Het nieuwe denken over competenties en de opleiding van begeleiders

Wat we uit de Vlaamse context kunnen leren

Prof. F. Laevers

Expertisecentrum voor Ervaringsgericht Onderwijs

K.U. Leuven

Situatieschets

It was not until 1997 that the training course ‘Childcare’ – focusing on the hygienic aspects of care – was reformed and was extended by one year.

“The technical interpretation of professionalism within the secondary training course ‘Childcare’ is one of the causes of this process of deprofessionalization.”

“The reform was not successful in forming ‘reflective professionals’ who would fulfil the new construction of professionalism as described in the literature.”

[Jan Peeters]

AA

Situatieschets

Een paradoxale situatie Hogere kwaliteitseisen

Een opleiding die geen gelijke tred houdt

Vrijmaking van de ‘markt’

Welke opleiding is er nodig? Geen analyse van de opleiding zelf Het nieuwe denken over competenties De invulling van kwaliteit Wat er hiervan gerealiseerd wordt

Het nieuwe denken over competenties

Een paradigmashift Een duidelijke boodschap: ontevredenheid

met wat de school voortbrengt

BB

Competentieontwikkelend onderwijs

Definitie

“De basisgedachte van competentiegericht leren is datkennis of vaardigheden niet in isolatie moeten wordenaangeboden aan leerders. (-)In het begrip competentie zit besloten dat er een relatietot stand wordt gebracht tussen deze drie elementen vanleren: kennis, vaardigheden en praktijk.”

(Janse & Koole; Nedermeijer & Pilot 2000)

Competentieontwikkelend onderwijs

Niet het leren is het punt, maar wel hoe het geleerde te gebruiken

Competentie: een complex geheel

“Hier ligt een terrein dat als parking heringericht moet. Ontwerp een grondplan met markering waarop een maximaal aantal wagens een plaats kunnen vinden.” [een voorbeeld uit het ‘realistisch wiskunde- onderwijs]

Competentieontwikkelend onderwijs

Competentieontwikkelend onderwijs

Niet het leren is het punt, maar wel hoe het geleerde te gebruiken

Competentie: een complex geheel Competenties zijn ‘life skills’ Bloom’s taxonomy ‘revisited’ Het begrip ‘Elders Verworven Competenties’ De multiple intelligenties Het concept impliciet leren en ‘stealth

education’

Competentieontwikkelend onderwijs

‘‘stealth education’ stealth education’ (en bijv. computer games)(en bijv. computer games)

Intuïtieve intelligentie als competentie

Steve Fossett is er als eerste ingeslaagd een non-stop solo

ballonvlucht rond de aarde te maken.

De meteorologische begeleiding werd verzorgd door twee Belgischeweerkundigen van het KMI in Ukkel, Luc Trullemans en David Dehenauw.

Wat is een kwaliteitsvolle kinderopvang?

ZiKo als graadmeter

Zelf-evaluatie Instrument voor de Kinderopvang

Welke ‘kwaliteit’ moet een begeleider kunnen ‘leveren’?

CC

Drie invalshoeken

PROCES OUTPUTDoelenEffect

CONTEXT

AanpakPrincipes

BETROKKENHEIDWELBEVINDEN

Hoe maken de kinderen het?

Welbevinden Betrokkenheid

ZiKo: de schaal voor betrokkenheid

Score 1 Het kind vertoont nagenoeg geen activiteit

Score 3 Er is de hele tijd activiteit,

maar zonder echte concentratie Score 5

Het kind is ononderbroken bezig en

gaat sterk op in de activiteit

Betrokkenheid observeren

Betrokkenheid aan stuur

Scanning procedure

Scanning betrokkenheid

AANPAKVARIABELEN

WelbevindenBetrokkenheid

Bijzondere omstandigheden

Factoren in het kind

sfeer en relatie

begeleidersstijl

ruimte voor initiatief

aanbod organisatie

ZiKo: de aanpakfactoren

Het aanbod Hoe rijk is de omgeving?

De sfeer Heerst er een positief groepsklimaat?

De ruimte voor initiatief Over hoeveel vrijheid beschikken kinderen?

De begeleiderstijl Hoeveel inlevingsvermogen is er in de omgang

met kinderen? De organisatie

Is de organisatie afgestemd op het kind?

Efficiënte organisatie

Organisatie

Hoe kwaliteitsvol is de opvang? DD

Resultaten [1] hoeveel welbevinden?

Gemiddelde

3.61SCORE AANTAL

KINDEREN%

%L M H

Laag 11+2

8256

368

1.020.704.59 6.31

Matig 2+3

3+

40415681535

5.0419.5719.16 43.77

Hoog 44+5

2800506692

34.956.328.64 49.91

Welke norm?

50 % van de kinderen

50 % van de kinderen

Score

3

Score

4

Gemiddelde =

3.5

Resultaten [2] hoeveel betrokkenheid?

Gemiddelde

3.29SCORE AANTAL

KINDEREN%

%L M H

Laag 11+2

2903371016

3.624.21

12.69 20.52

Matig 2+3

3+

46413821343

5.8017.2616.78

39.84

Hoog 44+5

2170379624

27.114.737.80 39.64

Resultaten [3] variatie in welbevinden

Gemiddelde voor welbevinden per voorziening [aantal: 379]

2,0 tot 2,49

2,5 tot 2,99

3,0 tot 3,49

3,5 tot 3,99

4,0 tot 4,49

4,5 en meer

Aantal 1 5 50 203 110 10

% 0.26 1.31 13.2 53.6 29.0 2.6

Laagversus

Hoog14.77 % 85.2 %

Resultaten [4] variatie in betrokkenheid

Gemiddelde voor betrokkenheid per voorziening [totaal: 389]

2,0 tot 2,49

2,5 tot 2,99

3,0 tot 3,49

3,5 tot 3,99

4,0 tot 4,49

4,5 en meer

Aantal 3 42 120 186 35 3

% 0.77 10.8 30.8 47.8 9.00 0.77

Laagversus

Hoog42.4 57.6

Resultaten [5] variatie in aanpak

Per aanpakfaktor een inschatting

-1 0 +1

Resultaten [6] variatie in aanpak

Aanpakfactoren: som van de scores per gescande groep [aantal: 691]

-5 -4 -3 -2 -1 0 +1 +2 +3 +4 +5

Aantal 6 9 42 56 91 111 105 108 86 54 23

%0.86 1.30 6.07 8.10 13.0 16.1 15.2 15.6 12.4 7.81 3.3

16 % 45.9 % 39.2 %

Legende: -5 = een score -1 voor elk van de 5 factoren-4 = vb. : een score -1 voor 4 factoren en een score 0 voor 1 factor+5= een score +1 voor elk van de 5 factoren

Procesgerichte aanpak

‘Laisser-faire’Verzorgende aanpak

Gestructureerde aanpak

Veel initiatief van de kinderenWeinig initiatief van de kinderen

Weinig initiatief van de BG

Veel initiatief van de BG

Verzorgende aanpak

Vaak lage betrokkenheid Open ruimte, weinig rijke omgeving Aanbod wordt gedoseerd, aangebracht

door begeleiding Er wordt ‘opgelet’, weinig stimulerende

tussenkomsten naar de kinderen toe

Begeleiderstijl

Vingerverf

Gestructureerde aanpak

Betrokkenheid is matig Begeleiding stimuleert zeer veel Activiteiten/aanbod wordt door de

begeleiding bepaald met het oog op de ontwikkeling van het kind. Het gaat meestal om geleide activiteit

Kinderen worden vaak afhankelijk van de begeleiding om nog tot spel te komen.

Laisser-faire aanpak

Betrokkenheid is eerder matig Ruimte is vaak leuk, er is heel wat, en

gedifferentieerd materiaal aanwezig Vaak en gemis aan structuur en

overzicht Begeleiding is meestal op de

achtergrond aanwezig en laat de kinderen hun gang gaan

Procesgerichte aanpak

Betrokkenheid van de kinderen is eerder hoog

De ruimte is rijk en gedifferentieerd ingericht. Het materiaal is toegankelijk voor de kinderen

De begeleiding komt geregeld stimulerend tussen, speelt mee, geeft ideeën die het spel verrijken, probeert aan te sluiten bij de interesse van het kind

Begeleiderstijl

Fruit op stick

Waarnemingen

eerderpositief

eerdernegatief

Aanbod 23.47 26.84

Sfeer 20.16 7.24

Initiatief 12.56 14.85

Organisatie 10.13 15.80

Begeleiderstijl

33.67 35.28

100 100

Aanbod

Hoekjes? Ja maar, ik bepaal wel wanneer ze open

zijn, en zeker niet allemaal tegelijk. We hebben het eens geprobeerd

en we merken dat de kinderen nu ‘echt’ spelen.

Ermee werken heeft een invloed op de stijl: er wordt nu meer ‘in’ de hoekjes gezeten, en meegespeeld met de kinderen

Initiatief

Robbe wil dennennaalden ‘plukken’ en kruipt op een steen om er beter bij te kunnen. De BG maant hem aan om voorzichtig te zijn en waarschuwt hem, maar grijpt niet onmiddellijk in. Pas wanneer ze ziet dat het hem echt niet lukt gaat ze een extra handje helpen.

Organisatie

Een verhaaltje lezen doen we met twee: een persoon leest, de andere let op…

Begeleiderstijl

Kinderen houden na het drinken de bekers omhoog BG1:Hebben we dat zo geleerd? Zet de

bekers terug op tafel. BG2: Ha, ik zie dat jullie gedaan hebben

met drinken, geef maar hier, ik zet ze weg.

BG3: Jullie mogen de bekers zelf terug op de kar zetten, kijk zo…

Sfeer

Een mooie dag buiten: ‘Pin’ roepen twee peuters, wijzend naar de boom. De BG komt kijken: Pim de fantasiekabouter? Nee, Spin op de boom, ontdekt nu ook de BG. Ze vertelt over de spin, en al snel staan er meerdere peuters mee te luisteren

Vakmanschap & meesterschap Zelfvertrouwen & positief zelfbeeld Een exploratieve ingesteldheid Het perspectief van kinderen kunnen

innemen m.b.t. gevoelens m.b.t. motieven m.b.t. percepties en cognities

EEWelke competenties in de opleiding?

Stimulerende stijl

Lopen met badjes

Vakmanschap & meesterschap Zelfvertrouwen & positief zelfbeeld Een exploratieve ingesteldheid Het perspectief van kinderen kunnen

innemen m.b.t. gevoelens m.b.t. motieven m.b.t. percepties en cognities

Communicatievaardigheid Zelfsturing en ondernemingszin Kunnen reflecteren

EEWelke competenties in de opleiding?

Plaats voor het pedagogische in het curriculum

Ruimte voor initiatief inbouwen rond haalbare opdrachten m.b.t. het ‘vak’

De werkelijkheid centraal plaatsen in observatie en reflectie

Veel investeren in actieve en expressieve communicatie

Welbevinden en betrokkenheid als richtsnoer

FFHoe de opleiding vormgeven?

Slot

WAAROM?

Maatschappelijk belang

Enorm potentieel Preventie Brain studies

Ontwikkelingsdomeinen Zelfvertrouwen en gave emotionele ontwikkeling Sociale competentie Taal en communicatie Begrijpen van de fysische wereld en technologie Zelfsturing en ondernemingszin

Peuters als partners

De fluitspelers