HIDDEN AGREEMENTS, THE UNIVERSE OF SEDJE HÉMON | ENSEMBLE MODELO62

9 september 2018 - 16:30

The Assistants (2018, 21’00’’)

Componist Marianna Maruyama (USA 1980)

Lignes Ondulatoires

Componist Sedje Hémon (arr. Lise Morrison) (NLD 1923-2011)

Deserted Steps (2018, 25’00”) Componist Andrius Arutiunian (LTU/ARM 1991)

Ensemble Modelo62

Gemma Tripiana Muñoz: fluit Enric Sans i Morera: klarinet Justin Christensen: trompet Santiago Lascurain: gitaar

Reinier Van Houdt: keyboard Klára van de Ketterij: percussie

Rebecca Huber: viool Jan Willem Troost: cello

Vasilis Stefanopoulos: contrabas Dario Giustarini: technische productie

Ezequiel Menalled: artistiek en muzikale leiding Arrangement van Lignes ondulatoires door Sedje Hémon: Lise Morrison

Choreografisch advies: Astarti Athanasiadou Software/interaction ontwerper: Yiannis Tsirikoglou

Graphic design: Laura Pappa Video: Flora Reznik

Generously supported by: the Sedje Hémonstichting, Fonds Podiumkunsten, Stroom, Gemeente Den Haag, Mondriaan Fonds, Lithuanian Council for Culture and Fentener van Vlissingen Fonds. With special thanks to: Jaïr Tchong, Bonaventure Soh Bejeng Ndikung, and Paul B. Preciado

i.s.m.

Sedje Hémon: Hidden Agreements Sedje Hémon: Hidden Agreements – een nieuw programma dat werd bedacht door Andrius Arutiunian, Marianna Maruyama en het Ensemble Modelo62. Het is een presentatie van het herontdekte werk van de Nederlandse componist en beeldend kunstenaar Sedje Hémon (1923-2011). Hémon, die de Shoah overleefde en daarna haar werkende leven voornamelijk doorbracht in Den Haag, ontwikkelde een unieke aanpak om het visuele om te zetten in geluid. Haar “integratiemethode” resulteerde in een levendige verkenning van beeld en geluid in de opvallende composities die Hémon schreef. Nadat het werk jarenlang geduldig heeft moete wachten wordt het nu dan eindelijk weer met hernieuwde energie voor publiek gespeeld door het Haagse Ensemble Modelo62. Het Hidden Agreements programma is opgezet rond drie nieuwe arrangementen van werk van Sedje Hémon dat bijna vier decennia lang niet te horen is geweest (en één daarvan is vandaag te horen). Daarnaast bestaat het programma uit een aantal nieuwe composities van de hand van kunstenaar Marianna Maruyama en componist Andrius Arutiunian, die vertrekken vanuit Hémons multidisciplinaire benadering van beeld en geluid. Vertaling in beweging, het repetitieve lichaam, virtual reality en digitaal verval – ze vormen de kernthema’s van het nieuwe werk en zijn direct gelinkt aan het werk van Hémon.

Sedje Hémon: Hidden Agreements - a new program conceived by Andrius Arutiunian, Marianna Maruyama, and Ensemble Modelo62, presents the rediscovered work of Dutch composer and artist Sedje Hémon (1923-2011). Hémon, who survived the Shoah, and subsequently worked most of her life in The Hague, developed a unique approach of translating the visual into the sonic. Called a “method of integration”, this approach resulted in fervent explorations of sound and image in Hémon’s striking compositions. After many years of quietly waiting, Hémon's work is now returning to the public with renewed energy, performed by The Hague-based Ensemble Modelo62. The Hidden Agreements program is built around three new arrangements of Sedje Hémon's work that haven't been heard in public for almost four decades (one of which is performed today). In addition, the program consists of some new compositions made by artist Marianna Maruyama and composer Andrius Arutiunian that depart from Hémon's multidisciplinary approach to sound and image. Translation in movement, repetitive bodies, virtual reality and digital decay - all form the core themes of the new works and relate directly to Hémon's writings and practice.

The Assistants Geïnspireerd door het gelijknamige essay van de Italiaanse filosoof Giorgio Agamben, gaat het in The Assistants over de speciale lichamelijke en emotionele relatie die musici met hun instrument en met elkaar hebben. Op een speelse manier stelt het stuk daarnaast vragen bij het idee “anderen proberen te helpen”. In dit stuk gaat Maruyama in op Sedje He ́mons cursussen voor muzikanten en mensen die op kantoor werken om RSI (repetitive strain injury) te voorkomen. Het is in Nederland een officieel erkende preventiemethode. De verwondingen die He ́mon in haar jeugd had opgelopen maakten een einde aan haar carrière als violist. Het bracht haar ook een diep inzicht in lichamelijkheid en hoe die zich verhoudt tot het maken van muziek. Tot aan het einde van haar leven leerde ze anderen hoe ze pij konden verlichten en voorkomen, door ze nieuwe manieren aan te leren om het lichaam zo optimaal mogelijk in te zetten. Vanuit haar fascinatie voor die relatie tussen het lichaam en muziek leerde Maruyama de bewegingen die He ́mon ontwikkelde en bewerkte ze de oefeningen tot muzikale en choreografische partijen. Die werden met behulp van choreograaf en danser Astarti Athanasiadou aan de musici van het Ensemble Modelo62’s geleerd. In dit stuk gedragen de musici zich dus niet alleen als musici maar ook als individuele lichamen die veranderen en bewegen. Marianna Maruyama gebruikt het lichaam en de stem als de belangrijkste basis voor haar performancewerk. Ze heeft een grote interesse voor het vertalen als artistieke methode.

Nadat ze lange tijd in Japan had gewerkt, verhuisde Maruyama in 2012 naar Nederland. De afgelopen twee jaar was ze gevestigd in Den Haag. Ze geeft les aan het Dutch Art Institute (DAI Art Praxis MA) en is op uitnodiging van de Sedje Hémon Stichting werkzaam als kunstenaar-onderzoeker. Ze presenteert haar werk zowel in een muzikale context als in beeldende omgevingen. Onlangs was ze te zien op o.a. Documenta 14 Parliament of Bodies (DE), Galerie Nouvelles Image (NL), SMBA (NL) en Manifesta 11 (CH). Inspired by Italian philosopher Giorgio Agamben's essay of the same name, The Assistants deals with the special physical and emotional relationship musicians have with their instruments and each other. In a playful way, it also questions the notion of “trying to help” another person. In this piece Maruyama addresses Sedje He ́mon’s RSI (repetitive strain injury) prevention courses for musicians and office workers, an officially recognized treatment method in the Netherlands. The injuries He ́mon sustained in her youth abruptly stopped her career as a violinist and this gave her a deep understanding of physicality and its relation to music making. Until the end of her life, she taught others how to relieve and prevent pain by re-learning ways to use the body in an optimal manner. Fascinated by this relationship between the body and music, Maruyama learned He ́mon’s movements and transformed the exercises into musical and choreographic parts, which in turn have been taught to Ensemble Modelo62’s musicians with the help of choreographer and dancer Astarti Athanasiadou. In this piece, the musicians behave not only as musicians, but as individual bodies in transformation and movement. Marianna Maruyama uses the body and voice as primary agents in her performance-based practice. One of her primary interests is translation as an artistic method. Following an extensive working period in Japan, Maruyama moved to the Netherlands in 2012, and has been based in The Hague for the past two years. She is a tutor at the Dutch Art Institute (DAI Art Praxis MA) and an artist-researcher at the invitation of the Sedje Hémon Foundation. She performs in both contemporary art and music contexts; recent exhibitions and performances include Documenta 14 Parliament of Bodies (DE), Galerie Nouvelles Image (NL), SMBA (NL), Manifesta 11 (CH), and others.

Lignes Ondulatoires Ze was een vrouwelijke componist in de periode vlak na de Tweede Wereldoorlog, musicus, schilder, lid van het verzet, een onderwijsvernieuwer en uitvinder: het levensverhaal van de Haagse Sedje Hémon (1923-2011) is opmerkelijk, maar haar werk als kunstenaar, waarmee ze tot ver in de 80 doorging, spreekt nog meer tot de verbeelding. Ze hield zich vanaf haar vroegste jeugd sterk bezig met muziek en tekenkunst en wilde dolgraag professioneel violist worden. Na de oorlog ging ze over op het componeren en schilderen, voornamelijk vanwege de lichamelijke verwondingen die ze in de

concentratiekampen had opgelopen en die het haar onmogelijk maakten om met vioolspelen verder te gaan. Hémons noodzaak om haar ideeën via de kunst te delen werd meteen vanaf haar eerste tentoonstelling in 1955 duidelijk. De critici waren verrast door de muziek die in haar schilderijen “verborgen” lag. In de jaren 50 en 60 werd het haar streven om ‘de muziek uit de schilderijen te halen’ en ontwikkelde ze een methode om concrete muzikale waarden, en later zelfs volledige composities, uit het beeldende werk te abstraheren. Hémons heel precies vastgelegde “integratiemethode” bestond eruit dat ze een raster over het schilderij legde en aan de hand daarvan gegevens over toonhoogte en -duur uit het werk haalde, die ze vervolgens gebruikte om een partituur te componeren. A female composer in the post-war period, a musician, a painter, a member of the Dutch Resistance, an educator and an inventor, The Hague’s very own Sedje Hémon (1923-2011) had a remarkable life story, but her artistic output, which continued well into her late 80s, speaks even louder. She had an intimate connection to music and drawing from a young age, and was dedicated to playing the violin professionally. After the war, she transitioned to painting and composing, largely because the physical injuries she sustained in concentration camps during the war made it impossible for her to continue playing the violin. Hémon’s urgency to express her ideas though art became evident from her very first exhibition in 1955, when art critics were struck by the music “hidden” within her paintings. In the 1950s and 1960s she strove to ‘take the music out of the paintings’ through the method she invented to extract concrete musical values, and eventually entire pieces, out of her visual works. Hémon’s carefully documented “method of integration”, consisted of placing a pitch grid onto the painting and extracting data, which was then used to compose a musical score.

Deserted Steps In 2007 lanceerde Sedje Hémon een virtueel museum van haar werk. Het was gebouwd op het vroege VR-platform Active Worlds. Daar konden gebruikers vrij ronddwalen en haast eindeloze ruimtes bouwen, en met elkaar in contact komen. In het virtuele museum van Hémon kon je binnenstappen in haar schilderijen en ze driedimensionaal verkennen. Hoewel het museum in 2011 offline ging, heeft Arutiunian het terug weten te vinden en gebruikt hij het als onderdeel in de live partituur van dit stuk. Op zijn ontdekkingstocht door het Active Worlds-platform vielen Arutiunian de vormgeving op die typisch was voor het vroege internet, maar ook de uitgestrektheid van de digitale landschappen. Wandelend door de eindeloze digitale werelden in Active Worlds, die ooit vol mensen en stemmen zijn geweest (en er nu bijliggen als een verlaten digitale woestijn)

vroeg hij zich af wat er met de vergeten virtuele ruimtes was gebeurd. Hij zag ook dat er in elke wereld (en het zijn er veel), overal digitale graffiti te vinden is – korte inscripties op de muren, achtergelaten door de mensen die de sites hebben gebouwd en onderhouden. Die sporen met hun simpele vormen en een eigen poëzie deden hem denken aan de grottekeningen van de vroege mens, met name wat betreft de functie die ze vervullen: het achterlaten van een spoor in een nieuwe, onbewoonde wereld. In het eerste en tweede deel van dit stuk wordt gebruik gemaakt van het video- en graffitimateriaal uit verschillende twintig jaar oude werelden binnen Active Worlds. Ze geven een beeld van een verlaten ruimte waar de steeds verder aftakelende AI nog altijd ronddoolt, samen met een paar laatste gebruikers. In het tweede deel zien we bij aanvang de dirigent het VR museum van Sedje Hémon binnengaan en live op het podium de ruimtes verkennen. De musici volgen een complex systeem van cues en tekens en verklanken het VR museum voor ons terwijl de dirigent zich van de ene de stille kamer naar de andere beweegt. Andrius Arutiunian is een Armeens-Litouwse componist en klankkunstenaar die woont en werkt in Nederland. In zijn muziek verkent hij de sociaal-culturele aspecten van specifieke verhalen uit de geschiedenis. Het gaat daarbij vaak om identiteit, het zich toe-eigenen van geluid en geluids- en lawaaidrempels. Het werk bestaat uit elektro-akoestisch werk voor ensembles, geluidsinstallaties en multimediastukken, en daarnaast solo elektronische sets. Arutiunians stukken zijn gemaakt in opdracht van en/of uitgevoerd door o.a. het Nadar ensemble, MAZE, Ensemble Modelo62, Slagwerk Den Haag en Ensemble Synaesthesis; het werd onlnags gespeeld in het Contemporary Art Centre (LT), Documenta 14 Parliament of Bodies (DE), Melos-Ethos (SL), MAZE Festival (NL) en elders. In 2007, Sedje Hémon launched a virtual museum of her work. It was built on the early virtual reality platform, Active Worlds. This platform allowed its users to freely navigate and build near-infinite space, while socializing with each other. In Hémon’s virtual museum, one could enter her paintings and explore them in a three-dimensional way. Though the museum went offline in 2011, Arutiunian recovered it to be used as part of the live score in this piece. Discovering the Active Worlds platform, Arutiunian was struck by its early-internet aesthetics as well as the vastness of its digital landscapes. Strolling through endless digital worlds in Active Worlds that were once filled with people and voices (and now are abandoned digital deserts), he couldn’t help to wonder what happened to the forgotten virtual spaces. He also noticed that all the worlds (of which there are many) are filled with digital graffiti - short inscriptions left by people on the walls of the sites they built and took care of. These traces, in their simplicity and poetics, reminded him of early man’s cave drawings, especially in their function - to leave a mark in a new and uninhabited

world. Parts one and three of this piece use the video and graffiti material from various two-decade-old worlds at the Active Worlds, reimagining this abandoned space still being roamed by its decaying AI and the last remaining users. The second part of the piece opens up with the conductor entering Sedje Hémon’s VR museum and exploring its spaces live on stage. The musicians follow an intricate system of cues and signs, and sonify the VR museum as the conductor navigates its quiet chambers. Andrius Arutiunian is an Armenian-Lithuanian composer and sound artist based in the Netherlands. His music explores the socio-cultural aspects of specific histories through their sonic artefacts, often dealing with identity, sonic appropriation and thresholds of noise and sound. His work comprises electroacoustic pieces for ensembles, sound installations and multimedia pieces, as well as solo electronic sets. Arutiunian’s pieces have been commissioned or performed by Nadar ensemble, MAZE, Ensemble Modelo62, Slagwerk Den Haag and Ensemble Synaesthesis; his work has been recently shown or performed at Contemporary Art Centre (LT), Documenta 14 Parliament of Bodies (DE), Melos-Ethos (SL), MAZE Festival (NL) and others.

Gaudeamus Agenda 11 oktober 2018 | TivoliVredenburg | Club Fluxus: Jesse Passenier & the Fluid Orchestra 1 november 2018 | TivoliVredenburg | Club Fluxus: Diamanda Dramm - Violin Spaces 8, 9, 10 en 11 november 2018 | diverse locaties | Gaudeamus @Le Guess Who? 22 november 2018 | Kunstruimte KuuB | KuuB Concert: Martin van Hees - gitaar solo 29 november 2018 | Orgelpark Amsterdam | Gaudeamus & Unsounds - vinyl presentaties 6 december 2018 | TivoliVredenburg | Club Fluxus: Kluster5 - Dutch Focus