GESTALT TEORISININ ETKISINDE KALAN AMBLEM VE LOGO ... “Gestalt kuramına göre birey, çevresini parçalar halinde değil, organize edilmiş bir bütünlük içinde algılar. Gestalt,

1081

6. ULUSLARARASI MATBAA TEKNOLOJİLERİ SEMPOZYUMU6. INTERNATIONAL TECHINOLOGIE SYMPOSIUM FÜR DRUCK

6th INTERNATIONAL PRINTING TECHOLOGIES SYMPOSIUMİSTANBUL ÜNİVERSİTESİ - CERRAHPAŞA / 01-03 KASIM / NOVEMBER 2018

GESTALT TEORISININ ETKISINDE KALAN AMBLEM VE LOGO TASARIMLARININ INCELENMESI

EXAMINATION OF EMBLEM AND LOGO DESIGNS UNDER THE INFLUENCE OF THE GESTALT THEORY

Ibrahim Gökhan CEYLAN1

Hatice BAHATTIN CEYLAN2

ABSTRACTThe emblem and logo designs have a varied significance among the graphical design produ-cts. They are among the most influential graphical design products so that the image of the brand would be able to be understood by the target population of the company and have an impact on the target population. It is virtually the keystone of the organization’s identity. It is the first facade of a company which first establishes a contact with the customer. Additionally, it is the first image of a firm remaining in our minds which we see for the first time, whose products we don’t use, namely a firm where no positive or negative transaction has taken pla-ce between us. Due to the fact that the emblem and logo designs are this much important, they need to be designed after an intense research process. Not making a haste decision would al-low more time in terms of creating the correct impact on the target population. For the desig-ns to create the correct impact on the target population, they need to convey certain messages. It is observed that those messages are sometimes given thorugh the Gestalt principles in some of the emblem and logo designs. The theory that the Gestalt psychologists have put forward have found its place not just only in the field of education, but also in many fields of art. And some of the emblem and logo designers have been concerned with conveying more than one message at the same time by being influenced from those principles. In this study, the purpose is to put forward a study that would make a contribution to the designers who would make emblem and logo design contributing them to gain this perspective by examining the emblem and logo designs that are under the Gestalt theory.

Anahtar Kelimeler: Graphic design, Emblem, Logo, Gestalt, Visual Communication.

ÖZETAmblem ve logo tasarımları, grafik tasarım ürünleri arasında farklı bir önem sahiptir. Marka imajının, firmanın hedef kitlesi tarafından anlaşılması ve üzerinde etki sahibi olabilmesi için 1 Dr. Öğr. Üyesi, Sinop Üniversitesi, Gerze MYO, Tasarım Bölümü, [email protected] Öğr. Gör., Sinop Üniversitesi, Gerze MYO, Tasarım Bölümü, [email protected]

1082



en etkili grafik tasarım ürünleri arasındadır. Adeta kurum kimliğinin temel taşıdır. Bir firma-nın müşteriyle ilk irtibata geçen yüzüdür. Ayrıca ilk defa gördüğümüz, ürünlerini kullanma-dığımız, yani aramızda olumlu ya da olumsuz bir alışverişin olmadığı bir firmanın aklımızda kalan ilk görüntüsüdür. Amblem ve logo tasarımlarının bu denli önemli olmasından dolayı yoğun bir araştırma sürecinden sonra tasarlanması gerekmektedir. Çok acele ile karar veril-memesi hedef kitle üzerinde doğru etkiyi yaratması açısından daha fazla süre tanıyabilecek-tir. Tasarımların hedef kitle üzerinde doğru etkiyi yaratabilmesi için bazı mesajlar vermesi gerekmektedir. Bu mesajlar kimi amblem ve logo tasarımlarında Gestalt ilkeleri sayesin-de verildiği gözlemlenmiştir. Gestalt psikologlarının ortaya koydukları teori sadece eğitim değil, aynı zamanda sanatın birçok alanında da kendisine yer bulmuştur. Bazı amblem ve logo tasarımcıları da bu ilkelerden etkilenerek, aynı anda birden fazla mesaj iletme kaygısı içerisinde olmuşlardır. Bu çalışma da, Gestalt teorisinin etkisinde kalan amblem ve logo ta-sarımlarının incelenmesi gerçekleştirilerek, amblem ve logo tasarımı yapacak tasarımcıların bu bakış açısını kazanmasına katkı sağlayacak bir araştırma ortaya koymak amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler: Grafik Tasarım, Amblem, Logo, Gestalt, Görsel İletişim.

1. GIRIŞGrafik tasarım, iletişim araçlarının tamamında yer alan görüntülerin tasarlanmasıyla ilişkili-dir. Baskı altı malzemeleri üzerine çeşitli grafik üretim teknikleri yardımıyla aktarılan, afiş-ler, kitaplar, dergiler, broşürler, bilgilendirme tasarımı uygulamalarını grafik tasarım alanı içerisindedir (Ketenci ve Bilgili, 2006, s: 278). Becer 2008’e göre “Grafik tasarım, görsel bir iletişim sanatıdır. Birinci işlevi de, bir mesaj iletmek ya da bir ürün ya da hizmeti tanıtmak-tır.” (Becer, 2008, s:33) Grafik tasarımın görsel bir iletişim olması dolayısıyla, Gestalt teorisi temelde psikoloji ve eğitim açısından araştırmalar gerçekleştirirken ortaya konan temel ilke-leri grafik tasarımı doğrudan etkilemiştir.

Fotoğraf 1. Gestalt Etkisindeki Afiş Örnekleri

1083



Yukarıdaki örnek afişlerde de göze çarpan Gestalt etkileri, grafik uygulamaları sıklıkla amb-lem tasarımlarında göze çarpmaktadır. Amblem tasarımlarını, firmaların müşterileri ile ilk temasa geçen iletişim aracı olarak değerlendirmek gerekmektedir. Bu nedenle tasarım sü-recinde büyük bir araştırma gerekmektedir. Amblemler, en sade şekilde çok fazla şeyi an-latmalıdır. Bu aşama da Gestalt teorisinin bazı ilkeleri büyük faydalar sağlayabilmektedir. Bu araştırma yardımıyla, grafik tasarım çalışmaları yapacak kişilerin, Gestalt teorisi ilkeleri doğrultusunda tasarımlarına yön verebileceklerini görmeleri ve izleyicilerin ise tasarımlarda bu teorinin etkisinin olduğunu bilerek daha bilinçli izleyebilmeleri adına bilgilendirilmeleri amaçlanmaktadır.

2. YÖNTEMBu çalışmada, betimsel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın kuramsal kısmında yer alan bilgiler tarama metodu ile elde edilmiştir. Amblem tasarımlarındaki Gestalt etkile-rinin incelemesi bölümünde ise beş adet görsel ele alınmıştır. Bu beş adet amblem tasarımı Gestalt kuramının temel ilkelerinden izler taşımaktadır.

3. GÖRSEL ALGI, GRAFIK TASARIM VE GESTALTGörsel algılama sürecinin gerçekleşmesi sürecinde, bireyin gereksi-nim ve güdüleri önemli ölçüde etkili olmaktadır. Başka bir deyişle bi-reyin, neyi görmek istediği, kendisini kuşatan görüntü karmaşası içe-risinden neyi görmeye gerek duyduğu, neyi görmek istediği vb. önem taşımaktadır (İnceoğlu, 2011, s:99).

Tam bu aşamada görsel algı üzerine yapılmış araştırmalar sonucu ortaya konan Gestalt kura-mı devreye girmektedir.

“1900’lerde Alman ve Avusturyalı psikologların ortaya attıkları “Gestalt” kavramı, temelde insan gözünün görsel deneyimleri nasıl organize edip algıladığını araştırır” (Uçar, 2014, s:65). Gestalt kuramının, insan algısının yaratılış gereği gördüğü nesneleri gruplar halinde algıladığı ve bir arada tecrübe ederek bir bütün olarak değerlendirmesi sanatla ilgili temel ilkesidir. Bu-nun, tek başına olan unsurların kavranamaması gibi değil, beynimizin bütün halindeki görün-tüye odaklanması olarak anlaşılmalıdır (Grzymkowski, 2017, s: 62). Aşağıdaki tablolardan da anlaşılacağı üzere sanatın birçok alanında Gestalt kuramının etkileri görmek mümkündür.

Fotoğraf 2. Gestaltın Resim Sanatı üzerine Etkisi

1084



“Gestalt kuramına göre birey, çevresini parçalar halinde değil, organize edilmiş bir bütünlük içinde algılar. Gestalt, sözcük olarak, kalıp, biçim, düzenleme, şekillerin birleşmesi anlamına gelmektedir” (Özmutlu, 2009, s: 22). Temelinde “bütün kendini oluşturan parçaların toplamın-dan daha anlamlıdır” ilkesi yer alan Gestalt kuramı görsel algının açıklanması açısından önemli-dir. Gestalt kuramını biçimlendiren ilkelerin başında gelenler şekil-zemin ilişkisi, yakınlık, ben-zerlik, tamamlama, devamlılık ve basitliktir (Erişti vd. 2013’den aktaran Yağmur, 2014, s: 152).

Fotoğraf 3. Gestalt Gruplama Örneği

Gestalt kuramcılarının çalışmaları net bir şekilde gösteriyor ki beyin görsel materyalleri gizli gruplandırmalarla kategorize eden güçlü bir organdır. Bir görüntüye bakarken gördüklerimiz, daha önce gördüğümüz şeyler ve görmek istediğimiz şeyler tarafından belirlenir (Karagöz, 2012, s:398).

“Gestalt ilkeleri, grafik tasarım uygulamalarında mesajı taşıyan ve onu organize eden kavram çerçevesinde hedefe ulaşan bir ürün olarak şekil bulmaktadır” (Bulduk, 2015, s: 50). Gra-fik tasarım açısından Gestalt kuramını değerlendirirken Uçar’ın “Gestalt felsefesini bilmek, grafik tasarımcıya hedef kitlenin algı boyutuna göre tasarım üretebilmek açısından değerli veriler sunar” ifadesini dikkate almak gerekmektedir. (Uçar, 2014, s: 65).

4. AMBLEM TASARIMLARINDA GESTALT ETKILERIInceleme 1.

Fotoğraf 4. Gestalt kuramına uygun amblem tasarımı – 1

1085



Yukarıda yer alan “NINTENDO GAMECUBE” amblem tasarımında Lacivertle yer alan kı-sım “G” harfini oluştururken beyaz alanlar ise “C” harfini oluşturmaktadır. Gestalt ilkelerin-den Şekil-Zemin ilişkisi doğrultusunda tasarlanmış olan amblem tasarımı tamamı ise iç içe küpleri oluşturmaktadır.

Inceleme 2.


Yukarıda yer alan “SPARTAN GOLF CLUB” amblem tasarımının Gestalt ilkelerinden ta-mamlamaya uygun bir tasarım olduğunu görmekteyiz. Golf oynayan bir adam, golf sopasını sallarken oluşturduğu açı yardımı ile miğfer takmış bir Spartalıya dönüşmektedir. Her ne ka-dar birbirlerinden ayrı olgular gibi görünseler de görsel algımızın gruplama eğilimi sayesinde eksik parçaları da tamamlayabilmekteyiz.

Inceleme 3.


1086



Yukarıda yer alan “UNILEVER” amblem tasarımının Gestalt ilkelerinden yakınlık ve ben-zerlik’e uygun şekilde tasarlandığını görmekteyiz. Birbirlerine yakın olarak tasarlanan bir çok farklı ürün gruplama eğilimimiz sayesinde “U” harfine benzeştirerek algılamamızı sağ-lamaktadır.

Inceleme 4.


Yukarıda yer alan “Sun microsystems” amblem tasarımının Gestalt ilkelerinden yakınlık ve devamlılık’a uygun şekilde tasarlandığını görmekteyiz. Birbirlerine yakın olarak tasarlanan şekiller grup olarak algılanarak “S” harfine ortaya çıkarmaktadır. Ve yakın olan şekiller bir bütün halinde algılanarak bir devamlılık oluşturmakta ve çok sayıda “SUN” yazısını ortaya çıkarmaktadır.

Inceleme 5.


Yukarıda yer alan “Elettro Domestici” amblem tasarımının Gestalt ilkelerinden basitlik ve şekil-zemin ilişkisine uygun şekilde tasarlandığını görmekteyiz. Çok basit bir anlatım yardı-mı ile bir elektrik fişinden “E” ve “D” harfleri çıkmaktadır.

1087



5. SONUÇAmblem tasarımlarının izleyiciler üzerinde firmalar hakkında bir izlenim oluşturma etkisi olduğu bilinen bir gerçektir. Bu izlenimin olumlu olabilmesi grafik tasarımcıların en büyük uğraş sebeplerinden birisidir. Bunu sağlayabilmek için firma hakkında en fazla bilgiyi, en sade şekilde anlatmak mecburiyetindedir. Grafik tasarımcıların bu tarz tasarımları gerçekleş-tirebilmesi için görsel algı konusunda bilgi sahibi olması gerekmektedir. Görsel algıyı ortaya koyan en önemli kuram ise Gestalt’tır. Ve sanat alanların birçoğunda olduğu gibi grafik tasa-rım üzerinde de son derece önemli bir etkiye sahiptir. Gestalt kuramının ilkelerinden fayda-lanılarak gerçekleştirilen tasarımların görsel algılama açısından son derece etkili olacağı, bu kuram incelendiğinde ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle grafik tasarım ürünlerinden olan amb-lem tasarımlarında birçok izine rastlanan Gestalt kuramının, grafik tasarımcılar tarafından bilinmesi gerektiği anlaşılmaktadır. Gestalt kuramını bilen grafik tasarımcılar, şekil-zemin ilişkisinde yararlanarak daha sade, basit ve anlaşılabilir bir çalışma ile birçok farklı figür işleyebilecektir. Böylelikle, birbirine yakın farklı unsurlar kullanarak bütün olarak algılan-dığında başka bir biçimle benzeşmesini sağlayabilecektir. Sonuç olarak grafik tasarımcıların Gestalt kuramı hakkında detaylı bilgiye sahip olmalarının, amblem tasarımı gerçekleştirir-ken, bu kuramın ilkelerinden faydalanmalarının tasarımlarının sonuçlarına son derece katkı sağlayacağı görülmektedir.

KAYNAKÇABecer, E. (2008). İletişim ve Grafik Tasarım. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.

Bulduk, B. (2015). Etkileşimli Medya ve Öğretim Ortamlarında Tasarım Geliştirme Süreci. Sanat ve Tasarım Dergisi, Sayı 16, Sayfa 47-63

Grzymkowski, E. (2017). Sanat 101 Leonardo Da Vinci’den Andy Warhol’a Sanat Hakknda Bilmeniz Gereken Her Şey. Çeviren: Orhan Düz. İstanbul: Say Yayınları.

İnceoğlu, M. (2011). Tutum Algı İletişim. Ankara: Siyasal Kitabevi Yayınları.

Karagöz, K. (2012). İletişim Sürecinde Görselliğin Etkisi. II. Uluslararası İletişim Sem-pozyumu Tam Metin Bildiriler Kitapçığı Yeni İletişim Teknolojileri ve Toplumsal Dö-nüşüm, Kırgızistan – Türkiye Manas Üniversitesi Yayınları: 157, Kongreler ve Sempozyum Dizisi: 25, Sayfa 390-404

Ketenci, H.F. ve Bilgili C., (2006). Görsel İletişim ve Grafik Tasarımı. İstanbul: Beta Basım Yayın

Özmutlu, A. (2009). Grafik Tasarım Atölye Derslerinde Afiş Konusunun Uygulama v Çö-zümleme Süreçlerinde Gösterge Bilimsel Çözümleme Yönteminin Kullanımı. Yüksek-lisans Tezi. Ondokuzmayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Güzel Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı

Uçar, T. F. (2014). Görsel İletişim ve Grafik Tasarım. İstanbul: İnkılap Kitabevi.

1088



Yağmur, Ö. (2014). Minimal Sanatta Dan Flavin’i Gestalt Algı Kuramıyla Anlamlandırma. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, Sayı 33, Sayfa: 149-161

Erişim Kaynak:

http://leehoishendiscourse.blogspot.com/2015/04/intertextuality.html

https://mariache94.wordpress.com/2014/05/20/psicologia-de-la-gestalt/

http://neosurrealism.artdigitaldesign.com/modern-artists/?artworks/fine-art/the-general-s-fa-mily.html&fullsize

http://duygubuga.blogspot.com/2012/09/algda-gestalt-ilkeleri.html

Documents

GESTALT TEORISININ ETKISINDE KALAN AMBLEM VE LOGO ... “Gestalt kuramına göre birey, çevresini parçalar halinde değil, organize edilmiş bir bütünlük içinde algılar. Gestalt,