High-Tech AutomotiveAlgemene Inleiding en samenvatting

Opdrachtgever: Ministerie van Economische Zaken, dg O&I,Projectdirectie Innovatieprogramma’s

Colofon Dit rapport is opgesteld door

drs. J.J. (Jos) Winnink

Datum 23 oktober 2006

Kenmerk KOB/2006/am_inleiding

Status Definitief

2

Cluster Kennisontwikkeling en Beleidsinteractie (KOB)

KOB analyseert octrooi-informatie ter ondersteuning van beleidsontwikkeling op het gebied van innovatie en industrieel eigendom.

Door de combinatie van databases met bibliografische gegevens van octrooien, octrooiregisters en bronnen met andere (economische) gegevens is het mogelijk om analyses te maken die beleidsrelevante informatie verschaffen. Vragen die KOB ondermeer kan beantwoorden, zijn:

Ø Wie is binnen een bepaald technologiegebied actief en met welke technologie in het bijzonder? Ø Welke bedrijven zijn (in potentie) concurrenten? En welke zijn (in potentie) partners?Ø Wat is de positie van de BV Nederland ten opzichte van de belangrijkste concurrenten op de wereldmarkt?Ø Welke zijn de belangrijkste Nederlandse spelers in een technologiegebied?Ø Welke geografische concentraties (valleys) zijn er te identificeren en wie maken er deel van uit?Ø Wat zijn opkomende technologiegebieden?Ø Wat is de octrooistructuur van een land?Ø Op welk gebied worden naar verhouding veel octrooien aangevraagd en op welk gebied minder? Hoe verhoudt deze situatie

zich met die in de EU en die in Nederland?

3

SamenvattingIn 2005 werden ruim 66 miljoen motorvoertuigen (auto’s, vrachtauto’s en bussen) geproduceerd in de wereld. De automotive-industrie is een omvangrijke bedrijfstak, die naast de productie van voertuigen ook veel toeleverende bedrijven kent. Voor Nederland met een bescheiden productie capaciteit is vooral de toeleverantie voor de automotive-industrie van betekenis.

Het rapport “The U.S. Competetive Position in Advanced Automotive Technologies” uit januari 2003 van het Amerikaanse Office of Technology Policy geeft inzicht in de ontwikkeling van octrooien op een elftal technologiegebieden. Deze technologiegebieden zijn door de Amerikaanse automotive-industrie geïndentificeerd als de gebieden waarin de komende jaren vooral in zal (moeten) worden geïnvesteerd. Deze gebieden zijn daardoor de gebieden waarin in het bijzonder onderzoek en ontwikkeling en dus ook innovatie zal plaatsvinden. Binnen de groep van elf technologiegebieden zijn ook nog een drietal deelgebieden (Li-batterijen, hoge temperatuur membraan brandstofcellen en koolstofcomposietmaterialen) nader bekeken.

De onderzoeken geven een beeld van de octrooiposities van de verschillende landen in de tijd, de belangrijkste actieve octrooiaanvragers en samenwerkingsverbanden. De positie van Nederlandse bedrijven en instellingen wordt apart belicht. Nederland blijkt, niet geheel tegen de verwachtingen in, geen vooraanstaande positie in te nemen. Vooral de Verenigde Staten, Japan en de Bondsrepubliek Duitsland spelen een vooraanstaande rol. In sommige gebieden komt ook Zuid-Korea naar voren. Verwonderlijk is dit niet gegeven de omvangrijke automobielindustrie in die landen.

Op het gebied van vermogenselektronica is Philips een belangrijke speler, maar binnen Nederland de enigeoctrooiaanvrager van betekenis. Nederland komt daardoor op dit gebied niet als één van de belangrijkste landen naar voren.

De technologiegebieden en de drie deelgebieden worden elk in een apart deelrapport beschreven, zodat het totale rapport inclusief deze inleiding vijftien rapporten omvat.

4

5

Inhoudsopgave

Samenvatting....................................................................................................................................3Inleiding.............................................................................................................................................71 Automotive industrie.............................................................................................................8Producenten van personen-, vrachtauto’s en bussen in 2005 ..........................................................9De 20 grootste producenten............................................................................................................102 Deelgebieden van high-tech automotive industrie ..........................................................11Brandstofcellen................................................................................................................................11Hoge temperatuur membraan brandstofcellen................................................................................11Opslag van Waterstof......................................................................................................................11Geavanceerde Accu’s .....................................................................................................................11Lithium accu’s..................................................................................................................................11Hybride elektrische voertuigen (HEV) .............................................................................................12Lichtgewicht materialen...................................................................................................................12Koolstof composieten ......................................................................................................................12Ultra condensatoren ........................................................................................................................12Vermogenselektronica.....................................................................................................................12Directe brandstofinjectie..................................................................................................................12Emissiebeheersing ..........................................................................................................................12Nieuwe technologieën voor verbrandingsmotoren ..........................................................................13Waterstofverbrandingsmotoren .......................................................................................................133 Octrooiaanvragen................................................................................................................14Algemeen beeld ..............................................................................................................................14Octrooiaanvragen per deelgebied ...................................................................................................154 Structuur van de deelstudies .............................................................................................165 Conclusies ...........................................................................................................................17Algemeen ........................................................................................................................................17Brandstofcellen................................................................................................................................17Hoge temperatuur membraan brandstofcellen................................................................................17Opslag van Waterstof......................................................................................................................17Geavanceerde Accu’s .....................................................................................................................17Lithium accu’s....................................................................................................................................2Hybride elektrische voertuigen ..........................................................................................................2Lichtgewicht materialen.....................................................................................................................2Koolstof composieten ........................................................................................................................2Ultra condensatoren ..........................................................................................................................2Vermogenselektronica.......................................................................................................................2Directe brandstofinjectie....................................................................................................................3Emissiebeheersing ............................................................................................................................3Nieuwe technologieën voor verbrandingsmotoren ............................................................................3Waterstofverbrandingsmotoren .........................................................................................................3Bijlage 1 Literatuur ....................................................................................................................5Bijlage 2 Automobielproductie in 2004 en 2005 .....................................................................6Bijlage 2.1 Productie van personenauto’s per land ...........................................................................6Bijlage 2.2 Productie van personenautos, vrachtwagen, bussen per land........................................8Bijlage 2.3 Productie van auto’s, vrachtwagens en bussen per producent .....................................10Bijlage 3 Begrippen en methoden..........................................................................................12Bijlage 4 Onnauwkeurigheden in de resultaten....................................................................14Bijlage 5 Landcodes................................................................................................................15Bijlage 6 Gebruikte afkortingen..............................................................................................16

6

7

InleidingTen behoeve van de projectdirectie Innovatieprogramma’s is een onderzoek gedaan naar de positie van de Nederlandse automotive industrie vanuit het perspectief van octrooiaanvragen. Als uitgangspunt is het in januari 2003 verschenen rapport met de titel “The U.S. Competetive Position in Advanced Automotive Technologies” gebruikt. Dat rapport geeft inzicht in die technologievelden van de automotive industrie die in de Verenigde Staten op dat moment als speerpunten voor innovatieve ontwikkelingen worden beschouwd. De basis van dat onderzoek wordt, evenals in dit onderzoek, gevormd door gegevens die in de octrooiliteratuur zijn te vinden.

Het doel van dit onderzoek is om te bepalen waar zich kansen voor de Nederlandse automotive industrie zich bevinden. Hiertoe worden de ontwikkelingen in kaart gebracht, de positie van Nederland bepaald en samenwerkingsverbanden vastgesteld. Dit alles vanuit het perspectief van octrooien.

Gekeken is naar octrooiaanvragen in de periode 1990 – 2005, die zijn ingediend bij het Europees Octrooibureau (EOB) of bij de World Intellectual Property Organisation (WIPO). Voor een verdere uitleg over de methode zie de Bijlage 3 Begrippen en methoden (p. 12) en en Bijlage 4 Onnauwkeurigheden in de resultaten (p. 14).

8

1 Automotive industrie1

De automotive industrie in Nederland bevindt zich voornamelijk in de rol van toeleverancier. De productie van personen-, vrachtauto’s en bussen tezamen in 2005 in Nederland is op wereldschaal bescheiden zoals de volgende figuur laat zien.

0

2

4

6

8

10

12

Veren

igde S

taten

Japa

n

Bondsr

epublie

k Duits

land

China

Zuid-Kore

a

Fran

krijk

Spanje

Canad

a

Brazilië

Veren

igd K

oninkrijk

Mexico India

Rusland

Thailan

dIta

lië

Belgie

Nederl

and

Milj

oene

n

Gep

rodu

cerd

e ee

nhed

en

Figuur 1-1 Productie van personen-, vrachtauto’s en bussen in 2005

Op grond van de aantallen geproduceerde eenheden mag worden verwacht dat de grootste activiteiten op onderzoeksgebied plaats zullen vinden in de Verenigde Staten, Japan, de Bondsrepubliek Duitsland en Zuid-Korea. China wordt in dit rijtje buiten beschouwing gelaten vanwege de betrekkelijk jonge automotive industrie.Ook wanneer naar de productie per 1000 inwoners van een land wordt gekeken is de rol van Nederland bescheiden. De productie van personenauto’s, vrachtwagens en bussen ligt voor Nederland onder het gemiddelde voor de hele wereld van 13 eenheden per 1000 inwoners.

1 De gegevens mbt productieaantallen zijn gebaseerd op publicaties van de International Organization of Motor Vehicle Manufacturers (www.oica.net). Voor meer gedetaileerde gegevens zie Bijlage 2 Automobielproductie in 2004 en 2005.

9

0

20

40

60

80

100

België

Slovenië

Japan

Zuid-Afri

ka

Canad

a

Bondsr

epublie

k Duits

land

Spanje

Republi

ek Tsje

chië

Frankri

jk

Verenigde S

taten

Zweden

Oostenrijk

Veren

igdKonink

rijk

Maleisië

Servië

Portugal

Australi

ë

Taiwan

Italië

Nederl

and

Prod

uctie

per

100

0 in

won

ers

Gemiddelde

Figuur 1-2 Productie per 1000 inwoners in 2005

Producenten van personen-, vrachtauto’s en bussen in 2005In Figuur 1-3 is de samenstelling van de wereldwijde productie van personen-, vrachtauto’s en bussen voor 2005 weergegeven.

personenauto's69%

bestel- en kleine vrachtwarens

26%grote

vrachtwagens4%

bussen1%

Figuur 1-3 Samenstelling van de productie wereldwijd in 2005

Ruwweg 70% van de productie in aantallen betreft personenauto’s en de overige 30% grote en kleine vrachtauto’s en bussen. Voor Nederland lag deze verhouding in 2005 op 64% en respectievelijk 36%. In

10

2004 bedroeg de verhouding voor Nederland 75% versus 24%. Door de dalende productie bij Nedcar verschuift deze verhouding steeds meer in de richting van de vrachtauto’s en bussen.

De 20 grootste producentenGeneral Motors was in 2005 naar aantallen gemeten de grootste producent van personen-, vrachtauto’s en bussen met meer dan 9 miljoen stuks, zoals de onderstaande figuur laat zien.

0

2

4

6

8

10

Gener

alMot

ors(O

pel-V

auxh

all-G

MDaewoo

)To

yota

Ford (J

aguar-

Volvoca

rs)

Volkswag

enGro

up

Daimler

Chrys

ler (w

ith Evo

bus)

Nissan

Honda

PSA Peuge

otCitr

oën

Hyunda

i-Kia

Renau

lt-Dac

ia-Sam

sung

Suzuki-

Maruti

Fiat-I

veco

-Irisb

us*Mits

ubish

iBMW

Mazda

Daihats

uAvto

vaz

Dongfen

g (with

outCitr

oën)

Fuji (

Subaru

)

Beijing A

IG (w

ithou

tHyu

ndai-

Isuzu

)

Milj

oene

n

Figuur 1-4 Productieaantallen van de 20 grootste autofabrikanten in 2005

11

2 Deelgebieden van high-tech automotive industrieIn het rapport “The U.S. Competetive Position in Advanced Automotive Technologies” zijn high-tech gebieden in de geavanceerde automotive industrie geïdentificeerd en vervolgens geanalyseerd aan de hand van octrooi-informatie. In dit rapport wordt dezelfde indeling aangehouden. In de hierna volgende paragrafen worden deze gebieden nader omschreven. In afzonderlijke deelrapporten wordt elk gebied nader bekeken.

BrandstofcellenHet betreft hier brandstofcellen die specifiek ontwikkeld worden voor het gebruik in voertuigen. Onder deze brandstofcellen vallen:Ø de polymeer elektrolyt membraan- of proton exchange membraan (PEM) brandstofcellen;Ø de direct methanol omzettende brandstofcellen;Ø de zink-lucht brandstofcellen;Ø de solid oxide fuel cells (SOFCs) voor zover bedoeld voor mobiele toepassingen;Ø relevante hoge temperatuur membraan brandstofcellen;Ø Ook inbegrepen (en niet opgenomen bij de Waterstof opslag systemen) zijn systemen die in staat zijn om

rechtstreeks brandstoffen om te zetten in waterstof ( 2H )

De categorie hoge temperatuur membraanbrandstofcellen is als apart deelgebied onderzocht.

Een aantal soorten brandstofcellen worden niet als geschikt voor de automotive-industrie beschouwd. Het betreft hier de op fosforzuur gebaseerde brandstofcellen (: PAFC), de op gesmolten carbonaat (: MCFC) gebaseeerde brandstofcellen, de zogenaamde protonic ceramic (: PCFC) cellen, de regenerende brandstofcellen en de alkaline brandstofcellen.

Hoge temperatuur membraan brandstofcellenAfzonderlijk wordt de deelcategorie van de hoge temperatuur membraan brandstofcellen binnen de categorie brandstofcellen beschreven. Dit type brandstofcellen wordt als veelbelovend beschouwd. De ontwikkeling is nog maar vrij recent op gang gekomen.

Opslag van WaterstofHet gaat hier om technieken voor het on-board opslaan van waterstof ( 2H ) voor brandstofcellen. Voor het overgrote deel wordt de opslag gedaan in verschillende soorten legeringen; micro-bollen en zogenaamde nanostructuren, zoals nano-buisjes. Technieken om het waterstof op te slaan in de elektroden van accu’s zijn zoveel mogelijk uitgefilterd, omdat deze het beeld te zeer zouden gaan overheersen.

Geavanceerde Accu’sDe zoektocht is naar een voordurend hogere opslagcapaceit per gewichtseenheid. In deze categorie vallen de lithium ion, lithium polymeer, lithium metaal of zwavel, nikkel-metaal- hydride (NiMH), nikkel zink and natrium-nikkel-chloride accu’s. Lood and nikkel cadmium (NiCd) accu’s worden buiten beschouwing gelaten evenals op lithium-zwavel dioxide en op andere lithium-zwavel ion samenstellingen gebaseerde accu’s.

De lithium metaal en de lithium polymeer technologieën worden gezien als de volgende generatie vangeavanceerde accu’s. Natrium-nikkel-chloride wordt vooral in Europa als een technologie met toekomstgezien. De werkingstemperatuur van dit type accu’s ligt op 375 °C. Nikkel-zink technlogie wordt niet meer als een serieuze kandidaat beschouwd voor de toepassing in auto’s. Deze technologie is voornamelijk om historische redenen in dit onderzoek meegenomen

Lithium accu’sDe Li-polymeer en Li-S accu’s wordt als een veelbelovende technologebied beschouwd. Om die reden is een afzonderlijk rapport aan deze accu’s gewijd.

12

Hybride elektrische voertuigen (HEV)Het concept van HEV’s heeft enige tijd sterk in de belangstelling gestaan en de eerste commercieel verkrijgbare exemplaren rijden rond. Inmiddels lijkt het ontwikkelingswerk te verschuiven in de richting van brandstofcellen, maar er is nog steeds een aanzienlijke octrooiactiviteit op het gebied van HEV’s. HEV’s die gebruikmaken van brandstofcellen worden beschouwd als een interessante mogelijkheid om voertuigen te maken met een lage uitstoot.

Lichtgewicht materialenHet betreft lichtgewicht of sterke materialen, die niet alleen zijn ontwikkeld voor de automobiel industrie. De volgende materialen zijn in deze categorie ondergebracht:Ø metaal matrix composieten;Ø koolstofvezel (composieten);Ø titanium-, magnesium- en aluminium legeringen;Ø glasvezel composieten;Ø met glas- of koolstofvezel versterkte materialen;Ø lichtgewicht materialen, materialen met een lagere dichtheid dan staal, staal met een hoge sterkte, warm

forming en hydro-forming.

Koolstof composietenKoolstof composiet materialen vormen een belangrijke deelcategorie van de lichtgewicht materialen. Om die reden is aan de koolstof composietmaterialen een eigen deelrapport gewijd.

Ultra condensatorenUltra condensatoren (dubbellaags condensatoren) zijn weliswaar een onderdeel van het gebied vermogenselektronica, maar vormen zelf ook een belangrijk technologiegebied dat sterk in de belangstellingstaat. Om deze reden is het onderwerp vermogenselektronica in twee afzonderlijke delen gesplitst. Deze delen zijn de ultra condensatoren en de overige vermogenselektronica. Door deze splitsing zijn de ontwikkelingen op het gebied van ultra condensatoren afzonderlijk te volgen.

VermogenselektronicaDeze categorie is een verzameling van technologieën op het gebied van de vermogenselektronica. Het betreft:Ø automotive integrated power mode/modules (AIPM);Ø vermogenselektronica in het algemeen;Ø systemen voor het besturen en regelen van motoren in voertuigen;Ø vermogensomzetters, DC-DC omzetters;Ø AC inductiemotoren (geen 3-fase systemen);Ø switched reluctance motoren;Ø methoden voor het reduceren van de productiekosten van motoren;Ø vermogens schakelaars;Ø …

Directe brandstofinjectieDe technologie voor dieselmotoren vormt het overgrote deel van deze categorie. Ook systemen voor brandstofinspuiting in benzinemotoren (SIDI) vallen in deze categorie. Naverbranding (verbranding in het uitlaatsysteem) is uitgefilterd en valt in de categorie Emissiebeheersing.Octrooiaanvragen op het gebied van dieselbrandstoffen zijn buitenbeschouwing gelaten.

EmissiebeheersingHieronder vallen alle aspecten van de technologieën om het probleem van de uitlaatgasemissie te beheersen. Naverbrandingssystemen worden ook in deze categorie meegenomen en niet bij de directe brandstofinjectie.

13

Nieuwe technologieën voor verbrandingsmotorenIn deze categorie ligt de aandacht op de volgende technologieën:Ø brandstof-lucht menging in Compression-Ignition Direct-Injection (CIDI) motoren;Ø secundaire brandstof injectie;Ø systemen met een variabele compressie verhouding;Ø diesel systemen waarin de brandstof rondwervelt in de cylinder;Ø systemen met variabele zuiger activering.

Waterstofverbrandingsmotoren Het gaat hier om verbrandingsmotoren die direct waterstof verbranden. Ook systemen waarin waterstof een onderdeel is van het brandstofmengsel worden beschouwd. De gebruikte definitie was in staat om vervuilingmet vindingen op het gebied van brandstofcellen, accus’, biomassa e.d. uit te filteren.

14

3 Octrooiaanvragen

Algemeen beeldIn Figuur 3-1 is de ontwikkeling in de aantallen octrooiaanvragen over alle technologiegebieden bij het Europese Octrooibureau (EOB) en de World Intellectual Property Organisation (WIPO) weergegeven voor de periode 1990 – 2005.

0

50

100

150

200

1990 1995 2000 2005

Dui

zend

en

Jaar

Aan

tal

EOB WIPO

Figuur 3-1 Algemene ontwikkeling van het aantal octrooiaanvragen

Bovenstaande figuur is opgenomen om de aantallen octrooien in dit onderzoek enigszins in perspectief te kunnen plaatsen. Het totale aantal octrooiaanvragen is in de loop van de tijd in het algemeen toegenomen.Het aantal octrooiaanvragen op het gebied van high-tech automotive is in verhouding tot de totale aantallen dermate gering dat het in deze figuur zou samenvallen met de X-as en is daarom niet weergegeven.

In Figuur 3-2 is de ontwikkeling van het aantal octrooiaanvragen zowel bij het EOB als de WIPO als indexcijfer met basisjaar 2000 weergegeven. Tevens is hier de ontwikkeling van het totaal aantal octrooiaanvragen op het gebied van de High-tech automotive, zoals dat in dit onderzoek is gedefinieerd en het aantal aanvragen afkomstig van Nederlandse aanvragers weergegeven.

Het totaal aantal High-tech automotive aanvragen loopt in de pas met de totalen over alle octrooiaanvragen. Nederland lijkt na 2000 momentum te verliezen.

15

0

50

100

150

1990 1995 2000 2005

Jaar

(200

0=10

0)

high-tech automotive (NL) high-tech automotive (totaal)EOB (totaal) WIPO (totaal)

Figuur 3-2 Indexcijfers van het aantal octrooiaanvragen met basisjaar 2000

Octrooiaanvragen per deelgebiedIn Figuur 3-3 zijn de aantallen octrooiaanvragen in de onderzochte technologiegebieden over de periode 1990 – heden weergegeven. De meeste aandacht gaat uit naar technologieën om de uitlaatgasemissie te beheersen. Directe brandstofinspuiting en de lichtgewicht materialen volgen op geruime afstand.

0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000 9000

Koolstof composieten

Ov. Lichtgewicht mat.

Directe brandstofinspuiting

Li-accu's

Ov. Accu's

Vermogenselectronica

Emissiebeheersing

HT-membraan brandstofcellen

Ov. brandstofcellen

Hybride voertuigen

Nwe. Techn. verbrandingsmotoren

Ultra condensatoren

H2-verbrandingsmotoren

H2-opslag

Aantal octrooiaanvragen (1990-2005)

Figuur 3-3 Verdeling van octrooiaanvragen over de deelgebieden

16

4 Structuur van de deelstudiesDe deelstudies zijn allemaal op dezelfde manier gestructureerd. Eerst wordt de ontwikkeling van de octrooiaanvragen op basis van absolute aantallen besproken. Hierbij worden zowel in tabelvorm als grafisch voor de belangrijkste landen de gegevens per jaar gepresenteerd. De belangrijkste landen zijn over het algemeen de Verenigde Staten, Japan en de Bondsrepubliek Duitsland. Voor de belangrijkste landen in een technologiegebied worden de ontwikkelingen weergegeven aan de hand van indexcijfers met als basisjaar het jaar 2000.

Vervolgens wordt de verdeling naar nationaliteit van de aanvragers van de octrooi over de gehele periode weergegeven. Daarna volgt een overzicht van de grootste aanvragers per jaar en worden de Nederlandse aanvragers, indien aanwezig, apart vermeld.

De rapporten eindigen met een overzicht van samenwerkingsverbanden. In deze context spreken we van een samenwerkingsverband als meer dan één bedrijf / instelling als aanvrager voorkomt op dezelfde octrooiaanvraag.

Aanvragers met een beperkt aantal aanvragen zijn weggelaten in de overzichten, omdat het dan voornamelijk particulieren betreft.

De conclusies uit de verschillende deelrapporten zijn in het volgende hoofdstuk vermeld.

17

5 Conclusies

Algemeen§ De grootste aandacht gaat uit naar Hoge Temperatuur Membraan brandstofcellen, methoden en

technieken om de uitlaatgasemissie te beheersen.§ Over het algemeen is de positie van de Verenigde Staten, Japan en de Bondsrepubliek dominant,

zoals verwacht mag worden op basis van de productieaantallen;§ De positie van Nederlandse aanvragers is over het algemeen bescheiden, met uitzondering van de

positie van Philips op het gebied van vermogenselektronica;§ Nederland lijkt sinds 2000 terrein te verliezen (zie: Figuur 3-2);

Brandstofcellen§ De Verenigde Staten zijn de grootste aanvrager van octrooien op het gebied van brandstofcellen;§ De Verenigde Staten, Japan en de Bondsrepubliek Duitsland zijn samen goed voor 85% van de

aanvragen;§ De meest actieve bedrijven zijn Matsushita Electric uit Japan, gevolgd door General Motors,

Siemens en Honda;§ Onder de top tien aanvragers bevinden zich 5 bedrijven uit de Verenigde Staten.§ Nederland speelt nauwelijks een rol;

Hoge temperatuur membraan brandstofcellen§ Het gebied van de hoge temperatuur membraan brandstofcellen is klein en er zijn geen

octrooiaanvragen gevonden van voor 1996.§ Japan en de Bondsrepubliek Duitsland zijn de grootste aanvragers van octrooien in dit gebied en zijn

samen goed voor 70% van de aanvragen.§ De meest actieve bedrijven zijn Sekisui Chemical Co Ltd uit Japan en Siemens uit de

Bondsrepubliek Duitsland § Het Deense bedrijf Danish Power Systems Aps staat op een gedeelde derde plaats.§ Er zijn geen octrooiaanvragen gevonden van Nederlandse aanvragers.

Opslag van Waterstof§ De Verenigde Staten zijn met 46% de belangrijkste bron van de aanvragen van octrooien met

betrekking tot de opslag van waterstof (H2).§ Het totale aantal aanvragen is gering.§ Nederland speelt op dit moment geen rol.

Geavanceerde Accu’s§ De grootste activiteit op het gebied van geavanceerde accu’s vindt plaats in Japan. Daarna volgen

de Verenigde staten, Zuid-Korea en de Bondsrepubliek Duitsland.§ Zuid-Korea is sinds 1997 sterk in opkomst.§ Van de landen met een aanzienlijke automobielindustrie is de geringe activiteit van Italië opmerkelijk.§ Nederlandse aanvragers spelen een zeer bescheiden rol en er zijn geen aanvragen gevonden die

dateren van na 2000.§ Het aantal samenwerkingsverbanden is gegeven het grote aantal aanvragers zeer bescheiden.

2

Lithium accu’s§ Het aantal octrooiaanvragen is gering.§ Japan en de Verenigde Staten spelen een vergelijkbare rol met elk ongeveer 1/3 van de aanvragen.§ Zuid-Korea, Frankrijk, Canada en de Bondsrepubliek Duitsland vormen op ruime achterstand een

tweede groep.§ Sharp en Matsushita behoren tot de bedrijven met de meeste aanvragen.§ Van de aanvragen uit Zuid-Korea staat ongeveer 60% op naam van het Korea Inst Science

Technology.§ Ondanks het betrekkelijk geringe aandeel van de Bondsrepubliek Duitsland staat het bedrijf Gaia

Akkumulatorenwerke GmbH in aantallen op een vierde plaats.§ Nederland speelt geen rol.§ Samenwerkingsverbanden zijn voornamelijk gevonden tussen bedrijven en instellingen uit hetzelfde

land.

Hybride elektrische voertuigen§ Veruit de meeste octrooiaanvragen (48%) zijn afkomstig uit Japan.§ Frankrijk neemt met 6,5% een opmerkelijke positie in als bedacht wordt dat het hier om slechts twee

concerns gaat.§ Honda en Toyota zijn de bedrijven met de meeste aanvragen op hun naam en op de derde plaats

staat het Japanse concern Nissan.

Lichtgewicht materialen§ Japan en de Verenigde Staten zijn de landen waar het grootste aantal aanvragen vandaan komt.§ De Bondsrepubliek Duitsland komt op een derde plaats, op geruime afstand van de eerste twee.§ Het aantal aanvragen is over de gehele periode nagenoeg constant.§ Nederland speelt een bescheiden rol.§ DSM en Corus / Hoogovens zijn de Nederlandse bedrijven met de meeste aanvragen op hun naam.§ Er zijn veel aanvragers van octrooien en ook veel samenwerkingsverbanden geïdentificeerd.

Koolstof composieten§ De Verenigde Staten en Japan zijn de landen waar de meeste octrooiaanvragen vandaan komen.§ De Bondsrepubliek Duitsland en Frankrijk zijn de belangrijkste “kleinere” landen.§ Nederland speelt in dit speciale gebied met slechts één aanvraag, geen rol van betekenis.§ Er is, zeker in relatie tot het betrekkelijk geringe aantal octrooiaanvragen, een behoorlijk aantal

samenwerkingsverbanden.

Ultra condensatoren § Japan domineert dit technologieveld met ruim 50% van het totaal.§ De dominantie van Japan manifesteert zich ook in de vele Japanse bedrijven die actief zijn.§ Nederland speelt geen rol.

Vermogenselektronica§ De meeste octrooiaanvragen staan op naam van Amerikaanse bedrijven.§ Japan en de Bondsrepubliek Duitsland staan op de tweede respectievelijk derde plaats.§ Nederland staat op een zesde plaats.§ Philips is wereldwijd de grootste octrooiaanvrager in dit gebied.

3

Directe brandstofinjectie§ Bondsrepubliek Duitsland is de grootste bron van octrooiaanvragen.§ De Bondsrepubliek Duitsland, Japan en de Verenigde Staten zijn samen goed voor 65% van het

totaal aantal aanvragen.§ Nederland speelt een bescheiden rol.§ Bosch GmbH is wereldwijd veruit de grootste aanvrager van octrooien in dit gebied.

Emissiebeheersing§ Japan is de grootste aanvrager.§ De Bondsrepubliek Duitsland is over de gehele periode genomen de tweede aanvrager.§ In de loop van de periode is Japan de Bondsrepubliek Duitsland voorbijgestreefd.§ Samen zijn Japan, de Bondsrepubliek Duitsland en de Verenigde Staten verantwoordelijk voor 77%

van de aanvragen.§ Ook uit andere landen komen octrooiaanvragen, zij het in geringe mate.§ De rol van Nederland is bescheiden als gekeken wordt naar octrooiaanvragen.

Nieuwe technologieën voor verbrandingsmotoren§ De meeste octrooiaanvragen komen uit Japan en de Verenigde Staten.§ De Bondsrepubliek Duitsland neemt op zekere afstand een derde plaats in, op grote afstand gevolgd

door de andere landen.§ De bedrijven met de meeste octrooiaanvragen op hun naam zijn Nissan en Toyota gevolgd door

Robert Bosch GmbH, Honda en Ford.§ De rol van Nederland is klein.§ Bij de samenwerkingsverbanden vallen de combinaties van de verschillende onderdelen van het

Ford concern op.

Waterstofverbrandingsmotoren§ Het aantal octrooiaanvragen is gering.§ De Verenigde Staten heet met 45% het grootste aandeel in de aanvragen.§ De bedrijven met de meeste aanvragen op hun naam zijn BMW en Robert Bosch GmbH uit de

Bondsrepubliek Duitsland.§ Nederland speelt vooralsnog een bescheiden rol.

4

5

Bijlage 1 Literatuur Office of Technology Policy, “The U.S. Competetive Position in Advanced Automotive Technologies”, januari 2003;International Automobile Manufacturers ”Automotive,Industry as a partner for sustainable development” 2, 2002, ISBN 92-807-2177-1;Alexander H. Tullo, “Driving Efficiency”, Chemical and Engineering News, June 12, 2006.

2 http://www.uneptie.org/outreach/wssd/docs/sectors/final/automotive.pdf

6

Bijlage 2 Automobielproductie in 2004 en 2005De volgende twee tabellen zijn afkomstig van de International Organization of Motor Vehicle Manufacturers(www.oica.net).

Bijlage 2.1 Productie van personenauto’s per land

World Motor Vehicle Production By Country 2004-2005

OICA correspondents survey

Cars 2004 2005 change(unit) (unit) (%)

Europe 17 829 721 17 636 131 -125 Countries 16 042 155 15 781 042 -2

15 Countries 14 664 891 14 178 455 -3Double Counts Germany / Austria 63 244 66 818 6Double Counts Germany / Belgium 231 503 253 000 9Double Counts Portugal/Spain 66 382 73 775 11Austria 227 244 230 505 1Belgium 857 119 895 788 5Finland 10 051 21 233 ++France(1) 3 227 416 3 112 961 -4Germany(2) 519 2101 5 350 187 3Italy 833 578 72 5528 -13Netherlands(1) 187 600 115 121Portugal 150 781 137 602 -9Spain 2 402 501 2 098 168 -13Sweden (3) 290 383 288 659 -1United Kingdom(1) 1 647 246 1 596 296 -3

European Union New Members 1 377 264 1 602 587 16Double Counts Germany / Slovakia 47 542 42 160 -11Czech Republic 443 065 599 472 35Hungary 118 590 148 533 25Poland 523 000 540 000 3Slovakia 223 542 218 349 -2Slovenia 116 609 138 393 19

East en Central Europe 1 340 414 1 401 426 5Romania 98 997 174 538 76Serbia 13 266 12 574 -5

CIS 1 228 151 1 214 314 -1Double Counts Ukraine / Russia 67 922 66 565 -2Double Counts Ukraine / South Korea 50 000 60 000 20Double Counts Ukraine / Czech 5 000 5 500 10Double Counts Ukraine / Romania 2 500 3 000 20Double Counts Ukraine / Germany 2 500 3 000 20Russia 1 110 079 1 068 145 -4BelarusUkraine 179 098 196 722 10Uzbekistan(4) 66 896 87 512 31Turkey 447 152 453 663 1

7

America 8 566 853 8 956 858 5Nafta 6 468 454 6 667 310 3

Canada(1) 1 335 516 1 356 198 2Mexico 903 313 989 840 10United States of America 4 229 625 4 321 272 2

South America 2 098 399 2 289 548 9Argentina 171400 182 761 7Brazil 1 862 780 2 009 494 8Chile(4)Colombia(4) 39 739 51905 31Ecuador(4)Uruguay 78 0Venezuela(4) 24 402 45 388 86

Asia-Oceania 17 870 039 19 096 260 7Double Counts Malaysia / World 58 000 91 000 57Australia 337 510 316 414 -6China 2 480 231 3 078 153 24India 1 178 354 1 264 000 7Indonesia 262 752 233 492 -11Iran 707 773 725 000 2Japan 8 720 385 9 016 375 3Malaysia 364 852 405 000 11Pakistan(4) 76 456 133 998 75Philippines(4) 61 070 36 236 -41South Korea 3 122 600 3 357 094 8Taiwan 299 639 323 819 8Thailand 299 439 277 603 -7Vietnam(4) 16 978 20 076 18

Africa 287 655 319 598 11Double Counts Egypt / World 18 211 14 440 -21Double Counts South Africa / World 37 498 50 531 35Botswana 0 1 566Egypt 34 591 48 034 39KenyaMorocco(4) 2 518 7 622 ++Nigeria(4) 4 272 2 472 -42Others 1 020 0South Africa 300 963 324 875 8Zimbabwe

Total 44 554 268 46 008 847 3.3

(1) All manufacturers.(2) Official figures include Belgian GM assembly.(3) Official figures take account of Swedish manufacturers world production in this report, we only use the vehicles produced in Sweden, and the vehicles for which Volvo Trucks does not specify the country of production.(4) Estimation

8

Bijlage 2.2 Productie van personenautos, vrachtwagen, bussen per land

World Motor Vehicle Production By Country 2004-2005

OICA correspondents survey

Cars, (Light) Commercial verhicles, busses/coaches 2004 2005 change(unit) (unit) (%)

Europe 20 834 700 20 801 468 025 Countries 18 330 912 18 176 860 -1

15 Countries 16 851 240 16 440 332 -2Double Counts Germany / Austria 63 244 66 818 6Double Counts Germany / Belgium 231 503 253 000 9Double Counts Portugal/Spain 74 777 82 733 11Austria 248 718 253 194 2Belgium 900 273 928 965 3Finland 10 510 21 644 ++France(1) 3 665 990 3 549 008 -3Germany(2) 5 569 954 5 757 710 3Italy 1 142 105 1 038 352 -9Netherlands(1) 247 503 180 748 -27Portugal 226 728 219 135 -3Spain 12 174 2 752 500 -9Sweden (3) 340 270 338 578 0United Kingdom(1) 1 856 539 1 803 049 -3

European Union New Members 1 479 672 1 736 528 17Double Counts Germany / Slovakia 47 542 42 160 -11Czech Republic 448 360 604 930 35Hungary 122 666 152 015 24Poland 601 000 625 443 4Slovakia 223 542 218 349 -2Slovenia 131 646 177 951 35

East en Central Europe 1 680 380 1 745 516 4Romania 122 185 194 802 59Serbia 15 194 14 179 -7

CIS 1 543 001 1 536 535 0Double Counts Ukraine / Russia 71 035 77 887 10Double Counts Ukraine / South Korea 50 000 60 000 20Double Counts Ukraine / Czech 5 000 5 500 10Double Counts Ukraine / Romania 2 500 3 000 20Double Counts Ukraine / Germany 2 500 3 000 20Russia 1 386 127 1 351 199 -3Belarus 20 290 23 150 14Ukraine 186 890 215 759 15Uzbekistan(4) 80 729 95 814 19Turkey 823 408 879 092 7

America 18 947 305 19 324 491 2Nafta 16 278 082 16 339 678 0

Canada(1) 2 711 536 2 688 363 -1Mexico 1 577 159 1 670 403 6United States of America 11 989 387 11 980 912 0

9

South America 2 669 223 2 984 813 12Argentina 260 402 319 755 23Brazil 2 317 227 2 528 300 9Chile(4) 7 185 6 660 -7Colombia(4) 42 959 55 435 29Ecuador(4) 3 620 25 465 ++Uruguay 78Venezuela(4) 37 752 49 198 30

Asia-Oceania 24 291 548 25 817 187 6Double Counts Malaysia / World 58 000 91 000 57Australia 411 406 394 713 -4China 5 234 496 5 707 688 9India 1 511 157 1 626 755 8Indonesia 408 311 494 551 21Iran 788 658 817 200 4Japan 10 511 518 10 799 299 3Malaysia 471 975 563 837 19Pakistan(4) 93 172 156 222 68Philippines(4) 70 728 45 311 -36South Korea 3 469 464 3 699 350 7Taiwan 430 814 446 345 4Thailand 927 981 1 125 316 21Vietnam(4) 19 868 31 600 59

Africa 422 667 522 262 24Double Counts Egypt / World 31 269 29 898 -4Double Counts South Africa / World 69 773 66 053 -5Botswana 1 566Egypt 49 335 69 223 40Kenya 405Morocco(4) 12 996 14 881 15Nigeria(4) 4 272 2 937 -31Others 1 020 2 970 ++South Africa 455 702 525 271 15Zimbabwe 384 960 ++

Total 64 496 220 66 465 408 3,1

(1) All manufacturers.(2) Official figures include Belgian GM assembly.(3) Official figures take account of Swedish manufacturers world production in this report, we only use the vehicles produced in Sweden, and the vehicles for which Volvo Trucks does not specify the country of production.(4) Estimation

10

Bijlage 2.3 Productie van auto’s, vrachtwagens en bussen per producent

World motor vehicle production by manufacturer (in units)World ranking 2005

OICA STATISTICS COMMITTEEJune 2006

TOTAL passenger cars

light commercial

vehicles*

heavy trucks*

bus & coaches*

1 General Motors (Opel-Vauxhall-GMDaewoo) 9 097 855 5 657 225 3 383 084 46 786 10 760

2 Toyota 7 338 314 6 157 038 943 129 185 910 52 2373 Ford (Jaguar-Volvocars) 6 497 746 3 514 496 2 903 920 79 330 -4 VolkswagenGroup 5 211 413 4 979 487 193 864 32 563 5 4995 DaimlerChrysler (withEvobus) 4 815 593 1 965 410 2 353 989 435 535 60 6596 Nissan 3 494 274 2 697 362 650 671 140 188 6 0537 Honda 3 436 164 3 324 282 48 642 63 240 -8 PSA Peugeot Citroën 3 375 366 2 982 690 392 676 - -9 Hyundai-Kia 3 091 060 2 726 600 126 836 137 995 99 629

10 Renault-Dacia-Samsung 2 616 818 2 195 162 421 656 - -11 Suzuki-Maruti 2 071 707 1 723 022 348 685 - -12 Fiat-Iveco-Irisbus* 203 769 1 539 576 394 900 81 632 21 58713 Mitsubishi 1 331 060 998 043 328 992 4 025 -14 BMW 1 323 119 1 323 119 - - -15 Mazda 1 287 561 1 091 756 193 374 2 431 -16 Daihatsu 1 011 249 803 176 194 877 13 196 -17 Avtovaz 721 492 721 492 - - -18 Dongfeng (withoutCitroën) 593 055 - 403 055 180 000 10 00019 Fuji (Subaru) 591 825 508 281 83 544 - -20 Beijing AIG (withoutHyundai-Isuzu) 559 190 - 559 190 - -21 FAW Group (withoutVW,Toyota,Mazda) 539 029 58 817 397 266 73 753 9 19322 SAIC-Sangyong (withoutGM&VW) 518 353 131 536 378 255 - 8 56223 Isuzu 510 730 - 225 533 282 021 3 17624 ChanaAutomobileLiability 422 168 - 422 168 - -25 Tata (Telco) 419 445 163 089 130 250 114 865 11 24126 Harbin Hafei Automotive 225 260 - 225 260 - -27 Volvo-Renault Trucks-Mack 215 420 - 94 601 95 554 10 40628 Gaz 214 755 51 596 163 159 - -29 Chery Auto 185 588 185 588 - - -30 Anhui Jianghuai Auto 167 436 - 155 359 - 12 07731 Paccar-Daf 149 629 149 629 -32 Zhejiang Geely 149 532 - 149 532 - -33 Manhindra & Mahindra 125 994 - 125 994 - -34 Navistar 122 326 - - 108 383 13 94335 Changhe Aircraft Industrie 115 652 - 115 652 - -36 Nanjing Auto 111 397 111 397 - - -37 Jinbei Auto Holding 109 505 - 109 505 - -38 Porsche 98 135 98 135 - - -39 Hino 97 381 - 5 239 86 873 5 26940 MAN-ERF-NEOMAN Bus 76 066 - - 69 677 6 38941 UAZ68687 29 141 39 546 - -42 Great Wall Motor 67 657 67 657 - - -43 Kamaz 62 324 30 361 - 31 963 -

11

44 Scania 59 506 - - 53 365 6 14145 Soueast Auto Industrial 58 649 - 58 649 - -46 IJmach-Avto 49 803 42 582 7 221 - -47 Nissan Diesel 41 071 - 630 38 917 1 52448 MG Rover 29 141 29 104 37 - -

Evobus 7 309 - - - 7 309

Total Manufacturers shown 65 318 744 45 855 503 16 657 683 2 467 985 337 573Others manufacturers (China, India, ussia, Poland, Turkey… ) 1 146 664

Total production 66 465 408

*Non homogeneous tonnage limit

12

Bijlage 3 Begrippen en methoden

OctrooiEen octrooi, of met een ander woord een patent, is een volgens de wet verleend monopolie op de exploitatie van een uitvinding. De maximale wettelijke duur van een octrooi is in bijna alle landen 20 jaar. Octrooiwetgeving beoogt de (technologische) vooruitgang te stimuleren. Deze stimulatie is tweeërlei. Enerzijds beschermt een octrooi de uitvinders en aanvragers (particulieren, bedrijven, instellingen) tegen concurrentie, waardoor investeringen in innovatief onderzoek terug verdiend kunnen worden. Anderzijds worden de octrooien en aanvragen gepubliceerd en vormen de octrooipublicaties een inspiratiebron voor verdere innovatie. Een mogelijke maat voor het innovatievermogen van een bepaald land is het aantal octrooiaanvragen per jaar op naam van aanvragers of uitvinders met overeenkomstige nationaliteit.

Octrooiaanvragen / -verleningen / -publicatiesEen octrooi wordt volgens nationale wet- en regelgeving aangevraagd, beoordeeld, verleend en in stand gehouden. Een octrooiaanvrage wordt na een periode van doorgaans 18 maanden geheimhouding gepubliceerd, terwijl verlening en publicatie van het eventuele uiteindelijke octrooi nog jaren op zich kunnen laten wachten. Een octrooi dat niet wordt verleend wordt niet gepubliceerd, maar de publicatie van de aanvrage blijft bestaan. Er zijn daarom meer octrooiaanvragen dan octrooien in de databases van octrooipublicaties beschikbaar. Bij statistisch octrooionderzoek gaat men voor het samenstellen van indicatoren bij voorkeur uit van octrooiaanvragen in plaats van van verleende octrooien. Er zijn er meer en ook al wordt een aanvrage geen octrooi, er ligt toch een innovatieve actie aan ten grondslag. Bovendien zijn aanvragen van recenter datum beschikbaar en ligt de indieningsdatum van een aanvrage dichter bij het 'tijdstip van uitvinding' dan de verleningsdatum van een octrooi. Door uit te gaan van aanvragen wordt daarom een reeëler beeld gekregen van de mate waarin innovatie plaats heeft.

Internationale proceduresOm een octrooi in meerdere landen te verkrijgen moet in elk land afzonderlijk een octrooiprocedure worden gestart. Omwille van de harmonisatie van wetgeving en voor het gemak van de aanvrager van een octrooi in meerdere landen zijn een aantal internationale overeenkomsten gesloten. De belangrijkste zijn het Patent Cooperation Treaty (PCT), dat door praktisch alle landen van de wereld is ondertekend en het Europees Octrooi Verdrag (EOV) waarbij momenteel 31 landen uit Europa zijn aangesloten. Het PCT-verdrag wordt uitgevoerd door de WIPO (World Intellectual Property Organisation) en het EOV door het EOB (Europees Octrooi Bureau). Met één aanvraag kan nu in meerdere landen tegelijk een octrooi worden aangevraagd. De desbetreffende instantie beoordeelt de aanvrage en stuurt deze dan door naar de aangewezen landen (of regio's) voor de vervolgprocedure. Ter onderscheiding van de verschillende soorten aanvragen en octrooien worden verschillende voorvoegsels bij de registratienummers gebruikt. Een aanvrage ingediend bij de WIPO ontvangt de aanduiding PCT- of WO, een aanvraag bij het EOB krijgt EP als voorvoegsel en een nationale aanvraag in bijvoorbeeld de VS krijgt US toegevoegd aan zijn unieke nummer. Al naar gelang de gevolgde weg spreekt men van de PCT-route, de EP-route of een nationale route. Een aanvraag die via de WIPO bij het EOB wordt ingediend krijgt de benaming Euro-PCT.

Oudste prioriteitBij verlening van internationale aanvragen door de aangewezen landen ontstaan meerdere octrooien voor dezelfde uitvinding in verschillende landen. Deze octrooien behoren dan tot één zogenaamde octrooifamilie. Aan al deze octrooien ligt een en dezelfde aanvrage ten grondslag. Deze aanvrage is het oudste lid van de familie en wordt aangeduid met de term 'oudste prioriteit'. De indieningsdatum van deze aanvrage staat bekend als de 'oudste prioriteitsdatum'. De oudste prioriteitsdatum is van belang op het moment dat een uitvinding op nieuwheid moet worden getoetst. Ook het land van indiening van de oudste prioriteit is van belang. Meestal is dat het land van vestiging of herkomst van de uitvinder of de aanvrager.

TechnologiegebiedDe (nationale) octrooibureaus hanteren een classificatiesysteem om een uitvinding onder te brengen in een technologiegebied. Dit vergemakkelijkt het zoeken naar soortgelijke octrooien bij het beoordelen van de nieuwheid van een octrooiaanvraag. Dit classificatiesysteem is de zogenaamde International Patent Classification (IPC), die momenteel uit ongeveer 70.000 ingangen bestaat. In dit onderzoek is bij het zoeken in de databases naar aanvragen op het gebied van de procesvernieuwing gebruik gemaakt van de IPC en van de European Classification (ECLA), de wat uitgebreidere Europese pendant van de IPC.

BeschermingsgebiedDe in dit onderzoek gebruikte octrooipublicaties zijn afkomstig van de drie belangrijkste aanvraagroutes, namelijk WO-aanvragen (ook: PCT-aanvragen), EP-aanvragen (Europees). EP-aanvragen kunnen uitmonden in octrooien in momenteel 31 Europese landen. Kunnen leiden tot octrooibescherming in nagenoeg alle landen van de wereld.

13

Bij het onderzoek gecorrigeerd voor het feit dat dezelfde octrooiaanvragen zowel de WO-route als de EP-route kunnen volgen en dan dubbel geteld zouden worden.

Datum van indieningAls datum van indiening wordt de zogenaamde oudste prioriteitsdatum (OPD) gebruikt en niet de datum waarop de aanvraag bij de WIPO, het EOB (Europees Octrooi Bureau) of het USPTO (United States Patent and Trademark Office) is ingediend. De oudste prioriteitsdatum benadert het tijdstip waarop de uitvinding is gedaan het dichtste en is dus veelzeggend bij de bepaling van de stand van de techniek.

Nationaliteit van de aanvragerDe aanvrager van een octrooi is degene die het octrooi kan gaan exploiteren. De aanvrager is niet noodzakelijkerwijs ook de uitvinder en kan ook een andere nationaliteit dan de uitvinder hebben. Een octrooiaanvrage kan op naam staan van meerdere uitvinders en meerdere aanvragers van uiteenlopende nationaliteiten.

Periode van onderzoekDe jaren van 1990 – heden zijn gekozen als onderzoeksperiode. Gegevens van na 2003 zijn incompleetvanwege de gehanteerde geheimhoudingsperiode van 18 maanden vanaf de indieningdatum. Gegevens van voor 1990 worden als minder relevant voor huidige ontwikkelingen gezien

De dalingen voor de meest recente jaren kunnen daarom grotendeels worden toegeschreven aan de periode van geheimhouding van (ten minste) 18 maanden tussen het tijdstip van aanvraag en het tijdstip van eerste publicatie (WO en EP).

IndicatorenOctrooien worden wereldwijd al lange tijd nauwkeurig geregistreerd en zijn momenteel grotendeels via computerbestanden toegankelijk. Dit heeft er toe bijgedragen dat de belangstelling voor indicatoren op basis van octrooien is toegenomen. De nationaliteit van aanvragers van octrooien kan bijvoorbeeld een beeld van de innovatieve capaciteit van het bedrijfsleven van het betreffende land geven, terwijl de nationaliteit van de uitvinder een indicator is voor (de innovativiteit van) het onderzoeksklimaat in een bepaald land. Om landen onderling met elkaar te vergelijken kunnen aantallen aanvragen/octrooien per land genormeerd worden naar bijvoorbeeld het aantal inwoners, het bruto nationaal product, de nationale onderzoeksbestedingen enzovoort. Niettemin blijft het lastig om landen onderling te vergelijken vanwege verschillen in gewoonten, wetgeving en procedures. In het onderhavig onderzoek kijken we naar de nationaliteit van aanvragers en concentreren we ons dus op de activiteiten van het bedrijfsleven.

Specialisatie-index De specialisatie-index is een maat voor de aandacht (in termen van octrooiaanvragen) die door een bepaald land aan een bepaald technologiegebied wordt gegeven in vergelijking met de aandacht die wereldwijd aandat technologiegebied wordt gegeven. Een index groter dan 1 betekent dat uit het betreffende land meer octrooien dan gemiddeld in het betreffende technologiegebied worden aangevraagd.

Deze index is vooral geschikt om een beeld van het innovatieve karakter van een bepaald land te verkrijgen, maar zegt niets over de innovatieve kracht van dat land. De specialisatie-index is goed bruikbaar om bijvoorbeeld Nederland en Canada met elkaar te vergelijken of om te zien hoe innovatieve en/of economisch succesvolle landen hun researchaandacht verdelen. Ze is niet bruikbaar om de invloed van een bepaald land in een bepaald technologiegebied vast te stellen, omdat ze niets zegt over de absolute aantallen aanvragen.

14

Bijlage 4 Onnauwkeurigheden in de resultatenEen octrooiaanvraag kan door meerdere aanvragers worden ingediend. Wanneer hun nationaliteiten verschillen leidt dit tot een dubbeltelling omdat iedere nationaliteit per octrooiaanvraag eenmaal in de tellingen voorkomt. Wanneer echter de nationaliteit van een aanvrager niet in de gegevens van een aanvraag vermeld staat dan valt de aanvraag geheel buiten de tellingen (nultelling). Gemiddeld veroorzaken dubbeltellingen en nultellingen samen een vermeerdering van het aantal getelde octrooipublicaties van +5,6% bij de WO-aanvragen, +2,3% bij EP-aanvragen en +0,4% bij de US-octrooien.

Een andere oorzaak van dubbeltellingen is het volgen van meer aanvraagroutes voor dezelfde uitvinding. Hieruit resulteren meer octrooipublicaties voor dezelfde uitvinding. Daardoor kan de uitvinding geregistreerd zijn als WO-aanvraag, als EP-aanvraag en ook als nationale aanvraag (US-, NL-, enz). Voorzover mogelijk is hiervoor gecorrigeerd. Volledig ontdubbelen van WO- en EP-aanvragen is niet mogelijk. Door het voorgaande en de vermelding van meer aanvragers per octrooiaanvraag ontstaat er een teveel van 7% in de tellingen van WO+EP-aanvragen. In onderlinge vergelijking van aantallen aanvragen van verschillende landen speelt het overschot (mits gelijkmatig verdeeld) geen rol.

Vóór 2001 publiceerde het Amerikaanse octrooibureau (USPTO) de octrooien pas na de verlening. Daaromis het gebruikelijk voor een analyse van de Verenigde Staten om tot en met het jaar 2000 te kijken naar de verleende octrooien en pas vanaf 2001 naar de octrooiaanvragen. Octrooiaanvragen leiden echter niet altijd tot verleende octrooien, waardoor de resultaten van vóór 2001 een onvolledig beeld geven van de aanvragen.

Door de procedurele termijnen voor publicatie (zie Bijlage 1) zijn de verzamelingen octrooidocumenten vanaf het jaar 2003 in toenemende mate onvolledig. Dit geldt nog sterker voor de documenten die betrekking hebben op verleende octrooien in de Verenigde Staten (US-verleningen). Om hiervoor te compenseren worden de meeste gegevens relatief ten opzichte van de jaartotalen gepresenteerd. Daarbij wordt er dan van uit gegaan dat de nog ontbrekende aanvragen/octrooien gelijkmatig over de verschillende technologieklassen en nationaliteiten (van aanvragers) verdeeld zijn. Niettemin dienen cijfers van na 2002 −zeker die met betrekking tot de US-verleningen− met de nodige voorzichtigheid te worden geïnterpreteerd.

15

Bijlage 5 Landcodes(PCT Contracting States, as of: August 2006)

Landcode Land Landcode Land

AM Armenië JP JapanAT Oostenrijk KR Zuid-KoreaAU Australië KY Kaaiman eilandenBA Bosnië-Herzegovina LI LiechtensteinBB Barbados LU LuxemburgBE België LV LetlandBG Bulgarije MX MexicoBH Bahrein MY MaleisiëBR Brazilië NL NederlandBS Bahamas NO NoorwegenCA Canada NZ Nieuw-ZeelandCH Zwitserland PL PolenCL Chili PT PortugalCN China RO RoemeniëCO Colombia RU RuslandCZ Tsjechië SE ZwedenDE Bondsrepubliek Duitsland SG SingaporeDK Denemarken SI SloveniëES Spanje SK SlowakijeEU15 (AT+BE+DE+DK+ES+FI+FR+GB+

GR+IE+IT+LU+NL+PT+SE)SV El Salvador

FI Finland TR TurkijeFR Frankrijk TW TaiwanGB Verenigd Koninkrijk UA OekraïneGR Griekenland US Verenigde StatenHU Hongarije VE VenezuelaIE Ierland VG Maagdeneilanden (UK)IL Israël YU Servië en MontenegroIN India ZA Zuid-AfrikaIT Italië

16

Bijlage 6 Gebruikte afkortingen

Afkorting Verklaring

AIPM Automotive Integrated Power Mode / ModulesCIDI Compression-Ignition Direct-Injectiondg O&I directoraat generaal Ondernemen en Innovatie van het ministerie van Economische

ZakenECLA European Classification.EOB Europees Octrooi Bureau.EP Octrooiaanvragen die via het EOB worden ingediend, krijgen als nummer EPxxxxxxxxxx

en worden daarom ook wel aangeduid als EP-aanvragen.EP-route Route die octrooiaanvragen volgen die bij het EOB worden ingediend. EU15 De Europese Unie is in het onderzoek gedefinieerd naar de situatie in de

onderzoeksperiode; daarin maakten de volgende 15 landen deel uit van de EU: België, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Groot-Brittannië, Ierland, Italië, Luxemburg, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Spanje en Zweden.

EUREG EUropean REGister. Een database met bibliografische, juridische en administratieve informatie over alle gepubliceerde Europese en Euro-PCT applicaties (sinds 1978).

EURO-PCT Octrooiaanvragen die nadat zij zijn ingediend bij de WIPO ook bij het EOB worden ingediend.

EZ Ministerie van Economische ZakenIPC International Patent Classification; classificatie systeem dat wereldwijd wordt gebruikt

om octrooiaanvragen te classificeren.JPO Japanese Patent Office; het Octrooicentrum van JapanK&V Afdeling Kennisverspreiding en Voorlichting van Octrooicentrum Nederland.KOB Cluster Kennisontsluiting en Beleidsinteractie van Octrooicentrum Nederland.OCNL Octrooicentrum NederlandOECD Organisation for Economic Co-operation and Development, Organisatie voor

Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO).OPD Oudste prioriteitsdatumPCT Patent Cooperation Treaty, verdrag waarbij praktisch alle landen van de wereld zijn

aangesloten. Octrooiaanvragen kunnen bij de WIPO worden ingediend. Na indiening gaan de octrooien de diverse regionale- of nationale fasen in.

PCT-route Route die octrooiaanvragen volgen die via de WIPO onder het PCT-verdrag worden ingediend.

SIDI Spark-Ignition Direct-InjectionTNO Nederlandse Organisatie voor Toegepast Natuurwetenschappelijk Onderzoek.USPTO United States Patent and Trademark Office; het Octrooicentrum van de Verenigde

StatenWIPO World Intellectual Property Organisation; is een onderdeel van de Verenigde Naties en

is gevestigd in Génève. WIPO houdt zich bezig met intellectueel eigendom en voorziet in de PCT-route. Deze aanvragen krijgen als nummer WOxxxxxx die ook wel WO-aanvragen worden genoemd.

WO Octrooiaanvragen die worden ingediend via de PCT-route krijgen als nummer WOxxxxxxxxxx. Om die reden worden ze ook wel WO-aanvragen genoemd.

WO-route (zie PCT-route).WPI Derwent World Patents Index, van Thomson Scientific, de belangrijkste private

aanbieder van octrooi-informatie.