FONDO PINCHERLE

4!l 3 .. ·····················

Biblioteca Centrale di Medicina

DISSERTATIO I~AUGURALIS MEDICA

DE QUIBUSDAM

VIT .AE APPETENTIIS RESPEC'tU

SALUTJS ET FELICITATIS HUMANAE; QUAM CONSENSU ET AUCTORITATE ~

ILLUSTRISSIMI AC MAGNIFICI

DOMINI

PRAESIDIS ET. DIRECTOBIS, PERIL-i:LUSTRIS ET SPECTABILIS DOMINI

DECANI, NEC NON CLARISSIMORUM ET CELEBERRIMORUM

D. D. PROFESSORUM,

PRO

DOCTORIS MEDICINAE LAUREA RITE OBTINENDA

IN ANTIQUJSSIMA ATQUE CELEBERRIMA

UNIVERSITATE VINDOBONENSI PUBLICAE DISQUISITIONI SUBMITTIT

Gustavus Swoboda, VINDO'JONENSIS.

In Theses adnexas disputabitur in aedibus Universitatis die 24. Junii 1837.

VINDOBONAE. Typis Viduae Antonii Strauss,

Amicis:

Francisco M.arcliliart~

Bernh.ardo Heisinger,

Joseplio Marcliliart~

Christiano Gol~i

Amicus.

Lecturis salutem !

Dirum certe officium pro juvene medico est, proferre aliquid in doctrina tam late et pro.,.

fonde exculta, ubi mens nonnisi casta et diu-

turna observatione, occulta naturae vestigia

revelare- studioque indefesso aperta firmare

valet. Ast fata premunt sudatque turbidus

frons, nam scribere vox est, in scribendo so,-

lummodo s~lus, Modeste quidem anim-q.s vellet

nova producere verba, id Dii me juvent, sed

haesitans lingua sinit trita solummod·o loqui,

it.a, ut ~il sup.ersit, quam talem seligere viam, quem pedes jam ire consuescunt; melius certe

est, in campo procedere tut_o, quam altos quae-

rere monte/? minimeque vellem lttacus esse,

qui pennas comlm.ssit, quum in scapulis alas sentirete

Auctpr.

))e appe.te1ltiis iu gene.re,

Omne vivum, quod existit a nafora per vados sensus ad cliversas vitae actiones lege nàti,rali flu.asi cogitur et quidem sapienter i10c sancitum , qumn .inde non solum conservatio ipsius individui sed .et specii~i quam maxime dependeat, sed et sa!t1s felJcitasque huma1~a exinde tluat constans validaque. Sensus .IJ.ic.ce 1 qui . per totam vi tam plus mi111,1sve vigent homineml1ue ;i primis am:iis ad se.,. 11cctt1.tem et mortem usque ad vari~ perficienda monent suh appetentiarum vel nisuum nom.ine. yeniunt. Jnfiuxum autem illorum in salùtem et felicitatei:u hom4tis .o~tendere punc adpitar.. - . . • - . . . ..

De appetentiis in sp~cje, Nisus conservandi.

Prima vitae germina J in nisu semetipsum conser-vandi exclud1mtur I nisus, qui omnibus naturae entib1~;;i i11 natus, Qmnia alia, Ha et ·houiinem ad riaturalia perfi-eienda monet, if)colgmitatell). vitae individualis respiciens, iu libris instinctw~ soteJii noqien ge,rens, sim,1lque se.Ilo ;innuncians, per:

Instincturn ad cibum ~ qui .quando secimdum na,,. tural.em sa.tietatis sensum et cibis vita~ individuali con-venientibus e15-sting11itur, vi.res -aeqirnli !Jl,Odo semper exer-cens nec plus, nfic II)i1111s illis addendo, · vi tam incolumem quam maxime se1(vat.· U~icunque aute:m sancta naturac vox negligitur, causa sulficiens datur morbis ab hacce

occonomiae animalis parte dependentibus. Sanus et felix, ut hac ratione homo vivat, ad nutrimentorum r1ualitatem .et quantitatem respicere debet.

Quoad qualitatern ciborum seligendorum, secundum organa homini addicta, simplex valet !ex: »Com-_edat omnia, quae saporem et odorern grate atficiunt quaeque dentibus suis scindi comrnode possunt. « Pro victu illi inservit totum regnum organicum. Quum autem recessu a statu normali hi sensus summopere depravati sint, nune alium ducem rite segui non possumus, quam rationem. Finis principalis nutrimentorum assumtionis est, materias animales processu vitali deperditas iterum re-sarcire, quum autem organismus animalis consistat ex :i qua, colla, albumine, fibrina, ferro , terra cal_carea et salibus nonnullis et uhi partem principalem priora quatuor elementa constituant, etiam scopo supra notato tanto plus respondebunt, quo majorem illorum quantitatem continent. Ast, quum chemista non quisque sit, per circnlum iterum hominem ad usum saporis et odoris reducimus, dicentes, omnia, quae saporem mitem, farinosum, .glutinosum, dulcem aut acidulum habent aut quae leviter, reficientcr et amoene odorant, substantias nutrientes et minime noci~ vas continere, quum econtra corpora sapore ingrato, pungente, amaro, adstringente , summopere acido, acri praedita aut quae nare·s odore vehementi inamoeno, nauseoso, putrido et seasu opprimente feriunt, minime ad nutrimenta numerari posse. Homo comedat ergo, quod bene sapit et amoene odorat, id natura docet, com:. edat, quod nutrit, id ratio suadet. Secundum hancce sententiam cibos capere ex utroque regno vegetabili et :rnimali illi licet, qnod structura organorum digestionis sat demonstrnt. Victum autem mixtum natura tnm solum-modo admittit, uhi nutrimentum nnum ad famem satien-dam non suJficit; nam quisque tamdin de cibo comedit, usque satiatus est, quo instinctu natura indicat, prandia

9

simplicia optima esse. Sed homo, qui totam naturam in-vcrtit, etiam hac ratione viam deseruit rectam et non am-111ius fame impulsus cibos quaerit, sed sapori solummodo indulgens nutrimenta componit. Damnum, quod inde pro-vcnìt sat magnum, nam sanitatem summum hominis bonum turbat, mala gravi a indigestionem, assimilationem insuf-ficientem, humores depravatos, nutritionis decrementum, corporis debilitatem, ventricoli distentionem per aere!il gasifonnes, dolores_, spasmos, colicam, vomitum, diar-rhoeam, febres, vermes, calcnlos fclleos, appetitum pro-stratum, ventri culi expausionem , haemorrhoides, excre-tionum retentiones, cephalalgiam, intestino rum àliena-tionem, obstructiones , indurationes, hydropes , ulcera mnla, cachexiam etc. producit , - quae omnia e nociva cihorum mixtione hujusve usu diuturno proveniunt. An cibi praeparatione indigeant et quaenam optima sit'? Non-nullorum praeparatio piane superflua, quum e natura sua sat magnam nutrientis quantitatem includunt, uti caro animalium non 11imis aetate provectorum, nonnullae ra-dices molles, bene sapientes, fructus horrei et semina nonnulla. Si quando praeparatio aliqu'a necessaria simpli-cissima et optima assàre cibos est, nam coquendo caro praecipue collam deperdit et nil fere remanet, quam fibrina; ideo praeferendum semper erit ventricolo ipsi committere nutrientia extrahere e carne assata, quia vires illius exercentur, rohorantur sanitasque inde firmatur; caetermn juscula potius aegris, reconvalescentibus, seni~ bus convenirent. Praeterea caro animalium per nullum alium additamentum · emelioratm·, nam dignitas nutrimenti relatione quantitatis, albuminis, fibrinae et collae crescit, substantiae, quas caro animalium esculentorum prae cete~ ris conti11et omnesque praeparationes et additainenta, uti sales, acida, condimenta illam potius mutant et de-pravant. lUinoris dignitatis est caro salsa, quin sai col~ 1am solvit ,-et caro fnmo indorata fcre nil aliud, .quam

l

10

ìibrinam induratam continet, partibus praeterèa resolutioue, Jmtrcdinc, e sale et fumo nocivis, noxia.

Carne animalimn àegrotautium vesci sine damno sani-tatis non li cet, r1uia per processum morbosum, suppura-tioncm, ulcerationem, scirrhum, praecipnc morbis con-1agiosis, materies summopere pemiciosac g ignuntur. Hnc etiarn caro animalium ex industria nntritornm, praecipue dum aè\· purus et motus necessarius i!lis deficit, 11imia • pinguecliuis quanti tate generata homini nocet ide oque caro fcrarurn sanitati magis eonvenit, r1uam _illa domesticarurn. Jam praeparationem aliquam cibi vegetabiles poscunt et quidem igne. Non ubicunque enim plautae yegetae JlorG_s-, cuut, sed in uounnl!is locis non penitus maturescunt aut partes illarum constituentes non sulficienter evolutae sunt. Nonnullae enim illnrum praeter nutrientia et aquosa, adstri11gentia, amarn, volil.tilia, irritantia contineut, quae omnia ignis corrig it evaporando aquosa at volatilia, cxtrahendo autem aqua bulliente amara , acria fructusque ìnde dulciores, mitiores et cligestu faciliores r eddendo. Combinatione olerarum c, um sub.stantia animali dignitas illarnm extollitur, praecipue si cum carne coquuntur; r11rnndo autem solumm odo sebum, lardus aut butyi·um illis et quidem majori quantitate admiscetur, noxiae evadunt A lia mutatio est, qua semina frumenti mola ternntur in fariuam, quae lacte, aqua et fermento aliqua mixta fer-mentlltioni per aliquot tempus exponitur, panisque inde assatur, methodus, qua partes panis constitutivae magis excl11duntur et facilius digestu fiunt sicq ue sanitatem non olTendunt. Ut autem talis pasta ass1ùa magis nutriat simulque sapori amoenior fiat, illis adhuc butyrum, ere~ mor, ova, saccharum, arn ygdalae et aromata 11ddunt11r. l'inguedinis nimin r1uantitas nocet, ova quidem multum nutrientis continent. set! 11011 immoti ice so,-b ill eutur aut comedantur, quia Y;ntriculum gravant. Sacèlrn rum prae-, cipue in ngetabilibus occurrit et r1uo plus illius continent,

11

eo mngis digestioni conveniunt, nam intime miscetur cum mucilaginosis et tenacioribus sicque resolutioni succo ga-strico aptiores reddit. Bene quadrat saccharum cibis fa-rina confectis addere; ast me rum non comedatJ1r, nam chemica deii! virtute dentes et ventriculum adgreditur et immodice assumtmn mala alia causat.Aromata, nutrimenta mm sunt, potius principio vofatili enetgiam vitalem nimis iucitant, resolutionem materiae organicae promovent, nisum coeundi exalt:mt et tali modo · varie corpus debili-tant. Quid de saccharo dictum et de salibus et acidis va-let, quae immodice in usum tracta, dentes, ventriculum et intestina adgrediuntur, ita, ut illis solummodo nutt-i-menta depravata corrigi possunt, uti addito sale cibi ni-mis 11ingues; apidis caro putrida; aromatibus nutrimenta aquosa, refrigerantia et fatua mag·is innoccntia re'ddun-tur, quamquam vis illorum damnosa deleri nequit. Re-spectu temperaturae cibi nimis fervidi praecipue homini nocent etfectus malos primum in dentes, quo cariosi fiunt, in oesophagum, ventriculum, pulmones et intestina vi-cina exserentes. Nam nimius caloris oTadus or.,.ana debi-litat, relaxat, dcsorganisationes po~it, quot eo citius accidit, quando calor corpori nimis aestuanti aere aut potu frigido detrahitur. Bisce caloris mutationibus nu-merosi gen'e1·antur morbi, uti obstructiones, indurationes, excreseentiae, pertinax faucium dolor, disphagia, car-d_ialgia, pneumoniae, tubercula; phthisis. Natura nescit cibos forvidos et non sine ratio ne hominem labiis teneris et oris cavum innumeris instruxit nervulis, ut illum ab omnibus irritantibus et praecipue calore nimio amoneat. Melius igitur semper erit cibos igne paratos ad teporem usque refrigerare ; quo facto certe sanitati melius con-venirent. ··

Quoad quantitateni: Homo nutrimentum capere toties potest, quoties esurit et tantum semper illorum, quan-tum ad famem delendam sulficit. Lex igitm· hic iterum

12

sancta nuturae vox et optimum remedium Hli ohediendi erit exercitium, sensmn famis a sensu satietatis distin-guere, ut innumera mala evitet, qnae voracitatem sequun-tur. Jnstam igitnr servet tcmperantiam, nam inter assum-tionem et consumtionem semper certum a desse debet aequi-Iibrium, ut inde ad ultimas usqne horas sanitate gaudeat firma. Modice autem vivel'e , minime esurire suadet, nam elfectus inde eo pejores evadunt, quo plures substantiae organicae juventute aut Iabore perduntur,

Per instinctum ad potum, qui secundum naturao Ieges si expletur aquam modice frigidani hauriendo, vires vìtales reficit, fluida deperdita resarcitur et sic ad meta-morphosin organicam utplurimum confert. Est autem po-tus, quam maxime naturae conveniens aqua ubique pro ... veniens, in omnibus vitae functionibus quam maxime agens, ita; ut fere nullurn 01·ganon et per momel}tum sino aqua existere nequeat. Quum autem omnibus vitae actio-. nibus perdatur, etiam vita ad conservationem suam sem ... per novam illius qnantitatem expostulat defectum illius per oris et faucium siccitatem, quam sitim vocamus , in..-dicans. Aqua ergo solummodo sitim fallit et omnia, quae illam delent solummodo illa praesente sitim exstinguunt 1 quod op time aqua pÙra valet. Quantitatcm potus natura, uti apud cibos satietatis sensus indicat. Ast homo non amplius pro siti bibit, sed etiam ut sese nutriat aut ut vires suas extollat, animmn excitet, sensus opprimat aut penitus saporis gratia. Ut potus nutriens simul fiat, aqua cum materia nutriente miscetm· aut potus adhibetur talem natura ipsa jam Iargitur, uti Iac animalium, emulsurn amygdalinum, succi ex pressi e plantis nutrientibus e,t amoene sapientibus, Mixtio haecce admodum innoc.eps est, quum indilfercns sit, an cibi in aut extra ventriculuui misrentur quumque natura ipsa infontulo lacte materno potum et cibum praebet. Saepius autem homo bi bit, ut vires vitales (lepcrditas citins restaurare valeat aut peni-

tus illas extollere possit. Optimn nutem via finem hunccc adsequendi cibi, potns, inspiratio acris puri et quies sunt. Quum autcm insatiabilis homo vires suas nonnunquam ultra lines natnrales intendere desiderat, minime Ientam astsecuram vitae actionem exspectans, nd spirituosa con-fiwit. · Hac ratione fallaci tantummodo modo vires excitan-t~;, quum spirituosa vitae elementa subtiliora , nequa-quam rndiora resarciunt, sicque actio vitalis quidem in-citatur ast organisatio debilitatur et piane destruitur. Na-tura hominem minime ad spirituosa ha,,~:enda monet , nam ani malia aeque ac infantuli illa abhorrent. Spirituosa eo plus homini nocent, quo magis de alcohole continent et quo saepius bibuntur, inter quae sic dicti liquores et crcmatumeminent. Efi'ectus primi .alcoholis in organismum sunt: respiratio et circulus fortior et celerior, calor adau-ctus, sensus, musculorum actio et motus vividiores, vita-in genere admodum exaltata ,. ut facilis inde sit in mor-bum transitus. Morbi autem, qui abusum illorum sequun-tur, sunt: infiammationes praecipue pulmonum, hepatis, intestinorum, cerebri mala, quae omnino periculosa. Vita~ autem incitationem nimiam debilitas sequitur, in bibonibus sese manifestans per nposidiam, obstrrrctionem, colicam, stases abdominales, haemorrhoides, indurationem hepatis, lienis, ventriculi etc. unde totum assimilationis opus tur-hatur, oriuntur exanthCmtlta, ulcera, arthritis, noduli pulmonum , hepatis, hydropes. Tristiores adhuc eJfectus nervi experiuntur apparentes sensuum stupiditate, amen-tia, timiditate, hypochondria, ira, despcratione, tre-moribus. In summo autem gradu oritur caecitas1 cophosis, paralysis Iinp;uae, brachii , pednm , ischuria, enuresis , plerumque apoplexia miseriarum finem adducit. Vinum :llcoholem mnlta aqna attenuatum continet , quo vis sua mitigatur, praeterea autem et alia, uti acidum alcali nupt111u, substantiam adstringentem, saccharum, tanto salubrius antem homini est,

14

admixtionihus, u,ti in vino diurnae fermentàtioni exposito se hahet, ergo in vino· vetusto. Vinum hornum hisce omni-bus agens, ructus acidos, saporem fatuum, aposidiam, cephallllgiam, colicam etc. ciens. Vinum minime pro potu et pro remedio caste adhihendum, nam immodice haustum omnia mala per spiritum vini supra enumerata produ~it. Medium inter potus nutrientes et spirituosos cerevisia tenet, in aqua suhstantias nutrientes et alcoholis portionem habens, sitim fallit, modi ce nutrit et incitat, quatenus · fermentatione absoluta et non alienis defraudata hihitur.

Adversa sorte autem spasmum ventriculi, flatulen-tiam, colicam, diarrhoeam, strang;uriam etc. provocnt. Adclitamenta, uti fel tauri, ahsinthium, gentiana et ali a aromata sanitati minus convenientem faciunt, quod prae-cipue de suhstantiis narcoticis valet, uti de humulo lupulo, opio, hyoscyamo, et aliis. In genere potus spirituosi tanto magis nocent, quando a,J, ehrietatem usqne haurirmtm·. Quamquam vero ebrietas tale scelus sit, quod vires vita0

!es summoperè intendit, debilitatem corporis summam in-ducit et oeconomiam animalem rapide ad finem suum pro-11ellit, t:1men misera inter gentes existit consuetudo e frnmento, prunis, solano tuberoso, lacte equino, arun-dine saccharino, oryza, o pio potum sihi inebriantem elicere. Praeterea homo et alio utitur, uti potu cocolatne e. fabis de cacao, saccharo et vanilla . parato, qui validam di-gestionem postulat. Potus coffeae nullas substantias nu-trientes continet, ideo qua nutrimentum superfluum, ut igitur pro consueto jentaculo Jac aut jusculùm ovo com-mixtum quadraret. Pejor adbuc potus . theae, qui solum-modo irritat et nonnisi sorbillatur, ut iterQm mingetur aut exsndetur. Caeterum potus calidi debilitant, dispositionem ad rheuma cutisque laxitatem causant.

Per instincturn defensionis - qui naturaliter oritnr1 quando individuum aliquod in privilegiis a natura sibi donatis aut in actionibus e voluntate Iiheris vi aliqua

15

cx terna ofl'enditur. Instinctus jam altioris ordinis, r1110 homo Iocum 1 cp1em in terra occup:1t, individualitatis sua e ìncolumitatem servare studet, Ut autem hac parte folix hoino sit, respiciat acquabilem et repetitum musculornm omnium et non uniiis solummodo Iateris exercitium, pru-dentem sensuum, mentis rationisque evolutionem et acu-men vicieatque ne phantasia nimis e:x;stimuletur factis mirabnndis aut cantatis enthusiasticis, nam facile effrenis oritur animi cupido Yim physicam exercendi, pericula optanclì, pugnam curo spectris et monsfris desiderandi , omnia destruencii , ani malia hominesque trucidandi, nisus rp1i i10nnunquam aetate pueriÌi evigilat per vitam non de-lendus. Hic status minus quidem col'pori inimicus tanto magis psychen adgreditur, hyperphantasiam, ves~niam, maniam etc. producens, mentem sensu pràctico privans sibi aliisque damnum maximum inferens. Sunt et alii, delicatnH, timidi, virilms suis minime ficlentes, ubi virium physicatum exercitium negllgebatur aut quibus spectris primajuventute timor impulsus aut quorum educatio bacu-lus erat. Minns eminenter etiam in corpus agit, ast timi-ditatem eximiam voluntatìsque segnitiem majorem efl'iciens talesqne homines ad perficienda strenua robore et con-stantia indigentia: ineptos reddit. N ccesse ergo est , ut omnes vires physicae et mentales aequali et prudenti ratioue evolvanttir, conservcntur et dirigentu1·, si bonos inde efl'ectus in salutem et felicitatem humanam exspe~ ctamus.

Pei· egotsrnum antrnalern seu instinctus vi tam co11se1·-vandi, r1ui omnibus mundi entibus innatus vitam individua-lem quousque diurnam desiderat. Adsequitur autern homo fmncce scopnm, quando ubique secundurn naturae leges vivit quoù solummodo mens sana, in corpore sano potest, aententia, qua ipsa regula statuitur, quam consegui homo ilebet. Homo io·itur qui vitam sine oTavi ratione pericu-1' . / e, . ' i:, -'8 cxponit. actine d·amnandus , ac homo deJicatulus , r1ui-

1(j

saepius mala bonis explenda habens avide vitam cupit et servat sicque inscius malo nonnunr1uam malnm addit in-sciusque vitam abbreviat, Et uti vitintn grave vitam pa-rum aestimandi ex nimia virium aestimatione procedens, ita et propensi o ad suicidium commiseranda, quae prae-cipue in hominibus ~ccurrit, qui voluptatibus exhausti,

· peccato anxii, taedio vitae aut _desperatione corripiuntur. Nùms generandi - Amor quoad speciem dircctus,

primo pubertatis initio per obscurum voluptatis sensum, sese annuncians in homine minime tam materialiter con-siderari po test, uti actus generationis in animali bus, ubi mere qua solutio partis alicujus individui eodem vitae specialis caractere donatae haberi · fere nil obstat. Ast homo non soluµimodo hocce vitae nisu gaudet, ut sil/i s imilia quoad rationes somaticas et instinctus inferiores prodi1cat, sed ut et vita idealis ud speciem transeat et rationis evolutione ostendat individuum ad hòminum genus pertinere. Quare una eademque columna vita genetrix et idealis tractari deberet, praecipue, quum eadem fcre vitae periodo emergunt, sed ad faciliorem intuitum utram-que sejungimus, cum nisu gènerandi incipiendo, qui sese manifestat per instincturn ad copularn, cui si secnmlum praefixos naturae leges satisfit, validum vitae stimulum addit, concentum debitum inter vitam organicllln et sen-siferam servat summumque in vitile humanae sal11tem et felicitatem intl11xum habet, praecipue, quum ex eo tam gravia mala somatica, turbationes psychicae et deprayatio caracteris moralis proveniunt, nam hic meta est, uhi via ad scelus, ad felicitatem altera ducit. Sed quando et quoties homo coitum celebrare po test, ut salus inde et felicitas hominis non turbetur? Eadem hic natnrae )ex, uti in aliis omnibus valet, clicens: »Tantum et toties na-»tura ipsaindicat.« Quoniamautem hocce vitae nisu sum-ma vitae intentio producitur, etiam ille, qui praefixos i_n hoc munere finis transgreditur, vitae fontem in intimis sms

17

pcnetralibus turhat et cxhaurit. Irt nulla igitur voluptate tam purus et verus necessitatis sensus requfritur, quam in hac ipsa, ubi homo culturae subtilioris humili sensili-tate ductus et phantasfa luxuriante incitatus, nil nisi volup-tatem venatur, causam primariam omnium virium decre-menti. N ul1um, quod existit, aliis existentiam praebere potest, -p1•iusquam non ipsurn evolutum sit et tunc demum nisns generandi evigìlat; peracta autem hacce v1tae fun-ctione senescit et mol'itur, Quo dìutius incrementmn ad maturitatem usque ptotrahitur, eo rnajorem etiam aetatem eHs a!iquod nanciscitur, quum autem homo sit ens perfe-ctissirnum etiam longiori temporis spatio necesse est, donec perfecte evolutus Bit. Quotiescunque auterr.: illa confor-rnatio organorum perfecta ponilur, tunc virium abundan-tia ad organorum sexualiurn evolutionem impenditur, quaè et tunc demurn functionem suam explere possunt, durn-modo ipsa perfecte evoluta sunt. Quando autern adolescens et virgo sanitate turgent, mensque serena illis in est, tunc vitae gaudiis frui cum moderamine licet. Ille , qui nescit naturae vocern iiltelligere, dummodo delectai-i debet amo-ris deliciis, qui firma g;audet sanitate, qui et in strenuis muneribus spirituosis aut aromaticis minime incitatus saepius et constailter a natura monetur . .Sequelas porro respiciat ail levitateni et hilaritatern animi sentiat nl]Ilam--quc defatigationem aut visibilern faciei rnutationem, Qui autem post èoitum Iang-uidus est, rixosus, morosus, qui dolorem obscurum in Iumbis, tremores manuum sent:t; uhi appetitus imrninuitur, tlatulentia rnolestat, facies mu-!atur, pallida fit, ·oculi relrah11ntur annulo éincti caeruleo, 1bi virium dispensio nimia erat noxiaque saluti. Graviter autem peccant, qui vires suas spirituosis et atomaticis exstimulant, impotentiarn et nonnuilquam subitaileam mor-tem inducentes. Ulterius, qui cog·itando rnentem intendit; summam temperantiam in hoc.ce vitae negotio observare llebet, quum cogitando et coeundo nervorum dispenditur

2

1S

vis. I ilem vald dc iis, fl'l i laboribus, inopi:i, tristi ti a etc. detinentur. Praecipue autem seni culi moderent nismn eate-r us jam decrescentem, praecipuc si montem praecocem et omnes senii miserias praecaverc cupiunt, nam quisque voluptate nimia mature seniculum se facere potest.

Inn umera et ho rrenda sunt 1mila, quae e praematuro, n imio et perverso coit11 proced1rnt, nam si quid scelus v ocari potest, ill nd voluptatis est, quo homo aniwalibus pejor habcndus. Per exercitium praematurum corporis in~ crementum retinetur, mens et sensus hebescunt l plrnn-tHsia summopere lasciva, sensibilitas nlienata, erethistica :rn t torpida sit. l\'Iusculi languescunt, oritur haemoptoe ; phthisis, debilitas ventriculi, obstru'ctio , diarrhoea et j uvenis jamjam senescit. Quod autem damnum exinde in posteros transeat, incompensab ile est, nam miseri tenelli Jffaemature hydrocepha!o per eunt aut s crofulis marcescunt aut rachitide torquentur , qui si illis mol's pepercit, debi-Ies adolescnnt cum mente stupida omnisque energ-iae expertes. Si voluptuarins nullum noscit finem, nervi i11,:e deb ilitati hysteriam , hypochondriam, melancholiam, vesaniam, epilepsiam causant et genitali a ita erethistica fiunt, ut seruen sponte efl'Iuat j1lm sub mulieris adspectn, jam sub mictu et alvi exctetione; puellac autem fluore albo et menstruis largis vexantur . . In summo mali culmine febds hectica, calor versatilis, sudores debilitantes, diar-rhoea, sensus formicationis in columna vertebrali et ca-chexia ingruit, sub nomine tabìs dorsalis nota. I\faxime autem terribiles voluptatis sequelae sunt propag-ationis ulterioris semper Juis venercae · malum pessimum, quqd unquain homines vexabat; hominem animalem imputum faciens, pulchramque illius formam contaminando veneno ad instar ossa corrodens nobilissimosque humores resol-vens; Ast non solum co1·pus sed ·et mens voluptate nimia summopere patitur, ita ut sensorium commune et ciuidem ex antagonismo graviter adfioiatur., mens hebesoit, ani-

mus timidus et i1Tesolntus, caracter mo1•alis titubans non ratione, sed more an1malimn sensilitate ad actiones duci--t1u• snutque illì praecipue heluones, immodice in edendo et bibendo prae aliis spirituosorum. Ad rrÌ.unus strenuurn ineptns, fidem non servans amorem verum ig norans, im-motlicus, fraudulentus , miserus miseriis solummodo viviL Causae vero voluptatis indiem crescentis sunt: J\"imia populatio in nrbilrn s majoribus, nam uhi multi homines, ibi p:rnca exempl11 mala non adsnnt.-,- Generntio et edu-,, catio: Nam multis voluptatem innatam esse experientia constatJ uti de aliis malis si;iimus e. g. de phthisi put-monali, quae a patre ad filium transit. Quid e ducatio hac ratione respectu cibi, potus, phantasiam lasciviis exaltando etc. possit, nemini non notum, ita ut nimia genitalium calefactio vitetur, baculis non equitent pueri, non titillatìone exagitentur in fan tu li, ut nauseosa non comitatur osc1ll a tio , consuetudo mala, qua phthisis et lues venerea facile prop:1gari potest. Ulterius praematura mcntis evolu tio - nirnia v oluptatum cupiditas --,-sensuum et imag ina!ionis inci tatio, porro qua causa primaria, cvolutio moralis neglecta, sed uc tio omnis generis, tan-dem et vestes . - Deniqne c,onjugium infelix, cnjus causa saepe in ideis nimis exaltatis quaerenda, contra fJllOd ma-lum optimum remerlium estJ pro mundo et non pro phau~ tasia vivere, hominem minime deo aequiparando,

Conjugium coactum var ie fclicitatem hominis turba t, prouti aetas, sanitas, caracter mòntlis, unius alterins-que dìtrcrunt. - Conj~gium 11os terìtatis expers pluri1num saepe ad turbandurn fclicitatem confert, cnjus c11lpmn saep ius neuter g·erit et nonnunqnarn e malo 1n·ocedit , quod solummodo prudens medicus tollere scit,

Conjugium -inaequale et qnidem ra tione aetatis, si sen ic11!11s virg inem ad aedes ducit aut vctnla eum ado!cs-centulo connub inm init, status admodnm dolendus.

Conjngium 1:espcctu sanitatis infelix, c:}us tristcs

20

efi'ectus in sanitatem et moralitatem nuptorum, posterita-tem et civitatem maximi sunt.

Cuique, qui noµ penitus a morbo r econvaluit, qui Iue venerea laborat, nuptiae interdicendae, major gra-dus debilitatis, cachexia, morbi nervosi, epilepsia, hy-s teria, hypochondria, ulcera: induratio mammarum, llt1or ;,ilbus, ·cancer, conjngium vetant.

Quod perversìtatem nisui sexuali satisfaciendò ad-tinet, dicendo de Onania, de Tribad.um ludis, de Sodomia etc. omnia haec scelera inferiorem animalibus hominem deprimunt et omnia supra notata mala citius et in majori gradu provocant, praecipue si perpendimus, quod ejus-modi scelus cerebrum et nervos pl'aecipue adgrediatu1•, unJe summa nervo rum sensilitas, memoriae hebetudo , mel:rncholia, hypochondria, auto chi ria oritur. - Allsti-nentia a coi tu indifi'erens in salutem esse non potest1 quam, quam eminentem damnurn experientia adferre non valet, cxcepto illo casu, uhi gaudio amoris quisque jmn fruella-tur, unde facile encephalitis, vesania, mania oril'Ì potest,

e o n j li g i li m,

Elapso etfervescentiae hujus tempore uhi phantasia nimis vaga experientia jam magis limitata et nisus genc-randi jam magis r;,itioni s:miori subjectus in aetate ergo virili, ubi pulchrum virium vitalium aequilibrinm et for, mosa corporis conformatio et perfectio conspicitur, amore ad altioris dig nitatis gradum advecto homo secundum n11~ turales naturae vias altiora desiderans vitae amoenitates et pericula solus non ampli1is perferre cupiens et suas somaticas et 1isychieas virtutes ad alios transplantare exoptans, natura ad specielll conservandalll incitatus vir mulierem seligens, ad aedes conjugem ducit et sic matri-monio celebrato amor pulcherrimo candore nitet, ut revere lucis divinae radius nominai-i meretur. Est hic status

21

,.capse naturalis, quum exempla omnia monstrarìt , unam ,·im . sub dualismi forma in mundo aclparere. Summopere et talem conjugium felicitatem hominis ponere experientia const11t, quum homines in matrimonio viventes vires so-maticas magis conservant et totus rationis _ usus ad cer-tum potius finem dirig-atur talique modo concentus virium lmmanarum pro felicitate vera tam necessarium tuetur. Sed non solum ad felicitatem vitae individualis confert, sed altioris utilitatis et feli citatem posterum, imo generis Immani producens. Ut autem conjugium ad salutem et felicitatem contribuat, sequentia respicienda sunt et qui-dem: Aetas, ma1•itus enim semper 'quinque annis prove-ctior esse debet -conjuge, nam contra amor mariti citius erg-a mulierem refrigescit quum experientia constat mu-Jieres prius, quam viri senescere. Ulterius uterque non nimis juveniles adirne sint, nam infantulos incle provenìen-tes saepissime scrofulosos fieri exempla docent; nec ni~ mis aetate provecti ,· nam tal es parentes debiles plerum-ljlle liberos gignere notum est. --,..,. Sanitas, nam deperdita illa, hilaritas, pùlchritudo, animus contentus disparet et loco illius dèformitas, tristitia et miseriae intrant. Sit erg-o conjux respectu incr~menti perfecte evolqtus, calor faciei vividus, ocu!us purus et vjvax, capilli et barba cminens, thorax amplqs, appetitus vigens , aµimus bila- 1 ris, vox virilis.

Corpus vero tenerum, cutis mollis, candida, thorax; planus, tussis, vox mutabilis animusque versatilis; oculi rntracti cum annulo ca,eruleo, vitrei, color far,iei pallidus, genae collapsae, halitus foetens, sensilit:is nimia erga ca-lorem et frigus_plus minus sanitatem turbatam indicant, Pari modo pinguedo nimia, caro spongiosa non valde commendant.

Sit virgo bene formata, capillos habeat multos et moli es, cutim puram, genas florentes; sit animus, hilaris, vox clara, sint turgidae mnmmae, Si vero has virtutes

non possidet et sensibi!is admodum est , facile in synco-pem incidit et convulsiones, tunc certe sanitas valide turbata, non gaudia multa promittit.

Quoad psychen sit mens sana et firmus, caracter mo-ralis, sit vir cupidinis expers et plenus virtutc, qnod ex actionibus et loquendi ra tion e fa cile cognoscitur. Abhor-rebit puella volur,tuosnm, bibonem, otiosum, heluonem, quod iterum facile dig;nosci potest mnltis e circumstantiis. Tandem abhorrebit et vir puel lam, quac nonnisi aliis pia-cere cupit, superbientem, mente pertinacem. Pessirnum vero omnium malorum ecce aemulatio est, quae veneni instar lenti agit, salutem ac omnem felieitatem v~ram confundens. U t autem juvenis et virgo talis et con-nubio ulterius felices esse possint, servent mores invi-cem a ffabiles, una parte desideria inopinate explendo, altera vero a r ebus unicuique ingratis abstinendo. Ulterius conjuges servent quantum possibile sanitatem robur et pulchritudinem. P1•aecìpunm etiam momentum est pudot' et cas titas morum et in huné finem aurea veritas monct, ut conj uges separate dormiant. Servent justum inter se desiderium , quod tempe1,antia certissime adsequitur.

Dantur et ali a conjugii exempla, uti nolygyuia; poly~ andria , quae vero aù veram hominis salutem et felicita,. tcm non conferunt, nam ubicunque in natura vires con-llig-un t nnion em adnitentes, invicem sese exbauriunt et nonnisi tali rat ione aliquid perfectum procre1rnt. H omì11i vero non solum somaticae virtutes sed et psychicae insunt, ita ut quodammodo exaerjlrntio virium paene impossibilis sit.

Poly_gynia est talis conjugii species, r111a vir unus cum mulieribus pluribus connu!Jimn init, status mi11ime 11aturalis, quamquam et in nonnutlis gentib11s more ani-rnalium nonnultorum occurrit; minime dicendo, (jUOd na-tura quasi ù11ctus vir, unam prae aliis dilig it, quod ,rudem c11ractere111 animalem referat, quoù iude facilius a 11orma rccedit vivendi genus, quoti v ircs physicae et psychioae

23

magis dispescantur, qnod tristitia) moeror ingruat, invi-dia, aemulatio cxsnrgat, quod amor et educationis offi-cium non aequa!Jiliter supra posteros diffondi potest. A somatica parte considcraudo virium celeriori exhaustioni et corporis debilitati ansam praebet, a psychica autem 11011 altiorem rationis culturam defendere sinit, taedium citius ingrnentem inducit hominemque semper plus minus ad vitam inferiorem animalem deprimit, pulche rrimumque vitae actum ad humile voluptatis ihferioris g;enus repellit.

Polyandria est conJ11gii species, uhi una mulier cum plui:ilms viris connubium init, exemplum , quod quidem

Theses defendendae.

1. In natura solummorlo regula, nulla exceptio,

2. Anatomia pathologica, pro meùicu practico, sunnni

momenti.

3. Hysteriasis, Chlorosis et Hypochonùria , evolulionis

morbi sunt.

4, Erythema cutis simplex, facillirne pro scarlati-na habetnr.

5. Syrnptomatum rèmissio 1 saepe insta11!is criseos signum.

6. Febrium larvatarum diagnosis, saepc in vol.is.

7. Meùici, aegTotantes phannacis obrue11tcs, darnnan!li,

8, Pollutiones ornnino abnormes,

9, Febres evolutoriae summa medici attentione dignae ..

10. Vires labentes erigere 11it1111 saepe saepius meùici ùc•

siùerium.

11. Ileue sanat, (lui feliciter sanat.

12. Amor remeùium aeque ac morbus.

13. Phlebotomia panis quotiùianus in meùicì na,

1-1. Variolae exantlatae polyblenniam relin(1uunt.

15. Opium solummodo palliativum.

·l6. Meùicus physiolog;iasana carens, uti caecus in tcnebri~-

17. Generatio et eùucatio JJluril~orum morbornm l'ons.

r-J

N0_N0F0007250001N0_N0F0007250002N0_N0F0007250003N0_N0F0007250004N0_N0F0007250005N0_N0F0007250006N0_N0F0007250007N0_N0F0007250008N0_N0F0007250009N0_N0F0007250010N0_N0F0007250011N0_N0F0007250012N0_N0F0007250013N0_N0F0007250014N0_N0F0007250015N0_N0F0007250016N0_N0F0007250017N0_N0F0007250018N0_N0F0007250019N0_N0F0007250020N0_N0F0007250021N0_N0F0007250022N0_N0F0007250023N0_N0F0007250024N0_N0F0007250025N0_N0F0007250026N0_N0F0007250027N0_N0F0007250028N0_N0F0007250029