Vet. lJil.l)erg. (ZOO )), )7, 1 : 11 5- 11 9

FARKLI CEVRE ISILARINDA ViTAMiN C UYGULANAN BOGALARDA BAZI

KAN PARAMETRELERi

Tufan Keyeci1 Ercan Keskin I

Some 11I0od P-drameters in Bulls Administered Vitamin C at Different Environment.'l l Temperatures

Summary : A total of 84 healthy Swiss Brown bulls used in the study in order to investigate the effect of diHerent en· vironmentaltemperatures and vitamin C administration on the levels of certain blood melaboliles. For this purpose the amounl of 50 mVweek vitamin C solutioo contained 20% ascorbic acid (n:7) and Ihe same amount of sterile physi­ological saline (n:7) were intramuscularly injected within 4 weeks 10 the bulls which were at the same conditions of maintenance and nutrition at two months intervals during one year. At the same period, the blood samples were taken and the data of environmental temperatures were recorded. In hot environmental temperatures (20.8~C; 39.3% re­lative humidity (AH) and 23.7°C; 20.0% AH) serum glucose and total cholesterol levels of the bulls administered VI­tamin C or sterile physiological saline were delermined to be lower levels, when compared 10 the same values in cold environmental temperatures ( 3.2"C; 63.3% AH and S.3"C; 77% AH). Although aspartate aminotransferase (AST) ac­tivity 01 the animals in both groups at hot environmental temperatures was found to be higher amounts than the value at cold environmental temperatures. Vitamin C was not significantly influenced any investigated blood metaboli tes. Moreover, it was not determined any effect 01 the environmental temperatures 00 the serum alkaline phosphatase, urea-nitrogen. total protein, albumin, calcium and inorganic phosphorus levels of the bulls. Consequently, it was de· termined that the environmental lemperatures caused to ailer the values 01 the serum glucose, total cholesterol and AST in Swiss Brown cattle and vitamin C was nol influenced on the investigated parameters at the ambient tem­peratures recorded Ihis experiment.

Key words : Environmentallemperature, vitamin C, bull, blood metabolites.

Ozel : Bu yah!imada, farkh yevre ISllannm ve vitamin C uygulamasmm, bazl kan melabolitlen Ozerindeki elkHerini be­lirlemek amaclyla toplam 84 saghkh Isviyre Esmeri boga kullanlldl. Bir YII boyunca, iki ay arahktarla, aym baklm ve bes­lenme ~rtlaflnda olan bogalara 50 mVhafta miktarmda % 20 oranmda askorbik asil iyeren vilamin C solusyonu (n:7) ve aym miklarda sleril serum fizyolojik (n:7) kas iyi olarak 4 halta sureyle enjekle edildi. Aynl periyollarda kan or­neklen ahndl, yewe ISISI verileri kaydedildi. Soguk yevre ISllanndaki (3.2~C; % 63.3 nispi nem (NN) ve S.3eC; % 77.0 NN) miktarlafl ile kalllla!illflldlgrnda, sicak yevre ISllarmda (20.8"C; % 39.3 NN ve 23PC; %20.0 NN) vilamin C ve steril serum lizyolojik verilen bogalarln serum glikoz ve lotal koleslerol duzeylerinin daha az miklarlarda oldugu be­lirlendi. Buna kar!im, her iki gruplaki hayvanlann slcak yevre ISllafindaki aspartat aminolransferaz (AST) aktivitelerimn soguk yevre ISllafina gOre daha yuksek miklarlarda oldugu bulundu. Incelenen kan melabolillennin hiybirini vitamin C 3nemli otyude elkiiemedi. Bogalann serum alkalen foslalaz, ure nitrojeni, lotal protein, albumin, kalsiyum ve inorganik fosfor duzeyteri uzerinde yevre ISlSlnm Onemli bir etkisi belirlenemedi. Sonuy olarak, lsviyre Esmeri slgrrlarda yewe lSI' Slnln serum glikoz, lotal kolesterol ve AST degerlerinde deQi!iikli§e neden oIdugu ve bu yah!imadaki yewe ISllarrnda, vitamin C'nin ineelenen paramelreler uzerinde etkili oImadlgl betirlendi.

Anahtar kelimeler: Cevre ISISI, vitamin C, boga. kan metabolitleri.

Giri~ Geli~mekte alan Olkelerin coOunda, hay·

vanclilk sektorOnOn Onemli bir b6IQmOnO olu~luran sl~lrlarin verim 6zelliklerinin anlnlmasl, hayvanlann sa~lIkll olmalanna, Islahma ve idari ~artlara oldu~u kadar. cevre fakl6r1erine de baOlldlr (Guerriero ve Raynes,1990). Cevre fakl6r1erinin en 6nemlile· rinden saytlan cevre ISlslndaki deOi~iklikler, direk veya indirek olarak hayvanlann fizyolojik me­kanizmalannl elkileyebilmekle ve sonucla da hay· van sa~hgln l bozacak ~ekilde strese yol aca·

Gcht Tarihi : 03.08.2000.

bilmektedir (Hooda ve Naqui, 1990). Bu nedenle, Ciftlik hayvanlarlnln cevre ISISlndaki deOi~ikhklere adaptasyon yeteneOinin buyuk 6nem ta~ldlgl

(Hooda va Naqui,1990) ve 61cOIen bazl organik ya da anorganik maddelerin kandaki duzeylerinin, hay· vanlann cevreye adaplasyonlan iCin blr 61cu ola­bilece~i bildirilmektedir (Larsen ve ark.,1985). Ni· tekim, yevre ISISlna bagh olarak ruminantlann, degi~jk IQr ve Irklannda larkll dOzaylerde olsa da, genelde; kan serumu alkalen fosfalaz (ALP), as­partal aminolransferaz (AST), Ore nllr0Jeni (Ni-

I. S U. Vc[cnncr FllkoltcsI. FizyoloJI Anllbrlim Dah. KampU~. 42031 Sclr;uklu. Konya.

KECEel, KESKIN

zamho{jlu,1987), kalsiyum, inorgan ik fosfor (Mo­lokwu,1978), glikoz, albOmin (Payne ve ark" 1974), lolal prolein ve lolal kolesterol (Kataria ve ark., 1993) gibi bazl kan melabolillerinin mik­larlannda Onemli de{Ji~ikliklerin olabilece{Ji kay­dedilmekledir.

C;:evre ISlslnln kan are nilrojeni Ozerine elkisini inceleyen c;:e~illi ara~lIrIcllar (Payne ve ark., 1974; Oltner ve Berglund,1983) sleak c;:evre ISISlna maruz kalan slQlrlann kan are nitrojeninin so{Iuk c;:evre ISI­larmda elde edilen deQerlerden daha iazla miktarda olduQunu bildirmelerine kar~.n, Hoistem dOvelerde c;:evre ISISlmn kan are nitrojeni dOzeyine onemli el­kisinin olmadlQl, aneak Ganey Anadolu Klnnlzisl dO­velerin soQuk mevsimlerde daha yOksek kan Ore nit­rOJemne sahip olduQu kaydedilmekledir (NizamlloQlu,1987).

Plazma prolein dOzeyinin lSI slresi ile ili~kili 01-duQunu ve lSI artl~1 ile birlikle plazma prolelnlerinde de artl~ gozlenebileceQini iddia eden Payne ve ark. (1974), yOksek c;:evre ISlsma maruz kalan kuru dO­nemdeki sOIC;:O slQlrlardaki plazma lolal protein ve albOmin miklarlanmn soQuk c;:evre ISlsmdaki aynl de­Qerlerden daha iazla miktarda olduQunu, c;:evre ISI­smm plazma kalsiyum dOzeyinde onemli bir el­kisinin olmamasma raQmen, lSI artl~1 ile birlikte plazma losfor dOzeyinde artt~ kaydedildigini bil­dirmekledirler. Kalaria ve ark. (1993) yOksek c;:evre ISlslnda k~ilerin kan serumu lotal protein, are nit· rojeni, kalsiyum ve inorganik losfor dOzeylerinde herhangi bir deQi~iklik meydana gelmediQini, AST aktivitesinde ise artl~ belirlendigini bildirerek, bu bul­gularm hayvanlann lSI slresine adaplasyonunun bir gOslergesi olabilecegini belirtmekledirler. Benzer ~ekilde, yOksek c;:evre ISllannda bulunan slglriann AST aktivilesinde bariz bir artl~ oldugu, benzer ar­tl~m ALP aklivitesinde de gOzlendiQi, aneak vevre ISlstnm ALP aktivitesine etkisinin degi~ik Ifklardaki slQlrlarda larkl. dOzeylerde olabilecegi kaydedilmi~tir (Shaller ve ark .. 1978). Aynea, slcak vevre lSI' lartndaki deQerlerl ile ka~lla~illnldlgmda, yevre ISISI dO~Ok olan ortamlarda bulunan keyilerin serum gli­koz ve 10lal kolesterol dOzeylerinin daha yOksek 01· duQu ve bunun da soQuk havalarda vUcut ISISInI ko· rumak ic;:in bazal melabotik hlzm artmasmdan kaynakianabileceQi vurgulanmaktadlr (Kataria ve ark., 1993).

Gevi~ getiren hayvantarda vitamin C'nin ka· (aelgerde glikozdan sentezlendigi. bu nedenle ru­minanUann ekSlra vitamin C'ye ihllyay duymadlklan lahmin edilmektedtr (lIze, 1983). Ancak, vevreye adapte olamayan hayvan strese ugrarsa, adrenal korteksteki vitamin C miktannln hlzla dO~mesinden ve vitamm C'nin adrenal korteks hormonlannm sen-

116

lezi ic;:in gerekli olmaslndan dolay', slglriann vitamin C'ye olan ihtiyac;: artabitir (Kolb ve ark., 1991 ). BOyle durumlarda, oral yolla allnan vllamln C'mn rumen mikroorganizmalarlnln etklslyle parc;:alanmasl ne· deniyle (Itze, 1983), parenteral vllamm C uy· guianmasl vevre ISlstndaki de{ll~lkltklere hayvanln adaple olmaslna yardlmel olabilir ve vevre ISISI ne· deniyle kandaki miktarlan deQi~en bazl parametre de{Jerleri Ozerlnde elkili olabilir. Ancak, Isvlyre Es· meri slglrlann tirolt hormonlan ile bazl hematoloJik deQerlerine ((evre ISISI ve Vitamin C'mn elklsinin in· celendiQi ((alt~mada (Ke((eci ve ark., 2000), vevre ISISI nedeniyle tiroit hormonlan, alyuvar ve akyuvar saYllan, hemoglobin miklan, hematokril de~er, se· dimanlasyon hlZI, solunum ve nablz saylsl, vOeul ISISI gibi paramelre degerlerinin miktarlannm de­Qi~mesine ra~men, lamamlmn fizyolojik slnlrlar lye· rislnde oldu{ju ve hemoglobin miktan haricinde VI' tamin C'nin ineelenen ozelliklere onemli bir elkismin olmadlgl bulunmu~lur.

Bu nedenle, daha Once Isvivre Esmeri SI' Qlrlarda gervekle~tirilen c;:ah~manln (K8Ifeci ve ark., 2000) da tamamlaYlclsl olabitecek bu ara~ltrmada. TOrkiye hayvanclhQrnda 6nemli Veri olan Isvic;:re Es· merl slglriarda ((evreye adaplasyonda bir OlC;:O olarak kullanllabileceQl blldinlen (Katana ve ark .. 1993) baZI kan melaboliUerinde yevre lSI sma bagh olarak mey­dana gelebilecek degl~lkliklenn belirlenmesi ve In· celenen parametreler Ozennde vllamin C'nin et· kisinin bulunmaSI amaylanml~lIr.

Materyal ve Metot Ara~ltrmada hayvan maleryali olarak Tarim ve

KOy I~Ieri BakanllQl 'na baQlt Hayvanclhk Ara~llrma EnstilOsO'nde bSrlndmlan 13-15 ayllk, yakla~lIk aynl aQlrllkla, toplam 84 ba~ sa{jllkll Isvilfre Esmeri bo{ja kullanlldl. Hayvanlara enslilCtde haztrlanan kon· santre yem (%14 lolal protein, 2.78 Mkallkg me· tabolize olabilir ene~i ) ile kuru yoncadan olu~an ras· yon ve su ad libitum verildi. Bir yll devam eden ara~ttrmada, 7'~erli iki gruba ayr21an 14 hayvandan iki ayda bir kan Omekleri ahnd .. Omekler almmadan Onceki 4 hafla boyunca, slgtrlara bilc;;iminde %20 askorbik asi! bulunan vitamin C preparatl (Injacom· C, Roche; 1. Grup) ve steri! serum fizyoloJlk (2.Grup) SOmllhafta miklannda kas iyi en)ekte edlldl. OmekJerin ahndlQl gunlerdeki c;:evre ISISI ve mspl nem oram (NN) degerlen, Devlet Meteorolo)i i~len Konya 80lge MudOr1uQO larafmdan, gOnde 3 kez 61-((OIOp ortalamasl ahnarak elde edildi.

Deneme gruplanndaki slglriann kan omeklen her 6mekleme gOnOnde saal 11 'de vena JU­gularis'den 10'ar ml miktartnda allndl ve allnan or­neklerin serumlart vlkanlarak, analiz yapllana kadar -20°C'de saklandl . Serum AST. ALP, glikoz. lolal ko·

Farkh <;:r \'r r ISllarmda Vha min C U~· gulallan ...

leslerol . 10Iai prolein. albumin. ure azolu, kalsiyum ve inorganik foslor dOzeylen oloanalizar (Gilford Impact 400E) ite bellrlendi. Ara~llrma sonucunda elde edllen venlerin deQerlendirilmesinde varyans analizi ve Duncan lesH kullanlldl (Inal.1992).

Bulgular Call~mada elde edilen sonuylar Tablo 1'de or­

neklerin allndlQI gunlerdeki ortalama yevre 15151 ve NN degerleri dikkale ahnarak slralanml~tl r . Vitamin C uygulanan ve uygulanmayan gruplann aynl 151 derecelerindeki parametre degerleri arasJnda anemli hiybir larkllilk elde edilememi~lir. Ancak gerek serum lizyolojik gerekse vilamin C uy· gulanan slglrlarln 3.2cC; % 63.3 NN ile 5.3°C; % 77.0 NN 151 derecelerindeki serum glikoz ve lolal koleslerol degerlerinin 20.8cC; % 39.3 NN ile 23.7cC; %20.0 NN 151 derecelerindeki dO­zeylerinden daha lazla miklarlarda olduQu kay­dedilirken, soguk yevre ISllanndaki (3.2°C; % 63.3 NN ile 5.3~C; % 77.0 NN) deQerleri ile kar­~lla~tlflldlgJnda AST dOzeyinin slcak yavre 151' lannda (20.8"'C; % 39.3 NN ile 23.7"C; %20.0 NN) daha yOksek miklarda oldugu bulunmu~lur. Bu· nunla birHkle. yevre ISISJnIn incelenen diQer kan melabolllleri Ozerinde onemll bir elkisinin olmadlg' belirlenmi~tlr.

Tartl~ma ve Sonuy Normal bir canh organizmada organlk ve anor­

ganlk maddelerin kandaki miklarlan belli slnlrlar iyensJnde degi$ir. Bunlarm normal degerden sap· malan ye$illi metabohk bozuklukiarm i~areti sa­yllmak1adlf. Klinik le~hise yardlmel olmak i<;:in ya­pllan kan analizlennden elde edilen sonuylann saghkll olarak degerlendirilebilmesi iyin, alyulen paramelreler Ozerine elkili olabilen yevre lak­lar1erinln dikkale allnmas. gerekmektedir (Payne ve ark .. 1974). Aynca, hayvanclhk sekt6rOnde 6nemli bir yeti olan slglriann saghk ve verim ozel· liklenni etkileyen yevre lakiorieri arasJnda ikHmin 6nemH bir yeri oldugu vurgulanarak, yevre lSI' smdaki farkhhklarJn sires nedeni olabilecegi bil­dirilmekte (Payne ve ark.,1974) ve hayvanlarda 01-yO len bazl kan metabolitleri dOzeylerinin (fevreye adaptasyonlan iyin bir kriler olabilecegi kay· dedilmektedir (Kataria ve ark.,1993).

Bu yall$mada. degl$ik yevre ISllarlOda kay· dedi len bazl kan parametrelerinin dOzeyleri ye~iUi ara~llfIcllann (Amstutz ve ark .. 1986: Georgie ve ark.,1973; NlzamlloglU,1987) bildirdikleri fizyolojik slOlflar iyerisinde degi§mesine ragmen, kan se· rumu AST, glikoz ve total koleslerol dOzeylerinde yevre ISlsJna bagll oJarak 6nemli degi~ikJikler 01-dugu bulunmu$ ve slglrlara siresii durumlarda ih­Ilyacl arttlgl bildirilen (ltze,1983) vitamin Cnin in-

117

celenen kan metabolitleri Ozerinde onemli bir et · kisinin olmadlgl gazlenerek, vitamin C uygulanan ve uygulanmayan hayvanlann kan degerlerindeki de­gi~iklikJerin birbiriyle paralel oldugu kaydedilmi$tir.

Protein yaplsmda 6nemli biyokatatizorler olan enzimlerin bazllarmm aktivitesinin y8Vre ISlsma bagll olarak olu~abilen melabolik degi~iklikler ne­deniyfe etkilenebifecegi ve yOksek yevre ISllannda AST ve ALP aktivitesinde artl~ olabilecegi kay­dedilmektedir (Georgie ve ark., 1973). Roussel ve ark. (1970) yOksek 'Yevre ISlsmda slglflann serum AST aktivilesinde artl~ meydana geldigini ve bunun da yevreye adaplasyon ile ilglli olabilecegini bil­dirmektedirler. Benzer §ekilde Kataria ve ark. (1993) da, k~ilerd8 yaptlklan bir 'Y81l~mada stcak havalarda hayvaniarm yevreye adaptasyonunun AST ak1ivilesinin artmasl ile desteklenebilecegini iddia elmektedirler. SI{wlarda yapllan ye~ltli (fa­II~malarda, slcak havalarda AST ve ALP ak­livitesinin artllg. kaydedilirken (Georgie ve ark.,1973; Nizamlloglu,1987: Roussel ve ark., 1970). ALP aktivitesinde yaz aylannda azalma 01-dugunu bildiren ara~tlnc.lar (Shaffer ve ark., 1978) da vardlf. Su ~ah~mada Ise. soguk 'Yevre tSllanna gore, serum AST ak1ivlleslnln slcak yevre ISllannda arttlg. belirlenirken, ALP ak1lvltesinde yevre ISIsma bagh olarak onemll bir farkllilk buJunamaml$tlr.

Soguk ~evre ISllannda bulunan hayvanlann vOcut ISlla(lnlO korunabilmesl iyin bazal metabolik h.zm arthgmr ve bu nedenle kan serumu glikoz ve total kolesterol dOzeylerinde artt~ gozlenebUecegi vurgulanmaktadlf (Katana ve ark., 1993) . Nitekim. sOt'YO s'glrlarda (Payne ve ark., 1974) ve keyilerde (Kalaria ve ark. ,1993) soguk yevre ISllannda be­lirlenen serum glikoz ve lolal kolesterol dO­zeylerinin, slcak yevre ISllannda kaydedilen du­zeylerine gore daha fazla miktarlarda oJdugunun bildirilmesine uygun olarak, bu yafl§mada da 3.2"'C;% 63.3 NN ve 5.3"C; %77.0 NN yevre 151' lanna maruz kalan bogalann serum glikoz ve total koleslerol dOzeylerinin, 20.8°C; %39.3 NN ve 23.7°C: %20.0 NN ~evre ,sllanndaki degerferinden daha lazla miktarda oldugu bel irlenml~llr .

Payne ve ark. (1974) , kuru d6nemdeki SUI~O 51-glrlann kl$ mevsimindeki serum albumin dOzeyini 2.93 g/dl, Ore nitrojenini 12.8 mg/dl . kalslyum mik­tannl 9.59 mgldl ve inorganik foslor dGzeyini 5.96 mgldl olarak bildirirlerken, aynl degerlerin yaz mev· simindeki dOzeylerini slfaslyJa: 3.41 gldl, 17.7 mg/ dr, 9.66 mgldl ve 6.04 mg/dl mlktarlannda be­lirlendigini ve kl~ mevsiminde albOmin ve ure nil­rojeni duzeylerindekj azalmanm tSlallstlkj 6nem la­~ldl!}lm kaydetmek1edirler. Molokwu (1978) ise, slcak mevsimferde stg.rlarm kalslyum ve fosfor du­zeylerinin soguk mevsimlere gOre daha lazla mik·

" Tablol. Farkll ~vre 1511annda VltammC uygulanan ve uygulanmayan Isv~re Esmen bogalarda kan serumu aspana! amlnotransleraz Ig (AST), alkali loslataz (ALP), glikoz, tolal koleslerol, ure-nitroJe",. total protein, albumin, kalsiyum va lnorganik fosfor duzeyleri (n:7).

" I)l

I" Nisbi VitC1 AST ALP Glikoz T .Kolesteroi Ure-N T.Protein Albumin Kalsiyum LFosfar " 1'1 ' C Nem% un un mgtdl mg'dl mgtdl gldl gldl mgtdl mgtdl

3,2 63.3 + 45.94±2.48b 45.36±1.96 53.13:1.:2.10 a 97.(X)±2,37 • 11.2O±1.37 7.79±O.14 3.07±O.10 9.14±O.15 S.86±O.16

46.11±1.54b 47A4±1,45 52.78:1.:2.34 II 96.78:1.:2.28 II 1' .32±1.28 7.82±O.17 3.10±0.14 9. 16±O.17 S.I0±0.19

5.3 77.0 + 46.31±1.3Sb 48.01±1.37 52.40± 2,4S· 96.46:1.:2.27 a 11.25± 1.34 7.9 1±O. tS 3.09±O.1 , 9. 14±O.16 6.02±O. \5

46.24± 1.fi2b 46.22t2. 12 53.00±2.13 I 96.51:1.:2.32 a 11.87± 1.25 7.8O±O.16 3.06±O.13 9.2O±O17 60810.11

7.7 69.3 + 49.37±2.57i1b 47.26t 3.19 49.43±2.53ab 93.30±2.J28b 11.58±1.30 7.76±O. 19 3.03±O.21 9. IS±O.14 6.06tO.15

49.24±2.538b 47.12±3.17 4S.71 ±2.62·b 93.38±2.23ab 11.47±1.32 7.93±O.10 3.12±O.15 9. 15tO. 15 5.92tO.17

13.6 31.7 + 49.27±2.68·b 46.68t 3.01 47.S6±3.06'b 93.51±2 .07ab 12.00±1.25 7.97±O.OS 3.13tO. l1 9.20±0. 12 6.11 tO.23

49.34t2.3211b 4S.12±2.41 48. 12t2.97ab 93.47±2.~ 11 .92±1.48 7.S7±O.13 3.04tO.18 9.23±O.18 6.04±O.19 m 20.S 39.3 54.37±1.98· 49.88±2.31 45.93±2.68 b 91.00±2. 13 b 12.08±1.43 7.9910.16 3.11tO.1S 9.26tO.13 6.09±0.10 +

SS.12±1.848 47.64±2.54 45.62±2.54 b 90.38±2. 17 b 11.S7±1.41 7.92±O.14 3. 12tO.17 9.24±O.14 5.97±O.13

23.7 20.0 + 5S.44±1.77' 4S.80±2.39 44.67±2.S7 b 89.73±2.20 b 12.10±1.69 7.96±O.12 3.10tO.17 9.28±O. IS 5.9S1O.15

S5.48± 1.9~ 48. 12±2.27 45.74±2.76 b 90.27±2. 18 b 12.00±1.52 7.84±O.18 3.07tO. ll 9.2710. 12 6.00±0.17

Kas "ti vl lamln C enJeksiyonu.

II. b AyO! sulUrlda Jar1<.11 hal1 t~lyan degeoor araslndaki far1<.lItlk Onemlidir (P<O.OS).

F:lrkh <;:evrc ISlla rmda Vitamin C Un:UIIl IlIlIl ...

larlarda oldugunu kaydetmektedir. Keyilerde ya­pltan bir denemede ise. yevre ISlsma bagh otarak serum lolal protein, Ore nitrojeni, kalsiyum va inor­ganik fosfor duzeyterinde 6nemli bir degi~ikt ik elde edilemedigi bildirilerek. bu bulgunun hayvantann yaz mevsiminde olu~an kurak yevreye adap­tasyonlariOin bir g6stergesl olabilecegi Iddia edll­mi~. ilave olarak plazma total protein dOzeyinin lSI Slresi ile ili~kili olup, vucudun SIVI dengesinin dO­zenlenmesine yardlmcl oldugu ve hayvanlann yOk­sek ISllarda sirkOlasyon vohjmlenm korumalan ha­hnde, plazma proteintennde 6nemli bir degi~iklik

olmayacagl vurgulanml~tlr (Kataria ve ark.,1993). Su 9all~mada da, slglrlann kan serumu total pro­tein, albOmin, Ore nilrojeni, kalsiyum ve inorganik losior dOzeylerinde 6nemli bir farkhhk elde edj­lememi~tir .

Ruminantlar, karacigerde vila min C sentezlnin yelerli olmadlgl durumlarda ya da sires gibi ih­hyacm artllgl durumlarda askorbik asit nok­sanhklanna duyarhhk gosterebilirler (lIze,1983). Su nedenle, slglrlarda bazen strese yol a9abilen gevre ISISlndaki larkllllkiann organizmadaki olum­suz elkHerinin ortadan kaldlnlabilmesinde ve adap­tasyonu kolayla~II(llabilmede parenteral vilamin C uygulanmasl faydah olabilir. Nitekim, deneysel ola­rak kanatJllarda meydana getirilen lSI stresinin olumsuz elkilerinin ortadan kaldlfllmaSlnda vilamin C'nin olumlu elkileri belirlenmi~llr (Freeman ve ark" 1983). Ancak. bu 9ah~mada ((evre ISISlna bagh olarak deneme hayvanlarmm serum ALP , Ore nil­rojeni. tolal prolein. albOmin. kalsiyum ve inorganik fosfor dOzeylerinde 6nemh bir farkhhk g6z­lenmemesi ve AST, ghkoz, total koleslerol dO· zeylerinde 6nemli degi~iklikler belirlenmesine rag­men tamammm fizyolojik slnlTlar igerisinde (Amstutz ve ark" 1986) olmasl bu ara~llfmadaki yevre ISllannm isviyre Esmeri slglrlarda ciddi bir sires fakt6rO olmadlgl fikrini vermi~ ve vitamin C'nin incelenen kan metabolitreri Ozerinde 6nemli bir elklsi bulunamaml~tlf.

Sonu9 oJarak, ara-?tlfma sonuclarlnin Sl­gJrlarda larkll yevre ISllanmn bazl kan metabolilleri uzerindeki etkileri He ilgili bilgilere katklda bu­lunabilecegi ve konu ile ilgili daha kapsamh ya­h~malara kaynak le-?kil edebilecegi kanisina va­nlml~llr.

Kaynaklar Amstutz. H.E .. Archibald. l. Armour, J. Blood. D.C" Newberne. P.M.. Snoeyenbo. G.H. (1986). "The Merk Veterinary Manual" Ed. Fraser CM ., Merk and Co. Inc. Aahway UJ. USA. Freeman. B.M .. Manning, A.C.C .. Flack, I.H. (1983). The Response of The Immature Fowl to Stressors.

119

Compo Biochem. PhYSlol" 74A. 51-56. Georgie. G.C., Chand. D., Aazdan, M.N. (1973). Se­osonal Changes in Plasma Cholesterol and Serum AI· kaline Phosphatase and Transaminase activities in Cross·Bred Cattle. Indian J. Exp. BioI.. 11,448-450. Guerriero. V .. Aaynes . DA (1990). Synthesis of Heal Stress Proteins In lymphocytes from livestock l.Anim.Sci., 68, 2779·2783. Hooda, O .. K. and Naqui. S.M.K. (1990). PhysiOlogical Aesponses of Malpura and Avikalin Sheep dUring Ther­mal. Nutritional and Walking Stresses. Indian J.Anim.Sci. 60.8,958-961. Itze. l. (1983). Ascorbic Acid Metabolism in Aumlnants. In"Ascorbic Acid In Domestic Animals" Eds. Wegger,l , Tagwerker.F .. Moustgaard.J .. pp. 120·130 The Aoyal Da­nish Agri. Soc .. Copenhagen. rnal,~. (1992). -Biyometn Ders Notlan". S.U.Vel. Fak .. Konya. Katarla, AX. Katana. N .. Bhatia. S.S., Ghosal. A.K. (1993). Blood Metabolic Profile of Marwari goals in re­lation to seasons. IndIan Vel. J .. 70,761·762. Ketye<:i. T .. Keskin. E., Durgun. Z. (2000). Qevre ISIs I ve Vitamin C'nin [svi9re Esmeri Bogalarda Kan Serum':! Ti­roil Hormon Duzeyleri ile Bazl HematoloJlk Degerler Uze­rindeki Etkileri. Tr.J.VeI.Anim.Sci .• 24, 353-355. Kolb,E .. DIUnch.G .. Dobelell,R. Schmalfuss,T.(1991 ). Un­tersuchungen uber den Gehalt an b·Caroten. Vitamin E und Ascorbln Saeure im Blutplasma von Weiblichen Ka­elbern. KOhen. Bullen Muchsen und Ochsen im Jah· resverlauf. Berl. Munch. Tlerarzll. Wschr . 104, 387-391. Larsen. T.S., lagercranlz, H., Alemesma. A.A .• Bhx, A.S. (1985). Seasonal Changes in Blood lipids. Adrenaline. Glucose and Insulin in NorwegIan Reindeer. Physiol. Scand .. 124. 53·59. Molokwu. E.C.I. (1978). Seasonal Changes In BovIne and Capone Blood Chemistry and Hepatic Vitamin A In Sa· vanna Zone of Nigeria. Br. Vet. J .. 134.493-500. Nizamllo§lu. M. (1987) . Qeillii MevSlmlerde Hotsleln. Guney Anadolu KmnlZISI ile Bunlann GIve G2 melezi Duvelerinde Glutamik Okzalaasetik Transaminaz. Alkali Fosfalaz, Kan Ore Nllroleni ve Serbest Vag Asitleri Uze­rine Araihrmalar. S.O. Vet. Fak. Der9 .. 3,1.207-219. Oltner, A .. Berglund, B. (1983). leukocytes, Packed Cell VolOme, Glucose, Urea. Calcium, Inorganic Phosphorus and Magnesium in The Blood of DaIry Cows. Zb!. Vet. Mad., 30, 530·541. Payne, J.M., Aowlands. G.J .. Manston. R. . Dew. S.M .. Parker. W.H. (1974). A Statistical Appraisal of The Result of The Metabolic Profile Test on 191 Herds in The BVAJ ADAS Joint Exercise in Animal Health and Productlvlly. 8r.Vel.J. 130,34·43. Roussel. J.D .. Partlck. T.E .. Kellgren. H.C., Beathy, J.F_. Cousar. A. (1970). Temperature Effects on Blood Cells. Enzymes and Protein Activity 01 Bell Bulls. J.Anim.Sci .. 30.327-332. Shaffer, l. , Roussel, J.D. Koonce, K.l. (1978). Effects of Age. temperature-Season and Breed on Blood Cha­racteristics of Dairy Cattle. J.Oairy Sci. , 64. 62·70.