Upload
carlo-joseph-moskito
View
114
Download
2
Embed Size (px)
Citation preview
Sa Aking mga Minamahal na Mag-aaral ng History 2 B3:
Sa totoo lang hindi talaga ako pumapayag na sumulat ng isang mensahe para sa Salansanan --
nawiweirduhan kasi ako, sa akin niyo ipapasa, pero mayroon din akong bahagi dito. Subalit dahil
kayo na ang aking huling klase sa UPLB, sige na nga.
Una sa lahat, nagpapasalamat ako dahil isa ito sa pinakamakabuluhan kong semestre. Nanghihingi
rin ako ng unawa sa mga pagkakataon na wala ako sa klase o di kaya nama'y wala na akong
ginawang pag-rant sa klase ukol sa Large Class. Sana marami kayong natutunan, at sana mas
naappreciate niyo ang ating bayan, at syempre, ang Kasaysayan. Sana rin nabuwag ang dating
mentalidad na ang kasaysayan ay tungkol lamang sa pagmememorya at pagsaulo ng mga petsa --
dahil higit pa dito, ang kasaysayan ay tungkol sa kritikal at makabuluhang pag-aaral sa ating
nakaraan.
Nawa'y sa ating paghiwa-hiwalay hindi maputol ang bond na nilikha ng isang semestre nating
pagkakasama. Maraming salamat sa lahat at kitakits na lang!
Mabuhay kayo, mga Iskolar para sa Bayan!
BB. MA. KATHRYN ANN B. MANALO
Archaeological Studies Program
University of the Philippines in Diliman
Mensahe
Lupong Tagapamanihala:
Carlo Joseph M. Moskito
Lea Camile C. Aquino
Dan Leo Z. Diona II
Ian Lemuel C. Alimagno
Graciela Antonia Hilario
Airene M. Rustia
Sangay ng Dokumentasyon
Benedick B. Labaco
Janelle M. Jerusalem
Maria Cecilia J. Villareal
Sangay ng Pagdidibuho
Jenina Jane D. Castro
Bianca Marie DP. Juacalla
Eliza C. Aquino
Marie Anna Dominique Bibat
Jemuel Clemente
Lovely M. Cabuhat
Monina Faye Amiscosa
Karla Jane Gonzalvo
SALANSANAN 2010Kasaysayan 2 – B3
Sangay ng Pananalapi
Ariza Minelle A. Aguila
Mary Joyce Ventura
Angelynn Salazar
Sangay ng Pananaliksik
Maria Katreena M. Abadejos
Jeztine Cassandra Manaloto
Catherine P. Barbero
Rommel Marquez
Yjeen T. Protacio
Kathleen Joy de Guzman
Asya
Ang Kasaysayan ay isang salaylay na may saysay sa pinagsasalaysayan.
Tatlong Elemento ng Kasaysayan
1. Tao
2. Panahon
3. Lugar
Modelo ng Pagsasakasaysayan
1. Cylic
2. Linear
3. Spiral
Metodo ng Pagsasakasaysayan
1. Paksa
2. Pangangalap ng Batis
a. Primaryang batis
b. Sekundaryang batis
3. Kritika
a. Panloob
b. Panlabas
4. Pagkasaysayan
KASAYSAYAN
ΆσίαGriyego
• nangangahulugang bukang-liwayway
• kontinente maliban sa Ereb at Libya.
Ayon sa mga Romano ang Asya ay
nahahati sa dalawa; Asya Minor(Turkey) at
Asya Major.
ASYA: KAHULUGAN AT PAGPAPAKAHULUGAN
Ang pagtatao sa Asya ay nasakatuparan sa
pamamagitan ng migrasyon ng mga Homo Erectus mula sa
Aprika patungo sa iba‟t ibang bahagi ng Asya particular sa
Timog Silangang Asya( Indonesia) mga isang milyung taon na
ang nakalilipas na may layong 12 milya ang layo.
Kultural na Konsepto ng Asya
Noong 1100 BCE ay kumalat ang teknolohiya ng bakal mula sa
Mesopotamia patungong Indus Valley at Silangang Asya
gayundin ang spoked wheels at chariots. Dahil sa pangyayaring
ito kumalat din ang mga relihiyon sa Asya tulad ng Budismo,
Kristiyanismo at Islam.
Biyolohikal na Konsepto ng Asya
Noong ika-labing apat na siglo ay nagkaroon ng malawakang
kalakalan na naging dahilan din ng pagkalat ng mga sakit gaya
ng Bubonic plague o sakit mula sa dumi ng daga.
HEOGRAPIKAL AT PAGTATAO
Teorya ng Superkontinente: Alfred Wegener-may-akda ng “The
Origin of Continents Oceania” noong 1915. Ayon dito ang mga
kontinente ay nabuo mula sa isang masa ng superkontinente na
tinatawag na Pangaea
Teorya ng Plate Tectonics
Ayon dito ang Asya ay bhagi ng Eurasian continental plate
1. Convergent o pagababangga ng dalawang masa ng lupa kung
saan nabbuo ang mga ridges at bundok gaya ng Himalayan
Mountain Ranges na nabuo sa pabangga ng India sa Asya.
2. Divergent o paghihiwalay ng dalawang masa ng lupa upang
mabuo ang mga isla.
3. Transform: dahilan ng lindol o pagggalaw ng plates pababa at
pataas
HEOLOHIYA NG ASYA
Ang Asya ay may sukat na 45, 102,
540 km2
o 17 milya kuwadrado sa
10° timog silangan hanggang 95°latitude at 11° kanlurang hanggang
175° longhitud.
HEOLOHIYA NG ASYA
c
TIMOG SILANGANG ASYA
Mainland
•Myanmar
•Thailand
•Vietnam
•Laos
MGA REHIYON NG ASYA
Insular
•Pilipinas
•Indonesia
•Malaysia
•Brunei
•Singapore
•East Timor
KANLURANG ASYA
MGA ESTADO
Estadong Gulpo
Estadong Persiano
Estadong Hudyo
Mayroon itong tatlong rehiyong pisikal
1. Fertile Crescent- lupain mula Silangang
Mediterranean hanggang Tigris at Euphrates
2. Kahilagaang Tier- lupain mula Iran at Turkey
3. Arabian Peninsula- disyerto
MGA REHIYON NG ASYA
TIMOG ASYA
1. India
2. Afghanistan
3. Bangladesh
4. Nepal
5. Bhutan
6. Sri Lanka
7. Maldives
MGA REHIYON NG ASYA
SILANGANG ASYA
1. China
2. Japan
3. Mongolia
4. North Korea
5. South Korea
6. Taiwan
MGA REHIYON NG ASYA
HILAGANG ASYA
1. Kazakhstan
2. Kyrgyzstan
3. Tajikistan
4. Azerbaijan
5. Turkmenistan
6. Georgia
7. Armenia
8. Uzbekistan
9. Siberia
MGA REHIYON NG ASYA
Sonang Polar: Yelo, Tundra at Taiga
Sonang Damuhan: Steppes
Sonang Disyerto:
Sonang Bulubundukin
Sonang Karagatan at Kapuluan
Sonang Kagubatan
MGA SONANG HEOGRAPIKAL NG ASYA
MGA KARAGATAN
•Indian Ocean
•Pacific Ocean
•Arctic Ocean
ILANG MGA DAGAT
•Bering
•Okthosk
•Japan
•Yellow
•Arabian
•Yellow
ILANG TALAMPAS
•Tibetan- Bubongan ng mundo
ILANG MGA ILOG
•Yangtze
•Tigris at Euphates
•Mekong
•„Ob
•Indus
•Ganges
•Yenisey
ILANG MGA DISYERTO
•Rhub „al „ Khali
•Gobi
•Takla Makan
•Syria
MGA PISIKAL NA KATANGIAN NG ASYA
EBOLUSYON NG TAO SA ASYACharles Robert Darwin- may-akda ng On the Origin of the Species by Means by
means of Natural Selection, The descent of Manand Selection in Relation to Sex,
at The Expressions in Mam and Animals, na nagpapaliwag ng ebolusyong
biolohikal ng mga nilalalang sa mundo.
Carolus Linaeus- may akda ng Systema Naturae o Natural System na unang
naglatag ng mga prinsipyo sa pagpapangkatpangkat ng mga may-buhay sa
mundo at unang nag-uri sa tao bilang primate
Jean-Baptiste de Monet Lamarck: may-akda na Philosophie Zoologique
(Pilosopiya ng Zoolohiya) na nangangatwiran sa pagkakaugnay ng lahat ng may-
buhay sa mundo
Alfred Russel Wallace- may-akda na The Malay Archipelago at Contributions to
the Theory of Natural Selection
Gregor Johann Mendel- unang naglatag ng pundasyong matematikal ng siyensya
ng mga genes ohenetika at nagpanukala na maaaring hindi namamana ang mga
katangian kundi resulta ng mutation o dagliang pagbabago ng mga gene
3 BATAYAN NG NATURAL SELECTION:
1. pagkakaiba- lahat ng may-buhay ay may sari-sariling
katangian at umaangkop sa partikular na kapaligiran
kumpara sa iba
2. pagmamana- may pagsasalin ng mga katangian ng
magulang sa mga anak
3. pagtatagumpay sa reproduksyon- ang may buhay na
angkop sa isang particular na kapaligiran ay nagkaka-anak
ng mas marami at ang pinakamarami sa harap ng
kompetisyonat kooperasyon at koperasyon ang
pinakamatagumpay
proseso ng pagiging tao na nagtatakda ng paglikha ng tao sa sarili na
nagpapalitaw ng kanyang pagkakaiba at pagkakahiwalay sa ibang may-
buhay at sa ibang hayop
•Bipedalismo- palalakad sa dalawang paa sanhi ng kakayahang tumayo ng
diretso
Resulta ng bipedalismo
a.naging posible ang paglalakad
b.malaya nang ipanghawak ng mga bagay ang kamay
c.nagbigay daan sa paglikha ng mga kagamitan
HOMONISASYON
Ito ay proseso ng pagpapakatao na nagtatakda ng pagpapaunlad ng tao sa
sarili upang malinang ang kaalaman at karununganupang harapin ang
kalikasan at panibabawan ito sa paglikha ng mga bagay para sa pansariling
pangangailangan
Mga pagbabago ng mga malatao
•pagkawala ng balahibo at makapal na buhok sa katawan
•pagliit mg panga at mga ngipin
•pagl-ikli ng braso
•paglaki ng utak, nagdulot ng mas compleks na pag-iisip na ginamit sa
paggawa ng mga kasangkapan at pagplano ng mga aktibidad
HUMANISASYON O SAPIENTISASYON
EBOLUSYONG KULTURAL SA ASYA
Tatlong Pangunahing Yugto ng Ebolusyong Kultural:
Panahong Paleolitiko
a.nagsimula noong 400 000BK hanggang 8500BK, nagmula sa
dalawang salitang Griyego na palalos at lithikos na
nangangahulugang panahon ng matandang bato,
b.palipat-lipat ng tirahan ang mga sinaunang tao upang mangalap ng
pagkain at magagaspang nabato ang pangunahing gamit.
c.May ebidensya na ng pananampalataya na sumasamba sa
kalikasan
Panahong Mesolitiko
•nangangahulugan ng panahon ngpanggitnag bato
•malaki ang pinagkapareho sa panahong paleolitiko kaya sinasabing
bahagi rin ito ng naunang panahon
Panahong Neolitiko
•nagsimula noong 7000BK hanggang 3000BK
•nagmula sa mga salitang Griyego na naois at lithikos na nangangahulugang
panahon ng bagong bato
•naging makinis at matalas ang mga kasangkapang bato, nagkaroon na
technocomplex o ang tradisyon ng paggawa ng kagamitan at kasangkapan
•natuklasan ang paghahalaman at domestikasyon ng mga hayop pati na rin
ang pag-usbong ng pamayanan at lungsod
Panahong Metal
•kalinangan sa paggawa ng mga kagamitan at kasangkapang metalmula sa
tanso, bronse at bakal na nagdulot ng malawakang pa.gbabago sa uri ng
pamumuhay
•paglikha ng mga kagamitan sa pagsasaka, pananampalataya at pakikidigma
ETNOLINGGWISTIKONG GRUPO
Etnolinggwistikong Grupo- tumutukoy sa lipi o pangkat na
pinagbubuklod ng magkatulad na kalinangan at wika
•Timog Silangang Asya- binubuo ng Austoasyatiko at
Austronesyano
•Silangang Asya- binubuo ng mga sino-tibetan, Austranesyano, at
kamag-anak ng Altaiko
•Timog Asya- binubuo ng mga Austoasyatikong Munda, Dravidian,
at Indo-arian
•Kanlurang Asya- binubuo ng mga Sumeriano, Elamito, Kassite,
Hatti, Halde, Huri, Lyciane, Lydians
e. Hilagang Asya- binubuo ng mga Uralo-altaiko, Paleosiberiano,
Eskimo
SIMULA NG SIBILISASYON
Sinasabing sa mga masaganang rehiyon ng Mesopotamia, Egypt
(Nile Valley), at Indus Valley nagsimula at nabuo ang pinaka-
matandang sibilisasyon. Dalawa sa mga ito ay mga river valley at
ang isa ay napagigitnaan ng dalawang ilog. Masagana at mataba
ang lupa sa mga rehiyong ito na tugma sa pangunahing
ikinabubuhay ng mga tao, ang pagtatanim at pagpapastol ng mga
hayop.
Sa kabila ng kakulangan ng sapat na teknolohiya, hindi naging
mahirap ang pamumuhay ng mga tao sa lugar dahil na rin sa suplay
ng tubig na malapit dito na nagmumula sa kambal na ilog ng Tigris
at Euphrates. Ito rin halos ang naging sentro ng mga batas at
relihiyon sa Mesopotamia.
Ang mga solidong deposito naman ng lupa na naaanod sa baybayin ng ilog
ng Nile ang nagpatingkad sa paninirahan ngmga tao sa Egypt at Nile Valley.
Dahil sa pagkakalkula ng palagiang pagbahasa lugar ay naimbeto nila ang
isang sistema ng pagtala ng mga araw, ang kalendaryo.
IMBENSYON: kalendaryo
Dahil na rin sa agricultural at ekonomikal na teknoloiya ng mga nabanggit na
lugar ay nahikayat ang mga dayuhang mangangalakal na magpunta
atmagbenta ngkani-kanilang mga produkto . Nakadagdag din ito sa mga
kaalamang kulturalng mga tao pati na rin sa paglawak ng populasyon.
Ang saganang lupain sa baybayin ng ilog ang nagbunsod ng mga digmaan at
pagtatatag ng sandatahang-lakas ng mga siyudad upang mapalawak ang
nasasakupan na sa kalaunan ay nagpasimula ng mga imperyo. Ang ilan ay
naglaan ng mga muog upang mapigilan ang pagsalakay ng mga taga-labas.
Kabilang sa mga ito ang sumusunod na siyudad:
1. HARRAPA, ng Indus
2. UR, ng Mesopotamia
3. MEMPHIS, ng Egypt
Kilalanin pa ang
Ang Asya ang pinakamalaking kontinente sa mundo. Mas malaki ang
kalupaan ng Asya kung ikukumpara sa buwan.1
MGA HINDI MO ALAM TUNGKOL SA ASYA
Buwan: 3.793 × 107
km²
Asya: 44,391,162 km²
2Ang Asya ay may populasyon na 4 na bilyon. Binubuo nito ang 60%
ng tao sa mundo. Kung ang lahat ng taong ito ay maghahawak
kamay, maari nilang maikot ang ekwador ng isang daang beses.
MGA HINDI MO ALAM TUNGKOL SA ASYA
3
Ang limitasyon ng Asya ay umaabot sa Suez Canal at Ural Mountains
sa Kanluran; Black Sea, Caspian Sea at Caucasus Mountains at
Karagatang Indian sa Timog; Karagatang Artic sa hilaga at Karagatang
Pasipiko sa Silangan.
MGA HINDI MO ALAM TUNGKOL SA ASYA
Suez Canal
Ural Moutains Caucaus Moutains
Indian Ocean
Black Sea
Caspian Sea Arctic Ocean
Pacific Ocean
Limitasyon ng Asya
4 Tatlo sa apat na bansang may pinakamayabong na ekonomiya ay
nasa Asya – China, Japan and India.
MGA HINDI MO ALAM TUNGKOL SA ASYA
China IndiaJapan
5 Ang sentro ng pananalapi sa Asya ay ang Tokyo, Hongkong at
Singapore.
MGA HINDI MO ALAM TUNGKOL SA ASYA
Tokyo Hong Kong Singapore
6Ang pinaka dulong kanlurang bahagi ng Asya ay Cape Baba ng
Turkey at ang pinaka dulong Silangang bahagi ng Asya ay Cape
Chelyuskin sa Siberia.
MGA HINDI MO ALAM TUNGKOL SA ASYA
Cape Baba Cape Chelyuskin
7 Sa Asya matatagpuan ang pinakamataas bahagi ng daigdig, Bundok
Everest, at ang pinakamababaw na bahagi ng daigdig ang Dead Sea.
MGA HINDI MO ALAM TUNGKOL SA ASYA
Mount Everest Dead Sea
8 Ang Asya ay lunduyan ng pinakaunang sibilisasyon, sa bahagi ng
Tigris at Euphrates.
MGA HINDI MO ALAM TUNGKOL SA ASYA
9 Hindi lahat ng Asyano ay mahirap. Ang Tsina ay may halos 100,000
katutubong milyonaryo.
MGA HINDI MO ALAM TUNGKOL SA ASYA
10Asya lamang ang tanging kontinente na namamagitan sa Aprika at
Europa. Kapag nababalutan ng yelo ang Bering Sea, ang hilaga ay
namamagitan sa Hilagang Amerika.
MGA HINDI MO ALAM TUNGKOL SA ASYA
Isa ring opisyal na pangalan ng Estado ng Brunei Darussalam ang Nation of Brunei,
the Abode of Peace o Negara Brunei Darussalam.
HASSANAL BOLKIAH
Presidente ng Estado ng Brunei Darussalam
Bandar Seri Begawan
Tinatawag ding Burma. Nay Pyi Taw ( Royal City) ang bagong kapitolyo ng
Myanmar na matatagpuan sa Kyatpyae Village of Pyinmana Township ng Mandalay
Division. Inanunsyo ang bagong kapitolyo noong March 2006.
Bagan
THEIN SEIN
Prime Minister ng Myanmar
Ang OCIC Tower sa Phnom Penh ang pinakamataas na gusali sa Cambodia.
NORODOM SIHAMONI
Hari ng Cambodia
Angkor Wat
Naging malaya ang bansang Timor Leste noong ika-20 ng Mayo 2002 .
JOSÉ RAMOS-HORTA
Presidente ng Demokrating Republika ng Timor Leste
Dili
Ang Pha That Luang sa Vientiane, ang pambansang simbolo ng Laos.
BOUASONE BOUPHAVANH
Prime Minister ng Lao PDR
Vientiane
Ang Masjid Negara, ang pambansang mosque ng Malaysia
YANG AMAT BERHORMAT DATO' SRI MOHD. NAJIB BIN TUN ABDUL RAZAK
Prime Minister ng Malaysia
Petronas Towers
Matatagpuan ang rebulto ni Senador Benigno S. Aquino, Jr. malapit sa gusali ng
„The Philippine Stock Exchange‟.
GLORIA MACAPAGAL – ARROYO
Presidente ng Republika ng Pilipinas.
Banaue Rice Terraces (Kaliwa) at ang rebulto ng Birheng
Maria sa EDSA People Power Shrine (Kanan).
Ang simbolo ng bansang Singapore ay Merlion.
SELLAPAN RAMANATHAN
Presidente ng Republika ng Singapore
Merlion
Ang pambansang reihiyon at Theravadda Buddhism
BHUMIBOL ADULYADEJ
Hari ng Thailand
Ang Wat Chaiwatthanaram ng Ayutthaya.
Ang Vietnam ay dating kolonya ng Pransya o France
NGUYEN MINH TRIET
Presidente ng Vietnam
Ho Chi Minh Mausoleum sa Hanoi
Ang Indonesia ang may pinakamalaking populasyong Muslim sa Indonesia
SUSILO BAMBANG YUDHOYONO
Presidente ng Republika ng Indonesia
Jakarta
Sa pinakabagong edisyon ng 2010 Winter Olympics sa Vancouver, Canada, tanging
isang pilak na medalya ang naiwan ng koponan ng Kazakhstan.
NURSULTAN NAZARBAYEV
Pangulo ng Kazakhstan
Astana
Ang Apatnapung (40) sinag na araw sa bandila ng Kyrgyzstan ay sumisimbulo sa
apatnapung tribo ng Manas.
KURMANBEK BAKIYEV
Pangulo ng Kyrgyz
Bishkek
Kung ang pera ng Pilipinas ay tinatawag na Piso (Peso), sa bansang Tajikistan ay
Somoni.
EMOMALI RAHMON
Presidente ng Tajikistan
Dushanbe
Lima lamang ang mga probinsiya sa Turkmenistan: Ahal, Balkan, Sasogz, Lebap and
Mary Province
GURBANGULY BERDYMUHAMMEDOV
Presidente ng Turkmenistan
Ashkhabad
Sa limang dating bahagi ng Republikang Soviet , pinakamalaki ang populasyon sa
Uzbekistan na may 26 milyong taong naninirahan.
ISLAM KARIMOV
Presidente ng Uzbekistan
Tashkent
Ang akdang Song of the Italian Girl ng manunulat na si Mikael Nalbandian ang
naging inspirasyon para sa pambansang awit ng Armenia, Mer Hayrenik.
SERZH SARGSYAN
Presidente ng Armenia
Yerevan
Ang Azerbaijan ay naging kasapi ng Nagkakaisang Bansa o United Nations noong
ika-2 ng Marso, 1992.
ILHAM ALIYEV
Presidente ng Azerbaijan
Baku
Ang Pangunahing Banal na Patron ng Georgia ay si St George.
MIKHEIL SAAKASHVILI
Presidente ng Georgia
Tbilisi
Nakamit ng Bahrain ang kalayaan noong ika -15 ng Agosto, 1971.
ISA BIN SALMAN AL KHALIFAH
Emir ng Bahrain
Manama
Ang larawan sa kanilang bandila ay ang kanilang bansa.
DIMITRIS CHRISTOFIAS
Presidente ng Cyprus
Nicosia
JALAL TALABANI
Presidente ng Iraq
Iraq International Airport
Ang pinakamalaking solar parabolic dish sa mundo ay matatagpuan sa Ben-Gurion
National Solar Energy Center sa Israel
SHIMON PERES
Presidente ng Estado ng Israel
Church of Transfiguration, Mount Tabor
Matatagpuan sa Jordan ang isa sa mga bagong „Seven Wonders of the World‟ –ang
lumang lungsod ng Petra.
KING ABDULLAH II
Hari ng Kaharian ng Jordan
Amman
Ang salitang „Kuwait‟ ay nangangahulang fortress built near water.
HIS HIGHNESS SHEIKH SABAH IV AL-AHMAD AL-JABER AL-SABAH
Emir of Kuwait
Lungsod ng Kuwait
Ang Beirut, kapital ng Lebanon ay tinaguriang "Paris of the Middle East."
The Grand Serail, the government headquarters in
downtown Beirut
MICHEL SULEIMAN
Presidente ng Lebanon
SI Sultan Qaboos bin Said Al Said ay mahigit tatlumpung taon nang Sultan ng
Oman mula ika-23 ng Hulyo, 1970 hanggang ngayon
SULTAN QABOOS BIN SAID AL SAID
Sultan ng Oman
The Sultan's Al Alam Palace in Muscat
Ang Aspire Tower ay tinayo para sa 2006 Asian Games na siyang nagsilbing
malaking „torch‟ para sa nasabing kompetisyon
HIS HIGHNESS SHEIKH HAMAD BIN KHALIFA AL THANI
Emir of the State of Qatar
Doha
Si Haring Abdullah bin Aziz Al Saud ay tinatawag ding Custodian of the Two Holy
Mosques at Commander of the Saudi National Guard.
ABDULLAH BIN AZIZ AL SAUD
Hari ng Saudi Arabia
Mecca
Ang pamosong disyertong lungsod ng Palmyra ay isa sa mga Heritage Site ng
Nagkakaisang Bansa.
BASHAR AL-ASSAD
Presidente ng Syria
Ang Simbahan ni San Simon (Samaan) ay isa sa
natitirang pinakamantandang simbahansa mundo.
Si Mustafa Kemal Atatürk ang nagtatag at unang presidente ng Republika ng Turkey
founder and first President of the Republic of Turkey.
Ang Bosphorus Bridge sa Istanbul ang
nagdudugtong sa Europa at Asya
ABDULLAH GÜL
Presidente ng Turkey
Ang Burj Khalifa ang pinakamataas na gusali sa buong mundo ay matatagpuan sa
United Arab Emirates.
Ang Sheikh Zayed Mosque sa Abu Dhabi ang isa sa
pinakamalaking mosque sa mundo.
KHALIFA BIN ZAYED AL NAHYAN
Presidente ng United Arab Emirates
Ang lumang lungsod ng Shibam sa Wadi Hadhramaut, sa tinawag na "Manhattan of
the Desert“.
ALI ABDULLAH SALEM
Presidente ng Yemen
Sana‟a
Ang kaunauhang „domestic satellite‟ ng Iran ay tinawag na Omid noong 2009.
Naqsh-e Jahan Square
MAHMOUD AHMADINEJAD
Presidente ng Iran
Ang pambasang awit ng Bangladesh ay My Golden Bengal.
ZILLUR RAHMAN
Presidente ng Bangladesh
Jatiyo Sangshad Bhaban
Tinawag ng mga Bhutanese ang kanilang bansa bilang Druk Yul , nanga"Land of the
Thunder Dragon"
HARING JIGME KHESAR NAMGYEL WANGCHUCK
Hari ng Bhutan
Tashichoedzong, Thimphu
Pambansang hayop ng India ang Royal Benga Tiger.
PRATIBHA DEVISINGH PATIL
Presidente ng India
North Block
Kabul ang ang tanging lungsod sa Afghanistan
HAID KARZAI
Presidente ng India
Afghan Parliament
Ang Nepal lamang ang bansang may kakaibang hugis na bandila.
HAID KARZAI
Presidente ng Nepal
Kathmandu
Kilala ang Sri Lanka sa Ceylon Tea.
Supreme Court in Colombo
MAHINDA RAJAPAKSA
Presidente ng Sri Lanka
Ito ang pinakamaliit na Asyanong bansa.
Muliaa'ge- Palasyo ng Pangulo ng Maldives.
MOHAMED NASHEED
Presidente ng Maldives
Ang araw ng kalayaan ng Pakistan ay tuwing ika-14 ng Agosto.
Derawer Fort sa Cholistan Desert, Pakistan
ASIF ALI ZARDARI
Presidente ng Pakistan
Sa Tsina ginanap ang ika-28 na serye ng Olympyad na kilala sa tawag na Beijing
Olympics.
HU JINTAO
Presidente ng Tsina
Tianjin Shuidi Stadium
Ang pambansang awit ng bansang Hapon ay Kimigayo.
YUKIO HATOYAMA
Prime Minister ng Japan
Mt. Fuji ng Japan
Sa Korea nagsimula ang isport na Taekwondo.
LEE MYUNG-BAK
Presidente ng Timog Korea
Palasyo ng Gyeongbok
Ang walang hanggang pangulo ng Hilagang Korea ay si Kim Il-sung.
KIM YONG - IL
Punong Ministro ng Hilagang Korea
Mount Kumjang
Sa pagpasok ng taong 2010, isa na namang kamangha-manghang arkitektura ang nasilayan ng buong mundo.Panibago na naman itong hamon sa kakayahan ng tao bilang isang nilalang sa mundong ibabaw. Nasilayan natin angitinuturing na pinakamataas na istrukturang gawa ng tao, ang Burj Khalifa ng Dubai. Ayon sa pamunuan ng BurjKhalifa, ito raw ang alay ng mga Arabong bansa para sa sining at siyensya ng makabagong disenyo ng mundo.
Hindi naging madali para sa mga Arabo ang paggawa ng Burj Khalifa. Naglaan sila ng napakahabang panahonupang makamit ang kanilang pangarap na gawin ang pinakamataas na istruktura sa mundo. Naririto ang tala ngkonstruksyon ng Burj Dubai ayon sa panahon ng pagkakagawa sa mga bahagi nito;
BURJ KHALIFA CONSTRUCTION TIMELINE
January 2004 Excavation started
February 2004 Piling started
March 2005 Superstructure started
June 2006 Level 50 reached
January 2007 Level 100 reached
March 2007 Level 110 reached
April 2007 Level 120 reached
May 2007 Level 130 reached
July 2007
Level 141 reached - world's
tallest building
September 2007
Level 150 reached - world's
tallest free-standing structure
April 2008
Level 160 reached - world's
tallest man-made structure
January 2009
Completion of spire - Burj
Dubai tops out
September 2009 Exterior cladding competed
January 2010 Official launch ceremony
Kasabay ng pagulunsad nito, nakamit rin ng Burj Dubaiang napakaraming titulo bilang isang istruktura. Kabilangdito ang mga sumusunod;
World RecordsAt over 800 metres (2625 feet) and more than 160
stories, Burj Dubai holds the following records:• Tallest building in the world• Tallest free-standing structure in the world• Highest number of stories in the world• Highest occupied floor in the world• Highest outdoor observation deck in the world• Elevator with the longest travel distance in the world• Tallest service elevator in the world
Tunay ngang kamangha-mangha ang kakayahan ngisang tao na magisip at isakatuparan ang kanyang pangarap.Isang napakalaking patunay ang istrukturang ito na walanghindi akyang magawa ang isang taong may pangarap athandang gawin ang lahat upang ito ay makamit. (DAN LEO Z.DIONA II)
Batis:http://www.burjkhalifa.ae
Source: http://www.burjkhalifa.ae
Source: http://www.burjkhalifa.ae
Fashionista –eto ang tingin ko sa ating mga Asyano. Kung pag-aaralan natin at susuriing mabuti ang mgakasuotan sa Asya partikular sa Silangang Asya na kinabibilangan ng Japan, Korea at China, masasabi natin na sila aylikas na mabusisi sa kanilang mga kasuotan. Kitang-kita ang kagandahan ng mga disenyo, matitingkad na kulay atpinag-isipang materyales sa paggawa ng mga ito. Ang mga damit Asyano ay simple ngunit nagpapahiwatig ng pagka-elegante at pagiging orihinal. Ang bawat kasuotan ay nagpapakilala ng kani-kanilang kultura. Lahat magaganda, lahatkakaiba, lahat kahanga-hanga.
Ang kasuotan ng mga tsino na tinatawag na Cheongsam ay may pagkakatulad sa kasuotan ng nga taga-Vietnam na tinatawag naming Ao Dai. Pareho silang may mahahabang manggas, matataas na neckline at parehongmay mahahabang palda at may pang-ilalim na maluluwang na pantalon na gawa kalimitan sa koton. Ito aynagpapakita ng kanilang pagiging konserbatibo at bukod pa dito, nagpapakita din ito ng pag-iimpluwensya ng isangbansa sa kalapit nitong bansa at pagpapatotoo din ng pagkakaroon ng epekto at kung minsan ay pagbabago sa isangbansa na dulot narin ng pananakop. Ang dalwang unang nabanggit na kasuotan ay parehong may kanya-kanyangdisenyo at paraan ng pagkakabuo.Ang hanbok naman ng Korea at kimono ng Japan ay dalwa din sa mga naggagandahang kasuotan sa Asya. Di tulad ngdalwang unang nabanggit, ang hanbok at kimono ay magkaiba sa kanilang itsura. Ang hanbok ay parang isangmaluwag na jacket na may mahabang manggas, na may taling pansikip sa bandang ilalim ng dibdib samantalang angkimono naman ay isang parang bistida na may mahaba ding manggas ngunit ang taling pansikip ay nakatali sabaewang na nagpapakita ng hubog ng katawan ng isang babae. Parehong makukulay ang mga damit na ito nakalimitang tineternuhan ng head dress o mahahabang pin.
Hindi naman papahuli ang mga Pilipino pagdating sa usaping kasuotan. Bilang isang Pilipino,ipinagmamalaki ko ang ating baro‟t saya. Ang baro‟t saya ay nagpapakita ng pagiging konserbatibo nating mgaPilipino. Kalimitan itong tineternuhan ng payneta at kapansin-pansin ang mga ternong pamaypay sa kamay ng mgakababaihan. Ang mga binurdahang baro at naghahabaang makukulay na saya ay talagang matibay na simbolo ngating kultura. Hanggang ngayon, makikita sa mga Flores de Mayo, mga sagala at kahit sa mga awards night angpagtangkilik nating mga Pilipino sa ating pambansang kasuotan. Kahit marami ng nauso, bumabalik parin tayo sa atingpag-aari, ang baro‟t saya.
Tunay na malikhain tayong mga Asyano, tunay na mabusisi at tunay na mapagpahalaga sa ating kultura.Tayong mga Asyano ay likas na magaganda…Tayong mga Asyano ay talagang FASHIONISTA!!! (Mary Joyce Ventura)
Sa Pilipinas, karamihan ng mga kasalang nagaganap ayalinsunod sa Katolikong pananaw, sapagkat maraming Pilipinoay katoliko. Mapapansin na sa mga kasal sa ating bansa,nakaputi ang parehong ikakasal, at ang seremonya ayginaganap sa simbahan, kung saan nagkakaroon muna ngisang misa bago ang pagpapalitan ng mga pangako sa isa‟tisa.
Siyempre, iba ang seremonya ng tradisyonal na kasal saiba‟t ibang bansa sa Asya, ngunit napansin ko angpagkakatulad ng mga ito. Tulad na lamang ng malakingimpluwensya ng relihiyon sa mga ritwal na ginaganap sa kasal.Halimbawa na lang ang mga Hindu sa India, kung saan samismong seremonya ay inaanyayahan nila ang pagdala ngkanilang mga diyos. Maliban pa dito, habang isinasagawa ngmga ikakasal na Hindu ang pitong tapak o sapta-padi,binibigkas ng malakas ang Vedas.
Maliban sa relihiyon, ang mga kasal ay maaaringnakabase rin sa mga paniniwala ng isang lipunan. Halimbawana lang ay ang mga kasal na ginaganap sa Silangang Asya.Ang mga Hapon at Intsik ay naniniwala sa mga malas na araw,kaya sinisigurado nila na hindi tatapat na malas ang araw ngkanilang mga kasal. Naniniwala sila na tulad sa ibang bagay,kapag malas ang araw ng kasal ay hindi magtatagal angrelasyon ng mag-asawa. Maliban dito, alam natin na ang mgaTsino ay naniniwala sa konsepto ng mandate of heaven sapagpili ng mga emperador ng bansa. Meron ring ganito sakasal. Sa kanilang kultura, sinasabing marriages are made inheaven. Sa mga lugar na kung saan nakabelo ang mga babaeay kakaiba rin ang kasal at pagsuyo sa mga ito.
Mapapansin sa mga kasalan sa Asya, lalo na noong unang panahon, angpagkakaroon ng pagtatakda o pag-aayos ng kasal ng mga magulang sa kanilanganak o tinatawag sa Ingles na arranged marriage. Mapapansin into sa mgabansang tulad ng India, China, Japan, Persia, Turkey, atbp. Ang arrangedmarriage ay isinasaayos katulong ang isang matchmaker, para makapili ang mgamagulang ng ipapakasal sa kanilang anak na may maganda estado sa buhay atmga katangian.
Uso rin ang pagbibigay ng lalaki o ng mga magulang ng lalaki ng mgaregalo sa babae at sa kanyang pamilya. Pamamaraan ito para mapapayag naipakasal ng mga magulang ng babae ang kanilang anak. Sa India, minsan aynireregalo ang sagradong hayop na baka sa magulang ng babae.
Nandyan din ang pagkakaroon ng mga simbolismo sa mga Asyanongkasalan. May mga ritwal na isinasagawa sa mga kasal dahil mayroon ito ibigsabihin. Halimbawa, sa Japan, ritwal na sinusunog ng mga magulang ng babaeang kanyang mga laruan noong bata pa siya. Sinasabing simbolo ito ngpagdadalaga ng kanilang anak at pagiging handa sa pagkakaroon ng asawa. SaIndia, merong seremonyas ng pagtatali ng tali o gintong alahas sa babaengikakasal dahil ipinapahiwatig nito ang pagkatali ng babae sa kanyang asawa.
Dito sa Pilipinas ay masasabing maikli lang ang oras ng seremonya ngkasal, kung ikukumpara sa mga kasalan sa ibang bansa. Napansin ko nanapakahabang seremonyas ng kasal sa ibang parte ng Asya, at karaniwan ayhindi lang ito nagaganap sa isang araw. Nariyan ang prosesyon ng babaepatungo sa pook na pakakasalan o bahay ng lalaki para sa mga Instik, at ibapang halimbawa. Marahil ang isa sa mga kakaunting lugar kung saan maikli orasng pagpapaksal ay sa Afghanistan. Sinasabing doon ay kinakailangan lang nagupitan ng piraso ng buhok ang babae o batuhan ng kumot ang babae ng lalakikung nakapili na ang lalaki ng babaeng papakasalan. Makikipagbargain lang anglalaki sa ama ng babae, at kapag pumayag, ay pwede na niyang iuwi at ituring naasawa ang kanyang natipuhang babae (Marie Anna Dominique R. Bibat)Batis:Hutchinson, H. 2005. Marriage customs in many lands. Kessinger Publishing.
408 pp.
Sa maraming mga palabas na nirebisa ng mga Pilipino, marami ang nagsasabi na ang mga Pilipino aynawawalan na ng orihinalidad. Kung titingnan nga naman ng mabuti, marahil ay pwede natin itong sabihin. Ang mgapalabas ngayon sa parehong istasyon ay naglalaman ng maraming koreanovela or mga remake nito. Hindi lang sa mgapalabas makikita ang ‘pagkawalang originality’ ng mga Pinoy. Ang mga sikat na kanta ay pinapalitan ng lyriko upang
maging Filipino version. At kung hindi man natin pinapaltan ng lyriko ang mga kanta ay nirerevive naman ng mga artistngayon ang mga kanta. “Philippine Idol”, “Pilipinas got Talent”, “Full House”, “The Singing Bee” at “Family Feud” ay
mga halimbawa ng palabas ng ibang bansa na ating ginawa rin dito. Oo, matataas nga ang ratings ng mga ito, ngunitpinapakita rin natin na tayo ay unti- unting nawawalan ng orihinalidad. Ngunit, ito ay hindi dapat batayan upang sabihinnatin na tayo ay nawawalan ng orihinalidad. Maraming mga Filipino ang malikhain, ay sigurad naman na makakagawatayo ng mga palabas na kaya nating ipagmalaki. Ang “Showtime” at “Wowowee” ay mga halimbawa ng palabas dito sa
Pinas na sumisikat rin sa ibang bansa. Marahil, kaya lang natin hindi masyado naiipakita ang ating husay ay dahilmarami sa atin ang pinapaboran ang mga gawa ng ibang bansa. Tinatawag nating baduy ang mga palabas o mgagawang Pinoy, kaya nagbubunga ito sa pagkawala ng tiwala sa sarili na kaya nating gumawa ng palabas na sariling atin.
Asya ang pinakamalaking kontinente sa mundo. Itoay mayaman sa kasaysayan sapagkat ito ang tinagurian“Cradle of Civilization”. Ito ay patunay kung gaanokayaman sa kultura at kasaysayan ang Asya. Bawat bansasa Asya ay may kanya-kanyang parte sa kasaysayan.Maraming misteryo ang nasagot na sa paglipas ngpanahon at may ilan pa din na hinahanapan ng kasagutan.Ilang halimbawa ng mga ito ay ang mga terra cottasoldiers at mga labi ng Homo erectus floriensis. Isa panghalimbawa ay ang dalawang malalaking “complex” namatatagpuan sa Asya patikular sa Timog-silangang Asyaay ang isa sa Bagan sa Burma at ang isa ay sa Angkor saCambodia.
Temple of Ta Prohm, Angkor,Cambodia
Bayon Temple, Angkor, Cambodia
Ang Angkor Wat ay isang kahanga-hangang arkitektura na ginawa ng mgaKhmer sa kanilang panahon. Sa panahong ito,ang mga architects nila ay naging bihasa nasa paggamit sandstone sa pagtatayo ng mgaistruktura. Ang disenyo nito dahil sakahusayan ng pagkakagawa ay labis nabumighani sa buong mundo at ito aynaihalintulad sa mga disenyo ng mgaarkitukra sa panahon ng mga Greek.
Ang Angkor Wat ay patuloy paring pinangangalagaan hanggang sa ngayon.Ito ay marapat lamang pangalangan sapagkatito ay parte ng ating mayamang kasaysayan.Ito rin ay dapat pagyamanin at patuloy pangpang-aralan dahil ito ay bahagi ng Asya.(Rommel R. Marquez Hist2-B3)
Batis:United Nations (updated 2010). Angkor. Retrieved from http://whc.unesco.org/en/list/668Gray M.(1983-2009).Angkor Watt, Cambodia. Retrieved from http://www.sacredsites.com/asia/cambodia/angkor_wat.html
Ang templo sa panahon ngKhmer ay isang malaking misteryo sakasaysayan ng Cambodia dahil ito aynatagpuan sa gitna ng isang gubat.Matatagpuan sa loob ng complex na ito ayisang malaking “natural dam” na sinasabingpinagawa ng isa sa mga pinuno ng Khmer. AngAngkor Watt na tinayo ng mga Khmer sapagitan ng 802 at 1200 AD ay tinuring na isasa pinaka nakamamanghang arkitektura nanaitayo sa kasaysayan. Angkor Wat ipinatayosa ilalim ng pamumuno ni Suryavarman II. Angpangunahing dahilan ng pagtatayo ang AngkorWatt ay para sa kanilang mga Diyos na siVishnu.
Ayon sa Deuteronomy 14:21, bawal lutuin ang isangsanggol sa gatas ng kanyang sariling ina. Dito nagmumula angbatas ng Kashrut na hindi pwedeng magkasama sa isangputahe ang gatas at karne. May ilang pagkakataon nakailangan maghintay ng ilang oras bago makakain ng karne atgatas. Mahigpit na sinusunod ang batas na ito sapamamagitan ng paninigurado na ang bawat putaheng maykarne ay walang kahalong sangkap na gatas o kahit anonggawa sa gatas. Kasama na rin dito ang hindi paggamit ng mgakubyertos na parehong ginamit sa karne at gatas.
Sa kabilang banda, ang pagpatay sa isang hayop aysinisiguradong nagawa sa isang mahusay na paraan dahil narin sa kanilang paniniwala na ito ay isang pag aalay ngsakripisyo katulad ng paraan ng pagaalay sa mga templo. Angpagpatay ng ito ay ginagawa lamang ng isang taong tinatawagnilang Shochet na gumagamit ng isang matalim na kutsilyopara makasigurado na maayos na maisasagawa ang prosesongito. Ayon naman sa Leviticus 17:11-12 and Deuteronomy12:23-25, ang mga hudyo ay hindi maaring kumain ng dugokaya ang mga karne ay sinisiguradong nalinis mabuti sapamamagitan ng pagbabad at pag aasin ng karne.
May iilan na matuwid na sumusunod sa Kashrutay hindi umiinom ng mga alak na hindi ginawa ng mga kapwahudyo ngunit sa iba naman ay ito ay maaring gawin.Maraming mga hudyo rin ang mas minabuting kumain nalamang ng gulay ngunit ito muna ay dapat inspeksyunin parasa mga insekto na hindi kabilang sa mga pagkain maaringmakain.
Ang paniniwala ng mga hudyo sa Kashrut ayhumaharap ngayon sa maraming kritisismo. Ang mga batas naito ay ibinase sa mga kasulatan sa bibliya ngunit sinasabi ngilang mga iskolar na tao rin lamang ang nagsulat nito kayatinatanong ng ilan na marapat pa bang sundin ang mga ito. Sakasalukuyan, marami na ang hindi sumusunod sa mga batasng Kashrut ngunit may iilan pa rin na sumusunod dito dahil narin sa personal na dahilan at paniniwala.
Ang Kashrut ay isang salitang Hudyo nakumakatawan sa mga batas tungkol sa pagkain.Nagmula ito sa salitang ugat ng mga Hudyo na Kaf-Shin-Reish na nangangahulugan na tama omahusay. Hindi man ito direktang sinasabi sakanilang Torah, may ilang dahilan ang binibigay ngmga Hudyo tungkol sa mga batas na ito. Kasama samga batas na ito ang mga pagkain na maaaringkainin at hindi kasama na rin ang paraan ngpagluluto. Ang mga batas ng Kashrut aymatatagpuan sa Deuteronomy at Leviticus ngkanilang Torah.
Salungat sa paniniwala na iba na ang pagkainay kailangan basbasan ng isang rabi para ito aymaging isang kosher, ang isang pagkain ay hindinangangailangan ng basbas para maging nararapatsa pagkonsumo. Hanggang ang isang pagkain aysumunod sa batas ng Kashrut, mula sa tamangpagpapalaki at pagaalaga, tamang pag ani opagkatay, masasabi at makokonsidera na itongKosher.
Ang pagsunod sa Kashrut ay inooserbahanhindi lamang tuwing Pesach (Passover) kung hindisa araw-araw na buhay. May ilang Hudyo nanagsasabi na ang pagsunod sa Kashrut ay mahirapdahil na rin sa maraming tao ang hindi gumagawanito. Tulad halimbawa na lamang na pagkain saisang kainan na hindi naghahanda ng mga putahenghindi hinanda sa paraang ayon sa batas ng Kashrut.
Ang mga batas na napakapaloob sa Kashrutay napakakomplikado ngunit ang mgapinakaimportanteng bagay na dapat tandaan sapagsunod sa mga batas ng Kashrut ay una,malaman ang mga pagkain na bawal at hindi.Pangalawa, mapaghiwalay sa isang pagluluto anggatas at karne at ang huli ay ang tamang pagkatayat pagluto sa karne.
Nakakagutom, nakakatakam,nakakamangha. Dinarayo ang Asya dahil isa na ditoay ang mga pagkaing ng lugar. Ang pagkain nganamang Asyano ang siyang repleksyon ng mayabongna kultura at komunidad ng mga bansang bumubuodito; sapagkat ang mga pagkakabuklod-buklod ay „dimawawalan ng “art” ng pagluluto at ng mga lutoingtumatagos sa bituka ng bawat isang Asyano. Kasabayng mga gatherings ay mas nagiging komplikado angpamamaraan, paraan at lasa ng bawat pagkain sahapag. Bukod dito, ang patuloy na interaksyon sapagitan ng bawat bansa; nagkaroon din ng palitan ngkultura at paniniwala, ay ang paghubog at pagkilala sakanya-kanyang natatanging karisma at katangian ngAsian flavors sa bawat rehiyon.
Ayon sa mga eksperto, ang Asya aynahahati sa tatlo kung ang titingnan ay ang dietaryculture. Una, ang southwest style, partikular sa India,Pakistan, Sri Lanka at burma. Sa mga lugar na itokilala ang pagkain ng ran o flattened na tinapay,mutton at kebabs. Gayundin naman, mahilig sila mgastrong spices tulad ng black pepper at ghee(butteroil). Dahil ipinagbabawal ang pagkain, ayon na rin saturo ng Hinduismo, ang mga baka sa rehiyon, ay paralamang sa gatas na kanilang iniimom at hindi bilangisang karne. Bahagi rin ng diet ang bigas o dili kaya‟ychapati na mula sa barley o sa trigo, at mga beans.
Ang ikalawang dietary culture ng Asya ay angnortheast style na binubuo ng Tsina, Korea, at ngbansang Hapon. Sa mga lugar na nabanggit,pangkaraniwan na ang mga pagkaing mayroong spicesat oil na ginagamit din sa tradisyon ng panggagamot osa medisina. Maliban dito, ang pagkain ay bahagi rin ngrelihiyon bilang isang simbolo ng pagsamba. Sa TimogTsina, halimbawa, ay pinahahalagahan ang pagkain namay freshness at tenderness gaya rin ng pagkain. AngHapon naman ay mahilig sa mga pritong pagkain tuladng tempura gamit ang vegetable oil. Samantalang saKorea ay pawang karaniwan ang paggiling at sauting atpaggamit ng chili spices sa pagkain tulad ng Kim chi.
Ang hulin ay ang southeast style nabinubuo ng Thailand, Laos Vietnam, Indonesia atPilipinas. Ang mga pagkain dito ay mga aromatic atmadaling lutoin. Komon sa lugar ang paggamit ng spicesat seasoning gaya ng herbs at citrus juices, gayundinang mga fish sauce na sinasamahan ng tanlad, galangal,sampalok o anumapamang pampalasa. Karaniwan angpagpiprito, pagpapakulo na dinadagdagan ng mgaspices tulad ng nabanggit.
“Asian food is generally a blend of several taste-sweet, sour, salty, spicy at bitter.” Naging bhagi ngkabuuan ng Asya ang nakakatakam na pagkain nito,isang buhay ng Asya at “buhay na ebidensya ng yamanng kultura, ng galing at ng sigla ng Asya.(BenedickLabaco)
Si Temujin ay isang emperor siya ang nagtatag ng emperyongmongol. Tinaguriang Genghis Khan si Temujin dahil sa walang pagaalinlangan nitong karurukan sa tagumpay. Siya ang nakapagtala ngpinaka malawak na nasakoop a emperyo sa buong kasaysayan. Angtagumapay na ito ay kanyang nakamit ng pag isahin nia ang mganomadikong tao at magsimulang manakop ng iba pang teritoryo.
Si Temujin ay ipinanganak noong 1162 sa isang tribong Mongolmalapit sa bundok ng Burkhan Khaldun at ilog ng Onon and Kherlen.Sa sikretong kasaysayan ng mongol, napag alamang si Temujin ayipinanganak na may hawak na namuong dugo na isang signos namagiging isa siyang magaling na leader. Ang kanyang ama ay siYesükhei, at ang kanyang iina ay si Hoelun. Ayon sa sikretongkasaysayan ng mongol si Temüjin ay ipinangalan sa nahuling kalabanglider ng kanyang ama.
Si Temujin ay may tatlong kapatid na lalaki at isang babae. Tulad ng maraming tao na nomadiko,si Temujin ay ipinagkasundo ng kanyang ama sa isang babaeng nagmula sa tribo ng kanyang ina.Ipinadala ng kanyang ama si Temujin sa bahay ng kanyang mapapangasawa noong siya ay siyam nataong gulang at nagsilbi sa ama ni borte, ang kanyang mapapangasawa hanggang umabot siya sa edadng pag aasawa na labindalwang taong gulang. Ngunit, naghirap si temujin at ang kanyang ina‟t mgakapatid. Nabubuhay sila sa prutas at pangangaso. Sa isang pangangaso nila, napatay ni temujin angkanyang half-brother na nagging dahilan kung bakit labing anim na taon na siya nakapag asawa.Nasimula rin ang katanyagan ni Temujin ng makatakas siya kay Bjartskular ang dating kasagpi ngkanyang ama. Nagkaroon ng apat na anak si temujin at marami pa sa iba pa niyang asawa.
Si Temujin aypinaniniwalaang nasarelihiyong Shamanismo napangkaraniwang relihiyonng mga nomadiko ngunitgayon pa man, siya aykumukonsulta rin sa ngalider ng Kristyano, Muslimat Taoismo.
Sa katanyaganginabot ni Genghis Khanbilang isang universal ruler,maraming naghahangad namaging tagapagmana ngkanyang pwesto. Isa naditto ang kanyangnaktatandang anak na siJochi. Dahil si Jochi angpanganay na anak, si Jochiang inaasahang pasahanng pwesto ngunit dahil saprotesta ng kanyangkapatid na si Chagatai, siOgedei na sumunod kayChagatai ang napasahanng pwesto na magingemperador ng mongol.
Ang kamatayan niGenghis Khan ay isangmalaking palaisipan.Sinasabing siya ay namatayng mahulog sa isangkabayo mula sa labanan.May nagsasabing siya aynagkasakit ng malubha.
Mayroon din namang nagsasabing ng siya‟y nakikipagtalik ay piñata siyang babae sa pamamagitan ng pag ng ipit ng plais sa maselang bahagi nito atsiya‟y namatay sa sakit. Ganon pa man, di pa rin matawaran ang tagumpay nainabot ni Genghis khan. Siya ay inilibing malapit sa kanyang lugar ngkapanganakan. At sinasabi ng isang mitolohiya na ang ilog na malapit dito‟y nag-iba ng daloy na patungo sa kanyang libingan upang ito‟y ikubli. Napakaraminiyang mga kawal na naiwan na pinag hati hatian ng kanang anak at mgakapatid.
Ang neck ring ay isang pabilog na metal na karaniwang isinusout saleeg ng isang babaeng indibidwal bilang ornamento sa katawan. Angpagkakaroon ng mahabang leeg ay itinuturing na isang estado ng pagigingmaganda at kahanga-hanga sa tribo ng Padaung sa hilagang Thailand at pati narin sa iba pang mga Asyanong bansa. Ang mga neck rings ay simbolo ng
katayuan sa pamayanan, edad at ng pag-aasawa. Sa tribo ng Padaung, isangmahalagang gawain nila ang paglalagay ng mganeck rings sa kanilang mga anak sa edad nalima o anim pa lamang. Napapahaba ng mgametal na ito ang leeg sa pamamagitan ngpagtulak pababa ng collar bone at ribs ng isangtao. Kung tatanggalin man nila ito ay hindi itonakamamatay ngunit mas mahina na ang butonito at nangangailan na ubayong pag-iingat.
Isang manipestasyon ng kakaiba at magandang kultura angpagakakaroon ng mga neck rings. Talagang isa ito sa mga hahangaan at masasabinating kakaiba sa kultura nating mga Asyano. Ngunit sa kaalukuyan aynagkakaroon ng hindi magandang ugnayan ang gobyerno ng Thailand at angmga katuubo ng tribong Padaung pagkat sa kanilang isipan ay ginagawa lamangsilang mga atraksyon para sa mga turista na nagpupunta sa kanilang bansa. Sangayon ay pinaglalaban nila ang kanilang karapatan sa pamamagitan ng pag-aalisng mga metal sa kanilang leeg upang hindi na sila gawing atraksyon. Ayon sabalita ay hinarang ng mga gobyerno sa Thailand ang pag-alis ng ilan sa mga tribuna nagnanais na makaalis at makapunta sa ibang bansa upang sila sila aymapreserba.
Tunay na kahanga-hanga ang mga natatangi nating kultura dito sa Asya. Sana lamang ay huwag natin itong pabayaan at sa halip ay payabungin pa para sa maganda at mas maunlad pang pagbabago.
Batis:de Guzman, KJA. “Neck Rings” <http://www.wikigender.org/index.php/Neck_Rings> Last accessed 07 March 2010.
Ang isang isla ay masasabi natin yaman ng kahit ano mang bansang kinabibilangan nito. Maganda man o hindi, ito ay magsisilbing biyaya na bigay ng poong may kapal na dapat ipagmalaki ng isang bansa. Ang bawat isa sa iba‟t ibang bansa sa Asya ay may kaniya kaniyang ipagmamalakinh likas na yaman na nagpaganda sa imahe ng Asya bilang pugad ng mga magagandang lugar at tanawin.
Ang Asya ay nabubuo ng mga bansang may taglay na kagandahan sa aspeto ng mga likas na yaman. Isa samga likas na yaman na lubos na ikakapuri ng Asya ay ang mga magagandang isla nito, isa na dito ay ang isla ngIhuru sa bansang Maldives. Lingid sa ating kaalaman, ang islang ito at hindi pa napapamuhayan ng mga tao saMaldives, wala pang taong nagsimula ng pamumuhay dito. Ang isalang ito ay may taglay na kagandahan, bukod samalinis na tubig sa dagat, may maganda rin silang uri ng buhangin. Ang islang ito ay maliit lamangg, hnidi nitokayang tumanggap ng maraming bisita kaya ang pagpunta ditto at talagang inililista para sa mga mauuna. Ang Ihuruay isa lamang sa magagandang isla na nasa pamamahala ng pamahalaan ng Maldives. Dahil sa liit nga ng isalangito, mayroon lamang ito ng nag iisang tuluyan na kaya lamang tumanggap ng ilang tao dahil na rin sa liit ng islangito.
Dahil sa angking kagandahan, palaging ubos ang ticket at mga flights patungo sa islang ito. Sa dami ng mgaturistang nagnanais na pumunta sa lugar na ito, naging malaking ang turismo sa isla ng ihuru sa ekonomiya ngMaldives, bumilang na ang isla ng ihuru sa mga pangunahing pinagkukuhanan ng pera ng Maldives. Ang ankingkagandahan ng islang ito ay sumikat na sa buong mundo, sa kahit saang sulok ng mundo, kilala ang kagandahan ngislang ito. Nakadagdag na rin siguro sa kagandahan ng islang ito ang hindi pagkaka roon ng mga naninirahan, dahilkung may naninirahan ditto, marahil hindi ito kalinis ant kaganda ng itsura nito ngayon. Sa mga panahong ito, angbnasa ng Maldives ay nilalagay sa matinding pangangalaga ang islang ito upang hindi kumupas ang kagandahangtaglay nito.
Marahil marami pang isla diyan na hindi pa nadidiskrube ang potensyal na maging tourist spot, ngunitdadarating din ang panahong ito, kaya bilang mga tao sa ating mga bansa, tumulong tayo sa pagpapanatili ng mgakagandahan ng mga lugar na ganito para kahit papaano, makatulong tayo sa ating bansa, hindi lang tayomakakatulong sa bansa, ngunit mapapasaya pa natin ang diyos dahil sa pag aalaga natin sa lika na yaman niyang
“Ako Legal Wife”, sino nga ba namanang makakalimot sa linyang ito ni Zsa-zsa Padilla saMano Po? Isang linyang naging bukang bibig ngmaraming babae, intsik man o Pinoy sa bansa.Naging karaniwang katuwaan ng nakararami atminsan pa‟y nagiging sanhi din ng tukso. Ngunitmaliban sa katatawanang dulot nito, marapatlamang na bilang manunuod ay alamin din atunawain natin ang mensahe ng linya ito. Sapamamagitan nito, posible nating maiugat ang ugaling contemporaryong filipino at ng ilang kalalakihansa bansa, na maaari nating sabihing hindimakuntento sa isa. Siguro nga, posible din itongmaging palusot ng mga makakabasa nito.
Sa kasalukuyan, marami nang bansangAsyano ang nagsabatas ng bawal sa higit isangasawa at meron din namang nakakarami na patuloypa din sa ganitong gawain. Kabilang sa mga“polygamous society” magsahanggang ngayon ay Srilanka, Thailand, Bhutan at marami pang Hindungbansa sa Asya. Samantala, mayroong din nmangbansa ang nagpatupad na ng batas laban dito tulad
ng Tsina. Sa nakalipas, ang pagaasawa ng maraming lalaki ay pinapayagan sa mga Intsik. Maliban padito, kalimitan sa kanila ay tinuturing na ang kasalay parang isa lamang negosyo na kailangan ngkapalit, sumikat dito ang “Fixed marriage”, “arrangedmarriage” at “marriage for convenience”. Sakanilang kultura, ang magulang o lolo‟t lola angnagdidikta sa mapapakasalan ng anak. Maaring bagopa man isilang at gawin ang mga sanggol ay meroonna silang nakatakdang asawa batay sa yaman,napagkasunduan o petsa ng kapanganakan. Malibanpa rito, may pagkakataon na ang mga ikakasal aymagkikita lamang sa mismong araw ng kasal naparang wala lang, go pa din! Makikilatis angkasalang intsik sa presenya ng matitingkad na kulaypula, tanda ng swerte, paputok, gongs at syempremasasayang palaro para sa mga bisita na umaabothanggang alas dose ng gabi. Sa ganitong uri ngkultura ang mga babae ay kadalasang sa bahaylamang matapos ang araw ng kasal upangpagsilbihan ang kanyang asawa “patriarchal society”.
Kasalang Asyano: Sa Makabagong Mundo
Maliban sa mga Intsik, ang mga bansang Hindu ay nagpapakitadin ng kanilang natatnging tradisyunal na kasal. Sa India, angmga batang babae ay agad ipinapakasal sa batang edad tulad ngdose, trese o katorseng edad. Sa ganitong paraan ay maaringmagkasalapi ang pamilya ng babae kapalit ng pagpakasal.Kalimitan itong ginagawa sa mga anak na tinuturing kunting silbio kaya sa sobrang hirap ng pamilya. Sa kaslukuyan, maramingorganisasyon na ang lumalaban sa ganitong gawain dahil na rinsa masamang epekto nito sa bata. Tulad ng kamatayan sapanganganak at pagkaloka ng isipan. Ang mga lalaki namangkasali sa Brahman caste ay kailangan muna kumuha ngedukasyon bago makahanap ng mapapangasawa. Kadalasan, angpinakamaganda at natatanging babae ang iniaalok o hinahanapna mapangasawa ng Brahman. Sa araw mismo ng kasal, angbabae ay kailangang magsuot g maraming alahas at decorasyonupang maakit ang “fire God” na syang magbibigay ng biyaya sakanilang buhay magasawa.
Sa ilang bahagi naman ng gitnang asya at India din,ang babaeng nais pakasalan ng lalaki ay kadalasang dinudukotlamang. Sa ngayon, ang ganitong gawain ay ikinokonsidera naguri ng panggagahasa ng ilan. Maliban pa dito, mayroon dingibang bansa tulad ng Bhutan na may kakaibang kultura sapagaasawa. Sa kanila, ang pagpapakasal ng magkapatid na babaeay dapat sa isa lamang lalaki. Sa kabila ng pagbabawal ngganitong tradisyun ay maraming bansa pa rin ang nagpapatuloyng ganitong kultura.
Sa modernong panahon, dahil na rin sa paglaganap ng Kanluraning kaisipan, marami nasa mga kulturang ito ang binago. Maraming batas ang naglilitawan na pumipigil saganitong gawain. Gayun pa man, marami pa ding lumalabas na balita ng mga ganitongkasong insidente sa asya. Isa lamang patunay na ang kultura sa isang bansa aynakadikit na sa mga mamamayan nito at mahirap ng alisin.
Hindi ba‟t ang Pilipinas ay may naimpluwensyahan ng ibat ibang bansatulad ng India at Tsina. Marahil, ang ugaling ito ng pagpakasal ay sya rin nating namana.Siguro, kaya hindi maalis ng maraming kalalakihang Pilipino ang pagiging babaero aydahil na din sa kulturang namana nila. Samakatuwid, Masisisi ba natin sila?
Batis:Some little known Hindu traditions of marriage ( 2007, November ). Retrived March 5,2010 from Asiatribune website: http://www.asiantribune.com/?q=node/8186Wong, L. (n.d.). Chinese Marriage. Retrived March 5, 2010 from :http://www.chinatownconnection.com/chinese_marriage.htm.Walsh, J. (2007). Marriage in Ancient India. Retrived March 5, 2010 from : http://indian-history.suite101.com/article.cfm/marriage_in_ancient_india.http://en.wikipedia.org/wiki/Polygamy#Buddhismhttp://en.wikipedia.org/wiki/Bride_kidnapping.
Marahil ilang beses na natin narining ang mga katagang,“Noong panahon namin” sa ating mga lolo‟t lola. Madalas nilangsinasabi na hindi ganito kahirap ang buhay sa Pilipinas noong panahonnila. Kung noon daw ay nakatira sila sa hawlang ginto na puno ng mgayamang maaring linangin, ngayon daw ay panahon ng sobrangkahirapan at pasakit. Sino ba naman tayo para sabihin nating umunladna ang bayan ni Juan sa likod ng ating mga nararanasang pagbagsak ngekonomiya, estadong pulitikal at moral ng tinaguriang Perlas ngSilangan?
Nasaan na ba si Juan dela Cruz? Ayon sa Hong Kongbased Political and Economic Risk Council (PERC) sa kanilang report nainilathala noong ika-13 ng Marso, 2007, nangunguna ang ating bayan!Pero ang malungkot dito, tayo ang most corrupt system in the Politicaland Economic Risk Council Asian Continent ayon sa kanila! Nakakaawanaman ang ating bayan kung ganoon? Nasa rurok nga tayo, pero hindidahil sa tagumpay o karangalang natanggap natin. Ayon pa sa kanila,ang sanhi ng kanilang pagbibigay grado sa ating bansa ay ang kawalanng aksyon ng mga pulitiko sa pagsugpo ng korupsyon. Sa loob lamangng maikling panahon, nabingwit na natin ang isang kahiya hiyangestado sa buong mundo.
Sa larangan ng katatagan ng produksyon ng mgaproduktong agrikultural, nababaligtad na ang sitwasyon ngayon. Kungang Pilipinas ay may labis pa na palay at nagagawa pa nating mag-export nito sa mga karating bansa, ironiya man ang nangyayari, tayo aymadalas nagkukulang sa produksyon ng palay at nangungunang taga-import nito. Madalas na katuwiran ng National Food Authority o NFA,kailangang mag-import para masulusyunan ang maaring kakulangankaya‟t kailangan nilang mag-angkat ng bilyong toneladong palay taon-taun.
Nasaan na ang Pilipinas sa Asya?Isang Repleksyon sa Kalagayan ng Pilipinas Ngayon
Pinangibabaw ni dating Presidente Carlos Quirino ang patakarang “Pilipino Muna”. Sa patakarang ito, pinilit naisabuhay ang kulturang Pilipino. Inuuna muna dito ang pagtangkilik sa mga gawang atin tulad ng mgaproduktong abaka, pelikulang Pilipino at iba pa. Sa mga panahong iyon, nabuhay ang tunay na gawang Pinoy.Ngunit ngayon, naiwan na ang pelikulang Pilipino sa pagpasok ng mga banyagang pelikula tulad ng Up, HarryPotter at iba pa. Damay din dito ang mga palabas sa telebisyon tulad ng Jumong, Queen Seon Deok at mgaanime na Naruto at Samurai X. Sa larangan din ng musika, naging uso ang Nobody ng Wondergirls at iba pangmusikang Koreano; mga nobelang hango sa ibang lugar gaya ng Angels and Demons ni Dan Brown. Pati na itsuranatin, naging makabanyaga. Pinilit nating gayahin ang style ng kanilang buhok, pati na rin pananamit nila. Naisipba natin na pinapatay natin ang sarili nating kultura? Mawawala na ba ang mga tunay na mga Pilipino samakabagong panahon?
Buti na lang daw at may Manny Pacquiao, Efren Peñaflorida at iba pang Pilipino na minsan aynagpatingkad sa pangalan ng ating bansang Pilipinas. Kahit sandali, nagagawa nating itaas ang ating mga noo sakabila ng kalungkutang dala ng ating mga pagkakamali. Ngunit hindi pa huli ang lahat! Sa pagsisikap nating lahat,kaya nating ibalik ang Pilipinas sa rurok ng tagumpay kahanay ng Amerika at mga bansang Europeo. (CarloJoseph M. Moskito, Kasaysayan 2 – B3)
Mga Batis:AsiaNews.it Philippines Ranks as the Most Corrupt<http://www.asianews.it/index.php?l=en&art=8753&geo=6&size=A > Last Accessed 07 March 2010.
Nakakalungkot mang isipan, nauunang pang nakikinabang ang ibangbansa sa mga teknolohiyang naimbento ng mga Pilipino para samaayos na produksiyon. Nasa atin pa ang International Rice ResearchInstitute at maraming mga banyaga ang nag-aaral ng agrikultura samismo pa nating unibersidad! Samantalang tayo, kapag sinabing BSAgriculture, madalas mababa ang tingin natin sa ating mga kapwaIskolar. Hindi ba‟t tayo ang nagturo sa kanila kung paanomapapaganda ang ani?
Ang Palm Islands sa Dubai, United ArabEmirates ay mga artipisyal o ginawa lamang ng mgatao. Ang mga nasabing isla ay ang Palm Jumeirah,Palm Jebel Ali at Palm Deira. Tinawag itong PalmIslands dahil ito ay hugis puno ng palm. Mayroonitong mga lugar aliwan at libangan, hotels, themeparks, kainan, pamilihan at maging mga spas. Madamiding imprastraktura dito na permanenteng tirahan ngmga taga-Dubai. Isa-isahin nating ipaliwanag angbawat natatanging isla.
Ang Palm Jumeirah ay may 17 korteng dahonsa gilid ng katawan nito. Sinasabing magtatayo ditong 1,400 na villas at 2,500 na apartments. Binabalakdin na sa taong kasalukuyan ay makakapagtayo dittong 32 hotels.
Ang Palm Jebel Ali, ang pangalawang isla, ay inaasahang matitirhan ng 1.7 million katao sa taong 2020. Saoras na ito ay matapos, papalibutan ito ng Dubai Waterfront. Ang islang ito ay mas malaki ng 50% sa Palm Jumeirahat mayroong 6 marinas, water theme park, at mga bahay na nakatayo mismo sa ibabaw ng tubig.
Ang pangatlong isla, ang Palm Deira, ay 8 beses na mas malaki sa Palm Jumeirah at 5 beses na mas malakisa Palm Jebel Ali a inaasahang matitirhan ng 1 million tao. Ang orihinal na disenyo ay naglalaman ng 41 na sangangunit sa hindi inaasahang biglang paglalim ng Gulpo ng Persia ay napalitan ito sa 18 sanga nguni mas malalaki sanaunang plano. Ito ay itinayo sa gilid ng Palm Deira.
Batis:http://www.thepalm.ae/
Taj Mahal, isang magandang Islamikong arkitektura namatatagpuan sa lungsod ng Agra sa India. Katabi nito ang Ilog ngYamuna na nagbibigay ng magandang senaryo. Atin munang balikanang kasayasayan sa likod ng pagkakagawa ng istrukturang nagsisilbiring himlayan. Ang Taj Mahal ay ipinatayo ng Mughal Emperor na siShah Jahan na inalay nito sa kanyang asawa na si Arjumand BanuBegum na mas kilala bilang Mumtaz Mahal. Sinasabi na nagsimula angkanilang kuwento ng pag-ibig sa pag-ibig sa unang tingin. Si ShahJahan, labing-apat na taong gulang, ay isang anak ng Mughal Emperorna si Jahangir at si Mumtaz Mahal naman ay isang Muslim PersianPrincess. Pagkatapos ng limang taon ay nagpakasal ang dalawa at ditonga ay ipinangalan sa kanya ang Mumtaz Mahal na nangangahulugang“Jewel of the Palace.” Sa lahat ng mga asawa ni Shah Jahan, siMumtaz Mahal ang pinaka-gusto nito. Habang iniluluwal ang kanilangmagiging ika-14 na anak, dala na rin ng malubhang kalagayan,pumanaw si Mumtaz Mahal. Pinaniniwalaan na ipinangako ni ShahJahan na ipagpapatayo niya si Mumtaz Mahal ng isang bantayog bilangisang dedikasyon. Sinasabi na ang konstruksyon nito ay nagsimula ng1631, gamit ang mahigit dalawampung libong manggagawa at nataposlamang ang pagtatayo ng halos dalawampu‟t dalawang taon. At ditonga ay nakahimlay ang labi ni Mumtaz Mahal. Nailagay rin dito ang labini Shah Jahan nang mamatay ito sa sakit at dahil na rin sa pagpiit sakanya ng kanyang anak na si Aurangzeb.
Tunay na nakabibighani at nakamamanghang istukturanggawa ng tao ang Taj Mahal. Dahil sa puting marmol na ginamit dito atmagandang view nito. Halos apat na raang taon na pala nang simulaitong maitayo. Parang panahon na kung saan ang Pilipinas ay nasailalim ng España. Kabilang ang Taj Mahal sa listahan ng UNESCO WorldHeritage Sites. Kung kaya naman maraming turista ang dumarayo ritomula sa iba‟t-ibang panig ng mundo. Mapapansin natin na angarkitektura nito ay hindi sakop ng Indianismo, kundi sakop ng Islam.Dito ay nalaman natin na naging bahagi na rin ng India ang Islam.Tunay na maipagmamalaki ang Taj Mahal – tunay na tatak Asyano.(Ian Lemuel C. Alimagno)
Batis:Taj Mahal (n.d.) History of Taj Mahal. Retrieved March 06, 2010, fromhttp://www.tajmahal.org.uk
TAJ MAHAL
SINKRETISMO: Binigyan patunay sa larawan ang
pagkasinkretiko ng relihiyong Taoist sa Pilipinas.
Makikita si Hesukristo ng Kristiyanismo na kahilera ng
mga diyos ng relihiyong Taoist .
Bakit si Jose Rizal nasa Bahay Tsinoy? Si Rizal
ay may lahing Tsino. Kung babalikan ang
pinagmulan ng ating pambansang bayani, isa
sa mga lolo niya sa ama si Domingo Lam-co,
isang Intsik na nagtungo sa Maynila.
Buddhist Temple
Isang „mongha‟ sa Templo ng mga
Buddhist kasama sina Ate Nikki, Ate Ela
at Kuya Jem.
Photo by Ms. Kat Manalo
Photos by Ms. Kat Manalo
Photos by Ms. Kat Manalo
Photos by Ms. Kat Manalo
Photos by Ms. Kat Manalo