624
Yale College Programs of Study Fall and Spring Terms 2011–2012 BULLETIN OF YALE UNIVERSITY Series 107 Number 9 August 1, 2011

Hathayog Pradipika

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Hathayog Pradipika

- 1 -

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX MUKTABODHA INDOLOGICAL RESEARCH INSTITUTEXXX ©2011 Muktabodha Indological Research Institute All Rights Reserved.XX E-texts may be viewed only online or downloaded for private study.X E-texts may not, under any circumstances, be copied, republished,X reproduced, distributed or sold, either in original or altered form, withoutX the express permission of Muktabodha Indological Research Institute in writing.XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX e-text created by muktabodha indological research instituteXX title: ha.thayogapradiipikaa with commentary called jyotsnaX author: svaatmaaraamaX commentator: brahmaanandaXX printed bombay, 1882XX data entered by the staff of muktabodha under the supervision of mark s. g. dyczkowskiXXXX revision 0 sept. 18, 2011XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

hQyaegàdIipka,

By!

:vaTmaram

ivw! caeMmeNty!R c‘edœ JyaeTõ By!

Page 2: Hathayog Pradipika

- 2 -

rüanNd

irNtedœ #n! AaeMby! #n! 1882

. ïI>.

hQyaegàdIipka,

sa c

shjan<ds<tanic<tami[SvaTmaramyaegINÔivricta

äüanNdk«tJyaeTõa=iÉxya qIkya sml<k«ta

dXy»‚laeTpÚjqaz<kraTmjïIxrk«tya

mnae=iÉlai; *? Éa;aVyaOyyaepeta,

muMb-$ngre

in[RysagrsmaOye muÔ[m<Çalye

Page 3: Hathayog Pradipika

- 3 -

ved 4 ivy0 Ösu 8 vsuxa 1 àimte zalIvahnzke 1804

sva-$jypurinvaisna dXy»‚laeTpÚen JyaeitivRda

ïIxre[

o<fªÉa-$nagrÉa-$desa-$sahaYyen muÔapiyTva

àkaizta,

#ma< c 1867 s<OyakrajinymSy 25 s<Oya<zanusare[

leoaêFa< k«Tva ¢<wkÇaR sveR=ixkara>

SvaxIna> Swaipta>,

maELy< sax¡ êPykÖym!. 2.

. ïI>.

. hQyaegàdIipka.

. qIkaÉa;a_ya< smeta.

àwmaepdez>,

Page 4: Hathayog Pradipika

- 4 -

. mUl.

ïI-Aaidnaway nmae=Stu tSmE yenaepidòa hQyaegiv*a.

ivæajte àaeÚtrajyaegmaraeFuimCDaerixraeih[Iv. 1.

. qIka.

ïIg[ezay nm>.

gué< nTva izv< sa]aÓ+üan<den tNyte.

hQàdIipkaJyaeTõa yaegmagRàkaizka. 1.

#danI—tnana< subaexawRmSya> suiv}ay

gaer]isÏa<thadRm!, mya

meézaiôàmuOyaiÉyaegaTS)…q< kWyte=Ty<tgUFaeip

Éav>. 2.

mumu]ujnihtaw¡ rajyaegÖara kEvLy)la<

hQàdIipka< ivixTsu> prmkaéi[k>

SvaTmaramyaegI—ÔStTàTyUhinv&Äye

hQyaegàvtRkïImdaidnawnmSkarl][< m<gl<

Page 5: Hathayog Pradipika

- 5 -

tavdacrit. ïI-AaidnawayeTyaidna. tSmE

ïI-Aaidnaway nmaeiSTvTyNvy>, AaidíasaE nawí

Aaidnaw> sveRñr> izv #TywR>, ïIman! Aaidnaw>

tSmE zI-Aaidnaway, ïIzBd AaidyRSy s> ïI-Aaid>

ïI-AaidíasaE nawí ïI-Aaidnaw> tSmE

ïI-Aaidnaway, ïInaway iv:[v #it vawR>,

ïI-AaidnawayeTyÇ y[aÉavStu, Aip masm"<

k…yaRCD<daeÉ<g< TyjeiÌraimit D<daeivda<

s<àdayaʽar[saEóva½eit baeXy<, vStutStu

As<ihtpaQSvIkaraep]ya ïI-Aaidnawayeit

paQSvIkare=àv&ÄinTyivXyuÎeZytavCDedkana³a<tTv!

@n

p. 2)

. mUl.

à[My ïIgué< naw< SvaTmarame[ yaeigna. kevl<

rajyaegay hQiv*aepidZyte. 2.

. qIka.

piriniótTvs<Évat!

Page 6: Hathayog Pradipika

- 6 -

s<àTyudaT†t†òa<tÖySyapI†iGv;yvE;MyaiÚTys!

AaihTy-É<gjintdae;Sy

zaiBdkannumtTva½as<m&òivxeya<ztaêpdae;Sy

saihTykarEé´Tve=ip KvicÄErip SvIk«tTven

zaiBdkacayERrekaijTyadaE kmRxarySvIkare[

svRwana†tTva½ la"vaitzy #it suixyae ivÉavy<tu,

nm> àVhIÉavae=Stu, àawRnaya< laeqœ, tSmE kSmE

#Type]ayamah. yeneit. yen Aaidnawen %pidòa

igirjayE hQyaegiv*a hí Qí hQaE sUyRc<ÔaE

tyaeyaeRgae hQyaeg> @ten hQzBdvaCyyae>

sUyRc<ÔaOyyae> àa[apanyaerEKyl][> àa[ayamae

hQyaeg #it hQyaegSy l][< isÏ<, twacae´<

gaer]nawen isÏisÏa<tpÏtaE, hkar> kIitRt>

sUyRókarí<Ô %Cyte,

sUyaR½<ÔmsaeyaeRgaÏQyaegae ing*t #it, tTàitpaidka

iv*a hQyaegiv*a hQyaegzaôimit yavt!, igirjayE

Aaidnawk«tae hQiv*aepdezae mhakalyaegzaôadaE

àisÏ>, àk;eR[ %Út> àaeÚt>

m<ÇyaeghQyaegadInamxrÉUimnamuÄrÉUimTvaÔajyaegs!

y àaeÚtTv<, rajyaegí

svRv&iÄinraexl][ae=s<à}atyaeg>,

timCDaemuRmu]aerixraeih[Iv, Aixéýte=nyeTyixraeih[I

Page 7: Hathayog Pradipika

- 7 -

in>ïe[Iv ivæajte ivze;e[ æajte zaeÉte, ywa

àaeÚtsaExmaraeFuimCDaerixraeih{ynayasen saExàaipka

Évit @v< hQdIipkaip

àaeÚtrajyaegmaraeFuimCDaernayasen rajyaegàaipka

ÉvtIit, %pmal<kar>, #<Ôv¿aOy< v&Äm!. 1.

@v< prmguénmSkarl][< m<gl< k«Tva iv¹ba÷Lye

m<glba÷LySyaPypei]tTvaTSvguénmSkaraTmk<

p. 3)

. mUl.

æa<Tya b÷mtXva<te rajyaegmjantam!.

. qIka.

m<glmacrÚSy ¢<wSy iv;yàyaejnadINàdzRyit,

ïIm<t< gué< ïIgué< naw< ïIguénaw< Svguéimit

yavt!, à[My àk;eR[ Éi´pUvRk< nTva SvaTmarame[

yaeigna yaegae=SyaStIit ten, kevl< rajyaegay kevl<

rajyaegaw¡ hQiv*aepidZyt #TyNvy>, hQiv*aya

rajyaeg @v muOy< )l< n isÏy #it kevlpdSyaiÉàay>

Page 8: Hathayog Pradipika

- 8 -

, isÏySTvanu;<igKy>, @ten rajyaeg)lsihtae

hQyaegae=Sy ¢<wSy iv;y>, rajyaegÖara kEvLy<

caSy )l<, tTkamíaixkarI, ¢<wiv;yyae>

àitpa*àitpadkÉav> s<b<x>, ¢<wSy kEvLySy

c àyaeJyàyaejkÉav> s<b<x>, ¢<waiÉxeySy

s)lyaegSy kEvLySy c saXysaxnÉav> s<b<x

#Tyu´m!. 2.

nnu m<Çyaegsgu[XyaninguR[XyanmuÔaidiÉrev

rajyaegisÏaE ik< hQiv*aepdezeneTyaz<Ky

VyuiTwticÄana< m<ÇyaegaidÉI rajyaegaisÏehRQyaegadev

rajyaegisiÏ< vdn! ¢<w< àitjanIte. æa<Tyeit.

m<Çyaegaidb÷mtêpe Xva<te gaFa<xkare ya

æa<itæRmStya, tEStEépayE rajyaegaw¡ àv&ÄSy

tÇtÇ tdlaÉat!, vúyit c, ivnarajyaeg #Tyaidna,

twa rajyaeg< Ajanta< n jan<tI=Tyjan<t> te;a<

Ajanta< pu<sa< rajyaeg}animit ze;>, kraetIit kr>

k«paya> kr> k«pakr> k«paya Aakr #it va ta†z>,

Anen hQàdIipkakr[e A}anuk<pEv hetuirTyu´<,

SvaTmNyarmte #it SvaTmaram> hQSy hQyaegSy

àdIipkev àkazkTvat! hQàdIipka ta<, Awva hQ

@v àdIipka rajyaegàkazkTvat! ta< xÄe ivxÄe

Page 9: Hathayog Pradipika

- 9 -

kraetIit yavt!, SvaTmaram #Tynen }anSy sÝmÉUimka<

àaÝae

p. 4)

. mUl.

hQàdIipka< xÄe SvaTmaram> k«pakr>. 3.

. qIka.

äüivÖiró #Tyu´<, twa c ïuit>, AaTm³If

AaTmrit> i³yavane; äüivda< viró #it, sÝ

ÉUmyíae´a yaegvaisóe, }anÉUim> zuÉeCDaOya

àwma smudaùta, ivcar[a iÖtIya SyaÄ&tIya

tnumansa, sTvapiÄítuwIR SyaÄtae=s<si´naimka,

prawaRÉaivnI ;óI sÝmI tuyRga Sm&ta, ASyawR>,

zuÉeCDa #TyaOya ySya> sa zuÉeCDaOya,

ivvekvEraGyyuta zmaidpUivRka tIìmumu]a àwma

}anSy ÉUim> ÉUimka %daùta kiwta yaeigiÉirit ze;>

. 1.

ivcar[a ïv[mnnaiTmka iÖtIya }anÉUim> Syat!. 2

Page 10: Hathayog Pradipika

- 10 -

.

AnekawR¢ahk< mnae yda=nekawaRNpirTyJy

sdekawRv&iÄàvahvÑvit tda tnu manse< ySya< sa

tnumansa inidXyasnêpa t&tIya }anÉUim> Syaidit

ze;>. 3.

#maiStö> saxnÉUimka>, Aasu ÉUim;u saxk #TyuCyte,

its&iÉÉURimkaiÉ> zuÏsTve<=t>kr[e=h<

äüa=SmITyakairka=prae]v&iÄêpa sTvapiÄnaimka

ctuwIR }anÉUim> Syat!, ctuwIRy< )lÉUim>, ASya<

yaegI äüividTyuCyte, #y< s<à}atyaegÉUimka. 4.

vúyma[aiStöae=s<à}atyaegÉUmy>,

sTvapÄern<tra sTvapiÄs<i}kaya< ÉUmavupiSwtasu

isiÏ;u As<s´Syas<si´naimka p<cmI }anÉUim>

Syat!, ASya< yaegI Svymev VyuiÄóte, @ta< ÉUim< àaÝae

äüivÖr #TyuCyte. 5.

präüaitir´mw¡ n Éavyit ySya< sa

prawaRÉaivnI ;óI }anÉUim> Syat!, ASya< yaegI

pràbaeixt @v VyuiTwtae Évit, @ta< àaÝae

Page 11: Hathayog Pradipika

- 11 -

äüivÖrIyainTyuCyte. 6.

tuyRga nam sÝmI ÉUim> Sm&ta, ASya< yaegI Svt> prtae

va n VyuTwan< àaßaeit, @ta< àaÝae äüivÖiró

#TyuCyte, tÇ àma[ÉUta ïuitrÇEvae´a, pUvRmymev

jIvNmu´ #TyuCyte s @va=Ç SvaTmarampdenae´ #Tyl<

bø´en. 3.

p. 5)

. mUl.

hQiv*a< ih mTSye<Ôgaer]a*a ivjante.

SvaTmaramae=wva yaegI janIte tTàsadt>. 4.

. qIka.

mhTseivtTvaÏQiv*a< àz<sNSvSyaip

mhTskazaÏQiv*alaÉaÌaErv< *aetyit.

hQiv*a< hIit. hIit àisÏ< mTSye<Ôí gaer]í

taE Aa*aE ye;a< te mTSye<Ôgaer]a*a> Aa*zBden

jal<xrnawÉt&RhirgaepIc<ÔàÉ&tyae ¢aýa>, te

hQiv*a< hQyaegiv*a< ivjante ivze;e[

Page 12: Hathayog Pradipika

- 12 -

saxnl][Éed)lEjaRn<tITywR>, SvaTmaram>

SvaTmaramnama, Awva zBdsmu½ye, yaegI yaegvan!

tTàsadt> gaer]àsada¾anIt #TyNvy>, prmmhta

äü[apIy< iv*a seivteTyÇ yaeigya}vLKySm&it>,

ihr{ygÉaeR yaegSy v´a naNy> puratn>, v´«Tv< c

mansVyaparpUvRk< ÉvtIit mansae Vyaparae=waRdagm>

, twa c ïuit>, yNmnsa Xyayit tÖaca vdtIit,

Égvtey< iv*a ÉagvtanuÏvadIn! àTyu´a, izvStu

yaegI àisÏ @v, @v< c svaeRÄmEäRüiv:[uizvE>

seivtey< iv*a, n c äüsUÇk«ta Vyasen yaegI inrak«t

#it z<knIy<, àk«itSvat<ÈyiviÑÉeRda<zmaÇSy

inrakr[at!, n tu Éavnaivze;êpyaegSy, Éavnayaí

svRs<mtTvaÄa<

p. 6)

. mUl.

ïI-AaidnawmTSye<Ôzabran<dÉErva>. caEr<gI

mIngaer]ivêpa]iblezya>. 5.

. qIka.

Page 13: Hathayog Pradipika

- 13 -

ivna suoSyaPys<Évat!, twae´< ÉgvÌItasu, naiSt

buiÏryu´Sy n cayu=´Sy Éavna, n caÉavyt>

za<itrza<tSy k…t> suoimit, naray[tIwERrPyu´<,

Svat<ÈysTyTvmuo< àxane sTy< cicÑedgt< c

vaKyE>, Vyasae inracò n ÉavnaOy< yaeg< Svy<

inimRtäüsUÇE>, Aip caTmàd< yaeg<

VyakraeNmitmaNSvy<, Éa:yaid;u ttStÇ

AacayRàmuoEmRt>, mtae yaegae Égvta

gItayamixkae=Nyt>, k«t> zukaidiÉStSmadÇ

s<tae=itsadra #it, vede;u y}e;u tp>su cEv dane;u

yTpu{y)l< àidò<, ATyeit tTsvRimd< ividTva yaegI

pr< SwanmupEit ca*imit ÉgvÊ´e>, ik< b÷n,

ij}asurip yaegSy zBdäüaitvtRt #it vdta Égvta

yaegij}asaerPyaETk«ò(< vi[Rt< ikmut yaeign>,

nardaidÉ´ïeóEyaR}vLKyaid}ainmuOyEíaSya>

sevnaÑ´}ainnamPyivéÏeTyuprMyte. 4.

hQyaege àv&iÄ< jniytu< hQiv*ya àaÝEñyaRn!

isÏanah. ïI-AaidnaweTyaidna. Aaidnaw> izv>

sveR;a< nawana< àwmae naw>, ttae naws<àday>

àv&Ä #it naws<àdaiynae vd<it, mTSye<ÔaOyí

Aaidnawiz:y>, AÇEv< ik<vd<tI, kdaicdaidnaw>

Page 14: Hathayog Pradipika

- 14 -

kiSm<iídœÖIpe iSwt>, tÇ ivjnimit mTva igirjayE

yaegmupidòvan!, tIrsmIpnIrSw> kín mTSy> t<

yaegaepdez< ïuTva @ka¢icÄae inílkayae=vtSwe, t<

ta†z< †:qœvanen yaeg> ïut #it t< mTva

k«paluraidnawae

p. 7)

. mUl.

m<wanae ÉErvae yaegI isiÏbuRÏí k<wif>.

kaer<qk> suran<d> isÏpadí cpRiq>. 6.

kanerI pUJypadí inTynawae inr<jn>. kpalI

ib<Ênawí kakc<fIñraþy>. 7.

. qIka.

jlen àaei]tvan!, s c àae][maÇaiÎVykayae mTSye<Ô>

isÏae=ÉUt!, tmev mTSye<Ônaw #it vd<it, zabrnama

kiíiTsÏ> Aan<dÉErvnamaNy>,

@te;aimtretrÖ<Ö>, iDÚhStpad< pu<STv<

ih<ÊSwanÉa;aya< caEr<gIit vd<it,

Page 15: Hathayog Pradipika

- 15 -

kdaicdaidnawa‘BxyaegSy Éuv< pyRqtae

mTSye<ÔnawSy k«pavlaeknmaÇaTk…Çicdr{ye

iSwtíaEr<Gy<k…irthStpadae bÉUv, s c tTk«pya

s<jathStpadae=himit mTva tTpadyae> ài[pTy

mmanu¢h< k…ivRit àaiwRtvan!, mTSye<Ôae=ip

tmnug&hItvan! tSyanu¢ha½aEr<gIit àisÏ> isÏ>

sae=ÉUt!, mInae mInnaw> gaer]ae gaer]naw>

ivêpa]nama iblezynama c, caEr<gIàÉ&tIna<

Ö<Ösmas>. 5.

m<wan> ÉErv> yaegIit m<wanàÉ&tIna< sveR;a<

ivze;[<. 6.

kakc<fIñr #Tyaþyae nam ySy s twa, ANye Spòa>

. 7.

p. 8)

. mUl.

A‘am> àÉudeví "aefa caelI c iq<iqi[>. ÉanukI

nardeví o{f> kapailkStwa. 8.

Page 16: Hathayog Pradipika

- 16 -

#Tyadyae mhaisÏa hQyaegàÉavt>. o{fiyTva

kald<f< äüa<fe ivcr<it te. 9.

Aze;taptÝana< smaïymQae hQ>.

Aze;yaegyu´anamaxarkmQae hQ>. 10.

. qIka.

twazBd> smu½ye. 8.

#it pUvaeR´a Aadyae ye;a<te twa, AaidzBden taranawadyae

¢aýa>, mha<tí te isÏaí AàithtEñyaR #TywR>

, hQyaegSy àÉavaTsamWyaRidit hQyaegàÉavt>,

p<cMyaStisl!, kalae m&Tyu> tSy d<fn< d<f>

dehàa[ivyaeganukªlae Vyapar> t< o<fiyTva iDTva

m&Tyu< ijTveTywR>, äüa<fmXye ivcr<it

ivze;e[aVyahtgTya cr<tITywR>, tÊ´< Éagvte,

yaegeñra[a< gitma÷r<tbRihiôlaeKya>

pvna<traTmnaimit. 9.

hQSyaze;tapnazkTvmze;yaegsaxkTv< c

mQkmQêpke[ah. Aze;eit. Aze;a>

Page 17: Hathayog Pradipika

- 17 -

AaXyaiTmkaixÉaEitkaixdEivkÉeden iÇivxa>,

tÇaXyaiTmk< iÖivx<, zarIr< mans< c, tÇ

zarIr< Ê>o< Vyaixj< mans< Ê>o< kamaidj<,

AaixÉaEitk< VyaºspaRidjint< AaixdEivk< ¢haidjint<

, te c te tapaí tEStÝana< s<tÝana< pu<sa< hQae

hQyaeg> sMygaïyt #it smaïy> Aaïy>

AaïyÉUtae mQ> mQ @v, twa hQ>

Aze;yaegyu´ana< Aze;yaegyu´a>

m<ÇyaegkmRyaegaidyu´aSte;amaxarÉUt> kmQ> @v<,

iÇivxtaptÝana< pu<sa< Aaïyae hQ>, ywa c

ivñaxar> kmQ> @v< iniolyaeignamaxarae hQ

#TywR>. 10.

p. 9)

. mUl.

hQiv*a pr< gaePya yaeigna isiÏimCDta. ÉveÖIyRvtI

guÝa invIRyaR tu àkaizta. 11.

. qIka.

Awaioliv*ape]ya hQiv*aya AitgaePyTvmah.

Page 18: Hathayog Pradipika

- 18 -

hQiv*eit. isiÏmi[ma*EñyRimCDta yÖa isiÏ<

kEvLyisiÏimCDta va<Dta yaeigna hQyaegiv*a

prmTy<t< gaePya gaepnIya gaepnahaRStIit, tÇ hetumah,

ytae guÝa hQiv*a vIyRvTyàithtEñyRjnnsmwaR

Syat!, kEvLyjnnsmwaR kEvLyisiÏjnnsmwaR va Syat!

, Aw yaegaixkarI, ijta]ay za<tay s´ay mu´aE

ivhInay dae;Ers´ay mu´aE, AhInay dae;etrEé´kÇeR

àdeyae n deyae hQíetrSmE, ya}vLKy>,

ivXyu´kmRs<yu´> kams<kLpvijRt>, ymEí

inymEyuR´> svRs<givvijRt>, k«tiv*ae ijt³aex>

sTyxmRpray[>, guézuïU;[rt>

ipt&mat&pray[>, SvaïmSw> sdacarae ivÖiÑí

suizi]t #it, izîaedrrtayEv n dey< ve;xair[ #it

k…Çict!, AÇ yaegic<tami[kara>, y*ip,

äaü[]iÇyivza< ôI zUÔa[a< c pavn<,

za<tye kmR[amNy*aegaÚaiSt ivmu´y #Tyaid

pura[vaKye;u àai[maÇSy yaege=ixkar %pl_yte, twaip

mae]êpk< )l< yaege ivr´SyEv Évit, AtStSyEv

yaegaixkar %ict>, twa c vayus<ihtaya<, †òe

twanuïivke ivr´< iv;ye mn>, ySy

tSyaixkarae=iSmNyaege naNySy kSyict!, sureñracayR>,

#hamuÇ ivr´Sy s<sar< àijhast>, ij}asaerev kSyaip

Page 19: Hathayog Pradipika

- 19 -

yaege=iSmÚixkairteTya÷>, v&ÏErPyu´<, nEtÎey<

ÊivRnItay jatu

p. 10)

. mUl.

suraJye xaimRke deze suiÉ]e inépÔve.

xnu>àma[py¡t< izlai¶jlvijRte. @ka<te

miQkamXye SwatVy< hQyaeigna. 12.

. qIka.

}an< guÝ< tiÏ sMyK)lay, ASwane ih SwaPymanEv

vaca< devI kaepaiÚdRheÚae icrayeit. 11.

Ah hQa_yasyaeGy< dezmah saxeRn. suraJy #it.

ra}> kmR Éavae va raJy< tCDaeÉn< yiSmNs

suraJyStiSmNsuraJye, ywa raja twa àjeit mhÊ´e>,

ra}> zaeÉnTvaTàjanamip zaeÉnTv< sUict<, xaimRke

xmRvit, Anen hQa_yaisnae=nukªlaharaidlaÉ> sUict>

, suiÉ] #Tynenanayasen t‘aÉ> sUict>, inépÔve

caErVyaºa*upÔvrihte, @ten dezSy

Page 20: Hathayog Pradipika

- 20 -

dI"RkalvasyaeGyta sUicta, xnu;> àma[<

xnu>àma[< ctuhRStmaÇ< tTpy¡t<

izlai¶jlvijRte izla àStr> Ai¶vRiû> jl< taey<

tEvRijRte rihte, yÇasn< ttítuhRStmaÇe

izlai¶jlain n SyuirTywR>, ten zItae:[ivkaraÉav>

sUict>, @ka<te ivjne, Anen

jnsmagmaÉavaTklha*Éav> sUict>, jns<mdeR

p. 11)

. mUl.

ALpÖarmr<ØgtRivvr< naTyu½nIcayt< sMyg!

gaemysa<ÔilÝmml< in>ze;j<tUiH!Htm!. baT*e

m<fpveidkªpéicr< àakars<veiòt< àae´<

yaegmQSy l][imd< isÏEhRQa_yaisiÉ>. 13.

. qIka.

tu klhaidk< Syadev, tÊ´< Éagvte, vase bøna<

klhae ÉveÖataR ÖyaerpIit, ta†ze miQkamXye, ALpae

mQae miQka, ALpIyis kn!, tSya> mXye hQyaeigna

hQa_yasI yaegI hQyaegI ten, zakpaiwRvaidvTsmas>

Page 21: Hathayog Pradipika

- 21 -

, SwatVy< Swatu< yaeGy<, miQkamXy #Tynen

zItatpaidjint¬ezaÉav> sUict>, AÇ

yu´aharivhare[ hQyaegSy isÏye, #Tyx¡

keniciT]ÝTvaÚVyaOyat<, mUlðaekanamev VyaOyan<,

@vm¢e=ip ye mya n VyaOyata> ðaeka

hQàdIipkayamupl_yer<Ste sveR i]Ýa #it baeÏVy<.

12.

Aw mQl][mah, ALpÖarimit, ALpÖar<

yiSm<StÄa†z<, r<Øae gva]aid> gtaeR inçàdez>

ivvrae mU;kaidibl< te n s<it yiSm<StÄaÎz<, ATyu½<

c tÚIc< caTyu½nIc< t½ tdayt< caTyu½nIcayt<,

ivze;[< ivze:ye[ b÷limTyÇ

b÷l¢h[aiÖze;[ana< kmRxary>,

nnU½nIcaytzBdana< iÉÚawRkana< kw<

kmRxary>, tTpué;> smanaixkr[> kmRxary #it

t‘][aidit ceÚ, mQe te;a<

samanaixkr{yas<Évat!, n caTyu½nIcayt<

naTyu½nIcayt< nzBden smasaÚlaepaÉav> neit

p&wKpd< va, ATyu½e Aaraeh[e ïm> SyaditnIce=vraeh[e

ïmae Évet!, ATyayte Ër<

†iògRCDeÄiÚrakr[awRmu´< naTyu½nIcaytimit,

Page 22: Hathayog Pradipika

- 22 -

sMyKsmIcIntya gaemyen gaepurI;e[ sa<Ô< ywa Évit

twa ilÝ<, Aml< inmRl< in>ze;a iniola ye j<tvae

mzkmTk…[a*aStEéiH!Ht< Ty´< riht< baýe

mQaÓih>àdeze m<fp> zalaivze;> veid> pir:k«ta

ÉUim> kªpae jlazyivze;> tE éicr< rm[Iy<

àakare[ vr[en sMyGveiòt< pirtae

p. 12)

. mUl.

@v<ivxe mQe iSwTva svRic<taivvijRt>,

guêpidòmageR[ yaegmev sm_yset!. 14.

. qIka.

iÉiÄyu´imTywR>, hQa_yaisiÉ>

hQyaega_ysnzIlE> isÏE>, #d<

pUvaeR´mLpÖaraidk< yaegmQSy l][< Svêp<

àae´< kiwt<, n<idkeñrpura[e Tvev<

mQl][mu´<,

m<idr< rMyivNyas< mnae}< g<xvaist<,

Page 23: Hathayog Pradipika

- 23 -

xUpamaedaidsuriÉ k…sumaeTkrm<ift<,

muintIwRndIv&]piÒnIzElzaeiÉt<, icÇkmRinbÏ<

c icÇÉediviciÇt<, k…yaR*aegg&h< xImaNsurMy<

zuÉvTmRna, †:qœva icÇgta<ZDa<taNmunINyait mn>

zm<, isÏaN†:qœva icÇgtaNmitr_yu*me Évet!, mXye

yaegg&hSyaw iloeTs<sarm<fl<, Zmzan< c

mha"aer< nrka<í iloeTKvict!, taN†:qœva

ÉI;[akaraNs<sare sarvijRte, Anvsadae Évit yaegI

isÏ(iÉla;uk>, pZy<í Vyaixtan!

j<tUÚtaNmÄa<ílÖ+[an!. 13.

mQl][mu®va mQe yTktRVy< tdah. @v<ivx #it.

@v< pUvaeR´a ivxa àkarae ySy s twa pUvaeR´l][

#TywR>, tiSm<iSwTva iSwit< k«Tva svaR

yaií<taStaiÉivRze;e[ vijRtae rihtae=ze;icNtariht>,

gué[aepidòae yae magR> hQa_yasàkarêpSten sda

inTy< yaegmeva_yset!, @vzBdena_yasa<trSy yaege

iv¹krTv< sUict<, tÊ´< yaegbIje,

mé¾yae ySy isÏSt< sevet gué< sda, guév±àsaden

k…yaRTàa[jy< bux>, rajyaege,

Page 24: Hathayog Pradipika

- 24 -

veda<ttkaeRi´iÉragmEí nanaivxE> zaôkd<bkEí

, XyanaidiÉ> sTkr[EnR gMyií<tami[T*eRkgué<

ivhay, Sk<dpura[e, AacayaR*aegsvRSvmvaPy iSwrxI>

Svy<, ywae´< lÉte

p. 13)

. mUl.

ATyahar> àyasí àjLpae inym¢h>. jns<gí

laELy< c ;ifσyaeRgae ivnZyit. 15.

%TsahaTsahsaÏEyaRÄÅv}ana½ iníyat!.

jns<gpirTyagat! ;ifœÉyaeRg> àisÏ(it. 16.

. qIka.

ten àaßaeTyip c inv&Rit<, sureñracayR>,

guéàsada‘Éte yaegmòa<gs<yut<,

izvàsada‘Éte yaegisiÏ< c zañtI—,

ïuití,

Page 25: Hathayog Pradipika

- 25 -

ySy deve pra Éi´yRwadeve twa guraE, tSyEte kiwta

ýwaR> àkaz<te mhaTmn #it,

AacayRvaNpué;ae vedeit c. 14.

Aw yaega_yasàitb<xkanah. ATyahar #it.

Aitziyt Aaharae=Tyahar> ]uxape]yaixkÉaejn<,

àyas> ïmjnnanukªlae Vyapar> àk«òaejLp> àjLpae

bփa;[< zItaedken

àat>õann´Éaejn)laharaidêpinymSy ¢h[<

inym¢h>, jnana< s<gae jns<g>, kamaidjnkTvat!,

laelSy Éav> laELy< ca<cLy<,

;iÑrTyaharaidiÉr_yasàitb<xat!, yaegae ivnZyit

ivze;e[ nZyit. 15.

Aw yaegisiÏkranah. %Tsahaidit. iv;yàv[< ict<

inraeTSyaMyeveTyu*m %Tsah>, saXyTvasaXyTve pirÉaVy

shsa àv&iÄ> sahs<, yav¾Ivn< seTSyTyeveTyoedae

xEy¡, iv;ya m&gt&:[ajlvds<t> äüEvsTyimit

vaStivk<

Page 26: Hathayog Pradipika

- 26 -

p. 14)

Aw yminyma>. Aih<sa sTymStey< äücy¡ ]ma

x&it>. dyajRv< imtahar> zaEc< cEv yma dz. 1.

tp> s<tae; AaiStKy< danmIñrpUjnm!.

isÏa<tvaKyïv[< hImtI c tpae ÷tm!. 2.

inyma dz s<àae´a yaegzaôivzardE>. hQSy

àwma<gTvadasn< pUvRmuCyte. k…yaRÄdasn<

SwEyRmaraeGy< ca<gla"vm!. 17.

. qIka.

}an< tÅv}an< yaegana< vaStivk< }an< va,

zaôguévaKye;u ivñasae iníy> ïÏeit yavt!,

jnana< yaega_yasàitkªlana< y> s<gStSy pirTyagat!,

;iÑreiÉyaeRg> àk;eR[aivl<ben isÏ(tITywR>. 16.

Aadavasnkwne s<git< samaNytStT)l< cah.

hQSyeit. hQSy, Aasn< k…<Ék< icÇ< muÔaOy<

kr[< twa, Aw nadanus<xanimit vúyma[ain

Page 27: Hathayog Pradipika

- 27 -

cTvay¡gain, àTyaharaidsmaXy<tana<

nadanus<xane<=tÉaRv>, tNmXye AasnSy

àwma<gTvaTpUvRmasnmuCyt #it s<b<x>,

tdasnSwEy¡ dehSy

mnsíaÂLyêprjaexmRnazkTven iSwrta< k…yaRt!,

Aasnen rjae h<tIit vaKyat!, AaraeGy<

icÄiv]epkraegaÉav>, raegSy icÄiv]epkTvmu´<

pat<jlsUÇe,

VyaixéTwans<zyàmadalSyaivritæa<itdzRnalBxÉ!

^im-kTva=nviSwtTvain

p. 15)

. mUl.

visóa*Eí muiniÉmRTSye<Ôa*Eí yaeigiÉ>.

A<gIk«taNyasnain kWy<te kainicNmya. 18.

janUvaeRr<tre sMykœ k«Tva padtle %Ée. \jukay>

smasIn> SviStk< tTàc]te. 19.

. qIka.

Page 28: Hathayog Pradipika

- 28 -

icÄiv]epaSte<=traya #it, A<gana< la"v< l"uTv<

gaErvêptmaexmRnazkTvmPyetenae´<,

ckaraT]uÖ¯Ï(aidkmip baeXy<. 17.

visóaids<mtasnmXye ïeóain myaeCy<t #Tyah.

visóa*Eirit. visó Aa*ae ye;a< ya}vLKyadIna<

tEmuRiniÉmRnnzIlE>, ckaraNm<ÇaidprE>, mTSye<Ô

Aa*ae ye;a< jal<xrnawadIna< tE>, yaeRigiÉ>

hQa_yaisiÉ>, ckaraNmuÔaidprE>, A<gIk«tain

cturzITyasnain tNmXye kainict! ïeóain mya kWy<te

, y*PyuÉyaerip mnnhQa_yasaEStStwaip

visóadIna< mnn< muOy< mTSye<ÔadIna<

hQa_yasae muOy #it p&wG¢h[<. 18.

tÇ sukrTvaTàwm< SviStkasnmah. janUvaeRirit. janu

c ^éí, AÇ januzBden janus<inihtae j<"aàdezae

¢aý>, j<"aevaeRirit paQStu saxIyan!, tyaer<tre mXye

%Ée padyaeStle tlàdezaE k«Tva \jukay> smkay>, yÇ

smasInae ÉveÄdasn< SviStk< SviStkaOy< àc]te

vd<it yaeign #it ze;>, ïIxre[ae´<,

^êj<"a<traxay àpde janumXyge, yaeignae

ydvSwan< SviStk< tiÖÊbuRxa>. 19.

Page 29: Hathayog Pradipika

- 29 -

p. 16)

. mUl.

sVye di][guL)< tu p&ópañeR inyaejyet!. di][e=ip

twa sVy< gaemuo< gaemuoak«it. 20.

@k< pad< twEkiSmiNvNyseÊéi[ iSwtm!. #triSm<Stwa

caeé< vIrasnim=tIirtm!. 21.

gud< inéÏ( guL)a_ya< VyuT³me[ smaiht>.

kªmaRsn< Évedetidit yaegivdae ivÊ>. 22.

. qIka.

gaemuoasnmah. sVy #it. sVye vame p&óSy pañeR

s<àdayaTkqerxaeÉage di][< guL)< intra< yaejyet!,

gaemuoSyak«ityRSy tÄa†z< gaemuos<}kmasn< Évet!

. 20.

vIrasnmah. @kimit. @k< di][< pad<, twa

padpUr[e, @kiSmNvamaeéi[ iSwt< ivNyset!, #triSmNvame

Page 30: Hathayog Pradipika

- 30 -

pade ^é< di][< ivNyset!, tÖIrasnimtIirt< kiwt<

. 21.

kªmaRsnmah. gudimit. guL)a_ya< gud< inéÏ( inyMy

VyuT³me[ yÇ sMygaiht> iSwtae Évet!, @tTkªmaRsn<

Évet!, #it yaegivdae ivÊirTyNvy>. 22.

p. 17)

. mUl.

pÒasn< tu s<SwaPy janUvaeRr<tre kraE. inveZy ÉUmaE

s<SwaPy VyaemSw< k…Š…qasnm!. 23.

k…Š…qasnb<xSwae dae_ya¡ s<bXy k<xram!.

ÉveTkªmRvÊÄan @tÊÄankªmRkm!. 24.

pada<guóaE tu pai[_ya< g&hITva ïv[avix.

xnurak;R[< k…yaRÏnurasnmuCyte. 25.

. qIka.

k…Š…qasnmah. pÒasn< iTvit. pÒasn< tu ^vaeRépir

Page 31: Hathayog Pradipika

- 31 -

%Äancr[Swapnêp< sMykœ SwapiyTva, janupden

janus<inihtae j<"aàdez>, t½ ^éí janUê

tyaer<tre mXye kraE inveZy ÉUmaE s<SwaPy,

kraivTyÇaip s<bXyte, VyaemSw< oSw<

pÒasns†z< yÄTk…Š…qasn<. 23.

%ÄankªmaRsnmah. k…Š…qasneit. k…Š…qasnSy yae

b<x> pUvRðaekae´StiSmn! iSwt> dae_ya¡ ba÷_ya<

¢Iva< s<bXy kªmRvÊÄanae

yiSmNÉvedetdasnmuÄankªmRk< nam. 24.

xnurasnmah. pada<guóaE iTvit. pai[_ya<

padyaer<guóaE g&hITva ïv[avix k[Rpy¡t<

xnu; Aak;R[< ywa Évit twa k…yaRt!,

g&hIta<guómek< pai[< àsairt< k«Tva

g&hIta<guóimtr< pai[< k[Rpy¡tmak…<ict<

k…yaRidTywR>, @tÏnurasnmuCyte. 25.

p. 18)

. mUl.

vamaeémUlaipRtd]pad< janaebRihveRiòtvampadm!.

Page 32: Hathayog Pradipika

- 32 -

àg&ý itóeTpirvitRta<g> ïImTSynawaeidtmasn<

Syat!. 26.

mTSye<ÔpIQ< jQràdIiÝ<

àc<féGm<flo<fnaôm!. A_yast>

k…<filnIàbaex< c<ÔiSwrTv< c ddait pu<sam!. 27.

. qIka.

mTSye<Ôasnmah. vamaeémUle=ipRt> Swaiptae yae

d]pad> t< s<àdayaTp&ótaegtvampai[na

guL)SyaepirÉage pirg&ý,

janaedRi][padjanaebRih>àdeze veiòtae yae vampadSt<

vampadjanaebRihveRiòtdi][pai[na<guóe àg&ý,

pirvitRta<g> vamÉagen p&ótae muo< ywa Syadev<

pirvitRt< pravitRtm<g< yen s twa ta†zae yÇ

itóet! iSwit< k…yaRÄdasn< mTSye<Ônawenaeidt<

kiwt< Syat!, tÊidtTvaÄÚamkmev vd<it, @v<

d]aeémUlaipRtvampad< p&ótaegtdi][pai[na

àg&ý vamjanaebRihveRiòtd]pad<

di][padjanaebRihveRiòtvampai[na àg&ý,

d]Éagen p&ótae muo< ywa Syadev<

Page 33: Hathayog Pradipika

- 33 -

pirvitRta<gía_yset!. 26.

mTSye<ÔasnSy )lmah. mTSye<Ôeit. àc<f<

Ê>sh< éja< raega[a< m<fl< smUh> tSy o<fne

Dedne=ômôimv ta†z< mTSye<ÔpIQ<

mTSye<Ôasn<, A_yast> àTyhmavtRnêpad_yasat!

p. 19)

. mUl.

àsayR padaE Éuiv d<fêpaE dae_ya¡ pda¢iÖty<

g&hITva. janUpir NyStllaqdezae vseidd<

piímtanma÷>. 28.

#it piímtanmasna¢(< pvn< piímvaihn< kraeit.

%dy< jQranlSy k…yaRÊdre kaZyRmraegta< c pu<sam!.

29.

. qIka.

pu<sa< jQrSy jQra¶e> àk«òa< dIiÝ< v&iÏ<

ddait, twa k…<filNya Aaxarz´e> àbaex<

Page 34: Hathayog Pradipika

- 34 -

inÔaÉav< twa c<ÔSy talun %pirÉage iSwtSy inTy<

]rt> iSwrTv< ]r[aÉav< c ddatITywR>. 27.

piímtanasnmah. àsayeRit. Éuiv ÉUmaE d<fSy

êpimv êp< yyaeStaE d<fakaraE iðòguL)aE àsayR

àsairtaE k«Tva, dae_yaRmak…<icttjRnI_ya< Éuja_ya<

pdae> pdyaeía¢e=¢ÉagaE tyaeiÖRty<

Öym<guóàdezyuGm< bladak;R[pUvRk< ywa

jaNvxaeÉagSy ÉUmeéTwan< n SyaÄwa g&hITva,

janaeépir NyStae llaqdezae yen ta†zae yÇ vset!, #d<

piímtannamkmasnma÷>. 28.

Aw tT)l<. #tIit. #it pUvaeR´masne:v¢(< muOy<

piímtan< pvn< àa[< piímvaihn< piímen

piímmageR[ su;uçamageR[ vhtIit piímvahI t<

ta†z< kraeit, jQranlSy jQre yae=nlae=i¶StSyaedy<

v&iÏ< k…yaRt!, %dre mXyàdeze kaZy¡ k«zTv< k…yaRt!

, AraegtamaraeGy< ckaraÚafavlnaidsaMy< k…yaRt!. 29.

p. 20)

. mUl.

Page 35: Hathayog Pradipika

- 35 -

xramvò_y krÖyen tTkªpRrSwaiptnaiÉpañR>.

%½asnae d<fvÊiTwt> SyaNmyUrmetTàvd<it pIQm!.

30.

hrit sklraeganazu guLmaedradIniÉÉvit c dae;anasn<

ïImyUrm!. b÷ kdznÉu´< ÉSm k…yaRdze;< jnyit

jQrai¶< jaryeTkalkªqm!. 31.

. qIka.

Aw myUrasnmah. xraimit. krÖyen kryaeÖRy<

yuGm< ten xra< ÉUim< Avò_yavl<By àsairta<gulI

ÉUims<l¶tlaE siÚihtaE kraE k«TveTywR>, tSy

krÖySy kªpRryaeÉuRjmXys<ixÉagyae> Swaipte x&te

naÉe> pañeR pañRÉagaE yen s %½asn %½muÚtmasn<

ySyEta†z> oe zUNye d<fvÎ<fen tuLymuiTwt

^Xv¡ iSwtae yÇ Évit, tNmayUr< myUrSyed<

tTs<b<ixTvaÄÚamk< àvd<it yaeign #it ze;>. 30.

myUrasngu[anah. hrtIit. guLmae raegivze;> %dr<

jlaedr< te AadI ye;a< PlIhadIna< te twa taNsklraegan!

skla ye raegaStanazu Hiqit hrit nazyit,

Page 36: Hathayog Pradipika

- 36 -

ïImyUrmasnimit svRÇ s<bXyte,

dae;aNvatipÄk)analSyda<íaiÉÉvit itrSkraeit,

bþitziyt< kdzn< kdÚ< yÑ‚´< tdze;<

smSt< ÉSm k…yaRTpacyeidTywR>, jQrai¶<

jQranl< jnyit àaÊÉaRvyit, kalkªq< iv;<

kalkªqvdpkarkaÚ< prSt< jarye¾I[¡

k…yaRTpacyeidTywR>. 31.

p. 21)

. mUl.

%Äan< zvvуmaE zyn< tCDvasnm!. zvasn<

ïa<ithr< icÄivïa<itkarkm!. 32.

cturzITyasnain izven kiwtain c. te_yítu:kmaday

sarÉUt< ävIMyhm!. 33.

isÏ< pÒ< twa is<h< ÉÔ< ceit ctuòym!.

ïeó< tÇaip c suoe itóeiTsÏasne sda. 34.

. qIka.

Page 37: Hathayog Pradipika

- 37 -

zvasnmahaxeRn. %Äanimit. zven m&tzrIre[

tuLy< zvvÊÄan< ÉUims<l¶< p&ó< ywa

SyaÄwa zyn< inÔayaimv siÚvezae yÄCDvasn<

zvaOymasn<, zvasnàyaejnmah, %ÄraxeRn,

zvasn< ïa<ithr< ïa<it< hQa_yasïm<

hrtIit ïa<ithr< icÄSy ivïa<itivRïamStSya>

kark<. 32.

vúyma[asnctuòySy ïeóTv< vdÚah.

cturzItIit. izveneñre[

cturixkazIits<OyakaNyasnain kiwtain

ckara½turzIitl]ai[ c, tÊ´< gaer]nawen,

Aasnain c tav<it yav<Tyae jIvjaty>,

@te;amiolaNÉedaiNvjanait mheñr>, cturzIitl]ai[

@kEk< smudaT†t<, tt> izven pIQana< ;aefzaen<

zt< k«timit,

te_y> izvae´<cturzIitl]asnana< mXye àzStain

yain cturzITyasnain te_y Aaday g&hITva, sarÉUt<

ïeóÉUt< ctu:kmh< ävImITyNvy>. 33.

Page 38: Hathayog Pradipika

- 38 -

tdev ctu:k< naça inidRzit. isÏimit. isÏ<

isÏasn<, pÒ<

p. 22)

. mUl.

yaeinSwankm<iºmUl"iqt< k«Tva †F< ivNyseNme<F+e

padmwEkmevT†dye k«Tva hnu< suiSwrm!. Swa[u>

s<yimte<iÔyae=cl†za pZyeÑ+‚vaer<tr<

ýetNmae]kpaqÉedjnk< isÏasn< àaeCyte. 35.

. qIka.

pÒasn<, is<h< is<hasn<, ÉÔ< ÉÔasn<, #it

ctuòy< ïeómitzyen àzSy< tÇaip ctuòye

suoe suokre isÏasne sda itóet!, @ten isÏasn<

ctuòyePyuTk«òimit sUict<. 34.

AasnctuòyePyuTk«òTvaTàwm< isÏasnmah.

yaeinSwankimit. yaeinSwanmev yaeinSwank< SvaweR

kàTyy>, gudaepSwyaemRXymàdeze pd< yaeinSwan< tt!,

A<iºvaRmír[StSy mUlen pai:[RÉagen "iqt<

Page 39: Hathayog Pradipika

- 39 -

s<l¶< k«Tva, Swana<tr< @k< pad< di][< pad<

meF+e<iÔySyaepirÉage †F< ywa SyaÄwa ivNyset!

ùdye ùdysmIpe hnu< icbuk< suiSwr< sMyiKSwr< k«Tva

hnuùdyyaeítur<gulm<tr< ywa Évit twa k«Tveit

rhSy<, s<yimtain iv;ye_y> prav&ÄanI—iÔyai[ yen

s twa, Acla ya †kœ †iòStwa æuvaer<tr< mXy<

pZyet!, ih àisÏ< mae]Sy yTkpaq< àitb<xk< tSy

Éed< naz< jnytIit ta†z< isÏana< yaeigna<,

AaSte=ÇaSyte=neneit va Aasn< isÏasnnamkimd<

ÉveidTywR>. 35.

p. 23)

. mUl.

mta<tre tu. me<F+aÊpir ivNySy sVy< guL)< twaepir

. guL)a<tr< c ini]Py isÏasnimd< Évet!. 36.

@tiTsÏasn< àa÷rNye v¿asn< ivÊ>. mu´asn<

vd<Tyeke àa÷guRÝasn< pre. 37.

ymei:vv imtaharmih<sa< inymei:vv. muOy<

svaRsne:vek< isÏa> isÏasn< ivÊ>. 38.

Page 40: Hathayog Pradipika

- 40 -

. qIka.

mTSye<Ôs<mt< isÏasnmu®va=Nys<mt< v´…mah.

mta<tre iTvit. tdev dzRyit. me<F+aidit.

me<F+aÊpSwaÊpyURXvRÉage sVy< vamguL)< ivNySy

twa sVyvÊpir muOypadSyaepir n tu sVyguL)Sy,

guL)a<tr< di][guL)< c ini]Py vseidit ze;>, #d<

isÏasn< mta<traiÉmtimTyÉed #TywR>. 36.

tÇ àwm< mhaisÏs<mtimit SpòIktuRmSyEv

mtÉedaÚamÉedanah. @tidit. @tTpUvaeR´< isÏasn<

isÏasnnamk< àa÷>, keicidTyXyahar>, ANye

v¿asn< v¿asns<}k< ivÊ> jan<it, @ke mu´asn<

mu´asnaiÉx< vd<it, pre guÝasn< guÝasnaOy<

àa÷>, AÇasnaiÉ}a, yÇ vampadpai:[¡ yaeinSwane

inyaeJy di][padpai:[RmeR<F+aÊpir SwaPyte

tiTsÏasn<, yÇ vampadpai:[¡ yaeinSwane inyaeJy

di][padpai:[Rme<F+aÊpir SwaPyte tÖ¿asn<,

yÇ tu di][sVypai:[RÖymupyRxaeÉagen s<yaeJy

yaeinSwanen s<yaeJyte tNmu´asn<, yÇ c

pUvRvTs<yu´< pai:[RÖy< me<F+aÊpir inxIyte

Page 41: Hathayog Pradipika

- 41 -

tÌ‚Ýasnimit. 37.

Aw sÝiÉ> ðaekE> isÏasn< àz<s<it.

ymei:vTyaidiÉ>. yme;u imtaharimv,

p. 24)

. mUl.

cturzIitpIQe;u isÏmev sda_yset!.

ÖasÝitshöa[a< nafIna< mlzaexnm!. 39.

AaTmXyayI imtaharI yavÖadzvTsrm!. sda

isxasna_yasa*aegI in:piÄmaßuyat!. 40.

ikmNyEbR÷iÉ> pIQE> isÏe isÏasne sit. àa[ainle

savxane bÏe kevlk…<Éke. 41.

. qIka.

imtaharae vúyma[>, suiõGxmxurahar #Tyaidna,

inyme;u Aih<saimv, svaRi[ yaNyasnain te;u isÏa> @k<

isÏasn< muOy< ivÊirit s<b<x>. 38.

Page 42: Hathayog Pradipika

- 42 -

. cturzItIit. cturixkazIits<Oyakain yain pIQain

te;u isÏmev isÏasnmev sda svRda_yset!, isÏasnSy

sda_yase hetugÉ¡ ivze;[< ÖasÝitshöa[a<

nafIna< mlzaexn< zaexk<. 39.

AaTmXyayIit. AaTman< XyaytITyaTmXyayI

imtaharae=SyaStIit imtaharI yav<tae Öadz vTsra>

yavdœÖadzvTsr<, yavdvxar[ #TyVyyIÉav>

smas>, ÖadzvTsrpy¡timTywR>, sda svRda

isÏasnSya_yasa*aegI yaega_yasI in:piÄ<

yaegisiÏmaßuyaTàaßuyat! yaega<tra_yasm<tre[

isÏasna_yasmaÇe[ isiÏ< àaßuyaidTywR>. 40.

ikmNyEirit. isÏasne isÏe sTyNyEbR÷iÉ>

pIQErasnE> ik< n ikmpITywR>

p. 25)

. mUl.

%Tp*te inrayasaTSvymevaeNmnI kla. twEkiSmÚev †Fe

isÏe isÏasne sit b<xÇymnayasaTSvymevaepjayte. 42

Page 43: Hathayog Pradipika

- 43 -

.

nasn< isÏs†z< n k…<É> kevlaepm>. n oecrIsma

muÔa n nads†zae ly>. 43.

Aw pÒasn<. vamaeêpir di][< c cr[< s<SwaPy

vam< twa d]aeêpir piímen ivixna x&Tva kra_ya<

†Fm!.

. qIka.

savxane àa[ainle àa[vayaE kevlk…<Éke bÏe sit. 41

.

%NmnI %NmNyvSwa sa kleva’adkTva½<Ôleoev

inrayasadnayasaTSvymevaeTp*t %deit. tweit.

twae´àkare[EkiSmÚev isÏe †Fe bÏe sit b<xÇy<

mUlb<xaefœfIyanb<xjal<xrb<xêpmnayasat!,

pai:[RmageR[ s<mIf(

yaeinmak…<cyeÌ‚dimTyaidvúyma[mUlb<xaid:vayasSt<

ivnEv Svymevaepjayte Svt @vaeTp*t #TywR>. 42.

Page 44: Hathayog Pradipika

- 44 -

nasnimit. isÏen isÏasnen s†zmasn< naStIit

ze;>, kevlen kevlk…<ÉkenaepmIyt #it kevlaepm>

k…<É> k…<Ékae naiSt, oecrImuÔasma muÔa naiSt

nds†zae lyae lyhetunaRiSt. 43.

ymasn< v´…mup³mte. Aweit. pÒasnmah.

vamaeêprIit. vamae y ^éStSyaepir di][<, ckar>

padpUr[e, s<SwaPy sMyguÄan< SwapiyTva

p. 26)

. mUl.

A<guóaET†dye inxay icbuk<

nasa¢malaekyedet™aixivnazkair yimna< pÒasn<

àaeCyte. 44.

%ÄanaE cr[aE k«Tva ^és<SwaE àyÆt>. ^émXye

twaeÄanaE pa[I k«Tva ttae †zaE. 45.

nasa¢e ivNyseÔajd<tmUle tu ijþya.

Page 45: Hathayog Pradipika

- 45 -

. qIka.

vam< sVy< cr[< twa di][cr[vÎ]ae di][ae y

^éStSyaepir s<SwaPy piímen Éagen p&óÉageneit,

ivixivRxan< kryaeirTywaRt!, ten kra_ya< hSta_ya<

†F< ywa SyaÄwa pada<guóaE x&Tva g&hITva,

di][< kr< p&ót> k«Tva,

vamaeéiSwtdi][cr[a<guó< g&hITva vamkr<

p&ót> k«Tva, di][aeéiSwtvamcr[a<guó<

g&hITveTywR>, ùdye ùdysmIpe, samIipkaxare sÝmI

, icbuk< hnu< inxayaersítur<gula<tre icbuk< inxayeit

rhSy<, nasa¢< naiska¢malaekyeTpZye*ÇEt*imna<

yaeigna< VyaxeivRnaz< kraetIit Vyaixivnazkair

pÒasnmetÚamk< àaeCyte isÏEirit ze;>. 44.

mTSye<ÔnawaiÉmt< pÒasnmah. %Äanaivit. %ÄanaE

%és<l¶p&óÉagaE cr[aE padaE àyÆt>

àk«òa*ÆaËés<SwavUvaeR> sMykœ itót

#TyUés<SwaE ta†zaE k«Tva, ^vaeRmRXye %émXye, twa

caweR, pa[I kravuÄanaE k«Tva,

^és<SwaeÄanpadaeÉypai:[Rs<l¶p&ó< sVy<

pai[muÄan< k«Tva tÊpir di][< pai[< caeÄan<

Page 46: Hathayog Pradipika

- 46 -

k«TveTywR>, ttStdn<tr< †zaE †òI. 45.

nasa¢e naiska¢e ivNyseiÖze;e[ iníltya NyseidTywR>

. rajd<tana<

p. 27)

. mUl.

%Ä<_y icbuk< v]SyuTwaPy pvn< znE>. 46.

#d< pÒasn< àae´< svRVYwaPy pvn< znE>. 46. >

. rajd<tana< †òI-. 45. inmuÄan< Aaixivnaznm!

. ÊlRÉ< yen kenaip xImta l_yte Éuiv. 47.

k«Tva s<puiqtaE kraE †Ftr< bXva tu pÒasn<

gaF< v]is siÚxay icbuk< Xyay<í t½etis.

var< varmpanmUXvRminl< àaeTsaryNpUirt<

Ny<cNàa[mupEit baexmtul< zi´àÉavaÚr>. 48.

. qIka.

d<ò+a[a< sVydi][Éage iSwtana< mUle %Ée

Page 47: Hathayog Pradipika

- 47 -

mUlSwane ijþya %Ä<_y ^Xv¡St<ÉiyTva,

guémuoadvg<tVyae=y< ijþab<x> icbuk…< v]is

inxayeit ze;>, znEm¡d<m<d< pvn< vayumuTwaPy,

Anen mUlb<x> àae´>, mUlb<xae=ip

guémuoadevavg<tVy>, vStutStu ijþab<xenEvay<

cirtawR #it hQrhSyivd>. 46.

@v< yÇaSyte tidd< pÒasn< pÒasnaiÉxan< àae´<

, Aasn}Eirit ze;>, kI†z< sveR;a< VyaxIna<

ivze;e[ nazn< yenkenaip ÉaGyhInen ÊlRÉ<, xImta

Éuiv ÉUmaE l_yte àaPyte. 47.

@t½ mhayaeigs<mtimit SpòiytumNydip pÒasne

k«Tyivze;mah. k«Tveit. s<puiqtaE s<puqIk«taE

kravuTs<gSwaivit ze;>, †Ftrmitzyen †F<

suiSwr< pÒasn< bXva k«TveTywR>, icbuk< hnu<

gaF< †F< ywa Syat! twa v]is v]>smIpe

siÚxay s<iniht< k«Tva ctur<gula<tre[eit

yaeigs<àdayaJ}ey<, jal<xrb<x< k«TveTywR>,

tTSvSveòdevtaêp< äü va, Aae<tTsidit indeRzae

p. 28)

Page 48: Hathayog Pradipika

- 48 -

. mUl.

pÒasne iSwtae yaegI nafIÖare[ pUirtm!. maét<

xarye*Stu s mu´ae naÇ s<zy>. 49.

Aw is<hasn<.

guL)aE c v&;[Syax> sIvNya> pañRyae> i]pet!.

di][e sVyguL)< tu d]guL)< tu sVyke. 50.

. qIka.

äü[iôivx> Sm&t #it ÉgvÊ´e>, cetis icÄe Xyayn!

ic<tyn!, Apanminl< Apanvayu< ^Xv¡

àaeTsaryNmUlb<x< k«Tva su;uçamageR[ àa[mUXv¡

nyn! pUirt< pUrke[ A<txaRirt< àa[<

Ny<cÚIcErxae<=cn! gmyn!, A<tÉaRivt{yw¡=cit>,

àa[apanyaerEKy< k«TveTywR>, nr> pumantul< baex<

inépm}an< zi´àÉavaCDi´raxarzi´> k…<filnI

tSya> àÉavaTsamWyaRÊpEit àaßaeit, àa[apanyaerEKye

k…{filnIbaexae Évit, k…{filnIbaexe su;uçamageR[ àa[ae

äür<Ø< gCDit, tÇ gte icÄSwEy¡ Évit,

Page 49: Hathayog Pradipika

- 49 -

icÄSwEyeR s<ymadaTmsa]aTkarae ÉvtITywR>. 48.

pÒasn #it. pÒasne iSwtae yaegI yaega_yasI pUirt<

pUrke[a<tnIRt< maét< vayu< su;uçamageR[

mUxaRn< nITveit ze;>, xaryet! iSwrI k…yaRt! s mu´>

AÇ s<zyae naStITyNvy>. 49.

is<hasnmah. guL)aE ceit. v&;[Syax> AxaeÉage

sIvNya> pañRyae> sIvNya %ÉyÉagyae> i]pet! àeryet!

Swapyedœ #it yavt!, guL)Swapnàkarmevah.

p. 29)

. mUl.

hStaE tu jaNvae> s<SwaPy Sva<gulI> s<àsayR c.

VyaÄv±ae inrI]et nasa¢< susmaiht>. 51.

is<hasn< ÉvedetTpUijt< yaeigpu<gvE>.

b<xiÇtys<xan< k…éte casnaeÄmm!. 52.

Aw ÉÔasn<.

Page 50: Hathayog Pradipika

- 50 -

guL)aE c v&;[Syax> sIvNya> pañRyae> i]pet!.

sVyguL)< twa sVye d]guL)< tu di][e. 53.

. qIka.

di][ #it sIvNya di][e Éage sVyguL)< Swapyet!,

sVyke sIvNya> sVyÉage di][guL)< Swapyet!. 50.

hStaivit. jaNvaeépir hStaE tu s<SwaPy sMykœ

janus<l¶tlaE ywa Syata< twa SwapiyTva,

Sva<gulI> hSta<gulI> s<àsayR sMykœ àsariyTva,

Vya´v³> s<àsairtlli¾þmuo> susmaiht>

@ka¢icÄ> nasa¢< naiska¢< yiSmiÚrI]et. 51.

@tt! is<hasn< Évet!, kI†z< yaeigpu<gvE>

yaeigïeóE> pUijt< àStutmasne;UÄm< is<hasn<

b<xana< mUlb<xadIna< iÇty< tSy s<xan<

s<inxan< k…éte. 52.

ÉÔasnmah. guL)aivit. v&;[Syax> sIvNya>

pañRyae> sIvNya %Éyt>, guL)aE pad¢<wI i]pet!,

]ep[àkarmevah, sVyguL)imit, sVye sIvNya> pañeR

Page 51: Hathayog Pradipika

- 51 -

sVyguL)< i]pet!, twa padpUr[e, d]guL)< tu

di][e sIvNya> pañeR i]pet!. 53.

p. 30)

. mUl.

pañRpadaE c pai[_ya< †F< bXva suinílm!.

ÉÔasn< ÉvedetTsvRVyaixivnaznm!. 54.

gaer]asnimTya÷ird< vE isÏyaeign>. @vmasnb<xe;u

yaegI—Ôae ivgtïm>. 55.

A_yseÚaifkazuiÏ< muÔaidpvni³yam!. Aasn< k…<Ék<

icÇ< muÔaOy< kr[< twa. 56.

. qIka.

pañRpadaE c pañRsmIpgtaE padaE pai[_ya<

Éuja_ya< †F< bXva,

prSprs<l¶a<guil_yamudrs<l¶tla_ya< pai[_ya<

bXveTywR>, @tÑÔasn< Évet!, kI†z< sveR;a<

VyaxIna< ivze;e[ nazn<. 54.

Page 52: Hathayog Pradipika

- 52 -

gaer]eit. isÏaí te yaeigní isÏyaeign> #d<

ÉÔasn< gaer]asnimTya÷>, gaer]e[

àayzae=_yStTvaÌaer]asnimiÄ vd<it, AasnaNyu´ain,

te;u yTktRVy< tdah, @vimit, @vmu´e:vasnb<xe;u

b<xnàkare;u ivgt> ïmae ySy s ivgtïm Aasnana<

b<xe;u ïmriht>, yaeignaim<Ôae yaegI—Ô>. 55.

naifkana< nafIna< zuiÏ<, àa[< ceidfya

ipbeiÚyimtimit vúyma[êpa muÔa AaidyRSya>

sUyRÉedadeSta†zI—, pvnSy àa[vayae> i³ya<

àa[ayamêpa< ca_yset!, Aw hQa_ysn³mmah.

Aasnimit. Aasnmu´l][< icÇ< nanaivx< k…<Ék<

sUyRÉednmu¾apITyaidvúyma[<, muÔa #TyaOya ySy

tNmuÔaOy<, mhamuÔaidêpkr[< hQisÏaE

àk«òaepkark<, twacaweR. 56.

p. 31)

. mUl.

Aw nadanus<xanm_yasanu³mae hQe. äücarI

imtaharI TyagI yaegpray[>. ABdaËXv¡ Évet! isÏae

Page 53: Hathayog Pradipika

- 53 -

naÇ kayaR ivcar[a. 57.

suiõGxmxuraharítuwa¡zivvijRt>. ÉuJyte

izvs<àITyE imtahar> s %Cyte. 58.

. qIka.

AwEtTÇyanuóanan<tr<

nadSyanahtXvnernus<xanmnuic<tn< hQe

hQyaege=_yasae=_yasn< tSyanu³m> paEvaRpyR³m>,

hQisÏervixmah. äücarIit. äücyRvan! imtaharae

vúyma[> sae=SyaStIit imtaharI TyagI danzIlae

iv;ypirTyagI va yaegpray[> yaega_yasnpr>,

ABdaÖ;aRËXv¡ isÏ> isÏhQae Évet!, AÇae´e=weR

ivcar[a SyaÚ veit s<zyàyu´a n kayaR,

@tiÚiítmeveTywR>. 57.

pUvRðaeke imtaharITyu´< tÇ yaeigna< kI†zae imtahar

#Type]ayamah. suiõGxeit. suiõGxae=itiõGx> s casaE

mxurí ta†z

Aaharítuwa¡zivvijRtítuwRÉagriht>,

tÊ´miÉyu´e, ÖaE ÉagaE pUryedÚEStaeyenEk< àpUryet!,

Page 54: Hathayog Pradipika

- 54 -

vayae> s<cr[awaRy ctuwRmvze;yeidit, izvae jIv>

$ñrae va, Éae´a devae mheñr #it vcnat!, tSy s<àITyE

sMykœ àITyw¡ yae ÉuJyte s imtahar #TyuCyte. 58.

p. 32)

. mUl.

kqœvMltIú[lv[ae:[hrItzaksaEvIrtElitls;Rpm*!

AmTSyan!.

Aajaidma<sdixt³k…lTwkaelip{yakih<gulzuna*mpWym

A÷>. 59.

Éaejnmiht< iv*aTpunrSyae:[Ik«t< é]m!.

Aitlv[mMlyu´< kdznzakaeTkq< vJyRm!. 60.

. qIka.

Aw yaeignampWymah Öa_ya<. kqœvIit. kqu karve‘

#Tyaid AMl< ic<ca)laid tIú[< mrIcaid lv[<

àisÏ< %:[< gufaid hrItzak< pÇzak< saEvIr<

ka<ijk< tEl< itls;Rpaidõeh> itla> àisÏa>

s;Rpa> isÏawaR> m*< sura mTSyae H;>,

Page 55: Hathayog Pradipika

- 55 -

@;aiÉtretrÖ<Ö>, @tanpWyana÷>, AjSyedmaj<

tdaidyRSy saEkradeStdajaid t½ tNma<s< cajaidma<s<

dix ÊGxpir[amivze;> t³< g&hItsar< dix

k…lTwaidiÖRdlivze;> kael< kaeLya> )l< bdr<,

kk¡xUbRdrI kaeilirTymr>, ip{yak< itlip<f< ih<gu

ramQ< lzun<, @;aimtretrÖ<Ö>, @taNya*ain ySy

Ätwa, Aa*zBden

pla<fug&<jnmadkÔVyma;aÚaidk< ¢aý<,

ApWymiht<, yaeignaimit ze;>, Aa÷yaeRign #TyXyahar>.

59.

Éaejnimit. píadi¶s<yaegenae:[Ik«t< yÑaejn<

sUpaednraeiqkaid é]< "&taidhIn< Aitziyt< lv[<

yiSm<Stditlv[< yÖa lv[mit³a<t mitlv[<

cakªva #it laeke àisÏ< zak< yv]araidk< c,

lv[Sy svRwa vjRnIyTvaÊÄrp]>

p. 33)

. mUl.

viûôIpiwsevanamadaE vjRnmacret!. twaih

gaer]vcn<.

Page 56: Hathayog Pradipika

- 56 -

vjRye΂jRnàa<t< viûôIpiwsevnm!.

àat>õanaepvasaid kay¬ezivix< twa. 61.

. qIka.

saxu>, twa c dÄaÇey>, Aw vJyaRin vúyaim

yaegiv¹krai[ c, lv[< s;Rp< caMlmu¢< tIú[<

c é]k<, AtIv Éaejn< TyaJymitinÔaitÉa;[imit,

Sk<dpura[e=ip, TyjeTkqœvMllv[< ]IrÉaejI sda

Éveidit, AMlyu´mMlÔVye[ yu´<, AMlÔVye[ yu´mip

TyaJy< ikmut sa]adMl<, AÇ t&tIypd< pll< va

itlip<fimit keicTpQ<it tSyaymwR>, pll< ma<s<

itlip<f< ip{yak< kdzn< kdÚ< yavnalkaeÔvaid

zak< ivihtetrzakmaÇ< %Tkq< ivdaih imrcIit laeke

àisÏ<, imrca #it ih<ÊSwanÉa;aya<,

kdznadIna< smaharÖ<Ö>, Aitlv[aidk< vJy¡

vjRnah¡, Êòimit paQe Êò< pUitpyuRi;taid,

Aihtimit yaejnIy<. 60.

@v< yaeigna< sda vJyaRNyuÅka_yaskale vJyaRNyahaxeRn

. vûIit. viûí ôI c p<waí te;a< seva

Page 57: Hathayog Pradipika

- 57 -

viûsevnôIs<gtIwRyaÇagmnaidêpaStasa<

vjRnmadav_yaskal Aacret!, isÏe=_yase tu kdaict!,

zIte viûsevn< g&hSwSy \taE SvÉayaRgmn<

tIwRyaÇadaE magRgmn< c n ini;ÏimTyaidpden sUCyte

, tÇ àma[< gaer]vcnmvtaryit. twahIit.

tTpQit. vjRyeidit. ÊjRnàa<t< ÊjRnsmIpvas<,

ÊjRnàIitimit KvicTpaQ>, viûôIpiwsevn<

VyaOyat< àat>õan< %pvasíaidyRSy )laharade>

t½ tyae> smaharÖ<Ö>, àwma_yaisn> àat>õane

zItivkaraeTpÄe>, %pvasaidna ipÄa*uTpÄe>,

kay¬ezivix< kay¬ezkr< ivix< i³ya<

b÷sUyRnmSkaraidêpa< b÷ÉaraeÖhnaidêpa< c, twa

smu½ye, AÇ àitpd< vjRyeidit i³yas<b<x>. 61.

p. 34)

. mUl.

gaexUmzailyv;aiòkzaeÉnaÚ<

]IraJyo<fnvnItistamxUin.

zu<QIpqaelk)laidkp<czak< muÌaididVymudk< c

ymI—ÔpWym!. 62.

Page 58: Hathayog Pradipika

- 58 -

può< sumxur< iõGx< gVy< xatuàpae;[m!.

mnaeiÉli;t< yaeGy< yaegI Éaejnmacret!. 63.

. qIka.

Aw yaeigpWymah. gaexUmeTyaidna. gaexUmaí zalyí

yvaí ;aiòka> ;ò(a idnEyeR pCy<te

t<Êlivze;aSte zaeÉnmÚ< pivÇaÚ< ZyamaknIvaraid

t½Ete;a< smaharÖ<Ö>, ]Ir< ÊGxmaJy< "&t<

o{f> zkRra nvnIt< miwtdixsar> ista tIìpdI

o<fzkRreit laeke àisÏa imsrIit ih<ÊSwanÉa;aya<

, mxu ]aEÔ< @;aimtretrÖ<Ö>, zu<QI àisÏa

pqael)l< prvr #it Éa;aya< àisÏ< zak<

tdaidyRSy kaezatKyadeStTpqaelk)laidk<

ze;aiÖÉa;eit kàTyy>, p<cana< zakana<

smahar> p<czak<, tÊ´< vE*ke,

svRzakmca]u:y< ca]u:y< zakp<ck<,

jIv<tIvaStumULya]I me"nadpunnRva #it, muÌa

iÖdlivze;a AaidyRSy tNmuÌaid, Aaidpden AaFkI ¢aýa

, idVy< indaeR;mudk< jl<, ym @;amStIit yimn>

tei:v<Ôae devïeóae yae yaegI—ÔStSy pWy< iht<. 62.

Page 59: Hathayog Pradipika

- 59 -

Aw yaeignae Éaejninymmah. puòimit. può<

dehpuiòkrmaednaid

p. 35)

. mUl.

yuva v&Ïae=itv&Ïae va Vyaixtae ÊbRlae=ip va.

A_yasaiTsiÏmaßaeit svRyaege:vt<iÔt>. 64.

i³yayu´Sy isiÏ> Syadi³ySy kw< Évet!. n

zaôpaQmaÇe[ yaegisiÏ> àjayte. 65.

. qIka.

sumxur< zkRraidsiht< iõGx< s"&t< gVy<

gaeÊGx"&taidyu´< gVyalaÉe maih;< ÊGxaid ¢aý<,

xatuàpae;[< lfœfukapUpaid mnaeiÉli;t< puòaid;u

yNmnaeéickr< tdev yaeigna Éae´Vy<, mnaeiÉli;tmip

ikmiviht< Éae´Vy< neTyah, yaeGyimit, ivihtmeveTywR>,

yaegI Éaejn< pUvaeR´ivze;[ivizòmacreTk…yaRidTywR>

, n tu s´…ÉijRtaÚaidna invaRh< k…yaRidit Éav>. 63.

Page 60: Hathayog Pradipika

- 60 -

yaega_yaisnae vyaeivze;araeGya*pe]a naStITyah. yuveit.

yuva té[> v&Ïae v&ÏavSwa< àaÝ>

Aitv&Ïae=itvaÏRk< gtae va,

A_yasadasnk…<ÉkadInam_ysnaiTsiÏ<

smaixtT)lêpamaßaeit, A_yasàkarmev vdiNvizniò

. svRyaegei:vit. sveR;u yaege;u yaega<ge:vt<iÔtae=nls>

, yaega<ga_yasaiTsiÏmaßaetITywR>, jIvnsaxne

k«i;vai[JyadaE jIvnzBdàyaegvTsa]aTpr<prya va

yaegsaxne;u yaega<ge;u yaegzBdàyaeg>. 64.

A_yasadev isiÏÉRvtIit †FyÚah Öa_ya<.

i³yamu´Syeit. i³ya yaega<ganuóanêpa tya yu´Sy

isiÏyaeRgisiÏ> Syat!, Ai³ySy yaega<ganuóanrihtSy

kw< ÉveÚ kwmpITywR>, nnu yaegzaôaXyynen

yaegisiÏ>

p. 36)

. mUl.

n ve;xar[< isÏe> kar[< n c tTkwa. i³yEv

kar[< isÏe> sTymetÚ s<zy>. 66.

Page 61: Hathayog Pradipika

- 61 -

pIQain k…<ÉkaiíÇa idVyain kr[ain c. svaR{yip

hQa_yase rajyaeg)lavix. 67.

. #it

ïIshjan<ds<tanic<tami[SvaTmaramyaegI—Ôivrictay!

Aa< hQàdIipkayamasnivixkwn<nam àwmaepdez>.

1.

. qIka.

SyaÚeTyah. neit. zaôSy yaegzaôSy paQmaÇe[

kevlen paQen yaegSy isiÏnR àjayte nEv jayt #TywR>

. 65.

neit. ve;Sy ka;ayvôade> xar[< isÏeyaeRgisÏe>

kar[< n, tSy yaegSy kwa va kar[< n, ik< tihR

isÏe> kar[imTyt Aah. i³yEveit. 66.

yaega<ganuóanSyavixmah. pIQanIit.

pIQaNyasnain icÇa Anekivxa> k…<Éka> sUyRÉedady>

idVyaNyuTk«òain kar[ain mhamuÔadIin hQisÏaE

àk«òaepkarkTv< kar[Tv< hQa_yase svaRi[

Page 62: Hathayog Pradipika

- 62 -

pIQk…<Ékkr[ain rajyaeg)lavix rajyaeg @v )l<

tdvix tTpy¡t< ktRVyanIit ze;>. 67.

#it ïIhQàdIipkaya< JyaeTõaiÉxaya<

äüan<dk«taya< àwmaepdez>. 1.

iÖtIyaepdez>

. mUl.

Awasne †Fe yaegI vzI ihtimtazn>.

guêpidòmageR[ àa[ayamaNsm_yset!. 1.

cle vate cl< icÄ< iníle iníl< Évet!. yaegI

Swa[uTvmaßaeit ttae vayu< inraexyet!. 2.

yavÖayu> iSwtae dehe tav¾IvnmuCyte. mr[< tSy

in:³a<itSttae vayu< inraexyet!. 3.

. qIka.

Awasnaepdezan<tr< àa[ayamaNv´…mup³mte. Aweit.

Page 63: Hathayog Pradipika

- 63 -

Aweit m<glawR>, Aasne †Fe sit vzI ijta]> iht<

pWy< c tiNmt< c pUvaeRpdezae´l][< tÄa

†zmzn< ySy s ihtimtazn> gué[aepidòae yae magR>

àa[ayama_yasàkarSten àa[ayaman!

vúyma[aNsMyguTsahsahsxEyaRidiÉr_yset!, †Fe

iSwre k…Š…qaidivvijRte isÏasnadaivit va yaejna. 1.

àyaejnmnuiÎZy n m<dae=ip àvtRt #it mhÊ´e>

àyaejnaÉaven àv&TyÉavaTàa[ayamàyaejnmah. cle

vat #it. vate cle iSt ict< cl< Évet!, iníle vate

iníl< Évei½ÄimTyÇaip s<bXyte, vate icÄe c iníle

yaegI Swa[uTv< iSwrdI"RjIivTvimit yavt!, $zTv<

vaßaeit, ttStSmaÖayu< àa[< inraexyeTk…<Éyet!. 2.

yavdœ #it. dehe zrIre yavt! kal< vayu> àa[> iSwt>

tavTkalpy¡t< jIvnmuCyte laekE>,

p. 38)

. mUl.

mlak…lasu nafI;u maétae nEv mXyg>. kw<

SyaÊNmnIÉav> kayRisiÏ> kw< Évet!. 4.

Page 64: Hathayog Pradipika

- 64 -

zuiÏmeit yda sv¡ nafIc³< mlak…lm!. tdEv jayte

yaegI àa[s<¢h[e ]m>. 5.

àa[ayam< tt> k…yaRiÚTy< saiTvkya ixya.

. qIka.

dehàa[s<yaegSyEv jIvnpdawRTvat!, tSy àa[Sy

in:³a<itdeRhaiÖyaege mr[muCyte, ttStSmaÖayu<

inraexyet!. 3.

mlzuÏehRQisiÏjnkTv< Vyitreke[ah. mlak…laiSvit

. nafI;u mlErak…lasu VyaÝasu stI;u maét> àa[ae

mXyg> su;uçamagRvahI nEv Syat!, Aip tu zuÏmlaSvev

mXygae ÉvtITywR>, %NmnIÉav %NmNya Éavae Évn<

kw< SyaÚ kwmpITywR>, kayRSy kEvLyêpSy

isiÏinR:pit> kw< ÉveÚ kw<icdpITywR>. 4.

ANvyenaip mlzuÏehRQisiÏhetuTvmah. zuiÏmetIit.

yda yiSmNkale mlErak…l< VyaÝ< sv¡ smSt<

nafIna< c³< smUh> zuiÏ< mlraihTymeit àaßaeit

Page 65: Hathayog Pradipika

- 65 -

tdEv tiSmÚev kale yaegI yaega_yasI àa[Sy ¢h[e

]m> smwaeR jayte. 5.

mlzuiÏ> kw< ÉvtITyaka<]aya< tCDaexk<

àa[ayammah. àa[ayamimit, ytae mlzuiÏ<ivna

àa[s<¢h[e ]mae n Évit

ttStSmadIñrài[xanaeTsahsahsaid

p. 39)

. mUl.

ywa su;uçanafISwa mla> zuiÏ< àya<it c. 6.

bÏpÒasnae yaegI àa[< c<Ôe[ pUryet!. xariyTva

ywazi´ ÉUy> sUyeR[ recyet!. 7.

àa[< sUyeR[ cak«:y pUryeÊdr< znE>.

ivixvTk…<Ék< k«Tva puní<Ôe[ recyet!. 8.

. qIka.

àyÆaiÉÉUtiv]epalSyaidrajstamsxmRya saiTvkya

Page 66: Hathayog Pradipika

- 66 -

àkazàsadzIlya ixya buÏ(a inTy< àa[ayam<

k…yaRt!, ywa yen àkare[ su;uçanaf(a< iSwta mla>

zuiÏmpgm< àya<it nZy<tITywR>. 6.

mlzaexkàa[ayamàkarmah Öa_ya<. bÏpÒasn

#it. bÏ< pÒasn< yen ta†zae yaegI àa[<

àa[vayu< c<Ôe[ c<Ônaf(efya pUryet!,

zi´mnit³My ywazi´ xariyTva k…<ÉiyTva, ÉUy>

pun> sUyeR[ sUyRnaf(a ip<glya recyet!, baývayae>

àyÆivze;aÊpadan< pUrk>,

jal<xraidb<xpUvRk< àa[inraex> k…<Ék>,

k…<iÉtSy vayae> àyÆivze;aÌmn< reck>,

àa[ayama<greckpUrkyaereveme l][e #it,

Éôav‘aehkarSy recpUraE ss<æmaivit

gaE[reckpUrkyaenaRVyaiÝ>, tyaelRúyTvaÉavat!. 7.

àa[imit. sUyeR[ sUyRnaf(a ip<glya àa[mak«:y

g&hITva znEm¡d<m<dmudr< jQr< pUryet!,

ivixvÓ<xpUvRk< k…<Ék< k«Tva

punÉURyí<Ôe[efya recyet!. 8.

p. 40)

Page 67: Hathayog Pradipika

- 67 -

. mUl.

yen TyjeÄen pITva xaryeditraext>. recye½ ttae=Nye<n

znErev n vegt>. 9.

àa[< ceidfya ipbeiÚyimt< ÉUyae=NyyarecyeTpITva

ip<glya smIr[mwae bXva TyjeÖamya.

sUyaRc<Ômsaernen ivixna_yas< sda tNvta< zuÏa

naifg[a Év<it yimna masÇyaËXvRt>. 10.

. qIka.

%´e àa[ayame ivze;mah. yeneit. yen c<Ôe[ sUyeR[

vaTyjeÔerecyeÄen pITva tenEv pUripTva,

Aitraextae=itzaiyten raexen Svedk<paidjnnpy¡ten,

savRivÉi´kStisl!, yen pUrkSttae=Nyen znE recyeÚ tu

vegt>, vegaÔecne blhain> Syat!, yen pUrk> k«tSten

reckae n ktRVy>, yen reck> k«tStenEv pUrk> ktRVy

#it Éav>. 9.

bÏpÒasn #Tya*u´mw¡ ip<fIk«Tyanuvdn!

àa[ayamSyava<tr)lmah. àa[imit. ceidfya

Page 68: Hathayog Pradipika

- 68 -

vamnaf(a àa[< ipbet! pUryet! tihR inyimt< k…<iÉt<

àa[< ÉUy> punrNyya ip<glya recyet!, ip<glya

d]naf(a smIr[< vayu< pITva pUriyTvawae

pUr[an<tr< bXva k…<ÉiyTva vamyefya TyjeÔerecyet!

, sUyRí c<Ômaí sUyaRc<ÔmsaE tyae>,

devtaÖ<ÖeceTyan'œ, Anenae´en ivixna àkare[ sda

inTym_yas< c<Ôe[apUyR k…<ÉiyTva sUyeR[

recyeTsUyeR[apUyR k…<ÉiyTva c<Ôe[ recyeidTyakark<

tNvta< ivStaryta< yimna< ymvta< nafIg[a

nafIsmUha masÇyaËXvRtae masana< Çy< tSmaÊpir

zuÏa mlrihta Év<it. 10.

. Éa;a.

p. 41)

. mUl.

àatmRXy<idne saymxRraÇe c k…<Ékan!.

znErzIitpy¡t< ctuvaRr< sm_yset!. 11.

knIyis Évet! Sved> k<pae Évit mXyme.

Page 69: Hathayog Pradipika

- 69 -

. qIka.

Aw àa[ayama_yaskal< tdvix< cah. àatirit.

àatré[aedymar_y sUyaeRdyaÏiqkaÇypy¡te

àat>kale mXy<idne mXyaûe p<cxa ivÉ´Sy idnSy

mXyÉage say<s<Xya

iÇnafIàimtakaRStadxStaËXv¡ ceTyu´l][e

s<Xyakale raÇerxRmxRraÇ< tiSmÚxRraÇe

raÇemRXye mUøtRÖye c

znErzIitpy¡tmzIits<Oyavix ctuvaRr<

varctuòy< kalaXvnaerTy<ts<yaege #it iÖtIya,

ctu;uR kale:vekEkiSmNkale=zIitàa[ayama> kayaR>,

AxRraÇe ktuRmz´íeiTÇs<Xy< ktRVya #it s<àday>

, ctuvaRr< k«taíeiÎneidne 320

iv<zTyixkztÇypirimta> àa[ayama Év<it.

varÇy< k«taíe½Tvair<zdixkztÖy 240 pirimta

Év<it. 11.

kinómXymaeÄmana< àa[ayamana< ³me[

Vyapkivze;mah. knIysIit. knIyis kinóe

àa[ayame Sved> àSvedae ÉveÑvit, Svedanumey>

kinó>, mXyme àa[ayame k<pae Évit, k<panumeyae

Page 70: Hathayog Pradipika

- 70 -

mXym>, %Äme àa[ayame Swan<

p. 42)

. mUl.

%Äme Swanmaßaeit ttae vayu< inb<xyet!. 12.

. qIka.

äür<Ømaßaeit, SwanàaÞynumey %Äm>,

ttStSmaÖayu< àa[< inb<xyeiÚtra< b<xyet!,

kinóadIna< l][mu´< il<gpura[e, àa[ayamSy

man< tu maÇaÖadzk< Sm&t<, nIcae ÖadzmaÇStu

sk«Ê˜at $irt>, mXymStu

iÖé˜atítuiv¡zitmaÇk>, muOyStu yiôé˜at>

;iqœÇ<zNmaÇ %Cyte, àSvedk<pnaeTwanjnkí

ywa³m<, Aan<dae jayte caÇ inÔa xUmStwEv c,

raema<cae Xvins<ivi}r<gmaeqnk<pn<,

ïv[SvedjLpa*< s<ivNmUDa¡ jye*da. tdaeÄm #it

àae´> àa[ayam> suzaeÉn #it, xUmiíÄa<daeln<,

gaer]ae=ip, Axme Öadz àae´a mXyme iÖgu[a> Sm&ta>,

%Äme iÇgu[a maÇa> àa[ayame iÖjaeÄmE>,

Page 71: Hathayog Pradipika

- 71 -

%˜atl][< tu, àa[enaeTsyRma[en Apan> pIf(te

yda, gTva caeXv¡ invteRt @tʘatl][<,

maÇamah ya}vLKy>, A<guóa<guilmae]<

iÇiôjaRnupirmajRn<, talÇymip àa}a

maÇas<}a< àc]te, Sk<dpura[e, @kñasmyI

maÇa àa[ayamae ing*te, @t™aOyat< yaegic<tam[aE,

inÔavz<gtSy pu<sae yavta kalenEk> ñasae

gCDTyagCDit c tavTkalàa[ayamSy maÇeTyuCyt #it,

AxRñasaixkÖadzñasaviCDÚ> kal>

àa[ayamkal>, ;iÑ> ñasErek< pl< Évit, @v<

c saxRñasplÖyaTmk> kal> àa[ayamkal> isÏ>

, saxRÖadzmaÇaimt> àa[ayamae y> s @vaeÄm>

àa[ayam #TyuCyte, n c

pUvaeRdaT†til<gpura[gaer]vaKyivraex>, tÇ

ÖadzmaÇkSy àa[ayamSyaxmTvae´eirit z<knIy<,

janu< àdi][Ik…yaRÚÔ‚t< n ivl<ibt<,

àd*aCDaeiqka< yavÄavNmaÇeit gIyt #it Sk<dpura[at!

, A<guóa<guilmae]< c janaeí pirmajRn<,

àd*aCDaeiqka< yavt! tavNmaÇeit gIyte #it c

Sk<dpura[at!, A<guóae maÇa s<Oyayte tdeit

dÄaÇeyvcna½,

il<gpura[gaer]aidvaKye:vekCDaeiqkaviCDÚSy kalSy

Page 72: Hathayog Pradipika

- 72 -

maÇaTven ivvi]tTvat!, ya}vLKyaidvaKye;u

DaeiqkaÇyaviCDÚSy

p. 43)

. mUl.

jlen ïmjaten gaÇmdRnmacret!. †Fta l"uta cEv

ten gaÇSy jayte. 13.

. qIka.

kalSy maÇaTven ivv][at! iÇgu[SyaxmSyaeÄmTv<

tÇaPyu´imTyivraex>, sveR;u yaegsaxne;u àa[ayamae

muOyStiTsÏaE àTyaharadIna< isÏe>, tdisÏaE

àTyahara*isÏeí, vStutStu àa[ayam @v

àTyaharaidzBdEinRg*te, twa cae´< yaegic<tam[aE,

àa[ayam @va_yas³me[ vxRman>

àTyaharXyanxar[asmaix<zBdEéCyt #it, tÊ´<

Sk<dpura[e,

àa[ayamiÖ;qœken àTyahar %daùt>,

àTyahariÖ;qœke[ xar[a pirkIitRta,

Page 73: Hathayog Pradipika

- 73 -

ÉvedIñrs<gTyE Xyan< Öadzxar[<,

XyanÖadzkenEv smaixriÉxIyte, yTsmaxaE pr<

Jyaeitrn<t< Svàkazk<, tiSmN†òe

i³yaka<fyatayat< invtRt #it, twa, xar[a

p<cnafIiÉXyaRn< Syat! ;iònaifk<, idnÖadzken

SyaTsmaix> àa[s<ymaidit c, gaer]aidiÉrPyevmevae´<

, AÇEv< VyvSwa, ik<icËniÖcTvair<ziÖplaTmk>

kinóàa[ayamkal>, AymevEkCDaeiqkaviCDÚSy

kalSy maÇaTvivv]ya ÖadzmaÇk> kal>,

ik<icËncturzIitivplaTmkae mXymàa[ayamkal>,

AymekCDaeiqkaviCDÚSy kalSy maÇaTvivv]ya

ctuiv¡zitmaÇk>, p<civ<zTyuÄrztivplaTmk

%Äm> àa[ayamkal>, AymekCDaeiqkaviCDÚSy kalSy

maÇaTvivv]ya ;iqœÇ<zNmaÇkkal>,

DaeiqkaÇyaviCDÚSy kalSy maÇaTvivv]ya tu

ÖadzmaÇk @v, b<xpUvRk<

p<civ<zTyuÄrztivplpy¡t< yda

àa[ayamSwEy¡ Évit tda àa[ae äür<Ø< gCDit

, äür<Ø< gt> àa[ae yda p<civ<zitplpy¡t<

itóit tda àTyahar>, yda p<c"iqkapy¡t<

itóit tda xar[a, yda ;iò"iqkapy¡t<

Page 74: Hathayog Pradipika

- 74 -

itóit tda Xyan<, yda Öadzidnpy¡t< itóit

tda smaixÉRvtIit sv¡ rm[Iy<. 12.

àa[ayaman_yst> Svede jate ivze;mah. jleneit.

ïmaTàa[ayama_yasïma¾at<

p. 44)

. mUl.

A_yaskale àwme zSt< ]IraJyÉaejnm!. ttae=_yase

†FIÉUte n ta†i'œnym¢h>. 14.

ywa is<hae gjae Vyaºae ÉveÖZy> znE> znE>. twEv

seivtae vayurNywa h<it saxkm!. 15.

àa[ayamaidyu´en svRraeg]yae Évet!. Ayu´a_yasyaegen

svRraegsmuÑv>. 16.

. qIka.

ten jlen àSveden gaÇSy zrIrSy mdRn<

tEla_y<gvdacreTk…yaRt!, ten mdRnen gaÇSy †Fta

Page 75: Hathayog Pradipika

- 75 -

daF(¡ l"uta jaf(aÉavae jayte àaÊÉRvit. 13.

Aw àwmaeÄra_yasyae> ]Iraidinymanah. A_yaskal

#it. ]Ir< ÊGxmaJy< "&t< t*u´< Éaejn<

]IraJyÉaejn<, zakpaiwRvaidvTsmas>, kevle k…<Éke

isÏe=_yasae †Fae Évit SpòmNyt!. 14.

is<haidvCDnErev àa[< vzyeÚ shseTyah. yweit.

ywa yen àkare[ is<hae m&ge<Ôae gjae vnhStI Vyaº>

zaËRl> znE> znErev vZy> SvaxInae ÉveÚ shsa

twEv tenEv àkare[ seivtae=_yStae vayu> àa[ae vZyae

Évet!, ANywa shsa g&ýma[> saxkm_yaisn< h<it

is<haidvt!. 15.

yu´ayu´yae> )lmah. àa[ayameneit.

Aaharaidyui´pUvRkae jal<xraidb<xyui´ivizò>

àa[ayamae yu´ #TyuCyte, ten svRraeg]y> sveR;a<

raega[a<

p. 45)

. mUl.

Page 76: Hathayog Pradipika

- 76 -

ihŠa ñasí kasí izr>k[aRi]vedna>. Év<it

ivivxa raega> pvnSy àkaept>. 17.

yu´< yu´< TyjeÖayu< yu´< yu´< c pUryet!. yu´<

yu´< c b×Iyadev< isiÏmvaßuyat!. 18.

yda tu nafIzuiÏ> Syat! twa icûain baýt>. kaySy

k«zta ka<itStda jayet iniítm!. 19.

. qIka.

]yae nazae Évet!, ATyu´ %´yui´rihtae yae=_yasSt*u´en

àa[ayamen svRraegsmuÑv> sveR;a< raega[a<

sMyguÑv %TpiÄÉRvet!. 16.

Ayu´en àa[ayamen ke raega Év<tIType]ayamah.

ihŠeit. ihŠañaskasa raegivze;a> izrí k[aER

cai][I c izr>k[aRi] izr>k[aRi]i[ vedna>

izr>k[aRi]vedna ivivxa nanaivxa raega Jvrady>,

pvnSy vayae> àkaeptae Év<it. 17.

yt> pvnSy àkaeptae ivivxa raega Év<Tyt>.

Page 77: Hathayog Pradipika

- 77 -

yu´<yu´imit. vayu< àa[< yu´< yu´< Tyjet!,

recnkale znE>znErev recyeÚ vegt #TywR>, yu´<

yu´< n caLp< naixk< c pUryet!, yu´< yu´< c

jal<xrb<xaidyu´< b×IyaTk…<Éyet!,

@vm_yse½eiTsiÏ< hQisiÏmvaßuyat!. 18.

yu´< àa[ayamm_ystae jaymanaya

nafIzuÏelR][mah Öa_ya<. ydaiTvit. yda tu

yiSmn! kale tu nafIna< zuiÏmRlraihTy< Syat! tda baýtae

baýain,

p. 46)

. mUl.

yweòxar[< vayaernlSy àdIpnm!.

nadaiÉVyi´raraeGy< jayte naifzaexnat!. 20.

medðe:maixk> pUv¡ ;qœ kmaRi[ smacret!. ANyStu

nacreÄain dae;a[a< smÉavt>. 21.

xaEitbRiStStwa neitôaqk< naEilk< twa.

kpalÉaitíEtain ;qœ kmaRi[ àc]te. 22.

Page 78: Hathayog Pradipika

- 78 -

kmR;qœkimd< gaePy< "qzaexnkarkm!.

. qIka.

savRivÉi´kStis>, icûain l][ain

twazBdena<tra{yip icûain Év<tITywR>, taNyevah

. kaySyeit. kaySy dehSy k«zta kaZy¡ ka<it>

suéicinRiít< jayet. 19.

vayae> àa[Sy yweò< b÷var< xar[< k…<Éke;u,

AnlSy jQra¶e> àdIpn< àk«òa dIiÝnaRdSy

XvneriÉVyi´> àakq(maraeGymraegta

naifzaexnaÚafIna< zaexnaNmlraihTya¾ayte. 20.

meda*aixKye %paya<trmah. medðe:maixk #it. medí

ðe:ma c medðe:ma[aE tavixkaE ySy s ta†z>

pué;>, pUv¡ àa[ayama_yasaTàa'œntu

àa[ayama_yaskale ;qœ kmaRi[ vúyma[ain

smacreTsMygacret!, ANyStu medðe:maixKyrihtStu tain

;qœ kmaRi[ nacret!, tÇ hetumah, dae;a[a<

vatipÄk)ana< smSy Éav> smÉav> smTv<

Page 79: Hathayog Pradipika

- 79 -

tSmaÎae;a[a< smTvaidTywR>. 21.

;qœkmaR{yupidzit. xaEitirit. Spò<. 22.

. Éa;a.

p. 47)

. mUl.

ivicÇgu[s<xaiy pUJyte yaeigpu<gvE>. 23.

tÇ xaEit>.

ctur<gulivStar< hStp<cdzaytm!. guêpidòmageR[

is´< vô< znE¢Rset!. 24.

pun> àTyahre½EtÊidt< xaEitkmR tt!.

. qIka.

#d< rhSyimTyah. kmR;qœkimit. "qSy zrIrSy

zaexn< mlapnyn< kraetIit

Page 80: Hathayog Pradipika

- 80 -

"qzaexnkarkimdmuiÎò< kmR[a< ;qœk<

xaETyaidk< gaePy< gaepnIy<, yt>. ivicÇgu[s<xayIit

. ivicÇ< ivl][< gu[< ;qœkmRêp< s<xatu<

ktu¡ zIlmSyeit ivicÇgu[s<xaiy

yaeigpu<gvEyaeRigïeóE> pUJyte siT³yte, gaepnaÉave tu

;qœkmRkmNyErip iviht< Syaidit yaeign> pUJyTvÉav>

às¾eteit Éav>, @tenedmev kmR;qœkSy muOy< )limit

sUict<, medðe:maidnazSy àa[ayamErip s<Évat!,

tÊ´<, ;qœkmRyaegmaßaeit pvna_yastTpr #it

pUvaeRÄr¢<wSyaPyevmev SvarSya½. 23.

xaEitkmaRh. ctur<gulimit. ctu[aRm<gulana<

smaharítur<gul< ctur<gul< ivStarae ySy ta†z<

hStana< p<cdzErayt< dI"¡ is´< jlaÔ¡

ik<icÊ:[< vô< pq< t½ sUúm< nUtnae:[I;ade>

o<f< ¢aý<, gué[aepidòae yae magaeR

vô¢snàkarSten znEm¡d<m<d< ik<iciTk<icÍset!

, iÖtIye idne hStÖy< t&tIye idne hStÇy<, @v<

idnv&Ï(a hStmaÇmixk< ¢set!. 24.

tSy àa<t< rajd<tmXye hQe s<l¶< k«Tva

naElIkmR[aedrSwvô< sMykœ caliyTva, pun> znE>

Page 81: Hathayog Pradipika

- 81 -

àTyahre½ tÖômuiÌreiÚ:kasye½, tÏaEitkmaeRidt<

kiwt< isÏE>,

p. 48)

. mUl.

kasñasPlIhk…ó< k)raega<í iv<zit>. 25.

xaEitkmRàÉaven àya<Tyev n s<zy>. naiÉd¹jle

payaE NyStnalaeTkqasn>. 26.

. qIka.

xaEitkkmR[> )lmah. kasñaseit. kasí ñasí

PlIhí k…ó< c, smaharÖ<Ö>, kasadyae

raegivze;a> iv<zits<Oyaka> k)raegaí 25.

xaEitkkmR[> àÉaven gCD<Tyev n s<zy>

iniítmetidTywR>, Aw biStkmaRh. naiÉd¹eit.

naiÉpirma[< naiÉd¹<, pirma[e d¹c! àTyy>,

tiSmÚaiÉd¹e naiÉpirma[e jle n*aidtaeye payuguRd<

tiSm<NyStae nalae v<znalae yen

Page 82: Hathayog Pradipika

- 82 -

kiniókaàvezyaeGyr<Øyu´< ;f<guldI"¡

v<znal< g&hITva ctur<gul< payaE àvezyet!,

A<guilÖyimt< bih> Swapyet!, %Tkqmasn< ySy s

%Tkqasn>, pai:[RÖye iS)caE ivNySy pada<guiliÉ>

iSwitéTkqasn<, AaxarSyak…<cn< ywa jlm<t>

àivzeÄwa s<kaecn< k…yaRt!, A<t> àivò< jl<

naEilkkmR[a caliyTva Tyjet!, ]aln< biStkmaeRCyte,

xaEitbiStkmRÖy< ÉaejnaTàagev ktRVy<, tdn<tr<

Éaejne ivl<bae=ip n kayR>, keicÄu, pUv¡mUlaxare[

vayaerak;R[m_yStjle iSwTva payaE

nalàveznm<tre[Ev biStkmaR_ys<it, twa kr[e

sv¡ jl< bihnaRyait, Atae

nanaraegxatu]yaids<Éva½ twa biStkmR nEv ivxey<

, ikmNywa SvaTmaram> payaE NyStnal #it äUyat!. 26.

p. 49)

. mUl.

Aaxarak…<cn< k…yaRt! ]aln< biStkmR tt!.

guLmPlIhaedr< caip vatipÄk)aeÑva>.

biStkmRàÉaven ]Iy<te sklamya>. 27.

Page 83: Hathayog Pradipika

- 83 -

xaiTv<iÔya<t>kr[àsad< d*a½ ka<it<

dhnàdIiÝm!. Aze;dae;aepcy< inhNyad_ySyman<

jlbiStkmR. 28.

. qIka.

biStkmRgu[anah Öa_ya<. guLmPlIhaedrimit. guLmí

PlIhí raegivze;avudr< jlaedr< c te;a<

smaharÖ<Ö>, vatí ipÄ< c k)í te_y %Ñva

@kEkSmadυa_ya< sveR_yae va jata> skla> svR Aamya

raega biStkmR[> àÉav> samWy¡ ten ]Iy<te

nZy<it. 27.

xaiTvit. A_ySymanmnuóIyman< jle biStkmR

jlbiStkmR kt&R d*adnuóatuirit ze;>, xatvae

rsas&'œma<smedaeiSwm¾azu³ai[ xatv #Tyu´a #<iÔyai[

vaKpai[padyayUpSwain p<c kmeR<iÔyai[

ïaeÇTv‹]uijRþaºa[ain p<c }ane<iÔyai[ c

ANt>kr[ain mnaebuiÏicÄah<karêpai[ te;a<

pirtapiv]epzaekmaehgaErvavr[dENyaidrajstamsxmR-v!

#invtRnen suoàkazla"vaidsaiTvkxmaRivÉaRv>

àsadSt< ka<it< *uit< dhnSy jQra¶e> àdIiÝ<

Page 84: Hathayog Pradipika

- 84 -

àk«òa< dIiÝ< c, twa, Aze;a> smSta ye dae;a

vatipÄk)aSte;amupcy<, @tdpcySyaPyupl][<,

%pcyapcyaE inhNyaiÚtra< hNyat!, dae;saMyêpmaraeGy<

k…yaRidTywR>. 28.

p. 50)

. mUl.

Aw neit>.

sUÇ< ivtiSt suiõGx< nasanale àvezyet!.

muoaiÚgRmye½E;a neit> isÏEinRg*te. 29.

kpalzaeixnI cEv idVy†iòàdaiynI.

jÇUXvRjatraegaE"< neitrazu inh<it c. 30.

. qIka.

Aw neitkmaRh. sUÇimit. ivtiSt ivtiStimt<

ivtiStirTyupl][mixkSyaip, yavta sUÇe[ sMykœ

neitkmR Évet! tavdœ ¢aý<, suiõGx< suóu iõGx<

¢<Wyaidriht< sUÇ< t½ nvxa dzxa p<cdzxa

Page 85: Hathayog Pradipika

- 85 -

va gui[t< su†F< ¢aý<, nasa naiska sEv nal>

siCDÔTvaÄiSmNàvezyet!, muoaiÚgRmyeiÚ:kasyet!,

tTàkarSTvev<, sUÇàa<t< nasanale

àveZyetrnasapuqm<guLya inéXy pUrk< k…yaRt!, puní

muoen recyet!, pun>punrev< k…vRtae muoe sUÇàa<tmayait

, tTsUÇàa<t< nasabih>SwsUÇàa<t< c g&hITva

znEíalyeidit, ckaradekiSmÚasanale

àveZyetriSmiÚgRmyeidTyu´< tTàkarSTvekiSmÚasanale

sUÇàa<t< àveZyetrnasapuqm<guLya inéXy pUrk<

k…yaRTpíaidtrnasanalen recyet!, pun>punrev< k…vRt

#trnasanalesUÇàa<tmayait tSy pUvRv½aln<

k…yaRidit, Ay< àkarStu b÷var< k…vRt> kdaicÑvit,

@;ae´a isÏEri[maidgu[s<pÚE>, tÊ´<,

AvaÝaògu[EñyaR> isÏa> siÑinRêipta #it

neitinRg*te neitirit kWyte. 29.

neitgu[anah. kpalzaeixnIit. kpal< zaexyit zuÏ<

mlriht< kraetIit kpalzaeixnI,

ckaraÚasanaladInamip, @vzBdae=vxar[e, idVya<

p. 51)

. mUl.

Page 86: Hathayog Pradipika

- 86 -

inrI]eiÚíl†za sUúmlúy< smaiht>.

Aïus<patpy¡tmacayERôaqk< Sm&tm!. 31.

maecn< neÇraega[a< t<ÔadIna< kpaqkm!.

yÆtôaqk< gaePy< ywa haqkpeqkm!. 32.

. qIka.

sUúmpdawR¢aih[I— †iò< àk;eR[ ddatIit

idVy†iòàdaiynI neiti³ya jÇu[ae>

Sk<xs<XyaeêXvRmupirÉage jatae jÇUXvRjat> s casaE

raega[amae"í tmazu Hiqit inh<it, ckar> padpUr[e

, Sk<xae Éujizrae<=sae=ôI s<xI tSyEv jÇu[ITymr>

. 30.

Çaqkmah. inrI]eidit. smaiht> @ka¢icÄ> iníla

casaE †‹ †iòStya sUúm< c t‘úy< c

sUúmlúymïU[a< sMykœ pat> ptn< tTpy¡t<,

Anen inrI][Syavixé´>, inrIúyet! pZyet!,

AacayERmRTSye<ÔaidiÉird< Çaqk< ÇaqkkmR Sm&t<

kiwt<. 31.

Page 87: Hathayog Pradipika

- 87 -

Çaqkgu[anah. maecnimit. neÇSy raega neÇraegaSte;a<

maecn< nazk< t<Ôa AaidyeR;amalSyadIna< te;a<

kpaqk< kpaqvd<txaRykmiÉÉavkimTywR>,

t<Ôa tamsiíÄv&iÄivze;>, Çaqk< ÇaqkaOy<

kmR yÆt> àyÆt> àyÆaÌaePy< gaepnIy<, gaepne

†òa<tmah. yweit. haqkSy suv[RSy peqk<

peqI #it laeke àisÏ< ywa yen àkare[ gaePyte tÖt!. 32

.

p. 52)

. mUl.

AwnaEil>.

Am<davtRvegen tu<d< sVyapsVyt>. nta<sae

æamyede;a naEil> isÏE> àcúyte. 33.

m<dai¶s<dIpnpacnaids<xaipkan<dkrI sdEv.

Aze;dae;amyzae;[I c hQi³yamaEiliry< cnaEil>. 34

.

Page 88: Hathayog Pradipika

- 88 -

Éôav‘aehkarSy recpUraE ss<æmaE.

. qIka.

naEilkmaRh. Am<deit. ntaE nèIÉUtav<saE Sk<xaE ySy

s nta<s> pumanm<dae=itziytae y AavtRStSyev

jlæmSyev vegae jvSten tu<dmudr<, ipc<fk…]I

jQraedr< tu<d< StnaE k…caivTymr>, sVy< capsVy<

c sVyapsVye di][vamÉagaE tyae> sVyapsVyt>,

sÝMyweR tis>, æamyeÑ+m<t< àeryet!, isÏEre;a

naEil> àcúyte kWyte. 33.

naEilgu[anah. m<da¶Iit.

m<díasavi¶jRQrai¶StSy dIpn< sMyGdIpn< c

pacn< c Éu´aÚpirpakí m<dai¶s<dIpnpacne te

AaidnI ySy tNm<dai¶s<dIpnpacnaid tSy s<xaipka

ivxaÇI, AaidzBden mlzuXyaid, sdEv

svRdEvan<dkrI suokrI, Aze;a> smStaí te

dae;aí vatady Aamyaí raegaSte;a< zae;[I

zae;[kÇIR hQSy i³ya[a< xaETyadIna<

maEilmaERilirvaeÄma xaEitbSTyaenaERilsape]Tvat!, #ymu´a

naEil>. 34.

Page 89: Hathayog Pradipika

- 89 -

kpalÉait< tÌ‚[< cah. Éôavidit. laehkarSy

Éôa¶exRmnsaxnIÉUt<

p. 53)

. mUl.

kpalÉaitivRrVyata k)dae;ivzae;[I. 35.

;qœkmRingRtSwaELyk)dae;mlaidk>. àa[ayam< tt>

k…yaRdnayasen isÏ(it. 36.

àa[ayamErev sveR àzu:y<it mla #it. AacayaR[a< tu

ke;a< icdNyTkmR n s<mtm!. 37.

. qIka.

cmR tÖTs<æme[ shvtRmanaE ss<æmavm<daE yaE

recpUraE reckpUrkaE kpalÉaitirit ivOyata, kI†zI

k)dae;ivzae;[I k)Sy dae;a iv<zitÉediÉÚa>,

tÊ´< indane, k)raegaí iv<zitirit, te;a< ivzae;[I

ivnaiznI. 35.

Page 90: Hathayog Pradipika

- 90 -

;qœkmR[a< àa[ayamTvaepkarkTvmah. ;qœkmeRit.

;qœkmRiÉxaERitàÉ&itiÉinRgRta>, SwaELy< SwUlSy

Éav> SwUlTv<, k)dae;a iv<zits<Oyaka mladyí

ySy s twa, ze;aiÖÉa;eit kàTyy>, AaidzBden

ipÄady>, àa[ayam< k…yaRt!,

ttStSmaT;qœkmRpUvRkaTàa[ayamadnayasenaïme[

isÏ(it yaeg #it ze;>, ;qœkmaRkr[e tu àa[ayame

ïmaixKy< Syaidit Éav>. 36.

mtÉeden ;qœkmR[amnupyaegmah. àa[ayamEirit.

àa[ayamErev, @vzBd> ;qœkmRVyvCDedawR>, sveR

mla> àzu:y<it, mla #Tyupl][<

SwaELyk)ipÄadInaimit hetae> ke;a<icdacayaR[a<

ya}vLKyadInamNyTkmR ;qœkmR n s<mt< naiÉmt<,

AacayRl][mu´< vayupura[e, Aaicnaeit c

zaôawRmacareTSwapyedip, Svymacrte

ySmadacayRSten caeCyt #it. 37.

p. 54)

. mUl.

Page 91: Hathayog Pradipika

- 91 -

%drgtpdawRmuÖm<it pvnmpanmudIyR k<Qnale.

³mpircyvZynaifc³a gjkr[Iit ing*te hQ}E>

. 38.

äüadyae=ip iÇdza> pvna_yastTpra>.

AÉUvÚ<tkÉyaÄSmaTpvnm_yset!. 39.

yavÓÏae méÎehe yavi½Ä< inrak…lm!.

yavίiòæuRvaemRXye tavTkalÉy< k…t>. 40.

. qIka.

gjkr[Imah. %drgtimit. Apan< pvnmpanvayu<

k<Qnale k<Qae nal #v

k<QnalStiSmÚudIyaeRiT]Pyaedre gt> àaÝ> s casaE

pdawRí Éu´pItaÚjlaidSt< pryaeÖm<TyuiÌr<it

yya yaeign #TyXyahar>, ³me[ y>

pircyae=_yasStenavZy< SvaxIn< nafIna< c³<

ySya< sa twa, sa i³ya

hQ}EhRQyaega*iÉ}EgRjkr[Iit ing*te kWyte,

³mpircyvZynaifmagR #it KvicTpaQStSyaymwR>

³mpircyen vZyae naf(a> z<ioNya magR>

Page 92: Hathayog Pradipika

- 92 -

k<Qpy¡tae ySya< sa twa. 38.

àa[ayamae=vZym_ysnIy>

svaeRÄmEr_yStTvaNmha)lTva½eit sUcyÚah ctuiÉR>.

äüady #it. äüa AaidyeR;a< te äüadySte=ip

ikmutaNy #TywR>. iÇdza deva> A<tytITy<tk>

kalStSmaÑym<tkÉy< tSmaTpvnSy àa[vayaer_yasae

reckpUrkk…<ÉkÉediÉÚàa[ayamanuóanêpStiSm<s!

tTpra Avihta AÉUvÚasn!,

tSmaTpvnm_yseTàa[m_yset!. 39.

yavidit. yav*avTkalpy¡t< méTàa[ainlae dehe

zrIre bÏ> ñasaeCDœvasi³yazUNy>,

p. 55)

. mUl.

ivixvTàa[s<yamEnaRfIc³e ivzaeixte. su;uçavdn<

iÉTva suoaiÖzit maét>. 41.

maéte mXys<care mn>SwEy¡ àjayte. yae

mn>suiSwrIÉav> sEvavSwa mnaeNmnI. 42.

Page 93: Hathayog Pradipika

- 93 -

tiTsÏye ivxan}aiíÇaNk…v¡it k…<Ékan!.

. qIka.

yavi½Äm<t>kr[< inrak…lmivi]Ý< smaiht<,

yavÑ+‚vaemRXye †iòr<t>kr[v&iÄ>, †izrÇ

}ansamaNyawR>, tavÄavTkalpy¡t< klytIit

kalae<=tkStSmaÑv> k…t>, n k…tae=pITywR>, twa c

vúyit, oa*te n c kalen baXyte n c kmR[a,

saXyte n s kenaip yaegI yu´> smaixneit SvaxInae ÉvtI

TywR>. 40.

ivixvidit.

ivixvTàa[s<yamErasnjal<xrb<xaidivixyu´àa[a

ya-mEnaRfIc³e nafIna< c³< smUhStiSmiNvzaeixte

inmRle sit maétae vayu> su;uça #faip<glyaemRXySwa

nafI tSya vdn< muo< iÉTva suoadnayasaiÖzit

su;uça<tirit ze;>. 41.

maét #it. mXye su;uçamXyes<car> sMy‹r[<

gmn< mUxRpy¡t< ySy s mXys<carStiSmn! sit

Page 94: Hathayog Pradipika

- 94 -

mns> SwEy¡ Xyeyakarv&iÄàvahae jayte àaÊÉRvit,

yae mns> suiSwrIÉav> suóuiSwrIÉvn< sEv

mnaeNmNyvSwa, mnaeNmnIzBd %NmnIpyaRy>, twa¢e

vúyit, rajyaeg> smaixíeTyaidna. 42.

ivicÇe;u k…<Ékesu àv&iÄ< jniytu< te;a<

muOy)lmva<tr)l< cah. tiTsÏy #it.

p. 56)

. mUl.

ivicÇk…<Éka_yasaiÖicÇa< isiÏmaßuyat!. 43.

Aw k…<ÉkÉeda>.

sUyRÉednmu¾ayI sITkarI sItlI twa. Éiôka

æamrI mUCDaR PlaivnITyò k…<Éka>. 44.

pUrka<te tu ktRVyae b<xae jal<xraiÉx>. k…<Éka<te

reckadaE ktRVyStUifœfyank>. 45.

. qIka.

Page 95: Hathayog Pradipika

- 95 -

ivxan< k…<ÉkanuóanàkarSt¾an<tIit

ivxan}aStiTsÏy %NmNyvSwaisÏye

icÇaNsUyRÉednaidÉeden nanaivxaNk…<ÉkaNk…v¡it

ivicÇaí te k…<Ékaí

ivicÇk…<ÉkaSte;am_yasadnuóanaiÖicÇami[maidÉede

n nanaivxa< ivl][a< va jNmaE;ixm<Çtpaejata<,

tÊ´< Éagvte, jNmaE;ixtpaEm<ÇEyaRvtIirh isÏy>

, yaegenaßaeit ta> svaRnaNyEyaeRggit< ìjeidit,

AaßuyaTàTyaharaidpr<pryeit Éav>. 43.

Awaòk…<ÉkaÚamiÉinRidRzit. sUyRÉednimit.

Spò<. 44.

Aw hQisÏavnNyisÏa< parmh<sI—

svRk…<Éksaxar[yui´mah iÇiÉ>. pUrka<t #it.

jal<xr #TyiÉxa nam ySy s jal<xraiÉxae b<xae

b×ait àa[vayuimit b<x> k<Qak…<cnpUvRk<

icbukSy ùid Swapn< jal<xrb<x> pUrka<te

pUrkSya<te pUrkan<tr< Hiqit ktRVy>,

tuzBdaTk…<ÉkadavuifœfyankStu k…<Éka<te k…ÉkSya<te

ik<icTk…<Ékze;e reckSyadaE reckadaE reckaTpUv¡

Page 96: Hathayog Pradipika

- 96 -

ktRVy>, àyÆivze;e[

p. 57)

. mUl.

AxStaTk…<cnenazu k<Qs<kaecne k«te. mXye

piímtanen SyaTàa[ae äünaifg>. 46.

. qIka.

naiÉàdezSy p&ót Aak;R[muifœfyanb<x>. 45.

AxStaidit. k<QSy s<kaecn< k<Qs<kaecn<

tiSmNk«te sit jal<xrb<xe k«te stITywR>,

AañVyvihtaeÄrmevaxStadx>àdezadak…<cnenaxarak…,

Mcnen mUlb<xeneTywR>, mXye naiÉàdeze

piímt>p&ótStan< tannmak;R[<

tenaeifœfyanb<xeneTywR>, %´rITya k«ten b<xÇye[

àa[ae vayuäRünafI— su;uça< gCDtIit äünaifg>

su;uçanaifgamI SyaidTywR>, AÇed< rhSy<, yid

ïIguémuoai¾þab<x> sMykœ pir}atStihR

ijþab<xpUvRken jal<xrb<xenEv àa[ayam>

Page 97: Hathayog Pradipika

- 97 -

isXyit, vayuàkaepenEvmxatuvpu>k«zTv< vdne

àsÚteTyadIin svaRi[ l][ain jay<t #it

mUlb<xaeifœfyanb<xaE naepyu´aE,

tyaeijRþab<xpUvRke[ jal<xrb<xenaNywa isÏTvat!

, ijþab<xae n ividtíedxStaTk…<cneneit ðaekae´rITya

àa[ayama> ktRVya>, Çyae=ip b<xa

guémuoaJ}atVya>, mUlb<xStu sMyg}atae

nanaraegaeTpadk>, twa ih, yid mUlb<xe k«te xatu]yae

ivò<Éae=i¶ma<*< nadma<*<

guiqkasmUhakarmjSyev purI;< Syat! tda mUlb<x>

sMykœ n }at #it baeXy<, yid tu xatupuiò> sMykœ

mlzuiÏri¶dIiÝ> sMykœ nadaiÉVyi´í Syat! tda }ey<

mUlb<x> sMykœ jat #it. 46.

p. 58)

. mUl.

ApanmUXvRmuTwaPy àa[< k<Qadxae nyet!. yaegI

jraivmu´> sn! ;aefzaBdvyae Évet!. 47.

Aasne suode yaegI bXva cEvasn< tt>.

Page 98: Hathayog Pradipika

- 98 -

. qIka.

Apanimit. ApanmpanvayumUXvRmuTwaPyaxarak…<cnen

àa[< àa[vayu< k<Qadx> AxaeÉage nyeTàapye*>

s yaegI yaegae=SyaiSt A_ySyTveneit yaegI yaega_yasI jrya

vaxRken ivmu´ae ivze;e[ mu´> sn!, ;aefzanamBdana<

smahar> ;aefzaBd< ;aefzaBd< vyae ySy s ta†zae

Évet!, y*ip pUrka<te tu ktRVy #Tyaidna Çya[a<

ðaekanamek @vawR> pyRvSyit twaip pUrka<te tu ktRVy

#Tynen b<xana< kal %´>, AxStaTk…<cneneTynen

b<xana< Svêpmu´<, ApanmUXvRmuTwaPyeTynen

b<xana< )lmu´imit ivze;>, jal<xrb<xe

mUlb<xe c k«te naÉerxaeÉag Aak;R[aOyae b<x

%ifœfyanb<xae ÉvTyeveTyiSmn! ðaeke nae´>, twacae´<

}aneñre[ gIta;óaXyayVyaOyaya<, mUlb<xe

jal<xrb<xe c k«te naÉerxaeÉag Aak;R[aOyae

b<x> Svymev ÉvtIit. 47.

yaega_yas³m< vúye yaeigna< yaegisÏye, %;>kale

smuTway àat>kale=wva bux>. 1.

gué< s<Sm&Ty izris ùdye Sveòdevta<, zaEc< k«Tva

Page 99: Hathayog Pradipika

- 99 -

d<tzuiÏ< ivdXyaÑSmxar[<. 2.

zucaE deze mQe rMye àitóaPyasn< m&Ê, tÇaepivZy

s<Sm&Ty mnsa guémIñr<. 3.

dezklaE c s<kITyR s<kLPy ivixpUvRk<,

A*eTyaid ïIprmeñràsadpUvRk<

smaixtT)lisÏ(wRmasnpUvRkan! àa[ayamadIn! kir:ye

,

An<t< à[medœ dev< nagez< pIQisÏye. 4.

mi[æajT)[ashöivx&tivñ<Éram<flayan<tay

nagrajay nm>,

ttae=_ysedasnain ïme jate ñasn<, A<te sm_yset! tt!

tu ïmaÉave tu na_yset!. 5.

p. 59)

. mUl.

Page 100: Hathayog Pradipika

- 100 -

d]naf(a smak«:y bih>Sw< pvn< znE>. 48.

. qIka.

kr[I— ivprItaOya< k…<ÉkaTpUvRm_yset!,

jal<xràsadaw¡ k…<ÉkaTpUvRyaegt>. 6.

ivxayacmn< k«Tva kma¡g< àa[s<ym<,

yaegI—ÔadIÚmSk«Ty kaEmaR½ izvvaKyt>. 7.

kªmRpura[e izvvaKy<,

nmSk«Tyaw yaegI—ÔaNsiz:ya<í ivnayk<, gué<

cEvaw ma< yaegI yu<jIt susmaiht>. 8.

bXva_yase isÏpIQ< k…<Ékab<xpUvRk<, àwme

dz ktRVya> p<cv&Xya idneidne. 9.

kayaR AzIitpy¡t< k…<Éka> susmaihtE>, yaegI—Ô>

àwm< k…yaRd_yas< c<ÔsUyRyae>. 10.

AnulaemivlaemaOymet< àa÷mRnIi;[>, sUyRÉednm_ySy

Page 101: Hathayog Pradipika

- 101 -

b<xpUvRkmekxI>. 11.

%¾aiyn< tt> k…yaRt! sITkarI— zItlI— tt>,

Éiôka< c sm_ySy k…yaRdNyaÚvapran!. 12.

muÔa> sm_yseÓ‚Xva guév±a*wa³m<, tt>

pÒasn< bXva k…yaRÚadanuic<tn<. 13.

A_yas< skl< k…yaRdIñrapR[ma†t>,

A_yasaÊiTwt> õan< k…yaRÊ:[en vair[a. 14.

õaTva smapyeiÚTy< kmR s<]ept> suxI>,

mXyaûe=ip twa_ySy ik<iciÖïMy Éaejn<. 15.

k…vIRt yaeigna< pWympWy< n kdacn, @la< vaip

lv<g< va Éaejna<te c É]yet!. 16.

keicTkpURrimCD<it ta<bUl< zaeÉn< twa, cU[eRn

riht< zSt< pvna_yasyaeigna<. 17.

#it ic<tam[evaRKy< SvarSy< Éjte nih, keicTpden ySmat!

tu tyae> zItae:[hetuna. 18.

Page 102: Hathayog Pradipika

- 102 -

Éaejnan<tr< k…yaRNmae]zaôavlaekn<,

pura[ïv[< vaip nams<kItRn< ivÉae>. 19.

say<s<Xyaivix< k«Tva yaeg< pUvRvd_yset!, yda

iÇ"iqkaze;ae idvsae=_yasmacret!. 20.

A_yasan<tr< kayaR say<s<Xya sda buxE>,

AxRraÇe hQa_yas< ivdXyaTpUvRv*mI. 21.

ivprIta< tu kr[I— say<kalaxRraÇyae>,

na_yseÑaejnaËXv¡ yt> sa n àzSyte. 22.

AwaeÎezanu³m[< k…<ÉkaiNvv]uStÇàwmaeidt<

p. 60)

. mUl.

Aakezadanoa¢a½ inraexavix k…<Éyet!. tt> znE>

sVynaf(a recyeTpvn< znE>. 49.

. qIka.

Page 103: Hathayog Pradipika

- 103 -

sUyRÉedn< tÌ‚[a<íah iÇiÉ>. Aasn #it. suo<

ddatIit suod< tiSmNsuode, zucaE deze àitóaPy

iSwrmasnmaTmn>, naTyuiCÀt< naitnIc<

cElaijnk…zaeÄrimTyu´l][e iviv´deze suoasnSw>

zuic> sm¢Ivizr>zrIr #it ïuteí cElaijnk…zaeÄr

Aasne, AaSte=iSmiÚTyasn< AaSyte=neneit va tiSmn! yaegI

yaega_yasI, Aasn< SviStkvIrisÏpÒa*Nytm<

muOyTvaiTsÏasnmev va bXvEv b<xnen s<pa*Ev

k«TvEveTywR>, tt Aasnb<xan<tr< d]a

di][ÉagSwa ya nafI ip<gla tya bih>Sw<

dehaÓihvRtRman< pvn< vayu< znEm¡d<m<dmak«:y

ip<glya m<d<m<d< pUrk< k«TveTywR>. 48.

Aakezaidit. kezanamyaRdIk«Tyakez<

tSmaÚoa¢anamyaRdIk«TyeTyanoa¢< tSma½ inraexSy

vayaervraexSyavixmRyaRda yiSmNkmRi[ tÄwa k…<Éyet!,

kezpy¡t< noa¢py¡t< c vayaeinRraexae ywa

ÉveÄwaitàyÆen k…<Ék< k…yaRidTywR>, nnu

hQaiÚéÏ> àa[ae=y< raemkªpe;u in>sret!, deh<

ivdaryTye; k…óaid jnyTyip, tt> àTyaiptVyae=saE

³me[ar{yhiStvt!, vNyae gjae gjairvaR ³me[ m&Êtaimyat!

Page 104: Hathayog Pradipika

- 104 -

, kraeit zaSt&indeRzaÚ c t< pirl<"yet!, twa àa[ae

ùidSwae=y< yaeigna< ³myaegt>, g&hIt> seVymanStu

ivï<ÉmupgCDtIit

p. 61)

. mUl.

kpalzaexn< vatdae;¹< k«imdae;ùt!. pun> punird<

kay¡ sUyRÉednmuÄmm!. 50.

Awae¾ayI.

muo< s<yMy nafI_yamak«:y pvn< znE>. ywa

lgit k<QaÄu ùdyavix sSvnm!. 51.

. qIka.

vaKyivéÏimit àyÆen k…<Ék< k…yaRidit kwmu´imit

ceÚ, hQaiÚéÏ> àa[ae=yimit vaKySy bladicre[

àa[jy< kir:yamIit buXyar<É>.

@v< c bþa_yasas´prTvaT³me[ar{yhiStvidit

Page 105: Hathayog Pradipika

- 105 -

†òa<tSvarSya½, At-@v sUyaRc<Ômsaer_yase

xariyTva ywazi´ inxaryeidit inraext #it cae´<

s<gCDte, tSmaTk…<ÉkSTvitàyÆpUvRk< ktRVy>,

ywaywaityÆen k…<Ék> i³yte twa, twa

tiSmNgu[aixKy< Évet!, ywaywa c iziwl> k…<Ék>

SyaÄwatwa, gu[aLpTv< Syat!, AÇ yaeignamnuÉvae=ip

man<, pUrkStu znE> znE> kayR> vegaÖa ktRVy>,

vegadip k«te pUrke dae;aÉavat!, reckStu znE> znErev

ktRVy>, vegaTk«te recke blhainàs<gat!, tt>

znE>znErev recyeÚ tu vegt>, #Tya*nekxa

¢<wkarae´eí, ttae inraexavix k…<Ékan<tr<

znEznEm¡d<md< sVye vamÉage iSwta nafI

sVynafI tya sVynaf(a #fya pvn< vayu<

recyeÓihinR>saryet!, pun> znEirTyui´Stu znErev

recyeidTyvxar[awaR, tÊ´<, ivSmye c iv;adec dENye

cEvavxar[e, twa àsadne h;eR vaKymek< iÖéCyt #it

. 49.

kpalzaexnimit. kpalSy mStkSy zaexn< zuiÏkr<

vatja dae;avatdae;a AzIitàkaraStan! h<tIit

vatdae;¹< k«mI[amudre jatana< dae;ae ivkarSt<

hrtIit k«imdae;ùt!, pun>punÉURyaeRÉUy> kay¡,

Page 106: Hathayog Pradipika

- 106 -

sUyeR[apUyR k…<ÉiyTva c<Ôe[ recnimit

rITyedmuÄmmuTk«ò< sUyRÉedn< sUyRÉednaOymu´<

yaeigiÉirit ze;>. 50.

%¾aiynmah saxeRn. muoimit. muomaSy< s<yMy

s<yt< k«Tva muÔiyTveTywR>,

p. 62)

. mUl.

pUvRvTk…<Éye<Tàa[< recyeidfya tt>.

ðe:mdae;hr< k<Qe dehanlivvxRnm!. 52.

nafIjlaedraxatugtdae;ivnaznm!. gCDta itóta

kayRmu¾aYyaOy< tu k…<Ékm!. 53.

. qIka.

k<QaÄu k<Qadar_y ùdyavix

ùdymvixyRiSmNkmRi[ tÄwa Svnen siht<

ywaSyaÄwa, %Ée i³yaivze;[e, lgit ið:yit pvn

#TywaRt!, twa ten àkare[ nafI_yaimfaip<gla_ya<

Page 107: Hathayog Pradipika

- 107 -

pvn< vayu< znEm¡dmak«:yak«ò< k«Tva

pUriyTveTywR>. 51.

àa[< pUvRvTpUveR[ sUyRÉednen tuLy< pUvRvt!,

Aakezadanoa¢a½ inraexavix k…<ÉyeidTyu´rITya

k…<ÉyeÔaexyet!, tt> k…<Ékan<trimfya vamnaf(a

recyeÅyjet!, %¾aiygu[anah saxRðaeken.

ðe:mdae;hrimit. k<Qe k<Qàdeze ðe:m[ae dae;a>

ðe:mdae;a> kasadyStan! hrtIit ðe:mdae;hrSt<

dehanlSy dehe mXygtanlSy jaQrSy ivvxRn<

ivze;e[ vxRn< dIpnimTywR>. 52.

nafIit. nafI izra jl< pItmudkmudr<

tu<dmasm<taÎehe vtRmana xatv Aaxatv>,

@;aimtretrÖ<Ö>, te;u gt> àaÝae yae dae;ae ivkarSt<

ivze;e[ nazytIit nafIjlaedraxatugtdae;ivnazn<,

gCDta gmn< k…vRta itóta iSwten vaip pu<sa

%¾aYyaOymu¾ayITyaOya ySy tt!, tu #TynenaSy

vEizò(< *aetyit, kay¡ ktRVy<, %¾apIit

KvicTpaQ>, gCDta itóta tu b<xriht> ktRVy>,

k…<ÉkzBdiôil<g>, pui‘<gpaQe tu ivze;[e:vip

pui‘<g> paQ> kayR>. 53.

Page 108: Hathayog Pradipika

- 108 -

p. 63)

. mUl.

Aw sITkarI.

sITka< k…yaRt! twa v±e ºa[enEv ivj&<iÉkam!.

@vm_yasyaegen kamdevae iÖtIyk>. 54.

yaeignIc³samaNy> s&iòs<harkark>. n ]uxa n

t&;a inÔa nEvalSy< àjayte. 55.

. qIka.

sITkarI—k…<Ékmah. sITkarimit. v±e muoe sITka<

sIdev sITka sIidit zBd> sITkarSta< k…yaRt!,

Aaeóyaer<tre s<l¶ya ijþya sITkarpUvRk< muoen

pUrk< k…yaRidTywR>, ºa[enEv

naiskyEveTynenaeÉa_ya< nasapuqa_ya< reck> kayR

#Tyu´<, @vzBden v±Sy VyvCDed>, v±e[

vayaeinR>sar[< Tv_yasan<trmip n kay¡,

blhainkrTvat!, ivj&<iÉka< reck< k…yaRidTyÇaip

Page 109: Hathayog Pradipika

- 109 -

s<bXyte, k…<ÉkSTvnu´ae=ip sITkayaR>

k…<ÉkTvadevavg<tVy>, Aw sITkayaR> àz<sa,

@vmu´àkare[a_yas> paEn> puNyenanuóan< s @v

yaeg> yaegsaxnTvaÄen iÖtIy @v iÖtIyk> kamdev>

k<dpR>, êplav{yaitzyen kamdevsa†Zyat!. 54.

yaeignIna< c³< yaeignIc³< yaeignIsmUh>, tSy samaNy>

s<seVy> s&iò> àp<caeTpiÄ> s<harSt‘y> tyae>

kark> ktaR, ]uxa Éae´…imCDa n, t&;a jlpaneCDa n

, inÔa su;uiÝnR, AalSy< kayicÄgaErvaTàv&TyÉav>,

kaygaErv< k)aidna icÄgaErv< tmaegu[en, nEv àjayte

nEv àaÊÉRvit, @vm_yasyaegeneit àjayt #it c

àitvaKy< s<bXyte. 55.

p. 64)

. mUl.

ÉveTsTv< c dehSy svaeRpÔvvijRt>. Anen ivixna sTy<

yaegI—Ôae ÉUimm<fle. 56.

Aw zItlI.

Page 110: Hathayog Pradipika

- 110 -

ijþya vayumak«:y pUvRvTk…<Ésaxnm!.

znkEºaR[r<Øa_ya< recyeTpvn< suxI>. 57.

guLmPlIhaidkan! raegan! Jvr< ipÄ< ]uxa< t&;am!.

iv;ai[ zItlInam k…<iÉkey< inh<it ih. 58.

. qIka.

Éveidit. dehSy zrIrSy sTv< bl< c Évet!, Anenae´en

ivixna_yasivixna yaegI—Ôae yaeignaim<Ô #v yaegI—Ôae

Éuimm<fle svERépÔvEvRijRt> svaeRpÔvvijRtae

ÉveTsTy<, svRvaKy< savxar[imit Nyayat!, yÊ´<

)l<tTsTymeveTywR>. 56.

zItlIk…<Ékmah. ijþyeit ijþyaeóyaebRihinRgRtya

ivh<gmaxrc<cus†zya vayumak«:y znE> pUrk<

k«TveTywR>, pUvRvTsUyRÉednvTk…<ÉSy k…<ÉkSy

saxn< ivxan< k«TveTyXyahar>, suxI> zaeÉna

xIyRSy s> ºa[Sy r<Øe ta_ya<

nasapuqivvra_ya< znkE> znErev,

AVyysvRnaçaimTykc!, pvn< vayu< recyet!. 57.

Page 111: Hathayog Pradipika

- 111 -

zItlIgu[anah. guLmí PlIhí guLmPlIhaE

raegivze;avadI ye;a< te guLmPlIhaidkaStan! raeganamyan!

Jvr< JvraOy< raeg< ipÄ< ipÄivkar< ]uxa<

Éae´…imCDa< t&;a< jlpaneCDa< iv;ai[

spaRidiv;jintivkaran!, zItlInameit

àisÏaiwRkmVyy<, #ymu´a k…<iÉka inh<it intra<

h<it, k…<ÉzBd> ôIil<gae=ip,

p. 65)

. mUl.

Aw Éiôka.

^vaeRépir s<SwaPy zuÉe padtle %Ée. pÒasn<

ÉvedetTsvRpapà[aznm!. 59.

sMykœ pÒasn< bXva sm¢Ivaedr< suxI>. muo<

s<yMy yÆen ºa[< ºa[en recyet!. 60.

ywa lgit ùTk<Qe kpalavix sSvnm!. vegen

pUrye½aip ùTpÒavix maétm!. 61.

Page 112: Hathayog Pradipika

- 112 -

. qIka.

il<gae=ip, twac ïIh;R>, %dSy

k…<ÉIrwzatk…<Éja #it. 58.

Éôak…<ÉkSy pÒasnpUvRkmevanuóanaÄdadaE

pÒasnmah. ^vaeRirit. %pyuRÄane zuÉe zuÏe %Ée Öe

padyaeStle=x>àdeze ^vaeR> s<SwaPy sMykœ SwapipTva

vset!, @tTpÒasn< Évet!, kI†z< sveR;a< papana<

àk;eR[ nazn<, AÇaeprITyVyymuÄanvack<, twa c

karke;u mnaermaya< %pyuRpir buÏInaimTyÇaepir

buÏInaimTySyaeÄanbuÏInaimit VyaOyan< k«t<. 59.

Éiôkak…<Ékmah. sMyigit. ¢Iva c %dr< c

¢Ivaedr<, àa{y<gTvadekvÑav>, sm< ¢Ivaedr<

ySy s sm¢Ivaedr> suiSwta xIyRSy s suxI> pÒasn<

sMykœ iSwr< bXva muo< s<yMy s<yt< k«Tva yÆen

àyÆen ºa[en ºa[SyEktre[ r<Øe[ àa[<

zrIra<t> iSwt< vayu< recyet!. 60.

reckàkarmah. yweit. ù½ k<Qí ùTk<Q<

tiSmn! ùTk<Qe, smaharÖ<Ö>, kpalavix

Page 113: Hathayog Pradipika

- 113 -

kpalpy¡t< Svnen siht< sSvn< ywa Syat! twa yen

àkare[

p. 66)

. mUl.

punivRrecyeÄÖTpUrye½ pun> pun>. ywEv laehkare[

Éôa vegen caLyte. 62.

twEv SvzrIrSw< calyeTpvn< ixya. yda ïmae

Évedœ dehe tda sUyeR[ pUryet!. 63.

ywaedr< Évet! pU[Rminlen twa l"u. xaryeÚaiska<

mXyatjRnI_ya< ivna †Fm!. 64.

. qIka.

lgit àa[ #it ze;> twa recyet!, ùTpÒmvixyRiSmn!

kmRi[ tt! ùTpÒavix vegen trsa maét< vayu< pUryet!,

capIit padpUr[aw¡. 61.

. punirit. tÖt! pUvRvt! punivRrecyet! pun> pun>

Page 114: Hathayog Pradipika

- 114 -

pUrye½eTyNvy>, %´e=weR †òa<tmah. ywEveit.

laehkare[ laehivkara[a< kÇaR

Éôa¶exRmnsaxnIÉUt< cmR ywEv yen àkare[

vegen caLyte. 62.

twEv tenEv àkare[ SvzrIrSw< SvzrIre iSwt<

pvn< àa[< ixya buXya calyet!,

reckpUrkyaeinRr<travtRnen calnSyavixmah. yda

ïm #it. yda yiSmn! kale dehe zrIre ïmae

reckpUrkyaeinRr<travtRnenayasae Évet! tda tiSmn! kale,

ywa yen àkare[ pvnen l"u i]àmevaedr< pU[¡

Évet! twa ten àkare[ sUyRnaf(a pUryet!,

l"ui]àmr< Ô‚timTymr>. 63.

pUrkan<tr< yTktRVy< tdah. xaryeidit.

mXytjRnI_ya< mXymatjRnI_ya<

ivna<guóanaimkakiniókaiÉnaRiska< †F< xaryet!

, A<guóen di][nasapuq<

inéXyanaimkakinióka_ya< vamnasapuq< inéXy

naiska< †F< g&ŸIyaidTywR>. 64.

p. 67)

Page 115: Hathayog Pradipika

- 115 -

. mUl.

ivixvTk…<Ék< k«Tva recyeidfyainlm!.

vatipÄðe:mhr< zrIrai¶ivvxRnm!. 65.

. qIka.

ivixvidit. b<xpUvRk< k…<Ék< k«Tvefya

c<Ônaf(a=inl< vayu< recyet!, Éôak…<ÉkSyev<

pirpaqI, vamnaiskapuq<

di][Éujanaimkakinióka_ya< inéXy

di][naiskapuqen ÉôavÖegen reckpUrka> kayaR>,

ïme jate tenEv nasapuqen pUrk< k«Tva<guóen

di][< nasapuq< inéXy ywazi´ k…<Ék< xaryet!,

píaidfya recyet!, pundRi][nasapuqm<guóen

inéXy vamnaiskapuqen ÉôavH!Hiqit reckpUrka>

ktRVya>, ïme jate tenEv naiskapuqen pUrk<

k«Tvanaimkakinióka_ya< vamnaiskapuq< inéXy

ywazi´ k…<Ék< k«Tva ip<glya recyeidTyeka rIit>,

vamnaiskapuqmnaimkakinióka_ya<

di][anaiskapuqen pUrk< k«Tva HiqTy<guóen

inéXy vamnasapuqen recyet!, @v< ztxa k«Tva ïme

Page 116: Hathayog Pradipika

- 116 -

jate tenEv pUryet!, b<xpUvRk< k«Tvefya recyet!,

pundRi][nasapuqm<guóen inéXy vamnasapuqen

pUrk< k«Tva Hiqit

vamnaiskapuqmnaimkakinióka_ya< inéXy ip<glya

recyedœ Éôavt!, pun>punrev< k«Tva

reckpUrkav&iÄïme jate vamnasapuqen pUrk<

k«Tvanaimkakinióka_ya< x&Tva k…<Ék< k«Tva

ip<glya recyeidit iÖtIya rIit>, Éiôkagu[anah.

vatipÄeit. vatí ipÄ< c ðe:ma c

vatipÄðe:ma[Stan! hrtIit ta†z< zrIre dehe

yae=i¶jRQranlStSy ivze;e[ vxRn< dIpn<. 65.

p. 68)

. mUl.

k…<flIbaexk< i]à< pvn< suod< ihtm!.

äünafImuoe s<Swk)a*gRlnaznm!. 66.

. qIka.

i]à< zIº< k…<fLya> suÝaya baexk< baexkt&R

punatIit pvn< pivÇkark< suo< ddatIit suod< iht<

Page 117: Hathayog Pradipika

- 117 -

iÇdae;hrTvaTsveR;a< iht< svRda c iht< sveR;a<

k…<Ékana< svRda ihtTve=ip sUyRÉednae¾aiynavu:[aE

àaye[ zIte ihtaE, zITkarI zItLyaE zItle àaye[ae:[e

ihte, Éôak…<Ék> smzItae:[> svRda iht> sveR;a<

k…<Ékana< svRraeghrTve=ip sUyRÉedn< àaye[

vathr<, %¾ayI àaye[ ðe:mhr>, sITkarI

zItLyaEàaye[ ipÄhre, ÉôaOy> k…<Ék> iÇdae;hr

#it baeXy<, äünafI su;uça äüàapkTvat!, twa c

ïuit>, zt< cEka c ùdySy nafyStasa<

mUxaRnmiÉin>s&tEka, tyaeXvRmayÚm&tTvmeit

iv:vgNya %T³m[e Év<it, tSya muoe=¢Éage s<Sw>

sMykœ iSwtae y> k)aidêpae=gRl>

àa[gitàitb<xkStSy nazn< nazkt&R. 66.

p. 69)

. mUl.

sMyGgaÇsmuуt¢<iwÇyivÉedkm!. ivze;e[Ev

ktRVy< ÉôaOy< k…<Ék< iTvdm!. 67.

Aw æamrI.

Page 118: Hathayog Pradipika

- 118 -

vega˜ae;< pUrk< É&<gnad< É&<gInad< reck<

m<dm<dm!. yaegI—Ôa[amevm_yasyaegai½Äe jata

kaicdan<dlIla. 68.

. qIka.

sMykœ †FIÉUt< gaÇe gaÇmXye su;uçayamev

sMyguуt< smuуt< jat< yÍ<wIna< Çy<

¢<iwÇy< äü¢<iwiv:[u¢<iwéÔ¢<iwêp< tSy

ivze;e[ Éedjnk<, At-@v #d< Éôa #TyaOya ySyeit

ÉôaOy< k…<Ék< tu ivze;e[Ev ktRVy< AvZy

ktRVyimTywR>, sUyRÉednadyStu ywas<Év<

ktRVya>. 67.

æamrIk…<Ékmah. vegaidit. vegaÄrsa "ae;<

szBd< ywa Syat! twa É&<gSy æmrSy nad #v nadae

yiSmNkmRi[ ÄÄwa pUrk< k«Tva, É&<Gyae

æmyRStasa< nad #v nadae yiSm<StÄwa m<d<m<d<

reck< k…yaRt!, pUrkan<tr< k…<ÉStu æamyaR>

k…<ÉkTvadev isÏae ivze;a½ nae´>, pUrkreckyaeStu

ivze;ae=StIit tavevae´aE, @vmu´rITya_ysnm_yasStSy

yaegae yui´StSma*aegI—Ôa[a< icÄe kaicdinvaRCya Aan<de

Page 119: Hathayog Pradipika

- 119 -

lIla ³Ifa Aan<dlIla jataeTpÚa Évit. 68.

p. 70)

. mUl.

Aw mUDaR.

pUrka<te gaFtr< bXva jal<xr< znE>.

recyeNmUDRnaOyey< mnaemUDaR suoàda. 69.

Aw PlaivnI.

A<t> àvitRtaedarmaétapUirtaedr>. pySygaxe=ip

suoaTPlvte pÒpÇvt!. 70.

àa[ayamiôxa àae´ae recpUrkk…<ÉkE>, siht>

kevlíeit k…<Ékae iÖivxae mt>. 71.

. qIka.

mUDaRk…<Ékmah. pUrka<t #it.

pUrkSya<te=vsane=itzyen gaFtr< jal<xraOy<

Page 120: Hathayog Pradipika

- 120 -

b<x< bXva znEm¡d<m<d< recyet!, #y< k…iÉka

mUDRnaOya mUDRna #TyaOya yt #it mUDRnaOya

kI†zI mnae mUDRytIit mnaemUDaR @ten mUDRnaya

iv¢hdzRnpUvRk< )lmu´<, pun> kI†zI suoàda

suo< àddatIit suoàda. 69.

PlaivnIk…<Ékmaha. A<tirit. A<t> zrIra<t>

àvitRt> pUirt %darae=itziytae yae maét>

smIrStenasm<taTpUirtmudr< yen s

pumangaxe=PytlSpzeR=ip pyis jle pÒpÇvTpÒpÇe[

tuLy< suoadnayasat! Plvte trit gCDit. 70.

Aw àa[ayamÉedanah. àa[ayam #it. àa[Sy

zrIra<t>s<cairvayaeraymn< inraexnmayam>

àa[ayam>, àa[ayaml][mu´< gaer]nawen,

àa[> SvdehjIvayurayamStiÚraexnimit, reckí

pUrkí k…<Ékí tEÉeRdEiôxa

p. 71)

. mUl.

yavt! kevlisiÏ> Syat! siht< tavd_yset!. reck<

Page 121: Hathayog Pradipika

- 121 -

pUrk< mu´a suo< yÖayuxar[m!. 72.

. qIka.

iÇàkark> reckàa[ayam> pUrkàa[ayam>

k…<Ékàa[ayamíeit, reckl][mah, ya}vLKy>,

vihyRÔecn< vayaeédraÔeck> Sm&t #it

reckàa[ayaml][<, in:³My nasaivvradze;<

àa[< bih> zUNyimvainlen, inéXy s<itóit

éÏvayu> s reckaenam mhainraex>, pUrkl][<,

baýadapUr[< vayaeédre pUrkae ih s>,

pUrkàa[ayaml][<, baýe iSwt< àa[puqen

vayumak«:y tenEv znE> sm<tat!, nafIí svaR>

pirpUrye*> s pUrkae nam mhainraex>, k…<Ékl][<

, s<pUyR k…<ÉvÖayaexaRr[< k…<Ékae Évet!, Ay<

k…<ÉkStu pUrkàa[ayamadiÉÚ> iÉÚStu, n reckae nEv

c pUrkae=Ç nasapuqe s<iSwtmev vayu<, suiníl<

xaryte ³me[ k…<ÉaOymetTàvd<it tJ}a>. Aw

àkara<tre[ àa[ayam< ivÉjte. siht #it. k…<Ékae

iÖivx>, siht> kevlíeit, mtae=iÉmtae yaeignaimit ze;>

, tÇ sihtae iÖivx>, reckpUvRk> k…<ÉkpUvRkí,

tÊ´<, AareCyapUyR va k…yaRt! s vE sihtk…<Ék>, tÇ

Page 122: Hathayog Pradipika

- 122 -

reckpUvRkae reckàa[ayamadiÉÚ>, pUrkpUvRk>

k…<Ék> pUrkàa[ayamadiÉÚ> kevlk…<Ék>

k…<Ékàa[ayamadiÉÚ>, àagu´a> sUyRÉednady>

pUrkpUvRkSy k…<ÉkSy }atVya>. 71.

sihtk…<Éka_yasSyavixmah. yavidit. kevlSy

kevlk…<ÉkSy isiÏ>

p. 72)

. mUl.

àa[ayamae=yimTyu´> s vE kevlk…<Ék>. k…<Éke kevle

isÏe recpUrkvijRte. 73.

n tSy ÊlRÉ< ik<iciTÇ;u laeke;u iv*te. z´>

kevlk…<Éen yweò< vayuxar[at!. 74.

rajyaegpd< caip lÉte naÇ s<zy>.

k…<ÉkaTk…<flIbaex> k…<flIbaextae Évet!. 75.

. qIka.

Page 123: Hathayog Pradipika

- 123 -

kevlisiÏyaRvTpy¡t< SyaÄavTpy¡t< sihtk…<Ék<

sUyRÉedaidkm_ysednuitóet!, su;uçaÉedan<tr< yda

su;uça<t"RqzBda Év<it tda kevlk…<Ék> isÏ(it

tdn<tr< sihtk…<Éka dz iv<zit va kayaR>

AzIits<OyapUitR> kevlk…<ÉkErev ktRVya, sit

samWyeR kevlk…<Éka AzIterixka> kayaR>,

kevlk…<ÉkSy l][mah. reckimit. reck< pUrk<

mu´a Ty´a suomnayas< ywa Syat! twa vayaexaRr[<

vayuxar[< yt!. 72.

. sva #it. imiït> kevlk…<Ék> àa[ayam #Tyymu´>

kevl< àz<s<it. kevl #it. recae reck> recí

pUrkí recpUrkaE ta_ya< vijRte rihte kevle k…<Éke

isÏe sit. 73.

tSy yaeigniô;u laeke;u ÊlRÉ< Ê:àap< ik<iciTkmip

yweò< yweCD< vayaexaRr[< vaip n iv*te tSy

sv¡ sulÉimTywR>. z´ #it. kevlk…<Éken

k…<Éka_yasen z´> smwaeR yweò< yweCD<

vayaexaRr[< tSmaÖayuxar[at!. 74.

rajyaegpd< rajyaegaTmk< pd< lÉte, AÇ s<zyae n,

Page 124: Hathayog Pradipika

- 124 -

iniítmetidTywR>, k…<Éka_yasSy pr<prya

kEvLyhetuTvmah. k…<Ékaidit.

k…<ÉkaTk…<Éka_yasaTk…<fLyaxarzi´StSya

p. 73)

. mUl.

AngRla su;uça c hQisiÏí jayte. hQ< ivna

rajyaegae rajyaeg< ivna hQ>. n isXyit ttae

yuGmmain:pÄe> sm_yset!. 76.

k…<Ékàa[raexa<te k…yaRi½Ä< inraïym!.

@vm_yasyaegen rajyaegpd< ìjet!. 77.

. qIka.

baexae inÔaÉ<gae Évet!, k…<fLya baex>

k…<flIbaexStSmaTk…<flIbaext>. 75.

su;uçanaf(ngRla k)a*gRlrihta Évet!, hQSy

hQa_yasSy isiÏ> àTyaharaidpr<prya kEvLyêpa

isiÏjaRyte, hQyaegrajyaegsaxnyae>

Page 125: Hathayog Pradipika

- 125 -

prSpraepkayaeRpkarkTvmah. hQ< ivneit. hQ<

hQyaeg< ivna rajyaegae n isXyit rajyaeg< ivna hQae n

isXyit ttae=NyrtSy isiÏnaRiSt, tSmaiÚ:piÄ<

rajyaegisiÏmamyaRdIk«Ty ya in:piÄStSya

rajyaegisiÏpy¡t< yuGm<

hQyaegrajyaegÖym_ysednuitóet!, hQaitir´e

sa]aTpr<prya va rajyaegsaxne=Ç rajyaegzBd>,

jIvnsaxne la<gle jIvnzBdàyaegvt!, rajyaegsaxn<

ctuwaeRpdeze

vúyma[muNmnIza<ÉvImuÔaidêpmprae]anuÉUtavu´,

m! p<cdza<gêp< dza<gêp< c, vaKysuxayamu´<

†ZyanuivÏaidêp< c. 76.

hQa_yasaÔajyaegàaiÝàkarmah. k…<Ékeit.

k…<Éken àa[Sy yae raexStSya<te mXye icÄm<t>kr[<

inraïy< k…yaRt!, s<à}atsmaxaE jataya<

äüakariSwte> pr< vEraGye[ ivly< k…yaRidTywR>,

@vmu´rITya_yasSy yaegae yui´Sten, yaeg>

s<hnnaepayXyans<gityui´i:vit kaez>, rajyaegpd<

rajyaegaTmk< pd< ìjeTàaßuyat!. 77.

p. 74)

Page 126: Hathayog Pradipika

- 126 -

. mUl.

vpu> k«zTv< vdneàsÚta nadS)…qTv< nyne suinmRle

. Araegta ib<Êjyae=i¶dIpn<

nafIivzuiÏhRqyaegl][m!. 78.

#it hQàdIipkaya< iÖtIyaepdez>. 2.

. qIka.

hQisiÏ}apkmah. vpu>k«zTvimit. vpu;ae dehSy

k«zTv< kaZy¡ vdne muoe às<Úta àsadae nadSy

Xvne> S)…qTv< àakq(< nyne neÇe suòu inmRle AraegSy

Éavae=raegta AaraeGy< ib<daexaRtaejRy> ]yaÉavêp>

A¶eraEdyRSy dIpn< dIiÝnaRfIna< ivze;e[

zuiÏmRlapgm> @tÏQSy hQa_yasisÏeÉaRivNya

lúyte=neneit l][<. 78.

. #it ïIhQàdIipkaVyaOyaya<=JyaeTõaiÉxaya<

äüan<dk«taya< iÖtIyaepdez>. 2.

t&tIyaepdez>

Page 127: Hathayog Pradipika

- 127 -

. mUl.

szElvnxaÇI[a< ywaxarae=ihnayk>. sveR;a<

yaegt<Ça[a< twaxarae ih k…<flI. 1.

suÝa guéàsaden yda jagitR k…<flI. tda svaRi[

pÒain iÉ*<te ¢<wyae=ip c. 2.

àa[Sy zUNypdvI twa rajpwayte. tda icÄ<

inral<b< tda kalSy v<cnm!. 3.

. qIka.

Awk…<fLya> svRyaegaïyTvmah. szEleit. zElaí

vnain c zElvnain tE> shvtRmana> szElvnaStaí

ta xaÈyí ÉUmyStasa<, xaÈya @kTve=ip

dezÉedaÑedmaday b÷vcn<, AhIna< spaR[a< naykae

netaihnayk> ze;ae ywa yÖdaxar AaïyStwa tÖt!,

sveR;a< yaegSy t<Çai[ yaegt<Çai[ yaegaepayaSte;a<

k…<fLyaxarzi´raïy>, k…<flIbaex< ivna

svRyaegaepayana< vEYyWyaRidit Éav>. 1.

Page 128: Hathayog Pradipika

- 128 -

k…<flIbaexSy )lmah Öa_ya<. suÝeit. suÝa

k…<flI gurae> àsaden yda jagitR buXyte tda svaRi[

pÒain ;qœc³ai[ iÉ*<te iÉÚain Év<it, ¢<wyae=ip

c äü¢<iwiv:[u¢<iwéÔ¢<wyae iÉ*<te Éed<

àaßuv<tITyNvy>. 2.

àa[Syeit. tda zUNypdvI su;uça àa[Sy vayae

ra}a< p<wa rajpw< rajpwimvacrit rajywayte

rajmagaRyte, suoen gmns<Évat!, tda

icÄmal<bnmaïyStSmaiÚgRt< inral<b< inivR;y<

Évit, tda kalSy m&Tyaev¡cn< àtar[< Évit. 3.

p. 76)

. mUl.

su;uça zUNypdvI äür<Ø< mhapw>. Zmzan<

za<ÉvI mXymagRíeTyekvacka>. 4.

tSmat! svRàyÆen àbaexiytumIñrIm!. äüÖarmuoe

suÝa< muÔa_yas< smacret!. 5.

Page 129: Hathayog Pradipika

- 129 -

mhamuÔa mhab<xae mhavexí oecrI. %f(an<

mUlb<xí b<xae jal<xraiÉx>. 6.

kr[I ivprItaOya v¿aelI zi´calnm!. #d< ih

muÔadzk< jramr[naznm!. 7.

. qIka.

su;uçapyaRyanah. su;uçeit. #Tyu´a> zBda @kSy

@kawRSy vacka> @kvacka>, pyaRya #TywR>, Spò>

ðaekawR>. 4.

tSmaidit. ySmaTk…<flIbaexenEv ;qœc³Éedaidk< Évit

tSmat! svRàyÆen sveR[ àyÆen äü

si½dan<dl][< tSy Öar< àaÞyupay> su;uça

tSya muoe=¢Éage muoen su;uçaÖar< ipxay

suÝamIñrI— k…<flI— àbaexiytu< àk;eR[ baexiytu<

muÔa[a< mhamuÔadInam_yasmav&iÄ<

smacreTsMygacret!. 5.

muÔa %iÎzit, mhamuÔeTyaidna saxeRn. saxaRwR>

Spò>. 6.

Page 130: Hathayog Pradipika

- 130 -

muÔa)lmah saxRÖa_ya<. #dimit. #dmu´<

muÔa[a<dzk< jra c mr[< c

p. 77)

. mUl.

Aaidnawaeidt< idVymòEñyRàdaykm!. v‘É<

svRisÏana< ÊlRÉ< métamip. 8.

. qIka.

jramr[e tyaenaRzn< invark<. 7.

Aaidnawen z<Éunaeidt< kiwt<, idiv Év< idVymuÄm<,

AòaE c taNyEñyaRi[ caòEñyaRi[

Ai[mamihmagirmali"maàaiÝàakaMyeztaviztaOyain,

tÇai[ma s<kLpmaÇe[ àk«Typgme prma[uvÎehSy

sUúmta, 1, mihma àk«TyapUre[akazaidvNmhÑav>,

2, girma l"utrSyaip tUlade> pvRtaidvÌ‚éÉav>, 3,

li"ma guétrSyaip pvRtadeStUlaidv‘"uÉav>, 4,

àaiÝ> svRÉavsaiÚXy<, ywa ÉUimSw @va<guLy¢e[

Page 131: Hathayog Pradipika

- 131 -

Sp&zit c<Ôms<, 5, àakaMyimCDaniÉ"at>, ywa

%dk #v ÉUmaE inm¾TyuNm¾it c, 6, $zta

ÉUtÉaEitkana< àÉvaPyys<Swanivze;samWy¡, 7,

vizTv< ÉUtÉaEitkana< SvaxInkr[<, 8, te;a<

àdayk< àk;eR[ ddatIit twa t< sveR c te isÏaí

kipladySte;a< v‘É< iày< méta< devanamip

ÊlRÉ< Ê:àap< ikmutaNye;aimTywR>. 8.

p. 78)

. mUl.

gaepnIy< àyÆen ywa rÆkr<fkm!. kSyicÚEv

v´Vy< k…lôIsurt< ywa. 9.

Aw mhamuÔa.

padmUlen vamen yaein< s<pIf( di][<. àsairt<

pd< k«Tva kra_ya< xaryedœ †Fm!. 10.

k<Qe b<x< smaraePy xaryeÖayumUXvRt>. ywa

d<fht> spaeR d<fakar> àjayte. 11.

Page 132: Hathayog Pradipika

- 132 -

. qIka.

gaepnIyimit. àyÆen àk«òen yÆen gaepnIy<,

gaepnIyTve †òa<tmah. yweit. rÆana<

hIrkadIna< kr<fk< rÆkr<fk< ywa yen

àkare[ gaePyte tÖt!, kSyaip jnmaÇSy yÖa kSyaip

äü[ae=ip nEv v´Vy< nEv vaCy< ikmutaNySy, tÇ

†òa<t>, k…liôy> surt< k…lôIsurt< s<gmn<

ywa yÖt!. 9.

muÔaid;u àwmaeiÎòTven mhamuÔa< tavdah.

padmUleneit. vamen sVyen padSy mUl< padmUl<

pai:[RSten padmUlen vampadpai:[RneTywR>, yaein<

yaeinSwan< gudme<F+yaemRXyÉag<

s<pIf(ak…<ictvampadpai:[Rna yaeinSwan< †F<

s<yaeJyeTywR>, di][< sVyetr< pd< cr[<

àsairt< ÉUims<l¶pai:[RkmUXva¡guilk<

d<fvTk«Tva kra_ya<

s<àdayadak…<ictkrtjRnI_ya< †F< gaF<

xaryed<guóàdeze g&ŸIyat!. 10.

k<Qe k<Qdeze b<xn< sMygaraePy k«Tva,

Page 133: Hathayog Pradipika

- 133 -

jal<xrb<x< k«TveTywR>, vayu< pvnmUXvRt

p. 79)

. mUl.

\JvIÉUta twa zi´> k…<flI shsa Évet!. tda sa

mr[avSwa jayte iÖpuqaïya. 12.

tt> znE>znErev recyeÚEv vegt>. mhamuÔa< c

tenEv vd<it ivbuxaeÄma>. 13.

#y< olu mhamuÔa mhaisÏE> àdizRta. mha¬ezadyae

dae;a> ]Iy<te mr[ady>.

. qIka.

%pir su;uçaya< xaryet!, Anen mUlb<x< sUict>, s tu

yaeins<pIfnen ijþab<xnen cirtawR #it sa<àdaiyka>

, ywa d<fen htStaiftae d<fht> spR> k…{flI

d<fakar> d<fSyakar #vakarae ySy s ta†z>,

d<fakar< Ty´a srl #TywR>, àk;eR[ jayte Évit

. 11.

Page 134: Hathayog Pradipika

- 134 -

twa k…<fLyaxarzi´> shsa zIºmev, \JvI

s<p*te twaÉUta \JvIÉUta srla Évet!, tdaseit.

Öe puqe #faip<gle Aaïyae ySya> sa mr[avSwa jayte,

k…<flIbaexe sit su;uçaya< àivòe àa[e Öyae>

àa[ivyaegat!. 12.

ttStdn<tr< znE>znErev recyet!, vayuimit s<bXyte

, vegtStu vegaÚ recyet!, vegtae recne blhainàs<gat!,

oiLvit vaKyal<kare, #y< mhamuÔa

mhaisÏEraidnawaidiÉ> àdizRta àk;eR[ dizRta.

13.

mhamuÔaya ANvwRmah, mha<tí te ¬ezaí mha¬eza

Aiv*aiSmtaragÖe;aiÉinveza>

p. 80)

. mUl.

mhamuÔa< c tenEv vd<it ivbuxaeÄma>. 14.

c<Ôa<ge tu sm_ySy sUya¡ge punr_yset!. yavÄuLya

Page 135: Hathayog Pradipika

- 135 -

Évet! s<Oya ttae muÔa< ivsjRyet!. 15.

. qIka.

p<c t Aadyae ye;a< te tTkayaR[a< zaekmaehadIna< te

dae;a> ]Iy<te, mr[maidyeR;a< jradIna< te=ip c

]Iy<te nZy<it, ytStenEv hetuna ivizòa buxa

ivbuxaSte;UÄma ivbuxaeÄma mhamuÔa< vd<it,

mha¬ezaNmr[adI—í dae;aNmuÔyit zmytIit

mhamuÔeit VyuTpÄeirTywR>. 14.

mhamuÔa_yas³mmah. c<Ôa<g #it. c<Ôe[

c<Ônaf(aepli]tm<g< c<Ôa<g< tiSmn! c<Ôa<ge

vama<ge, tu zBd> padpUr[e, sMyg_ySy sUyeR[

ip<glyaepli]tm<g< sUya¡g< tiSmn! sUya¡ge

d]a<ge punvaRma<ga_yasan<tr<

yav*avTkalpy¡t< tuLya vama<ge

k…<Éka_yass<Oyasma s<Oya ÉveÄavd_yset!, tt>

s<OyasaMyan<tr< muÔa< mhamuÔa< ivsjRyet!, AÇay<

³m>, Aak…<ictvampadpai:[R yaeinSwane s<yaeJy

àsairtdi][pada<guómak…<icttjRnI_ya<

g&hITva_yasae vama<ge=_yas>, AiSmÚ_yase pUirtae

Page 136: Hathayog Pradipika

- 136 -

vayuvaRma<ge itóit, Aak…<ictd]padpai:[R yaeinSwane

s<yaeJy àsairtvampada<guómak…<icttjRnI_ya<

g&hITva_yasae d]a<ge=_yas>, AiSmÚ_yase pUirtae

vayudR]a<ge itóit. 15.

p. 81)

. mUl.

nih pWympWy< va rsa> sveR=ip nIrsa>. Aip Éu´<

iv;< "aer< pIyU;mip jIyRit. 16.

]yk…ógudavtRguLmajI[Rpuraegma>. tSy dae;a>

]y< ya<it mhamuÔa< tu yae=_yset!. 17.

kiwtey< mhamuÔa mhaisiÏkra n&[am!. gaepnIya

àyÆen n deya ySykSyict!. 18.

. qIka.

mhamuÔagu[anah iÇiÉ>. nhIit.

ihySmaNmhamuÔa_yaisn #TyXyahar>, pWympWy< va n

, pWyapWyivcarae naStITywR>, tSmat! sveR Éu´a rsa>

Page 137: Hathayog Pradipika

- 137 -

kqœvMladyae jIy¡t #it ivÉi´ivpir[amenaNvy>,

nIrsa> ingRtae rsae ye_ySte yatyama> pdawaR jIy¡te,

"aerimit ÊjRr< Éu´mÚ< iv;< úvefmip

pIyU;imvam&timv jIyRit jI[¡ Évit, ikmutaNyidit

Éav>. 16.

y> puman! mhamuÔam_yseÄSy ]yae rajraeg>

k…ógudavtRguLma raegivze;a>, AjI[¡

Éu´aÚapirpakStain puraegmaNy¢esrai[ ye;a<

mhaedrJvradIna< twa ta†za dae;a dae;jinta raega>

]y< naz< ya<it àaßuv<it. 17.

mhamuÔamups<hrn! tSya gaePyTvmah. kiwteit. #yme;a

mhamuÔa kiwtae´a,

p. 82)

. mUl.

pai:[¡ vamSy padSy yaeinSwane inyaejyet!. vamaeêpir

s<SwaPy di][< cr[< twa. 19.

#it mhab<x>.

Page 138: Hathayog Pradipika

- 138 -

pUriyTva ttae vayu< ùdye cubuk< †Fm!. in:pIf(

vayumak…<Cy mnae mXye inyaejyet!. 20.

xariyTva ywazi´ recyedinl< znE>. sVya<ge tu

sm_ySy d]a<ge punr_yset!. 21.

. qIka.

myeit ze;>, kI†zI n&[am_ysta< nra[a<

mhTyí ta> isÏyíai[ma*aStasa< krI kÇIRy<,

àk«òae yÆ> àyÆSten àyÆen gaepnIya gaepnahaR

ySykSyic*SykSyaPynixkair[ae=s<b<xSy, samaNye

;óI, n deya datu< yaeGya n ÉvtITywR>. 18.

mhab<xmah. pai:[Rimit. vamSy sVySy padSy

cr[Sy pai:[R guL)yaerxaeÉag<, tÍ<wI guL)aE puman!

pai:[RStyaerx #Tymr>, yaeinSwane gudme<F+yaer<trale

inyaejyeiÚtra< yaejyet!, vam> sVyae y ^éStSyaepir di][<

cr[< pad< s<SwaPy sMykœ SwapiyTva, twazBd>

padpUr[e. 19.

Page 139: Hathayog Pradipika

- 139 -

pUriyTveit. ttStdn<tr< vayu< pUriyTva ùdye cubuk<

†F< in:pIf( gaF< s<SwaPy, @ten

jal<xrb<x> àae´>, yaein<

gudme<F+yaer<tralmak…<Cy, Anen mUlb<x> sUict>,

s tu ijþab<xen gtawRTvaÚ ktRVy>, mn> Sva<t<

mXye mXynaf(a< inyaejyeTàvtRyet!. 20.

xariyTveit. zi´mnit³My ywazi´ xariyTva

k…<ÉiyTva znEm¡d<m<dminl<

p. 83)

. mUl.

mtmÇ tu ke;a<icTk<Qb<x< ivvjRyet!.

rajd<tSwijþaya b<x> zStae Éveidit. 22.

Ay< tu svRnafInamUXv¡ gitinraexk>. Ay< olu

mhab<xae mhaisiÏàdayk>. 23.

kalpazmhab<xivmaecnivc][>.

. qIka.

Page 140: Hathayog Pradipika

- 140 -

vayu< recyet!, sVya<ge vama<ge sm_ySy sMygavTyR

d]a<ge di][a<ge punyaRvÄuLyamev s<Oya<

tavd_yset!. 21.

Aw jal<xrb<xe k<Qs<kaecSyanupyaegmah. mtimit

. ke;a<icÅvacayaR[aimd< mt<, ik<tidTyah, AÇ

jal<xrb<xe k<QSy b<xn< b<x>,

s<kaecSt<ivvjRyeiÖze;e[ vjRyet!, k…t> ytae

d<tana<rajanae d<trajanae rajd<ta rajd<te;u

itó<tIit rajd<tSwa rajd<tSwa casaE ijþa c

tSya< rajd<tSwijþaya< b<xStÊpirÉagSy

s<b<x> zSt>, k<Qak…<cnape]ya àzStae Éveidit

hetae>. 22.

Ay<iTvit. Ay< tu rajd<tSwijþaya< b<xStu svaRí

ta naf(í svRnaf(ae ÖasÝitshös<OyakaStasa<

su;uçaitir´anamUXvRmupir vayaegRitêXvRgitStSya

inraexk> àitb<xk>, @ten b×ait ih izrajalimit

jal<xrae´< )lmnenEv isÏimit sUict<, mhab<xSy

)lmah. Ay< oiLvit. Aymu´> olu àisÏ>

mhaisÏI> àk;eR[ ddatIit twa. 23.

Page 141: Hathayog Pradipika

- 141 -

kalSy m&Tyae> pazae vagura ten yae mhab<xae b<xn< tSy

ivze;e[ maecne

p. 84)

. mUl.

iÇve[Is<gm< xÄe kedar< àapyeNmn>. 24.

êplav{ys<pÚa ywa ôI pué;< ivna.

mhamuÔamhab<xaE in:)laE vexvijRtaE. 25.

Aw mhavex>.

mhab<xiSwtae yaegI k«Tva pUrkmekxI>. vayUna<

gitmav&Ty inÉ&t< k<QmuÔya. 26.

. qIka.

mae][e ivc][> àvI[>, its&[a< ndIna< ve[I

smuday> s @v s<gm> àyagSt< xÄe ivxÄe,

kedaræuvaemRXye izvSwan< kedarzBdvaCy< t< mn>

Page 142: Hathayog Pradipika

- 142 -

Sva<t< àapyet!, gitbuÏITyaidna A[aE ktuRmRnsae [aE

kmRTv<. 24.

mhavex< v´…madaE tSyaeTk;Rtavdah. êpeit. êp<

saE<dy¡ c]u>iàyae gu[ae lav{y< ka<itivze;>,

tÊ´<, mu´a)le;u DayayaStrlTvimva<tr<,

àitÉait yd<ge;u t‘av{yimhaeCyt #it, ta_ya<

s<pÚa ivizòa ôI yuvtI pué;< ÉtaRr< ivna ywa

ya†zI in:)la twa mhamuÔa c mhab<xí taE

mhavexen, ivnaip àTyypUvaeRÄrpdyaelaeRpae v´Vy #it

Éa:ykarae´emRhCDBdSy laep>, vijRtaE rihtaE in:)laE

VywaRivTywR>. 25.

mhavexmah. mhab<xeit. mhab<xe

mhab<xmuÔaya< iSwtae mhab<xiSwt> @ka @ka¢a

xIyRSy s @ka¢xIyaeRgI yaega_yasI pUrk<

nasapuqa_ya< vayae¢Rh[m! k«Tva k<Qe muÔa

k<QmuÔa tya jal<xrmuÔya vayUna< àa[adIna<

gitmUXvaRxaegmnaidêpa<

p. 85)

. mUl.

Page 143: Hathayog Pradipika

- 143 -

smhStyugae ÉUmaE iS)caE s<tafyeCDnE>.

puqÖymit³My vayu> S)…rit mXyg>. 27.

saemsUyaRi¶s<b<xae jayte cam&tay vE. m&tavSwa

smuTpÚa ttae vayu< ivrecyet!. 28.

mhavexae=ym_yasaNmhaisiÏàdayk>.

. qIka.

inÉ&t< iníl< ywa Évit twav&Ty inéXy k…<Ék<

k«TveTywR>. 26.

smhSteit. ÉUmaE Éuiv hStyaeyuRg< hStyug< sm<

hStyug< ySy s smhStyug> ÉUims<l¶tlaE srlaE hStaE

ySy ta†z> siÚTywR>, iS)caE kiqàaewaE, iôya<

iS)caE kiqàaewaivTymr>,

ÉUims<l¶tlyaehRStyaervl<bnen

yaeinSwans<l¶pai:[Rna vampaden sh ÉUme>

ik<icÊTwaiptaE znEm¡d< s<tafyeTsMykœ tafyet!,

ÉUmavev puqyaeÖRyimfaip<glyaeyuRGmmit³Myae‘<¸y

Page 144: Hathayog Pradipika

- 144 -

mXye su;uçamXye gCDtIit mXygae vayu> S)…rit. 27.

saemí sUyRíai¶í saemsUyaR¶y>

saemsUyaRi¶zBdEStdixióta naf( #fa ip<glasu;uça

¢aýaSte;a< s<b<x>, tÖayus<b<xaÄe;a<

s<b<x>, Am&tay mae]ay jayte, vE #it iníye=Vyy<

, m&tSy àa[ivyu´SyavSwa m&tavSwa smuTpÚa Évit,

#faip<glyae> àa[s<caraÉavat!, ttStdn<tr<

vayu< ivrecyeÚaiskapuqa_ya< znESTyjet!. 28.

mhavex #it. Ay<

mhavexae=_yasaTpun>punravtRnaNmhaisÏyae=i[ma*aSta

sa<

p. 86)

. mUl.

vlIplItvep¹> seVyte saxkaeÄmE>. 29.

@tTÇy< mhaguý< jram&Tyuivnaznm!. viûv&iÏkr<

cEv ýi[maidgu[àdm!. 30.

Page 145: Hathayog Pradipika

- 145 -

Aòxa i³yte cEv yame yame idne idne.

pu{ys<Éars<xaiy papaE"iÉÊr< sda.

. qIka.

àdayk> àk;eR[ smxRk>, vlI jrya cmRs<kaec>

pilt< jrsa keze;u zaEKLy< vep> k<pStan! h<tIit

vlIpiltvep¹>, At-@v saxke:v_yais;UÄma>

saxkaeÄmaStE> seVyte=_ySyt #TywR>. 29.

mhamuÔadIna< its&[amitgaePyTvmah. @tidit. @tTÇy<

mhamuÔaidÇy< mhaguýmitrhSy<, AÇ hetugÉaRi[

ivze;[ain ihySma¾ra vaxRk< m&Tyuírm>

àa[dehivyaeg> tyaeivRze;e[ nazn< vûejaRQrSy

v&iÏdIRiÝStSya> kr< kt&R Ai[ma AaidyeR;a<

te=i[madySte c te gu[aí tan! àk;eR[

ddatITyi[maidgu[àd<, ckar

AaraeGyib<Êjyaidsmu½yawR> @vzBdae=vxar[awR>. 30

.

AwEtTÇySy p&wkœ saxnivze;mah. Aòxeit. idne

idne àitidn<, yame yame àhre àhre paEn>puNye iÖvRcn<

Page 146: Hathayog Pradipika

- 146 -

, AòiÉ> àkarEròxa i³yte, czBdae=vxar[e,

@tTÇyimTyÇaip s<bXyte, kI†z< pu{ys<Éar>

smUhStSy s<xaiy ivxaiy pun> kI†z< papanamae">

pUr> smUh #it yavt!, tSy iÉÊr< k…ilzimv nazn<

sda svRda yda_ySt< tdEv papnazn<.

p. 87)

. mUl.

sMykœ iz]avtamev< SvLp< àwmsaxnm!. 31.

Aw oecrI.

kpalk…hre ijþa àivòa ivprItga. æuvaer<tgRta

†iòmuRÔa Évit oecrI. 32.

DedncalndaehE> kla< ³me[ vxRyet! tavt!. sa

yavÑ+ƒmXy< Sp&zit tda oecrIisiÏ>. 33.

. qIka.

sMykœ s<àdaiykI iz]a guêpdezae iv*te ye;a< te twa

Page 147: Hathayog Pradipika

- 147 -

, @v< idne idne yame yame=òxeTyu´rITya pUvRsaxn<

SvLpSvLpmev kay¡. 31.

oecrI— ivv]uradaE tTSvêpmah. kpaleit. kpale

mUi×R k…hr< sui;r< tiSmNkpalk…hre ivprIt< àtIp<

gCDtIit ivprItga pra'œmuoIÉUta ijþa rsna Syat!,

æuvaer<tgRta æuvaemRXye àivòa †iòdRzRn< Syat!,

sa oecrI muÔa Évit, kpalk…hre ijþaàvezpUvRk<

æuvaer<tdRzRn< oecrIit l][< isÏ<. 32.

oecrIisÏelR][mah. Dedneit. Dedn< Anupdmev

vúyma[<, caln< hStyaer<guótjRnI_ya< rsna<

g&hITva sVyapsVyt> pirvtRn< daeh>

kryaer<guótjRnI_ya< gaedaehnvÄÎaehn< tE> kla<

ijþa< tavÖxRyeÎI"a¡ k…yaRt! tavt!, ikyt!, yavt! sa

kla æUmXy< bihæuRvaemRXy< Sp&zit yda tda

oecyaR> isiÏ> oecrIisiÏÉRvit. 33.

p. 88)

. mUl.

õuhIpÇinÉ< zôm! sutIú[< iõGxinmRlm!. smaday

Page 148: Hathayog Pradipika

- 148 -

ttSten raemmaÇ< smuiCDnet!. 34.

tt> sE<xvpWya_ya< cUi[Rta_ya< àk;Ryet!. pun>

sÝidne àaÝe raemmaÇ< smuiCDnet!. 35.

@v< ³me[ ;{mas< inTy< yu´> smacret!.

;{masaÔsnamUlizlab<x> à[Zyit. 36.

. qIka.

tTsaxnmah. õuhIit. õuhI gufa tSya> pÇ< dl<

õuhIpÇe[ s†z< õuhIpÇinÉ< sutIú[mittIú[<

iõGx< c tiÚmRl< c iõGxinmRl< zô<

Dednsaxn< smaday sMygaday g&hITva tt>

zô¢h[an<tr< ten zôe[ raemàma[< raemmaÇ<

smuiCDÚeTsMyguiCDneiCD*at!, rsnamUlizraimit

kmaRXyahar>, imïeyaPyw is<÷<fae v¿öukœ ôI õuhI

gufeTymr>. 34.

ttZDednan<tr< cUi[Rta_ya< cU[IRk«ta_ya<

sE<xv< is<xudezaeÑv< lv[< pWy< hrItkI—

ta_ya< à";RyeTàk;eR[ ";RyeiCDÚ< izraàdez<

Page 149: Hathayog Pradipika

- 149 -

, sÝidnpy¡t< Dedn< sE<xvpWya_ya< ";R[<

c say<àativRxey<, yaega_yaisnae

lv[in;exaToidrpWyacU[¡ g&Ÿ<it, mUle

sE<xvaei´Stu hQa_yasaTpUv¡ oecrIsaxnaiÉàaye[

, sÝana< idnana< smahar> sÝidn< tiSmn! àaÝe gte

sit Aòme idn #TywaRt!, ye àaÞywaRSte gTywaR>,

pUv¡ Dednape]yaixk< raemmaÇ< smuiCDnet!. 35.

@vimit. @v< ³me[ pUv¡ raemmaÇCDedn<

sÝidnpy¡t< tavdev say<àatZDedn<

p. 89)

. mUl.

kla< pra'œmuoI— k«Tva iÇpwe piryaejyet!. sa Évet!

oecrI muÔa Vyaemc³< tÊCyte. 37.

rsnamUXvRga< k«Tva ][axRmip itóit.

iv;EivRmuCyte yaegI Vyaixm&TyujraidiÉ>. 38.

. qIka.

Page 150: Hathayog Pradipika

- 150 -

";R[< c, Aòme idne=ixk< DednimTyu´³me[

;{mas< ;{maspy¡t< inTyyu´> sn!

smacreTsMygacret!, Dedn";R[e #it kmaRXyahar>,

;{masadn<tr< rsna ijþa tSya mUlmxaeÉagae

rsnamUl< tÇ ya izra kpalk…hrrsnas<yaege

àitb<ixkaÉUta nafI tya b<xae b<xn< à[Zyit

àk;eR[ nZyit. 36.

Dednaidna ijþav&ÏaE yTktRVy< tdah. klaimit.

kla< ijþa< pra'œmuomaSy< ySya> sa twa ta<

pra'œmuoI— àTy'œmuoI— k«Tva its&[a< nafIna<

p<wa> iÇpwStiSmn! iÇpwe kpalk…hre piryaejyeTs<yaejyet!

, sa iÇpwe piryaejnêpa oecrI muÔa t™aemc³imTyuCyte

, Vyaemc³zBdenaeCyte. 37.

Aw oecrIgu[a>. rsnaimit. ^Xv¡ talUpir ivvr<

gCDtIit ta< ta†zI— rsna< ijþa< k«Tva ][ax¡

][Sy muøtRSy Ax¡ ][ax¡ "iqkamaÇmip

oecrI muÔa itóit ceÄihR yaegI iv;E>

spRv&iíkaidiv;EivRmuCyte ivze;e[ muCyte,

VyaixxaRtuvE;My< m&Tyuírm> àa[dehivyaegae jra

v&ÏavSwa ta Aadyae ye;a< vLyadIna< tEí ivmuCyte,

Page 151: Hathayog Pradipika

- 151 -

%Tsve c àkaeóe c muøteR inyme twa, ][zBdae

VyvSwaya< smye=ip ing*t #it nanawR>. 38.

p. 90)

. mUl.

n raegae mr[< t<Ôa n inÔa n ]uxa t&;a. n c

mUDaR Évet! tSy yae muÔa< veiÄ oecrIm!. 39.

pIf(te n s raege[ ilPyte n c kmR[a. baXyte n s

kalen yae muÔa< veiÄ oecrIm!. 40.

icÄ< crit oe ySmai¾þa crit oe gta. tenE;a oecrI

nam muÔa isÏEinRêipta. 41.

oecyaR muiÔt< yen ivvr< l<ibkaeXvRt>. n tSy ]rte

ib<Ê> kaimNyaðei;tSy c. 42.

. qIka.

n raeg #it. y> oecrI— muÔa< veiÄ tSy raegae n mr[< n

t<Ôa tamsa<t>kr[v&iÄivze;> n inÔa n ]uxa n

Page 152: Hathayog Pradipika

- 152 -

t&;a ippasa n mUDaR icÄSy

tmsaiÉÉUtavSwaivze;í n Évet!. 39.

pIf(t #it. y> oecrI— muÔa< veiÄ s raege[ Jvraidna

n yaeJyte. 40.

icÄimit. ySmaÏetaeiíÄm<t>kr[< oe

æuvaer<trvkaze crit ijþa oe tÇEv gta stI crit,

ten hetuna @;a kiwta muÔa oecrI nam oecrIit àisÏa

, nameit àisÏavVyy<, isÏE> kiplaidiÉinRêipta, oe

æuvaer<tVyaeRiç crit gCDit icÄ< ijþa c ySya< sa

oecrITyvyvz> sa VyuTpaidta, %´e;u iÇ;u ðaeke;u

VyaXyadIna< punéi´Stu te;a< ðaekana< s<g&hItTvaÚ

dae;ay. 41.

oecyeRit. yen yaeigna oecyaR muÔya l<ibkaya ^XvRimit

l<ibkaeXvRt>.

p. 91)

. mUl.

ciltae=ip yda ib<Ê> s<àaÝae yaeinm<flm!. ìjTyUXv¡

Page 153: Hathayog Pradipika

- 153 -

ùt> z®ya inbÏae yaeinmuÔya. 43.

^XvRijþ> iSwrae ÉUTva saempan< kraeit y>. masaxeRn

n s<dehae m&Tyu< jyit yaegivt!. 44.

inTy< saemklapU[¡ zrIre ySy yaeign>.

. qIka.

savRivÉi´kStis>, l<ibka talU tSya ^XvRt %pirÉage

iSwt< ivvr< iDÔ< muiÔt< ipiht<, kaimNya

yuvTyaðei;tSyail<igtSyaip, c zBdae=PyweR, tSy

ib<ÊvIRy¡ n ]rte n Solit. 42.

cilt #it. ciltae=ip Soiltae=ip ib<ÊyRda yiSmn! kale

yaeinm<fl< yaeinSwan< s<àaÝ> s<gtStdEv

yaeinmuÔya meF+ak…<cnêpya, @ten v¿aelI muÔa sUicta,

inbÏae intra< bÏ> z®yak;R[z®yaùt> àk«ò

^Xv¡ ìjit, su;uçamageR[ ib<ÊSwan< gCDit. 43.

^XvRijþ #it. ^XvaRl<ibkaeXvRivvraeNmuoa ijþa ySy s

^XvRijþ> iSwrae inílae ÉUTva, saemSy

Page 154: Hathayog Pradipika

- 154 -

l<ibkaeXvRivvrgiltc<Ôam&tSy pan< saempan< y>

puman! kraeit, yaeg< veÄIit yaegivt! s masSyax¡ masax¡

ten masaxeRn p]e[ m&Tyu< mr[< jyit AiÉÉvit, n

s<deh> iniítmetidTywR>. 44.

inTyimit. ySy yaeign> zrIr< inTy< àitidn<

saemklapU[¡ c<Ôklam&tpU[¡

p. 92)

. mUl.

t]ke[aip dòSy iv;< tSy n spRit. 45.

#<xnain ywa viûStElviÄ¡ c dIpk>. twa

saemklapU[¡ dehI deh< n mu<cit. 46.

gaema<s< É]yeiÚTy< ipbedmrvaé[Im!. k…lIn< tmh<

mNye #tre k…l"atka>. 47.

. qIka.

tSy t]ke[ spRivze;e[aip dòSy d<iztSy yaeign>

Page 155: Hathayog Pradipika

- 155 -

zrIre iv;< grl< t¾Ny< Ê>o< n spRit n àsrit

. 45.

ywa viû> #<xnain kaóadIin n mu<cit dIpkae dIp>

tElvit¡ c tElyu´a< vtI¡ n mu<cit, twa

saemklapU[¡ c<Ôklam&tapU[¡ deh< zrIr< dehI

jIvaem mu<cit n Tyjit. 46.

gaema<simit. gaema<spirÉai;k< vúyma[< yae

É]yeiÚTy< àitidnmmrvaé[Imip vúyma[a<

ipbeÄ< yaeign<, Ahimit ¢<wkaraei´>, k…le jat> k…lIn>

t< sTk…laeTpÚ< mNye, tÊ´< äüvEvteR,

k«tawaER iptraE ten xNyae dez> k…l< c tt!, jayte yaegvan!

yÇ dÄm]Yyta< ìjet!.

†ò> s<Éai;t> Sp&ò> pu<àk«TyaeivRvekvan!,

Évkaeiqztapat< punait v&ijn< n&[a<.

äüa<fpura[e,

g&hSwana< shöe[ vanàSwzten c,

Page 156: Hathayog Pradipika

- 156 -

äücairshöe[ yaega_yasI iviz:yte.

rajyaege vamdev<àit izvvaKy<,

rajyaegSy mahaTMy< kae ivjanait tÅvt>, tJ}anI vste

yÇ s dez> pu{yÉajn<.

dzRnadcRnadSy iÇsÝk…ls<yuta>, A}a mui´pd<

ya<it ik<punStTpray[a>.

A<tyaeRg< bihyaeRg< yae janait ivze;t>,

p. 93)

. mUl.

gaezBdenaeidta ijþa tTàvezae ih taluin. gaema<sÉ][<

tÄu mhapatknaznm!. 48.

ijþaàvezs<ÉUtviûnaeTpaidt> olu. c<ÔaTövit y>

sar> s Syadmrvaé[I. 49.

cu<b<tI yid l<ibka¢minz< ijþarsSp<idnI s]ara

Page 157: Hathayog Pradipika

- 157 -

. qIka.

Tvya myaPysaE b<x> ze;EveR*Stu ik< punirit,

kªmRpura[e,

@kkal< iÖkal< va iÇkal< inTymev va, ye yu<jte

mhayaeg< iv}eyaSte mheñra #it.

#tre vúyma[gaema<sÉ][amrvaé[Ipanrihta

AyaeignSte k…l"atka> k…lnazka> sTk…le jatSy jNmnae

vEYyWyaRt!. 47.

gaema<szBdawRmah. gaezBdeneit, gaezBden gae-#Tyakarken

zBden gaepdeneTywR>, ijþa rsnaeidta kiwta, talunIit

samIipkaxare sÝmI, talusmIpaeXvRivvre tSya ijþaya>

àvezae gaema<sÉ][< gaema<sÉ][zBdvaCy< tÄu

ta†z< gaema<sÉ][< tu mhapatkana<

Sv[RSteyadIna< nazn<. 48.

Amrvaé[IzBdawRmah. ijþeit. ijþaya> àvezae

l<ibkaeXvRivvre àvezn< tSmat! s<ÉUtae yae viûé:ma

Page 158: Hathayog Pradipika

- 158 -

tenaeTpaidtae in:paidt>, AÇ viûzBdenaE:{ymuplúyte,

y> sar> c<ÔaÑ+‚vaer<tvaRmÉagSwaTsaemaTövit glit

sa Amrvaé[I Syadmrvaé[IpdvaCya Évet!. 49.

cu<b<tIit. yid ce‘<ibka¢< l<ibkaeXvRivvr<

cu<b<tI Sp&z<tI, Ainz< inr<tr<,

p. 94)

. mUl.

kqukaMlÊGxs†zI mXvaJytuLya twa. VyaxIna<

hr[< jra<tkr[< zôagmaedIr[< tSy

SyadmrTvmògui[t< isÏa<gnak;R[m!. 50.

mU×R> ;aefzpÇpÒgilt< àa[advaÝ<

hQaËXvaRSyae rsna< inyMy ivvre zi´< pra< ic<tyn!

. %Tk‘aelklajl< c ivml< xaramy< y> ipbeiÚVyaRix>

s m&[alkaemlvpuyaeRgI icr< jIvit. 51.

. qIka.

At-@v rsSy saemklam&tSy Sp<d> Sp<dn<

Page 159: Hathayog Pradipika

- 159 -

àöv[mSyamStIitrsSp<idnI ySy ijþa, ]are[

lv[rsen sihta s]ara kquk< mircaid AaMl<

ic<ca)laid ÊGx< pyStE> s†zI smana, mxu

]aEÔmaJy< "&t< ta_ya< tuLya sma, twazBd>

smu½ye, @tEivRze;[E

rsSyanekrsTvaNmxurTvaiTõGxTva½ ijþaya Aip

rsSp<dne twaTvmu´<, tihR tSy VyaxIna< raega[a<

hr[mpgmae jraya v&ÏavSwaya A<tkr[< nazn<

zôa[amayuxanamagm> Svaimmuoagmn< tSyaedIr[<

invar[<, AòaE gu[a Aai[madySte ASy s<jata

#Tyògui[tmmrTvmmrÉav> isÏanam<gna>

isÏa<gna> isÏaí ta A<gnaíeit va

tasama;R[mak;R[zi´> Syat!. 50.

mU×R #it. rsna< ijþa< ivvre kpalk…hre inyMy

s<yaeJy, %XvRmuÄanmaSy< ySy s>,

p. 95)

. mUl.

yTàaley< àihtsui;r< meémUxa¡trSw< tiSm<StTv<

àvdit suxIStNmuo< inçganam!. c<ÔaTsar> övit

Page 160: Hathayog Pradipika

- 160 -

vpu;Sten m&TyunRra[a< tÓ×IyaTsukr[mwae naNywa

kayisiÏ>. 52.

. qIka.

^XvaRSy #Tynen ivprItkr[I sUicta, pra< zi´<

k…<filnI— ic<tyn! Xyayn! sn! àa[aNsaxnÉUtan!,

;aefz pÇai[ dlain ySy tt! ;aefzpÇ< t½ tTpÒ<

k<QSwane vtRman< tiSmn! gilt<

hQaÏQyaegadvaÝ< àaÝ<ivml< inmRl< xaramy<

xaraêpmuTk‘aelmuÄr<g< c tTklajl< saemklars<

y> puman! ipbet! xyeTs yaegI ingRta Vyaxyae Jvradyae ySmat!

s inVyaRix> sn! yÖa ingRta ivivxa AaixmaRnsI Vywa

ySmaTs ta†z> sn! m&[al< ivsimv kaeml< m&Ê vpu>

zrIr< ySy s m&[alkaemlvpuí sn! icr< dI"Rkal<

jIvit àa[an! xaryit, hQaÏQyaegat!,

àa[aTsaxnÉUtadvaÝimit va yaejna, àa[Eirit

KvicTpaQ>. 51.

yTàaleyeit. mévTsvaeRÚta su;uça meéStSy

mUxaeRpirÉagStSya<tre mXye itótIit

meémUxa¡trSw< yTàaley< saemklajl< àiht<

Page 161: Hathayog Pradipika

- 161 -

iniht< yiSm<StÄwa t½ tTsui;r< ivvr< tiSmiNvvre

suxI> zaeÉna rjStmae_yamniÉÉUtsTva xIbuRiÏyRSy

s>, tTvmaTmtTv< àvdit àk;eR[ vdit, tSya>

izoaya mXye prmaTma VyviSwt #it ïute>, AaTmnae

ivÉuTve oecrImuÔaya< tÇaiÉVyi´StiSm<StTvimTyu´<,

p. 96)

. mUl.

sui;r< }anjnk< p<cöaet> smiNvtm!. itóte

oecrI muÔa tiSmn! zUNye inr<jne. 53.

@k< s&iòmy< bIjmeka muÔa c oecrI. @kae devae

inral<b @kavSwa mnaeNmnI. 54.

. qIka.

inçgana<

g<gaymunasrSvtInmRdaidzBdvaCyanaimfaip<gla

su;uçaga<xarIàÉ&tIna< tÄiSmiNvvre tTsmIpe

muom¢miSt c<ÔaTsaemaÖpu;> zrIrSy sar> övit

]rit ten c<Ôsar]r[en nra[a< mnu:ya[a<

Page 162: Hathayog Pradipika

- 162 -

m&TyumRr[< Évit, AtaehetaeStTpUvaeRidt< sukr[<

zaeÉn< kr[< oecrImuÔaOy< b×Iyat!, sukr[e bÏe

c<Ôsaröv[aÉavaNm&TyunR Syaidit Éav>, ANywa

sukr[b<xnaÉave kaySy dehSy isÏI

êplav{yblv¿s<hnnêpa n Syat!. 52.

sui;rimit. p<c yain öaeta<sIfadIna< àvahaStE>

smiNvt< sMygnugt<, sÝöaet>smiNvtimit KvicTpaQ>

, }anjnkmlaEikkbaeixtaTmsa]aTkarjnk< yTsui;r<

ivvr< tiSmNsui;re<=jnmiv*a tTkay¡ zaekmaehaid c

ingRt< ySmaÄiÚr<jn< tiSmiÚr<jne zUNye

sui;ravkaze oecrI muÔa itóte iSwrIÉvit,

àkaznSweyaOyyaeíeTyaTmnepd<. 53.

@kimit. s&iòmy< s&iòêp< à[vaOy< bIjmek<

muOy<, tÊ´< ma<fªKyaepin;id, AaeimTyetd]rimd<

svRimit, oecrI muÔa @ka muOya, inral<b Aal<bnzUNy

@kae muOyae dev>, Aal<bnpirTyagenaTmn> SvêpavSwanat!

, %NmNyvSwEka muOya, @ke muOyaNykevla #Tymr>,

bIjaid;u à[vaidvNmuÔasu oecrI muOyeTywR>. 54.

p. 97)

Page 163: Hathayog Pradipika

- 163 -

. mUl.

AwaefœfIyanb<x>.

bÏae yen su;uçaya< àa[StUfœfIyte yt>.

tSmaÊfœfIynaOyae=y< yaeigiÉ> smudaùt>. 55.

%fœfIn< k…éte ySmadivïa<t< mhaog>. %fœfIyan<

tdev SyaÄÇ b<xae=iÉxIyte. 56.

%dre piím< tan< naÉeêXv¡ c karyet!. %fœfIyanae

ýsaE b<xae m&Tyumat<gkesrI. 57.

. qIka.

%fœfIyanb<x< ivv]uStavÊfœfIyanzBdawRmah.

bÏ #it. ytae ySmaÏetaeyeRn b<xen bÏae inéÏ>

àa[> su;uçaya< mXynaf(amufœfIyte su;uça<

ivhaysa gCDit tSmaTkar[ady< b<xae

yaeigiÉmRTSye<ÔaidiÉéfœfIynmaOyaiÉxa ySy s

%fœfIynaOy> smudaT†t> sMyGVyuTpTyaedaT†t> kiwt>

, su;uçayamufœfIyte=nen bÏ> àa[ #TyufœfIyn<,

Page 164: Hathayog Pradipika

- 164 -

%TpUvaRfœfIi'œvhaysa gtaivTySmaTkr[e Lyuqœ. 55.

%fœfInimit. mha<íasaE ogí mhaog> àa[>,

svRda dehavkaze gitmTvat!, ySmaÓ<xadivïa<t<

ywa SyaÄwaefœfIn< ivh<gmgit< k…éte,

su;uçayaimTyXyahay¡, tdev

b<xivze;mufœfIyanmufœfIyannamk< Syat!, tÇ

tiSmiNv;ye b<xae=iÉxIyte b<xSvêp< kWyte myeit

ze;>. 56.

%ifœfyanb<xmah. %dr #it. %dre tu<de naÉeêXv¡

ckaradx> %pirÉage=xaeÉage c piím< tan<

piímmak;R[< naÉeêXvaRxaeÉagaE ywa

p&ós<l¶aE Syata< twa tan< tann<namak;R[<

karyeTk…yaRt!, i[jwaeR=ivvi]t>, AsaE

naÉeêXvaRxaeÉagyaeStannêp %fœfIyan %fœfIyanaOyae

b<x>, kI†z> m&Tyurev mat<gae gjStSy kesrI is<h>

is<h #v invtRk>. 57.

p. 98)

. mUl.

Page 165: Hathayog Pradipika

- 165 -

%ifœfyan< tu shj< gué[a kiwt< sda. A_yseTstt<

yStu v&Ïae=ip té[ayte. 58.

naÉeêXvRmxíaip tan< k…yaRTàyÆt>.

;{masm_yseNm&Tyu< jyTyev n s<zy>. 59.

sveR;amev b<xanamuÄmae ýuifœfyank>. %ifœfyane

†Fe b<xe mui´> SvaÉaivkI Évet!. 60.

. qIka.

%fœfIyan< iTvit. guéihRtaepdeòa ten gué[a %fœfIyan<

tu sda svRda shj< SvaÉaivk< kiwt< àa[Sy

bihgRmn<, svRda svRSyEv jaymanTvat!, yStu y>

pué;Stu stt< inr<trm_yset!, %fœfIyanimTyÇaip

s<bXyte, s tu v&Ïae=ip Swivrae=ip té[ayte té[

#vacrit té[ayte. 58.

naÉeirit. naÉeéXvRmupirÉage=xíaPyxaeÉage=ip

àyÆt> àk«òae yÆ> àyÆStSmaTàyÆt>,

yÆivze;aÄan< piímtan< k…yaRt!,

pUvaRxeRnaefœfIyanSvêpmu´<, Aw tTàz<sa,

Page 166: Hathayog Pradipika

- 166 -

;{mas< ;{maspy¡t<, %fœfIyanimTyXyahar>,

A_yseTpun>punrnuóeTs m&Tyu< jyTyev s<zyae n, AÇ

s<dehae naStITywR>. 59.

sveR;aimit. sveR;a< b<xana< mXye %ifœfyank>

%ifœfyanb<x @v, SvaweR kàTyy>, %Äm> %Tk«ò>

ihySmaÊifœfyane b<xe †Fe sit SvaÉaivkI

SvÉavisÏEv mui´ÉRvet!, %ifœfyanb<xe k«te

ivh<gmgTya su;uçaya< àa[Sy mUi×R gmnat!, smaxaE

mae]maßaetIit vaKyaTshjEv mui´> Syaidit Éav>. 60.

p. 99)

. mUl.

Aw mUlb<x>.

pai:[RÉagen s<pIf( yaeinmak…<cyeÌ‚dm!.

ApanmUXvRmak«:y mUlb<xae=iÉxIyte. 61.

Axaegitmpan< va ^XvRg< k…éte blat!. Aak…<cnen t<

àa÷mURlb<x< ih yaeign>. 62.

Page 167: Hathayog Pradipika

- 167 -

gud< pa:{yaR tu s<pIf( vayumak…<cyeÓlat!.

. qIka.

mUlb<xmah. pai:[RÉageneit. pa:[eRÉaRgae

guL)yaerx>àdezSten yaein< yaeinSwan<

gudmeF+yaemRXyÉag< s<pIf( sMykœ pIfiyTva gud<

payumak…<cyeTs<kaecyet!, Apanmxaegit<

vayumUXvRmupyaRk«:yak«ò< k«Tva

mUlb<xae=iÉxIyte kWyte, pai:[RÉagen

yaeinSwans<pIfnpUvRk< gudSyak…<cn< mUlb<x

#TyuCyt #TywR>. 61.

Axaegitimit. y> Axaegit< Axae=vaRGgityRSys twa

tmpanmpanvayumak…<cnen mUlaxarSy s<kaecnen

blaÏQaËXv¡ gCDtITyUXvRgStmUXvRg<

su;uçayamUXvRgmnzIl< k…éte, vE #it iníye=Vyy<,

yaeignae yaega_yaisnSt< mUlb<x< mUlSy mUlSwanSy

b<xn< mUlb<xSt< mUlb<ximTyNvw¡ àa÷>,

Anen mUlb<xzBdawR %´>, pUvRðaeken tu tSy

b<xnàkar %´ #TypaEné®y<. 62.

Page 168: Hathayog Pradipika

- 168 -

Aw yaegbIjae´rITya mUlb<xmah. gudimit.

pa:{yaeRguRL)yaerxaeÉagen gud< vayu< s<pIf( sMykœ

pIfiyTva s<yaeJyeTywR>, tuzBd> pUvRSmadSy

p. 100)

. mUl.

var<var< ywa caeXv¡ smayait smIr[>. 63.

àa[apanaE nadib<Ë mUlb<xen cEktam!. gTva yaegSy

s<isiÏ< yCDtae naÇ s<zy>. 64.

Apanàa[yaerEKy< ]yae mUÇpurI;yae>.

. qIka.

ivze;Tv*aetk>, ywa yen àkare[ smIr[ae

vayuêXv¡ su;uçaya %pirÉage yait gCDit twa ten

àkare[ blaÏQaÖar<var<

pun>punvaRyumpanmak…<cyeÌ‚dSyak…<cnenak;Ryet!, Ay<

mUlb<x #it vaKyaXyahar>. 63.

Page 169: Hathayog Pradipika

- 169 -

Aw mUlb<xgu[anah. àa[apanaivit.

àa[íapaní àa[apanavUXvaRxaegtI vayU,

nadae=nahtXvin> ib<ÊrnuSvarStaE mUlb<xenEkta<

gTvEkIÉUy yaegSy s<isiÏ> sMykœ isiÏSta<

yaegs<isiÏ< yCDtae ddt>, A_yaisn #it ze;>,

AÇaiSmÚweR s<zyae n, s<dehae naStITywR>, Ay<

Éav>, mUlb<xe k«te=pan> àa[en shEkIÉUy

su;uçaya< àivzit, ttae nadaiÉVyi´ÉRvit ttae naden

sh àa[apanaE ùdyaepir gTva nadSy ib<Êna shEKy<

ib<Ênaxay mUi×R gCDt>, ttae yaegisiÏ>. 64.

Apanàa[yaeirit. stt<

mUlb<xnaNmUlb<xmuÔakr[adpanàa[yaerEKy<

p. 101)

. mUl.

yuva Évit v&Ïae=ip stt< mUlb<xnat!. 65.

Apane ^XvRge jate àyate viûm<flm!. tda=nlizoa

dI"aR jayte vayuna=hta. 66.

Page 170: Hathayog Pradipika

- 170 -

ttae yatae vû(panaE àa[mu:[Svêpkm!.

tenaTy<tàdIÝStu Jvlnae dehjStwa. 67.

. qIka.

Évit, mUÇpurI;yae> s<ictyae> ]y> ptn< Évit,

v&Ïae=ip Swivrae=ip yuva té[ae Évit. 65.

Apan #it. mUlb<xnadpane AxaegmnzIle vayaE ^XvRge

^Xv¡gCDtITyUXvRgStiSmNta†ze sit viûm<fle

vûem¡fl< iÇkae[< naÉerxaeÉage=iSt, tÊ´<

ya}vLKyen, dehmXye izioSwan< tÝja<bUndàÉ<,

iÇkae[< tu mnu:ya[a< cturö< ctu:pda<, m<fl< tu

pt<gana< sTymetÓ+vIim te, tNmXye tu izoa tNvI sda

itóit pavke #it, tda tiSmn! kale vayuna Apanenahta

s<gta sTynlizoa jQrai¶izoa dI"aR Aayta jayte

, vxRt #it KvicTpaQ>. 66.

tt #it. ttStdn<tr< viûíapaní vû(panaE,

%:[< Svêp< ySy s twa tmnl<

izoadE¸yaRÊ:[Svêp< àa[mUXvRgitminl< yatae

gCDt>, ttae=nlizoadE¸yaRÊ:[Svêpkaidit va

Page 171: Hathayog Pradipika

- 171 -

yaejna, ten àa[s<gmnen dehe jatae dehjae

Jvlnae=i¶rTy<tmixk< dIÝae Évit, tweit padpUr[e,

ApanSyaeXvRgmne dIÝ @v Jvln> àa[s<gTya=Ty<t<

àdIÝae ÉvtITywR>. 67.

p. 102)

. mUl.

ten k…<filnI suÝa s<tÝa s<àbuXyte. d<fahta

Éuj<gIv inñSy \juta< ìjet!. 68.

ibl< àivòev ttae äünaf(<tr< ìjet!. tSmaiÚTy<

mUlb<x> ktRVyae yaeigiÉ> sda. 69.

k<Qmak…<Cy ùdye Swapyei½buk< †Fm!. b<xae

jal<xraOyae=y< jram&Tyuivnazk>. 70.

. qIka.

teneit. ten JvlnSyaTy<t< àdIpnen s<tÝa sMykœ

tÝa stI suÝa iniÔta k…<filnI zi´> s<àbuXyte

sMykœ àbuÏa Évit, d<fenahta d<fahta casaE

Page 172: Hathayog Pradipika

- 172 -

Éuj<gIv sipR[Iv inñSy inñas< k«Tva \juta<

srlta< ìjeÌCDet!. 68.

ibl< àivòeit. ttae \jutaàaÞyn<tr< ibl< ivvr<

àivòa Éuj<gIv äünafI su;uça tSya A<tr<

mXy< gCDeÄSmaÏetaeyaeRigiÉyaeRga_yaisiÉmURlb<xae

inTy< àitidn< sda svRiSmn! kale ktRVy> ktu¡ yaeGy>.

69.

jal<xrb<xmah. k<Qimit. k<Qe gle iblmak…<Cy

ùdye v]>smIpe ctur<gula<tirtàdeze cubuk< hnu<

†F< iSwr< Swapyet! iSwt< k…yaRt!, Ay<

k<Qak…<cnpUvRk<

ctur<gula<tirtùdysmIpe=xaenmnyÆpUvRk<

cubukSwapnêpae jal<xr #TyaOya yt #it jal<xraOyae

jal<xrnama b<x>, kI†z> jra v&ÏavSwa

m&TyumRr[< tyaeivRnazkae ivze;e[ nazytIit ivnazkae

ivnazktaR. 70.

p. 103)

. mUl.

Page 173: Hathayog Pradipika

- 173 -

b×ait ih izrajalmxaegaim nÉaejlm!. ttae jal<xrae

b<x> k<QÊ>oaE"nazn>. 71.

jal<xre k«te b<xe k<Qs<kaecl][e. n pIyU;<

ptTy¶aE n ca vayu> àk…Pyit. 72.

k<Qs<kaecnenEv Öe naf(aE St<ÉyeίFm!.

. qIka.

jal<xrpdSyawRmah. b×atIit. ihySmaiCDra[a<

nafIna< jal< smuday< b×ait, Axae g<tu<

zIlmSyeTyxaegamI nÉs> kpalk…hrSy jlmm&t< c

b×ait àitb×ait, ttStSma¾al<xrae

jal<xrnamkae=NvwaeR b<x> jal< dzajal< jlana<

smUhae jal< xrtIit jal<xr>, ik†z> k<Qe

glàdeze yae Ê>oaE"ae ivkarjatae Ê>osmUhStSy naznae

nazktaR. 71.

jal<xrgu[anah. jal<xr #it. k<QSy gliblSy

s<kaecn< s<kaec Aak…<cn< tdev l][< Svêp< ySy

s k<Qs<kaecl][> tiSmn! ta†ze jal<xre

Page 174: Hathayog Pradipika

- 174 -

jal<xrs<}ke b<xe k«te sit pIyU;mm&tm¶aE

jaQre=nle n ptit n srit, vayuí àa[í n k…Pyit

naf(<tre vayaegRmn< àkaepSt< n kraetITywR>. 72.

k<Qs<kaecneneit. †F< gaF< k<Qs<kaecnenEv

k<Qs<kaecnmaÇe[ Öe naf(aE #faip<gle St<Éyedy<

jal<xr #it kt&RpdaXyahar>, #d< k<QSwane

iSwt<

p. 104)

. mUl.

mXyc³imd< }ey< ;aefzaxarb<xnm!. 73.

mUlSwan< smak…<Cy %ifœfyan< tu karyet!. #fa< c

ip<gla< bXva vahyeTpiíme piw. 74.

AnenEv ivxanen àyait pvnae lym!. ttae n jayte

m&TyujRraraegaidk< twa. 75.

. qIka.

Page 175: Hathayog Pradipika

- 175 -

ivzuÏaOy< c³< mXyc³< mXym< c³< }ey<,

kI†z< ;aefzaxarb<xn< ;aefzs<Oyaka ye

Aaxara A<guóaxaraidäür<Øa<taSte;a< b<xn<

b<xnkark<, A<guóguL)janUésIvnIil<gnaÉy>,

ùÍIva k<Qdezí l<ibka naiska twa, æUmXy<

c llaq< c mUxaR c äür<Øk<, @ete ih

;aefzaxara> kiwta yaeigpu<gvE>, te:vaxare;u

xar[aya> )livze;Stu gaer]isÏa<tadvg<tVy>.

73.

%´Sy b<xÇySyaepyaegmah, mUlSwanimit.

mUlSwanmaxarÉUtmaxarSwan< smak…<Cy

sMygak…<Cy %ifœfyan< piímtanêp< b<x< karyet!

k…yaRt!, i[jwaeR=ivvi]t>, #fa< ip<gla< g<ga<

ymuna< c bXva, jal<xrb<xeneTywR>,

k<Qs<kaecnenEv Öe naf(aE St<ÉyeidTyu´e>, piíme

piw su;uçamageR vahyeÌmyeTàa[imit ze;>. 74.

Aneneit. AnenEvae´enEv ivxanenEv pvn> àa[ae ly<

SwEy¡ àyait, gTyÉavpUvRk< r<Øe iSwit> àa[Sy

ly>, tt> àa[Sy lyaNm&TyujRraraegaidk<,

Page 176: Hathayog Pradipika

- 176 -

p. 105)

. mUl.

b<xÇyimd< ïeó< mhaisÏEí seivtm!. sveR;a<

hQt<Ça[a< saxn< yaeignae ivÊ>. 76.

yiTk<icTövte c<Ôadm&t< idVyêip[>. tTsv¡

¢ste sUyRSten ip<fae jrayut>. 77.

. qIka.

twa caweR, n jayte naeÑvit, Aaidpden

vlIpiltt<ÔalSyaidk< ¢aý<. 75.

b<xÇyimit. #d< pUvaeR´< b<xÇy< ïeó<

;aefzaxarb<xe=itàzSt<

mhaisÏEmRTSye<ÔaidiÉíkaraÖisóaidmuiniÉ> seivt<

sveR;a< hQt<Ça[a< hQaepayana< saxn<

isiÏjnk< yaeignae gaer]a*a ivÊjaRn<it. 76.

ivprItkr[I— ivv]uStÊpaeÏatTven ip<fSy

jrakr[< tavdah. yiTk<icidit. idVymuTk«ò<

Page 177: Hathayog Pradipika

- 177 -

suxamy< êp< ySy s twa

tSmaiÎVyêip[í<ÔaTsaemaÄalumUlSwa*iTk<ic*iTkmPy!

Am&t< pIyU;< övte ptit tTsv¡ sv¡ tTpIyU;<

sUyaeR naiÉSwae=nlaTmk> ¢ste ¢asIkraeit, tÊ´<

gaer]nawen, naiÉdeze iSwtae inTy< ÉaSkrae dhnaTmk>,

Am&taTma iSwtae inTy< talumUle c c<Ôma>,

v;RTyxaemuoí<Ôae ¢sTyUXvRmuoae riv>, kr[< t½

ktRVy< yen pIyU;maPyt #it, ten

sUyRkt&Rkam&t¢asnen ip<fae dehae jrayut> jrsa yu´ae

Évit. 77.

p. 106)

. mUl.

tÇaiSt kr[< idVy< sUyRSy muov<cnm!. guêpdeztae

}ey< n tu zaôawRkaeiqiÉ>. 78.

^Xv¡ naÉerxStalaeêXv¡ Éanurx> zzI. kr[I

ivprItaOya guévaKyen l_yte. 79.

inTym_yasyu´Sy jQrai¶ivvixRnI. Aaharae b÷lStSy

s<pa*> saxkSy c. 80.

Page 178: Hathayog Pradipika

- 178 -

. qIka.

tÇeit. tÇ tiÖ;ye sUyRSy naiÉSwanlSy muo<

v<Cyte=neneit ta†z< idVymuÄm< kr[<

vúyma[muÔaOymiSt tÌ‚êpdezt> guêpdezaJ}ey<

}atu< zKy<, zaôawaRna< kaeiqiÉ> n tu nEv

}atu< zKy<. 78.

ivprItkr[Imah. ^Xv¡ naÉeirit. ^XvRmupirÉage

naiÉyRSy s ^XvRnaiÉStSyaeXvRnaÉerx> AxaeÉage talu

taluSwan< ySy sae=xStaluStSyaxStalaeyaeRign

^XvRmupirÉage ÉanudRhnaTmk> sUyaeR Évit, Ax>

AxaeÉage zZym&taTma c<Ôae Évit, àwma<tpaQe tu

yda ^XvRnaiÉrxStaluyaeRgI Évit tdaeXv¡ Éanurx>

zzI Évit, ydatdapdyaerXyahare[aNvy>, #y<

ivprItaOya ivprItnaimka kr[I,

^XvaRx>iSwtyaeí<ÔsUyRyaerx-^XvRkr[enaNvwaR

guévaKyen guraevaRKyenEv l_yte àaPyte naNywa. 79.

inTyimit. inTy< àitidnm_yasae~A_ysn< tiSmn!

yu´SyavihtSy jQrai¶édrai¶StSy

Page 179: Hathayog Pradipika

- 179 -

p. 107)

. mUl.

ALpaharae yid Évedi¶dRhit tT][at!.

Ax>izraíaeXvRpad> ][< SyaTàwme idne. 81.

][a½ ik<icdixkm_yse½ idne idne. vilt< pilt<

cEv ;{masaeXv¡ n †Zyte. yammaÇ< tu yae

inTym_yseTs tu kalijt!. 82.

. iqka.

ivvixRnI ivze;e[ vixRnIit ivprItkr[Iivze;[<,

tSy saxkSy ivprItkr{y_yaisn Aaharae Éaejn< b÷lae

yweCD> s<pa*> s<padnIy>, cpadpUr[e. 80.

ALpahar #it. y*Lpahar> ALpae Éae´…imòaÚSyaharae

Éaejn< ySy ta†zae Évet! Syat! tda=i¶jRQranlae deh<

][maÇadœ dhet!, zIº< dheidTywR>

^XvaRx>iSwtyaeí<ÔsUyRyaerx-^XvRkr[i³yamah.

Ax>izra #it. Ax> AxaeÉage ÉUmaE izrae ySy

Page 180: Hathayog Pradipika

- 180 -

sae=x>izra> kra_ya< kiqàdezmvl<Vy

ba÷mUladar_y kªpRrpy¡ta_ya< ba÷_ya<

Sk<xa_ya< glp&óÉagizr>p&óÉaga_ya< c

ÉUimmvò_yax> izra Évet!, ^XvRmupy¡tir]e

padaE ySy s ^XvRpad> àwmidne Aar<Éidne ][<

][maÇ< Syat!. 8.

idne idne àitidn< ][aiTk<icdixk< iÖ][< iÇ][<

@kidnv&Xya=_ysed_yas< k…yaRt!.

ivprItkr[Igu[anah. viltimit. vilt< cmRs<kaec>

pilt< keze;u zaEKLy< c, ;{[a< masana< smahar>

;{mas< tSmaËXvRmupir nEv

p. 108)

. mUl.

Aw v¿aelI.

SveCDya vtRmanae=ip yaegae´EinRymEivRna. v¿aelI— yae

ivjanait s yaegI isiÏÉajnm!. 83.

tÇ vStuÖy< vúye ÊlRÉ< ySy kSyict!. ]Ir<

Page 181: Hathayog Pradipika

- 181 -

cEk< iÖtIy< tu narI c vzvitRnI. 84.

. qIka.

†Zyte nEvavlaeKyte, saxkSy deh #it vaKyaXyahar>.

yStu saxkae yammaÇ< àhrmaÇ< inTym_yseTs tu

kalijTkal< m&Tyu< jytIit kalijNm&Tyujeta Évet!, @ten

yaegSy àarBxkmRàitb<xkTvmip sUict<, tÊ´<

iv:[uxmeR, Svdehar<ÉkSyaip kmR[> s<]yavh>,

yae yaeg> p&iwvIpal z&[u tSyaip l][imit

iv*ar{yErip jIvNmu´avu´<, ywa

àarBxkmRtÅv}anaTàbl< twa tSmadip kmR[ae

yaega_yas> àbl>, At-@v yaeignamuÎalkvIthVyadIna<

SveCDya dehTyag %pp*t #it, Éagvte=Pyu´<, deh<

jýaTsmaixneit. 82.

v¿aeLya< àv&iÄ< jniytumadaE tT)lmah. SveCDyeit.

yae=_yasI v¿aelI— v¿aelImuÔa< ivjanait ivze;e[

SvanuÉven janait s yaegI yaege yaegzaôe %´a

yaegae´aStEyaeRgae´EinRymEäRücyaRidiÉivRna \te SveCDya

injeCDya vtRmanae=ip VyvhrÚip isiÏÉajn<

isÏInami[madIna< Éajn< paÇ< Évit. 83.

Page 182: Hathayog Pradipika

- 182 -

tTsaxnaepyaeig vStuÖymah. tÇeit. tÇ v¿aeLyÉase

vStunaeÖRy< vStuÖy<

p. 109)

. mUl.

mehnen znE> sMygUXvaRk…<cnm_yset!. pué;ae=Pywva

narI v¿aelIisiÏmaßuyat!. 85.

yÆt> zStnalen )ªTkar< v¿k<dre. znE> znE>

àk…vIRt vayus<carkar[at!. 86.

. qIka.

vúye kwiy:ye, kI†z< vStuÖy< ySykSyict!

ySykSyaip xnhInSy ÊlRÉ< Ê>oen lBxu< zKy<

Ê>oenaip lBxumzKyimit va, Ê>SyaTkòin;exyaeirit

kaezat!. ik< tÖStuÖyimType]ayamah. ]Irimit.

@k< vStu ]Ir< panaw¡

mehnan<trim<iÔynEbRLyaÄÓlaw¡ ]Irpan< yu´<

, keicÄu A_yaskale Aak;R[awRimTya÷>, tSya<tgRtSy

Page 183: Hathayog Pradipika

- 183 -

"nIÉave ingRmnas<ÉvaÄdyu´<, iÖtIy< tu vStu

vzvitRnI SvaxIna narI vinta. 84.

v¿aelImuÔaàkarmah. mehneneit. mehnen

ôIs<gan<tr< ib<dae> ]r[en saxnÉUten pué;>

pumanwva nayRip yaei;dip znEm¡d< sMykœ

yÆpUvRkmUXvaRk…<cnmUXvRmupyaRk…<cn<

meF+ak…<cnen

iv<daeêpyaRk;R[m_yseÖ¿aelImuÔaisiÏmaßuyaiTsiÏ<

gCDet!. 85.

Aw v¿aeLya> pUva¡gài³yamah. yÆt #it. zSt>

àzStae yae nalSten zStnalen sIskaidinimRten nalen

znE> znEm¡d< ywa¶exRmnaw¡ )…Tkar> i³yte

ta†z< )ªTkar< v¿k<dre me<F+ivvre vayae>

s<car> sMyGv¿k<dre cr[< gmn<

tTkar[aÄÏetae> àk…vIRt àk;eR[ pun> pun> k…vIRt

, Aw v¿aelIsaxnài³ya.

p. 110)

. mUl.

Page 184: Hathayog Pradipika

- 184 -

narIÉge ptiÓ<Êm_yasenaeXvRmahret!. cilt< c inj<

ibNÊmUXvRmak«k«:y r]yet!. 87.

. qIka.

sIskinimRta< iõGxa< me<F+àvezyaeGya<

ctudRza<gulmaÇa< zlaka< kariyTva tSya me<F+e

àveznm_yset!, àwmidne @ka<gulmaÇa< àvezyet!,

iÖtIyidne ™<gulmaÇa< t&tIyidne Èy<gulmaÇa<,

@v< ³me[ v&ÏaE Öadza<gulmaÇàveze me<F+magR>

zuÏae Évit, punSta†zI— ctudRza<gulmaÇa<

™<gulmaÇv³amUXvRmuoa< kariyTva ta<

Öadza<gulmaÇa< àvezyet!, v³mUXvRmuo<

™<gulmaÇ< bih> Swapyet!, tt> suv[RkarSy

Ai¶xmnsaxnIÉUtnals†z< nal< g&hITva td¢<

me<F+àveiztÖadza<gulSy nalSy

v³aeXvRmuo™<gulmXye àveZy )ªTkar< k…yaRt!, ten

sMykœ magRzuiÏÉRvit, ttae jlSy

me<F+e[ak;R[m_yset!, jlak;R[e isÏe

pUvaeR´ðaekrITya ib<daeêXvaRk;R[m_yset!,

ib<Öak;R[e isÏe v¿aelImuÔaisiÏ>, #y<

ijtàa[SyEv isÏ(it naNySy,

Page 185: Hathayog Pradipika

- 185 -

oecrImuÔaàa[jyaeÉyisÏaE tu sMykœ Évit. 86.

@v<v¿aeLy_yase isÏe tÊÄr< saxnmah. narIÉg #it

. narIÉge ôIyaenaE

p. 111)

. mUl.

@v< s<r]yeiÓ<Ê< m&Tyu< jyit yaegivt!. mr[<

ib<Êpaten jIvn< ib<Êxar[at!. 88.

sug<xae yaeignae dehe jayte ib<Êxar[at!. yaviÓ<Ê> iSwrae

dehe tavTkalÉy< k…t>. 89.

. qIka.

pttIitptn! pt<íasaE ib<Êí ptiÓ<ÊSt< ptiÓ<Ê<

ritkale pt<t< ib<Êm_yasen

v¿aelImuÔa_yasenaeXvRmupyaRhredak;Ryet!,

ptnaTpUvRmev, yid ptnaTpUv¡ ib<daerak;R[< n Syat!

tihR pittmak;RyeidTyah. cilt< ceit. cilt< narIÉge

pitt< inj< SvkIy< ib<Ê< ckaraÄÔj>

Page 186: Hathayog Pradipika

- 186 -

^XvRmupyaRk«:yaùTy r]yet! Swapyet!. 87.

v¿aelIgu[anah. @vimit. @vmu´rITya ib<Ê< y>

s<r]yet! sMykœ r]yet! s yaegiv*aegaiÉ}ae m&Tyu<

jyTyiÉÉvit, ytae ib<dae> zu³Sy paten ptnen mr[<

Évit, ib<daexaRr[< ib<Êxar[<

tSmaiÓ<Êxar[a¾Ivn< Évit, tSmaiÓ<Ê<

s<r]yeidTywR>. 88.

sugNx #it. yaeignae v¿aeLya_yaisnae dehe ib<dae> zu³Sy

xar[< ib<Êxar[< tSmat! sug<x> zaeÉnae g<xae

jayte àaÊÉRvit, dehe yaviÓ<Ê> iSwrStavTkalÉy<

m&TyuÉy< k…t>, n k…tae=pITywR>. 89.

p. 112)

. mUl.

icÄayt< n&[a< zu³< zu³ayt< c jIivtm!.

tSmaCDu³< mníEv r][Iy< àyÆt>. 90.

\tumTya rjae=Pyev< bIj< ib<Ê< c r]yet!.

me<F+e[ak;RyeËXv¡ sMyg_yasyaegivt!. 91.

Page 187: Hathayog Pradipika

- 187 -

shjaeilíamraeilvR¿aeLya Éed @kt>. jle suÉSm ini]Py

dGxgaemys<Évm!. 92.

. qIka.

icÄaytimit. ihySmaÚ&[a< zu³< vIy¡ icÄayt<

icÄe cle clTvai½Äe iSwre iSwrTvai½ÄaxIn< jIivt<

jIvn< zu³ayt< zu³e iSwre jIvnaCDu³e nòe mr[<

zu³axIn< tSmaCDu³< ib<Ê< mní mans< c

àk«òa*Æaidit àyÆt> r][Iymev, AvZy<

r][IyimTywR>, @vzBdae iÉÚ³m>. 90.

\tumTya #it. @v< pUvaeR´ena_yasen \tuivR*te ySya>

sa-\tumtI tSya \tumTya \tuõataya> iôyae ret> inj<

SvkIy< ib<Ê< c r]yet!, pUvaeR´a_yas< dzRyit.

me<F+e[eit. A_yasae v¿aeLy_yas> s @v yaegae

yaegsaxnTvaÄ< veÄITy_yasyaegivt! me<F+e[

guýe<iÔye[ sMyGyÆpUvRkmUXvRmupyaRk;Ryet!, rjae

ib<Ê< ceit kmaRXyahar>, Ay< ðaek> i]Ý>. 91.

shjaeLymraeLyaE ivv]uStyaevR¿aelIivze;Tvmah.

Page 188: Hathayog Pradipika

- 188 -

shjaeilíeit. v¿aeLya Éedae ivze;> shjaeilrmraeilí,

tÇ hetu> @kt> @kTvadek)lTvaidTywR>,

@kzBdaÑavàxanaTp<cMyaStis>, shjaeilmah.

jlei:vit. gae> purI;ai[ gaemyain dGxain c tain gaemyain

c dGxgaemyain te;u s<Év

p. 13)

. mUl.

v¿aelImEwunaËXv¡ ôIpu<sae> Sva<glepnm!. AasInyae>

suoenEv mu´Vyaparyae> ][at!. 93.

shjaeiliry< àae´a ïÏeya yaeigiÉ> sda. Ay< zuÉkrae

yaegae Éaegyu´ae=ip mui´d>. 94.

Ay< yaeg> pu{yvta< xIra[a< tÅvdizRnam!.

inmRTsra[a< isXyet n tu mTsrzailnam!. 95.

. qIka.

%TpiÄyRSy tÎGxgaemys<Év< zaeÉn< ÉSm ivÉUit>

tt! jle taeye ini]Py taeyimï< k«TvaeÄr %ÄrðaekenaNveit.

Page 189: Hathayog Pradipika

- 189 -

92.

v¿aelIit. v¿aelImuÔaw¡ mEwun< tSmaËXvRmn<tr<

suoenEvan<denEvasInyaeépivòyae>

][aÔTyuTsvaNmu´STy´ae Vyaparae riti³ya ya_ya< taE

mu´VyaparaE tyaemuR´Vyaparyae> ôI c puma<í

ôIpu<saE tyae> ôIpu<sae> Sva<glepn< zaeÉnaNy<gain

Sva<gain mUxRllaqneÇùdySk<xÉujadIin te;u

lepn<. 93.

shjaeilirit. #ymu´a i³ya shjaeilirit àae´a kiwta

yaeigiÉmRTSye<ÔaidiÉ>, kI†zI— sda ïÏeya svRda

ïÏatu< yaeGya, Ay< shjaeLyaOyae yaeg %pay> zuÉkr>

zuÉ< ïey> kraetIit zuÉkr>, yaeg>

s<hnnaepayXyans<gityui´i:vTyiÉxanat!, kI†zae yaeg>

Éaegen yae´ae=ip mui´dae mae]d>. 94.

Ay< yaeg #it Aymu´ae yaeg> pu{y< iv*te ye;a< te

pu{yv<t> suk«itnSte;a<

p. 14)

. mUl.

Page 190: Hathayog Pradipika

- 190 -

AwamraelI.

ipÄaeLb[TvaTàwma<buxara< ivhay

in>sartya<Tyxara. in;eVyte zItlmXyxara

kapailke o<fmte=mraelI. 16.

AmrI— y> ipbeiÚTy< nSy< k…vRn! idne idne.

v¿aelIm_yseTsMygmraelIit kWyte. 17.

. qIka.

pu{yvta< xIra[a< xEyRvta< tÅv< vaStivk<

pZy<tIit tÅvdizRnSte;a< tÅvdizRna<

mTsraiÚ:³a<ta inmRTsraSte;a<

inmRTsra[amNygu[Öe;rihtana<, mTsrae=Nygu[Öe;

#Tymr>, ta†zana< pu<sa< isXyet isiÏ< gCDet!,

mTsrzailna< mTsrvta< tu n isXyet!. 95.

AmraelImah. ipÄaeLb[Tvaidit. ipÄenaeLbe[aeTkqa

ipÄaeLb[a tSya Éav> ipÄaeLv[Tv< tSmat!, ywa àwma

pUvaR ya<=bun> izva<bunae xara ta< ivhay

Page 191: Hathayog Pradipika

- 191 -

izva<buingRmnsmye ik<icTpUva¡ xara< Ty®va,

ingRt> sarae ySya> sa in>sara tSya Éavae in>sarta tya

in>sartya insarTvena<Tyxara A<Tya crma ya xara

ta< ivhay ik<icd<Tya< xara< Ty®va, zItla

ipÄaiddae;sarTvrihta ya mXyxara mXyma xara sa

in;eVyte intra< seVyte, o<faeyaegivze;ae mtae=iÉmtae ySy

s o<fmtStiSmn! o<fmte kapailkSyay< kapailkStiSmn!

kapailke o<fkapailks<àday #TywR>, AmraelI

àisÏeit ze;>. 96.

AmraelIimit. AmrI— izva<bu y> puman! inTy< ipbet!, nSy<

k…vRn! ñase

p. 115)

. mUl.

A_yasaiÚ>s&ta< ca<ÔI— ivÉUTya sh imïyet!.

xaryeÊÄma<ge;u idVy†iò> àjayte. 98.

pu<sae ib<Ê< smak…<Cy sMyg_yaspaqvat!. yid narI

rjae r]eÖ¿aeLya saip yaeignI. 99.

Page 192: Hathayog Pradipika

- 192 -

. qIka.

namyaR ºa[a<t¢Rh[< k…vRn! sn! idneidne àitidn<

v¿aelI— mehnen znEirit ðaekenae´a<

sMyg_yseTsa=mraelIit kWyte, kapailkEirit ze;>,

AmrIpatamrI, nSypUivRka v¿aeLymraelIzBdenaeCyt

#TywR>. 97.

A_yasaidit. A_yasadmraeLy_yasaiÚ>s&ta< ingRta<

ca<ÔI— c<ÔSyey< ca<ÔI ta< ca<ÔI— suxa<

ivÉUTya ÉSmna sh sak< imïyeTs<yaejyet!, %Äma<ge;u

izr> kpalneÇSk<xk<QùdyÉujaid;u xaryet!,

ÉSmimiïta< ca<ÔIimit ze;> idVya

AtItanagtvtRmanVyvihtivàk«òpdawRdzRnyaeGya

†iòyRSy sidVy†iòidRVy†kœ àjayte àk;eR[ jayte

, AmrIsevnàkarivze;a> izva<bukLyadvg<tVya>. 98

.

pu<sae v¿aelIsaxnmu®va nayaRStdah. pu<sae ib<Êimit.

sMyg_yasSy sMyg_ysnSy paqv< pquTv<

tSmaTpu<s> pué;Sy ib<Ê< vIy¡ smak…<Cy

sMygak«:y narI ôI yid rjae v¿aeLya v¿aelImuÔya

Page 193: Hathayog Pradipika

- 193 -

r]et!, saip narI yaeignI àzStyaegvtI }eya, pu<sae

ib<Êsmayu´imit paQe tu @tÔjsae ivze;[<. 99.

p. 116)

. mUl.

tSya> ik<icÔjae naz< n gCDit n s<zy>. tSya>

zrIre nadí ib<Êtamev gCDit. 100.

s ib<ÊStÔjíEv @kIÉUy SvdehgaE. v¿aeLy_yasyaegen

svRisiÏ< àyCDt>. 1.

. qIka.

narIk«taya v¿aeLya> )lmah. tSya #it. tSya

v¿aeLy_ysnzIlaya nayaR rj> ik<ict! ikmip SvLpmip

naz< n gCDit nò< n Évit ptn< n

àaßaetITywR>, AÇ s<zyae n s<dehae n, tSya nayaR>

zrIre nadí ib<Êtamev gCDit mUlaxaraÊiTwtae

nadaeT†dyaepir ib<ÊÉav< gCDit,

ibNÊnashEkIÉvtITywR>, Am&tisÏaE, bIj< c

paEé;< àae´< rjí ôIsmuÑv<, AnyaebaRýyaegen

Page 194: Hathayog Pradipika

- 194 -

s&iò> s<jayte n&[a<, yda_y<tryaeg> SyaÄda

yaegIit gIyte, ib<Êí<Ômy> àae´ae rj> sUyRmy<

twa, Anyae> s<gmadev jayte prm< pd<, SvgRdae

mae]dae ib<ÊxRmRdae=xmRdStwa, tNmXye devta>

svaRiStò<te sUúmêpt #it. 100.

ib<Êirit. s pu<sae ib<ÊStÔjae nayaRrjíEv

v¿aelImuÔaya A_yasae v¿aeLy_yas> s @v yaegStenEkIÉUy

imilTva SvdehgaE Svdehe gtaE svRisiÏ< àyCDt> dÄ>.

1.

p. 117)

. mUl.

r]edak…<cnaËXv¡ ya rj> sa ih yaeignI.

AtItanagt< veiÄ oecrI c ÉveÏ+‚vm!. 2.

dehisiÏ< c lÉte v¿aeLy_yasyaegt>. Ay< pu{ykrae yaegae

Éaege Éu´e=ip mui´d>. 3.

Aw zi´caln<. k…iqla<gI k…{filnI Éu<j<gI

zi´rIñrI. k…{fLyé<xtI cEte zBda>

Page 195: Hathayog Pradipika

- 195 -

pyaRyvacka>. 4.

. qIka.

r]eidit. ya nayaRk…<cna*aeins<kaecnaËXvRmupirSwane

nITva rjae r]et!, hIit àisÏ< yaegzaôe, sa

yaeigNytItanagt< ÉUt< Éiv:y< c vStu veiÄ janait

Øuvimit iniít< oe<=tir]e crtIit oecy¡tir]crI

Évet!. 2.

dehisiÏimit. v¿aeLya A_yasSy yaegae yui´StSmaÎehSy

isiÏ< êplav{yblv¿s<hnTvêpa< lÉ<te, Ay<

yaegaev¿aeLy_yasyaeg> pu{ykrae=†òivze;jnk>,

kI†zae yaeg> ÉuJyt #it Éaegae iv;yStiSmn! Éu´e=ip mui´dae

mae]d>. 3.

zi´caln< ivv]uStÊpaeÏattya k…<flIpyaRyan! tya

mae]ÖarivÉednaidk< cah sÝiÉ>. k…iqla<gIit.

k…iqla<gI 1 k…{filnI 2 Éuj<gI 3 zi´> 4 $ñrI 5

k…{flI 6 Aé<xtI 7 cEte sÝ zBda> pyaRyvacka

@kawRvacka>. 4.

Page 196: Hathayog Pradipika

- 196 -

p. 118)

. mUl.

%˜aqyeTkpaq< tu ywa k…<ickya hQat!, k…{flINya

twa yaegI mae]Öar< ivÉedyet!. 5.

yen mageR[ g<tVy< äüSwan< inramym!.

muoenaCDa* tdœÖar< àsuÝa prmeñrI. 6.

k<daeXv¡ k…{flI zi´> suÝa mae]ay yaeignam!.

b<xnay c mUFana< ySta< veiÄ s yaegivt!. 7.

. qIka.

%˜aqyeidit. ywa yen àkare[ punan! k…<ickya

kpaqagRlaeTsar[saxnIÉUtya

hQaÓlaTkpaqmrrmu˜aqyeÊTsaryet!, hQaidit

dehlIdIpNyayenaeÉyÇ s<bXyte, twa ten àkare[

yaegI hQaÏQa_yasaTk…{filNya z®ya mae]Öar<

mae]Sy Öar< àapk< su;uçamag¡ ivÉedyeiÖze;e[

Éedyet!, tyaeXvRmayÚm&tTvmetIit ïute>. 5.

Page 197: Hathayog Pradipika

- 197 -

yeneit. Aamyae raegjNy< Ê>o< Ê>omaÇaepl][<

tSmaiÚgRt< inramy< Ê>omaÇriht< äüSwan<

äüaivÉaRvjnk< Swan< äüSwan< äür<Ø<,

tSya> izoaya mXye prmaTma VyviSwt #it ïute>, yen

mageR[ su;uçamgeR[ g<tVy< gmnahRmiSt tdœÖar<

tSy magRSy Öar< àvezmag¡ muoenaSyenaCDa* éXva

prmeñrI k…{filnI, àsuÝa iniÔtaiSt. 6.

k<daeXvR #it. k…{flI zi´> k<daeXveR k<dSyaepirÉage

yaeigna< mae]ay suÝa mUFana< b<xnay suÝa,

yaeignSta< caliyTva mu´a Év<it,

mUFaStd}anaÓÏaiStó<tIit Éav>, ta<

k…{filnI— yae veiÄ s yaegivt!, sveR;a< yaegt<Ça[a<

k…<fLyaïyTvaidTywR>. 7.

p. 119)

. mUl.

k…<flI k…iqlakara spRvTpirkIitRta. sa zi´íailta

yen s yu´ae naÇ s<zy>. 8.

g<gaymunyaemRXye balr<fa tpiSvnI. vlaTkare[

Page 198: Hathayog Pradipika

- 198 -

g&ŸIyaÄiÖ:[ae> prm< pdm!. 9.

#fa ÉgvtI g<ga ip<gla ymuna ndI.

#faip<glyaemRXye balr<fa c k…<flI. 10.

. qIka.

k…{flIit. k…<flI zi´> spRvÑ‚jgvTk…iql Aakar>

Svêp< ySya> sa k…iqlakara pirkIitRta kiwta yaeigiÉ>

, sa k…<flI zi´yeRn pu<sa cailta mUlaxaraËXv¡

nIta s mu´ae=}anb<xaiÚv&Ä>, AÇaiSmÚweR s<zyae

n s<dehae naStITywR>, tyaeXvRmayÚm&tTvmetIit ïute>

. 8.

g<gaymunyaeirit. g<gaymunyaeraxaraxeyÉaven

tyaeÉaRvnaÌ<gaymunyaerÉeden ÉavnaÖa g<gaymune

#faip<gle tyaemRXye su;uçamageR tpiSvnI— inrzniSwte>

, balr<fa< valr<fazBdvaCya< k…{flI—

blaTkare[ hQen g&ŸIyat!, tÄSya g<gaymunyaemRXye

¢h[< iv:[aehRreVyaRpkSyaTmnae va prm< pd<

prmpdàapk<. 9.

Page 199: Hathayog Pradipika

- 199 -

g<gaymunaidpdawRmah. #feit. #fa vamin>ñasa

nafI ÉgvTyEñyaRids<pÚa g<ga g<gapdvaCya

ip<gla di][in>ñasa ymuna ymunazBdvaCya

p. 120)

. mUl.

puCDe àg&ý ÉujgI— suÝamuÓaexye½ tam!. inÔa< ivhay

sa zi´êXvRmuiÄóte hQat!. 11.

AviSwta cEv )[avtI sa àatí say< àhraxRmaÇm!

. àpUyR sUyaRTpirxanyu®ya àg&ý inTy< pircalnIya

. 12.

^Xv¡ ivtiStmaÇ< tu ivStar< ctur<gulm!.

. qIka.

nfI, #faip<glyaemRXye mXygta ya k…{flI sa

balr<fa balr<fazBdvaCya. 110.

zi´calnmah. puCDe #it. suÝa< iniÔta< Éuj<gI—

Page 200: Hathayog Pradipika

- 200 -

ta< k…{flInI— puCDe àg&hITvaeÓaexyeTàbaexyeTsa

zi´> k…{flI inÔa< ivhay hQaËXv¡ itót

#TyNvy>, @tÔhSy< tu guémuoadvg<tVy<. 11.

AviSwta #it. AviSwtavaRkœ iSwta mUlaxariSwta

)[avtI Éuj<gI sa k…{flI sUyaRdapUyR

sUyaRTpUr[< k«Tva pirxane yui´Stya pirxanyu®ya

àg&ý g&hITva, say< sUyaRStsmye àat>

sUyaeRdyvelaya< inTymhrh> àhrSy yamSyax¡

àhrax¡ àhraxRmev àhraxRmaÇ<

mu÷tRÖymaÇ< pircalnIya pirtíaliytu< yaeGya,

pirxanyui´deRizkaÓaeXya. 12.

k<ds<pIfnen zi´caln< ivv]uradaE k<dSy Swan<

Svêp< cah. ^XvRimit.

p. 121)

. mUl.

m&Êl< xvl< àae´< veiòta<brl][m!. 13.

sit v¿asne padaE kra_ya< xaryeίFm!.

Page 201: Hathayog Pradipika

- 201 -

guL)dezsmIpe c k<d< tÇ àpIfyet!. 14.

v¿asne iSwtae yaegI caliyTva c k…{flIm!.

. qIka.

mUlSwanaiÖtiStmaÇ< ivtiStàma[mUXvRmupir

naiÉmeF+yaemRXye, @ten k<dSy Swanmu´<, twacae´<

gaer]ztke, ^Xv¡ meF+adxae naÉe> k<dyaein>

oga<fvt!, tÇ naf(> smuTpÚa> shöa[a<

ÖsÝitirit, ya}vLKy>, gudaÄu ™<gulaËXv¡

meF+aÄu ™<guladx>, dehmXy< tnaemRXy<

mnujanaimtIirt<, k<dSwan< mnu:ya[a<

dehmXyaÚva<gul<, ctur<gulivStarmayam< c twa

ivx<, A<fak«itvdakarÉUi;t< c TvgaidiÉ>,

ctu:pda< itría< c iÖjana< tu<dmXygimit,

guda™<gulaepyeRka<gul< mXy< tSmaÚva<gul<

k<dSwan< imilTva Öadza<gulàma[< ivtiStmaÇ<

jat<, ctu[aRm<gulIna< smaharítur<gul<

ctur<gulàma[< ivStar<, ivStarae

dE¸yRSyaPyupl][<, ctur<gul< dI"R c m&Êl<

kaeml< xvl< zuæ< veiòt< veònakarIk«t<

Page 202: Hathayog Pradipika

- 202 -

yd<br< vô< tSy l][< Svêpimv l][<

Svêp< ySy ta†z< àae´< kiwt<, k<dSvêp<

yaeigiÉirit ze;>. 13.

stIit. v¿asne k«te sit kra_ya< hSta_ya< guL)aE

pad¢<wI tyaedeRzaE àdezaE tyae> smIpe guL)a_ya<

ik<icÊpir, tÍ<wI "uiqke guL)aivTymr>, padaE

cr[aE †F< gaF< xaryet! g&ŸIyat!,

ckaraϯta_ya< pada_ya< tÇ k<dSwane k<d<

àpIfyeTàkrœ,@[ pIfyet!, guL)aËXv¡ kra_ya<

padaE g&hITva naÉerxae Éage k<d< pIfyeidTywR>. 14

.

v¿asn #it. v¿asne iSwtae yaegI k…{flI— caliyTva

zi´calnmuÔa<

p. 122)

. mUl.

k…yaRdn<tr< Éôa< k…<flImazu baexyet!. 15.

Éanaerak…<cn< k…yaRTk…{flI— calyeÄt>.

Page 203: Hathayog Pradipika

- 203 -

m&Tyuv±gtSyaip tSy m&TyuÉy< k…t>. 16.

muøtRÖypy¡t< inÉRy< calnadsaE. ^XvRmak«:yte

ik<icTsu;uçaya< smuÌta. 17.

ten k…{flIin tSya> su;uçaya muo< Øuvm!. jhait

tSmaTàa[ae=y< su;uça< ìjit Svt>. 18.

. qIka.

k«TveTywR>, An<tr< zi´calnan<tr< Éôa<

ÉôaOy< k…MÉk< k…yaRt!, @v< rITya k…{flI—

z´Imazu zIº< baexyeTàbuÏa< k…yaRt!, v¿asne

zi´calnSy pUv¡ ivxane=ip punvR¿asnaeppadn<

zi´calnan<tr< Éôaya< v¿asnmev ktRVyimit

inymaw¡. 15.

Éanaeirit. ÉanaenaRiÉdezSwSy sUyRSyak…<cn< k…yaRt!,

naÉerak…<cnenEv tSyak…cn< Évit, ttae

Éanaerak…<cnaTk…<flI— zi´< calyet!, m&TyaevR³<

muo< gtSyaip àaÝSyaip tSy pu<sae m&TyuÉy< kalÉy<

k…t>, n k…tae=pITywR>. 16.

Page 204: Hathayog Pradipika

- 204 -

muøtRÖyimiÝ. muøtRyaeÖRy< yuGm<

"iqkactuòyaTmk< tTpyRNt< tdvix inÉRy<

in>z<k< calnadsaE zi´> su;uçaya< smuÌta stI

ik<icËXvRmak«:yte Aak«òa Évit. 17.

teneit. tenaeXvRmak;R[en k…{flI tSya> àisÏaya>

su;uçaya muo< àvez-

p. 123)

. mUl.

tSmaTs<calyeiÚTy< suosuÝamé<xtIm!. tSya>

s<calnenEv yaegI raegE> àmuCyte. 19.

yen s<cailta zi´> s yaegI isiÏÉajnm!. ikmÇ

b÷nae´en kal< jyit lIlya. 20.

äücyRrtSyEv inTy< ihtimtaizn>. m<flaίZyte

isiÏ> k…<fLy_yasyaeign>. 21.

. qIka.

Page 205: Hathayog Pradipika

- 205 -

mag¡ Øuv< iniít< jhait Tyjit,

tSmaNmagRTyagady< àa[vayu> Svt> Svymev su;uça<

ìjit gCDit, su;uçamuoaTàagev k…<filNya

ingRtTvaidit Éav>. 18.

tSmaidit. ySmaCDi´calnen àa[> su;uça< ìjit

tSmTsuoen suÝa suosuÝa ta< suosuÝamé<xtI—

zi´< inTy< àitidn< s<calyeTsMykœ calyet!, tSya>

z´e> s<calnenEv s<calnmaÇe[ yaegI raegE>

kasñasjraidiÉ> àmuCyte àk;eR[ mu´ae Évit. 19.

yeneit. yen yaeigna zi´> k…<flI s<cailta s yaegI

isÏInami[madIna< Éajn< paÇ< Évit, AÇaiSmÚweR

bø´en b÷àz<snen ik<, n ikmpITywR>, kal<

m&Tyu< lIlya ³IfyanayasenEv jyTyiÉÉvtITywR>.

20.

äücyeRit. äücy¡ ïaeÇaidiÉ> shaepSws<ymStiSmn!

rtSy tTprSy inTy<

p. 124)

Page 206: Hathayog Pradipika

- 206 -

. mUl.

k…<flI— caliyTva tu Éôa< k…yaRiÖze;t>.

@vm_ystae inTy< yimnae ymÉI> k…t>. 22.

ÖasÝitshöa[a< nafIna< mlzaexne. k…t>

à]alnaepay> k…<fLy_ysna†te. 23.

#y< tu mXyma nafI †Fa_yasen yaeignam!.

. qIka.

svRda iht< pWy< imt< ctuwa¡zvijRtmîatIit tSy

k…<fLy_yas> zi´calna_yas> s @v yaeg> sae=SyaStIit

s twa tSy m<flacTvair<ziÎnaTmkadn<tr< isiÏ>

àa[ayamisiφRZyte,

nasadi][magRvaihpvnaTàa[ae=itdI"IRk«tí<ÔaÉ,

hœ pirpUirtam&ttnu> àaG"<iqkayaStt>, iDTva

kalivzalviûvzg<æUr<ØnafIgt< tTkay< k…éte

punnRvtr< iDÚ< Øuv< Sk<xvt!. 21.

k…<flIimit. k…<flI— caliyTva zi´caln< k«Tva,

Page 207: Hathayog Pradipika

- 207 -

Awan<trmev Éôa< ÉôaOy< k…<Ék< k…yaRt!,

inTy< àitidn<, @vmu´àkare[a_ystae yimnae yaeignae

ymÉIyRmaÑy< k…t>, nk…tae=pITywR>, yaeignae

dehTyagSy SvaxInTvaidit taTpy¡. 22.

ÖasÝtI Öa_yamixka sÝit> ÖasÝits<Oyakain

shöai[ ÖasÝitshöai[ te;a< tTs<Oyakana<

nafIna< mlzaexne ktRVye sit

k…<fLy_ysnaCDi´calna_yasa†te ivna k…t>

à]alnaepay>, n k…tae=ip, zi´calna_yasenEv

svaRsa< nafIna< mlzaexn< ÉvtITyiÉàay>. 23.

#y< iTvit. #y< mXyma nafI su;uça yaeigna<

†Fa_yasenasn< SviStkaid

p. 125)

. mUl.

Aasnàa[s<yammuÔaiÉ> srla Évet!. 24.

A_yase tu ivinÔa[a< mnae x&Tva smaixna. éÔa[I va

yda muÔa ÉÔa< isiÏ< àyCDit. 25.

Page 208: Hathayog Pradipika

- 208 -

rajyaeg< ivna p&WvI rajyaeg< ivna inza. rajyaeg< ivna

muÔa ivicÇaip n zaeÉte. 26.

. qIka.

àa[s<yam> àa[ayam> muÔa mhamuÔaidka tE> srla

\JvI Évet!. 24.

A_yas #it. smaixnetrv&iÄinraexêpe[Eka¢(e[ mnae

x&Tva<t>kr[< xar[ainó< k«Tva_yase mn>

iSwtaE yÆe ivgta inÔa ye;a< te twa te;a<,

inÔapdmalSyaepl][<, AnlsanaimTywR>, éÔa[I

za<ÉvI muÔa va Awva praNya %NmNyaidka ÉÔa<

zuÉa< isiÏ< yaegisiÏ< àyCDit ddait, @ten

hQyaegaepkarkae rajyaeg> àae´>. 25.

rajyaeg< ivna AasnadIna< vEyWyRmaEpcairkðe;e[ah.

rajyaegimit.

v&Ty<trinraexpUvRkaTmgaecrxaravaihkinivRkLpkv&tI

rajyaeg>, hQ< ivnarajyaeg #TyÇ

sUictStTsaxna_yasae va t< ivna tm&te p&WvIzBden

Page 209: Hathayog Pradipika

- 209 -

SwEyRgu[> rajyaegadasn< lúyte, rajyaeg< ivna

prmpué;awR)laisÏeirit hetur¢e=ip yaejnIy>,

rajyaeg< ivna inzev inza k…<Ékae n rajte inzaya<

àaye[ rajjns<caraÉavat!, inzazBden

àa[s<caraÉavl][> k…<Ékae lúyte, rajyaeg>

ivna muÔa mhamuÔaidêpa ivicÇaip ivivxaip ivl][aip

va n rajte n zaeÉte, p]a<tre, ra}ae n&pSy yaegae

rajyaegae rajs<b<xSt< ivna p&WvI ÉUimnR rajte,

zaStar< ivna ÉUmaE nanaepÔvs<Évat!, raja

p.126)

. mUl.

maêtSy ivix< sv¡ mnaeyu´< sm_yset!. #trÇ n

ktRVya mnaev&iÄmRnIi;[a. 27.

#it muÔa dz àae´a Aaidnawen z<Éuna. @kEka tasu

yimna< mhaisiÏàdaiynI. 28.

%pdez< ih muÔa[a< yae dÄe sa<àdaiykm!. s @v

ïIgué> SvamI sa]adIñr @v s>. 29.

Page 210: Hathayog Pradipika

- 210 -

. qIka.

c<Ô>, saemae=Smak< äaü[ana< rajeit ïute>, tSy

yaeg< s<b<x< ivna inza raiÇnR rajte, rajyaeg< ivna

n&ps<b<x< ivna muÔa rajiÉ> pÇe;u

i³yma[iíNhivze;>, ivicÇaip, p&WvIp]e

rÆaidjnkTven ivl][aip, inzap]e

¢hn]ÇaidiÉivRicÇaip, muÔap]e reoaiÉivRicÇaip n

rajte. 26.

maétSyeit. maétSy vayae> sv¡ ivix<

k…<ÉkmuÔaivxan< mnaeyu´< mnsa yu´<

sm_yseTsMyg_yset!, mnIi;[a buiÏmta pu<sa #trÇ

maétSy ivxerNyiSmiNv;ye mnaev&iÄmRnsae v&iÄ> àv&iÄnR

ktRVya n kayaR. 27.

muÔa %ps<hrit. #tIit. Aaidnawen sveRñre[

z<Éuna z< suo< ÉvTySmaidit z<ÉuSten,

#Tyu´rITya dz dzs<Oyaka muÔa> àae´a> kiwta>,

tasu muÔasu mXye @kEkaip àTyemkip yakacn muÔa yimna<

ymvta< yaeigna< mhaisiÏàdaiyNyi[maidàdaÇI va. 28

.

Page 211: Hathayog Pradipika

- 211 -

muÔaepdeòar< gué< àz<sit. %pdezimit. y>

pumaNmuÔa[a< mhamuÔadIna<

p. 127)

. mUl.

tSy vaKyprae ÉUTva muÔa_yase smaiht>. Ai[maidgu[E>

sax¡ lÉte kalv<cnm!. 130.

#it ïISvaTmramyaegI—Ôivrictaya< hQàdIipkaya<

muÔaivxan<nam t&tIyaepdez>. 3.

. qIka.

s<àdaya*aeigna< guépr<praêpadagt<

sa<àdaiykmupdez< dÄe ddait, s @v s pumanev

ïIgué> ïImn! gué> svRgué_y> ïeó #TywR>,

SvamI àÉu> s @v sa]aTàTy] $ñr @v s>,

$ñraÉIÚ @v s #TywR>. 29.

tSyeit. tSy muÔa[amupdeòuguRraevaRKyprae

Page 212: Hathayog Pradipika

- 212 -

vaKymasnk…<Éka*nuóaniv;yk<

yu´aharivharceòaidiv;yk< c tiSmn! prStTpr>

tTpríadrvan!, Aadrí ivihttp>kr[< ÉUTva

s<ÉUy muÔa[a< mhamuÔadInam_yas>

paEn>puNyenavtRn< tiSmn! muÔa_yase smaiht> savxan>

pué;ae=i[maidgu[Eri[maidisiÏiÉ> sax¡ sak< kalSy

m&Tyaev¡cn< àtar[< lÉte àaßaeit. 130.

#it ïIhQàdIipkaVyaOyaya< äüan<dk«taya<

JyaeTõaiÉxaya< muÔakwn<nam t&tIyaepdez>. 3.

ctuwaeRpdez>

. mUl.

nm> izvay gurvenadib<ÊklaTmne. inr<jnpd< yait

inTy< yÇ pray[>. 1.

AwedanI— àvúyaim smaix³mmuÄmm!. m&Tyu¹< c

suoaepay< äüan<dkr< prm!. 2.

. qIka.

Page 213: Hathayog Pradipika

- 213 -

àwmiÖtIyt&tIyaepdezae´anamasnk…<ÉkmuÔa[a<

)lÉUt< rajyaeg< ivv]u> SvaTmaram> ïeya<is

b÷iv¹anIit tÇ iv¹ba÷LySy s<ÉvaÄiÚv&Äye

izvaiÉÚguénmSkaraTmk< m<glmacrit. nm #it.

izvay suoêpayeñraiÉÚay va, tÊ´<, nmSte naw

Égvn! izvay guéêip[ #it, gurve deizkay yÖa gurve

sva¡tyaRimtya iniolaepdeò+e izvayeñray, twa c

pat<jlsUÇ<, s pUveR;amip gué> kalenanvCDedat!,

nm> àVhIÉavae=Stu, kI†zay izvay gurve

nadib<ÊklaTmne ka<Sy"<qainhaRdvdnur[[< nad>

, ib<ÊrnuSvaraeÄrÉavI Xvin>, kla nadEkdezSta AaTma

Svêp< ySy s twa tSmE, nadib<ÊklaTmna

vtRmanayeTywR>, tÇ nadib<ÊklaTmin izve guraE inTy<

àitidn< pray[ae=viht> puman!, @ten

nadanus<xanpray[ #Tyu´< pUvRpaden

guéizvyaerÉedí sUict>, A<jn< mayaepaixStÔiht<

inr<jn< zuÏ< p*te gMyte yaeigiÉirit pd< äü yait

àaßaeit, twa c vúyit,

nadanus<xansmaixÉajimTyaidna. 1.

smaix³m< àitjanIte. Aweit.

Page 214: Hathayog Pradipika

- 214 -

Awasnk…<ÉkmuÔakwnan<trimdanImiSmÚvsre

smaix³m< àTyaharaidêp< àvúyaim àk;eR[

ivivCy vúyamITyNvy>, kI†z< smaix³m<, %Äm<

ïI-Aaidnawae´s<padnkaeiqsmaixàkare;UTk«ò<,

pun> kI†z< m&Tyu< kal< h<it invarytIit m&Tyu¹<

SveCDya dehTyagjnk<

tÅv}anaedymnaenazvasna]yE> suoSy

jIvNmui´muoSyaepay< àaiÝsaxn< pun> kI†z< pr<

äüan<dkr< àarBxkmR]ye sit

jIväü[aerÉedenaTy<itkäüan<dàaiÝêpivdehmui´krœ

A<, tÇ inraex> smaixna icÄSy

ss<Skaraze;v&iÄinraexe za<t"aermUFavSwainv&ÄaE,

jIvÚeveh ivÖan! h;Rzaeka_ya< ivmuCyt

#TyaidïuTyu´inivRkarSvêpaviSwitêpajIvNmui´ÉRvit,

prmmui´Stu àaÝÉaega<te=<t>kr[gu[ana<

àitàsvenaEpaixkêpaTy<itkinv&ÄavaTy<itk<

SvêpavSwan< àitàsvisÏ<,

VyuTwaninraexsmaixs<Skara mnis lIy<te,

mnae=iSmtayamiSmta mhit mhan! àxan #it icÄgu[ana<

àitàsv> àitsgR> Svkar[e ly>, nnu> jIvNmu´Sy

VyuTwane äaü[ae=h<

mnu:yae=himTyaidVyvhardzRnai½ÄaidiÉraEpaixkÉavjn

Page 215: Hathayog Pradipika

- 215 -

-nadMlen ÊGxSyEv SvêpCyuit> Syaidit ceÚ,

s<à}atsmaxavnuÉUtaTms<SkarSy taiTvkTviníyat!

, AtaiTvkaNywaÉavSyaivkairTvaàyaejkTvat!, AMlen

ÊGxSy dixÉavStu taiTvk #it, †òa<tvE;Mya½

pué;Sy Tv<t>kr[aepaixkae=h< äaü[ #TyaidVyvhar>

S)iqkSy jpak…sumsiÚxanaepaixêpk @v n taiTvk>,

jpak…sumapgme S)iqkSy SvSvêpiSwitvd<t>kr[Sy

sklv&iÄinraexe SvêpaviSwitrCyutEv pué;Sy. 2.

p. 130)

. mUl.

rajyaegsmaixí %NmnI c mnaeNmnI. AmrTv< lyStTv<

zUNyazUNy< pr< pdm!. 3.

AmnSk< twa ÖEt< inral<b< inr<jnm!. jIvNmui´í

shja tuyaR ceTyekvacka>. 4.

sille sE<xv< yÖTsaMy< Éjit yaeg>.

twaTmmnsaerEKy< smaixriÉxIyte. 5.

yda s<]Iyte àa[ae mans< c àlIyte. tda

Page 216: Hathayog Pradipika

- 216 -

smrsTv< c smaixriÉxIyte. 6.

tTsm< c ÖyaerEKy< jIvaTmprmaTmnae>.

ànòsvRs<kLp> smaix> sae=iÉxIyte. 7.

. qIka.

smaixpyaRyaiNvze;e[ah. rajyaeg #Tyaidna ðaekÖyen

. Spò<. 3. 4. iÇiÉ> smaixmah. sill #it.

yÖ*wa sE<xv< is<xudezaeÑv< lv[< sille jle

yaegt> s<yaegaTsaMy< sillsaMy< sillEKyTv< Éjit

àaßaeit twa tÖdaTma c mníaTmmnsI

tyaeraTmmnsaerEKymekakarta, AaTmin xairt< mn

AaTmakar< sdaTmsaMy< Éjit ta†zmaTmmnsaerEKy<

smaixriÉxIyte smaixzBdenaeCyt #TywR>. 5. 6. 7.

p. 131)

. mUl.

rajyaegSy mahaTMy< kae va janait tÅvt>. }an<

mui´> iSwit> isiÏguRévaKyen l_yte. 8.

Page 217: Hathayog Pradipika

- 217 -

ÊlRÉae iv;yTyagae ÊlRÉ< tÅvdzRnm!. ÊlRÉa

shjavSwa sÌ‚rae> ké[a< ivna. 9.

ivivxErasnE> k…<ÉEivRicÇE> kr[Erip. àbuÏaya<

mhaz´aE àa[> zUNye àlIyte. 10.

. qIka.

Aw rajyaegàz<sa. rajyaegSyeit.

rajyaegSyan<trmevae´Sy mahaTMy< àÉav< tÅvtae

vStut> kae va janait, n kae=ip janatITywR>, tÅvtae

v´…mzKyTve=Pyekdezen rajyaegàÉavmah, }an<

SvSvêpaprae]anuÉve mui´ivRdehmui´>

iSwitinRivRkarSvêpaviSwitêpa jIvNmui´>

isiÏri[maidguRévaKyen guévcsa l_yte, rajyaegaidit

ze;>. 8.

ÊlRÉ #it. ivze;e[ ip{v<TyvbN×<it àmatar<

Svs<geneit iv;ya @eihkadarady Aamui:mka>

suxadySte;a< Tyagae ÉaegeCDaÉavae ÊlRÉ>,

tÅvdzRnmaTmaprae]anuÉv> ÊlRÉ< shjavSwa

tuyaRvSwa sÌ‚rae>, †iò> iSwra ySy ivnEv †Zyimit

Page 218: Hathayog Pradipika

- 218 -

vúyma[l][Sy ké[a< dya< ivneit svRÇ

s<b<Xyte ÊlRÉa lBxumzKya Ê> SyaTkòin;exyaeirit

kaez>, guék«pya tu sv¡ sulÉimit Éav>. 9.

ivivxEirit.

ivivxErnekivxErasnEmRTSye<ÔaidpIQEicRicÇEnaRnaivx

#> k…<ÉkE>, ivicÇEirit kakai]gaelkNyayenaeÉyÇ

s<bXyte. ivicÇErnekàkarkE>

p.132)

. mUl.

%TpÚzi´baexSy Ty´in>ze;kmR[>. yaeign>

shjavSwa Svymev àjayte. 11.

su;uçavaihin àa[e zUNye ivzit manse. tda svaRi[

kmaRi[ inmURlyit yaegivt!. 12.

. qIka.

kr[EhRQisÏaE

àk«òaepkarkEmRhamuÔaidiÉmRhaz´aE k…{filNya<

Page 219: Hathayog Pradipika

- 219 -

àbuÏaya< gtinÔaya< sTya< àa[ae vayu> zUNye

äür<Øe àlIyte àly< àaßaeit, VyaparaÉav>

àa[Sy àly>. 10.

%TpÚeit. %TpÚae jat> zi´baex> k…<flIbaexae ySy tSy

Ty´ain pirùtain in>ze;ai[ sm¢ai[ kmaRi[ yen tSy

yaeign>, Aasnen kaiykVyapare Ty´e àa[e<iÔye;u

VyapariStóit,

àTyaharxar[aXyans<à}atsmaixiÉmaRniskVyaparœ

@ Ty´e buÏaE VyapariStóit, As<gae ýy< pué; #it

ïuterpir[amI zuÏ> pué;> sTvgu[aiTmka pir[aimnI

buiÏirit. 11.

prvEraGye[ dI"Rkals<à}ata_yasenEv va

buiÏVyapare pirTy´e inivRkarSvêpaviSwitÉRvit sEv

shjavSwa tuyaRvSwa jIvNmui´> Svymev àyÆa<tr<

ivnEv àjayte àaÊÉRvit, yen Tyjis tÅyjeit in>s<g>

à}ya Éveidit c ïute>, su;uçeit. àa[e vayaE

su;uçavaihin mXynafIàvaihin sit

p. 133)

. mUl.

Page 220: Hathayog Pradipika

- 220 -

Amray nmStu_y< sae=ipkalSTvya ijt>. pitt< vdne

ySy jgdet½racrm!. 13.

icÄe smTvmapÚe vayaE ìjit mXyme. tdamraelI v¿aelI

shjaelI àjayte. 14.

}an< k…tae mnis s<ÉvtIh tavTàa[ae=ip jIvit mnae

ièyte n yavt!.

. qIka.

manse=<t>kr[e zUNye dezkalvStupirCDedhIne äüi[

ivzit sit tda tiSmn! kale yaegivi½Äv&iÄinraex}>

svaRi[ kmaRi[ sàarBxain inmURlainkraeit inmURlyit

inmURlzBdaÄTkraetIit i[c!. 12.

smaXy_yasen àarBxkmR[ae=PyiÉÉvai¾tkal< yaeign<

nmSkraeit. Amrayeit. n ièyt #Tymr> tSma Amray

icr<jIivne tu_y< yaeigne nm>, sae=ip ÊvaRrae=ip kalae

m&TyuSTvya yaeigna ijtae=iÉÉUt> #d<, vaKy< nmSkr[e

hetu>, s k> ySy kalSy vdne muoe @tίZyman<

Page 221: Hathayog Pradipika

- 221 -

cracr< Swavrj<gm< jgTs<sar> pitt>, sae=ip

jgÑ]kae=pITywR>. 13.

pUvaeR´mmraeLyaidk< smaixisÏavev isÏ(tIit

smaixinêp[an<tr< smaixisÏaE tiTsiÏirTyah. icÄ

#it. icÄe=<Nt>kr[e smTv< Xyeyakarv&iÄàvahTv<

AapÚe àaÝe sit vayaE àa[e mXyme su;uçaya< ìjit

stIit icÄsmTve hetu>, tda tiSmn! kale AmraelI v¿aelI

shjaelI c pUvaeR´a> àjay<te naijtàa[Sy n

caijticÄSy isÏ(<tIit Éav>. 14.

hQa_yas< ivna }an< mae]í n isÏ(tITyah.

}animit. yavTàa[ae

p. 134)

. mUl.

àa[ae mnae Öyimd< ivly< nye*ae mae]< s gCDit nrae n

kw<icdNy>. 15.

. qIka.

Page 222: Hathayog Pradipika

- 222 -

jIvit, AipzBdaid<iÔyai[ jIv<it n tu ièy<te, yavNmnae

n ièyte ik<tu jIvTyev, #faip<gla_ya< vhn< àa[Sy

jIvn< SvSviv;y¢h[im<iÔya[a< jIvn<

nanaiv;yakarv&ÅyuTpadn< mnsae jIvn<

tÄÑavtÄNmr[mÇ ivvi]t<, nnu SvêptSte;a<

nazStavNmnSy<t>kr[e }anmaTmaprae]anuÉv>

k…t> s<Évit n, ktaRip àa[e<iÔymnaev&ÄIna<

}anàitb<xkTvaidit Éav>, àa[ae mn> #d< Öy< yae

yaegI ivly< naz< nyeTs

mae]maTy<itkSvêpavSwanl][< gCDit àaßaeit,

äür<Øe inVyaRpariSwit> àa[Sy ly>,

Xyeyakaravezat!, iv;ya<tre[apare[ mnsae lyae=Ny>,

AlInàa[ae=lInmnaí kw<icÊpayztenaip n mae]<

àaßaetITywR>, tÊ´< yaegbIje, nanaivxEivRcarEStu n

saXy< jayte mn>, tSmaÄSy jy> àay> àa[Sy jy

@v hIit, nanamagER> suoÊ>oàay< kEvLy< prm<

pd< isÏmageR[ l_yet naNywa izvÉai;timit c,

isÏmagaeR yaegmagR>, @ten yaeg< ivna }an< mae]í n

isÏ(tIit isÏ< ïuitSm&tIithaspura[aid;u ced<

àisÏ<, twaih Aw tÎzRna_yupayae yaeg #it

tÎzRnmaTmdzRn<, AXyaTmyaegaixgmen dev< mTva

xIrae h;RzaekaE jhatIit, ïÏaÉi´Xyanyaegadved #it

Page 223: Hathayog Pradipika

- 223 -

yda p<cavitó<te }anain mnsa sh, buiÏí n

ivceòet tama÷> prma< git<, ta< yaegimit mNy<te

iSwraim<Ôyxar[a<. AàmÄStda ÉvtIit,

ydaTmtTven tu äütTv< dyaepmeneh yu´> àpZyet!, Aj<

Øuv< svRtÅvEivRzuÏ< }aTva dev< muCyte

svRpazE>, äü[e Tva mhs AaeimTyaTman< yu<jIteit

iÇéÚt> SwaPy smzrIr> T†dI—iÔyai[ mnsa

siÚveZy äüaVhyen àtret

p. 135)

vÖan! öaeta is svaRi[ ÉyavhanIit, AaeimTyev< Xyayw

AaTmanimTya*a> ïuty>, yitxmRàkr[e mnu>,

ÉUtÉaVyanve]et yaegen prmaTmn>, dehÖy< ivhayazu

mu´ae Évit b<xnat!, ya}vLKySm&taE,

#Jyacardmaih<sadanSvaXyaykmR[a<, Ay< tu prmae

xmaeR y*aegenaTmdzRn<, mhi;Rmat<g>,

Ai¶òaemaidkan! svaRn! ivhay iÖjsÄm>, yaega_yasrt>

za<t> pr< äüaixgCDit, äaü[]iÇyivza<

ôIzuÔa[a< c pavn<, za<tye kmR[amNy*aegaÚaiSt

ivmu´ye, d]Sm&taE Vyitrekmuoenae´<, Svs<ve*< ih

tÓ+ü k…marI ôIsuo< ywa, AyaegI nEv janait

jaTy<xae ih ywa "qimTya*a> Sm&ty>, mhaÉarte

Page 224: Hathayog Pradipika

- 224 -

yaegmageR Vyas>, Aip vgaRvk«òStu narI va

xmRka<i][I, tavPyeten mageR[ gCDeta< prma<

git<, yid va svRxmR}ae yid vaPyk«tI puman!, yid va

xaimRk> ïeóae yidva papk«Äm>, yidva pué;Vyaºae

yid va ¬EVyxark>, nr> seVy mhaÊ>o<

jramr[sagr<, Aip ij}asmanae=ip zBdäüaitvtRt

#it, ÉgvÌItaya<, yu<jÚev< sdaTman< yaegI

inytmans>, za<it< invaR[prma<

mTs<SwamixgCDit, yTsa<OyE> àaPyte SwanimTyaid

ca AaidTypura[e, yaegaTs<jayte }an< yaegae mYyekicÄta,

Sk<dpura[e, AaTm}anen mui´> SyaĽ yaega†te nih, s

c yaegiír< kalm_yasadev isÏ(it. kªmRpura[e

izvvaKy<, At> pr< àvúyaim yaeg< prmÊlRÉ<,

yenaTman< àpZy<it Éanum<timveñr<, yaegai¶dRhit

i]àmze;< papp<jr<, àsÚ< jayte }an<

}anaiÚvaR[m&CDit, géfpura[e, twa ytet

mitmaNywa SyaiÚv&RiÄ> pra, yaegen l_yte sa tu n

caNyen tu kenict!, Évtapen tÝana< yaegae ih prmaE;x<,

pravràs´a xIyRSyinveRds<Éva, s c yaegaimna

dGxsmSt¬ezs<cy>, invaR[< prm< inTy<

àaßaeTyev n s<zy>. s<àaÝyaegisiÏStupU[aeR

ySTvaTmdzRnat!, n ik<icίZyte kay¡ tenEv skl<

Page 225: Hathayog Pradipika

- 225 -

k«t<, AaTmaram> sda pU[R> suomaTy<itk< gt>,

AtStSyaip inveRd> pran<dmySy c, tpsa ÉaivtaTmanae

yaeign> s<yte<iÔya>, àtr<it mhaTmanae yaegenEv

mha[Rv<, iv:[uxmeR;u, yCÀey> svRÉUtana<

ôI[amPyupkark<, Aip kIqpt<gana< tÚ> ïey>

pr< vd, #Tyu´> kipl> pUv¡ devEdeRvi;RiÉStwa,

yaeg @v pr< ïeySte;aimTyu´van! pura, vaisóe Ê>sha

ram s<sariv;vegiv;Uicka, yaeggaéfmÙe[

pavnenaepzaMyit, nnu

tÅvmSyaidvaKyErPyprae]àma[< ÉvtIit

ikmwRmitïmsaYye yaege àyas> kayR>,

p. 136)

n c vaKyjNy}anSyaprae]Tve àma[as<Év #it vaCy<

, tÅvmSyaidvaKyjNy< }anmprae]<,

Aprae]iv;ykTvat!, ca]u;"qaidàTy]vidTynumanSy

àma[Tvat!, n c iv;ygtaprae]TvSy

nIêpTvaÏeTvisiÏiritvaCy<,

A}aniv;yicÅvtÄadaTMyapÚTvaNytrêpSy tSy

suinêpTvat!, ywa ih "qadaE

c]u>siÚk;eR[a<t>kr[v&iÄdzaya<

tdixóancEtNya}aninv&ÄaE

Page 226: Hathayog Pradipika

- 226 -

t½EtNySya}aniv;yta

t˜qSya}aniv;ycEtNytadaTMyapÚTv<

caprae]Tv<, twa tÅvmSyaidvaKyen

zuÏcEtNyakara<t>kr[v&ÅyuTwapne sit td}anSy

inv&ÄTvenEv

tÅvSya}aniv;yTva½EtNySyaprae]Tvimit n

heTvisiÏ>, na caàyaejkTv< }angMyTvaprae]Tv<

àTy]prae]iv;ykTven àyaejkTvat!, niTv<iÔyjNyTv<

mns #<iÔyTvaÉaven suoaidprTve VyiÉcarat!,

AwvaiÉVy´cEtNyaiÉÚtyaÉasmanTv<

iv;ySyaprae]Tv<, AiÉVy´Tv< c inv&Åyavr[kTv<

prae]v&iÄSwle vavr[inv&ÅyÉavÚaitVyaiÝ>,

spaRidæmjnkdae;vtStu nay< spR> ik<tu r¾aEirit

vaKyen jaymana v&iÄStu navr[< invtuRytIit tÇ

prae] @v iv;y>, veda<tvaKyjNy< c

}anmavr[invtRkTvadprae]mev tNmnnade>

pUvRmuTpÚ<,

}aninvtRkàma[as<Éavnaiddae;samaNyaÉavivizò

SyEv tSya}aninvtRkTvat!, ik<c t< TvaEpin;d<

pué;< p&CDamIit ïuitàitpÚmupin;NmaÇagMyTv<

yaeggMyTvenaeppÚ< Syat!,

tSmaÄTvmSyaidvaKyadevaprae]imit ceÚ,

Page 227: Hathayog Pradipika

- 227 -

AnumanSyaàyaejkTvat!, nc àTy]<àit

iné´a]samaNy< àtI—iÔyTven kar[tya

t¾NyTvSyEv àyaejkTvaiÚTyainTysaxar[àTy]Tve tu

n ik<icTàyaejkTvimit tNmte tu àTy]ivze;e #<iÔy<

kar[< tiÖze;e c zBdivze; #Tyev<

kayRkar[ÉavÖy< Syat!, n c mnsae=in<iÔyTv< mns

#<iÔyTve baxkaÉavaid<iÔya[a< mnaenaw #it

mnu:yimvaeiÎZy mnu:ya[amy< rajeTyaidvidiÔ<ye:vev

ik<icÊTk;¡ ävIit, n tu tSyaPyin<iÔyTv< tÅv< c

;qSvo{faepaixivze; @v, At-@v kmeR<iÔy< tupaYvaid

mnaeneÇaid xI—iÔ<yimit àTy]<

SyadE<iÔykmàTy]mtI—iÔyimit c

zi´àma[ÉUtkaeze=pI—iÔyaàma[k}anSyaàTy]t!

v< vdn! mns #<iÔyTv}apkTv< s<gCDte, #<iÔyai[

dzEk< ceit gItavcn< mns #<iÔyTve àma[<, ik< c

tÅvmSyaidvaKyjNy< }an< zaBd<,

zBdjNyTva*jeteTyaidvaKyjNy}anvidTynenaprae]ivraex!

#zaBdTvsaxken sTàitp]>, n cedmàyaejk<,

zaBd<àTyev zBdSy jnkTven la"vmUlkanukªltkaRt!,

p. 137)

TvNmte tu zBdadip àTy]SvIkare[

Page 228: Hathayog Pradipika

- 228 -

kayRkar[ÉavÖykLpne gaErv<, Aip c

mnninidXyasna_ya< pUvRmPyuTpÚ<, tv mteprae]mip

na}aninvtRkimTy}aninv&iÄ<àit bax}anTvenEv

hetuTvimit gaErv<, mm tu

smaXy_yaspirpakenas<Éavnaidsklmlrihtena<t>kr

[ena-Tmin †òe sit dzRnmaÇadeva}ane inv&Äe n

kiíÌaErvavkaz>, @; sveR;u ÉUte;u gUFaeTma n

àkazte, †Zyte Tv¢(ya buXya sUúmya

sUúmdizRiÉ>, yCDeÖa'œmnsI àa}

#Tyar_ya}aninv&ÅywRken m&TyumuoaTàumuCyt #Ty<ten

kQvi‘Swm&TyUpdezen s<mtae=ywR #it n kiídÇ

ivvad>, #it yid tu mnnade> pUvRmuTpÚ< }an<

prae]meveit n àitbÏTvk«tgaErvimit mtmaiÔyte tdip

ïv[aidiÉmRn>s<Skare

isÏe=VyvihtaeÄrmaTmdzRns<ÉvaÄÊÄr<

vaKySmr[aidkLpn< mhÌaErvapadkmev nnu n vy<

kevlen tkeR[ zBdjNy}anSyaprae]Tv< vdam> ik<tu

ïuTyaip, twaih, t< TvaEpin;d< pué;< p&CDamIit

ïuTya caEpin;dTv< pué;Sy

naepin;¾NybuiÏiv;yTvmaÇ<

àTy]aidgMyePyaEpin;dTve VyvharapÄe>, ywa ih

Öadzkpale=òana< kpalana< sTve=ip

Page 229: Hathayog Pradipika

- 229 -

Öadzkpals<Sk«tenaòakpalaidVyvhar> ywa

iÖpuÇadavekpuÇaidVyvhar>, twaÇaip naNyÇ twa

Vyvhar #it, %pin;NmaÇgMyTvmev àTyyawR>,

t½mnaegMyTve=nuppÚimit ceÚ, nih àTyyenaepin;iÑÚ<

sv¡ kar[Tven VyavTyRte, zBdaprae]vaidna

TvyaPyaTmprI]e mn-AadIna< kr[TvSya<gIkarat!,

ik<tu pura[aidzBda<trmev ïaetVy> ïuitvaKye_y #it

Smr[aTs cawaeR mmaip s<mt #it n ik<icdett!,

àma[a<trVyav&ÄaE taTpyRkLpn< caTmprae]e zBdSy

àma[Tve isÏ @v v´…muict<,

sBda<trVyav&iÄtaTpy¡ tu

ïuTyaids<mtTvaTkLpiytumuictmev, @v< iSwte

mnsEvanuÔòVy

mnsEvedmaÝVyaimTyaidïutyae=Pya<jSyen àitpaidta

Éveyu>, yÄu kEiíÊ´<, dzRnv&iÄ<àit

mnaemaÇSyaepadanTvprayÄ ïutyae n ivéXy<t #it

tdtIvivcarash<, yt> àma[aka<]aya<

àv&ÄaSta> kwmupadanpraÉveyu>, kam> s<kLpae

ivicikTseTyaidïuTya savxar[ya svaRsa< v&ÄIna<

mnaemaÇaepadankTve baeixte

Aaka<]aÉavenaepadantaTpyRkTven v[Riytu< kw<

zKyern!, pUv¡ iÖtIyvLya< à[vSy

Page 230: Hathayog Pradipika

- 230 -

äübaexkTvenae´eStSyaPyprae]hetuTvimit z<ka<

p. 138)

invariytu< mnsEvanuÔòVyimTyaid

savxar[vaKyanITyev v[Riytu< zKyain

SyuirTylmitvaGjalen, vStutStu yaeigna< smaxaE

Ërivàk«òpdawR}an< svRzaôàisÏ< n

prae]<, tdanI— prae]sam¢(Éavat!, naip Smr[<

te;a< pUvRiviz:yannuÉvat!, naip

suoaid}anvTsai]êp<, ApisÏa<tat!,

naPyàma[k< àmasamaNye kr[inymat!, naip

c]uraidjNy< te;amsiÚk;aRt! tSmaNmaniskI àmEv sa

vaCyeit mns #<iÔyTv< àma[Tv< c ËrmpNhvmeveit,

ye=ip yaegïuTyae> smu½y< kLpy<it te;amip

pUvaeR´Ë;[g[StdvSw @v,

tSma*aegjNys<SkarsicvmnaemaÇgMy AaTmeit isÏ<, n c

kaimnI— Éavytae VyvihtkaimnIsa]aTkarSyev

ÉavnajNyTvenaTmsa]aTkarSyaàmaTvàs<g>,

Abaixtiv;yTvaTdae;jNyTvaÉava½,

kaimnIsa]aTkarSy tu

baixtiv;yTvaÎae;jNyTva½aàama{y< n,

ÉavnajNyTvat!, n c Éavnasmaxe}aRpkTve

Page 231: Hathayog Pradipika

- 231 -

àma[a<trapat>, tSya

mn>shkairTvaTàma[inêp[ainpu[EnERyaiykaidiÉrip

yaegjàTy]SyalaEikkàTy]e=<tÉaRv> k«t>,

yaegjalaEikksiÚk;eR[ yaeignae

Vyvihtivàk«òsUúmawRmaTmanmip ywaw¡ pZy<it

, twa c pat<jle sUÇe, \t<Éra tÇ à}a

ïutanumanà}a_yamNyiv;yaivze;awRTvaÄÇ

smaxaE ya à}aSya> ïut< ïv[< zaBdbaex>,

Anumnnmnuman< yaEi´k}an<

tÔƒpà}a_yamNyiv;ya iv;ya> k«t>,

ivze;awRTvat!, ivze;ae inivRkLpae=waeR iv;yae ySya> sa

twa tSya ÉavStwaTv<

tSmaCDBdSyapdawRtavCDedkpurSkare[EvanumanSy

VyapkTvavCDedkpurSkare[Ev xIjnkTvinymen tÍh[e

yaeGyivze:ymaÇprTvaidTywR>, AÇbadray[k«t<

Éa:y<, ïutmagmiv}an< tTsamaNyiv;y< nýagmen

zKyae ivze;ae=iÉxatu< kSmaÚih ivze;e[ k«ts<ket>

zBd-#Tyar_y smaixà}ain¢aRý @v sivze;ae

ÉUtsUúmgtae va pué;gtae veit, yaegbIje, }aninóae

ivr´ae=ip xmR}ae=ip ijte<iÔy>, ivna yaegen devae=ip n

mae]< lÉte iàye, ik<c tdev s´> sh kmR[eit il¼<

mnae yÇ ini;´mSyeit ïute>, kar[< gu[s<gae=Sy

Page 232: Hathayog Pradipika

- 232 -

sds*aeinjNmsu #it Sm&teí dehavsansmye yÇ

raga*uÓ‚Ïae Évit tamev yaein< jIv> àaßaetIit

yaeghInSy jNma<tr< Syadev mr[smye

smuуtvE¬VySyayaeigna variytumzKyTvat!, tÊ´<

yaegbIje, dehavsansmye icÄe y*iÖÉavyet!, tÄdev

Éve¾Iv #Tyev< jNmkar[<,

p. 139)

deha<te ik< Éve¾Nm tÚ jan<it manva>, tSmaJ}an<

c vEraGy< jpí kevl< ïm>, ippIilka yda l¶a dehe

}anaiÖmuCyte AsaE ik< v&iíkEdRòae deha<te va kw<

suoI, yaeigna< tu yaegblena<tkale=PyaTmÉavnya mae]

@veit n Sya¾Nma<tr<, @tÊ´< Égvta, àya[kale

mnsa=clen É®ya yu´ae yaegblen cEv #Tyaidna, zt<

cEka ùdySy naf( #Tyaid ïuteí, nc

tÅvmSyaidvaKySyaprae]}anjnkTve tiÖcarSy

vEYyWyRmeveit zKy<, vaKyivcarjNy}anSy

yaegÖara=prae]}ansaxnTvat!, AÇ c yaegbIje,

gaErIñrs<vadae mhaniSt tt> ik<ici‘Oyte,

deVyuvac,

Page 233: Hathayog Pradipika

- 233 -

}ainnStu m&ta ye vE te;a< Évit kI†zI, git> kwy

devez kaé{yam&tvairxe.

$ñr %vac,

deha<te }ainna pu{yaTpapaT)lmvaPyte, ya†z< tu

ÉveÄÑ‚®va }anI punÉRvet!, píaTpu{yen lÉte

isÏen sh s<git<, tt> isÏSy k«pya yaegI Évit

naNywa, ttae nZyit s<sarae naNywa izvÉai;t<.

deVyuvac.

}anadev ih mae]< c vd<it }ainn> sda. n kw<

isÏyaegen yaeg> ik< mae]dae Évet!.

$ñr %vac.

}anenEv ih mae]ae ih te;a< vaKy< tu naNywa. sveR

vd<it ofœgen jyae Évit tihR ik<, ivna yuÏen vIyeR[

kw< jymvaßuyat!, twa yaegen riht< }an< mae]ay nae

Évet!, nnu jnkadIna<

yaegm<tre[aPyàitbÏ}anmae]yae> ïv[aTkw<

Page 234: Hathayog Pradipika

- 234 -

yaegadevaàitbÏ}an< mae]íeit cet!, %Cyte, te;a<

pUvRjNmanuiótyaegjs<SkaraJ}anàaiÝirit pura[adaE

ïUyte, twaih, jEgI;Vyae ywa ivàae ywa

cEvaistady>, ]iÇya jnka*aStu tulaxaradyae ivz>,

s<àaÝa> prma< isiÏ< pUvaR_yStSvyaegt>,

xmRVyaxady> sÝ zUÔa> pElvkady>, mEÇeyI

sulÉa za¼IR za<iflI c tpiSvnI, @te caNye c bhvae

nIcyaeingta Aip, }aninóa< pra< àaÝa>

pUvaR_yStSvyaegt #it, ik<c,

pUvRjNmanuiótyaega_yaspu{ytartMyen keicÓ+üTv<

keicÓ+üpuÇTv< keicÎevi;RTv< keicÓ+üi;RTv<

keicNmuinTv< keicÑ´Tv< c àaÝa> s<it,

tÇaepdezm<tre[EvaTmsa]aTkarv<tae Éveyu>, twaih

, ihr{ygÉRvisónardsnTk…marvamdevzukadyae

jNmisÏa #Tyev pura[aid;u ïUyte, yÄu äaü[ @v

mae]aixkarIit ïUyte pura[adaE tdyaeigpr<, tÊ´<

géfpura[e, yaegaByasae n&[a< ye;a< naiSt

jNma<tra†t>, yaegSy àaÝye te;a<

p. 140)

. mUl.

Page 235: Hathayog Pradipika

- 235 -

}aTva su;uçasÑed< k«Tva vayu< c mXygm!, iSwTva

sdEv suSwane äür<Øe inraexyet!. 16.

sUyaRc<ÔmsaE xÄ> kal< raiÇ<idvaTmkm!. Éae±I

su;uça kalSy guýmetÊdaùtm!. 17.

. qIka.

zUÔvEzaidk³m>, ôITvaCDUÔTvm_yeit ttae

vEZyTvmaßuyat!, ttí ]iÇyae ivà> k«pahInSttae

Évet!, AnUcan> Sm&tae yJva kmRNyasI tt> pr<, ttae

}ainTvm_yeit yaegI mui´< ³malÉeidit,

zUÔvEZyaid³ma*aegI ÉUTva mui´< lÉeidTywR>,

#Tw< c yaege svaRixkarïv[a*aegaeTpÚtÅv}anen svR

@v muCy<t #it isÏ<, yaeignStu æòSyaip n

zUÔaid³m>, zucIna< ïImta< gehe

yaegæòae=iÉjayte. Awva yaeignameveTyaid

ÉgvÖcnaidTyl<. 15.

àa[mnsaelRy< ivna mae]ae n isXytITyu´<, tÇ

àa[lyen mnsae=ip ly> isXytIit t‘yrIitmah.

}aTveit. sdEv svRdEv suSwane zaeÉne Swane suraJye

Page 236: Hathayog Pradipika

- 236 -

xaMkeR dez #Tya*u´l][e iSwTva iSwit< k«Tva vsit

k«TveTywR>, su;uçamXynafI tSya> sÑed< zaeÉn<

Éednàkar< }aTva guémuoaiÖidTva vayu< àa[<

mXyg< mXynafI s<cair{y< k«Tva äür<Øe

mUxaRvkaze inraexyeiÚtra< éÏ< k…yaRt!, àa[Sy

äür<Øe inraexae ly> àa[lye jate mnae=ip lIyte,

tÊ´< vaisóe, A_yasen pirSp<de àa[ana<

]ymagte mn> àzmmayait invaR[mviz:yt #it,

àa[mnsaelRye> sit

Éavnaivze;êpsmaixshk«tena<t>kr[enabaixtaTms

A]at!-karae Évit tda jIvÚev mu´> pué;ae Évit. 16.

àa[lye kaljyae ÉvtITyah. sUyaRc<Ômsaivit.

sUyRí c<Ômaí sUyaR-

p. 141)

. mUl.

ÖasÝitshöai[ nafIÖarai[ p<jre. su;uça

za<ÉvI zi´> ze;aSTvev inrwRka>. 18.

. qIka.

Page 237: Hathayog Pradipika

- 237 -

c<ÔmsaE, devtaÖ<Öe ceTyan'œ, raiÇí idva c

raiÇ<idv<, ActureTyaidna inpaitt>, raiÇ<idv< AaTma

Svêp< ySy s raiÇ<idvaTmkSt< raiÇ<idvaTmk< kal<

smy< xÄae ivxÄ> k…ét>, su;uça srSvtI kalSy

sUyaRc<Ômae_ya< k«tSy raiÇ<idvaTmkSy smySy

Éae±I Éi]ka ivnaizka, @tÌ‚ý< rhSymudaùt<

kiwt<, Ay< Éav>, sax¡ "iqkaÖy< sUyaeR vhit

sax¡ "iqkaÖy< c<Ôae vhit, yda sUyaeR vhit tda

idnmuCyte, yda c<Ôae vhit tda raiÇéCyte,

p<c"iqkamXye raiÇ<idvaTmk> kalae Évit,

laEikkahaeraÇmXye yaeigna< ÖadzahaeraÇaTmk>

kalVyvharae Évit, ta†zkalmanen

jIvanamayumaRnmiSt, yda su;uçamageR[

vayuäRür<Øe lInae Évit tda raiÇ<idvaTmkSy

kalSyaÉavaÊ´< Éae±I su;uça kalSyeit,

yavÓ+ür<Øe vayulIRyte tav*aeign AayuvRxRte,

dI"Rkala_yStsmaixyaeRgI pUvRmev mr[kal< }aTva

äür<Øe vayu< nITva kal< invaryit SveCDya

dehTyag< c kraetIit. 17.

ÖasÝtIit. p<jre p<jrviCDraiSwiÉbRÏe zrIre

Page 238: Hathayog Pradipika

- 238 -

Öa_yamixkasÝit>

p. 142)

. mUl.

vayu> pirictae ySmadi¶na sh k…<flIm!. baexiyTva

su;uçaya< àivzedinraext>. 19.

su;uçavaihin àa[e isÏ(Tyev mnaeNmnI. ANywa

iTvtra_yasa> àyasayEv yaeignam!. 20.

. qIka.

ÖasÝit> ÖasÝits<Oyakain shöai[

ÖasÝitshöai[ nafIna< izra[a< Öarai[

vayuàvezmagaR> s<it su;uça mXynafI za<ÉvI

zi´riSt z< suo< ÉvTySmaÑ´anaimit

z<ÉurIñrStSyey< za<ÉvI, Xyanen

z<ÉuàapkTvat!, z<ÉaeraivÉaRvjnkTvaÖa za<ÉvI

, yÖa z< suoêpae Évit itótIit z<ÉuraTma

tSyey< za<ÉvI

icdiÉVyi´SwanTvaÏ(anenaTmsa]aTkarhetuTva½,

Page 239: Hathayog Pradipika

- 239 -

ze;a #faip<gladyStu inrwRka @v ingRtae=wR>

àyaejn< yasa< ta inrwRka> pUvaeR´àyaejnaÉavat!. 18

.

vayuirit. ySmaTpirictae=_yStae vayuStSmadi¶na jQrai¶

sh k…<flI— zi´< baexiyTva

Ainraextae=àitb<xaTsu;uçaya< srSvTya< àivzet! vayae>

su;uçaàvezawRm_yas> ktRVy #TywR>. 19.

su;uçeit. àa[e su;uçavaihin sit mnaeNmnI %NmNyvSwa

isÏ(Tyev, ANywa àa[e su;uçavaihNysit tu

#tra_yasa> su;uçetra_yasa yaeigna< yaega_yaisna<

àysayEv ïmayEv Év<tITywR>. 20.

p. 143)

. mUl.

pvnae bXyte yen mnStenEv bXyte. mní bXyte yen

pvnSten bXyte. 21.

hetuÖy< tu icÄSy vasna c smIr[>. tyaeivRnò

@kiSmNtaE Öavip ivnZyt>. 22.

Page 240: Hathayog Pradipika

- 240 -

. qIka.

pvn #it. yen yaeigna pvn> àa[vayubRXyte bÏ>

i³yte tenEv yaeignamnae bXyte, yen mnae bXyte ten pvnae

bXyte, mn> pvnyaerektre bÏe %Éy< bÏ<

ÉvtITywR>. 21.

hetuÖy< tu icÄSyeit. icÄSy àv&taE hetuÖy<

kar[ÖymiSt ik<tidTyah, vasna ÉavnaOy<

s<Skar> smIr[> àa[vayuí

tyaevaRsnasmIr[yaerekiSmiNvnòe sit ]I[e sit taE

Öavip ivnZyt>, Aymazy>, vasna]ye smIr[icÄe

]I[e Évt>, smIr[e icÄvasne ]I[e Évt>, icÄe

]I[e smIr[vasne ]I[e Évt>, tÊ´< vaisóe,

Öe bIje ram icÄSy àa[Sp<dnvasne, @kiSm<í

tyaenRòe i]à< Öe Aip nZyt>, tÇEv Vyitreke[ae´<,

yaviÖlIn< n mnae n tavÖasna]y>, n ]I[a

vasna yavi½Ä< tavÚ zaMyit, n yav*ait iv}an<

n tavi½ts<zy>, yavÚ icÄaepzmae n tavÄÅvvedn<

, yavÚ vasnanazStavÄÅvagm> k…t>, yavÚ

tÅvs<àaiÝnR tavÖasna]y>, tÅv}an< mnaenazae

Page 241: Hathayog Pradipika

- 241 -

vasna]y @v c, imw> kar[ta< gTva Ê>saXyain

iSwtaNyt>, Çy @te sm< yavÚ Sv_ySta mu÷muR÷>,

tavÚ tÅvs<àaiÝÉRvTyip smaiïtE>. 22.

p. 144)

. mUl.

mnae yÇ ivlIyet pvnStÇ lIyte. pvnae lIyte yÇ

mnStÇ ivlIyte. 23.

ÊGxa<buvTs<imiltavuÉaE taE tuLyi³yaE mansmaétaE ih.

ytae méÄÇ mn>àv&iÄyRtae mnStÇ méTàv&iÄ>. 24

.

tÇEknazadprSy naz @kàv&Äerpràv&it>.

AXvStyaeíe<iÔyvgRv&iÄ> àXvStyaemaeR]pdSy isiÏ>

. 25.

. qIka.

mn #it. yÇ ySMÚaxare mnae lIyte tÇ tiSmÚaxare

pvnae ivlIyt #TyNvy>. 23.

Page 242: Hathayog Pradipika

- 242 -

ÊGxa<buvidit. ÊGxa<buvT]IrnIrvTs<imiltaE sMykœ

imiltaE tavuÉaE Öavip mansmaétaE mans< c métí

mansmaétaE icÄàa[aE tuLyi³yaE tuLya sma i³ya

àv&iÄyRyaeSta†zaE Évt>, tuLyi³yTvmevah, yt #it,

yt> yÇ savRivÉi´kStis>, yiSmn! c³e méÖayu>

àvtRte tÇ tiSmn! c³e mn>àv&iÄ> mns>

àv&iÄÉRvit, ytae yiSmn! c³e mn> àvtRte tÇ tiSmn!

c³e méTàv&iÄ> vayae> àv&iÄÉRvtITywR>, tÊ´<

vaisóe, AivnaÉaivnI inTy< j<tUna< àa[cetsI,

k…sumamaedviNmïe itltEl< #vaiSwte, k…étí ivnazen

kay¡ mae]aOymuÄmimit. 24.

tÇeit. tÇ tyaemaRnsmaétyaemRXye @kSy mansSy

maétSy va naza‘-

p. 145)

. mUl.

rsSy mnsíEv c<clTv< SvÉavt>, rsae bÏae mnae

bÏ< ikÚ isÏ(it ÉUtle. 26.

Page 243: Hathayog Pradipika

- 243 -

mUiDRtae hrte VyaxINm&tae jIvyit Svym!. bÏ>

oecrta< xÄe rsae vayuí pavRit. 27.

. qIka.

yadprSyaNySy maétSy mansSy va nazae lyae Évit,

@kàv&ÄerekSy mansSy maétSy va

àv&ÄeVyaRparadpràv&iÄrprSy maétSy mansSy va

àv&iÄVyaRparae Évit, AXvStyaerlInyaemaRnsmaétyae>

staeir<iÔyvgRv&iÄir<iÔysmudaySy SvSviv;ye

àv&iÄÉRvit, àXvStyae> àlInyaeStyae> staemaeR]pdSy

mae]aOypdSy isiÏinR:piÄÉRvit, tyaelRye pué;Sy

Svêpe=vSwanaidTywR>, tÇaip saXy> pvnSy naz>

;f<gyaegaidin;ev[en, mnaeivnazStu gurae>

àsadaiÚme;maÇe[ susaXy @v, yaegbIje

mUlðaekSyaymuÄr> ðaek>. 25.

rsSyeit. rsSy pardSy mnsae mansSy Éavt>

SvÉava½<clTv< ca<cLymiSt, rs> pardae

bÏíeNmniíÄ< bÏ< Évit, ttae ÉUtle p&iwvItle

ik< n isÏ(it sv¡ isÏ(tITywR>. 26.

Page 244: Hathayog Pradipika

- 244 -

tdevah. mUiDRt #it. Aae;ixivze;yaegen gtcaplae rsae

mUiDRt> k…<Éka<te reckinv&Äae vayumURiDRt #TyuCyte, he

pavRtIit pavRtIsubaexayeñr vaKy<, mUiDRtae rs>

parsae vayu> àa[í VyaxIn! raegan! hrte nazyit,

ÉSmIÉUtae rsae äür<Øe lInae vayuí m&t> SvymaTmna

SvsamWyeRneTywR>, jIvyit dI"Rkal< jIvn< kraeit,

i³yaivze;e[ guiqkakark«tae rs> bÏae æUmXyadaE

xar[aivze;e[ x&tae vayuí bÏ>

oecrtamakazgit< xÄe ivxte kraetITywR>,

p. 146)

. mUl.

mn> SwEyeR iSwrae vayuSttae ib<Ê> iSwrae Évet!.

ib<ÊSwEyaRTsda sTv< ip<fSwEy¡ àjayte. 28.

#<iÔya[a< mnae nawae mnaenawStu maét>. maétSy lyae

naw> s lyae nadmaiït>. 29.

sae=ymevaStu mae]aOyae maStu vaip mta<tre. mn>

àa[lye kiídan<d> s<àvtRte. 30.

Page 245: Hathayog Pradipika

- 245 -

. qIka.

tÊ´< gaer]kztke, yiÑÚa<jnpu<jsiÚÉimd<

v&Ä< æuvaer<tre tÅv< vayumy< pkarsiht< tÇeñrae

devta, àa[< tÇ ivlaPy p<c"iqk< icÄaiNvt<

xaryede;a oe gmn< kraeit yimna< SyaÖayuna xar[eit

. 27.

mn>SwEyR #it. mns> SwEyeR sit vayu> àa[> iSwrae

Évet!, ttae vayuSwEyaRiÓ<ÊvIRy¡ iSwrae Évet!, ib<dae>

SwEyaRTsda svRda sTv< bl< ip<dSwEy¡ dehSwEy¡

àjayte. 28.

#<iÔya[aimit. #<iÔya[a< ïaeÇadIna<

mnae=t>kr[< naw> àvtRk>, mnaenawae mnsae nawae

maét> àa[>, maétSy àa[Sy lyae mnaeivlyae naw>,

s lyae mnaely> nadmaiïtae nade mnae lIyt #TywR>. 29.

sae=yimit. sae=ymev icÄly @v mae]aOyae mae]pdvaCy>,

mta<tre=Nymte maStu va, icÄlySy su;uÝavip

sTvaNmn>àa[yaelRye sit kiídinvaRCy>

Page 246: Hathayog Pradipika

- 246 -

p. 147)

. mUl.

ànòñasinñas> àXvStiv;y¢h>. iníeòae

inivRkarí lyae jyit yaeignam!. 31.

%iCDÚsvRs<kLpae in>ze;aze;ceiòt>. SvavgMyae

ly> kae=ip jayte vaggaecr>. 32.

. qIka.

Aan<d> s<àvtRte sMykœ àv&tae Évit,

AinvaRCyan<daivÉaRve jIvNmui´suo< ÉvTyeveit Éav>.

30.

ànòeit. ñasí inñasí ñasinñasaE ànòaE

lInaE ñasinñasaE yiSmn! s twa

baývayaer<t>àvezn< ñas> A<t>iSwtSy

vayaebRihinRSsr[< inñas> àXvSt> àk;eR[ XvStae

nòae iv;ya[a< zBdadIna< ¢hae ¢h[< yiSmn! ingRta

ceòa kayi³ya yiSmn! ingRtae ivkarae=<t>kr[i³ya yiSmn!

@ta†zae yaeigna<

Page 247: Hathayog Pradipika

- 247 -

lyae=<t>kr[v&ÄeXyeRyakarav&iÄjRyit svaeRTk;eR[

vtRte. 31.

%iCDÚeit. %iCDÚa nòa> sveR s<kLpa mn>pir[ama

yiSmn! s twa ingRt> ze;ae ye_yStain in>ze;a{yze;ai[

ceiòtain yiSmn! s twa SvenEvavg<tu< baeÏ‚< zKy>

SvavgMy> vacamgaecrae iv;y> kae=ip ivl][ae ly> jayte

yaeigna< àaÊÉRvit. 32.

p. 148)

. mUl.

yÇ †iòlRyStÇ ÉUte<iÔysnatnI. sa

zi´jIRvÉUtana< Öe Alúye ly< gte. 33.

lyae ly #it àa÷> kI†z< lyl][m!.

ApunvaRsnaeTwana‘yae iv;yivSm&it>. 34.

vedzaôpura[ain samaNygi[ka #v. @kEv za<ÉvI

muÔa guÝa k…lvxUirv. 35.

. qIka.

Page 248: Hathayog Pradipika

- 248 -

yÇ †iòirit. yÇ yiSmiNv;ye äüi[

†iòr<t>kr[v&iÄStÇEv lyae Évit, ÉUtain

p&iQVyadIin #<iÔyai[ ïaeÇadIin snatnain zañtain

ySya< sa sTkayRvade=iv*aya< kayRjatSy sÅvat!,

jIvÉUtana< àai[na< zi´ivR*a #me Öe Alúye äüi[

ly< gte yaeignaimit ze;>. 33.

ly #it. ly #it àa÷vRd<it bhv>, lySy l][<

lySvêp< kI†zimit àîpUvRk< lySvêpmah.

Apunirit.

ApunvaRsnaeTwanaTpunvaRsnaSwanaÉavaiÖ;yivSm&itivR;

ya[a< zBdadIna< XyeyakarSy iv;ySy va ivSm&itlRyae

lyzBdawR> #TywR>. 34.

vedeit. vedaíTvar> zaôai[ ;qœ pura[aNyòadz

samaNya gi[ka #v veZya #v, b÷pué;gMyTvat!, @ka

za<ÉvI muÔEv k…lvxUirv k…lôIv guÝa,

pué;ivze;gMyTvat!. 35.

p. 149)

. mUl.

Page 249: Hathayog Pradipika

- 249 -

A<tlRúy< bih†RiòinRme;aeNme;vijRta. @;a sa

za<ÉvI muÔa vedzaôe;u gaeipta. 36.

A<tlRúyivlInicÄpvnae yaegI yda vtRte †ò(a

iníltarya bihrx> pZyÚpZyÚip. muÔey< olu

za<ÉvI Évit sa lBxa àsadaÌ‚rae>

zUNyazUNyivl][< S)…rit tÄÅv< pr< za<Évm!.

37.

. qIka.

icÄlyay àa[lysaxnIÉUta< muÔa< ivv]uStÇ

za<ÉvI— muÔamah. A<tlRúyimit. A<t>

Aaxaraidäür<Øa<te;u c³e;u mXye SvaiÉmte c³e

lúym<t>kr[v&iÄ>, bihÎeRhaÓih>àdeze †iò>

c]u>s<bNx>, kI†zI †iò> inme;aeNme;vijRta

inme;> púms<yaeg> %Nme;> púms<yaegivðe;>

ta_ya< vijRta rihta icÄSy Xyeyakaraveze

inme;aeNme;vijRta †iòÉRvit, sae´E;a muÔa za<ÉvI

z<Éaeiry< za<ÉvI izviàya izvaiÉÉaRvjinka va

Évit, kI†zI vedzaôe;u gaeipt vede;u \gaid;u

Page 250: Hathayog Pradipika

- 250 -

zaÇe;u sa<Oypat<jlaid;u gaeipta ri]ta. 36.

za<ÉvI— muÔamiÉnIy dzRyit. A<tlRúyimit. yda

ySyamvSwayam<t> AnahtpÒadaE y‘úy<

sgu[eñrmUTyaRidk< tÅvmSyaidvaKylúy<

jIveñraiÉÚmh<äüaSmIit

p. 150)

. mUl.

ïIza<ÉVyaí oecyaR AvSwaxamÉedt>.

Évei½Älyan<d> zUNye icTsuoêip[I. 38.

tare Jyaeiti; s<yaeJy ik<icÊÚmyeÑ‚vaE.

. qIka.

vaKyawRÉUt< äü va tiSmiNvlInaE ivze;e[ lInaE

icÄpvnaE mnaemaétaE ySy s twa yaegI vtRte iníltarya

iníla iSwra tara knIinka ySya< ta†Zya †ò(a

bihdeRhaÓih>àdeze pZyÚip c]u>s<b<x< k…vRÚip

ApZyn! baýiv;y¢h[mk…vRn! vtRte AaSte, oiLvit

Page 251: Hathayog Pradipika

- 251 -

vaKyal<kare, #y mu´a za<ÉvI muÔa za<ÉvInaimka

muÔyit ¬ezainit muÔa guraedeRizkSy

àsadaTàIitpUvRkadnu¢ha‘Bxa àaÝaceÄiddimit

v´…mzKy< za<Év< za<ÉvImuÔaya< Éasman<

pd< p*te gMyte yaeigiÉirit pdmaTmSvêp<

zUNyazUNyivl][< Xyeyakarv&Äe>

sÑavaCDUNyivl][< tSya Aip

ÉanaÉavadzUNyivl][< tÅv< vaStivk< vStu

S)…rit àtIyte, twacae´<, ANtlR]mnNyxIrivrt<

pZyNmuda s<ymI †ò(uNme;inme;vijRtimy< muÔa

ÉveCDaMÉvI. guÝey< igirzen t<ÇivÊ;a t<Çe;u

tÅvaiwRname;a Sya*imna< mnaelykrI mui´àda ÊlRÉa

. 1. ^XvR†iòrxae†iòêXvRvexae ýx>izra>,

raxay<Çivxanen jIvNmu´ae ÉveiT]taE. 2. 37.

ïIza<ÉVya #it. ïIza<ÉVya> ïImTya>

za<ÉvImuÔaya> oecrImuÔayaíavSwaxamÉedt>

AvSwa=viSwitxaRm Swan< tyaeÉeRdaCDa<ÉVya<

bih†Rò(a bih>iSwit> oecya¡

æUmXy†ò(a=viSwit>, za<ÉVya<

ùdyÉavnadez> oecya¡ æUmXy @v dez>,

tyaeÉeRda_ya< zUNye dezkalvStupirCDedzUNye

Page 252: Hathayog Pradipika

- 252 -

sjatIyivjatIySvgtÉedzUNye ya icTsuoêipi[

icdan<dSvêip{yaTmin icÄlyan<dae ÉveTSyat!,

ïIza<ÉvIoecyaeRrvSwaxamêpsaxna<ze Éed> ntu

icÄlyan<dêp)la<z #itÉav>. 38.

%NmnImuÔamah. tare #it. tare neÇyae> knIinke Jyaeit;I

taryaenaRsa¢e

p. 151)

. mUl.

pUvRyaeg< mnaeyujÚuNmnIkark> ][at!. 39.

keicdagmjalen keiciÚgms<k…lE>. keicÄkeR[ muý<it

nEv jan<it tarkm!. 40.

AxaeRNmIiltlaecn> iSwrmna

nasa¢dÄe][í<ÔakaRvip

lIntamupnyiÚSp<dÉaven y>. JyaetIêpmze;-

. qIka.

Page 253: Hathayog Pradipika

- 253 -

yaejnaTàkazmane tejis s<yaeJy s<yu´e k«Tva æuvaE

ik<icTSvLpmuÚyeËXv¡ nyet!, pUvR>

pUvaeR´ae=<tlRúybih†RiòirTyakarkae yaegae yui´yRiSmn!

tÄa†z< mnae=<t>kr[< yu<jn! yu´< k…vRn! yaegI

][aNmuøtaRÊNmnIkark %NmNyvSwakarkae Évit. 39.

%NmnIm<tra=NyStr[aepayae naStITyah. keicidit.

keicCDaôt<Çaidivd> AagCD<it buiÏmaraeh<TywaR @_y

#Tyagma> zaôt<ÇadySte;a<

jalEjaRlvÓ<xnsaxnEStÊ´E> )lEmuRT*<it maeh<

àaßuv<it, tÇas´a bXy<t #it Éav>, keicÖEidka

ingms<k…lEinRgmana< ingmae´ana< s<k…lE>

)lba÷LyEmuRT*<it, keicÖEzei;kadyStkeR[

SvkiLptyui´ivze;e[ muT*<it, tarytIit tarkSt<

tark< tr[aepay< nEv jan<it, %´aeNmNyev

tr[aepaySt< n jan<tITywR>. 40.

AxaeRNmIilteit. Ax¡-%NmIilte AxaeRNmIilte AxaeRNmIilte laecne

yen

p. 152)

. mUl.

Page 254: Hathayog Pradipika

- 254 -

bIjmiol< dedIPyman< pr< tÅv< tTpdmeit vStu

prm< vaCy< ikmÇaixkm!. 41.

idva n pUjyei‘<g< raÇaE cEv n pUjyet!. svRda

pUjyei‘<g< idvaraiÇinraext>. 42.

. qIka.

s AxaeRNmIiltlaecn> AxaeR˜aiqtlaecn> #TywR>, iSwr<

iníl< mnae ySy s iSwrmna nasaya naiskaya

A¢e=¢Éage naiskaya< Öadza<gulpy¡te va dÄe

àihte $][e yen s nasa¢dÄe][>, twah

visó>, Öadza<gulpy¡te nasa¢e ivmle=<bre,

s<ivίzae> àzaMy<Tyae> àa[Sp<dae inéXyt #it,

inSp<dSy inílSy Éavae inSp<dÉav> kayeR<iÔymnsa<

inílTv< ten c<ÔakaER c<ÔsUyaRvip lInta< lInSy

Éavae lInta lyStmupnyNàapyn! kayeR<iÔymnsa<

inílTven àa[s<carmip St<ÉyiÚTywR>, tÊ´<

àakœ, mnae yÇ iblIyeteTyaidpUvaeR´ ivze;[s<pÚae yaegI

JyaetIêp< JyaetIirvaiolàkazk< êp< ySy s twa

tmze;bIjmakaza*uTpiÄÖara svRkar[miol<

Page 255: Hathayog Pradipika

- 255 -

pU[¡ dedIPymanmitzyen dIPyt #it dedIPyman<

tÄwa Svàkazk< pr< kayeR<iÔymnsa< sai][<

tÅvmnaraeipt< vaStivkimTywR>, tiddimit v´…mzKy<

p*te gMyte yaeigiÉirit pd< prm< svaeRTk«ò< vStu

AaTmSvêp< @it àaßaeit, %NmNyvSwaya< SvSvêpaviSwtae

yaegI ÉvtITywR>, AÇaixk< ik< vaCy<, Apr< vStu

àaßaetITyÇ ik< v´VyimTywR>. 41.

%NmnIÉavnaya> kalinymaÉavmah. idva neit. idva

sUyRs<care il<g<

p. 153)

. mUl.

Aw oecrI. sVydi][naifSwae mXye crit maét>.

itóte oecrI muÔa tiSmn! Swane n s<zy>. 43.

#faip<glyaemRXye zUNy< cEvainl< ¢set!. itóte

oecrI muÔa tÇ sTy< pun> pun>. 44.

. qIka.

Page 256: Hathayog Pradipika

- 256 -

svRkar[maTman<, @tSmadaTmn Aakaz> s<ÉUt

#Tyaidïute>, n pUjyet! n Éavyet!, XyanmevaTmpUjn<,

tÊ´< vaisóe, Xyanaephar @vaTma XyanmSy

mhacRn<, ivna tenetre[aymaTma l_yt @v nae #it, raÇaE

c<Ôs<care c nEv pUjyeÚEv Éavyet! c<ÔsUyRs<care

icÄSwEyaRÉavat!, cle vate cl< icÄimTyu´Tvat!,

idvaraiÇinraext> sUyRc<ÔaE inéXy, LyBlaepe p<cmI

tSyaStisl!, svRda svRiSmn! kale il<g< AaTman<

pUjyeÑavyet!, sUyRc<ÔyaeinRraexe k«te su;uça<tgRte

àa[e mn>SwEyaRt!, tÊ´<, su;uça<tgRte vayaE

mn>SwEy¡ àjayt #it. 42.

oecrImah. sVyeit. sVydid[naifSwae

vamtidtrnaifSwae maétae vayuyRÇ mXye crit

yiSmNmXyàdeze gCDit tiSmn! Swane tiSmn! àdeze oecrI

muÔa itóte iSwra Évit,

àkaznSweyaOyyaeíeTyaTmnepd<, n s<zy> %´e=weR

s<dehae naStITywR>. 43.

#faip<glyaeirit. #faip<glyae> sVydi][naf(aemRXye

yCDUNy< o< kt&R Ainl< àa[vayu< yÇ ¢set!, zUNye

àa[Sy iSwrIÉav @v ¢as>, tÇ tiSmn! zUNye oecrI

Page 257: Hathayog Pradipika

- 257 -

muÔa itóte, pun> pun> sTyimit yaejna. 44.

p. 154)

. mUl.

sUyaRc<ÔmsaemRXye inral<ba<tr< pun>. s<iSwta

Vyaemc³e ya sa muÔa nam oecrI. 45.

saema*Çaeidta xara sa]aTsa izvv‘Éa. pUryedtula<

idVya< su;uça< piíme muoe. 46.

purSta½Ev pUyeRt iniíta oecrI Évet!. A_ySta oecrI

muÔaPyuNmnI s<àjayte. 47.

. qIka.

sUyaRc<Ômsaeirit. sUyaRc<Ômsaeirfaip<glyaemRXye

inral<b< yd<trmvkazStÇ, pun> padpUr[e,

Vyaeça< oana< c³e smudaye, ÉUmXye svRoana<

smNvyat!, tÊ´< p<cöaet> smiNvt #it, ya s<iSwta

sa muÔa oecrInam. 45.

Page 258: Hathayog Pradipika

- 258 -

saemaidit. saema½<Ôa*Ç ySya< oecya¡

xara=m&txara %idtaeуta sa oecrI sa]aiCDvv‘Éa

izvSy iàyeit pUveR[aNvy>, Atula< inmRla< inépma<

idVya< svRnaf(uÄma< su;uça< piíme muoe pUryet!,

ijþyeit ze;>. 46.

purSta½Eveit. purSta½Ev pUvRtae=ip pUyeRt, su;uça<

àa[eneit ze;>, yid tihR iniíta=s<idGxa oecrI

oecyaROya muÔa Éveidit, yid tu purStaTàa[en n pUyeRt

ijþamaÇe[ piímt> pUyeRt tihR mUFavSwajinka, n

iniíta oecrI Syaidit Éav>, oecrImuÔaPy_ySta stI

%NmnI s<àjayte icÄSy XyeyakaravezaÄuyaRvSwa

ÉvtITywR>. 47.

p. 155)

. mUl.

æuvaemRXye izvSwan< mnStÇ ivlIyte. }atVy<

tTpd< tuy¡ tÇ kalae n iv*te. 48.

A_yseToecrI— tav*avTSya*aeginiÔt>.

s<àaÝyaeginÔSy kalae naiSt kdacn. 49.

Page 259: Hathayog Pradipika

- 259 -

inral<b< mn> k«Tva n ik<icdip ic<tyet!,

sbaýa_y<tre Vyaeiç "qviÄóit Øuvm!. 50.

. qIka.

æuvaeirit. æuvaemRXye æuvaer<trale izvSwan<

izvSyeñrSy Swan< izvSy suoêpSyaTmnae=vSwanimit

ze;>, tÇ tiSmn! izve mnae lIyte

izvakarv&iÄàvahvÑvit ti½Älyêp< tuy¡ pd<

ja¢TSvßsu;uiÝ_yítuwaROy< }atVy<, tÇ tiSmn!

pde kalae m&TyunR iv*te, yÖa

sUyRc<Ôyaein<raexadayu>]ykark> kal> smyae n

iv*t #TywR>, tÊ´<, ÉaeT³I su;uça kalSyeit. 48.

A_yseidit. tavToecrI muÔam_yset!, yav*aeginiÔt>,

yaeg> svRv&iÄinraex> sEv inÔa yaeginÔa =Sy s<jata #it

yaeginiÔt> ta†z> Syat!, s<àaÝa yaeginÔa yen s

s<àaÝyaeginÔStSy kdacn kiSm<iídip smye kalae

m&TyunaRiSt. 49.

inral<bimit. yae inral<bmal<bzUNy< mn> k«Tva

Page 260: Hathayog Pradipika

- 260 -

ik<icdip n ic<tyet! oecrImuÔaya< jaymanaya<

äüakaramip v&iÄ< prvEraGye[ pirTyjeidTywR>, s

yaegI baýa_y<tre baýebihÉRve Aa_y<tre=_y<tÉRve c

VyaeMNyakaze "qviÄóit Øuv<,

p. 156)

. mUl.

baývayuyRwa lInStwa mXye n s<zy>. SvSwane

iSwrtameit pvnae mnsa sh. 51.

@vm_ysmanSy vayumageR idvainzm!. A_yasa¾IyRte

vayumRnStÇEv lIyte. 52.

Am&tE> PlavyeÎehmapadtlmStkm!.

. qIka.

iniítmett!, ywakaze "qae bihr<tíakazpU[aeR Évit

twa oecyaRmal<bnpirTyagen yaegI äü[a

pU[RiStótITywR>. 50.

Page 261: Hathayog Pradipika

- 261 -

baýeit. baýae dehaÓihÉRvae vayuyRwa lInae Évit ocyaR

, tSya<t> àv&TyÉavat! twa mXyae dehmXyvtIR

vayulIRnae Évit, tSy bih>àv&ÅyÉavat!, n s<zy>,

AiSmÚweR s<dehae naStITywR>, SwIyte

iSwrIÉUyte=iSmiÚit Swan< SvSy àa[Sy Swan<

SwEyaRixóan< äür<Ø< tÇ mnsa icÄen sh

pvn> àa[> iSwrta< iníltameit àaßaeit. 51.

@vmu´àkare[ vayumageR àa[mageR su;uçayaimTywR>,

idvainz< raiÇ<idvm_ysmanSya_yas< k…vRtae

yaeignae=_yasa*Ç yiSmÚaxare vayu> àa[ae jIyRte

]Iyte lIyt #TywR>, tÇEv vayaelRyaixóane

mniít< lIyte jIyRt-#TywR>. 52.

Am&tEirit. Am&tE> sui;ringRtE> padtl< c mStk< c

padtlmStk< Ö<Öí

p. 157)

. mUl.

isÏ(Tyev mhakayae mhablpra³m>. 53. #it oecrI.

Page 262: Hathayog Pradipika

- 262 -

zi´mXye mn> k«Tva zi´< mansmXygam!. mnsa mn

AalaeKy xaryeTprm< pdm!. 54.

omXye k…é caTmanmaTmmXye c o< k…é. sv¡ c

omy< k«Tva n ik<icdip ic<tyet!. 55.

. qIka.

àai[tUyRsena<ganaimTyekvÑav>,

padtlmStkmiÉVyaPyeTyapadtlmStk<

dehmaPlavyedaPlaivt< k…yaRt!, mhanuTk«ò> kayae ySy s

mhakay> mha<taE blpra³maE ySyeTyeta†zae yaegI

isÏ(Tyev, Am&taPlavnen isÏae ÉvTyev. 53.

zi´irit. zi´> k…<filnI tSya mXye mn> k«Tva

tSya< mnae x&Tva tdakar< mn> k«TveTywR>, zi´<

mansmXyga< k«Tva, zi´XyanavezaCDi´<

mnSyekIk«Ty ten k…<flI— baexiyTveit yavt!,

àbuÏaviûyaegen mnsa méta sheit gaer]ae´e>,

mnsa<t>kr[en mn AalaeKy buiÏ< mnsa=vlaeknen

iSwrIk«TveTywR>, prm< pd< svaeRTk«ò< Svêp<

xaryeÏar[aiv;y< k…yaRidTywR>. 54.

Page 263: Hathayog Pradipika

- 263 -

omXy #it. oimv pU[¡ äü o< tNmXye AaTman<

SvSvêp< k…é, äüahimit ÉavyeTywR>, AaTmmXye

SvSvêpe c o< pU[¡ äü k…é, Ah< äüeit c

ÉavyeTywR>, sv¡ c omy< k«Tva äümy< ivÉaVy

ikmip n ic<tyet!, Ah< äüeit Xyanmip pirTyjeidTywR>.

55.

p. 158)

. mUl.

A<t> zUNyae bih> zUNy> zUNy> k…<É #va<bre. A<t>

pU[aeR bih> pU[R> pU[R> k…<É #va[Rve. 56.

baýic<ta n ktRVya twEva<tric<tnm!. svRic<ta<

pirTyJy n ik<icdip ic<tyet!. 57.

s<kLpmaÇklnEv jgTsm¢< s<kLpmaÇklnEv mnae-

. qIka.

@v< smaihtSy Svêpe iSwitmah. A<t>zUNy #it. A<t>

Page 264: Hathayog Pradipika

- 264 -

A<t>kr[e zUNy>,

äüaitir´v&ÄerÉavaidœÖtIyzUNy>,

bihr<t>kr[aÓihripzUNy>, iÖtIyadzRnat! A<bre

Aakaze k…<Éae "qae ywa<tbRih>zUNyStÖd<t>kr[e

ùdakaze vayupU[R> äüakarv&Äe>

sÑavaÓ+üvasTvadœ,

bih>pU[aeR=<t>kr[aÓihùRdvkazaÓihvaR pU[R>,

sÄya äüaitir´v&ÄerÉavaÓ+üpU[RTvaÖa, A[Rve

smuÔe k…<Éae "qae ywa svRtae jlpU[aeR ÉvTyev<

smaixinóae yaegI äüpU[aeR ÉvtITywR>. 56.

baýic<teit. smaihten yaeigneTyXyahar>, baýic<ta

baýiv;ya ic<ta n ktRVya twEv

baýic<takr[vda<tric<tnma<tra[a< mnsa

pirkiLptanamazamaedksaExvaiqkadIna< ic<tn< n

ktRVyimit il<givpir[amenaNvy>, svRic<ta<

baýa_y<tric<tn< pirTyJy ik<icdip n

ic<tyeTprvEraGye[aTmakarv&iÄmip pirTyjet!, tÅyage

SvêpaviSwitêpa jIvNmui´ÉRvtIit Éav>. 57.

baýa_y<tric<tapirTyage za<ití ÉvtITyÇ

visóvaKy< àma[yit, s<kLpeit,

Page 265: Hathayog Pradipika

- 265 -

p. 159)

. mUl.

ivlas>. s<kLpmaÇmitmuTs&j inivRkLpmaiïTy

iníymvaßuih ram za<itm!. 58.

kpURrmnle yÖTsE<xv< sille ywa, twa

s<xIyman< c mnStÅve ivlIyte. 59.

}ey< sv¡ àtIt< c }an< c mn %Cyte.

. qIka.

s<kLpae maniskae Vyapar> s @v s<kLpmaÇ< tSy klnEv

rcnEved< †Zyman< sm¢< jgt!, baýàp<cae

mnaemaÇkiLpt #TywR>, mnsae mansSy ivlasae

nanaiv;yakarkLpna AazamaedksaExvaiqkaidkLpnaêpae

ivlas> s<kLpmaÇklnEv, mans> àp<cae=ip

s<kLpmaÇrcnEveTywR>, s<kLpmaÇe

vaýa_y<tràp<ce ya mit> sTyTvbuiÏStamuTs&j, tihR

ik< ktRVyimTyt Aah, inivRkLpeit, ivizòkLpna ivkLp>

Page 266: Hathayog Pradipika

- 266 -

, AaTmin

kt&RTvÉaeTk«TvsuioTvsjatIyivjatIySvgtÉeddezkalvs!

tupirCDed-kLpnaêp> tSmaiÚ:³a<tae

inivRkLpStmaTmanmaiïTy xar[aidiv;y< k«Tva he ram

iníyms<idGx< za<it< prmae pritmvaßuih, tt>

suomip àaPSysIit Éav>, tÊ´< Égvta Vyitreke[,

n caÉavyt> za<itrza<tSy k…t> suoimit. 58.

kpURrimit. yÖ*wa=nle=¢aE s<xIyman<

s<yaeJyman< kpURr< ivlIyte ivze;e[ lIyte lIn<

Évit, AGNyakar< Évit, ywa sille jle s<xIyman<

sE<xv< lv[< ivlIyte lv[akar< pirTyJy jlakar<

Évit twa tÖÄÅve AaTmin s<xIyman< kayRma[<

mnae ivlIyte AaTmakar< Évit. 59.

mnsae ivlye jate ÖEtmip lIyt #Tyah iÇiÉ>. }eyimit.

sv¡ skl<

p. 160)

. mUl.

}an< }ey< sm< nò< naNy> p<wa iÖtIyk>. 60

Page 267: Hathayog Pradipika

- 267 -

.

mnae†Zyimd< sv¡ yiTk<icTscracrm!. mnsae

ýuNmnIÉavadœÖEt< nEvaepl_yte. 61.

}eyvStupirTyagaiÖly< yait mansm!. mnsae ivlye jate

kEvLymviz:yte. 62.

. qIka.

}ey< }anah¡ àtIt< c }at< c }an< c #d<

sv¡ mn %Cyte, svRSy

mn>kLpnamaÇTvaNmn>zBdenaeCyte, }an< }ey< c

sm< mnae ivlIyte mnsa sax¡ nò< yid tihR

iÖtIyk> iÖtIy @v iÖtIyk> p<wa mnaeiv;yae naiSt,

ÖEt< naStIit )iltawR>. 30.

mnae†Zyimit. #dmupl_yman< yiTk<ic*iTkmip cr<

j<gmmcr< Swavr< cr< cacr< c cracre ta_ya<

shvtRt #it scracr< y¾gÄTsv¡ mnae†Zy< mnsa

†Zy<, mn>s<kLpmaÇimTywR>, mn>kLpnasTve

àtIteStdÉave caàtIteæRm @v sv¡ jgt!, æmSy

Page 268: Hathayog Pradipika

- 268 -

àtItkzrITvat!, n c baEÏmtàs<g>,

æmaixóanSy äü[> sTyTva_yupgmat!, mns

%NmnIÉavaiÖlyaÖEt< Éed> nEvaepl_yte nEv àtIyte

, ÖEtæmhetaemRn> s<kLpSyaÉvat!, ih tÏetavVyy<

. 61.

}eyimit. }eyy< }aniv;y< yÖStu sv¡ cracr<

y†Zy< tSy pirTyagaÚamêpaTmkSy tSy

pirvjRnaidœÖly< si½dan<dêpaTmakar< Évit, mnsae

ivlye jate sit kEvLy< kevlSyaTmnae Éav>

kEvLymviz:yte, AiÖtIyaTmSvêpmvizò<

ÉvtITywR>. 62.

p. 161)

. mUl.

@v< nanaivxaepaya> sMykœ SvanuÉvaiNvta>.

smaixmagaR> kiwta> pUvaRcayERmRhaTmiÉ>. 63.

su;uçayE k…<filNyE suxayE c<ÔjNmne. mnaeNmNyE

nmStu_y< mhaz®yE icdaTmne. 64.

Page 269: Hathayog Pradipika

- 269 -

AzKytÅvbaexana< mUFanamip s<mtm!.

@vimit. @vm<tlRúy< bih†RiòirTya*u´àkare[

mhan! smaixpirzIlnzuÏ AaTma<t>kr[< ye;a< te

mhaTmanStEmRhaTmiÉ> pUveR c te AacayaRí pUvaRcayaR

mTSye<ÔadyStE> smaxeiíÄv&iÄinraexSy magaR>

àaÞyupaya> kiwta>, kI†za> smaixmagaR>,

nanaivxaepaya> nanaivxa %paya> saxnain ye;a< te

twa sMykœ smIcIntya s<zyivpyRyraihTyen y>

SvanuÉv AaTmanuÉvStenaiNvta yu´a>. 63.

su;uçaid_y> k«tk«TySta> à[mit. su;uçayE #it.

su;uça mXynafI tSyE k…<filNyE Aaxarz®yE

c<ÔaÑ+ƒmXySwa¾Nm ySyaStSyE suxayE pIyU;ayE

mnaeNmNyE tuyaRvSwayE ic½EtNymaTma Svêp< ySya> sa

twa tSyE mhtI jfana< kayeR<iÔymnsa<

cEtNys<padkTvaTsvaeRÄma ya zi´iíCDi´>

pué;êpa tSyE, tu_yimit àTyek< s<bXyte, nm>

àVhIÉavae=Stu. 64.

nanaivxan! smaXyupayanu®va nadanus<xanuêp<

muOyaepay< àitjanIte

Page 270: Hathayog Pradipika

- 270 -

p. 162)

. mUl.

àae´< gaer]nawen nadaepasnmuCyte. 65.

ïI-Aaidnawen spadkaeiqlyàkara> kiwta jy<it.

nadanus<xankmekmev mNyamhe muOytm< lyanam!. 66.

mu´asne iSwtae yaegI muÔa< s<xay za<ÉvIm!.

z&[uyaÎi][e k[eR nadm<tSwmekxI>. 67.

. qIka.

nIte. AzKyeit. AVyuTpÚTvadzKyStÅvbaexStÅv}an<

ye;a< te twa te;a< mUFanamnxItana< s<mt<,

AipzBdaiTkmutaxItanaimit gMyte, gaer]nawen

àae´imTynen mhÊ´TvaÊpadeyTv< gMyte,

nadSyanahtXvneépasne=nus<xanêp< sevnmuCyte

kWyte. 65.

ïI-Aaidnaweneit. ïI-Aaidnawen izven kiwta> àae´a>

Page 271: Hathayog Pradipika

- 271 -

paden ctuwa¡zen sh vtRmana> kaeiqs<Oyaka

lyàkaraiíÄlysaxnÉeda jy<TyuTk;eR[ vt¡te

vy< tu nadanus<xank< nadanuic<tnmev @k< kevl<

lyana< lysaxnana< mXye muOytmmitzyen muOy<

mNyamhe janImhe %Tk«òana< lysaxnana< mXye

%Tk«òtmTvaÌaer]aiÉmtTva½ nadanus<xanmev

AvZy< ivxeyimit Éav>. 66.

za<ÉvImuÔaya nadanus<xanmah. mu´asn #it.

mu´asne isÏasne iSwtae yaegI za<ÉvI—

muÔam<tlRúy< bih†RiòirTyaidnae´a< s<xay k«Tva

, @kxIreka¢ict> sn! di][e

k[eR=<tSwsu;uçanaf(a< s<tmev nad< z&[uyat!,

p. 163)

. mUl.

ïv[puqenynyuglºa[muoana< inraexn< kayRm!.

zuÏsu;uçasr[aE S)…qmml> ïUyte nad>. 68.

Aar<Éí "qíEv twa pircyae=ip c. in:piÄ>

svRyaege;u SyadvSwactuòym!. 69.

Page 272: Hathayog Pradipika

- 272 -

Awar<ÉavSwa. äü¢<weÉRveÑedae T*an<d>

zUNys<Év>.

. qIka.

tÊ´< iÇpurasarsmu½ye, AadaE

mÄailmalajintrvsmStars<SkarkarI nadae=saE

va<izkSyainlÉirtlsÖ<zin>SvantuLy>,

"<qanadanukarI tdnu c jlixXvanxIrae gÉIrae

gjRNpjRNy"ae;> pr #h k…hre vtRte äünaf(a #it. 67

.

pra'œmuoImuÔya nadanus<xanmah. ïv[puqe

nynyaeneRÇyaeyuRgl< yuGm< àa[zBden ºa[puqe

muomaSyme;a<, Ö<Öe àa{y<gTvadekvÑave àaÝe=ip

svRSyaip Ö<ÖEkvÑavSy vEkiLpkTvaÚ Évit, te;a<

inraexn< kra<guiliÉ> kay¡, inraexn< ceTw<,

A<guóa_yamuÉaE k[aER tjRnI_ya< c c]u;I,

nasapuqaE twaNya_ya< àCDa* kr[ain ceit,

ckaraÄdNya_ya< muo< àCDa*eit smu½Iyte, zuÏa

àa[ayamEmRlrihta ya su;uçasri[>

Page 273: Hathayog Pradipika

- 273 -

su;uçapÏitStSyammlae nad> S)…q< Vy´< ïUyte.

68.

Aw nadSy ctöae=vSwa> àah. AarMÉíeit.

Aar<ÉavSwa"qavSwapircyavSwain:pTyvSwa #it,

svRyaege;u sveR;u icÄv&iÄinraexaepaye;u za<ÉVyaid;u

VyvSwactuòy< Syat!, ccEvtwaipca>

padpUr[awaR>. 69.

tÇar<ÉavSwamah. äü¢<weirit.

äü¢<wernahtc³e vtRmanaya Éed>

p. 164)

. mUl.

ivicÇ> Kv[kae dehe =naht> ïUyte Xvin>. 70.

idVydehí tejSvI idVyg<xSTvraegvan!. s<pU[Rùdy>

zUNy Aar<Éae yaegvan! Évet!. 71.

Aw "qavSwa. iÖtIyaya< "qIk«Ty vayuÉRvit

mXyg>. †Fasnae Éve*aegI }anI devsmStda. 72.

Page 274: Hathayog Pradipika

- 274 -

. qIka.

àa[ayama_yasen Éedn< yda ÉveÄdeit

yÄdaerXyahar>, Aan<dytITyan<d> Aan<djnk>

zUNye ùdakaze s<ÉvtIit zUNys<Évae ùdakazaeTpÚae

ivicÇae nanaivx> Kv[ae ÉU;[innd> s @v Kv[k>,

ÉU;[innds†z #TywR>, ÉU;[ana< tu iz<ijt<,

inKva[ae inKv[> Kva[> Kv[> Kv[nimTypITymr>,

Anahtae Xvinrnahtae inhaRdae dehe dehmXye ïUyte

ïv[iv;yae ÉvtITywR>. 70.

idVydeh #it. zUNye ùdakaze y Aar<Éae nadar<ÉStiSmn!

sit ùdakazivzuÏakazæUmXyakaza>

zUNyaitzUNymhazUNyzBdEVyRviÿy<te yaeigiÉ>,

s<pU[Rùdy> àa[vayuna sMykœ pU[¡ ùdy< ySy s

twa Aan<den pU[eR ùdye yaegvan! yaegI idVyae

êplav{ybls<pÚae dehae ySy s idVydeh> tejSvI

àtapvan! idVyg<x> idVy %Ämae g<xae ySy s twa

Araegvan! raegrihtae Éveidit s<b<x>. 71.

"qavSwamah. iÖtIyamIit. iÖtIyaya<

Page 275: Hathayog Pradipika

- 275 -

"qavSwaya< vayu> àa[> "qIk«Ty AaTmna

shapan< nadib<Ê cEkIk«Ty mXymae mXyc³gt>

k<QSwane mXyc³<,

p. 165)

. mUl.

iv:[u¢<weSttae ÉedaTprman<dsUck>. AitzUNye

ivmdRí ÉerIzBdStwa Évet!. 73.

t&tIyaya< tu iv}eyae ivhayaemdRlXvin>. mhazUNy<

tda yait svRisiÏsmaïym!. 74.

. qIka.

tÊ´mÇEv jal<xrb<xe mXyc³imd< }ey<

;aefzaxar<b<xnimit, ydaÉveidTyXyahar>,

tdaSyamvSwaya< yaegI yaega_yasI †Fmasn< ySy s

†Fasn< iSwrasnae }anI pUvaRpe]ya

k…zlbuiÏdeRvsmae êplav{yaixKyaÎev tuLyae Évet!,

tÊ´mIñrae´e rajyaege, àa[apanaE nadib<Ë

jIvaTmprmaTmnae>, imilTva "qte ySmaÄSmaTs "q

Page 276: Hathayog Pradipika

- 276 -

%Cyt #it. 72.

iv:[u¢<wEirit. ttae äüg<iwÉednan<tr<

iv:[u¢<we> k<Qe vtRmanaya

ÉedaTk…<ÉkEmeRdnaTprman<dSy Éaivnae äüan<dSy

sUckae }apk>, AitzUNye k<wavkaze

ivmdaeR=neknads<mdaeR ÉeyaR> zBd #v zBdae ÉerIzBdae

ÉerInadí tda tiSmNkale Évet!. 73.

pircyavSwamah saxRÖa_ya<. t&tIyaya<

pircyavSwaya< ivhayaemdRlXvinivRhayis æUmXyakaze

mdRlSy va*ivze;Sy Xvinirv XvinivR}eyae ivze;e[

}anahaeR Évit, tda tSyamvSwaya<

svRisiÏsmaïy< svaRsa< isÏInaRmi[madIna<

smaïy< Swan<, tÇ s<ymadi[maidàaÝe>

mhazUNy< æUmXyakaz< yit gCDit àa[ #it ze;>

. 74.

p. 166)

. mUl.

icÄan<d< tda ijTva shjan<ds<Év>.

Page 277: Hathayog Pradipika

- 277 -

dae;Ê>ojraVyaix]uxainÔaivvijRt>. 75.

éÔ¢<iw< yda iÉTva zvRpIQgtae=inl>. in:pÄaE

vE[v> zBd> Kv[ÖI[aKv[ae Évet!. 76.

@kIÉUt< tda icÄ< rajyaegaiÉxankm!.

. qIka.

icÄan<dimit. icÄan<d<

nadiv;ya<t>kr[v&iÄjNy< suo< ijTvaiÉÉUy

shjan<ds<Év> shjan<d> SvaÉaivkaTmsuo< tSy

s<Év AaivÉaRv> s dae;a vatiptk)a Ê>o< t¾Nya

vedna AaXyaiTmkaid c jra v&ÏavSwa VyaixJvRraid>

]uxa buÉu]a inÔa Svap @tEivRvijRtae rihtStda yaegI

ÉvtIit. 75.

tda kdeType]ayamah. éÔeit. yda éÔ¢<iw< iÉTva

, Aa}ac³e éÔ¢<iw> zvRSyeñrSy pIQ< Swa<

æUmXy< tÇ gt> àaÝae=inl> àa[ae Évit tda

in:pTyvSwamah. in:pÄaivit. in:pÄaE

in:pTyvSwaya<, äür<Øe gte àa[e in:yTyvSwa

Page 278: Hathayog Pradipika

- 278 -

Évit, vE[v> ve[aery< vE[vae v<zs<b<xI zBdae

innad> Kv[<tI zBdaymana ya vI[a tSya> Kv[>

zBdae Évet!. 76.

tda tSyamvSwaya<

icÄm<t>kr[mekIÉUtmekiv;yIÉUt<,

iv;yiv;iy[aerÉedaepcarat!, tÔajyaegaiÉxank< rajyaeg

#TyiÉxan< ySy tÔajyaegaiÉxank<

p. 167)

. mUl.

s&iòs<harktaRsaE yaegIñrsmae Évet!. 77.

AStu va maStu va mui´rÇEvao<ift< suom!.

lyaeÑvimd< saEOy< rajyaegadvaPyte. 78.

rajyaegmjan<t> kevl< hQkimR[>. @tan_yaisnae

mNye àyas)lvijRtan!. 79.

%NmNyvaÝye zIº< æUXyan< mm s<mtm!.

rajyaegpd< àaÝ< suoaepayae=Lpcetsam!. s*>

Page 279: Hathayog Pradipika

- 279 -

àTyys<xayI jayte nadjae ly>. 80.

. qIka.

icÄSyEka¢tEv rajyaeg #TywR>. s&iòs<hareit. AsaE

nadanus<xanprae yaegI s&iòs<harktaR s&iò<

s<har< c kraetIit ta†z>. At-@veñrsm $ñrtuLyae

Évet!. 77.

AStu veit. rajyaegimit. %ÉaE àaGVyaOyataE. 78. 79.

%NmNyvaÝy #it. ïIº< TvirtmuNmNya %NmNyvSwaya

AvaÝye àaÞyw¡ æUXyan< æuvaeXyaRn< æUmXye

Xyan< mm SvaTmaramSy s<mt<, rajyaegae yaegana< raja

tdev pd< rajyaegpd< tuyaRvSwaOy àaßu lBxu<

pUvaeR´æUXyanêp> suoaepay> suosaXy> %pay

suoaepay> ALpcetsamLpbuÏInamip

ikmutaNye;aimTyiÉàay>, nadj> nada¾atae

lyiíÄivly> s*> zIº< àTyy< àtIt<

s<dxatIit àTyys<xayI àtIitkrae jayte àaÊÉRvit

. 80.

Page 280: Hathayog Pradipika

- 280 -

p. 168)

. mUl.

nadanus<xansmaixÉaja< yaegIñra[a< ùid

vxRmanm!. Aan<dmek< vcsamgMy< janait t<

ïIguénaw @k>. 81.

k[aER ipxay hSta_ya< y< z&[aeit Xvin< muin>. tÇ

icÄ< iSwrIk…yaR*aviTSwrpd< ìjte. 82.

nadanus<xaneit.

nadSyanahtXvnernus<xanmnuic<tn< ten

smaixiíÄEka¢(< t< Éj<tIit

nadanus<xansmaixÉajSte;a< yaeig;u

yaegyu´e:vIñra> smwaRSte;a< ùid hœfye vxRt #it

vxRmanSt< vxRman< vcsa< vacamgMy<, #dimit

v´…mzKy< t< yaegzaôàisÏmek<

muOyman<dmaLhadmekae=nNy> ïIguénw> ïIman!

guérev nawae jnait veiÄ, @ten nadanus<xanan<dae

guégMy @veit sUict<. 81.

nadanus<xanaTàTyaharaid³me[ smaixmah.

Page 281: Hathayog Pradipika

- 281 -

k[aRivTyaidiÉ>. muinmRnzIlae yaegI hSta_yaimTynen

hSta<guóaE lúyete, ta_ya< k[aER ïaeÇe ipxay,

hSta<guóaE ïaeÇivvryae> k«TveTywR>, y<

Xvinmnahtin>Svn< z&[aeTyak[Ryit tÇ tiSmn! XvnaE

icÄ< iSwrIk…yaRdiSwr< iSwr< s<p*man< k…yaRt!,

yaviTSwr< pd< iSwrpd< tuyaROy< gCDet!, tÊ´<,

tuyaRvSwaicdiÉVyjknadSy vedn< àae´imit

nadanus<xanen vayuSwEyRmi[madyae=ip Év<tIit, %´<

c iÇpurasarsmu½ye, ivijtae ÉvtIh ten vayu> shjae ySy

smuiTwt> à[ad>, Ai[maidgu[a Év<it tSyaimtpu{y<

c mhagu[aedySy, surrajtnUjvEirr<Øe ivinéXy

Svkra<guilÖyen, jlxeirv xIrnadm<t> àsr<t<

shsa z&[aeit mTyR #it, surraj #<ÔStSy

tnUjae=juRnStSy vErI k[RStÔ<Øe SpòmNyt!. 82.

p. 169)

. mUl.

A_ySymanae nadae=y< baýmav&[ute Xvinm!.

p]aiÖ]epmiol< ijTva yaegI suoI Évet!. 83.

ïUyte àwma_yase nadae nanaivxae mhan!. ttae=_yase

Page 282: Hathayog Pradipika

- 282 -

vxRmane ïUyte sUúmsU]k>. 84.

AadaE jlixjImUtÉerIHHRrs<Éva>. mXye

mdRlz<oaeTwa "<qakahljaStwa. 85.

. qIka.

_ySyman #it A_ySymanae=nus<xIymanae=y<

nadae=nahtaOyae baý< Xvin< bihÉRv< zBdmav&[ute

ïuTyaeivR;y<, yaegI nada_yasI p]aNmasaxaRdiol<

sv¡ iv]ep< icÄca<cLy< ijTva=iÉÉUy suoI Svan<dae

Évet!. 85.

ïUyt #it. àwma_yase pUvaR_yase nanaivxae=nekivxae

mhan! jlixjImUtÉeyaRids†zae nadae=nahtSvn> ïUyte

Aak{yRte, ttae=n<trm_yase nadanus<xana_yase

vxRmane sit sUúmsUK<Ak> sUúm> sUúm @v ïUyte

ïv[iv;yae Évit. 84.

nanaivx< nadmah Öa_ya<. Aadaivit. AadaE

vayaeäRür<Øgmnsmye jlix> smuÔae jImUtae me"ae ÉerI

va*ivze;>, ÉerI ôI Ê<ÊiÉ> pumainTymr>, HHRrae

Page 283: Hathayog Pradipika

- 283 -

va*ivze;>, va*àÉeda fmémfœfuif<ifmHHRra>

, mdRl> p[vae=Nye=pITymr>, jlixàmuoe_y> s<Év

#v s<Éavae ye;a< te twa mXye äür<Øe vayae>

SwEyaRn<tr< mdRlae va*ivze;> z<oae

jljSta_yamuTwa #v mdRlz<oaeTwa>, "<qakahlaE

va*ivze;aE ta_ya< jata #v "<qakahlja>. 85.

p. 170)

. mUl.

A<te tu ik<ik[Iv<zvI[aæmrin>Svna>. #it

nanaivxa nada> ïUy<te dehmXyga>. 86.

mhit ïUyma[e=ip me"ÉeyaRidke XvnaE. tÇ

sUúmaTsUúmtr< nadmev pram&zet!. 87.

"nmuTs&Jy va sUúme sUúmmuTs&Jy va "ne.

rmma[mip i]Ý< mnae naNyÇ calyet!. 88.

. qIka.

A<te iTvit. A<te tu àa[Sy äür<Øe

Page 284: Hathayog Pradipika

- 284 -

b÷SwEyaRn<tr< tu ik<ik[I ]uÔ"<iqka v<zae ve[u

vI[a t<ÇI æmrae mxup> te;a< in>Svna #it pUvaeR´a>

nanaivxa Anekàkarka dehSy mXye gta> àaÝa>

ïUy<te. 86.

mhtIit. me"í ÉerI c te AadI ySy s

me"ÉeyaRidkStimn!, me"ÉerIzBdaE t¾Nyin"aeR;praE,

mhit b÷le XvnaE innade ïUyma[e Aak{yRmane sTyip tÇ

te;u nade;u sUúmaTsUúmtrmitsUúm< Aadmev

pram&zei½<tyet!, sUúmSy nadSy

icrSwaiyTvaÄÇas´icÄiír< iSwrmitÉRveidit Éav>

. 87.

"nimit. "n< mha<t< nad< me"ÉeyaRidkmuTs&Jy "ne

va nade rmma[<

"nsUúmaNytrnad¢h[pirTyaga_ya< ³If<tmip

i]Ý< rjsaTy<tc<cl< mnae=NyÇ iv;ya<tre n

calyeÚ àeryet!, i]Ý< mnae iv;ya<tras´< n

smaxIyte nade;u rmma[< tu smaxIyt #it Éav>. 88

.

p. 171)

Page 285: Hathayog Pradipika

- 285 -

. mUl.

yÇk…Çaip va nade lgit àwm< mn>. tÇEv

suiSwrIÉUy ten sax¡ ivlIyte. 89.

mkr<d< ipbn! É&<gae g<x< nape]te ywa.

nadas´< twa icÄ< iv;yaÚih ka<]te. 90.

mnaemÄgje<ÔSy iv;yae*ancair[>. inymne smwaeR=y<

innadinizta<k…z>. 91.

. qIka.

AÇeit. va Awva yÇk…Çaip nade yiSmNkiSm<ií˜ne

sUúme va nade àwm< pUv¡ mnae lgit l¶< Évit

tÇEv tiSmÚev nade suiSwrIÉUy sMykœ iSwr< ÉUTva ten

naden sax¡ sak< ivlIyte lIn< ÉvtITywR>, AÇ

pUvRvaKyen àTyaharae iÖtIyen xar[a t&tIyen

XyanÖara smaixé´>. 89.

mkr<dimit. mkr<d< pu:prs< ipbn! xyn! É&<gae

æmrae g<x< ywa nape]te neCDit twa nadas´<

Page 286: Hathayog Pradipika

- 286 -

nad Aas´< icÄm<t>kr[< iv;yan!

iv;{v<Tyvb×<it àmatar< Svs<geneit iv;ya>

ö‹<dnvintadyStan! n ka<]te neCDit. hIit iníye

. 90.

mn #it. iv;y> zBdaidrevae*an< vn< tÇ crtIit

iv;yae*ancarI tSy mn @v mÄgje<Ôae, ÊinRvarTvat!,

tSy innad @vanahtXvinrev inizta<k…z>

tIú[a<k…z> inymen pravtRne smwR> z´>, @tE>

ðaekE>, crta< c]uradIna< iv;ye;u ywa³m<,

yTàTyahr[< te;a< àTyahar> àkIitRt>,

#<iÔya[a< iv;ye_y> àTyahr[< àTyahar

#Tyu´l][> àTyahar> àae´>. 91.

p. 172)

. mUl.

bÏ< tu nadb<xen mn> s<Ty´caplm!, àyait

sutra<SwEy¡ iDÚp]>ogae ywa. 92.

svRic<ta pirTyJy savxanen cetsa. nad @vanus<xeyae

yaegsaèaJyimCDta. 93.

Page 287: Hathayog Pradipika

- 287 -

nadae=<tr<gsar<gBxnne vagurayte.

A<tr<gk…r<gSy vxe Vyaxayte=ip c. 94.

bÏ< iTvit. nad @v b<x> bXyte=neneit b<x>

b<xnsaxn< ten Svz®ya SvaxInkr[en bÏ<

b<xnimv àaÝ<, nadxar[adavas´imTywR>,

At-@v sMykœ Ty´< capl< ][e][e

iv;y¢h[pirTyagêp< yen tÄwa mn> sutra<

SwEy¡ àyait intra< xar[ameit, tÇ †òa<tmah

, iDÚaE p]aE ySy ta†z> oe g½tIit og> p]I

ywa, @ten, àa[ayamen pvn< àTyahare[ ce<iÔy<,

vzIk«Ty tt> k…yaRi½ÄSwEy¡ zuÉaïye, zuÉaïye

icÄSwapn< xar[eTyu´l][a xar[a àae´a. 92.

svRic<taimit. sveR;a< baýa_y<triv;ya[a< ya

ic<ta ic<tn< ta< pirTyJy Ty®va savxanenEka¢e[

cetsa yaegana< saèaJy< sèajae Éav>,

yaegzBdae=zaR*j<t>, rajyaeigTvimit yavt!, #CDta

va<Dta pu<sa nad @vanah

tXvinrevanus<xeyae=nuic<tnIy>, nadakarv&itàvah>

ktRVy #TywR> @ten

Page 288: Hathayog Pradipika

- 288 -

tÔƒpàTyyEka¢(s<titíaNyinSp&ha, tÏ(an<

àwmEr<gE> ;iÑinR:pa*te n&p, tÇ

àTyyEktanta XyanimTyu´l][< Xyanmu´<. 93.

nadae=<tr<geit. nad> A<tr<g< mn @v sar<gae

m&gStSy b<xne ca<cLyhr[e vagurayte vagurevacrit

vagura jal<, ywa vagura b<xnen sar<gSy ca<cLy<

p. 173)

. mUl.

A<tr<gSy yimnae vaijn> pir"ayte. nadaepaiStrtae

inTymvxayaR ih yaeigna. 95.

bÏ< ivmu´cacLy< nadg<xkjar[at!. mn>

pardmaßaeit inral<baOyoe=qnm!. 96.

hrit twa nadae=<tr<gSy Svz®ya ca<cLy<

hrtITywR>, A<tr<g< mn @v sar<gae hir[StSy

b<xne nanav&ÅyuTpadnapnynmev mnsae b<xStiSmn!

Vyaxayte Vyax #vacrit, ywa Vyaxae vagurabÏ<

m&g< h<it @v< nadae=ip Svas´< mnae h<tITywR>. 94

Page 289: Hathayog Pradipika

- 289 -

.

A<tr<gSyeit. yimnae yaeignae=<tr<g< mnStSy

cplTvaÖaijnae=ñSy pir"ayte vaijzalaÖarpir"

#vacrit nad #it ze;>, ywa vaijzalapir"ae

vaijnae=NyÇ git< é[iÏ twa nadae=<tr<gSyeTywR>,

At>kar[a*aeigna nadSyaepaiStépasna inTy<

àTyhmvxayaRvxar[Iya, hIit iníye=Vyy<. 95.

bÏimit. nad @v g<xk %pxatuivze;Sten jar[<

jar[Ikr[< nadg<xks<b<xen ca<cLyhr[<

tSmaÓÏ< nadEkas´< p]e guiqkak«it< àaÝ<

At-@v ivmu´< Ty´<

ca<cLymnekiv;yakarpir[amêp< yen, p]e

ivmu´laELy< mn> pard< mn @v pard< c<cl<

inral<b< äü tdevaOya ySy tiÚral<baOy< tdev

p. 174)

. mUl.

nadïv[t> ]Iàm<tr<gÉuj<gm>. ivSm&Ty

svRmeka¢> k…ÇicÚih xavit. 97.

Page 290: Hathayog Pradipika

- 290 -

kaóe àvitRtae viû> kaóen sh zaMyit. nade

àvitRt< icÄ< naden sh lIyte. 98.

"<qaidnads´StBxa<t>kr[hir[Sy. àhr[mip

sukr< zrs<xanàvI[íet!. 99.

. qIka.

ompiriCDÚTvaÄiSmÚqn< gmn> tdakarv&iÄàvah<

, p]e Aakazgmn< àaßaeit, ywa bÏ<

pardmakazgmn< kraeit @v< bÏ< mnae

äüakarv&iÄàvahmiviCDÚ< kraetITywR>. 96.

nadeit. nadSyanahtSvnSy ïv[t> ïv[at! i]à<

Ô‚tm<tr<g< mn @v Éuj<gm<

spRíplTvaÚadiàyTva½ Éuj<gmêpTv< mns>,

sv¡ ivñ< ivSm&Ty ivSm&itiv;y< k«TvEka¢ae

nadakarv&iÄàavahvan! sNk…Çaip iv;ya<tre nih xavit

nEv xavn< kraeit, XyanaeÄrE> ðaekE>, tSyEv

kLpnahIn< Svêp¢h[< ih yt!, mnsa Xyanin:pa*>

smaix> sae=iÉxIyt #it

Page 291: Hathayog Pradipika

- 291 -

iv:[upura[ae´l][StdevawRmaÇinÉaRs<

SvêpzUNyimv smaixirit pat<jlsUÇae´l][en c

s<à}atl][> smaixé´>. 97.

kaó #it. kaóe daéi[ àvitRt> àJvailtae viû>

kaóen sh zaMyit Jvalaêp< pirTyJy

tNmaÇêpe[avitóte ywa twa, nade àvitRt<

icÄ< naden sh lIyte,

rajstamsv&iÄnazaTsTvmaÇavze;< s<Skarze;< c

Évit, tÇ c mEÇay[Iym<Ç>, ywa inir<xnae viû>

SvayaenavupzaMyit, twa v&iÄ]yai½Ä<

SvyaenavupzaMytIit. 98.

"<qaidit. "<qa AaidyeR;a<

z<omdRlHHRrÊ<ÊiÉjImUtadIna< te

"<qadySte;a<

p. 175)

. mUl.

AnahtSy zBdSy XvinyR %pl_yte. xner<tgRt<

}eySya<tgRt< mn>. mnStÇ ly< yait tiÖ:[ae>

Page 292: Hathayog Pradipika

- 292 -

prm< pdm!. 100.

tavdakazs<kLpae yavCDBd> àvtRte. in>zBd<

tTpr< äü prmaTmeit gIyte. 1.

. qIka.

nadSte;u s´>, At-@v StBxae inílae yae=<t>kr[mev

hir[ae m&gStSy àhr[<

nanav&iÄàitb<xnm<t>kr[p]e, hir[p]e tu

àhr[< hnnmip zrvÎ+‚tgaimnae vayae>

s<xansu;uçamageR[ äür<Øe inraexnp]e zrSy

ba[Sy s<xan< xnui; yaejn< tiSmn! àvI[>

k…zlíeTsukr< suoen ktu¡ zKy<. 99.

AnahtSyeit. AnahtSy zBdSyanahtSvnSy yae

XvininRhaRd %pl_yte ïUyte tSy Xvner<tgRt< }ey<

Jyaeit> SvàkazcEtNy< }eySya<tgRt<

}eyakartampÚ< mnae=<t>kr[< tÇ }eye mnae

ivly< yait prvEraGye[ sklv&iÄzUNy< s<Skarze;<

Évit, tiÖ:[aeivRÉaeraTmn>

prmm<t>kr[v&ÅyupaixraihTyaiÚépaixk< p*te

Page 293: Hathayog Pradipika

- 293 -

gMyte yaeigiÉirit pd< Svêp<. 100.

tavidit. yavCDBdae=nahtXvin> àvtRte ïUyte

tavdakazSy sMyŠLpn< Évit,

zBdSyakazgu[TvaÌ‚[gui[naeÉeRdaÖa mnsa sh zBdSy

ivlyaiÚ>zBd< zBdriht< yTpr< äü

pr<äüzBdvacy< prmaTmeit gIyte prmaTmzBden s

%Cyte, svRv&iÄivlye y> Svêpe[aviSwt> s @v

präüprmaTmzBda_yamuCyt #it Éav>. 1.

p. 176)

. mUl.

yiTk<icÚadêpe[ ïUyte zi´rev sa. yStTva<tae

inrakar> s @v prmeñr>. 2.

sveR hQlyaepaya rajyaegSy isÏye. rajyaegsmaêF>

pué;> kalv<ck>. 3.

tÅv< bIj< hQ> ]eÇmaEdasINy< jl< iÇiÉ>.

%NmnI kLplitka s* @v àvtRte. 4.

Page 294: Hathayog Pradipika

- 294 -

. qIka.

yiTk<icidit. nadêpe[anahtXvinêpe[ yiTk<icÀƒyte

Aak{yRte sa zi´rev yStTva<tStTvanam<tae lyae yiSmn!

s> twa inrakar Aakarriht> s @v prmeñr>

svRv&tI]ye SvêpaviSwtae y> s AaTmeTywR>, kaóe

àvitRtae viûirTyaidiÉ> ðaekE>

rajyaegaprpyaRyae=s<à}at> smaixé´>. 2.

sveR #it. hQí lyí hQlyaE tyaeépaya

hQlyaepaya hQaepaya Aasnk…<ÉkmuÔaêpa lyaepaya

nadanus<xanza<ÉvImuÔady>, rajyaegSy mns>

svRv&iÄinraexl][Sy isÏye in:pÄye àae´a #it ze;>

, rajyaegsmaêF> sMygaêF> àaÝvan! y> pué;>

s kalv<ck> kal< m&Tyu< v<cyit jytIit ta†z>

Syaidit ze;>. 3.

tÅvimit. tÅv< icÄ< bIj<

bIjvÊNmNyvSwa<k…rakare[ pir[mmanTvat! hQ>

àa[apanyaerEKyl][> àa[ayam> ]eÇe #v

àa[ayame %NmnIkLplitkaeTpÄeraEdasINy<

Page 295: Hathayog Pradipika

- 295 -

p. 177)

. mUl.

sda nadanus<xanat! ]Iy<te paps<cya>. inr<jne

ivlIyete iniít< icÄmaétaE. 5.

z<oÊ<ÊiÉnad< c n z&[aeit kdacn.

kaóv¾ayte deh %NmNyavSwya Øuvm!. 6.

svaRvSwaivinmuR´> svRic<taivvijRt>. m&tviÄó te

yaegI s mu´ae naÇ s<zy>. 7.

. qIka.

prvEraGy< jl< tSya %TpiÄkar[Tvat!,

prvEraGyhetuk> s<Skarivze;iíÄSyas<à}at #it

t‘][at!, @tEiôiÉéNmNys<à}atavSwa sEv

kLplitka skleòsaxnTvaTs* @v ïIºmev àvtRte

àv&Äa Évit %TpÚa Évit. 4.

sdeit. sda svRda

nadanus<xanaÚadanuic<tnaTpaps<cya> papsmUha>

Page 296: Hathayog Pradipika

- 296 -

]Iy<te nZy<it inr<jne inguR[e cEtNye iniít< Øuv<

icÄmaétaE mn>àa[aE ivlIyte ivlInaE Évt>. 5.

%NmNyvSwa< àaÝSy yaeign> iSwitmahaòiÉ>,

z<oÊ<ÊÉIit. z<oae jljae

Ê<ÊiÉvaR*ivze;StyaenaRd< "ae;< kdacn kiSm<iídip

smye n z&[aeit, z<oÊ<ÊÉITyupl][< nadmaÇSy

%NmNyvSwya dehae Øuv< kaóv¾ayte,

iníeòTvaidTywR>. 6.

ja¢TSvßsu;uiÝmUDaRmr[l][a> p<c

VyuTwanavSwaStaiÉivRze;e[ mu´ae riht> svaR

yaií<ta> Sm&tyStaiÉivRvijRtae ivrihtae y> yaeg>

sklv&iÄinraexae=SyatIit

p. 178)

. mUl.

oa*te n c kalen baXyte n c kmR[a. saXyte n s

kenaip yaegI yu´> smaixna. 8.

n g<x< n rs< êp< n c Spz¡ n in>Svnm!.

Page 297: Hathayog Pradipika

- 297 -

naTman< n pr< veiÄ yaegI yu´> smaixna. 9.

icÄ< n suÝ< naeja¢TSm&itivSm&itvijRtm!.

. qIka.

yaegI tuyaRvSwavan! s mu´ae jIvÚev mu´>,

sklv&iÄinraexe AaTmn> SvêpavSwnat!, tÊ´<

pat<jle sUÇe, tda Ôòu> Svêpe=vSwanimit

SpòmNyt!. 7.

oa*t #it. smaixna yu´ae yaegI kalen m&Tyuna n oa*te

n Éúyte n hNyt #TywR>, kmR[a k«ten

zuÉenazuÉen va n baXyte jNmmr[aidjnne n ¬eZyte,

twa c smaixàkr[e pat<jlsUÇ<, tt>

¬ezkmRinv&iÄirit, kenaip pué;a<tre[ y<Çm<Çaidna

va n saXyte saxiytu< zKyte. 8.

n g<xiMt. smaixna yu´ae yaegI g<x< suriÉmsuriÉ<

va n rs< mxuraMllv[kquk;ayit´Éedat! ;ifœvx<

n êp< zu¬nIlpItr´hirtkipzicÇÉedaTsÝivx< n

Spz¡ zItmu:[mnu:[azIt< va n in>Svn<

Page 298: Hathayog Pradipika

- 298 -

z<oÊ<ÊiÉjlixjImUtaidinnad< baýma_y<tr< va

n AaTman< deh< n pr< pué;a<tr< veÄIit svRÇaNveit

, AaTma dehe x&taE jIve SvÉave prmaTmnITymr>. 9.

icÄimit. ySy yaeigniíÄm<t>kr[< n suÝ<,

AavrkSy tmsae=ÉavaiTÇgu[e=<t>kr[e

p. 179)

. mUl.

n caStmeit naedeit ySyasaE mu´ @v< s>. 10.

n ivjanait zItae:[< n Ê>o< n suo< twa. n man<

napman< c yaegI yu´> smaixna. 11.

SvSwae ja¢dvSwaya< suÝv*ae=vitóte.

in>ñasaeCDœvashIní iniít< mu´< @v s>. 12.

yda sTvrjsI AiÉÉUy smStkr[avrk< tm AaivÉRvit

tda<t>kr[Sy iv;yakarpir[amaÉavaÄTsuÝimTyuCyte

, nae ja¢t! #<iÔyErwR¢h[aÉavat!, Sm&ití ivSm&ití

Sm&itivSm&tI ta_ya< vijRt<,

Page 299: Hathayog Pradipika

- 299 -

v&iÄsamaNyaÉavaÊÓaexkaÉava½ Sm&itvijRt<,

Sm&Tynukªls<karaÉavaiÖSm&itvijRt<, n caSt<

nazmeit àaßaeit, s<Skarze;Sy icÄSy sÅvat!,

naedeTyuÑvit, v&ÅynuTpadnat! sae=saE mu´ @v jIvNmu´ @v

. 10.

n ivjanatIit. smaixna yu´ae yaegI zIt< c %:[< c

zItae:[<, smaharÖ<Ö>, zItmu:[< va pdaw¡

n Ê>o< Ê>ojnk< prk«t< tafnaidk< n suo<

suosaxn< suriÉc<dna*nulepnaidk<, twa caweR,

man< prk«t< sTkar< n Apmanmnadr< c n

ivjanatIit i³yapd< àitvaKymNveit. 11.

SvSw #it. SvSw> àsÚe<iÔya<t>kr[>, @ten

t<ÔamUDaRidVyav&iÄ>, ja¢dvSwayaimTynen

Svßsu;uÞyaeinRv&iÄ>, suÝvt! suÝen tuLy<

kaye<iÔyVyaparzUNyae yae yaegI Avitóte iSwtae Évit,

smvàiv_y> Sw #TyaTmnepd<, inñasaeCDœvashIn>

baývayae> kaeóe ¢h[< inñas> kaeóiSwtSy

vayaebRihinR>sar[muCDœvasSta_ya< hIníavitót

#TyÇaip s<bXyte. siniít<

Page 300: Hathayog Pradipika

- 300 -

p. 180)

. mUl.

AvXy> svRzôa[amzKy> svRdeûam!. A¢aýae

m<Çy<Ça[a< yaegI yu´> smaixna. 13.

. qIka.

in>s<idGx< mu´ @v, jIvNmu´Svêpmu´< dÄaÇeye[,

inguR[Xyans<pÚ> smaix< c ttae=_yset!,

idnÖadzkenEv smaxI— smvaßuyat!, vayu< inéXy

mexavI jIvNmu´ae Évet! Øuvimit. 12.

AvXy-#it. smaixna yu´ae yaegI, svRzôa[aimit

s<b<xsamaNye ;óI, svRzôEirTywR>, AvXyae

yu´ae h<tumzKy #TywR>, svRdeihnaimTyÇaip

s<b<xmaÇivvkœ=ya< ;óI, AzKy> svRdeihiÉ>

blen zKyae n ÉvtITywR>, mÙy<Ça[a<

vzIkr[mar[ae½aqnaid)lEm¡Çy<ÇEr¢aý>

vzEktuRmzKy>, @v< àaÝyaegSy yaeignae iv¹a bhv>

smaya<it, tiÚvar[aw¡ tJ}anSyapei]tÅvaÄe=ip

àdZy¡te, dÄaÇey>, AalSy< àwmae iv¹ae iÖtIySy

Page 301: Hathayog Pradipika

- 301 -

àkWyte, pUvaeR´xUtRgaeóI c t&tIyae mÙsaxn<,

ctuwaeR xatuvad> Syaidit yaegivdae ivÊirit,

mak¡feypura[e, %psgaR> àvt¡te †òa ýaTmin

yaeign>, ye ta<Ste s<àvúyaim smasen inbaex me,

kaMya> i³yaStwa kamaNmnu:yae yae=iÉva<Dit, iôyae

dan)l< iv*a< maya< k…Py< xn< vsu,

devTvmmrezTv< rsaynvy> i³ya<, meé< àytn<

y}< jlaGNyavezn< twa, ïaÏana< zi´danana<

)lain inymaStwa, twaepvasaTpUtaR½ devipÇcRnadip,

Aitiw_yí kmR_y %ps&òae=iÉva<Dit, iv¹imTw<

àvteRt yÆa*aegI invtRyet!, äüas<ig mn>

k…vRÚupsgER> àmuCyt #it, pÒpura[e,

ydEiÉr<trayEnR i]Pyte=Sy ih mans<, tda¢e,

tmvaßaeit pr< äüaitÊlRÉ<, yaegÉaSkre, saiTvkI—

x&itmal<By yaegI sTven suiSwr>, inguR[< mnsa

XyayÚupsgER> àmuCyte, @v< yaegmupasIn>

z³aidpdinSp&h>, isXyaidvasnaTyagI jIvNsu´ae

ÉveNmuinirit, ivStrSy iÉya nae´a> s<it iv¹a ýnekz>

, Xyaneniv:[uhryaevaRr[Iya ih yaeigneit. 13.

p. 181)

. mUl.

Page 302: Hathayog Pradipika

- 302 -

yavÚEv àivzit crNmaétae mXymageR yaviÓ<ÊnR Évit

†Fàa[vatàb<xat!.

. qIka.

Ayaeigna< }an< inrak…vRn! yaeignamev }an< ÉvtITyah.

yavidit. mXymageR su;uçaya< crn! gCDn! maét>

àa[vayu> yavt! yavTkalpy¡t< n àivzit àk;eR[

äür<Øpy¡t< n ivzit, äür<Ø< gtSy

SwEyaRÓ+ür<Ø<gTva n iSwrae ÉvtITywR>,

su;uçayams<crn!, vayurisÏ #TyuCyte,

tÊ´mm&tisÏaE, yaviÏmagRgae vayuinRílae nEv

mXyg>, AisÏ< t< ivjanIyaÖayu< kmRvzanugimit,

àa[yit jIvytIit àa[> s casaE vatí àa[vat>

tSy àb<xaTk…<Éken iSwrIkr[aiÓ<ÊvIy¡ †F>

iSwrae n Évit àa[vatSwEyeR ib<ÊSwEyRmu´mÇEv àakœ

, mn>SwEyeR iSwrae vayuSttae ib<Ê> iSwrae Éveidit,

tdÉave TvisÏTv< yaeign>, %´mm&tisÏaE,

tavÓÏae=PyisÏae=saE nr> sa<sairkae mt>, yavÑvit

dehSwae rse<Ôae äüêpk>, AisiÏ< t<

ivjanIyaÚrmäücair[<, jramr[s<kI[¡

Page 303: Hathayog Pradipika

- 303 -

svR¬ezsmaïyimit, yavÄTv< icÄ< Xyane XyeyicÄ<

n shjs†z< SvaÉaivkXyeyakarv&iÄàvahaÚEv

jayte nEv Évit àa[vatàb<xaidit

dehlIdIpNyayenaÇaip s<bXyte, vayuSwEyeR

icÄSwEyRmu´mm&tisÏaE, ydasaE iïyte vayumRXyma<

mXyyaegt>, tda ib<ÊiíicÄ< c ièyte vayuna sh,

tdÉave=ýisÏTvmu´mm&tisÏaE, yavTàSy<dte icÄ<

baýa_y<trvStu;u, AisÏ< tiÖjanIyai½Ä<

kmRgu[aiNvtimit, tav*J}an< zaBd< vdit kiídœ

tidd< }an< kw< d<ÉimWyaàlap< d<Éen

}ankwnenah< laeke pUJyae Éiv:yaimit ixya imWyaàlapae

imWyaÉa;[< d<ÉpUvRk< imWyaÉa;[imTywR>,

àa[ib<ÊicÄana< jyaÉave

}anSyaÉavaTs<s&itÊRvaRra, tÊ´mm&tisÏaE,

clTye; yda vayuStdaib<Êíl> Sm&t>, ib<Êílit

ySya<ge icÄ< tSyEv c<cl<, cle ib<daE cle icÄe cle

vayaE c svRda, jayte ièyte laek> sTy< sTyimd< vc #it

, yaegbIje=Pyu´< icÄ< ànò< yid Éaste vE tÇ

àtItae métae=ip naz>, n va yid SyaÚ tu tSy zaô<

naTmàtIitnR guénR mae] #it, @ten àa[ib<Êmnsa< jye

tu }anÖara

Page 304: Hathayog Pradipika

- 304 -

p. 182)

. mUl.

yavÏ(ane shjs†z< jayte nEv tÅv< tavJ}an<

vdit tidd< d<ÉimWyaàlap>. 14.

#it

ïIshjan<ds<tanic<tami[SvaTmaramyaegI—Ôivrictay!

Aa< hQàdIipkaya< smaixl][<nam ctuwaeRpdez>

. 4.

mUlðaeks<Oya. 393. ïIk«:[apR[mStu.

. qIka.

yaeignae mui´> Syadeveit sUict<, tÊ´mm&tisÏaE,

yamvSwa< ìjeÖayuiv¡ÊStamixgCDit, ywaih saXyte

vayuStwa ib<Êàsaxn<, mUiDRtae hrit Vyaix< v&Ï>

oecrta< nyet!, svRisiÏkrae lInae inílae mui´dayk>

ywavSwa ÉveiÓ<daeiíÄavSwa twa twa, nnu,

yaegaôyae mya àae´a n&[a< ïeyaeivixTsya, }an< kmR

c Éi´í naepayae=Nyae=iSt k…Çicidit ÉgvÊ´aôyae

Page 305: Hathayog Pradipika

- 305 -

mae]aepayaSte;u sTsu kw< yaeg @v mae]aepayTvenae´ #it ceÚ

te;a< yaega<ge:v<tÉaRvat!, twaih, AaTma va Are

ÔòVy> ïaetVyae m<tVyae inidXyaistVy #it ïuTya

prmpué;awRsaxnaTmsa]aTkarhetutya

ïv[mnninidXyasnaNyu´ain tÇ ïv[mnne

inyma<ggRte SvaXyaye=<tÉRvt>, SvaXyayí

mae]zaôa[amXyyyn<, s c

taTpyaRwRiníypyRvsayae ¢aý>,

taTpyaRwRin[Ryí ïv[mnna_ya< ÉvtIit

ïv[mnnyae> SvaXyaye=<tÉaRv>, inymivvr[e

ya}vLKyen, isÏa<tïv[< àae´< veda<tïv[<

buxEirit Spòmev ïv[Sy inyma<tgRité´a,

AxItved< sUÇ< va pura[< seithask<, pde:vXyyn<

yí sda_yasae jp> Sm&t #it

yui´iÉrnvrtmnuic<tnl][Sy sda_yasêpSy

mnnSyaip inyma<tgRité´a,

ivjatIyàTyyinraexpUvRksjatIyàTyyàvahêpSy

inidXyasnSy %´l][e Xyane=<tÉaRv>,

tSyaiptTpirpakêpsmaixnaTmsa]aTkarÖara

mae]hetuTvmIñrapR[buXya

in:kamkmaRnuóanl][Sy kmRyaegSy tp>

SvaXyayeñrài[xanain i³yayaeg #it pt<jilàae´e

Page 306: Hathayog Pradipika

- 306 -

inyma<tgRte i³yayaege=<tÉaRv>, tÇ tp

%´mIñrgItaya<,

$NcaeMPlete