Upload
votram
View
216
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
159159159159
g§ñWm§ZrM H$m`©j_ am{hbo nm{hOoV Am{U Aem {dH¥$V gm_m{OH$ n[apñWVrnmgyZ g_mOmbm
A{bá R>odbo nm{hOoV Ago _V _m§S>bo.
3.3.3.3. _yë` g§Kf© Ñ{ï>H$moZ_yë` g§Kf© Ñ{ï>H$moZ_yë` g§Kf© Ñ{ï>H$moZ_yë` g§Kf© Ñ{ï>H$moZ
_yë` g§Kf© Ñ{ï>H$moZmMm àdV©H$ åhUyZ bm°aoÝg \«±$H$ `m§Mm C„oI Ho$bm Amho.
VgoM `m Ñ{ï>H$moZmMo {díbofU H$mb© _mŠg©, H$moPa, _mëQw>§J, S>èhoZS>m\©$, gr. amB©Q> {_b B.
g_mOemókm§Zrhr Ho$bo Amho. Va \w$„a Am{U _o`g© `m§Zr `m Ñ{ï>H$moZmAmYmao gm_m{OH$ g_ñ`m
H$m {Z_m©U hmoVmV? `mMo g{dñVa {díbofU Ho$bo Amho. Va dm°ëg, Š`y~a Am{U hmn©a `m§Zr
gm_m{OH$ g_ñ`m§À`m CËnÎmr Am{U {dH$mgm_Ü o _yë` g§Kfm©Mo {deof _hÎd Agë`mMo _V _m§S>bo
Amho.
_yë` g§Kfm©À`m {gÓm§VmZwgma àË`oH$ g_mOm_Ü`o _yë`m§Mo OVZ H$aÊ`mgmR>r ì`º$s¨Mm
H$bh Mmby AgVmo. Ë`m_Ü`o àË`oH$ ì`º$s Amnë`m {damoYr BVa ì`º$s, g_yh Am{U {Z`_Zo
`m§À`m {dê$Ó CR>Vo. Ë`m§Mo Zm_mohaU H$aUo, Ë`m§À`mda _mV H$aUo `mgmR>r à`ËZ H$aVo. Ë`mVyZ
Aì`dñWm {Z_m©U hmoVo. Or gm_m{OH$ g_ñ`m {Z{_Vubm nmofH$ R>aVo.
àË`oH$ g_mOmMr EH$ _yë`ì`dñWm AgVo. Vr _yë`ì`dñWm Ë`m Ë`m g_mOmMm AmYma
AgVo. gm_m{OH$ _yë`m§g§X^m©V B{b`Q> Am{U _o[ab `m§Zr, ""Á`m§Zm H$mhr AW© Amho Am{U
OrdZmÀ`m `moOZoV Á`m§Zm _hÎdnyU© _mZbo OmVo Ago gm_m{OH$ hoVy gm_m{OH$ _yë o hmoV.''22
_mZdr gm_m{OH$ OrdZmV _yë`m§Zm \$ma _hÎd Amho. _yë`o hr OrdZì`mnH$ AgVmV.
àË`oH$ ì`º$sZo g_mOmMm gXñ` `m ZmË`mZo _yë`o AmË_gmV H$amdr bmJVmV. nU gd©M g_mOmV
gd©M _yë`o g_mZ ZgVmV Va Vr g_mOnaËdo {^Þ AgVmV. na§Vw EImÚm g_mOmVrb _yë`o hr
Ë`m g_mOmVrb, gd© KQ>H$m§Zr ñdrH$maUo d Ë`m nÓVrZo dmJUo ho _yë`g§Kf© Q>miV g_mO EH$mË_,
g§K{Q>V R>odÊ`mgmR>r `mo½` AgVo. na§Vw _yë`g§Kfm©Mr H$maUo hr XmoZ {^Þ JQ>mVrb _yë`ì`dñWm
`mV AmhoV. Am{W©H$, gm_m{OH$, Ym{_©H$ Am{U gm§ñH¥${VH$ {d{dYVm `m_Ü`o g_yhmMr _yë o
nañna{damoYr Agë`mZo Ë`mVrb g§Kfm©_wio g_ñ`m {Z_m©U hmoVmV Ago hm {gÓm§V _m§S>Vmo.
160160160160
_yë`g§Kfm©_Ü`o ñdV:Mo {hV, H$ë`mU nm{hbo OmVo. _yë`g§Kfm©_wio {Z_m©U hmoUmè`m
g_ñ`m§Mm EH$ g§^mì` n[aUm_ åhUOo {d{dY g_yhmV EH$_oH$m§À`m {damoYmV eÌwËd ^mdZm Am{U
AZmXa dmT>Uo, Am{U EImÚm g_mOmV ZmJar _yë`gÑí` n[apñWVr {Z_m©U hmoD$ eH$Vo. Va Xwgam
n[aUm_ åhUOo Omo g_yh gdm©V eº$sembr AgVmo Vmo Xwgè`m g_yhmda nyU© à wËd àñWm{nV H$ê$Z
Amnbr _yë`o {Q>H$dyZ R>odÊ`mV `eñdr hmoD$ eH$Vmo. åhUOoM Amnë`m g_yhmMo {hVg§~§Y A~m{YV
R>ody eH$Vmo. _yë`g§Kfm©_Ü`o gm_m{OH$ g§~§Y g§Kfm©Ë_H$ ~Zbo H$s Vmo {damoY OmUrdnyd©H$ {Q>H$dyZ
Yabm OmVmo. g_yhm-g_yhm§Vrb g§nH©$ Am{U ñdmWm©gmR>r Mmbbobr ñnYm© `mVyZ g§Kf© CX²^dVmV.
Am{U Aem g§Kfm©Mo n[aUm_ ì`º$s, g_yh, g§ñWm, g§KQ>Zm dm g_mO `mda ^`mZH$ AgVmV.
Aemdoir H$moUVr _yë`o g§Kfm©_Ü`o {Q>Hy$Z amhVrb ho gm§JVm `oV Zmhr. H$mhrdoim CƒàVrMo
AmXe©hr {damoYr _yë`m§À`m XS>nUmImbr Ywirg {_iy eH$VmV. Va Xw~©b KQ>H$m§Mm Zme hmoD$
eH$Vmo. OmVr-OmVrVrb g§Kf©, Am{W©H$ g§Kf© dm ^m{fH$ g§Kf© B. `m nwañH$Ë`mªÀ`m _Vo
_yë`g§Kfm©VyZ _mJ© H$mT>Ê`mgmR>r XmoÝhr ~mOyZr ñdV:Mr _yë`o qH$dm {hVg§~§Y H$mhr à_mUmV
~mOybm gmê$Z XmoKm§Zmhr _mÝ` AgUmar _yë`o ñdrH$mê$Z _V¡Š` H$aUo, XmoÝhr ~mO§yZr
XodmU-KodmUrÀ`m _mJm©Zo VS>OmoS> KS>dyZ AmUUo Am{U A{YH$ ~mOyZo Xwgè`m ~mOyda dM©ñd
ñWmnZ H$ê$Z {VÀ`mda Amnbr _yë`o bmXUo Aem AZoH$ ì`mnH$ g_ñ`m§Mo d gm_m{OH$ à{H«$`m§Mo
ñnï>rH$aU `m Ñ{ï>H$moZmZwgma Ho$bo OmVo.
4.4.4.4. à_mUH$eyÝ`Vmà_mUH$eyÝ`Vmà_mUH$eyÝ`Vmà_mUH$eyÝ`Vm
`m Ñ{ï>H$moZmMo {díbofU hoJob Am{U _mŠg© `m§Zr doJdoJù`m g§X^m©V H$aÊ`mMm à`ËZ
Ho$bm Agbm Var g_mOemómV hr g§H$ënZm ÑT> H$aÊ`mMo lo` B_mB©b XwIu_ `m§Zm X`mdo bmJob.
XwIu_ `m§Zr "The Suicide" `m J«§WmV "à_mUH$eyÝ`Vm' hr g§H$ënZm gd©àW_ _m§S>br. Ë`mZ§Va
`m g§H$ënZoMm dmna g_mOemór` AÜ``ZmV am°~Q>© _Q>©Z, nmg©Ýg `m§Zr Ho$bm Amho.
161161161161
`m Ñ{ï>H$moZm_Ü`o XwIu_ åhUVmo H$s, à_mUH$eyÝ`VoMo H$maU g_mO Amho. H$maU EH$
gm_m{OH$ àmUr åhUyZ ì`º$sÀ`m {d{dY Amdí`H$Vm§Mr nyVu g_mOmZo Ho$br nm{hOoV. Vr Oa hmoV
Zgob Va ì`º$s¨_Ü o {Zamem, Ag§Vmof, ~Xbm KoÊ`mMr ^mdZm {Z_m©U hmoVo Am{U Ë`mVyZM
g_mO_mÝ` à_mUHo$, _yë`o, AmXe© `m§Mm pñdH$ma H$aÊ`mg ì`º$s ZH$ma XoVo. Ë`m_wio Ë`m§À`m
dV©ZmV {dg§JVr {Z_m©U hmoD$Z AmXe© à_mUH$m§Mm §J hmoVmo d à_mUH$eyÝ`VoMr pñWVr {Z_m©U
hmoD$Z Vr pñWVr gm_m{OH$ g_ñ`m {Z{_©Vrg H$maUr yV R>aVo.
am°~Q>© _Q>©Z `m§Zr 'Social Structure and Anomie' `m_Ü`o à_mUH$eyÝ`Vm åhUOo
à_mUH$m§Zm bjmV Z KoVm Ho$bobo dV©Z Ago åhQ>bo Amho. åhUOo àË`oH$ g_mOmV à_mUHo$
AgVmV. Ë`m à_mUH$m§Zwgma àË`oH$ ì`º$sZo dV©Z Ho$bo nm{hOo `mMr àË`oH$mbm OmUrd
AgyZXoIrb ì`º$s à_mUH${damoYr dV©Z H$aV Agob Va Ë`m_wio à_mUH$eyÝ`Vm {Z_m©U hmoVo.
`mMm n[aUm_ AmË_hË`m, _ÚnmZ, «ï>mMma B. gma»`m gm_m{OH$ g_ñ`m {Z_m©U hmoVmV.
g_mOmVrb ì`qº$À`m Amdí`H$Vm§Mr nyVu H$aÊ`mgmR>r dm gm§ñH¥${VH$ gmÜ`o nyU©
H$aÊ`mgmR>r Oa g§ñWmJV à_mUHo$ Anwar nS>V AgVrb Va ì`º$s BpÀN>V C{Ôï>nyVugmR>r
ñdV:À`m BÀN>oZwgma dV©Z H$aVmV. Voìhm Ë`m§À`m hmVyZ à_mUH$ ì`dñWoMm nyU©V: §J hmoVmo.
Ë`mVyZM AZoH$ gm_m{OH$ g_ñ`m {Z_m©U hmoVmV. Ago `m nwañH$Ë`mªMo _V Amho Va ê$q~½Q>Z d
~oB©Z~J© `m§Zrhr "à_mUH$eyÝ`VoMm Ñ{ï>H$moZ AZoH$ gm_m{OH$ g_ñ`m§Zm ñnï> H$aUmam Amho' Ago
_V _m§S>bo Amho.
5.5.5.5. bo~qbJ Ñ{ï>H$moZbo~qbJ Ñ{ï>H$moZbo~qbJ Ñ{ï>H$moZbo~qbJ Ñ{ï>H$moZ
hm Ñ{ï>H$moZ 1960 Z§Va {dH${gV Pmbm AgyZ `mMo lo` àm_w»`mZo hm°dS>© ~oH$a `m§Zm
{Xbo OmVo. Ë`mM~amo~a ES>drZ bo_Q>© Am{U ES>{dZ í`ya `m§Zrhr `m Ñ{ï>H$moZmÀ`m {dH$mgmV
_hÎdmMo `moJXmZ {Xbo Amho. hm Ñ{ï>H$moZ gm_m{OH$ n[apñWVrÀ`m dñVw{Zð>VoEodOr ì`{º${Zð>oVoda
^a XoUmam Amho. åhUOoM àË`j dñVwpñWVr {dMmamV Z KoVm EImÚm ì`{º$H$Sy>Z EImÚm
n[apñWVrbm "dmB©Q>' AWdm "Adm§N>Zr`' Ago bo~b {MH$Q>{dbo OmVo. Ë`m_wio Vr n[apñWVr
162162162162
gm_m{OH$ g_ñ`m ~ZVo. EdT>oM ZìhoVa EImÚm ì`{º$bmgwÓm Ago bo~b {MH$Q>{dbo OmVo.
Ë`m_wio Vr ì`º$s g_ñ`mJ«ñV hmoVo.
EImXr {d{eï> n[apñWVr hr _wimVM gm_m{OH$ g_ñ`m ZgVmZmhr H$mhr bmoH$m§Zr Ë`m
n[apñWVrbm {MH$Q>{dbobo Vo bo~b AgVo. Ë`mMà_mUo ì`º$sÀ`m _yi dV©Zm_wio Zìho Va Ë`m§Zm
"{dMbZmË_H$ dV©Z H$aUmè`m ì`º$s' Ago bo~b {MH$Q>{dbo OmD$Z Ë`m ì`ŠËr g_ñ`mJ«ñV
~ZVmV. Ago bo~b åhUOo {e¸$mM AgVmo. Ago bo~b {MH$Q>{dë`m_wio g§~§{YV ì`º$sda H$m`
n[aUm_ hmoVmo ho OmUyZ KoÊ`mg `m Ñ{ï>H$moZmÀ`m nwañH$Ë`mªZm A{YH$ ag AgVmo. bo~b {MH$Q>{dbo
OmUo åhUOo EH$ àH$maMm "gm_m{OH$ H$b§H$M' bmJUo hmo`. `m_wio ì`º$sH$Sy>Z {dMbZmË_H$
OrdZ_mJ©M ñdrH$mabm OmÊ`mMr eŠ`Vm AgVo. Ë`mM~amo~a bo~b {MH$Q>{dbo OmVo VoìhmMo Am{U
bo~b {MH$Q>{dë`mZ§VaMo ì`º$sMo dV©Z ho AZwH«$_o àmW{_H$ {dMbZ Am{U Xwæ`_ {dMbZ åhUyZ
AmoiIbo OmVo. EH$Xm bo~b {MH$Q>bo H$s ì`º$sMm VmoM OrdZ_mJ© ~ZyZ {dMbZmË_H$ àd¥ÎmtMr
dmT> hmoV OmVo. Aem ì`º$s¨er bmoH$ VwQ>H$nUo dm \$Q>Hy$Z dmJVmV. Ë`m§Zm AbJ nmS>VmV. Ë`m_wio
Aem ì`º$s¨À`m "ñd' g§H$ënZodahr à{VHy$b n[aUm_ KSy>Z `oVmV. Om°O© h~©Q>© _rS> `m§Zr 'Mind,
Self & Society' `m J«§Wm_Ü`o {dMma hm gm_m{OH$ Am{U Cn`wº$VmdmXr `m§Mr à{H«$`m AgyZ XmoZ
ì`qº$À`m g_ñ`m gmoS>{dÊ`mÀ`m MM}daVr AmYmarV Amho.23
àm_w»`mZo _rS>Mr "ñd' hr _w»`
g§H$ënZm Amho. Ë`m§À`m _Vo, EImÚmMo ì`{º$_Ëd ho ñd-OmJ¥Vr Am{U ñd-à{V_m `m_YyZ
{dH${gV hmoVo. Amnbr à{V_mhr Amnë`m{df`r BVam§À`m à{V{H«$`m H$m` AmhoV `mdaVr Adb§~yZ
AgVo qH$dm Ver AmoiI {Z_m©U H$aÊ`mMm à`ËZ EImXr ì`º$s H$arV AgVo. Va \«±$H$ Q>°ZZ~m°_
`m§Zm bo~b {gÓm§VmMm OZH$ g§~moYbo OmVo. Ë`m§À`m 'Crime & Community' `m J«§WmV
gm_m{OH$ Am§Va{H«$`m hr JwÝhoJmar_Ü`o g_m{dï> Amho Am{U VmoM Iè`m AWm©Zo AmYw{ZH$
JwÝhoJmarMm _w»` nm`m Amho `mMo dU©Z Ho$bo Amho. Ë`m§Zr n{hë`m§XmM "Q>°qJJ' Mr g§H$ënZm _m§Sy>Z
AnamYr Vê$Um§Mm Aä`mg H$aVmZm Ë`m§Zm Ago {XgyZ Ambo H$s, EImÚm{df`r ZH$mamË_H$ {e¸$m
(bo~b) hm Ë`m ì`º$sg H$m`_ñdê$nr AnamY H$aÊ`mg gVV Jw§VdV AgVmo hm Am§V[aH$ {e¸$mM
163163163163
Ë`m ì`º$sÀ`m à{V_oMm/AmoiIrMm EH$ ^mJ ~ZVmo. Ë`mMm n[aUm_ {dMbZmË_H$ dV©ZmMo à_mU
dmT>V OmD$Z gm_m{OH$ g_ñ`m {Z_m©U hmoVmV Ago hm Ñ{ï>H$moZ gm§JVmo.
3.9.23.9.23.9.23.9.2 àñVwV AÜ``ZmgmR>r bo~qbJ Ñ{ï>H$moZmMr Cn`wº$VmàñVwV AÜ``ZmgmR>r bo~qbJ Ñ{ï>H$moZmMr Cn`wº$VmàñVwV AÜ``ZmgmR>r bo~qbJ Ñ{ï>H$moZmMr Cn`wº$VmàñVwV AÜ``ZmgmR>r bo~qbJ Ñ{ï>H$moZmMr Cn`wº$Vm
"~oiJmd {OëømVrb J«m_rU _amR>r ^m{fH$m§À`m gm_m{OH$ g_ñ`m' `m AÜ``Zm_Ü`o
J«m_rU _amR>r ^m{fH$m§Zm Á`m AZoH$ gm_m{OH$ g_ñ`m§Zm gm_moao Omdo bmJVo Amho Vo Ho$di _amR>r
^m{fH$ åhUyZ. bo~qbJ Ñ{ï>H$moZ nwañH$Ë`mªÀ`m _VmZwgma hm Ñ{ï>H$moZ dñVw{Zð>Voda ^a XoUmam
ZgyZ ì`{º${Zð> ñdê$nmMm Amho. Jobr 58 df} `m ^mJmVrb _amR>r ^m{fH$ bmoH$ _hmamï´> amÁ`mV
OmÊ`mgmR>r bmoH$emhr _mJm©Zo bT>V AmhoV. Ë`mgmR>r gË`mJ«h, Am§XmobZo, _moM} B. _mJmªMm Adb§~
H$aVmZm {XgyZ `oVmV. nU H$Zm©Q>H$ gaH$maZo `m _amR>r ^m{fH$m§À`m ^mdZm§Mm, _Vm§Mm, Ë`m§À`m
h¸$m§Mm {dMma Z H$aVm Ho$di _amR>r ^m{fH$ åhUyZ bo~b bmdyZ Ë`m§Zm "dmB©Q>' AWdm
"Adm§ÀN>Zr`' g§~moYbo. EdT>çmdaM Z Wm§~Vm Ë`m§À`mda `m Zm Ë`m àH$mao AÝ`m`, AË`mMma gwê$
H$ê$Z Ë`m§Mr _amR>r ^mfm, Apñ_Vm, _amR>r g§ñH¥$Vr Zï> H$aÊ`mMm à`ËZ H$aVmZm {XgV Amho.
Ë`m§À`mdaVr ImoQ>çm Ho$gog XmIb H$ê$Z Ë`m§Zm "JwÝhoJma' åhUyZ bo~b {MH$Q>{dbo OmV Amho.
H$Zm©Q>H$ gaH$maZo AmOn`ªVÀ`m 58 dfmªÀ`m H$mimV _amR>r ^m{fH$m§da `m Zm Ë`m
H$maUmZo Oo AÝ`m`, AË`mMma Ho$boV Ë`m_Ü o Ë`m§Zm Aëng§»`mH$ åhUyZ Agbobo h¸$,
A{YH$mahr {hamdyZ KoVboV. VgoM àmW{_H$ emionmgyZ H$ÞS>gº$s, Ë`m§Zm qhXr `m amï´>r`
^mfonmgyZ d§{MV R>odbo, Ë`m§À`m nmR>çnwñVH$mVyZ _hmamï´>r`Z g§ñH¥$VrMr AmoiI H$ê$Z XoUmam
Aä`mgH«$_ H$mTy>Z Q>mH$bm, nwñVH$mVrb amï´>JrVgwÓm H$ÞS>_YyZ N>mnbo Jobo. Ë`mMo h¸$mMo
aoeZH$mS>© VgoM O{_ZrMo 7/12, 8A, S>m`ar CVmam B. _mb_Îmog§~§YrÀ`m H$mJXnÌm§Mo
H$mZS>rH$aU Ho$bo Va ñWm{ZH$ ñdamÁ` g§ñWm_Yrb H$mJXnÌohr H$ÞS>_Ü`oM R>odyZ ~hþg§» oZo
_amR>r ^m{fH$ Agboë`m `m gr_m^mJmV H$Zm©Q>H$ gaH$maZo Amnë`m gÎmm, A{YH$mamÀ`m Omoamda
`m _amR>r Aëng§»`mH$m§Zm dmB©Q> R>a{dbo. 1956 nmgyZ AmOn`ªV {d{dY KQ>Zm§V _J Vmo "H$mim
{XZ' Agy XoV, `oùiyaMm gmam~§Xr bT>m Agy XoV, _hmOZ Ahdmb {damoYmVrb gË`mJ«h Agy XoV
164164164164
dm 1 OyZ 1986 Mr H$ÞS>gº$s Agy XoV, bmoH$à{V{ZYtdarb h„m Agy XoV, Aemdoir _amR>r
^m{fH$m§daVr Ago bo~b {MH$Q>dyZ Ë`m§Zm {d{dY JwÝøm§Imbr AQ>H$ H$aÊ`mV Ambr. ~oNy>Q>
Jmoir~ma H$aÊ`mV Ambo, bmWm~wŠŠ`m§Zr, H$mR>rZo _mahmU H$aÊ`mV Ambr, Ë`m_Ü`o AZoH$m§Zm
hm¡VmËå` nËH$amdo bmJbo, AZoH$OU H$m`_Mo AYy Pmbo, Va AZoH$ _mVm-^{JZtZm d¡Yì`
nËH$amdo bmJbo, BVHo$M ZìhoVa AZoH$ _wbo bhmZnUrM nmoaH$s Pmbr. Ë`m_wio _amR>r ^m{fH$
OZVm EdT>çm hmbAnoï>m ghZ H$ê$Zhr, H$Zm©Q>H$ gaH$maMo AÝ`m`, AË`mMma PobV AmOhr
Amåhr "JwÝhoJma' Zmhr "dmB©Q>', "Adm§ÀN>Zr`' Zmhr ho nQ>dyZ XoÊ`mMm à`ËZ H$arV AmhoV.
VgoM emim, _hm{dÚmb`m_Ü`o àdoe KoVodoir Ho$di _amR>r ^m{fH$ `m {eŠŠ`m_wio Ë`m§Mm àdoe
ZmH$maUo, ZmoH$arÀ`m {R>H$mUr S>mdbUo, nXmoÞVr Z XoUo, XdmImZm, nmobrg H$Moar B. {R>H$mUr
Ë`m§À`mH$S>o Xwb©j H$aUo, Ë`mM~amo~a Ho$di _amR>r ^m{fH$ åhUyZ Ë`m§À`m O{_Zr g§nmXZ H$aUo B.
àH$maMo AÝ`m` H$Zm©Q>H$ gaH$maH$Sy>Z Ho$di _amR>r ^m{fH$m§daM Ho$bo OmV AmhoV. Ë`m_wio `mMm
n[aUm_ _rS>À`m _Vmà_mUo Ë`m§À`m "ñd' g§H$ënZoda à{VHy$b ñdê$nmMm hmoV Agë`mMo {XgyZ
`oVmo. Va Ë`m§À`mdarb `m {eŠŠ`mMm n[aUm_ H$Zm©Q>H$ gaH$maH$Sy>Z Ë`m§Zm {_iUmè`m h¸$,
A{KH$ma d gdbVrnmgyZ d§{MV R>odÊ`mV `oV Amho. n[aUm_r g§~§{YV ì`qº$Mr AmoiI hr
Ë`mdê$ZM R>aV Agbobr {XgyZ `oVo. Jobr 58 df} Amåhr Ho$di bmoH$emhr _mJm©Zo bT>V Amho Vo
Ho$di Am_À`m h¸$mÀ`m _amR>r _hmamï´> _mV¥ y_rV OmÊ`mgmR>r. H$maU 1956 bm amÁ`nwZa©MZm
Am`moJmZo MwH$sÀ`m nÓVrZo Am_Mm _amR>r ^m{fH$m§Mm yàXoe Ë`mdoiÀ`m åh¡gya (H$Zm©Q>H$) amÁ`mV
KmVbm d Am_À`mda AÝ`m` Ho$bm. Vmo AÝ`m` Xya H$ê$Z Amåhm _amR>r ^m{fH$m§Zm _hmamï´>mV
g_m{dï> H$ê$Z Amåhmbm Ý`m` X`mdm `mgmR>r Amåhr H$moUVmhr AnamY Ho$bm Zmhr dm JwÝhm Ho$bm
Zmhr. CbQ> AmåhmbmM JwÝhoJma R>a{dbo Amho.
`mdê$Z `m AÜ``Z joÌmVrb _amR>r ^m{fH$m§darb bo~b Oa AgoM am{hbo Va g§~§{YV
KQ>H$m§H$Sy>Z {dMbZmË_H$ dV©Z KSy>Z oD$Z Vr n[apñWVr gm_m{OH$ g_ñ`m {Z{_©Vrg nmofH$
R>aob. Ago hmoD$ Z XoVm g_mOm_Ü`o g§KQ>Z àñWm{nV hmoÊ`mgmR>r H$Zm©Q>H$ gaH$ma d _amR>r
165165165165
^m{fH$ `m§À`mV VS>OmoS> hmoD$Z Aëng§»`mH$ åhUyZ Ë`m§Mo AgUmao h¸$, A{KH$ma `m§Mo g§ajU
Pmbo Va `m _amR>r ^m{fH$m§À`m gm_m{OH$ g_ñ`m§Mr Vrd«Vm H$_r hmoÊ`mg _XV hmoB©b.
3.103.103.103.10 g§emoYZmMo _hÎdg§emoYZmMo _hÎdg§emoYZmMo _hÎdg§emoYZmMo _hÎd
"~oiJmd {OëømVrb J«m_rU _amR>r ^m{fH$m§À`m gm_m{OH$ g_ñ`m' `m {df`mdarb
g§emoYZmVyZ gr_màíZmÀ`m bT>çmbm A{YH$ ~iH$Q>r {_iÊ`mg _XV hmoUma Amho. AmO H$Zm©Q>H$
emgZmMo YmoaU gr_m^mJmVrb _amR>r ~m§Ydm§Zm AÝ`m`H$maH$ R>aV Amho. _amR>r ^m{fH$m§Zm AZoH$
Am{W©H$, gm_m{OH$, amOH$s`, e¡j{UH$ B. g_ñ`m§Zm gm_moao Omdo bmJV Amho. `m gr_màíZmMo
XyaJm_r n[aUm_ oWrb bhmZ ~mbH$m§nmgyZ Vo d¥Óm§n`ªV gd©M d`moJQ>mVrb Am{U gd©M WamVrb
KQ>H$m§Zm gmogmdo bmJV AmhoV.
àñVwV {df`mdarb g§emoYZmZo gr_m^mJmVrb _amR>r ^m{fH$m§Zm Á`m AZoH$ gm_m{OH$
g_ñ`m§Zm gm_moao Omdo bmJV Amho Ë`m g_ñ`m§da g§emoYZmË_H$ àH$me Q>mH$ë`mZo Ë`m g_ñ`m§Mr
H$maU_r_m§gm d OZOmJ¥Vr hmoÊ`mg _XV hmoUma Amho. `m J«m_rU _amR>r ^m[fH$m§À`m
g§ñH¥$Vr{df`rMr OdirH$Vm Aä`mgUo, _amR>r bmoH$m§Mr ^m{fH$ Apñ_Vm OmJdUo, g§nyU©
gr_m^mJmVrb _amR>r ^m{fH$m§Zm EH$Ì AmUyZ `m gm_m{OH$ g_ñ`m§À`m {ZamH$aUmgmR>r H¥$Vr
H$aUo, nmdbo CMbUo, VgoM _hmamï´> EH$sH$aU g{_Vr Or `m gr_màíZmÀ`m gmoS>dUwH$sgmR>r gVV
à`ËZerb Amho, H$Zm©Q>H$ emgZmÀ`m AÝ`m`r YmoaUmbm Am§XmobZo, {ZfoY, CnmofUo, amñVm amoH$mo B.
bmoH$emhr _mJm©Zo {damoY H$aVo Amho `m g{_Vrbm Zì`mZo ~iH$Q>r XoÊ`mgmR>r `m g§emoYZmMr _XV
hmoUma Amho.
VgoM gr_màíZmda Aä`mg H$aUmao g§emoYH$, VÁk, {dMmad§V, amOH$s` ZoVo,
_Vm{YH$mar, g§ñWm, g§KQ>Zm, emgZ, {dÚmWu d dmMH$ `m gdmªZm `m g§emoYZmMm Cn`moJ hmoUma
Amho.
166166166166
3.113.113.113.11 g§emoYZmMr C{ÔîQ>çog§emoYZmMr C{ÔîQ>çog§emoYZmMr C{ÔîQ>çog§emoYZmMr C{ÔîQ>ço
H$moUË`mhr {df`mda g§emoYZ H$aVmZm Ë`m {df`mdarb g§emoYZmË_H$ C{ÔîQ>ço g_moa
R>odyZM g§emoYZ H$amdo bmJVo. g§emoYZm_Ü`o C{Ôï>m§Zm AZÝ`gmYmaU _hÎd Amho. C{ÔîQ>ço hr Ë`m
g§emoYZmMm H|$Ðq~Xy AgVmo. C{Ôï>m{edm` g§emoYZmMr {Xem Am{U _mJ© {ZpíMV hmoUma Zmhr.
"~oiJmd {OëømVrb _amR>r ^m{fH$m§À`m gm_m{OH$ g_ñ`m' `m {df`mÀ`m AZwf§JmZo emóewÓ
Aä`mg H$aÊ`mgmR>r nwT>rb C{ÔîQ>ço _m§S>Ê`mV Ambr AmhoV.
1. ~oiJmd {OëømVrb J«m_rU _amR>r ^m{fH$m§À`m OrdZmMm Aä`mg H$aUo.
2. J«m_rU _amR>r ^m{fH$m§À`m gm_m{OH$ g_ñ`m§Mm Aä`mg H$aUo.
3. H$Zm©Q>H$ emgZmÀ`m YmoaUm§Mm _amR>r ^m{fH$m§da hmoUmè`m n[aUm_m§Mm Aä`mg
H$aUo.
4. J«m_rU _amR>r ^m{fH$m§À`m amOH$s`, gm_m{OH$ à^mdmMm Aä`mg H$aUo.
3.123.123.123.12 g§emoYZmMr J¥{hVHo$g§emoYZmMr J¥{hVHo$g§emoYZmMr J¥{hVHo$g§emoYZmMr J¥{hVHo$
d¡km{ZH$ Aä`mg nÓVrVrb EH$ AË`§V _hÎdnyU© Q>ßnm åhUOoM J¥{hVH¥$Ë` hmo`.
`mbmM n[aH$ënZm, CnH$ënZm, Aä`wnJ_ Agohr åhUVmV. g§emoYZ g_ñ`o~m~V àmW{_H$
ñdê$nmMo nyd©kmZ d AZw^d g§emoYZH$Ë`m©bm AgVmo. Ë`mÀ`m AmYmamda g§emoYZ g_ñ`oÀ`m
{d{dY n¡by§À`m g§~§YmV EH$ gm_mÝ` AZw_mZ H$mT>bo OmVo. `mMmM AW© g§emoYZ g_ñ`m§À`m
g§X^m©V CÎmao qH$dm AZw_mZ {df`mÀ`m ñdê$nmV _m§S>bo OmVo. `m g§^mì` CÎmao d AZw_mZm_wio
g§emoYZH$Vm© Amnbo bj H$mhr {ZpíMV d Amdí`H$ VÏ`m§daM H|${ÐV H$aVmo. Ë`m_wio g§emoYZmbm
EH$ {ZpíMV {Xem àmá hmoVo. `m g§^mì` CÎmao qH$dm AZw_mZmgM J¥{hVH¥$Ë o qH$dm CnH$ënZm Ago
åhUVmV. J¥{hVH¥$Ë`m_wio g§emoYZmbm Amdí`H$ AgUmar H$moUVr VÏ`o g§H${bV Ho$br nm{hOoV
`m{df`rMr {ZpíMVVm àmá hmoVo. Ë`m_wio g§emoYZH$Vm© BVaÌ ^Q>H$V Zmhr.
E\$. Oo. _oŠJwBJZ - XmoZ qH$dm A{YH$ Mbm§À`m H$m`©j_ g§~§YmMo narjU `mo½` {dYmZ
åhUOo J¥hrVH¥$Ë` hmo`.24
167167167167
àñVwV g§emoYZmgmR>r nwT>rb J¥{hVHo$ _m§S>br AmhoV.
1. ~oiJmd {OëømVrb J«m_rU _amR>r ^m{fH$m§Zm _hmamï´>r`Z OrdZnÓVr{df`r
OdirH$Vm dmQ>Vo.
2. ~oiJmd {OëømVrb J«m_rU _amR>r ^m{fH$m§Zm AZoH$ gm_m{OH$ g_ñ`m§Zm gm_moao
Omdo bmJVo.
3. H$Zm©Q>H$ emgZmMo YmoaU _amR>r ^m{fH$m§da AÝ`m`H$maH$ Amho.
4. ~oiJmd {OëømVrb _amR>r ^m{fH$m§Mm à^md ñWm{ZH$ ñdamÁ` g§ñWm§_Ü`o Amho.
3.133.133.133.13 g§emoYZ nÓVrg§emoYZ nÓVrg§emoYZ nÓVrg§emoYZ nÓVr
gm_m{OH$ g§emoYZmV {ZdS> Ho$boë`m {df`mda g§emoYZ H$ê$Z dñVw{Zð> _m{hVr g§H${bV
H$aÊ`mgmR>r `mo½` g§emoYZ nÓVr {ZdS>Uo ho gdm©V H$R>rU H$m_ AgVo. hr {ZdS> AMyH$ d `mo½`M
H$amdr bmJVo. H$maU hm àË`oH$ g§emoYZmMm H$Um AgVmo. Ë`mgmR>r nwT>rb g§emoYZ nÓVtMm
Adb§~ H$aÊ`mV Ambm Amho.
1. {ZarjU nÓVr
2. AZwgyMr
3. Z_wZm {ZdS>
4. _wbmIV
5. gm§p»`H$s nÓVr
3.143.143.143.14 Z_wZm {ZdS>Z_wZm {ZdS>Z_wZm {ZdS>Z_wZm {ZdS>
gm_m{OH$ {dkmZmV bmoH$g§»`oÀ`m AÜ``ZmÀ`m n°am_oQ´>rH$ nÓVr Am{U Zm°Zn°am_oQ´>rH$
nÓVr `m XmoZ nÓVr AmhoV. n°am_oQ´>rH$ nÓVr åhUOo Á`mÛmao g§nyU© g_wh qH$dm bmoH$g§»`m `m§Zm
n[ajUmMo joÌ _mZyZ g§emoYZ d gd}jU Ho$bo OmVo. Va Zm°Zn°am_oQ´>rH$ nÓVr_Ü`o g§nyU©
bmoH$g§»`o_YyZ EH$m {d{eï> n«m{V{Z{YH$ g_whmMr {ZdS> H$ê$Z Ë`mMo AÜ``Z Ho$bo OmVo.
168168168168
Zm°Zn°am_oQ´>rH$ nÓVrÛmao H$aÊ`mV Ambobo AÜ``Z gai, {dídgZr` Am{U H$_r IMm©Mo AgVo.
"Z_wZm' hm `m Zm°Zn°am_oQ´>rH$ nÓVrMm AmYma Amho. "Z_wZm' hm "{díd' qH$dm g_J«mVyZ {ZdS>Ê`mV
Ambobm ^mJ AgVmo.25
{díd qH$dm g_J«mVrb àË`oH$ KQ>H$mMm Aä`mg Z H$aVm Ë`mVyZ H$mhr
{d{eï> KQ>H$m§Mr àm{V{Z{YH$ ñdê$nmV {ZdS> Ho$br Amho. hr {ZdS> H$aVmZm {d{dYVm R>odÊ`mMm
à`ËZ Ho$bm Amho. _m{hVr g§H$bZ H$aVmZm doJdoJù`m g_yhm§Mo à{V{Z{YËd H$aUmao JQ> {dMmamV
KoD$Z _m{hVr g§H${bV Ho$br Amho. g§H${bV Ho$boë`m _m{hVrMo {díbofU H$ê$Z {d{eï> JQ>mÛmao
àmá Pmbobo {ZîH$f© g§nyU© g_mOmbm bmJy Ho$bo OmVmV. `mbmM Z_wZm {ZdS> nÓVr Ago åhUVmV.
`m_wio g§emoYH$mMm doi, l_ d n¡gm `m§Mr ~MV hmoD$Z {ZdSH$> KQ>H$m§er nwaogm doi XoD$Z
gImob d n[anyU© _m{hVr g§H${bV H$aVmo.
IoS>o hm KQ>H$, ^m¡Jmo{bH$ g§b¾Vm, gmnoj ~hþ_V Am{U OZVoMr BÀN>m `m VÎdm§À`m
AmYmamda _hmamï´> emgZmZo h¸$ gm§{JVbobo H$Zm©Q>H$ amÁ`mVrb ~oiJmd, H$madma, {~Xa d Jwb~Jm©
`m {OëømVrb 16 ZJao d 865 IoS>r `m§Mr _mJUr Ho$br Amho. ~oiJmd {OëømV EHy$U 10
VmbwHo$ AgyZ g§emoYZ {df`mÀ`m AZwf§JmZo _amR>r ~hþg§»`mH$ Agbobo nmM VmbwHo$ {ZdSy>Z àË`oH$
VmbwŠ`mVyZ 10 Q> o$ à_mUo _amR>r ^m{fH$ IoS>r nwT>rbà_mUo {ZdS>Ê`mV Ambr AmhoV.
gmaUr H«$_m§H$ 3.1gmaUr H«$_m§H$ 3.1gmaUr H«$_m§H$ 3.1gmaUr H«$_m§H$ 3.1
{ZdS>bobr IoS>r{ZdS>bobr IoS>r{ZdS>bobr IoS>r{ZdS>bobr IoS>r
A. A. A. A. Z§.Z§.Z§.Z§.
{ZdS>bobo VmbwHo${ZdS>bobo VmbwHo${ZdS>bobo VmbwHo${ZdS>bobo VmbwHo$ EHy$U _amR>r EHy$U _amR>r EHy$U _amR>r EHy$U _amR>r ^m{fH$ IoS>r^m{fH$ IoS>r^m{fH$ IoS>r^m{fH$ IoS>r
{ZdS{ZdS{ZdS{ZdS>bobr IoS>r >bobr IoS>r >bobr IoS>r >bobr IoS>r ((((gmYm gmYm gmYm gmYm `mÑpÀN>H$ Z_wZm {ZdS> `mÑpÀN>H$ Z_wZm {ZdS> `mÑpÀN>H$ Z_wZm {ZdS> `mÑpÀN>H$ Z_wZm {ZdS>
10% à_mUo10% à_mUo10% à_mUo10% à_mUo))))
{ZdS>bobr KQ>H$ g§»`m {ZdS>bobr KQ>H$ g§»`m {ZdS>bobr KQ>H$ g§»`m {ZdS>bobr KQ>H$ g§»`m ((((gmo`rñH$a Ag§^mì`Vm gmo`rñH$a Ag§^mì`Vm gmo`rñH$a Ag§^mì`Vm gmo`rñH$a Ag§^mì`Vm
Z_wZm {ZdS> 10% à_mUoZ_wZm {ZdS> 10% à_mUoZ_wZm {ZdS> 10% à_mUoZ_wZm {ZdS> 10% à_mUo))))
1 ImZmnya 204 21 210
2 ~oiJmd 68 7 70
3 {M¸$moS>r 38 4 40
4 hþ o$ar 18 2 20
5 AWUr 10 1 10
EHy$U 338 35 350
169169169169
darbà_mUo gmYm `mÑpÀN>H$ Z_wZm {ZdS>rVrb bm°Q>ar nÓVrMm dmna H$ê$Z EHy$U
338 IoS>çm§n¡H$s 35 IoS>r gmYm `mÑpÀN>H$ Z_wZm {ZdS>rÀ`m AmYmao Z_wZm åhUyZ {ZdS>Ê`mV
Ambr. {ZdS>boë`m àË`oH$ IoS>çmVyZ gmo`rñH$a Ag§^mì`Vm Z_wZm {ZdS>rÀ`m AmYmao 10 Q> o$
Aer EHy$U 350 KQ>H$ g§»`m {ZdSy>Z Ë`m§Zm àË`j oQy>Z Ë`m§Mm {dídmg g§nmXZ H$ê$Z
Ë`m§À`mH$Sy>Z _wbmIV AZwgyMr, {ZarjU `m àmW{_H$ V§ÌmMm dmna H$ê$Z dñVw{Zð> _m{hVr
g§H${bV H$aÊ`mV Ambr. Ë`mgmR>r H$mhr (pñWa) KQ>H$ _m{hVrMo AmYma åhUyZ {ZpíMV Ho$bo.
Ë`m_Ü`o Jmd, VmbwH$m, d`, qbJ, {ejU, ì`dgm`, _m{gH$ CËnÞ B.
Z_wZm åhUyZ Or 35 Jmdo/IoS>r {ZdS>Ê`mV Ambr Vr 1951 À`m OZJUZoZwgma
VmbwH$m{Zhm` nwT>rbà_mUo -
gmaUr H«$_m§H$ 3.gmaUr H«$_m§H$ 3.gmaUr H«$_m§H$ 3.gmaUr H«$_m§H$ 3.2222
{ZdS>bobr Jmdo{ZdS>bobr Jmdo{ZdS>bobr Jmdo{ZdS>bobr Jmdo
A. Z§.A. Z§.A. Z§.A. Z§. VmbwH$mVmbwH$mVmbwH$mVmbwH$m {ZdS> Ho$boë`m JmdmMo Zm§d{ZdS> Ho$boë`m JmdmMo Zm§d{ZdS> Ho$boë`m JmdmMo Zm§d{ZdS> Ho$boë`m JmdmMo Zm§d {ZdS> Ho$bobr KQ>H$ g§»`m{ZdS> Ho$bobr KQ>H$ g§»`m{ZdS> Ho$bobr KQ>H$ g§»`m{ZdS> Ho$bobr KQ>H$ g§»`m
1 ImZmnya
H$mnmobr 10
XodamB© 10
hber 10
Hw§$^mS>r 10
g§JaJmir 10
Jmogo 10
{eXm|ir 10
ZmJaJmir 10
hbJm 10
hbgmb 10
nS>bdmS>r 10
_mMrJS> 10
170170170170
A. Z§.A. Z§.A. Z§.A. Z§. VmbwH$mVmbwH$mVmbwH$mVmbwH$m {ZdS> Ho$boë`m JmdmMo Zm§d{ZdS> Ho$boë`m JmdmMo Zm§d{ZdS> Ho$boë`m JmdmMo Zm§d{ZdS> Ho$boë`m JmdmMo Zm§d {ZdS> Ho$bobr KQ>H$ g§»`m{ZdS> Ho$bobr KQ>H$ g§»`m{ZdS> Ho$bobr KQ>H$ g§»`m{ZdS> Ho$bobr KQ>H$ g§»`m
1 ImZmnya
H$m_VJm 10
_mB©J§wOr 10
Vmoambr 10
BXbhm|S> 10
hbH$Uu 10
JmoS>mobr 10
{gdmobr 10
~oH$dmS> 10
hþ~Q>Joar 10
EHy$UEHy$UEHy$UEHy$U 210210210210
2 ~oiJmd
h§{XJZya 10
Vwa>_war 10
qhS>bJm 10
~o{H$ZHo$ao 10
_Þya 10
gwiJm 10
H§$J«mir 10
EHy$UEHy$UEHy$UEHy$U 70707070
3 {M¸$moS>r
AH$mob 10
~oZmS>r 10
~w{Xhmb 10
h§MrZmb-Ho$-gmdJmd 10
EHy$UEHy$UEHy$UEHy$U 40404040
4 hþ o$ar
gbm_dmS>r 10
{eßnya 10
EHy$UEHy$UEHy$UEHy$U 20202020
5 AWUr CJmaIwX© 10
EHy$UEHy$UEHy$UEHy$U 10101010
171717171111
3.153.153.153.15 nyd©MmMUrnyd©MmMUrnyd©MmMUrnyd©MmMUr
_wbmIV AZwgyMrÛmao CÎmaXmË`mH$Sy>Z Or AZwgyMr ^ê$Z KoVbr Amho {VMr nyd©MmMUr
~oiJmd VmbwŠ`mVrb ~o{H$ZHo$ao d hþ o$ar VmbwŠ`mVrb _moXJo `m XmoZ JmdmVrb 20 bmoH$m§H$Sy>Z
^ê$Z KoVbr. Ë`m MmMUr_Ü`o Amboë`m AS>MUr d C{Udm `m~m~V _mJ©Xe©H$, VÁk bmoH$m§er
{dMma{d{Z_` H$ê$Z n[anyU© Aer Zì`mZo AZwgyMr V`ma H$aÊ`mV Ambr Am{U {ZdS>boë`m
KQ>H$m§H$Sy>Z Vr ^ê$Z KoÊ`mV Ambr.
3.13.13.13.16666 KQ>H$ {ZdS>KQ>H$ {ZdS>KQ>H$ {ZdS>KQ>H$ {ZdS>
""~oiJmd {OëømVrb J«m_rU _amR>r ^m{fH$m§À`m gm_m{OH$ g_ñ`m'' `m g§emoYZ
{df`mbm AZwgê$Z KQ>H$ {ZdSy>Z _m{hVr g§H${bV H$aÊ`mgmR>r _wbmIV AZwgyMr `m àmW{_H$
V§ÌmMm Adb§~ H$aÊ`mV Ambm Amho. Ë`mgmR>r VmbwH$m, d`, qbJ, {ejU, ì`dgm`, _m{gH$
CËnÞ B. {ZH$fm§À`m AmYmao gmo`rñH$a Z_wZm {ZdS>rZo _m{hVr g§H${bV Ho$bobr Amho. `mgmR>r
g§emoYH$mZo _mJ©Xe©H$mÀ`m gmhmæ`mZo nwT>rbà_mUo KQ>H$ {ZdS> Ho$br Amho.
1.1.1.1. d`moJQ> Z_wZm {ZdS>d`moJQ> Z_wZm {ZdS>d`moJQ> Z_wZm {ZdS>d`moJQ> Z_wZm {ZdS>
gmaUr H«$_m§H$ 3.3gmaUr H«$_m§H$ 3.3gmaUr H«$_m§H$ 3.3gmaUr H«$_m§H$ 3.3
d`moJQ> Z_wZm {ZdS>d`moJQ> Z_wZm {ZdS>d`moJQ> Z_wZm {ZdS>d`moJQ> Z_wZm {ZdS>
A. Z§.A. Z§.A. Z§.A. Z§. d`moJQ>d`moJQ>d`moJQ>d`moJQ> g§»`mg§»`mg§»`mg§»`m à{VeV à_mUà{VeV à_mUà{VeV à_mUà{VeV à_mU
1 18 Vo 25 58 16.57
2 26 Vo 35 64 18.28
3 36 Vo 50 86 24.58
4 51 Vo 65 98 28.00
5 66 Vo nwT>o 44 12.57
EHy$U 350 100
172172172172
2.2.2.2. qbJ JQ>qbJ JQ>qbJ JQ>qbJ JQ>> Z_wZm {ZdS> Z_wZm {ZdS> Z_wZm {ZdS> Z_wZm {ZdS>>>>
gmaUr H«$_m§H$ 3.4gmaUr H«$_m§H$ 3.4gmaUr H«$_m§H$ 3.4gmaUr H«$_m§H$ 3.4
qbJ JQ>qbJ JQ>qbJ JQ>qbJ JQ>>Z_wZm {ZdS>>Z_wZm {ZdS>>Z_wZm {ZdS>>Z_wZm {ZdS>
A. Z§.A. Z§.A. Z§.A. Z§. qbJqbJqbJqbJ g§»`mg§»`mg§»`mg§»`m à{VeV à_mUà{VeV à_mUà{VeV à_mUà{VeV à_mU
1 nwéf 210 60
2 {ó`m 140 40
EHy$U 350 100
3.3.3.3. {ejU {ejU {ejU {ejU JQ> Z_wZm {ZdS>JQ> Z_wZm {ZdS>JQ> Z_wZm {ZdS>JQ> Z_wZm {ZdS>
gmaUr H«$_m§H$ 3.5gmaUr H«$_m§H$ 3.5gmaUr H«$_m§H$ 3.5gmaUr H«$_m§H$ 3.5
{ejU {ejU {ejU {ejU JQ>JQ>JQ>JQ> Z_wZm {ZdS>Z_wZm {ZdS>Z_wZm {ZdS>Z_wZm {ZdS>
A. Z§.A. Z§.A. Z§.A. Z§. {ejU JQ>{ejU JQ>{ejU JQ>{ejU JQ>>>>> g§»`mg§»`mg§»`mg§»`m à{VeV à_mUà{VeV à_mUà{VeV à_mUà{VeV à_mU
1 {Zaja 11 3.15
2 àmW{_H$ 83 23.71
3 _mÜ`{_H$ d Cƒ _mÜ`{_H$ 167 47.72
4 nXdr d nXì`wÎma 63 18.00
5 ì`mdgm{`H$ 26 7.42
EHy$U 350 100
4.4.4.4. ì`dgm` JQ>ì`dgm` JQ>ì`dgm` JQ>ì`dgm` JQ>> Z_wZm {ZdS>> Z_wZm {ZdS>> Z_wZm {ZdS>> Z_wZm {ZdS>
gmaUr H«$_m§H$ 3.6gmaUr H«$_m§H$ 3.6gmaUr H«$_m§H$ 3.6gmaUr H«$_m§H$ 3.6
ì`dgm` JQ>ì`dgm` JQ>ì`dgm` JQ>ì`dgm` JQ>>Z_wZm {ZdS>>Z_wZm {ZdS>>Z_wZm {ZdS>>Z_wZm {ZdS>
A. Z§.A. Z§.A. Z§.A. Z§. ì`dgm`>ì`dgm`>ì`dgm`>ì`dgm`>>>>> g§»`mg§»`mg§»`mg§»`m à{VeV à_mUà{VeV à_mUà{VeV à_mUà{VeV à_mU 1 eoVr 96 27.42 2 ZmoH$ar (gaH$mar) 61 17.42 3 ImOJr ZmoH$ar 73 20.85 4 Y§Xm 33 6.57 5 ~oamoOJma 87 27.74 EHy$U 350 100
173173173173
5.5.5.5. _m{gH$CËnÞ JQ>_m{gH$CËnÞ JQ>_m{gH$CËnÞ JQ>_m{gH$CËnÞ JQ> Z_wZm {ZdS>Z_wZm {ZdS>Z_wZm {ZdS>Z_wZm {ZdS>
gmaUr H«$_m§H$ 3.7gmaUr H«$_m§H$ 3.7gmaUr H«$_m§H$ 3.7gmaUr H«$_m§H$ 3.7
_m{gH$CËnÞ JQ> _m{gH$CËnÞ JQ> _m{gH$CËnÞ JQ> _m{gH$CËnÞ JQ> Z_wZm {ZdS>Z_wZm {ZdS>Z_wZm {ZdS>Z_wZm {ZdS>
A. Z§.A. Z§.A. Z§.A. Z§. _m{gH$ CËnÞ _m{gH$ CËnÞ _m{gH$ CËnÞ _m{gH$ CËnÞ (én`oén`oén`oén`o) g§»`mg§»`mg§»`mg§»`m à{VeV à_mUà{VeV à_mUà{VeV à_mUà{VeV à_mU
1 3000 40 11.42
2 3001 Vo 6000 102 29.15
3 6001 Vo 12000 72 20.58
4 12001 Vo 18000 78 22.28
5 18001 Vo nwT>o 58 16.57
EHy$U 350 100
3.173.173.173.17 VÏ` g§H$bZVÏ` g§H$bZVÏ` g§H$bZVÏ` g§H$bZ
gm_m{OH$ g§emoYZmV gm_m{OH$ KQ>Zm§Mo d¡km{ZH$ nÓVrZo AÜ``Z Ho$bo OmVo. d¡km{ZH$
nÓVrMo C{ÔîQ>ç H$moUË`mhr KQ>ZoÀ`m ~m~VrV gË` emoYyZ H$mT>Uo hoM AgVo. gË` emoYyZ
H$mT>Ê`mgmR>r Ë`m KQ>Zoer g§~§{YV Agboë`m dmñV{dH$ VÏ`m§Mo g§H$bZ H$aUo Amdí`H$ AgVo.
VÏ` g§H$bZ hr d¡km{ZH$ nÓVrMr n{hbr d _hÎdmMr AQ> _mZbr OmVo. H$maU Aä`mg
{df`mg§~§YrMm {ZîH$f© A{YH$ dñVw{Zð> d gm_mÝ` hmoÊ`mgmR>r VÏ`m§Mm AmYma ¿`mdmM bmJVmo.
gm_m{OH$ g§emoYZmV AZw^dOÝ` VÏ`o g§H${bV H$amdr bmJVmV d Ë`m§À`mM AmYmamda
{ZîH$fmªMo à{VnmXZ Ho$bo OmVo. Ë`mgmR>r Cn`moJmV AmUbr OmUmar gd© gmYZo Vm§{ÌH$ AgVmV.
gm_m{OH$ g§emoYZmMo `emn`e ho VÏ` g§H$bZ gmYZm§À`m {dídg{Z`VodagwÓm Adb§~yZ AgVo.
åhUyZM VÏ` g§H$bZ ho g§emoYZ H$m`m©Vrb EH$ _hÎdmMo d àmW{_H$ H$m`© Amho.26
T>mo~i_mZmZo VÏ` g§H$bZ nÓVrMo XmoZ {d^mJmV {d^mOZ Ho$bo OmVo.
174174174174
3.17.1 àmW{_H$ gm_J«r3.17.1 àmW{_H$ gm_J«r3.17.1 àmW{_H$ gm_J«r3.17.1 àmW{_H$ gm_J«r
Ooìhm g§emoYH$ hm g§emoYZmgmR>r bmJUmar _m{hVr g§~§{YV ì`qº§$À`m _wbmIVr KoD$Z
àíZmdbrÀ`m ñdê$nmV àmá H$aVmo Aem _m{hVrg àmW{_H$ ómoVmÛmao _m{hVrMo g§H$bZ Ago
åhUVmV. hr _m{hVr g§emoYH$ _wbmIV, {ZarjU, AZwgyMr, àíZmdbr `m nÓVrÛmao àmá H$aVmo.
g§emoYH$mZo `m ómoVmÛmao g§H${bV Ho$boë`m _m{hVrg First hand information Agohr åhUVmV.
H$maU hr _m{hVr g§emoYH$ ñdV: g§H${bV H$aV AgVmo.27
àñVwV g§emoYZmgmR>r g§emoYH$mZo nwT>rb àmW{_H$ gm_J«rÀ`m AmYmao _m{hVr g§H${bV
Ho$br.
3.17.1.1 gh^mJr {ZarjU3.17.1.1 gh^mJr {ZarjU3.17.1.1 gh^mJr {ZarjU3.17.1.1 gh^mJr {ZarjU
AÜ``Z joÌm_Ü`o gr_m~m§YdmH$Sy>Z hmoUmar _amR>r gm{hË` g§_obZo, gr_m _oimdo,
gr_m n[afXm, Am§XmobZo, _moM}, H$mim {XZ, amñVm amoH$mo B. bT>çm~m~VMr _m{hVr ñdV: gh^mJr
{ZarjUmÀ`m _mÜ`_mVyZ g§H${bV Ho$br AmhoV.
3.17.1.2 _wbmIV AZwgyMr3.17.1.2 _wbmIV AZwgyMr3.17.1.2 _wbmIV AZwgyMr3.17.1.2 _wbmIV AZwgyMr
g§emoYZ {df`mg§X^m©V Amdí`H$ AgUmar _m{hVr _wbmIV AZwgyMrÀ`m _mÜ`_mVyZ
AÜ``ZjoÌmVrb 210 nwéf d 140 _{hbm§H$Sy>Z ñdV: g§emoYH$mZo g§H${bV Ho$br Amho.
3.17.1.3 AZm¡nMm[aH$ MMm©3.17.1.3 AZm¡nMm[aH$ MMm©3.17.1.3 AZm¡nMm[aH$ MMm©3.17.1.3 AZm¡nMm[aH$ MMm©
AÜ``Z {df`mÀ`m AZwf§JmZo g§emYH$mbm hdr Agbobr _m{hVr g§H${bV H$aÊ`mgmR>r
AÜ``Z {df`mer g§~§{YV ì`º$s, A{YH$mar, ZoVo, _mOr Am_Xma, _mOr _hmnm¡a, _hmamï>
EH$sH$aU g{_VrMo nXm{YH$mar B. H$Sy>Z g§H${bV H$aÊ`mV Ambr Amho.
3.17.1.4 Agh^mJr {ZarjU3.17.1.4 Agh^mJr {ZarjU3.17.1.4 Agh^mJr {ZarjU3.17.1.4 Agh^mJr {ZarjU
gr_màíZmg§X^m©V doimodoir Pmbobo _moM}, gË`mJ«h, g^m, g§_obZo, _oimdo `m_Ü o
g§emoYH$mZo Agh^mJr {ZarjUmÀ`m _mÜ`_mVyZ Ho$boë`m Zm|Xr.
175175175175
3.17.2 Xwæ`_ gm_J«r 3.17.2 Xwæ`_ gm_J«r 3.17.2 Xwæ`_ gm_J«r 3.17.2 Xwæ`_ gm_J«r (Secondary Sources)
g§emoYZmMr Mm¡H$Q> Xwæ`_ gm_J«rÀ`m AmYmamdaM Ho$br OmVo. Xwæ`_ VÏ`o hr BVa ì`º$s,
g§ñWm§Zr nyduM Jmoim Ho$bobr AgyZ Vr {b{IV ñdê$nmMr AgVmV. hr àH$m{eV d AàH$m{eV
àboI, Ahdmb, gm§{»`H$s, hñV{b{IVo, nÌo, X¡Z§{XZr B. nmgyZ VÏ`o àmá hmoVmV.
Xwæ`_ VÏ`m§Mo à_wI XmoZ ómoV AmhoV. n{hbm ómoV åhUOo ì`{º$JV àboI hmo`. `m_Ü`o
ñdH$Wm, X¡Z§{XZr, nÌo B. Mm g_mdoe hmoVmo Va Xwgam ómoV gmd©O{ZH$ àboI hmo`. `m_Ü`o aoH$m°S>©,
nwñVHo$, OZJUZm Ahdmb, {d{dY Am`moJ Am{U g{_VrMo Ahdmb, gmám{hHo$ B. Mm A§V^m©d
hmoVmo. bw§S>~J© `m§À`m _Vo, ""{ebmboI, ñVyn, CËIZZmVyZ gmnS>bobo _mZdr gmnio, ^m¡{VH$ dñVy
B. Eo{Vhm{gH$ ómoVmVyZ àmá VÏ`oXoIrb {ÛVr`H$ VÏ`o hmoV.''28
àñVwV g§emoYZmgmR>r g§emoYH$mZo nwT>rb Xwæ`_ gm_J«rÀ`m AmYmao _m{hVr g§H${bV Ho$br
Amho.
3.17.2.1 ì`{º$JV àboI3.17.2.1 ì`{º$JV àboI3.17.2.1 ì`{º$JV àboI3.17.2.1 ì`{º$JV àboI
`m_Ü`o AÜ``Z{df`mer g§~§{YV H$mhr bmoH$m§Zr {b{hbobr AmË_M[aÌo, nÌo B. Ûmao
_m{hVr g§H${bV Ho$br Amho.
3.17.2.2 gmd©O{ZH$ àboI3.17.2.2 gmd©O{ZH$ àboI3.17.2.2 gmd©O{ZH$ àboI3.17.2.2 gmd©O{ZH$ àboI
`m_Ü`o emgH$s` VgoM AemgH$s` g§ñWmH$S>rb Ahdmb, {d{dY Am`moJ Am{U g{_Ë`m§Mo
Ahdmb, nwñVHo$, gmám{hHo$ B. _YyZ _m{hVr g§H${bV Ho$br Amho.
VgoM `m {df`mÀ`m AZwf§JmZo nwT>rb J«§Wmb`m§Zm oQ>r XoD$Z Amdí`H$ _m{hVr g§H${bV
Ho$br Amho.
1. {Q>iH$ _hmamï´> {dÚmnrR>, nwUo
2. YmadmS> {dÚmnrR> J«§Wmb`, YmadmS>, H$Zm©Q>H$
3. ~°. IS>}H$a J«§Wmb`, {edmOr {dÚmnrR>, H$moëhmnya
176176176176
4. ~°. O`H$a J§«Wmb`, nwUo {dÚmnrR>, nwUo
5. S>m°. ~m~mgmho~ Am§~oS>H$a _amR>dmS>m {dÚmnrR>, Am¡a§Jm~mX
6. S>m°. Kmir H$m°boO J«§Wmb`, JS>qh½bO
7. X¡{ZH$ Vê$U ^maV J«§Wmb`, ~oiJmd
8. gmd©O{ZH$ dmMZmb`, ~oiJmd
3.183.183.183.18 VÏ`m§Mo VÏ`m§Mo VÏ`m§Mo VÏ`m§Mo {díbofU d {Zd©MZ{díbofU d {Zd©MZ{díbofU d {Zd©MZ{díbofU d {Zd©MZ
àmW{_H$ d Xwæ`_ gmYZgm_J«rÀ`m AmYmao {d{dY d {dnwb _m{hVr g§emoYH$mZo
{_i{dbobr AgVo. na§Vw {d{dY àH$maMr {dnwb _m{hVr hmVr Ambr åhUOo Aä`mg{df`mMo ñdê$n
ñnï> Pmbo Ago Zmhr Va Ë`m _m{hVrda bj H|$ÐrV H$ê$Z, Ë`mMr \o$aaMZm H$ê$Z Ë`m _m{hVr_Ü o
EH$ ì`dñWm~ÓVm {Z_m©U H$aÊ`mMr JaO AgVo. Ë`m§À`mVrb nañnag§~§Y, g§KQ>Z d
ì`dñWrH$aU Ho$ë`m{edm` Ë`m {dnwb d {d{dY àH$maÀ`m _m{hVrMo AW©~moYZ hmoUo eŠ` Zmhr.
Vgo Ho$bo ZmhrVa Ë`m _m{hVrÀ`m {T>Jmè`mVyZ H$mhrhr {ZînÞ hmoUma Zmhr. åhUyZ Ho$di VÏ`m§Mr
CnbãYVm åhUOo emór` g§emoYZmMr gm§JVm ZgVo. nU hr Aer AW©nyU© AdñWm Amho H$s,
Aä`mgH$mÛmao jU^a Wm§~yZ `m gd© _m{hVrV {eñV~Ó ì`dñWm {Z_m©U Ho$br nm{hOo.
`m à{H«$`obmM VÏ`m§Mo {díbofU Ago åhUVmV.29
gm_m[OH$ g§emoYZmV VÏ`m§Mo g§H$bZ Ho$ë`mZ§Va Ë`m§Mo {díbofU d {Zd©MZ H$aUo
Amdí`H$ Amho. Omon`ªV VÏ`m§Mo {díbofU Am{U {Zd©MZ H$arV Zmhr Vmon`ªV Vr VÏ`o AW©hrZ
AgVmV. na§Vw {díbofU Am{U {Zd©MZmZ§Va VÏ`m§Zm EH$ doJim AW© àmá hmoVmo. `m g§X^m©V
Oo. EM. nmB©ZH$a `m§À`m _Vo, ""Á`màH$mao EH$m KamMr {Z{_©Vr hr XJS>mnmgyZ Ho$br OmVo
Ë`mMà_mUo emómMr {Z{_©Vr hr VÏ`m§nmgyZ hmoVo. Ho$di XJS>m§À`m {T>Jmg Ka åhUVm `oV Zmhr.
VgoM Ho$di VÏ`m§À`m g§H$bZm_wio emómMr {Z{_©Vr hmoV Zmhr. `m {dYmZmdê$Z ñnï> hmoVo H$s,
VÏ`m§Mo g§H$bZ dñVw{Zð> nÓVrZo Ho$bo Agob na§Vw VÏ`m§Mo {díbofU Ho$bo Zgob Va Ë`m VÏ`m§Mo
_hÎd bjmV `oUma Zmhr.30
177177177177
"~oiJmd {OëømVrb J«m_rU _amR>r ^m{fH$m§À`m gm_m{OH$ g_ñ`m' `m {df`mMm Aä`mg
H$aÊ`mgmR>r g§emoYH$mZo ~oiJmd {OëømVrb ~oiJmd, ImZmnya, {M¸$moS>r, hþ o$ar d AWUr `m nmM
VmbwŠ`mVrb EHy$U 210 nwéf d 140 {ó`m§H$S>yZ _wbmIV AZwgyMr, {ZarjU `m àmW{_H$
V§Ìm§Mm dmna H$ê$Z _m{hVr g§H${bV Ho$br Amho. g§H${bV Ho$bobr _m{hVr {dIwabobr
d AñVmì`ñV ñdê$nmV hmoVr. `m _m{hVrMm dmna g§emoYZmV Oemg Vgm H$aUo AdKS> hmoVo.
Ë`mgmR>r g§emoYH$mZo `m g§H${bV VÏ`m§Mo {díbofU d {Zd©MZ Ho$bo.
3.18.1 g§Ho$VrH$aU3.18.1 g§Ho$VrH$aU3.18.1 g§Ho$VrH$aU3.18.1 g§Ho$VrH$aU
nyd©{ZYm©arV dJ© dm àH$mam_Ü`o g_m{dï> hmoUmè`m àË`oH$mg à{VH$ dm g§Ho$V åhUyZ EImXm
A§H$ (1, 4) dm eãX (A, _) XoUo åhUOoM g§Ho$VrH$aU hmo`. doJù`m eãXm§_Ü`o gm§Jmd`mMo
Pmë`mg Ago åhUVm `oB©b H$s, gmaUrH$aUmgmR>r Amdí`H$ Aer dJuH$aU à{H«$`m åhUOoM
g§Ho$VrH$aU, _yi ñdê$nmV g§H${bV VÏ`m§Mo à{VH$m§_Ü`o ê$nm§Va H$aÊ`mÀ`m à{H«$`ogM
g§Ho$VrH$aU åhUVmV.31
àíZmdbr qH$dm AZwgyMrÛmao àmá Pmboë`m CÎmam§Zm A§H$ qH$dm eãXmÀ`m
ê$nmV à{VHo$ qH$dm g§Ho$V XoÊ`mMo H$m`© åhUOo g§Ho$VrH$aU hmo`. VÏ`m§À`m g§Ho$VrH$aUm_wio
gmaUrH$aUmMo H$m`© gmono hmoVo. g§emoYH$mZo g§emoYZmgmR>r g§H${bV Ho$boë`m _m{hVrbm `mo½`
g§Ho$Vm§H$ XoUo Amdí`H$ AgVo. _wbmIV AZwgyMrÀ`m AmYmao EHy$U 350 ì`º$s¨H$Sy>Z g§H${bV
Ho$boë`m _m{hVrMo {d{dY g§Ho$Vm_Ü`o ê$nm§Va H$bo. AZwgyMr_Ü`o àíZm§Zm n`m©`r CÎmao (A, ~, H$,
S>) `m nÓVrZo XoD$Z CÎmaXmË`mH$Sy>Z AMyH$ CÎmao KoD$Z Ë`mda (√) Aer IyU qH$dm g§Ho$V {Xbo.
`m g§Ho$VrH$aUmÀ`m à{H«$`o_wio gmaUrH$aUmMo H$m`© gmono Pmbo.
3.18.2 dJuH$aU3.18.2 dJuH$aU3.18.2 dJuH$aU3.18.2 dJuH$aU
g§emoYZmgmR>r g§emoYH$ Or VÏ`o g§H${bV H$aVmo Vr Añnï>, {dñV¥V d AñVmì`ñV
ñdê$nmV AgVmV. Aem {dñV¥V d {dIwaboë`m VÏ`m§À`m AmYmao {díbofU H$aUo H$R>rU H$m ©
AgVo. VÏ`m§Mo {díbofU H$aUo gwb^ ìhmdo `mgmR>r Aem VÏ`m§_Yrb g_mZ qH$dm Ag_mZ ~m~r
H$moUË`m AmhoV ho g§emoYH$mbm {ZpíMV H$amdo bmJVo. åhUOoM VÏ`m§Mo {ZpíMV àH$ma qH$dm dJ©
178178178178
nmS>Ê`mgmR>r H$mhr AmYma {ZdS>mdo bmJVmV. Ë`m_wio {dIwabobr VÏ`o EH$m {ZpíMV ñdê$nmÀ`m
àH$mamV qH$dm dJm©V ñnï> hmoD$ bmJVmV. VÏ`m§Mo {Zd©MZ gwb^VoZo H$aÊ`mgmR>r g_OÊ`m`mo½`
gma»`m AmYmamda VÏ`m§Mo JQ> nmS>Ê`mbm "dJuH$aU' qH$dm "loUrH$aU' Ago åhUVmV.32
`mgmR>r g§emoYH$mZo d`, qbJ, ì`dgm`, {ejU, _m{gH$ CËnÞ `m KQ>H$m§Mm AmYma KoD$Z
CnbãY VÏ`m§Mo EH$m {ZpíMV àH$mamV dm dJm©V dJuH$aU Ho$bo Amho.
3.18.3 gmaUr`Z3.18.3 gmaUr`Z3.18.3 gmaUr`Z3.18.3 gmaUr`Z
dJuH$aU d gmaUr`Z `m XmoÝhr à{H«$`m nañnam§Zm nyaH$ AmhoV. CnbãY gm_J«r Cä`m
AmS>ì`m AmoirV åhUOoM H$moï>H$mV {d{eï> JwUY_m©Zwgma _m§S>Uo Amdí`H$ AgVo. gopëQ>P, OhmoS>m
B. Zr g§Ho$VrH$aUmg VÏ`m§Zm loUr~Ó H$aÊ`mMr EH$ Vm§{ÌH$ nÓVr åhQ>bo Amho. Ë`mMà_mUo
gmaUrH$aUmg gm§p»`H$s` VÏ`m§Mo {díbofUmÀ`m Ñï>rZo V`ma Ho$bobm `m§{ÌH$sH$aUmMm EH$ ^mJ
_mZbm Amho. gmaUrH$aUmMm CÔoe VÏ` gm_J«rbm EH$ ì`dpñWV ê$n XoD$Z g§emoYZ g_ñ`obm
A{YH$ ñnï> H$aUo hm Amho. gm_m{OH$ g§emoYZmgmR>r g§H${bV Ho$boë`m VÏ`m§Zm qH$dm AmH$S>`m§Zm
gwì`dpñWV d gai ñdê$nmV àñVwV H$aUo åhUOoM gmaUrH$aU hmo`. gmaUrÛmao VÏ`m§À`m
dJuH$aUmZ§Va Ë`m VÏ`m§Mr Aem ì`dpñWV VèhoZo _m§S>Ur H$aVm oVo H$s, Á`m_wio VÏ`m§Mo _hÎd
d H$m`© ñnï> hmoB©b. `mg§X^m©V S>m°. Oo. gr. MVwd}Xr `m§Zr, ""XmoZ {Xem§Zr dmMVm `oB©b Aem ê$nmV
H$mhr Amoir Am{U ñV§^mV VÏ`m§Zm EH$m H«$_~Ó nÕVrZo ì`dpñWV H$aÊ`mÀ`m à{H«$`oV
gmaUrH$aU Ago åhUVmV.''33
3.193.193.193.19 g_mamong_mamong_mamong_mamon
g§emoYH$mZo _wbmIV AZwgyMrÀ`m AmYmao g§H${bV Ho$boë`m _m{hVrMo d`, qbJ, ì`dgm`,
{ejU, _m{gH$ CËnÞ d VmbwH$m `m {ZH$fm§À`m AmYmao dJuH$aU H$ê$Z Ë`mMo Cä`m AmS>ì`m
H$moï>H$mV gmaUrH$aU Ho$bo. Ë`m_wio g§emoYH$mg {df`mg§~§Yr AMyH$ AmH$S>odmar, gImob d n[anyU©
_m{hVr {_iÊ`mg _XV Pmbr. Ë`mgmR>r g§JUH$ àUmbrMm dmna H$ê$Z {_i{dboë`m _m{hVrMo
emór` nÓVrZo {díbofU H$ê$Z Ë`mAmYmao {ZîH$f©, gyMZm d {e\$maer _m§S>Ê`mV Amë`m AmhoV.
179179179179
g§X © gyMrg§X © gyMrg§X © gyMrg§X © gyMr
1. I¡aZma, {Xbrn, àJV gm_m{OH$ g§emoYZ nÓVr d gm§p»`H$s, S>m`_§S>
n{ãbHo$eZ, nwUo, àW_ Amd¥Îmr, \o$~«wdmar 2009, n¥. 3
2. ~moYZH$a gwYra d AbmoUr {ddoH$, gm_m{OH$ g§emoYZ nÓVr, lr. gmB©ZmW àH$meZ,
ZmJnya, MVwW© Amd¥Îmr, OmZodmar 2007, n¥. 6, 7
3. HANSRAJ, Theory & Practice in Social Research, Surjeet Publications, Delhi, Third Revised Edition, 2002, p. 3
4. H$m`§Xo-nmQ>rb, J§JmYa {d., g§emoYZ nÓVr, M¡VÝ` npãbHo$eÝg, Zm{eH$, MVwW© Amd¥Îmr,
25 {S>g|~a 2008, n¥. 2.4, 2.5
5. ZmS>Jm|S>o Jwê$ZmW, gm_m{OH$ g§emoYZ nÓVr, \$S>Ho$ àH$meZ, H$moëhmnya, {Vgar
Amd¥Îmr, gßQ>|~a 2009, n¥. 61
6. Imnao, H$è`mßnm, " bmoH$emhr g_mOdmXmMo amOH$maU - lr. Eg. E_. Omoe§tÀ`m
OrdZ Am{U H$m`m©Mm {M{H$ËgH$ Aä`mg', {edmOr {dÚmnrR>,
H$moëhmnya, nrEM. S>r. amÁ`emó nXdrgmR>r gmXa Ho$bobm
emoYà~§Y, OyZ 2002
7. Hw$bH$Uu, Ama. Ama., H$Zm©Q>H$ amÁ` nwZ©~m§YUrVrb àemgH$s` g_ñ`m, YmadmS>
{dÚmnrR>, YmadmS>, nrEM. S>r. amÁ`emó nXdrgmR>r gmXa
Ho$bobm emoYà~§Y, Am°JñQ> 1977
8. Omoer, _Zmoha, {edgoZoMr {Z{_©Vr, dmT>, ñdê$n, `emn`e Am{U ^maVr`
amOH$maUmVrb {edgoZoMo ^{dVì` `m§Mm {díbofUmË_H$
Aä`mg, _w§~B© {dÚmnrR>mÀ`m H$bm emIoVrb amÁ`emó
{df`mÀ`m nrEM. S>r. nXdrgmR>r gmXa Ho$bobm emoYà~§Y,
2009
180180180180
9. ZogaH$a, _{Zfm, H$ÞS>-_amR>r gm§ñH¥${VH$ AZw~§YmÀ`m AZwf§JmZo gr_m^mJmVrb
_amR>r gm{hË`mMm Aä`mg, {edmOr [dÚmnrR>, H$moëhmnya nrEM.
S>r. _amR>r nXdrgmR>r gmXa Ho$bobm emoYà~§Y, {S>g|~a 2007
10. n|S>go, bmbOr, _hmamï´>mMo _hm_§WZ, bmoH$dmL>²_`J¥h, _w§~B©, Xwgar Amd¥Îmr,
5 _o 2010
11. \$S>Ho$, `. {X., {dgmì`m eVH$mVrb _hmamï´>, I§S> gmVdm, _m¡O àH$meZJ¥h,
{JaJm§d, _w§~B©, n{hbr Amd¥Îmr 18 OyZ 2007
12. Apte, Ram, Maharashtra-Karnataka Border Dispute, Kiran
Thakur, Working President, M. E. S., Belgaum,
First Edition, 2 October 2010
13. Jmoèho, {Zb_, {edYZwî`, H«$m§{VH$mar àH$meZ àm. {b., Ûmam Pob_ Omoer, 6,
dmer, Zdr _§w~B©, àW_ Amd¥Îmr, Owb¡ 2006
14. Mm¡Jwbo, Eb. Ama., Agm bT>m Ago bT>dæ`o, amkr àH$meZ, {Q>iH$dmS>r, ~oiJmd,
27-4-2000
15. MoVZ amOh§g, gZmVZ à^mV X¡{ZH$,
http://www.sanatanprabhat.wordpress.com
16. gmoZdUo _Zmoha, `w{ZH$ {\$Mg©, http://uniquefeatures.com
17. Jm`H$dmS> d¡^d, ~oiJmd gr_màíZ Zo_H$m Amho Var H$m`?,
http://www.vaibhavgaikwad.com/2010
18. gam\$, am. gr., ^mfm, _mV¥^mfm Am{U na^mfm, lr {dÚm àH$meZ, nwUo,
1972, n¥. 18
19. JO|ÐJS>, ìhr. EZ. g_H$mbrZ g_mOemór` {gÓm§V, \$S>Ho$ àH$meZ, 95/4,
E dm°S>©, XwYmir, H$moëhmnya, àW_md¥Îmr 2001, n¥. 2
181181181181
20. VÌ¡d, n¥. 7
21. U. I. Thomas & Florian Zananecki, The Polish Peasant in Europe & America, 1981,p. 2
22. AmJbmdo, n«Xrn, ^maVr` g_mO àíZ Am{U g_ñ`m, lr gmB©ZmW àH$meZ,
ZmJnya, Owb¡ 2009, n¥. 19
23. http://en.wikipedia.org/wiki/Labeling Theory
24. Ywar Zrb_, g§emoYZ nÓVr, \$S>Ho$ àH$meZ, H$moëhmnya, n{hbr Amd¥Îmr,
2008, n¥. 292
25. AmJbmdo àXrn, gm_m{OH$ g§emoYZ nÓVremó d V§Ìo, lr. gmB©ZmW àH$meZ,
ZmJnya, {Vgar Amd¥Îmr, 2010, n¥. 180
26. H$èhmS>o, ~r. E_., gm_m{OH$ g§emoYZ nÓVr, qnnimnwao A°ÝS> H§$. npãbeg©,
ZmJnya, àW_ Amd¥Îmr, OyZ 2009, n¥. 210
27. H$èhmS>o, ~r. E_., gm_m{OH$ g§emoYZ nÓVr, qnnimnwao A°ÝS> H§$. npãbeg©,
ZmJnya, Xwgar Amd¥Îmr, Owb¡ 2007, n¥. 174
28. AmJbmdo àXrn, gm_m{OH$ g§emoYZ nÓVremó d V§Ìo, lr. gmB©ZmW àH$meZ,
ZmJnya, {Vgar Amd¥Îmr, 2010, n¥. 212
29. H$èhmS>o, ~r. E_., gm_m{OH$ g§emoYZ nÓVr, qnnimnwao A°ÝS> H§$. npãbeg©,
ZmJnya, àW_ Amd¥Îmr, OyZ 2009, n¥. 299
30. I¡aZma {Xbrn, àJV gm_m{OH$ g§emoYZ nÓVr d gm§p»`H$s, S>m`_§S>
n{ãbHo$eZ, nwUo, àW_ Amd¥Îmr, \o$~«wdmar 2009, n¥. 325
31. ^m§S>maH$a, nw. b., gm_m{OH$ g§emoYZ nÓVr, _hmamï> {dÚmnrR> J«§W{Z{_©Vr
_§S>imgmR>r, dg§V qnnimnwao, {dÚm ~wŠg, Am¡a§JVwam,
Am¡a§Jm~mX, Mm¡Wr Amd¥Îmr, 1999, n¥. 425
182182182182
32. ~moYZH$a gwYra d AbmoUr {ddoH$, gm_m{OH$ g§emoYZ nÓVr, lr. gmB©ZmW àH$meZ,
ZmJnya, MVwW© Amd¥Îmr, OmZodmar 2007, n¥. 268, 269
33. H$èhmS>o, ~r. E_., gm_m{OH$ g§emoYZ nÓVr, qnnimnwao A°ÝS> H§$. npãbeg©,
ZmJnya, àW_ Amd¥Îmr, OyZ 2007, n¥. 401
àH$aU àH$aU àH$aU àH$aU Mm¡WoMm¡WoMm¡WoMm¡Wo
_amR>r ^m{fH$m§À`m gm_m{OH$ _amR>r ^m{fH$m§À`m gm_m{OH$ _amR>r ^m{fH$m§À`m gm_m{OH$ _amR>r ^m{fH$m§À`m gm_m{OH$
g_ñ`mg_ñ`mg_ñ`mg_ñ`m
àH$aU àH$aU àH$aU àH$aU Mm¡WoMm¡WoMm¡WoMm¡Wo
_amR>r ^m{fH$m§À`m gm_m{OH$ g_ñ`m_amR>r ^m{fH$m§À`m gm_m{OH$ g_ñ`m_amR>r ^m{fH$m§À`m gm_m{OH$ g_ñ`m_amR>r ^m{fH$m§À`m gm_m{OH$ g_ñ`m
4.1 àñVmdZm
4.2 ^mfoMo _hÎd
4.3 ^mfmVÎd
4.4 amï´>
4.5 amï´>dmX
4.6 ^maVr` g_mO
4.6.1 gm_m{OH$ g_ñ`m
4.6.2 gm_m{OH$ g_ñ`m d¡{eîQ>ço
4.7 _hmamï´>-H$Zm©Q>H$ gr_màíZ d gm_m{OH$ g_ñ`m
4.7.1 Aëng§»`mH$
4.7.1.1 Aëng§»`mH$ - KQ>ZoVrb VaVyX
4.7.1.2 ^m{fH$ Aëng§»`mH$m§~m~V amï´>r` YmoaU
4.7.1.3 H$Zm©Q>H$ gaH$maMm ImoQ>maS>onUm
4.7.2 e¡j{UH$ g_ñ`m
4.7.2.1 emim§_Ü o H$ÞS>gº$s
4.7.2.2 Eg. Eg. Eb. gr. ~moS>m©Mm oX^md
4.7.2.3 amï´>r` ^mfonmgyZ d§{MV
4.7.2.4 {ejH$m§Mr H$_VaVm
4.7.2.5 _amR>r ^m{fH$ {ejH$m§Mr ~Xbr
4.7.2.6 S>r. ES>. À`m {dÚmÏ`mªZm Zmnmg
4.7.3 ZmoH$ar{df`H$ g_ñ`m
4.7.3.1 gr_m^mJmVrb Eg. gr., Eg. Q>r. XmIbm _hmamï´>mV aÔ
4.7.4 àemgH$s` g_ñ`m
4.7.4.1 H$ÞS>gº$sMo Xwîn[aUm_
4.7.4.2 gaH$mar H$m`m©b`mVhr _amR>r ^mfoMr JiMonr
4.7.4.3 H$mZS>r gº$s_wio Iw§Q>Umam {dH$mg Am{U X¡Z§{XZ ì`dhmamVrb
AS>MUr
4.7.5 amOH$s` g_ñ`m
4.7.5.1 bmoH$emhrMr _wñH$Q>Xm~r
4.7.6 _amR>r ^m{fH$m§À`m O{_Zr g§nmXZ
4.7.6.1 gaH$maÀ`m `m YmoaUmda Ý`m`mb`mMohr Vmeoao
4.7.7 gm§ñH¥${VH$ JiMonr
4.7.7.1 gr_m^mJmVrb gm{hpË`H$m§Mr Cnojm
4.7.8 gr_m^mJmV nmobrgr AË`mMma
4.7.8.1 gmam~§Xr Am{U nmobrg
4.7.9 gr_m^mJ {dH$mgmnmgyZ d§{MV
4.7.10 H$ÞS> g§KQ>Zm§Mm A{VaoH$
4.7.11 _amR>r ^m{fH$m§À`m à{V{H«$`m
4.7.12 g§emoYH$mMo AZw^d
4.7.12.1 g§emoYH$mOdi Amboë`m à{V{H«$`m
4.7.13 _amR>r ^m{fH$m§Mm {ZYm©a
4.7.14 _hmamï´>-H$Zm©Q>H$ gm§ñH¥${VH$ AZw~§Y
4.7.14.1 _amR>r-H$mZS>r g§~§Y
4.7.14.2 _hmamï´>-H$Zm©Q>H$ gm§ñH¥${VH$ XodmUKodmU
4.8 g_mamon
183183183183
àH$aU Mm¡WoàH$aU Mm¡WoàH$aU Mm¡WoàH$aU Mm¡Wo
_amR>r ^m{fH$m§À`m gm_m{OH$ g_ñ`m_amR>r ^m{fH$m§À`m gm_m{OH$ g_ñ`m_amR>r ^m{fH$m§À`m gm_m{OH$ g_ñ`m_amR>r ^m{fH$m§À`m gm_m{OH$ g_ñ`m
4.14.14.14.1 àñVmdZmàñVmdZmàñVmdZmàñVmdZm
Mother tongue is the language of heart Ago Eg. Q>r. H$mobarO `m§Zr åhQ>bo
Amho. `m_Ü`oM _mV¥^mfoMo _hÎd ñnï> hmoVo. XmoZ _Zm§Zm EH${ÌV AmUÊ`mMo gm_Ï`© _mV¥^mfoV
AgVo. `mgmR>r Á`m§Mr ^mfm g_mZ, Ë`m§Zm EH$_oH$m§er g§nH©$ gmYUo, ì`dhma H$aUo ghOeŠ`
hmoVo. ^mfm EH$_oH$m§_Ü`o {Oìhmù`mMo g§~§Y àñWm{nV H$aVo. Amnbo {dMma, Amnbr ^mfm Á`m§Zm
H$iVo, Ë`m§Zm g_OUo ghOeŠ` AgVo. {dMmamoº$s, {dMmam{^_wIVm, {dMma g_OmdyZ KoUo ho
^mfo_wio eŠ` hmoVo. {dMmam§Zm MmbZm XoÊ`mH$[aVm, {dMmaàJQ>ZmH$[aVm Am{U d¡Mm[aH$ XodmUKodmU
Am{U Ë`m_YyZ {dH$mg gmYÊ`mgmR>r ^mfm Cn`moJr nS>Vo. H$maU, ^mfm ho gm_m{OH$
Am§Vaì`dhmamMo gmYZ Amho.
^mfoMo _hÎd {deX H$aVmZm lr. am. gr. gam\$ `m§Zr åhQ>bo Amho, ""^mfm ho Vr ^mfm Á`m
g_mOmV dmnabr OmVo, Ë`m g_mOmVrb gXñ`m§Mo nañna ì`dhmamMo gmYZ Amho. g_mZ ^mfo_wio
g_mOmMo ì`dhma gwb^ hmoVmV. g_mOmVrb KQ>H$ EH$_oH$m§er g§~§Y R>ody eH$VmV Am{U {dMmam§Mr
XodmUKodmU hmoD$ eH$Vo. emgZmMr ^mfm Am{U g_mOmMr ^mfm EH$ Agë`mg, OZVobm
emgZm~Ôb AmnwbH$s dmQ>Vo. emgZmMm H$ma^ma OZVoÀ`m gd© KQ>H$m§Zm g_OUo eŠ` hmoVo Am{U
emgZmV OZVoMo à{V{ZYr Amë`mZ§Va Ë`m§Zm àemgZ H$aVmZm ^mfoMo AS>ga amhV ZmhrV.
EH$_oH$m§er g§~§Y R>odUo hr Or g_mOmMr EH$ _hÎdmMr JaO Amho, Vr g_mZ ^mfo_wio eŠ` hmoVo.1
4.24.24.24.2 ^mfoMo _hÎd^mfoMo _hÎd^mfoMo _hÎd^mfoMo _hÎd
gm{na (Sapir) Zo ^mfoÀ`m _hÎdmda àH$me Q>mH$VmZm {b{hbo Amho H$s, _mZdmMo gdm©V
_moR>o åhUOo Ë`mMr ^mfm Amho. _mZd Ho$di ^mfo_wioM gä`Vm Am{U gm§ñH¥${VH$ joÌm_Ü`o Amnbo
ApñVËd {Q>H$dyZ Amho. _mZdmÀ`m àJVrMo H$maU ^mfmM Amho. ^mfo_wio ì`º$s dm g_yh Amnbo
184184184184
kmZ, AZw^d, {dMma Am{U ^mdZm Xwgè`m ì`º$s dm g_yhmn`ªV nmohM{dVmo. {dMmam§À`m Aem
AmXmZ-àXmZm_wioM g_mO g§K{Q>V hmoD$Z {dH$mgmÀ`m {XeoZo dmQ>Mmb H$arV AgVmo.
H$mhr Aä`mgH$m§À`m _Vo, ^maVmV EHy$U 1650 ^mfm Am{U ~mobr^mfm AmhoV. Va EH$m ^m{fH$
gd}jUmZwgma XoemV 189 ^mfm Am{U 544 ~mobr^mfm AmhoV. ^maVr` amÁ`KQ>ZoZo EHy$U
18 ^mfm§Zm à_wI ^mfm åhUyZ _mÝ`Vm {Xbr Amho. Ë`m_Ü`o Amgm_r, ~§Jmbr, qhXr, CXy©, _amR>r,
JwOamWr, n§Om~r, H$mpí_ar, VobJy, H$ÞS>, CS>r`m, Vm{_i, _ë`mi_², g§ñH¥$V, Zonmbr, _{Unwar,
H$m|H$Ur Am{U qgYr `m ^mfm§Mm g_mdoe Amho.
^mfoMo _hÎd nwT>rb H$m`m©dê$Z ñnï> hmoÊ`mg _XV hmoB©b.2
1. ^mfm ^mdZmË_H$ EH$mË_VoMm gdm©V _hÎdnyU© AmYma Amho.
2. ^mfm gm_m{OH$ AZwHw$bZmMm EH$ _hÎdnyU© AmYma Amho. ^mfoÛmam EH$ ì`º$s dm
g_yh EH$ Xwgè`mÀ`m {dMmambm g_OyZ KoD$Z AZwHw$bZ H$arV AgVmV Am{U
Amnë`m g_ñ`oda EH$OwQ>rZo Cnm` emoYVmV.
3. ^mfm hr gm_mOrH$aUmMm AmYma Amho.
4. ^mfm AZoH$ {nT>rÀ`m g§{MV AZw^d g§~§{YV AgVo. g§ñH¥$Vrbm pñWa ê$n XoUo
Am{U `oUmè`m {nT>rgmR>r g§ñH¥$VrMo hñVm§VaU H$aUo hr ^mfoMr _hÎdmMr y{_H$m
Amho.
5. ^mfm ì`º$sÀ`m à{V g_mOmÀ`m AmH$m§jobm ñnï> H$aVo.
6. ^mfo_wioM ì`º$sbm ì`mdhm[aH$ kmZmMr àmár hmoVo.
7. dV©_mZH$mimV ^mfm ho OZ_V V`ma H$aÊ`mMo EH$ eº$sembr gmYZ Amho.
^mfo_wioM AZoH$ ì`º$s, g_yh, g§ñWm, g§KQ>Zm, _§S>io, g_mO, Xoe `m§Zm EH$Ì AmUUo,
Ë`m§À`mV g_m`moOZ gmYUo, EH$_oH$m§_Ü`o gm_§Oñ` {Z_m©U H$aUo, gm_y{hH$ ghH$m`m©VyZ
g_mOmVrb gm_m{OH$ g_ñ`m§Mo AmH$bZ H$ê$Z KoD$Z Ë`mda à^mdr[aË`m _mV H$aUo Am{U
185185185185
Amnbo n`m©`mZo g_mOmMo ApñVËd {Q>H$dyZ R>odUo `mgmR>r ^mfoMo _hÎd AZÝ`gmYmaU Ago Amho.
nU ^maVr` g_mOmV "amÁ` nwZa©MZm Am`moJm'Zwgma EH$^m{fH$ amÁ`m§Mr {Z{_©Vr
Pmë`mZo AZoH$ amÁ`o, AZoH$ ^mfm ApñVËdmV Amë`m. Ë`mMm n[aUm_ ^mfo_Ü`o {d{dYVm {Z_m©U
hmoD$Z VUmdmMr n[apñWVr {Z_m©U Pmbr. Or n[apñWVr EHy$U g_mOì`dñWobmM KmVH$ R>abr.
^mfo_wio amï´>r` EH$mË_Vm Am{U ~m¡{ÓH$ {dH$mgm_Ü o AS>Wio {Z_m©U hmoÊ`mg gwê$dmV Pmbr.
1960 _Ü`o ^mfoÀ`m AmYmamdaM JwOamVr ~mobUmè`m§Zm JwOamV Am{U _amR>r ^m{fH$m§Mm _hmamï>
doJim Pmbm. Ë`mMà_mUo n§Om~Mo n§Om~r Am{U qhXr `m XmoZ ^m{fH$m§À`m AmYmamda n§Om~ Am{U
h[a`mZm Aer XmoZ amÁ o {Z_m©U Pmbr. AmO AZoH$ amÁ`o Amnbr ^mfm loð> _mZV AmhoV.
Amnë`m _mV¥^mfobm A{YH$ _hÎd XoV AmhoV. Ë`m_wio Ë`m amÁ`mV AgUmè`m BVa Aëng§»`m§H$
bmoH$m§Zm Ë`m ^m{fH$ bmoH$m§er ì`dhma H$aUo H$R>rU OmVo. qH$~hþZm AmO amÁ`nwZa©MZm
Am`moJmZwgma ~oiJmd, H$madma, {ZnmUr, ^mbH$s, {~Xa, g§Vnya, ImZmnya `m gr_m^mJmVrb _amR>r
^m{fH$m§Mm g_mdoe Á`m H$Zm©Q>H$ amÁ`mV Ho$bm Amho Ë`m amÁ`mMr à_wI _mV¥^mfm H$ÞS> AgyZ
gr_m^mJmVrb bmoH$m§Mr ^mfm _mÌ _amR>r Amho. Vo Aëng§»`mH$ ~Zbo. n[aUm_r XmoKm§Mr ^mfm
doJdoJir Agë`mZo ì`dhma H$aUo, AmMma{dMmam§Mr XodmUKodmU H$aUo, Amnbo _V, ^mdZm,
à{V{H«$`m ì`º$ H$aUo H$R>rU ~Zbo. H$Zm©Q>H$ gaH$ma Amnë`m _mV¥^mfobm A{YH$ _hÎd XoD$Z
emgH$s`, AemgH$s` H$m`m©b`o, emim, _hm{dÚmb`o, amÁ` Am{U H|$Ð gaH$mar H$m`m©b`o `mVyZ
Amnë`m H$ÞS> ^mfoMr gº$s Ho$ë`mZo gr_m^mJmVrb Ag§»` _amR>r ^m{fH$m§Zm OJUo AdKS> Pmbo
Amho. n`m©`mZo ^m[©fH$ VUmdmMr n[apñWVr {Z_m©U H$ê$Z Ë`mMm n[aUm_ g§nyU© g_mO dm amï´>r`
EH$mË_Vm YmoŠ`mV `oD$ nmhVo Amho.
4.34.34.34.3 ^mfmVÎd^mfmVÎd^mfmVÎd^mfmVÎd
AmO _hmamï´> hm ^maVr` g§KamÁ`mMm EH$ KQ>H$ Amho. JwOamV, n§Om~, CÎmaàXoe,
~§Jmb, Amgm_, åh¡gya, Am§Y«àXoe `mà_mUoM _hmamï´> hmhr EH$ ^maVmMm àYmZ KQ>H$ Amho.
Amnë`m g§KamÁ`mMo KQ>H$ Ago ho Oo Mm¡Xm àYmZ àXoe Vo àm_w»`mZo ^mfmVÎdmda {^Þ Pmbobo
186186186186
AmhoV. JwOamWr, ~§Jmbr, H$ÞS>, Vm{_i B. Mm¡Xm à_wI ^mfm Ë`m Ë`m àXoemV ~mobë`m OmVmV
Am{U EH$ àXoe Xwgè`m àXoemnmgyZ {Zamim Pmbm Amho Vmo ^mfo_wioM hmo`. Y_© {H§$dm d§e `m
dJuH$aUmÀ`m VÎdm§Mm `oWo H$mhr g§~§Y Zmhr. ho oX Ë`m VÎdm§da Ho$bobo ZmhrV. ^maVmV {^Þ
Y_mªMo d d§emMo bmoH$ AmhoV, Zmhr Ago Zmhr. nU ~hwVoH$ gd© àXoemV `m gd© Y_mªMo d d§emMo
bmoH$ amhVmV Am{U Vo Ë`m Ë`m àm§VmMr ^mfm ~mobVmV. Voìhm àXoe {d^mJUr ^mfmVÎdmda Pmbr
Amho ho CKS> Amho. AWm©V _hmamï´>mMr hr {^ÞVm `mM VÎdmda àñWm{nV Pmbr Amho.
g§`wº$ _hmamï´>mMr àñWmnZm Pmbr Ë`mdoir {dX ©, _amR>dmS>m `m§Mm g_mdoe _hmamï´>mV H$aÊ`mV
Ambm Vmo VoWrb bmoH$ _amR>r ^m{fH$ AmhoV åhUyZM Am{U AmO ~oiJmd, H$madma d Jmodm `m§Mm
g_mdoe _hmamï´>mV H$aÊ`mV `mdm Agm _hmamï´>r`m§Mm AmJ«h Amho, `mMohr H$maU hoM Amho.
Ë`mbm {damoY hmoV Amho. Ë`mMr H$maUo amOH$s` AmhoV, gm§ñH¥${VH$ ZmhrV. Voìhm _amR>r ^m{fH$m§Mm
àXoe åhUyZM "_hmamï´>' hm AmO {Zamim Pmbm Amho ho {Z{d©dmX Amho.3
nU _amR>r ^m{fH$m§Mr y_r åhUOo "_hmamï´>' ho g_rH$aU {ZpíMV Pmbo Vo gmYmaUV:
B. g. 1200 À`m gw_mamg _amR>r ^mfoMr CËnÎmr {dÛmZm§À`m _Vo B. g. 800-1000 À`m
gw_mamg Pmbr. {VÀ`mVrb "{ddoH$qgYy' hm n{hbm J«§W B. g. 1188 `m gmbr {Z_m©U Pmbm
Am{U Ë`mMdoir `mXdm§À`m gm_«mÁ`mMr ñWmnZm Pmbr. nwT>rb e§^a dfm©V _hmZw^md n§WmMo AZoH$
J«§W aMbo Jobo Am{U 1290 À`m gw_mamg kmZoídarMm AdVma Pmbm. åhUOo gmYmaUnUo Voamì`m
eVH$mV ñdV§Ì {Zamir _mV¥ mfm `m_wio _hmamï´>mMr Apñ_Vm {ZpíMV Pmbr. Voìhm B. g. 1200
nmgyZ `m y_rVrb g§ñH¥$Vr Vr _hmamï´>mMr g§ñH¥$Vr Ago åhUUo `WmW© Amho.
ñdmV§Í`moÎma ^maVr` g§KamÁ`m_Ü`o amÁ`m§Mr {Z{_©Vr H$aVmZm ^mfoÀ`m AmYmao H$aÊ`mV
Ambr. amÁ`m§Mr {Z{_©Vr EH$mMdoir Z hmoVm H$mb-H$mi n[apñWVrZwgma hmoV Jobr.
^mfoÀ`m AmYmamda amÁ`m§Mr {Z{_©Vr hmoV AgVmZm ^m¡Jmo{bH$ gr_m AmIë`m Joë`m. nU ^mfoÀ`m
AmYmamda g_mOmMr {d^mJUr H$mQ>oH$moanUo H$er H$aUma åhUOoM ^m¡Jmo{bH$ gr_m§Mr AmIUr
H$aVmZm ^m{fH$ g_mOmMm {dMma H$aUo JaOoMo hmoVo. Ë`mgmR>r "nmQ>gH$a gyÌmMm' ^m¡Jmo{bH$
187187187187
g§b¾Vm, IoS>o hm KQ>H$, gmnoj ~hþg§»`m d OZVoMr BÀN>m `mMm dmna hmoUo JaOoMo Amho.
nU H$mhr amÁ`m§Mr {Z{_©Vr H$aVmZm `m gyÌmH$S>o Xwb©j Pmbo. n[aUm_r AZoH$ amÁ`m§_Ü`o ^m{fH$
dmX {Z_m©U Pmbo. _amR>r ^m{fH$m§Mo "_hmamï´>' d "H$ÞS>' ^m{fH$m§Mo H$Zm©Q>H$ `m XmoZ amÁ`m§Mr
{Z{_©Vr ^m{fH$ VÎdmda Pmbr Agbr Var _amR>r ^m{fH$m§Mm 865 IoS>o d ZJam§Mm y^mJ H$Zm©Q>H$
amÁ`m_Ü`o am{hbm. Ë`m_wio `m àXoem_Yrb bmoH$m§Zm AZoH$ àH$maÀ`m g_ñ`m§Zm gm_moao Omdo bmJVo
Amho. ^maVr` g_mO hm OJmVrb EH$ àmMrZV_ g_mO Amho. gmè`m OJmZo Zdb H$amdo Agm hm
AX² yVaå` ^maVr` g_mO Amho. Ë`mV {d{dY àH$maMr {df_Vm d d¡{MÍ` Amho. {d{dYVm ho
^maVr` g_mOì`dñWoMo Img d¡{eîQ>ç Amho. ^maVr` g_mOmMo JwU{deof gm§JVmZm åhQ>bo OmVo
H$s, Á`m XoemV kmZgy`m©Mm qH$dm Cƒ d CXmaM[aV g§ñH¥$VrMm àW_ CX` Pmbm Vmo Xoe åhUOo
^maV. OoWo Y_©, Ë`mJ d d¡am½` `m§Mr {ÌdoUr AI§S> dmhV hmoVr Vmo Xoe åhUOo ^maV. OoWo {dH«$_
Am{U d¡am½` hmVmV hmV KmbyZ Zm§XV hmoVo Vmo Xoe åhUOo ^maV. OoWo `moJ Am{U Ë`mJ, Eo{hH$
Am{U nmabm¡{H$H$ øm X²d§X²d§ËdmMm gw§Xa d g_w{MV g§J_ AmT>iyZ `oVmo Vmo Xoe åhUOo ^maV.
åhUyZM hm Xoe, hm g_mO d hr g§ñH¥$Vr H$mbMH«$m§Mo AZoH$ AmKmV ghZ H$ê$Z AmOhr C^r
Amho.4
4.44.44.44.4 amï´>amï´>amï´>amï´>
^mfm, Y_©, gm§ñH¥${VH$ OrdZ, Am{W©H$ {hVg§~§Y, amOH$s` AmH$m§jm `mn¡H$s EImÚm qH$dm
A{YH$ H$maUm§Zr ^mdZmË_H$ÑîQ>çm EH$_oH$m§{df`r AmË_r`Vm dmQ>Umam EImXm _mZdg_yh Amnbo
doJionU ì`º$ H$aVmo.Voìhm Vo Ë`m g_yhmMo "amï´>' Ago g§~moYÊ`mV `oVo. nU H$mhrdoiobm EImÚm
amï´>mÀ`m KS>UrV AZoH$Xm Aem H$mhr KQ>Zm KS>V Joboë`m AgVmV H$s, H$mhr H$mi Vo amï> nyU©
ñdê$nmV C o am{hë`mgmaIo dmQ>Vo nU àË`jmV Vgo ZgVo. H$Kr EImÚm àXoemVrb ~hþg§»` JQ>
Aëng§»` JQ>mbm Amnë`m ~imda OISy>Z R>odVmo, Va H$Yr ho bhmZ JQ> ñdV:Mr Aghmæ`Vm d
Xw~©bVm bjmV KoD$Z Ë`m JQ>m§À`m ñdmYrZ hmoVmV, {dbrZ hmoVmV. Va H$mhrdoim g§Yr Am{U
AmË_{dídmg {Z_m©U hmoVmo Am{U A§VJ©V amOH$maUm§_wio qH$dm OmJ{VH$ KS>m_moS>t_wio eŠ`Vm
188188188188
{Z_m©U hmoVo, Voìhm ho bhmZ JQ> Amnbr doJir Apñ_Vm Amnbo doJionU `m§Mm AmJ«h Yê$Z doJio
ñWmZ _mJy bmJVmV. ho _w»` JQ> g_mOmnmgyZ AbJ hmoD$Z ñdV§Ì amï´> {Z_m©U hmoÊ`mBVHo$ {Zamio
ZgVmV. Aemdoir Ë`m§Zm "amï´>Ho$' (Nationalities) Ago åhQ>bo OmVo. Aer amï´>Ho$ ~hþYm EImÚm
g§`wº$ amÁ`mV ~amo~arÀ`m h¸$mZo amhUmao amï> åhUyZ CXm. B. g. 1867 _Yrb Am°pñQ´>`m-h§Joar
`m amÁ`mVrb h§Joar qH$dm g§KamÁ`mVrb AZoH$ ~m~VrV ñdm`Îm Agbobr amÁ`o CXm. H°$ZS>mÀ`m
g§KamÁ`mVrb \«|$M ^m{fH$ {d^mJ, VgoM ^maVr` g§KamÁ`mVrb _hmamï´>, H$Zm©Q>H$, JwOamV dJ¡ao
amÁ`o.5
^maVmVrb {d{dY amÁ`m§Mr aMZm hr àm_w»`mZo ^mfoÀ`m AmYmamda Pmbr Amho.
1960 _Ü`o ^mfoÀ`m AmYmamdaM JwOamVr ~mobUmè`m§Zm JwOamV Am{U _amR>r ^m{fH$m§Mm _hmamï>
doJim Pmbm. Ë`mM~amo~a n§Om~Mo n§Om~r Am{U qhXr `m XmoZ^m{fH$m§À`m AmYmamda n§Om~ Am{U
h[a`mUm Aer XmoZ amÁ`o {Z_m©U Pmbr.
4.54.54.54.5 amï´>dmXamï´>dmXamï´>dmXamï´>dmX
g_mZ Y_©lÓm, EH$M ^mfm, g_mZ OrdZnÓVr, g_mZ Am{W©H$ g_ñ`m qH$dm g_mZ
g§H$Q> `m dm AÝ` H$maUm§Zr _mUgo EH$Ì `oVmV, EH$ amhVmV, EH$Ì bT>VmV, EH$Ì gmogVmV
Am{U ^moJVmVhr. `mVyZ EH$m {d{eï> JQ>mV Or g_mZVoMr Am{U EH$VoMr ^mdZm {Z_m©U hmoVo
{VbmM amï´>r`Ëd åhQ>bo OmVo. ñdV:À`m g_whmnwaVr EH$VoMr, AmnbonUmMr Am{U AÝ` g_yhm~m~V
doJionUmMr, Xwamì`mMr d¥Îmr åhUOoM amï´>r`ËdmMr ^mdZm hmo`.
^maVmV B§J«Or amOdQ>rV nmíMmË` {dMmam§Zr nwT>o à^m{dV Pmboë`m Zd{e{jV g_mOmZo
amï´>dmXr {dMmam§Mm àgma H$aÊ`mgmR>r AZoH$ CnH«$_ gwê$ H$ê$Z B§J«O amÁ`H$Ë`mªÀ`m {damoYmV
amOH$s`ÑîQ>çm ^maVr` OZVobm g§K{Q>V H$aÊ`mMo H$m`© gwê$ Ho$bo. Ë`mVyZM ^maVr` amï´>dmXmMr
~rOo amodbr Jobr. `mMm AW© ^maVmVrb amîQ´>dmXmMm OÝ_ hm B§J«Or amOdQ>rZo am~{dboë`m
dgmhVdmXr YmoaUmMm d H$mhr à_mUmV Ë`m YmoaUmàVr Agboë`m à{V{H«$`oMm n[aUm_ hmo`.
Y_©, OmV, d§e, ^mfm, àXoe, n§W Agm H$moUVmhr oX^md Z _mZVm Amåhr gmao ^maVr` AmhmoV
189189189189
`m EH$mM g_mZ ^mdZoZo ^maVr`m§Zr {~«Q>re gm_«mÁ`m§er g§Kf© Ho$bm. Ë`m_wio ^maVr`m§V
amï´>r`ËdmMr ^mdZm àIa Pmë`mZo {~«Q>rem§Zm hm Xoe gmoSy>Z Omdo bmJbo$. Ë`mdoir amï´>m{^_mZ,
amï´>godm, amï´>ào_ `m ^mdZoZo gmam Xoe EH$mË_ Pmbm hmoVm. nU AmO 65 dfmªÀ`m H$mimV amï´>r`
EH$mË_Vm bmon nmdV Agbobr {XgyZ `oVo. `mMo H$maU `m H$mimV amï´>mV AZoH$ g_ñ`m {Z_m©U
Pmë`m AmhoV. Ë`m_Ü`o ^mfmdmX, Y_©dmX, OmVr`Vm, àXoedmX B. KQ>H$m§_wio amîQ´>r`ËdmMr ^mdZm
H$_r hmoV Mmbë`mZo n§{S>V Zohê$Zr EH$Xm Ago åhQ>bo hmoVo H$s, "I know there is India but I
want to know where are the Indians."6
AmO amï´>r` EH$mË_VoEodOr amï´>{dKQ>ZmMr àd¥Îmr OmUdVo, gmam Xoe Ym{_©H$, OmVr`,
àmXo{eH$ Am{U ^m{fH$ g§Kfm©Zo hmoaniyZ {ZKmbm Amho. Ë`mVyZ àmXo{eH$dmX, gr_mdmX, ^mfmdmX
C\$miyZ `oV Amho. Ë`m_Ü`o n§Om~ amÁ`mZo ñdV§Ì I{bñVmZ amÁ`mMr _mJUr Ho$br,
Va Vm{_iZmS>y amÁ`mZo "ñdV§Ì ÜdO', "ñdV§Ì amï´>JrV' Aer _mJUr Ho$br. npíM_ ~§Jmb,
Am§Y«àXoe, H$Zm©Q>H$ d Vm{_iZmSy> `m amÁ`m§Zr A{YH$ ñdm`ÎmVm d A{YH$ma hdoV Aer Anojm
Ho$br Va _hmamï>-H$Zm©Q>H$ `m§À`mVrb gr_mdmX C\$miyZ Ambm. Ë`m_wio amÁ`mamÁ`m§_Ü`o `m Zm
Ë`m KQ>H$m§dê$Z dmX, _V oX, VUmd {Z_m©U hmoD$Z amï´>r` EH$mË_Vobm YmoH$m nmohMbm Amho.
_hmamï´>-H$Zm©Q>H$ `m XmoZ amÁ`m§Vrb gr_mdmX hm 1956 nmgyZ AmOn`ªV {^OV
nS>bobm Agë`mZo `m àíZmdê$Z XmoÝhr amÁ`mV gVV VmU, _V oX {Z_m©U hmoV AgyZ Ë`mMo
A{YH$ Xwîn[aUm_ VoWo amhUmè`m ~hþg§»` _amR>r ^m{fH$m§Zm gmogmdo bmJV AmhoV. _amR>r ^m{fH$
Amnë`m h¸$, A{YH$mamgmR>r bmoH$emhr _mJm©Zo bT>V AgVmZm dm Ý`m` _mJV AgVmZmXoIrb
H$Zm©Q>H$ gaH$ma H$m`ÚmMm Am{U ~imMm dmna H$ê$Z VoWrb _amR>r ^mfm, _amR>r g§ñH¥$Vr d _amR>r
Apñ_Vm Zï> H$ê$ nmhVo Amho. Ë`m_wio gr_m^mJmV gVV bmR>r_ma, XJS>\o$H$, {ZXe©Zo, Jmoir~ma,
Ominmoi B. {h§gmË_H$ ñdê$nmÀ`m KQ>Zm KS>V AgyZ Ë`mMm n[aUm_ amÁ`mamÁ`mVrb g§~§Y
Xwamì`mMo, g§Kfm©Mo ~ZV AgyZ Ë`m_wio amï´>r` EH$mË_Vm YmoŠ`mV `oD$ nmhVo Amho.
190190190190
4.64.64.64.6 ^maVr` g_mO^maVr` g_mO^maVr` g_mO^maVr` g_mO
^maVr` g_mOmV dm§{eH$, ^m{fH$, Ym{_©H$, gm§ñH¥${VH$, OmVr`, àm§{V`, ^m¡Jmo{bH$ B.
{d{dY àH$maMr {d{dYVm Amho. åhUyZ {d{dYVm ho ^maVr` g_mOmMo Img d¡{eîQ>ç Amho.
Ë`mMà_mUo {d{dYVoV EH$Vm hoXoIrb à_wI d¡{eîQ>ç Amho. S>m°. E_. EZ. lr{Zdmg `m§Zr 'India :
Social Structure' `m J«§Wm_Ü`o Z_yX Ho$bo H$s, ^maVr` g_mO g§aMZm Am{U gm§ñH¥${VH$~§YmMr
EH$Vm Am{U {d{dYVm hr XmoZ d¡{eîQ>ço AmhoV.7
Va {d{dYVo_Ü`o EH$Vm `m d¡{eîQ>çm~Ôb h~©Q>© [añbo (Herbart Rislay) `m§Zr {b{hbo
Amho H$s, ""^maVmV gd© Y_©, ar{V[admO Am{U gm_m{OH$ d ^m¡{VH$ {d{^ÞVm AgVmZmXoIrb
OrdZmMr EH$ {deof EH$ê$nVm H$Ý`mHw$_marnmgyZ Vo {g_ë`mn`ªV {XgyZ `oVo. dmñVdmV ^maVmMo
EH$ doJio M[aÌ Am{U ì`{º$Ëd Amho. Á`mMr AdhobZm Ho$br OmD$ eH$V Zmhr.'' Ë`mM~amo~a
lr. B©. E_. OmS>o `m§Zr, ""{dMma Am{U OmVrÀ`m AZoH$ VÎdm§_Ü`o g_Ýd`, {d{dYVm_Ü`o EH$Vm
{Z_m©U H$aÊ`mMr ^maVr`m§Mr `mo½`Vm Am{U VËnaVm hr _mZd g_mOmg ^maVmMr {deof XoUJr
Amho.''8
^maVr` g_mOmÀ`m EH$Vog§X^m©V g_mOemók, {dÛmZm§Zr darbà_mUo _m§S>bobr _Vo
`mo½`M Agbr VargwÓm AmO ^maVmV ñdg_yh loð>VmdmX OmonmgV AgyZ Amnbr ^mfm, Y_©,
OmV, d§e, àm§V loð> _mZÊ`mMr d¥Îmr AZoH$ KQ>H$m§_Ü`o qH$~hþZm amÁ`m§_Ü o ~imdV AgyZ
Ë`mMm n[aUm_ ^mfm-^mfm§V, Y_m©-Y_mªV, à§mVm-àm§VmV PJS>o, g§Kf© {Z_m©U hmoV AgyZ Ë`mMo
Xwîn[aUm_ EHy$U g_mOmda hmoV AmhoV.
^maVr` g_mO AZoH$ d§e, ^mfm, Y_©, OmVr, n§W `mgma»`m KQ>H$m§Zr {_iyZ ~Zbobm
AgyZ àË`oH$ Y_©, OmVr, n§W VgoM ^mfm `m§Mo nmoQ>^mJ nS>bobo AmhoV. `m gm§ñH¥${VH$ oXm_wio
àË`oH$ ì`º$sÀ`m AmMma{dMmamV \$aH$ AmT>iyZ `oVmo. amhUr_mZ, ^mfm, OrdZ{df`H$ VÎdkmZ,
_yë`o, ê$T>r, na§nam, XodXodVm B. _Ü`o \$aH$ Agë`mZo àË`oH$ ì`º$s Am{U {VMm g_mO Ho$di
191191191191
H$maUnaËdo Xwgè`m ì`º$s d Ë`m§À`m g_mOmer g§~§Y R>odrV AgVmo. ^maVr` g_mOaMZm
{df_Voda AmYmarV AgyZ Hw$Qw>§~, {ddmh, _mb_Îmm, ì`dgm`, ñWmZ, XOm© Am{U amOH$maU B. gd©
~m~r {df_VodaM AmYmarV AmhoV. AmO ^maVm_Ü`o gm_m{OH$ d Am{W©H$ {df_Voda AmYmarV
AZoH$ bhmZ_moR>o JQ> ApñVËdmV AmhoV. OmVrì`dñWm, Añn¥í`Vm, ~bwVoXmar, Xm[aÐ`, ~oH$mar B.
oX ho Am{W©H$ Am{U gm_m{OH$ {df_Voda AmYmarV AmhoV. Ë`m_wio g_ñ`m§Mr Vrd«Vm dmT>Vo Amho.
àm§V, ^mfm, g§ñH¥$Vr, amhUr_mZ, ê$T>r, na§nam, OmV, d§e, Y_© Am{U n§Wr` {^ÞVm Agë`mZo
^maVr` g_mOmV H$moUË`mhr g_ñ`o_Ü`o gmaIonUm {XgyZ `oV Zmhr. ^maVmVrb d¡{eîQ>çnyU©
g§ñH¥$Vr, Y_m©Mo àm~ë`, OmVrì`dñWm, {df_Vm B. ~m~t_wio ^maVmVrb gm_m{OH$ g_ñ`m `m
OJmVrb g_ñ`m§nojmhr doJù`m d d¡{eîQ>çnyU© AmhoV.
4.4.4.4.6666.1.1.1.1 gm_m{OH$ g_ñ`mgm_m{OH$ g_ñ`mgm_m{OH$ g_ñ`mgm_m{OH$ g_ñ`m
amoOMr dV©_mZnÌo, g^m, bmoH$m§À`m MMm©, Z^modmUr, XyaXe©Z dJ¡aoVyZ Zoh_rM gm_m{OH$
g_ñ`m§~m~V dmMVmo, EoH$Vmo, MMm© H$ê$ bmJVmo. gm_m{OH$ g_ñ`m§{edm` H$moUVmhr g_mO Zmhr hr
dñVwpñWVr Amho. VgoM `m g_ñ`m§~m~V g_mO CXmgrZ AgVmo Agohr Zmhr Va Ë`m§À`m
{ZamH$aUmgmR>r H$_rA{YH$ à_mUmV Vmo g_mO à`ËZerb AgVmo. Ë`mgmR>r gm_y{hH$ à`ËZm§Mr
Amdí`H$Vm AgVo. `m g_ñ`m§À`m {ZamH$aUmdaM g§nyU© g_mOmMm {dH$mg Adb§~yZ AgVmo.
"g_ñ`m' `m eãXmgmR>r Problem hm eãX dmnabm OmVmo. Problem `m eãXmMm AW©
Agm H$s Á`mMr gmoS>dUyH$ dm {ZamH$aU Ho$bo nm{hOo.' (Anything thrown forward for
solution) Va gm_m{OH$ g_ñ`m hr g_mOmVrb ~hþg§»` ì`º$s¨da n[aUm_ H$aUmar n[apñWVr
AgVo d Vr Adm§N>Zr` Amho Ago _mZbo OmVo. `m n[apñWVrV ~Xb KS>dyZ AmUÊ`mgmR>r
H$mhrVar Cnm``moOZm H$amdr Ago dmQ>Vo.
192192192192
gm_m{OH$ g_ñ`m gm_m{OH$ g_ñ`m gm_m{OH$ g_ñ`m gm_m{OH$ g_ñ`m ---- ì`m»`mì`m»`mì`m»`mì`m»`m
1.1.1.1. ê${~©½Q>Z d doB©Z~J© ê${~©½Q>Z d doB©Z~J© ê${~©½Q>Z d doB©Z~J© ê${~©½Q>Z d doB©Z~J©
""gm_m{OH$ g_ñ`m åhUOo g_mOmVrb ~hþg§»` bmoH$m§À`m _yë`m§er {dg§JV Aer
Amamo{nV n[apñWVr H$s, Á`m n[apñWVrV ~Xb H$aÊ`mgmR>r gm_y{hH$ {H«$`oMr JaO Amho Aer
gdmªMr _mÝ`Vm AgVo.''
A social problem is an alleged situation that is incompatible with the
values of a significant number of people who agree that action is needed to
alter the situation. - Rubigton & Weinberg
2.2.2.2. hQ>©Z Am{U boñbrhQ>©Z Am{U boñbrhQ>©Z Am{U boñbrhQ>©Z Am{U boñbr
""g_mOmVrb ~hþg§»` bmoH$m§Zm ZH$moer dmQ>Umar Am{U Ë`m~m~V gm_y{hH$ gm_m{OH$
H¥$VrÛmao H$mhr Cnm``moOZm H$aUo Amdí`H$ dmQ>Vo Aem n[apñWVrbm gm_m{OH$ g_ñ`m Ago
åhUVmV.''9
A condition affecting significant number of people in ways considered
undesirable about which it is felt that something can be done through
collective social action. - Horton & Leslie
4.4.4.4.6666.2.2.2.2 gm_m{OH$ g_ñ`m gm_m{OH$ g_ñ`m gm_m{OH$ g_ñ`m gm_m{OH$ g_ñ`m ---- d¡{eîQ>çod¡{eîQ>çod¡{eîQ>çod¡{eîQ>ço
1. gm_m{OH$ g_ñ`m g_mOmoX²^{dV AgVmV.
2. gm_m{OH$ g_ñ`m øm g_mOgmnoj AgVmV.
3. gm_m{OH$ g_ñ`m `m ~hþg§»`mH$m§Mm Ñ{ï>H$moZ AgVmo.
4. gm_m{OH$ g_ñ`m `m ŠboeXm`H$ d ÌmgXm`H$ AgVmV.
5. gm_m{OH$ g_ñ`m `m nañnamdb§~r AgVmV.
6. gm_m{OH$ g_ñ`m `m àM{bV g_mO_yë`m§er {dg§JV AgVmV.
7. gm_m{OH$ g_ñ`m `m n[adV©Zerb AgVmV.
8. gm_m{OH$ g_ñ`m gmoS>dUyH$sgmR>r gm_y{hH$ à`ËZm§Mr Amdí`H$Vm AgVo.
193193193193
9. gm_m{OH$ g_ñ`m `m gmd©{ÌH$ AgVmV.
10. gm_m{OH$ g_ñ`m `m ì`{º$gmnoj AgVmV.
11. gm_m{OH$ g_ñ`m `m H$mbgmnoj AgVmV.
12. gm_m{OH$ g_ñ`m `m àH$Q> d AàH$Q> Aem XmoÝhr ñdê$nmÀ`m AgVmV.
4.54.54.54.5 _hmamï´>_hmamï´>_hmamï´>_hmamï´>----H$Zm©Q>H$Zm©Q>H$Zm©Q>H$Zm©Q>H$ gr_màíZ d gm_m{OH$ g_ñ`mH$ gr_màíZ d gm_m{OH$ g_ñ`mH$ gr_màíZ d gm_m{OH$ g_ñ`mH$ gr_màíZ d gm_m{OH$ g_ñ`m
1 _o 1960 amoOr _w§~B© {Û^m{fH$ amÁ`m_YyZ _hmamï´> d JwOamV amÁ`o {Z_m©U Pmbr
Varhr ~oiJmd, H$madma, {ZnmUr, {~Xa d Jwb~Jm© {OëømVrb 16 ZJao d 865 IoS>çm§Mm _amR>r
^m{fH$m§Mm y^mJ H$Zm©Q>H$_Ü`o am{hbm. VoìhmnmgyZ Odinmg 35 bmI bmoH$g§»`oZo _hmamï´>mV
OmÊ`mgmR>r bmoH$emhr _mJm©Zo {d{dY Am§XmobZo, _moM}, CnmofUo, gË`mJ«h Ho$bo. AZoH$m§Zr hm¡VmËå`
nËH$abo. VarnU hm ^mJ _hmamï´>mV g_m{dï> Z hmoVm H$Zm©Q>H$ d _hmamï´> `m XmoZ amÁ`m§_Yrb
gr_màíZ {Xdg|{Xdg A{YH$M {~H$Q> ~ZV Mmbbm Amho. n[aUm_r H$Zm©Q>H$ gaH$ma `m
gr_mdmgr`m§da `m Zm Ë`m àH$mao AÝ`m` H$arV Amho. gr_mdmgr` _amR>r ^m{fH$m§Mr g§ñH¥$VrM Zï>
H$aÊ`mMm à`ËZ Ho$bm OmV Amho. Ë`m_wio _amR>r ^m{fH$m§Zm e¡j{UH$, Am{W©H$, ZmoH$ar{df`H$,
amOH$s`, àemgH$s` B. AZoH$ gm_m{OH$ g_ñ`m§Zm gm_moao Omdo bmJV Amho.
OZVoÀ`m Ý`mæ` bT>`m~m~V gmVË`mZo ZH$mamË_H$ YmoaU Agboë`m "Q>mB©åg Am°\$
B§{S>`m' ZoXoIrb {X. 10 Zmoìh|~a 1958 À`m AJ«boImV H|$Ð gaH$mabm embOmoS>rVbm Amhoa
Ho$bobm Amho. Vmo AJ«boI åhUVmo, ""Á`m amï´>mZo bmoH$emhrdmXr amÁ`KQ>Zm {Z_m©U Ho$br, amÁ`m§Mr
^mfmdma nwZa©MZm Ho$br, EdT>çm I§S>àm` XoemV {ZdS>UwH$m KoÊ`mMr VaVyX Ho$br Am{U `moOZm~Ó
AW©ì`dñWoMm CnH«$_ gwê$ Ho$bm, Ë`m amï´>mbm \$º$ H$mhr hOma Mm¡ag _¡bm§À`m dmXJ«ñV gahÔrMm
àíZ gmoS>{dUo IamoIaM EdT>o H$R>rU Amho H$m`? hm àíZ Á`m arVrZo {^OV Am{U Hw$OV R>odbm
Jobm Amho Ë`mdê$Z Aem Ag§VmofmÀ`m JÈ>`m~m~V Zdr {X„r H$_mbrMr CXm{gZ Amho `m g§e`mbm
nwï>rM {_iVo.10
n§. _hmXodemór Omoer `m§Zr gr_màíZmMo AJXr `WmW© eãXm§_Ü`o {ddoMZ Ho$bo Amho.
194194194194
""_hmamï´>mMo Oo dmOdr Am{U Ý`mæ` Amho, Vo _hmamï´>mbm {_imboM nm{hOo. _hmamï´>mMm EH$
gbJ AZ² ~hþg§»` _amR>r y^mJ H$Zm©Q>H$ nmoQ>miyZ ~gbm Amho, Vmo _hmamï´>mV naV AmbmM
nm{hOo hr _amR>r bmoH$m§Mr _mJUr Amho. nU H$Zm©Q>H$mH$Sy>Z AÚmn {Vbm `mo½` Vmo à{VgmX {_iV
Zmhr. _amR>r _ZmMo ho EH$ __©ñneu Xw:I Amho. EH$^mfr gbJ y^mJmVë`m bmoH$m§Zr EH$ àXoe,
EH$ amÁ` ~Zmdo hr `moOZm AmnU _mÝ` Ho$br, Vr amÁ`mamÁ`mV oX dmT>{dÊ`mgmR>r ZgyZ gdmªZm
{dH$mgmMr g_mZ g§Yr {_imdr `m gX²hoVyZo Ho$bobr Amho. ^mfm Am{U Eo{Vhm{gH$ Am{U gm_m{OH$
na§nam ho g§ñH¥$VrMo EH$ ì`mdV©H$ bjU Amho. H$Zm©Q>H$mVrb EH$ _moR>m dJ© Oa Amnbr na§nam
nwa§XaXmg, H$ZH$Xmg, {dbmaÊ` AZ² ~w¸$ `m§Mr Z gm§JVm {edmOr, am_Xmg Am{U kmZ~m,
VwH$mam_ `m§Mr gm§JV Agob Va H$Zm©Q>H$mZo Ë`m§À`m Ë`m _mJm©Vbr q^V hmoD$ Z`o. Amnë`m
^mfm~m§Ydm§er g_ag hmoÊ`mgmR>r Ë`mbm amOrIwfrZo _mJ© _moH$im H$ê$Z X`mdm. {ddoH$erb H$ÞS>
OZVobm Vgo dmQ>V Agobhr, nU EImÚm àíZmV Ooìhm gÎmmñnY}Mo amOH$maU {eaVo Voìhm gmono
àíZhr {~H$Q> hmoVmV. ghO gwQy> eH$Umar gwaJmR> {ZaJmR> hmoD$Z ~gVo. Ë`m àíZmbm ZH$mo
Agbobo ^bVoM diU bmJVo.11
4.4.4.4.6666.1.1.1.1 Aëng§»`mH$Aëng§»`mH$Aëng§»`mH$Aëng§»`mH$
""EH$ d§e, EH$ ^mfm, EH$ Y_© AJa gm_m{OH$ d gm§ñH¥${VH$ {df_Vm Aem H$maUm§Zr
EH$ê$n Agbobo d EH$Ì amhUmao d `m_wio ñdXoer` qH$dm ñdamï´>r` ~hþg§»` g_mOmnmgyZ AmnU
{^Þ AmhmoV hr OmUrd R>odUmao g_yh åhUOo Aëng§»`m§H$ g_mO hmo`.'' AZoH$ XoemV Ago
g_mO AgUo qH$dm {Z_m©U hmoUo eŠ` Amho. VWm{n, gm_m{OH$ AJa amOH$s` OrdZmV EImÚm
Aëng§»` g_mOmMo Oo g_yh Xw~©b AgVmV, Ë`m§Zm g_mZ amOH$s` qH$dm BVa h¸$m§À`m A^mdr
Amnë`m {d{eï> OrdZ nÓVrÀ`m g§ajUmgmR>r d àJVrgmR>r doJio amhUo Amdí`H$ Amho Ago
Ý`m`V: dmQ>V AgVo. Aem g_mOm§Zm Amnë`m {hVg§~§YmÀ`m ajUmgmR>r gÎmmYmar JQ>mer
AZoH$doim bT>m X`mdm bmJV Agë`mZo ajUmgmR>r Ë`m§Zm Zoh_rM gVH©$ amhmdo bmJVo. {deofV:
amOH$s` noMàg§J Zoh_rM oS>gmdV AgVmV d `mVyZM Ë`m§Mo gm_m{OH$ àíZ {Z_m©U hmoVmZm
195195195195
AmT>iVmV.12
18 ì`m eVH$mÀ`m eodQ>r bmoH$emhrÀ`m {dH$mgm~amo~aM Aëng§»`mH$m§Mr g_ñ`m
EH$ _hÎdnyU© amOH$s` g_ñ`m {Z_m©U Pmbr. àmo\o$ga hþ_m`y± H$~ra `m§À`m _Vo, ""bmoH$emhr
ì`dñWoÀ`m A{V[aº$ AÝ` ì`dñWo_Ü`o Aëng§»`mH$m§Mm H$moUVm àíZM {Z_m©U hmoV Zmhr.''
bmoH$emhr hr EH$ Aer ì`dñWm Amho H$s, {VÀ`m A§VJ©V {d{dY àH$maÀ`m Abng§»`m§H$m§Zm
AmoiIbo OmVo Am{U g_mZ ê$nmV Ë`m§À`mgmo~V ì`dhma H$aÊ`mg ~mÜ` Ho$bo OmVo. bmoH$emhrÀ`m
j_VoMr AmoiI hr Aëng§»`mH$m§À`m gmo~VÀ`m g_mZ qH$dm gma»`m ì`dhmamda AmYmarV
AgVo. gd©gÎmmË_H$ ì`dñWoÀ`m A§VJ©V Aëng§»`mH$m§Mo H$moUVoM ñWmZ ZgVo. Ë`m_wioM
Aëng§»`mH$m§Mr g_ñ`m hr bmoH$emhr ì`dñWoMr g_ñ`m Amho.
Encyclopedia Britanica _Ü`o Aëng§»`mH$m§À`m g§X^m©V {dñV¥V {ddaU H$aUmam
boI 1953 _Ü`o àH$m{eV Pmbm.
ì`m»`mì`m»`mì`m»`mì`m»`m
1. BZgm`Šbmo{nS>r`m {~«Q>m{ZH$m - ""Aëng§»`m§H$ EH$ g_yhmÀ`m ê$nmV gm_mÝ`nUo ^mfm
qH$dm Ym{_©H$ {dídmg Am{U AZw yVr Or amOH$s` gÎmoÀ`m A§VJ©V ~hþg§»`mH$m§nojm {^Þ
AgyZXoIrb ~m§Ybm amhVmo.''
2. Sociologist Louis Wirth defined a minority group as 'a group of people
who, because of their physical or cultural characteristics are signled
out from the others in the society in which they live for differential and
unequal treatment, and who therefore regard themselves as objects
of collective discrimination.'13
^maVr` g§{dYmZmMo {eënH$ma S>m°. ~m~mgmho~ Am§~oS>H$a `m§Zr Aëng§»`mH$m§Mr g§H$ënZm
ñnï> H$aVmZm åhUmbo H$s, "Aëng§»`mH$' eãX Aëng§»`mH$m§À`m Vm§{ÌH$ VÏ`mZm§M àñVwV
H$arV Zmhr Va Aem Aëng§»`mH$m§ZmXoIrb àñVwV Ho$bo OmVo H$s Oo gm§ñH¥${VH$ Am{U ^m{fH$
Ñ{ï>H$moZmVyZgwÓm Aëng§»`mH$ AmhoV.' Aem ^m{fH$ Aëng§»`mH$m§Mo g_yh H$s, Á`mMr ^mfm
196196196196
hr amÁ`mÀ`m ^mfonojm doJir AgVo qH$dm {Oëhm dm VmbwŠ`mÀ`m ^mfonojm {^Þ AgVo.
{~«Q>re H$mimnmgyZM ^maVmVrb àm§VmÀ`m ^mfoÀ`m AmYmamda {d^m{OV H$aÊ`mMm à`ËZ H$aÊ`mV
Ambm. ^maVmbm ñdmV§Í` {_imë`mZ§Va amÁ`nwZa©MZm Am`moJ 29 {S>g|~a 1953 amoOr ñWmnZ
H$aÊ`mV Ambm. `m Am`moJmZo 1955 _Ü`o Amnë`m AhdmbmV ^m{fH$ AmYmamda amÁ`m§À`m gr_m
{ZYm©arV H$aÊ`mV `mì`mV `mda ^a {Xbm. Ë`mZwgma 1956 _Ü`o ^mfoÀ`m AmYmamda amÁ`m§Mr
nwZa©MZm H$aÊ`mV Ambr d ^m{fH$ amÁ` ñWmnZ H$aÊ`mV Ambo. Ë`m_wioM ^m{fH$
Aëng§»`mH$m§À`m g_ñ`m _moR>çm à_mUmV H$_r Pmë`m Ago dmQ>V Agbo Var AmOhr hr g_ñ`m
H$m`_ Amho.
amÁ` nwZa©MZm Am`moJmZwgma EH$ ^m{fH$ amÁ` ñWmnZ H$aÊ`mV Amë`mZo H$Zm©Q>H$
amÁ`mV _amR>r `m ^m{fH$ Aëng§»`mH$m§À`m g_ñ`m {Z_m©U Pmë`m. Jobr 58 df} ho _amR>r ^m{fH$
Aëng§»`mH$ AZoH$ g_ñ`m§Zr J«mgbo AmhoV. ~hþg§»`mH$ ^m{fH$ KQ>H$m§H$Sy>Z Ë`m§Zm gVV
doJionUmMr OmUrd H$ê$Z XoUo, Ë`m§Zm h¸$ Am{U A{YH$ma `mnmgyZ d§{MV R>odUo, Ë`m§À`mda X~md,
XheV {Z_m©U H$aUo, Ë`m§À`m ^mfm, g§ñH¥$Vrda AmH«$_U H$aUo B. AZoH$ AÝ`m` Am{U AË`mMma
Aëng§»`mH$m§da Ho$bo OmV AmhoV.
H|$ÐmÀ`m ^m{fH$ Aëng§»`mH$ H$m`X`mZwgma H$moUË`mhr {OëømV EImÚm ^mfoMo bmoH$
15% nojm OmñV AgVrb Va Ë`m§Mr amÁ`H$ma^ma ^mfm, H$m`Xm Am{U amÁ` emgZmZo H$mT>bobr
H$mJXnÌmg§~§YrMr n[anÌHo$, AmXoe ho Ë`m§À`m ^mfoV nwa{dUo gº$sMo AgVmZm gr_m^mJmV Ë`m
H$m`ÚmMo nmbZ hmoVmZm {XgV Zmhr. (KQ>ZoVrb H$b_ 14, 16, 19, 29, 30, 345, 350
H$b_) nmdbmonmdbr BWë`m _amR>r _mUgmÀ`m KQ>ZmË_H$ A{YH$mam§Mr nm`_„r H$mZS>r gaH$ma
H$aV Amho.14
H$Zm©Q>H$ amÁ`mV _amR>r ^m{fH$ Aëng§»`mH$ Agbo Var gr_m^mJmV _amR>r ^m{fH$
ZmJ[aH$m§Mr g§»`m H$ÞS> ^m{fH$m§nojm {H$VrVar A{YH$ Amho. H$Zm©Q>H$ amÁ`H$ma^ma ^mfm H$m`Xm
1963 Zwgma H$ÞS> hr amÁ`^mfm åhUyZ Omhra Pmbr Agbr Var amï´>r` ^m{fH$ Aëng§»`mH$
197197197197
YmoaUmZwgma Á`m {OëømV 15% nojm OmñV bmoH$ amÁ`^mfoÎma _mV¥^mfm AgUmao AmhoV,
Ë`m§À`mgmR>r n`m©` åhUyZ Ë`m§À`m ^mfon¡H$s H$moUË`mhr ^mfoMr amÁ`H$ma^ma ^mfm åhUyZ VaVyX
Ho$br Jobr Zgë`mZo gXa H$m`Xm, amÁ`^mfm Am{U H$Zm©Q>H$ emgZmZo Ë`m H$m`Úmg§~§Yr àH$m{eV
Ho$bobr n[anÌHo$ Am{U AmXoe ho gd© ^m{fH$ Aëng§»`mH$m§À`m g§X^m©V amï´>r` YmoaUm§À`m {dê$Ó,
KQ>Zm{dê$Ó Am{U åhUyZM AZ{YH¥$V d ~oH$m`Xm R>aVmV. emio_Ü`o H$ÞS> ^mfm {eH$Ê`mMr BÀN>m
ZgUmè`m {dÚmÏ`mªZm gº$sZo {df` XoUo åhUOo KQ>ZoZo XoemMo ZmJ[aH$ åhUyZ Ë`m§Zm ~hmb
Ho$boë`m ì`{º$ñdmV§Í`mdaM JXm AmUÊ`mgmaIo Amho.
4.4.4.4.6666.1.1 Aëng§»`mH$ .1.1 Aëng§»`mH$ .1.1 Aëng§»`mH$ .1.1 Aëng§»`mH$ ---- KQ>ZoVrb VaVyXKQ>ZoVrb VaVyXKQ>ZoVrb VaVyXKQ>ZoVrb VaVyX
bmoH$emhr à{H«$`oV ~hþ_V Am{U ~hþg§»`mH$ `m§Mo g_rH$aU OwiyZ Aëng§»`mH$m§da
~hþg§»`mH$m§Mr hþHw$_emhr àñWm{nV hmoÊ`mMr eŠ`Vm AgVo. Aëng§»`mH$m§À`m Ñï>rZo Ym{_©H$
ñdmV§Í`mBVHo$M e¡j{UH$, gm§ñH¥${VH$ h¸$, Ë`m§Mr Apñ_Vm {Q>H$dyZ R>odÊ`mÀ`m Ñï>rZo _hÎdmMo d
nyaH$ h¸$ AmhoV. g_mOmVrb ~hþg§»`mH$m§Mm bmoH$emhr nÓVrV nS>Umam à^md bjmV KoVm
Aëng§»`mH$m§À`m h¸$m§Mo OVZ hmoUo amï>r` EH$moß`mÀ`m Ñï>rZo _hÎdmMo hmoVo `mMr OmUrd
KQ>ZmH$mam§Zm Agë`mZo ^maVr` amÁ`KQ>ZoÀ`m _yb yV A{YH$mam_Ü`o H$b_ 29 d 30 `m_Ü`o
Ë`m{df`rMr VaVyX Ho$br Amho.
H$b_ 29H$b_ 29H$b_ 29H$b_ 29
1. ^maVmÀ`m amÁ`joÌmV qH$dm Ë`mÀ`m H$moUË`mhr ^mJmV amhUmè`m Á`m H$moUË`mhr
ZmJ[aH$ JQ>mbm Amnbr ñdV:Mr doJir ^mfm, {bnr dm g§ñH¥$Vr Agob Ë`mbm Vr
OVZ H$aÊ`mMm h¸$ Agob.
2. amÁ`mH$Sy>Z Mmb{dë`m OmUmè`m qH$dm amÁ` {ZYrVyZ ghmæ` {_iV Agboë`m
H$moUË`mhr e¡j{UH$ g§ñWoV H$moUË`mhr ZmJ[aH$mg Ho$di Y_©, d§e, OmV, ^mfm
`m qH$dm `mn¡H$s H$moUË`mhr H$maUmdê$Z àdoe ZmH$mabm OmUma Zmhr.
198198198198
H$b_H$b_H$b_H$b_ 30303030
1. Y_© qH$dm ^mfm `m {ZH$fm§Zwgma Aëng§»`m§H$ Agboë`m gd© dJmªZm Amnë`m
ng§VrÀ`m e¡j{UH$ g§ñWm ñWmnÊ`mMm d Ë`m§Mo àemgZ H$aÊ`mMm h¸$ Agob.
1[ (1) I§S> (1) _Ü`o {Z{X©ï> Ho$ë`mà_mUo EImÚm Aëng§»`mH$ dJm©Zo ñWmnZ
Ho$boë`m d àemgboë`m e¡j{UH$ g§ñWoMr H$moUVrhr _mb_Îmm gº$sZo g§nmXZ
H$aÊ`mMr VaVyX H$aUmam H$moUVmhr H$m`Xm H$aVmZm amÁ` Aem _mb_ÎmoÀ`m
g§nmXZm~Ôb Aem H$m`X`mZo {ZpíMV Ho$boë`m qH$dm Ë`mImbr R>adboë`m
aH$_o_wio, Ë`m I§S>mImbr h_r {Xbobm A{YH$ma {Z~ª{YV qH$dm {ZamH¥$V hmoUma
Zmhr, Aem àH$maMr Vr a¸$_ Amho, `m~Ôb ImÌr H$ê$Z KoB©b. ]
2. e¡j{UH$ g§ñWm§Zm ghmæ` XoVmZm amÁ`, EImXr e¡j{UH$ g§ñWm hr Y_© qH$dm
^mfm `m {ZH$fmZwgma Aëng§»`mH$ Agboë`m EImÚm dJm©À`m ì`dñWmnZmImbr
Amho, `m H$maUmdê$Z {Vbm à{VHy$b hmoB©b AemàH$mao oX^md H$aUma Zmhr.15
Aëng§»`mH$m§À`m h¸$m§Mo ajU H$aÊ`mgmR>r H|$Ð nmVirda amï´>r` Aëng§»`mH$ Am`moJ d
amÁ`nmVirda amÁ` Aëng§»`mH$ Am`moJ H$m`©aV AgyZ `m Am`moJmÀ`m _mÜ`_mVyZ ^m{fH$,
Ym{_©H$ Aëng§»`mH$m§Mo A{YH$ma gwa{jV R>odbo OmVmV. `mg§X^m©V ^maVr` amÁ`KQ>ZoÀ`m
350 I _Ü`o VaVyX H$aÊ`mV Ambr Amho.
350 I 1) ^m{fH$ Aëng§»`mH$ g_mOmH$[aVm EH$ {deof A{YH$mar Agob d Vmo amï´>nVrZo
{Z`wº$ H$amd`mMm Agob.
2) ^m{fH$ Aëng§»`mH$ g_mOmH$[aVm `m g§{dYmZmImbr Cn~§{YV Ho$boë`m g§ajU
VaVwXrg§~§YrÀ`m gd© ~m~tMo AÝdofU H$aUo d amï´>nVr {ZX}{eV H$arb Aem
H$mbm§VamJ{UH$ Ë`m ~m~rg§~§Yr amï´>nVrbm Ahdmb XoUo ho {deof A{YH$mè`m§Mo
H$V©ì` Agob Am{U amï´>nVr Ago gd© Ahdmb g§gXoÀ`m àË`oH$ g^mJ¥hmg_moa
1 (""g§{dYmZ (MìdoMmirgmdr gwYmaUm) A{Y{Z`_ 1978'' H$b_ 4 Ûmao I§S> 1 (H$) KmVbm (20 OyZ 1979) amoOr d VoìhmnmgyZ )
199199199199
R>odÊ`mMr Am{U g§~§{YV amÁ`mÀ`m emgZmH$S>o nmR>{dÊ`mMr VOdrO H$arb.
darb VaVwXrZwgma amï´>nVrZm ^m{fH$ Aëng§»`mH$ g_mOmH$[aVm Am`moJ Zo_Ê`mMm
A{YH$ma Agob. `m Am`moJmV AÜ`j, CnmÜ`j d Mma gXñ` Ago EHy$U ghm gXñ` g_m{dï>
AgVmV..
Am`moJmMr H$m`}Am`moJmMr H$m`}Am`moJmMr H$m`}Am`moJmMr H$m`}
1. H|$Ð Am{U amÁ` emgZm§VJ©V Aëng§»`mH$m§À`m {dH$mgmÀ`m dmQ>MmbrMo
_yë`_mnZ H$aUo.
2. amÁ`KQ>Zm Am{U H$m`Xo_§S>i d amÁ` {d{Y_§S>imÀ`m H$m`ÚmZwgma {Xbobo
A{YH$ma d h¸$m§Mr A§_b~OmdUr d nmbZ hmoVo H$m` `mMr VnmgUr H$aUo.
3. Aëng§»`mH$m§Zm XoÊ`mV Ambobo A{YH$ma d h¸$m§Mo ajU `m§À`m n[aUm_H$maH$
A§_b~OmdUrgmR>r {e\$maer H$aUo.
4. Aëng§»`mH$m§Mo g§ajU Am{U Ë`m§À`m h¸$mg§X^m©V {\$`m©Xr, VH«$mar bjmV
KoD$Z g§~§{YV A{KH$mar d {d^mJmH$S>o Ver Mm¡H$er d gyMZm H$aUo.
5. Aëng§»`mH$m§À`m {damoYmV Ho$bobo oX^md d Ë`mVyZ {Z_m©U hmoUmè`m g_ñ`m d
Ë`m§Mr H$maUo `m§Mm Aä`mg H$ê$Z Ë`mda Cnm``moOZmË_H$ {e\$maer H$aUo.
6. Aëng§»`mH$m§À`m e¡j{UH$ Am{U gm_m{OH$, Am{W©H$ {dH$mgmer g§~§{YV àíZm§Mo
g§emoYZ d {díbofU H$aÊ`mgmR>r Aä`mgmMo Am`moOZ H$aUo.
7. H|$Ð qH$dm amÁ`emgZmH$Sy>Z Aëng§»`mH$m§Mr OZJUZm Ho$br OmVo, Voìhm
Ë`mg§X^m©V `mo½` gyMZm H$aUo.
8. Aëng§»`mH$m§À`m _w»` g_ñ`m qH$dm {d{eï> àíZmda {deof Ahdmb H|$Ð
gaH$maH$S>o nmR>dUo.
9. H|$Ð gaH$maZo hmVr KoVboë`m {d{eï> CnH«$_m§g§X^m©V Ahdmb gmXa H$aUo.
200200200200
B. H$m`} amï´>r` Aëng§»`mH$ Am`moJmbm H$amdr bmJVmV.
4.4.4.4.6666.1.2 ^m{fH$ Aëng§»`mH$m§~m~V amï´>r` YmoaU.1.2 ^m{fH$ Aëng§»`mH$m§~m~V amï´>r` YmoaU.1.2 ^m{fH$ Aëng§»`mH$m§~m~V amï´>r` YmoaU.1.2 ^m{fH$ Aëng§»`mH$m§~m~V amï´>r` YmoaU11116666
H|$Ðr` e¡j{UH$ g„mJma g{_Vr Am{U ^maV gaH$ma `m§Zr Am°JñQ> 1949 _Ü`o embo`
{ejU_§Í`m§À`m n[afXo_Ü`o ^m{fH$ Aëng§»`mH$m§~m~V amï´>r` YmoaU V`ma H$aÊ`mV Ambo.
Ë`m_Ü`o Agm R>amd g§_V H$aUoV Ambm H$s,
1. H${Zð> ñVamdaVr {dÚmÏ`mªÀ`m gyMZm Am{U narjm§Mo _mÜ`_ ho Ë`m§À`m
_mV¥^mfoVM Agbo nm{hOo. VgoM Oa {dÚmÏ`mªMr _mV¥^mfm Am{U amÁ`^mfm
doJir Agë`mg Am{U Ë`m emio_Ü`o H$_rV H$_r 40 {dÚmÏ`mªMr ^mfm
amÁ`^mfonojm doJir Agob d EH$m dJm©V Aem àH$maMo H$_rV H$_r VrZ {dÚmWu
AgVrb Va Ë`m {dÚmÏ`mªÀ`m _mV¥^mfoVyZM Ë`m§Zm {ejU XoÊ`mgmR>r EH$m ñdV§Ì
{ejH$mMr {Z`wº$s H$aUo ~§YZH$maH$ Amho.
2. VgoM H${Zð> ñVamdaVr Am{U B`Îmm {Vgarn`ªVÀ`m {dÚmÏ`mªZm amÁ`^mfoMr
AmoiI H$ê$Z XoÊ`mMr gº$s H$aÊ`mV `oD$ Z`o.
3. VgoM Aem {dÚmÏ`mªZm _mV¥ mfoH$Sy>Z amÁ`^mfoH$S>o di{dVmZm H${Zð> ñVamZ§Va
XmoZ dfm©n`ªV _mV¥^mfoVyZM narjm XoÊ`mMr n`m©`r ì`dñWm H$amdr. Ë`m§Zm
amÁ`^mfoVyZM narjm XoÊ`mMr gº$s H$ê$ Z`o.
4. Ë`mM~amo~a _mÜ`{_H$ ñVamda Oa OmñVrV OmñV {dÚmWu ho amÁ`^mfonojm
_mV¥^mfoVyZM {ejU KoUmao AgVrb Am{U Vr g§»`m emim gwê$ H$aÊ`mgmR>r
nwaoer Agob Va Ë`m emim§Mo gyMZm§Mo _mÜ`_ ho _mV¥ mfoVyZM Agob Agm
XoIrb R>amd g§_V H$aUoV Ambm. AemàH$maÀ`m emim Oa ImOJr g§ñWo_m\©$V
gwê$ H$aÊ`mV Amë`m AgVrb Va Ë`m emim emgZmÀ`m {Z`_mZwgma _mÝ`Vog
Am{U AZwXmZmg nmÌ AgVrb Agmhr R>amd H$aÊ`mV Ambm Amho.
201201201201
5. Ë`mM~amo~a EHy$U {dÚmWu g§»`oÀ`m 1/3 {dÚmWu ho amÁ`^mfonojm _mV¥^m{fH$
AgVrb Va {OëhmñVamdarb Am{U _hmZJanm{bHo$À`m gd© emim§Zm hm {Z`_
bmJy amhrb.
àmW{_H$ {ejUàmW{_H$ {ejUàmW{_H$ {ejUàmW{_H$ {ejU
1949 À`m {ejU_§Í`m§À`m n[afXo_Ü`o g§_V H$aÊ`mV Ambobo darb R>amd ho ^maVr`
g§{dYmZ H$b_ 21 (gmVdr Xwê$ñVr) 350 (A) Zwgma àmW{_H$ {ejUmÀ`m ~m~VrV darb gd©
{Z`_ ho gd© amÁ`m§Zm ~§YZH$maH$ AgyZ Á`m amÁ`m§Zr AÚm{n bmJy Ho$bobo ZmhrV Ë`m§Zmhr Vo
~§YZH$maH$ AmhoV.
VgoM _hmZJanm{bH$m Am{U VmbwŠ`mÀ`m AIË`marV Aëng§»`mH$ ^m{fH$ ho 15 Vo
20% Oa AgVrb Va Ë`m§Zm gaH$mar ZmoQ>rg Am{U {Z`_ ho Ë`m§À`m _mV¥^mfoVM XoÊ`mV `mdoV
Ago amÁ`nwZa©MZm Am`moJmZo gy{MV Ho$bobo Amho.
^m{fH$ Aëng§»`mH$m~m~V amï´>r` YmoaUm_Ü o àmW{_H$ d _mÜ`{_H$ {ejUm~m~V Á`m
VaVwXr Ho$boë`m AmhoV Ë`m nmhVm AmO H$Zm©Q>H$ gaH$maH$Sy>Z Ë`m VaVwXtMo C„§KZ hmoV
Agë`mMo {XgVo. ~oiJmd, ImZmnya, {M¸$moS>r, hþ o$ar d AWUr `m nmM gr_mdVu VmbwŠ`m§_Ü o
OdiOdi 60 Q>ŠŠ`m§nojm A{YH$ bmoH$ _amR>r ^m{fH$ AgyZ àË`oH$ Jmdm_Ü`o _amR>r emim
AmhoV. _amR>r emimVyZ nwaoer {dÚmWu g§»`m Amho. nU ^m{fH$ Aëng§»`mH$ YmoaUmZwgma H$Zm©Q>H$
amÁ`mMm {dMma H$aVm _amR>r ^m{fH$ ho Aëng§»`mH$ R>aVmV. H$Zm©Q>H$ gaH$maZo _amR>r ^m{fH$m§Zm
Aëng§»`mH$ R>a{dbo Iao nU KQ>ZoZo VaVwXr Ho$ë`mà_mUo Ë`m§Mr A§_b~OmdUr H$Zm©Q>H$
gaH$maZo Ho$bobr {XgyZ `oV Zmhr. darb nmM VmbwH$`m§Mm {dMma H$aVm àË oH$ JmdmV H$Zm©Q>H$
gaH$maZo nwaoer {dÚmWu g§»`m ZgVmZmhr H$ÞS> emim gwê$ Ho$boë`m AmhoV. `m~m~V _amR>r
^m{fH$m§Mo Xw_V ZgyZ _amR>r emim§_Ü o H$Zm©Q>H$ gaH$maZo amÁ`mÀ`m ^mfoMr gº$s H$ê$ Z`o.
amï´>r` YmoaUmZwgma AmO àË`oH$ JmdmV 60 Vo 65 Q> o$ _amR>r ^m{fH$ AgVmZm Ë`m§À`m _amR>r `m
_mV¥^mfoVyZM {ejU KoÊ`mMr gmo` Agbr nm{hOo. VgoM Ë`m§À`m narjm§Mo _mÜ`_hr _amR>rM Agbo
202202202202
nm{hOo. AJXr àmW{_H$ ñVamdarb bhmZ _wbm§Zm H$ÞS> ^mfoMr gº$s H$aUo åhUOo ^m{fH$
Aëng§»`mH$ AgyZhr Ë`m§Mo h¸$, A{YH$ma {hamdyZ KoUo, Ë`m§À`m ì`{º$JV ñdmV§Í`mda JXm
AmUUo hmo`. Ë`m§À`m _yb yV h¸$m§Mr nm`_„r H$aUo hmo`.
VgoM _mÜ`{_H$ ñVamdagwÓm darb VmbwŠ`mVrb ~hwVm§er IoS>çm§_Ü`o OmñVrV OmñV
{dÚmWu ho _amR>r ^m{fH$M AgyZ Aem {dÚmÏ`mªZm Ë`m§À`m _mV¥^mfoVyZM {ejU {Xbo nm{hOo d
Ë`m§Mo narjm§Mo _mÜ`_ ho _amR>rM Agbo nm{hOo. BVHo$M ZmhrVa _hmZJanm{bH$m Am{U
VmbwŠ`mÀ`m AIË`marV Aëng§»`mH$ ^m{fH$ ho Oa 15 Vo 20% AgVrb Va Ë`m§Zm gaH$mar
ZmoQ>rg Am{U nÌHo$ ho Ë`m§À`m _mV¥^mfoVyZM XoÊ`mV `mdoV Agohr ^m{fH$ Aëng§»`mH$ Am`moJmZo
gy{MV Ho$bobo AgVmZm H$Zm©Q>H$ gaH$maZo Ho$di _amR>r ^mfmÛof `m H$maUmñVd ñWm{ZH$
J«m_n§Mm`VrnmgyZ Vo VmbwH$m n§Mm`V, {Oëhm n§Mm`V, nmobrg, H$moQ>©H$Moè`m, _hgyb {d^mJ, drO,
Q>o{b\$moZ, {d_m, n[adhZ B. gaH$mar H$m`m©b`mVrb gd© H$mJXnÌo H$mZS>r ^mfoVM R>odyZ
Aëng§»`mH$m§À`m h¸$m§Mr nm`_„r Ho$br Amho.
`mg§X^m©V gr_mdmgr`m§Mr g§KQ>Zm åhUyZ _hmamï´> EH$sH$aU g{_VrZo doimodoir `m~m~V
{Oëhm{YH$mar, Aëng§»`mH$ Am`moJmH$S>o {ZdoXZo Ho$br AmhoV. nU H$Zm©Q>H$ gaH$maZo Amnë`m
_Vmer R>m_ amhÿZ A{YH$ Omo_mZo _amR>r ^m{fH$m§Mr JiMonr H$aÊ`mMo H$mañWmZ gwê$ Ho$bo Amho.
4.4.4.4.6666.1.3 H$Zm©Q>H$ gaH$maMm ImoQ>maS>onUm.1.3 H$Zm©Q>H$ gaH$maMm ImoQ>maS>onUm.1.3 H$Zm©Q>H$ gaH$maMm ImoQ>maS>onUm.1.3 H$Zm©Q>H$ gaH$maMm ImoQ>maS>onUm
H|$Ð gaH$maZo ~oiJmdbm Cn Aëng§»`mH$ Am`moJmMr ñWmnZm Ho$br Amho. Jobr {H$Ë`oH$
df} _hmamï´> EH$sH$aU g{_VrZo _amR>r d CXy© ^m{fH$m§Zm Ë`m§À`m ^mfoVyZ gaH$mar H$mJXnÌo
{_imdrV åhUyZ Aëng§»`mH$ Am`moJmbm AZoH$ {ZdoXZo {Xbr. Am`moJmZo H$m`ÚmZwgma H$Zm©Q>H$mbm
H$m`©dmhr H$aÊ`mg gm§{JVbo. nU H$Zm©Q>H$ gaH$maZo Ë`mH$S>o OmUyZ~wOyZ Xwb©j Ho$bo. Vrd« g§Vmn
AmUUmar ~m~ åhUOo H$Zm©Q>H$ gaH$maZo H|$Ð gaH$maÀ`m Aëng§»`mH$ Am`moJmbm nÌ {b{hbo Amho
H$s, Amåhr nydunmgyZ _amR>r gr_m^mJmV gaH$mar H$mJXnÌo _amR>rVyZ XoV AmhmoV Ago ImoQ>o nÌ
{bhÿZ H$m`ÚmMm §J Ho$bm Amho. VgoM Owb¡ 2011 _Ü`o _mZdr h¸$ Am`moJmZo H$Zm©Q>H$
203203203203
gaH$mabm {Xboë`m ZmoQ>rgrbm H$Zm©Q>H$ gaH$maZo M¸$ ImoQ>o CÎma XoVmZm ""_amR>r ^m{fH$m§Zm
Ë`m§À`m ^mfoV H$mJXnÌo {Xbr OmVmV Ago boIr gm§{JVbo Amho.''
^m{fH$ Aëng§»`mH$m~m~VÀ`m amï´>r` YmoaUmV Á`m KQ>ZmË_H$ VaVwXr {Xë`m AmhoV
Ë`mgwÓm nmië`m OmV ZmhrV. `oWrb _amR>r ^m{fH$m§À`m KQ>ZmË_H$ A{YH$mam§Mr nm`_„r hmoV
Agë`mZo Ë`m§Zm ^maVr` bmoH$emhr XoemV AgyZgwÓm nmaV§Í`mV Agë`mgmaIo OrdZ OJmdo
bmJV Amho. `m gr_màXoemVrb _amR>r ^mfm, g§ñH¥$Vr Zï> H$ê$Z H$ÞS> ^mfoMm àgma d àMma
H$aÊ`mgmR>r H$Zm©Q>H$ gaH$ma {d{dY fS>`§Ìo am~{dV Agë`m_wio _amR>r ^m{fH$ AmO nmoaH$m
Pmbobm Amho. Ë`m§Zm AZoH$ g_ñ`m§Zm gm_moao Omdo bmJV Amho. Ë`m g_ñ`m nwT>rbà_mUo Z_yX
Ho$boë`m AmhoV.
4.4.4.4.6666.2 e¡j{UH$ g_ñ`m.2 e¡j{UH$ g_ñ`m.2 e¡j{UH$ g_ñ`m.2 e¡j{UH$ g_ñ`m
1958 _Ü`o åh¡gya emgZmZo Mm¡Ï`m B`ÎmonmgyZ H$ÞS> gº$sZo {eH${dÊ`mMo R>a{dbo Voìhm
`m àXoemVrb bmoH$m§Zr, ""`oWrb {dÚmÏ`mªMm H$ÞS> ^mfoer Ë`m§À`m nyd©Om§À`m H$mimnmgyZ H$YrM
g§~§Y ZìhVm'' Ago A{^doXZ Ho$bo. 1960 _Ü`o åh¡gya emgZmZo _amR>r _mÜ`_mVyZ {eH$dUmè`m
{ejH$m§Mr AÜ`mnZj_Vm AmO_mdÊ`mH$[aVm EH$m g{_VrMr ñWmnZm Ho$br hmoVr.
VWm{n g{_VrÀ`m H$moUË`mhr gXñ`mMm _amR>rer n[aM` ZìhVm. _amR>r _mÜ`_mVrb àm`mo{JH$ nmR>
_§S>imMo AÜ`jhr _amR>r ~moby eH$V ZìhVo. Aem n[apñWVrV _amR>r ^m{fH$ {dÚmÏ`mªÀ`m
{ejUmda Xwîn{aUm_ Pmbm. emim§_Yrb _amR>r _mÜ`_ Agbobo {d^mJ Zï> H$aÊ`mMo d _amR>r
_mÜ`_ Agboë`m {ejH$m§Mr g§»`m H$_r H$aÊ`mMo à`ËZ H$aÊ`mV Ambo Aerhr VH«$ma H$aÊ`mV
Ambr Amho. emgZmZo _amR>r emim§Zm nwadbobo Vºo$, ZH$meo, ànÌo B. gm{hË` H$mZS>rV Agë`m_wio
Ë`m§Mm H$mhrhr Cn`moJ Zmhr. emim CKS>Ê`mÀ`mdoir _amR>r emim§H$[aVm Agbobr nmR>çnwñVHo$
CnbãY H$aVmV Va Vr Mma _{hÝ`m§Zr qH$dm Ë`mhÿZhr A{YH$ H$mbmdYrZ§Va ~mhoa nS>VmV.
Ë`m_wio {ejH$m§Zm Aä`mgH«$_ nyU© H$aUo H$R>rU hmoVo. _amR>r emim§Mr Cnojm hmoV Agë`m_wio
nwîH$igo nmbH$ Amnë`m nmë`m§Zm _hmamï´>mVrb qH$dm h¡Ðm~mX_Yrb emim§V nmR>dV AmhoV.17
204204204204
4.4.4.4.6666.2.1 emim§_Ü`o H$ÞS> gº$s.2.1 emim§_Ü`o H$ÞS> gº$s.2.1 emim§_Ü`o H$ÞS> gº$s.2.1 emim§_Ü`o H$ÞS> gº$s
1986 À`m H$ÞS>gº$s_wio _amR>r _mÜ`_mÀ`m emio_Ü`o H$ÞS> hm {df` gº$sMm
H$aÊ`mV Ambm Amho. nU gr_m^mJmVrb bmoH$m§Mr _mV¥^mfm _amR>r Agë`mZo H$ÞS> {df`
AmË_gmV H$aUo AdKS> OmV Amho. VarnU H$Zm©Q>H$ gaH$maÀ`m H$ÞS> gº$s YmoaUm_wio
B`Îmm 1 br Vo 10 drn`ªV H$ÞS> {df` CÎmrU© hmoÊ`mMo ~§YZ Amho. Ë`m_wio {dÚmWu ZmB©bmOmñVd
`m {df`mMr H$erVar narjm XoVmV Am{U {ejU _§S>imÀ`m namonH$mamZo Mm§Jë`m _mH$m©Zr CÎmrU©hr
hmoVmV. Aem {dÚmÏ`mªZm AmOhr H$ÞS> ^mfm ì`dpñWV {b{hVm oV Zmhr dm ~mobVm `oV Zmhr.
nU Amnbr _mV¥^mfm AgUmè`m _amR>r {df`mnojm A{YH$ JwU H$ÞS> {df`mbm nS>VmV.
`m_mJMo H$Zm©Q>H$ {ejU _§S>imMo H$mañWmZ åhUOo gr_m^mJmVrb EH$mhr {dÚmÏ`m©bm H$ÞS>
{df`mV AZwÎmrU© H$am`Mo Zmhr, Ë`mbm H$ÞS> ^mfm {b{hVm, ~mobVm `oVo ho XmI{dÊ`mMm H$Zm©Q>H$
gaH$maMm IQ>mQ>mon AgVmo. VgoM H$ÞS> ^mfoMm àgma H$aUo d gr_m^mJmV H$ÞS> ^m{fH$
bmoH$g§»`m dmT>{dUo hmhr gaH$maMm CÔoe g§emoYH$mbm _wbmIVrVyZ {XgyZ Ambm.
gwiJo `oWrb ZoVmOr hm`ñHy$bMo _w»`mÜ`mnH$ AemoH$ Mm¡Jwbo gm§JVmV, _amR>r ^m{fH$
_wbm§Zm H$ÞS> ^mfo~Ôb AmXa {Z_m©U H$aUo {ejH$m§Zm namH$mð>oMo H$m_ Amho. {deofH$ê$Z _amR>r
^mJmV Or _wbo àmW{_H$ emioV `oVmV Ë`m§Zm A{O~mV H$ÞS> `oV Zmhr. n[aUm_r {dÚmWu H$ÞS>
^mfm {eH$Ê`mg CËgwH$ ZgVmV. H$ÞS> ^mfm `oV Zgë`mMm n[aUm_ Vo {dÚmWu H$ÞS> ^mfoMm
{VañH$ma H$aVmV.
4.4.4.4.6666.2.2 Eg. Eg. Eb. gr. ~moS>m©Mm.2.2 Eg. Eg. Eb. gr. ~moS>m©Mm.2.2 Eg. Eg. Eb. gr. ~moS>m©Mm.2.2 Eg. Eg. Eb. gr. ~moS>m©Mm oX^mdoX^mdoX^mdoX^md
gr_m^mJmVrb H$ÞS> ^m{fH$m§~amo~aM _amR>r _mÜ`_mÀ`m {dÚmÏ`mªdahr _mÜ`{_H$ embm§V
narjm à_mUnÌ (Eg. Eg. Eb. gr.) ~moS>m©H$Sy>Z AÝ`m` hmoVmZm {XgyZ `oVmo. Xhmdr (Eg. Eg.
Eb. gr.) narjo_Ü`o {dMmaÊ`mV Amboë`m MwH$sÀ`m àíZm§Zm J«og _mH$mªMr (OmXm JwU) oQ> XoVmZm
H$ÞS> _mÜ`_mgmR>r ghm Va _amR>r _mÜ`_mÀ`m {dÚmÏ`mªZm Ho$di XmoZ _mH©$ J«og XoÊ`mMm {ZU©`
AÝ`m`H$maH$ R>aVmo. Va {dkmZ {df`mÀ`m àíZn{ÌHo$_Ü`o VrZ àíZ ho nwñVH$~mø ñdê$nmVrb
205205205205
hmoVo. `m_wio _amR>r ^m{fH$ {dÚmÏ`mªZm àíZm§Mr CÎmao XoVm Ambr ZmhrV. `mMm n[aUm_ Ë`m§Zm
Amnbo JwU J_m{dÊ`mMr doi Ambr. n`m©` åhUyZ VrZ J«og _mH©$ XoÊ`mV Ambo Va AemM àH$maÀ`m
MwH$m H$ÞS> _mÜ`_mÀ`m J{UV {df`mVhr Pmë`m hmoË`m. na§Vw H$ÞS> {dÚmÏ`mªZm ghm J«og _mH©$
XoÊ`mV Ambo. `mdê$Z _amR>r d H$ÞS> _mÜ`_mÀ`m {dÚmÏ`mª_Ü`o {ejU ~moS>m©H$Sy>Zhr Om{Udnyd©H$
oXm oX hmoV Agë`mMo {XgyZ `oVo. `mdê$Z H$Zm©Q>H$ narjm ~moS>© ^mfoMo amOH$maU H$aV Agbobo
{XgyZ `oVo. _amR>r {dÚmÏ`mªZm H$_r JwU {_imë`mZo Ë`m§Mr nrN>ohmQ> hmoV Amho.18
4.4.4.4.6666.2.3 amï´>r` ^mfonmgyZ d§{MV.2.3 amï´>r` ^mfonmgyZ d§{MV.2.3 amï´>r` ^mfonmgyZ d§{MV.2.3 amï´>r` ^mfonmgyZ d§{MV
gr_m^mJmVrb _amR>r _mV¥ m{fH$ {dÚmWu _amR>r, B§J«Or, H$ÞS> ^mfm {eH$VmV.
amÁ`^mfoÀ`m (H$ÞS>À`m) gº$s_wio `m {dÚmÏ`mªZm n{hbr Vo Xhmdrn`ªV qhXr {df` {eH${dbm
OmV Zmhr. amï´>r` nmVirdarb narjm§_Ü`o qhXr {df` Zgë`m_wio `oWrb {dÚmÏ`mªZm g§Yr J_dmdr
bmJVo. H$ÞS> gº$sÀ`m YmoaUm_wio AZoH$ _amR>r ^m{fH$ nmbH$ Amnë`m _wbm§Zm B§J«Or _mÜ`_mÀ`m
emio_Ü`o XmIb H$aV AmhoV.
EH§$XarV H$Zm©Q>H$ gaH$maÀ`m YmoaUm_wio gr_m^mJmV _amR>r _mÜ`_mÀ`m emim§Mr pñWVr
hiyhiy {~H$Q> hmoV Amho. AZoH$ {R>H$mUr Á`m _mÜ`{_H$ emim AmhoV Ë`m§Zm "^m{fH$
Aëng§»`mH$' à_mUnÌ XoÊ`mghr gaH$ma Q>mimQ>mi H$arV Amho. AZoH$ _mÜ`{_H$ emim§Zm
gaH$maMo AZwXmZ 20-25 df} {_iV Zmhr. n[aUm_r AZoH$ hmoVH$ê$ _amR>r ^m{fH$ {ejH$m§Mo
Am`wî` nJma Z KoVmM g§nyZ OmVo.
e¡j{UH$ df© CbQ>bo Var _amR>r _mÜ`_mMr nmR>çnwñVHo$ CnbãY H$ê$Z {Xbr OmV
ZmhrV. Ë`m nmR>çnwñVH$m§_Ü`o {H$_mZ 20 Q> o$ eãX MwH$sMo AgVmV. gaH$mar _amR>r emim§À`m
àíZn{ÌH$mhr AJXr MwH$sÀ`m {ZKVmV. _amR>r nmR>çnwñVH$mV EdT>çm MwH$m AgVmV H$s,
Ago MwH$sMo _amR>r {eH$Ê`mnojm Z {eH$bobo ~ao Ago åhUm`Mr doi `oVo. B`Îmm n{hbrÀ`m
_amR>rÀ`m nwñVH$mdaM "_amQ>r' Ago N>mnÊ`mV Ambo Amho Va n[aga AÜ``Z `m nwñVH$mÀ`m
_wIn¥ð>mda "n[aga AKæ`Z' Ago N>mnÊ`mV Ambo Amho Va _amR>r nmR>çnwñVH$m_Ü`o amï´>JrV M¸$
206206206206
H$ÞS> ^mfo_YyZ N>mnbo Amho.19
`mMm n[aUm_ Agm Pmbm H$s, _amR>r bmoH$m§Zr Amnbr _wbo B§J«Or
_mÜ`_mÀ`m emioV KmbÊ`mg gwê$dmV Ho$br. _amR>r emim§Mo B`Îmm 1 br Vo 7 dr n`ªVMo dJ©
AJXr XmoZ Imoë`m§_Ü o ^aVmV. H|$Ð gaH$ma EH$sH$S>o amï´>r` {ejm A{^`mZ MmbdVo Am{U
H$Zm©Q>H$ gaH$ma _mÌ BH$S>o {ejUmMr Aer H$m|S>r H$aVo. amÁ`mV {ejU h¸$ H$m`Xm bmJy
Pmë`mZ§Va 6 Vo 14 d`moJQ>mVrb _wbm§Zm _mo\$V d gº$sMo {ejU XoÊ`mMr KmofUm {ejU ImË`mZo
Ho$br Amho nU ~oiJmdmV ZmZmdmS>r `oWrb _amR>r emim añË`mda ^a{dbr OmV Agë`mMo {MÌ
{XgyZ `oVo. Jobo df©^a hr emim EH$m ImOJr J°aoO_Ü`o Mmb{dÊ`mV Ambr hmoVr. ho nmhÿZ ñWm{ZH$
ZmJ[aH$m§Zr d emim gwYmaUm g{_VrZo emim añË`mdaM ^a{dÊ`mMm {ZU©` KoVbm. ~oiJmd `oWo
1942 _Ü`o gwê$ Pmboë`m _amR>r emim H«$. 37 Mr B_maV Joë`mdfu _yi _mbH$mZo Vmã`mV
KoVbr. VoìhmnmgyZ `m emioÀ`m B_maVrMm àíZ H$Zm©Q>H$ emgZ Xa~mar a|JmiV Agë`mMo {XgyZ
`oVo. gXa emio_Ü`o 40 {dÚmWu d 3 {ejH$ AgyZ {dÚmÏ`mªMo nmbH$ d {ejH$ `m§À`mnwT>o
{dÚmÏ`mªÀ`m e¡j{UH$ ^{dVì`mMm noM {Z_m©U Pmbobm {XgyZ `oVmo. emioVrb gd© _wbo hr Jar~
Hw$Qw>§~mVrb AgyZ Ë`m§Mr emimM nmoaH$s Pmë`mZo {dÚmÏ`mªMo ^{dî`hr Q>m§JUrbm bmJbo Amho.
`mg§X^m©V A°S>. _mYdamd MìhmU d emim gwYmaUm g{_Vr gXñ`m§Zr {Oëhm{YH$mar AÝ~wHw$_ma
`m§Mr oQ> KoD$Z OmJm CnbãY H$ê$Z XoÊ`mMr _mJUr Ho$br. na§Vw {Oëhm{YH$mè`m§Zr _amR>r
ÛofmnmoQ>r \$º$ AmídmgZM {Xbo Va BVa A{YH$mè`m§H$Sy>Z H$moUVmM à{VgmX {_imbm Zgë`mMo
{XgyZ `oVo.20
n[aUm_r A°S>. MìhmU `m§Zr eodQ>r Amnë`m KamVM emim ^a{dë`mMo g§emoYH$mbm
{XgyZ Ambo. darb CXmhaUo hr àm{V{Z{YH$ ñdê$nmMr AgyZ gr_m^mJmVrb AZoH$ IoS>`m§_Ü o
_amR>r emim§Mr XwamdñWm Pmbobr AgyZ Ë`mH$S>o H$Zm©Q>H$ gaH$maZo gm\$ Xwb©j Ho$ë`mMo {XgyZ
`oVo.
207207207207
4.4.4.4.6666.2.4 {ejH$m§Mr H$_VaVm.2.4 {ejH$m§Mr H$_VaVm.2.4 {ejH$m§Mr H$_VaVm.2.4 {ejH$m§Mr H$_VaVm
H$Zm©Q>H$ gaH$maH$Sy>Z gr_m^mJmVrb _amR>r emim ~§X nmS>Ê`mÀ`m H$mañWmZmbm JVr
XoÊ`mV Ambobr Amho. ImZmnya VmbwŠ`mV 190 Vo 200 _amR>r {ejH$m§Mr H$_VaVm AgVmZmhr
Ë`m OmJm ^aÊ`mH$S>o OmUyZ~wOyZ Xwb©j Ho$bo OmV Amho. Ë`m_wio VmbwŠ`mVrb _amR>r emimM ~§X
nS>Ê`mMr {^Vr Amho.
H$Zm©Q>H$ emgZmZo AZoH$ dfmªÀ`m gmVË`nyU© H$Q>H$mañWmZmZo _amR>r ~hþb Agboë`m
H$madma d hë`mi `oWrb e§ a Q> o$ _amR>r AgUmè`m eoH$S>mo emim ~§X nmSy>Z H$mZS>r emim gwê$
R>odë`m AmhoV. emim§_Ü`o nwaogo {dÚmWu AgVmZmhr EH${ejH$s emim Mmb{dÊ`mV `oV AmhoV.
`mV n{hbr Vo nmMdr, ghmdr d gmVdr dJmªMm g_mdoe Amho Va H$mhr emim§_Ü`o {dÚmWu d B_maV
Amho nU {ejH$M ZmhrV. {edm` H$_r nQ>g§»`m AgUmè`m emim JmoR>dyZ Ë`m§Mo Z{OH$À`m
emio_Ü`o {d{bZrH$aU Mmby Ho$bobo Amho. Ë`m_wio _amR>r emim§Mm ~r_moS> H$aÊ`mMm Hw${Z`mo{OV H$Q>
AmIÊ`mV `oV Amho.
VgoM H$Zm©Q>H$ gaH$maZo ~oiJmd {OëømVrb àmW{_H$ emioVrb {ejH$m§À`m [aº$ OmJm
^aÊ`mMr "A{VWr' `moOZm gwê$ H$ê$Z àË`oH$ VmbwŠ`mV {ejH$ ^aVr à{H«$`m gwê$ Ho$br Amho.
nU `m_Ü`o H$ÞS> {ejH$m§Mm ^aUm A{YH$ AgyZ _amR>r A{VWr {ejH$m§Mm ^aUm VwbZoZo H$_r
H$ê$Z EH$àH$mao _amR>r emim§da J§S>mVa AmUÊ`mMo YmoaU gaH$maZo Ho$bo Amho. Va gr_m^mJmVrb
gd©M _amR>r emim§Mo _w»`mÜ`mnH$ OmUrdnyd©H$ H$mZS>r Zo_Ê`mV Ambo AmhoV.
4.4.4.4.6666.2.5 _amR>r ^m{fH$.2.5 _amR>r ^m{fH$.2.5 _amR>r ^m{fH$.2.5 _amR>r ^m{fH$ {ejH$m§Mr ~Xbr{ejH$m§Mr ~Xbr{ejH$m§Mr ~Xbr{ejH$m§Mr ~Xbr
_amR>r emim ~§X nmS>Ê`mMm OmUrdnyd©H$ à`ËZ {ejU {d^mJmH$Sy>Z hmoV Amho.
_amR>r emio_Ü`o {ejH$ H$_r H$aUo, Agboë`m {ejH$m§Mr ~Xbr H$aUo H$s Á`m_wio _amR>r
_mÜ`_m§À`m _wbm§Mr e¡j{UH$ Am~mi ìhmdr d e¡j{UH$ ZwH$gmZrÀ`m {^VrZo Ë`m§Zr H$ÞS>
_mÜ`_m§Mm ñdrH$ma H$amdm Agm hoVy `mnmR>r_mJo H$Zm©Q>H$ gaH$maMm Amho. `mMo CÎm_ CXmhaU
åhUOo a`V J„r dS>Jmd `oWo n§M H${_Q>rÀ`m B_maVrV 1952 gmbr em_amd XogmB© `m§À`m
208208208208
_mJ©Xe©ZmImbr eoVH$ar d Jar~ g_mOmH$Sy>Z gd©gm_mÝ` g_mOmbm {ejUmMm bm^ {_imdm `m
hoVyZo emim gwê$ Ho$br. `m emioVyZ hOmamo {dÚmWu {ejU KoD$Z Cƒ nXmda H$m`© H$arV AmhoV.
{dÚmÏ`mªMr g§»`mhr _moR>çm à_mUmV Amho. Ë`m_wio H$Zm©Q>H$ gaH$maMr dH«$Ñï>r `m emioH$S>o dibr
`m emioVrb {e{jHo$Mr XwgarH$S>o H$m_Jmar ~Xbr Ho$br d _w»`mÜ`mnH$m§Mrhr ~Xbr H$aÊ`mMo
R>a{dbo. Ë`m_wio emio_Ü o {ejU KoUmè`m {dÚmÏ`mªMo e¡j{UH$ ^{dVì` A§Yma_` ~Zbo.
JUVrÀ`m H$m_{Z{_Îm {Zdo{XVm _wM§S>r ZmdmMr _amR>r {e{jH$m _hmnm{bHo$V A{YH$mè`mbm
_m{hVr {dMmam`bm Jobr AgVm A{YH$mè`mZo gXa {e{jHo$Mm Ad_mZ Va Ho$bmM {edm` H$ÞS>
{eH$Ê`mMr V§~rhr {Xbr Am{U Adm©ƒ {edrJmi Ho$br. hr Jmoï> _amR>r wdm AmKmS>rbm H$iVmM
Ë`m§Zr gXa A{YH$mè`mbm _hmnm{bHo$V OmdyZ JmRy>Z Ë`mg Om~ {dMmabm. eodQ>r {b{IV Am{U
Omhra _m\$s _mJm`bm ^mJ nmS>bo. H$Zm©Q>H$ gaH$ma `m Zm Ë`m H$maUmZo gr_m^mJmVrb _amR>r
^m{fH$ {ejH$m§Zm Ìmg XoV AgVo. Ë`mV gaH$mar A{YH$marhr _mJo ZmhrV, hoM `mdê$Z {XgyZ
`oVoo.21
gr_m^mJmV {OWo {OWo _amR>r {ejH$m§gmR>r à{ejU {Xbo OmVo VoWo àË`j OodU
XoVodoirgwÓm _amR>r ^m{fH$ {ejH$m§Zm Xwæ`_ dmJUyH$ {Xbr OmVo Va H$mhr doiobm Cnmerhr R>odbo
OmVo.
VgoM H$Zm©Q>H$ gaH$maZo gr_m^mJmVrb _amR>r gm{hË` g§_obZm§Zmhr AmVm bú` H$aUo
gwê$ Ho$bo Amho. 26 {S>g|~a 2011 amoOr gm§~am _amR>r gm{hË` g§_obZmV gr_màíZmg§~§Yr R>amd
_m§S>Ê`mV Ambm. H$Zm©Q>H$À`m {damoYmV hm R>amd Agë`mMo H$maU XoV VmbwH$m {ejUm{YH$mè`mZo
g§_obZmMo Am`moOH$ Agboë`m {Xbrn MìhmU `m§Zm H$maUo XmIdm ZmoQ>rg ~Omdbr. {Xbrn MìhmU
{ejH$ Agë`m_wio Ë`m§Zm Aem nÓVrZo bú` H$aÊ`mMm à`ËZ Pmbm. Jobr ghm df} `m g§_obZmV
gr_màíZmMm R>amd _m§S>Ê`mV `oV hmoVmM ZmoQ>rg _mÌ `§Xm n{hë`m§XmM XoÊ`mV Ambr. `mnydu Ia§
Va g§_obZm§da H$Zm©Q>H$mÀ`m àemgZmMr dH«$Ñï>r nS>br ZìhVr. `mMm n[aUm_ Agm Pmbm H$s
CMJmdÀ`m gm{hË` g§_obZmV gr_màíZmMm R>amdM _m§S>bm Jobm Zmhr. gr_m^mJmVrb g§_obZmV
209209209209
_moR>çm à_mUmV {ejH$ H$m_ H$aVmV Vo H$Zm©Q>H$ gaH$maMo WoQ> ZmoH$a Agë`mZo Ë`m§Zm bú` H$aUo
gwê$ Ho$bo. hr g§_obZo åhUOo gr_mbT>çmMr gm§ñH¥${VH$ AmKmS>rM Amho.
4.4.4.4.6666.2.6 S>r. ES>. À`m {dÚmÏ`mªZm Zmnmg .2.6 S>r. ES>. À`m {dÚmÏ`mªZm Zmnmg .2.6 S>r. ES>. À`m {dÚmÏ`mªZm Zmnmg .2.6 S>r. ES>. À`m {dÚmÏ`mªZm Zmnmg
~°Mba Am°\$ EÁ`wHo$eZ (~r. ES>.), {S>ßbmo_m BZ EÁ`wHo$eZ (S>r. ES>.) Mo {ZH$mb gbJ
VrZ df} 10 Q>ŠŠ`m§nojm H$_r bmJë`mg H$m°boOMr _mÝ`Vm aÔ H$aÊ`mMr VaVyX Amho.
`m VaVwXrMm \$m`Xm KoD$Z gr_m^mJmVrb _amR>r _mÜ`_mMr S>r. ES>. H$m°boO ~§X H$aÊ`mMo
H$Q>H$mañWmZ H$Zm©Q>H$ gaH$maZo Mmb{dbo Amho. e¡j{UH$ df© 2008-09 _Ü`o S>r. ES>. ~moS>m©Zo
_amR>r _mÜ`_mÀ`m S>r. ES>. Mm {ZH$mb AË`ën bmdyZ AZoH$ _amR>r ^m{fH$ {dÚmÏ`mªZm
OmUrdnyd©H$ Zmnmg Ho$bo. {~Xa {OëømV Agboë`m 38 AÜ`mnH$ {dÚmb`mVyZ gw_mao 4211
{dÚmÏ`mªZr narjm {Xbr nU _amR>rÛofmVyZ \$º$ EH$M {dÚmÏ`m©bm CÎmrU© H$ê$Z 0.02% EdT>m
{ZMm§H$s {ZH$mb bmdyZ ~moS>m©Zo {dH«$_ Ho$bm.22
4.4.4.4.6666.3 ZmoH$ar{df`H$ g_ñ`m.3 ZmoH$ar{df`H$ g_ñ`m.3 ZmoH$ar{df`H$ g_ñ`m.3 ZmoH$ar{df`H$ g_ñ`m
_amR>r ^m{fH$m§Zm H$mZS>r åh¡gya amÁ`mV g_m{dï> Ho$ë`mZo Ë`m§Zm AZoH$ àH$maÀ`m
AS>MUtZm Vm|S> X`mdo bmJVo. H$ÞS> ^mfm AdJV Zgë`mZo _amR>r ^m{fH$m§Zm gaH$mar ZmoH$ar_Ü o
KoV ZmhrV. {ejU H$ÞS> _mÜ`_mVyZ Agë`m_wio _amR>r {dÚmWu ñdm^m{dH$nUoM H$ÞS>
{dÚmÏ`mªer MT>mAmoT> H$ê$ eH$V ZmhrV. añË`m§Mr Zmdo, IwUoMo Im§~, Zmdm§À`m nmQ>çm, _¡bmMo
XJS>, {d{hV AOmªMo Z_wZo, gyMZm dJ¡aogma»`m bhmZghmZ Jmoï>rVhr H$ÞS> ^mfm dmnê$Z Vr ^mfm
Ë`m§À`mda _wÔm_ bmXÊ`mV `oV Amho. \$m¡OXmar Am{U {XdmUr Aem àH$maÀ`m IQ>ë`mV _amR>r
{bnrV d ^mfoV Agbobm nwamdm {dMmamYrZ AgVmo. na§Vw nwîH$igo Ý`m`mYre, X§S>m{YH$mar Am{U
BVa H$_©MmardJ© `m§Zm _amR>rMo Ajahr _mhrV ZgVo Ë`m_wio nwamdm AgyZgwÓm Ý`m` {_iV Zmhr.
VgoM {dH«$sH$a, Am`H$a Am{U BVa H$m`m©b`m§À`m ~m~VrVhr AerM pñWVr Amho. S>mH$ Am{U Vma
{d^mJmVhr H$ÞS> ^mfmM dmnabr OmVo.23
210210210210
gr_m^mJmVrb ~oiJmd, {~Xa Am{U Jwb~Jm© {OëømV Ho$di _amR>r ^m{fH$ JmdoÀ`m JmdoM
AmhoV Ago Zmhr. Va `m JmdmV _amR>r g§ñH¥$Vr Amho. N>. {edam`m§Mo nwVio JmdmoJmdr AmhoV.
gr_m^mJmVrb _amR>r ^m{fH$ OZVoÀ`m OrdZmVyZ _amR>rMr dOmdQ> H$aÊ`mgmR>r AmÎmmMo gaH$maM
ZmhrVa `mnyduÀ`m gaH$mamZrhr OmUrdnyd©H$ AË`§V C_©R>nUo _amR>rMr _wñH$Q>Xm~r H$aUmao à`moJ
Ho$bo AmhoV. _amR>r ^m{fH$m§À`m _wbm§Zr O~aXñVrZo H$ÞS> {eH$boM nm{hOo, H$Zm©Q>H$ gaH$mamV
ZmoH$ar hdr Agob Va H$ÞS> AmboM nm{hOo Aer gº$s H$aÊ`mV Ambr Amho. _amR>r emim§_Ü o
{eH$bobm Vê$U Amnë`m JwUdÎmoÀ`m ~imda H$Zm©Q>H$ gaH$maÀ`m ZmoH$arV Jobm Var Ë`mbm
H$ÞS>Mr narjm CÎmrU© Ho$ë`m{edm` nJmadmT> qH$dm ZmoH$arV H$m`_ Ho$bo OmV Zmhr.
Ho$XZya, Vm. ~oiJmd `oWrb _amR>r emioÀ`m H«$sS>mñnY©oÀ`m {Z_§ÌU n{ÌHo$V AJ«ñWmZr
_amR>r ^mfm dmnabr åhUyZ VmbwH$m H«$sS>m A{YH$mè`m§Zr qhS>bJm emioÀ`m _w»`mÜ`mnH$m§Zm H$maUo
XmIdm ZmoQ>rg ~Omdbr. Ë`m_wio AZoH$ _amR>r {ejH$ Vê$Um§Zm AY©dQ> ZmoH$ar gmoS>mdr bmJVo.
n`m©`mZo gr_m^mJmVrb nmbH$ Amnë`m _wbmbm H$ÞS> ^mfoMo {ejU KoÊ`mMr gº$s H$aVmo. Ë`m_wio
_amR>r emim ~§X hmoV Mmbboë`m {XgyZ `oVmV.
4.4.4.4.6666.3.1 gr_m^mJmVrb Eg. gr., Eg. Q>r. XmIbm _hmamï´>mV aÔ.3.1 gr_m^mJmVrb Eg. gr., Eg. Q>r. XmIbm _hmamï´>mV aÔ.3.1 gr_m^mJmVrb Eg. gr., Eg. Q>r. XmIbm _hmamï´>mV aÔ.3.1 gr_m^mJmVrb Eg. gr., Eg. Q>r. XmIbm _hmamï´>mV aÔ
gr_m^mJmVrb Anydm© JmoIboH$S>o H$Zm©Q>H$mVrb _mJmgdJm©Mo OmV à_mUnÌ hmoVo.
OmV à_mUnÌ nS>VmiUr g{_VrZo {VMo à_mUnÌ aÔ Ho$bo. H$maU {VÀ`m Hw$Qw§{~`m§Zr 1972 _Ü`o
H$Zm©Q>H$mVyZ _hmamï´>mV ñWbm§Va Ho$bo hmoVo Agm Ahdmb nmo{bgm§Zr {Xbm hmoVm. {Z`_mZwgma
naamÁ`mVrb _mJmgdJu`m§Zm _hmamï´>mV AZwgy{MV OmVr-O_mVrMo bm^ {_iV ZmhrV.
Ë`m_wio Anydm©bmhr Vo bm^ ZmH$maÊ`mV Ambo. OmV nS>VmiUr g{_VrÀ`m {ZU©`m{damoYmV {VZo Cƒ
Ý`m`mb`mV `m{MH$m XmIb Ho$br. amÁ`gaH$maZo 10 Owb¡ 2008 amoOr Omar Ho$boë`m
{ZU©`mZwgma (OrAma) H$Zm©Q>H$mÀ`m gr_m^mJmVrb 865 Jmdm§_Yrb _amR>r ^m{fH$m§Zm
_hmamï´>mVrb a{hdmem§à_mUoM _mZÊ`mMm gaH$maMm {ZU© Amho. Ë`m_wio Ë`m OrAmaZwgma Ë`m
Jmdm§_Yrb _mJmgdJu`m§Zmhr _hmamï´>mV _mJmgdJu`m§Mm XOm© {_imdm Ago AO©XmamMo åhUUo hmoVo.
211211211211
OmV à_mUnÌ nS>VmiUr g{_VrZo "OrAma' {dMmamV KoD$Z nwÝhm _mÂ`m OmV à_mUnÌmda {ZU©`
¿`mdm Agohr {VMo åhUUo hmoVo. g{_Vrbm {VÀ`m~m~V nwÝhm {ZU©` KoÊ`mMm AmXoe I§S>nrR>mZo H$mhr
_{hÝ`m§nydu {Xbm hmoVm. g{_VrZo àH$aU nwÝhm EoHy$Z {VMo à_mUnÌ aÔ Ho$bo. _mJmgdJu`m§À`m
g§X^m©V 10 Am°JñQ> 1950 Mr "ào{gS>opÝeAb Am°S>©a' _hÎdmMr Amho. 10 Owb¡ 2008 amoOrMm
"OrAma' _hÎdmMm Zmhr Ago _V ì`º$ H$ê$Z g{_VrZo darb AmXoe {Xbo. Vmo AmXoe
Ý`m. S>m°. YZO§` M§ÐMyS> d Ý`m. A_OX gæ`X `m§À`m I§S>nrR>mZo d¡Y R>a{dbm. AZwgy{MV
OmVr-O_mVrÀ`m ì`º$sMo dmñVì` OoWo ZgVo VoWo _mJmgdJu`m§Mo bm^ Ë`m§Zm {_iUma ZmhrV.
Ë`m_wio ñWbm§VarV _mJmgdJu`m§Zm Ë`m§À`m _yi amÁ`mVrb _mJmgdJu`m§Mo \$m`Xo Zì`m amÁ`mV
{_iUma ZmhrV Ago gdm}ƒ Ý`m`mb`mZohr H$mhr àH$aUmV gm§{JVbo Agë`mMm XmIbm XodyZ
I§S>nrR>mZo OmV nS>VmiUrMm XmIbm Am{U Anydm©Mr `m{MH$m \o$Q>mibr.24
VgoM H$Zm©Q>H$mV
n[aMm[aHo$Mm Aä`mgH«$_ nyU© Ho$boë`m AZoH$ {dÚmÏ`mªZm _hmamï´>mV emgH$s` AÜ`mXoemMo H$maU
nwT>o H$ê$Z grB©Q>r àdoe ZmH$maÊ`mV Ambm.
naamÁ`mV Aä`mgH«$_ nyU© Ho$bobo _hmamï´>mV ZmoH$argmR>r nmÌ ZmhrV Agm Iwbmgm
àemgZmÀ`mdVrZo H$aÊ`mV Ambm. Ë`m_wio gr_m^mJmVrb AZoH$ {dÚmÏ`mªda AÝ`m` Pmbobm
{XgyZ `oVmo. Ë`m§Mr AdñWm "AmB© Oody Km{bZm Am{U ~mn ^rH$ _mJy XoB©Zm' Aer Pmbr Amho.
H$Zm©Q>H$ a{hdmgr XmIbm Zgë`mZo ZmoH$ar Zmhr Va _hmamï´>mV XmIbm AgyZ nXdr H$Zm©Q>H$Mr
Ë`m_wio ZmoH$ar Zmhr.
4.4.4.4.6666.4.4.4.4 àemgH$s` g_ñ`màemgH$s` g_ñ`màemgH$s` g_ñ`màemgH$s` g_ñ`m
àemgZmV H$ÞS> ^mfoMr A§_b~OmdUr `m `moOZoImbr {Oëhm n§Mm`V ~oiJmdbm
931 nÌo H$ÞS>_YyZ Va BVa ^mfo_YyZ 37 nÌo Ambr. {Oëhm n§Mm`VZo EHy$U 1095 nÌo
Ho$di H$ÞS>_YyZM gaH$mabm d {d{dY g§K-g§ñWm§er nÌì`dhma H$aVmZm nmR>{dbr AmhoV.
AÝ` ^mfoVyZ åhUOo B§J«Or_Ü`ogwÓm OyZ 2011 _Ü`o EH$hr nÌ nmR>{dbo Zgë`mMo ñnï> hmoVo.
`mdê$Z gr_m^mJmV _amR>r ^m{fH$m§Mr JiMonr hmoVM Agë`mMo {ZXe©Zmg `oVo.
212212212212
{Oëhm n§Mm`VÀ`m H$Zm©Q>H$ {dH$mg H$m`©H«$_ _m{gH$ AmT>mdm ~¡R>H$s_Ü o gaH$maÀ`m
{d{dY ImË`m§Zm H$ÞS>_Ü`o {H$Vr nÌo Ambr, BVa ^mfo_YyZ {H$Vr Ambr d Ë`m ImË`mV\}
H$ÞS>_YyZ {H$Vr d BVa ^mfo_YyZ {H$Vr nÌì`dhma Ho$bm `mMm OyZ_Yrb g§nyU© Vnerb H$bm d
g§ñH¥$Vr ImË`mZo {Xbm Amho. A~H$mar Cnm`wº$ ~oiJmd `m§Zm H$ÞS>_YyZ 1034 Va BVa
^mfo_YyZ 37 nÌo Ambobr AmhoV. A~H$mar ImË`mZo 397 nÌo H$ÞS>_YyZ {b{hbobr AmhoV.
Ho$di EH$ nÌ Ë`m§Zr BVa ^mfo_YyZ {b{hbobo Amho. aoer_ CnH$m_Jma Am`wº$, Am`wd}X `moJ,
Z°Mamon°Wr, hmo{_Amon°Wr {d^mJ Cng§MmbH$, {Oëhm CÚmoJ H|$Ð ~oiJmd, _{hbm d ~mbH$ë`mU
A{YH$mar `m nmM ImË`m§À`m A{YH$mè`m§Zr {H$Vr nÌo H$ÞS>_Ü`o d BVa ^mfo_YyZ nmR>{dbr Ë`mMm
VnerbM {Xbobm Zmhr.
{Oëhm g_mO H$ë`mU A{YH$mar, ~oiJmd `m§Zm 736 nÌo H$ÞS>_Ü`o, BVa ^mfo_YyZ
22 nÌo Ambr Va gXa ImË`mV\}$ 768 nÌo H$ÞS>_YyZ Va BVa ^mfo_YyZ 945 nÌo nmR>dyZ
XoÊ`mV Ambr AmhoV. dmVm© ImË`mbm H$ÞS>_YyZ 130 nÌo Ambr Va H$ÞS>_YyZ 150 nÌo
nmR>{dbr AmhoV. EH$hr nÌ BVa ^mfo_YyZ {b{hÊ`mV Ambobo Zmhr. `mdê$Z dmVm© ImË`mZo
H$ÞS>Mr A§_b~OmdUr e§^a Q> o$ Ho$ë`mMo ñnï> hmoVo. Va {Oëhm Zm|XUr A{YH$mè`m§Zr 198 nÌo
H$ÞS>_Ü`o Va BVa ^mfoVyZ 45 nÌo Ambr AmhoV. 125 nÌo BVa ^mfo_YyZ {b{hÊ`mV Amë`mMr
_m{hVr CnbãY Pmbr Amho. `mdê$Z H$Zm©Q>H$ gaH$ma H$mZS>r ^mfoMm àMma d àgma H$aÊ`mg d
Ë`mMr gº$s H$aÊ`mMr H$moUVrhr g§Yr gmoS>V Zmhr. Ë`mgmR>r BVa ^m{fH$ Aëng§»`mH$m§Mr
H$moUVrhr H$Xa Ë`mgmR>r Ho$br OmV Zmhr.
4.4.4.4.6666.4.1 H$ÞS> gº$sMo Xwîn[aUm_.4.1 H$ÞS> gº$sMo Xwîn[aUm_.4.1 H$ÞS> gº$sMo Xwîn[aUm_.4.1 H$ÞS> gº$sMo Xwîn[aUm_
_amR>r ^m{fH$m§À`m BÀN>o{dê$Ó Ë`m§À`mda H$ÞS> ^mfoMr gº$s H$ê$Z hiyhiy Ë`m§Mr {bnr,
^mfm Am{U g§ñH¥$Vr Zï> H$aÊ`mMm à`ËZ H$Zm©Q>H$ gaH$ma H$arV Amho. H$ÞS> ^mfm {eH$Ê`mMr
BÀN>m ZgUmè`m ^m{fH$ Aëng§»`mH$m§da Vr ^mfm {eH$Ê`mMr gº$s H$aUo, Ë`m§À`m
ì`º$sñdmV§Í`mda JXm AmUÊ`mgmaIo Amho. H$Zm©Q>H$ gaH$maÀ`m ZyVZ ^mfm YmoaUm§Zwgma H$ÞS>
213213213213
^m{fH$ {dÚmWu H$ÞS>, B§J«Or qH$dm qhXr `m ^mfm {eHy$ eH$Vmo. na§Vw H$ÞS>oÎma ^m{fH$ {dÚmÏ`mªZm
_mV¥^mfm, B§J«Or qH$dm qhXr d H$ÞS> Aem ^mfm {eH$mì`m bmJVmV. EImÚmbm Ë`mMr _mV¥^mfm
{eH$m`Mr Agob Va Ë`mda H$ÞS> gº$s Va AmhoM, na§Vw B§J«Or qH$dm qhXr `mn¡H$s EH$ ^mfm
gmoS>mdr bmJVo. Am{U g_Om EImÚmbm `m XmoÝhr ^mfm {eH$m`À`m AgVrb Va _mV¥^mfoVyZ {ejU
gmoS>mdo bmJob Aemdoir {bnr, ^mfm, g§ñH¥$Vr {Q>H${dUo gmh{OH$M H$R>rU OmVo. åhUyZ ho e¡j{UH$
YmoaU H$b_ 29 Ûmao {_imboë`m KQ>ZmË_H$ _yb yV h¸$m§Mo haU H$aUmao Amho.
~oiJmd_Yrb H$m`Xm d gwì`dñWm A~m{YV amhmdr `mgmR>r ehamVrb Zm_\$bH$,
gyMZm\$bH$ Mma ^mfoV bmdÊ`mV `mdoV Agm R>amd gd©^m{fH$ ZJagodH$m§Zr _hmnm{bH$m ~¡R>H$sV
EH$_VmZo nmg Ho$bm. nU àemgZmZo `m R>amdmMr A§_b~OmdUr Z H$aVm \$º$ H$mZS>r ^mfoVrbM
\$bH$ bmdbo OmV AmhoV. OZVoÀ`m ^mdZm§Mm AmXa H$ê$Z bmoH$à{V{ZYtZr g^mJ¥hmV R>amd
Ho$bm. nU _amR>r Ûofm_wio _hmZJanm{bHo$Vrb àemgH$s` A{YH$mar Ë`mMr A§_b~OmdUr H$aV
ZmhrV.
{Oëhm J«§Wmb`, H¥$fr ImË`mMo g§`wº$ g§MmbH$, {Oëhm gm§p»`H$s A{YH$mar, ghH$ma
ImË`mMo Cn{Z~§YH$, yJ © d I{ZO, _Ëñ` ImVo, newd¡ÚH$s` ImVo, {Oëhm {ejUm{YH$mar,
dZ Cng§ajUm{YH$mar, {Oëhm ghH$mar XyY CËnmXH$ g§K, {Oëhm {d_m A{KH$mar BË`mXr
ImË`m§Zr Amnë`m nÌì`dhmam§Mm Vnerb {Xbobm Zmhr. VmbwH$m n§Mm`VrMo B{Vd¥Îm d ~¡R>H$sÀ`m
ZmoQ>rgm _amR>r ^mfo_Ü`o XoÊ`mV `mì`mV Aer _mJUr _amR>r g^mgXmH$Sy>Z Ho$br Jobr. nU Ë`mH$S>o
Xwb©j Ho$bo Jobo. _amR>r ^mfo_Ü`o B{Vd¥Îm Z {Xë`m_wio VmbwH$m n§Mm`V gXñ`m§Zm MM}_Ü`o ^mJ
KoÊ`mg AS>Wim `oVmo. g§JUH$ Z {_iÊ`mMo H$maU àemgZmH$Sy>Z nwT>o Ho$bo OmVo. H$mhrdoim
AIoaÀ`m jUr B{Vd¥Îm _amR>rVyZ XoÊ`mV `oVo. Ë`m_Ü`o Ajå` MwH$m AgVmV. Ë`m_wio bmoH$emhr
_mJm©Zo {ZdS>yZ Amboë`m g^mgXm§Zm ~¡R>H$s_Ü`o ^mJ KoÊ`mg AS>Wim `oVmo. `m~m~VMr I§V
n§Mm`V gXñ` gwaoe amOyH$a, am_M§Ð Hw$Ðo_ZrH$a, àVmn H$moir, a_oe ~oiJmdH$a, {gÓmßnm N>Ìo,
_mê$Vr ^aJmÊUmMo B. Zr ì`º$ Ho$bo.
214214214214
gaH$mar H$m`m©b`mV _amR>r ^mfoVyZ {Xbobo VH«$ma AO© pñdH$mabo OmV ZmhrV,
H$maU H$Zm©Q>H$ gaH$maZo gr_m^mJmV _amR>r ^mfmM R>odm`Mr Zmhr Ago R>a{dbo Amho. nmobrg R>mUo,
gaH$mar d {Z_gaH$mar H$Moè`m, gmd©O{ZH$ g§ñWm, ñWm{ZH$ g§ñWm `oWo _amR>r ^mfoVyZ AO© Ho$bm
Va H$mZS>r A{YH$mar Vmo AO© \o$Hy$Z XoVmo qH$dm \$mSy>Z Q>mH$Vmo. H$ÞS> ^mfoV AO© {bhm, Aer V§~r
{Xbr OmVo. Ë`m_wio H$Zm©Q>H$ gaH$ma d gaH$mar A{YH$mar `m§Zr gr_m^mJmVrb _amR>r bmoH$m§Mo OrUo
_wpíH$b Ho$bo Amho.25
Ë`mMà_mUo {d{dY joÌmV ZmoH$argmR>r gr_mdmgr`m§Zr Ho$bobo AO© ho Oa
_amR>rV AgVrb Va Vo AO© N>mZZrVyZ CS>{dbo OmVmV. Am{U Oa B§J«Or_Ü`o Ho$boVa
_wbmIVrdoir VwPr _mV¥^mfm H$moUVr? VwPo {ejU H$moUË`m ^mfoVyZ Pmbo Amho? H$ÞS> `oVo H$m?
gr_m^mJmVrb Amhog H$m? Ago AZoH$ àíZ {dMmabo OmVmV. Am{U ZmoH$arnmgyZ Ë`mbm Xya
R>odVmV. Ë`mMm n[aUm_ Ago Ag§»` gr_m^mJmVrb Vê$U Cƒ {ejU dm ZmoH$arnmgyZ d§{MV
amhVmV d eodQ>r nmoQ>mnmÊ`mMm àíZ dm Hw$Qw>§~mMm JmS>m Mmb{dÊ`mgmR>r hbŠ`m àVrMr H$m_o dm
ì`dgm` H$aVmV. Ë`m_Ü`o Jd§S>rH$m_, g|Q´>tJ, _Oya, H$m_Jma, doQ>a, S´>m`ìha, h_mb VgoM
nmZnÅ>r, \$m¡S´>t, dopëS>¨J B. N>moQ>o _moR>o ì`dgm` H$aVmZm {XgVmV. `mMm n[aUm_ Aem Hw$Qw>§~m§Mr
Am{W©H$ d gm_m{OH$ n[apñWVr X`Zr` ~Zbobr {XgyZ `oVo ~aoMgo ~oH$ma `wdH$ ì`gZm§À`m
Amhmar OmVmV. Va Xm[aÐ`m_wio AZoH$ nmbH$m§À`mg_moa _wbrÀ`m {ddmhmgmR>r hþ§S>çmMr g_ñ`m
{Z_m©U hmoVo. Aem AZoH$ g_ñ`m§_wio Hw$Qw§~mMo ñdmñÏ` {~KS>Vo, Ë`m§Mm n[aUm_ g_mOmÀ`m
èhmgmda hmoVmo.
4.4.4.4.6666.4.2 gaH$mar H$m`m©b`mVhr _amR>r ^mfoMr JiMonr.4.2 gaH$mar H$m`m©b`mVhr _amR>r ^mfoMr JiMonr.4.2 gaH$mar H$m`m©b`mVhr _amR>r ^mfoMr JiMonr.4.2 gaH$mar H$m`m©b`mVhr _amR>r ^mfoMr JiMonr
H$Zm©Q>H$ emgZmMo H$m`Xo, {Z`_ qH$dm n[anÌHo$ _amR>r ^m{fH$m§Zm _amR>rVyZ CnbãY hmoV
ZmhrV. _mb_Îmm§Mo XmIbo (àm°nQ>u EŠñQ´>°ŠQ>), h¸$nÌHo$ (aoH$m°S>© Am°\$ amB©Q>g²), drO ~rb,
aoeZH$mS>©, ~g d aoëdo AmajU \$m°åg©, nmoñQ>, ~±H$m, gaH$mar d ñWm{ZH$ ñdamÁ` H$m`m©b`mVrb
AO©, {dÚmÏ`mªZm bmJUmao AOmªMo Z_wZo `m{edm` BVa H$mJXnÌo _wÔm_hÿZ H$ÞS>_Ü`o N>mnbr
OmVmV. Ë`m_wio _amR>r ^m{fH$m§Zm AZoH$ g_ñ`m§Zm gm_moao Omdo bmJV Amho. H$Zm©Q>H$ gaH$maMm hm
215215215215
VwKbH$s H$ma^ma bmoH$emhrda Kmbm KmbUmam AgyZ hr Owb_r amOdQ> B§J«Om§nojmhr AË`mMmar
Amho. `mg§X^m©V gr_mbT>çmMo Á`oð> ZoVo S>m°. EZ. S>r. nmQ>rb åhUVmV, ""ñdmV§Í`nyd©H$mimV
{~«Q>rem§Zr ^maVr`m§da OodT>o AË`mMma Ho$bo, {VVHo$M AË`mMma gr_m^mJmVrb _amR>r ^mfH$m§da
H$Zm©Q>H$ gaH$maZo Ho$bo AmhoV. gr_mdmgr`m§darb AÝ`m` nmhÿZ Amåhr B§J«Om§À`m H$mimVM amhV
AmhmoV.''26
^maVmbm ñdmV§Í` {_iyZ OdiOdi 65 df} CbQ>br Varhr gr_m^mJmVrb _amR>r
^m{fH$ nmaV§Í`mV Amho. AmOhr Ë`mbm Agwa{jVVoMr ^mdZm OmUdVo Amho. amoOramoQ>rMm àíZ
Ë`mÀ`mg_moa C^m Amho. bmoH$emhr ^maVm_Ü`o Ë`m§Mo h¸$, A{YH$mam§Mr nm`_„r Pmbr Amho.
H$Zm©Q>H$ gaH$ma Ë`m§Mo ^m{fH$ emofU, {nidUyH$ H$aV Amho. H$Zm©Q>H$ gaH$ma Jwbm_mà_mUo
dmJUyH$ XoV AgyZ doimodoir g§Yr {_iVmM H$gm`mà_mUo PmoS>nyZ H$mT>Vmo Amho. Aem à{V{H«$`m
g§emoYH$mOdi AZoH$ _amR>r ^m{fH$m§Zr ì`º$ Ho$ë`m.
4.4.4.4.6666.4.3 H$mZS>r gº$s_wio Iw§Q>Umam {dH$mg Am{U X¡Z§{XZ ì`dhmamVrb AS>MUr.4.3 H$mZS>r gº$s_wio Iw§Q>Umam {dH$mg Am{U X¡Z§{XZ ì`dhmamVrb AS>MUr.4.3 H$mZS>r gº$s_wio Iw§Q>Umam {dH$mg Am{U X¡Z§{XZ ì`dhmamVrb AS>MUr.4.3 H$mZS>r gº$s_wio Iw§Q>Umam {dH$mg Am{U X¡Z§{XZ ì`dhmamVrb AS>MUr
gd©M H$mJXnÌo åhUOo _mb_ÎmoMr H$mJXnÌo, OÝ_, _¥Ë`y Zm|XUr, gmV~mam CVmao, {d{dY
emgH$s` AO©, XwH$mZm§darb Am{U ~gdarb nmQ>çm H$mZS>rV Agë`m_wio _amR>r _mUgmbm
gr_m^mJmV X¡Z§{XZ ì`dhma H$aUo AdKS> Pmbo Amho. AZoH$doim gaH$maMo {Z`_, H$m`Xo g_OV
Zgë`mZo {Z`_, H$m`Xo nmibo OmV ZmhrV. Ë`m_wio {Z`_, H$m`Xo nmibo Z Joë`mZo H$madmB©Mm
~S>Jm CJmam`bmgwÓm gaH$ma _mJonwT>o nmhV Zmhr. gaH$maÀ`m `moOZmgwÓm `oWrb ñWm{ZH$ OZVobm
H$iV ZmhrV. Ë`m_wio oWrb OZVoMm {dH$mg hmoV Zmhr Ago ~è`mM OUm§Zr gm§{JVbo.
Va H$ÞS>gº$sÀ`m A{VaoH$mMo CXmhaU bjmV KoVbo Va `oWrb H$ÞS> bmoH$ {H$Vr {dÛdofr AmhoV
Vo H$iyZ `oB©b. Va ~oiJmdÀ`m {gìhrb hm°pñnQ>b_Ü`o "Vwåhr H$ÞS> ~mobbmV Va Vw_À`mH$S>o
Ëdarb bj {Xbo OmB©b' Agm \$bH$M bmdbm Amho.27
Ë`m_wio BWë`m n[apñWVr{df`r ^mî`
H$aVmZm EH$ gw{e{jV J¥hñW åhUmbo, _hmamï´>mMr gmW hdr hmo. BWë`m _amR>rMr n[apñWVr {~H$Q>
Amho. gaH$maZo _wÔm_ bmMma H$aÊ`mMm {dS>m CMbbm`, ZmoH$è`m ZmhrV, Y§Xo ZmhrV, b¾ H$am`bm
Ka d eoVr {dH$Vmo, N>moQ>m Y§Xm gwê$ Ho$bm. nU gaH$mar H$m_ Ambo H$s gd© R>ßn nS>Vo. H$maU
216216216216
_amR>r _mUgm§Mr \$mB©b Q>o~bmda {\$aV amhVo, n¡go KoVbo OmVmV, N>i hmoVmo, _wbm§Zm ZmoH$è`m
{_iV ZmhrV. gJirH$S>o S>mdbbo OmVo. AmdmOm§Zr d Cƒmam§Zr Amåhr _amR>r Amho ho H$ibo H$s
\$º$ Ûof ngaVmo.
4.4.4.4.6666.5.5.5.5 amOH$s` g_ñ`mamOH$s` g_ñ`mamOH$s` g_ñ`mamOH$s` g_ñ`m
1957 nmgyZ Pmboë`m {dYmZg oÀ`m {ZdS>UwH$s_Ü`o _hmamï´> EH$sH$aU g{_VrZo Amnbm
à^md XmI{dbm Amho. nU bmoH$emhr _mJm©Zo hmoUmè`m {ZdS>UwH$s_Ü`ohr _amR>r ^m{fH$ C_oXdmam§Zm
Ìmg H$aÊ`mMo YmoaU H$ÞS>rJm§Zr Adb§~bobo {XgyZ `oVo. gZ 1985 _Ü`o amOm^mD$ _mZo ho
_hmamï´> EH$sH$aU g{_VrMo C_oXdma {dYmZg obm C o AgVmZm Ë`m§À`m {damoYmV Vã~b
301 C_oXdma C o H$ê$Z {ZdS>UwH$sg_moa noMàg§J {Z_m©U Ho$bm hmoVm. Varhr amOm^mD$ _mZo
`m§Zr 33,139 _Vo KoD$Z {dO` g§nmXZ Ho$bm.
~oiJmd {OëømVrb EHy$U 485 J«m_n§Mm`Vrn¡H$s ImZmnya, ~oiJmd, hþ o$ar, {M¸$moS>r
d AWUr VmbwŠ`mVrb J«m_n§Mm`Vr_Ü`o _amR>r ^m{fH$m§Mo n`m©`mZo _hmamï´> EH$sH$aU g{_VrMo
qH$dm ñWm{ZH$ _amR>r ^m{fH$ AmKmS>rMo dM©ñd Amho. AZoH$ _amR>r ^m{fH$m§Mo J«m_n§Mm`VrV ~hþ_V
AgVmZmhr AÜ`j Am{U CnmÜ`j {ZdSUwH$sMo \$m°åg© d BVa H$mJXnÌo Ho$di H$ÞS>_Ü`o
Agë`mZo _amR>r ^m{fH$ C_oXdmam§Mo Zm_{ZX}eZ \$m°åg© AnmÌ hmoVmV d H$ÞS> ^m{fH$ C_oXdma
Vm§{ÌH$ ~m~t_wio {~Z{damoY {ZdSy>Z `oVmo. H|$Ð d amÁ` {ZdS>UyH$ Am`moJmZo _amR>r ^m{fH$m§Zm g§nyU©
{ZdS>UwH$sMr H$mJXnÌo _amR>r ^mfoVyZ {Xbr nm{hOoV Agm AmXoe H$mT>bm AgVmZmhr H$Zm©Q>H$
gaH$ma OmUrdnyd©H$ Xwb©j H$aVo.
_VXma `mÚm V`ma H$aUo, _VXma `mXrV Zmd XmIb H$aUo qH$dm Zmd H$_r H$aÊ`mgmR>r
AgUmao AO© {ZdS>UyH$ Am`moJmZo \$º$ H$ÞS> ^mfoVM R>odë`mZo _amR>r ^m{fH$m§Mr AZoH$doim
J¡agmo` hmoVo. _VXmam§À`m hmoUmè`m J¡agmo`r~amo~aM _VXma `mXr H$ÞS> ^mfoVyZM à{gÓ hmoV
Agë`mZo _VXma `mXrV Zmd Zgboë`m ZmJ[aH$m§Zm {ZdS>UwH$sdoirM Amnbo _VXma `mXrV Zmd
Zgë`mMo g_OVo. Ë`m_wio ñdV§Ì ^maVmVrb bmoH$emhr à{H«$`oVrb AË`§V _m¡ë`dmZ AgUmè`m
217217217217
_VXmZmÀ`m h¸$mnmgyZ _amR>r ^m{fH$ d§{MV amhVmV. _VXma `mXr H$ÞS>_Ü`o Agë`m_wio
ñWm{ZH$ ñdamÁ` g§ñWm§Mr qH$dm {dYmZg oMr {ZdS>UyH$ bT>dy BpÀN>Umè`m _amR>r ^m{fH$
C_oXdmam§Zm AZoH$ AS>MUtZm gm_moao Omdo bmJVo. VgoM Ë`m§Zm {ZdS>UwH$sMr nyd©V`mar
ì`dpñWVnUo H$aVm `oV Zmhr. àË`j {ZdS>UwH$sdoir BboŠQ´>m°{ZH$ `§ÌUodaVr AgUmar C_oXdmam§Mr
Zmdo H$mZS>r ^mfoVM Agë`mZo _amR>r ^m{fH$m§Zm C_oXdmam§À`m Zmdmg_moarb {ZdS>UyH$ {MÝh
nmhÿZM _VXmZ H$amdo bmJVo. H$mhrdoim {ZdS>UwH$ {MÝhm_Ü`o g_mZVm Agë`mg _amR>r ^m{fH$m§Zm
ZrQ>nUo Amnë`m _VXmZmMm A{YH$mahr ~OmdVm `oV Zmhr. hr à{H«$`m bmoH$emhrgmR>r AË`§V _maH$
Amho.
ñWm{ZH$ ñdamÁ` g§ñWo_Ü`o J«m_n§Mm`V, VmbwH$m n§Mm`V Am{U {Oëhm n§Mm`V_Ü o
_amR>r ^m{fH$m§Mo dM©ñd Agë`mZo VoWrb gXñ`m§H$Sy>Z ZmoQ>rgm, B{Vd¥Îm Am{U EH§$XarV H$m_H$mO
_amR>r ^mfoV XoÊ`mMr _mJUr Ho$br OmVo. nU H$mhrdoim _amR>r ^m{fH$m§Mo dM©ñd AgUmè`m `m
ñWm{ZH$ ñdamÁ` g§ñWm§_Ü`o H$ÞS> ^m{fH$ àemgH$s` A{YH$mar Agë`mZo qH$dm Vmo OmUrdnyd©H$
R>odë`mZo àemgZ d gXñ`m§_Ü`o dma§dma g§Kf© {Z_m©U hmoVmV. _amR>r ^m{fH$ gXñ` _amR>r ^mfoMm
AmJ«h YaVmo Va àemgH$s` A{YH$mar amÁ` gaH$maMo AmXoe XmIdVmo. `m_wio `m ñWm{ZH$
ñdamÁ` g§ñWm§Mo H$m_H$mO ì`dpñWVnUo hmoV Zmhr. VgoM g oMo B{Vd¥Îm _amR>r_YyZ XoÊ`mg
àemgZ S>moioPmH$ H$aVo. gXñ`m§À`m X~mdm_wio Oar B{Vd¥Îm _amR>rVyZ {Xbo Va Ë`m_Ü`o Ajå`
MwH$m AgVmV. `m MwH$m§_wio bmoH$emhr _mJm©Zo {ZdSy>Z Amboë`m gXñ`m§Zm H$m_H$mOm_Ü`o ^mJ
KoÊ`mg AS>Wim `oVmo.
4.4.4.4.6666.5.1 bmoH$emhrMr _wñH$Q>Xm.5.1 bmoH$emhrMr _wñH$Q>Xm.5.1 bmoH$emhrMr _wñH$Q>Xm.5.1 bmoH$emhrMr _wñH$Q>Xm~r~r~r~r
_hmamï´>-H$Zm©Q>H$ gr_m^mJm_Ü`o 1957 gmbmnmgyZ {dYmZg oV _hmamï´> EH$sH$aU
g{_VrMo dM©ñd hmoVo. Ë`mM~amo~a ñWm{ZH$ ñdamÁ` g§ñWmda ~hþVm§er _amR>r ^m{fH$m§MoM dM©ñd
AgyZ Vo H$Zm©Q>H$ gaH$mabm S>moù`mV A§OZ KmbUmaoM Amho. Ë`m_wio H$Zm©Q>H$ gaH$ma `m g§nyU©
^mJmda H$Þ{S>Jm§MoM dM©ñd àñWm{nV H$aÊ`mgmR>r haVèhoMo à`ËZ H$aV Amho. {dYmZg oÀ`m
218218218218
{ZdS>UwH$sV gr_m^mJmVyZ g{_VrMo 8 Vo 9 Am_Xma {ZdSy>Z `oV Agë`mZo hr {ZdS> H|$ÐmZo
bmoHo$ÀN>m à_mU _mZyZ gr_m^mJmMm g_mdoe _hmamï´>mV H$am`Mo R>a{dbo Va AS>MUrMo R>aob
`mÑï>rZo H$Zm©Q>H$ gaH$maZo OodT>o {dYmZg^m _VXma g§K \$moS>Vm oVrb VodT>o \$moS>bo d g{_Vr
Am_Xmam§Zm {ZdS>UyH$ qOH$Uo AdKS> Ho$bo. H$madma _VXmag§K \$moSy>Z hë`mi _VXmag§K doJim
Ho$bm d Ë`mbm _wXJmoS> hm g§nyU© H$mZS>r ^m{fH$ VmbwH$m OmoSy>Z hë`mi _VXmag§KmVyZ _amR>r
C_oXdma {ZdSy>Z `oÊ`mMr eŠ`Vm Zï> Ho$br. Va ~oiJmd CÎma d ~oiJmd X{jU ho _VXmag§K
_moSy>Z ~mJodmS>r hm _VXmag§K _wÔm_ H$mZS>r ~Z{dbm. ^mbH$s 1, ^mbH$s 2 d hbgX ho
_VXmag§K \$moS>bo d _amR>r C_oXdma {ZdSy>Z AmUUo AdKS> Ho$bo. Va ~oiJmd eha
_VXmag§KmVyZ ehmnyaÀ`m _amR>r Jëë`m dJië`m d _mi_mê$Vr EŠñQ>oeZ_Ü`o H$mZS>r ^m{fH$
{hS>H$b YaUJ«ñVm§Zm AmUyZ Vmo ^mJ ~oi½mmd ehamV g_m{dï> Ho$bm Am{U _amR>r ^m{fH$m§À`m
_VXmam§Mr OmUrdnyd©H$ {d^mJUr Ho$br. BVHo$M ZìhoVa OmV, Y_m©da AmYmarV H$ÞS> C_oXdma C^o
H$ê$Z _amR>r C_oXdmam§Zm Yyi Mmam`Mm H$Zm©Q>H$mVrb gd©M amOH$s` njm§Zr à`ËZ Ho$bm. nU
Ë`m_Ü`o Ë`m§Zm nyU© `e Ambo Zmhr.
gd© n`m©` g§në`mZ§Va H$Zm©Q>H$mVrb amOH$s` njm§Zr _amR>r ^m{fH$ ZoË`m§ZmM hmVmer
Yê$Z Ë`m§Zm Am{_f XmIdyZ _hmamï´> EH$sH$aU g{_Vr_Ü`o \y$Q> nmS>br Am{U 2008 _Ü`o
{dYmZg oÀ`m gd© OmJm H$Zm©Q>H$mVrb amOH$s` njm§ZrM IoMyZ KoVë`m. Ë`m_wio gr_m^mJmV
_amR>r ^m{fH$ ~hwg§»` Agbo Var Ë`m§À`m ^mJmÀ`m/g_mOmÀ`m g_ñ`m§Mr gmoS>dUyH$ H$aUmam,
{dYmZg o_Ü`o _amR>r ^m{fH$m§À`m ì`Wm _m§S>Umam à{V{ZYr Zmhr. Ë`mMm n[aUm_ H$Zm©Q>H$À`m
gdm}ƒ g^mJ¥hm_Ü`o _amR>r ^mfoMm, _amR>r ^m{fH$m§Mm AmdmO C_Q>V Zmhr..
4.4.4.4.6666.6 _amR>r ^m{fH$m§À`m O{_Zr g§nmXZ.6 _amR>r ^m{fH$m§À`m O{_Zr g§nmXZ.6 _amR>r ^m{fH$m§À`m O{_Zr g§nmXZ.6 _amR>r ^m{fH$m§À`m O{_Zr g§nmXZ
H$Zm©Q>H$ gaH$ma _amR>r ^m{fH$ eoVH$è`m§À`m O{_Zr doJdoJù`m H$maUmñVd g§nm{XV
H$ê$Z _amR>r ^m{fH$m§darb Ag§Vmof àH$Q> H$aV Amho. ~oiJmdÀ`m X{jU ^mJmVrb 3000 EH$a
{nH$mD$ O_rZ Ho$Am`S>r~r (Karnataka Industrial Development Board) d ~wS>mH$Sy>Z
219219219219
(Belgaum Urban Development Authority) g§nm{XV H$aÊ`mV `oV Amho Va Am§~odmS>r,
(Vm. {O. ~oiJmd) `oWrb 790 EH$a eoVO{_ZrÀ`m _mbH$m§Zm JaO ZgVmZm J¥h{Z_m©U
_hm_§S>imZo Zmo{Q>gm nmR>{dë`m. _hmamï´>mV Oer {gS>H$mo, åhmS>m B. _hm_§S>io AmhoV VerM
H$Zm©Q>H$mVgwÓm AmhoV. ~wS>m _hm_§S>imZo ~oiJmd n[agamVrb OdiOdi 750 EH$a _amR>r
_mUgm§Mr {nH$mD$ eoVO_rZ g§nm{XV Ho$br Voìhm g§~§{YV eoVH$è`m§Zr d _hmamï´> EH$sH$aU
g{_VrZo _hm_§S>imÀ`m H$m`m©b`mV OmdyZ Amnë`m ì`Wm _m§S>ë`m. {nH$mD$ O{_Zr, Kao
~m§YÊ`mgmR>r KoV Agmb Va Amåhr eoVr H$moR>o H$am`Mr? eoVr{edm` Xwgam Am_Mm CÚmoJ Zmhr dm
ZmoH$ar Zmhr Aem n[apñWVrV Am_Mr {nH$mD$ O_rZ Vwåhr g§nm{XV Ho$br Va Hw$Qw>§~mMm CXa{Zdm©h
H$gm H$am`Mm? VgoM OZmdam§Mm d¡aUrMm àíZ Amåhr H$gm gmoS>dm`Mm? Am_Mr eoVO_rZ hr Kao
~m§YÊ`mg Cn`wº$ ZgyZ Ë`m_Ü`o ^mV, D$g, Ádmar, yB©_yJ, ~Q>mQ>m B. gh BVa {nHo$ KoVbr
OmVmV. Ë`mM~amo~a eoVH$è`m§Zr H$O©o H$mTy>Z ñdV:À`m _mbH$sV {d{har, n§ngoQ>g² d nmB©nbmB©Ýg
KmVboë`m AmhoV. nU `m ì`Wm nyd©J¥hXy{fV H$mZS>r A{YH$mè`m§Zm d amÁ`H$Ë`mªZm g_Oë`m
ZmhrV. gr_m^mJm_Ü o H$ÞS> dgmhVr Cä`m H$ê$Z VoWrb _amR>r Q>¸$m H$_r H$ê$Z ~oiJmddaVr
H$mZS>r ^m{fH$m§Mr n`m©`mZo H$Zm©Q>H$mMrM nH$S> KÅ> H$aÊ`mMm H$Zm©Q>H$ gaH$maMm Hw$Q>rb S>md
Agbobm {XgyZ `oVmo. ~oiJmd VmbwŠ`mV BVa {R>H$mUr Zm{nH$ O_rZ CnbãY AgVmZm
Om{Udnyd©H$ _amR>r ^m{fH$ eoVH$è`m§Mr {nH$mdy O_rZ g§nmXZ H$ê$Z _amR>r _mUgmbm Am{W©H$
{dd§MZoV AS>H$dyZ {^Ho$H§$Jmb H$aÊ`mMo H$Q>H$mañWmZ H$Zm©Q>H$ gaH$ma H$aV Amho. `mnydu
{dYmZgm¡Y ~m§YÊ`mgmR>r Am{U BVa gaH$mar àH$ënmgmR>r _amR>r eoVH$è`m§À`m O{_Zr bú`
H$aÊ`mV Amë`m. ~wS>m Am{U Ho$Am`S>r~rV\}$ ßbm°Q> nmSy>Z _amR>r ^m{fH$m§Mr O_rZ H$mTy>Z KoD$Z
~oiJmd ~mhoarb H$ÞS>rJm§Zm XoV AmhoV. `mMo H$maU åhUOo ~oiJmd_Yrb _amR>r Q>¸$m H$_r H$aUo
hmo`.28
~wS>mH$Sy>ZgwÓm AZoH$doiobm O{_ZrMo ImoQ>o ZH$meo à{gÓ Ho$bo OmVmV. ImoQ>r AmajUo
XmI{dbr OmVmV. VgoM hr gd© H$mJXnÌo H$ÞS>_YyZ Agë`mZo _amR>r ^m{fH$m§Zm g_OV ZmhrV.
Ë`m_wio _amR>r ^m{fH$m§Zm gm§JVrb Ë`m qH$_Vrbm O_rZ {dH$mdr bmJVo Z Pmë`mg O~aXñVr
220220220220
H$ê$Z H$mTy>Z KoVbr OmVo. Ë`mgmR>r ~è`mMdoiobm amOH$s` gÎmoMm Xwê$n`moJ Ho$bm OmVmo.
añVmê§$XrH$aUm_Ü ohr _amR>r ^m{fH$m§Zm EH$ Ý`m` d H$ÞS> ^m{fH$m§Zm Xwgam Ý`m` Agm
njnmVrnUm Ho$bm OmVmo. _mM© 2011 _Ü`o VrZ {Xder` A{Ib ^maVr` H$ÞS> gm{hË` g§_obZ
~oiJmd_Ü`o KoÊ`mV Ambo. VrZ {Xder` g§_obZmgmR>r XmoZ Vo VrZ _{hZo ~oiJmd eha doR>rg
Yabo hmoVo. VgoM eha {dH$mg `moOZm am~{dÊ`mV Ambr. gwemo{^H$aUmÀ`m ZmdmImbr eoH$S>mo
ImoH$sYmaH$m§Zm añË`mda AmUbo. ê§$XrH$aU _mo{h_oV AZoH$m§Mr Kao d XwH$mZo Jobr.
Ë`m_Ü`o àemgZmZo _amR>r _mUgmbm bú` Ho$bo. hmbAnoð>m ImdyZ, n¡-n¡ n¡go O_dyZ gr_mdVu
IoS>çmVrb _wbm§Zr eham§_Ü`o Q>mH$bobo Y§Xo-amoOJma àemgZmZo CISy>Z Q>mH$bo. `oùiya `oWrb
eoVr ~mg_Vr Vm§XimgmR>r à{gÓ Amho. gwnrH$ O_rZ ho `oùiyaMo ~bñWmZ AgyZ hr O{_Z _amR>r
^m{fH$m§Mr Amho. gr_màíZm_Ü`o `oùiya JmdMo Agbobo `moJXmZ, _hmamï´>m~Ôb AgUmar `oùiyaMr
Apñ_Vm, Jmdm_Ü`o AgUmao _hmamï´> hm`ñHy$b, _hmamï´> _¡XmZ JmdÀ`m doerVhr AgUmam "_hmamï´>
amÁ`mMm \$bH$' `m_wio H$Zm©Q>H$ gaH$maMm `oùiyaH$S>o nmhÊ`mMm Ñ{ï>H$moZ nyd©J«hXy{fV d g§Hw${MV
Pmbm Zgë`mg ZdbM. `oùiyaÀ`m gw{nH$ O{_ZrMo ~bñWmZ AmoiIyZ H$Zm©Q>H$ gaH$maZo
OmUrdnyd©H$ amÁ` _hm_mJ© AmogmS> O{_ZrVyZ H$mT>Uo eŠ` AgVmZmhr gw{nH$ O{_ZrVyZ
H$mT>Ê`mMo R>a{dbo Am{U OoUoH$ê$Z `oùiyaH$am§Mo AW©H$maU H$mob_S>m`Mo hm S>md H$Zm©Q>H$
gaH$maZo aMë`mMo {XgyZ `oVo.29
4.4.4.4.6666.6.1 gaH$maÀ`m YmoaUmda Ý`m`mb`mMohr Vmeoao.6.1 gaH$maÀ`m YmoaUmda Ý`m`mb`mMohr Vmeoao.6.1 gaH$maÀ`m YmoaUmda Ý`m`mb`mMohr Vmeoao.6.1 gaH$maÀ`m YmoaUmda Ý`m`mb`mMohr Vmeoao
~iO~arZo eoVH$è`m§À`m {nH$mdy O{_Zr `m Zm Ë`m `moOZoÀ`m ZmdmZo g§nmXZ H$aUo åhUOo
Vmo EH$ KmoQ>mim R>ê$ eH$Vmo, Ago EH$m yg§nmXZ IQ>ë`m_Ü`o Ý`m`mb`mZo Amnbo ñnï> _V _m§S>bo
Amho. H$_Hw$dV KQ>H$m§da ~iO~arZo gÎmoMm dmna H$ê$Z _amR>r _mUgmbm AmUIr Jar~ H$aÊ`mMm
hm àH$ma Agë`mMohr Ý`m`mb`mZo åhQ>bo Amho. H$Zm©Q>H$ gaH$maÀ`m y_r g§nmXZ YmoaUm~m~V _mÌ
gdm}ƒ Ý`m`mb`mZo Ago _V ì`º$ Ho$bo H$s, gaH$maZo ñWmnZ Ho$boë`m ~|Jiya, ~oiJmd d BVa
eham§_Ü`o ñWmnZ Ho$bobr {dH$mg àm{YH$aUo åhUOo eoVH$è`m§À`m O{_Zr bwQ>Umè`m g§ñWmM,
221221221221
Ë`m§Mo CÎm_ CXmhaU åhUOo "ZmB©g `moOZm' hmo`. H$dS>r_mobmZo eoVO{_Zr Vmã`mV ¿`md`mÀ`m d
EH$ EH$ambm H$mhr bmI ê$n`o _moOm`Mo d `mM O{_ZrVrb EH$m ßbm°Q>bm {VVH$s a¸$_ dgyb
H$am`Mr. AemàH$mao Aem g§ñWm§Zr H$moQ>çmdYr ê$n`m§Mr CbmT>mb gwê$ R>odë`mMo åhQ>bo Amho.30
4.4.4.4.6666.7.7.7.7 gm§ñH¥${VH$ JiMonrgm§ñH¥${VH$ JiMonrgm§ñH¥${VH$ JiMonrgm§ñH¥${VH$ JiMonr
~oiJmd ehamMr _amR>r AmoiI nwgÊ`mgmR>r H$Zm©Q>H$ gaH$maZo àË oH$ {R>H$mUr ~oiJmdMm
Zm_m§VamMm gnmQ>m gwê$ Ho$bm Amho. gaH$mar H$m`m©b`mV {_iUmar H$mJXnÌo, H$m`m©b`rZ
Zm_\$bH$, ~gogdarb \$bH$, añË`mdarb \$bH$mda ~oiJmdMo "~oiJmdr' Ago Zm_m§Va Ho$bo
Amho. ~oiJmdÀ`m `m Zm_m§VamÀ`m {damoYmV _hmamï´> EH$sH$aU g{_VrZo ^ì` _moMm© H$mTy>Z
{Oëhm{YH$mè`m§Zm {ZdoXZ {Xbo hmoVo. gr_màíZ gdm}ƒ Ý`m`mb`mV AgVmZm ~oiJmdMo Zm_m§Va
H$aUo Ý`m`mb`mMm Ad_mZ H$aUmao R>ê$ eH$Vo. _mÌ _amR>r ÛofmZo nN>mS>boë`m H$Zm©Q>H$ gaH$maZo
gr_m^mJmVrb _amR>r ^mfm, g§ñH¥$Vr Zï> H$aÊ`mgmR>r gmVË`mZo à`ËZ H$arV AgVmZm _amR>r
_mÜ`{_H$ nmR>çnwñVH$m_Ü ohr ~oiJmdMo "~oiJmdr' Ago Zm_m§Va H$ê$Z _amR>r Ûof XmIdyZ {Xbm
Amho.
gm§Jbr, nwÊ`mà_mUoM ~oiJmd hohr ZmQ>çdoS>o eha _mZbo OmVo. BWë`m _amR>r ZmQ>H$m§Mr
na§nam gìdmeo df} OwZr Agë`mMo gm§{JVbo OmVo. 1956 gmbr ~oiJmdmV _amR>r ZmQ>ç g§_obZ
Pmbo hmoVo. `mM g§_obZmVyZ _amR>r ZmQ>çn[afXoMm OÝ_ Pmbm Ago BWbo OwZo ZmQ>çào_r gm§JVmV.
nydu _w§~B©, nwÊ`mVyZ AZoH$ ZmQ>çg§ñWm AmdOy©Z ~oiJmdmV `m`À`m. AmVm ho Odinmg Wm§~boM
Amho. A{bH$S>o "OmUVm amOm', "e§ yamOo' Am{U "qghJO©Zm' Aem _moOŠ`mM ZmQ>H$mMo à`moJ
~oiJmdmV Pmbo. Ë`mMo H$maU ~oiJmdmVbo Á`oð> nÌH$ma AemoH$ `miJr gm§JVmV, ""H$Zm©Q>H$
gaH$maZo amÁ`m~mhoê$Z `oUmè`m ZmQ>çg§ñWm§À`m ~gJmS>çm§da àË`oH$ AmgZm_mJo H$a bmdÊ`mg
gwê$dmV Ho$br. H$amMm hm ~moOm nadS>V Zgë`mZo _w§~B©-nwÊ`mÀ`m ZmQ>çg§ñWm AmVm BWo `oÊ`mMo
à_mU H$_r Pmbo. Ë`m_wio BWbo _amR>r ZmQ>ça{gH$ Ogo Mm§Jë`m ZmQ>H$m§Zm _wH$bo AmhoV VgoM
H$mZS>rhr. H$maU BWë`m H$mZS>r a{gH$m§Mohr _amR>r ZmQ>H$m§da VodT>oM ào_ hmoVo.''
222222222222
gr_m^mJmVrb {MÌnQ>J¥hm_Ü`o _amR>r {MÌnQ> Ambm H$s H$a bmdbo OmVmV. _mÌ H$ÞS>
^m{fH$ {MÌnQ>m§Zm H$a _m\$ AgVmV. Ë`m_wio _amR>r {MÌnQ> nmhUo Am{W©H$ÑîQ>çm _hmJ Ë`m_mZmZo
H$mZS>r {MÌnQ> ñdñV.. Xhm dfm©nydu ~oiJmd_Yrb h§g, {MÌm, H${nb `mgma»`m {MÌnQ>J¥hm_Ü`o
\$º$ _amR>rM {MÌnQ> bmdbo Om`Mo. Ë`m{R>H$mUr AmO AndmX dJiVm H$ÞS> d qhXr {MÌnQ>M
àX{e©V hmoVmV.
4.4.4.4.6666.7.1 gr_m^mJmVrb gm{hpË`H$m§Mr Cnojm.7.1 gr_m^mJmVrb gm{hpË`H$m§Mr Cnojm.7.1 gr_m^mJmVrb gm{hpË`H$m§Mr Cnojm.7.1 gr_m^mJmVrb gm{hpË`H$m§Mr Cnojm
Jobr {H$Ë`oH$ df} gr_m^mJmVrb AZoH$ Jmdm_Ü`o _amR>r gm{hË` g§_obZo ^a{dbr OmVmV.
~oiJmd `oWo `mnydu 1929, 1946 d 2000 gmbr A{Ib ^maVr` _amR>r gm{hË` g§_obZo
^a{dÊ`mV Ambr hmoVr. Va CMJm§d, Hw$Ðo_Zr, ~oiJw§Xr, `oùiya, H$S>mobr, gm§~am, Z§XJS>, {ZbOr
B. _amR>r ^m{fH$ Jmdm§_Ü`o Xadfu hr _amR>r gm{hË` g§_obZo ^a{dbr OmVmV. `m g§_obZm§Zm
^a^ê$Z à{VgmX {_iVmo. VgoM gr_m^mJmbm gm{hË`mMm dmagm Amho. AZoH$ gm{hpË`H$m§Zr {d{dY
{df`m§da _V, {dMma, A{^d¥Îmr gm{hË`m_Ü`o _m§S>bo AmhoV. nU gr_mdVu ^mJmVrb EH$mhr
gm{hpË`H$mbm H$Zm©Q>H$ gaH$maZo dm _hmamï´> gaH$maZo `Wmo{MV Jm¡ad dm gÝ_mZ XodyZ Jm¡a{dë`mMo
{XgyZ `oV Zmhr. `mdê$Z gr_m^mJmVrb gm{hpË`H$m§Mr nadS>M Pmbobr {XgyZ `oVo.
S>m°. ^r_amd JñVr, _hmXod _moao, Eb. Ama. Mm¡Jbo, B§{Xam g§V, S>m°. AÀ`wV _mZo B.
gm{hpË`H$m§Zr Amnë`m boIZrÛmao g_mO KS>{dÊ`mMm à`ËZ Ho$bm Amho. na§Vw `m gdmªMr CnojmM
Pmbobr {XgyZ `oVo.
4.4.4.4.6666.8 gr_m^mJmV nmobrgr AË`mMma.8 gr_m^mJmV nmobrgr AË`mMma.8 gr_m^mJmV nmobrgr AË`mMma.8 gr_m^mJmV nmobrgr AË`mMma
Jobr 55-60 df} H$Zm©Q>H$ amÁ`mÀ`m nmobrgm§Zr ~oiJmd Am{U gr_m^mJmVë`m _amR>r
^m{fH$m§da gmVË`mZo AË`mMma Ho$bo AmhoV. dmñV{dH$ H$m`Xm Am{U gwì`dñWm amIÊ`mMr,
gm_mÝ` OZVoÀ`m Or{dVmMo ajU H$aÊ`mMr KQ>ZmË_H$ O~m~Xmar amÁ` gaH$maÀ`m nmobrg
{d^mJmMr Amho. _mÌ ho ImH$s dXuVrb nmobrg gm_mÝ` OZVodaM AË`mMma Am{U Owbw_ H$arV
AmhoV. _amR>r ^m{fH$m§Zr Amnë`m AÝ`m`m{damoYmV Á`m Á`m doir bmoH$emhr _mJm©Zo _moM}, {ZXe©Zo,
223223223223
Am§XmobZo, gË`mJ«h, _oimdo, amñVm amoH$mo Am`mo{OV Ho$bo Ë`m Ë`m doir `m gaH$mar nmobrgm§Zr
Ë`m§À`mda bmR>r_ma, ~oNy>Q> Jmoir~ma, ImoQ>çm Ho$gog B. Ûmao AÝ`m`mMr n[agr_m JmR>br Amho.
nmobrgr AË`mMmamV AZoH$m§Mr S>moH$s \w$Q>br, aº$mMo nmQ> dm{hbo, hmVnm` _moSy>Z AmO {H$Ë`oH$OU
A§Wê$Umda nS>bo, _mVm-^{JZtZm d¡Yì` Ambooo. Va {H$Ë`oH$OU hþVmË_o Pmbo. ~è`mMdoiobm _amR>r
^m{fH$ XwH$mZXmam§Zm Ìmg XodyZ bmR>rh„m Ho$bobm Amho. JmS>rdê$Z OmUmè`m àdmemZm§hr {dZmH$maU
JmS>r AS>dyZ Ho$di _amR>r ^m{fH$ åhUyZ Ìmg XoUo, H$ÞS>_Ü`o {eì`m XoUo Am{U H$mJXnÌo _mJUo,
nwaoer H$mJXnÌo XoD$Zhr n¡emMr _mJUr H$aUo, Z Pmë`mg X§S> AmH$maUo d Ho$gog H$aUo dm nmobrgr
B§Jm XmI{dUo B. àH$ma H$Zm©Q>H$ nmobrg H$aVmZm {XgyZ `oVmV. EdT>oM ZmhrVa ^a añË`mda
H$m`ÚmMm amOamognUo _wS>Xm nmS>Umè`m ~oiJmdÀ`m nmobrgm§Zr Z Pmboë`m IwZm~Ôb ~mam _amR>r
^m{fH$m§da ^maVr` X§S> {dYmZmÀ`m 302 H$b_mÝd`o JwÝho Zm|X{dÊ`mMm {dH«$_M Ho$bm Amho.
AmO ~oiJmdmV AZoH$ {R>H$mUr nmobrgm§À`m N>mdUrMo {MÌ nhmd`mg {_iV AgyZ Ë`m§Mr
H$aS>r ZOa Ho$di _amR>r ^m{fH$m§daVrM Agbobr {XgyZ `oVo. gr_m^mJmV H$moR>ohr gr_m_oimdm
Agmo, amñVm amoH$mo Agmo, gË`mJ«h, CnmofU, 1 Zmoìh|~aMm "H$mim {XZ' Agmo Aemdoir
~oiJmd_Ü`o H$S>oH$moQ> nmobrg ~§Xmo~ñV R>odbm OmVmo. ~oiJm_Ü`o H$moR>ohr H$moUË`mhr H$maUmZo X§Jb
KSy>Z Amë`mg Ë`mMo n[aUm_ _amR>r ^m{fH$m§ZmM ^moJmdo bmJVmV. `mMo H$maU ~oiJmd nmobrg
_amR>r ^m{fH$m§MmM nmR>bmJ H$aVmV, _maPmoS> H$aVmV, Ë`m§Zm AQ>H$ H$ê$Z OZmdamà_mUo _mahmU
H$aVmV. _mOr _hmnm¡a lr. _mbmoOr Aï>oH$a `m§Zr g§emoYH$mbm gm§{JVbo H$s, ""~oiJmd nmobrgm§Zr
àË`oH$doim _amR>r ^m{fH$m§da ImoQ>çm Ho$gog XmIb Ho$ë`m AmhoV. na§Vw AÚmn Ë`m_Yrb EH$hr
Ho$g gË`mV CVabobr Zmhr.'' `mdê$Z gaH$mar nmobrgm§Mr AÝ`m`r, AË`mMmar dmJUyH$ {H$Vr
^`mZH$ Amho ho `mdê$Z {XgyZ `oVo.
{X. 4 {S>g|~a 2012 amoOr _Ü`amÌr `oùiya `oWo "_hmamï´> amÁ` `oùiya' `m _amR>r
Apñ_VoMo àVrH$ _mZë`m Joboë`m \$bH$mMr _moS>VmoS> H$mhr H$ÞS> do{XHo$À`m Jw§S>m§Zr Ho$ë`mMo {XgyZ
Amboo. Ë`mdoir H$Zm©Q>H$ gaH$maMo A{YdoeZ d _amR>r ^m{fH$m§Mm _hmgr_m_oimdm `m YVuda MmoI
224224224224
nmobrg ~§Xmo~ñV g§nyU© ~oiJmd eha Am{U `oùiya `oWo V¡ZmV AgVmZm hr KQ>Zm KS>brM H$er?
hm àíZ AZoH$m§Zm nS>ë`mdmMyZ amhV Zmhr. nU `mMo Iao H$maU ~oiJmd nmobrgm§À`m
Am{edm©XmVyZM ho gd© KS>ë`mMo {XgyZ `oVo.
4.4.4.4.6666.8.1 gmam~§Xr Am{U nmobrg.8.1 gmam~§Xr Am{U nmobrg.8.1 gmam~§Xr Am{U nmobrg.8.1 gmam~§Xr Am{U nmobrg
gr_m^mJmVrb Odinmg 100 IoS>çm§V _hmamï´> EH$sH$aU g{_VrÀ`m ZoV¥ËdmImbr
Á`mdoir gm_wXm{`H$[aË`m gmam~§Xr bT>m `eñdr H$aÊ`mMm {ZYm©a _amR>r ^m{fH$m§Zr Ho$bm Ë`mdoir
hm bT>m _moS>rV H$mTy>Z gmam dgwbr H$am`MmM `m hÅ>mZo noQ>boë`m H$Zm©Q>H$ gaH$maZo nmobrg
{d^mJmbm OUy AmXoeM gmoS>bo AZ² gmam~§Xr bT>m _moS>rV H$mT>Ê`mMm {dS>mM nmobrgm§Zr hmVr
KoD$Z gr_m^mJmV hmhmH$maM _mOdbm. {~«Q>re amOdQ>rV, naH$s amOdQ>rV nmobrgm§Mr PmoQ>tJemhr,
A_mZwf d amZQ>r àH$ma KS>boë`m gdmªZm _mJo Q>mH$Umao O§Jbr, amjgr àH$ma `oùiya `oWo
8 \o$~«wdmar Vo 11 \o$~«wdmar 1960 `m Mma {XdgmV KS>bo Vo nmobrgm§Mo àH$ma _mZdVobm H$mir_m
\$mgUmaoM hmoVo. Ë`mdoiMo S>r.Eg.nr. bwB©g Am{U Ë`m§À`m VwH$S>rZo añVmoañVr OZmdam§Zm _maVmV
Ë`mà_mUo AZoH$ {ZanamY ZmJ[aH$m§Zm Jwam§gmaIo PmoS>nyZ H$mT>bo. `oùiya Jmdmbm N>mdUrMo ñdê$n
XoD$Z ZmHo$~§Xr Ho$br. KamKamVrb YmÝ` d dñVy ~oH$m`XoeranUo ~mhoa H$mT>ë`m. Ë`mdoir gd©
_amR>r ^m{fH$ EH$ hmoD$Z Ë`m§À`m amjgr H¥$Ë`mbm {damoY H$aÊ`mMm à`ËZ H$aVmM bwB©ggh gd©M
nmobrg Idibo Am{U AlyYyamMm _mam H$ê$Z XheV _mOdbr. bmR>çm§Zr _mahmU H$aÊ`mg
gwê$dmV Ho$br. VarnU _amR>r ^m{fH$ _mJo hQ>bm Zmhr åhUyZ Ë`m§À`mda Jmoir~ma Ho$bm. Ë`m_Ü o
12 OU J§^ra OI_r Pmbo. Ë`m§À`m hëë`mV ~mbH$m§nmgyZ d¥Óm§n`ªV gd©M ór-nwéf gmnS>bo.
nmobrgm§Zr "gmam ^am AÝ`Wm R>ma _mê$' Aem Y_Š`m XoD$Z KamVrb {_iob Vo gm{hË`, YmÝ`,
OZmdao Oá H$aÊ`mg gwê$dmV Ho$br. Ë`mdoir AmS>do `oUmè`m§Zm AmS>do Ho$bo, {ó`m§Zm Va dmÅ>ob
Vgo ~mobyZ Ë`m§À`m A~«yMo qYS>dS>o H$mT>bo. añË`mV, KamV, XwH$mZmV, dg{VJ¥hmV, XodKamV OoWo
AgVrb VoWyZ bmoH$m§Zm AmoTy>Z H$mTy>Z ~o\$m_ _mahmU H$ê$Z åh¡gya nmobrgm§Zr AÝ`m`mMr
n[agr_mM JmR>br hmoVr.31
225225225225
Ooìhm Ooìhm H$Zm©Q>H$ gaH$ma _amR>r _mUgm§da AÝ`m` H$aVo Voìhm àË oH$doir _hmamï´>
EH$sH$aU g{_Vr VoWrb _amR>r ~m§Yd bmoH$emhr nÓVrZo Am§XmobZ H$aVo, _oimdo ^adVo,
_moM} H$mT>Vo nU Xadoir hr _amR>r _mUgm§Mr Am§XmobZo H$mZS>r nmobrg Ë`m§À`m X§Sw>Š`mZo _moSy>Z
H$mT>VmV. _J Vo {dO` _moao àH$aU Agmo qH$dm ~oiJmdmV {dYmZg^m A{YdoeZ àH$aU Am{U
AmVmMo Ho|$ÐmMo à{VkmnÌH$ àH$aU d ^Jdm XhZ, ~mimgmho~ R>mH$ao `m§Mr à{VH¥$Vr XhZ àH$aU,
Xadoir _amR>r _mUyg Aem Jmoï>tMm {ZfoY H$aÊ`mgmR>r Am§XmobZo H$aVmo Am{U àË`oH$doir H$mZS>r
nmobrg Ë`m Am§XmobH$m§da ~imMm dmna H$ê$Z Ë`m§À`mda A_mZwf bmR>rMmO© H$aVmV. Vo hohr ~KV
ZmhrV H$s AmnU Á`mbm _maVmo` Vmo An§J {H$ d¥Ó, {Xgob Ë`mbm ~XS>dyZ H$mT>VmV. em§VnUo
Am§XmobZ H$aUmè`m _amR>r Am§XmobH$m§da hm\$ _S>©a, IyZ, amOÐmoh `mgmaIo J§^ra Am{U ImoQ>o JwÝho
XmIb H$aVmV. ~iO~arZo KamV KwgyZ _amR>r ^m{fH$m§Zm CMbVmV d Vwê§$JmV S>m§~VmV.
øm X§S>obemhr_wio AZoH$ _amR>r Am§XmobH$m§Zm J§^ra OI_m Pmë`m AmhoV. H$mhr Am§XmobH$m§Zm Va
J§^ra eó{H«$`obmhr gm_moao Omdo bmJV Amho. Ë`m§À`m OI_m ~KyZ ho nmobrg {~«Q>re gaH$maMo
AmhoV H$s H$m`? Agm àíZ nS>ë`mdmMyZ amhV Zmhr.
4.4.4.4.6666.9 gr_m^mJ {dH$mgmnmgyZ d§{MV.9 gr_m^mJ {dH$mgmnmgyZ d§{MV.9 gr_m^mJ {dH$mgmnmgyZ d§{MV.9 gr_m^mJ {dH$mgmnmgyZ d§{MV
Jobr 55 Vo 60 df} gr_màíZ {^OV nS>bobm AgyZ AmO Vmo gdm}ƒ Ý`m`mb`mV Amho.
Ë`m_wio `m gr_m^mJmda _hmamï´> gaH$ma Ogm Amnbm Xmdm gm§JV Amho. Ë`mMà_mUo H$Zm©Q>H$
gaH$mahr `m ^mJmda AmnbmM h¸$ gm§JyZ _amR>r ^m{fH$m§Mr {nidUyH$ H$arV Amho. gr_m^mJmVrb
~hwg§»` OZVm hr _amR>r ^m{fH$ AgyZ Ë`m§Mr Vrd« BÀN>m _hmamï´>mV OmÊ`mMr Amho ho AZoH$doim
ñWm{ZH$ J«m_n§Mm`VrnmgyZ Vo {dYmZg oÀ`m {ZdS>UwH$sVyZ XmIdyZ {Xbo Amho. Va AZoH$doim
_moM}, {ZXe©Zo, CnmofUo, _hm_oimdo Am`mo{OV H$ê$Z "ah|Jo Vmo _hmamï´> _|, Zhr Vmo Oob _|', "~oiJmd
Am_À`m h¸$mMo, Zmhr H$moUmÀ`m ~mnmMo' Aem KmofUm XoD$Z H$Zm©Q>H$ gaH$mabm doimodoir _amR>r
^m{fH$m§Zr MnamH$ {Xbobr Amho. n[aUm_r `m gr_màíZm_wio g§~§{YV ^mJmMm {dH$mg nyU©nUo
Iw§Q>bobm {XgyZ `oVmo. `m gr_m^mJmbm AmO h¸$mMm dmbr H$moUrM ZgyZ Ë`m§Mr AdñWm
226226226226
"Zm Ka H$m, Zm KmQ> H$m' Aer Pmbobr {XgVo. H$Zm©Q>H$ gaH$maZogwÓm Amnbo gd© CÚmoJ
hþ~ir-YmadmS>H$S>o C^mê$Z ~oiJmdH$S>o nmR> {\$a{dë`mMo {XgVo. `mMo H$maU CÚm ~oiJmd
_hmamï´>mbm X`md§ bmJob, _J Ë`mMm {dH$mg AmnU H$m H$am`Mm.
VgoM _amR>r ^m{fH$m§Zr N>moQ>o _moR>o ì`dgm`/CÚmoJ H$am`Mo Pmë`mg H$Zm©Q>H$ gaH$ma
Ë`m§Zm ghH$m`© H$arV Zmhr. ì`dgm`mgmR>r bmJUmar Amdí`H$ emgH$s` H$mJXnÌo g§~§{KV
{d^mJmMo A{KH$mar bdH$a XoV ZmhrV. Q>mimQ>mi H$aVmV dm n¡emMr _mJUr H$aVmV. Ho$di
_amR>rÛof åhUyZ `mg§X^m©V ~oiJmd_Ü`o H$m_Jmam§À`m àíZm§da H$m_ H$aV Agbobo {Xbrn H$m_V
åhUmbo, ""gr_m^mJmVë`m _amR>r ^m{fH$m§Mr H$m|S>r H$aÊ`mMm, H$Zm©Q>H$ gaH$maH$Sy>Z OmUrdnyd©H$
à`ËZ Ho$bm OmVmo`, `m~Ôb Xw_V Agy eH$V Zmhr, hr dñVwpñWVr Amho. `mbm {damoY {ZpíMVM
Ho$bm nm{hOo. Ë`mgmR>r ^m{fH$ Aëng§»`mH$m§H$[aVm KQ>ZoV Agboë`m VaVwXr A§_bmV AmUÊ`mMm
AmJ«h YaVm `oD$ eH$Vmo. _mÌ Ë`mEodOr Ho$di AÝ`m`mMm nmT>m dmMbm OmV Amho. Apñ_VoMo
amOH$maU Ioibo OmV Amho. n[aUm_r ^mfm§À`m q^Vr Cä`m amhV AmhoV. Ë`m_wio BWbo XmoÝhr
^mfm g_wXm` nañnam§nmgyZ XwamdÊ`mMr ^rVr Amho.''32
gr_m^mJmVrb AZoH$ _wbo H$ÞS>gº$s_wio emioV OmV ZmhrV, Oar emiobm Jobr Var
AY©dQ> emim gmoS>Ê`mMo à_mU A{YH$ Amho Va ~è`mM nmbH$m§À`m _Vo _wbm§Zm Cƒ {ejU XoUo
nadS>V Zmhr. Ë`m_wio Aer _wbo g_mOmVrb Cƒ nXì`mnmgyZ d§{MV amhVmV. n`m©`mZo
CXa{Zdm©hmgmR>r Jd§S>r, g|Q´>tJ, Q>oba, \$m¢S´>r, _Oya$, H$m_Jma, h_mb, S´>m`ìha B. gmaIo hbŠ`m
àVrMo ì`dgm` H$amdo bmJVmV. Aem Vê$Um§_Ü`o ì`gZm{YZVoMo à_mU A{YH$ dmT>Vo.
Va _wbtÀ`mÑï>rZo Cƒ {ejU XoUo nmbH$m§Zm EH$Va nadS>V Zmhr Am{U Xwgao åhUOo
gr_m^mJmVrb IoS>çm§V Cƒ {ejUmÀ`m g§Yr ZmhrV. Ë`m_wio _wbr ~m¡{ÓH$ÑîQ>çm hþema AgyZgwÓm
Ë`m§Zm AY©dQ> emim gmoS>mdr bmJVo. Va nmbH$m§Zm Amnë`m _wbrbm Ano{jV da emoYUo H$_r
{ejUm_wio Am{U Am{W©H$ n[apñWVr_wio eŠ` hmoV Zmhr. Ë`m_wio nmbH$m§Zm Ka, eoVr JhmU R>odyZ,
H$O© H$mTy>Z _wbrMm {ddmh H$amdm bmJVmo. Ë`m_wio nmbH$ H$O©~mOmar ~ZVmo. AmO g§nyU©
227227227227
gr_m^mJmVrb n[apñWVr nmhVm AkmZ, A§YlÓm, ~oH$mar, Xm[aÐ`, XodXmgr, ì`gZm{YZVm,
H$O©~mOmar, hþ§S>m àWm B. gm_m{OH$ g_ñ`m§Zr J«mgbobr Amho.
4.4.4.4.6666.10 H$ÞS> g§KQ>Zm§Mm A{VaoH$.10 H$ÞS> g§KQ>Zm§Mm A{VaoH$.10 H$ÞS> g§KQ>Zm§Mm A{VaoH$.10 H$ÞS> g§KQ>Zm§Mm A{VaoH$
H$Zm©Q>H$ amÁ`mMr _mV¥^mfm H$ÞS> Agë`mZo Ë`m ^mfoÀ`m ajUmgmR>r Am{U g§dY©ZmgmR>r
H$Zm©Q>H$ ajU do{XH$m ZmdmMr g§KQ>Zm H$m`©aV Amho. hr g§KQ>Zm amÁ`mV Aëng§»`mH$ åhUyZ
JUë`m Joboë`m _amR>r ^m{fH$ bmoH$m§À`m {damoYmV bT>V AgyZ _amR>r ^m{fH$ Amnë`m h¸$m§gmR>r
bmoH$emhr _mJm©Zo _moM}, Am§XmobZo, CnmofU, gË`mJ«h, amñVm amoH$mo, H$mim {XZ, gr_m_oimdm B.
bT>çmdoir hr H$Zm©Q>H$ ajU do{XH$m g§KQ>Zm _amR>r ^m{fH$m§da h„m H$aUo, _amR>r bmoH$m§À`m
dmhZm§Mr AS>dUyH$, bw~mS>UyH$ H$aUo, _hmamï´>r`Z ZoË`m§À`m à{V_m OmiUo, {ZfoY H$aUo, _amR>r
^m{fH$m§Mo àVrH$ AgUmao \$bH$, _amR>r \$bH$, ÜdO `mda H$mio \$mgUo, bmoH$à{V{ZYtda h„m
H$aUo, H$m`m©b`m§Mr VmoS>\$moS> H$aUo B. dV©Z àH$ma H$ê$Z _amR>rÛof H$mT>V Amho.
Ë`m_wio gr_m^mJmVrb bmoH$m§Mo OZOrdZ {dñH$irV hmoD$Z gm_mÝ` bmoH$m§À`m _ZmV Agwa{jVoMr
^mdZm {Z_m©U hmoV Amho.
20 _o 2012 amoOr `oùiya `oWo _hmamï´> _¡XmZmda hmoUmè`m gr_m _oimì`mMr YmñVr
KoVboë`m H$ÞS> ajU do{XHo$À`m Jw§S>m§Zr nwUo-~|Jbmoa _hm_mJm©da {ZnmUrOdirb Vd§Xr KmQ>mV
_hmamï´> ~gda h„m H$ê$Z Vr àdmem§gh OmiÊ`mMm à`ËZ a{ddmar Xwnmar 12.30 dmOVm Ho$bm.
~gMmbH$ d dmhH$ `m§Zm A_mZwf _mahmU Ho$br. VgoM Zm§XoS> AmJmamMr H$moëhmnya-~oiJmd hr ~g
{ZnmUr ~gñWmZH$mVyZ àdmgr KoD$Z ~oiJmdÀ`m {XeoZo _mJ©ñW Pmbr AgVm WmoS>çm A§Vamda
Vd§Xr KmQ>mV ~g Joë`mda Ë`m {R>H$mUr AmYrM X~m Yê$Z ~gboë`m H$mhr Jw§S>m§Zr añË`mdaM
Q>m`g© OmiyZ ~g noQ>{dÊ`mMm à`ËZ Ho$bm. ~g_Yrb àdmem§Zm X_XmQ>r Ho$br. ~gÀ`m H$mMm
XJS>, {dQ>m§Zr \$moS>ë`m. AWm©V Ë`m§À`mgmo~V d¥Îmdm{hZrMo nÌH$mahr hmoVo. hm nyd©{Z`mo{OV H$Q>
hmoVm Ago _V EH$m àdmemZo ì`º$ Ho$bo.33
.
228228228228
1956 nmgyZ Xadfu gr_m^mJmV 1 Zmoìh|~a hm {Xdg "H$mim {XZ' åhUyZ nmiÊ`mV
`oVmo. `m {Xder _amR>r ^m{fH$ _moR>çm g§»`oZo gm`H$b\o$arV gh^mJr hmoVmV. `wdH$-`wdVr, bhmZ
_wbo Am{U d¥Óhr \o$arV H$mio P|S>o, H$mù`m {\$Vr, H$mù`m nmoemIm{Zer gh^mJr hmoVmV. _hmamï>
EH$sH$aU g{_VrÀ`mdVrZo hm {Xdg "H$mim {XZ' åhUyZ nmiyZ gd© ì`dhma ~§X R>odbo OmVmV.
{X. 1 Zmoìh|~a 2011 amoOr em§VVoZo hm {XZ nmiÊ`mV `oV AgVmZmM H$ÞS> ajU do{XHo$Mm
VmbwH$mÜ`j ~gZJm¡S>m nmQ>rb `mZo _§Jgwir (Vm. AWUr) `oWo {edgoZm d Amo§H$ma gm`H$b _mQ>©
`m _amR>r \$bH$m§Zm H$mio \$mgbo. {X. 5 Zmoìh|~a 2005 amoOr ~oiJmd _hmZJanm{bHo$Mo _hmnm¡a
{dO` _moao, Am_Xma ~r. Am`. nmQ>rb Am{U lr. {edmOr gw§R>H$a `m {VKm§Zm ~|Jbmoa `oWo H$ÞS>
do{XH$m g§KQ>ZoÀ`m H$m`©H$Ë`mªZr Ë`m§À`m Vm|S>mbm H$mio \$mgyZ _mahmU Ho$br. A§Jmdarb H$nS>o
\$mSy>Z A_mZdr H$¥Ë` H$ê$Z _amR>r ^m{fH$m§darb amof amZQ>r nÓVrZo àH$Q> Ho$bm.
Va 1 Zmoìh|~a 2011 À`m "H$mù`m {XZr' ~oiJmdÀ`m _hmnm¡a _§Xm ~mioHw§$Ðr Am{U
Cn_hmnm¡a aoUy {H$„oH$a hOmam|À`m g§»`oZo _amR>r ^m{fH$m§Zr H$mT>boë`m gm`H$b\o$arV gh^mJr
Pmë`mZo H$ÞS> ajU do{XHo$À`m H$m`©H$Ë`mªZr _hmZJanm{bHo$V _mJrb ~mOyZo àdoe H$ê$Z
_hmnm¡am§À`m Zm_\$bH$mbm H$mio \$mgbo. \$bH$ CngyZ Q>mH$bm, hmVmVrb H$mR>çm d XJS>m§Zr
_hmnm¡a H$jmÀ`m XadmOmÀ`m H$mMm \$moS>ë`m. Q>o~b-IwÀ`m© CMbyZ Q>mH$ë`m. VgoM g§JUH$,
Q>rìhr AmXtMr ZmgYyg H$ê$Z VoWo Z§JmZmM Ho$bm. _hmnm{bHo$darb hm h„m åhUOo
""bmoH$emhrdaM Ho$bobm h„m'' hmoVm. Aem àH$mao AZoH$m§Zr `m H¥$Ë`mMm {ZfoY Ho$bm.
Ë`mM~amo~a gr_màíZ gdm}ƒ Ý`m`mb`mV AgVmZm ~oiJmd `oWo Zì`mZo ~m§YÊ`mV
Amboë`m {dYmZgm¡Y_Ü`o A{YdoeZ ^a{dÊ`mMm KmQ> H$Zm©Q>H$ gaH$maZo Ho$ë`mZo Ë`m A{YdoeZmbm
àIa {damoY åhUyZ _hmamï´> EH$sH$aU g{_VrZo Ë`mM{Xder ~oiJmd `oWo gr_mdmgr`m§Mm
_hmgr_m_oimdm KoD$Z _amR>r ^m{fH$m§Mr EH$OyQ>, VmH$X, _hmamï´>mV OmÊ`mMr AmOhr Agbobr
Vrd« BÀN>m àH$Q> H$aÊ`mgmR>r nmD$bo CMbbr. nU ho H$Zm©Q>H$ ajU do{XHo$À`m H$m`©H$Ë`mªZm
Inbo Zmhr. Ë`m_wio `m _hm_oimì`mbm Jmb~moQ> bmdÊ`mgmR>r `oùiya JmdÀ`m àdoehÔrV _amR>r
229229229229
^m{fH$m§Mr Apñ_Vm AgUmè`m "_hmamï´> amÁ` `oùiya' `m Zm_\$bH$mMr VmoS>\$moS> H$ê$Z hm
\$bH$M CÜdñV H$ê$Z gr_mdmgr` _amR>r ^m{fH$m§Mr Apñ_VmM Zï> H$aÊ`mMm à`ËZ Ho$bm.
hr KQ>Zm g_OVmM gd© `oùiyadmgr Ë`mM amÌr EH${ÌV `oD$Z VodT>çmM VmH$XrZo Ad¿`m XmoZ
VmgmV Vmo \$bH$ "Oemg Vgm' nwÝhm C^m H$ê$Z H$ÞS> ajU do{XHo$À`m H$m`©H$Ë`mªZm Amnë`m
EH$OwQ>rÛmao à{VAmìhmZM {Xbo. VgoM Ë`m§À`m H¥$Ë`mMm {ZfoY H$ê$Z g§~§{YV H$m`©H$Ë`mªda IQ>bo
XmIb H$aÊ`mMr _mJUr Ho$br. JmdmVrb dmVmdaU VUmdnyU© ~Zbo. _mÌ `m EH§$XarV KQ>Zo_Ü o
~oiJmd nmobrgm§Zr _mÌ ~¿`mMrM y{_H$m KoVë`mMo {XgyZ Ambo. `m KQ>Zobm H$maUr yV Agboë`m
H$Zm©Q>H$ ajU do{XHo$bm nmobrgm§Mm AmVyZ nmqR>~mM Agë`mMo OmUdbo.34
gr_m^mJmV H$ÞS> ajU do{XHo$Mm _wOmoanUm {Xdg|{Xdg dmT>V Mmbbm AgyZ Ë`mbm
H$mZS>r A{YH$marhr gmW XoV Agë`mMo AZoH$doim {ZXe©Zmg Ambo Amho. Ho$XZya, Vm. ~oiJmd
`oWrb _amR>r emioMm eVH$_hmoËgdr \$bH$ H$ÞS> ajU do{XHo$À`m H$m`©H$Ë`mªZr H$mTy>Z Ë`mVyZ
Amnbm _amR>rÛof XmIdyZ {Xbm Amho.
4.4.4.4.6666.11 _amR>r ^m{fH$m§À`m à{V{H«$`m.11 _amR>r ^m{fH$m§À`m à{V{H«$`m.11 _amR>r ^m{fH$m§À`m à{V{H«$`m.11 _amR>r ^m{fH$m§À`m à{V{H«$`m
H|$Ðr` ^m{fH$ Aëng§»`mH$ Am`moJmÀ`m {e\$maerZwgma \$bH$, B{Vd¥Îm, n[anÌHo$,
_mb_Îmm§Mo CVmao, _amR>r ^mfoVyZ XoÊ`mV `mdoV Aer VH«$ma _amR>r ^m{fH$m§Zr _mZdm{YH$ma
Am`moJmH$S>o Ho$br hmoVr. Ë`mZwgma _mZdm{YH$ma Am`moJmÀ`m Am`wº$m§Zr H$Zm©Q>H$ gaH$maÀ`m
g{Mdmb`mbm nÌ nmR>dyZ _amR>r ^m{fH$m§À`m VH«$mar Xya H$aÊ`mMr gyMZm Ho$br hmoVr.
nU g{Mdmb`mZo `m gyMZm YwS>H$mdyZ bmdë`m. gd© H$m`m©b`m§Vrb n[anÌHo$, ~gdarb \$bH$,
B{Vd¥Îm _amR>r ^mfoVyZM {Xbr OmV Agë`mMo nÌ nmR>dyZ _amR>r ^m{fH$m§Mm Amamon ImoQ>m
Agë`mMo nÌ H|$Ðr` _mZdm{YH$ma Am`moJmbm {Xbo. dmñV{dH$ ^m{fH$ Aëng§»`mH$
Am`moJmÀ`m {e\$maetMr A§_b~OmdUr H$aÊ`mMr O~m~Xmar {Oëhm àemgZmMr AgVo.
nU {Oëhm{YH$mè`m§ZrgwÓm njnmVrnUm Ho$bm Amho. amOH$s` ZoË`m§À`m Bemè`mZwgma gd© n[anÌHo$
H$ÞS>_YyZM H$mT>br OmV AmhoV. Ë`m_wio H$Zm©Q>H$ gaH$ma{damoYr g§Vmn ì`º$ H$aÊ`mgmR>r
230230230230
_hmamï´> EH$sH$aU g{_VrÀ`m _mÜ`_mVyZ gr_m^mJmVrb OZVm añË`mda CVabr Amho.
Va AZoH$m§Zr Amnë`m ~mobŠ`m à{V{H«$`m {Xë`m AmhoV. Ë`m_Ü`o -
1.1.1.1. _Zmoha ^mdHy$ H§$J«miH$a_Zmoha ^mdHy$ H§$J«miH$a_Zmoha ^mdHy$ H§$J«miH$a_Zmoha ^mdHy$ H§$J«miH$a
OÝ_-_¥Ë`yMo XmIbo, \$m°åg© ho H$ÞS> ^mfoVyZ AgVmV. Ë`m_wio Ë`m_Ü`o H$m` Amho VoM
H$iV Zmhr. Ë`m§À`m _Vo _amR>r, B§J«Or d H$ÞS> `m {VÝhr ^mfm§_YyZ \$m°åg© CnbãY Pmë`mg
H$moUmbmM, H$moUVrM AS>MU `oUma Zmhr. nU H$Zm©Q>H$ gaH$maMm _amR>rÛof _amR>r ^m{fH$m§da
AÝ`m` H$ê$Z A{¾narjmM KoV Amho. d`mÀ`m 40 ì`m dfu Amåhmbm H$ÞS> {eH$Ê`mgmR>r
n{hbrÀ`m dJm©V ~gÊ`mMr nmir gaH$maZo AmUbr Amho Aer {VIQ> à{V{H«$`m _Zmoha H§$J«miH$a
`m§Zr {Xbr Amho.
2.2.2.2. à_moX XogyaH$aà_moX XogyaH$aà_moX XogyaH$aà_moX XogyaH$a
H$Zm©Q>H$ {Oëhm àemgZmZo ^m{fH$ Aëng§»`mH$ Am`moJmÀ`m {e\$maerZwgma _amR>r,
B§J«Or d H$ÞS> ^mfoV H$mJXnÌo, AO©, ~gdarb Zm_\$bH$ d gaH$mar H$m`m©b`mV _amR>r \$bH$
bmdÊ`mMr {ZVm§V JaO Agë`mMo _V ì`º$ Ho$bo.
3.3.3.3. em§Vm AmS>mdem§Vm AmS>mdem§Vm AmS>mdem§Vm AmS>md
"H$mhrM H$imog V`ma Ýhm`' - {gìhrb hm°pñnQ>b_Ü`o Amnë`m gwZobm CnMmamH$[aVm
KoD$Z Amboë`m CMJm§d `oWrb em§Vm AmS>md `m§Zm H$ÞS>Mm J§Y Zmhr. CMJm§d ho Jmd gr_oda
Agë`mZo Ë`m§Zm {gìhrb hm°pñnQ>b{edm` n`m©` Zmhr. H$ÞS> `oV Zgë`mZo hm°pñnQ>b_Ü`o
"gJi§M H$mZS>rV gm§JË`mV H$m`M H$imog V`ma Ýhm`', "AmV§§ `m d`mV H$mZS>r {eH$mog,
Hw$R>o OmV§b§ gm§Jm', "S>m°ŠQ>a, Zg© gJirOU {H$b{~b H$aË`mV, H$m` gm§Jmoë`mV VoM H$ioZm'
Aer à{V{H«$`m em§Vm AmS>md `m§Zr {Xbr.
231231231231
4.4.4.4. _m§Jare Xoenm§S>o_m§Jare Xoenm§S>o_m§Jare Xoenm§S>o_m§Jare Xoenm§S>o
~oiJmdMr ~mOmanoR> gr_m^mJmVrb à{gÓ ~mOmanoR> AgyZ Jmodm, M§XJS>, JS>qh½bO,
H$moëhmnya, gmd§VdmS>r, gm§Jbr, g§Ho$ída, {ZnmUr Aem ~hþVm§e _amR>r ^m{fH$m§Mr Zmi ~oiJmd
~mOmanoR>oer Owibr Amho. dma§dma Vo ~oiJmdbm `oV AgVmV nU gr_m^mJmV àdoe H$aVmM
añË`mda H$mZS>r \$bH$ {XgVmV. Ë`m_wio Amåhm ì`mdgm{`H$m§Mrhr AS>MU hmoVo. \$bH$ H$mZS>rV
Agë`mZo H$moUVm añVm H$moR>o OmVmo VoM H$iV Zmhr, Mm¡H$mMo Zmd H$iV Zmhr. Ë`m_wio _ZñVmn
hmoVmo.
darb à{V{H«$`m~amo~aM AÜ``ZjoÌmV àË`j g§emoYH$mZo oQ> XoD$Z g§~§{YV KQ>H$m§H$Sy>Z
_m{hVr g§H${bV Ho$br. Ë`mdoir gr_màíZmer g§~§{YV ZoVo, _mOr Am_Xma, _mOr _hmnm¡a VgoM
gd©gm_mÝ` ZmJ[aH$ `m§À`mH$Sy>Z g§emoYH$mbm Amboë`m à{V{H«$`m `m{R>H$mUr ì`º$ Ho$ë`m AmhoV.
Ë`m_Ü`o -
4.4.4.4.6666.12 g§emoYH$mMo AZw^d.12 g§emoYH$mMo AZw^d.12 g§emoYH$mMo AZw^d.12 g§emoYH$mMo AZw^d
{X. 1 OyZ 2012 amoOr g§emoYZ Aä`mgjoÌmVrb _{hboer ~mVMrV H$aVmZm Agm
AZw^d g§emoYH$mbm Ambm H$s, _{hboMo {ejU 4 Wr n`ªV _amR>r ^mfoVyZ Pmbo hmoVo. EHo$ {Xder
Z§XJS> `oWo {VÀ`m ZmVbJm_Ü`o EH$ ì`º$s _aU nmdbr hmoVr. Ë`m_wio _`Vmbm OmÊ`mgmR>r Vr
Jmodmdog_Ü`o (~oiJmd) Ambr Am{U H$Zm©Q>H$ n[adhZ _§S>imÀ`m ~g_YyZ àdmg H$aÊ`mg
{ZKmbr. JmS>rV àdmer OmñV Agë`mZo H§$S>ŠQ>a Ë`m _{hboMo {VH$sQ> H$mT>on`ªV JmS>r nmohMbr
hmoVr Hw$g_irbm. Ë`mdoir H§$S>ŠQ>a {VÀ`mda AmoaS>bm Am{U JmS>r Z§XJS>bm Zmhr Om§~moQ>rbm OmV
Amho Ago åhUyZ Hw$g_ir `oWo gmoSy>Z {Xbo. gH$mir 8.00 dmOVm Kam~mhoa nS>bobr _{hbm
Xwnmar 4.00 dmOVm _`VmÀ`m {R>H$mUr Jobr, Vmon`ªV gd© A§Ë`{dYr Pmbobm hmoVm. ho Ho$di H$ÞS>
^mfoV JmS>rMo \$bH$ Agë`m_wioM Pmbo.
232232232232
{X. 28 _o 2012 amoOr g§emoYH$ ImZmnya VmbwŠ`mVrb ZmJaJmoir `m IoS>çmV _m{hVr
g§H${bV H$aÊ`mgmR>r Jobm AgVmZm VoWo H$mhr KQ>H$m§Mr AZwgyMr _wbmIV ^ê$Z KoV AgVmZm
VoWo Xwgè`m H$moUË`m H$m_mgmR>r H$Zm©Q>H$s nmobrg Ambo. Amåhr OoWo _m{hVr KoV hmoVmo Ë`m{R>H$mUr
`oD$Z H$ÞS>_Ü`oM H$m` Mmbbo Amho? Ago {dMmaV hmoVo. Voìhm Amåhmbm H$ÞS> ^mfm g_Obr
Zmhr. na§Vw Am_À`mOdi EH$ 10 dfm©Mm _wbJm åhUmbm H$s H$m` Mmbbo Amho? Ago {dMmaVmV.
Voìhm g§emoYH$ `m ZmË`mZo _r qhXr_Ü`o CÎma {Xbo, _r `m {df`mda g§emoYZ H$aV AgyZ _m{hVr
Jmoim H$aV Amho. Voìhm Vo _bm åhUmbo Vwåhr H$moRy>Z AmbmV? hmM {df` Vwåhr H$m {ZdS>bm?
H$ÞS> ^m{fH$ ZìhVo H$m? Ago åhUyZ Ë`m JmdmVyZ _m{hVr Jmoim H$aÊ`mg _‚mmd Ho$bm.
g§emoYZ {df`mer g§~§{YV Xwæ`_ gmYZgm_J«rMm dmna H$ê$Z _m{hVr Jmoim H$aÊ`mgmR>r
~oiJmd _hmZJanm{bH$m, VmbwH$m n§Mm`V Am{U {Oëhm n§Mm`V `m {R>H$mUr Joë`mZ§Va g§emoYH$mbm
àm_w»`mZo ^mfoMr AS>MU Ambr. g§~§{YV A{YH$mar H$ÞS>_YyZM ~moby bmJbo. Ë`m_Ü`o _mPm
g§emoYZ {df` _amR>r ^m{fH$m§er g§~§{YV Agë`mZo _m{hVr {_iÊ`mg {Xa§JmB© bmJbr.
~è`mM doiobm g§~§{YV H$m`m©b`mVyZ _m{hVr g§H${bV H$aÊ`mgmR>r g§emoYH$mbm Amnë`mgmo~V
H$ÞS> ^mfoMo nyU© kmZ AgUmar ì`º$s KoD$Z Omdo bmJVo.
gr_m^mJmVrb H$mhr _amR>r emim, hm`ñHy$b_YyZ AZwgyMr ^ê$Z KoV AgVmZm g§~§{YV
{ejH$m§Zr _m{hVr XoÊ`mg Q>mimQ>mi Ho$br. `mMo H$maU H$Zm©Q>H$ gaH$maMo Amåhr ZmoH$a Agë`mZo
Iar _m{hVr {Xë`mg ^{dî`mV Am_À`mda H$madmB© hmoB©b. nU gr_m^mJmVrb gd©gm_mÝ`
eoVH$è`m§Zr, H$m`©H$Ë`mªZr, Vê$UdJm©Zo H$moUmMohr XS>nU dm ^rVr Z ~miJVm _Z_moH$ionUmZo
g§emoYH$mbm _m{hVr XoD$Z ghH$m`© Ho$bo.
_hmamï´>-H$Zm©Q>H$ gr_màíZmda AmO{_Vrg VwaiH$ ñdê$nmV g§emoYZ Pmë`mZo
g§emoYH$mbm {df`mer g§~§{YV nydm©ä`mg, boI, emoY{Z~§Y `m§Mm dmna H$aUo AS>MUrMo R>abo.
233233233233
4.4.4.4.6666.12.1 g§emoYH$mOdi Amboë`m à{V{H«$`m.12.1 g§emoYH$mOdi Amboë`m à{V{H«$`m.12.1 g§emoYH$mOdi Amboë`m à{V{H«$`m.12.1 g§emoYH$mOdi Amboë`m à{V{H«$`m
1.1.1.1. lr. gwaoe amOyH$a lr. gwaoe amOyH$a lr. gwaoe amOyH$a lr. gwaoe amOyH$a ---- VmbwH$m n§Mm`V g{_Vr gXñ`, Vwa_war VmbwH$m n§Mm`V g{_Vr gXñ`, Vwa_war VmbwH$m n§Mm`V g{_Vr gXñ`, Vwa_war VmbwH$m n§Mm`V g{_Vr gXñ`, Vwa_war (((({X. 28/5/2012{X. 28/5/2012{X. 28/5/2012{X. 28/5/2012))))
`m§Zr ñdV:Mm AZw^d g§emoYH$mbm gm§{JVbm. gaH$mar ZmoH$arV AgVmZm H$m_mÀ`m
{R>H$mUr _§Í`mMm \$moZ Ambm Voìhm _r Ë`m§À`mer _amR>rV ~mobbmo. Ë`mdoir _§Ìr _mÂ`mda AmoaS>bo
Am{U H$ÞS>_YyZ ~mobm Ago R>UH$mdbo. _mÌ _r H$ÞS> `oV Zmhr Ago gm§{JVë`mda bmJbrM _bm
ZmoH$ardê$Z H$mTy>Z Q>mH$Ê`mV Ambo.
2.2.2.2. gm¡. _rZm _wVHo$H$a gm¡. _rZm _wVHo$H$a gm¡. _rZm _wVHo$H$a gm¡. _rZm _wVHo$H$a ---- MoAa_Z, H§$J«mirMoAa_Z, H§$J«mirMoAa_Z, H§$J«mirMoAa_Z, H§$J«mir----AbVJm J«m_n§Mm`V, Vm. ~oiJmd AbVJm J«m_n§Mm`V, Vm. ~oiJmd AbVJm J«m_n§Mm`V, Vm. ~oiJmd AbVJm J«m_n§Mm`V, Vm. ~oiJmd
(((({X. 5/2/2012{X. 5/2/2012{X. 5/2/2012{X. 5/2/2012))))
AmO H$Zm©Q>H$ gaH$maZo gJirH$S>oM H$mZS>rH$aU Ho$bobo Amho. Ë`m_wio emim,
_hm{dÚmb`, nmobrg, H$moQ>©H$Moar_Ü`o Joë`mda VoWrb A{YH$mar dm H$_©Mmar _amR>r oV Zgob Va
~mhoa ìhm? Ago R>UH$mdyZ gm§JVmV. VgoM _amR>r ^m{fH$ Am§XmobZo, CnmofU, _oimdo, H$mim{XZ
`m_Ü`o gh^mJr Pmë`mg Ë`m§À`mda H$madmB©Mm ~S>Jm CJmaVmV. `mg§X^m©V Ë`m åhUmë`m,
1 Zmoìh|~a `m{Xder gr_m^mJmV H$mim{XZ nmibm OmVmo. _mÌ Ë`mM{Xder H$Zm©Q>H$ gaH$ma
"amÁ`mamohU {XZ' _moR>çm Ym_Yw_rZo gmOam H$aVo. Ë`m{Xder gd© H$ÞS> A{YH$mar d H$_©Mmè`m§Zm
H$Zm©Q>H$ gaH$ma gwÅ>r Omhra H$aVo. _mÌ _amR>r ^m{fH$ H$_©Mmè`m§Zm H$m_mda ~mobmdVo, VgoM Ho$di
_amR>r ^m{fH$ åhUyZ Ë`m§Zm nXmoÞVr, godmgw{dYm ZmH$maV AgVo.
3.3.3.3. lr. emhÿ Zm§JZyaH$a, {ejH$, H$mnmobr hm`ñHy$b, Vm. ImZmnya lr. emhÿ Zm§JZyaH$a, {ejH$, H$mnmobr hm`ñHy$b, Vm. ImZmnya lr. emhÿ Zm§JZyaH$a, {ejH$, H$mnmobr hm`ñHy$b, Vm. ImZmnya lr. emhÿ Zm§JZyaH$a, {ejH$, H$mnmobr hm`ñHy$b, Vm. ImZmnya (((({X. 7/2/2012{X. 7/2/2012{X. 7/2/2012{X. 7/2/2012))))
H$Zm©Q>H$ gaH$maZo AmOamoOr emio_Yrb gd© H$mJXnÌo H$ÞS>_YyZM R>odÊ`mMr gº$s Ho$br
Amho. Am_Mo hm`ñHy$b _amR>r _mÜ`_mMo AgyZgwÓm gd© H$mJXnÌo, ZmoQ>rgr, nÌì`dhma B.
H$ÞS>_Ü`oM R>odmdoV d Vgo Ahdmb d[að> H$m`m©b`mV nmR>dyZ XoÊ`mMr gº$s Ho$br Amho.
H$ÞS>gº$s_wio `oWrb {dÚmÏ`mªZm qhXr `m amï´>^mfobm _wH$mdo bmJVo Va H$ÞS> {df` AdKS> OmV
Agë`mZo {dÚmÏ`mªMr `m {df`mbm Zm AgVo. VarnU ho {dÚmWu Amnë`m _mV¥^mfoÀ`m _amR>r
{df`mg Zmnmg hmoVmV Am{U H$ÞS> {df`mV _mÌ A{YH$ JwU KoD$Z nmg hmoVmV `m_mJMo CKS>
234234234234
Jw{nV _mÌ AÚmn g_Obobo Zmhr.
4.4.4.4. lr. gwaoe lr. gwaoe lr. gwaoe lr. gwaoe ZmiH$a, _mS>oJ§wOr, Vm. ImZmnya ZmiH$a, _mS>oJ§wOr, Vm. ImZmnya ZmiH$a, _mS>oJ§wOr, Vm. ImZmnya ZmiH$a, _mS>oJ§wOr, Vm. ImZmnya (((({X. 8/2/2012{X. 8/2/2012{X. 8/2/2012{X. 8/2/2012))))
`m§Zr Amnë`m _wbm§Zm H$ÞS> {df`mV àW_ loUrV nmg _mÌ KamV H$ÞS> {b{hVm, dmMVm
`oV Zmhr, H$m? Agm àíZ H$ê$Z nwT>o åhUmbo H$s, H$ÞS> {df`mV gd© {dÚmÏ`mªZm nmg H$aÊ`mMr
gº$s H$Zm©Q>H$ gaH$maZo Ho$br Amho. H$maU H$ÞS> ^mfoMm àgma H$aUo, {dÚmÏ`mªÀ`m _ZmV H$ÞS>
^mfo{df`r AmdS> {Z_m©U H$aUo d n`m©`mZo _amR>r ^mfoMo IƒrH$aU H$aUo hm H$Q> Amho.
Ë`m_wio _wbm§Zm H$ÞS> {eHy$Zhr {b{hVm, dmMVm `oV Zgë`mZo Amåhm gr_mdm{g`m§Mr AdñWm
"Am§Yi§ XiV§`, AZ² Hw$Ì nrR> ImV§`' Aer Pmbobr {XgyZ `oVo.
5.5.5.5. gm¡. {dÚm {dÇ>b nmQ>rb, _m{UH$dmS>r, Vm. ImZmnya gm¡. {dÚm {dÇ>b nmQ>rb, _m{UH$dmS>r, Vm. ImZmnya gm¡. {dÚm {dÇ>b nmQ>rb, _m{UH$dmS>r, Vm. ImZmnya gm¡. {dÚm {dÇ>b nmQ>rb, _m{UH$dmS>r, Vm. ImZmnya (((({X. 23/2/2012{X. 23/2/2012{X. 23/2/2012{X. 23/2/2012))))
`m§À`mer g§emoYH$ ~mVMrV H$aVmZm Ë`m§Zr gm§{JVbo H$s, Amåhr gr_mdmgr` H$m`_
X[aÐrM. Amåhr "Zm _hmamï´>mV - Zm H$Zm©Q>H$mV' Am_À`mgmR>r H$moUrhr dmbr Zmhr. Amåhm _amR>r
bmoH$m§Zm {dH$mgmMo _mJ©M _m{hV ZmhrV. Am_M§ Zer~ _wbm§da Adb§~yZ. nU _wbm§Zm {eH$dmd§,
Ë`m§Zm Am_À`mgmaI§ H$ï>àm` OrdZ `oD$ Z`o, {ejU XoD$Z _moÇ>§ H$amd§ åhQ>b§ Va ^mfm AmS>
Ambr. ^mfo_wio ZmoH$ar Zmhr Am{U ZmoH$ar Zgë`mZo Hw$Qw>§~mMm nmoQ>mnmÊ`mMm àíZ g_moa Ambm?
_wb§ ~oH$mar_wio ì`gZr ~Zy bmJbrV. VgoM JmdmV AmOhr ~g (Eg.Q>r.) `oV Zmhr. drO, nmUr,
añVo `mH$S>o H$Zm©Q>H$ gaH$ma OmUrdnyd©H$ Xwb©j H$aV Amho. Ho$di _amR>r ^m{fH$ åhUyZ. AmVm
VwåhrM gm§Jm Amåhr _amR>r ^m{fH$ hr MyH$ H$moUmMr? H$moUr {ejm ^moJm`Mr? AJXr ^mdZmde
hmoD$Z Amnë`m g_ñ`m§Mm nmT>m Ë`m dmMV hmoË`m.
6.6.6.6. S>m°. JrVm {H$UrH$a, àmW{_H$ AmamS>m°. JrVm {H$UrH$a, àmW{_H$ AmamS>m°. JrVm {H$UrH$a, àmW{_H$ AmamS>m°. JrVm {H$UrH$a, àmW{_H$ Amamo½` H|$Ð, ~oi§H$s, Vm. hþ o$ar o½` H|$Ð, ~oi§H$s, Vm. hþ o$ar o½` H|$Ð, ~oi§H$s, Vm. hþ o$ar o½` H|$Ð, ~oi§H$s, Vm. hþ o$ar (((({X. 17/10/2012{X. 17/10/2012{X. 17/10/2012{X. 17/10/2012))))
Ë`m åhUmë`m, gr_m^mJmV AmOhr ~hþVm§e bmoH$ ho _amR>rM ~mobVmV. qH$~hþZm Amåhmbm
_amR>r `oV Agë`mZo ê$½Um§er {dMmanyg H$aUo gmono OmVo, ~hþVm§er noe§Q> hogwÓm Mm§Jbo _amR>r
~mobVmV. CbQ> H$ÞS>bm à{VgmX XoV ZmhrV. nwT>o Ë`m åhUmë`m, hm ^mJ AOyZhr _mJmg,
A{dH${gV AgyZ ~hþVm§er bmoH$g§»`m X[aÐr Amho. Ë`m_wio bmoH$ ì`gZr AmhoV, V§~mIy, {~S>r,
235235235235
{gJmaoQ>, Xmê$ B. ì`gZm§À`m Amhmar JoboV. Ë`m_wio Cƒ {ejUmMo à_mU H$_r AgyZ Amamo½`mH$S>o
åhUmdo Vgo bj XoV ZmhrV. Ë`mMm n[aUm_ Ë`m§À`m Amamo½`mda d EH§$XarV Ë`m§À`m Am{W©H$ d
gm_m{OH$ n[apñWVrda hmoVmo.
7.7.7.7. lr. ~m~y ^mdH$mZm nmQ>rb, _lr. ~m~y ^mdH$mZm nmQ>rb, _lr. ~m~y ^mdH$mZm nmQ>rb, _lr. ~m~y ^mdH$mZm nmQ>rb, _moXJo, Vm. hþ o$ar moXJo, Vm. hþ o$ar moXJo, Vm. hþ o$ar moXJo, Vm. hþ o$ar (((({X. 10/10/2012{X. 10/10/2012{X. 10/10/2012{X. 10/10/2012))))
gr_màíZmgmR>r gmVË`mZo PJS>Umao {Zð>md§V H$m ©H$V}, àË`oH$ _moMm©V, gË`mJ«hmV,
Am§XmobZmV gh^mJr AgVmV. Ë`m§À`m _Vo, _moXJo Jmd 90% _amR>r ^m{fH$m§Mo Amho. `oWo _amR>r
emim d hm`ñHy$b AgyZ nwaoer {dÚmWu g§»`m Amho. nU H$Zm©Q>H$ gaH$maZo H$ÞS>gº$sVyZ JmdmV
H$ÞS> emim H$mT>br. nU nwaogo {dÚmWu ZmhrV. AmO Anwar {dÚmWug§»`m AgyZhr H$ÞS> emioV
nwaoem gw{dYm AmhoV, _mÌ _amR>r emioV ZmhrV. hm H$Zm©Q>H$ gaH$maMm ^mfmÛof Amho Va _amR>r
hm`ñHy$b AgyZ Ë`mbmhr H$Zm©Q>H$ gaH$maMr Am{W©H$ _XV Zmhr. doimodoir _mJUr H$ê$ZXoIrb
Amåhmbm [aH$må`m hmVmZoM naVmdo bmJVo. _mÌ _hmamï´> gaH$maZo Am_À`m hm`ñHy$bÀ`m B_maV
~m§YH$m_mgmR>r Am{W©H$ _XV XoD$Z gr_mdm{g`m§À`m nmR>rer C o Agë`mMo XmIdyZ {Xbo Amho.
Vo nwT>o åhUmbo Am_Mr {nT>r gr_màíZmgmR>r bTy>Z g§nbr Varhr hm àíZ gwQ>bobm Zmhr, ho Ag§M
am{hbo Va Am_À`m _wbm§Mr, ZmVd§S>m§Mr H$m` AdñWm hmoUma? Ago ^m{dH$ CX²Jma H$mT>bo AmhoV.
8.8.8.8. lr. JUnVr A_¥V {eamoS>H$a, {edR>mU, Vm. {M¸$moS>r lr. JUnVr A_¥V {eamoS>H$a, {edR>mU, Vm. {M¸$moS>r lr. JUnVr A_¥V {eamoS>H$a, {edR>mU, Vm. {M¸$moS>r lr. JUnVr A_¥V {eamoS>H$a, {edR>mU, Vm. {M¸$moS>r (((({X. 26/1/2012{X. 26/1/2012{X. 26/1/2012{X. 26/1/2012))))
Ë`m§À`m _Vo, amÁ` nwZa©MZm Am`moJm_wio Amåhmbm {ejm ^moJmdr bmJVo. Ho$di _amR>r
^m{fH$ åhUyZ ZmoH$ar {_iV Zmhr, Oa {_imbrM Va hbŠ`m àVrMr, VoWohr d[að> H$ÞS>
A{YH$mè`m§H$Sy>Z emofU, {nidUyH$, gVV AÝ`m`, AË`mMma. Ë`m_wio _mZ{gH$ Ìmgmbm gm_moao
Omdo bmJVo. nXmonXr An_mZ ghZ H$ê$Z ¿`mdm bmJVmo. Va H$ÞS> `oV Zgë`mZo ~è`mMdoim
AmnbrM H$mJXnÌo Amnë`mbm g_OV ZmhrV. Ë`m_wio gr_m^mJmV amhÿZ H$Zm©Q>H$ gaH$maMr
ZmoH$ar H$aUo åhUOo "^rH$ ZH$mo nU Hw$Ìm Amda' Aer AdñWm Pmbobr {XgyZ `oVo.
236236236236
9.9.9.9. lr. bú_U YZmOr ~oiJmdH$a, Ym_Uo, Vm. ~oiJmd lr. bú_U YZmOr ~oiJmdH$a, Ym_Uo, Vm. ~oiJmd lr. bú_U YZmOr ~oiJmdH$a, Ym_Uo, Vm. ~oiJmd lr. bú_U YZmOr ~oiJmdH$a, Ym_Uo, Vm. ~oiJmd (((({X. 5/11/2011{X. 5/11/2011{X. 5/11/2011{X. 5/11/2011))))
ñdV: nXdrn`ªV {ejU AgyZhr _bm _mÂ`m KamMr, eoVmMr, VgoM drO, nmUr
`m~m~VMr H$mJXnÌo dmMVm `oV ZmhrV ho XwX}d. Ë`m_wio A{e{jV _mUgm§à_mUo Xwgè`mda {dg§~yZ
ahmdo bmJVo. VgoM `m _hmamï´>-H$Zm©Q>H$ gr_màíZm_wio JmdmVrb dmVmdaU VUmdnyU© ~ZVo.
_amR>r-H$ÞS> ^m{fH$ `m§À`mV gm_§Oñ` {Z_m©U hmoV Zmhr. {deofV: {ZdS>UwH$sÀ`m H$mimV _amR>r
^m{fH$m§Mr g§KQ>Zm åhUyZ _hmamï´> EH$sH$aU g{_Vr d H$Zm©Q>H$Mo BVa nj nañna{damoYr
{ZdS>UwH$m bT>dVmZm hm g§Kf© nhm`bm {_iVmo. Ë`m_wio JmdMr em§VVm §J nmdVo. Ë`mMm n[aUm_
EHy$U g_mOì`dñWoda hmoVmo.
10.10.10.10. gm¡. Eg. E_. H$dS>o, {e{jH$m, bmoHy$a, Vm. AWUr gm¡. Eg. E_. H$dS>o, {e{jH$m, bmoHy$a, Vm. AWUr gm¡. Eg. E_. H$dS>o, {e{jH$m, bmoHy$a, Vm. AWUr gm¡. Eg. E_. H$dS>o, {e{jH$m, bmoHy$a, Vm. AWUr (((({X. 29/5/2012{X. 29/5/2012{X. 29/5/2012{X. 29/5/2012))))
`m§À`mer g§emoYH$mZo ~mVMrV Ho$ë`mZ§Va Ë`m åhUmë`m, Amåhr _amR>r ^m{fH$,
nU Amåhmbm H$ÞS> `oVo. emioV XmoÝhr ^m{fH$ _wbo AmhoV. Amåhr gdmªZm g_mZ dmJUyH$ XoVmo.
_mPo ñdV:Mo _V gm§Jmd`mMo Pmë`mg Ë`m åhUmë`m, Amåhr H$Zm©Q>H$mVM amhUma, H$maU Amåhmbm
H$Yr XwOm^mdmMr dmJUyH$ {_imbobr Zmhr. {edm` H$Zm©Q>H$mV {dÚmÏ`mªZm _mo\$V nmg,
dømnwñVHo$, {eî`d¥Î`m, gm`H$br dmQ>n B. gw{dYm {_iVmV Ago naIS> _V _m§Sy>Z EH$àH$maMo
Amåhr gr_mdmgr` ZgyZ H$Zm©Q>H$MoM A{YH¥$V a{hdmer Agë`mMo XmIdyZ {Xbo.
11.11.11.11. lr. Amßnæ`m _mê$Vr ZmB©H$, H$moQ>, Vm. hþ o$ar lr. Amßnæ`m _mê$Vr ZmB©H$, H$moQ>, Vm. hþ o$ar lr. Amßnæ`m _mê$Vr ZmB©H$, H$moQ>, Vm. hþ o$ar lr. Amßnæ`m _mê$Vr ZmB©H$, H$moQ>, Vm. hþ o$ar (((({X. 13/10/2011{X. 13/10/2011{X. 13/10/2011{X. 13/10/2011))))
Vo åhUmbo H$s, Amåhmbm H$Zm©Q>H$mVM ahm`bm AmdS>Vo. H$maU H$Zm©Q>H$ gaH$maÀ`m
gmo`rgdbVr OmñV AmhoV. `mnojm _hmamï´>mV A{YH$ Mm§Jbo H$m` AgUma? _wbJr OÝ_ë`mg
{VÀ`m Zmdmda H$m`_ R>od, eó{H«$`m _mo\$V, {ejU _mo\$V, gm`H$b _mo\$V, ~g nmg,
{eî`d¥Î`m VgoM eoVH$è`m§Zm bmB©Q> ~rb H$_r, _moQ>a ~rb _mo\$V, J[a~m§Zm aoeZ ñdñV, d¥Ó,
{dYdm, An§J B. {ZamYma KQ>H$m§gmR>r H$Zm©Q>H$ gaH$maÀ`m {deof `moOZm AmhoV. nU EH$ _mÌ H$s,
H$Zm©Q>H$ gaH$maZo _amR>r-H$ÞS> XmoKm§Zmhr g_mZ dmJUyH$ X`mdr. Am_À`mM JmdmV emgZ_mÝ`
J«§Wmb` Amho, _mÌ Ë`m_Yrb gd© nwñVHo$ hr H$mZS>rM AmhoV. Aemdoir _amR>r ^m{fH$m§da AÝ`m`
237237237237
hmoVmo.
12.12.12.12. Hw$. H$„mßnm gQ>dmßnm {eamoS>H$a, {dÚmWu, Hw$. H$„mßnm gQ>dmßnm {eamoS>H$a, {dÚmWu, Hw$. H$„mßnm gQ>dmßnm {eamoS>H$a, {dÚmWu, Hw$. H$„mßnm gQ>dmßnm {eamoS>H$a, {dÚmWu, Vm. {M¸$moS>r Vm. {M¸$moS>r Vm. {M¸$moS>r Vm. {M¸$moS>r (((({X. 21/5/2012{X. 21/5/2012{X. 21/5/2012{X. 21/5/2012))))
g§emoYH$mbm hm {dÚmWu Amnbo AZw^d AJXr nmoQ>{VS>H$sZo gm§JV hmoVm. Vmo åhUmbm,
gr_màíZmMm H§$Q>mim Ambm`? d¡VmJ Ambm`? H$maU Amåhm {dÚmÏ`mªZm hm ZmhH$ Ìmg.
emioV {ejH$m§H$Sy>Z, VnmgUr A{YH$mè`m§H$S>y>Z VgoM H$Zm©Q>H$ d _hmamï´> gaH$maH$Sy>Zhr
Ìmg hmoVmo. Ë`m_wio AmåhmbmM g_OoZm, ""Am_Mm ~mn H$moU?'' H$Zm©Q>H$ H$s _hmamï>? H$moUmH$S>o
Amåhr hmV ngam`Mo. nmbH$ åhUVmV Amåhr _hmamï´>mMoM, nU emioV Jwê$OZ åhUVmV,
Amåhr H$Zm©Q>H$mMo. dJm©V _amR>rMm {ejH$ åhUVmo, _amR>r loð>!, Va H$ÞS>À`m Vmgmbm H$ÞS>
{ejH$ åhUVmo, H$ÞS> ^mfm loð!>, Va {VH$S>o B§J«OrMm {ejH$ åhUVmo OmJ{VH$ ^mfm åhUyZ B§J«Or
loð>! Ë`m_wio Amåhm {dÚmÏ`mªÀ`m _ZmV g§ «_mdñWm {Z_m©U Pmbr Amho
13.13.13.13. lr. g{Ve bú_U ~m|Jmio, qenr, _ÊUya, Vm. ~oiJmd lr. g{Ve bú_U ~m|Jmio, qenr, _ÊUya, Vm. ~oiJmd lr. g{Ve bú_U ~m|Jmio, qenr, _ÊUya, Vm. ~oiJmd lr. g{Ve bú_U ~m|Jmio, qenr, _ÊUya, Vm. ~oiJmd (((({X. 9/12/2011{X. 9/12/2011{X. 9/12/2011{X. 9/12/2011))))
ì`dgm`mZo qenr Agboë`m `m Vê$UmZo 10 dr Z§Va {ejU AY©dQ> gmoSy>Z `m
ì`dgm`mH$S>o dibm. Vo åhUmbo, Jobr 55-60 df} hm gr_m^mJ Ooìhm A{YH$ JaO hmoVr Voìhm
_hmamï´>mV Jobm Zmhr Va _J AmVm OmdyZ H$m` Cn`moJ? AmVm Amåhr `oWo nyU©nUo pñWa AmhmoV.
Am_Mr Kao, O_rZ, Jw§VdUyH$ `m gd© ~m~r H$Zm©Q>H$m_Ü`o AmhoV. Á`mdoiobm H$ÞS> gº$s Pmbr
Voìhm gd© H$mJXnÌm§Mo ^mfm§Va _amR>rMo H$ÞS>_Ü`o H$aÊ`mV Ambo, Voìhm _amR>r ^m{fH$m§Zm \$ma
Ìmg Pmbm. AZoH$ g_ñ`m§Zm gm_moao Omdo bmJbo Am{U AmVm Oa nwÝhm _hmamï´>mV Om`Mo åhQ>bo
Va nwÝhm H$ÞS>Mo _amR>r ^mfoV ê$nm§Va H$amdo bmJUma, hoM CÚmoJ Amåhr H$am`Mo H$m? AmVm Va
Amåhmbm WmoS>r H$m hmoB©Zm H$ÞS> ^mfm {bhm`bm, dmMm`bm d ~mobm`bm `oVo. _J `oWoM ahm`Mo.
VgoM H$Zm©Q>H$mV AZoH$ `moOZm§Mm bm^ KoVm `oVmo, {dÚmÏ`mªZm nmg, gm`H$b, {eî`d¥Î`m,
dømnwñVHo$ B. Va eoVH$è`m§Zm drO _mo\$V, d¥Ó, An§J, {dYdm§Zm Xa_hm noÝeZ,
Xm[aÐ`aofoImbrb bmoH$m§Zm YmÝ` `moOZm B. {_iV AgVmZm _hmamï´>mV H$embm? Ago ñnï> _V
_m§Sy>Z nwT>o åhUmbo, _mÌ Amåhmbm _hmamï>r`Z g§ñH¥$Vr AmdS>Vo. Ë`m g§ñH¥$VrMm à^md AmOhr
238238238238
Am_À`mda Amho. Amåhr AmOhr Kar, g_mOmV _amR>rM ~mobVmo. Xgam, {Xdmir, {edO`§Vr,
JUnVr CËgd CËgmhmZo am~dVmo. Ë`m_wio Am_À`m Ñï>rZo hm àíZ {ZH$m_r Pmë`mMo dmQ>Vo.
14.14.14.14. lr. am_M§Ð B©ída nmQ>rb, _mS>oJw§Or, ImZmnya lr. am_M§Ð B©ída nmQ>rb, _mS>oJw§Or, ImZmnya lr. am_M§Ð B©ída nmQ>rb, _mS>oJw§Or, ImZmnya lr. am_M§Ð B©ída nmQ>rb, _mS>oJw§Or, ImZmnya (((({X. 28/1/2012{X. 28/1/2012{X. 28/1/2012{X. 28/1/2012))))
`m _amR>r ^m{fH$ H$m`©H$Ë`m©Zo gr_màíZm~m~V Am{U H$Zm©Q>H$ gaH$maÀ`m AÝ`m`r
dmJUwH$s~m~V gr_m^mJmVrb _hmamï´> EH$sH$aU g{_VrÀ`m ZoË`m§ZmM Xmofr R>adbo Amho. Ë`m§À`m
_Vo, gr_màíZ {MKiÊ`mMo H$m_ `m ñdmWu amOH$s` ZoË`m§Zr Ho$bo Amho. gÎmmYmar ~ZÊ`mgmR>r
åhUyZ gd©gm_mÝ`m§À`m {hVmMm {dMma Z H$aVm gr_m^mJmVrb _amR>r gm_mÝ` _mUgm§Mm dmÅ>ob Vgm
Cn`moJ H$ê$Z KoVbm. gm_mÝ` H$m`©H$V} _moR>çm AmeoZo gH$mir KamVyZ ^mOr-^mH$ar ~m§YyZ KoD$Z
`m _moM}, gË`mJ«h, Am§XmobZm_Ü`o gh^mJr hmoVmV. nU ho amOH$s` ZoVo _mÌ _r _moR>m?
H$s Vy _moR>m? `mgmR>r EH$_oH$m§nmgyZ doJio hmoV am{hbo. Ë`mVyZM _hmamï´> EH$sH$aU g{_VrMr AZoH$
N>H$bo hmoD$Z AmO Odinmg gr_m^mJmV AR>am g{_Ë`m Agboë`m {XgyZ `oVmV.
Am{U `m {dg§JVrMm \$m`Xm H$Zm©Q>H$ gaH$ma KoV Amho. Ë`m_wio H$Zm©Q>H$ gaH$mabm Xmof XoÊ`mnojm
`m _amR>r amOH$s` ZoË`mZm§M Xmof XoUo `mo½` R>aob Ago naIS> _V _m§S>bo. nwT>o Vo åhUmbo H$s,
`m gr_màíZm_wio Am_Mo Va ZwH$gmZ PmboM nU _wbm§Mo hmoD$ Z`o `mgmR>r _wbm§Zm {ejUmgmR>r
_hmamï´>mVM R>odbo Amho.
15.15.15.15. lr. EH$ZmW Ho$gaH$a, {eßnya, Vm. hþ o$ar lr. EH$ZmW Ho$gaH$a, {eßnya, Vm. hþ o$ar lr. EH$ZmW Ho$gaH$a, {eßnya, Vm. hþ o$ar lr. EH$ZmW Ho$gaH$a, {eßnya, Vm. hþ o$ar (((({X. 2{X. 2{X. 2{X. 2/6/2012/6/2012/6/2012/6/2012))))
H$Zm©Q>H$mV _amR>r ^m{fH$m§Zm Jm¡U ñWmZ Amho. emim, _hm{dÚmb` àdoemdoir,
ZmoH$ar_Ü`o, nXmoÞVrdoir, ì`dgm`mÀ`m {R>H$mUr, ImOJr dm gaH$mar H$m`m©b`mV, XdmImÝ`mV B.
{R>H$mUr àW_ H$ÞS> ^m{fH$m§Zm àmYmÝ` XoD$Z _amR>rÛof H$mT>bm OmVmo. Ë`m_wio Amåhr H$Zm©Q>H$mV
amhV Agbmo Var Am_Mr g§ñH¥$Vr _hmamï´>mMrM. _hmamï´>mVM Amåhr AmO ZmoH$è`m H$aVmo.
JS>qh½bO, H$mJb, {_aO, H$moëhmnya, nwUo, _w§~B© B. eham§_Ü`o H$_r {ejUm_wio hbŠ`m àVrÀ`m
ZmoH$è`m dm ì`dgm` H$ê$Z CXa{Zdm©h MmbdVmo. Ë`m_wio Am_Mm {dH$mg Iw§wQ>bm Amho. `mVyZ ~mhoa
nS>m`Mo Agob Va Ë`mgmR>r bdH$amV bdH$a gr_màíZmMm {ZH$mb bmJyZ _hmamï´>mV OmVm Ambo
239239239239
nm{hOo. _hmamï>r`Z g§ñH¥$Vr{df`r Amåhmbm A{YH$ OdirH$Vm Amho.
16.16.16.16. lr. dm`. ìhr. nmQ>rb, {ejH$, H§$J«mir, Vm. ~oiJmd lr. dm`. ìhr. nmQ>rb, {ejH$, H§$J«mir, Vm. ~oiJmd lr. dm`. ìhr. nmQ>rb, {ejH$, H§$J«mir, Vm. ~oiJmd lr. dm`. ìhr. nmQ>rb, {ejH$, H§$J«mir, Vm. ~oiJmd (((({X. 5/6/2012{X. 5/6/2012{X. 5/6/2012{X. 5/6/2012))))
amOH$s` ZoË`m§ZrM gr_màíZmMo ^m§S>db Ho$bo Amho. `mMo n[aUm_ amOH$s` ZoË`m§Zm ^moJmdo
bmJV ZgyZ gd©gm_mÝ` _amR>r ^m{fH$m§ZmM gmogmdo bmJVmV. H$maU H$moUË`mhr H$m`m©b`mV
Joë`mg amOH$s` ZoË`m§Mr H$m_o nQ>H$Z hmoVmV. hmb hmoVmV Vo gd©gm_mÝ` bmoH$m§MoM.
`m_wio H$Zm©Q>H$ gaH$maÀ`m AÝ`m`-AË`mMmamMo ^ú` `oWrb gm_mÝ` _mUyg, {dÚmWu, H$m_JmaM
hmoVmo. Ë`m_wio hr n[apñWVr AerM am{hë`mg _amR>r ^m{fH$m§Zm ^{dî`mV AZoH$ g§H$Q>m§Zm gm_moao
Omdo bmJob. AmO gr_m^mJmVrb AZoH$ Vê$U ZmoH$ar ì`dgm`mgmR>r _hmamï´>mV OmVmV. N>moQ>o _moR>o
ì`dgm` Ë`m_Ü`o Jd§S>r, g|Q´>tJ, \$aer {\$Q>tJ, a§JH$m_ B. H$ê$Z Amnbm M[aVmW© Mmb{dVmV.
Va Amåhr _hmamï´>mVM ZmoH$ar H$aV AgyZ Am_À`m _wbm§Zm _hmamï´>mVM {ejU XoUma `mMo H$maU
Amåhmbm _hmamï>r`Z g§ñH¥$VrMm amñV A{^_mZ Amho. Am_Mo nyd©O, ZmVbJ gd© _hmamï´>r`ZM.
Ë`m_wio Ý`m`mb`mÀ`m {ZU©`mMr Amåhr \$ma dmQ> nmhmV Zmhr H$maU Amåhr VZ, _Z, YZ `mZo
_hmamï´>r`M Agë`mMo gm§{JVbo.
darbà_mUo {d{dY joÌmVrb ì`º$s¨À`m à{V{H«$`m§dê$Z Ago {XgyZ Ambo H$s, ~hwVm§er
bmoH$m§Mm _hmamï´>r`Z g§ñH¥$Vrer OdiMm g§~§Y Amho. VgoM H$Zm©Q>H$ gaH$maMo YmoaU _amR>r
^m{fH$m§da AÝ`m`H$maH$ Amho. amÁ` nwZa©MZm Am`moJmZo Ho$boë`m MwH$sMr {ejm Amåhmbm ^moJmdr
bmJV Amho. ~hþVm§er bmoH$ gr_m^mJmVrb _amR>r ^m{fH$M AmhoV. VgoM H$Zm©Q>H$ gaH$maZo
Aëng§»`mH$ åhUyZ Ë`m§Zm Á`m godmgw{dYm nwa{dë`m nm{hOoV Ë`m nwa{dë`m OmV Zgë`mZo
gr_mdmgr`m§Mr AdñWm "Zm Ka H$m, Zm KmQ> H$m' Aer Pmbobr {XgyZ `oVo.
4.4.4.4.6666.13 _amR>r ^m{fH$m§Mm {ZYm©a.13 _amR>r ^m{fH$m§Mm {ZYm©a.13 _amR>r ^m{fH$m§Mm {ZYm©a.13 _amR>r ^m{fH$m§Mm {ZYm©a
Jobr 55 Vo 60 df} {^OV nS>bobm _hmamï´>-H$Zm©Q>H$ gr_màíZ bmoH$emhr _mJm©Zo AZoH$
à`ËZ H$ê$Zhr gwQ>bobm Zmhr. qH$~hþZm Vmo gmoS>{dÊ`mgmR>r H$Zm©Q>H$ gaH$ma, _hmamï´> gaH$ma dm
H|$Ð gaH$maH$Sy>Z Ano{jV à`ËZ Pmbobo {XgV ZmhrV. Ë`m_wio eodQ>r _hmamï´> EH$sH$aU g{_VrZo
240240240240
_hmamï´> gaH$ma_m\©$V Cƒm{YH$ma g{_VrÀ`m _mJ©Xe©ZmImbr gdm}ƒ Ý`mb`mb`mV `m àíZm~m~V
`m{MH$m XmIb H$ê$Z gr_mdmgr` OZVm Ý`m`mb`mÀ`m {ZH$mbmH$S>o S>moio bmdyZ ~gbr Amho.
nU Vmon`ªV gr_m^mJmVrb _amR>r ^m{fH$m§Zm H$Zm©Q>H$ gaH$maÀ`m hþHw$_emhrbm gm_mooao OmdoM
bmJV Amho. Ë`m§À`m AÝ`m`mMo ^ú` ~Zmdo bmJV Amho. `m AÝ`m`mbm H§$Q>miyZ AZoH$ g§KQ>Zm§Zr
VgoM _hmamï´> EH$sH$aU g{_VrZohr gr_màíZ gwQ>on`ªV hm g§nyU© gr_m^mJ H|$Ðem{gV àXoe H$amdm
`mMr _mJUr H|$Ð gaH$maH$S>o Ho$br Amho Va H$mhr _amR>r ^m{fH$ H$m`©H$Ë`mªZr gr_màíZ bdH$amV
bdH$a gwQ>mdm `mgmR>r {d{dY àH$mao {ZYm©a Ho$bm Amho. Ë`m_Ü`o -
1.1.1.1. lr. am_ qeXmoiH$alr. am_ qeXmoiH$alr. am_ qeXmoiH$alr. am_ qeXmoiH$a
1956 nmgyZ àË`oH$ Am§XmobZmV gh^mJ KoVbm. àË`oH$ bT>çmV nmobrgm§À`m bmR>çm
Imëë`m, Ë`mÀ`m doXZm AOyZhr Ë`m§Zm ghZ H$amì`m bmJVmV. Ago {Zð>md§V H$m`©H$V},
Ë`m§Zr ""gr_màíZ gwQ>on`ªV XmT>r H$aUma Zmhr Aer _mPr à{Vkm Amho, AmO Zm CÚm hm àíZ
gwQ>ob Aer Amem dmQ>Vo. Vgo KS>ob Voìhm Am`wî` gmW©H$s bmJob.'' Agm {ZYm©a Ho$bm Amho.
`m~m~VMm Amnbm {ZYm©a g§Ho$VñWimda {Xbm Amho.
2.2.2.2. lr. _Yw H$U~JuH$a lr. _Yw H$U~JuH$a lr. _Yw H$U~JuH$a lr. _Yw H$U~JuH$a ((((~oiJmd~oiJmd~oiJmd~oiJmd))))
d`mÀ`m 11 ì`m dfm©nmgyZ gr_m^mJmV gH«$s`, ~è`mM doiobm Ordmda CXma hmoD$Z
bT>çm_Ü`o PmoHy$Z {Xbo. gr_màíZmg§X^m©V Á`m Á`m doir bT>o, Am§XmobZo, _moM}, ZoË`m§À`m g^m
Am`mo{OV Ho$ë`m Ë`m Ë`m doir ZoË`m§Zm gr_màíZmg§X^m©V d¡`{º$H$ nmVirda ì`mgnrR>mdaM
AS>{dbo. IwÔ VËH$m{bZ n§VàYmZ B§{Xam Jm§Yr `m§Mr ~oiJmd `oWrb g^m ~§X nmS>br.
Ë`mdoir nmobrgm§Zr _ma~S>d Ho$br. Va g§`wº$ _hmamï´> Mm¡H$mV Á`mdoir g^m ~mobm{dbr Ë`mdoir
H$U~JuH$a `m§Zr Omhrag oV Amnbo à{VkmnÌ Ho$bo, ""Omon`ªV gr_màíZ gwQ>V Zmhr, Vmon`ªV _r
nm`mV Mßnb KmbUma Zmhr.''
241241241241
Aer à{Vkm H$ê$Z AmOnmdoVmo Vo A§_b~OmdUr H$aVmZm {XgVmV. Agm hm {Zð>mdmZ
H$m`©H$Vm© 1986 À`m H$ÞS>gº$sdoir nmobrgm§À`m hmVr bmJyZ qhS>bJm `oWo AQ>H$ H$aÊ`mV
Ambr. nmobrgm§H$Sy>Z _ma~S>d H$aÊ`mV Ambr. Va Zohê§$À`m g odoir H$U~JuH$a `m§Zr Ë`m§Mr g^m
_Ü`oM ~§X nmSy>Z gr_màíZm~m~V Amnbo åhUUo EoHy$Z ¿`m`bm ^mJ nmS>bo. Ë`mdoir nmobrgm§Zr
Ë`m§Zm bmWm~wŠŠ`m§Zr _mabo, VwS>{dbo, Vm|S> Xm~bo, \$a\$Q>V Zobo, EdT>oM ZìhoVa Vm|S>mV Mßnb
H$m§o~Ê`mV Ambr Z§Va AQ>H$ Ho$br. Va e§H$aamd MìhmU `m§Zm gr_màíZm~m~V ñdV:À`m aº$mZo
nÌ {bhÿZ nmR>{dbo hmoVo. Va ~°. A§Vwbo _w»`_§Ìr AgVmZm A§JR>m H$mnyZ aº$mMm {Q>im bmdbm hmoVm.
BVH$s YJ `m gm_mÝ` d Jar~ H$m ©H$Ë`mª_Ü`o hmoVr d AmOhr Amho ho Ë`m§À`m AmoKdË`m
Mohè`mdê$Z g§emoYH$mbm OmUdV hmoVo. `mdoir S>moù`m§VyZ Xw:Imly§ZmgwÓm dmQ> _moH$ir H$ê$Z XoV
hmoVo.
3.3.3.3. _mOr Am_Xma ìhr. dm`. MìhmU _mOr Am_Xma ìhr. dm`. MìhmU _mOr Am_Xma ìhr. dm`. MìhmU _mOr Am_Xma ìhr. dm`. MìhmU ((((ImZmnyaImZmnyaImZmnyaImZmnya))))
ImZmnya JmdMo _hmamï´> EH$sH$aU g{_VrMo ZoVo `m§Zr 1 Zmoìh|~a 1985 amoOr H$mù`m
{XZmÀ`m g oV Omhra KmofUm Ho$br H$s, ""gr_màíZ 1 _o 1986 À`m AmV gwQ>bm ZmhrVa
{X. 1 _o 1986 amoOr hþVmË_m Mm¡H$, _w§~B© `oWo AmË_XhZ H$aUma.'' Aer KmofUm Ho$br d g§nyU©
gr_m^mJmV Ii~i _mObr. Ë`mdoir _m. Eg. E_. Omoer, ZmZmgmho~ Jmoao, ~mimgmho~ R>mH$ao,
eaXOr ndma `m gdmªZr MìhmUgmho~m§Zm nÌo nmR>dyZ Amåhr AmVm gr_màíZ gmoS>{dÊ`mMr
O~m~Xmar KoVbr Amho Ë`m_wio AmnU Amnbm AmË_XhZmMm {ZU©` _mJo KoD$Z Amåhmbm g§Yr
X`mdr Aer {dZ§Vr H$aÊ`mV Amë`mZo MìhmUgmho~m§Zr {dZ§Vrg _mZ XoD$Z AmË_XhZmMm {ZU©`
Ë`mdoir _mJo Z KoVm VhHy$~ Ho$bm.
Ë`mZ§Va _m. MìhmUgmho~m§Zr ImZmnya VmbwŠ`mVyZ _hmamï´> EH$sH$aU g{_VrÀ`m
P|S>çmImbr gd© H$m`©H$Ë`mªÀ`m AmJ«hmñVd C_oXdmar AO© XmIbm Ho$bm. Ë`mdoir Ë`m§Zr Ago boIr
{Xbo H$s, ""_r Am_Xma Pmë`mda VrZ dfm©V gr_màíZ gwQ>bm ZmhrVa _r hþVmË_m Mm¡H$, _w§~B© `oWo
AmË_XhZ H$arZ.'' Ë`mà_mUo Ë`m§Zr R>aë`mà_mUo {X. 17 OmZodmar 1993 amoOr hþVmË_m
242242242242
{XZm{XderM AmË_XhZ H$aÊ`mMm {ZU©` KoD$Z AkmVdmgmV {ZKyZ Jobo d Ë`m{Xder gH$mir
R>rH$ 11 dmOVm Jmodm ~gZo {edñ_maH$mÀ`m g_moaM hOma \y$Q> A§Vamda doem§Va Ho$boë`m
AdñWoV Amnbm {ZU©` nyU©Ëdmg ZoÊ`mgmR>r CVabo. Voìhm H$mhr H$m`©H$Ë`mªZr Ë`m§Zm AmoiIbo d
Ë`m§À`mH$S>rb noQ´>mob H°$Z, bm`Q>a AmXr gm{hË` {hgH$mdyZ KoVbo. Ë`mdoir Odinmg nmM hOma
bmoH$m§Mm O_md O_bm hmoVm. Va nmobrgr V¡ZmV H$S>oH$moQ> ~§Xmo~ñV hmoVm. hm ñdV:Mm AZw^d
MìhmUgmho~m§Zr d`mÀ`m 85 ì`m dfu g§emoYH$mOdi gm§{JVbm Amho.
4.4.4.4.6666.14 _hmamï´>.14 _hmamï´>.14 _hmamï´>.14 _hmamï´>----H$Zm©Q>H$ gm§ñH¥${VH$ AZw~§Y H$Zm©Q>H$ gm§ñH¥${VH$ AZw~§Y H$Zm©Q>H$ gm§ñH¥${VH$ AZw~§Y H$Zm©Q>H$ gm§ñH¥${VH$ AZw~§Y
A{bH$S>oM H$mbde Pmbobo g§emoYH$ e§. ~m. Omoer `m§Zr "_èhmQ>r g§ñH¥$Vr H$mhr g_ñ`m'
`m Amnë`m J§«WmV _ahÅ>o Am{U H$mZS>r ho àmMrZH$mir EH$M bmoH$ hmoVo Ago XmIdyZ {Xbo Amho.
_amR>çm§Mr nyd©na§nam doXH$mimVrb `XwOZm§n`ªV nmohmoMVo. H$Zm©Q>H$s`m§Mm Vwd©gy§er K{Zð> g§~§Y
Agbobm {XgVmo. ho `Xy Am{U Vwd©gy Oar doJdoJù`m Q>moù`m§Vbo Agbo Var `m Q>moù`m AJXr
OdiH$sÀ`m ZmË`mZo OmoS>boë`m hmoË`m. {edm` `m àXoem§da amÁ` H$aUmao amï´>Hy$Q> KamUo
`mXdd§er` hmoVo. åh¡gyaMo AmOMo amOKamUo `Xwd§er` Amho Am{U {edmOr _hmamOm§Mo _mVwb
KamUoXoIrb OmYd åhUOo `mXdd§er` hmoVo. AZoH$ df} AmO AmnU Á`m§Zm _hmamï´> Am{U H$Zm©Q>H$
åhUVmo Ë`m§À`mda EH$M amOKamUo amÁ` H$arV hmoVo. ""n¡R>UMo gmVdmhZ, ~Xm_rMo MmbwŠ`,
_bIoS>Mo amï´>Hy$Q> Am{U H$ë`mUMo MmbwH$` `m Mmahr amOdQ>rV _amR>rZo Amnbo ñdV§Ì Ka _m§S>bo
ZìhVo. H$Zm©Q>H$s`m§À`m amOdQ>rV Vr H$mZS>r OdiM dmT>V Jobr.35
e§. ~m. Omoer `m§À`m da {ZX}{eboë`m nwñVH$mVrb `m CVmè`mdê$Z _amR>r d H$mZS>r
^mfm§Mo d ^mfH$m§Mo g§~§Y {H$Vr K{Zð> hmoVo Vo ñnï> hmoVo.
4.4.4.4.6666.14.1 _amR>r.14.1 _amR>r.14.1 _amR>r.14.1 _amR>r----H$mZS>r g§~§YH$mZS>r g§~§YH$mZS>r g§~§YH$mZS>r g§~§Y
H$mZS>r Am{U _amR>r Aem doJdoJù`m Zmdm§Zr AmoiIë`m OmUmè`m bmoH$m§Mm ì`dhma hOmamo
dfmªnmgyZ EH$_oH$m§V Jw§Vbobm Amho. XmoÝhr ^mfm§Vrb åhUr, eãX dJ¡a|Mo __© d Am¡{MË` H$iÊ`mg
nañnam§Mo gm{hË` Am{U na§nam `m§À`m Aä`mgmMrM JaO Amho. nU Vo H$aV AgVmZm EHo$H$Q>çmMm
243243243243
ñdV§Ì Aä`mg Z H$aVm Xmohm|Mmhr nañna Aä`mg H$aUo Amdí`H$ R>aob. H$Zm©Q>H$mMr CÎma gr_m
VrM _hmamï´>mMr X{jU gr_m. `m gr_maofodaM `m XmoZ Xoem§À`m OwionUmMr Vmo|S>AmoiI hmoVo.
`m gr_oda Zagmo~mdmS>r, JmUJmnya, Am¡Xw§~a, Hw$ê$JÈ>r VgoM {dÇ>bjoÌ n§T>anya, {gÓam_joÌ
gmobmnya, ^dmZrjoÌ VwiOmnya, _§JidoT>o, JmoH$U©, H$moëhmnya, ~mhþ~br B. Ym{_©H$, gm§ñH¥${VH$ ñWio
AmhoV. `m ñWim§Mo ^º$ ho _hmamï´> d H$Zm©Q>H$mVrb _amR>r d H$mZS>r ^m{dH$M AmhoV.
_amR>çm§Mr {H$Ë`oH$ Hw$bX¡dVo H$Zm©Q>H$mV AmhoV Am{U AmO _hmamï´>mV O_m Pmboë`m
joÌm§Vrb XodVm§Mo ^º$ H$Zm©Q>H$mV Zm§XV AmhoV. _amR>çm§À`m ehmÊUd Hw$itMm B{Vhmg H$Zm©Q>H$mV
emoYmdm bmJob d åh¡gya_Yrb H$mhr XoeñW åhU{dUmao Kar EH$OmVrMr _amR>r ~mobVmV Am{U
X{jU _hmamï´>mVrb _mÜ`XoeñW ~hþVoH$ H$mZS>r ~mobUmamM AgVmo.
VgoM "Mm§_wS>am`o H$a{d`V|' `m _amR>rVrb àW_ dmŠ`m~Ôb _hmamï´>r` gm{hpË`H$ \$ma
A{^_mZ ~miJV AgVmV. Vmo Mm_w§S>am` H$Zm©Q>H$mVrb _moR>m JÚ J«§WH$ma Amho, Agm_mÝ` eyam§Mm
AJ«Ur Amho Am{U Agm_mÝ`, CÞV, ^ì` d gw§Xa Aem Jmo_Q>oída _yVuMm à{Vð>mnH$ Amho.36
4.4.4.4.6666.15.2 _hmamï´>.15.2 _hmamï´>.15.2 _hmamï´>.15.2 _hmamï´>----H$Zm©Q>H$ gm§ñH¥${VH$ XodmUKodmUH$Zm©Q>H$ gm§ñH¥${VH$ XodmUKodmUH$Zm©Q>H$ gm§ñH¥${VH$ XodmUKodmUH$Zm©Q>H$ gm§ñH¥${VH$ XodmUKodmU
^maVr` g§KamÁ`mÀ`m ñWmnZonmgyZ 1973 n`ªV åh¡gya amÁ` åhUyZ AmoiIë`m
OmUmè`m `m H$ÞS> _wbwImbm 1 Zmoìh|~a 1973 nmgyZ H$Zm©Q>H$ Zmd {_imbo. `m àm§Vm§Mr ^mfm
H$ÞS> Agbr Var qhXr-_amR>r ^mfm ~mobUmao AZoH$ bmoH$ BWo AmhoV. _hmamï>mMm H$ÞS>er
F$UmZw~§Y Va AmhoM, nU Ym{_©H$-amOH$s` joÌm§Vhr `m XmoZ KQ>H$amÁ`m§V {deof OdirH$
AmT>iVo. gVamì`m eVH$mV ~§Jiwamg ehmOramOo ^mogë`m§Mo _amR>r ~mÊ`mMo amÁ` hmoVo Va
n§T>anyaMo {dÇ>b _§{Xa hmo`gH$ {dîUwdY©Z (B. g. 1108 Vo B. g. 1152) `m H$ÞS> amOmZo
~m§Ybo Amho hr XmoZ CXmhaUo _amR>r-H$mZS>r g§~§Y gm§JÊ`mg nwaoer AmhoV. n§T>arMm {dR>mo~m hm Va
H$mZS>r _wbwImVyZ AmUbobm. Ogm Vmo dmaH$ar n§WmMo Hw$bX¡dV Amho VgmM Vmo AZoH$ H$ÞS>rJm§Mo
Cnmñ` X¡dV Amho. ZmJn§M_r, lmdUr ewH«$dma, ZdamÌ, Xgam ho H$Zm©Q>H$mV gmOao hmoUmao gU
_amR>r arVr^mVrZo hmoVmV. EdT>oM ZìhoVa Amnbr Am{XË`amUy~mB© hrM H$ÞS>rJm§Mr Á`oð>m bú_r
244244244244
hmo`. `m XmoZ g§ñH¥$VrV K{Zð> g§~§Y AmT>iVmo.37
^mfmdma àm§VaMZoZ§VaMm "_hmamï´>' AmO Amnë`m S>moù`m§g_moa Amho. ^mfoÀ`m gr_maofm
\$ma ì`mnH$ Am{U VodT>çmM nwgQ> AgVmV. H$Zm©Q>H$mVrb ~oiJmd, Jwb~½`m©n`ªV Oer AOyZhr
_amR>r ^mfm ~mobbr OmVo VerM CXJra, bmVyan`ªV H$ÞS> ^mfmhr ~mobbr OmVo. ZX`m§Mo H$mR>
Am{U nd©Vm§À`m am§Jm amÁ`mMr ^m¡Jmo{bH$ _`m©Xm R>ady eH$V Agë`m Var ^mfoMr _`m©Xm R>ady eH$V
ZmhrV. åhUyZ AmOMm _hmamï´> S>moù`m§g_moa R>odyZ ~mamì`m eVH$mVrb H$Zm©Q>H$ Am{U _hmamï´>
AmOÀ`mnojm doJim hmoVm. H$mZS>r amÁ`H$Ë`mªZr AmOÀ`m _hmamï´>mVrb H$mhr ^mJmV gÎmm{dñVma
Ho$bm hmoVm Va _amR>r amÁ`H$Ë`mªZr AmOÀ`m H$Zm©Q>H$mV gÎmm {Z_m©U Ho$br hmoVr. Ë`m_wio XmoÝhr
àm§VmV amOH$s` Am{U gm§ñH¥${VH$ XodmUKodmU _moR>çm à_mUmV Mmby hmoVr. _hmamï´> Am{U H$Zm©Q>H$
hr eVH$mZweVHo$ eoOmar amÁ`o AmhoV. Ooìhm XoemÀ`m gr_mM {ZpíMV ZìhË`m VoìhmnmgyZ `m XmoZ
amÁ`m§À`m g§ñH¥$Vr_Ü`o XodmUKodmU gwê$ Amho..
_amR>r-H$ÞS> ^md¡Š` g§_obZmgmR>r CX²KmQ>H$ åhUyZ H$Zm©Q>H$Mo nmQ>~§Ymao d gm§ñH¥${VH$
_§Ìr JmoqdX H$aOmoH$ `m§Zm gr_màíZm~m~V nÌH$mam§Zr N>oS>bo AgVm Vo åhUmbo, "XoemVrb N>moQ>r
amÁ`o R>adVmZm ^mfmdma àm§VaMZm Pmbr. Ë`mMdoir _hmamï´> Am{U H$Zm©Q>H$À`m gr_m R>aUo JaOoMo
hmoVo. na§Vw Vgo Pmbo Zmhr. Varhr XmoÝhr amÁ`m§Vrb H$ÞS> Am{U _amR>r _mUgo JwÊ`mJmoqdXmZo Zm§XV
AmhoV. g§ñH¥$VrMo AmXmZàXmZ gwê$ Amho. nU A{bH$S>oM amOH$s` hoVyZo ào[aV gr_mdmX
nwÝhm S>moHo$ H$mT>V Amho. Ë`mbm H$maU \$º$ amOH$maUM Amho ho Amåhmbm _m{hV Amho.
Ë`m amOH$maUmnmoQ>r Hw$R>ë`m ^mfoMm Ûof H$aUo {H$Vr `mo½` Amho?' nwT>o Vo åhUmbo, XoemMr AI§S>Vm
{Q>H$dÊ`mgmR>r gmè`m ^mfm, àXoem§Mm gÝ_mZ H$amdmM bmJob, AÝ`Wm `m XoemMo VwH$S>o hmoVrb.
_hmamï´> gaH$maMo Amåhr H$m¡VwH$ H$aVmo. Joë`m H$mhr dfm©nmgyZ `m amÁ`mV ~gdoída O`§Vr gmOar
H$aÊ`mV `oVo. Vo nmhÿZ Amåhr H$Zm©Q>H$mV {edmOr _hmamOm§Mr O`§Vr gwê$ Ho$br. Aem nÓVrZo
g§ñH¥$VrMo AmXmZàXmZ ìhm`bmM nm{hOo. EH$_oH$m§À`m ^mfm§Mm gÝ_mZ PmbmM nm{hOo hrM Am_Mr
y{_H$m Amho.
245245245245
_hmamï´> Am{U H$Zm©Q>H$ eoOmar Agë`mZo XmoÝhr àXoemV aº$g§~§YmZo Owibobr _mUgo
AmhoV. Ë`m_wio XmoÝhr àXoem§àVr XmoKm§À`mhr ^mdZm AmhoV. Ë`m A{YH$ ÑT> Pmë`mg gr_màíZ
`oUmaM Zmhr Agohr _V _m§S>bo.
Va _hmamï´>mMo Xw½Y{dH$mg_§Ìr _YwH$aamd MìhmU `m§Zr àË`oH$mbm Amnë`m ^mfoV
{eH$Ê`mMm, {b{hÊ`mMm, ~mobÊ`mMm A{YH$ma Amho. gbmo»`mMo dmVmdaU {Z_m©U H$ê$Z ^mfmd¥ÓrMo
H$m_ hmVr KoVë`mg gr_mdmX amhUma Zmhr. H$Zm©Q>H$ Am{U _hmamï´>mbm EoŠ`mMo à{VH$ ~Zdy.
~§JiyaÀ`m H$ÞS> àm{YH$ma g§ñWoÀ`mdVrZo Am`mo{OV _amR>r-H$ÞS> ^mfm ^md¡Š` g§_obZmgmR>r
XmoKohr EH$m ì`mgnrR>mda Ambo hmoVo. g§_obZmbm XmoÝhr àm§VmVyZ gw_mao XrS> hOma H$ÞS>-_amR>r
^mfH$ Ambo hmoVo. n{hbo ñdmJVJrV H$ÞS>_YyZ Pmbo. Ë`mZ§Va bJoM "O`moñVwVo O`moñVwVo' ho JrV
_amR>r ^mfoVyZ gmXa H$aÊ`mV Ambo.
_amR>r ^mfm, gm{hË` d g§ñH¥$Vr `mV Mm§Jbo _mobmMo Ago nwîH$i Amho Am{U Ë`mMm
ñdrH$ma Ho$ë`m_wio Amnbr ^mfm, gm{hË` d g§ñH¥$Vr g_¥Ó hmoV AmhoV Ago H$mZS>r ^mfH$m§Zm
_ZmnmgyZ dmQy> bmJbo Va H$Zm©Q>H$mVrb _amR>r ^mfH$m§{df`r Ë`m§Zm A{YH$ AmpË_`Vm dmQy> bmJob.
H$Zm©Q>H$mV Oo _amR>r ^mfH$ AgVrb Ë`m§À`m ^mfoÀ`m, gm{hË`mÀ`m d g§ñH¥$VrÀ`m {dH$mgmbm Vo
{damoY H$aUma ZmhrV. CbQ> CÎmoOZ XoVrb Am{U H$Zm©Q>H$mVbo _amR>r ^mfH$XoIrb H$mZS>rMm
Aä`mg amOrIwfrZo H$ê$ bmJVrb. AerM n[apñWVr H$mZS>rÀ`m ~m~VrV _hmamï´>mV hmoB©b.
H$Zm©Q>H$mV amhÿZ Amnbr Apñ_Vm nwgbr OmV Zmhr Ago _amR>r ^mfH$m§Zm dmQ>bo d VerM ^mdZm
_hmamï´>m{df`r H$mZS>r ^mfH$m§Mr Pmbr Va gr_màíZmdê$Z Or H$Qw>Vm {Z_m©U Pmbr Amho Vr H$_r
hmoB©b Am{U _J Vmo gmoS>dUo gwb^ hmoB©b. H$Xm{MV Vmo gmoS>{dÊ`mMr Amdí`H$VmM amhUma Zmhr.
~oiJmd~m~V gm§Jm`Mo Pmë`mg _amR>r AgyZhr H$mZS>rM§ diU Agbobr Am{U H$mZS>r
AgyZhr _amR>rM§ diU Agbobo AZoH$ bmoH$ ~oiJmdmV AmhoV. `oWrb _amR>r d H$mZS>r g_wXm`m§Mo
nañnam§er g§~§Y ho nydm©nma Mm§Jbo AmhoV. `m XmoÝhr ^m{fH$m§_Ü`o H$Yr ^m{fH$ g§Kf© Zmhr.
246246246246
`mg§X^m©V H$mQ>H$a åhUVmV, `m XmoZ g_wXm`m_Ü`o AmnU \$aH$M H$ê$ eH$V Zmhr. XmoÝhr
g_wXm`m§Mo gU, CËgd, X¡dVo g_mZ AmhoV. XmoKm§Mrhr amhUr, AmMma{dMma, _Vo WmoS>Š`mV
g§ñH¥$Vr ~hþVm§er g_mZM Amho. Va Ym{_©H$ Xodio, XodVm§Mr Zmdo, gU, OÌm, CËgd ho ga{_giM
AmhoV. `m~m~V Ho$. Eb. B©. H$m°boOmV {eH$Umè`m gw_m nmQ>rb d ~o~r Jd§S>r åhUmë`m H$s, ""Amåhr
H$mZS>r AmhmoV nU AmfmT>r EH$mXer, JUnVr, Xgam, {Xdmir gJioM gU Amåhr gmOao H$aVmo.
Ogo _hmamï´>mV gmOao H$aVmV VgoM BWohr gmOao H$aVmo.''38
Ë`mMà_mUo ZmVog§~§Ym~m~V gm_m{OH$ H$m`©H$V} {Xbrn H$m_V `m§Zr gm§{JVbo H$s, Ë`m§À`m
XmoZ _m_o~{hUtMo Zdao H$mZS>r AmhoV. Ë`m§Mr _wbo AmB©er ~mobVmZm _amR>rV ~mobVmV Va d{S>bm§er
~mobVmZm H$mZS>rV ~mobVmV. Va Xwgao J¥hñW åhUmbo, ""_mPr EH$ gyZ gmVmè`mH$S>Mr Amho,
Vr _amR>r ~mobVo, Xwgar gyZ XmdU{JarH$S>Mr Amho, Vr H$mZS>rV ~mobVo. Ë`m_wio Amåhr Ooìhm
"_amR>r' gyZoÀ`m Kar OmVmo, Voìhm _amR>rV ~mobVmo Am{U "H$mZS>r' gyZoH$S>o OmVmo Voìhm H$mZS>rV
~mobVmo. Ago AgVmZm ^mfoÀ`m ~m~VrV Aer bd{MH$Vm AgyZhr hm àXoe Joë`m n§MmdÞ gmR>
dfmªnmgyZ ^m{fH$ Apñ_VoÀ`m H$mÌrV gmnS>bm Amho.
Ia§Va AmOhr ~oiJmd_Ü`o XmoÝhr ^m{fH$ JwÊ`mJmoqdXmZo EH$Ì Zm§XVmZm {XgVmV.
g§emoYH$mZo Amnë`m AÜ``Z {df`mgmR>r {ZdS> Ho$boë`m ~oiJmd, ImZmnya, {M¸$moS>r, hþ o$ar d
AWUr `m VmbwŠ`mV ~hþVm§er _amR>r ^m{fH$m§Mr g§»`m OmñV Agë`mZo VoWrb bmoH$m§Mr g§ñH¥$Vr
hr _amR>r dm _hmamï´>r`Z Amho. Jobr 55 Vo 60 df} Amnë`m h¸$mÀ`m _hmamï´>mV OmÊ`mgmR>r `m Zm
Ë`m bmoH$emhr _mJm©Zo à`ËZ H$aVmhoV. Ë`mgmR>r Ë`m§Zr H$Yr H$ÞS> ^m{fH$m§er d¡a Yabobo Zmhr,
H$ÞS> g§ñH¥$Vrer amJ Yabm Zmhr. Va Ë`m ^m{fH$ Aëng§»`mH$ Am`moJmZo Ho$boë`m VaVwXrZwgma
H$Zm©Q>H$ gaH$maZo Am_Mo h¸$, A{YH$ma A~m{YV R>odbo nm{hOoV. Aëng§»`mH$ åhUyZ Amåhmbm
gw{dYm {Xë`m nm{hOoV. emioV, _hm{dÚmb`mV, gaH$mar dm ImOJr H$m`m©b`mV, XdmImZo, aoëdo,
drO B. H$m`m©b`mVyZ Am_À`m _mV¥^mfoVyZ H$mJXnÌo {_imbr nm{hOoV. WmoS>Š`mV Am_À`mdarb
AÝ`m`, AË`mMma Wm§~bo nm{hOoV. nU H$Zm©Q>H$ gaH$ma Am_À`m h¸$m§daVr JXm AmUV Amho.
247247247247
Amåhr bmoH$emhr _mJm©Zo bT>V AgVmZm Amåhm _amR>r ^m{fH$m§da bmR>r_ma H$aUo, Ho$gog XmIb
H$aUo, àg§Jr Jmoir~ma H$aUo B. _mJmªMm Adb§~ H$ê$Z AÝ`m`mMr n[agr_m JmR>V Agë`mZo Amåhr
_amR>r ^m{fH$ EH$OwQ>rZo `m gaH$maÀ`m H¥$Ë`mbm {damoY H$arV AmhmoV. Ë`m_wio Am_Mm {damoY hm
H$ÞS> ^m{fH$m§er ZgyZ H$Zm©Q>H$ gaH$maer Amho.
4.4.4.4.8888 g_mamong_mamong_mamong_mamon
_hmamï´>-H$Zm©Q>H$ gr_mdmXmVyZ ^m{fH$ g_ñ`m {Z_m©U hmoD$Z _amR>r ^m{fH$m§Zr
_hmamï´>m_Ü`o OmÊ`mgmR>r bmoH$emhr _mJm©Zo bT>m gwê$ Ho$bm. Ë`m_wio gr_m^mJmV _amR>r ^m{fH$m§Zr
g§KQ>rV eº$sÀ`m Omoamda Amnbo _amR>rnU OnV J«m_n§Mm`V {ZdS>UwH$m§nmgyZ Vo {dYmZg oÀ`m
{ZdS>UwH$sn`ªV AZooH$ {ZdS>UwH$m bT>{dë`m d qOH$ë`m. H$Zm©Q>H$ gaH$ma _amR>r ^m{fH$m§À`m
g§KQ>rV eº$sbm {damoY H$aÊ`mgmR>r nmobrgm§H$adr XS>nemhr gwê$ R>odbr. H$Zm©Q>H$ gaH$maÀ`m
H$ÞS> gº$s YmoaUm_wio _amR>r ^m{fH$ OZVo_Ü`o Ag§Vmof ngabm. Eg. Q>r. \$bH$ H$mZS>rV,
gaH$mar H$m_H$mOmMo H$mZS>rH$aU `m_wio _amR>r ^m{fH$ hiyhiy gaH$maÀ`m YmoaUm§nmgyZ Xya OmD$
bmJbm. H$maU _amR>r ^m{fH$m§À`m g_ñ`m H$Zm©Q>H$ gaH$maZo ^m{fH$ hÅ>mhmgm_wio OmUyZ KoVë`m
ZmhrV. VgoM H$mZS>r ^mfoVrb gaH$maMo YmoaU _amR>r ^m{fH$m§Zm g_Obo Zmhr. Ë`m_wio gaH$ma d
_amR>r ^m{fH$m§_Ü`o Xar dmT>V Jobr d Ë`mVyZ AZoH$ gm_m{OH$ g_ñ`m {Z_m©U hmoV Joë`m.
dmñV{dH$[aË`m gr_m^mJmVrb _amR>r ^m{fH$ d H$ÞS> ^m{fH$ `m§À`m_Ü`o AndmX dJiVm g§Kf©,
V§Q>o ^m{fH$ H$maUmdê$Z Pmbo ZmhrV qH$dm Ë`m§À`mV X¡Z§{XZ ì`dhmamdoir ^m{fH$ VmUVUmd Zmhr.
H$mhr gaH$maYm{O©Ê`m H$ÞS> g§KQ>Zm _amR>r ^m{fH$ g§ñH¥$VrdaVr, _amR>r \$bH$mdaVr
A{VaoH$snUm H$aVmZm AmT>iVmV. Ë`mVyZ ^m{fH$ g§Kf© {Z_m©U hmoVmo. gr_m^mJm_Ü`o g§Kf© hm XmoZ
^m{fH$m§_Ybm ZgyZ H$Zm©Q>H$ gaH$ma d _amR>r ^m{fH$m_Ybm Amho. H$moUË`mhr amOH$s` njmMo
gaH$ma H$Zm©Q>H$_Ü`o gÎmoda Ambo Var Vo A{YH$ à^mdrnUo H$mZS>rgº$sMo YmoaU gr_m^mJm_Ü o
Adb§~Vo. Ë`mVyZ Amnbr ^mfm, g§ñH¥$Vr Zï> hmoB©b `m ^rVrZo _amR>r ^m{fH$ Ë`mbm g§KQ>rVnUo
{damoY H$aVmV.
248248248248
g§X © gyMrg§X © gyMrg§X © gyMrg§X © gyMr
1. gam\$, am. gr., ^mfm, _mV¥^mfm Am{U na^mfm, lr{dÚm àH$meZ, nwUo, 1972,
n¥. 18
2. H$mio I§S>oamdOr, ^maVr` g_mO : g§aMZm Am{U n[adV©Z, g§ñH$ma àH$meZ,
qàQ>-n°\$ {~. \$m°_© àm. {b., bmVya, àW_md¥Îmr, 2005,
n¥. 49
3. ghó~wÓo, nw. J., _hmamï´> g§ñH¥$Vr, H$m°pÝQ>ZoÝQ>b àH$meZ, nwUo, V¥Vr`md¥Îmr,
2003, n¥. 5
4. H$èhmS>o, ~r. E_., ^maVr` g_mO : àíZ Am{U dmñVd, qnnimnwao A°ÝS> H§$.
npãbeg©, ZmJnya, n¥. 182
5. JJ}, g. _m., g_mO{dkmZ _§S>i, "kmZoe' 1205, {edmOrZJa, nwUo,
I§S> 4, n¥. 205
6. nmQ>rb, ~r. ~r., ^maVr` emgZ Am{U amOH$maU, \$S>Ho$ àH$meZ, H$moëhmnya,
2008, n¥. 316
7. Shriniwas, M. N., India : Social Structure, Hindustan Publishing
Corporation, New Delhi, 1986, p. 1
8. AmJbmdo àXrn, ^maVr` g_mO : g§aMZm Am{U g_ñ`m, lr. gmB©ZmW àH$meZ,
ZmJnya, {Vgar Amd¥Îmr, 2008, n¥. 69
9. H$èhmS>o, ~r. E_. ^maVr` g_mO : àíZ Am{U g_ñ`m, qnnimnwao A°ÊS> H§$.
npãbeg©, ZmJnya, OyZ, 2009, n¥. 5
10. http:.//mpsc-iod.blogspot.com/2011/12
11. Omoer n§. _hmXodemór, "H$Zm©Q>H$' kmZamO àH$meZ, nwUo, n¥. 12, 13
249249249249
12. J§Xodma, Eg. EZ., ^maVr` g_mO dmXmVrV {df` Am{U g_ñ`m, {dÚm^maVr
àH$meZ, bmVya, n¥. 75
13. http:.//minority group - wikipedia, the free encyclopedia
14. hmdi {n`wf, http:.//it.it.facebook.com.2012
15. ^maVmMo g§{dYmZ, ^maV gaH$ma {d{Y, Ý`m` d H§$nZr H$m`© _§Ìmb`, (7 OmZodmar
2004 n`ªV \o$a~Xb Ho$ë`mà_mUo) , H$m¡eë` àH$meZ,
Am¡a§Jm~mX, ghmdr Amd¥Îmr, n¥. 11
16. Apte Ram, Maharashtra-Karnataka Border Dispute, Kiran
Thakur Working President, M. E.S, Belgaum City
Unit, Belgaum, 2 October 2010, p. 109-112
17. _hmamï´> emgZ, _hmamï´>-åh¡gya-Ho$ai gr_mdmX Am`moJmg gmXa Ho$bobo
_hmamï´>-åh¡gya gr_mdmX{df`H$ {ZdoXZ, 1967, emgH$s`
_Ü`dVu _wÐUmb`, _w§~B©, n¥.159-160
18. X¡{ZH$ Vê$U ^maV, ~oiJmd, e{Zdma 25 E{àb 2012
19. http:.//divyamarathi.com
20. X¡{ZH$ gH$mi, H$moëhmnya e{Zdma 2 OyZ 2012
21. g§J«m_, gr_m^mJmV {~«Q>reamO - gr_mbT>m {deof, Agm Amho gr_màíZ, ^maVr` eoVH$ar
H$m_Jma njmMo _Ü`dVu H$m`m©b`, _w§§~B©, df© 1 bo, A§H$ 11,
\o$~«wdmar 2012, n¥. 29
22. X¡{ZH$ gH$mi, H$moëhmnya, _§Jidma 23 Am°ŠQ>mo~a 2009
23. _hmamï´> emgZ, _hmamï´>-åh¡gya-Ho$ai gr_mdmX Am`moJmg gmXa Ho$bobo
_hmamï´>-åh¡gya gr_mdmX{df`H$ {ZdoXZ, 1967, emgH$s`
_Ü`dVu _wÐUmb`, _w§~B©, n¥. 115
250250250250
24. X¡{ZH$ Vê$U ^maV, ~oiJmd, a{ddma 20 _o 2012
25. X¡{ZH$ Vê$U ^maV, ~oiJmd, 7 {S>g|~a 2012
26. nwÊ`ZJar, g§{_l H$moëhmnya, a{ddma 25 {S>g|~a 2011
27. VÌ¡d
28. X¡{ZH$ Vê$U ^maV, ~oiJmd, e[Zdma, 24 {S>g|~a 2011
29. g§J«m_, gr_m^mJmV {~«Q>reamO - gr_mbT>m {deof, Agm Amho gr_màíZ, ^maVr` eoVH$ar
H$m_Jma njmMo _Ü`dVu H$m`m©b`, _w§§~B©, df© 1 bo, A§H$ 11,
\o$~«wdmar 2012, n¥. 21
30. X¡{ZH$ Vê$U ^maV, ~oiJmd, _§Jidma 29 Zmoìh|~a 2011
31. X¡{ZH$ Vê$U ^maV, ~oiJmd, gmam~§Xr bT>çmVrb H|$Ðq~Xy `oùiyaM, {deof nwadUr,
32. gmoZdUo _Zmoha, H$mÌrVb§ ~oiJmd, http:.//uniquefeatures.in/unique
33. X¡{ZH$ Vê$U ^maV, ~oiJmd, a{ddma 20 _o 2012
34. X¡{ZH$ Vê$U ^maV, ~oiJmd, 7 {S>go§~a 2012
35. Vmoamo, A. am. (g§nmXH$), _hmamï´>-H$Zm©Q>H$ gm§ñH¥${VH$ AZw~§Y, Aê$U nmaJmdH$a,
à{V_m àH$meZ, nwUo, àW_md¥Îmr, 26 Am°ŠQ>mo~a 2001,
n¥. 143
36. VÌ¡d, n¥. 78
37. Xr{jV XwJm©, _hmamï´> g§ñH¥${VH$mof, S>m`_§S> npãbHo$eÝg, nwUo, àW_md¥Îmr,
3 Owb¡, 2009, n¥. 6
38. gmoZdUo _Zmoha, H$mÌrVb§ ~oiJmd, http:.//uniquefeatures.in/unique