(fol. 2 r.) (Del uso de los S(eñor)es Estud(ian)tes del Coll(egio) de/ Cordoba)

PERSONAE

SANCTUS IGNATIUS CANDIDUS, angelus eius tutelaris

ANIMA HOSII, quam inter caelites Sanctus Ignatius vidit.

PAULUS III PONTIFEX MAXIMUS Aliquot PRAESULES.

PRINCEPS OCTAVIUS, Pontificis nepos.

PRAEFECTUS URBIS. QUIRINUS, patricius Romanus.

NIGRIUS, malus daemon, Lutheri genius.

PEDEMONTANUS siue ALPINUS, eremita fictus.

Michael NAVARRUS. MUDARRA. CASTILLA. BERRIERA.

CAMILLUS, judex probus.

FERRANTUS, judex prauus. CELSUS, eius filius.

PRINCIPUM LEGATI. PROCERES. MILITES. JUVENUM CHORI &

(Aposento del S(eñor) Bedel.) (/fol. 2 v.)

ACTUS PRIMUS. SCENA PRIMA NIGRIVS, MALVS DAEMON LVTHERI GENIVS

Diducto Sipario comparet Roma noua, scena totius tragoediae communis. Dum canit musica futurus rei successus in Sancto I<g>natio et Alpino Eremita advmbratur. Conversa dein [Rom:] scena, exprimit antiquae Romae ruinosa iam aedificia, vbi apparent frequenter lemures, et multa scelera patrantur. Prodit Nigrius, malus Daemon, et haeresis Lutheranae progressus iactat primum, tum Erynnim evocat ex inferis nouae pestis praesidem. (/fol. 3 r.)

NIG. Exurge Stella, crine sanguineo rubens, Vestitur Nigrius specie humana Romamque tristi percute gementem face. Bene est: minantur astra: iam partes suas Apparet in nubibus Cometes quem eo face tristiore peragat infernus furor ortum anno scribit Surius in Comment. 5 me ventilante. Pallidi lictor Jouis non eius adsum missus imperio truci, nec ex flagranti fundo inextincti lacus: Adesse iussit marcidi ex Bacchi penu, lustroque Veneris, Saxonum Enceladus nouus. 10 funesta diuum bella molitus patri, Lutherus, astris nomen invisum, horridum. Genius fidelis eius imperium sequor quocumque mandat: pendo famulatum breuem, vt mihi rependat seruus aeternas vices. 15 Hac lege seruit Erebus, hac Erebum colit humana gens. Si fortè desideo domi, monstri ebriosi semper obsideo latus; frequensque socius, inter obscenas dapes, misceo Lyaei pocula veneno Stygis;

20 at primus omne propino sitienti nefas. Contagiosum gurges exorbet merum, (/fol. 3 v.) atque inde crudo pectore impuri vomit Furoris atrum virus, ac diram luem, qua solis impallescit aetherium iubar 25 ac purioris aura nigrescit plagae. Nec tarda serpit pestis, vt pestes solent: turbine celerior perculit latè solum, et aucta eundo, more torrentis ruit, subitisque mundum involuit attonitum malis. 30 En occidentis imperî tandem labat occidua moles: ardet in medio gelu Arctoa tellus, gelidus ad flammas suas Teuto expauescit, igne Lutheri furens. Noui Britanno fluctuant aestus salo; 35 tumultuatur Belga, vicino excitus ardore; Gallum Stygius ambussit vapor, quem per Lemannum progerit Auernus lacum. et quotquot vsquam frigido Plaustro rigent Lutheriano conflagrant incendio. 40 O fausta spolia! O victimas Diti sacras! Huc huc Erynnis, vltimo ex orci specu, 41bis recens Erynnis, nata Luthero patre, Lernaea proles, prome viperium caput Hydrâ ferocius, astra diffugiant licet (/fol. 4 r.) fugiatque tellus trepida succusso solo. Exit Erynnis essedo nigro invecta 45 Adesto Furia, fraudis ostenta tuae ferreisque catenis aut funibus trophaea superis rapta: luctificum procul post se trahit varias provincias sonuit gementûm murmur, audimur, venit. haeresi infectas Lutherianâ O grata furiis spectra! Nunc tellus gemat, triumphet Erebus, astra conscendat dolor, 50 frustra trisulco fulminet telo Deus.

ACTUS PRIMUS SCENA SECUNDA ERYNNIS NIGRIUS

Erynnis varias prouincias Lutheri peste infectas ostentat. Excitatur a Nigr<i>o ad excidium Romae vrbis, et Sancti Ignatii caedem. Ad viri nomen tanquam fulmine icta retruditur in orcum. Nihilominus Nigrius Alpinum adhuc dormientem furiali accendit taedâ ad coeptum scelus patrandum. ERY. -Hoc ego tributum pendo Tartareo Duci, haec spolia victrix foribus appenda<m> nigrae Plutonis aulae, plura Lutherus vouet. Laxentur Erebi claustra: sunt arctae fores. 55 Inceste genitor, perge, densetur tuis meisque spoliis mortis inmensum Chaos, avara donec Tartara inclament satis. (/fol .4 v.)

NIG. -Abiuro parcum nomen: id paucis ferat contentus aether. Tartaro nunquam fuit 60 nec erit satis. Quicumque praecipiti gradu Manes ad imos tendis, invenies locum. Ergo, age, nouorum machinatrix facinorum, cui fessa dudum cessit Eumenidum trias, reconditas deprome fecundo sinu 65 artes nocendi; latius fundant nouae fraudes venenum, gurgitis ritu effluat erroris auctum virus euulso obice. Vbique iura prisca pietatis cadant. Fidem, pudorem, numen exturbo ocius 70 ex orbe toto. Sceleris est nondum satis, finem nocendi Stygius haud nouit furor. ERY.: -Iam vasta domui regna, iam supplex genu mihi terra flectit. Fare, quid porro manet? Vin celsa diuûm solia sublimis petam 75 diuosque tundam pedibus? Aggredior nefas: iam tango caelum, biga me noctis vehat: Centimanus olim quicquid est ausus Typhon, Lutherus audet me comite. NIG.: -Frustra sumus, serimus Erynnis verba, nil actum reor. (/fol. 5 r.) 80 Vrbs vna nostrum pervicax renuit iugum: servire nescit Roma, nec Ditem pati. Vrbs inferis invisa, Phlegetontis pauor, adeonè semper verticem excelsum feres et vaticanum colle sublimi decus 85 alto propinquos eriges caelo lares? O cassa tela! Cedit in vanum labor. Attacta Stygio clarius fumo nitet. ERY. -Flammis nitebit, sensit vbi taedas meas Ibo, ibo. Divûm tecta tumulabit cinis. 90 Haec taeda Romam sepeliet: busta hic sacra effodiet vnguis, scelera sat noui mea. Sacrilega furta, virginum incestus, stupra, vasto cruoris flumine vndantem Tybrim, et triste quicquid, horridum, immane, efferum, 95 antiqua sensit Roma, sentiet noua! NIG.: -O inferis optata…! Sed saeui vetat Numen Tonantis. Aliud vrgendum est scelus. Vnîus astu Cantabri pridem stetit ruitura Roma. Dextera vnius caput 100 mundi vacillans fulcit. Vnum hunc si premas, (/fol. 5 v.) vicisti, Erynnis. ERY.: -Sit licet caelo editus, mactabo letho victimam. Caelum licet

conscendat, inde detraham. NIG.: -Nomen viro ferale, nomen flammeum, dirum, igneum: 105 Ignatius.* Quid trepida degeneri metu * Trepidat Erynnis et fugit nutas Erynnis? Siste, quo praeceps ruis? ad Sancti Ignatii nomen. ERY. -Ad ima Tartara, ad fundum ultimum Stygiae paludis; nomen haud istud fero, fatale nomen, torquet, vrit, obruit. 110 NIG. -Inanis vmbra, nominis monstrum times? Infame monstrum, tertii regni probrum! Sed ita est. Timere desinit quisquis Deum vmbram extimescit. Sed animos iterum cape, Erynnis, auctus redeat in fibras tumor, 115 vilem trucida Cantabrum, furiis lita.* Apparet è superiore locoDeus et Stus ERY. -Dehisce tellus, ore diducto specum Ignatius cui fulmen a Deo traditur. hiantis aperi Ditis; invitas libet auras relinquere: nomen ignitum horreo. Heu, trifida caeli tela moderator vibrat.* *paulatim Erynnis a terra absorbitur 120 Abite praedae, regna quae domui Stygi Stus. Ignatius fulmen proiicit. Tubae Loyola reddat aetheri; tellus, vale. (/fol .6 r.) aliquandiu sonant: tum surgit Nigrius

NIG. -Crudele caelum, numen implacabile! Ludimur inanes, ludimur, frustra leves bellamus vmbrae: perdat vt miseros nihil 125 molitur Orcus, propera quin Numen paret remedia. Video dira fatorum omina, video, pius Loyola, Lutherum impium sub antra Lethes ima praecipitem dabit. Quid ergo? Superis dabimus evicti manus? 130 Superi gementes ante Cocytum bibent! Adhuc superstes triste consilium coquit Alpinus; audax ille fugitiuae geret vices Erynnios. Hominis vicit scelus subinde, robur omne, quod Ditis nequit. 135 Nil linque inausum, si potest, scelerum hoc duce. Loyola pereat; sin minus, pereat malè Alpinus! Orcus impium iuxta ac pium sitibundus haurit. Fuerit hoc ipsum satis violasse Numen! Primus hic Erebi labor. 140 Age, dormientem suscita: evigilet furens Stygio pervstus igne. Lutherum imbibat, hac incoquente Furia quam liquit face. (/fol .6 v.) Recipit se in angulum Nigrius

ACTUS PRIMUS SCENA TERTIA ALPINUS MUDARRA NIGRIUS

Expergefactus Alpinus furiis agitatur. Vi aperta constituit aggredi Stum Ignatium. Monente vero Mudarra componit animum et ad fraudes se accingit.

ALP.* -Quis subitus ardor desidi excussit pigrum *Exit semivestitus repentè somnum? Flamma quae vigilem citat nudo pugione 145 praeire tardas lucidi Phoebi moras? Nondum labores revehit enascens dies mihi cum renascens cura maiori fibras incendit aestu; terra dum pernox silet, mihi inquietum pectus horrendum intonat. 150 Inmane quantum noctis excubiis vigil sese integravit ira . Quid sentio miser? Credo aestuantes sentio Eumenidum faces. Vror, pervror, stimulor, extimulor, feror impellor amens, incitor, praeceps agor. 155 Aetnaea tanto flamma vix ardet rogo. *Vmbrae nocentes, vosque ferales Deae, *Genu flectit dicite quid importunus hic poscat furor. Surgit Iam capio, fiet. Dira me pronum vocat vindicta, pareo. Nulla furibundum quies, 160 pax nulla sistet, donec, Ignati, tuo (/fol. 7r.) tinctae rubescant sanguine cruento manus. Tuum, tuum, nefande, sat noui, caput insolitus iste pectoris turbo petit. MUD. -Submitte vocem, Furia: vicinos ferit Exit Mudarra. 165 clamor penates, exciti ciues rogant quis turbet aedes strepitus, irrumpunt, sile. ALP. -Nescit silere cupida vindictae sitis. MUD. -Silere debet quisquis vlcisci cupit. Clamosa produnt verba vindictae modum. 170 ALP. -Modum ira nescit. Hostis invisi iecur hic fodiet ensis. Propero. MUD. -Lymphatum sopor elusit hominem. Siste furialem impetum, Alpine, siste, proditor scelerum dies nos iubare claro deteget. ALP. -Quis me vocat? 175 Quis voce blanda cautus Alpinum monet? Mudarra? Vecors, quid ago? Num somnus ligat adhuc sepultum, rapior an furiis vigil? Hoc scio: Megaram corde furiato indui. Ingessit atras horridum spectrum faces. 180 Hinc sitio demens vulnera, cruorem, necem. Sitim levabit potus Ignati cruor. MUD. -Nox apta caedibus, aptior fraudi dies. Fraudes retenta: tempori aptari decet. (/fol. 7 v.) Insueta tractas arma, quae tempus vetat. 185 Assueta sume tela, quae tempus sinit. Sectare notas pristinae fraudis vias. Lethale vulnus intulit cautè dolus,

ubi caecus ictum lusit incautè furor. ALP. -Languescit aegrè cordis accensi tumor. 190 Citius tumentem gurgitem ponit Thetis, quam detumescat ira. Sed tacitam iuuat celare flammam; qui latitat ignis nocet. Pareo monenti, tuta consilia sequar. Tradit Mudarrae pugionem Tuam Mudarra muniat dextram Chalybs. 195 Ego fraude cingar: melius hoc telum vibro. MUD. -Decuit abîsse. Praeparat Phoebus rotam, clarescit aether. Induant rursum rude Eremitae Mudarra tradit artus dolosi tegmen. Haec humeros toga vestem eremiticam tutius obarmat, rigida quam Martem chlamys. 200 ALP. -Quae sub cucullo flamma, quae prunae latent? Advsta tactu feruet ignito manus. Lacerna vilis, sortis opprobium meae, abi cinereum in puluerem, taetris abi Proicit lacernam vrenda flammis Lemnii semper fabri. (/fol. 8 r.) 205 Mudarra, spernit tegmen effrenis dolor. Melius furentis Herculis partes aget. Restitue ferrum. MUD. Stulta consilia cave. Agnoscet aula. ALP. Scilicet tyro recens Per castra fraudum milito. Noui lupum, 210 noui bidentem fingere, annosus Sinon. Vtrâque notum veste me socii tenent. MUD. -Quid, si requirat Roma, si causae iubet adesse praetor? ALP. -Patria Alpinum iuga notumque montes inter horrentes specum 215 petiisse narra. Nempe clamores fugit, fugit inquieta iurgia cruenti fori. Bacchabor isto tectus interea sago vnâque vulsam subruam Romam die. Si vis fatiscat tutus occurret dolus. 220 MUD. -Socios petamus: indolem timeo vagam levis Navarri, mobili est levior Noto. ALP. -Exorere Titan, sparge crinem flammeum, fraus palliata nec oculum caeli timet. NIG. -Non tot marinus ora sibi fingit Deus 225 quot fraudulentus, crimen vt coeptum patret. ¿? Quin tibi nigrantes flammei vultus Notus (/fol. 8 v.) exurere liceat. Saepe tenebrarum pater sibi finxit aureum lucis amissae decus. Vultum o nitentem! Renuit haud talem, reor, 230 Aurora sponsum! Perperam nomen Nigri Lutherus atro latice temulentus dedit. Res agitur ingens: gnauus Alpini premam

vbique gressus: antequam hic cedat dies vel hic vel ille fraudibus nostris cadet.

ACTUS PRIMUS SCENA QUARTA SANCTUS IGNATIUS ANIMA HOSII COELITES PHONASCI

Orlando lib. 2º

Orat Sanctissimam Triadem, Deiparamque Ignatius praesentem vt auertant calamitatem. Lapsa e caelo Hosii nuper defuncti anima quam inter Beatos vidit Ignatius, preces eius exauditas refert et ad maiores labores animat. IGN. -Aeterne rerum genitor, ingenite parens, Orat flexis genibus 235 proles perenni numen aequaeuum patri, vigor vtriusque mutue, perennis calor, Sacra Trias, vnus numine aequali Deus, aspice tenellum raptor ut Stygius gregem 240 vrgeat hianti fame, iam certum vorax exacuit ictum, et dente sanguineo ferit, (/fol. 9 r.) feras nisi agnis Pastor innocuis opem. Et tu salutis ara, tu caeli lepos, terris leuamen, liberos tandem tuos 245 complexa genetrix sospita: tenui rati adesto praesens turbidi sidus freti: nec picea nubes funerat semper diem, nec ira placidum semper obnubit Deum. Diducta cortina superioris tabulati, splendidae inspiciuntur nubes vel caelum stellatum. Caelites melici 4, aut 6, in nubibus, dum Hosii anima descendit in machina, concinnunt.

Electa turma caelo, selecta turma terris, 3 Jesu cohors amata, flagrans amore Jesu, hinc pallidos timores, 6 metumque palpitantem expelle laeta mente, expelle laeta corde. 9 Caliginosa praeceps se proripit procella, pax candidas reducit 12 ridente sole luces; lucente pace multum (/fol. 9 v.) sol aureum serenat, 15 Loyola, magne ductor Jesu nouae cohortis, te proeliante Jesus 18 perenniter triumphat, Jesu auspicante duces tu perpetim triumphos.

HOS. -O magne pater, o sobolis ingentis parens, Hosius in terram delapsus S. Ignatium 250 terrae labantis columen, et magnum sacrae in extasim raptum attollit firmamen vrbis, exul hinc longè metus pio facessat corde. Radiosum tui agnosce vultum filii et notum iubar. Non huc beatâ coelitûm ex aula vehor, 255 ignotus hospes; frontis auratae notam iam saepè spectas candidi et vultus ebur, et fulgurantes luce diuina genas. Iterum revectus nuncium optatum fero: quas fudit ardor pectore flagranti preces 260 audiit amicum Numen. Ita Numen solet vultum nitentem condere vt niteat magis, sinere molestum vulnus vt feriat minus. (/fol. 10 r.) IGN. -Heros beate, prima sydereis rosa quam dedimus hortis; pectus angustum queror; 265 debita nec aris vota nec grates tibi soluere valemus debitas. Soluat manus quae merita iustis lancibus librat tua. O dulce numen, dulcis ô rerum Arbiter, vt ludibundo temperas orbem ioco! 270 Iram meremur vindicem, at blando foues natos benignus genitor inmeritos sinu. Hoc restat vnum nullus vt viles labor, timorque nullus arguat. Fortes decet, vt multa passi, plura deposcant pati. 275 HOS. -Magnanime Ductor, strenuis nunquam deest materia votis: mente quod forti voues, grauida laborum crescet ingentum seges. En tibi tuisque saeua grauiorem parat Bellona luctam: totus in bellum flagrat 280 Erebus. Gigantum prisca Lutherus novat scelera: scelestis saeuior monstris gigas aetheria tumido sceptra conculcat pede. Iam Stygia triste classicum strinxit tuba: (/fol. 10 v.) glomerantur acies impiae: toto furens 285 bacc<h>atur orbe laxa furiarum cohors. Tu siste saeuos impetus, Christi pugil, Stygia retunde tela; te tanto ducem praeire bello syderum Rector iubet. IGN. -Infirma tantum trepidat ad bellum manus. 290 HOS. -Trepidare nescit dextera quam firmat Deus. Ne metue, Ditis regna qui victor quatit tibi recinget fronde victrice comas. Quae fraudulentum sceptra Lutheri scelus

depressit Orco, dulce tu rursus iugum 295 subire coges aetheris. *Maestae caput *Aperta scena exeunt iterum exerite Nymphae, lugubres moestae specus provinciae quae ab Erinnyi linquite sorores. Vindicem hic, caelo auspice, Lutherana evaserant spectate vestrum. Roseus in frontem vigor redeat, *nigrantem ponite dolentes stolam; * Exuunt vestem lugubrem 300 priscos honores, pristinum vobis decus Loyola reddet. *Vincla captiuis, Pater, *Stus Ignatius iis exolve; tendant liberas caelo manus. vincula detrahit. Te liberatorem Orbis agnoscet suum. IGN. -O cui latebrae pectorum caecae patent, 305 in me quid oculo cuncta lustranti vides? (/fol.11r.) Quae mea tueris merita? Stat gelido rigens in corde langor, deficit menti calor, vires fatiscunt; facile sed, Numen, tibi flammare pigrum languidae mentis gelu, 310 addere gelato pectori caeli faces. Concinnunt caelites melici Ludite Nymphae, plaudite nymphae mittite curas corde vetustas, 3 noua pertentent gaudia mentes. Priscos vobis reddet honores addetque novum Loyola decus, 6 ferrea in terris vincula solvet, dona solutis aurea sparget. HOS. -Non hic laboris limes: animarum viret vbique messis. Domina te supplex opem Italia poscit, patrium exposcit solum sceptrifera tellus, bellicae prolis ferax 315 Hesperia: quicquid circinat gremio Thetis, a te flagranti anhelat auxilium prece. Non te cöercet arctus Europae sinus, domabis orbes verus Alcides nouos: en quae remotum discolor Gangem bibit 320 India, diei prima redivivae domus, (/fol. 11 v.) America diues, Japonum Martis potens insula, superbi China dominatrix soli, et quicquid Oriens, gentium quicquid parit occiduus Orbis, milite subactum tuo, 325 vltro expetitae colla supponet cruci. Inter astra et nubila in superiori loco ostenditur Jesu nomen stellis cinctum, circumpendentibus coronis sceptrisque regnorum quae ab Ignatii sociis producta sunt. Vides ut aureus cingit astrorum cyclus

Jesu tremendum nomen? Vt regum supra densae coronae fulgurant? Vt pendula

hinc inde sceptra pondere corusco micant? 330 Tui tot olim posteri Christi iugum subire cogent regna, tot Reges ferum curvare Jesu nomini cogent genu. Haec posterorum fata. Me caelum vocat, tandem sequêris Tartari spoliis gravis, 335 grauior triumphis. Fixit hanc legem Deus breuem, vt perennis solvat aerumnum quies. Canunt iterum Angeli ‘ Loyola magne ductor’, ‘Ludite Nymphae, etc.’ (/fol.12 r.) IGN. -O anima felix, repete sydereos lares, hic ego supremi iussa complebo patris. Quid alia spectem? Praemium hoc magnum reor, 340 mandata tanti posse genitoris sequi. Quam dulce numen! Pectus vt plenis mihi supereffluentis gaudii riuis labat! Sed sol anhelos proxime currus parat. Ibo, molesti crimen expediam fori.

ACTUS PRIMUS SCENA QUINTA CANDIDUS ANGELUS SPECIE HUMANA ALII ANGELI PROVINCIARUMQUE GENII

Candidus Angelus reponit alas ut melius formâ humanâ Sto Ignatio assistat. Provinciarum genii varia in orbem terrae Sti Ignatii beneficia decantant. 345 CAN. -Magnanime vade miles, aetherei ducis, mox sequar Achates fidus a caelo datus. Certamen instat acre: collectis ruit turmis in aciem tota Dirarum phalanx. Adversa densant arma syderei chori. 350 Cautè videndum perfidi nequid doli Dum abit Stus Ignatius mentitus ora Stygius obtrudat leo Jesu Tonantis ipse pennarum quoque remigia ponam; frontis accidam decus, Deponit alas comamque auream: vt tecta ludam scelera. Sunt fraudes piae, chlamydem ac ga[l]lerum assumit. 355 suos vt aether providus fucos habet. Hic auspicatus ástruet mundo dies frustra ferire tela quem caelum tegit. (/fol. 12 v.) Ferale sydus, conde luctificam comam. Cometa euanescit eiusque loco Exere, diei nuncia, rubentes genas oritur Aurora, moxque Sol subsequitur 360 feliciorque sparge propitium iubar. Vos interim, pennata caelitûm cohors, faustis praeite cantibus victoriam.

Exiuerant cum Candido 4 Angeli, quo discedente, manent canitque statim Musica. Aperitur a tergo scena et ex vmbrosis va<l>libus quaternae geniorum turmae prodeunt; singulas turmas singulae subsequuntur Reginae: Europa, Africa, Asia, America. Incedunt ad numerum variasque chori in modum figuras inter dicendum efformant.

IG 1s ANG. -Surge, surge iam sereno stella purpurans ab ortu, 3 hospes vndae, lucis auspex, hostis vmbrae, solis index, clarior nitesce vultu, 6 pulchior nitesce cultu. Pellit atrae noctis vmbras, regna saeclis qui beauit aureis, Ignatius. Pulsantur instrumenta NA 2s ANG. -Hinc abite murmurantes nouamque figuram efformant 12 fluctibus graues procellae; hinc abite fluctuantes imbrium Noti feraces; 15 ite pestes, ite bella: (/fol. 13r.) regnat Iris et beata, conserenat igne caelum, regna saeclis qui beauit aureis, Ignatius. TI 3s ANG. -Phoebe, caelo si recedas, Post nouam figuram cum cantu. 21 non recedet aura lucis; ora nube si recondas, lux serena fulgurabit: 24 fulget orbi fax Ibera solis aemulata cursus. Explicauit lumen ingens, regna saeclis qui beauit lucidis, Ignatius. Alia figura VS 4s ANG. -Flora terram si relinquas, 29 floreum nascetur aeuum; si facessas inde, Chloris, pulchra germen arva pinget: 32 germinat orbi flos novellus prole germinum feraci, euirescit, purpurascit, regna saeclis qui beauit floridis, Ignatius. Post Musicae cantum nouamque figuram 4 orbis reginae, Europa, Africa, Asia, America varias coronas triumphali statuae Sti Ignatii appendunt. EUR. -O decus Europae, primo quam lumine spargis heroes inter, Phoebeium sidus, Iberos, (/fol. 13 v.) 365 has Europa tibi regales libo coronas, fortunata meis fundas vt secula regnis. AFR. -O nouus Alcides, tremefacti victor Auerni, prosternes domitor quicquid parit Affrica monstri. Propterea supplex regalia defero serta, 370 fortunata meis repares vt saecula regnis. ASI. -O qui, Triptolemo maior, meliore iacentes semine fecundas agros, Asiatica supplex haec tibi summittit tellus diademata regum,

fortunata meis revehas vt secula regnis. 375 AME. -O orbis lux magna noui, sol alter Olympi, prona tuas deposco faces America diues Interea Regum gestamina pendo meorum fortunata meis condas vt secula regnis. Sonante musica discedunt.

ACTUS SECUNDUS SCENA PRIMA

NAVARRUS Conversa iterum scena, antiquae Romae monumenta exhibet. Navarrus varias in partes fluctuat inconstanter tandemque statuit se a scelere revocare. NAV. -Sic est: severus sceleris est vindex scelus, animus iniquus tortor immanis sibi. 380 Laqueum, bipennem, vindices flammas, rotas (/fol. 14 r.) vitare poteris: consciam culpae nequis vitare mentem. Cordis haec vrnam mouens, sine teste damnat, tortor et iudex simul. Vt alia sileas, haec sat exemplo tuo, 385 Nauarre, discis, trepidus, afflictus, pavens, saeuo flagello propriae mentis lacer. Nempe innocentem fingo Loyola<m> reum, at ipse veri criminis noxam tremo. Dispereo viuus inter oblongos metus, 390 dum brevia fata fortè cupienti struo. Sed iacta pridem est alea, nec vltra licet pedem referre. Labor in praeceps sciens, subsido pessum spontè; deterius sequar, dum sana melius ratio nequicquam probat. 395 Vt victa prono puppis exigua vado, frustra renitor. Serus est facti pudor, oppignerata celerat vbi factum fides, cogit honor, vrget fama, compellit lucrum. Quid, anime, cessas? Appetit tempus fori, 400 senatus instat: digere inceptum scelus. Rerum memoria figat vt mentem tenax, digesta paucis crimina notabit stylus. (/fol.14 v.) UMB. -Dextram coërce, quid remoliris miser? Vmbra retro comparet. Cadit mensa NAV. -Quae monstra, quae portenta me rursum petunt? et lapsus in terram surgit. 405 Concussa nutat mensa, brachium riget, atratus haesit fissili in pennâ liquor, nullas refudit charta pallescens notas. Quodque magis horreo, rursus auditum tonat quondam Parisiis fulmen: heu, fulmen meas 410 incendit aures; pectus at stringit stupor, et gelidus imis errat in fibris tremor. Loyola, quo me flectis? Elanguet dolor,

vetatque tristes amplius flammas ali. Eiuro facinus. Abit.

ACTUS SECUNDUS SCENA SECUNDA MUDARRA, BERRIERA, CASTILLA, NAVARRUS.

Mudarra ac socii frustra persuadent Nauarrum, vt incepto scelere persistat. MUD. -Bellua inconstans fugit. Detinetur. 415 BER. -Quis te, Nauarre, turbo velocem rapit? Vitasnè amicos? NAV: Vito sanguineas tigres; ad saeua quisquis scelera malè cautum trahit, non est amicus, hostis est, vrsus, tigris. Iterum abit ac detinetur. Valete. CAS. -Dubiae Sphingis ambages moues. (/fol.15r.)

420 Quae belluina monstra, quod fingis nefas? NAV. -I<m>mane duco premere non sontes nefas. MUD. -Insons habendus, Roma quem statuit reum? NAV. -Insons habendus Diua quem soluit Themis. CAS. -Nigrescit atra concolor menti toga. 425 NAV. -Atram dealbant candidi mores togam. BER. -Reclamat orbis. NAV. Melior acclamat polus. Non bene reprendit terra, quem caelum probat. MUD. -Caelum probabit scilicet terrae luem. NAV. -Paludis imum testor infernae lacum!, 430 dum crimen audax fingere attentat manus, repentè missus tonuit ex alto fragor, meque increpauit vocis aetheriae sono. Horresco memorans: pectus astrinxit gelu per pauida serpsit membra glacialis rigor, 435 totusque tremui; qualis autumno solet tremula sonoro fraxinus nimbo quati. MUD. -Inanis aurae timidus afflatum pauet. Fortis resistit fulmini: impauidum ferit lapsurus orbis. CAS. -Perdit ignauos timor. 440 Fortuna laeto numine audentes iuuat. NAV. -Adhuc trementes frigus obsedit fibras. MUD. -Hoc fuluus auri frigus expellit calor Offert illi crumenam (/fol. 15v.) NAV. -Me nulla flectent dona: fulgentes opum proiicit contemno fraudes. BER. -Iam fores ictae crepant. 445 Nobis adest Alpinus.

ACTUS SECUNDUS SCENA TERTIA ALPINUS NIGRIUS NAVARRUS MUDARRA CASTILLA BERRIERA

Nitentibus frustra caeteris Navarrus rursum inflammatur a Nigrio, Lutheri genio, ad meditatum scelus perpetrandum. ALP. -An Saxo valet? NIG. -Lutherus, ingens saxonum lumen, valet.

Missa salute plurima, has chartas dedit. ALP. -Ades secundis auibus, vt nobis opem praestes fidelem. Dubius hic currit dies, 450 incerta pendet causa. NIG. -Iam causam scio: late per vrbes fama pernici volans me docuit alâ. Nec peregrinus lares reuiso notos Romuli. Hoc certum tene: Loyola meritas improbus paenas luet. 455 Hodie flagrabit vstus infami rogo. ALP. -Promittis audax magna. NIG. -Mox, iuro Stygem, maiora cernes: fervet in venis calor, (/fol.16r.) invitus omnem corde Lutherum bibi. MUD. -Dum* tu morando tempus alatum teris, *Alloquitur Alpinum. 460 dubia retardat impetum litis mora. Pedem Nauarrus revocat. ALP. -O folium leue! Quis ventilauit bracteam inversus Notus? Nauarre, serò lubricum gressum refers. NAV. -A scelere nullus serò retraxit pedem. 465 ALP. -Te nec superstes fama, nec Romae procax te lingua tangit. NAV. -Caeterae languent minae, vbi metus irae vindicis mentem fodit. ALP. -Invret omnes labis aeternae nota. Labitur in terram NAV. -Exurat omnes mortis aeternae timor. 470 Heu, quis gelatum remeat in pectus stupor? Nigrescit aura. NIG. -Sinite, vos malum latet. *Nigrius apponit pyxidem aut Hic congelatum pectus accendet liquor: poculum magicum ore eius. hauri, Nauarre, pingue Lutheri merum. An incalescis? NAV. -Vita paulatim redit, 475 epota gelidum flamma populatur metum. Vires resorbet pristini sensus calor. Mihi reddor, auctam sanguinis crudi sitim sentio priorem, tota sitientem Tybris (/fol.16 v.) non temperabit vrna cum gurges tumet. 480 Vndet cruoris fluctibus vastum mare: sorbebo totum, nec redundabit sinus. Loyola pereat: caesa vindictae hostia venis cruoris gurgitem totis vomat. Vix vnus istam proluet totus sitim. 485 ALP. -Agnosco reduces indolis magnae notas. Reducem Nauarrum agnosco, rediisti tibi; frustra coercet flammeos partus cinis, nec tecta longum flamma, nec virtus latet. Sat est. Petamus judicem: tempus volat, 490 tu sequere, Nigri, debeo Nauarrum tibi. NIG. -Animamque debes, exigam cum faenore. Seorsum a latere

ACTUS SECUNDUS SCENA QUARTA.

SANCTUS IGNATIUS QUIRINUS Dubiam Sancti Ignatii fortunam Quirinus deplorat. Eum Sus Ignatius ostensis caeli prodigiis consolatur.

Exit Quirinus cum proceribus quibusdam qui nequeunt adduci, vt Stum Ignatium adeant. QUI. -Rara est amicus gemma; desertis agris Arabia plures, credo, Phoenices alit. (/fol. 17r.) Est rarus ales. Vix amicorum duo 495 saeclum recenset paria: vix vnum parit. Infida passim turba tibi plaudit sequax dum caeca frontis explicat nubem Dea: Si torua vultum nubilat, fallax procul caterua cedit. Vrbis o sacrae probrum! 500 En ipsa tandem Roma Loyolam fugit. Pridem ferebat aetheris ad alti Tholum, nunc vsque ad imum deprimit Lethes vadum. At tu, Quirine, viue Romanae memor patriaeque laudis: pollice maligno prius 505 irata Clotho stamen abrumpet tuum, quam tu procellas inter adversas fugax leuisque amicum deseras; prius alveo Tybris retorto deseret amicum mare. Fraus impiorum triste si fatum dolat, 510 nos vna condet vrna, sors eadem trahit. Exit Sus Ignatius, IGN. -Quas cerno nubes? Laeta quis furuus color post salutatum alloquitur obnubilauit ora? QUI. -Ponto turbido procella saeuit. IGN. -Saeuiat, tutum modo carina portum teneat. QUI. -An portus salum? (/fol.17v.) 515 IGN. -Si numen adsit, tuta iactatur ratis, cui flamen, anchora, clauus, et Rector Deus. QUI. -Quid si relinquat naufragos? IGN. -Felix ratis quam frangit vnda, portus vbi caelum manet. QUI. -Turbo molestus interim insontes premit. 520 IGN. -Placida serenat semper insontes quies. Sepone questus. Nube discussa micat meliore Phaebus crine, pacatus volat Zephyrus per arva, gaudii tuti comes. QUI. -Stridet per vndas Aquilo tristi<ti>ae comes. 525 IGN. -Ne pertinacem longior stringat metus, arcana retegam, dicta tu nostra occule: linguam silentem caelitum poscit fauor. QUI. -Muto loquêris, obstruet linguam fides. IGN. -Haud procul ab altae moenibus Romae iacet 530 vallis reducta, flauus vbi languet Tybris lapsumque placidis flexibus fanum rigat.

Hic, dum morosum detinet fessos iter, piâ diurnum solvimus pensum prece. Repentè superae panditur limen domus, (/fol.18r.) 535 hiansque miti fulgurat caelum face. In tabulato superiori a[p]peritur cortina Nec mora; perenni lapsus è patris sinu, et Altare ostenditur bene ornatum augustus ore Christus attonitis adest. -statua vel virgo, pictae vel verae Pondus ferebat dulce quadrifidae trabis, p(er)sonae, Christum repraesentabunt- charum salutis pignus: in vultu lepor, et se spectandum dedit Sto Ignatio 540 in ore risus, temperat frontis iubar. “Ite”, inquit, “alacres, tecta Romulidum pia laeti subite: quamdiu stellas mea sydereus axis dextera inversus rotat, in vrbe vobis adero blando numine”. 545 Haec fatus astra repetit. Hinc nullas tremo Orci procellas, Tartari calco minas, *Monumenta visus certa (me rapiat dies!) *ostendit superius altare penetralis ara servat. QUI. -O, verax amor ac socios coronat ouantes summi parentis, tempori nunquam deest. 550 IGN. -Verbum fidele, patre faecundo satum, procidit in genua spes fida lapsi generis, ac mundi salus pretiumque nostri, redde promissis fidem. Nunc firma sanci fata: mutantes tene, erige labantes; tempus en Romae premit, 555 sociis vt adsis dexter ac praesens tuis. (/fol. 18 v.) QUI. -Pater, revixi. Vertice elato feror aequalis astris: tecta securus petam nunc Vaticana, donec indictus coit patrum senatus. Roma pastori prius 560 iam iam reverso regiam pompam struit festosque ludos; adero, fortassis dabunt causam iuuandi commodum ludi locum. IGN. -Ego sacrificas offeram fruges domi.

ACTUS SECUNDUS SCENA QUINTA PAULUS 3US CARDINALES LEGATI PRINCIPUM PRINCEPS OCTAVIUS

ROMANI PROCERES, QUIRINUS ETC. Pontifex ex Provincia, quo se contulerat ad pacem inter Caesarem et Galliarum Regem firmandam redux ingenti a Romanis triumpho accipitur. Dolore percussus ob rumorem de Sancto Ignatio malevole sparsum ludis sibi paratis adesse renuit. Surius in commentariis anno 1538 PON. -Laetus reviso limen invictum Petri, Sella gestatoria 6 aut 9 sucollantibus 565 tuos penates, Roma. Communis boni more Romano defertur sub conopaeo cedere coëgit ardor, electi gregis collocatur sonantibus tubis amor revexit. CAR.1us. -Pastor ita carum subit, redux ovile, Martias postquam feras

procul animoso victor exegit pede. 570 PON. -Nondum fugaui: perviam caulam rapax (/fol.19 r.) Diuexat agmen improba excîtum fame, ubique teneras lacerat insultans oues. Nec miror! Atris morsibus semet vorant fidi molossi, fulmina Gradiui, duo: 575 hinc Caesar, illinc Francus, implacabili orbem fatigant Marte. Non venti secus antro recluso flumine aduerso ruunt, cum prima tumidi iura deposcunt freti. CAR 2us -Depressit vndas Petrus, et Paulus premet. 580 PON. -Vndosa solus marmora indurat Deus. Nec hic gemendi finis: imperii potens Rector Britanni iura contemnit Petri, colloque durus excutit Christi iugum. Non ita Britannus Aquilo vicinum mare, 585 ut ille, lubricus, Angliae terram quatit. Beata quondam regio, coelicolum ferax, nunc misera foedam vnius ob noxam iacet. CAR 1us -Calcat triumphis regna violentis amor, victrix libido nobiles sternit duces. 590 PON. -Miseranda clades! Roma sanguineo fleat quam tristis imbre! Reliqua quid luctu sequar? (/fol. 19 v.) Qua Rhenus agros corniger pingues lauit, albisque volucres incitat velox aquas, noua serpit hydra capite centeno tumens. 595 Germana Lutherus hydra, diffundit nouam per arva pestem: pinguia arescunt sata, uiduantur vrbes, clangit armorum fragor, concussa pennas Aquila maerentes trahit. Ô, mitte Genitor axe stellifero virum 600 qui collabantis imperî et mundi statum sistat caducum! CAR 2us -Prouidus mundi regit Arbiter habenas. Monstra nam quoties parit foecundus Orcus, Herculem immittit Polus, qui monstra forti victor extinguat manu. 605 PON. -Mihi purpurati Praesules fas sit loqui, pridem quod intus flamine impulsus sacro praesagit animus. Credo quem posco virum placidum dedisse Numen afflicto solo. Iberus Hydram perimet Alcides nouam 610 Loyola: trudet ille Phlegetontis retro in antra pestes. CAR 1s. -Pestis haud pestem fugat nec monstra monstrum. Dubia Loyolam serit (/fol. 20 r.) iam fama pridem criminis foedi reum.

PON. -Prodigia narras! Sanctitas nullum capit 615 eximia naeuum. CAR. 2s. -Sanctitas nullum fugit simulata crimen. Sancte Christiadum Pater, Loyola causae sistitur magnae reus. PRI. -Loyola reus? Euulsa Tartareum prius velamen astra condet, aeterno diem 620 nox furua amictu sole nigranti teget. PON. -Acerbus imam nuncius mentem fodit; cedamus intro. QUI. -Magne succesor Petri, ludos parauit Roma, felicem tibi gratata redditum. PON. -Nequeo depressus graui 625 negotiorum mole ludorum leves spectare pompas. QUI. -Ludicri hic absunt ioci, nihil hic profanum. PON. -Noster adstabit nepos: me grauior vrget ludus, animarum salus. Abit Pontifex PRI. -Sanctum profundus perculit maeror senem; 630 insedit altè vulnus. Ignati memor leuare maesti pectoris pondus solet. QUI. -Princeps, vereri mitte: non longo crepat inuidia flatu. Nomen Ignati feret latè per amplas fama terrarum plagas. (/fol. 20 v.) 635 Vbi hostis atram lamberit mordax humum TRIB. -Tristia facessant, lata festiuis sonis animâtur æra. Prodit in scena chorus. Ex<h>ibentur ludi. Argumentum. Diuiditur chorus in duas turmas. Altera Vraniâ reducit splendido invectam curru, alteram draconem nigra carruca insidentem. Sex ex vtraque parte infestis armis concurrunt. QUI. -Innupta, princeps, virgo, regali sata regina stirpe, dextram supplex tuam, 640 patruique magni numen Augustum vocat. Acie rebelli premitur. Immanis draco vorare tentat, pectus opposuit socer felice/*i ? Caesar Marte; deposcit tuas patruique iungi copias. Clypeum cape 645 ensemque, princeps, classicum lituus canit. Committitur pugna. Qui draconi militant succumbunt saepius, iterum resurgunt. Consulto oraculo prodit flamen. FLA. -Inhibete dextram, principes, missus fero oracla Diuum certa. Non solo cadent strati rebelles Marte, *plus vnus geret *jacet (/fol.21 r.) humi saucius miles sine Marte, nudus miles, Hesperiae pugil insignia ferens Hispaniae. 650 Exsurge miles, vulnus acceptum levat St. Ignatiû repraesentat. manus Tonantis, arma Martis exue proijce profana tela *secura<m> cape *Tradit illi hastile ligneum trabem salutis, tesseram victoriae. in formam crucis. Caeleste nomen indue, i, pugna, feri,

655 victor triumpha; palma te belli manet. MIL. -Tibi, imperatrix Caelitû, belli dico profana quondam tela: provoluor tuis affusus aris: Mater o Diuum, faue. Profana sileat aere compresso tuba, 660 vos canite superi, classicûm caeli iuuat. Inter pugnandum canunt melici superius Animose ductor, igne quate corda Martiali, 3 age, vince, perduelles preme colla, frange robur excetramque, consartari 6 tibi textiles coronas tibi debitos triumphos trabeasque purpuramque 9 parat alma sponsa regis (/fol. 21v.) regis ardor syderum

Confligatis draconis turmis et dracone contuso, iterû exclamat flamen. < FLA.> Io, triumphe, capite contuso Draco, ferale monstrum, cecidit, aeterno pugil dignus triumpho, praemium dignum feres. Nunc scande currum victor,* ornabit tibi *triumphalem currum scandit 665 Olympia altû Delio ramo caput. Plausu resultet barbiton, plaudat chelys, celebrate festo, principes, plausû choro.

Choream ducunt Olympiae milites. Inter tripudiandum ad eius currum arma appendunt atque ipsum militemque victorem saepius venerantur peracto tripudio. QUI. -O magne, patrui maximi princeps nepos annue Quiritum dexter obsequio levi. 670 PRI. -Spectasset vtinam patruus. Ignatî reor insigne specimen Roma ludendo dedit. Non ludus omnis lusus est. Magnos habent subinde sensus ludicra. Hic ferro truces stravit phalangas miles, ac turpi fuga 675 inermis egit lignea infestus sude. Ferale monstrû contudit. Factû bene! (/fol. 22 r.) Sic potuit olim ferrei Martis graue Loyola pondus, chalybe sic nullo rigens ferroque nullo Saxonem felix hydram 680 contundet. Arma crux triumphanti dabit, sacro domabit stipite, effringet, ruet Lutherianos alite secundo globos. Obsequia Regi vestra Romuleo feram.

ACTUS SECUNDUS SCENA SEXTA CASTILLA BERRIERA ALPINUS NAVARRUS NIGRIUS

Indignatur Castilla et Berriera laudatum a pontifice Ignatium ludosque exhibitos a Quirino. A praefecto Vrbis interim redit Alpinus, omniaque sibi prospere succedere iactat ob alienum praefecti animum a Sto Ignatio. CAS. -Romae parentem Stygia pessundet Nurus: 685 Stygia nepotem taeda confestim cremet. Audistin’ vt delirus ac rasus senex Ignatium super astra verbis efferat? seriusque verba bardus ingeminet puer? BER. -Pueri, senesque debili feruntur manu 690 vtrique morbo mentis aegrotant pari. Ne metue, tincti murice rubenti patres, praetor, quirites, praesules contra latrant. CAS. -Subiecta parent membra, si iubeat caput (/fol. 22v.) BER. -Cum membra renuunt, frustra annuit caput. 695 At gestientem Alpinus huc vertit gradum. Hic laeta forte nuncia exiliens refert. ALP. -Fortuna ridet, prosper aspirat Notus. Exit Alpinus Facilem Mudarrae praetor affatum dedit tandemque nostrae credulus causae fauet. 700 Impostor hinc si possit arceri procul, io triumphe, vicimus. CAS. -Spumans adest minis Navarrus, ille venientem procul reijciet, aspris pellet invitum probris. Exit Navarrus NAV. -Adhuc calesco, qualis erectus iugis et Nigrius 705 sydera Tiphoeus centupla vellit manu, audax tremendus, qualis Orion rubro insurgit ense, maria cum nimbis quatit. Huc si propinquet hostis, hoc ferro, cadet. NIG. -Generose Martis pulle, Bellonae pugil, 710 nunc Martialis indolis fulgur micat. NAV. -Vin’ hac machaera verticem Ignati metam? vin’ pugione viscerum scruter fibras? Haec nil recuset dextera. ALP. -Coërce impetum non hic apertum poscit vltorem locus. (/fol. 23 r.) 715 Nec satiat iras poena vindictae brevis. cunctantiore nebulo supplicio ruet damnandus ore iudicis. NAV. -Lupus venit, torvus comantes arrigo leo iubas.

ACTUS SECUNDUS SCENA SEPTIMA IGNATIUS QUIRINUS NAVARRUS, ALPINUS ET NIGRIUS

Ab aditu praefecti verbis asperis reijcitur Ignatius, et Quirinus, Navarrus et Alpinus ad eius affatum admittuntur.

IGN.* .-Tum nostra praesens coepta fortunat Deus *Egreditur colloquens cum Quirino 720 si solus ille meta coeptorum placet. ALP.* -Lanista vilis siste, quo curris, lepus? *Viso Sto. Ignatio Navarrus trepidus hostem lacesse. NAV. -Perculit mentem timor. aufugit, ab Alpino retinetur ALP. -Non aura toties mobilis, quoties vaga hic mente nutat. NIG. -Addet hic vires odor *Offert illi pixidem odoriferam magicam 725 Incesse nunc et probra centena ingere. NAV. -Occulta vis retardat, aggrediar tamen. *Arcana pestis, subdole malorum faber, *Aggreditur Sanctum Ignatium praetoris audes ingredi limen reus? IGN. -Nullius aedes arbitri insontes timent. 730 NAV. -Recede ni me crimina patescunt tua. IGN. -Et tua Navarre judici summo patent. Seveus ille conitor causam omnium (/fol. 23v.) decernet aequo iure, decretum caue. NAV. -Jup<p> ?iter inanis fulminat. IGN. -Miseret tui, 735 ex corde miseret. Sistis insontes reos, dum te tribunal mentis internû citat. Vis innocentes tradere infami neci, dum te nocentem serium damnat nefas O anima caelo chara! *Christus lytro *Ostendit e sinu crucifixû 740 sanguinis emacis solvit, ingentis lucri ne temne pretium. Blandus expandit sinû et tensa Christus brachia, cruentum vide, audi vocantem, dumque regressum tibi benignus offert, pectus in melius refer. 745 Incerta vita, limes est scelerum brevis, supplicia longa, termino poenae carent. NAV. -Vaticinus ore bubo ferali strepit tibi ominare vultur. Incendit rogum iam iam satelles, structa flagrabit pyra. 750 QUI. -Compesce verba, comprime minaces sonos, impune famam nemo proscindit patris. NAV. -Certamen optas? Confer audacter manum, (/fol. 24r.) *Stringit gladium ignaue, ferrum stringe. QUI.* -Dimittas rogo tenetur ab I<g>natio causam innocentis tegere Romanum decet 766 IGN.: -Tibi tempera, Quirine, refraena impetû, causam innocentis dextera Tonantis teget. Si te, Navarre, laeserim, en pectus patet; pro te paratum Calybe transacto fodi. NAV. -Faue, Megaera, demetam ferro caput 760 uno recisum verbere. -ALP.* -Furorem preme, *Tenet Navarrum reconde ferrum, cecidit in laqueos fera; huc huc, satelles, curiae infringit sacrum Loyola limen. Temerat Astraeae lares.

SAT. * -Quis curiales perperam turbat fores? *Exit satelles 765 ALP. -Qui turbat orbem, Ignatius. SAT. -Testor polûm in vincla raptum ferrea stringam seram ni sacer amictus abstet. Alpinum vocat sociosque praetor, caeteris necdum vacat QUI. -Haec Roma pateris? Heccine o caelum sinis? 770 IGN. -Corrigere caelo quod repugnanti nequis? Patientia leve reddit. Effraeni locum cedamus iraeSponte subsidit furor. (/fol.24v.)

ACTUS TERTIUS SCENA PRIMA PRAEFECTUS URBIS SENATORES DUO ALPINUS NAVARRUS MUDARRA SATELLITES

Sinistram de Sto Ignatio suspicionem ingerunt praefecto urbis Alpinus et Navarrus. Ab vno senatorum defenditur, ab altero vellicatur. Triumphant hostes certamque sibi victoriam pollicentur. PRAE. -Quae frons habenda fida, si frontis fidem Loyola fallat. Gravior haud usquâ sedet 775 in ore cultus, maior aut vultus rigor. Potestne tantum fronte mentiri scelus? <MUD.> -Potest, verende praetor, atque adeo solet iniqua mens se clepere virtutis toga. Frons pura saepe candet vbi mens est nigra, 780 oris modestia est fraudis primus color, PRAE. -Virtutis et lux prima. MUD. -Si virtus adest. PRAE. -Sine sole nunquam lucis effulget nitor. MUD. -Nitet doloso solis effigies vitro. PRAE. -Sed agite, tantum quis probat testis nefas. 785 Sine teste crimen impetu vano labat. MUD. -Aurifera quotquot grana piscantur Tagi, (/fol.25r) quot vorticosas Sequanae lymphas bibunt, quot venitus ambit gurgite sonanti Padus, sat nota testes scelera Loyolae probant 790 Vbique foedum dogmatis pravi lutum vt foeda sparsit vnda. Haud vno in loco causam scelestus dixit: infami nocens pridem flagrasset igne, ni furtim vagus hinc inde cautam saepe captasset fugam. 795 PRAE. -Haec nemo corâ firmat. MUD. -En testem inclytum, quem decorat altû stirpe laudata genus, virtus honestat, fama commendat proba. Hic invocato crimen obiectum Deo firmabit vltro. NAV. -Firmo, confirmo, anuo. 800 Aeterna testor signastellantis plagae. Aconita late sparsit errorum vafer Loyola mimus pestis infecit plagas longe diremptas. Ni statim ponas modum,

vereor eodem Roma languebit malo. 805 Quid reliqua facient membra si languet caput? PRAE. -Ecquid videtur iudices? FERR. -Raptim volet denso satelles agmine, et rapiat scelus sacrû ad tribunal, vinclis oneret manus (/fol.25v.) pedesque ferro, mole sub vasta gemat, 810 nostrique dubius calculum expectet fori. Neglecta certum pestis exitiû parit. CAM. -Ferrante, tantus fervor Astraeae placet. At nimia ne nos cura festinos agat Astraea poscit. Parte inaudita altera 815 statuere quidquam, ratio, ius, numen vetat Hinc forte binas iudici iudex Deus concessit aures. FERR. -Placida laudatur mora, vbi mora nullum placida discrimen creat. CAM. -Discrimen ingens celeritas praeceps creat. 820 FERR. -Contagiosus interim serpit vapor, quod restat? Vrbem perdere intactâ lues. CAM. -Probetur. FERR. -An non multiplex testis probat? OMNES -Probamus omnes. MVD. -Commodo dignis fidem Romulee princeps; nulla vindictae calet 825 inordinatae flamma: non ardet sitis caedes cruentae. Cura dumtaxat boni communis vrget, caelitum per tot sacros quos Roma cineres condit Augusto sinu, per ossa diuum, per triumphantum vias 830 sparsas cruore Martyrum, supplex rogo, (/fol. 26r.) averte tantum colle septeno malum. Ne gliscat ultra comprime extemplo luem. Est vita mundi Roma, terrarum salus. PRAE. -Vbi severus horridi cultor iugi 835 Alpinus? Ille primus obtrusit scelus, cur non adurget? ALP. -Mitis aufugit senex dudum strepentes vrbis exosus Lares pellitq charum iurgijs fessus nemus, vbi perenni postulat fletu madens 840 nil prisca pietas Roma, nil damni ferat. PRAE. -Metum remittat. Roma nil damni feret. Si proferantur vera supplicium brevi Loyola pendet. Concita lictor gradum nostroque siste vel reluctantem foro. 845 Ante tenebrosam Luna quâ noctem vehat discent Quirites quam sit horrendû nefas populos in atrum volvere errorû chaos. NVN. -Dum lite, Praetor, eximis longa diem

insolitus vrbem versat attonitam pauor 850 male ominosas proijcit Caelum minas. (/fol. 26v.) Trepidi Quirites tuta conscendunt iuga. Huc cupius ostro clarus et procerû frequens fluxit catervâ, teque iam pridem vocat. PRAE. -Discedo, medio Phaebus vbi caelo stetit 855 vos huc redite. Terminum liti dabo. CAS. -Fauste! BERR. -Beate! MVD. -Victima sub ictu iacet. ALP. -Huius sacerdos victimae plenos bibam libenter haustus. MVD. -Roma terrifici gemat ostenta caeli, candidus nobis meat 860 sine nube Phoebus. Agite dum praetor redit lautas paremus prandio laeto dapes, mens male triumphat, ventre si vacuo doles. BERR. Eamus alacres. ALP. -Alia me cruciat fames, attamen eamus. MVD. -Praeeo festinus domum. 865 ALP. -Tu nos, Navarre, sequere. NAV. -Mature sequar. Testor Tonantis numen invitus sequor; me coepta scelera vel retinentem trahunt. Sed haec scelestis poena non raro sedet vt cum velit cavere non semper queant. (/fol. 27r.)

ACTUS TERTIUS SCENA SECUNDA CARDINALIS CUPIUS TRIBUNUS MILITUM

VARII PROCERES ROMANI PRAEFECTUS URBIS Diducta cortina superioris tabulati inter nubes et crebra fulgura 2 expectantur exercitus. Alter signum refert draconem, alter ecclesiae claues. Inter se dimicant, et draconis exercitus profligatur: victores labarum appendunt soli fulgidum Iesu nomen ambienti. Varie discurrunt de his portentis Romani proceres. Quirinus dum hinc splendorem Sti Ignatij eiusque contra Lutherianam haeresim victoriam nititur colligere, irridetur. 870 QUI. -Huc purpurate praesul, huc proceres citum glomerate gressum. Mollis hic clivus tumet vnde emicantes Martis aerii globos spectare liceat. CAR. - Cernis abstrusum nigra ferrugo solem squallido vt velet situ? 875 Quid tanta poscunt omina. QUI. -Parumper tubo *Praebet remota praesul spatia protenso lege. tubum opticum. CAR. -Ni fallor, aureis clarior Titan notis sensim nitescit, reciprocat clarum iubar sensimque Iesu nomen augustum refert. Iaculantur in solem 880 TRI.- -En saeua contra legio ugnantum fremit, Iamque volat vndique ferrea telorum seges. Tenues inani missilis nimbus sono (/fol. 27v.) lacessit auras: revolat occulto impetu suosque certo vulnere auctores ferit. 885 QUI. -Altera propinquat turma progenie nitens

pugnatiore, credite petito dabit auxilio Phoebus, conferet praesens opem. Pugnatur in superiore CAR. -Crudescit ingens pugna, spectemus, sile. tabulato Iam multa longas vix per annorum vices Eo anno plura huiusmodi 890 portenta vidit Roma. Bene vertat Deus prodigia apparuisse in caelo vltorque iustus merita condonet flagra. refert Surius. PRAE. -Salvete proceres. CAR. -Quantus heu Romae pavor Exit Praetor. quam trepidus horror omnium mentes tenet. Prodigia nescis? PRAE. -Martios vidi globos 895 liquida secantes arva belloque effero in se ruentes. Bina radiabat cohors: hos anteibat aquila fulminei Iovis velox satelles, clavis at? gemina Petri: ducebat illos sibilis centum minax 900 repullulascens hydra: certamen breve oritur et hydrae turba famulatrix cadit. Victrix caterva, bina iam Phoebi rotis (/fol. 28r.) trophaea fixit, nomen in medio micat Iesu colendum fulgidâ cinctum face. 905 Quis tanta verus prodigia vates canat? Quis involutas explicet fati vias? QUI. -Liceat profano, principes, vati loqui, quod mente sacrum voluit, haec liquido reor constare sensu, fida quae claavis phalanx 910 Aquilamque sequitur, coetus est Christo sacer. Clauigera pronus iura Romulei patris fidusque sceptra Regis Austriadum colit. Ferale virus haeresûm contra vomit multiplice foetus ore nequidquam Draco. 915 Ruent sequaces asseclae et victas dabunt demum sacrorum praesidi summo manus. CAR. -Non certiora panderet Clario loquax vates recessu: fare quid porro novus portendit ille Phoebus. QUI. -Arcano magis 920 hoc involutum tegmine augurium latet. Id veritatis certior iudex fluens euoluet aetas. Saeculi clarum sui (/fol. 28v.) Loyola sydus lumine recenti micat, vt Phoebus alter, livide telis hydrae 925 frustra petitus tollet invictum caput Iesuque late nominis sparget decus. CAR. -Non vera semper doctus Aoniâ chely Apollo cantat. Saeculi clarum sui Loyola sydus. QUI. -Nocte depulsa brevi 930 longa micabit luce. TRI. -Tenebrosam prius

Aurora noctem ducet et vesper diem. An nigra caelum sydera coruscum tenent? QUI. -Titan amictu luget interdum nigro, ponet peplum Loyola. CAR. -Iustitiae rogo. 935 QUI. -Virtutis igne. CAR. -Si sapis sontem fuge. QUI. -Sequar innocentem. CAR. -Lubrico pendes loco. Recipitur aegre fama si pereat semel. PRAE. -Hodierna statuet exitum liti dies, nunc actuosus avocat causae labor.

ACTUS TERTIUS SCENA TERTIA STUS IGNATIUS CELSUS VITUS FRANCISCUS ADOLESCENTULI

Pii adolescentes Stum Ignatium hortantur vt fugam sibi consuletur capitis vitandi discrimen, eos salutaribus moribus vir pius Ig(natius) imbuit. (/fol. 29r.) 940 CEL. - -Hic cardo rerum pendulum versat statum. Fugam capesse. IGN. -Temno ventorum minas cum superus arcet turbinem favonius. Iustam indecora dedecet causam fuga. VI. -Fidas latebras quaere, dum melior tibi 945 fortuna spiret. IGN. -Lateat in tenebris scelus, virtus tenebras lucida invisas habet. FRA. -Mox forte crudas lictor inijciet manus, Sic fama spargit. IGN. -Murmure susurrant levi plebeia semper ora plebeios timet 950 quisquis susurros, flabra foliorum timet. FRA. -Forte auguratur vera. IGN. -Non multum rapax terret satelles, nulla si mentem ream admissa terret noxa. Tibi vallat latus custos fidelis, vita si scelere vacat. 955 Munimen ingens cordis est puri quies. CEL. -O sors piorum fausta! Quam vacuas agunt timore luces. Interim nobis sedet vim vi retundere. IGN. -Innocens nullis eget iustitia telis, improbos munit chalybs; 960 Meliora ferro tela propugnant honos. (/fol. 29v.) CEL. -Quid si tumultus ingruat? IGN. -pubes, sacrae spes magnae Romae, vacuus abscedat timor, nostros tumultus appetet nullus Lares. Abite laeti. CEL. - Pauca securae prius 965 praebe salutis monita. IGN. -Paucis accipe: praesens fugaci vita praecipitat pede, aeterna firmo vita consistit gradu. Fugax voluptas, diuitum curae graves, apex honoris lubricus, amarae crucis 970 dulcedo maior. Stabile solamen Deus.

Haec pauca mentis fidus asservet penus. Abit

CEL. -Me vox beata perculit; non tan gravi Discedentibus aliis remanet venator ictu figit Erymanthi pecus Celsus. Vltima Sti. Ignati verba Spiramen artus quam diu viuos reget, in pugillaribus scribit.

975 tenebo dicta, pectore recondam memor. Pugillares iterum inspicit. Tum Ignavis ergo copia, voluptas, honor. paulo post legit ex pugillaribus Vita fugitiva, Munde simulator, vale. Ignatij monita. Tum discedit

ACTUS TERTIUS SCENA QUARTA ALPINUS, NAVARRUS, NIGRIUS

Remotis mensis, hostes Sti Ignatii satyricum ducunt tripudium ad irridendos ludos Quirini. Quid Lutheri et Calvini sectatores molituri sint in Sti Ignatij socios in eo tripudio repraesentatur, fictae vindictae simulacro non satiatur Alpinus. (/fol. 30r.) ALP. -Auferte mensas; libero indultum satis Noctu bibemus largius, sobrium caput 980 pensi supremus poscit hodierni labor. CAS. -Iocis vacemus ante: disposuit breves choreas Mudarra, Roma Lutheri procax ne ludat hydrum impune: Romanos hydra Lutheriana ludet. ALP. -Abrumpat moras Se vertit ad Navarrum 985 Quid adhuc Navarre fluctuas? Nav. -Maesto premor praesagus omine, tristis augurij tamen ignoro causam. ALP. -Tempera Nigri chelyn dispelle curas. NIG. -Plectra mulcerent mea inhospitalem Caucasum et silices pigras 990 quas sub nivali sepeliunt Alpes iugo. Vin’ dithyrambos Martios pulsent fides queis in furentes Teutonum pubem ciet Lutherus aestus? ALP. -Classicum Martis placet, pectora Gradiui fervidi flammet calor 995 quem mox cruore Hispanus extinguat suo. Fidibus simul ac voce Carmen Lutheri Arma, bellicosa pubes, canit Nigrius ad Germanos rebelles bellici propago Martis, 3 arma praeceps arma clama (/fol. 30v.) arma demens arma sume fulminantis instar austri 6 detonantis instar Euri sume me ferene signum Dite classicum sonante. 9 Perde Caesarum coronas, verte praesulum tiaras, ara nulla stet superstes, 12 nulla proximum superba aemulentur templa caelum. Vngue vulturum rapaci

15 scinde, finde marmoratis ossa caelitum sepulchris. Perge miles impudentis 18 aere frontis, et penates vre, frange caenobitum, claustra virginum refringe, 21 ingemat dolore tellus sanguinosa stagnet vnda lachrimoso manet imbre 24 vltimus labor supersit vt Roma ruat, Loyola ruat. NIG. -Hos Martiales saepe decantat modos Lutherus. An non pectori Martem sonant? NAV. -Rebullit ira, rursus horrentem ferox anhelo pugnam, prodeat Orion licet (/fol. 31r.) 1000 aut ipse magno natus Alcides Ioue. ALP. -Bellax Achilles macte: Dardanius tibi non derit heros, Troia Loyola est tua. Exit Mudarra CAS. -Vacet theatrum, ludus in scenam venit. Argumentum Ludi: Tripudium Satyris constat. Prodeunt 3 ex vtroque latere. Aperitur deinde scena a tergo, et inter duo phantasmata, apparet hydra. Phantasmata Lutherum, et Caluinum, hydra Haeresim repraesentat. Varie saltatur, iterumque aperta scena plures nigris vestibus induti; iniectis vinculis eos trucidant Satyri, quo portenditur, plures e Societate ab Haeresis mactandos. MVD. -Placet chorea? ALP. -Nobile inventum placet. 1005 MVD. -Eat superba Roma, nunc ludos agat nostraeque temnat impetus vanos hydrae. Inveniet illa nobiles tandem duces metuenda Romae spectra, Lutherum effero se sublevantem capite, Calvinum pari 1010 sese erigentem vertice. O quantos agent ambo triumphos, cladibus quantis furent! Loyola socios Marte perpetuo tuos stringent, trucique victimas letho dabunt. ALP. -Agite sodales, vltimam gravi manum 1015 addamus operi: finis imposita beat opus corona: pronus ex alto imminet (/fol. 31v.) ruiturus hostis, leviter impulsus cadet. Postremo si quae Daedalo condis sinu consilia Nigri prome. NIG. -Nostris annuit 1020 Fortuna coeptis, fateor, vrgenda est tamen, nam caeca dubiam semper invertit rotam. Ante omnia manus iudicum fulvi grava pondere metalli: vena diues ferreos expugnat animos. ALP. -Vade, veloci via, 1025 Castilla, tenta iudicum solers fidem. Abit Castilla

NIG. -Dein tumultum ventilet turma levi iuuenum Mudarra: facile Loyolae caput retorta feriet culpa. Se comitem ferat Berri?era, coeptas ipse sufflabo faces. 1030 Causam Navarrus recolat attentus domi. ALP. -In nota procerum limina interea subi animosque capta: veritas cessit foro placida favoris aura iudicium regit. ¿? [ALP.] Se quisque raptim muneri accingat suo. 1035 OMN. -Citi volamus. ALP. -Nigri, te paucis volo Abeunt omnes praeter NIG. -Parere verbis ecce me promptum tuis. Alpinum et Nigrium ALP. -Vacatne sedes arbitris? NIG. -Sedes vacat ALP. Vt video, pectus fraude foecundum geris, (/fol. 32r.) animosque flectis mobiles pulsu levi 1040 partes in omnes. Arte num simili potes ciere Ditem? NIG. -Potero, quid Ditem rogas? ALP. -Me sera torquet ista vindictae mora, praecipitat ira. NIG. -Sera nunquam quae venit vindicta tandem certa. ALP. -Nescis interim 1045 celerare caedem? NIG. -Nescio, Superi vetant ALP. -Votis Olympus semper obsistit meis! Potestne saltem caedis optatae famem saturare spectris? NIG. -Spectra quae demens cupis? ALP. -Adesse coram cupio simulatum levi 1050 Ignatium vmbra. NIG.* -Vitreo dirum caput Ostendit illi vultum Sti. hoc cerne speculo. ALP. -Cerno luctificum caput. Ignatii in speculo Devota Divis ora reciproca furor, incende, torque, spiculo ignito crema, igne Phlegethontis viscerum fibras coque. 1055 O si liceret vera *mordaci semel Mordet saepius speculum ora lacerare dente! Sed dentem fugax imago ludit. Vana furibundum nihil vindicta pascit, plura meus ambit furor. NIG. -Quae plura demens postulas? ALP. -Ipsum potens 1060 hunc impotentem siste. Si facias, meam tibi fidus animam pignus aeternum offero. (/fol. 32v.) NIG. -Accepto gratum pignus at nequeo tua explere vota. Semper aligerum chorus denso tuetur agmine invisum latus. 1065 ALP. -Imbellis Orce, robur infirmum Stygis, simulacra saltem viua Loyolae refer. Vmbras lacesse carmine. NIG. -Experiar meum si forte carmen audit vmbrarum arbiter imosque vulgus linquere penates sinit. Diducto in orbem circulo, canit Nigrius

Huc silentum parva pubes stirps inani nata somno, 3 noctis umbrae, nigra pubes huc adeste, iubilansque aëris fugaces auras 6 conglobate, stringite pallido Loyola vultu squallida Loyola veste 9 pictus auris, fictus umbris E soporis valle ductis nostra maestus tecta visat 12 ista visat limina. 1070 NIG. -Assensit Orcus; audior, tellus hiat* Aperta scena variae prodeunt ALP. -Adest, adest, lugubre , funestum, horridum umbrae, in iis Sto. Ignatio ferale spectrum: surge nunc toto impetu, similis.

Alpine, in iras, surge, sopitos cie furoris ignes, integra vires dolot. (/fol. 33r.) 1075 Incesse veris fictilem vultum propris vile terrae pondus! O odium meum! Egon’ architectus sceleris? Ego doctis rudem involvo plebem fraudibus, fidam impio profano Romam dogmate, errores sero? 1080 Cerberea lingua! Lingua praedatrix meae iniqua famae, scilicet Romae iocus Lernaea pestis, plebis incautae lues, turbo pietatis, furiae labes feror. O furia pectus ure, fulmineum rota Frustra tentat 1085 nunc mortis ictum, percute, trucida, fode. umbram confodere Heu, vanus auram quatio, fugitiuam peto insanus vmbram, verbera incassum libro. Itane meas sine caede vitabit manus? Labitur in genua, dein in terram Ah, Nigre, flammor, gliscit irarum febris. 1090 Succurre Nigre, caedis emorior siti. Accurrit Nigrius eumque attollit NIG. -Pulsata crepuit ianua: furentem ocius compone vultum . Cedite hinc lemures, citas Vertit hic theatrum

vanesce in auras umbra. ALP. -Quis pulsat fores? in scenam communem NIG. -Iudex adest Ferrantus. ALP. -Haud facile tumens 1095 residit ira. Necte paulisper moras, Abit Nigrius iam me paratum sisto. Crudelis dolor, quanto inquietum pectus impulsu feris? Exit Castilla CAS. -Tardas moras abscinde; Ferrantus vocat. (/fol. 33v.) Marmore Camillus durior, totus riget, 1100 aurique nulla tangitur flexus stipe.

ACTUS TERTIUS SCENA QUINTA PRINCEPS PARMENSIS MILITES MILITUM TRIBUNUS

STUS IGNATIUS PROCERES Princeps Farnesius in Germaniam profecturus ad Caesarem cum milite contra Lutherum, se suumque exercitum Sti Ignatii precibus commendat. Comprimit malivolam linguam tribuni. Miles ad proelium exercetur.* PRIN. -Vetusta proles Romuli, Aeneadum genus, Melior Petri propago, Christiadum vigor: cumulate priscam decore virtutem novo, cedat recenti gloriae nomen vetus. 1105 Meus vtriusque domitor imperii socer auxilia Caesar vestra, Romulidae, rogat. Tumultuantes Saxo Luthero duce agglomerat acies; cornua attollit tumens in bella Rhenus. Non triumphati semel 1110 Romana rursus pectora rebelles timent. TRIB. -Fasces superbos Roma, non priscos ferox summisit animos: fervet in venis adhuc priscus Gradiui sanguis, et patrius vigor. [1115] PRIN. -Cras vbi rubentem crocea Tithoni torum 1115 Aurora liquit, flava prope Tybris vada (/fol. 34r.) qua pons superbi fluminis dorsum premit; iussae cohortes confluant, late iugis campisque lucens fluctuet ferri seges. Canora signum stringet abeundi tuba, 1120 Mentes ciete fervidas, pulchrum est brevem longa pacisci gloria vitae ambitum. TRIB. -Tantum, Quirites, auspice<m> sequi iuuat, Vltro pericla poscimus: Mars est levis, dum Martis onera lenit exemplum ducis. 1125 PRIN. -Incerta Martis alea, incertae vices; Fortuna nusquam levius inversum celer alternat orbem; mente placandus pia qui stabile caecae sortis arbitrium tenet. Vt ergo certam casibus dubiis opem 1130 ferat benigno numine, piorum sedet passim rogare vota. Loyolam, puer, Intrat ephebus accerse raptim, proximas aedes habet. TRIB. -Suspecta, Princeps, colloquia cautus fuge. PRIN. -Linguae malignum cautus evita probrum. 1135 Tace, tribune; nota iam pridem viri virtus decusque. Trib. -Fama sceleratum canit. PRIN. -Adversa canit invidia, virtutis decus semper tenebris impetit livor suis. (/fol. 34v.) NUN. -Te chara coniux, coniugem charum iubet Exit nuncius cum litteris

1140 valere, Princeps. Litteras orat legi. PRIN. -Haec augurabar. Lumen Ignati nequit <Inter legendum> proprius videre Roma, disiunctae, vident vrbesque mirantur Italo sparsae solo. Proijcit tribuno litteras variarum Habeto posthac credulo vulgo fidem. ciuitatum Italiae. Orlandi lib. II 1145 EPH. -Princeps, adest Loyola. PRIN. -Mi salve Pater. Salve cadentis haeresis terror minax, salve fidelis columen electum gregis. IGN. -Haec redde decora patruo, Princeps, tuo: mihi decus vnum patrui imperium sequi. 1150 PRIN. -Vide’n maniplos ferreos horrentes die, priscaeque anhelos laudis et pugnae asperae? Ferocientes arma Luthero parant soceri sequentes castra. Cum clarum iubar Phoebus reducit crastinus, prompti viam 1155 inimus alta montium versus iuga. Prosequere fausta dexter abeuntes prece. His nitor armis: precibus instructus piis per densa miles tela securus volaqt. IGN. -Avibus secundis ite, bellantes teget 1160 spectata belli causa. Nec iussae preces (/fol. 35r.) nec vota deerunt nostra. PRIN.-Quas grates agam hac mente dignas? Saxa nunc laeto gradu Tarpeia turmae scandite: propinquo foro spectacla Romae ludicri Martis date 1165 superesse natis patrium robur senes discant Quirites. Mox adero, pronis patrem Signifer Sto Ignatio summitit aquilis adora signifer, miles genu aquilas, milites transeuntes supplex tribune dexteram patris cole, genu flectunt. Princeps et trib. praeibo. IGN. -Princeps parce. PRIN.-Mi pater, sine. manum eius osculantur. 1170 NUN. -Ad vaticana Summus Ignatium iubet adesse tecta Pastor, affari cupit. IGN. -Parere promptus advolo. PRIN.-Citatis rotis comitabor una. IGN. -Sceptra qui mundus regit pii favorem principis penset Deus.

ACTUS TERTIUS SCENA SEXTA CASTILLA ALPINUS FERRANTUS NIGRIUS

Alpinus et Nigrius Ferrantum iudicem auro corrumpunt 1175 CAS.* -Non aequa meritis, fateor, ex parvo refers * Exit numerans pecunias iam pauca censu: ditior posthac penus maiora solvet; interim captam catus pertexe telam, capta ne tensum fera iam rete fugiat. FERR. -Citius ex saevi bidens 1180 fugiet leonis fauce. Testor sydera (/fol. 35v.)

hodie litabit sanguinis plenum tibi Iberus haustum. ALP.* -Pignus hoc vltro cape *Exit Alpinus et plures NIG. -Merces sequetur alia; tibi fulvum coquit Orcus metallum. ALP. -Repete festinus Lares 1185 Revise chartas. FERR. -Auream liceat prius exosculari dextram. Redolet manus quae fundit aurum. NIG. -Curre, veloci via. Reverte iudex , captus Ignati dolis inire tacitam natus attentat fugam. 1190 FERR. -Mactabo ferro citius imprudens caput.

ACTUS TERTIUS SCENA SEPTIMA CELSUS FERRANTUS

Conqueritur Celsus de Ferranti patris sui caecitate, quod is iniquae fautor causae Stum Ignatium insectaretur. Rerum humanarum pertaesus , fugam meditatur e parentis domo, vt se Sti Ignati sociis adiungat. In via intercipitur a Ferranto. Aperta scena Celsus in parvo cubiculo solus apparet. Proicit a se poëtam quem legebat sedensque ita fatur: CEL. - Tu mihi, Thalia blanda, tu mollis mihi. Loyola Phoebus intimi cordis moves qualisque chordas, intimae mentis feris agitasque fibras. Vltima retineo memor 1195 adhuc saluti monita. Quid necto moras, quid cesso trepidus? Pareo, monentem sequor. Cantat O vita fugax lubricaque, vale; (/fol. 36r.) O vita tenax stabilisque, veni. 3 Ite doloso gravidae luctu fragili bullae tumidae vento 6 curaeque graves, nugaeque leves. Huc age levibus vecta quadrigis pia paupertas, aethere nata, 9 huc age blandis concita pennis, casta voluptas edita caelo. Heu quot foedo gurgite raptos 12 per fallacis Cypriae prata per limosi iugera Pluti per praerupti culmen honoris 15 pronos imum Ditis in antrum, Munde, volutas non redituros. Meat illimi candida rivo 18 pietas caelebs, liquidoque beat sceleris puras nectare mentes. O vita fugax lubricaque vale, o vita tenax stabilisque veni! Surgit Sed quid ego laetos modulor argute modos? Loyola maestos triste dum fatum gemit.

Heu caecitatis vmbra! Quae caecas tenet 1200 fraudataque mentes. Noxius migro. Chao (/fol. 36v.) erupit error, quodque me gravius ferit, error parentem caecus invasit meum. Miserande, caece, tetrice, infelix parens. Quid mentem volvis? Corde quid versas truci? 1205 Ignatium orbis lumen atque urbis decus sternere nefanda fraude, probrosa nece prosternere audes? Ille quod tantum nefas? Quod machinatus crimen? Adflictis salus, solamen aegris, larga pauperibus manus, 1210 foedi levamen carceris, caeci iubar, claudique fulcrum, virginum castus pugil, portus pudoris naufragi, Romae pater. Haec dira nempe scelera Loyolae truces merentur iras, vincla, paedorem, necem? 1215 Perosa terris fugit in caelum fides! Sed esto, perimat Roma, pessundet, cremet, morientis ossa, decora viventis colam. Meliora tristis fata praesagit dolor. Vivet, perennis vivet, insidias feri 1220 evadet hostis, induet lauro caput. Quicquid sinister interim casus ferat (/fol. 37r.) adibo sanctam tacitus Ignati domum. Abite nugae splendidae, exosum procul Exuit se splendidis vestibus facesse pondus: vilius tegmen placet. vestemque pullam induit 1225 Ne forte durus prendat abeuntem pater me pulla vestis occulet. Caelum fave, tuque imperatrix caelitum Virgo fave. FERR.* -Quis hinc fugacem clanculum exportat pedem? Exit Ferrantus, mucrone Siste fugitive, siste, nomen indica. stricto insequitur filium 1230 Ostende vultum, verbero. CEL. -Carum, pater, agnosce natum. FERR. -Proditor non es meus. CEL. -Agnosce Celsum, genitor. FERR. -Agnosco nothum. Siccine parentem deseris? Sic me fugis? petisque vetitos hostis invisi Lares? 1235 vetita, sceleste, tecta Loyolae petis? CEL. -An hostis ille splendidum Romae iubar firmumque mundi robur? FERR. -Obgannis, puer. Huc, huc catenas, compedes, funes citi efferte servi*, stringite fugacem, gemat Exeunt famuli

1240 sub mole ferri, caedite cruentum flagris. Celsumque ligant CEL. -Inflige, genitor, plura; non renuo pati, Loyola docuit. FERR. -Fugere num docuit gremiumque patris, matris annosae sinus, (/fol. 37v.)

ulnasque tuorum spernere, imprudens puer? 1245 Auferte, nigro claudite revinctum specu.

ACTUS QUARTUS SCENA PRIMA MUDARRA NIGRIUS CHORUS IUVENUM STO. IGNATIO ADVERSANTIUM

Mudarra et Nigrius laxioris uitae adolescentes uariis oblectamentis detinent, et contra Stum Ignatium concitant. E ualle umbriferâ exeunt. MUD. -Hic molle pratum floridi argento nitet auroque veris: agite, festivo solum pulsate gressu, blandus invitat locus, invitat aetas vividum annorum decus. 1250 CHO.1* -Nectant corollis tempora rubentes rosae Prodeunt roseis corollis cincti. anni recinctum floridi roseum petunt. CHO.2 -Pungens facessat spina. Spinarum satis curae seniles, firmius et aeuum dabit. CHO.3 -Iam flore primo gemmat aetatis viror. 1255 Odi laborem ferreum, teneras manus non bene fatigat duras attritu labor. MUD.* -Quos audio sonos? Proximus pulsa chely Pulsatur intra chelys resultat hortus, murmure canoro strepit. (/fol. 38 r.) Num forte socii motibus festis uacant? 1260 * CHO.4 - Adeste socii, pollice insueto fides *Cernitur reliquus iuuenum cantor peritus tangit. chorus in alia valle

Canit Nigrius ex horto. <NIG.> O flosculi tenelli, 3 decora Romae germina, aetatulam virentem voluptas blanda mulceat 6 senile curvet aevum acerbo cura pondere. Nunc ergo mens edaces 9 repellat aegritudines. Et interim iocosis laeti choreis plaudite. Prodeunt in scaenam reliqui cum Nigr<i>o. In egressu is antiqua statuarum busta reperit. CHO.4 -O gratum melos! Quin ergo festos plaudimus laeti choros? NIG. -Quae strata molles inter herbarum toros hic uideo busta? CHO.1 -Sunt triumphantis reor 1265 antiqua Romae numina. En pulchro Cypris confracta collo, mutilus Pluto iacet. Eriguntur statuae Honosque truncus. MUD. -Roma quam felix fuit cum coleret istos thure libato Deos. NIG. -Simulacra quondam culta, nunc tantum premit 1270 calcatque vulgus; mente meliore sagax

atollit aula. Credite, incauto dolo (/fol. 38 v.) pietas iuuentam spineum per iter rapit. Colite paterna signa dum primo tepet calore sanguis; frigido torpet gelu 1275 iners senectus nullius gaudii capax. CHO.1 -Adhuc voluptas mollibus ridet genis. CHO. 3 -Blanditur ore Pluto. CHO.1 -Sublimes Honor molitur ausus. NIG. -Pergite beati, suum sibi quisque numen patrio ritu legat ; 1280 aurea resurgent saecla. CHO.3 -Mihi Pluto placet. CHO.2 -Mihi Voluptas perplacet. CHO.1 -Et Honor mihi. NIG. -Suum celebret quisque iam laetus deum, chorisque plaudat. CHO. 4 -Plectra tu fidicen move et tange Phrygios pectine citato modos. V 1: Tripudiantur. 2º ad singulas statuas 1285 CHO.1* -Ioci beati! Mille suspendunt trabes *Peracto tripudio dulces vetantem vividae aetati iocos. MUD. -Impostor unus obstat et spolio latet fallax ovino. CHO.4 -Dira lanietur fera. CHO.3 -Dolosa pereat bellua. CHO.1 -Necetur lupus. 1290 MUD. -Loyola prohibet. CHO.3 -Iuro nocturnum Iovem Loyola telo concidet stratus meo. (/fol. 39r.) CHO.2 -Meâ peribit dexterâ. CHO.1 -Occumbet meâ. MUD. -Ille tenebrosas vellet in latebras agi tristem iuventam, ferreo urgeri iugo, 1295 macie necari, pondere laboris premi, pallere studiis, tristibus tundi flagris. Blandi tyrannus otii, durus Cato, censor superbus, puberum inmanis Nero et pulchra fraudem larva pietatis clepit. 1300 CHO.1 -Quae viae necandi, fare, delebo luem. MUD. -Hic* facile cautum suggeret fidus modum. *Denotat Nigrium NIG. -Aequate plano Cantabri tectum solo, lacerate Mimi nomen, obeuntem vias stipate probris. Sistitur hodie reus: 1305 adeste crebri, tollite insanas simul ad astra voces. Iudicis terrent minae, clamore forte subrutus vestro cadet. OMN. -Nos exequemur iussa, tu ductor praei. CHO.2 -Quae turba contra prodit ? MUD.* -Ignati schola. *Ex alia ualle prodit alter chorus 1310 CHO.3 -Telis petamus. NIG. -Dabitur irarum locus. puerorum Sto. Ign(atio) fauentium Subducite gradum. (/fol. 39v.)

ACTUS QUARTUS SCENA SECUNDA ALTER PUERORUM CHORUS STO. IGNATIO FAVENTIUM

CELSUS FRANCISCUS VITUS CAET. Inter adolescentes qui favebant Sto. Ignatio iuuenesque adversae partis rixa oritur. Conantur hostes culpam conferre in Stum Ignatium. CEL. -Quod placet ludi genus? Certare celeri vultis in gyrum pila? FRAN. -Certemus, umbra sole praecipiti favet. Aspiciunt statuas iterum VI. -Quae cerno monstra? Rursus invisum caput inmanium deorum erectas 1315 eversa pridem viribus nostris levant? Vertantur iterum. *Monstra Phlegetontis nigri, *Accedunt ut iterum deiiciant. devota Furiis decora. CHO.1 -Imbellis phalanx! Antiqua noli vertere audaci manu monumenta Romae! CEL. -Falsa calcamus deûm 1320 simulacra. CHO.2 -Coluit Roma. CEL. -Nunc Christus vetat spernitque Roma. FRAN.* -Vertite, o terrae pudor, *Deiiciunt iterum o probra Romae! VI. -*Grando saxorum volat, *Saxis ab aduersa parte huc, huc sodales, alia saxorum strues. petuntur. Venitur ad manus, CEL. -Placat furorem lenitas. Socii, truces frustra conante Celso 1325 vitate rixas. VI. -Vim repelli vi licet. pugn<antes> dirimere. Aliquandiu pugnatur saxis et armis. Exit Ferrantus cum satellite FERR. -Periculosas urbe quis turbas ciet? Dirime, satelles, agmen, authores cape. (/fol. 40r.) Quem sauciatum cerno? Scipionem meum? Quis, nate, vulnus intulit? CHO.2 -Fratrem vide: 1330 hic inter hostes caeteris immanior rapax ut Auster saeviit, certo ferox me strinxit ictu. FERR. -Perdite, ingrate, impie, longus parentum luctus, hoc lachrimae piae meruere matris, liber ut vinclis nova 1335 mox aggravaris scelera: fugiendi piget donasse crimen, omnia exolves simul, nefande fratricida! CEL.- Non feci pater. CHO.2 -Per astra, fecit. FERR. -Fronte ferrata negas testante fratre crimen: aude* nunc, mucro, *Stringit mucronem 1340 scrutare fibras improbi. CEL. -Insonti, pater, ah, parce nato. FERR. -Nomen absterret patris matrisque fletus. Scipio, tu matrem pete. Ligatur iterum Celsus Tu mox nigrantem carceris fundum petes. Quaenam caterva reliqua? MUD. -Loyolae schola. 1345 FERR. -An haec magister scelera vos fallax docet? Ferri catenas expedi, miles; rape. Aufugiunt iuvenes, militibus Vos ego - Mudarra, provehit cymbam Notus insequentibus nova pullulascit hostis in caput faba. Adibo velox curiam. MUD. -Venio comes. (/fol. 40v.)

ACTUS QUARTUS SCENA TERTIA CANDIDUS IGNATIUS QUIRINUS

Serenioris in posterum fortunae succesum promittit Candidus. Tradit Sto Ignatio litteras Navarri, quas ille quondam, cum summa eius laude perscripserat. His postea litteris in iudicio conui[n]ctus est. Orland. Lib 2 1350 CAN. -Huc usque tristem voluit ambigua vice Iam incipiet catastrophe lusisse sortem sortis arbitrio potens. Caecos putabit Roma[e] Fortunae iocos quos mente lusit provida ex alto Deus. Iam turbulento lusui indultum satis; 1355 dubiis recedat passibus pallens timor, a[l]terque luctus. Scena se pandat nova *Scena atris peristromatis vestita Novum teathrum pateat: Hyperion, reduc co<n>vertitur in la<e>tiorem faciem. formosiorem capite depexo comam. Caelum etiam superius Annuit Olympus. Euge, blanditur tibi, (si fieri possit) mutatur. 1360 Loyola, caelum, mite blanditur solum. Et vaticano mitior nullus patre. Viden ut aperto stringit Ignatûm sinu? *Aperta scena cernitur Pontifex Stringit fovetque patris exemplum sui, Stum Ignatium amplectit(ur). pia mox sequetur Roma, mox orbis pia 1365 supplex acerrâ pronus heroëm colet. Sic versat hominum fata, fatorum arbiter: quos terra tollit, Numen iratum premit, quos terra calcat, blandiens numen levat. Nec fata, Christi miles, admiror tua, (/fol. 41r.) 1370 dum tollo celsum lumina in caeli tholum *En Imperatrix caelitum aetherea sedens Ostenditur in superiori tabulato sublimis aula, syrmatis vasti cyclo beata Virgo plures e Societate Iesu cohortem cingit. Hinc tutus patet syrmate oblongo tegens. Zephiro favente portus, aspirat quies. 1375 Augusta mater, filii Augusti parens, O Virgo mater, perge, prostratos tibi Flectit genu ad B(eatam) virginem tuere servos, candido gremio fove. Bene est, propinquat palma, sydereis prope est corona gemmis texta. Iam tempus monet Ponit B(eata) Virgo coronam supra 1380 ut nube pulsa retegar: in primis dabo quendam qui S(anc)t(um) Ignatium priscas Navarri litteras: surget gradus repraesentat hinc ad triumphum primus. Advenit; loquar Exit Stus. Ignatius et Quirinus QUI. -Cerno volutam sortis inversae rotam. IGN. -*Inane nomen sortis ac numen fuge. 1385 Deus orbe ludit verus: illius pila humana gens est, providos ludos agit. CAN. -Colende salve Mysta, longaevus senex Accedit ad Stum Ignatium propere tabellas misit has, credo, tibi. IGN. -Non te fefellit; nomen inscriptae meum 1390 ferunt tabellae*. QUI. -Petere si tantum licet, Aperit litteras et legit Stus Ignatius

ephebe, nomen fare, quae patria tulit? qui te parentes? CAN. -Candidus nomen mihi, parens Eoâ stirpe, non humile genus, (/fol. 41v.) opumque dives genuit. IGN. -O caeli favor! Lectis litteris 1395 *Quirine, specta. Dulcis o mundi sator! *Tradit Quirino litteras O fons bonorum semper exundans bonis! Cernis, Quirine? Numen afflictis adest. Subtrahit se Candidus Quid fixus haeres? QUI.- Posse vix fieri reor quod cerno factum. Corripit mentem stupor 1400 An haec Navarrus scripsit? IGN.*-Haec scripsit. Lege Ostendit alias litteras quas misit olim litteras. QUI. -Eadem manus. Mirmillo foedus, proditor, vilis, sibi fallax tetendit rete<m>. Procumbet miser suo peremptus ense. Vicisti, pater. 1405 IGN. -Deo repende gloriam, vicit Deus. Quonam recessit nuncius? QUI. -Tenues puto velox in auras cessit. O quantum iubar, o quam modestus ore radiabat nitor! An lapsus alto penniger venit polo? 1410 IGN. - Non haec meretur sordidi pondus soli terraeque vermis. Quisquis at tandem fuit, citi sequamur. QUI. -Hunc sequar laetus ducem.

ACTUS QUARTUS SCENA QUARTA PRAETOR FERRANTUS MUDARRA NIGRIUS CIVES IUVENES

Praetor varie animo fluctuat, quid de Sto. Ignatio decernat. Impellere.in deteriorem partem conantur Ferrantus et Mudarra: fraus Mudarrae detegitur a Camillo, unde is in vincula coniicitur. (/fol. 42r.) PRAE. -Fatale tempus instat et nondum liquet decussa causa. Fluctuat mens huc et huc, 1415 quo lanx feratur. Multa Loyolam tegunt: vultus modestus, rigidus aetatis tenor, candorque frontis, motus incessu gravis, condita sensu verba, libratum piâ in voce pondus, certa pietatis micans 1420 in ore flamma. Cordis et sane assolet lucere vultu flamma, virtutis color hic primus ardet, integrae testis sedet indexque vitae. Caeterum contra monent non pauca: diri criminis testes probi, 1425 hostes potentes, numerus actorum frequens, rigidus eremi cultor Alpinus, vaga vbique fama, quodque me gravius movet, suspecta passim saeculi nostri fides. Augusta Romae tecta ne levis quidem 1430 suspicio tangat! FERR. -Scelera Loyolae patent Exit Ferrantus anhelus cum

magis magisque, praetor. Vrbs iam iam fero Mudarra et filio Scipione saucio arsit tumultu: caedis atrocis fuit discrimen ingens, plurimus mortis pavor. Mihi chara proles, unicum fulcrum domus, 1435 dum ludit insons, lugubrem plagam tulit, adhuc rubentem manat in rivum cruor. (/fol. 42v.) Author malorum Ignatius. PRAE.-Coram adfuit? FERR. -Eius patrarunt asseclae. Haud multum nocet telum furentis, prava consilia nocent. 1440 PRAE. -An svasit ille? FERR.-Svasit et iuvenum manum ferocientem compulit in atrox nefas. Mudarra testis. MUD. -Testor, ita numen iuvet. Me, me petebat clanculum infidus latro, ne nota pandam scelera, quae pandi timent. 1445 Nusquam quiesco tutus. Ultricem cito iniunge poenam. Crede, dilatum diu impunitatem despicit inultum scelus. PRAE. -Adesto, lictor!* CAM.*-Praetor, en trepidi rogant *Exit miles. *Festinus exit auxilia cives; concitus totam fragor Camillus cum piis civibus 1450 emovit urbem: tecta Loyolae quatit insana iuvenum turma; ni strenuus opem ferat satelles, funditus tectum ruit. PRAE. -Tumultuantem comprime, satelles, globum, vola*. Camille, nostin authorem mali? *Abit miles 1455 CAM. -Mudarra fertur, puber hic fraudem mihi retexit omnem, fassus ingenue scelus. MUD. -Egon’ tumultus author? Hic absum procul. Praetor, procacis vindica linguae probrum (/fol. 43r.) CHO.4 -Plecte impudentem, Praetor, in aperto est scelus. 1460 Ille, ille turbarum author, incentor, caput, linguae flabello primus incendit facem, 1461 bis taeda dein flagrante subduxit gradum. Aderat nigrante Teuto metuendus coma, horrente vultu Teuto: bacchantum truces acuebat iras. PRAE.-Lictor, hunc vinctum rape. 1465 CHO.4 -Non haec malorum summa: dum laeti simul sparsi per umbram ludimus, sese comes Mudarra iunxit; ore mox foedo palam divos profanat caelites, Romam probris proscindit audax, damnat antiquam fidem, 1470 Lutherum in astra tollit, infandum librum, dulci scatentem toxico, expromit sinu, nobisque blandum virus incautis legit. Et haec in urbe pateris? PRAE.-Indignum nefas, si vera narras. Miles, explora sinum. *Extrahit ensem miles

1475 MUD. -Ne tange, lictor, iuro transfodiam latus. PRAE. -Prendite rebellem, vincla cohibeant manus, scrutare totum, miles. LIC.-*En, princeps, librum. *Inuenit librum PRAE. -Quae cerno monstra? Torpet attactu manus. in sacculo Mudarrae Assume, iudex, nomen auctoris lege. Legit iudex libri titulum, qui erit huismodi:De Meretrice Babilonica sive de Tyranndine Papae lib.4 : auctore Martino Luthero. (/fol. 43v.) 1480 PRAE. -Horrescit animus, tinniunt aures: Sacrâ hoc ausus Urbe facinus! Hoc tantum nefas? Abripe scelestum, miles, in latebras age. Alios subesse suspicor tandem dolos, fraus sole numquam, scelere stipatur scelus. 1485 NUN. -Octavius adest, Principis summi nepos.

ACTUS QUARTUS SCENA QUINTA PRINCEPS OCTAVIUS PRAETOR PROCERES MILITES.

Nomine Pontificis conqueritur Princeps nondum expeditum Stum. Ignatium causa. Pontificis codicillos praetori tradit. Ludorum militarium vicem rependit proceribus Romanis. PRIN. -Rescire summus postulat Romae pater an expedita causa Loyolae. PRAE.-Moras traxit diurnas dubia lis. Solet diu condi sepulta veritas, sensim liquet. 1490 PRIN. -Tantam moram Pontifex necti dolet. Hos codicillos mittit. PRAE.-Imperium exequar, *meum ad tribunal singulos cursim voca. *Alloq(uitur) militem Sistantur omnes. PRIN. -Interim breves iuvat spectare ludos militum. PRAE. -Seria vetat 1495 ludis adesse causa. Me poscit forum. Ignosce princeps. PRIN. -Agite, vos saltem, mei proceres, manete. Crastino miles movet (/fol. 44r.) lucente Phoebo castra: Germanam procul anhelat Arcton caede Lutheri flagrans 1500 et perduelli sanguine; exoptat prius quam cedat urbe, ludicro Martis ioco tenere Romam. Reddo ludorum vices. Exhibentur ludi. Argumentum Barbarorum exercitus Romam invadit. Tuetur praecipuam urbis propugnaculam miles Hesperius cum exigua manu. Repelluntur Barbari. Pugnatur inde certamine singulari. Hostes sternuntur. Post turmam militum nouem, aggreditur ductor Hesperius cum summi numinis Mysta. MIL. -Caelo auspicante nuper edomui feram Prius ab armis nudus inermis hydram, calybe iam corpus riget iam armatur 1505 caelum refrinxit arma. Mihi galea fides, spes certa, fidus ensis, et clypeus amor. His tectus armis cuncta Taenarii lacus lacesso monstra. Barbara erumpat phalanx

iterumque Romae moenia oppugnet ferox, 1510 unus repellam. Mysta, tibi voveo caput, quocunque mandas pareo. Tantum mea vultu benigno vota suscipias precor. Licuisse tanti patris imperium sequi, mihi magna merces. MYS. -Fortis ô Romae pugil 1515 pugna, trucida, vince, debella, doma, felix, triumpha. MIL. -Martis invicti manus, (/fol. 44v.) commilitones, agite; dat signum tuba, propinquat hostis. Varie oppugnantur turres, primo scalis, tum ariete de testudine more antiquo. Semper repelluntur cum iactura Barbari, et tandem, eruptione facta, fugantur. Revocat eos miles Hesperius et ad duellum provocat: sternuntur omnes. Tunc MIL. -Sistite, ignavi, fugam 1520 si quis residat corde Bellonae calor conferte mecum singuli audacter pedem. HOST. -Quis bellicosos degener pulsat timor? Caecae probemus aleam rursus deae, Mars saepe victos tollit. MIL.-Hic amplus patet 1525 utrisque campus, dividat carcer locum. Transversum ponitur in theatro Sonora rursus aera bellantes cient. repugnaclum ad quod certatur MIL.* -Sacri trophaea Martis auspiciis tuis, Post stratos hostes, hostium spolia Magni sacerdos numinis, victor fero, Mystae pedibus advolvit. appende diuûm quicquid evici tholis. 1530 MYS. -Mox digna te corona victorem premet. Abeunt milites (/fol. 45r.) TRIB. -Sic perduelles Teutonum sternes globos, invicte Princeps. Refluis pallens aquis iam bina Rhenus cornua recondit piger. PRIN. -Mihi crede, ludis sensus his gravior inest, 1535 nam quid iocosi proelium Martis velit Loyola pandit. Roma, cur nondum sapis? In Urbe tantum miror athletam reum.

ACTUS QVARTUS SCENA SEXTA ALPINUS NIGRIUS CASTILLA BERRERA NAVARRUS FERRANTUS CELSUS

Furit Alpinus ob captum Mudarram et Nigrio insultat. Ipse, Castilla et Berrera latebras petunt. Solus iudicii aleae exponitur Navarrus. Ferrantus malè accipitur à Nigrio. ALP. -Iniqua fata! Sortis iniustae nefas? vinclis datus Mudarra? detecti doli? 1540 fraudes apertae? Vota sic labant mea? me Roma ludet? Limine obliquo procax eludet aula? Praeda Loyolae ferar, vulgi maligni risus et terrae pudor? Me saxa claudent, ferrea innectent vincula? 1545 Hiulca citius terra depressum voret,

ad ima citius stagna sulphureae Stygis rapiat Erynnis.Torva geniorum cohors, vulgus Acherontis, pande Tartareum sinum vestros anhelus hospes irrumpam lares. (/fol. 45v.) 1550 NIG. -*Permitte numen. ALP.-Erebe, non audes piger. Retro extrahit pugionem Tu frange, Nigri, colla, matura necem. En funis, altè necte me pondus trabi. Quid segnis haeres ? NIG.-Longius vitae trahit tibi Parca filum. Plura regnator Stygis 1555 obsequia sperat, vive dum Pluto sinit. ALP. -Dum vivit hostis, vivere Alpinum pudet dum vincit hostis, vivere Alpinum piget. NIG. -Nondum triumphat hostis. ALP. -Etiamnum, Nigri, promissa fundis vana? Sic fallis fidem? 1560 Recede, vecors genie, Luthero refer robustiorem mittat Hispano parem, te debilem nimis esse, qui solo petas heroa tantum Marte. NIG.-Debilem vocas quem Terra, Nereus, Inferi, Caelum tremit? 1565 Me nec domare fulmen intortum valet. ALP. -Valet vel una lachryma. Quid, vecors, ago? Quo me revolvam consilî mentisque inops, elusus, expes, uictus, abiectus, pauens? Quaeram latebras? Occidit nondum dies. 1570 Fugam capessam? Furva nox melior fugae. (/fol. 46r.) Tentabo rursus Curiam? Plenum aleae discrimen ingens. Interim iudex citat. Eat Navarrus solus, hoc ridet magis. Casum Mudarrae nescit, et merito vices 1575 unus subibit omnium: poenam luet levitatis aura levior. Huc mox se feret. Tu, Nigri, laetam prospero flatu refer spirante sortem. Curiam rectà petat. Mox adfuturos caeteros. NIG.-Iussa exequar. 1580 ALP. -Ego latebrosos interim quaeram specus: dum nox tenebras vexerit, inibo fugam* *Abit NIG. -Noxae quot una luce te, Nigri, beant! quot te coronant spolia! Iam per me licet, Loyola, vincas, dummodo constet tua 1585 tanto valore criminum victoria. Negotioso crimen est Orco lucrum, merx una Ditis culpa. Laedatur Deus, qui laedat haud multum interest. St!, strident fores CAS.* - Periere cuncta; versus est rerum status *Exeunt Berrera et Castilla 1590 Mudarra captus, consulat vitae fuga.

Fuge, Nigri; restat una fugienti salus. Festinus instat lictor, Alpinum citat. Latetne tutus? NIG.-Tutus evasit domum. (/fol. 46v.) Ego Navarrum op<p>erior. Ignavum pecus! Abeunt 1595 Damâ timidior improbus: praeceps fugit nullo insequente: conscium culpae quatit vel umbra pectus. Ite, supplicium sequax nunquam scelestum deserit claudo pede. En praeda. NAV.* -Fare, Nigri, quo res sunt loco? *Exit Navarrus 1600 NIG. -Ipso in beatitatis auratae sinu, orbe in supremo sortis. NAV. -An faustam tulit Mudarra palmam? NIG. –Retulit, optato dolus successit alite. Credidit fictum nefas labore nullo Praetor. Accensus nigra 1605 magis magisque bile, iam poenam apparat; post terga vinctis manibus in forum rapit hostem satelles. Praevola nobis celer, sequemur omnes: voce si testis semel allata firmes scelera causam vicimus. 1610 NAV. -Vt me beasti! Caeterum occulto salit adhuc timore pectus. NIG.-O vanus tremor! causa expavendi nulla securis subest NAV. -Invitus abeo.* NIG.-Bellua tenetur plagis, [Exit] Abit mox alia tendam retia. Infernus semel 1615 quemcunque stringit nodus, adstringit diu. Quis maesta lymphis ora profusis rigat, (/fol. 47r.) durisque tundens lugubrem palmis sinum, crimen peractum deflet?.O Erebi furor! Exit Ferrantus maestus FERR. -Agnosco caeli prodigia! Regis manum ac culpam deflet 1620 agnosco Summi; prodidi insontem, gravis aliquando noxae perculit mentem dolor. Ah parce, Diuûm Rector, infandum pia detergat unda crimen: ex gemino fluat fletus perennis lumine, cor aestu flagret, 1625 laticemque flamma temperet, flammam latex. Utriusque purus eluat crimen vigor. NIG. -Frustra, dolose praedo, disrumpis fibras auresque tundis Numinis inani sono. Restitue nummos, proditor. FERR.* -Nummos cape. *Proiicit pecunias 1630 Eiuro pretium vile, detestor scelus. quas acceperat NIG. -Animam, sceleste, debitam Diti vome. * Nigra clavâ eum accipit FERR. -Loyola sancte, parce, te supplex precor, Loyola, parce. NIG.-Nomine inviso cremor, *expellor, abigor. Debitum pendes tamen. *Abit 1635 FERR.* -Huc Celse fili, Celse, fer velox opem, *Postratus humi exclamat.

leva parentem, Celse. CEL.* -Quis Celsum vocat? *Exit Celsus FERR. -Parens severus, durus, ingratus vocat. CEL. -Quem cerno stratum? Genitor? O casum asperum! FERR. -Ignosce fili, redde meliorem vicem, 1640 errasse fateor. CEL. -O pater, dulcis pater, (/fol. 47v.) quis te iacentem contudit? FERR.- Certum nimis summi flagellum vindicis; in aedes reduc me, dulce pignus. Interim hoc unum accipe: laesisse te, laesisse Loyolam piget. 1645 CEL. -O summe vindex, si quod admissum nefas, me plecte solum, vivat indemnis pater. Errata patrum saepius nati luunt.

ACTUS QVARTUS SCENA SEPTIMA PRAETOR STUS. IGNATIUS NAVARRUS IUDICES PROCERES LEGATI SATELLITES CAET.

Frequenti senatu coram Urbis Praefecto disceptatur causa Sti. Ignatii. Navarrus chirographo convinctus conscientia stimulatus obmutescit; ex aliis regionibus adsunt ex improviso legati ad Stum. Ign(atium) innocentem testandum; ingens illi honor defertur. PRAE. -Propinqua caelo Roma, regnorumque apex, bis orbis alto fulgit imperio potens. 1650 Mavortis olim iure frenavit solum nunc religionis lege pacata regit. Utriusque nervos firmat imperii Themis, amansque recti Iustitia. Regni basis hoc surgit ortu, culmen hoc crescit gradu. 1655 Vertantur aequa iura, concussu pari altam ruinam faustitas regni trahit. Quem rebus ergo praesidem humanis Deus adstare iussit, semper intentum addecet versare curas, servet ut constans suam 1660 Astraea lancem. Sancta quae caelum Dea (/fol. 48r.) terramque iuste vindicas, fraudem procul, procul Quirino pelle nunc labem foro; ut nil, iniquè, temerè decernat nihil, 1663bis iustaque tandem libret hanc causam manu venere cuncti. CAM. -Sponte se coram stitit 1665 Loyola, nusquam promit Alpinus caput, latentque passim caeteri. NAV.- Praesens adest Navarrus instar omnium, solus vafrum Aiax Vlissem provocat, Achillis Phrygem PRAE. -Sedile scande; fare quid tandem obiicis 1670 NAV*. -Si frons modesta testis exactae foret Locum ad perorandum indexque vitae, causa Loyolae simul aptum ascendit. peracta foret. At frontis haud idem nitet mentisque fulgor. Saepe fucavit genas

pudor decora luce, dum tenebras agit 1675 obscuriores nocte per mentem dolus. Proprias tenebras odit, alienum iubar virtutis almae turpis impietas amat. Loyola doctus artifex fraudum, probè hanc callet artem. Spargit occultè luem 1680 dum ficta pietas propalam in vultu sedet. Hesperia testis, patrium mimi solum, ubi prima iecit semina latentis mali. Dilapsus inde Celtica veneno pari Intoxicavit lilia: feraci alveo 1685 sensit vaporem Saequana infaustum gemens Venetia sensit, turbidus et Adriae sinus et Itala quicquid urbium tellus alit. (/fol. 48v.) Haec dira fateor, certa tamen, aderam frequens ubi hisce virus auribus praesens bibi. Periuras imprecatur quae 1690 Nisi vera narrem, mortis extemplo gelu postea omnes euenere. percellat artus, pallor obsideat genas amensque totus ore spumanti tremam. Vivam per urbes exul ignotas, egens, infamis: errem obscurus, incertus, vagus. 1695 Expelle Româ, quodque non aliud queam peius precari, postero exemplum nocens transcribar aevo, falsa si testis loquar. PRAE. -Iurando firmas? NAV. -Firmo, sic caelum iuvet testemque veri con<s>cium numen voco. 1700 PRAE. -Obiecta si, Loyola, possis dilue. Suggestum item conscendit IGN. -Ferret procacis aequa mens linguae salus S(anctus) Ign(atius) falsumque premeret corde taciturno probrum, si mihi liceret arbitrio ventis ratem committere, et quo motu tempestas rapit 1705 dirigere cursum. Docuit exemplo quidem causam tacere Christus, at iussit loqui ubi maior urget oris officium salus. Non me lacessit unicum obiecti nota labesque sceleris, crimen aspersum meos 1710 tangit sodales, publicum tangit bonum cuius saluti servio. Lucis sibi usura prodest, alteri famae decus; hanc temere quisquis prodigit, aliis nocet. Nec opus labore criminis foedum reor (/fol. 49r.) 1715 purgare naeuum. Falsitas sese labat, suoque pressum pondere authorem necat. Unus Navarrus locuples testis, meam praestabit innocentiam. Solus reum

is author egit, solus absolvet reum. 1720 Non ambio forum flebili vestrum prece, non capto vestram, iudices, clementiam, tuam nec, Urbis Praetor, imploro fidem. Unum ad Navarrum provoco, solum lego testem, patronum, iudicem; nolit velit, 1725 is mihi lapillum candidum insonti feret. Tradit Navarri litteram Cognosce tecum praetor. PRAE.-Audiri volo. Candido, is tradit praetori Recita Camille.

“Navarrus Mudarrae salutem. Ignatii ob laudem sanctitatis clarum hic inclytumque/ nomen. Caelitus uidetur lapsus ad priscum robur/ pietatis labentis firmandum. Caeterum, quod piis/ omnibus fatale est, subiit non semel calumniae/ flammam, ex qua semper instar auri spectatior/ euasit, idque non hic Venetiis solum, verum etiam/ in Gallia, patrioque solo Hispania. Diu celerat uir-/tutis decus demissio propria; aliena tandem in-/vidia pervulgavit. Auguror summa quaeque de tanto/ viro. Vale, meque atque illum ama. Venetiis Cal(endas). Mart(ias). 1537.” IGN. -Nominis ‘sancti’ decus libenter aliis reddo, sat fuerit mihi (/fol. 49v.) delere turpes haeresis foedae notas. 1730 Hanc peius odi viperâ, peius cane, Styge peius ipsa: labis invisae pudet, ipsam nec umbram criminis iniqui fero. O!,Fas sit utinam quidquid in venis calet cruoris udi fundere, ut fides (/-ei?) sacra 1735 caelo favente iura defendam pugil! Effare iam, Navarre, dignoscis manum? Agnosce signum, si potes, scriptum nega. PRAE. -Proprius tabellas defer, exploret manum Defert litter(am) Camillus CAM. -Coram tuere. Quis ora coripuit pauor, 1740 tremor quis artus pulsat? Hic, hic est scelus. Exanimis concidit Navarrus Quot imprecatus antea est nequam mala venere cuncta : pallit, expumat, tremit; quatit ora creber anhelitus, cessit calor, omnia timoris signa lymphati gerit; 1745 patuere fraudes, indicat crimen metus. NAV. -Quo sol recedis? Morior, o dolor, dolor! PRAE. -Accurre lictor, stringe nexu ferreo, contunde pugnis, exprime invito scelus. IGN. -Ah! Parce, Praetor. PRAE. -Parce tu mitis pater, 1750 credulitatem serus incuso meam. Elusit ille credulum : testor polum, lusisse quid sit iudicem Romae sciet. *Accede pater, accede. IGN.- Subsistam precor. Invitat vt sibi assideat PRAE. -Conscende sedem. IGN. -Vilior sedes decet Descendit praetor manuque 1755 PRAE. -Conscende mecum. Iure sublimem veho praehensum cogit ascendere quem sors ad imum presserat inique locum. (/fol. 50r.)

CAN. -Romane princeps, poscit affatum celer Exit Candidus procerum caterva. PRAE. -Causa districtum tenet nondum expedita. CAN. -Pauca quae causam iuvent 1760 se ferre testes asserunt. PRAE. -Ex qua plaga venere proceres? CAN. -Dissitis cuncti plagis, Iberus unus, aurei a ripis Tagi, Lutetia alter, tertius ab Adriae freto qua Veneta lambit tecta. Iam casu simul 1765 Vrbem subibant, dumque pertaesi uia[m] quaerunt Penates, forte Loyolae audiunt affixa falso scelera; ne quidquam grave sustineat insons, conciti affatum petunt. PRAE. -Portenta crescunt ; advoca, admitti placet. 1770 Diem lapillo candido hunc caelum notat. Exeunt legati Salvete proceres, teneo suscepti probe Hispanus, Gallus, Venetus causam laboris, ante sed vertit Deus: Loyola foedum salvus evasit dolum. Roma innocentem agnoscit. GAL.-Insontem probat 1775 clamatque dudum Gallia. VEN. -Venetiae pium. HISP. -Hesperia sanctum, clamat, agnoscit, colit. PRAE. -*Colamus omnes. Innocens vivat pater, Praetor veneratur Stum Ignatium, Loyola vivat orbis, atque Vrbis pater. id iam praestant alii. Sonant OMN. -Loyola vivat orbis atque Vrbis pater. interim tubae ac tympana. 1780 PRAE. -At te nefande fraudis iniustae sator Princeps Octavius qui spectabat quae digna merces vindicet? Eculei truces, è superiori loco ingreditur durae catastae, fusilis ferri liquor, et cum caeteris salutat. cruenta forceps, ignium lentae faces, (/fol. 50v.) et quidquid unquam barbari norunt Scythae 1785 leve est, nefarie proditor, nimium leve. Vix Stygia crimen unda tam dirum eluat. Quot scelera in uno scelere patrasti, scelus! Periura caelum lingua, fraus Romam, dolus summum tribunal gentium, fallax fides. 1790 Amica laesit iura, fecundum nefas, si vivis anime, supplicia culpae modum emetientur paria. Mox lictor rape in uincla, poenam crastino soluet die. Quid interim, pater, exigis? Summè cupit 1795 tibi Roma laeso facere si possit satis. IGN. -Dumtaxat unum flagito. PRAE.-Quin impera. IGN. -Abeat Navarrus liber. PRAE. -Ut liber abeat invisus hostis? IGN. -Hostis haud ullus mihi cruore quem redemit effuso Deus. 1800 PRAE. -Effusus arguit impium Christi cruor. IGN. -Placat supremum iudicem Christi cruor.

-*Ah!, parce Princeps; hoc per effossum latus Procidit in genu Sus Ign. Prolato per cara mundi pretia, condones rogo. crucifixo ueniam pro Navar(ro) rogat. PRAE. -Tibi denegare quidpiam duco nefas. Eum attolit 1805 Vivat Navarrus, exulat Româ tamen; urbem profana liberet sacram lue. IGN. -Et hoc remitte. PRAE. -Nequeo, donavi nimis. Impunitatis impio exemplum nocet. Agnosce culpam ,proditor, veniam roga. 1810 Mulctare foedâ facinus indignum nece equidem parabam: precibus evicit pater. Vitale patri munus acceptum refer. Navarrus adhuc mutus ad S. IGN. -Severus orbis vindex ignoscat Deus. Ignat. pedes provolvitur. Eum Ego tibi parco, tesseram mentis cape. Sus. Ig. attolit et crucifixo donat 1815 PRAE. -Praeite famuli, petite Loyolae domum PRIN. -Com [m]itemur omnes: publicum tollat decus, quem non merentem pressit infamis nota. IGN. -Solum redire liceat. PRIN.-Haud fieri sinam. PRAE. *-Vinctum per urbem perfidum lictor rape, Vertit se ad Navarrum 1820 Tunc pelle Roma, vivat incerto lare, hoc est precatus ore periuro malum. Triumpho reducunt Stum Ign. tubis et tympanis sonantibus.

ACTUS QUINTUS SCENA PRIMA ALPINUS ET NIGRIUS

Alpinus furiis agitatus aufugit Roma Gehennam opitulante Nigrio. Exit cum veste eremitica quam indignabundus abiicit. ALP. -Lacerna vilis, sortis opprobrium meae Omitte (ad 1822-26) male auspiciati triste monumentum doli, abi cinereum in pulverem aeternis abi 1825 urenda flammis Lemnii vestis fabri, simulata frustra texit Alpinum stola ALP. -Loyola vicit; vicit? O saevus dolor! Mugiat Olympus igne fulmineo: horridis nigrescat aura facibus. Atrati iubar 1830 Phaëtontis exple fulmen: ô caelum, feri! Si quaeris in quem tela librentur, meum iaculentur illa verticem, scelerum struem Hic cerne, montis culmini Aetnaei parem. O dira fata! Surda mors uni mihi, 1835 aurita multum caeteris! Frustra invoco? Nec Styx, nec aether perimit? Invitus traho vitale munus? Spretus incassum peto calcare cunctis perviam lethi viam? Vive ergo vive, et quamdiu vives vove 1840 Ignatium Romamque diris omnibus.

Rediviva crescant odia, dum media feret librata tellus astra, dum siccas polus versabit Arctos, maria dum pisces bibent. Omnia parata, Nigre? NIG. -Nihil ad iter deest, Aperta scena 1845 en currus ater iam diu expectat foris, niger equus apparet aterque famulus, itineris tuti ducem cum ethiope et molosso iunxi molossum: turbini aequales ferent mox te Gehennam. ALP. -Domina terrarum, vale, Romulea Babylon Stygia te fornax cremet. 1850 Me versipellis ante Calvini lares, sonipes Gehennae, siste: sanguineae necis is melius artem callet. Imbellem nimis Lutherus ictum vibrat: ebrioso tamen Equum nigrum conscendit a me salutem, Nigre, Luthero refer clauditur scena 1855 NIG. -Eas; in aula Ditis occurram brevi, versabo fraudes interim Romae novas En primus orci faucibus bolus venit.

ACTUS QUINTUS SCENA SECUNDA NAVARRUS, NIGRIUS

Scelus suum deflet Navarrus. Eum conatur Nigrius ad desperationem adigere. Deprecante Sto Ignatio a divina vindicta liberatur. NAV. -Occumbe sol invise; lucentem diem altis tenebris merge: fugitivum iubar (/fol. 52r.) 1860 caliginosa noctis obvelet chlamys. Meum pavescit lucis aspectum scelus. Hic occidentis aureus Phoebi decor brevis aliis, est nocte concubia mihi quam bruma tardat longior, Nigri, heus Nigri, 1865 ora pudibunda sceleris obiectu ferit. Frustra Navarrum praetor absolvis: reum inimica lux me iudici sistit mihi ac turpe crimen exprobrat, damnat, notat, vibice surda, verbere tacentis flagri. 1870 Quis me recessus, quid latebrosi sinus seponat antri? Praetor exilium imperat vetitosque nulli linquere extorrem iubet Romae penates. Irritum ô iussum, potes miser exulare caeteris, tibi nequis! 1875 Remota quamvis exulem tellus alat, desserta condat insula, recondat specus, tibi semper aderis. Carnifex absit licet frequensque tortor, ipse poenarum ferax animus flagello quatiet interno iecur. 1880 Ut alia taceant ora, perstringar tamen

dicarque saepe mentis interno probro fallax amici proditor, mendax, levis, fidei sepulchrum, barbarus laethi artifex, temptor Tonantis, ore periuro sacer, 1885 telluris odium, saeculi crimen mei. Sic obloqueris intus infamis tibi tuique longos sceleris annales leges. (/fol. 52v.) O foeda noxa, ô luctus, ô tristis dolor! NIG. -O foeda noxa, ô luctus, o tristis dolor! 1890 NAV. -Quis maestus isto redditur ab antro sonus? Num forte luctus quispiam deflet meos? NIG. -Meosne quisquam deflet? Heu dirum nefas, heu, heu, Navarre, periimus, periit salus!, vitam quid vltra ducere probrosam iuvat? 1895 NAV. -Vitae probrosae taedet, o taedet, Nigri. cadit in terra Dehiscat utinam terra, vel lapsae vetus sub picta ruina urbis ruina rudere sepultum obruat paries vetusta labere. Ô saxum cade Infame mereor funus, ô aliquis rudi 1900 inscribe tumbae: SAECULI HIC PROBRUM IACET NIG. -Quid poscis, amens? Rudus annosum cadat, teque miserum sepeliat? Ô segnis mora! Tam lenta fata sustines? *Ferrum cape, Tradit pugionem Navarro acuta celerem cuspis expediat necem, 1905 me *restis iste proximae annectet trabi, Extrahit e sacculo restem ubi tigillum prominet. NAV.: Mortem ciet lethale ferrum sed reluctantem retro coercet ictum mortis aeternae pavor, aeternitatis horror absterret manum. 1910 Moriens rependam semper admissum semel. NIG. -Ah vile pectus, naeniam stultam canis! Mors una tantum perbrevis, movere semel ne semper aegram protrahas vitam miser. NAV. -Horresco facinus. NIG. -Horreas quantum velis, (/fol. 53r.) 1915 mihi stat subire fata. Si cupias tuum spectare Nigrum, proxima infelix onus pendebit orno. Labis ô foeda pudor, nullo favore numinis dignum scelus. ah, pereo, pereo! NAV. -Siste paulisper Nigri 1920 nescio quis oculis gravidus incumbit vapor. Me trade somno, forte violentas mihi somno gravatus inferam audacter manus, non audeo vigil. NIG.: Vocis extremum libens impendo munus; cantat emoriens olor 1925 sibique lessum praecinit. *Ferro sinum Sicam supponit pectori

suppone; somnos carmine citatos voco. NAV. -Miserere numen mite, condona scelus NIG. -Capta soporem, crimen est nimium grave, aures Tonantis irrito pulsas sono. 1930 NAV. -Modulare, Nigri. Canit Nigrius. Noxii lictor furoris, Somne, dirarum sopor, Exit Somnus cum ramo ater horroris satelles squalidae mortis faber, et Desperatio cum taeda, improbi fati minister, conditor dirae necis, Navarrum tangunt huc ades gressu silenti. Cura desperans latus 1935 ambiat pertaesa lucem. Spiritus move truces, efferum spira furorem, mortis inspira faces, Concute pectus, concute fibras, penetret vitae mucro recessus,

3 hauriat imum corde cruorem cuspidis ictus. Tremit Navar(rus)

Quid flamma friget Tartari, torpent faces, (/fol. 53v.) sopitus etiam fucus ignavus tremit, nulloque fervet igne? Proh fata improba! 1940 scrutabor ipse cuspide infixa latus.

ACTUS QUINTUS SCENA TERTIA CANDIDUS, NIGRIUS, NEMESIS CAET.

Retruditur in Orcum Nigrius. Navarrus deprecante Sto. Ign(atio) a divina vindicta liberatur. CAN. -Ne tange miserum: vota Loyolae vetant teque hinc migrare fervidae cogunt preces. Vetus ad cubile bellua ad luctus tuos abi, recede. NIG. -Liceat, ô liceat parum 1945 obire terras, Saxonum donec lares semel revisam. CAN. -Fraudibus terram gravas; ad Orcum, ad Orcum. NIG. -Spondeo per Orci lacum Romana nunquam tecta vel visam semel. CAN. -Sat iam patrasti fraudis, illusus nimis 1950 orbis sacrato vertici. Infernum specum, maligne serpens, repete. NIG. -Da tempus breve, induciarum perbreves posco moras. CAN. -Genio doloso tempus est nullum breve; ad antrum, ad antrum, Tartari ad fundum, draco. 1955 Hiulca tellus pandere, rebellem vora. NIG. -O dira iussa, Rector ô saevus poli, brevemne fraudem, carcere aeterno premis? Aeternitas! Aeternitas! Aeternitas! A terrâ absorbetur (/fol. 54r.) CAN. -Mensura scelerum iusta! Cum summum bonum 1960 offensa laedit omne supplicium breve est. Aeterna te mersisset infelix simul

vindicta, nisi tenuisset ultricis manum Loyola Nemesis. Vix adhuc motas dea Exit Nemesis compescit iras: ardet in poenas furens. cum Sto. Ignat(io) 1965 IGN. Suspende, Diva, cuspidem, fulmen tene, miserere, vindex Diva, me miserum feri Apparet Alpinus NEM. Non sic abibunt caeteri: en vivus flagrat in flammis inferorum tibi meditato tostus Alpinus rogo, sociat Mudarram flamma, Castillam Nigri 1970 tabifica moles carceris egenum necat, per ima serpit ossa Berr<i>erae febril. Diro vapore pestilens aegram trahens moriturus animam, facinus indignum gemit. Utrumque fata mitis extremo iuva, 1975 pacatiorem condit his sortem Deus. Stant caeterorum fata, ne frustra move. *Edisce tellus, poena comitatur nefas Abeunt NAV.* -O trepida spectra! Somnus o nimium gravis! Evigilat Iam iam levabat Nemesis ultricem manum, 1980 Loyola tenuit: roborat visum fides, ablata sica, Christus explevit locum, Loyola munus exuli extremum dedit. O rara patris lenitas! Mirus lepor ut immerentem liberet, ut hostem levet! 1985 Ibo, ibo, mites patris attingam pedes, Veniam, rogabo pronus inflexo genu (/fol. 54v.) fletuque manans uberi agnoscam scelus. Vir sancte, parce, tuque, Servator, prius meum cruore dilue piaculum tuo. 1990 Extenta pandis bracchia, patenti sinu hunc proditorem rursus accipias precor. SAT. -Quis hic? Navarrus? Verbero, nondum migras? Haeres adhuc in urbe? NAV. -Loyolam peto. SAT. Ut ense fodias, proditor? NAV. -Ut orem dolens 1995 supplexque veniam. SAT.: Tendis insidias novas. Abscede, fallax nebulo. NAV.* -Quam iustus Deus! Exit SAT. Quaeramus alios, forte speluncas habent

ACTUS QUINTUS SCENA QUARTA STUS. IGNATIUS CELSUS

Dolet Stus Ignatius ob infortunium Ferranti. Impetrat Celsus amuletum ad arcendos a parente Daemones. Inter socios Sti Ignatii admittitur IGN. -Miseret parentis; eius indoleo vices, sed haec vicissitudo mortales rotat 2000 ut nil perenne maneat, ut tutum nihil. CEL. -Leviter feriet plaga contusum senem

nisi lancinaret criminis mentem dolor. Patrata mentem culpa validius quatit quam dura corpus verbera; infelix parens! 2005 IGN. -Pias remitte lachrymas, fili: quies lenit miserias. Erigat mentem parens, in me patratum crimen haud ullum putet. Licet obteratur pulvis, offendi nequit. CEL. -Gemmam nitentem vilis obtrivit cinis, (/fol. 55r.) 2010 auri decorem fulgidum sprevit lutum. Miserere patris, ô Pater! IGN. -Carum senem levare si quid potero, solamen pete. CEL. -Terretur atris inferae monstris plagae semperque trepidus pallet, aetherios vocat 2015 frustra patronos. Tartari diras fuga, vir sancte, pestes; nomen horrescunt tuum. IGN. -Horreat Iesu nomen: inflectit genu Iesu tremendo nomini, quicquid latet Stygiis tenebris, possidet quicquid solum, 2020 qui<c>quid supernas insulas caeli tenet. Certam salutis tessseram, fili, accipe (Donat nomine CEL. -O dulce pignus!, tuta miserorum salus, inaurato Iesu) medicamen aegris dulce, figendum intimis alte medullis nomen! O sana, precor, 2025 plagas parentis saucii, sana meas! Unum rogandum superat. IGN. -Audacter roga. CEL. -Rebus caducis fessus ascribi sacrae Iesu phalangi miles indignus rogo. IGN. -Potesne vasti tremula Neptuni sola 2030 parvâque tortam findere Charybdim rate? CEL. -Possum. IGN. -Diremptas Nereo toto plagas, inhospitalis Caucasi aeternas nives populosque visere sole cinefactos potes? CEL. -Possum. IGN. -Potesne dira subficto bove 2035 Phalaridis aera, mille poenarum modos et Siculus usquam quidquid invenit furor, (/fol. 55v.) quidquid tirannus Pharius, ob Iesum pati? CEL. -Praebente Iesu copiam possum omnia. IGN. Macte, puer, animi, pectus immensum para, 2040 miles Tonantis strenuus, Iesu pugil, eius sequeris castra sed maestum prius solare patrem*, nocte mox coeptâ redi. Abit Celsus Felix triumphus, vana sed mentem coquit parti triumphi pompa. Pendatur Deo, 2045 hic unus omne postulat laudum decus.

ACTUS QUINTUS SCENA QUINTA

PONTIFEX PRINCEPS OCTAVIUS AULICI Gratulatur sibi pontifex victoriam a S to Ig. Relatam PON. -Tantumne plaudit Roma? Tam laetis ovans repente signis tollit Ignatî decus? Et ipse plaudo, gaudium vix se capit, toti triumphum duco felicem gregi. 2050 Hunc augurabar exitum: virtus diu livoris astu pressa nequaquam iacet. PRIN. -Togata virtus Martio praestat sago, uno triumphat nobilis victrix die, cum longa Marti lustra vix palmam ferant. 2055 PON. -Tu bellicosum concipe calorem, nepos, armisque foedas haeresûm turmas age. Loyola sanctis moribus belli faces ardentiores subdet. Is terrae datus Lutherianas victor ut furias domet. (/fol. 56r.) 2060 PRIN. Id, credo, ludis serio expressit suis hodie triumphans Roma: revocentur ioci, festina lucis gaudia resultu pari serenus augeat Hesperus. PON. -Per me licet, nec ipse spectare decus Ignatî gravor. 2065 Debentur illi plura. Praeclaris negat quicunque factis gloriam, soli negat umbram sequacem. PRIN. -Buccinae clangor strepat. Argumentum ludi Miles Hesperius, victor rebellium ac monstrorum domitor, ex decreto Superum triumphum ducit inter Divos, deinde relatus aethera scandit. Ordo triumphi hic erit. Gestabit omnium primum signifer vexillum Iesu nomine descriptum et depictum. Ex una parte ponentur claves, insigniae ecclesiae, ex altera stemma regium Hispaniae. Sequentur milites, quorum nonnulli pegmata gestabunt, ac victoriarum monimenta, quas victor miles reportavit. Erit in primis Hydra contusa, plures captivi, eorum spolia, Roma defensa, caet. Miles vehetur curru triumphali, latus stipabunt 4 Reginae: Europa, Africa, Asia, America, pegmatis insidentes; anteibit mystes summi numinis. Ephebi proceres etc. claudent agmen. Postquam semel aut iterum circumierunt theatrum, miles deponitur curru, caeterisque consistentibus, sic affatur mystes. MYS. -Athleta Diûum strenue, superbi pavor domitorque Averni, merita te belli manet 2070 tandem peracti palma, sic superis placet. *Leva gravatos pondere aerato toros Exuitur armis victor duroque Martis chalybe Bellonae ferum et trabea induitur insigne pone: Daedalâ pictum manu (/fol. 56v.) beatitatis syrma felix indue 2075 Conscende solium luce syderea micans *aurata scande sydera, perenni fluunt Collocatur in solio et ubi pura fonte gaudia, expulso metu. Paulatim attollitur[ in]

Brevia laborum pensa, certamen leve, in caelum aeternitatis pondus inmensum beat. Vel musici in superiori tabulato canunt, vel ephoebi per modum chori recitant in theatro carmina sequentia 1us Age Phoebeia daphnide pubes, omine fausto redimita caput, 3 ducis Hesperii nobile fatum resona plectro, resona lingua. Sydera scandat paean, paean. Saltem haec 6 Romula pubes ter cane mecum 3a carmina sydera scandat paean, paean. cantatur 2us Facis aetheriae, dempta favilla, 9 dia propago, pectoris ardor, decus heroum, strenua virtus caecis nunquam mersa tenebris 12 Stygias nunquam fertur ad umbras. ‘Ducis Hesperii’ etc. canitur iterum 3us Humana procul culmina deserit celeri virtus vecta quadriga, 15 propriis pernix incita flammis non alieno tracta iugali, patria, victrix, surgit in astra. (/fol. 57r.) ‘Ducis Hesperii’etc. canitur 4us 18 Necte corollas diva Cretaea In astra relatus patris aeterno progenita sinu, coronatur a sapientia vacua plenos caeli calathos, <21> immortales sparge amaranthos. [21] Apicemque premat ducis Hesperii non perituris Baccha corymbis. ‘Ducis Hesperii’etc. canitur 5us <24> Necte corollas diva virago, [24] virtus, superi soboles patris, innexa rosis lilia sparge <27> lilia nullo moritura die. [27] Apicem velet ducis Hesperii non perituris Baccha corymbis ‘Ducis Hesperii’etc. canitur 6us <30> O nova caeli par syderibus, [30] par Phaëtonti splendida lampas, torque radios luce benigna, <33> auras terrae mitte salubres, [33] tolle mortem, pelle pestem, solve morbos gentium, quas veneno Ditis atro fascinavit haeresis ‘Ducis Hesperii’etc. canitur 2080 MYS. *Imo sepulta conditur terrae sinu Extrahitur a tabulato pyramis vetusta: Caucasi quondam iugis inferiori pyramis

excîdit arte Palladis Prometheus et in honorem fratrique misit Hespero. Pressus diu militis attollitur ruderibus imis iacuit annosus labor, 2085 nunc eruendus, namque fatorum abditus sic ordo quondam cecinit, ut quisquis caput novi draconis tunderet, moles vetus eius sacraret nomen aereo situ. Vos quadrigemini praesides almae soli 2090 erigite nymphae: praebeat se ducem Europa victrix: Africa sequatur comes, (/fol. 57v.) sequatur Asia, barbaro et cultu rigens America; moles ductili funi sequax obtemperabit. Terra praepandit sinum, 2095 locumque flamma signat. Interea, chore, rursum canoris vocibus caelum feri. Canitur 1us Surge moles aequa summi flammeis caeli pyropis. 3 Pulchra moles, firma moles surge, surge, non edaci temporis rodenda dente, 6 non caduco saeculorum labili terenda fluxu. Celsa moles finde sulcos 9 aërisque nubiumque proximum superbo tactu verticis lacesse caelum. 12 Nulla mugiat procella, turbo nullus, nullus Auster turbulentas quassat alas, 15 pulchra dum moles resurgit. 2us Orbis ô beate victor, Hesperi vetusta proles, 18 hanc tibi quaterna sacram turba devovet sororum praesidum telluris almae. 21 Erigitque consecratque grata tellus igne festo, dum tuos agit triumphos. 24 Magne victor, bellicosâ Canitur cresce semper prole felix (/fol. 58r.) bellaque victrix Iesu 27 auspicatis tentet armis. Mille Iesu subdat orbes, mille proles crescat annis, 30 mille, mille millies. Exit Chronos cum horarum choro

MYS. -Quid huc fugaces admoves gressus Chrone, cur acre stipant mobiles horae latus? Frustra minacem malleum iratus vibras, 2100 molemque tentas vertere. Perennis tuos effugiet ictus, celsius culmen feret quo plura tacito saecla volvis turbine. Age, experire, terrere si molem queas. Tripudiat tempus <***> malleis percutiunt eo altius insurgit. Post tripudium. MYS.: Horae volucres cedite: Facessat Chronos. 2105 Virtutis opera tempus incassum terit.

ACTUS QUINTUS SCENA SEXTA STUS IGNATIUS CUM PRIMIS NOVEM SOCIIS, CANDIDUS CAET.

Hortatur Stus Ignatius socios ad gratias Deo agendas ob felicem successum et ad conversionem orbis inflammat. Raptus in ecstasim praecipuos Societatis progressus 1º saeculo praevidet. Apertâ scenâ orant coram altari 9 patres. Exhibita altari reverentia alloquitur St. Ignatius. IGN. Votiva laudum pensa caro numini solvite sodales, solvite. Ereptus salo tenuis phaselus, tutus in portu natat Quis non amore numinis totus flagret? 2110 Seu mulcet eius blanda mortales manus, (/fol. 58v.) seu cum flagellat, semper ex aequo favet. Et aura quo serena blanditur magis, eo excitatior incubet nobis labor Ubique messis foeta sollicitos vocat 2015 ad se colonos; una nec tellus patet. Scrutemur orbes alta per maria invios. Quodcumque Titan perspicax usquam videt vestigia terant nostra, nostro pareat totum labore mitis imperio crucis. 2120 1us: -O praeda felix mentium! Ô dives lucrum! Me, me per altas mitte velocem nives glacialis ursae, mitte barbarici procul ad Gangis ortum, pone sub solis rota, ubi nulla campis arbor aestivis viret: 2125 sat magna merces fuerit unius salus. 2us Iube, subibo Nerei ignoti sinus, novique syrtes nauta inexpertus freti. Iube, per ignes ibo; per densa agmina nudum paratis ensibus pectus geram. 2130 Felix putabor unum ut avertam nefas. IGN. Placet virilis pectoris fervens amor, caelum materiam fertilem votis serat. Bis sena quondam turma pervasit solum, cur dena nequit aggredi tantum cohors?

2135 Numerosa cedit turba virtuti locum. Nunc ite, coeptas fundite gregatim preces, hic pauca mente volvere seorsum libet. Abeunt reliqui. Manet O liberalis munerum ingentum sator! St. Ign. [ac] genuflexus (/fol. 59r.) O largitatis vena donorum scatens 2140 iugi fluento! Quidquid humanae levat lenitque sortis asperos casus tuum est, nostrum inquietas quidquid aerumnas parit. Benigne fautor, perge, vix natis gregis augmenta pande firma; Iesuque auspice 2145 ingens in agmen tenera succrescat phalanx, semper recrescat igne primaevo virens, caterva Iesu nesciat senium pati. O iuris aequi norma!, da certis regam novam cohortem legibus, quarum tenax 2150 Iesum aemuletur proximo gressu ducem. Amor, recentes interim flammas iace, Amor divinus iaculo feri. Patescit pectus, ô amor, ô amor! S(anc)t(um) Ign(atium) ferit CAN. -O vis amoris!, liquit algentes calor Exit Candidus habitu angelico vitalis artus, obriget corpus gelu, 2155 dum mens flagrantes imbibit caeli faces. Dilecta Divûm cura, carpe fervidi somnos amoris, pectoris quidquid tui poposcit ardor, numen effectum dabit. En aula caeli panditur: [con]scriptum lege 2160 *fatum tuorum mentis aeternae libro. Labitur ê caelo liber Viden’ ut ab alto labitur caeli tholo constitutionum Societatis missum volumen, legibus aratus sacris Iesu ut depingi solet quêis tu novellum dirigis Iesu gregem? (/fol. 59v.) Charum volumen aetheri, dignum cedro! 2165 *Agnosce caeli munus, amplexu fove, 2us angelus tradit venerare, stringe, quisquis hanc normam tenet, librum S(anc)to Ign(atio) dignus tenetur praevio Iesu comes. Vade, age, supremus orbis antistes vocat. En Damianus ducet ostro fulgidus S(ancti) Cosmas et Damianus

2170 Cosmasque frater, martyrum geminum decus. aperta scaena ducunt St. Ign. Ubi sol utrique vexerit sacrum iubar ad pontificem a quo patebit aditus, summus ut Romae parens societas confirmatur. verace leges annulo firmet tuas. *Exorere sydus dividens semper pari Ostenditur Libra cum 7 planetis, 2175 noctem diemque lance, magnis orsibus excepto Marte, sub qua constelatione propitia. Surge Libra, natalem diem confirmata est societas 27 sept. novae cohortis dexteris signis nota. Bene est. Minacem condidit Mavors comam. Aliae benigno numine affulgent faces.

2180 Vos ominoso caelites horoscopo melos canorum fundit. Canitur Divis agmen amabile, Iesu nomine fulgidum, 3 felix nasceris infimo stellis propitiis solo. Ignes syderei micant 6 terris omine prospero. Solus sanguineam tegit Mavors bellipotens comam. (/fol. 60r.) 9 Hinc hinc tegmine candido labens aethere faustitas, bigis hinc niveis volans 12 pax aevum feret aureum, Gangem inter et herbidâ ripa conspicuum Tybrim, 15 et qua dives America montes incolit aureos, qua Nereus vetat ultima 18 terrae litora porrigi. Divis agmen &. CAN. -O saeclum ferax sancta propagine caelitum! quot iam paris caelo locandas lampades soli pares. Attolle mentes prolis, ô magne sator,* *Ostenduntur in caelo beati 2185 natosque divis additos lustra tuos. primaeque nostrae Societatis Supremus ipse stabis aurato throno lumina altumque tolles verticem parvos velut praecedit ignes ductor astrorum Hesperus. Zauerius ingens orbis Eoi iubar 2190 aequâ coruscus luce sociabit latus. Eous ille Cynthius cedet suos ultro iugales, lucidam cedet rotam ut pulchriorem spargat oriente diem. Si tot paterent ora quot clari micant 2195 ignes Olympo, maria quot guttas agunt referre cunctos ordine haud longo queam! (/fol. 60v.) Tu mente lustra singulos, seros vide iam nunc nepotes, seculi hic primi vigor [3] primumque germen, posteri quales erunt? Canunt Angeli carmen saeculare O potens regni domitor profundi, Christe, captivi reparator orbis, 3 saecla qui condis nova quique certo limite claudis.

Mater ô Divûm genitrixque lucis, gentis humanae columen secundum. 6 Virgo, cui tempus famulatur omne omnis et aetas, nominis magni titulo decora. Haec phalanx longos vigeat per annos, 9 floreat semper, vitiata nullo langueat aevo. Quidquid Eous Phaëton perurit, Cynthio quidquid calet occidenti 12 sub crucis cogat iuga blanda Iesu turma novella. Scaena conversa exhibet peristronata pulchra. Exit Anglia maesta laceris vestibus induta: Manu calicem tenens, guttas sanguinis â S(anc)t(o) Ig(natio). petit. 2200 CAN. -Viden’ ut amictu squalet atrato solum, dum laeta per se sydera triumphos ferunt vel una quantos Anglia labores feret? [2205] En rore maesta plurimo tingit genas (/fol. 61r.) et te cruoris guttulas paucas rogat. 2205 Sanxere nempe fata: cum primum calix rubente plenus sanguine heroum natat, iram Britannis vindicem avertet Deus. [2210] Afflicta, gaude, nympha, solamen tibi novella Iesu turma propediem dabit. 2210 En ipse ductor agminis, quondam tuus, Britannia, hospes, hospiti grates refert totumque pro te spargere cruorem sitit. [2215] Quod ardet ille, posteri quondam sui fundent parentis aemuli: Quanto flagrant 2215 ardore pulchrae mortis!, ut anhelant pati! Hinc, hinc cruentum, nympha, cratêrem reple. Sat iam quietis, entheus carpsit sopor. [2220] Nunc ad labores fortior coeptos redi. IGN. Quo Dive tenues aliger pennas agis 2220 Tu, faustus ille nuncius, quondam mihi certae dedisti tesseras victoriae. Agnosco vultus lumen, agnosco comam. [2225] Felix minister aetheris, supplex tuam adhuc reposco dexteram: vota annue. 2225 Hic furvus omen triste portendit color. Adhuc procellae turbidae insontes petent Iesu sodales: carpere hic nunquam licet [2230] mollem quietem. Ludit in caelo quies, perpetua terris pugna bellantes manet. finis