igrqy pÄoN kw AwkÀéxigrqy pÄoN kw AwkÀéxigrqy pÄoN kw AwkÀéxigrqy pÄoN kw AwkÀéxigrqy pÄoN kw AwkÀéx

suiKñdr kwlrw

i–iqj kI Koj

“i–iqj qk #Xw jwnw hYi–iqj qo Apny Añdr hY[”

i–iqj qo Apny Añdr hYjb cwhy pYdw krloi–iqj qo Apnw-Apnw hYijs }p myN qum cwho pwlo[

do Cor hmwry pws hYNek Añdr hY ek bwhr hY,

jb - Añdr sy juVqw bwhr hYbwhr ly jwqw Añdr hY,

qo smJo vh i–iqj hI hYqo smJo vh i–iqj hI hY[

Bor kw qwrw XUÂ lg rhw QwjYsy vƒ– ky pICy sy DrqI AwkwSko imlw rhw ho - i–iqj bn gXw ho[

kçcy GroN py brKw

hr Gr kI mwtIaDVny lgI QIeÓt-dr-eÓt qbigrny lgI QIkuC ADmry logigrqI dIvwroN ky nIcyAwE,cIKy,mr gXy --an GroN ky mlboN ky sNganky Sv BI pVy Qypr añhyN aTwny kIj¬dI iksy QI,jæ}rq iksy QI ?j¬dI QI --igrI hueé eÓtyN aTwny kI,lkVI aTwny kI,cIjæyN aTwny kI [vo eÓtyN lgnI QINkuC AOr kçcy GroN myNjo AglI brswq myNSwXd Fh jwEÂgyAOrkuC AOr loglwSoN myN bdl jwEÂgy[

vh cWd

iSrIÀ ky vƒ– kInwjæuk sI thinXoN kynñhyN-nñhyN pÄoN kybIc kI iKVkI sycÂdw XUÂ JWk rhwjYsy -sjI sÂvrI du¬hinXw‚XwrI sI cunrI AoFæysuñdr sy muKVy prljIlI sI muÆkwn ilEAWKyN KukwXy huEkuC ljwE huEnwk myN nQnI fwlmwQy py bVw sw tIkwhoToN pr lwlI ilEgwloN ko suKé ikEkjrwrI AWKoN sNgkwnoN myN Jumky fwlismtI sI bYTI ho[qBI -vwXu ky JoNky sypÄoN ny ihl kr kycñdw ky muKVy kokuC XUÂ FWp ilXw

jYsy -myNhdI lgy hwQoN kInwjæuk sI aÂgilXoN nydu¬hn ky muKVy koDIry sy FWpw ho[

pFæweé kw qgæmw

pFæ-pFæ krek qgæmw pFæweé kwgly myN ltkw ilXwmwQy pr icpkw ilXw[Ab mYN kyvlvhI qgæmw hUÂvhI ngmw hUÂjo amR Br gungunwåÂgw[mYN bI.E. hUÂ,mYN Em.E. hUÂ,mYN Em.iPl. hUÂ,pI.Ec.fI. hUÂ[essy Awgy pICyjo BI -muJko Awqw - vh qo,sb bykwr

AOr -en qgæmoN ky ibnwjo BI hYNsb mwnvlwcwrsb mwnvlwcwr[

myry kmry kI iKVkI

Awj Acwnk dyKw mYNnytUt gXw Qw SISw QoVwmyry kmry kI iKVkI kw[phly kuC APsos huAwkuC KIj cFæIkuC guÆsw AwXwiPr -mn myN QoVw roS ilEjw bYTI mYN Añdr hIÎXwn lgw Qw myrw iPr BIas tUty huE SISy pr hIpqw nhIN #XwkuC AçCw sw mhsUs huAw QwdyK as tUty ihÆsy koAwsmwn kuC ^æXwdw nIlwDulw Dulw sw lgqw QwbVy bVy pyVoN kyvo Coty Coty ihÆsyhirXwlI ky pRqIk bny QyCotI CotI SwKwEÂ BIJUm rhI QINnXy agy pÄoN pymÆqI Cweé hueé QIeqny myN njær AwXw

ek nñhw p–IpNK PYlwXy aV rhw QwAwkwS ky asCoty ihÆsy myNmuJy lgw vo sb myrw Qwnñhw sw AwkwS kw ihÆswpyVoN kI vo hirXwlI BInXy agy pÄoN kw XOvnAOr p–I kI AwjæwdI BI,jwny khW geé J¬lwhtmn kI KIj AOr huÆsw BIjñm ilXw mn ky AWgn myN‚XwrI sI qrNgoN nymITI sI amMgoN nylgw muJy jo mn kw SISwtUt khIN sy jwXy qoCotw sw nIlw AwkwSkhIN Añdr hI smwXy qoQoVI sI inmél vwXukhIN myry ihÆsy BI AwXy qoqn kw Flnw, mn ky XOvnpr kBI n CwXy qomn pNCI AwjæwdI kIdo sWsyN hI ly pwXy qo[SwXd esI ilEmuJy byhd AçCwlgny lgw Qwvo Cotw sw tUtw ihÆswmyry kmry kIiKVkI kw[

gñD-sugñD

SYSvvhjogñD AOrsugñDkwEkEysw imªxijsmyNhr gñD BIsugñD bnibKr sIjwqI hY

XOvn myNvhI gñDsugñD sImhsUs hoqI hYpr kwS!vh gñD kIpirDI pwrkr nhINpwqI hY[

vƒ…áwvÆQwvh ivfµbnw hYjo jIvn Br kIsyNcI hueégñD AOrsugñDApny myN hIsmytyclI jwqI hY[

nwrI kI muÆkwn

mñd-mñd muÆkwn ilEvo nwr clI AwqI hY,jIvn kw mITw gwn ilEvo nwr clI AwqI hY[

iCpw hY #Xw muÆkwn myN eskImuJko bqlw do qum,gwXw hY #Xw gwn myN esnykuC qo smJw do qum[

mmqw kI muÆkwn hY XhXw bhn kw esmyN ‚Xwr hY #XwpœnI kI ª…áw hY XhXw cNcl mn kI cwh hY #Xw[

gwn Xh SwXd lorI jYswXw rwKI ky bñDn sw,Xw ipRXqm sy pRQm imln kwXw ek ‚Xwsy sy idl kw[

nwrI kI muÆkwn myN SwXdjn-jn kI muÆkwn iCpI hY,nwrI ky hI gwn myN SwXdjIvn kI JNkwr iCpI hY[

GyroN myN bÂDI AOrq

ikqny GuroN myNsmwj ky,bÂDI hY Xh AOrq[

khIN ibiñdXw kw Gyrw,khIN cUiVXoN kI JNkwr,khIN pwjyb ky GuÂG{,khIN mWg kw isñDUr,khIN mNgl-sUZ kw bñDn,khIN GUÂGt kI Gutn[

SwdI ky cñd PyroN kyGyroN myN bDI hY Xh AOrq[

jb swQ CUt jwqw hY,Xy sb tUt jwqw hY,AOr rh jwqI hY Xh AOrqsPyd DoqI ky Gyry myN[

BIV kw sUnwpn

Xh hjUm,Xh BIV,Xh jmGt,Xh kolehl,jYsy Gws ky qƒx,ryq ky kx,smud® kI lhryN,AwkWS ky qwry sy[

e sb myNkeé bwrkhny kokoeé Ek BI n hoijsy Apnw kh skyN[

Xy ByVoN ky JuNf,Xy pyVoN ky Jurmt,Xy ryq ky tIly,Xy amVqI hueé BIV,Xy sb ky sbeqny #XoN, - pr kBIeqny km #XoN ?Añdr eqnw Brw,kBI eqnw KwlI #XoN ?

aµmId kw icrwg

AshwE sw mhsUs ho rhwmuJko Apnw AwpEk Gutn Ek tUtnEk ibKrn sI ho jYsyAñdr sy kuC juV n pwXyjYsy tUt kr ibKr gXw hokWc ky tukVoN ky mwinNdjo kuC vh Ansunw sw hYjo khIN ghrw pYT rhwAñdr hIkYsy as kuC sy lV pwåÂsmJ nhIN pw rhI hU mYNkuclU kYsy nwg PnI koPYl rhI jo mn AWgn myNas kuC kw kohrwCt jwE Xh mn krqw hYicrwg khIN aµmId kw Añdrjl jwXy Xh mn krqw hY[- soc rhI mYN Añdr sykoeé qwkq icrwg jlwEXw iPr es buJy icrwg komuJko hI jlwnw hogw

- icrwg aµmId ky jlqy hIAñdr sb rOSn ho jwqwAOr as rOSn huE Añdr sybwhr sb iKl jwqw[

iKliKlw kr hÂs n pwåÂqo lgqw hY kuC gwXb hYqn kw boJw mn ko boiJl kr jwXyqo lgqw hY ik kuC gwXb hY[

kwgjæ ibn kivqw

kwgjæ ibn kivqw EysyjYsy swgr kI lhryN hoNXw AWKoN sy igrw Aªu hoXw pÄoN kI ATKyilXW(Xw pÄoN kw ihlnw julnw)

FUNF rhI mYN XhW vhWjhW qhW --ek kwgæ ky tukVy korKnw cwh rhI sµBwl krmn sy aTqy adgwr ko[

vo kwgjæ kw nñhw tukVwmucVw cucVw sw igrw huAwbyhd ‚Xwrw sw lgw muJyilK fwlI kivqw as pr hI[

kwgjæ Cotw QwmucVw BI QwAwDwr bn gXwmyrI kivqw kwsoc rhI QIn hoqw vo nñhw tukVwqo amV GumV kr

rh jwqy myry Añdr kycñd AWsUcñd AwhyN BI[

sNjoqI kYsyan spnoN ko[ibKr hI jwqyAwDwr imly ibn[

lgw muJy ikjIvn kw AwDwr BI Eysybn jwXy kuCcwhy Cotw homucVw BI hoBly kwiñq hIn ho[

pr AwDwr sBI kwkuC n kuC qoiksI }p myNiksI rNg myNiml jwXy Xwho jwXy Xwpw jwXy[

mwtI

mwtI BI sonw ho jwXyshI hwQoN myN Aw jwXy qo[sonw BI mwtI ho jwXyeémwn fgmgw jwXy qo[

mwtI ky gux eqny hYNik ‹Xwn nhIN ho pwqy hYN,pr - es mwtI kI Kwiqr hIbyty bYrI ho jwqy hYN[

mwtI sy mwtI agqI hY,mwtI myN mwtI FlqI hY,mwtI kI du¤mn mwtI hY,mwtI mwtI sy lVqI hY[

bcpn myN mwtI ‚XwrI hY,jvwnI myN Aiq suñdr hY,buFæwpy myN vo FlqI hY,iPr mwtI myN jw imlqI hY[

hr ùwr ko mwtI GVqI hY,hr ùwr myN mwtI jwqI hY,hr ùwr myN mwtI rhqI hY,hr ùwr sy mwtI jwqI hY[

mwtI Kyly es mwtI sysb mwtI iPr ho jwqw hY,mwtI mwtI kw Kyl hY sbmwtI mwtI ho jwqw hY[

mwtI kI ihµmq mwtI hY,mwtI kI iPqrq mwtI hY,mwtI kI cunOqI mwtI hY,mwtI kI ikÆmq mwtI hY[

mwtI ky Añdr mwtI hY,mwtI ky bwhr mwtI hY,mwtI ky åpr mwtI hY,mwtI ky nIcy mwtI hY[

mwtI mwtI py clqI hY,mwtI py mwtI clqI hY,mwtI mwtI ko KlqI hY,mwtI ko mwtI ClqI hY[

mwtI mwtI sy mWg Bry,mwtI mwtI kw lyp kry,mwtI kw cUVw bwhoN myN Br,mwtI mwtI sNg ‚Xwr kry[

BU gBé jb mwtI agly qoqb ^vwlw vo bn jwqI hY,chUÂ Aor ibKr ky iPr syvo mwtI iPr bn jwqI hY[

mwtI hI joVy mwtI ko,mwtI hI qoVy mwtI ko,mwtI hI qrsy mwtI ko,mwtI hI mslyy mwtI ko[

mwtI kI Xh iPqrq hYinq nXy }poN myN FlqI hY,es mwtI ko gUÂD-gUÂDinq nXy iKlOny GVqI hY[

Anignq iKlOny mwtI kyhr rojæ jgq myN Awqy hYN,cñd rojæ dyK XhW kw }piPr mwtI Kud ho jwqy hYN[

mwtI myN iQrkn hoqI hY,mwtI myN DVkn hoqI hY,mwtI myN hlcl hoqI hY,jIvn myN plpl hoqI hY[

mwtI nIcy BI sonw hY,mwtI åpr BI sonw hY,sonw mwtI ko {lwqw hY,mwtI sony ko roqI hY[

mwtI sr hY, mwtI gdén,mwtI aTqI, mwtI JukqI,mwtI hI mwtI ky Awgy,mwtI bn kr hY FhqI[

cñd lwenyN

es apvn ky bIco bIces PUl ny muJko KINc ilXwlgw muJy Eysy jYsy hoibiñdXw iksI suhwgn kI[

rOSnI krny kodIXw Kud jlwXw Qwpr lO AWcl ko pkVygIkBI Eysw gumW n Qw[

AñDyroN sy fr krmYNny dIXy jlwXy Qypr mn ky ANiDXwry kw frkOn dIXw buJwXygw ?

Añdr kw i–iqj

i–iqj qk #Xw jwnw hYi–iqj qo Apny Añdr hY[

nwrI - nwrI myN Añqr

ek nwrI -PUloN sy ldI,ghnoN sy sjI,bwhoN myN iGrI,du¬hn hY bnI !

AOr ek -bçcI ko aTwE,njæroN ko JukwE,hwQoN ko bFæwE,iBKwirn hY bnI !

Ek $Xwl

pwXl Cnk aTIpwAoN myN sj jwny sy,KuSbU mhk aTIPUl ky iKl jwny sy,iciVXw chk aTIbigXw myN Aw jwny sy,AOr koXl kUk aTIswvn ky Aw jwny sy[

swgr qt kI bÆqI myNkoeé mWJI njær nhIN Awqw,k¤qI qo bñDI pVI hY XhWkoeé asy clwny nhIN Awqw[(es bÆqI ky mWJI sbn jwny ikDr gXy hoNgy)

SyXr

qyry ijÆm kI FhqI emwrq ko dyKmyry Añdr sy kuC eÓtyN iKsk geÓ[

Dwgy kw bñDn

Dwgw ek bñDn hYrÆsI bn jwXy qomoh kw ek ir¤qw hYrwKI bn jwXy qojwn ly lyqw hYPWsI bn jwXy qo[

lwj Xh bnqw hYSrIr Fk jwXy qokPæn khlwqw hYSv pr cFæ jwXy qo[

Awps myN joVy XhsIGw jb clqw hYmui¤kl myN fwly XhgWTyN lg jwEN qo[

Bor kw Ævwgq

KuSI sy gw rhy mDugwnXh p–IBor ky Ævwgq myNa¬lwisq ho rhy hYN Xhas pRBu kI AWK imcOnI myNABI rwq kw ANiDXwrw QwAb Bor kw aijXwrw hYeñqjæwr kr rhy hYN vhsUrj kI ikrxyN Awny kwsUrj BI jYsy DIry-DIrymÆqI myN clw Awqw hYho kr Apny rQ py svwrvh AOr jgwny Awqw hYasky Awqy hI sb p–Ichk-chk sy jwqy hYNPUl BI ApnI ind®w CoVmhk-mhk sy jwqy hYNsUrj Xh sb givéq hoAwgy bFæqw jwqw hYApnI qyjomXI ikrxoN syDrqI ko cmkwqw hY[

cñd lwenyN sNgIq pr

sNgIq qo KuSbU }h kI hYk&T asy #Xw swDygwXh qo Awvwjæ Kædw kI hYhwQ asy Xw bWDygw[

hwQ AOr k&T qoXñZ hYN bskTpuqlI jo bn jwqy hYNAnwhq ko Awhq myN bdlkwnoN qk phÂucwqy hYN[

sNgIq qo sur myN Flnw hY,vo mÆqI myN mclnw hY,k¬pnw kI for pr cFænw hYiPr Kuly AwkwS myN aVnw hY[

Awsmwn py cWd Akylw

Bor ho gXIpr cWd hYinqwñq AkylwAwsmwn myNABI qlk,jYsy iB–u swXw sñXwsI hoXw iPr pRymI swn jwny iksyFUÂF rhw vo ?

SwXd Btk gXwrwh ApnI syXw idn myNduinXw dyK rhwXw qwroN sy}Tw voDrqI kyqwrON sy khINAWK imcOnIKyl rhw

muJy qo volgw Cotw swrwh Btkw sw

inqwñq AkylwadwsI ky Awlm myNhOly hOlyAwhyN BrqwjYsy -mylw Kæœmho jwny pr}T kr khINCUt gXw hoAOr qwroN kIBIV sy imlny koqrs rhw ho[

jI cwhw,asy ly clUÂAwsmW kyas Cor prjhW qwroN kwvws huAw ho[

soc rhI QI -imln vo kYswhogw qb - ?cNdw qwrymuÆkwEÂgyjæor jæor syic¬lwEÂgy,åÂcy åÂcyhÂs pwEÂgy,KuSI myN

pwgl ho jwEÂgy[añhyN KuSI myNdyK dyK krmÆqI myN mYNJUm aTUÂgI[imln kI as‚XwrI bylw myNsuD-buD Ko krnwc aTUÂgI[

jIvn-mrn kw pul

mOq kw Ahswseqnw suKd hogwXh mwlUm n Qw,ijæñdgI sy lgwves kdr Cut jwEgwXh mwlUm n Qw,pqw hoqw es bwq kwphly Agr,qo jIvn-mrn kyes pul kokBI kw pwr kr lyqI[

¤mSwn kI DUl

¤mSwn kI imúI nyDul bn kr aV jwnw hY,pqw nhIN kOn sy KyqoN myNjw kr iPr iml jwnw hY[

jb kpVoN prpVI DUl¤mSwn kI,qo Añdr qkkWp geé mYN !

pr iPr,Eysw lgw -muJy BI qo esI DUl myNiml jwnw hY;pqw nhIN #XoNes DUl-sNgek ApnwpnmhsUs huAw !

imúI ko isPéimúI idKqI,clqI-iPrqI,nwcqI-gwqI[

iSiQl pVjwny pr jblgqw vo qomr geé hY[

jb ik -Xh }h kwKyl hY sb[}h AwqI hY,}h jwqI hY{h imúI kwAvrX fwlhr AWK koBrmwqI hY[

Awj Ek AOr ijÆmlwS myN bdl gXw hYAwj Ek AOr mWg ke isñdUrajV gXw hY[

hm clqI-iPrqI }hyN¤mSwn kI DUl hI qo hYNXw }hoN ky cOigdyé kI imúI !

¤mSwn kI imúI

vo ¤mSwn kI imúI QI}h ny Aw asmyN fyrw fwlw,imúI ky es puqly ko asnyjYsw cwhw nwc ncwXw[

jb as }h ko imúI ky Añdrdm Gutqw huAw nær Qw AwXwqb iPr koeé bhwnw GV kras imúI sy ipNf CuVwXw[

subkqy swXy

jIvn ky ikqny bñDnbÂD jwqy hYN Anjwny hI,pr mrx –x myN cupky syly jwqw hY koeé khIN,bs rh jwqy hYN en ir¤qoN kysubk rhy cñd swXy hI[

hm khkhw lgwnw BUl gXy

AWKoN myN ek sUnwpnhoToN pr ek iskuVn sI,AWKyN buJI buJI sI hYn,hm muÆkwnw hI BUl gXy,khkhw lgwnw BUl gXy[

khkhoN kI duinXW AOr hI QI,log hÂsqy Qy hÂswqy Qy,dy lyqy Qy ly lyqy Qy,idl Kol ky hm jI lyqy Qy[

Kuly ggn kI CWv qly,KyqoN AOr KilhwnoN myN,koeé åÂcy sur myN gwqw Qw,koeé mÆqI myN muÆkwqw Qw[

Awj bñd GroN kI duinXW myNsb Apnw jIvn Foqy hYN,hm muÆkwnw hI BUl gXy,khkhw lgwnw BUl gXy[

SwXr kw idl

Apny idl syek idn mYNnykuC pUCw Qwbs Eysy hI --

qU kYsy clqw rhqw hYibnw Qky hIplpl hrpl ?

qyry inrñqr clny pr hIinBér krqw sbkw jIvnlgqw XUÂ hY, idl hI idl hY,idl jo nhIN qo kuC BI nhIN hY[

pr --idl myry qU jYsw BI hYSwXr kw idl, vYsw nhIN hY[mYN jwnUÂ -- ikhr SwXr ky idl kw rNgSwXd Apnw-Apnw hI hY[iksI kw idl askI mhbUbwkI AWKoN myN bsw huAw hYAOr iksI pwXl ky GuNG{kI JNkwr myN PNsw huAw hY[Xw SwXd pnGt sy pwnI

lwqI iksI mtkI myN hogw,ho skqw hY Xw iPr kwlykwjl kI ryKw myN hogw[Xw ADroN ky kony myNiCpI hueé muÆkwn myN hogwXw ibiñdXw ky gol-gol syGyry myN rh gXw vo hogw[

iPr socUÂ -- ikpqw nhIN kb mW kI god myNjw bYTw askw vo idlXw bhnw kI rwKI myN hIbÂD kr rh gXw vo hogw[

kBI-kBI qo imt jwqw hYdyS kI Kwiqr askw idlAOr kBI qo mjæhb kIdIvwr PWd Aw jwqw voAOr nhIN qo idl hI idl myNPWsI pr cFæ jwqw vo[

mYN jwn -- ikSwXr kw idl kBI-kBI qoAWK kw AWsU bn jwqw hYkBI suhwgn ky mwQy AOrmWg myN jYsy Fl jwqw hY,kBI psIny kI bUÂdyN bnKyqoN myN hI iml jwqw hYAOr kBI roqy bçcy kIAwhoN myN vo bs jwqw hY[

iPr socUÂ ik -kBI qop ky goly kIgjén bn jwqw hY voAOr kBI mrny vwloN kIKUn kI Dwr myN iml jwqw hY[kBI kuµhwr kI mwtI bnqwkBI hwQoN ky Cwly BIkBI BNvry kI gun-gun BI

#Xw jnwUÂ mYN --SwXr kw idl #Xw #Xw bnqwkhW khW vo Btkw krqw

pr--Apny Añdr DVk rhyas idl ko kYsy smJwåÂik qyrI DVkn ky kwrxXh ijsm hY ijæNdw mwn ilXwpr SwXr ky idl ky kwrxXh }h ijæNdw hY mwn BI ly[

cunrI

AoFæI qo cunrIbVI suñdr lgI,hvw myN aVI,lhrwny lgI[

qwroN sy sjIkBI AWcl bnI,mmqw sy BrIkBI CwXw bnI,du¬hn jb sjIqo Xh GUNGt bnI,PUloN sy sjIpUjw ko clI,Gr kI cwbI so bWDyvo p¬lU bnI;vo lwl, kBI pIlI,kBI nIlI bnI,kBI Adw hY bnI,kBI hXw hY bnI[

kBI muÂh sy igrI,kBI muÂh pr pVI,kBI PUloN BrIkBI kWtoN BrI,kBI sony BrI

kBI pYbñd BrI,kBI qwroN BrIkBI moiqAoN BrI,kwS cunrI n hoqIkBI AWsuAoN BrI !

XwdoN ky JroKy

XwdoN ky JroKoN sycñd cyhry njær AwXykuC bwqyN hueÓ ansycñd pR¤n aBr AwXy[

XwdoN ky JroKoN kIsImw jo nhIN hoqIan cyhroN ko CU lUÂ mYNEysw kBI ho pwXy[

XwdoN ky JroKoN sycñd AwhyN BI aTqI hYNan AwhoN ko sunqy hIdo AWsU Xlk AwXy[

XwdoN ky JroKoN sydo hwQ aBrqy hYNAwsIs vo dyqy huEidl myN hI aqr AwXy[

XwdoN ky JroKoN sydo plkyN hYN BIgI hueÓimlny ko qrsqI hueÓboiJl sI vo ho jwXyN[

XwdoN ky JroKoN sykhkhy BI aTqy hYNkwS kBI anmyNAwvwjæ aBr AwXy[

XwdoN ky JroKoN kIDuNDlI sI vo XwdyN hYNhr A#S jo aBry qovo BI DuNDlw ho jwXy[

JroKy qo JroKy hYNbs bwq hI EysI hYmYN eDr hI rh jwåÂvo aDr hI Ko jwEÂ[

XwdoN ky JroKoN sycñd cyhry njær AwXykuC bwqyN hueÓ ansycñd pR¤n aBr AwXy[