Upload
others
View
5
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Ek H
Jeoloji ve Topraklar
ENVIRONMENTAL RESOURCES MANAGEMENT GAZİANTEP ENTEGRE SAĞLIK KAMPÜSÜ ESIA/CİLT II/ EK H
H1
H1 GİRİŞ
Bu Ekte, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde Gaziantep'in Şahinbey İlçesinde yapılacak
Gaziantep Entegre Sağlık Kampüsü'nün (Proje) jeoloji ve toprak etki değerlendirmesi
için kullanılan metodoloji, elde edilen bulgular ve öneriler sunulmaktadır.
Değerlendirmede, inşaat ve işletme sırasında jeoloji ve zeminler üzerinde etki
yaratabilecek Proje faaliyetleri dikkate alınmıştır.
H4.1 JEOLOJİ VE TOPRAK DEĞERLENDİRMESİNİN KAPSAMI
Bu Ekte Projenin saha koşullarının, jeolojik ve jeofiziksel özellikler ile sismik riskler,
toprak koşulları ve arazinin kirlenme potansiyeli bakımından yapılan bir
değerlendirme sunulmaktadır. Etkinin önemini değerlendirmek için kullanılan
kriterler ve sonrasında da mevcut durumunun açıklaması verilmektedir. Ardından,
anlamlı olabilecek etkiler ele alınmakta ve önerilen hafifletme tedbirleri
sunulmaktadır.
H4.2 ÇALIŞMA ALANI
Bu değerlendirmenin çalışma alanı, Proje Sahası çevresini ve Gaziantep ilini
kapsamaktadır.
ENVIRONMENTAL RESOURCES MANAGEMENT GAZİANTEP ENTEGRE SAĞLIK KAMPÜSÜ ESIA/CİLT II/ EK H
H2
H2 METODOLOJİ
H4.1 İLGİLİ DOKÜMANLAR, STANDARTLAR VE KILAVUZLAR
Aşağıdaki Türk yönetmelikleri bu Proje ile ilgilidir. Bu yönetmelikler; deprem
bölgelerindeki hastane binalarının yapımı, toprak kirliliği ve noktasal kaynaklı
kirlilikle ilgili düzenlemeler içermektedir.
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik (Resmi Gazete tarihi/sayısı
06.03.2007/26454) ve
Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik
(TKKY) (Resmi Gazete Tarihi/Sayısı: 08.06.2010/ 27605).
Toprak kirliliğinin kontrolü ile ilgili özel bir AB çerçeve direktifi bulunmamaktadır.
H4.2 MASABAŞI ANALİZİ
Mevcut durum jeolojisi ve toprak koşulları ile ilgili bilgi toplamak için ayrıntılı bir
masabaşı analizi yapılmıştır. Bu analiz için Maden Tetkik ve Arama Genel
Müdürlüğü (MTA) ve Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) gibi ilgili
kurumlardan da bilgi alınmıştır. Ayrıca mevcut durum koşulları ile ilgili bilgi
toplamak için aşağıda listelenen kaynaklar kullanılmıştır:
Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA) yayınları, (http:/
/www.mta.gov.tr);
Gaziantep İl Çevre Durum Raporu (2014);
Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD)
resmi internet sitesi (http:/ / www.gaziantepafad.gov.tr);
Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD)
tarafından hazırlanan Türkiye'de Doğal Afetlerin Mekansal ve İstatistiksel
Dağılımı raporu;
Gaziantep Entegre Sağlık Kampüsü Projesi için PLATO Yeraltı Araştırmaları
Mühendislik İnş. ve Rek.San.Tic.Ltd.Şti. tarafından hazırlanan Toprak Çalışması
Raporu (Jeofiziksel Etüt ve Sismik Tehlike (Risk) Analizi Çalışması dahil);
Gaziantep Entegre Sağlık Kampüsü Projesi için Enar Mühendislik, Mimarlık ve
Danışmanlık şirketi tarafından hazırlanan Sondaja Dayalı Zemin ve Temel Etüt
Raporu (Jeofiziksel Etüt ve Sismik Tehlike (Risk) Analizi Çalışması dahil) (Mart
2016). Bu rapor, Gaziantep Entegre Sağlık Kampüsü Projesi için PLATO Yeraltı
ENVIRONMENTAL RESOURCES MANAGEMENT GAZİANTEP ENTEGRE SAĞLIK KAMPÜSÜ ESIA/CİLT II/ EK H
H3
Araştırmaları Mühendislik şirketi tarafından hazırlanan Toprak Çalışmasının
bulgularına göre hazırlanmıştır.
Bilimsel makaleler (ilgili yerlerde ayrıntılı referanslar verilmiştir).
H4.3 SAHA ÇALIŞMASI
Saha çalışmaları içinde tamamı PLATO Yeraltı Araştırmaları Mühendislik şirketi
tarafından hazırlanan Toprak Çalışması, Jeofiziksel Etüt ve Sismik Tehlike (Risk)
Analizi Çalışması yer almaktadır.
Proje sahası için jeolojik bilgiler elde etmek ve jeoteknik parametreleri tespit etmek
için 27/12/2014 ile 20/08/2015 tarihleri arasında Toprak Çalışması yapılmıştır.
Bölgede 76 farklı yerde 21 m ila 31 m derinliklerde temel sondaj kuyuları açılmıştır.
PLATO Yeraltı Araştırmaları Mühendislik şirketi, 2016 yılı Şubat ayına kadar 12
temel sondaj kuyusu daha açmıştır. Sahadaki sondaj çalışmaları sırasında her
kuyunun farklı derinliklerinden beşer karot örneği alınmış ve laboratuvar analizi için
gönderilmiştir.
Jeofiziksel Etüt, Proje Sahasında 26/05/2015 tarihinde yapılmıştır. Bu çalışmanın bir
parçası olarak 30 sismik profil yeri seçilmiştir. Planlanan sismik profillerde 1-D
sismik dalga hız logları elde etmek için Çok Kanallı Yüzey Dalgaları Analizi (MASW)
yöntemi ile sismik kayıtlar elde edilmiştir.
Ayrıca Proje sahasında olası sismik tehlikenin (riskin) Proje tasarımında nasıl dikkate
alınacağını tespit etmek için Sismik Tehlike (Risk) Analizi Çalışması yapılmıştır.
Gaziantep Entegre Sağlık Kampüsü Projesi için PLATO Yeraltı Araştırmaları
Mühendislik şirketi tarafından hazırlanan Toprak Çalışmasının bulgularına göre,
Enar Mühendislik, Mimarlık ve Danışmanlık şirketi tarafından hazırlanan Sondaja
Dayalı Zemin ve Temel Etüt Raporu yapılmıştır.
H4.4 ETKİ DEĞERLENDİRMESİ METODOLOJİSİ
Olası etkilerin değerlendirilmesinde Cilt I, Bölüm 5'te açıklandığı gibi, etki boyutu ve
duyarlılığı / hassasiyeti / kaynakların önemi için derecelendirmeler verilir. Kaynağın
/ alıcının etkisinin ve duyarlılığının boyutu tanımlanınca etkinin önemi, Cilt I, Bölüm
5'te verilen önem matrisi kullanılarak belirlenir.
Tablo H2.1 ve Tablo H2.2'de, jeoloji ve zeminler üzerindeki etkilerin
değerlendirilmesinde, etki boyutu ve kaynak duyarlılığı/hassasiyeti/önemi için
kullanılan sınıflandırmalar açıklanmaktadır.
ENVIRONMENTAL RESOURCES MANAGEMENT GAZİANTEP ENTEGRE SAĞLIK KAMPÜSÜ ESIA/CİLT II/ EK H
H4
Tablo H2.1
Boyut Tanım Büyük
• Toprak üzerindeki inşaat çalışmaları ve işletme (ör. kazalar) sırasında sürekli/uzun
süreli yağ döküntüleri (Toprak Kirliliği Kontrolü Yönetmeliklerinde tanımlanan,
toprak içindeki kirletici konsantrasyonları aşılarak uzun vadede kanser ve tehlike
risklerine neden olur).
Kirlenmiş topraklar örselendiğinde çevredeki kirlenmemiş topraklardaki kirlilik
seviyesi artarak arka plan seviyesinin üstüne çıkar ve insan sağlığı için tehlike
oluşturur.
Sismik bir olay sırasında yapıların bütünlüğü ve Projenin işlevselliği üzerinde önemli
etkiler (ör. binaların yıkılması).
Orta
• Toprak üzerindeki inşaat çalışmaları ve işletme (ör. kazalar) sırasında sürekli/uzun
süreli yağ döküntüleri (Toprak Kirliliği Kontrolü Yönetmeliklerinde tanımlanan,
toprak içindeki kirletici konsantrasyonları, jenerik kirlenme seviyelerinin üzerine çıkar
ancak uzun vadede kanser ve tehlike riskleri seviyesinin altında kalır).
Mevcut kirlenmiş toprakların örselenmesi halinde, çevredeki kirlenmemiş
topraklardaki kirlilik seviyesi artarak arka plan seviyesinin üzerinde Toprak Kirliliği
Kontrolü Yönetmeliklerinde belirtilen jenerik risk seviyelerinin üzerine çıkar ancak
uzun vadede kanser ve tehlike seviyesinin altında kalır.
Sismik bir olay sırasında yapıların bütünlüğü ve Projenin işlevselliği üzerinde orta
dereceli etkiler (ör. yapılarda önemli çatlaklar).
Küçük
• Toprak üzerindeki inşaat ve işletme faaliyetleri sırasında meydana gelen ve Toprak
Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik
(Toprak Kirliliğinin Kontrolü Yönetmelikleri) ile belirtilen jenerik kirlenme
seviyelerinin altında kirlenmeye neden olan küçük ölçekli geçici yağ döküntüleri (ör.
kazalar nedeniyle).
Mevcut kirlenmiş toprakların örselenmesi halinde, yakındaki kirlenmemiş
topraklardaki kirlilik seviyesi artarak arka plan seviyesinin üstüne çıkar ancak Toprak
Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliklerinde belirtilen jenerik kirlenme seviyelerinin altında
kalır.
Sismik bir olay sırasında yapıların bütünlüğü ve Projenin işlevselliği üzerinde küçük
etkiler (ör. yapılarda küçük çatlaklar).
İhmal
edilebilir
• Arazinin (toprak yüzeyli) geçici olarak, kazıyla çıkarılan malzemelerin ve iş
makinelerinin depolanması için kullanılmasıyla kısa sürede düzeltilebilir küçük çaplı
etkiler ya da hiç etki olmaması.
•Deprem etkisi olmaması.
Tablo H2.2 Jeoloji ve Zemin Kaynak Duyarlılığı/Hassasiyeti/Önemi
Değer Tanım
Düşük • Tarım amacıyla kullanılmayan topraklar
• Jeolojik açıdan önemli olmayan bölgeler
5. derece deprem bölgesi olan alanlar (AFAD tanımına göre (1))
Orta • Tarımsal üretimi destekleyen, kalitesi yüksek olan topraklar
• Yerel / bölgesel önemi olan jeolojik saha
3. - 4. derece deprem bölgesi olan alanlar (AFAD tanımına göre (2))
Yüksek • Tarımsal üretim için yüksek verimli topraklar
• Büyük önemi olan jeolojik saha
1. - 2. derece deprem bölgesi olan alanlar (AFAD tanımına göre (3))
1- http: / /www.deprem.gov.tr/en/Category/earthquake-zoning-map-96531.
2- http://www.deprem.gov.tr/en/Category/earthquake-zoning-map-96531.
3- http: / /www.deprem.gov.tr/en/Category/earthquake-zoning-map-96531.
ENVIRONMENTAL RESOURCES MANAGEMENT GAZİANTEP ENTEGRE SAĞLIK KAMPÜSÜ ESIA/CİLT II/ EK H
H5
H3 MEVCUT DURUM
H4.1 BÖLGE JEOLOJİSİ
Arap, Anadolu ve Avrasya levhalarının geç Kretase ve Miyosen dönemlerindeki
çarpışmaları, Gaziantep Havzasındaki yüzey ve yüzey altı yapılarının oluşması için
gerekli koşulları oluşturmuştur. Ön kıta yapısal evrimini, Kocali-Karadut ofiolitli
karmaşığının geç Kretase (Maastrihtiyen) döneminde, erken Alpin Orojenezi
sırasında Kastel Havzasının kuzeybatı bölgesindeki çökmeyi de başlatan yerleşmesi
etkilemiştir. Ölüdeniz Fayı Miyosen döneminde Kızıldeniz'de oluşmuş ve Süveyş
Körfezi'nde kuzeybatı yönünde, Güneydoğu Anadolu'da kuzey-kuzeydoğu yönünde
ilerleyerek Gaziantep Havzasının yapısal evrimini etkilemiştir. Bu iki önemli tektonik
olay, bölgede çok sayıda bindirme, bindirme bağlantılı yeraltı ve yüzey antiklinalleri,
fayları, çatlakları, çiçek yapıları ve bazalt akıntıları oluşturmuştur (Coşkun ve
Coşkun, 2000 (1)). Gaziantep ilinin jeolojik haritası Şekil H3.1'de gösterilmektedir.
Şekil H3.1 Gaziantep İlinin Jeolojik Haritası
Kaynak: Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA), http://www.mta.
gov.tr/
(1) Coşkun B. ve Coşkun B. (2000). The Dead Sea Fault and related subsurface
structures, Gaziantep Basin, southeast Turkey. Geol. Mag. 137 (2), 175 - 192
ENVIRONMENTAL RESOURCES MANAGEMENT GAZİANTEP ENTEGRE SAĞLIK KAMPÜSÜ ESIA/CİLT II/ EK H
H6
Toprak Çalışması sırasında etüt bölgesi ve çevresi için MTA'nın yaptığı jeolojik
çalışmalar esas alınmıştır. Bu çalışmalar sırasında derlenen 1/100.000 ölçekli jeolojik
haritalar ve raporlar, alttan üste kadar jeolojik formasyonları listelemek için
kullanılmıştır. Gaziantep ilinin genelleştirilmiş stratigrafik kolonu, Şekil H3.2'de
gösterilmektedir ve formasyonların ayrıntılı bir tanımlaması aşağıda özetlenmiştir.
ENVIRONMENTAL RESOURCES MANAGEMENT GAZİANTEP ENTEGRE SAĞLIK KAMPÜSÜ ESIA/CİLT II/ EK H
H7
Şekil H3.2 Gaziantep K24 Levhası Genelleştirilmiş Düşey Kesiti SİSTEM SERİ TABAKA GRUP FORMASYON SEMBOL KAYAÇ TİPİ AÇIKLAMALAR
KUVVET Günümüz Allüv Oa
Qe, Qa: Eski alüvyon,
alüvyon. Çakıllı kumtaşı,
çamurtaşı.
UYUMSUZLUK
Th: Harabe Formasyonu,
çakıl kumtaşı, kil taşı,
çamurtaşı ardalanması
UYUMSUZLUK
Ty: Yavuzeli Bazaltı, siyah,
akıntı yapılı, bazaltla
ardalanması, bazı yerlerde
tüffit.
UYUMSUZLUK
Tş: Şelmo formasyonu, alt
kesimde çakıl ve kumtaşı, üst
kısımda şeyl, kumtaşı, tüfit,
marn ardalanması.
UYUMSUZLUK
Tmf: Fırat Formasyonu, krem
renkli, iri-çok kalın tabakalı
kireçtaşı, çört yumrulu ve
resif özellikli
Tmga: Gaziantep
Formasyonu, killi kireçtaşı ve
tebeşirli kireçtaşı
ardalanması. Arada kireçtaşı
seviyeleri ve çört yumruları
Tmh: Hoya Formasyonu, gri-
krem renkli, orta-kalın
tabakalı, alt kesimlerde
dolomitli, üst kesimlerde
çörtlü kireçtaşı.
Ardıçlıtepe Fm.
Tar. Ardıçlıtepe Formasyonu,
gri – bej renkli, çok kalın
tabakalı ve fosilli kireçtaşı
Ta: Aslansuyu Formasyonu:
Alt kesimlerde killi-çakıllı
kireçtaşı görülmektedir, üst
kesimlerde tebeşirli kireçtaşı
ve en üstte tebeşir.
Aslansuyu Fm.
Tmkg: Gercüş Formasyonu,
Çakıl, kumtaşı, çakıllı marn
ve çakıllı kireçtaşı.
LOKAL UYUMSUZLUK
Tbş: Beşenli Formasyonu,
killi kireçtaşı ve marn
ardalanması
Tb: Belveren Formasyonu,
fosilli çakıllı, bej-pembe
renkli kireçtaşı
LOKAL UYUMSUZLUK
KTşg: Germav Formasyonu,
kumtaşı, killi kireçtaşı,
türbiditik kireçtaşı içeren
marn ardalanması
Kbe: Besni Formasyonu, alt
kesimde çakıl ve kumtaşı,
fosil kırıntıları içeren çakıllı-
kumlu kireçtaşı
UYUMSUZLUK
Kof: Ophiolife Nappe,
peridotit, gabro diyabazı.
TEKTONİK CONTACT
Kk: Kocaeli Melanjı,
Ultrabazik kayaçlar,
serpantinitler, radyolarit ve
çeşitli bloklar içeren çörtlü
kireçtaşı
Kka: Karadut Melanjı,
silisleşmiş kireçtaşları, çörtlü
ve silisli şeyller, çörltü
kireçtaşları, killi kireçtaşları
TE
RS
İYE
R
PLİYOSEN Allüv. Oa
Harabe Th
MİYOSEN Orta-Üst Yavuzeli
Bazaltı
Th
Şelmo Tş
Alt
OLİGOSEN Orta Fırat Tmf
Alt Gaziantep Tmga
EOSEN Üst Midyat Hoya Tmh
Orta
Alt Gercüş Tmh
PALEOSEN Orta - Üst Beşenli
Belveren
Tbe
Tbş
Alt Germay Kişg
KRETASE ÜST
KRETASE
Maastrihtiyen Besni Kbe
Cphiolite
Nappe
Kof
Kocaeli Kk
Karadut Kka
Kaynak: Gaziantep Entegre Sağlık Kampüsü Projesi için PLATO Yeraltı Araştırmaları
Mühendislik şirketi tarafından hazırlanan Toprak Raporu (Ağustos 2015)
ENVIRONMENTAL RESOURCES MANAGEMENT GAZİANTEP ENTEGRE SAĞLIK KAMPÜSÜ ESIA/CİLT II/ EK H
H8
H3.1.1 Aslansuyu Formasyonu (TA)
Birim, arjilli-çakıllı kireçtaşı ve tebeşir taşından oluşmaktadır (Güvenç (1973)). Bu
formasyon, arjilli-çakıllı kireçtaşıyla başlar. Bu kireçtaşı biriminin rengi gri-bejdir,
orta-kalın tabakalara sahiptir, çörtlüdür ve çakıl içerir. Bu tabakanın üzerinde, bej-
beyazımsı gri renkli, orta-kalın tabakalara sahip ve bol miktarda mikro-fauna içeren
sarı-siyah çört şeritlerinden oluşan tebeşirli kireçtaşı bulunmaktadır. Bu tabakalar
arasında yer yer arjilli kireçtaşı, yeşil-gri kiltaşı ve çok ince taneli kumtaşı tabakaları
gözlemlenmektedir. Birim (en üst katı beyaz renkli, kalın ve kötü tabakalanmış,
gevşek dokulu tebeşirden oluşur), mikro¬fasiyes ortamında "havzanın kenarında ya da
derin sahanlığın kenarında" oturmuştur. Formasyonun kalınlığı Hayırlı Deresinde 500
m'dir ve harita bölgesinde 500 ile 300 m arasında değişmektedir. Üzerini örten
Ardıçlıtepe formasyonuna temas etmektedir. Formasyon, Alt-Orta Eosen'den beri
varlığını sürdürmektedir.
H3.1.2 Ardıçlıtepe Formasyonu (Tar)
Formasyon, genel olarak kireçtaşından oluşmaktadır. Birim, elastik kireçtaşıyla
başlamaktadır ve altta tebeşirli kireçtaşı ardalanması vardır. Kireçtaşı kalın-çok kalın
tabakalıdır; tebeşirli kireçtaşının rengi beyazımsı-soluk sarı-bejdir ve orta-kalın
tabakalar halindedir. Tabakanın üst tarafında doğru birim, soluk sarı-gri-bej renkli,
kalın-çok kalın tabakalı, bazı bölgelerde tabakasız, sert-kararlı, gözenekli, erime
boşluklarına sahip, mikro ve makro-faunalı ve sarı-kahverengi-siyah renkli lens ve
yumru biçimli çörtlü kireçtaşından oluşmaktadır. Formasyonun kalınlığı genel olarak
50 ile 200 m arasında değişmektedir ve Aslansuyu Formasyonu ile kademeli geçişli
temas vardır. Üzerini örten Gaziantep formasyonuna temas etmektedir. Formasyon,
Orta Eosen (Üst Lütesiyen) - Üst Eosen (Priabonian) zamanından beri vardır.
H3.1.3 Gaziantep Formasyonu (Tmga)
Birim, Wilson ve Krummenacher (1957) tarafından tanımlanıp isimlendirildiği üzere
arjilli kireçtaşı, kireçtaşı ve tebeşir taşından oluşmaktadır. Formasyonun yüzeyi,
yumuşak topografyada arjilli kireçtaşı, kireçtaşı ve tebeşirli kireçtaşından
oluşmaktadır. Bazı yerlerde arjilli ve tebeşirli kireçtaşı yerine kalın tabakalı kireçtaşı
bulunmaktadır. Arjilli kireçtaşı beyazımsı gri-krem-cansız sarı renkli, ince-orta
tabakalı, taneli yapıda ve yer yer alg ve mercanlar içermektedir. Arjilli kireçtaşı ve
tebeşirli kireçtaşı, mikro-fasiyes ortamında "havzanın kenarında ya da derin sahanlığın
kenarında" oturmuş, kireçtaşı ise "turbülanslı sığ suda mikro-fasiyes ortamında"
oturmuştur. Formasyonun kalınlığı 100 ile 250 m arasında değişmektedir. Üzerini
örten Fırat formasyonuna temas etmektedir.
ENVIRONMENTAL RESOURCES MANAGEMENT GAZİANTEP ENTEGRE SAĞLIK KAMPÜSÜ ESIA/CİLT II/ EK H
H9
H3.1.4 Fırat Formasyonu (TMF)
Birim, Midyat Formasyonunun üyesi (Fırat Üyesi) olarak yer yer resif özellikli
kireçtaşından oluşmaktadır. Formasyon, orta-kalın tabakalı krem-beyazımsı cansız
sarı renkli kireçtaşıyla başlar, bazı yerlerde tabaka yoktur; üzerinde bol miktarda çört
yumruları ve bol miktarda fosil kabuk olan orta-kalın tabakalı cansız sarı kireçtaşı
vardır. Üst tabaka, krem-cansız sarı renkli, kalın-çok kalın tabakalı, az miktarda
çörtlü yumru ve bol miktarda ekinit, ostrea, karındanbacaklı ve lamel içeren
biyoklastik kireçtaşından oluşur. Kireçtaşı "turbülanslı sığ suda mikro-fasiyes ortamında"
oturmuştur. Formasyonun kalınlığı 0 ile 150 m arasında değişmektedir ve Gaziantep
Formasyonu ile uyumlu temas vardır.
H3.1.5 Yavuzeli Bazaltı (Ty)
Yoldemir (1987), bu birimi bazalt lavı içermesinden yola çıkarak adlandırmış, Tuna
(1973) ise aynı birim için Karacadağ Bazaltı ismini kullanmıştır. Yavuzeli Bazaltı,
kırmızımsı-koyu ve siyahımsı renktedir, yer yer tabakasız, yer yer çok kalın
tabakalıdır, kalsit dolu gözenekli ve genellikle lav akıntısından oluşmaktadır. Bu
piroklastikler özellikle Gaziantep-Kilis yolunda, Kilis yakınında gözlemlenmektedir.
Bazaltın nasıl oluştuğu ve çıkış noktaları ile ilgili çalışma yapılmamıştır. Bölgede
daha önce çalışma yapan araştırmacıların bu konu ile ilgili çeşitli görüşleri
bulunmaktadır. Bazı araştırmacılar, bu bazaltın oluşumunu Doğu Anadolu Fayı ve
ilgili fay sistemlerine bağlarken, bazıları da Orta Eosen'de başlayan sıkışmadan
kaynaklanan genişlemeye bağlamaktadır. Bazaltın kalınlığı 0 ile 50 m arasında
değişmektedir. Yavuzeli Bazaltı, haritalanan alandaki stratigrafik konuma göre Üst
Miyosen'den beri varlığını sürdürmektedir.
H3.1.6 Eski Alüvyon (Qe)
Bu tabaka, genel olarak yüksek tepelerle çevrili eski nehir yataklarında ve
düzlüklerde gevşek çakıl, kum ve çamurtaşından oluşmaktadır. Kuvaterner
dönemindendir.
H3.1.7 Proje Sahasının Jeolojik Özellikleri
Proje sahasının jeolojik özellikleri, Toprak Çalışması sırasında (Aralık 2014 - Şubat
2016) tanımlanmıştır. Çalışma, jeolojik üst birimin, kalınlığı 0,5 ile 3,0 m arasında
değişen üst topraktan oluştuğunu göstermektedir. Ayrıca iki sondaj kuyusu
noktasında 10 m kalınlığa sahip dolgu malzemesi bulunmaktadır. Bu oluşum, tüm
Proje sahasına kıyasla çok sınırlı bir bölgeyi temsil etmektedir, dolayısıyla sahanın
genel jeolojik özellikleri tanımlanırken bu malzeme dikkate alınmamıştır.
Üst malzeme ve dolgu malzemesinin altında gözlemlenen jeolojik birim (saha
yüzeyinde ekstrüzyon yaptığı da belirtilmektedir), bazalt içeren parçalanmış tüfittir.
Yavuzeli Bazalt (Ty) üst Eosen'den kalma genç birim olarak tanımlanmaktadır
(Parçalanmış Tüfit ve Bazalt). Saha araştırmaları sırasında bu birimin 21 m ile 31 m
derinlik arasında sürekli olduğu görülmüştür. Kazılarda gözlemlediği üzere birim,
çevre bölgede de devam etmektedir. Toprak altında hakim birim bazalt olduğundan
ENVIRONMENTAL RESOURCES MANAGEMENT GAZİANTEP ENTEGRE SAĞLIK KAMPÜSÜ ESIA/CİLT II/ EK H
H10
sıvılaşma sorununun ortaya çıkması mümkün görülmemektedir. Ayrıca birim bazalt
olduğu için çökme, şişme ve göçme olasılığı bulunmamaktadır. Kayaç biriminde yer
yer görülen yarıklar, çatlaklar ve kırıklar gibi yapısal elemanların süreksiz ve
düzensiz olduğu belirtilmiştir. Ayrıca zemin büyük ölçüde kaya birimlerden
oluştuğu için, konsolidasyon oturması beklenemez/beklenmemelidir. Bu kayaç
şekillerinde, inşa edilecek bina temellerini olumsuz bir şekilde etkileyecek yapı ve
özellikler bulunmamaktadır. Fırat Formasyonundaki kireçtaşı (bej renkli, orta-kalın
tabakalı, bol miktarda çört yumrusu), Proje sahasının güneyinde ve güneydoğusunda
üç sondaj kuyusu noktasında gözlemlenmiştir. Toprak Çalışması sırasında açılan
sondaj kuyularının konumları, Şekil H3.3'te gösterilirken Şekil H3.4'te Proje sahasının
jeolojik özelliklerini göstermek için seçilmiş enine kesitler olarak görülmektedir.
Şekil H3.3 Sondaj Kuyularının Konumları
ENVIRONMENTAL RESOURCES MANAGEMENT GAZİANTEP ENTEGRE SAĞLIK KAMPÜSÜ ESIA/CİLT II/ EK H
H11
Şekil H3.4 Saha Jeolojisini Gösteren Seçilmiş Enine Kesitler
Proje sahasında yapılan Jeofiziksel Etütlerde jeolojik tabakalar da fark edilmiştir. Saha
birimleri için aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir:
Direnç bakımından Proje Sahası "Çok kararlı" olarak tanımlanmaktadır,
Kayaç biriminin direnci ve dayanıklılığı ile ilgili bilgilere göre Proje Sahası, "Orta"
sıkışma olarak tanımlanmaktadır,
Proje Sahasındaki bazalt birimi, belirli seviyelerde "Gevşek", belirli seviyelerde de
"Kararlı Kayaç" olarak tanımlanmaktadır,
Yavuzeli Bazaltı (Ty) üst Eosen'den kalma genç birimin (Bazalt) zemin yoğunluğu
"Orta-Yüksek" olarak nitelendirilmektedir.
ENVIRONMENTAL RESOURCES MANAGEMENT GAZİANTEP ENTEGRE SAĞLIK KAMPÜSÜ ESIA/CİLT II/ EK H
H12
Yukarıdaki bulgular esas alınarak, TS EN 1998 - 1 (Eurocode 8)(1) standardına göre ve
tüm MASW noktaları için zemin sınıflandırması, Sınıf B - Çok sıkı kum, çakıl veya
çok sert kil olarak tanımlanmaktadır.
H3.1.8 Bölgedeki Sismik ve Sıvılaşma Riskleri
Sismik Tehlike (Risk) Analiz Çalışmasında söz edildiği gibi, Türkiye, Arap platformu
ile Asya platformunun çarpışarak asimetrik tektonik sürüklenme sisteminin
oluşmasına neden olduğu bir bölgedir. Bu tektonik sistemdeki önemli ve en büyük
olanların doğrultu atımlı faylarla gösterildiği bir yapı ailesinde nitelendirilmektedir.
Bölgedeki en son tektonik yeniden yapılanmadan beri geçen süre, Neotektonik
Dönem olarak adlandırılır. Bunun için, Anadolu levhası ile Arap levhasının Orta
Miyosen çağındaki çarpışması bu dönemin başlangıcı olarak kabul edilir.
Türkiye'de dinamik davranışa neden olan ana fay kuşakları, Kuzey Anadolu Fay
Zonu (KAFZ) ile Doğu Anadolu Fay Zonudur (DAFZ). Gaziantep ili, sismik olarak
aktif olan DAFZ'nin etki bölgesi içinde yer almaktadır. DAFZ, Karlıova üçlü
kavşağından başlar ve günaybatı yönünde Türkoğlu kavşağına kadar devam eder(2).
Fay, Akdeniz'e doğru devam eder. Gaziantep havzasının yapısal evrimini etkileyen
fay, uzunluğu yaklaşık 1.000 km olan aktif sol yanal atımlı bir fay zonu olan Ölüdeniz
Fay Zonudur (ÖDFZ). ÖDFZ, Arap ve Afrika Levhaları ile sınırlanmıştır ve kuzeye
doğru devam ederken İsrail, Ürdün, Lübnan, Suriye ve Türkiye'den geçer, güneyde
ise Kızıldeniz atımına ulaşır. ÖDFZ; DAFZ'yi oluşturmak üzere Anadolu levhası ve
Afrika levhası ile birleşmeden önce Gaziantep'in batısına geçer. Gaziantep Havzası,
geç Kretase ve Miyosen dönemlerinde Arap ile Anadolu levhalarının çarpışmaları
sırsaında oluşan "Kenet Kuşağı"nın güneyinde yer almaktadır(3). Bu iki tektonik fazın
göstergesi, Kretase ve Miyosen formasyonlarının üzerindeki yaygın ofiyolitik
kayaçlardır.
Şekil H3.5'te sunulan Türkiye'nin sadeleştirilmiş tektonik haritası, Güneydoğu
Anadolu'nun ve çalışma alanının yapısal evrimini etkileyen major tektonik yapılar ve
levhaları göstermektedir.
(1) 1 Eurocode 8 - Yapıların deprem dayanımı içim tasarlanması.
2 Güllü H., Ansal A.M. ve Özbay A. (2008). Seismic hazard studies for Gaziantep city in South Anatolia of Turkey.
Nat Hazards, 44: 19 - 50 (1) 3 Cabalar A.F. (2008). An Assesment of Earthquake Hazard in Gaziantep Turkey. EJGE Volume 13E
ENVIRONMENTAL RESOURCES MANAGEMENT GAZİANTEP ENTEGRE SAĞLIK KAMPÜSÜ ESIA/CİLT II/ EK H
H13
Şekil H3.5 Türkiye’nin Tektonik Haritası
Kaynak: Map modified from Cabalar, 2008 (1) - Gullu ve diğ., 2008 (2)
Gaziantep Merkez ilçesi çevresindeki en yakın deprem riski bölgeleri; Ölüdeniz,
Reyhanlı, Kırıkhan, Islahiye, Türkoğlu, Kahramanmaraş, Gölbaşı ve Adıyaman
boyunca uzanan Doğu Anadolu fay kuşağıdır. Gaziantep'in bölgesel tektonik düzeni,
Şekil H3.6'da gösterilmiştir.
(1) Cabalar A.F. (2008). An Assesment of Earthquake Hazard in Gaziantep Turkey.
EJGE Volume 13E
(2) Güllü H., Ansal A.M. ve Özbay A. (2008). Seismic hazard studies for Gaziantep
city in South Anatolia of Turkey. Nat Hazards, 44: 19 - 50
Akdeniz
ENVIRONMENTAL RESOURCES MANAGEMENT GAZİANTEP ENTEGRE SAĞLIK KAMPÜSÜ ESIA/CİLT II/ EK H
H14
Şekil H3.6 Gaziantep Çevresinin Aktif Fay Haritası (kırmızı çizgiler fay hatlarını, sağ alttaki
kırmızı nokta ise Proje Sahasının yaklaşık konumunu göstermektedir)
Kaynak: http: //www.mta.gov.tr/
Şekil H3.6'da görüldüğü üzere, Gaziantep ilinde deprem tehlikesi oluşturabilecek ana
fay DAFZ, Gaziantep merkezinin yaklaşık 40-50 km kuzeybatısında yer almaktadır.
Ayrıca Gaziantep'te depremlere neden olabilecek ve deprem tehlikesi oluşturabilecek
başka küçük faylar da vardır. Bozova, Tut ve Elbistan fayları bunlardandır. Bozova
ve Tut fay hatları, sağ yönlü doğrultu atımlı faylar olup Gaziantep'in
kuzeydoğusunda yer almaktadır. Elbistan fayı, uzunluğu 70 km olan sağ yönlü
doğrultu atımlı bir fay olup Gaziantep'in kuzeyinde yer almaktadır. Gaziantep'in
Merkez ilçesi, aktif fay üzerinde bulunmamaktadır.
Gaziantep ilinin deprem bölge sınıflandırma haritası, Şekil H3.7'de gösterilmektedir.
Gaziantep Merkez ilçesi ve Proje Sahasının 3. derece deprem bölgesinde olduğu
görülmektedir. Dolayısıyla, Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında
Yönetmelik başta olmak üzere mevzuat hükümlerine uyum sağlamak gerekmektedir.
ENVIRONMENTAL RESOURCES MANAGEMENT GAZİANTEP ENTEGRE SAĞLIK KAMPÜSÜ ESIA/CİLT II/ EK H
H15
Şekil H3.7 Gaziantep İlinin Deprem Bölgesi Sınıflandırması
Kaynak: Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı,
Deprem Dairesi Başkanlığı, 1996
2003 yılından veri DAFZ'deki sismik hareketler ve bunlara bağlı hasarlar artmıştır. En
yakın sismik DAFZ'de (Türkoğlu) yer alan sismik boşluk nedeniyle Gaziantep
şehrinde bir yüzyıldan uzun süredir şiddetli deprem olmamıştır(1). Proje Sahasının
Türkoğlu sismik boşluğuna uzaklığı 60 km'dir. Tablo H3.1'de görüldüğü gibi
Gaziantep ilinde büyük deprem olmamıştır. Gaziantep'te kaydedilen geçmiş
depremler ve yakın zamanlı önemli depremler (büyüklük > 3,0 Mw) sırasıyla Tablo
H3.2'de listelenmiştir.
Tablo H3.1 Gaziantep İlinde Geçmiş Depremlerde Zarar Gören Evler
Yıl Konum Zarar Gören Evlerin Sayısı 1971 Şahinbey, Sarısalkım 6
1971 Nurdağı, Gedikli 4
1971 Nurdağı, Koçkal 5
1971 Nurdağı, İçerisu 2
1971 Nurdağı, Satıröyük 1
1971 Nurdağı, Akınyolu 1
1971 Nurdağı, Hisar 1
1971 Nurdağı, Kurudere 2
1971 Nurdağı, Kozdere 104
1971 Nurdağı, Toplamalar 9
1971 Nurdağı, Gökçedere 60
1971 Nurdağı, Gözlüböyük 17
1971 İslahiye, Hasanlök 45
1980 İslahiye, Yelli Burun 31
1980 Nurdağı, Gökçedere 60
1986 Şehitkamil, Üçgöz 29
1986 Şehitkamil, Yeşilce 1
1986 Şehitkamil, Karadede 1
Kaynak: Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı resmi web sitesi.
(http://www.gaziantepafad.gov.tr/gaziantep-afetselligi) (1) Güllü H., Ansal A.M. ve Özbay A. (2008). Seismic hazard studies for Gaziantep city in South Anatolia of Turkey.
NatHazards, 44: 19 – 50
ENVIRONMENTAL RESOURCES MANAGEMENT GAZİANTEP ENTEGRE SAĞLIK KAMPÜSÜ ESIA/CİLT II/ EK H
H16
Tablo H3.2 Gaziantep İlinde Büyüklüğü > 3,0 Olan Geçmiş Depremler
Tarih Konum Büyüklük (Mw)
08.01.2015 Nurdağı, Durmuşlar 4,6
14.07.2012 İslahiye, Şahmaran 3,9
28.08.2014 Nurdağı, Kuzoluk 3,9
26.02.2009 Nurdağı, Sakçagöze 3,8
10.04.2012 Nurdağı, Sakçagöze 3,6
05.05.2013 Şehitkamil, Eskisarkaya 3,5
17.02.2009 Nurdağı, Sakçagöze 3,4
31.04.2015 İslahiye, Yeniceli 3,4
31.10.2009 Nurdağı, Sakçagöze 3,3
01.02.2012 Nurdağı, Naimler 3,3
29.07.2012 Nurdağı, Nogaylar 3,3
01.04.2015 Nurdağı, Gozluhuyuk 3,3
15.04.2008 İslahiye 3,2
16.06.2008 Karkamış 3,2
06.12.2008 Nurdağı, Sakçagöze 3,2
01.04.2008 Şahinbey, Burç 3,1
26.08.2009 Nurdağı, Sakçagöze 3,1
01.11.2009 Nurdağı, Sakçagöze 3,1
21.01.2012 Nurdağı, Sakçagöze 3,1
06.04.2008 Nurdağı, Sakçagöze 3,0
22.08.2008 Şehitkamil 3,0
17.01.2009 İslahiye 3,0
07.07.2009 Şahinbey, Burç 3,0
17.01.2010 Nurdağı 3,0
24.12.2010 Oğuzeli 3,0
27.01.2011 Karkamış 3,0
08.09.2011 Şehitkamil 3,0
16.01.2012 Nurdağı, Naimler 3,0
17.07.2012 İslahiye, Akınyolu 3,0
Kaynak: http: //www.depremler.org/en-buyuk-depremler-gaziantep
Bölgede meydana gelen en son deprem, 8 Ocak 2015 tarihindeki Nurdağı Durmuşlar
köyünde, yerin 8 km altında, 4,6 Mw şiddetli depremdir. Türkiye Cumhuriyeti
Başbakanlık Afet Ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı tarafından yapılan basın
açıklamalarına göre yaralanma ve ciddi bina hasarı olmamıştır (1). Boğaziçi
Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü'nden (KOERI)
alınan verilere göre Gaziantep bölgesinde 1910 ile 2015 yılları arasında meydana
gelen depremlerin büyüklük ve derinliğe göre dağılımı Şekil H3.8 ve Şekil H3.9'da
verilmiştir.
(1) https: / / www.afad.gov.tr/ tr /HaberDetay.aspx?IcerikID=3334&ID=12
ENVIRONMENTAL RESOURCES MANAGEMENT GAZİANTEP ENTEGRE SAĞLIK KAMPÜSÜ ESIA/CİLT II/ EK H
H17
Şekil H3.8 Bölgedeki Depremlerin Büyüklüğe göre Dağılımı (1910 - 2015)
Kaynak: Gaziantep Entegre Sağlık Kampüsü Projesi için KOERI'den alınan verilere göre Sismik Tehlike (Risk) Analizi
Raporu (Haziran 2015)
Şekil H3.9 Bölgedeki Depremlerin Derinliğe göre Dağılımı
Kaynak: Gaziantep Entegre Sağlık Kampüsü Projesi için KOERI'den alınan verilere göre Sismik Tehlike (Risk) Analizi
Raporu (Haziran 2015)
ENVIRONMENTAL RESOURCES MANAGEMENT GAZİANTEP ENTEGRE SAĞLIK KAMPÜSÜ ESIA/CİLT II/ EK H
H18
Şekil H3.8 ve Şekil H3.9'a göre bölgedeki depremlerin yaklaşık %78'i 0-15 km arası bir
derinlikte meydana gelmiş, %93'ü de büyüklük olarak 5 Mw'in altında olmuştur.
H3.1.9 Proje Sahasının Depremselliği ve Deprem Tehlikesi (Riski) Analizi
Proje sahası içindeki bina ayak izleri için 2015 yılı Haziran ayında bir Sismik Tehlike
(Risk) Analizi Çalışması yapılmıştır. Çalışma ile sismik tehlikelerin olasılığı tespit
edilmiş ve Proje tasarımı sırasında kullanılması önerilen spektrumlar hazırlanmıştır.
Proje Sahasının 100 km çevresindeki deprem riski, 1910 ile 2015 yılları arasında
meydana gelen, büyüklüğü 4,5 Mw ya da daha fazla olan depremlerin verileri
kullanılarak analiz edilmiştir.
Ayrıca, KOERI'nin 1910-2015 yılları arasında deprem kataloğuna kaydettiği
depremlerden büyüklüğü 3,5 Mw'nin üzerinde olanlar kullanılarak büyüklüğü en
fazla olan depremi istatistiksel olarak tespit etmek için ikinci bir analiz
gerçekleştirilmiştir.
Birinci analizin sonucunda Proje sahası için deprem şiddeti ve sismik haritalar
çıkarılmış ve olası etkiler analiz edilmiştir. Sonuçlara göre, deprem şiddeti için
yüksek (kırmızı) ve düşük (mavi) “b” değerleri (yani bir bölgenin tektonik
özelliklerine göre değişen sismotektonik parametre) Proje sahasına en az 50-60 km
uzaklıktadır ve bu da deprem riskinin önem derecesinin Proje sahası için düşük
olduğunu göstermektedir. Bölgedeki deprem şiddeti dağılımı (Proje Sahası da dahil)
Şekil H3.10'da verilmektedir.
ENVIRONMENTAL RESOURCES MANAGEMENT GAZİANTEP ENTEGRE SAĞLIK KAMPÜSÜ ESIA/CİLT II/ EK H
H19
Şekil H3.10 Bölgenin Deprem Şiddet Dağılımı
Kaynak: Gaziantep Entegre Sağlık Kampüsü Projesi için Sismik Tehlike (Risk) Analizi Raporu (Haziran 2015
İkinci analiz sonuçlarına göre bölgede gözlemlenebilecek en yüksek deprem
büyüklüğünün 6,15 - 6,2 Mw aralığında olduğu sonucu çıkarılmıştır. Ancak,
güvenliği artırmak için büyüklük olarak 6,5 Mw kullanılması önerilmektedir.
Sismik Tehlike (Risk) Analizi çalışması sırasında zemin profili sınıflandırması da
dikkate alınmıştır. Buna göre, Proje sahasından alınan karot örneklerinin fay
bakımından yüksek olduğu görülse de Çok Kanallı Yüzey Dalgaları Analizi (MASW)
ölçümlerinden elde edilen Vs30=720 m/s (Vs30, 30 metreye kadar ortalama
makaslama dalgası hızıdır) değeri, zeminin, sanat yapıları için uygun kayalık zemin
özelliklerini taşıdığını göstermektedir. Aşağıdaki Tablo H3.3, sismik büyütmeler için
zemin tipi sınıflandırmalarını göstermektedir.
ENVIRONMENTAL RESOURCES MANAGEMENT GAZİANTEP ENTEGRE SAĞLIK KAMPÜSÜ ESIA/CİLT II/ EK H
H20
Tablo H3.3 Sismik Büyütme için Zemin Profil Tipinin Sınıflandırılması Zemin Tipi (Ulusal Deprem
Tehlikelerini Azaltma
Programı, NEHRP)
Genel Tanım 30 metreye kadar Ortalama
Makaslama Dalgası Hızı (m/s)
A Sert kaya >1500
B Kaya 760<Vs≤1500
C Çok yoğun toprak ve yumuşak
kaya
360<Vs≤760
D Katı toprak 15<N<50 veya 50 kPa
<Su<100 kPa
180<Vs≤360
E 3 metreden fazla yumuşak kil
olan toprak ya da herhangi bir
profil, PI>20, w>%40 ve su<25
kPa şeklinde kirli zemin
≤180
F Sahaya özel değerlendirmenin
gerekli olduğu zeminler
-
Kaynak: Bina Sismik Güvenlik Konseyi. 2003, yeni binalar ve diğer yapılar için sismik düzenlemelere yönelik olarak
NEHRP'nin önerdiği hükümler
Proje sahası, C-B sınıfına girmektedir ve "çok yoğun toprak yumuşak kaya" olarak
tanımlanmaktadır.
Proje sahası için Sismik Tehlike (Risk) Analizinin sonuçları aşağıdaki gibi
özetlenebilir:
Proje sahası, aktif DAFZ'nin yaklaşık 50 km doğusundadır;
Bölgedeki en yüksek deprem şiddetinin Proje sahasının 50-60 km uzağında
olduğu tespit edilmiştir ve bu da deprem riskinin önem derecesinin Proje sahası
için düşük olduğunu göstermektedir;
Bölgede gözlemlenebilecek en yüksek deprem büyüklüğünün 6,5 Mw olduğu
tahmin edilmektedir;
Proje Sahasının zemin profili, C-B Sınıfına girmektedir ve bu sınıfın tanımı
şöyledir: "çok yoğun toprak ve yumuşak kaya";
Çalışma alanının spektrum ivme, hız ve yer değiştirme değerleri Toprak
Raporunda belirtilmiştir ve Proje tasarım çalışmaları sırasında bu değerlere
uyulacaktır;
Proje sahasında toprak kayması, kaya düşmesi, çığ ve sel gibi doğal afetler
beklenmemektedir.
H4.2 GAZİANTEP İLİNİN TOPRAK YAPISI
Topraklar, kalitelerine göre sekiz sınıfa ayrılmıştır. Erozyon riskinin olmadığı, kolay
ve ekonomik tarım faaliyetleri için uygun topraklar birinci sınıfta toplanmış, tarıma
uygun olmayan ve sadece dinlenme alanı olarak kullanılabilen topraklar ise sekizinci
sınıfa dahil edilmiştir. Gaziantep ilinin toprak sınıfları ve arazi yapıları Şekil H3.11'de
görülmektedir.
ENVIRONMENTAL RESOURCES MANAGEMENT GAZİANTEP ENTEGRE SAĞLIK KAMPÜSÜ ESIA/CİLT II/ EK H
H21
Şekil H3.11 Gaziantep İli Arazi Sınıfları ve Toprak Yapıları Dağılımı
Kaynak: Gaziantep Çevre Durum Raporu, 2014
Gaziantep Çevre Durum Raporu'nda (2014) da belirtildiği gibi, bölgenin iklim ve
fiziki koşulları farklı farklı olduğu için Gaziantep'teki toprak yapısı da büyük ölçüde
değişiklik göstermektedir.
Proje sahasının yüzeyi çoğunlukla dolgu malzemesi ya da Yavuzeli Bazalt biriminden
gelen kayaç birimlerinin ekstrüzyonudur.
H3.2.1 Saha Toğrağı ve Kirlenmiş Arazi
Kapsam belirleme ziyareti sırasında yerel belediyenin, sahanın güneybatısında geçici
olarak evsel atık depoladığı görülmüştür. SPV tarafından, belediyenin Proje
sahasında evsel atık depolamaya son verdiğini ve sahanın Proje için ayrıldığını
belirtmek için gerekli işaretlerle sahanın çevrelendiği bildirilmiştir. SPV, bu atık
ENVIRONMENTAL RESOURCES MANAGEMENT GAZİANTEP ENTEGRE SAĞLIK KAMPÜSÜ ESIA/CİLT II/ EK H
H22
maddelerin uzaklaştırıldığını da bildirmiştir. Proje sahasının toprak yapısının kayaç
yapıda olduğu için ve sahada bulunan evsel atıklardan kirlenme olasılığı çok düşük
olduğu için ÇSED'nin parçası olarak toprak örnekleme çalışması yapılmamıştır (bkz.
Ek H1). Bu nedenle bu atıkların kaldırılması, alınabilecek uygun tedbirdir.
ENVIRONMENTAL RESOURCES MANAGEMENT GAZİANTEP ENTEGRE SAĞLIK KAMPÜSÜ ESIA/CİLT II/ EK H
H23
H4 ETKİLER
H4.1 İNŞAAT AŞAMASINDA OLASI ETKİLER
H4.1.1 Jeoloji ve Sismik Riskler ile ilgili Etkiler
İnşaat aşamasında deprem olması durumunda sismik olay nedeniyle meydana gelen
kaza, döküntü, yangın vb. ardından, hem çevre hem de toplum ve çalışan sağlığı ve
güvenliği üzerinde önemli etkiler ortaya çıkabilir. Proje sahası, 3. derece deprem
bölgesi içindedir; sahaya özel bir tehlike analizi çalışması yapılmıştır. Buna göre de
Proje tasarımında sismik tasarım ve risk değerlendirmesi ile ilgili Türk mevzuatı
gerekleri ile sahaya özel sismik tehlike analizi çalışmasının bulguları dikkate
alınacaktır. Proje sahası içindeki tüm inşaat işleri sırasında Deprem Bölgelerinde
Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmeliğe (06.03.2007 tarihli 26454 sayılı Resmi
Gazete) uyulacaktır. Buna göre risklerin, teknik ve finansal olarak makul ölçüde
düşük olduğu düşünülmektedir. Böylece etkinin boyutunun ihmal edilebilir ile
küçük arasında olduğu düşünülebilir. Proje sahası 3. derece deprem bölgesi içinde
olduğundan, Proje sahasının duyarlılığı orta olarak tanımlanır ve jeoloji ve sismik
riskler ile ilgili etkinin ihmal edilebilir ile küçük arasında değiştiği tespit edilmiştir.
Ayrıca Proje sahası üzerinde kazı çalışmaları sırasında şev stabilitesinin sağlanması
ve zemin stabilitesi ve kazı ile ilişkili etkileri en az indirmek için gerekli güvenlik
tedbirlerinin alınması önemlidir.
H4.1.2 Toprak üzerindeki Etkiler
Arazinin inşaat için geçici olarak kullanılması, eğer süreç gerektiği gibi
yönetilemezse, sıkıştırma ve kazara sıvı çimento dökülmesi (tehlikeli madde
dökülmesi hariç) gibi olaylar sonucunda toprak kalitesinde etkilere neden olabilir.
Toprak üzerindeki inşaat faaliyetleri yapılması ve iş makinelerinin ve malzemelerinin
depolanması da yağ, yakıt ya da başka tehlikeli malzemelerin dökülmesi (sahada
makinelerin çalıştırılması için yakıt yüklemesi vb. sırasında) nedeniyle zemini
etkileyebilir. Bu konular, Proje tasarımında alınan aşağıdaki etki azaltma tedbirleri ile
kontrol edilecektir.
Tüm yüklenicilerin toprak kalitesini korumak için iyi şantiye uygulamalarını
kullanmaları ve Genel IFC ÇSG Kılavuzlarına uymaları gerekmektedir.
Yağış ve rüzgar erozyonuyla yeni açığa çıkan toprak yüzeylerini korumak için,
silt ve benzeri sedimanları engellemek için geotekstil malzeme kullanımı gibi
tedbirler alınmalıdır.
Açıkta kalan bölgeler içinde veya yakınında çimento ve yaş beton kullanımının
dikkatlice kontrol edilmesi gerekir.
Yakıtlar, yağlar ve kimyasallar, en büyük tank/konteynırın kapasitesinin %110'u
kadar setlerle korunan geçirimsiz bir zemin üzerinde depolanacaktır. Taşınabilir
ekipmana yakıt doldurmak için damlama tavaları kullanılacaktır. Yakıt ve
sıvıların taşınması sırasında dökülmeler olursa derhal sahada kontrol altına
ENVIRONMENTAL RESOURCES MANAGEMENT GAZİANTEP ENTEGRE SAĞLIK KAMPÜSÜ ESIA/CİLT II/ EK H
H24
alınmalıdır. Kirlenmiş toprak sahadan kaldırılarak gerekli ruhsata sahip bir
bertaraf tesisinde uygun bir arıtma ve bertaraf işleminden geçirilecektir.
Kabul edilebilir dolgu" olarak sınıflandırılan inşaat işleri nedeniyle ortaya çıkan
ıskarta ve diğer fazlalık maddeler, uygun olduğunda geri kazanılacak ve inşaat
işlerinde kullanılacaktır. Bu konu ile ilgili olarak, atık malzemelerin yeniden
kullanılmasının kabul edilebilir olduğunu sağlamak için duruma göre ilgili
yetkililere danışılacaktır. Fazlalık inşaat malzemeleri sahada kullanılamıyorsa
yerel kalkınma projelerinde tekrar kullanım için üçüncü şahısların kullanımına
sunulacaktır.
Proje sahasında tarımsal faaliyet yapılmadığı için zeminin hassasiyetinin düşük
olduğu kabul edilmektedir. İyi inşaat uygulamalarının ve yukarıda söz edilen
tedbirlerin, toprağa karşı korunma sağlamak için alınması kaydıyla etkilerin
boyutunun küçük olduğu düşünülmektedir. Bu nedenle ortaya çıkan etkilerin ihmal
edilebilir olması beklenmektedir.
H4.2 İŞLETME AŞAMASINDA OLASI ETKİLER
H4.2.1 Jeoloji ve Sismik Riskler ile ilgili Etkiler
SPV, Şematik Tasarımın Yapısal Raporuna depreme dayanıklı tasarım bilgilerini
eklemiştir. Bu tasarımların Sağlık Bakanlığı ve bakanlığın tasarım ve mühendislik
danışmanları tarafından onaylanması gerekir. Türkiye'de depreme dayanıklı tasarım
özellikleri Ek H2'de, Projenin yapısal özellikleri ve tasarımı da Ek H3'te
açıklanmaktadır. SPV bir deprem değerlendirmesi yaparak gerekli sismik yükleri
taşıyacak bina tasarımını tespit etmiştir (bkz. Ek H4). Sismik yük ve depreme
dayanıklı tasarım değerlendirmesi, bu ESIA'nın kapsamı dışındadır ve bu nedenle bu
ESIA raporu, Ek H4'te sadece referans olarak açıklanan sismik yük değerlendirmesi
ile ilgili öneri ya da sonuç sunmamaktadır. İşletme sırasında bir deprem olması
halinde sismik olay nedeniyle meydana gelen kaza, dökülme, yangın vb. ardından
toprak üzerinde etkiler ortaya çıkabilir. İnşaat sırasında gerekli tasarım adımları
izlenecek ve Bölüm 8.4.1'de açıklanan mevzuat gereklerine uyum sağlanacaktır; jeoloji
ve sismik riskler ile ilgili etkinin ihmal edilebilir ile küçük arasında değiştiği (Bölüm
8.4.1'de verilen açıklamalara göre) tespit edilmiştir.
H4.2.2 Toprak üzerindeki Etkiler
İşletme aşamasında kazara tehlikeli madde dökülmesi, sıhhi atık su tahliyesi için
kullanılan yeraltı borularından kazara gerçekleşen sızıntılar nedeniyle zemin
kirlenebilir. Projenin tasarımında özel etki azaltma tedbirleri vardır. Yakıtlar, yağlar
ve kimyasallar, en büyük tank/konteynırın kapasitesinin %110'u kadar setlerle
korunan geçirimsiz bir zemin üzerinde depolanacaktır. Taşınabilir ekipmana yakıt
doldurmak için damlama tavaları kullanılacaktır. Yakıt ve sıvıların taşınması
ENVIRONMENTAL RESOURCES MANAGEMENT GAZİANTEP ENTEGRE SAĞLIK KAMPÜSÜ ESIA/CİLT II/ EK H
H25
sırasında dökülmeler olursa derhal sahada kontrol altına alınacak, kirlenmiş toprak
sahadan kaldırılarak gerekli ruhsata sahip bir bertaraf tesisinde uygun bir arıtma ve
bertaraf işleminden geçirilecektir.
Proje, tarımsal faaliyet yapılmayan bir arazi üzerinde olduğu için duyarlılığın düşük
olduğu kabul edilmektedir. İşletme sırasında kullanılacak olan yukarıdaki
uygulamalar düşünüldüğünde etkilerin büyüklüğünün küçük olduğu kabul
edilmektedir. Sonuç olarak etkiler ihmal edilebilir olarak sınıflandırılmaktadır.
H4.3 ETKİ AZALTMA TEDBİRLERİ
Yukarıda açıklanan tedbirlere ek olarak, inşaat ve işletme aşamalarında toprağın
korunması için aşağıdaki etki azaltma tedbirleri alınacaktır:
İnşaat sırasında tehlikeli ve tehlikeli olmayan maddeler ve atıklar, SPV'nin
hazırlayacağı Çevre ve Sosyal Yönetim Sistemine göre taşınacak ve gerektiğinde
başka sahaya özgü yönetim planları (yani Tehlikeli Madde Yönetim Planı)
yapılacaktır. Atık üretme ve yönetim yöntemleri ile ilgili bilgiler, Cilt II, Ek E, Atık
kısmında verilmektedir.
Bir drenaj sisteminin kullanılması ve dökülme, yangın vb. halinde Acil
Durumlara Hazırlıklı Olma ve Müdahale Etme Planının uygulanması, toprak
üzerinde önemli etkiler olmasını önleyecektir.
H4.4 GERİYE KALAN ETKİLER
Yukarıda söz edilen etki azaltma tedbirlerinin uygulanmasıyla inşaat ya da işletme
sırasında önemli geriye kalan etki beklenmemektedir.
H4.5 KÜMÜLATİF ETKİLER
Jeoloji ve sismik risklerle ilişkili kümülatif etki tespit edilmemiştir.
EK H1
Toprak Örnekleme Çalışması
Yapılmamasının Nedenleri
ENVIRONMENTAL RESOURCES MANAGEMENT GAZİANTEP ENTEGRE SAĞLIK KAMPÜSÜ ESIA/CİLT II/ EK H
H1-1
H4.1 TOPRAK ÖRNEKLEME ÇALIŞMASI YAPILMAMASININ NEDENLERİ
toprak kirlenmesinin olup olmadığını tespit etmek amacıyla toprak örnekleme etüdü
yapılmasının gerekli olmadığının düşünülmesinin birçok nedeni vardır.
Atıkların eskiden sahada depolanma şeklinin, sızıntı suyu oluşumuna neden olması
pek mümkün değildir. Atık depolamak için kullanılan bölgelerde sızıntı suyu
havuzlarının bulunmaması, bu teoriyi desteklemektedir. Proje sahasında, Toprak
Çalışması sırasında jeolojik üst birimin üst topraktan oluştuğu gözlemlenmiştir ve ek
olarak dolgu malzemesi yalnızca sınırlı bir bölgede görülmüştür. Üst tabakanın
altında gözlemlenen jeolojik birim ve dolgu malzemesi bazalttır. Zemin, büyük
ölçüde dayanımlı bir kayaç birimi olarak tanımlanabilir.
Sızıntı suyu genellikle atıkların anaerobik parçalanması sırasında üretilir; ancak Proje
sahasında depolanan atıkların, sahada bulunduğu süre boyunca aerobik parçalanma
aşamasında olduğu düşünülmektedir. Genelde tam ölçekli depolama alanlarında,
depolama alanlarında sınırlı miktarda oksijen bulunduğu halde atıklar için gerekli
oksijen miktarının yüksek olması nedeniyle aerobik parçalanma aşamasının süresi
çoğunlukla sınırlıdır (Atıkların Depolanması: Sızıntı Suyu, 1997) (1). Ancak Gaziantep
Entegre Sağlık Kampüsü Projesinde atık malzemelerin yüksekliğinin düşük olması ve
kapalı olmayan ve oksijenin bol olduğu bir yerde olma nedeniyle, atıklar sahada
olduğu sürece aerobik parçalanmanın devam etmiş olması mümkündür. Tam ölçekli
bir dolgu sahasında genelde aerobik metabolizmaya dahil olan tek tabaka, oksijenin
taze atıklar içinde hapsolduğu, difüzyon ve yağışlarla temin edildiği en üst tabakadır;
ancak Proje Sahasında depolanan atıklarda bunun deponun tamamı için geçerli
olduğu düşünülmektedir. 2015 yılı Nisan ayında yapılan saha ziyaretinde
gözlemlendiği gibi atıkların sahada konulduğu yerde sızıntı suyu havuzu olduğuna
dair hiçbir işaret yoktur.
Ayrıca atıkların depolandığı bölgenin jeolojisi ve sızıntı suyu oluşması olasılığının
düşük olduğu dikkate alındığında kayaç kirlenmesi riski düşmektedir. Kirlenme
riskini azaltan diğer etkenler aşağıda özetlenmiştir:
Enine kesitlerde ve sondaj loglarında görüldüğü gibi atıkların konulduğu yerde
dolgu malzemesi yoktur (bkz. Şekil H1-1.3 ve Şekil H1-1.4). Malzeme bazaltik
kayaçtır ve bu da toprak malzemesi yerine parçalanmış ortam yapısı göstermekte
ve kirletici olabilecek malzemelerin yüzeye emilmesini sağlayan tekdüze
gözenekliliğe ve büyük toprak yüzey alanına sahiptir. Aşağıda Şekil H1-1.4'te
gösterilen kayaç karotlarında iyi kayaç dayanımı görülmektedir ve bu da kayacın
güçlü bir şekilde parçalanmadığını ve kirlenmiş toprağın aşağı geçebileceği
çatlakların sınırlı sayıda olduğunu göstermektedir. Çatlakların sınırlı sayıda
olması, kirletici olabilecek maddelerin bağlanabileceği alanların da sınırlı olması
demektir.
(1) Landfilling of Waste: Leachate, Christensen, T.H., Cossu, R., Stegmann, R., E&FN SPON and imprint of
Chapman&Hall, UK, 1997.
ENVIRONMENTAL RESOURCES MANAGEMENT GAZİANTEP ENTEGRE SAĞLIK KAMPÜSÜ ESIA/CİLT II/ EK H
H1-2
Kapsamlı bir literatür incelemesine göre, bazaltik kayaçların kirlenmiş
malzemeleri adsorbe etme olasılığı ile ilgili, özellikle atık malzemeden yeraltına
sızıntı ile ilişkili çok az bilgi vardır. Doğal kayaç malzemesinin oldukça heterojen
metal konsantrasyonu olmasına bağlı olarak olarak yüzey suyu sızıntısından
meydana gelebilecek kirlenme olasılığının değerinin bulunmasının zor olduğunu
düşünülmüştür.
Özetle Proje sahası üzerinde atık bulunması nedeniyle kayaç kirlenme riskinin
aşağıdaki nedenlerden dolayı düşük olduğu düşünülmüştür:
a) sızıntı suyu oluşma olasılığının düşük olması;
b) Kayaç dayanımından dolayı kirlenmiş yüzey suyunun yeraltına az miktarda
süzülmesi;
c) Kayaç yüzeyi üzerinde kirleticilerin emilebildiği alanın küçük olması;
d) Asıl kayaç malzemesinin metal konsantrasyonlarında yüksek değişkenlik
olabilmesi.
Metal kirlenmesinin olup olmadığının niceliksel olarak tespit edilmesi de teknik
olarak zor olmaktadır.
Sahadaki toprak sondajlarının hiçbirinde su tespit edilmediği belirtilmektedir. Sahada
ölçülen derinliklere kadar su tablasının olmaması da su tablasının etkilenmesi
olasılığını büyük oranda düşürmektedir.
Jeoteknik etüt kapsamında açılan sondaj kuyularının yerleri, atık malzemelerin Proje
sahası içindeki yerleri, atık malzemelerin depolama alanı çevresinde açılan sondaj
kuyularının enine kesitleri ve 64 numaralı sondaj kaydı sondaj kayıt örneklerinin
resimleri aşağıda verilmiştir.
ENVIRONMENTAL RESOURCES MANAGEMENT GAZİANTEP ENTEGRE SAĞLIK KAMPÜSÜ ESIA/CİLT II/ EK H
H1-3
Şekil H1-1.1 Jeoteknik Etüt Kapsamında Açılan Sondaj Kuyularının Konumu
Şekil H1-1.2 Proje Sahası içinde Atık Malzemelerin Konumu
BBHA
(Raylı Sistem Depolama
Alanı-Otobüs işletmesi
Alanı
ENVIRONMENTAL RESOURCES MANAGEMENT GAZİANTEP ENTEGRE SAĞLIK KAMPÜSÜ ESIA/CİLT II/ EK H
H1-1
Şekil H1-1.3 Atık Madde Depolama Alanı Etrafında Açılan Sondaj Kuyularının Enine Kesitleri
ENVIRONMENTAL RESOURCES MANAGEMENT GAZİANTEP ENTEGRE SAĞLIK KAMPÜSÜ ESIA/CİLT II/ EK H
H1-2
ENVIRONMENTAL RESOURCES MANAGEMENT GAZİANTEP ENTEGRE SAĞLIK KAMPÜSÜ ESIA/CİLT II/ EK H
H1-1
Şekil H1-1.4 64 numaralı Sondaj Kaydının Sondaj Kayıt Örneklerinin Resimleri
EK H2
Deprem Bölgelerinde İnşa Edilecek
Binalar için Şartname
Bayındırlık ve İskan Bakanlığı
Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti
Deprem Bölgelerinde İnşa Edilecek Binalar için Şartname
(2007)
Bölüm 1,2
Yayın: 6.3.2007, 26454 sayılı Resmi Gazete
Değişiklik: 3.5.2007, 26511 sayılı Resmi Gazete
İNGİLİZCE ÇEVİRİYİ HAZIRLAMA SORUMLUSU:
M. Nuray AYDINOGLU, PhD.
Boğaziçi Üniversitesi
Deprem Mühendisliği Bölümü Profesörü
Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü
34684 Çengelköy, İstanbul, Türkiye
e-posta: [email protected]
2
DEPREM BÖLGELERİNDE İNŞA EDİLECEK BİNALAR İÇİN GEREKLER
BÖLÜM 1 - GENEL GEREKLİLİKLER
1.1. KAPSAM
1.1.1 - Bu Şartnamenin gerekleri, deprem bölgelerinde yeni inşa edilen binalar ve önceden
inşa edilen mevcut binalar için geçerlidir.
1.1.2 - Kullanılma durumunda ve/veya yapısal sisteminde değişiklik olabilecek mevcut
binalar ile deprem olmadan önce ya da olduktan sonra değerlendirilecek ve tadilat yapılacak
binalar için geçerli olan gereklilikler, Bölüm 7'de verilmiştir.
1.1.3 - Bu Şartnamenin gereklilikleri; betonarme (yerinde dökme ve ön gerilmeli ve ön
gerilmeli olmayan prefabrik) binalar, yapı çeliği ve kâgir binalar ve bina benzeri yapılar için
geçerlidir.
1.1.4 - İlgili kanuni gereklilikler uygulanana kadar ahşap binalar ve bina benzeri yapılar için
geçerli olan asgari gerekler ve kurallar, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı tarafından
belirlenecek ve tasarımlar da buna uygun şekilde yapılacaktır.
1.1.5 - Bina ve bina benzeri yapılara ek olarak, bu Şartnamenin gerekliliklerine uygun olarak
tasarlanmasına izin verilen bina dışı yapılar, Bölüm 2’nin 2.12 kısmında belirtilenlerle
sınırlıdır. Bu kapsamda köprüler, barajlar, liman yapıları, tüneller, boru hatları, enerji nakil
hatları, nükleer enerji santralleri, doğal gaz depolama tesisleri, yeraltı yapıları ve binalara
göre farklı olan analiz ve güvenlik kurallarıyla tasarlanan diğer yapılar; bu Şartnamenin
kapsamı dışındadır.
1.1.6 - Bu Şartnamenin gerekleri; binanın yapısal sistemini deprem hareketlerinden izole
etmek amacıyla temel ile zemin arasına yerleştirilen özel sistem ve ekipmanlara sahip binalar
ve diğer aktif ve pasif kontrol sistemleri içeren binalar için geçerli değildir.
1.1.7 - Kapsam dışında kalan yapılar için geçerli olan gereklilikler, inşaatları denetleyen
Bakanlıklar tarafından çağdaş uluslararası standartlara göre özel olarak belirlenecek ve söz
konusu inşaatlar, kendi özel şartnameleri hazırlanana kadar ilgili gerekliliklere göre
tasarlanacaktır.
1.2. GENEL İLKELER
1.2.1 - Bu Şartnameye göre genel depreme dayanıklı tasarım ilkeleri, düşük şiddetli
depremlerde binaların yapısal ve yapısal olmayan elemanlarının hasar görmemesini
sağlayacak, orta şiddetli depremlerde yapısal ve yapısal olmayan elemanlarda hasarı
onarılabilir seviyelerle sınırlamak ve yüksek şiddetli depremlerde can kaybını önlemek için
binaların tamamen ya da kısmen yıkılmasını önlemek için belirlenmiştir. Mevcut binaların
değerlendirilmesi ve tadilatında dikkate alınacak performans kriterleri Bölüm 7'de
tanımlanmaktadır.
3
1.2.2 - Bu Şartnamenin konusu tasarım depremi, yukarıda 1.2.1'de tanımlanan yüksek
şiddetli depreme karşılık gelmektedir. Bölüm 2’de Tablo 2.3'e göre Bina Önem Katsayısı I = 1
olan binalar için 50 yıl içinde tasarım depreminin aşılma olasılığı %10'dur. Farklı aşılma
olasılıkları olan depremler, mevcut binaların değerlendirilmesi ve tadilatı için dikkate
alınmak üzere Bölüm 7'de tanımlanmıştır.
1.2.3 - Bu Şartnamede anılan deprem bölgeleri, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı tarafından
hazırlanan ve Bakanlar Kurulu kararnamesi ile düzenlenen Türkiye Deprem Bölgeleri
Haritasında gösterilen birinci, ikinci, üçüncü ve dördüncü deprem bölgeleridir.
1.2.4 - Buna göre inşa edilecek binalar için Bayındırlık ve İskan Bakanlığının "Genel Teknik
Şartname"sindeki malzeme ve işçilik gereklerine uyulacaktır.
4
2.0. GÖSTERİM
A(T) = Spektral İvme Katsayısı
Ao = Etkili Zemin İvme Katsayısı
Ba = Ana eksen a yönünde yapısal eleman için dahili tasarım kuvvet bileşeni
Bax = x yönündeki deprem nedeniyle ana eksen a yönünde yapısal eleman için dahili
kuvvet bileşeni
Bay = x yönüne dik y yönündeki deprem nedeniyle ana eksen a yönünde yapısal eleman
için dahili kuvvet bileşeni
Bb = Ana eksen b yönünde yapısal eleman için dahili tasarım kuvvetinin büyüklüğü
Bbx = x yönündeki deprem nedeniyle ana eksen b yönünde yapısal eleman için dahili
kuvvet bileşeni
Bby = x yönüne dik y yönündeki deprem nedeniyle ana eksen b yönünde yapısal eleman
için dahili kuvvet bileşeni
BB = Mod Birleştirme Yönteminde mod birleştirme ile elde edilen yanıt miktarı
BD = BB'nin büyütülmüş değeri
Di = Eşdeğer Sismik Yük Yönteminde kullanılacak büyütme faktörü; burulma açısından
düzensiz bir binanın i. katında ±%5 ek dış merkezliliğe kadar
dfi = Ffi hayali yükler altında binanın i. katında hesaplanan yer değiştirme
di = Tasarım sismik yükleri altında binanın i. katında hesaplanan yer değiştirme
Ffi = Temel doğal titreşim periyodunun tespitinde i. katta etkili olan fiktif yük
Fi = Eşdeğer Sismik Yük Yönteminde i. katta etkili olan tasarım sismik yükü
fe = Mekanik ve elektriksel ekipmanın kütle merkezinde etkili olan eşdeğer sismik yük
g = Yerçekimi ivmesi (9,81 m/s2)
gi = Binanın i. katında toplam kalıcı yük
Hi = En üst temel seviyesinden ölçülerek tespit edilen, binanın i. kat yüksekliği (Sert
çevresel bodrum duvarları olan binalarda binanın zemin kat seviyesinin en üstünden
ölçülen i. kat yüksekliği) [m]
HN = En üst temel seviyesinden ölçülerek tespit edilen, binanın toplam yüksekliği (Sert
çevresel bodrum duvarları olan binalarda binanın zemin kat seviyesinin en üstünden
ölçülen toplam yüksekliği) [m]
Hw = En üst temel seviyesinden veya zemin kat seviyesinin üstünden ölçülerek tespit
edilen, yapı duvarının toplam yüksekliği
hi = Binanın i. katının yüksekliği [m]
I = Bina Önem Katsayısı
lw = Yapı duvarının ya da bağlantılı duvar parçasının plan yüksekliği
Mn = n. doğal titreşim modunun modal kütlesi
Mxn = Dikkate alınan x deprem yönünde binanın n. doğal titreşim modunun etkili katılım
kütlesi
Myn = Dikkate alınan y deprem yönünde binanın n. doğal titreşim modunun etkili katılım
kütlesi
mi = binanın i. kat kütlesi (mi = wi /g)
mei = Katların rijit diyaframlar olarak modellenmesiyle binanın i. katının kütle
merkezinden geçen düşey eksen etrafında kütle eylemsizlik momenti
N = Temel seviyesinden itibaren binanın toplam kat sayısı (Sert çevresel bodrum
duvarları olan binalarda zemin kat seviyesinden ölçülen toplam kat sayısı)
5
n = Hareketli Yük Katılım Faktörü
qi = Binanın i. katında toplam hareketli yük
R = Yapısal Davranış Faktörü
Ralt, Rüst = Sırasıyla aşağıdaki katlar ve çatı için R faktörleri - üstte mafsallı kolonları olan tek
katlı çerçevelerin, yerinde dökme betonarme, ön dökümlü veya yapısal çelik binaların çatı
olarak kullanıldığı yerlerde.
RNÇ = Tüm sismik yüklerin nominal süneklik seviyesinde çerçevelerle taşındığı durumda
Tablo 2.5'te tanımlanan Yapısal Davranış Faktörü
RYP = Tüm sismik yüklerin yüksek süneklik seviyesinde duvarlarla taşındığı durumda
Tablo 2.5'te tanımlanan Yapısal Davranış Faktörü
Ra(T) = Sismik Yük Azaltma Faktörü
S(T) = Spektrum Katsayısı
Sae(T) = Elastik spektral ivme [m /s2]
SaR(T) = n. doğal titreşim modu için azaltılmış spektral ivme [m /s2]
T = Bina doğal titreşim periyodu [s]
T1 = Binanın birinci doğal titreşim periyodu [s]
TA, TB = Karakteristik Spektrum Periyotları [s]
Tm, Tn = Binanın m. ve n. doğal titreşim periyotları [s]
Vi = Binanın i. katında dikkate alınan deprem yönünde kat kesmesi
Vt = Eşdeğer Sismik Yük Yönteminde dikkate alınan deprem yönünde bina (temel kesme)
üzerinde etkili toplam eşdeğer sismik yük
VtB = Mod Birleştirme Yönteminde, dikkate alınan deprem yönünde modal birleştirme ile
elde edilen ve bina (temel kesme) üzerinde etkili toplam tasarım sismik yükü
W = Hareketli Yük Katılım Faktörü dikkate alınarak hesaplanan toplam bina ağırlığı
we = Mekanik veya elektrikli ekipmanın ağırlığı
wi = Hareketli Yük Katılım Faktörü dikkate alınarak binanın i. Katının ağırlığı
Y = Mod Birleştirme Yönteminde dikkate alınan yeterli doğal titreşim modlarının
sayısı
α = Sismik bağlantının boşluk boyutunun tespiti için kullanılan katsayı
αS = Yüksek süneklik seviyesinde yapı duvarlarının tabanlarındaki kesmelerin sayısının
tüm binanın taban kesmesine oranı
ß = Mod Birleştirme Yöntemiyle hesaplanan tepki miktarlarının alt sınırlarını tespit etmek
için kullanılan katsayı
∆i = Binanın i. katında azaltılmış kat kayması
(∆i)ort = Binanın i. katında ortalama azaltılmış kat kayması
∆FN = Binanın N. katında (en üst) ekili olan ek eşdeğer sismik yük
δi = Binanın i. katında etkili kat kayması
(δi)max = Binanın i. katında maksimum etkili kat kayması
ηbi = Binanın i. katında tanımlanan Burulma Düzensizliği Faktörü
ηci = Binanın i. katında tanımlanan Dayanım Düzensizliği Faktörü
ηki = Binanın i. katında tanımlanan Rijitlik Düzensizliği Faktörü
φxin = Katları rijit diyaframlar olarak modellenen binalarda binanın i. katında x yönündeki
n. mod şeklinin yatay bileşeni
φyin = Katları rijit diyaframlar olarak modellenen binalarda binanın i. katında y yönündeki
n. mod şeklinin yatay bileşeni
φθin = Katları rijit diyaframlar olarak modellenen binalarda binanın i. katında düşey eksen
etrafında n. mod şeklinin dönel bileşeni
θi = Binanın i. katında tanımlanan İkinci Dereceden Etki Göstergesi
6
2.1. KAPSAM
2.1.1 - 1.2.3'te tanımlanan deprem bölgelerinde yapılacak tüm yerinde dökme ve prefabrik
betonarme binalar, yapısal çelik binaları ve bina benzeri yapıların depreme dayanıklı
tasarımı için kullanılacak sismik yükler ve analiz gerekleri, bu bölümde tanımlanmıştır.
Kagir binalarla ilgili kurallar ise Bölüm 5'te sunulmuştur.
2.1.2 - Bina temelleri ve zemin dayanma yapılarının analizine yönelik kurallar, Bölüm 6'da
verilmiştir.
2.1.3 - Bu bölümün gerekliliklerine göre analiz edilmesine izin verilen bina dışı yapılar, Bölüm
2.12'de verilenlerle sınırlıdır.
2.1.4 - Mevcut binaların sismik performans değerlendirmesi ve tadilatı için kullanılacak olan
analiz kuralları, Bölüm 7'de verilmektedir.
2.2. GENEL KILAVUZLAR VE KURALLAR
2.2.1. Bina Yapı Sistemleri için Genel Kılavuzlar
2.2.1.1 - Bir bütün olarak sismik yüklere dayanan bina yapı sistemi ile sistemin yapı
elemanlarının her birine, sismik yüklerin temel zeminine kadar kesintisiz ve güvenli bir şekilde
aktarılması için, yeterli rijitlik, stabilite ve dayanım sağlanacaktır.
2.2.1.2 - Yapı sisteminin elemanları arasında yanal sismik yüklerin güvenli aktarılmasını
sağlamak için döşeme sistemlerinde yeterli rijitlik ve dayanım olmalıdır. Aksi takdirde uygun
kollektör elemanları sağlanmalıdır.
2.2.1.3 - Yapı sistemine giren sismik enerjinin büyük kısmını dağıtmak için bu Şartnamenin
3. ve 4. Bölümlerinde belirtilen sünek tasarım ilkelerine uyulmalıdır.
2.2.1.4 - 2.3.1'de tanımlanan düzensiz binaların tasarımı ve inşasından kaçınılmalıdır. Yapı
sistemi, planda simetrik ya da neredeyse simetrik olarak düzenlenmelidir ve Tablo 2.1'de tip A1
düzensizlik olarak tanımlanan burulma düzensizliğinden tercihen kaçınılması gerekir. Bu
bağlamda yapı duvarları gibi rijit yapı elemanlarının, binanın burulma rijitliğini artıracak şekilde
yerleştirilmesi gerekir. Öte yandan, Tablo 2.1'de B1 ve B2 tipleri olarak tanımlanan ve herhangi
bir katta zayıf kat veya yumuşak kat ortaya çıkaran düşey düzensizliklerden kaçınılmalıdır.
2.2.1.5 - Uygun yapı modeli yöntemleriyle, kolon dönüşlerinin ve özellikle Bölüm 6 Tablo
6.1'de grup (C) ve (D) sınıfına giren duvar destek temellerinin zemin üzerinde dönmesinin
etkileri dikkate alınmalıdır.
2.2.2. Sismik Yükler için Genel Kurallar
2.2.2.1 - Bu bölümde aksi belirtilmediği sürece, binalar üzerinde etkili olan sismik yükler için
2.4'te belirtilen Spektral İvme Katsayısı ve 2.5'te belirtilen Sismik Yük Azaltma Faktörü esas
alınır.
7
2.2.2.2 - Bu Şartnamede aksi belirtilmediği sürece sismik yüklerin yatay düzlemde
binanın iki dik ekseni boyunca aynı anda etki etmediği varsayılacaktır. Dikkate alınan
depremlerin birleşik etkileri için geçerli kurallar 2.7.5'te verilmiştir.
2.2.2.3 - Bu Şartnamede aksi belirtilmediği sürece, sismik yüklerin ve nihai dayanım
teorisi doğrultusunda diğer yüklerin birleşik etkileri altında tasarımın dahili kuvvetlerini
tespit etmek için kullanılacak yük faktörleri, ilgili yapı şartnamelerinden alınacaktır.
2.2.2.4 - Rüzgar yükleri ile sismik yüklerin aynı anda etkili olmadığı varsayılacak ve her
yapı elemanının tasarımı için rüzgar ya da deprem nedeniyle ortaya çıkan en uygunsuz tepki
miktarı hesaba katılacaktır. Ancak rüzgardan kaynaklanan büyüklükler hakim olsa bile yapı
elemanları ve bağlantılarının boyutlarının ve detaylarının ayarlanması için bu Şartnamede
verilen kurallar uygulanacaktır.
2.3. DÜZENSİZ BİNALAR
2.3.1. Düzensiz Binaların Tanımı
Uygunsuz sismik davranışları nedeniyle tasarlanmaması ve yapılmaması gereken düzensiz
binaların tanımı ile ilgili olarak, plan ve kottaki düzensizlik tipleri Tablo 2.1'de verilmiştir ve
ilgili koşullar 2.3.2'de açıklanmıştır.
2.3.2. Düzensiz Binalara Yönelik Koşullar
Tablo 2.1'de tanımlanan düzensizlikler ile ilgili koşullar aşağıda verilmiştir:
2.3.2.1 - A1 ve B2 düzensizlik tipleri, aşağıda 2.6'da belirtilen sismik analiz yönteminin
seçiminde etkilidir.
2.3.2.2 - Düzensizlik tipi A2 ve A3 olan binalarda birinci ve ikinci deprem bölgelerinde
yapılan hesaplama ile döşeme sistemlerinin, düşey yapı elemanları arasında güvenli sismik
yük aktarımına uygun olduğu doğrulanmalıdır.
2.3.2.3 - Düzensizlik tipi B1 olan binalarda, i. katta toplam dolgu duvar alanı, bir
üstündeki kattakinden yüksekse ηci'nin belirlenmesinde dolgu duvarlar dikkate alınmaz.
0,60 < (ηci)min < 0,80 aralığında, Tablo 2.5'te verilen Yapısal Davranış Faktörü, 1,25 (ηci)min
ile çarpılacak ve bu, iki deprem yönünde de tüm bina için geçerlidir. Ancak hiçbir durumda
ηci < 0,60 olmasına izin verilmeyecektir. Aksi takdirde zayıf katın dayanımı ve rijitliği
artırılacak ve sismik analiz tekrarlanacaktır.
2.3.2.4 - Düzensizlik tipi B3 olan binalarla ilgili koşullar aşağıda verilmiştir:
(a) Tüm deprem bölgelerinde binanın herhangi bir katındaki kolonların hiçbir şekilde
konsol kirişleri üzerine ya da alttaki kolonlardaki köşebentlerin üzerine ya da ucuna
yaslanmasına hiçbir şekilde izin verilmeyecektir.
8
A - PLANDA DÜZENSİZLİKLER İlgili
Hususlar
A1 - Burulma Düzensizliği:
Herhangi iki ortogonal deprem yönü için, bir kattaki maksimum kat kaymasının
aynı katta aynı yöndeki ortalama kat kaymasına oranı olarak tanımlanan
Burulma Düzensizliği Faktörü ηbi'nin 1,2'den büyük olduğu durum (Şekil
2.1). [ηbi = (∆i)max / (∆i)ort > 1.2]
Kat kaymaları, 2.7'ye göre ± %5 ek dış merkezlilik etkileri hesaba katılarak
hesaplanacaktır.
2.3.2.1
A2 - Kat Süreksizlikleri:
Herhangi bir zeminde (Şekil 2.2);
I - Merdiven ve asansör boşluğu dahil tüm boşlukların toplam alanının, toplam
zemin alanının 1/3'ünü aştığı durum,
II - Lokal zemin açıklıkları nedeniyle sismik yüklerin düşey yapı elemanlarına
güvenli aktarımının zorlaştığı durumlar,
III - Zeminlerin düzlem içi rijitliğinde ve dayanımında ani düşüşlerin olduğu
durumlar.
2.3.2.2
A3 - Planda Projeksiyonlar:
Planda iki ana yönün ikisinde de girinti köşelerin ötesindeki projeksiyonların,
binanın toplam plan boyutlarını, ilgili yönlerde %20'den fazla oranda aştığı
durumlar. (Şekil 2.3).
2.3.2.2
B - KOTTA DÜZENSİZLİKLER İlgili
Hususlar
B1 - Katlar Arası Dayanım Düzensizliği (Zayıf Kat):
Betonarme binalarda ortogonal deprem yönlerinin her birinde, bir katın etkili
kesme alanının hemen üzerindeki etkili kesme alanına oranı olarak tanımlanan
Dayanım Düzensizliği Faktörü ηci'nin 0,80'den düşük olduğu durum. [ηci = (∑Ae)i
/ (∑Ae)i+1< 0,80]
Herhangi bir katta etkili kesme alanının tanımı:
∑Ae = ∑Aw + ∑Ag + 0,15 ∑Ak (gösterimler için bkz. 3.0 )
2.3.2.2
B2 - Katlar Arası Rijitlik Düzensizliği (Yumuşak Kat):
İki ortogonal deprem yönünün her birinde, bir katın ortalama kat kaymasının,
hemen üzerindeki ya da hemen altındaki kattaki ortalama kat kaymasına oranı
olarak tanımlanan Rijitlik Düzensizliği Faktörü ηki'nin 2,0'den düşük olduğu
durum.
[ηki = (∆i/hi)ort/ (∆i+1/hi+1)ort > 2,0 veya
[ηki = (∆i/hi)ort/ (∆i-1/hi-1)ort > 2,0]
Kat kaymaları, 2.7'ye göre ± %5 ek dış merkezlilik etkileri hesaba katılarak
hesaplanacaktır.
2.3.2.1
B3 - Düşey Yapı Elemanlarının Süreksizliği:
Düşey yapı elemanlarının (kolon ya da yapı duvarları) bazı katlarda çıkarıldığı
ve altlarından kiriş veya köşebentli kolonlarla desteklendiği veya üst katların
yapı duvarlarının altlarından kolon ya da kirişlerle desteklendiği durumlar (Şekil
2.4).
2.3.2.4
9
Şekil 2.2
Zeminlerin kendi düzlemlerinde rijit diyaframlar gibi davrandığı
durumda
Burulma düzensizliği faktörü:
Burulma düzensizliği: ηbi> 1,2
Şekil 2.1
Deprem yönü İ. Kat zemini
Tip A2 düzensizliği - I
Ab / A > 1/3
Ab : Açıklıkların toplam alanı
A : Toplam zemin alanı
Tip A2 düzensizliği - II
Kesit A-A
Tip A2 düzensizliği - II ve III
10
Tip A3 düzensizliği:
ax > 0,2 Lx ve aynı zamanda ay > 0,2 Ly Şekil 2.3
Şekil 2.4
(b) Bir kolonun, iki ucundan destekli bir kiriş üzerinde durduğu durumda birleşik düşey
yüklerin ve sismik yüklerin ilgili deprem yönünde tetiklediği tüm dahili kuvvet bileşenleri,
kirişim tüm kesitlerinde ve bu kirişe bağlanan diğer tüm kiriş ve kolonların tüm kesitlerinde
%50 artırılır.
(c) Hiçbir durumda duvarların altlarındaki kolonlara yaslanmasına izin verilmez.
(d) Binanın hiçbir katında yapı duvarlarının kendi düzlemlerinde kiriş açıklığına
yaslanmasına hiçbir şekilde izin verilmez.
11
2.4. ELASTİK SİSMİK YÜKLERİN TANIMI: SPEKTRAL İVME KATSAYISI
Sismik yükleri tespit etmek için dikkate alınacak Spektral İvme Katsayısı, A(T), Denklem
(2.1) ile verilmiştir. %5 sönümlenmiş elastik Tasarım İvme Spektrumunun ordinatı olarak
tanımlanan Elastik spektral ivme, Sae(T), spektral ivme katsayısı ile g yer çekimi ivmesinin
çarpımına eşittir.
(2,1)
A(T) = A0 I S(T)
Sae(T) = A(T) g
2.4.1. Etkili Zemin İvme Katsayısı
Denklem (2.1) ile bulunan Etkili Zemin İvme Katsayısı, A0 Tablo 2.2'de verilmiştir.
TABLO 2.2 - ETKİLİ ZEMİN İVME KATSAYISI (A0)
Sismik Bölge A0
1 0,40
2 0,30
3 0,20
4 0,10
2.4.2. Bina Önem Katsayısı
Denklem (2.1) ile bulunan Bina Önem Katsayısı, I Tablo 2.3'te verilmiştir.
TABLO 2.3 - BİNA ÖNEM KATSAYISI ( I )
Kullanım Amacı veya Bina Türü Önem
Katsayısı (I)
1. Depremden sonra kullanılacak binalar ve tehlikeli malzemeler içeren binalar
a) Deprem sonrası derhal kullanılacak binalar (Hastaneler, dispanserler, sağlık
ocakları, yangınla mücadele binaları ve tesisleri, PTT ve diğer telekomünikasyon
tesisleri, ulaşım istasyonları ve terminalleri, enerji üretim ve dağıtım tesisleri,
valilik, belediye ve belediye yönetim binaları, ilk yardım ve acil durum planlama
istasyonları)
b) Zehirli, patlayıcı ve yanıcı materyal vb. içeren veya depolayan binalar
1,5
2. Uzun süreli ve yoğun bir şekilde kullanılan binalar ve değerli mallar içeren
binalar
a) Okullar, diğer eğitim binaları ve tesisleri, yurtlar ve pansiyonlar, askeri
cezaevleri, hapishaneler vb.
b) Müzeler
1,4
3. Yoğun bir şekilde ancak kısa süreyle kullanılan binalar
Spor tesisleri, sinema, tiyatro ve konser salonları vb.
1. 2
12
4. Diğer binalar
Yukarıda tanımlanan binalar dışındaki binalar. (Konut ve ofis binaları, oteller,
bina benzeri endüstriyel yapılar vb.)
1,0
2.4.3. Spektrum Katsayısı
2.4.3.1 - Denklem (2.1) ile verilen Spektrum Katsayısı, S(T), lokal saha koşulları ve
binanın doğal süresi T'ye bağlı olarak Denklem (2.2) ile bulunur (Şekil 2.5):
(2.2)
Denklem (2.2) ile gösterilen Karakteristik Spektrum Periyotları, TA ve TB, Bölüm 6'da Tablo
6.2'de tanımlanan Lokal Saha Sınıflarına göre Tablo 2.4'te belirtilmiştir.
TABLO 2.4 - KARAKTERİSTİK SPEKTRUM PERİYOTLARI (TA , TB)
Tablo 12.2'ye göre Lokal Saha Sınıfı TA (ikinci) TB (ikinci)
Z1 0,10 0,30
Z2 0,15 0,40
Z3 0,15 0,60
Z4 0,20 0,90
2.4.3.2 - Bölüm 6'nın 6.2.1.2 ve 6.2.1.3 bölümlerinde belirtilen gerekler sağlanmazsa lokal saha
sınıfı Z4 için Tablo 2.4'te tanımlanan karakteristik spektrum periyotları kullanılacaktır.
2.4.4. Özel Tasarım İvme Spektrumları
Gerekirse elastik ivme spektrumu, özel araştırmalarla lokal sismik koşullar ve saha koşulları
dikkate alınarak tespit edilebilir. Ancak bu şekilde elde edilen ivme spektrumu ordinatlarına
karşılık gelen spektral ivme katsayıları, Tablo 2.4'te belirtilen ilgili karakteristik periyotlara
göre Denklem (2.1) ile tespit edilenlerden kesinlikle daha düşük olamaz.
Şekil 2.5
13
2.5. ELASTİK SİSMİK YÜKLERİN AZALTILMASI: SİSMİK YÜK AZALTMA
KATSAYISI
Deprem sırasında yapı sisteminin özel doğrusal olmayan davranışı için, 2.4'te tanımlanan
spektral ivme katsayısı cinsinden tespit edilen elastik sismik yükler aşağıda tanımlanan
Sismik Yük Azaltma Faktörü değerine bölünecektir. Sismik Yük Azaltma Faktörü, Ra(T),
Denklem (2.3) kullanılarak, aşağıda Tablo 2.5'te çeşitli yapı sistemleri için tanımlanan Yapısal
Davranış Faktörü, R, ve doğal titreşim periyotu T cinsinden bulunur.
2.5.1. Yapı Sistemlerinin Süneklik Seviyeleri ile ilgili Genel Koşullar
2.5.1.1 - Yapısal Davranış Faktörleri Tablo 2.5'te belirtilen yüksek süneklik seviyesindeki yapı
sistemleri ve nominal süneklik seviyesindeki yapı sistemleri için yerine getirilecek tanımlar ve
gerekler, betonarme binalar için Bölüm 3'te ve yapı çeliği binaları için Bölüm 4'te verilmiştir.
2.5.1.2 - Tablo 2.5'te yüksek süneklik seviyesi olarak belirtilen yapı sistemlerinde süneklik seviyeleri iki
yan deprem yönünde de yüksek olur. Bir deprem yönünde yüksek süneklik ya da karma süneklik
seviyesindeki sistemler ve dik deprem yönünde nominal süneklik seviyesindeki sistemler, iki yönde
nominal süneklik seviyesindeki yapı sistemleri olarak kabul edilir.
2.5.1.3 - Süneklik seviyelerinin iki yönde yanı olduğu yapı sistemlerinde ya da bir yönde yüksek
süneklik seviyesi, diğer yönde karma süneklik seviyesi olan sistemlerde, farklı yönlerde farklı R
faktörleri kullanılabilir.
2.5.1.4 - Yapı duvarları olmayan betonarme düz döşeme sistemleri ile kolonları ve kirişleri 3.3, 3.4 ve
3.5'te verilen gereklere uygun olmayan çıplak ya da dolgulu döşeme kirişi ve kaset döşeme sistemleri,
nominal süneklik seviyesindeki sistemler olarak düşünülür.
2.5.1.5 - Birinci ve ikinci deprem bölgelerinde;
(a) Aşağıdaki (b) paragrafı hariç olmak üzere sadece çerçeveden oluşan yağı sistemleri olan binalar
için yüksek süneklik seviyesindeki yapı sistemlerinin kullanılması zorunludur.
(b) Tablo 2.3'e göre Bina Önem Katsayısının I = 1,2 ve I = 1,0 olan yapı çeliği binalarında, HN ≤ 16 m
koşulunun sağlanması kaydıyla, yalnızca nominal süneklik seviyesindeki çerçevelerden oluşan yapı
sistemleri kullanılabilir.
(c) Tablo 2.3'e göre Bina Önem Katsayısının I = 1,5 ve I = 1,4 olduğu tüm binalarda, 2.5.4.1'de
tanımlanan yüksek süneklik seviyesindeki yapı sistemleri veya karma süneklikli yapı sistemleri
kullanılacaktır.
2.5.1.6 - Yapı duvarları olmayan nominal süneklik seviyeli yapı sistemlerine, yalnızca
aşağıdaki koşulların olduğu üçüncü ve dördüncü sismik bölgelerde izin verilir.
14
(a) HN ≤ 13 m koşulunun sağlanması kaydıyla, 2.5.1.4'te tanımlanan betonarme binalar
inşa edilebilir.
(b) 2.5.1.4'te tanımlananlar hariç olmak üzere, yalnızca nominal süneklik seviyesindeki
çerçevelerden oluşan yapı sistemleri içeren betonarme ve yapı çeliği binaları, HN ≤ 25 m
sağlanırsa inşa edilebilir.
TABLO 2.5 - YAPISAL DAVRANIŞ FAKTÖRLERİ (R)
Sistem ve Sistem ve
Nominal Yüksek
BİNA YAPI SİSTEMİ Süneklik Süneklik
Seviyesi Seviyesi
(1) YERİNDE DÖKME BETONARME
BİNALAR
(1.1) Sismik yükler için çerçevelerle tam dayanıklılık sağlanan
binalar
(1.2) Sismik yükler için bağlanan yapı duvarlarıyla tam
dayanıklılık sağlanan binalar
(1.3) Sismik yükler için dolu yapı duvarlarıyla tam dayanıklılık
sağlanan binalar
(1.4) Sismik yükler için çerçeveler ve dolu ve/veya bağlantılı
yapı duvarlarıyla dayanıklılık sağlanan binalar
4 8
4 7
4 6
4 7
(2) PREFABRİK BETONARME BİNALAR
(2.1) Sismik yükler için döngüsel moment aktarımı yapabilen
bağlantılara sahip çerçevelerle tam dayanıklılık sağlanan binalar 3 7
(2.2) Sismik yükler için kolonları üstten mafsallı tek katlı
çerçevelerle tam dayanıklılık sağlanan binalar — 3
(2.3) Sismik yükler için prefabrik ya da yerinde dökme dolu
ve/veya mafsallı çerçeve bağlantılı bağlı yapı duvarları ile tam
dayanıklılık sağlanan prefabrik binalar — 5
(2.4) Sismik yükler için döngüsel moment aktarımı yapabilen
bağlantılara sahip çerçevelerle ve yerinde dökme dolu ve/veya
bağlı yapı duvarları ile dayanıklılık sağlanan binalar 3 6
(3) YAPI ÇELİĞİ BİNALARI
(3.1) Sismik yükler için çerçevelerle tam dayanıklılık sağlanan
binalar 5 8
(3.2) Sismik yükler için kolonları üstten mafsallı tek katlı
çerçevelerle tam dayanıklılık sağlanan binalar — 4
(3.3) Sismik yükler için destekli çerçevelerle veya yerinde dökme
betonarme yapı duvarlarıyla tam dayanıklılık sağlanan binalar 4 5
(a) Eş merkezli destekli çerçeveler — 7
(b) Dış merkezli destekli çerçeveler 4 6
(c) Betonarme yapı duvarları
(3.4) Sismik yükler için çerçeve ve destekli çerçevelerle veya
yerinde dökme betonarme yapı duvarlarıyla tam dayanıklılık
15
sağlanan binalar
(a) Eş merkezli destekli çerçeveler 5 6
(b) Dış merkezli destekli çerçeveler — 8
(c) Betonarme yapı duvarları 4 7
16
2.5.2. Yüksek Süneklik Seviyesindeki Dolu Yapı Duvarı-Çerçeve Sistemleri İçin Koşullar
Sismik yükler için yüksek süneklik seviyesindeki betonarme dolu yapı duvarları ve yüksek
süneklik seviyesindeki betonarme veya yapı çeliği çerçeveleri ile dayanıklılık sağlanan binalara
yönelik gereklilikler aşağıda verilmiştir:
2.5.2.1 - Tablo 3.5'teki gibi yerinde dökme betonarme ve çelik çerçevelerde R=7, prefabrik
betonarme çerçevelerde R=6 kullanılabilmesi için, dolu yapı duvarlarının tabanlarında sismik
yükler altında oluşan bükülme kesmelerinin toplamı, tüm bina için oluşan toplam taban
kesmesinin %75'ini aşamaz (αS ≤ 0,75).
2.5.2.2 - 2.5.2.1'de verilen gerekliliğin sağlanamadığı durumda, 0,75 < αS ≤ 1,0 aralığında
kullanılacak R faktörü; yerinde dökme betonarme ve çelik çerçevelerde R = 10 - 4 αS ile ve
prefabrik betonarme çerçevelerde R = 9 - 4 αS ile bulunacaktır.
2.5.2.3 - Hw / lw ≤ 2,0 olan yapı duvarlarında yukarıda tanımlanan R faktörlerine göre
hesaplanan dahili kuvvetler, [3 / (1 + Hw / lw)] ile çarpılarak büyütülür. Ancak büyütme faktörü
2'den büyük olamaz.
2.5.3. Belirli Nominal Süneklik Seviyeli Sistemlerde Yapı Duvarlarının Zorunlu Kullanım
Koşulları
2.5.1.6'nın (a) ve (b) paragraflarında tanımlanan nominal süneklik seviyesindeki yapı sistemleri
de tüm deprem bölgelerinde ve aynı paragraflarda tanımlanan yükseklik sınırları üzerinde inşa
edilebilir. Ancak bu tür durumlarda betonarme binaların tüm yüksekliği boyunca yüksek
süneklik seviyesinde veya nominal süneklik seviyesinde dolu ya da bağlı yapı duvarlarının ve
yapı çeliği binalarında yüksek süneklik seviyesinde veya nominal süneklik seviyesinde eş
merkezli ya da dış merkezli destekli çerçevelerin kullanılması zorunludur.
2.5.3.1 - Yapı sisteminde nominal süneklik seviyesinde yapı duvarları kullanılıyorsa taban
yapı duvarlarında her deprem yönünde sismik yüklerden kaynaklanan kesmelerin toplamı, tüm
bina için oluşan toplam taban kesmesinin %75'inden fazla olacaktır.
2.5.3.2 - Yapı sisteminde yüksek süneklik seviyesinde yapı duvarlarının kullanıldığı
durumlarda 2.5.4.1'de karma yapı sistemleri için verilen gereklilikler geçerli olacaktır.
2.5.4. Karma Süneklikli Yapı Sistemlerine Yönelik Koşullar
2.5.4.1 - 2.5.1.6'nın (a) ve (b) paragraflarında tanımlanan nominal süneklik seviyesindeki yapı
sistemleri, yüksek süneklik seviyesindeki yapı duvarları ile birlikte kullanılabilir. Aşağıdaki
koşulların sağlanması ile birlikte betonarme dolu ve bağlı yapı duvarları veya eş merkezli ya da
dış merkezli destekli çerçeveler (çelik binalar için), karma süneklik seviyeli sistemler içeren bu tür
yapı sistemlerinde kullanılabilir.
(a) Bu tür karma sistemlerin analizinde, çerçeve ve duvarlar birlikte düşünülür; ancak tüm
durumlarda her deprem yönünde αS ≥ 0,40 koşulu sağlanır.
17
(b) İki deprem yönünde de αS ≥ 2/3 sağlanırsa, sismik yükler için yüksek süneklik seviyeli
yapı duvarları ile tam dayanıklılık sağlanan durum için Tablo 2.5'te tanımlanan R faktörü (R
= RYP) tüm yapı sisteminde kullanılabilir.
(c) 0,40 < αS < 2/3 aralığında iki deprem yönünde R = RNÇ + 1,5 αS (RYP - RNÇ) ilişkisi
kullanılacaktır.
2.5.4.2 - Binaların bodrum katlarında kullanılan betonarme rijit çevre duvarları, Tablo
2.5'te verilen yapı duvarı sistemlerinin veya yapı duvarı¬çerçeve sistemlerinin parçası olarak
dikkate alınmaz. Bu tür binalar için geçerli olan kurallar, 2.7.2.4 ve 2.8.3.2'de verilmiştir.
2.5.5. Kolonları Üstten Mafsallı Binalara Yönelik Koşullar
2.5.5.1 - Kolonları üstten mafsallı tek katlı çerçevelerden oluşan betonarme binalarda;
(a) Yerinde dökme betonarme kolonlar için Tablo 2.5'in (2.2) maddesinde prefabrik binalar
için tanımlanan R faktörü kullanılacaktır.
(b) R faktörleri Tablo 2.5'te (2.2) ve (3.2) maddelerinde belirtilen prefabrik betonarme ve
çelik binalar için geçerli olan gereklilikler, 2.5.5.2'de verilmiştir. Bu tür çerçevelerin yerinde
dökme beton, prefabrik veya çelik binaların en üst katı (çatısı) olarak kullanılması ile ilgili
gereklilikler, 2.5.5.3'te verilmiştir.
2.5.5.2 - Bu tür tek katlı binaların içine, binanın plan alanının %25'inden büyük olmayan
tek, kısmi bir asma kat yapılabilir. Sismik analizde ana yapı çerçeveleri ile birlikte asma katın
yapı sistemi dikkate alınmalıdır. Bu tür bir durumda birleşik sistem, yüksek süneklik seviyeli
bir sistem olarak tasarlanır. Tablo 2.1'de tanımlanan burulma düzensizliğinin, birleşik
sistemde olup olmadığı kontrol edilmeli, varsa bu düzensizlik analizi de dikkate alınmalıdır.
Asma katın ana çerçeveler ile bağlantısı mafsallı ya da tek parçalı bağlantı olabilir.
2.5.5.3 - Kolonları üstten mafsallı tek katlı çerçevelerin yerine dökme beton, prefabrik
veya çelik binaların en üst katı (çatısı) olarak kullanıldığı durumda, aşağıdaki koşulların
sağlanması kaydıyla, en üst kat için Tablo 2.5'te (2.2) veya (3.2) maddelerinde tanımlanan R
faktörü (Rust) ve alt katlar için farklı olarak tanımlanabilen R faktörü (Ralt) birlikte
kullanılabilir.
(a) İlk başta tüm bina için dikkate alınan R = Ralt değeri ile 2.7 veya 2.8'e göre sismik analiz
yapılacaktır. Tüm bina için 2.10.1'de tanımlanan azaltılmış ve etkili kat kaymaları, bu
analizden alınır.
(b) En üst katın dahili kuvvetleri, (a) maddesinde hesaplanan dahili kuvvetlerin (Ralt /
Rust) oranı ile çarpılmasıyla elde edilir.
(c) Alt katların dahili kuvvetleri iki kısımdan oluşur. İlk kısım, (a) maddesinde
hesaplananlardır. İkinci kısım, (b) maddesinde hesaplanan kuvvetlerin (1 - Rust / Ralt) ile
çarpıldıktan sonra en üst kat kolonlarının destek tepkileri olarak alt katların yapı sistemine
uygulanmasıyla ayrıca elde edilir.
18
2.6. ANALİZ YÖNTEMİNİN SEÇİLMESİ
2.6.1. Analiz Yöntemleri
Binalar ve bina benzeri yapıların sismik analizi için kullanılacak yöntemler 2.7'de verilen
Eşdeğer Sismik Yük Yöntemi, 2.8'de verilen Mod Kombinasyon Yöntemi 2.8 ve 2.9'da verilen
Zaman Bölgesinde Analiz Yöntemidir. 2.8 ve 2.9'da verilen yöntemler, tüm binalar ve bina
benzeri yapıların sismik analizi için kullanılabilir.
2.6.2. Eşdeğer Sismik Yük Yönteminin Uygulama Sınırları
2.7'de verilen Eşdeğer Sismik Yük Yönteminin geçerli olduğu binalar, Tableo 2.6'da
özetlenmiştir. Tablo 2.6'nın kapsamı dışındaki binaların sismik analizi için 2.8 ve 2.9'da
verilen yöntemler kullanılır.
TABLO 2.6 - EŞDEĞER SİSMİK YÜK YÖNTEMİNİN GEÇERLİ OLDUĞU BİNALAR
Sismik
Bölge Bina Tipi
Toplam
Yükseklik
Sınırı 1, 2
Burulma düzensizliği katsayısı her katta ηbi ≤ 2,0
koşulunu sağlayan binalar HN ≤ 25 m
1, 2 Burulma düzensizliği katsayısı her katta ηbi ≤ 2,0
koşulunu sağlayan ve aynı zamanda B2 düzensizliği
olmayan binalar
HN ≤ 40 m
3, 4 Tüm binalar HN ≤ 40 m
2.7. EŞDEĞER SİSMİK YÜK YÖNTEMİ
2.7.1. Toplam Eşdeğer Sismik Yükün Tespiti
2.7.1.1 - Tüm binayı ilgili deprem yönünde etkileyen Toplam Eşdeğer Sismik Yük (taban
kesmesi), Vt Denklem (2.4) ile bulunur.
Binanın birinci doğal titreşim periyotu, T1, 2.7.4'e göre hesaplanır.
2.7.1.2 - Denklem (2.4)te sismik ağırlık olarak kullanılacak toplam bina ağırlığı, Denklem
(2.5) ile bulunur.
Denklem (2.5)teki kat ağırlıkları wi Denklem (2.6) ile hesaplanır.
wi = gi + n qi (2.6)
Denklem (2.6)da gösterilen Hareketli Yük Katılım Faktörü, n Tablo 2.7'de verilmiştir.
Endüstriyel binalarda sabit ekipman ağırlıkları için n =1 alınırken kat ağırlıklarının
hesabında vinç yük kapasiteleri dikkate alınmaz. Sismik yükler için çatı ağırlıklarının
hesabında kar yüklerinin %30'u dikkate alınır.
19
TABLO 2.7 - HAREKETLİ YÜK KATILIM FAKTÖRÜ (n)
Binanın Kullanım Amacı n
Depo, ardiye vb. 0,80
Okul, yurt, spor tesisi, sinema, tiyatro, konser salonu, otopark, restoran,
mağaza vb. 0,60
Ev, ofis, otel, hastane vb. 0,30
2.7.2. Kat Seviyelerinde Etkili Olan Tasarım Sismik Yüklerinin Tespiti
2.7.2.1 - Denklem (2.4) ile bulunan toplam eşdeğer sismik yük, kat seviyelerinde etkili
olan eşdeğer sismik yüklerin toplamı olarak Denklem (2.7) ile ifade edilir (Şekil 2.6a):
2.7.2.2 - Binanın N. kattaki ek eşdeğer sismik yükün değeri, ∆FN, denklem (2.8) ile
bulunur.
2.7.2.3 - ∆FN, dışında, geriye kalan toplam eşdeğer sismik yük, denklem (2.9)’a uygun bir
şekilde N. Katıda kapsayacak şekilde binanın katlarına dağıtılması gerekmektedir.
2.7.2.4 - Bodrum katlarında betonarme çevre duvarları üst katlarına göre çok rijit olan
ve bodrum katları yatay düzlemlerde rijit diyaframlar gibi davranan binalarda, bodrum
katlarda ve üst katlarda etkili olan eşdeğer sismik yükler, aşağıdaki gibi bağımsız olarak
hesaplanır. Bu yükler, birleşik yapı sistemine birlikte uygulanır.
(a) Toplam eşdeğer sismik yük ve eşdeğer kat sismik yükleri 2.7.1.1, 2.7.2.2 ve 2.7.2.3'e
göre bulunurken bodrumun rijit çevre duvarları dikkate alınmadan uygun R faktörü Tablo
2.5'ten seçilir ve yalnızca üst katların sismik ağırlıkları dikkate alınır. Bu durumda ilgili
tanımlarda ve ifadelerde dikkate alınan temel üst seviyesi, zemin kat seviyesi ile değiştirilir.
Birinci doğal titreşim periyotunun 2.7.4.1'e göre hesaplanması için kullanılan hayali yükler
için de sadece üst katların sismik ağırlıkları esas alınır (Şekil 2.6b).
(b) Rijit bodrum katlarda etkili olan eşdeğer sismik yüklerin hesaplanmasında yalnızca
bodrum katların sismik ağırlıkları dikkate alınır ve hesaplama, üst katlardan bağımsızdır.
Binanın bu kısımları için, doğal titreşim periyotu hesaplanmadan Spektrum Katsayısı S(T) =
1 olarak alınır. Her bodrum katında etkili olan eşdeğer sismik yüklerin belirlenmesinde
Denklem (2.1) ile elde edilen spektral ivme, doğrudan katın ilgili ağırlığı ile çarpılır ve elde
edilen elastik yükler, Ra(T) = 1,5 ile bölünerek azaltılır (Şekil 2.6c).
(c) Çok rijit bodrum duvarları ile çevrili olan ve üst katlar arasındaki geçiş bölgesinde
bulunan zemin kat sisteminin düzlem içi dayanımı, bu analizden elde edilen dahili
kuvvetlere göre kontrol edilir.
20
Şekil 2.6
2.7.3. Dikkate Alınacak Yer Değiştirme Bileşenleri ve Sismik Yüklerin Uygulama Noktaları
2.7.3.1 - Katların rijit yatay diyaframlar gibi davrandığı binalarda her katta bağımsız
statik yer değiştirme bileşenleri olarak iki yanal yer değiştirme bileşeni ve düşey eksen
etrafındaki dönüş dikkate alınır. Her zeminde, 2.7.2'ye göre tespit edilen eşdeğer sismik
yükler, ek dış merkezlik etkilerini hesaba katmak için, kat kütle merkezine ve kütle
merkezinin ilgili deprem yönüne dik yönde zemin uzunluğunun %+5 ve %-5'i kadar
kaydırılmasıyla tanımlanan noktalara uygulanır (Şekil 2.7).
2.7.3.2 - A2 düzensizliğinin bulunduğu ve katların rijit yatay diyaframlar gibi
davranmadığı binalarda, katların düzlem içi deformasyonunu hesaba katmak için yeterli
sayıda bağımsız statik yer değiştirme bileşeni dikkate alınır. Ek dış merkezlik etkilerini
değerlendirmek için, her bir kata dağıtılan münferit kütleler üzerinde etkili olan sismik
yüklerin her biri, dikkate alınan deprem yönüne dik doğrultuda kat uzunluğunun %+5 ve
%-5’i oranında kaydırılacaktır (Şekil 2.8).
2.7.3.3 - Herhangi bir i. katta Tablo 2.1'de tanımlanan A1 tipi düzensizliğin olduğu ve 1,2
< ηbi ≤ 2,0 koşulunun sağlandığı durumda, 2.7.3.1 ve/veya 2.7.3.2'ye göre bu katlara
uygulanan ±%5 ek dış merkezlik, iki deprem yönünde de Denklem (2.10) ile verilen Di
katsayısı ile çarpılarak büyütülür.
21
2.7.4. Binanın İlk Doğal Titreşim Periyotunun Belirlenmesi
2.7.4.1 - Eşdeğer Sismik Yük Yönteminin uygulanması durumunda, binanın deprem
yönünde hakim olan doğal titreşim periyotu Denklem (2.11) ile hesaplanan değerden daha
uzun alınmaz.
i. katta etkili olan hayali yük Ffi, (Vt - ΔFN) yerine herhangi bir değer (örneğin bir birim
değeri) verilerek (2.9) denkleminden elde edilecektir, bakınız Şekil 2.9.
2.7.4.2 - (2.11) denklemi ile hesaplanan değere bakılmaksızın, doğal periyot,
bodrum(lar) hariç N>13 olan binalarda 0,1 N 'dan daha fazla olarak alınmamalıdır.
x deprem
yönü
y deprem
yönü Şekil 2.7
Şekil 2.8
22
Şekil 2.9
2.7.5. Eleman Ana Eksenindeki Dahili Kuvvetler
Bağımsız olarak etki eden x ve y yönündeki depremlerin yapı sistemine olan birleşik etkileri
altında, a ve b eleman ana eksenlerindeki dahili kuvvetler (2.12) denklemi ile en olumsuz
sonuçlar ortaya çıkacak şekilde elde edilecektir (Şekil 2.10).
Şekil 2.10
2.8. MOD KOMBİNASYON YÖNTEMİ
Bu yöntemde, maksimum dahili kuvvetler ve yer değiştirmeler, dikkate alınan yeterli sayıda
doğal titreşim modundan her birinden elde edilen maksimum katkıların istatistiksel
kombinasyonu ile belirlenir.
2.8.1. İvme Spektrumu
Herhangi bir n’inci titreşim modunda dikkate alınacak azaltılmış ivme spektrum ordinatı,
(2.13) denklemi ile belirlenir.
x deprem
yönü
y deprem
yönü
23
Elastik tasarım ivme spektrumu, 2.4.4'e uygun olarak özel incelemeler vasıtasıyla
belirlendiğinde, Sae(Tn) yerine ilgili spektrum ordinatı (2.13) denkleminde dikkate
alınacaktır.
2.8.2. Dikkate Alınacak Dinamik Serbestlik Dereceleri
2.8.2.1 - Kat rijit yatay diyaframlar gibi davrandığı binalarda her katta birbirine dik iki
yatay serbestlik derecesi ve kütle merkezinden geçen düşey eksen etrafında bir dönme
serbestlik derecesi dikkate alınır. Her katta, bu serbestlik dereceleri için modal sismik yükler
belirlenir ve ek olağandışı etkilerini hesaba katmak için, zemin kütle merkezine ve kütle
merkezinin ilgili deprem yönüne dik yönde zemin uzunluğunun %+5 ve %-5'i kadar
kaydırılmasıyla tanımlanan noktalara uygulanır (Şekil 2.7).
2.8.2.2 - A2 düzensizliğinin bulunduğu ve zeminlerin rijit yatay diyaframlar gibi
davranmadığı binalarda, zeminlerin düzlem içi deformasyonunu hesaba katmak için yeterli
sayıda dinamik serbestlik derecesi dikkate alınır. Ek dış merkezlik etkilerini değerlendirmek
için, her bir kata dağıtılan münferit kütleler üzerinde etkili olan modal sismik yüklerin her
biri, dikkate alınan deprem yönüne dik doğrultuda zemin uzunluğunun %+5 ve %-5’i
oranında kaydırılacaktır (Şekil 2.8). Bu tür binalarda, ek dış merkezlilik etkileri nedeniyle
dahili kuvvet ve yer değiştirme miktarları, 2.7'ye göre de hesaplanabilir. Bu miktarlar, ek dış
merkezlilik etkileri hesaba katılmadan aşağıda verilen 2.8.4'e göre birleştirilen miktarlara
doğrudan ilave edilecektir.
2.8.3. Dikkate Alınacak Yeterli Titreşim Modu Sayısı
2.8.3.1 -Analizde dikkate alınması gereken yeterli titreşim modu sayısı, Y; verilen x ve y
doğrultusundaki dik yanal deprem yönlerinin her birinde her bir mod için hesaplanan etkin
katılım kütlelerin toplamının, hiçbir durumda toplam bina kütlesinin %90'ından az
olmaması kriterine göre belirlenir.
Denklem (2.14)'te gösterilen Lxn, Lyn ve modal kütle Mn ifadeleri, rijit zemin diyaframlı
binalar için aşağıda verilmiştir:
24
2.8.3.2 - Bodrum katlarında betonarme çevre duvarları üst katlarına göre çok rijit olan
ve bodrum katları yatay düzlemlerde rijit diyaframlar gibi davranan binalarda, sadece üst
katlarda etkili olan titreşim modlarının dikkate alınması yeterli olabilir. Bu durumda, 2.7.2.4
(a) paragrafında verilen Eşdeğer Sismik Yük Yöntemi ile yapılan analize karşılık gelen Mod
Kombinasyon Yöntemi ile yapılan analizde, R katsayısı rijit çevresel bodrum duvarları
dikkate alınmaksızın Tablo 2.5'ten seçilirken sadece üst kat kütleleri dikkate alınacaktır.
2.7.2.4’ün (b) ve (c) paragrafları, Eşdeğer Sismik Yük Yöntemi için verildiği şekilde
uygulanacaktır.
2.8.4. Modal Kombinasyon
Taban kesmesi, kat kesmesi, dahili kuvvet bileşenleri, yer değiştirmeler ve kat kayması gibi
her bir titreşim modu için hesaplanan tepki miktarlarının eş zamanlı olmayan maksimum
katkılarının istatistiksel kombinasyonu için uygulanacak kurallar, her tepki miktarı için
bağımsız olarak uygulanmaları şartı ile, aşağıda belirtilmiştir:
2.8.4.1 - Tm < Tn ile herhangi iki titreşim modunun doğal periyotları daima Tm / Tn <
0,80, koşulunu yerine getirirken, maksimum modal katkıların kombinasyonu için Karelerin
Toplamının Karekökü (SRSS) Kuralı uygulanabilir.
2.8.4.2 - Yukarıdaki koşulların sağlanmadığı durumlarda, maksimum modal katkıların
kombinasyonu için Tam Karesel Kombinasyon (CQC) Kuralı uygulanacaktır. Kuralın
uygulanmasında kullanılacak çapraz korelasyon katsayılarının hesaplanmasında, tüm
modlar için modal sönümleme faktörleri %5 olarak alınacaktır.
2.8.5. Tepki Miktarlarının Alt Limitleri
2.8.4'e göre modal kombinasyon yoluyla elde edilen, verilen deprem yönündeki taban
kesmesinin, VtB, 2.4 denklemi ile Eşdeğer Sismik Yük Yöntemiyle elde edilen temel kesme Vt
değerine oranının, β’nin aşağıda verilen değerinden düşük (VtB < βVt) olması halinde, Mod
Kombinasyon Yöntemi ile belirlenen bütün dahili kuvvet ve yer değiştirme miktarları
Denklem (2.16)'ya uygun olarak yükseltilecektir.
Tablo 2.1'de tanımlanan A1, B2 veya B3 tipi düzensizliklerden en az biri, bir binada mevcutsa
(2.16) denkleminde β=0,90, bunların hiçbiri mevcut değilse β=0,80 kullanılacaktır.
2.8.6. Eleman Ana Eksenindeki Dahili Kuvvetler
Bağımsız x ve y yönlü depremlerin yapı sistemi üzerindeki birleşik etkileri altında, 2.7.5'te
verilen yönlü kombinasyon kuralları, 2.8.4'e göre modal kombinasyon ile eleman ana
eksenleri a ve b'de elde edilen dahili kuvvetlere ilave olarak uygulanacaktır - bakınız Şekil
2.10.
25
2.9. ZAMAN BÖLGESİNDE ANALİZ YÖNTEMİ
Yapay olarak üretilen, önceden kaydedilmiş veya simüle edilen deprem yer hareketleri,
zaman bölgesindeki binaların ve bina benzeri yapıların doğrusal veya doğrusal olmayan
sismik analizinde kullanılabilir.
2.9.1. Yapay Deprem Yer Hareketleri
Yapay yer hareketlerinin kullanılması durumunda, aşağıdaki özelliklerle en az üç deprem
yer hareketi oluşturulacaktır.
(a) Güçlü hareket bölümünün süresi, binanın temel periyotunun 5 katından veya 15
saniyeden daha kısa olmamalıdır.
(b) Sıfır periyot için üretilen yer hareketlerinin ortalama spektral ivmesi, Aog’den küçük
olmamalıdır.
(c) Yapay olarak üretilen ivme kayıtlarının %5'lik sönümleme oranı için ortalama spektral
ivme değerleri, binanın dikkate alınan deprem yönündeki hakim doğal periyotu T1'e göre
0,2T1 ile 2T1arasındaki periyot aralığında 2.4'te tanımlanan elastik spektral ivmelerin, Sae(T),
%90'ından daha az olmamalıdır. Zaman bölgesinde doğrusal elastik analizin yapıldığı
durumda, azaltılmış deprem yer hareketini tanımlamak için Denklem (2.13) ile tanımlanan
spektral ivmeler dikkate alınacaktır.
2.9.2. Kaydedilen ya da Simüle edilen Deprem Yer Hareketleri
Zaman bölgesinde yapılacak sismik analizler için kaydedilen depremler veya uygun kaynak
ve dalga yayılım özelliklerine sahip fiziksel olarak simüle edilmiş yer hareketleri
kullanılabilir. Bu yer hareketlerini seçerken veya üretirken yerel saha koşulları uygun bir
şekilde düşünülmelidir. 2.9.1'de verilen şartların tümünü sağlayan en az üç deprem yer
hareketi seçilecek veya üretilecektir.
2.9.3. Zaman Bölgesinde Analiz
Zaman bölgesinde doğrusal olmayan analizin yapılması durumunda, döngüsel yükler
altında yapı sistemi elemanlarının dinamik davranışını temsil eden dahili kuvvet
deformasyon ilişkileri, kanıtlanmış teorik ve deneysel doğrulamaları içeren ilgili literatür ile
tanımlanacaktır. Eğer üç yer hareketi kullanılırsa sonuçların maksimum değeri, en az yedi
yer hareketi kullanılırsa sonuçların ortalama değerleri tasarım için dikkate alınır.
2.10. YER DEĞİŞTİRMELERİN SINIRLANMASI, İKİNCİ DERECEDEN ETKİLER VE
SİSMİK BAĞLANTILAR
2.10.1. Etkili Kat Kaymalarının Hesaplanması ve Sınırlanması
2.10.1.1- Herhangi bir kolon ya da yapı duvarının azaltılmış kat kayması, ∆i Denklem (2.17)
ile, iki ardışık kat arasındaki yer değiştirme farkları olarak bulunur.
∆i = di - di-1 (2.17)
26
Denklem (2.17)'de, di ve di-1, azaltılmış sismik yükler altında i ve (i - 1). katlardaki herhangi
bir kolonun veya yapı duvarının uçlarındaki analizden elde edilen yanal yer değiştirmeleri
temsil etmektedir. Bununla birlikte, 2.7.4.2'de verilen koşul ve Denklem (2.4) ile tanımlanan
minimum eşdeğer sismik yük koşulu, di ve ∆i hesaplanmasında dikkate alınmayabilir
2.10.1.2- Denklem (2.18) ile her bir deprem yönü için bir binanın i. katında kolon ya da yapı
duvarlarının etkili kat kayması, δi, hesaplanacaktır.
δi = R ∆i (2.18)
2.10.1.3 - Bir binanın belirli bir i. katının kolonlarında veya yapı duvarlarında Denklem
(2.18) ile her bir deprem yönü için elde edilen etkili kat kaymalarının maksimum değeri
(δi)max, Denklem (2.19) ile verilen koşulu sağlamalıdır:
Sismik yüklerin, döngüsel momentleri aktarabilen bağlantıları olan çelik çerçeveler
tarafından tamamen desteklendiği tek katlı çerçevelerde bu sınır, %50 oranında aşılabilir.
2.10.1.4- Binanın herhangi bir katında Denklem (2.19) koşullarının yerine getirilmemesi
durumunda, sismik analiz, yapı sisteminin daha yüksek rijitliği ile tekrarlanacaktır. Bununla
birlikte, koşul sağlansa bile, etkili kat kaymaları altındaki yapısal olmayan kırılgan
elemanların (örn. cephe elemanları) servis edilebilirliği hesaplanarak doğrulanacaktır.
2.10.2. İkinci Dereceden Etkiler
Yapı sisteminin doğrusal olmayan davranışını göz önüne alarak daha rafine bir analiz
yapılmadığı sürece, ikinci dereceden etkiler 2.10.2.1'e göre dikkate alınabilir.
2.10.2.1- İkinci Dereceden Etki Göstergesi, θi, her katta ele alınan deprem yönü için Denklem
(2.20) ile verilen koşulu sağlıyorsa ikinci dereceden etkiler, mevcut durumda uygulanan
betonarme özelliklerine veya yapı çeliği tasarımına göre değerlendirilmelidir.
(∆i)ort, i. kattaki kolonlar ve yapı duvarları için hesaplanan azaltılmış kat kaymalarının
ortalama değeri olarak 2.10.1.1'e göre belirlenir.
2.10.2.2 - Denklem (2.20) koşullarının yerine getirilmemesi durumunda, sismik analiz,
yapı sisteminin yeterli derecede artırılmış rijitliği ile tekrarlanacaktır.
2.10.3. Sismik Bağlantılar
Temellerin diferansiyel oturmalarının ve dönüşlerinin etkileri ve sıcaklık değişiminin etkileri
hariç olmak üzere, yapı taşları arasındaki sismik bağlantılarda veya eski ve yeni inşa edilen
binalar arasında korunacak boşlukların boyutları aşağıdaki koşullara uygun olarak
belirlenecektir:
2.10.3.1 - Aşağıdaki 2.10.3.2'ye göre daha büyük bir değer elde edilinceye kadar,
boşlukların büyüklükleri, ortalama kat yer değiştirmelerinin karelerinin toplamının
karekökünün aşağıda belirtilen katsayı ile çarpımından daha az olmayacaktır. Dikkate
27
alınacak kat yer değiştirmeleri, bir katta kolon veya yapı duvarı bağlantılarında hesaplanan
azaltılmış yer değiştirmelerin di ortalama değerleridir. Mevcut eski bina için sismik analizin
yapılmadığı durumlarda, kat yer değiştirmelerinin yeni binada aynı katlarda elde
edilenlerden daha düşük olduğu varsayılmamalıdır.
(a) Bitişik binaların veya yapı taşlarının tüm kat seviyeleri aynı ise α = R / 4 alınır.
(b) Bitişik binaların veya yapı taşlarının hiçbir kat seviyesi aynı değil ise α = R / 2 alınır.
2.10.3.2- Boşlukların minimum boyutu 30 mm ile 6 m yükseklikleri arasında olacaktır. Bu
yüzden her 3 m yükseklik artışı için en az 10 mm eklenecektir.
2.10.3.3- Sismik bağlantılar, tüm deprem yönlerinde yapı taşlarının bağımsız olarak hareket
etmesini sağlayacak şekilde düzenlenmelidir.
2.11. YAPI UZANTILARI, MİMARİ ELEMANLAR, MEKANİK VE ELEKTRİKLİ
EKİPMANA UYGULANAN SİSMİK YÜKLER
2.11.1- Balkonlar, korkuluklar, bacalar vb. yapı uzantılarına, cephe ve bölme panelleri gibi
tüm mimari elemanlara uygulanacak eşdeğer sismik yüklerin yanı sıra mekanik ve elektrikli
ekipmanların bağlantıları için kullanılacak sismik yükler Denklem (2.21)’de verilmiştir.
Sismik yük, en çok istenmeyen dahili kuvvetlerin ortaya çıkması için, ilgili bileşenin kütle
merkezine yatay olarak uygulanacaktır. Dikey olmayan elemanlara uygulanacak sismik
yükler, Denklem (2.21) ile hesaplanan eşdeğer sismik yükün yarısı olacaktır.
2.11.2 - Denklem (2.21)'deki we ile belirtilen üzere, mekanik veya elektrikli ekipman
ağırlıklarının toplamının herhangi bir i. katta 0,2wi’yi aştığı durumda, binanın yapı
sisteminin deprem analizinde, ekipman ağırlığı ve bina bağlantılarının rijitlik özellikleri
dikkate alınır.
2.11.3 - Zemin ivme spektrumunun, mekanik veya elektrikli ekipmanın bulunduğu kattaki en
yüksek ivmeyi tanımlamak için uygun yöntemlerle tespit edildiği durumda, Denklem (2.21)
uygulanamayabilir.
2.11.4 - Denklem (2.21)'e göre hesaplanan veya 2.11.3'e göre
2.11.3 tespit edilen sismik yükün iki katı, yangın söndürme sistemleri, acil durum elektrik
sistemleri ve dolgu duvarlarına bağlanan ekipmanlar ve bağlantıları için dikkate alınacaktır.
28
2.12. BİNA OLMAYAN YAPILAR
Bu bölümün gerekliliklerine ve bu yapılara uygulanacak ilgili Yapısal Davranış Faktörleri
(R)'ne göre analiz edilmesine izin verilen bina olmayan yapılar Tablo 2.8'de verilmektedir.
Uygulanabilir Sismik Yük Azaltma Faktörleri Denklem (2.3)'e göre belirlenecektir.
Uygulanabildiğinde, bina olmayan yapılar için Tablo 2.3'te belirtilen Bina Önem Katsayıları
kullanılacaktır. Bununla birlikte, Tablo 2.7'de belirtilen Hareketli Yük Katılma Faktörleri
uygulanmayacaktır. Kar yükleri ve vinç yük kapasiteleri hariç olmak üzere, depolanan tüm
katı ve sıvı malzemelerin ve mekanik ekipmanın azaltılmamış ağırlıkları kullanılacaktır.
TABLO 2.8 - BİNA OLMAYAN YAPILARIN YAPISAL DAVRANIŞ FAKTÖRLERİ
YAPI TİPİ R
Süneklik düzeyi yüksek olan çerçevelerle veya çelik dış merkezli destekli
çerçevelerle taşınan yükseltilmiş sıvı tankları, basınçlı tanklar, bunkerler, kaplar 4
Süneklik düzeyi nominal olan çerçevelerle veya çelik eş merkezli destekli
çerçevelerle taşınan yükseltilmiş sıvı tankları, basınçlı tanklar, bunkerler, kaplar 2
Yerinde dökme betonarme silolar ve yüksekliği boyunca eşit dağılmış kütleli
endüstriyel bacalar (*) 3
Betonarme soğutma kuleleri (*) 3
Yükseklik boyunca eşit dağılmış kütleli kafesli çelik kuleler, çelik silolar ve
endüstriyel bacalar (*) 4
Gergili çekil yüksek postlar ve gergili çelik bacalar 2
Kütlenin en üstte yoğunlaştığı tek bir yapı elemanı tarafından taşınan ters sarkaç
tipi yapılar 2
Endüstriyel tip çelik depolama rafları 4 (*) Bu tür yapıların analizi, yapı boyunca tanımlanan yeterli sayıda ayrık kütle göz önüne alınarak
2.8 veya 2.9‘a uygun olarak gerçekleştirilecektir.
2.13. SİSMİK ANALİZ RAPORLARI İÇİN GEREKLİ ŞARTLAR
Binaların sismik analizini içeren analiz raporları için aşağıdaki şartlar geçerli olacaktır:
2.13.1 - Tablo 2.1'de belirtilen düzensizlik türleri, yapılacak bina için ayrıntılı olarak
değerlendirilecek ve var ise mevcut düzensizlikler tespit edilecektir.
2.13.2 -Yüksek veya nominal süneklik seviyesinde seçilen yapı sistemi, Bölüm 3 veya Bölüm
4'ün gereklerine göre açıkça tanımlanacak ve Tablo 2.5'ten uygulanabilir R faktörünün seçimi
açıklanacaktır.
2.13.3 - Uygulanacak analiz yönteminin 2.6'ya uygun olan seçimi; deprem bölgesi, bina
yüksekliği ve yapısal düzensizlikler dikkate alınarak net bir şekilde açıklanacaktır.
29
2.13.4 - Analizin bilgisayarda yapıldığı durumlarda aşağıdaki kurallar uygulanacaktır:
(a) Analiz raporunda, bağlantı ve eleman numaraları belirtilerek yapı sisteminin üç
boyutlu çizimleri yer alacaktır.
(b) Analiz raporuna, dahili kuvvetler ve yer değiştirmeler de dahil olmak üzere, tüm girdi
verilerin yanı sıra çıktı verileri kolay anlaşılır bir biçimde dahil edilecektir.
(c) Başlık, yazan kişi ve analizde kullanılan bilgisayar yazılımının sürümü açık bir şekilde
belirtilecektir.
(d) Onay makamı tarafından talep edildiğinde, teori kılavuzu ve bilgisayar yazılımının
kullanıcı kılavuzu analiz raporuna dahil edilecektir.
2.14. KUVVETLİ YER HAREKETİ KAYIT CİHAZLARININ KURULUMU
Bayındırlık ve İskan Bakanlığı tarafından onaylandıktan sonra, kuvvetli deprem
hareketlerinin kaydedilmesi için kamu, özel veya kurumsal binalar ve diğer yapılarda
bakanlık veya üniversite kurumları tarafından kuvvetli yer hareketi ivme kayıt cihazlarının
kurulmasına izin verilecek ve bu aletlerin güvenliğinden binaların ve yapıların sahipleri ve
işletmecileri sorumlu olacaktır.
EK H3
Yapısal Tasarım Raporu
ve Hesaplamalar
Gaziantep Entegre Sağlık Kampüsü
YAPISAL HESAPLAMALAR VE TASARIM RAPORU
BENSUM MİMARLIK VE MÜHENDİSLİK
I
(1.5) İÇİNDEKİLER TABLOSU
İÇİNDEKİLER TABLOSU i
AMAÇ i
KAPSAM i
1 GİRİŞ i
1.1 YÖNETMELİKLER VE STANDARTLAR i
1.2 BİRİM SİSTEMİ ii
1.3 MALZEME ÖZELLİKLERİ ii
1.4 PASPAYI ii
1.5 YAZILIM ii
1.6 BİRİM AĞIRLIKLAR ii
2 TASARIM KOŞULLARI iii
2.1 TASARIM İLKELERİ iii
2.2 GENEL BİNA BİLGİLERİ iii
2.3 ANALİTİK MODEL iv
2.4 YAPI SİSTEMİ BİLGİLERİ iv
3 YÜKLER xi
3.1 YAPISAL ÖGELERİN VE KALICI YÜKLERİN KENDİ AĞIRLIKARI xi
3.2 HAREKETLİ YÜKLER xi
3.3 RÜZGAR YÜKLERİ xi
3.4 DEPREM YÜKLERİ xi
(1.6) AMAÇ
Bu rapor, diğer disiplinlerin görüşleri alınmadan hazırlanan Gaziantep Entegre Sağlık
Kampüsü Projesi için yapısal tasarım yaklaşımı ile ilgili konuları açıklamaktadır.
Sorumluluk yatırımcıya aittir.
(1.7) KAPSAM
Bu rapor yalnızca Gaziantep Entegre Sağlık Kampüsünün yapısal tasarımı için geçerlidir.
(1.8) 1 GİRİŞ
Gaziantep Entegre Sağlık Kampüsünün Yapısal Hesaplamalar ve Tasarım Raporu, binanın
yapı sistemini tanımlar ve bina için izlenecek genel tasarım yaklaşımının bir özetini sunar.
Bu belgenin amacı, binanın temel yapısal kararlarını, önerilen malzemeleri, referans olarak
esas alınan belgeleri ve kullanılan yazılımı ele almaktır.
(1.9) 1.1 YÖNETMELİKLER VE STANDARTLAR
Gaziantep Entegre Sağlık Kampüsü
YAPISAL HESAPLAMALAR VE TASARIM RAPORU
BENSUM MİMARLIK VE MÜHENDİSLİK
II
Binanın yapısal tasarımında kullanılan yönetmelikler ve standartlar aşağıda verilmiştir.
TS 500 Betonarme Yapıların Tasarım ve İnşasına İlişkin Gereklilikler TS 498: Binaların
Tasarım Yükleri
SFBBISZ 2007 Afet Bölgelerinde İnşa Edilecek Yapıların Şartnamesi 2007
(1.10) 1.2 BİRİM SİSTEMİ
Bu rapor, Uluslararası Birim Sistemini (SI) kullanmaktadır.
Uzunluk : m, cm,mm
Kuvvet : ton-kuvvet (Tonf)
Gerilme : tf / m2
Moment : tf-m
Birim Ağırlık : tf / m3
Kütle : ton
(1.11) 1.3 MALZEME ÖZELLİKLERİ
Grobeton : C12 fck = 120 kg /cm2, fcd = 80 kg / cm2
Yapısal Beton : C25 fck = 250 kg /cm2, fcd = 157 kg / cm2 (temeller için)
Yapısal Beton : C30 fck = 300 kg /cm2, fcd = 200 kg / cm2 (yapısal elemanlar
için)
Donatı : S420 fyk = 4200 kg / cm2, fyd = 3650 kg / cm2
(1.12) 1.4 PASPAYI
Paspayı, beton yüzeyinden pay gereksiniminin geçerli olduğu en dış çelik yüzeyine kadar
olan net açıklık olarak tanımlanır. Çapraz donatı ana çubukları çevreliyorsa etriye veya
spirallerin dış kenarına ve etriyeler olmadan birden fazla tabaka kullanılıyorsa çubukların en
dış tabakasına kadar olan ölçüdür. Aksi belirtilmedikçe, donatı üzerindeki paspayı aşağıdaki
şekilde olacaktır,
Temeller ve diğer gömülü elemanlar : 50 mm
Üstyapı elemanları: kolonlar : 40 mm
Üstyapı elemanları: kirişler : 40 mm
Üstyapı elemanları: döşemeler : 25 mm
Üstyapı elemanları: duvarlar : 40 mm
"2007 Binaların Yangından Korunması" Yönetmeliği Madde 23'e göre; yangın gerekliliği 120
dakikadır.
(1.13) 1.5 YAZILIM
• STA4-CAD Bilgisayar Destekli Tasarım için Yapısal Analiz
• AutoCAD 2010, Bilgisayar Destekli Çizim, Autodesk Inc.
(1.14) 1.6 BİRİM AĞIRLIKLAR
Yapı elemanlarının kendi ağırlıkları, analiz ve tasarım yazılımı tarafından analiz sırasında
otomatik olarak dikkate alınmış ve hesaplanmıştır. Yapı üzerinde etki eden diğer yükler, bu
raporun sonraki bölümlerinde ayrıntılı olarak gösterilmiştir. Kullanılacak malzeme birim
ağırlıkları aşağıdaki gibidir,
Betonarme : 2,5 t / m³
Sıkıştırılmış dolgu : 1,9 t / m3, Ø=30°
Gaziantep Entegre Sağlık Kampüsü
YAPISAL HESAPLAMALAR VE TASARIM RAPORU
BENSUM MİMARLIK VE MÜHENDİSLİK
III
(1.15) 2 TASARIM KOŞULLARI
(1.16) 2.1 TASARIM İLKELERİ
Yüklerin ve yük etkilerinin tümü, binanın yapı sisteminin hizmet ömrü boyunca dayanacağı
hesaba katılarak belirlenmiştir. Yapısal tasarım; dayanım, işlevsellik, kullanılabilirlik, estetik,
ekonomik ve inşa edilebilirlik (pratik) hususlarına dayanır.
(1.17) 2.2 GENEL BİNA BİLGİLERİ
Binanın genel mimari yapısı farklı yapısal şekillere sahiptir. Bu nedenle binanın farklı
kısımları genişlemiştir. Buna ek olarak, genleşen blokların kat sayımı ve ölçüm ayrıntıları ile
ilgili tüm bilgiler, analiz ve tasarım bölümünde verilmiştir. Ayrıntılı anahtar plan aşağıda
verilmiştir. Hastane olarak planlanan binalar.
\\BENSUPROSRV08\Engineering\WorksIn ProgressU603\BETONARME\Tl-T2-T3-T4
TEMEL KALIP PLAN]
Gaziantep Entegre Sağlık Kampüsü
YAPISAL HESAPLAMALAR VE TASARIM RAPORU
BENSUM MİMARLIK VE MÜHENDİSLİK
IV
(1.18) 2.3 ANALİTİK MODEL
Bina, Bölüm 3.5'te açıklanan yazılım kullanılarak, yapının doğru davranışını yansıtan 3
Boyutlu (3D) modeller halinde oluşturulmuştur. Tüm malzeme özellikleri, yapının hizmet
ömrü boyunca karşılaşabileceği yük etkileri ve sınır durumları modelde tanımlanmıştır. 3D
model, tüm yapı elemanlarını Bölüm 3.1'de açıklanan yönetmelik ve standartların
gerektirdiği şekilde analiz etmek ve tasarlamak üzere oluşturulmuştur. Kullanılan analitik
modellerin genel özellikleri aşağıdaki gibidir,
a) Her bağlantı noktasında 6 serbestlik derecesi kullanılmıştır.
b) Kiriş ve beton yapı elemanları, çerçeve elemanları olarak modellenmiştir.
c) Perde duvarlar, panel elemanları olarak modellenmiştir.
Temel ve düz döşemeler, kabuk eleman olarak modellenmiştir.
d) Tüm malzeme özellikleri, yapının hizmet ömrü boyunca karşılaşabileceği yük etkileri
ve sınır durumları modelde tanımlanmıştır.
e) Bina ve temelin modelleme kooperasyonu için, toprak raporundan gerekli bilgiler
alınmış ve tüm bina ve temel hesaplamaları zemin yay değerleri ile birlikte tamamlanmıştır.
f) Ayrıntılı analiz ve tasarım bilgileri, raporun bir sonraki aşamalarında verilmiştir.
(1.19) 2.4 YAPI SİSTEMİ BİLGİLERİ
* Kolonlar ve yapı duvarlarından ve yayılı temel desteği ile birbirlerine bağlanan düz
döşemelerden oluşan betonarme bina olarak tasarlanmıştır.
* Bina ve bina ögeleri, aşağıda belirtilen ilgili yönetmeliklerde öngörülen
kombinasyonlarda çarpım sonucu elde edilen yükler ve kuvvetler için hesaplanan ve istenen
dayanıma en azından eşit olan tüm kesitlerde tasarım dayanımı sağlamak üzere
tasarlanmıştır. Tüm ögeler, yeterli performansı sağlamak için servis yükü seviyesindeki
diğer tüm gereksinimleri karşılamaktadır.
2007 Türkiye Deprem Yönetmeliği Madde 3.3.1.1 ve TS 500 Madde 7.4.1;
• Dikdörtgen kesitli kolonların daha kısa boyutları 250 mm'den az olmayacak ve kesit
alanı 75000 mm2'den az olmayacaktır. Binamızın minimum kolon boyutu 400 mm ve
minimum kesit alanı 320000 mm2'dir. (Minimum kolon boyutları 400 mm ve 800 mm'dir).
TS 500 Madde 11.4.2;
• Düz döşemeler, kirişsiz tasarlanan çift doğrultulu döşemelerdir. Minimum döşeme
kalınlığı, TS 500 Madde 11.4.2'ye göre hesaplanmıştır. Minimum kalınlık, açıklık
uzunluğunun 1/30'udur. Yani, 840 cm açıklığa sahip döşeme için kalınlık gerekliliği; 840/30
= 28 cm'dir. Seçilen döşeme kalınlığı 30 cm'dir.
TS 500 Madde 11.4.2;
• Çift doğrultulu döşeme kalınlığı, TS500 Madde 11.4.2'deki denklem 11.1 ile
hesaplanmıştır. Kirişli çift doğrultulu döşemeler için hesaplanan minimum döşeme kalınlığı
ve minimum kalınlık 21 cm'dir. Minimum döşeme kalınlığı 25 cm olup, yönetmeliklere
uygundur.
2007 Türkiye Deprem Yönetmeliği Madde 3.4.1.1 ve TS 500 Madde 7.3;
• Kiriş genişliği en az 250 mm olacaktır.
Gaziantep Entegre Sağlık Kampüsü
YAPISAL HESAPLAMALAR VE TASARIM RAPORU
BENSUM MİMARLIK VE MÜHENDİSLİK
V
• Kirişin toplam derinliği 300 mm'den az olmayacak ve döşeme kalınlığının 3 katından
az olmayacaktır. Kiriş yüksekliği döşeme kalınlığının 3 katından ve 300 mm'den az
olmayacak ve kiriş gövde genişliğinin 3,5 katından fazla olmayacaktır. Binalarımızda
minimum kiriş kesiti 30/90 cm'dir ve bu ölçümler yönetmeliklere uygundur.
2007 Türkiye Deprem Yönetmeliği Madde 3.4.1.1 ve TS 500 Madde 7.3;
• Kiriş genişliği en az 250 mm olacaktır.
• Kirişin toplam derinliği 300 mm'den az olmayacak ve döşeme kalınlığının 3 katından
az olmayacaktır. Kiriş yüksekliği döşeme kalınlığının 3 katından ve 300 mm'den az
olmayacak ve kiriş gövde genişliğinin 3,5 katından fazla olmayacaktır. Binalarımızda
minimum kiriş kesiti 40/75 cm'dir ve bu boyutlar yönetmeliklere uygundur.
2007 Türkiye Deprem Yönetmeliği Madde 3.6.1;
• Perde duvarının gövde kesit kalınlığı, "duvar kalınlığı, kat yüksekliğinin 1/15'inden ve 200
mm'den az olmayacak" şartına uygundur. Perde duvar kalınlığı 400 mm'dir ve maksimum kat
yüksekliği 6000 mm'dir. 2007 Türkiye Deprem Yönetmeliğine göre 6000/15=400 mm uygun
görülmüştür.
1.2.a. Kirişler
Kirişler, aşağıda gösterildiği gibi tüm bloklarda farklı seviyelerde döşeme bağlantıları
kurmak üzere
ikincil amaçlar için kullanılır. Kiriş hesaplama raporları, hesaplama raporu eklerinde
gösterilmiştir.
Genellikle iç kirişlerin boyutu 50cm/75cm ve dış kirişlerin boyutu 40cm/75cm'dir.
90 cm'lik kiriş yüksekliği, yangın kamyonlarının geçtiği yerler için tasarlanmıştır.
1.2. b. Döşemeler
Düz döşeme, kirişsiz olarak tasarlanmıştır. Genel döşeme kalınlığı 30 cm'dir. Döşeme
kalınlığı TS500 Madde 11.4.2'ye göre hesaplanmıştır.
Çift doğrultulu kirişsiz döşemelerin derinliği {düz levha veya düz döşeme) aşağıda
verilen değerlerden az olamaz:
Başlıksız ve kirişsiz döşemeler h ≥ ℓn/30 ve h ≥ 180 mm
Başlıklı kirişsiz döşemeler h ≥ ℓn/35 ve h ≥ 140 mm
Ayrıca döşemeler kolonlar ve orta şeritlerle birlikte STA4Cad programında tasarlanmıştır.
TS 500 (8.3.2)'deki zımbalama donatısı bölümü dikkate alınarak;
8.3.2 - Zımbalama Donatısı
Denklem 8.21 ile belirlenen zımbalama dayanımı, uygun donatı veya profil
düzenlemeleri veya özel çelik elemanlarla artırılabilir ancak bunun için söz konusu
artışın geçerliliğinin deneylerle doğrulanması gerekir. Ancak, zımbalama donatısının
etkili olabilmesi için, döşeme kalınlığının en az 250 mm olması gerekir. Ayrıca, bu
düzenlemelerle arttırılmış zımbalama dayanımı hiçbir zaman Denklem 8.21 ile belirlenen
değerin 1,5 katını aşamaz.
döşemelerde, inşaat demirinin beton bölümüne %50 oranında katılması. Bu nedenle, tüm
kolon-döşeme bağlantılarında zımbalama yenilmesine karşı inşaat demiri kullanılmıştır.
Sta4Cad programında çözülen döşeme tasarım sonuçları, hesaplama raporu eklerinde
gösterilmiştir.
Vpr = y fctd Up d ile belirlenen değerin 1,5 katını aşamaz.
≤ 2d
Gaziantep Entegre Sağlık Kampüsü
YAPISAL HESAPLAMALAR VE TASARIM RAPORU
BENSUM MİMARLIK VE MÜHENDİSLİK
VI
Zımbalama donatısı, kesme kuvvetini etriyelerle kolona taşıdığı için kırılma çizgisini daha
geniş kendi kontruna taşımaktadır. Bu yeni kırılma çizgisine göre yeniden zımbalama
dayanımı yapılmalıdır. Bu hesaplamada etriyeler dikkate alınmadan yapılmalıdır.
TS 500'e göre Döşeme Şeritleri:
zımbalama donatılı
kırılma çizgisi
kolon yüzeyinden
d/2 uzaklıktaki 1.
etriye kapalı etriye
zımbalama donatısı
olmadan kırılma
çizgisi
ℓ1/4 veya ℓ2A/4 (küçük
olanı)
ℓ1/4 veya ℓ2B/4 (küçük olanı)
Orta Kolon Orta
şerit şeridi şerit
a. Kirişsiz döşeme
Gaziantep Entegre Sağlık Kampüsü
YAPISAL HESAPLAMALAR VE TASARIM RAPORU
BENSUM MİMARLIK VE MÜHENDİSLİK
VII
Blokların çift doğrultulu döşemeleri kirişlerle tasarlanmıştır. Genel döşeme kalınlığı 250 mm
olarak seçilmiştir. Döşeme kalınlığı TS500 Madde 11.4.2, denklem 11.1'e göre belirlenmiştir.
Bu denklemle, döşeme kalınlığı 8,40 x 8,40 açıklık için 210 mm olarak hesaplanmıştır.
Çift doğrultulu kirişli döşemelerin derinliği Denklem 11.1 de verilen değerden az olamaz.
Yapısal analiz sonuçları ve ekonomik optimizasyon nedeniyle, döşeme kalınlığı 250 mm
olarak seçilmiştir.
Döşeme yükleri, bu raporun "Yük Analizi" bölümünde verilmiştir.
1.2. c. Kolonlar
Tüm kolonlar, 2007 Türkiye Deprem Yönetmeliği Madde 3.3 ve TS 500 Madde 7.4'e göre
tasarlanmıştır. Kolonlarla ilgili minimum ve maksimum özellikler, bu yönetmelikler dikkate
alınarak belirlenmiştir. Tüm analiz sonuçları STA4Cad ile yapılan Tasarım Raporları
bölümünde verilmektedir.
Gaziantep Entegre Sağlık Kampüsü
YAPISAL HESAPLAMALAR VE TASARIM RAPORU
BENSUM MİMARLIK VE MÜHENDİSLİK
VIII
Kolon boyutları aşağıda verilmiştir. Tüm boyutlar cm olarak verilmiştir. 40/70, 40/80, 40/90,
40/100, 40/150, 40/200, 80/80, 90/90, 100/100, 90/100, 90/110, 90/120, 90/130
Gaziantep Entegre Sağlık Kampüsü
YAPISAL HESAPLAMALAR VE TASARIM RAPORU
BENSUM MİMARLIK VE MÜHENDİSLİK
IX
Etriye mesafeleri, kanca detayları, düşey inşaat demiri bindirme uzunlukları ve diğer
detaylar 2007 Türkiye Deprem Yönetmeliğine uygundur.
1.2.d. Perde duvarlar
2007 Türkiye Deprem Yönetmeliği Madde 3.6.1'e göre tasarlanan perde duvarlar Tüm analiz
sonuçları STA4Cad ile yapılan Tasarım Raporları bölümünde verilmektedir.
2007 Türkiye Deprem Yönetmeliği Madde 3.6.3.1 : Perdenin her iki yüzündeki gövde
donatılarının toplam enkesit alanı, boyuna ve enine donatıların her biri için, perde uç
bölgelerinin arasında kalan perde gövdesi brüt enkesit alanının 0,0025’inden az
olmayacaktır.
Bu nedenle, bu kurala göre hesaplanan bütün perde duvar donatıları, aşağıdaki ayrıntılı
bölümde verilmiştir.
Gaziantep Entegre Sağlık Kampüsü
YAPISAL HESAPLAMALAR VE TASARIM RAPORU
BENSUM MİMARLIK VE MÜHENDİSLİK
X
Perde uç bölgelerindeki minimum düşey donatı, yönetmelik formülüne göre hesaplanmıştır
(0,002*bw*lw).
1.2. e. Yayılı temel
Radye temel sistemi geoteknik raporunda tavsiye edildiği gibi seçilmiştir. Radye temel, farklı
oturmayı önlemek için tek parça olarak tasarlanmıştır. Temel statik hesaplamaları,
hesaplama raporu eklerinde gösterilmiştir. Yapı sistemi ile zemin arasındaki etkileşim,
toprak ve jeoteknik raporlardan elde edilen alan (kabuk) yay sabitlerinden elde edilmektedir.
"Zeminin Yay Sabit" değeri aşağıda gösterildiği gibi, Sta4Cad programında belirlenmiştir.
Gaziantep Entegre Sağlık Kampüsü
YAPISAL HESAPLAMALAR VE TASARIM RAPORU
BENSUM MİMARLIK VE MÜHENDİSLİK
XI
(1.20) 3 YÜKLER
Yüklerin ve yük etkilerinin tümü, ilgili yönetmelik ve standartlar gereğince, binanın yapı
sisteminin hizmet ömrü boyunca dayanacağı hesaba katılarak belirlenmiştir.
(1.21) 3.1 YAPISAL ÖGELERİN VE KALICI YÜKLERİN KENDİ AĞIRLIKARI
Analitik modelde tanımlanan yapı elemanlarının kendi ağırlığı analiz ve tasarımda otomatik
olarak yazılım tarafından dikkate alınır. Kalıcı yükler, döşeme kaplamaları, sıva, sıhhi tesisat,
döşeme vb. ağırlıklarını içerir. Bu yükler, TS498 yönetmeliği ve birim ağırlıkları ve mimari
temel tasarımda verilen boyutlar esas alınarak hesaplanmıştır. Bu yükler analiz modelindeki
ögelere uygulanmıştır. Ölü yükler, analitik modele uniform yayılı alansal ve çizgisel yük
olarak uygulanır. Analiz modeline uygulanan alansal kalıcı yükler, aşağıdaki çizelgede
gösterilmiştir.
Kalınlık (m) Birim Ağırlık
(t / m3)
Ağırlık
(t / m2)
Kaplama + Meyil
betonu
0,055 2,2 0,121
İzolasyon 0,054
Tavan şapı / Asma
taban
0,050
TOPLAM 0,225
3.1.1 YÜK TAŞIMAYAN DUVAR AĞIRLIKLARI
Tüm yük taşımayan duvar ağırlıkları uniform yüzey hareketli yükler ile uygulanmaktadır.
(1.22) 3.2 HAREKETLİ YÜKLER
İnşaat alanlarının hareketli yükleri servis koşullarına göre belirlenmektedir. Hareketli yükler,
analitik modele uniform yayılı alansal yükler ve çerçeve çizgisel yükleri olarak uygulanır.
Alanlara uygulanan hareketli yükler bu raporun ilerleyen bölümlerinde grafiklerle
gösterilmiştir.
Birçok koridor ve farklı teknik ekipman yükleri bulunmaktadır. Bu yüzden varsayılan
hareketli yük 500 kg/m2'dir.
(1.23) 3.3 RÜZGAR YÜKLERİ
Rüzgar yükleri TS498'e göre hesaplanmıştır. Hesaplama için kullanılan tüm rüzgar hızları ve
emme kuvvetleri aşağıda gösterilmiştir. Rüzgar yükleri ve rüzgar yükü hesaplamaları bina
yüksekliğine göre değişir. Sismik ve rüzgar yüklerinin karşılaştırma safhasında sismik
yükler rüzgar yüklerinden daha büyüktür. Bu yüzden, yapısal öge tasarımında rüzgar
yükleri kullanılmamıştır.
Yerden yükseklik (m) Rüzgar hızı (m/s) Emme kuvveti; q (t/m2)
0-8 28 0,05
9-20 36 0,08
21-100 42 0,11
>100 46 0,13
(1.24) 3.4 DEPREM YÜKLERİ
Gaziantep Entegre Sağlık Kampüsü
YAPISAL HESAPLAMALAR VE TASARIM RAPORU
BENSUM MİMARLIK VE MÜHENDİSLİK
XII
2007 Afet Bölgelerinde İnşa Edilecek Yapıların Şartnamesine uygun olarak, deprem
kuvvetlerinin hesaplanması için, binanın konumu, yüksekliği ve yapı sistemi düzensizliği
sebebiyle dinamik yanal kuvvet yöntemleri kullanılmıştır.
Dinamik yanal kuvvet yöntemine göre, deprem yüklerinin analizi için toplam binanın %90
etkili katılım kütlesi ile yeterli sayıda titreşim modu kullanılmaktadır. Eşdeğer yanal kuvvet
yöntemi yükleri ve dinamik ölçek faktörleri ile kıyaslanan dinamik yanal deprem yükleri,
gerekirse yeni değerlerle çarpılır. Tepki spektrum grafiği aşağıda gösterilmiştir.
Türkiye Deprem Yönetmeliği ve jeoteknik /toprak raporundan alınan deprem hesaplama
parametreleri. Ayrıntılar aşağıda verilmiştir.
Deprem Bölgesi 3 A0 0,2
Zemin Sınıfı Z1 Ta (ikinci) 0,10
Zemin Grubu A Tb (ikinci) 0,30
Önem Kat Sayısı (I) 1,5
GAZİANTEP DEPREM BÖLGESİ HARİTASI
EK H4
Gaziantep Entegre Sağlık Kampüsü
Deprem Değerlendirmesi
ÇEVRE KAYNAKLARI YÖNETİMİ GAZİANTEP
ENTEGRE SAĞLIK KAMPÜSÜ ESIA/CİLT II/EK H
H4-1
Gaziantep Entegre Sağlık Kampüsü Deprem Değerlendirmesi
TDY 2007 (2007 Türkiye Deprem Yönetmeliği) Türkiye'de yeni ve mevcut binaların sismik
hesaplamasında kullanılmaktadır. Bu yönetmelik UBC, IBC, ASCE gibi uluslararası
yönetmeliklerle benzer ivme spektrumu kullanmaktadır.
Dinamik tepki spektrumu analizi - Mod Birleştirme Metodu, 2007 Türkiye Deprem
Yönetmeliği uyarınca deprem hesaplanmasında kullanılır.
Sismik kuvvetler, aşağıda gösterilen katsayılar kullanılarak TDY 2007'de hesaplanmıştır :
Etkili Zemin İvme Katsayısı - Deprem Bölgesi
Deprem Bölgesi A0
1 0,40
2 0,30
3 0,20
4 0,10
Gaziantep 3. bölgededir - Ao = 0,2 g
• Bina Önem Katsayısı
Kullanım Amacı veya Bina Türü
Önem Katsayısı
(I)
1. Deprem sonrasında kullanılacak binalar ve tehlikeli maddeler içeren binalar
a) Deprem sonrası derhal kullanılacak binalar (Hastaneler, dispanserler,
sağlık ocakları, yangınla mücadele binaları ve tesisleri, PTT ve diğer
telekomünikasyon tesisleri, ulaşım istasyonları ve terminalleri, enerji
üretim ve dağıtım tesisleri, valilik, belediye ve belediye yönetim binaları,
ilk yardım ve acil durum planlama istasyonları)
b) Zehirli, patlayıcı ve yanıcı materyal vb. içeren veya depolayan binalar
1,5
2. Uzun süreli ve yoğun bir şekilde kullanılan binalar ve değerli mallar
içeren binalar
a) Okullar, diğer eğitim binaları ve tesisleri, yurtlar ve pansiyonlar, askeri
cezaevleri, hapishaneler vb.
b) Müzeler
1,4
3. Yoğun bir şekilde fakat kısa süreli olarak kullanılan binalar
Spor tesisleri, sinema, tiyatro ve konser salonları vb. 1,2
4. Diğer binalar
Yukarıda tanımlanan binalar dışındaki binalar. (Konut ve ofis binaları,
oteller, bina benzeri endüstriyel yapılar vb.)
1,0
Gaziantep Entegre Sağlık Kampüsü, deprem sonrasında hemen kullanılacak bir bina
olduğu için, tasarıma katkıda bulunan önem katsayısı = 1,5'tir.
ÇEVRE KAYNAKLARI YÖNETİMİ GAZİANTEP
ENTEGRE SAĞLIK KAMPÜSÜ ESIA/CİLT II/EK H
H4-2
Yerel Zemin Sınıfı - Spektrum Karakteristik periyotları
Tablo 6.2'ye göre
Yerel Zemin Sınıfı
TA
(ikinci)
TB
( ikinci)
Z1 0,10 0,30
Z2 0,15 0,40
73 0,15 0,60
Z4 0,20 0,90
Gaziantep Entegre Sağlık Kampüsü; Saha "Z1" (saha, genel olarak
bazalt/kayaçtan oluşmaktadır)
Gaziantep Entegre Sağlık Kampüsü için Özel Tasarım Spektrumu:
Sonuç: Gaziantep Entegre Sağlık Kampüsü'nün yapısal projesinde kullanılan ETABS, SAFE,
STA4CAD gibi yapı sistemi modellemesi yapan bilgisayar programları, 2007 TDY
yönetmeliğine göre sismik kuvvetleri hesaplamıştır. Buna göre tasarım; X-Y doğrultularında
hesaplanan sismik yükleri kapsayacak şekilde ve yüklerin, sistemdeki her iki yönde perde
duvarlarla tutulacağı şekilde tamamlanmıştır. Düşey yüklerde kullanılan etriyeler, Deprem
Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmeliğe uygun olarak tasarlanmıştır.