168
i Sixth Standard Marathi First Language Karnataka Text Book Society (R.) 100 Feet Ring Road, Banashankari 3rd Stage, Bengaluru - 85 _m` _amRr 6 B`Îmm ghmdr Government of Karnataka ©KTBS Not to be republished

Government of Karnataka m` amR>r ©KTBS B`Îmm ghmdr … textbooks/class6/6th-language-mar… · i Sixth Standard Marathi First Language Karnataka Text Book Society (R.) 100 Feet

  • Upload
    others

  • View
    2

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

  • i

    Sixth StandardMarathi First Language

    Karnataka Text Book Society (R.)100 Feet Ring Road, Banashankari

    3rd Stage, Bengaluru - 85

    _m` _amR>r

    6B`Îmm ghmdr

    Government of Karnataka

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • ii

    PrefaceThe Textbook Society, Karnataka has been engaged in producing new textbooks

    according to the new syllabi which in turn are designed on NCF – 2005 since June 2010. Textbooks are prepared in 12 languages; seven of them serve as the media of instruction. From standard 1 to 4 there is the EVS, mathematics and 5th to 10th there are three core subjects namely mathematics, science and social science.

    NCF – 2005 has a number of special features and they are:• Connecting knowledge to life activities • Learning to shift from rote methods• Enriching the curriculum beyond textbooks• Learning experiences for the construction of knowledge• Makingexaminationsflexibleandintegratingthemwithclassroomexperiences• Caring concerns within the democratic policy of the country• Make education relevant to the present and future needs.• Softening the subject boundaries, integrated knowledge and the joy of learning.• The child is the constructor of knowledge

    The new books are produced based on three fundamental approaches namely. Constructive approach, Spiral Approach and Integrated approach

    The learner is encouraged to think, engage in activities, masters skills and competencies. The materials presented in these books are integrated with values. The new books are not examination oriented in their nature. On the other hand they help the learner in the total development of his/her personality, thus help him/her become a healthy member of a healthy society and a productive citizen of this great country, India.

    Language textbooks are designed to help learners master communicative competencies,excellentcomprehension,meaningfulexpressionandefficientreferenceskills.

    English is studied by most students as the second language. Teachers have to keep in mind the three fundamental approaches based on which the readers have been designed and adapt their teaching methods and help learners master language skills and competencies and help them become excellent users of English.

    Schools in Karnataka offer seven languages as media of instruction and eight as firstlanguagesandtenlanguagesareofferedasthirdlanguage.Theobjectiveistohelpthelearnerstousetheselanguagesefficientlyatthecommunicativelevel.Itishopedthat at least a cross section of learners achieve competencies to use these languages at the creative level.

    Teachers are expected to adapt their teaching methods not to make these textbooks just feed materials for examinations, but help learners master language competencies such as communication, comprehension, expression in writing and necessary reference skills.

    The Textbook Society expresses grateful thanks to the chairpersons, writers, scrutinisers, artists, staff of DIETs and CTEs and the members of the Editorial Board and printers in helping the Text Book Society in producing these textbooks.

    G S Mudambadithaya Sri. Nagendra Kumar Coordinator Managing Director Curriculum Revision and Karnataka Textbook Society® Textbook Preparation Bengaluru, Karnataka Karnataka Textbook Society® Bengaluru, Karnataka

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • iii

    {hVJwO

    {_Ìhmo,

    ^maVr` {ejU nÜXVr_Ü`o AË`mYw{ZH$Vm AmUÊ`mgmR>r Am{U {ejU A{YH$m{YH$ {dÚmWuH|${ÐV H$aÊ`mgmR>r ZdZdrZ nÜXVtMm Adb§~ Ho$bm OmV Amho. n§Mdm{f©H$ ̀ moOZm§ à_mUo {d{eï> Q>ßß`mda e¡j{UH$ gwYmaUm§Mo nwZamdbmoH$Z H$ê$Z doimodoir ~Xbhr Ho$bo OmV AmhoV. AWm©V e¡j{UH$ gwYmaUm H$aVmZm A{bH$S>À`m n§Mdrg dfm©V "g_mZ amï´>r` e¡j{UH$ H$m`©H«$_' am~{dÊ`mV Ambm. ̀ mMr ̂ maVdmgr`m§Zr AmdOy©Z XIb ¿`m`bm hdr Ago gm§Jmdogo dmQ>Vo.

    gZ 1986 _Ü`o "Zdo amï´>r` e¡¡j{UH$ YmoaU' pñdH$mê$Z {ejU nÜXVrV amï´>r` g_mZVoMm nm`m KmVbm Jobm. 1998 nmgyZ g§nyU© Xoe^a ""gm_Ï`m©da AmYmarV {ejU'' `m gwYm[aV `moOZoMm àma§^ Pmbm, Am{U gw{e{jV {dÚmÏ`mªZm {H$_mZ gm_Ï }̀ àmá H$ê$Z XoÊ`mMr O~m~Xmar EH$ amï´>r` H$V©ì` åhUyZ {ejH$ ~§Yy ^{JZrZr pñdH$mabr Amho Ago {XgyZ `oV Amho.

    ~XbË`m H$mimà_mUo AmnU ñdV…À`m amhUr_mZ AmMma {dMmamV ~Xb H$aV AgVmo. {ejU joÌ Ë`mbm AndmX Zmhr. AË`mYw{ZH$Vm AmË_gmV H$aUo, Zd {dMma KoD$Z nwT>o OmUo. hm Va "{dÚm g[aVoMm' ñWm`r^md Amho. ~Xb åhUÊ`mnojm g_mOm{^_wI Agbobo g_mOmon`moJr "Zd{dMma' hr H$mimMr JaO AgVo. amï´>r` nmVirda `m Zd{dMmam§Mo _§WZ {Za§Va hmoV AgVo. `m {dMma_§WZmVyZ V`ma hmoUmao "ZdZrV' ~mb{dH$mgmbm nw{ï>H$a Agob, Aer Amem _Zr ~miJyZ 2005 _Ü ò "amḯ>r` Aä`mgH«$_mMm AmamIS>m' V`ma H$aÊ`mV Ambm. EZ.gr.B©. Ama. Q>r. _Ü`o V`ma Pmboë`m `m amï´>r` {dMmambm "EZ.gr.E\$. 2005' Ago g§~moYÊ`mV Ambo Amho. `m "Z°eZb H$[aŠ`wb_ \«o$_ dH©$ 2005' à_mUo V`ma Ho$bobo àñVwV nmR>çnwñVH$ Amnë`m hmVr XoVmZm "amï´>r` {dMmam§Mo ~rOmamonU' H$arV AmhmoV Agm R>m_{dœmg nmR>çnwñVH$ _§S>imbm dmQ>Vmo Amho.

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • iv

    gË` Am[U AqhgoÀ`m VËdm§da ÑT> {dœmg AgUmè`m _hmË_m Jm§YrOrZmhr _mZdr h¸$m§gmR>r "N>moS>mo ^maV' gmaIr Midi C^mê$Z "MboOmd' Mm Zmam Úmdm bmJbm, ñdmV§Í`mgmR>r "H$amo dm _amo' hr KmofUm Úmdr bmJbr, åhUOoM H$UIa ìhmdo bmJbo, ho Eo{Vhm{gH$ gË` {dgê$Z MmbUma Zmhr.

    "EZ.gr.E\$. 2005' _YyZ {dMmamZo, AmMmamZo H$UIa Am{U à{V^mg§nÞ ^maVmÀ`m C^maUrMo ~rOmamonU Ho$bo Amho.

    {ejUmÀ`m `m Zd{dMmamVyZ àoaUm KoD$Z ^mfm, J{UV, {dkmZ Am{U {deofV… g_mO{dkmZ `m gd©M {df`mVyZ EH$ àJë^ amï´>r` MoVZm XoÊ`mMo Ü`o` "^maVr` {ejUmZo' Camer ~miJbo Amho. `m amï´>r` Ü`o`mMm CÔoe "~bgmJa ^maV hmodmoŸ& {dídmV emo^yZr amhmo'Ÿ& `m nyÁ` gmZo JwéOr§À`m eãXm§V gm§JyZ nmR>çnwñVH$ _§S>i Amnbo {hVJwO nyU© H$arV Amho.

    `m amï´>r` Ü`o`màV KoD$Z OmÊ`mgmR>r àñVwV nmR>çnwñVH$ Ho$di EH$ _mÜ`_ Amho. d¡Mm[aH$ ~rOmamonUmMo Vo EH$ gmYZ Amho. ̀ m gmYZmV gwYmaUm H$aÊ`mgmR>r gd© {ejUào_r OZVm, {ejH$ ~§Yy, ^{JZtÀ`m {dYm`H$ gyMZm§Mo nmR>çnwñVH$ {ZX}eZmb`mV ñdmJV Amho.

    àñVwV nmR>çnwñVH$mÀ`m {Z{_©Vr _Ü`o ghH$m`© Ho$boë`m gd© H$dr, boIH$, Am{U {hVqMVH$ H$m`©H$Ë`mªMo nmR>çnwñVH$ _§S>i Am^mar Amho.

    nmR>çnwñVH$ _§S>i

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • v

    Text Book Committee

    Chairman :1) Sri P.K. Muchandikar, A.M., Govt. Marathi Higher Primary

    School Konewadi, Belagavi.Members :1) Sri S.D. Pakhare, A.M., Govt. Marathi Higher Pry. School

    Kadoli, Belagavi2) Sri J.S. Mali, H.M., Govt. Marathi Higher Pry. School, Kurli

    Chikodi Dist., Belagavi.3) Sri A.S. Buvaji, A.M., Govt. Marathi Lower Pry. School,

    Jainkop, Khanapur Dist. Belagavi4) Sri I.S. Patil, A.M., Govt. Marathi Higher Pry. School Tarihal,

    Belagavi5) Smt. Sangeeta Deshpande, A.M., V.M. Shanbhag Marathi

    School Bhagyanagar, Tilakwadi, Belagavi.Artist :6) Sri Tharakesh, Govt. High School, Bannitalpur, Gundlupete,

    Dist-Chamarajanagar.Scrutinizer :7) Sri Madhav Kunte, A.M., Smt. Ushatai, Gogate Girls High

    School, BelagaviChief Co-ordinator :Prof. G.S. Mudambadithaya, Co-ordinator, Curriculum Revision and Text Preparation, Karnataka Textbook Society® Bengaluru.Chief Advisers :Sri Nagendra kumar, Managing Director, KTBS, Bengaluru.Sri C. Nagamani, Deputy Director, KTBS, Bengaluru.Programme Co-ordinator:Smt. Chandrakala, Assistant Director, KTBS, Bengaluru.

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • vi

    ¥ÀjµÀÌgÀuÉ PÀÄjvÀÄ

    MAzÀjAzÀ ºÀvÀÛ£Éà vÀgÀUÀwAiÀÄ ¥ÀoÀå¥ÀĸÀÛPÀUÀ¼À §UÉÎ ¥ÀæPÀlUÉÆAqÀ ¸ÁªÀðd¤PÀ

    C©ü¥ÁæAiÀÄUÀ¼À£ÀÄß UÀªÀĤ¹ ªÀiÁ£Àå ªÀÄÄRåªÀÄAwæAiÀĪÀgÀÆ CxÀð¸ÀaªÀgÀÆ DVgÀĪÀ

    ²æà ¹zÀÝgÁªÀÄAiÀÄå£ÀªÀgÀÄ vÀªÀÄä 2014-15 gÀ §eÉmï£À°è vÀdÕgÀ ¸À«ÄwAiÀÄ£ÀÄß gÀa¸ÀĪÀ

    WÉÆõÀuÉ ªÀiÁrzÀgÀÄ. vÀdÕgÀÄ C£ÀĸÀj¸À¨ÉÃPÁzÀ ªÀÄÆ® D±ÀAiÀĪÀ£ÀÄß »ÃUÉ ºÉýzÀgÀÄ:

    “¥ÀoÀå¥ÀĸÀÛPÀUÀ¼À£ÀÄß ¸ÁªÀiÁfPÀ ¸ÁªÀÄgÀ¸Àå, £ÉÊwPÀªÀiË®åUÀ¼ÀÄ, ªÀåQÛvÀé«PÀ¸À£À, ªÉÊeÁÕ¤PÀ ªÀÄvÀÄÛ

    ªÉÊZÁjPÀ ªÀÄ£ÉÆèsÁªÀ, eÁvÀåwÃvÀvÉ ªÀÄvÀÄÛ gÁ¶ÖçAiÀÄ §zÀÞvÉUÀ½UÉ C£ÀĪÁUÀĪÀAvÉ vÀdÕgÀ

    À̧«ÄwAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀÄ£Àgï gÀa À̧̄ ÁUÀĪÀÅzÀÄ” - EzÀÄ §eÉmï ̈ sÁµÀtzÀ°è ̧ ÁzÀgÀ¥Àr¹zÀ D±ÀAiÀÄ.

    D£ÀAvÀgÀ ²PÀët E¯ÁSÉAiÀÄÄ MAzÀjAzÀ ºÀvÀÛ£Éà vÀgÀUÀwAiÀĪÀgÉV£À ¥ÀoÀå¥ÀĸÀÛPÀUÀ¼À

    ¥ÀjµÀÌgÀuÉUÁV 27 ¸À«ÄwUÀ¼À£ÀÄß gÀa¹ ¢£ÁAPÀ: 24.11.2014 gÀAzÀÄ DzÉñÀºÉÆgÀr¹vÀÄ.

    F ¸À«ÄwUÀ¼ÀÄ «µÀAiÀĪÁgÀÄ ªÀÄvÀÄÛ vÀgÀUÀwªÁgÀÄ ªÀiÁ£ÀzÀAqÀPÀÌ£ÀÄUÀÄtªÁV gÀavÀªÁzÀªÀÅ.

    ««zsÀ ¥ÀoÀ嫵ÀAiÀÄUÀ½UÉ ̧ ÀA§A¢ü¹zÀ vÀdÕgÀÄ, CzsÁå¥ÀPÀgÀÄ F ̧ À«ÄwUÀ¼À°èzÁÝgÉ. FUÁUÀ̄ ÉÃ

    °TvÀªÁV §A¢gÀĪÀ C£ÉÃPÀ DPÉëÃ¥ÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ «µÉèõÀuÉUÀ¼À£ÀÄß ¥Àj²Ã°¹, vÀ¥ÀÄà

    M¥ÀÄàUÀ¼À §UÉÎ ¤tð¬Ä¹ ¥ÀoÀå¥ÀĸÀÛPÀUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀjµÀÌj¸ÀĪÀ ºÉÆuɺÉÆvÀÛ F ¸À«ÄwUÀ½UÉ

    ‘CUÀvÀå«zÀÝ°è ¥ÀoÀåªÀ̧ ÀÄÛªÀ£ÀÄß ¥ÀjµÀÌj¹ £ÀAvÀgÀ ¥ÀoÀå¥ÀÄ À̧ÛPÀUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀjµÀÌj À̧ĪÀ’ ̧ ÁévÀAvÀæöåªÀ£ÀÄß

    24.11.2014gÀ DzÉñÀzÀ¯Éèà ¤ÃqÀ¯ÁVvÀÄÛ. D£ÀAvÀgÀ 19.09.2015 gÀAzÀÄ ºÉƸÀ DzÉñÀ

    ºÉÆgÀr¹ ‘CUÀvÀå«zÀÝ°è ¥ÀÄ£Àgï gÀa¸ÀĪÀ’ ¸ÁévÀAvÀæöåªÀ£ÀÄß ¤ÃqÀ¯Á¬ÄvÀÄ. »ÃUÉ ¸ÀªÀÄUÀæ

    ¥ÀjµÀÌgÀuÉUÉÆAqÀ ¥ÀoÀå¥ÀĸÀÛPÀUÀ¼À£ÀÄß 2016-17 gÀ §zÀ®Ä 2017-18£Éà ±ÉÊPÀëtÂPÀ ªÀµÀðzÀ°è

    eÁjUÉƽ¸À¯ÁUÀĪÀÅzÉAzÀÄ EzÉà DzÉñÀzÀ°è w½¸À¯Á¬ÄvÀÄ.

    C£ÉÃPÀ ªÀåQÛUÀ¼ÀÆ ¸ÀAWÀl£ÉUÀ¼ÀÆ ¸ÀéAiÀÄA¥ÉæÃjvÀgÁV ¥ÀoÀå¥ÀĸÀÛPÀUÀ¼À ªÀiÁ»wzÉÆõÀ,

    D±ÀAiÀÄzÉÆõÀUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀnÖªÀiÁr ²PÀët ¸ÀaªÀjUÉ, ¥ÀoÀå¥ÀĸÀÛPÀ ¸ÀAWÀPÉÌ PÀ¼ÀÄ»¹zÀÝgÀÄ.

    CªÀÅUÀ¼À ¥Àj²Ã®£ÉªÀiÁrzÀÝ®èzÉ, ¸À«ÄwUÀ¼ÁZÉUÉ C£ÉÃPÀ ¸ÀAªÁzÀUÀ¼À£ÀÄß K¥Àðr¹ «ZÁgÀ

    «¤ªÀÄAiÀÄ ªÀiÁrPÉÆArzÉÝêÉÉ. ¥ÁæxÀÀ«ÄPÀ ªÀÄvÀÄÛ ¥ËæqsÀ±Á¯Á CzsÁå¥ÀPÀgÀ ¸ÀAWÀUÀ¼À eÉÆvÉ

    ZÀað¹zÀÝ®èzÉ ¥Àæ±ÁߪÀ½ ¹zÀÞ¥Àr¹ CzsÁå¥ÀPÀjUÉ PÀ½¹ C©ü¥ÁæAiÀÄUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀAUÀ滸À¯ÁVzÉ.

    CzsÁå¥ÀPÀgÀÄ, «µÀAiÀÄ¥Àj«ÃPÀëPÀgÀÄ ªÀÄvÀÄÛ qÀAiÀÄmï ¥ÁæA±ÀÄ¥Á®gÀ ¥ÀævÉåÃPÀ ¸À¨sÉUÀ¼À£ÀÄß

    £Àqɹ «±ÉèõÀuÁvÀäPÀ C©üªÀÄvÀUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀįÁVzÉ. «eÁÕ£À, ¸ÀªÀiÁd«eÁÕ£À, UÀtÂvÀ, ¨sÁµÉ

    ¸Á»vÀÀåUÀ½UÉ ̧ ÀA§A¢ü¹zÀ vÀdÕjUÉ ªÉÆzÀ¯Éà ¥ÀoÀå¥ÀĸÀÛPÀUÀ¼À£ÀÄß PÀ¼ÀÄ»¹ D£ÀAvÀgÀ ̧ À¨sÉ £Àqɹ

    ZÀað¸À¯ÁVzÉ. ªÀÄ»¼Á ¸ÀAWÀl£É ºÁUÀÆ «eÁÕ£À ¸ÀA§A¢ü ¸ÀA¸ÉÜUÀ¼À£ÀÄß DºÁ餹 aAvÀ£É

    £ÀqɸÀ¯ÁVzÉ. »ÃUÉÀ J¯Áè ªÀÄÆ®UÀ½AzÀ ¥ÀqÉzÀ Cj«£À DzsÁgÀzÀ ªÉÄÃ¯É ¥ÀoÀå¥ÀĸÀÛPÀUÀ¼À£ÀÄß

    CUÀvÀå«zÀÝPÀqÉ ¥ÀjµÀÌj¸À¯ÁVzÉ.

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • vii

    §ºÀĪÀÄÄRåªÁzÀ E£ÉÆßAzÀÄ ¸ÀAUÀwAiÀÄ£ÀÄß E°è ºÉüÀ¨ÉÃPÀÄ. PÉÃA¢æÃAiÀÄ ±Á¯Á

    (N.C.E.R.T) ¥ÀoÀå¥ÀĸÀÛPÀUÀ¼À eÉÆvÉ gÁdåzÀ ¥ÀoÀå¥ÀĸÀÛPÀUÀ¼À£ÀÄß vË®¤PÀªÁV CzsÀåAiÀÄ£À

    ªÀiÁr ¸À®ºÉUÀ¼À£ÀÄß ¤ÃqÀ®Ä «eÁÕ£À, UÀtÂvÀ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀªÀiÁd«eÁÕ£ÀPÉÌ ¸ÀA§A¢ü¹zÀAvÉ

    vÀdÕgÀ ªÀÄÆgÀÄ ¸À«ÄwUÀ¼À£ÀÄß gÀa¸À¯Á¬ÄvÀÄ. F ¸À«ÄwUÀ¼ÀÄ ¤ÃrzÀ vË®¤PÀ «±ÉèõÀuÉ

    ªÀÄvÀÄÛ ̧ À®ºÉUÀ¼À£ÀÄß DzsÀj¹ gÁdå ¥ÀoÀå¥ÀĸÀÛPÀUÀ¼À UÀÄtªÀÄlÖªÀ£ÀÄß ºÉaѸÀ¯ÁVzÉ. PÉÃA¢æÃAiÀÄ

    ±Á¯Á ¥ÀoÀå¥ÀĸÀÛPÀUÀ½VAvÀ £ÀªÀÄä gÁdåzÀ ¥ÀoÀå¥ÀĸÀÛPÀUÀ¼À UÀÄtªÀÄlÖ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀzÀAvÉ

    PÁAiÀÄÄÝPÉƼÀî¯ÁVzÉ. eÉÆvÉUÉ DAzsÀæ, vÀ«Ä¼ÀÄ£ÁqÀÄ, ªÀĺÁgÁµÀÖçUÀ¼À ¥ÀoÀå¥ÀĸÀÛPÀUÀ¼À eÉÆvÉ

    £ÀªÀÄä ¥ÀoÀå¥ÀĸÀÛPÀUÀ¼À£ÀÄß ¥Àj²Ã°¸À¯ÁVzÉ.

    E£ÉÆßAzÀÄ ¸ÀàµÀÖ£ÉAiÀÄ£ÀÄß ¤ÃqÀ®Ä §AiÀĸÀÄvÉÛãÉ. £ÀªÀÄä ¸À«ÄwUÀ¼ÀÄ ªÀiÁrgÀĪÀÅzÀÄ

    ¥ÀjµÀÌgÀuÉAiÉÄà ºÉÆgÀvÀÄ ¥ÀoÀå¥ÀĸÀÛPÀUÀ¼À ¸ÀªÀÄUÀæ gÀZÀ£ÉAiÀÄ®è. DzÀÝjAzÀ FUÁUÀ¯ÉÃ

    gÀavÀªÁVgÀĪÀ ¥ÀoÀå¥ÀÄ À̧ÛPÀUÀ¼À ̧ ÀégÀÆ¥ÀPÉÌ J°èAiÀÄÆ zsÀPÉÌAiÀÄÄAlĪÀiÁr®è. °AUÀvÀé ̧ ÀªÀiÁ£ÀvÉ,

    ¥ÁæzÉòPÀ ¥Áæw£zsÀå, gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ¸ÀªÀÄUÀævÉ, ¸ÀªÀiÁ£ÀvÉ, ¸ÁªÀiÁfPÀ ¸ÁªÀÄgÀ¸ÀåUÀ¼À »£É߯ÉAiÀÄ°è

    PÉ®ªÀÅ ¥ÀjµÀÌgÀuÉUÀ¼ÀÄ £ÀqÉ¢ªÉ. »ÃUÉ ¥ÀjµÀÌj¸ÀĪÁUÀ gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ¥ÀoÀåPÀæªÀÄ ZËPÀlÄÖ ªÀÄvÀÄÛ

    gÁdå ¥ÀoÀåPÀæªÀÄ ZËPÀlÄÖUÀ¼À£ÀÄß «ÄÃj®èªÉAzÀÄ w½ À̧§AiÀÄ À̧ÄvÉÛãÉ: eÉÆvÉUÉ £ÀªÀÄä ̧ ÀA«zsÁ£ÀzÀ

    D±ÀAiÀÄUÀ¼À£ÀÄß C£ÀĸÀj¸À¯ÁVzÉ. ¸À«ÄwUÀ¼ÀÄ ªÀiÁrzÀ ¥ÀjµÀÌgÀuÉAiÀÄ£ÀÄß ªÀÄvÉÆÛªÉÄä

    ¥Àj²Ã°¸À®Ä «µÀAiÀĪÁgÀÄ G£ÀßvÀ ¥Àj²Ã®£À ¸À«ÄwUÀ¼À£ÀÄß gÀa¹ C©ü¥ÁæAiÀÄ¥ÀqÉzÀÄ

    C¼ÀªÀr¸À¯ÁVzÉ.

    »ÃUÉ PÀæªÀħzÀÞªÁV £ÀqÉzÀ PÉ®¸ÀPÉÌ vÀªÀÄä£ÀÄß vÁªÀÅ ¸ÀA¥ÀÆtð vÉÆqÀV¹PÉÆAqÀ 27

    ¸À«ÄwUÀ¼À CzsÀåPÀëgÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀzÀ¸ÀågÀ£ÀÄß ºÁUÀÆ G£ÀßvÀ ¥Àj²Ã®£Á ¸À«ÄwAiÀÄ ¸ÀªÀĸÀÛgÀ£ÀÄß

    PÀÈvÀdÕvɬÄAzÀ £É£ÉAiÀÄÄvÉÛêÉÉ. CAvÉAiÉÄà ¸À«ÄwUÀ¼À PÉ®¸À ¸ÀÄUÀªÀĪÁV £ÀqÉAiÀÄĪÀAvÉ

    ªÀåªÀ¸ÉܪÀiÁqÀ®Ä PÁAiÀÄðPÀæªÀÄ C¢üPÁjUÀ¼ÁV ¤µÉ׬ÄAzÀ zÀÄrzÀ ¥ÀoÀå¥ÀĸÀÛPÀ ̧ ÀAWÀzÀ J¯Áè

    C¢üPÁjUÀ¼À£ÀÆß £É£ÉAiÀÄÄvÉÛÉêÉ. ̧ ÀºÀPÀj¹zÀ ¹§âA¢UÀÆ £ÀªÀÄä ªÀAzÀ£ÉUÀ¼ÀÄ. C©ü¥ÁæAiÀÄ ¤Ãr

    ¸ÀºÀPÀj¹zÀ ¸ÀªÀð ¸ÀAWÀl£ÉUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ vÀdÕjUÉ zsÀ£ÀåªÁzÀUÀ¼ÀÄ.

    (ºÉZï.J£ï.UÉÆÃ¥Á®PÀȵÀÚ) (¥ÉÆæ. §gÀUÀÆgÀÄ gÁªÀÄZÀAzÀæ¥Àà) ªÀåªÀ¸ÁÜ¥ÀPÀ ¤zÉðñÀPÀgÀÄ ¸ÀªÁðzsÀåPÀëgÀÄ PÀ£ÁðlPÀ ¥ÀoÀå¥ÀĸÀÛPÀ ¸ÀAWÀ (j) ¥ÀoÀå¥ÀĸÀÛPÀ ¥ÀjµÀÌgÀt ¸À«Äw ¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ-85 PÀ£ÁðlPÀ ¥ÀoÀå¥ÀĸÀÛPÀ ¸ÀAWÀ (j) ¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ-85

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • viii

    ¥ÀoÀå¥ÀĸÀÛPÀ ¥ÀjµÀÌgÀt ¸À«ÄwUÀ¼À «ªÀgÀ

    ¸ÀªÁðzsÀåPÀëgÀÄ

    ¥ÉÆæ. §gÀUÀÆgÀÄ gÁªÀÄZÀAzÀæ¥Àà : gÁdå ¥ÀoÀå¥ÀĸÀÛPÀ ¥ÀjµÀÌgÀt ¸À«Äw, PÀ£ÁðlPÀ ¥ÀoÀå¥ÀĸÀÛPÀ

    ¸ÀAWÀ(j), ¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ.

    ¥ÀjµÀÌgÀt ¸À«ÄwCzsÀåPÀëgÀÄ

    ²æêÀÄw J¸ï.«. zÉñÀ¥ÁAqÉ : ̧ ÀºÀ¥ÁæzsÁå¥ÀPÀgÀÄ, Dgï.¦.r PÁ¯ÉÃeï, ¨É¼ÀUÁ«.

    ¸ÀzÀ¸ÀågÀÄ

    ²æêÀÄw Q±ÉÆÃj r. eÉÆö : ¤ªÀÈvÀÛ ¸ÀºÀ¥ÁæzsÁå¥ÀPÀgÀÄ, ªÀÄgÁp «¨sÁUÀ, G I ¨ÁUÉêÁr

    PÁ¯ÉÃdÄ, ¤¥ÁàtÂ.

    ¥ÀÉÆæ.J¸ï.J¸ï. Z˺Á£ï : ̧ ÀºÀ¥ÁæzsÁå¥ÀPÀgÀÄ ªÀÄgÁp «¨sÁUÀ, ªÀÄgÁp ªÀÄAqÀ® PÁ¯ÉÃdÄ,

    ¨É¼ÀUÁ«.

    ²æêÀÄw. C®PÁ ªÀÄÄvÉÌÃPÀgï : ̧ ÀºÀ¥ÁæzsÁå¥ÀPÀgÀÄ, ªÀÄgÁoÀ ªÀÄAqÀ¼À PÁ¯ÉÃdÄ.

    qÁ.J¸ï.JA gÁAiÀĪÀiÁ£É : ̧ ÀºÀ¥ÁæzsÁå¥ÀPÀgÀÄ, PÉ.J¯ï.E, ©.PÉ PÁ¯ÉÃdÄ, aPÉÆÌÃr.

    ²æÃ.¥ÀæPÁ±ï ©.£ÁUÀgÉè : ¤ªÀÈvÀÛ ²PÀëPÀgÀÄ, ªÀÄĤ¹¥À¯ï ¥ËæqsÀ±Á¯É, ¤¥ÁàtÂ, aPÉÆÌÃr

    vÁ. ¨É¼ÀUÁ« f¯Éè.

    G£ÀßvÀ ¥Àj²Ã®£À ¸À«Äw

    ²æà ¸ÀgÀdÄ PÁlÌgï : ªÀĺÁAvÉÃ±ï £ÀUÀgÀ, ¨É¼ÀUÁ«.

    ²æà gÁªÀÄPÀȵÀÚ ªÀiÁgÀÄw ªÀÄgÁoÉ : ²æÃPÀ®à , ±ÁAw ¤PÉÃvÀ£À, nÃZÀgïì PÁ¯ÉÆä, ¨É¼ÀUÁ«.

    qÁ. UÉÆÃ¥Á¯ï.J¸ï.ªÀĺÁªÀÄĤ : ¥ÁæzsÁå¥ÀPÀgÀÄ, ±ÁAw£ÀUÀgÀ, aPÉÆÌÃr vÁ. ¨É¼ÀUÁ« f¯Éè.

    C°AiÀiÁ¸ï ¸ÀÄvÁgï

    ¸À®ºÉ ªÀÄvÀÄÛ ªÀiÁUÀðzÀ±Àð£À:

    ²æà ºÉZï.J£ï.UÉÆÃ¥Á®PÀȵÀÚ : ªÀåªÀ¸ÁÜ¥ÀPÀ ¤zÉÃð±ÀPÀgÀÄ, PÀ£ÁðlPÀ ¥ÀoÀå¥ÀĸÀÛPÀ ¸ÀAWÀ(j),

    §£À±ÀAPÀj 3£ÉúÀAvÀ ¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ-85.

    ²æà J¸ï. f. £ÁUÉñï : G¥À¤zÉÃð±ÀPÀgÀÄ, PÀ£ÁðlPÀ ¥ÀoÀå¥ÀĸÀÛPÀ ̧ ÀAWÀ(j), §£À±ÀAPÀj

    3£Éà ºÀAvÀ ¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ-85.

    PÁAiÀÄðPÀæªÀÄ ¸ÀAAiÉÆÃdPÀgÀÄ:

    ²æêÀÄw D±ÁgÁt .J£ï. : ̧ ÀºÁAiÀÄPÀ ¤zÉÃð±ÀPÀgÀÄ, PÀ£ÁðlPÀ ¥ÀoÀå¥ÀĸÀÛPÀ ¸ÀAWÀ(j),

    §£À±ÀAPÀj 3£Éà ºÀAvÀ ¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ-85.

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • ix

    n{hbo gÌ

    AZwH«$_{UH$m

    A.Z§. nmR>mMo/H${dVoMo Zmd boIH$/H$dr _yë`o n¥.H«$.

    1. Xoh_§{Xa {MÎm _§{Xa dg§V ~mnQ> lÕm, Z_«Vm 1 A§YlÕm {Z_y©bZ

    2. dra amUr MÞå_m g§H${bV em¡`©, Xoe^º$s 6

    3. {ZgJm©Vrb M_ËH$ma drO lr_Vr _mZgr d¡km{ZH$ _Zmo^md 15 d¡Ú

    4. nmD$g g§H${bV ghmZw^yVr, {ZgJ© ào_ 26

    5. ~w{Õ~i - {dœmg, Ü`o`YmoaU, 29 ZoV¥Ëd

    6. gË`H$m_ g§H${bV AmXe© AmMma 40 ñdm_r{Zð>m, gmYoOrdZ

    7. OmV H$moUVr nwgy ZH$m `ed§V Xod Añn¥í`Vm {ZdmaU 47 Y_© {ZanojVm

    8. _mPo Ü`o` - AmË_{dídmg, 50 AmXe© AmMma

    9. amï´>g§V VwH$S>moOr _hmamO g§H${bV ì`{º$ _hmËå`, nañna 63 ghH$m`m©Mr ^mdZm, ñdÀN>Vm

    10. {dÚmÏ`m©Zm ~moY g_W© am_Xmg ZrVr, OrdZ {ejU 70

    * {MÌH$Wm 72

    * Aer IyU Ho$boë`m H${dVm nmR>m§VamgmR>r AmhoV.

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • x

    Xygao gÌ

    AZwH«$_{UH$m A.Z§. nmR>mMo/H${dVoMo Zmd boIH$/H$dr _yë`o n¥.H«$.

    11 _mPr emim * X`mam_ H¥$VkVm, ñd`§{eñV 74 {JbmUH$a nañna ghH$m`©^mdZm

    12 S>m|JamVbr emim S>m°. A{Zb gmjaVm àgma 77 AdMQ> {ZgJ©ào_, Aqhgm

    13 OÝ_ Pmbm ewÝ`mMm d¡km{ZH$ _Zmo^md, 83 {dœmg

    14 gy`m}X` * em§Vm eoiHo$ {ZgJ©ào_, ñd`§{eñV, 89 gm¡OÝ`

    15 H$Zm©Q>H$-àojUr` ñWio - amï´>r` ^md¡Š`Vm, 93 gm¡OÝ`

    16 g§dm{XZr lrYa Hw$bH$Uu H¥$VkVm 102

    17 EH$ hmoVr AdH$me H$Ý`m - gmhg, {dœmg, ZoV¥Ëd 110

    18 _mÂ`m bhmZnUrMr ~mJ _mYdmZwO H$V©ì`{Zð>m 118 BVam§~Ôb H$miOr

    19 MwH$bob§ nm§Iê$ - gË` {à`Vm, 123 ñdm_r {Zð>m 20 Mmoa a§JohmV nH$S>bm Jobm `moJoe OmoJr ñdm_r {Zð>m 136 H¥$VkVm

    21 Am{U H$m` Amü`© nwê$fmoÎm_ YmH$g àg§JmdYmZ, VmaVå` 140

    22 A^§J * g§V Zm_Xod ^º$s, àm_m{UH$nUm, 148 AmXe© {dMma

    * eãX g§J«h - - 152

    * Aer IyU Ho$boë`m H${dVm nmR>m§VamgmR>r AmhoV.

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 1

    Xoh _§{Xa, {MÎm _§{Xa, EH$ VoWo àmW©ZmgË`-gw§Xa-_§JbmMr {ZË` hmo AmamYZm Ÿ&&Y¥Ÿ&&

    Xw…{IVm§Mo Xw…I Omdmo hr _ZmMr H$m_ZmdoXZm OmUmd`mbm OmJdy g§doXZmXw~©bm§À`m ajUmbm nm¡ê$fmMr gmYZmgË`-gw§Xa-_§JbmMr {ZË` hmo AmamYZm Ÿ&&1Ÿ&&

    OrdZr ZdVoO amhmo, A§Va§Jr ^mdZmgw§XamMm doY bmJmo _mZdmÀ`m OrdZmem¡`© bm^mo, Y¡`© bm^mo gË`Vm g§emoYZmgË`-gw§Xa-_§JbmMr {ZË` hmo AmamYZm Ÿ&&2Ÿ&&

    ^oX gmao _mdiy Úm, d¡a gmè`m dmgZm_mZdmÀ`m EH$VoMr nyU© hmodmo H$ënZm_wº$ Amåhr \$º$ _mZy ~§YyVoÀ`m ~§YZmgË`-gw§Xa-_§JbmMr {ZË` hmo AmamYZm Ÿ&&3Ÿ&&

    H$dr-dg§V ~mnQ>

    n{hbo gÌ1. Xoh _§{Xa, {MÎm _§{Xa

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 2

    ZdrZ eãXmW©.Xoh - eara, H$m`m{MÎm - _Z{ZË` - XaamoO, Zoh_rH$m_Zm - BÀN>mXw~©b - Aeº$gX²>^mdZm - Mm§Jbr ^mdZmAmamYZm - nyOm

    Aä`mg

    A. Imbrb àíZm§Mr EH$m dmŠ`mV CÎmao {bhr.

    1. {ZË` H$moUVr AmamYZm Pmbr nm{hOo?

    2. Xw…I H$moUmMo Omdmo Ago H${dbm dmQ>Vo?

    3. doXZm OmUmd`mbm H$m` Ho$bo nm{hOo?

    4. _mZdmÀ`m OrdZmbm H$emMm doY bmJbm nm{hOo?

    5. EH$VoMr H$ënZm nyU© hmoÊ`mg H$m` {dgabo nm{hOo?

    Am. Imbrb H${dVoÀ`m Amoir nyU© H$a.1. Xw…{IVm§Mo

    AmamYZm

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 3

    2. ^oX gmao

    AmamYZm

    B. Imbrb àíZm§Mr XmoZ VrZ dmŠ`mV CÎmao {bhr.1. Xw…{IVm§À`m doXZm Xya H$aÊ`mg H$m` H$m` Ho$bo nm{hOo Ago H$drbm

    dmQ>Vo?

    2. _mZdmMm OrdZmH$S>o nmhÊ`mMm Ñï>rH$moZ H$gm Agbm nm{hOo?

    3. ~§YwËdmMr ^mdZm ÑT> H$aÊ`mg H$m` Ho$bo nm{hOo?

    4. EImXm Jar~ {dÚmWu VwÂ`m dJm©V Agë`mg Vy Ë`mbm H$emàH$mao _XVH$aerb ?

    B©. Imbrb eãXm§Mo g_mZmWu eãX {bhr.

    1. _§{Xa -

    2. em¡̀ © -

    3. H$m_Zm -

    4. d¡a -

    5. {ZË` -

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 4

    C. Imbrb eãXm§Mo {dê$ÕmWu eãX {bhr.

    1. {ZË` ´

    2. gw§Xa ´

    3. _§Jb ´

    4. A§Va§J ´

    5. _wº$ ´

    6. Xw~©b ´

    D$. dJm©V/emioV EH$mË_Vm gmYÊ`mgmR>r Vy H$moUVo à`ËZ H$aerb?{_Ìm§er MMm© H$a d {bhr.

    1.

    2.

    3.

    4.

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 5

    E. Imbrb MH«$ H${dVoVrb eãXm§Mm dmna H$ê$Z nyU© H$a.

    1. àmW©Zm

    2.

    3.

    4.

    5.

    6.

    7.

    8.

    Eo. doJdoJir dof ŷfm H$ê$Z ho JrV gm§ñH¥${VH$ H$m ©̀H«$_mV gmXa H$am.

    * CnH«$_ - gmZo Jwê$OtMr "Iam Vmo EH$Mr Y_©' H${dVm {_idyZ dmM.

    * ho AgoM {bhr - Amo_²H$ma, KZem_, _Z…H$m_Zm, A{XVr.

    àm

    Zm

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 6

    2. dra amUr MÞå_mC_Úm Aa~r KmoS>çmda _m§S> R>moH$bobr Amho. hmVmV Vbdma Yabobr Amho.

    `wÕmÀ`m Aem n{dÍ`mV Agbobm MÞå_mMm nwVim nm{hbm H$s D$a A{^_mZmZo^ê$Z `oVmo.

    B.g.1778 gmbr ~oiJmdr {OëømVrb H$mH$Vr `oWrb Xogm`m§À`m KarMÞå_mMm OÝ_ Pmbm. d{S>bm§À`m XoIaoIrImbr MÞå_mZo _amR>r, H$ÞS>, CXy©^mfm§Mm Aä`mg Ho$bm. am_m`U, _hm^maV, ~gdnwamUmgmaIo nm¡am{UH$ J«§W {VZodmMbo hmoVo. amÁ`H$ma^mamMo kmZhr {Vbm {_imbo hmoVo.

    `mIoarO KmoS>`mda ~gUo, nmohUo, ^mbm \o$H$Uo, Xm§S>nÅm {\$a{dUo `mH$boV bhmZnUrM Va~oO Pmbr hmoVr. gw§Xa Am{U JwUg§nÞ MÞå_mMo b¾ {H$Îmyag§ñWmZMm amOm _„gO© `m§À`mer Pmbo. _„gOm©Zo Amnë`m CÎm_ JwUm§Zr {H$ÎmyaÀ`màOoMo ào_ {_i{db o hmoVo. Ë`mZo bmoH$m§À`m {hVmgmR>r Vir, H$mbdo, {dhrar,añVo ~m§Ybo hmoVo.

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 7

    B.g. 1816 _Ü`o amOm _„gO© EH$mEH$s {ZYZ nmdbm. Ë`mZ§Va MÞå_mbmAZoH$ g§H$Q>mZm Vm|S> Úmdo bmJbo. AmVm amÁ`mMm amOH$ma^ma MÞå_mM nmhVhmoVr. amÁ`H$ma^mamgmR>r amUrZo EH$m _wbmbm XÎmH$ KoVë`mMo W°H$aobm g_Obo.W°H$ao hm Ë`mdoir YmadmS>Mm H$boŠQ>a hmoVm. B§J«O gaH$maÀ`m dVrZo Vmo g§ñWmZÀ`mamÁ`H$ma^mamda bj R>odrV Ago. {H$ÎmyaÀ`m I{OÝ`mda Ë`mMr Ñï>r hmoVr. _moR>og¡Ý` KoD$Z W°H$ao {H$ÎmyaOdi R>mU _m§Sy>Z ~gbm. amUr MÞå_mbm ho ê$Mbo Zmhr.{VÀ`m gaXmamZm MrS> Ambr. W°H$aoÀ`m nÌmbm amUrZo CÎmaM nmR>{dbo Zmhr. Ë`_wioW°H$aobm amJ Ambm. {H$ÎmyaÀ`m {H$ëë`mVrb gd© hmbMmbtMr _m{hVr {_i{dÊ`mgmR>rË`mZo Jwáhoa Zo_bo. {H$ëë`mda h„m H$aÊ`mMr Ë`mZo V`mar Ho$br. amUrbm hr ~mV_rH$iVmM {H$ëë`mÀ`m ajUmMr {VZo gd© V`mar Ho$br.

    amUrZo Amnë`m àOoMr d g¡{ZH$m§Mr g^m KoVbr. ""H$moUË`mhr n[apñWVrg

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 8

    Vm|S> XoÊ`mg V`ma ahm'' Agm {VZo gdm©Zm hþHw$_ {Xbm. MÞå_m hr gd© àOobm {à`hmoVr. {H$Îmya g§ñWmZ ñdV§Ì R>odÊ`mMm gdmªZr {ZíM` Ho$bm.

    hr ~mV_r g_OVmM W°H$aoÀ`m g¡Ý`mZo {H$ëë`mMo XadmOo _moSy>Z AmV àdoeHo$bm. bT>mB©bm Vm|S> \w$Q>bo. amUr MÞå_m {H$ëë`mÀ`m VQ>mda C^o amhÿZ hþHy$_XoV hmoVr. amUrÀ`m H$amar ~mÊ`m_wio g¡Ý`mbm Mod d ñ\y$Vu Ambr. {VÀ`m~mOybm A§JajH$ gæ`X ~mimgmho~ C^m hmoVm. ""ha ha _hmXod'' À`m JO©ZoZod T>mob ZJmè`m§À`m AmdmOmZo gd© {Xem Xw_Xw_y bmJë`m.

    amUrMo g¡Ý` _moR>çm {ZH$amZo bT>bo. B§J«Om§Mm goZmnVr d BVa A{YH$mar_mabo Jobo. ho nmhÿZ W°H$aoÀ`m g¡Ý`mZo _mKma KoVbr. B§J«O A{YH$mè`m§Zm amUrZoH¡$X Ho$bo. ho g_OVmM W°H$ao ñdV… KmoS>çmda ~gyZ amUrÀ`m g¡Ý`mda VyQy>ZnS>bm. W°H$aobm nmhVmM MÞå_mZo Amnbm ajH$ ~mimgmho~ `mg W°H$aodaJmoir PmS>Ê`mMm hþHy$_ {Xbm, d jUmV W°H$ao O_rZrda H$mogibm. Ë`mMo era^më`mÀ`m Q>moH$mda R>oD$Z {H$ëë`m^modVr {\$a{dbo. nwîH$i B§J«O A{YH$marH¡$Xr Pmbo, nU Ë`m gdmªZm MÞå_mZo Mm§Jbr dmJUyH$ {Xbr. MÞå_mÀ`m gmhgmMr{H$ÎmyaÀ`m àOoZo \$maM ñVwVr H$obr.

    W°H$aoÀ`m _aUmMr ~mV_r _w§~B©À`m B§J«O A{YH$mè`m§Zm H$iVmM nam^dmMmgyS> KoÊ`mMm Ë`m§Zr {ZíM` Ho$bm. _moR>o g¡Ý` Ë`m§Zr {H$Îmyabm nmR>{dbo. hr ~mV_rMÞå_mbm H$imbr. H$mhr Pmbo Var B§J«OmZm eaU Om`Mo Zmhr Ago RadyZ {VZo`wÕmMr V`mar Ho$br. nU B§J«Om§Mo g¡Ý` _moR>o hmoVo. Var nU Vr S>J_Jbr Zmhr.{VZo d {VÀ`m g¡Ý`mZo bT>Ê`mMr namH$mï>m Ho$br. nU eodQ>r B§J«OmZr {H$„m gaHo$bm.

    amUrgh {VÀ`m goZmnVrg d BVa bmoH$mg H¡$X Ho$bo. {VMm goZmnVr Jwê${gÕßnmg Ë`mZr \$mer {Xbo. amUr d {VÀ`m n[admamg H¡$X H$ê$Z ~¡bhm|Jb `oWodfm©gZ XoD$Z ZOa H¡$XoV R>odbo. Ë`mZ§Va amUrZo Amnbm eya gaXma g§Jmoiram`ÊUm `mÀ`m _XVrZo VoWyZ gwQy>Z OmÊ`mMm XmoZXm à`ËZ Ho$bm. nU Ë`mV `e

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 9

    Ambo Zmhr. {\$VyarZo goZmnVr am`ÊUmhr nH$S>bm Jobm. eodQ>r Ë`mbmhr Z§XJS> ̀ oWo\$mer XoÊ`mV Ambr. H¡$XoVyZ gwQ>Ê`mMr amUrMr Amem _mdibr. Ë`mZ§Va {VÀ`mdaB§J«Om§Zr A{Ve` H$S>H$ ZOa R>odbr. {VZo Amnbo eodQ>Mo {Xdg EH$m§VmV Kmb{dbo.

    ñdmV§Í`mgmR>r B§J«Om{déÕ bT>Umar H$Zm©Q>H$mMr dra _{hbm åhUyZ MÞå_mà{gÕrg Ambr. Amnë`m XoemÀ`m B{VhmgmV {VMo Zmd {Mañ_aUr` Pmbo Amho.

    ZdrZ eãXmW©C_Xm - XoIUm ajH$ - ajU H$aUma

    _m§S> - KÅ>~¡R>H$ eaU - hma nËH$aUo

    Va~oO - àdrU

    H$boŠQ>a - Cƒ A{YH$mar

    Jwáhoa - ZH$iV ~mVå`m H$mT>Umam

    dfm©d - d¥ï>r

    gyS> - _ZmVbm amJ

    {Mañ_aUr` - gVV AmR>dUrV amhUmao

    Aä`mgA. Imbrb àíZm§Mr CÎmao EH$m dmŠ`mV {bhr.

    1. amUr MÞå_mMm OÝ_ Ho$ìhm d H$moR>o Pmbm?

    2. MÞå_m H$moUH$moUË`m {dÚoV {ZnwU hmoVr?

    3. amOm _„gOm©Mo {ZYZ Ho$ìhm Pmbo?

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 10

    4. YmadmS>Mm H$boŠQ>a H$moU hmoVm?

    5. amUrZo W°H$aoÀ`m nÌmbm CÎma H$m nmR>{dbo Zmhr?

    6. amUr MÞå_mMm A§JajH$ H$moU hmoVm?

    7. Jwê${gÕßnmg H$moUVr {ejm {Xbr?

    8. amUrZo Amnbo eodQ>Mo {Xdg H$go Kmb{dbo?

    Am. AW© gm§JyZ dmŠ`mV Cn`moJ H$a.

    1. {hV OmonmgUo.

    2. R>mU _m§S>Uo.

    3. Vm|S> XoUo.

    4. Mod MT>Uo.

    5. _mKma KoUo.

    6. D$a ^ê$Z `oUo.

    B. [aH$må`m OmJr `mo½` eãX ^a.

    1. MÞå_m Am{U hmoVr.

    2. W°H$aoÀ`m nÌmbm amUrZo nmR>{dbo Zmhr.

    3. _„gOm©Zo Amnë`m CÎm_ {H$ÎmyaÀ`m àOoMo ào_{_i{dbo.

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 11

    4. amUrÀ`m H$amar ~mÊ`m_wio g¡Ý`mbm Mod d Ambr.

    5. MÞå_mbm ̀ oWo H¡$XoV R>odbo.

    B©. `mo½` OmoS>çm Owid.

    A ~

    1. g§Jmoir am`ÊUm amOm

    2. MÞå_m gaXma

    3. W°H$ao H$boŠQ>a

    4. gæ`X ~mimgmho~ amUr

    5. _„gO© A§JajH$

    C. {déÕmWu eãX {bhr.

    1. {à` ´

    2. gwà{gÕ ´

    3. {dñ_aU ´

    4. ñVwVr ´

    D$. H$moUr, H$moUmg åhQ>bo Vo gm§J.

    1. ""H$moUË`mhr n[apñWVrg Vm|S> XoÊ`mg V`ma ahm.''

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 12

    E. XmoZ VrZ dmŠ`mV CÎmao {bhr.

    1. amOm _„gO© àOobm H$am {à` dmQ>V Ago ?

    2. W°H$aoMm _w»` hoVw H$m` hmoVm ?

    3. g¡Ý`mbm bTÊ`mMr ñ\y$Vu amUr H$er XoV hmoVr ?

    4. amUrMo gmhg H$moUË`m àg§JmVyZ {XgyZ `oVo?

    5. amUr d g¡Ý`mg H$moUH$moUVr {ejm Pmbr?

    Eo. PmerMr amUr bú_r~mB© `m§Mr H$Wm dmM d {ejH$m§H$Sy>Z g_OyZ Ko.

    Amo. eyadra _{hbm ̀ moÜ`m§Mr M[aÌo {ejH$m§À`mH$Sy>Z {_idyZ dmM.

    Am¡. B§J«Om{dê$Õ AmUIr H$moU H$moU bT>bo Vo {ejH$/nmbH$m§À`mH$Sy>Zg_OyZ Ko.

    CnH«$_* eya `m eãXmMm g_mZmWu eãX.

    * amOm `m eãXmMo qbJ ~Xbm.

    * H$Zm©Q>H$mVrb ñdmV§Í`dra _{hbm

    * darb eãX EH$Ì H$ê$Z V`ma hmoUmao nmR>mMo erf©H$ emoY d {bhr.

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 13

    ho AgoM {bhr- AYrZ, VÎd, XmgËd, XwadñWm, gyMZm

    ì`mH$aU

    dU©AmnU ^mfm {eH$VmZm Imbrb à_mUo _wimjao AmYr {eH$bmo. Ë`m§Mm

    AmnU g{dñVa Aä`mg H$ê$.

    ñdaA Am B B© C D$ F$ b¥ E Eo Amo Am¡ A§ A…

    ì §̀OZH$ I J K L> M N> O P ÄmQ> R> S> T> U V W X Y Zn \$ ~ ^ _ ` a b d e

    f g h i j kñda 12 AmhoV

    ñdam§Mo VrZ àH$ma AmhoV.1) èhñd ñda 2) XrK© ñda 3) g§`wº$ ñda

    A, B, C, F$, b¥ ho èhñd ñda AmhoV.

    Am, B©, D$ ho$ XrK© ñda AmhoV.

    E, Eo, Amo, Am¡ ho g§`wº$ ñda AmhoV.

    A§ d A… `mZm ñdamXr åhUVmV.

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 14

    Imbr {Xboë`m g§̀ wº$ ñdam§À`m CËnÎmr ~Ôb OmUyZ Ko.A+B=E A+B©=E

    Am+B=Eo Am+B©=Eo

    A+C=Amo A+D$=Amo

    Am+C=Am¡ Am+D$=Am¡

    XmoZ ñda EH$Ì Amë`mZo ~ZUmè`m {Vgè`m ñdambm g§̀ wº$ ñda åhUVmV.

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 15

    nmdgmÀ`m Vm§S>d Z¥Ë`mVyZM T>Jm§Mm àM§S> H$S>H$S>mQ> hmoVmo. Ë`mÀ`m AJmoXaH$mhr goH$§X AmH$me bIbIË`m àH$memZo ^ê$Z OmV§. àH$memÀ`m bIbIrVZmJ_moS>r aoIm H$mhr goH$§X^a S>moù`mg_moa M_Hy$Z Zmhrem hmoVmV.

    3. {ZgJm©Vrb M_ËH$ma : drO

    J«rî_mVë`m bmhr bmhr H$aUmè`m EImÚm XwnmarM gJi§ AmH$me H$mù`m^moa,OS>eri T>Jm§Zr ^ê$Z OmV§. gJirH$S>o A§Ymê$Z `oV§, d ~KVm ~KVm nmdgmÀ`mQ>nmoè`m W|~m§Mm Vmem dmOm`bm gwê$dmV hmoVo.

    AmH$memV bIbIrV ZmJ_moS>r Q>çy~bmB©Q> jU^a M_H$Vo Am[U àM§S> AmdmOhmoVmo. Jmam§Mm nm§T>am eŵ « gS>m nS>m`bm bmJVmo. H$emMm ~a§ AgVmo hm bIbImQ>!H$er {Z_m©U hmoVo ~a§ hr drO. Mbm Va _J AmO `m {dOo~Ôb A{YH$ _m{hVr{_idỳ m.

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 16

    {ZgJm©Vrb hr drO {Z_m©U hmoVmZm gd©àW_ dm\o$nmgyZ V`ma Pmbobo T>J OgOgoAmH$mamZo d dOZmZo dmTy> bmJVmV, VgVgm Ë`m§À`mda {dÚwV^ma O_m`bm bmJVmo.n¥Ïdrda XoIrb {dÚwV^ma AgVmoM. _mÌ hm {dÚwV^ma T>Jmda Agboë`m{dÚwV^mamÀ`m ~amo~a CbQ> AgVmo. {déÕ OmVrÀ`m {dÚwV ^mamV AmH$f©U hmoVo.Am{U drO {Z_m©U hmoVo. Ë`m_wio àH$me, ÜdZr d àM§S> CîUVm {Z_m©U hmoVo.

    nmdgmù`mV _moR>çm g§»`oZo, _moR>çm à_mUmV T>J V`ma hmoV AgVmV.Ë`m_wio `m T>Jmdarb {dÚwV^mahr _moR>çm à_mUmV dmT>V OmVmo. `m doiog T>Jm§À`mdaÀ`m ^mJmda YZ {dÚwV^ma (nm°PrQ>rìh) Va ImbÀ`m ^mJmda F$U {dÚwV^ma({ZJoQ>rìh) AmOy~mOyÀ`m dmVmdaUmV \o$H$bm OmVmo. Ë`m_wio T>JmdaÀ`m {dÚwV^mamV d n¥ÏdrdaÀ`m {dÚwV^mamV A§Va nS>m`bm bmJVo. YZ Am{U F$U {dÚwV^maZoh_rM EH$_oH$mH$S>o AmH${f©V hmoV AgVmV. na§Vy `m {R>H$mUr `m XmoÝhr ^mam_Ü`oA§Va nS>ë`m_wio Ë`§mMr EH$_oH$mOdi OmÊ`mMr YS>nS> dmT>m`bm bmJVo.

    `m YS>nS>r_YyZM EH$ doi Aer `oVo H$s {dÚwV ^mam_Yrb A§Va dmT>b§ H$s,T>Jm_YyZ BboŠQ´>m°ÝgMm EH$ àdmh dmhÿ bmJVmo. hm àdmh gmYmaUnUoŸ1 Vo 4 B§Mê§$X d 100 Vo 150 \y$Q> bm§~ AemàH$maMm EH$ {dÚwVañVm V`ma H$aVmo.`mÀ`mVM nwTo-nwT>o ̀ mbm gmaIoM AZoH$ àdmh {_giVmV. ho EH$mV EH$ {_giboboàdmh T>JmnmgyZ n¥Ïdrn`ªV EH$ bm§~M bm§~ Agm {dÚwVañVm V`ma H$aVmV.

    hm {dÚwVañVm ZmJ_moS>r AgVmo. Aem `m añË`m_Ü`o n¥Ïdr d T>J hr XmoÝhrQ>moH§$ Yabr Am{U `m XmoZ Q>moH$m_Yrb {dÚwV ^mam_Ü`o e§^a Xebj ìhmoëQ>>g²BVH$m \$aH$ Pmbm H$s AmH$memV AmnU nmdgmù`mV Zoh_r ~KVmo Vr drOM_H$Vo.

    Amnë`m bdbdË`m A§JH$mR>rZo AmH$me^a Z¥Ë` H$aUmar hr drO \$º$

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 17

    Vo goH$§X> EdT>çm H$_r doimV {Z_m©U hmoD$Z Zmhrerhr hmoVo. nmnUr bdm`À`mAmV hr VoOmobVm AmH$me PimiyZ bwá hmoD$Z OmVo. åhUyZM g§ñH¥$V ^mfoVdrOobm M§Mbm, Mnbm Ago g§~moYVmV.

    Ooìhm drOm H$S>mS>V, M_H$V AgVmV, Voìhm Ë`m {Za{Zamù`m AmH$mamV,àH$mamV, {XgV AgVmV. `mdê$Z {dOoMo doJdoJio àH$ma nS>VmV. Vo Ago, n{hbmàH$ma åhUOo "\$sV {dÚwV' `mbmM B§½bre _Ü`o [a~Z bmB©Q>qZJ Ago åhUVmV.Xwgam àH$ma ""\$moH©$S> bmB©Q>qZJ'', {Vgam àH$ma ""Qw>bB© {dÚwV'' qH$dm H$mn}Q>bmB©Q>qZJ, Mm¡Wm àH$ma "Jmob {dÚwV' qH$dm ~m°b bmB©Q>qZJ, nmMdm àH$ma "g|Q>Eë_moMr AmJ.'

    AmH$merÀ`m `m {dOoMo Zoh_r {XgUmao nU WmoS>ogo doJio àH$ma åhUOo"aoIm-{dÚwV, [a~mD§$S> bmB©Q>qZJ, _Ur {dÚwV ho hmoV.

    AmnU AmH$memV nm§T>è`mew^« a§JmMr drO M_H$VmZm nmhVmo. nU Vm§~S>çm,{haì`m, nmonQ>r, {ndù`m, {Zù`m Aem doJdoJù`m drOm AZoH$m§Zr ~{KVë`mAmhoV. B§½bS>_Ü`o Va AZoH$doim {Zir drO M_H$Vo. {dOm a§JrV {XgÊ`mMo H$maUåhUOo dmVmdaUmV AZoH$ dm`y AgVmV. `m dm`y_Ü`o {dÚwVàdmhmM§ {dgO©ZPmë`m_wio Ë`m Ë`m dm`yÀ`m JwUY_m©à_mUo Ë`m§Mo AUy M_H$m`bm bmJVmV Am{UAmnë`mbm a§JrV drOm {XgVmV.

    åhUOoM Zm`Q́>moOZ dm ỳ_Ü ò drO M_H$ë`mg Vr VoOñdr eŵ « {XgVo. Am°ŠgrOZdm AmoPmoZ _Ü`o M_H$ë`mg {Zù`m a§JmMr {XgVo. h¡S´>moOZ dm`yV drO M_H$ë`mgVr bmb^S>H$ qH$dm Jwbm~r a§JmMr {XgVo. dmVmdaUmV Yyi OmñV Agë`mg{ndù`m qH$dm Zma§Jr a§JmÀ`m {dOm M_H$VmV.

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 18

    {dOoMo {dÚwV-nÅ>`m_Ü`o dhZ hmoV AgVo. ho dhZ hmoV AgVmZm drO àW_Á`m Jmoï>r {dOoÀ`m gwdmhH$ AmhoV, {VWoM IoMbr OmVo Am{U Ë`mMm n[aUm_åhUOo `m _mJm©V AmS>ì`m `oUmè`m Á`m Jmoï>r Ë`mZm VS>mIo ~gÊ`mV hmoVmo. `m_mJm©~mhoa Á`m dñVy AmhoV Ë`m§Zm A{O~mV Y¸$m nmohMV Zmhr.

    {dOoMm \$Q>H$m VbmdmV nmohUmar _mUg§, Jmoë\$ IoiUmao IoimSy> `mZm \$mabdH$a ~gVmo. H$maU drO nmUr, gdm©V C§M dñVy, YmVyMr dñVy `mH$S>o AmH${f©brOmVo. VgoM Á`m Jmoï>r O[_ZrMm n¥ð>^mJ Iyn _moR>çm à_mUmV ì`mnVmV Ë`mH$S>o drOC§M dñVy nojmhr bdH$a AmH${f©Vo. VgoM H$mù`m qH$dm ^S>H$ a§JmH$S>ohr drOAmH${f©br OmVo.

    {dOo~ÔbÀ`m H$mhr J¡ag_OyVr AmhoV, Ë`m åhUOo drO \$º$ nmdgmù`mVMM_H$Vo, drO AmH$memVyZM Imbr ̀ oVo, dmid§Q>mV drO nS>V Zmhr, EH$mM {R>H$mUrdrO nwÝhm nwÝhm nS>V Zmhr, {dOoMm VS>mIm ~gë`mZ§Va H$moUr {Od§V ahmV Zmhr.

    AmH$memVë`m {dOoÀ`m M_ËH$mam§Mr _m{hVr AmnU g_OyZ KoVbr åhUOo `mdoiÀ`m nmdgmù`mV Ooìhm Vw_Mr Am{U {dOoMr ^oQ> hmoB©b (AWm©V bm§~yZM)Voìhm hr drO Vwåhmbm IynM OdiMr dmQ>ob, hmo Zm?

    {ZgJm©Vrb `m {dOoMm dmna AÚmn _mZdmZo H$ê$Z KoVbm Zmhr, nU H¥$Ìr_{dOoMm emoY bmdbm Amho. `m H¥$[Ì_ {dOobmM "{dÚwV COm©' Agohr åhUVmV. hr{dÚwV COm© nmÊ`mnmgyZ, dmè`mnmgyZ, B§YZmnmgyZ {_i{dbr OmVo. gy`m©nmgyZ{_iUmè`m CO}bm gm¡a COm© Ago åhUVmV. _mZdmZo {dÚwV d gm¡a CO}Mm Cn`moJAmnë`m ^m¡{VH$ {dH$mgmgmR>r Ho$bm Amho.

    ZdrZ eãXmW©-

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 19

    Vmem - EH$ dmÚ {dÚwV - drO

    Z¥Ë` - ZmM bwá hmoUo - Zmhrer hmoUo

    ZmJ_moS>r - doS>rdmH$S>r

    dmM d g_OyZ Ko.1. [a~Z bmB©Q>qZJ (\$sV {dÚwV)

    drO M_H$V AgVmZm Oa dmè`m_wio T>J hbbm, Va hm {dÚwV nWhr hbm`bmbmJVmo. hm {dÚwV nW EImÚm [a~rZrÀ`m {\$VrgmaIm OmS> {XgVmo. åhUyZAem {dOobm [a~Z bmB©Q>qZJ (\$sV {dÚwV) Ago åhUVmV.

    2. \$moH©$S²> bmB©Q>qZJ Ooìhm _yi {dÚwV _mJm©bm EH$ XmoZ emIm \w$Q>VmV. Voìhm Aem {dOobm \$moH©$S²>bmB©Q>qZJ Ago åhUVmV.

    3. H$mn}Q> bmB©Q>qZJ gmYmaUnUo 5% T>Jmda Zoh_rnojm CbQ> {dÚwV^ma V`ma hmoVmo. dmè`mÀ`mPmoVm_wio Ago T>J Oa AmH$memVyZ BH$Sy>Z {VH$S>o {\$am`bm bmJbo Am{UË`mM doiog Oa Ë`m§À`mdaMm {dÚwV^ma Zmhrgm hmoD$Z drO M_H$brVa g§nyU© T>J àH$memZo PJ_JyZ CR>Vmo. H$mhr goH$§XmV amÌrÀ`m H$mimoImVgwÕm b»I àH$me nSy>Z OmVmo. Ë`mdoir AmH$memZo EImXr VoOñdr XwbB©nm §Kabr H$s H$m` Ago dmQ >V o åhUyZ {dOoÀ`m `m àH$mambmH$mn}Q> bmB©Q>qZJ (XwbB©-{dÚwV) Ago åhUVmV.

    4. ~m°b bmB©Q>qZJ

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 20

    `m àH$mamV 2 B§M ì`mgmBVHo$ N>moQ>o N>moQ>o {dÚwV^marV Jmob {Z_m©U hmoVmV. H$YrH$Yr Va ho Jmob Vrg Mmirg \y$Q> ì`mgm BVHo$ ̂ ë`m _moR>çm AmH$mamMo AgVmV.{dOoMm M_M_mQ> Pmbm H$s Ë`mZ§Va Vo Oam doimZo dmVmdaUmV Kgê$Z ̀ oVmV hoJmob gmoZoar, {Zio, {hado, Om§^io, bmb, {ndio, nm§T>è`mew^« a§JmMo AgVmV.ho Jmob Iyn doi dmVmdaUmV ahmV ZmhrV. ~è`mM doim Ë`m§Mm ñ\$moQ> hmoD$ZhdoV J§YH$mgmaIm dmg XadiVmo.

    5. g|Q> Eë_moMr AmJ nmíMmË` H$moù`m§Mr EH$ lÜXm Amho H$s Eë_mo hm g§V H$moir bmoH$m§Mm nmR>ramImAmho. hm A§YmamV ZmdmS>çmZm _mJ© XmI{dVmo. Va dmXimV Ë`m§M§ ajU H$aVmo.Am{U åhUyZM dmXimV ñdV… g§V Eë_mo `m Á`moVr noQ>dyZ H$moù`mZm _mJ©Xe©ZH$ê$Z Ë`m§M§ ajU H$aVmo.

    Xwgao H$maU hm {dÚwV àH$ma Q>r.ìhr. À`m A±Q>rZmda, MM© dm _§{Xa `m§À`mH$igmda, ao{S>AmoÀ`m E[a`ëgda AY©dQ> dm nyU© Pmboë`m ~m§YH$m_mÀ`m VrúUQ>moH$mda, B_maVrda bmdboë`m C§M {dÚwV {ZdmaH$mda, S>m|Ja_mWm,PmS>mPwS>nm§Mo e|S>o, ~moQ>tÀ`m S>mobH$mR>çmda Á`moVrÀ`m ê$nmV VodVmZm {XgVmo.EHo$H$ Á`moV gw_mao nmM Vo Xhm {_ZrQ>o VodVo.

    Jmob {dÚwV gmaIrM g|Q> Eë_moMr AmJ \$º$ amÌrM {XgVo.

    Aä`mgA. Imbrb àíZm§Mr EH$m dmŠ`mV CÎmao {bhr.

    1. AmH$memV M_H$Umar drO H$moUË`m diUmMr AgVo?

    2. T>J H$emnmgyZ V`ma hmoVmV?

    3. Zoh_r EH$_oH$mH$S>o AmH${f©bo OmUmao {dÚwV^ma H$moUVo?

    4. T>Jm_Yrb BboŠQ´>m°ÝgMm àdmh {H$Vr ê§$X AgVmo?

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 21

    Am. Imbrb [aH$må`m OmJr `mo½` eãX ^a.1. nmdgmù`mV T>Jm§À`mda {dÚwV^ma {Z_m©U hmoVmo.

    2. AmH$memVrb drO Vo `m doioV{Z_m©U hmoVo.

    3. drO Vo \y$Q> bm§~ {dÚwVañVmV`ma H$aVo.

    4. {Zù`m a§JmMr drO d _Ü`oM_H$ë`mg {XgVo.

    5. gw`m©nmgyZ {_iUmè`m CO}bm Ago åhUVmV.

    B. Imbrb àíZm§Mr 2-3 dmŠ`mV CÎmao {bhr.

    1. drO H$er {Z_m©U hmoVo?

    2. {dOoMo àH$ma {H$Vr d H$moUVo?

    3. drO H$moUH$moUË`m a§JmV {XgVoŸ?

    4. drO doJdoJù`m a§JmV {XgÊ`mMo H$maU H$moUVo?

    5. {dOoMo dhZ H$go hmoVo? Ë`mMm n[aUm_ H$m` hmoVmo?

    6. drO OmñVrV OmñV H$moR>o AmH${f©br OmVo?

    7. {dOo~ÔbÀ`m J¡ag_OyVr H$moUË`m?

    8. Vyåhr nm{hboë`m {dOoMo dU©Z H$a.

    9. {dOonmgyZMr gmdYmZVm Vwåhr H$er ~miJmb?

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 22

    B©. Oam S>moHo$ Mmbd.Imbr Amnë`m XoemVrb à_wI AUy àH$ënm§Mr Jmdo Am{U Vr Agbobr

    amÁ`o Aem OmoS>çm {Xboë`m AmhoV. {ejH$m§À`m _XVrZo Vr amÁ`o emoYyZH$mT>m. `m AUy àH$ënmVyZ Amnë`mbm bmJUmar drO {Z_m©U H$aVmV.

    àH$ën amÁ`1. Vmamnya ï´>2. bmohm ñWm 3. H$ënŠb_ Vm 4. Zamoam Îm Xo 5. H$mH«$mnmam O 6. H¡$Jm Zm©

    C. Imbrb Mm¡H$moZmVrb [aH$må`m OmJm ^a.

    (`m [aH$må`m OmJm ^aÊ`mgmR>r VŠË`mImbr {Xboë`m dmŠ`m§Mr Vwbm_XV hmoB©b.)

    g Vr

    Mm Vr

    am Vr

    {V Vr

    ` Vr

    1. hr {dÚoMr XodVm Amho.2. åhUOoM ZH$mo Vo CÚmoJ.

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 23

    3. gH©$erVrb {dXyfH$ H$aVmo Ë`m.4. Am§Y«àXoemVrb hm lr_§V Xod Amho.5. IoimÀ`m Vmgmbm _wbm§Zm `m H$amì`m bmJVmV.

    * {dOoÀ`m A{YH$ _m{hVrgmR>r "_mZgr d¡Ú' `m§Mo{ZgJm©Vrb M_ËH$ma : "drO Am{U dmXi' ho nwñVH$ {_idyZ dmM.

    * drO M_H$ë`mMo Ñî` n{hë`m§Xm {XgVo, Z§Va JS>JS>mQ> EoH$y `oVmo `mMo H$maU{ejH$mH$Sy>Z g_OyZ Ko.

    * M_H$Umè`m {dOoMo {MÌ aoImQ>.

    * ho AgoM {bhr-

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 24

    A§YH$ma, AmdVr^modVr, {ZarjU, ^modVmbr.

    ì §̀OZoì`§OZm§Mm àË`oH$s EH$ dJ© Amho.

    "H$' dJ© H²$ I² J² K² L²>

    "M' dJ© M² N²> O² P² Äm²

    "Q>' dJ© Q²> R²> S²> T²> U²

    "V' dJ© V² W² X² Y² Z²

    "n' dJ© n² \²$ ~² ^² _²

    H$R>moa dU© : H²$, I², M², N²>, Q²>, R²>, V², W², n², \²$, hr àË`oH$ dJm©Vrb n{hbr XmoZì`§OZo Am{U e², f², g² ho H$R>moa dU© åhUyZ AmoiIbo OmVmV. ̀ mZmMAKmof dU© Agohr åhUVmV.

    _¥Xy dU© : gd© ñda Am{U ì`§OZmÀ`m àË`oH$ dJm©Vrb eodQ>Mr VrZ ì`§OZo J²,K²,S²>; O², P², Äm², S²>, T²>, U², X², Y², Z², ~², ^², _² Am{U `², a², b², d², h²,i² ho _¥Xy dU© åhUyZ AmoiIbo OmVmV ̀ mZmM Kmof dU© Agohr åhUVmV.

    AZwZm{gH$ : _¥Xy dUm©Vrb L²>, Äm², U², Z², _², ̀ m§Zm AZwZm[gH$ dU© åhUyZ AmoiIboOmVo.

    AY©ñda : _¥Xy dUm©Vrb ̀ ², a², b², d² ̀ m§Zm AY©ñda qH$dm A§VñW åhUyZ AmoiIboOmVo.

    Cî_o : H$R>moa dUm©Vrb e², f², g² ho Cî_o åhUyZ AmoiIbo OmVmV.ñdV§Í` : _¥Xy dUm©Vrb "i' ho ñdV§Ì Amho.

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 25

    g§̀ wº$ : j² d k `mZm g§`wº$ ì`§OZo åhUVmV.* ì`§OZmMo nwÝhm XmoZ JQ> hmoVmV.

    AënàmU ì §̀OZo : H²$, J², S²>; M², O², Äm², Q²>, S²>, U², V², X², Z², n², ~², _², ̀ ², a². b²,d², i² Am{U AZwñdma ̀ m§Mm Cƒma H$aVmZm \w$ß\w$gmVyZ ̀ oUmè`mhdoMo à_mU H$_r AgVo. åhUyZ Ë`m§Zm AënàmU ì §̀OZo åhUVmV.hr drg ì`§OZo AmhoV.

    _hmàmU ì §̀OZo : I², K², N²>, P², R²>, T²>, W², Y², \²$, ^², g², f² Am{U {dgJ© `m§MmCƒma H$aVmZm \w$ß\w$gmVyZ `oUmè`m hdoMo à_mU OmñV AgVo.åhUyZ Ë`mZm _hmàmU ì §̀OZo åhUVmV. hr Mm¡Xm AmhoV.

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 26

    4$. nmD$g

    nmD$g Ambm gd§JS>çmZmo, ObYmam nS>VrŸ{P_ {P_ ObYmam nS>Vr Ÿ&&Y«w&&

    X`m©daMr bwQy>Z Xm¡bV, T>J S>m¡bmZo OmVr S>mobV\w$Qy>Z I{OZm dmQ>odaVr, AmoKibo _moVr Ÿ&&1Ÿ&&

    JdVmMr VaVarV nmVr, nhm AmoUdr hmoD$Z ÝhmVrAm{U dmhVm dmam ~KVr, WaWê$Z daVr Ÿ&& 2Ÿ&&

    H$m¡bmê$À`m AmS> gmZwë`m, {M_UmVmB© XSy>Z ~gë`mS>moio {_Qy>Zr Ü`mZ Hw$UmMo, diMUrV H$aVr Ÿ&&3Ÿ&&

    ~mJ ~Km hm ~hê$Z Jobm, nmZmonmZr Zdm VOobmbodyZ ~gbr {hadm eobm, OUw A§JmdaVr Ÿ&&4Ÿ&&

    Jwbm~ H${bH$m JmoOradmUr, gd© \w$bm§Mr hr Va amUrKoVm A§JmdaVr nmUr, H$er \w$bo ~KVr Ÿ&&5Ÿ&&

    hmgy Ioiy ZmMy `m ao, {^Oy nmdgm_Ü`o gmao\w$bmà_mUo PobyZ KoD$, Obq~Xy hmVr Ÿ&&6Ÿ&&

    nmD$g nS>Vm nU H$mogiwZr, H$S>mS>Vm T>J OmD$ niyZrn§I PmSy>Zr Oer nmIao, KamH$S>o CS>Vr Ÿ&&7Ÿ&&

    -g§H${bV

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 27

    ZdrZ eãXmW©-X`m© - g_wÐ Xm¡bV - d¡^dAmoUdr - dmH$bobr Obq~Xy - nmÊ`mMm W|~diMU - KamÀ`m H$m¡bm§À`m AmV dibobr OmJm. ({OWo {M_Ê`m-

    gmaIo N>moQ>o njr gwa{jV ~gy eH$VmV.)

    ObYmam - nmdgmÀ`m Ymam H${bH$m - H$ir

    Aä`mgA. Imbrb àíZm§Mr CÎmao {bhr.

    1. X`m©daMr Xm¡bV H$moU bwQy>Z ZoV Amho?2. _moVr Ho$ìhm AmoKiVmV?3. JdVmMr nmVr H$er ÝhmV AmhoV?4. {M_Ur H$moR>o XSy>Z ~gVo?5. ~mJ ~haë`m_wio H$m` Pmbo?6. Jwbm~ H$[bH$m Hw$UmMr amUr Amho?

    Am. Ago H${dZo H$m åhQ>bo Vo gm§J.1. \w$Qy>Z I{OZm dmQ>odaVr, AmoKibo _moVr.2. JdVmMr VaVarV nmVr, nhm AmoUdr hmoD$Zr ÝhmVr.3. S>moio {_Qy>Zr Ü`mZ Hw$UmMo, diMUrV H$aVr.4. bodyZ ~gbr {hadm eobm, OUy A§JmdaVr>.

    B. g_mZmWu eãX {bhr.Ob - T>J -dmam - nmIao -

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 28

    B©. OmoS>eãX ~ZdOgo - nmZmonmZr

    H$nS>m - O_rZ -YZ - ^mOr -gmoZo - nmD$g -

    C. Imbrb Amoir§Mm AW© ñnï> H$a.1. hmgy Ioiy ZmMy `mao, {^Oy nmdgm_Ü`o gmaoŸ&

    \w$bmà_mUo PobyZ KoD$, Obq~Xy hmVrŸ&&

    D$. Imbrb AWm©Mo H${dVoV Ambobo eãX {bhrnmZo - H$ir -

    A§Kmoi - nwîn -

    bnUo - IJ -

    E. "nmdgmim' ̀ m {df`mda 10 Vo 15 Amoir {Z~§Y {bhr.Eo. CXmhaUmW© XmI{dë`mà_mUo _yi eãX AmoiI.

    X`m©daMr - X`m©

    H$m¡bmê$À`m - diMUrV -

    KamH$S>o - dmQ>odaVr -

    * CnH«$_ - nmdgm g§~§YrÀ`m H${dVm {_idyZ Ë`m§Mm g§J«h H$a.

    * ho AgoM {bhr - AH$ami - {dH$ami, gwê$dmV, _wHw$Q>, ZmdrÝ`.

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 29

    5. ~w{Õ~i

    _mZdmÀ`m OrdZmV IoimMo AZÝ` gmYmaU _hËd Amho. Ioi ho H$a_UwH$sMogmYZ Amho. Ioim_wio ghZ{ebVm, EH$Vm, ghH$m`©, gm§{KH$ ^mdZm, {ZU©`j_Vm, `wº$s ho JwU ghO dmT>rg bmJVmV. Ioim_wioM eara gwÑT> ~ZVo. _mZdr{dMmam§Zm gw`mo½` nÕVrZo dmQ>Mmb H$aÊ`mMo _mJ©Xe©Z IoiM H$aVmV.

    Aem `m Ioim§Mo à_wI XmoZ àH$ma AmhoV. n{hbm àH$ma åhUOo _¡XmZr Ioihmo`. `m_Ü`o H$~È>r, Imo-Imo, {H«$$Ho$Q>, hm°H$s, \w$Q>~m°b `mgmaIo Ioi IoiboOmVmV. Xwgam àH$ma åhUOo ~¡R>o Ioi hmo`. `m_Ü`o gmarnmQ>, H$°a_, ~w{Õ~iBË`mXr Ioi `oVmV. AmO AmnU ~¡R>çm IoimVrb "~w{Õ~i' `m Ioim{df`rA{YH$ _m{hVr {_idỳ m.

    ~w{Õ~i `m IoimbmM "eVa§O Ago åhUVmV. "eVa§O hm eãX MVwa§J'`m g§ñH¥$V eãXmnmgyZ V`ma Pmbobm Amho. Ë`m_wio qhXwñWmZ hoM `m IoimMoCJ_ñWmZ R>aVo.

    ~w{Õ~imMm hm Ioi Mma-nmM hOma dfm©nmgyZ qhXwñWmZmV MmbyAmho. Á`mdoir lram_M§ÐmZr b§Ho$g Amnë`m g¡Ý`mgh doT>m {Xbm. Ë`mdoiramdUamOmMr H$a_UyH$ H$aÊ`mgmR>r Ë`mMr amUr _§XmoXar {hZo hm Ioi gwê$ Ho$bmAer X§VH$Wm Amho.

    àmMrZ Vk Aa~ J«§WH$Vm© _gwXr `mZo B.g. 950 À`m gw_mamg `m IoimMmCJ_ \$ma àmMrZV_ H$mimnmgyZ Amho Ago {b{hbo Amho. ~w{Õ~i hmIoi qhXwñWmZmVyZ n{e©`mV Jobm Ago Aa~r d n{e©`Z boIH$ gm§JVmV. VoWyZnwT>o hm Ioi 8 ì`m eVH$mV Aa~ñWmZmV Jobm. 11 ì`m eVH$mV `mMm àgma`wamonI§S>mV Pmbm.

    ~w{Õ~imÀ`m IoimV Or goZm Cn`moJmV AmUbr OmVo Vr Mma àH$maMrAgVo. hÎmr, C§Q>, KmoS>o Am{U nm`Xi Aer Mma A§Jo `m IoimV AmhoV.`mdê$ZM `m Ioimg ""MVwa§J'' ho Zm§d {_imbo Amho.

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 30

    ~w{Õ~imÀ`m `m IoimV XmoZ ~mOyMo XmoZ amOo ho Iao à{Vnjr hmoV. àË`oH$amOmMr MVwa§J goZm hr Amnë`m amOmÀ`m H¡$dmamZo à{VnjmÀ`m goZoer bT>dm`MrAgo `m IoimMo ñdê$n Amho. Amnë`m amOmÀ`m g§ajUmW© hÎmr, KmoS>m, C§Q>, AJanm`Xi ([enmB©) `mn¡H$s H$moUrhr EH$OU qH$dm Oê$a Va gmaohr Amnbo ~ir XoD$ZAmnë`m amOmMo àmU dmMdÊ`mg nmhVmV. Am{U Ë`mMdoir à{VnjmÀ`m amOmgnH$S>md`mg nmhVmV. Ë`mH$[aVm Ë`m§À`m Á`m Á`m hmbMmbr hmoVmV Ë`mVyZM~w{Õ~imMm S>md åhUOo bwQy> nwQy> Mr bT>mB© {Z_m©U hmoVo. VgoM dOrambm `m IoimVOmXm goZm§J åhUyZ KoVbobo Amho. àg§Jr dOra ñdV…Mm ~ir XoD$Z amOmMo ajUH$aVmo.

    h„r `wamon d A_o[aH$m I§S>mV ~w{Õ~imMo gm_Zo Mma n«H$mam§Zr IoiboOmVmV. 1. d¡`º$sH$ 2. Zm°H$mD$Q> 3. brJ nÕV 4. gm§{KH$, `mn¡H$r n{hboVrZ àH$ma Amnë`m XoemV AmT>iyZ ̀ oVmV. h„r OmñVrVOmñV brJ nÕV H$moUË`mhrgm_Ý`mV Cn`moJmV AmUbr OmVo.

    ~w{Õ~imMm hm Ioi ñWimMr _`m©Xm, H$mbmMr _`m©Xm, d ~imMr _`m©Xm `mVrZ VËdm§Zm AZwgê$Z Ioimd`mMm AgVmo. hm Ioi XmoZ ì`ŠVrZr qH$dm ì`º$s g_whmZråhUOoM XmoZ njmZr Ioimd`mMm AgVmo. gma»`mM AmH$ma_mZmÀ`m 64 Kam§Mm EH$nQ> Ioim`bm dmnaVmV. Ë`mV AZwH«$_o H$mim d nm§T>am Ago a§J XoD$Z ~Îmrg H$mir d~Îmrg nm§T>ar Kao AgVmV.

    àË òH$ ~mOyg 16 ̀ moÕo AgVmV. XmoÝhr ~mOy§À`m ̀ moÜX²̀ mZm Zmdo gmaIrM Am{UË`m§À`m JVr d eº$s gma»`mM _mZë`m AmhoV. àË`oH$ ~mOyÀ`m `moÜX`mV amOm hmà_wI _mZbobm AgyZ, EH$ dOra (àYmZ), XmoZ KmoS>o, XmoZ C§Q>, XmoZ hÎmr, d AmR>ß`mXr Ago gd© {_iyZ EHy $U 16 `m oÕ o AgVmV. `m `m oÕ`m §À`m

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 31

    XOm©dê$Z amOm, dOra, C§Q> Am{U KmoS>o ̀ m 8 ̀ moÜX²`mZm ~w{Õ~imV _mohmoao Aer g§kmAmho. Am{U 8 {enm`m§Zm ß`mXr Aer g§km Amho.

    nQ>mda _mohmoè`m§Mr _m§S>Ur H$aVmZm àË`oH$ IoimSy>Zo Amnë`m COì`m hmVmÀ`mH$monè`mg nm§T>ao Ka `oB©b Aem ~oVmZo nQ> _m§S>md`mMm AgVmo. Ë`mZ§Va Amnë`mH$S>rb ~mOyÀ`m n{hë`m nÅ>rda Amnbo AmR> _mohmoao d Xwgè`m AmS>ì`m nÅ>rdaAmR> ß`mXr _m§S>md`mMr AgVmV. XmoÝhr njm§Zr `mà_mUo Amnbo _mohmoao d ß`mXr_m§S>br åhUOo XmoÝhr njm§À`m _mohmoè`mg_moa Ë`mM XOm©Mo _mohmoao _m§S>bobo AgVmV.

    n{hë`m AmS>ì`m nÅ>rda COì`m ~mOybm gd©àW_ hÎmr, KmoS>m, C§Q>, amOm,dOra, C§Q>, KmoS>m, hÎmr Aer _m§S>Ur AgVo. åhUOoM EH$m njmÀ`m amOmg_moaà{VnjmMm amOm AgVmo.

    nm§T>am

    H$mim

    h Kmo C§ d am C§ Kmo h

    g¡ g¡ g¡ g¡ g¡ g¡ g¡ g¡

    g¡ g¡ g¡ g¡ g¡ g¡ g¡ g¡

    h Kmo C§ d am C§ Kmo h

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 32

    `m IoimV nm§T>è`m _mohmoè`mMm IoimSy> gd©àW_ Ioimbm gwê$dmV H$aVmo. àË òH$IoimSy>Zo EH$mdoir EH$mM _mohmoè`mMr hmbMmb H$amd`mMr AgVo.

    ~w{Õ~imVrb Ioir

    1. ß`mXo - ho EH$mdoir EH$ Ka nwT>o OmVo. _mÌ à{VnjmMo _mohao _maVmZm Ë`mbmEH$ Ka {Vanr Mmb ¿`mdr bmJVo. gwê$dmVrbm ß`mÚmbm _yiKamVyZ EH$dma 2 Kao g_moa MmbÊ`mMm h¸$ Amho. ß`mXo EH$Xm nwT>ogaH$mdë`mg Vo _mJo `oD$ eH$V Zmhr. H$moUVohr ß`mXo Amnë`mAmR>ì`m Kar nmohMë`mg IoiUmè`mÀ`m BÀN>oZwgma Ë`mMo H$moUË`mhr_mohmoè`mV ê$nm§Va H$ê$Z Ë`mM {R>H$mUr Vo Ioimd`mg KoVm `oVo.XmoÝhr nÕVrV amOmÀ`m AmR>>ì`m Kar nmohmoMboë`m ß`mÚmMm amOmhmoD$ eH$V Zmhr.

    2. dOra - hm gd© _mohmoè`m_Ü`o loð> XOm©Mm _moham AgVmo H$maU dOra C^m,AmS>dm {H$§dm {VaH$g H$gmhr d {H$Vrhr Kao OmD$ eH$Vmoo. H$maUË`mÀ`m A§Jr C§Q>mMo d hÎmrMo gm_Ï`© EH$dQ>bobo AgVo.

    3. hÎmr - dOramÀ`m ImbmoImb _hËdmMm hm _moham Amho. `mMr Mmb AmS>drAJa Cä`m nÅ>rVyZ gai aofoV AgVo. hÎmrg_moaÀ`m Cä`m nÅ>rVñdnjmMo ß`mXo Zgë`mg Vmo hÎmr _moH$ù`m nÅ>rda Amho Ago åhUVmV.hÎmr d dOra `m§Zm _moR>o _mohao (major pieces) Ago åhUVmV.

    4. C§Q> - C§Q> Zoh_r {VaH$g OmVmo. C§Q>mMo _yi Ka H$mio Agob Va Vmo Zoh_rH$mù`m KamVyZM g§Mma H$aVmo. C§Q>mMo _yi Ka nm§T>ao Agë`mg Vmonm§Tè`m KamVyZM g§MmaVmo. C§Q>, dOra d hÎmrbm EH$mMdoir {H$VrhrKao Om`Mo ñdmV§Í` Amho.

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 33

    5. KmoS>m - KmoS>²̀ mMr JVr Cä`m AWdm AmS>ì`m nÅ>rVrb XmoZ Kao d Ë`mg H$mQ>H$moZH$ê$Z AgUmao EH$ Ka Aer AS>rM Kao AgVo. EH$m KmoS>`mbm AmR>Kao EopÀN>H$ AgVmV. Aem {dbjU JVr_wio KmoS>m _mohmoè`mÀ`m qH$dmß`mX²`mÀ`m S>moH$sdê$Z nbrH$S>o CS>r Q>mHy$ eH$Vmo. hm h¸$ BVaH$moUË`mhr _mohmoè`mg ZgVmo. C§Q> d KmoS>o `m§Zm bhmZ _mohao (minorpieces) Ago åhUVmV.

    6. amOm - hm _moham _mJo nwT>o {VaH$g H$gmhr, _mÌ EH$m doiobm EH$M Ka OmVmo.

    ~w{Õ~i IoiUmè`mZo Imbrb Jmoï>r bjmV ¿`mì`mV.

    1. Oê$a VodT>`m ß`mÚm§À`m hmbMmbr H$ê$Z Amnbo _mohaohëë`mg AJa ~Mmdmg `mo½` Aem {R>H$mUr AmUUo.

    2. ß`mÚm§À`m {ZaW©H$ Ioù`m Z IoiUo.

    3. R>am{d>H$ doioV `mo½` Ioir IoiUo.

    4. EH$mM doiobm gd© _mohmoè`m§À`m Ioir bjmV R>odUo.

    ZdrZ eãXmW©-ghZerb - gmo{eH$

    eVa§O - ~w{Õ~i$ `m IoimMo Zmd

    ß`mXr - ~w{Õ~i `m IoimVrb g¡{ZH$

    _mohao - amOm d ß`mXr `m ì`{Varº$ ~wÕr ~imVrb Xio

    dOra - ~w{Õ~i `m IoimVrb àYmZ

    Aä`mg

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 34

    A. Imbrb àíZm§Mr EH$m dmŠ`mV CÎmao {bhr.1. Ioim§Mo _w»` àH$ma {H$Vr AmhoV?2. ~w{Õ~i hm H$moUË`m àH$maMm Ioi Amho?3. ~w{Õ~i `m Ioimbm H$moUË`m ZmdmZo AmoiIVmV?4. ~w{Õ~imMr gwê$dmV Ho$ìhm Pmbr?

    5. ~w{Õ~imV {H$Vr àH$maMr goZm Cn`moJmV AmUbr OmVo?

    6. ~w{Õ~i `m IoimMr gwê$dmV H$moU H$aVmo?

    7. C§Q>mMr Mmb H$er AgVo?

    8. OmJ[VH$ ñVamda ^maVmMo Zmd CÁdb H$aUmè`m ~w{Õ~i IoimSy>§MrZmdo {bhr

    Am. Imbrb àíZm§Mr XmoZ VrZ dmŠ`mV CÎmao {bhr.1. ~w{Õ~i Ioim_wio H$moUVo JwU dmT>rg bmJVmV?

    2. ~¡R>çm Ioim§Mr Mma CXmhaUo {bhr

    3. _¡XmZr Ioim§Mr Mma CXmhaUo {bhr

    4. ~w{Õ~i `m Ioimbm MVwa§J Ago H$m åhUVmV?

    5. amOmMo ajU H$moU H$moU H$aVmV?

    6. ~w{Õ~imMo gm_Zo H$moUË`m àH$mamZr Ioibo OmVmV?

    7. nQ>mda _mohmoè`m§Mr _m§S>Ur H$er H$aVmV?

    8. ß`mXçm§Mr Mmb H$er AgVo?

    9. ~wÕr~imVrb gd©loð> _mohmoam H$moUVm d H$m ?

    B. Imbrb _moH$ù`m OmJm ^a.

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 35

    1. dOrambm Agohr åhUVmV.

    2. nQ>mÀ`m àË`oH$ ~mOybm _mohmoao AgVmV.

    3. ~w{Õ~imÀ`m nQ>mda EdT>r Kao AgVmV.4. amOm, dOra, C§Q>, KmoS>o `m `moÜX²̀ mZm Aer g§km Amho.5. _mohmoè`m§À`m {H$dm ß`mÚm§À`m S>moH$sdê$Z hm _mohmoam CS>r

    _mê$Z OmD$ eH$Vmo.

    B©. Imbrb _mohao d Ë`m§Mr Mmb ̀ m§À`m OmoS>çm Owid._mohao Mmb

    1. ß`mXo (g¡{ZH$) I C^m, AmS>dm2. C§Q> II. C^m, eÌybm _maVmZm {VaH$g3. KmoS>m III. C^m, AmS>dm, {VaH$g4. hÎmr IV. AS>rM Kam§Mr Mmb5. àYmZ V. \$º$ {VaH$g

    H$~È>r

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 36

    C. Imbr {Xboë`m J«mD§$S>da Vy IoiV Agboë`m _¡XmZr Ioim§Mr Zmdo {bhr.

    gmarnmQ>

    D$. Imbr {Xboë`m {XdmUImÊ`mV Vy IoiV Agboë`m ~¡R>`m Ioim§MrZmdo {bhr.

    E. Imbrb dmH²$ àMmam§Mm AW© gm§JyZ dmŠ`mV Cn`moJ H$a.1. KmoS>o _maUo -

    2. ~oV H$aUo -

    3. _mV H$aUo -

    4. Vm|S> XoUo -

    5. Mmb H$aUo -

    Eo. Imbrb eãXm§Mo g_mZmWu eãX {bhr.1. H$a_UyH$ - 2. amOm -

    3. àYmZ - 4. gm_Ï`© -

    5. MVwa§J -

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 37

    * CnH«$_1. ~w{Õ~imMo {Z`_ OmUH$mamH$Sy>Z g_OyZ Ko.

    2. Vwåhr Vw_À`m emioV IoiV Agboë`m Ioim§Mr `mXr H$am.

    3. Vw_À`m emioZo H$moUH$moUË`m IoimV àm{dÊ` {_i{dbo Amho ?4. Amnë`m XoemVrb 4 ~w{Õ~i IoimSy>§Mr Zm§do {bhr.

    * {ejH$m§Zm gyMZm - Vw_À`m emioV ~w{Õ~imÀ`m ñnYm© Am`m oOrVH$ê$Z _wbm§Zm àmoËgmhZ Úm.

    * ho AgoM {bhr - H«$sS>m§JU, VËH$mbrZ, _§{Ì_§S>i, gmhmæ`.

    dUmªMr CƒmañWmZo

    dUmªMm Cƒma H$aVmZm _wImVrb {Za{Zamù`m ^mJm§Mr _XV ¿`mdr bmJVo.

    Ë`m ^mJmZm ñWmZo åhUVmV.

    1. A, Am, H²$, I², J², K², L²>, h Am{U {dgJm©Mm Cƒma H§$R> ñWmZmnmgyZ

    hmoVmo, Ë`m§Zm H$§R>ç åhUyZ AmoiIVmV.2. B, B©, M², N²>, O², P², Äm² Am{U e² `m§Mm Cƒma Vmby ñWmZmnmgyZ hmoVmo,

    Ë`m§Zm Vmbì` åhUyZ AmoiIVmV.3. F$, Q²>, R²>, S²>, T²>, U², a², f², Am{U i² `m§Mm Cƒma _yYm© ñWmZmnmgyZ

    hmoVmo, Ë`m§Zm _yY©Ý` åhUyZ AmoiIVmV.4. b¥, V², W², X², Y², Z², b², g² `m§Mm Cƒma X§V ñWmZmnmgyZ hmoVmo, Ë`m§Zm

    X§Ë` åhUyZ AmmoiIVmV.

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 38

    5. C, D$, n², \²$, ~², ^², _² `m§Mm Cƒma Amoð> ñWmZmnmgyZ hmoVmo. Ë`m§ZmAmoð>` åhUyZ AmoiIVmV.

    6. L>², Äm², U², Z², _² Am{U AZwñdma `m§Mm Cƒma Zm{gH$m ñWmZmnmgyZhmoVmo, Ë`m§Zm AZwZm{gH$ åhUyZ AmoiIVmV.

    7. E, Eo `m§Mm Cƒma H§$R> Am{U Vmby `m XmoÝhr ñWmZmnmgyZ hmoVmo. Ë`m§ZmH§$R> Vmbì` åhUyZ AmoiIVmV.

    8. Amo, Am¡ `m§Mm Cƒma H§$R> Am{U Amoð> `m XmoÝhr ñWmZmnmgyZ hmoVmoË`m§Zm H§$R>moîR>ç åhUyZ AmoiIVmV.

    9. "d²' `mMm Cƒma X§V Am{U Amoð>` `m XmoÝhr ñWmZmnmgyZ hmoVmo. Ë`mbmX§VmooîR>ç åhUyZ AmoiIVmV.

    10. M², O², P², `m§Mm Cƒma X§V Am{U Vmby `m XmoÝhr ñWmZmnmgyZ hmoVmo,Ë`m§Zm X§V-Vmbì` åhUyZ AmoiIVmV.

    1. Or^2. nS>Or^3. H$mo_b Vmby (H§$R>)4. _yYm©5. H$R>moa Vmby (Vmby)6. dËg© (X§VVmby)7. XmV8. AmoR>9. ZmH$_. Vm|S>mMr nmoH$ir (_wI{dda)Z. ZmH$mMr nmoH$ir (Zm{gH$m{dda)A. AÞZ{bH$míd. ídmgZ{bH$m

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 39

    - M², O², P² ho VrZ dU© Vmbì` Am{U X§V Vmbì` `m XmoÝhr JQ>mV `oVmVH$maU `m dUmªMo XmoZ-XmoZ Cƒma hmoVmV.

    Vmbì` Cƒma X§V Vmbì` CƒmaO` (Á``) OJOZ (Á`Z) OnOb (Á`b) OmdB©OJ (Á`J) OS>On (Á`n) OÌmOodU (Á òdU) O_mdMH«$ (À`H«$) MmH$M§Ð (À`§Ð) MKiM[aÌ (À`[aÌ) MmamPob (Â`ob) PmS>PH$mg (Â`H$mg) Pam

    Vmbì` eãXmVrb Cƒma Am{U X§VVmbì` eãXmVrb dUmªMm Cƒma doJimAgë`mZo Ë`m§Mm AW© Xo{Ib ~XbVmo.

    CXm. OJ (Á`J) = g¥ï>r, {dídOJ = {Od§V amhm.

    On (Á`n)= XodmÀ`m ZmdmMr qH$dm EImÚm _§ÌmMr nwÝhm nwÝhmHo$bobr Amd¥Vr.

    On = gm§̂ mi.

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 40

    6. gË`H$m_

    àmMrZ H$mimV _wbm§Zm {ejUmgmR>r F$fr_wZtÀ`m Aml_mV VnmodZmV nmR>{dboOm`Mo. EH$Xm H$m` Pmbo H$s, Jm¡V_ harÐþ_V F$ftÀ`m Aml_mV Om~mbr ZmdmMrEH$ Xmgr Amnbm _wbJm gË`H$m_ `mbm KoD$Z Ambr. d {VZo Jm¡V_ F$frZm {dZ§VrHo$br H$s Ë`m§Zr Amnë`m _wbmMm {eî` åhUyZ ñdrH$ma H$amdm. _moR>çm _ZmZoJm¡V_F$frZr Ë`m XmgrnwÌmbm Amnbm {eî` åhUyZ ñdrH$ma Ho$bm.

    gË`H$m_ hm AË`§V Z_« d H$m_gyd¥ÎmrMm hmoVm. {dÚmä`mgm~amo~aË`mÀ`mH$S>o JmB© MmaÊ`mMo H$m_ {Xbo hmoVo. Amnbr O~m~Xmar Vmo AË`§V

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 41

    H$miOrnyd©H$ nma nmS>m`Mm. gH$mir CRy>Z {dÚmä`mg Pmbm H$r {Xdg^a JmB©KoD$Z amZmV OmV Ago. {ZgJm©À`m gm{ÞÜ`mV KS>Êmmè`m àË`oH KS>m_moS>tMo ~marH$gm[aH$$$ Jmoï>r§Mo AdbmoH$Z Vmo H$arV Ago. amZmV {\$aVmZm g^modVmbr {XgUmè`mS>m|Ja, Xè`m, ZXrZmbo, PmS>o, dobr, \w$bo, nm§Iao, H¥$_r, H$sQ>H$ `m gdmªMo Vmo~maH$mB©Zo {ZarjU H$arV Ago.

    ~arM df} Pmë`mZ§Va Jwê$OrZm dmQ>bo H$s gË`H$m_ {eH$bm Amho. g_mOmVOrdZ OJÊ`mgmR>r Ë`mbm H$moUVrM AS>MU `oUma Zmhr. Voìhm Jm¡V_ F$ftZrË`mbm Kar OmÊ`mMr AZw_Vr {Xbr. Voìhm BVa {eî`mZm dmQ>bo H$s `mZo Va \$º$JmB© MmaÊ`mMo kmZ {_i{dbo Amho. Voìhm Vmo Kar OmD$Z H$m` H$arb! nU Jwê$OrZm{dídmg hmoVm.

    gd© {eî`m§g_moa gË`H$m_mbm "Jwê$OrZr àíZ {dMmabm H$s, gË`H$m_m VyBVŠ`m dfm©V H$m` H$m` {eH$bmg Vo gm§J{eb H$m?

    gË`H$m_ ~moby bmJbm, Jwéd ©̀ AmnU _bm Oo H$m_ {Xbo hmoVo Vo _r _ZmnmgyZHo$bo Amho. Ë`mM ~amo~a `m g^modVmbÀ`m {ZgJm©Vrb KQ>Zm§Zr _bm nmoº$ ~Z{dbo._bm JmB© MmaVmZm `m d¥jmZr ñdV… CÝhmV amhÿZ gmdbr {Xbr. Ë`mZr ghZerbVm dnamonH$mamMo kmZ {Xbo. O§JbmVyZ dmhUmè`m ZXrZo OrdZmV gVV nwT>o OmÊ`mMm _mJ©{Xbm. {VÀ`m_Ü ò gd©OU Ho$aH$Mam Q>mH$VmV. _mÌ Vr gdmªZm ewÕ nmUr XoÊ`mMmà`ËZ H$aVo. Ë`mà_mUo OrdZmV g_mOmH$Sy>Z XwJw©Um§Mm AmKmV Pmbm Var gX²JwUmMoAmMaU H$aÊ`mg {eH${dbo. BWo Cä`m AgUmè`m S>m|JamZr _bm OrdZmV òUmè`mg§H$Q>mZm Y¡̀ m©Zo Vm|S> XoÊ`mg {eH${dbo. dmê$imVrb _w§½`mZr OrdZ OJÊ`mMr XyaÑï>r{Xbr. nwT>o nmdgmù`mMr Mmhÿb bmJbr H$s _w§½`m Amnë`m YmÝ`mMm gmR>m H$aVmV dnmdgmù`mVrb AÞmMr {eXmoar gmR>dy>Z R>odVmV.

    BWo \w$bUmar \w$bo, Amnë`m a§JmZo, gwJ§YmZo MamMam§Mo _Z à\w$„rV H$aVmV.Xwgè`m§Zm AmZ§X {_imdm hoM Vr gwM{dVmV. {H$b{~bUmao njr _wº$nUo OrdZOJÊ`mMm _mJ© gwM{dVmV.

    ho gd© OrdZ {ejU _r ̀ mM {ZgJm©À`m gm{ÞÜ`mV amhÿZ Vw_À`m H¥$nmerdm©XmZo{_i{dbo Amho.

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 42

    ho gd© EoHy$Z \$º$ íbmoH$ nR>UmV _¾ amhÿZ {dÚmä`mg H$aUmè`m _wbm§Zm AmíM ©̀dmQ>bo. Vr IOrb Pmbr. gË`H$m_ Amnë`mnojm loð> Amho ho Ë`m§Zm g_Obo. Jwê$OrZrgË`H$m_mbm "VwPo H$ë`mU hmodmo' Agm Amerdm©X {Xbm d Kar OmÊ`mMr AZw_Vr{Xbr.

    ZdrZ eãXmW©AZw_Vr - nadmZJr, g§_Vr àâ\w${bV - Q>>dQ>>drV

    nmoº$ - _moR>m IOrb - ea_Uo, bmOUo

    XwJw©U - dmB©Q> JwU

    gX²JwU - Mm§Jbo JwU

    Y¡̀ © - YmS>g

    {eXmoar - AÞmMm gmR>m

    MamMa - AmdVr ^modVrMm n[aga

    Xya Ñï>r - nwT>Mm {dMma

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 43

    Aä`mg

    A. Imbrb àíZm§Mr CÎmao {bhr.1. gË`H$m_ hm H$moUmMm _wbJm hmoVm?2. Jm¡V_ F$frZr Ë`mÀ`mda H$moUVo H$m_ gmon{dbo hmoVo?3. gË`H$m_mMm ñd^md H$gm hmoVm?4. gË`H$m_ Jm`r amIVmZm H$m` H$aV AgoŸ?5. BVa {eî` H$moUË`m Jmoï>rH$S>o A{YH$ bj XoV AgV?

    Am. Imbrb àíZm§Mr CÎmao {bhr.1. Vy Kar H$aV Agboë`m H$m_m§Mr `mXr H$a.2. Vwbm _m{hV Agboë`m Am¡fYr dZñnVr H$moUË`m?3. Am§~Q>JmoS> \$im§Mr Zmdo {bhr.4. nyU© JmoS> Agbobr \$io H$moUVr?5. {ndù`m a§JmÀ`m \$im§Mr Zmdo {bhr.6. {haì`m a§JmÀ`m \$im§Mr Zmdo {bhr.7. bmb a§JmMr \$io H$moUVr?8. VwÂ`m nagmV AgUmè`m PmS>m§Mr {bhr.

    B. nmR>mÀ`m AmYmao OmoS>çm Owid. "A' "~'1. PmS>o AmZ§X, gwJ§Y XoVmV.2. ZXr gVV {H«$`merb, XyaÑï>rnUm R>odVo.3. S>m|Ja ñdV… CÝhmV amhÿZ Xwgè`m§Zm gmdbr XoVmV.

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 44

    4. \w$bo OrdZmV gVV nwT>o OmÊ`mMm _mJ© emoYVo.5. _w§Jr g§H$Q>mg_moa Y¡̀ m©Zo C^m amhVmo.

    B©. Z_wÝ`mà_mUo OmoSy>Z `oUmao eãX emoYyZ {bhr. CXm. S>m|Ja-Xè`m.ZXr - PmS>o -\w$bo - H¥$_r -ney - D$Z -

    C. {déÕmWr© eãX {bhr.àmMrZ x àíZ xH$m_gy x CnH$ma xkmZ x ewÕ x{dídmg x gwJ§Y x

    D$. CXmhaUmà_mUo {bhr.XwdmªMr - OwS>r\w$bm§Mr - \w$bm§Mm -Ðmjm§Mm - Ho$ù`m§Mm -

    E. Imbrb eãXm§Mm dmŠ`mV Cn`moJ H$a.{dÚmä`mg -O~m~Xmar -{ZarjU -ghZerbVm -Y¡̀ © -

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 45

    Eo. Imbrb AW© dmMyZ ""g'' Mm Vmam nyU© H$a.AW©: 1. nyU© - gJim

    2. à^mV - àmV…H$mi3. nm¡{ï>H$ - gËd`wº$4. {MÌm§Zr - emô rd§V Ho$bobo5. Imob - ImobJQ>6. àm_m{UH$nUm

    * CnH«$_* VwÂ`m g^modVmbr {ZgJm©V KS>Umè`m AX²^yV KQ>Zm§Mr `mXr H$a.* Vwbm AmT>iUmè`m a§Jr~oa§Jr \w$bm§Mr `mXr H$a.* VwÂ`m n[agamV AmT>iUmè`m nú`m§Mr Zmdo {bhr.

    * ho AgoM {bhr - narjm, CËH¥$ï>, H$ñVyar, Z¡F©$Ë`.OmoS>mjao

    * Imbr {Xbobo eãX dmM. Ë`mV AYmoao{IV AjamMo {ZarjU H$a.Jßnm, hÎmr, e¸$b, AÔb, nÅ>U

    darb eãXmV EH$M ì`§OZ XmoZXm OmoS>bo Amho, d Ë`mV ñda {_i{dë`mghmoUmè`m OmoS>mjam§Zm {ÛÎm Ago åhUVmV.

    g

    H$

    b

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 46

    CXm : Jßnm = n² + n² + Am = ßnmhÎmr = V² + V² + B© = Îmre¸$b = H²$ + H²$ + A = ¸$AÔb = X² + X² + A = ÔnÅ>U = Q²> + Q²> + A = Å>

    ñdmÜ`m` - {ÛÎm Ajao Agbobr OmoS>mjao {bhr.

    * Imbr {Xbobo eãX dmM Ë`mVrb AYmoaoIrV Ajam§Mo {ZarjU H$a.Am_À`m, CÚm, Hw$Ìm, dmñVd, CËgd

    darb eãXmV XmoZ ì`§OZo EH$Ì OmoS>br AmhoV Am{U Ë`mV ñda{_gië`mg Ë`m§Zm g§̀ wº$ ì §̀OZ åhUVmV.CXm : Am_À`m - M² + `² + Am = À`m

    CÚm - X² + ²̀ + Am = ÚmHw$Ìm - V² + a² + Am = ÌmdmñVd - g² + V² + A² = ñVCËgd - V + g + A = Ëg

    ñdmÜ`m` - g§`wº$ ì`§OZo Agbobr OmoS>mjao {bhr.

    * Imbrb OmoS>mjao dmM d {bhr.Amamo½` aº$ àëhmX ñZmZ AaÊ`Šboe OmS>çm hË`m ñ_aU ûcofßboJ JmoQ>çm Ü`mZ ê$½U níMmVAmñdmX Ooð> OÝ_ Aí_ nÙ{Oìhm Áda H$ï> àíZ ìX§ìX~«åh {MÝh H$ënZm døm _Zñdr

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 47

    7. OmV H$moUVr nwgy ZH$mOmV H$moUVr nwgy ZH$mY_© H$moUVm nwgy ZH$mCÚmZmVrb \$wbmg Ë`m§MmŸa§J H$moUVm nwgy ZH$m Ÿ&&Y¥&&

    {hadm Mm\$m H$_i {ZiogwIX gw_m§Mo J§Y _ioEH$M _mir `m ~mJoMm^md V`mMo nwgy ZH$m Ÿ&&1Ÿ&&

    gÕ_m©Mm EH$M Ý`m`H$ï>mMm EH$M AÜ`m`S>mì`m COì`m H$amV ZmhrŸ^oX _mZwZr \$gy ZH$mŸ&&2Ÿ&&a{h_ X`miy VgmM am__pñOX _§{Xa _§Jb Ym_OnyZ em§VrMm _§Ì _wImZoEH$ XwOmbm S>gy ZH$mŸ&&3Ÿ&&

    OÝ_m Ambmo _wbo åhUwZr^maV^yÀ`m Hw$er _YyZrA ôÚ Amåhr AqOŠ` AmåhrŸ&Zmd Am_Mo nwgy ZH$m Ÿ&&4Ÿ&&

    gwnyÌ ^maV _mVoMoAmåhr Odmha XoemMoOmV H$moUVr Y_© H$moUVm>gdmb Agbo H$ê$ ZH$mŸ&&5Ÿ&& * H$dr-`ed§V Xod

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 48

    ZdrZ eãXmW©-nwgUo - {dMmaUoCÚmZ - ~mJgw_m§Mo - gw_Zm§Mo `m eãXmMo N>moQ>o ê$n_pñOX - _wgb_mZm§Mo àmW©Zm ñWiXwOm - Xwgam, naH$mS>gUo - MmdUo, X§e H$aUoA^oÚ - ^oXy Z eH$Umargdmb - àíZ^y - ^y_r, O_rZ

    Aä`mg

    A. Imbrb àíZm§Mr EH$m dmŠ`mV CÎmao {bhr.1. CÚmZmVrb \w$bmbm H$m` {dMmê$ ZH$m Ago H$dr åhUVmo?2. Mm\$m d H$_i `m§À`mV H$moUVo gmå` Amho?3. a{h_mà_mUo AmUIr H$moU X`miy Amho?4. `m H${dVoÀ`m H${dMo Zm§d {bhr?

    Am. XmoZ qH$dm VrZ dmŠ`mV CÎmao {bhr.1. Mm\$m d H$_imÀ`m ~m~V H${dZo H$moUVo ^md ì`º$ Ho$bo AmhoV?2. AmnU gd© EH$ AmhmoV `mgmR>r H${dZo H$moUVr CXm. {Xbr AmhoV?3. Zmd nwgy ZH$m Ago H$dr H$m åhUVmo?

    B. n{hë`m XmoZ nXm§er g§~§Y AmoiIyZ {Vgè`m nXmer g§~§Y OwiUmam eãX{bhr.Mm\$m : {hadm : : H$_i :

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 49

    gÕ_© : Ý`m` : : H$ï> :a{h_ : _pñOX : : am_ :

    B©. "nwgUo' hm eãX "{dMmaUo' ̀ m AWm©Zo Ambm Amho. VgmM "ñdÀN> H$aUo'`m AWm©Zohr `oVmo.ho AW© hmoUmar XmoZ doJdoJir dmŠ`o V`ma H$a. VgoM H$a, VZ, da, adr,\$moS,> Xa, Zmd `m eãXm§Mr doJdoJù`m AWmªMr àË òH$s 2 dmŠ ò V`ma H$a.

    C. `m H${dVoVrb àmg~Õ eãX emoYyZ {bhr. CXm :{Zio - _io

    D$. OmoS>çm Owid. A ~1. {h§Xy {dhma2. _wñbr_ MM©3. erI _§{Xa4. {¼íMZ JwéìXma5. ~m¡Õ _pñOX

    * CnH«$_ -1. "amï´>r` EH$mË_Vm' `m {df`mda AmR> Vo Xhm Amoir {bhr.2. doJdoJir doe^yfm H$ê$Z amï´>r` gU, gm§§ñH¥${VH$ H$m`©H«$_mV EH$mË_VoMo

    Xe©Z KS>dm.3. AmnU gdmªZr amï´>r` EH$mË_Vm H$m Omonmgbr nm{hOo ho {ejH$mH$Sy>Z

    g_OyZ Ko.* ho AgoM {bhr.

    gd©OU, dmVm©ha, Xwa{^_mZ, JUdoe

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 50

    (gamZr dJm©V àdoe H$aVmM {dÚmÏ`mªMo Mohao COibo. H$maU AJmoXaÀ`m{Xder {eH${dboë`m "_mPo Ü`o`' `m {df`mda AmO MMm© hmoUma hmoVr.)

    gd© {dÚmWu : (C^o amhV) gwà^mV Jwê$Or!{ejH$ : gwà^mV, gdmªZr ~gmdo.aOV : ga Vwåhr H$mb gm§[JVë`mà_mUo "_mPo Ü`o`' `m {df`mda

    Amåhr MMm© H$am`bm V`mar H$ê$Z Ambmo`. AmVm MM}bm gwê$dmVH$am`Mr H$m?

    {ejH$ : Aao hmo hmo, nU Vwåhr gdmªZr Amnmnbr Ü`o`o R>adyZ Ambm` Zm?gd©OU : hmo ga, Am_À`m OrdZmVrb Ü`o` Amåhr R>a{dbo Amho.

    8. _mPo Ü ò̀

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 51

    {ejH$ : doXm§V àW_ Vy gm§J nmhÿ, VwPo Ü`o` H$moUVo Amho?

    doXm§V : ga _bm _mÂ`m ^maV Xoem~Ôb \$ma A{^_mZ Amho. Ë`m_wio `mXoemMo g§ajU H$aUmam, àg§Jr àmUmMr AmhþVr XoUmam g¡{ZH$ìhmdogo dmQ>Vo.

    {ejH$ : N>mZ, nU Ë`mgmR>r gwÑT> eara, MniVm, AmkmnmbZ, YmS>g,{OÔ ho JwU A§Jr Agm`bm hdoV.

    doXm§V : hmo ga, Ë`mgmR>r _r AmVmnmgyZ XaamoO gH$mir ^anya ì`m`m_H$arV Amho. emio_Ü`o doJdoJù`m àH$maMo Ioi IoiyZ _ZmMrEH$mJ«Vm dmT>drZ. YmdUo, dOZ CMbUo, C§Mr, N>mVr, AemàH$maMr emar[aH$ V§XwéñVr Ë`m~amo~aM ~m¡ÕrH$ MmMUrhr ÚmdrbmJVo Ago Am_Mm _m_m åhUV hmoVm. Vo g¡{ZH$M AmhoV. _rË`m§À`mH$Sy>Z _mJ©Xe©Z KoB©Z.

    {ejH$ : Aao dm! ho Va \$maM N>mZ Pmbo. EImXo Ü`o` gmÜ` H$aÊ`mgmR>rË`m joÌmVrb Vk ì`º$s¨Mm g„m KoUo ho \$maM CÎm_ hmo`. lo`m Vygm§J ~a, Vwbm H$m` dmQ>Vo?

    lò m : ga, _bm IoimSy> ìhmdogo dmQ>Vo. Ë`mgmR>r ^anya _ohZV ¿`m`Mr_mPr V`mar Amho.

    {ejH$ : AJ§ Ë`mgmR>r àW_ VmbwH$m, {Oëhm, VgoM amÁ` nmVirdarbñnY©oV Z¡nwÊ` {_idmdo bmJob. {edm` emar[aH$ V§Xwê$ñVramImdr bmJVo.

    Am ©̀Z : ga, emar[aH$ V§Xwê$ñVr åhUOo H$m` hmo?

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 52

    {ejH$ : Aao, OodUm_Ü ò g_Vmob Amhma KoUo, Ë`m{edm` XaamoOMm emar[aH$ì`m`m_ Ho$ë`mZo Amnbo eara gwÑT> ~ZVo Am{U IoimSy> ~ZÊ`mgmR>reara gwÑT> AgUo \$ma _hËdmMo AgVo.

    lò m : hmo ga, _r XaamoO EH$ ½bmg XyY {nVo. {edm` gH$mir ì`m`m_hrH$aVo.

    {ejH$ : emã~mg, AmVm _bm gm§J, VwPo AmXe© IoimSy> H$moU AmhoV?

    lò m : nr.Q>r. Cfm, Ho$. _„oídar, gm{Z`m {_Pm©, gm`Zm Zohdmb, A§Oy_Mmon«m ̀ m gd© ̂ maVr` _{hbm IoimSy>§Mm AmXe© _mÂ`m S>moù`mg_moaAmho.

    Am ©̀Z : ga, hr Zoh_r åhUV AgVo. ñÌr hr H$moUË`mM joÌmV nwéfmnojmH$_r Zmhr.

    {ejH$ : Aao hmo, AJXr ~amo~a Amho {VMo. H«$rS>m joÌm~amo~aM BVa joÌmVbVm _§JoeH$a, H$ënZm Mmdbm, gw{ZVm {dë`åg, {H$aU ~oXr,B§{Xam Jm§Yr, à{V^mVmB© nmQ>rb `m ^maVr` _{hbm§Zr AmnbmR>gm C_Q>{dbm Amho.

    Am ©̀Z : hmo ga, "Myb Am{U _yb' hr na§namJV MmbV Ambobr ê$T>nÕVr ~Xbbr Amho. hmo Zm?

    {ejH$ : AJXr `mo½` ~mobbmg. VÝdra Vwbm H$m` dmQ>Vo?

    VÝdra : ga, _bm dmQ>Vo EH$ N>mZn¡H$s ZmoH$ar H$amdr. Ë`m_wio Am_À`mKaMr J[a~r Zmhrer hmoB©b. KamVrb dmVmdaU gwYmaob. {edm`ZmoH$ar H$aV boIZ H$aUo qH$dm dmMZmMm N>§Xhr OmonmgVm `oVmo.VgoM R>am[dH$ doioZ§Va {Zdm§V amhVm `oVo.

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 53

    {ejH$ : hmo, Vwbm dmMZmMr AmdS> Amho Zm. R>rH$, d¡^d Vy gm§J nmhÿ.d¡̂ d : ga, _bm g_mO gwYmaH$ ìhmdogo dmQ>Vo. nU _bm `m~Ôb A{YH$

    _m{hVr Zmhr. Vwåhr gm§JmZm.

    {ejH$ : g_mOgwYmaH$mZo ñdV…Mo gwI nmhÿZ MmbV Zmhr. BVam§À`m Xw…ImMm{dMma H$amdm bmJVmo. ñdmWm©bm Ë`mJyZ na_mW© ñdrH$mamdm bmJVmo.nU Km~ê$ ZH$mog "Ho$ë`mZo hmoV Amho ao AmYr Ho$boMr nm{hOo'`mgmR>rM åhQ>bo OmVo.

    d¡̂ d : g_mO gwYmaH$mZrM Amnë`m XoemMm B{Vhmg ~Xbbm Amho.hmo Zm ga?

    {ejH$ : hmo, AJXr ~amo~a, _hmË_m \w$bo, AmJaH$a, amOmam_ _mohZam°`,~m~m Am_Q>o, g§V JmS>Jo ~m~m, _Xa Voaogm ̀ m§Zr g_mO gwYmaÊ`mMoÜ`o` Camer ~miJyZ Vo nyU© H$ê$Z g_mOmV H«$m§Vr KS>{dbr.

    aOV : nU ga, Ë`mdoioMm H$mi doJim hmoVm. AmOÀ`m g_mOmbmg_mO gwYmaH$m§Mr IamoIaM JaO Amho H$m?

    {ejH$ : aOV, O_mZm Oar ~Xbbm Agbm Var g_mO gwYmaH$m§Mr JaOAmOhr Amnë`m Xoembm AmhoM. "J«m_ ñdÀN>Vm Am§XmobZ' "{Z_©bJ«m_ `moOZm' Aem `moOZm Mmby AmhoV. nU Vwåhmbm _mhrV AmhoH$m? Hw$ð>amo½`m§Mr godm H$ê$Z d`ñH$a {ZamYmamZm AmYma XoUmao~m~m Am_Q>o, eoVH$è`m§À`m h¸$mgmR>r bT>Umè`m _oYm nmQ>H$a,amioJU{gÕr `oWrb COmS> _miamZmbm Z§XZdZmMo ê$n XoUmaoAmÊUm hOmao, Aem AZoH$ g_mOgwYmaH$m§_wioM Xoembm àJVrÀ`mdmQ>oda AmUUo eŠ` Pmbo Amho. VgoM àË`oH$ gd©gm_mÝ`mZoAmnë`m narZo g_mO gwYmaH$mMr ŷ{_H$m nma nmS>m`Mr AgVo.

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 54

    gmohob : aOV Aao ~mob Zm, Vwbm H$m` ìhmdogo dmQVo?aOV : ga, _bm EImXr H$bm Omonmgmdr dmQ>Vo. nU `m joÌmV H$[a`a

    H$aUo gmono Amho H$m?

    {ejH$ : aOV Aao, H$bmjoÌmVM Zìho H$moUË`mhr joÌmV H$[a`a H$aUogmono Zmhr. Ë`mgmR>r A{daV n[al_, H$boda {Zð>m, VgoMAmË_{dídmg `m Jmoï>tMr JaO AgVo.

    aOV : nU ga, _mPo AmOmo~m åhUVmV, H$bmjoÌmVyZ g_mOà~moYZìhmdo. ho `mo½` Amho H$m?

    {ejH$ : hmò aOV, H$bmjoÌmV àm{dÊ` {_i{dVmZmM Ë`mVyZ g_mO à~moYZHo$bo Va AmnU g_mOmMo F$U \o$S>ë`mgmaIo hmoVo.

    gmohob : nU ga, Zo_H$s H$bm OmonmgUo åhUOo H$m` hmo?

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 55

    {ejH$ : Aao, Amnë`m AmdS>Ë`m {df`mV ag KoD$Z Ë`m_Ü òM OmñVrVOmñV nma§JV hmoUo åhUOo H$bm OmonmgUo hmo`. Vwbm dmÚdmO{dÊ`mMr AmdS> Amho Zm?

    gmohob : hmo ga.{ejH$ : Ë`mVM A{YH$ nma§JV hmoV OmUo åhUOo H$bm OmonmgUo hmo`.

    ehZmB© dmXH$ {~pñ_„m ImZ, {MÌH$ma E_.E\$.hþgoZ, g§JrV{X½Xe©H$ E. Ama. aoh_mZ, A{^Z` joÌmV {Xbrn Hw$_ma, A{_Vm^~ƒZ, V~bm dmXH$ PmH$sa hþgoZ, emór` Jm[`H$m J§Jw~mB©hZJb, n§. {^_goZ Omoer BË`mXr§Zr H$boVyZM Amnbo H$[a`aKS>{dbo. {edm` g_mO à~moYZ H$ê$Z g_mOmbm Zdr {Xem{Xbr.

    aOV : ga, ga, hm AmZ§X åhUVmo. `mbm eoVr ì`dgm` H$am`Mm Amho.(gd© - _wbo hgVmV.)

    {ejH$ : Aao, Ë`mZo `mo½` {dMma Ho$bm`. Ë`mda Ago hgy ZH$m. emã~mg!AmZ§X VwPo ~m~m eoVH$arM AmhoV Zm.

    AmZ§X : hmo ga, Ë`m§Mo ~r.E. n`ªVMo {ejU nyU© Pmbobo Amho. VargwÕm VoeoVr ì`dgm`mbm H$_r _mZrV ZmhrV.

    {ejH$ : AJXr ~amo~a, Aao eoVH$ar Amho åhUyZ g§nyU© OZVobm AÞYmÝ`Im`bm {_iVo. eoVr ~amo~a H$mhr Hw$Q>ramoÚmoJhr H$aVm `oVmV.

    AmZ§X : ga, Am_À`m eoVm_Ü`o Amåhr newnmbZ H$aVmo. _bm H$m|~S>çm§Mr{ZJm amIm`bm åhUOoM Ë`m§Zm XmZm-nmUr H$am`bm \$ma AmdS>Vo.

    doXm§V : ga, _mPo dS>rb åhUVmV, eoVrV ZdrZ V§ÌkmZmMm dmna H$am`bmhdm. ZdrZ V§ÌkmZ åhUOo H$m` hm o ga?

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 56

    {ejH$ : N>mZ! \$º$ nmdgmÀ`m ^ademda amhÿZ eoVr Z H$aVm Amnë`meoVmV Oa nmÊ`mMr ì`dñWm Ho$br Va eoVr ì`dgm` CÎm_ àH$maoH$aVm òVmo.

    AmZ§X : hmo ga! Amåhr eoVmV ~moAadob _maUma AmhmoV. Ago dS>rbåhUV hmoVo.

    {ejH$ : H°$WarZ AJ§. Vw H$mhr ~mobbrM Zmhrg?H°$WarZ : ga, _bm Vw_À`m gmaIoM AmXe© {e{jH$m ìhmdogo dmQ>Vo.{ejH$ : emã~mg! VwPo AmOmo~m gwÕm {ejH$ hmoVo Zm?H°$WarZ : hmo ga, VoM _bm gm§JV AgVmV. {ejH$ Pmë`mg AmOÀ`m ẁdm

    {nT>rbm KS>{dVm òVo. nwT>o hrM {nT>r XoemMm AmYmañV§̂ ~ZVo.

    {ejH$ : AJXr ~amo~a. H$moUË`mhr joÌmV àJVr H$amd`mMr Agë`mgJwê${edm` n`m©` Zmhr. Vw_À`mgma»`m bhmZ _wbm§Zm bhmZnUrM`mo½` {eñV Am{U {ejU {_imë`mg OJmV ^maV Xoe AìdbhmoB©b `mV e§H$mM Zmhr.

    Am ©̀Z : ga, Amåhm gdmªMr Ü`o`o nyU© H$aÊ`mgmR>r H$moUË`m Jmoï>tMrOê$ar Amho?

    {ejH$ : _wbmZmo, AmOÀ`m {dkmZ `wJmV àË`oH$mZo àW_ Ü`o` {ZpíMV Ho$bonm{hOo. Ë`mZ§Va Vo Ü`o` JmR>Ê`mgmR>r AmË_{dídmg, {OÔ,{MH$mQ>r, Ë`mJ, EH$mJ«Vm, lÕm `m Jmoï>tMr Oê$ar Amho. Ü`o`hrZ_mUyg hm erS> Zgboë`m OhmOmgmaIm g_wX«m_Ü ò ̂ aH$Q>V AgVmo.Vwåhr H$moUVohr Ü`o` {ZpíMV H$am. nU Ë`mV BVH$s àJVr H$amH$s Vw_À`mgmaIo VwåhrM Agmb. g_mOmVrb gd© KQ>H$EH$_oH$mda Adb§~yZ AgVmV. Ë`m§À`m ghH$m`m©ZoM àJVr hmoVAgVo. hr àJVr åhUOoM XoemMr àJVr hmo`.

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 57

    AmZ§X : ga, Vwåhr Am_À`m OrdZmbm Cn`wº$ Aer _m{hVr {XbrV.Vwåhr Ho$boë`m gyMZm§Mo Amåhr Adí` nmbZ H$ê$.

    gd© _wbo : YÝ`dmX ga.

    ZdrZ eãXmW©-

    COiUo - àH$m{eV hmoUo F$U - H$O©

    AmhþVr - An©U H$aUo V§XþéñV - gwÑT>

    Vk - OmUH$ma

    Z¡nwÊ` - àm{dÊ`

    H$[aAa - ^{dVì`, OrdZ KS>{dUo

    Aä`mgA. H$moUmbm H$m` ìhmdogo dmQ>Vo Ë`m à_mUo OmoS>`m Owid.

    A ~VÝdra g¡{ZH$

    aOV IoimSy>

    AmZ§X ZmoH$ar

    doXm§V g_mOgwYmaH$

    H$°WarZ H$bmjoÌ

    lò m eoVr ì`dgm`

    d¡̂ d {e{jH$m

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 58

    Am. Imbrb àíZm§Mr EH$m dmŠ`mV CÎmao {bhr.1. dJm©V H$moUË`m {df`mda MMm© hmoUma hmoVrŸ?

    2. g¡{ZH$mÀ`m A§Jr H$moUVo JwU hdoV?

    3. ear[aH$ V§Xwê$ñVr åhUOo H$m`?

    4. _{hbm§gmR>r na§namJV MmbV Ambobr nÕV H$moUVr?

    5. Xoembm àJVrÀ`m dmQ>oda H$moUr AmUbo Amho?

    6. ZdrZ V§ÌkmZmMm dmna H$moR>o ìhm`bm hdm?

    7. VwPo Ü`o` H$moUVo Amho?

    B. Imbrb àíZm§Mr XmoZ VrZ dmŠ`mV CÎmao {bhr.1. lo`mÀ`m S>moù`mg_moa H$moUË`m IoimSy>§Mm AmXe© Amho?

    2. g_mO gwYmaH$ H$gm Agmdm Ago {ejH$ gm§JVmV?

    3. H$bmjoÌmV H$[aAa H$aÊ`mg H$moUË`m Jmoï>tMr Oê$ar Amho?

    4. eoVr_Ü`o ZdrZ V§ÌkmZmMm dmna H$gm H$aVm `oB©b?

    5. Amnbo Ü`o` nyU© H$aÊ`mgmR>r H$moUË`m Jmoï>tMr Oê$ar Amho?

    6. VwPo Ü`o` nyU© H$aÊ`mgmR>r Vy H$m` H$m` H$aerb?

    B©. Imbrb dmŠ ò H$moUr H$moUmbm åhQ>br AmhoV Vo g§X^m©gh ñnï>rH$aU Xo. 1. ""_bm _mÂ`m ^maV Xoem~Ôb \$ma A{^_mZ Amho.''

    2. ""_bm IoimSy> ìhmdogo dmQ>Vo.''

    3. ""ñÌr hr H$moUË`mM joÌmV nwê$fmnojm H$_r Zmhr.''

    4. ""H$bmjoÌmVyZ g_mO à~moYZ ìhm`bm hdo.''

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 59

    C. Imbrb [aH$må`m Mm¡H$moZmV Ë`m Ë`m joÌmVrb ì`qº$Mr nmR>mVrb Zm§do{bhr.

    CXm : _mOr n§VàYmZ - B§[Xam Jm§Yr

    à{gÕ Jm{`H$m -

    A§Vamidra

    I.P.S.A{YH$mar -

    _{hbm amï´>nVr -

    D$. Imbrb Ioi d IoimSy>§À`m OmoS>çm Owid d {bhr.nr.Q>r. Cfm doQ>{bâQ>tJ

    Q>o{Zg A§Oy_Mmoàm

    gm`Zm Zohdmb YmdnÅz>

    {H«$Ho$Q> Ho$. _„oídar

    gm{Z`m {_Pm© ~°S>q_Q>Z

    E. "{H«$Ho$Q>' hm Ioi Vwbm IynM AmdS>Vmo Zm? Imbr ̂ maVr` {H«$Ho$Q>dram§MrZmdo {Xbr AmhoV. Ë`mdê$Z Ë`m§Mo AmS>Zm§d emoY nmhÿ.1. gwZrb Jm

    2. adr em

    3. H${nb Xod I§

    4. g{MZ V|

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 60

    {M„

    a1

    8

    7

    6

    54

    3

    2

    5. {da|Ð J

    6. _h|ÐqgJ Zr

    7. gm¡a^ Jm§

    8. amhþb {d

    9. A{Zb io

    10. {damQ> H$mo

    Eo. eãX Ioi.Imbrb AmH¥$VrVrb CÎmao "{M' `m AjamZo gwê$ hmoVmV. {MÌmImbr{Xbobr dmŠ ò dmM d Ë`mgmR>r n`m©̀ r eãX {MÌmVrb nmH$irV {bhr.

    1. gwÅ>o n¡go.2. åhUOo ^anya ~a§ H$m!3. H$_i `mV CJdVo.

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 61

    4. ^m§S>o CMbVmZm bmJUmao gmYZ.5. H$ï>miynUm~amo~aM `eñdr hmoÊ`mgmR>r hmhr JwU Amdí`H$ Amho.6. JmoS> nXmW© Im„o H$s hmV Ago hmoVmV.7. H$mí_ra_Ü`o ho d¥j nhmd`mg {_iVmV.8. {XdmirÀ`m \$amimV bmSy>~amo~a hm AgVmo.

    * ho AgoM {bhr - eara, àmdrÊ`, nma§n[aH$, gwk.

    ì`mH$aU"a' `m ì`§OZmZo V`ma hmoUmar OmoS>mjao. Imbrb OmoS>mjao dmM.

    1. H«${_H$, dO«, Z_«, {à`, ghó

    2. {S´>b, S´>_, S´>m°BªJ, Q´>H$, Q´>°ŠQ>a

    3. AH©$, VH©$, eQ>©, H$mS>©, H$U©

    4. J¥h, Z¥n, n¥Ïdr, _¥J, öX`

    5. Hw$èhmS>, nm`è`m, {_è`m, gwè`m, MèhmQ>

    1. H«${_H$, dO«, Z_«, {à`, ghó`m OmoS>mjamV H$mZm (C^raofm) Agboë`m ì §̀OZmbm "a' ho Aja Amë`mg

    Vo ( «) Aem "aH$ma' {MÝhmZo OmoS>bo OmVo.CXm : H²$ + a =H«$

    2. [S´>b, S´>_, S´>m°BªJ, Q´>H$, Q´>°ŠQ>a`m OmoS>mjamV H$mZm Zgboë`m ì`§OZmbm "a' ho Aja OmoS>md`mMoPmë`mg

    Ë`m AjamÀ`m Imbr ( ´>) Aem "H$mH$nX' {MÝhmZo OmoS>bo OmVo.CXm : S²> + a = S´>

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 62

    3. AH©$, VH©$, eQ>©, H$mS>©, H$U©"a' `m ì §̀OZmbm Xwgao Aja OmoS>VmZm AmYrÀ`m AjamÀ`m Cƒmamda

    Omoa òV Agob Va Xwgè`m AjamÀ`m S>moŠ`mda ( ©) Aem "ao\$' {MÝhmZoOmoS>bo AmVo.

    CXm : gy`© `m eãXmMm Cƒma H$aVmZm "gy' `m Ajamda Omoa {Xbm OmVmo.åhUyZ "a' bm "`' OmoS>VmZm a²+`+A=`©

    4. J¥h, Z¥n, n¥Ïdr, _¥J, öX`.F$ hm dU©_mboVrb EH$ ñda Amho. ~mamIS>r V`ma hmoVmZm H²$+A=H$,

    H²$+Am=H$m, ho Ogo hmoVo. Vgo H²$+F$=H¥$, J²+F$=J¥. ho V`ma hmoVmV.Voìhm bjmV ¿`m. H¥$, J¥, _¥ hr OmoS>mjao ZgyZ Vo EH$ Aja Amho. "F$' `mñdamÀ`m EodOr Ë`mbm ( ¥) "F$H$ma' {MÝhmMm dmna H$aVmo.

    5. Hw$èhmS>, nm`è`m, {_è`m, gwè`m, MèhmQ>."a' À`m _mJrb Ajamda CƒmaVmZm Omoa `oV Zgob Va "a' OmoS>VmZm

    ({deofV… "a' Am{U "`' gmo~V)(è) ho {MÝh dmnaVmV.

    ñdmÜ`m`da {Xboë`m àË`oH$ JQ>mVrb àË`oH$s nmM OmoS>mjao {bhr.

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 63

    9. amï´>g§V VwH$S>moOr _hmamO

    Amnbm Xoe àJVr nWmda ZoD$Z CÞV H$amd`mMm Agob Va àË òH$ Jmd ñd §̀nyU©Pmbo nm{hOo. Vo Jmd {ejU, Amamo½`, CÚmoJ ̀ m gd© ~m~VrV {dH${gV Pmbo nm{hOo.Ë`mgmR>r bmoH${ejU hdo, bmoH$m_Yrb Amig Kmbdbm nm{hOo Aem {dMmam§À`mVwH$S>moOr _hmamOmZr g_mOmoÞVrgmR>r AZoH$ H$m_o Ho$br.

    VwH$S>moOr _hmamOm§Mm OÝ_ 29 E{àb 1909 amoOr A_amdVr {OëømVrb"`mdbr' ZmdmÀ`m N>moQ>çmí`m Jmdr Pmbm. ~§S>moOr R>mHy$a ~«åh^Å> ho Ë`m§Mo dS>rb.Ë`m§À`m AmB©Mo Zm§d _§OwimXodr. VwH$S>moOtMo bhmZnUrMo Zmd _m{UH$ hmoVo. _m{UH$bmbhmZnUmnmgyZM B©ídaqMVZ, ^OZ `mMr AmdS> hmoVr.

    ^º$ nw§S>{bH$mà_mUo AmnUhr AmB©-d{S>bm§Mr godm H$amdr åhUOo nm§Sy>a§JXe©Z XoB©b Agm {dMma _ZmV Ambm. nwT>o Vo JmdmoJmdr OmD$Z ^OZ H$ê$ bmJbo.bmoH$ Ë`m§À`m ^OZmZo à^m{dV hmoV. _m{UH$ ñdV… ^OZm§Mr aMZm H$aV Am{UåhUV. _m{UH$bm bmoH$ "Xod~m~m' åhUy bmJbo. ^OZmÀ`m {Z[_ÎmmZ§ EH$Ì

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 64

    `oUmè`m g_wXm`mbm Ë`m§À`m CÞVrgmR>r àd¥V H$amdo Ago Ë`mZr R>a{dbo.Vê$U H$m` ©H$Ë`m ªMr g §KQ >Zm V`ma H o $br. Ë`m §Zm à{ejU X oÊ`mgmR>rY_© godml_mMr ñWmnZm Ho$br.

    VwH$S>moOr _hmamOm§À`m g§KQ>ZoVbo H$mhr H$m ©̀H$V} bmoH$mZm _mJ©Xe©Z H$aV. _JPmSy>, IamQ>o, nmQ>çm AmUyZ g\$mB©bm gwédmV hmoB©. H$Mam H$mTy>Z Jmoim H$arV AgV.bhmZ bhmZ IÈ>o ^ê$Z KoV. gm§S>nmÊ`mbm dmQ> H$ê$Z XoV. H$Mam bmoQ>V bmoQ>VJmdm~mhoa ZoV. Am{U {VWo _moR>r Ma IUyZ Ë`mV Q>mH$V. Ag§ ñdÀN>VoM H$m_ hmoB©. Ë`mñdÀN> añË`mda, Kam^modVrÀ`m ñdÀN> OmJoV eoUgS>m Q>mHy$Z gmadyZ KoV. am§JmoirH$mT>V. JmdmM§ ho ~Xbbob§ ê$n gmao {ZaIV. ñdÀN>VoMm EH$ doJim AmZ§X AZŵ dV.

    ñdÀN>Vm H$ê$Z Z Wm§~Vm Ë`m H$Mè`mMm `mo½` dmna H$gm H$amdm hohr{eH$db§. ""IVmVyZ AÞ d AÞmVyZ IV''hm g§Xoe JmdmoJmdr nmohMdbm. Ë`mVyZñdÀN>VoMm AmZ§X Va {_imbmM nU CËnmXZ dmT>dyZ A{YH$ AÞ {Z{_©VrM gwIhr{_imb§. g_mOmV amoJamB© H$_r Pmbr. bmoH$m§M Amamo½` gwYmab§. ñdñWVm `oD$bmJbr. VwH$S>moOr _hmamOm§À`m ñdÀN>Vm g§XoemM§ ho _hËd Amho.

    ñdÀN> {Z_©i hdm, nmUr {_i{dÊ`mgmR>rM§ ho {ejU bmoH$m§Mo Amamo½` gwYmaÊ`mgmR>r\$ma Cn`moJr nS>bo. N>moQ>r N>moQ>r IoS>r hm XoemMm Iam AmYma AgVmV, eha§ gwYmê$ZIoS>r _mJmg am{hbr Va XoemMm {dH$mg hmoUma Zmhr. Voìhm ñdmdb§~Z, l_, à{Vð>m,CÚmoJ{à`Vm bmoH$m§À`m _ZmV gVV OmJ¥V R>odÊ`mMo H$m_ Ho$bo.

    Jmd§ gj_ Pmbr nm{hOoV, ñdmdb§~r ~Zbr nm{hOoV `mgmR>r VwH$S>moOrgVV H$m_ H$aV am{hbo. boIZ H$aV am{hbo. ^OZ§ d ^mfU§ H$aV am{hbo. bmoH${ejUmM§ ho Wmoa H$m_ Ho$ë`m_wioM Ë`m§Zm ""amï´>g§V'' åhUyZ AmoiIb§ OmV§.

    gÜ`m g§nyU© ^maV^a ""ñdÀN>Vm A{^`mZ'' gwê$ Amho. H$Zm©Q>H$ emgZmZogwÕm IoS>r gwYmamdr `m hoVwZo "{Z_©b J«m_ ñdÀN>Vm A{^`mZ' gwê$ Ho$bo Amho.Ë`mgmR>r Am{W©H$ ghH$m`© d nwañH$mam§Mr KmofUm Ho$br Amho. VwH$S>moOr _hmamOm§MmAmXe© KoD$Z Amnbm Jmd ""{Z_©b J«m_'' H$aÊ`mgmR>r AmnU Amnë`m KamnmgyZ,emionmgyZ, n[agamnmgyZ gwê$dmV H$ê$`m d XoemMm {dH$mg H$ê$`m.

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 65

    ZdrZ eãXmW©-CÞV - loð>, Cƒ ñd §̀nyU© - n[anyU©

    àd¥Îm - V`ma, CÚwº$ g§Xoe - {Zamon

    ñdmdb§~Z - ñd…VmMo H$m_ ñdV… H$aUo

    {ZaIUo - nmhUo

    nwañH$ma - nm[aVmo{fH$, ~jrg

    Aä`mg

    A. Imbrb àíZm§Mr EH$m dmŠ`mV CÎmao {bhr.1. VwH$S>moOr _hmamOm§Mo nyU© Zmd H$m`?

    2. _m{UH$bm bmoH$ H$moUË`m ZmdmZo ~mobdy bmJbo?

    3. Y_© godml_mMr ñWmnZm H$m Ho$brŸ?

    4. XoemMm Iam AmYma H$moU Amho?

    5. H$Zm©Q>H$ emgZmZo H$moUVo A{^`mZ gwê$ Ho$bo Amho?

    6. ñdÀN>VoMr gwê$dmV H$moRy>Z Ho$br nm{hOo?

    Am. Imbrb àíZm§Mr XmoZ VrZ dmŠ`mV CÎmao {bhr.1. VwH$S>moOr _hmamOm§Mm OÝ_ Ho$ìhm d H$moR>o Pmbm ?

    2. JmdH$ar ñdÀN>VoMm doJim AmZ§X Ho$ìhm AZw^dV?

    3. VwH$S>moOrZr JmdmoJmdr H$moUVm g§Xoe nmohM{dbm?

    4. g§KQ>ZoMo H$m`©H$V©o ñdÀN>Vm H$er H$aV AgV?

    5. VwH$S>moOrZm "amï´>g§V' åhUyZ H$m AmoiIbo OmVo?

    6. VwH$S>moOtMo {dMma H$m` hmoVo?

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 66

    B. H§$gmVrb ̀ mo½` eãX emoYyZ [aH$må`m OmJm ̂ a.(ñdÀN>, _§OwimXodr, nwañH$mamMr, gj_, _m{UH$)

    1. VwH$S>moOr _hmamOm§Mo bhmZnUrMo Zmd hmoVo.2. VwH$S>moOrÀ`m AmB©Mo Zmd hmoVo.3. Jmd§ Pmbr nm{hOoV.4. H$Zm©Q>H$ emgZmZo Am{W©H$ ghH$m ©̀ d KmofUm Ho$br Amho.5. AmnU XaamoO A§JU Ho$bo nm{hOo.

    B©. {dê$ÜXmWu eãX {bhr.1. àJVr × 4. ñdÀN> ×2. Amier × 5. AmZ§X ×3. {dH${gV × 6. Xoe^º$ ×

    C. g_mZmWu eãX {bhr.1. Xod - 4. bmoH$ -2. AmB© - 5. g\$mB© -3. eha - 6. PmSy> -

    D$. Imbrb eãX Z_wÝ`mà_mUo {bhr.Z_wZm : AmB© - dS>rb1. hdm -2. Ho$a -3. gm\$ -4. AÞ -5. amoJ -6. gmYy -

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 67

    E. Imbrb eãXm§Mm AW© gm§JyZ dmŠ`mV Cn`moJ H$a.1. ghH$m`© -2. nwañH$ma -3. {Z_©b J«m_ -4. OmJ¥V -5. ñdmdb§~r -6. A{^`mZ -7. CÚmoJ -8. à{ejU -

    Eo. ""IVmVyZ AÝZ d AÞmVyZ IV'' ̀ m g§XoemMm {ejH$m§À`m _XVrZo AW©ñnï> H$a.

    Amo. ""Amnbm Jmd {Z_©b J«m_'' ~Z{dÊ`mgmR>r Vy H$m` H$aerb ̀ m {df`mdaAmR> Vo Xhm Amoir {Z~§Y {bhr.

    Am¡. dmM d g_OyZ Ko.1. gJio _wgi Ho$amV.2. ehmÊ`mbm eãXmMm _ma.3. JO}b Vmo nS>ob H$m`?4. Hw$Í`mMr eonQ>r dmH$S>r Vr dmH$S>rM5. Zmd _moR>o bjU ImoQ>o.6. {^Ë`mnmR>r ~«÷amjg

    * CnH«$_ - Jm§Sy>i IV {Z{_©Vr àH$ënmMr _m{hVr OmUH$mamH$Sy>Z g_OyZ Ko.

    * ho AgoM {bhr - _mhmËå`, H$ê$ `m, ñdrH$ma

    ©KT

    BS

    Not to

    be re

    publi

    shed

  • 68

    eãXm§À`m OmVr_mJrb B`ÎmoV Vwåhr eãXm§À`m OmVr AmR> AmhoV. Am{U Ë`m§Mo H$maH$ eãX d

    A{dH$maH$ eãX Ago XmoZ JQ> AmhoV ho {eH$bmV. H$maH$ eãXm§À`m JQ>mV Zm_,gd©Z