon poko irombo tamepa mandonmo'ko na'na nipynary, na'na emaminarya'sakary Epafras 'wa. Mo'ko ro o'wanokonme kynemaminanon amy tamyikaporenKristus pyitory me. 8Mo'ko ro enapa moroa'kanano ta aitoto ajekosanokon aipynanoekary ekari'nen na'na 'wa.

9 Moro eta'po po ro na'na enapaaikepy'pa roten man moro apokoineTamusi 'wa tauranary poko. Na'na kyno-turupojan i'wa, moro inisanory uku'to'meimero o'waine, tywonumengapore imeroawairykon ta, a'kanano ta oty ukutyry taenapa o'waine. 10 Iwara Tamusi nisanorywara ajemanda'ton. Moro inisanorymika'ta'ton. Pa'poro iru'pyn amaminanota tapeporemaita'ton. Iru'pa 'ne ka'tu rapaTamusi muku'ta'ton. 11 Moro tykuranorypori'tory 'wa imero apori'tomapota'ton,mo'ja ro aweja'nakato'ko'me, aturu'sanapyito'me enapa o'waine.

Noky me mo'ko Kristus wairyTawa'pore 12mo'ko jumynano ety awon-

gatoko. Mo'ko 'wa ro mo'karon ty-wyinonokon napyiry man aweinano tanoapyinamon me tyje kytaton. 13 Mo'ko'wa ro typina kytaton moro ewa'rumypori'tory wyino. Mo'ko tynipynary ty-muru nundymary taka tyje i'wa kyta-ton. 14 Mo'ko imuru ro kymbokanamonme man. Morokon kyja'wanykonymbokaponen me man. 15 Mo'ko onepynTamusi eneponenmeman. Pa'poroTamusinikapy'san epono me man. 16 Ita ropa'poro oty tyka'se man kapu ta, nonotu'po enapa: onetonon, one'non enapa,ukuty'pa 'ne roten jopotokon nundymaryenapa. Upu'po me, I'wano me enapapa'poro oty tyka'se man.

17 Pa'poro oty uwapo mo'ko man.Pa'poro oty ita tywotapyije man. 18Mo'koenapa mo'karon Tamusi na'nanopy'sanapyimy ja'mun upu'po me man. Otya'motopo me man. Koromono meiromby'san wyino tawonje man. Iwarapa'poro oty ta koromono me tywaije

1:7 Kolose 4:12, Filemon 23 1:14 Efese 1:7 1:18 Efese 1:22-23

Kolose 1:19 280 Kolose 2:13man. 19 Pa'poro tykuranory maro iromboTamusi ita tywairy 'se tywaije man. 20 I'wapa'poro oty ypory 'se tywaije man iru'parapa tymaro nono tu'po, kapu ta enapa.Moro wakapu poko e'kamy'po imynuru kesara'me aino tane'se Tamusi 'wa man.

21Amyjaron enapa uwapo Tamusi wyinotyse tywaije mandon. Tamusi tyjenono'seo'waine man moro awonumengarykonta. Yja'wangon otykon tyka'se o'waineman. 22 Erome te iru'pa rapa tyje i'wamandon tymaro, moro iromby'po ke.Iwara tywyinonokon me, eja'wanga'nonme, emendo'non me enapa awairykon'se tombata tywaije man. 23 Moro wararo maita'ton, moro Tamusi amyikaryta aweja'nakarykon jako, tywepatymaaja'taine, omima'pa aja'taine moroaneta'san iru'pyn oka nyry aimomo'topowyino. Moro iru'pyn oka ro pa'porokapu upi'nonokon Tamusi nikapy'san 'watakari'se man. Ipyitory me ro awu, Paulus,tywaije wa.

Paulus wota'karykary24 Erome tawa'pore wa moro ajupu'san

me ywota'karykary poko. Iwara eroyja'mun ta moro Kristus wota'karyka'poakosinymbo si'ma'kaje, moro ija'munupu'pome,mo'karonTamusi na'nanopy'sanapyimy upu'po me, wykaje irombo.25Mo'karon Tamusi na'nanopy'san apyimypyitory me ro awu tywaije wa. Tamusi'wa ro moro wara tyje wa, ajupu'san me.Moro Tamusi auranymbo ekaronenme wa.26 Koromonombo po ro moro aurananotunenje i'wa tywaije man pa'poro kari'nawyino. Erome te mo'karon tywyinonokon'wa tuku'po i'wa man. 27 I'waine romo'karon Simosu me e'i'non ra'na morokurano atamorepatopo waipory uku'pory'se Tamusi tywaije man. Mo'ko otanokonKristus uku'pory 'se tywaije man, wykajeirombo. Mo'ko ro moro akuranorykonmomo'topo me man. 28 Mo'ko ekarojanro na'na tywonumengapore imero pa'porokari'na e'mary ta, pa'poro kari'na emeparyta enapa. Iwara pa'poro kari'na ytan na'naatamonopy'pa imero Kristus ta. 29 Morome ro 'kuru wo'mikaje imero moro ytaamaminatoto ipori'tory ta.

21 O'wanokon me, mo'karon Laodisea

ponokon 'wano me, pa'poro mo'karonyjembatary anene'pa e'i'san 'wano meenapa irombo ywo'mikary ukutyry 'seo'waine wa. 2 Apori'tomarykon 'sewa o'win awaito'ko'me aipynano ta,moro o'waine oty ukutyry 'wa imeroawaiporoto'ko'me. Iwara moro Tamusinyry atamorepatopo muku'ta'ton. Mo'koKristus muku'ta'ton, wykaje irombo.3 Mo'ko ta ro pa'poro tywonumengaporeaino waipory, pa'poro tukutymy waiporyenapa tunenje man.

4 Moro wara wykaje, omu'mapo'paawaito'ko'me taurambosinamon 'wa.5 Uwa yja'ta ro rypo ajekosaine, mo'koyja'kary ajekosaine man. Tawa'pore wa.Moro iru'pyn me ase'wa ajemamyrykonirombo,moropari'pemoro o'waineKristusamyikary wairy enapa seneja.

Mo'ko Tamusi pori'tory6Mo'ko Ajopotorykon me mo'ko Kristus

Jesus ewa'ma'po ke o'waine, mo'ko taajemandoko. 7Mo'ko ta tymike awairykonman. Mo'ko tu'po aweja'nakarykonman. Moro Tamusi amyikary 'waapori'tomarykon man, moro ajemepa'sanwara ro. Tamusi ety awongary 'wa imeroe'namoropotoko.

8 Tuwaro aitoko amy oty uku'nenme okano'toto 'wa atyngarykon pona.Mo'kopan ta'sakary emu'manon roten.Kynotundymapojan kari'na nekarity'sanotykon 'wa, ero nono tu'ponokon otykon'wa, mo'ko Kristus 'wa kapyn te. 9 Mo'koKristus ja'mun ta ro pa'poro tamusi meaino kuranory kynemanjan. 10 Mo'ko taro enapa kurangon me tywaije mandon.Pa'poro jopoto epo, pa'poro pori'tonanoepo enapa mo'ko man.

11 Mo'ko ta ro enapa kari'na ainary'wa kapyn ty'koto mandon. MoroKristus ta o'koto'san 'wa moro yja'wanaja'mungon wyino tyka mandon. 12 Moroajetykarykon ta tunenje imaro mandon.Moro ajetykarykon ta enapa tawonjerapa mandon, moro iromby'san wyinoKristus awonganenymbo Tamusi pori'toryamyikary ke o'waine. 13 Uwapo tyromo'setywaije mandon tyja'wange awairykon

1:20 Efese 2:16 2:12 Rome 6:4

Kolose 2:14 281 Kolose 3:13ke, i'koto'pa awairykon ke enapa. Kris-tus maro te nuro tyje mandon Tamusi'wa. Moro kyja'wanykonymbo tyka i'waman. 14 Moro tu'tanone kywairykonenepotopombo kareta, moro omenanomero'san ke kyja'wangaton iro tykakai'wa man. Tuta'kapo i'wa man morowakapupoko ipokary 'wa. 15Morokonkapuy'tu'kanamon pori'tonano tambo'se i'waman. Tone me imero moro embatarykontamapo i'wa man. Moro wakapu kei'mondo'san poko tywomino man.

Ero nono tu'ponokon wonumengary16 Amy 'wa pairo yja'wan me o'to

kykapoton apokoine arepa upu'pome, anenyrykon upu'po me pai, otyewa'matopo kurita upu'po me pai, aseryme nuno wepa'katopo kurita upu'po mepai, otare'matopo kurita upu'po me enapapai. 17 Morokon ro morokon o'tononman otykon a'kary me roten man. Mo'koKristus te iporo man. 18 Amy 'wa pairotypo kytaipoton. Typo irombo ajyrykon'se mandon amykon po'po onepotonon,mo'karon Tamusi apojongon ety awon-gaton inaron, mo'karon tynene'sanotykon poko kynotamorepaton inaron.Typo roten potonon me kynokano'saton.Moro yja'wan ija'mungon nisanory 'waundymarykon kynemu'maton. 19 Mo'koKristus, mo'ko moro ja'munano upu'po meman inoro poko tuwaro e'i'pa mandon.Mo'ko ro te pa'poro moro ja'munanopuwano'san Tamusi nisanory wara ro.Morokon imitykon 'wa kynapyipojan o'winiwaito'me.

20 Mo'ko Kristus maro aromby'san'wa ero nono tu'ponokon otykon wyinoomboka'sando, o'tono'me ko iro ke eronono tu'ponokon wara matundymapo-jaton omenano 'wa? 21 Erokon ome-nano poko wykaje irombo: “Kysapo'i!”,“Kysapoi!”, “Kysi'tu'kai!” 22 Morokonomenano ro kynuta'san ta'kuru jako.Kari'na nikapy'san omepato'kon morokonman. 23 Tywonumengaporamon kari'na,mo'karon aseke tynikapy'san omenanowara ro Tamusi ety awongaton inaron,mo'karon po'po kynotyjaton inaron,mo'karon aseke tyja'mungon wojaton

inaron nekarityry wara morokon otykonman. Typo roten man. Ja'munanonisanory ka'pojan roten.

31Mo'ko Kristus maro ajawomy'sando iro

ke morokon kapu tanokon otykon upitoko.Kapu ta irombo mo'ko Kristus tandy'poman mo'ko Tamusi ainary apo'tun wyino.2 Morokon kapu tanokon otykon poko on-umengatoko, morokon nono tu'ponokonotykon poko kapyn. 3 Tyromo'se irombomandon. Moro ajemamyrykonmo'ko Kris-tus maro tunenje man Tamusi ta. 4 Mo'koKristus, mo'ko ajemamyrykon me maninoro wosenepory jako, amyjaron enapaimaro masenepota'ton kurano ta.

Moro asery amano5 Aike'katoko iro ke morokon nono wyi-

nonokon otykon: wararo wokyry, woryimaro aino, nurija me aino, tysanoramonotykon 'wa atundymapono, yja'wan oty 'seaino, enumene aino enapa. Moro enumeneaino, ikapy'san tamusi ety awongary moroman. 6 Pa'poro morokon otykon moroTamusi erekuru ene'san mo'karon Tamusianamyika'non 'wa. 7 Amyjaron enapauwapomorokon otykon poko tywaije man-don, itaine ajemamyrykon jako. 8 Eromete pa'poromorokon otykon nondary enapao'waineman: ore'kono, tare'ke imero aino,yja'wan me aino, aja'sakarykon poko oru-pano, pyiwano me auranano. 9Ase'wa aje-napitaton. Pa'poro moro penatombo aje-merykonymbo irombo toma o'waine man.10Aserynonme tywaijemandon. Aserynonme 'ne ka'tu rapa maijaton. Aseme noromo'ko aserynon me ajynamonymbo enekemaijaton, uku'to'me o'waine. 11 Asery meamy a'ta, amy oty waty man moro Griekme aino ta, Simosu me aino ta pai, moroty'koto aino ta, i'koto'pa aino ta pai, morotyseno me aino ta, moro Skyth me aino ta,moro taporemynen pyitonano me aino ta,moro aporemy'ma aino ta. Mo'ko Kristuspa'poro oty me, pa'poro oty ta enapa man.

12 Tamusi 'wa tapyije mandon tywyi-nonokon me, tynipynarykon me enapa.Ajemerykon me iro ke apyitoko kotanoenery, typotapore aino, po'po okano'no,pyi'me'ke aino, eja'nakano. 13 Ase'wa

2:13 Efese 2:1-5 2:14 Efese 2:15 2:16 Rome 14:1-6 2:19 Efese 4:16 3:1 Ware 110:1 3:9 Efese 4:223:10 Efese 4:24, Genesis 1:26 3:12 Efese 4:2

Kolose 3:14 282 Kolose 4:11aitoko. Asepoko tare'ke aja'taine, mo'koaja'sakarykon yja'wany ikatoko. Mo'koJopoto 'wa moro oja'wanykonymbo ka'powara amyjaron enapa moro aja'sakarykonyja'wany ikatoko. 14 Moro aipynano,moro o'win imero ajypojaton iro 'ne ka'turapa apyitoko ajemerykon me. 15 MoroKristus nyry sara'me aino 'wa aturu'santa oty undymary man. Moro me rotyko'ma mandon o'win ja'munano taawaito'ko'me. Anepory'san kurangonotykon poko tawa'pore aitoko.

16 Moro Kristus auranymbo poto menainen otaine. Tywonumengaporeaitonon me omepatoko ipoko. Ase'wao'matoko ike. Moro aturu'san tanoajewa'porykon enepotoko Tamusi 'waTamusi warery ke, Tamusi ety awon-ganamon ware ke, a'kanano wyinonokonware ke enapa. 17 Pa'poro auranano ta,amaminano ta pai anikapyrykon otykonika'toko mo'ko Jopoto Jesus ety ta. Mo'kopoko ro mo'ko jumynano Tamusi etyawongatoko.

Moro Tamusi wyinonokon emamyry emery18 Woryijan, oinonon apyitoko ajopoto-

rykon me. Moro wara awairykon manmo'ko Jopoto ta.

19 Wokyryjan, apytykon ipynatoko.Apo'tun pe ipokoine kytaiton.

20 Pitanikon, ajumykon 'wa, asanokon'wa epanamatoko pa'poro oty ta. Moro roirombo Tamusi apokupe man.

21 Jumynanokon, typo roten o'makonkysere'kopoton, ka'pa rapa otykon pokoisasakepyrykon.

22Taporemynamonpyitonano,mo'karonero nono tu'ponokon ajaporenjan 'waepanamatoko pa'poro oty ta. Enurukonme kapyn o'to aitoko, kari'na 'wa aje-tykon awongary sanory ta. Tamusinendonamon me te ajemaminatoko,e'i'pa 'ne. 23 Aturu'san maro pa'poromorokon anikapyrykon otykon ika'toko,Tamusi 'wano mangon wara, kari'na 'wanomangon wara kapyn te. 24 Uku'toko moroTamusi 'wa ajemamina'san epemary man,moro o'waine anapyirykon man apyiry

man enapa. Mo'ko i'wa ajemaminato'konJopoto iromboKristusmo'koman. 25Mo'koyja'wan me oty ka'nen irombo morotyja'wany epety apyitan. Tamusi embatapa'poro kari'na asewara mandon.

41 Jopotokon, iru'pa mo'karon apyito-

rykon enatoko. Muku'saton irombo amy-jaron enapa tyjopotone awairykon kapu ta.

2 Moro Tamusi 'wa ajauranarykon jakoeja'nakatoko, tuwaro aitoko, tawa'poreaitoko. 3 Moro Tamusi 'wa ajaura-narykon jako na'na poko enapa ajau-ranatoko, oma yto'me i'wa moro okaekaroto'me, moro Kristus poko ata-morepatopo auranano ekaroto'me, wykajeirombo. Moro amaminano poko ro enapataru'ka wa. 4 Aturupotoko ekaroto'mey'wa moro y'wa ekarityry man wararo. 5 Tywonumengapore ajemandokomo'karon kurandonokon maro. Amy eru-pato'kon oma epory'poto o'waine, morooma apyitoko. 6 Tawa'pore ajauranatoko.Typosine ajauranatoko. Moro one warao'waine pa'poro kari'na auran ejukuruman ukutyry o'waine man.

Kareta y'ma'topo auranano7 Moro one wara ywairy ekari'tan

o'waine mo'ko typynen ka'sakarykonTikikus, mo'ko tamyikapore kynemami-nanon inoro,mo'ko Jopoto ta yjemaminarya'sakary me man inoro. 8 Moro me rosemo'sa o'waine. Iwara one wara na'nawairy muku'ta'ton. Morokon aturu'sanpori'tomatan. 9 Imaro semo'sa mo'kotamyikaporen, typynen Onesimus, mo'koaja'sakarykon me man inoro. Mo'karonro pa'poro one wara ero po oty wairyekari'ta'ton o'waine.

10 “Iru'pa aitoko!” tyka'san aropojatono'waine mo'ko ymaro aru'ka'po Aris-tarko, mo'ko Barnabas patymy Markus(mo'ko poko ro moro yjauranymbosaropon o'waine, iwopyry ewa'mato'meo'waine, iwopy'poto), 11 mo'ko Jesus,mo'ko Justus me kynejatojaton inoroenapa. Mo'karon oruwanokon roten

3:13 Efese 4:32 3:16 Efese 5:19-20 3:18 Efese 5:22, 1 Petrus 3:1 3:19 Efese 5:25, 1 Petrus 3:7 3:20 Efese6:1 3:21 Efese 6:4 3:22 Efese 6:5-8 3:25 Deuteronomium 10:17, Efese 6:9 4:1 Efese 6:9 4:5 Efese 5:164:7 Efese 6:21-22 4:7 Apojoma'san 20:4, 2 Timoteus 4:12 4:9 Filemon 10-12 4:10 Apojoma'san 19:29, 27:2,

Filemon 24, Apojoma'san 12:12,25, 13:13, 15:37-39

Kolose 4:12 283 Kolose 4:18Simosu me yjepatongon me mandonmoro Tamusi nundymary ekarory poko.Yturu'po ewa'poronamon me tywaijemandon. 12 “Iru'pa aitoko!” tyka'poaropojan enapa o'waine mo'ko KristusJesus pyitory aja'sakarykon Epafras. Mo'koro o'kapyn roten asin pe imero ajupu'sanme Tamusi 'wa kynoturupojan, ata-monopy'pa aweja'nakato'ko'me, pa'poroTamusi nisanory 'wa o'namoroto'ko'meenapa. 13 Moro ajupu'san me, mo'karonLaodisea ponokon upu'san me, mo'karonHierapolis ponokon upu'san me enapapoto me iwo'mikary amyikapory taro wa.14 “Iru'pa aitoko!” tyka'san aropojatonenapa o'waine mo'ko typynen apino'nenLukas mo'ko Demas maro.

15 “Iru'pa aitoko!” ywyka'po ekari'tokomo'karon Laodisea ponokon ka'sakarykon'wa, Nymfa 'wa, mo'karon auty po Tamusina'nanopy'san apyimy 'wa enapa. 16 Erokareta erupa'po mero o'waine, mo'karonLaodisea po Tamusi na'nanopy'san apyimyra'na enapa erupapotoko. Iwara enapamoro Laodisea 'wanokon kareta eruparyo'waine man. 17Mo'ko Arkipo 'wa kaitoko:“Moro Jopoto ta anapo'i'po amaminanoikapy'mako.”

18 Aseke yjainary ke awu, Paulus, erosimeroja o'waine: “Iru'pa aitoko!” Moroyjaru'ka'po poko atuwarenge'ton. Tamusituru'popory amaroine nainen.

4:12 Kolose 1:7, Filemon 23 4:14 2 Timoteus 4:11, Filemon 24, 2 Timoteus 4:10, Filemon 24 4:17 Filemon 2

1 Tesalonika 1:1 284 1 Tesalonika 2:4

Tesalonika ponokon 'wanokoromono karetaUwapo torupamy

Penaro 'ne waty moro Tesalonikapo Tamusi na'nanopy'san apyimy ty-waije man. Moro Tamusi amyikary taiwetuwaro'marykon noro tywaije man.Moro Kristus wopyry man poko rapatywonumenga imero tywaije mandon.Amykonymbo 'wa ko'i terapa iwopyryman tamyika man. Amykonymborapa tywonumenga mandon mo'karoniromby'san ja'mun awomyry man poko.Morokon otykon ekari'to'me ro iru'pynme mo'ko Paulus 'wa ero kareta tymeroman. Mo'karon Tamusi amyikanamonpori'tomanon. Iporo moro Kristus wopyryman wairy amyikapojan i'waine.Ero kareta wota'saka'san

1:1 Kareta a'motopo auranano1:2 - 3:13Mo'karonTesalonika poTamusi

na'nanopy'san4:1-12 Mo'karon Tamusi amyikanamon

emamyry4:13 - 5:11 Moro Jesus weramatopo ku-

rita5:12-28 Kareta y'ma'topo auranano

Kareta a'motopo auranano1 Paulus, Silvanus maro, Timoteus maro

enapa ero kareta merojan mo'karon Tesa-lonika po Tamusi na'nanopy'san apyimy'wa, mo'karon jumynano Tamusi ta, mo'koJopoto Jesus Kristus ta enapa mandoninaron 'wa. Tamusi turu'popory, sara'meaino enapa amaroine nainen.

Moro Tamusi auranymbo wairy typori'toke2 O'kapyn roten Tamusi ety awonganon

na'na pa'poro apokoine. O'kapyn rotenirombo na'na ajejatojaton moro Tamusi'wa tauranary jako. Aikepy'pa roten3 na'na kynonumenganon moro Tamusiamyikanamon me ajemaminarykon poko,moro aipynano ta awo'mikarykon poko,mo'koKyjopotorykon Jesus Kristuswopyrymomokyry ta aweja'nakarykon pokoenapa mo'ko kyjumykon Tamusi embata.4 Moro Tamusi 'wa ajapo'i'san uku'san

irombo na'na, Tamusi nipynarykon na'naa'sakarykon. 5 Moro na'na nekarityryiru'pyn oka auranano me roten kapyntywo'seman o'waine, typori'toke enapa te,Tamusi a'kary maro enapa, tamyikaporeenapa imero. Muku'saton iromboonewaraara'naine na'na we'i'po ajupu'san me.

6Amyjaron ro na'na wara, mo'ko Jopotowara enapa tywaije mandon. MoroTamusi a'kary nyry awa'ponano maromoro auranano tapyije o'waine man,aja'karykarykon ta awairykon se'me imero.7 Iwara moro one wara iwairykon manmenepojaton mo'karon Masedonie po,Akaje po enapa Kristus amyikanamon'wa. 8 Awyinomboine irombo mo'koJopoto auran tywota manmoro Masedoniepo roten kapyn, moro Akaje po rotenkapyn enapa. Wararo te moro o'waineTamusi amyikary ekary tywotaripa'seman. Moro poko amy oty ekarityry upijannoro na'na. 9 Aseke irombo one warao'waine na'na ewa'ma'po ekari'saton.One wara mo'karon ikapy'san tamusiwyino awotu'ma'san ekari'saton, mo'konurono Tamusi 'ne ro ety awongato'me.10 Mo'ko iromby'san wyino inawonga'poimuru, mo'ko o'toto Tamusi erekuruwyinokaijomanamon Jesus wopyry momokyryekari'saton o'waine kapu wyino.

2One wara Paulus emaminary Tesalonika po

1 Aseke irombo muku'saton, na'naa'sakarykon, aronge roten kapyn moroo'waine na'na wyto'po we'i'po. 2 Moroo'waine na'na wopyry uwaporo Filipipo imero na'na kota'ma'po muku'satonenapa. Morombo wyino wyry'me,enari'ma te imero mo'ko kytamusirykonta moro Tamusi ekapory ekari'nen na'nao'waine.

3 Kari'na urujan irombo na'na tonapirymaro kapyn, yja'wangon onumenganomaro kapyn, omu'mano maro kapynenapa. 4Moro iru'pyn oka ekaronamonmeiru'pa Tamusi 'wa topory'po ke te na'nakari'na erupanon. Kari'na apokupe ty-wairy 'se'pa na'na man. Mo'ko kyturu'sanmenganen Tamusi apokupe te tywairy 'sena'na man.

1:1 Apojoma'san 17:1 1:6 Apojoma'san 17:5-9 2:2 Apojoma'san 16:19-24, Apojoma'san 17:1-9

1 Tesalonika 2:5 285 1 Tesalonika 3:65Typosinen ta kapyn kari'na wonumen-

gary u'mary 'se na'na we'i'po muku'saton.Pyrata upito'me waty na'na aurana'poamyikaponen me Tamusi man. 6 Kari'na'wa toty awongary 'se'pa na'na kynainen,o'waine pai, amykon terapa 'wa pai. 7Kaworypo te tywairy taro na'na kynainenKristus napojoma'san me. Po'po* tena'na kynainen ara'naine. Amy ty'makontuwaro'manen sanonano wara 8 apynasenna'na. Moro Tamusi ekapory ekarityry 'seroten kapyn na'na kynainen. Ajupu'sanmemoro tamamyry uta'kapory 'se pairo tena'na kynainen. Typyne irombo na'na 'wamaisen.

9 Moro awosin pe na'na wo'mika'poirombo muku'saton, na'na a'sakarykon.Koko, kurita pyrata poko na'na kynemam-inan ajaki'ma'paine tywaito'me. Iwararo moro Tamusi ekapory ekaron na'nao'waine. 10 Ero amyikaponamon me amy-jaron mandon Tamusi maro: tamepore,tamambore, emendo'pa enapa na'na ky-nainen ara'naine, amyjaron Kristus wyi-nonokon me. 11-12Muku'saton irombo onewara na'na 'wa pa'poro 'ne ajuru'san, amyjumynano 'wa ty'makon ururuwara. Na'naajapokumasen. Na'na kyngan o'waineTamusi wyinonokon me ajemando'ko'me.Mo'ko Tamusi ro ako'maton moro kuranotynundymary taka.

13 Na'na enapa aikepy'pa Tamusi etyawonganon ero poko: moro na'na wyinoaneta'san Tamusi auran tapyije o'waineman amy kari'na auran me kapyn, amyTamusi auranme te. Iporo ro enapaTamusiauran me man. Moro ro enapa otainekynemaminanon, amyjaron Kristus wyi-nonokon me.

14 Mo'karon Judea po Kristus Jesus taTamusi na'nanopy'san apyimykon waraenapa amyjaron tywaije mandon, na'naa'sakarykon. Amyjaron aja'sakarykon 'watykota'ma mandon mo'karon a'sakarykon'wa mo'karon Judea ponokon Kristuswyinonokon kota'ma'san wara enapa.15 Mo'karon Judea ponokon Simosu 'wairombo mo'ko Jopoto Jesus, mo'karonTamusi auran uku'ponamonymbo enapatywo mandon. Mo'karon erekuru 'wana'na enapa tywekena man. Tamusi

apokupe e'i'pa mandon. Pa'poro kari'nay'tu'katon. 16 Na'na a'kotojaton mo'karonSimosu me e'i'non 'wa moro aijomato'konekarityry pona. Iwara ro aikepy'pa rotenmorokon tyja'wanykon apyimangaton,iporo terapa morokon tyja'wanykon wairyse'me. Moro Tamusi erekuru ko'wutywo'se man itu'ponakaine.

Mo'karon Tesalonika ponokon enery sanory17 Na'na te a'si'ko akore'pe terapa

ajene'paineman, na'na a'sakarykon. Na'naja'mun rypo tyse man, nykaje irombona'na. Na'na turu'po te tyse waty man.Ajenerykon 'se rapa imero tywairy kena'nano'mikai 'ne ka'tu rapa ajeneine tytorypoko. 18 O'waine tytory poko irombona'na ne'kui. Awu, Paulus, o'wimbotoroten kapyn, okomboto te moro pokowe'kui. Mo'ko Satan te na'na a'kotoi.19 Noky ko moro na'na waimomo'topome, moro na'na ewa'pory me, morona'na wotamyikatopo u'mari me naitanmo'ko Kyjopotorykon Jesus embata moroiwo'topo kurita? Amyjaron kapyn enapa?20 A'a! Amyjaron na'na kuranory memandon, na'na ewa'pory me enapa.

31 Akore'pe noro apyiry upiry ke

ty'wa, Athene po a'saka'pa tywain-opory eponen na'na iru'pa, 2 mo'koka'sakarykon Timoteus, mo'ko Kristusekapory ekari'nen Tamusi emamin pokonoemo'to'me ty'wa. Apana'tomarykoni'wa kynakon. Kristus wyinonokonme ajururukon enapa i'wa kynakon,3 amy pairo waito'me omapoty'pa eropanaikota'mano ta. Kari'na erekuru 'wairombo kykota'marykon man muku'saton.4 Ajekosaine ta'ta enapa, moro ky-waikota'marykon man ekari'nen na'nao'waine. Moro wara ro enapa tywaije man.Moro romuku'saton. 5Awu enapa akore'penoro apyiry supin. Mo'ko Timoteussemo'nen moro one wara o'waine Tamusiamyikary uku'to'me. Mo'ko u'kuto aitoto'wa aju'kurukon 'se'pawa, ka'pa rapamorona'na wo'mikatopombo wairy arongeroten.

6 Penaro 'ne waty mo'ko Timoteusneramai rapa awyinoine na'na 'wa. Iru'pyn

* 2:7 Amykon 'wa ‘Tawa'pore’ tymero man moro ‘Po'po’ y'petakan me. 2:14 Apojoma'san 17:5 2:15Apojoma'san 9:23,29, 13:45,50, 14:2,5,19, 17:5,13, 18:12 3:1 Apojoma'san 17:15

1 Tesalonika 3:7 286 1 Tesalonika 4:16oka enepyi moro o'waine Tamusi amyikarypoko, moro ajekosanokon aipynanopoko enapa. O'kapyn roten na'na pokotawa'pore awonumengarykon ekarityi.Ajenerykon 'se na'na wairy wara enapana'na enery 'se imero awairykon ekarityienapa. 7 Moro o'waine Tamusi amyikaryna'na pana'tomai, na'na a'sakarykon,awosin pe na'na emamyry wairy se'me.8 Na'na kynerenanon rapa, mo'ko Jopotota aweja'nakarykon jako. 9 One warako apokoine Tamusi ety awonga'matanna'na? Tawa'pore irombo imero na'naman apokoine mo'ko kytamusirykonembata. 10 Koko, kurita asin pe 'ne ka'turapa Tamusi 'wa na'na kynoturupojantytoto'me ajeneine, iru'pa enapa moroo'waine Tamusi amyikary ta anamonopy-rykon yje.

11 Oro aseke mo'ko kyjumykon Tamusi,mo'ko Kyjopotorykon Jesus enapa moroo'waine na'na wytoto'man oma ysensapatoro. 12 Oro mo'ko Jopoto moroase'wa awaipynarykon, moro o'wainepa'poro kari'na pynary enapa ynenpoto me 'ne ka'tu rapa, moro na'na'wa apynarykon wara enapa. 13 Iwarapana'pe 'ne ka'tu rapa morokon aturu'sankynaitan. Iwara Tamusi wyinonokon meemendo'pa maita'ton mo'ko kyjumykonTamusi embata mo'karon tywyinonokonmaro mo'ko Kyjopotorykon Jesus wo'topokurita. Iwara ro nainen.

4Moro Tamusi wyinono amano

1 Yja'sakarykon, moro one waraTamusi apokupe ajemamyrykon mantota o'waine man na'na wyino. Iwaraenapa 'kuru ajemanjaton terapa. Moroko'po 'ne ka'tu rapa Tamusi apokupeimero ajemando'ko'me te kynoturupojanna'na o'waine mo'ko Jopoto Jesus ta.2 Muku'saton irombo otypangon atu-ruto'kon yry'san na'na 'wa o'waine mo'koJopoto Jesus ta.

3 Ero wara 'kuru awairykon 'se Tamusiman: tywyino awairykon 'se man. Nurijame awairykon kapyn man. 4 Moro onewara Tamusi nendory ta, kari'na nen-dory ta enapa amy typyty man apyiry

ukutyry man pa'poro o'waine. 5 Moroaja'mungon nisanory 'wa kytotaropoton,mo'karon Tamusi anukuty'non wotaro-pory wara. 6 Ero oty ta yja'wan meaja'sakarykon poko awairykon kapyn man.Aja'sakarykon kysemu'maton. Pa'poromoropangon otykon epemapotan kari'na'wa Tamusi. Moro wara ro na'na kyn-gan terapa uwapo. 7 Nurijangon onu-mengano 'wa kapyn Tamusi 'wa tyko'makytaton, tywyinono amano 'wa te. 8Mo'koerokonomepanourumenanenkari'na anu-rumena'pa man. Mo'ko o'waine ta'karyynen Tamusi urumenanon te.

9Moro ase'wa aipynanopokootymerorykapyn y'wa man o'waine. Aseke iromboTamusi 'wa tamepa mandon moro ase'waawaipynarykon poko. 10 Moro aipynanoro irombo menepojaton pa'poro mo'karonMasedonie ponokon aja'sakarykon 'wa.Kapokumaton te, na'na a'sakarykon,moro aipynano poko 'ne ka'tu rapaawaito'ko'me. 11Kawo moro ity'me amanoapyitoko. Aseke terapa ajemamyrykonenetoko. Aseke ajainarykon ke ajemamina-toko, moro na'nawyka'powara ro. 12 Iwararo tamepore monepota'ton mo'karonKristus wyino e'i'non 'wa. Iwara ro amypairo oty ajamonopy'paine kynaitan.

O'to mo'karon iromby'san wairy man13 Mo'karon iromby'san poko te oty

anukuty'pa awairykon 'se'pa na'naman, na'na a'sakarykon. Kata'matoawairykon kapyn man, mo'karon amykonterapa kari'na wairy wara. Mo'karonwaimomo'topo waty irombo man. 14Morotyromby'po wyino Jesus awomy'poanamyika'pa 'kare kytaton. Iwara enapaTamusi mo'karon Jesus wyinonokon meiromby'san aropotan imaro.

15 Mo'ko Jopoto auranymbo ta ro na'naero wara kynganon o'waine: ky'karon,mo'ko Jopoto wopyry 'wa ro nuro ky-taita'ton inaron, mo'karon iromby'sanuwaponokon me kapyn kytaita'ton.16 Moro oty a'mory man uku'po'pomero, mo'ko kapu tanokon apojonanoJopotory aurana'po mero, moro kutitam'po'kory eto'po mero enapa, asekemo'ko Jopoto kapu wyino kynony'totan.

3:6 Apojoma'san 18:5 4:15 1 Korinte 15:51-52

1 Tesalonika 4:17 287 1 Tesalonika 5:28Irombo mo'karon Kristus wyinonokonme iromby'san na'nen kynawonda'ton.17 Irombomero te ky'karon,mo'karonnuronoro kytaita'ton inaron kerengapotanTamusi kapurutu ta kawonaka, mo'koJopoto epoje. Irombo mero mo'ja ro mo'koJopoto maro kytaita'ton.

18Morokon auranano ke ro iro ke ase'waatapokumatoko.

5Tuwaro aino

1 One wara a'ta oty wairy man poko otymerory kapyn y'wa man o'waine. 2 Asekeirombo iru'pyn po muku'saton mo'koJopoto wo'topo kurita wopyry man amymanaman wopyry wara koko. 3 “Sara'me,aki'ma'pa kamanjaton” kari'na wykaryjako, typo roten uta'no kynepota'ton,uwembo je'tun 'wa amy mynoto woryiepory wara. O'to noro tywairykonupita'ton.

4 Amyjaron te, na'na a'sakarykon, moroewa'rumy ta kapyn mandon. Iro ke romoro kurita amy manaman wopyry waraaporomu'ka'paine kynaitan. 5 Amyjaronirombo pa'poro aweinano ta mandon. Ku-ritanokon me mandon. Kokonokon mekapyn kytaton. Ewa'rumy ta kapyn enapakytaton. 6 Iro ke ko'wu kywo'nykyrykonkapyn man, mo'karon amykon terapawo'nykyrywara. Tuwaro kywairykonman.Etymy'pa kywairykon man.

7Mo'karono'ny'tononkokokyno'ny'saton.Mo'karon etyndonon koko kynetynjaton.8Ky'karon te kuritanokonme etymy'pa ky-taisen. Siparari kapy'po ky'po'paitykonmemoro Tamusi amyikary nainen moro aipy-nano maro. Siparari kapy'po ku'jondykonme moro ky'waine moro kaijomato'konmomokyry nainen. 9 Tywore'koto'mekapyn tyje Tamusi 'wa kytaton, mo'koKyjopotorykon Jesus Kristus naijomarykonme te. 10 Mo'ko Jesus ro ky'wanokon metyromo'se man. Imaro ro kamanda'ton,nuro ka'taine, kywo'nyky'sando enapa.11 Iro ke ro ase'wa atapokumatoko. Ase'waepori'tomatoko, ajemerykon me ro.

Morokon irokonymbo ro aturuto'kon

12 Na'na kynoturupojan o'waine,na'na a'sakarykon, mo'karon apokoineo'mikatonon, mo'karon Jopoto ta ajundy-manamon, mo'karon aje'manamonapyito'me kawo o'waine. 13 Moroinikapyrykon amaminano poko typyne'ne ka'tu rapa iwairykon man o'waine.Sara'me aitoko ase'wa.

14 Ero wara na'na ajurujaton, na'naa'sakarykon: Mo'karon emepo'none'matoko. Mo'karon siky'inon me at-apotonon ipana'tomatoko. Mo'karonru'mangon epano'toko. Amy pairo kari'napoko tonsine kytaiton. 15 Amy 'waakota'marykon jako, moro o'waine rapaikota'mary pona tuwaro aitoko. Iru'paawairykon poko roten te o'mikatoko asekeara'naine, pa'poro amykonymbo kari'nara'na enapa. 16 Tawa'pore roten aitoko.17 Aikepy'pa roten Tamusi 'wa ajaurana-toko. 18 Pa'poro oty ta Tamusi ety awon-gatoko. Tamusi nisanory irombo moroman, mo'ko Kristus Jesus ta. 19 Tamusia'kary wa'tory kyse'wu'katon. 20 Tamusiauran uku'ponamon auran kysenu'katon.21 Pa'poro oty imengatoko, iru'pa, yja'wanme pai iwairy eneto'me. Irombo moroiru'pynymbo apyitoko. 22 Pa'poro yja'wanme onepototo oty wyino tyse aitoko.

23 Aseke mo'ko sara'me aino ynenTamusi tywyinonokon me imero ajysen.Oro ija'wany'pa mo'ko aja'karykon, moroawonumengarykon, moro aja'mungonkura'man imero Tamusi mo'ko Kyjopo-torykon Jesus Kristus wopyry 'wa ro.24 Mo'ko ako'manamon tamyikapore man.Moro tykatopombo ka'san.

25 Na'na a'sakarykon, na'na poko enapaTamusi 'wa ajauranatoko.

26 “Iru'pa aitoko!” na'na wyka'poekari'toko pa'poro ka'sakarykon 'wa,Tamusi wyinonokon me aweposimapo-tyrykon ta. 27Tamusi ety ejatory ta wykajeo'waine ero kareta erupato'me pa'poromo'karon Kristus wyinonokon 'wa.

28 Oro mo'ko Kyjopotorykon Jesus Kris-tus turu'popory amaroine nainen.

5:2 Mateus 24:43, Lukas 12:39, 2 Petrus 3:10 5:8 Jesaja 59:17, Efese 6:13-17

2 Tesalonika 1:1 288 2 Tesalonika 2:2

Tesalonika ponokon 'wanoijokonory karetaUwapo torupamy

Moro Jesus weramatopo kurita poko otyanukuty'pa noro rapa pyime Tesalonikapo Tamusi amyikanamon tywaije mandon.Ko'i terapa moro Kristus weramatopo ku-rita wairy man ekanopyry ke ty'waine,amyikon tamaminake'se tywaije mandon.Iro ke ro Paulus 'wa ero kareta tymeroman.Moro moro wara iwonumengarykon 'waemaminake'karykon 'se'pa man.Ero kareta wota'saka'san

1:1-2 Kareta a'motopo auranano1:3 - 2:17 Tamusi amyikanen

ane'mere'ka'pa moro Kristus weram-atopo kurita wairy man

3:1-15 Mo'karon Tamusi amyikanamonemamyry

3:16-18 Kareta y'ma'topo auranano

Kareta a'motopo auranano1 Paulus, Silvanus maro, Timoteus

maro enapa ero kareta merojan mo'karonTesalonika po Tamusi na'nanopy'sanapyimy 'wa mo'ko kyjumykon Tamusita, mo'ko Kyjopotorykon Jesus Kristusta enapa. 2 Oro mo'ko kyjumykonTamusi, mo'ko Jopoto Jesus Kristus enapatyturu'poporykon eneposen o'waine.Sara'me enapa ajysen.

Moro a'wembono auranano ytopo kurita3 O'kapyn roten Tamusi ety awon-

gary man na'na 'wa apokoine, na'naa'sakarykon. Moro wara na'na wairyiru'pa man, moro o'waine Tamusiamyikary wepuiry ke, aseme noro potome moro ase'wa awaipynarykon wairyke enapa. 4 Iro ke ro aseke na'na kyno-tamyikanon apokoine pa'poro mo'karonTamusi na'nanopy'san apyimykon 'wa.Kynotamyikanon na'na moro Tamusiamyikary ta aweja'nakarykon pokomorokon kari'na erekuru 'wa aweke-narykon se'me, akota'marykon se'meenapa. 5 Morokon otykon ro iru'pyna'wembono auranano ynen Jopoto meTamusi ekari'san. Iru'pa ajepota'ton moro

tynundymary tanokon me. Moro watonme ro irombo maikota'maton. 6 Tamusiiru'pyn a'wembono auranano ytan.Mo'karon akota'manamon kota'mapotan.7 Akota'marykon wyino ajeremapota'ton,na'na eremapory man wara enapa. Morowara Tamusi kynaitan moro kapu wyinomo'karon kapu tanokon pari'pyngon tapo-jongonmaromo'ko Jopoto Jesus woneporyjako 8wa'to ka'muru ta. Mo'karon Tamusianukuty'non kota'matan. Mo'karonmo'ko Kyjopotorykon Jesus ekapory 'waepanama'non kota'matan enapa. 9 Moroyja'wan me tywe'i'san epemata'ton roi'matypyn uta'no ke tyse Tamusi wyino,moro ipori'tory kuranory wyino enapa.

10Moro wara ro kynaitan moro iwo'topokurita, moro toty awongapo iwopyryjako mo'karon Tamusi wyinonokon 'wa,pa'poro mo'karon Tamusi amyikanamon'wa. Amyjaron enapa itaine maita'ton.Moro na'na namyikapory oka irombotamyika o'waine man.

11 Moro me ro enapa o'kapyn rotenmo'ko kytamusirykon 'wa kynaurananonna'na apokoine, iru'pa ajepoto'ko'mei'wa moro ako'mato'konymbo 'wanokonme. Typori'tory ta pa'poro anisanorykoniru'pyn oty kapy'mapon o'waine, pa'porotamyikanamon me anikapyrykon amami-nano kapy'mapon enapa o'waine. 12 Iwararomo'ko Kyjopotorykon Jesus ety tawongakynaitan otaine. Moro ajetykon enapamo'ko ta tawonga kynaitan, mo'ko ky-tamusirykon turu'popory poko, mo'koJopoto Jesus Kristus turu'popory pokoenapa.

2Mo'ko Jopoto wo'topo kurita

1 Mo'ko Kyjopotorykon Jesus Kris-tus wopyry man poko, moro imarokywota'nanopyrykon man poko enapakynoturupojan na'na o'waine, na'naa'sakarykon, 2 ko'i 'ne o'mere'kapo'paawaito'ko'me, tare'ne atypo'pa awaito'ko'meenapa, amy a'kanano 'wa, amy auranano'wa pai, amy na'na nimero'po ikato'konkareta 'wa paimo'ko Jopotowo'topo kuritatundary ekaro'poto.

1:1 Apojoma'san 17:1 1:9 Jesaja 2:10 2:1 1 Tesalonika 4:15-17

2 Tesalonika 2:3 289 2 Tesalonika 3:103 Awomu'maporykon kapyn pairo

man. Mo'ko Tamusi wyino atu'manowopyry na'nen man. Mo'ko uta'toto manyja'wanymbo imero kari'na woneporyna'nen man. 4 Pa'poro tamusi me kari'nanekarityry, pa'poro tamusi nendory waratynendomy oty y'tu'katan. Iko'poine pairokawonaka kynotawongatan. Mo'ko Tamusi'ne ro auty ta kynotandy'motan tamusi metywairy enepoto'me tiro.

5 Anukuty'pa noro mandon moroy'wa o'wanokon me pa'poro morokonotykon ekarity'san ajekosaine noro yja'ta?6 Oty 'wa erome noro iwopyry a'kotorymuku'saton. Moro iwonepotopo kuritate kynonepotan. 7 Maname irombomoro yja'wan me aino kynemaminanonterapa. Mo'ko yja'wan kari'na woneporya'kotonen roten emimary noro man.8 Irombo mero kynonepotan. Mo'ko wotanro mo'ko Jopoto Jesus moro tyworemaryke, moro tywonepory ke enapa.

9 Mo'ko Satan pori'tory ta kyno'tanpari'pe imero. Amu'mato aitononpori'tonano enepotan. Anumen-gaponamon otykon enepotan enapa.10 Tamero roten mo'karon uta'tonon manemu'matan. Moro taijomato'ko'manymboaipynano 'ne ro anapo'i'pa irombo tywaijemandon. 11 Iro ke ro mo'ko Tamusiamy amu'mato aitoto pori'tonano emam-inano'potan itaine, onapi amyikato'mei'waine. 12 Iwara ro pa'poro mo'karoniporono auranano anamyika'nonymbo,mo'karon yja'wan me aino 'se tywaijemandon inaronpoko a'wembonoaurananoytan Tamusi.

13 Na'na 'wa te o'kapyn roten Tamusiety awongary man apokoine, Jopoto nipy-narykon na'na a'sakarykon. Tamusi 'wairombo tapyije mandon koromonokon meuta'no wyino ajunemboto'ko'me mo'ko ty-wyinonokon me ajynamon ta'kary 'wa,moro o'waine moro iporono aurananoamyikary 'wa enapa.

14Moro na'na nekarityry iru'pyn oka 'watyko'mapo i'wa mandon, mo'ko Kyjopo-torykon Jesus Kristus kuranory apyito'meo'waine.

15 Iro ke ko'wu aturu'san apyitoko, na'naa'sakarykon. Morokon na'na nekarity'san,

na'na nimero'san pai omepano kysinonda-ton.

16-17 Oro pa'poro anikapyrykon iru'pynamaminano ta, iru'pyn auranano ta paiapori'tomasen, aturu'san apokumasenenapa mo'ko Kyjopotorykon Jesus Kris-tus mo'ko kyjumykon Tamusi maro.Mo'ko Tamusi 'wa ro moro kypynarykontanepo man. Moro tyturu'popory tatypori'toma i'wa kytaton, utapy'pa rotenkywaito'ko'me. Amy iru'pyn oty tyje i'waman kynimomokyrykon me.

3Typoko Tamusi 'wa auranano 'se Paulus

wairy1 Irombo ko'wu Tamusi 'wa na'na poko

ajauranatoko, na'na a'sakarykon, moroTamusi auran aripa'to'me, kawo iwaito'meenapa, moro ajekosaine kawo iwairy wara.2Aturupotoko na'na unendo'me mo'karonto'mere'samon yja'wangon kari'na wyino.Pa'poro 'ne kari'na 'wa kapynmoro Tamusiamyikary man.

3 Tamusi te tamyikapore man. Mo'koro apori'tomata'ton. Ajunenda'ton mo'koyja'wan wyino. 4 Moro o'waine mo-rokon na'na nekarityry otykon kapyryamyikanon na'na mo'ko Jopoto ta. Moromo'ja ro o'waine ikapyry man amyikanonenapa na'na. 5 Oro mo'ko Jopoto morokonaturu'san aron moro Tamusi pyny 'wa,moro Kristus ta eja'nakano 'wa enapa.

Kari'na emaminary 'se Paulus wairy6 Mo'ko Kyjopotorykon Jesus Kris-

tus ety ta na'na kynganon o'waine,na'na a'sakarykon, tyse awaito'ko'meamy emepo'pa amandoto, moro na'nawyino tynapo'i'po omepano wara e'ipynaja'sakarykon wyino. 7 Aseke irombomuku'saton one wara na'na we'i'po waraawairykon man. Emepo'pa kapyn irombona'na ara'naine kynainen. 8 Amy pairoekosa epemary pyndo arepa anenapy'pana'na kynainen. Awosin pe tywo'mikaryta te koko, kurita na'na kynemaminanajaki'ma'paine tywaito'me. 9 Na'na ainaro rypo man ajekosaine arepa enapyryajepemarykon pyndo. Typoko te moroone wara awairykon man enepory 'sena'na kynainen. 10Ajekosaine ta'ta irombo

2:4 Daniel 11:36, Ezechiël 28:2 2:8 Jesaja 11:4 2:9 Mateus 24:24

2 Tesalonika 3:11 290 2 Tesalonika 3:18ero wara na'na kyngan o'waine: mo'kotamaminary 'sepyn wairy man endame'paenapa. 11 Emepo'pa amykon ara'nanokonemamyry etan irombo na'na. Emam-ina'pa mandon. Ty'wanokon me kapynaitonon otykon poko te etaika'pa mandon.12Mo'kopangon urujan imero na'na mo'koJopoto Jesus Kristus ta, aseke tareparykonpoko ity'me emaminato'ko'me.

13 Amyjaron te, na'na a'sakarykon,iru'pyn oty ka'namon me arupotarykonkapyn man. 14 Mo'ko ero kareta tana'na nimero'san otykon wara e'ipynekarotoko ase'wa. Imaro awairykonkapyn man. Iwara pai kynepy'i'totan.15 Ajenono'namon me te kysapyiton. Amyaja'sakarykon me te e'matoko.

Kareta y'ma'topo auranano16 Aseke te mo'ko sara'me aino undy

Jopoto o'kapyn roten sara'me ajysenpa'poro oty ta. Mo'ko Jopoto pa'poroamaroine nainen.

17 Aseke yjainary ke awu, Paulus,ero simeroja o'waine: “Iru'pa aitoko!”Moro wara ro pa'poro ynimerory karetasuku'poja ykaretary me. Yjainapory ro eroman. 18 Oro mo'ko Kyjopotorykon JesusKristus turu'popory pa'poro amaroinenainen.

1 Timoteus 1:1 291 1 Timoteus 1:15

Timoteus 'wano koromonokaretaUwapo torupamyMo'ko Timoteus amy Paulus emami-

nary a'sakary me tywaije man. Efese'wa tomo'se Paulus 'wa man, mo'karonmoroponokonTamusi amyikanamon ra'naamy yja'wan omepano wairy ke. IwaraTimoteus moro po a'si'ko tamamina man.Mo'ko pori'tomato'me ro Paulus 'wa erokareta tymero man. One wara amy pyitoTamusi amyikanamon jopotory me emam-inary man poko kynurujan.Ero kareta wota'saka'san

1:1-2 Kareta a'motopo auranano1:3-20 Yja'wan omepano wopyry man2:1 - 3:16 One wara oty wairy man

mo'karon Tamusi amyikanamonekosa

4:1 - 6:10 One wara Timoteus wairy man6:11-21 Mo'ja ro emaminato'me Timo-

teus ururu

Kareta a'motopo auranano1 Paulus, mo'ko Kapano'namon

Tamusi wyka'po wara ro, mo'ko kyni-momokyrykon Kristus Jesus wyka'po wararo enapa Kristus Jesus napojoma'po erokareta merojan 2 mo'ko Tamusi amyikaryta tymuru wara 'ne ro tynenary 'wa. Mo'kojumynano Tamusi turu'popory, mo'koKyjopotorykon Kristus Jesus turu'poporyenapa amaro nainen. Akotanory enesen.Sara'me enapa ajysen.

Omepano u'manamon amepanamon3 Moro Masedonie 'wa ywytory jako

wykan o'wa Efese po awaito'me, amykonkari'na e'mato'me amy terapa omepanoyry pona i'waine. 4 Ikapy'san aurananopoko kapyn, i'maty'pa imero'san kari'natangonymbo etykon a'pemy'san pokokapyn enapa iwairykon man. Morokonotykon asauranakano ene'san, mo'koTamusi 'wa mo'karon tamyikanamonundymary enepyry ko'po. 5 Moro o'manokari'na arory 'se man amy ikoroka'poturu'ponano wyinono aipynano 'wa,amy otykon 'wa atamiromo'kapopynturu'ponano wyinono aipynano 'wa,

amy enapi'pa Tamusi amyikary wyinonoaipynano 'wa enapa. 6 Morokon otykonamonopyry a'mo'po mero ty'waine,amykon kari'na tywoma mandon arongeroten aitoto auranano taka. 7 Moroomenano mero'po poko amepanamon metywairykon 'se mandon. O'to tykarykonanukuty'pa te mandon. Tynukuty'torykonotykon ekarityry ta kyneja'nakaton.

8 Iru'pa moro omenano mero'po wairykysuku'saton, moro ikary wara 'ne a'kurujako. 9 Mo'ko a'kunen 'wa ero ukutyryman: mo'ko tamamboren 'wano mekapyn moro omenano mero'po man,mo'karon eme'non 'wano me te, mo'karonJopoto upi'no tywairykon 'se'non 'wanome, mo'karon nendoto e'i'non 'wanome, mo'karon tyja'wangamon 'wano me,mo'karon Tamusi wyino e'i'non 'wanome, mo'karon ekoroka'non 'wano me,mo'karon tyjumykon wonamon 'wano me,mo'karon tysanokon wonamon 'wano me,mo'karon kari'na wonamon 'wano me,10-11mo'karon wara ro wokyry, woryi maroaitonon 'wano me, mo'karon wokyry-jan maro ytotonon wokyryjan 'wanome, mo'karon kari'na mona'tonamon'wano me, mo'karon tonapiramon 'wanome, mo'karon Tamusi ety ejatory tatykato'konymbo any'manamon 'wanome, pa'poro mo'karon amykon terapa,mo'karon iru'pyn omepano y'tu'kanamonme moro y'wa yry'po sara'man Tamusikuranory ekapory ekari'saton inaron'wano me enapa.

Mo'ko Paulus 'wano Tamusi turu'popory12 Mo'ko ypana'tomanenymbo Kyjopo-

torykon Kristus Jesus ety sawongaje,moro i'wa tamyikapore yjepory'po poko.Typyitory me irombo tyje i'wa wa, 13morouwapo y'wa taju'po se'me, moro yjerekuru'wa tywekena'po se'me, moro y'watykota'ma'po se'me enapa. Ykotanoryte tone i'wa man, oty anukutypyn me,Tamusi anamyikapyn me o'to ywe'i'poke. 14 Mo'ko Kyjopotorykon turu'poporypoto me tywaije man. Tamusi amyikanenme tyje i'wa wa. Tamusi wyinonokonpynanen me tyje i'wa wa. 15 Tamyikapore,tapyiry taro enapa imero ero aurananoman: Kristus Jesus ero nono tu'ponakatywo'seman tyja'wangamonunenje uta'no

1:2 Apojoma'san 16:1 1:13 Apojoma'san 8:3, 9:4-5

1 Timoteus 1:16 292 1 Timoteus 3:6wyino. Awu 'ne ka'tu rapa tyja'wangewa. 16 Ykotanory te tone mo'ko KristusJesus 'wa man, ypoko 'ne ka'tu moroensi'ma tywairy enepory 'se tywairy ke.Iwara mo'karon amyikanamon manombo'wano me, mo'karon i'matypyn amanoapyinamonmanombo 'wanome enapa onewara iwairykon man enepotopo me yjyry'se tywaije man. 17 Mo'ko i'matypyn meJopoto me man inoro, mo'ko utapypynenepyn o'wino Tamusi ety kawo, kuranome enapa nainen i'matypyn me imero.Iwara ro nainen.

18 Moro kari'na e'mary ro ajainakasyja, ymuru Timoteus, morokon uwapoapoko Tamusi nekari'po'san aurananowara ro. Morokon poko ro tuwaro aja'ta,iru'pa mo'wo'matake, 19 Tamusi amyikaryta, otykon 'wa atamiromo'kapopynturu'ponano maro enapa. Moro morowara atuku'no tamapo amykon 'wa man.Irombomero Tamusi amyikanamonme ty-wotany'ma mandon. 20 Imaroine ro mo'koHimeneus, mo'ko Aleksander enapa man.Mo'karon ro mo'ko Satan ainaka syton,Tamusi ejuru poko iwore'no'to'ko'me.

21 Kurujaton 'ne ka'tu Tamusi 'wa

awoturupoto'ko'me, ajauranato'ko'me,awe'pimato'ko'me, ety awongato'meenapa o'waine, pa'poro kari'na poko,2 potonon jopoto poko, pa'poro ty-pori'tokamon poko enapa. Iwarapyi'me'ke, sara'me enapa ajemamyrykontaro maita'ton Tamusi nendonamon meimero. 3 Moro ro iru'pa man mo'koKapano'namon Tamusi embata. Apokupeman. 4Pa'poro kari'na unemyry 'se iromboman uta'no wyino. Moro iporono okaapyiry 'se man i'waine. 5 O'win rotenirombo Tamusi man. O'win roten Tamusi'wa kari'na aronen man: mo'ko kari'naKristus Jesus. 6 Mo'ko ro aseke tywotyjeman pa'poro kari'na ymbokato'kon me.Moro oka ro kynokari'san moro ty-wokari'topo jururu tunda'po mero. 7Moroekaronen me ro awu tyje wa. Moro 'wanome tapojoma wa. (Iporo ro moro yjauranman. Enapita'pa wa.) Moro Tamusiamyikary poko, moro iporono oka poko

Simosu me e'i'non emepanen me enapatyje wa.

8 Pa'poro aitopo po Tamusi 'wamo'karon wokyryjan auranary 'se wakurangon ainanano awongary ta, ereku'pa,asauranaka'pa enapa.

9 Iwara enapa iru'pyn me mo'karonworyijan wewo'myndory man, pyiwanome kapyn, tywonumengapore te. Tameroroten tunsetykon mombotyry kapyni'waine man. Ika'mi'po ke, parasotopurumbo ke, tapenamon wo'mynano keiwekura'marykon kapynman. 10Kurangonamaminano ke te iwekura'marykon man.Moro wara ro woryi wairy man, Tamusinendonen me tywokarityry jako.

11 Ity'me, po'po imero tywairy ta woryiwomepary man. 12 Amepanen me amyworyi wairy 'se'pa, moro i'wawokyry jopo-tomary 'se'pa enapa wa. Ity'me iwairyman. 13 Adam na'nen irombo tyka'seman, irombo mero Eva. 14 Adam enapaemu'ma'pa tywaije man. Mo'ko woryi tetywomu'mapo man yja'wan oty ka'to'mety'wa. 15 Pitani pa'kanopyry ta te uta'nowyino tunenje kynaitan, Tamusi amyika-nen me a'ta irombo, aipynano poko a'ta,Tamusi wyino a'ta, tywonumengapore a'taenapa.

3Mo'karon uwapoto'san mo'karon tapaton-

gon maro1 Tamyikapore ero auranano man:

uwapoto me tywairy 'se amy a'ta, amyiru'pyn oty 'se man. 2 Mo'ko uwapotowairy ro man takapore, o'win woryiyino me, tuwaro, tywonumengapore,tamepore, kari'na wopyry ewa'manenme, iru'pyn amepanen me, 3 tywetyngekapyn, tywo'wo'make kapyn, typotaporete, ereku'pa, pyrata poko kumi'me e'i'pa,4 iru'pynme tauty undymanenme, iru'pynme imero ty'makon 'wa tynendory taty'makon enenen me. 5 Aseke tautyundymary anukuty'pa amy a'ta, onewara ko Tamusi na'nanopy'san enetan?6 Atu'ma'sene kapyn enapa iwairy man,ka'pa rapamoro tywotamyikake iwairy 'waipoko a'wembono auranano ypory, mo'koewa'rumy tamuru poko yry'powara enapa.

2:7 2 Timoteus 1:11 2:9 1 Petrus 3:3 2:13 Genesis 2:7, Genesis 2:21-22 2:14 Genesis 3:1-6 3:2 Titus1:6-9

1 Timoteus 3:7 293 1 Timoteus 4:147 Kurando enapa takapore iwairy man,ka'pa rapamoro ekapo'pa iwairy 'wamo'koewa'rumy tamuru nenamyry me ypory.

8 Iwara enapa mo'karon uwapoto'sanepatongon wairy man tynendomy me.Oko aurangon wairy kapyn man. Ty-wetynge kapyn iwairykon man. Pyi-wano me pyrata kapyry kapyn i'waineman. 9 Moro tywotamorepato'konymboTamusi amyikary kura'mary i'waine manamy ikoroka'po turu'ponano ta, otykon 'waatamiromo'kapo'pa. 10 Mo'karon u'kururo 'ne ka'tu enapa man. Irombo mero,emendo'pa a'taine, mo'karon uwapoto'sanepatongon me emaminarykon man.

11 Iwara enapa mo'karon uwapoto'sanepatongon pytykon* wairy man tynen-domy me, tyworupake kapyn, tuwaro,pa'poro oty ta tamyikapore. 12 Mo'kouwapoto'san epaton wairy man o'winworyi yino me, iru'pa ty'makon, tautyundymanen me enapa. 13Mo'karon iru'paamaminatonon irombo morokon totykonawongapojaton Kristus Jesus wyinonokonme. Enari'ma enapa imero kynaijatontauranato'ko'me.

14 Ko'i o'wa ywopyry po ywo'potyryse'me, erokon otykon simeroja o'wa.15 O'poro'pa yja'ta ro rypo muku'saterapa one wara awairykon man moroTamusi auty ta, mo'ko nurono Tamusina'nanopy'san apyimy ekosa, wykajeirombo. Moro ro moro iporono okawakapuru me, apo'ny me enapa man.16 Pa'poro kysuku'saton poto me morokywotamorepato'konymbo tynendomywairy. Mo'ko ja'munano ta onepo'pomboa'kanano ta tamambore tyje man. Kaputanokon apojonano 'wa tywosenepo man.Kari'na ra'na takaro man. Nono tu'potamyika man. Kapu kuranory takatawonga man.

4O'to Timoteus wairy man

1Tywotuku'se me te ero ekari'sanmo'koa'kanano: Aire 'kopore amykonymbokynomata'ton moro Tamusi amyikarywyino. Uta'kato aitonon akywano pokoirombo, ewa'rumy nyry omepano pokoenapa kyno'po'saton. 2 Amu'mato aitonon

kari'na irombo onapi ekari'saton. Iru'paotypan oty wairy, yja'wan me pai otypanoty wairy anukuty'pa noro rapa ituru'sanman. 3 Kari'na waimyry a'kotojaton.Amykonymbo tonomy onory a'kotojatonenapa, Tamusi 'wa ikapy'san se'memo'karon Tamusi amyikanamon iporonoauranano uku'namon 'wa onoto'ko'meTamusi ety awongary ta. 4 Pa'poro iromboTamusi nikapy'po tonomy iru'pa man.Turumenamy me amy waty man, Tamusiety awongary ta apyiry jako. 5 Tamusiwyinonome irombo kynaijanmoro Tamusiauran poko, moro kari'na 'wa ipoko Tamusiety awongary poko enapa.

6Mo'karon Tamusi wyinonokon 'wamo-rokon otykon ekarityry jako o'wa, iru'pynKristus Jesus epaton me maitake. MoroTamusi amyikary pokono auranano 'wa,moro iru'pyn anapyiry omepano 'wa enapametuwaro'mapotake. 7 Yja'wangon au-ranano wyino te tyse aiko.

Tamusi wyino imero awairy pokoe'kuko. 8 Moro ja'munano pana'tomatopoe'kuno irombo iru'pyn oty anenepy'parypo man. Moro Tamusi wyino imeroaino te pa'poro iru'pyn oty ene'san.Moro Tamusi wykatopombo amanoene'san irombo, erome, aire enapa.9 Tamyikapore, tapyiry taro enapa imeroero auranano man: 10 Kyto'mikaton 'kuru,kyte'kujaton enapa, mo'ko nurono Tamusipo kywo'potyrykon ke. Pa'poro kari'naEpano'nen me irombo man. Mo'karontywyinonokon aijomanen me 'ne ka'turapa te man.

11 Morokon otykon apyipoko mo'karonkari'na 'wa. Ipokoine emepatoko. 12 Amy'wa pairo ajenu'kary kapyn man pitani meawairy poko. Aseke apoko te mo'karonTamusi wyinonokon 'wa enepoko onewaraauranarykon man, one wara emamyrykonman, onewara ase'wa iwaipynarykonman,one wara i'waine Tamusi amyikary man,one wara tykoroka iwairykon man enapa.13 Moro ywopyry 'wa ro, kari'na 'wanome kareta erupary poko aiko. Ururukonpoko aiko. Emepatoko. 14 Moro o'waTamusi nyry'po kurano oty kysenu'kai.Ajainaka irombo tyje man amykon Tamusinekari'pory auranano maro ro, mo'karon

* 3:11 Moro ‘pytykon’ y'petakan me ‘woryijan’ tywairy taro enapa man.

1 Timoteus 4:15 294 1 Timoteus 5:21uwapoto'san 'wa ajupu'po tu'ponakatainarykon yry jako. 15 Morokon otykonpoko ro e'kuko. Morokon otykon pokoro aiko. Iwara moro uwaponaka awytoryenetan pa'poro kari'na. 16 Aseke apoko,moro omepano poko ro enapa tuwaroaiko. Morokon poko eja'nakako. Morowara aja'ta irombo aseke masaijomatakemo'karon o'wa epanamatonon maro ro.

5Mo'karon inongepy'san

1 Amy tam'po'ko poko apo'tun pekyte'i. Ajumy wara te uruko. Mo'karonpyitonon enako apiryjan wara. 2Mo'karonno'po'kokonymbo enako asano wara.Mo'karon amyijanon ajenaunan waraenako, ipyitamarykon ta.

3 Mo'karon inongepy'san eneko,omo'ma a'taine. 4 Ty'mene, typarynepai amy inongepy'po a'ta te, mo'karoni'makon 'wa 'ne ka'tu, mo'karon ipajan'wa enapa mo'karon tauty tanokon eneryman. Morokon tynapo'i'san otykony'petakamary i'waine man mo'karoninongepy'san uwapoto'san 'wa. Mororo irombo Tamusi apokupe man. 5 Amyo'win upu'po aitoto inongepy'po Tamusipo kyno'po'san. Koko, kurita wararo otykon poko Tamusi 'wa tywoturu-pory poko, tauranary poko roten man.6 Mo'ko eserepekatoto woryi te nuro rotyromo'se man. 7 Morokon otykon roapyipokomo'karon woryijan 'wa, takaporeiwaito'ko'me. 8 Tomory anene'pa, amytauty tano tomory 'ne ka'tu rapa anene'paamy a'ta, moro Tamusi amyikanen meaino anukuty'pa tywairy enepojan. AmyTamusi wyino e'ipyn ko'po yja'wan meman.

9 Amy Tamusi na'nanopy'san apyimynenery me amy inongepy'po u'kuru manoruwa-kari'na siriko amono'ke e'i'paa'ta, o'win wokyry pytymbo me a'ta,10 iru'pyngon amaminano ka'nen metakare a'ta, pitanikon tuwaro'ma'potoi'wa, kari'na wopyry ewa'manen meiwe'i'poto, Tamusi wyinonokon pupuruku'mity'poto i'wa, mo'karon awosin peemamyrykon man inaron epanopy'potoi'wa, pa'poro iru'pyn amaminano poko

iwo'mika'poto enapa. 11 Mo'karon in-ongepy'san amyijanon kysu'kui Tamusina'nanopy'san nenery me. Wokyry sanory'wa moro Kristus wyino roten tywairykonrupomangary jako irombo, tywaimyrykon'se rapa kynaijaton. 12 Iwara ro a'wembonoauranano ypojaton typokoine, morokoromo tamyikapore tywe'i'san any'ma'poke ty'waine. 13 Itaka ro emamina'nonme autokon wara ro tytopotyrykon pokokynemepanjaton. Emami'ma roten kapynmandon. Tyworuparykon aropo'satonenapa te. Iko'po 'ne 'ne ta'sakarykonundymanamon me kynotyjaton. Aipo'nonotykon ekari'saton.

14 Iro ke ro mo'karon inongepy'sanamyijanon waimyry 'se rapa wa.Iwe'mekarykon 'se wa. Tautykonundymary 'se wa i'waine. Mo'ko ky-jenono'namon eruwano'pory 'se'pa wa.15 Amykon 'wa irombo moro iru'pyn omatyno terapa man mo'ko Satan wena'pota. 16 Amy Tamusi wyinono woryiomorykon me amykon inongepy'san a'ta,oro mo'ko woryi nepano'sen, enerykon'wa mo'karon Tamusi na'nanopy'sanapyimy emamyry awosinano'pory pona.Mo'karon Tamusi na'nanopy'san apyimyte mo'karon omo'non inongepy'san enen.

Uwapoto'san ururu17 Mo'karon iru'pa oty undymanamon

uwapoto'san ety awongary man poto meimero. Mo'karon Tamusi auran ekari-tyry poko, kari'na emepary poko enapao'mikatonon ety awongary 'ne ka'tu rapate man. 18 Moro Tamusi karetary irombokynganon: “Mo'ko ipu'kato'me wonatopotu'po eramapo'toto paka potamyry kapyno'wa man.” Kynganon enapa: “Mo'koamaminatoto 'wa moro tamamin epetyapyiry man.” 19 Amy uwapotomboemendotopo poko typo roten kyte'i. Oko,oruwa pai moro emendotopo amyikapona-mon a'ta te, ipoko aiko.

20Mo'karon yja'wan me aitonon e'makopa'poro kari'na embata. Iwara mo'karonamykon terapa kynety'kata'ton enapa.

21 Tamusi embata, mo'ko Kristus Jesusembata, mo'karon kapu tanokon apo-jonano embata enapa kuruja, morokon

5:18 Deuteronomium 25:4, Mateus 10:10, Lukas 10:7 5:19 Deuteronomium 17:6, 19:15

1 Timoteus 5:22 295 1 Timoteus 6:16otykon wara ro awaito'me. Ko'i 'nea'wembono auranano kysyryi. Asekeanisanory 'wa ro rypo kytotaropoi.22 Ko'i 'ne ajainary kysyryi amy kari'natu'ponaka. Mo'karon amykon terapaweja'wangary a'sakary me kyte'i. Aweko-roka'po po roten aiko.

23 Tuna roten noro kysenyryi. Winute amy enyko moro ajuwembo poko,morokon pyimano aje'tun poko enapa.24Amykonymbo kari'na uwaporomorokonija'wanykonymbo tone me imero kyny'sanmoro a'wembono auranano ytopo 'wa.Amykonymbo kari'na wekenanon temorokon ija'wanykonymbo. 25 Iwaraenapa morokon iru'pyngon amaminanotone me imero man. Morokon yja'wangonamaminano ro rypo tywotunemyry upijan.

6Mo'karon taporemynamon pyitonano

1 Pa'poro mo'karon taporemynamonpyitonano 'wa mo'karon taporenjanety apyiry man kawo, moro Tamusiety jamikary pona, moro Kristus wyi-nono omepano jamikary pona enapa.2 Tamusi wyinonokon me mo'karontaporenjan a'ta, moro asewara tymaroineTamusi amyikanamon me iwairykonpoko enu'karykon kapyn man mo'karonipyitorykon 'wa. Iru'pa 'ne ka'tu rapa tetamamingon kapyry i'waine man pyito-nanome. TypynamonTamusi wyinonokonme irombo mo'karon tamamimboramonpyitonano newa'pororykon jopoto man-don.

O'mapo'to'konIrokon poko ro kari'na emepako. Irokon

wara ro iwaito'ko'me urutoko. 3 Amykari'na 'wa amy terapa omepano yry jako,morokon iru'pyngon Kyjopotorykon JesusKristus wykato'konymbo wara ro kapyn,moro Tamusi wyinono omepano wararo kapyn oty ekarityry jako, 4 kynaijan'ne, otymbo anukuty'pa tywairy se'me.Iwosauranakary sanory kyniwojan. Mororo amyne aino, areku, ojuno, omen-dono, 5 oju'po'no ene'san to'mere'samonra'naka. Mo'karon 'wa ro moro iporonoauranano tuta'ka man. Moro Tamusi

amyikary enejaton amypyrata ene'nen otyme.

6 Typyratake 'kuru imero moroTamusi amyikary kari'na yjan, morokontokosanokon otykon poko 'ne tawa'porea'ta. 7 Amy pairo oty anenepy'pa 'kuruero nono tu'ponaka tywaije kytaton. Amypairo oty arory enapa irombo kysupijatoniwyino. 8 Tarepane, tynopone enapaka'taine, tawa'pore kywairykon man.

9 Mo'karon typyratake tywairykon'se aitonon epojan atu'kuno. Kyno-tapyipojaton tameronokon yja'wangonotykon sanory 'wa. Moro ro moroemamyrykon any'manon. Moro ro kari'nauta'kanon. Kari'na y'ma'kanon. 10 Pa'poroyja'wan oty apo'ny me irombo moropyrata sanory man. Moro pyrata sanory'wa ro amykonymbo kari'na tuta'kapomandon moro Tamusi amyikary wyino.Tameronokon je'tunano 'wa tywopopomandon.

Irokonymbo ro aturuto'kon11 Amoro te, Tamusi wyinono kari'na,

morokon otykon wyino tyse aiko. Tamam-bore aino, Tamusi wyino aino, Tamusiamyikanenme aino, aipynano, eja'nakano,pyi'me'ke aino upiko. 12 Tamusi wyi-nono e'kutoto me o'mikako, i'matypynamano apyito'me o'wa. Moro waton me rotyko'ma mana. Moro waton me ro enapaTamusi amyikanen me tywokari'se manairu'pyn me, pyimanokon kari'na netaryme.

13Mo'ko oremano undy Tamusi embata,mo'ko Pontius Pilatus embata iru'pynme oty amyikaponenymbo Kristus Jesusembata enapa wykaje o'wa, 14 moroywykatopombo apyiko ija'wany'pa, taka-pore enapa, mo'ko Kyjopotorykon JesusKristus wonepotopo kurita taronaka ro.15 Iwonepotopo kurita ro kynenepotanmo'ko o'wino sara'man Jopoto, mo'karonpotonon jopoto Jopotory, mo'karon otyundymanamon undymanen, 16 mo'koo'wino iromby'pa aino aporemy, mo'kokari'na wopyry a'kotonen aweinano taamandoto, mo'ko kari'na nene'torymbo,mo'ko amy pairo enery upijan inoro.Mo'ko 'wa ro nainen kurano me aino,typori'toke aino enapa, i'maty'pa. Iwararo nainen.

6:13 Johanes 18:37

1 Timoteus 6:17 296 1 Timoteus 6:2117 Mo'karon ero nono tu'po typyratake

aitonon urutoko imero, kawo okanopy'paiwaito'ko'me. Mo'ja ro e'ipyn typyratakeaino poko iwo'potyrykon kapyn man.Tamusi poko te iwo'potyrykon man.Mo'ko ro amo'ma imero pa'poro oty yjana'kuto'me, 18 iru'pyn amaminano ka'to'mekari'na 'wa, kurangon amaminano undyme iwaito'ko'me, amo'ma iwaito'ko'me,ase'wa iwaito'ko'me enapa. 19 Iwara roty'wanokonme amy iru'pyn amano apo'nykura'mata'ton. Aire moro iro 'ne ro amanoapyita'ton.

20 Timoteus, moro o'wa yry'po otyikura'mako. Itary'non, yja'wangonauranano, mo'karon tonapirykon taoty uku'namon me ojatotonon kari'nawykato'kon etary 'se kyte'i. 21 Moro otyuku'namon me tywokarityrykon ta roamykonkari'na 'wamoroTamusi amyikaryemary tuta'ka man.

Oro Tamusi turu'popory amaroinenainen.

2 Timoteus 1:1 297 2 Timoteus 1:16

Timoteus 'wano ijokonorykaretaUwapo torupamy

Ero kareta merory jako, mo'ko PaulusRome po yja'wan kari'na aru'katopo tatywaije man. Timoteus ainaka morotamamin yry 'se Paulus wairy amyikapojanero kareta. Kynipori'tomanon. Kynurujan.Morokon potonon me tynepory otykonekari'san i'wa. Iru'pa kari'na emeparymanekari'san. Mo'ja ro Tamusi amyikary manekari'san. Mo'ja ro kari'na weja'nakaryman ekari'san. Tamyikapore kari'na wairyman ekari'san enapa.Ero kareta wota'saka'san

1:1-2 Kareta a'motopo auranano1:3 - 2:13 Tykota'mary jako Timoteus

weja'nakary man2:14 - 3:9 One wara mo'karon Tamusi

auran u'manamon yry man3:10 - 4:8 Paulus wara Timoteus wairy

man4:9-22 Kareta y'ma'topo auranano

Kareta a'motopo auranano1 Paulus, mo'ko Tamusi nisanory wara

ro Kristus Jesus napojoma'po, mo'koTamusi wykatopombo Kristus Jesus tanoamano ekarojan inoro ero kareta merojan2 mo'ko typynen tymuru wara tynenaryTimoteus 'wa. Mo'ko jumynano Tamusituru'popory, mo'ko Kyjopotorykon KristusJesus turu'popory enapa amaro nainen.Akotanory enesen. Sara'me enapa ajysen.

Timoteus pori'tomary Paulus 'wa3 Mo'karon ytangonymbo wara enapa

amy ikoroka'po turu'ponano maro mo'koynamyikary Tamusi ety sawongaje apoko.Koko, kurita Tamusi 'wa yjauranary wararo irombo apoko wonumengaje. 4 Moroawotamo'po poko rapa ywonumengaryjako, ajenery 'se rapa wa, tawa'pore imeroywaito'me. 5 Moro enapi'pa o'wa Kristusamyikary poko enapa wonumengapo'sa.Mo'ko anoty Lois, mo'ko asano Eunikeenapa ajuwapo Kristus amyikanamon me

tywaije mandon. Erome amoro enapa Kris-tus amyikanenme awairy samyikaje imero.

6 Iro ke ro kytuwaro'maje rapa moroo'wa Tamusi nyry'po pori'tomato'me o'wa.Moro ro tapyije o'wa man otu'ponakayjainary yry jako y'wa. 7 Tamusi 'wairombo amy tanarike kananamon a'kananokapyn tyje man, amy pari'pe kananamona'kanano te, amy ase'wa aipynatonon mekananamon a'kanano, amy tywonumen-gapore kananamon a'kanano. 8 Typyikekyte'i mo'ko Kyjopotorykon amyikaporypoko, moro upu'po me yjaru'ka'po pokoenapa. Moro iru'pyn oka upu'po meamykonymbo maro awaikota'mary 'se'pakyte'i. Tamusi pori'tory irombo mondoman. 9 Tamusi 'wa ro tunenje kyta-ton. Tyko'ma i'wa kytaton tywyinonokonme kywaito'ko'me, morokon kynikapy'sanamaminano poko kapyn, aseke tywonu-mengapore tywairy ke te, tyturu'poporetywairy ke enapa. Moro tyturu'poporyro penaro terapa tyje i'wa man ky'wainemo'ko Kristus Jesus ta. 10 Erome te morotyturu'popory tanepo i'wa man mo'ko Ka-pano'namon Kristus Jesus wonepory ta.Mo'ko 'wa ro moro romo'no pori'torytambo'se man. Taweije imero amano,iromby'pa aino enapa typo i'wa man moroiru'pyn oka 'wa.

11 Moro ekaroto'me ro apojoma'po me,amepanen me enapa tyje wa awu. 12 Iropoko ro ero wara wata'karykaje. Ipokote epy'i'to'pa wa. Suku'sa irombo nokyamyikary y'wa. Samyikaje imero moroa'wembono auranano ytopo kurita 'waro moro y'wa tynyry'po* kura'mary taroiwairy.

13 Tamusi amyikary ta, moro Kris-tus Jesus tano aipynano ta enapa mo-rokon ywyino aneta'san iru'pyngon au-ranano poko roten o'po'ko. 14 Mo'kokytaine amandoto Tamusi a'kary 'waajepanopyry ta moro o'wa yry'po iru'pynoty ikura'mako.

15 Muku'sa pa'poro mo'karon Asiaponokon wotu'ma'san ywyino. Imaroineromo'ko Fygelus, Hermogenes enapaman-don. 16 Oro mo'ko Jopoto tyturu'poporyeneponmo'karon Onesiforus auty tanokon

1:2 Apojoma'san 16:1 1:5 Apojoma'san 16:1 1:11 1Timoteus 2:7 * 1:12 Moro ‘y'wa tynyry'po’ ty'petakamarytaro man ‘ty'wa ynyry'po’ ke.

2 Timoteus 1:17 298 2 Timoteus 2:23'wa. Mo'ko Onesiforus irombo o'kapynyturu'po ewa'poron. Aru'ka'po me ywairypoko epy'i'to'pa kynainen. 17 Rome 'watywopy'pomboto te yjupiry taropo'se i'waman. Yjeponen enapa. 18Oromo'ko Jopotomoro Tamusi turu'popory enepon i'wamoro a'wembono auranano ytopo kurita.Morokon pyimano Efese po inikapy'sanamaminano muku'sa aseke iru'pyn po.

2Mo'ko Timoteus emamin

1 Amoro, ymuru, epana'tomapoko moroKristus Jesus tano Tamusi turu'popory 'wa.2Moro ywyino aneta'san, pyimano kari'nanamyikapory auranano ikura'mapokotamyikaporamon kari'na 'wa. Mo'karonro amykon terapa emepary taro enapakynaita'ton. 3 Aikota'matonon a'sakaryme aiko, amy iru'pyn Kristus Jesus'wano warinu pokono wara. 4 Amypairo warinu pokono esyka'pa man onewara arepa enapyry man poko. Mo'kotyko'maponenymbo warinu pokonokonjopotory nisanory wara roten iromboiwairy man. 5 Amy e'kutoto morou'mari apyitan, moro e'kuno emery waratywe'ku'poto roten. 6 Mo'ko o'mikatotomaina pokono 'wa 'ne ka'tu morowonato'kon epery apyiry man. 7 Moroywykary uku'ko. Tamusi irombo pa'porooty ta oty uku'potan o'wa.

8 Onumengako rapa mo'karoniromby'san wyino mo'ko David parymboJesus Kristus awomy'po poko. Moro romoro ynekarory iru'pyn oka man. 9 Moropoko ro enapa waikota'maje. Amy yja'wankari'na wara pairo taru'ka wa. MoroTamusi auranymbo te aru'ka'paman. 10 Iroke ro amy pairo o'to yjyry anije'tuma'pawa, mo'karon Tamusi napo'i'san upu'sanme, i'waine enapa i'matypyn kurano maromoro Kristus Jesus ta atuneno epoto'me.11 Tamyikapore ero auranano man: Imarokyromby'sando, imaro enapa nuro ky-taita'ton. 12 Kyweja'nakarykon jako, imaroenapa jopoto me kytaita'ton. Mo'kowyino okarity'pa ka'taine, mo'ko enapakywyinonokon me okarity'pa kynaitan.13Tamyikapore e'i'pa ka'taine,mo'komo'jaro tamyikapore man. Moro one wara

tywairy poko irombo tytuwarengepyryupijan.

Mo'karon iru'pyn oka u'manamon14 Morokon otykon poko ro mo'karon

Tamusi amyikanamon ituwaro'mako.Tamusi poko roten urutoko, asauranaka'paiwaito'ko'me. Asauranakano amypairo iru'pyn oty anenepy'pa man.Mo'karon epanamatonon any'manonroten. 15 O'mikako, Tamusi 'wa tapokupeajepoto'me. Epy'i'topyn amaminatoto meaiko. Iru'pyn me moro iporono oka pokokari'na emepako. 16Yja'wangon, itary'nonauranano uremeko. Mo'karon moro waratauronamon irombo aseme noro Tamusinendoke'ta'ton. 17 Y'ma'kato aitoto anykywara moro aurangon kynotaripa'tan.Imaroine ro enapa mo'ko Himeneus manmo'ko Filetus maro. 18 Mo'karon 'wa romoro iporono oka tynondaman. Mo'karoniromby'san awomyry ekari'saton irombotywo'ka'se terapa. Iwara ro Tamusiamyikanamon me amykonymbo wairyambo'saton.

19Moro Tamusi nikapy'po auto apo'ny tetyja'nare imeroman. Moro poko ro tymeroman:Tamusi mo'karon tywyinonokon uku'san.

Tymero enapa man:Pa'poro mo'karon Tamusi ety ejatonamon

wairy man yja'wan me aino wyinotyse.

20 Amy poto 'su auto ta ika'mi'pokapy'san, amu'nymbo kapy'san otykonroten kapyn, wewe kapy'san, ori'nokapy'san otykon enapa te man.Amykonymbo tywaiporeman. Amykonymboaipo'pa man. 21 Aipo'non otykon wyinoamy kari'na wekoroka'poto, tywaiporekynaitan. Tamusi wyino tywaije kynaitan.Mo'ko tyjopotory na'kuru me kynaitan.Pa'poro iru'pyn amaminano kapyry taroenapa kynaitan.

22 Pyito, amyija wowa'no'to'kon otykonurumenatoko. Erokon otykon te upikomo'karon ikoroka'san turu'ponano maroTamusi ety ejatonamon maro: tamamboreaino, tamyikapore aino, aipynano, sara'meaino enapa. 23 Upu'po'ma, omepa'paenapa kari'na ekari'namon auranano

2:12 Mateus 10:33, Lukas 12:9 2:19 Numeri 16:5

2 Timoteus 2:24 299 2 Timoteus 4:1wyino te tyse aiko. Morokon 'wa iromboareku enepyry muku'sa. 24 Amy Tamusipyitory 'wa areku kapyry kapyn man.Pa'poro ta'sakarykon poko te tawa'poreiwairy man. Iru'pyn me kari'na emeparyukutyry i'wa man. Yja'wan oty 'wa toporyjako, iweja'nakary man. 25 Pyi'me'kemo'karon ty'tu'kanamon e'mary i'waman. Iwara ro pai Tamusi mo'karoni'tu'kanamon u'mapotan, moro iporonoauranano uku'to'me i'waine. 26 Mo'koewa'rumy tamuru 'wa tapyirykon jako paimorokon i'wa tonando'konymbo wyinokyno'kata'ton. Kynenutata'ton rapa pai,mo'ko Tamusi nisanory ka'to'me ty'waine.

3Mo'karon Tamusi auran u'manamon emery

1Morokon irokonymbo ro kurita awosinpe amano wairy man uku'ko. 2 Aseketypoko roten kari'na kynonumengatan.Pyrata poko enumene kynaitan. Ty-wotamyikake kynaitan. Kawo kyno-tapotan. Ajuto kynaitan. Tyjumy'wa, tysano 'wa epanama'pa kynaitan.Tynapo'i'po iru'pyn oty poko tawa'poreonepo'pa kynaitan. Nendoto'pa kynaitan.3Aipynano anukuty'pa kynaitan. Tarekurunondary 'se'pa kynaitan. Ta'sakary etyemapotan. Aseke tywotundymary upitan.Tokone kynaitan. Iru'pyn oty apokupee'i'pa kynaitan. 4 Ta'sakary ekaramatan.Onumenga'pa anarinon otykon ka'tan.Kynaitan 'ne. Tyja'mun nisanory py-natan Tamusi pynary ko'po. 5 Tamusiwyinono wara kynonepotan. Moro Tamusiwyino aino pori'tory urumenatan te.Mo'kopangon wyino tyse aiko.

6-7 Mo'karon wyino ro mandonmo'karon typosinen ta roten kari'naautykon taka o'mytonon. Ru'mangonworyijan, mo'karon ija'wanykon tunsi'keman inaron, mo'karon tameronokon in-isanorykon kynarojaton inaron, mo'karontywomepaporykon poko roten tywairykonse'me moro iporono oty ukutyry upijatoninaron yry 'se mandon tupi'nonakaine.8 Mo'ko Janes 'wa, mo'ko Jambres 'waenapa moro Moses auran arima'po waraenapa mo'karon moro iporono aurananoarimaton. Moro iwonumengarykon

tywotany'ma man. Tamusi amyikanamonme u'kurukon kapyn man. 9 Aronge rotenterapa te o'to kynaita'ton. Moro otyanukuty'pa iwairykon eneta'ton irombopa'poro kari'na, moro oty anukuty'pamo'karon okonokon wairy ene'po waraenapa.

Irokonymbo ro aturuto'kon10 Amoro te ywekenanen me me'i

moro ynyry omepano ta, moro yje-mamyry emery ta, moro ywytotopota, moro Tamusi amyikanen me ywairyta, moro y'wa otykon apyiry ta, moropynato ywairy ta, moro yweja'nakaryta, 11 moro kari'na erekuru 'wa yweke-nary ta, moro ywota'karykary ta enapa.Ata'karykato'kon otykon irombo yjeponenmoro Antioki po, moro Ikonium po, moroLystra po enapa. Moro moro wara kari'naerekuru 'wa ywekenary ta te weja'nakai.Pa'poro morokon otykon wyino Tamusiyjunemyi. 12 Pa'poro mo'karon Kris-tus Jesus ta Tamusi amyikanamon metamamyrykon 'se mandon inaron weke-natan kari'na erekuru. 13 Mo'karonyja'wangon, amu'mato aitonon kari'na teyja'wan me 'ne ka'tu rapa kynaita'ton,ta'sakarykon emu'mary ta, aseke ty-womu'marykon ta enapa.

14Amoro temorokonawomepato'konymboanamyikary otykon aroko mo'ja ro.Mo'karon ajemepanamonymbo irombomuku'sa. 15Morokon Tamusi wyinonokonkareta enapa muku'sa, pitani me awe'i'popo ro. Morokon ro tywonumengaporeajyry taro man, ajunendo'me moroKristus Jesus amyikary 'wa. 16 Pa'poroTamusi karetary tano mo'ko Tamusia'kary ni'namoro'po me man. Iru'paman kari'na emepato'me, onumengapo'pakari'na wairy enepoto'me, iru'pa rapakari'na yto'me, tamambore aino ta kari'natuwaro'mato'me enapa. 17 Tameporemo'ko Tamusi wyinono kari'na yjan.Pa'poro iru'pyn amaminano ka'to'meirombo tywomepa'ma kynaitan.

41 Tamusi embata, Kristus Jesus, mo'ko

nuronokon poko, iromby'san poko enapa3:8 Exodus 7:11 3:11 Apojoma'san 13:14-52, Apojoma'san 14:1-7, Apojoma'san 14:8-20

2 Timoteus 4:2 300 2 Timoteus 4:22a'wembono auranano ytan inoro em-bata, moro iwopyry upu'po me, moroinundymary upu'po me enapa wykajeo'wa: 2Moro Tamusi auran ekaroko. Moropoko ro aiko, iru'pa oma a'ta, yja'wan meoma a'ta enapa. Onumengapo'pa kari'nawairy enepoko. Kari'na e'mako. Kari'naipana'tomako. Eja'nakatoto amepanen meimero aiko.

3 Amy jako irombo mo'karon kari'namoro iru'pyn omepano apyiry 'se'pa norokynaita'ton. Tamepanamon unsi'kota'tontokosaine, morokon tynetarykon 'sanauranano ekari'to'me i'waine. 4 Moroiporono auranano wyino kynotu'mata'tonmorokon ikapy'san auranano 'wa terapa.

5 Amoro te pa'poro oty ta tuwaro aiko.Aikota'mano ta atapyiko. Iru'pyn okaekari'nen emamin ika'ko. Moro anikapyryamaminano ikapy'mako.

6 Awu irombo, ymynuru kyne'kanjanterapa. Yrombyry 'wa terapa wa. 7 Iru'patywe'ku wa. Moro aka'nuno ty'ma'ka y'waman. Moro Tamusi amyikary tykura'may'wa man. 8 Moro tamamboramon 'wanou'mari apyiry roten y'wa man. Moro ytanro y'wa moro a'wembono auranano ytopokurita mo'ko iporo a'wembono aurananoynen Jopoto. Y'wa roten kapyn te kynytan.Pa'poro mo'karon iwopyry ewa'manamon'wa enapa te kynytan.

Kareta y'ma'topo auranano9 O'mikako me ko'i awo'to'me y'wa.

10 Moro eromeno nono pynary ke ty'wa,mo'ko Demas 'wa tyno wa. Tesalonika 'watyto man. Mo'ko Kresens Galatie 'wa tytoman. Mo'ko Titus Dalmati 'wa tyto man.11 Mo'ko Lukas roten yjekosa man. Mo'koMarkus aitango. Ene'ko amaro. Iru'pynyjemamin epaton man mo'ko man.

12 Mo'ko Tikikus Efese 'wa semo'nen.13 Awopyry jako moro Troas po Karpusekosa ynino'po wo'mynano ene'ko y'wa.Morokon kareta enapa, morokon karetame tonomy pi'pombo kapy'san 'ne ka'turapa ene'ko. 14 Mo'ko siparari pokonoAleksander yja'wan me imero ypoko ky-nainen. Moro wara iwe'i'po epemapotan

i'wa mo'ko Jopoto. 15 Ipona tuwaro aikoamoro enapa. Moro kynekarityrykon au-ranano arimanen me imero tywaije man.

16Moro koromo ywosaijomary jako amypairo yjepatoma'pa kynainen. Pa'porote ynosen. Moro anepemapo'pa i'waineTamusi nainen. 17 Mo'ko Jopoto teyjepano'nen. Ypori'toman. Iwara morooka sekaro'man. Pa'poromo'karon Simosume e'i'non kynetasen. Ononen yndarywyino taijoma wa. 18 Yjaijomatan mo'koJopoto yja'wan oty wyino. Yjunendanmoro kapu tano tynundymary 'wano me.Mo'ko ety awongary ro man i'matypyn meimero. Iwara ro nainen.

19 “Iru'pa aiko!” ywyka'po ekari'komo'ko Priska 'wa, mo'ko Akila 'wa,mo'karon Onesiforus auty tanokon 'waenapa.

20Mo'ko Erastus Korinte po kynainopon.Mo'ko Trofimus je'tun pe sinon Milete po.21Moro i'sano tundary uwaporo awo'to'meo'mikako.

Mo'ko Eubulus, mo'ko Pudens, mo'koLinus, mo'ko Klaudia, pa'poro mo'karonKristus wyinonokon enapa “Iru'pa aiko!”tyka'san aropojaton o'wa.

22Oro Tamusi aja'kary maro nainen.Oro Tamusi turu'popory amaroine

nainen.

4:10 Kolose 4:14, Filemon 24, 2 Korinte 8:23, Galatie 2:3, Titus 1:4 4:11 Kolose 4:14, Filemon 24, Apojoma'san12:12,25, 13:13, 15:37-39, Kolose 4:10, Filemon 24 4:12 Apojoma'san 20:4, Efese 6:21-22, Kolose 4:7-8 4:13Apojoma'san 20:6 4:14 1 Timoteus 1:20, Ware 62:12, Rome 2:6 4:19 Apojoma'san 18:2, 2 Timoteus 1:16-174:20 Apojoma'san 19:22, Rome 16:23, Apojoma'san 20:4, 21:29

Titus 1:1 301 Titus 1:15

Titus 'wano karetaUwapo torupamyMo'ko Titus amy Paulus emaminary

a'sakary me tywaije man. Ero karetamerory jako, mo'ko Titus Kreta po tywaijeman. Moro po ro mo'ja ro mo'karonTamusi amyikanamon pori'tomary i'wa ty-waije man. Ero kareta ta mo'ko Pauluskynurujan mo'karon Tamusi amyikana-mon undymary poko.Ero kareta wota'saka'san

1:1-4 Kareta a'motopo auranano1:5-16 O'to Kreta po Titus wairy man2:1 - 3:11 One wara mo'karon Tamusi

amyikanamon undymary man3:12-15 Kareta y'ma'topo auranano

Kareta a'motopo auranano1 Paulus, mo'ko Tamusi pyitory, mo'ko

Jesus Kristus napojoma'po, ero karetamerojan. Tamusi amyikanamon memo'karon Tamusi napo'i'san ypoto'manme wa. Moro nendoto kari'na yponeniporono oka uku'poto'man me wa. 2Moroi'matypyn amano momokyry ta Tamusiemamin sika'sa. Moro wairy man ropenaro terapa tajato mo'ko enapipynTamusi 'wa man. 3 Moro aripa'topojururu tunda'po mero te moro tauranuku'potopo oka taripa'po i'wa man. Morooka aripa'nenme ro tywaije wa awu, mo'koKapano'namon Tamusi wykatopombowara ro. 4 Ero kareta ro simerojamo'ko ymuru wara ynenary Titus 'wa.Ymuru wara 'ne ro 'kuru ajyjan morokynamyikary. Oro mo'ko kyjumykonTamusi, mo'ko Kapano'namon JesusKristus enapa tyturu'poporykon eneposeno'wa. Oro sara'me enapa ajysen.

O'to Kreta po Titus wairy man5 Moro Kreta po kynon, mo-

rokon anikapy'torykonymbo otykonkapy'mato'me o'wa. Aito'kon wararo amykon yko mo'karon Tamusina'nanopy'san uwapotorykon me, moroywyka'po wara ro. 6 Amy pairo otypoko emendo'pa iwairykon man. O'winipytykon wairy man. I'makon wairy man

Tamusi amyikanamon me, emepo'non meemendo'pa, typanaja'nare e'i'pa.

7 Mo'karon Tamusi na'nanopy'san ene-nen oty enejan Tamusi ekataka. Iro kero amy pairo oty poko emendo'pa iwairyman. Senu'ka pe kapyn iwairy man.Ipotapo'pa kapyn iwairy man. Tanymy 'sekapyn iwairy man. Tywo'wo'make kapyniwairy man. Pyiwano me pyrata ka'nenme kapyn iwairy man. 8 Kari'na wopyryewa'manen me iwairy man. Iru'pynoty pynanen me iwairy man. Tywon-umengapore iwairy man. Tamamboreiwairy man. Tamusi nendonen me iwairyman. Tyja'mun nisanory undymanenme iwairy man. 9 Moro tamepatopombotamyikaporen aurananopoko iweja'nakaryman. Iwara ta'sakarykon ururu taro kynai-tan moro iru'pyn emepato'kon aurananoke. Onumengapo'pa mo'karon tauran ari-manamonwairy enepory taro enapa kynai-tan.

10 Pyime irombo mo'karon ty-panaja'naramon mandon. Moro aron-gan taurangon ke kari'na emu'maton.Mo'karon i'koto'san 'ne ka'tu moro waramandon. 11 Ity'nano'porykon man. Au-tokon wara ro irombo kari'na sararakapo-jaton, iporo waty ty'waine emeparykonke. Pyiwano me pyrata ka'to'me 'kurumoro wara kynaijaton. 12 Aseke pairoamy itamusirykon auran uku'ponenymboa'sakarykonymbo tyka tywaije man:Amu'mato roten mo'karon Kreta ponokon

mandon. Tonomy wara man-don. Tamaminarykon 'se'nonkumi'mangon mo'karon mandon.

13 Iporo ro man moro ika'po. Iroke ro ity'nano'porykon o'wa man. On-umengapo'pa iwairykon enepory o'waman. Iwara iru'pa kynaita'ton Tamusiamyikanamon me. 14 Simosu nikapy'sanauranano poko kapyn noro kynaita'ton,moro iporono auranano u'manamonkari'na wykato'konymbo poko kapynnoro enapa. 15 Mo'karon ekoroka'san'wa pa'poro oty irupa man. Mo'karoneja'wanga'san amyikapo'non 'wa te amypairo oty ikoroka'pa man. Iwonumen-garykon, ituru'san enapa tyweja'wanga

1:4 2 Korinte 8:23, Galatie 2:3, 2 Timoteus 4:10 1:6 1 Timoteus 3:2-7

Titus 1:16 302 Titus 3:7man. 16 Tamusi ukutyry ekari'saton.Morokon inikapyrykon amaminano temoro inekarityrykon y'tu'kanon. Nurijame irombo mandon. Tamusi anamyika'pamandon. Pa'poro iru'pyngon otykon'wanokon me uwam'po mandon.

2Moro kari'na pana'tomanen omepano

1 Amoro te moro iru'pa kari'naynen omepano wara ro oty ekari'ko.2 Tamu'sanokonymbo wairy man tame-pore, tynendo me, tywonumengapore.Pana'pe iwairykon man Tamusi amyikarypoko, aipynano poko, eja'nakano pokoenapa.

3 Iwaraine enapa no'sanokonymbowairy man Tamusi nendonamon me,toruke kapyn, tywetynge kapyn. Iru'pynomenano poko tymesekurukon woryi-jan emepanamon me iwairykon man.4 Iru'pyn me ururukon i'waine mantyinonon, ty'makon pynato'me i'waine,5 tywonumengapore iwaito'ko'me, wararoe'i'pa iwaito'ko'me, tautykon po tamamineiwaito'ko'me, tyinonon apyito'me i'wainetyjopotorykon me. Iwara moro Tamusiauran eju'pa kynaitan.

6 Mo'karon pyitonon enapa uruko,tywonumengapore iwaito'ko'me 7 pa'porooty ta. Iru'pyngon amaminano kapyryenesen o'wa. Any'ma'pa, tynendo meenapa moro o'wa kari'na emepary nainen.8 Iru'pa, ty'tu'ka me kapyn moro ajau-ranary nainen. Iwara mo'ko ajaurany'tu'kanen kynepy'i'totan, amy pairoyja'wan oty ekarityry upiry ke ty'wakypokoine.

9 Mo'karon taporemynamon pyitonanowairy man pa'poro oty ta mo'karontaporenjan upi'no. Apokupeine iwairykonman. Aurangon anarima'pa iwairykonman. 10 Imonata'pa iwairykon man.Pa'poro oty ta tamyikapore iwoneporykonman. Iwara pa'poro oty ta mo'koKapano'namon Tamusi poko omepanoamyikapojaton.

11 Tamusi turu'popory irombo ty-wonepo man pa'poro kari'na aijo-mato'me. 12 Kytuwaro'maton, moroTamusi aninendo'pa aino urumenato'me

ky'waine, morokon nono nisanorykonurumenato'me enapa ky'waine. Ty-wonumengapore, tamambore, Tamusinendonamon me enapa kamamyrykon'se man ero nono tu'po, 13 moro sara'me'ne aino momo'namon me, mo'ko poto'su Kapano'namon Tamusi Jesus Kris-tus kuranory wopyry momo'namonme. 14 Mo'ko ro aseke tywotyje manky'wanokon me, pa'poro emambo'pa ainowyino kymbokato'ko'me, ty'wano mekykorokato'ko'me, ty'wanokon me rotenkywaito'ko'me, kurangon amaminanopoko kywo'mikato'ko'me.

15 Morokon otykon poko ro ajauranako.Morokon poko kari'na uruko. Onumen-gapo'pa mo'karon ajauran arimanamonwairy enepoko. Pari'pe imero aiko. Amy'wa pairo ajenu'kary kapyn man.

3Irokonymbo ro aturuto'kon

1 Mo'karon kari'na ituwaro'makorapa, mo'karon tundymanamon upi'no,mo'karon jopoto upi'no iwaito'ko'me.Jopoto 'wa iwepanamarykon man. Pa'porokurano amaminano kapyry 'se iwairykonman. 2Amy pairo kari'na poko yja'wan meauranarykon kapyn man. Areku anupi'paiwairykon man. Typotapore iwairykonman. Pyi'me'ke tywairykon eneporyi'waine man pa'poro kari'na 'wa.

3 Uwapo irombo ky'karon enapa otyanukuty'pa, typanaja'nare, uta'tonon meenapa tywaije kytaton. Tameronokonja'munano nisanorykon 'wa tywaijopo-tomapo tywaije kytaton. Tyja'wangamonme, amynamonme, nurijangonme, ase'waaijenono'tonon me enapa tywaije kytaton.4 Irombo mero te mo'ko Kapano'namonTamusi kuranory, moro kari'na pynatopoemery enapa tywonepo man. 5 Iru'pakynikapyrykon amaminano poko kapyn,moro i'wa kotano enery ke te, taijomapoi'wa kytatonmoro aseryme kamamyrykonynen ekupino 'wa, moro aserynon mekynamon Tamusi a'kary pori'tory 'waenapa. 6 Mo'ko ta'kary ro poto me imerokytu'ponakaine tyje Tamusi 'wa man,mo'ko Kapano'namon Jesus Kristus upu'pome. 7 Iwara mo'ko Tamusi turu'popory

2:14 Ware 130:8, Exodus 19:5, Deuteronomium 4:20, 7:6, 14:2, 1 Petrus 2:9

Titus 3:8 303 Titus 3:15'wa tamamboramon me tyje kytaton.Moro kywaimomo'to'konymbo i'matypynamano apyinamon me tyje kytaton.

8 Tamyikapore moro ynekarityry man.Potonon me o'wa morokon otykon ekar-ityry 'se wa. Iwara mo'karon Tamusiamyikanamon kynonumengata'ton ku-rangon amaminano poko tywaito'ko'me.Morokon otykon iru'pa man. Kari'naepano'san. 9 Typo roten asauranakanowyino, kari'na tangonymbo etykona'pemy'san wyino, areku wyino, moroomenano mero'po poko o'wo'mano wyinoenapa tyse aiko. Kari'na anepanopy'pairombo morokon otykon man. Arongeroten man. 10 O'wimboto, okomboto amyta'sakarykon a'sakaponen kari'na e'ma'powyino, typo yko. 11 Mo'kopan 'wa moroiru'pyn oma no'po irombo muku'sa. Asekemoro ija'wany a'wembono auranano yjanipoko.

Kareta y'ma'topo auranano12 Artemas emoky'po mero y'wa o'wa,

Tikikus emoky'po mero pai, o'mikako mey'wa awopyry poko Nikopolis 'wa. Moropo ro irombo moro i'sano jako ywairy mansyryi. 13Mo'ko omenano mero'po uku'nenSenas wopy'poto o'wa, Apolos maro,o'mikako me epanopyrykon poko, mo'ja roitoto'ko'me. Amy pairo oty anamonopy'paiwairykon man. 14Mo'karon ka'sakarykonwomepary enapa man kurangon amami-nano poko tywaito'ko'me. Iwara awosinpe kari'na emamyry sawo'napangary tarokynaita'ton. Aronge waty kynemami-nata'ton.

15 “Iru'pa aiko!” tyka'san aropoja-ton o'wa pa'poro mo'karon yjekosanokonka'sakarykon. “Iru'pa aitoko!” kaikoy'wano me mo'karon Tamusi amyikana-monme na'na pynaton inaron 'wa. Tamusituru'popory pa'poro amaroine nainen.

3:12 Apojoma'san 20:4, Efese 6:21-22, Kolose 4:7-8, 2 Timoteus 4:12 3:13 Apojoma'san 18:24, 1 Korinte 16:12

Filemon 1 304 Filemon 24

Filemon 'wano karetaUwapo torupamyMo'ko Filemon typyratake tywaije man.

Mo'karon Kolose po Tamusi na'nanopy'sanapyimy a'sakary mo'ko tywaije man.Mo'ko Filemon jako typyitory me kari'naaporemyndory taro kari'na tywaije man.Mo'ko Filemon enapa pyitonano aporemyme tywaije man. Amy Onesimus tatynenipyitory tywetuwarika tywaije man. Mo'koro Paulus ekosa Kristus amyikanen metywaije man. Paulus 'wa ero kareta tymeroman mo'ko Filemon tuwarenge'to'memo'ko typyitory Onesimus wetuwarika'popoko. Amy Kristus amyikanen ta'sakaryme Onesimus apyito'me rapa i'wa kynuru-jan.

Kareta a'motopo auranano1 Paulus, mo'ko Kristus Jesus upu'po me

aru'ka'po, mo'ko ka'sakarykon Timoteusmaro ero kareta merojan mo'ko typynenna'na emaminary a'sakary Filemon 'wa,2 mo'ko ka'sakarykon Apfia 'wa, mo'kokywo'wo'marykon a'sakary Arkipo 'wa,mo'karon ajauty po Tamusi na'nanopy'san'wa enapa. 3Oromo'ko kyjumykon Tamusi,mo'ko Kyjopotorykon Jesus Kristus enapatyturu'poporykon eneposen o'waine. Orosara'me ajysen.

Paulus ewa'pory4Mo'ko ytamusiry ety sawongaje, moro

Tamusi 'wa yjauranary jako ajejatory wararo. 5 Setaje irombo moro o'wa mo'koJopoto Jesus pynary, mo'karon Tamusiwyinonokon pynary, moro o'wa pa'poroamyikarykon enapa. 6Waturupoja ro moroasewara na'namaro o'wa Tamusi amyikarypori'tomato'me moro o'wa pa'poro kuran-gon otykon, morokon Kristus 'wano meikapyry taro kytaton irokon ukutyry 'wa.7 Moro o'wa kari'na pynary yjewa'poroiimero. Ypana'tomai enapa. Mo'karonTamusi wyinonokon turu'san irombotandy'mopo o'wa man, yja'sakary.

Paulus auranary Onesimus aijomato'me

8 Iro ke ro, moro Kristus ta moro o'toawairy man ekarityry taro ywairy se'merypo, 9 moro aipynano upu'po me watu-rupoja roten. Iwara awu, Paulus, mo'kouwapotombo, itaka ro erome Kristus Jesusupu'po me aru'ka'po, 10 waturupoja o'wamo'ko yja'wangon kari'na aru'katopo taynipa'kanopy'po ymuru Onesimus 'wanome. 11Uwapoo'wanomeuwam'po tywaito.Erome te okororo ky'wano me tamamim-bore tywairy uku'san. 12Mo'ko ro semo'sarapa o'wa, yjekosa iwairy 'se rypo yturu'powairy se'me.

13 Yjekosa rypo imero apyiry 'se we'i,moro iru'pyn oka upu'po me yjaru'ka'poepatomanen me iwaito'me ajekataka.14 Arato te o'to ywairy 'se'pa we'i. Iwaratywyry'ka me kapyn, anisanory me teiru'pyn oty ka'nen me maitake.

15 Ero wara pai tywaije suku'sa: A'si'kotywomima awyino tywaije man, ajekosaroten tywaito'me, 16 pyitonano me kapynnoro, pyitonano ko'pono me te, amy typy-nen a'sakanano me. Y'wa moro wara ter-apa imero man. O'wa 'ne ka'tu rapa morowara kynaitan, kari'na me, Kristus wyi-nonome enapa. 17Ymaro o'win awotaporyjako, apyiko me rapa, moro o'wa yjapyirymanombowara. 18O'wanome amyyja'wanoty kapy'poto i'wa, tu'tanone ajekosa a'tapai, yju'tano me u'kuko. 19 Awu, Paulus,aseke simeroja: awu sepematake. Moroko'po te yjekosa moro ajemamyry pokotu'tanone awairy ekarityry 'se'pa rypo wa.20 A'a, yja'sakary, a'si'ko iru'pa kypokomo'ko Jopoto ta. Yturu'po andy'mopokoKristus ta.

Kareta y'ma'topo auranano21 Y'wa awepanamary man amyikary ta

ero kareta simeroja. Moro ywykatopomboko'po 'ne ka'tu rapa o'to awairy mansuku'sa iru'pyn po. 22 Amy o'ny'topoenapa ikura'mako me y'wano me. Mo-rokon awe'pimato'kon 'wa irombo ajeko-saine yjypory po wo'po'sa.

23 “Iru'pa aiko!” tyka'san aropoja-ton o'wa mo'ko Kristus Jesus ta ymaroaru'ka'po Epafras, 24 mo'karon amykonenapa yjemaminary a'sakarykon Markus,Aristarko, Demas, Lukas.

1:2 Kolose 4:17 1:10 Kolose 4:9 1:23 Kolose 1:7, 4:12 1:24 Apojoma'san 12:12,25, 13:13, 15:37-39, 19:29,27:2, Kolose 4:10,14, 2 Timoteus 4:10,11

Filemon 25 305 Filemon 2525 Oro mo'ko Jopoto Jesus Kristus

turu'popory aja'karykon maro nainen.

Simosu 1:1 306 Simosu 1:10

Kristus amyikanamonSimosu 'wano karetaUwapo torupamy

Ero kareta meronenymbo atukuty'paman. Mo'karon Jopoto Jesus Kristusamyikanamon Simosu 'wano me te tymeroman, mo'ja ro Kristus amyikato'mei'waine. Moro penato omenano mero'powykary wara Tamusi ety awongary ponai'waine kynurujaton. Moro penatoomenano mero'po nyry'po ko'po moroJesus Kristus nyry'po wairy ekari'san.Pa'poro oty ko'po mo'ko Jesus Kristuswairy ekari'san. Moro penato omenanomero'po pyitorykon ko'po, mo'ko Mosesko'po, mo'ko A'aron ko'po enapa mo'koJesus wairy ekari'san. Iru'pa 'ne ka'turapa moro asery omenano wairy ekari'san.Morokon Tamusi wykato'konymbo apy-inamon me mo'karon Jesus amyikana-mon wairy ekari'san. Kynurujatonenari'ma Tamusi apo'ny 'wa itoto'ko'me,tapano'to'ko'me i'wa. Moro enari'matywairykon emary kapyn i'waine man.Mo'karon uwaponokonymbo Tamusiamyikanamonymbo wara iwairykon man.Ero kareta wota'saka'san

1:1 - 2:18 Kapu tanokon apojonano ko'popoto me Jesus wairy

3:1 - 4:13 Moses ko'po poto me Jesuswairy

4:14 - 7:28 Mo'ko Tamusi pokonokonjopotory me Jesus wairy

8:1 - 9:28 Moro asery Tamusiwykatopombo

10:1-39 Pari'pe 'ne ka'tu rapa moroTamusi 'wa Kristus nyry'po wairy

11:1-40 Mo'karon uwaponokonymboTamusi amyikanamonymbo

12:1 - 13:19 One wara mo'karon Tamusiamyikanamon emamyry man

13:20-25 Kareta y'ma'topo auranano

Mo'ko Tamusi ymuru wairy poto me1 Penaro o'kapyn roten pyime auranano

ta Tamusi 'wa mo'karon kytangonymbotorupa tywaije mandon mo'karon tau-ran uku'ponamon yndary ke. 2 Erokon

irokonymbo ro kurita te torupa tywaijei'wa kytaton mo'ko tymuru yndary ke.Mo'ko ro pa'poro oty apyinen man me tyjetywaije i'wa man. Mo'ko ta enapa pa'porooty tyka'se tywaije i'wa man.

3 Mo'ko Tamusi ymuru moro ikuranoryenepojan. Emery arojan ro. Moroauran pori'tory pa'poro oty undymanon.Moro yja'wan me e'i'po wyino ekorokanoenepo'po wyino, tywotandy'mo manmo'ko poto 'su kawono apo'tun wyino.

4 Mo'karon kapu tanokon apojonanoko'po kawo tywaije man. Mo'karon apo-jonano etykon ko'po irombo kawono aty-wano tapyije tywaije i'wa man.

5Amy jako pairo amy tapojon 'wa yka'paTamusi tywaije man:Ymuru amoro mana. Erome kypa'kanopyi.

Amy apojonano poko enapa yka'pa ty-waije man:Ijumymewaitake. Mo'ko ymurume kynai-

tan.6 Irombo nono tu'ponaka mo'ko ko-

romono tymuru aropory jako, tyka rapaman:Pa'poro Tamusi apojongon kynokuna-

mata'ton ipo'ponaka.7 Mo'karon tapojongon poko rapa tyka

man:Mo'ko pepeito me mo'karon tapojongon

yjan inoro, mo'ko wa'to ka'murumemo'karon typyitorykon yjan in-oro.

8Mo'ko tymuru poko tyka man:Moro jopoto me awaitopo ajapo'ny,

Tamusi, mondo roten kynaitan.Sapatoro imero moro anundymarymundymaje moro ajaposeny ke.9 Tamambore aino typyne o'waman. Emambo'pa aino ajato'keman. Iro ke ro, Tamusi, tawa'porenjopoto me tyje Tamusi 'wa manamo'karon aja'sakarykon ko'po.

10 Tyka enapa man:O'wa, Jopoto, moro nono koromo

tapo'nyndo man. Morokonkapu ajainary 'wa tyka'se man.

1:5 Ware 2:7, 2 Samuel 7:14, 1 Kronieken 17:13 1:6 Deuteronomium 32:43 (LXX) 1:7 Ware 104:4 (LXX) 1:8Ware 45:6-7 1:10 Ware 102:25-27 (LXX)

Simosu 1:11 307 Simosu 2:1611 Morokon kynuta'tan. Amorote maitake roten. Pa'poro mo-rokon amy penato'po wo'mynanowara kynaitan. 12 Memimata'tonamy yngajondynano amemyrywara. Amy wo'mynano warakyne'petakamatan. Amoro teajemery mero maitake. Morokonasirikory i'maty'pa roten kynaitan.

13Amy tapojon 'wa 'kare enapa tyka nan:Yjapo'tun wyino atandy'moko, mo'karon

ajenono'namon yry 'wa ro y'waapupuru apo'ny me.

14 Pa'poro 'kare mo'karon kapu tanokonapojonano, Tamusi 'wanokon me amam-inatonon a'kanano kapyn mo'karon nan-don. Emoky'pa 'kare nandon mo'karonemamyrykon unemyry man kynaitaninaron epano'namon me.

2O'mano

1 Iro ke ro iru'pyn me 'ne ka'turapa kywonumengarykon man morokonkyneta'san otykon poko, moro kytoto'konamonopyry pona ky'waine.

2 Moro tapojongon 'wa Tamusinekari'po'po auranano pari'pe tywaijeman. Pa'poro mo'karon ipoko on-umenga'non, pa'poro mo'karon i'waepanama'non moro epanama'pa ty-wairykon epety apyita'ton. 3 One warako iro ke ikota'ma'pa kytetuwarikata'ton,onumenga'pa ka'taine moropan poto'su atunendopo poko? Mo'ko Jopoto'wa na'nen irombo aseke takari'se man.Mo'karon iwyino etanamonymbo 'waenapa ky'wanokon me moro oka ty-pori'toma man. 4 Tamusi 'wa pairo morooka tamyikapo man potonon anumen-gaponamon kapu wyinonokon otykon ke,ta'kary ekamyry ke enapa, i'se tywairywararo.

Kari'na a'sakary me Jesus wairy5Kapu tanokon apojonano ainaka kapyn

irombo Tamusi 'wa moro na'na nekarityryaireno nono tyjeman. 6Moro ro tamyikapoman amy ero ekari'nenymbo 'wa:

Oty me ko mo'ko kari'na nan, ipoko awon-umengato'me? Oty me ko nan,eneto'me o'wa? 7 A'si'ko mo'karonkapu tanokon apojonano upi'notyje tywaije o'wa man. U'mariryme ety tawonga imero o'wa man.8Pa'poro oty tyje o'waman ipupuruupi'nonaka.

Upi'nonaka pa'poro oty yry'poekari'san. Moro tauro'po man: amypairo ipupuru upi'nonaka yrypyn oty watyman. Erome te moro upi'no pa'poro otywairy anene'pa na'sen kytaton. 9 Mo'koa'si'ko apojonano upi'no yry'po Jesus tekysenejaton. Moro romo'no taka ito'po ke,u'mariry me moro ety awonga'po imerokysenejaton. Moro Tamusi turu'popory tapa'poro kari'na upu'pomemoro tyromo'seaino tapo i'wa man.

10 Tamusi, mo'ko iwyino, i'wa enapapa'poro oty man inoro pyime ty'makonaropory 'se tywaije man kurano taka.Iru'pa man moro Tamusi 'wa mo'kouta'no wyino aronamon kura'ma'ma'pomoro a'karykary ke. 11 Mo'ko Tamusiwyinono me kari'na ynen undy o'win manmo'karon Tamusi wyinonokon me inyrykari'na undy maro. Iro ke ro ta'sakarykonme ejatorykon poko epy'i'to'pa man.12Kynganon irombo:Ajety sekarotake mo'karon yja'sakarykon

'wa. Mo'karonTamusi na'nanopy'sanyja'sakarykon ra'na kywarekatake.

13Kynganon enapa:Mo'ko ro samyikatake.

Kynganon enapa:Eneko. Ero po wa mo'karon y'wa Tamusi

nyry'san pitanikon maro.14 Kari'na me asewara mo'karon pi-

tanikon wairy ke, aseke enapa rypo kari'name tywaije man. Moro tyrombyry ke romo'ko romo'no jopotory pori'tory, mo'koewa'rumy tamuru pori'tory aike'kary'se tywaije man. 15 Mo'karon iwe'i'sanporo romo'no napyirykon wety'karyaike'kary 'se tywaije man. 16Kapu tanokonapojonano epano'nen me 'kare tywaije

1:13 Ware 110:1 2:6 Ware 8:4-6 2:12 Ware 22:22 2:13 Jesaja 8:17 (LXX), Jesaja 8:18 2:16 Jesaja 41:8-9

Simosu 2:17 308 Simosu 4:1nan. Abraham pajanymbo epano'nenme te tywaije man. 17 Iro ke ro pa'porooty ta ta'sakarykon maro asewara Jesuswairy tywaije man. Amy kotano enenen,tamyikaporen Tamusi pokonokon jopotoryme iwairy tywaije man Tamusi embata,mo'karon kari'na yja'wanykonymbo epe-mato'me. 18 Aseke otykon 'wa tu'ku'poke irombo mo'karon oty nu'kurukonepanopyry taro man.

3Moses ko'po poto me Jesus wairy

1 Iro ke ro, Tamusi wyinonokonyja'sakarykon, kapuniko'ma'san a'sakarykon,o'po'toko mo'ko Jesus 'wa. Mo'ko roapojoma'po me man. Mo'ko ro Tamusipokonokon jopotory me man. Mo'ko roky'wanokon me kynemaminanon. 2Mo'koro tamyikapore kynemaminanon mo'kotandy'monenymbo 'wano me, mo'koMoses emamina'po wara enapa pa'poromoro Tamusi auty ta. 3 Kawo mo'ko Jesusety wairy man mo'ko Moses ety ko'po.Mo'ko auto ka'nenymbo ety wairy iromboman kawo moro auto ko'po. 4 Pa'poroauto ka'nen me amy kari'na man. Mo'kopa'poro oty ka'nenymbo me te mo'koTamusi man. 5 Pyitonano me Mosestamyikapore tamamina man pa'poromoro Tamusi auty ta. Morokon Tamusiwykato'ko'man amyikaponen me tywaijeman. 6Ymunanome temo'ko KristusmoroTamusi auty jopotory me tyje man. Moroauty me ro ky'karon kytaton, enari'maro'kon, tawa'pore enapa ky'waine morokynimomokyrykon apyiry jako mo'ja ro.

Moro Tamusi nyry otare'matopo7 Iro ke ro ero Tamusi a'kary wyka'po

wara ro awairykon man:Erome moro auran etary jako o'waine,

8 morokon aturu'san ja'nakarykapyn o'waine man, mo'karonatangonymbo we'i'san wara morotoruwarykon pokomoro iponomynwo'i ta Tamusi u'kutopo kurita.9 Mo'karon atangonymbo iromboyju'kuru poko tywaije mandon,kynganon Tamusi. Morokonynikapy'san amaminano ro rypo

tone tywaije i'waine man 10 oko-kari'na siriko. Iro ke ro ipokoinewore'kon. Wykan: ‘O'kapynroten morokon ituru'san tysekyndopo'san ywyino. Morokonyjemarykon anukuty'pa tywaijemandon.’ 11 Yjety ejatory tamoro yjerekuru kyngan: ‘Ito'papairo kynaita'ton moro ynyryotare'matopo taka.’

12 Iro ke ro, yja'sakarykon, tuwaroaitoko yja'wan me ara'naine amy turu'powairy pona, mo'ko nurono Tamusianamyika'pa iwairy pona, moro Tamusiwyino iwomary pona. 13 Kurita wararote ase'wa awepori'tomarykon man, moro‘erome’ Tamusi wykatopombo wotu'kurujako noro. Ara'naine amy pairo wairykapyn man tyturu'poja'nare. Amy pairowomu'mapory kapyn man yja'wan meaino 'wa. 14 Kristus a'sakarykon meirombo tywaije kytaton, moro koromokynapo'i'san tamyikapore aino apyiry jakoro'konmo'ja romoro i'matyry 'wa. 15MoroTamusi karetary ta ro tymero man:Erome moro auran etary jako o'waine,

morokon aturu'san ja'nakarykapyn o'waine man. Mo'karonatangonymbo wore'ko'san warakytaiton.

16 No'kan ko iro ke tywore'ko tywaijenan, moro auran eta'po wyino? Pa'poromo'karon Moses maro Egypte wyinoito'san kapyn? 17 No'kan poko ko Tamusioko-kari'na siriko tywore'ko tywaije nan?Mo'karon iponomyn wo'i ta i'maty'sanyja'wan me e'i'san poko kapyn? 18 No'kan'wa ko toty ejatory ta tyka tywaijenan ito'pa iwairykon man poko morotynyry otare'matopo taka? Mo'karontypanaja'nare e'i'san 'wa kapyn? 19 Iwarakysenejaton moro otare'matopo takaitorykon a'koto'po moro isenu'karykon'wa.

41EromenoromoroTamusiwykatopombo,

moro inyry otare'matopo taka ytonokynotu'kujan. Tuwaro iro ke kywairykon

3:2 Numeri 12:7 3:7 Ware 95:7-11 (LXX) 3:15 Ware 95:7-8 (LXX) 3:16 Numeri 14:1-35

Simosu 4:2 309 Simosu 5:4man wena'po ta amy ara'nanokon waino-pory pona. 2Mo'karon wara enapa irombomoro iru'pyn oka tota ky'waine man.Moro ineta'san auranano te amy iru'pynotymbo ro anyry'pa i'waine tywaije man,mo'karon amyikanamonymbo maro o'wine'i'pa iwe'i'san ke. 3 Amyikanamon mete ky'karon moro otare'matopo takaky'saton, moro Tamusi karetary wykarywararo:Yjety ejatory ta moro yjerekuru kyn-

gan: ‘Ito'pa pairo kynaita'ton moroynyry otare'matopo taka.’

Ise'me te penaro terapa ero nono kapyrypoko Tamusi taike'se man. 4Moro Tamusikaretary irombo kynganon moro ijoko-to'imanory kurita poko:Moro ijoko-to'imanory kurita Tamusi

wotare'ma'po pa'poro morokontamamingonymbo wyino.

5 Moro amy terapa po rapa te moroTamusi karetary kynganon:Ito'pa pairo kynaita'ton moro ynyry

otare'matopo taka.6 Itaka noro amykon wytory man.

Mo'karon koromo 'ne moro iru'pyn okaetanamonymbo itaka ito'pa tywaije man-don, typanaja'nare tywairykon ke. 7 Iro kero pyime siriko pa'po me amy terapa itakaytotopo kurita takari'se Tamusi 'wa manmo'ko David yndary ke. Moro kurita romoro ‘erome’ man, moro uwapo ekarity'powararo:Eromemoro auran etary jako o'waine, mo-

rokon aturu'san ja'nakary kapyno'waine man.

8 Mo'ko Josua 'wa moro otare'matopotakamo'karonkytangonymboa'myka'sanymbotoirombo, Tamusi amy terapa kuritapoko aurana'pa nairyine. 9 Iro ke roko'wu otare'matopo mondo noro manmo'karon Tamusi wyinonokon 'wano me.10 Mo'ko Tamusi nyry otare'matopo takaito'po kynotare'manon tamamingonymbowyino, Tamusi wotare'mary wara enapaaseke tamamingonymbo wyino.

11 Iro ke ro kyto'mikasen morootare'matopo taka kytorykon poko.Amy pairo kyra'nanokon oma'pa nainenmo'karon typanaja'naramon kytan-gonymbo woma'san wara. 12 Nuro iromboman moro Tamusi auran. Pari'pe man.Tyjeke man amy opatoro tyjeken suparako'po. Moro a'kananomaromoro oremanowopotopo 'wa, moro o'nanano maro moroje'ponano aikuru wopotopo 'wa imerokynitundanon. Onumengano a'sakanon.Turu'ponano nisanory a'sakanon. 13 Amypairo Tamusi nikapy'po oty tywotunemyryupijan Tamusi wyino. Enuru ta pa'porooty kurando man, inopo'ma. Ipo'ponakaro moro o'to kywe'i'san poko kywosaijo-marykon man.

Jesus wairy Tamusi pokonokon jopotory me14 Moro kynamyikarykon kysapyisen

mo'ja ro. Ky'wanokon me irombo amykapukon patonenymbo poto 'su Tamusipokonokon jopotory man: mo'ko Je-sus, mo'ko Tamusi ymuru. 15 Mo'koky'wanokon Tamusi pokonokon jopotorymoro ru'me kywairykon apory taro man.Pa'poro oty ta kywaraine enapa tu'kutywaije man. Yja'wan me te o'to e'i'patywaije man. 16 Enari'ma iro ke ka'makonmo'ko tyturu'poporen Tamusi apo'ny'wa. Iwara Tamusi kykotanorykon enetan.Ituru'popory kysepota'ton. Kapano'ta'ton,kapatongon upiry jako ky'waine.

51 Pa'poro kari'na, mo'ko kari'na wyino

Tamusi pokonokon jopotory me tyjeman inoro Tamusi embata kynemam-inanon kari'na 'wano me. Kari'nayja'wanykonymbo wo'kato'me tymykonarojan, tywomykon arojan enapa Tamusi'wa. 2 Mo'karon oty anukuty'non poko,mo'karon omu'mapotonon poko enapapyi'me'ke man, iwaraine enapa ru'metywairy ke. 3 Moro ru'me tywairy ke,Tamusi 'wa tywomy arory i'wa mankari'na yja'wanykonymbo wo'kato'meroten kapyn, aseke tyja'wanykonymbowo'kato'me enapa te. 4 Amy pairo asekeatandy'mo'pa man Tamusi pokonokonjopotory me, toty awongato'me. Tamusi

4:3 Ware 95:11 4:4 Genesis 2:2 4:5 Ware 95:11 4:7 Ware 95:7-8 (LXX) 4:8 Deuteronomium 31:7, Jakobus22:4 4:10 Genesis 2:2 5:3 Levitikus 9:7 5:4 Exodus 28:1

Simosu 5:5 310 Simosu 6:13te kyniko'manon, A'aron ko'ma'powara enapa. 5 Iwara enapa Kristusaseke atandy'mo'pa tywaije man Tamusipokonokon jopotory me, toty awon-gato'me. Tandy'mo te tywaije man mo'koero wara erupanenymbo 'wa:Ymuru amoro mana. Erome kypa'kanopyi.

6 Amy oje terapa enapa Tamusi kyn-ganon:I'matypyn me roten Tamusi pokono me

mana, mo'ko Melkisedek wara.7 Ero nono tu'po noro ta'ta, mo'ja imero,

turare enapa morokon tywoturupoto'kon,tywe'pimato'kon taro Kristus 'wa manmo'ko romo'no wyino tunemyry taroaitoto 'wa. Tamusi 'wa auran tota man,tynendory ke i'wa. 8 Tamusi ymuru metywairy se'me, tywota'karykary ta Tamusi'wa tywepanamary poko tywomepa man.9 Taikepy'ma'po mero, i'matypyn amanoundy me tywaije man pa'poro mo'karonty'wa epanamatonon 'wa. 10 Tamusi 'watajato man Tamusi pokonokon jopotoryme, mo'ko Melkisedek wara.

O'mano moro kynimomokyrykon poko11 Moro poko ro pyime o'to ywykary

man. Tupi me te man ekarityry,oty anuku'poro'non me awairykon ke.12 Akore'pe terapa Tamusi auran metaton,amepanamon me awairykon taro teraparypo. Asery me rapa te ajemeparykonmanmorokon koromo aneta'san Tamusi auran-gonymbo poko. Manaty enyry 'se mandon.Arepa anenapy'pa mandon. 13 Pa'poromanaty enynen moro tamambore ainopoko omepano anukuty'pa na'nen maniru'pa. Pitani'membo me irombo man.14 Moro arepa enapyry uwapoto'san'wano me man. Moro tamamyrykonemery 'wa irombo mo'karon uwapoto'santywomepapo mandon. Iwara ro oty wairyuku'saton iru'pa, yja'wan me pai.

61 Iro ke romorokon koromo Kristus poko

omepato'kon kysinondasen. Mo'karonuwapoto'san womepato'kon poko te ky-taisen. Morokon omepano wota'moto'konotykon poko kapyn rapa kytaisen: moro

romo'no ene'namon amaminano wyinoatu'mano poko pai, moro Tamusi amyikarypoko pai, 2 moro kari'na etykary pokopai, moro kari'na tu'ponaka ainanano yrypoko pai, moro iromby'san awomyry pokopai, moro atu'kukepypyn a'wembono au-ranano poko enapa pai.

3 Morokon uwapoto'san womepato'konpoko ro kytaita'ton, i'se Tamusi a'tairombo.

4 Tupi me pore irombo man mo'karono'wino me aweinano apyinamonymbo,mo'karon kapu nyry aponamonymbo,mo'karon Tamusi a'kary apyinamonymbo,5 mo'karon Tamusi auran kuranoryaponamonymbo, mo'karon airenonono wyinonokon pori'tonano enen-amonymbo 6 u'mary rapa asery me,iwoma'sando. Ijokonory me ro irombomo'ko Tamusi ymuru wojaton wakapupoko aseke ty'wanokon me. Tone mekynipy'i'topojaton. 7 Moro tytu'ponakao'pa'po'toto konopo enynen nono,moro tamaminano'namon 'wanokonwonato'kon atytano'ponen nono kuranon-dojan Tamusi. 8 Moro takyramon itupuatytano'ponen nono te yja'wan me man.Tyse waty moro Tamusi 'wa any'maporyman. Irombo me ro ko'wu kynikoro'katan.

9 Moro wara tykary se'me, typynamonna'na a'sakarykon, o'wanokon me moroiru'pynymbo oty wairy uku'san imerona'na. Moro uta'no wyino atuneno,kynganon irombo na'na. 10 Yja'wanme kapyn Tamusi man. Morokon aje-mamingonymbo poko ituwarengepy'paman. Moro o'waine mo'karon Tamusiwyinonokon epanopy'san poko, moroo'waine erome noro epanopyrykon pokoenapa ituwarengepy'pa man. Morokon roirombo moro o'waine Tamusi ety pynaryenepojan. 11 Moro animomokyrykonoty wo'kapyry 'wa ro te asin pe pa'poroawairykon 'se na'na man. 12 O'sanotatonkoro! O'po'toko te mo'karon Tamusiamyikary ta, eja'nakano ta enapa morokonTamusi wykato'konymbo apyinamonpoko.

13Mo'koAbraham 'wanome irombo amyo'to tywairy man takari'se man Tamusi

5:5 Ware 2:7 5:6 Ware 110:4 5:7 Mateus 26:36-46, Markus 14:32-42, Lukas 22:39-46 5:12 1 Korinte 3:26:8 Genesis 3:17-18

Simosu 6:14 311 Simosu 7:14'wa aseke toty ejatory ta, topo uwa amywairy ke, ety ejatoto'me. 14Tyka man i'wa:“Poto me pore kykuranondotake. Poto mekapyimangatake.” 15 Iwara ro eja'nakanota moro Tamusi wykatopombo tapyijeAbraham 'wa man. 16 Kari'na irombotauran pori'tomanon amy topono etyejatory ke. Moro wara ro pa'poro tauranarimanamon auranary a'kotojan. 17 Iru'pa'ne ka'tu rapa Tamusi moro e'petakama'pamoro tynisanory wairy enepory 'se tywaijeman mo'karon tynekarity'san otykonapyinamon 'wa. Iro ke ro aseke toty ejatoryke Tamusi 'wa tauran typori'toma man.18 Iwara ro oko e'petakama'non otykon,moro Tamusi nekarity'po, moro I'watynekarity'po pori'toma'po enapa, moroTamusi 'wa tonapitary upiry enepojan.Moro 'wa ro ky'karon I'wa etuwarikatononme kypori'tomarykon man, moroky'wanokon kynimomokyrykon otyapyito'me ky'waine. 19 Angara waraky'waine moro kynimomokyrykon otyman. Omima'pa man. Esakama'paman. Moro Tamusi auty tano serereman kamisa notaka karojaton. 20 Moronotaka ro kuwapoine ytototome Jesus tytoman. I'matypyn me roten irombo amyMelkisedek warano Tamusi pokonokonjopotory me tywaije man.

7Kristus mo'ko Melkisedek maro

1 Mo'ko Melkisedek irombo poto 'suSalem jopotory me tywaije man. In-orombo ro kawono Tamusi pokono meenapa tywaije man. Mo'ko Abrahamepoje tyto man, mo'karon potonon jopotoy'mondojembo iwopyry jako rapa. Mo'koAbraham tykuranondo i'wa man. 2 Ainakaro pa'poro morokon tynipina'san otykonjainapatoronorymbo amy tyje Abraham'wa man. Moro ety Melkisedek tauro'poman poto 'su tamambore aino jopotory.Poto 'su Salem jopotory me enapa tywaijeman. Moro tauro'po man sara'me ainojopotory. 3 Ijumy, isano atukuty'pa man.Mo'karon itangon enapa atukuty'pa man-don. Moro iwoma'po, moro iromby'poenapa atukuty'pa man. Tamusi ymuru

eneke ro man. I'matypyn me roten Tamusipokono me man.

4 Poto me mo'ko Melkisedek we'i'pomenejatonmoro o'tomo'ko kopykonAbra-ham we'i'po poko. Morokon tynipina'sanotykon jainapatoronorymbo amy tyjeAbraham 'waman i'wa. 5Mo'karon Tamusipokonokon me aitonon Levi pajanymbo'wamoro omenanomero'powaramorokonta'sakarykon otyrykon jainapatorono-rymbo amy apyiry man. Moro apyiry roi'waine man aseke ta'sakarykon wyino,tywaraine enapa Abraham pajanymbo meiwairykon se'me. 6 Mo'ko Levi epymbome e'ipyn 'wa te mo'ko Abraham wyinomoro otyry jainapatoronorymbo amytapyije man. Mo'ko Tamusi wykatopomboapyinenymbo Abraham tykuranondo i'waman. 7Mo'ko tykuranondomy ko'po kapyn'kare mo'ko ikuranondonen nan. 8 Itakaro mo'karon otykon jainapatoronorymboamy apyinamon Tamusi pokonokon,y'ma'tonon kari'na mo'karon mandon.Mo'ko Melkisedek amyikapojan te moroTamusi karetary nurono me. 9 Ero warapai amy tykary taro man: mo'ko otykonjainapatoronorymbo amy apyinen Levi 'wapairo oty jainapatoronorymbo amy tyjeman Abraham ta. 10Mo'ko Abraham epojemo'ko Melkisedek wopyry jako irombomo'ko tytamurumbo Abraham ja'mun tamondo terapa mo'ko Levi tywaije man.

11 Mo'karon Israel pajanymbo 'wamoro omenano mero'po tapyipo manmo'karon Tamusi pokonokon Levi pa-janymbo emamin 'wa. Moro wara iru'patyje oty we'i'pomboto, o'tono'me ko iroke amy rapa Tamusi pokono wopyrytywaije nan, mo'ko Melkisedek wara,mo'ko A'aron wara kapyn te? 12Mo'karonTamusi pokonokon we'petakamaryjako irombo, moro omenano mero'pokyne'petakamanon enapa. 13 Mo'koMelkisedek wara moro Tamusi karetarynekarityry irombo amy terapa Israelpajanymbo epy wyino kyno'san. Amypairo moro opynano wyinono moro tywome Tamusi 'wa tymy apo'ny poko e'i'paman. 14 Pa'poro irombo kysuku'saton Judaparymbo me mo'ko Kyjopotorykon wairy.Moro opynano Juda poko Moses amy pairo

6:14 Genesis 22:16-17 6:19 Levitikus 16:2 6:20 Ware 110:4 7:1 Genesis 14:17-20 7:5 Numeri 18:21

Simosu 7:15 312 Simosu 8:6o'to yka'pa tywaije man, mo'karon Tamusipokonokon poko tauranary jako. 15 Iru'pynme 'ne ka'tu rapa oty kynonepojan, eroenery jako ky'waine: amy terapa Tamusipokono kynawonjan mo'ko Melkisedekwara. 16 Mo'ko ro amy Tamusi pokonome man, moro omenano mero'po wykarywara amy parymbo me tywairy ke kapyn,amy i'matypyn amano pori'tory poko te.17Moro Tamusi karetary irombo kynganonipoko:I'matypyn me roten Tamusi pokono me

mana, mo'ko Melkisedek wara.18 U'ku'pa noro rapa irombo moro ko-

romono omenano mero'po man, ru'meiwairy ke, typo roten iwairy ke enapa.19MoroMoses nimero'po omenano iromboamy pairo oty anyry'pa iru'pa tywaijeman. Moro tu'ponaka te amy iru'pyn'ne ka'tu rapa oty kyno'san: moro kyni-momokyrykon. Moro ro Tamusi 'wa kytun-dano'saton.

20 Itaka ro Tamusi aseke toty ejato-jan, tauran pori'tomato'me. Tamusipokonokon me mo'karon amykonymbowairy poko Tamusi aseke toty anejato'paman, tauran pori'tomato'me. 21 Tamusipokono me mo'ko o'win amymbo wairypoko te Tamusi aseke toty ejatojan, tauranpori'tomato'me. Tymero irombo ipokoman:Aseke toty ejatory ta ero tauran

pori'toma'po anije'tuma'pa Tamusiman: I'matypyn me roten Tamusipokono me mana.

22 Iro ke ro amy iru'pyn 'ne ka'tu rapaTamusi wykatopombo ka'ponen me mo'koJesus man.

23 Irombo mo'karon amykon terapaTamusi pokonokon pyime mandon,moro romo'no 'wa mo'ja ro iwairykona'kotory ke. 24 Mo'ko o'win amymbo tei'petakama'pa roten Tamusi pokono meman, moro nuro roten tywairy ke.

25 Iro ke ro mo'karon Tamusi 'watynitundanopyrykon epanopyry taroimero man. Nuro roten man, ekatakainetauranato'me. 26 Mo'kopan Tamusipokonokon jopotory wairy ro tywaije man

ky'wanokon me: amy Tamusi ety awonga-nen, amy ija'wanypyn, amy eja'wangapyn,amy tyja'wangamon wyino typo aitoto,amy kapukon epono. 27Mo'karon amykonterapa Tamusi pokonokon jopotorykonwara kapyn man. Kurita wararo Tamusi'wa tywomykon anaro'pa man, morokonaseke tyja'wanykonymbo poko 'ne ka'tu,irombo mero morokon ta'sakarykonyja'wanykonymbo poko. O'wimboto rotenaseke tywotyry ke pa'poro moro oty iru'patyje man. 28 Moro Moses nimero'poomenano ru'mangon kari'na andy'mojanTamusi pokonokon jopotorykon me. Moroipa'po tano Tamusi auranymbo, moroaseke toty ejatory ke typori'toma i'wa maniro te amy aitoto roten, oty anamonopypynenapa ymunano andy'mojan.

8Mo'ko ky'wanokonTamusi pokonokon jopo-

tory1 Moro na'na wyka'po te ero man:

ky'wanokon me man amy Tamusipokonokon jopotory, mo'ko poto 'sukawono apo'ny apo'tun wyino tandy'poman inoro. 2Moro Tamusi wyinono aitopo'nero ta kynemaminanon, amy kari'nanawonga'po auto ta kapyn, amy Tamusinawonga'po auto ta te.

3 Pa'poro Tamusi pokonokon jopotoryandy'mojaton irombo morokon Tamusi'wa tymykon aroto'me i'wa, tywomykonaroto'me enapa i'wa. Mo'ko ky'wanokonTamusi pokonokon jopotory 'wa enapa iroke Tamusi 'wa amy tymy arory tywaijeman. 4 Ero nono tu'po ta'ta rypo, Tamusipokono me pairo e'i'pa nairy. Mondoterapa irombo mandon mo'karon ome-nanomero'powararo Tamusi 'wamorokontymy aronamon. 5Moro kapu tano aitopou'ku'po ta te, moro a'kary ta roten kyne-maminaton. Iwara ro enapa Moses 'waTamusi tykaman, moro Tamusi auty awon-gary man jako i'wa. Tyka irombo man:“Tuwaro aiko. Moro wypy tu'po o'waynenepo'po wararo pa'poro oty kapyryo'wa man.”

6 Mo'ko emamin te amy me terapaimero man. Amy iru'pyn 'ne ka'tu rapaTamusi wykatopombo wo'kapyry enenen

7:17 Ware 110:4 7:21 Ware 110:4 7:27 Levitikus 9:7 8:1 Ware 110:1 8:5 Exodus 25:40

Simosu 8:7 313 Simosu 9:11meman. Moro Tamusi wykatopombo undyme ro amykon kurangonymbo Tamusi au-ranymbo man. 7 Oty anamonopypyn meimeromoro koromo Tamusi wykatopomboa'ta rypo, ijokonory man me amy upi'panairy. 8Mo'karon Israel pajanymbo e'maryta irombo moro Tamusi karetary kyn-ganon:Eneko, kynganon Tamusi. Amy jako

mo'karon Israel pajanymbo 'wa,mo'karon Juda pajanymbo 'waasery ywykatopombo sytake.9 Moro y'wa Egypte wyinoainarykon poko mo'karonitangonymbo arory jakonoywykatopombo wara kapyn kynai-tan. Moro anamyika'pa ro irombokynaisen. Irombo wo'po'ke'neni'waine, kynganon Tamusi. 10Moroaire mo'karon Israel pajanymbo'wa ynyrymanywykatopo eroman,kynganon Tamusi: Moro iwonu-mengarykon taka ywyinonokonomenano sytake. Ituru'san tasimerota'ton. Itamusirykon mewaitake. Ypyitorykon me ky-naita'ton. 11 Amy pairo ta'sakaryanemepa'pa kynaitan “Tamusiuku'ko” tykary ta. Pa'poroirombo yjuku'ta'ton siky'inon,potonon enapa. 12 Morokonyja'wan me iwe'i'san 'wa o'poty'panoro rapa waitake. Mo-rokon ija'wanykonymbo pokoytuwarenge'take.

13 Moro ‘asery omenano’ poko taura-nary jako moro koromono tykatopombotyje i'wa man penato me. Moro penatopotutapyry 'wa terapa man.

9Nono tu'po, kapu ta pai Tamusi ety awon-

gary1Moro koromono Tamusi wykatopombo

'wa moro one wara ety awongary man tyjeman. Moro ety awongatopo enapa tyje i'waman ero nono tu'po. 2 Amy Tamusi 'wanotamimapotymy auto tyka'se i'waine man.

Moro uwapono apu'to'po ejatojaton roTamusi wyinono aitopo me. Moro ta ro ky-nakon moro aweinano apo'ny, moro sura,morokon itu'po Tamusi embata yry'sanperere enapa. 3Moro ijokonory sereremankamisa nota moro Tamusi wyinono aitopo'nero tatynen apu'to'po kynakon. 4Moro taro kynakon amy ika'mi'po kapy'po typopo-ramon otykon koro'katopo, moro Tamusiwykatopombo mero'po je'ny kasa enapa.Moro kasa ro ika'mi'po ke tykuripa ky-nakon. Ita ro kynakon moro ika'mi'pokapy'po moro mana je'ny tukuwari, moroarynda'po A'aron aposenymbo, morokonTamusi wykatopombo mero'po enepona-mon topu enapa. 5 Moro kasa tu'po rokurano eneponamon Tamusi apojongonmorokon ta'karykon emapojatokon moroTamusi turu'po andy'motopo tu'ponaka.Morokon otykon poko te tauranary 'se'paiko'po 'ne 'ne na'na man.

6 Iwara te morokon Tamusi ety awon-gato'kon otykon tyje man. O'kapynroten mo'karon Tamusi pokonokon morouwapono apu'to'po taka kyny'saton mo-rokon tamamingon ka'se. 7Moro ijokonoryapu'to'po taka te siriko wararo o'wimbotoroten kyny'san mo'ko Tamusi pokonokonjopotory. Mynu arojan Tamusi 'wa asekety'wano me, morokon tuwanokon mekapyn mo'karon ta'sakarykon nikapy'sanyja'wangon otykon poko enapa. 8 Erouku'pojan mo'ko Tamusi a'kary: Mondonoro moro uwapono apu'to'po a'ta, moroTamusi wyinono aitopo 'wa ytototo omata'koto noro man. 9 Moro apu'to'po romorokon eromenokon otykon u'kujan.Moro erome Tamusi 'wa tymykon, ty-womykon arory irombo iru'pa mo'komoro wara Tamusi ety awonganen turu'poanyry'pa man. 10 Morokon Tamusi 'watymykon ytopo po ona'no man, onynoman, ukuty'pa 'ne roten otykon ku'mityryman enapa. Kurandonokon otykon rotenmorokon man. Moro iru'pa rapa pa'porooty ytopo kurita taronaka roten morokonotykon kynotu'kujan.

11Mo'ko Kristus te morokon iru'pyngonotykon ka'ponen Tamusi pokonokon

8:8 Jeremia 31:31-34 (LXX) 9:2 Exodus 26:1-30, Exodus 25:31-40, Exodus 25:23-30 9:3 Exodus 26:31-33 9:4Exodus 30:1-6, Exodus 25:10-16, Exodus 16:33, Numeri 17:8-10, Exodus 25:16, Deuteronomium 10:3-5 9:5 Exodus25:18-22 9:6 Numeri 18:2-6 9:7 Levitikus 16:2-34

Simosu 9:12 314 Simosu 10:2jopotory me tywaije man. Moro emam-inatopo Tamusi wyinono aitopo irombopoto me 'ne ka'tu rapa, kurano me'ne ka'tu rapa enapa man. Ainananonikapy'po kapyn moro man. Ero nonowyinono kapyn moro man, kynganonirombo na'na. 12 O'wimboto roten moroTamusi wyinono aitopo taka tyto man,kapirita, paka mynurumbo maro kapyn,aseke tymynurumbo maro te. Iwara roi'matypyn amano taka karoto'kon topojei'wa man. 13 Moro kapirita, paka mynu-rumbo, moro paka'membo weru'no'porypisimbisingaton mo'karon eja'wanga'sankari'na tu'ponaka. Moro ro kynikoroka-ton kurando, Tamusi ety awongato'mei'waine. 14 Moro ko'po te moro Kristusmynurumbo iru'pa man. Mo'ko aitotoroten a'kanano 'wa tapanopyry ta aseketywotyje man Tamusi 'wa ija'wanypyntymy me. Iwara ro kyturu'san korokatan.Romo'no ene'namon amaminano wyinoku'mata'ton, mo'ko nurono Tamusi etyawongato'me ky'waine.

15 Iro ke ro moro asery terapa Tamusiwykatopombo wo'kapyry enenen meman, mo'karon iko'ma'san 'wa morotynapyirykon man Tamusi wykatopomboi'matypyn amano apyito'me. Amy irombotyromo'se man, moro koromono Tamusiwykatopombo wotu'kuru jakonokonyja'wangon otykon wo'kato'me. 16 Amy'wa moro totyrykonymbo ekamyry pokotykatopombo mero'poto, mo'ko imero-nenymbo romby'po enepory na'nen man,moro otyrykonymbo ekamyry uwaporo.17 Amy kari'na wykatopombo mero'poirombo kynotu'kujan iromby'po meroroten. Nuro noro mo'ko imeronenymboa'ta, atu'ku'pa na'nen man. 18 Iro ke romynu pyndo kapyn enapamoro koromonoTamusi wykatopombo asery me tyjeman. 19 Mo'karon ta'sakarykon 'wapa'poro morokon Tamusi nimeropo'sanomenano ekaro'po mero irombo ty'wa,paka mynurumbo, kapirita mynurumboenapa ty'kaimamo'koMoses 'waman tunamaro. Irombo hysop arymbo ke, tapirenkapara ypotymbo ke enapamoro omenanokaretary, pa'poro mo'karon ta'sakarykon

enapa typisimbisinga i'wa man. 20 Irombotyka man: “Moro anarorykon man Tamusiwykatopombo pori'tomanen mynu eroman.” 21 Iwara enapa moro Tamusiwyinono aitopo, morokon Tamusi etyawongary jako ta'kumy otykon enapatypisimbisinga i'wa man mynu ke. 22 A'siroten pa'poro oty korokapojan mynu kemoro omenanomero'po. Mynuwe'kamyrypyndo yja'wan me e'i'po o'ka'pa man.

23 Morokon otykon ke ro morokon ka-pukon tanokon otykon u'ku'san korokatoneronono tu'po. Morokonkapukon tanokonotykon 'nero korokary te man iru'pyngon'ne ka'tu rapa Tamusi 'wa tywomykonke. 24 Amy kari'na nikapy'po Tamusiwyinono aitopo taka kapyn, amy Tamusiwyinono aitopo u'ku'po taka kapyn irombomo'ko Kristus tyto man. Moro kapu'nero taka te tyto man, Tamusi embatakaijomato'ko'me. 25 Moro po ro o'kapynroten kapyn iwotyry man Tamusi 'wa.Mo'ko Tamusi pokonokon jopotory, mo'kosiriko wararo amy terapa noky mynu-rumbo maro moro Tamusi wyinono aitopotaka kyno'myjan inoro wara kapyn man.26 Ijako irombo ero nono wo'kapy'po poroo'kapyn roten iwota'karykary manombonairy. O'wimboto roten te ero nonowe'i'ma'po po tywosenepo man, moroTamusi 'wa aseke tywotyry 'wa moroyja'wanme e'i'po kapoto'me. 27O'wimbotoroten kari'na kyniromo'san. Irombomero moro a'wembono auranano yry manipoko. 28 Iwara enapa o'wimboto rotenmo'ko Kristus Tamusi 'wa tywotyje manpyime kari'na yja'wanykonymbo aronenme. Morombo wyino morokon kari'nayja'wanykonymbo pyndo kyno'tan rapamo'karon tymomo'namon 'wa, aijomana-mon me.

101 Morokon o'tonon iru'pyngon otykon

a'kary enepojan moro omenano mero'po.Morokon irokon 'nero otykon anenepo'pate man. Siriko wararo sirikokon pokoinaron ro rapa tywomykon aropojanTamusi 'wa. Ise'me te mo'karon aron-amon yry upijan oty anamonopy'nonme. 2 Ijako irombo mo'karon Tamusi 'wa

9:13 Levitikus 16:15-16, Numeri 19:9,17-19 9:19 Exodus 24:6-8 9:21 Levitikus 8:15 9:22 Levitikus 17:119:28 Jesaja 53:12

Simosu 10:3 315 Simosu 10:28tywomykon aronamon moro arorykonpoko naike'tory. Mo'karon aronamonkoroka'ma'sanymboto, moro ituru'sananamiromo'ka'paine nairy yja'wan meiwe'i'san poko. 3 Siriko wararo temo'karon tywomykon mo'karon tarona-mon tuwaro'maton rapa morokon yja'wanme iwe'i'san poko. 4 Paka mynurumboirombo, kapirita mynurumbo enapayja'wan me e'i'san kary upijan.

5 Iro ke ro ero nono tu'ponaka tywopyryjako mo'ko Kristus kynganon:Tywomykon, tymykon 'se'pa me'i.

Amy ja'munano te myryi y'wa.6 Tykoro'kamykon, yja'wan mee'i'po kato'kon ajapokupe e'i'pane'i. 7 Irombo wykai: ‘Eneko,Tamusi. Ero po wa. Moroanisanory ka'se wopyi, moro karetaamemy'po ta ypoko imero'powararo.’

8 Koromo 'ne kynganon: “Tywomykon,tymykon, tykoro'kamykon, yja'wan mee'i'po kato'kon tymykon 'se'pa me'i.Ajapokupe e'i'pa ne'i.” Moro omenanomero'po wykary wara ro rypo kynaro-jaton Tamusi 'wa. 9 Morombo mero tekynganon: “Eneko. Ero po wa. Moroanisanory ka'se wopyi.” Moro koromonouta'kanon. I'petakan me moro ijokonoryyjan. 10 Moro Tamusi nisanory pokoro o'kapyn me iwyinonokon me tywaijekytaton, mo'ko Jesus Kristus 'wa tyja'munyry'po ke Tamusi 'wa. 11 Pa'poro Tamusipokono kurita wararo Tamusi 'wano mekynemaminanon. O'kapyn rotenmo'karoninaron ro rapa tywomykon arojan Tamusi'wa. Yja'wan me e'i'po kary upijan pairote moro arorykon. 12 Mo'ko 'wa te o'winroten tywomy taro man Tamusi 'wa,yja'wan me e'i'po upu'po me. IromboTamusi apo'tunwyino tywotandy'moman.13 Moro po ro kynaitan roten. Typupuruapo'ny me mo'karon tyjenono'namon yrymomo'san. 14 O'win Tamusi 'wa tymyke roten irombo i'matypyn me mo'karonTamusi wyinonokon me tynyrykon tyjei'wa mandon oty anamonopy'non me.15 Moro amyikapojan ro ky'waine mo'ko

Tamusi a'kary enapa. Koromo 'ne irombokynganon:16Moro aire i'waine ynyry man ywykatopo

ero man, kynganon Tamusi:Moro iwonumengarykon takaywyinonokon omenano sytake.Morokon ituru'san ta simerota'ton.

17Morombo mero te kynganon:Morokon ija'wanykonymbo poko, mo-

rokon yja'wan me iwe'i'san pokoenapa ytuwarenge'take.

18Morokon yja'wan me e'i'san ka'sandoTamusi 'wa, ipokoine amy tymy arorykapyn noro man.

Enari'ma eja'nakano19 Yja'sakarykon, enari'ma imero moro

Jesus mynurumbo ka'mykapojaton moroTamusi wyinono aitopo taka. 20Oma aseryme tyje mo'ko Jesus 'wa man ky'wanokonme. Moro ro i'matypyn amano takakyny'san moro Tamusi auty tano serereman kamisa pato. Moro Jesus ja'munpato, wykaje irombo. 21 Ky'wanokon meamy poto 'su Tamusi pokono man, autyenenen me. 22Ka'makon iro ke Tamusi 'wairu'pyn turu'ponano maro, amyikary taimero, amy ipisimbisingary ke ikoroka'poturu'ponano maro, yja'wan me e'i'po pokoatamiromo'ka'pa, ija'wanypyn tuna keikupi'po ja'munano maro. 23 Moro kyn-imomokyrykon amyikapory poko rotenkytaisen. Tamyikapore irombo man mo'koynen me okarity'po. 24 Ase'wa kytosene-sen. Ase'wa kytotasinano'sen aipynanopoko, iru'pyngon amaminano poko enapa.25 Ase'wa kywopyrykon anamonopy'pakytaisen, amykonymbo 'wa amonopyrywara. Ase'wa te kytepori'tomasen. Moroo'waine aseme noro moro kurita wopyryenery apori'tomasen.

26 Moro iporono oty ukuty'po wyinoky'waine kuwanokon me yja'wan otykapyry jako, amy rapa Tamusi 'wa tywomymoro kyja'wanykonymbo anika'pa kynai-tan. 27Kanarirykon ta te moro a'wembonoauranano kysimomo'ta'ton. Mo'karonTamusi jenono'namon y'ma'katan iromboamy tokonen wa'to. 28 Mo'ko Moses

10:5 Ware 40:6-8 (LXX) 10:11 Exodus 29:38 10:12 Ware 110:1 10:16 Jeremia 31:33 10:17 Jeremia 31:3410:22 Levitikus 8:30, Ezechiël 36:25 10:27 Jesaja 26:11 (LXX)

Simosu 10:29 316 Simosu 11:9nimero'po omenano emanenymboamo'pa kyniromo'tan, oko, oruwakari'na 'wa pai tu'tanone ekarity'poto.29 One wara ko iro ke mo'ko Tamusiymuru uta'minenymbo, mo'ko Tamusiwykatopombo pori'tomanen mynu,moro Tamusi wyinono me tynenymbomynu nurija'manenymbo, mo'ko kuranoa'kanano ety emaponenymbo wairy manmekano'saton? Moro ko'po 'ne ka'tu rapa'kare moro tyja'wanymbo anepema'panaitan. 30 Kysuku'saton irombo mo'ko eroekari'nenymbo:Awu mo'karon yja'wan me e'i'san

kota'manen me wa. Awu morokonyja'wan me e'i'san sepemapotakerapa.

Tymero enapa man:Tamusi a'wembono auranano ytan

mo'karon typyitorykon poko.31 Anari me man mo'ko nurono Tamusi

erekuru 'wa kari'na apo'i'poto.32Onumengatoko rapamorouwaponombo

poko. Aweinano apo'i'po wyino o'waine,pyime awosin pangon ata'karykano 'watopoje mandon. Tyweja'naka te mandon.33Tone me toju, tykota'ma enapa mandon.Moro moro wara aja'sakarykon yry enapatapo imero o'waine man. 34 Mo'karonaru'ka'san kotanory irombo tone o'waineman. Moro ajotyrykonymbo pinaryajere'ko'paine man, amy iru'pyn 'ne ka'turapa aitoto man roten oty aporenjan meawotukutyrykon ke.

35 Iro ke romoro enari'ma awairykon ky-sematon. Poto me imero Tamusi kynepe-matan. 36 Aweja'nakarykon man moroTamusi nisanory kapyry poko. Iwara romoro ikatopombo mapyita'ton.37 Eromembo roten irombo mo'ko o'toto

kynitundatan. O'poro'pa waty ky-naitan. 38Mo'ko ywyinono tamam-boren yjamyikary ta kynemandan.Iporopy'poto te, mo'ko yja'karyewa'po'pa kynaitan ipoko.

39 Ky'karon te iporopy'pa kytaton.Iwara ro utapy'pa kytaita'ton. Tamusi

kysamyikaton, mo'karon ka'karykonaijomato'me.

11Tamusi amyikanamon uwapoto'san

1Moro Tamusi amyikary aimomo'to'konwo'ka'topo me man. One'non otykonenepotopo me man. 2 Moro ty'waineTamusi amyikary poko mo'karonuwapoto'san tamyika mandon.

3 Tamusi amyikanamon me ky-suku'saton Tamusi auranymbo 'wa nono,kapu kapy'san, one'non wyino onetotowo'kapy'po.

4 Tamusi amyikary ke ty'wa, mo'ko Abel'wa amy iru'pyn 'ne ka'tu rapa tywomytaro man Tamusi 'wa, mo'ko Kain naro'poko'po. Tamusi amyikary ke ro ty'wa,tamamboren me tamyika mo'ko Abel man.Morokon inyrykon poko ro Tamusi 'watamyika man. Tamusi amyika'po kero ty'wa, taurana noro man tyromby'powyino.

5 Tamusi amyikary ke ty'wa, mo'koHenok tamima man romo'no anene'paiwaito'me. Iwara epory'pa noro tywaijeman, Tamusi 'wa tamima'po ke. Emi-mary uwaporo irombo Tamusi apokupanme tamyika man. 6 Tamusi amyikarypyndo tupi me man moro Tamusi apokupeaino. Moro mondo Tamusi wairy, morotupinamon epemanenme iwairy amyikaryirombo man mo'ko i'wa o'toto 'wa.

7 Tamusi amyikary ke ty'wa, mo'ko Noe'wa moro one'pa na'nen aitonon otykonpoko Tamusi wykatopombo tamyika man.Amy atunendopo tam'po'kory tyka'se i'waman,mo'karon tauty tanokon epano'to'meuta'no wyino. Iwara ro ero nono pokoa'wembono auranano tyje i'wa man.Tamusi amyikary poko ro ty'wa, uta'nowyino tunemy man me tywaije man.

8 Tamusi amyikary ke ty'wa, mo'koAbraham Tamusi 'wa tywepanama man,tyko'mary jako i'wa. Amy tynapyiry manaitopo 'wa tyto man, moro tytotopo uku-tyry pyndo.

9 Tamusi amyikary ke ty'wa, moroTamusi nyry man aitopo po tamanje man,

10:28 Deuteronomium 17:6, 19:15 10:29 Exodus 24:8 10:30 Deuteronomium 32:35, Deuteronomium 32:3610:37 Habakuk 2:3-4 (LXX) 11:3 Genesis 1:1, Ware 33:6,9, Johanes 1:3 11:4 Genesis 4:3-10 11:5 Genesis

5:21-24 (LXX) 11:7 Genesis 6:13-22 11:8 Genesis 12:1-5

Simosu 11:10 317 Simosu 11:29aporemy me na'nen e'i'pa. Tamimapo-tymy auto ta tamanje man mo'ko Isakmaro, Jakob maro enapa. Mo'karon maroro moro iro noro Tamusi wykatopomboapyiry tywaije i'wa man. 10 Moro topukapy'po aitopomomo'sakon irombo. Moroaitopo amynen me ro mo'ko Tamusi man.

11Tamusi amyikanenmeAbrahamwairyke, mo'ko Sara 'wa pori'tonano tapyijeman tywe'mekato'me, tywe'mekary upiryse'me rypo, taruta'po se'me terapa. Mo'koAbraham 'wa mo'ko iwe'mekary manekari'nenymbo tamyika man. 12 Iroke ro o'win wokyry tywotapyimangaman, mo'karon i'makonymbo waito'memo'karon kapu pokonokon siriko waramoky imero, moro awopano atu'kupopynsakau wara enapa moky imero.

13 Tamusi amyikanamon me tywairykonta ro pa'poro mo'karon tyromo'se man-don, morokon Tamusi wykato'konymbowo'kapyry enery pyndo. Tyse te iwopy-rykon tone i'waine man. Tawa'mai'waine man. Tysembo opy'san me,moro ponokon me kapyn tywokari'semandon. 14 Mo'karon moro wara tau-ronamon amy aseke tywaito'kon manupinamon me kynotuku'pojaton. 15 Morotynino'san tywaito'konymbo poko tywon-umenga'sanymboto rapa, tyweramarykontaro naitoryine. 16 Amy iru'pyn 'ne ka'turapa tywaito'kon man upijaton te. Amykapu tano aitopo, wykaje irombo. Iro kero Tamusi itamusirykon me tajatory pokoepy'i'to'pa man. I'wanokon me iromboamy poto 'su aitopo tyka'se i'wa man.

17 Tamusi amyikary ke ty'wa, Abraham'wamoro tu'kuru jakomo'ko Isak taromanTamusi 'wa tywomyme. Mo'ko o'win'konotymuru tyje i'wa man Tamusi 'wa tywomyme, morokon ikato'konymbo apo'i'pose'me ty'wa. 18 Tamusi tyka tywaijeman 'iwa: “Mo'ko Isak roten ekari'ta'tonapajanymbo epy me.” 19 Iromby'sanwyino mo'ko Isak awongary taro Tamusiwairy tuku'se tywaije Abraham 'wa man.Mo'karon iromby'san wyino awonga'po

wara enapa imero mo'ko tymuru topojerapa Abraham 'wa man.

20Tamusi amyikary ke ty'wa, mo'ko Isak'wamo'ko Jakob, mo'ko Esau enapa tykura-nondo mandon airenokon otykon poko.

21 Tamusi amyikary ke ty'wa, mo'koJakob 'wa tyrombyry mero okororomo'karon Josef ymurukon tykuranondomandon. Irombo taposeny pona nonsumeTamusi ety tawonga i'wa man.

22Tamusi amyikary ke ty'wa,mo'ko Joseftyrombyrymero tauranamanmoro Egyptewyino mo'karon Israel pajanymbo wytoryman poko. O'tomorokon tyje'sanymbo yryman poko enapa taurana man.

23 Tamusi amyikary ke ty'waine, mo'koMoses oruwa nuno tunenje man mo'koisano, ijumy 'wa. Iru'pyn pitani'membome irombo tone i'waine man. Mo'koEgypte ponokon jopotory wykatopombopoko ety'ka'pa tywaije mandon.

24 Tamusi amyikary ke ty'wa, mo'koMoses, poto me tywe'i'po mero, mo'koFarao emyiry y'me me takarityry 'se'patywaije man. 25 Iru'pa 'ne ka'tu rapa morota'sakarykonmaro tywota'karykary topojei'wa man, moro ko'i roten yja'wan amano'wa tawa'pore typory ko'po. 26 MoroEgypte na'nanopy'po pyrata ko'po irombomoro Kristus maro tajuru iru'pa topojei'wa man. Moro tynapyiry man tapetypoko tywo'po'se man.

27 Tamusi amyikary ke ty'wa, Egyptewyino tyto man. Mo'ko Egypte ponokonjopotory erekuru poko ety'ka'pa tywaijeman. Mo'ko onepyn enery ta rypo irombomo'ja ro tyweja'naka man.

28 Tamusi amyikary ke ty'wa, mo'karoneratonomapoto'kon tonomy tywopo i'waman. Moro imynurukonymbo typo i'waman morokon pena epy poko, mo'kokari'na y'ma'kanen Tamusi apojon 'wamo'karon tywyinonokon koromo oma'sany'tu'kary pona.

29 Tamusi amyikary ke ty'waine,mo'karon Israel pajanymbo 'wa morotapiren parana typato man, taruren nonotu'po ytono wara. Mo'karon Egypte

11:9 Genesis 35:27 11:11 Genesis 18:11-14, 21:2 11:12 Genesis 15:5, 22:17, 32:12 11:13 Genesis 23:4,1 Kronieken 29:15, Ware 39:12 11:17 Genesis 22:1-14 11:18 Genesis 21:12 11:20 Genesis 27:27-29,39,4011:21 Genesis 48:1-20, Genesis 47:31 (LXX) 11:22 Genesis 50:24-25, Exodus 13:19 11:23 Exodus 2:2, Exodus

1:22 11:24 Exodus 2:10-12 11:28 Exodus 12:21-30 11:29 Exodus 14:21-31

Simosu 11:30 318 Simosu 12:7ponokon te ty'ma'se mandon moro paranapatory u'kuru jako ty'waine.

30 Tamusi amyikary ke ty'waine,mo'karon Israel pajanymbo 'wa moroJeriko a'kototy tamapo man moro oko-to'ima kurita u'membotyry ke.

31 Tamusi amyikary ke ty'wa, mo'kotyja'mun ekaramanen Rahab iromby'patywaije man mo'karon typanaja'naramonmaro. Mo'karon ekapyn ta oty mengaopy'san irombo tawa'ma i'wa tywaije man-don.

32 Oty noro ko sekari'tan? Akore'pe 'neterapa nairy moro y'wa oty ekarityry jakomo'ko Gideon poko, mo'ko Barak poko,mo'ko Simson poko, mo'ko Jefta poko,mo'ko David poko, mo'ko Samuel poko,mo'karon Tamusi auran uku'ponamonpoko enapa. 33 Tamusi amyikary kety'waine, potonon jopoto nundymarykonty'mondo i'waine man. Ty'wanokonme Tamusi wykato'konymbo wo'kapyrytone i'waine man. Kaikusi tyndapu'toi'waine man. 34 Wa'to pori'tory to'wu'kai'waine man. Tyjekamon supara wyinotywetuwarika mandon. Ru'mangon metywepori'toma mandon. Warinu ta pari'petywaije mandon. Tywetoine o'tononwarinu pokonokon tyramapo i'wainemandon.

35 Woryijan 'wa iromby'san to-morykon awomy'san topoje rapa mandon.Amykonymbo iromo'to'ko'me mene tywomandon. Moro tyworykon poro'karyanimomoky'pa tywaije mandon. Iru'pyn'ne ka'tu rapa amano taka tawomyrykonman irombo tymomo'se i'waine man.36 Amykonymbo rapa toju mandon. Ty-poky'ma mandon. Itakaro tymy man-don. Yja'wangon kari'na aru'katopo takataru'ka mandon. 37 Topu ke tywo mandon.Ase'ra ty'saka mandon. Supara ke tywomandon. Kapara pi'sanymbo ta, kapiritapi'sanymbo ta enapa tyweramapo'semandon, oty'pambo, tywyry'karykon ta,tywota'karykarykon ta. 38 I'waine watyero nono tywaije man. Ipono'non wo'i ta

tytopo'semandon. Topu atorykon ta, nonoatorykon ta enapa tamanje mandon.

39 Inaron pa'poro tamyika mandon,Tamusi amyikary ke ty'waine. Ise'memoroTamusi wykatopombo anapo'i'pa tywaijemandon. 40 Tamusi 'wa ky'wanokon meamy iru'pyn 'ne ka'tu rapa oty tone terapatywaije man. Kypyndoine kapyn otyanamonopy'non me iwairykon tywaijeman.

12Eja'nakano

1 Moky imero mo'karon ku'menamontamyikamykon wairy ke ro pa'poro moroka'kotorykon 'sangon yja'wangon otykonawosiny kysemasen. Kyweja'nakarykonta moro kaka'nundo'kon man omakysi'ma'kasen. 2 Moro kaka'numyrykonjako romo'ko Jesus poko roten kyto'po'sen.Mo'ko ro kuwapoine tyto man moroTamusi amyikary emary ta. Mo'ko ro moroTamusi amyikary yjan oty anamonopypynme. Moro tymomo'nen awa'ponanoapyito'me moro tyromo'topo wakaputapyije i'wa man, moro toponen pyiwanopoko o'poty'pa. Erome moro Tamusiapo'ny apo'tun wyino tandy'po man.3 Mo'karon tyja'wangamon 'wa moromoro wara tauran arimary tapyije i'waman. Moro poko ro onumengatoko,irupomamy'pa aja'karykon waito'me,iporopy'pa awaito'ko'me enapa.

4 Amynurukonymbo ani'kambo'pana'nen man moro yja'wan me aino maroawo'wo'marykon. 5 Moro aje'mato'kontuta'ka o'waine nan? Ymunano 'wa tykarywara irombo Tamusi o'waine kynganon:Ymuru, moro Tamusi 'wa aje'mary

kysenu'kai. Moro i'wa yja'wanme awe'i'po enepory jako,arupomamyi. 6 Mo'ko tynipy-nary e'manon irombo Tamusi.Pa'poro tymuru me tynapo'i'potuwaro'manon.

7 Morokon aje'mato'kon apyitoko.Ymunano enary wara irombo Tamusi

11:30 Jakobus 6:12-21 11:31 Jakobus 6:22-25, Jakobus 2:1-21 11:32 Richteren 6:11–8:32, Richteren 4:6–5:31,Richteren 13:2–16:31, Richteren 11:1–12:7, 1 Samuel 16:1, 1 Koningen 2:11, 1 Samuel 1:1–25:1 11:33 Daniel 6:1-2711:34 Daniel 3:1-30 11:35 1 Koningen 17:17-24, 2 Koningen 4:25-37 11:36 1 Koningen 22:26-27, 2 Kronieken

18:25-26, Jeremia 20:2, 37:15, 38:6 11:37 2 Kronieken 24:21 12:5 Job 5:17, Spreuken 3:11-12 (LXX)

Simosu 12:8 319 Simosu 12:28ajenaton. Nokypan ymunano ane'ma'pako mo'ko ijumy nan? 8 Pa'poro ymunanoe'mary wara enapa e'ma'pa aja'taine,ymunano 'ne kapyn amyjaron mandon.9 Itakaro mo'karon nono tu'ponokonko'manamon kyjumykon nendotopo ty-waije ky'waine man. Moro ko'po 'neka'tu rapa kapyn kawo mo'karon a'kananojumy yry ky'waine nan, amano epoto'me?10 Mo'karon nono tu'ponokon kyjumykon'wa amy ko'i roten aitoto amano 'wano meto'ma kytaton, moro iru'pa tyneporykontaro ro. Mo'ko Tamusi te ko'matonkapano'namon me, moro tykuranorya'sakarykon me kywaito'ko'me. 11 Amypairo o'mano typosine e'i'pa man, moroapyiry jako. Je'tun pe te man. Aire 'koporete epery eneta'ton mo'karon o'manonemepa'san. Moro sara'man tamamboreaino, wykaje irombo.

12 Iro ke ro serere me morokonajainarykon kysapyiton. Morokon ajeku-narykon wajakuta'san enapa ityngatokorapa. 13 Sapatoro morokon apupurukonematoko, tywotamenje emepamyrykonpona. Iru'pa rapa iwairykon man.14 Pa'poro kari'na maro sara'me aje-mamyrykon poko o'mikatoko. Tamusiwyinonokon me awairykon poko e'kutoko.Moro pyndo ro amy pairo kari'na Tamusianene'pa kynaitan. 15 Tuwaro aitokomoro Tamusi turu'popory anepory'paamy pairo wairy pona. Amy ewa'po'paaino masakyry atyta'pa nainen, kari'naaki'manen me tywaito'me. Ijako irombopyime kari'na any'matan. 16 Amy pairowararo roten wokyry, woryi maro e'i'panainen. Amy pairo eja'wanga'pa nainen,mo'ko Esau weja'wanga'po wara. Mo'ko'wa ro moro koromono me tywoma'ponyry pori'tonano takarama man, o'wintuma epety me. 17 Aire 'kopore morotykuranondotopo man apyiry 'se tywairyse'me, anapo'i'pa iwe'i'po muku'saton.Moro i'wa ije'tumary aronge roten tywaijeman, apyiry sanory ta tywotamo'po se'me.

O'mano

18 Tytunda mandon amy ty'tu'kamy 'wakapyn, amy tururu wa'to 'wa kapyn, amyewa'rumy tam'po'kory 'wa kapyn, amypepeito tam'po'kory 'wa kapyn, 19amy kutitam'pokory ety 'wa kapyn, amy aurananomory 'wa kapyn. Moro auranano moryeta'po wyino ty'waine, mo'karon Israelpajanymbo tywoturupo mandon, erupa'papairo noro tywaito'ko'me. 20 Moro tau-rotopo ‘Tonomy 'wa pairo moro wypyy'tu'ka'poto, topu ke iwory man’ apyirytupi i'waine man. 21 Anari me imero moroepa'kano wonery poko ro Moses tyka man:“Yjenariry imero ytytykanon.”

22 Tytunda te mandon moro wypySion 'wa, mo'ko nurono Tamusi wait-opo 'wa, moro kapu tano Jerusalem'wa, pyimanokon dusun tawa'poramonTamusi apojongon wota'nanopy'san 'wa,23 koromonokon me oma'san, mo'karonetykon kapu ta tymero man inaronwota'nanopy'san 'wa, mo'ko pa'porokari'na poko a'wembono auranano ynenTamusi 'wa, oty anamonopy'non tamamb-oramon a'ka'san 'wa, 24 mo'ko asery meTamusi wykatopombo wo'kapyry enenenJesus 'wa, moro kari'na pisimbisingatopomynu, moro Abel mynurumbo ko'popari'pe kynaurananon iro 'wa enapa.

25 Tuwaro aitoko. Ajerupa'paine mo'koauranatoto waito'me kytoturupoton.Mo'karon nono tu'po aurana'pa mo'koauranatoto waito'me aturupo'san iromboepa'ka'pa rapa tywaije mandon. Moroko'po 'ne ka'tu rapa ky'karon epa'ka'parapa kytaita'ton, mo'ko kapu wyino au-ranatoto wyino kywotu'ma'sando. 26Morojako moro auran 'wa nono tysakama man.Erome te kynganon:O'wimboto ro'kon nono roten kapyn, kapu

enapa te sitytykatake.27Moro ‘o'wimboto’ taurotopo morokon

esakamatonon ikapy'san otykon emimaryman enepojan. Morokon esakama'nonotykon te kynainopotan.

28 Iro ke ro moro ky'waine amyesakamapyn kynundymarykonman apyirypoko tawa'pore kywairykon kyseneposen.

12:12 Jesaja 35:3 (LXX) 12:13 Spreuken 4:26 (LXX) 12:15 Deuteronomium 29:18 (LXX) 12:16 Genesis25:29-34 12:17 Genesis 27:30-40 12:18 Exodus 19:16-22, 20:18-21, Deuteronomium 4:11-12, 5:22-27 12:20Exodus 19:12-13 12:21 Deuteronomium 9:19 12:24 Genesis 4:10 12:25 Exodus 20:22 12:26 Haggai 2:6(LXX)

Simosu 12:29 320 Simosu 13:22Iwara ro Tamusi apokupe nainen moroinendory ta ky'waine ety awongary.29 Y'ma'kato aitoto wa'to irombo mo'kokytamusirykon man.

13Aturuto'kon

1 Mo'ja ro ase'wa aipynatoko.2Otawatononewa'marypoko atuwarenge'ton.Iwara ro amykonymbo 'wa tynukuty'torykonme Tamusi apojongon tapyije mandontautykon taka. 3 Mo'karon yja'wangonkari'na aru'katopo taka aru'ka'san pokoonumengatoko, imaroine aru'ka'san wara.Mo'karon ikota'ma'san poko onumenga-toko, iwaraine enapa tyja'mune aitononwara. 4 Pa'poro oty ta kawo morotywaimy aino nainen. Moro awo'ny'to'koneja'wanga'pa nainen. Mo'karon wararowokyry, woryi maro pai aitonon pokoirombo, mo'karon taporitonone ainoany'manamon poko enapa a'wembonoauranano ytan Tamusi.

5Pyrata 'wa ajundymarykon kapynman.Tawa'pore te aitoko moro ajekosaine maniro poko. Tamusi irombo aseke tyka man:“Anonda'pa pairo waitake. Ano'pa pairowaitake.” 6 Iro ke ro tawa'pore kykarykontaro kytaton: “Tamusi yjepaton me man.Ety'ka'pa waitake. O'to ko kari'na yjytan?”7Atuwarenge'ton mo'karon o'waine moroTamusi auran ekari'namonymbo ajopoto-rykon poko. Moro i'waine moro i'matyry'wa ro tamamyrykon arory poko o'po'toko.Moro Tamusi amyikanamon me iwairykonwara enapa aitoko. 8 Inoro ro rapa mo'koJesus Kristus man, koinaro, erome, mo'jaro. 9 Pa'poro tameronokon, ukuty'nonroten omepano 'wa kytomu'mapoton.Tamusi turu'popory 'wa kari'na turu'popori'tomary iru'pa man, endameno emery'wa kapyn. Endameno emery irombomo'karon taronamon anepanopy'pa ty-waije man. 10 Moro kokosanokon Tamusi'wano me yry'po apo'ny tu'pono onorykapyn man mo'karon Tamusi auty taamaminatonon 'wa. 11 Tamusi 'wanokonme iwo'san tonomy mynurumbo arotoporo rypomo'ko Tamusi pokonokon jopotory'wa man moro Tamusi wyinono aitopo

taka, moro yja'wan me kari'na we'i'sankato'me. Morokon ija'mungonymbokoro'katopo te man kurando mo'karonkari'na waito'kon wyino. 12 Iro ke romo'ko Jesus enapa aitopo wyino kurandotywota'karyka man, aseke tymynurumboke Tamusi wyinonaka kari'na yto'me.13 Ka'makon iro ke I'wa aitopo wyinokurandonaka, iwara enapa ojuno apyina-mon me. 14 Ero po irombo amy aitotoroten kywaito'kon waty man. Moro airenoaitopo poko te kyto'po'saton.

15 Iwara temo'ko Jesus nepanopy'sanmeo'kapyn roten amyTamusi ety awongatopome tymy kysarosen Tamusi 'wa. Kawoety ynamon yndapory epery kysaroseni'wa, wykaje irombo. 16 Ase'wa iru'paawairykon poko, awopanopyrykon pokoenapa atuwarenge'ton. Moropangon tymyirombo Tamusi apokupe man.

17 Epanamatoko ajopotorykon 'wa.Aurangon po'takaro kytaiton. Mo'karonro irombo aja'karykon erandoja-ton. Moro tynikapyrykon amami-nano poko iwosaijomarykon kynai-tan. Ewa'porykon ta moro amaminanoika'potoko i'waine, ataki'ma'pa emam-inato'ko'me. Iwotaki'marykon iromboiru'pyn oty anenepy'pa o'waine kynaitan.

18 Tamusi 'wa na'na poko ajaurana-toko. Tamiromo'ka'pa amy pairo oty wairyamyikanon na'na. Pa'poro oty ta iru'patamamyry u'kujan na'na.

19 Ko'i 'ne ka'tu rapa o'waine yweram-ato'me moro wara kapokumaton.

Kareta y'matyry20 Mo'ko sara'me aino undy Tamusi

'wa moro aitoto roten tykatopombopori'tomanen mynu ke mo'ko poto 'sukapara enenen Kyjopotorykon Jesustawonga rapa man iromby'san wyino.21 Apori'tomasen pa'poro iru'pyn otyta, tynisanory wara awaito'ko'me. Orokytaine moro tapokupan oty ka'pon mo'koJesus Kristus maro. Mo'ko ety awongaryro man, i'matypyn me imero. Iwara ronainen.

22 Waturupoja o'waine, yja'sakarykon,ero ajuruto'konyjauranymboanije'tuma'pa

12:29 Deuteronomium 4:24 13:2 Genesis 18:1-8, 19:1-3 13:5 Deuteronomium 31:6,8, Jakobus 1:5 13:6 Ware118:6 (LXX) 13:11 Levitikus 16:27

Simosu 13:23 321 Simosu 13:25awaito'ko'me. Pyime 'ne animero'pao'waine we'i.

23 Moro yja'wangon kari'na aru'katopowyino mo'ko ka'sakarykon Timoteuswo'ka'po rapa uku'toko. Ko'i iwopy'poto,imaro ro wo'take ajeneine.

24 Pa'poro mo'karon ajopotorykon 'wa,pa'poro Tamusi wyinonokon 'wa enapa“Iru'pa aitoko!” kaitoko na'na ekataka.Mo'karon Itali ponokon ka'sakarykon“Iru'pa aitoko!” tyka'san aropojatono'waine. 25 Oro Tamusi turu'poporypa'poro amaroine nainen.

Jakobus 1:1 322 Jakobus 1:18

Jakobus nimero'po karetaUwapo torupamy

Mo'ko Jakobus, mo'ko Jopoto Jesus pirymo'ko tywaije man. O'win amy mo'karonJerusalem po Tamusi na'nanopy'sanapyimy jopotory me tywaije man. Morojako kari'na erekuru 'wa mo'karonKristus wyinonokon tykota'ma man-don. Iro ke ro Jakobus 'wa ero karetatymero man mo'karon wararo aman-donon Tamusi amyikanamon Simosu 'wa,pa'poro mo'karon amykon terapa Tamusiamyikanamon 'wa enapa. Mo'karon morojakonokon Tamusi amyikanamon pokotywesyka man. Yja'wan me emepo'pa ainowairy enepojan i'waine. One wara eronono tu'po mo'karon Kristus wyinonokonwairy man ekari'san enapa.Ero kareta wota'saka'san

1:1-27 Moro Tamusi apokupan kari'naemamyry emery

2:1-26 Tamusi amyikary aipynano maro3:1-18 Moro kari'na nuru pori'torymoro

Tamusi wyinono oty ukutyry maro4:1 - 5:6 Jakobus 'wa kari'na e'mapotyry5:7-20 One wara ase'wa Tamusi

amyikanamon emamyry man

Kareta a'motopo auranano1 Jakobus, mo'ko Tamusi pyitory, mo'ko

Jopoto Jesus Kristus pyitory enapa erokareta merojan mo'karon ainapatoroitu'ponaka okonokon Israel y'makon pa-janymbo, mo'karon wararo tywotaripa'semandon inaron 'wa. Mondo ro rypomandon?

Atu'kuno 'wa kari'na pana'tomary2 Ajewa'porykon me roten nainen,

yja'sakarykon, tameronokon atu'kuto'kon'wa ajeporykon jako. 3 Moro Tamusiamyikanamon me awairykon u'kuru'wa waty apana'tomarykon muku'saton.4 Tywaike ro moro pana'tonano wairyman, tywetuwaro'ma awaito'ko'me, ty-waije awaito'ko'me, amy pairo oty ana-monopy'pa awaito'ko'me.

5 Ajamono'keine tywonumengaporeaino a'ta te, ipoko aturupotoko Tamusi 'wa.

Tamusi ro pa'poro kari'na 'wa ija roten,ejuru pyndo oty ynen me man. Mo'koro tywonumengapore mo'ko aturupototoytan. 6Tamusi amyikary ta te iwoturuporyman. Ato'wa pairo iwonumengary wairykapyn man. Mo'ko ato'wa iwonumengaryman inoro amy pepeito naropotyry paranawara man. 7 Mo'kopan kari'na Tamusiwyino oty apyinen me okanopy'pa nainen.8 Oko iwonumengary man. Amy pairo ojetywotapyiry upijan.

Po'po kari'na wairy9 Mo'ko po'pono ka'sakarykon

natamyikan moro kawo tywairy poko.10Mo'ko typyrataken te natamyikan moropo'po tywairy poko. Itupu epyryry warairombo kynuta'tan. 11 Moro weju watynepa'kanon tasiny maro. Itupu ajukanon.Moro epyryry kyno'pa'san. Iwara moroikuranory kynuta'san. Iwara enapamorokon tywomu'kato'kon maro ro mo'kotypyrataken kynajutatan.

Atu'kuno 'wa iru'pyn oty enepyry12 Sara'me 'ne janon kynaitan mo'ko

tu'kuru ta eja'nakatoto. Iru'pa epory'poto,moro amano ene'nen u'mari apyitan.Moro yry ro tajato Tamusi 'wa manmo'karon typynanamon 'wano me.

13 Amy oty nu'kuru wykary kapyn man:“Tamusi yju'kujan.” Amy pairo yja'wanoty irombo Tamusi anu'ku'pa man. Asekeenapa Tamusi kari'na anu'ku'pa man.14 Aseke inisanory te pa'poro kari'nau'kujan. Kynitynganon. Kynewa'no'san.15 Moro tynisanory 'wa iwotaropo'poto,yja'wan oty ene'san moro inisanory. Potome moro yja'wan oty we'i'poto, romo'noene'san.

16 Kytomu'mapoton, typynamonyja'sakarykon. 17 Pa'poro iru'pyntymy, pa'poro kurano tymy kawowyino kyno'san, morokon kawonokonaweinano ka'nenymbo wyino. Ekosaoty e'petakama'pa man. Amy pairooty wotu'memyry anaweitake'ka'pa man.18 Tynisanory wara ro typa'kano'po i'wakytatonmoro iporono auranano 'wa. Iwaramorokon tynikapy'san ra'na koromonokontywyinonokon me kywairykon 'se tywaijeman.

1:1 Mateus 13:55, Markus 6:3, Apojoma'san 15:13, Galatie 1:19 1:10 Jesaja 40:6-7 (LXX)

Jakobus 1:19 323 Jakobus 2:15Tamusi auran wykary wara kari'na wairy

man19 Morokon otykon ukutyry o'waine

man, typynamon yja'sakarykon. Pa'porokari'na wairy te man tarawone tywepana-mary poko. Erawo'ma te iwairy mantauranary poko, tywore'kory poko enapa.20 Kari'na erekuru irombo moro Tamusiwyino tamambore aino anenepy'paman. 21 Pa'poro nurija me aino, pa'poroemepo'pa aino enapa ematoko. Pyi'me'keawairykon ta moro otaine ipomy'poauranano ewa'matoko. Moro ro mo'karonaja'karykon unemyry taro man.

22 Moro auranano wykary wara aitoko.Kytepanamaton roten i'wa. Ijako iromboaseke momu'mata'ton. 23 Mo'ko au-ranano wykary wara tywairy pyndo moroauranano 'wa kynepanamanon inoroamy supikiri ta aseke tombatary enenenwokyry wara man. 24 Kynosenejan.Kyny'san. Irombo o'win wytory moroone wara tombatary wonery uta'kanonrapa. 25 Mo'ko moro kari'na ymbokanenatamonopypyn omenano karetary menga-nen, mo'ko tyneta'po uta'kary pyndomorotyneta'po wara kynaijan inoro te sara'me'ne janon kynaitan moro tynikapyry ta.

26 Mo'ko tauranary ekemary pyndoTamusi amyikanen me okano'toto, asekekynomu'manon. Moro i'wa Tamusiamyikary aronge roten man. 27 Mo'kojumynano Tamusi embata amyikanenme tywekoroka, ija'wany'pa tywairy'se amy a'ta, ijumyngepy'san kotanoryenery, isanongepy'san kotanory enery,inongepy'san kotanory enery enapa i'waman. Ero nono 'wa ija'wangary kapynman.

2Asewara kari'na enary

1Yja'sakarykon, asewara pa'poro kari'naapyiry o'waine man mo'ko kurano Kyjopo-torykon Jesus Kristus amyikanamonme. 2 Tywota'nano'se pai mandon.Irombo amy ika'mi'po kapy'po ainatanoe'mo'nenymbo, typotyren wo'mynanotano wokyry kyno'myjan. Morombowyino amy o'sekapoty'powo'mynano tanoipyratapyn enapa kyno'myjan. 3 Irombomo'ko kurano wo'mynano tano wokyry

menejaton. Mykaton i'wa: “Ero po iru'pynme atandy'moko.” Mo'ko ipyratapyn 'wate mykaton: “Moro po pyre aiko. Ypupuruapo'ny po pai atandy'moko.” 4Moro waraaja'taine, iwonery poko kapyn kari'namamyikaton, murumenaton pai? Yja'wanme kapyn kari'na poko monumengaton?

5Epanamatoko, typynamonyja'sakarykon.Tamusi 'wa kapyn mo'karon nonotu'ponokon ipyrata'non tapyije nandonmoro tamyikary ta typyratakamon me,moro typynanamon 'wa tykatopombotynundymary ta totykamon man me?6 O'waine te mo'ko ipyratapyn tonu'kaman. Mo'karon typyratakamon kapynajopotomaton? Mo'karon kapyn morokona'wembono auranano yto'kon auto takaajarojaton? 7 Mo'karon kapyn moroajejatoto'kon iru'pyn atywano jamikaton?

8 Iru'pa man mo'ko jopoto nyry'poomenano apyiry jako o'waine ero imero'powara ro: “Mo'ko aja'sakary pynary o'waman aseke awaipynary wara enapa.”9 Asewara kari'na anapo'i'pa aja'taine,meja'wangaton. Moro jako ro moroomenano mero'po ajekari'saton omenanoambo'namon me. 10 Mo'ko pa'poro moroomenano mero'po apyinen 'wa o'winroten amy oty kapy'poto yja'wan me,pa'poro morokon omenano mero'san pokokynotu'tary'tojan. 11Mo'ko “taporitononeaino kysany'mai” tauronenymbo irombotyka enapa man: “woto kyte'i”. Moro o'wataporitonone aino any'mary pyndo kari'nawo'poto o'wa, moro omenano mero'pomambo'sa.

12 Ajauranarykon jako, o'to awairykonjako, uku'toko moro kari'na ymbokanenomenano mero'po ke a'wembono au-ranano yry man apokoine.

13 Mo'ko a'wembono auranano ynenirombo mo'ko kotano anenepyn kari'nakotanory anene'pa man. Moro kotanoenery te moro a'wembono aurananoy'mondojan. 14Otypan iru'pyn oty ene'sanko, yja'sakarykon, amy 'wa tamaminarypyndo ty'wa Tamusi amyikary ekari-tyry? Moro i'wa moro wara Tamusiamyikary 'kare unemyry taro nan.15 Amy aja'sakarykon wokyry, woryi pai

2:8 Levitikus 19:18 2:11 Exodus 20:14, Deuteronomium 5:18, Exodus 20:13, Deuteronomium 5:17

Jakobus 2:16 324 Jakobus 3:12iwo'my'ma man. Kurita wara ro paiikumyrykon kyniwojaton. 16 Irombo amyara'nanokon pai kynganon i'waine: “Iru'pai'tandoko. Asin pe ewo'myndotoko.Iru'pyn me endametoko.” Amy pairoijamungon nisanorykon anyry'pa te manai'waine. 17 Iwara enapa moro Tamusiamyikary man. Amaminano ta onepo'pata'ta, tyromo'se man.

18 Amy pai kyngatan: “AmykonymboTamusi amyikaton. Amykonymbo amam-inano enepojaton.” Amaminano pyndoiro ke moro o'wa Tamusi amyikaryenepoko! Irombo awu morokon ynikapyryamaminano tamoro y'waTamusi amyikarysenepotake o'wa. 19 O'win Tamusi wairymamyikanon? Iru'pa man. Moroamyikaton enapa te mo'karon ewa'rumy,tanarirykon 'wa tytytykarykon ta.

20 Oty anukutypyn. Aronge roten moroTamusi amyikary wairy ukutyry 'se manamaminano pyndo? 21 Amaminano pokokapyn mo'ko kytangonymbo Abrahamtamamboren me takari'se nan, mo'kotymuru Isak yry'pomero i'wamoro Tamusi'wa tymy apo'ny tu'ponaka? 22 Iwarameneja moro i'wa Tamusi amyikary'wa morokon inikapyry amaminanoepatomary. Meneja enapa morokoninikapyry amaminano 'wa moro Tamusiamyikary yry tywaike ro. 23 Iwara eroimero'po tywo'ka'se man:Abraham 'wa Tamusi amyika'po. Moro

poko ro tamamboren me u'ku'poTamusi 'wa.

Tamusi pawanary me tajato man.24 Iwara menejaton amaminano pokokari'na ekarityry tamamboren me. Moroi'wa tamyikary poko roten kapyn tamam-boren me kynekari'san Tamusi. 25 Iwaraenapa amaminano poko kapyn tamam-boren me mo'ko tyja'mun ekaramanenRahab takari'se nan? Mo'karon tautytaka tyna'mykapo'san apojonano iromboamy pato terapa typa'kapo tywaije i'wamandon. 26 A'kanano pyndo tyromo'semoro ja'munano wairy wara enapa moroTamusi amyikary amaminano pyndotyromo'se man.

3Moro kari'na nuru

1 Pyime 'ne waty ara'nanokon wairyman amepanamon me, yja'sakarykon.Muku'saton waty awosin pe 'ne ka'tu rapaa'wembono auranano apyiry man na'na'wa. 2 Pa'poro irombo o'kapyn rotenyja'wan me o'to kytaijaton. Mo'ko yja'wanme o'to yka'pa roten aitoto tywaike roman. Pa'poro moro tyja'mun undymarytaro man.

3 Kaware ynda moro amo'ty yry'potoky'waine kynisanorykon ka'to'me i'wa,pa'poro moro ija'mun undymary taro ky-taton. 4 Kurijara 'wa enapa tyre o'po'toko.Poto me iwairy se'me, pari'pe pepeitowoturory se'me, amy simona'membo ky-narojan mo'ko undymanen nisanory wararo. 5 Moro wara enapa moro kari'nanuru man. Ja'munano pisara'po'membomoro man. Potonon otykon poko te ty-wotamyikary taroman. Amywa'to'membopoto 'su ituru koro'kary taro man. 6Wa'toenapa moro kari'na nuru man. Yja'wanoty undy me man morokon kyja'mungonpisara'san ra'na. Pa'poro moro ja'munanoyja'wanganon. Kywoma'san poro morokamamyrykon ka'mutano'pojan. Morokari'na nuru ka'mutano'pojan te moroe'wutypyn wa'to.

7 Pa'poro tonomy ko'po, pa'poro tonoroko'po, pa'poro tyrary poko ytototo ko'po,pa'poro woto ko'po mo'ko kari'na man.8 Amy pairo kari'na te moro tynuru ko'potywairy upijan. Amy tare'nen yja'wanoty moro man. Ty'kakore man. Kari'naromo'kanon. 9 Ike ro mo'ko kyjumykonTamusi ety kysawongaton. Ike enapate mo'karon Tamusi eneke ikapy'sankari'na kysany'maton. 10 O'win iro noroyndanano wyino Tamusi ety awongary,kari'na any'mary enapa kyno'san. Morowara kapyn te iwairy man, yja'sakarykon.11 O'win iro noro tuna undy wyino 'karetyposinen tuna no'san itun pan tunamaro.12 Oroi 'kare oleif epery me tapetary taronan, yja'sakarykon. Winu me tykapymywonatopo rapa 'kare oroi epery metapetary taro nan. Wajo pan tuna undyenapa typosinen tuna yry upijan.

2:21 Genesis 22:1-14 2:23 Genesis 15:6, 2 Kronieken 20:7, Jesaja 41:8 2:25 Jakobus 2:1-21 3:9 Genesis 1:26

Jakobus 3:13 325 Jakobus 4:14Tamusi nyry tywonumengapore aino

13 Noky ko oty uku'san ara'naine?Noky ko tywonumengapore nan? Oromo'ko moro wara aitoto kari'na moroiru'pyn me tamamyry ta morokonpyi'me'ke tynikapyry otykon,morokon otyuku'nen me kynenepojan irokon enepon.14 Aturu'san ta itun pan amyne aino a'tae'kuno maro, moro iporono aurananokysenu'katon. Moro iporono aurananopoko ajenapitaton. 15 Kawo wyino kapynmoro wara oty ukutyry kyno'san. Nonotu'pono me te man. Nono emery arojan.Ewa'rumy emery arojan. 16 Amy ojeamyne kari'na a'ta, ase'wa iwe'kurukonjako, ere'ma e'i'pa oty moro po man.Pa'poro yja'wan oty moro po man. 17 Erowara 'ne ka'tu te wykaje moro kawowyino o'toto oty ukutyry poko: tykorokaman. Sara'me enapa te man. A'kototo'paman. Ipanaja'na'pa man. Kotano enejanimero. Tamamimbore man. Iwonerypoko kari'na anamyika'pa man, anuru-mena'pa man. Enapi'pa man. 18 Sara'meamano tamambore aino ene'san mo'karonsara'me kari'na emangaponamon 'wa.

4Ero nono pynary

1 Oty ko ajere'kopojaton? Oty koawo'mapojaton ase'wa? Morokonaja'mungon ta ajamiromo'kanamonaturu'san nisanory kapyn? 2 Amy oty'se mandon. Anapo'i'pa te mandon.Kari'na miwojaton. Amyne enapa mai-jaton. Moro anisanorykon epory temupijaton. Mo'wo'maton ase'wa. Arekuenapa mika'saton. Moro anisanorykonanepory'pa te mandon, Tamusi 'wa ipokoaturupo'pa awairykon ke. 3 Tamusi 'waamy oty poko awoturuporykon jako rorypo, anapo'i'pa mandon, yja'wan meawoturuporykon ke. Aseke aturu'sannisanory 'wano me roten moro otyapyiry 'se mandon. 4 Taporitonone ainoany'manamon! Anukuty'pa mandonTamusi jenonopyry me ero nono pynarywairy? Mo'ko ero nono pynanen ky-naijan Tamusi jenono'nen me. 5 Typoroten ero wara moro imero'po wykarymekano'saton?:

Amyne imero mo'ko kytaine tynemanga-pory a'kanano poko man.

6 Poto me 'ne ka'tu rapa te moro inyrykurano man. Tymero irombo man:Tamusi kawo atapotonon y'tu'kanon.

Po'po atapotonon 'wa te kuranoyjan.

7 Tamusi upi'no atytoko. Mo'koewa'rumy tamuru y'tu'kanamon meaitoko. Irombo awyinoine kyne-tuwarikatan. 8 Tamusi 'wa i'tandoko.Irombo o'waine kyny'tan. Morokonajainarykon i'kongatoko, yja'wangonymbo.Morokon aturu'san ikorokatoko, okoiwonumengary aitonon. 9 Kata'matoaitoko. Akotanorykon enetoko. Atamo-toko. Ajaurukon ne'petakaman ura me.Ajewa'porykon ne'petakaman atamonome. 10 Po'po Tamusi embata atytoko.Irombo kawo ajyta'ton.

Kari'na 'wa a'wembono auranano yrykapyn man

11 Yja'wan me asepoko ajauranaton,yja'sakarykon. Mo'ko ta'sakary pokoyja'wan me auranatoto, mo'ko ipokoa'wembono auranano ynen pai moroomenano mero'po poko yja'wan mekynaurananon. Moro omenano mero'popoko a'wembono auranano yjan. Moroomenano mero'po poko a'wembonoauranano yry jako o'wa, moro omenanomero'po wykary wara e'i'pa mana. Ipokoa'wembono auranano ynen me te mana.12O'win roten temoro omenano ynenman.O'win roten moro a'wembono aurananoynenman. Mo'ko roten ro kari'na aijomarytaro, kari'na uta'kary taro enapa man.Noky ko amoroman, a'wembono aurananoyto'me o'wa aja'sakary poko?

Atamyikano13 Epanamatoko te, amyjaron, ero

wara auranatonon: “Erome, koro'po paiytopo'se ky'ta'ton iropan aitopo 'wa. Moropo ro o'win siriko kytaita'ton. Otykonkysekaramata'ton. Pyrata kysika'ta'ton.”

14 Anukuty'pa pairo te mandon onewara koro'po ajemamyrykon wairyman. Kamerita wara ko'i roten mon-epojaton, ko'i rapa awoneke'to'ko'me.

4:6 Spreuken 3:34 (LXX) 4:13 Spreuken 27:1

Jakobus 4:15 326 Jakobus 5:1815 Awykarykon manombo te man: “I'seTamusi a'ta, kamanda'ton ero ka'to'me,moro ka'to'me pai ky'waine.” 16 Maijaton'ne te. Matamyikaton. Pa'poro moropanatamyikano yja'wan me man. 17 Iru'pynoty anikapy'pa mo'ko ikapyry uku'nena'ta, yja'wan me o'to kynaijan.

5O'to mo'karon typyratakamon wairy man

1Epanamatoko te, amyjaron, typyrataka-mon. Atamotoko. Ajurarykon aropo'toko,morokon ajeponamon man kotano poko.2 Morokon pyimanokon ajekosanokonotykon tykotapo'se man. Morokonawo'mykon pisu 'wa tyja'puka'ma man.3 Morokon ajekosanokon ika'mi'po,amu'nymbo tywetytapo'se man. Moroiwety ro yja'wan me ajekari'ta'ton.Morokon aja'mungon uta'katan wa'towara. Pyime oty ta'nano'se o'waine manmorokon irokonymbo ro kurita ta aje-mamyrykon se'me. 4 Epanamatoko. Moroamainarykon tano wonatopo po'namonepety, moro anyry'pa amyjaron tywaijemandon iro kynotaikanon. Mo'karonwonatopo a'nano'namon ko'tykon mo'koinorombo ro pari'pyn Tamusi panary takatywaije man. 5 Tywaijopotoma mandonero nono tu'po. Tyweserepeka mandon.Tywekaropo'se mandon o'wono wopyryse'me. 6 Tamamboramon kari'na pokoa'wembono auranano tyje o'waine man.Tywo o'waine mandon. Asaijoma'pakari'na man o'waine.

Onsi'ma'pa kari'na waimomokyry man7Onsi'ma'pa aimomo'toko, yja'sakarykon,

mo'ko Jopoto wo'topo kurita taron-aka. Amy maina pokono 'wa tyreo'po'toko. Moro tymainary tano tapenenwonatopo epery momo'san onsi'ma'pa.Moro koromono konopo womary manuku'san irombo. Moro wena'potano konopo womary man uku'sanenapa. 8 Amyjaron enapa onsi'ma'paaimomo'toko. Aturu'san ija'nakatoko.Mo'ko Jopoto wo'topo kurita irombosenge roten man. 9 Awaikota'marykonpoko toruke kytaiton, yja'sakarykon,

a'wembono auranano yry pona apokoine.Pena po terapa mo'ko a'wembono au-ranano ynen Jopoto man. 10 O'po'tokotyre mo'karon Tamusi ety ta aurana'san'wa, yja'sakarykon. Moro i'waineaikota'mano ta tyturu'san ja'naka'sanwaraenapa aturu'san ija'nakatoko. Iwe'i'sanwara enapa onsi'ma'pa aimomo'toko.11 Sara'me 'ne janon mo'karon tyturu'sanja'nakanamonymbo wairy kysekari'saton.Mo'ko Job 'wa tyturu'po ja'naka'po totao'waine man. Irombo one wara ko'wuTamusi 'wa yry'po muku'saton. Tamusiirombo kotano enejan. Apano'to man.

12 Yja'sakarykon, poto me imero eroman: Ajaurangon pori'tomary kapyno'waine man kapu ejatory ke, nono ejatoryke pai, amy terapa oty ejatory ke pai. Moro“a'a” awykarykon a'a me nainen. Moro“uwa” awykarykon uwa me nainen. Iwaraa'wembono auranano yry'pa apokoinekynaitan.

Je'tun pangon poko Tamusi 'wa auranano13 Amy ara'nanokon waikota'mary jako,

oro Tamusi 'wa nauranan. Sara'me amya'ta, oro niwaretan Tamusi 'wano me.14 Je'tun pe amy ara'nanokon a'ta, oromo'karon Tamusi na'nanopy'san apyimyjopotorykon ko'mapon ty'wa, Tamusi 'waauranato'ko'me typoko, mo'ko Jopoto etyta tykapato'me enapa i'waine. 15 Irombomoro tamyikaporen e'pimanomo'ko je'tunpan kura'matan. Tamusi kynawongatan.Yja'wan oty kapy'poto i'wa, Tamusi moroija'wanymbo katan. 16 Iro ke ro morokonanikapy'san yja'wangon otykon ekari'tokoase'wa. Asepoko Tamusi 'wa ajauranatoko,iru'pa rapa awaito'ko'me.

Typori'toke moro Tamusi 'wa amytamamboren auranary jako, poto 'su otykapyry taro man. 17 Mo'ko Elia 'wa tyreo'po'toko. Kywaraine enapa otykon 'watopoje man. Opy'pa konopo waito'meTamusi 'wa aurana'po mero te oruwaitu'ponaka ase'ra siriko konopo opy'patywaije man. 18 Irombo Tamusi 'wa rapaaurana'po mero, kapu wyino konopotywo'se man. Nono wyino rapa wonatopoepery tywepa'ka man.

5:2 Mateus 6:19 5:4 Deuteronomium 24:14-15 5:11 Job 1:21-22, 2:10, Ware 103:8 5:12 Mateus 5:34-375:14 Markus 6:13 5:17 1 Koningen 17:1, 18:1 5:18 1 Koningen 18:42-45

Jakobus 5:19 327 Jakobus 5:2019 Yja'sakarykon, moro iporono

wyino amy uta'toto u'ma'poto amya'sakary 'wa, 20 ero ukutyry manmo'ko u'manen 'wa: mo'ko uta'topooma wyino amy tyja'wangen u'manenmo'ko tyja'wangenymbo a'kary aijomatanromo'no wyino. Yja'wangon otykonapyimy unendan.

5:20 Spreuken 10:12, 1 Petrus 4:8

1 Petrus 1:1 328 1 Petrus 1:13

Petrus nimero'po koromonokaretaUwapo torupamy

Petrus 'wa ero kareta tymero manmo'karon wararo amandonon Tamusiamyikanamon Simosu 'wa. Awosin pemoro emamyrykon tywaije man. Kari'naerekuru 'wa tywekena mandon. Iro kero Petrus kynipori'tomaton. Kristus waraenapamo'karonKristuswyinonokonwairyman ekari'san. Mo'ko enapa irombokari'na erekuru 'wa tywekena tywaijeman. Ko'i rapa mo'ko Jopoto wopyryman ekari'san enapa. Iru'pyn me Tamusiembata emando'ko'me kynurujaton.Ero kareta wota'saka'san

1:1-2 Kareta a'motopo auranano1:3 - 2:10 Moro Tamusi amyikanamon

nimomokyry2:11 - 4:11 One wara amano wairy

man enepory man mo'karon Tamusiamyikanamon 'wa

4:12 - 5:11 Tykota'mary jako kari'naweja'nakary man

5:12-14 Kareta y'ma'topo auranano

Kareta a'motopo auranano1 Petrus, mo'ko Jesus Kristus napo-

joma'po ero kareta merojan mo'karonPontus po, Galatie po, Kapadosi po,Asia po, Bitinia po tauranworonokonra'na tywotaripa'se amandonon Tamusiwyinonokon 'wa, 2 mo'karon jumynanoTamusi 'wa penaro terapa ukutyry wararotypo tyje mo'ko Tamusi a'kary 'wa man-don inaron 'wa, mo'karon Jesus Kristus'wa iwepanamato'ko'me, imynuru 'waipisimbisingato'ko'me enapa. Oro Tamusituru'popory, sara'me aino enapa poto menainen o'wanokon me.

Kristus wairy kari'na nimomokyry me3 Tykuranondo man mo'ko Tamusi,

mo'ko Kyjopotorykon Jesus Kristus jumy.Mo'ko 'wa ro kotano enenen me imerotywairy ke asery amano taka tyje kytaton,mo'ja ro moro ky'waine oty momokyrywaito'me. Mo'karon iromby'san wyinoirombo Jesus Kristus tawonga i'wa man.4 Amy utapypyn, eja'wangapyn, ajutapynroten anapyirykon man kura'maton kapu

ta. 5 Tamusi pori'tory irombo ajeran-dojaton. Tamusi amyikary ke o'waine,moro ajunendo'kon taike'se terapa man,tywonepoto'me morokon irokonymbo rokurita.

6 Moro poko ro ominotoko. A'si'ko rorypo pai erome awaikota'marykon mantameronokon aju'kuto'kon ta. 7 Iwaraiporomoro o'waine Tamusi amyikarywon-ery man. Moro uta'toto man ika'mi'poy'kongaton wa'to ta. Moro ika'mi'po ko'pote tapene moro o'waine Tamusi amyikaryman. Moro o'waine Tamusi amyikary roajetykon awongatan, akuranondopota'ton,ajamyikapota'ton enapa moro Jesus Kris-tus wonepotopo kurita.

8 Mo'ko ro mipynaton anene'paawe'i'san se'me. Erome ro rypoanene'pa awairykon se'me mamyika-ton. Okari'popyn kurano awa'ponano tamominojaton 9 aja'karykon aijomatopoapyinamon me. Moro asaijomatopopoko ro Tamusi mamyikaton. 10 Moroasaijomatopo poko ro mo'karon Tamusiauranuku'ponamonymbo 'waoty tymengaman. Tywomepa mandon ipoko. Moroanapyirykon man Tamusi turu'poporypoko irombo Tamusi auran tuku'po tywaijei'waine man. 11 Moro Kristus eponenman ata'karykano poko irombo, moroipa'po tano ety awongary man poko enapamo'ko Kristus wyinono a'kanano 'watauranano'po tywaije mandon morokonotykon wo'kapyry uwaporo. One wara a'tate, otypan kurita ta pai morokon otykonwo'kapyry man uku'to'me oty tymengai'waine man.

12 Tuku'se i'waine man morokontykato'kon otykonwairy aseke ty'wanokonme kapyn, o'wanokon me te. Morokonotykon ro erome o'wanokon me takari'seman mo'karon o'waine iru'pyn okaekari'namonymbo 'wa mo'ko kapu wyinoapojoma'po Tamusi a'kary pori'tory ta.Mo'karon kapu tanokon apojonano pairomorokon otykon ukutyry 'se rypomandon.

Kurano me Tamusi y'makon emamyrywairy man

13 Iro ke ro taike'se terapa aitoko.Tuwaro aitoko. Ajenutatoko. O'po'tokoimero moro Jesus Kristus woseneporyta ajeponamon man Tamusi turu'popory

1 Petrus 1:14 329 1 Petrus 2:10

poko. 14 Ipanaja'na'non pitanikonwara aitoko. Kytotaropoton mo-rokon oty anukuty'pa aja'tanokonymboanisanorykon 'wa. 15 Kurano me mo'koako'manamonymbo wairy wara enapakurano me pa'poro moro ajemamyrykonwairy man. 16 Tymero irombo man:Kurangon me aitoko. Awu enapa irombo

kurano me wa.

17PapameTamusimejatojaton. Iwonerypoko roten kapyn kari'na poko a'wembonoauranano yjan. Morokon inikapy'sanamaminano poko te kynyjan. Iro kero mo'ko inendotoko, ero nono tu'ponoro tysenokon me ajemamyrykon jako.18Muku'saton irombo moro atangonymbo'wa ajemepato'konymbo arongan aje-mamyrykon emery wyino apina'san amyuta'toto oty ke kapyn, amu'nymbo kekapyn, ika'mi'po ke kapyn enapa, 19 morotapenen Kristus mynuru ke te. Mo'koro amy ija'wanypyn roten kapara'membowara tywaije man. 20 Ero nono kapyryuwaporo tuku'se terapa tywaije manTamusi 'wa. Ero nono y'matyry 'wa tetywosenepo man ajupu'san me. 21 Mo'kopoko ro Tamusi mamyikaton. Tamusi 'waro mo'karon iromby'san wyino tawongaman. Kurano me tyje i'wa man. Iwarao'waine tamyikary 'se tywaije Tamusiman.Iwara o'waine tymomokyry 'se tywaijeman.

22 Moro iporono oka 'wa awotaro-porykon ke moro ajemamyrykon tyweko-roka man. Moro 'wa ro moro enapi'paaja'sakarykon pynary tane'se man. Iroke ro pa'poro aturu'san maro ase'waaipynatoko. 23 Asery me irombo aje-mamyrykon tyje man mo'ko aitoto rotenTamusi auran poko. Uta'toto me kapynmo'ko ajumykon man. Utapypyn me rotente man. 24 Pa'poro kari'na itupu waraman. Pa'poro ikuranory itupu epyryrywara man. Moro itupu kynajutanon. Moroepyryry kyno'pa'san. 25 Moro Tamusiauran te kynaitan roten. Moro ro, moroo'waine ekarity'po iru'pyn oka moro man.

2Mo'karon Tamusi wyinonokon emamyry

1 Ajaike'toko pa'poro yja'wan me ainopoko, pa'poro amu'mato aino poko,tonapire aino poko, amyne aino poko,pa'poro tyworupake aino poko enapa.2 Oma'senangon pitanikon wara moroa'kanano wyinono i'kaimapyn man-aty aikuru 'se aitoko. Moro 'wa roetuwaro'mapotoko. Iwara uta'no wyinomatunenda'ton, 3 iru'pa mo'ko Jopotowairy apo'poto o'waine.

4O'toko 'ne I'wa,mo'konurono topu 'wa.Kari'na 'wa ro rypo toma man. Tamusiekosa te typo yry'po me man. Tapeneekosa man. 5Aseke enapa nuronokon topume atamytoko a'kanano wyinono auto me.Kurangon Tamusi pokonokon me aitoko.A'kanano wyinonokon tymy, morokon Je-sus Kristus upu'po me Tamusi apokupeman irokon ytoko Tamusi 'wa.

6 Moro Tamusi karetary ta irombotymero man:Eneko. Moro Sion po amy ynapo'i'po, tape-

nen, auto pori'tomanen topu syja.Moro amyikanen ro epy'i'to'pa ky-naitan.

7 O'waine Tamusi amyikanamonme tapene man. Mo'karon Tamusianamyika'non 'wa te ero wara man:Moro auto amynamon nema'pombo topumoro auto pori'tomanen me tywaije man.8Kari'na wepu'tu'motopo topu me tywaijeman. Kari'na womapo'topo topu metywaije man. Moro auranano pona roirombo kynepu'tu'mojaton, anamyika'paiwairykon ke. Moro waton me ro enapatyje mandon.

9Amyjaron te Tamusi napo'i'san kari'name mandon. Jopoto 'wanokon Tamusipokonokon me mandon. Tamusi wyi-nonokon kari'na me mandon. Tamusinaporemyndo'san kari'na me man-don. Iwara mo'ko ewa'rumy wyinomoro anumengapoto aitoto taweiry takaako'manamonymbo nikapy'san potononamaminano mekarota'ton. 10 PenaroTamusi pyitorykon me kapyn tywaijemandon. Erome te ipyitorykon me

1:16 Levitikus 11:44-45, 19:2 1:24 Jesaja 40:6-8 (LXX) 2:3 Ware 34:8 2:6 Jesaja 28:16 (LXX) 2:7 Ware118:22 2:8 Jesaja 8:14-15 2:9 Exodus 19:5-6, Jesaja 43:20 (LXX), Exodus 19:5, Deuteronomium 4:20, 7:6, 14:2,Titus 2:14, Jesaja 43:21, Jesaja 9:2 2:10 Hosea 2:23

1 Petrus 2:11 330 1 Petrus 3:6mandon. Penaro moro akotanorykonanene'pa Tamusi tywaije man. Erome temoro akotanorykon enejan.

Aturuto'kon11 Typynamon yja'sakarykon, ku-

rujaton atundymapo'pa awaito'ko'memoro aja'mungon nisanory 'wa tauran-woronokon ra'na amandonon me. Moroaja'mungon nisanory ro moro aja'karykonmaro kyno'wo'manon. 12 Iru'pa ajeman-doko mo'karon Tamusi anamyika'nonra'na. Yja'wangon kari'na me paiajekari'saton. Morokon kurangonanikapyrykon amaminano enery poko temoro Tamusi ety awongata'ton moro i'wakari'na etawatopo kurita.

13 Mo'ko Jopoto upu'po me pa'porokari'na nyry'san jopotokon upi'no aitoko.Mo'ko poto 'su jopoto upi'no aitoko,ajepoine iwairy ke. 14 Mo'ko poto 'sujopoto y'petakangon upi'no aitoko, i'waemoky'san ke mo'karon yja'wangonkari'na kota'ma, mo'karon iru'pyngonkari'na ety awonga. 15 Ero wara irombomoro Tamusi nisanory man: Iru'paawairykon 'wa mo'karon oty anukuty'nononumengapo'non yndapu'topory man.16 Kari'na naporemyndo'torykon meajemandoko. Moro kari'na napore-myndo'torykon me awairykon te amypairo yja'wan me aino unenen. Tamusinaporemyndo'san me aitoko. 17 Pa'poroamandonon ety awongatoko. Mo'karonaja'sakarykon ipynatoko. Mo'ko Tamusiinendotoko. Mo'ko poto 'su jopotoapyitoko kawo.

18Amyjaron pyitonano,mo'karon ajopo-torykonupi'no atytoko. Inendotoko imero,mo'karon iru'pyngon, typotaporamonroten kapyn, mo'karon ipotapo'non enapate. 19 Kurano me man Tamusi pokoiwo'potyry 'wa amy epanopyry moro typoroten tykota'mary apyito'me ty'wa.

20 One wara ko ajetykon mawon-gapota'ton, yja'wan oty ka'namon meopoky'marykon ta aweja'nakarykonjako? Iru'pyn oty ka'namon me teawota'karykarykon ta aweja'nakarykonkurano me man Tamusi ekosa. 21 Morome ro irombo tyko'ma mandon. Mo'ko

Kristus enapa irombo o'wanokon metywota'karyka man. O'to awairykon manenepotopo tyno i'wa man, tywena'pota awytoto'ko'me. 22 Yja'wan me o'toe'i'pa tywaije man. Amu'mato ainoepory'pa tywaije man inda. 23 Tajurujako, mo'ko tajunen aneju'pa rapa tywaijeman. Tykota'mary jako, yja'wan oty'wa mo'ko tykota'manen epory mananekarity'pa tywaije man. Mo'ko iporokari'na poko a'wembono auranano ynen'wa te tywo'po'se man. 24 Morokonkyja'wanykonymbo moro tyja'mun tataro i'wa man moro wakapu pokonaka,moro kyja'wanykonymbo wyino tymbokakywaito'ko'me moro tamambore aino'wanokon me. Moro imynga'po 'watykura'ma mandon. 25 Uta'tonon kaparawara irombo penaro tywaije mandon.Erome te mo'ko kapara enenen 'wa,mo'ko aja'karykon enenen 'wa tywotu'mamandon.

3Mo'karon aimy'san emamyry

1 Amyjaron woryijan, oinonon apyiryo'waine man ajopotorykon me. Morooka anamyika'pa amykonymbo a'ta rorypo, mo'karon typytykon emamyry pokoTamusi wyinonokon me kynaita'ton, morooka rato, 2 moro Tamusi nendory ta tyko-roka ajemamyrykon enery ke ty'waine.3 Kurando kapyn akuranorykon nainen.Ajunsetykon momy'po ta moro akura-norykon kysupiton, ika'mi'po kapy'sanekura'mato'kon ta pai, wo'mynanoe'myndory ta pai. 4 Koro'na te moroakuranorykon nainen. Mo'ko utapypyntawa'poren, pyi'me'kan a'kanano akura-norykon me nainen. Moro ro Tamusiembata tapene man imero. 5 Moro warairombo penaro mo'karon Tamusi wyi-nonokon, Tamusi 'wa o'po'tonon woryijantywekura'ma tywaije mandon. Mo'karontyinonon irombo tyjopotorykonme tapyijetywaije i'waine mandon. 6 Mo'ko Sara'wa tyre o'po'toko. Mo'ko Abraham 'watywepanama man. Jopoto me mo'ko tyinotajato i'wa man. Mo'ko Sara pajanymbo

2:22 Jesaja 53:9 2:23 Jesaja 53:7 2:24 Jesaja 53:5-6 (LXX) 3:1 Efese 5:22, Kolose 3:18 3:3 1 Timoteus 2:93:6 Genesis 18:12

1 Petrus 3:7 331 1 Petrus 4:5me ro mandon, iru'pa o'to awairykon jako,amy pairo oty poko enari'ma aja'taine.

7 Amyjaron wokyryjan, mo'karon apy-tykon maro ajemamyrykon uku'toko.Ru'me irombo woryi man wokyry ko'po.Kawo apyitoko, amypairo oty 'wamorokonTamusi 'wa awoturupoto'kon a'kotorypona. Asewara irombo amaroine moroTamusi nyry man amano apyita'ton.

Ase'wa kari'na wairy8 Wykaje ko'wu: pa'poro o'win

aitoko. Ase'wa akotanorykon enesstoko.Mo'karon aja'sakarykon ipynatoko.Asepoko tawa'pore aitoko. Kytaiton'ne. 9 Mo'karon akota'manamonkysikota'maton. Mo'karon ajejunamonkysejuton. Kurano te imero ytoko i'wainerapa. Moro waton me ro tyko'ma mandon.Iwara kuranomapyita'ton. 10Mo'ko amanopynanen 'wa, mo'ko iru'pyngon kuritaenery 'san 'wa yja'wan oty ekarityrypoko tynuru aike'kary man. Tauran kekari'na emu'mary pona iwendaky'karyman. 11Yja'wanotywyino tyse iwairyman.Iru'pyn oty kapyry i'wa man. Sara'me ainoupiry i'wa man. Apyiry poko iwo'mikaryman. 12 Tamusi enuru irombo tamambo-ramon tu'po man. Iwoturupoto'kon etary'se man ipanary. Tamusi embatary yja'wanoty ka'namon poko tuwaro man.

Ata'karykano13 Noky ko yja'wan me o'to ajyta'ton,

iru'pyn oty poko o'mikatonon meawe'i'sando? 14 Tamambore aino pokokari'na 'wa aja'karykapo'sando ro rypo,sara'me 'ne janon maita'ton. Iponainetanarike kytaiton. Kytety'kapoton.15Kurano Jopotome temo'ko Kristus ytokoaturu'san ta. Moro awaimomo'to'kon pokooty ukutyry 'se amy a'ta, ejukuru 'se rotenaitoko. 16 Pyi'me'ke te eju'toko. Inendo-toko. Atamiromo'kapopyn turu'ponanomaro enapa aitoko. Iwara moroty'waine yja'wan me ajekarityrykonpoko kynepy'i'tota'ton mo'karon iru'paKristus ta ajemamyrykon weto ytotonon.17 Iru'pyn oty ka'nen me kari'na kota'maryiru'pa man, moro wara Tamusi nisanorya'ta, moro yja'wan oty ka'nen me kari'nakota'mary ko'po.

18 O'wino me irombo mo'ko Kristusenapa tykota'ma man yja'wan me kari'nawairy poko. Tamamboren me tykota'maman emambo'non upu'san me, Tamusi'wa ajaroto'ko'me ty'wa. Ja'munano tatywo man. A'kanano ta nuro rapa tywaijeman. 19 A'kanano ta ro enapa tyto manmo'karon aru'ka'san kari'na a'ka'san 'waoka ekari'se. 20Mo'karon ro typanaja'naretywaije mandon Tamusi waimomokyryjako noro, Noe 'wa moro poto 'su atunen-dopo kapyry jako. Moro atunendopota ro pyime waty, oruwa-to'ima rotenkari'na tunenje mandon moro tuna wyino.21 Moro unemy'san wara enapa eromeajunenjaton moro asetykano. Moro ro,ja'munano y'kongary kapyn moro man.Tamusi 'wa aturupotopo te moro manamy atamiromo'kapyn turu'ponano poko.Moro asetykano ajunenjaton mo'ko JesusKristus awomy'po ke. 22 Mo'ko ro kaputaka tyto man. Mo'ko ro Tamusi apo'tunwyino man. Mo'ko upi'no ro kapu tanokonapojonano, pori'tonano, pana'tonano tyjemandon.

4Asery amano

1 Kristus tykota'ma man ero nonotu'po. Mo'ko wara ro o'waine enapaawonumengarykon arory man, awe-pori'tomato'ko'me. Mo'ko ero nono tu'poaikota'matoto irombo yja'wan me ainopoko kynaike'san. 2 Kari'na nisanory mekapyn noro ero nono tu'po tamamyry'se man, moro Tamusi nisanory me te.3 Iporo terapa irombo mo'karon Tamusiwyino e'i'non nisanory tyka'se o'waineman. Yja'wangon omenano poko irombo,ja'munano nisanory poko, etyno poko,omeretopo uwano poko, tanymy enyrypoko, Tamusi ninurija'mary me moroikapy'san tamusi ety awongary poko enapatywaijemandon. 4Mo'karon Tamusi wyinoe'i'non amy me ajepojaton, morokon nuri-jangon tynikapyrykon otykon anikapy'panoro tymaroine awairykonke. Iro ke ro aje-tykon any'maton. 5Morokon poko ro iwo-saijomarykon kynaitan mo'ko iromby'sanpoko, nuronokon poko enapa a'wembonoauranano yto'me taike'se terapaman inoro

3:7 Efese 5:25, Kolose 3:19 3:10 Ware 34:12-16 (LXX) 3:14 Jesaja 8:12-13 3:14 Mateus 5:10 3:20 Genesis6:1–7:24

1 Petrus 4:6 332 1 Petrus 5:10embata. 6Mo'karon iromby'san 'wa enapairombo moro iru'pyn oka takari'se man,Tamusi embata a'karykon emando'ko'me,kari'na embata moro ija'mungon pokoa'wembono auranano yry'po se'me.

Kristus wyinonokon emamyry7 Pa'poro oty y'matyry tyse waty terapa

man. Iro ke ro iru'pa onumengatoko.Tuwaro aitoko. Iwara roTamusi 'wa ajaura-narykon taro maita'ton. 8Ase'wa 'ne ka'tuaipynatoko imero. Moro aipynano irombopyime yja'wan me kari'na nikapy'sanotykon unenjan. 9 Aja'sakarykon wopyryewa'matoko. Iwopyry poko ajeruwaton.10 Morokon Tamusi wyino anapo'i'sanotykon ke ase'wa opano'toko. Iwaramorokon tameronokon o'waine Tamusinyry otykon memaninano'ta'ton iru'pynme. 11 Amy auranary jako, Tamusi auranekari'nen. Amy 'wa ta'sakary epanopyryjako, moro Tamusi nyry pori'tonano tanepano'nen. Iwara pa'poro oty ta Tamusiety tawonga kynaitan Jesus Kristus poko.Mo'ko 'wano me ro kurano, pori'tonanoenapa man, i'matypyn me imero. Iwara roman.

Kristus maro aikota'mano12Typynamonyja'sakarykon, kyte'narangapoton

moro je'tun pan aju'kuto'kon ata'karykano'wa. O'wanokon me kapyn moro ajepon-amon oty wairy kysekano'ton. 13 MoroKristus kota'ma'po wara akota'marykonpoko te tawa'pore aitoko. Moro ikuranorywonepory jako enapa irombo tawa'poremaita'ton. Mewa'mata'ton. 14 Mo'koKristus ety poko ajejurukon jako, sara'me'ne janon maita'ton. Mo'ko kuranoTamusi a'kary irombo otu'poine man.15 Amy ara'nanokon wota'karykary jako,manaman me kapyn, kari'na wonen mekapyn, yja'wan oty ka'nen me kapyn,kari'na poko atamiromo'katoto me kapynenapa nata'karykan. 16 Kristus wyinonome iwota'karykary jako te, epy'i'to'panainen. Tamusi ety awonga te. 17 Eromeirombo mo'karon Tamusi auty tanokonpoko moro a'wembono auranano yrywota'mory man. Kokosaine te iwota'moryjako, one wara ko mo'karon iru'pynTamusi ekapory anamyika'non naita'ton

moro i'matyry po? 18 Arombo uta'nowyino amy tamamboren unemyry jako,oty ko amy nendotopyn tyja'wangenepotan? 19 Mo'karon Tamusi nisanory meata'karykatonon 'wa enapa iro ke iru'pynoty kapyry ta ta'karykon yry man mo'kotamyikaporen tyka'namonymbo ainaka.

5Kareta y'ma'topo auranano

1 Mo'karon ara'nanokon uwapoto'sanero wara surujaton iwatonokon me,mo'ko Kristus kota'mary amyikaponenme,moro onepototo man kurano apyinamonman a'sakary me enapa: 2 Mo'karonajekosanokon Tamusi ekykon kaparaenetoko tywyry'ka me kapyn, Tamusinisanory me i'se aitonon me te, pyi-wano me pyrata ka'namon me kapyn,tawa'poramon amaminatonon me te,3 mo'karon ajainanokon jopotomana-mon me kapyn, aseke ajemamyrykonpoko mo'karon kapara 'wa one waraemamyrykon man eneponamon me te.4 Irombo mo'karon kapara enenamonjopotory wosenepory jako, moro ajutapynroten kurano u'mari mapyita'ton.

5 Amyjaron, pyitonon, amyijanon,mo'karon uwapoto'san upi'no aty-toko. Po'po aitonon me pa'poro ase'waopano'toko. Tamusi irombo kawo at-apotonon y'tu'kanon. Po'po atapotonon'wa te kurano yjan.

6 Moro pari'pyn Tamusi ainary upi'noiro ke po'po atytoko. Irombo amy jakoajawongata'ton. 7 Pa'poro morokonawesykato'kon otykon ytoko ainaka.Mo'ko ro irombo ajenejaton.

8 Tuwaro aitoko. Kyto'ny'ton. Mo'koajenono'namon ewa'rumy tamuru mo'jaongywatoto kaikusi wara kyndopo'san.Amy tynonory man upijan. 9 I'wa roasaijomatoko. Eja'nakapotoko moroTamusi amyikary 'wa. Uku'toko asewaraamaroine mo'karon ero nono tu'ponokonaja'sakarykon wota'karykary.

10 Mo'ko pa'poro iru'pyn oty undyTamusi, mo'ko Kristus Jesus wyi-nonokon me moro i'matypyn ikura-nory taka ako'manamonymbo a'si'ko

4:8 Spreuken 10:12 4:18 Spreuken 11:31 (LXX) 5:2 Johanes 21:15-17 5:5 Spreuken 3:34 (LXX) 5:6Mateus 23:12, Lukas 14:11, 18:14

1 Petrus 5:11 333 1 Petrus 5:14awota'karyka'san wyino iru'pa ajyta'ton,apana'tomata'ton, apori'tomata'ton,ajapo'nyndota'ton. 11 Mo'ko 'wa ro moropori'tonano nainen, i'matypyn me imero.Iwara ro nainen.

12 Mo'ko tamyikapore yneporyyja'sakary Silvanus 'wa yjepatomary taero kareta'membo simeroi o'waine, aju-ruto'ko'me, iporono Tamusi turu'poporyme ero ynimero'po wairy amyikapoto'meenapa o'waine. Ita ro eja'nakatoko.

13Mo'ko amaroine typo yry'po, Babylonpono woryi, mo'ko ymuru wara ynenaryMarkus enapa “Iru'pa aitoko!” tyka'sanaropojaton o'waine. 14 “Iru'pa aitoko!”kaitoko ase'wa, moro aipynatonon meaweposimapotyrykon ta. Oro sara'meaino nainen pa'poro amaroine, Kristus taaitonon me.

5:12 Apojoma'san 15:22,40 5:13 Apojoma'san 12:12,25, 13:13, 15:37-39, Kolose 4:10, Filemon 24

2 Petrus 1:1 334 2 Petrus 1:17

Petrus nimero'po ijokonorykaretaUwapo torupamy

Ero kareta ta mo'ko Petrus mo'karonTamusi amyikanamon e'mapo'sanmo'karon Tamusi auran u'manamon 'waepanama'pa iwaito'ko'me. Mo'karonapojoma'san nekarity'san omepano apyiryi'waine man. Moro Jesus weramatopokurita poko enapa kynaurananon. Otyanika'poro'pa e'i'pa Tamusi ekari'san.Pa'poro kari'na 'wa te iwotu'mato'ko'meoma yry 'se Tamusi wairy ekari'san.Ero kareta wota'saka'san

1:1-2 Kareta a'motopo auranano1:3-21 Moro Tamusi amyikanamon ni-

momokyry2:1-22 Tamusi auran u'manamon

wopyry man3:1-18 Moro Kristus weramatopo kurita

Kareta a'motopo auranano1 Simeon Petrus, mo'ko Jesus Kristus

pyitory, mo'ko inapojoma'po enapa, erokareta merojan mo'karon Kapano'namonKytamusirykon Jesus Kristus emamborypoko asewara na'na maro moro tapenenTamusi amyikary apyinamonymbo 'wa.2 Oro Tamusi turu'popory, sara'me ainoenapa poto me nainen o'wanokon meTamusi ukutyry ta o'waine, mo'ko Kyjopo-torykon Jesus ukutyry ta enapa o'waine.

O'to mo'karon Tamusi wyinonokon wairyman

3Moro Tamusi wyinono ipori'tory 'wa ropa'poro kamangato'kon oty, pa'poro nen-doto kywaito'kon oty tyje man kainakaine,mo'ko tykuranory ke, tamepory keenapa kyko'manamonymbo ukutyry keky'waine. 4 Moro ikuranory poko, moroemepory poko enapa tapenamon, potononTamusi wykato'konymbo otykon tyje mankainakaine. Irokon poko ro moro Tamusiemamyry a'sakarykonme tywaijemandon.Moro ajuta'kanamon nono tu'pono kari'nanisanory wyino tywetuwarika mandon.

5 Iro ke ro o'mikatoko imero moroo'waine Tamusi amyikary pori'tomaporypoko iru'pa aino 'wa, moro iru'pa ainopori'tomapory poko oty ukutyry 'wa,

6 moro oty ukutyry pori'tomapory pokoja'munano nisanory undymary 'wa,moro ja'munano nisanory undymarypori'tomapory poko eja'nakano 'wa,moro eja'nakano pori'tomapory pokonendoto aino 'wa, 7 moro nendotoaino pori'tomapory poko a'sakananopynary 'wa, moro a'sakanano pynarypori'tomapory poko aipynano 'wa.8 Ajekosaine morokon otykon a'ta irombo,moro iwepuirykon jako enapa, arongewatymaita'ton. Epe'pa waty maita'ton. Mo'koKyjopotorykon Jesus Kristus muku'ta'ton.9 Mo'ko morokon otykon amono'nenenu'pa man. Enupo'pa pai man. Morokonuwaponokon tyja'wanykonymbo wyinotykoroka'po tuta'ka i'wa man. 10 Iro ke roo'mikatoko 'kopore, yja'sakarykon, morotyko'ma awairykon pana'tomary poko,moro tapyije awairykon pana'tomarypoko enapa. Moro wara aja'taineirombo, oma'pa roten maita'ton. 11 Iwaramo'myta'ton imero mo'ko Kapano'namonKyjopotorykon Jesus Kristus nundymary,moro aikepy'pa roten man iro taka.

12 Iro ke ro morokon otykon pokoo'kapyn roten atuwaro'marykon 'se wa,ukutyrykon se'me ro rypo o'waine, moroiporono oka 'wa typana'toma awairykonse'me ro rypo enapa. 13 Yjemaminme sepoja moro y'wa otykon pokoatuwaro'marykon ta ajapokumarykon,ero yjemandopo ja'munano ta noroyja'ta. 14 Ko'i terapa irombo ywomimaryman suku'sa ero yjemandopo ja'munanowyino. Moro wara enapa mo'ko Kyjopo-torykon Jesus Kristus kynuku'pon y'wa.15 Wo'mikatake iro ke moro ywomima'powyino enapa morokon otykon pokoo'kapyn roten tuwaro awaito'ko'me.

Mo'karon Jesus pori'tory enenamonymbo16 Moro pari'pe mo'ko Kyjopotorykon

Jesus Kristus wopyry man ekarory jakona'na 'wa o'waine, typo roten kari'nanikapy'san auranano anekarity'pa na'nakynainen. Aseke te na'na moro ipori'toryenen. 17 Ekosa irombo na'na kynainenmo'ko jumynano Tamusi 'wa ety awongaryjako, ikuranondory jako enapa I'wa. Erowara irombo mo'ko kapu tano kuranoauran kynitundan I'wa: “Mo'se, ymurumo'se man. Sipynaje. Yturu'po ewa'pory

2 Petrus 1:18 335 2 Petrus 2:14me man.” 18Moro auranano etan ro na'nakapu wyino, moro Tamusi wyinono wypytu'po ekosa ta'ta. 19 Iro ke ro mo'karonTamusi auran uku'ponamonymbo nekar-ity'san amyikanon 'ne ka'tu rapa na'na.Morokon inekarity'san poko tuwaroawairykon iru'pa man. Kororeta warairombo man. Amy tawa'ruman aitopopo kynaweitanon, ikararapitary taronaka,arukuma wepa'kary taronaka aturu'santa. 20 Ero 'ne ka'tu uku'toko: amy pairokari'na typo roten amy Tamusi auranuku'ponenymbo nekarity'po mero'poekarityry upijan. 21 Kari'na nisanorypoko kapyn irombo amy Tamusi auranuku'ponenymbo nekarity'po tywaije man.Tamusi a'kary 'wa te mo'karon Tamusiekataka auranatonon tauranano'po ty-waije mandon.

2Mo'karon amepanen waikamon

1 Penaro terapa Tamusi auranuku'ponen waikamon tywaije mandonmo'karon Tamusi wyinonokon kari'nara'na. Iwara enapa ara'naine amepa-nen waikamon kynaita'ton. Mo'karonro kari'na any'manamon omepanoene'ta'ton maname ara'nakaine. Mo'kotapeka'namonymbo tyjopotorykon uru-menata'ton. Iwara ro aseke tytu'ponakaineko'i uta'no ene'ta'ton. 2 Yja'wangonemerykon wena'po ta pyime kari'nakyny'ta'ton. Mo'karon amepanen waika-mon ro moro iporono oma ejupota'tonkari'na 'wa. 3 Tykumingon ta apokoinepyrata ka'ta'ton aseke tynikapy'san au-ranano ke. Penaro terapa moro ipokoinetymy a'wembono auranano kynemami-nanon. Moro uta'kato'kon aimomo'po'paman.

4 Tamusi irombo mo'karon yja'wanme e'i'san tapojongon anikota'ma'pae'i'pa enapa tywaije man. Nono koro'naewa'rumy ta tymypo i'wa mandon.Tyra'kere'topo i'wa mandon. Moro poro moro typokoine tymy a'wembonoauranano momokyry i'waine man. 5Morouwapono nono anikota'ma'pa e'i'pa enapatywaije man. Oko-to'imanokon kari'namaro roten te mo'ko tamambore aino

ekari'nen Noe tunenje i'wa man, moroemambo'non waitopo nono tu'ponakapoto 'su kumano enepyry jako ty'wa.6Morokon aito'kon Sodom, Gomora enapaweru'no'po me tyje i'wa mandon. Morouta'karykon man a'wembono aurananome tyje tywaije i'wa man. Iwara oty 'wanendoto'pa aitonon eporyman tanepo i'waman. 7 Mo'ko tamamboren Lot te tunenjei'wa man. Moro emepo'pa mo'karonundyma'pa ytotonon kari'na emamyry 'watamiromo'ka imero tywaijemanmo'ko Lot.8 Tamamboren me irombo kurita wararomorokon inikapyrykon yja'wangon otykonenery 'wa, etarykon 'wa enapa ta'karykatywaije man. 9 Tamusi mo'karon nendotoaitononunemyry uku'sanmorou'kuto'konwyino. Mo'karon yja'wangon kari'nakota'mary uku'san. Erandoporykonuku'san enapa moro a'wembono aurananoytopo kurita taronaka. 10 Mo'karontyja'wanganamon ja'munano nisanoryka'namon, mo'karon topoine amy wairyenu'kanamon enapa kota'manon 'ne ka'turapa. Nendoto'pa mandon. Senu'ka pemandon. Kawonokon atywano ejunamonme etytyka'pa pairo mandon. 11 Inaronko'po pana'pe, typori'toke tywairykonse'me, mo'karon kapu tanokon apojonanomorokon kawonokon atywano ejuru 'se'papairomandon, moro ipokoine Tamusi nyryman a'wembono auranano ekarityry jakoty'waine.

12 Mo'karon te mo'karon tapyito'ko'me,tywoto'ko'me o'kapy'san tonomy waramandon onumenga'pa. Tynukuty'torykonejujaton. Mo'karon tonomy utapyrywara enapa kynuta'ta'ton. 13 Morokontynikapy'san yja'wangon otykon epe-mata'ton. Apokupeine man poto 'sukurita iweserepekarykon. Oty ewa'maryjako moro awendamerykon yja'wangaton.Moro amu'mato iwairykon 'wa iserepeka-porykon apy'i'topojaton. 14Woryijan pokoimero enusasame mandon. Yja'wangonotykon kapyry poko aike'kaporykon tupime man. Ru'mangon kari'na arojatonyja'wan oma taka. Enumene tywairykonpoko tywotamorepa mandon. Uta'tononman mo'karon mandon.

1:17 Mateus 17:1-5, Markus 9:2-7, Lukas 9:28-35 2:5 Genesis 6:1–7:24 2:6 Genesis 19:24 2:7 Genesis 19:1-16

2 Petrus 2:15 336 2 Petrus 3:1215 Moro sapatorono oma tynonda

i'waine man. Tuta'se mandon mo'ko Bosorymuru Bileam wekena'po ke ty'waine.Mo'ko 'wa ro moro tynikapyry yja'wanoty epety typyna tywaije man. 16 Moroija'wany poko te to'mapo'se tywaije man.Amy erupopyn parito taurana man kari'nawara, mo'ko Tamusi auran uku'ponennikapyry yja'wan oty a'kototo'me.

17Mo'karon ro, aruta'san tuna undykonmo'karon mandon. Pepeito narorykonkamerita mo'karon mandon. Mo'karon'wano me man moro tawa'rumanymboewa'rumy. 18 Tauranarykon jako kynai-jaton 'ne. Aronge roten moro aurangonman. Moro ke ro, moro ja'munanonisanory ke enapa, morokon yja'wangontamerykon ke enapa mo'karon yja'wan meamandonon wyino etuwarika'senangonarojaton yja'wan oma taka. 19 Pyitonanome e'i'pa iwairykon man tajato i'waineman. Aseke te mo'karon moro waratauronamon uta'no pyitorykon me man-don. Amy oty upi'no ta'ta irombo morooty pyitory me kari'na man. 20 Mo'koKapano'namon Kyjopotorykon Jesus Kris-tus ukutyry ke ero nono yja'wany wyinoetuwarika'san woma'sando irombo moroija'wany taka rapa, upi'no tywaito'ko'me,moro koromonombo ko'po yja'wan memoro emamyrykon kynaitan. 21 Morotamambore aino emary anukuty'paiwairykon manombo rypo tywaije man.Moro ro iru'pa 'ne ka'tu rapa nairy moroukuty'po wyino moro ty'waine yry'pokurano Tamusi wykatopombo wyinoiwotu'marykon ko'po. 22 Topoje mandonerokon iporonokon tauroto'kon 'wa: ‘Amypero kyneramanon moro tuwenarymbo'wa rapa. Amy ikupi'po pyiruku kynera-manon moro tywoturingapo'topo akurutaka rapa.’

3Moro Tamusi wo'topo kurita

1 Typynamon yja'sakarykon, ero,ijokonory ynimerory kareta terapa eroman. Okororo kareta 'wa otykonpoko rapa atuwaro'maporykon 'se

we'i, iru'pyn me 'ne oty uku'to'meo'waine. 2 Awetuwaro'marykon 'serapa we'i morokon penaro terapaTamusi auran uku'ponamon nekar-ity'san poko, moro o'waine apojoma'sannekarity'po Kapano'namon Kyjopo-torykon wykatopombo poko enapa.3 Ero ukutyry 'se 'ne ka'tu rapa wao'waine: morokon irokonymbo ro ku-rita amykon aseke tynisanorykon 'waataropotonon kyno'ta'ton. Ajaki'marykonta 4kyngata'ton: “Oje komoro ikatopomboiwopyry man nan, iro ke? Mo'karonuwapoto'san ty'ma'se terapa mandon.Pa'poro oty te tameryme roman, ero nonowe'i'po poro.”

5 Tuwanokon me ero ukutyry 'se'pamandon,moro penaro terapa kapuwe'i'po,nono we'i'po, moro Tamusi auran pokotuna wyino, tuna ke enapa moro nonokapy'po, 6 moro tuna kumary 'wa moromoro jakono nono uta'ka'po enapa. 7Moroiro ro rapa auranano poko moro eromenokapu, moro eromeno nono tykura'maman, ikoro'kato'ko'me moro a'wembonoauranano ytopo kurita, moro nendotoe'i'non uta'topo kurita.

8 Ero o'wino oty poko te tuwaroimero awairykon man, typynamonyja'sakarykon: Tamusi ekosa o'win kuritao'win dusun siriko wara man. O'win dusunsiriko rapa o'win kurita wara man. 9Mo'koJopoto moro tykatopombo anika'poro'pae'i'pa man. Amykonymbo irombo otyanika'poro'pa kynekano'saton. Ajupu'sanme te onsi'ma'pa man. Amy pairo utapyry'se'pa iromboman. Pa'poro te o'waine omayry 'se man awotu'mato'ko'me.

10 Amy manaman wara mo'ko Jopotowo'topo kurita kyno'tan. Moro kuritaro morokon kapukon tymore kynuta'tan.Pa'poro morokon itanokonymbo otykonakurotan wa'to asiny. Ero nono morokonitu'po ikapy'san amaminanomaro ro kyno-tuku'tan.* 11 Moro wara pa'poro mo-rokon otykon utapyry man jako, tamam-bore pore awairykon man. Tamusi wyi-nonokon me, Tamusi nendonamon meajemamyrykon man. 12 Mo'ko Tamusi

2:15 Numeri 22:4-35 2:22 Spreuken 26:11 3:3 Judas 18 3:5 Genesis 1:6-9 3:6 Genesis 7:11 3:8 Ware90:4 * 3:10 Amykonymbo 'wa moro ‘kynotuku'tan’ y'petakan me ‘kynikoro'tan’ tymero man. 3:10 Mateus24:43, Lukas 12:39, 1 Tesalonika 5:2, Jesus nenepo'po 16:15

2 Petrus 3:13 337 2 Petrus 3:18'wa a'wembono auranano ytopo kuritawopyry po imero o'po'toko. Ko'i iwo'to'meo'mikatoko. Moro kurita ro morokonkapukon uta'katan wa'to ka'muru. Mo-rokon itanokonymbo akurotanwa'to asiny.13 Moro ikatopombo wara ro te aserynonkapukon wopyry po, asery nono wopyrypo enapa kyto'po'saton. Morokon ta rotamambore pa'poro oty kynaitan.

14 Morokon otykon momokyry ta ro,yja'sakarykon, o'mikatoko ija'wany'paimero, sara'me enapa ajepoto'ko'meTamusi 'wa. 15 Moro onsi'ma'pa mo'koKyjopotorykon wairy enetoko amy ka-pano'to'ko'man oma me. Moro wara romo'ko typynen ka'sakarykon Paulus 'waenapa oty tymero man o'wanokon me,moro Tamusi nyry'po tywonumengaporymaro. 16 Moro wara enapa pa'poro tyn-imero'san kareta ta kynganon, morokonotykonpoko tauranary jako. Amykonymbootykon a'si'ko atukuty'pa tymero i'waman morokon kareta ta. Morokonu'maton ro mo'karon ituru'poja'na'nonomepa'nonymbo.

Kareta y'ma'topo auranano17 Typynamon yja'sakarykon, erokon

otykon ukutyry ke terapa o'waine, tuwaroaitoko mo'karon undyma'pa ytotononwena'po ta me ajutapyrykon pona. Ka'parapa awomarykon. 18 Etuwaro'matokote mo'ko Kapano'namon Kyjopoto-rykon Jesus Kristus newa'pororykon me,uku'namon me enapa. Mo'ko ety kawonainen erombo poro moro i'matypynkurita 'wa ro. Iwara ro nainen.

3:13 Jesaja 65:17, 66:22, Jesus nenepo'po 21:1

1 Johanes 1:1 338 1 Johanes 2:8

Johanes nimero'pokoromono karetaUwapo torupamy

Uwapoto'po me terapa mo'ko Johaneswairy amyikapojan ero inimero'po kareta.Mo'ko inorombo ro Jesus maro itopoty'ponurono apojoma'po pai mo'ko tywaijeman. Pyimano oty 'wa topoje man. Jesusmaro itopoty'po ke, moro inimero'sanotykon amyikaton mo'karon kari'na.Ero kareta ta mo'karon tywena'po taoma'san kari'na pori'tomanon. Mo'karonTamusi auran u'manamon pona tuwarokynyjaton. Iwara epanopyrykon 'se manTamusi amyikanamon me 'ne ro mo'ja roiwaito'ko'me.Ero kareta wota'saka'san

1:1-4 Kareta a'motopo auranano1:5 - 2:17 Moro aweinano ta amano2:18 - 4:6 Mo'karon Tamusi auran

u'manamon4:7 - 5:21 Aipynano Tamusi amyikary

maroMoro amano ynen auranano

1 Moro amano ynen auranano penaroterapa tywaije man. Tota na'na 'wa man.Tone aseke tanuru ke na'na 'wa man.Tywo'po'se i'wa na'na man. Tapo na'naainary 'waman. 2Moro amano tywosenepoman. Moro na'na 'wa asenepo'po, mo'kojumynano ekosa tywaije aitoto i'matypynamano tone na'na 'waman. Kynamyikapo-jan na'na. Kynekarojan na'na o'waine.3Moro tynene'po,moro tyneta'po ekarojanro na'na o'waine enapa, na'na maro o'winawaito'ko'me amyjaron enapa. Moro o'winkywairykon, o'win kywairykon moro manmo'ko jumynano maro, mo'ko imuru JesusKristus maro enapa. 4 Ero kareta merojanna'na, tawa'pore imero tywaito'me.

Tamusi wairy aweinano me5 Moro iwyino tyneta'po oka ekarojan

na'na o'waine. Ero wara man: Tamusiaweinano me man. Amy pairo ewa'rumywaty man ita.

6 Imaro o'win kywairykon ekari-tyry se'me ky'waine ewa'rumy ta ka-mamyrykon jako, konapitaton. Moroiporo aino pyndo kamanjaton. 7 Moro

aweinano ta kamamyrykon jako te, moroasekemoro aweinano ta iwairywara enapa,o'win kytaton. Moro imuru Jesus mynurupa'poro kyja'wanykonymbo korokanon.

8 Ija'wany'pa kywokarityrykon jako,aseke kytomu'maton. Moro iporoaino waty man kytaine. 9 Morokonkyja'wanykonymbo anunemy'pa ka'tainete, Tamusi morokon kyja'wanykonymbokatan. Pa'poro yja'wan me kywe'i'sankorokatan. Tamyikapore irombo man.Iporo oty ka'san. 10 Yja'wan me o'toe'i'pa kywe'i'san ekarityry jako ky'waine,tonapiren me kysyjaton. Moro auran watyman kytaine.

21 Y'makon, erokon simeroja o'waine

yja'wan me o'to awairykon pona.Yja'wan me amy we'i'poto, Tamusiekosa kapano'namon me mo'ko tamam-boren Jesus Kristus man. 2 Morokonkyja'wanykonymbo katopo mo'ko man,ky'wanokon me roten kapyn, pa'porokari'na 'wano me enapa te.

Morokon Kristus wykato'konymbo apyiry3 Moro ky'waine Tamusi ukutyry

kysuku'saton moro ky'waine morokonikato'konymbo apyiry poko. 4 Morokonikato'konymbo anapo'i'pa mo'ko uku'nenme okari'toto a'ta, amy tonapiren mo'koman. Iporo aino waty man ita. 5 Mo'koauranymbo apyinen ta te iporo moroTamusi pyny poto me man. Moroita kywairykon kysuku'saton ero poko:6 Mo'ko ita tywairy ekari'nen emamyryman mo'ko Jesus Kristus emamy'po waraenapa.

7 Typynamon yja'sakarykon, asery mekapyn ero o'waine ynimerory Tamusiwykatopombo man. Penato me te man.Penaro terapa ajekosaine tywaije man.Moro penato Tamusi wykatopombo,moro aneta'san auranano moro man.8 Ise'me te asery me enapa moro o'waineynimerory Tamusi wykatopombo man:Moro ewa'rumy kynaike'san. Moro iro 'nero aweinano terapa oty aweipanon. Iporomoro ynimerory Tamusi wykatopombowairy kynonepojan mo'ko Jesus Kristus ta,otaine enapa.

1:10 Johanes 1:1 2:2 Johanes 1:14 2:7 Johanes 13:34

1 Johanes 2:9 339 1 Johanes 3:29 Aweinano ta tywairy ekari'nen

'wa mo'ko ta'sakary jenonopyry jako,ewa'rumy ta erome noro man. 10 Mo'kota'sakary pynanenmoro aweinano ta rotenman. Amy pairo omapotopo waty manita. 11Mo'ko ta'sakary jenono'nen te moroewa'rumy ta man. Moro ewa'rumy takynemanjan. Oja tytory anukuty'pa man,moro ewa'rumy 'wa enu'pa tyry'po ke.

12Y'makon, ero kareta simeroja o'waine,morokon oja'wanykonymbo ka'san kemo'ko Jesus Kristus ety upu'po me.

13 Jumynanokon, ero kareta simerojao'waine, mo'ko penaro terapa tywaijeaitoto ukutyry ke o'waine.

Pyitonon, ero kareta simeroja o'waine,mo'ko yja'wan y'mondo'po ke o'waine.

14 Wykaje rapa, y'makon, ero karetasimeroja o'waine, mo'ko jumynano uku-tyry ke o'waine.

Wykaje rapa, jumynanokon, ero karetasimeroja o'waine, mo'ko penaro terapa ty-waije aitoto ukutyry ke o'waine.

Wykaje rapa, pyitonon, ero karetasimeroja o'waine, pari'pe awairykon ke,otaine moro Tamusi auranymbo wairy ke,mo'ko yja'wan y'mondo'po ke o'waine.

15Eronono,morokon itu'ponokonenapakysipynaton. Amy 'wa ero nono pynaryjako, mo'ko jumynano pyny waty manita. 16 Pa'poro ero nono tu'pono oty,moro ja'munano nisanory, moro onunanonisanory, moro otykon poko atamyikanoenapa mo'ko jumynano wyino kapyn man.Ero nono wyino te man. 17 Ero nono morotynisanory maro ro kynaike'san. Mo'koTamusi nisanory me aitoto te kynaitanroten.

Mo'ko Kristus jenono'nen18 Y'makon, irombo ro ijururu nitundai.

Mo'ko Mesias jenono'nen amy wopyryman metasen. Erome ro terapa pyimemo'ko Mesias jenono'namon mondomandon. Moro poko ro kysuku'satonmoroirombo ro ijururu tunda'po. 19Kywyinoineepa'ka'san mo'karon mandon. Kywyi-nonokonme kapyn te tywaijemandon. Ky-wyinonokonme tywe'i'sanymboto irombo,erome noro kymaroine naitory. Kywyi-nonokon me kapyn pa'poro iwairykon

wonepory te tywaije man. 20Mo'ko Tamusiwyinono wyino a'kanano tapyije o'waineman. Moro ro pa'poro muku'saton.*21 Moro iporono auranano anukuty'paawairykon ke kapyn ero kareta simerojao'waine. Moro o'waine ukutyry ke tesimeroja, moro iporono auranano wyinokapyn amy pairo onapi wairy ke enapa.

22 Noky ko mo'ko tonapiren me nan?Mo'ko Mesias me kapyn Jesus ekari'saninoro kapyn 'kare. Mo'ko ro, mo'ko Mesiasjenono'nen mo'ko man, mo'ko jumynanourumenanen, mo'ko ymunano urumena-nen enapa. 23 Mo'ko ymunano urumena-nen maro mo'ko jumynano enapa e'i'paman. Mo'ko ymunano anurumenapynmaro mo'ko jumynano enapa man.

24 Otaine te moro penaro terapaaneta'san auranano wairy man. Otainemoro penaro terapa aneta'san aurananoa'ta, amyjaron mo'ko ymunano ta, mo'kojumynano ta enapa maita'ton. 25 Ero moroky'waine ikatopombo: moro i'matypynamano.

26 Morokon simeroja o'waine mo'karonajemu'manamon poko. 27 Mo'ko Kristuswyino anapo'i'san a'kanano otaine rotenman. O'waine kapyn man amy 'wa aje-meparykon. Mo'ko iwyino anapoi'sana'kanano irombo pa'poro oty poko aje-mepaton. Moro i'wa ajemepato'kon iporoman. Onapi kapyn moro man. Mo'koa'kanano 'wa ajemepa'san wara ro aitokoroten Jesus Kristus ta.

Tamusi y'makon28 Iro ke ro, y'makon, Jesus Kristus ta

roten aitoko. Iwara moro iwonepory jakoenari'ma kytaita'ton ipo'ponaka. Moroiwopyry jako anipyitama'pa kytaita'ton.29 Moro tamambore iwairy ukutyry jakoo'waine, Tamusi y'me me pa'poro tamam-bore aitoto wairy muku'saton enapa.

31 Otypan poto 'su aipynano yry'po

enetoko mo'ko jumynano 'wa ky'waine,Tamusi y'makon me kajatoto'ko'me.I'makon me ro kytaton. Mo'ko anukuty'patywairy ke ro, kukuty'paine ero nono man.

2 Typynamon yja'sakarykon, eromeTamusi y'makon me kytaton. Oty me

* 2:20 Amykon moro ‘Oty muku'saton pa'poro.’ animero'pa tywaije mandon. 3:1 Johanes 1:12

1 Johanes 3:3 340 1 Johanes 4:3kywairykon man uku'po'pa na'nen man.Uku'po'po me ro Tamusi wara enapakywairykon man kysuku'saton. Tywaikero irombo kyseneta'ton. 3 Pa'poro morowara ipoko o'po'toto kynekorokanon,tywekoroka mo'ko wairy wara enapa.

4 Mo'ko yja'wan oty ka'nen moro ome-nanomero'po ambo'san. Moro yja'wan otykapyry irombo, moro omenano mero'poambotyry moroman. 5Muku'saton Kristuswonepo'po, morokon yja'wan me kari'nawe'i'san kato'me ty'wa. Ija'wany'pa iwairymuku'saton enapa. 6 Pa'poro mo'ko taaitonon yja'wan oty anikapy'pa mandon.Pa'poro mo'karon yja'wan oty ka'namonanene'pa tywaije mandon. Anukuty'pamandon.

7 Y'makon, amy 'wa pairo ky-tomu'mapoton. Mo'ko omenano mero'powara aitoto ro tamambore man, tamam-bore mo'ko Kristus wairy wara enapa.8 Mo'ko yja'wan oty ka'nen ewa'rumytamuru wyino man. Penaro terapa irombomo'ko ewa'rumy tamuru yja'wan otyka'san. Mo'ko Tamusi ymuru tywosenepoman, aronge roten morokon ewa'rumytamuru emamingon yto'me. 9 Amy pairoTamusi y'me yja'wan oty anikapy'pa man.Moro Tamusi 'wa emangapotopo ita rotenman. Yja'wan oty kapyry upijan, Tamusiy'me me tywairy ke. 10 Mo'karon Tamusiy'makon, mo'karon ewa'rumy tamuruy'makon enapa kynotuku'saton ero poko:mo'ko Tamusi nisanory wara e'i'pa aitoto,mo'ko ta'sakary anipynapyn enapa Tamusiwyino kapyn man.

Ase'wa mo'karon Tamusi y'makon waipy-nary

11 Moro penaro terapa aneta'san okaero man: ase'wa kywaipynarykon man,12 mo'ko Kain wara kapyn te. Mo'ko romo'ko yja'wan wyino tywaije man. Typirytywo tywaije i'wa man. O'tono'me ko tywoi'wa nan? Yja'wan me irombo morokonemamingon tywaije man. Morokon ipiryemamingon te iru'pa tywaije man.

13 Kyte'narangaton, yja'sakarykon,ero nono 'wa ajenonopyrykon jako.14 Ky'karon kysuku'saton moro romo'nowyino moro amano taka kywepato'san,

moro ka'sakarykon pynary ke ky'waine.Mo'ko pynatopyn romo'no ta man.15 Pa'poro mo'ko ta'sakary jenono'nen,kari'na wonen mo'ko man. Amy kari'nawonen ta te e'i'pa moro i'matypyn amanowairy muku'saton. 16 Moro aipynanokysuku'saton ero poko: mo'ko Kristus 'wakupu'san me moro tamamyry tyje man.Ky'waine enapa moro kamamyrykon yryman mo'karon ka'sakarykon upu'san me.17Amy totyken 'wa omi ta mo'ko ta'sakaryenery jako moro ikotanory enery pyndo,one wara ko ita moro Tamusi pyny naitan?

18 Y'makon, kaurangon me roten kapynase'wa kytaipynasen. Iporo te ase'wa ky-taipynasen o'to kywairykon ta.

19 Moro iporo aino wyino kywairykonkysuku'ta'ton ero poko (moro kyturu'san'wa enapa ero kysamyikapota'ton): 20morokyturu'san 'wa kamendorykon jako,Tamusi poto me man moro kyturu'sanko'po. Pa'poro oty uku'san. 21 Typynamonyja'sakarykon, kamendo'paine moro ky-turu'san a'ta, enari'ma kytaton Tamusiembata. 22 Pa'poro kywoturupoto'kon otyyjan ky'waine, morokon tykato'konymboapyiry ke ky'waine, tapokupangon otykonkapyry ke enapa ky'waine.

23 Ero moro ikatopombo: mo'ko imuruJesus Kristus ety amyikary man ky'waine.Ase'wa kywaipynarykon man, ika'po wararo ky'waine. 24 Mo'ko Tamusi wykato'konapyinen Tamusi ta man. Ita enapa Tamusiman. Moro kytaine iwairy ro kysuku'satonmo'ko ky'waine inyry'po a'kanano poko.

4A'kanano mengary

1 Typynamon yja'sakarykon, pa'poro'ne a'kanano kysamyikaton. Mo'karona'kanano imengatoko, Tamusi wyinoiwairykon uku'to'me. Moky irombomo'karon Tamusi auran uku'ponen waika-mon ero nono tu'po mandon. 2 Mo'koTamusi a'kary ukutyry taro mandon eropoko: pa'poro a'kanano mo'ko kari'name Jesus Kristus wopy'po ekari'san inoroTamusi wyino man. 3 Amy pairo Jesusurumenanen a'kanano te Tamusi wyinoe'i'pa man. Mo'ko Mesias jenono'nen

3:5 Johanes 1:29 3:11 Johanes 13:34 3:12 Genesis 4:8 3:14 Johanes 5:24 3:23 Johanes 13:34, 15:12,17

1 Johanes 4:4 341 1 Johanes 5:6a'kary mo'ko man. Mo'ko wopyry ekaryro tota tywaije o'waine man. Erome te eronono tu'po terapa man.

4 Amyjaron te, y'makon, Tamusi wyinomandon. Mo'karon ipo waty Tamusiauran uku'ponamon ty'mondo o'wainemandon. Mo'ko otaine aitoto irombopari'pe man mo'karon nono wyinonokontano ko'po. 5 Nono wyino mo'karonmandon. Iro ke ro nono wyinonokonotykon ekari'saton. I'waine ro ero nonokynepanamanon. 6 Ky'karon te Tamusiwyino kytaton. Mo'ko Tamusi uku'nenkynepanamanon ky'waine. Mo'ko Tamusiwyino e'ipyn ky'waine epanama'pa man.Moro poko ro kysuku'saton nokypan wairymo'ko iporono ekari'nen a'kanano me,nokypan wairy mo'ko kari'na emu'manena'kanano me enapa.

Moro Tamusi pyny7 Typynamon yja'sakarykon, ase'wa

kytaipynasen. Moro aipynano iromboTamusi wyino kyno'san. Pa'poro pynatoaitoto Tamusi y'me me man. Tamusiuku'san. 8 Mo'ko pynato e'ipyn Tamusianukuty'pa man. Tamusi ro iromboaipynano me man. 9 Kytaine moroTamusi pyny wairy tywotuku'se man eropoko: mo'ko o'win'kono tymuru ero nonotu'ponaka tomo'se Tamusi 'wa man, i'wakamangapoto'ko'me. 10 Ero wara moroaipynano man: ky'waine kapyn Tamusitypyna man. Mo'ko 'wa te typyna kytaton.Tymuru tomo'se i'wa man morokonkyja'wanykonymbo katopo me iwaito'me.

11Typynamonyja'sakarykon,morowaraTamusi 'wa kypyna'sando, ky'karon enapaase'wa kywaipynarykon man. 12 Amypairo kari'na Tamusi anene'pana'nenman.Ase'wa kywaipynarykon jako, Tamusi ky-taine man. Moro ipyny kytaine ata-monopy'pa man. 13 Tamusi ta kywairykon,kytaine iwairy enapa kysuku'saton eropoko: ta'kary wyino amy tyje i'wa manky'waine. 14Mo'ko jumynano 'wa ero nonoEpano'nen me mo'ko tymuru emoky'potone na'na 'wa man. Kynamyikapojanenapa na'na.

15 Mo'ko Tamusi ymuru me Jesusekari'nen ta Tamusi man. Mo'ko ro enapaTamusi ta man. 16Moro kytanokon Tamusipyny kysuku'saton. Kysamyikaton enapa.

Tamusi aipynano me man. Mo'ko aipy-nano ta man inoro Tamusi ta man. Mo'kota ro Tamusi enapa man.

17Ero waramoro kokosanokon aipynanoatamonopy'pa man: enari'ma kywairykonmanmoro a'wembono auranano ytopo ku-rita, mo'ko wara enapa kywairykon ke eronono tu'po. Moro aipynano ta tanarikeaino waty man. 18 Moro atamonopypynaipynano moro tanarike aino yjan kuran-donaka. Moro tanarike aino aikota'ma'noene'san. Mo'ko tanariken pyny kynota-mono'san. 19 Pynato kytaton, Tamusi 'wana'nen kypyna'san ke. 20 Mo'ko Tamusipynanenmeokari'toto 'wamo'ko ta'sakaryjenonopyry jako, kynenapitanon. Mo'kotynenery ta'sakary anipynapyn irombomo'ko tynene'tory Tamusi pynary upi-jan. 21 Ero ikatopombo ro kokosaineman: mo'ko Tamusi pynanen 'wa mo'kota'sakary pynary enapa man.

5Nono y'mondoryTamusi amyikanamon 'wa

1 Pa'poro mo'ko Mesias me Jesus wairyamyikanen Tamusi y'me me man. Pa'poromo'ko jumynano pynanen mo'ko i'me py-nanon enapa. 2 Moro ky'waine mo'karonTamusi y'makon pynary kysuku'saton eropoko: Tamusi kysipynaton. Morokonikato'konymbo wara ro kytaijaton.

3 Ero wara irombo moro Tamusi pynyman: morokon ikato'konymbo kysapy-ijaton. Awosin pe waty man morokonikato'konymbo. 4 Pa'poro Tamusi y'meirombo ero nono y'mondojan. Eromoro nono y'mondotopo: moro ky'waineTamusi amyikary.

5 Noky ko ero nono y'mondonen menan? Mo'ko Tamusi ymuru me Jesuswairy amyikanen kapyn? 6 Mo'ko ro tunata, mynu ta enapa tyto man, mo'ko Je-sus Kristus. Tuna ta roten kapyn, tunata, mynu ta enapa te tyto man. Iroamyikaponen me mo'ko a'kanano man.

4:12 Johanes 1:18 5:3 Johanes 14:15 * 5:7 Amykon 'wa ero po tymero man: kapu ta: mo'ko jumynano,moro auranano, mo'ko Tamusi a'kary enapa. Mo'karon oruwanokon o'win man. [8] Irombo oruwa moro otyamyikaponamon man nono tu'po:

1 Johanes 5:7 342 1 Johanes 5:21Mo'ko a'kanano irombo moro iporono au-ranano me man. 7Oruwa irombo moro otyamyikaponamon man:* 8mo'ko a'kanano,moro tuna, moro mynu enapa. Mo-rokon oruwanokon o'win man. 9 Kari'nanamyikapory pai kysapyijaton. MoroTamusi namyikapory te poto me 'ne ka'turapa man. Moro Tamusi namyikaporyirombo man moro tymuru poko inamyika-pory. 10 Mo'ko Tamusi ymuru amyika-nen ta moro Tamusi namyikapory man.Mo'ko Tamusi anamyikapyn tonapiren meTamusi yjan. Moro tymuru poko Tamusinamyikapory anamyika'pa irombo man.

11 Ero wara te moro tamyikapomy man:i'matypyn amano tyje Tamusi 'wa manky'waine. Moro amano ro mo'ko imuru taman. 12Mo'ko ekosa mo'ko ymunano maninoro ekosamoro amanoman. Mo'ko ekosamo'ko ymunano e'i'pa man inoro ekosamoro amano uwa man.

Kareta y'ma'topo auranano13 Ero wara simeroi o'waine, ajeko-

saine i'matypyn amano wairy uku'to'meo'waine, amyjaron mo'ko Tamusi ymuruety amyikanamon me. 14 Ero wara manmoro enari'ma embata kywairykon: amyoty poko inisanorywara kywoturuporykonjako, kynepanamanon ky'waine. 15Pa'porokywoturupoto'kon 'wa iwepanamary uku-tyry jako ky'waine, kysuku'saton enapapa'poro morokon i'wa kywoturupoto'konapo'i'san terapa ky'waine.

16Mo'ko amy ta'sakary 'wa amy romo'noanenepypyn yja'wan oty kapyry ene-nenymbo nauranan Tamusi 'wa mo'kota'sakary emando'me. Irombo Tamusiamano ytan i'wa. Moro wara pa'poromo'karon romo'no anenepypyn yja'wanoty ka'namon poko kynaitan Tamusi.Mondo te man, moro ro'mono ene'nenyja'wan oty. Moro poko Tamusi 'wa amyauranary man anekarity'pa wa. 17 Pa'poroyja'wan me o'to kari'na wairy, yja'wan meaino moro man. Ise'me pa'poro 'ne watyyja'wan me aino romo'no ene'san.

18 Kysuku'saton amy pairo Tamusi y'mewairy yja'wanmeo'to e'i'pa. Mo'ko Tamusiymuru te kynaijomanon. Mo'ko yja'wani'tu'kary upijan. 19 Tamusi wyino ky-wairykon kysuku'saton. Pa'poro ero nono

te mo'ko yja'wan ta man. 20 Kysuku'satonmo'ko Tamusi ymuru wopy'po. Tywonu-mengapore tyje i'wa kytaton, mo'ko inoro'ne ro uku'to'me ky'waine. Mo'ko inoro 'nero ta kytaton, mo'ko imuru Jesus Kristus ta.Mo'ko ro, mo'ko Tamusi 'ne ro mo'ko man.Mo'ko ro moro i'maty'pyn amanomeman.

21 Y'makon, tuwaro aitoko mo'karonikapy'san Tamusi pona.

5:11 Johanes 3:36

2 Johanes 1 343 2 Johanes 13

Johanes nimero'poijokonory karetaUwapo torupamy

Amyworyi 'wanome, mo'karon i'makon'wano me enapa ero kareta kynokari'san.Amykon oty uku'namon te amy Tamusina'nanopy'san apyimy me mo'ko woryiekari'saton. Mo'karon i'makon ekari'satonmoro apyimy tanokon me. Moro Kristuswyino amano ta poto me amykon otykonwairy ekari'san. Morokon otykon ra'nairu'pyn omepano, aipynano enapa man.Moro Tamusi auran u'manen omepanopona tuwaro kari'na yjan.

Kareta a'motopo auranano1Mo'kouwapotomboero karetamerojan

mo'ko typo yry'po jopoto woryi 'wa,mo'karon i'makon 'wa enapa. Inaronro iporo sipynaton. Awu roten kapynte sipynaton. Pa'poro mo'karon moroiporono auranano uku'namon enapa tekynipynaton. 2 Kytaine ro moro iporonoauranano man. I'matypyn me kokosainekynaitan. 3 Mo'ko jumynano Tamusimo'ko jumynano ymuru Jesus Kristusmaro tyturu'poporykon enepota'tonky'waine, kykotanorykon eneta'ton,sara'me kyta'ton enapa iporo aino ta,aipynano ta enapa.

Iporo aino aipynano maro4 Tawa'pore imero wa moro y'wa

amykon iporo aino ta amandonon o'makonepory'san poko. Iporo aino ta irombokamamyrykon man. Moro wara mo'kojumynano kynganon. 5 Waturupoja o'wa,woryi jopoto, ase'wa kywaipynato'ko'me.Asery me kapyn ero o'wa ynimeroryomenano man. Penaro terapa ero tapyijeky'waine man. 6 Moro aipynano tauro'pomanmo'ko jumynanowykato'konwara ka-mamyrykon. Ero moro ikatopo: Aipynanota ajemamyrykon man. Penaro terapamoro tota o'waine man.

7 Pyime irombo amu'mato aitononero nono tu'po tywotaripa'se mandon.Mo'karon ro kari'na me Jesus Kristuswopy'po anamyika'pa mandon. Mo'kopan

ro amu'mato man. Kristus jenono'nenme man. 8 Tuwaro koro aitoko moroipoko kamaminato'konymbo uta'karypona o'waine. Pa'poro te imero moroajepetykon apyiry o'waine man.

9 Taka'ne 'ne amy wytory jako, mo'koKristus nyry'po omepano arory tupi mei'wa man. Mo'kopangon ekosa Tamusie'i'pa man. Mo'ko inyry'po omepanoaronen ekosa te mo'ko jumynano, mo'koymunano enapa man. 10 Amy moroomepano anenepypyn wopy'poto o'waine,morokon ajautykon taka kysa'mykaton.Kysewa'maton pairo. 11Mo'ko ewa'manenirombo moro yja'wan me o'to iwairya'sakary me kynaijan.

Kareta y'ma'topo auranano12 Pyime noro o'to ywykary 'se wa

o'waine. Kareta tu'po te imerory 'se'pa wao'waine. Ywopyry 'se te wa o'waine, asem-bata kyworupato'ko'me. Iwara tawa'poreimero kytaita'ton.

13 “Iru'pa aiko!” tyka'san aropoja-ton o'wa mo'karon typo yry'po aja'sakaryy'makon.

1:5 Johanes 13:34, 15:12,17

3 Johanes 1 344 3 Johanes 15

Johanes nimero'poijoruwanory karetaUwapo torupamy

Ero kareta tymero man amy Gajustatynen 'wano me. Moro imerory jako,mo'karon Tamusi amyikanamon emepana-mon wytotopo tywaije man o'win amyTamusi na'nanopy'san apyimy wyino amyterapa Tamusi na'nanopy'san apyimy'wa, ipori'tomato'ko'me. Ero kareta tamo'ko Johanesmo'koGajus ety awonganontawa'pore tauty taka mo'karon Tamusiamyikanamon emepanamon apo'i'sanpoko i'wa, iru'pyn me Tamusi amyikanenme emamyry poko enapa.

Kareta a'mory1Mo'kouwapotomboero karetamerojan

mo'ko typynen Gajus, mo'ko iporo ro sipy-naje inoro 'wa.

2 Typynen yja'sakary, iru'pa pa'poroajemamyry nytonen. Amy pairo otyajany'ko'pa nainen. Suku'sa irombo moroaja'kary wairy iru'pa. 3 Poto me iromboyjewa'potai amykon ka'sakarykon 'wa ty-wopy'san po moro iporo aino ta aje-mamyry ekarityry poko. Iporo aino tairombo ajemanjan. 4 Amy pairo otyyjewa'poro'pamanmoroy'wa iporo aino tamo'karon y'makon emamyry etary ko'po.

5 Typynen yja'sakary, tamyikaporeawairy enepojan moro o'wa mo'karonaja'sakarykon epanopyry. Tyworonokonpairo mepano'san. 6Moro ajekosano aipy-nano tamyikapo i'waine man mo'karonTamusi na'nanopy'san apyimy embata.Moro o'wa Tamusi apokupe epanopy-rykon iru'pa man, mo'ja ro itoto'ko'me.7 Kristus upu'po me irombo tautykontyno i'waine man, Tamusi wyino e'i'nonwyino oty apyiry 'se'pa. 8 Mo'kopangonepanopyry ky'waine man, moro iporo ainoaripa'to'me.

Diotrefes Demetrius maro9 Amy kareta simeron mo'karon Tamusi

na'nanopy'san 'wa. Mo'ko moro pojopoto me tywairy 'san Diotrefes te na'naanu'ku'pa man. 10 Iro ke ro ywopy'poto

morokon emamingon poko, morokonna'na poko yja'wan me inekarityrykonotykon poko enapa yjauranatake. Itakaro mo'karon ka'sakarykon ukutyry 'se'paman. Mo'karon ukutyrykon 'sangona'kotojan pairo. Kynimomaton mo'karonTamusi na'nanopy'san apyimy wyino.

11 Typynen yja'sakary, yja'wan me ainokysu'kui. Iru'pa aino te u'kuko. Mo'koiru'pyn me o'to aitoto Tamusi wyino man.Mo'ko yja'wan me o'to aitoto Tamusianene'pa tywaije man.

12 Mo'ko Demetrius amyikapojatonpa'poro kari'na. Aseke pairo moro iporoaino kynamyikapojan. Na'na enapakynamyikapojan. Iporo 'kuru moro na'nanamyikapory wairy muku'sa.

Kareta y'ma'topo auranano13 Pyime noro rypo o'to ywykary 'se wa

o'wa. Kareta tu'po te imerory 'se'pa o'wawa. 14 Ko'i terapa te ywopyry 'se o'wa wa.Irombo asembata kytorupatake.

15 Sara'me aiko. Mo'karon ka'sakarykon“Iru'pa aiko!” tyka'san aropojaton o'wa.Iwe'i'sanme romo'karon ka'sakarykon 'wa“Iru'pa aiko!” ywyka'po ekari'ko.

1:1 Apojoma'san 19:29, Rome 16:23, 1 Korinte 1:14

Judas 1 345 Judas 15

Judas nimero'po karetaUwapo torupamy

Ero kareta ta mo'ko Judas mo'karonTamusi auran u'manamon pona tuwarokari'na yjan. Kynurujaton mo'ja romoro Tamusi amyikary apyito'me i'waine,Tamusi nisanoryme emando'ko'me enapa.

Kareta a'motopo auranano1 Mo'ko Jesus Kristus pyitory Judas,

mo'ko Jakobus piry me man inoro erokareta merojan mo'karon iko'ma'san,mo'karon Tamusi jumynano kynipynatoninaron, mo'karon Jesus Kristus kynunen-jaton inaron 'wa. 2 Oro kotano enery,sara'me aino, aipynano enapa imeroamaroine nainen.

Mo'karon Tamusi auran u'manamon3 Typynamon yja'sakarykon, moro

pa'poro kunendo'kon poko oty merorypoko ywo'mikary jako, yturu'poywon ajuruto'ko'me moro o'wino memo'karon Tamusi wyinonokon 'wayry'po tamyikamy aijomato'me o'waine.4 Amykon Tamusi aninendo'non kari'nairombo maname kyra'nakaine tywo'semandon. Penaro terapa moro ipokoinetymy a'wembono auranano tymero man.Amy me terapa moro kytamusirykonturu'popory ekari'saton pyiwano otykonpyi'mery me. Mo'ko o'wino kundy-manamon, Kyjopotorykon Jesus Kristusurumenaton.

5 Ukutyry se'me o'waine, ero pokoatuwaro'marykon 'se rapa wa: O'winome Tamusi 'wa amy kari'na apyimymoro aitopo Egypte wyino taro manaijomato'ko'me. Morombo wyino temo'karon ira'nanokon tamyika'nonty'ma'kapo i'wa mandon. 6 Amykon kaputanokon apojonano 'wa enapa morokontamamingonymbo tynonda tywaije man.Moro tywaito'konymbo tyno i'waine man.Ewa'rumy ta Tamusi kynerandopojatonmoro poto 'su a'wembono aurananoytopo kurita 'wano me. 7 Mo'karonapojonano wara enapa moro Sodom,

moro Gomora, morokon ekondanokonaito'kon tywaijembo me man. Tamusiauranymbo rato terapa to'merepyrykonta tywepokonoma mandon ase'wa. Moroyja'wanme tywe'i'san epetyme e'wutypynwa'to 'wa tykoro'ka'san enepojaton eromenoro, kari'na wore'no'to'me.

8 Iwaraine enapa mo'karon one'tononmoro tyja'mungon yja'wangaton. Jopotoanu'ku'pa mandon. Jopotokon kuranoryejujaton. 9 Mo'ko kapu tanokon apo-jonano jopotory Mikael ro rypo mo'koewa'rumy tamuru ejuru ta a'wembono au-ranano apyiry man ekarityry 'se'pa i'watywaije man, mo'ko Moses ekepy'po pokoimaro tywosauranakary jako. Tyka te man:“Oro Tamusi akota'man!”

10Mo'karon te pa'poro tynukuty'torykonotykon ejujaton. Mo'karon onumenga'nontonomy nukutyry wara moro inuku-tyrykon man. Moro ro kynuta'kapota'ton.11 Je'tun pe pore kynaitan i'waine. MoroKain wytotopombo oma taka tytomandon.Mo'ko Bileam we'i'po wara pyrata upu'pome amu'mato tywaije mandon. Mo'koKorasin wara tyjopotorykon 'se'non metywairykon ta tywotany'ma mandon.

12 Moro ase'wa awendamerykon jako,tuna koro'nanokon topu wara anarime mo'karon mandon. Ipy'i'pa imeromoro iwendamerykon ewa'pory asekekynotupanon. Pepeito narorykon konopoanenepy'non kapurutu wara mandon.Wewe epery jururu jako, epe'non, okom-boto iromby'san, unga'san wewe waramandon. 13 Ta'kosare tywerikirykonaronamon pari'pyngon parana waramandon. Uta'tonon siriko wara mandon.Moro i'matypyn poto 'su ewa'rumykynimomo'saton.

14 Ipokoine enapa mo'ko Henok, mo'koakore'pe 'ne waty mo'ko Adam we'i'powyino tamanjeman inoro 'wamoroTamusiauran takari'se man. Tyka man: “Eneko,Tamusi kyno'san mo'karon potonontapojongon apyimykon maro, 15 pa'porokari'na poko a'wembono auranano yje.Pa'poro tynendo'non tyja'wangamonkari'na kota'matan, morokon inikapy'san

1:1 Mateus 13:55, Markus 6:3 1:5 Exodus 12:51, Numeri 14:29,30 1:7 Genesis 19:1-24 1:9 Daniel 10:13,21,12:1, Jesus nenepo'po 12:7, Deuteronomium 34:6, Zacharia 3:2 1:11 Genesis 4:3-8, Numeri 22:1-35, Numeri 16:1-351:14 Genesis 5:18,21-24

Judas 16 346 Judas 25yja'wangon otykon poko,morokon yja'wanme typoko ika'san poko enapa.”

16 Toruke mo'karon mandon. Taki'nemandon. Tynisanorykon me ro kyne-manjaton. Tauranarykon jako kynaija-ton 'ne. Ta'sakarykon etykon awongaton,tapano'to'ko'me i'waine.

Aturuto'kon17Amyjaron te, typynamonyja'sakarykon,

atuwarenge'ton mo'karon KyjopotorykonJesus Kristus napojoma'san auranymbopoko. 18 Ero moro o'waine ikato'konymbo:“Ero nono y'matyry 'wa auno'po'to kari'nakynaita'ton. Tamusi aninendo'pa aseketynisanorykon me ro kynemanda'ton.”19 Mo'karon ro kari'na aripa'pojaton. Eronono emery arojaton. Tamusi a'kary watyman ekosaine.

20Amyjaron te, typynamonyja'sakarykon,eja'nakatoko moro Tamusi wyinono 'ne roajekosanokon tamyikamy tu'po. Tamusia'kary ta Tamusi 'wa ajauranatoko. 21MoroTamusi pyny ta atunendoko, mo'ko kotanoenenen Kyjopotorykon Jesus Kristus 'wamoro i'matypyn amano yry momokyry ta.

22 Mo'karon oko ituru'san aitononkotanory enetoko. 23 Amykonymbowa'to wyino ipinatoko, unendo'ko'me.Amykonymbo kotanory enetoko, aje-narirykon ta, moro ija'mungon nisanorynija'wanga'po iwo'mykon nurija'mary tapairo.

Kareta y'ma'topo auranano24 Mo'ko awomapotyrykon pona

ajunemyrykon taro aitoto 'wa, mo'koija'wany'pa, tawa'pore enapa moro tyku-ranory po'ponaka ajyrykon taro aitoto'wa, 25 mo'ko o'win'kono Kapano'namonTamusi 'wa, mo'ko Kyjopotorykon JesusKristus 'wa kurano me aino, poto me aino,typori'toke aino, jopoto me aino eromenainen, mo'ja ro nainen, penaro iwe'i'powara ro. Iwara ro nainen.

1:18 2 Petrus 3:3

Jesus nenepo'po 1:1 347 Jesus nenepo'po 1:10

Moro Johanes 'wa Jesusnenepo'po

Uwapo torupamyMoro irombo ro Tamusi karetary tano

kareta ero man. Ero nono y'matyryjakonokon otykon ekari'san ero kareta.Mo'ko Johanes 'wa tymero man. Moroimerory jako moro pa'wu Patmos po ty-waije man. Ikota'mato'me moro po yry'poamyikapojan ero kareta. Moro po romorokon o'ka'tonon man otykon tanepomo'ko Jopoto Jesus 'wa man mo'ko Jo-hanes 'wa. A'wembono auranano ytopokurita kynaitan. Mo'ko ewa'rumy tamuruy'mondotan Tamusi. Mo'karon Tamusiamyikanamon e'manon ero kareta. Kyni-pori'tomaton enapa te.Ero kareta wota'saka'san

1:1-20 Johanes 'wa Kristus wonepory2:1–3:22 Morokon oko-to'imanokon

Tamusi na'nanopy'san apyimykon'wanokon kareta

4:1–8:5 Morokon oko-to'imanokonkareta apyipoto'kon

8:6–11:19 Morokon oko-to'imanokonkuti tangon

12:1–14:20Mo'ko poto 'su okojumomaroo'wo'mano

15:1–19:5 Morokon oko-to'imanokonyja'wangon otykon moro Babylonutapyry maro

19:6–22:21 Mo'ko ewa'rumy tamuruy'mondory, moro asery nono, moroasery kapu enapa

Kareta a'motopo1 Jesus Kristus nenepo'po ero man. I'wa

Tamusi nyry'pombo ero man. I'wa romo'karon typyitorykon 'wa morokon ko'iterapa o'ka'tonon man otykon enepory 'seTamusi tywaije man. Morokon otykonuku'po ro mo'ko typyitory Johanes 'waamy kapu tano tapojon tomo'se Jesus Kris-tus 'wa man. 2 Johanes ro moro Tamusi au-ranymbo,moro Jesus Kristus amyikaponenoka, pa'poro morokon tynene'san otykonenapa amyikapojan. 3 Sara'me 'ne man

mo'ko ero kareta tano Tamusi auranymboerupanen. Sara'me 'ne mandon mo'karonetanamon, mo'karon tyturu'san ta ky-napyijaton inaron. Ko'i terapa irombomorokon otykon kyno'ka'tan.

4 Johanes ero merojan morokonoko-to'imanokon Asia tanokon Tamusina'nanopy'san apyimykon 'wa. Orotyturu'poporykon eneposen o'waine,sara'me ajysen enapa mo'ko erome maninoro, mo'ko penaro terapa tywaijeman inoro, mo'ko aire kyno'tan inoro,mo'karon oko-to'imanokon a'kanano,mo'karon apo'ny pono mandon inaron,5mo'ko Jesus Kristus, mo'ko tamyikaporenotykon amyikaponen, mo'ko koromonome iromby'san wyino awomy'po, mo'koero nono tu'ponokon potonon jopotokonjopotory enapa.

Mo'ko kypynanamon, mo'ko tymynuruke kyja'wanykonymbo wyino kymbokana-monymbo, 6mo'ko tyjumy Tamusi nundy-mary ta jopotokon me, Tamusi pokonokonme enapa kynamonymbo, mo'ko ety rokurano me nainen, i'matypyn me imero.Ipori'tory enapa poto me nainen mo'ja ro.Iwara ro 'kuru nainen.

7 Eneko. Kapurutu maro kyno'tan.Pa'poro onunano kynenetan. Mo'karonipukanamonymbo enapa kyneneta'ton.Irombo pa'poro ero nono tu'po aman-donon kari'na kynamota'ton. A'a, iwararo kynaitan.

8 “Moro alfa, moro omega enapa awuwa,” kynganon mo'ko Jopoto Tamusi,mo'ko erome man inoro, mo'ko penaroterapa tywaije man inoro, mo'ko airekyno'tan inoro, mo'ko inorombo ropari'pyn.

Johanes 'wa oty enery a'mory Patmos po9 Awu, Johanes, aja'sakarykon, awaraine

enapa je'tun pangon otykon naky'kary,awaraine enapa moro Tamusi nundymaryta aitoto, awaraine enapa mo'ko Jesus taeja'nakatoto, ywe'i'po moro Patmos taty-nen pa'wu tu'po moro Tamusi auranymboupu'po me, moro Jesus amyikaponenoka upu'po me enapa. 10 Mo'ko Jopoto

1:4 Omimano 3:14, Jesus nenepo'po 4:5 1:5 Jesaja 55:4, Ware 89:27 1:6 Omimano 19:6, Jesus nenepo'po 5:101:7 Daniel 7:13, Mateus 24:30, Markus 13:26, Lukas 21:27, 1 Tesalonika 4:17, Zacharia 12:10, Johanes 19:34,37, Zacharia

12:10, Mateus 24:30 1:8 Jesus nenepo'po 22:13, Omimano 3:14

Jesus nenepo'po 1:11 348 Jesus nenepo'po 2:8'wano kuritamo'ko Tamusi a'karywopy'poytu'ponaka. Ynga'na'po ta mo'ja imeroamy auranano eta'po y'wa, amy kutitam'po'kory ety wara imero. 11 Moroauranano eta'po y'wa ero wara: “Mo-rokon anenerykon otykon imeroko amykareta ta. Irombo aropoko morokonoko-to'imanokon Tamusi na'nanopy'sanapyimykon 'wa: Efese 'wa, Smyrna 'wa,Pergamum 'wa, Tyatira 'wa, Sardes 'wa,Filadelfia 'wa, Laodisea 'wa.”

12 Irombo ywotu'ma'po mo'ko yjerupa-nen eneto'me y'wa. Moro ywotu'ma'pomero oko-to'ima ika'mi'po aweinanoapo'nykon ene'san y'wa. 13 Morokonaweinano apo'nykon ra'na amy kari'naenekan ene'po y'wa. Tywewo'myndokynakon amy typupuru taronaka masi'pynwo'mynano ke. Ty'po'my kynakonika'mi'po kapy'po ke. 14 Unsety tamu'neimero kynakon mauru wara. Enuru wa'toka'muru wara imero kynakon. 15 Ipupurutykujuren siparari kenene'ta'po waraimero kynakon. Moro auran pyimanokontuna apeinary mory wara imero kynakon.16 Apo'tun wyino aina oko-to'ima sirikokynakon. Moro indary wyino amy opatorotyjeken supara kynepa'kakon. Moroembatary moro kurita'ne'neno weju waraimero kynakon.

17 Ene'po mero y'wa, iromby'po waraimeromoro ipupuru po ywoma'po. Irombotainary apo'tun yry'po i'wa ytu'ponaka.Ika'po y'wa: “Kytety'kai. Mo'ko koromono,mo'ko inorombo ro, 18mo'ko nurono enapaawu wa. Yromo'nen. Erome te nuro wai'matypyn me imero. Morokon romo'nora'kererykon, morokon iromby'san wait-opo ra'kererykon enapa yjekosa man.19 Iro ke ko'wumorokon anene'san otykon,morokon erome aitonon otykon, morokonmorokon pa'po me o'ka'tonon man otykonenapa imeroko. 20 O'to tauro'po memorokon oko-to'imanokon yjapo'tunwyino yjaina anenery siriko wairy, o'totauro'po me morokon oko-to'imanokonika'mi'po aweinano apo'nykon wairyenapa ero wara sekari'sa o'wa: Morokonoko-to'imanokon siriko, mo'karon oko-

to'imanokon Tamusi na'nanopy'san apy-imykon ekosanokon apojonano morokonman. Morokon oko-to'imanokon aweinanoapo'nykon, morokon oko-to'imanokonTamusi na'nanopy'san apyimykon mo-rokon man.”

2Efese 'wano kareta

1 “Mo'ko Efese po Tamusi na'nanopy'sanapyimy ekosano apojonano 'wa imeroko:

“Ero wara nykaje mo'ko tapo'tunwyino taina morokon oko-to'imanokonsiriko apyinen, morokon oko-to'imanokonika'mi'po aweinano apo'nykon ap-ata'pona ytopo'toto: 2Morokon anikapyryamaminano, moro awo'mikary, moroaweja'nakary suku'sa. O'wa enapamo'karon tyja'wangamon kari'na y'tu'karysuku'sa. Mo'karon iporowaty apojoma'sanme okari'tonon mimengan. Irombotonapiramon me meposen. 3 Meja'nakaje.Yjety upu'po me awosin pangon otykonmapo'i. Irupota'pa me'i. 4 O'winamy oty roten te yja'wan me apokosepoja. Moro koromonombo wara noroypyna'pa mana. 5 Onumengako rapamoro ojembo awoma'po poko. Aje-mamyry u'mako rapa. Morokon koromoanikapy'sanymbo amaminano rapa ika'ko.Ijako irombowo'take o'wa,moro ajekosanoaweinano apo'ny emima, moro ajemamyryanu'ma'pa aja'ta. 6 Yjapokupe te manmoro o'wa yja'wan me mo'karon Nikolaswyinonokon nikapyry amaminano epory,y'wa yja'wan me epory wara enapa.

7 “Mo'ko typanaken nepanaman o'tomo'ko Tamusi a'kary wykary 'wamo'karonTamusi na'nanopy'san apyimykon 'wa.Mo'ko eja'naka'po ro supatake moroTamusi pyrorory tano amano ynen weweepery ke.”

Smyrna 'wano kareta8“Mo'ko SmyrnapoTamusi na'nanopy'san

apyimy ekosano apojonano 'wa imeroko:1:13 Daniel 7:13, Daniel 10:5 1:14 Daniel 10:6 1:14 Daniel 7:9 1:15 Ezechiël 1:24, 43:2 1:17 Jesaja 44:6,

48:12, Jesus nenepo'po 2:8, 22:13 2:7 Genesis 2:9, Jesus nenepo'po 22:2, Ezechiël 28:13, 31:8 (LXX) 2:8 Jesaja44:6, 48:12, Jesus nenepo'po 1:17, 22:13

Jesus nenepo'po 2:9 349 Jesus nenepo'po 2:24“Ero wara nykaje mo'ko koromono,

mo'ko inorombo ro, mo'ko tyromo'se ty-waije man, irombo erome nuro man inoro:9 Moro apoko yja'wan me kari'na wairy,moro omi ta awairy suku'sa. (Typyratakeenapa awairy te suku'sa.) Mo'karon iporowaty Simosu me okari'tonon mo'karonSatan wyinonokon me mandon inaron'wa ajejuru suku'sa. 10 Moro ajeponenman ata'karykano pona kytety'kai. Mo'koewa'rumy tamuru amykon ara'nanokonaru'kapotan. Ainapatoro kurita meneimero mata'karykata'ton. Arombyry 'waro te tamyikapore aiko. Irombo moronuronokon man 'wano u'mari amy sytakeo'wa.

11 “Mo'ko typanaken nepanaman o'tomo'ko Tamusi a'kary wykary 'wamo'karonTamusi na'nanopy'san apyimykon 'wa.Mo'ko eja'naka'po anyry'pa ro yja'wan meo'to moro ijokonory romo'no kynaitan.”

Pergamum 'wano kareta12 “Mo'ko Pergamum po Tamusi

na'nanopy'san apyimy ekosano apojonano'wa imeroko:

“Ero wara nykaje mo'ko opatoro tyjekensupara ekosa man inoro: 13Oje ajemamyrysuku'sa: mo'ko Satan wotandy'motopopo. Yjety anemapo'pa mana. Ajekosaine,moro Satan emandopo po, mo'ko tamyika-poren yjamyikaponen Antipas wo'po rorypo moro o'wa yjamyikary ana'koto'pane'i.

14 “Amykon otykon te yja'wan me apokosepoja. Amykon mo'ko Bileam nyry'poomepano apyinamon ajekosa mandon.Mo'ko 'wa ro mo'ko Balak tamepa tywaijeman mo'karon Israel pajanymbo emaporypoko. Turu i'wa tywaije mandon ikapy'santamusi 'wa yry'san tonomy onoto'mei'waine, wararo roten woryijan, wokyryjanmaro iwaito'ko'me enapa. 15 Iwaraineenapa amykon mo'ko Nikolas nyryomepano apyinamon ajekosa mandon.16 Ajemamyry u'mako rapa. Ijako iromboko'i o'wa wo'take imaroine o'wo'ma moroyndano supara ke.

17 Mo'ko typanaken nepanaman o'tomo'ko Tamusi a'kary wykary 'wamo'karonTamusi na'nanopy'san apyimykon 'wa.Mo'ko eja'naka'po supatake moro un-emy'po mana ke. Amy tamu'nen tapusikirienapa sytake i'wa. Moro tu'po ro amyaseryatywano tymero kynaitan. Moro atywanouku'tan ro mo'ko apyinen roten.”

Tyatira 'wano kareta18“Mo'koTyatira poTamusi na'nanopy'san

apyimy ekosano apojonano 'wa imeroko:“Ero wara nykaje mo'ko Tamusi ymuru,

mo'ko tyka'mure enuru man inoro, mo'kotykujuren siparari wara ipupuru maninoro enapa: 19 Morokon anikapyryamaminano, moro ajekosano aipynano,moro o'wa Tamusi amyikary, moroo'wa aja'sakarykon epanopyry, moroaweja'nakary enapa suku'sa. Morokonerome anikapyry amaminano wairysuku'sa poto me 'ne ka'tu rapa morokonuwaponokonymbo ko'po.

20 “O'win amy oty te yja'wan meapoko sepoja. Mo'ko Isebel tatynenworyi 'wa inisanory mika'pojan. Mo'koro amy Tamusi auran uku'ponen mekynokari'san. Mo'karon ypyitorykonarojan yja'wan oma taka, emeparykon ta.Wararo roten wokyryjan, woryijan marokynypojaton. Ikapy'san tamusi 'wa tymyonopojan enapa i'waine. 21 Tamamyryu'mato'me rypo wykai i'wa. Ty-wotu'mary 'se'pa temanmorowararo ainowyino. 22 Je'tunano taka te semapotake.Mo'karon imaronokonymbo enapa menesa'karykapota'ton, atu'ma'pa a'taine mo-rokon inika'porykon wyino. 23 Mo'karoni'makon enapa si'ma'kata'ton. Iwarapa'poro morokon Tamusi na'nanopy'sanapyimykon mo'ko pyrykotonano,turu'ponano menganen me ywairyuku'ta'ton. Pa'poro ajemamina'san wararokapemata'ton.

24 “Mo'karon amykon terapa Tyatira pomoro omepano anaro'non 'wa, mo'karonSatan amorery ikato'kon anukuty'non'wa te ero wara wykaje: Amy terapaoty anyry'pa otu'ponakaine waitake.

2:11 Jesus nenepo'po 20:14, 21:8 2:14 Numeri 22:5,7, 31:16, Deuteronomium23:4, Numeri 25:1-3 2:17 Omimano16:14-15, 16:33-34, Johanes 6:48-50, Jesaja 62:2, 65:15 2:20 1 Koningen 16:31, 2 Koningen 9:22,30 2:23 Ware 7:9,Jeremia 17:10, Ware 62:12

Jesus nenepo'po 2:25 350 Jesus nenepo'po 3:1625 Moro ajekosaine man iro te mo'ja roapyitoko, ywopyry 'wa ro. 26 “Mo'koeja'naka'po 'wa, mo'ko i'matyry 'wa romorokon ty'wa ywykato'kon ka'nenymbo'wa pori'tonano sytake mo'karon kari'naapyimykon undymato'me. 27 Morotaposeny siparari ke kynundymata'tonamy ori'no kapy'po y'mopo'nen waraimero. 28 Moro pori'tonano ro yjumywyino sapyinen. Moro arukumaenapa i'wasytake.

29 “Mo'ko typanaken nepanaman o'tomo'ko Tamusi a'kary wykary 'wamo'karonTamusi na'nanopy'san apyimykon 'wa.”

3Sardes 'wano kareta

1“Mo'ko Sardes poTamusi na'nanopy'sanapyimy ekosano apojonano 'wa imeroko:

Erowara nykajemo'ko oko-to'imanokonTamusi a'kary ekosaman inoro,mo'ko oko-to'imanokon siriko ekosaman inoro enapa:Anikapyry amaminano suku'sa. Nuroawairy ro rypo takare man. Tyromo'se temana. 2Ajupakako. Mo'karon iromo'tononipana'tomako rapa. Amy pairo ajemaminanikapy'ma'pa mo'ko ytamusiry embataawe'i'po irombo sukutyi. 3 Onumengakorapa moro anapo'i'po poko, moro aneta'popoko enapa. Morokon apyiko. Ajemamyryu'mako. Upaka'pa aja'ta te, amy manamanwopyry wara wo'take. Amy anukuty'toryijururu ta kyporomu'katake.

4 Amykon te mandon Sardes potywo'mykon anija'wanga'pa e'i'san.Mo'karon ro kyndopo'ta'ton ymarotamu'nen wo'mynano ta, iru'pa tywe'i'sanepety me. 5 Mo'ko eja'naka'po moro waraenapa tamu'ne siwo'myndopotake. Etyananga'pa waitake moro amano karetarywyino. Ywyinono me ety wairy sekari'takeyjumy embata, mo'karon apojongonembata enapa.

6 Mo'ko typanaken nepanaman o'tomo'ko Tamusi a'kary wykary 'wamo'karonTamusi na'nanopy'san apyimykon 'wa.”

Filadelfia 'wano kareta

7 “Mo'ko Filadelfia po Tamusina'nanopy'san apyimy ekosano apojonano'wa imeroko:

Ero wara nykaje mo'ko Tamusi wyi-nono, mo'ko iporono, mo'ko ekosa moroDavid ra'kerery man inoro, mo'ko i'wapena ra'kereka'poto irakere'tory tupi meman inoro,mo'ko i'wa pena ra'kere'to'potoira'kerekary tupimeman inoro: 8Morokonanikapyry amaminano suku'sa. Eneko.Ajembata amy pena sira'kerekai. Amy rapaira'kere'tory upitan. Ru'me awairy se'meirombo moro yjauranymbo mikura'mai.Moro yjety anemapo'pa enapa me'i.

9 Eneko. Mo'karon iporo waty Simosume okari'tonon, mo'karon Satan wyi-nonokon tonapiramon sene'pota'ton o'wa,apupuru po okunama. Irombo moro y'waapynary uku'ta'ton. 10 Yjauranymbo taro meja'nakai. Iro ke ro moro kari'nau'kuto'ko'man jururu ta kunendakemorokon pa'poro ero nono tu'ponokonkari'na u'kuto'ko'man otykon wyino.11 Ko'i terapa wo'take! Moro anapo'i'pokysinondai, amypairo 'wamoro aju'marirypinary pona. 12 Mo'ko eja'naka'po rosytake moro ytamusiry auty wakapurume. Moro wyino omima'pa rapa kynaitan.Mo'ko poko ro moro ytamusiry ety, moroytamusiry waitopo, moro asery Jerusalemmoro kapu wyino, mo'ko ytamusiry wyinokynony'totan iro ety, moro asery yjetyenapa simerotake.

13 Mo'ko typanaken nepanaman o'tomo'ko Tamusi a'kary wykary 'wamo'karonTamusi na'nanopy'san apyimykon 'wa.”

Laodisea 'wano kareta14 “Moro Laodisea po Tamusi

na'nanopy'san apyimy ekosano apojonano'wa imeroko:

“Ero wara nykaje mo'ko iporono,mo'ko iporo tamyikapore oty amyikapo-nen, mo'ko Tamusi 'wa oty kapyrya'motopombo: 15 Anikapyry amaminanosuku'sa. Ty'sanore e'i'pa mana. Asin pee'i'pa enapa mana. Ty'sanore rypo, asinpe pai awairy 'se wa. 16 Asin pe kapyn,

2:26 Ware 2:8-9 (LXX) 3:3 Mateus 24:43-44, Lukas 12:39-40, Jesus nenepo'po 16:15 3:5 Omimano 32:32-33,Ware 69:28, Jesus nenepo'po 20:12, Mateus 10:32, Lukas 12:8 3:7 Jesaja 22:22, Job 12:14 3:9 Jesaja 49:23, 60:14,Jesaja 43:4 3:12 Jesus nenepo'po 21:2, Jesaja 62:2, 65:15 3:14 Tauroto'kon 8:22

Jesus nenepo'po 3:17 351 Jesus nenepo'po 4:11ty'sanore kapyn, a'si'ko 'ko roten te asinpe awairy ke, karykatake yndary wyino.17 Mykaje: ‘Typyratake wa. Ypyratatai.Amy pairo oty yjamono'ke e'i'pa man.’Moro kata'mato, oty'pa, enu'pa, inopo'maawairy anukuty'pa te mana.

18 “Iro ke ro kuruja: Moro wa'to taemapo'po ika'mi'po epeka'ko ywyino,awaijopotomato'me. Tamu'namonwo'mynano epeka'ko ywyino, ikamisa'pae'i'pa awaito'me. Onunano epity enapaepeka'ko ywyino, ajenutato'me. 19 Pa'poromo'karon ynipynarykon se'mapo'sa.Situwaro'maton enapa. Iro ke ro ajasinako.Ajemamyry u'mako rapa. 20 Eneko.Apenary po wa. Simorykaje. Amy yjauranetanen 'wa typenary etapurumaka'poto,i'wa wo'mytake. Irombo ase'wa na'nakynendametan. 21 Mo'ko eja'naka'po roymaro sandy'mopotake moro jopoto meywaitopo yjapo'ny tu'po. Iwara enapaweja'nakan. Irombo ywotandy'morysa'mon mo'ko yjumy ekosa moro jopotome iwaitopo apo'ny tu'po.

22 “Mo'ko typanaken nepanaman o'tomo'ko Tamusi a'kary wykary 'wamo'karonTamusi na'nanopy'san apyimykon 'wa.”

4Moro kapu tano Jopoto apo'ny

1 Irombo wyino amy terapa oty ene'poy'wa. Kapu ta amy pena ene'po y'wa tata-purumaka. Irombo moro kuti tam'po'koryety wara yneta'po auranano eta'po rapay'wa: “Anu'ko ijaro 'wa, senepo'se me o'waoty wo'kapyry man ero pa'po me.”

2 O'win wytory mo'ko Tamusi a'karywopy'po ytu'ponaka. Irombo kapu ta amyjopoto apo'ny ene'po y'wa. Itu'po ro amynoky tandy'po kynakon. 3 Mo'ko itu'potandy'po kynakon inoro typotyre kynakonmorokon jaspis tatynen, kornalein taty-nen topu wara. Moro apo'nano u'mendyme amy smarag tatynen topu ka'mukanparamu kynakon.

4 Moro apo'nano u'mendy me enapao'win-kari'na itu'ponaka okupa'enjopoto apo'nykon kynakon. Morokonapo'nano tu'po ro o'win-kari'na itu'ponaka

okupa'en uwapoto'san tandy'po ky-natokon, tamu'namon wo'mynano ta,ika'mi'po u'mari ta.

5 Moro jopoto apo'ny wyino kapekapekynika'mutapo'sakon, konomeru enapakynimorywapo'sakon. Oko-to'ima turityka'mure kynatokon moro jopoto apo'nyuwapo. Morokon ro, mo'karon oko-to'imanokon Tamusi a'kary morokonman. 6 Moro jopoto apo'ny uwapoamy typotyren parana waton kynakon,tasiwyinen topu wara.

Moro jopoto apo'ny ra'na, u'mendyme enapa okupa'en no'kan kyna-tokon. Tanurenureine kynakon irarykon,inga'narykon enapa. 7 Mo'ko koromononoky kaikusi eneke kynakon. Mo'koijokonorykon paka eneke kynakon. Mo'koijoruwanorykon kari'na embatake ky-nakon. Mo'ko ijokupa'enorykon arirun-doto apakani eneke kynakon. 8 O'win-to'ima pai mo'karon okupa'enokon no'kanaporiry kynakon. Pa'poro ija'mungontanurenure kynakon, aporirykon upi'noenapa. Mo'karon ro otare'ma'pa roten,koko, kurita wararo kyngaton:Kurano me, kurano me, kurano me man

mo'ko inorombo ro pari'pyn JopotoTamusi, mo'ko penaro terapa ty-waije man inoro, mo'ko eromemaninoro, mo'ko aire kyno'tan inoro.

9Mo'karon no'kan 'wa mo'ko i'matypynme imero nuro man inoro kuranon-dory jako, ety awongary jako ro enapa,10 mo'karon o'win-kari'na itu'ponakaokupa'enokon uwapoto'san kynoku-namaton mo'ko jopoto apo'ny tu'ponopo'ponaka, mo'ko i'matypyn me imeronuro man inoro ety awongato'me. Mo-rokon tu'marirykon yjaton moro jopotoapo'ny tu'pono po'ponaka, tykarykon ta:11 Pa'poro kurano apyiry o'wa man. Moro

ajety awongary man. Pa'poropori'tonano apyiry o'wa man,na'na Jopotory Tamusi. O'wairombo pa'poro oty tyka'se man.Anisanory me ro pa'poro otytywo'ka'se man, pa'poro otymondo man.

3:19 Tauroto'kon 3:12, Simosu 12:6 4:2 Ezechiël 1:26-28, 10:1 4:5 Omimano 19:16, Jesus nenepo'po 8:5, 11:19,16:18, Ezechiël 1:13, Jesus nenepo'po 1:4, Zacharia 4:2 4:6 Ezechiël 1:5-10, 10:14 4:6 Ezechiël 1:22 4:8Ezechiël 1:18, 10:12, Jesaja 6:2-3

Jesus nenepo'po 5:1 352 Jesus nenepo'po 6:4

5Kareta apyiry mo'ko kapara'membo 'wa

1 Irombo mo'ko jopoto apo'ny tu'ponoaina apo'tun wyino amy kareta amemy'posenejakon. Opatoro tymero kynakon. Oko-to'ima apyipoto'kon ke tapyipo kynakon.2 Irombo amy pari'pyn apojonano ene'poy'wa. Mo'ja imero ika'po: “Noky 'wako morokon apyipoto'kon ambotyry nanmoro kareta karangato'me?” 3 Irombokapu ta, nono tu'po, nono koro'na enapaamy pairomoro kareta karangary upijakonerupato'me ty'wa. 4 Je'tun pe imero wata-mojakon, moro kareta karangary 'wanome, erupary 'wano me enapa amy pairowe'i'po ke epory'pa. 5 Irombo o'winamy uwapotombo wyka'po y'wa: “Kytota-moi. Mo'ko Juda parymbo kaikusi, mo'koDavid masakyrymbo pari'pe tywaije manmoro kareta apyipoto'kon ambo'to'me,ikarangato'me enapa.”

6 Irombomoro jopoto apo'ny owarira'na,mo'karon okupa'enokon no'kan ra'na,mo'karon uwapoto'san ra'na amy ka-para'membo ene'po y'wa. Amy iwo'pomboeneke kynakon. Mo'ko remetyry ro oko-to'ima kynakon. Oko-to'ima enapa enurukynakon. Morokon enuru ro, mo'karonpa'poro ero nono tu'ponaka apojoma'sanoko-to'imanokon Tamusi a'kary morokonman. 7 Irombo iwopy'po. Moro karetapina'po i'wa mo'ko jopoto apo'ny tu'ponoainary apo'tun wyino.

8 Ipina'po mero i'wa, mo'karonokupa'enokonno'kanwoma'san,mo'karono'win-kari'na itu'ponaka okupa'enokonuwapoto'san woma'san enapa mo'ko ka-para'membo po'ponaka. Pa'poro ainainekitara, ika'mi'po kapy'po parapi enapakynakon. Morokon parapi ta ro amykontypoporamon tykoro'kamy kynakon.Morokon romo'karon Tamusi wyinonokonwe'pimato'kon kynatokon. 9 Irombo amyasery ware kapy'po i'waine ero wara:

“Moro kareta apyiry, morokonapyipoto'kon ambotory enapa o'wa man.Tywo irombo mana. Moro amynuru keTamusi 'wanokon me kari'na tapeka'seo'wa mandon pa'poro opynano wyino,

auranano wyino, undynano wyino, ome-nano wyino enapa. 10O'wa ro tyje mandonmo'ko kytamusirykon 'wanokon potononjopotokon me, emamin pokonokon meenapa. Moro nono tu'po ro potonon jopotome kynaita'ton.”

11 Irombo pyimanokon apojonano auransetakon. Senejakon enapa i'waine morojopoto apo'ny u'memy'po, mo'karonokupa'enokon no'kan u'memy'san,mo'karon uwapoto'san u'memy'san enapa.Moky imero kynatokon, atu'kupo'pa roten.12Mo'ja imero ika'san:

“Pari'pe aino, totyke aino, tywonu-mengapore aino, pana'pe aino, kuranome aino, tywonepore aino, takapore ainoenapa mo'ko iwo'pombo kapara'membo'wa man.”

13 Irombo pa'poro mo'karon kapu ta,nono tu'po, nono koro'na, tuna ta Tamusinikapy'sanno'kan, pa'porowararo aitononno'kan wykary eta'po y'wa ero wara:

“Mo'ko jopoto apo'ny tu'pono mo'kokapara'membo maro enapa takaporenaisen, kurano me naisen, tywoneporenaisen, pari'pe enapa naisen, i'matypynme imero.”

14 Irombo mo'karon okupa'enokonno'kan wyka'san: “Iwara ro man.”Mo'karon uwapoto'san wokunama'san teTamusi ety awongato'me.

6Morokon o'win-to'imanokon apyipoto'kon

1 Irombomo'ko kapara'membo 'wamorokoromono apyipotopo ambotyry ene'poy'wa. Irombo mo'karon okupa'enokonno'kan a'sakary amy wykary eta'po y'wakonomerumorywara: “O'ko 'ne!” 2 Iromboamy tamu'nen kaware ene'po y'wa. Mo'koitu'pono ekosa amy urapa kynakon. Mo'kou'mari'to'po ro i'waine oty y'mondonenme iwairy ke. Irombo oty y'mondoryaro'po i'wa.

3 Irombomo'ko kapara'membo 'wamoroijokonory apyipotopo amboty'po mero,mo'ko ijokonory noky wykary eta'po y'wa:“O'ko 'ne!” 4 Irombo amy terapa kawarewepa'ka'po. Mo'ko ro tapire kynakon.Mo'ko itu'pono ainaka romorononowyino

5:1 Ezechiël 2:9-10, Jesaja 29:11 5:5 Genesis 49:9, Jesaja 11:1,10 5:6 Jesaja 53:7, Zacharia 4:10 5:8 Ware141:2 5:9 Ware 33:3, 98:1, Jesaja 42:10 5:10 Omimano 19:6, Jesus nenepo'po 1:6 5:11 Daniel 7:10 6:2Zacharia 1:8, 6:3,6

Jesus nenepo'po 6:5 353 Jesus nenepo'po 7:4sara'me ainombo pinary yry'po i'waine,ase'wa kari'na wo'woto'me. Amy poto 'susupara yry'po i'waine i'wa.

5 Irombomo'ko kapara'membo 'wamoroijoruwanory apyipotopo amboty'po mero,mo'ko ijoruwanory noky wykary eta'poy'wa: “O'ko 'ne!” Irombo amy tykaraijenkaware ene'po y'wa. Mo'ko itu'pono ainaoty awosin u'kutopo kynakon. 6 Irombomo'karon okupa'enokon no'kan ra'na amyauranano wykary eta'po y'wa: “O'winamu'nymbo pyrata yko me o'win kuwa'iiru'pyn aresi epety me. O'win amu'nymbopyrata yko me oruwa kuwa'i yja'wanymboaresi epety me. Moro oleif katy poko te,moro winu poko enapa kyte'i me.”

7 Irombomo'ko kapara'membo 'wamoroijokupa'enory apyipotopo amboty'pomero, mo'ko ijokupa'enory noky wykaryeta'po y'wa: “O'ko 'ne!” 8 Irombo amytakoroijen kaware ene'po y'wa. Mo'koitu'pono ety me ro Romo'no kynakon.Moro iromby'san waitopo kyniweke-nakon. Mo'ko ainaka ro moro kari'najokupa'enorymbo amy yry'po i'waineiwoto'ko'me i'wa supara ke, kumyno ke,yja'wan anyky ke, tokonamon tonomy 'waonoto'ko'me enapa.

9 Irombomo'ko kapara'membo 'wamoroijainatonenory apyipotopo amboty'pomero, moro Tamusi 'wa tymy apo'nyupi'no mo'karon Tamusi ekary upu'pome, morokon ipoko inekarity'san upu'pome enapa iwo'san a'ka'san ene'san y'wa.10 Mo'ja imero iko'ta'san: “Kurano,iporono Jopoto, akore'pe noro na'namimomo'potan moro o'wa a'wembonoauranano yry poko, moro o'wa mo'karonnono tu'po amandonon 'wa na'na mynuruepemapory poko enapa?” 11 Morombomero iwe'i'san mero amy tamu'nenmasi'pyn wo'mynano ke iwo'myndo'san.Ika'san i'waine mo'karon tomo'pato'konta'sakarykon pyitonano, mo'karon ty-waraine enapa iworykon kynakon inaronmomo'to'me i'waine a'si 'ko noro.

12 Irombo mo'ko kapara'membo 'wamoro ijo'win-to'imanory apyipotopo

amboty'po mero, amy poto 'su tytytywopyry ene'po y'wa. Moro weju karaita'powa'to'po wara imero. Moro nuno we'i'pomynu wara imero. 13 Morokon sirikowo'papy'san kapu wyino nono tu'ponaka,amy pepeito tam'po'kory 'wa wewe eperysakyrary pyryrykary wara. 14 Moro kapuwomima'po amy kareta amemyry wara.Pa'poro wypykon, pa'poro pa'wukonwomima'san tywaito'kon wyino.

15 Mo'karon nono tu'ponokon potononjopoto, siky'inon jopoto, warinupokonokon jopotorykon, typyratakamon,typori'tokamon, pa'poro kari'na napore-myndo'san, pa'poro aporemyndo'nonkari'na wotunemy'san topu atorykon taka,wypykon taka enapa. 16 Ika'san morokonwypy 'wa, morokon topu 'wa enapa:“Na'na tu'ponaka omatoko. Na'na unen-doko mo'ko jopoto apo'ny tu'pono wyino,mo'ko kapara'membo erekuru wyinoenapa. 17 Moro poto 'su iwore'koto'konkurita irombo nitundai. Noky ko noro pyrenaitan?”

7Mo'karon Tamusi 'wanokon me uku'po'san

apyimy1 Moro pa'po me pyre okupa'en apojo-

nano ene'san y'wa moro nono tu'po, mo-rokon okupa'enokon ipanakujarykon po.Morokon okupa'enokon nono tu'ponokonpepeito a'kotojatokon, iwoturorykon ponanono epo, parana ta, wewe pona enapa.

2 Irombo amy rapa apojonano awomyryene'po y'wa moro weju wepa'katopopato. Mo'ko aina ro mo'ko nuronoTamusi wyinono me oty wairy uku'potopokynakon. Mo'ja imero iko'ta'po mo'karonokupa'enokon apojonano, mo'karonnono any'mary, parana any'maryenapa ainakaine tyje kynakon inaron'wa. 3 Ika'po: “Nono, parana, wewekysany'maton, na'na 'wa mo'karonkytamusirykon pyitorykon emepukonmerory uwaporo, Tamusi 'wanokon meuku'poto'ko'me.”

4 Irombo mo'karon Tamusi 'wanokonme uku'po'san apyimy ejatory eta'po

6:4 Zacharia 1:8, 6:2 6:5 Zacharia 6:2,6 6:8 Ezechiël 14:21 6:12 Jesus nenepo'po 11:13, 16:18, Jesaja 13:10,Joel 2:10,31, 3:15, Mateus 24:29, Markus 13:24-25, Lukas 21:25 6:13 Jesaja 34:4 6:14 Jesus nenepo'po 16:206:15 Jesaja 2:19,21 6:16 Hosea 10:8, Lukas 23:30 6:17 Joel 2:11, Maleachi 3:2 7:1 Jeremia 49:36, Daniel 7:2,

Zacharia 6:5 7:3 Ezechiël 9:4,6

Jesus nenepo'po 7:5 354 Jesus nenepo'po 8:5y'wa oko-to'imamboto o'win-kari'naitu'ponaka okupa'en dusun me. Pa'poroIsrael epykon pajanymbo mo'karon kyna-tokon. 5 Ira'naine kynatokon ainapatoroitu'ponaka oko dusun Juda pajanymbo,ainapatoro itu'ponaka oko dusun Rubenpajanymbo, ainapatoro itu'ponaka okodusun Gad pajanymbo, 6 ainapatoroitu'ponaka oko dusun Aser pajanymbo,ainapatoro itu'ponaka oko dusun Naftalipajanymbo, ainapatoro itu'ponaka okodusun Manase pajanymbo, 7 ainapatoroitu'ponaka oko dusun Simeon pajanymbo,ainapatoro itu'ponaka oko dusun Levipajanymbo, ainapatoro itu'ponaka okodusun Isakar pajanymbo, 8 ainapatoroitu'ponaka oko dusun Sebulon pajanymbo,ainapatoro itu'ponaka oko dusun Josefpajanymbo, ainapatoro itu'ponaka okodusun Benjamin pajanymbo enapa.

9 Moro pa'po me amy pyimanoatu'kupopyn kari'na apyimy ene'poy'wa. Tamero roten emerykon, epykon,undykon, aurangon enapa kynakon.Moro jopoto apo'ny uwapo pyre kyna-tokon, mo'ko kapara'membo po'ponakaenapa. Tamu'nen wo'mynano ketywo'myndo kynatokon. Tainainesa'rombo uwano'satokon. 10 Mo'ja imerokyniko'tapo'satokon: “Mo'ko jopotoapo'ny tu'pono kytamusirykon, mo'kokapara'membo enapa apano'to mandon.”

11 Pa'poro mo'karon apojonanokonpyre moro jopoto apo'ny, mo'karonuwapoto'san, mo'karon okupa'enokonno'kan enapa u'menjatokon. Irombotombata'po iwoma'san moro jopotoapo'ny uwapo Tamusi ety awongato'me.12 Ika'san: “Iporo ro mo'ko kytamusirykontakapore, tywonepore, tywonumengapore,poto me, kurano me, pari'pe, pana'peenapa nainen, i'matypyn me imero. Iwararo nainen.”

13 Irombo o'win amy uwapotombowyka'po y'wa: “No'kan ko mo'karontamu'namon wo'mynano tanokon nan-don? Ojembo ko no'ton?” 14 Iromboejuku'po y'wa: “Amoro te muku'sa, yjopo-tory.” Irombo ika'po y'wa: “Mo'karon

ro, mo'karon poto 'su ata'karykano wyinoopy'san mo'karon mandon. Tywo'mykontyku'mi'se i'waine man. Tamu'no i'waineman mo'ko kapara'membo mynuru ke.15 Iro ke romoro jopotomeTamusiwaitopoapo'ny po mandon. Kurita, koko wararoety awongatonmoro auty ta. Mo'ko jopotoapo'ny tu'pono kynemandan ekosaine.16 Ikumyry'pa noro kynaita'ton. Tunasanory aniwo'paine noro kynaitan. Moroweju asiny anikoro'ka'paine kynaitan.Amy pairo oty asiny anikoro'ka'painekynaitan. 17 Mo'ko jopoto apo'nyowarira'nano kapara'membo iromboenenamon me kynaitan. Kynarota'tonamano ynamon tuna undy 'wa. Mo'koTamusi pa'poro enakurukon y'kokatanenurukon wyino.”

81 Irombomo'ko kapara'membo 'wamoro

ijoko-to'imanory apyipotopo amboty'pomero, o'win juru ase'ra iwairy taro kaputa ity'na'po. 2 Irombo mo'karon oko-to'imanokon apojonano, mo'karon Tamusipo'ponaka pyre mandon inaron ene'sany'wa. Ainakaine ro oko-to'ima kuti tangonyry'san.

3 Irombo amy terapa apojonanowopy'po. Ito'po moro Tamusi 'watymy apo'ny ekondaka, amy ika'mi'pokapy'po typoporamon tykoro'kamy je'nymaro. Ainaka ro pyime typoporamontykoro'kamy yry'san. Morokon koro'karyro i'wa kynakon Tamusi 'wano memo'karon iwyinonokon woturupoto'konmaro, moro ika'mi'po kapy'po Tamusi'wa tymy apo'ny, moro jopoto me Tamusiwaitopo apo'ny po'ponaka man iro tu'po.4 Irombo moro typoporamon tykoro'kamye'kyiny awomy'po mo'karon Tamusiwyinonokon woturupoto'kon maro mo'koapojonano ainary wyino Tamusi 'wa.5 Morombo mero mo'ko apojonano 'wamoro typoporamon tykoro'kamy je'nya'no'ka'po moro Tamusi 'wa tymy apo'nypono wa'to ke. Irombo ema'po i'wa nonotu'ponaka. Irombo konomeru mory-wapoty'po. Kapekape ka'mutapoty'po.

7:14 Daniel 12:1, Mateus 24:21, Markus 13:19 7:16 Jesaja 49:10 7:17 Ware 23:1, Ezechiël 34:23, Ware 23:2,Jesaja 49:10, Jesaja 25:8 8:3 Amos 9:1, Omimano 30:1,3 8:5 Levitikus 16:12, Ezechiël 10:2, Omimano 19:16, Jesusnenepo'po 11:19, 16:18

Jesus nenepo'po 8:6 355 Jesus nenepo'po 9:12Tytyty we'i'po enapa.

6 Irombo mo'karon oko-to'imanokonapojonano mo'karon oko-to'imanokonkuti tangon ekosaine kynatokon inaronmorokon kuti etory enejatokon terapa.

7 Mo'ko koromono apojonano 'wa morotykutiry eto'po. Irombo konopo ja'nata'powo'py'po wa'to maro. Mynu marotywe'kaima kynatokon. Nono tu'ponakaema'san. Moro nono joruwanorymbo amykoroty'po. Wewe joruwanorymbo amykoroty'po. Pa'poro itupu koroty'po enapa.

8 Irombomo'ko ijokonory apojonano 'wamoro tykutiry eto'po. Irombo amy poto 'sutyka'muren wypy enekan ema'po paranataka. Irombomoroparana joruwanorymboamywe'i'pomynume. 9Mo'karon asewaraparana tanokon no'kan wota'sa'ka'sanjoruwanory y'maty'po. Morokon kurijarajoruwanorymbo amy utapy'po enapa.

10 Irombomo'ko ijoruwanory apojonano'wamoro tykutiry eto'po. Irombo amy turiwara koro'toto poto 'su siriko woma'pokapu wyino. Iwoma'po morokon tapeina-mon tuna joruwanorymbo amy taka, mo-rokon tuna undykon taka enapa. 11 Morosiriko ety me man Ty'kakoren. Morokontuna joruwanorymbo amy y'kakota'po.Pyime mo'karon tuna enynamonymboy'maty'san, moro tuna yituna'po ke.

12 Irombo mo'ko ijokupa'enory apo-jonano 'wa moro tykutiry eto'po.Irombo moro weju joruwanorymbo amyany'ma'po moro nuno joruwanorymboamymaro,morokon siriko joruwanorymboamy maro enapa. Iwara pa'poro morokonjoruwanorymbo amy ewa'rumamy'po.Kurita, koko enapa moro aweinanojoruwanorymbo amy utapy'po.

13 Irombo amy apakani arirumyryene'po y'wa moro kapu rary poko. Mo'jaimero ikary eta'po y'wa: “Je'tun pe porekynaitan, je'tun pe pore kynaitan, je'tunpe pore kynaitan mo'karon nono tu'poamandonon 'wa, mo'karon inaronymboro oruwanokonymbo apojonano 'wamorokon tykutirykon etory jako.”

91 Irombo mo'ko ijainatonenory apojo-

nano 'wa moro tykutiry eto'po. Iromboamy siriko woma'po ene'po y'wa kapuwyino nono tu'ponaka. Moro sirikoainaka romoro ije'pomyn topona ra'kereryyry'po. 2 Irombo moro ije'pomyn to-pona etapurumaka'po i'wa. Irombomoro topona wyino amy poto 'suoty ekeitopo e'kyiny wara o'kyinanoawomy'po. Moro o'kyinano 'wa ro moroweju ewa'rumanga'po kapu embatarymaro. 3 Moro o'kyinano wyino ro kasapawopy'san nono tu'ponaka. Mo'karonnono tu'ponokon sipiriri pori'toke yry'san.4 Ika'san i'waine nono tu'po amy pairoitupu, amy pairo wewe anany'ma'paiwaito'ko'me. Mo'karon tamepukon pokomoro Tamusi wyino aino uku'potopoanaro'pa aitonon poko roten iwairykonkynakon. 5 Iworykon kapyn te i'wainekynakon. Ainatone nuno te ikota'marykoni'waine kynakon. Moro iputo'kon je'tunsipiriri je'tun wara kynakon. 6 Morokonkurita ro mo'karon kari'na moro romo'noupita'ton. Moro romo'no anepory'pa tekynaita'ton. Tyrombyrykon 'se imerokynaita'ton. Moro romo'no te kyne-tuwarikatan iwyinoine.

7Mo'karon kasapawarinu taka ytotononkaware eneke kynatokon. Upu'san tu'poika'mi'po kapy'san u'mari enekangonotykon kynatokon. Kari'na embatakekynatokon. 8 Woryi unseke kynatokon.Kaikusi jeke kynatokon. 9 I'po'paitykonsiparari eneke kynatokon. Moro apor-irykon pyimanokon warinu taka ytotononkaware narory tarara more kynatokon.10 Sipiriri andy'ke, sipiriri emuke ky-natokon. Morokon andykyrykon ta romoro ipori'torykon kynakon, mo'karonkari'na kota'mato'me i'waine ainatonenuno. 11 Ijopotorykonmemo'ko ije'pomyntopona pono apojonano kynakon. Simosuauran ta Abadon ety me man, moro Griekauran ta Apolion.

12 Moro koromono atamono nyton.Eneko, oko noro amykon kyno'taniwena'po ta.

8:7 Omimano 9:23-25, Ezechiël 38:22 8:10 Jesaja 14:12 8:11 Jeremia 9:15 8:12 Jesaja 13:10, Ezechiël 32:7,Joel 2:10,31, 3:15 9:2 Genesis 19:28 9:3 Omimano 10:12-15 9:4 Ezechiël 9:4 9:6 Job 3:21, Jeremia 8:39:7 Joel 2:4 9:8 Joel 1:6 9:9 Joel 2:5

Jesus nenepo'po 9:13 356 Jesus nenepo'po 10:1013 Irombo mo'ko ijo'win-to'imanory

apojonano 'wa moro tykutiry eto'po.Irombo morokon okupa'enokon moroika'mi'po kapy'po Tamusi 'wa tymy apo'ny,moro Tamusi po'ponaka man iro reme-tyry wyino o'win amy auranano eta'poy'wa. 14 Mo'ko ijo'win-to'imanory tyku-tiken apojonano 'wa ika'po: “Mo'karonokupa'enokon moro poto 'su Eufrattunary po imy'san apojonano imbokako.”15 Irombo mo'karon okupa'enokon apojo-nano ymboka'san. Moro juru 'wanokonme, moro kurita 'wanokon me, moro nuno'wanokon me, moro siriko 'wanokon metykura'ma kynatokon, mo'karon kari'najoruwanorymbo amy woto'me i'waine.16 Mo'karon kaware tu'ponokon warinupokonokon apyimy wairy eta'po y'waainapatoro-kari'na miljoen me.

17 One'toto wara ywairy ta mo'karonkaware ene'sany'wamo'karon itu'ponokonmaro. Mo'karon kaware tu'ponokony'po'paitykon kynatokon tapisuwire,takeneije, ty'kire enapa. Mo'karon kawarekaikusi u'ke kynatokon. Indarykonwyino wa'to, wa'to e'kyiny, suwapurukyno'sakon. 18 Erokon oruwanokonindarykon wyino o'tonon yja'wangonotykon 'wa ro mo'karon kari'najoruwanorymbo amy y'ma'ka'po: morowa'to 'wa, moro wa'to e'kyiny 'wa, morosuwapuru 'wa. 19 Mo'karon kawarepori'tory irombo indarykon ta man,andykyrykon ta enapa. Andykyrykontu'kamon okoju eneke man. Ike ro kari'nakota'maton.

20 Mo'karon yja'wangon otykonniwo'torykonymbo kari'na we'i'san teatu'ma'pa morokon aseke tynikapy'sanotykon wyino. Mo'karon enu'non,ipana'non, itopoty'non, ika'mi'pokapy'san, amu'nymbo kapy'san, tykujurensiparari kapy'san, topu kapy'san, wewekapy'san tamusi ety anawongakepy'pakynatokon. 21 Atu'ma'pa enapa ky-natokon moro ty'waine kari'na worywyino, morokon tamoreke tywairykonwyino, moro wararo roten wokyry, woryimaro tywairykon wyino, moro manametywairykon wyino.

101 Irombo amy terapa pari'pyn apojonano

wony'tory ene'po y'wa kapu wyino.Upu'po epo paramu kynakon. Embataryweju wara kynakon. Morokon i'sairytyka'muramon wakapu wara kynakon.2 Aina amy kareta'membo karanga'pokynakon. Moro typupuru apo'tun yry'poi'wa parana tu'ponaka. Moro typupuruapojery yry'po i'wa nono tu'ponaka.3 Irombo kaikusi engywary wara mo'jaimero iko'ta'po. Iko'tary jako ro mo-rokon oko-to'imanokon konomeru 'wataurangon etapo'san. 4 Morokon oko-to'imanokon konomeru aurana'ma'sanwyino, aurangonymbo merory 'se wakon.Irombo te amy auranano eta'po y'wakapu wyino. Ika'po: “Morokon oko-to'imanokon konomeru aurangonymbounengo. Kysimeroi koro.”

5 Irombo mo'ko apojonano, mo'koparana tu'po, nono tu'po enapa pyresenejakon inoro 'wa tainary apo'tunawonga'po kapu 'wa. 6 Irombo mo'koi'matypyn me imero nuro man inoro,mo'ko pa'poro itanokon maro kapuka'nenymbo, mo'ko pa'poro itu'ponokonmaro nono ka'nenymbo, mo'ko pa'poroitanokon maro parana ka'nenymbo etyejatory ta ika'po: “Aimomo'nombokynaike'tan. 7 Mo'ko ijoko-to'imanoryapojonano 'wa moro tykutiry etory manjako, moro unemy'po Tamusi nisanorytywo'ka'se kynaitan, inekaro'pombo wararo mo'karon tauran uku'ponamonymbotypyitorykonymbo 'wa.”

8 Irombo moro kapu wyino yneta'po au-ranano wykary eta'po rapa y'wa. Ika'poy'wa: “Mo'ko apojonano, mo'ko paranatu'po, nono tu'po enapa pyre man inoroainano kareta karanga'po apyitango.”9 Irombo ywyto'po mo'ko apojonano 'wa.Ywyka'po i'wa moro kareta yto'me i'way'wa. Irombo ika'po y'wa: “Aha, ero iro.Ena'ko. Ajuwembo ta itun pe kynaitan.Onda te typosine kynaitan wano wara.”

10 Irombo moro kareta pina'po y'wamo'ko apojonano ainary wyino. Iromboenapy'po y'wa. Ynda typosine ky-nakon wano wara. E'moky'po wyino

9:13 Omimano 30:1-3 9:20 Ware 115:4-7, 135:15-17, Daniel 5:23 10:5 Omimano 20:11, Deuteronomium 32:40,Daniel 12:7, Amos 3:7 10:8 Ezechiël 2:8–3:3

Jesus nenepo'po 10:11 357 Jesus nenepo'po 11:17te y'wa, yjuwembo ta itun pe iwe'i'po.11 Irombo ika'san y'wa: “Tamusi auranekari'se awytory rapa man pyime kari'na,mo'karon undykon, emerykon, aurangonenapa tamero man inaron 'wa, pyimepotonon jopoto 'wa enapa.”

11Mo'karon okonokon oty amyikaponamon

1 Irombo amy 'wa amy aposenanoenekan pyrywa yry'po yjainaka. Ika'poy'wa: “Ajawongo. Morokon Tamusi autymosingon, moro Tamusi 'wa tymy apo'nymosingon, mo'karon moro po Tamusiety awonganamon apyimy enapa u'kuko.2 Moro Tamusi auty pyrorory te typonainen. Kysu'kui. Mo'karon Simosu mee'i'non 'wano me moro man. Mo'karonro moro kurano aitopo uta'mita'ton, oko-kari'na itu'ponaka oko nuno iwairy taro.

3“Irombomo'karon okonokon yjekatakaoty amyikaponamon 'wa atamotopowo'mynano se'mo'potake. Yjauran i'wainesekari'potake, o'win dusun itu'ponakaainapatoro-kari'na itu'ponaka oruwa-kari'na kurita.” 4 Morokon okonokonoleif mojan mandon, morokon okonokonaweinano apo'nykon, morokon nonojopotory embatamandon irokon. 5Yja'wanme yrykon 'se amy a'ta, wa'to indarykonwyino kyno'san, mo'karon ijenono'namonkoro'kato'me. Iwara ro pa'poro yja'wanme o'to tyrykon 'san wory i'waineman. 6 Ainaine ro pori'tonano mankapu etaputo'me i'waine, opy'pa konopowaito'me morokon ty'waine Tamusi auranuku'poto'kon kurita. Ainaine pori'tonanoman morokon tuna enurimato'me mynume. Ainaine pori'tonano man nonoany'mato'me ukuty'non roten yja'wangonotykon ke, i'se tywairykon wara ro.

7 Oty amyikapo'ma'po mero i'waine,mo'ko topona wyino o'toto anari nokywarinu ka'tan imaroine. Mo'ko rokyni'mondota'ton. Kyniwota'ton enapa.8 Ekepy'san kynaita'ton moro wakapupoko ijopotorykon pokatopombo poto'su aitopo pono poto 'su oma ta. Moroaitopo ejatojaton ro tiro Sodom me,

Egypte me enapa. 9 Pyime kari'na,mo'karon undykon, epykon, aurangon,emerykon enapa tamero man inaronmorokon ekepy'san eneta'ton oruwaitu'ponaka ase'ra kurita. Ekepy'sanunemborykon 'se'pa kynaita'ton.10 Mo'karon nono tu'po amandononmoro iromby'san ewa'mata'ton imero.Ewa'porykon ro ase'wa kurangon otykonaropopo'ta'ton. Mo'karon okonokonTamusi auran uku'ponamonymbo 'wairombo tamiromo'ka tywaije kynaita'tonmo'karon nono tu'po amandonon.

11 Irombo morokon oruwa itu'ponakaase'ra kurita pa'po me, Tamusi 'waerenaka'san rapa. Awomy'san rapa.Irombopotomemo'karon enenamonymbowety'ka'san. 12 Irombo kapu wyino mo'jaimero amy auranano eta'po mo'karonokonokon 'wa. Ika'po i'waine: “O'toko'ne ijaro 'wa!” Irombo mo'karon ty-jenono'namon nenerymero amy kapurututa kapu taka ito'san. 13 Moro jako 'neamy poto 'su tytyty we'i'po. Moro aitopojainapatoronorymbo amy wo'tororoka'po.Oko-to'ima dusun kari'na y'ma'ka'sanmoro tytyty 'wa. Mo'karon ainopo'sanenarita'san. Mo'ko kapu tano Tamusi etyawonga'po i'waine.

14 Moro ijokonory atamono nyton.Eneko, moro ijoruwanory atamono ko'iterapa kyno'san.

Moro ijoko-to'imanory kuti15 Irombo mo'ko ijoko-to'imanory apo-

jonano 'wa moro tykutiry eto'po. Mo-rombomero kapu tamo'ja imero aurananowotapo'san. Ika'san: “Nono undyma-nen me mo'ko Kyjopotorykon ne'i mo'kotynyry'po Mesias maro. Jopoto me kynai-tan, i'matypyn me imero.”

16 Irombo mo'karon o'win-kari'naitu'ponaka okupa'enokon uwapoto'san,mo'karon Tamusi po'ponaka morokonjopoto me tywaito'kon tapo'nykon tu'pomandon inaron wo'papy'san tombata'po.Tamusi ety awonga'po i'waine. 17 Ika'san:

“Na'na ajety awonganon, inorombo ropari'pyn Jopoto Tamusi, mo'ko erome

11:1 Ezechiël 40:3, Zacharia 2:1-2 11:2 Lukas 21:24 11:4 Zacharia 4:3,11-14 11:6 1 Jopotokon 17:1, Omimano7:17-19, 1 Samuel 4:8 11:7 Daniel 7:7, Jesus nenepo'po 13:5-7, 17:8, Daniel 7:21 11:8 Jesaja 1:9-10 11:11Ezechiël 37:10 11:12 2 Koningen 2:11 11:13 Jesus nenepo'po 6:12, 16:18 11:15 Omimano 15:18, Daniel 2:44,7:14,27

Jesus nenepo'po 11:18 358 Jesus nenepo'po 12:14man inoro, mo'ko penaro terapa tywaijeman inoro. Moro poto 'su apori'toryenepory irombo ma'moi. Oty undymaryma'moi. 18 Mo'karon kari'na apyimykonnore'koton. Moro ajerekuru te nopyi.Mo'karon iromby'san poko a'wembonoauranano ytopo kurita nitundai. Mo'karonajauran uku'ponamonymbo apyitorykonepematopo kurita, mo'karon awyi-nonokon, mo'karon ajety nendonamon,mo'karon siky'inon, mo'karon potononepematopo kurita nitundai. Mo'karonnono any'manamon te muta'katake.”

19 Irombo moro kapu tano Tamusiauty wotapurumaka'po. Moro auto ta romoro ikatopombo mero'po kura'matopokasa wonepo'po. Irombo kapekapeka'mutapoty'po. Konomeru mory-wapoty'po. Tytyty we'i'po. Poto 'sukonopo wara tuna ja'nata'po wo'papy'po.

12Mo'ko woryi mo'ko okojumo maro

1 Irombo kapu ta amy poto 'su otywonepo'po. Amy woryi wonepo'po. Moroweju ijondy me kynakon. Moro nunoipupuru upi'no kynakon. Upu'po tu'poainapatoro itu'ponaka oko siriko kynakonu'mariry me. 2 Mynoto me kynakon.Iwonemary kynakon. Moro uwemboje'tun kynaikapo'sakon. 3 Irombo amyterapa poto 'su oty wonepo'po kaputa. Amy poto 'su tapisuwiren okojumowonepo'po. Oko-to'ima upu'san kynakon.Ainapatoro iremetyry kynakon. Morokonupu'san tu'po oko-to'ima u'mari'makonkynakon. 4 Moro andykyry 'wa morokonsiriko joruwanorymbo amy kyryryka'pokapu wyino. Irombo ipapy'san i'wanono tu'ponaka. Mo'ko okojumo mo'koonematoto woryi po'ponaka kynakon,mo'ko i'me womary ro onoto'me ty'wa.5 Irombo iwonema'po wokyry'membo me.Mo'ko 'wa ro pa'poro kari'na apyimykonundymary kynakon amy siparari kapy'poaposenano ke. Irombo mo'ko i'mekerenga'pomo'ko Tamusi 'wa,moro jopotome tywaitopo tapo'ny 'wa. 6 Mo'koworyi wetuwarika'po te moro iponomyn

wo'i taka. Moro po ro Tamusi 'waamy iwaito'man tyka'se kynakon. Moropo enapa enery kynakon o'win dusunitu'ponaka ainapatoro-kari'na itu'ponakaoruwa-kari'na kurita.

7 Irombo warinu we'i'po kapu ta.Mo'karonkapu tanokon ta'sakarykonmaroMikael wyto'po warinu ka'se mo'ko oko-jumo maro. Mo'karon okojumo apojongonenapa kyno'wo'matokon mo'ko okojumowyino. 8 Mo'karon tymaro o'wo'matonony'mondory upi'po mo'ko okojumo 'wa.Kapu ta noro tywairy upi'po i'wamo'karontywyinonokon maro. 9 Irombo mo'kopoto 'su okojumo, mo'ko penato okoju,mo'ko ewa'rumy tamuru tatynen, mo'koSatan tatynen, mo'ko pa'poro nonotu'ponokon kari'na emu'manen ema'ponono tu'ponaka. Mo'karon apojongonema'san imaro.

10 Irombo amy auranano eta'po y'wakapu ta. Mo'ja imero ika'po:

“Erome te ko'wu Tamusi kymbokaton.Erome te ko'wu ipori'tory kynonepojan.Erome te ko'wu jopoto me tywairyenepojan mo'ko kytamusirykon. Eromete ko'wu mo'ko inyry'po Mesias pori'torykynonepojan. Mo'ko kurita, koko kyta-musirykon embatamo'karon ka'sakarykonemendonenymbo irombo toma man.11 Mo'karon ka'sakarykon 'wa ty'mondoman mo'ko kapara'membo mynuru ke,morokon tynamyikapo'san otykon keenapa. Tamamyrykon anaijoma'pa tywaijemandon. Tyrombyrykon poko ety'ka'patywaije mandon. 12 Iro ke ro tawa'poreaitoko, kapukon, mo'karon itaine aman-donon enapa. Je'tun pe pore kynaitano'waine, nono, parana. Mo'ko ewa'rumytamuru irombo nony'toi o'waine tare'keimero. Akore'pe noro e'i'pa tywairyuku'san.”

13 Nono tu'ponaka tama'po ene'pomero ty'wa, mo'ko okojumo 'wa mo'kowokyry'membo apyinenymbo woryiwekena'po. 14 Irombo Tamusi 'wa mo'koworyi apori'to'po mo'ko poto 'su apakaniaporiry ke, arirundo'me moro iponomynwo'i taka, moro tywaito'man 'wa. Moro

11:18 Ware 2:5, 110:5, Ware 115:13 11:19 Jesus nenepo'po 8:5, 16:18, Jesus nenepo'po 16:21 12:3 Daniel 7:712:4 Daniel 8:10 12:5 Jesaja 66:7, Ware 2:9 12:7 Daniel 10:13,21, 12:1, Judas 9 12:9 Genesis 3:1, Lukas 10:1812:10 Job 1:9-11, Zacharia 3:1 12:14 Daniel 7:25, 12:7

Jesus nenepo'po 12:15 359 Jesus nenepo'po 13:17po ro oruwa itu'ponaka ase'ra siriko uparykynakon, mo'ko okoju 'wa apyiry pyndo.15 Irombo mo'ko okoju 'wa tyndary wyinoamy poto 'su tuna apeinano'po'po mo'koworyi wena'po ta, moro tuna apeiny'wa ikyryrykato'me. 16 Nono 'wa temo'ko woryi epanopy'po. Moro nonowendaka'po. Moro tyndary wyino mo'kookojumo napeinano'po'po tuna enyry'poi'wa. 17 Irombo mo'ko okojumo wore'ko'poimero mo'ko woryi poko. Erekuruwyto'po warinu ka'se mo'karon i'makon,ipajanymbo maro, mo'karon Tamusiwykato'konymbo kura'manamon maro,mo'karon Jesus ekary amyikaponamonmaro enapa.

18 Irombomo'ko okojumowe'i'po paranaesi'wo, sakau tu'po.

131 Irombo parana wyino amy anari noky

u'tary ene'po y'wa. Ainapatoro ireme-tyry kynakon. Oko-to'ima upu'san ky-nakon. Morokon iremetyry tu'po ainap-atoro u'mari'makon kynakon. Morokonupu'san poko Tamusi ety any'manamonatywano kynakon. 2Mo'ko ynene'po anarinoky kaikusi eneke kynakon. Tamanuwapu'ke kynakon. Poto 'su kaikusi yndakeenapa kynakon. Ainaka ro mo'ko okojumo'wa typori'tory yry'po. Moro jopoto metywaitopo tapo'ny yry'po enapa i'wa i'wa.Poto me ipori'toma'po i'wa. 3 O'win amyupu'po mene tywo kynakon, iromo'to'merypo. Moro iwonen manombo ipakoto'poetypy'po te.

Poto me tywonumengarykon ta mo'koanari noky wekena'po pa'poro nonotu'ponokon kari'na 'wa. 4 Mo'ko okojumoety awonga'po i'waine, mo'ko anari nokypori'toma'po ke i'wa. Mo'ko anari noky etyawonga'po enapa i'waine. Ika'san: “Nokyko mo'ko anari noky waton me nan? Nokyko imaro tywo'wo'mary taro nan?”

5 A'koto'pa Tamusi ety any'mary yry'poainaka. A'koto'pa o'to aino yry'po ainakaoruwa itu'ponaka ase'ra siriko iwairytaro. 6 Irombo yja'wan me tauranarya'mo'po i'wa Tamusi poko, moro ety poko,moro iwaitopo poko, mo'karon kapu ta

amandonon poko enapa. 7A'koto'pa enapawarinu kapyry yry'po ainaka mo'karonTamusi wyinonokon maro. I'mondorykonyry'po ainaka. Pori'tonano yry'po ainakapa'poro mo'karon epykon, undykon,aurangon, emerykon enapa tamero maninaron undymato'me. 8 Irombo etyawongata'ton pa'poro mo'karon nonotu'po amandonon, mo'karon etykon nonokapy'po poro imero'pa moro amanokaretary ta man inaron. Moro amanokaretary, mo'ko iwo'po kapara'membokaretary moro man.

9Mo'ko typanakennepanaman. 10Mo'kotaru'kamy aru'kata'ton. Mo'ko suparake tywomy wota'ton supara ke. MoroTamusi amyikary ta te mo'karon Tamusiwyinonokon weja'nakary man.

11 Irombo nono wyino amy terapaanari noky wepa'kary ene'po y'wa. Okoiremetyry kynakon. Kapara remetyrywara iremetyry kynakon. Okojumoaurange mo'ko anari noky kynakon.12 Mo'ko we'i'po ro pa'poro o'to mo'kokoromono anari noky, mo'ko iwonenmanombo ipakoto'po taty'se rapa maninoro pori'tory ta, embata. Mo'ko ko-romono anari noky ety awongapo'po i'wapa'poro mo'karon nono tu'po amandononkari'na 'wa. 13 Potonon otykon enepo'sani'wa. Kari'na embata kapu wyino wa'toene'po'po i'wa nono tu'ponaka. 14 Mo'kokoromono anari noky embata tyneneporyme yry'san potonon otykon ke mo'karonnono tu'po amandonon emu'ma'san i'wa.Mo'karon nono tu'po amandonon 'waika'po mo'ko anari noky, mo'ko suparake ipakoto'po taty'se rapa man inorou'kuto'me i'waine, moro ety awongato'me.

15Ainaka ro nuromo'ko koromono anarinoky u'ku'po yry yry'po, auranato'me,pa'poro mo'karon typo'ponaka oku-nama'non wopoto'me enapa mo'ko anarinoky u'ku'po 'wa. 16 Mo'ko ijokonoryanari noky 'wa amy otymeropo'po pa'poromo'karon siky'inon, potonon, typyrataka-mon, ipyrata'non, aporemy'non, tapore-mynamon kari'na ainary poko, emepukonpoko pai. 17 Moro oty mero'po pyndoamy pairo kari'na 'wa oty epekatyry, oty

13:1 Daniel 7:3, Jesus nenepo'po 17:3,7-12 13:2 Daniel 7:4-6 13:5 Daniel 7:8,25, 11:36 13:7 Daniel 7:2113:8 Ware 69:28 13:10 Jeremia 15:2, 43:11

Jesus nenepo'po 13:18 360 Jesus nenepo'po 14:14ekaramary pai, upipo'po i'wa. Moro otymero'po, mo'ko koromono anari noky etymoro man, ety u'ku'po pai.

18 Kari'na 'wa oty ukutyry man. Oty memo'ko anari noky ety u'ku'po wairy uku-tyry mo'ko tupu'ponen kari'na 'wa man.Amy kari'na ekari'san moro ety u'ku'po.Moro ety u'ku'po man o'win-to'imambotoainatone-kari'na itu'ponaka oruwa-kari'naitu'ponaka o'win-to'ima.

141 Irombo moro wypy Sion tu'po

pyre mo'ko kapara'membo ene'po y'wa.Imaro ro oko-to'imamboto o'win-kari'naitu'ponaka okupa'en dusun kari'na ky-natokon. Morokon emepukon pokomoro ety, mo'ko ijumy ety enapa tymerokynakon. 2 Irombo amy aurananoeta'po y'wa kapu wyino mo'ja imero.Asetaka pyimanokon tuna apeinarymore kynakon. Konomeru tam'po'korymore kynakon. Moro yneta'po au-ranano pyimanokon kari'na naijambarykitara more kynakon. 3 Mo'karon oko-to'imamboto o'win-kari'na itu'ponakaokupa'en dusun kari'na, mo'karon nonowyino tapeka'se kynatokon inaron 'waasery ware kapy'po mo'ko jopoto apo'nypo'ponaka, mo'karon okupa'enokonno'kan po'ponaka, mo'karon uwapoto'sanpo'ponaka enapa. Amy 'wa rapa moroware arory upi'po. 4 Mo'karon roeja'wanga'pa tywaije mandon woryijanmaro e'i'pa tywe'i'san ke. Tywe'i'san poroirombo woryi anipokonoma'pa tywaijemandon. Mo'ko kapara'membo wena'pota kyny'saton, itotopo 'wa ro. Mo'karonna'nen tapeka'se mandon Tamusi'wanokon me, mo'ko kapara'membo'wanokon me enapa. 5 Tywe'i'san poroenapita'pa tywaije mandon. Amy pairokari'na yja'wan me o'to tykary upijanipokoine.

Oruwa kapu tanokon apojonano6 Irombo amy terapa apojonano ene'po

y'wa. Kapu rary poko kynarirunjakon.Amy utapypyn man iru'pyn oka ekari-tyry i'wa kynakon pa'poro nono tu'po

amandonon, mo'karon emerykon, epykon,aurangon, undykon enapa tamero maninaron 'wa. 7Mo'ja imero ika'po: “Tamusiinendotoko. Ety awongatoko. Moroa'wembono auranano ytopo jururu ni-tundai terapa. Okunamatoko mo'ko kapu,nono, parana, tuna undykon ka'nenymbopo'ponaka, ety awongato'me.”

8 Irombo amy terapa apojonanowopy'po, ijokonory me. Ika'po: “Nomai,nomai moro poto 'su Babylon, morowararo wokyry, woryi maro aino kepa'poro kari'na tynenymbo.”

9 Irombo amy terapa apojonanowopy'po, ijoruwanorykonme. Mo'ja imeroika'po: “Mo'ko anari noky po'ponaka,moro u'ku'po po'ponaka pai okunama-totombo, mo'ko tamepu poko, tainarypoko pai oty meroponenymbo 10 tyndanmoro Tamusi erekuru. I'kaimapynareku enytan moro Tamusi erekuruje'ny parapi wyino. Kyna'karykata'tonsuwapuru korotyry ta, mo'karon Tamusiwyinonokon apojonano embata, mo'kokapara'membo embata enapa. 11 Moroiwota'karykarykon to'kyinary poko ky-naitan, i'matypyn me imero. Kurita,koko otare'ma'pa roten kynaita'tonmo'karon mo'ko anari noky po'ponaka,moro u'ku'po po'ponaka pai okunam-atonon, mo'karon ety mero'po apyinamonenapa. 12 Mo'karon Tamusi wyinonokon,mo'karon Tamusi wykato'konymbokura'manamon,mo'karon Jesus amyikana-mon weja'nakary te man.”

13 Irombo kapu wyino amy aurananoeta'po y'wa. Ika'po: “Ero imeroko: Sara'me'ne erombo poro kynaita'ton mo'karonTamusi amyikary ta romo'tonon. A'a, kyn-ganonmo'ko Tamusi a'kary, tywo'mika'sanwyino iwotare'marykon man. Tamam-ina'san epety apyiry irombo i'waine man.”

Morokon nono tu'ponokon wonato'kon po-tyry

14 Irombo amy tamu'nen kapurutuene'po y'wa. Moro kapurutu tu'po amykari'na enekan tandy'po kynakon. Upu'potu'po amy ika'mi'po kapy'po u'marikynakon. Aina amy tyjeken tanseko'waijen

14:1 Ezechiël 9:4, Jesus nenepo'po 7:3 14:5 Sefanja 3:13 14:8 Jesaja 21:9, Jeremia 51:8, Jesus nenepo'po 18:214:10 Jesaja 51:17, Genesis 19:24, Ezechiël 38:22 14:11 Jesaja 34:10 14:14 Daniel 7:13

Jesus nenepo'po 14:15 361 Jesus nenepo'po 16:1marija kynakon. 15 Irombo amy terapa apo-jonano wopy'po moro Tamusi auty wyino.Mo'ja imero iko'ta'po mo'ko kapurututu'po tandy'pono 'wa: “Moro amarijarya'kuko. Morokon perere me tykapymywonato'kon ipo'ko. Moro ipo'to'konjururu irombo nitundai. Tywaije manmoro nono tu'po perere me tykapymytypotymy.” 16 Irombo mo'ko kapurututu'po tandy'pono 'wa moro tymarijaryaro'po nono poko. Moro nono tu'po perereme tykapymy poty'po i'wa.

17 Irombo amy terapa apojonanowopy'po moro kapu tano Tamusi autywyino. Mo'ko aina ro rypo amy tyjekentanseko'waijen marija kynakon. 18 Iromboamy terapa apojonano wopy'po moroTamusi 'wa tymy apo'ny wyino. Morowa'to enenen me kynakon. Mo'ko ko'ta'poro mo'ja imero mo'ko tyjeken marijaekosa kynakon inoro 'wa. Ika'po: “Morotyjeken amarijary a'kuko. Morokonnono tu'po apita'san winu me tykapymywonato'kon ipo'ko. Tywaije man morowinu me tykapymy typotymy.” 19 Irombomo'ko apojonano 'wa moro tymarijaryaro'po nono poko. Moro nono tu'powinu me tykapymy poty'po i'wa. Iromboipapy'po i'wa moro ami'topo taka, moroTamusi erekuru tam'po'kory taurotopotaka. 20Moro aitopo wyino kurando morotamitymy amity'po. Moro ami'topo wyinoro mynu apeina'po atone'pumboto o'win-kari'na dusun apo imosin wairy taro.Ikuma'po mo'karon kaware undymato'konkurawa taronaka.

15Morokon irokonymbo ro yja'wangon otykon

1 Irombo amy terapa poto 'su anu-mengaponen oty wonepo'po y'wa kaputa. Oko-to'ima apojonano ene'san y'wamorokon irokonymbo ro oko-to'imanokonyja'wangon otykon maro. Morokon maroro moro Tamusi erekuru kynaike'tan.

2 Irombo amy tasiwyinen paranaeneke amy oty ene'po y'wa, wa'tomaro i'kaima'po wara. Irombomo'karon kari'na mo'ko anari noky

y'mondonamonymbo, mo'karon u'ku'poy'mondonamonymbo, mo'karon etyu'ku'po y'mondonamonymbo ene'sany'wa moro tasiwyinen parana tu'po.Ainaine morokon Tamusi kitararykonkynatokon. 3 Moro Tamusi pyitory Moseswarerymbo, moro mo'ko kapara'membowarery me enapa man iro kapy'poi'waine. Ika'san: “Poto me, anumengapotoanikapyrykon man, inorombo ro pari'pynJopoto Tamusi. Iru'pa 'ne morokon o'toawaito'kon man, pa'poro mo'karon nonotu'ponokon kari'na Jopotory. 4 Nokyko anendo'pa naitan, Jopoto? Noky koajety anawonga'pa naitan? Amoro rotenirombo kurano me mana. Pa'poro nonotu'ponokon kari'na irombo kyno'ta'tonapo'ponaka okunama. O'wa irombo iru'paoty yry'po nonepoi.”

Morokon oko-to'imanokon parapi5Moro pa'pomemoro kapu tano Tamusi

auty, moro Tamusi wykato'konymbowaitopo auto wotapurumakary ene'poy'wa. 6 Mo'karon oko-to'imanokonapojonano, mo'karon oko-to'imanokonyja'wangon otykon maro kynatokoninaron wepa'ka'san moro Tamusi autywyino. Morokon iwo'mykon tamu'nen,typotyre, ty'meijamon kamisa morokonkynatokon. Ty'po'my kynatokon ika'mi'pokapy'san ke. 7 Irombo o'win amymo'karonokupa'enokon no'kan a'sakary 'wa oko-to'ima ika'mi'po kapy'san parapi yry'sanmo'karon oko-to'imanokon apojonano'wa. Morokonparapi ro ta'no'se kynatokonmo'ko Tamusi, mo'ko i'matypyn me imeronuro man inoro erekuru ke. 8Moro Tamusiauty a'no'ka'po moro Tamusi kuranorye'kyiny 'wa, moro ipori'tory e'kyiny 'waenapa. Amy 'wa pairo moro Tamusiauty taka tytory upi'po, morokon oko-to'imanokon mo'karon oko-to'imanokonapojonano narorykon yja'wangon otykonaikepyry uwaporo.

161 Irombo moro Tamusi auty wyino

amy auranano eta'po y'wa mo'ja imero.Mo'karon oko-to'imanokon apojonano 'waika'po: “Morokonoko-to'imanokonparapi,

14:15 Joel 3:13 14:20 Jesaja 63:3, Klaagliederen 1:15, Jesus nenepo'po 19:15 15:3 Omimano 15:1 15:4Jeremia 10:7, Ware 86:9 15:5 Omimano 38:21 15:8 Omimano 40:34, 1 Koningen 8:10-11, 2 Kronieken 5:13-14,Jesaja 6:4

Jesus nenepo'po 16:2 362 Jesus nenepo'po 16:21morokon Tamusi erekuru ke tano'se manirokon itarykatandoko nono tu'ponaka.”

2 Irombo mo'ko koromono apo-jonano wyto'po. Moro typarapirytaryka'po i'wa nono tu'ponaka. Irombomo'karon ipokoine mo'ko anari nokyety tymero kynakon inaron, mo'karonu'ku'po po'ponaka okunamatonon ereky-tapoty'san yja'wan me.

3 Irombomo'ko ijokonory apojonano 'wamoro typarapiry taryka'po parana taka.Irombo moro parana we'i'po mynu me,akepy mynure. Pa'poro parana tanokonno'kan y'maty'san.

4 Irombo mo'ko ijoruwanory apojonano'wa moro typarapiry taryka'po morokontapeinamon tuna taka, morokon tunaundykon taka enapa. Mynu me iwe'i'san.

5 Irombo mo'ko tuna jopotory apojo-nano wykary eta'po y'wa: “Iru'pa poreoty mypoja, amoro erome aitoto, pe-naro terapa tywaije aitoto, kurano meaitoto. Moro wara iwairykon man myryi.6Mo'karon awyinonokon mynuru irombo,mo'karon ajauran uku'ponamon mynuruenapa ty'kambo i'waine man. Iro ke romynu tanypo o'wa man i'waine. Iru'papore moro wara tyje o'wa mandon.”

7 Irombo moro Tamusi 'wa tymy apo'nywyino amy auranano eta'po y'wa: “A'a,inorombo ro pari'pyn Jopoto Tamusi, ipororo morokon a'wembonokon aurananomyja kari'na tu'ponaka.”

8 Irombo mo'ko ijokupa'enory apo-jonano 'wa typarapiry taryka'po wejutu'ponaka. Ainaka ro wa'to ke kari'nakoro'kary yry'po. 9 Irombo mo'karonkari'na koroty'ma'san. Tamusi, mo'koaina morokon yja'wangon otykon yry maninoro eju'po i'waine. Moro tamamyrykonanu'ma'pa iwe'i'san. Tamusi ety ana-wonga'pa iwe'i'san.

10 Irombo mo'ko ijainatonenory apo-jonano 'wa typarapiry taryka'po mo'koanari noky apo'ny tu'ponaka. Irombomoro inundymary ewa'rumamy'po. Moroije'tungon 'wa ro inurukon a'kopopo'pomo'karon kari'na 'wa. 11 Mo'ko kaputano Tamusi eju'po i'waine morokon

tyje'tungon poko, morokon tarekyrykonpoko enapa. Moro tamamyrykonanu'ma'pa iwe'i'san. Moro tamerykonani'petakama'pa iwe'i'san.

12 Irombo mo'ko ijo'win-to'imanoryapojonano 'wa typarapiry taryka'po moropoto 'su Eufrat tunary taka. Irombomoro tuna aruta'po. Iwara mo'karonweju wepa'katopo wyinonokon jopotokonemary kapyry kynakon. 13 Irombo mo'kookojumo yndary wyino, mo'ko anarinoky yndary wyino, mo'ko Tamusi auranuku'ponen waikan yndary wyino enapaoruwa pororu enekangon yja'wangonakywanowepa'kary ene'po y'wa. 14 I'wainero potonon otykon enepory kynakonmo'karon nono tu'ponokon jopoto 'wa,a'nano'to'ko'me mo'ko inorombo ropari'pyn Tamusi kuritanory tam'po'koryjakono warinu ka'to'me i'waine. 15 “Eneko.Wo'take 'ne amy manaman wara. Sara'me'ne kynaitan mo'ko tuwaro roten aitoto,mo'ko tywo'my erandonen, iwo'my'matyweramapotyry pona, ikamisa'pa tan-ery pona.” 16 Irombo mo'karonoruwanokon akywano 'wa mo'karonjopoto a'nano'po'san moro Simosu auranta Harmagedon me kynejatojaton iro po.

17 Irombo mo'ko ijoko-to'imanoryapojonano 'wa moro typarapiry taryka'pokapu rary upi'nonaka. Irombo amyauranano wota'po mo'ja imero moroTamusi auty wyino, moro jopoto apo'nywyino. Ika'po: “Naikepyi!” 18 Kapekapeka'mutapoty'po. Konomeru morywa'po.Poto 'su tytyty wopy'po. Kari'nawo'kapy'po poro nono tu'pomoropan poto'su tytyty opy'pa kynakon. 19 Moro poto'su aitopo wo'raka'po oruwa. Pa'porokari'na waito'kon wo'tororoka'san. Moropoto 'su aitopo Babylon poko Tamusiituwarengepy'pa kynakon. Moro tarekuruje'ny parapi wyino areku enypo'po Tamusi'wa i'wa. 20 Pa'poro pa'wukon utapy'san.Wypykon utapy'san enapa. 21 Potonontuna ja'nata'san wo'papy'san kapu wyinokari'na tu'ponaka. O'win kari'na awosin porypo morokon tuna ja'nata'san kynatokon.Mo'karon kari'na 'wa Tamusi eju'po,

16:2 Omimano 9:10 16:4 Omimano 7:17-21, Ware 78:44 16:10 Omimano 10:21 16:12 Jesaja 11:15 16:15Mateus 24:43-44, Lukas 12:39,40, Jesus nenepo'po 3:3 16:16 2 Koningen 23:29, Zacharia 12:11 16:18 Jesusnenepo'po 8:5, 11:13,19 16:19 Jesaja 51:17 16:20 Jesus nenepo'po 6:14

Jesus nenepo'po 17:1 363 Jesus nenepo'po 17:16morokon tuna ja'nata'san wo'papyry poko.Je'tun pe pore irombo morokon tunaja'nata'san wo'papyry kynakon.

17Mo'ko to'mere'sen woryi

1 Irombo mo'karon oko-to'imanokonapojonano, mo'karon oko-to'ima parapiekosaine man inaron wyino o'win amywopy'po y'wa. Ika'po y'wa: “O'ko 'ne,senepo'se me o'wa one wara mo'kowararo wokyryjan maro aitoto woryi,mo'ko pyimanokon tuna tu'po maninoro yry Tamusi 'wa. 2 Mo'ko woryimaro irombo mo'karon nono tu'ponokonjopoto 'wa to'merepyrykon tyka'se man.Mo'karon nono tu'ponokon kari'na tytynjetywaije mandon moro e'merepyry 'wa.”

3 Morombo wyino ywonetono warayjaro'po mo'ko apojonano 'wa iponomynwo'i taka.

Irombo amyworyi ene'po y'wa tandy'poamy tapisuwiren anari noky tu'po. Pyimeroten Tamusi ety any'manamon atywanotymero kynakon mo'ko noky ja'mun poko.Oko-to'ima upu'san kynakon, ainapatoroiremetyry. 4Mo'ko woryi wo'my tykujure,tapisuwire enapa kynakon. Ika'mi'po ke,kurangon tapusikiri ke, paraso topurumboke enapa tykura'mamoro iwo'my kynakon.Amy ika'mi'po kapy'po sapera aina ky-nakon. Moro ro e'merepyry je'nymoro ky-nakon. Ta'no'se imero kynakon morokonto'mere'se iwaito'kon nurijangon otykonke. 5 Emepu poko amy atukutypyn aty-wano tymero kynakon. Moro atywano rokynakon: poto 'su Babylon, to'mere'samonsano, nono tu'ponokon nurijangon otykonundy. 6Mo'koworyi ene'po y'wa tywetynjemo'karon Tamusi wyinonokon mynuruke, mo'karon Jesus amyikaponamonymbomynuru ke enapa. Mo'ko woryi ene'pomero y'wa, poto me imero yjenuta'po.

7 Irombo mo'ko apojonano wyka'poy'wa: “O'tono'me ko moro oty ajenu-tano'pojan? Sekari'take o'wa o'to tauro'pome mo'ko woryi wairy, o'to tauro'pome mo'ko aronen anari noky, mo'kooko-to'ima upu'san man inoro, mo'koainapatoro iremetyry man inoro wairy.

8 “Mo'ko anene'po anari noky mondotywaije man penaro. Erome te uwa man.Kynepa'katan te moro ije'pomyn toponawyino. Irombo kynuta'tan rapa. Mo'karonnono tu'po amandonon, mo'karon nonowo'kapy'po poro etykon imero'pa moroamano karetary ta tywaije man inaronpoto me kynenutata'ton mondo mo'koanari noky we'i'po poko, irombo uwa rapaiwairy poko, irombo mondo rapa iwairyman poko. 9 Kari'na 'wa oty ukutyry man.Tywonumengapore iwairy man.

“Morokon oko-to'imanokon upu'san,oko-to'ima wypy morokon man. Morokontu'po ro mo'ko woryi tandy'po man. Oko-to'ima jopoto u'ku'san enapa morokonman. 10 Iwyinoine te ainatone amykontywoma mandon. O'win amy eromemondo man. Mo'ko inorombo ro opy'panoro man. Tywopy'poto te akore'pe kapyniwairy kynaitan. 11 Irombo mo'ko anarinoky, mo'ko penaro mondo tywaije maninoro, mo'ko erome uwa man inoro asekemo'ko ijoruwa-to'imanorykon jopoto mekynaitan. Mo'karon oko-to'imanokonjopoto a'sakary mo'ko man. Kynuta'tante.

12 “Morokon anene'san ainapatoroiremetyrykon, ainapatoro jopoto u'ku'sanmorokon man. Jopoto me na'nen te e'i'pamandon. O'win juru iwairy taro rotente jopoto me kynaita'ton mo'ko anarinoky maro. 13 Iwonumengarykon o'winkynaitan. Typori'torykon, typana'torykonyta'ton mo'ko anari noky 'wa. 14 Inaronro mo'ko kapara'membo maro warinuka'ta'ton. Mo'ko siky'inon jopoto, potononjopoto jopotory me aitoto kapara'membote kyni'mondota'ton mo'karon tywyi-nonokon Tamusi niko'ma'san maro,mo'karon Tamusi napo'i'san maro,mo'karon tamyikaporamon maro.”

15 Irombo ika'po y'wa: “Mo-rokon anene'san tunakon morokonitu'poine tandy'po mo'ko to'mere'senworyi man irokon kari'na, mo'karonundykon, epykon, emerykon, aurangontamero man inaron u'ku'san me man.16 Morokon anene'san ainapatoronokonremetynano mo'ko anari noky maro

16:21 Omimano 9:23, Jesus nenepo'po 11:19 17:1 Jeremia 51:13 17:2 Jesaja 23:17, Jeremia 51:7 17:3 Jesusnenepo'po 13:1 17:4 Jeremia 51:7 17:8 Daniel 7:7, Jesus nenepo'po 11:7, Ware 69:28 17:12 Daniel 7:24

Jesus nenepo'po 17:17 364 Jesus nenepo'po 18:15mo'ko to'mere'sen woryi jenono'ta'ton.Pa'poro otyrymbo pinata'ton iwyino.Kynikamisaka'mata'ton. Ipunumboonota'ton. Wa'to ke kynikoro'kata'ton.17 Tamusi 'wa irombo ituru'san takatyje man moro tynisanory kapyry,o'win tywonumengarykon ta mo'koanari noky ainaka moro tynundy-marykon yto'me i'waine, morokon Tamusiwykato'konymbo wo'kapy'mary pokoro.18 Mo'ko anene'po woryi moro poto 'suaitopo u'ku'pomo'koman. Mo'karon nonotu'ponokon jopoto jopotory me man.”

18Moro Babylon womary

1 Moro pa'po me kapu wyino amyterapa apojonano wony'tory ene'po y'wa.Poto me ipori'tory kynakon. Moro nonoaweipa'po moro aweiry 'wa. 2 Mo'jaimero ika'po: “Nomai. Nomai moropoto 'su Babylon. Yjoro'kan waitopo metywaijeman. Pa'poro yja'wangon akywanowotunendopo me, pa'poro yja'wangon,nurijangon tonoro wotunendopo meenapa tywaije man. 3Moro wararo wokyry,woryi maro aino ke irombo pa'poro kari'natytynje tywaije i'wa mandon. Mo'karonnono tu'ponokon potonon jopoto mo'koto'mere'sen woryi maro tywaije mandon.Mo'karon nono tu'po otykon ekaramana-mon typyratata tywaije mandon, mo'koworyi wainory 'wa pa'poro oty epekatyryke.”

4 Irombo kapu wyino amy terapaauranano eta'po y'wa, ero wara: “Omi-matoko iwyino, ypyitorykon, morokonija'wanykon 'wa ajapyirykon pona,morokon eponamon man yja'wangonotykon 'wa ajeporykon pona. 5 Morokonija'wanykon irombo tywotunsi'koman kapu 'wa imero. Morokonyja'wangon inikapy'san otykon poko teituwarengepy'pa Tamusi tywaije man.6 Moro i'wa amykon terapa yry'sanwararo ytoko enapa. Okomboto morokoninikapy'san apyimy iramatoko i'wa. Okom-boto moro ta'sakarykon upatopombo

sapera enypotoko i'wa. 7 Moro iwota-purory wararo enapa a'karykapotoko.Moro waino pe iwopekatyry wararo enapaurare'mopotoko. Tyturu'po ta irombokynganon: ‘Poto 'su jopoto wara imerotandy'po wa. Amy inongepy'po kapyn awuwa. Kotano anukuty'pa pairo waitake.’8 Iro ke ro o'win kurita roten morokona'karykapoto'kon yja'wangon otykonkynepotan: romo'no, atamono, kumyno.Irombowa'to ke kynikoro'kata'ton. Pari'peirombo mo'ko ipoko a'wembono tauranynen Jopoto Tamusi man.

9 “Moro ikorotyry e'kyiny enery jakoty'waine, mo'karon imaro to'merepyrykonka'namonymbo nono tu'ponokon potononjopoto, mo'karon imaro waino pe ty-waije mandon inaron kynotamota'tonimero. 10 Tyse roten kyno'po'ta'tonmoro iwota'karykary 'wa. Kyngata'ton:‘Mata'karykaje janon, se, poto 'su, pari'pynaitopo Babylon. O'win juru ta rotenmoro apoko yry'po a'wembono aurananono'kapyi.’

11 “Mo'karon nono tu'po otykonekaramanamon kynamota'ton, uwa amytynekaramarykon otykon epeka'nen wairyman ke. 12 Morokon inekaramarykonotykon man: ika'mi'po, amu'nymbo,kurangon tapusikiri, paraso topurumbo,ty'meijamon kamisa, tykujuramon kamisa,tana'meijamon kamisa, tapisuwiramonkamisa, typoporamonwewe, pa'poro rotenolifant jerykonymbo kapy'san otykon,pa'poro roten tapenamon wewe kapy'sanotykon, tykujuren siparari kapy'sanotykon, siparari kapy'san otykon, tapenentopu kapy'san otykon, 13 ukuty'pa 'neroten typoporamon otykon, winu, oleifkaty, perere me tykapymy, parito, kapara,kaware, tarara, pyitonano, kari'na pairo.14 Pa'poro morokon aturu'po nisanorytanapymy onoi. Pa'poro waino pe,tywaike awaito'konymbo otykon nutapyi.Opopopyn me terapa morokon otykonkynaitan.

15 “Morokon otykon ekaramana-mon, mo'karon inijopotoma'san tyse

18:2 Jesaja 21:9, Jeremia 51:8, Jesus nenepo'po 14:8, Jesaja 13:21, Jeremia 50:39 18:3 Jesaja 23:17, Jeremia 51:718:4 Jesaja 48:20, Jeremia 50:8, 51:6,45 18:5 Genesis 18:20-21, Jeremia 51:9 18:6 Ware 137:8, Jeremia 50:2918:7 Jesaja 47:7-9 18:9 Ezechiël 26:16-17 18:11 Ezechiël 27:31,36 18:12 Ezechiël 27:12-13,22 18:15

Ezechiël 27:31,36

Jesus nenepo'po 18:16 365 Jesus nenepo'po 19:9kyno'po'ta'ton moro iwota'karykary 'watyty'karykon ta. Kynotamota'ton. Ky-namota'ton. 16Kyngata'ton: ‘Mata'karykajejanon, se, poto 'su aitopo. Tywewo'myndomaito ty'meijamon, tykujuramon,tapisuwiramon kamisa ke. Tywekura'mamaito ika'mi'po ke, kurangon tapusikirike, paraso topurumbo ke. 17 O'win juru taroten pa'poro akuranory nutapyi.’

“Pa'poro kurijara undykon, pa'porokurijara ta ytopo'tonon, pa'poro kurijara taamaminatonon, pa'poro parana ta amami-natonon wo'poty'san tyse. 18Moro aitopokorotyry e'kyiny enery jako ro, mo'jaimero iko'ta'san: ‘Otypan aitopo ko moropoto 'su aitopo wara kynakon?’ 19 Nonopapy'po i'waine tupu'san tu'ponaka.Iwotamo'san. Moro aitopo amo'po i'waine.Ika'san: ‘Mata'karykaje janon, se, poto 'suaitopo. Ota ro janon pa'poro mo'karonparana ta ikurijararykon man inaronkynipyratatatokon.’ 20 Tawa'pore aiko,kapu, mo'karon Tamusi wyinonokonmaro,mo'karon apojoma'san maro, mo'karonTamusi auran uku'ponamon maro enapa.Moro i'wa yja'wan me o'to ajyry'sanke Tamusi 'wa moro wara a'wembonoauranano tyje man ipoko.”

21 Irombo amy pari'pyn apojonano 'waamy miri topuru jopotory pono topuawonga'po. Parana taka ema'po i'wa.Ika'po: “Ero wara moro poto 'su aitopoBabylon u'werengata'ton. Opopopynme terapa kynaitan. 22 Kitara aijam-banamon, waretatonon, sina etonamon,kuti tam'po'kory etonamon waty nororapa kynaita'ton ota. Amy pairo otyka'nen waty noro rapa kynaitan ota.Miri mory waty noro rapa kynaitan ota.23Kororeta aweirywaty noro rapa kynaitanota. Aimytonon eminory waty nororapa kynaitan ota. Mo'karon ota otyekaramanamon potonon me kynatokonnono tu'po. Moro ajamorery ke pa'porokari'na tamu'ma o'wa man. 24 Moroaitopo ta enapa mo'karon Tamusi auranuku'ponamon mynurumbo, mo'karonTamusi wyinonokon mynurumbo, pa'poromo'karon nono tu'po iwo'san mynurumbo

enapa topoje man.”19

1Morokonpa'pomemoky ata'nanopy'sanauran wara amy auranano eta'po y'wakapu ta. Ika'san: “Haleluja! Apano'toaino, kurano me aino, pari'pe aino mo'kokytamusirykon 'wa man. 2 Iporo ro irombomorokon a'wembonokon auranano yjankari'na poko. Moro a'wembono aurananoirombo tyje i'wa man mo'ko to'merepyryke nono any'manenymbo to'mere'senworyi poko. Mo'karon typyitorykonmynurumbo tapemapo i'wa man mo'koworyi 'wa.”

3 Irombo o'wimboto rapa ika'san:“Haleluja! Moro ikorotyry e'kyiny kyna-wonjan, i'matypyn me imero.”

4 Irombo mo'karon o'win-kari'naitu'ponaka okupa'enokon uwapoto'sanwo'papy'san mo'karon okupa'enokonno'kan maro Tamusi, mo'ko jopoto metywaitopo tapo'ny tu'po kynakon inoropo'ponaka, ety awongato'me. Ika'san:“Haleluja!”

5 Irombo amy aurananowotapo'pomoroTamusi apo'ny wyino. Ika'po: “Mo'kokytamusirykon ety awongatoko, pa'poroipyitorykon, inendonamon, potonon,siky'inon enapa.”

Mo'ko kapara'membo waimyry6 Irombo moky ata'nanopy'san auran

wara, pyimanokon tuna apeinary morywara, pyimanokon konomeru mory waraenapa amy auranano eta'po y'wa. Ika'san:“Haleluja! Mo'ko inorombo ro pari'pynKyjopotorykon Tamusi oty undymarya'moi. 7Tawa'pore kytaisen. Kytominosen.Ety kysawongasen, mo'ko kapara'membowaimytopo jururu nitundai. Mo'koipyty man taike'se terapa man. 8 Iru'patopoje man moro typotyren, tamu'nen,ty'meijen kamisa ta iwewo'myndory.”Moro ty'meijen kamisa tauro'po iromboman: morokon iru'pa Tamusi wyinonokonnikapy'san otykon.

9 Irombo mo'ko apojonano wyka'poy'wa: “Ero imeroko: Sara'me 'ne janon

18:17 Jesaja 23:14, Ezechiël 27:26-30 18:18 Ezechiël 27:32 18:19 Ezechiël 27:30-34 18:20 Deuteronomium32:43, Jeremia 51:48 18:21 Jeremia 51:63-64, Ezechiël 26:21 18:22 Jeremia 7:34, 25:10 18:22 Ezechiël 26:13,Jesaja 24:8 18:24 Jeremia 51:49 19:2 Deuteronomium 32:43, 2 Koningen 9:7 19:3 Jesaja 34:10 19:5 Ware115:13 19:6 Ezechiël 1:24, Ware 93:1, 97:1, 99:1

Jesus nenepo'po 19:10 366 Jesus nenepo'po 20:4kynaita'ton mo'karon kapara'membowaimytopo erepary ena'se iko'ma'san.”Ika'po enapa y'wa: “Erokon Tamusiaurangonymbo iporo man.”

10 Irombo ipupuru po ywoma'po, etyawongato'me. Ika'po te y'wa: “Moro warakyte'i. Tamusi pyitory roten awu wa,awara, mo'karon Jesus ekary amyikapon-amon aja'sakarykon wara enapa. Mo'koTamusi ety roten te awongako.” Mo'karonJesus ekary amyikaponamon iromboTamusi auran uku'ponamon me mandon.

Mo'ko tamu'nen kaware tu'pono11 Irombo kapu wendaka'po ene'po

y'wa. Irombo eneko, amy tamu'nenkaware wonepo'po mo'ko tytu'pono maro.Mo'ko itu'pono ejatojaton tamyikaporenme, iporono me enapa. Iporono mea'wembono auranano yjan. Iporono mewarinu ka'san. 12 Wa'to wara imeroenuru tyka'mure kynakon. Upu'po tu'popyime u'mari'makon kynakon. Ipoko amyatywano tymero kynakon. Amy pairo temoro atywano anukuty'pa kynakon. Mo'koroten te kynuku'sakon. 13 Amy mynu takau'mu'ka'po wo'mynano ke tywewo'myndokynakon. Tamusi auran ety me kynakon.

14 Mo'karon kapu tanokon war-inu pokonokon apyimykon imarokyno'satokon tamu'namon kaware tu'po.Ty'meijamon, tamu'namon, kamisa ketywewo'myndopo'se kynatokon. 15 Mo'koijopotorykon yndary wyino amy ty-jeken supara kynepa'kakon. Moro kero mo'karon nono tu'ponokon kari'nawotan. Amy siparari kapy'po aposenanoke kynundymata'ton. Mo'ko inoromboro pari'pyn Tamusi erekuru nikapy'pota moro winu me tykapymy wonatopoami'tan. 16 Moro iwo'my poko, moroipety poko enapa ety me tymero kynakon:Inorombo ro kawono Jopoto.

17 Irombo moro weju ta amy apojo-nano ene'po y'wa pyre. Mo'ja imeroiko'ta'po pa'poro mo'karon kawo arirun-donon tonoro 'wa: “O'toko 'ne moroTamusi nyry poto 'su arepa ena'se.18 Ata'nano'toko mo'karon potonon jopo-tokon punumbo onoto'me, mo'karon

pari'pyngon punumbo, mo'karon war-inu pokonokon jopotorykon punumbo,mo'karon kaware punumbo, mo'karonitu'ponokonymbo punumbo, pa'poromo'karon aporemy'non, taporemynamon,siky'inon, potonon punumbo onoto'meo'waine.”

19 Irombo mo'ko anari noky, mo'karonnono tu'ponokon jopotokonwota'nanopy'sanene'po y'wa mo'karon typyitorykonmaro, warinu ka'to'me mo'ko kawaretu'pono maro, mo'karon ipyitorykon maroenapa. 20 Irombo mo'ko anari nokyapo'i'po i'waine. Imaro ro mo'ko Tamusiauran uku'ponen waikan, mo'ko potononotykon enepory ke mo'karon tyja'mungonpoko mo'ko anari noky ety apyina-monymbo, mo'karon u'ku'po po'ponakaokunamatonon emu'manenymbo apo'i'po.Okororo nuro ema'san moro suwapurukorotyry wombataka'po taka. 21Mo'karona'sakarykonymbo wo'san mo'ko kawaretu'pono 'wa moro tyndary wyinoepa'katoto supara ke. Ipunukonymbo kepa'poromo'karon tonorowotasiwo'ko'san.

20Morokon ainapatoromboto ainatone-

kari'na siriko1 Irombo amy apojonano wony'tory

ene'po y'wa kapu wyino. Aina moroije'pomyn topona ra'kerery kynakon.Amy siparari kapy'po kurawa tam'po'koryenapa aina kynakon. 2 Irombo mo'kookojumo, mo'ko penato okoju, mo'koyja'wan jopotory, mo'ko Satan apo'i'poi'wa. Imypoty'po i'wa, ainapatorom-boto ainatone-kari'na siriko imboka'paiwaito'me. 3 Moro ije'pomyn topona takaema'po i'wa. Epo ro moro topona etaputyra'kere'to'po i'wa. Tatapuje moro toponawairy man enepotopo apyipo'po i'wamoro topona etaputy poko. Moro waramo'ko okojumo yry'po i'wa, mo'karonkari'na emu'mary pona i'wa morokonainapatoromboto ainatone-kari'na sirikoy'matyry uwaporo. Moro pa'po me te ko'iroten imbokary kynaitan.

4 Irombo jopoto apo'nykon ene'san y'wa.Mo'karon itu'ponokon ainaka a'wembono

19:9 Mateus 22:2-3 19:11 Ezechiël 1:1, Ware 96:13, Jesaja 11:4 19:12 Daniel 10:6 19:15 Ware 2:9, Jesaja63:3, Joel 3:13, Jesus nenepo'po 14:20 19:17 Ezechiël 39:17-20 19:20 Jesus nenepo'po 13:1-18 20:2 Genesis3:1

Jesus nenepo'po 20:5 367 Jesus nenepo'po 21:4

auranano yry yry'po. Mo'karon Jesusekary amyikapory poko, moro Tamusi au-ran ekarityry poko enapa u'ka'san a'ka'sanmo'karon kynatokon. Mo'ko anari nokypo'ponaka, moro u'ku'po po'ponaka enapaokunama'nonymbo mo'karon kynatokon.Tamepukon poko, tainarykon poko paimo'ko anari noky ety animeropo'nonymbomo'karon kynatokon. Nuro rapa tywaijekynatokon, mo'ko Mesias maro jopoto metywaito'ko'me ainapatoromboto ainatone-kari'na siriko. 5 Mo'karon amykon ter-apa iromby'san we'i'san erena'pa, moroainapatoromboto ainatone-kar'ina sirikoy'matyry uwaporo.

Moro ro, moro koromo iromby'sanawomyry moro man. 6 Sara'me 'ne janon,Tamusi wyinonome enapa kynaitanmo'kokoromo iromby'san awomyry jako kyna-wondan inoro. Mo'kopangon poko moroijokonory man romo'no ipori'to'ma ky-naitan. Mo'ko Tamusi emamin ka'namonme te, mo'ko Mesias emamin ka'namonme enapa mo'karon kynaita'ton. Imaro roainapatoromboto ainatone-kari'na sirikojopoto me kynaita'ton.

Mo'ko ewa'rumy tamuru y'mondory7 Moro ainapatoromboto ainatone-

kari'na siriko y'maty'ma'po mero, mo'koSatan pa'kapota'ton moro aru'katopombowyino. 8 Irombo nono tu'po mo-rokon okupa'enokon ipanakujarykon'wa mo'karon Gog, Magog enapaikato'kon kari'na emu'mary arotan.Kyna'nano'ta'ton warinu ka'to'me i'waine.Mo'karon ina'nanopy'san atu'kupo'pa ky-naita'ton parana pono sakau wara. 9Nonotu'po kynombatakata'ton. Mo'karonTamusi wyinonokon waitopo, moro typy-nen aitopou'menda'ton. Wa'to te kyno'tankapu wyino. Kynikoro'kata'ton. 10 Irombomo'ko emu'manamonymbo emata'tonmoro suwapuru korotyry wombataka'potaka, mo'ko anari noky waitopo taka,mo'ko Tamusi auran uku'ponen waikanwaitopo taka. Moro po ro kurita, kokotywota'karykarykon poko kynaita'ton,i'matypyn me imero.

Moro a'wembono auranano yry

11 Irombo amy poto 'su tamu'nenjopoto apo'ny ene'po y'wa mo'koitu'pono maro. Inoro embata wyinonono, kapu wetuwarika'san. Utapy'san.12 Irombo mo'karon iromby'san, potonon,siky'inon, ene'san y'wa pyre morojopoto apo'ny po'ponaka. Irombokareta karanga'san. Irombo amy terapakareta, moro amano karetary karanga'po.Irombo mo'karon iromby'san poko moroa'wembono auranano yry'po morokono'to iwe'i'sanymbo, morokon kareta tatymero kynakon irokon wararo. 13 Parana'wa mo'karon tytanokon iromby'sanyry'san. Moro romo'no 'wa, moroiromby'san waitopo 'wa enapa mo'karontytanokon iromby'san yry'san. Moro o'toiwe'i'sanymbo wararo moro a'wembonoauranano yry'po ipokoine. 14 Mororomo'no, moro iromby'san waitopo enapaema'san moro wa'to wombataka'po taka.15 Moro ijokonory romo'no me ro morowa'to wombataka'po man. Moro amanokaretary ta imero'pa amy epory'poto,moro wa'to wombataka'po taka emarykynakon.

21Asery kapu, asery nono maro

1 Irombo asery terapa kapu, aseryterapa nono ene'san y'wa. Moro ko-romono kapu irombo, moro koromononono enapa tuta'se kynatokon. Moroparanambo uwa terapa kynakon. 2 Irombomoro kurano aitopo Jerusalem wony'toryene'po y'wa asery me terapa kapu wyino,Tamusi wyino. Amy tyino man 'waekura'ma'po yinondatoto woryi warakynakon. 3 Irombo mo'ja imero amyauranano eta'po y'wa moro jopoto apo'nywyino. Ika'po: “Eneko. Moro Tamusiwaitopo mo'karon kari'na ekosa man.Ekosaine kynemandan. Mo'karon kari'naipyitorykonme kynaita'ton. Mo'ko Tamusiekosaine kynaitan itamusirykon me.4 Pa'poro anakumbo y'kokatan enurukonwyino. Moro romo'no waty noro rapakynaitan. Kata'mato aino waty nororapa kynaitan. Atamono waty noro rapa

20:4 Daniel 7:9,22 20:8 Ezechiël 7:2, Ezechiël 38:2,9,15 20:11 Daniel 7:9-10 21:1 Jesaja 65:17, 66:22, 2 Petrus3:13 21:2 Jesaja 52:1, Jesus nenepo'po 3:12, Jesaja 61:10 21:3 Ezechiël 37:27, Levitikus 26:11-12

Jesus nenepo'po 21:5 368 Jesus nenepo'po 21:21kynaitan. Ata'karykano waty noro rapakynaitan. Morokon koromonokon otykonirombo nyton terapa.”

5 Irombo mo'ko jopoto apo'ny tu'ponowyka'po: “Eneko. Pa'poro oty asery mesika'sa.” Y'wa ika'po: “Imeroko. Erokonauranano irombo tamyikapore man. Iporoman.” 6 Ika'po enapa y'wa: “Naikepyiterapa. Moro alfa, moro omega enapaawu wa. Oty wota'mory, oty y'matyryenapa awu wa. Mo'ko tuna sanory niworysupatake moro amano ynen tuna undywyino, epema'pa. 7 Mo'ko eja'naka'popa'poro morokon otykon apyitan. Awuitamusiry me waitake. Mo'ko y'me me ky-naitan. 8Mo'karon tanarikamon 'wanome,mo'karon tamyikapore e'i'non 'wano me,mo'karon nurijangon 'wano me, mo'karonwoto aitonon 'wano me, mo'karon wararowokyryjan, woryijan maro aitonon 'wanome, mo'karon tamorekamon 'wano me,mo'karon ikapy'san tamusi ety awongana-mon 'wano me, pa'poro mo'karon tonapi-ramon 'wano me moro suwapuru ko-rotyry wombataka'po man. Iro ro, moroijokonory romo'no moro man.”

Moro asery Jerusalem9 Irombo mo'karon oko-to'imanokon

morokon oko-to'imanokon parapi tamorokon oko-to'imanokon yja'wangonotykon aronamonymbo apojonano wyinoo'win amy wopy'po. Ika'po y'wa: “O'ko'ne, mo'ko kapara'membo pyty manworyi senepo'se me o'wa.” 10 Iromboywonetono wara yjaro'po i'wa amy poto'su kawono wypy tu'ponaka. Irombokapu wyino, Tamusi wyino moro kuranoaitopo Jerusalem wony'tory enepo'po i'way'wa. 11 Moro Tamusi kuranory aweiryita kynakon. Typotyre imero kynakonmoro irombo ro tapenen tasiwyinen, jaspistatynen topu wara. 12 Moro a'kototy potome, kawo enapa kynakon. Ainapatoroitu'ponaka oko ipenary kynakon. Pa'poromorokon pena po o'win amy apojonanokynakon. Morokon pena poko mo'karonainapatoro itu'ponaka okonokon Israel pa-janymbo epykon etykon tymero kynakon.13 Undy wyino oruwa pena kynakon,

parana wyino oruwa enapa, ijary wyinooruwa enapa, aretyry wyino oruwa enapa.14Moro aitopo a'kototy apo'ny me ainapa-toro itu'ponaka oko topu kynakon. Irokontu'po ro mo'karon ainapatoro itu'ponakaokonokon kapara'membo napojoma'sanetykon kynakon.

15 Mo'ko yjerupanen ekosa amyika'mi'po kapy'po otykon mosin u'kutopokynakon. Moro ke ro moro aitopo,morokon pena, moro a'kototy mosingonu'kuru i'wa kynakon. 16 Morokon aitopoerijety asemosin po kynakon. Moro imosinasemosin po kynakon moro akumbirymaro. Irombo moro otykon mosinu'kutopo ke moro aitopo u'ku'po i'waainapatoro itu'ponaka oko dusun stadion*mosin po. Moro imosin asemosin pokynakon moro akumbiry maro, moroipuwa'po maro enapa. 17 Irombo moroaitopo a'kototy puwa'po u'ku'po i'wa oko-to'imamboto o'win-kari'na itu'ponakaokupa'enokon apo me. Moro kari'na aporyasemosin po man mo'ko Tamusi apojonapory maro. 18Moro aitopo a'kototy jaspiskapy'po moro kynakon. Moro aitopo 'nerote i'kaimapyn ika'mi'po kapy'po morokynakon. Moro ika'mi'po ro i'kaimapynkarasi wara imero tasiwyine kynakon.19 Morokon aitopo a'kototy apo'nykonukuty'pa 'ne roten tapenamon topu ketykura'ma kynakon. Moro koromonoapo'ny jaspis moro kynakon. Moroijokonory lasur moro kynakon. Moroijoruwanory kornalein moro kynakon.Moro ijokupa'enory smarag moro ky-nakon. 20 Moro ijainatonenory sardoniksmoro kynakon. Moro ijo'win-to'imanorysarder moro kynakon. Moro ijoko-to'imanory olivein moro kynakon. Moroijoruwa-to'imanory akuamarein morokynakon. Moro ijokupa'en-to'imanorytopas moro kynakon. Moro ijainapa-toronory turkois moro kynakon. Moroainapatoro itu'ponaka o'win iwaitopogranat moro kynakon. Moro ainapatoroitu'ponaka oko iwaitopo amethistmoro ky-nakon. 21 Morokon ainapatoro itu'ponakaokonokon pena, ainapatoro itu'ponaka oko

21:4 Jesaja 25:8, Jesaja 35:10, 65:19 21:6 Jesaja 55:1 21:7 2 Samuel 7:14, Ware 89:26-27 21:10 Ezechiël 40:221:12 Ezechiël 48:30-35 21:15 Ezechiël 40:3 * 21:16 Moro “Otykon ekari'topo kareta” eneko. 21:18 Jesaja

54:11-12

Jesus nenepo'po 21:22 369 Jesus nenepo'po 22:14paraso topurumbo morokon kynatokon.O'win pena, o'win paraso topurumbomoro kynakon. Moro aitopo emary karasiesiwyingan i'kaimapyn ika'mi'po kapy'pomoro kynakon.

22 Amy pairo Tamusi auty anene'paywe'i'po moro aitopo ta. Mo'ko inoromboro pari'pyn Jopoto Tamusi irombo moroaitopo ta man mo'ko kapara'membo maro.23 Weju aweiry, nuno aweiry 'se'pa moroaitopoman. Moro Tamusi kuranory aweiryirombo kynaweipanon. Aweiry me mo'kokapara'memboman. 24Moro aitopo aweiryta ro pa'poro nono tu'po amandonon kyne-manda'ton. Mo'karon nono tu'ponokonjopoto tykuranorykon arota'ton itaka.25 Morokon ipenarykon otapuru'pa rotenkynaitan. Iko'mamy'pa roten irombomoroaitopo kynaitan. 26 Pa'poro nono tu'poamandonon morokon tykuranorykon,morokon totykon awongato'kon otykonarota'ton itaka. 27 Amy pairo yja'wanoty, amy pairo nurija oty ka'nenymbo,amy pairo tonapirenymbo enapa o'my'pakynaitan itaka. Mo'karon etykon moroamano karetary ta, mo'ko kapara'membokaretary ta tymero man inaron roten itakakyno'myta'ton.

221 Irombo mo'ko apojonano amy ty-

potyren, tasiwyinen, amano ynen tunaapeinary enepojakon y'wa. Moro Tamusiapo'ny wyino, mo'ko kapara'memboapo'ny wyino kyno'sakon. 2 Moro aitopoemary owarira'na kynapeinakon. Opatoromoro tuna esi'wo amano ynamon wewekynatytatokon. Ainapatoro itu'ponakaokomboto kynepetatokon o'win siriko ta.Nuno wararo o'wimboto kynepetatokon.Moro arymbo ro mo'karon nono tu'poamandonon epity me kynakon. 3 Iromboamy pairo Tamusi ato'kan oty watykynaitan moro aitopo ta. Moro Tamusiapo'ny, moro kapara'membo apo'ny moroaitopo ta kynaitan. Mo'karon Tamusi py-itorykon mo'ko Tamusi ety awongata'ton.4Embatary eneta'ton. Ety tymero kynaitan

emepukon poko. 5 Iko'mamy'pa nororapa kynaitan. Kororeta aweiry, wejuaweiry enapa 'se'pa noro rapa kynaita'ton.Mo'ko Jopoto Tamusi irombo aseke ky-naweipata'ton. Irombo jopoto me rotenkynaita'ton, i'matypyn me imero.

Kareta y'matyry6 Irombo mo'ko apojonano wyka'po

y'wa: “Morokon auranano iporo rotamyikapore man. Mo'ko Jopoto Tamusi,mo'ko tauran uku'ponamon 'wa ta'karyynenymbo 'wa mo'ko tapojon tomo'seman mo'karon typyitorykon 'wa, mo-rokon ko'i terapa o'ka'tonon man otykonenepoto'me. 7 Eneko. Ko'i wo'take.”Sara'me 'ne janon man mo'ko ero karetatano Tamusi auranymbo kura'manen.

8Awu, Johanes, mo'ko pa'poro morokonotykon etanenymbo, enenamonymboenapa awu wa. Irombo morokon otykonetary jako y'wa, enerykon jako enapa y'wa,tokuna'po ywoma'po mo'ko morokonotykon eneponen apojonano pupuru po,ety awongato'me. 9 Irombo te ika'poy'wa: “Moro wara kyte'i! Tamusi pyitoryroten awu wa, awara, mo'karon Tamusiauran uku'ponamon aja'sakarykon wara,mo'karon ero kareta ta imero'san otykonkura'manamon wara enapa. Tamusi etyroten te awongako!”

10 Irombo ika'po y'wa: Moro ero karetatano Tamusi auranymbo kysunemyi. Moroiwo'kapyry irombo tyse waty terapa man.11Oro mo'ko yja'wanme aitoto yja'wanme'ne ka'tu rapa nainen. Oromo'ko nurijameaitoto nurija me 'ne ka'tu rapa nainen. Oromo'ko iru'pa aitoto iru'pa 'ne ka'tu rapanainen. Oro mo'ko Tamusi wyino aitotoTamusi wyino 'ne ka'tu rapa nainen.

12 “Eneko. Ko'i terapa wo'take. Amam-inano epety yjekosa man. Pa'poro kari'nasepematake emamina'po wara ro. 13Moroalfa, moro omega enapa awu wa. Otywota'mory, oty y'matyry enapa awu wa.Mo'ko koromono, mo'ko inorombo roenapa awu wa.”

14 Sara'me 'ne janon kynaita'tonmo'karon tynoponykon sa'wonamon.

21:23 Jesaja 60:19,20 21:24 Jesaja 60:3 21:25 Jesaja 60:11 21:27 Jesaja 52:1, Ezechiël 44:9 22:1 Ezechiël47:1, Zacharia 14:8 22:2 Genesis 2:9 22:3 Zacharia 14:11, (cp: Genesis 3:17) 22:5 Jesaja 60:19, Daniel 7:1822:11 Daniel 12:10 22:12 Jesaja 40:10, 62:11, Ware 28:4, Jesaja 40:10, Jeremia 17:10 22:13 Jesus nenepo'po 1:8,

Jesaja 44:6, 48:12, Jesus nenepo'po 1:17, 2:8

Jesus nenepo'po 22:15 370 Jesus nenepo'po 22:21Moro amano ynen wewe i'wanokon mekynaitan. Morokon pena ta kyno'myta'tonmoro aitopo taka. 15 Kurando mo'karonpero, mo'karon tamorekamon, mo'karonwararowokyryjan, woryijanmaro aitonon,mo'karon woto aitonon, mo'karonikapy'san tamusi ety awonganamon,pa'poro mo'karon tonapiramon enapakynaita'ton.

16 “Awu, Jesus, mo'ko yjapojon semokyimorokon otykon amyikapo o'wainemo'karon Tamusi na'nanopy'san apy-imykon ra'na. Awu ro mo'ko Davidmasakyrymbo awu wa. Mo'ko Davidparymbo awu wa. Moro tyka'murenarukuma awu wa.”

17 Irombo mo'ko Tamusi a'kary mo'koaimytoto woryi maro kyngaton: “O'ko'ne!” Oro mo'ko etanen enapa nykan:“O'ko 'ne!” Oro mo'ko tuna sanory niwory

no'nen. Amano ynen tuna 'se amy a'ta, oronapyinen epe'ma.

18 Mo'karon ero kareta tano Tamusi au-ranymbo etanamon 'wa ero samyikapoja:Ero kareta tanokon tu'ponaka amy otymerory kapyn man. Mo'ko itu'ponakaineamy oty meronenymbo tu'ponakaTamusi morokon ero kareta ta imero'sanyja'wangon otykon ytan. 19 Mo'ko erokareta tano Tamusi auranymbo wyino amyoty pinary kapyn man. Mo'ko iwyino amyoty pinanenymbo wyino Tamusi moroi'wa tynyry manombo pinatan: Moroamano ynen wewe, moro kurano aitopoenapa, morokon ero kareta ta takari'seman irokon.

20 Mo'ko erokon otykon amyikaponenkynganon: “A'a, ko'i terapa wo'take.”

Aha, o'ko 'ne ro, Jopoto Jesus!21 Oro mo'ko Jopoto Jesus turu'popory

pa'poro kari'na maro nainen.

22:14 Genesis 2:9, 3:22 22:16 Jesaja 11:1,10 22:17 Jesaja 55:1 22:18 Deuteronomium 4:2, 12:32