ดร. เบญจวรรณ ตงสถาพรพนธ : สวสดทานผมเกยรตทกทาน วนนเราจะมารวมเสวนาในเรองปญหาและความทาทายของเศรษฐกจในยค Disruptive Technology โดยเฉพาะในชวง COVID ทผานมา เรากเรมมการรวมในตลาดออนไลนตาง เรมมการเขามาของ Fintech หรอ Financial Technology วนนไดรบเกยรตจากผทรงคณวฒจากดานตาง ๆ มารวมเสวนากนนะคะ กอนอนจะขออนญาตรบกวนเรยนถามคณกรณ จาตกวณชกอนนะคะ ในคำถามแรกเกยวกบปจจบนภาคธรกจและสงคมไทย ทานคดวาถก Disrupt ในดานใดบางและรฐควรมมาตรการรองรบอยางไรบาง

นายกรณ จาตกวณช : คำถามนสำคญจะใหตอบสนกไดยาวกได ขอบคณทใหโอกาสผมมาพบกบพวกเรา หวขอและคำถามททางผจดสงมาใหลวงหนากพยายามนงคดอยวาวนนเนยจะมานำเสนอในประเดนไหนด ผมกเลยคดวาชวงนมนเปนชวง Disruption ในหลายเรองคอกอนหนาน ทกคนกพดถงเรองของเทคโนโลยทซบซอนซงสำคญมากแลวกอาจจะมากทสดในระยะยาวแตกปฏเสธไมไดวาเหตการณ รายเดอนทผานมาโดยเฉพาะเร องเช อ COVID มนกทำใหมนเกด Disruption เฉพาะหนาครงใหญ อยางคาดไมถงอกเรองนงดวยคอเรองผลกระทบทเกดจาก COVID นนเอง อนนนอกเหนอไปจากประเดนความเปลยนแปลงในโครงสรางสงคมและเศรษฐกจของเราทมนยยะสำคญ ในมมมองของผมมอกอยางนอย 2 เรอง เรองแรกทเกดขนตอเนองมาจรงๆจงๆ กนาจะชวง 10 ปทผานมากคอเรองของการพฒนาเศรษฐกจหรอถาในมมมองทสำคญกคอการพฒนากำลงซอของผบรโภคในประเทศเพอนบานของเรา กคอการเตบโตทางเศรษฐกจของจนโดยเฉพาะมของอนเดยรวมไปถงประเทศเพอนบานอกหลายๆประเทศในโซนภมภาคประเทศไทยของเราซงมนมผลกระทบในการเปลยนโครงสรางเศรษฐกจของไทยอยางมากจากในอดต 20-30 ปกอนทจะพงพาโซนตะวนตกมากกวาน และเรากสมผสไดวาการปรบฐาน หรอดลอำนาจทางเศรษฐกจมนสงผลกบประเทศไทยเราโดยตรงอยางไร ชดเจนทสดกไมตองดอะไรมาก ดเรองการทองเทยวกจะเหน เมอ 10 กวาปทแลวเรามนกทองเทยวอย 10 ลานคนสมยทผมอยในรฐบาล 10 ปกอนจำไดวาเคยกำหนดเปานกทองเทยวจากประเทศจนในปประมาณ 53 จำไมผด ตอนนนเรากำหนดวาตองทำใหได 1 ลานคนแลวกทำไมได สดทายปนนถาจำไมผดมาประมาณ 8 แสนคน กถอวาเปนผลงานแลวใครจะคดวาเวลาผานไป 4-5 ป นกทองเทยวจากประเทศจนเกน 10 ลานคน

1

ทองเทยวโดยรวมของประเทศไทย 40 ลานซงทงหมดมนกสะทอนใหเหนวากำลงซอและพฤตกรรมการบรโภคของประเทศเพอนบานเรา โดยเฉพาะประเทศใกลเคยงเราน มนสงผลโดยตรงกบเรายงไร สวน Distruption อกเรองหนงทหลกเลยงไมไดทตองพดถงซงมนมผลกระทบตอประเทศไทยเราโดยตรงและมากกวาประเทศอน กคอประเดนสงคมสงอาย ซ งในประเทศไทยเราจะมผลกระทบอยางเรว และแรงมาก และเรวและแรงกวาประเทศเพอนบานในกลมอาเซยนดวยกน ซงถามวาเราพรอมหรอยงในการทแบบปรบตวสความเปลยนแปลงทกำลงเกดขนแลวกำลงจะเกดขนอยางรวดเรวมากขนเรอย ๆ คำตอบคอยง อยางนอยคอยงไมพรอมในหลาย ๆ มตทมความสำคญ ในฐานะอดตคลงละกน ถาผมมองในมมของการคลงการเงนของประเทศ ถามวาเรามความพรอมท จะยอมรบความเปล ยนแปลง ในโครงสรางสงคมของเราทจะมสดสวนผสงอายเพมมากยงขนอยางรวดเรวหรอไม คำตอบกคอไมพรอมเลย ตอนนสงทเราเรยกวา Dependency Ratio คอสดสวนความพงพาระหวางคนไทยทในวยทำงานกบคนไทยทในวยเกษยณ มนอยทประมาณ 5 ตอ 1 ซงลดลงมาเรอยๆ จาก 8 หรอ 9 ตอ 1 เมอไมกป ทผานมาน และภายในไมถง 20 ป สดสวนนจะปรบลดลงเหลอเพยงแค 2 ตอ 1 สองคนไทยทอยในวยทำงานเทยบกบหนงคนไทยทในวยเกษยณ คอภายใน 10 ปขางหนา เรวมากชวงชวตเราทกคน จะกลายเปนสงคมทมสดสวนผสงอายเกอบจะมากทสดประเทศหนงในโลก ซงเปนคำถามแนนอนตอประเทศทมฐานะทางเศรษฐกจแบบเรา แลวเราจะดแลผสงอายคนไทยยงไง ตอนนมคนไทยในวยทำงานประมาณ 35 ลานคน ซงประมาณเพยงแคไมถง 15 ลาน มหลกประกนในชวตในวยชราในรปของการกองทนบำเหนจบำนาญประเทศตางๆ อก 20 กวาลานคนมอาชพอสระไมไดมหลกประกนในวยเกษยณ และโดยสวนใหญกตองยอมรบวาเปนผมรายไดนอยเปนคนยากจนอกตางหาก อยางลาสดเงนเยยวยาชวง COVID ทใหกบผเดอดรอน 20 กวาลานคนยงเกอบจะไมพอ ซงกลมนถามวามเงนออมไหม คำตอบคอไมม มความพรอมดแลตวเองไหม ไมมแนนอน ถามวาแลวรฐละมความพรอมแคไหนทจะรกษามาตรฐานคณภาพชวตของเขาในระดบหนงในวยเกษยณกตองตอบวายาก ทกวนนงบประมาณแผนดน กขาดดลอย ปนกประมาณ 6 แสนลาน คาดวาดไมดดวยรายรบภาษทตำกวาเปา ในปปจจบนเกอบๆ 4 แสนลานบาท กจะทำใหการขาดดลงบประมาณแลวอาจจะทะลเพดานตามกฎหมายดวยซำไป คอพดงายๆในสภาวะปจจบน รฐกมเงนแทบจะเรยกวาไมพออยแลวตองออกพรก.กเงนพเศษทกครงทมกรณฉกเฉนทางเศรษฐกจ คอไมนาทจะมเงนเพยงพอในการทจะดแลความเปลยนแปลงในโครงสรางสงคม ทจะเกดจากสภาวะสงคมสงอาย อยากทบอกครบวามนมหลายประเดนในเรองของ Disruption มนมหลายประเดน ซงแตละประเดนลวนแลวแตมความสำคญทงสนแลวกมทงมมบวกและมมลบ แมแตเปนเรองสงคมสงอาย ผมคดวากมมมบวกเหมอนกนความโชคดดวย โยงมาถงประเดนสำคญทเราพดถงวนน กคอเรองของ Technology Disruption ทผมบอกวาเปนความโชคด กคอหลายๆประเทศทพฒนาแลว เขามความกงวลเรองของ Technology Disruption และผลทอาจจะเกดกบการวาจางกบตลาดแรงงาน คอพดงายๆกคงจะตกงาน แตในสวนของเรา ตอนนสงทเรากงวลกคอเราจะขาดแรงงาน มนเปนปญหามมกลบเลย มนเลยกลายเปนวาสำหรบประเทศไทยเราการทมเทคโนโลย AI ทลวนแลวแตอาจจะมาทำงานแทนมนษยได กลบกลายเปนเปนตวชวยในชวงจงหวะทเรากำลงจะขาดแคลนแรงงานอยางหนกพอด คอเพยงแค ณ ปจจบนกอน COVID กตองพงแรงงานตางดาวเทาไหร อยางนอย 5 ลานชวต ในอนาคตอาจจะเปน 10 ลาน 15 ลาน ซงมนมผลขางเคยงกบกบสงคมสมควร แตถาเรามเทคโนโลย ทจะมาทดแทนการพงพาแรงงานมนษยรวมไปถงแรงงานตางดาวในอนาคตตรงนมนกถอวาอาจจะเปน

2

ตวชวยเศรษฐกจของเราไดรกษาขดความสามารถในการแขงขน แลวกประสทธภาพหรอศกยภาพ ของระบบเศรษฐกจของไทยเราไดแลวกจะทำใหเกดปญหาสงคมท อาจเกดขนจากการวางงานดวย เพราะฉะนนในแตละ Disruption มนตองมนโยบายและยทธศาสตรท ตางกนวาเราจะแกปญหา มนอยางไร แตสวนตวผมไมมความเชอวาคำตอบสำคญสำหรบเกอบทกปญหา Distruption เปนคำตอบทมาจากการพฒนาทางดานเทคโนโลยสมมตเราดเรองของพลงงาน มประเดนปญหาเรองของการขาดแคลนพลงงานรวมไปถงปญหาขางเคยงกคอเรองของสงแวดลอมทเกดจากการใชพลงงานเหลาน ในอนาคต ผมเปนคนคดบวก ผมมนใจเลยวาเทคโนโลยการพฒนาเรองของพลงงานทดแทนเราเพยงแคดเรองของประสทธภาพการผลตพลงงานจากแสงอาทตยในชวง 10 ปทผานมา เรากจะเหนถงอนาคตไดวาในชวงระยะเวลาอก 10 ปหรอ 20 ป การพงพา Fossil Fuel อาจจะปรบลดลงไปเปนศนยกได คอ จะมเทคโนโลยทมาชวยแกปญหาตางๆ ใหกบเรา อนนไมนบรวมถงปญหาการขาดแคลนแรงงานจากสงคมสงอายทกลาวถงเมอสกคร ประเดนปญหาสงแวดลอมตางๆ ปญหาแมการจราจรทแกไมตกเสยท แลวกมผลตอสงแวดลอม มผลตอคณภาพอากาศทเราสดเขาไป ในอนาคตผมมนใจวาเทคโนโลย AI, Technology Autonomous Car คอรถยนตไฟฟาทไมตองอาศยคนขบจะสามารถทจะแกปญหาเหลานไดหมด ณ ปจจบนรถยนตจำนวนมากถาคดในเชงเศรษฐศาสตรความคมคาในการใชทรพยากรนตำมากอยางผมมรถ 1 คน วนๆ หนงผมใชรถวนละ 4 ชวโมง อก 20 ชวโมงจอดอยเฉยๆ ถาคดในเชงหลกเศรษฐศาสตรถอวาไมคมตอการใชทรพยากรเลย และตองสารภาพวาผมไมไดมรถแคคนเดยว มอย 3 คน อก 2 คนไมตองพดถงคอจอดทงไวเฉยๆตลอดเวลา เสยทงในแงของทจอดรถ เสยทรพยากรมากมาย รวมไปถงคาใชจายดวย แตถาในอนาคตมนมรถทไรคนขบเราสามารถใชโทรศพทมอถอเรยกไดอยางสะดวกเหมอนกบทเราเรยก Grab หรอดกวา เพราะอนาคตรถจะไมตดถารถทกคนขบเคลอนดวยระบบคอมพวเตอรจำนวนรถยนตทตองมในโลกนผมวามนลดลงเหลอ 1-20 คานยมคนกจะเปลยนไปจากคานยมการเปนเจาของรถ อนาคตเมอเราเรยกใชรถไดโดยไมตองเปนเจาของ คาใชจายแทบไมม ผมเชอวาคานยมกจะเปลยนไปเองในแงของความจำเปนตองมรถเปนของตนเอง เหลานมนกจะเปลยนเมอง เปลยนวถชวต และแกปญหาไดหมด ประเดนสดทายกอนทจะหมดเวลาในชวงแรกของผม จะบอกวาเรองของ Disruption ในทท มนควรจะตองเกดขนมากทสดในสงคมไทย ในมมมองของผมนนกคอ Disruption ทตองเกดในการทำงานและระบบการทำงานของรฐหรอราชการ คอถามองวามนจะมตวแปรอะไรมาปลดลอค แลวกทำใหระบบเศรษฐกจของเรามการพฒนาไดอกรอบ ผมเชอวาทสำคญทสดในกคอตองใช Technology ในการทจะทำใหระบบราชการ หรอการทำงานของรฐเนยมประสทธภาพ และมความคลองตวมากยงขน คอในชวงทผานมาเรากจะเหนประเดนปญหาทเกดจากการทราชการ กฎระเบยบ หรอกฎหมายตางๆ ตามการพฒนาของโลกไมทน และโดยเฉพาะความเปลยนแปลงทกำลงเกดขนในชวง Technology Disruption เกดขนอยางรวดเรวมากๆ แตวากระบวนการของรฐ การเมองดวย ระบบราชการเองไมไดออกแบบมาใหมการปรบตวไดทนทวงท เพราะฉะนนเรองทสำคญทสด กคอการพฒนาสการม E-Government อยางแทจรง อยากจะยกตวอยางประเทศเดยวทมโอกาสไดไปเยยมมากอนเกด COVID กคอประเทศเลกๆ ชอประเทศ Estonia หลายทานอาจจะไดเคยไปไปศกษาตดตามดงานในประเทศน ประเทศนมประชากรเพยงแค 1 ลานกวาคน มความเปนอสระจากสหภาพโซเวยตเมอปค.ศ 1991 แตตอนนคอผนำเกอบทกประเทศตองไปดงาน Estonia เพราะวาเปนประเทศทไดรบการยกยองวาเปน E-Government ทสมบรณแบบมากทสดคอหลกคดของเขาเปน Basic Principle ใน

3

การออกแบบระบบ E-Government คอเรองแรก ประชากรชาว Estonia ทกคนจะตองมการแสดงตน พสจนตวเองกบระบบราชการเพยงแคครงเดยวในชวต ความหมายกคอครงแรกทไปตดตอราชการนอาจจะตองมสำเนาทะเบยนบาน สำเนาบตรประชาชนเหมอนเรา แตทำอยางนนเพยงครงเดยว ระบบออกแบบมาอยางนน จากนนไมวาจะไปตดตอกบราชการหนวยงานไหน ราชการจะตองมวธทจะยนยนในระบบทดจตอลโดยทประชาชนไมตองเปนภาระในการแสดงตนอก นคอเรองแรก

เรองทสอง คอเรองของสทธความเปนเจาของขอมลของประชากรแตละคนกคอระบบของเขากฎหมายของเขา ระบวาขอมลในระบบทดจตอลทงหมดของรฐบาล Estonia เจาของทแทจรงคอตวประชาชน ไมใชราชการเพราะฉะนนมนมความหมายสำคญ มนหมายถงสทธในการเขาไปใชขอมลในทกอยาง เปนเรองของประชาชนของเขาทยงรกษาไว และทสำคญหลกทสาม คอความปลอดภย คอ Cyber Security เมอระบบพงพาระบบ Digital อยางเตมท ความมนคง ความปลอดภยจงถอวาเปนประเดน ทสำคญมาก ประเทศนมแหลงเกบขอมลอยนอกอาณาเขตประเทศดวยเพราะวาจนทกวนนยงมความเสยงวาประเทศเขาวนดคนดอาจถก Russia ยดคนได จงมความรสกวาเขาตองคมครองขอมลประชากร ระบบของประเทศเอาไว เลยตองไปฝากไวทประเทศอนโดยทเขาไมไดบอกวาประเทศไหน เหลานถอวาเปนภารกจสำคญ ผมเชอโดยสรปสนๆ วาถาเราไมทำภารกจน โอกาสทไทยเราอาจจะปรบตวเพอรองรบความเปลยนแปลงทางดาน Digital Technology เกอบเปนศนยเลย เพราะวามนจะไปตดอยทคอขวดในระบบรฐ ในระบบราชการไปหมด ทำใหประชาชนและภาคเอกชนจะตองเสยโอกาส

ดร.เบญจวรรณ ตงสถาพรพนธ : ในฐานะททานกรเปนประธานสมาคม Fintech คอปจจบน Fintech กไดเขามา Disrupt ธนาคารพาณชยพอสมควร จงอยากขออนญาตถามวาในความเหนของทานวา Fintech เขามา Disrupt ธนาคารพาณชยในประเทศหรอไม ธนาคารพาณชยในประเทศควรปรบตวอยางไร

นายกรณ จาตกวณช : ผมเปนผเขารวมกอตงสมาคมนเมอ 3 ปทแลว ทมากคอผมเขาไปศกษาวงการ Start-up Thai โดยรวม ดวาคนหนมสาวตอนนใชดจตอลเทคโนโลยในการทจะพฒนาภาคธรกจตาง ๆอยางไร ซงมนมหมดเกอบทกวงการ สำคญ ๆ ทเราเหนกจะมเรองของ ED-Tech บางนะ Education Technology กจะมเร องของ Health-Tech ซง Health-Tech นาจะพฒนาไปไดอกไกล คอการเอา Technology มาใชในการเพมโอกาสการเขาถงการบรการทางดานการแพทย และทสำคญประการหนงกคอ Fintech หรอ Financial Technology คอการใหบรการทางการเงนผานโทรศพทมอถอ พดงาย ๆ คอสมยททำงานอยกทำงานสายน จงใหความสนใจทางดานน และไดมโอกาสใหคำแนะนำกบนอง ๆ ทเขาทำ Start Up Fintech อยรวมกนก 200 กวาโครงการ รวมตวกนแลวกไปจดทะเบยนเปนสมาคมขนมาเพอเราจะไดมปฏสมพนธกบหนวยงานของรฐ และฝายกำกบดแลชวยกนพฒนา แลวกคลาย ๆ แกปญหาหรอวาอปสรรคตาง ๆ ในการทจะพฒนาการประยกตใชเทคโนโลย เพ อประโยชนของประชาชนโดยรวม เราไดตงหลกการเอาไวเหมอนกบเปน Mission statement ใหกบทางสมาคมวาเปาหมายหลกของเรากคอตองการทจะสงเสรมใหประชาชนมตนทนในการทำธรกรรมการเงนทลดลง ซงขอบอกวาอยางนวาตนทนการทำธรกรรมทางการเงนในประเทศไทยของคนไทยถอวาสงมาก ๆ ตดอนดบ Top ในโลก คอพดงาย ๆ ตนทนการใชบรการธนาคารในการกยมเงน ถอวาเปนภาระสงทสดประเทศหนงในโลกเลย ในกรณของประเทศไทยเรา ไมใชเรองทนาเศรา คอในอดตจะมองไดจากระดบ

4

กำไรของธนาคารพาณชยคอกำไรดมาก แลวกเปนสาเหตทเราจะเหนธนาคารสงคโปร ธนาคารมาเลเซย จะเขามาเปดออฟฟศทน แตจะไมคอยเหนธนาคารไทยไปเปดในระดบเดยวกนประเทศอน เพราะอะไร เพราะเราอยทนสบายอยแลว ระดบความสบายทำใหคนอนเขาอยากทจะมาแชรบาง นคอสาเหตทเขามาตลาดเรา แตเราไมไปตลาดเขา แตทผมบอกวานาเศรากคอ วนนธนาคารไทยเองกไมไดกำไร ตนทนของผใชบรการกยงสงอย และสาเหตทมนเปนอยางนน เพราะวาธนาคารพาณชยของไทยคนเคยกบโอกาสในการทำกำไรมายาวนาน กเลยทำใหตนทนในการทำธรกจ ตนทนในการใหบรการของกลมธนาคารพาณชยไทยอยในระดบทสงมากเชนเดยวกน เพราะฉะนนตอนนสถานการณปจจบนนกคอตนทนสำหรบผใชบรการยงสงอย แตเนองจากตนทนการบรหารจดการของกลมธนาคารกสงดวย กเลยทำใหกลมธนาคารเองกำไรชวงนกไมคอยด และนกคอสาเหตทราคาหนตกลงมาเยอะมาก และถามวา Disrupt หรอไม จะตอบวาบางทเราดทตวตลาดหน ดทตวราคาหนจะเหนวาราคาของธนาคารพาณชยตอนนซอขายกนอยทประมาณครงเทาบค มลคาทำบญช 100 ราคาหนคอ 50 ซงถาตความหมายอกแบบหนงคอเลกทำกจการแลวคนเงนใหผถอหน ผถอหนจะไดกำไรกคอซอหนอยราคา 50 แตไดทรพยสนกลบคนมาท 100 พดงายๆคนทลงทนในตลาดหนกำลงสงสญญาณบอกวาเขาไมเชอในอนาคตของธนาคารพาณชยไทย นนคอสาเหตทราคามนตำกวา ถาเปนปตท. เทยบกบบคตองสงกวากเทาผม ไมทราบ คอเขามองเหนอนาคต แตของธนาคารพาณชยตรงกนขาม เพราะฉะนนกเลยตองมคำถามวา แลวในกรณนการประเมนสถานการณในอนาคตของนกลงทนในตลาดหลกทรพยผดหรอถก คอถาผด หมายความวาธนาคารพาณชยจะตองกลบมามราคายงไง จะตองดกวาบคอยแลว ในอดตบางธนาคารเคยสงถง 2 เทาถง 2.5 เทาบค สถานการณตอนนมนเปลยนไปอยางรวดเรว ถามวาหวใจสำคญกคอตว Technology มนเหมาะสมมากในแงของการใหบรการทางการเงน พวกเราทกคนตอนนผมคดวา มความคนเคยไมมากกนอย กบการทำธรกรรมทางการเงนดวยโทรศพทมอถอของเรา เนองจากการเงนมนเปนเรองของตวเลข มนเหมาะกบการใชเทคโนโลยซงมนกสงผลในทางบวกเยอะมาก อยางเดมท ผมอยในวงการหน ประเดนปญหาสมยกอนขอจำกดในการใหบรการลกคาซงกคอนกลงทน วธการใหบรการกคอผานโทรศพท ถาอยากจะซอขายหนกโทรไปทบรษทหลกทรพย นอกจากตองไปนงอยหนาหองคาดวยตวเองกคอการโทรเขาไปปกต เจาหนาท Marketing ตองรบสายซงในแตละวนมเวลาทคยกบลกคาในชวงเวลาการซอขายหนใน ผมคดวาไมนาจะเกน 20-30 คนอยางมาก ความหมายคอตองเลอกทจะคยกบลกคาขาใหญมนคมกบเวลาของเจาหนาทมากกวา เมอเทยบกบขนาดของ Order ซอขายทไดรบ ความหมายคอการลงทนในหนมนเลยเปนเรองทเปนสทธหรอมจำกดไวเพอใหกบคน มสตางคเท าน น คนไม ม สตางคเลยเข าไม ถ ง แต สมยน ด วย Technology ข อดของ Digital Technology นนคอสเกลได ความหมายของการสเกลไดคอจะมคนใชแสน 1 ลาน 100 ลานหรอพนลานคนจนคณแทบไมเปลยนเลยนะครบพอดไมดยงเยอะตนทนถกลงดวยอกตางหาก ลงทนทเดยวดแลลกคากคนกไดโดยทประสทธภาพในการดแลไมไดลดลงเลย เลยทำใหตนทนการบรการตอคนเกอบจะเรยกวา ศนย และระบบการบรการการเขาถงกงายมากเพราะทกคนกมสมารทโฟน ตอนน มนกเลยกลายเปนวาใคร ๆ กมสทธท จะเขาถงขอมลท ดท สด มโอกาสในการทจะลงทนในตลาดหลกทรพยดวยขอมลทไมแพขาใหญเหมอนกบในอดต ซงตรงน ผมถอวามนชวยทำใหการเขาถงการใชบรการทางการเงนการลงทนมความเปนประชาธปไตยมากขน คอทกคนมสทธเทากนหมด จรง ๆ นคอพนธกจของทางสมาคมทกำหนดไวแตแรก แนนอนทสด มนมผลกระทบตอผบรการผใหบรการเดม

5

และเขากตองปรบตวแตผมมองวามนไมใชเรองงายทจะปรบตว ตอนนกตองยอมรบวาวงการธนาคารไทยกยงไดรบการคมครองโดยรฐอยกคอแบงคชาตยงเปนธรกจทจะตองมใบอนญาต แบงคชาตเองพดถงความตองการทไดมการแขงขนแตภารกจสำคญของชาตตลอดมา แบงคชาตจะคดวาหนาทหลกของเขาคอดแลระบบการเงนใหมความมนคง และความหมายของคำวามนคงของชาตนกคอตองมกำไร ซงบางทผมมองอกดานนง ผมอยทคลงมความรสกวามนยอนแยงกนนดนงเพราะวากำไรของสถาบนการเงนกคอตนทนของประชาชนและผประกอบการ แตแบงคชาตนกสวมหมวกวามนตดมาจากตมยำกงทเขามความรสกวาเขาดแลสถาบนการเงนไมด ปลอยใหมนเลยเถดแลวกสรางปญหาคอระบบเศรษฐกจโดยรวม แบงคชาตกไมอยากใหเกดปญหาแบบนนอกกเลยใหนำหนกกบการปกปองดแลธนาคารพาณชยของเรา ซงจะนำมาสประเดนทอยากทจะเลาใหฟงประเดนเดยว เพอไมใหเสยเวลามากเกนไป กคอผมมองอนาคตการใหบรการทางการเงนมนจะเปนรปทเขาเรยกวา Social Banking เราจะเหนแลวทจน คอจนมการพฒนาทางเทคโนโลยดานเศรษฐกจเรวกวาการปรบปรงและพฒนาระบบสถาบนการเงน พดงายธนาคารพาณชยไทยมความพฒนาระดบการพฒนาและมความกาวหนามากกวาธนาคารจน เพราะฉะนนเวลาเศรษฐกจจนพฒนา เขาพฒนากาวขามการใชบรการธนาคารไปเลย ประชาชนของเขากาวไปใชการใชบรการทางการเงนผานโทรศพทมอถอทนท โดยอาศย Platform หลกของเขาไมวาจะเปนแพลตฟอรม Alibaba ท ม Ant Financial หรอ Tencent ท ม WeChat เขาใช platform เหลานนในการเขาถงบรการทางการเงน และสงท platform ประเภททมและมมากกวาธนาคารพาณชยคอ Data ในยคดจทล สงทมคามากทสดคอขอมล หรอ Data และจน Platform หลกของเขาม Data การจบจายใชสอยทกอยางทมนมผลตอการประเมนเครดตของตวบคคลหรอของผประกอบการไดแมนยำมากกวาการไปคอยดวเคราะหบญชของผประกอบการทอาจจะยนเพยงแคปละ 2 ครงเปนตน ฉะนนตรงนเขาสามารถใช Data ทม ในการทจะยงบรการทางการเงนทแมนยำมาก มความเสยงนอยโดยตรงให ก บประชาชน และก ผ ประกอบการท งขนาดเล กขนาดกลาง ม นจ ง เป นโอกาส ของผประกอบการขนาดเลกทในอดต เพอปองกนความเสยงสถาบนการเงนอาจจะเรยกหลกทรพย ทเปนหลกประกนหรออาจจะตองดสลปเงนเดอนของประชาชนทมากเงน ซงเรากทราบกนดอยแลว วาหลายอาชพไมมสลปเงนเดอน SME หลาย ๆ เจาไมมทรพยสนทดนอาคารมาเปนหลกประกน แตเขามธรกจทเขากมความมนใจในสวนของเขาวามนทำใหเครดตเขานาจะดพอ ดวยระบบธนาคารปจจบนมนไปประเมนขอมลเหลานนไมได แตดวยระบบดจตอลขอมลเหลาน นกลายเปนขอมลท นำมาใชใน การประเมนเครดตของตวลกคาไดอยางแมนยำและนคอสาเหตทผทจะเปนผทใหบรการทางการเงนทผมวาแบงกพาณชยแขงขนไดดวยยาก คอเจาของ platform ทมฐาน Data อยในมอและนคอววฒนาการ ทเรากำลงเหน ซงในหลายๆประเทศมการออกใบอนญาต Digital Bank กนแลว ฮองกงออกไปแลว มาเลเซยกำลงออก สงคโปรกำลงออก แตของประเทศไทยเราน เรายงบอกขอดกอน ชวงนกเขาใจได เพราะวาถาเปดใบอนญาต Digital Bank ตอนนเลย ผทไดรบผลกระทบแนนอนกคอธนาคารในระบบปจจบน แตกรรอดกอนผทเสยโอกาสแนนอน กคอประชาชนทวนนยงเขาถงบรการทางการเงนยากอย ถามวาตอง Disrupt ไหม ในความเหนของผมยงคงตอง Disrupt อย ยกตวอยางเดยวเลย รฐบาลนออกมาตรการชวยเหลอผประกอบการ SME โดยการออกพรก.โดยแบงคชาต เพอทจะปลอยสนเชอดอกเบยตำคอ Soft loan 0.01% อะไรประมาณนนแตแบงคชาตปลอยเงนผานระบบธนาคารพาณชย คอใหธนาคารพาณชยเปนคนเอาไปแจกจายใหกบผประกอบการตออกชนหนง วงเงนรวม 500 ลาน เปนทร

6

กนวาออกไปตอนน ผมไมแนใจวาถงแสนลานหรอยง คอฝดมากแลวกผ ประกอบการขนาดเลก ทเดอดรอนจรง ๆ ทนาจะเปนเปาหมายทคณตองรบความชวยเหลอจากรฐบาลเขาไมถงเพราะวากำไร ไมมรบประกน ซงแนนอนทสดนนกเปนเพราะวาธนาคารพาณชยเขากตองปกปองดแลความเสยง ของเขา แตอธบายมาแลวสดทายยงไมถงกลมผเดอดรอนจรงกไมถอวาเปนนโยบายทประสบความสำเรจ แตถามนมระบบ Digital Bank มระบบ Social Banking ทไมตองอาศยตนทนสงมากในการประเมนเครดตของลกคาแตละรายซงเปนหนงในปญหาของแบงคพาณชยไทยทไมอยากทตองไปประเมนเอกสารจากพอคาแมขายเพราะวามนไมคม แตถาดวยเทคโนโลยคำวาคมคาหรอตนทนเหลานมนจะไมปรากฏ แลวกจะทำใหผทตองการและกมศกยภาพจรง สามารถทจะเขาถง อยางทวาระบบของเรานยงมความกงวลตอความเปลยนแปลงทจะเกดขนกบ Disrupt อยซงเขาใจไดในระดบหนงแตจะสงผลทำใหเรา ลาหลง เดยวกเสยโอกาสในลกษณะทคณปฏเสธไดยากเชนเดยว

ดร.เบญจวรรณ ตงสถาพรพนธ : เรามาตอกนทคณเพยงพนอ บญกลำ ซงเปนผบรหารระดบสงทางดานกฎหมาย ขอถามคำถามแรกเกยวกบวาสงคมไทยและผประกอบการปจจบนถก Disrupt กนมากขนโดยเฉพาะชวง COVID-19 ท เปนเหมอนตวเรงใหสงคมเขาส ด จตอลมากข นเชนกน ม Online Shopping, E-wallet, Delivery ตางๆ ทานมองวาในมมมองกฎหมายควรมการตอบสนองอยางไรบางในสวนนคะ

นางสาวเพยงพนอ บญกลำ : จรงๆประเดนน คณกร กไดตอบคำถามไปพอสมควรแลว กอนอนขอขอบคณสถาบนฯ นนาจะเปนโอกาสทดททานทเปนนกฎหมายหรอวามพนฐานกฎหมายอยจะได มาฟงเรองอนทไมใชกฎหมาย สวนทานทไมใชนกกฎหมายกไดมาฟงเรองทเกยวกบกฎหมายเพราะวาปจจบนนทกคนจะเขาใจดวา และทราบดวาเวลาทเราทำงานหรอวาเวลาทเราจะแกปญหา มนตองเปนเรองขามศาสตร และประสบการณสวนตวทไดเหนในเวลาทเราเหน ไมวาดวยความเคารพ ไมวาจะเปน ผททำหนาทอนญาโตตลาการ หรอวาศาลกด เวลาทไมเขาใจบางเรอง มนทำใหถาจะใชคำทแรงนดนงมนเกดอวชา แปลวาความไมร บางครงเราไดคำชขาดหรอไดคำพพากษาทเราปฏบตไมได เพราะวามนขาดมตอน เชนไมวาจะเปนมตความเขาใจในทางเศรษฐศาสตร ไมวาจะเปนความเขาใจในเรองภาษ คอเราไมไดคดวาทานจะตองเปน expert แตวาการทเราเปดรบฟงเรองอน อนนเปนเรองทจำเปน กลบมาตอบคำถามททางทานเบญจวรรณตงคำถามวาเรองของ Digital ทเขามามบทบาทในการซงทกคนไดยนคำกลาวนแลววาเราเตรยมตงตวท จะเกดสงคมท Digital เขามายาวนาน และ COVID เขามาเปน Catalysis คอเปนตวเรงใหมนเกดขน และกในทนททนใดเรากมความสามารถในเรอง Digital กนไดเลย คนทมอายไมเคยสงอาหาร ไมเคยสงอะไร delivery เดยวนกเปนกนหมดแลว ถาถามความเหนสวนตวในหลายๆ เรอง COVID มาทำใหเรองทมนจะตองเปนอยางนนอยแลว หรอเรองทมนจะตองเกดอยแลว มนเกดเรวขน ทนในมมของนกกฎหมายเราตองปรบตวอยางไร เมอครคณกร ฝากไวนดนง บงเอญเมอวานนไดมโอกาสไปประชมกบสวนราชการนง ถามเขาวาตอนนมาทำงานกเปอรเซนต เขาตอบวา 100% ซงเรากแปลกใจเหมอนกนแลวกคดวาซก 80% กเลยถามคำถามท 2 ตอวาแลวชวง Lockdown หรอวาชวงทคนเขา Work from home มาทำงานกเปอรเซนต คำตอบยงนาตกใจกวาอกรอยเปอรเซนต แสดงวามนม Mind set ทยงตองปรบอยพอสมควรในสวนของราชการ ซงหนงในหนวยงานตรงนนตองบอกวานกกฎหมายจะเปนคนทปรบเขากบเรองนคอนขางยาก ในตวฉนเองไดดแลสำนกกฎหมายทปตท.

7

กตองใชเวลาบอกพอสมควรวาเราสมมตวาวนนเกดสงครามเกด นำทวมแลวเขา Office ไมได แตเราตองทำงานเพราะวาไมงนคนกจะยงผกตดอยกบเอกสาร ในขณะเดยวกน เรากเจอ Requirement บางหนวยงานทมนจะตองเปนเอกสารซงกตองบอกวามขอดของ COVID ททำใหมนเกดขนกคอวา ถาเราสง Notice ไมได สญญาเขยนวาอยางนน เราจะทำยงไง ตรงนกตองบอกวาเรากตองปรบวธคดหมดเลย ทานทเปนคนทวนจฉยเรอง Dispute กตองปรบตวเขากบตรงน ถาสมมตวามวธการสงแบบอน เชนสมมตถาจะสงไปรษณยไปประเทศอตาลซงตอนนนเขา Lockdown เตมทเลย มนเปนเรองทเปนไปไมไดจะบอกวาอนนเทากบเราไมปฏบตตามสญญานจบเลยซงตวอยางทดมาก ๆ คอสงคโปร สงคโปรออกกฎหมายฉบบเดยวทเขาเรยกวาเปน Temporary Measure ออกมาแกปญหาเรอง COVID ถาจะใหสงตาง ๆ มนเวรคกแคออกมาเปน Supplement เทานนเองเพราะฉะนนเรองของสญญาเชาบอกวาอยางนไมถอวาเปน default พวกเรากไมตองมานงเถยงกนทละสญญาๆ กเปนตวอยางทดวาเวลาทจะ implement อะไร ถามวาประเทศไทยควรจะทำไดไหม ตวอยางทดเปนกระทรวงทคณกรเคยดแลอย กรมสรรพากรนคอตวอยางทดในการนำทจะเขามาใชแลว จรง ๆ เขาใชมานานแลว ทนพอกลบมาถามบอกวาแลวกฎหมายอยางเราในเรองของออนไลนกด เรองของ E-signature กด ในเรองของ wallet delivery อะไรทงหลายพอเจอ covid ในเหตการณแรกทเราเจอเลยในภาคธรกจ คอมนเปนเทศกาลการประชมสามญประจำปผถอหน AGM คอตวอยางวาประมวลแพงของเราหรอพรบ.บรษทมหาชนของเราจะม requirment มขอกำหนดในเรองของการสงหนงสอนดประชมในเรองของการประชม ปรากฏวาเกดเหตการณนประชมกไมได เพราะวาสถานทประชมกตองปด แลวกไมสามารถอนมตงบการเงนสารพดเลย ซงกตองบอกวาหนวยงานอยางสำนกงานกลต.นกเปนหนวยงานทเขมแขง กระทรวง DE กพยายามออกมาใหแตเปนตวอยางวามมมองเวลาทเราเปนนกกฎหมาย บางทเราไมไดไปสมผสวา ผปฏบตเขาตดอะไรบาง แลวกโลกมนปรบไปยงไงบาง มนกทำใหใหกฎหมายมนกแขงๆ ทนปญหาเพราะกฎหมายมน Rigid คนทตความคนไมใชกฎหมายยง Regid ไปใหญเลย มนกเลยกลายเปนวา intention หรอวา rational หรอวาเจตนารมณของกฎหมายทจะใหเกดแบบนๆ กถกเบรกดวยคนทเปนนกกฎหมายเอง ซงเวลาทบอกวาไมนาจะมคาปรบ แตวาคณจะตองใสเหตผลมาคอมนกกลายเปนวาแทนทมนจะมอะไรทคนทงหมด Apply ไดบนหลกการเดยวกนกลายเปนเพมภาระใหกบหนวยงานรฐ ทตองมาดหรอวาเพมความไมแนนอน ซงทงหมดเลยกลบมาถามบอกวาเราตองปรบตวอยางไร หนงคอ ทำความเขาใจ ถาจะยกตวอยางงายๆเลยเรอง E-signature ทำไมมนเกดไมได ทมนเกดไมไดเพราะวาโดยเฉพาะในหมนกกฎหมายกแลวกน เราไมอยากจะยอมรบการเปลยนแปลงแบบนเพราะมนเปนเรองทเราไมคนเคย เราคนเคยกบการเหนกระดาษจรง คนเคยกบการเขยนลายเซนจรง ถงแมวาขอกฎหมายมา เรากไมยอมเปลยน อนนขอท 1 สวนขอท 2 ปรากฏวาพอเขาไปในกระบวนการฟองรอง หนาทหลกของทนายกมาเถยงกนอกวาเอกสารจรง หรอปลอม มอยจรงไหม ลายเซนนจรงไหม ซงมนกทำใหแทนทจะไปทตวเนอหามนไมไดไป แตคดวาดวยพฒนาการดวยสภาพ ทมนบงคบเราแบบนกจะทำใหเราสามารถ หรอวาควรจะตองปรบตว ไดมโอกาสคยกบคนทดแลงานกฎหมายทแบงคเหมอนกน เขากบอกวาเขากมปญหาอกแบบนงวาตอใหแบงคอยากจะใชถา Counter Party ไมมระบบรองรบกปรากฏวา กใชไมไดอก มนกเรยกวาทกอยางกคงจะตองมพฒนาการแลว มการปรบตว คงจะฝากวาทงหมดเลยเปนเรองของใคร ถาถามบอกวาเรมพรงนมนจะเกดขนไดอยางไร มนเกดขนไดจาก Trust แลวกคนทเกยวของโดยเฉพาะคนทมหนาทในการชขาดในการวนจฉย ในการพฒนานจะตองใส Factor เขามาตรง

8

นใหเยอะๆ นดนง คอถาเราไปเอนเตอรเทนทเรารวามนเปนเรองเทคนคของทนายของคนทนำเรองนมาแลวกเสยเวลา บางทพสจนกนเปนปเลย ถาในภาคเอกชนความลาชามนคอตนทน ยงชาไปกวาจะจบประเดนน ดอกเบยอาจจะเปนรอยลานกได อนนกคดวาถาธรกจ ตองปรบตวจาก Digital ททมนเกดขนอยแลว ถาจะใหฝากไปกคงจะคดวาเปนภาคราชการ แลวกเปน Mind set ของคนทเกยวของไมวาจะเปนคนททำงานหรอวาคนทตดสนในเรองคดนเองวาเรากตองเปดใจแลวยอมรบมากขนแลวกรวาโลกมนไปทางไหน คอทกวนนมนมระบบอเลกทรอนกสทสามารถพสจนไดอยแลววาอเมลสงไปจรง มรบจรง เราสามารถพสจนไดอยแลว มการออกกฎหมายมารองรบพอสมควรแลวเหลอแคเราตองเลก Believe แบบโมเดลเดม ๆ วามนจะตองมาพสจนกน หนงสอฉบบนจรงไหม ลายเซนนจรงไหม ดวยทฤษฎโบราณเบองตนคงเทาน ถาถามวาภาคธรกจนปรบตวยงไงกอนนจรง ๆ มสถตทชดเจนมาก ๆ อยแลวนะวาประเทศไทยเรองของ E Commerce แมกระทงมหาลยตาง ๆ ออกมาแลว Member มหาศาลการซอขายเกดมหาศาล เพราะฉะนนเรองพวกนคนผบรโภคเองพรอมจะปรบตวอย คดวาเหลออยในระบบไมมกลมทนาจะตองปรบเปลยนไป

ดร.เบญจวรรณ ตงสถาพรพนธ : กอนทเราจะใหทาง Floor ไดถามคำถาม จะขออนญาตมาทคณจรง คณจรงเคยเปน CEO หลายบรษท ในภาคธรกจทงในดาน Hosteler แลวกดานระบบรกษาความปลอดภย จงขออนญาตเรยนถาม 2 คำถาม คำถามแรกคอ Disruptive technology สงผลกบภาพธรกจในมม Retailer หรอ Wholesale หรอไม เรากจะมองอกธรกจหนงท คณจรงเคยเปน CEO อยกคอธรกจในดานรกษาความปลอดภยทปจจบนเรมนำเทคโนโลยตาง ๆ มาปรบใชมากขน เชน กลองทมการใช Face Recognition ในการจดจำใบหนา

นายจรง กาญจนภม : อนนโจทยยากมากเลย เพราะมนม 2 topic อนแรกนคอ Wholesale และ Retailer อนท 2 คอ Security หรอวาภาษาชาวบานเรยกวา บรษทยาม แตผมเรยกวา Security ดกวาเพราะกลบมาท Wholesale และ Retailer อนนคอจะคยในแงมมมองของผผลตสนคา จะเปนผลตสนคาอะไรกไดแลวแต อปโภค บรโภค หรอสนคาอตสาหกรรม ยอนกลบไปสก 25-30 ปทแลว ในฐานะผผลตเวลาทจะกระจายสนคาหรอขายของ วธทงายทสดคอการขายผานยปว หรอทเรยกวา Wholesale กจะเปนโกดงใหญๆ มเถาแกคนหนงทซอของมาในจำนวนเยอะๆ เรากกระจายสนคาดวยการปลอยเครดต กคอขายไปในรานโชหวยหลายๆราน โดยผผลตกจะประหยดคาใชจาย คอขายไปทยปว 50 รานทจะกระจายของไปทวประเทศอนนเปนโมเดลดงเดมประมาณ 20-30 ปท แลว ป 1988 กมการเปลยนแปลงในตลาดคาปลกคอ Makro เขามาในประเทศไทย สาขาแรกอยทลาดพราว Makro เรถอวาเปน Modern trade จรงๆ Big box Modern Trade ทเขามาในเมองไทย โดยมหนาทกระจายสนคาแทนทยปว หลงจากท Makro เขามากจะเหนวาทกคนเขามาในสรภมเดอด ตงแต Carrefour, Big C, Tesco lotus ทเรยกวาระบบ Hypermarket พวกนจรงๆ กคอเขามาแทนทธรกจยปว กบ Retailer หรอรานโชหวยหมด จนกระทงถงจดหนง ตอนนสดสวน Hypermarket หรอ Modern trade นาจะประมาณ 60-70% ของตลาด ธรกจยป วนบวนย งนอยลง อนนคอมมมองของผผลต ส งท Digital disruption ทมนเกดขน ตอนน Supplier กเรมมองวาเขาจะโดย Hypermarket หรอ Modern trade พวกนบบกำไร

9

ขอตวอยางผมเปน Buyer มากอนท Tesco ในการเจรจาตอรอง ถาเรามอยประมาณ 200 สาขาทวประเทศ คณเปฯผผลต คณคดวาอำนาจการตอรองอยฝงใคร ฝง Retailer ฝง Modern trade หรอฝง Hypermarket ผผลตกจะเจอความกดดนในแงกำไรซงในอดต 10-20 ปทแลว อาจจะขายของได Margin สง แตเจอ Modern trade อะไรเขามา กมการเรมบบ Margin ลง ผผลตกเลยตองมองวาเราจะ By pass ขอจำกดพวกนอยางไร สงทเราเจอในชวง โดยเฉพาะ ในชวง Covid-19 คอ ผผลตเรมไปตรงสผ บรโภคอยางพวกเราดวย Online Platform ตาง ๆ มนจะมการเปลยนแปลงเขามาตรงน แบบเดยวกนพวก Modern trade หรอ Hypermarket พวกน หลงจากเจอระบบ Digital เขามามสวนมากขน เขากจะพฒนาตวเอง คอวาพยายามขายของออนไลนเองมากขน แทนทจะไปเปด Store ลงทนท 10 ลาน ถา Store ใหญๆลงทน 500 ลาน เคากสามารถขายของออนไลนได ถามาดจะมโมเดลคราว เกยวกบ Digital Platform อย 2 กรณ กรณแรก เรยกวา Linear Supply chain เปนหวงลกโซ Supply chain ทเราเปนแนวราบคอผผลตหรอแมกระทง Retailer เอง เราซอผลตภณฑของผผลตรายอนมาเขาคงคลงเรากอน เสรจแลวจะมา Mark up เพอไปขายตอในออนไลน เหมอนเราเปนคนจดซอ แตแทนทจะเปนขอทเราไปจดใน Store แลวเราขายตอเกบเงนผานแอพพลเคชนตาง ๆ อนนคนกลางคนนนาจะเปน supplier เองหรอเปน Hypermarket เอง เราซอสนคามา สนคาเปนของเรา และเราไปขายตอ อนนเรยกวา Linear Supply Chain Model 10 ปทแลว ในเมองจน ผมไปเมองจนกบ Amazon ไล เล ยก น Amazon.com ก บ Alibaba ม นเก ด Model อ กอ นหน งท เราเร ยกวา Marketplace Market place ถาแปลงายๆ มนคอตลาด ลองนกดหนาตลาดมนเปนยงไง ตลาดกเปนพนทพอคากเขามา 100 ราย ลกคากเขามาอกสกก 1,000 คน เขากมาซอขายในตลาดอนนน คลายกบตลาดสดแบบบานเรา เจาของตลาดไดอะไร เจาของตลาดกปลอยเชาพนท ถาเปนโมเดลแบบทเราเคยทำมา Electonic หรอ Digital platform ของ marketplace กเหมอนกน มนเกดขนโดยทเขาสามารถทจะสราง platform โดยทใหมสมาชกเขามาซ อของ แลวคนทมา Supply ของกคอพอคาแมคา แตในตอนนออนไลนหมด จบมามาเจอกนแลวกมการคาขายกนบน platform ของเขา ถาเรากลบไปดในอดต ทกคนนาจะคนกบ Amazon.com Amazon.com เรมตนจรง ๆ เรมตนเปน Linear Supply chain ซงกคอซอของอยใน Distribution Center หรอใน Warehouse เสรจแลวกขายตอ ประเดนคอการกระทำแบบนเขาตองแบกรบตนทนของสนคาทไม Move กลาวคอ ซอของมา 100 อยาง เปนไปไมไดทสนคาทง 100 อยางจะขายด อาจจะขายไปไดสก 50 อยาง อก 50 อยางจะกลายเปน dead stocks แลวสนคาบางอยางเมอ Dead Stocks เกน 6 เดอน ตองเอาออกไป คอหมดมลคา ตอมาเขาเปลยนโมเดลมาเปน Marketplace คอให Supplier หรอพอคาเขามาวางของขายไดใน platform ของเขาโดยทผบรโภคเขาไปซอ อนนเปน Marketplace สงทเกดขนตอนนคอวา ทกคนเรมทำตาม Alibaba เอง ในเมองไทยคอ Lazada เรมตนกเปน Linear Platform คอซอของทกอยางเขามาเอง หลงจาก ท Lazada ยายไปอยกบ Alibaba กมการเปลยน platform กลายเปน Marketplace ซงสงผลใหยอดขายทะล เพราะวาตอนนคณสามารถเอาสนคาอะไรเขามาขายกไดแลวมคนเขามาซอ ดงนน Digital Disruption ตรงน สำหรบธรกจ wholesale หรอ retail มนเปลยนไปโดยสนเชง แลวกมความรนแรงมากขน เพราะวาตอนน margin ของแตละสนคา เวลาเราเขา Marketplace หรอ Digital platform มนม Concept หนงทเรยกวา Data Symmetry Data Symmetry คอขอมลมนโปรงใส ในอดตสมมตเราจะซอ ขอยกตวอยาง ส 5 แกลลอน เราไมรหรอกราคาเทาไหร เรากจะเดนไปทรานหรอถามชางวา

10

ราคานเทาไหร ตอนน ในยคของอนเทอรเนตเราเขาไป Google แลวเขาไปดในแตละ Platform หรอแตละ Marketplace วาเขาขายกนในราคาเทาไหร เรากไปเลอกอนทถกทสด เพราะวาตองตงสมมตฐานวาสนคาเปนสนคาจรง ไมใชสนคาปลอม มนกจะมความกดดนวา Platform หนงทราคาตางจากคนอน เขากจะลดราคา อนนเรากจะเรยกวา Data Symmetry กคอขอมลสำหรบผบรโภคโปรงใสหมด มความกดดนมากขนในการทำกำไรตรงน ทำใหคคาตาง ๆ มความลำบากในการแขงขน

Digital disruption นก จะเก ดการแขงข นพวกน ในฐานะของผ บร โภคในฐานะงานอนญาโตตลาการน ผมเขามาแตะนดนง ความทาทายทเกดสำหรบคนทมาเปนอนญาโตตลาการคออะไรบาง ผมไมใชนกกฎหมายแตผมแคคยจากประสบการณ อยางแรก Product liability เวลาซอของออนไลน เรารไดไงวาสนคานนของแท คณภาพจรง ในอดตเดนไปทหาง สวนใหญกมแตคนขายของ ใหเราพรอมใหเราทดลองสนคา แตตอนนเราตองรบของออนไลน ดงนนจงมเรอง product liability ทอาจจะเกดขอพพาทขนมา อยางทสองทผมมอง คอเรอง payment ในอดตเวลาเราไป Store กรดบตรหรอจายเงนสด ในตอนนทกอยางใชการโอนเงนกนหมด เกดมขอพพาทขนมาซอของทแพงมาก ๆ แลวของไมมา หรอสนคาใชไมไดทเปนขอผดพลาด อกอนหนงทผมคดวาผผลตเจอมาก คอ ในอดตเวลาเปนผผลต เวลาเราตงตวแทนขาย เชน ยปว เราจะมสญญา บรษทขามชาตสวนใหญจะมสญญากบตวแทนขายของ หรอ ยปว หรอ Wholesale วาคณรบผดชอบสนคาของเราในจงหวดน พอ Digital Disruption เขามา ทกอยางมความโปรงใสหมด และกฎหมายการแขงขน จรง ๆแลว ในหลาย ๆ ประเทศไมสามารถจำกดพนทการขายได กจะเกดกรณพพาทวา Distribution Agreement หรอสญญาทแตงตงเปนตวแทน เราสามารถทจะใหเขาเปนตวแทนจำหนายคนเดยวในเขตนนไดหรอไม จำกดพนทไดหรอไม และสงทมนเกดขนคอตอนนสามารถขายของขามประเทศกนเยอะมาก ยกตวอยางตอนผมทำอยบรษทนำมนแหงหนง ในยโรป Retailer ทเกงๆ สามารถซอนำมนเครองจากอเมรกาไปขายตอในยโรปแลวกำไรดกวาซอนำมนเครองในยโรปไดเพราะราคาตางกน เวลาม Cross-border trade มากขน กจะเกดกรณพพาท วาการทเราซอของลกษณะอยางน ทเราเรยกวา Grey market หรอตลาดเทา กฎหมายประเทศไหนเปนตวหลก จะเกดกรณพพาทของพวกนเยอะมาก

อกอนหนง Digital platform ตอนน บรษทคาปลกหรอเรยกวาทคาปลกในทใหญทสดในโลก เมอ 30 ปทแลว กคอ Walmart ตอมา Carrefour อะไรพวกน แตปจจบนบรษทคาปลกทใหญสดในตอนนกคอ Amazon กบ Alibaba ไลเลยกน สองเจานไมม Store ทกอยางออนไลนหมด ดงน Value ของเขาพวกน เขาจะทำใหเกดเปน Monopoly กคอผกขาดตลาด โดยมากเมอมการผกขาดตลาดมนตองมขอพพาทแนนอน โดยเฉพาะถาเปนผบรโภคหรอเปน supplier เปนประเดนใหคดวา นเปนความทาทายในแงของ digital disruption ของธรกจ Wholesale กบ Retail

อกธรกจหนงซงนาสนใจคอรกษาความปลอดภย ตอนนแรงงานขาดอยางมาก ธรกจรกษาความปลอดภยใหเดาดวาคนททำอาชพนในปจจบน ตอนทผมอย ทถกตองตามกฎหมายอยประมาณครงลานคน อกประมาณคร งลานไมถกตองตามกฎหมาย กฎหมายท ว านค อพรบ.รกษาความปลอดภย การเปนรปภ. หรอเปนยาม จรง ๆ ตองม license เพราะถอวาเปนวชาชพททางกรมตำรวจเปนการควบคมจะสงเกตไดวาขอดปายเขามรปภ License หรอไม คร งหนงท เราเจออาจจะไมม จรง ๆ กสามารถโดนจบได แรงงานในการเปน รปภ.ในการเปนรปภ.หรอธรกจ Security สงแรกคอตองถอ

11

สญชาตไทย เรามาคดดนะ ประชากรไทยเนยเราเรมเปน Greay market มากขน Ageing Market มากขน วยทำงานนอยลง แตเรองความรกษาความปลอดภยเปนสงทสำคญ ในชวง COVID-19 มนเปนธรกจหนงทคนใหความสำคญมากเลย คนนอยลงในหลายๆอตสาหกรรมเรากจางคนตางดาวจากเพอนบานของเรา แตในธรกจนเราจางคนตางดาวไมไดถาไมทำผดกฎหมาย สงทมนเปลยนแปลงกคอวา Digital Disruption นเราตองเร มนำ Technology เขามาใช เพราะวา 1.คาแรงข น ทกสองสามป คาแรงขนตำกขน Shortage ของ labor หรอวาแรงงานกขาด ใชคนตางดาวกไมไดเราเลยตองแทนทดวย Technology เทคโนโลยพวกนกจะมพวก facial recognition กลองอะไรตาง ๆ แมกระทงพวก Tracking System ในมอถอ จรงๆมอถอทกคนไม Secure ถาทำเปนจรง ๆ สามารถ Track ไดวาเราอยทไหน Internet ทเราใชในโรงแรมทเปน Public Hacker ด ๆ สามารถ Hack เขาไปดวาคณกำลงทำอะไรอยในคอมพวเตอร หรอ Ipad ของคณได สงทสำคญทเปนการทาทายงานอนญาโตตลาการกคอวา เวลาเอาเทคโนโลยเขามาควบคมหรอตรวจการดพวกเรามากขน เชน facial recognition หรออะไรพวกน มนจะม Data Privacy Law ซงถาผมจำไมผดประเทศไทยเราเลอนไปอกปหนง ในแงกฎหมายคอ พรบ. คมครองขอมลสวนตว อนนเปนอะไรท Sensitive มากเลย เพราะวาสงทเราไมอยากใหคนรมากทสดกคอเราไปไหนมาไหนแตดวย Technology ของ facial recognition กลอง Monitor ตางๆ น สามารถ track เราไดวาเราไปท ไหน ถาเราสามารถนำ Data ตวน มา Link กบ Data มอถอได ซงหลาย ๆ ประเทศ ทำในชวงทมนเกด Covid ระบาดในเมองจนถาเราไปด เคา Track ได ในเกาหล กเชนเดยวกน แมไมได track ผาน App เขากสามารถ track ได อนนเรยนใหทราบเลย นนหมายความวาจรงๆ ธรกจรกษาความปลอดภยในอนาคตมนจะเปลยนจากทเราเรยกวา Man Security Services คอทใชบคลากร มนจะกลายเปน Electronic Security services ความปลอดภยในอนาคตไมไดแขงกนทรปภ.ทอยหนาตก แตจะอยในโลกของคอมพวเตอรคอ Cyber Security ซงอนนตองยอมรบเลยวา มผเชยวชาญนอยมาก เพราะวาผเชยวชาญจรง ๆ เขาไปเปนแฮกเกอรกนหมด มนอยคนทจะมาปองกนการแฮกของระบบ ซ งตรงน จะเปนความทาทายในอนาคต โดยเฉพาะในแง ของมมมองของอนญาโตตลาการ ผมคดวาขอพพาทเกยวกบ Cyber Security ผมยงไมแนใจเลยวามตลาดไหนในโลกนทมผเชยวชาญพอทจะไหลเกลยตรงนได และตดสนได แมกระทงเปนการเลอกตงในประเทศมหาอำนาจบางประเทศยงสามารถโดน Hack ไดเลย จะเอาอะไรกบหลายๆประเทศในภมภาคน

ดร.เบญจวรรณ ตงสถาพรพนธ : ทานใดมคำถามอยากจะถามวทยากร สามารถยกมอขนได ถาไมม ไมทราบวาทานวทยากรทกทานมอะไรจะกลางฝากเพมเตมไหม

นางสาวเพยงพนอ บญกลำ : เน องจากมาจากธรกจเร องพลงงาน จงอยากพดเร องน ในเชงของ Disruptive Technology จรง ๆ Sector พลงงานกคงจะคลายๆกบธรกจธนาคารหรอวาสวนของ Financial จรง ๆ กเจอมาระยะหนงแลวกอนหนาทจะเกด COVID มานานพอสมควร ถาจะสงเกตกคอในยคอดตราคานำมนสงมาก บรษทพลงงานของโลก ของอเมรการจะตด top ถาเราไปทกวนนบรษทขนาดใหญ Market cap เยอะ ๆ กลายเปนบรษทเทคโนโลย เชน Amazon, Microsoft อะไรตาง ๆ พลงงานไปแถวหลงแลว สงทมนเกดขนกคอมการคนพบสงใหม ๆ รวมทงใชเทคโนโลยเขาไปจบเชน Shell gas Renewable Energy พลงงานทดแทนทางปตท.ทางกลมเราเองกตองปรบตวเรยกวาเยอะมาก ๆ เพราะฉะนนเรองทเรองทสำคญสำหรบภาครฐเองกม เรองทสำคญสำหรบภาคธรกจทจะตอง

12

ปรบตวกม ภาครฐ อยางเชนทคณกรณไดกลาววาเปนเรองรถไฟฟา ซงอนาคตตองมาแน ๆ และมนเรวขนถาเราตดตามเรอง Tesla จะเหนถงความเปลยนแปลง ประเทศไทยเองกเรมมเพอนทรจกกนนำรถ Unman รถทไรคนขบมาทดลองแลวบนทางดวนซงเขากบอกวา work ดมากเลย Safety เพราะฉะนนอะไรทเราคดวาอยในหนง มนจะเกดขนไดหมด อะไรทคดวาประเทศไทยเปน ขอยกเวนมนจะไมใชขอยกเวนอกแลว อยางไร Trend นกตองมา ซงทกทานททำหนาทตรงน ตองคดวาอนาคตงบประมาณทจะมาแทนคาสมปทาน มาแทนภาษปโตรเลยมเปนแสนๆลานจะมาจากไหน จะเกบภาษกนยงไง ซ งกรมสรรพากรเองกไดเร มนำรองในการเกบพวก E-commerse Transaction โดยเฉพาะ Enforcement กบบรษททอยนอกประเทศ เราจะหารายไดตวนเขามาไดอยางไร ก เปนเรองทสำคญ สำหรบในสวนภาคธรกจเองกมการปรบตวธรกจใหมๆ จะมการเขามา ธรกจทเก ยวของกบสขภาพ เรองอะไรตาง ๆ คอ COVID มาเปนตว Alarm ถาเชอวาอนาคตโรคนหายไป เดยวกจะมโรคใหมหรอมปญหาใหม ๆ เขามาทาทาย และทกๆปญหากจะกลบมาในเรองของ ESG หรอ Environment Social Governance เนองจากเปนนกกฎหมายทอยากพดถงเยอะทสดเปนเรอง Governance Governance นกนความคอนขางเยอะ ถา Governance ดเร องอ น ๆ มนกนาจะดตามไปดวย Governance ด ความเหลอมลำกนาจะนอยลง เรองปญหาตางๆกนอยลง Governance ดการเมองกดขน ทอยากพดประเดนนเปนพเศษเพราะวาทกทานทอยตรงนมสวนสำคญมากๆกบเรอง Governance ทำไมเราถงยงไดยนเรองคาโงนน คาโงน สญญาแยจรงหรอไม จากประสบการณสญญาไมแยเลยคะ สญญารฐนเปนสญญาทด แลวปญหาอยตรงไหน ปญหาคอการปฎบตตามสญญา สำหรบภาคธรกจสงทสำคญอยางยง คอความแนนอน ภาคธรกจ Concern เรองความแนนอน Certainty อะไรทไมแนนอนมนคอตนทนแลวเวลาท ต นทนท เราไมร ว าเรา countify อยางไร เขากจะตองบวกเสมอ เพราะฉะน นเร องของ Governance มนกเกยวของกบ Globe Law เราอาจจะคดวาเราไมใชผพพากษาแตวาจรงๆแลว ถาเราอยากจะโปรโมทในเรองของอนญาโตตลาการทงในเรองของความเรวตนทนทนาจะเรวกวานอยกวา เมอเทยบกบระยะเวลา สำหรบโดยเฉพาะภาคธรกจ เรองของระยะเวลามนเปนเรองสำคญ ถาเราไปศาลใชเวลา 10 ป มาอนญาโตตลาการใชเวลา 2 ป เราตองอยากจะเลอกตรงน แตวา certainty คอความแนนอนมนจะเปนตวสำคญททายทสดมนนำไปถง trust เพราะฉะนน กคงจะฝากไววาในการทำหนาท โลกปจจบนมนยากและทาทายมากขนทกท ถาสมมตวาเราใสหมวกผบรโภคเตมทเราจะบอกวายงถกยงด แตถาเรา Balance ใหมนสมดล เมอไรถ ถายงถกยงด ทายทสดคนทเปน Deep Pocket บรษทขนาดใหญทายทสดจะอยตวเลกๆจะหายไป ซงในทสดแลวมนจะกลบมาเปนตนทนของเราอยางใดอยางหนงไมวาจะเปนตนทนสงคม หรอวาตนทนในเรองของความเปนธรรม กคงจะฝากไวอยางน เพราะฉะนน หวขอ Disruption ของ Technology หรอ Disruptive Industry น เปนเร องท ทกทานตองเปดใจกวางใหมากท ส ด เราคงตองพยายามใชตรรกะ ใช common sense ใช เร องของ empathy ความเขาอกเขาใจ และความเหนอกเหนใจคนอน เพราะวาบางครงถาเราไปตความอะไรทมนเครงครดมาก ๆ มนกจะกอใหเกดความไมเปนธรรม ซงอาจเปนปญหาหนงในวนทมาถงในจดน

นายกรณ จาตกวณช : ในเรองของ Mind Set ผมคดวามความสำคญจรงๆ ในฐานะนกการเมองกมองวาทสำคญทสดกคอทศนคตของนกการเมองเอง และทศนคตของผทมอำนาจรฐทจะตองยอมรบ ความจำเปนในการทจะปรบเปลยน ปรบปรง ปรบตวในสวนของระบบรฐและระบบราชการเอง คออยากยำในประเดนน เพราะวาถาไมมการปรบทศนคตในเรองนนำไปสการปลดลอคเงอนไขตาง ๆ ทมาจาก

13

ระบบราชการ แนวโนมโอกาสในการทจะ Disrupt ในทางบวก ประยกตใชเทคโนโลยเพ อใหเปนประโยชนตอการพฒนาประเทศ เปนประโยชนตอประชาชน ผมคดวาเปนเรองทเปนไปไมไดเลย เพยงแคบางตวอยางททงสองทานจะหยบยกขนมาแลวกเหนวามนไปถงจดนนไดยาก ตว Disruption เอง ผมคดวาในโลกการเงนทสำคญทสด คอ Blockchain Technology จะนำไปสสงทเขาเรยกวา DeFi หรอ Decentralized Finance กคอเร องของครปโทเคอรเนซ เร องของระบบท เร ยกวา pier to pier landing ค อระบบทแยกตวออกมาจากระบบธนาคารปจจบน เป นระบบท ทำใหเจาของเงน กบผตองการใชเงนเชอมตอกนไดโดยตรง โดยไมตองมผคาคนกลางซงกคอธนาคารพาณชยทรบฝากเงนฝากเรา และจายดอกเบยเรานดเดยวแลวไปปลอยเงนกกนสวนตางดอกเบยเยอะ ๆ อยางน

เทคโนโลยจะเปนตวตดความจำเปนทจะตองมคนกลางออกไป ซงเทคโนโลยตอนนทดเหมอนวามแนวโนมท จะมผลสำคญมากท สดในโลกการเงนกคอ Block chain แตเทคโนโลยทค ดวาจะมความสำคญมากทสดในในการ disrupt วถชวตของเราโดยทวไปคอ AI หรอ Artificial Intelligence จะสงผลในการสรางความเปลยนแปลงตอเนอง ซงผรแบงประเภท AI ออกมาเปน 4 ประเภท ประเภทแรกเราคนกนมากทสดกคอ Internet AI กลาวคอทเรารสกวาเดยวนอนเทอรเนตฉลาดขน รวาเราตองการซอของอะไร รวาเราชอบทจะฟงขาวประเภทไหน นคอการประมวลจาก Data ของเราเอง ในการทจะสงสงทเขาคด คำนวณมาแลววานาจะเปนรสนยมของเรา ประเภททสอง Business AI คอการทภาคธรกจวเคราะห Data ทมในการทจะออกแบบในการใหบรการทตรงตอ หรอแมนยำตอความตองการของผบรโภคมากขน หรอจะเปนตวอยางของสถาบนการเงนกเปนตวอยางเหมอนกบทหยบยกเมอสกคร คอการทสถาบนการเงนรวบรวม Data เพอทประเมนความเสยงของผทตองการมากยมเงนไดอยางแมนยำมากขน นนกคอรปของ Business AI ประเภททสาม กคอตวอยางเมอสกครทหยบยกขนมาในเร องของการดแลความปลอดภยเร อง Perception AI กลาวคอสามารถท จะดจาก Facial Recognition หรอ Voice Recognition และกฉลาดพอทจะแยกแยะไดวาอะไรเปนอะไร อนนกคอคอประเภทของ AI ท กำลงสงผลในโลกกวางอยางมาก สวนสดทายกคอเร องของ Autonomous AI หมายความวาประเภทของ AI ทสามารถคดเองไดดวยตวเองโดยไมตองอาศยมนษยเปนผออกคำสง ซงอนนคอเรองของ Self Driving Car และอน ๆ มนเหมอนกบเปนการพฒนาจากอดตหรอปจจบนทเราเรยกวา Automated เครองจกรททำงานแทนเราไปส Autonomous คอเครองจกรททำงานโดยไมตองมเรา นคอความตางและระดบการพฒนาชนสดทายกวาไดของ AI เพราะฉะนน ผมมองวาพฒนาการของ AI Technology คอสงทจะสงผลของการ Disrupt วถชวตความเปนอย การทำงาน โอกาสทกอยางของเรามากทสดในชวง 10-20 ป ขางหนา ซง เราไมมสทธทจะตกขบวนรถไฟขบวนนเลย ผมมองวามนเหมอนกบเปนความจำเปนพนฐานของประเทศไทยเราทจะตองม Capability มความสามารถ ในการท จะประยกตใช AI เพ อท จะพฒนารกษาขดความสามารถในการแขงขนของประเทศ ซง ณ ปจจบนกยงถอวาเรามอปสรรคและความลาหลงหลกมาจากเงอนไข กฎหมายทมนไมทนตอยคสมย อยากจะฝากประเดนสำคญประเดนสดทายไววาภาระหนาททางฝงการเมองทผมมองวาสำคญทสดตอการเตรยมใหประเทศไทยเราอยในโลกทกำลงจะถก Disrupt ไดน กคอการปฏรปกฎระเบยบ กฎหมาย ระบบราชการ เพอใหเออและมความสอดคลองตอเทคโนโลยทมความเปลยนแปลงอยางรวดเรว

14

นายจรง กาญจนภม : พดถง AI เมอเชาอานใน The Guardians ระบบ AI GPT 3 ทองกฤษถาจำไมผดสามารถเขยน essay แทนมนษยไดแลว คอ Self Aware และเขยน Essay หมายความวาไมจำเปนตองมอนญาโตตลาการแลวในอนาคต AI อาจจะทำงานแทนได ในการเขยนคำวนจฉย อนนเปน side topic ในมมมองผม ในแงของ Digital Disruption น โลกกำลงเปลยนไป สงทกงวลทสดและเหนในรายชอวา มอาจารยมหาวทยาลยหลายทานมา ณ ทน สงทผมเปนหวงทสดคอ ความสามารถของบคลากรเรา นกศกษา นกบรหารของเรายงไมสามารถตามทน Digital disruption ในโลกน ถาเรามองดธรกจ retail ทเปนออนไลนน ยงไมเหนสญชาตไทยเลย คดวาไปในอนาคตถาเราไมทำอะไรเกยวกบบคลากรของเรา เราอาจจะเสยเปรยบมากขนและมากขน กขอฝากเขาคดอนน สำหรบโดยเฉพาะอาจารยหลายๆ ทาน ในทน

15