Copyright © 2020 The Author(s); Published by Journal of North Khorasan Medical Sciences. This is an open access article, distributed under the terms of the Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License (http://creativecommons.org/licenses /by-nc/4.0/) which permits others to copy and redistribute material just in noncommercial usages, provided the original work is properly cited.

Journal of North Khorasan

Medical Sciences

No 46, Volume 12, Issue 2

Fauna and Biodiversity Study of Fleas in Bojnourd, North Khorasan, in 2019

Mohamad Taghi Ahmadian 1 , Seyed Farzad Motevalli Haghi 2,* , Nasibeh

Hosseini Vasoukolaei 2 , Ahmad Ali Enayati 3 , Javad Rafinejad 4 , Mahmoud

Fazeli Dinan 2 , Korush Arzamani 5 , Fateme Kouhestani 6 , Omid Dehghan 7

1 MSc Student in Medical Entomology, Department of Entomology and Vector Control, School of Health, Mazandaran University of Medical Sciences, Sari, Iran 2 Assistant Professor, Department of Medical Entomology and Vector Control, Health Sciences Research Center, Addiction Institute, Faculty of Health, Mazandaran University of Medical Sciences, Sari, Iran 3 Professor ,Department of Medical Entomology and Vector Control, School of Health, Mazandaran University of Medical Sciences, Sari, Iran 4 Professor, Department of Medical Entomology and Vector Control, School of Health, Tehran University of Medical Sciences, Tehran, Iran 5 Assistant Professor, Ph.D Medical Entomology, Vector-Borne Diseases Research Center, North Khorasan University of Medical Sciences, Bojnurd, Iran 6 MSc Medical Entomology, Vector-Borne Diseases Research Center, North Khorasan University of Medical Sciences, Bojnurd, Iran 7 MSc Medical Entomology, Department of Medical Entomology and Vector Control, School of Public Health and Health Sciences Research Centre, Mazandaran University of Medical Sciences, Sari, Iran * Corresponding author: Seyed Farzad Motevalli Haghi, Assistant Professor, Department of Medical Entomology and Vector Control, Health Sciences Research Center, Addiction Institute, Faculty of Health, Mazandaran University of Medical Sciences, Sari, Iran. E-mail: haghi77@yahoo.com

DOI: 10.29252/nkjmd-12025 How to Cite this Article: Ahmadian MT, Motevali Haghi SF, Hosseini Vasoukolaei N, Enayati AA, Rafinejad J, Fazeli Dinan M, Arzamani K, Kouhestani F, Dehghan O. Fauna and Biodiversity Study of Fleas in Bojnourd, North Khorasan, in 2019. J North Khorasan Univ Med Sci. 2020;12(2):26-3067. DOI: 10.29252/nkjms-12025

Received: 07 Mar 2020 Accepted: 13 Jun 2020

Abstract Introduction: Fleas are the external parasites of birds and mammals which in addition to causing harassment and skin sensitivities in the host, are also vectors of important diseases such as plague. This study was aimed to study and identify medically important species of fleas in Bojnourd city of North Khorasan province. Methods: This study is a descriptive cross-sectional study. Sampling was carried out for 7 months from April to October 2018 in rural areas of Bojnourd city of North Khorasan province. Using the cluster sampling method, eleven villages were randomly selected according to geographical location (north, south, east, west and center). Samples were captured using different sampling methods from animal and human sites, and after preparation and mounting, were identified using a valid identification key. Results: In the present study, a total of 1540 flea were collected using different sampling methods. Captured fleas were from the Placida family included four species of Pulex irritans (94.2%), Ct. felis. felis, (2.1%), Ct. canis (1.2%) and Xenopsylla cheopis (2.5%). 41 % (631) of the samples were male and 59% (909) were female. The dominant species was Pulex irritans and the highest abundance of fleas was observed in Timurtash village (77.7%). Conclusions: The results of this study showed that Pulex irritans is the dominant species and has the highest abundance in Bojnourd city which can be considered as a health problem. Therefore, planning to control it is very important.

Keywords: Siphonaptera Biodiversity Xenopsylla Ctenocephalides © 2020 North Khorasan Medical Sciences

Original Article

Copyright © 2020 The Author(s); Published by Journal of North Khorasan Medical Sciences. This is an open access article, distributed under the terms of the Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License (http://creativecommons.org/licenses /by-nc/4.0/) which permits others to copy and redistribute material just in noncommercial usages, provided the original work is properly cited.

شمالی خراسان پزشکی علوم مجله

1399 تابستان، 2، شماره 12دوره

1397 سال در یشمال خراسان بجنورد، شهرستان در هاکک یستیز تنوع و فون یبررس احمدعلی، 2 واسوکلایی حسینی بهینص ، *،2،حقی متولی فرزاد سید ، 1 احمدیان محمدتقی

، 6 کوهستانی فاطمه، 5 ارزمانی کوروش، 2 دینان فاضلی محمود، 4 نژاد رفیع جواد، 3 یتیناع

7 دهقان امید ایران مازندران، مازندران، پزشکی علوم دانشگاه بهداشت، دانشکده پزشکی، شناسی حشره گروه ،ارشد کارشناسی دانشجوی 1 ایران مازندران، مازندران، پزشکی علوم دانشگاه بهداشت، دانشکده پزشکی، شناسی حشره گروه ،استادیار 2 ایران مازندران، مازندران، پزشکی علوم دانشگاه بهداشت، دانشکده پزشکی، شناسی حشره گروه ،استاد 3 ایران تهران، تهران، پزشکی علوم دانشگاه بهداشت، دانشکده پزشکی، شناسی حشره گروه استاد، 4 شمالی، خراسان پزشکی علوم دانشگاه ناقلین، وسیله به منتقله یهایماریب تحقیقاتی مرکز پزشکی، شناسی حشره دکتری ،استادیار 5

ایران بجنورد، شمالی، خراسان پزشکی علوم دانشگاه ناقلین، وسیله به منتقله یهایماریب تحقیقاتی مرکز پزشکی، شناسی حشره ارشد کارشناسی 6

ایران بجنورد، ایران مازندران، مازندران، پزشکی علوم دانشگاه بهداشت، دانشکده پزشکی، شناسی حشره گروه ارشد کارشناسی 7 مازندران، پزشکی علوم دانشگاه بهداشت، دانشکده پزشکی، شناسی حشره گروه استادیار، حقی متولی فرزاد سید :مسئول نویسنده *

haghi77@yahoo.com: ایمیل .ایران مازندران،

DOI: 10.29252/nkjms-12025

17/12/1398 :دریافت تاریخ

24/03/1399 :پذیرش تاریخ چکیده

ناقل میزبان، در پوستی های حساست و اذیت و آزار ایجاد بر علاوه که باشندیم پستانداران و پرندگان خارجی انگل هاکک :مقدمه

در پزشکی نظر از مهم کک هایگونه شناسایی و یبررس منظوربه مطالعه نیا .ندیآیم شمار به نیز طاعون مانند مهمی بیماری

.است شدهانجام شمالی خراسان استان بجنورد شهرستان

1397 سال مهرماه تا فروردین از ماه 7 مدت به گیری نمونه .است یمقطع رویکرد با یفیتوص مطالعه یک حاضر مطالعه :کار روش

روستا 11 تعداد ،یاخوشه یریگنمونه روش از استفاده با .شد انجام شمالی خراسان استان بجنورد شهرستان روستایی نواحی در

مونهن مختلف یهاروش از استفاده با هانمونه. شدند انتخاب تصادفبه( مرکز و غرب شرق، جنوب، شمال،) ییایجغراف تیموقع برحسب

.شدند داده تشخیص معتبر ییشناسا دیکل از استفاده با شدن مونته و یسازآماده از بعد و شدند دیص یانسان و یوانیح اماکن از گیری

خانواده از شده صید یهاکک. شد صید گیری نمونه مختلف یهاروش از استفاده با کک 1540 درمجموع حاضر مطالعه در :هایافته

2/1) کانیس کتنوسفالیدیس ،(درصد 1/2) فلیس فلیس کتنوسفالیدیس ،(درصد 2/94) ایریتانس پولکس گونه چهار شامل پولیسیده

گونه. بودند ماده هاآن( عدد 909) درصد 59 و نر هانمونه( عدد 631) درصد 41. بودند( درصد 5/2) کئوپیس گزونوپسیلا و (درصد

.شد مشاهده( درصد 7/77) تیمورتاش یروستا در هاکک وفور نیشتریب و بود ایریتانس پولکس غالب

بجنورد تانشهرس در وفور نیشتریب یدارا و غالب گونه عنوان به ایریتانس پولکس گونه داد نشان قیتحق نیا جینتا :گیری نتیجه

است ضروری بسیار آن کنترل جهت ریزیبرنامه لذا. شود مطرح یبهداشت معضل عنوانبه تواندیم که باشدیم

:کلیدی واژگان

سیفوناپترا

زیستی تنوع

گزنوپسیلا

کتنوسفالیده دانشگاه برای نشر حقوق تمامی

شمالی خراسان پزشکی علوم

.است محفوظ

مقدمه

در (Vector Borne Diseases) منتقله بوسیله حشرات یهایماریب

عفونی را بر عهده دارند یهایماریباز کل ٪17سطح جهان بیش از

هستند، که به راسته هایماریبیکی از مهمترین ناقلین هاکک. [1]

Siphonaptera گونه کک متعلق به 2500. بیش از [2]تعلق دارند

. [1]جنس در سراسر جهان شناخته شده است 238خانواده و 16

، از جمله در کنندیممختلفی زندگی یهازبانیمبه راحتی با هاکک

سطح بدن حیوانات خونگرم مانند انسان، حیوانات اهلی، سگ، گربه،

مرغ، موش، رت، اسب، بز، گوسفند، گاو و نشخوار کنندگان وحشی اقدام

تخم 5000. هر کک ماده در طول زندگی [4-2] کنندیمبه خونخواری

نزدیک به هادام. دراکثر مناطق روستایی محل نگهداری [2] گذاردیم

اکتوپارازیت یهاانگلو بسیاری از باشدیممحل زندگی خود روستائیان

. [5, 3] شوندیممنتقل هاانسانبه راحتی به هاککاز جمله هادام

یهایماریبتوزیع جهانی دارند و باعث انتقال بسیاری از عوامل هاکک

نواری بین انسان و حیوانات یهاکرمویروسی، باکتریایی، رکتزیایی و

مقاله پژوهشی

28

و همکاران احمدیان

را در طول شب و روز انجام یمعمولاً خونخوار هاکک. [3, 1] شوندیم

بین انسان و حیوانات هایماریبو نقش مهمی در انتقال [3] دهندیم

ناقل زاد را به چندین روش یهایماریب هاکک. [6] کنندیماهلی بازی

از جمله مدفوع آلوده، قطعات دهانی، برگشت محتویات معده، بزاق

زئونوز مهم از جمله یچندین بیمارو ناقل [7, 1] دهندیمآلوده انتقال

باشندیمطاعون و تیفوس آندمیک و تولارمی و دیپیلیدیازیس وبارتونلا

باعث خسارات اقتصادی قابل هاککآلودگی حیوانات به . [9, 8, 2, 1]

. شودیمتوجهی در بخش دام و مشکلات شدید سلامتی برای انسان

یهاتیحساساز انسان نیز باعث ایجاد هاککعلاوه بر این، خونخواری

منتقله یهایماریبو احتمال [9] شودیمشدید یهاخارشپوستی و

هاکککنترل یبرا هاکننده. از حشره کش ها و دفع دهدیمرا افزایش

محدوده در یریر چشمگیی. در دهه گذشته تغ[10] شودیماستفاده

ن رخ داده است. علت یمنتقله از ناقل یهایماریزبان وبیم ییایجغراف

است یوحش یستگاهایز یو نابود ییرات آب و هواییند تغین فرایا

و نقاط کشور ید به کک در اقصیشد ی. با توجه به گزارش آلودگ[11]

ها کو فون ک یدر زمینه پراکندگ یامطالعهبا عنایت به اینکه تاکنون

ین مطالعه به منظور بررسیم نشده است، ادر استان خراسان شمالی انجا

منتخب شهرستان ییاز مناطق روستا یهادر برخفون و پراکنش کک

بجنورد استان خراسان شمالی طراحی و اجرا شده است.

روش کار

روستا بر اساس شرایط 11در این مطالعه مقطعی وتوصیفی در مجموع

تخاب شدند. اقلیمی، جغرافیای و پراکندگی در سطح شهرستان ان

ز کغرب، شرق، جنوب، شمال، و مر یهاقسمتبه یجمع آور مناطق

یادفبصورت تص یریده و نمونه گیگرد یم بندیشهرستان بجنورد تقس

ستگاه و یا 3، در هر روستا هاککد یو ص ینمونه بردار یانجام شد. برا

اماکن ان و کی، لانه ماهادام یانون شامل محل نگهدارک 3ستگاه یدر هر ا

از هر بار در ماهیک یانتخاب گردید. نمونه بردار یبطور تصادف یونکمس

یاغذکد با استفاده از تله یص-1با استفاده از سه روش هاستگاهیااز یک

یاز رو ید دستیص -3 ید با استفاده از تله نوریص -2 تله چسبان()

ه ا فرچیشده با استفاده از پنس یها جمع آورالبسه انجام گرفت. کک

منتقل شده و درب %70الکل یکوچک محتو یهاشهیشبه درون ییمو

شه حاوی کک برچسب مشخصات یش یشه محکم بسته شد. در رویش

د، نام جمع آوری یخ صیزبان، تاریشامل نام روستا، نوع مکان، نوع م

شد. د نوشتهید و درجه حرارت و رطوبت محل صیکننده، ساعت ص

جهت حمل قرار یکک در جعبه مخصوص یمحتو یهاشهیشسپس

یماریبه به مرکز تحقیقات یص اولیمونته کردن و تشخ یداده شده و برا

منتقله بوسیله ناقلین دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی منتقل یها

د یبا استفاده از کل هانمونهبر روی لام، هاککشد. پس از مونته شدن

( .1972Farrhang-Azad 1979 Asmar et al)معتبر ص یتشخ

شدند. اطلاعات مربوط به هر نمونه در جدول مخصوص درج ییشناسا

د. همچنین یز گردیآنال SPSSد و سپس با استفاده از نرم افزار یگرد

تنوع زیستی محاسبه یهافرمولتنوع زیستی بر اساس یهاشاخص

گردید.

هاافتهی

یشهرستان بجنورد جمع آور یروستا 11نمونه کک از 1540جمعاً

رتاش تیمو یشده مربوط به روستا ین تعداد نمونه جمع آوریشتریشد. ب

ین نمونه مربوط به روستایو کمتر از منطقه کوهستان بود (7/77%)

(. 1جدول( از منطقه دشت بوده است )%3/0کلاته آذرسا )

ز منطقه کوهستان بوده و د شده ایص یهانمونه درصد از1/99همچنین

د. ید نگردیص یانمونهچ یه Ct.canis در منطقه دامنه و دشت ازگونه

41در کل یمورد بررس یدر روستاها ینمونه کک جمع آور 1540از

درصد ماده بود و در اکثر روستاها جنس ماده 59نر و هانمونهدرصد

قلعه جق و تیمورتاش، جنس یدر روستا یشتر از نر صید گردید ولیب

سبت ن نیداشته است. بنابرا جنس ماده نسبت به یشتریب ینر فراوان

مورد 100هر یبه ازا یعنیبوده است 0,71و یدر مجموع منف یجنس

صید یهانمونه % 3/3مورد کک نر وجود دارد. همچنین 71کک ماده

و شامل دو گونه Ctenocephalidesشده مربوط به جنس

C.felis.felis وC.canis ً1451ن ین بیکک بود. در ا 51به تعداد جمعا

ید ص یهاگونه( پس از شناسایی پولکس ایریتانس بودند. %2/94کک )

تنوع یهاشاخصذکر شده است. 2جدول شده و فراوانی هر گونه در

زیستی در سطح شهرستان محاسبه شد. روش محاسبه هر شاخص و

آورده شده است. 3 جدولمقدار آن شاخص در شهرستان بجنورد در

صید شده بر حسب محل صید در روستاهای منتخب یهاککفراوانی .1جدول

1397شهرستان بجنورد سال

درصد() یفراوان نام روستا

(3/0) 5 علی آباد

(7/0) 11 ارکان

(5/6) 100 بدرانلو

(7/0) 11 باغچق

(6/0) 10 قلعه جق

(4) 62 گیفان

(3/5) 81 گریوان

(2/3) 50 حصارتیمورتاش

(3/0) 4 کلاته آذرسا

(6/0) 9 رئین

(7/77) 1197 تیمورتاش

(100) 1540 جمع

صید شده بر حسب گونه در روستاهای منتخب شهرستان یهاککفراوانی . 2جدول

1397بجنورد سال

(درصد) یفراوان گونه

(2/94) 1451 ایریتانس پولکس

(5/2) 38 کئوپیس گزنوپسیلا

(1/2) 33 فلیس کتنوسفالیدس

(2/1) 18 کانیس کتنوسفالیدس

(100) 1540 جمع

29

1399 تابستان ،2 شماره ،12 دوره ،علوم پزشکی خراسان شمالی مجله

1397در شهرستان بجنورد سال هاککتنوع زیستی یهاشاخص. 3جدول

شاخص فرمول مقدار

هانمونه هانمونهمجموع کل 1540

4 The number of species یاگونهغنا (S)

28/0 𝐻 = ∑ 𝑝𝑖 ln (𝑝𝑖)

𝑠

𝑖=1

(H') شاننشاخص

88/0 ∑ 𝑛𝑖(𝑛𝑖 − 1)𝑠

𝑖=1

𝑁(𝑁 − 1) شاخص سیمپسون

20/0 SHEI = H/ln (S) شاخص یکنواختی (E)

33/0 𝑒 − ∑ 𝑝𝑖𝑙𝑛(𝑝𝑖)𝑠

𝑖

𝑆 شاخص یکنواختی گیپسون

94/0 𝑛 𝑚𝑎𝑥

𝑁 شاخص غالبیت برگرپارکر

10/0 𝑆

√∑ 𝑛𝑖𝑠𝑖=1

شاخص غنا منهینیک

40/0 𝑆 − 1

𝑙𝑛𝑁 شاخص مارگالف

بحث

مورتاشیت یها مربوط به روستاکک ین فراوانین مطالعه بالاتریدرا

ر مناطق بوده است که یم کوهستان نسبت به سای( از اقلدرصد 77,7)

محل نگه یزبان، همجواریم یاز وفور بالا یناش تواندیمآن یعلت اصل

اد ز یرا برا یدام با محل سکونت انسان ذکر کرد که محل مناسب یدار

ن روستا فراهم کرده است.یها در او ولد کک

ها خونخوار بوده و ها: هر چند هر دو جنس نر و ماده ککت ککیجنس

ین حال نسبت جنسینقش دارند با ا یماریک نسبت در انتقال بیبه

درصد جنس ماده بوده 59درصد جنس نر و 41ق ین تحقیها در اکک

ماده یهال که درصد ککی( در برز2012نارد )یاست که با مطالعات ل

همکارانع نژاد و یو رف [12]ذکر کرده است %9/37و نر را %64را

ها درصد کک %49/64دان استان فارس که ی( در شهرستان سپ1384)

م یدان یکه میدارد. همانطور یهمخوان [13]ص دادند یرا ماده تشخ

ن رو یهستند. از ا یمتفاوت یهایماریمختلف کک ناقل ب یهاگونه

ن یبترن مناسییزا و تعیماریعوامل ب ییبه منظور شناسا هاگونه صیتشخ

یت فوق العاده ایآنها اهم یو اکولوژ یولوژیکنترل بر اساس ب یراهها

ور کش یهارا در کنترل کک یمشخص و مناسب یالگو تواندیمدارد، که

بود که P.irrinans (2/94%) ن مطالعه گونه غالبید. در ایحاصل نما

دان فارس انجام ی( در سپ1384) همکارانع نژاد و یج مطالعه رفیبا نتا

گزارش شدند P.irrinansد شده یص یهانمونه %100شده و همه

X.buxtoni( گونه غالب را 2012. خوبدل )[13]همخوانی دارد

ر احمد یه و بویلویدرکهگ %5/18ا ر C.felis.felis ی( و فراوان5/24%)

ی. همچنین مطالعه حاضر با مطالعه تلمادره ا[11] گزارش کرد

در سرپل ذهاب کرمانشاه %40را با X.buxtoni( که گونه 1385)

را C.f.felis ی( که فراوان2006) یخچالیو مطالعات [14]گزارش کرد

Mediannikovو %79/0آن را ی( فراوان2012مصلا نژاد ) ،8/16%

دارد یکرده بود همخوان اعلام %55/55را P.irrinans ی( آلودگ2010)

( که گونه 2011ن وهمکاران )یانگ وی. هر چند با مطالعه ژ[15-17]

( اعلام کرده بود 1/65%) Ctenocephalides felis felisغالب را

.[18]ندارد یهمخوان

یمد شده در مطالعات مختلف یص یهاکک یاگونهدر تنوع یعلت اصل

یهانزبایممطالعه، یمتدهااز همسان نبودن اهداف، یناش تواند

منطقه باشد که یم و توپوگرافی، اقلییط آب و هوایو شرا یاختصاص

عه ن مطالیشود. در ایج مطالعات در هر منطقه میباعث متفاوت بودن نتا

از هانمونهدرصد از 99که یوفور کک در منطقه کوهستان بالا بود بطور

از منطقه هانمونهدرصد از 6شد و تنها یجمع آور یمنطقه کوهستان

ه در ژیها به رطوبت به وکک یشد. با توجه به وابستگ یدشت جمع آور

منطقه دشت باشد. ین کار خشکیا یل اصلید دلیشا یمراحل لارو

1999و همکاران درسال Guo Xianguoن مطالعه با مطالعه یج اینتا

شتر از مناطقیب ین که کک در مناطق کوهستانیوننان چی دراستان

دین صیشترین مطالعه بی. در ا[19]کردند مطابقت دارد دشت گزارش

( بوده است که روش %6/50) یانسانها مربوط به روش طعمه کک

تنوع زیستی در این یهاشاخصشود. یمتداول و به آسانی انجام م

در این شهرستان بر هاکک یاگونهکه تنوع دهدیمشهرستان نشان

هم کم است و یکی هاگونهو یکنواختی باشدیماساس این مطالعه کم

به علت بالا بودن شاخص غلبه یاگونهاز علل پایین بودن شاخص تنوع

پارکر فقط یک گونه-بطوری که بر اساس شاخص غلبه برگر باشدیم

اده است.را به خود اختصاص د هانمونهدرصد 94)گونه غالب( بیش از

یگیر نتیجه

ن یمنتخب شهرستان بجنورد نشان داد در ا یج مطالعه در روستاهاینتا

و Pulex irritans،C.feli.felis ،C.canisمنطقه چهار گونه کک

X.cheopis ین فراوانیشترین که بیبا توجه به ا یاز طرف .فعال است

ش یو ب، بوده Pulex irritansشده مربوط به گونه ییشناسا یهاکک

هاکرمو هااختهی، تک هایباکترست نوع پاتوژن مختلف از جمله یاز ب

زبان واسط جدا شده است. از یا میک یولوژین گونه به عنوان ناقل بیاز ا

با باشد هاانسانسلامت یبرا یدیبالقوه تهد تواندیمن کک یکه ایآنجائ

یخطر آن را جد ستیبایم ییآن در مناطق روستا یتوجه به وفور بالا

مناسب را بعمل آورد. حضور گزنوپسیلا یو اقدامات کنترل کرده یتلق

در محل سکونت انسان باشدیمکئوپیس که یکی از ناقلین مهم طاعون

که بستر مناسب از نظر دهدیمو به عنوان دومین گونه غالب نشان

که و با توجه به این باشدیمانتقال این بیماری در شهرستان مهیا

30

و همکاران احمدیان

خراسان و ترکمنستان که کشور همسایه استان خراسان شمالی و

باشدیمقدیمی طاعون یهاکانونیکی از باشدیمشهرستان بجنورد

لازم است مطالعات بیشتری در خصوص حضور این گونه در نقاط مرزی

و مناطق حساس از نظر انتقال طاعون انجام گیرد.

تشکر و قدردانی

علوم دانشگاه دانشکده بهداشت یمعنو و یماد تیحما با مطالعه نیا

است. از کلیه مسئولین عللخصوص دهیرس انجام به مازندران کیپزش

منتقله بوسیله ناقلین دانشگاه علوم یهایماریبپرسنل مرکز تحقیقات

پزشکی خراسان شمالی به دلیل حمایت و راهنماییشان تقدیر و تشکر

.گرددیم

References 1. Maleki-Ravasan N, Solhjouy-Fard S, Beaucournu JC, Laudisoit A,

Mostafavi E. The Fleas (Siphonaptera) in Iran: Diversity, Host Range, and Medical Importance. PLoS Negl Trop Dis. 2017;11(1):e0005260. doi: 10.1371/journal.pntd.0005260 pmid: 28068343

2. Darvishi MM, Youssefi MR, Changizi E, Lima RR, Rahimi MT. A new flea from Iran. Asian Pacific J Tropic Disease. 2014;4(2):85-7. doi: 10.1016/S2222-1808(14)60321-2

3. Pourrastgou HF, Ghavami M, Mohammadi J, Taghiloo B, Mirzadeh H. Evaluation of susceptibility status of human flea (pulex irritans) to different pyrethroids. 2016.

4. Rahbari S, Nabian S, Nour EF, Arab KF, Ebrahimzadeh E. Flea infestation in farm animals and its health implication.2008.

5. Bahrami S, Kharrati L, Makki M. The First Case Report of Human Infestation with Ctenocephalides canis in Behbahan (Khuzestan Province). J Ardabil Univ Med Sci. 2016;16(3):317-22.

6. Tavassoli M, Ahmadi A, Imani A, Ahmadiara E, Javadi S, Hadian M. Survey of flea infestation in dogs in different geographical regions of Iran. Korean J Parasitol. 2010;48(2):145-9. doi: 10.3347/kjp.2010.48.2.145 pmid: 20585531

7. Yagoob G. Flea infestation in farm animals and its zoonotic importance in East-Azerbaijan Province. America J Animal Veterinar Sci. 2011;6(4):193-6. doi: 10.3844/ajavsp.2011.193.196

8. Mirzadeh H, Ghavami M, Zeyghami H, Taghiloo B, Pour Rastgoo F. Bartonella and Rickettsial Infections in Human Flea) Pulex Irritans). J Adv Med Biomed Res. 2015;23(100):105-15.

9. Shakya M, Sikrodia R, Parthasarathi B, Jayraw A, Singh M, Deepak Upadhaya FA, et al. Cat flea (Ctenocephalides felis felis) and Oriental cat flea (Ctenocephalides orientis) infestation as a emerging nuisance to human population.2019.

10. Ghavami MB, Haghi FP, Alibabaei Z, Enayati AA, Vatandoost H. First report of target site insensitivity to pyrethroids in human flea, Pulex irritans (Siphonaptera: Pulicidae). Pestic Biochem Physiol. 2018;146:97-105. doi: 10.1016/j.pestbp.2018.03.004 pmid: 29626998

11. Khoobdel M, Shayeghi M, Alamdar K, Piazak N, Bazrafkan S. Diversity and relative abundance of medically important fleas in the rural areas of Kohgiloye-and-Boyerahmad, Iran. J School Pub Health Institute Pub Health Res. 2012;9(3):63-72.

12. Linardi PM, Santos JL. Ctenocephalides felis felis vs. Ctenocephalides canis (Siphonaptera: Pulicidae): some issues in correctly identify these species. Rev Bras Parasitol Vet. 2012;21(4):345-54. doi: 10.1590/s1984-29612012000400002 pmid: 23295817

13. Rafinejad J, Piazak N, Dehghan A, Shemshad K, Basseri HR. Affect of some environmental parameters on fleas density in human and animal shelters. Am J Res Comm. 2013;1:2325-4076.

14. Telmadarraiy Z, Vatandoost H, Mohammadi S, Akhavan A, Abai M, Rafinejad J, et al. Determination of rodent ectoparasite fauna in Sarpole-Zahab district, Kermanshah Province, Iran, 2004-2005. J Arthropod Borne Disease. 2007:58-62.

15. Mediannikov O, Abdissa A, Diatta G, Trape JF, Raoult D. Rickettsia felis in fleas, southern Ethiopia, 2010. Emerg Infect Dis. 2012;18(8):1385-6. doi: 10.3201/eid1808.111243 pmid: 22840573

16. Mosallanejad B, Alborzi A, Katvandi N. A survey on ectoparasite infestations in companion dogs of Ahvaz district, south-west of Iran. J Arthropod Borne Disease. 2012;6(1):70.

17. Yakhchali M, Hosseine A. Prevalence and ectoparasites fauna of sheep and goats flocks in Urmia suburb, Iran. Veterinarski Arhiv. 2006;76(5):431-42.

18. Yin JX, Geater A, Chongsuvivatwong V, Dong XQ, Du CH, Zhong YH. Predictors for abundance of host flea and floor flea in households of villages with endemic commensal rodent plague, Yunnan Province, China. PLoS Negl Trop Dis. 2011;5(3):e997. doi: 10.1371/journal.pntd.0000997 pmid: 21468306

19. Guo X, Gong Z, Qian T, Feng X, Duan X, Li W, et al. Flea fauna investigation in some foci of human plague in Yunnan, China. Acta Zootaxonomica Sinica. 2000;25(3):291-7. doi: 10.1371/journal.pntd.0000997 pmid: 21468306