elaborationemtextvalem svera

. CAPYT OGTAVVM

LIBRI OCTAVI ETHICO rvmArifiotehsfie quardisw amicitia.

* 'V u '

i.-- **

IVXTA TOLOSANAMprifcam verfionem amicos pares,

oc impares ampledtentem.

AdCathedram Philofiphh Moralis in Com

plutenfeAcademta,

'§rcgio^quitate fuffulto,nobilitare (lemmati^

CaftellaSj 8c Regali Senatui , confccrat

Supplex• » •«

“^agijler Fr . Ioannts Prudencio ProuintU

Aragonida Definitor .

Ordinis Beatae Marise deMercedc Captiuorui/x s*ni \

ni •r 4

Redemptricis. q

Superiorumpermifiu.

\

% AUi

° /V

& !J

.!* \ • r

'

Le&ori notaturo.

'tatatentioSotproduco teftes,quot meinuifere,&

EXTVM iftum irfra viginti

quatuor horarum curriculu cucur-

ri, attramentoque papyrum humec-

tante(emoto totum , d?fila comecla-

muenereab hmufcemodi infirumentorum arma-

tura extorrem .Duo ahapuncta,qu& obi uhtfirs,

depelli. Primum ad Politicorum librosfpectans\

de Magiftrattbus ediferens.Secundum, librum

quartum ethicorum referens de voluntario £5^

inuito ventilans . Ambo>

quiaperuia,& cometa

tium calamisperfricata,defpexi.Primo traa a-

tus de iufiitia legali ;nec non qufliones ae legibus

mimflrabant additum. Secundum Thaologica

lucubrationes de voluntario involuntarium red

debantfecundum. Hunc inquam textum vtro-

que brachio triturandum arripui,in cuius expen

fione vixparuum digitum incuruauerunt ethi-

ci. Sicque vexatiofuma temporis anguflijs fubor

ta. Tumque ex caterorum(emitarum abolitione

profihens,me impelleret commentatore in id>quod

aliorumpratervolauit conjectatio . Notaturus

es

Connexio

capitum di. otiaui

libri vfq;

adoftauu

nofirum .

Amicitia

conferba-

tio quare

lasjugit

Patris ad

filiii ami-

citia cha-

rior.

Amicitia

qua fua

funty non

quarit .

DE Q V AE R. E L 1 S.

mz principis partis adhaere fco. Hsc nieconftituit po-

liccntcmintentum authoris, & connexionem capitum

celeriter percurrere. Intenti reddet conlcios lection.s

proceffus.Connexio non alitet patefiet ,quam conte-

rens textum noftrum cum anteuntibus , Se poft ventu-

ris illum.

Conneditur cum i . huius odaui libri. Exinde cur-

fumc^pit Ariftotelcs,vt nimis infudans conceperit cu

dolore, te noftrLtcxtus pareret iniquitatem. In illo igi-

tur i.

poftquam difcuflerat in calce de amicitia, preca-

tur amicto Conferuationem,quae noftrx naturalis ree-

licitatis non eft floci pendenda pars, te monet : cauen-

dum fore aquxrelarum obice beneuolentix funes di-

lacerante. In prxfenti noftro capite totus eft author in

.declarandis 5 imo,&: in euertendisquxrehs, quxanuco-

rum animos crudeliter perturbant.^ ^

Conneditur cum fecundo ; ibi enim ediflerens de

amicabilitate Patrem, te F ilium annedente , refoluit:

Patris erga Filium efle maiorem amicitia ,quam e c6 •

tra,&:hoc non obflante licere aliquando Patr i propriu

dlium a fe genitum abdicare. Huius vltimi aflerti ratio

nem ibidem non prxftitit author, fed elegantem illam

in prxfenti praebet. Licere aliquando Patr i Filium pro-

pellere afe,quando ifte malitia ingenti praepolleat in fe.

Conneditur cum 3 •ibidem enim refoluerat : ami-

cos non fore cenfcndos,qui propter vtilitatem capeise

dam , diligunt alios , te pofuit exemplum in ijs,qui fa-

cetos amant; illi enim non flagrant infacetos abfolu-

te»quia faceti fintjfed quia ex illorum faceti js iucundi-

patem fugnnt.In prxfenti textu idem repetit conclufio-

tiefdcunda, dicens: ideo quxrelas potifsime in amicitia

c t iitumduboi i ri,qu ia amici amicis non folicitant pro-

ficua, fcdfihi defiderant vtilitates.. .

ConncdFitur cu 4. ibidem decreuit: malos vera aniic^

tia

—

I N A M I C 1,

1" I A.

tia non vigere,quia homines praui fempcr quxrchs

ebulliunt. In ptxlenti textu conuit apotegma. (labilem

effe amicitiam, quando amici incubationes viciisim

omittunt, Ced boc cxcqui,ct(i liceat omnibus, non vaxet

omnes, fcd folumboni viri.

Conneditur cum quinto,nam ibi ferens verba dc

amicitia interrupta, ait : anucos abfentes propter £,pi- r^erJL .

dolatam. infetiptionis incuriam amicius intenjcerc I ^A Z’ .mu, T .1 nrT f>nn ViTfi j

Hsmincsprauosy

quia cri-

minatri-ces amicos

non effe

,

Holarum infcriptioms incuriam auuuu^ “ /totarum

operationes, &: Gc mutuo fe increpant. In prxlenti veror ^ m -

interruptionis bencuolentix eandem camam alsignat nut t;Ami-

Ariftoteles, ..

Conneditur cum fexto,ibi enim certum reliquerat:

fcncs.fc homines tetricos difficulter amicitiam confer

• ? -«a .4«ir\t-nr 1 n-icriniu iin ve

nuit Ami-citiam,

ii' i* » • *

ienes.de nomines um^uiuuui .

uare,quia illi prx nimia aetate redduntur litigiofijilh ve

ro,quia ferrea humorum contextura coaliti mordican-

tes in quxrelas erumpunt. In prxfenti vero firmat : ho-

mines id litigium prouos effe amiciri* impotes, U po-

nit exemplum in lenibus, di tetricis nomimnus.

Conneditur cum feptimo,nam ibi promiferat inda-

gaturum fore in odauo capite quxrimomas in aimcis

repertas, in prxfenti (quodeft odauu) capite ldfculpu-

ficquc adimplet verbum,quod pollicitusfuerat.Ecce ca

pitum anteriorum cum noftro connexio.

Conneditur cum i . libri noni huic noftro imme-

tate fubfecuto. In illo enim plura,qu* indigefta reh*

quit author, iterat in i.noni, vtea profequens maiori

mdagineconcoda remaneant.Et hxc eft prima partiun

cula primx principis partis.

Senes &tetricosbo

mines d{fficulter a-

micari.

Querelarum inier aquales tcxtuahs dijeu/io.

sE eunda promifit: Ariftotelis afferta quxrelas in ami

cis aequalibus indagantia in medium edere. Sed nos

nol

D E QV AERELIS.

Amicitia

triplex ho

nejla vti-

lis& de -

leHabilis,

«4

Lib. 3

etbic c « 5 •

i ii^« '

^

notantes admonet Author ante fuorum placitorum co*

ditionem.Amicitiam cftc tergeminam iuxta trifarium

bonum,quod infpicit,honeftum fcilicet,vtile&: delcda.

bile j aitque, in vtriufque boni fpecie amicitiam pofte

redo ftylo contrahi,quod brebiter percurrit i . in ami-

citia honeftum ampledentc amicitias vinculo annecti

poife, tam eos, qui in equilibrioextant honefti, quam

qui honcftatis inxqualiter veftiuntur bonitate. Secun-

do ,in amicitia dcledabile infedante poffc vicifsim

amicari eos,docet, qui pariter funt iucundi,quam illi,

quorum vnus eftiucundior alio. Tertio, in amicitia

vtilitatem fcifcitante poiTe pares, &. impares infortunac

bonis amicitiae vinculis ligari, omnibus compertum

cfle ,(labilit. His praeiadis.

PonitAuthor refolutioncm fui quaTiti refponfiuam:

In vlla amicitia pmer amicitiam vtilium incufatio-

nes fuboriuntur. Tres partes continet placitum. Pri-

ma, quod in amicitia honefta non afturgant querimo-

niae! Secunda,quod in amicitia deledabilium notabiles

non fubpullulent querelae. T ertia, in amicitia vtilium

eximias ebullire criminationes. Ifta omnia figiilatim

comprobat Ariftotelcs ita angufte, cocifroque flylo; vt

primoafpedu appareat,rem difficilem fua explicatione

difficiliorem reddidiffe. Sed pellamus tenebras,& pro-

bationesAriftotelis clarioribus verborum periodis m£tafifico puluere difperfis protendamus.

Probat Author primam partem,videlicet, quod in

amicitia propter honeftatem inter aequales non contin-

gant incufationes. Eius probationem ad hanc formam

redigo: Amici propter honeftatem funt propter virtute

amici, ergo amici propter honeftate non patiuntur qua:

reias. Antecedens probet textus Ariftotelis. Vbi h#c

Author non in amicitia alia honeftas,quam honeftas

virtutis, ergo qui amici fteterint propter honeftatem»

erunt

I N A M I C I T i A.

crut proptervirtutc amicid uc ficiied amici proptcrv rr

tute quserelis orbatur.. Ergo amici propter honeftatem

quxrelisnou fuccubut. Prooo miriore, na amici prop-

ter virtute funt vicifsim proni ad .benefitia coferenda.

Ergo amici propter virtute ;quacrciis orbatur. Antece-

des proboiquia virtus amicitia; eft habilitas ad beneh-

tiacofcreda. Ergo amici ptoptet virtute funt prom ad

benefitia c6fereda.Antcced£sprobet textusAnftotclisj

in cuius fpecieftabilitiamitiiiacfle habitu ad pellenda

difficultate,qua prsfentitquifpia in collatione donotu, %

qux pofsidct.Et hoc ipsu antecedens ex ratione, cui Au pt.i. '•

thor ibide initebatur, fulcitur.Ni per repetitione coha

tionis benefitiorum gignitur virtus amitinae. Ergo h^c

eft habilitas genita ad benefitia conferenda. Cofequen-

tiam probettextus in cuius fpecic Author generale qua

damdoatinam viriatum flatui lnferuientcm exarans,

habet hsc-.eft virtuspromptltudo ad ^«^ofaawiU-,

miles illis, a quib»gemta eft. Sed amicitia P I

repetitionem collationis benefiuotu, vt pa e \comm.i.

prxallegato 3 . lib.ethic. Ergo amicitia eft prompt: tu ..

do ad benefitia conferenda pet fimiles adus ’ <

J

U1^!

S '

genita eft. Ergo homines habentes illam reddet . t

titia pronos,a=d benefitia conferenda. Ergo amici Rtop

,ter virtutem, prone fibi conferunt bencfina.6. vicilsim.

Sed cum collatione benefitiorum uonflat quatela, Et-

§o.amici propter virtutem minime affitnitut quatclis.

Tunc ficfcdamici ptoptet virtutem fimt propter 1

°

neftatcm amici .Ergo amici ptoptet honeftatem mcuta

Incrcmetum fumit hxc ratio c* fubobfcutis verbis,

quia brcbib^jcitUUc Ariftotclis h ic

:

ydmati ,C** cn

.¥fi* conferentifaccenfet nernoi Ey rquibus cum i o in

ro. Ergo amici propter honeftate no libi fucce en •

tecedes non probat peruic Author^Ced cccc pro

-t

’4."\.i

B con-

Cicero

Oratione

i.ad Pro

culum .

D E QV AE R ELIS.

Senecjib.

2 .de ami-

citia.

Arifote-

les 3. lih.

Politic.

Ariftote

lesiib.

etbic.c, 7.

Succenf°~

r; efvellemilii in-

fligere.

confpicuam. Eo ip-fo,quod amico propter honettatem

benefitium prseftetur, redditur gratus amati Sc benefitia

conferenti. Era;o amanti, Sc benefitia conferenti fucce-

fet nemo. Antecedens probo ex Cicerone : folum pra-

bus benefitio accepto abutitur.Ergo fentit:quod ami-

cus propter honcftatem probus redditur gratus aman-

ti, Sc benefitia conferenti. Ergo amanti,Sc benefitia co

ferenti fuccenfet nemo. Probo illationem hac: Eo ipfo,

quod amicus honcltus reddatur gratus benefitia fibi co-

fcrentijCompenlat benefitium illi exhibitum : Sed nonooteft compefare,& Hli fuccenferc.Ergoeoipfo, quodamicus honefths reddatur gratus non poterit illud con-

ferenti fuccenfere. Maiorem docet Seneca\Compenfat

benefitium itle3eo ipfo iBu,quo <equo animo illudamplectitur , Minorem probo: Velle compenfare benefitium

eft voluntas conferendi bonum alicui non difonans.Vt

patet de textu Ariftotclis. Ergo,qui vult compcnlarc

alicui benefitium illi non poteft fuccenfere. Probo co-

(cquentiam: nam fuccenfere alicui eft in re graui cumillo irafci,conando eidem per magnum malum inflige-

re. Ergo qui vult compenfatc benefitium alicui,no po-

tcfi illi fuccenfere. Antecedens eft edoctum abAriftote-

lc,qui inter effectus iracundia: voluntatem alteri fuccc

-

jfendi numerat. Confequentiam probo: nam compen-farevt vidimus ex t . lib. Politicorum tex. 3.eftvellc

conferre bonum alicui,dcfuccenfcre eft velle malum in

fligcre,vt patuit fu pra ex eodem PhilofQfo, fed velle

malum alicui, Se velle malum infligere3repugnat,vtco-jftat ex pugna obiedorum , circa qux ambae voluntates.jvcrlantur.Ergo repugnat velle benefitium compenfare

| alicui, Sc illi velle fuccenfere. Sed amicus honeftus c

o

ipfo,quod benefitium recipiat, redditur gratus confe-

J

renti. Sed co ipfo,quod reddatur gratus, benefitium aC‘

'cepium compcnfat , Sc rurfum eo ipfo, quodeompen*

; ) fet1

*»> ***

IN AMICITIA.fct,non fuccenfet. Ergo amico honefto amanti, &. be-

nefitia conferenti luccenfet nemo.Ergo amico propter

hotieftatem quxrelas non patiuntur. Sic probata manet

prima pars placiti: Ariftotelici.

.. ! Secbndam partem infumit Ariftoteles probandam. Regulari

aiebat enim: amicos amicitia: deie&abiiitatis iniunc- ter inde-

tos in gentibus non affre i incufationibiis, quam vt pro lefiabsli,

betTupponit.Hos amicos prius conuerfari de his ,qua:

enixe expetunt ambo.Hoc ia£to : rationem parat Ari- '

rea s ^

ftoteles. Vel amicus gaudet in delectabilibus de focieta i

te amici^vel non gaudet. Si gaudet, fruftra illum incre-

pat,finon gaudet,pcrperam illum incufat,fi illi non ex-

titerit iucundus,cum polfet illum depellere, eius co-

uerfationem vitare,nec non latenter quxrelas omittere

Sed addit Ariftotcles. aliquas fuboriri incufationes

in delectabilium amicitia 5potilsimc in voluptatibus

ex cibo, potuque coalitis,quia cum iftx (intdcledatio

nestranfitiuae aliquando vertuntur in taedium,&contin

git non femel,vnum ex amicis alium(dum inuitat ad e-

lum)inuenirequafi atxdiatum ;

imo plui ibus nocu-

mentis obrutum,quam bene Picus Mirandulanusi

Vifus ha'bct,fumant artus

$cerebrumque rotatur.

Necfacit offitiumpes ,ammujuefuum.

Et ideo Horatius:

Sperne^oluptates nocet empta dolore Voluptas,

Et Sylius Italicus 15.

“ Tunieorum'.' '

Quantumfola noces animis illapft Voluptas

.

Ebrietas tibifida comes, tibi luxus& atris .

Circum tefemper Vo litans 1nfamia pennis.t

Et ijs Seneca aureum adde. Exinde, hoc eft , ex\o- Seneca.

luptate,pallor ed , &. nemorum vino madentium tre-

mor. Exinde incerti labantium pedes ,qualis in ipfa

ebrietate titubatio. Ex inde innumcrabilm febrium gc-

Picus Mi I

radulan *

Horatius

Sylljus

Italicus.

B2 ncra,

D E ' CLY AE R B L I S

ncra, aliarum impetu iubcuntium. Aliarum tenui pefte

repentium.Aliarum horrore ce multa mcmbroru qua-

fatione venientium.Ex quibus fit: ex voluptate corpo-

rea nedum atxd iar i homines, led magnas corporis iadu

rasfubire.Vnde in cafmquo amicus cibi, vel potus cu-

1

piius inftet alium fibi familiarem , vt ambo voluptati-

i bus fapidifsimis fe tradant, fi ifie fatu ratus extiter it j vel

j

infirmitatis periculo proterritus fe nolle maducare ref-

ponderit.Tunc ille de hoc conqueritur mutuo incu-

fationibus fe increpant. Ergo in amicitia delectabilium

querelae aliqux fubpullulant.

Deqturelis inter amicos impares textmlis

difiujio.

Arifl. 3.

lib. ethic .

cap.4*

Duplexamicitia

legalis'

&

Ulegalis*

T Ertia placitiAriftotelici pars erat: amicitiam vti-

Jium imboluere fecum incufationes ,querelas,

qua vt probet Ariftotelcs: fupponit: amicitiam vitario

efle accipiendam non abfimiliter,aciuftitiam relinquit

diuifam*Iuftitiam:aliam efie legalem,& fcriptam,alia.

que ilegalem,Scnon feriptam. Illam effe ex padione or-

tam. Hanc ex more gentium deriuatam profitetur.

Sicdifcurrit diuidensamicitiam. Aliam moralem

i legalem ex gentium more originem ducentem. Aliam

legalem iuftitiae legali correfpondentem ex promifsio-

ne, vel padione promanantem. V.g. fi amicus ami-

co dederitbenefitium, illum alloquensfic : dotibi, vt

quando tibi placuerit, retribuas. Heceft amicitia le-

galis,dc cum iufiitia legali communicans 5licet ab illa

diferepet, quatenus hxc, vt obliget, praeter padioncm

ex parte promittentis acceptationem ex parte promi fa-

nfdcpofcit: at amicitia legalis, licet illam conuentio-

nem ex parte benefadoris fupponat^nullam petit ac-

cepta-

I N A M I C I T I A.

ceptationem verbale ex parte benefacti. Sivero ami-

cus amico coqferat benefitium,. illum alloquens fic. fi-

go tibi hoc donum exhibeo , tunc exercet a£tum ami-

citias moralis ex more genitum illas ad benefacien-

dum libi vicifsim pelliccnte. Haec non ita clare Ari-

ftotelcs depixit. i

Scdcurfmi fum notaturus,quod (

ficut extera)

omifere commentantes ; dum Ariftoteles : hanc ami-

citiam vtilium moralem appellauit,non eft intelligen-

dus, illam yirtutem moralem nominafle, de qua de-

finitionem primo capite huius libri o&aui attulit , Sc in-

fer alias morales virtutes fedem occupate fecit. Sed

ideo moralem appellauit „ quia nobiliorem , vtpote

liberaliorem,

quia haud vili retributioni ex pac-

to fidem reponens benefitium prxftitit, fcd ex ho-

ncftate benefitium conferendi condonauit, His iac-

tis.

Conclufionis intentum Ariftoteles probat: nam

amici amicitia vtilium, licet quoad verborum cor-

Ucem libi propria amicis non exhibuerint animoure-

tributionis: tamen in prxcordijs latet intus intentiocifiavtj„

recipiendi ab amico beneliti) compenfationem: ex quo Itum,

fit:quod fi illam non aflequitur, ftatim incrcpct ,

ificuffet. Et rationem huius in textus medullis U--

tentem exhibeo :quia qui benefitium conferunt ( lo»

^imur de amicis amicitia vtilium )illud prxftant,

vfdifsimulenthoneftatem ;at cum fit proprium hornis

n'busvtilia anteponere virtuti ; fit ex hoc; quod ami-

ci amicabilitate vtilium ad ftri£ti>nunquam benefitium

prxftent abfque intentione remunerationis , adeo

quod fi amicus non ita foluerit, &pro recepto fauo-

re aliquid non rependerit,protinus amicus qiixre-

Jarurn collubionc corrodit amicum.Vnde iile qui de-

dit, non abfolute vt condonans benefitium contui ic,

X ‘ "(Jd

)

- V Qng*

'de QV AE R F. L I S

fed quafi mutuans in lpe retributionis,id fecit, novt muhiaret , fed vt daret

,qudd fi no aftequatur, coquxritur,

non quiamutuauerit , fed quia donauerit. Vt ii quis in

nupti js aniic-o dederit afnnuiu animo recipiendi tantu-

dcni^vcl plUsyquod fi non affequitur irafeitur amicumincrepans; non quia mutuauerit, fed quia donauerit re-

ticens interitionem,quam in principio habuit de retri-

butione.Ex quocoligit Ariftotelesiin amicitia vtiliumeximias inter anticos fubpullularc criminationes. Sic

finem imponit querelis in amicis ecqualibus fubortis,&:

haec de 2. particula P. principis partis.

Secunda promifit incufatioiles amicos inaequales

Amicorii perturbantes eruere , & illos in concordiam reuocare,

in aqua- Sc primo ponit inter amicos impares non fcmel clifcor-

lium dif-

\cordia*

Origo

diam eorum animos acerbe incutere, &: huiusdifeor-

diae originem,tam ex parte potentiorum. Quam ex in-

feriorum latere, afterit, elTeafsignandam; namquiii-1

bet,tam fuperior,quam inferior iudicat dignum, quod

qutreta-,plus habeat in fe,&: fi id nonaftequitur,quilibet coqucc-

rtim exi ritur,&: ambo catenulas amicitia;

,quibus tenebantur.

parte po-

tentium*abrumpunt. Hoc iactoioftendir.quxrelasex parte fupe-riorum,nam praepotens iufte de feiudicat, eife dignum,quod plus habeat in le.Ergo dum non affequitur illud,

iufte quxrelas emittit. Antecedens probatAuthorcx paritatemam dignior in amicitia adhuc honeftaiufte exi-ftirnat plus fibi debeti vitra id

,quod habet in fe. Erso

vtilior in amicitia vtiliu iufte prxfumit fibi deberi vi-tra id,quod habet in fe.Confequentiam probat pnritas.Antecedes probet textus Ariftotelis huius octaui libri»

incuius textus tpecie dccemitibonumcfte virtutis pr*^

mium.Ergo mciiori nugis de bonitate pracmij debe'tur. Ergo melior adhuc in amicitia honefta iufte iu di'

cat dignum, fibi deberi vitra i i,quo i habet iri fe. Erg°fi non affequitur, iufte conquxretur potens amicus.

Se-

IN AMICITIA. —

Origo I

qutrela -

rum etf

parte indi

g*'

Amicorii

inaqua -

-

Secundo id ipfum probat Ariftotelcs de querelis exparte pauperum fc tenentibus :ifti enim iudieantdignujquod plus habeant in fe,& vt id non obtinent, de diuiti-i

bus amicis conqueruntur; etenim indigi,& qui deterionsfunt conditionis, dicunt, diuitesfibi debere fubuenirc » alias nihil proficeret inferiori amico amicum diui-tem habere, fi illum a miferia quam patitur ., non eripe*

ictiproprium enim eft diuitibus, pauperibus opem fet-

rcjquod fi a necefsitatc non liberantur,ftatim in diuitesinuehuntur querelis.

Sed in concordianivocatAriftotelcs amicos i ftos di

fidetes.Fatetur 7quemlibet illorum rede de feiudicaflequod fcilicet fint digni , quod plus habeant in fe ; illis

plus deberi,vitra id,quod obtinent, atque adeo vnicui-

1

Humeon-que eft elargiendum, fed non de eodem, hoc eft, quod cor^ta '

vtiliori rependatuE plus honoris. Pauperi vero plus lu-

cri- ita vt, is, ;qui pecuniarum , aut virtutum vtuitatemCepit,honorem reddat,oportet, id,quod poteft, redde-^°> id eft fecundum virium fuarum adiuitatem ; ami-jchia enim id,quod fieri poteft, expofeit. Non enim in

°umibus amicitijs fieri poteft,vt fecundum dignitatemrctributiofiat,fcd fecundum id, quod ficti poteft. DijsenU'n immortalibus, & parentibus, non tanta benefitiatcddcre poftumus,quanta:crsrcddenda funt.

£x ijs tandem infertAriftotcles: Filio nunquanilice-tc Patrem abdicare a fe,oc rationem dat : nam.-debemercdderc oportet. Sed Filius quantumuis coneturpro-P rium debitum,quod cotraXit extinguere,femper debi-

Ii

^tem manere, eft necefle: igitur nunquam poter itFiliusatrem a fe abdicare. r*. - .<.

Secundo infert : licere Patti Filium propellere a fe,c nullus Pater vellet Filium a fc abdicare ,:nifiLs nu-xiniaprauitate praepolleat. Ratiohuius Lnamfcmota

j

amicitia naturali, humanum eft opem petentibus , &£

Filio lice

renunqua

Patremdfe abdica-

re»

Patri liet

re aiiqud

do Filium

propelle -

re.

egen -j

&

© E QJY AE R E'L I S.

,VsO

M •:

.tX

egentibus non negare , igitur magis humani eft ;auxi'

lium Eilio petenti praebere. Filio autem .prauo negan^

da eft a Patre opes.Nam plerique hominuml volunt qui

dem benefitia fufeipere; nolunt autem benefitia confer-

re? aut benefitiorum collationem tanquam inutile fu-

giunt. Sicfinitur primaelaborationis pars princepsAtotalitera.tex.tus.

Qmjliofupra textus intelhgentiam , an amicus

dmdrisamicum iufie conqiuratur de amato ,eot

v quodab tllo folum redametur?

SEcunda prsecipua pars meae elaborationis textualb

1

promifit; quvftionemconfanguincorem textus erue

re. Commentarios legi ad hoc caput,neminem vidi ex-

citantem aliam, nifi hanc ijsterminis exploratam.

Taterpojsit cjuarelasiu&e proponere aduerfus Filium*

e contra?Sed illam omitto, no quia nongermanam,,

fed quia communiter circumlatam. Aliam moueo vf!

que ad medullas textus fe infinuatem , noti contrectata

manibus, nec oculorum commentantium pudtam obtu-

tibus. Ijs igitur fabrefit vocibus. An amicus amicumamans iufte conqueratur de amato,eo quod ab illo foiu

redametur? Hanc in duas partiar partes. Prima nota-j

bilia referet .1 Secunda conclufiones formabit ^ Sc firma

biti Primae parti refpondens, noto: me in preefentinon

agere de amicitia infumpta pro amore quouifmodo

animum ergaalium inclinante, nec de amicitia ilU>

Anonrn*<E1£E h°c ve ^ aho genere in hominis corde regnat. Nam

de amiti- tefteAnonimo amicitia inter pocula contrada plerum*

tiavolup- que folet efTe vitrea^nonunquam enim fit:vt interpota *1

tifica» ; (dum fimus coniun&ifsimi - at mane concodo vino,!^'

manitas,qua: antea ardifsima videbatur? fxpc fimuicu

vino euanefeit.Vel potius itaardeCcit, vtnonnunqua 111

in firmam rabiem.vertatur, nec fidendum cft in ciusfi r'

VU\ V"

»

1

t

nn _

IN AMICITIA.mitate primo acquifita

,quod poftquam interrupta tue-

bit, in priftinum redigatur ftatum.Nam vt re&ePlinius,^ amici-

vt Adamas fi frangi contingat malleis in minutifsimas *

ta'

mter.

difilitcruftas,adeo vt vix oculis cerni queat, ita intimaruptA j}„

mei dejpe-

randufo-re .

!

Plini*lib . i

$5.^M

coniundio familiaris, fi quando contingat dirimi , mfurnmam vertitur fimultatem,&: ex ardtiisimis foederi-

bus, fifemcl rumpantur,maxima nafcuntur infidia,

quxrelx.Hrec Plinius de amicitia optimis exerciti js.ge-

nita, &; vaiidis honeftatibus fuffulta. Si haec de iftaillc,

quid de amicitia inter pocula vino madentia agenera-

ta eius effabitur lingua.>quid> quod iemel abrupta , & li

Hi primordijs axim agnouerit firmam ,nunquam inte-

gritate amplius affitictur, non abfimili modo, aclicLin

ftalum vinum,qu6d cft eorum pacificus mediator, laba,

cat, eius fragmenta farciri non polfunt. Igitur de ami-,

citia hac confideratione parta no cft lis,quod m ea pro-

mifcuc iuftae &in iuftxjitno Scbarbarx nalcantur qua:-

Solum cft litigium dc amicitia,qua pronus quis red-

j

SmecM

ditur.vt perpetuo diligat, ita vt tormentum non fepa-

ret,labor non laxet, thefaurus non Operet > alienu:Jfirt ami-

cor: non occupet. De illa inquam amicitia lermonerncitia mu

m

evul^0 , dc qua ha:c ctulit eleganter Seneca,qua: eft di-

ctibus pro gratia, pauperib 9 pro ccnlmexulibus pro pa

trU, imbecillibus pro virtute, pro medicina aegrotis,

Pro V ita mortuis, fte enim cius fuauilsimi, fomes fince-

riUs affectuum mutua obfcquia rerumhoneftarum,xre-

bra coliatio, parilitas voluntatum,vigens &: inmolabi-

lis fides De hac enim amicitia quaero:^n amicus alte-

rum amans occafionem habeat <J**reU iuft* ^uerfus

amatum,fiab hocfolum redametur , nihilprater reda -

mationem aliyutd agenspltra*

Pro quo notaturus fum: Quxrelas geminas effe iu-

ftas , fcilicct iniuftas , illas cfle incufationes amici m

ncra.

ami-

Quarelai

alias iu -

Jias in iu-

Jias alias.

\

.

D E Q V AEJR E LI.S

Ariftotel,

3 Jib.etbi

corum, do

Eirimge-neralem

virtuti

cuilibet in

feruiente

euulgat,

Ariftotel.y

i.mata-

ph.tex.i .

amicum iuxta rationis regulas docet Anilotcks imhoc

noftro textu: ficu t o£ quod litpponat in illo, de quo luite

conquxritur,violatio mediocritatis, quam-virtus ann-

citix feruare- tenetur . Iniuftx quxrcix funt incufatio

nes in amicum difeonformes rationis regulis

non fupporiunt in co, de quo eft quxrimonia difruptio

vera mediocritatis,quam amicitia cuftodit; fcd ad lum

mumexiftimata mediocritatis violatio. Vnde fignum

aperiens xquitatem ,vel vitium in quxrclis, non alio

paratur,quam violatio, vel non violatio mediocrita

tis (cui iniufta eft amicitia: virtus) ineo, de quo alius

quxrelas emittit. Si amicus a mediocritate abfuerit fiutf

per dcfe£tUm,fiue per excefllim,iufte ab amico inculabi

turj fi vero mediocritatem leruaueiit,vn iufte infligetur

quxrclis, etfi a conqftxrenti exiftimetur , violafte;. Ex

quo fit: totam litem efle in cognofcedo,quando Petrus

V.g.dicaturamicitfx abi jcere mediocritatem,quod ait

ter non patefiet ,nifi mediocritatem amicitix lan*i ia

remfigiilemus; Pro quo.. .

',

a ' .

.

Notaturus flim * efle generale dogma ab t n o c

fancitum: virtutem quamlibet circa propriam mate-

riam in cius mediocritatis cuflodia cofiftcre, txc enim

cflfedes, inquatanquam in fuggeflu quiefeit virtus a.

fuisextremalibusvitijs fecum pugnantibus victoriam

reportans. Sed quia mediocritas certa circa materiam

determinate fibi prxfcriptam fit virtutum ipccificatio

tcftc Ariftotde 3 . lib. cthic. cap. 1 .vbi co modo, do-

cet lehabent medioccitates ad virtutes, ac ad feientias

obic&afua. Sedhxc in fententia eiufdem philofophi

funt feientiarum fpecificatiua.Eiet ex hoc:quod medio

critatesfint virtutu fpecificatiux. Vnde vicifsim fe ref-

piciunt mediocritas & virtus; atque adeo determinata

virtus certam mediocritatem prxfigit, in quafuasope^

rationes figat. Et cum non vna virtus mediocritates

——— onv

IN. A MTc I T I A. _omnes relpicere valeat 5

ncc omnes ab vna conGucrari

debeant, libuit ex textu x .huic immediato habitus

to$referre,tam eos,qui ob defeftum a mediocritate,rc-

bbimtur,&e6s,quiper exceilum ab illa cadunt ,quam

cqs, qui in eqnilibno medio contenti maftere d;cmmir.

Qua notitia brebiter elapfa facilem aditum apertam,

vt quiv is petfpicue mediocritatemamicitira Ipeci

Tageti fupra fex fignantur ab AtUiotele habitus

quorum vtginti quatuor vitiofi conduntur. .

jigruJiioo oon <

Verexcejffm T,*- 'iJdlediacrcs. Terdefettum ,a-

6 lltus \

qmi ei/. >il bv bttu .

rn

Timiditas.•Auaritia.’ Fortitudo.

•* Intemperantia. Temperantia. ‘*“1,.

*

-Prodigalitas, - Liberalius. IlnbexalitM.

SordM i tas L1u ' u-M agoamm 1 1as

.

1^'‘i

Lenitudo. Macentia.Ambitio. Manfuctuuo.

' Iracdhdia ;' Modeftia.

Vacnitasirx.racuna

DiCsimulatio.Arrogantia. Veritas.

Adulatio.

Scurrilitas.

Affabilitas.Contentio.

Comitasv

oiijon o ori

’

Iftl enim habitus ita fe bibent, vt inter itoTuper-

bas per cxccflum ropes.Sz has^"^'‘"^^mla^bfer

vattK^siOmnesenim ndfcdibcritates.daa^mo p

aliato hbrncto^bntihehtm mam

*

arulTU

Wf*feedifcjfta c^diutt(bmbdo‘ hVbonam-depromu

t&r . H bC'thqtiim bonum,vt v ibimus in textu c F

—

—-—-vt vti-

iml C z

D E Q V AE R E L I S(

vtile fcilicet honcftum ,dclcdtabile . Si eft: circa

vtile, hoc contingit dupliciter. Vel enim eft commu-

ne vtile, &circa illud iuftitia verfatur. Velvtilepar-

ticulare,&; hoc euenit dupliciter.Vel enim eft vtile exi-

mium,& fic eft magnificentia,qux circa magnos fump

tus,& celebres adminiftrationes verfatur. Si circaho-

neftumfit,hoc dupliciter contingit. Vel illud hone-

ftum eft bonum mediocriter honorabile , &C in illud

tendit modeftia. Vel eft celebriter honore affitien-

dum, &: fic magnanimitas circa illud verfatur . Si fit

circa bonum deledabile , hoc contingit dupliciter,

vel priuatiue ,velpofitiue . Si priuatiuej hoc con-

tingit gemine, vel circa mala impellentia ad iram,

& fic eft manfuetudo . Vel circa mala impellentia

ad fugam, & fic eft fortitudo . Sipofitiue, vel circa

deledabilia vitas humanas necelTaria , circa illa

exercetur temperantia. Vel circa deledabile, non

ita nobis necetfarium , & hoc contingit tripliciter.

Vel in ordine ad dicendum ea,qux in nobis infunt, &fic eft veritas.Vel circa deledabile in ioco, oC lic eft co

mitas & eutrapelia,vel eft circa deledabile in conuidi-

bus&conuerfationibus feri js , &: fic eft amicitia. Sic

ifta celeriter cucurri, vt certum codiderim: amicitiammediocritatem fibi annexam habere.

Verum enim vero non omne id, quod nomine amicitix veftitur,mediocritate,de qua in prxfenti feifeitatur,

fubinduitur. Nam amicitia(tefte Ariftotcle) hoc noftro

lib. 8. ad textum i.triplccm acceptionem permittit, ni-

mis latam,minus latam,magis ftndam,i. modo fumi*turpro qualibet confonantia,6c concentu, quo resva*

rixrequicm pacificam vicifsim pofsident, qualiter ele-

mentaamicari dida funt in rerum prima conditioni

2 ./infumitur pro inclinatione,qua quis depellitur ad

nefaciendum alicui. Sed amicitia neutro modoex ijsfi'

tcm|

IN AMICITIA.temnoftram intrat.Non i.modo,vtconfidcranti compcrtum erit. Quod etiam in fecunda acceptione quafttio

Hem fugiat. . : . \ . :iy..^

:

Probo fiemam eo modo amicitia in hoccafu fubit

examen,quatenusmediocritatem laude digna inuenit,

&conferuat.Sed amicitia fecundo modo infumpta dig

na laude mediocritatem non tangit. Ergofic accepta

quteftionem non intrat. Maior eft certa,nam co modofit difcufio de ea

,quatenus mediocritate obtenta iu-

ftasnon mereatur querelas, feddum digna laude me-

diocritatem attingit, quaerelas non meretur iuftas.Ergo

intrat amicitia qua;ftionem quatenus mediocritatem

adipifeitur laude digna. Sed fi fumatur amicitia feGun-

do modo recen(ito,ndn acquirit mediocritatem cu lau-

de. Ergofic accepta quxftionem fugit. Probo minorem^fianc: quia fecundo modo infumpta amicitia eft pafsio

Jnaturalis. , qua quis infito motu in. collatione benefi-

corum naturaliter pcUicertir , fed quod aiiatura eft,

laudem non promeretur , nec detractionem. Ergo fe-

cundo modo amicitia infumpta non acquirit me-,

diocritatem cu laude. Ergo (ic no intrat litem noftra.

His addiderim quod eleganter docet Ariftot-eles in

fioc 8 . 1 ib. textu 3 .hoc.modov turpata amicitia medio- 1

cCtate no ferbat frequeter,quia ia fte&itur in exceflum,

^ in dcffe&UYe.rtUur,&; ponit exemplft ineo, quidumP rirno amicum videt , in fletu prae laetitia mititur, Sc in

^criaeuaporaturfUfpiiiaihoccnimmediocritati amica

fiili per exceftum ouiat,&; e contra contingit ali js(qnosln fenfibiies vocat Author ) dum primo amicosdcfide-

^tosconfpitiuqt, njhiUdcxtra. ga.udij eruere, iftla mediocritate per deflectunt. ab funt.

Amicitia igitur , vt noftra inter-eft, fumitur proapitu^up q^j s habilistcdditnr ad fedadas pafsioncs

diaas naturales .Vnde amicitia hccq eft virtus^qua; tamc

. -onA nae-

j

i '

V

«vt

Amicicia\

pafsio me\

diocritatel

nofernat.

\

> —n ii f ii

P E I CLV & E L l~sT

!

diliffWRiWA*4aali 'coUocatumeft,A

,, Slot;)tunts [umamplius-.Petfcdtus

effe attiare, qua»

,v* c\t\y\

*;;.v:. v ^"

i*L II»- ''i

fpetncrtdtos1

yaOttY^^airepanwtn j -- ry. \

ipfa falfititc vincitur : Ratiornam actus,quo, quis a te

romamat, eft idem cum actu.quoa ter amatur Erg

<aausy4Ut#^UW ^ds-adUs VifariSfHprteftatrl.cet abfemle*

1 MadayKisrt^riVWi^oJ^diiUnd-ctocien^^c^-pe

i\tfflteMtmktm (knominacioncm amantis pt*Raf>

j

& fubie£to,circa quo-Vtcndcntia lUa verfatur, dcnO

nati&fertvextfinfecafti amati confert. Ergo i cm i

actas,quo quis amat, amatur talius. Ergo non poteft

: Jr»^^ ru> fffcarnat */ $t6bb eonfe-

qUCTlLl^UJ^iiaui tuvm* » -

tlOflC G«Bd$t?i AllilSif 3* » *JJ vix is* c*

iroirriSiratoo-vhiodcespendipodft^ot^tt^idftWf

quoflifcilicfet arfians fitamato pci-fcfttus, StIKflJf»

ptioti eftpeior.ittio nofttbdxtiiidfflbnaosiibieritto iu

icrafe Atiftotelfes decernit: Pates itfperfediowe p«'

ws in qualibet auAitiaEoitcft^vtnf ^ deicAibit

a.^iifMid^irHirttiinitiiWfiamHWVibCitutW^ ii Cte;

- ... •

-

.2 1 JE3 A JfcMC&TJ A.y

Anonyrnum ;duafunt res

-

9qua. (tmorem confundant >

^

/#.$fcilicdjCFiWiidjdjdque ibide?nym fit .cumfoejd#glo

ria^eldepotentia certamen inpitipur ' nam qziandiit ea

^trinque#qfifilhfunt) \amor quoqu6 ialet .V&i aaer exr

cedit alterum'-> ibi£F inferior inuidiapermotus, odio fu

perioremprofequitur-,C?potentior contemptu imbec il-

lioris elatus contumeliam infert *,e&nde quaid*

amorem confundentesfabpullulant >nxH#£Anony

compte,vbi duo monet. Primunmaiquaiitatem in per

fonis amoreoijV.t duclationemQbtincat,efdasLtai:e. Sei

eundum : in^qullcm peiifonariuiiperfcctionem non fc

mei amorem interire. Ex quibus fit notabilis noftri

dictum videlicet perfectius eftamare,quam amari, huc

fcnfum non reddere ,qu6d.araans fit perfectius amatp.

: Tertius cfen fus ,quem. fuft i net.ptop ofitio; noftra £ti,|

quod amare fit perfeaius amgnti, quam fit amatq am£r

i ri} &: huncff^fumA^critasiirmat/RattQ: quia perfeftio

.magis cqpfonaf c t,cui intrinfeca eft,quam eucni forni1

? ^ieeeixtrinfcca.cenfctur

;

Aed amare amanti eu intiime^^. ^cum, 8& aruariiflittcwafecuiaa arriato. Ergo amare pert^c-

mat0 ^

tius eft amanti, quam fit amato amari. Minor eft certa*

uampCr amorem conftiiuitur amans intrinfcce in ac-

fecundo viucns.Ergo amare cit intrinfeca pcrfeCtio

^maini.Tunc vltra:amati eit, denominatio exttinleca

^mor c amarit is in amato p ar t a * v t V id imu s fupra.Er-

S° an>ari inamato quid extrinfecum indicatur . o ’

! Hoe ipfunibffic exi ftima tid fu a.<k t : du moralibus

quod voluntarium efc> perfcctiomoraiis e it o Serd ana <

amanti eft magis voluntarium,quam iit amato ama-.

rf Ergo amare perfeClius eft.amanti ,quam amato fit

amari, Maior eft dogma inAtiftotcle tritumvXu ?.hb.

etlncnex.1 i.Tum4.irb.cthrc.tC3L.l < TunVotiamcap.2 .dcfoelicitatc libi ii.dMinotonaptoboiillud cit magis

voluntarium,quod mAgis noftSaoVorcbtatt fubditur>vt

patet

amareper.

fettius ejt\

amAnti

D E CLY AE R E L I S.

patet de textu i .Lib.eth. 5 .de muito,& volutuno^leu a-

mare magis fubiacet amatis poteftati, qua amari fubda

tut amato. Ergo magis voluntariueft amare amati,qua

amari amato. Minore proboma amare cft a&us liber ab

amatis voluntate profedus^talitervt amans pro delcdu

fuo ab illo pofsit arceri . Tunc vitra amari non pendet

ab amati volutate,vt patet de textu 1 .iib.ethic. 5 .in cu-

ius textus fpecie amore , Sc odiu refpechi amatis, deodio

habiti praedicat author opera aliena. Rursu hoc fulcio:

na contingit in animata a viuentibus amari. Ergo ama-

ri non cft in poteftatc amati. Sed quod non eft in potef-

tate alicuius, eft minus illi voluntariu. Tunc vitra quoq

minus eft voluntarium, eft minus moraliter perfedum.

Ergo cum omnia ifta deamari refpcdu amati efferatur.

Fit: amari refpe&u amati imperfectius efte,quini ama-

re refpectu amantis. *

His igitur perniciter curfis.Primapartiuncula huius

fecundae principis partis fine agnofeit: huculqjlinguain

fuggeftu pcruenit, 5chorologij praepeditus ictibus Con-

clufiones dubio refpouliuas recitare non valui, illas

nunc prado mandare libuit. i'

Conclujtones parantur.

Sit igitur Pofitio prima : Amans occafione non ha-

bet iuftac quserclae aduerfus amatu , eo quod folu ab illo

redametur, aliquid vitra non peragens. Ratio. na eo ip-

fo,quod amatu amante amet,vitra facere in amante no

tenetur.Ergo fi amans femel ab amato redametur, iniul

t& coquaeretur de illo,eo quod in ipfo vitra no peragat.

Antecedens probo: nam eo ipfo,quod amatu amantemamet,totu debitum foluit. Ergo eo ipfo,quod amatumamante amet,vitra facere in amante non tenetur. Antf

cedens probo: illud debitu tenetur foluere amatu,quo^

ex amore amantis contraxerat: fed debitu,quod ex am°

re amaiitis contraxit fola eft illud redcmare.Ergoco »P

fo,

.

I N A M I C I T I A,'

fo,qu6d amatum amatem amet,totum debitum foluit.

Minorem probo: nam debitum, quod amatum contra-

xit eft amantem fe conftituere terminum extrinfecum

amoris. Sed eo ipfo, quod amatu amantem amet, illum

conftituit terminum extrinfecum amoris. Ergo debitu,

quod amatum ex amore amantis contraxit,eft illum red

amare.Maior patetmamqudd amatum ab amante ac-

cepit, eft, eftc extrinfecum terminum amoris fui. Ergo

debitum,quod contraxit ex amate amatum,eft illud co-

ftitucre terminu extrilecu fui amoris. Antecedes fuppo

nit cociulionis fpecies. Cofequetia probatvfttata debi

tidefcriptiojillud enim no obligat quepiaad plusquod

ab alio accepit. Ergo eo ipfo,quod amatu amante amet

totudebitu foluit. Confcquetia prxtcrqua quod euide-

ter illata aScncca fulcitur pcrhxc \g)uitantum amatur ,

tantum amare tenetur* Et exinde ni tallor ortu duxit

vuigarisCaftellaiu frafis \^4mor conamorfepaga.

Nec refert, (i dicas: teneri amatum vitra redamatio-

ne gratiaru actiones rependere amanti, ea fcilicet ratio

nc,quia cum Petrus V.g. amans Ioannem, poflet illum

non amare, Fran<ifcu diligere, nolluit iftum,fed!oa

ncm elegit amandum. Hac igitur caufa refultatinloan-

obligatio,non folumPetrum redamandi, fed prxfta-

illi adionesgratiarunv.coquod prx alijs fuerit elcc-

terminus complacentiae fuae.

Incrementum fumit folutiohaec ex Ariftotele 3 . e-

^Hicorumcap. 6.prope finem: in cuius textus fpecie dc-

Cctnit aliquando in emptore duplex inueniri debitum,

^num ex contradu ortum. Aliud cx gratitudine deri-

ll^tu,yt Ci quis re vcndideritPctro, illu prae alijs in emp-tore aflumensjtuc Petrus prxter prxtij lbiutione,quaexiuftitix titulo adftringitur j alio ligatur, licet no ita ftric

to debiti nodo ex virtute gratitudinis fubortojea fcili-

cet ratione,quod ille a vendente equ.V.g. pr as omnibus

alijsD

DE. QVAERELISali js fuerit eledtus iu emptore, cu polsit,(i vellet, ilhuv

refpuere,&: alios in emptores fibi optare. Hac non abu-

mili ratione poteft in noftro cafu Hilcurri, c^uo i 1 1 e > c^vi

i

coepit loanne amare,poflet aliu,&£ non illu diligere. v n

de eo i pio,quod Ioancs 1 1 1 prx exteris eleftus » A atfcc

tuose aflumptus contrahet duplex quafi debitu. Vnu ex

!generali ratione amoris profe&u, quo teneatur fe ama-

tem amare, aliud ex particulari circunftantia, quod fci-

licet prx omnibus fuerit elc£his,promanans, quo tenea

tur ille a&ioncs gratiaru fe amanti prxbere. Vndefiiic

amatu folum amante amet, licet vnu debitu foluat,non

totum debitu contractu explet, ftc (i folutionem iftius

debiti amatum omi{fcrit,hoc eft, fi amanti adtionesgra

tiarum non rependerit, licet ab illo redametur, iuftea-

mans amatum incufabit,vtpote,quia totum,quod con*

traxcrat,non foluit.

Sed in ifta folutione agithxc ratio: amatu ea prxci-matnm

, ^ ratione,quod ametur, non tenetur ad actiones gratia

ru amanti ptxftandas/Ergo ruit folutio. Antecedes pro

bo: amatu ea prxcifa ratione,quod amctur,folu redi tur

terminus pure extrinfecus amoris amatis. Ergo ea pix-

cifa ratione,qnod ametur , non tenetur amatu ad actio-

nes gratiaru amati prxftandas. Antecedes probo: quia

per amorem amantis denominatur folu. Petrus amatus.

ErgoPetrus per amore amantis folu redditur terminus

amoris amatis,non intrinfccus,vt patet.Ergo extrinfe-

cus. Ergo amatu ca precifa ratione,quod ametur,n6 te-

netur a&iones gratiaru amanti prxftadas. Probo cofe-

quentia-.na adionesgtatiarueflcntialiter fnpponunt be

neficiu acceptum,pro quo exhibenti conferuntur . Sed

ex eo,quod amatum ametur, ea prxcifa ratione nihil tc

cipit ab amante. Ergoamatum ea prxcifa mione,quod

ametur,no tenetur gratias refer re,amanti. Probo min°

re: na amatum ca ratione qua amatum foium cfttcrm 1

•v nus

i/

eo , quod

ameturfolum , noncontrahit

debitum

rependen

dipratias

amanti

4*

IN AMICITIA.nus purus amoris. Sed purus terminus nihil recipit abeo,cuius eft terminus.Ergo amatu ea ratione qua ama-tu nihil abamate recipit. Probo minorS; na liiud quodrecipit fubicdueft. Sed amatum non eft tubiectu amo-ris amantis. Ergo quod purus terminus eft non recipit.

Minorem probo ex notabili vltirno. Vbi ideo ftatui,a~

rriarc efte perfedius amati,qua fit amato amari,quia a-

mas fe habetvt lubicdu amore intrinfecefccipies$adeo

quod amor eft illi perfectio intrinicce recepta inipfo;

at ille idem amor quo Petrus denominatur amarus,huc I

vt pinum terminum in ilio minime receptu contuetur.

Ergo amatum non eft fubicdum amoris . Ergo amoreamantis non perficitur amatum. Ergo amatum ea ratio

ne,qua amatum ab amante emolumenta non fumit. Er-

go benefitium nullum ab amante acquirit ex eo, quod

ab amante ametur. Ergo ex eo,quod diligatur , non co-

trahit debitu ad reddendum gratiarurnactiones amanti.

Cofequentia ifta eft euidens ex ihdifpenfabili gratiaru

fcdionum genio neceftar io fupponente in fubiedo illas

ptae(dante benefitiu ab illo, cui rependuntur.\Ergo fi ad

^gendu gratias non tenetur amatu), perperam illum in-

^ttfabtt amans ex eo,quod eas illi no prxftiterit amatu.

Ex his difparitatem infero in amore, ex vna,& vendi,t/semp-

^oneex alia parte,quod ille,qui equum, v. g. vendidit U/Wj &Petro illum prae exteris in emptore eligens, non Co\\m-)\vtnditie-

optat,vr terminum extrinfecum optionis, &.dile nis e* v'

^'oiRs fux,(ed vt fubiedum tale benefitium recipiens:

videns venditor,quod qui equm ab illo emerit, plu- ^moreexra emolumenta edet accepturus, decreuit cligercPctru, aliapar-& non alium,eo fcilicet fac, vt ipfe , & non alius dictas te,

vtilitatescxcqui pollefsione rcfultantes, obtineat. Vnj

^trus.qui emit,duplex cotrahit debitum,jVnnm ex

i

luftitia ad foluendum prxtium iuxta tatitate padi illud,

prxngent is. Aliud ex gratitudine, non quia prxcise fuit

Dtfpari-

D 2 ter-

\

I

Nontene'

tur ami-

cum blan

dimenta

eruere in

amicitia

Jignum .

D £ QVAERELISterminus amoris prx exteris electus , ied quia cleptus

fuit vt fubieftum receptiuum proiicu iratum ex po e

fioncaqui illi accrefccutiu.Yndcfifolucrit,quodpac-

tum eft, & adiones gratiarum non rependent, licet vna

partem debiti ex iuftitia exxquauerit, relinquitur in ex

pleta alia pars debiti ex gratitudine ,quam fi omitferit,

iufte amicus venditor illum increpabit.

Secunda pofitio: amicus, qui amico benefitia con-

tulit, iniufte illum incufabit,eo quod eum excipiens de

monftrationes in gentes gaudi) ,lxtitix non elicue-

rit. Ratio: quia ex eo, quod aliquis benefitia acceperit,

non contrahit debitum ad id, quod vites eius fuperat.

Sed fimilia blandimenta, rifus fcilich eximius , ofcula

conftringetia,prx laetitia flctus,&c. pluriu fuperat pote

ftatcm.Ergo ad illa perpetranda nemo contraxit de-

bitum, quamuis fe benefitiorum debitorem agnofeat.

Minorem probet textus Ariftotelis 8. lib.ethicorum ca

pit. 6. in cuius textus fpecie decernitAriftoteles.homi-

nes fenes,6c tetricos non ita palam fuam amicitiam in-

tus latentem aperirevalercjquia illi prae nimia £tate val

de mcerent,&;(iccitate comprefsi fanguinis madefadio

ne orbati non virent arefadi, & fic difficulter in rifum

erumpunt,quibus contingit femper fereno vultu in co-

uidibas amicabilibus comorari. Hoc ipfum homines

tetrici peragunt 5 ifti enim quia ferrea humorum con-

textura coaliti femper feri), femperque pergrauesin

conuerfationibus quantumuis deliciofsis perliftunt,

ita vt ex eis facilius ignem excutias ,quam rifum eli-

tias. Iftos inquam homines vere amicitiae leges cu-

fiodire, docet Ariftoteles: loco fupra citato$nec non

libro nono capite primo. Ergo fupra iftorum vires

cfi ,illa blandimenta exequi coram amicis , d quibus

benefitia receperunt. Ergo ex eo quod fimilcs ho-

mines huiufmodi actiones , non mandent executiO'

-

IN AMICITIA.ni, iniufte a benefactoribus fuis incufabuntur. Pro-

bo confequentiam5nam iniuftum eft; imo ridiculum

conquxri dc illo, quod non faciat, cuius exeeutionis,

cft impos.

Nec refert fi dicas: iftam probationem folum con-

cludere de hominibus ita ferrugineo corde contextis,

Vtomni blanditix fint orbati; non vero de illis, qui-

bus ineft poteftas illa blandimenta eliciendi. De his

enim lufte conquxretur benefactor amicus , fidum

primo ab illis videtur prx ixtitia infletum non eru-

puerint, &invagitumprx gaudio non fe euaporaue-

rint.

Sed non ifta refponfio refert: nam contra illam hxc

tertia ftabilitur conclufio : amicus benefactor iniufte

conquxretur de fuis benefacis, in cafu,quo ifti,fe a tali-

bus blanditijs coercuerint 5 etfi in illis adfitpoteftas

ad illas demonftrandas . Ratio : nam iniuftum cft illas

blanditias exequi ita ingentes. Ergoefletiniuftaqux-

telaaducrfus amicum illas voluntarie omitentcm.An

tecedens probo: iniuftum eft, a mediocritate,quam cu-

ftoditvirtus, recedere. Sed prxfata opera deuiant a me^iocritate,quam virtus amicitix feruat. Ergo illa exe-

qui iniuftum eft. Minor eft per fe nota 6l ab Ariftote-

edodta, vbi vt mediocritatem amicitix impingeret,tripliccm amicitix vfurpationem attulit , reiiCta

Ptima, quam legere poteris in notabili, duas brebiter

tranfcriba5 accipi amicitia poteft pro pafsione natura

ll,ciua quis ad benefaciendum alteri impellitur. Se-

£undo modo pro facilitate ,

qua quis redditur ha-blbs ad paisionem illam fedandam , ne per ex-ccllum a mediocritate , vel per defedum elonge-tur. De ljs abfimiliter loquitur Ariftotcles. De primaait Author

: mediocritatem non feruarc. De fecunda

ait.mediocritatem cuftodire 5poftea oftendens ,

quod

2. etbic,

cap, 2.

de:

D E QV AE R E L I S.

de Prima afieruerat,ait.hxc enim iam mcxteiium, lam

in deffeftu flc&itur,hoc enim mediocritati, qua amici-

tia virtus cufiodit,ouiat.Ex ijshancbreuempalioratio

nem in minoris illius probationem. Ergo illae bladiti#

adeo ingentes mediocritatem virtutis amicitiae violat.

Ergo iniuftumeft: illas pro amicis excqui : ergo iufium

eft illas omittere. Ergo ex eo,quod bcnefa&usblandi-

menta recenfita non exercuerit,amicus ini ulle conquad-

retur de illo,&fi alias pollet tine fcandalo ea omnia exe

cutioni mandare.

Quarta Pofitio: Amicus iniufte incufabitamicum,

cui alias benefitia contulit, fi ifte non rerribuerit tantu

dem fecunduqurntitatem. Hanc conclufiotiemprobai

textus nofter in calce capitis,vbi ait: beuefitiorum col-

lationem inducere obligationem in recipiente ad rctri

buendum non fecundum dignitatem benefici) prius re

cepti,fed fecundum id,quod vires fuppetunt retribue-

tis. Non enim in omnibus amiciti js fieri poteft, vt fecu-

diim dignitatem retributio fiat. Sei fecundum id,quoc

fieri poteft.Dijs enim immortalibus,& parentibus non

tanta benefitia reddere poflumus ,quanta eis reddenda

funt.Ergo ex eo,quod amicus alteri , a quo beneficium

accepit, retributionem aequalem fecun-dum quantitate

non prse fiet,nec praebet illi occafioncm mftae-quaereiae.

Ergo iniufte illum increpabit, quia tantumdem a retri-

buente non recepit.

Nec refert dicere:iftum textumfolum cocluderede

amicis,qui in potentia impares, ille,qui retribuit, quia

inferior, aequalia dona no pofsidet,quac retribuere pol'

fit;quaptopter efcufatur a retributione arquali fecundi1

quantitatemjat non concludere dc amicis ex aequo p<?"

tentibus,tunc enim cum parili munerum cumulo fint ^ferti,fitiquod illorum quilibet retribuens teneatur

,

qualia<dona receptis fuo amico conferre, quodfi 1 ^

non

I N AMICITIA.non egerit, alter iuftc illum increpabit.

Sed non refert haec folutio.contra quam hanc ftatuo

conclufionem: amicas iniufie incufabit amicum, cui ia

diubenefitiacontulit ,liifte non prxiliterittantundem

fecundum quantitatem^ etiam fi in illo itet facultas ad-

^qualia bona exhibenda. Hanc pofitionem hac ratione

cx paritate deprompta fultio: amicus benefactus folum

tenetur ex vi benefitij fufeepti ad tetributionem fecuo

humproportionalitatem aequalem. Ergo non tenetur

ad retributionem aequalem fecundum quantitatem. Antecedens probo: in communicationibus commutatiuis

ex iuftitia,iuftum folum continet contra paflfum fecun-

dum proportionalitate.Ergo in amicabili retributione

folum refundetur in recipiente beneficium debitum re-

jtribuendi fecundum proportionalitatcm : antecedens

probo: coniundio rerum , & peribnaruto in communi-

cationibus commutatiuis fecundum diametrum:, re-

tributionem facit. Sed coniundio fecundum diametru

fit fecundum propoitionalitatcm. Ergo iuftum commutationum eft re paflum proportionale. Maiore declaro

cx Arillotclis placitis lib. 5.ethic.c. 5 .Sit aedificator,A

Calceorum confedor , B, domus, G,j&: calceamentum

ordinentur in quatuor angulis quadrangularis fi-

gurae. Hanc infpice.

c^tor &c calccamentum;&: fecundum alium diametrumcoi ioarius &; domus copulentur , tunc fi debeant artifi-

ces didi (ua opera commutare , oportebit, aedificatorepro fuo opere accipere a Corioario calceum >

&iplumcorioarium tenere (iium opus aedificatori prxfiare. Sed

I

AEdificator. Coriarius.

A.C.

C.D.

D E Qjr AE R E L I S _

inhis folum attenditur repafsio fecundum proportio

nalitatem 5 non vero fecundum quantitatem. Ergo in

communicationibus commutatiuis cx iuftitia folum pe

titurcontrapaffum fecundum proportionahtatem ,ex

hacdo&rina ab omnibus explorata infero. Ergo in re-

tributionibus amicabilibus folum attendetur propor-

tionalitas,non vero aequalitas fecundum quantitatem:

confequentiam probo ex paritate,potifsime cum cx

benefitijs acceptis etiam in amicitia vtiiium debitum,

quod contrahitur,non ita ftri&um,6£ rigorofum fit, ac

illud,quod ex iuftitia commutatiua contrahitur. Tunc

fic: amicus ex vi benefitij fufeepti folum contrahit de-

bitum ad retribuendum aequale folum fecundum pro-

portionalitatcm. E rgo non tenetur retribuere fecundi*

quantitatem «quale. Non tenetur. Ergo etiam fi pofsit

illud conferre,6c omittat in nihilo iura amititiac viola-

bit. Ergo iuiufte amicus incufabit amicum, cui iam*

diubeneiitia contulit,fi ifte non prxftiterit tantumdem

fecundum quantitatem.. .

Plura,

qu« fe offerebant, omitto lubens, quia intra

vicrinti quatuor horarum non occurla, ea folum exaro,

qus ore protuli,6cqu« praeparata propter vnius hor«

brebe fpatium reticui.