Upload
others
View
2
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
httpsjournalsgentrjoa
VOLUMECİLT 6
YEARYIL 2021
E-ISSN 2149-6544DOI 1026809joa
International Peer-Reviewed and Open Access Electronic Journal
Uluslararası Hakemli ve Accedilık Erişimli Elektronik Dergi
ISSUESAYI 3
International Peer-Reviewed and Open Access Electronic Journal Uluslararası Hakemli ve Accedilık Erişimli Elektronik Dergi
E-ISSN 2149-6544DOI 1026809joa
Volume Cilt 6
Issue Sayı 3
July Temmuz 2021
Web httpsjournalsgentrjoa
E-mail journalsholistencecom
Address Sarıcaeli Koumlyuuml CcedilOMUuml Sarıcaeli Yerleşkesi No29 D119 Merkez Ccedilanakkale TURKEY
ABSTRACTING amp INDEXINGDİZİN amp İNDEKS
Society of Economics and Development
Journal İndex
ABOUT THE JOURNAL DERGİ HAKKINDA
Journal of Awareness
(E-ISSN 2149-6544) is an international peer-reviewed journal which started to be published in 2016 The journal aims to include studies in the main titles of social sciences and humanities such as Anthropology Public Administration History Geography Theology Philosophy Folklore Psychology Sociology International Relations Architecture Archeology Art History Literature Linguistics Communication Sciences Law et al
In this framework high quality theoretical and applied articles are published The views and works of academicians researchers and professionals working in all fileds of social sciences and humanities are brought together The articles in the journal is published 4 times a year WINTER (January) SPRING (April) Summer (July) AUTUMN (October) Journal of Awareness is an electronic and open access journal The DOI (Doi Prefix 1031566joa) number is assigned to all the articles published in the Journal
Papers are wellcomed both in English and Turkish
Submit your papert to the journal at httpsjournalsgentrjoaaboutsubmissions
For more information please mail to journalsholistencecom
Journal of Awareness
(E-ISSN 2149-6544) 2016rsquoda yayın hayatına başlayan uluslararası hakemli ve suumlreli bir dergidir Dergi Antropoloji Kamu Youmlnetimi Tarih Coğrafya İlahiyat Felsefe Halk Bilimi (Folkloumlr) Psikoloji Sosyoloji Uluslararası İlişkiler Mimarlık Sanat Tarihi Arkeoloji Dilbilim İletişim Bilimleri Edebiyat ve Hukuk gibi sosyal ve beşeri bilim dallarındaki oumlzguumln derleme ve ccedileviri iccedilerikli bilimsel araştırmalar ile uygulama araştırma inceleme ccedilalışmalarına yer vermektedir
Bu ccedilerccedilevede yuumlksek kalitede teorik ve uygulamalı makalelere yer verilmektedir Sosyal ve beşeri bilim alanlarında ccedilalışan sanatccedilılar akademisyenler araştırmacılar ve profesyonellerin goumlruumlş ve ccedilalışmaları bir araya getirilmektedir Dergideki makaleler KIŞ (Ocak) BAHAR (Nisan) YAZ (Temmuz) ve GUumlZ (Ekim) doumlnemleri olmak uumlzere yılda doumlrt kez yayımlanmaktadır Journal of Awareness accedilık erişimli elektronik bir dergidir Dergide yayımlanan tuumlm makalelere DOI numarası (Doi Prefix 1026809joa) atanmaktadır
Derginin yayın dili Tuumlrkccedile ve İngilizcersquodir
Yazılar Makale Takip Sistemi uumlzerinden elektronik ortamda goumlnderilmektedir
Makalelerinizi httpsjournalsgentrjoaaboutsubmissions adresinden online olarak yuumlkleyebilirsiniz
Ayrıntılı bilgi iccedilin journalsholistencecom adresine mail atabilirsiniz
EDITOR-IN CHIEF(S) BAŞ EDİTOumlR(LER)
Turgay BERKSOYEmeritius Prof Dr Marmara University Faculty of Economics Department of Public Finance İstanbul
TURKEY
Filiz Tufan EMİNİ KURTULUŞAssoc Prof Dr Ccedilanakkale Onsekiz Mart University
Biga Faculty of Economics and Administrative Sciences Department of Public Administration Ccedilanakkale
TURKEY e-mail filizeminihotmailcom
SECTION EDITORS ALAN EDİTOumlRLERİ
Philosophy and ReligionFelsefe ve DinHojjatollah JAVANI
Assoc Prof Dr Alzahra University Faculty of Theology Department of Religion and Mysticism Tehran IRAN e-mail hojjatollahjalzahraacir
Mehterhan FURKANİAssoc Prof Dr Aksaray University Faculty of Islamic
Sciences Department of Basic Islamic Sciences Aksaray TURKEY e-mail mehtarkhanaksarayedutr
Geography CoğrafyaAbdullah SOYKAN
Prof Dr Balıkesir University Faculty of Science and Letters Department of Geography Balıkesir TURKEY
e-mail asoykanbalikesiredutr
Political Science amp Public Administration amp International Relations Siyaset Bilimi amp Kamu
Youmlnetimi amp Uluslararası İlişkilerErkan ARSLAN
Assist Prof Dr Cumhuriyet University Yıldızeli Vocational School Sivas TURKEY e-mail erkanacumhuriyetedutr
Education EğitimCcediliğdem ALDAN KANDEMİR
Assoc Prof Dr Muğla Sıtkı Koccedilman University Faculty of Education Department of Educational Sciences Muğla TURKEY e-mail cakarademirmuedutr
Language and LiteratuumlreDil ve EdebiyatSeniha KRASNIQI
Assist Prof Dr University of Prishtina Faculty of Philology Pristina KOSOVO
e-mail senihagylderenyahoocom
Mustafa OumlZSARIProf Dr Balıkesir University Faculty of Arts and
Sciences Department of Literature Balıkesir TURKEY e-mail mozsaribalikesiredutr
Media and Communication Medya ve İletişimOğuz Selim KOBAZA
Dr Cumhuriyet University Faculty of Communication Department of Journalism Sivas TURKEY
email selimkobazacomhuriyetedutr
Psychology and Sociology Psikoloji ve Sosyoloji Yılmaz DAŞLI
AssocProf Dr Cumhuriyet University Faculty of Health Sciences Department of Health Management
Sivas TURKEY e-mail ydaslicumhuriyetedutr
Administration YoumlnetimGoumlkben BAYRAMOĞLU
AssocProf Dr Hitit University Faculty of Economics and Administrative Sciences Department of Business
Administration Ccedilorum TURKEY e-mail gokbenbayramogluhititedutr
Vildan DURMAZAssist Prof Dr Eskisehir Technical Unıversity Faculty
of Aeronautics and Astronautics Department of Aviatıon Management Eskişehir TURKEY vkoruleskisehiredutr
LawHukukİrem BERKSOY
Assist Prof Dr Marmara University Faculty of Economics Department of Public Finance Department
of Financial Law Istanbul TURKEY e-mail iremberksoymarmaraedutr
MANAGING EDITORSORUMLU YAZI İŞLERİ MUumlDUumlRUuml
Laura AGOLLIOakland University Masters in Public Administration with specialization in Healthcare Administration USA
e-mail lauraholistencecom
LANGUAGE EDITOR(S) DİL EDİTOumlRLERİNesrin YAVAŞ
Assist Prof Dr Ege University Faculty of Literature Department of American
Culture and Literature İzmir TURKEYe-mail nesrinyavasegeedutr
TECHNICAL EDITOR TEKNİK EDİTORCumali YAŞAR
Dr Ccedilanakkale Onsekiz Mart University Education Faculty Department of Computer and Instructional
Technology Education Ccedilanakkale TURKEY
TASARIMDESIGNERİlknur HERSEK SARI
Holistence Academy Turkeye-mail ilknurholistencecom
EDITORS EDİTOumlRLER
REFEREES IN THIS ISSUE BU SAYININ HAKEMLERİOumlmer OKUMUŞ Prof Dr Harran University TURKEY
Ahmet AKKAYA Prof Dr Adıyaman University TURKEY
Selccediluk BALI Prof Dr Selccediluk University TURKEY
Sevda AKAR Assoc Prof Dr Bandırma Onyedi Eyluumll University TURKEY
Guumllenguumll MERMER Assoc Prof Dr Ege University TURKEY
Nurida NOVRUZOVA Assoc Prof Dr Bakuuml Slavic Unıversıty AZERBAIJAN
Oumlmer Faruk GUumlNENCcedil Assist Prof Dr Mardin Artuklu University TURKEY
Halil İbrahim KAYA Assist Prof Dr Cumhuriyet University TURKEY
Sanver OumlZGUumlVEN Assist Prof Dr Necmettin Erbakan University TURKEY
Gamze ER VARGUumlN Assist Prof Dr Anadolu University TURKEY
Yusuf BİLGE Assist Prof Dr İstanbul Sabahattin Zaim University
TURKEY
Pınar YILDIRIM Assist Prof Dr Ccedilanakkale Onsekiz Mart University
TURKEY
Eren KESİM Assist Prof Dr Anadolu University TURKEY
Hasan Numan SUCcedilAĞLAR Assist Prof Dr Selccediluk University TURKEY
Cuumlneyt CcedilALIŞKAN Dr Ccedilanakkale Onsekiz Mart University TURKEY
Melike AKYOL Dr Gazi University TURKEY
CONTENTS İCcedilİNDEKİLER
Sultan Veledrsquoin bilinmeyen bir eseri Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicirc
ldquoAhlaki olanı duumlşuumlnmeyi duumlşuumlnmekrdquo bilinccedilli farkındalık uumlstbiliş ve ahlaki uumlst biliş arasındaki ilişkilere youmlnelik bir model
Sanal gerccedileklik uygulamalarıyla mindfulness temelli stres azaltma programının hemşirelikte kullanımı
Oumlğretmen adaylarının uzaktan eğitim ve oumlğretmenlik uygulaması dersine ilişkin goumlruumlşleri
Zeytin ccedilekirdeği kuumlluumlnuumln artistik seramik sırlarında kullanımı
İngiltere emperyalizminin Osmanlı İmparatorluğursquondaki yansıması Baltalimanı Ticaret Anlaşması
Yaşam kalitesi ve kuumlresel iklim değişikliği
An unknown work of Sultan Walad Safina-i Nohi and Majmoa-i Rohiw
Reflection of British imperialism in the Ottoman Empire Baltalimani Trade Agreement
ldquoThinking about thinking on the moral onerdquo a model on the relationships between mindfulness metacognition and moral metacognition
Use of mindfulness applications with virtual reality applications in nursing
Opinions of pre-service teachers on distance education and teaching practice course
Usage olive seed ash in artistic ceramic glazes
Quality of life and global climate change
Şadi Aydın
Goumlkhan Arslantuumlrk amp Zeliha Beyza Şamyanlı
Goumlzde Oumlzsezer amp Merve Ataccedil
Sibel Guumlven amp Merve Uccedilar
Guumllşah Divitcioğlu amp Mehmet Fatih Karaguumll
Atilla Aydın
Oumlzge Uysal Şahin
95
147
165
123
115
101
155
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
Government houses as presentation of power and ideology in The Ottoman State The Case of Safranbolu Government HouseSema Tuba Oumlzmen amp Beyza Onur
133
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
VIII
ldquoThi
s page is left blank for typesettingrdquo
Bu sayfa dizgiden dolayı boş bırakılm
ıstır
95
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021Journal of Awareness Volume Cilt 6 Issue Sayı 3 2021 pp 95-100E-ISSN 2149-6544 httpsjournalsgentrjoa DOI httpsdoiorg1026809joa6301
Received Geliş 24032021Accepted Kabul 05052021
Content of this journal is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 International License
Bu derginin iccedileriği Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 Uluslararası Lisansı altında lisanslanmıştır
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
Corresponding Author Sorumlu Yazar Şadi AydınE-mail sadiaydinuni-goettingende
CitationAtıf AYDIN S (2021) Sultan Veledrsquoin bilinmeyen bir eseri Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicirc Journal of Awareness 6(3) 95-100 DOI 1026809joa6301
Sultan Veledrsquoin bilinmeyen bir eseri Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i RuhicircAn unknown work of Sultan Walad Safina-i Nohi and Majmoa-i Rohi
Şadi Aydın
Oumlz
Sultan Veled Mevlacircnacirc Celaleddin Rumicircrsquonin oğlu ve onun maddi ve manevi varisiydi Mevlacircnacircrsquodan sonra Mevlevicirc yolu Sultan Veled tarafından şekillendirilerek kurumsallaştırıldı Selccediluklular doumlneminde Anadolursquoda ve daha sonra tuumlm Osmanlı topraklarında yaygınlaşan bu tasavvuficirc akım modern zamanlarda da hemen hemen tuumlm duumlnyada tanınmıştır Mevlacircnacirc Celaleddin Rumicircrsquonin tuumlm eserleri duumlnya insanları tarafından ccedilokccedila okunmaktadır Sultan Veledrsquoin ortaya koyduğu eserler Mevlacircnacircrsquonın eserlerini daha iyi anlamamız iccedilin oumlnemli bir anahtardır Nesir olarak yazdığı Maacircrif kitabı ve ldquomesnevicircrdquo şiir formuyla yazdığı İbtidacirc-nacircme Rebacircb-nacircme ve İntihacirc-nacircme adlı diğer eserler Mevlacircnacircrsquonın eserlerinin neredeyse tamamlayıcısı gibidir Sultan Veledrsquoin Divacircnı onun ilmi edebi ve entelektuumlel kişiliğinin genişliğini goumlsteren oumlnemli bir eserdir Anadolursquoda gelişen Tuumlrk edebiyatının kuruluş aşamasında şiir dili Farsccedilarsquodır ve Tuumlrk şiirini şiir biccedilimleri ve tuumlrleri accedilısından oumlrnekleyen ilk eserler Mevlacircnacirc Celaleddin Rumicirc ve oğlu Sultan Veledrsquoin eserleridir Hemen hemen tuumlm şiir form ve tuumlrlerinde eksiksiz ve kusursuz eserler veren bu iki şair (baba ve oğul) şekil ve tuumlr bakımından Anadolursquoda gelişen klasik Tuumlrk edebiyatının kurucuları olarak kabul edilebilir Mevlacircnacirc ve Mevlevilik yolunu anlamak iccedilin Sultan Veledrsquoin eserlerinin her youmlnuumlyle iyi bilinmesi gerekir Buguumlne kadar Mevlacircnacirc ve Mevlevilik uumlzerine birccedilok ccedilalışma yapılmıştır Ancak Sultan Veledrsquoin Farsccedila yazılmış bilinmeyen bir eseri olan ldquoSefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicircrdquo bu zamana kadar incelenmemiştir Konya Boumllge Yazma Eserler Kuumltuumlphanesirsquonde iki nuumlshası bulunan bu değerli eser Sultan Veled tarafından Mevlacircnacircrsquonın Divacircn-ı Kebirrsquoinde bulunan şiirlerine yazdığı nazireleri iccedilermektedir
Anahtar kelimeler Sultan Veled Mevlacircnacirc Mevlevilik tasavvuf edebiyat
Abstract
Sultan Walad was the son of Mawlana Jalaluddin Rumi and his material and moral heir After Rumi Mevlevi order was shaped and institutionalized by Sultan Walad This mystical movement which became widespread in Anatolia during the Seljuk period and later in all the Ottoman lands was recognized almost in all over the world also in modern times All the works of Mawlana Jalaluddin Rumi are widely read by the people of the world The works later revealed by Rumirsquos son Sultan Walad are in a key conduit for us to better understand the works of Rumi His book Maarif written in prose and
Doccedil Dr Georg-August-Goumlttingen Uumlniversitesi İran Araştırmaları Enstituumlsuuml Goumlttingen ALMANYA e-mail sadiaydinuni-goettingende
96
Aydın
1 SULTAN VELED VE ESERLERİ
Muhammed Bahacirceddin Sultan Veled 25 Rebiuumllahir
62326 Nisan 1226 tarihinde KaramanLarendersquode
duumlnyaya geldi Hz Mevlacircnacircrsquonın buumlyuumlk oğludur
Mevlevicirclikte yedi kutup olarak anılan -Sultanuumlrsquol-u-
lema Bahacirceddin Veled Seyyid Burhaneddin-i Mu-
hakkık-i Tirmizicirc Mevlacircnacirc Celaleddin-i Rumicirc Şem-
seddin-i Tebrizicirc Şeyh Selahaddin-i Zerkub Ccedilelebi
Huumlsameddin Şeyh Kerimuumlddin Sultan Veled- yuumlce
velilerin sonuncusudur Şeyh Kerimuumlddinrsquoin vefa-
tından sonra posta geccedilerek irşat faaliyetlerine başladı
ve Anadolursquonun ccedilok farklı coğrafyalarına muumlritlerini
goumlnderdi Babasının fikir ve duumlşuumlncelerini Feridun
Nafiz Uzlukrsquoun tabiriyle ldquoMevlacircnacircrsquonın akval ve efali-
nirdquo sistemli bir hale getirerek Harezm Belh ve Hora-
sanrsquodan kopan bu sesi buumltuumln duumlnyaya ulaştırma gay-
retinde oldu ve Mevlevicircliğe en buumlyuumlk hizmeti yaptı
Uzun bir oumlmuumlr suumlren ve Mevlevicircliğe kurumsal bir huuml-
viyet kazandıran Sultan Veled h 7121312 tarihinde
vefat etti ve yerine oğlu Ulu Arif Ccedilelebi posta oturdu
Veled mahlasını ihtiyar eden Sultan Veled oldukccedila ve-
lud bir şairdir Mesnevi nazım şekli ile kaleme aldığı
İbtidacirc-nacircme Rebacircb-nacircme İntihacirc-nacircmersquonin yanında
mensur olarak yazılan Maacircrifrsquoi de Hz Mevlacircnacircrsquonın
eserlerinin adeta tetimmesi kabilindendir Doumlrt dilde
-Farsccedila Tuumlrkccedile Arapccedila ve Rumca- manzumeler ihti-
va eden divacircn Sultan Veledrsquoin ilmicirc fikricirc edebicirc ve en-
telektuumlel şahsiyetinin genişliğini ortaya koyan muumlhim
bir eserdir Divacircn yaklaşık 13000 beyit ve arucirczun 31
bahrinde tasnif edilmiştir Kaside gazel terci-i bend
terkib-i bend ve rubaicirclerden muumlteşekkildir Klacircsik
Tuumlrk edebiyatının kuruluş aşamasında Anadolursquoda
şiir dili Farsccedilarsquodır Bununla birlikte nazım şekilleri
ve tuumlrleri bakımından Tuumlrk şiirine oumlrneklik eden ilk
eserler Mevlacircnacirc Celaleddin-i Rumicircrsquonin yapıtları ve
sonrasında da oğlu Sultan Veledrsquoin eserleridir He-
men hemen buumltuumln nazım şekli ve tuumlrlerinde tam ve
muumlkemmel eserler veren bu iki şair şekil ve tuumlr accedilısın-
dan Anadolu klacircsik Tuumlrk edebiyatının da banileri sa-
yılabilirler Sultan Veledrsquoin Divacircnı oldukccedila zengin bir
eserdir Sultan Veledrsquoin kaside ve gazellerinin oumlnemli
bir kısmı didaktiktir Bu manzumelerde muumlritlerine
tekke tarikat ve tasavvuf erkacircnını talim eder (Aydın
ve Musiccedil 2015 7-8)
Sultan Veled eserlerinde muhteva ve uumlslup accedilısından
babası Mevlacircnacircrsquoyı takip etmiştir Divacircnındaki buuml-
tuumln şiirlerinde Mevlacircnacircrsquonın edası ifadesi istiareleri
kullandığı vezin ve redifler vardır Diğer eserlerinde
ccediloğu zaman onun soumlzlerinden aynen iktibaslarda bu-
lunmuştur Ancak Mevlacircnacircrsquoya oranla Sultan Veledrsquode
hikayeli anlatım oldukccedila azdır Bu youmlnuumlyle Sultan
Veledrsquoin mesnevileri Mevlacircnacircrsquonın Mesnevirsquosinden
farklılaşır Sultan Veled eserlerinde sade ve akıcı bir
Farsccedila kullanmış bazen Tuumlrkccedile şiirler de soumlylemiştir
(Değirmenccedilay 2009 521) XIII yuumlzyılda Anadolursquoda
Selccediluklular devri Tuumlrk Edebiyatının ilk Tuumlrkccedile oumlrnek-
lerini veren Sultan Veled bu manzumeleri ile Tuumlrk
dili ve edebiyatı araştırmacılarının ilgisini ccedilekerken
Farsccedila eserleri ile de Fars dili ve edebiyatı araştırma-
cılarının dikkatlerini uumlzerinde toplamaktadır (Ocak
1988 541) Sultan Veledrsquoin Rebacircb-nacircmersquode de belirt-
tiği gibi eserlerini meydana getirmekteki gaye baba-
sının fikirlerini bir muumlrşid olarak muumlridlerine ulaş-
tırmak olmuştur Rebacircb-nacircmersquonin ifade ve muhteva
the other works called Ibtida-nama Rebab-nama and Intiha-nama which he wrote with ldquomasnawirdquo verse form is almost like the complement of Mawlanarsquos works The poetry book (Diwan) is an important work that shows the breadth of the scientific literary and intellectual personality of Sultan Walad In the foundation stage of classical Turkish literature in Anatolia although the poetry language is Persian the first works that exemplify Turkish poetry in terms of poetry forms and types are the works of Mawlana Jalaluddin Rumi and the works of his son Sultan Walad These two poets (father and son) who gave complete and perfect works in almost all verse forms and types can be regarded as the founders of Anatolian Turkish classical literature in terms of form and genre To understand Mawlana Rumi and Mevlevi order the works of Sultan Walad should be well known in all aspects To date a lot of studies have been carried out on Rumi and Mevlevi order However an unknown work of Sultan Walad ldquoSafina-i Nohi and Majmoa-i Rohirdquo which is written in Persian language has not been discovered until this time This valuable work in Konya Manuscripts Library in Turkey contains imitates replies (nazair) written by Sultan Walad in the poems of Mawlana Rumirsquos Diwan-i Kabir
Keywords Sultan Walad Mawlana Rumi Mevlevi Order mysticism literature
97
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
bakımından Farsccedila tasavvuficirc mesnevicircler arasında oumlzel
bir yeri vardır bu mesnevirsquonin buumltuumlnuuml Mevlacircnacircrsquonın
yeterince anlaşılmamış soumlzlerinin şerhi ve Mesnevi-i
Manevicircrsquonin anlaşılması guumlccedil bazı konularının accedilıkla-
yıcısıdır Sultan Veledrsquoin asıl gayesi babasının soumlyle-
diklerini bu mesnevide daha sade bir dille soumlylemek
daha accedilık bir şekilde ifade etmek ve unutulmamaları
iccedilin tekrar etmektir Rebacircb-nacircmersquonin sonunda Sultan
Veled soumlzlerinin hepsinin Mevlacircnacircrsquonın soumlzleri oldu-
ğunu onun soumlzlerinden anladıklarını dile getirdiğini
onun soumlzlerinin goumlnluumlnuumln kıblesi olup onun fikirle-
riyle canlı ve taze olduğunu belirtir (Ocak 1988 547)
2 SEFİNE-İ NUHIcirc VE MECMUA-I RUHIcirc
Sultan Veledrsquoin ldquoSefine-i Nuhicirc ve Mecmua-ı Ruhicircrdquo
adlı eseri Mevlevilik tasavvuf tarihimiz ve edebiya-
tımızın yitik halkalarından birisidir Kuumlltuumlr tarihimiz
bu kayıp halkalar tamamlanmadan hep noksan kala-
caktır Kuumlltuumlr sanat edebiyat ve tarihimize ait binler-
ce yazma eser kuumltuumlphane raflarında keşfedilecekleri
guumlnuuml beklemektedir Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-ı Ruhicirc
adlı eserle ilgili olarak F Nafiz Uzlukrsquoun 1941 yılında
bastığı Sultan Veled Divacircnırsquonın mukaddimesinde şu
kısa bilgi bulunmaktadır ldquo Muumlşaruumlnileyhin [Sultan
Veled] daha sağlığında tertip edilmiş Sefine-i Nuhicirc
adlı nezair mecmualarında Veledin naziresi Validin
asıl gazeli alt alta لولده diye goumlsterilmiştir Birisi لوالده
Nizameddinrsquoin hattıyla ve lsquoمدالله ظلهrsquo tabirinden kendi
zamanında yazıldığını ve 734 tarihli bir ikincisinin
dahi yine birinciden kopya edildiğini anlıyoruz Bu
iki yazma hususi kuumltuumlphanemizi suumlslemekte olup bir
uumlccediluumlncuumlsuuml de Pertev Paşa kuumltuumlphanesinde bulunmak-
tadır Nezairin mukaddemesi şoumlyledir
بسم الله الرحمن الرحیم و به نستعین این سفینۀ نوحی و مجموعۀ روحی اسرارحضرت فوائد بربعضی مشتملست کی نامتناهی رموز مفتاح الهی کنوز الدعاة داعی الآباد العباد شارح خفیات ازمة قدوتنا مالک مولانا و سیدنا و بالدلائل القاطعه هادی الهدیات بالبراهین الساطعه سباح بحار الجبروت سیاح قفار الملکوت لسان القدس ترجمان الرحمن جلال الحق والدین وارث الانبیاء والمرسلین انارالله ارواح السافلین والغابرین بذکر جمیله و بعضی فوائد مولانا قدوة العارفین امام الهدی والیقین شمس سماء العلوم الدینیة قطب الاقطاب لب الالباب بهاء الحق والدین متع الله العاشقین والطالبین بطول بقائه امین یا رب
العالمین
dedikten sonra livalidihi diye bir gazel ve liveledihi
diye ona soumlylenen naziresi yazılarak devam etmekte-
dir Mecalis-i Sebarsquonın mukaddimesinde -Eflakicircrsquoden
naklen- işaret ettiğimiz gibi Mevlacircnacirc nasıl babasının
Maacircrifrsquoiyle ccedilok meşgul olmuş onu meclislerinde soumly-
lemiş yazdırmış ise Sultan Veled dahi babasının şiirle-
ri ve fikirleriyle uğraşmayı kudsi bir meşgale bilmiş ve
Divacircnı iccedilin onun gazellerini nuumlmune tutmuştur Eğer
guumln bize yar olursa Nezair mecmuasını bastıracağız
Boumlylelikle baba ve oğulun gazelleri daha iyi anlaşılır
Hatta diyeceğim ki Mevlacircnacircrsquonın gazellerinde teren-
nuumlm ettiği yuumlksek muğlak mudil fikirleri oğlu accedilık
vacirczıh anlaşılması kolay şekle getirmiştir Binaenaleyh
nasıl Mesnevicircrsquoyi anlamak iccedilin Sultan Veledrsquoin mesne-
vilerini okumak luumlzumlu ise lsquoDivacircn-ı Kebirrsquo denilen
93 bin beyti muhtevi Mevlacircnacircrsquonın gazelleri kuumllliyatını
hazmedebilmek de Divacircn-ı Veledicircrsquonin okunup anla-
şılmasıyla kacircbildir rdquo (Uzluk 1941 41-42)
Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-ı Ruhicirc ifade edildiği gibi bir
nazire mecmuasıdır Bir şairin şiirine (kaside gazel
ruumlbaicirc mesnevicirc) başka bir şairin aynı vezin kafiye ve
redifle yazdığı şiire nazire denir Bu tuumlr İslami edebi-
yatlarda epeyce eski bir edebi gelenektir Anadolursquoda
gelişen edebiyatın tarihi bakımından Sefine-i Nuhicirc ve
Mecmua-i Ruhicirc adlı bu eserin edebiyat tarihine katkısı
oumlnemlidir Anadolursquoda ilk Tuumlrkccedile nazire mecmuala-
rı XV yuumlzyıldan itibaren goumlruumlluumlr Ancak Sultan Ve-
ledrsquoin bu nazire mecmuası XIII yuumlzyıla aittir Eser bu
accedilıdan ayrıca muumlhimdir
3 SEFİNE-İ NUHIcircrsquoNİN YAZMA NUumlSHALARI
Araştırmamıza konu olan ve Konya Boumllge Yazma
Eserler Kuumltuumlphanesirsquonde bulunan bu eserin 6935 nu-
maralı nuumlshasının (N) devrin oumlnemli hattatlarından
Nizameddin Mevlevicirc tarafından istinsah edildiğini
muumlşahede ediyoruz [Malum olduğu uumlzere] Mevlevicirc-
lerin veya Mevlevicirc tarikatının Tuumlrk sosyal hayatın-
da oumlzel bir yeri vardır Mevlevicirclerin arasında ccedileşitli
sanat dallarında birccedilok tanınmış kimselerin yetişti-
ğini goumlrmekteyiz Mevlevicirc Tekkeleri devrinin birer
sanat akademisi gibiydiler El sanatları ile meşgul
bazı dervişler eğer ldquoDederdquo iseler kendilerine ay-
rılan odalarda Huumlsn-uuml hat (guumlzel yazı) ve fildişi
oyma işlerini meraklılarına belirli guumlnlerde oumlğreti-
yorlardı Hat sanatına Mevlevicirclerin oumlnemli katkı-
larda bulunduklarını goumlrmekteyiz (Oumlzsayıner 1992
125) Zuumlbeyde Cihan Oumlzsayıner makalesinde Hattat
Nizameddin Dedersquoyi XIIIve XIV yuumlzyıl Mevlevicirc hat-
tatlarından sayar Ali Haydar Bayat Hattat Nizamed-
din hakkında Muumlstakimzacircde Suumlleyman Sadeddinrsquoin
Tuhfe-i Hattatin adlı eserinden ve Sipehsalar Risacircle-
sirsquonden naklen şu bilgileri verir Nizameddin Dede
Konyalı olup Mevlacircnacirc tarafından hilafetle şereflendi-
rilmiştir Hat sahasında Yakutrsquodan meşk etmiş hat ya-
98
Aydın
nında kaatı sanatında da uumlstad olmuştur 7001300-1
tarihinde vefat etmiştir (Bayat 1991 85) Semih Cey-
han ise şu bilgileri ilave eder [Selahaddin-i Zerku-
brsquoun] diğer kızı Hediye Hatun ise Eflacirckicircrsquonin ldquouumlstacircd-ı
selacircticircnrdquo dediğine goumlre sarayın yazı hocası olduğu an-
laşılan Nizacircmeddin Hattacirct adlı biriyle Mevlacircnacircrsquonın
ccedilabaları sonucunda evlendirildi (Ceyhan 2009 340)
Konya Boumllge Yazma Eserler Kuumltuumlphanesi 6935 nu-
maralı Sefine-i Nuhicirc yazması aynı kayıt numarasıy-
la Konya Selccediluk Uumlniversitesi Mevlacircnacirc Araştırmaları
Enstituumlsuuml Kuumltuumlphanesirsquonden buraya nakledilmiştir
Eser asıl itibarıyla Mevlacircnacirc Araştırmaları Enstituumlsuuml
Kuumltuumlphanesirsquone Prof Dr Feridun Nafiz Uzluk tara-
fından vakfedilmiştir Yazma eserin başına konulan
bilgi fişinde eser hakkında şu bilgiler verilmiştir Oumllccediluuml
(220x150) (170x117) yaprak 252 satır (21x2) cilt sır-
tı ve kenarları meşin bez kaplı şirazeli hat Selccediluklu
neshi Aynı bilgi fişinde eserin eski kayıt numarası
1904 olarak kaydedilmiştir Yazmanın kapağında
muhtemelen F Nafiz Uzlukrsquoa ait bir kağıt uumlzerinde
şu notlar bulunmaktadır Kitabın adı (Nam-ı Kitab)
Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicirc Şumar-ı Evrak-ı Ki-
tab 252 Mecmua-i Suhuf 464 Aded-i Gazel-i Valid
354 Aded-i Gazel-i Veled 354 Aded-i Ruumlbaicirc-i Valid
66 Aded-i Ruumlbaicirc-i Veled 66 Der Beher Sahife 20 be-
yit Mecmua-i Ebyat 9808 Ebad (22x15) Kısm-ı Hat
(20x135) Yine yazmanın kapağında F Nafiz Uzlukrsquoa
ait şu not bulunmaktadır ldquo Nezairdeki gazellerden
Hazret-i Veledrsquoe ait bulunanların altındaki kurşun
kalemle yazılı olan rakamlar Hazret-i muumlşaruumlniley-
hin taraf-ı dervişanemden bastırılmış divacircndaki gazel
numaralarına tevafuk etmektedir Şifaicirc-i el-Mevlevicircrdquo
Bu nuumlshanın baş kısmında yer alan notlarda bazı yan-
lışlıklar bulunmaktadır Nuumlsha dikkatlice incelendi-
ğinde bu farkedilecektir Mesela toplam varak sayısı
241 sayfa sayısı 482rsquodir Mevlacircnacirc ve Sultan Veledrsquoin
gazel ve kasidelerinin sayısı 368+368rsquodir Ruumlbailer ise
117+117rsquodir Nuumlshanın sonunda şu kayıt bulunmakta-
dır ldquo Hazarsquol-kitabursquol-Gazaliyat kitabursquol-emiruumlrsquol-kebir
el-alimuumlrsquol-fazıl emir etalallahu bekahurdquo
Nuumlshanın başı
بسم الله الرحمن الرحیم و به ثقتی این سفینۀ نوحی و مجموعۀ روحی اسرار حضرت فوائد بربعضی مشتملست کی نامتناهی رموز مفتاح الهی کنوز مولانا و سیدنا و قدوتنا مالک ازمة العباد شارح خفیات الآباد داعی الدعاة
بالدلائل القاطعه هادی الهدیات بالبراهین
Nuumlshanın sonu
اندر حرم دو کون مخرام و مپوی جز ملک محبت خداهیچ مجوی
چون هر چه که هست اوست مردانه بگوی ما هیچ نه ایم هیچ را هیچمگوی
Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicircrsquonin Konya Boumllge
Yazma Eserler Kuumltuumlphanesi 6935 numarayla kayıtlı
nuumlshasının ilk ve son sahifeleri
Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicircrsquonin Konya Boumllge
Yazma Eserler Kuumltuumlphanesi 6932 numaralı diğer yaz-
ma nuumlshası da Konya Selccediluk Uumlniversitesi Mevlacircnacirc
Araştırmaları Enstituumlsuuml Kuumltuumlphanesirsquonden buraya
nakledilmiştir Bu yazma da daha oumlnce Mevlacircnacirc Araş-
tırmaları Enstituumlsuuml Kuumltuumlphanesirsquone Prof Dr Feridun
Nafiz Uzluk tarafından vakfedilmiştir Yazma eserin
başındaki bilgi fişinde eser hakkında şu bilgilere yer
verilmiştir Oumllccediluuml (30x24) (32x24) yaprak 241 sahife
482 cilt kahverengi siyah meşin cilt ortası madalyon-
lu hat nesih Aynı bilgi fişinde eserin eski kayıt nu-
marası 881 olarak kaydedilmiştir Eserin istinsah tarihi
h 734 olarak kaydedilmiştir Muumlstensihi belli değildir
Bilgi fişinin muumlellif muumltercim şarih ve naşir kısmın-
da ldquo Sefine-i Mevleviye Mustafa Sakip el-Mevlevi rdquo
basılarak Mevlana ve Mevlevilik araştırmaları zincirinin kayıp bir halkasını daha
tamamlayacaktır
Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicircrsquonin Konya Boumllge Yazma Eserler Kuumltuumlphanesi 6935 numarayla kayıtlı nuumlshasının
ilk ve son sahifeleri
99
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
ifadesi goumlruumllmektedir Goumlruumllduumlğuuml uumlzere her iki nuumls-
hada bulunan bu bilgi fişleri pek oumlzensizce hazırlan-
mıştır Eserin kapağında bulunan ve F Nafiz Uzlukrsquoa
ait notlarda şu ifadeler bulunmaktadır ldquo Huumlve min
kuumltuumlb-i el-fakir hekim Feridun Nafiz Şifaicirc-i el-Muta-
tabbib el-Mevlevicirc el-Konevicirc 1355rdquo Veled Ccedilelebirsquoye
ait bir başka not da ise şoumlyle bir kayıt mevcuttur ldquo
Harb-i umumide cihad-ı ekber ilanında fakir muumlca-
hidin-i Mevleviyye alayını tertib edib buumltuumln meşayih
ve ihvan ve muhibbanla Şamrsquoa gitmiştik O vakit Şam
Mevlevicirc şeyhi fakire ihda etmişti Fakir de oğlum Fe-
ridun Nafiz Ccedilelebirsquoye niyaz eylerim 27 Kanun-ı Ev-
vel 1936 Veled Ccedilelebirdquo Bu nuumlshadan bir miktar va-
rak noksandır Dolayısıyla yazmadaki toplam kaside
ve gazel sayısı 352+352 ve ruumlbai sayısı ise 62+61rsquodir
Yazmanın sonunda şu temmet kaydı bulunmaktadır
ldquo Temmetuumlrsquol-divacircn min kelam-i melikuumlrsquol-muhakkikin
seyyiduumlrsquol-buumldela Celalursquol-Hak versquod-din ve min kela-
mursquol-usala versquol-mesacirclih Bahaursquol-mille versquod-din el-ma-
ruf bi-Veled Fi sabirsquoaşr cemaziyersquol-acirchir sene 734rdquo
Nuumlshanın başı
بسم الله الرحمن الرحیم و به نستعین این سفینۀ نوحی و مجموعۀ روحی اسرارحضرت فوائد بربعضی مشتملست کی نامتناهی رموز مفتاح الهی کنوز مولانا و سیدنا و قدوتنا مالک ازمة العباد شارح خفیات الآباد داعی الدعاة
بالدلائل القاطعه هادی الهداة بالبراهین
Nuumlshanın sonu
اندر حرم دو کون مخرام و مپوی جز ملک محبت از جهانهیچ مجوی
چون هر چه که هست اوست مردانه بگوی ما هیچ نه ایم هیچ را هیچمگوی
Uumlzerinde bir edisyon kritik ccedilalışması yaptığımız
bu eserin elimizde yukarıda tavsif edilen iki yazma
nuumlshası mevcuttur F Nafiz Uzlukrsquoun Divacircn mu-
kaddimesirsquonde bahsettiği Pertev Paşa Kuumltuumlphanesi
nuumlshasına buumltuumln araştırmalarımıza rağmen maalesef
ulaşamadık Nuumlshalardan 6935 numaralı eseri Hattat
Nizameddin Mevlevicirc istinsah ettiği iccedilin lsquoNrsquo 6932 nu-
maralı yazmayı ise Konyarsquodan muumllhem lsquoKrsquo nuumlshası
olarak adlandırdık N nuumlshasında duumlşen bazı varak-
ların olduğu goumlze ccedilarpmaktadır Bu nuumlshada tamir
edilen bazı sayfaların K nuumlshasından kopya edildiği
izlenimi var Ancak tamir edilen sayfalara eklenen
boumlluumlmler oldukccedila oumlzensizce yazılmıştır Muhteme-
len tamir sonrası yazımı gerccedilekleştiren hattat Farsccedila
bilmiyordu Uzluk K nuumlshasının N nuumlshasından kop-
ya edildiğini ifade ediyor lakin nuumlshalar arasındaki
farklar bu durum hakkında şuumlphe uyandırmaktadır
N nuumlshasında yapılan tashihler Sultan Veledrsquoin şiir-
lerinde daha ccedilok goumlruumlnuumlyor Kanaatimizce N nuumlshası
Mevlevicirc dergahına yakın bir nuumlshadır ve bu nedenle
tashihe uğramıştır N nuumlshasında bulunan ve Sultan
Veledrsquoe ait bazı beyitlerin uumlzeri ccedilizilmiştir Bu uumlzeri
ccedilizilen beyitler Sultan Veledrsquoin basılan Divacircnırsquonda da
bulunmuyor Bu da goumlsteriyor ki Sultan Veled Divacircnı
tashih edildikccedile Sefine-i Nuhicircrsquode bulunan şiirler de
tashih edilmiştir K nuumlshası maddi evsaf bakımından
daha iyi durumdadır Bu nuumlshanın varak kenarları
traşlanmış veya kesilmiştir Bu işlem pek dikkatsizce
yapılmıştır Sayfa kenarına ilave edilmiş bazı beyit-
lerle beraber sayfa altlarında bulunan muumlşirler de bu
nedenle kaybolmuştur
Hem Mevlacircnacirc hem de Sultan Veledrsquoe ait muumllemma ga-
zellerin bir ccediloğunun (Farsccedila-Arapccedila) Arapccedila kısımla-
rının Sefine-i Nuhicircrsquode bulunmadığını goumlruumlyoruz Sul-
tan Veled tanzir ettiği gazel ve kasidelerin bazılarının
ilk mısra ya da ilk beytini olduğu gibi alıntılamıştır
Sultan Veledrsquoin babasının kaside gazel ve ruumlbailerine
yazdığı bu nazireler Mevlacircnacircrsquonın şiirlerinin daha iyi
anlaşılması iccedilin ayrıca oumlnemlidir Bazen Mevlacircnacircrsquonın
şiirinde anlaşılmayan bir kısım anlam ve ifadeler Sul-
tan Veled vasıtasıyla accedilıklığa kavuşabiliyor Sefine-i
Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicircrsquode bulunan kaside gazel ve
ruumlbaicircler harf sırasına ve vezinlere goumlre tanzim edil-
miştir Sultan Veled babasının kullandığı vezinlerde
yazdığını bizzat kaydeder
100
Aydın
Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicircrsquonin Konya Boumllge
Yazma Eserler Kuumltuumlphanesi 6932 numarayla kayıtlı
nuumlshasının ilk ve son sahifeleri
4 SONUCcedil
Yuumlzlerce yıllık kuumlltuumlr mirasımızın oumlnemli bir kısmı
buguumln hacirclacirc hem Tuumlrkiyersquode hem de yurt dışındaki
kuumltuumlphanelerde yazma eser olarak bulunmaktadır
Bilimin buumltuumln alanlarına ait onbinlerce eser keşfedi-
lecekleri ve yayına hazırlanacakları guumlnuuml beklemek-
tedir Bu değerli eserler bir an oumlnce bilimsel olarak
incelenerek insanlığın hizmetine sunulmalıdır Bu
vazife araştırmacıların ve akademisyenlerin goumlrevi-
dir Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-ı Ruhicircrsquonin keşfedilme
ve daha sonra ise tarafımızca incelenmeye ve bilimsel
bir nuumlsha karşılaştırmasına tabi tutulmasının uzunca
bir hikayesi var Elimizdeki mevcut bilgilere goumlre bu
eserin dışında Mevlevilik tarihinin kayıp birkaccedil ese-
ri daha bulunmaktadır Mevlevilik ile ilgili hakkıyla
soumlz soumlyleyebilmek iccedilin bu kayıp eserlerin bir an oumlnce
bulunup yayınlanması icab eder Uumlzerinde nuumlsha kar-
şılaştırması yaptığımız Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-ı
Ruhicirc adlı eser en kısa zamanda basılarak Mevlana ve
Mevlevilik araştırmaları zincirinin kayıp bir halkasını
daha tamamlayacaktır
KAYNAKCcedilAAYDIN Ş amp MUSİCcedil E (2015) Sultan Veled Divacircni Tercuumlmesi Konya Mevlana Uumlniversitesi Mevlana Sosyal Araştırmalar Merkezi Yayınları
BAYAT A H (1991) Huumlsn-i Hat Sanatinda Mevlevilik ve Mevleviler Sel-ccediluk Uumlniversitesi IV Milli Mevlacircnacirc Kongresi Tebliğler 12-13 Aralık 1989 Konya s 81-111
CEYHAN S (2009) ldquoSelacirchaddin-i Zerkucircbrdquo maddesi Diyanet İslam Ansiklopedisi C 36 İstanbul 340-341
DEĞİRMENCcedilAY V (2009) ldquoSultan Veledrdquo maddesi Diyanet İslam Ansiklopedisi C 37 İstanbul 521-522
KONYA BOumlLGE YAZMA ESERLER KUumlTUumlPHANESİ Yazma Eser No 6932 6935
OCAK F T (1988) Sultan Veledrsquoin Rebacircb-nacircmesi Erdem 5(11) 541-592
OumlZSAYINER Z C (1992) Mevlevi Hattatlar IX Vakıf Haftası Kitabı Tuumlrk Vakıf Medeniyetinde Hz Mevlacircnacirc ve Mevlevihanelerin Yeri ve Vakıf Eserlerde Yer Alan Tuumlrk-İslam Sanatları Seminerleri (2-4 Aralık 1991 An-kara) Vakıflar Genel Muumlduumlrluumlğuuml Yayınları Ankara s 125-142
UZLUK F N (1941) Divacircn-i Sultan Veled Uzluk Basımevi
Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicircrsquonin Konya Boumllge Yazma Eserler Kuumltuumlphanesi 6932 numarayla kayıtlı nuumlshasının
ilk ve son sahifeleri
4 SONUCcedil
Yuumlzlerce yıllık kuumlltuumlr mirasımızın oumlnemli bir kısmı buguumln hacirclacirc hem Tuumlrkiyersquode hem de
yurt dışındaki kuumltuumlphanelerde yazma eser olarak bulunmaktadır Bilimin buumltuumln alanlarına ait
onbinlerce eser keşfedilecekleri ve yayına hazırlanacakları guumlnuuml beklemektedir Bu değerli
eserler bir an oumlnce bilimsel olarak incelenerek insanlığın hizmetine sunulmalıdır Bu vazife
Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicircrsquonin Konya Boumllge Yazma Eserler Kuumltuumlphanesi 6935 numarayla kayıtlı nuumlshasının
ilk ve son sahifeleri
101
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021Journal of Awareness Volume Cilt 6 Issue Sayı 3 2021 pp 101-114E-ISSN 2149-6544 httpsjournalsgentrjoa DOI httpsdoiorg1026809joa6302
Received Geliş 07052021 Acccepted Kabul 03072021
Content of this journal is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 International License
Bu derginin iccedileriği Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 Uluslararası Lisansı altında lisanslanmıştır
Corresponding Author Sorumlu Yazar Atilla AydınE-mail ataydingeşisimedutr
CitationAtıf AYDIN A (2021) İngiltere emperyalizminin Osmanlı İmparatorluğursquondaki yansıması Baltalimanı Ticaret Anlaşması Journal of Awareness 6(3) 101-114 DOI 1026809joa6302
İngiltere emperyalizminin Osmanlı İmparatorluğursquondaki yansıması Baltalimanı Ticaret AnlaşmasıReflection of British imperialism in the Ottoman Empire Baltalimani Trade Agreement
Atilla Aydın
Oumlz
Merkantilizm ile başlayan ve sanayi devrimiyle devam eden suumlreccedilte Avrupa devletleri oumlnemli uumlretim artışları kaydetmiştir Sanayi devrimini başlatan İngiltere artan uumlretimini pazarlayabilmek ve ihtiyacı olan hammaddeleri alabilmek iccedilin dış pazarlara accedilılmıştır Osmanlı İmparatorluğu pazarının İngilterersquoye mesafesinin kısa olması ve imparatorluğun yoğun nuumlfusu İngiltere iccedilin cazip koşullar olarak oumlne ccedilıkmıştır Merkantilizm doumlneminde Osmanlı sermayesinin aşınmış olması ve kapituumllasyon anlaşmaları nedeniyle ekonomik yapı guumlccedilsuumlz duumlşmuumlştuumlr Bu nedenle Osmanlı ekonomisi sanayi devrimine savunmasız yakalanmıştır Siyasi koşulların da uygun hale gelmesiyle 1838 yılında İngiltere ile Osmanlı İmparatorluğu arasında Baltalimanı Ticaret Anlaşması imzalanmıştır Bu ccedilalışmanın amacı anlaşmaya giden suumlrecin mekanizmalarını ortaya koymak ve anlaşmanın sonuccedillarını analiz etmektir Anlaşmanın yuumlruumlrluumlğe girmesiyle Osmanlı yerli uumlretimi ccediloumlkmuumlştuumlr Ayrıca Osmanlı ekonomisi dışa bağımlı bir hale gelmiş ve borccedil batağına girmiştir Bu ccedilerccedilevede anlaşmanın Avrupa finans kapitali accedilısından sonuccedilları da analiz edilmiştir Anlaşmayla Osmanlırsquonın değişen siyasal yapısının ortaya konması bu ccedilalışmanın diğer bir ccedilıktısını oluşturmuştur Baltalimanı Ticaret Anlaşmasırsquonın tarihsel suumlreccedil iccedilinde neden ve sonuccedillarının ortaya konmasıyla guumlnuumlmuumlzuumln kuumlreselleşen ekonomik duumlnyasına ışık tutulması amaccedillanmıştır
Anahtar kelimeler Merkantilizm Sanayi Devrimi Emperyalizm İngiltere Osmanlı İmparatorluğu
Abstract
In the process that started with mercantilism and continued with the industrial revolution European states recorded significant production increases Britain which started the industrial revolution opened up to foreign markets in order to market its increasing production and to buy the raw materials it needs The short distance of the Ottoman Empire market to Britain and the dense population of the empire stand out as attractive conditions for England During the mercantilism period the Ottoman capital was eroded and the economic structure weakened due to the capitulation agreements For this
OumlğrGoumlr Gelişim Uumlniversitesi MYO Hava Lojistiği TURKEY e- mail ataydingeşisimedutr
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
102
Aydın
reason the Ottoman economy was caught vulnerable to the industrial revolution With the favorable political conditions the Baltalimanı Trade Agreement was signed between Britain and the Ottoman Empire in 1838 The purpose of this study is to reveal the mechanisms of the process leading to the agreement and to analyze the results of the agreement With the entry into force of the agreement Ottoman domestic production collapsed In addition the Ottoman economy became dependent on foreign countries and fell into a debt trap In this framework the results of the agreement in terms of European financial capital were also analyzed Another outcome of this study was to reveal the changing political structure of the Ottoman Empire with the agreement It is aimed to shed light on todayrsquos globalizing economic world by revealing the causes and consequences of the Baltalimanı Trade Agreement in the historical process
Keywords Mercantilism Industrial Revolution Imperialism England Ottoman Empire
1GİRİŞ
Osmanlı İmparatorluğu ekonomisi sanayi devrim-
ine kadar guumlcuumlnuuml koruyabilmiş ancak daha sonra
giderek guumlccedilsuumlzleşerek ccediloumlkuumlş suumlrecine girmiştir San-
ayi devrimi oumlncesinde Osmanlı ekonomisi youmlnetici
sınıf (askerler) ve uumlretici sınıf (reaya) olarak iki temel
sınıftan oluşmaktadır Reaya koumlyluumller goumlccedilebeler
tuumlccarlar zanaatkarlardan oluşmaktadır Youmlnetici
sınıfı ise merkezde yeniccedileriler taşrada sipahiler tem-
sil etmektedir Sipahilerin Avruparsquodaki feodallerden
farklı olarak oumlzel toprak muumllkiyeti bulunmamaktadır
Osmanlı toprak sisteminde toprak muumllkiyeti devlete
aittir Bu durumda topraktan elde edilen gelirler de
esasen devlete ait olmaktadır Ancak devlet toprak
gelirlerinden vergi toplama faaliyetlerini sipahilere
vermekte boumlylece sipahi ile reaya arasında bir ikti-
sadi ilişki doğmaktadır Sipahiler vergi toplama işi
karşılığında tımar adı verilen bir gelir elde etmekte
dolayısıyla reaya uumlzerinde youmlnetim ve yetki hakkına
kavuşmaktadır Bu sistemin en buumlyuumlk avantajı buumlyuumlk
bir harcama yapılmadan guumlccedilluuml bir ordunun beslene-
bilmesini sağlamasıdır Ayrıca taşradaki asayiş de bu
sistem uumlzerinden sağlanabilmektedir (Kıray 1995 48)
Sipahi ile reaya arasındaki sınıfsal ccedilelişki Avruparsquoda-
ki senyoumlr ile serf arasındaki ccedilelişkiye goumlre oumlnemli
farklılıklar goumlstermektedir Oumlncelikle sipahi toprağın
sahibi değildir devletin temsilcisi konumunda bulun-
maktadır Oysa Avruparsquoda senyoumlr toprak sahibidir
Serf ise senyoumlruumln malı gibidir hatta senyoumlrlerin ser-
fleri hukuken cezalandırma hakkı bulunmaktadır
Sipahilerin reaya uumlzerinde boumlyle bir hakkı soumlz konu-
su değildir Ayrıca sipahilerin elinden vergi topla-
ma yetkisi alındığında kolaylıkla bir sınıfsal değişim
yaşanabilmektedir Bu nedenle Osmanlırsquoda sınıfsal
ccedilelişki Avruparsquoda olduğu gibi derinleşmemiştir
Oysa batıdaki sınıfsal ccedilelişki gelişmenin dinamo-
sunu oluşturmuş ve Fransız devriminin temellerini
teşkil etmiştir Osmanlı tımar sisteminde derin bir
sınıfsal ccedilelişkinin olmaması elbette sistemi kusur-
suz hale getirmemektedir Hatta boumlyle bir ekonomik
yapı piyasa mekanizmasında meydana gelen olum-
suzluklardan daha kolay etkilenmektedir Bu nedenle
dış ticaret kapituumllasyonları ile Osmanlı ekonomisinin
geniş oumllccediluumlde duumlnya piyasa ve para dalgalanmalarına
henuumlz bağlanmamış olduğu doumlnemde dahi Kanuni
zamanındaki buumlyuumlk piyasa gelişiminin etkileri altında
tımar sistemi ccediloktan bunalım geccedilirmeye başlamıştır
(Berkes 2013275) Tımar sistemindeki bozulmanın en
oumlnemli nedeni sipahilerde ortaya ccedilıkan feodalleşme
arzusudur Bu durum sipahilerin merkezi otorite ile
arasının bozulmasına yol accedilmış ve birccedilok boumllgede
isyanlar başlamıştır Reaya da bu isyanlara katılmış
boumlylece taşrada huzursuzluk egemen olmuştur İsyan-
ların en bilineni Celali İsyanları olup Kanuni Sultan
Suumlleymanrsquoın padişahlığının son doumlnemlerine denk
gelmiştir İsyanların temelinde sipahilerin elinden
vergi toplama yetkisinin alınması girişimlerinin yat-
tığı bilinmektedir (Goumlkbunar 2007 13)
Tımar sisteminin tasfiyesinin ardından iltizam sistemi
uygulanmaya başlanmıştır İltizam sistemi toprağın
belirli bir uumlcret karşılığı belli yıllarla oumlzel kişilere ki-
ralanmasını ifade etmektedir (Yardımcı vd 202063)
İltizamları alan kişiler ise muumlltezim olarak adlandırıl-
maktadır İltizam sisteminin en oumlnemli oumlzelliği
muumlltezimlere yereldeki huumlkuumlmet sorumluluklarının
da devredilmesi olmuştur (Tabakoğlu 2016332)
Tımar sisteminin terkedilip iltizam sistemine geccedililm-
esiyle birlikte kuvvetli bir ayan hiyerarşisi ortaya ccedilık-
mıştır (Kıray 1995 60) İlk ortaya ccedilıktığında iltizam
suumlresi uumlccedil yıl olarak belirlenmiş ancak devletin finans-
man ihtiyacı artınca suumlre bir yıla kadar indirilmiştir
Bu durum nedeniyle vergi gelirleri tahribata uğramış
103
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
ve malikane sistemi olarak adlandırılan yeni bir sis-
teme geccedililmiştir 1695 yılında uygulanmaya başlanan
malikane sisteminde devlet bir gelir kaynağından
vergi toplama hakkını vergiyi toplayacak kişiye
hayatının sonuna kadar satmaktadır (Oumlzvar 200320)
Malikane sisteminin uygulanmasıyla ayan sınıfı daha
da zenginleşmiştir Malikane sistemiyle ilk defa Os-
manlı devleti servetini bir başka sınıfla paylaşmıştır
Ayanlar hem vergi toplama goumlrevini uumlstlenmiş hem
de kredi verme mekanizması olmuşlardır Bu iki
youmlnuumlyle ayan sınıfı kısa suumlrede iktisadi bir guumlccedil haline
gelmiş ve devlet tarafından bir rakip olarak goumlruumllm-
eye başlanmıştır Osmanlı devleti merkezi otoriteyi
yeniden sağlayabilmek iccedilin ccedilabalamaya başlamış ve
bu ccedilerccedilevede Uumlccediluumlncuuml Selim doumlneminde Nizam-ı Ced-
it adıyla yeni ve modern bir ordu kurulmuştur Ancak
Rumeli ayanlarının isyanı ile bu yeni ordu dağıtılmış
ve Uumlccediluumlncuuml Selim tahttan indirilmiştir Uumlccediluumlncuuml
Selimrsquoden sonra tahta ccedilıkan İkinci Mahmut ayanlar-
la bir anlaşma imzalamış ve boumlylece bir suumlre sessizlik
sağlanabilmiştir Keyder (2008)rsquo e goumlre bu anlaşmanın
imzalanmasının ardından merkezi otorite ayanı si-
yasi duumlzeyde olduğu gibi iktisadi duumlzeyde de buumlyuumlk
oumllccediluumlde yenilgiye uğratmayı başarmıştır Nitekim bu
doumlnemde ayan sınıfının oumlnce etkinliği azaltılmış daha
sonra tuumlmuumlyle ortadan kaldırılabilmiştir
Osmanlı ekonomisinin iccedil dinamikleri tarihsel suumlreccedil
iccedilerisinde bu doumlnuumlşuumlmlere uğrarken ekonominin dış
duumlnyasında da oumlnemli gelişmeler yaşanmıştır Avru-
pa merkantilizmiyle başlayan ve sanayi devrimiyle
devam eden suumlreccedil Avrupa devletlerinin kalkınmasını
sağlamış tarihte goumlruumllmemiş bir iktisadi doumlnuumlşuumlm
ortaya ccedilıkmıştır Sanayi devrimi karşısında Osman-
lı İmparatorluğu bir gerileme suumlrecine girmiş ve il-
erleyen suumlreccedilte accedilık pazar haline gelmiştir Yeni pazar
arayışlarına giren İngiltere ve diğer Avrupa devletleri
ile Osmanlı arasındaki iktisadi ilişkiler giderek daha
eşitsiz hale gelmiş ve bu suumlreccedil 1838 Baltalimanı Ticar-
et Anlaşmasırsquona kadar devam etmiştir Bu ccedilalışmanın
amacı Baltalimanı Ticaret Anlaşmasırsquonı tuumlm youmln-
leriyle tartışmak ve anlaşmanın sebep ve sonuccedillarını
ortaya koymaktır Ccedilalışmanın girişten sonraki ikinci
boumlluumlmuumlnde Baltalimanı Ticaret Anlaşmasırsquonın im-
zalanması sonucunu doğuran iccedilsel ve dışsal etkenler
analiz edilmiştir Uumlccediluumlncuuml boumlluumlmde anlaşma ve an-
laşmanın huumlkuumlmleri accedilıklanmıştır Doumlrduumlncuuml boumlluumlm-
de anlaşmanın Osmanlı imalat sanayii uumlzerindeki
etkileri uumlzerinde durulmuştur Beşinci boumlluumlmde ise
anlaşmanın imalat sanayii dışındaki etkilerine Avru-
pa finans kapitalinin Osmanlı finans piyasası uumlzer-
indeki egemenliği ele geccedilirme suumlreci incelenmiştir
Son boumlluumlm sonuccedil kısmına ayrılmıştır
2 BALTALİMANI TİCARET ANLAŞMASI OumlNCESİ SUumlRECİN ANALİZİ
Baltalimanı Ticaret Anlaşması oumlncesinde yaşanan ik-
tisadi ve siyasi gelişmeler suumlrecin doğru anlaşılması
accedilısından oumlnem arz etmektedir Osmanlı maliyesi
yukarıda accedilıklandığı gibi zaten bunalım geccedilirmekte-
dir Bunalımın derinleşmesi başta Avrupa coğrafyas-
ında yaşanan iktisadi ve sosyal doumlnuumlşuumlmler ile
gerccedilekleşmiştir Ayrıca Osmanlı İmparatorluğu iccedilinde
yaşanan siyasal gelişmeler de bu suumlreccedilte incelenmesi
gereken etkenler arasında bulunmaktadır
21 Merkantilizm ve Osmanlı İmparatorluğu
15 Yuumlzyıldan başlayarak 18 Yuumlzyıl ortalarına kadar
guumlcuumlnuuml ve politikasını suumlrduumlren merkantilizm bireyin
refahını yuumlkseltmeyi amaccedil edinen modern ekonomi
teorisinden farklı olarak devletin egemenliğini ve
zenginleşmesini amaccedil edinmiştir Bireylerin zengin-
liğinin ancak devletin zenginleşmesi ile gerccedilekleşeceği
inancı bu akımın temel prensibini oluşturmaktadır
(Kazgan 1982 6) Merkantilizmin ilk amacı devletin
değerli maden biriktirmesi ve bu madenleri elinde tut-
masıdır (Aydın 2021 33) Ayrıca merkantilizm ulusal
bir sanayi oluşturmayı hedeflemektedir Bu ccedilerccedilevede
korumacı guumlmruumlk politikaları uygulayan devletler
yerli uumlretimi oumlzendirebilmek iccedilin tuumlm iktisadi araccedilları
kullanmışlardır (Hafter 1964 78)
Merkantilizm tuumlm Avrupa devletlerinde homojen
ekonomi politikalarını ifade etmemektedir Oumlrneğin
İspanya Peru ve Antillerden sağladığı altınlarla kısa
zamanda Avruparsquonın en ccedilok altına sahip olan uumllkesi
haline gelmiştir Ancak boumlyle bir zenginleşme mod-
eli altın bolluğu nedeniyle fiyat duumlzeyinin artması-
na neden olmuştur Ccedilalışmadan yaşamını suumlrduumlren
zenginler uumllkesi haline gelen İspanya kısa zaman-
da ticaret ve sanayideki uumlstuumlnluumlğuumlnuuml İngiltere ve
Fransarsquoya kaptırmıştır İspanyarsquoda iktisat politikala-
rının tek youmlnluuml olarak basılmış ve kuumllccedile altın stokunu
arttırmayı amaccedillaması bu uumllkeyi altın ihraccedil eden bir
uumllke haline getirmiştir Nitekim 18 Yuumlzyılın sonun-
da İspanya İngiltere ve Fransa ile karşılaştırıldığında
az gelişmiş bir uumllke konumuna duumlşmuumlştuumlr (Kazgan
1982 14) Fransarsquoda merkantilizm değerli maden
104
Aydın
stoklarını dış ticaret yoluyla arttırmayı amaccedillamıştır
Dış ticaretin attırılmasının ilk koşulu olarak ise san-
ayileşme politikası olarak goumlruumllmuumlştuumlr Sanayi mal-
larının yurtdışı pazarlara ihraccedil edilerek dış ticaret
fazlası verilmesi ve bu yolla değerli maden stokunun
arttırılması birinci araccedil olarak goumlruumllmuumlştuumlr Fransarsquoda
merkantilizmin ideologluğunu yapan Colbert aynı
zamanda devlet adamıdır Colbert Fransız mallarını
buumltuumln duumlnyada pazarlamak ve hammaddeleri dış
uumllkelerden sağlamak iccedilin buumlyuumlk sermayeli kuru-
luşların gerektiği duumlşuumlncesinden hareket ederek Indes
Crianteles ve Indes Cocidentales adlı iki buumlyuumlk şirket
kurdurmuştur Anonim şirket tuumlruumlnuumln ilk denemeleri
olan bu şirketlere halkın ortak olması sağlanmıştır
Bu oumlzellikleri itibariyle Fransız merkantilizmine san-
ayi merkantilizmi de denmektedir (Guumlneş 2006 147)
İngiltere ise merkantilizmin değerli maden stokunu
arttırma politikasında ticareti en oumlnemli araccedil olarak
goumlrmuumlştuumlr İngiltere de tıpkı Fransa gibi dış ticaret
fazlası sağlayacak korumacı iktisat politikalarına baş-
vurmuştur Korumacılığın katı bir iktisat politikası
olarak kullanılmasının koumlkeni merkantilizme dayan-
maktadır (Roberts 2013 13) Daha oumlnceki doumlnemlerde
de guumlmruumlk politikaları uygulanmakla birlikte bunun
bir iktisat ve dış ticaret politikası olarak kullanılması
merkantilizm ile olmuştur Merkantilizm bu yapısıy-
la Avrupa coğrafyasında 1450 ile 1750 yılları arasın-
da 300 yıl huumlkuumlm suumlrmuumlştuumlr (Demir ve Kurt 2020
382) 18 Yuumlzyıldan itibaren ise Avruparsquoda merkanti-
lizme ve ticari kapitalizme bir tepki olarak fizyokrasi
akımı ortaya ccedilıkmıştır (Kazgan 1993 40) 18 Yuumlzyılın
ikinci yarısında Fransa kralı 15 Louisrsquonin doktoru
olan Quesnay Yeni Doğal Duumlzen adlı ccedilalışmasında
doğanın ve toprağın hareket noktasını meydana ge-
tiren bir ekonomik dolaşım sistemi oumlnermiştir Bu
şekilde temelleri atılan fizyorasi akımı merkantilizm
nedeniyle zarar goumlren tarımı oumlnceleyen bir sistem
oumlnermiştir Merkantilist politikalar nedeniyle koumlyluumller
fakirleşmiş tarımsal alanlardaki nuumlfus kentlere goumlccedil et-
miştir Koumlyluumllerin fakirleşmesi nedeniyle sanayi mal-
larına olan talep azalmış kentlerdeki gelir azlığı ned-
eniyle de talep accedilığı kapatılamamıştır Buna bir ccediloumlzuumlm
olarak değerli maden biriktirmeyi esas alan merkan-
tilizm yerine tarımsal uumlcretleri ve bu yolla ekonomik
refahı arttırmayı hedefleyen fizyokrasi hareketinin
temelleri oluşmaya başlamıştır (Kazgan 1982 20)
Fizyokratlara goumlre iktisadi hayatta doğal bir duumlzen
vardır ve bu doğal duumlzen en akılcı duumlzendir (Kar-
akayalı ve Dilber 2010 50) Bu duumlşuumlnceden hareketle
fizyokrasi korumacılığa bir tepki olarak liberal an-
layışı temsil etmektedir
Osmanlı İmparatorluğursquonun merkantilizm ile ilk
tanışmasının Fransa ile imzalanan kapituumllasyon an-
laşması olduğu bilinmektedir 1535 yılında Kanuni
Sultan Suumlleyman ile Fransa kralı Birinci Francois ar-
asında imzalanan ve Osmanlı tarihine ilk kapituumllasyon
olarak geccedilen anlaşma esasen siyasal youmlnden Osmanlı
devletinin isteklerine uygun bir sonuccedil yaratmaya youmln-
elmiştir Fakat iktisadi youmlnden bakıldığında Fransa le-
hine sonuccedillar verdiği goumlruumllmektedir Kanuni Sultan
Suumlleyman Avruparsquoyı istila etme planında en buumlyuumlk
engel olarak İspanya kralı Şarlkenrsquoi goumlrmektedir ve
bu nedenle Avruparsquoda kendisine bir muumlttefik aram-
aktadır Kanuni Sultan Suumlleyman ilk olarak Paparsquonın
nuumlfuzunu kullanan Medici ailesine başvurmuş an-
cak Medicirsquoler kendilerini Şarlken karşısında guumlccedilsuumlz
goumlrduumlklerinden ve İslam duumlnyası ile ittifak yapmak
istememelerinden oumltuumlruuml bu ittifaka yanaşmamışlardır
(Kazgan 1982 27-28) Fransa kralı Birinci Francois ise
Şarlken ile girdiği guumlccedil muumlcadelesinde geride kalmış
hatta Şarlkenrsquoe esir duumlşmuumlştuumlr Birinci Francois ken-
disine yardım edecek tek guumlccedil olarak Osmanlı İmpara-
torluğursquonu goumlrmektedir (Jagic 2010 3) Boumlylece gerek
Kanuni Sultan Suumlleymanrsquoın ittifak arayışı iccedilinde ol-
ması gerekse Birinci Francoisrsquonın Şarlken karşısında
Osmanlırsquoya ihtiyaccedil duyması nedeniyle kapituumllasyon-
ların iktisadi ve siyasi temelleri atılmıştır Anlaşmanın
temeli Kanunirsquonin Fransarsquonın guumlney limanlarına 200
parccediladan oluşan savaş gemisi filosu goumlndermesi ve
boumlylece Fransarsquoyı İspanya karşısında guumlccedillendirmeye
dayanmaktadır Fransarsquoya yapılan bu askeri yardımın
Osmanlırsquoya getireceği ekonomik yuumlkuumln hafifletilm-
esi iccedilin yardımın bir kısmı krediye doumlnuumlştuumlruumllmuumlş
ve bu borcun oumldenebilmesi iccedilin Fransarsquoya Akdeniz
limanları arasında Osmanlı desteği ile serbest ticar-
et yapma olanağı verilmiştir Fransarsquonın Akdeniz
ticaretini bu şekilde ele geccedilirmesiyle birlikte esasen
Osmanlı pazarları uumlzerinde egemen olmasının de oumlnuuml
accedilılmıştır Merkantilizm doumlnemi boyunca sanayisini
oumlnemli oumllccediluumlde geliştiren Fransarsquonın boumlylesine geniş
bir pazarı değerlendirme isteği de kapituumllasyonlar
uumlzerinden gerccedilekleşmiştir Osmanlı İmparatorluğu
daha oumlnce de Venedik Ceneviz gibi başka Avrupa
milletlerine ticari imtiyazlar vermiştir Ancak 1535
yılında Fransarsquoya verilen imtiyazlar daha kapsamlı
olması ve ilerleyen yıllarda diğer Avrupa uumllkeleri ile
imzalanacak olan ticaret anlaşmalarının altyapısını
oluşturması accedilısından oumlnem arz etmektedir (Acartuumlrk
ve Kılıccedil 2021 6)
105
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
Bu devirde esasen Osmanlı İmparatorluğursquonun
Avrupa devletlerine goumlre guumlccedilluuml bir ekonomik yapısı
bulunmaktadır (İnalcık 2000 248) Bu ccedilerccedileveden
bakıldığında kapituumllasyonların askeri yardım an-
laşmasından daha oumltesini ifade ettiği anlaşılmaktadır
Osmanlı İmparatorluğu guumlccedilluuml iktisadi yapısıyla mer-
kantilizm suumlrecini yaşayan Avrupa iccedilin oumlnemli pazar
fırsatlarını barındırmaktadır Nitekim Fransa ilk ka-
pituumllasyonlarla sadece Osmanlırsquoya olan borccedillarını
oumldemekle kalmamış Akdeniz ticaretinin tekelini ele
geccedilirmiş ve Osmanlırsquoyı kendi uumlrettiği uumlruumlnlerin pazarı
haline getirmiştir Buna benzer anlaşmalar daha son-
ra diğer Avrupa devletleri ile de imzalanmış ve Os-
manlı İmparatorluğu Avrupa devletleri iccedilin tamamen
accedilık pazar haline gelmiştir Hatta Avrupa coğrafyas-
ında merkantilist politikaların yaşaması adeta Os-
manlırsquodan koparılacak tavizlere bağlı hale gelmiştir
(Kazgan 1982 33) Osmanlı İmparatorluğursquonun bu
yıllarda ticaret ilişkisine en yoğun olarak girdiği dev-
letler Fransa İngiltere ve Hollanda olmuştur Ancak
17 Yuumlzyıl itibariyle Hollanda gemi tasarım tekniği ve
ticaretteki uumlstuumlnluumlğuuml nedeniyle en buumlyuumlk paya sahip
hale gelmiştir (Wallerstein 2005 66) 1650rsquoli yıllardan
itibaren ise İngiltere Hollandarsquoyı geriletmeyi başarmış
ve Akdeniz ticaretinde uumlstuumlnluumlğuumlnuuml hissettirmiştir
(Pamuk 2015 138) Avrupa uumllkelerinin aralarında
rekabet konusu haline gelen Osmanlı ekonomik yapısı
gerilemeye başlamış imparatorluk yeni topraklar da
ele geccediliremeyince ve mevcut toprakları değerlendirme
yolundaki ccedilabalar kapituumllasyonlar nedeniyle uygulan-
amayınca ccediloumlkuumlş suumlreci başlamıştır Ayrıca fakirleşme-
kte olan kapıkulları ve halk da batı mallarını alamaz
hale gelmiş 18 Yuumlzyıl itibariyle merkantilizm de
Osmanlı İmparatorluğursquonda aradığını bulamaz hale
gelmiştir Bu durum Şark Meselesi olarak adlandırılan
sorunun temelini oluşturmaktadır Bir başka ifadeyle
Şark Meselesi aslında bir doğu sorunu değil Avrupa
sorunudur ve Avrupa siyasi guumlccedil dengeleri nedeniyle
ortaya ccedilıkmıştır Batılı devletlere goumlre imparatorluk
ya eski guumlccedilluuml guumlnlerine doumlnmeli veya parccedilalanıp pay-
laşılmalıdır Bu konuda Avrupa uumllkeleri anlaşamamış
ve bu nedenle zaman zaman Osmanlırsquonın varlığının
korunmasından yana olmuşlardır (Yalccedilın 2015 81)
Bir başka ifadeyle Osmanlırsquoyı aralarında paylaşama-
yan Avrupa devletleri imparatorluğu ayakta tutmak-
tadır Fransa oumlnceleri Osmanlı uumlzerindeki baskıyı art-
tırmış hatta bir savaşı dahi goumlze almıştır Ancak boumlyle
bir savaş karşısında İngilterersquonin tutumu kestirile-
mediğinden Colbert savaştan vazgeccedilmiş ve bu suumlreccedil
1671 kapituumllasyonları ile sonuccedillanmıştır 1671 ka-
pituumllasyonları 1535 kapituumllasyonlarından farklı olarak
Fransarsquonın askeri uumlstuumlnluumlğuumlne vurgu yapmaktadır
Yeni anlaşmaya goumlre guumlmruumlk vergileri 5rsquoten 3rsquoe
indirilmiştir Ayrıca Hindistan ve Uzak Doğursquodan
gelen Fransız malları Kızıldeniz ve Mısırrsquodan ser-
bestccedile geccedilebilecektir Boumlylece Hint ve Ccedilin ipeklileri
ile İran halı ve kumaşları buumltuumln ihraccedil ve transit guumlm-
ruumlklerinden muaf tutulmuş ve bu malların ticareti
Fransarsquonın tekeline verilmiştir Guumlmruumlk vergileri Os-
manlı İmparatorluğursquonun kervan yollarındaki ticaret
ve yerleşim merkezlerinin oumlnemli bir gelir kalemini
oluşturduğundan bu gelirlerin aşınması kısa suumlrede
bu boumllgelerin iktisadi ccediloumlkuumlşuumlne neden olmuştur (Ka-
zgan 1982 35)
Osmanlı İmparatorluğu bu doumlnemde başka Avrupa
devletlerine de benzer ayrıcalıklar vermiştir İngil-
terersquoye ilk kapituumllasyon 1580 yılında verilmiş ve bu
hakların kapsamı ilerleyen yıllarda genişletilmiştir
Hollandarsquoya da ilk kapituumllasyon 1612 yılında ver-
ilmiştir Pasarofccedila Antlaşması ile Avusturyarsquoya 1718
yılında Sicilya Krallığırsquona 1740 yılında Prusyarsquoya
1761 yılında İspanyarsquoya 1783 yılında benzer imtiya-
zlar verilmiştir (Pamir 2002 89) Boumlylece merkan-
tilizm karşısında Osmanlı İmparatorluğu iktisadi
accedilıdan savunmasız kalmış ve tam bir accedilık pazar
haline gelmiştir Buna karşılık Rusya merkantilizmin
nimetlerinden faydalanamadığı iccedilin Osmanlı toprak-
larına goumlz dikmiş ve ccedilıkarlarını savaş yoluyla sağlam-
laştırma yolunu seccedilmiştir Avrupa uumllkeleri ise soumlzuuml
edilen Şark Meselesi konusunda Osmanlı İmparator-
luğursquonun devamı youmlnuumlnde bir tutum sergilemiştir
Her ne kadar kapituumllasyonlar ile Osmanlı Devleti
Avrupa uumllkeleri karşısında guumlccedil kaybetmişse de 18
Yuumlzyıl başında hala Uzak Doğu Yakın Doğu ve Af-
rika ticaret yollarını elinde tutmaktadır Ayrıca Avru-
pa uumllkelerine olan ihracat azalmış olsa da devam
etmektedir İhracata konu olan mallar buğday hu-
bubat ccedileşitleri pamuk ham ipek deri gibi uumlruumlnlerdir
(Pamuk 2015 163) Kapituumllasyonlardan en fazla yara-
rlanan Fransa Osmanlırsquoya sadece bazı oumlnemli met-
aller kumaş tuz ve şeker satmaktadır İngilterersquoye de
ihracat devam etmekte Osmanlı Sanayii tuumlm olum-
suzluklara rağmen uumlretim yapabilecek guumlcuumlnuuml koru-
maktadır Ayrıca Egersquodeki adalardan zeytinyağı yuumln
ipek şarap balmumu peynir zımpara gibi uumlruumlnler de
Avrupa devletlerine ihraccedil edilmektedir (Ayguumln 2017
9) Uumlretim ve ihracat olumsuzluklara rağmen devam
ettiği halde ticaret hadlerinde Osmanlı aleyhine oumlnem-
106
Aydın
li değişiklikler yaşanmıştır Fransa ipekli ve yuumlnluuml ku-
maşların İngiltere metal eşya ve gemi aksamlarının
fiyatlarını suumlrekli arttırırken Osmanlırsquonın ihraccedil ettiği
malların fiyatları suumlrekli olarak duumlşmuumlştuumlr Bunun
en oumlnemli nedeni İngiltere ve Fransarsquonın soumlmuumlrge-
lerinde Osmanlırsquonın ihraccedil ettiği malların aynılarının
daha ucuza satılmasıdır Osmanlı uumlreticileri rekabet
edebilmek adına ihraccedil mallarının fiyatlarını suumlrekli
olarak duumlşuumlrmeye razı olmuştur Ticaret hadlerindeki
bu olumsuz değişim Osmanlırsquonın sermaye birikimini
engellemiş ve merkantilizmin devamı olan sanayi
devrimi suumlrecine ccedilok guumlccedilsuumlz girmesi sonucunu doğur-
muştur 1740 yılında imzalanan son kapituumllasyon
anlaşmasını oumlncekilerden ayıran en oumlnemli oumlzelliği
suumlrekli olmasıdır (Pamir 2002 89) 1740 kapituumllasyon-
larından itibaren Osmanlı son guumlcuumlnuuml de kaybetmiş
ve 1760 yılından itibaren Avruparsquonın gireceği sanayi
devrimi suumlrecine dahil olamamıştır
Merkantilizm doumlnemi boyunca Osmanlı İmparator-
luğu suumlrekli olarak guumlccedil kaybetmiş ancak doumlnemin
sonuna kadar direnmeyi başarmıştır Avrupa uumllkeleri
ile imzalanan tuumlm ticaret anlaşmaları Osmanlırsquonın
aleyhine sonuccedillar doğurmuştur Merkantilizmin
sonuna gelirken sermaye birikimi hiccedil kalmayan Os-
manlırsquonın ccediloumlkuumlş suumlreci hızlanmıştır Nitekim Avrupa
mallarının Doğu Akdeniz pazarlarını istila etmesi san-
ayi devriminden sonra gerccedilekleşmiştir (Pamuk 2009
139)
22 Sanayi Devrimi ve Osmanlı İmparatorluğu
Son kapituumllasyon anlaşmasının imzalanmasının ar-
dından Avrupa ekonomisi yeni bir suumlrece girmiş
merkantilizm ile sağlanan sermaye birikimi ve teknik
buluşlar sanayi devriminin temelini oluşturmuştur
Teknik gelişmenin uumlccedil buumlyuumlk sektoumlrde etkili olduğu
goumlruumllmektedir Oumlncelikle sanayide yeni makineler icat
edilmiştir Oumlzellikle matbaacılıkta kullanılan yeni tip
makinelerin bulunması giyim ve ayakkabı imalatın-
da kullanılan dikiş makinesinin icadı inşaat alanın-
da demir metal iskele ve kiriş kullanılması makine
yapımının mekanik youmlntemlerle gerccedilekleşmesi san-
ayi devrimi suumlrecinde goumlruumllen başlıca yeniliklerdir
Devrim sayılacak buluş ise seri uumlretime geccedilişi sağlayan
buhar makinesinin James Watt tarafından geliştirilm-
esi olmuştur Tarım alanında toprağın ekilmesinde
eski tohum atma youmlnteminin bırakılması hayvanların
rasyonel beslenmesi nadasın terkedilmesi kimyasal
guumlbrenin kullanılmasıyla birlikte birim alan uumlzerinde
verimliliğin yuumlkselmesi tarımsal uumlretimde kullanılan
yeni makinelerin icadı başlıca yeniklerdir Tarım ve
sanayinin dışında uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk doumlnuumlşuumlm ise ul-
aştırma sektoumlruumlnde gerccedilekleşmiştir Buhardan sadece
sanayi alanında faydalanılmamış metaluumlrji alanında
kaydedilen yeniliklerden de yararlanılarak ulaştırma
alanında iki buumlyuumlk yenilik kaydedilmiştir Bunlardan
ilki demiryollarının yapılmasıdır İkinci buumlyuumlk iler-
leme denizcilik alanında yaşanmış yelkenin yerini
buhar guumlcuuml almış ayrıca gemi yapımında ağaccedil yerine
demir kullanılmaya başlanmıştır (Maillet 1983 44)
Sanayi devrimi ile birlikte buumlyuumlk uumlretim artışları
sağlanmıştır Oumlrneğin dokuma iccedilin ithal edilen ham
pamuk miktarı 1701 yılında bir milyon libre 1750rsquode 3
milyon libre 1781 yılında ise 5 milyon libre olmuştur
1802 yılına gelindiğinde ise bu miktar 60 milyon li-
breye kadar ccedilıkmıştır Teknolojik uumlretimin goumlruumllduumlğuuml
her alanda durum benzer şekilde ilerlemiştir Kırk
yılda koumlmuumlr uumlretimi on kat artmış demir uumlretimi ise
1788 yılında 68000 tondan 1839 yılında 1347000 tona
ccedilıkmıştır (Kazgan198245)
Sanayi devriminin merkezi İngiltere olarak kabul
edilmektedir Sanayi devrimiyle İngiltere oumlnemli bir
ekonomik guumlce ulaşmış duumlnyanın en buumlyuumlk uumlreticisi
ve ihracatccedilısı konumuna geccedilmiştir (Hobsbawn 1987
1) İngilterersquode sanayi devriminin ilk yıllarında oumlzel-
likle pamuklu sanayiinde buumlyuumlk ilerlemeler kayded-
ilmiştir 1820 yılında İngilterersquode pamuklu sanayi se-
ktoumlruuml uumlretiminin 60rsquoının ihraccedil edildiği bilinmektedir
(Freeman ve Soete 2003 43) İngilterersquonin bu suumlreccedilte
karşılaştığı en buumlyuumlk engel diğer Avrupa devletleri
olmuştur İngiltere dışındaki Avrupa uumllkeleri de ken-
di sanayi devrimlerini gerccedilekleştirmek uumlzere muumlda-
haleci ve korumacı politikalara başvurmakta boumlylece
İngilterersquonin pazar olanakları kısıtlanmaktadır (Yer-
asimos 1977 547) Sanayi devrimiyle uumlretim duumlzeyi
buumlyuumlk artış goumlsteren İngiltere mallarını satabilmek
iccedilin Latin Amerika Ccedilin ve Osmanlı pazarlarına accedilılmış
ve bu boumllgelerdeki uumllkelerle bazen yerel iktidarlarla
anlaşarak bazen de zorla serbest ticaret anlaşmaları
imzalamıştır (Kuumltuumlkoğlu 1974 74) Osmanlı İmpar-
atorluğu ile imzalanan 1838 Baltalimanı Ticaret An-
laşmasırsquonın temelinde bu anlayış yatmaktadır Ayrıca
İngiltere sanayisinin ihtiyacı olan pamuk yuumln tiftik
maden gibi uumlruumlnlerde Osmanlı İmparatorluğu zengin
kaynaklara sahiptir Osmanlı nuumlfusunun buumlyuumlkluumlğuuml
de İngiltere iccedilin buumlyuumlk bir pazarı ifade etmektedir
İngilterersquonin Osmanlı pazarını istemesindeki diğer bir
oumlnemli faktoumlr ise ulaştırma kolaylığıdır İki devlet ar-
107
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
ası mesafenin az olması ve İstanbul Trabzon Samsun
Selanik gibi buumlyuumlk ticaret merkezlerine denizyolu ile
ulaşabilme olanağı Osmanlı pazarının oumlnemini art-
tıran oumlnemli etkenler olarak goumlruumllmektedir (Yıldırım
2001 317)
İngiltere Osmanlı pazarını ele geccedilirme hedefi karşısın-
da Osmanlırsquoda uygulanan bazı iktisadi politikaları en-
gel olarak goumlrmektedir İmparatorluk iccedilindeki tekeller
nedeniyle İngiltere ihtiyaccedil duyduğu bazı uumlruumlnleri
oumlzellikle hammaddeleri istediği fiyattan alamamak-
tadır Bazı uumlruumlnlere getirilen ihracat yasakları da bu
uumlruumlnlerin yurtdışına ccedilıkarılmasında sorunlar yarat-
maktadır İngilterersquonin en fazla şikayet ettiği politika
ise yed-i vahit yani tekel uygulamasıdır (Dura ve
Altıparmak 2000 19) İngiltere Osmanlı İmparator-
luğu ile yapacağı bir serbest ticaret anlaşması ile bu
engelleri de ortadan kaldırmayı amaccedillamıştır
1838 Baltalimanı Ticaret Anlaşmasırsquona giden suumlreccedilte
Osmanlı İmparatorluğu bu taleplere razı olmak zo-
runda kalmıştır Merkantilizm ile başlayan iktisa-
di gelişme suumlrecine giremeyen Osmanlı ekonomisi
merkantilizm boyunca kapituumllasyon anlaşmaları ve
verilen tavizler nedeniyle kırılgan hale gelmiş ve gi-
derek Avruparsquoya bağımlı bir yapıya buumlruumlnmuumlştuumlr
Dış ticaret her ne kadar devam etse de hammadde
ihraccedil edip bitmiş mamul ithal eden ekonomik yapı
nedeniyle sermaye birikimi sağlanamamıştır Avrupa
uumllkeleri ise bu doumlnemde uumlretimde ve ihracatta oumlnem-
li ilerlemeler kaydederek sermaye birikimini hızla
arttırmıştır Sermaye birikimi oumlncelikle İngilterersquode
teknik gelişmelerle birleşince sanayi devrimi suumlrecini
başlatmış ve uumlretim hacmini hızla arttırmıştır Ayrıca
ticaret hadlerinin İngiltere lehine değişmesi diğer bir
olumsuz gelişme olmuştur Osmanlı İmparatorluğu
yetersiz sermaye birikimi ve mevcut kapituumllasyon
anlaşmaları nedeniyle sanayi devrimi suumlrecine gire-
memiş ve kısa suumlrede İngiltere ekonomisinin accedilık
pazarı haline gelmiştir Bir başka ifadeyle Osmanlı İm-
paratorluğu ekonomisi sanayi devrimine savunmasız
yakalanmıştır Sanayi devrimi sonrasında Osmanlı
sanayisi elinde kalan son olanaklarını da kaybetmiş
ve iktisaden ccediloumlkmuumlştuumlr Buna rağmen İngiltere bu
gelişmeleri yeterli goumlrmeyerek Osmanlı sanayi ve ti-
caret politikalarında kendisine engel goumlrduumlğuuml uygu-
lamaları kaldırabilmek iccedilin ccedilabalamaya başlamış ve
bir serbest ticaret anlaşması yapabilmek iccedilin Osmanlı
uumlzerindeki baskılarını arttırmıştır
23 Siyasi Nedenler
İktisadi alanda yaşanan sorunların yanında siya-
si alanda ortaya ccedilıkan kargaşalar da Osmanlı İm-
paratorluğursquonu zayıflatmaktadır 1838 Baltalimanı
Ticaret Anlaşmasırsquonın imzalanmasında etken olan
oumlnemli nedenlerden birinin Osmanlı merkezi youmlne-
timiyle Mısır valisi Mehmet Ali Paşa arasındaki guumlccedil
ve iktidar muumlcadelesi olduğu bilinmektedir (Timur
1985 23) Mısırrsquoda guumlcuumlnuuml arttırmak isteyen Meh-
met Ali Paşa imparatorluğun sınırlarını Arabistanrsquoa
kadar genişletmiş ve guumlccedilluuml bir ekonomik yapı inşa
etmiştir Ancak Mehmet Ali Paşarsquonın asıl hedefi Os-
manlırsquoyı guumlccedillendirmek değil boumllgede bağımsız bir
imparatorluk kurmaktır (Tekeli ve İlkin 1999 53)
Kısa suumlre iccedilinde boumllgede uygulanan iktisadi politi-
kalar nedeniyle Mısır Osmanlı İmparatorluğursquonun
diğer boumllgelerinin aksine gelişme suumlrecine girmiştir
Devletin ekonomideki ağırlığı arttırılmış ayrıca dış
ticaret devletleştirilmiştir (Clark 2006 507) Mehmet
Ali Paşarsquonın uyguladığı bir diğer politika ise İngil-
terersquonin rahatsız olduğu tekel sistemini yaygınlaştır-
mak olmuştur Kapituumllasyonlar yoluyla verilen imti-
yazların kısıtlanması da Avrupa uumllkelerini rahatsız
etmeye başlamıştır (Puryear 1969 114) Osmanlı
İmparatorluğu merkezi youmlnetimi bu sırada guumlccedilsuumlz
duumlştuumlğuumlnden birccedilok sorunla uğraşmaktadır Yunan-
istan isyanını bastıramayan Osmanlı Mehmet Ali
Paşarsquodan yardım istemek zorunda kalmıştır (Eşiyok
2010 75) Yardımı kabul eden Mehmet Ali Paşa isyanı
başarıyla bastırmıştır ancak kendisine vaat edilen
Suriye ve Girit valilikleri verilmemiştir Bunun uumlzer-
ine Mehmet Ali Paşa bu vilayetleri işgal etmeye kalk-
mış ve Konyarsquoya kadar ilerleyerek sadrazam Reşit Me-
hmet Paşarsquoyı esir almıştır İstanbulrsquoa yaklaşmakta olan
Mısır kuvvetlerini durdurabilmek iccedilin padişah İkinci
Mahmut Rusyarsquodan yardım istemiştir Bunun uumlzerine
uumlccedil tane Rus savaş gemisi Haliccedil oumlnlerine konuşlanmış
ve Rusya ile Huumlnkar İskelesi Anlaşması imzalanmıştır
(Ortaylı 2005 55) Anlaşma bir dış saldırı olması du-
rumunda askeri yardımı iccedilermektedir Buna karşılık
boğazlardan yabancı gemilerin geccedilişi Rusya lehine
kısıtlanmıştır (Eşiyok 2010 76) Rusyarsquonın emperyal-
ist bir guumlccedil olarak bu şekilde ortaya ccedilıkması ve boğa-
zlarda egemenlik kurma ccedilabası İngilterersquoyi doğal
olarak rahatsız etmiştir Osmanlı pazarını tamamen
ele geccedilirmek isteyen İngiltere bu anlayışla hemen
harekete geccedilerek Mısır tehlikesi karşısında Osmanlı
İmparatorluğursquona yardım teklifinde bulunmuştur
İngiltere Osmanlı İmparatorluğursquona yapacağı yardım
108
Aydın
karşılığında serbest ticaret anlaşması yapılmasını
dayatmıştır Mehmet Ali Paşarsquonın tasfiye edilmesi
karşılığında Osmanlı İmparatorluğu İngilterersquonin
isteklerine razı olmak zorunda kalmıştır (Adda 2002
62) Bu ccedilerccedilevede Mısır deneyimi Baltalimanı Ticaret
Anlaşmasırsquonın oumlnemli bir altyapısını oluşturmuştur
Padişah İkinci Mahmutrsquoun başlattığı reformlar da baş-
ta İngiltere olmak uumlzere hem Avrupa uumllkelerini hem
de Rusyarsquoyı rahatsız etmektedir Reformların devam
etmesi Osmanlı İmparatorluğu uumlzerinde emperyalist
hevesleri olan uumllkelerin ccedilıkarlarıyla ters duumlşmektedir
Bu nedenle Osmanlı uumlzerinde hem iktisadi hem de si-
yasi baskılar artmıştır (Dura ve Altıparmak 2000 20)
Osmanlırsquonın modernleşme ccedilabaları karşısında artan
bu baskılar da Baltalimanı Ticaret Anlaşmasırsquonın zem-
inini hazırlayan faktoumlrler arasında yer almaktadır
Siyasi etkenler arasında sayılabilecek diğer bir un-
surun ise Osmanlı youmlneticilerinin serbest ticaret an-
laşmasının sonuccedillarını oumlngoumlrememesi olarak değer-
lendirilmektedir (Yerasimos 1977 628) Sadrazam
Reşit Mehmet Paşa ticaret anlaşması sayesinde iktisadi
accedilıdan ccedilok guumlccedilluuml olan İngilterersquonin desteğiyle Osmanlı
sanayisinin guumlccedilleneceğine inanmaktadır Osmanlı youml-
neticileri İngiltere tarafından serbest liberal anlayışın
İngilterersquoyi kalkındırdığı gibi Osmanlı ekonomisini de
guumlccedillendireceğine inanmışlardır Ancak Pamuk (1994)
bu konuda farklı bir goumlruumlş ileri suumlrmekte ve Osmanlı
youmlneticilerinin anlaşmanın sonuccedillarından haberdar
olduğunu ifade etmektedir Bu konu sonraki boumlluumlm-
lerde tartışılacaktır Avruparsquoda eğitim almış ve liber-
al ekonomi felsefesiyle yoğurulmuş bir aydın kesim
tarafından serbest ticaret anlaşmasının desteklenmesi
Baltalimanı Ticaret Anlaşmasırsquonın ideolojik zeminini
hazırlamıştır Sadrazam Reşit Paşarsquonın anlaşmayı bu
aydın grubunun lideri olarak imzaladığı ifade edil-
mektedir (Dura ve Altıparmak 2000 20)
3 BALTALİMANI TİCARET ANLAŞMASIrsquoNIN İCcedilERİĞİ
Anlaşma imzalanmadan oumlnce de oumlzellikle ka-
pituumllasyonlar nedeniyle İngilterersquonin imtiyazları soumlz
konusudur Dış ticaret alanında Osmanlı İmparator-
luğu ithalattan 3 gibi ccedilok duumlşuumlk bir guumlmruumlk vergisi
tahsil etmektedir Sadece savaş doumlnemlerinde Osman-
lırsquonın dış ticarete olağanuumlstuuml vergiler koyma hakkı
saklı tutulmuştur Ancak Osmanlı Devleti darlık
zamanlarında bazı hammadde ve gıda maddelerine
ihracat yasağı getirebilmektedir Bu durum başta İn-
giltere olmak uumlzere Avrupa uumllkeleri accedilısından belir-
sizlik ifade etmektedir İngilterersquonin rahatsız olduğu
diğer bir uygulama ise yed-i vahit yani tekel sistem-
idir Yed-i vahit sistemine goumlre iccedil ticaret Osmanlı te-
baasının tekelindedir Yabancılar iccedil piyasaya girip
rekabet suumlrecine girememektedir Ayrıca birccedilok malın
ithalatı ve ihracatı tekellerin eline verilmiştir Uumlretici
ve ithalatccedilıların mallarını bu tekellere satma zorun-
luluğu bulunmaktadır Bunun dışında imparatorluk
iccedilinde malların kentler arasındaki hareketi izne tabi
olduğundan Avrupa devletleri accedilısından bu durum
buumlrokratik sorun olarak goumlruumllmektedir İccedil ticarette
alınan vergilerin yuumlksekliği de İngiltere iccedilin oumlnemli
bir gelir kaybı olarak değerlendirilmektedir (Avcıoğ-
lu 1969 71)
Osmanlı İmparatorluğursquonun Rus ve Fransız yayıl-
macılığının etkisinden ccedilıkarak İngiltere ekseninde
kalmasını sağlamak ve İngiltere tuumlccarlarının Osmanlı
topraklarında kolaylıkla ticaret yapabilmesinin alt-
yapısını oluşturmak amaccedillarını guumlden Baltalimanı
Ticaret Anlaşması 16 Ağustos 1838 tarihinde Mustafa
Reşit Paşa ile İngiltere buumlyuumlkelccedilisi Ponsonby arasında
imzalanmıştır Anlaşma 8 ana madde ve 3 ek mad-
deden oluşmaktadır (Eşiyok 2010 81) Oumlncelikle yed-i
vahit uygulamasından vazgeccedililmiştir Mal alımı ve
nakliyesi iccedilin de tezkere istenmeyecektir Ayrıca yed-i
vahit uygulamasına son verilmesiyle ihraccedil yasakları
da son bulmuş boumlylece İngiltere istediği malları yurt-
dışına ccedilıkarabilme olanağına kavuşmuştur Sanayi
mallarında 12rsquoye kadar ccedilıkan guumlmruumlk vergileri 3rsquoe
indirilmiştir İhraccedil mallarından iskelede alınacak ver-
gi ise 9 seviyesinde tutulmuştur Bir başka ifadeyle
3 guumlmruumlk vergisiyle birlikte ihracattan toplam 12
vergi alınması karara bağlanmıştır İccedil ticarette İngiliz
tuumlccarları en ayrıcalıklı yerli tuumlccardan daha fazla
vergi oumldemeyecektir Boumlylelikle İngiliz tuumlccarların en
imtiyazlı yerli tuumlccar sıfatı kazanması sağlanmıştır
Daha oumlnceden kapituumllasyonlar aracılığıyla verilen im-
tiyazların da aynen korunması sağlanmıştır Verilecek
yeni imtiyazlar eskilerinin uumlzerine eklenecektir Bu
madde ile kapituumllasyonlar ile daha oumlnce elde edilen
haklar garanti edilmiştir Verilen imtiyazlardan sa-
dece İngiliz tuumlccarlar değil İngilizlerin ortak olduğu
diğer devletlere mensup şirket ve tuumlccarlar da yara-
rlanacaktır Bu madde ile İngiltere tuumlccarlarıyla ortak
olmak bir ayrıcalık haline getirilmiş ve boumlylece İngil-
tere şirketleri daha değerli hale gelmiştir Anlaşma ile
İngilterersquoye verilen diğer bir ayrıcalık boğazlardan
geccediliş hakkı ile ilgilidir İngiltere deniz tuumlccarının mal-
109
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
larının Akdeniz ve Karadeniz boğazlarından geccedilişi
serbest hale getirilmiştir Osmanlı İmparatorluğu li-
manlarında malların gemiden gemiye aktarılması da
serbest olacak ve bu işlemler iccedilin ayrıca vergi alın-
mayacaktır Baltalimanı Ticaret Anlaşmasırsquonın İngiliz
tuumlccarlarına sağladığı diğer bir oumlnemli imtiyaz ise
Osmanlı toprakları iccedilinde serbest dolaşım hakkının
getirilmiş olmasıdır Bu imtiyaz ile İngiliz tuumlccarları
tıpkı Osmanlı vatandaşları gibi bir şehirden diğerine
mallarını serbestccedile goumltuumlrebilecek ve bu işlem iccedilin Os-
manlı Devleti herhangi bir vergi tahsil etmeyecektir
Osmanlı tuumlccarları ise kentler arasındaki mal dolaşımı
iccedilin vergi oumldemeye devam edecektir Bu madde ile Os-
manlı tuumlccarı aleyhine haksız rekabet ortaya ccedilıkmıştır
(Memiş 2008 90) Ayrıca İngiliz tuumlccarlarına Osman-
lı toprakları iccedilerisinde şirket kurma izni de verilm-
iştir Bunlara ek olarak anlaşma oumlncesinde Osmanlı
İmparatorluğu tarafından diğer devletlere verilen
ayrıcalıkların İngiltere iccedilin de geccedilerli olması ayrı bir
madde ile huumlkme bağlanmıştır İmzalanan ticaret an-
laşması belirli bir suumlreyi kapsamamakta suumlrekli olar-
ak geccedilerli olacağı ifade edilmektedir İccedileriği oumlzetle bu
maddelerden oluşan Baltalimanı Ticaret Anlaşması ile
İngiltere kapituumllasyonlar ile ulaşamadığı ve hedefle-
diği tuumlm imtiyazlara sahip hale gelmiştir (Akşin 2000
25) Anlaşmanın imzalanması ile Osmanlı İmparator-
luğursquonun Avrupa liberalizmi ile buumltuumlnleşmesinin tuumlm
koşulları sağlanmış olmuştur Siyasal liberalizm suumlre-
ci ise bir yıl sonra 1839 yılında Tanzimat Fermanı ile
başlayacaktır Siyasal liberalizm uygulamalarının da
İngilterersquonin baskısıyla gerccedilekleştirildiği bilinmekte-
dir (Koumlymen 2007 87) Baltalimanı Ticaret Anlaşması
Osmanlı İmparatorluğursquonun kapitalizm ile eklemlen-
mesinin temelini oluşturmuş ve bu ccedilerccedilevede 1839
yılında Fransa ile ve ilerleyen yıllarda ise diğer Avru-
pa devletleriyle benzer koşulları iccedileren ticaret an-
laşmaları yapılmıştır (Baskıcı 2005 49)
4 ANLAŞMANIN OSMANLI İMALAT SANAYİİ UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
Merkantilizm ile başlayıp sanayi devrimiyle devam
eden suumlreccedil iccedilinde Osmanlı İmparatorluğu ile Avru-
pa arasındaki teknolojik farkların ortaya ccedilıkması 18
Yuumlzyılın ikinci yarısından sonra belirginleşmiştir
Savaş alanlarında Osmanlı topccedilularının başarısızlığı
savaşların kaybedilme nedeni olarak ortaya ccedilıkınca
Osmanlı batı teknolojisini taklit etmeye başlamıştır
Bu kopyacı anlayış kısa suumlre iccedilinde buumltuumln uumlretim
sektoumlrlerine hatta tuumlketim biccedilimlerine yayılmıştır
Batılılaşmanın bu şekilde anlaşılması ve kabul goumlrme-
si imalat sanayii uumlzerinde olumsuz etkiler yaratmaya
başlamıştır Osmanlırsquoda uumlretimde gedik adı verilen
ve sektoumlrleri korumayı amaccedillayan bir sistem uygul-
anmaktadır Gedik sistemi sayesinde sektoumlre girişler
denetlenmekte ancak belli şartlar sağlandıktan son-
ra işyeri accedilılmasına izin verilmektedir Oumlrneğin bir
kimse ccedilırak ve kalfalıktan yetişip gerekli olduğu iccedilin
accedilılan ustalık makamına geccedilmedikccedile bir başka ifad-
eyle gedik sahibi olmadıkccedila bir işyeri accedilıp faaliyette
bulunamamaktadır Boumlylece ilgili imalat sektoumlruuml ko-
runmakta ve ayakta durması sağlanabilmektedir Ay-
rıca gediklerin yapacağı uumlretimin miktarı da ihtiyaca
goumlre saptanmakta ve daha fazla uumlretim yapılmasına
izin verilmemektedir (Bayram 2014 59)
Gedik sistemi 18 Yuumlzyılın sonuna kadar işlevini
kaybetmemiş uumlretim ve ticareti koruyan yapısını
suumlrduumlrmuumlştuumlr Ancak Baltalimanı Ticaret An-
laşmasırsquonın imzalanmasının ardından İngiliz mal-
larıyla birlikte tuumlccarlarının da Osmanlı kentlerine
akın etmesiyle birlikte gedikler de eski fonksiyonlarını
yitirmişlerdir Oumlrneğin İngilterersquoden ucuz ve bol mik-
tarda tuhafiye ve manifatura eşyası gelmeye başlayın-
ca Kapalıccedilarşırsquodaki tuumllbent ve kıl kumaş gedikleri ge-
dik haklarını yuumlksek bedellerle satarak ccedilarşının arka
sokaklarına sığınmışlardır Bu tuumllbent ve kıl kumaş
esnafı Marmara havzasında yoğunlaşmış binlerce
tezgah tarafından beslendiklerinden ccedilarşıdaki işler-
inin bozulması kısa zamanda bu tezgah sahiplerinin
ortadan kalkmasına neden olmuştur (Kazgan 1982
80) Ayrıca İngilterersquonin anlaşma ile elde ettiği rekabet
avantajı nedeniyle Osmanlı piyasasında İngiliz mal-
larının fiyatları ucuzlamış bu durum halkın da İngiliz
mallarına youmlnelmesine neden olmuştur (Oumlnsoy 1988
19) Anlaşmanın sağladığı imtiyazlar ile birlikte İngil-
terersquoden yapılan pamuklu mensucat ithalatı artarak
Osmanlı iplik uumlretimine ve dokumacılık sektoumlruumlne
buumlyuumlk zarar vermiştir (Pamuk 1983 88)
Osmanlırsquonın yerli uumlretici ve zanaatkarları alışık old-
ukları gedik sistemi sarsılmaya başlayınca bunalıma
girmiş bir kısmı Avrupa fabrikalarında uumlretilmeyen
bazı dini ve ufak tuumlketim eşyalarının uumlretimine youmln-
elmişlerdir Suumlpuumlrge nalın kilim ccedileşitli başlık ve
oumlrtuumller gibi sadece Tuumlrk ve Muumlsluumlmanlar tarafından
kullanılan uumlruumlnlerin uumlretimine geccedilen bu işletmeler ti-
carete youmlnelmekte zorluklar yaşamışlardır Bunun en
oumlnemli nedeni kapitalist uumlretim ve ticaret ilişkilerinin
kavranmasında yaşanan guumlccedilsuumlzluumlklerdir Azınlıklar
110
Aydın
kendi aralarında ticari işbirlikleri kurarak ticaretlerini
buumlyuumltuumlrken Tuumlrk ve Muumlsluumlmanların piyasanın dışı-
na atılmıştır 1839 Tanzimat Fermanı ile oumlnemli hak-
lara kavuşan azınlıklar bu haklarını ticari alanda da
kullanarak buumlyuumlk ilerlemeler kaydetmiştir 1839rsquodan
sonra idari kadronun Tuumlrk ve Muumlsluumlman kadrodan
oluşturulma ccedilabaları da uumlretim işlerini kaybeden
halkı devlette ccedilalışmaya youmlnlendirmiş ve ekonomik
hayattan ccedilekilme suumlrecini hızlandırmıştır Bu gelişme-
lerle birlikte yerli uumlretim ccediloumlkmuumlştuumlr Oumlrneğin İstan-
bulrsquoda 1830 yılında dokuma tezgahı sayısı 3160 iken
1866 yılında 37rsquoye duumlşmuumlştuumlr (Goumlccedilek 1999 97) İthal
mallar boumlylece buumltuumln Osmanlı pazarını ele geccedilirmiştir
Anlaşmanın sonucunda dış ticaret hacmi 12-15 kat
artarken Avrupa kaynaklı tekstil ithalatı 100 kat art-
mıştır (Dura ve Altıparmak 2000 23) Sonuccedil olarak an-
laşmadan itibaren 1920 yılına kadar Osmanlı İmpara-
torluğursquondaki kuumlccediluumlk ve orta oumllccedilekli sanayi işletmeleri
yok olma yeniden kurulma teknoloji değişmeleri
kapitalizmin etki alanına girmiştir Diğer bir yandan
imparatorluğun iccedil ve dış siyaseti azınlıkların siyasi
ve iktisadi amaccedilları gibi konular da Osmanlı sanayiini
etkilemiştir
Osmanlı uumlretim sektoumlrleri bu şekilde ccediloumlkerken devlet
youmlnetimi bu gerilemeyi oumlnlemek ve sanayiyi tekrar
canlandırmak iccedilin fazla bir ccedilaba goumlstermemiştir Hal-
buki Almanya Avusturya-Macaristan Rusya gibi
uumllkeler gecikmeli de olsa sanayi devrimi suumlrecine
girmiş ve kısa suumlrede İngiltere ile rekabet edecek
guumlce ulaşabilmişlerdir Osmanlırsquonın suumlrece gireme-
mesinin ccedileşitli nedenleri bulunmaktadır Oumlncelikle
sanayi uumllkelerinde işccedili oumlrguumltlerinin kurulması ve işccedili
hakları nedeniyle uumlcretler yuumlkselmiş bu durum uumlruumln
fiyat artışlarına sebep olmuştur Bu nedenle sanayi
uumllkeleri Avrupa dışındaki pazarlara accedilılarak fiyat-
ların yuumlkselmesini oumlnlemişlerdir Devletler tarafından
desteklenen sanayi uumlruumlnleriyle Osmanlı pazarına ccedilı-
kan işletmelerin birbirleriyle rekabeti sonucunda Os-
manlırsquoda fiyatlar suumlrekli duumlşmeye başlamıştır Suumlrekli
duumlşen fiyatlar nedeniyle Osmanlı uumlretimi bu ekono-
mik yapı iccedilerisinde ayakta kalma olanağını yitirmiştir
Osmanlı Devleti bu konuda hem kapituumllasyonlar ned-
eniyle hem de Baltalimanı Ticaret Anlaşması madde-
leri gereğince guumlmruumlk politikaları uygulayamamış
dolayısıyla yerli sanayisini koruyamamıştır (Eşiyok
2014 91) Bir başka ifadeyle Osmanlı Sanayiinin
yeniden toparlanmasının oumlnuuml de bu anlaşma ile tık-
anmaktadır Ayrıca yine anlaşma nedeniyle Osmanlı
tuumlccarlarının yabancı tuumlccarlara goumlre daha ağır vergi
yuumlkuumlnuumln bulunması da sanayinin yeniden organize
olmasında oumlnemli bir engel teşkil etmektedir (Tezel
1994 73)
Uumlretim sektoumlrlerinin anlaşmadan olumsuz etkilenme-
si ve devletin guumlmruumlk politikası araccedillarından yoksun
bırakılması nedeniyle yerli uumlretimin rekabete karşı
savunmasız kalmasının o doumlnemdeki Osmanlı Devlet
youmlnetiminin bakış accedilısı ccedilerccedilevesinde incelenmesi de
oumlnem arz etmektedir Osmanlı youmlnetimi guumlmruumlk ver-
gilerini oumlnemli bir gelir kapısı olarak değerlendirme-
ktedir Guumlmruumlk vergisi yuumlkseltilirse iccedil talepte daral-
ma meydana geleceğinden guumlmruumlk vergi gelirlerinin
azalacağından endişe edilmektedir Uumlstelik bu verg-
iler yabancı altın paralar ile tahsil edildiğinden Os-
manlı youmlnetimi iccedilin daha değerli goumlruumllmektedir Yerli
uumlretimin azalması devlet iccedilin buumlyuumlk bir gelir kaybını
ifade etmemektedir ccediluumlnkuuml gedik sistemi iccedilinde bulu-
nan yerli işletmeler fazla kar etmedikleri iccedilin bunların
oumldeyeceği vergiler ithalattan alınan guumlmruumlk verg-
ilerine karşı bir alternatif teşkil etmemektedir Ay-
rıca konuya vergi gelirleri accedilısından bakan Osmanlı
youmlnetimi yeni accedilılan mağaza duumlkkan depo gibi ye-
rler nedeniyle rantı yuumlkselen arsa ve gayrimenkuller
uumlzerinden alacağı vergilerin yuumlkselmesiyle gelirlerini
arttırmayı amaccedillamaktadır İstanbul İzmir Trabzon
Selanik gibi kentlerde batı mallarının tuumlketiminin
yaygınlaşması ile accedilılan yeni işyerleri ve bunlara
bağlı olarak kentleşme hızının artması sonucu konut
yapımının hızlanması eğlence yerlerinin accedilılması
at arabası sayısının artması huumlkuumlmet bakımından
kolayca vergilendirilebilen gelirlerin doğmasına seb-
ep olmuştur Devletin bu tutumu nedeniyle buumltuumln
teşebbuumls guumlcuuml pazarlama ve dağıtım faaliyetlerine
youmlnelmiş ve sanayi girişimi gerektiren duumlrtuuml zayı-
flamıştır (Kazgan 1982 88) Bir başka ifadeyle bir
yandan sanayi devrimi ve Baltalimanı Ticaret An-
laşması nedeniyle sekteye uğrayan yerli uumlretim diğer
yandan da devletin iktisat politikaları nedeniyle daha
da zayıflamış hatta yok olmuştur Nitekim Abduumllaziz
doumlnemine gelindiğinde el tezgahları uumlretim hattından
neredeyse tamamen ccedilekilmiştir (Ccediladırcı 1997 350)
Bu olumsuz etkiler zaman iccedilinde Balkanlar Suriye ve
Mısır gibi uzak Osmanlı coğrafyasında da hissedilmiş
dokumacılık sektoumlruuml bu boumllgelerde bitmiştir (Karpat
2002 89) Osmanlı Devletirsquonin kısa vadedeki sağlam
vergi gelirlerini goumlzeterek yerli uumlretimin yok oluşu-
na goumlz yumması uzun vadede devlete de zarar ver-
miş ve Osmanlı İmparatorluğu tamamıyla bir accedilık
pazara doumlnuumlşmuumlştuumlr Boumlylece iktisadi bağımsızlık
111
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
ortadan kalkmıştır Bu suumlreccedilte alınan dış krediler de
uumlretimin arttırılması ccedilabalarında değil dış accedilıkların
kapatılmasında kullanılmıştır Bu doumlnemde Kırım
Savaşırsquonın da başlamasıyla finansman ihtiyacı artmış
1854 yılında ilk defa dış borccedil alınmış ve bu tarihten
sonra suumlrekli borccedillanmalarla devlet bir borccedil batağı-
na suumlruumlklenmiştir Bu suumlreccedil 1881 yılında Muharrem
Kararnamesi ile Duumlyun-u Umumiye teşkilatının ku-
rulmasıyla sonuccedillanacak ve Osmanlı Devleti vergi
gelirlerini borccedillu olduğu devletlere borccedillarına karşılık
olarak temlik edecektir (Ccedilavdar 1970 41)
5 ANLAŞMANIN OSMANLIrsquoYA FİNANS KAPİTAL ACcedilISINDAN ETKİLERİ
Baltalimanı Ticaret Anlaşması sonucunda ithalattan
alınan guumlmruumlk vergilerinin 12rsquoden 3 seviyesine
duumlşmesiyle yabancı uumllke malları Osmanlı pazarını
istila etmiş ancak bu durum Osmanlı vergi gelirler-
ini olumlu etkilemiştir Orantısız artan ithalat ned-
eniyle guumlmruumlk vergileri yuumlzdesel oran olarak duumlşse
de toplam gelir bakımından artış goumlstermiştir Ye-
rli uumlretimden vergi almada devlet zaten başarısız
olduğundan Osmanlı sanayisinin ccediloumlkmesi devlet
accedilısından buumlyuumlk bir vergi kaybını ifade etmemekte-
dir Ancak yerli uumlretimin ccediloumlkmesiyle birlikte ihracat
ccedilok azalmış ve boumlylece Osmanlı İmparatorluğu ekon-
omisi dışarıdan beslenen bir yapıya buumlruumlnmuumlştuumlr
Bu yapı nedeniyle 1850rsquoden itibaren Osmanlı ekono-
misi ithalatını finanse edemez hale gelmiştir Ayrıca
1839 Tanzimat Fermanırsquondan itibaren memur sayısı
artmış buna bağlı olarak ek finansman ihtiyacı or-
taya ccedilıkmıştır Tarımsal uumlretimin istenen seviye ve
kaliteye ccedilıkarılamaması sebebiyle tarım gelirlerinin
de ithalatı finanse etme olanağı bulunmamaktadır
Ayrıca artan finansman ihtiyacı nedeniyle muumlltezim
sistemi de bozulmuş ve tarımdan elde edilen vergil-
er aşınmaya başlamıştır Tuumlm bu gelişmeler Osmanlı
İmparatorluğursquonu Avrupa Finans Kapitalirsquone mecbur
bırakmıştır 1854 yılına gelindiğinde Kırım Savaşırsquonın
da getirdiği yuumlkle artık dış borccedillanma kaccedilınılmaz ol-
muştur Dış borcun alınmasıyla tuumlketim piyasası iyice
canlanmıştır Osmanlı ekonomisi artık suumlrekli olarak
borccedil almadan varlığını suumlrduumlremeyecek bir yapıya
buumlruumlnmuumlştuumlr Alınan borccedillar ile her seferinde yeni
yatırımlar yapılacağı soumlylenmiş fakat buumltuumln para yine
ithalat ve tuumlketime gitmiştir Dolayısıyla batı uumllkeler-
inden alınan borccedil paralar yine bu devletlere geri git-
miştir Boumlylece hem batı uumllkelerindeki şirketlerin talep
yetersizliği sorunu ortadan kalkmış hem de egemen
devletler faiz gelirlerini arttırarak daha zengin hale
gelmiştir Vadesi gelen borccedilları ve faizleri oumldemek
iccedilin tekrar borccedil para bulmak zorunda kalan Osman-
lı maliyesi artık ccediloumlkmuumlştuumlr Finans kapital iccedilin artık
Osmanlı İmparatorluğu hasta adam olarak tanımlan-
maktadır Dış borccedilların oumldenmesinin olanaksızlığı
devletin gelirlerinin finans kapitale temlik edilmesine
kadar gitmiş bu amaccedilla finans kapitalin youmlnetiminde
Duumlyunu Umumiye kurulmuştur Osmanlı İmpara-
torluğu boumlylece ekonomik olarak tuumlm bağımsızlığını
kaybetmiş ve iflasını accedilıklamıştır Ayrıca bu doumlnemde
dış borccedilların komisyonculuğunu yapacak bir nesil de
yetişmiştir Boumlylece finans kapitalin beslediği sermaye
piyasaları ve borsalarda Galata sarrafları kendilerini
goumlstermeye başlamıştır (Kazgan 2005 15)
Osmanlı İmparatorluğu karşısında finans kapitalin
diğer bir oumlzelliği de demiryolları birkaccedil maden işlet-
mesi ve tuumltuumln tekeli dışında uumlretime ve iktisadi faali-
yetlere doumlnuumlk sermaye ve girişim olarak eksikliğidir
Gerccedilekten diğer uumllkelere sabit sermaye yatırımı yap-
mak iccedilin giden finans kapital Osmanlırsquoya bu amaccedil-
la gelmemiştir Bu nedenle Osmanlı kaynakları atıl
kalmıştır Bu duruma neden olarak Osmanlı İmpara-
torluğursquonun hukuk sistemi goumlsterilmektedir Bu ned-
enle Osmanlı youmlnetimi bu konuda ccedilalışmalar yapmış
hukuk sistemini revize etmek iccedilin girişimlerde bulun-
muştur fakat bu alanda başarılı olamamıştır Bunun
uumlzerine finans kapitalin siyasi stratejisi değişmiş ve
Balkan devletlerinin ortaya ccedilıkması ve guumlccedillenmesi
iccedilin ccedilalışmaya başlamıştır Gerccedilekten de 1850rsquolerden
sonra finans kapital Yunanistan Sırbistan Romanya
ve Bulgaristanrsquoa yatırımcı ve işletmeci olarak akmaya
başlamış ve bu uumllkelerin Osmanlı İmparatorluğursquondan
toprak talepleri devamlı olarak finans kapital kurum-
ları tarafından desteklenmiştir (Kazgan 1982 107)
6 SONUCcedil
Avrupa uumllkelerinde merkantilizm ile başlayarak
sanayi devrimi ile devam eden suumlreccedil sadece iktisa-
di ve teknik gelişmeyi değil aynı zamanda bir kuumlre-
selleşmeyi de ifade etmektedir Merkantilizm doumlne-
minde oumlzellikle dış ticaret yoluyla buumlyuumlk bir sermaye
birikimine ulaşan Avrupa uumllkeleri İngilterersquonin başını
ccedilektiği sanayi devrimiyle oumlnemli teknolojik ilerle-
meler kaydetmiş ve uumlretimlerini buumlyuumlk oumllccediluumlde art-
tırmışlardır Gerek artan uumlretimi pazarlama sorunu
gerekse uumlretimin suumlrekliliğini sağlayacak hammad-
de ihtiyacı İngilterersquoyi Avrupa dışındaki pazarlara
112
Aydın
youmlneltmiştir Bu bağlamda İngiltere Latin Ameri-
karsquodan Ccedilinrsquoe kadar pek ccedilok pazarı değerlendirmiş ve
emperyalist bir guumlccedil kazanmıştır İngiltere emperyal-
izminin Osmanlı İmparatorluğursquondaki yansıması ise
Baltalimanı Ticaret Anlaşması olarak gerccedilekleşmiştir
Merkantilizm doumlneminde oumlzellikle kapituumllasyonlar
yoluyla Avrupa uumllkelerine verilen imtiyazlar sonu-
cunda sermayesi tuumlkenen Osmanlı ekonomisi sanayi
devrimine hazırlıksız yakalanmıştır Sanayi devrimi
suumlrecinde accedilık pazara doumlnuumlşen Osmanlı ekonomi-
si bu duruma rağmen 1800rsquoluuml yılların başına kadar
guumlcuumlnuuml koruyabilmiş ve ihracat yapabilen yapısını
suumlrduumlrebilmiştir Oumlzellikle yed-i vahit uygulaması ge-
dik sistemi ihracat yasakları gibi politikalar sayesinde
bu yıllarda bir şekilde uumlretim devam etmektedir Bu
uygulamaların ortadan kaldırılması ve Osmanlı yer-
li uumlretiminin ccediloumlkmesi Baltalimanı Ticaret Anlaşması
sonrasında gerccedilekleşmiştir Anlaşmayla ithalattan
alınan guumlmruumlk vergilerinin duumlşuumlruumllmesi İngiltere
tuumlccarına sağlanan vergi imtiyazları yabancı malların
Osmanlı kentleri arasında serbestccedile dolaşımı boğaz
geccediliş hakları gibi uygulamalar yerli uumlretimi olumsuz
etkilemiş ve imalat sektoumlrleri ccediloumlkmuumlştuumlr
Osmanlı Devleti ilk aşamada anlaşmadan olumlu
etkilenmiştir Yerli uumlretimin duumlşuumlk karları ve Osman-
lırsquonın vergi toplama konusundaki başarısızlığı ned-
eniyle duumlşmuumlş olan vergi gelirleri ithalatın artmasıyla
guumlmruumlk vergileri ccedilerccedilevesinde yuumlkselmiştir Ayrıca
yeni accedilılan mağazalar ve artan gayrimenkul rantları
sayesinde devlet yeni vergilendirilebilir kaynaklara
kavuşmuştur Bu accedilıdan bakıldığında Osmanlı youmlne-
timinin anlaşma sonucunda yerli uumlretimin ccediloumlkeceğini
oumlngoumlrduumlğuuml soumlylenebilir Yani Osmanlı İmparator-
luğursquonun esasen anlaşmanın sonuccedillarından haberdar
olduğu ve bunu isteyerek imzaladığı bu ccedilalışmanın
oumlnemli bir ccedilıktısını oluşturmaktadır Osmanlırsquonın bu
oumlngoumlruumlsuuml ilk yıllarda gerccedilekleşmiş artan ithalat ile
birlikte vergi gelirlerinde buumlyuumlk artışlar goumlruumllmuumlştuumlr
Ancak yerli uumlretimin ccediloumlkmesiyle ihracat gelirleri azal-
mış ve uluslararası rekabet nedeniyle Osmanlırsquonın
ihraccedil ettiği hammadde ve bazı gıda uumlruumlnlerinin fiyat-
ları duumlşmuumlştuumlr Bu durumda ithalat finanse edilemez
hale gelmiş ve duumlşmeye başlamıştır İthalatın azal-
masıyla birlikte devletin vergi gelirleri de duumlşmuumlştuumlr
1839 Tanzimat Fermanı sonucunda artan memur
sayısı da devletin finansman ihtiyacını arttırmış ve ilk
defa Osmanlı İmparatorluğu dış borccedil almak zorunda
kalmıştır Bu tarihten itibaren devlet borccedil sarmalına
girmiş ve finans kapitalin kucağına duumlşmuumlştuumlr İkti-
sadi bağımsızlığını kaybeden Osmanlı İmparatorluğu
ilerleyen suumlreccedilte batılı devletlerin youmlnetiminde kuru-
lan Duumlyun-u Umumiye oumlrguumltuumlne gelirlerini borccedillarına
karşılık temlik etmek zorunda kalmıştır Ayrıca başka
uumllkelerde sabit sermaye yatırımlarına girişen Avrupa
finans kapitali Osmanlı İmparatorluğursquonda bu yola
girmemiştir Bunun nedeni olarak Osmanlı hukuk
sisteminin uygun olmaması goumlsterilmektedir Bu ned-
enle Avrupa finans kapitali Osmanlırsquodan ayrılmak
isteyen uumllkelerin bağımsızlık ve toprak taleplerine
destek vermiş ve bu uumllkelere sabit sermaye yatırım-
ları yapmıştır Bir başka ifadeyle Baltalimanı Ticaret
Anlaşmasırsquonın iktisadi sonuccedilları ile siyasi sonuccedilları iccedil
iccedile geccedilmiştir
Sanayi devrimiyle başlayan kuumlreselleşme suumlrecinden
Avrupa uumllkeleri ccedilok kazanccedillı ccedilıkarken Osmanlı İm-
paratorluğu hem siyasi hem ekonomik accedilıdan ccediloumlkuumlş
suumlreci yaşamıştır Bu yıllarda başlayan kuumlreselleşme
politikaları tuumlm duumlnyada 1929 ekonomik krizine ka-
dar egemen olmuştur Ekonomik krizden sonra dev-
letler tekrar korumacı ekonomik politikalara doumlnmuumlş
ve kamu ağırlıklı ekonomik yapılarla krizi aşma-
ya ccedilalışmışlardır Ancak 1980rsquoli yıllardan itibaren
tekrar kuumlresel ekonomi anlayışının egemen olduğu
goumlruumllmektedir ABD ve İngilterersquonin başını ccedilektiği
liberal ve kuumlresel iktisat modeli tuumlm duumlnyada yenid-
en temel anlayış haline gelmiştir Tuumlrkiye de 24 Ocak
1980 kararlarıyla kuumlresel ekonomiyle buumltuumlnleşmiş bu
ccedilerccedilevede oumlnce uluslararası mal hareketlerini 1989
yılından itibaren ise uluslararası sermaye hareketler-
ini serbest bırakmıştır Boumlylece ekonominin bazı alan-
lardaki kırılganlığı artmış ve Tuumlrkiye ekonomisi bu
suumlreccedilte 1994 ve 2001 yıllarında iki buumlyuumlk finansal kriz
yaşamıştır Ayrıca kuumlreselleşme nedeniyle finansal
krizlerin bulaşıcılığı artmış ve 2008 yılında ABDrsquode
ortaya ccedilıkan finansal kriz diğer uumllkeleri olduğu gibi
Tuumlrkiyersquoyi de etkilemiştir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln
kuumlresel ekonomik duumlnyasında politika yapıcılar
accedilısından tarihte yaşanan Baltalimanı Ticaret An-
laşması ve bu anlaşmanın sonuccedilları oumlnemli deneyim-
ler iccedilermektedir Buguumln uygulanan kuumlresel ekonomi
politikalarının artılarının ve eksilerinin belirlenerek
geleceğe youmlnelik yapılacak iktisat politikalarında bu
deneyimlerden faydalanmak Tuumlrkiyersquonin geleceği
accedilısından oumlnem arz etmektedir
113
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
KAYNAKCcedilAACARTUumlRK E ve KILICcedil R (2011) Osmanlı Devletinde Kapituumllasyonla-rın İktisadi ve Siyasi Perspektiften Analizi Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi 29(2) 1-21 Retrieved from httpsdergi-parkorgtrenpubhuniibfissue7865103707
ADDA J (2002) Ekonominin Kuumlreselleşmesi (1Baskı) İletişim Yayınları İstanbul
AKŞİN S (2000) Siyasal Tarih Osmanli Devleti (1600-1908) Cilt 3 Cem Yayınevi İstanbul
AVCIOĞLU D (1969) Tuumlrkiyersquonin Duumlzeni Duumln Buguumln Yarin Bilgi Ya-yınevi Ankara
AYDIN A (2021) Tuumlrkiye Ekonomisinde İhracat ve Gayri Safi Yurt İccedili Ha-sıla Arasındaki Uzun Doumlnem İlişkisi Bucak İşletme Fakuumlltesi Dergisi 4(1) 30-62 DOI 1038057bifd865548
AYGUumlN N (2017) Avrupa Emperyalizminin Aşamaları Osmanlı Akde-nizrsquoinde Avrupa Ticareti (1700-1830) Aksaray Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 1(2) 3-17 Retrieved from httpaseddergiaksarayedutrenpubissue39720470459
BASKICI M M (2005) 1800-1914 Yillarinda Anadolursquoda İktisadi değişim Turhan Kitabevi Ankara
BAYRAM S (2012) Osmanlı Devletirsquonde Ekonomik Hayatın Yerel Un-surları Ahilik Teşkilatı ve Esnaf Loncaları İstanbul Uumlniversitesi İlahiyat Fakuumlltesi Dergisi Sayfa 21-40
BERKES N (2013) Tuumlrkiye İktisat Tarihi Yapı Kredi Yayınları İstanbul
CLARK EC(2006) ldquoOsmanli Sanayi Devrimirdquo Halil İnalcik Mehmet Seyitdanlioğlu (Ed) Tanzimat Değişim Suumlrecinde Osmanli İmparatorluğu Phoenix Ankara 499-512
CcedilADIRCI M (1997) Tanzimat Doumlneminde Anadolu Kentrsquolerinin Sosyal ve Ekonomik Yapisi (2 Baski) Tuumlrk Tarih Kurumu Ankara
CcedilAVDAR T (1970) Osmanlilarin Yari-Soumlmuumlrge Oluşu (1 Baski) Ant Ya-yınları İstanbul
DEMİR RA ve KURT AS (2020) ldquoDış Ticarette Korumacılık ve Uumllkele-rin Gelişmişlik Duumlzeyine Etkilerirdquo ulakbilge 47 s 381ndash399 doi 107816ulakbilge-08-47-01
DURA C Ve ALTIPARMAK A (2000) 1838 Osmanlı ndash İngiliz Ticaret Anlaşması Nedenleri ve Sonuccedilları Erciyes Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bi-limler Fakuumlltesi Dergisi Sayi 16 Sayfa 17-30
EŞİYOK B (2014) Osmanlı İmparatorluğursquonun Duumlnya Ekonomisine Ek-lemlenmesinde Bir Doumlnuumlm Noktası1838 Serbest Ticaret Anlaşması Muumllkiye Dergisi 34 (266) 67-108 Retrieved from httpsdergiparkorgtrenpubmulkiyeissue267573
FREEMAN C ve SOETE L (2003) Yenilik İktisadi (1Basım) Erguumln Tuumlrkcan (Ccedilev) TUumlBİTAK Yayınları Ankara
GOumlCcedilEK FM (1999) Burjuvazinin Yuumlkselişi İmparatorluğun Ccediloumlkuumlşuuml Os-manli Batililaşmasi ve Toplumsal Değişme (1 Baski) Ayraccedil Yayınevi An-kara
GOumlKBUNAR A (2007) Celali Ayaklanmalarının Maliye Tarihi Accedilısından Değerlendirilmesi Youmlnetim ve Ekonomi Celal Bayar Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi 14 (1) 1-24 Retrieved from httpsder-giparkorgtrenpubyonveekissue13686165616
GUumlNEŞ Y (2006) Merkantilizmin Ortaya Ccedilıkışı Elektronik Sosyal Bi-limler Dergisi 5 (15) 1-23 Retrieved from httpsdergiparkorgtrenpubesosderissue612982200
HAFTER D M (1964) Critics of Mercantilism in France 1751-1789 The Industrial Reformers Yayınlanmamış doktora tezi Yale University New Haven
HOBSBAWN EJ (1987) Sanayi ve İmparatorluk YGuumllerman ve A Ersoy (Ccedilev) Dost Yayınları Ankara
İNALCIK H (2000) İmtiyacirczacirct İslam Ansiklopedisi iccedilinde (C22 ss245-252) Tuumlrkiye Diyanet Vakfı İstanbul
JAGIC S (2010) Constantinople 6 avril 1536 Revues plurielles httpwwwrevuespluriellesorg_uploadspdf1211011
KARAKAYALI H ve DİLBER İ (2010) Kuramlarda Buumlyuumlme ve Kalkinma Manisa Emek Matbaacılık ve Yayıncılık 2010
KARPAT H (2002) Osmanli Modernleşmesi (1Baski) A Zorlu Durukan Kaan Durukan (Ccedilev) İmge Kitabevi Ankara
KAZGAN G (1993) İktisadi Duumlşuumlnce veya Politik İktisadın Evrimi İstan-bul Remzi Kitabevi
KAZGAN H (1981) Sanayi Tarihi İTUuml Matbaası İstanbul
KAZGAN H (2005) Osmanlirsquoda Avrupa Finans Kapitali Roma Yayınları Ekonomi Dizisi Ankara
KEYDER Ccedil (2008) Tuumlrkiyersquode Devlet ve Siniflar İletişim Yayınları İs-tanbul
KIRAY E (1995) Osmanlirsquoda Ekonomik Yap ve Diş Borccedillar 2 Baskı İle-tişim Yayınları İstanbul
KOumlYMEN O (2007) Sermaye Biriktiren Osmanli Tuumlrkiye Duumlnya Yordam Kitap İstanbul
KUumlTUumlKOĞLU M (1974) Osmanli-İngiliz İktisadi Muumlnasebetleri I (1580-1838) (1 Baskı) Tuumlrk Kuumlltuumlruumlnuuml Araştırma Enstituumlsuuml Ankara
MAILLET J (1983) 18 Yuumlzyildan Buguumlne İktisadi Olaylarin Evrimi Ccedilevi-ren Ertuğrul Tokdemir Remzi Kitabevi İstanbul
MEMİŞ N (2008) 19 Yuumlzyil Osmanli İmparatorluğursquonda Ekonomik Yapi ve Diş Ticaret Atatuumlrk Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml İktisat Anabi-lim Dalı Yuumlksek Lisans Tezi s59-110 Erzurum
ORTAYLI İ (1990) ldquoTanzimat Devri Basını Uumlzerine Notlarrdquo Cahit Talasrsquoa Armağan Muumllkiyeliler Birliği Yayinlari 9 397-404
OumlNSOY R (1988) Tanzimat Doumlnemi Osmanli Sanayi ve Sanayileşme Politi-kasi (1Baski) Tuumlrkiye İş Bankası Kuumlltuumlr Yayınları Ankara
OumlZVAR E (2003) Osmanli Maliyesinde Malikane Uygulamasi Kitabevi Yayınları İstanbul
PAMİR A (2002) Kapituumllasyon Kavramı ve Osmanlı Devletirsquone Etkileri Ankara Uumlniversitesi Hukuk Fakuumlltesi Dergisi - dergiparkorgtr 79-120
PAMUK Ş (1983) Osmanlı Zanaatlarının Yıkılışı Pamuklu Tekstil Oumlrneği 1826ndash1913 Toplum ve Bilim 23 75-99
PAMUK Ş (1994) Osmanli Ekonomisinde Bağimlilik ve Buumlyuumlme 1820-1913 Tarih Vakfı Yurt Yayınları İstanbul
PAMUK Ş (2009) Osmanlidan Cumhuriyete Kuumlreselleşme İktisat Poli-tikalari ve Buumlyuumlme (Seccedilme Eserleri II) (2 b) Tuumlrkiye İş Bankası Kuumlltuumlr Yayınları İstanbul
PAMUK Ş (2015) Osmanli-Tuumlrkiye İktisadicirc Tarihi 1500-1914 İstanbul İletişim Yayınları
ROBERTS R D (2013) Bir Serbest Ticaret ve Korumacilik Oumlykuumlsuuml Ccedilev Mustafa Acar Ankara Liman Kitapları
TABAKOĞLU A (2016) Osmanli Mali Tarihi Dergah Yayınları İstanbul
TEKELİ İ ve İLKİN S (1999) Osmanli İmparatorluğursquonda Eğitim ve Bil-gi Uumlretim Sisteminin Oluşumu ve Doumlnuumlşuumlmuuml (2 Baskı) Tuumlrk Tarih Kurumu Basımevi Ankara
TEZEL YS (1994) Cumhuriyet Doumlneminin İktisadi Tarihi (3Baski) Tarih Vakfı Yurt Yayınları İstanbul
TİMUR T (1985) ldquoOsmanlı Devleti İngiltere ve Rusya 1838 Ticaret An-laşmasını Doğru Değerlendirdik mirdquo Yapit 10 4-26
WALLERSTEIN I (1979) ldquoThe Ottoman Empire and The Capitalist Wor-ld-Economy Some Questions for Researchrdquo Fernand Braudel Center Re-view 2(3) 389-398
YALCcedilIN E (2015) Şark Meselesi ve Emperyalistlerin Tuumlrk Politikası To-ros Uumlniversitesi İİSBF Sosyal Bilimler Dergisi 2 (4) 0-0 Retrieved from httpsdergiparkorgtrenpubiisbfissue27277287162
YARDIMCI ME OFLAZ E MENECLER O (2020) Tarihsel Suumlreccedilte İl-tizam Sisteminin Sosyoekonomik Etkileri Devlet Erkinin Kişisel Kullanımı
114
Aydın
ldquoMuumlltezimrdquo Duumlzce İktisat Dergisi 1(1) 57-68
YERASIMOS S (1977) Azgelişmişlik Suumlrecinde Tuumlrkiye Bizansrsquotan Tanzi-matrsquoa (3Baskı) Cilt 1 Goumlzlem Yayınları İstanbul
YILDIRIM İ (2001) Ondokuzuncu Yuumlzyıl Osmanlı Ekonomisi Uumlzerine Bir Değerlendirme (1838-1918) Firat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Firat University Jurnal of Social Science Cilt 11 Sayi 2 Sayfa 313-326
115
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021Journal of Awareness Volume Cilt 6 Issue Sayı 2 2021 pp 115-121E-ISSN 2149-6544 httpsjournalsgentrjoa DOI httpsdoiorg1026809joa6303
Received Geliş 09052021 Acccepted Kabul 02072021
Content of this journal is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 International License
Bu derginin iccedileriği Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 Uluslararası Lisansı altında lisanslanmıştır
Corresponding Author Sorumlu Yazar Goumlkhan ArslantuumlrkE-mail gokhan_arslanturkhotmailcom
CitationAtıf ARSLANTUumlRK G amp ŞAMYANLI Z B (2021)ldquoAhlaki olanı duumlşuumlnmeyi duumlşuumlnmekrdquo bilinccedilli farkındalık uumlstbiliş ve ahlaki uumlst biliş arasındaki ilişkilere youmlnelik bir model Journal of Awareness 6(3) 115-121 DOI 1026809joa6303
ldquoAhlaki olanı duumlşuumlnmeyi duumlşuumlnmekrdquo bilinccedilli farkındalık uumlstbiliş ve ahlaki uumlst biliş arasındaki ilişkilere youmlnelik bir modelldquoThinking about thinking on the moral onerdquo a model on the relationships between mindfulness metacognition and moral metacognition
Goumlkhan Arslantuumlrk1 Zeliha Beyza Şamyanlı2
Oumlz
İnsanın ayırt edici youmlnuuml sahip olduğu bilişsel kapasitedir Bu bilişsel kapasitesi ile medeniyetler kurmuş ve ahlaki sistemler geliştirmiştir Farkındalık bu bilişsel oumlzellikler arasında merkezi bir konumdadır Kendisinin ve ccedilevresinin farkında olan insan bu sayede duumlşuumlncelerini bilebilir izleyebilir ve duumlzenleyebilir Bu ccedilalışma bu bilişsel oumlzellikleri ahlaki bağlamda ele almaktadır Bu doğrultuda uumlstbilişin bilinccedilli farkındalık ve ahlaki uumlstbiliş arasındaki aracı roluumlne dair bir model oumlnerilmiştir Araştırmanın katılımcıları ccediloğunluğu uumlniversite oumlğrencisi 220 kişiden oluşmaktadır Araştırmanın anket ve soruları katılımcılara ccedilevrimiccedili olarak ulaştırılmıştır Modelin test edilmesinden elde edilen bulgular bilinccedilli farkındalığın ahlaki uumlstbilişe uumlstbiliş aracılığıyla katkı sağladığına işaret etmektedir Bununla birlikte bilinccedilli farkındalık ile ahlaki uumlstbiliş arasında doğrudan ilişki bulunmamaktadır Bulgular ccedilalışmanın literatuumlre katkısı sınırlılıkları ve gelecekteki ccedilalışmalar iccedilin ccedilıkarımlar ekseninde tartışıldı
Anahtar kelimeler Bilinccedilli farkındalık uumlstbiliş ahlaki uumlstbiliş ahlaki farkındalık
Abstract
The distinguishing feature of human is hisher cognitive capacity With this cognitive capacity people established civilizations and developed moral systems Awareness is central to these cognitive traits People who are aware of themselves and their environment can know monitor and regulate their thoughts This study addresses these cognitive features in a moral context In this direction a model has been proposed regarding the mediating role of metacognition between mindfulness and moral metacognition The participants of the study consist of 220 people most of whom are university students The scales and questions of the research were delivered to the participants online The findings obtained from the testing of the model indicate that mindfulness contributes to moral metacognition with mediation of metacognition However there is no direct relationship between mindfulness and moral metacognition The findings were discussed in terms of the contribution of the study to the literature its limitations and implications for future studies
Keywords Mindfulness metacognition moral metacognition moral awareness
1 Dr Oumlğrt Uumlyesi Selccediluk Uumlniversitesi Psikoloji Boumlluumlmuuml Konya TURKEY e-mail gokhan_arslanturkhotmailcom
2 Selccediluk Uumlniversitesi Aile Danışmanlığı ve Eğitimi Anabilim Dalı Konya TURKEY e-mail beyzasamyanligmailcom
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
116
Arslantuumlrk amp Şamyanlı
1 GİRİŞ
Bedia Akarsu (1975 13) Felsefe Terimleri Soumlzluumlğuumlrsquonde
ahlakı ldquoBelli bir doumlnemde belli insan topluluklarınca
benimsenmiş olan bireylerin birbirleriyle ilişkilerini
duumlzenleyen toumlrel davranış kurallarının yasalarının
ilkelerinin toplamırdquo olarak tanımlar Bu temel dav-
ranış kuralları yasalarının ya da ilkelerinin nasıl te-
mellendirildiği yani ldquoneye goumlrerdquo ve ldquokime goumlrerdquo olu-
şu geniş bir ccedileşitlilik arz etmektedir Uumlzerinde daha
geniş mutabakatların olduğu ahlaki meselelerden
politik kamplaşmalara yol accedilan ahlaki tartışmalara
uzanan bir yelpazede ahlaki olan ve olmayan ayrımı
tartışılabilir Bununla birlikte neyin ahlaki olduğunun
oumltesinde ahlaki olanı neyin belirlediği daha oumlnemli
goumlruumlnmektedir Zira daha geniş bir uzlaşının olduğu
soumlylenebilecek bir başkasına zarar vermeme ya da zor
durumda olan birinin ihtiyacını giderme gibi ahlaki
konuların hangi değişkenler tarafından belirlendiğini
bilmek insanlık iccedilin oumlnemlidir Boumlylelikle ahlak uumlzeri-
ne konuşmakla kalmayıp ahlaki olanın inşası uumlzerine
kafa yormak olanaklı hale gelebilir
Bu noktada bir diğerinin ihtiyacını gidermek ya da bi-
linccedilsizce bir başkasına zarar vermek gibi durumların
merkezinde yer alan oumlnemli bir kavramdan soumlz edi-
lebilir ahlaki farkındalık (moral awareness) Ahlaki
davranışla sonuccedillanan ahlaki karar verme suumlrecinin
ilk adımı ahlaki sorunun farkına varmak yani ahla-
ki farkındalıktır (Butterfield vd 2000 Drumwright
vd 2015) Bireyler bir durumun ahlaki youmlnuumlnuumln
farkında olmadıklarında verdikleri kararlar genelde
ahlaki olmaktan ccedilok bireysel yarar odaklı olmaktadır
(Street vd 2001) Diğerinin iyiliğine youmlnelik olumlu
davranışlarla ilgili alan yazının oumlnemli kavramları
olan toplum yanlısı davranış ya da oumlzgecilik kuram
ve araştırmalarında da farkındalığa oumlzel bir vurgu
goumlze ccedilarpmaktadır Alanın en bilinen yaklaşımların-
dan empati-oumlzgecilik hipotezi empatinin bireyi oumlz-
geci davranışa goumltuumlrduumlğuuml suumlreci diğerinin ihtiyacını
algılamak ile başlatmaktadır (Batson 2011) Schwartz
(1977) da değerlerin ya da iccedilselleştirilmiş normların
bireyleri zor durumda olan birine yardım etmeye sevk
ettiği suumlrecin ilk adımını yardım ihtiyacının farkında
olmak olarak resmetmiştir Yardıma ihtiyacı olan bi-
rini ldquofark edememekrdquo -diğer tuumlm oumlzgeci niyet ve guuml-
duumllere sahip olsanız da- yardım davranışının ortaya
ccedilıkmasını engellemektedir (Darley ve Batson 1973)
Oumlyleyse bu farkındalık suumlrecine yakından goumlz atmak
gerekmektedir
Farkındalık ya da farkında olmak dediğimizde bilinccedil
dikkat bellek gibi bilişsel bir suumlrece işaret ediyoruz ve
bu bilişsel suumlreccedillerin birbirleri ile tamamen bağlantı-
sız olmadığı accedilıktır (bk Goldstein 2013) Bu accedilıdan
farkındalığın diğer bilişsel suumlreccedillerle temas halinde
olduğu oumlzguumln bir deneyim tuumlruuml bilinccedilli farkındalık-
tır (mindfulness) Bilinccedilli farkındalık kişinin kendi iccedil
durumlarına ve ccedilevresine youmlnelik artmış bir farkında
olma durumudur (VandenBos 2015) Şimdiki zamana
ve mevcut bağlama daha duyarlı hale gelmeyi sağla-
yan bu deneyim kişinin ccedilevresindeki yeni şeylere ay-
rım ve ayrıntılara daha guumlccedilluuml bir dikkat youmlneltmesini
sağlayan bir dahil olma suumlrecidir (Langer 2007) Bu
farkındalık ve dikkatin acircna odaklanması ahlaki karar-
larla da ilintilidir Diğer bir deyişle bilinccedilli farkındalık
ahlaki karar verme suumlrecinde de rol oynamaktadır
Buna goumlre daha yuumlksek bilinccedilli farkındalık duumlzeyine
sahip bireyler ahlaki ihlallere daha az meyletmekte-
dirler (Ruedy ve Schweitzer 2010)
Farkındalık ekseninden bilişsel suumlreccedilleri ele aldığı-
mızda ilişkili bir diğer kavram uumlstbiliştir Bir anlamda
ldquobilişler hakkında duumlşuumlnmekrdquo ya da ldquoduumlşuumlnmeyi duuml-
şuumlnmekrdquo olarak tanımlayabileceğimiz (MacLin 2007
564) uumlstbiliş (metacognition) kişinin kendi bilişsel
suumlreccedillerinin farkında olması ve bu suumlreccedilleri youmlnetme
ccedilabasını karşılayan bir kavramdır (VandenBos 2015)
Kişinin kendi duumlşuumlnce suumlreccedilleri ve bilgisi hakkındaki
farkındalığını iccedileren bu kavram sorunları ccediloumlzmede
ve yeni şeyleri anlamada bireye denetim sağlar (Mat-
sumoto 2009) Uumlstbiliş ahlaki karar verme suumlrecinde
karşılaşılan ikilemleri ccediloumlzmede bireylere duumlşuumlnceyi
izleme ve youmlnlendirme şansı sunarak suumlrece anlamlı
katkı yapan bilişsel bir oumlzelliktir (Duruk vd 2020)
Uumlstbilişsel etkinlikler alan bazlı incelenebilir Diğer
bir deyişle ccedileşitli alanlara ilişkin uumlstbilişlerden soumlz
edilebilir (McMahon ve Good 2015) Bu noktada uumlst-
bilişsel suumlreccedillerin oumlzel bir tuumlruuml olarak ahlaki bilgi ve
oumlğrenmelerimize ilişkin uumlstbilişsel faaliyetlerimiz ah-
laki uumlstbiliş olarak tanımlanır ve ahlak ile ilgili soumlzuuml
edilen farkındalık odaklı bilişsel suumlreccedillerin oumlnemli bir
parccedilasıdır (Cheruvalath 2019) Ahlaki uumlstbiliş kişinin
ahlaki muhakemeye eşlik eden bilişsel suumlreccedillerini izle-
mesi duumlşuumlnmesi değiştirmesi ve duumlzenlemesine ola-
nak tanır (McMahon ve Good 2015 Narvaez 2010)
2 MEVCUT CcedilALIŞMA
Uumlstbiliş tanımından esinle ahlakla ilgili bilişsel seyri
farkında olmak duumlşuumlnmek duumlşuumlnmeyi duumlşuumlnmek
ahlaki olanı duumlşuumlnmeyi duumlşuumlnmek ve ahlaki olanın
117
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
farkına varmak şeklinde oumlzetleyebiliriz Bilinccedilli far-
kındalık ve uumlstbilişe karşılık gelen deneyimler dikka-
te alındığında yakından ilişkili kavramlar oldukları
duumlşuumlnuumllmektedir Kişinin kendisine ve ccedilevresine youml-
nelik artmış bir farkındalığın kendi zihinsel suumlreccedilleri
hakkında da duumlşuumlnmeye sevk etmesi muhtemeldir
Buna paralel olarak uumlstbilişin oumlzel bir tuumlruuml olan ah-
laki uumlstbilişin soumlzuuml edilen bu artmış farkındalık ile
hem doğrudan hem de genel uumlst biliş ile ilişkili olması
beklenmektedir Ayrıca her uumlccedil değişkenin de ahla-
ki farkındalık ile ilişkili olması yukarıda soumlzuuml edilen
ilişkiler ağı goumlz oumlnuumlne alındığında yine bu ccedilalışmanın
beklentileri arasındadır
Daha oumlnce de belirtildiği gibi yardım davranışı accedilısın-
dan bir ihtiyacı fark etmek oldukccedila oumlnemli bir aşama-
dır Benzer bir durum diğer ahlaki davranışlar iccedilin de
soumlz konusudur Ahlaki davranış ya da oumlzgeci eylem-
lerin arka planında yer alan algılama farkında olma
muhakeme yargılama ya da karar verme gibi bilişsel
suumlreccedillerin aydınlatılması ahlak psikolojisi yazını accedilı-
sından oldukccedila oumlnemlidir Bu bağlamda ccedilalışmanın
oumlzguumln youmlnuuml soumlz konusu bilişsel suumlreccediller iccedilinde bilinccedil-
li farkındalık uumlstbiliş ve ahlaki farkındalık arasındaki
ilişkilerin accedilıklığa kavuşturulması olacaktır
Ccedilalışmanın soumlzuuml edilen beklentileri ışığında ortaya
ccedilıkan ccedilalışma hipotezlerinden oluşan bir dizi aracılık
modeli Şekil 1rsquode sunulmuştur Şekil uumlzerinde goumlste-
rilen tuumlm ilişkilerin pozitif youmlnde olması beklenmek-
tedir
Şekil 1 Araştırma hipotezlerinden oluşan model
3 YOumlNTEM
31 Katılımcılar
Bu ccedilalışmanın oumlrneklemi yaşları 18 ile 42 arasında de-
ğişen (Ort= 2410 SS= 383) ccediloğunluğu lisans oumlğrencisi
(773) olmak uumlzere farklı eğitim duumlzeylerinden 220
kişiden oluşmaktadır (bk Ccedilizelge 1) Katılımcıların
184rsquouuml kadın (836) 36rsquosı ise (164) erkektir
Ccedilizelge 1 Katılımcıların demografik oumlzellikleri
32 Veri Toplama Araccedilları
Bilinccedilli Farkındalık Oumllccedileği On beş maddeden oluşan
ve 6rsquolı likert tipinde puanlanan (1= ldquohemen hemen her
zamanrdquo 6= ldquoneredeyse hiccedilbir zamanrdquo) Bilinccedilli Farkın-
dalık Oumllccedileğinin (Brown ve Ryan 2003) Tuumlrkccedile uyarla-
ması Ccedilatak (2012) tarafından yapılmıştır Oumllccedilekte ldquoNe
yaptığımın pek farkında olmadan otomatik yaşıyor
gibiyimrdquo ya da ldquoKendimi dikkatimi vermeden bir şey-
ler yaparken bulurumrdquo gibi maddeler yer almaktadır
Tuumlrkccedile uyarlama ccedilalışmasından elde edilen iccedil tutarlı-
lık katsayısı 85 olarak hesaplanmıştır Oumllccedilekten alınan
yuumlksek puanlar daha yuumlksek bilinccedilli farkındalık duumlze-
yine işaret etmektedir
Uumlstbiliş Oumllccedileği Doumlrtluuml likert tipinde derecelendirilen
(1= ldquoKesinlikle katılmıyorumrdquo 4= ldquoKesinlikle katılı-
yorumrdquo) Uumlstbiliş Oumllccedileği (Cartwright-Hatton ve Wells
1997) Tuumlrkccedilersquoye Tosun ve Irak (2008) tarafından uyar-
lanmıştır Oumllccedilek toplam puan ile tek boyutlu olarak
kullanılabilmekle birlikte ldquoolumlu inanccedillarrdquo ldquobilişsel
guumlvenrdquo ldquokontrol edilemezlik ve tehlikerdquo ldquobilişsel
farkındalıkrdquo ve ldquoduumlşuumlnceleri kontrol ihtiyacırdquo olmak
uumlzere beş boyuttan oluşmaktadır Otuz maddelik oumll-
ccedilekten alınan puanlar 30 ile 120 arasında değişmekte
ve yuumlksek puanlar patolojik oumllccediluumlde bir uumlstbiliş faaliye-
tini işaret etmektedir zira oumllccedilek psikopatolojilerdeki
uumlstbilişsel faaliyetleri oumllccedilmeyi amaccedillamaktadır Bu-
nunla birlikte bu ccedilalışmadaki kuramsal temel dikkate
alındığında uumlstbilişin normal işlevleri olan bilişlerin
farkında olmak diğer bir ifadeyle ldquoduumlşuumlnmeyi duumlşuumln-
mekrdquo youmlnuumlnuuml iccedileren genel tanımı esas alınmıştır Bu
nedenle oumllccedileğin tuumlmuuml buumltuumln olarak uygulanmış ancak
analizlerde ldquobilişsel farkındalıkrdquo alt boyutu puanları
kullanılmıştır Bu alt boyutta ldquoBir problem uumlzerinde
duumlşuumlnuumlrken zihnimin nasıl ccedilalıştığının farkındayım-
dırrdquo ya da ldquoDuumlşuumlncelerimi izlerimrdquo gibi maddeler yer
alır Bu alt boyut dikkatin ve duumlşuumlncelerin izlenme-
si duumlşuumlncelerin farkında olmak ile ilgili 5 maddeden
oluşmaktadır Tuumlrkccedile geccedilerlik ve guumlvenilirlik analizle-
3 YOumlNTEM 31 Katılımcılar
Bu ccedilalışmanın oumlrneklemi yaşları 18 ile 42 arasında değişen (Ort= 2410 SS= 383)
ccediloğunluğu lisans oumlğrencisi (773) olmak uumlzere farklı eğitim duumlzeylerinden 220 kişiden
oluşmaktadır (bk Ccedilizelge 1) Katılımcıların 184rsquouuml kadın (836) 36rsquosı ise (164) erkektir
Ccedilizelge 1 Katılımcıların demografik oumlzellikleri
N
Cinsiyet Kadın 184 836
Erkek 36 164
Eğitim Duumlzeyi
İlk Oumlğretim 1 5
Lise 15 68
Lisans 170 773
Yuumlksek Lisans 29 132
Doktora 5 23
32Veri Toplama Araccedilları
Bilinccedilli Farkındalık Oumllccedileği On beş maddeden oluşan ve 6rsquolı likert tipinde puanlanan (1=
ldquohemen hemen her zamanrdquo 6= ldquoneredeyse hiccedilbir zamanrdquo) Bilinccedilli Farkındalık Oumllccedileğinin
(Brown ve Ryan 2003) Tuumlrkccedile uyarlaması Ccedilatak (2012) tarafından yapılmıştır Oumllccedilekte ldquoNe
yaptığımın pek farkında olmadan otomatik yaşıyor gibiyimrdquo ya da ldquoKendimi dikkatimi
vermeden bir şeyler yaparken bulurumrdquo gibi maddeler yer almaktadır Tuumlrkccedile uyarlama
ccedilalışmasından elde edilen iccedil tutarlılık katsayısı 85 olarak hesaplanmıştır Oumllccedilekten alınan
yuumlksek puanlar daha yuumlksek bilinccedilli farkındalık duumlzeyine işaret etmektedir
Uumlstbiliş Oumllccedileği Doumlrtluuml likert tipinde derecelendirilen (1= ldquoKesinlikle katılmıyorumrdquo
4= ldquoKesinlikle katılıyorumrdquo) Uumlstbiliş Oumllccedileği (Cartwright-Hatton ve Wells 1997) Tuumlrkccedilersquoye
Bilinccedilli Farkındalık
Uumlstbiliş Ahlaki Uumlstbiliş
Ahlaki Farkındalık
3 YOumlNTEM 31 Katılımcılar
Bu ccedilalışmanın oumlrneklemi yaşları 18 ile 42 arasında değişen (Ort= 2410 SS= 383)
ccediloğunluğu lisans oumlğrencisi (773) olmak uumlzere farklı eğitim duumlzeylerinden 220 kişiden
oluşmaktadır (bk Ccedilizelge 1) Katılımcıların 184rsquouuml kadın (836) 36rsquosı ise (164) erkektir
Ccedilizelge 1 Katılımcıların demografik oumlzellikleri
N
Cinsiyet Kadın 184 836
Erkek 36 164
Eğitim Duumlzeyi
İlk Oumlğretim 1 5
Lise 15 68
Lisans 170 773
Yuumlksek Lisans 29 132
Doktora 5 23
32Veri Toplama Araccedilları
Bilinccedilli Farkındalık Oumllccedileği On beş maddeden oluşan ve 6rsquolı likert tipinde puanlanan (1=
ldquohemen hemen her zamanrdquo 6= ldquoneredeyse hiccedilbir zamanrdquo) Bilinccedilli Farkındalık Oumllccedileğinin
(Brown ve Ryan 2003) Tuumlrkccedile uyarlaması Ccedilatak (2012) tarafından yapılmıştır Oumllccedilekte ldquoNe
yaptığımın pek farkında olmadan otomatik yaşıyor gibiyimrdquo ya da ldquoKendimi dikkatimi
vermeden bir şeyler yaparken bulurumrdquo gibi maddeler yer almaktadır Tuumlrkccedile uyarlama
ccedilalışmasından elde edilen iccedil tutarlılık katsayısı 85 olarak hesaplanmıştır Oumllccedilekten alınan
yuumlksek puanlar daha yuumlksek bilinccedilli farkındalık duumlzeyine işaret etmektedir
Uumlstbiliş Oumllccedileği Doumlrtluuml likert tipinde derecelendirilen (1= ldquoKesinlikle katılmıyorumrdquo
4= ldquoKesinlikle katılıyorumrdquo) Uumlstbiliş Oumllccedileği (Cartwright-Hatton ve Wells 1997) Tuumlrkccedilersquoye
Bilinccedilli Farkındalık
Uumlstbiliş Ahlaki Uumlstbiliş
Ahlaki Farkındalık
118
Arslantuumlrk amp Şamyanlı
rinde iccedil tutarlılık katsayısı toplam oumllccedilek iccedilin 86 olarak
bildirilmiştir
Ahlaki Uumlstbiliş Oumllccedileği Ahlaki Uumlstbiliş Oumllccedileğirsquonin
(McMahon ve Good 2015) Tuumlrkccedile uyarlaması yapıl-
mış ve ahlaki uumlstbilişi oumllccedilmek amacıyla kullanılan 20
madde ve doumlrt faktoumlrden oluşan geccedilerli ve guumlvenilir
bir oumllccedilek olduğu belirlenmiştir (Ccedilelik ve Sarıccedilam 2018
Soumlnmez vd 2018) Bununla birlikte toplam puanların
tek boyutlu olarak kullanılmasının uygun olduğu bil-
dirilmektedir Oumllccedilek 6rsquolı likert tipinde puanlanmak-
tadır (1= ldquoKesinlikle katılmıyorumrdquo 6= ldquoKesinlikle
katılıyorumrdquo) ve oumllccedilekten alınan yuumlksek puanlar yuumlk-
sek duumlzeyde ahlaki uumlstbilişe işaret etmektedir Buumltuumln
oumllccedilek iccedilin iccedil tutarlılık katsayısı 89 olarak bulunmuştur
ldquoAhlaki bir karara varmadan oumlnce olası birkaccedil eylem
biccedilimini goumlz oumlnuumlne alırımrdquo ya da ldquoAhlaki karar verir-
ken guumlccedilluuml ve zayıf yanlarımı bilirimrdquo gibi ifadeler oumllccedilek
maddelerine oumlrnek olarak verilebilir
Ahlaki Farkındalık Senaryoları Ccedilalışmada katılımcı-
lara ahlaki accedilıdan uygun olan ya da olmayan durum-
lar iccedileren bir hikacircye sunulmuş ve ldquoLuumltfen bu hikacircye-
de ahlaki accedilıdan olumlu ve olumsuz goumlrduumlğuumlnuumlz tuumlm
durumları maddeler halinde listeleyinrdquo youmlnergesi ile
fark ettikleri olumlu ve olumsuz tuumlm ahlaki durum-
ları listelemeleri istenmiştir Hikayedeki olumlu ve
olumsuz maddelerin sayısı ayrı ayrı kullanılabilmek-
le birlikte bu ccedilalışmada bir toplam ahlaki farkındalık
puanı olarak olumlu ve olumsuz durumların toplam
sayısı temel alınmıştır Ahlaki farkındalık senaryosu
EK 1rsquode sunulmuştur
33 Proseduumlr
Bu ccedilalışmanın veri toplama aşamasına geccedililmeden
oumlnce Selccediluk Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Bilimsel
Etik Değerlendirme Kurulundan etik uygunluk ona-
yı alınmıştır Araştırma soruları katılımcılara sosyal
medya platformları ya da anlık mesajlaşma uygula-
maları aracılığıyla dijital ortamda iletilmiştir Katı-
lımcılara anketleri yanıtlamadan oumlnce bilgilendirilmiş
onam formu sunulmuş ve katılım goumlnuumllluumlluumlk esasına
goumlre devam etmiştir
34 Analiz Stratejisi
Ccedilalışma hipotezlerinden oluşan modeli test etmeden
oumlnce tanımlayıcı istatistikler ve değişkenler arasında-
ki korelasyon değerleri IBM SPSS 20 paket program
aracılığıyla analiz edilmiştir Korelasyon değerleri
doğrultusunda sonuccedil değişkeni olarak ahlaki farkın-
dalık değişkeninin ccedilalışma değişkenleri ile korelas-
yon goumlstermemesi (bk Ccedilizelge 3) uumlzerine modelden
ccedilıkarılmıştır Yeni oluşturulan tek aracılı model SPSS
uumlzerinde ccedilalıştırılan Proses Makro eklentisi ile proses
youmlnteminde tanımlanan model 4 ile analiz edilmiştir
(Hayes 2018) Yine korelasyon değerleri doğrultu-
sunda test edilen modelde eğitim duumlzeyi kovaryant
değişken olarak tanımlanmış ve bootstrap değeri 5000
olarak belirlenmiştir
4 SONUCcedilLAR
Araştırmanın hipotezlerini test etmeden oumlnce ccedilarpık-
lık basıklık katsayıları ve histogram grafiklerinin in-
celenmesi neticesinde veri setinin parametrik testlere
uygun olduğu anlaşılmıştır Ccedilalışma değişkenlerine
Araştırma değişkenleri arasındaki korelasyonlara bakıldığında oumlnerilen model
doğrultusunda temel değişkenler arasında anlamlı korelasyonlar goumlruumllmektedir Buna goumlre
bilinccedilli farkındalık uumlst biliş (r=34 plt01) ile ve ahlaki uumlst biliş (r=18 plt01) ile pozitif youmlnluuml
anlamlı ilişki iccedilindedir Uumlstbiliş ve ahlaki uumlstbiliş (r=43 plt01) arasında da pozitif youmlnluuml
anlamlı ilişki goumlzlenmektedir Ayrıca eğitim duumlzeyi ahlaki uumlstbiliş (r=17 plt05) olumsuz
ahlaki farkındalık (r=16 plt05) ve toplam ahlaki farkındalık (r=16 plt05) ile pozitif youmlnde
anlamlı ilişkilidir Tuumlm değişkenler arasındaki korelasyonlar Ccedilizelge 3rsquote sunulmuştur
Ccedilizelge 3 Araştırma değişkenleri arasındaki korelasyonlar
1 2 3 4 5 6 7 8 1 Eğitim 1
2 Yaş 24 1
3 Bilinccedilli Farkındalık
02 09 1
4 Uumlstbiliş -05 -04 34 1
5 Ahlaki Uumlstbiliş 17 12 18 43 1
6 Olumlu ahlaki farkındalık
04 -05 -10 -03 -12 1
7 Olumsuz ahlaki farkındalık
16 04 12 -03 -01 10 1
Değişkenler N Ort SS α Min Mak Potansiyel Min-Mak
Uzam (range)
Ccedilarpıklık (Skew)
Basıklık (Kurtosis)
Eğitim 220 310 55 - 1 5 1-5 4 73 349
Yaş 220 2410 383 - 18 42 - 24 173 580
Bilinccedilli Farkındalık
220 404 76 86 193 560 1-6 367 -24 -38
Uumlstbiliş (bilişsel farkındalık)
220 290 47 64 1 4 1-4 3 -62 165
Ahlaki Uumlstbiliş 220 438 68 91 170 6 1-6 43 -108 278
Olumlu Ahlaki Farkındalık
220 96 84 - 0 5 - 5 104 248
Olumsuz Ahlaki Farkındalık
220 191 145 - 0 9 - 9 125 303
Ahlaki Farkındalık
220 287 174 - 0 14 - 14 162 69
Ccedilizelge 2 Ccedilalışma değişkenlerine ait tanımlayıcı istatistikler
119
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
ilişkin tanımlayıcı istatistikler Ccedilizelge 2rsquode sunulmuş-
tur
Araştırma değişkenleri arasındaki korelasyonlara ba-
kıldığında oumlnerilen model doğrultusunda temel değiş-
kenler arasında anlamlı korelasyonlar goumlruumllmektedir
Buna goumlre bilinccedilli farkındalık uumlst biliş (r=34 plt01)
ile ve ahlaki uumlst biliş (r=18 plt01) ile pozitif youmlnluuml an-
lamlı ilişki iccedilindedir Uumlstbiliş ve ahlaki uumlstbiliş (r=43
plt01) arasında da pozitif youmlnluuml anlamlı ilişki goumlzlen-
mektedir Ayrıca eğitim duumlzeyi ahlaki uumlstbiliş (r=17
plt05) olumsuz ahlaki farkındalık (r=16 plt05) ve
toplam ahlaki farkındalık (r=16 plt05) ile pozitif
youmlnde anlamlı ilişkilidir Tuumlm değişkenler arasındaki
korelasyonlar Ccedilizelge 3rsquote sunulmuştur
Araştırma hipotezlerinden oluşan model Proses youmln-
temi ile analiz edilmiş ve geccedilerli anlamlılık değerleri
elde edilmiştir Buna goumlre uumlstbilişin sonuccedil değişkeni
olduğu modelde (R2= 12 F (2-217) = 1432 plt01)
bilinccedilli farkındalık uumlstbilişi anlamlı olarak yorda-
maktadır (β =34 p lt01) Nihai modelde ise (R2= 22
F (3-216) = 2011 plt01) uumlstbiliş (β = 43 p lt 01) ah-
laki uumlstbilişi anlamlı olarak yordamakta iken bilinccedilli
farkındalık ile ahlaki uumlstbiliş arasında anlamlı ilişki
bulunmamıştır (bk Şekil 2) Analizde eğitim duumlzeyi-
nin ahlaki uumlstbiliş ile anlamlı korelasyonu nedeniyle
kovaryant değişken olduğu belirtilmişti Ahlaki uumlst-
biliş accedilısından eğitim etkisi de anlamlıdır (β = 19 p
lt01)
5 TARTIŞMA
Araştırma hipotezlerinden oluşan model (bk Şekil 1)
korelasyon analizlerinden elde edilen veriler doğrul-
tusunda ahlaki farkındalığın modelden ccedilıkarılmasıyla
bir dizi aracılık ilişkisi oumlnerisinden yalnızca tek aracı
değişkenli bir modele doumlnuumlştuuml Bu model uumlzerinden
yapılan analizlerden elde edilen bulgular aracılık et-
kisini doğrulamaktadır Beklendiği gibi bilinccedilli far-
kındalık uumlstbilişe uumlstbiliş de ahlaki uumlstbilişe pozitif
youmlnde anlamlı olarak katkı sağlamaktadır Bununla
birlikte bilinccedilli farkındalıktan ahlaki uumlstbilişe giden
yolun anlamlı olmaması nedeniyle bu aracılık model-
de oumlnerildiği şekliyle kısmi aracılık değil tam aracı-
lıktır Bununla birlikte Baron ve Kennyrsquonin tam ara-
cılık-kısmi aracılık ayrımını Zhao ve diğerleri (2010)
yeniden sınıflandırmışlardır Bu ccedilalışma bulgularında
doğrulanan model Zhao ve diğerlerinin sınıflandır-
masında sadece dolaylı aracılık (Indirect-only media-
tion) etkisine karşılık gelmektedir
8 Ahlaki farkındalık 16 01 05 -04 -06 56 88 1
p lt 001
p lt 005
Araştırma hipotezlerinden oluşan model Proses youmlntemi ile analiz edilmiş ve geccedilerli
anlamlılık değerleri elde edilmiştir Buna goumlre uumlstbilişin sonuccedil değişkeni olduğu modelde (R2=
12 F (2-217) = 1432 plt01) bilinccedilli farkındalık uumlstbilişi anlamlı olarak yordamaktadır (β =34 p
lt01) Nihai modelde ise (R2= 22 F (3-216) = 2011 plt01) uumlstbiliş (β = 43 p lt 01) ahlaki
uumlstbilişi anlamlı olarak yordamakta iken bilinccedilli farkındalık ile ahlaki uumlstbiliş arasında anlamlı
ilişki bulunmamıştır (bk Şekil 2) Analizde eğitim duumlzeyinin ahlaki uumlstbiliş ile anlamlı
korelasyonu nedeniyle kovaryant değişken olduğu belirtilmişti Ahlaki uumlstbiliş accedilısından eğitim
etkisi de anlamlıdır (β = 19 p lt01)
Şekil 2 Araştırmada test edilen hipotezlerden oluşan model
5 TARTIŞMA
Araştırma hipotezlerinden oluşan model (bk Şekil 1) korelasyon analizlerinden elde
edilen veriler doğrultusunda ahlaki farkındalığın modelden ccedilıkarılmasıyla bir dizi aracılık
ilişkisi oumlnerisinden yalnızca tek aracı değişkenli bir modele doumlnuumlştuuml Bu model uumlzerinden
yapılan analizlerden elde edilen bulgular aracılık etkisini doğrulamaktadır Beklendiği gibi
bilinccedilli farkındalık uumlstbilişe uumlstbiliş de ahlaki uumlstbilişe pozitif youmlnde anlamlı olarak katkı
sağlamaktadır Bununla birlikte bilinccedilli farkındalıktan ahlaki uumlstbilişe giden yolun anlamlı
olmaması nedeniyle bu aracılık modelde oumlnerildiği şekliyle kısmi aracılık değil tam aracılıktır
Bilinccedilli Farkındalık
Uumlstbiliş
Ahlaki Uumlstbiliş
β= 43
β= 03
β= 34
Eğitim
β= 19
8 Ahlaki farkındalık 16 01 05 -04 -06 56 88 1
p lt 001
p lt 005
Araştırma hipotezlerinden oluşan model Proses youmlntemi ile analiz edilmiş ve geccedilerli
anlamlılık değerleri elde edilmiştir Buna goumlre uumlstbilişin sonuccedil değişkeni olduğu modelde (R2=
12 F (2-217) = 1432 plt01) bilinccedilli farkındalık uumlstbilişi anlamlı olarak yordamaktadır (β =34 p
lt01) Nihai modelde ise (R2= 22 F (3-216) = 2011 plt01) uumlstbiliş (β = 43 p lt 01) ahlaki
uumlstbilişi anlamlı olarak yordamakta iken bilinccedilli farkındalık ile ahlaki uumlstbiliş arasında anlamlı
ilişki bulunmamıştır (bk Şekil 2) Analizde eğitim duumlzeyinin ahlaki uumlstbiliş ile anlamlı
korelasyonu nedeniyle kovaryant değişken olduğu belirtilmişti Ahlaki uumlstbiliş accedilısından eğitim
etkisi de anlamlıdır (β = 19 p lt01)
Şekil 2 Araştırmada test edilen hipotezlerden oluşan model
5 TARTIŞMA
Araştırma hipotezlerinden oluşan model (bk Şekil 1) korelasyon analizlerinden elde
edilen veriler doğrultusunda ahlaki farkındalığın modelden ccedilıkarılmasıyla bir dizi aracılık
ilişkisi oumlnerisinden yalnızca tek aracı değişkenli bir modele doumlnuumlştuuml Bu model uumlzerinden
yapılan analizlerden elde edilen bulgular aracılık etkisini doğrulamaktadır Beklendiği gibi
bilinccedilli farkındalık uumlstbilişe uumlstbiliş de ahlaki uumlstbilişe pozitif youmlnde anlamlı olarak katkı
sağlamaktadır Bununla birlikte bilinccedilli farkındalıktan ahlaki uumlstbilişe giden yolun anlamlı
olmaması nedeniyle bu aracılık modelde oumlnerildiği şekliyle kısmi aracılık değil tam aracılıktır
Bilinccedilli Farkındalık
Uumlstbiliş
Ahlaki Uumlstbiliş
β= 43
β= 03
β= 34
Eğitim
β= 19
Araştırma değişkenleri arasındaki korelasyonlara bakıldığında oumlnerilen model
doğrultusunda temel değişkenler arasında anlamlı korelasyonlar goumlruumllmektedir Buna goumlre
bilinccedilli farkındalık uumlst biliş (r=34 plt01) ile ve ahlaki uumlst biliş (r=18 plt01) ile pozitif youmlnluuml
anlamlı ilişki iccedilindedir Uumlstbiliş ve ahlaki uumlstbiliş (r=43 plt01) arasında da pozitif youmlnluuml
anlamlı ilişki goumlzlenmektedir Ayrıca eğitim duumlzeyi ahlaki uumlstbiliş (r=17 plt05) olumsuz
ahlaki farkındalık (r=16 plt05) ve toplam ahlaki farkındalık (r=16 plt05) ile pozitif youmlnde
anlamlı ilişkilidir Tuumlm değişkenler arasındaki korelasyonlar Ccedilizelge 3rsquote sunulmuştur
Ccedilizelge 3 Araştırma değişkenleri arasındaki korelasyonlar
1 2 3 4 5 6 7 8 1 Eğitim 1
2 Yaş 24 1
3 Bilinccedilli Farkındalık
02 09 1
4 Uumlstbiliş -05 -04 34 1
5 Ahlaki Uumlstbiliş 17 12 18 43 1
6 Olumlu ahlaki farkındalık
04 -05 -10 -03 -12 1
7 Olumsuz ahlaki farkındalık
16 04 12 -03 -01 10 1
Değişkenler N Ort SS α Min Mak Potansiyel Min-Mak
Uzam (range)
Ccedilarpıklık (Skew)
Basıklık (Kurtosis)
Eğitim 220 310 55 - 1 5 1-5 4 73 349
Yaş 220 2410 383 - 18 42 - 24 173 580
Bilinccedilli Farkındalık
220 404 76 86 193 560 1-6 367 -24 -38
Uumlstbiliş (bilişsel farkındalık)
220 290 47 64 1 4 1-4 3 -62 165
Ahlaki Uumlstbiliş 220 438 68 91 170 6 1-6 43 -108 278
Olumlu Ahlaki Farkındalık
220 96 84 - 0 5 - 5 104 248
Olumsuz Ahlaki Farkındalık
220 191 145 - 0 9 - 9 125 303
Ahlaki Farkındalık
220 287 174 - 0 14 - 14 162 69
Ccedilizelge 3 Araştırma değişkenleri arasındaki korelasyonlar
Şekil 2 Araştırmada test edilen hipotezlerden oluşan model
120
Arslantuumlrk amp Şamyanlı
Bulguları değerlendirmeden oumlnce araştırma mode-
lindeki değişikliğin temel nedeni olan ahlaki farkın-
dalık değişkeninin analiz dışı kalmasını yorumlamak
gereklidir Olası nedenlerden biri oumllccediluumlmler arasındaki
nitelik farkı olabilir zira diğer değişkenler oumlz bildiri-
me dayalı oumllccedilme araccedillarından elde edilen verileri yan-
sıtmaktayken ahlaki farkındalık bir tuumlr performans
testidir Diğer değişkenlerden farklı olarak ahlaki bir
senaryodaki olası ahlaki durumların farkına varmala-
rı beklenmiştir Ahlaki uumlstbiliş ve ahlaki farkındalık
tanımları gereği oldukccedila yakın kavramlar olmasına
karşın ilişkili bulunmaması oumllccediluumlmler arası bu farklı-
lıktan kaynaklanmış olabilir Zira ahlak ccedilalışmaların-
da oumlz bildirime dayalı verilerle dolaylı oumllccediluumlmlerin her
zaman oumlrtuumlşmediği ccedilalışmalar goumlzlenmektedir (bk
Arslantuumlrk ve Harput 2020 Saroglou vd 2005)
Tuumlm bunların yanında nihai modele bakıldığında
bilişsel farkındalık ahlaki uumlstbiliş ile genel uumlstbiliş ara-
cılığıyla ilişkili goumlruumlnmektedir Bu bulgu soumlz konusu
hipotezin ccedilıkış noktası olarak bireylerin kendi suumlreccedil-
lerine ccedilevresinde olup bitenlere anlık değişimlere
odaklanma ldquoşimdirdquo ve ldquoburadardquo olanı takip edebil-
me yakalayabilme oumlzelliğinin aynı zamanda kendi
zihnine de odaklanabilmeyi sağladığını akla getir-
mektedir Bu varsayıma goumlre kendi zihninin aklından
geccedilenlerin farkında olan insan ahlaki duumlşuumlncelerinin
ahlaki karar verme suumlreccedillerinin ahlaki konulara ne
oumllccediluumlde dikkat verebildiğinin de farkına varmaktadır
Bu bulgu ilgili yazına da oumlnemli bir katkı sunmak-
tadır zira ahlaki bilişsel suumlreccediller arasındaki ilişkilere
youmlnelik ccedilalışmaların sayısı azdır Oumlrneğin bu ccedilalışma-
da desteklenen model Ruedy ve Schweitzerrsquoın (2010)
bulgularını bir adım oumlteye taşımaktadır Buna goumlre
araştırmacılar bilinccedilli farkındalığın ahlaki kararlarla
ilişkisini ortaya koymuşlardı Bu ccedilalışmanın bulguları
ile birlikte değerlendirildiğinde bilinccedilli farkındalığın
ahlaki akıl yuumlruumltme suumlreccedillerinde hangi bilişsel meka-
nizmalarla temas halinde olduğuna ilişkin zihnimizde
bir resim canlanabilir
Tuumlm bunların oumltesinde bu ccedilalışmanın bazı sınırlılıkla-
rını goumlz oumlnuumlnde bulundurmak gerekir Oumlncelikle bu
ccedilalışma Koronaviruumls salgını esnasında yuumlruumltuumllduumlğuumln-
den veri toplama işlemi dijital ortamda gerccedilekleşmiş-
tir Oumlzellikle ahlaki farkındalık senaryosuna verilen
yanıt sayısı kacircğıt kalem testi bilgisayar ya da akıllı
telefon uumlzerinden yanıtlamaya goumlre farklılaşabilir
Ayrıca ccedilalışma oumlrnekleminin ağırlıklı olarak kadın ka-
tılımcılardan oluşması cinsiyet karşılaştırmasına im-
kacircn tanımamıştır Gelecekteki ccedilalışmalarda deneysel
manipuumllasyonlar ve performans oumllccediluumlmuuml gibi dolaylı
oumllccediluumlmlerin bir arada kullanıldığı daha geniş kapsamlı
araştırmalarla bu ccedilalışmanın bulguları bir adım oumlteye
taşınabilir
KAYNAKCcedilAAKARSU B (1975) Felsefe terimleri soumlzluumlğuuml Tuumlrk Dil Kurumu Yayınları
ARSLANTUumlRK G amp HARPUT D (2020 ccedilevrimiccedili goumlruumlnuumlm) Prosocia-lity religiosity and values in adolescence comparing the impact of religious and general schooling in Turkey Journal of Beliefs amp Values 1-15 httpsdoiorg1010801361767220201848150
BATSON D (2011) Altruism in Humans Oxford University Press
BROWN K W amp RYAN R M (2003) The benefits of being present min-dfulness and its role in psychological well-being Journal of Personality and Social Psychology 84 822ndash848
BUTTERFİELD K D TREVİNtildeO L K amp WEAVER G R (2000) Moral awareness in business organizations Influences of issue related and social context factors Human Relations 53(7) 981ndash1018
CARTWRİGHT-HATTON S amp WELLS A (1997) Beliefs about worry and intrusions The Meta-Cognitions Questionnaire and its correlates Jour-nal of Anxiety Disorders 11(3) 279-296
CHERUVALATH R (2019) Does studying lsquoethicsrsquo improve engineering studentsrsquo meta moral cognitive skills Sci Eng Ethics 25 583ndash596 httpsdoiorg101007s11948-017-0009-x
CcedilATAK P D (2012) The Turkish version of mindful attention awareness scale Preliminary findings Mindfulness 31ndash9
CcedilELİK İ amp SARICcedilAM H (2018 Mart) Ahlaki Uumlstbiliş Oumllccedileği Tuumlrkccedile-ye Uyarlama Geccedilerlik ve Guumlvenirlik Ccedilalışması İKSAD 1 Uluslararasi Sosyal Bilimler Kongresi Mardin Tuumlrkiye httpsdoiorg1013140RG221906885126
DARLEY J M amp BATSON C D (1973) ldquo From Jerusalem to Jerichordquo A study of situational and dispositional variables in helping behavior Journal of Personality and Social Psychology 27(1) 100-108
DRUMWRIGHT M PRENTICE R VE BİASUCCI C (2015) Behavioral Ethics and teaching ethical decision making Journal of Innovative Educati-on 13(3) 431-458
DURUK Uuml FIRAT E amp AKGUumlN A (2020) Turkish Moral Metacogniti-on Scale (TMMS) The study of adaptation validation and reliability Inter-national Online Journal of Educational Sciences 12 (3) 153-163
GOLDSTEIN E B (2013) Bilişsel psikoloji (ccedilev O Guumlnduumlz) Kaknuumls Yayınları
HAYES A F (2018) Introduction to mediation moderation and conditi-onal process analysis A regression-based approach (2nd edition) The Gu-ilford Press
LANGER E (2007) ldquoMindfulness and mindlessnessrdquo R F Baumeister ve K D Vohs (Ed) Encyclopedia of Social Psychology iccedilinde (s 572-574) SAGE Publications
MACLIN O H (2007) ldquoMetacognitionrdquo R F Baumeister ve K D Vohs (Ed) Encyclopedia of Social Psychology iccedilinde (s 564-566) SAGE Pub-lications
MATSUMOTO D (2009) The cambridge dictionary of psychology Camb-ridge University Press
MCMAHON J M amp GOOD D J (2015) The Moral Metacognition Scale Development and validation Ethics amp Behavior 26(5) 357-394 Doi1010801050842220151028548
NARVAEZ D (2010) Moral Complexity Perspectives on Psychological
121
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
Science 5(2) 163ndash181 httpsdoiorg1011771745691610362351
RUEDY N E amp SCHWEITZER M E (2010) In the moment The effect of mindfulness on ethical decision making Journal of Business Ethics 95(1) 73-87
SAROGLOU V PICHON I TROMPETTE L Verschueren M amp Der-nelle R (2005) Prosocial behavior and religion new evidence based on projective measures and peer ratings Journal for the Scientific Study of Religion 44(3) 323-348 httpsdoiorg101111j1468-5906200500289x
SCHWARTZ S H (1977) Normative influences on altruism L Berkowitz (Ed) Advances in Experimental Social Psychology iccedilinde (s 221-278) Academic Press
SOumlNMEZ S SARICcedilAM H amp CcedilELİK İ (2018 Mart) Ahlaki uumlstbiliş makyavelist kişilik ve maneviyat arasındaki ilişki Uluslararasi Bilim ve Eği-tim Kongresi 23-25 Mart Afyon Tuumlrkiye
STREET M D DOUGLAS S C GEİGER S W amp MARTİNKO M J (2001) The impact of cognitive expenditure on the ethical decision-ma-king process The cognitive elaboration model Organizational Behavior and Human Decision Processes 86(2) 256ndash277 httpsdoiorg101006obhd20012957
TOSUN A amp IRAK M (2008) Uumlstbiliş oumllccedileği-30rsquoun Tuumlrkccedile uyarlaması geccedilerliği guumlvenirliği kaygı ve obsesif-kompuumllsif belirtilerle ilişkisi Tuumlrk Psikiyatri Dergisi 19(1) 67-80
VANDENBOS G R (2015) APA dictionary of psychology American Psy-chological Association
ZHAO X LYNCH JR J G amp CHEN Q (2010) Reconsidering Baron and Kenny Myths and truths about mediation analysis Journal of Consumer Research 37(2) 197-206
EK 1 Ahlaki Farkındalık Senaryosu
Bay A bir guumln ofise her zamankinden erken gel-
mişti Mesai henuumlz başlamadığı iccedilin kimse yoktu
O sırada muumlduumlruumln odasında bir hareket fark etti
Hızla odaya doğru gidip kapıyı accediltığında iş ar-
kadaşını kasayı kurcalarken yakaladı Oumlfkeli bir
sesle ona bunu neden yaptığını sordu Arkadaşı
ccedilocuğunun hasta olduğunu tedavi iccedilin paraya
ihtiyaccedil duyduğunu soumlyledi Muumlduumlre durumu arz
ettiğinde uumlzguumln olduğunu ama yardımcı olamaya-
cağını ifade ettiğini anlattı Bay A bunun uumlzerine
arkadaşına onu goumlrduumlğuumlnuuml kimseye anlatmayaca-
ğını ama bunu yapmasına da izin vermeyeceğini
soumlyledi Arkadaşı ccedilaresizce odadan ccedilıktı Muumlduumlr
odaya geldiğinde odadaki karışıklığı fark edip du-
rumu Bay Arsquoya sordu Bay A ise odayı temizleyen
temizlik goumlrevlisinin o guumln biraz oumlzensiz ccedilalışmış
olabileceğini bunun dışında bir durum olmadığını
soumlyleyerek arkadaşını ele vermedi
Luumltfen bu hikacircyede ahlaki accedilıdan olumlu ve olum-suz goumlrduumlğuumlnuumlz tuumlm durumları maddeler halinde listeleyin
122
ldquoThi
s page is left blank for typesettingrdquo
Bu sayfa dizgiden dolayı boş bırakılm
ıstır
123
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021Journal of Awareness Volume Cilt 6 Issue Sayı 3 2021 pp 123-131E-ISSN 2149-6544 httpsjournalsgentrjoa DOI httpsdoiorg1026809joa6304
Received Geliş 04062021 Acccepted Kabul 08072021
Content of this journal is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 International License
Bu derginin iccedileriği Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 Uluslararası Lisansı altında lisanslanmıştır
Corresponding Author Sorumlu Yazar Goumlzde OumlzsezerE-mail gozsezercomuedutr
CitationAtıf OumlZSEZER G amp ATACcedil M (2021) Sanal gerccedileklik uygulamalarıyla mindfulness temelli stres azaltma programının hemşirelikte kullanımı Journal of Awareness 6(3) 123-131 DOI 1026809joa6304
Sanal gerccedileklik uygulamalarıyla mindfulness temelli stres azaltma programının hemşirelikte kullanımı
Use of mindfulness applications with virtual reality applications in nursing
Goumlzde Oumlzsezer1 Merve Ataccedil2
Oumlz
Sanal gerccedileklik (VR) son zamanlarda farkındalığı desteklemek iccedilin bir araccedil olarak kullanılmaya başlanmıştır Alan yazın incelendiğinde farkındalık pratiklerinin sanal gerccedileklik uygulamaları olarak hemşirelik uygulamalarına aktarılmasına youmlnelik yapılan ulusal ve uluslararası ccedilalışmalara rastlanmamıştır VR teknolojileri dikkat becerilerinin deneyimlenebileceği suumlruumlkleyici ilgi ccedilekici ve kontrolluuml goumlrsel ve işitsel bir sanal alan sağlanarak ccedilevresel dikkat dağınıklığı ile ilgili zorlukları yararlı bir şekilde ele almaktadır VR uygulamalarıyla mindfulness temelli stres azaltma programının stres ve kaygının azaltılmasında dikkati tekrar kazanmada ileriye doumlnuumlk belleğin arttırılmasında anksiyete ve korkunun azaltılmasında travma sonrası stres bozukluğu yeme bozukluğu ve ağrı tedavisinde kullanıldığı bildirilmektedir VR teknolojileri ruh sağlığı muumldahalelerini geniş halk kitleleri iccedilin daha erişilebilir hale getirmiştir Hemşirelik alanında VR mindfulness yeni bir araştırma alanıdır Bu nedenle VR ve diğer dijital uygulamalarda farkındalık ile ilgili suumlreccedilleri anlamak iccedilin bu konu hakkında daha ccedilok araştırmaya ihtiyaccedil olduğu goumlruumllmektedir Derlemenin amacı mindfulness stres azaltma programlarının VR ile hemşirelik uygulamaları arasındaki ilişkinin ele alınmasıdır
Anahtar kelimeler hemşirelik farkındalık mindfulness sanal gerccedileklik
Abstract
Virtual reality (VR) has recently been used as a tool to support awareness When the literature is examined no national or international studies have been found to transfer awareness practices to nursing practices as virtual reality applications VR technologies beneficially address the challenges of environmental distraction by providing an immersive engaging and controlled visual and auditory virtual space where attention skills can be experienced It has been reported that the mindfulness-based stress reduction program with VR applications is used to reduce stress and anxiety regain attention
1 Arş Goumlr Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Sağlık Bilimleri Fakuumlltesi Hemşirelik Boumlluumlmuuml Ccedilanakkale TUumlRKİYE e-mail gozsezercomuedutr
2 Oumlğr Goumlr Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Sağlık Uygulama ve Araştırma Hastanesi Ccedilanakkale TUumlRKİYE e-mail merveatachotmailcomtr
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
Bu ccedilalışma 15-17 Kasım 2020 tarihinde gerccedilekleştirilen 2 International Conference on Virtual Realityrsquode soumlzel bildiri olarak sunulmuştur
124
Oumlzsezer amp Ataccedil
1 GİRİŞ
Farkındalık ldquoşu anda zihni yargılamadan ve anda ka-
larak bilinccedilli olarak odaklanma eylemirdquo olarak tanım-
lanmıştır (Linehan 2015) Farkındalık meditasyonunu
temel alan muumldahaleler 1979 yılında ilk kez Jon Ka-
bat-Zinn ve arkadaşları tarafından geliştirilmiştir Min-
dfulness ise bilinccedilli farkındalık anlamına gelmektedir
Mindfulness kişinin şu andaki deneyimlerine merak
accedilıklık ve kabulle kendi kendini kabul etmesini ifade
etmektedir (Bishop 2004) Mindfulness bilinccedilli bir ccedilaba
gerektirmektedir Oumlzellikle otokontroluuml yuumlksek olan
bireylerde kolaylıkla suumlrduumlruumllebilmektedir (Lutz vd
2008 Lymeus vd 2017 Lindsay ve Creswell 2017)
Anderson ve arkadaşları (2019) mindfulness uygula-
ması sırasında ortaya ccedilıkabilecek bir dizi deneyimsel
zorluğu belirtmiştir Bunlar bilişsel ccedilaba ve hayal kı-
rıklığı gibi duygusal talepleri fiziksel ccedilevrenin (oumlrne-
ğin guumlruumlltuumlluuml ortamlar ve insanlar) getirdiği goumlrev
talepleri can sıkıntısı uumlzuumlcuuml duumlşuumlnceler ve duygular
gibi olumsuz duygusal veya psikolojik sonuccedillardır Bu
zorlukların olasılığını veya etkisini azaltmak iccedilin min-
dfulness uygulamasını uyarlamak mindfulness temelli
muumldahalelerin başarısını artırmak iccedilin oumlnemli bir hu-
sustur Mindfulness temelli stres azaltma programı da
(MBSR) bilinccedilli farkındalık yaklaşımına dayanmakta-
dır (Kabat-Zinn 2011) MBSR ccediloğunlukla kronik ağrı
şikacircyeti yaşayan hastalar uumlzerinde stresi azaltmanın
bir yolu olarak ortaya ccedilıkan bir yaklaşımdır (Segal vd
2002a)
Farkındalık uygulamaları bireylerin deneyimlerine youml-
nelik otomatik duumlşuumlncelerine ve uyumsuz duygu du-
rum youmlnelimlerinin duumlzenlenmesinde pozitif etkilere
sahiptir MBSR gibi farkındalık uygulamaları kişilerin
olumsuz stres ağrı ve zihin rahatsızlıkları deneyimle-
riyle muumlcadele etmelerine yardımcı olmak iccedilin son yıl-
larda kullanılmaktadır (Choo ve May 2014) MBSR bu
youmlnuumlyle de ruh sağlığı accedilısından yararlı goumlruumllmektedir
(Kabat-Zinn 1990 Aldao vd 2010 Blanck vd 2018)
Son yıllarda farkındalık pratiğini desteklemek iccedilin
dijital teknolojinin kullanımı oumlne ccedilıkmaktadır (Little
2016 Navarro-Haro vd 2017) Oumlrneğin web tabanlı
muumldahalelerin farkındalık becerilerini geliştirmek iccedilin
tasarlanmaya başlanması (Wahbeh ve Oken 2016 Se-
villa-Llewellyn-Jones vd 2018) ve farkındalığı des-
tekleyen akıllı telefon uygulamaları bu konuda dikkat
ccedileken gelişmelerdir (Little 2016 Roquet ve Sas 2018
Collins vd 2019)
MBSR (Kabat-Zinn 1982) gibi farkındalığa dayalı muuml-
dahaleler genel nuumlfus tarafından ldquowellnessrdquo prog-
ramları aracılığıyla hasta olmayanların sağlığını artır-
mak iccedilin kullanılmaktadır (Montero-Marin vd 2016)
Hasta olmayan popuumllasyonlarda yapılan araştırmalar
farkındalık uygulamasının depresif semptomları ve
ruminasyonu (Chambers vd 2008) azaltmanın yanı
sıra klinik olmayan popuumllasyonlarda pozitif duyguyu
artırmaya (Erisman ve Roemer 2010 Jha vd 2010)
yardımcı olduğunu goumlstermektedir Farkındalık uygu-
laması aynı zamanda bireyin sağlığına youmlnelik birccedilok
olumlu etki barındırmaktadır Bunlardan bazıları bire-
yin bağışıklığını (Grossman vd 2004) ve refah seviye-
sini yuumlkseltmesi (Linehan 2015 Campos vd 2016) ve
dikkatte artış sağlamasıdır (Chambers vd 2010)
Farkındalığa dayalı geliştirilen yaklaşımlar kendi iccedile-
risinde farklılıklar goumlstermektedir Muumldahalelerdeki
bu farklılıkların farkındalığın tanımında var olan kav-
ramların ccedileşitliliğine neden olduğu ileri suumlruumllmektedir
(Khoury vd 2013) Farkındalık kavramındaki ccedileşit-
lilikler amaca youmlnelik dikkat geliştirme (Kabat-Zinn
1990) iccedil deneyimden kendinden uzaklaşma (Segal vd
2002b) kişinin accedilıklık ve merak farkındalığıyla her bir
nesneye bağlanma ccedilabası (Bishop 2004) ve gerccedilekliğin
ondan kaccedilınma ondan kaccedilma ya da değiştirme giri-
şimleri olmaksızın kabul edilmesi (Hayes vd 1999)
olarak farklılıklar goumlstermektedir Farkındalık kavra-
increase anxiety and fear and treat post-traumatic stress disorder eating disorder and pain VR technologies have made mental health interventions more accessible to the wider public VR mindfulness is a new research area in the field of nursing Therefore it seems that more research is needed on this topic to understand the processes related to awareness in VR and other digital applications The purpose of this review is to examine the relationship between VR of mindfulness stress reduction programs and nursing practices
Keywords nursing awareness mindfulness virtual reality
125
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
mının aynı zamanda oumlz-şefkat kavramı ile de yakından
ilişkili olduğunu belirtmektedir (Baer vd 2008 Birnie
vd 2010) Neff (2003) farkındalığın kendine şefkat iccedilin
bir oumln koşul olduğunu ileri suumlrerken Kuyken ve diğer-
leri (2010) farkındalığa dayalı muumldahalelerin başarısı-
nın ccediloğunun oumlz-şefkatin geliştirilmesine bağlı olduğu-
nu ileri suumlrmektedir
Sanal gerccedileklik (VR) son zamanlarda farkındalığı des-
teklemek iccedilin bir araccedil olarak kullanılmaya başlanmıştır
(Damen ve van der Spek 2018 Bruggeman ve Wurster
2018) VR teknolojileri dikkat becerilerinin deneyim-
lenebileceği suumlruumlkleyici ilgi ccedilekici ve kontrolluuml (oumln-
goumlruumllebilir) goumlrsel ve işitsel bir sanal alan sağlanarak
ccedilevresel dikkat dağınıklığı ile ilgili zorlukları yararlı
bir şekilde ele alabilir ve dikkati gerccedilek olandan uzak-
laştırabilir (Cikajlo vd 2017 Navarro-Haro vd 2017
Chandrasiri vd 2019) VR kullanıcıya etkileşimli
goumlrsel-işitsel 360 derece sanal ortamı (VE) yansıtan bir
ekrana sahip bir başlığın kullanılması anlamına gelir
(Steuer 1992 Slater 1999) VRrsquoler diğer ortamlar (oumlrne-
ğin bir bilgisayar ekranı) aracılığıyla sunulabilmesine
rağmen VR sistemleri birden fazla duyuyu uyarmaya
yardımcı olan ve bir duyu oluşturabilen daha buumlyuumlk
bir kapsama alanına sahiptir (Witmer ve Singer 1998
Diemer 2015) Varlık kullanıcının bilgisayar tarafın-
dan uumlretilmiş olmasına rağmen ortam gerccedilekmiş gibi
davrandığı bir ldquogerccedileklik yanılsamasınardquo katkıda bu-
lunur (Slater 2003 Slater 2014) Ccedilalışmalar MBSR
programına katılmanın sağlık ccedilalışanlarının stresini
ve tuumlkenmişliğini azaltmak gibi hasta olmayanlar iccedilin
faydalar sağladığını goumlstermektedir (Irving vd 2009
Montero-Marin vd 2015 Kabat-Zinn vd 2016) Far-
kındalığın benzer faydaları farklı kuumlltuumlrlerde de bulun-
muştur (Kabat-Zinn vd 2016)
Farkındalık pratiğinin dijital olarak kullanımına baş-
lanması hem hasta bakımı hem de hemşirelerin iş yuuml-
kuumlne olumlu katkısı olacağı duumlşuumlnuumllmektedir Alan
yazın incelendiğinde farkındalık pratiklerinin VR uy-
gulamaları olarak hemşirelik uygulamalarına aktarıl-
masına youmlnelik yapılan ulusal ve uluslararası ccedilalışma-
lara rastlanmamıştır Bu bağlamda derlemenin amacı
mindfulness stres azaltma programlarının sanal ger-
ccedileklik ile hemşirelik uygulamaları arasındaki ilişinin
ele alınmasıdır
2 SANAL GERCcedilEKLİK UYGULAMALARIYLA MİNDFULNESS TEMELLİ STRES AZALTMA PROGRAMININ KULLANIM ALANLARI
VR sistemleri ve bunların uygulamaları farkındalığa
neden olmaya ve insanların farkındalık becerilerini
artırmaya yardımcı olmaktadır Bununla birlikte bu
sistemlerin daha iyi bir refah sağladığını goumlsteren ccedila-
lışmalar da vardır (Gromala vd 2011 Shaw vd 2011
Choo ve May 2014 Crescentini vd 2016 Kosunen
vd 2016 Cikajlo vd 2017 Asati ve Miyachi 2019 Na-
varro-Haro vd 2019 Chandasiri vd 2019 Seabrook
vd 2020 Girardeau vd 2020) Oumlrneğin VR sistemi
kullanarak kronik ağrı hastalarında farkındalığı artır-
manın kronik ağrıyı azaltmada etkili olduğu bulun-
muştur (Gromala vd 2011)
Farkındalık uygulamaları bireylerin stresinin azaltma-
da etkili olduğu yapılan ccedilalışmalarda goumlruumllmektedir
VR ile farkındalığın araştırıldığı Shaw ve diğerlerinin
(2011) yapmış olduğu bir ccedilalışmada katılımcıların stres-
lerini azaltmada yardımcı olacak eğitim iccedilin suumlruumlkleyi-
ci bir sanal ortam olan Meditasyon Odası tasarlamıştır
Uyarılmayı izlemek iccedilin biofeedback sensoumlrleri be-
nimsenmiş ve bu veriler de VErsquonin goumlrsel varlıklarını
etkilemiştir Sonuccedil olarak katılımcılar VErsquonin suumlrekli
değişen goumlrsel geribildirimini goumlzlemlerken kontrol
grubunda tek başına biofeedbackden daha etkili olan
stres seviyelerini başarıyla youmlnetmiştir (Shaw vd
2011)
Choo ve May (2014) farkındalık meditasyonu sırasında
dikkatlerini dağıtmaya ccedilalışmadan zaman iccedilinde kul-
lanıcının ilgisini korumak amacıyla bir VR uygulaması
tasarlamıştır Katılımcıları dikkatli bir şekilde medi-
tasyon yaptığı iccedilin oumlduumlllendirmek iccedilin lsquoSerenityrsquo adlı
bir puan sistemi kullanılmaktadır Katılımcılar topla-
dıkları lsquoSerenityrsquo ile meditasyon seansı bittikten sonra
oumlduumlllendirilmektedir Kazanılan lsquoSerenityrsquo miktarı ka-
tılımcı ne kadar koumltuuml veya muumlkemmel performans ser-
gilediğine bakılmaksızın tamamlanan her dikkatli ders
iccedilin statik bir miktardır Oumlnlem olarak iccedileriklere kilit
konmuştur Boumlluumlmler tamamlandıkccedila sırasıyla kilit
accedilılmaktadır lsquoSerenityrsquo oumlduumll sistemine entegre edilmiş-
tir Farklı meditasyon derslerine sahip yeni farkındalık
sahneleri oumlnceden belirlenmiş miktarlarda lsquoSerenityrsquo
ile accedilılmaktadır Bu nedenle bir kullanıcı yazılımda
ne kadar ccedilok farkındalık meditasyonu gerccedilekleştirirse
daha fazla farkındalık konumu elde etmeye o kadar
126
Oumlzsezer amp Ataccedil
yaklaşmaktadır Zamanla yeni farkındalık derslerinin
kilidini accedilmak yeni kullanıcıların başlangıccedilta ccedilok faz-
la seccedilenek arasında kalmasını engellemektedir Ayrıca
zamanla oumlduumll olarak yeni derslerin kilidi accedilılmaktadır
Her dikkatli oturum sırasında katılımcıların duygusal
ilerlemesi Emotiv EEG başlığı ile takip edilmektedir
Gerccedilek zamanlı olarak soyutlanmış goumlrsel geri bildi-
rim sağlamaktadır Katılımcı gevşedikccedile ve nefes alıp
vermesi yavaşladıkccedila iccedilsel hislerine odaklanmaya baş-
ladığında Emotiv EEG meditasyon puanlarını (sayısal
olarak 0 ile 1 arasında temsil edilir burada 1 olası en
yuumlksek puandır) ve katılımcıların sakinliğini ve diğer
duygusal durumlarını takip edebilmektedir (Choo ve
May 2014)
Ayrıca mobil uygulama olan Hiatus Sistemi (VR stres
azaltma mobil uygulaması gerccedilek zamanlı biofeedback
kullanarak MBSR iccedilin bir oumlğretim aracı goumlrevi goumlrmek-
tedir Uygulama hem tedavi sırasında hem de sonra-
sında hastaların stresini azaltmak iccedilin tasarlanmıştır
Hiatus Sistemi kullanıcıya yaklaşık 20 dakikalık se-
anslarla MBSR meditasyonunu uygulamaya başlarken
doğru nefes alma youmlntemini oumlğretmektedir Deneyim
sırasında kullanıcı uccedilmak istediği youmlne bakarak buumlyuumlk
bir ağacın etrafında yavaşccedila uccedilabilmektedir Kullanıcı-
lar nefesini verdiklerinde basınccedil sensoumlruuml aracılığıyla
iletilen veriler sayesinde sanal duumlnyada sırtında hafif
bir ruumlzgar hissetmekte ve hızlarını geccedilici olarak artır-
maktadır (Bruggeman ve Wurster 2018) Crescentini
ve diğerleri (2016) tarafından yapılan araştırmada katı-
lımcılardan 8 haftalık bir farkındalık meditasyon kursu
tamamlandıktan sonra stres ccedilağrıştıran VR senaryola-
rını goumlzlemlemeleri istendikten sonra durum farkın-
dalığında bir artış ve stres tepkisinde azalma olduğu
belirtilmiştir (Crescentini vd 2016)
Cikajlo ve diğerlerinin (2017) VR mindfulness uygu-
lamasının stres ve kaygı azaltma terapisi etkinliğine
etkisinin araştırıldığı ccedilalışmasında (n=8) mindfulness
eğitmeni ve 3D VR kulaklıkları olan katılımcılar iccedilin bir
Web arayuumlzuumlnden oluşan bulut tabanlı bir sistem geliş-
tirilmiştir Mindfulness eğitmeni kulaklık kullanarak
katılımcılar ile Web arayuumlzuuml uumlzerinden iletişim kur-
maktadır Web uygulaması ile sanal odalarda 360 de-
recelik videolar ve gerccedilek etkileşimlerle veya bağımsız
meditasyonlarla grup oturumları gerccedilekleştirilmiştir
Mindfulness programı geliştirilmiş sanal ortamlar iccedilin
oumlzel olarak 8 haftalık MBSR kursu olarak tasarlanmış-
tır Katılımcıların ccedilalışma sırasında daha yuumlksek yaşam
doyumu seviyesine ulaştığı ifade edilmiştir Ayrıca VR
mindfulness uygulamalarını kullanımı kolay ve kul-
lanıcı dostu olduğu ve ccedileşitli gruplar iccedilin uzaktan far-
kındalık eğitimi iccedilin kullanışlı olduğu vurgulanmıştır
(Cikajlo vd 2017)
Seabrook ve diğerlerinin (2020) gerccedilekleştirdiği (n=37)
kontrolluuml bir laboratuvar ortamında bir VR mindful-
ness uygulaması kullandığı pilot ccedilalışmada durum
farkındalığındaki buumlyuumlk ve istatistiksel olarak anlamlı
bir artış olduğu VR uygulamasının farkındalığı des-
teklemede başarılı olduğu belirtilmektedir (Seabrook
vd 2020)
Dikkati yeniden kazanmada da VR mindfulness uygu-
lamaları kullanılmaktadır Asati ve Miyachi (2019)rsquonin
ccedilalışmasında birden fazla hedefi olan bir okccediluluk oyu-
nu da dahil olmak uumlzere oumlzel olarak rahatlatıcı bir VR
ortam oluşturulmuştur 12 katılımcının dikkat suumlresi
VR seansından oumlnce ve sonra bir aksiyon olmayan vi-
deo oyunu skoru ve Muse kafa bandı EEG sinyalleri ile
test edilmiştir 10 dakikalık VR oturumu katılımcıların
deneyimlerine goumlre puanlarını arttırmıştır Muse kafa
bandı verilerine goumlre katılımcıların VR deneyimlerin-
den bağımsız olarak sakinlik puanları artmıştır Deney-
den sonra tuumlm katılımcılar guumlnluumlk aktivitelerine de-
vam etmek iccedilin rahatladıklarını bildirmişlerdir (Asati
ve Miyachi 2019)
Kosunen ve diğerlerinin (2016) ccedilalışmasında sanal ger-
ccedilekliği neurofeedback ile birleştiren bir noumlroadaptif VR
meditasyon sistemi olan RelaWorld sunulmaktadır
Başa takılan bir ekran kullanarak kullanıcılar meditas-
yon egzersizleri yaparak sanal bir duumlnyada yuumlkselmek-
tedir Sistem EEG yoluyla kullanıcıların beyin aktivite-
sini gerccedilek zamanlı olarak oumllccedilmekte ve konsantrasyon
ve gevşeme seviyesi iccedilin tahminleri hesaplamaktadır
Bu değerler daha sonra sanal gerccedileklikle eşleştirilmek-
tedir 43 denek uumlzerinde yapılan ccedilalışmada RelaWorld
sisteminin daha derin bir rahatlama sağladığı belirtil-
mektedir (Kosunen vd 2016)
MBSR temelli VR uygulamaları ileriye doumlnuumlk bellek
iccedilin de kullanılmaktadır Girardeau ve diğerlerinin
(2020) ccedilalışmasında katılımcılardan (n=80) sanal bir
kasabada bir yuumlruumlyuumlş sırasında belirli anlarda (zamana
dayalı oumlğeler) veya yerlerde (olay temelli oumlğeler) ey-
lemleri hatırlamaları istenmiştir Ccedilalışmada ileriye douml-
nuumlk bellek iccedilin oumlnemli bir fark goumlruumllmemesine rağmen
VR uygulamasının olumlu etkisinin yadsınamayacağı
vurgulanmaktadır (Girardeau vd 2020) Fakat yapılan
bazı araştırmalar bunun tam tersini goumlstermektedir Bu
127
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
ccedilalışmalarda zihinsel sağlık veya durum farkındalığı
uumlzerindeki etkisiyle ilişkili olarak VR destekli farkında-
lık uygulaması değerlendirilmiştir (Gomez vd 2017
Navarro-Haro vd 2017 Flores vd 2018 Chandasiri
vd 2019) Klinik olmayan bir popuumllasyondan uzman
meditasyoncularla yapılan bir değerlendirmede Na-
varro-Haro ve diğerleri (2017) sanal gerccedileklik destekli
bir farkındalık uygulamasının durum farkındalığını oumln
testten son teste kadar artırdığını uumlzuumlntuuml ve kaygı duy-
gularını azalttığını ve gevşeme duygularını artırdığını
goumlstermiştir Yine Navarro-Haro ve diğerlerinin (2019)
birinci basamakta yaygın anksiyete bozukluğunun
(YAB) tedavisine youmlnelik farkındalık temelli muumldaha-
lenin VR davranış terapisi uygulaması olarak ve olma-
dan yaptığı ccedilalışmada (n=42) VRrsquoın YAB iccedilin farkında-
lık temelli yaklaşımlar sunduğu tedaviye bağlılığı ve
farkındalık uygulaması iccedilin motivasyonu artırmak iccedilin
iyi bir araccedil olabileceği ifade edilmektedir (Navarro-Ha-
ro vd 2019) Chandrasiri ve diğerleri (2019) klinik
olmayan yetişkin oumlrnekleminde (n=32) nefes odaklı bir
farkındalık uygulamasıyla eşleştirilen VRrsquode sunulan
bir plaj sahnesinin ccedilok youmlnluuml bir video kaydını değer-
lendirmişlerdir Navarro-Haro ve diğerlerinin (2017)
bulgularıyla tutarlı olarak Chandrasiri ve diğerleri
(2019) VR kullandıktan sonra durum farkındalığının
oumlnemli oumllccediluumlde arttığı bulunmuştur Bununla birlikte
ccedilalışmaları VR oumlzelliklerinin farkındalığı nasıl ve ne-
den desteklediğine dair sınırlı bilgi sağlamaktadır
Diğer girişimler arasında eğlenceli deneyimlerle far-
kındalığı geliştirmeyi amaccedillayan VR sistemleri (Amo-
res vd 2016) ve derin rahatlama mevcudiyet ve derin
meditasyon seviyeleri sağlamak iccedilin neurofeedback ile
birleştirilen VR sistemleri (Kosunen vd 2016) bulun-
maktadır
VR maruziyetinin hem anksiyete bozukluğu olan hem
de anksiyete bozukluğu olmayan hastalarda anksiye-
te ve korku tepkilerinin psikofizyolojik semptomlarını
(oumlrneğin elektrodermal aktivite accedilısından) ortaya ccedilıka-
racak ve değiştirecek kadar deneysel gerccedilekccedililik accedilısın-
dan ccedilok etkili olabileceği goumlsterilmiştir (Diemer vd
2014) VRrsquode maruz kalma aslında anksiyete bozuk-
luklarının tedavisinde ve oumlzellikle belirli uyaranlara
sahip durumlara maruz kalma yoluyla belirli fobilerin
tedavisinde etkili olur (Sanal Gerccedileklik Maruz Kalma
Terapisi) Fobik bozukluklarda sanal gerccedilekliğin kulla-
nılması kişiler iccedilin imkansız olarak goumlruumllen deneyim-
lerin gerccedilekleşmesini muumlmkuumln kılar (Costa vd 2018)
Oumlrneğin VR deneyimiyle bir uccedilaktan atlamak yavaş
yavaş oumlruumlmcek dolu bir ortamda dalmak (Miloff vd
2015) yuumlkseklik korkusu olanlarda balkon korkuluk-
larına yavaş yavaş yaklaşmak (Rothbaum vd 1999)
olabilir Dahası sanal duumlnyaya dalma duumlşuumlk hayal guuml-
cuumlne sahip veya in vivo maruziyeti reddeden denekler
iccedilin de yararlıdır (Costa vd 2018)
VR ayrıca travma sonrası stres bozukluğunun teda-
visinde de kullanılmaktadır Guumlney Kaliforniya Uumlni-
versitesi Yaratıcı Teknoloji Enstituumlsuumlrsquonden kıdemli
askerlerde yaygın olan travma sonrası stres bozukluğu
uumlzerinde ccedilalışmıştır VR uygulayarak stresli durumla-
rı kademeli olarak yeniden yaratmıştır Simuumllasyon
travmaya neden olan tuumlm duyguları hastaya iade etme
fikrine dayanmaktadır Hastanın yuumlzleşmeye hazır ol-
madığı herhangi bir şeyi dışlanarak kendini geccedilmiş
deneyime kaptırması ve bunu kademeli olarak yapa-
bilmesi olasılık dahilindedir (Rizzo ve Kim 2005)
1990rsquolardan beri yeme bozukluklarının tedavisinde
VRrsquonin kullanımına ilişkin ilk ccedilalışmalar yapılmıştır
(Riva vd 2004) Sanal duumlnya aracılığıyla aslında iki
vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuuml karşılaştırmak muumlmkuumlnduumlr Has-
tanın vuumlcudunun objektif oumllccediluumlmuumlnden elde edilen
gerccedilek goumlruumlntuuml ve hastanın nasıl goumlruumlnduumlğuumlnden yola
ccedilıkarak oumlzne tarafından algılanan goumlruumlntuuml karşılaştırıl-
maktadır (Riva vd 2001 Riva vd 2004) VR negatif
bir vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirmek iccedilin olası bir araccedil
olarak kabul edilmektedir (Riva 2011)
Son yıllarda ağrı iccedilin VR uumlzerine yapılan araştırmalar-
la birlikte etkili bir nonfarmakolojik analjezik yaklaşım
(MBSR meditasyonu) uygulanarak VRrsquonin kronik ağrı
hastaları iccedilin daha uygun olduğuna ve uzun vadede
yararlı uygun bir yaklaşım sağlayabileceğine inanıl-
maktadır Tong ve diğerleri (2015) tarafından bir ağrı
kliniğinde (n=13) kronik ağrı tedavisinde kullanılmak
uumlzere biyogeribildirim sensoumlrlerini suumlruumlkleyici bir sa-
nal ortamı ve stereoskopik sesi bir araya getiren farkın-
dalık meditasyonu yoluyla hastaların dikkatlerini iccedile
youmlnlendirmelerine yardımcı olmak iccedilin ldquoSanal Medi-
tatif Yuumlruumlyuumlşrdquo (VMW) adlı VR sistemi geliştirilmiştir
VMW hastaların fizyolojik biyogeribildirim verileriyle
eşleştirilen gerccedilek zamanlı suumlruumlkleyici goumlrsel sinyal-
ler ve sonik geri bildirim sağlayarak kronik ağrılarını
youmlnetmelerini sağlamaktadır VR ve MBSR meditasyo-
nunun kronik ağrıyı youmlnetmede etkili olduğu kanıtlan-
mıştır Benzer şekilde Gromala ve diğerlerinin (2015)
VMW uygulaması yaptığı ccedilalışmada (n=13) VMWrsquonin
algılanan ağrıyı azaltmada etkili olduğu vurgulanmak-
tadır
128
Oumlzsezer amp Ataccedil
3 SANAL GERCcedilEKLİK UYGULAMALARIYLA MİNDFULNESS TEMELLİ STRES AZALTMA PROGRAMININ HEMŞİRELİKTE KULLANIMI
Son yıllarda klinik alanda VR kullanımında hem bilgi
teknolojisinin kaydettiği ilerleme hem de bu teknoloji-
nin uygulanmasındaki maliyetlerdeki duumlşuumlş iccedilin istik-
rarlı bir artış olmuştur (Riva 2002) Bununla birlikte
VR cihazlarının ve yazılımlarının standartlaştırılması
yani araştırma topluluğu tarafından paylaşılabilecek
standartlaştırılmış protokollerin eksikliği gibi hala bir-
ccedilok sınırlama vardır Şu anda yalnızca aşağıdaki klinik
protokoller mevcuttur yeme bozukluklarının tedavisi
(Riva vd 2011) uccedilma korkusu (Rothbaum vd 1999
Maldonato vd 2018) topluluk oumlnuumlnde konuşma kor-
kusu (Botella vd 2000) panik bozukluklar gibi (Vin-
celli vd 2011) Ayrıca buguumlne kadar mevcut ccedileşitli
VR sistemlerinden bazıları birlikte ccedilalışabilir Hemşi-
renin klinik becerilerinin VR sistemlerinin klinik ala-
nında etkin kullanım iccedilin anahtar faktoumlr olmaya devam
ettiğini ve ikame olarak değil terapi desteği olarak anla-
şılacağını unutmamak gerekir Dahası ilişki ve iletişim
ağının sanal ortamları bireylerin nesnelerin ve suumlreccedil-
lerin etkileşimde bulunduğu hasta ve terapist arasında
paylaşılan duumlnyalara doumlnuumlştuumlrmek iccedilin ana unsur ola-
rak kaldığı her zaman akılda tutulmalıdır (Riva 2005)
Hemşirelik mesleğinin bilişsel olduğu kadar psikomo-
tor ve tutumsal becerilerin de kazandırılması gereken
bir meslek olması eğitimde yenilikccedili uygulamaların
kullanılmasını zorunlu kılmaktadır (Padilha vd 2019
Hirt ve Beer 2020) Teknolojinin hızlı gelişimi ile bir-
likte hemşirelik eğitiminde VR teknolojisi kullanılarak
oluşturulan sanal ortam laboratuvarlarını guumlndeme
getirmiştir VR teknolojisinin eğitimde kullanılmasını
destekleyen pek ccedilok ccedilalışma mevcuttur (King vd 2018
Padilha vd 2019 Kardong-Edgren vd 2019 Ayed
vd 2019 McCarthy ve Uppot 2019 Kardong-Edgren
vd 2019 Hirt ve Beer 2020) VR teknolojisi hemşire-
lik oumlğrencilerinin hasta guumlvenliğini sağlarken temel
becerilerini geliştirmelerine yardımcı olacak yenilikccedili
youmlntemlerden biridir VR başlığı ve oyun tabanlı oumlğ-
renme teknolojisi hemşirelik oumlğrencilerinde beceriyi
arttırmak kalıcılığı sağlamak iccedilin bir araccedil olarak kulla-
nılabilir (Kardong-Edgren vd 2019 McCarthy ve Up-
pot 2019) Klinik alanlarda hastaların dikkatini başka
youmlne ccedilekmek ağrının azaltılması konforun ve rahat-
lığın sağlanması iccedilin kullanılan hemşirelik girişimleri
arasında son zamanlarda VR goumlzluumlkleri kullanılmakta-
dır VR teknolojinin gelişmesiyle nonfarmakolojik uy-
gulamalar arasında kabul edilmektedir (King vd 2018
Kardong-Edgren vd 2019 Ayed vd 2019)
VR teknolojileri ruh sağlığı muumldahalelerini geniş halk
kitleleri iccedilin daha erişilebilir hale getirmiştir (Hill vd
2017) Bu sunum platformları farkındalık temelli muuml-
dahalelerin erişilebilirliğini geliştirmesine rağmen
araştırmalar Web ve mobil programlara bağlılığın ge-
nellikle duumlşuumlk olduğunu goumlstermiş olup (Toivonen
vd 2017) bu da uzun vadede ilgi ccedilekici olmayabile-
ceklerini duumlşuumlnduumlrmektedir (Kvillemo vd 2016) Bu
teknolojilerin farkındalık uygulamasıyla ilişkili bazı
deneyimsel zorlukların uumlstesinden gelmede kullanıcı-
lara anlamlı bir şekilde yardımcı olmasını muumlmkuumln kı-
lamamaktadır bu da bağlantının kesilmesine ve hatta
olumsuz etkilere katkıda bulunabilir (Blanck vd 2018
Anderson ve Farb 2018) Bu konuda mindfulness te-
melli profesyonel uygulamalar iccedilin eğitimli hemşirele-
re ihtiyaccedil artmaktadır
4 SONUCcedil ve OumlNERİLER
Sonuccedil olarak ccedilalışmalar VRrsquoın farkındalığı ve refahı iyi-
leştirmede kullanım potansiyeli olduğunu goumlstermek-
tedir Bilgi işlemde farkındalık sınırlı sayıda ccedilalışma ile
nispeten yeni bir araştırma alanıdır ve sanal gerccedileklik
oyunlarında farkındalık konusundaki literatuumlr daha
da azdır Bu nedenle sanal gerccedileklik ve diğer dijital
uygulamalarda farkındalık ile ilgili suumlreccedilleri anlamak
iccedilin daha fazla araştırmaya ihtiyaccedil vardır Farkındalık-
la ilgili sanal gerccedileklik oyunlarında neurofeedbackrsquoin
kullanılması gelecekteki uygulamalar iccedilin umut verici
goumlruumlnuumlyor VR gibi yeni teknolojilerin hemşirelik uy-
gulamaları ve hemşirelik eğitiminde benimsenmesinin
artmasının hemşire-hasta ilişkilerini olumlu youmlnde de-
ğiştireceği potansiyel faydalar sunacağı duumlşuumlnuumllmek-
tedir Guumlnuumlmuumlzde teknolojik gelişmelerle birlikte sağ-
lık alanında VR teknolojilerinin kullanımının oumlnemi de
giderek artmaktadır Bu bağlamda hemşirelerin ve tuumlm
sağlık profesyonellerinin teknolojiye ayak uydurmaları
kaccedilınılmazdır Koruyucu tedavi edici ve rehabilite edi-
ci sağlık hizmetlerinde VR uygulamalarından yararla-
nılmasının oumlnemli ve gerekli olduğu duumlşuumlnuumllmektedir
129
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
KAYNAKCcedilAALDAO A NOLEN-HOEKSEMA S amp SCHWEIZER S (2010) Emotion-regulation strategies across psychopathology A meta-analytic re-view Clinical psychology review 30(2) 217-237
AMORES J BENAVİDES X amp MAES P (2016 May) Psychicvr Inc-reasing mindfulness by using virtual reality and brain computer interfaces In Proceedings of the 2016 CHI Conference Extended Abstracts on Human Factors in Computing Systems (pp 2-2)
ANDERSON T amp FARB N A (2018) Personalising practice using pre-ferences for meditation anchor modality Frontiers in psychology 9 2521
ASATI M amp MIYACHI T (2019) A Short Virtual Reality Mindfulness Meditation Training For Regaining Sustained Attention arXiv preprint arXiv190704487
AYED I GHAZEL A JAUME-İ-CAPO A MOYAgrave-ALCOVER G VA-RONA J amp MARTIacuteNEZ-BUESO P (2019) Vision-based serious games and virtual reality systems for motor rehabilitation A review geared toward a research methodology International journal of medical informatics 131 103909
BAER R A SMITH G T LYKINS E BUTTON D KRIETEMEYER J SAUER S amp WILLIAMS J M G (2008) Construct validity of the five facet mindfulness questionnaire in meditating and nonmeditating samp-les Assessment 15(3) 329-342
BIRNIE K SPECA M amp CARLSON L E (2010) Exploring self‐com-passion and empathy in the context of mindfulness‐based stress reduction (MBSR) Stress and Health 26(5) 359-371
BISHOP S R LAU M SHAPIRO S CARLSON L ANDERSON N D CARMODY J amp DEVINS G (2004) Mindfulness A proposed ope-rational definition Clinical psychology Science and practice 11(3) 230-241
BLANCK P PERLETH S HEIDENREICH T KROumlGER P DITZEN B BENTS H amp MANDER J (2018) Effects of mindfulness exercises as stand-alone intervention on symptoms of anxiety and depression Systema-tic review and meta-analysis Behaviour Research and Therapy 102 25-35
BOTELLA C BANOS R GUILLEacuteN V PERPINtildeAacute C ALCANtildeIZ M amp PONS A (2000) Telepsychology Public speaking fear treatment on the internet CyberPsychology amp Behavior 3(6) 959-968
BRUGGEMAN K J amp WURSTER S W (2018) The Hiatus system virtual healing spaces low dose mindfulness based stress reduction virtual reality application In ACM SIGGRAPH 2018 Appy Hour (pp 1-2)
CAMPOS D CEBOLLA A QUERO S BRETOacuteN-LOacutePEZ J BOTEL-LA C SOLER J amp BANtildeOS R M (2016) Meditation and happiness Mindfulness and self-compassion may mediate the meditationndashhappiness re-lationship Personality and individual differences 93 80-85
CHAMBERS R LO B C Y amp ALLEN N B (2008) The impact of intensive mindfulness training on attentional control cognitive style and af-fect Cognitive therapy and research 32(3) 303-322
CHANDRASİRİ A COLLETT J FASSBENDER E amp DE FOE A (2020) A virtual reality approach to mindfulness skills training Virtual Re-ality 24(1) 143-149
CHOO A amp MAY A (2014 October) Virtual mindfulness meditation Virtual reality and electroencephalography for health gamification In 2014 IEEE Games Media Entertainment (pp 1-3) IEEE
CIKAJLO I STABA U C VRHOVAC S LARKIN F amp RODDY M (2017) A cloud-based virtual reality app for a novel telemindfulness service rationale design and feasibility evaluation JMIR research protocols 6(6) e6849
COLLINS E COX A WILCOCK C amp SETHU-JONES G (2019) Digital games and mindfulness apps comparison of effects on post work recovery JMIR mental health 6(7) e12853
COSTA R T D CARVALHO M R D RIBEIRO P amp NARDI A E (2018) Virtual reality exposure therapy for fear of driving analysis of cli-nical characteristics physiological response and sense of presence Revista brasileira de psiquiatria (AHEAD) 0-0
CRESCENTINI C CHITTARO L CAPURSO V SIONI R amp
FABBRO F (2016) Psychological and physiological responses to stressful situations in immersive virtual reality Differences between users who practi-ce mindfulness meditation and controls Computers in Human Behavior 59 304-316
DAMEN K H amp VAN DER SPEK E D (2018 September) Virtual rea-lity as e-mental health to support starting with mindfulness-based cognitive therapy In International Conference on Entertainment Computing (pp 241-247) Springer Cham
DIEMER J ALPERS G W PEPERKORN H M SHIBAN Y amp MUumlH-LBERGER A (2015) The impact of perception and presence on emotional reactions a review of research in virtual reality Frontiers in psychology 6 26
DIEMER J MUumlHLBERGER A PAULI P amp ZWANZGER P (2014) Virtual reality exposure in anxiety disorders Impact on psychophysiological reactivity The World Journal of Biological Psychiatry 15(6) 427-442
ERISMAN S M amp ROEMER L (2010) A preliminary investigation of the effects of experimentally induced mindfulness on emotional responding to film clips Emotion 10(1) 72
FLORES A LINEHAN M M TODD S R amp HOFFMAN H G (2018) The use of virtual reality to facilitate mindfulness skills training in dialectical behavioral therapy for spinal cord injury a case study Frontiers in psycho-logy 9 531
GIRARDEAU J C BLONDEacute P MAKOWSKI D ABRAM M PIO-LINO P amp SPERDUTI M (2020) The impact of state and dispositional mindfulness on prospective memory a virtual reality study Consciousness and cognition 81 102920
GOMEZ J HOFFMAN H G BISTRICKY S L GONZALEZ M RO-SENBERG L SAMPAIO M amp LINEHAN M M (2017) The use of Virtual Reality Facilitates Dialectical Behavior TherapyregldquoObserving Soun-ds and Visualsrdquo mindfulness skills training exercises for a Latino patient with severe burns a case study Frontiers in psychology 8 1611
GROMALA D SONG M YIM J D FOX T BARNES S J NAZE-MI M amp SQUIRE P (2011) Immersive VR A non-pharmacological analgesic for chronic pain In CHIrsquo11 Extended Abstracts on Human Fac-tors in Computing Systems (pp 1171-1176)
GROMALA D TONG X CHOO A KARAMNEJAD M amp SHAW C D (2015 April) The virtual meditative walk virtual reality therapy for ch-ronic pain management In Proceedings of the 33rd Annual ACM Conference on Human Factors in Computing Systems (pp 521-524)
GROSSMAN P NIEMANN L SCHMİDT S amp WALACH H (2004) Mindfulness-based stress reduction and health benefits A meta-analy-sis Journal of psychosomatic research 57(1) 35-43
HAYES S C STROSAHL K D amp WILSON K G (2009) Acceptance and commitment therapy Washington DC American Psychological Asso-ciation
HILL C MARTIN J L THOMSON S SCOTT-RAM N PENFOLD H amp CRESWELL C (2017) Navigating the challenges of digital health innovation considerations and solutions in developing online and smartpho-ne-application-based interventions for mental health disorders The British Journal of Psychiatry 211(2) 65-69
HIRT J amp BEER T (2020) Use and impact of virtual reality simulation in dementia care education A scoping review Nurse education today 84 104207
IRVING J A DOBKIN P L amp PARK J (2009) Cultivating mindful-ness in health care professionals A review of empirical studies of mindful-ness-based stress reduction (MBSR) Complementary therapies in clinical practice 15(2) 61-66
JHA A P STANLEY E A KIYONAGA A WONG L amp GELFAND L (2010) Examining the protective effects of mindfulness training on wor-king memory capacity and affective experience Emotion 10(1) 54
KABAT-ZINN J DE TORRIJOS F SKILLINGS A H BLACKER M MUMFORD G T ALVARES D L amp ROSAL M C (2016) Delivery and Effectiveness of a Dual Language (EnglishSpanish) Mindfulness-Based Stress Reduction (MBSR) Program in the Inner City-A Seven-Year Expe-rience 1992-1999 Mindfulness amp Compassion 1(1) 2-13
130
Oumlzsezer amp Ataccedil
KABAT-ZINN J (1982) An outpatient program in behavioral medicine for chronic pain patients based on the practice of mindfulness meditation Theoretical considerations and preliminary results General hospital psyc-hiatry 4(1) 33-47
KABAT-ZINN J (1990) Full catastrophe living The program of the stress reduction clinic at the University of Massachusetts Medical Center
KABAT-ZINN J (2011) Some reflections on the origins of MBSR skillful means and the trouble with maps Contemporary Buddhism 12(1) 281-306
KARDONG-EDGREN S S FARRA S L ALİNİER G amp YOUNG H M (2019) A call to unify definitions of virtual reality Clinical Simulation in Nursing 31 28-34
KHOURY B LECOMTE T GAUDİANO B A amp PAQUİN K (2013) Mindfulness interventions for psychosis a meta-analysis Schizophrenia re-search 150(1) 176-184
KING D TEE S FALCONER L ANGELL C HOLLEY D amp MIL-LS A (2018) Virtual health education Scaling practice to transform student learning Using virtual reality learning environments in healthcare education to bridge the theorypractice gap and improve patient safety Nurse Educ To-day 71 7ndash9
KOSUNEN I SALMINEN M JAumlRVELAuml S RUONALA A RAVAJA N amp JACUCCI G (2016 March) RelaWorld neuroadaptive and immersi-ve virtual reality meditation system In Proceedings of the 21st International Conference on Intelligent User Interfaces (pp 208-217)
KUYKEN W WATKINS E HOLDEN E WHİTE K TAYLOR R S BYFORD S amp DALGLEİSH T (2010) How does mindfulness-based cognitive therapy work Behaviour research and therapy 48(11) 1105-1112
KVILLEMO P BRANDBERG Y amp BRAumlNSTROumlM R (2016) Feasibi-lity and outcomes of an internet-based mindfulness training program a pilot randomized controlled trial JMIR mental health 3(3) e33
LINDSAY E K amp CRESWELL J D (2017) Mechanisms of mindful-ness training Monitor and Acceptance Theory (MAT) Clinical psychology review 51 48-59
LINEHAN M (2015) DBT skills training manual Dialectical behavior the-rapy skills training manual (Second edi) Guilford Press New York
LITTLE D (2016) Supporting or inhibiting motivations to meditate A se-mi-structured interview study of the user experience of mobile mindfulness apps UCL Interaction Centre
LYMEUS F LUNDGREN T amp HARTİG T (2017) Attentional effort of beginning mindfulness training is offset with practice directed toward images of natural scenery Environment and Behavior 49(5) 536-559
LUTZ A SLAGTER H A DUNNE J D amp DAVİDSON R J (2008) Attention regulation and monitoring in meditation Trends in cognitive scien-ces 12(4) 163-169
MALDONATO M N SPERANDEO R DELLrsquoORCO S IENNACO D CERRONI F ROMANO P hellip amp MAROTTA R (2018) Mind brain and altered states of consciousness Acta Medica Mediterranea 34 357
MCCARTHY C J amp UPPOT R N (2019) Advances in virtual and aug-mented realitymdashexploring the role in health-care education Journal of Radi-ology Nursing 38(2) 104-105
MILOFF A MARKLUND A amp CARLBRING P (2015) The challenger app for social anxiety disorder New advances in mobile psychological treat-ment Internet Interventions 2(4) 382-391
MONTERO-MARIN J PUEBLA-GUEDEA M HERRERA-MERCA-DAL P CEBOLLA A SOLER J DEMARZO M amp GARCIacuteA-CAM-PAYO J (2016) Psychological effects of a 1-month meditation retreat on experienced meditators the role of non-attachment Frontiers in Psycho-logy 7 1935
MONTERO-MARİN J TOPS M MANZANERA R PİVA DEMARZO M M ALVAREZ DE MON M amp GARCIacuteA-CAMPAYO J (2015) Min-dfulness resilience and burnout subtypes in primary care physicians the possible mediating role of positive and negative affect Frontiers in psycho-logy 6 1895
NAVARRO-HARO M V LOacutePEZ-DEL-HOYO Y CAMPOS D LINE-
HAN M M HOFFMAN H G GARCIacuteA-PALACİOS A amp GAR-CIacuteA-CAMPAYO J (2017) Meditation experts try Virtual Reality Mindful-ness A pilot study evaluation of the feasibility and acceptability of Virtual Reality to facilitate mindfulness practice in people attending a Mindfulness conference PloS one 12(11) e0187777
NAVARRO-HARO M V MODREGO-ALARCOacuteN M HOFFMAN H G LOacutePEZ-MONTOYO A NAVARRO-GIL M MONTERO-MARİN J amp GARCIacuteA-CAMPAYO J (2019) Evaluation of a mindfulness-based intervention with and without virtual reality dialectical behavior therapyreg mindfulness skills training for the treatment of generalized anxiety disorder in primary care A pilot study Frontiers in psychology 10 55
NEFF K (2003) Self-compassion An alternative conceptualization of a he-althy attitude toward oneself Self and identity 2(2) 85-101
PADILHA J M MACHADO P P RİBEİRO A RAMOS J amp COSTA P (2019) Clinical virtual simulation in nursing education randomized cont-rolled trial Journal of medical Internet research 21(3) e11529
RIVA G BACCHETTA M CESA G CONTI S amp MOLINARI E (2004) The use of VR in the treatment of eating disorders
RIVA G BACCHETTA M CESA G CONTI S amp MOLINARI E (2001) Virtual reality and telemedicine based experiential cognitive therapy Rationale and clinical protocol
RIVA G (2011) The key to unlocking the virtual body virtual reality in the treatment of obesity and eating disorders Journal of diabetes science and technology 5(2) 283-292
RIVA G (2002) Virtual reality for health care the status of research Cy-berpsychology amp Behavior 5(3) 219-225
RIVA G (2005) Virtual reality in psychotherapy Cyberpsychology amp be-havior 8(3) 220-230
RIZZO A S amp KIM G J (2005) A SWOT analysis of the field of virtual reality rehabilitation and therapy Presence Teleoperators amp Virtual Envi-ronments 14(2) 119-146
ROQUET D C amp SAS C (2018 April) Evaluating mindfulness medi-tation apps In Extended Abstracts of the 2018 CHI Conference on Human Factors in Computing Systems (pp 1-6)
ROTHBAUM B O HODGES L amp SMITH S (1999) Virtual reality exposure therapy abbreviated treatment manual Fear of flying applicati-on Cognitive and Behavioral Practice 6(3) 234-244
SEABROOK E KELLY R FOLEY F THEILER S THOMAS N WADLEY G amp NEDELJKOVIC M (2020) Understanding how virtual reality can support mindfulness practice Mixed methods study Journal of medical Internet research 22(3) e16106
SEGAL Z V WILLIAMS J M G TEASDALE J D (2002) Mindful-ness-based cognitive therapy for depression A new approach to preventing relapse Guilford Press New York
SEGAL Z V WILLIAMS J M G TEASDALE J D (2002) Mindful-ness-based cognitive therapyfor depression A new approach to preventing relapse Guilford Press New York
SEVILLA-LLEWELLYN-JONES J SANTESTEBAN-ECHARRI O PR-YOR I MCGORRY P amp ALVAREZ-JIMENEZ M (2018) Web-based mindfulness interventions for mental health treatment systematic review and meta-analysis JMIR mental health 5(3) e10278
SHAW C GROMALA D amp SONG M (2011) The meditation chamber towards self-modulation In Metaplasticity in virtual worlds Aesthetics and semantic concepts (pp 121-133) IGI Global
SLATER M (2003) A note on presence terminology [online] https3a-mazonawscompublicationslistorgdatamelslaterref201a20note20on20presence20terminologypdf [Erişim Tarihi 14 Ocak 2021]
SLATER M (2014) Grand challenges in virtual environments Frontiers in Robotics and AI 1 3
SLATER M (1999) Measuring presence A response to the Witmer and Sin-ger presence questionnaire Presence 8(5) 560-565
STEUER J (1992) Defining virtual reality Dimensions determining telep-resence Journal of communication 42(4) 73-93
TOIVONEN K I ZERNICKE K amp CARLSON L E (2017) Web-based
131
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
mindfulness interventions for people with physical health conditions syste-matic review Journal of medical Internet research 19(8) e303
TONG X GROMALA D CHOO A AMIN A amp SHAW C (2015 August) The virtual meditative walk an immersive virtual environment for pain self-modulation through mindfulness-based stress reduction meditation In International Conference on Virtual Augmented and Mixed Reality (pp 388-397) Springer Cham
VINCELLİ F ANOLLI L BOUCHARD S WIEDERHOLD B K ZURLONI V amp RIVA G (2003) Experiential cognitive therapy in the treatment of panic disorders with agoraphobia a controlled study CyberPsy-chology amp Behavior 6(3) 321-328
WAHBEH H amp OKEN B S (2016) Internet mindfulness meditation intervention for the general public pilot randomized controlled trial JMIR mental health 3(3) e37
WITMER B G amp SINGER M J (1998) Measuring presence in virtual environments A presence questionnaire Presence 7(3) 225-240
132
ldquoThi
s page is left blank for typesettingrdquo
Bu sayfa dizgiden dolayı boş bırakılm
ıstır
133
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021Journal of Awareness Volume Cilt 6 Issue Sayı 3 2021 pp 133-145E-ISSN 2149-6544 httpsjournalsgentrjoa DOI httpsdoiorg1026809joa6305
Received Geliş 10052021 Acccepted Kabul 07072021
Content of this journal is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 International License
Bu derginin iccedileriği Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 Uluslararası Lisansı altında lisanslanmıştır
Corresponding Author Sorumlu Yazar Beyza OnurE-mail beyzaonurkarabukedutr
CitationAtıf OumlZMEN S T amp ONUR B (2021) Government houses as presentation of power and ideology in The Ottoman State The Case of Safranbolu Government House Journal of Awareness 6(3) 133-145 DOI 1026809joa6305
Government houses as presentation of power and ideology in the Ottoman State The case of Safranbolu Government House
Sema Tuba Oumlzmen1 Beyza Onur2
Abstract
Architecture which is associated with the practice of producing space has always rendered the powers and ideologies visible This study investigates the government houses in the 19th century Ottoman State with regard to the notions of power and ideology and focuses on the Government House of Safranbolu It is known that in the specified period government houses were important ideological interventions to urban space This study aims to address the ideological context of the Safranbolu Government House which is positioned with the ideal of the state Based on this first the urban history of Safranbolu was examined The importance of Safranbolu Government House in the history of the city its relationship with the city its ideological message to the city-dwellers and its architectural style were analyzed through a method based on archival research All government houses of the period are the artifacts of urban-spatial structures and their architectural style as well as a shared ideology Safranbolu Government House which is one of the structures symbolizing the Ottoman State was also built with a similar ideological consideration Thus the readability of the dominant ideology through the production style of Safranbolu Government House one of the final period architectural artifacts of the Ottoman State was verified
Keywords Ideology power architecture government houses Safranbolu Government House
1 MSc Karabuumlk University Institute of Graduate Programs Department of Architecture Karabuumlk TURKEY e-mail sematubaozmengmailcom
2 Assist Dr Karabuumlk University Faculty of Architecture Department of Architecture Karabuumlk TURKEY e-mail beyzaonurkarabukedutr
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
134
Oumlzmen amp Onur
1 INTRODUCTION POWER IDEOLOGY AND ARCHITECTURE
The notion of ideology which is frequently discussed
within the field of social sciences gives room to a va-
riety of discussions One of these fields of discussion
is on the close relationship established by the notion
of ideology with architecture Therefore architecture
should be seen not only as a building production ac-
tivity but also as a production of ideologies Eagleton
(1996 17) described the polymorphism of the notion of
ideology as ldquoa text woven into a whole texture with dif-
ferent conceptual fibersrdquo According to Mclellan (2005
1-2) this term is an outcome of the social political and
intellectual changes brought by the Industrial Revolu-
tion Ideology has generally been a concept that has a
negative connotation In addition to these definitions
Althusserrsquos (2015 77) main thesis is that ldquoIdeology calls
individuals as subjects every ideology can exist only
through a subject and for subjectsrdquo According to Mar-
din (2018 129) the primary reasons for the spread of
ideology to a great extent in the 19th and 20th centuries
were the emergence of new dissemination tools and
new education systems to spread it the growing im-
portance of the intellectuals as an idea-generating class
of the society and the social events of the 19th century
As a result of all the definitions of ideology the noti-
on leaves its polysemy to the meaning of ldquothe body of
ideas defended by an individual or a communityrdquo that
better fits the contemporary circumstances Althusser
(2015 16-17) argues that there are two different forms
of apparatus that he defines as the repressive and the
ideological state apparatuses In Althusserrsquos taxonomy
the government administration army police courts
prisons and etc are the oppressive apparatus of the
state
In the context of the relationship between architecture
and ideology Gurallar Yeşilkaya (2003 19) suggested
that space can be considered as an ideological appa-
ratus In this regard architecture under the monopoly
of power can be influential Political ideologies believe
that they can be understood to the extent that they keep
their sphere of influence as wide as possible Therefore
these ideologies use various tools to expand their sphe-
re of influence and to prevail In line with this purpose
architecturersquos capability to respond to every ideological
view through design has always made it attractive Ar-
chitecture is effective by designing the facts it aims to
tell in accordance with the ldquoresponse patternrdquo (Tanyeli
1989) that contains a particular idea or a body of ideas
The relationship between architecture and ideology in
the sense we know it has existed not only in the recent
centuries but since the centuries when architecture
was first addressed within a social context Throughout
the ages architecture has served ideologies as well as
devising its own ideology While each period embra-
ces an ideology within its own it also uses architecture
by incorporating it According to Goumll (2009 9-18) hol-
ders of the power employ ideology as a tool to mainta-
in power Power has an influence not only on people
but also on the environment Considering the types of
ideologies the ideologies that most seeks to reach the
entire society is the political ones therefore political
ideologies exerts a broader influence on the physical
environment
Also according to Gurallar Yesilkaya (2003 19) there
are are two topics of discussion on the axis of architec-
ture and ideology The first of these ideological archi-
tecture is the using of architecture as a tool by political
power Here space bears the signs of ideologies The
other subject is the ideology of architecture It express
the ideologies of architects belonging to their profes-
sional world This distinction should not mean that
professional ideologies are an autonomous field from
the dominant ideology Here the place of the archite-
ct in this environment is the subject of investigation
Starting from these issues on the relationship between
ideology and architecture this study will focus on the
subject of ideological architecture Therefore first of all
it is necessary to define the existing ideology in the 19th
century Ottoman state which constitutes the scope of
the study
11 19th Century Ideology in the Ottoman State
Among the changes in the Ottoman State starting from
the 16th century and being performed potently in the
19th century architecture had been an increasingly
important field Especially with the westernization
practice adopted in the Tanzimat Period the introdu-
ction of new institutions in the changing state organi-
zation and the reformation of the former institutions
in the Western style a need for novel building types
emerged This need was met through the effective use
of architecture Political power on the one hand tur-
ned the some Tanzimat reforms into an architectural
apparatus Reforms initiated in the military field was
completed with new architectural structures such as
barracks police stations and armaments and bureauc-
135
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
ratic developments followed with the opening of new
government offices and agencies in the afterwards The
reflections of the aforementioned changes and the pro-
ductive spaces of the power and ideology of the Otto-
man rule were the government houses The ideological
reproduction as well as the images contributed by the
government houses built in the post-Tanzimat period
to the city and the architecture of the time constitute
the framework of this study Government houses built
in the center and in the provinces where official affa-
irs were undertaken also affected the formation of the
cities Government houses revealing the visibility of
the Tanzimat ideology in public structures in the Ot-
toman State are a political component of the Tanzimat
reforms In this context it is reasonable to suggest that
government houses as one of the ideological machine
embody a rearrangement function of the public sphere
The Tanzimat Reform Era of 19th century was an im-
portant step towards westernization and moderniza-
tion in the Ottoman State The reforms in this period
were on the social and physical structure The modern
state focused on the production of new building types
in cities revised the education system and made chan-
ges in the military field The Ottoman Westernization
and Modernization processes in the 19th century were
put into practice as a result of the necessities brought
by the internal and external circumstances of the time
(Ortaylı 1985) After the declaration of the Imperial
Edict of Tanzimat (Reorganization) in 1839 the notion
of westernization became an ideology adopted by the
state The Tanzimat ideology was born out of a wes-
ternization effort which was a continuation of the pre-
vious regulatory efforts The basis of this ideology is
reforms Although these reforms were undertaken in
order to regulate the deteriorating military order and
to compensate the territorial losses they later affected
other areas as well (Ortaylı 1985 Tanoumlr 1985) Akyuuml-
rek (2008 4-25) briefly discussed the Tanzimat process
and the actors involved in this process ldquoOn the whole
it is possible to speak of a transformation towards the
notion of modern state The role of the ruling elite whi-
ch claims to create and control this transformation as
one of the fundamental dynamics of the reconstructi-
on process that all social mechanisms are exposed to in
response to a disintegration from the traditional theo-
logical perception of the world gains great importance
in the same processrdquo
In the Ottoman State the removal of the zoning affairs
from the organization of the imperial court began be-
fore the Tanzimat in the time of Mahmud II The 16th
and the 19th century were the centuries where intense
changes in the structures of Ottoman cities took place
In the 16th century a classical Ottoman period Otto-
man cities were connected to a fortress structure which
consisted of two portions the interior fortress and the
exterior of it There were no significant changes in the
17th and 18th centuries other than the fact that due to
the decreasing importance of the military class and the
rise of the notables the notables positioned closer to
the center In the 19th century however cities went th-
rough a remarkable transformation The center located
around the covered bazaar formed in the 16th century
remained insufficient with regards to the new capita-
list business relations of the 19th century and a novel
central business area necessitated by the new business
connections emerged next to this center With the bu-
reaucratic environment introduced by the Tanzimat
state affairs started to be addressed not in the estates of
military class members but in government offices lo-
cated in city centers This change made state buildings
a new point of attraction in city centers (Tekeli 1985)
In the cities that started to be reshaped with the Tan-
zimat reforms dead-end streets the complex structu-
re shaped around the mosque and the bazaar-market
areas were affected In this period of a demilitarized
religion-based administration and architecture of the
Ottoman State who seeked to organize the cities and
the urban life the main purpose of the arrangements in
the urban area was the centralization of the state rather
than being like the West Westernization had simply
been a tool for this end Big cities were introduced in
this period with the coal gas lamps illuminating the
streets regulations of construction modern fire-figh-
ting equipment and the launch of public transportation
(Findley 2011) Public structures built in certain areas
in order to emphasize the centralized system emerged
as ideological interventions to the urban space and the
state made the presence of Tanzimat ideology felt in-
tensely by the urban dwellers in public spaces in the
19th century
In addition one of the ideological interventions in the
urban space in this period was the use of symbols of
power As symbols of symbolism state ceremonies
changes in mosque architecture in line with modern
protocol and various symbolic manifestations such as
coats of arms and insignia that reveal state power come
136
Oumlzmen amp Onur
to the fore According to Deringil (2014 34-35) the
Ottoman symbols of power in the 19th century were
divided into four categories First there were various
symbols associated with the sanctity of the sultanrsquos per-
sonality such as the coat of arms in public buildings
ceremonies performed official music and public af-
fairs which directly reflected the glory and the power
of the Ottoman State Second are the specific and per-
sonal manifestations of statersquos generosity such as the
imperial standard and other ceremonial adornments
Religiously symbolic elements in the palace such as
calligraphy samples allegedly belonging to prominent
figures of Islam or other materials of similar importan-
ce come in the third place The fourth and the final ca-
tegory pertains to the linguistic symbolism in Ottoman
official documentation Certain phrases and words that
often appear in official documents have provided valu-
able clues although they are not always directly related
to the person of the ruler
This study explores the merge of political power with
architecture in the process of westernization that came
with the reforms of Tanzimat in the 19th century th-
rough the Safranbolu Government House In this con-
text Safranbolu Government House built in Safran-
bolu district which was an important hub of trade in
the Ottoman State was deemed worth examining with
its settling in the urban fabric and its representation of
the state power The study has been structured with a
historical perspective based on archival research First
the relationship between the notions of ideology and
power and architecture was provided through a lite-
rature review Then in the light of the aforementioned
concepts the architectural styles of the government
houses in the Ottoman State and their settlings in the
urban space were analyzed Ottoman Archives of the
Directorate of State Archives were scanned with par-
ticular reference to the Safranbolu Government Hou-
se Ideological context of the Safranbolu Government
House its location within the city and its relationship
with the city were discussed along with the city plans
and building-scale visual materials
12 Literature Review
Discussions on the ideology of the Tanzimat Period in
the Ottoman State have been evaluated from various
perspectives in the literature and have been the sub-
ject of numerous studies Studies addressing the go-
vernment houses in the Ottoman State are available in
the literature Neşe Gurallar Yeşilkaya who produced
significant works on the reading of ideology throu-
gh architecture introduced her graduate thesis titled
ldquoIdeology-Architecture Relationships and Community
Center Buildings in Turkey 1932-1946rdquo in 1997 and
introduced her book ldquoCommunity Centers Ideology
and Architecturerdquo in 2003 as an extension of this study
In these studies which have become a reference for
multiple researches in the field of ideology and archi-
tecture Gurallar Yeşilkaya argues that the community
centers founded in the Republic Period successfully
carried out the ideology and defines these buildings
as the structures that the government embodies its ide-
ology in architecture by utilizing the representation
power of architecture Nurcan Yazıcı Metinrsquos (2019)
book titled ldquoGate of the State The Construction Pro-
cess and Architecture of Government Houses from
Tanzimat to the Republicrdquo is one of the most compre-
hensive sources prepared on this matter In this book
which is the conclusion of a detailed research on the
government houses the author adds up her current
research to the data she obtained on the government
houses based on the light of the archive documents
The work evaluates the government houses in the con-
text of ideology as well as the construction process and
architecture In Yasemin Avcırsquos (2017) book ldquoOttoman
Government Houses The Power and Representation of
the State in the Urban Sphere in the Tanzimat Periodrdquo
government houses are again examined as the repre-
sentation of the power While another comprehensive
study that discusses the government houses with re-
gard to power and representation this study the do-
ctoral thesis of Neval Konuk Halaccediloğlu (2018) titled ldquo
Architectural Representation of Power and and Ideo-
logy in Government Houses in Ottoman Rumelia Vil-
lages (1839-1922)rdquo examines the government houses in
Rumeli region outside the borders of Turkey The study
addresses the history of the government houses discus-
sed in the book their urban-spatial setup and preferen-
ces of location physical components of the space and
their post-Ottoman functions
There are numerous studies in the literature examining
government houses However among these studies
we have not encountered a study that examines and in-
terprets the Safranbolu Government House within the
history of the city and that addresses the transformati-
on of the building into a natural element of the city of
Safranbolu Thus the Safranbolu Government House
built in the fortress district which is an important loca-
tion in Safranbolu was deemed worth examining in the
137
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
context of the representation of the Ottoman ideology
The study in this regard aims to build its authenti-
city by focusing on Safranbolu Another issue that this
study aims to emphasize is the necessity of examining
the history of Safranbolu city and the process of its ur-
ban formation With all these aspects this study inten-
ds not only to address Safranbolu Government House
as an ideological production but also to emphasize that
the city comprises points worth exploring and illumi-
nating through correct interpretations and to indicate
the significance of revealing how influential these valu-
es are in shaping the city
2 GOVERNMENT HOUSES IN THE 19TH CENTURY OTTOMAN STATE AND REPRESENTATION OF THE STATE
Until the 19th century it is not possible to mention the
construction of a government house in order to car-
ry out official affairs separately in the Ottoman State
(Ortaylı 1984 Yazıcı Metin 2019 30) Parallel to the
changes occurring in the administrative structure new
elements emerged in the spatial structures of cities one
of them being the phenomenon of ldquoadministrative cen-
terrdquo The ldquoGovernment Housesrdquo took place at the focal
point of this administrative centers which started to
emerge in the 19th century (Aktuumlre 1985) According to
Yazıcı Metin (2019 181) in Ottoman correspondence
government houses were considered as ldquothe criterion
of developmentrdquo The modernity of the cities has found
a concrete expression in the language of architecture
in the government houses Since government houses
could not be built rapidly in all settlements of the Ot-
toman State the method of renting existing buildings
which were thought to be capable of serving new func-
tions was also used which accelerated the bureaucrati-
zation process It is known that this leasing process was
sometimes funded by the contribution of the people
and public support was also received for building new
houses Another notable issue about houses is that the-
se houses show particular changes according to the size
of the settlement in which they are located Thus the
largest and most spectacular built examples of gover-
nment houses appear in large provincial centers The
houses built in the districts are known to be smaller
in scale compared to the examples in the provinces In
addition to the size of the settlement the government
houses can stand out as featured structures in settle-
ments on the pilgrimage route important transporta-
tion networks or strategically important settlements
As a result of the administrative regulations brought
by Tanzimat the construction of government houses
in the sanjak district and the subsequently formed
sub-district units is regarded as a concrete ideological
response to the desire of the central government to ex-
hibit its presence in every corner under its rule (Yazıcı
Metin 2019 46-50)
Starting from the 19th century the construction of go-
vernment houses was attached great importance in the
cities under Ottoman rule (URL1) Similarities are no-
ticable in terms of the preferences of location the stru-
ctures built around the house the overall architectural
design setups and the symbolic forms used on the bu-
ildings High hilltops or large and central areas within
the city were generally preferred as the building site
of the houses Through these choices the purpose of
increasing the visibility of the power in the area where
the houses are located was met (Figure 1)
Figure 1 Giresun Government House and Mardin
Government House
Source URL2 and Duumlzenli 2012
Buildings such as barracks prison courthouse post of-
fice and clock tower could also be built in the vicinity
of the government houses Thus government houses
were simply transformed into a campus with their sur-
roundings and became important representation cen-
ters of the period These campuses also turned into city
squares over time This effort of integration which Ak-
tuumlre (1985) describes as the administrative center can
be seen either as in the example of Amasya government
house (Figure 2) and its surrounding which is not de-
networks or strategically important settlements As a result of the administrative regulations brought by Tanzimat the construction of government houses in the sanjak district and the subsequently formed sub-district units is regarded as a concrete ideological response to the desire of the central government to exhibit its presence in every corner under its rule (Yazıcı Metin 2019 46-50)
Starting from the 19th century the construction of government houses was attached great importance in the cities under Ottoman rule (URL1) Similarities are noticable in terms of the preferences of location the structures built around the house the overall architectural design setups and the symbolic forms used on the buildings High hilltops or large and central areas within the city were generally preferred as the building site of the houses Through these choices the purpose of increasing the visibility of the power in the area where the houses are located was met (Figure 1)
Figure 1 Giresun Government House and Mardin Government House
Source URL2 and Duumlzenli 2012
Buildings such as barracks prison courthouse post office and clock tower could also be built in the vicinity of the government houses Thus government houses were simply transformed into a campus with their surroundings and became important representation centers of the period These campuses also turned into city squares over time This effort of integration which Aktuumlre (1985) describes as the administrative center can be seen either as in the example of Amasya government house (Figure 2) and its surrounding which is not delimited with any element or in the form of campuses surrounded by castle walls to be built afterwards as in the example of Edirne government house shown in Figure 3 These central campuses stand out with their high wide entrance gates with power symbols on them and their large gardens Examples of these include the garden Gates of Bilecik and Edirne government houses as shown in Figure 4 In government houses which are built on an entirely open field emphasis was put on creating a large square usually by the facade
networks or strategically important settlements As a result of the administrative regulations brought by Tanzimat the construction of government houses in the sanjak district and the subsequently formed sub-district units is regarded as a concrete ideological response to the desire of the central government to exhibit its presence in every corner under its rule (Yazıcı Metin 2019 46-50)
Starting from the 19th century the construction of government houses was attached great importance in the cities under Ottoman rule (URL1) Similarities are noticable in terms of the preferences of location the structures built around the house the overall architectural design setups and the symbolic forms used on the buildings High hilltops or large and central areas within the city were generally preferred as the building site of the houses Through these choices the purpose of increasing the visibility of the power in the area where the houses are located was met (Figure 1)
Figure 1 Giresun Government House and Mardin Government House
Source URL2 and Duumlzenli 2012
Buildings such as barracks prison courthouse post office and clock tower could also be built in the vicinity of the government houses Thus government houses were simply transformed into a campus with their surroundings and became important representation centers of the period These campuses also turned into city squares over time This effort of integration which Aktuumlre (1985) describes as the administrative center can be seen either as in the example of Amasya government house (Figure 2) and its surrounding which is not delimited with any element or in the form of campuses surrounded by castle walls to be built afterwards as in the example of Edirne government house shown in Figure 3 These central campuses stand out with their high wide entrance gates with power symbols on them and their large gardens Examples of these include the garden Gates of Bilecik and Edirne government houses as shown in Figure 4 In government houses which are built on an entirely open field emphasis was put on creating a large square usually by the facade
138
Oumlzmen amp Onur
limited with any element or in the form of campuses
surrounded by castle walls to be built afterwards as
in the example of Edirne government house shown in
Figure 3 These central campuses stand out with their
high wide entrance gates with power symbols on them
and their large gardens Examples of these include the
garden Gates of Bilecik and Edirne government houses
as shown in Figure 4 In government houses which are
built on an entirely open field emphasis was put on
creating a large square usually by the facade
Figure 2 Amasya Government House Settlement
(1- Government House 2- Municipality Building
3- Clock Tower 4- Prison Building)
Source URL3
Figure 3 Edirne Government House Settlement
(1- Government House 2- Provincial Printing House
3- Post Office 4- Courthouse 5- Prison Building
6- Gendarmerie)
Source URL4
Figure 4 Bilecik Government House and Edirne
Government Housersquos Garden Gate
Source Ortaylı 1984 URL 5
Most of the government houses were built as a two-sto-
rey building on a high basement floor Their facade de-
signs are examples of a novel architectural formation
for Ottoman architecture with a neo-classical style
High entrance doors and high windows are items used
in the new public building types of this period On the
entrance facade examples with a pediment above the
entrance are common These pediments can either be
triangular or in different forms Symbols such as coats
of arms sultanrsquos signatures and epitaphs which are
among the Ottoman symbols of power were used on
government houses as well as on the public buildings
of the period These symbols are engraved on impor-
tant points primarily on the entrance facade The arms
and sultanrsquos signature as symbols of power are usual-
ly seen on the pediments and entrance doors in these
houses As Yazıcı Metin (2019 185) states the langu-
age of the inscriptions on the epitaphs usually located
over the entrance door is symbolic Examples include
the government houses of Konya and Sinop with their
architectures and symbols as shown in Figure 5
Figure 5 Konya Government House and Sinop
Government House
Source URL6 and URL7
Government houses besides the aforementioned basic
architectural features differed also with the influence
of local elements The focal point of the following part
of the studyis the Safranbolu Government House with
respect to the evaluation of it in the context of ideology
and power concepts
3 CASE STUDY SAFRANBOLU GOVERNMENT HOUSE
The Safranbolu Government House is a surviving
example of government houses built in Ottoman cities
Figure 2 Amasya Government House Settlement (1- Government House 2- Municipality Building 3- Clock Tower 4- Prison Building)
Source URL3
Figure 3 Edirne Government House Settlement (1- Government House 2- Provincial Printing House 3- Post Office 4- Courthouse 5- Prison Building 6-
Gendarmerie)
Source URL4
Figure 4 Bilecik Government House and Edirne Government Housersquos Garden Gate
Figure 2 Amasya Government House Settlement (1- Government House 2- Municipality Building 3- Clock Tower 4- Prison Building)
Source URL3
Figure 3 Edirne Government House Settlement (1- Government House 2- Provincial Printing House 3- Post Office 4- Courthouse 5- Prison Building 6-
Gendarmerie)
Source URL4
Figure 4 Bilecik Government House and Edirne Government Housersquos Garden Gate
Source Ortaylı 1984 URL 5 Most of the government houses were built as a two-storey building on a high basement
floor Their facade designs are examples of a novel architectural formation for Ottoman architecture with a neo-classical style High entrance doors and high windows are items used in the new public building types of this period On the entrance facade examples with a pediment above the entrance are common These pediments can either be triangular or in different forms Symbols such as coats of arms sultanrsquos signatures and epitaphs which are among the Ottoman symbols of power were used on government houses as well as on the public buildings of the period These symbols are engraved on important points primarily on the entrance facade The arms and sultanrsquos signature as symbols of power are usually seen on the pediments and entrance doors in these houses As Yazıcı Metin (2019 185) states the language of the inscriptions on the epitaphs usually located over the entrance door is symbolic Examples include the government houses of Konya and Sinop with their architectures and symbols as shown in Figure 5
Figure 5 Konya Government House and Sinop Government House
Source URL4 Government houses besides the aforementioned basic architectural features differed
also with the influence of local elements The focal point of the following part of the studyis the Safranbolu Government House with respect to the evaluation of it in the context of ideology and power concepts
Source Ortaylı 1984 URL 5 Most of the government houses were built as a two-storey building on a high basement
floor Their facade designs are examples of a novel architectural formation for Ottoman architecture with a neo-classical style High entrance doors and high windows are items used in the new public building types of this period On the entrance facade examples with a pediment above the entrance are common These pediments can either be triangular or in different forms Symbols such as coats of arms sultanrsquos signatures and epitaphs which are among the Ottoman symbols of power were used on government houses as well as on the public buildings of the period These symbols are engraved on important points primarily on the entrance facade The arms and sultanrsquos signature as symbols of power are usually seen on the pediments and entrance doors in these houses As Yazıcı Metin (2019 185) states the language of the inscriptions on the epitaphs usually located over the entrance door is symbolic Examples include the government houses of Konya and Sinop with their architectures and symbols as shown in Figure 5
Figure 5 Konya Government House and Sinop Government House
Source URL4 Government houses besides the aforementioned basic architectural features differed
also with the influence of local elements The focal point of the following part of the studyis the Safranbolu Government House with respect to the evaluation of it in the context of ideology and power concepts
Source Ortaylı 1984 URL 5 Most of the government houses were built as a two-storey building on a high basement
floor Their facade designs are examples of a novel architectural formation for Ottoman architecture with a neo-classical style High entrance doors and high windows are items used in the new public building types of this period On the entrance facade examples with a pediment above the entrance are common These pediments can either be triangular or in different forms Symbols such as coats of arms sultanrsquos signatures and epitaphs which are among the Ottoman symbols of power were used on government houses as well as on the public buildings of the period These symbols are engraved on important points primarily on the entrance facade The arms and sultanrsquos signature as symbols of power are usually seen on the pediments and entrance doors in these houses As Yazıcı Metin (2019 185) states the language of the inscriptions on the epitaphs usually located over the entrance door is symbolic Examples include the government houses of Konya and Sinop with their architectures and symbols as shown in Figure 5
Figure 5 Konya Government House and Sinop Government House
Source URL4 Government houses besides the aforementioned basic architectural features differed
also with the influence of local elements The focal point of the following part of the studyis the Safranbolu Government House with respect to the evaluation of it in the context of ideology and power concepts
139
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
after the Tanzimat reforms as important elements of
state representation Built in harmony with the city and
engraved in the memory of the city dwellers it is the
main administrative structure of the Ottomans in Saf-
ranbolu with its location This government house a late
example of the government houses built starting from
the years after the declaration of the Tanzimat was bu-
ilt in 1905 Prior to discussing the government house
the administrative transformation of Safranbolu over
time should be addressed to develop an understanding
of the importance of the government house within the
city
31 Urban History of Safranbolu
Safranbolu a settlement located in the Western Black
Sea region of Turkey is today a district of Karabuumlk pro-
vince The city went under Roman Byzantine Seljuk
and Ottoman rule respectively and still bears certain
traces of these periods It is known that no urbanization
took place in the region before 14th century Its posi-
tion as a strategically important border zone between
Byzantium and Seljuk Empires led to continuous inva-
sions and administrative changes (Hacısalihoğlu 1995
43-45) (Figure 6) Until the 14th century the Greek po-
pulation in Safranbolu lived as a minority in the vici-
nity of Kırankoumly while Turks widely settled around
the hills where the fortress is located in the neighbor-
hood called the marketplace (Ccedilarşı aka Ccedilukur) to-
day It is understood that the settlement area expanded
from the foothills of the fortress into the valley during
this period (Hacısalihoğlu 1995)
Figure 6 Safranbolu in the 14th Century
Source Hacısalihoğlu 1995 128
Canbulatrsquos (2020) work titled ldquoSafranbolu in Travel
Book and Written Resourcesrdquo reveals the administra-
tive social and cultural situation of Safranbolu over
the past centuries The travel book of Ibn Battuta (1304-
1368) one of the important travelers of 14th century
discussed in this work covers important information
about the composition of the city in that time From
the accounts of Ibn Battuta it is understood that pe-
ople who apparently had a say in the administrative
organization of the city during this period then under
the rule of the Candaroğulları Principality lived in the
fortress Hacısalihoğlu (1995) states that Safranbolu
with its surroundings was ldquoa settlement center with
diversified economic activities shaped by its geograp-
hical conditionsrdquo This accounts for Safranbolursquos rise to
its important position for Ottoman trade after the cen-
tury when it came under the rule of the Ottoman State
Safranbolu became a major market center after the ini-
tiation of urbanization The primary reason for this is
that it collected processed and distributed the surplus
products of its subordinate districts as an intermediary
between the rural unit and the big city Also the deve-
lopment of commercial activities and the construction
of the types of buildings in which these lines of activity
can be carried out had parallels Cinci Han which was
built in the middle of the 17th century was apparent-
ly a large inn for Safranbolu as compared to the inns
in other cities of the same period This stems from the
fact that Safranbolu was located on an important tra-
de network in this period (Aktuumlre and Şenyapılı 1976
Hacısalihoğlu 1995) Hacısalihoğlu (1995) emphasizes
that the elements of the Safranbolu city were constitu-
ted by the mosques bazaars and Turkish baths as is
generally the case in most Islamic cities Cinci Han İz-
zet Mehmet Paşa Mosque Kazdağlı Mosque Koumlpruumlluuml
Mehmet Paşa Mosque Yeni Hamam (Cinci Hamam)
and Arasta shops (Figure 7 Figure 8) the place cor-
respond to these functions and act as the city center
can be regarded as an example of this In this layout
the mosque constitutes the main center of the city and
other functions are shaped around the mosque Thus
the mosque is the center of political religious and cul-
tural life Since Turkish baths are meeting points like
the mosques they are located near the mosque in the
central area The potential of these areas to bring com-
munities together enabled units such as market areas
arastas and inns to be shaped around these structures
(Hacısalihoğlu 1995 134-135)
3 CASE STUDY SAFRANBOLU GOVERNMENT HOUSE The Safranbolu Government House is a surviving example of government houses built
in Ottoman cities after the Tanzimat reforms as important elements of state representation Built in harmony with the city and engraved in the memory of the city dwellers it is the main administrative structure of the Ottomans in Safranbolu with its location This government house a late example of the government houses built starting from the years after the declaration of the Tanzimat was built in 1905 Prior to discussing the government house the administrative transformation of Safranbolu over time should be addressed to develop an understanding of the importance of the government house within the city
31 Urban History of Safranbolu
Safranbolu a settlement located in the Western Black Sea region of Turkey is today a district of Karabuumlk province The city went under Roman Byzantine Seljuk and Ottoman rule respectively and still bears certain traces of these periods It is known that no urbanization took place in the region before 14th century Its position as a strategically important border zone between Byzantium and Seljuk Empires led to continuous invasions and administrative changes (Hacısalihoğlu 1995 43-45) (Figure 6) Until the 14th century the Greek population in Safranbolu lived as a minority in the vicinity of Kırankoumly while Turks widely settled around the hills where the fortress is located in the neighborhood called the marketplace (Ccedilarşı aka Ccedilukur) today It is understood that the settlement area expanded from the foothills of the fortress into the valley during this period (Hacısalihoğlu 1995)
Figure 6 Safranbolu in the 14th Century
140
Oumlzmen amp Onur
Figure 7 Settlement of the Bazaar in Old Safranbolu
Source Hacısalihoğlu 1995 136
Figure 8 Safranbolu Bazaar (1- Kazdağlı Mosque
2-Turkish Bath 3- Cinci Khan
4- Koumlpruumlluuml Mehmet Pasha Mosque 5- Arasta Shops)
Source URL6
When the Old Safranbolu map which includes the
Safranbolu Government House is examined the or-
der in the old city can easily be read out In the city
which remains within the natural boundary formed by
the Guumlmuumlş and Akccedilasu streams flowing from north to
south on both sides of the region residential areas were
established along the routes through which these wa-
ter elements pass The hilly area where the old fortress
is located and the Safranbolu Government House was
built rises from the bank of Guumlmuumlş Creek On the east
of this zone there lay the areas with high potential of
trade and settlement which developed after the 17th
century Religious buildings and commercial buildings
and areas are observed to have developed in this area
and residential areas were established on both sides of
Akccedilasu stream With this settlement the urbanization
of Old Safranbolu was apparently complete (Figure 9)
Figure 9 Old Safranbolu Map
Source Hacısalihoğlu 1995 133
32 Traces of power and ideology in Safranbolu Government House
Safranbolu Government House has a high visibility in
the old city of Safranbolu In addition to being a stru-
cture where official affairs are carried out it is also a
structure of representation It was built in the neo-clas-
sical style which was the architectural style of the late
Ottoman period The buildings that integrate the con-
cept of the administrative center dominate the silhou-
ette of the city which developed particularly after the
17th century along with the Safranbolu Government
House According to the inscription on the originalepi-
taph Safranbolu Government House was built in 1905
Ulukavak (2020 5) states that this building was used
as a prison between 1942 and 1950 The fortresses bu-
ilt on the highest point of the ruled territory were both
important control points for better defense and a ma-
nifestation of impassableness with their high and thick
walls In this context the Government House is posi-
tioned as a campus with its surroundings on the hilly
area where the fortress was previously located This
campus included the Safranbolu Government House
(1) an old mosque (2) a clock tower (3) a prison (4)
and as a military building in its vicinity a gendarmerie
building (5) With this settlement it is seen that the ad-
ministrative center which was aimed to be established
in the context of the administrative order of the 19th
century Safranbolu was established in the fortress and
the units that were intented to be kept under control by
the power were gathered here (Figure 10)
Source Hacısalihoğlu 1995 136
Figure 8 Safranbolu Bazaar (1- Kazdağlı Mosque 2-Turkish Bath 3- Cinci Khan 4- Koumlpruumlluuml Mehmet Pasha Mosque 5- Arasta Shops)
Source URL6 When the Old Safranbolu map which includes the Safranbolu Government House is
examined the order in the old city can easily be read out In the city which remains within the natural boundary formed by the Guumlmuumlş and Akccedilasu streams flowing from north to south on both sides of the region residential areas were established along the routes through which these water elements pass The hilly area where the old fortress is located and the Safranbolu
Source Hacısalihoğlu 1995 136
Figure 8 Safranbolu Bazaar (1- Kazdağlı Mosque 2-Turkish Bath 3- Cinci Khan 4- Koumlpruumlluuml Mehmet Pasha Mosque 5- Arasta Shops)
Source URL6 When the Old Safranbolu map which includes the Safranbolu Government House is
examined the order in the old city can easily be read out In the city which remains within the natural boundary formed by the Guumlmuumlş and Akccedilasu streams flowing from north to south on both sides of the region residential areas were established along the routes through which these water elements pass The hilly area where the old fortress is located and the Safranbolu
Government House was built rises from the bank of Guumlmuumlş Creek On the east of this zone there lay the areas with high potential of trade and settlement which developed after the 17th century Religious buildings and commercial buildings and areas are observed to have developed in this area and residential areas were established on both sides of Akccedilasu stream With this settlement the urbanization of Old Safranbolu was apparently complete (Figure 9)
Figure 9 Old Safranbolu Map
Source Hacısalihoğlu 1995 133
32 Traces of power and ideology in Safranbolu Government House Safranbolu Government House has a high visibility in the old city of Safranbolu In
addition to being a structure where official affairs are carried out it is also a structure of representation It was built in the neo-classical style which was the architectural style of the late Ottoman period The buildings that integrate the concept of the administrative center dominate the silhouette of the city which developed particularly after the 17th century along with the Safranbolu Government House According to the inscription on the originalepitaph Safranbolu Government House was built in 1905 Ulukavak (2020 5) states that this building was used as a prison between 1942 and 1950 The fortresses built on the highest point of the ruled territory were both important control points for better defense and a manifestation of impassableness with their high and thick walls In this context the Government House is positioned as a campus with its surroundings on the hilly area where the fortress was previously located This campus included the Safranbolu Government House (1) an old mosque (2) a clock tower (3) a prison (4) and as a military building in its vicinity a gendarmerie building (5) With this settlement it is seen that the administrative center which was aimed to be established in the context of the administrative order of the 19th century Safranbolu was established in the fortress and the units that were intented to be kept under control by the power were gathered here (Figure 10)
Figure 10 Safranbolu Government House Campus (1- Government House 2- Masjid
141
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
Figure 10 Safranbolu Government House Campus (1-
Government House 2- Masjid
3- Clock Tower 4- Prison 5- Gendarmerie Building)
Source URL7
Architectural structures as forms of ideological inter-vention in urban space are quite successful in main-taining their role The readibility of the power is ob-vious in the location and the architectural formation of government house which is one of the last period artifacts of the Ottoman State in the city With its setup commanding the settlement the house which was bu-ilt in the area called the fortress in the old settlement of Safranbolu is in a position that can be easily seen from all angles around it (Figure 11) With the representation of this building which has an important place in the ur-ban history of Safranbolu the visibility of the power in the now-ruined fortress became more clear This locati-on preference is still notable in our day With this hilly area of the city preserving its military and administra-tive character throughout various periods the building becomes a representational element without the need
for additional effort
Figure 11 The Location of the Safranbolu Government
House in the City
Source Oumlzmen 2020
Political powers have the opportunity to manifest the-
ir power more vigorously on public spaces created by
their own efforts Public spaces can be ldquoconcrete ideo-
logical exhibitions of powerrdquo for both the people and
foreign visitors by providing readability of the symbols
of power in the public space setup there may be squa-
res intended for socialization as well as areas such as
hills and castle tops that can function as squares Re-
forms brought by the Tanzimat in the Ottoman Empire
were mostly realized in urban areas In this context the
square seen on the facade of Safranbolu Government
House emerges as an area with a public function (Fi-
gure 12)
Figure 12 Safranbolu Government House and Square
Source Oumlzmen 2020
Considering its architectural features this building
emerges as a neo-classical style structure which had
become the classical architectural manner of the period
and was frequently used in public buildings The high
entrance in the building with a square-like plan is pro-
vided by a double-arm staircase On the facade the co-
lonnaded entrance is highlighted making the entrance
monumental This emphasis is in the form of sub-co-
lumn entrance of the neo-classical style which was also
used in the palace buildings of the period and it incre-
ased the monumental appearance by making the size
of the building more remarkable There are protrusions
in the middle sections of the rear front and both lateral
facades but they are not as distinct as they are on the
facade Especially the arched windows and the entran-
ce door of the building are high in proportion to the
3- Clock Tower 4- Prison 5- Gendarmerie Building)
Source URL7
Architectural structures as forms of ideological intervention in urban space are quite successful in maintaining their role The readibility of the power is obvious in the location and the architectural formation of government house which is one of the last period artifacts of the Ottoman State in the city With its setup commanding the settlement the house which was built in the area called the fortress in the old settlement of Safranbolu is in a position that can be easily seen from all angles around it (Figure 11) With the representation of this building which has an important place in the urban history of Safranbolu the visibility of the power in the now-ruined fortress became more clear This location preference is still notable in our day With this hilly area of the city preserving its military and administrative character throughout various periods the building becomes a representational element without the need for additional effort
Figure 11 The Location of the Safranbolu Government House in the City
Source Author1 2020
Political powers have the opportunity to manifest their power more vigorously on public spaces created by their own efforts Public spaces can be concrete ideological exhibitions of power for both the people and foreign visitors by providing readability of the symbols of power in the public space setup there may be squares intended for socialization as well as areas such as hills and castle tops that can function as squares Reforms brought by the Tanzimat in the Ottoman Empire were mostly realized in urban areas In this context the
3- Clock Tower 4- Prison 5- Gendarmerie Building)
Source URL7
Architectural structures as forms of ideological intervention in urban space are quite successful in maintaining their role The readibility of the power is obvious in the location and the architectural formation of government house which is one of the last period artifacts of the Ottoman State in the city With its setup commanding the settlement the house which was built in the area called the fortress in the old settlement of Safranbolu is in a position that can be easily seen from all angles around it (Figure 11) With the representation of this building which has an important place in the urban history of Safranbolu the visibility of the power in the now-ruined fortress became more clear This location preference is still notable in our day With this hilly area of the city preserving its military and administrative character throughout various periods the building becomes a representational element without the need for additional effort
Figure 11 The Location of the Safranbolu Government House in the City
Source Author1 2020
Political powers have the opportunity to manifest their power more vigorously on public spaces created by their own efforts Public spaces can be concrete ideological exhibitions of power for both the people and foreign visitors by providing readability of the symbols of power in the public space setup there may be squares intended for socialization as well as areas such as hills and castle tops that can function as squares Reforms brought by the Tanzimat in the Ottoman Empire were mostly realized in urban areas In this context the
3- Clock Tower 4- Prison 5- Gendarmerie Building)
Source URL7
Architectural structures as forms of ideological intervention in urban space are quite successful in maintaining their role The readibility of the power is obvious in the location and the architectural formation of government house which is one of the last period artifacts of the Ottoman State in the city With its setup commanding the settlement the house which was built in the area called the fortress in the old settlement of Safranbolu is in a position that can be easily seen from all angles around it (Figure 11) With the representation of this building which has an important place in the urban history of Safranbolu the visibility of the power in the now-ruined fortress became more clear This location preference is still notable in our day With this hilly area of the city preserving its military and administrative character throughout various periods the building becomes a representational element without the need for additional effort
Figure 11 The Location of the Safranbolu Government House in the City
Source Author1 2020
Political powers have the opportunity to manifest their power more vigorously on public spaces created by their own efforts Public spaces can be concrete ideological exhibitions of power for both the people and foreign visitors by providing readability of the symbols of power in the public space setup there may be squares intended for socialization as well as areas such as hills and castle tops that can function as squares Reforms brought by the Tanzimat in the Ottoman Empire were mostly realized in urban areas In this context the
square seen on the facade of Safranbolu Government House emerges as an area with a public function (Figure 12)
Figure 12 Safranbolu Government House and Square
Source Author1 2020
Considering its architectural features this building emerges as a neo-classical style structure which had become the classical architectural manner of the period and was frequently used in public buildings The high entrance in the building with a square-like plan is provided by a double-arm staircase On the facade the colonnaded entrance is highlighted making the entrance monumental This emphasis is in the form of sub-column entrance of the neo-classical style which was also used in the palace buildings of the period and it increased the monumental appearance by making the size of the building more remarkable There are protrusions in the middle sections of the rear front and both lateral facades but they are not as distinct as they are on the facade Especially the arched windows and the entrance door of the building are high in proportion to the building (Figure 13) These heights make the building look more magnificent Another remarkable feature is the column alignments and floor moldings reflected on the facade The monumental effect of the columns is enhanced by the continuation of the columns on the front facade in line with the column projections of the upper floor
Figure 13 Safranbolu Government House Front Facade
Source Author1 2020
square seen on the facade of Safranbolu Government House emerges as an area with a public function (Figure 12)
Figure 12 Safranbolu Government House and Square
Source Author1 2020
Considering its architectural features this building emerges as a neo-classical style structure which had become the classical architectural manner of the period and was frequently used in public buildings The high entrance in the building with a square-like plan is provided by a double-arm staircase On the facade the colonnaded entrance is highlighted making the entrance monumental This emphasis is in the form of sub-column entrance of the neo-classical style which was also used in the palace buildings of the period and it increased the monumental appearance by making the size of the building more remarkable There are protrusions in the middle sections of the rear front and both lateral facades but they are not as distinct as they are on the facade Especially the arched windows and the entrance door of the building are high in proportion to the building (Figure 13) These heights make the building look more magnificent Another remarkable feature is the column alignments and floor moldings reflected on the facade The monumental effect of the columns is enhanced by the continuation of the columns on the front facade in line with the column projections of the upper floor
Figure 13 Safranbolu Government House Front Facade
Source Author1 2020
142
Oumlzmen amp Onur
building (Figure 13) These heights make the building
look more magnificent Another remarkable feature is
the column alignments and floor moldings reflected
on the facade The monumental effect of the columns
is enhanced by the continuation of the columns on the
front facade in line with the column projections of the
upper floor
Figure 13 Safranbolu Government House Front
Facade
Source Oumlzmen 2020
In the Safranbolu Government House campus the hei-
ght of the campus gate is also remarkable In addition
the shape of the door has the same form as the facade
pediment of the building showing that every detail of
this complex was given special attention and ostentati-
on was important in every scale It is seen that the sy-
mbols of power which were frequently used in public
buildings of the period were also used on the house
There is an epitaph on the entrance door of the buil-
ding a coat of arms on the facade pediment and a sul-
tanrsquos signature on the rear front pediment (Figure 14)
In the last sentence inscribed on the epitaph of the bu-
ilding it is stated that the building was built in accor-
dance with the glory of the state As can be understood
from this inscription the construction and architecture
of the house was important for the government
Figure 14 a) Safranbolu Government House Campus
Entrance Door
b) Inscription c) Coat of Arms d) Tugra
Source Oumlzmen 2020
The plan scheme in some government houses created
with references from traditional Turkish houses is simi-
lar to the formation of the rooms around the hall (Yazı-
cı Metin 2019 124) Such a formation is also evident in
the Safranbolu Government House The plan setup of
the house was formed around the middle hall Conne-
ction of the staircase connecting the ground floor and
the first floor with double arms and its width enhances
the effect of magnificence in the interior (Figure 15)
The height of the floors interior doors and windows of
the building are remarkable and it is understood that
the power aims to look grand and magnificent with its
architecture
Figure 15 Ground and First Floor Plan
Source Oumlzmen 2020
Safranbolu Government House became unusable in
consequence a result of a fire in 1976 (URL7) As a re-
sult of the fire the house lost its original wooden win-
dows and doors stairs ceiling and floor coverings The
stone skeleton of the building however survived The
dated 1976 newspaper report seen in Figure 16 (Uluka-
vak 2017 175) and another newspaper article that pre-
sumably belongs to the same year which is currently in
the house mention the outbreak of a fire in the house
These news also highlight the architectural value of
square seen on the facade of Safranbolu Government House emerges as an area with a public function (Figure 12)
Figure 12 Safranbolu Government House and Square
Source Author1 2020
Considering its architectural features this building emerges as a neo-classical style structure which had become the classical architectural manner of the period and was frequently used in public buildings The high entrance in the building with a square-like plan is provided by a double-arm staircase On the facade the colonnaded entrance is highlighted making the entrance monumental This emphasis is in the form of sub-column entrance of the neo-classical style which was also used in the palace buildings of the period and it increased the monumental appearance by making the size of the building more remarkable There are protrusions in the middle sections of the rear front and both lateral facades but they are not as distinct as they are on the facade Especially the arched windows and the entrance door of the building are high in proportion to the building (Figure 13) These heights make the building look more magnificent Another remarkable feature is the column alignments and floor moldings reflected on the facade The monumental effect of the columns is enhanced by the continuation of the columns on the front facade in line with the column projections of the upper floor
Figure 13 Safranbolu Government House Front Facade
Source Author1 2020
In the Safranbolu Government House campus the height of the campus gate is also remarkable In addition the shape of the door has the same form as the facade pediment of the building showing that every detail of this complex was given special attention and ostentation was important in every scale It is seen that the symbols of power which were frequently used in public buildings of the period were also used on the house There is an epitaph on the entrance door of the building a coat of arms on the facade pediment and a sultanrsquos signature on the rear front pediment (Figure 14) In the last sentence inscribed on the epitaph of the building it is stated that the building was built in accordance with the glory of the state As can be understood from this inscription the construction and architecture of the house was important for the government
Figure 14 a) Safranbolu Government House Campus Entrance Door b) Inscription c) Coat of Arms d) Tugra
Source Author1 2020
The plan scheme in some government houses created with references from traditional Turkish houses is similar to the formation of the rooms around the hall (Yazıcı Metin 2019 124) Such a formation is also evident in the Safranbolu Government House The plan setup of the house was formed around the middle hall Connection of the staircase connecting the ground floor and the first floor with double arms and its width enhances the effect of magnificence in the interior (Figure 15) The height of the floors interior doors and windows of the building are remarkable and it is understood that the power aims to look grand and magnificent with its architecture
Figure 15 Ground and First Floor Plan
Source Author1 2020
In the Safranbolu Government House campus the height of the campus gate is also remarkable In addition the shape of the door has the same form as the facade pediment of the building showing that every detail of this complex was given special attention and ostentation was important in every scale It is seen that the symbols of power which were frequently used in public buildings of the period were also used on the house There is an epitaph on the entrance door of the building a coat of arms on the facade pediment and a sultanrsquos signature on the rear front pediment (Figure 14) In the last sentence inscribed on the epitaph of the building it is stated that the building was built in accordance with the glory of the state As can be understood from this inscription the construction and architecture of the house was important for the government
Figure 14 a) Safranbolu Government House Campus Entrance Door b) Inscription c) Coat of Arms d) Tugra
Source Author1 2020
The plan scheme in some government houses created with references from traditional Turkish houses is similar to the formation of the rooms around the hall (Yazıcı Metin 2019 124) Such a formation is also evident in the Safranbolu Government House The plan setup of the house was formed around the middle hall Connection of the staircase connecting the ground floor and the first floor with double arms and its width enhances the effect of magnificence in the interior (Figure 15) The height of the floors interior doors and windows of the building are remarkable and it is understood that the power aims to look grand and magnificent with its architecture
Figure 15 Ground and First Floor Plan
Source Author1 2020
143
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
the Government House and its significance for the city
Ulukavak (2017 174) describes the the old fortress area
damaged in this fire and the significance of the govern-
ment house with the following words
ldquoYes not only our Government House but our history
was burnt Safranbolursquos Fortress was burnt Fortress
was the place where the State was represented for the
people of Safranbolu In the daily language of the pe-
ople of Safranbolu going up to the fortress was tanta-
mount to going to the Government House for an affair
Safranbolu was left without its fortressrdquo
From this interpretation the public image of the house
and the location chosen for the construction of the go-
vernment house can be read out clearly It is seen that
the emphasis on state representation maintained its va-
lidity in the 20th century after the Ottoman Period
Figure 16 a) The Newspaper Dated 1976 b) News
from a Different Newspaper
Source Ulukavak 2017 175 City History Museum
Information Board 2020
In the campus of the Safranbolu Government House
there are also Safranbolu Clock Tower and the Old
Prison which are other elements of the administrative
center According to Acun (2011 259) Safranbolu Clo-
ck Tower is one of the oldest clock towers in Anatolia
Safranbolu Clock Tower located on the fortress in the
government house campus was built between 1794-
1797 by Izzet Mehmet Pasha the grand vizier of Selim
III who is from Safranbolu As Halaccedil and Oumlzdemir
İlhan (2014) state ldquoClock towers which are generally
the tallest buildings in the cities they were built were
placed next to important public buildings in the squa-
res that are the focal point or on the highest hill of the
settlement Clock towers consitituting an urban image
are monuments symbols and focal points that decorate
cities and townsrdquo
Safranbolu Clock Tower which fits these definitions
and was built in the castle before the government hou-
se as an important building type of the administrative
center demonstrates the demilitarization steps of the
power This structure which is an important example
of the initial period of demilitarization is easily visible
from all sides of the settlement The Old Prison located
in the same campus was built in 1906 during the time
of Abduumllhamit II (Figure 17) The architectural design
approach of the period prevails in the prison as a buil-
ding controlled by the power
Figure 17 Safranbolu Clock Tower and Safranbolu
Old Prison
Source URL8
4 CONCLUSIONS
The 19th century is the the time period for the Otto-
man State in which the process of change and trans-
formation occured and this process pioneered many
innovations unlike the previous periods The Tanzimat
reforms as the most influential period of the Wester-
nization era constituted the real turning point of these
changes With the Tanzimat period the state ideology
underwent a change as well The Ottoman dynasty ai-
med to be visible and declare its existence on the lands
under its rule Therefore the changes were not limited
to the military and administrative sphere but also ref-
lected in the daily life The political power started to
pay attention to the representation of its power and vi-
sibility in various ways Architectural activities being
the most convenient domain for concrete representati-
on gained speed with the Tanzimat and architecture
became a representational element of the power It was
observed that concrete architectural artifacts have an
important place in the expression of the state power
Therefore the political power found expression in the
official structures of the state especially in the palace
structures with its ideology and reinforced this exp-
ression with various symbolic tools representing the
Safranbolu Government House became unusable in consequence a result of a fire in 1976 (URL7) As a result of the fire the house lost its original wooden windows and doors stairs ceiling and floor coverings The stone skeleton of the building however survived The dated 1976 newspaper report seen in Figure 16 (Ulukavak 2017 175) and another newspaper article that presumably belongs to the same year which is currently in the house mention the outbreak of a fire in the house These news also highlight the architectural value of the Government House and its significance for the city Ulukavak (2017 174) describes the the old fortress area damaged in this fire and the significance of the government house with the following words
Yes not only our Government House but our history was burnt Safranbolus Fortress was burnt Fortress was the place where the State was represented for the people of Safranbolu In the daily language of the people of Safranbolu going up to the fortress was tantamount to going to the Government House for an affair Safranbolu was left without its fortress
From this interpretation the public image of the house and the location chosen for the construction of the government house can be read out clearly It is seen that the emphasis on state representation maintained its validity in the 20th century after the Ottoman Period
Figure 16 a) The Newspaper Dated 1976 b) News from a Different Newspaper
Source Ulukavak 2017 175 City History Museum Information Board 2020
In the campus of the Safranbolu Government House there are also Safranbolu Clock Tower and the Old Prison which are other elements of the administrative center According to Acun (2011 259) Safranbolu Clock Tower is one of the oldest clock towers in Anatolia Safranbolu Clock Tower located on the fortress in the government house campus was built between 1794-1797 by Izzet Mehmet Pasha the grand vizier of Selim III who is from Safranbolu As Halaccedil and Oumlzdemir İlhan (2014) state ldquoClock towers which are generally the tallest buildings in the cities they were built were placed next to important public buildings in the squares that are the focal point or on the highest hill of the settlement Clock towers consitituting an urban image are monuments symbols and focal points that decorate cities and townsrdquo
Safranbolu Clock Tower which fits these definitions and was built in the castle before the government house as an important building type of the administrative center demonstrates the demilitarization steps of the power This structure which is an important example of the initial period of demilitarization is easily visible from all sides of the settlement The Old
Prison located in the same campus was built in 1906 during the time of Abduumllhamit II (Figure 17) The architectural design approach of the period prevails in the prison as a building controlled by the power
Figure 17 Safranbolu Clock Tower and Safranbolu Old Prison
Source URL8
4 CONCLUSIONS
The 19th century is the the time period for the Ottoman State in which the process of change and transformation occured and this process pioneered many innovations unlike the previous periods The Tanzimat reforms as the most influential period of the Westernization era constituted the real turning point of these changes With the Tanzimat period the state ideology underwent a change as well The Ottoman dynasty aimed to be visible and declare its existence on the lands under its rule Therefore the changes were not limited to the military and administrative sphere but also reflected in the daily life The political power started to pay attention to the representation of its power and visibility in various ways Architectural activities being the most convenient domain for concrete representation gained speed with the Tanzimat and architecture became a representational element of the power It was observed that concrete architectural artifacts have an important place in the expression of the state power Therefore the political power found expression in the official structures of the state especially in the palace structures with its ideology and reinforced this expression with various symbolic tools representing the sultan and the state In the Ottoman State the effect of the state ideology on the urban space and the building production process was seen in the government houses that emerged as an important manifestation of the late Ottoman ideology During the Tanzimat period where the state used all types of symbolic elements on a large or small scale as an ideological manifestation the government houses shaped by ideology were the most prominent examples of this case Government houses in addition to being built in the neo-classical style which is a specimen of westernization formed an important administrative representation area with respect to the integrity they created with other building types located around them For this it was observed that the high hills commanding the city or large and central areas were preferred aiming to reinforce the existence and domination of the state
When the Safranbolu Government House is examined with the examples discussed it is understood that the similarities in the government houses as a building typology differ according to the size of the settlement unit the budget allocated to the building project the
144
Oumlzmen amp Onur
sultan and the state In the Ottoman State the effect of
the state ideology on the urban space and the building
production process was seen in the government houses
that emerged as an important manifestation of the late
Ottoman ideology During the Tanzimat period whe-
re the state used all types of symbolic elements on a
large or small scale as an ideological manifestation the
government houses shaped by ideology were the most
prominent examples of this case Government houses
in addition to being built in the neo-classical style whi-
ch is a specimen of westernization formed an impor-
tant administrative representation area with respect
to the integrity they created with other building types
located around them For this it was observed that the
high hills commanding the city or large and central are-
as were preferred aiming to reinforce the existence and
domination of the state
When the Safranbolu Government House is examined
with the examples discussed it is understood that the
similarities in the government houses as a building
typology differ according to the size of the settlement
unit the budget allocated to the building project the
use of local materials and local construction styles The
fact that Safranbolu Government House which was
evaluated in the context of ideology-power-architectu-
re became the symbol of the administrative presence in
the city took place as a consequence of the well-organi-
zation of the city of Safranbolu It was the hilly area that
formed a base for the current form of Safranbolu and
started the initial settlement of the city with a military
and administrative status The commanding setup of
this peak point which started with the construction of
the fortress did not lose its importance until the 21st
century The castle which was an important point in
every period when the city passed in hands of various
rules was regarded as a starting point in the period of
Ottoman rule and it was seen that this area was used
as an administrative and military zone
Another noteworthy point with regards to the Saf-
ranbolu Government House is the construction style
which is addressed in the archive documents and em-
phasized in the epitaph of the building In most of the
government houses built by the Ottoman State the
method assumed for construction was resorting to the
assistance of the people When the epitaph of the Saf-
ranbolu Government House is examined it is seen that
the name of the governor of the time was inscribed on
the epitaph as well as the phrase ldquobuilt by helping one
anotherrdquo In this respect Safranbolu Government Hou-
se stands out as one of the rare examples where a local
authority expressed its superiority Deepening the dis-
cussion on the representation of political powers and
ideologies through government houses the form of
construction and manifestation of power to the people
with the help of the people can provide more elaborate
and qualified contributions to the literature
ACKNOWLEDGMENTS
This paper was produced from the unpublished thesis
titled ldquoGovernment Houses as Presentation of Power
and Ideology in the Ottoman State The Case of Safran-
bolu Government Houserdquo It was prepared in the arc-
hitectural program of the Institute of Graduate Studies
of Karabuk University Here we would like to thank
Karabuk University Scientific Research Projects Coor-
dinator for supporting this study as the project coded
ldquoFYL- 2020- 2221rdquo
REFERENCES ACUN H (2011) Osmanli İmparatorluğu Saat Kuleleri Atatuumlrk Kuumlltuumlr Merkezi Yayını İstanbul
AKYUumlREK G (2008) Bilgiyi Yeniden Inşa Etmek Tanzimat Doumlnemi Os-manlı Mimarlığı Doktora Tezi Yıldız Teknik Uumlniversitesi Fen Bilimleri Enstituumlsuuml İstanbul
AKTUumlRE S (1985) Osmanli Devletirsquonde Taşra Kentlerindeki Değişimler Tanzimatrsquotan Cumhuriyetrsquoe Tuumlrkiye Ansiklopedisi- Cilt 4 İletişim Yayın-ları İstanbul
AKTUumlRE S amp ŞENYAPILI T (1976) Safranbolursquoda Mekacircnsal Yapinin Goumlsterdiği Nitelikler ve Koruma Oumlnerilerinin Duumlşuumlnduumlrduumlkleri ODTUuml Mimarlık Fakuumlltesi Dergisi 2(1) 61-96
ALTHUSSER L (2015) İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygitlari (Ccedilev Alp Tuumlmertekin) İthaki Yay İstanbul
AVCI Y (2017) Osmanli Huumlkucircmet Konaklari Tanzimat Doumlneminde Kent Mekacircninda Devletin Erki ve TemsiliTarih Vakfı Yurt Yayınları
CANBULAT İ (2020) Seyahatname ve Yazili Kaynaklarda Safranbolu Safranbolu Ccedilarşırsquosı 98-121
DERİNGİL S (2014) İktidarin Sembolleri ve İdeoloji II Abduumllhamid Doumlnemi (1876-1909) (Ccedilev Guumll Ccedilağalı Guumlven) Doğan Kitap İstanbul
DUumlZENLİ H İ (2012) Mardinrsquode Tarih Bina ve Mimarlik Katmanla-ri 19 yy Huumlkuumlmet Konağindan 21 yy Mimarlik Fakuumlltesine Doumlnuumlşuumlmuumln Hikacircyesi Arredamento Mimarlık 254 64-78
EAGLETON T (1996) İdeoloji (Ccedilev Muttalip Oumlzcan) Ayrıntı Yayınları İstanbul
FINDLEY C V (2011) Tanzimat Tuumlrkiye Tarihi Cilt IV- Modem Duumlnyada Tuumlrkiye 1839-2010 Kitap Yayınevi İstanbul
GOumlL B (2009) Fiziksel Ccedilevrede Egemen Ideoloji ve Direnccedil Yuumlksek Lisans Tezi İstanbul Teknik Uumlniversitesi Fen Bilimleri Enstituumlsuuml İstanbul
GURALLAR YEŞİLKAYA N (2003) Halkevleri İdeoloji ve Mimarlik 2 Baskı İletişim Yayınları İstanbul
HACISALiHOĞLU İ Y (1995) Şehir Coğrafyası Accedilısından Safranbo-lu- Karabuumlk İkilemi Doktora Tezi İstanbul Uumlniversitesi Sosyal Bilimler
145
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
Enstituumlsuuml
HALACcedil H H amp OumlZDEMIR İLHAN S (2014) Kentsel Imge Olarak Saat Kuleleri II Abduumllhamit Han Doumlnemi Saat Kulelerinin İstanbul Dişi Tuumlrkiye Coğrafyasinda Dağilimlari ve Bir Tipoloji Denemesi Humanities Sciences 9(4) 190- 200
KONUK HALACcedilOĞLU N (2018) Tanzimat Sonrasi Osmanli Rumeli Vilacircyetleri Huumlkucircmet Konaklarinda Ideoloji ve Erkrsquoin Mimari Temsili (1839-1922) Doktora Tezi Atılım Uumlniversitesi Fen Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara
MARDİN Ş (2018) İdeoloji İletişim Yayınları İstanbul
MCLELLAN D (2005) İdeoloji (Ccedilev Barış Yıldırım) İstanbul Bilgi Uumlniversitesi Yayınları İstanbul
ORTAYLI İ (1984) Soumlyleşi Osmanlirsquodan buguumlne huumlkucircmet konaklari Mi-marlık 22(5) 3-15
ORTAYLI İ (1985) Batililaşma Sorunu Tanzimatrsquotan Cumhuriyetrsquoe Tuumlr-kiye Ansiklopedisi-Cilt 1 İletişim Yayınları İstanbul
TANOumlR B (1985) Anayasal Gelişmelere Toplu Bir Bakiş Tanzimatrsquotan Cumhuriyetrsquoe Tuumlrkiye Ansiklopedisi- Cilt 1 İletişim Yayınları İstanbul
TANYELİ U (1989) Mimarlikta Ideolojik Amentuuml Mimarlık 27(4) 78- 81
TEKELİ İ (1985) Tanzimatrsquotan Cumhuriyetrsquoe Kentsel Doumlnuumlşuumlm Tan-zimatrsquotan Cumhuriyetrsquoe Tuumlrkiye Ansiklopedisi- Cilt 4 İletişim Yayınları İstanbul
ULUKAVAK K (2017) Bir Safranbolulunun Penceresinden Safranbo-lu (Goumlzlemler-Derlemeler-Denemeler) Karabuumlk Uumlniversitesi Yayınları Karabuumlk
ULUKAVAK K (2020) Safranbolu- Korumada Tarihsel Suumlreccedil Safranbolu Araştırmaları Merkezi Yayınları İstanbul
URL1 Tdv İslacircm Ansiklopedisi (islamansiklopedisiorgtr) Date of access June 2020
URL2 Salt Araştırma Giresun Huumlkuumlmet Konağı- Giresun City Hall (sal-tresearchorg) Date of access November 2020
URL3 Amasya | Eski Tuumlrkiye Fotoğrafları Arşivi (eskiturkiyenet) [Date of access November 2020]
URL4 Edirne 1878 | Eski Tuumlrkiye Fotoğrafları Arşivi (eskiturkiyenet) [Date of access November 2020]
URL5 Edirne Paşakapısı 1900primeler | Eski Tuumlrkiye Fotoğrafları Arşivi (es-kiturkiyenet) [Date of access November 2020]
URL6 httpkarabukgovtrsafranbolu-ilcesi [Date of access November 2020]
URL7 Kent Tarihi Muumlzesi (ktbgovtr) [Date of access November 2020]
URL8 Kent Tarihi Muumlzesi Ve Tarihi Saat Kulesi (ktbgovtr) [Date of ac-cess November 2020]
YAZICI METİN N 2019 Tanzimatrsquotan Cumhuriyetrsquoe Huumlkucircmet Konak-larının İnşa Suumlreci ve Mimarisi Devlet Kapısı Kitabevi İstanbul
146
ldquoThi
s page is left blank for typesettingrdquo
Bu sayfa dizgiden dolayı boş bırakılm
ıstır
147
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021Journal of Awareness Volume Cilt 6 Issue Sayı 3 2021 pp 147-154E-ISSN 2149-6544 httpsjournalsgentrjoa DOI httpsdoiorg1026809joa6306
Received Geliş 30062021 Acccepted Kabul 24072021
Content of this journal is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 International License
Bu derginin iccedileriği Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 Uluslararası Lisansı altında lisanslanmıştır
Corresponding Author Sorumlu Yazar Oumlzge Uysal ŞahinE-mail ozgecomuedutr
CitationAtıf UYSAL ŞAHİN Ouml (2021) Yaşam kalitesi ve kuumlresel iklim değişikliği Journal of Awareness6(3) 147-154 DOI 1026809joa6306
Yaşam kalitesi ve kuumlresel iklim değişikliğiQuality of life and global climate change
Oumlzge Uysal Şahin
Oumlz
Yaşam kalitesi ccediloğu zaman sağlıkla ilişkilendirilse de aslında ccedilok boyutlu bir kavramdır Eğitim ekonomi sağlık ve ccedilevre gibi pek ccedilok faktoumlr tarafından şekillenir O yuumlzden yaşam kalitesi insanın hayatını etkileyen maddi ve manevi koşullardaki iyilik hali olarak tanımlanabilir Eğitim ve sağlıkta kalitenin artması ve adil erişim koşullarının oluşması kişilerin milli gelir seviyelerindeki artışlar teknolojik ilerlemeler ve bunlara eşit erişim imkanları ile ccedilevre kirliliğin boyutu gibi unsurlar hem kişilerin hem de toplumların yaşam kalitelerini belirlemektedir Her ne kadar ccedilevresel bir boyutu olsa da yaşam kalitesini iyileştirmeye dair yaptıklarımız acaba iklim değişikliğini etkilemekte midir Ccediluumlnkuuml insanların yaşamlarını iyileştirmeye dair gerccedilekleştirdikleri faaliyetler ve ulaşmak istedikleri hedefler doğa uumlzerinde bazı tahribatlara yol accedilabilmektedir Oumlrneğin teknolojik imkanların arttırılması kişilerin hayatlarını kolaylaştıran ve toplumların ilerlemesini sağlayan koşullar yaratırken ccedilevre uumlzerinde de pek ccedilok zararı beraberinde getirmektedir Benzer şekilde bir ekonomide sanayi sektoumlruuml ve hizmetler sektoumlruumlnuumln ağırlığının artması kişilerin iktisadi guumlccedillerini arttıran ve yaşam kalitelerini yuumlkselten koşullar yaratırken bir yandan doğal yaşam ve ccedilevre uumlzerinde olumsuz etkiler yarattığı bir gerccedilektir Oumlzellikle sanayileşmenin tarım alanlarını suyu ve havayı kirlettiği pek ccedilok oumlrneğe ccedilok sık rastlanmaktadır Peki o zaman ccediloumlzuumlm nedir Yaşam kalitesini yuumlkseltme amacından vazgeccedilmek mi gerekir Burada yapılması gereken yaşam kalitesini oluşturan unsurları tekrardan ele almaktır Oumlzellikle de guumlnuumlmuumlzde pandemi ile daha da ccedilok konuştuğumuz ldquominimal yaşamrdquo koşullarının oluşturulmasıdır İşte bu ccedilalışmada da yaşam kalitesi kavramı detaylı olarak tartışılarak kuumlresel iklim değişikliği tehdidi karşısında yaşam kalitemizi belirleyen unsurların nasıl olması ve neler yapılması gerektiği sorularına yanıt aranmaktadır
Anahtar kelimeler kuumlresel iklim değişikliği yaşam kalitesi ccedilevre minimal yaşam
Abstract
Although quality of life is often associated with health it is actually a multidimensional concept It is shaped by many factors such as education economy health and environment Therefore quality of life can be defined as the state of well-being in material and spiritual conditions that affect a personrsquos life Increasing the quality of education and health and the creation of fair access conditions increases in national income levels of individuals technological advances and equal access opportunities and the extent of environmental pollution determine the quality of life of both individuals
Doccedil Dr Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Ccedilanakkale Uygulamalı Bilimler Fakuumlltesi Sağlık Youmlnetimi Boumlluumlmuuml Sağlık Ekonomisi Anabilim Dalı Ccedilanakkale TUumlRKİYE e-mail ozgecomuedutr
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
148
UYSAL ŞAHİN
1 GİRİŞ
Kuumlresel iklim değişikliği 21 yuumlzyılın en temel sorun-
larından biridir Atmosferde ısıyı tutan karbondiok-
sit gibi sera gazlarının yarattığı sera etkisiyle beraber
hava deniz ve karadaki sıcaklıkların giderek artmasını
yani kuumlresel ısınmanın duumlnyadaki iklim dengesini de-
ğiştirmesini ifade etmektedir Su baskınları kuraklık
ccediloumllleşme tayfun hortum fırtına gibi meteorolojik olay-
ların artması iklim değişikliğinin sonucudur Bu deği-
şiklik yıllar boyunca insanoğlunun duumlnyadaki varlığı
ve duumlnyayı hor kullanımıyla beraber ortaya ccedilıkmıştır
Duumlnyanın ekolojik dengesi derinden etkilenmiştir Nuuml-
fusun artması fosil yakıtların tuumlketimi toprağın bilinccedil-
siz ve hor kullanımı sanayi ve ticari faaliyetler tekno-
lojik araccedilların ccedileşitlenmesi ve artışı gibi insan menşeli
faaliyetler kuumlresel ısınmayı tetiklemiş ve iklimlerin de-
ğişmesine ortam hazırlamıştır
Kuumlresel ısınma ve kuumlresel iklim değişikliğinin nedenle-
rinden oumlte sonuccedilları ve etkileri daha ccedilok tartışılmıştır
Kuumlresel iklim değişikliyle beraber sağlık fiziksel ccedilev-
re ziraat ve biyosfer gibi alanlarda ortaya ccedilıkan ya da
ccedilıkması muhtemel sorunlarla nasıl baş edileceği araş-
tırılmıştır Kuumlresel iklim değişikliğini oumlnlemek herhal-
de başarılması zor bir hedef olarak duumlşuumlnuumllduumlğuumlnden
ikincil planda kalmıştır İnsanların yaşam kalitesini
etkileyen bu kuumlresel sorunun aslında yaşam kalitesini
oluşturan unsurlardan etkilenip etkilenmediği sorusu
herhalde hiccedil sorulmamıştır İşte bu ccedilalışmanın da te-
mel amacı kuumlresel iklim değişikliğinin yaşam kalitesini
nasıl etkilediği değil yaşam kalitesi ve yaşam kalitesini
oluşturan unsurların kuumlresel iklim değişikliğini nasıl
etkilediği ve bu anlamda yapılması gerekenlerin neler
olduğu sorularına yanıt bulmaktır Bu bağlamda ccedilalış-
mada oumlncelikle yaşam kalitesi kavramının neyi ifade et-
tiği hangi unsurlardan oluşup nasıl oumllccediluumlleceği soruları
uumlzerine odaklanılmıştır Daha sonra yaşam kalitesini
oluşturan unsurların kuumlresel iklim değişikliği uumlzerinde
ne gibi etkiler yarattığına yer verilmiştir Son olarak ise
yapılması gerekenler konusundan bazı ccediloumlzuumlm oumlnerile-
rinde bulunularak ccedilalışma tamamlanmıştır
2 YAŞAM KALİTESİ KAVRAMI
Yaşam kalitesi sorunsalı neredeyse uygarlık kadar eski-
dir Bu kavrama verilen oumlnem ilk kentlerin goumlruumllduumlğuuml
doumlneme kadar dayanmaktadır MOuml 2150 tarihinde ya-
zılan Hammurabi Kanunursquonda bile yaşam kalitesinin
insanlar iccedilin oumlnemli olduğuna youmlnelik bulgulara rast-
lanmaktadır ldquoBir inşaat ustası herhangi bir kişi iccedilin bir
ev inşa eder ustasının yetersizliği ve işini gereği gibi
yapmaması nedeniyle yıkılarak ev sahibinin oumlluumlmuumlne
sebep olursa o evi yapan usta oumllduumlruumlluumlrrdquo Bu kanun
maddesinde yaşam kalitesi vurgusu accedilıkccedila goumlruumllmek-
tedir (Şimşek 2010)
Yaşam kalitesi kavramının felsefi temelleri ise Antik
Yunan doumlnemine dayanmaktadır Platon ve Aristo
mutluluk ve iyi yaşamın ne olduğunu ve nasıl sağlana-
bileceğini sorgulayan başlıca Yunan filozoflarındandır
Platonrsquoun (MOuml 427- 347) ldquoDevletrdquo adlı diyalogunun
uumlccediluumlncuuml kitabında yaşam kalitesine youmlnelik goumlruumlşleri-
nin izlerine rastlanmaktadır Platon bu eserinde ldquohaya-
tın değerirdquo ile ldquoyaşamın suumlresinin mi yoksa kalitesinin
and societies Although it has an environmental dimension do what we do to improve the quality of life affect climate change Because the activities that people do to improve their lives and the goals they want to achieve can cause some destruction on nature For example while increasing technological opportunities creates conditions that make peoplersquos lives easier and societies progress it also brings many harms on the environment Similarly the increase in the weight of the industrial sector and the services sector in an economy creates conditions that increase the economic power of individuals and improve their quality of life while it is a fact that it creates negative effects on natural life and the environment In particular many industrialization activities polluting agricultural areas water and air are very common So what is the solution then Should the goal of quality of life be abandoned What needs to be done here is to reconsider the factors that make up the quality of life In particular it is the creation of ldquominimal livingrdquo conditions that we talk more about with the pandemic today In this study too we discuss the concept of quality of life in detail and seek answers to the questions of how the factors that determine our quality of life should be and what should be done in the face of a global climate change threat
Keywords global climate change quality of life environment minimal life
149
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
mi oumlncelenmesi gerektiğirdquo gibi yaşam kalitesiyle ilgili
olguları oumlzellikle tıbbi accedilıdan oumlrneklerle ele alarak de-
ğerlendirmektedir (Edisan amp Kadıoğlu 2013 1) Bunun
yanında Aristorsquonun (MOuml 384-322) ldquoNikomakhosrsquoa
Etikrdquo isimli ccedilalışması ise yaşam kalitesi kavramının
şekillenmesinde belirleyici olan ilk kaynaklardan biri
olarak kabul goumlrmektedir Ccedilalışmada mutluluğun na-
sıl ortaya ccedilıkıp iyi yaşamın nasıl elde edileceği tartışıl-
maktadır (Fayers amp Machin 2000 24)
Yaşam kalitesi kavramının ilk kez A C Pigou tarafın-
dan 1920 yılında ekonomik refahla ilgili yazmış oldu-
ğu kitapta kullanıldığı goumlruumllmuumlştuumlr Fakat o doumlnemde
dikkate alınmayarak goumlz ardı edilmiştir II Duumlnya Sa-
vaşı sonrası ortaya ccedilıkan yıkım tablosu yaşamın nasıl
iyileştirileceği sorusunu guumlndeme getirmeye başlamış-
tır Yaşam koşullarını duumlzeltme youmlnuumlndeki ccedilabalar
toplumların sanayileşmesi ve modernleşmeyle bera-
ber artış goumlstermiş refahın ve ekonomik gelişmenin
sağlanmasının tek başına yeterli olmadığının farkına
varılmıştır Yaşam kalitesi sağlık durumunu yansıtan
bir goumlsterge olma youmlnuumlyle oumlne ccedilıkmıştır Duumlnya Sağlık
Oumlrguumltuuml ise sağlığın tanımını genişleterek fiziksel psi-
kolojik ve sosyal refah kavramlarını da dahil etmiştir
(Ferrer 2004) Bu bağlamda yaşam kalitesini tanımla-
mak iccedilin kullandığımız sağlık kavramı da hasta olma-
ma halinden oumlte ccedilok boyutlu bir nitelik kazanmıştır
Yaşam kalitesi kavramı guumlnuumlmuumlzde oumlnemli bir de-
vinim sağlayarak ccedilok sayıda unsuru iccedilerecek şekilde
kapsamlı bir hal almıştır Sadece sağlık veya sadece ik-
tisadi youmlnuumlyle değil toplum politika ve teknoloji gibi
diğer sac ayaklarıyla beraber değerlendirilmeye başla-
mıştır Ccediluumlnkuuml yaşamın tuumlm bu unsurların buumltuumlnuumlnden
oluştuğunun farkına varılmıştır Yaşam kalitesinin iyi-
leşmesi adına sağlık ekonomik guumlccedil eğitim teknolojik
imkanlar gibi yaşamımızı belirleyen unsurların iyi hale
gelmesi gerekmektedir
1990rsquolı yıllardan sonra farklı disiplinlerden ccedilok sayıda
araştırmacının ilgisini ccedilekmeye başlayan yaşam kalite-
si kavramı Avrupa Sosyal Modelirsquonin de tamamlayıcı
unsurlarından biri olmuştur Buguumln Avrupa Birliğirsquonin
sosyal politikaya ilişkin temel amacı ldquoyaşam koşulla-
rının iyileştirilmesi ile beraber Avrupa toplumunun
yaşam kalitesini arttırmardquo olarak ifade edilmektedir
(Sapancalı 2009)
Bu kavramın sistematik olarak ele alınmaya başlaması
ise 1996rsquoda İstanbulrsquoda duumlzenlenen Birleşmiş Milletler
İnsan Yerleşimleri Konferansı (Habitat II) ile ldquoherkes
iccedilin yaşam kalitesirdquo ilkesinin benimsenmesiyle birlikte
olmuştur Yaşam kalitesinin ccedilok boyutlu refahı ifade
eden bir kavram olduğu kabul goumlrmeye başlamıştır
Sonuccedil olarak yaşam kalitesi konaklama istihdam
gelir maddi refah ahlaki tutumlar kişisel durum ve
aile hayatı toplumsal destek stres ve krizler bedensel
ve zihinsel sağlık sağlık hizmetleri ccedilalışma koşulları
beslenme mekacircnsal durum siyasi yapılanma eğitim
olanakları ccedilevre gibi birccedilok faktoumlr ve koşul tarafından
şekillenmektedir (Uysal Şahin 2020 1)
Yaşam kalitesi kavramı farklı disiplinlerce ele alınmış
bu bağlamda farklı youmlnleri oumln plana ccedilıkartılarak tanım-
lanmıştır Tıptan felsefeye politikadan ekonomiye ve
sosyal bilimlere kadar birccedilok farklı disiplin yaşam kali-
tesi kavramıyla ilgilenmiştir Kavramın bu ccedilok disiplin-
li veya disiplinler arası yapısı ise tek bir yaşam kalitesi
tanımı yapılabilmesini guumlccedilleştirmektedir
Yaşam kalitesi goumlstergelerinin neler olabileceğine iliş-
kin birccedilok yazar uzman ve kurumlarca yapılan tanım-
lamalar bulunmaktadır Aşağıdaki tabloda en ccedilok oumlne
ccedilıkanlara yer verilmeye ccedilalışılmıştır Bu ccedilerccedilevede lite-
ratuumlrde daha onlarca ccedilalışmaya rastlanmaktadır Her
bir yazarın veya kurumun ele alış şekline goumlre yaşam
kalitesi goumlstergeleri değişiklik goumlstermektedir Fakat
sonuccedil olarak bu goumlstergelerin hem oumlznel değerlendir-
meler hem de nesnel unsurları iccedilerdiği goumlruumllmektedir
150
UYSAL ŞAHİN
Tuumlm bu farklı yaklaşımlar temelinde yaşam kalitesinin
insanın hayatını belirleyen ve etkileyen unsurlardaki
iyilik hali ve yaşamdan memnuniyet duumlzeyinin topla-
mını ifade ettiği soumlylenebilir Yaşam kalitesi hem nesnel
hem de oumlznel kriterlerden oluşmaktadır Nesnel goumlster-
geler (nesnel oumllccediluumlmler) gelir eğitim meslek sağlık ya-
şanılan konut gibi bireyin memnuniyetini sağlayacak
koşulların varlığı ve derecelerini iccedilermektedir Oumlznel
goumlstergeler ise bireyin sahip olduğu bu imkacircnlardan
duyduğu tatmindoyuma youmlnelik değerlendirmeleri
ifade etmektedir (Torlak amp Yavuzccedilehre 2008 29 Die-
ner amp Suh 1997 189)
Yaşam kalitesi bir bireyin ideal yaşamı ile karşılaştı-
rıldığında yaşam koşullarının durumu ve bu koşullar-
dan memnuniyeti yansıtmaktadır Yaşam kalitesinin
değerlendirilmesi bireyin değer sistemine ve yaşadığı
kuumlltuumlrel ccedilevreye bağlıdır (Gilgeous 1998 180) Yaşam
kalitesinin bir bireyin sağlık sorunlarından daha geniş
olduğu unutulmamalıdır Brown (1993) hem politik
hem de felsefi perspektiften yaşam kalitesi algısının
aşağıdaki uumlccedil bakış accedilısına dayandığını ifade etmiştir
(Diener amp Suh 1997rsquoden alıntılanmıştır)
bull İyi yaşamın oumlzellikleri dini felsefi veya diğer
bazı sistemlere dayanan normatif ideallerden
kaynaklanır Oumlrneğin bir bireyin yaşam kalite-
sinin temel unsuru dini değerlere bağlı olarak
başkalarına yardım etmek olabilir
bull Yaşam kalitesinin oumlzuuml bireyin oumlncelikli ihti-
yaccedillarının karşılanmasında yatmaktadır Kay-
nakların az olması nedeniyle insanlar yaşam
kalitelerini artıran şeyleri tercih etmektedirler
Bu nedenle insanlar yaşamlarını kendileri iccedilin
mevcut kaynakları ve kişisel ihtiyaccedillarını dik-
kate alarak duumlzenlerler
bull Yaşam kalitesi bireyin yaşam tecruumlbesi algısıy-
la da ilişkilidir Bir insan yaşamını iyi ve arzu
edilir olarak algılarsa onun durumun da boumlyle
olduğu varsayılabilir Bu accedilıdan bakıldığında
yaşam kalitesinin değerlendirilmesinde temel
kriterler neşe zevk ve yaşamdan hoşnutluktur
Yaşam kalitesi tanımın oluşturulmasında ccediloğu uzman
kalite terimini derecelendirme ile ilişkilendirmekte ve
yaşam kalitesini yuumlksekten duumlşuumlğe iyiden koumltuumlye doğ-
ru değişme goumlstererek derecelendirilmesi gereken bir
kavram olarak ifade etmektedir Dolayısıyla ldquoYaşam
kalitesi iyileşiyorrdquo ve ldquoYaşam kaliteleri bizden daha
koumltuumlrdquo gibi değerlendirmelere ccediloğu ccedilalışmada rastlan-
maktadır Bu bağlamda yaşam kalitesini oumllccedilerek ne
duumlzeyde olduğunu goumlsteren ccedilok sayıda Yaşam Kalitesi
endeksi bulunmaktadır Bu endekslerden oumlne ccedilıkanları
şoumlyledir
bull Birleşmiş Milletler (BM) İnsani Gelişme Endek-
si
bull OECD Daha İyi Yaşam Endeksi
Tablo 1 Yaşam Kalitesi Goumlstergeleri Yaşam Kalitesi Uumlzerine Yapılan
Ccedilalışmalar
Campbell Converse amp
Rodgers (1976)
Glatzer (1987)
Evans (1994) Gregory Johnsto Pratt
Watts amp Whatmore
(2009)
OECD (2015) Daha İyi Yaşam
Endeksi
Eurostat (2019) Yaşam
Kalitesi Goumlstergeleri
Qualıty of Lıfe
Research Unıt (2015)
Yaşam Kalitesi Modeli
Yaşam Kalitesini Oluşturan Unsurlar
Sağlık Yaşam Standardı Memnuniyet Finansal
Durum Barınma Yaşam Koşulları
Fiziksel Durum
Aile Hayatı Hane halkı Geliri Yetenekler İstihdam Gelir Uumlretkenlik Psikolojik
Durum
Ulusal Devlet Barınma Sosyal Ccedilevre Ccedilevre İş Hayatı Sağlık Mental Durum
Arkadaşlık Sağlık Bio-sosyal-fiziksel Statuuml
Fiziksel ve mental durum Sosyal İlişkiler Eğitim Fiziksel
Sahiplik
Barınma İlişki Durumu Ccedilevre Eğitim Eğitim Boş Zaman ve
sosyal ilişkiler Sosyal İccedilerme
İş Aile Hayatı Eğlence Ccedilevre Ekonomik ve fiziksel guumlvenlik
Sosyal Bağlılık
Topluluk Sosyal İlişkiler Boş Zaman Demokrasi Youmlnetişim ve
Temel Haklar İşOkul Hayatı
Maneviyat Din
Toplumsal Guumlvenlik Sistemi
Sosyal Bağlılık Sağlık Doğal Ccedilevre Boş Zaman
Eğlence ve Spor Faaliyetleri
Ccedilevre Yaşam Memnuniyeti
Genel Yaşam Deneyimi
Fiziksel ve Entelektuumlel Gelişim
Finansal Durum İş ve Eğitim Guumlvenlik
Boş Zaman İş-Yaşam Dengesi
Kaynak Tarafımızca derlenmiştir
Tuumlm bu farklı yaklaşımlar temelinde yaşam kalitesinin insanın hayatını belirleyen ve etkileyen unsurlardaki iyilik hali ve yaşamdan memnuniyet duumlzeyinin toplamını ifade ettiği soumlylenebilir Yaşam kalitesi hem nesnel hem de oumlznel kriterlerden oluşmaktadır Nesnel goumlstergeler (nesnel oumllccediluumlmler) gelir eğitim meslek sağlık yaşanılan konut gibi bireyin memnuniyetini sağlayacak koşulların varlığı ve derecelerini iccedilermektedir Oumlznel goumlstergeler ise bireyin sahip olduğu bu imkacircnlardan duyduğu tatmindoyuma youmlnelik değerlendirmeleri ifade etmektedir (Torlak amp Yavuzccedilehre 2008 29 Diener amp Suh 1997 189)
Yaşam kalitesi bir bireyin ideal yaşamı ile karşılaştırıldığında yaşam koşullarının durumu ve bu koşullardan memnuniyeti yansıtmaktadır Yaşam kalitesinin değerlendirilmesi bireyin değer sistemine ve yaşadığı kuumlltuumlrel ccedilevreye bağlıdır (Gilgeous 1998 180) Yaşam kalitesinin bir bireyin sağlık sorunlarından daha geniş olduğu unutulmamalıdır Brown (1993) hem politik hem de felsefi perspektiften yaşam kalitesi algısının aşağıdaki uumlccedil bakış accedilısına dayandığını ifade etmiştir (Diener amp Suh 1997den alıntılanmıştır)
bull İyi yaşamın oumlzellikleri dini felsefi veya diğer bazı sistemlere dayanan normatif ideallerden kaynaklanır Oumlrneğin bir bireyin yaşam kalitesinin temel unsuru dini değerlere bağlı olarak başkalarına yardım etmek olabilir
bull Yaşam kalitesinin oumlzuuml bireyin oumlncelikli ihtiyaccedillarının karşılanmasında yatmaktadır Kaynakların az olması nedeniyle insanlar yaşam kalitelerini artıran şeyleri tercih etmektedirler Bu nedenle insanlar yaşamlarını kendileri iccedilin mevcut kaynakları ve kişisel ihtiyaccedillarını dikkate alarak duumlzenlerler
bull Yaşam kalitesi bireyin yaşam tecruumlbesi algısıyla da ilişkilidir Bir insan yaşamını iyi ve arzu edilir olarak algılarsa onun durumun da boumlyle olduğu varsayılabilir Bu accedilıdan
Tablo 1 Yaşam Kalitesi Goumlstergeleri
Kaynak Tarafımızca derlenmiştir
151
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
bull Avrupa Birliği (AB) Yaşam Kalitesi Endeksi
bull Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml Yaşam Kalitesi Endeksi
bull The Economist Gazetesirsquonin Oluşturduğu Ya-
şam Kalitesi Endeksi (The Economist Quality
of Life Index)
bull Numbeo Yaşam Kalitesi Endeksi
bull Ferrans ve Powers Yaşam Kalitesi Endeksi
bull Mercer Yaşam Kalitesi Endeksi
bull Mutluluğu Oumllccedilmeye Youmlnelik Endeksler vbhellip
Yaşam kalitesini doğrudan veya dolaylı olarak oumllccedilen
bu endeks ve oumllccedilekler uygulayıcılara politikacılara ve
araştırmacılara yol goumlsterici olması adına oumlnemlidir
Endekslerdeki bu ccedileşitlilik bir yandan bize seccedilenek
şansı tanırken bir yandan da başta oumllccediluumlm farklılıkları
olmak uumlzere birtakım sorunlar yarattığı da unutulma-
malıdır
3 YAŞAM KALİTESİ VE KUumlRESEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ İLİŞKİSİ
Suumlrduumlruumllebilirlikle yakından ilişkisi ve suumlrduumlruumllebilirli-
ği konu alan araştırma ve uygulamaların giderek yay-
gın hale gelmesine bağlı olarak yaşam kalitesi tartışma-
ları artış goumlstermiştir Birleşmiş Milletlerrsquoin (BM) ortaya
attığı suumlrduumlruumllebilir kalkınma amaccedilları yaşam kalitesi
kavramının oumlne ccedilıkmasına ve ccedilok boyutlu bir bakış
accedilısıyla ele alınıp tartışılmasına yol accedilmıştır Bu bağ-
lamda BM suumlrduumlruumllebilir kalkınma amaccedillarının yaşam
kalitesini etkileyen pek ccedilok unsuru iccedilerdiği ifade edi-
lebilir Oumlzellikle ldquosağlık ve kaliteli yaşamrdquo gibi yaşam
kalitesini işaret eden net bir amacı iccedilermektedir Bunun
dışında yoksulluğa ve accedillığa son temiz su ve sanitas-
yon nitelikli eğitim insana yaraşır iş ve ekonomik buuml-
yuumlme barış adalet ve guumlccedilluuml kurumlar suumlrduumlruumllebilir
şehirler ve topluluklar ile iklim eylemi gibi yaşam ka-
litesiyle ilişkili 17 amaccedil bulunmaktadır (UNDP 2021)
Bu amaccedillardan da anlaşılacağı uumlzere yaşam kalitesi-
nin ccedilevre ve doğayla ilişkili bir youmlnuuml bulunmaktadır
Bu ccedilerccedilevede ccedilevreyle ve doğayla ilişkili bir kavram
olan yaşam kalitesinin kuumlresel iklim değişikliğiyle de
bağlantılı olduğunu ifade etmek yanlış olmayacaktır O
zaman bu ilişkinin youmlnuuml ve etkisi nasıldır
Genelde literatuumlrde yapılan ccedilalışmalar kuumlresel iklim
değişikliğinin yaşam kalitesini nasıl etkilediğine youmlne-
lik olmuştur Bu etkiyi ise net olarak oumllccedilmek oldukccedila
zor ve oldukccedila karmaşıktır Ama kuumlresel ısınma ve
kuumlresel iklim değişikliğindeki koumltuumlye gidişin yaşam
kalitesini olumsuz etkilediği accedilıktır Yapılan araştır-
malarda bu durumu destekleyen sonuccedillara ulaşılmış-
tır Fakat yaşam kalitesi bu ccedilerccedilevede daha ccedilok sağlık
youmlnuumlyle ele alınmıştır Diğer bir ifadeyle kuumlresel ısın-
manın insan sağlığını nasıl etkilediği uumlzerine daha ccedilok
odaklanılmıştır Bunun yanında ccedilevre ve doğa uumlzerin-
de yarattığı tahribatın da yine detaylı olarak yapılan
ccedilalışmalarda irdelendiği goumlruumllmektedir
Peki acaba yaşam kalitemiz ve yaşam kalitemizi be-
lirleyen unsurlar ccedilevreyi doğayı ve iklim değişikliğini
etkilemez mi Kuumlresel iklim değişikliğinin yarattığı so-
runların ccediloumlzuumlmuuml iccedilin belki de madalyonun tersinden
bakmaya ihtiyaccedil vardır Yaşam kalitemizi belirlediğini
duumlşuumlnduumlğuumlmuumlz unsurların ve bu anlamda gerccedilekleş-
tirilen faaliyetlerin doğaya zarar verici etkiler yarattığı
ccediloğu zaman goumlzden kaccedilmaktadır
Oumlrneğin yaşam kalitesini belirleyen oumlnemli unsurlar-
dan biri kişilerin ekonomik refah seviyelerindeki iyileş-
medir Ekonomik refah seviyesindeki iyileşme yaşam
kalitesinin yuumlkselten bir durum olmakla beraber bu
amaccedilla gerccedilekleştirilen ccedilok sayıda uumlretim faaliyetinin
(kurulan fabrikalar oluşturulan sanayi boumllgeleri yeni
hizmet alanlarının ortaya ccedilıkması ve bunları geliştirme
ccedilabaları vbhellip) istihdam ve geliri arttırıcı youmlnuuml dışında
ccedilevreye ve doğaya verdiği zarar ya yeterince anlaşıla-
mamakta ya da anlaşılsa dahi alınan tedbirler yetersiz
kalmaktadır Her ne kadar son yıllarda suumlrduumlruumllebilir
buumlyuumlme ve kalkınma soumlylemleri ve bu youmlnde ccedilabalar
goumlruumllse de duumlnyanın pek ccedilok yerinde uumlretim faaliyet-
lerinin hala suumlrduumlruumllebilir buumlyuumlme amacına hizmet
edecek şekilde oluşturulabildiği soumlylenemez Ccedilin ABD
gibi duumlnyanın guumlccedilluuml ekonomileri bu youmlndeki uumlretim
faaliyetlerine girişme konusunda ccedilekinik kalmaktadır
Ccediluumlnkuuml hem bunların yuumlksek maliyet getiren faaliyetler
olması hem de uumllkelerin rekabet avantajını kaybetme
riskleri ne yazık ki uumlretim ve beraberinde tuumlketim fa-
aliyetlerinde arzulanan doumlnuumlşuumlmuuml sağlamayı zorlaş-
tırmaktadır Bununla beraber koronaviruumls pandemisi
sonrası ABD ve Avrupa uumllkelerinin suumlrduumlruumllebilir buuml-
yuumlme hedeflerine hizmet edecek ve ccedilevre dostu faali-
yetlere daha ccedilok oumlnem verdikleri ve bu youmlnde ccedilabalar
geliştirdikleri goumlruumllmektedir Bu ccedilerccedilevede 2021 Hazi-
ran ayında gerccedilekleştirilen G7 zirvesinin ana guumlndem
maddelerinden biri iklim değişikliği sorunu olmuştur
(BBC News Tuumlrkccedile 2021) Yine ABD Başkanı Joe Bi-
denrsquoin gelir gelmez iklim değişikliği konusunda karar-
nameleri imzalaması 40 uumllke liderinin katıldığı İklim
Değişikliği Zirvesine ev sahipliği yapması bu konudaki
hassasiyetlerin arttığını goumlstermektedir
Yaşam kalitesini belirleyen unsurlardan bir diğeri ise
152
UYSAL ŞAHİN
teknolojik ilerlemeler ve bunlara erişim ve kullanımın-
daki kolaylıktır Teknoloji ve iletişim alanlarındaki ge-
lişmeler eğitim ve sağlık hizmetleri gibi yaşam kalite-
siyle ilişkili diğer alanların kalitesini de etkilemektedir
Soumlz konusu hizmetleri daha nitelikli etkin ve vatandaş
odaklı bir yapıya doumlnuumlştuumlrmektedir Fakat teknolojik
ilerlemelerin iklim değişikliğini belirleyen ccedilevre ve
doğa uumlzerindeki zararlı etkileri goumlz ardı edilmekte-
dir Bu konuya dair ccedileşitli uzmanların ve sivil toplum
kuruluşlarının itirazları ve teknolojinin hayatımızdan
muumlmkuumln olduğunca uzak tutulması gerektiğine dair
soumlylemleri olsa da bu durum yaşanan ilerlemeyi ve
teknolojinin hayatımızı giderek ccedilevrelemesini engel ol-
maya yetmemektedir İnsanların bu konudaki alışkan-
lıklarını değiştirememektedir Teknoloji bağımlısı bir
yaşam insanoğlunun gerccedileği haline gelmiştir
Bunun yanında tıbbi ilerlemeler de yaşam kalitesi adı-
na oldukccedila oumlnemlidir Sağlık konusunun yaşam kali-
tesinin en temel unsurlarından biri olduğu bilindiğine
goumlre sağlık alanıyla ilgili yaşanan her gelişme ve iler-
leme insanların yaşam kalitelerini iyileştirmek adına
etkilidir O yuumlzden oumlzellikle ilaccedillar ve aşılardaki geliş-
meler ile tıp teknolojisindeki ilerlemelerin yaşam kali-
tesinin iyileşmesi adına belirleyici olduğu soumlylenebilir
Bu durum insan sağlığı iccedili oumlnemli olmakla beraber
insan oumlmruumlnuumln uzamasının doğadan yararlanma suumlre-
sini arttırması ve bu tıbbi faaliyetlerin ve tıbbi atıkların
doğa uumlzerindeki etkisi doğal yaşamı ve doğanın den-
gesini bozmaktadır Doğanın dengesinin değişmesi ise
kuumlresel ısınmayı ve iklim değişikliğini tetiklemektedir
Yaşam kalitesini iyileştirmek iccedilin iyi olduğu varsayılan
sağlık alanındaki ilerlemelerin doğa ve ccedilevre uumlzerinde-
ki olumsuz etkileri aslında yaşam kalitesini gerccedilekten
iyileştiriyor mu sorusunu da guumlndeme getirmektedir
Benzer şekilde yaşam kalitesine adına oumlnemli olan
kentleşme ve konut koşulları da doğa uumlzerinde tahri-
batlara yol accedilmaktadır Ormanlık alanlar ve tarım alan-
ları giderek yok olmaktadır Artan nuumlfus ccedileşitlenen
ihtiyaccedillar şehirleşme arzusu sanayileşmeyle beraber
gelen kentleşme gibi gelişmeler insanların yaşam tar-
zını değiştirmiştir Kentleşmenin ve insanların barın-
ma ihtiyaccedillarının iyileşmesi kişilerin sağlığı verimi ve
yerleşim koşullarının iyileşmesi adına oumlnemli olmakla
beraber doğaya olan duyarlılığı azalttığı ifade edilebi-
lir Daha iyi bir yaşam kalitesinin buumlyuumlk ve iyi evlerde
oturmak luumlks binalarda ccedilalışmaktan geccediltiğini duumlşuumlnen
insanlar son doumlnemdeki koronaviruumls pandemisiyle
beraber doğanın onlardan nasıl intikam aldığını goumlr-
muumlştuumlr Kentleşme ve artan konut talebiyle beraber
doğanın tahrip edilmesi dengeleri ve kuumlresel iklim de-
ğişikliğini olumsuz youmlnde etkilemektedir
Sonuccedil olarak ccedilevreye dair iyileşmeleri de buumlnyesinde
barındıran ve suumlrduumlruumllebilirlik kaygısı giderek oumlne ccedilı-
kartılan bir kavram olan yaşam kalitesini belirleyen ve
yukarıda soumlzuumlnuuml ettiğimiz unsurların doğanın dengesi
ve iklim değişikliği uumlzerindeki negatif etkilerinin goumlz
ardı edildiği anlaşılmaktadır Yaşam kalitesine dair
unsurlardaki iyileşmeyle beraber tuumlm sorunların ccediloumlzuuml-
leceği duumlşuumlnuumllmektedir Ama sorunların asıl kaynağı
yaşam kalitemizi arttıran unsurlardır Bu unsurlarda-
ki iyileşmeler doğanın dengesine zarar verici ortam
yaratmaktadır O zaman ccediloumlzuumlm nedir Gerccedilekten ce-
vaplaması zor bir sorudur Fakat sorunun temel cevabı
yaşam kalitemizin iccedileriği kuumlresel iklim değişikliğini
duumlşuumlnerek yeniden kurgulanmalıdır
4 SONUCcedil VE OumlNERİLER
Kuumlresel iklim değişikliğinin doğa ve yaşamlarımız
uumlzerinde yarattığı ve yaratacağı etkiler genel kabul gouml-
ren bir gerccedilek haline gelmiştir Bu durumu oumlnlemek
en azından kuumlresel iklim değişikliğinin ortaya ccedilıkışını
geciktirmek ya da etkisini en aza indirmek gerekmek-
tedir Ama burada sorulması gereken en oumlnemli soru
bunun nasıl yapılacağıdır Yaşam kalitemizi guumln geccedil-
tikccedile koumltuumlleştirecek bir durum olan kuumlresel ısınma ve
beraberinde getirdiği iklim değişikliğiyle nasıl muumlca-
dele edilmelidir
Aslında bu oumlnemli sorunun yanıtı oldukccedila basit ama
hayat bulması oldukccedila zordur Yaşam kalitemizi belir-
lediğini duumlşuumlnduumlğuumlmuumlz unsurları yeniden goumlzden ge-
ccedilirmemiz gerekmektedir Diğer bir ifadeyle yaşam ka-
litesi kavramı yeniden tanımlanmalıdır Bizim yaşam
kalitemiz adına gerekli ve oumlnemli olduğunu duumlşuumlnduuml-
ğuumlmuumlz unsurların aslında doğaya ne kadar zarar ver-
diğini yukarıda bahsettiğimiz oumlrnekler ccedilerccedilevesinde de
goumlrduumlk Yaşamımızı kolaylaştıran teknolojik uumlruumlnlerin
duumlnyamızı teknolojik bir ccediloumlpluumlk haline getirmesi elekt-
rik su ve barınma ihtiyaccedillarımızı maksimum seviyede
karşılamaya ccedilalışmamız ve doğadan hoyratccedila yararlan-
mamız gibi durumlar doğanın dengesini bozarak kuumlre-
sel iklim değişikliğine ortam hazırlamaktadır
Peki o zaman yaşam kalitemiz ve onu belirleyen un-
surlar neler olmalıdır Oumlncelikle yaşam tarzlarımızda
koumlkluuml değişiklikler yapmaya ihtiyaccedil vardır Bu anlam-
da oumlne ccedilıkan oumlneri ise insanların muumlmkuumln olduğun-
ca minimal bir yaşam tarzına youmlnelmesidir Minimal
153
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
yaşam tarzı aşırı ve gereksiz tuumlketimin yapılmadığı
temel gereksinimleri karşılamaya odaklanan teknolo-
jinin muumlmkuumln olduğunca az yer tuttuğu ccedilevre dostu
bir yaşam tarzını ifade eder Tuumlketimin sınırlı duumlzeyde
bu bağlamda uumlretimin de sınırlı duumlzeyde olacağı bir ya-
şam tarzıdır Tabi uumlretimi kısmak ne kadar muumlmkuumln
olacaktır Belki uumlretimi kısmaktan oumlte yapılması gere-
ken uumlretim modellerinde değişiklik yapmaktır Ccedilevre-
ye duyarlı suumlrduumlruumllebilir uumlretim modelleri her sektoumlrde
oumlncelikli hale getirilmelidir Bu bağlamda oumlzellikle buuml-
yuumlk şirketler ve uumllkeler kuumlresel ısınma ile muumlcadelede
teknolojik uumlretimin ve tuumlketimin kısılmasına ccedilok sıcak
bakmamaktadır Şirketlerin kar kaybı huumlkuumlmetlerin
ise siyasi kaygıları bunun temel nedenidir Bu kapsam-
da uzun vadede hem karlı hem verimli hem de ccedilevreci
ccediloumlzuumlmler sunacak teknolojilerin yaratılması oumlnemlidir
Tuumlm bu değişim suumlrecinde huumlkuumlmetlere oumlnemli gouml-
revler duumlşmektedir Gerekli hukuki duumlzenlemeler ya-
pılmalı denetim ve yaptırım mekanizmaları iyi ccedilalıştı-
rılmalıdır Uumlretimdeki değişimin yansıması tuumlketimde
de goumlruumllecektir Yine huumlkuumlmetler bu anlamda her tuumlr
araccediltan yararlanmalıdır Geri doumlnuumlşuumlm alışkanlığı op-
timal ve minimum duumlzeyde tuumlketim tercihi ccedilevreye
daha duyarlı davranma gibi vatandaşların tutum ve
davranışlarını değiştirme konusunda gerekli adımlar
atılmalıdır Huumlkuumlmetler bu anlamda kamu spotları
duumlzenleyici ve denetleyici mekanizmalara başvurma-
lıdır Bu oldukccedila zor bir suumlreccediltir ve gerccedilekleştirilmesi
zaman alacaktır Ama kararlılıkla yılmadan siyasi ve
ekonomik kaygıların muumlmkuumln olduğunca geri plana
atılarak ccedilizilen bir strateji insanlık adına ccedilok buumlyuumlk bir
faydayı ve oldukccedila oumlnemli bir başarıyı sağlayacaktır
Ayrıca bu stratejinin ulusal değil kuumlresel bir strateji ha-
line getirilmesi gerekmektedir Sadece birkaccedil devletin
izleyeceği bu youmlnluuml politikalar ldquogemisini kurtaran kap-
tanrdquo durumunu yaratmaz Yaratılan etki sınırlı kalır
Oumlnemli olan tuumlm duumlnya uumllkelerinin benzer bir strate-
jiyle suumlrduumlruumllebilir uumlretim ve tuumlketimi benimsemesidir
Son yıllarda ABD Kanda ve Avrupa Birliği gibi geliş-
miş uumllke ve birliklerin bu anlayışı giderek benimseyip
hayata geccedilirmeye başladığını goumlrmekteyiz
2020 yılında hayatımıza giren koronaviruumls pandemi-
si ise doğanın bizden nasıl intikam aldığını goumlsterdi
Hayatlarımızın normal akışlarında koumlkluuml değişiklikler
meydana gelirken başta sağlık olmak uumlzere eğitim
ekonomi ve ulaşım gibi pek ccedilok alanda oldukccedila sıkıntılı
guumlnler yaşandı Hala da bu değişimlerin ve sıkıntıların
etkilerini goumlrmekteyiz Bununla beraber son guumlnlerde
denizlerimizde goumlruumllen muumlsilaj sorunu da yine doğa-
nın intikamının bir başka oumlrneğidir Doğa guumln geccediltikccedile
onu acımasızca kullanmamızın intikamını bizlerden
almakta hem kendine hem de bizim hayatlarımıza za-
rar vermektedir Yaşam kalitemizi etkileyen bu suumlreccedil
doğanın dengesinde bozulma ve kuumlresel iklim değişik-
liği olarak karşımıza ccedilıkmaktadır Bizler suumlreccedilte bu du-
rumun daha ccedilok farkına varmaya başladık ve giderek
doğaya doumlnen yaşam tarzlarını benimsemeye youmlneldik
Şehirlerin kalabalığı guumlruumlltuumlsuuml zorlukları ve yoğun tuuml-
ketim furyasından ccedilıkarak doğada daha az tuumlketmeyi
ccedilevreye duyarlı olmayı tercih eder hale geldik
Burada oumlnemli olan birkaccedil nokta var Oumlncelikle tuuml-
ketim alışkanlıklarımızı değiştirerek ldquominimal bir ya-
şamrdquo tarzını seccediltiğimizde bunun kitlesel bir değişim
olması gerekmektedir Azınlık diyeceğimiz insanın
bunu yapması uumlretim ve tuumlketim kalıplarını değiştir-
mek adına yeterli olmayacaktır Ayrıca devletler bu
anlamda gerekli ortamı hazırlamalıdır Eğitim sağlık
ulaşım gibi her sektoumlruumln minimal bir yaşam tarzına
hizmet edecek şekilde kurgulanması gerekmektedir
Daha butik okullar hastaneler inşa edilmeli teknolo-
jiden minimal duumlzeyde faydalanılmalı tarımsal uumlretim
geliştirilip maksimum duumlzeyde desteklenmeli konut
giyim ve ulaşım gibi alanlarda minimum ihtiyaccedilları gi-
derecek tercihler yapılmalıdır Bu bir devlet politikası
ve hatta kuumlresel bir politika haline getirilmelidir Her
ne kadar gerccedilekleştirilmesi uumltopik bir durum gibi gouml-
ruumllse de en azından bunun niyetine girilmesi ve gerekli
adımların atılmaya başlaması oumlnemlidir Son doumlnemde
koronaviruumls pandemisinin yarattığı etki unutulmamalı
ve insanların aslında bu değişimi goumlsterebilecekleri an-
laşılmıştır Kararlılık doğru strateji duumlzen ve denetim
bunun kilit unsurlarıdır
KAYNAKCcedilABBC News Tuumlrkccedile (2021) G7 zirvesi Hangi uumllkeler katılıyor guumlndemde neler var httpswwwbbccomturkcehaberler-dunya-57437212 (Erişim Tarihi 20062021)
BROWN MM (1993) Philosaphical Studies of Home Economics in the United States Basic Ideas by Which Home Economists Understand Them-selves East Lansing MI Michigan State University USA
CAMPBELL A CONVERSE PE amp RODGERS WL (1976) The Qu-ality of American Life Perceptions Evaluations and Satisfactions New York Russell Sage Foundation
DIENER E amp SUH E (1997) Measuring Quality of Life Economic So-cial and Subjective Indicators Social Indicators Research 40(1) 189-216
EDİSAN Z amp KADIOĞLU FG (2013) Yaşam Kalitesi Kavramının Antik Doumlnemdeki Oumlncuumllleri Lokman Hekim Journal 3(3)1-4
154
UYSAL ŞAHİN
EUROSTAT (2019) ldquoQuality of Life Indicatorsrdquo Eurostat Statistics Explai-ned httpseceuropaeueurostatstatistics-explainedindexphpQuality_of_life_indicators (Erişim Tarihi 22092021)
EVANS D R (1994) Enchanging the Quality of Life in the Population at Large Social Indiactor Research 33(1) 47-88
FAYERS P M amp MACHIN D (2000) Quality of Life Assessment Analy-sis and Interpretation 1st ed Chichester John WileyampSons
FERRER A (2004) Hapiness Quantified A Satisfaction Calculate Approa-ch Oxford Oxford University Press
GILGEOUS V (1998) Manufacturing Managers Their Quality of Working Life Integrated Manufacturing Systems 9 173-181
GLATZER W (1987) ldquoComponents of Well-Beingrdquo in AC MICHALOS (Ed) German Social Report Living Conditions and Subjective Well-Being 1978-1984 25-33
GREGORY D JOHNSTON R PRATT G WATTS M amp WHATMORE S (2009) ldquoQuality of Liferdquo Dictionary of Human Geography 5th Edition Oxford Wiley-Blackwell
OECD (2015) OECD Better Life Index httpwwwoecdbetterlifeindexorg11111111111 (Erişim Tarihi 19092019)
QUALITY OF LIFE RESEARCH UNIT (2015) The Quality of Life Model University of Toronto httpsitesutorontocaqolqol_modelhtm (Erişim Tarihi 11062019)
SAPANCALI F (2009) Toplumsal Accedilidan Kentsel Yaşam Kalitesi İzmir Altın Nokta Basın Yayın
ŞİMŞEK Ş (2010) Youmlnetim ve Organizasyon Konya Eğitim Akademi Ya-yınları
TORLAK ES amp YAVUZCcedilEHRE SP (2008) ldquoDenizli Kent Yoksullarının Yaşam Kalitesi Uumlzerine Bir İncelemerdquo Ccedilağdaş Yerel Youmlnetimler Dergisi 17 (2) 23-44
UNDP (2021) Sustainable Development Goals httpswwwtrundporgcontentturkeytrhomesustainable-development-goalshtml (Erişim Tarihi 27052021)
UYSAL ŞAHİN Ouml (2020) Yaşam Kalitesi-Kamu Maliyesi Kalitesi İlişkisi Avrupa Birliği ve Tuumlrkiye Uumlzerine Bir İnceleme Ccedilanakkale Rating Academy Publishing
155
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021Journal of Awareness Volume Cilt 6 Issue Sayı 3 2021 pp 155-164E-ISSN 2149-6544 httpsjournalsgentrjoa DOI httpsdoiorg1026809joa6307
Received Geliş 05072021 Acccepted Kabul 30072021
Content of this journal is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 International License
Bu derginin iccedileriği Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 Uluslararası Lisansı altında lisanslanmıştır
Corresponding Author Sorumlu Yazar Mehmet Fatih KaraguumllE-mailfkaragulcomuedutr
CitationAtıf DİVİTCİOĞLU G amp KARAGUumlL M F (2021) Zeytin ccedilekirdeği kuumlluumlnuumln artistik seramik sırlarında kullanımı Journal of Awareness 6(3) 155-164 DOI 1026809joa6307
Zeytin ccedilekirdeği kuumlluumlnuumln artistik seramik sırlarında kullanımı
Usage olive seed ash in artistic ceramic glazes
Guumllşah Divitcioğlu1 Mehmet Fatih Karaguumll2
Oumlz
Ccedilanakkalersquode Olea europea oleaster ve Olea europea sativa olmak uumlzere iki tuumlr zeytin yetişmektedir Ccedilanakkalersquode ilk zeytincilik faaliyetleri Ayvacık ilccedilesindeki Kuumlccediluumlkkuyursquoda yer alan antik Gargara kentinde gerccedilekleşmiştir Boumlylelikle Ccedilanakkale iccedilin zeytin tarımının MOuml 6 yy a tarihlendirilebileceğini oumlnerebiliriz Oumlzellikle Akdeniz havzasında yetiştirilen zeytin antik ccedilağlardaki ccedilok tanrılı dinlerde ve rahmani dinlerde oumlnemli bir yere sahiptir Zeytin insanlık tarihi boyunca kullanılabilirlik oumlzellikleri nedeniyle ccedilok eski doumlnemlerden itibaren zirai bir uumlruumln olarak hayatımızın vazgeccedililmez parccedilalarından birisi olmuştur Bu nedenle makalenin ana konusunu zeytin ccedilekirdeğinden uumlretilen kuumll sırları oluşturmaktadır ve seramik uumlretiminde kullanılan artistik sırlar arasında değerlendirilirler Bu kuumlllerin elde edilmesinde organik olan herhangi bir hammaddenin yanmış olan kuumllleri kullanılabilir Yaşadığımız Ccedilanakkale coğrafyası ile bağ kurup yerel bir değer olan zeytine oumlnem ccedilekmek adına daha oumlnce ccedilalışılmamış olan zeytin ccedilekirdeği kuumlluuml araştırmamızı gerccedilekleştirme noktasında teşvik edici olmuştur Antik Troas boumllgesinde yer alarak efsanelere kaynaklık eden ve mitolojide Troia gibi bir değeri buumlnyesinde taşıyan Ccedilanakkale genelinde yaygın olan zeytin ve zeytinden elde edilen kuumll seramik sırlarıyla bağlantılı yerel bir değer olması nedeniyle oumlzellikle seccedililmiştir
Anahtar kelimeler seramik artistik kuumll sırı zeytin kuumlluuml
1 Oumlğrenci Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Entitisuuml (Mezun) Seramik ASD Ccedilanakkale TUumlRKIYE e-mail zeynepgulsah0gmailcom
2 Prof Dr Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Guumlzel Sanatlar Fakuumlltesi Seramik ve Cam Boumlluumlmuuml Ccedilanakkale TUumlRKIYE e mail fkaragulcomuedutr
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
Bu makale Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Seramik ASD da Guumllşah Aksoy tarafından 10062019 tarihinde hazırlanan ve 25062019 tarihinde enstituuml muumlduumlrluumlğuumlnce onaylanan ldquoAnadolursquoda Artemis Kuumlltuuml Ve Seramik Sanatına Yansımasırdquo adlı tezden tuumlretilmiştir
156
Divitcioğlu amp Karaguumll
1 GİRİŞ
Zeytin insanlık tarihi boyunca kullanılabilirlik oumlzellik-
leri nedeniyle ccedilok eski doumlnemlerden itibaren zirai bir
uumlruumln olarak hayatımızın vazgeccedililmez parccedilalarından
birisi olmuştur Sağlık youmlnuumlnden ccedilok oumlnemli bir ham-
madde kaynağı olan zeytinin bu youmlnuuml makale konusu
dışında tutulmuş oumlzellikle antik ccedilağlardan guumlnuumlmuumlze
seramik uumlretiminde doğrudan ya da dolaylı olarak zey-
tinin kullanımına değinilmiştir Makalenin ana konu-
sunu ise zeytin ccedilekirdeğinden uumlretilen kuumll sırları oluş-
turmaktadır
Kuumll sırları seramik uumlretiminde sanatsal ve goumlrsel zen-
ginlikler sunan artistik sırlar arasında değerlendirilir-
ler Bu kuumlllerin elde edilmesinde organik olan herhangi
bir hammaddenin yanmış olan kuumllleri kullanılabilir
Konu ile ilgili yurdumuzda yapılmış olan ccedilalışmalar
incelendiğinde kayın akasya meşe asma elma guumlr-
gen kavak kiraz zeytin ve ceviz ağaccedillarının kuumlllerinin
kullanıldığı (Guumlneş 2014 95-143) ccedilam ağacı (Guumlneş
2014 95-143 Alkan 1998 5) patlıcan dalı (Tizgoumll ve
diğ 2016 11-20) ceviz kabuğu ve soya fasulyesi (Al-
kan 1998 6-7) guumll posası (Uumlnal ve diğ 2020 90-104)
kestane kabuğu (Kubat 2020 61-70) patates kabuğu
(Şoumllenay ve diğ 2020 61-70) şeker pancarı kuumlspesi
(Sarnıccedil vd diğ 2007 1100-1106) gibi doğal atıkların
geri doumlnuumlşuumlmle kuumll sırlarının uumlretiminde kullanılabil-
diği goumlruumllmuumlştuumlr Yurt dışında gerccedilekleştirilen paralel
ccedilalışmalar incelendiğinde ise kullanılan kuumlllerin kendi
aralarında karıştırılarak farklı terkipler oluşturduğu da
tespit edilmiştir Kimi zaman da yabancı yayınlardaki
sır reccediletelerinde yalnızca kuumlller olarak belirtilmişler-
dir Phil Rogers kitabında (20033133343537) verdiği
sır reccediletelerinde kuumll odun kuumlluuml karışık kuumll tabirlerini
kullanmanın yanı sıra Soji Hamadarsquonın sır reccediletesin-
de kullandığı ccedilam kuumlluuml ve Carol Metcalfersquonin sır reccedile-
tesinde kullandığı yıkanmış keten tohumu kuumlluumlne de
kitabında yer vermiştir (2003 2529) Yaşadığımız Ccedila-
nakkale coğrafyası ile bağ kurup yerel bir değer olan
zeytine oumlnem ccedilekmek adına daha oumlnce ccedilalışılmamış
olan zeytin ccedilekirdeği kuumlluuml ise araştırmamızı gerccedilekleş-
tirme noktasında teşvik edici olmuştur
Oumlzellikle Akdeniz havzasında ziraatı yapılan zeytin
hem antik ccedilağlardaki ccedilok tanrılı dinlerde hem de rah-
mani dinlerde oumlnemli bir yere sahiptir Yunan mito-
lojisinde tanrıccedila Athena zeytini antik Atina kentine
hediye olarak vermiştir (Hepoğlu ve diğ 2019 4-6)
MS 4-70 yılları arasında yaşayan Romalı yazar Colu-
mella zeytin ağacını ağaccedilların atası olarak değerlen-
dirip ilk kutsal ağaccedil olarak belirtmiştir (Nahya 2011
88 İplikccedili ve diğ 2018 14 Goumlkccedile ve diğ 2020 148)
Tevratrsquotaki ldquoAma ben Tanrırsquonın evinde yeşeren zeytin
ağacı gibiyim sonsuza dek Tanrırsquonın sevgisine guumlveni-
rimrdquo (Mezmurlar 528) ifadesi zeytin ile Tanrının ba-
ğını oumlnemli bir biccedilimde ortaya koymaktadır ldquo Eğer
koumlk kutsalsa dallar da kutsaldır Ama zeytin ağacının
bazı dalları kesildiyse ve sen yabani zeytin filizi ola-
rak onların yerine aşılanıp oumlz ağacın semiz koumlkuumlne or-
tak oldunsa ortak oldunsa dallara karşı oumlvuumlnme Eğer
oumlvuumlnuumlyorsan unutma ki sen koumlkuuml taşımıyorsun koumlk
seni taşıyorrdquo (Romalılara Mektup 1116-24) İfadesi
ile İncilrsquode zeytinin kutsiyeti uumlzerinde durulmuştur
Kurrsquoan-ı Kerimrsquode ise zeytinden ldquoMuumlbarek bir ağaccediltan
ne doğuya ne de batıya ait olan zeytin ağacından tutuş-
turulur Bu ağacın yağı ateş dokunmasa bile nerdeyse
aydınlatacak (kadar berrak) tırrdquo (Nur Suresi 35 Ayet)
şeklinde bahsedilerek zeytinyağının oumlnemi vurgulan-
mıştır İslamiyetrsquote zeytin ağacı uumlzerine yemin edildiği
Abstract
Two types of olives Olea europea oleaster and Olea europea sativa are grown in Ccedilanakkale The first olive growing activities in Ccedilanakkale took place in the ancient Gargara city in Kuumlccediluumlkkuyu in Ayvacık district Thus olive farming for Ccedilanakkale in the 6 th century BC We can suggest that it can be dated to a Olives especially grown in the Mediterranean basin have an important place in polytheistic and celestial religions in ancient times Olive has been one of the indispensable parts of our lives as an agricultural product since ancient times due to its usability features throughout human history For this reason the main subject of the article is ash glazes produced from olive pits and they are considered among the artistic glazes used in ceramic production Burnt ashes of any organic raw material can be used to obtain these ashes It has been an incentive for us to carry out our research on olive ash ash which has not been studied before in order to connect with the geography of Ccedilanakkale where we live and to draw attention to the local value of olive Olive and olive ash which is common in Ccedilanakkale which is located in the ancient Troas region and is the source of legends and carries a value like Troia in mythology was especially chosen because it is a local value associated with ceramic glazes
Keywords ceramic artistic ash glaze olive ash
157
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
de bilinmektedir (Goumlmeccedil 2003 88 Ateş 2012 59) Zey-
tin Nuh tufanının sonunda hayatta kalan insanlara
yeni bir başlangıccedil muumljde olarak gagasında zeytin dalı
getiren kuş (guumlvercin) sembolizmi ile barışın evrensel
simgesi olarak uluslararası anlamda sosyal hayatımız-
da yer etmiştir Bu bağlamda zeytin ve seramik arasın-
da bağ kuran kuumll sırlarında zeytin ccedilekirdeğinin kullanı-
mı araştırma ccedilalışmamızı gerccedilekleştirmede etken olan
bir diğer nedendir
2TROAS ZEYTİN VE ARTEMİS
İlyadarsquoda konu edilen Troia savaşında Troiarsquolıların
muumlttefiki olan Artemis Anadolursquolu bir tanrıccediladır Ar-
temis doğa ve hayvanların koruyucusu olarak bilin-
mesinin yanı sıra bitki acirclemi ve şifa ile yakından ilgi-
lenmiştir Artemisrsquoin bitki totemleri arasında zeytin
bulunmaktadır Antik Troas boumllgesinde yer alarak
efsanelere kaynaklık eden ve mitolojide Troia gibi bir
değeri buumlnyesinde taşıyan Ccedilanakkale genelinde yay-
gın olan zeytin ve zeytinden elde edilen kuumll seramik
sırlarıyla bağlantılı yerel bir değer olması nedeniyle
oumlzellikle seccedililmiştir Rivayete goumlre zeytin Artemisrsquoin
en sevdiği ağaccedillardan birisi olarak goumlsterilmektedir
Bunun nedeni ise zeytin yaprağının ay ışığı altındaki
guumlmuumlşi rengidir Zeytinin Artemis ile bağlantısının
bir diğer nedeni Artemisrsquoin doğum guumlnuuml olarak kabul
edilen mayıs ayında (Şahin 2013145) zeytin ağaccedilları-
nın guumlzel kokulu ccediliccedileklerle bezeli olmasıdır (URL 1)
Makale kapsamında oluşturulan heykellerin yeşil renk
kuumll sırla sırlanmış olması ise zeytin ağaccedillarını semboli-
ze etmektedir
Ccedilanakkalersquode Olea europea oleaster (delice) ve Olea
europea sativa (ehli) olmak uumlzere iki zeytin tuumlruuml yetiş-
mektedir Ilgarrsquoın belirttiğine goumlre Ccedilanakkalersquodeki ilk
zeytincilik faaliyetleri Ayvacık ilccedilesindeki Kuumlccediluumlkku-
yursquoda yer alan antik Gargara kentinde gerccedilekleşmiştir
(Ilgar 201619) Yunan kolonizasyonu oumlncesi Ege kıyı-
larının Ccedilanakkale topraklarına Anadolu halklarından
Lelegrsquolerin yerleştikleri ve Gargararsquoda (Strabon 13
5658 141-142) yaşadıkları bilinmektedir ve Cookrsquoa
goumlre Gargara kentinin MOuml 6 yy a tarihlenen (Cook
1973 255-261) şehir duvarları ve tapınak temelleri
kentin tarihi geccedilmişi hakkında net bilgi vermektedir
Boumlylelikle Ccedilanakkale iccedilin zeytin tarımının MOuml 6 yy a
tarihlendirilebileceğini oumlnerebiliriz
Şekil 1 Boyunlu amfora
Kaynak Londra British Museum B 226
(httpswwwbritishmuseumorgcollectionobje-
ctG_1837-0609-42)
Antik ccedilağdaki zeytin tarımına ait goumlrsel kanıtları se-
ramik yuumlzey bezemelerinde de goumlrebilmekteyiz MOuml
520-510 yıllarına tarihlenen ve Antimenes ressamı ta-
rafından şekillendirilmiş olan boyunlu amforanın yuuml-
zeyinde yer alan siyah figuumlr tekniğindeki grup figuumlr
zeytin hasadı yapan iki erkek ve iki ccedilocuğu betimle-
mektedir (Bkz Şekil 1) Bu seramik betimlemesinden de
anlaşıldığı kadarıyla zeytin hasadında makineleşme
haricinde bir değişiklik olmamıştır Yetişkin erkeklerin
ellerindeki sopalarla zeytin tanelerini duumlşuumlrduumlkleri
doumlkuumllen zeytinleri ve ağacın tepesindeki ulaşılması zor
yerdeki zeytin tanelerini elle toplayan genccedillerin faali-
yetleri guumlnuumlmuumlzde de devam etmektedir
Serdaroğlursquonun (1994) belirtmesine goumlre antik ccedilağda
siyah figuumlrluuml seramiklerin pişirim sırasında uğradıkları
reduumlksuumlyon suumlreciyle buumlruumlnduumlkleri etkili parlak goumlz
alıcı siyah rengin (firnis) antik ccediloumlmlekccedililerin pişirim sı-
rasında kullandıkları yaş zeytin dallarını reduumlksiyonu
gerccedilekleştirmek iccedilin fırının iccediline atmış olmalarından
kaynaklanmaktadır Bahsedilen zeytin dalının reduumlksi-
yonda kullanılması suumlreci budanarak seyreltilen zeyti-
nin dallarının Ege kıyılarında kolaylıkla temin edilebi-
lir olması nedeniyle bağlantılıdır Şekil 1 de goumlruumllduumlğuuml
uumlzere zeytinin toplandığı ağaccedil betimlemesindeki dal-
lar budanarak seyreltilmiştir Ancak bu sayede zey-
tin ağacından verim alınabilmektedir Budanan dallar
sayesinde antik ccediloumlmlekccedililer iccedilin kullanışlı bir yakacak
elde edilmiş olmaktadır Bu oumlzel pişirim sayesinde
zeytinin seramikccedililer iccedilin farklı bir youmlnden oumlnemli bir
malzeme olduğu goumlz ardı edilmemelidir
Antik ccedilağdaki zeytin tarımına ait goumlrsel kanıtları seramik yuumlzey bezemelerinde de goumlrebilmekteyiz MOuml 520-510 yıllarına tarihlenen ve Antimenes ressamı tarafından şekillendirilmiş olan boyunlu amforanın yuumlzeyinde yer alan siyah figuumlr tekniğindeki grup figuumlr zeytin hasadı yapan iki erkek ve iki ccedilocuğu betimlemektedir (Bkz Resim 1) Bu seramik betimlemesinden de anlaşıldığı kadarıyla zeytin hasadında makineleşme haricinde bir değişiklik olmamıştır Yetişkin erkeklerin ellerindeki sopalarla zeytin tanelerini duumlşuumlrduumlkleri doumlkuumllen zeytinleri ve ağacın tepesindeki ulaşılması zor yerdeki zeytin tanelerini elle toplayan genccedillerin faaliyetleri guumlnuumlmuumlzde de devam etmektedir
Serdaroğlursquonun belirtmesine goumlre22 antik ccedilağda siyah figuumlrluuml seramiklerin pişirim
sırasında uğradıkları reduumlksuumlyon suumlreciyle buumlruumlnduumlkleri etkili parlak goumlz alıcı siyah rengin (firnis) antik ccediloumlmlekccedililerin pişirim sırasında kullandıkları yaş zeytin dallarını reduumlksiyonu gerccedilekleştirmek iccedilin fırının iccediline atmış olmalarından kaynaklanmaktadır Bahsedilen zeytin dalının reduumlksiyonda kullanılması suumlreci budanrak seyreltilen zeytinin dallarının Ege kıyılarında kolaylıkla temin edilebilir olması nedeniyle bağlantılıdır Resim 1 de goumlruumllduumlğuuml uumlzere zeytinin toplandığı ağaccedil betimlemesindeki dallar budanarak seyreltilmiştir Ancak bu sayede zeytin ağacından verim alınabilmektedir Budanan dallar sayesinde antik ccediloumlmlekccedililer iccedilin kullanışlı bir yakacak elde edilmiş olmaktadır Bu oumlzel pişirim sayesinde zeytinin seramikccedililer iccedilin farklı bir youmlnden oumlnemli bir malzeme olduğu goumlz ardı edilmemelidir
Toplumlara goumlre zeytin kimi zaman hayat ağacıyla23 oumlzdeşleştirilerek sembolleştirilmiştir Bu durum muhtemelen zeytinin sağlığa faydaları ile bağlantılı olmalıdır Bu tema ise apayrı bir makale konusudur Kuumll Sırı ve Oumlzellikleri
Kuumll organik genellikle bitkisel maddelerin yanması neticesinde ortaya ccedilıkan artık
yanmaz hale gelen maden tuzlarına verilen isimdir Kuumll sırları ilk olarak Ccedilinrsquode Shang hanedanlığı zamanında (MOuml 1500) tesaduumlf eseri ortaya ccedilıkmış ve ilk kez Ccedilinli seramik ustaları tarafından kullanmıştır Seramik tarihinin en eski sırı olarak bilinen kuumll sırı sıcaklığın yuumlkselmesiyle birlikte odunlu fırınlarda uccediluşan kuumlllerin seramik yuumlzeyine yapışması ve yuumlzey uumlzerinde buumltuumlnleşmesiyle oluşan camsı tabakaya denilmiştir Sonraları laboratuvar ortamında hazırlanan odun kuumlluuml veya herhangi bir bitkisel koumlkenli kuumll kil ve feldspat birleştirilerek kuumll sırı oluşturulmuştur24
22 Arkeolog ProfDr Uumlmit Serdaroğlu ile roumlportaj (16 Temmuz 1994) 23 Ateş Ouml (2012) 19 24 Genccedil S (2013) 126
158
Divitcioğlu amp Karaguumll
Toplumlara goumlre zeytin kimi zaman hayat ağacıyla
(Ateş 201219) oumlzdeşleştirilerek sembolleştirilmiştir
Bu durum muhtemelen zeytinin sağlığa faydaları ile
bağlantılı olmalıdır Bu tema ise apayrı bir makale ko-
nusudur
3KUumlL SIRI VE OumlZELLİKLERİ
Kuumll organik genellikle bitkisel maddelerin yanma-
sı neticesinde ortaya ccedilıkan artık yanmaz hale gelen
maden tuzlarına verilen isimdir Kuumll sırları ilk olarak
Ccedilinrsquode Shang hanedanlığı zamanında (MOuml 1500) tesa-
duumlf eseri ortaya ccedilıkmış ve ilk kez Ccedilinli seramik ustaları
tarafından kullanmıştır Seramik tarihinin en eski sırı
olarak bilinen kuumll sırı sıcaklığın yuumlkselmesiyle birlikte
odunlu fırınlarda uccediluşan kuumlllerin seramik yuumlzeyine
yapışması ve yuumlzey uumlzerinde buumltuumlnleşmesiyle oluşan
camsı tabakaya denilmiştir Sonraları laboratuar orta-
mında hazırlanan odun kuumlluuml veya herhangi bir bitkisel
koumlkenli kuumll kil ve feldspat birleştirilerek kuumll sırı oluş-
turulmuştur (Genccedil 2013126)
Kuumll sırı yapımında bitkisel koumlkenli ccedileşitli bitki kuumlllerin-
den yararlanılır ve sır buumlnye iccedilerisinde ergitici olarak
kullanılmaktadır Kuumlluuml kullanılan bitkinin yapısına ve
elde edilen kuumlluumln iccedilerisinde kullanıldığı sırın bileşimi-
ne ve pişirim sıcaklığına goumlre kuumll sırı farklı sır etkileri
goumlstermektedir Buumltuumln bitkisel maddeler temelde hid-
rojen ve karbon bileşiklerinden oluşmaktadır Ancak
yakıldığında yanıcı olmayan ve temelde altı ana sera-
mik oksit (aluumlmina silis kalsiyum sodyum potasyum
ve magnezyum) olan kuumlccediluumlk bir yığın halini almakta-
dır Bitki kuumlllerinin kimyasal analizlerine bakıldığında
genel olarak 10-15 Al2O3 30-70 SiO2 15rsquoe kadar
Na2O ve K2O 30rsquoa kadar CaO ve az miktarda da
Fe2O3 iccedilerdikleri goumlruumllmektedir Kuumlluuml kullanılacak
aynı bitkinin farklı youmlre ve iklim şartlarında yetişen
oumlrnekleriyle aynı olmadığı goumlzlenmektedir Bu neden-
le yapılan kuumll sırının verdiği etki de farklı olduğundan
dolayı kuumll sırlarına daha da oumlzguumln sonuccedillar kazandır-
maktadır (Genccedil 2013 126-129)
31Kuumll Sırı Oluşturmada Kullanılan Hammaddeler ve Oumlzellikler
Elde edilen kuumllleri iccedilerisinde kullanmak ve doğru bir
harman oluşturmak iccedilin belli hammaddelerden oluşan
sır reccediletesi hazırlanmıştır Sır buumlnyede kullanılacak
hammaddeler araştırılıp incelenerek en uygun olanları
seccedililip reccedilete oluşturulmuştur
Uumlleksit (Na2O 2CaO 5B2O3 11H2O) İccedilinde bulun-
durduğu aluumlminyum sayesinde camlaştırıcı oumlzelliğe
sahip olan uumlleksit bor bileşenli bir eriticidir Efektli sır-
lar oluşturmak iccedilin sır buumlnyesinde kullanılmakta ko-
lomanitle benzer yapı bileşenlerinden oluştuklarından
dolayı birbirleri yerine alternatif olarak kullanılabilir-
ler Sırın viskozitesini duumlşuumlren uumlleksitin doğadaki saf
hali mermer goumlruumlnuumlmluuml karnabahar şeklinde ve beyaz
renk tonlarındadır (Genccedil 201339-40)
Dolomit (CaCO3 MgCO3) Doğada aynı molekuumll ya-
pısına sahip olan kalsiyum karbonat ve magnezyum
karbonatın bileşiği olan dolomit bir mineral olarak
buumlyuumlk kayalar şeklinde bulunmaktadır Ateşe daya-
nırlığından dolayı enduumlstride ateş tuğlası uumlretiminde
kullanılmaktadır (Arcasoy 19839-20) Sır yapımında
ise erime sıcaklığı yuumlksek olduğundan dolayı buumlnyeye
ergitici olarak girer ve sır ccedilatlaklarının oluşumunu en-
gellemekle birlikte sırın sağlam olmasında katkı sağlar
(Genccedil 201325)
Talk (3MgO4SiO2H2O) Sertlik derecesi duumlşuumlk olan
doğada yaprak halde bulunanlara talk kuumltlesel ve tane-
cikli dokulu olana ise sabuntaşı denilen hammaddedir
Ccedilamur ve sır yapımında buumlnyeye katılan talk steatit
bir maddedir (Arcasoy 198320-21) Yuumlksek dereceli sır
buumlnyelerde yarı yarıya bir oranda kullanıldığında ipek
matı goumlruumlnuumlmuuml aynı zamanda katıldığı sır buumlnyesinde
sert ccedilizilmeye dayanaklı sır yuumlzeyleri oluşturmaktadır
(Genccedil 2013 38)
Kaolen (Al2O32SiO22H2O) Ccedilamur ve sır hazırlama-
da kullanılan kaolen oumlzluuml bir seramik hammaddesidir
Bu oumlzelliğiyle diğer birccedilok seramik hammaddenin de
temel cevheridir Saf hali beyaz ve ccedilıkarıldığı youmlreye
goumlre farklılık goumlsteren hammaddenin ergime derecesi
yuumlksektir Sır reccediletesinde katıldığında sırın direncini
opaklık dengesini ve viskozitesini arttırmaktadır Sırın
yuumlzeye sağlam tutunmasını ve hazırlanmış olan sırın
ccediloumlkmesini engellemektedir (Genccedil 2013 42)
Kil (Al2O32SiO22H2O) Kil ince tane iriliğinde olup
su ile kolaylıkla yoğrulup şekil verilebilen ve uzun suumlre
bu şekli koruyabilen steatit oumlzsuumlz bir seramik hammad-
desidir Sır buumlnye iccedilerisinde sırın yuumlzeye sağlam tutu-
nabilmesini dayanıklılık ve sertlik aynı zamanda akış-
kanlığının kontrol altında olmasını sağlamaktadır Sır
buumlnyede oranı arttıkccedila matlaşma sağlamaktadır (Genccedil
2013 28-29)
Ccedilinko Oksit (ZnO) Ham hali ccedilinko olan ve yerka-
buğunda en ccedilok bulunan elementlerdendir (URL 1)
Buumlnyesinde yuumlksek derecede Aluumlminyuma sahip olan
159
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
ccedilinko bu nedenden dolayı sır buumlnyelerde ergitici olarak
kullanılmaktadır (Oyman 2002140) Aynı zamanda
kabarcıkların oluşmasını engelleyerek sırın direnccedilli ol-
masını sağlamaktadır (Genccedil 2013 23)
4UYGULAMALAR
Sır uygulamalarındaki amaccedil zeytin ccedilekirdeği kuumlluuml-
nuuml detaylı bir şekilde incelemek malzemenin ergitici
olarak hazırlanmış sır reccedileteleri iccedilerisinde goumlstereceği
artistik efektleri araştırıp saptamaktır Bu amaccedil doğrul-
tusunda kullanılan zeytin ccedilekirdeği kuumlluuml ile Artemis
kuumlltuuml ve kutsal bitkisi zeytin buumltuumlnleşmiş halde sunul-
maya ccedilalışılmıştır Bu makalede kuumll sırı denemelerin-
den en sağlıklı uygulanabilir olduğunu tespit ettiğimiz
reccediletelere yer verilmiştir
Şekil 2 Zeytinlerin fabrikada henuumlz işlem goumlrmemiş
halleri
Kaynak Ferhan Savra
Şekil 3 Zeytinlerin ccedilekirdeklerinden ayrılması işlemi
Kaynak Ferhan Savran
41 Zeytin Ccedilekirdeğinden Kuumll Hazırlanması ve Aşamaları
Zeytin ccedilekirdekleri guumlnuumlmuumlzde belli işlemlerden ge-
ccedilirildikten sonra yakacak olarak kullanılmaktadır Bu-
nun dışında arda kalan ccedilekirdekler ise doğaya atık ola-
rak karışmaktadır Bu ccedilalışmasında kullanılmakta olan
zeytin ccedilekirdekleri Ccedilanakkalersquonin Geyikli ilccedilesinde fa-
aliyet goumlsteren bir zeytinyağı fabrikasından temin edil-
miştir Temin edilen zeytin ccedilekirdekler guumlneş ışığında
kurutulmuş 4 saat 950 oC sıcaklıkta buumltan gazlı fırında
yakma işlemi uygulanmıştır Yanma işleminden sonra
8753 oranında karbon kaybı yaşanmıştır
Şekil 4 Kurutma İşlemi
Şekil 5 Yakma İşlemi
Kaynak Yazar fotoğrafları
Yakma işlemi gerccedilekleştikten sonra kuumll haline gelen
zeytin ccedilekirdeklerinin yarısı deneme amacı ile yıkama
işlemine tabi tutulmak uumlzere suya yatırılmıştır Kuumllle-
rin su iccedilinde ccediloumlkmesi tamamlandıktan sonra 80 mikron
inceliğindeki elekle suumlzuumllmuumlş kurumaya bırakılmıştır
Fakat sır buumlnye iccedilerisine katıldığında yıkanmış kuumll ile
alınan sonuccedillar istenilen etkiyi vermemiştir
Kil (Al2O32SiO22H2O) Kil ince tane iriliğinde olup su ile kolaylıkla yoğurulup şekil verilebilen ve uzun suumlre bu şekli koruyabilen steatit oumlzsuumlz bir seramik hammaddesidir Sır buumlnye iccedilerisinde sırın yuumlzeye sağlam tutunabilmesini dayanıklılık ve sertlik aynı zamanda akışkanlığının kontrol altında olmasını sağlamaktadır Sır buumlnyede oranı arttıkccedila matlaşma sağlamaktadır33 Ccedilinko Oksit (ZnO) Ham hali ccedilinko olan ve yerkabuğunda en ccedilok bulunan elementlerdendir34 Buumlnyesinde yuumlksek derecede Aluumlminyuma sahip olan ccedilinko bu nedenden dolayı sır buumlnyelerde ergitici olarak kullanılmaktadır35 Aynı zamanda kabarcıkların oluşmasını engelleyerek sırın direnccedilli olmasını sağlamaktadır36 UYGULAMALAR
Sır uygulamalarındaki amaccedil zeytin ccedilekirdeği kuumlluumlnuuml detaylı bir şekilde incelemek malzemenin ergitici olarak hazırlanmış sır reccedileteleri iccedilerisinde goumlstereceği artistik efektleri araştırıp saptamaktır Bu amaccedil doğrultusunda kullanılan zeytin ccedilekirdeği kuumlluuml ile Artemis kuumlltuuml ve kutsal bitkisi zeytin buumltuumlnleşmiş halde sunulmaya ccedilalışılmıştır Bu makalede kuumll sırı denemelerinden en sağlıklı uygulanabilir olduğunu tespit ettiğimiz reccediletelere yer verilmiştir
Resim 2 Zeytinlerin fabrikada henuumlz işlem goumlrmemiş halleri Fotoğraf Ferhan Savran
Resim 3 Zeytinlerin ccedilekirdeklerinden ayrılması işlemi Fotoğraf Ferhan Savran
Zeytin Ccedilekirdeğinden Kuumll Hazırlanması ve Aşamaları 33 Genccedil S (2013) 28-29 34 URL 1 (Erişim Tarihi 19122018) 35 Oyman RE (2002) 140 36 Genccedil S (2013) 23
Kil (Al2O32SiO22H2O) Kil ince tane iriliğinde olup su ile kolaylıkla yoğurulup şekil verilebilen ve uzun suumlre bu şekli koruyabilen steatit oumlzsuumlz bir seramik hammaddesidir Sır buumlnye iccedilerisinde sırın yuumlzeye sağlam tutunabilmesini dayanıklılık ve sertlik aynı zamanda akışkanlığının kontrol altında olmasını sağlamaktadır Sır buumlnyede oranı arttıkccedila matlaşma sağlamaktadır33 Ccedilinko Oksit (ZnO) Ham hali ccedilinko olan ve yerkabuğunda en ccedilok bulunan elementlerdendir34 Buumlnyesinde yuumlksek derecede Aluumlminyuma sahip olan ccedilinko bu nedenden dolayı sır buumlnyelerde ergitici olarak kullanılmaktadır35 Aynı zamanda kabarcıkların oluşmasını engelleyerek sırın direnccedilli olmasını sağlamaktadır36 UYGULAMALAR
Sır uygulamalarındaki amaccedil zeytin ccedilekirdeği kuumlluumlnuuml detaylı bir şekilde incelemek malzemenin ergitici olarak hazırlanmış sır reccedileteleri iccedilerisinde goumlstereceği artistik efektleri araştırıp saptamaktır Bu amaccedil doğrultusunda kullanılan zeytin ccedilekirdeği kuumlluuml ile Artemis kuumlltuuml ve kutsal bitkisi zeytin buumltuumlnleşmiş halde sunulmaya ccedilalışılmıştır Bu makalede kuumll sırı denemelerinden en sağlıklı uygulanabilir olduğunu tespit ettiğimiz reccediletelere yer verilmiştir
Resim 2 Zeytinlerin fabrikada henuumlz işlem goumlrmemiş halleri Fotoğraf Ferhan Savran
Resim 3 Zeytinlerin ccedilekirdeklerinden ayrılması işlemi Fotoğraf Ferhan Savran
Zeytin Ccedilekirdeğinden Kuumll Hazırlanması ve Aşamaları 33 Genccedil S (2013) 28-29 34 URL 1 (Erişim Tarihi 19122018) 35 Oyman RE (2002) 140 36 Genccedil S (2013) 23
Zeytin ccedilekirdekleri guumlnuumlmuumlzde belli işlemlerden geccedilirildikten sonra yakacak olarak kullanılmaktadır Bunun dışında arda kalan ccedilekirdekler ise doğaya atık olarak karışmaktadır Bu ccedilalışmasında kullanılmakta olan zeytin ccedilekirdekleri Ccedilanakkalersquonin Geyikli ilccedilesinde faaliyet goumlsteren bir zeytinyağı fabrikasından temin edilmiştir Temin edilen zeytin ccedilekirdekler guumlneş ışığında kurutulmuş 4 saat 950 oC sıcaklıkta buumltan gazlı fırında yakma işlemi uygulanmıştır Yanma işleminden sonra 8753 oranında karbon kaybı yaşanmıştır
Resim 4 Kurutma İşlemi Fotoğraf Yazar arşivi
Resim 5 Yakma İşlemi Fotoğraf Yazar arşivi
Yakma işlemi gerccedilekleştikten sonra kuumll haline gelen zeytin ccedilekirdeklerinin yarısı deneme amacı ile yıkama işlemine tabi tutulmak uumlzere suya yatırılmıştır Kuumlllerin su iccedilinde ccediloumlkmesi tamamlandıktan sonra 80 mikron inceliğindeki elekle suumlzuumllmuumlş kurumaya bırakılmıştır Fakat sır buumlnye iccedilerisine katıldığında yıkanmış kuumll ile alınan sonuccedillar istenilen etkiyi vermemiştir
Resim 6 Elde Edilen Kuumll Resim 7 Yıkama İşlemi Resim 8 Yıkanan Kuumlllerin Suumlzduumlruumllmesi
Fotoğraflar yazar arşivi
Zeytin ccedilekirdekleri guumlnuumlmuumlzde belli işlemlerden geccedilirildikten sonra yakacak olarak kullanılmaktadır Bunun dışında arda kalan ccedilekirdekler ise doğaya atık olarak karışmaktadır Bu ccedilalışmasında kullanılmakta olan zeytin ccedilekirdekleri Ccedilanakkalersquonin Geyikli ilccedilesinde faaliyet goumlsteren bir zeytinyağı fabrikasından temin edilmiştir Temin edilen zeytin ccedilekirdekler guumlneş ışığında kurutulmuş 4 saat 950 oC sıcaklıkta buumltan gazlı fırında yakma işlemi uygulanmıştır Yanma işleminden sonra 8753 oranında karbon kaybı yaşanmıştır
Resim 4 Kurutma İşlemi Fotoğraf Yazar arşivi
Resim 5 Yakma İşlemi Fotoğraf Yazar arşivi
Yakma işlemi gerccedilekleştikten sonra kuumll haline gelen zeytin ccedilekirdeklerinin yarısı deneme amacı ile yıkama işlemine tabi tutulmak uumlzere suya yatırılmıştır Kuumlllerin su iccedilinde ccediloumlkmesi tamamlandıktan sonra 80 mikron inceliğindeki elekle suumlzuumllmuumlş kurumaya bırakılmıştır Fakat sır buumlnye iccedilerisine katıldığında yıkanmış kuumll ile alınan sonuccedillar istenilen etkiyi vermemiştir
Resim 6 Elde Edilen Kuumll Resim 7 Yıkama İşlemi Resim 8 Yıkanan Kuumlllerin Suumlzduumlruumllmesi
Fotoğraflar yazar arşivi
160
Divitcioğlu amp Karaguumll
Şekil 6 Elde Edilen Kuumll
Şekil 7 Yıkama İşlemi
Şekil 8 Yıkanan Kuumlllerin Suumlzduumlruumllmesi
Kaynak Yazar fotoğrafları
Elde edilen zeytin ccedilekirdeği kuumllleri yıkanmış ve yıkan-
mamış olarak CcedilOMUuml Bilim ve Teknoloji Uygulama ve
Araştırma Merkezinde uygulanan XRF (X-Işını Fluumlore-
sans) analizi ile kuumll iccedilerisinde bulunan buumlnye yapıcı ve
renklendirici oksitler tespit edilmiştir Ayrıca sonuccedilları
yayınlanacak bir başka makalede kullanılmak uumlzere
XRD (X-Işını Difraktometresi) testleri de gerccedilekleşti-
rilmiştir Elde edilen kuumlller elekten geccedilirilerek odunla
yanan ekmek fırınında iki guumln kalsine edilmiştir Isıl iş-
leme tabi tutulan kuumlllerle yapılan denemeler ısıl işlem
goumlrmemiş kuumlllerle yapılan denemelerle aynı sonuccedilları
vermiştir Yapılan kuumll sırı denemelerinin tuumlmuuml ısıl işle-
me maruz kalmış kuumlllerle elde edilmiştir
Şekil 9 Isıl İşlem Goumlrmuumlş Zeytin Kuumllleri
Kaynak Yazar fotoğrafları
42Zeytin Ccedilekirdeğinden Elde Edilen Kuumllle Sır Denemeleri
Oumlncelikle kuumll sırına uygun hammaddelerin araştırıl-
ması yapılmış ve seccedililen hammaddelerin hangi oumllccediluumlde
buumlnyeye katılacağı belirlenerek 100 gramlık sır reccedilete-
leri oluşturulmuştur Oluşturulan sır formuumlluumlnuumln
reccediletesi tabloda verilmiştir Sır denemelerini tuumlmuuml 1040
oC sıcaklıkta Top 40 elektrikli Nabertherm fırında 7 sa-
atte pişirilmiştir
Oluşturulmuş olan sır reccediletesi el havanında su ilaveleri
eklenerek ve 15 dakika oumlğuumltuumllerek oumlnceden biskuumlvisi
yapılmış olan porselen deneme ccedilubuklarına tek kat
ince bir yuumlzey olacak şekilde suumlruumllmuumlştuumlr Pişirim so-
nucunda (Tablo 1) yarı mat beyaz ipeksi oumlrtuumlcuuml kuumll
sırı elde edilmiştir
Elde edilen sır buumlnyeye su ilaveleri yapılarak 15 dakika
el havanında oumlğuumltuumllmuumlş porselen deneme ccedilubuklarına
iki kat ince bir yuumlzey olacak şekilde uygulanarak pişi-
rilmiştir Buumlnye iccedilerisine katılan kaolen farkının yarat-
mış olduğu şamotlu ccedilamur etkisi ile birlikte mat oumlrtuuml-
cuuml mermer yuumlzeyli bir kuumll sırı elde edilmiştir (Tablo 2)
Zeytin ccedilekirdekleri guumlnuumlmuumlzde belli işlemlerden geccedilirildikten sonra yakacak olarak kullanılmaktadır Bunun dışında arda kalan ccedilekirdekler ise doğaya atık olarak karışmaktadır Bu ccedilalışmasında kullanılmakta olan zeytin ccedilekirdekleri Ccedilanakkalersquonin Geyikli ilccedilesinde faaliyet goumlsteren bir zeytinyağı fabrikasından temin edilmiştir Temin edilen zeytin ccedilekirdekler guumlneş ışığında kurutulmuş 4 saat 950 oC sıcaklıkta buumltan gazlı fırında yakma işlemi uygulanmıştır Yanma işleminden sonra 8753 oranında karbon kaybı yaşanmıştır
Resim 4 Kurutma İşlemi Fotoğraf Yazar arşivi
Resim 5 Yakma İşlemi Fotoğraf Yazar arşivi
Yakma işlemi gerccedilekleştikten sonra kuumll haline gelen zeytin ccedilekirdeklerinin yarısı deneme amacı ile yıkama işlemine tabi tutulmak uumlzere suya yatırılmıştır Kuumlllerin su iccedilinde ccediloumlkmesi tamamlandıktan sonra 80 mikron inceliğindeki elekle suumlzuumllmuumlş kurumaya bırakılmıştır Fakat sır buumlnye iccedilerisine katıldığında yıkanmış kuumll ile alınan sonuccedillar istenilen etkiyi vermemiştir
Resim 6 Elde Edilen Kuumll Resim 7 Yıkama İşlemi Resim 8 Yıkanan Kuumlllerin Suumlzduumlruumllmesi
Fotoğraflar yazar arşivi
Zeytin ccedilekirdekleri guumlnuumlmuumlzde belli işlemlerden geccedilirildikten sonra yakacak olarak kullanılmaktadır Bunun dışında arda kalan ccedilekirdekler ise doğaya atık olarak karışmaktadır Bu ccedilalışmasında kullanılmakta olan zeytin ccedilekirdekleri Ccedilanakkalersquonin Geyikli ilccedilesinde faaliyet goumlsteren bir zeytinyağı fabrikasından temin edilmiştir Temin edilen zeytin ccedilekirdekler guumlneş ışığında kurutulmuş 4 saat 950 oC sıcaklıkta buumltan gazlı fırında yakma işlemi uygulanmıştır Yanma işleminden sonra 8753 oranında karbon kaybı yaşanmıştır
Resim 4 Kurutma İşlemi Fotoğraf Yazar arşivi
Resim 5 Yakma İşlemi Fotoğraf Yazar arşivi
Yakma işlemi gerccedilekleştikten sonra kuumll haline gelen zeytin ccedilekirdeklerinin yarısı deneme amacı ile yıkama işlemine tabi tutulmak uumlzere suya yatırılmıştır Kuumlllerin su iccedilinde ccediloumlkmesi tamamlandıktan sonra 80 mikron inceliğindeki elekle suumlzuumllmuumlş kurumaya bırakılmıştır Fakat sır buumlnye iccedilerisine katıldığında yıkanmış kuumll ile alınan sonuccedillar istenilen etkiyi vermemiştir
Resim 6 Elde Edilen Kuumll Resim 7 Yıkama İşlemi Resim 8 Yıkanan Kuumlllerin Suumlzduumlruumllmesi
Fotoğraflar yazar arşivi
Zeytin ccedilekirdekleri guumlnuumlmuumlzde belli işlemlerden geccedilirildikten sonra yakacak olarak kullanılmaktadır Bunun dışında arda kalan ccedilekirdekler ise doğaya atık olarak karışmaktadır Bu ccedilalışmasında kullanılmakta olan zeytin ccedilekirdekleri Ccedilanakkalersquonin Geyikli ilccedilesinde faaliyet goumlsteren bir zeytinyağı fabrikasından temin edilmiştir Temin edilen zeytin ccedilekirdekler guumlneş ışığında kurutulmuş 4 saat 950 oC sıcaklıkta buumltan gazlı fırında yakma işlemi uygulanmıştır Yanma işleminden sonra 8753 oranında karbon kaybı yaşanmıştır
Resim 4 Kurutma İşlemi Fotoğraf Yazar arşivi
Resim 5 Yakma İşlemi Fotoğraf Yazar arşivi
Yakma işlemi gerccedilekleştikten sonra kuumll haline gelen zeytin ccedilekirdeklerinin yarısı deneme amacı ile yıkama işlemine tabi tutulmak uumlzere suya yatırılmıştır Kuumlllerin su iccedilinde ccediloumlkmesi tamamlandıktan sonra 80 mikron inceliğindeki elekle suumlzuumllmuumlş kurumaya bırakılmıştır Fakat sır buumlnye iccedilerisine katıldığında yıkanmış kuumll ile alınan sonuccedillar istenilen etkiyi vermemiştir
Resim 6 Elde Edilen Kuumll Resim 7 Yıkama İşlemi Resim 8 Yıkanan Kuumlllerin Suumlzduumlruumllmesi
Fotoğraflar yazar arşivi
Elde edilen zeytin ccedilekirdeği kuumllleri yıkanmış ve yıkanmamış olarak CcedilOMUuml Bilim ve Teknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezinde uygulanan XRF (X-Işını Fluumloresans) analizi ile kuumll iccedilerisinde bulunan buumlnye yapıcı ve renklendirici oksitler tespit edilmiştir Ayrıca sonuccedilları yayınlanacak bir başka makalede kullanılmak uumlzere XRD (X-Işını Difraktometresi) testleri de gerccedilekleştirilmiştir Elde edilen kuumlller elekten geccedilirilerek odunla yanan ekmek fırınında iki guumln kalsine edilmiştir Isıl işleme tabi tutulan kuumlllerle yapılan denemeler ısıl işlem goumlrmemiş kuumlllerle yapılan denemelerle aynı sonuccedilları vermiştir Yapılan kuumll sırı denemelerinin tuumlmuuml ısıl işleme maruz kalmış kuumlllerle elde edilmiştir
Resim 9 Isıl İşlem Goumlrmuumlş Zeytin Kuumllleri Fotoğraf yazar arşivi
Zeytin Ccedilekirdeğinden Elde Edilen Kuumllle Sır Denemeleri
Oumlncelikle kuumll sırına uygun hammaddelerin araştırılması yapılmış ve seccedililen hammaddelerin hangi oumllccediluumlde buumlnyeye katılacağı belirlenerek 100 gramlık sır reccedileteleri oluşturulmuştur Oluşturulan sır formuumlluumlnuumln reccediletesi tabloda verilmiştir Sır denemelerini tuumlmuuml 1040 oC sıcaklıkta Top 40 elektrikli Nabertherm fırında 7 saatte pişirilmiştir
Tablo 1 Deneme 1 Hammaddeler Oranı
Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluuml 40 Uumlleksit 20 Dolomit 10 Ccedilanakkale Kili 20 Kuartz 10 Toplam 100 İlave edilenler Su 100 ml
Oluşturulmuş olan sır reccediletesi el havanında su ilaveleri eklenerek ve 15 dakika
oumlğuumltuumllerek oumlnceden biskuumlvisi yapılmış olan porselen deneme ccedilubuklarına tek kat ince bir yuumlzey olacak şekilde suumlruumllmuumlştuumlr Pişirim sonucunda (Tablo 1) yarı mat beyaz ipeksi oumlrtuumlcuuml kuumll sırı elde edilmiştir
Tablo 2 Deneme 2 Hammaddeler Oranı Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluuml 20
Tablo 1 Deneme 1
Elde edilen zeytin ccedilekirdeği kuumllleri yıkanmış ve yıkanmamış olarak CcedilOMUuml Bilim ve Teknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezinde uygulanan XRF (X-Işını Fluumloresans) analizi ile kuumll iccedilerisinde bulunan buumlnye yapıcı ve renklendirici oksitler tespit edilmiştir Ayrıca sonuccedilları yayınlanacak bir başka makalede kullanılmak uumlzere XRD (X-Işını Difraktometresi) testleri de gerccedilekleştirilmiştir Elde edilen kuumlller elekten geccedilirilerek odunla yanan ekmek fırınında iki guumln kalsine edilmiştir Isıl işleme tabi tutulan kuumlllerle yapılan denemeler ısıl işlem goumlrmemiş kuumlllerle yapılan denemelerle aynı sonuccedilları vermiştir Yapılan kuumll sırı denemelerinin tuumlmuuml ısıl işleme maruz kalmış kuumlllerle elde edilmiştir
Resim 9 Isıl İşlem Goumlrmuumlş Zeytin Kuumllleri Fotoğraf yazar arşivi
Zeytin Ccedilekirdeğinden Elde Edilen Kuumllle Sır Denemeleri
Oumlncelikle kuumll sırına uygun hammaddelerin araştırılması yapılmış ve seccedililen hammaddelerin hangi oumllccediluumlde buumlnyeye katılacağı belirlenerek 100 gramlık sır reccedileteleri oluşturulmuştur Oluşturulan sır formuumlluumlnuumln reccediletesi tabloda verilmiştir Sır denemelerini tuumlmuuml 1040 oC sıcaklıkta Top 40 elektrikli Nabertherm fırında 7 saatte pişirilmiştir
Tablo 1 Deneme 1 Hammaddeler Oranı
Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluuml 40 Uumlleksit 20 Dolomit 10 Ccedilanakkale Kili 20 Kuartz 10 Toplam 100 İlave edilenler Su 100 ml
Oluşturulmuş olan sır reccediletesi el havanında su ilaveleri eklenerek ve 15 dakika
oumlğuumltuumllerek oumlnceden biskuumlvisi yapılmış olan porselen deneme ccedilubuklarına tek kat ince bir yuumlzey olacak şekilde suumlruumllmuumlştuumlr Pişirim sonucunda (Tablo 1) yarı mat beyaz ipeksi oumlrtuumlcuuml kuumll sırı elde edilmiştir
Tablo 2 Deneme 2 Hammaddeler Oranı Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluuml 20
Kaynak Yazar fotoğrafları
161
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
İlaveleri yapılan sır reccediletesi 15 dakika el havanında
oumlğuumltuumllduumlkten sonra iki kat ince olacak şekilde deneme
ccedilubuklarına uygulanmış ve pişirilmiştir Oluşturulan
bu reccedilete ise Deneme 2 ile (Tablo 2) aynı olup sadece
buumlnye iccedilerisine giren kaolen farkından dolayı kuumll sırı
hem istenilen sonucu vermiş hem de parlak ve hafif
krakle ccedilatlakları olan bir goumlruumlnuumlme buumlruumlnmuumlştuumlr (Tab-
lo 3)
Uygulanan sır reccedileteleri uumlzerinde renklendirici oksit
denemeleri de yapılmıştır Deneme 1rsquode (Tablo 1) ve-
rilen sır reccediletesine ek olarak 05 1 2 3rsquoer gr olmak
uumlzere demir (Fe2O3) mangan (MnO3) krom (CrO2)
bakır (CuO2) oksit eklenmiş ve 1040 oC sıcaklıkta 7 saat
elektrikli fırında pişirilerek renkli denemeler gerccedilekleş-
tirilmiştir
Şekil 10 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr demir oksit
katkılı renk denemeleri
Kaynak Yazar
Demir oksit kullanılan denemelerde goumlsterildiği gibi
sarı ve tonlarını veren oumlrtuumlcuuml sır elde edilmiştir İste-
nilen renge 05 gr demir oksit eklenen denemede ula-
şılmıştır
Şekil 11 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr mangan
oksit katkılı renk denemeleri
Kaynak Yazar
Sır reccediletesinde kullanılan mangan oksit pişirim sonu-
cunda oumlrtuumlcuuml kahverengi ve tonlarını vermiştir Doumlrt
denemenin her birinde istenilen sonucu vermiştir
Şekil 12 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr krom oksit
katkılı renk denemeleri
Kaynak Yazar
Tablo 2 Deneme 2
Elde edilen zeytin ccedilekirdeği kuumllleri yıkanmış ve yıkanmamış olarak CcedilOMUuml Bilim ve Teknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezinde uygulanan XRF (X-Işını Fluumloresans) analizi ile kuumll iccedilerisinde bulunan buumlnye yapıcı ve renklendirici oksitler tespit edilmiştir Ayrıca sonuccedilları yayınlanacak bir başka makalede kullanılmak uumlzere XRD (X-Işını Difraktometresi) testleri de gerccedilekleştirilmiştir Elde edilen kuumlller elekten geccedilirilerek odunla yanan ekmek fırınında iki guumln kalsine edilmiştir Isıl işleme tabi tutulan kuumlllerle yapılan denemeler ısıl işlem goumlrmemiş kuumlllerle yapılan denemelerle aynı sonuccedilları vermiştir Yapılan kuumll sırı denemelerinin tuumlmuuml ısıl işleme maruz kalmış kuumlllerle elde edilmiştir
Resim 9 Isıl İşlem Goumlrmuumlş Zeytin Kuumllleri Fotoğraf yazar arşivi
Zeytin Ccedilekirdeğinden Elde Edilen Kuumllle Sır Denemeleri
Oumlncelikle kuumll sırına uygun hammaddelerin araştırılması yapılmış ve seccedililen hammaddelerin hangi oumllccediluumlde buumlnyeye katılacağı belirlenerek 100 gramlık sır reccedileteleri oluşturulmuştur Oluşturulan sır formuumlluumlnuumln reccediletesi tabloda verilmiştir Sır denemelerini tuumlmuuml 1040 oC sıcaklıkta Top 40 elektrikli Nabertherm fırında 7 saatte pişirilmiştir
Tablo 1 Deneme 1 Hammaddeler Oranı
Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluuml 40 Uumlleksit 20 Dolomit 10 Ccedilanakkale Kili 20 Kuartz 10 Toplam 100 İlave edilenler Su 100 ml
Oluşturulmuş olan sır reccediletesi el havanında su ilaveleri eklenerek ve 15 dakika
oumlğuumltuumllerek oumlnceden biskuumlvisi yapılmış olan porselen deneme ccedilubuklarına tek kat ince bir yuumlzey olacak şekilde suumlruumllmuumlştuumlr Pişirim sonucunda (Tablo 1) yarı mat beyaz ipeksi oumlrtuumlcuuml kuumll sırı elde edilmiştir
Tablo 2 Deneme 2 Hammaddeler Oranı Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluuml 20 Uumlleksit 30
Dolomit 10 Kaolen 20 Talk 10 Kil 4 Boraks 16 Toplam 100 İlave edilenler Su 100 ml
Elde edilen sır buumlnyeye su ilaveleri yapılarak 15 dakika el havanında oumlğuumltuumllmuumlş
porselen deneme ccedilubuklarına iki kat ince bir yuumlzey olacak şekilde uygulanarak pişirilmiştir Buumlnye iccedilerisine katılan kaolen farkının yaratmış olduğu şamotlu ccedilamur etkisi ile birlikte mat oumlrtuumlcuuml mermer yuumlzeyli bir kuumll sırı elde edilmiştir (Tablo 2)
Tablo 3 Deneme 3 Hammaddeler Oranı
Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluuml 20 Uumlleksit 30 Dolomit 10 Ccedilanakkale Kaoleni 20 Talk 10 Kuartz 10 Toplam 100 İlave edilenler Su 100 ml
İlaveleri yapılan sır reccediletesi 15 dakika el havanında oumlğuumltuumllduumlkten sonra iki kat ince
olacak şekilde deneme ccedilubuklarına uygulanmış ve pişirilmiştir Oluşturulan bu reccedilete ise Deneme 2 ile (Tablo 2) aynı olup sadece buumlnye iccedilerisine giren kaolen farkından dolayı kuumll sırı hem istenilen sonucu vermiş hem de parlak ve hafif krakle ccedilatlakları olan bir goumlruumlnuumlme buumlruumlnmuumlştuumlr (Tablo 3)
Uygulanan sır reccedileteleri uumlzerinde renklendirici oksit denemeleri de yapılmıştır Deneme 1 (Tablo 1)rsquode verilen sır reccediletesine ek olarak 05 1 2 3rsquoer gr olmak uumlzere demir (Fe2O3) mangan (MnO3) krom (CrO2) bakır (CuO2) oksit eklenmiş ve 1040 oC sıcaklıkta 7 saat elektrikli fırında pişirilerek renkli denemeler gerccedilekleştirilmiştir
Resim 10 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr demir oksit katkılı renk denemeleri
Uumlleksit 30
Dolomit 10 Kaolen 20 Talk 10 Kil 4 Boraks 16 Toplam 100 İlave edilenler Su 100 ml
Elde edilen sır buumlnyeye su ilaveleri yapılarak 15 dakika el havanında oumlğuumltuumllmuumlş
porselen deneme ccedilubuklarına iki kat ince bir yuumlzey olacak şekilde uygulanarak pişirilmiştir Buumlnye iccedilerisine katılan kaolen farkının yaratmış olduğu şamotlu ccedilamur etkisi ile birlikte mat oumlrtuumlcuuml mermer yuumlzeyli bir kuumll sırı elde edilmiştir (Tablo 2)
Tablo 3 Deneme 3 Hammaddeler Oranı
Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluuml 20 Uumlleksit 30 Dolomit 10 Ccedilanakkale Kaoleni 20 Talk 10 Kuartz 10 Toplam 100 İlave edilenler Su 100 ml
İlaveleri yapılan sır reccediletesi 15 dakika el havanında oumlğuumltuumllduumlkten sonra iki kat ince
olacak şekilde deneme ccedilubuklarına uygulanmış ve pişirilmiştir Oluşturulan bu reccedilete ise Deneme 2 ile (Tablo 2) aynı olup sadece buumlnye iccedilerisine giren kaolen farkından dolayı kuumll sırı hem istenilen sonucu vermiş hem de parlak ve hafif krakle ccedilatlakları olan bir goumlruumlnuumlme buumlruumlnmuumlştuumlr (Tablo 3)
Uygulanan sır reccedileteleri uumlzerinde renklendirici oksit denemeleri de yapılmıştır Deneme 1 (Tablo 1)rsquode verilen sır reccediletesine ek olarak 05 1 2 3rsquoer gr olmak uumlzere demir (Fe2O3) mangan (MnO3) krom (CrO2) bakır (CuO2) oksit eklenmiş ve 1040 oC sıcaklıkta 7 saat elektrikli fırında pişirilerek renkli denemeler gerccedilekleştirilmiştir
Resim 10 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr demir oksit katkılı renk denemeleri
Tablo 3 Deneme 3
Demir oksit kullanılan denemelerde goumlsterildiği gibi sarı ve tonlarını veren oumlrtuumlcuuml sır elde edilmiştir İstenilen renge 05 gr demir oksit eklenen denemede ulaşılmıştır
Resim 11 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr mangan oksit katkılı renk denemeleri
Sır reccediletesinde kullanılan mangan oksit pişirim sonucunda oumlrtuumlcuuml kahverengi ve tonlarını vermiştir Doumlrt denemenin her birinde istenilen sonucu vermiştir
Resim 12 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr krom oksit katkılı renk denemeleri
Kaynak Yazar fotoğrafları
Kaynak Yazar fotoğrafları
Demir oksit kullanılan denemelerde goumlsterildiği gibi sarı ve tonlarını veren oumlrtuumlcuuml sır elde edilmiştir İstenilen renge 05 gr demir oksit eklenen denemede ulaşılmıştır
Resim 11 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr mangan oksit katkılı renk denemeleri
Sır reccediletesinde kullanılan mangan oksit pişirim sonucunda oumlrtuumlcuuml kahverengi ve tonlarını vermiştir Doumlrt denemenin her birinde istenilen sonucu vermiştir
Resim 12 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr krom oksit katkılı renk denemeleri
Krom oksitli sır denemelerinde oumlrtuumlcuuml yeşil ve tonları elde edilmiştir İstenilen sonuccedil 2 ve 3gr krom oksit katkılı denemede yakalanmıştır
Resim 13 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr bakır oksit katkılı renk denemeleri
Sır reccediletesinde kullanılan bakır oksit ile yeşil tuumlrkuaz ve tonları yakalanmıştır Pişirim sonucunda sır oumlrtuumlcuuml ve denemelerin her birinde istenilenden sonuccedil elde edilmiştir Tablo 4 XRD analiz sonuccedillarına goumlre Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluumlnde Bulunan Buumlnye Yapıcı Hammaddeler Buumlnye Yapıcılar Yıkanmış Kuumlllerde Yıkanmamış Kuumlllerde MgO lt 075 lt 073 Al2O3 lt 080 lt 0066 SiO2 lt 0023 0027 K2O 038 088 CaO 043 040 ZnO lt 00006 lt 00006 Br lt 00005 lt 00005 SrO 00007 00009
162
Divitcioğlu amp Karaguumll
Krom oksitli sır denemelerinde oumlrtuumlcuuml yeşil ve tonları
elde edilmiştir İstenilen sonuccedil 2 ve 3gr krom oksit kat-
kılı denemede yakalanmıştır
Şekil 13 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr bakır oksit
katkılı renk denemeleri
Kaynak Yazar
Sır reccediletesinde kullanılan bakır oksit ile yeşil tuumlrkuaz
ve tonları yakalanmıştır Pişirim sonucunda sır oumlrtuumlcuuml
ve denemelerin her birinde istenilenden sonuccedil elde
edilmiştir
Yapılan testler sonucunda zeytin kuumlllerinde eser mik-
tarlarda saptanmış olan P2O5 SO3 Cl Ga Ge As2O3
Rb2O Y Nb2O5 Pd In Te I Cs La Pr Hg Tl Th
kimyasalları ise ise makalede tablolanmamıştır
43Tasarımlar ve Uygulamalar
Tasarımlarda Artemisrsquoin kuumllt heykelindeki yumurta
dizileri meme olarak duumlşuumlnuumllmuumlş ve tek bir formun
birim olarak bir araya gelerek buumltuumlnluumlk oluşturacağı
heykel ccedilalışmaları tasarlanmıştır Form alccedilı tornasında
şekillendirilip iki parccedilalı kalıbı alınmıştır Birim tekra-
rı ana tasarım unsuru olarak kullanılmıştır Tasarımlar
Artemisrsquoin birbirinden ayrılmayan uumlccedil karakteristik
oumlzelliğinden esinlenerek ortaya ccedilıkmıştır Bu uumlccedil karak-
teristik oumlzellik heykellerin temelini oluşturmakla bera-
ber birbirinden ayrılmaz bir buumltuumln olarak duumlşuumlnuumllerek
evreleri atladıkccedila metamorfoza uğramışlardır Ezoterik
anlamda uumlccedil sayısı uumlccedilgen olarak kabul goumlruumlluumlp fikir ile
bağdaştırılmaktadır
Krom oksitli sır denemelerinde oumlrtuumlcuuml yeşil ve tonları elde edilmiştir İstenilen sonuccedil 2 ve 3gr krom oksit katkılı denemede yakalanmıştır
Resim 13 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr bakır oksit katkılı renk denemeleri
Sır reccediletesinde kullanılan bakır oksit ile yeşil tuumlrkuaz ve tonları yakalanmıştır Pişirim sonucunda sır oumlrtuumlcuuml ve denemelerin her birinde istenilenden sonuccedil elde edilmiştir Tablo 4 XRD analiz sonuccedillarına goumlre Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluumlnde Bulunan Buumlnye Yapıcı Hammaddeler Buumlnye Yapıcılar Yıkanmış Kuumlllerde Yıkanmamış Kuumlllerde MgO lt 075 lt 073 Al2O3 lt 080 lt 0066 SiO2 lt 0023 0027 K2O 038 088 CaO 043 040 ZnO lt 00006 lt 00006 Br lt 00005 lt 00005 SrO 00007 00009
Krom oksitli sır denemelerinde oumlrtuumlcuuml yeşil ve tonları elde edilmiştir İstenilen sonuccedil 2 ve 3gr krom oksit katkılı denemede yakalanmıştır
Resim 13 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr bakır oksit katkılı renk denemeleri
Sır reccediletesinde kullanılan bakır oksit ile yeşil tuumlrkuaz ve tonları yakalanmıştır Pişirim sonucunda sır oumlrtuumlcuuml ve denemelerin her birinde istenilenden sonuccedil elde edilmiştir Tablo 4 XRD analiz sonuccedillarına goumlre Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluumlnde Bulunan Buumlnye Yapıcı Hammaddeler Buumlnye Yapıcılar Yıkanmış Kuumlllerde Yıkanmamış Kuumlllerde MgO lt 075 lt 073 Al2O3 lt 080 lt 0066 SiO2 lt 0023 0027 K2O 038 088 CaO 043 040 ZnO lt 00006 lt 00006 Br lt 00005 lt 00005 SrO 00007 00009 ZrO2 lt 00007 lt 00007 BaO lt 0010 lt 0009 PbO lt 00006 lt 00006 Bi lt 00005 lt 00005
Tablo 5 XRD analiz sonuccedillarına goumlre Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluumlnde Bulunan Renklendirici Oksitler Oksitler Yıkanmış Kuumlller Yıkanmamış Kuumlller TiO2 lt 0009 lt 0009 V2O5 lt 0003 lt 0003 Cr2O3 lt 0010 lt 0015 MnO 0003 0004 Fe2O3 0034 0050 CoO lt 00006 lt 00006 NiO lt 00006 lt 00006 CuO 0014 0012 Se lt 00005 lt 00005 MoO2 lt 00007 lt 00007 Ag 0004 0005 CdO 0002 0003 SnO2 lt 0001 lt 0001 Sb2O3 lt 0002 lt 0002 CeO2 lt 0005 lt 0004 WO3 lt 00006 lt 00006 Au lt 00005 lt 00005
Yapılan testler sonucunda zeytin kuumlllerinde eser miktarlarda saptanmış olan P2O5 SO3 Cl Ga Ge As2O3 Rb2O Y Nb2O5 Pd In Te I Cs La Pr Hg Tl Th ise makalede tablolanmamıştır Tasarımlar ve Uygulamalar
Tasarımlarda Artemisrsquoin kuumllt heykelindeki yumurta dizileri meme olarak duumlşuumlnuumllmuumlş ve tek bir formun birim olarak bir araya gelerek buumltuumlnluumlk oluşturacağı heykel ccedilalışmaları tasarlanmıştır Form alccedilı tornasında şekillendirilip iki parccedilalı kalıbı alınmıştır Birim tekrarı ana tasarım unsuru olarak kullanılmıştır Tasarımlar Artemisrsquoin birbirinden ayrılmayan uumlccedil karakteristik oumlzelliğinden esinlenerek ortaya ccedilıkmıştır Bu uumlccedil karakteristik oumlzellik heykellerin temelini oluşturmakla beraber birbirinden ayrılmaz bir buumltuumln olarak duumlşuumlnuumllerek evreleri atladıkccedila metamorfoza uğramışlardır Ezoterik anlamda uumlccedil sayısı uumlccedilgen olarak kabul goumlruumlluumlp fikir ile bağdaştırılmaktadır Uumlccedil sayısı birbiri ile kesiştiğinde noumltrleşerek form değiştiren iki farklı enerjiyi sembolize etmektedir Bu iki enerjiden biri etkin olan yaratıcılık diğeri ise edilgen olan doğurganlık birbiri ile karşılaştığında ortaya farklı ve yeni fikirlerin ccedilıkmasına neden olmuştur Bu nedenle tasarımlar kadını simgeleyen kutsal uumlccedilgenin ezoterik accedilıdan anlamını da barındırmaktadır Heykeller dokuz parccediladan oluşmaktadır Bunun nedeni ise uumlccedil sayısının uumlccedil katı olduğundandır Aynı zamanda heykellerde tercih edilen renkli sırlar toprak ve toprak renkleri ve zeytin ağacını temsil eden yeşil ve yeşilin tonlarıdır
Tablo 4 XRD analiz sonuccedillarına goumlre Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluumlnde Bulunan Buumlnye Yapıcı Hammaddeler
ZrO2 lt 00007 lt 00007 BaO lt 0010 lt 0009 PbO lt 00006 lt 00006 Bi lt 00005 lt 00005
Tablo 5 XRD analiz sonuccedillarına goumlre Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluumlnde Bulunan Renklendirici Oksitler Oksitler Yıkanmış Kuumlller Yıkanmamış Kuumlller TiO2 lt 0009 lt 0009 V2O5 lt 0003 lt 0003 Cr2O3 lt 0010 lt 0015 MnO 0003 0004 Fe2O3 0034 0050 CoO lt 00006 lt 00006 NiO lt 00006 lt 00006 CuO 0014 0012 Se lt 00005 lt 00005 MoO2 lt 00007 lt 00007 Ag 0004 0005 CdO 0002 0003 SnO2 lt 0001 lt 0001 Sb2O3 lt 0002 lt 0002 CeO2 lt 0005 lt 0004 WO3 lt 00006 lt 00006 Au lt 00005 lt 00005
Yapılan testler sonucunda zeytin kuumlllerinde eser miktarlarda saptanmış olan P2O5 SO3 Cl Ga Ge As2O3 Rb2O Y Nb2O5 Pd In Te I Cs La Pr Hg Tl Th ise makalede tablolanmamıştır Tasarımlar ve Uygulamalar
Tasarımlarda Artemisrsquoin kuumllt heykelindeki yumurta dizileri meme olarak duumlşuumlnuumllmuumlş ve tek bir formun birim olarak bir araya gelerek buumltuumlnluumlk oluşturacağı heykel ccedilalışmaları tasarlanmıştır Form alccedilı tornasında şekillendirilip iki parccedilalı kalıbı alınmıştır Birim tekrarı ana tasarım unsuru olarak kullanılmıştır Tasarımlar Artemisrsquoin birbirinden ayrılmayan uumlccedil karakteristik oumlzelliğinden esinlenerek ortaya ccedilıkmıştır Bu uumlccedil karakteristik oumlzellik heykellerin temelini oluşturmakla beraber birbirinden ayrılmaz bir buumltuumln olarak duumlşuumlnuumllerek evreleri atladıkccedila metamorfoza uğramışlardır Ezoterik anlamda uumlccedil sayısı uumlccedilgen olarak kabul goumlruumlluumlp fikir ile bağdaştırılmaktadır Uumlccedil sayısı birbiri ile kesiştiğinde noumltrleşerek form değiştiren iki farklı enerjiyi sembolize etmektedir Bu iki enerjiden biri etkin olan yaratıcılık diğeri ise edilgen olan doğurganlık birbiri ile karşılaştığında ortaya farklı ve yeni fikirlerin ccedilıkmasına neden olmuştur Bu nedenle tasarımlar kadını simgeleyen kutsal uumlccedilgenin ezoterik accedilıdan anlamını da barındırmaktadır Heykeller dokuz parccediladan oluşmaktadır Bunun nedeni ise uumlccedil sayısının uumlccedil katı olduğundandır Aynı zamanda heykellerde tercih edilen renkli sırlar toprak ve toprak renkleri ve zeytin ağacını temsil eden yeşil ve yeşilin tonlarıdır
Tablo 5 XRD analiz sonuccedillarına goumlre Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluumlnde Bulunan Renklendirici Oksitler
Kaynak Yazar
Kaynak Yazar
163
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
Şekil 14 Heykel duumlzenleme 5 Metamorfoz evresi
50 x 50 x 3 cm Bu ccedilalışmada şekil 13 de yer alan 3gr
bakır oksit katkılı kuumll sırı buumlnye ve yer yer altın yaldız
kullanılmıştır
Fotoğraf yazar arşivi
Uumlccedil sayısı birbiri ile kesiştiğinde noumltrleşerek form de-
ğiştiren iki farklı enerjiyi sembolize etmektedir Bu iki
enerjiden biri etkin olan yaratıcılık diğeri ise edilgen
olan doğurganlık birbiri ile karşılaştığında ortaya farklı
ve yeni fikirlerin ccedilıkmasına neden olmuştur Bu neden-
le tasarımlar kadını simgeleyen kutsal uumlccedilgenin ezoterik
accedilıdan anlamını da barındırmaktadır Heykeller dokuz
parccediladan oluşmaktadır Bunun nedeni ise uumlccedil sayısının
uumlccedil katı olduğundandır Aynı zamanda heykellerde ter-
cih edilen renkli sırlar toprak ve toprak renkleri ve zey-
tin ağacını temsil eden yeşil ve yeşilin tonlarıdır
Şekil 15 Heykel 5 Metamorfoz evresi 35 x 40 cm Bu
ccedilalışmada şekil 12 de yer alan 3gr krom oksit katkılı
kuumll sırı buumlnye kullanılmıştır
Fotoğraflar yazar arşivi
Şekil 16 Heykel
Metamorfoz 124 23
x 43 cm Bu ccedilalışmada
şekil 11 de yer alan 3gr
mangan oksit katkılı kuumll
sırı buumlnye kullanılmıştır
5SONUCcedil
Bu araştırmada hazırlanan zeytin ccedilekirdeği kuumlllerinin
analiz sonuccedillarından (Tablo 4) elde edilen verilere goumlre
ağırlıklı olarak potasyum ve kalsiyum iccedilerdiği tespit
edilmiştir Bu hammaddelerin kuumll sırlarının oluşumun-
da olumlu etkileri bulunduğu yapılan sır testleri sap-
tanmıştır Kullanılan kuumlluumln yıkanmış ve yıkanmamış
olarak XRF testleri gerccedilekleştirilmiş bu sayede reccedilete-
deki etkin maddelerin neler olduğu net ve bilimsel bir
biccedilimde ortaya konmuştur Sonuccedilları sunulan zeytin
ccedilekirdeğinden uumlretilmiş oumlzguumln kuumll sırlarına istenilen
sonuccedil elde edilene kadar buumlnyeyi oluşturan hammad-
de oranlarında kuumlccediluumlk değişiklikler yaparak ulaşılmış-
tır Ayrıca zeytin ccedilekirdeğinden uumlretilen ve oumlnerilen
yedi farklı kuumll sırının yerel değerlerle buumltuumlnleşen hey-
kel ccedilalışmalarında uygulanmasıyla anlam buumltuumlnluumlğuuml-
nuuml sağlanmaya ccedilalışılmıştır
Saptanan reccedileteler beyaz ve porselen ccedilamurdan uumlreti-
len biskuumlvi pişirimi gerccedilekleşmiş deneme ccedilubuklarına
uygulanarak elektrikli fırında 7 saat 1040 oC sıcaklıkta
pişirilmiştir İstenilen sonucu veren uumlccedil farklı reccediletede
parlak mat ve ipek matı oumlrtuumlcuuml kuumll sırları elde edil-
miştir İpek matı elde edilen reccedileteye ek olarak demir
mangan bakır ve krom oksit eklenerek renklendiril-
miştir Elde edilen kuumll sırlarının bekleme suumlresi iccedileri-
sinde su kaybının az olduğu ve partikuumller ccediloumlkmesinin
olmamasından dolayı kullanım rahatlığı sağladığı goumlz-
lemlenmiştir Aynı zamanda XRF testlerinin analizleri
doğrultusunda zehirsiz sağlıklı yapıda bir sır buumlnye
olduğu saptanmıştır
Renkli sır denemelerinin beyaz ccedilamurdan uumlretilen ve
biskuumlvisi yapılmış deneme ccedilubuklarının yuumlzeylerine
ince uygulanmasından dolayı sır pişiriminden sonra
Resim 14 Heykel duumlzenleme 5 Metamorfoz evresi 50 x 50 x 3 cm Bu ccedilalışmada resim 13 de yer alan 3gr bakır oksit katkılı kuumll sırı buumlnye ve yer yer altın yaldız kullanılmıştır Fotoğraf yazar arşivi
Resim 15 Heykel 5 Metamorfoz evresi 35 x 40 cm Bu ccedilalışmada resim 12 de yer alan 3gr krom oksit katkılı kuumll sırı buumlnye kullanılmıştır Fotoğraflar yazar arşivi
Resim 16 Heykel Metamorfoz 124 23 x 43 cm Bu ccedilalışmada resim 11 da yer alan 3gr mangan oksit katkılı kuumll sırı buumlnye kullanılmıştır
Resim 14 Heykel duumlzenleme 5 Metamorfoz evresi 50 x 50 x 3 cm Bu ccedilalışmada resim 13 de yer alan 3gr bakır oksit katkılı kuumll sırı buumlnye ve yer yer altın yaldız kullanılmıştır Fotoğraf yazar arşivi
Resim 15 Heykel 5 Metamorfoz evresi 35 x 40 cm Bu ccedilalışmada resim 12 de yer alan 3gr krom oksit katkılı kuumll sırı buumlnye kullanılmıştır Fotoğraflar yazar arşivi
Resim 16 Heykel Metamorfoz 124 23 x 43 cm Bu ccedilalışmada resim 11 da yer alan 3gr mangan oksit katkılı kuumll sırı buumlnye kullanılmıştır
Resim 14 Heykel duumlzenleme 5 Metamorfoz evresi 50 x 50 x 3 cm Bu ccedilalışmada resim 13 de yer alan 3gr bakır oksit katkılı kuumll sırı buumlnye ve yer yer altın yaldız kullanılmıştır Fotoğraf yazar arşivi
Resim 15 Heykel 5 Metamorfoz evresi 35 x 40 cm Bu ccedilalışmada resim 12 de yer alan 3gr krom oksit katkılı kuumll sırı buumlnye kullanılmıştır Fotoğraflar yazar arşivi
Resim 16 Heykel Metamorfoz 124 23 x 43 cm Bu ccedilalışmada resim 11 da yer alan 3gr mangan oksit katkılı kuumll sırı buumlnye kullanılmıştır
164
Divitcioğlu amp Karaguumll
dalgalanmalar oluştuğu goumlruumllmuumlştuumlr Bu durum sır de-
nemesinin istenilen sonucu vermesine engel olmamış-
tır Heykel tasarımlarının tamamının iccedili boşaltılmış ve
kurumalarının ardından biskuumlvi pişirimleri elektrikli
fırında 6 saat ve 1000 oC sıcaklıkta gerccedilekleştirilmiştir
Biskuumlvi fırınına giren heykellerin pişiriminden sonra
ek yerlerinde ayrılma buumlkuumllme ccediloumlkme ve deformas-
yon sırlı pişirimde ise akma ve yapışma goumlzlemlen-
memiştir Sonuccedil olarak hem sanatsal hem de bilimsel
youmlntemlerin bir arada kullanılmasıyla zeytin ccedilekirde-
ğinden elde edilen kuumll sırlarının olumlu etkiler ortaya
ccedilıkarttığı ve kuumll sırlarında alternatif hammadde olarak
kullanılabilirliği saptanmıştır
KAYNAKCcedilAALKAN D (1998) Ccedilam Ağacı Ceviz Kabuğu ve Soya Fasulyesi Kuumllle-rinin 1200 oCrsquode Sır Hammaddesi Olarak Değerlendirilmesi Anadolu Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml (Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)
ATEŞ Ouml Ş (2012) Yakındoğu Demirccedilağ Uygarlıklarında Hayat Ağacı İnancırdquo (Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Dicle Uumlniversitesi Sos-yal Bilimler Enstituumlsuuml Diyarbakır
COOK J M (1973) The Troad An Archaeological and Topographical Study Oxford
ERTAN İ ve BAKIR G (2018) ldquoKlazomenai Zeytin İşccedililiği Zeytinin Akdenizrsquodeki Yolcuğurdquo Konferans Bildiriler Dinccedil Ofset Yayınları İz-mir
GENCcedil S (2013) Artistik Seramik Sırları Sır Sanatı Boyut Matbaacılık AŞ İstanbul
GOumlKCcedilE M KURT S (2020) Ağaccedil Kuumlltuuml Oumlrneğinde Muğla ve Civa-rında Eski İnanışlar Youmlruumlk Araştırmaları-I Sempozyumu Bildiriler ki-tabı Konya 148
GOumlMECcedil S (2003) Eski Tuumlrk inancı Uumlzerine Bir Oumlzet Ankara Uumlniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakuumlltesi Tarih Boumlluumlmuuml Tarih Araştırmaları Dergisi 3321
GUumlNEŞ PCcedil (2014) 1280degCrsquode Gelişen Odun Kuumlluuml Katkılı Sır Araş-tırmaları Ve Uygulamalar Dokuz Eyluumll Uumlniversitesi Guumlzel Sanatlar Enstituumlsuuml Seramik Ve Cam Tasarımı Anasanat Dalı (Yayımlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi)
HEPOĞLU E ve İNCE H Ccedil (2019) Mitolojik Ağaccedillar Ağaccedil Ve Bitki Tuumlrleri Kuş Tuumlrleri httpsdocplayerbiztr57489972-Mitolojik-agac-lar-agac-ve-bitki-turleri-kusturlerihtml (Erişim tarihi 27062021)
ILGAR R (2016) Ccedilanakkale İlinde Zeytin Yetiştiriciliği ve Yaşanan So-runlar İstanbul Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Coğrafya Dergisi No32 19
KUBAT L (2020) Kestane Kabuğu Kuumlluumlnuumln Sır Bileşeni Olarak Kulla-nılabilirliğinin Araştırılması Akademik Sanat Cilt 5 Sayı 9
NAHYA N (2011) Zeytin Tuumlm Ağaccedilların İlki İlahların ve İnsanların Onuru Metro Gastro İstanbul s (88-90)
OYMAN RE (2002) Uygulamalı Seramik Teknolojisi Cilt I (Ccedilev İlker Oumlzkan) Sacmi İstanbul Via Selice Provinciale 17A-40026 İmola (BO) İtalya
ROGERS P (2003) Ash Glazes University of Pennsylvania Press
SARNICcedil K Ouml KUBAT L (2007) Eskişehir Boumllgesi Şeker Pancarı Kuumls-pesi Kuumlllerinin Sır Bileşeni ve Renklendirici Olarak Kullanılabilirliğinin Araştırılması SERESrsquo07 Bildiriler kitabı
SERDAROĞLU Uuml ile roumlportaj (Assos Kazıevi Ccedilanakkale 16 Temmuz 1994)
STRABON (CcedilevPEKMAN A) Geographika Antik Anadolu Coğraf-yası XII-XIV Arkeoloji ve Sanat Yayınları 2000 İstanbul
ŞOumlLENAYE TURAN N (2020) Patates Kabuğu Atığı Kuumlllerinin 1160 degCrsquode Sır Hammaddesi Olarak Değerlendirilmesirdquo Inonu University Journal of Art and Design 61-70
TİZGOumlL K DEMİR OumlG (2016) Bir Sera Atığı Olarak Patlıcan Dalı Kuumlluumlnuumln Duumlşuumlk Dereceli Seramik Sırlarında Kullanımırdquo Akdeniz Sanat Dergisi Cilt 9 Sayı 18
UumlNAL S AKGEYİK E (2020) Guumll Posası Kuumlluumlnuumln Seramik Yuumlzeyler-de Kullanımırdquo Akademik Sanat Cilt 5 Sayı 10
URL1 httpsyeryuzuagaciwordpresscom20160927anado-
lu-kulturunde-zeytin-agaci (Erişim Tarihi 03042018)
URL2httpwwwwikizeroonetindexphpq=aHR0cHM6Ly-90ci53aWtpcGVkaWEub3JnL3dpa2kvw4dpbmtv (Erişim Tarihi 19122018)
TEŞEKKUumlR
Bu makalenin hazırlanmasında YL-2017-1322 numaralı proje ile destek olan Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimine zeytin ccedilekirdekle-rinin temininde destek olan DoccedilDr Ferhan Savranrsquoa teşekkuumlr ederiz
Bu Makale Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi tarafından SYL-2017-1322 numaralı proje ile desteklenmiştir
165
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021Journal of Awareness Volume Cilt 6 Issue Sayı 3 2021 pp 165-183E-ISSN 2149-6544 httpsjournalsgentrjoa DOI httpsdoiorg1026809joa6308
Received Geliş 01072021 Acccepted Kabul 29072021
Content of this journal is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 International License
Bu derginin iccedileriği Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 Uluslararası Lisansı altında lisanslanmıştır
Corresponding Author Sorumlu Yazar Sibel GuumlvenE-mail s_guvencomuedutr
CitationAtıf GUumlVEN S amp UCcedilAR M (2021) Oumlğretmen adaylarının uzaktan eğitim ve oumlğretmenlik uygulaması dersine ilişkin goumlruumlşleri Journal of Awareness6(3) 165-183 DOI 1026809joa6307
Oumlğretmen adaylarının uzaktan eğitim ve oumlğretmenlik uygulaması dersine ilişkin goumlruumlşleriOpinions of pre-service teachers on distance education and teaching practice course
Sibel Guumlven1 Merve Uccedilar2
Oumlz
Duumlnya ccedilapında etkili olan ve her alanda olumsuz etkilerini goumlstermeye devam eden COVİD-19 salgınının neden olduğu yayılım yuumlksekoumlğretimde de olumsuz etkilerini goumlstermiş ve uzaktan eğitime acil bir geccediliş yapılmıştır Uzaktan eğitim ile eğitim fakuumlltelerindeki oumlğretmen adayları uygulamalı dersleri teorik şekilde goumlrmeye başlamıştır Temeli uygulama olan oumlğretmenlik uygulaması dahil olmak uumlzere devam eden eğitim ve oumlğretim faaliyetleri ccedilevrimiccedili şekilde suumlrduumlruumllmekte ve bu ilerleyişin oumlğrenciler uumlzerinde bıraktığı izlenim olumlu veya olumsuz yanları suumlrecin hızlı ve hazırlıksız olmasından dolayı değerlendirilememiştir Bu araştırma ile salgıni suumlrecinde uzaktan eğitim ve oumlğretmenlik uygulamalarına ilişkin oumlğretmen adaylarının goumlruumlşlerinin alınması ve değerlendirilmesi amaccedillanmıştır Araştırmada nitel youmlntem desenlerinden olan durum ccedilalışmasından yararlanılmıştır Toplanan veriler iccedilerik analizi tekniği ile analiz edilmiş veri analizinde MAXQDA 2020 paket programı kullanılmıştır Araştırmanın ccedilalışma grubunu bir devlet uumlniversitesinin eğitim fakuumlltesinde oumlğrenim goumlrmekte olan ve aynı zamanda uzaktan eğitim ile oumlğretmenlik uygulaması dersini alan oumlğretmen adayları oluşturmaktadır Elde edilen bulgular doğrultusunda oumlğretmen adaylarının uzaktan eğitimi derslerin işleniş şeklinden ve internet sorunları yuumlzuumlnden yetersiz buldukları oumlğretmenlik uygulamasının uzaktan eğitim ile suumlrduumlruumllmesinin tecruumlbe accedilısından eksiklik yaratacağı sonuccedillarına ulaşılmıştır Araştırmada uzaktan eğitimin iletişim youmlnuumlnden ve sınıf ortamından uzaklık gibi eksiklikleri olduğu oumlğretim elemanlarının ise bu suumlreccedilte yeterli goumlruumllduumlkleri sonuccedilları da yer almaktadır
Anahtar kelimeler uzaktan eğitim oumlğretmenlik uygulaması pandemi
Abstract
The pandemic caused by the COVID-19 epidemic which is effective worldwide and continues to show its negative effects in every field has also shown its negative effects in higher education and an urgent transition to distance education
1 Doccedil Dr Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Eğitim Fakuumlltesi Temel Eğitim Boumlluumlmuuml Ccedilanakkale TUumlRKİYE e-mail s_guvencomuedutr
2 Doktora oumlğr Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Eğitim Fakuumlltesi Temel Eğitim Boumlluumlmuuml Ccedilanakkale TUumlRKİYE e-mail merveucar7gmailcom
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
166
Guumlven amp Uccedilar
has been made With distance education teacher candidates in education faculties started to see applied courses in a theoretical way Continuing education and training activities including the teaching practice which is based on practice are carried out online and the positive or negative aspects of this progress on students could not be evaluated due to the rapid and unpreparedness of the process With this research it is aimed to obtain and evaluate the opinions of teacher candidates regarding distance education and teaching practices during the pandemic process In the research case study which is one of the qualitative method patterns was used The collected data were analyzed by content analysis technique and the MAXQDA 2020 package program was used in data analysis The study group of the research consists of teacher candidates who are studying at the faculty of education at a state university and who also take the course of distance education and teaching practice In line with the findings it was concluded that the pre-service teachers found distance education inadequate due to the way the lessons were taught and internet problems and that the continuation of the teaching practice with distance education would create a lack in terms of experience In the research there are also the results that distance education has deficiencies in terms of communication and distance from the classroom environment and the instructors are deemed sufficient in this process
Keywords distance education teaching practice pandemic
1GİRİŞ
Duumlnya genelini derinden sarsan ve her alanda olum-
suz etkilerini goumlstermeye devam eden salgın eğitim-
de değişime ve doumlnuumlşuumlme neden olmuştur Tuumlrk Dil
Kurmursquona goumlre epideminin kıtalar arasında yayılarak
birden fazla uumllkeyi etkisi altına alması olarak tanımla-
nan salgın bir hastalığın aynı anda yaygın şekilde gouml-
ruumllmesidir (TDK 2021) Guumlnuumlmuumlzde COVİD-19 olarak
bilinen yeni tip Korona Viruumls rsquouumln başta ABD İspanya
İtalya Almanya Birleşik Krallık Fransa Ccedilin Tuumlrkiye
İran Rusya Brezilya ve Belccedilikarsquoda olmak uumlzere etki-
si artarak devam etmekte ve duumlnya genelinde buumlyuumlk
kayıplara neden olmaktadır (WHO 2020) Bozkurtrsquoa
(2020) goumlre COVİD-19 sonrasında duumlnyada yaşananlar
yeni normal ve yeni paradigma meydana getirmiştir
Bunun da yeni bir duumlnya duumlzenini doğuracağını soumlyle-
mek muumlmkuumlnduumlr Ancak kısa vadede guumlnuuml kurtarmak
iccedilin yapılan yanlış uygulamalar uzun vadede daha
buumlyuumlk olumsuzluklar şeklinde karşımıza ccedilıkmaktadır
(Coeckelbergh 2020 Daniel 2020)
Salgının duumlnya ccedilapında meydana getirdiği krizin sağ-
lık başta olmak uumlzere ekonomik psikolojik sosyal ya-
şam ve eğitim uumlzerindeki etkileri yansımaları devam
etmektedir ve ne zaman sonlanacağına youmlnelik olarak
kesin bir veri bulunmamaktadır (Can 2020) Salgın
olumsuz etkilerini her alanda olduğu gibi yuumlksekoumlğ-
retimde de goumlstermiş ve ortaya ccedilıkan değişimlerden
kaynaklanan yansımalar oumlğretim suumlreci ve uygulama
boyutunda hem eğitim faaliyetlerini ve hem de oumlğren-
cileri etkilenmiştir Bunun sonucunda da hızlı karar-
ların alınması gerekmiş ve yeni duumlzenlemeler ortaya
ccedilıkmıştır
Salgın doumlnemi başladığında ccediloğu uumllke okulları geccedilici
olarak kapattığını duyurmuştur Bununla beraber sal-
gının oumlğrencilerin 91rsquoinden fazlasını etkilediği ve
yaklaşık 16 milyar gencin de bundan etkilendiği rapor
edilmiştir (Miks amp McIlwaine 2020) COVID-19rsquoun eği-
timde sebep olduğu krize hızlı bir ccediloumlzuumlm getirmek iccedilin
oumlrguumln eğitime goumlre yapılanmış uumlniversiteler yuumlz yuumlze
eğitimin yerine web tabanlı uzaktan eğitim ile dersleri
ve programları suumlrduumlrmek amacıyla hızla ccedilalışmalara
başlamışlardır Yuumlksekoumlğretimde acil uzaktan eğiti-
me geccediliş aşaması olmuştur (Gewin 2020 Lau ve diğ
2020) Salgının yayılma hızını azaltmak iccedilin uumllkeler
ve yerel youmlnetimler ev hapsi seyahat kısıtlamaları ve
okul kapatma gibi oumlnlemler almışlardır Bu suumlreccedille be-
raber milyonlarca ccedilocuk genccedil ve yetişkin okullara ve
uumlniversitelere gidememektedir Giannini ve Lewisrsquoe
goumlre (2020) bu durum sonucunda oumlğrencilerin ilerleyen
doumlnemlerde eşit eğitim almaları konusunda buumlyuumlk zor-
luklar yaşanabilecektir
Bu aşamada hem suumlrecin hem de krizin youmlnetilebil-
mesi adına YOumlK hızlı bir biccedilimde harekete geccedilmiş ve
oumlğretim suumlrecinin uzaktan eğitime doumlnuumlştuumlruumllmesi iccedilin
kararlar almıştır (YOumlK 2020) Bu accedilıklamalarla beraber
tuumlm oumlğretim kademelerinde yuumlz yuumlze eğitime ara ve-
rilmiştir Bu suumlreccedilte uzaktan eğitime geccedililmesi yerel
ve merkezi sınavların ertelenmesi ve oumlğrenci başarısını
oumllccedilme ve değerlendirmede web tabanlı sınavların dev-
reye girmesi gibi kararlar alınmıştır Bu kararlar sonu-
cunda da oumlrguumln eğitime uygun olarak yapılandırılmış
sistemin acil bir şekilde kriz youmlnetimi ile web tabanlı
uzaktan eğitim sistemine doumlnuumlştuumlruumllmesi gerekliliği
ortaya ccedilıkmıştır (Oumlzer Kaya ve Keskin 2020)
Pandemi nedeniyle Tuumlrkiyersquode YOumlKrsquouumln aldığı kararlar
şu şekilde oumlzetlenebilir
167
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
bull Yuumlksekoumlğretimde eğitime 12 Mart 2020rsquode eğitime
ara verilmiş
bull 23 Mart 2020 tarihinden itibaren 2019-2020 oumlğre-
tim yılı bahar doumlneminin tamamen accedilık ve uzak-
tan oumlğrenme sistemi ile devam ettirilmesine karar
verilmiştir
bull YOumlK Dersleri Platformu tuumlm oumlğrencilerin erişimi-
ne accedilık hale getirilmiştir
bull YOumlK Başkanlığı almış olduğu kararla pandemi
nedeniyle oumln lisans lisans ve lisansuumlstuuml seviyede
eğitim alan oumlğrencilerin talepleri doğrultusunda
2019-2020 eğitim oumlğretim yılı bahar doumlneminde
kayıtlarını dondurabilmesine tez savunma ve ye-
terlik sınavlarının ise denetlenebilir olma ve ldquokayıt
altına alınmak şartıylardquo video konferans gibi dijital
imkanlar ile yapılabilmesine imkacircn vermiştir
bull Yuumlksekoumlğretim kurumlarının neredeyse tamının
oumlnlisans ve lisans programları iccedilin de ara sınavla-
rını ccedilevrim iccedili ortamda gerccedilekleştirmeye youmlnelik
hazırlık yaparak ccedilevrim iccedili sınav uygulama esas-
ları yayınlamaya başlamışlardır
YOumlK tarafından alınan kararlardan sonra tuumlm uumlni-
versiteler kendi kapasitelerinin elverdiği kadar ccedilevri-
miccedili eğitime geccedilmişlerdir Bu doumlnemde Tuumlrkiyersquodeki
uumlniversitelerin buumlyuumlk ccediloğunluğunu ccedilevrimiccedili eğitime
hazırlıksız oldukları goumlzlemlenmiştir Tuumlrkiyersquode pek
ccedilok kişinin uzaktan eğitim anlayışının oumlğretim ele-
manlarının dersinin videoya kaydedilip senelerce aynı
videonun oumlğrencilere sunulduğu bir sistem olduğu
bilinmektedir (Erkut 2020) Yuumlz yuumlze eğitime ara ve-
rilen okullardaki oumlrguumln ve yaygın eğitim pandemiden
etkilenen en buumlyuumlk kamusal alanlardan biri olmuştur
COVID-19 oluşturduğu krizden ekonomilerini koru-
maya ccedilalışan devletler dijital teknolojilerin kullanımı-
nı benimseyen acil durum oumlnlem paketlerini devreye
koyarak eğitim suumlrecini devam ettirmeye ccedilalışmışlardır
(Agnoletto amp Queiroz 2020) Duumlnyadaki eğitim sistem-
leri halk sağlığını koruma girişimlerinin boumlluumlmuuml ola-
rak salgının yayılmasını kontrol altına almak amacıyla
zorunlu kılınan kitlesel okul kapanışlarından sonra eşi
goumlruumllmemiş bir zorlukla karşı karşıya kalmıştır (UNES-
CO 2020)
Ccedilakın Akyavuz ve Kuumllekccedili (2020) Covid-19 suumlrecinin
eğitime yansımalarını oumlğretmen goumlruumlşlerini alarak in-
celemişlerdir Araştırmada oumlğretmenlerin veliler ve
oumlğrencilerin oumlğrenme suumlreccedilleri ile sorunlar yaşadıkları
oumlğrencileri motive edici etkinlikler ile gelecek iccedilin teş-
vik etikleri sonuccedillarına ulaşmışlardır
Kuumlrtuumlncuuml ve Kurt (2020) Covid-19 pandemi doumlnemin-
de hemşirelik oumlğrencilerinin yasadıkları sorunların
belirlenmesi amaccedilladığı araştırmada oumlğrencilerin ccediloğu
hem teori hem de uygulamalı derslerinin uzaktan eği-
tim ile yetersiz olacağını okulu dondurmayı duumlşuumln-
medikleri ancak okulun uzayacağını duumlşuumlnduumlklerini
belirttikleri sonucuna ulaşıldı
Serccedilemeli ve Kurnaz (2020) uzaktan eğitim ile muha-
sebe dersini alan oumlğrencilerin uzaktan eğitime youmlnelik
oumlz yeterliklerini ve uzaktan eğitime youmlnelik oumlğrenci gouml-
ruumlşlerini incelemeyi amaccedilladığı ccedilalışmasında oumlğrenci-
lerin uzaktan eğitim sistemini ccedilok fazla benimsemedik-
leri sistemin kullanımıyla ilgili oumlz yeterlik accedilısından
herhangi bir problem yaşamadıkları goumlruumllmuumlştuumlr
Ccedilevik ve Bakioğlursquonun (2020) yaptığı ccedilalışmada CO-
VID-19 salgını suumlrecinde uzaktan eğitimde neler ya-
şandığı konusunda ortaokulda goumlrevli Fen Bilimleri
oumlğretmenlerinin deneyimlerini derinlemesine anlama-
ya ccedilalışılması amaccedillanmıştır Araştırma bulguları doğ-
rultusunda Fen Bilimleri oumlğretmenlerinin pandeminin
ne olduğunu bilmedikleri ortaya ccedilıkmıştır Uzaktan
eğitim suumlrecinde internet bağlantısı oumlğrencilerle ileti-
şim kurma oumlğrencilerin derslere katılım oranının duuml-
şuumlk olması ve okul youmlnetiminin baskısına maruz kalma
gibi problemlere sahip oldukları tespit edilmiştir
Karahan Bozan ve Akccedilayrsquoın (2020) sınıf oumlğretmenliği
lisans oumlğrencilerinin salgın suumlrecindeki ccedilevrim iccedili oumlğ-
renme deneyimlerinin incelenmesini amaccedilladığı ccedila-
lışmada senkron derslerin daha verimli olduğu bazı
oumlğrencilerin internet yetersizliklerine sahip olduğu so-
nuccedilları elde edilmiştir
Salgın doumlneminde yuumlksekoumlğretimde uzaktan eğitim
uygulamalarına geccedililmesiyle derslerin teori ve uygu-
lanması boyutunda oumlğrenciler eşit olmayan fırsatlardan
kaynaklanan sorunlarla karşılaşmışlardır Eğitim suumlre-
cinin gerektirdiklerini ccedilevrimiccedili dersler her anlamda
karşılayamamış ve bunun sonucunda eğitim- oumlğretim
faaliyetlerindeki olumsuz yansımaları ve bunların asıl
nedenlerini ortaya ccedilıkarmak oumlnem arz etmiştir
2ARAŞTIRMANIN AMACI
Salgın suumlreci okuloumlncesi eğitimden yuumlksekoumlğretime
kadar tuumlm eğitim oumlğretim faaliyetlerini olumsuz etki-
lemiş ve oumlzellikle de uygulama boyutundaki derslerin
168
Guumlven amp Uccedilar
ccedilevrimiccedili ortamdan yapılmaya ccedilalışılması oumlğretmen
adayları iccedilin zorluklar ortaya ccedilıkarmıştır Bu aşamada
oumlğretmen adaylarının suumlrece youmlnelik değerlendirme-
leri acil şekilde geccedililen bu sistemin aksaklıklarını ve
olumlu yanlarını ortaya koyacaktır Bu araştırma ile
COVİD-19 salgının neden olduğu pandemi suumlrecinde
yuumlksekoumlğretimde ccedilevrimiccedili eğitim uygulamalarının
eğitim fakuumlltelerindeki uzaktan eğitim suumlrecine ve
oumlğretmenlik uygulamalarına yansımaları oumlğretmen
adaylarının goumlruumlşleri doğrultusunda belirlemek amaccedil-
lanmaktadır
bull Araştırmanın amacı doğrultusunda belirlenen alt
amaccedillar şu şekildedir
bull Oumlğretmen adaylarının uzaktan eğitim uygulama-
larının etkililiğine ilişkin goumlruumlşleri nelerdir
bull Oumlğretmen adaylarının yuumlz yuumlze eğitim ve uzaktan
eğitimin karşılaştırılmasına ilişkin goumlruumlşleri neler-
dir
bull Oumlğretmen adayları uzaktan eğitimin olumlu ve
olumsuz yanlarını nasıl değerlendirmektedir
bull Oumlğretmen adaylarının goumlruumlşlerine goumlre uzaktan
eğitim uygulamalarında karşılaşılan eksiklikler
nelerdir
bull Uzaktan eğitim suumlrecinde oumlğretmen adaylarının
oumlğretim elemanlarına youmlnelik değerlendirmeleri
ne olmuştur
bull Oumlğretmen adayları oumlğretmenlik uygulaması der-
sinin kendilerini uygulama boyutunun mu yoksa
teori boyutunun mu geliştirdiğine ilişkin goumlruumlşleri
nelerdir
bull Oumlğretmen adaylarının oumlğretmenlik uygulamasının
uzaktan eğitim ile yapılmasının olumlu ve olum-
suz youmlnlerine ilişkin goumlruumlşleri nelerdir
bull Oumlğretmen adaylarının oumlğretmenlik uygulamasının
nasıl bir iccedileriğe sahip olmasına youmlnelik goumlruumlşleri
nelerdir
3YOumlNTEM
31Araştırmanın Deseni
Oumlğretmen adaylarının goumlruumlşleri doğrultusunda pan-
demi doumlneminde uzaktan eğitim uygulamalarının
eğitim suumlrecine ve oumlğretmenlik uygulamalarına yan-
sımalarının belirlenmesinin amaccedillandığı bu ccedilalışmada
betimleme ve anlamların derinliğini ortaya ccedilıkarması
(Buumlyuumlkoumlztuumlrk vd 2013) accedilısından nitel araştırma youmln-
temi kullanılmıştır Araştırma sınırlı bir sistemin de-
rinlemesine betimlenmesi ve incelenmesi (Merriam
2018) olarak tanımlanan durum ccedilalışması şeklinde de-
senlenmiştir
Bir veya birkaccedil duruma youmlnelik etkenler durum ccedilalış-
masında buumltuumlncuumll bir yaklaşım iccedilerisinde araştırılır Bu
durumların ilişkili durumu nasıl etkiledikleri ve ilgili
durumdan nasıl etkilendikleri uumlzerine derinlemesine
araştırma yapılır (Yıldırım ve Şimşek 2018) Creswellrsquoe
(2011) goumlre bu araştırmalar birden fazla kaynaktan veri
toplanarak derinlemesine incelemenin yapıldığı ccedilalış-
malardır ve araştırmacılar incelenen duruma youmlnelik
derin anlayış geliştirmek amacıyla farklı tuumlrlerden ve-
rilere gereksinim duymaktadırlar
32Ccedilalışma Grubu
Bu araştırmanın ccedilalışma grubunu 2020-2021 eğitim-oumlğ-
retim yılında bir devlet uumlniversitesi eğitim fakuumlltesinde
oumlğrenim goumlrmekte olan oumlğretmen adayları oluşturmak-
tadır Araştırmaya pandemi doumlneminde uzaktan eğitim
ile oumlğretmenlik uygulaması dersini alan 109 oumlğretmen
adayı katılım goumlstermiştir Katılımcıların cinsiyetlerine
ilişkin bulgular Tablo 1rsquode sunulmuştur
Tablo 1Katılımcıların Cinsiyete Goumlre Dağılımları
Tablo 1rsquoe goumlre araştırmaya katılan 95 katılımcı kadın 14
katılımcı ise erkek oumlğretmen adayından oluşmaktadır
33Veri Toplama Araccedillarının Hazırlanması
Araştırmanın amacı kapsamında oumlğretmen adayların-
dan veriler yarı yapılandırılmış bir goumlruumlşme formu ile
toplanmıştır Form araştırmacılar tarafından hazırlan-
mış ve araştırmanın amacı ve alt amaccedillarına youmlnelik
olarak 11 sorudan oluşmaktadır Soruların hazırlanma-
sı aşamasında oumlnceden tahmin edilebilir veya evet veya
hayır gibi kısa yanıt gerektiren sorular tercih etmek
yerine accedilıklama yapmayı gerektiren sorulardan yarar-
lanılmıştır Sorularının hazırlanabilmesi iccedilin ldquopandemi
suumlrecinde eğitimrdquo ldquouzaktan eğitimrdquo ldquoyuumlksekoumlğretimde
ccedilevrimiccedili eğitimrdquo gibi anahtar kelimeler kullanılarak li-
Bir veya birkaccedil duruma youmlnelik etkenler durum ccedilalışmasında buumltuumlncuumll bir yaklaşım iccedilerisinde araştırılır Bu durumların ilişkili durumu nasıl etkiledikleri ve ilgili durumdan nasıl
etkilendikleri uumlzerine derinlemesine araştırma yapılır (Yıldırım ve Şimşek 2018) Creswellrsquoe (2011) goumlre bu araştırmalar birden fazla kaynaktan veri toplanarak derinlemesine incelemenin yapıldıgı ccedilalışmalardır ve araştırmacılar incelenen duruma youmlnelik derin anlayış geliştirmek amacıyla farklı tuumlrlerden verilere gereksinim duymaktadırlar
32Ccedilalışma Grubu
Bu araştırmanın ccedilalışma grubunu 2020-2021 egitim-oumlgretim yılında bir devlet uumlniversitesi egitim fakuumlltesinde oumlgrenim goumlrmekte olan oumlgretmen adayları oluşturmaktadır Araştırmaya pandemi doumlneminde uzaktan egitim ile oumlgretmenlik uygulaması dersini alan 109 oumlgretmen adayı katılım goumlstermiştir Katılımcıların cinsiyetlerine ilişkin bulgular Tablo 1rsquode sunulmuştur
Tablo 1Katılımcıların Cinsiyete Goumlre Dağılımları
Tablo 1rsquoe goumlre araştırmaya katılan 95 katılımcı kadın 14 katılımcı ise erkek oumlgretmen adayından oluşmaktadır
33Veri Toplama Araccedillarının Hazırlanması
Araştırmanın amacı kapsamında oumlgretmen adaylarından veriler yarı yapılandırılmış bir goumlruumlşme formu ile toplanmıştır Form araştırmacılar tarafından hazırlanmış ve araştırmanın amacı ve alt amaccedillarına youmlnelik olarak 11 sorudan oluşmaktadır Soruların hazırlanması aşamasında oumlnceden tahmin edilebilir veya evet veya hayır gibi kısa yanıt gerektiren sorular tercih etmek yerine accedilıklama yapmayı gerektiren sorulardan yararlanılmıştır Sorularının hazırlanabilmesi iccedilin ldquopandemi suumlrecinde egitimrdquo ldquouzaktan egitimrdquo ldquoyuumlksekoumlgretimde ccedilevrimiccedili egitimrdquo gibi anahtar kelimeler kullanılarak literatuumlr taranmıştır Buradan hareketle goumlruumlşme formu oluşturulmuştur Goumlruumlşme formunda katılımcıların uzaktan egitim doumlnemine ve bu doumlnemden aldıkları oumlgretmenlik uygulamalarına ilişkin goumlruumlşlerini belirlemeye youmlnelik sorular yer almaktadır Geccedilerlik iccedilin oluşturulan taslak egitim alanında ccedilalışan iki uzmanın goumlruumlşuumlne sunulmuştur Gelen eleştirilerden sonra form yapılandırılmıştırve dış geccedilerligi arttırmak iccedilin katılımcıların goumlruumlşleri ccedilalışmaya dogrudan alınmıştır Pilot ccedilalışma olarak 15 oumlgretmen adayına araştırma oumlncesinde hazırlanmış olan form goumlnderilmiştir Hazırlanan yarı yapılandırılmış goumlruumlşme formunun işlenirligi sınanmış ve pilot ccedilalışma sonunda sorular uumlzerinde duumlzeltmeler ve eklemeler yapılarak forma son hali verilmiştir
331Veri Toplama ve Verilerin Analizi
Araştırmada veriler oumlgretmen adaylarının yarı yapılandırılmış goumlruumlşme formundaki 11 soruya yazılı şekilde cevap vermesi ile elde edilmiştir Toplanan veriler iccedilerik analiziyle ccediloumlzuumlmlenmiştir Veriler ccediloumlzuumlmlenirken tuumlmevarımsal bir yaklaşım benimseniştir Veriler kavramlar ve temalar etrafında birleştirerek anlaşılır hale getirmek iccedilin iccedilerik analizi tercih edilmiştir
Cinsiyet f
Kadın 95 8715
Erkek 14 1238
Toplam 109 100
169
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
teratuumlr taranmıştır Buradan hareketle goumlruumlşme formu
oluşturulmuştur Goumlruumlşme formunda katılımcıların
uzaktan eğitim doumlnemine ve bu doumlnemden aldıkları
oumlğretmenlik uygulamalarına ilişkin goumlruumlşlerini belir-
lemeye youmlnelik sorular yer almaktadır Geccedilerlik iccedilin
oluşturulan taslak eğitim alanında ccedilalışan iki uzma-
nın goumlruumlşuumlne sunulmuştur Gelen eleştirilerden sonra
form yapılandırılmıştırve dış geccedilerliği arttırmak iccedilin
katılımcıların goumlruumlşleri ccedilalışmaya doğrudan alınmıştır
Pilot ccedilalışma olarak 15 oumlğretmen adayına araştırma oumln-
cesinde hazırlanmış olan form goumlnderilmiştir Hazırla-
nan yarı yapılandırılmış goumlruumlşme formunun işlenirliği
sınanmış ve pilot ccedilalışma sonunda sorular uumlzerinde
duumlzeltmeler ve eklemeler yapılarak forma son hali ve-
rilmiştir
331Veri Toplama ve Verilerin Analizi
Araştırmada veriler oumlğretmen adaylarının yarı yapı-
landırılmış goumlruumlşme formundaki 11 soruya yazılı şekil-
de cevap vermesi ile elde edilmiştir Toplanan veriler
iccedilerik analiziyle ccediloumlzuumlmlenmiştir Veriler ccediloumlzuumlmlenir-
ken tuumlmevarımsal bir yaklaşım benimseniştir Veriler
kavramlar ve temalar etrafında birleştirerek anlaşılır
hale getirmek iccedilin iccedilerik analizi tercih edilmiştir
Veriler analiz sonucunda ortaya ccedilıkan tema ve kate-
goriler ile karşılaştırma yapılabilmesi iccedilin sayıya indir-
genmiştir Buna aracı olarak da sistematik ve pratik bir
analiz sağlayacak yazılım kullanımı tercih edilmiştir
ve kurulan hiyerarşik ilişkiler ile veriler sistematik ve
hızlı bir şekilde kodlanmıştır Analizin yapılması iccedilin
ldquoMAXQDA 2020rdquo paket programı kullanılmış ve iccedilerik
analizi tekniğiyle analiz edilmiştir
Verilerin analizinde izlenen adınlar şu şekildedir
bull Oumlğretmen adaylarından elde edilen veriler araş-
tırmacı tarafından dijital ortama aktarılmış ve ccedilouml-
zuumlmlenmiştir
bull Goumlruumlşme formu ve cevaplar alandan bir uzama-
na verilmiş yanlışların veya eksikliklerin kontrol
edilmesi yoluna gidilmiştir
bull Elde edilen her soruya ilişkin tema ve alt temaların
seccedilenekleri hazırlanmıştır
bull Bu değerlendirmelerden sonra oumlretmen adayları-
na sorulan sorular iccedilin bir kodlama anahtarı oluş-
turulmuştur
bull Veriler ve kodlama anahtarını eğitim bilimlerin-
den bir uzmana verilmiş ve uzmanlar ile araştır-
macı birbirinden bağımsız biccedilimde her bir soru
iccedilin işaretletme yapmıştır
bull Buradan hareketle verilerin guumlvenirlik hesaplama-
sı Miles ve Hubermanrsquoın formuumlluuml ile sağlanmıştır
ldquoUzlaşma Yuumlzdesi = Goumlruumlş Birliği (Goumlruumlş Birliği
+ Goumlruumlş Ayrılığı) x 100rdquo
Araştırmacılardan başka bir uzmanın analiz suumlrecine
dahil olması ve sonuccedilların karşılaştırılması sonucunda
80 oranında fikir birliğinin sağlanması kodlamanın
guumlvenirliğini sağlamaktadır (Buumlyuumlkoumlztuumlrk vd 2010)
Goumlruumlşme sorularının guumlvenirlik analizi Tablo 2rsquode ve-
rilmiştir
Tablo 2 Guumlvenirlik Analizine İlişkin Bulgular
4BULGULAR
Bu boumlluumlmde oumlğretmen adaylarından toplanan verile-
rin analizi sonucu elde edilen bulgular sunulmuştur
Tablolarda verilen katılımcı goumlruumlşleri ile kodlardan
bahsetme durumları kodlanmış ve kodlanmamış bel-
geler olarak tabloda yer alan değerlerde farklılık oluş-
turmaktadır Bunun sebebi olarak kodun katılımcı sayı-
sı bakımından bahsedilme sıklığı ve ilişkili kategorinin
tablo istatistiklerinde kodlanma sıklığının farklılaşma-
sıdır Oumlğretmen adaylarının aynı kategoride birden faz-
la koddan bahsettikleri değişkenlerde kodlardan bah-
seden katılımcı sayısında artış belirirken her katılımcı
raporu ilgili kategori iccedilin sadece bir kez kodlanmıştır
Tablolarda yer verilen katılımcıların kodlardan bah-
setme durumları ile belirttikleri goumlruumlşler kodlanmış
Veriler analiz sonucunda ortaya ccedilıkan tema ve kategoriler ile karşılaştırma yapılabilmesi iccedilin sayıya indirgenmiştir Buna aracı olarak da sistematik ve pratik bir analiz saglayacak yazılım kullanımı tercih edilmiştir ve kurulan hiyerarşik ilişkiler ile veriler sistematik ve hızlı bir şekilde kodlanmıştır Analizin yapılması iccedilin ldquoMAXQDA 2020rdquo paket programı kullanılmış ve iccedilerik analizi teknigiyle analiz edilmiştir
Verilerin analizinde izlenen adınlar şu şekildedir Oumlgretmen adaylarından elde edilen veriler araştırmacı tarafından dijital ortama
aktarılmış ve ccediloumlzuumlmlenmiştir Goumlruumlşme formu ve cevaplar alandan bir uzamana verilmiş yanlışların veya
eksikliklerin kontrol edilmesi yoluna gidilmiştir Elde edilen her soruya ilişkin tema ve alt temaların seccedilenekleri hazırlanmıştır Bu degerlendirmelerden sonra oumlretmen adaylarına sorulan sorular iccedilin bir
kodlama anahtarı oluşturulmuştur Veriler ve kodlama anahtarını egitim bilimlerinden bir uzmana verilmiş ve
uzmanlar ile araştırmacı birbirinden bagımsız biccedilimde her bir soru iccedilin işaretletme yapmıştır
Buradan hareketle verilerin guumlvenirlik hesaplaması Miles ve Hubermanrsquoın formuumlluuml ile saglanmıştır ldquoUzlaşma Yuumlzdesi = Goumlruumlş Birligi (Goumlruumlş Birligi + Goumlruumlş Ayrılıgı) x 100rdquo
Araştırmacılardan başka bir uzmanın analiz suumlrecine dahil olması ve sonuccedilların karşılaştırılması sonucunda 80 oranında fikir birliginin saglanması kodlamanın guumlvenirligini saglamaktadır (Buumlyuumlkoumlztuumlrk vd 2010) Goumlruumlşme sorularının guumlvenirlik analizi Tablo 2rsquode verilmiştir
Tablo 2 Guumlvenirlik Analizine İlişkin Bulgular
Soru Numarası Guumlvenirlik Yuumlzdeleri
1 85
2 877
3 905
4 863
5 912
6 928
7 897
8 874
9 927
10 853
11 918
x 100
4BULGULAR
Bu boumlluumlmde oumlgretmen adaylarından toplanan verilerin analizi sonucu elde edilen bulgular sunulmuştur
Veriler analiz sonucunda ortaya ccedilıkan tema ve kategoriler ile karşılaştırma yapılabilmesi iccedilin sayıya indirgenmiştir Buna aracı olarak da sistematik ve pratik bir analiz saglayacak yazılım kullanımı tercih edilmiştir ve kurulan hiyerarşik ilişkiler ile veriler sistematik ve hızlı bir şekilde kodlanmıştır Analizin yapılması iccedilin ldquoMAXQDA 2020rdquo paket programı kullanılmış ve iccedilerik analizi teknigiyle analiz edilmiştir
Verilerin analizinde izlenen adınlar şu şekildedir Oumlgretmen adaylarından elde edilen veriler araştırmacı tarafından dijital ortama
aktarılmış ve ccediloumlzuumlmlenmiştir Goumlruumlşme formu ve cevaplar alandan bir uzamana verilmiş yanlışların veya
eksikliklerin kontrol edilmesi yoluna gidilmiştir Elde edilen her soruya ilişkin tema ve alt temaların seccedilenekleri hazırlanmıştır Bu degerlendirmelerden sonra oumlretmen adaylarına sorulan sorular iccedilin bir
kodlama anahtarı oluşturulmuştur Veriler ve kodlama anahtarını egitim bilimlerinden bir uzmana verilmiş ve
uzmanlar ile araştırmacı birbirinden bagımsız biccedilimde her bir soru iccedilin işaretletme yapmıştır
Buradan hareketle verilerin guumlvenirlik hesaplaması Miles ve Hubermanrsquoın formuumlluuml ile saglanmıştır ldquoUzlaşma Yuumlzdesi = Goumlruumlş Birligi (Goumlruumlş Birligi + Goumlruumlş Ayrılıgı) x 100rdquo
Araştırmacılardan başka bir uzmanın analiz suumlrecine dahil olması ve sonuccedilların karşılaştırılması sonucunda 80 oranında fikir birliginin saglanması kodlamanın guumlvenirligini saglamaktadır (Buumlyuumlkoumlztuumlrk vd 2010) Goumlruumlşme sorularının guumlvenirlik analizi Tablo 2rsquode verilmiştir
Tablo 2 Guumlvenirlik Analizine İlişkin Bulgular
Soru Numarası Guumlvenirlik Yuumlzdeleri
1 85
2 877
3 905
4 863
5 912
6 928
7 897
8 874
9 927
10 853
11 918
x 100
4BULGULAR
Bu boumlluumlmde oumlgretmen adaylarından toplanan verilerin analizi sonucu elde edilen bulgular sunulmuştur
170
Guumlven amp Uccedilar
ve kodlanmamış belgeler olarak tabloda farklılaşmak-
tadır Kodun katılımcı sayısı iccedilinde bahsedilme sıklığı
ve onunla ilgili kategorinin tablo istatistiklerinde kod-
lanma sıklığı sonucu bu farklılık ortaya ccedilıkmaktadır
Katılımcılar aynı kategoride birden fazla koddan bah-
settiğinde kodlardan bahseden katılımcı sayısında ar-
tış olur ve her katılımcı ilişkili kategori iccedilin sadece bir
kez kodlanmış şekilde goumlruumlluumlr Araştırma kapsamında
toplam 11 ana kategori vardır Bu ana kategorilere iliş-
kin katılımcı goumlruumlşleri doğrultusunda alt kategoriler
oluşturulmuştur
Tablo 3 incelendiğinde 75 oumlğretmen adayının uzak-
tan eğitimin etkili olmadığını duumlşuumlnduumlğuumlnuuml belirttiği
goumlruumllmektedir 46 katılımcının etkili olama durumu-
nu dersin uygulanışı ve hocalar ile ilişkilendirdikleri
goumlruumlluumlrken 29 katılımcının ise teknik yetersizlikler ile
ilişkilendirdiği goumlruumllmektedir Katılımcıların 42rsquosi ise
uzaktan eğitim uygulamalarını yeterli bulduklarını be-
lirtmişlerdir
Oumlğretmenlik uygulamasının yeterli olmadığını belirten
oumlğretmen adaylarından bazılarının goumlruumlşleri şu şekil-
dedir
k18 Uzaktan Eğitim uygulamasını ciddi anlamda koumltuuml
buldum Dikkatimi toplamakta fazlasıyla zorlandım
Dersi dinlemek iccedilin ccediloğu zaman kendimi zorladım
k38 Uzaklık- yakınlık kavramlarını karşılaştıracak
olursam tabiki yakınlığı tercih ederim Tecruumlbelerin
hayatımızdaki roluuml buumlyuumlktuumlr Yaşayarak goumlrerek daha
etkili sonuccedillar elde ederiz Uzaktan eğitimde ise bu
uygulamalı tecruumlbelerin olmaması pratiklik kazanmak
accedilısından uzaktır Dersin tamamen teknolojiyle yapıl-
mış olması fiziksel olarak bizleri yormakla birlikte psi-
kolojik olarak da dersi sıkıcı bulmamıza sebep oluyor
Olumlu accedilılardan bakacak olursak zamanı daha rahat
kullanmamız accedilısından iyi Daha ccedilok makale inceleye-
rek daha ccedilok bakış accedilısı kazanabiliyoruz Genel oumlzetle-
yecek olursa Uzaktan Eğitim uygulamalarını ccedilok etkili
bulmamaktayım
k40 Eğitimden geri kalmamak iccedilin uzaktan eğitim
uygulanmasının doğru bir karar olduğunu duumlşuumlnuumlyo-
rum ama etkililiğine gelindiğinde ccedilok etkili olmadığını
duumlşuumlnuumlyorum Etkili olması iccedilin imkanlar genişletil-
melidir İnternet sorunu ccediloumlzuumllmelidir Ccediluumlnkuuml evinde
interneti olmayan oumlğrenciler ya da olup da interneti
ccedilekmeyen oumlğrenciler derse bağlanmakta zorluk yaşa-
maktadır Kimsenin mağdur olmaması sağlanmalıdır
k43 Etkili olduğunu soumlylemek ccedilok zor Mesela ilk haf-
talarda ccediloğu derse girebilen ccediloğu kişi giriyordu Ancak
sonra katılımcı sayısı oldukccedila duumlştuuml Hatta son hafta-
larda bazı oumlğretmenlerimizin derslerine katılım 10 kişi-
yi anca bulmakta Ayrıca karşıdan soumlzel bir anlatım var
etkinlik yok ki ne kadar duyu işin iccediline girerse o kadar
kalıcılık soumlz konusu denmekteydi Boumlyle bir uygulama-
nın bu şartlarda ne kadar etkili olduğu soumlylenebilir ki
k47 Ccedilok fazla etkili bulmadım Ccediluumlnkuuml ister istemez
yuumlz yuumlze olan eğitimle kıyaslama yapıyorum ve onu
duumlşuumlnuumlnce fazla etkili olduğunu duumlşuumlnmuumlyorum Ay-
rıca maddi olanaklara da (internet bilgisayarhellip) sahip
olma ya da olmama durumu boumlyle duumlşuumlnmemi etkili-
yor ister istemez
k80 Uzaktan eğitim uygulamalarıyla sınıf ortamı tek-
noloji sayesinde internet uumlzerinden oluşturulmaya ccedilalı-
şıldı Ancak gerccedilek bir sınıf ortamında ders işlenmediği
iccedilin yeterince etkili olmadığını duumlşuumlnuumlyorum Sınıfta
uyguladığımız birccedilok youmlntem ve teknik uzaktan eğitim
ortamında kullanılamıyor Daha ccedilok verilen oumldevler
uumlzerinden ilerliyoruz
k95 verimi accedilısından ccedilok faydalı bulduğumu soumlyleye-
meyeceğim Yuumlz yuumlze olmadığı iccedilin sunum yaptığımız
zaman internetten veya herhangi bir kaynaktan edini-
len bilgileri sunuyoruz Ama bu da ilgi ccedilekici şekilde
dinlenme sağlamıyor Oumlğrenciler ve oumlğretmenler sade-
ce proseduumlrden uygulamalara katılıyor
k98 Uzaktan eğitim uygulamalarını ccedilok etkili bulama-
sam da bu suumlreccedilte en azından bizi eğitim ve oumlğretimin
bir şekilde devam edeceğine ikna etti Elbette sınıf orta-
Tablolarda verilen katılımcı goumlruumlşleri ile kodlardan bahsetme durumları kodlanmış ve kodlanmamış belgeler olarak tabloda yer alan degerlerde farklılık oluşturmaktadır Bunun sebebi olarak kodun katılımcı sayısı bakımından bahsedilme sıklıgı ve ilişkili kategorinin tablo
istatistiklerinde kodlanma sıklıgının farklılaşmasıdır Oumlgretmen adaylarının aynı kategoride birden fazla koddan bahsettikleri degişkenlerde kodlardan bahseden katılımcı sayısında artış belirirken her katılımcı raporu ilgili kategori iccedilin sadece bir kez kodlanmıştır
Tablolarda yer verilen katılımcıların kodlardan bahsetme durumları ile belirttikleri goumlruumlşler kodlanmış ve kodlanmamış belgeler olarak tabloda farklılaşmaktadır Kodun katılımcı sayısı iccedilinde bahsedilme sıklıgı ve onunla ilgili kategorinin tablo istatistiklerinde kodlanma sıklıgı sonucu bu farklılık ortaya ccedilıkmaktadır Katılımcılar aynı kategoride birden fazla koddan bahsettiginde kodlardan bahseden katılımcı sayısında artış olur ve her katılımcı ilişkili kategori iccedilin sadece bir kez kodlanmış şekilde goumlruumlluumlr Araştırma kapsamında toplam 11 ana kategori vardır Bu ana kategorilere ilişkin katılımcı goumlruumlşleri dogrultusunda alt kategoriler oluşturulmuştur
Tablo 3 UE Uygulamalarının Etkili Olma Durumu Temasına İlişkin Alt
Temaların Yuumlzde ve Frekans Dağılımları
Tablo 3 incelendiginde 75 oumlgretmen adayının uzaktan egitimin etkili olmadıgını duumlşuumlnduumlguumlnuuml belirttigi goumlruumllmektedir 46 katılımcının etkili olama durumunu dersin uygulanışı ve hocalar ile ilişkilendirdikleri goumlruumlluumlrken 29 katılımcının ise teknik yetersizlikler ile ilişkilendirdigi goumlruumllmektedir Katılımcıların 42rsquosi ise uzaktan egitim uygulamalarını yeterli bulduklarını belirtmişlerdir
Oumlgretmenlik uygulamasının yeterli olmadıgını belirten oumlgretmen adaylarından bazılarının goumlruumlşleri şu şekildedir
k18 Uzaktan Eğitim uygulamasını ciddi anlamda koumltuuml buldum Dikkatimi toplamakta fazlasıyla zorlandım Dersi dinlemek iccedilin ccediloğu zaman kendimi zorladım
k38 Uzaklık- yakınlık kavramlarını karşılaştıracak olursam tabiki yakınlığı tercih ederim Tecruumlbelerin hayatımızdaki roluuml buumlyuumlktuumlr Yaşayarak goumlrerek daha etkili sonuccedillar elde ederiz Uzaktan eğitimde ise bu uygulamalı tecruumlbelerin olmaması pratiklik kazanmak accedilısından uzaktır Dersin tamamen teknolojiyle yapılmış olması fiziksel olarak bizleri yormakla birlikte psikolojik olarak da dersi sıkıcı bulmamıza sebep oluyor Olumlu accedilılardan bakacak olursak zamanı daha rahat kullanmamız accedilısından iyi Daha ccedilok makale inceleyerek daha ccedilok bakış accedilısı kazanabiliyoruz Genel oumlzetleyecek olursa Uzaktan Eğitim uygulamalarını ccedilok etkili bulmamaktayım
k40 Eğitimden geri kalmamak iccedilin uzaktan eğitim uygulanmasının doğru bir karar olduğunu duumlşuumlnuumlyorum ama etkililiğine gelindiğinde ccedilok etkili olmadığını duumlşuumlnuumlyorum Etkili olması iccedilin imkanlar genişletilmelidir İnternet sorunu ccediloumlzuumllmelidir Ccediluumlnkuuml evinde interneti olmayan oumlğrenciler ya da olup da interneti ccedilekmeyen oumlğrenciler derse bağlanmakta zorluk yaşamaktadır Kimsenin mağdur olmaması sağlanmalıdır
UE Uygulamalarının Etkili Olma Durumu f Yuumlzde Etkili degildir 75 6881
Dersin Uygulanışı ve Ders Hocasından Kaynaklı Yetersizlikler
46 4220
Teknik Yetersizlikler 29 2661 Etkilidir 42 3853 Toplam 109 100
Tablo 3 UE Uygulamalarının Etkili Olma Durumu Temasına İlişkin Alt
Temaların Yuumlzde ve Frekans Dağılımları
171
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
mında yuumlz yuumlze eğitim kadar alınan geri bildirim anın-
da ve daha etkili olmuyor Bazı teknik sıkıntılar suumlreci
uzatıyor
k99 Ccedilok az etkili buldum Kendimden oumlrnek verilirse
bizim burada internet ccedilok az ccedilekiyor bu yuumlzden dersle-
re girmek iccedilin merkeze gitmek zorunda kaldım Boumlyle
uzaktan eğitim sistemi yapılacaksak derse girecek oumlğ-
renciler iccedilin farklı ccediloumlzuumlm yolları duumlşuumlnuumllmesi gerekir-
di
Katılımcı goumlruumlşlerinden yola ccedilıkarak oumlğretmen adayla-
rının uzaktan eğitimi verimsiz olarak değerlendirdikle-
ri goumlruumllmektedir İnternet bağlantısı problemleri ve do-
nanımsal eksiklikler gibi olumsuzluklardan bu suumlrecin
etkili ilerlemediğinin belirtmişlerdir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlğretmen aday-
larının yuumlz yuumlze eğitimin ve uzaktan eğitimin karşılaş-
tırmasına youmlnelik belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo4rsquoe goumlre araştırmaya 95 katılımcının yuumlz yuumlze
eğitimi daha etkili bulduğu belirlenmektedir Katılım-
cılardan 12rsquosi ise her iki eğitimi de etkili bulmuştur
Uzaktan eğitimi etkili bulan 3 oumlğretmen adayı olduğu
yine Tablo 4rsquote goumlruumllmektedir
Yuumlz yuumlze eğitimi daha etkili bulan oumlğretmen adayları-
nın goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k1 Yuumlz yuumlze eğitimde goumlrduumlğuumlmuumlzuuml canlı olarak uy-
gulama vardı Fakat uzaktan eğitimde asosyallik var
Herkes eşit imkanlara sahip değil
k38 Gerek oumlğrenmenin gerccedilekleşmesinde gerekse ile-
tişim kurmada yuumlz yuumlze olmanın etkisi buumlyuumlktuumlr Yuumlz
yuumlzeyken goumlz teması kurularak yapılan konuşmaları
davranışları her zaman ccedilok yapıcı bulmaktayım Yuumlz
yuumlze eğitimde uygulama ccedilalışmaları ne kadar fazlaysa
uzaktan eğitimde bir o kadar azdır Tabi bu azlık yeter-
lilik accedilısından sorun teşkil etmektedir Oumlrnek vermek
gerekirse daha oumlnce voleybol oynamamış bir ccedilocuğu
duumlşuumlnelim Bu ccedilocuk pencerenin arkasından dışarıda
voleybol oynayan akranlarını uzaktan izlemektedir
Belli bir suumlre sonra kendi kendine voleybol oynamanın
kolay olduğunu ve ccedilok iyi oynayabileceğini duumlşuumlnme-
ye başlar Ne zaman dışarı ccedilıkar ve topu eline almaya
başlar işte o zaman topu atmakta zorlanır Aslında hiccedil
de o kadar kolay olmadığının farkına varır İşte uzak-
tan eğitim de boumlyledir Yuumlz yuumlze eğitimin verdiği pra-
tikliği kazandıramaz
k47 Yuumlz yuumlze eğitim uzaktan eğitime goumlre ccedilok daha
iyi Her anlamda hem de Oumlğrenciyle iletişim kurma
olsun dersteki karşılıklı oumlğrenci-oumlğretmen ilişkisi ol-
sun yuumlz yuumlze eğitimdeki gerek oumlzveri gerek disiplin
gerekse dersin gerektirdiği saygı ve sevgi ortamı olsun
uzaktan eğitimle kıyaslanamaz bile Uzaktan eğitimde
gerccedilek bir sınıf ortamı yok en başta Oumlğretmen-oumlğren-
ci ilişkisi yok denecek kadar az İletişim kopuk Maddi
olanakların herkesin birbiriyle aynı olmaması da apay-
rı bir durum Bu da eğitimde eşitlik altındaki eşitsizliği
oldukccedila ortaya ccedilıkarıyor
k53 Yuumlz yuumlze eğitim tabi ki uzaktan eğitimden ccedilok
ccedilok iyi Uzaktan eğitimde etkileşim daha zor hepimiz
aynı anda derse katılamıyoruz O an mikrofonumuz
accedilılmıyor ya da internet gidiyor ve dersin o kısmı kaccedil-
mış oluyor Hepimiz konuşalım desek seslerimiz birbi-
rimize karışıyor Dersin hazırlık suumlreci de bir o kadar
sıkıntılı oluyor sunum yapacağımız zaman teknik arı-
zalar ccedilıkabiliyor Ama yuumlz yuumlze eğitimde sınıf koşul-
larını oumlnceden bildiğimiz iccedilin hazırlık yapmamız daha
kolay oluyordu
k62 Uzaktan eğitimi yuumlz yuumlze eğitimle karşılaştırdı-
ğımızda oumlğretmen ile oumlğrenci birbirinden ayrı kalıyor
Yuumlze yuumlze eğitimde sabah 9rsquodeki derse 1 saat oumlncesin-
den kalkıp hazırlanıp gidip oturarak ders dinliyorsun
ama uzaktan eğitimde o derse yataktan bile ccedilıkmadan
ders diliyorsun Yuumlz yuumlze eğitimde dersi full dinliyor-
sun ama uzaktan eğitimde ise başta dinleyip bırakıyor-
sun
k71 Yuumlz yuumlze eğitimde duygularımızı kullanabiliyo-
ruz Hocaya sormak istediğimiz soruyu anında sorabi-
liyoruz O eğitim ortamına gelen herkes o an yaşanan-
k43 Etkili olduğunu soumlylemek ccedilok zor Mesela ilk haftalarda ccediloğu derse girebilen ccediloğu kişi giriyordu Ancak sonra katılımcı sayısı oldukccedila duumlştuuml Hatta son haftalarda bazı oumlğretmenlerimizin derslerine katılım 10 kişiyi anca bulmakta Ayrıca karşıdan soumlzel bir anlatım var etkinlik yok ki ne kadar duyu işin iccediline girerse o kadar kalıcılık soumlz konusu denmekteydi Boumlyle bir uygulamanın bu şartlarda ne kadar etkili olduğu soumlylenebilir ki
k47 Ccedilok fazla etkili bulmadım Ccediluumlnkuuml ister istemez yuumlz yuumlze olan eğitimle kıyaslama yapıyorum ve onu duumlşuumlnuumlnce fazla etkili olduğunu duumlşuumlnmuumlyorum Ayrıca maddi olanaklara da (internet bilgisayarhellip) sahip olma ya da olmama durumu boumlyle duumlşuumlnmemi etkiliyor ister istemez
k80 Uzaktan eğitim uygulamalarıyla sınıf ortamı teknoloji sayesinde internet uumlzerinden oluşturulmaya ccedilalışıldı Ancak gerccedilek bir sınıf ortamında ders işlenmediği iccedilin yeterince etkili olmadığını duumlşuumlnuumlyorum Sınıfta uyguladığımız birccedilok youmlntem ve teknik uzaktan eğitim ortamında kullanılamıyor Daha ccedilok verilen oumldevler uumlzerinden ilerliyoruz
k95 verimi accedilısından ccedilok faydalı bulduğumu soumlyleyemeyeceğim Yuumlz yuumlze olmadığı iccedilin sunum yaptığımız zaman internetten veya herhangi bir kaynaktan edinilen bilgileri sunuyoruz Ama bu da ilgi ccedilekici şekilde dinlenme sağlamıyor Oumlğrenciler ve oumlğretmenler sadece proseduumlrden uygulamalara katılıyor
k98 Uzaktan eğitim uygulamalarını ccedilok etkili bulamasam da bu suumlreccedilte en azından bizi eğitim ve oumlğretimin bir şekilde devam edeceğine ikna etti Elbette sınıf ortamında yuumlz yuumlze eğitim kadar alınan geri bildirim anında ve daha etkili olmuyor Bazı teknik sıkıntılar suumlreci uzatıyor
k99 Ccedilok az etkili buldum Kendimden oumlrnek verilirse bizim burada internet ccedilok az ccedilekiyor bu yuumlzden derslere girmek iccedilin merkeze gitmek zorunda kaldım Boumlyle uzaktan eğitim sistemi yapılacaksak derse girecek oumlğrenciler iccedilin farklı ccediloumlzuumlm yolları duumlşuumlnuumllmesi gerekirdi
Katılımcı goumlruumlşlerinden yola ccedilıkarak oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimi verimsiz olarak degerlendirdikleri goumlruumllmektedir İnternet baglantısı problemleri ve donanımsal eksiklikler gibi olumsuzluklardan bu suumlrecin etkili ilerlemediginin belirtmişlerdir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlgretmen adaylarının yuumlz yuumlze egitimin ve uzaktan egitimin karşılaştırmasına youmlnelik belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 4 Karşılaştırma Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde ve Frekans
Dağılımları Karşılaştırma f Yuumlzde
Yuumlz Yuumlze Egitim Daha İyidir 95 8716
İkisi De İyidir 12 1101
Uzaktan Egitim Daha İyidir 3 275
Toplam 109 100
Tablo4rsquoe goumlre araştırmaya 95 katılımcının yuumlz yuumlze egitimi daha etkili buldugu belirlenmektedir Katılımcılardan 12rsquosi ise her iki egitimi de etkili bulmuştur Uzaktan egitimi etkili bulan 3 oumlgretmen adayı oldugu yine Tablo 4rsquote goumlruumllmektedir
Tablo 4 Karşılaştırma Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde ve Frekans Dağılımları
172
Guumlven amp Uccedilar
larla uyarılıyor sadece oumlğrencilik goumlrevimiz var Fakat
uzaktan eğitim oumlyle değil mekanik ve soğuk hocaya
soru sorarken internet kesilebiliyor goumlruumlntuuml donuyor
mikrofonumuz ccedilalışmıyor ya da sistem yoğunluktan
dışarıya atıyor Evde evin kızı goumlrevlerini yerine getir-
men gerekiyor O kadar boş vaktimiz olamayabiliyor
Sorumluluklarımız Ccedilanakkalersquodekinden fazla oluyor
Katılımcıların yuumlz yuumlze eğitimi daha verimli buldukla-
rı ve eğitim oumlğretimin uzaktan eğitimde etkili olmadığı
belirttikleri goumlruumlşlerden tespit edilmektedir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlğretmen aday-
larının uzaktan eğitimin olumlu yanlarına ilişkin belirt-
tikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 5 incelendiğinde 39 katılımcının uzaktan eği-
timin olumlu yanı olarak zaman tasarrufu alt kodun-
dan bahsettiği goumlruumllmektedir Oumlğretmen adaylarından
34rsquouumlnuumln ise eğitimde suumlrekliliğin sağlanmasının bu
uygulamaların olumlu yanı olduğunu belirttikleri gouml-
ruumllmektedir Katılımcıların 32rsquosi evde olma boyutunu
oumlğretmenlik uygulamasının olumlu youmlnuuml olarak değer-
lendirmişlerdir
Evde olma boyutunu olumlu bulan oumlğretmen adayları-
nın goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k13 Son sınıf oumlğrencisi olduğum iccedilin benim adıma en
olumlu yanı evde daha ccedilok ders ccedilalışabilmem oldu di-
yebilirim Kpss suumlrecini evdeyken daha kaliteli yuumlruuml-
tebiliyorum
k27 Uzaktan eğitim ev konforunda derslere ulaşımı
sağlarken hazırlık araccedil ulaşımı gibi yorucu suumlreccediller-
den alıkoymaktadır
k45 Tek olumlu yanı evde koltuk uumlzerinde daha ra-
hat ders dinlemek olabilir Başka hiccedilbir olumlu yanını
goumlrmuumlyorum
k47 Sadece evdeki rahatlık ortamından yararlanma
olabilir Bunun dışında olumlu bir yanını goumlrmuumlyo-
rum
k88 Uzaktan eğitim en guumlzel tarafı zaman tasarrufu
sağlaması ve oumlğrencinin evinden ccedilıkmadan dersleri ta-
kip etmesini sağlamaktadır
Oumlğretmen adaylarının goumlruumlşlerine goumlre uzaktan eği-
timde zamandan tasarruf etmenin olumlu bir yan ol-
duğunu belirttikleri ancak yine de ccedilok fazla olumu bir
yan bulamadıklarını ifade ettikleri goumlruumllmektedir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlğretmen aday-
larının uzaktan eğitimin olumsuz yanlarına ilişkin be-
lirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 6rsquoda oumlğretmen adayların uzaktan eğitimin olum-
suz youmlnlerine ilişkin goumlruumlşleri incelendiğinde 68 oumlğret-
menin eğitimde fırsat eşitliğinin olmadığı alt temasına
Uzaktan egitimin olumlu yanları f Yuumlzde Zaman Tasarrufu 39 3578 Egitimin Suumlrekliligin Saglanması 34 3119 Evde Olmak 32 2936 Derse Ulaşabilirlik 28 2569 Online Egitim Suumlrecini Oumlgrenme 7 642 Sınav ve Oumldevlerin Daha Kolay Yapılması 5 459 Olumlu Bir Yanı Yok 5 459 Devam Zorunlulugunun Olmaması 3 275 Toplam 109 100
Tablo 5 incelendiginde 39 katılımcının uzaktan egitimin olumlu yanı olarak zaman tasarrufu alt kodundan bahsettigi goumlruumllmektedir Oumlgretmen adaylarından 34rsquouumlnuumln ise egitimde suumlrekliligin saglanmasının bu uygulamaların olumlu yanı oldugunu belirttikleri goumlruumllmektedir Katılımcıların 32rsquosi evde olma boyutunu oumlgretmenlik uygulamasının olumlu youmlnuuml olarak degerlendirmişlerdir
Evde olma boyutunu olumlu bulan oumlgretmen adaylarının goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k13 Son sınıf oumlğrencisi olduğum iccedilin benim adıma en olumlu yanı evde daha ccedilok ders ccedilalışabilmem oldu diyebilirim Kpss suumlrecini evdeyken daha kaliteli yuumlruumltebiliyorum
k27 Uzaktan eğitim ev konforunda derslere ulaşımı sağlarken hazırlık araccedil ulaşımı gibi yorucu suumlreccedillerden alıkoymaktadır
k45 Tek olumlu yanı evde koltuk uumlzerinde daha rahat ders dinlemek olabilir Başka hiccedilbir olumlu yanını goumlrmuumlyorum
k47 Sadece evdeki rahatlık ortamından yararlanma olabilir Bunun dışında olumlu bir yanını goumlrmuumlyorum
k88 Uzaktan eğitim en guumlzel tarafı zaman tasarrufu sağlaması ve oumlğrencinin evinden ccedilıkmadan dersleri takip etmesini sağlamaktadır
Oumlgretmen adaylarının goumlruumlşlerine goumlre uzaktan egitimde zamandan tasarruf etmenin olumlu bir yan oldugunu belirttikleri ancak yine de ccedilok fazla olumu bir yan bulamadıklarını ifade ettikleri goumlruumllmektedir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimin olumsuz yanlarına ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 6 Uzaktan Eğitimin Olumsuz Yanları Temasına İlişkin Alt Temaların
Yuumlzde ve Frekans Dağılımları
Uzaktan Egitimin Olumsuz Yanları f Yuumlzde Fırsat Eşitligi Yoktur 68 6239
İnternet ve Baglantı Sorunları 58 5321 Teknolojik Araccedilların Eksikligi 15 1376
İletişimsizlik 42 3853
Tablo 5 Uzaktan Eğitimin Olumlu Yanları Temasına İlişkin Alt Temaların
Yuumlzde ve Frekans Dağılımları
Uzaktan egitimin olumlu yanları f Yuumlzde Zaman Tasarrufu 39 3578 Egitimin Suumlrekliligin Saglanması 34 3119 Evde Olmak 32 2936 Derse Ulaşabilirlik 28 2569 Online Egitim Suumlrecini Oumlgrenme 7 642 Sınav ve Oumldevlerin Daha Kolay Yapılması 5 459 Olumlu Bir Yanı Yok 5 459 Devam Zorunlulugunun Olmaması 3 275 Toplam 109 100
Tablo 5 incelendiginde 39 katılımcının uzaktan egitimin olumlu yanı olarak zaman tasarrufu alt kodundan bahsettigi goumlruumllmektedir Oumlgretmen adaylarından 34rsquouumlnuumln ise egitimde suumlrekliligin saglanmasının bu uygulamaların olumlu yanı oldugunu belirttikleri goumlruumllmektedir Katılımcıların 32rsquosi evde olma boyutunu oumlgretmenlik uygulamasının olumlu youmlnuuml olarak degerlendirmişlerdir
Evde olma boyutunu olumlu bulan oumlgretmen adaylarının goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k13 Son sınıf oumlğrencisi olduğum iccedilin benim adıma en olumlu yanı evde daha ccedilok ders ccedilalışabilmem oldu diyebilirim Kpss suumlrecini evdeyken daha kaliteli yuumlruumltebiliyorum
k27 Uzaktan eğitim ev konforunda derslere ulaşımı sağlarken hazırlık araccedil ulaşımı gibi yorucu suumlreccedillerden alıkoymaktadır
k45 Tek olumlu yanı evde koltuk uumlzerinde daha rahat ders dinlemek olabilir Başka hiccedilbir olumlu yanını goumlrmuumlyorum
k47 Sadece evdeki rahatlık ortamından yararlanma olabilir Bunun dışında olumlu bir yanını goumlrmuumlyorum
k88 Uzaktan eğitim en guumlzel tarafı zaman tasarrufu sağlaması ve oumlğrencinin evinden ccedilıkmadan dersleri takip etmesini sağlamaktadır
Oumlgretmen adaylarının goumlruumlşlerine goumlre uzaktan egitimde zamandan tasarruf etmenin olumlu bir yan oldugunu belirttikleri ancak yine de ccedilok fazla olumu bir yan bulamadıklarını ifade ettikleri goumlruumllmektedir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimin olumsuz yanlarına ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 6 Uzaktan Eğitimin Olumsuz Yanları Temasına İlişkin Alt Temaların
Yuumlzde ve Frekans Dağılımları
Uzaktan Egitimin Olumsuz Yanları f Yuumlzde Fırsat Eşitligi Yoktur 68 6239
İnternet ve Baglantı Sorunları 58 5321 Teknolojik Araccedilların Eksikligi 15 1376
İletişimsizlik 42 3853
Tablo 6rsquoda oumlgretmen adayların uzaktan egitimin olumsuz youmlnlerine ilişkin goumlruumlşleri incelendiginde 68 oumlgretmenin egitimde fırsat eşitliginin olmadıgı alt temasına youmlnelik goumlruumlş belirttigi goumlruumllmektedir Fırsat eşitli olmadıgını duumlşuumlnen 68 oumlgretmenden 58rsquoi bunu internet ve baglantı sorunlarıyla 15rsquoi ise derse girmeyi saglayacak teknolojik araccedil ve gereccedillerin yetersizligi ile ilişkilendirdigi goumlruumllmektedir Uzaktan egitimin olumsuz yanlarını derslerin işleniş şekli ile ilişkilendiren 40 sınıf ve okul ortamından uzaklık ile ilişkilendiren ise 29 oumlgretmen adayının oldugu tespit edilmektedir
Katılımcılardan uzaktan egitimin olumsuz yanlarını sınıf ve okul ortamından uzaklık ile ilişkilendirenlerden bazılarının goumlruumlşleri şu şekildedir
k10 Kesinlikle oumlğretmen-oumlğrenci ilişkisi olumsuz etkilenir Sınıf ortamında oluşan diyalog uzaktan eğitim yoluyla oluşmayabilir Bunda birccedilok etken mevcuttur Oumlrnek olarak oumlğrencinin derse kendini verememesi iletişim kuracağı mikrofon kamera gibi teknolojik materyallerin eksikliği verilebilir
k31 Soğuk bir ortam Elbette hocalarımız bizim moralimizi yuumlksek tutmak iccedilin ellerinden geleni yapıyorlar Yardımcı oluyorlar Ancak yine de iccedilimizdeki bu uumlzuumlntuuml geccedilmiyor Oumlzellikle son sınıf oumlğrencisi olduğum iccedilin sanırım daha fazla uumlzuumlntuuml duyuyorum Yuumlz yuumlze eğitimdeyken ders saatinden en az 1 saat oumlnce uyanmış oluyordum Bu suumlreccedilte hazırlık kahvaltı derken derse girdiğimde zihnim accedilılmış rahatlamış oluyordum Ama şimdi telefon alarmımı ders saatinden 10 dakika oumlnceye kurup kahvaltı bile yapmadan ders dinlemeye ccedilalışıyorum Her ne kadar bu sefer yataktan ccedilıkıp kendimi derse hazırlamam gerekiyor desem de ders guumlnuuml geldiğinde yine yapamıyorum Uzaktan eğitimin benim derslere olan ilgimi duumlşuumlrduumlğuumlnuuml duumlşuumlnuumlyorum
k69 Yuumlz yuumlze iletişim sınıf ortamı derslere katılım soru cevap uygulamaları anlamadığıntakıldığın yerlerde soumlz almak disiplin gibi birccedilok accedilıdan eksiklikler var
k86 Oumlğretmenin bizi goumlrmuumlyor olması bir sınıf ortamı bulunmaması psikolojik olarak derse uyum sağlamakta zorlanıyor olmak gibi olumsuz yanları var
k98 Sınıf ortamı gibi birbirimizle yaparak yaşayarak oumlğrenmelerle işlediğimiz dersler gibi değil daha ccedilok anlatım tarzına youmlnelik şekilde dersleri işlememiz biraz sıkıcı bir hal aldı
k99 Sınıf ortamında olduğu gibi bir fikir alışverişi yapamamak oumlğretmenle birebir goumlz kontağı kuramamak uzaktan eğitimin olumsuz yanları olduğunu duumlşuumlnuumlyorum Tabi sadece eğitsel kısmı ile değerlendirmemek gerekiyor okul sadece eğitim alınan bir ortam değildir Sınıf ortamının toplulukla birlikte olmanın arkadaşların ile paylaşım iccedilinde olmanın oumlğretmenlerle ders harici sohbet edebilmenin kıymetini hatırlatıyor uzaktan eğitim maalesef en ccedilok eğitimin sosyal youmlnuumlnuuml zedeliyor
k108 Sınıf ortamını hissedememek Biz her guumln sınıfa geldiğimizde ldquoEvet birazdan hocamız gelecek ve biz bir suumlruuml yeni bilgiyle dolacağızrdquo mantığıyla geliyoruz ancak şimdi
Derslerin İşleniş Şekli 40 3670 Sınıf ve Okul Ortamından Uzaklık 29 2661 Oumlgrencilere Sundugu Oumlzguumlrluumlk 16 1468 Oumldevlerin Yogunlugu 6 550 Toplam 109 100
Tablo 6 Uzaktan Eğitimin Olumsuz Yanları Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde ve
Frekans Dağılımları
173
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
youmlnelik goumlruumlş belirttiği goumlruumllmektedir Fırsat eşitli ol-
madığını duumlşuumlnen 68 oumlğretmenden 58rsquoi bunu internet
ve bağlantı sorunlarıyla 15rsquoi ise derse girmeyi sağla-
yacak teknolojik araccedil ve gereccedillerin yetersizliği ile iliş-
kilendirdiği goumlruumllmektedir Uzaktan eğitimin olumsuz
yanlarını derslerin işleniş şekli ile ilişkilendiren 40 sınıf
ve okul ortamından uzaklık ile ilişkilendiren ise 29 oumlğ-
retmen adayının olduğu tespit edilmektedir
Katılımcılardan uzaktan eğitimin olumsuz yanlarını
sınıf ve okul ortamından uzaklık ile ilişkilendirenler-
den bazılarının goumlruumlşleri şu şekildedir
k10 Kesinlikle oumlğretmen-oumlğrenci ilişkisi olumsuz et-
kilenir Sınıf ortamında oluşan diyalog uzaktan eğitim
yoluyla oluşmayabilir Bunda birccedilok etken mevcuttur
Oumlrnek olarak oumlğrencinin derse kendini verememesi
iletişim kuracağı mikrofon kamera gibi teknolojik ma-
teryallerin eksikliği verilebilir
k31 Soğuk bir ortam Elbette hocalarımız bizim mora-
limizi yuumlksek tutmak iccedilin ellerinden geleni yapıyorlar
Yardımcı oluyorlar Ancak yine de iccedilimizdeki bu uumlzuumln-
tuuml geccedilmiyor Oumlzellikle son sınıf oumlğrencisi olduğum iccedilin
sanırım daha fazla uumlzuumlntuuml duyuyorum Yuumlz yuumlze eği-
timdeyken ders saatinden en az 1 saat oumlnce uyanmış
oluyordum Bu suumlreccedilte hazırlık kahvaltı derken der-
se girdiğimde zihnim accedilılmış rahatlamış oluyordum
Ama şimdi telefon alarmımı ders saatinden 10 dakika
oumlnceye kurup kahvaltı bile yapmadan ders dinlemeye
ccedilalışıyorum Her ne kadar bu sefer yataktan ccedilıkıp ken-
dimi derse hazırlamam gerekiyor desem de ders guumlnuuml
geldiğinde yine yapamıyorum Uzaktan eğitimin be-
nim derslere olan ilgimi duumlşuumlrduumlğuumlnuuml duumlşuumlnuumlyorum
k69 Yuumlz yuumlze iletişim sınıf ortamı derslere katılım
soru cevap uygulamaları anlamadığıntakıldığın yer-
lerde soumlz almak disiplin gibi birccedilok accedilıdan eksiklikler
var
k86 Oumlğretmenin bizi goumlrmuumlyor olması bir sınıf ortamı
bulunmaması psikolojik olarak derse uyum sağlamak-
ta zorlanıyor olmak gibi olumsuz yanları var
k98 Sınıf ortamı gibi birbirimizle yaparak yaşayarak
oumlğrenmelerle işlediğimiz dersler gibi değil daha ccedilok
anlatım tarzına youmlnelik şekilde dersleri işlememiz biraz
sıkıcı bir hal aldı
k99 Sınıf ortamında olduğu gibi bir fikir alışverişi ya-
pamamak oumlğretmenle birebir goumlz kontağı kuramamak
uzaktan eğitimin olumsuz yanları olduğunu duumlşuumlnuuml-
yorum Tabi sadece eğitsel kısmı ile değerlendirmemek
gerekiyor okul sadece eğitim alınan bir ortam değildir
Sınıf ortamının toplulukla birlikte olmanın arkadaş-
ların ile paylaşım iccedilinde olmanın oumlğretmenlerle ders
harici sohbet edebilmenin kıymetini hatırlatıyor uzak-
tan eğitim maalesef en ccedilok eğitimin sosyal youmlnuumlnuuml ze-
deliyor
k108 Sınıf ortamını hissedememek Biz her guumln sınıfa
geldiğimizde ldquoEvet birazdan hocamız gelecek ve biz
bir suumlruuml yeni bilgiyle dolacağızrdquo mantığıyla geliyoruz
ancak şimdi yataktan kalkmamıza bile bazen gerek
kalmıyor Bu da oumlğrenmeye başlaman gereken zama-
nın geldiğini sana hissettiremiyor dolayısıyla dikkatini
toplayabilmek zorlaşıyor
Katılımcı goumlruumlşleri doğrultusunda uzaktan eğitimde
oumlğretmen adaylarının bu suumlreccedilte fırsat eşitliği olmayı-
şının olumsuzluk yarattığını belirttikleri goumlruumllmekte-
dir İletişimsizlik de benzer şekilde bu doumlnemin olum-
suz bir yanı olmuştur
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlğretmen aday-
larının uzaktan eğitimin eksikliklerine ilişkin belirttik-
leri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 7rsquoye goumlre oumlğretmen adaylarının uzaktan eğitim-
deki eksikliklere youmlnelik goumlruumlşleri incelendiğinde 66
katılımcının internet ve bağlantı sorunlarına youmlnelik
goumlruumlş bildirdikleri tespit edilmektedir Katılımcılardan
17rsquosi uygulamanın eksikliği 10rsquou oumlğretim elemanların-
dan kaynaklanan eksiklikler kategorisine youmlnelik goumlruumlş
Tablo 7 Uzaktan Eğitimdeki Eksiklikler Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde ve
Frekans Dağılımları
yataktan kalkmamıza bile bazen gerek kalmıyor Bu da oumlğrenmeye başlaman gereken zamanın geldiğini sana hissettiremiyor dolayısıyla dikkatini toplayabilmek zorlaşıyor
Katılımcı goumlruumlşleri dogrultusunda uzaktan egitimde oumlgretmen adaylarının bu suumlreccedilte fırsat eşitligi olmayışının olumsuzluk yarattıgını belirttikleri goumlruumllmektedir İletişimsizlik de benzer şekilde bu doumlnemin olumsuz bir yanı olmuştur
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimin eksikliklerine ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 7 Uzaktan Eğitimdeki Eksiklikler Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde
ve Frekans Dağılımları
Tablo 7rsquoye goumlre oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimdeki eksikliklere youmlnelik goumlruumlşleri incelendiginde 66 katılımcının internet ve baglantı sorunlarına youmlnelik goumlruumlş bildirdikleri tespit edilmektedir Katılımcılardan 17rsquosi uygulamanın eksikligi 10rsquou oumlgretim elemanlarından kaynaklanan eksiklikler kategorisine youmlnelik goumlruumlş belirtmişlerdir 14 oumlgretmen adayı ise bu suumlreccedilte bir eksiklik olmadıgını duumlşuumlnmektedir
Uzaktan egitimdeki eksiklikler temasında internetbaglantı sorunları kategorisinden bahseden oumlgretmen adaylarının goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k43 gerekli donanım eksikliği diyebilirim oumlrnek vermek gerekirse benim bilgisayarım olmamış olsaydı ben telefondan giremezdim ccediluumlnkuuml telefonum uygulamayı kaldıramayacak kadar eski bir diğer nokta ise sırf bu ue iccedilin bulunduğum eve wi-fi almak zorunda kaldım ama alamayan arkadaşların olduğunu da biliyorum oumlrneğin bir arkadaşım karsrsquoa ailesinin yanına doumlnduuml ve telefon zar zor ccedilekiyorken istenen imkanları bulundurmasına imkan yok
k44 uygulamanın internet kullanımı fazla olduğundan maddi accedilıdan oumlğrencilere zorluk yaratabiliyor
k50 teknoloji konusunda yetersiz bilgiye sahiptim bu aşamada zorluklar ccedilektim internet erişimini sağlayamadığımız zamanlar derse katılamıyoruz
k61 internet bağlantısından ya da uygulamadan kaynaklanan teknik sıkıntılar olmaktadır aynı zamanda her oumlğrenci teknolojiyi etkili bir şekilde kullanamamaktadır
k70 anında doumlnuumlt bekleniyor ama kopukluk olunca bizler de sorulanlara cevap veremiyoruz kimi zaman ifade etme guumlccedilluumlğuuml yaşıyoruz
k88 uzaktan eğitim uygulaması iccedilin ccedilok fazla internet gerekmektedir internetim yetmediği iccedilin iki hafta dersleri takip edemedim Birccedilok kişinin benimle aynı sorunu yaşadığını
Uzaktan Egitimdeki Eksiklikler f Yuumlzde İnternetBaglantıdan Kaynaklanan Sorunlar 66 6055 Uygulama Eksikligi 17 1560 Diger 15 1376 Eksiklik Yoktur 14 1284 Oumlgretim Elemanlarından Kaynaklı Eksiklikler 10 917 Suumlrece Hazırlıksız Girmek 5 459 Motivasyon Eksikligi 4 367 Toplam 109 100
174
Guumlven amp Uccedilar
belirtmişlerdir 14 oumlğretmen adayı ise bu suumlreccedilte bir ek-
siklik olmadığını duumlşuumlnmektedir
Uzaktan eğitimdeki eksiklikler temasında internet
bağlantı sorunları kategorisinden bahseden oumlğretmen
adaylarının goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k43 gerekli donanım eksikliği diyebilirim oumlrnek ver-
mek gerekirse benim bilgisayarım olmamış olsaydı ben
telefondan giremezdim ccediluumlnkuuml telefonum uygulamayı
kaldıramayacak kadar eski bir diğer nokta ise sırf bu
ue iccedilin bulunduğum eve wi-fi almak zorunda kaldım
ama alamayan arkadaşların olduğunu da biliyorum
oumlrneğin bir arkadaşım karsrsquoa ailesinin yanına doumlnduuml ve
telefon zar zor ccedilekiyorken istenen imkanları bulundur-
masına imkan yok
k44 uygulamanın internet kullanımı fazla olduğun-
dan maddi accedilıdan oumlğrencilere zorluk yaratabiliyor
k50 teknoloji konusunda yetersiz bilgiye sahiptim bu
aşamada zorluklar ccedilektim internet erişimini sağlaya-
madığımız zamanlar derse katılamıyoruz
k61 internet bağlantısından ya da uygulamadan kay-
naklanan teknik sıkıntılar olmaktadır aynı zamanda
her oumlğrenci teknolojiyi etkili bir şekilde kullanamamak-
tadır
k70 anında doumlnuumlt bekleniyor ama kopukluk olunca
bizler de sorulanlara cevap veremiyoruz kimi zaman
ifade etme guumlccedilluumlğuuml yaşıyoruz
k88 uzaktan eğitim uygulaması iccedilin ccedilok fazla inter-
net gerekmektedir internetim yetmediği iccedilin iki hafta
dersleri takip edemedim Birccedilok kişinin benimle aynı
sorunu yaşadığını duumlşuumlnuumlyorum boumlyle bir uygulama
yapılıyorsa oumlğrenciye internet konusunda yardım edil-
mesi gerektiğini duumlşuumlnuumlyorum
k92 uzaktan eğitimin değil ama kullanılan internetten
dolayı ses ve goumlruumlntuumlnuumln sağlık bir şekilde iletilmeme-
si bir eksiklik olarak değerlendirilmiştir
k105 internetten dolayı kaynaklanan sorunlar dışında
herhangi bir eksiklik goumlrmuumlyorum
k97 internet problemine bağlı olarak kullandığımız
uygulamanın suumlrekli donması ve ders anlamında ko-
pukluklar yaşanması
Uzaktan eğitimdeki eksiklikler temasında diğer kate-
gorisinden bahseden oumlğretmen adaylarının goumlruumlşlerin-
den bazıları şu şekildedir
k2 Disiplin konusunda eksiklikler
k16 Her ne kadar devam zorunluluğumuz olmadığı
soumlylense de yine de yoklama alınması
k38 canlı dersler yapılırken ev durumunun muumlsait
olmaması (ses guumlruumlltuuml kalabalık kuumlccediluumlk ccedilocuklar gibi)
canlı derslere katılmamızı engelliyor Bu durumda da
derslerden kendimi uzak hissedebiliyorum
k57 Sadece oumlğretmenin goumlruumlntuumlsuumlnuuml goumlrebiliyoruz
Aslında tuumlm sınıfın goumlruumlntuumlluuml konuştuğu bir ortam
olsa daha faydalı olabilir Tabi bu muumlmkuumln değil
k84 Oumldevler son dakika soumlyleniyor Sadece yapılmak
iccedilin yapılıyor
Oumlğretmen adaylarının uzaktan eğitimde internete eri-
şimi olmayan arkadaşlarının ya da kendilerinin buumlyuumlk
sorunlar yaşadıklarını dile getirdikleri goumlruumllmektedir
İnternet erişimini sağlayıp ders anındaki kopmalardan
kaynaklanan anlık sorunlarda buumlyuumlk eksiklik olarak
goumlruumllmektedir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlğretmen aday-
larının uzaktan eğitimde oumlğretim elemanlarına ilişkin
belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 8 incelendiğinde araştırmaya katılım goumlsteren 92
oumlğretmen adayı oumlğretim elemanlarını bu suumlreccedilte yeterli
bulduğu 20 katılımcının ise yeterli bulmadığı goumlruumll-
mektedir
Uzaktan eğitimde oumlğretim elemanlarını yeterli buldu-
ğunu belirten oumlğretmen adaylarından bazılarının gouml-
ruumlşlerine aşağıda yer verilmiştir
k3 Accedilıkccedilası oumlğretim elemanlarını bu suumlreccedilte verdikle-
duumlşuumlnuumlyorum boumlyle bir uygulama yapılıyorsa oumlğrenciye internet konusunda yardım edilmesi gerektiğini duumlşuumlnuumlyorum
k92 uzaktan eğitimin değil ama kullanılan internetten dolayı ses ve goumlruumlntuumlnuumln sağlık bir şekilde iletilmemesi bir eksiklik olarak değerlendirilmiştir
k105 internetten dolayı kaynaklanan sorunlar dışında herhangi bir eksiklik goumlrmuumlyorum
k97 internet problemine bağlı olarak kullandığımız uygulamanın suumlrekli donması ve ders anlamında kopukluklar yaşanması
Uzaktan egitimdeki eksiklikler temasında diger kategorisinden bahseden oumlgretmen adaylarının goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k2 Disiplin konusunda eksiklikler
k16 Her ne kadar devam zorunluluğumuz olmadığı soumlylense de yine de yoklama alınması
k38 canlı dersler yapılırken ev durumunun muumlsait olmaması (ses guumlruumlltuuml kalabalık kuumlccediluumlk ccedilocuklar gibi) canlı derslere katılmamızı engelliyor Bu durumda da derslerden kendimi uzak hissedebiliyorum
k57 Sadece oumlğretmenin goumlruumlntuumlsuumlnuuml goumlrebiliyoruz Aslında tuumlm sınıfın goumlruumlntuumlluuml
konuştuğu bir ortam olsa daha faydalı olabilir Tabi bu muumlmkuumln değil k84 Oumldevler son dakika soumlyleniyor Sadece yapılmak iccedilin yapılıyor
Oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimde internete erişimi olmayan arkadaşlarının ya da kendilerinin buumlyuumlk sorunlar yaşadıklarını dile getirdikleri goumlruumllmektedir İnternet erişimini saglayıp ders anındaki kopmalardan kaynaklanan anlık sorunlarda buumlyuumlk eksiklik olarak goumlruumllmektedir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimde oumlgretim elemanlarına ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 8 Uzaktan Eğitimde Oumlğretim Elemanları Temasına İlişkin Alt Temaların
Yuumlzde ve Frekans Dağılımları
Tablo 8 incelendiginde araştırmaya katılım goumlsteren 92 oumlgretmen adayı oumlgretim elemanlarını bu suumlreccedilte yeterli buldugu 20 katılımcının ise yeterli bulmadıgı goumlruumllmektedir
Uzaktan egitimde oumlgretim elemanlarını yeterli buldugunu belirten oumlgretmen adaylarından bazılarının goumlruumlşlerine aşagıda yer verilmiştir
k3 Accedilıkccedilası oumlğretim elemanlarını bu suumlreccedilte verdikleri eğitimden dolayı teşekkuumlr ederim Fazlasıyla bizimle ilgileniyorlar ve sorunlarımızı ccediloumlzmeye ccedilalışıyorlar
Uzaktan Egitimde Oumlgretim Elemanları f Yuumlzde
Yeterli 92 8440
Yeterli Degil 20 1835
Toplam 109 100
Tablo 8 Uzaktan Eğitimde Oumlğretim Elemanları Temasına İlişkin Alt Temaların
Yuumlzde ve Frekans Dağılımları
175
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
ri eğitimden dolayı teşekkuumlr ederim Fazlasıyla bizimle
ilgileniyorlar ve sorunlarımızı ccediloumlzmeye ccedilalışıyorlar
k13 Teknolojiye hakim olan oumlğretmenlerimiz duruma
hemen yeni ccediloumlzuumlmler getirerek toparlandı fakat bazı
oumlğretmenlerimiz hem teknolojiyi kullanma bakımın-
dan yetersiz kaldı hem de dersleri uygulamaya doumlnuumlk
olduğu iccedilin accedilıkccedilası ilk haftalar ne yapacağını bilemez
hale geldi Onlara da hak veriyorum ccediluumlnkuuml oumlrneğin
muumlzik eğitimi dersini online biccedilimde ne kadar kaliteli
verebilirlerse o kadar vermeye ccedilalışıyorlar Bu yuumlzden
de şanslı olduğumu duumlşuumlnuumlyorum ccediluumlnkuuml oumlğretmenle-
rimiz pes etmeyi sevmiyor
k27 Uzaktan eğitim derslerinde oumlğretim elemanları
oumlğrencilerden daha bilinccedilli ve yeterince anlayışlı ha-
reket etmektedir Bu suumlrece onlar da oumlğrenciler kadar
hazırlıksız yakalanmış olmalarına rağmen adapte ol-
makta oumlğrenciler kadar zorlanmamışlardır
k32 Evet bence gayet başarılı şekilde suumlreci youmlnetebi-
liyorlar ve eksik kalabileceğimiz kısımlar iccedilin daha ccedilok
ccedilaba sarf ediyorlar
k38 Dersleri ve verilen oumldevlere baktığımda oumlğretim
elemanlarının goumlrevlerini titizlikle yaptığını duumlşuumlnuuml-
yorum Yuumlz yuumlze eğitimin verdiği faydaların uzaktan
eğitimde de verilmesi iccedilin ellerinden geleni yapıyorlar
Bu accedilıdan oumlğretim elemanlarını gayet yeterli bulmak-
tayım
k40 Uzaktan eğitimle ders anlatmak kolay bir şey de-
ğildir Bu şartlar altında yeterli buluyorum ccediluumlnkuuml oumlğ-
retim elamanları ellerinden geldiği kadarıyla yardımcı
oluyor Konuları sunum şeklinde accedilıp bizim goumlrerek
takip etmemize imkacircn tanıyorlar Sunumlardan yarar-
lanmamız iccedilin uumlbys lsquoye yuumlkluumlyorlar
k53 Bence yeterli oumlğretmenlerimiz Hatta guumln geccediltik-
ccedile sistemi daha ccedilok kullandıkccedila oumlğretmenlerimiz yeni
şeylerle karşılıyorlar bizi Ve onlardan yeni şeyler oumlğ-
reniyoruz Sonuccedilta onlarda biz de bu sistemi ilk defa
kullanıyoruz Oumlzellikle bizim sunum yapacağımız za-
man oumlğretmenlerimiz bir aksaklıkta hemen ccediloumlzuumlm yolu
uumlretmeye ccedilalışıyorlar Bize yardımcı oluyorlar
k76 Yeteri kadar idare edebiliyorlar zaten teknoloji
ccedilağında olduğumuzu duumlşuumlnuumlrsek herkes kendi dersini
idare ettirecek kadar bilgiye sahip olduğunu duumlşuumlnuuml-
yorum
k82 Tuumlm oumlğretim elemanlarını yeterli buluyorum
Ders iccedilerikleri zaten yuumlz yuumlze eğitim gibi devam edi-
yor oumldevler duruma uygun uyarlandı Normal du-
rumdan tek farkı teknolojiye uyum sağlayıp dersleri
eksiksiz gerccedilekleştirmek ve tuumlm oumlğretim elemanları bu
konuda yeterli
Yeterli değildir kategorisine ilişkin goumlruumlş bildiren katı-
lımcılardan bazılarını goumlruumlşleri ise aşağıda verilmiştir
k8 Uzaktan eğitim iccedilin oumlzel bir ccedilaba goumlsterdiklerini
duumlşuumlnmuumlyorum Ccediluumlnkuuml ccediloğu oumlğretmen dersi yuumlz yuumlze
nasıl işliyorlarsa o şekilde devam ediyor Daha sohbet
havasında ders işlendiğinde katılımın ve akılda kalıcı-
lığının artacağını duumlşuumlnuumlyorum Ders anlatma konu-
sunda yeterli olunduğunu duumlşuumlnuumlyorum Sadece derse
adapte olmak iccedilin daha ccedilok soru cevap sistemi uygu-
lanması gerektiğini duumlşuumlnuumlyorum
k17 Yeterli bulmuyorum Uygulama iccedilerisindeki mik-
rofon giriş desteği ayarlarına kadar oumlğrencilere sorulu-
yor
k18 Bazı oumlğretim elemanlarının dersi eksiksiz yapmak
adına oumlğrencilerin yaşayabileceği sorunları goumlz ardı et-
tiğini duumlşuumlnuumlyorum İmkacircnların olup olmadığını sor-
gulamadan herkesten aynı zamanda aynı katılımı per-
formansı ya da katılımı beklediklerini duumlşuumlnuumlyorum
k43 Ccediloğu değil Yuumlz yuumlze eğitimde dahi verim alama-
dığımızı duumlşuumlnduumlğuumlmuumlz oumlğretim elemanlarının UErsquode
kaliteyi yakalamaları imkansız bence
k71 bazıları da bu konuda pek yardımcı olmuyor
Eğitim zorunlu değil evet bu bir sorumluluk ama buna
zorlamamaları gerekiyor Her an ulaşım sağlayamaya-
biliriz dersleri sonradan da izleme imkanımız var bu
guumlzel bir ccedilalışma derslerini kaydetmeyerek o an erişim
sağlamayan oumlğrencileri mağdur etmemeleri gerekiyor
k81 Oumlğretim elamanlarının ccediloğu teknolojiyi kullana-
mamakta ve uzaktan eğitim sistemine ayak uydurama-
makta bu yuumlzden oumlğretim elemanlarının ccediloğu dersleri
salt bir şekilde anlatıp geccedilmektedir Ders anlatımın ya-
nında oumlğretim elemanları kullanılan programda bulu-
nan tahtayı veya alternatif başka şeyleri kullanmayı bil-
se ve uygulasa uzaktan eğitim bir nebze daha verimli
olabilir
k84 Hepimizin ccedilok hazırlıksız olduğunu duumlşuumlnuumlyo-
rum Yapılan sunumlar anlatılan dersler havada kalı-
yor Oumlğretmenlerimiz dersi sadece geccedilmemize odak-
landığı iccedilin neredeyse hepsi derslerde bizim sunum
yapmamızı istiyor Bu yuumlzden oumlğretmenler bu noktada
pasif kalıyor
176
Guumlven amp Uccedilar
k99 Oumlğretim elemanlarını yeterli bulmuyorum ders-
ler işlenmek iccedilin işleniyor oumlğenciden herhangi bir douml-
nuumlt alınmıyor Oumlğretmen sunumu yansıtıp okuyor bu
şekilde bir derse ihtiyacımız olduğunu duumlşuumlnmuumlyo-
rum bize pdf olarak atıldığında da aynı sonucu elde
edeceğimizi duumlşuumlnuumlyorum
Katılımcılar oumlğretim elemanlarının bu suumlreccedilte ldquoellerin-
den geleni yaptıklarırdquonı belirtmiş ve ccediloğunluk olarak
bu suumlreci iyi idare ederek yeterli olduklarını ifade et-
mişlerdir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlğretmen aday-
larının uzaktan eğitimde oumlğretmenlik uygulamasına
ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 9rsquoda oumlğretmen adayların uzaktan eğitimde oumlğret-
menlik uygulamasına ilişkin goumlruumlşleri incelendiğinde
55 katılımcının tecruumlbe accedilısından eksikliktir kategori-
sine youmlnelik goumlruumlş belirttiği goumlruumllmektedir Katılımcı-
lardan 48rsquoi uygulamanın yerini tutmayacağını 37rsquosinin
verimsiz olacağını belirttiği 9 katılımcının ise telafi
edilmesi gerektiğin duumlşuumlnduumlğuuml tespit edilmektedir
Tecruumlbe accedilısından eksiklik olduğunu duumlşuumlnen oumlğret-
men adaylarının goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k18 Uygulamalı staj dersi mesleğe adım atmadan
pratikte mesleği goumlrme ve yaşama fırsatı sunuyordu
Şimdi bu durumda diğer derslerden bir farkı kalmadı
Dolayısıyla tecruumlbe olması accedilısından eksikliğini hisse-
deceğiz
k33 işte uzaktan eğitimin en buumlyuumlk sıkıntısı biz oumlğret-
men adayları iccedilin bu konu Ccediluumlnkuuml bizler okul ortamın-
da ccedilocuklarla etkileşim iccedilinde olmalıyız ki oumlğretmen ol-
duğumuzda sınıf hacirckimiyeti sağlayabilelim ve sonuccedilta
yuumlz yuumlze olduğunda her an her şeye hazır oluyor insan
ve bu da oumlğretmenlik deneyimi kazandırıyor Uzaktan
eğitimde bu yok maalesef Ccedilocuklarla sınıfta yapma-
mız gereken etkinlikleri ev de anamız babamız ya da
dedemizle yapmak sonuccedilta ne kadar etkili olabilir ki
k43 Yetersiz Bizim elimizden tecruumlbe edinme fırsatı-
mızı aldılar Bir yemeğin tarifini bilebilirsiniz ama en
iyisi mutfağa gidip o yemeği pişirmektir Oumlğretmenlik
uygulamaları da bizim iccedilin boumlyleydi Tarifi biliyoruz
ama mutfağa giremiyoruz dolayısıyla yemek pişmi-
yorhellip
k65 Uygulama tecruumlbe anlamında bize daha fazla şey
katabiliyordu Teorik olarak ders işlenilmesi yuumlzeysel
kalabiliyor Oumlnceki doumlnemlerde ve bu doumlnemin ilk haf-
talarında edindiğimiz tecruumlbeler bize teorik derslerde
de yardımcı oluyor
k86 Deneyim accedilısından staj yapmak gerekliydi Oumlğ-
rencilerle vakit geccedilirmek ders planları hazırlamak oumlğ-
retmenliğe alıştırıyordu bizi Fakat yaşadığımız guumlnler-
de stajımızın yapılamaması ve yapılabileceği guumlnlerin
belirsiz olması nedeniyle stres seviyemiz artıyordu
Mezuniyetimizle ilgili belirsizlik ortadan kalkmış oldu
Bu yuumlzden bu kararı destekliyorum
k100 Teorik uygulamalar yaparak ve yaşayarak yapı-
lan uygulamaların yerini tutmuyor Okul atmosferinde
ve oumlğrencilerle bir aradayken canlı oumlğretim ortamla-
rında daha fazla tecruumlbe kazanıyorduk İccedilinde bulun-
duğumuz durumdan dolayı bu muumlmkuumln olmadığı iccedilin
boumlyle devam etmesi elbette ki hiccedil kimsenin elinde ol-
mayan bir durum Başka ccedilare olmadığı iccedilin en azından
boumlyle devam etmesi hiccedil yoktan iyidir bana goumlre
k104 İşin teorik kısmı iccedilin olumlu olduğunu duumlşuumlnuuml-
yorum fakat uygulama kısmında tabi ki tecruumlbe eksik-
liği yaşanacaktır
k106 Kesinlikle ccedilok verimsiz olduğunu duumlşuumlnuumlyo-
rum Oumlğretmenlik uygulaması bence en temel dersler-
den birisi ve kesinlikle oumldev şeklinde değil yuumlz yuumlze
yapılması gerekiyor Ccediluumlnkuuml ccedilok şey oumlğreniyorduk
Okuldaki oumlğretmenler eksiklerimizi soumlyluumlyordu Bir
oumlğrenciye nasıl yaklaşmalıyız omu oumlğreniyorduk Aynı
zamanda grup arkadaşlarımızla da eksik youmlnlerimizi
soumlyluumlyorduk Sadece teorik olunca yine uygulama oumlğ-
k43 Ccediloğu değil Yuumlz yuumlze eğitimde dahi verim alamadığımızı duumlşuumlnduumlğuumlmuumlz oumlğretim elemanlarının UErsquode kaliteyi yakalamaları imkansız bence
k71 bazıları da bu konuda pek yardımcı olmuyor Eğitim zorunlu değil evet bu bir sorumluluk ama buna zorlamamaları gerekiyor Her an ulaşım sağlayamayabiliriz dersleri sonradan da izleme imkanımız var bu guumlzel bir ccedilalışma derslerini kaydetmeyerek o an erişim sağlamayan oumlğrencileri mağdur etmemeleri gerekiyor
k81 Oumlğretim elamanlarının ccediloğu teknolojiyi kullanamamakta ve uzaktan eğitim sistemine ayak uyduramamakta bu yuumlzden oumlğretim elemanlarının ccediloğu dersleri salt bir şekilde anlatıp geccedilmektedir Ders anlatımın yanında oumlğretim elemanları kullanılan programda bulunan tahtayı veya alternatif başka şeyleri kullanmayı bilse ve uygulasa uzaktan eğitim bir nebze daha verimli olabilir
k84 Hepimizin ccedilok hazırlıksız olduğunu duumlşuumlnuumlyorum Yapılan sunumlar anlatılan dersler havada kalıyor Oumlğretmenlerimiz dersi sadece geccedilmemize odaklandığı iccedilin neredeyse hepsi derslerde bizim sunum yapmamızı istiyor Bu yuumlzden oumlğretmenler bu noktada pasif kalıyor
k99 Oumlğretim elemanlarını yeterli bulmuyorum dersler işlenmek iccedilin işleniyor oumlğenciden herhangi bir doumlnuumlt alınmıyor Oumlğretmen sunumu yansıtıp okuyor bu şekilde bir derse ihtiyacımız olduğunu duumlşuumlnmuumlyorum bize pdf olarak atıldığında da aynı sonucu elde edeceğimizi duumlşuumlnuumlyorum
Katılımcılar oumlgretim elemanlarının bu suumlreccedilte ldquoellerinden geleni yaptıklarırdquonı belirtmiş ve ccedilogunluk olarak bu suumlreci iyi idare ederek yeterli olduklarını ifade etmişlerdir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimde oumlgretmenlik uygulamasına ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 9 Uzaktan Eğitimde Oumlğretmenlik Uygulaması Temasına İlişkin Alt
Temaların Yuumlzde ve Frekans Dağılımları
Tablo 9rsquoda oumlgretmen adayların uzaktan egitimde oumlgretmenlik uygulamasına ilişkin goumlruumlşleri incelendiginde 55 katılımcının tecruumlbe accedilısından eksikliktir kategorisine youmlnelik goumlruumlş belirttigi goumlruumllmektedir Katılımcılardan 48rsquoi uygulamanın yerini tutmayacagını 37rsquosinin verimsiz olacagını belirttigi 9 katılımcının ise telafi edilmesi gerektigin duumlşuumlnduumlguuml tespit edilmektedir
Tecruumlbe accedilısından eksiklik oldugunu duumlşuumlnen oumlgretmen adaylarının goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k18 Uygulamalı staj dersi mesleğe adım atmadan pratikte mesleği goumlrme ve yaşama fırsatı sunuyordu Şimdi bu durumda diğer derslerden bir farkı kalmadı Dolayısıyla tecruumlbe olması accedilısından eksikliğini hissedeceğiz
Uzaktan Egitimde Oumlgretmenlik Uygulaması f Yuumlzde Tecruumlbe Accedilısından Eksiklik 55 5046 Uygulamanın Yerini TutmazYuumlz Yuumlze Olmalı 48 4404 VerimsizEtkisiz 37 3394 Telafi Edilmeli 9 826 Mecburi 8 734 Degişiklik Yok 6 550 Toplam 109 100
Tablo 9 Uzaktan Eğitimde Oumlğretmenlik Uygulaması Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde ve
Frekans Dağılımları
177
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
retmenlerimiz bir şeyler soumlyluumlyorlar fakat uygulama-
daki kadar verimli olduğunu duumlşuumlnmuumlyorum Uygu-
lamada tamamen tuumlm sorumluluk bize aitti Kendimizi
daha ccedilok oumlğretmen gibi hissediyorduk ve yaparak ya-
şayarak oumlğreniyorduk
k108 Ccedilok yanlış bir uygulama olduğunu duumlşuumlnuumlyo-
rum Biz gerccedilekten şu an bir sınıfa girip ders anlata-
bilme sınıfta hakimiyeti sağlayabilme kıvamına ye-
terince erişemedik Staja başladığımız yeni sınıflarda
bunu daha ccedilok hissediyorduk ccediluumlnkuuml geccedilen doumlnem staj
yaptığımız sınıflarda artık sonlara doğru yavaş yavaş
sınıf youmlnetiminde bir şeyleri kavramaya başladığımızı
duumlşuumlnmeye başlamıştık Yeni sınıfımızda belki daha
oumlnce yaptığımız hataları yapmadan kendimizi deneme
fırsatımız olacaktı ancak bu şansımız elimizden kaccediltı
Belirtilen goumlruumlşler doğrultusunda oumlğretmen adayları-
nın bir sınıf ortamında olmadan oumlğrenciler ile iletişim
kurmadan deneyimsiz kalacaklarını meslek hayatında
tecruumlbe eksikliği yaşayacaklarını ifade ettikleri goumlruumll-
mektedir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlğretmen aday-
larının oumlğretmenlik uygulamasında geliştiren boyuta
youmlnelik belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 10rsquoa goumlre oumlğretmen adaylarının oumlğretmenlik uy-
gulamasının geliştiren boyut temasına youmlnelik belirt-
tikleri goumlruumlşler incelendiğinde en ccedilok yuumlzdeye sahip
kategorinin (9725) uygulama boyutu olduğu tespit
edilmektedir Oumlğretmenlik uygulamasında geliştiren
boyutun uygulama olduğunu duumlşuumlnen 106 katılımcı-
dan 61rsquoi bunu tecruumlbe 35 katılımcı oumlğrencilerle aynı
ortamda olma 31rsquoi geri bildirim ve gelişim 11rsquoi ise
kalıcılık alt kodu ile ilişkilendirmiştir Katılımcılardan
4rsquouumlnuumln ise teorik boyutun oumlğretmenlik uygulamasında
geliştirici boyut olduğunu duumlşuumlnduumlğuuml Tablo 10rsquoda gouml-
ruumllmektedir
Uygulama kategorisinden bahsederek bunu oumlğrenciler
ile aynı ortamda olabilmeyle ilişkilendiren 35 oumlğretmen
adayından bazılarının goumlruumlşleri şu şekildedir
k10 Kesinlike uygulama boyutunun geliştirdiğini duuml-
şuumlnuumlyorum Ccediluumlnkuuml ccedilocuklarla girilen iletişim nasıl
davranılması ve hareket edilmesine katkı sağlıyor Kı-
sacası bizim o konuda tecruumlbe sahibi olmamıza katkıda
bulunuyor
k13 Tabi ki de uygulama boyutu ccediluumlnkuuml bire bir ccedilo-
cukla etkileşim iccedilindeyken teoride oumlğrendiğimizden
ccedilok daha fazlası ile karşılaşıyoruz Ccedilaresiz kaldığımız
durumlarda ne yapmamız gerektiğini oumlğreniyoruz
Birden fazla karakterde ccedilocuk tanıyoruz aile durum-
larına şahit oluyoruz kimi zaman kriz durumları ile
karşılaşıyoruz ve tecruumlbe kazanıyoruz Mesleğimiz ge-
reği de bana goumlre teorik bilgileri pratiğe aktarmak yani
tecruumlbe kazanmak bizi iyi oumlğretmenler haline getirecek
şeyler Bu yuumlzden uygulama boyutunun daha ccedilok de-
ğiştirdiğini duumlşuumlnuumlyorum
k43 Tabiki uygulama boyutu daha geliştiriciydi Bir-
ccedilok oumlğrenciyi goumlzlemleyebiliyorduk Oumlğrenciyi goumlz-
lemlerken onun kişiliğinden oumlğrenme stilinden aile-
sine kadar ccedilıkarımlarda bulunabiliyorduk Hangi ders
nasıl anlatılmalı ne derece kalıcı oumlğrenmeler sağlayabi-
liriz bunları kendimiz deneyimliyorduk
k66 Uygulama boyutunda daha ccedilok geliştirdiğini duuml-
şuumlnuumlyorum tabi ki Oumlğrenciler ile aynı ortamda bulun-
mak sınıf ortamını goumlrmek ileride karşılaşabileceğimiz
zorluklar ve sorunlar ile oumlnceden yuumlzleşmek ve ccediloumlzuumlm-
lerini oumlğrenmek bize katkı sağlıyor
k80 oumlğretmenlik dersinin teorik olarak bize ccedilok şey
katacağını duumlşuumlnmuumlyorum Kesinlikle uygulama yapı-
lamaması bizim deneyim kazanamıyor olmamız accedilısın-
dan eksikliktir Oumlğrencilerle yuumlz yuumlze sınıf ortamında
ders işleyerek kazanacaklarımızın yerini hiccedilbir şey tu-
tamaz
k86 Uygulama boyutunun geliştirdiğini duumlşuumlnuuml-
Tablo 10rsquoa goumlre oumlgretmen adaylarının oumlgretmenlik uygulamasının geliştiren boyut temasına youmlnelik belirttikleri goumlruumlşler incelendiginde en ccedilok yuumlzdeye sahip kategorinin (9725) uygulama boyutu oldugu tespit edilmektedir Oumlgretmenlik uygulamasında geliştiren boyutun uygulama oldugunu duumlşuumlnen 106 katılımcıdan 61rsquoi bunu tecruumlbe 35 katılımcı oumlgrencilerle aynı ortamda olma 31rsquoi geri bildirim ve gelişim 11rsquoi ise kalıcılık alt kodu ile ilişkilendirmiştir Katılımcılardan 4rsquouumlnuumln ise teorik boyutun oumlgretmenlik uygulamasında geliştirici boyut oldugunu duumlşuumlnduumlguuml Tablo 10rsquoda goumlruumllmektedir
Uygulama kategorisinden bahsederek bunu oumlgrenciler ile aynı ortamda olabilmeyle ilişkilendiren 35 oumlgretmen adayından bazılarının goumlruumlşleri şu şekildedir
k10 Kesinlike uygulama boyutunun geliştirdiğini duumlşuumlnuumlyorum Ccediluumlnkuuml ccedilocuklarla girilen iletişim nasıl davranılması ve hareket edilmesine katkı sağlıyor Kısacası bizim o konuda tecruumlbe sahibi olmamıza katkıda bulunuyor
k13 Tabi ki de uygulama boyutu ccediluumlnkuuml bire bir ccedilocukla etkileşim iccedilindeyken teoride oumlğrendiğimizden ccedilok daha fazlası ile karşılaşıyoruz Ccedilaresiz kaldığımız durumlarda ne yapmamız gerektiğini oumlğreniyoruz Birden fazla karakterde ccedilocuk tanıyoruz aile durumlarına şahit oluyoruz kimi zaman kriz durumları ile karşılaşıyoruz ve tecruumlbe kazanıyoruz Mesleğimiz gereği de bana goumlre teorik bilgileri pratiğe aktarmak yani tecruumlbe kazanmak bizi iyi oumlğretmenler haline getirecek şeyler Bu yuumlzden uygulama boyutunun daha ccedilok değiştirdiğini duumlşuumlnuumlyorum
k43 Tabiki uygulama boyutu daha geliştiriciydi Birccedilok oumlğrenciyi goumlzlemleyebiliyorduk Oumlğrenciyi goumlzlemlerken onun kişiliğinden oumlğrenme stilinden ailesine kadar ccedilıkarımlarda bulunabiliyorduk Hangi ders nasıl anlatılmalı ne derece kalıcı oumlğrenmeler sağlayabiliriz bunları kendimiz deneyimliyorduk
k66 Uygulama boyutunda daha ccedilok geliştirdiğini duumlşuumlnuumlyorum tabi ki Oumlğrenciler ile aynı ortamda bulunmak sınıf ortamını goumlrmek ileride karşılaşabileceğimiz zorluklar ve sorunlar ile oumlnceden yuumlzleşmek ve ccediloumlzuumlmlerini oumlğrenmek bize katkı sağlıyor
k80 oumlğretmenlik dersinin teorik olarak bize ccedilok şey katacağını duumlşuumlnmuumlyorum Kesinlikle uygulama yapılamaması bizim deneyim kazanamıyor olmamız accedilısından eksikliktir Oumlğrencilerle yuumlz yuumlze sınıf ortamında ders işleyerek kazanacaklarımızın yerini hiccedilbir şey tutamaz
k86 Uygulama boyutunun geliştirdiğini duumlşuumlnuumlyorum Ccediluumlnkuuml 4 yıldır teorik bilgileri zaten edindik Oumlnemli olan gerccedilek bir sınıfta gerccedilek oumlğrencilerle birlikte yaşanmışlık kazanmak
k100 Kesinlikle uygulama boyutunun daha ccedilok geliştirdiğini duumlşuumlnuumlyorum Ccediluumlnkuuml oumlğrencilerin bazen ne yapacakları belli olmuyor kuumlccediluumlk ccedilocuklar buumlyuumlk suumlrprizler yapabiliyorlar Bunları goumlrmemiz canlı tecruumlbe etmemiz oumlğretmeni birebir işin iccedilinde
Oumlgretmenli Uygulamasında Geliştiren Boyut f Yuumlzde Uygulama Boyutu 106 9725
Tecruumlbe 61 5596 Oumlgrencilerle Aynı Ortamda Olabilme 35 3211 Geri Bildirim ve Gelişim 31 2844 Kalıcılık 11 1009
Teorik Boyutu 4 367 Toplam 109 100
Tablo 10 Oumlğretmenlik Uygulamasında Geliştiren Boyut Temasına İlişkin Alt
Temaların Yuumlzde ve Frekans Dağılımları
178
Guumlven amp Uccedilar
yorum Ccediluumlnkuuml 4 yıldır teorik bilgileri zaten edindik
Oumlnemli olan gerccedilek bir sınıfta gerccedilek oumlğrencilerle bir-
likte yaşanmışlık kazanmak
k100 Kesinlikle uygulama boyutunun daha ccedilok geliş-
tirdiğini duumlşuumlnuumlyorum Ccediluumlnkuuml oumlğrencilerin bazen ne
yapacakları belli olmuyor kuumlccediluumlk ccedilocuklar buumlyuumlk suumlrp-
rizler yapabiliyorlar Bunları goumlrmemiz canlı tecruumlbe
etmemiz oumlğretmeni birebir işin iccedilinde goumlzlemlememiz
bize ccedilok şey kattı Yeri geldi eksik olduğumuz noktada
sınıf oumlğretmeni bize fikirler verdi İleride mesleğimizi
yaparken bu yaşadığımız staj deneyimlerinden fazla-
sıyla yararlanacağız Teorik bilgi biraz havada kalıyor
ne yazık ki
k103 Kesinlikle uygulama Teori hem yuumlzeysel hem
havada kalıyor Uygulamada ccedilocuklarla iccedil iccedile olmak
bambaşka bir duumlnyaAsıl beceriyi geliştiren birikim
yapmamızı sağlayan onlarla iletişim iccedilinde olmak
Oumlğretmen adaylarının goumlruumlşlerinde ifade ettikleri gibi
oumlğretmenlik uygulamasında geliştiren boyutun uygu-
lama boyutu olduğunu belirttikleri goumlruumllmektedir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlğretmen aday-
larının uzaktan eğitimde oumlğretmenlik uygulamasının
olumlu yanlarına ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiş-
tir
Oumlğretmenlik uygulamasının uzaktan eğitimde yapıl-
ması konusunda oumlğretmen adaylarının en ccedilok olumlu
bir yanı yoktur alt temasına youmlnelik goumlruumlş belirttikleri
Tablo 11rsquode goumlruumllmektedir Oumlğretmen adayları (f44)
bu uygulamanın olumlu bir yanının olmadığını duumlşuumln-
mektedirler Katılımcılardan 23rsquouuml ise bu uygulamaların
bilgi birikimi sağladığını soumlylemişlerdir 15 oumlğretmen
adayı ise zamandan tasarruf olduğunu belirtmiştir Oumlğ-
retmenlik uygulamasının uzaktan eğitimde olmasının
olumlu yanları temasına ilişkin goumlruumlş bildiren katılım-
cıların goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k4 Bana goumlre oumlğretmenlik uygulamasının uzaktan
eğitimle yağılmasının hioumlbir olumlu yanı yok Ccediluumlnkuuml
birebir yaşayıp oumlğrenme olmadan deneyimlemeden bu
işi kavramak oldukccedila zor
k39 Son sınıfların mezuniyetinin ertelenmemesi ve
onların mağdur edilmemesi
k40 Olumlu youmlnuuml olduğunu ccedilok duumlşuumlnmuumlyorum
Ccediluumlnkuuml ben oumlğrencilerle birlikte olup sınıfta ders anlat-
mak isterdim Şuan tek olumlu olarak uygulama oumlğre-
tim elemanının bize makale okutmasını goumlruumlyorum
Onun sayesinde verdiği konularda yapılan ccedilalışmaları
goumlruumlyoruz
k53 Hiccedil yapılmamasındansa uzaktan yapılması daha
iyidir En azından oumlğretmenlikle ilgili oumlnemli konular-
da araştırmalar yapıp raporlar yazıyoruz Sonra bunlar
uumlzerine konuşuyoruz Ama tabi ki de oumlğrencilerle yap-
tığımız derslerin yeri ccedilok ayrı
k77 Olumlu youmlnuuml olarak baktığımızda uygulamanın
bilgi kısmında bilmemiz gereken şeyleri oumlğreniyoruz
ayrıca uygulama oumlğretmenimizle nasıl daha iyi bir sınıf
ortamı nasıl daha iyi bir oumlğretim yapacağımız hakkında
fikir alışverişi yapıyoruz
k84 Boumlylece oumlğretmenlik hayatına atıldığımızda hazır-
lamamız gereken evrak işlerini oumlğrenmiş olduk
k98 Bu uygulama ile akademik araştırma yapma ko-
nusunda daha tecruumlbeli hale geldiğimi duumlşuumlnuumlyorum
Ayrıca uzaktan eğitim konusunda aklımda olan birccedilok
soru işaretini kendi adıma gidermiş oldum
k104 İşin teorik kısmına daha ccedilok youmlnelip bilgi bazın-
da ve araştırma bazında artıları var
k105 sabah okula gitmek iccedilin hazırlanmakla vakit
kaybetmiyoruz
Oumlğretmenlik uygulamasının uzaktan eğitimle yapılma-
goumlzlemlememiz bize ccedilok şey kattı Yeri geldi eksik olduğumuz noktada sınıf oumlğretmeni bize fikirler verdi İleride mesleğimizi yaparken bu yaşadığımız staj deneyimlerinden fazlasıyla yararlanacağız Teorik bilgi biraz havada kalıyor ne yazık ki
k103 Kesinlikle uygulama Teori hem yuumlzeysel hem havada kalıyor Uygulamada ccedilocuklarla iccedil iccedile olmak bambaşka bir duumlnyaAsıl beceriyi geliştiren birikim yapmamızı sağlayan onlarla iletişim iccedilinde olmak
Oumlgretmen adaylarının goumlruumlşlerinde ifade ettikleri gibi oumlgretmenlik uygulamasında geliştiren boyutun uygulama boyutu oldugunu belirttikleri goumlruumllmektedir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimde oumlgretmenlik uygulamasının olumlu yanlarına ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 11 OumlUrsquonın UErsquode Olumlu Yanları Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde
ve Frekans Dağılımları OumlUrsquonın UErsquode Olumlu Yanları f Yuumlzde Olumlu Bir Yanı Yok 44 4037 Bilgi Birikimi Saglar 23 2110 Oumldev Rapor ve Araştırmaya Olanak Saglar 22 2018 Zamandan Tasarruf 15 1376 Diger 11 1009 Mezuniyet Durumu 5 459 Toplam 109 100
Oumlgretmenlik uygulamasının uzaktan egitimde yapılması konusunda oumlgretmen adaylarının en ccedilok olumlu bir yanı yoktur alt temasına youmlnelik goumlruumlş belirttikleri Tablo 11rsquode goumlruumllmektedir Oumlgretmen adayları (f44) bu uygulamanın olumlu bir yanının olmadıgını duumlşuumlnmektedirler Katılımcılardan 23rsquouuml ise bu uygulamaların bilgi birikimi sagladıgını soumlylemişlerdir 15 oumlgretmen adayı ise zamandan tasarruf oldugunu belirtmiştir Oumlgretmenlik uygulamasının uzaktan egitimde olmasının olumlu yanları temasına ilişkin goumlruumlş bildiren katılımcıların goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k4 Bana goumlre oumlğretmenlik uygulamasının uzaktan eğitimle yağılmasının hioumlbir olumlu yanı yok Ccediluumlnkuuml birebir yaşayıp oumlğrenme olmadan deneyimlemeden bu işi kavramak oldukccedila zor
k39 Son sınıfların mezuniyetinin ertelenmemesi ve onların mağdur edilmemesi
k40 Olumlu youmlnuuml olduğunu ccedilok duumlşuumlnmuumlyorum Ccediluumlnkuuml ben oumlğrencilerle birlikte olup sınıfta ders anlatmak isterdim Şuan tek olumlu olarak uygulama oumlğretim elemanının bize makale okutmasını goumlruumlyorum Onun sayesinde verdiği konularda yapılan ccedilalışmaları goumlruumlyoruz
k53 Hiccedil yapılmamasındansa uzaktan yapılması daha iyidir En azından oumlğretmenlikle ilgili oumlnemli konularda araştırmalar yapıp raporlar yazıyoruz Sonra bunlar uumlzerine konuşuyoruz Ama tabi ki de oumlğrencilerle yaptığımız derslerin yeri ccedilok ayrı
k77 Olumlu youmlnuuml olarak baktığımızda uygulamanın bilgi kısmında bilmemiz gereken şeyleri oumlğreniyoruz ayrıca uygulama oumlğretmenimizle nasıl daha iyi bir sınıf ortamı nasıl daha iyi bir oumlğretim yapacağımız hakkında fikir alışverişi yapıyoruz
k84 Boumlylece oumlğretmenlik hayatına atıldığımızda hazırlamamız gereken evrak işlerini oumlğrenmiş olduk
Tablo 11 OumlUrsquonın UErsquode Olumlu Yanları Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde ve
Frekans Dağılımları
179
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
sına ilişkin katılımcılar olumlu bir yan bulamadıkla-
rını ifade etmiş ancak goumlruumlş bildiren bazı oumlğretmenler
evrak işlerinin oumlğrenilmesi ya da zaman tasarrufu gibi
olumlu birkaccedil yana değinmiştir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlğretmen aday-
larının uzaktan eğitimde oumlğretmenlik uygulamasının
olumsuz yanlarına ilişkin belirttikleri goumlruumlşler veril-
miştir
Oumlğretmenlik uygulamasının uzaktan eğitimde yapıl-
masının olumsuz youmlnleri konusunda oumlğretmen aday-
larının en ccedilok deneyimsizlik alt temasına youmlnelik goumlruumlş
belirttikleri tespit edilmektedir 54 oumlğretmen adayı bu
uygulamada etkileşim olmamasının olumsuz olduğu-
nu duumlşuumlnmektedir Katılımcılardan 10rsquou ise uzaktan
eğitimde oumlğretmenlik uygulamasını verimsiz olarak
değerlendirmiştir Oumlğretmenlik uygulamasının uzak-
tan eğitimde olmasının olumsuz yanları temasına iliş-
kin goumlruumlş bildiren katılımcıların goumlruumlşlerinden bazıları
şu şekildedir
k13 Olumsuz youmlnuuml mesleğimizin en değerli parccedilası
olan oumlğrencilerimizden ccedilocuklarımızdan uzak kalma-
mız Oumlzellikle bu doumlnem daha yeni yeni birbirimizi ta-
nıyorken ayrıldı yollarımız Bizim iccedilin stajda ne kadar
uygulama yaparsak kazanımımız o kadar fazla olacak-
tı Şimdi ise tecruumlbe edeceğimiz birccedilok şeyden mahrum
kalmış biccedilimde mezun olacağız
k40 Oumlğretmenlik uygulamasının uzaktan eğitimle
yapılmasının olumsuz youmlnuuml oumlğrencilerle birlikte olup
ders anlatmıyoruz Kendimizi sınıfta bir oumlğretmen gibi
hissedemiyoruz Kazanımlara ilişkin konu anlatmamız
yarım kalıyor Orada uumlrettiğimiz fikirler bize oumlğretmen
olduğumuz zaman sınıfımızda uygulamak iccedilin oumlrnek
oluyordu Şu an konulara nasıl işleyeceğimize ilişkin
oumlrnekler goumlremiyoruz
k46 Yaparak yaşayarak oumlğrenilmesi gereken bir duru-
mu teori olarak goumlruumlyoruz Bu suumlreccedilte oumlğretmenlerimi-
zin tecruumlbelerinden faydalanamıyoruz Ccedilocuklarla et-
kileşim iccedilinde değiliz ileride bir etkinlik tasarladığımız
zaman bu ccedilocuklarda nasıl bir etkiye sahip olucak onu
goumlremiyoruz
k53 Oumlğrencilerimizden uzak kalmamız ilk sırada geli-
yor Ccediluumlnkuuml tam onlarla kaynaşmaya başladığımız oumlğ-
rencilerimizi tanımaya oumlzelliklerini bilmeye başladığı-
mız bir zamandı Birbirimize alışmış ve kaynaşmıştık
Şu an birbirimizden uzak kaldık Teorik dersler uygu-
lamalı derslerin yerini tutmuyor Tecruumlbe eksikliğimiz
oluyor
k57 Birincisi mesleğimizi yeterince oumlğrenemiyoruz
teorik olarak oumlğrenmek muumlmkuumln değil Bunun farkına
ilk staj guumlnuumlmde varmıştım İkincisi bizim en buumlyuumlk ta-
mamlayıcımız olan oumlğrenci eksik Ben oumlğrenci olmadan
bir oumlğretmenin sadece teorik yazılarla oumlğretmen ola-
bileceğine inanmıyorum Oumlğretmenlik uygulaması her
accedilıdan bize ccedilok yararlıydı Şimdi yokluğunu uumlzuumllerek
hissediyoruz
k80 oumlğretmenlik mesleğine ait bir ccedilok yeterliliği sınıfta
oumlğrencilerle tecruumlbe kazanarak elde edeceğimizi duumlşuuml-
nuumlyorum Uzaktan eğitimle oumlğretim suumlreci ve Sınıf youml-
netimi gibi konularda yeterlilik kazanamayız
k85 Oumlğretmenlik uygulaması derslerimizde yeterli-
liklerimizi ve eksikliklerimizi goumlruumlp mesleki anlamda
kendimizi geliştiriyorduk Bu ders aslında bize mesle-
ğimizin ne kadar guumlzel bir meslek olduğunu yaşayarak
goumlrmemizi sağlıyordu Uzaktan eğitimle bize bu fırsat-
ları sunamıyor
k91 Şu an yaptığımız şeyi oumlğretmenlik uygulaması
olarak goumlrmuumlyorum zaten Sadece teorik olarak bazı
konuları konuşuyoruz Uygulama bambaşka bir mev-
zu Yaşayarak oumlğrenme ccedilok daha kalıcı ve kendi kendi-
mize tecruumlbe kazanıyorduk istemesek de
k98 Bu durum bizim iccedilin ccedilok buumlyuumlk dezavantaj tabi
k98 Bu uygulama ile akademik araştırma yapma konusunda daha tecruumlbeli hale geldiğimi duumlşuumlnuumlyorum Ayrıca uzaktan eğitim konusunda aklımda olan birccedilok soru işaretini kendi adıma gidermiş oldum
k104 İşin teorik kısmına daha ccedilok youmlnelip bilgi bazında ve araştırma bazında artıları var
k105 sabah okula gitmek iccedilin hazırlanmakla vakit kaybetmiyoruz
Oumlgretmenlik uygulamasının uzaktan egitimle yapılmasına ilişkin katılımcılar olumlu bir yan bulamadıklarını ifade etmiş ancak goumlruumlş bildiren bazı oumlgretmenler evrak işlerinin oumlgrenilmesi ya da zaman tasarrufu gibi olumlu birkaccedil yana deginmiştir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimde oumlgretmenlik uygulamasının olumsuz yanlarına ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 12 OumlUrsquonın UErsquode Olumsuz Yanları Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde
ve Frekans Dağılımları OumlUrsquonın UErsquode Olumsuz Yanları f Yuumlzde Deneyimsizlik 70 6422 Etkileşim Yok 54 4954
Sınıftan ve Oumlgrencilerden Uzak 41 3761 Artı ve Eksi Youmlnler Belirlenemez 12 1101 Geri Doumlnuumlt Alınamaz 10 917
Verimsiz Suumlreccedil 33 3028 Olumsuz Yanı Yok 1 092 Toplam 109 100
Oumlgretmenlik uygulamasının uzaktan egitimde yapılmasının olumsuz youmlnleri konusunda oumlgretmen adaylarının en ccedilok deneyimsizlik alt temasına youmlnelik goumlruumlş belirttikleri tespit edilmektedir 54 oumlgretmen adayı bu uygulamada etkileşim olmamasının olumsuz oldugunu duumlşuumlnmektedir Katılımcılardan 10rsquou ise uzaktan egitimde oumlgretmenlik uygulamasını verimsiz olarak degerlendirmiştir Oumlgretmenlik uygulamasının uzaktan egitimde olmasının olumsuz yanları temasına ilişkin goumlruumlş bildiren katılımcıların goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k13 Olumsuz youmlnuuml mesleğimizin en değerli parccedilası olan oumlğrencilerimizden ccedilocuklarımızdan uzak kalmamız Oumlzellikle bu doumlnem daha yeni yeni birbirimizi tanıyorken ayrıldı yollarımız Bizim iccedilin stajda ne kadar uygulama yaparsak kazanımımız o kadar fazla olacaktı Şimdi ise tecruumlbe edeceğimiz birccedilok şeyden mahrum kalmış biccedilimde mezun olacağız
k40 Oumlğretmenlik uygulamasının uzaktan eğitimle yapılmasının olumsuz youmlnuuml oumlğrencilerle birlikte olup ders anlatmıyoruz Kendimizi sınıfta bir oumlğretmen gibi hissedemiyoruz Kazanımlara ilişkin konu anlatmamız yarım kalıyor Orada uumlrettiğimiz fikirler bize oumlğretmen olduğumuz zaman sınıfımızda uygulamak iccedilin oumlrnek oluyordu Şu an konulara nasıl işleyeceğimize ilişkin oumlrnekler goumlremiyoruz
k46 Yaparak yaşayarak oumlğrenilmesi gereken bir durumu teori olarak goumlruumlyoruz Bu suumlreccedilte oumlğretmenlerimizin tecruumlbelerinden faydalanamıyoruz Ccedilocuklarla etkileşim iccedilinde değiliz ileride bir etkinlik tasarladığımız zaman bu ccedilocuklarda nasıl bir etkiye sahip olucak onu goumlremiyoruz
Tablo 12 OumlUrsquonın UErsquode Olumsuz Yanları Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde ve
Frekans Dağılımları
180
Guumlven amp Uccedilar
ki Gerccedilek sınıflarda oumlğrencilerle yaşayacağımız tec-
ruumlbeler sadece raporlarla araştırma oumldevleri haline
doumlnduumlğuuml iccedilin ilerde tecruumlbe eksikliği yaşayacağımızı
duumlşuumlnuumlyorum Başka derslerin telafisi yapılıyor ama
oumlğretmenlik dersinin teorik olarak ilerlemesi ccedilok talih-
siz bir durum
k106 Tamamen olumsuz olduğunu duumlşuumlnuumlyorum
Uygulamada sadece ders anlatmıyorduk Birccedilok oumlğ-
renciyi de goumlzleme şansımız oluyordu Onlarla iletişim
kuruyorduk Sınıfa girdiğimizde her şey o akış iccedileri-
sinde gelişiyordu Bunların hiccedilbirini uzaktan eğitimle
sağlayamadık
Katılımcılar oumlğretmenlik uygulamasının uzaktan eği-
timle yapılmasına youmlnelik belirttikleri goumlruumlşlerde tec-
ruumlbe accedilısından buumlyuumlk eksiklik olacağından ve sınıfta
oumlğrenciler ile ya da oumlğretmenler ile etkileşimin az ol-
masının ileride olumsuzluklar yaratacağından bahset-
mişlerdir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlğretmen aday-
larının oumlğretmenlik uygulamasının iccedileriğine ilişkin be-
lirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Oumlğretmenlik uygulamasının iccedileriği temasına youmlnelik
goumlruumlş belirten oumlğretmen adaylarının 48rsquoi uygulama
boyutundan 46rsquosı suumlreccedil boyutundan ve 45rsquoi ise değer-
lendirme ve not verme boyutundan bahsetmiştir ldquoOumlğ-
retmen adaylarına oumlğretmenli uygulaması sizce nasıl
olmalıdırrdquo sorusu sorulmuş ve bunu uygulama bo-
yutuyla ilişkilendiren katılımcıların 25rsquoi ders iccedileriğinin
ve uygulamanın genişletilmesinden bahsettiği belir-
lenmiştir Oumlğretmenlik uygulamasının iccedileriği temasına
ilişkin goumlruumlş bildirerek bunu ders planı hazırlamanın
suumlrece dahil edilmesi youmlnuumlnde goumlruumlşlerden bazıları şu
şekildedir
k12 Aynı uygulamada hazırlanıldığı gibi bir etkinlik
planı gene hazırlanmalı ve bu plan uzaktan eğitimle
olsa dahi uygulama oumlğretmenine planı sınıfta yaşı-
yormuş gibi anlatmalı Daha sonrasında bu etkinlik
planının sınıfta uygulanıp uygulanamayacağına karar
verilmeli ve uygulama oumlğretmeni etkinliğin hayata ge-
ccedilirdiği aşamada oumlğrenciyi goumlzlemleyerek ders sonunda
ona eksiklerini soumlylemeli
k31 -Oumlğretmen konuları vermeli biz planlarımızı et-
kinliklerimizi hazırlayıp sunmalıyız Daha sonra oumlğ-
retmen ve diğer arkadaşlarımız beraber değerlendirme
yapmalı En son da oumlğretmenimiz notlandırma yapmalı
k33 Oumlncelikle oumlğretmenlik uygulaması dersinin uzak-
tan eğitime geccedilmesi makale incelemek olarak algılan-
mış ve her hafta makale inceler olduk Bu son derece
yanlış Bunun yerine oumlğrencilerle konuşulup ortak bir
karara varılabilir Bu suumlreccedilte oumlğrencileri yok saymak
soumlz konusu olamaz Ccediluumlnkuuml mezun olacak olan bizler
mezun olup atandığımızda mağdur olacak kişileriz
Bu uygulama haftalık etkinlik planı hazırlama guumlnluumlk
eğitim akışı hazırlama aylık eğitim planı hazırlama şek-
linde olabilir
k79 Oumlğretmenlik uygulamasında 11 makale inceleye-
ceğiz Makalede problem durumu araştırmanın oumlne-
mi bulgular tartışma ve sonuccedil gibi boumlluumlmleri incele-
yeceğiz Bunlar yerine ders planı yapmamız daha iyi
olurdu Gidemediğimiz her hafta iccedilin kendi seccediltiğimiz
konularda ders planı yapardık ve hocamıza atardık o
da bizi değerlendirirdi Eksiklerimizi soumlylerdi Eksik-
lerimizi tamamlayıp tekrar atabilirdik Tıpkı gerccedilekten
staja gittiğimizde yaptığımız gibi Hem bizim iccedilin daha
verimli olurdu Kendimizi geliştirirdik Ve ileride o
ders planlarını kendi sınıfımızda kullanabilirdik Ma-
k53 Oumlğrencilerimizden uzak kalmamız ilk sırada geliyor Ccediluumlnkuuml tam onlarla kaynaşmaya başladığımız oumlğrencilerimizi tanımaya oumlzelliklerini bilmeye başladığımız bir zamandı Birbirimize alışmış ve kaynaşmıştık Şu an birbirimizden uzak kaldık Teorik dersler uygulamalı derslerin yerini tutmuyor Tecruumlbe eksikliğimiz oluyor
k57 Birincisi mesleğimizi yeterince oumlğrenemiyoruz teorik olarak oumlğrenmek muumlmkuumln değil Bunun farkına ilk staj guumlnuumlmde varmıştım İkincisi bizim en buumlyuumlk tamamlayıcımız olan oumlğrenci eksik Ben oumlğrenci olmadan bir oumlğretmenin sadece teorik yazılarla oumlğretmen olabileceğine inanmıyorum Oumlğretmenlik uygulaması her accedilıdan bize ccedilok yararlıydı Şimdi yokluğunu uumlzuumllerek hissediyoruz
k80 oumlğretmenlik mesleğine ait bir ccedilok yeterliliği sınıfta oumlğrencilerle tecruumlbe kazanarak elde edeceğimizi duumlşuumlnuumlyorum Uzaktan eğitimle oumlğretim suumlreci ve Sınıf youmlnetimi gibi konularda yeterlilik kazanamayız
k85 Oumlğretmenlik uygulaması derslerimizde yeterliliklerimizi ve eksikliklerimizi goumlruumlp mesleki anlamda kendimizi geliştiriyorduk Bu ders aslında bize mesleğimizin ne kadar guumlzel bir meslek olduğunu yaşayarak goumlrmemizi sağlıyordu Uzaktan eğitimle bize bu fırsatları sunamıyor
k91 Şu an yaptığımız şeyi oumlğretmenlik uygulaması olarak goumlrmuumlyorum zaten Sadece teorik olarak bazı konuları konuşuyoruz Uygulama bambaşka bir mevzu Yaşayarak oumlğrenme ccedilok daha kalıcı ve kendi kendimize tecruumlbe kazanıyorduk istemesek de
k98 Bu durum bizim iccedilin ccedilok buumlyuumlk dezavantaj tabi ki Gerccedilek sınıflarda oumlğrencilerle yaşayacağımız tecruumlbeler sadece raporlarla araştırma oumldevleri haline doumlnduumlğuuml iccedilin ilerde tecruumlbe eksikliği yaşayacağımızı duumlşuumlnuumlyorum Başka derslerin telafisi yapılıyor ama oumlğretmenlik dersinin teorik olarak ilerlemesi ccedilok talihsiz bir durum
k106 Tamamen olumsuz olduğunu duumlşuumlnuumlyorum Uygulamada sadece ders anlatmıyorduk Birccedilok oumlğrenciyi de goumlzleme şansımız oluyordu Onlarla iletişim kuruyorduk Sınıfa girdiğimizde her şey o akış iccedilerisinde gelişiyordu Bunların hiccedilbirini uzaktan eğitimle sağlayamadık
Katılımcılar oumlgretmenlik uygulamasının uzaktan egitimle yapılmasına youmlnelik belirttikleri goumlruumlşlerde tecruumlbe accedilısından buumlyuumlk eksiklik olacagından ve sınıfta oumlgrenciler ile ya da oumlgretmenler ile etkileşimin az olmasının ileride olumsuzluklar yaratacagından bahsetmişlerdir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlgretmen adaylarının oumlgretmenlik uygulamasının iccedilerigine ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 12 OumlUrsquonın İccedileriği Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde ve Frekans
Dağılımları
Oumlgretmenlik Uygulamasının İccedilerigi f Yuumlzde Uygulama Boyutu 48 4404
Ders İccedilerigi ve Uygulamalar Genişletilmeli 25 2294 Gerccedileklere Hazırlamalı 10 917 Her Sınıf Duumlzeyinde Olmalı 7 642
Suumlreccedil Boyutu 46 4220 Ders Planı Hazırlama Suumlrece Dahil Edilmeli 21 1927 Oumlgretmen Adayı Suumlreccedilte Aktif Olmalı 16 1468
Oumlgretmenlik uygulamasının iccedilerigi temasına youmlnelik goumlruumlş belirten oumlgretmen adaylarının 48rsquoi uygulama boyutundan 46rsquosı suumlreccedil boyutundan ve 45rsquoi ise degerlendirme ve not verme boyutundan bahsetmiştir ldquoOumlgretmen adaylarına oumlgretmenli uygulaması sizce nasıl olmalıdırrdquo sorusu sorulmuş ve bunu uygulama boyutuyla ilişkilendiren katılımcıların 25rsquoi ders iccedileriginin ve uygulamanın genişletilmesinden bahsettigi belirlenmiştir Oumlgretmenlik uygulamasının iccedilerigi temasına ilişkin goumlruumlş bildirerek bunu ders planı hazırlamanın suumlrece dahil edilmesi youmlnuumlnde goumlruumlşlerden bazıları şu şekildedir
k12 Aynı uygulamada hazırlanıldığı gibi bir etkinlik planı gene hazırlanmalı ve bu plan uzaktan eğitimle olsa dahi uygulama oumlğretmenine planı sınıfta yaşıyormuş gibi anlatmalı Daha sonrasında bu etkinlik planının sınıfta uygulanıp uygulanamayacağına karar verilmeli ve uygulama oumlğretmeni etkinliğin hayata geccedilirdiği aşamada oumlğrenciyi goumlzlemleyerek ders sonunda ona eksiklerini soumlylemeli
k31 -Oumlğretmen konuları vermeli biz planlarımızı etkinliklerimizi hazırlayıp sunmalıyız Daha sonra oumlğretmen ve diğer arkadaşlarımız beraber değerlendirme yapmalı En son da oumlğretmenimiz notlandırma yapmalı
k33 Oumlncelikle oumlğretmenlik uygulaması dersinin uzaktan eğitime geccedilmesi makale incelemek olarak algılanmış ve her hafta makale inceler olduk Bu son derece yanlış Bunun yerine oumlğrencilerle konuşulup ortak bir karara varılabilir Bu suumlreccedilte oumlğrencileri yok saymak soumlz konusu olamaz Ccediluumlnkuuml mezun olacak olan bizler mezun olup atandığımızda mağdur olacak kişileriz Bu uygulama haftalık etkinlik planı hazırlama guumlnluumlk eğitim akışı hazırlama aylık eğitim planı hazırlama şeklinde olabilir
k79 Oumlğretmenlik uygulamasında 11 makale inceleyeceğiz Makalede problem durumu araştırmanın oumlnemi bulgular tartışma ve sonuccedil gibi boumlluumlmleri inceleyeceğiz Bunlar yerine ders planı yapmamız daha iyi olurdu Gidemediğimiz her hafta iccedilin kendi seccediltiğimiz konularda ders planı yapardık ve hocamıza atardık o da bizi değerlendirirdi Eksiklerimizi soumlylerdi Eksiklerimizi tamamlayıp tekrar atabilirdik Tıpkı gerccedilekten staja gittiğimizde yaptığımız gibi Hem bizim iccedilin daha verimli olurdu Kendimizi geliştirirdik Ve ileride o ders planlarını kendi sınıfımızda kullanabilirdik Makale incelemenin aynı etkiyi yaratacağını duumlşuumlnmuumlyorum
k93 Etkinlik planları istenebilir onları sunmaları istenebilir daha yararlı olacaktır ccediluumlnkuuml ders iccedileriğiyle ilgili olması gerektiğini duumlşuumlnuumlyorum Notlar da etkinlik planlarına goumlre verilebilir ya da etkinlik planlarının sunumlarına goumlre
Oumlgretmen adayları belirttikleri goumlruumlşlerde sınıf iccedilerisinden ders planı hazırlayarak bu dersin tartışmalı bir şekilde etkileşim iccedilerisinde geccedilmesinin ders iccedilerigini zenginleştirecegini belirttikleri goumlruumllmektedir
5TARTIŞMA SONUCcedil VE OumlNERİLER
Dersler Tartışmaya Accedilık ve Etkileşimli Olmalı 16 1468 Degerlendirme ve Not Verme Boyutu 45 4128
Suumlreccedil Odaklı 23 2110 Not Verirken Adil Olunmalı 9 826 Birden Fazla Hoca Katılmalı 6 550 Oumlgrenci Goumlruumlşleri Katılmalı 5 459 Eksiklikleri Tamamlamaya Youmlnelik Bir Degerlendirme 3 275
Toplam 109 100
Tablo 12 OumlUrsquonın İccedileriği Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde ve Frekans Dağılımları
181
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
kale incelemenin aynı etkiyi yaratacağını duumlşuumlnmuumlyo-
rum
k93 Etkinlik planları istenebilir onları sunmaları iste-
nebilir daha yararlı olacaktır ccediluumlnkuuml ders iccedileriğiyle ilgili
olması gerektiğini duumlşuumlnuumlyorum Notlar da etkinlik
planlarına goumlre verilebilir ya da etkinlik planlarının su-
numlarına goumlre
Oumlğretmen adayları belirttikleri goumlruumlşlerde sınıf iccedileri-
sinden ders planı hazırlayarak bu dersin tartışmalı bir
şekilde etkileşim iccedilerisinde geccedilmesinin ders iccedileriğini
zenginleştireceğini belirttikleri goumlruumllmektedir
5TARTIŞMA SONUCcedil VE OumlNERİLER
Bu araştırmada oumlğretmen adaylarının pandemi suumlre-
cindeki uzaktan eğitim uygulamalarına ve oumlğretmenlik
uygulamasına ilişkin goumlruumlşleri alınmış ve oluşturulan
11 tema ve alt temalar altında yorumlanmıştır Bu bouml-
luumlmde elde edilen bulgular literatuumlrdeki araştırmalar
ile ilişkilendirilerek tartışılmıştır
Araştırmada uzaktan eğitim uygulamalarının etkili
olma durumuna ilişkin olarak oluşturulan tema ve alt
temalar doğrultusunda oumlğretmen adaylarına goumlre pan-
demi doumlneminde uzaktan eğitim uygulamalarının ye-
terli olmadığı sonucuna ulaşılmıştır Oumlğretmen aday-
ları uzaktan eğitimin etkisiz olmasının nedenlerini ise
en ccedilok derslerin işleniş şekli ve oumlğretim elemanlarından
kaynaklı yetersizlikler ile ilişkilendirmişlerdir Araştır-
ma sonuccedilları ile suumlrecin etkisiz ve verimsiz geccedilmesi
youmlnuumlnden Başaran ve diğerlerirsquonin (2020) pandemi
suumlrecinin getirisi olan uzaktan eğitimin etkililiği ile ilgi
yaptığı ccedilalışmada suumlrecin eksik ve yetersiz kaldığı bazı
durumların da olduğu oumlğrencilerin uzaktan eğitim suuml-
recinde derslerden tam anlamıyla verim alamadıklarını
dile getirmeleri sonuccedilları ile paralellik goumlstermektedir
Oumlğretmen adayları uzaktan eğitimin olumlu youmlnleri-
ne ilişkin bildirdikleri goumlruumlşlerde en ccedilok zamandan
tasarruf ettiklerini belirttikleri ve bunu ders kayıtları-
nı tekrar izleme ile muumlmkuumln olduğunu ifade ettikleri
goumlruumllmuumlştuumlr Derslerin kaydedilerek erişilebilir olma-
sının bu doumlnemde olumlu değerlendirilmesi boyutu
ile Serccedilemeli ve Kurnazrsquoın (2020) araştırma sonuccedilları
benzerlik goumlstermektedir Katılımcılar evde olmanın
okula gitmekten ziyade daha az zaman harcattığını ve
diğer etkinliklere zaman kalmasının olumlu olduğunu
ifade etmişlerdir Bununla birlikle bu doumlnemde eğiti-
min suumlrekliliğinin sağlanmasının da uzaktan eğitimin
olumlu yanlarından olduğu sonucuna ulaşılmıştır
Araştırmada ulaşılan diğer bir sonuccedil pandemi doumlne-
minde geccedililen acil uzaktan eğitim uygulamalarının
olumsuz yanının fırsat eşitliğinin ve herkesin interneti
erişimi olamayacağı bundan dolayı da uzaktan eğitim-
de olumsuzlar yaşandığına ilişkindir Oumlğretmen aday-
ları interneti olmayan arkadaşlarının derslere gireme-
diklerini ya da dersteki internet sorunları yuumlzuumlnden
derslerin verimsiz olduğunu ifade etmiştir Kuumlrtuumlncuuml
ve Kurtrsquoda (2020) hemşirelik boumlluumlmuuml oumlğrencileri ile
yaptıkları araştırmada imkacircnı kısıtlı oumlğrencilerin her-
kesle eşit koşullarda derslerini takip edemediği sonu-
cuna ulaşılmışlardır Bu durumda uumlniversite oumlğrenci-
lerinin fırsat eşitsizliğiyle karşı karşıya olma durumları
araştırma sonuccedillarıyla benzerlik goumlsterdiği soumlylenebi-
lir Sahursquoya (2020) goumlre oumlğrencilerin en ccedilok değindikle-
ri konu uumlniversitenin uzaktan eğitim alt yapısının ye-
tersiz olmasıyla birccedilok oumlğrencinin internet erişiminde
problem ile karşılaşması derslerini takip edememeleri
ve derslerden verim alamamalarına ilişkindir Bu bul-
gu da araştırma sonuccedillarına paralellik goumlstermektedir
Katılımcıların bir kısmı pandemi doumlneminin olumsuz
yanlarını iletişimsizliğin ortaya ccedilıkması sınıf ve okul-
dan uzak olmak olarak değerlendirmişlerdir Bulgulara
goumlre bu suumlrecin oumlğrencilere oumlzguumlrluumlk sunduğu ve ders-
lere keyfi girmemelerin arttığı ve az katılımlı derslerin
verimsiz geccediltiği sonucuna ulaşılmıştır Oumlğrencilerin
oumldev ve sınavlara youmlnelik bahaneleri ccediloğalmış ve bu
durum uzaktan eğitim uygulamalarında olumsuzluk
olarak goumlruumllmuumlştuumlr
Oumlğretmen adaylarının ccediloğuna goumlre salgın suumlrecinde
internet ve derse bağlanma dersi kesintisiz şekilde
suumlrduumlrme konusunda eksiklikler goumlruumllmektedir Uy-
gulama gerektiren derslerin yapılamaması ve suumlre-
ce hazırlıksız girmenin de bu suumlreccedilte eksiklik olarak
değerlendirildiği ifade edilmiştir İnternet erişiminin
bir sorun teşkil etmesi konusunda Ccedilevik ve Bakioğlu
(2020) pandemi suumlrecinde fen bilgisi oumlğretmenlerinin
uzaktan eğitime ilişkin goumlruumlşlerini inceledikleri ccedilalış-
malarında oumlğretmenlerin uzaktan eğitimde yaşadık-
ları en buumlyuumlk problemlerinin bilgisayarla ilgili olarak
yazılımdonanım problemleri internet bağlantısı so-
runları olduğu sonucuna ulaşmışlardır Araştırma bul-
guları bu accedilıdan paralellik goumlstermektedir Karahan
Bozan ve Akccedilayrsquoın (2020) sınıf oumlğretmeni adayları ile
yaptığı ccedilalışma sonuccedilları ile bu suumlreccedilte bir sorun yarat-
ması sonucu paralellik goumlstermektedir Lau ve diğerleri
(2020) yaptıkları araştırmada Ccedilinrsquode kırsal alanlarda-
ki oumlğrencilerin uzaktan eğitim iccedilin gerekli donanıma
ya da bağlantıya sahip olmadıkları sonucu ile benzer
182
Guumlven amp Uccedilar
sonuccedillar elde edilmiştir Oumlğretmen adaylarının ile-
tişimsizliği ve sınıf ortamından uzak olmayı eksiklik
olarak değerlendirmeleri ile Başaran ve diğrsquonin (2020)
uzaktan eğitimin en oumlnemli eksikliği ise okul ortamının
sonucu olarak eğitim ve oumlğretim ruhunu veremiyor bu
durumun da sanal ortamdan eğitim faaliyetlerini guumlccedil
hale getiriyor şeklindeki araştırma sonuccedilları paralellik
goumlstermektedir
Araştırmada elde edilen bulgular yorumlandığında
uzaktan eğitim suumlrecinde oumlğretim elemanları oumlğretmen
adayları tarafından yeterli bulunmuştur Oumlğretmen
adaylarının goumlruumlşlerine goumlre bu suumlreccedilte zaten ccedilok fazla
zorluk vardır ve oumlğretim elemanları ellerinden geleni
yaparak eğitimin devam etmesini sağlamaktadırlar
Oumlğretmen adaylarından alınan goumlruumlşler doğrultusun-
da oumlğretim elemanlarının bu suumlreci ellerinde olanın en
iyisiyle idare etmeye ccedilalıştıkları sonucuna ulaşılmış-
tır Bu sonuccedillar ile Karahan Bozan ve Akccedilayrsquoın (2020)
araştırma sonuccedilları sınıf oumlğretmeni adaylarının oumlğretim
elemanları teknolojik accedilıdan yetersiz bulmaları youmlnuumln-
den farklılaşmaktadır Benzer şekilde Karadağ ve Yuuml-
cel (2020) sosyal bilimler alanında goumlrev yapan oumlğretim
elemanlarının teknoloji kullanma yeterliliklerinin duuml-
şuumlk olduğunu belirtmeleri ile farklılık goumlstermektedir
Temeli uygulama olan oumlğretmenlik uygulamasının
salgon doumlneminde uzaktan olarak yapılmasının tecruuml-
be eksikliğine neden olduğunu ve uygulama yapmanın
yerini tutamayacağı ifade edilmiştir Oumlğretmen aday-
ları oumlğretmenlik uygulamasında deneyimi ilk sıraya
koymuş ve uzaktan eğitimde eksiklik olarak değer-
lendirmişlerdir Bulgular sonucunda bu durumun bir
mecburiyet olduğunu ve mutlaka telafi edilmesi ge-
rektiği şeklinde sonuccedillar elde edilmiştir Serccedilemeli ve
Kurnazrsquoın (2020) araştırma sonuccedillarında muhasebe oumlğ-
rencilerinin pandemi sonrasında tekrardan etkileşimli
bir şekilde dersleri okulda almak istemeleri sonucu ile
araştırma sonuccedilları paraleldir
Oumlğretmenlik uygulamasının geliştiren boyutuna youmlne-
lik olarak oumlğretmen adayları en ccedilok uygulama boyu-
tundan bahsedildiği sonucuna ulaşılmıştır Oumlğretmen
adayları uygulama boyutunun tecruumlbe oumlğrencilerle bir
arada olma ve geri bildirimler ile gelişim sağlama gibi
youmlnlerinden dolayı teorinin oumlnuumlne geccedilemeyeceğini be-
lirtmişlerdir Oumlğrenciler ile ayı ortamda olmak ve on-
ların davranışlarını deneyimleyerek zihin suumlzgecinden
geccedilirmenin ve sonuccedillara varmanın teorik olarak sağla-
namayacağını duumlşuumlnen oumlğretmen adayları uzaktan eği-
timde sınıf oumlğretmenlerinden doumlnuumlt alamadıkları iccedilin
gelişim sağlayamadıklarını belirtmişlerdir
Elde edilen bulgular sonucunda uzaktan eğitimde oumlğ-
retmenlik uygulamasının katılımcıların ccediloğuna goumlre
olumlu bir yanının olmadığı sonucuna ulaşılmıştır
Teorinin uygulamanın yerini tutmayacağını duumlşuumlnen
oumlğretmen adayları uzaktan eğitimde oumlğretmenlik uy-
gulamasına ilişkin olumlu bir değerlendirme yapma-
mıştır Katılımcıların bir kısmı uygulama yerine verilen
makale inceleme oumldevlerini ve raporları gelişim olarak
değerlendirmiş ve olumlu varsaymışlardır Eğitim
fakuumlltesi 4 Sınıf oumlğrencilerinden bazıları ise mezun
olmak iccedilin staj yerine yalnızca teorik boyutta işlenen
derslerin kabul edilmesinin mezun olmaları accedilısından
olumlu olarak değerlendirmiştir Bu sonuccedil Kuumlrtuumlncuuml
ve Kurtrsquoun (2020) araştırmalarında son sınıf hemşire-
lik oumlğrencilerinin oumlzellikle doumlnem kaybı ve mezun ola-
mamaya neden olabileceğini duumlşuumlnduumlkleri sonucu ile
benzerdir
Salgın doumlneminde oumlğretmenlik uygulamasının uzak-
tan yapılmasına ilişkin olarak oumlğretmen adaylarının
goumlruumlşlerine goumlre deneyimsizliğin en oumlnemli olumsuz-
luklardan biri olduğuna sınıftan ve oumlğrencilerden uzak
olmanın kendi artı ve eksi youmlnlerini goumlrememenin de
bu suumlreccedilteki olumsuzluklardan olduğu sonucuna ula-
şılmıştır
Oumlğretmenlik uygulamasının iccedileriği temasına ilişkin
bulgulara goumlre oumlğretmen adaylarının bu suumlreci uygu-
lama suumlreccedil ve değerlendirme ve not verme boyutunda
değerlendirdikleri sonucuna ulaşılmıştır Uygulama
boyutunda ders iccedileriğinin daha geniş ve etkileşimli ol-
masını uygulamanın daha fazla yer almasının gerekli-
liğini belirtmişlerdir Suumlreccedil boyutunda ise haftalık ve
guumlnluumlk ders planları ile suumlrecin daha aktif olacağını
derste bu planların tartışılmasının ve oumlğrenci merkezli
geccedilmesinin daha iyi olacağını duumlşuumlnmektedirler Not-
ların adil şekilde verilmesi gerektiği ve tuumlm suumlreci kap-
sayarak gerekirse oumlğrenci ve staj oumlğretmeni goumlruumlşleri-
ne de başvurulması gerektiğini belirttikleri sonucuna
ulaşılmıştır
Araştırma sonuccedillarına youmlnelik olarak geliştirilen oumlneri-
ler şu şekilde sıralanabilir
Uzaktan eğitimde işlenen derslerin oumlğretim youmlntem ve
teknikleri goumlzden geccedilirilerek ders işleniş şeklinde bir
duumlzenlemeye gidilebilir ve bu suumlrecin daha etkili kılın-
ması sağlanabilir
Fırsat eşitliğinin sağlanması accedilısından oumlğrencilerin
183
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
derse erişimlerinin kolaylaştırılması internet alt yapı
imkanlarının geliştirilmesi gerekmektedir Oumlğrenci-
lerin derse youmlnelik devamlılıklarının kontrol edilmesi
ve etkili bir ders ortamının oluşturulması iccedilin derslere
katılımın arttırılması sağlanmalıdır
Uzaktan eğitimde yuumlruumltuumllen uygulamalı derslerin douml-
nem sonunda telafilerinin ikan dahilinde sağlanabilir
Oumlğrenciler deneyimsiz bir şekilde işe başlamaktan
korktukları iccedilin uygulamalar yapılabilir Ders iccedilerikleri
daha ccedilok uygulamaya doumlnuumlk ve oumlğrencinin aktif oldu-
ğu şekilde planlanabilir Bunun yanında oumlğretmenlik
uygulamasında ders planı hazırla suumlrecine oumlnem veri-
lebilir ve dersler tartışmalı oumlğrenci fikirlerine accedilık hale
getirilebilir
Yapılacak yeni araştırmalarda uzaktan eğitimin olum-
suz yanları sosyo-ekonomik durumlar yaşanılan yerin
koşulları ve maddi gelir gibi değişkenler dahilinde de
incelenerek araştırma genişletilebilir Araştırma veri-
leri oumllccedilek goumlruumlşme gibi farklı veri toplama youmlntemleri
ile toplanarak verilerde ccedileşitlilik sağlanabilir Birbirini
destekler nitelikte bulgular yorumlanabilir
KAYNAKCcedilAAGNOLETTO R amp QUEİROZ V (2020) COVID-19 and the challenges in Education Brazil Universidade de Satildeo Paulo
BAKİOĞLU B amp CcedilEVİK M (2020) COVID-19 Pandemisi Suumlrecinde Fen Bilimleri Oumlğretmenlerinin Uzaktan Eğitime İlişkin Goumlruumlşleri Electronic Turkish Studies 15(4)
BAŞARAN M DOĞAN E KARAOĞLU E amp ŞAHİN E (2020) Ko-ronaviruumls (Covıd-19) Pandemi Suumlrecinin Getirisi Olan Uzaktan Eğitimin Etkililiği Uumlzerine Bir Ccedilalışma Academia Eğitim Araştirmalari Dergisi 5(2) 179-209
BOZKURT A (2020) Koronaviruumls (Covid-19) pandemi suumlreci ve pandemi sonrası duumlnyada eğitime youmlnelik değerlendirmeler Yeni normal ve yeni eği-tim paradigması Accedilikoumlğretim Uygulamalari ve Araştirmalari Dergisi 6(3) 112-142
BUumlYUumlKOumlZTUumlRK Ş (2013) Sosyal bilimler iccedilin veri analizi el kitabi Pe-gem Yayınevi Ankara
CAN E (2020) Coronaviruumls (Covid-19) pandemisi ve pedagojik yansıma-ları Tuumlrkiyersquode accedilık ve uzaktan eğitim uygulamaları Accedilik oumlğretim Uygula-malari ve Araştirmalari Dergisi 6(2) 11-53
COECKELBERGH M (2020) The postdigital in pandemic times A com-ment on the Covid-19 crisis and its political epistemologies Postdigital Science and Education 2(3) 547-550
CRESWELL J W (2011) Controversies in mixed methods research The Sage handbook of qualitative research 4 269-284
CcedilAKIN M amp AKYAVUZ E K (2020) Covid-19 suumlreci ve eğitime yan-sıması oumlğretmen goumlruumlşlerinin incelenmesi International Journal of Social Sciences and Education Research 6(2) 165-186
DANİEL J (2020) Education and the COVID-19 pandemic Prospe-cts 49(1) 91-96
ERKUT E (2020) Covid-19 sonrası yuumlksekoumlğretim Yuumlksekoumlğretim Dergi-si 10(2) 125-133
GEWİN V (2020) Five tips for moving teaching online as COVID-19 takes hold Nature 580(7802) 295-2963
GİANNİNİ S amp LEWİS GS(2020) Three ways to plan for equity du-ring the coronavirus schoolclosures httpsgemreportunescowordpresscom20200325three-ways-to-plan-forequity-during-the- c o r o n a v i -rus-school-closureswebErişim Tarihi 16032021
KARADAĞ E ve YUumlCEL C (2020) Yeni Tip Koronaviruumls Pandemisi Doumlneminde Uumlniversitelerde Uzaktan Eğitim Lisans Oumlğrencileri Kapsa-mında Bir Değerlendirme Ccedilalışması Yuumlksekoumlğretim Dergisi 1-12 htt-psdoiorg102399yod20730688
KARAHAN E BOZAN M A amp AKCcedilAY A O (2020) Sınıf Oumlğretmen-liği Lisans Oumlğrencilerinin Pandemi Suumlrecindeki Ccedilevrim İccedili Oumlğrenme De-neyimlerinin İncelenmesi Electronic Turkish Studies 15(4)
KESKİN M OumlZER KAYA D (2020) COVID-19 suumlrecinde oumlğrencilerin web tabanlı uzaktan eğitime youmlnelik geri bildirimlerinin değerlendirilmesi İzmir Kacirctip Ccedilelebi Uumlniversitesi Sağlik Bilimleri Fakuumlltesi Dergisi 5(2) 59-67
KUumlRTUumlNCUuml M amp KURT A (2020) COVID-19 pandemisi doumlneminde hemşirelik oumlğrencilerinin uzaktan eğitim konusunda yaşadıkları sorunlar Av-rasya Sosyal ve Ekonomi Araştirmalari Dergisi 7(5) 66-77
LAU J YANG B VE DASGUPTA R (2020) Will the coronavirus make online education go viral timeshighereducationcom httpswwwtimeshighereducationcomfeatures will- coronavirus-make-online-educati-on-go-viral
LAU J YANG B amp DASGUPTA R (2020) Will the coronavirus make online education go viral
Merriam SB (2018) Nitel araştirma desen ve uygulama iccedilin bir rehber (Ccedilev Selahattin Turan) Ankara Nobel Yayınevi
MİKS J amp MCILWAİNE J (2020) Keeping the worldrsquos children learning through COVID-19 Acesso em 6(05)
MİLES M B amp HUBERMAN A M (1994) Qualitative data analysis An expanded Sourcebook (2nd ed) Thousand Oaks CA Sage
SAHU P (2020) Closure of universities due to coronavirus disease 2019 (COVID-19) Impact on education and mental health of students and acade-mic staff Cureus 2019(4) 4ndash9 httpdoiorg107759cureus7541
SERCcedilEMELİ M KURNAZ E (2020) Covıd-19 pandemi doumlneminde oumlğrencilerin uzaktan eğitim ve uzaktan muhasebe eğitimine youmlnelik bakış accedilıları uumlzerine bir araştırma Uluslararasi Sosyal Bilimler Akademik Araş-tirmalar Dergisi 4 (1) 40-53 retrieved from httpsdergiparkorgtrenpubutsobilderissue55152741358
Tuumlrk Dil Kurumu (TDK) (2021) Bilim ve sanat terimleri soumlzluumlğuuml Erişim adresi httpssozlukgovtrErişim Tarihi 21052021
UNESCO (2020 School closures caused by Coronavirus (Covid-19) UNESCO Erişim adresi httpsenunescoorgcovid19educationresponse Erişim Tarihi 26052021
World Health Organization (WHO) (2021) QampA on coronaviruses (CO-VID-19) Erişim adresi httpswwwwhointhealth-topicscoronavirusta-b=tab_1 (Erişim Tarihi 26052021)
YILDIRIM A VE ŞİMŞEK H (2018) Sosyal bilimlerde nitel araştirma youmlntemleri Ankara Seccedilkin Yayınevi
Yuumlksek Oumlğretim Kurulu (YOumlK) (2020) Basın accedilıklaması httpswwwyok govtrSayfalarHaberler2020 Erişim tarihi 29032020
httpsjournalsgentrjoa
International Peer-Reviewed and Open Access Electronic Journal Uluslararası Hakemli ve Accedilık Erişimli Elektronik Dergi
E-ISSN 2149-6544DOI 1026809joa
Volume Cilt 6
Issue Sayı 3
July Temmuz 2021
Web httpsjournalsgentrjoa
E-mail journalsholistencecom
Address Sarıcaeli Koumlyuuml CcedilOMUuml Sarıcaeli Yerleşkesi No29 D119 Merkez Ccedilanakkale TURKEY
ABSTRACTING amp INDEXINGDİZİN amp İNDEKS
Society of Economics and Development
Journal İndex
ABOUT THE JOURNAL DERGİ HAKKINDA
Journal of Awareness
(E-ISSN 2149-6544) is an international peer-reviewed journal which started to be published in 2016 The journal aims to include studies in the main titles of social sciences and humanities such as Anthropology Public Administration History Geography Theology Philosophy Folklore Psychology Sociology International Relations Architecture Archeology Art History Literature Linguistics Communication Sciences Law et al
In this framework high quality theoretical and applied articles are published The views and works of academicians researchers and professionals working in all fileds of social sciences and humanities are brought together The articles in the journal is published 4 times a year WINTER (January) SPRING (April) Summer (July) AUTUMN (October) Journal of Awareness is an electronic and open access journal The DOI (Doi Prefix 1031566joa) number is assigned to all the articles published in the Journal
Papers are wellcomed both in English and Turkish
Submit your papert to the journal at httpsjournalsgentrjoaaboutsubmissions
For more information please mail to journalsholistencecom
Journal of Awareness
(E-ISSN 2149-6544) 2016rsquoda yayın hayatına başlayan uluslararası hakemli ve suumlreli bir dergidir Dergi Antropoloji Kamu Youmlnetimi Tarih Coğrafya İlahiyat Felsefe Halk Bilimi (Folkloumlr) Psikoloji Sosyoloji Uluslararası İlişkiler Mimarlık Sanat Tarihi Arkeoloji Dilbilim İletişim Bilimleri Edebiyat ve Hukuk gibi sosyal ve beşeri bilim dallarındaki oumlzguumln derleme ve ccedileviri iccedilerikli bilimsel araştırmalar ile uygulama araştırma inceleme ccedilalışmalarına yer vermektedir
Bu ccedilerccedilevede yuumlksek kalitede teorik ve uygulamalı makalelere yer verilmektedir Sosyal ve beşeri bilim alanlarında ccedilalışan sanatccedilılar akademisyenler araştırmacılar ve profesyonellerin goumlruumlş ve ccedilalışmaları bir araya getirilmektedir Dergideki makaleler KIŞ (Ocak) BAHAR (Nisan) YAZ (Temmuz) ve GUumlZ (Ekim) doumlnemleri olmak uumlzere yılda doumlrt kez yayımlanmaktadır Journal of Awareness accedilık erişimli elektronik bir dergidir Dergide yayımlanan tuumlm makalelere DOI numarası (Doi Prefix 1026809joa) atanmaktadır
Derginin yayın dili Tuumlrkccedile ve İngilizcersquodir
Yazılar Makale Takip Sistemi uumlzerinden elektronik ortamda goumlnderilmektedir
Makalelerinizi httpsjournalsgentrjoaaboutsubmissions adresinden online olarak yuumlkleyebilirsiniz
Ayrıntılı bilgi iccedilin journalsholistencecom adresine mail atabilirsiniz
EDITOR-IN CHIEF(S) BAŞ EDİTOumlR(LER)
Turgay BERKSOYEmeritius Prof Dr Marmara University Faculty of Economics Department of Public Finance İstanbul
TURKEY
Filiz Tufan EMİNİ KURTULUŞAssoc Prof Dr Ccedilanakkale Onsekiz Mart University
Biga Faculty of Economics and Administrative Sciences Department of Public Administration Ccedilanakkale
TURKEY e-mail filizeminihotmailcom
SECTION EDITORS ALAN EDİTOumlRLERİ
Philosophy and ReligionFelsefe ve DinHojjatollah JAVANI
Assoc Prof Dr Alzahra University Faculty of Theology Department of Religion and Mysticism Tehran IRAN e-mail hojjatollahjalzahraacir
Mehterhan FURKANİAssoc Prof Dr Aksaray University Faculty of Islamic
Sciences Department of Basic Islamic Sciences Aksaray TURKEY e-mail mehtarkhanaksarayedutr
Geography CoğrafyaAbdullah SOYKAN
Prof Dr Balıkesir University Faculty of Science and Letters Department of Geography Balıkesir TURKEY
e-mail asoykanbalikesiredutr
Political Science amp Public Administration amp International Relations Siyaset Bilimi amp Kamu
Youmlnetimi amp Uluslararası İlişkilerErkan ARSLAN
Assist Prof Dr Cumhuriyet University Yıldızeli Vocational School Sivas TURKEY e-mail erkanacumhuriyetedutr
Education EğitimCcediliğdem ALDAN KANDEMİR
Assoc Prof Dr Muğla Sıtkı Koccedilman University Faculty of Education Department of Educational Sciences Muğla TURKEY e-mail cakarademirmuedutr
Language and LiteratuumlreDil ve EdebiyatSeniha KRASNIQI
Assist Prof Dr University of Prishtina Faculty of Philology Pristina KOSOVO
e-mail senihagylderenyahoocom
Mustafa OumlZSARIProf Dr Balıkesir University Faculty of Arts and
Sciences Department of Literature Balıkesir TURKEY e-mail mozsaribalikesiredutr
Media and Communication Medya ve İletişimOğuz Selim KOBAZA
Dr Cumhuriyet University Faculty of Communication Department of Journalism Sivas TURKEY
email selimkobazacomhuriyetedutr
Psychology and Sociology Psikoloji ve Sosyoloji Yılmaz DAŞLI
AssocProf Dr Cumhuriyet University Faculty of Health Sciences Department of Health Management
Sivas TURKEY e-mail ydaslicumhuriyetedutr
Administration YoumlnetimGoumlkben BAYRAMOĞLU
AssocProf Dr Hitit University Faculty of Economics and Administrative Sciences Department of Business
Administration Ccedilorum TURKEY e-mail gokbenbayramogluhititedutr
Vildan DURMAZAssist Prof Dr Eskisehir Technical Unıversity Faculty
of Aeronautics and Astronautics Department of Aviatıon Management Eskişehir TURKEY vkoruleskisehiredutr
LawHukukİrem BERKSOY
Assist Prof Dr Marmara University Faculty of Economics Department of Public Finance Department
of Financial Law Istanbul TURKEY e-mail iremberksoymarmaraedutr
MANAGING EDITORSORUMLU YAZI İŞLERİ MUumlDUumlRUuml
Laura AGOLLIOakland University Masters in Public Administration with specialization in Healthcare Administration USA
e-mail lauraholistencecom
LANGUAGE EDITOR(S) DİL EDİTOumlRLERİNesrin YAVAŞ
Assist Prof Dr Ege University Faculty of Literature Department of American
Culture and Literature İzmir TURKEYe-mail nesrinyavasegeedutr
TECHNICAL EDITOR TEKNİK EDİTORCumali YAŞAR
Dr Ccedilanakkale Onsekiz Mart University Education Faculty Department of Computer and Instructional
Technology Education Ccedilanakkale TURKEY
TASARIMDESIGNERİlknur HERSEK SARI
Holistence Academy Turkeye-mail ilknurholistencecom
EDITORS EDİTOumlRLER
REFEREES IN THIS ISSUE BU SAYININ HAKEMLERİOumlmer OKUMUŞ Prof Dr Harran University TURKEY
Ahmet AKKAYA Prof Dr Adıyaman University TURKEY
Selccediluk BALI Prof Dr Selccediluk University TURKEY
Sevda AKAR Assoc Prof Dr Bandırma Onyedi Eyluumll University TURKEY
Guumllenguumll MERMER Assoc Prof Dr Ege University TURKEY
Nurida NOVRUZOVA Assoc Prof Dr Bakuuml Slavic Unıversıty AZERBAIJAN
Oumlmer Faruk GUumlNENCcedil Assist Prof Dr Mardin Artuklu University TURKEY
Halil İbrahim KAYA Assist Prof Dr Cumhuriyet University TURKEY
Sanver OumlZGUumlVEN Assist Prof Dr Necmettin Erbakan University TURKEY
Gamze ER VARGUumlN Assist Prof Dr Anadolu University TURKEY
Yusuf BİLGE Assist Prof Dr İstanbul Sabahattin Zaim University
TURKEY
Pınar YILDIRIM Assist Prof Dr Ccedilanakkale Onsekiz Mart University
TURKEY
Eren KESİM Assist Prof Dr Anadolu University TURKEY
Hasan Numan SUCcedilAĞLAR Assist Prof Dr Selccediluk University TURKEY
Cuumlneyt CcedilALIŞKAN Dr Ccedilanakkale Onsekiz Mart University TURKEY
Melike AKYOL Dr Gazi University TURKEY
CONTENTS İCcedilİNDEKİLER
Sultan Veledrsquoin bilinmeyen bir eseri Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicirc
ldquoAhlaki olanı duumlşuumlnmeyi duumlşuumlnmekrdquo bilinccedilli farkındalık uumlstbiliş ve ahlaki uumlst biliş arasındaki ilişkilere youmlnelik bir model
Sanal gerccedileklik uygulamalarıyla mindfulness temelli stres azaltma programının hemşirelikte kullanımı
Oumlğretmen adaylarının uzaktan eğitim ve oumlğretmenlik uygulaması dersine ilişkin goumlruumlşleri
Zeytin ccedilekirdeği kuumlluumlnuumln artistik seramik sırlarında kullanımı
İngiltere emperyalizminin Osmanlı İmparatorluğursquondaki yansıması Baltalimanı Ticaret Anlaşması
Yaşam kalitesi ve kuumlresel iklim değişikliği
An unknown work of Sultan Walad Safina-i Nohi and Majmoa-i Rohiw
Reflection of British imperialism in the Ottoman Empire Baltalimani Trade Agreement
ldquoThinking about thinking on the moral onerdquo a model on the relationships between mindfulness metacognition and moral metacognition
Use of mindfulness applications with virtual reality applications in nursing
Opinions of pre-service teachers on distance education and teaching practice course
Usage olive seed ash in artistic ceramic glazes
Quality of life and global climate change
Şadi Aydın
Goumlkhan Arslantuumlrk amp Zeliha Beyza Şamyanlı
Goumlzde Oumlzsezer amp Merve Ataccedil
Sibel Guumlven amp Merve Uccedilar
Guumllşah Divitcioğlu amp Mehmet Fatih Karaguumll
Atilla Aydın
Oumlzge Uysal Şahin
95
147
165
123
115
101
155
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
Government houses as presentation of power and ideology in The Ottoman State The Case of Safranbolu Government HouseSema Tuba Oumlzmen amp Beyza Onur
133
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
VIII
ldquoThi
s page is left blank for typesettingrdquo
Bu sayfa dizgiden dolayı boş bırakılm
ıstır
95
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021Journal of Awareness Volume Cilt 6 Issue Sayı 3 2021 pp 95-100E-ISSN 2149-6544 httpsjournalsgentrjoa DOI httpsdoiorg1026809joa6301
Received Geliş 24032021Accepted Kabul 05052021
Content of this journal is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 International License
Bu derginin iccedileriği Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 Uluslararası Lisansı altında lisanslanmıştır
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
Corresponding Author Sorumlu Yazar Şadi AydınE-mail sadiaydinuni-goettingende
CitationAtıf AYDIN S (2021) Sultan Veledrsquoin bilinmeyen bir eseri Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicirc Journal of Awareness 6(3) 95-100 DOI 1026809joa6301
Sultan Veledrsquoin bilinmeyen bir eseri Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i RuhicircAn unknown work of Sultan Walad Safina-i Nohi and Majmoa-i Rohi
Şadi Aydın
Oumlz
Sultan Veled Mevlacircnacirc Celaleddin Rumicircrsquonin oğlu ve onun maddi ve manevi varisiydi Mevlacircnacircrsquodan sonra Mevlevicirc yolu Sultan Veled tarafından şekillendirilerek kurumsallaştırıldı Selccediluklular doumlneminde Anadolursquoda ve daha sonra tuumlm Osmanlı topraklarında yaygınlaşan bu tasavvuficirc akım modern zamanlarda da hemen hemen tuumlm duumlnyada tanınmıştır Mevlacircnacirc Celaleddin Rumicircrsquonin tuumlm eserleri duumlnya insanları tarafından ccedilokccedila okunmaktadır Sultan Veledrsquoin ortaya koyduğu eserler Mevlacircnacircrsquonın eserlerini daha iyi anlamamız iccedilin oumlnemli bir anahtardır Nesir olarak yazdığı Maacircrif kitabı ve ldquomesnevicircrdquo şiir formuyla yazdığı İbtidacirc-nacircme Rebacircb-nacircme ve İntihacirc-nacircme adlı diğer eserler Mevlacircnacircrsquonın eserlerinin neredeyse tamamlayıcısı gibidir Sultan Veledrsquoin Divacircnı onun ilmi edebi ve entelektuumlel kişiliğinin genişliğini goumlsteren oumlnemli bir eserdir Anadolursquoda gelişen Tuumlrk edebiyatının kuruluş aşamasında şiir dili Farsccedilarsquodır ve Tuumlrk şiirini şiir biccedilimleri ve tuumlrleri accedilısından oumlrnekleyen ilk eserler Mevlacircnacirc Celaleddin Rumicirc ve oğlu Sultan Veledrsquoin eserleridir Hemen hemen tuumlm şiir form ve tuumlrlerinde eksiksiz ve kusursuz eserler veren bu iki şair (baba ve oğul) şekil ve tuumlr bakımından Anadolursquoda gelişen klasik Tuumlrk edebiyatının kurucuları olarak kabul edilebilir Mevlacircnacirc ve Mevlevilik yolunu anlamak iccedilin Sultan Veledrsquoin eserlerinin her youmlnuumlyle iyi bilinmesi gerekir Buguumlne kadar Mevlacircnacirc ve Mevlevilik uumlzerine birccedilok ccedilalışma yapılmıştır Ancak Sultan Veledrsquoin Farsccedila yazılmış bilinmeyen bir eseri olan ldquoSefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicircrdquo bu zamana kadar incelenmemiştir Konya Boumllge Yazma Eserler Kuumltuumlphanesirsquonde iki nuumlshası bulunan bu değerli eser Sultan Veled tarafından Mevlacircnacircrsquonın Divacircn-ı Kebirrsquoinde bulunan şiirlerine yazdığı nazireleri iccedilermektedir
Anahtar kelimeler Sultan Veled Mevlacircnacirc Mevlevilik tasavvuf edebiyat
Abstract
Sultan Walad was the son of Mawlana Jalaluddin Rumi and his material and moral heir After Rumi Mevlevi order was shaped and institutionalized by Sultan Walad This mystical movement which became widespread in Anatolia during the Seljuk period and later in all the Ottoman lands was recognized almost in all over the world also in modern times All the works of Mawlana Jalaluddin Rumi are widely read by the people of the world The works later revealed by Rumirsquos son Sultan Walad are in a key conduit for us to better understand the works of Rumi His book Maarif written in prose and
Doccedil Dr Georg-August-Goumlttingen Uumlniversitesi İran Araştırmaları Enstituumlsuuml Goumlttingen ALMANYA e-mail sadiaydinuni-goettingende
96
Aydın
1 SULTAN VELED VE ESERLERİ
Muhammed Bahacirceddin Sultan Veled 25 Rebiuumllahir
62326 Nisan 1226 tarihinde KaramanLarendersquode
duumlnyaya geldi Hz Mevlacircnacircrsquonın buumlyuumlk oğludur
Mevlevicirclikte yedi kutup olarak anılan -Sultanuumlrsquol-u-
lema Bahacirceddin Veled Seyyid Burhaneddin-i Mu-
hakkık-i Tirmizicirc Mevlacircnacirc Celaleddin-i Rumicirc Şem-
seddin-i Tebrizicirc Şeyh Selahaddin-i Zerkub Ccedilelebi
Huumlsameddin Şeyh Kerimuumlddin Sultan Veled- yuumlce
velilerin sonuncusudur Şeyh Kerimuumlddinrsquoin vefa-
tından sonra posta geccedilerek irşat faaliyetlerine başladı
ve Anadolursquonun ccedilok farklı coğrafyalarına muumlritlerini
goumlnderdi Babasının fikir ve duumlşuumlncelerini Feridun
Nafiz Uzlukrsquoun tabiriyle ldquoMevlacircnacircrsquonın akval ve efali-
nirdquo sistemli bir hale getirerek Harezm Belh ve Hora-
sanrsquodan kopan bu sesi buumltuumln duumlnyaya ulaştırma gay-
retinde oldu ve Mevlevicircliğe en buumlyuumlk hizmeti yaptı
Uzun bir oumlmuumlr suumlren ve Mevlevicircliğe kurumsal bir huuml-
viyet kazandıran Sultan Veled h 7121312 tarihinde
vefat etti ve yerine oğlu Ulu Arif Ccedilelebi posta oturdu
Veled mahlasını ihtiyar eden Sultan Veled oldukccedila ve-
lud bir şairdir Mesnevi nazım şekli ile kaleme aldığı
İbtidacirc-nacircme Rebacircb-nacircme İntihacirc-nacircmersquonin yanında
mensur olarak yazılan Maacircrifrsquoi de Hz Mevlacircnacircrsquonın
eserlerinin adeta tetimmesi kabilindendir Doumlrt dilde
-Farsccedila Tuumlrkccedile Arapccedila ve Rumca- manzumeler ihti-
va eden divacircn Sultan Veledrsquoin ilmicirc fikricirc edebicirc ve en-
telektuumlel şahsiyetinin genişliğini ortaya koyan muumlhim
bir eserdir Divacircn yaklaşık 13000 beyit ve arucirczun 31
bahrinde tasnif edilmiştir Kaside gazel terci-i bend
terkib-i bend ve rubaicirclerden muumlteşekkildir Klacircsik
Tuumlrk edebiyatının kuruluş aşamasında Anadolursquoda
şiir dili Farsccedilarsquodır Bununla birlikte nazım şekilleri
ve tuumlrleri bakımından Tuumlrk şiirine oumlrneklik eden ilk
eserler Mevlacircnacirc Celaleddin-i Rumicircrsquonin yapıtları ve
sonrasında da oğlu Sultan Veledrsquoin eserleridir He-
men hemen buumltuumln nazım şekli ve tuumlrlerinde tam ve
muumlkemmel eserler veren bu iki şair şekil ve tuumlr accedilısın-
dan Anadolu klacircsik Tuumlrk edebiyatının da banileri sa-
yılabilirler Sultan Veledrsquoin Divacircnı oldukccedila zengin bir
eserdir Sultan Veledrsquoin kaside ve gazellerinin oumlnemli
bir kısmı didaktiktir Bu manzumelerde muumlritlerine
tekke tarikat ve tasavvuf erkacircnını talim eder (Aydın
ve Musiccedil 2015 7-8)
Sultan Veled eserlerinde muhteva ve uumlslup accedilısından
babası Mevlacircnacircrsquoyı takip etmiştir Divacircnındaki buuml-
tuumln şiirlerinde Mevlacircnacircrsquonın edası ifadesi istiareleri
kullandığı vezin ve redifler vardır Diğer eserlerinde
ccediloğu zaman onun soumlzlerinden aynen iktibaslarda bu-
lunmuştur Ancak Mevlacircnacircrsquoya oranla Sultan Veledrsquode
hikayeli anlatım oldukccedila azdır Bu youmlnuumlyle Sultan
Veledrsquoin mesnevileri Mevlacircnacircrsquonın Mesnevirsquosinden
farklılaşır Sultan Veled eserlerinde sade ve akıcı bir
Farsccedila kullanmış bazen Tuumlrkccedile şiirler de soumlylemiştir
(Değirmenccedilay 2009 521) XIII yuumlzyılda Anadolursquoda
Selccediluklular devri Tuumlrk Edebiyatının ilk Tuumlrkccedile oumlrnek-
lerini veren Sultan Veled bu manzumeleri ile Tuumlrk
dili ve edebiyatı araştırmacılarının ilgisini ccedilekerken
Farsccedila eserleri ile de Fars dili ve edebiyatı araştırma-
cılarının dikkatlerini uumlzerinde toplamaktadır (Ocak
1988 541) Sultan Veledrsquoin Rebacircb-nacircmersquode de belirt-
tiği gibi eserlerini meydana getirmekteki gaye baba-
sının fikirlerini bir muumlrşid olarak muumlridlerine ulaş-
tırmak olmuştur Rebacircb-nacircmersquonin ifade ve muhteva
the other works called Ibtida-nama Rebab-nama and Intiha-nama which he wrote with ldquomasnawirdquo verse form is almost like the complement of Mawlanarsquos works The poetry book (Diwan) is an important work that shows the breadth of the scientific literary and intellectual personality of Sultan Walad In the foundation stage of classical Turkish literature in Anatolia although the poetry language is Persian the first works that exemplify Turkish poetry in terms of poetry forms and types are the works of Mawlana Jalaluddin Rumi and the works of his son Sultan Walad These two poets (father and son) who gave complete and perfect works in almost all verse forms and types can be regarded as the founders of Anatolian Turkish classical literature in terms of form and genre To understand Mawlana Rumi and Mevlevi order the works of Sultan Walad should be well known in all aspects To date a lot of studies have been carried out on Rumi and Mevlevi order However an unknown work of Sultan Walad ldquoSafina-i Nohi and Majmoa-i Rohirdquo which is written in Persian language has not been discovered until this time This valuable work in Konya Manuscripts Library in Turkey contains imitates replies (nazair) written by Sultan Walad in the poems of Mawlana Rumirsquos Diwan-i Kabir
Keywords Sultan Walad Mawlana Rumi Mevlevi Order mysticism literature
97
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
bakımından Farsccedila tasavvuficirc mesnevicircler arasında oumlzel
bir yeri vardır bu mesnevirsquonin buumltuumlnuuml Mevlacircnacircrsquonın
yeterince anlaşılmamış soumlzlerinin şerhi ve Mesnevi-i
Manevicircrsquonin anlaşılması guumlccedil bazı konularının accedilıkla-
yıcısıdır Sultan Veledrsquoin asıl gayesi babasının soumlyle-
diklerini bu mesnevide daha sade bir dille soumlylemek
daha accedilık bir şekilde ifade etmek ve unutulmamaları
iccedilin tekrar etmektir Rebacircb-nacircmersquonin sonunda Sultan
Veled soumlzlerinin hepsinin Mevlacircnacircrsquonın soumlzleri oldu-
ğunu onun soumlzlerinden anladıklarını dile getirdiğini
onun soumlzlerinin goumlnluumlnuumln kıblesi olup onun fikirle-
riyle canlı ve taze olduğunu belirtir (Ocak 1988 547)
2 SEFİNE-İ NUHIcirc VE MECMUA-I RUHIcirc
Sultan Veledrsquoin ldquoSefine-i Nuhicirc ve Mecmua-ı Ruhicircrdquo
adlı eseri Mevlevilik tasavvuf tarihimiz ve edebiya-
tımızın yitik halkalarından birisidir Kuumlltuumlr tarihimiz
bu kayıp halkalar tamamlanmadan hep noksan kala-
caktır Kuumlltuumlr sanat edebiyat ve tarihimize ait binler-
ce yazma eser kuumltuumlphane raflarında keşfedilecekleri
guumlnuuml beklemektedir Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-ı Ruhicirc
adlı eserle ilgili olarak F Nafiz Uzlukrsquoun 1941 yılında
bastığı Sultan Veled Divacircnırsquonın mukaddimesinde şu
kısa bilgi bulunmaktadır ldquo Muumlşaruumlnileyhin [Sultan
Veled] daha sağlığında tertip edilmiş Sefine-i Nuhicirc
adlı nezair mecmualarında Veledin naziresi Validin
asıl gazeli alt alta لولده diye goumlsterilmiştir Birisi لوالده
Nizameddinrsquoin hattıyla ve lsquoمدالله ظلهrsquo tabirinden kendi
zamanında yazıldığını ve 734 tarihli bir ikincisinin
dahi yine birinciden kopya edildiğini anlıyoruz Bu
iki yazma hususi kuumltuumlphanemizi suumlslemekte olup bir
uumlccediluumlncuumlsuuml de Pertev Paşa kuumltuumlphanesinde bulunmak-
tadır Nezairin mukaddemesi şoumlyledir
بسم الله الرحمن الرحیم و به نستعین این سفینۀ نوحی و مجموعۀ روحی اسرارحضرت فوائد بربعضی مشتملست کی نامتناهی رموز مفتاح الهی کنوز الدعاة داعی الآباد العباد شارح خفیات ازمة قدوتنا مالک مولانا و سیدنا و بالدلائل القاطعه هادی الهدیات بالبراهین الساطعه سباح بحار الجبروت سیاح قفار الملکوت لسان القدس ترجمان الرحمن جلال الحق والدین وارث الانبیاء والمرسلین انارالله ارواح السافلین والغابرین بذکر جمیله و بعضی فوائد مولانا قدوة العارفین امام الهدی والیقین شمس سماء العلوم الدینیة قطب الاقطاب لب الالباب بهاء الحق والدین متع الله العاشقین والطالبین بطول بقائه امین یا رب
العالمین
dedikten sonra livalidihi diye bir gazel ve liveledihi
diye ona soumlylenen naziresi yazılarak devam etmekte-
dir Mecalis-i Sebarsquonın mukaddimesinde -Eflakicircrsquoden
naklen- işaret ettiğimiz gibi Mevlacircnacirc nasıl babasının
Maacircrifrsquoiyle ccedilok meşgul olmuş onu meclislerinde soumly-
lemiş yazdırmış ise Sultan Veled dahi babasının şiirle-
ri ve fikirleriyle uğraşmayı kudsi bir meşgale bilmiş ve
Divacircnı iccedilin onun gazellerini nuumlmune tutmuştur Eğer
guumln bize yar olursa Nezair mecmuasını bastıracağız
Boumlylelikle baba ve oğulun gazelleri daha iyi anlaşılır
Hatta diyeceğim ki Mevlacircnacircrsquonın gazellerinde teren-
nuumlm ettiği yuumlksek muğlak mudil fikirleri oğlu accedilık
vacirczıh anlaşılması kolay şekle getirmiştir Binaenaleyh
nasıl Mesnevicircrsquoyi anlamak iccedilin Sultan Veledrsquoin mesne-
vilerini okumak luumlzumlu ise lsquoDivacircn-ı Kebirrsquo denilen
93 bin beyti muhtevi Mevlacircnacircrsquonın gazelleri kuumllliyatını
hazmedebilmek de Divacircn-ı Veledicircrsquonin okunup anla-
şılmasıyla kacircbildir rdquo (Uzluk 1941 41-42)
Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-ı Ruhicirc ifade edildiği gibi bir
nazire mecmuasıdır Bir şairin şiirine (kaside gazel
ruumlbaicirc mesnevicirc) başka bir şairin aynı vezin kafiye ve
redifle yazdığı şiire nazire denir Bu tuumlr İslami edebi-
yatlarda epeyce eski bir edebi gelenektir Anadolursquoda
gelişen edebiyatın tarihi bakımından Sefine-i Nuhicirc ve
Mecmua-i Ruhicirc adlı bu eserin edebiyat tarihine katkısı
oumlnemlidir Anadolursquoda ilk Tuumlrkccedile nazire mecmuala-
rı XV yuumlzyıldan itibaren goumlruumlluumlr Ancak Sultan Ve-
ledrsquoin bu nazire mecmuası XIII yuumlzyıla aittir Eser bu
accedilıdan ayrıca muumlhimdir
3 SEFİNE-İ NUHIcircrsquoNİN YAZMA NUumlSHALARI
Araştırmamıza konu olan ve Konya Boumllge Yazma
Eserler Kuumltuumlphanesirsquonde bulunan bu eserin 6935 nu-
maralı nuumlshasının (N) devrin oumlnemli hattatlarından
Nizameddin Mevlevicirc tarafından istinsah edildiğini
muumlşahede ediyoruz [Malum olduğu uumlzere] Mevlevicirc-
lerin veya Mevlevicirc tarikatının Tuumlrk sosyal hayatın-
da oumlzel bir yeri vardır Mevlevicirclerin arasında ccedileşitli
sanat dallarında birccedilok tanınmış kimselerin yetişti-
ğini goumlrmekteyiz Mevlevicirc Tekkeleri devrinin birer
sanat akademisi gibiydiler El sanatları ile meşgul
bazı dervişler eğer ldquoDederdquo iseler kendilerine ay-
rılan odalarda Huumlsn-uuml hat (guumlzel yazı) ve fildişi
oyma işlerini meraklılarına belirli guumlnlerde oumlğreti-
yorlardı Hat sanatına Mevlevicirclerin oumlnemli katkı-
larda bulunduklarını goumlrmekteyiz (Oumlzsayıner 1992
125) Zuumlbeyde Cihan Oumlzsayıner makalesinde Hattat
Nizameddin Dedersquoyi XIIIve XIV yuumlzyıl Mevlevicirc hat-
tatlarından sayar Ali Haydar Bayat Hattat Nizamed-
din hakkında Muumlstakimzacircde Suumlleyman Sadeddinrsquoin
Tuhfe-i Hattatin adlı eserinden ve Sipehsalar Risacircle-
sirsquonden naklen şu bilgileri verir Nizameddin Dede
Konyalı olup Mevlacircnacirc tarafından hilafetle şereflendi-
rilmiştir Hat sahasında Yakutrsquodan meşk etmiş hat ya-
98
Aydın
nında kaatı sanatında da uumlstad olmuştur 7001300-1
tarihinde vefat etmiştir (Bayat 1991 85) Semih Cey-
han ise şu bilgileri ilave eder [Selahaddin-i Zerku-
brsquoun] diğer kızı Hediye Hatun ise Eflacirckicircrsquonin ldquouumlstacircd-ı
selacircticircnrdquo dediğine goumlre sarayın yazı hocası olduğu an-
laşılan Nizacircmeddin Hattacirct adlı biriyle Mevlacircnacircrsquonın
ccedilabaları sonucunda evlendirildi (Ceyhan 2009 340)
Konya Boumllge Yazma Eserler Kuumltuumlphanesi 6935 nu-
maralı Sefine-i Nuhicirc yazması aynı kayıt numarasıy-
la Konya Selccediluk Uumlniversitesi Mevlacircnacirc Araştırmaları
Enstituumlsuuml Kuumltuumlphanesirsquonden buraya nakledilmiştir
Eser asıl itibarıyla Mevlacircnacirc Araştırmaları Enstituumlsuuml
Kuumltuumlphanesirsquone Prof Dr Feridun Nafiz Uzluk tara-
fından vakfedilmiştir Yazma eserin başına konulan
bilgi fişinde eser hakkında şu bilgiler verilmiştir Oumllccediluuml
(220x150) (170x117) yaprak 252 satır (21x2) cilt sır-
tı ve kenarları meşin bez kaplı şirazeli hat Selccediluklu
neshi Aynı bilgi fişinde eserin eski kayıt numarası
1904 olarak kaydedilmiştir Yazmanın kapağında
muhtemelen F Nafiz Uzlukrsquoa ait bir kağıt uumlzerinde
şu notlar bulunmaktadır Kitabın adı (Nam-ı Kitab)
Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicirc Şumar-ı Evrak-ı Ki-
tab 252 Mecmua-i Suhuf 464 Aded-i Gazel-i Valid
354 Aded-i Gazel-i Veled 354 Aded-i Ruumlbaicirc-i Valid
66 Aded-i Ruumlbaicirc-i Veled 66 Der Beher Sahife 20 be-
yit Mecmua-i Ebyat 9808 Ebad (22x15) Kısm-ı Hat
(20x135) Yine yazmanın kapağında F Nafiz Uzlukrsquoa
ait şu not bulunmaktadır ldquo Nezairdeki gazellerden
Hazret-i Veledrsquoe ait bulunanların altındaki kurşun
kalemle yazılı olan rakamlar Hazret-i muumlşaruumlniley-
hin taraf-ı dervişanemden bastırılmış divacircndaki gazel
numaralarına tevafuk etmektedir Şifaicirc-i el-Mevlevicircrdquo
Bu nuumlshanın baş kısmında yer alan notlarda bazı yan-
lışlıklar bulunmaktadır Nuumlsha dikkatlice incelendi-
ğinde bu farkedilecektir Mesela toplam varak sayısı
241 sayfa sayısı 482rsquodir Mevlacircnacirc ve Sultan Veledrsquoin
gazel ve kasidelerinin sayısı 368+368rsquodir Ruumlbailer ise
117+117rsquodir Nuumlshanın sonunda şu kayıt bulunmakta-
dır ldquo Hazarsquol-kitabursquol-Gazaliyat kitabursquol-emiruumlrsquol-kebir
el-alimuumlrsquol-fazıl emir etalallahu bekahurdquo
Nuumlshanın başı
بسم الله الرحمن الرحیم و به ثقتی این سفینۀ نوحی و مجموعۀ روحی اسرار حضرت فوائد بربعضی مشتملست کی نامتناهی رموز مفتاح الهی کنوز مولانا و سیدنا و قدوتنا مالک ازمة العباد شارح خفیات الآباد داعی الدعاة
بالدلائل القاطعه هادی الهدیات بالبراهین
Nuumlshanın sonu
اندر حرم دو کون مخرام و مپوی جز ملک محبت خداهیچ مجوی
چون هر چه که هست اوست مردانه بگوی ما هیچ نه ایم هیچ را هیچمگوی
Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicircrsquonin Konya Boumllge
Yazma Eserler Kuumltuumlphanesi 6935 numarayla kayıtlı
nuumlshasının ilk ve son sahifeleri
Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicircrsquonin Konya Boumllge
Yazma Eserler Kuumltuumlphanesi 6932 numaralı diğer yaz-
ma nuumlshası da Konya Selccediluk Uumlniversitesi Mevlacircnacirc
Araştırmaları Enstituumlsuuml Kuumltuumlphanesirsquonden buraya
nakledilmiştir Bu yazma da daha oumlnce Mevlacircnacirc Araş-
tırmaları Enstituumlsuuml Kuumltuumlphanesirsquone Prof Dr Feridun
Nafiz Uzluk tarafından vakfedilmiştir Yazma eserin
başındaki bilgi fişinde eser hakkında şu bilgilere yer
verilmiştir Oumllccediluuml (30x24) (32x24) yaprak 241 sahife
482 cilt kahverengi siyah meşin cilt ortası madalyon-
lu hat nesih Aynı bilgi fişinde eserin eski kayıt nu-
marası 881 olarak kaydedilmiştir Eserin istinsah tarihi
h 734 olarak kaydedilmiştir Muumlstensihi belli değildir
Bilgi fişinin muumlellif muumltercim şarih ve naşir kısmın-
da ldquo Sefine-i Mevleviye Mustafa Sakip el-Mevlevi rdquo
basılarak Mevlana ve Mevlevilik araştırmaları zincirinin kayıp bir halkasını daha
tamamlayacaktır
Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicircrsquonin Konya Boumllge Yazma Eserler Kuumltuumlphanesi 6935 numarayla kayıtlı nuumlshasının
ilk ve son sahifeleri
99
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
ifadesi goumlruumllmektedir Goumlruumllduumlğuuml uumlzere her iki nuumls-
hada bulunan bu bilgi fişleri pek oumlzensizce hazırlan-
mıştır Eserin kapağında bulunan ve F Nafiz Uzlukrsquoa
ait notlarda şu ifadeler bulunmaktadır ldquo Huumlve min
kuumltuumlb-i el-fakir hekim Feridun Nafiz Şifaicirc-i el-Muta-
tabbib el-Mevlevicirc el-Konevicirc 1355rdquo Veled Ccedilelebirsquoye
ait bir başka not da ise şoumlyle bir kayıt mevcuttur ldquo
Harb-i umumide cihad-ı ekber ilanında fakir muumlca-
hidin-i Mevleviyye alayını tertib edib buumltuumln meşayih
ve ihvan ve muhibbanla Şamrsquoa gitmiştik O vakit Şam
Mevlevicirc şeyhi fakire ihda etmişti Fakir de oğlum Fe-
ridun Nafiz Ccedilelebirsquoye niyaz eylerim 27 Kanun-ı Ev-
vel 1936 Veled Ccedilelebirdquo Bu nuumlshadan bir miktar va-
rak noksandır Dolayısıyla yazmadaki toplam kaside
ve gazel sayısı 352+352 ve ruumlbai sayısı ise 62+61rsquodir
Yazmanın sonunda şu temmet kaydı bulunmaktadır
ldquo Temmetuumlrsquol-divacircn min kelam-i melikuumlrsquol-muhakkikin
seyyiduumlrsquol-buumldela Celalursquol-Hak versquod-din ve min kela-
mursquol-usala versquol-mesacirclih Bahaursquol-mille versquod-din el-ma-
ruf bi-Veled Fi sabirsquoaşr cemaziyersquol-acirchir sene 734rdquo
Nuumlshanın başı
بسم الله الرحمن الرحیم و به نستعین این سفینۀ نوحی و مجموعۀ روحی اسرارحضرت فوائد بربعضی مشتملست کی نامتناهی رموز مفتاح الهی کنوز مولانا و سیدنا و قدوتنا مالک ازمة العباد شارح خفیات الآباد داعی الدعاة
بالدلائل القاطعه هادی الهداة بالبراهین
Nuumlshanın sonu
اندر حرم دو کون مخرام و مپوی جز ملک محبت از جهانهیچ مجوی
چون هر چه که هست اوست مردانه بگوی ما هیچ نه ایم هیچ را هیچمگوی
Uumlzerinde bir edisyon kritik ccedilalışması yaptığımız
bu eserin elimizde yukarıda tavsif edilen iki yazma
nuumlshası mevcuttur F Nafiz Uzlukrsquoun Divacircn mu-
kaddimesirsquonde bahsettiği Pertev Paşa Kuumltuumlphanesi
nuumlshasına buumltuumln araştırmalarımıza rağmen maalesef
ulaşamadık Nuumlshalardan 6935 numaralı eseri Hattat
Nizameddin Mevlevicirc istinsah ettiği iccedilin lsquoNrsquo 6932 nu-
maralı yazmayı ise Konyarsquodan muumllhem lsquoKrsquo nuumlshası
olarak adlandırdık N nuumlshasında duumlşen bazı varak-
ların olduğu goumlze ccedilarpmaktadır Bu nuumlshada tamir
edilen bazı sayfaların K nuumlshasından kopya edildiği
izlenimi var Ancak tamir edilen sayfalara eklenen
boumlluumlmler oldukccedila oumlzensizce yazılmıştır Muhteme-
len tamir sonrası yazımı gerccedilekleştiren hattat Farsccedila
bilmiyordu Uzluk K nuumlshasının N nuumlshasından kop-
ya edildiğini ifade ediyor lakin nuumlshalar arasındaki
farklar bu durum hakkında şuumlphe uyandırmaktadır
N nuumlshasında yapılan tashihler Sultan Veledrsquoin şiir-
lerinde daha ccedilok goumlruumlnuumlyor Kanaatimizce N nuumlshası
Mevlevicirc dergahına yakın bir nuumlshadır ve bu nedenle
tashihe uğramıştır N nuumlshasında bulunan ve Sultan
Veledrsquoe ait bazı beyitlerin uumlzeri ccedilizilmiştir Bu uumlzeri
ccedilizilen beyitler Sultan Veledrsquoin basılan Divacircnırsquonda da
bulunmuyor Bu da goumlsteriyor ki Sultan Veled Divacircnı
tashih edildikccedile Sefine-i Nuhicircrsquode bulunan şiirler de
tashih edilmiştir K nuumlshası maddi evsaf bakımından
daha iyi durumdadır Bu nuumlshanın varak kenarları
traşlanmış veya kesilmiştir Bu işlem pek dikkatsizce
yapılmıştır Sayfa kenarına ilave edilmiş bazı beyit-
lerle beraber sayfa altlarında bulunan muumlşirler de bu
nedenle kaybolmuştur
Hem Mevlacircnacirc hem de Sultan Veledrsquoe ait muumllemma ga-
zellerin bir ccediloğunun (Farsccedila-Arapccedila) Arapccedila kısımla-
rının Sefine-i Nuhicircrsquode bulunmadığını goumlruumlyoruz Sul-
tan Veled tanzir ettiği gazel ve kasidelerin bazılarının
ilk mısra ya da ilk beytini olduğu gibi alıntılamıştır
Sultan Veledrsquoin babasının kaside gazel ve ruumlbailerine
yazdığı bu nazireler Mevlacircnacircrsquonın şiirlerinin daha iyi
anlaşılması iccedilin ayrıca oumlnemlidir Bazen Mevlacircnacircrsquonın
şiirinde anlaşılmayan bir kısım anlam ve ifadeler Sul-
tan Veled vasıtasıyla accedilıklığa kavuşabiliyor Sefine-i
Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicircrsquode bulunan kaside gazel ve
ruumlbaicircler harf sırasına ve vezinlere goumlre tanzim edil-
miştir Sultan Veled babasının kullandığı vezinlerde
yazdığını bizzat kaydeder
100
Aydın
Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicircrsquonin Konya Boumllge
Yazma Eserler Kuumltuumlphanesi 6932 numarayla kayıtlı
nuumlshasının ilk ve son sahifeleri
4 SONUCcedil
Yuumlzlerce yıllık kuumlltuumlr mirasımızın oumlnemli bir kısmı
buguumln hacirclacirc hem Tuumlrkiyersquode hem de yurt dışındaki
kuumltuumlphanelerde yazma eser olarak bulunmaktadır
Bilimin buumltuumln alanlarına ait onbinlerce eser keşfedi-
lecekleri ve yayına hazırlanacakları guumlnuuml beklemek-
tedir Bu değerli eserler bir an oumlnce bilimsel olarak
incelenerek insanlığın hizmetine sunulmalıdır Bu
vazife araştırmacıların ve akademisyenlerin goumlrevi-
dir Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-ı Ruhicircrsquonin keşfedilme
ve daha sonra ise tarafımızca incelenmeye ve bilimsel
bir nuumlsha karşılaştırmasına tabi tutulmasının uzunca
bir hikayesi var Elimizdeki mevcut bilgilere goumlre bu
eserin dışında Mevlevilik tarihinin kayıp birkaccedil ese-
ri daha bulunmaktadır Mevlevilik ile ilgili hakkıyla
soumlz soumlyleyebilmek iccedilin bu kayıp eserlerin bir an oumlnce
bulunup yayınlanması icab eder Uumlzerinde nuumlsha kar-
şılaştırması yaptığımız Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-ı
Ruhicirc adlı eser en kısa zamanda basılarak Mevlana ve
Mevlevilik araştırmaları zincirinin kayıp bir halkasını
daha tamamlayacaktır
KAYNAKCcedilAAYDIN Ş amp MUSİCcedil E (2015) Sultan Veled Divacircni Tercuumlmesi Konya Mevlana Uumlniversitesi Mevlana Sosyal Araştırmalar Merkezi Yayınları
BAYAT A H (1991) Huumlsn-i Hat Sanatinda Mevlevilik ve Mevleviler Sel-ccediluk Uumlniversitesi IV Milli Mevlacircnacirc Kongresi Tebliğler 12-13 Aralık 1989 Konya s 81-111
CEYHAN S (2009) ldquoSelacirchaddin-i Zerkucircbrdquo maddesi Diyanet İslam Ansiklopedisi C 36 İstanbul 340-341
DEĞİRMENCcedilAY V (2009) ldquoSultan Veledrdquo maddesi Diyanet İslam Ansiklopedisi C 37 İstanbul 521-522
KONYA BOumlLGE YAZMA ESERLER KUumlTUumlPHANESİ Yazma Eser No 6932 6935
OCAK F T (1988) Sultan Veledrsquoin Rebacircb-nacircmesi Erdem 5(11) 541-592
OumlZSAYINER Z C (1992) Mevlevi Hattatlar IX Vakıf Haftası Kitabı Tuumlrk Vakıf Medeniyetinde Hz Mevlacircnacirc ve Mevlevihanelerin Yeri ve Vakıf Eserlerde Yer Alan Tuumlrk-İslam Sanatları Seminerleri (2-4 Aralık 1991 An-kara) Vakıflar Genel Muumlduumlrluumlğuuml Yayınları Ankara s 125-142
UZLUK F N (1941) Divacircn-i Sultan Veled Uzluk Basımevi
Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicircrsquonin Konya Boumllge Yazma Eserler Kuumltuumlphanesi 6932 numarayla kayıtlı nuumlshasının
ilk ve son sahifeleri
4 SONUCcedil
Yuumlzlerce yıllık kuumlltuumlr mirasımızın oumlnemli bir kısmı buguumln hacirclacirc hem Tuumlrkiyersquode hem de
yurt dışındaki kuumltuumlphanelerde yazma eser olarak bulunmaktadır Bilimin buumltuumln alanlarına ait
onbinlerce eser keşfedilecekleri ve yayına hazırlanacakları guumlnuuml beklemektedir Bu değerli
eserler bir an oumlnce bilimsel olarak incelenerek insanlığın hizmetine sunulmalıdır Bu vazife
Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicircrsquonin Konya Boumllge Yazma Eserler Kuumltuumlphanesi 6935 numarayla kayıtlı nuumlshasının
ilk ve son sahifeleri
101
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021Journal of Awareness Volume Cilt 6 Issue Sayı 3 2021 pp 101-114E-ISSN 2149-6544 httpsjournalsgentrjoa DOI httpsdoiorg1026809joa6302
Received Geliş 07052021 Acccepted Kabul 03072021
Content of this journal is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 International License
Bu derginin iccedileriği Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 Uluslararası Lisansı altında lisanslanmıştır
Corresponding Author Sorumlu Yazar Atilla AydınE-mail ataydingeşisimedutr
CitationAtıf AYDIN A (2021) İngiltere emperyalizminin Osmanlı İmparatorluğursquondaki yansıması Baltalimanı Ticaret Anlaşması Journal of Awareness 6(3) 101-114 DOI 1026809joa6302
İngiltere emperyalizminin Osmanlı İmparatorluğursquondaki yansıması Baltalimanı Ticaret AnlaşmasıReflection of British imperialism in the Ottoman Empire Baltalimani Trade Agreement
Atilla Aydın
Oumlz
Merkantilizm ile başlayan ve sanayi devrimiyle devam eden suumlreccedilte Avrupa devletleri oumlnemli uumlretim artışları kaydetmiştir Sanayi devrimini başlatan İngiltere artan uumlretimini pazarlayabilmek ve ihtiyacı olan hammaddeleri alabilmek iccedilin dış pazarlara accedilılmıştır Osmanlı İmparatorluğu pazarının İngilterersquoye mesafesinin kısa olması ve imparatorluğun yoğun nuumlfusu İngiltere iccedilin cazip koşullar olarak oumlne ccedilıkmıştır Merkantilizm doumlneminde Osmanlı sermayesinin aşınmış olması ve kapituumllasyon anlaşmaları nedeniyle ekonomik yapı guumlccedilsuumlz duumlşmuumlştuumlr Bu nedenle Osmanlı ekonomisi sanayi devrimine savunmasız yakalanmıştır Siyasi koşulların da uygun hale gelmesiyle 1838 yılında İngiltere ile Osmanlı İmparatorluğu arasında Baltalimanı Ticaret Anlaşması imzalanmıştır Bu ccedilalışmanın amacı anlaşmaya giden suumlrecin mekanizmalarını ortaya koymak ve anlaşmanın sonuccedillarını analiz etmektir Anlaşmanın yuumlruumlrluumlğe girmesiyle Osmanlı yerli uumlretimi ccediloumlkmuumlştuumlr Ayrıca Osmanlı ekonomisi dışa bağımlı bir hale gelmiş ve borccedil batağına girmiştir Bu ccedilerccedilevede anlaşmanın Avrupa finans kapitali accedilısından sonuccedilları da analiz edilmiştir Anlaşmayla Osmanlırsquonın değişen siyasal yapısının ortaya konması bu ccedilalışmanın diğer bir ccedilıktısını oluşturmuştur Baltalimanı Ticaret Anlaşmasırsquonın tarihsel suumlreccedil iccedilinde neden ve sonuccedillarının ortaya konmasıyla guumlnuumlmuumlzuumln kuumlreselleşen ekonomik duumlnyasına ışık tutulması amaccedillanmıştır
Anahtar kelimeler Merkantilizm Sanayi Devrimi Emperyalizm İngiltere Osmanlı İmparatorluğu
Abstract
In the process that started with mercantilism and continued with the industrial revolution European states recorded significant production increases Britain which started the industrial revolution opened up to foreign markets in order to market its increasing production and to buy the raw materials it needs The short distance of the Ottoman Empire market to Britain and the dense population of the empire stand out as attractive conditions for England During the mercantilism period the Ottoman capital was eroded and the economic structure weakened due to the capitulation agreements For this
OumlğrGoumlr Gelişim Uumlniversitesi MYO Hava Lojistiği TURKEY e- mail ataydingeşisimedutr
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
102
Aydın
reason the Ottoman economy was caught vulnerable to the industrial revolution With the favorable political conditions the Baltalimanı Trade Agreement was signed between Britain and the Ottoman Empire in 1838 The purpose of this study is to reveal the mechanisms of the process leading to the agreement and to analyze the results of the agreement With the entry into force of the agreement Ottoman domestic production collapsed In addition the Ottoman economy became dependent on foreign countries and fell into a debt trap In this framework the results of the agreement in terms of European financial capital were also analyzed Another outcome of this study was to reveal the changing political structure of the Ottoman Empire with the agreement It is aimed to shed light on todayrsquos globalizing economic world by revealing the causes and consequences of the Baltalimanı Trade Agreement in the historical process
Keywords Mercantilism Industrial Revolution Imperialism England Ottoman Empire
1GİRİŞ
Osmanlı İmparatorluğu ekonomisi sanayi devrim-
ine kadar guumlcuumlnuuml koruyabilmiş ancak daha sonra
giderek guumlccedilsuumlzleşerek ccediloumlkuumlş suumlrecine girmiştir San-
ayi devrimi oumlncesinde Osmanlı ekonomisi youmlnetici
sınıf (askerler) ve uumlretici sınıf (reaya) olarak iki temel
sınıftan oluşmaktadır Reaya koumlyluumller goumlccedilebeler
tuumlccarlar zanaatkarlardan oluşmaktadır Youmlnetici
sınıfı ise merkezde yeniccedileriler taşrada sipahiler tem-
sil etmektedir Sipahilerin Avruparsquodaki feodallerden
farklı olarak oumlzel toprak muumllkiyeti bulunmamaktadır
Osmanlı toprak sisteminde toprak muumllkiyeti devlete
aittir Bu durumda topraktan elde edilen gelirler de
esasen devlete ait olmaktadır Ancak devlet toprak
gelirlerinden vergi toplama faaliyetlerini sipahilere
vermekte boumlylece sipahi ile reaya arasında bir ikti-
sadi ilişki doğmaktadır Sipahiler vergi toplama işi
karşılığında tımar adı verilen bir gelir elde etmekte
dolayısıyla reaya uumlzerinde youmlnetim ve yetki hakkına
kavuşmaktadır Bu sistemin en buumlyuumlk avantajı buumlyuumlk
bir harcama yapılmadan guumlccedilluuml bir ordunun beslene-
bilmesini sağlamasıdır Ayrıca taşradaki asayiş de bu
sistem uumlzerinden sağlanabilmektedir (Kıray 1995 48)
Sipahi ile reaya arasındaki sınıfsal ccedilelişki Avruparsquoda-
ki senyoumlr ile serf arasındaki ccedilelişkiye goumlre oumlnemli
farklılıklar goumlstermektedir Oumlncelikle sipahi toprağın
sahibi değildir devletin temsilcisi konumunda bulun-
maktadır Oysa Avruparsquoda senyoumlr toprak sahibidir
Serf ise senyoumlruumln malı gibidir hatta senyoumlrlerin ser-
fleri hukuken cezalandırma hakkı bulunmaktadır
Sipahilerin reaya uumlzerinde boumlyle bir hakkı soumlz konu-
su değildir Ayrıca sipahilerin elinden vergi topla-
ma yetkisi alındığında kolaylıkla bir sınıfsal değişim
yaşanabilmektedir Bu nedenle Osmanlırsquoda sınıfsal
ccedilelişki Avruparsquoda olduğu gibi derinleşmemiştir
Oysa batıdaki sınıfsal ccedilelişki gelişmenin dinamo-
sunu oluşturmuş ve Fransız devriminin temellerini
teşkil etmiştir Osmanlı tımar sisteminde derin bir
sınıfsal ccedilelişkinin olmaması elbette sistemi kusur-
suz hale getirmemektedir Hatta boumlyle bir ekonomik
yapı piyasa mekanizmasında meydana gelen olum-
suzluklardan daha kolay etkilenmektedir Bu nedenle
dış ticaret kapituumllasyonları ile Osmanlı ekonomisinin
geniş oumllccediluumlde duumlnya piyasa ve para dalgalanmalarına
henuumlz bağlanmamış olduğu doumlnemde dahi Kanuni
zamanındaki buumlyuumlk piyasa gelişiminin etkileri altında
tımar sistemi ccediloktan bunalım geccedilirmeye başlamıştır
(Berkes 2013275) Tımar sistemindeki bozulmanın en
oumlnemli nedeni sipahilerde ortaya ccedilıkan feodalleşme
arzusudur Bu durum sipahilerin merkezi otorite ile
arasının bozulmasına yol accedilmış ve birccedilok boumllgede
isyanlar başlamıştır Reaya da bu isyanlara katılmış
boumlylece taşrada huzursuzluk egemen olmuştur İsyan-
ların en bilineni Celali İsyanları olup Kanuni Sultan
Suumlleymanrsquoın padişahlığının son doumlnemlerine denk
gelmiştir İsyanların temelinde sipahilerin elinden
vergi toplama yetkisinin alınması girişimlerinin yat-
tığı bilinmektedir (Goumlkbunar 2007 13)
Tımar sisteminin tasfiyesinin ardından iltizam sistemi
uygulanmaya başlanmıştır İltizam sistemi toprağın
belirli bir uumlcret karşılığı belli yıllarla oumlzel kişilere ki-
ralanmasını ifade etmektedir (Yardımcı vd 202063)
İltizamları alan kişiler ise muumlltezim olarak adlandırıl-
maktadır İltizam sisteminin en oumlnemli oumlzelliği
muumlltezimlere yereldeki huumlkuumlmet sorumluluklarının
da devredilmesi olmuştur (Tabakoğlu 2016332)
Tımar sisteminin terkedilip iltizam sistemine geccedililm-
esiyle birlikte kuvvetli bir ayan hiyerarşisi ortaya ccedilık-
mıştır (Kıray 1995 60) İlk ortaya ccedilıktığında iltizam
suumlresi uumlccedil yıl olarak belirlenmiş ancak devletin finans-
man ihtiyacı artınca suumlre bir yıla kadar indirilmiştir
Bu durum nedeniyle vergi gelirleri tahribata uğramış
103
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
ve malikane sistemi olarak adlandırılan yeni bir sis-
teme geccedililmiştir 1695 yılında uygulanmaya başlanan
malikane sisteminde devlet bir gelir kaynağından
vergi toplama hakkını vergiyi toplayacak kişiye
hayatının sonuna kadar satmaktadır (Oumlzvar 200320)
Malikane sisteminin uygulanmasıyla ayan sınıfı daha
da zenginleşmiştir Malikane sistemiyle ilk defa Os-
manlı devleti servetini bir başka sınıfla paylaşmıştır
Ayanlar hem vergi toplama goumlrevini uumlstlenmiş hem
de kredi verme mekanizması olmuşlardır Bu iki
youmlnuumlyle ayan sınıfı kısa suumlrede iktisadi bir guumlccedil haline
gelmiş ve devlet tarafından bir rakip olarak goumlruumllm-
eye başlanmıştır Osmanlı devleti merkezi otoriteyi
yeniden sağlayabilmek iccedilin ccedilabalamaya başlamış ve
bu ccedilerccedilevede Uumlccediluumlncuuml Selim doumlneminde Nizam-ı Ced-
it adıyla yeni ve modern bir ordu kurulmuştur Ancak
Rumeli ayanlarının isyanı ile bu yeni ordu dağıtılmış
ve Uumlccediluumlncuuml Selim tahttan indirilmiştir Uumlccediluumlncuuml
Selimrsquoden sonra tahta ccedilıkan İkinci Mahmut ayanlar-
la bir anlaşma imzalamış ve boumlylece bir suumlre sessizlik
sağlanabilmiştir Keyder (2008)rsquo e goumlre bu anlaşmanın
imzalanmasının ardından merkezi otorite ayanı si-
yasi duumlzeyde olduğu gibi iktisadi duumlzeyde de buumlyuumlk
oumllccediluumlde yenilgiye uğratmayı başarmıştır Nitekim bu
doumlnemde ayan sınıfının oumlnce etkinliği azaltılmış daha
sonra tuumlmuumlyle ortadan kaldırılabilmiştir
Osmanlı ekonomisinin iccedil dinamikleri tarihsel suumlreccedil
iccedilerisinde bu doumlnuumlşuumlmlere uğrarken ekonominin dış
duumlnyasında da oumlnemli gelişmeler yaşanmıştır Avru-
pa merkantilizmiyle başlayan ve sanayi devrimiyle
devam eden suumlreccedil Avrupa devletlerinin kalkınmasını
sağlamış tarihte goumlruumllmemiş bir iktisadi doumlnuumlşuumlm
ortaya ccedilıkmıştır Sanayi devrimi karşısında Osman-
lı İmparatorluğu bir gerileme suumlrecine girmiş ve il-
erleyen suumlreccedilte accedilık pazar haline gelmiştir Yeni pazar
arayışlarına giren İngiltere ve diğer Avrupa devletleri
ile Osmanlı arasındaki iktisadi ilişkiler giderek daha
eşitsiz hale gelmiş ve bu suumlreccedil 1838 Baltalimanı Ticar-
et Anlaşmasırsquona kadar devam etmiştir Bu ccedilalışmanın
amacı Baltalimanı Ticaret Anlaşmasırsquonı tuumlm youmln-
leriyle tartışmak ve anlaşmanın sebep ve sonuccedillarını
ortaya koymaktır Ccedilalışmanın girişten sonraki ikinci
boumlluumlmuumlnde Baltalimanı Ticaret Anlaşmasırsquonın im-
zalanması sonucunu doğuran iccedilsel ve dışsal etkenler
analiz edilmiştir Uumlccediluumlncuuml boumlluumlmde anlaşma ve an-
laşmanın huumlkuumlmleri accedilıklanmıştır Doumlrduumlncuuml boumlluumlm-
de anlaşmanın Osmanlı imalat sanayii uumlzerindeki
etkileri uumlzerinde durulmuştur Beşinci boumlluumlmde ise
anlaşmanın imalat sanayii dışındaki etkilerine Avru-
pa finans kapitalinin Osmanlı finans piyasası uumlzer-
indeki egemenliği ele geccedilirme suumlreci incelenmiştir
Son boumlluumlm sonuccedil kısmına ayrılmıştır
2 BALTALİMANI TİCARET ANLAŞMASI OumlNCESİ SUumlRECİN ANALİZİ
Baltalimanı Ticaret Anlaşması oumlncesinde yaşanan ik-
tisadi ve siyasi gelişmeler suumlrecin doğru anlaşılması
accedilısından oumlnem arz etmektedir Osmanlı maliyesi
yukarıda accedilıklandığı gibi zaten bunalım geccedilirmekte-
dir Bunalımın derinleşmesi başta Avrupa coğrafyas-
ında yaşanan iktisadi ve sosyal doumlnuumlşuumlmler ile
gerccedilekleşmiştir Ayrıca Osmanlı İmparatorluğu iccedilinde
yaşanan siyasal gelişmeler de bu suumlreccedilte incelenmesi
gereken etkenler arasında bulunmaktadır
21 Merkantilizm ve Osmanlı İmparatorluğu
15 Yuumlzyıldan başlayarak 18 Yuumlzyıl ortalarına kadar
guumlcuumlnuuml ve politikasını suumlrduumlren merkantilizm bireyin
refahını yuumlkseltmeyi amaccedil edinen modern ekonomi
teorisinden farklı olarak devletin egemenliğini ve
zenginleşmesini amaccedil edinmiştir Bireylerin zengin-
liğinin ancak devletin zenginleşmesi ile gerccedilekleşeceği
inancı bu akımın temel prensibini oluşturmaktadır
(Kazgan 1982 6) Merkantilizmin ilk amacı devletin
değerli maden biriktirmesi ve bu madenleri elinde tut-
masıdır (Aydın 2021 33) Ayrıca merkantilizm ulusal
bir sanayi oluşturmayı hedeflemektedir Bu ccedilerccedilevede
korumacı guumlmruumlk politikaları uygulayan devletler
yerli uumlretimi oumlzendirebilmek iccedilin tuumlm iktisadi araccedilları
kullanmışlardır (Hafter 1964 78)
Merkantilizm tuumlm Avrupa devletlerinde homojen
ekonomi politikalarını ifade etmemektedir Oumlrneğin
İspanya Peru ve Antillerden sağladığı altınlarla kısa
zamanda Avruparsquonın en ccedilok altına sahip olan uumllkesi
haline gelmiştir Ancak boumlyle bir zenginleşme mod-
eli altın bolluğu nedeniyle fiyat duumlzeyinin artması-
na neden olmuştur Ccedilalışmadan yaşamını suumlrduumlren
zenginler uumllkesi haline gelen İspanya kısa zaman-
da ticaret ve sanayideki uumlstuumlnluumlğuumlnuuml İngiltere ve
Fransarsquoya kaptırmıştır İspanyarsquoda iktisat politikala-
rının tek youmlnluuml olarak basılmış ve kuumllccedile altın stokunu
arttırmayı amaccedillaması bu uumllkeyi altın ihraccedil eden bir
uumllke haline getirmiştir Nitekim 18 Yuumlzyılın sonun-
da İspanya İngiltere ve Fransa ile karşılaştırıldığında
az gelişmiş bir uumllke konumuna duumlşmuumlştuumlr (Kazgan
1982 14) Fransarsquoda merkantilizm değerli maden
104
Aydın
stoklarını dış ticaret yoluyla arttırmayı amaccedillamıştır
Dış ticaretin attırılmasının ilk koşulu olarak ise san-
ayileşme politikası olarak goumlruumllmuumlştuumlr Sanayi mal-
larının yurtdışı pazarlara ihraccedil edilerek dış ticaret
fazlası verilmesi ve bu yolla değerli maden stokunun
arttırılması birinci araccedil olarak goumlruumllmuumlştuumlr Fransarsquoda
merkantilizmin ideologluğunu yapan Colbert aynı
zamanda devlet adamıdır Colbert Fransız mallarını
buumltuumln duumlnyada pazarlamak ve hammaddeleri dış
uumllkelerden sağlamak iccedilin buumlyuumlk sermayeli kuru-
luşların gerektiği duumlşuumlncesinden hareket ederek Indes
Crianteles ve Indes Cocidentales adlı iki buumlyuumlk şirket
kurdurmuştur Anonim şirket tuumlruumlnuumln ilk denemeleri
olan bu şirketlere halkın ortak olması sağlanmıştır
Bu oumlzellikleri itibariyle Fransız merkantilizmine san-
ayi merkantilizmi de denmektedir (Guumlneş 2006 147)
İngiltere ise merkantilizmin değerli maden stokunu
arttırma politikasında ticareti en oumlnemli araccedil olarak
goumlrmuumlştuumlr İngiltere de tıpkı Fransa gibi dış ticaret
fazlası sağlayacak korumacı iktisat politikalarına baş-
vurmuştur Korumacılığın katı bir iktisat politikası
olarak kullanılmasının koumlkeni merkantilizme dayan-
maktadır (Roberts 2013 13) Daha oumlnceki doumlnemlerde
de guumlmruumlk politikaları uygulanmakla birlikte bunun
bir iktisat ve dış ticaret politikası olarak kullanılması
merkantilizm ile olmuştur Merkantilizm bu yapısıy-
la Avrupa coğrafyasında 1450 ile 1750 yılları arasın-
da 300 yıl huumlkuumlm suumlrmuumlştuumlr (Demir ve Kurt 2020
382) 18 Yuumlzyıldan itibaren ise Avruparsquoda merkanti-
lizme ve ticari kapitalizme bir tepki olarak fizyokrasi
akımı ortaya ccedilıkmıştır (Kazgan 1993 40) 18 Yuumlzyılın
ikinci yarısında Fransa kralı 15 Louisrsquonin doktoru
olan Quesnay Yeni Doğal Duumlzen adlı ccedilalışmasında
doğanın ve toprağın hareket noktasını meydana ge-
tiren bir ekonomik dolaşım sistemi oumlnermiştir Bu
şekilde temelleri atılan fizyorasi akımı merkantilizm
nedeniyle zarar goumlren tarımı oumlnceleyen bir sistem
oumlnermiştir Merkantilist politikalar nedeniyle koumlyluumller
fakirleşmiş tarımsal alanlardaki nuumlfus kentlere goumlccedil et-
miştir Koumlyluumllerin fakirleşmesi nedeniyle sanayi mal-
larına olan talep azalmış kentlerdeki gelir azlığı ned-
eniyle de talep accedilığı kapatılamamıştır Buna bir ccediloumlzuumlm
olarak değerli maden biriktirmeyi esas alan merkan-
tilizm yerine tarımsal uumlcretleri ve bu yolla ekonomik
refahı arttırmayı hedefleyen fizyokrasi hareketinin
temelleri oluşmaya başlamıştır (Kazgan 1982 20)
Fizyokratlara goumlre iktisadi hayatta doğal bir duumlzen
vardır ve bu doğal duumlzen en akılcı duumlzendir (Kar-
akayalı ve Dilber 2010 50) Bu duumlşuumlnceden hareketle
fizyokrasi korumacılığa bir tepki olarak liberal an-
layışı temsil etmektedir
Osmanlı İmparatorluğursquonun merkantilizm ile ilk
tanışmasının Fransa ile imzalanan kapituumllasyon an-
laşması olduğu bilinmektedir 1535 yılında Kanuni
Sultan Suumlleyman ile Fransa kralı Birinci Francois ar-
asında imzalanan ve Osmanlı tarihine ilk kapituumllasyon
olarak geccedilen anlaşma esasen siyasal youmlnden Osmanlı
devletinin isteklerine uygun bir sonuccedil yaratmaya youmln-
elmiştir Fakat iktisadi youmlnden bakıldığında Fransa le-
hine sonuccedillar verdiği goumlruumllmektedir Kanuni Sultan
Suumlleyman Avruparsquoyı istila etme planında en buumlyuumlk
engel olarak İspanya kralı Şarlkenrsquoi goumlrmektedir ve
bu nedenle Avruparsquoda kendisine bir muumlttefik aram-
aktadır Kanuni Sultan Suumlleyman ilk olarak Paparsquonın
nuumlfuzunu kullanan Medici ailesine başvurmuş an-
cak Medicirsquoler kendilerini Şarlken karşısında guumlccedilsuumlz
goumlrduumlklerinden ve İslam duumlnyası ile ittifak yapmak
istememelerinden oumltuumlruuml bu ittifaka yanaşmamışlardır
(Kazgan 1982 27-28) Fransa kralı Birinci Francois ise
Şarlken ile girdiği guumlccedil muumlcadelesinde geride kalmış
hatta Şarlkenrsquoe esir duumlşmuumlştuumlr Birinci Francois ken-
disine yardım edecek tek guumlccedil olarak Osmanlı İmpara-
torluğursquonu goumlrmektedir (Jagic 2010 3) Boumlylece gerek
Kanuni Sultan Suumlleymanrsquoın ittifak arayışı iccedilinde ol-
ması gerekse Birinci Francoisrsquonın Şarlken karşısında
Osmanlırsquoya ihtiyaccedil duyması nedeniyle kapituumllasyon-
ların iktisadi ve siyasi temelleri atılmıştır Anlaşmanın
temeli Kanunirsquonin Fransarsquonın guumlney limanlarına 200
parccediladan oluşan savaş gemisi filosu goumlndermesi ve
boumlylece Fransarsquoyı İspanya karşısında guumlccedillendirmeye
dayanmaktadır Fransarsquoya yapılan bu askeri yardımın
Osmanlırsquoya getireceği ekonomik yuumlkuumln hafifletilm-
esi iccedilin yardımın bir kısmı krediye doumlnuumlştuumlruumllmuumlş
ve bu borcun oumldenebilmesi iccedilin Fransarsquoya Akdeniz
limanları arasında Osmanlı desteği ile serbest ticar-
et yapma olanağı verilmiştir Fransarsquonın Akdeniz
ticaretini bu şekilde ele geccedilirmesiyle birlikte esasen
Osmanlı pazarları uumlzerinde egemen olmasının de oumlnuuml
accedilılmıştır Merkantilizm doumlnemi boyunca sanayisini
oumlnemli oumllccediluumlde geliştiren Fransarsquonın boumlylesine geniş
bir pazarı değerlendirme isteği de kapituumllasyonlar
uumlzerinden gerccedilekleşmiştir Osmanlı İmparatorluğu
daha oumlnce de Venedik Ceneviz gibi başka Avrupa
milletlerine ticari imtiyazlar vermiştir Ancak 1535
yılında Fransarsquoya verilen imtiyazlar daha kapsamlı
olması ve ilerleyen yıllarda diğer Avrupa uumllkeleri ile
imzalanacak olan ticaret anlaşmalarının altyapısını
oluşturması accedilısından oumlnem arz etmektedir (Acartuumlrk
ve Kılıccedil 2021 6)
105
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
Bu devirde esasen Osmanlı İmparatorluğursquonun
Avrupa devletlerine goumlre guumlccedilluuml bir ekonomik yapısı
bulunmaktadır (İnalcık 2000 248) Bu ccedilerccedileveden
bakıldığında kapituumllasyonların askeri yardım an-
laşmasından daha oumltesini ifade ettiği anlaşılmaktadır
Osmanlı İmparatorluğu guumlccedilluuml iktisadi yapısıyla mer-
kantilizm suumlrecini yaşayan Avrupa iccedilin oumlnemli pazar
fırsatlarını barındırmaktadır Nitekim Fransa ilk ka-
pituumllasyonlarla sadece Osmanlırsquoya olan borccedillarını
oumldemekle kalmamış Akdeniz ticaretinin tekelini ele
geccedilirmiş ve Osmanlırsquoyı kendi uumlrettiği uumlruumlnlerin pazarı
haline getirmiştir Buna benzer anlaşmalar daha son-
ra diğer Avrupa devletleri ile de imzalanmış ve Os-
manlı İmparatorluğu Avrupa devletleri iccedilin tamamen
accedilık pazar haline gelmiştir Hatta Avrupa coğrafyas-
ında merkantilist politikaların yaşaması adeta Os-
manlırsquodan koparılacak tavizlere bağlı hale gelmiştir
(Kazgan 1982 33) Osmanlı İmparatorluğursquonun bu
yıllarda ticaret ilişkisine en yoğun olarak girdiği dev-
letler Fransa İngiltere ve Hollanda olmuştur Ancak
17 Yuumlzyıl itibariyle Hollanda gemi tasarım tekniği ve
ticaretteki uumlstuumlnluumlğuuml nedeniyle en buumlyuumlk paya sahip
hale gelmiştir (Wallerstein 2005 66) 1650rsquoli yıllardan
itibaren ise İngiltere Hollandarsquoyı geriletmeyi başarmış
ve Akdeniz ticaretinde uumlstuumlnluumlğuumlnuuml hissettirmiştir
(Pamuk 2015 138) Avrupa uumllkelerinin aralarında
rekabet konusu haline gelen Osmanlı ekonomik yapısı
gerilemeye başlamış imparatorluk yeni topraklar da
ele geccediliremeyince ve mevcut toprakları değerlendirme
yolundaki ccedilabalar kapituumllasyonlar nedeniyle uygulan-
amayınca ccediloumlkuumlş suumlreci başlamıştır Ayrıca fakirleşme-
kte olan kapıkulları ve halk da batı mallarını alamaz
hale gelmiş 18 Yuumlzyıl itibariyle merkantilizm de
Osmanlı İmparatorluğursquonda aradığını bulamaz hale
gelmiştir Bu durum Şark Meselesi olarak adlandırılan
sorunun temelini oluşturmaktadır Bir başka ifadeyle
Şark Meselesi aslında bir doğu sorunu değil Avrupa
sorunudur ve Avrupa siyasi guumlccedil dengeleri nedeniyle
ortaya ccedilıkmıştır Batılı devletlere goumlre imparatorluk
ya eski guumlccedilluuml guumlnlerine doumlnmeli veya parccedilalanıp pay-
laşılmalıdır Bu konuda Avrupa uumllkeleri anlaşamamış
ve bu nedenle zaman zaman Osmanlırsquonın varlığının
korunmasından yana olmuşlardır (Yalccedilın 2015 81)
Bir başka ifadeyle Osmanlırsquoyı aralarında paylaşama-
yan Avrupa devletleri imparatorluğu ayakta tutmak-
tadır Fransa oumlnceleri Osmanlı uumlzerindeki baskıyı art-
tırmış hatta bir savaşı dahi goumlze almıştır Ancak boumlyle
bir savaş karşısında İngilterersquonin tutumu kestirile-
mediğinden Colbert savaştan vazgeccedilmiş ve bu suumlreccedil
1671 kapituumllasyonları ile sonuccedillanmıştır 1671 ka-
pituumllasyonları 1535 kapituumllasyonlarından farklı olarak
Fransarsquonın askeri uumlstuumlnluumlğuumlne vurgu yapmaktadır
Yeni anlaşmaya goumlre guumlmruumlk vergileri 5rsquoten 3rsquoe
indirilmiştir Ayrıca Hindistan ve Uzak Doğursquodan
gelen Fransız malları Kızıldeniz ve Mısırrsquodan ser-
bestccedile geccedilebilecektir Boumlylece Hint ve Ccedilin ipeklileri
ile İran halı ve kumaşları buumltuumln ihraccedil ve transit guumlm-
ruumlklerinden muaf tutulmuş ve bu malların ticareti
Fransarsquonın tekeline verilmiştir Guumlmruumlk vergileri Os-
manlı İmparatorluğursquonun kervan yollarındaki ticaret
ve yerleşim merkezlerinin oumlnemli bir gelir kalemini
oluşturduğundan bu gelirlerin aşınması kısa suumlrede
bu boumllgelerin iktisadi ccediloumlkuumlşuumlne neden olmuştur (Ka-
zgan 1982 35)
Osmanlı İmparatorluğu bu doumlnemde başka Avrupa
devletlerine de benzer ayrıcalıklar vermiştir İngil-
terersquoye ilk kapituumllasyon 1580 yılında verilmiş ve bu
hakların kapsamı ilerleyen yıllarda genişletilmiştir
Hollandarsquoya da ilk kapituumllasyon 1612 yılında ver-
ilmiştir Pasarofccedila Antlaşması ile Avusturyarsquoya 1718
yılında Sicilya Krallığırsquona 1740 yılında Prusyarsquoya
1761 yılında İspanyarsquoya 1783 yılında benzer imtiya-
zlar verilmiştir (Pamir 2002 89) Boumlylece merkan-
tilizm karşısında Osmanlı İmparatorluğu iktisadi
accedilıdan savunmasız kalmış ve tam bir accedilık pazar
haline gelmiştir Buna karşılık Rusya merkantilizmin
nimetlerinden faydalanamadığı iccedilin Osmanlı toprak-
larına goumlz dikmiş ve ccedilıkarlarını savaş yoluyla sağlam-
laştırma yolunu seccedilmiştir Avrupa uumllkeleri ise soumlzuuml
edilen Şark Meselesi konusunda Osmanlı İmparator-
luğursquonun devamı youmlnuumlnde bir tutum sergilemiştir
Her ne kadar kapituumllasyonlar ile Osmanlı Devleti
Avrupa uumllkeleri karşısında guumlccedil kaybetmişse de 18
Yuumlzyıl başında hala Uzak Doğu Yakın Doğu ve Af-
rika ticaret yollarını elinde tutmaktadır Ayrıca Avru-
pa uumllkelerine olan ihracat azalmış olsa da devam
etmektedir İhracata konu olan mallar buğday hu-
bubat ccedileşitleri pamuk ham ipek deri gibi uumlruumlnlerdir
(Pamuk 2015 163) Kapituumllasyonlardan en fazla yara-
rlanan Fransa Osmanlırsquoya sadece bazı oumlnemli met-
aller kumaş tuz ve şeker satmaktadır İngilterersquoye de
ihracat devam etmekte Osmanlı Sanayii tuumlm olum-
suzluklara rağmen uumlretim yapabilecek guumlcuumlnuuml koru-
maktadır Ayrıca Egersquodeki adalardan zeytinyağı yuumln
ipek şarap balmumu peynir zımpara gibi uumlruumlnler de
Avrupa devletlerine ihraccedil edilmektedir (Ayguumln 2017
9) Uumlretim ve ihracat olumsuzluklara rağmen devam
ettiği halde ticaret hadlerinde Osmanlı aleyhine oumlnem-
106
Aydın
li değişiklikler yaşanmıştır Fransa ipekli ve yuumlnluuml ku-
maşların İngiltere metal eşya ve gemi aksamlarının
fiyatlarını suumlrekli arttırırken Osmanlırsquonın ihraccedil ettiği
malların fiyatları suumlrekli olarak duumlşmuumlştuumlr Bunun
en oumlnemli nedeni İngiltere ve Fransarsquonın soumlmuumlrge-
lerinde Osmanlırsquonın ihraccedil ettiği malların aynılarının
daha ucuza satılmasıdır Osmanlı uumlreticileri rekabet
edebilmek adına ihraccedil mallarının fiyatlarını suumlrekli
olarak duumlşuumlrmeye razı olmuştur Ticaret hadlerindeki
bu olumsuz değişim Osmanlırsquonın sermaye birikimini
engellemiş ve merkantilizmin devamı olan sanayi
devrimi suumlrecine ccedilok guumlccedilsuumlz girmesi sonucunu doğur-
muştur 1740 yılında imzalanan son kapituumllasyon
anlaşmasını oumlncekilerden ayıran en oumlnemli oumlzelliği
suumlrekli olmasıdır (Pamir 2002 89) 1740 kapituumllasyon-
larından itibaren Osmanlı son guumlcuumlnuuml de kaybetmiş
ve 1760 yılından itibaren Avruparsquonın gireceği sanayi
devrimi suumlrecine dahil olamamıştır
Merkantilizm doumlnemi boyunca Osmanlı İmparator-
luğu suumlrekli olarak guumlccedil kaybetmiş ancak doumlnemin
sonuna kadar direnmeyi başarmıştır Avrupa uumllkeleri
ile imzalanan tuumlm ticaret anlaşmaları Osmanlırsquonın
aleyhine sonuccedillar doğurmuştur Merkantilizmin
sonuna gelirken sermaye birikimi hiccedil kalmayan Os-
manlırsquonın ccediloumlkuumlş suumlreci hızlanmıştır Nitekim Avrupa
mallarının Doğu Akdeniz pazarlarını istila etmesi san-
ayi devriminden sonra gerccedilekleşmiştir (Pamuk 2009
139)
22 Sanayi Devrimi ve Osmanlı İmparatorluğu
Son kapituumllasyon anlaşmasının imzalanmasının ar-
dından Avrupa ekonomisi yeni bir suumlrece girmiş
merkantilizm ile sağlanan sermaye birikimi ve teknik
buluşlar sanayi devriminin temelini oluşturmuştur
Teknik gelişmenin uumlccedil buumlyuumlk sektoumlrde etkili olduğu
goumlruumllmektedir Oumlncelikle sanayide yeni makineler icat
edilmiştir Oumlzellikle matbaacılıkta kullanılan yeni tip
makinelerin bulunması giyim ve ayakkabı imalatın-
da kullanılan dikiş makinesinin icadı inşaat alanın-
da demir metal iskele ve kiriş kullanılması makine
yapımının mekanik youmlntemlerle gerccedilekleşmesi san-
ayi devrimi suumlrecinde goumlruumllen başlıca yeniliklerdir
Devrim sayılacak buluş ise seri uumlretime geccedilişi sağlayan
buhar makinesinin James Watt tarafından geliştirilm-
esi olmuştur Tarım alanında toprağın ekilmesinde
eski tohum atma youmlnteminin bırakılması hayvanların
rasyonel beslenmesi nadasın terkedilmesi kimyasal
guumlbrenin kullanılmasıyla birlikte birim alan uumlzerinde
verimliliğin yuumlkselmesi tarımsal uumlretimde kullanılan
yeni makinelerin icadı başlıca yeniklerdir Tarım ve
sanayinin dışında uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk doumlnuumlşuumlm ise ul-
aştırma sektoumlruumlnde gerccedilekleşmiştir Buhardan sadece
sanayi alanında faydalanılmamış metaluumlrji alanında
kaydedilen yeniliklerden de yararlanılarak ulaştırma
alanında iki buumlyuumlk yenilik kaydedilmiştir Bunlardan
ilki demiryollarının yapılmasıdır İkinci buumlyuumlk iler-
leme denizcilik alanında yaşanmış yelkenin yerini
buhar guumlcuuml almış ayrıca gemi yapımında ağaccedil yerine
demir kullanılmaya başlanmıştır (Maillet 1983 44)
Sanayi devrimi ile birlikte buumlyuumlk uumlretim artışları
sağlanmıştır Oumlrneğin dokuma iccedilin ithal edilen ham
pamuk miktarı 1701 yılında bir milyon libre 1750rsquode 3
milyon libre 1781 yılında ise 5 milyon libre olmuştur
1802 yılına gelindiğinde ise bu miktar 60 milyon li-
breye kadar ccedilıkmıştır Teknolojik uumlretimin goumlruumllduumlğuuml
her alanda durum benzer şekilde ilerlemiştir Kırk
yılda koumlmuumlr uumlretimi on kat artmış demir uumlretimi ise
1788 yılında 68000 tondan 1839 yılında 1347000 tona
ccedilıkmıştır (Kazgan198245)
Sanayi devriminin merkezi İngiltere olarak kabul
edilmektedir Sanayi devrimiyle İngiltere oumlnemli bir
ekonomik guumlce ulaşmış duumlnyanın en buumlyuumlk uumlreticisi
ve ihracatccedilısı konumuna geccedilmiştir (Hobsbawn 1987
1) İngilterersquode sanayi devriminin ilk yıllarında oumlzel-
likle pamuklu sanayiinde buumlyuumlk ilerlemeler kayded-
ilmiştir 1820 yılında İngilterersquode pamuklu sanayi se-
ktoumlruuml uumlretiminin 60rsquoının ihraccedil edildiği bilinmektedir
(Freeman ve Soete 2003 43) İngilterersquonin bu suumlreccedilte
karşılaştığı en buumlyuumlk engel diğer Avrupa devletleri
olmuştur İngiltere dışındaki Avrupa uumllkeleri de ken-
di sanayi devrimlerini gerccedilekleştirmek uumlzere muumlda-
haleci ve korumacı politikalara başvurmakta boumlylece
İngilterersquonin pazar olanakları kısıtlanmaktadır (Yer-
asimos 1977 547) Sanayi devrimiyle uumlretim duumlzeyi
buumlyuumlk artış goumlsteren İngiltere mallarını satabilmek
iccedilin Latin Amerika Ccedilin ve Osmanlı pazarlarına accedilılmış
ve bu boumllgelerdeki uumllkelerle bazen yerel iktidarlarla
anlaşarak bazen de zorla serbest ticaret anlaşmaları
imzalamıştır (Kuumltuumlkoğlu 1974 74) Osmanlı İmpar-
atorluğu ile imzalanan 1838 Baltalimanı Ticaret An-
laşmasırsquonın temelinde bu anlayış yatmaktadır Ayrıca
İngiltere sanayisinin ihtiyacı olan pamuk yuumln tiftik
maden gibi uumlruumlnlerde Osmanlı İmparatorluğu zengin
kaynaklara sahiptir Osmanlı nuumlfusunun buumlyuumlkluumlğuuml
de İngiltere iccedilin buumlyuumlk bir pazarı ifade etmektedir
İngilterersquonin Osmanlı pazarını istemesindeki diğer bir
oumlnemli faktoumlr ise ulaştırma kolaylığıdır İki devlet ar-
107
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
ası mesafenin az olması ve İstanbul Trabzon Samsun
Selanik gibi buumlyuumlk ticaret merkezlerine denizyolu ile
ulaşabilme olanağı Osmanlı pazarının oumlnemini art-
tıran oumlnemli etkenler olarak goumlruumllmektedir (Yıldırım
2001 317)
İngiltere Osmanlı pazarını ele geccedilirme hedefi karşısın-
da Osmanlırsquoda uygulanan bazı iktisadi politikaları en-
gel olarak goumlrmektedir İmparatorluk iccedilindeki tekeller
nedeniyle İngiltere ihtiyaccedil duyduğu bazı uumlruumlnleri
oumlzellikle hammaddeleri istediği fiyattan alamamak-
tadır Bazı uumlruumlnlere getirilen ihracat yasakları da bu
uumlruumlnlerin yurtdışına ccedilıkarılmasında sorunlar yarat-
maktadır İngilterersquonin en fazla şikayet ettiği politika
ise yed-i vahit yani tekel uygulamasıdır (Dura ve
Altıparmak 2000 19) İngiltere Osmanlı İmparator-
luğu ile yapacağı bir serbest ticaret anlaşması ile bu
engelleri de ortadan kaldırmayı amaccedillamıştır
1838 Baltalimanı Ticaret Anlaşmasırsquona giden suumlreccedilte
Osmanlı İmparatorluğu bu taleplere razı olmak zo-
runda kalmıştır Merkantilizm ile başlayan iktisa-
di gelişme suumlrecine giremeyen Osmanlı ekonomisi
merkantilizm boyunca kapituumllasyon anlaşmaları ve
verilen tavizler nedeniyle kırılgan hale gelmiş ve gi-
derek Avruparsquoya bağımlı bir yapıya buumlruumlnmuumlştuumlr
Dış ticaret her ne kadar devam etse de hammadde
ihraccedil edip bitmiş mamul ithal eden ekonomik yapı
nedeniyle sermaye birikimi sağlanamamıştır Avrupa
uumllkeleri ise bu doumlnemde uumlretimde ve ihracatta oumlnem-
li ilerlemeler kaydederek sermaye birikimini hızla
arttırmıştır Sermaye birikimi oumlncelikle İngilterersquode
teknik gelişmelerle birleşince sanayi devrimi suumlrecini
başlatmış ve uumlretim hacmini hızla arttırmıştır Ayrıca
ticaret hadlerinin İngiltere lehine değişmesi diğer bir
olumsuz gelişme olmuştur Osmanlı İmparatorluğu
yetersiz sermaye birikimi ve mevcut kapituumllasyon
anlaşmaları nedeniyle sanayi devrimi suumlrecine gire-
memiş ve kısa suumlrede İngiltere ekonomisinin accedilık
pazarı haline gelmiştir Bir başka ifadeyle Osmanlı İm-
paratorluğu ekonomisi sanayi devrimine savunmasız
yakalanmıştır Sanayi devrimi sonrasında Osmanlı
sanayisi elinde kalan son olanaklarını da kaybetmiş
ve iktisaden ccediloumlkmuumlştuumlr Buna rağmen İngiltere bu
gelişmeleri yeterli goumlrmeyerek Osmanlı sanayi ve ti-
caret politikalarında kendisine engel goumlrduumlğuuml uygu-
lamaları kaldırabilmek iccedilin ccedilabalamaya başlamış ve
bir serbest ticaret anlaşması yapabilmek iccedilin Osmanlı
uumlzerindeki baskılarını arttırmıştır
23 Siyasi Nedenler
İktisadi alanda yaşanan sorunların yanında siya-
si alanda ortaya ccedilıkan kargaşalar da Osmanlı İm-
paratorluğursquonu zayıflatmaktadır 1838 Baltalimanı
Ticaret Anlaşmasırsquonın imzalanmasında etken olan
oumlnemli nedenlerden birinin Osmanlı merkezi youmlne-
timiyle Mısır valisi Mehmet Ali Paşa arasındaki guumlccedil
ve iktidar muumlcadelesi olduğu bilinmektedir (Timur
1985 23) Mısırrsquoda guumlcuumlnuuml arttırmak isteyen Meh-
met Ali Paşa imparatorluğun sınırlarını Arabistanrsquoa
kadar genişletmiş ve guumlccedilluuml bir ekonomik yapı inşa
etmiştir Ancak Mehmet Ali Paşarsquonın asıl hedefi Os-
manlırsquoyı guumlccedillendirmek değil boumllgede bağımsız bir
imparatorluk kurmaktır (Tekeli ve İlkin 1999 53)
Kısa suumlre iccedilinde boumllgede uygulanan iktisadi politi-
kalar nedeniyle Mısır Osmanlı İmparatorluğursquonun
diğer boumllgelerinin aksine gelişme suumlrecine girmiştir
Devletin ekonomideki ağırlığı arttırılmış ayrıca dış
ticaret devletleştirilmiştir (Clark 2006 507) Mehmet
Ali Paşarsquonın uyguladığı bir diğer politika ise İngil-
terersquonin rahatsız olduğu tekel sistemini yaygınlaştır-
mak olmuştur Kapituumllasyonlar yoluyla verilen imti-
yazların kısıtlanması da Avrupa uumllkelerini rahatsız
etmeye başlamıştır (Puryear 1969 114) Osmanlı
İmparatorluğu merkezi youmlnetimi bu sırada guumlccedilsuumlz
duumlştuumlğuumlnden birccedilok sorunla uğraşmaktadır Yunan-
istan isyanını bastıramayan Osmanlı Mehmet Ali
Paşarsquodan yardım istemek zorunda kalmıştır (Eşiyok
2010 75) Yardımı kabul eden Mehmet Ali Paşa isyanı
başarıyla bastırmıştır ancak kendisine vaat edilen
Suriye ve Girit valilikleri verilmemiştir Bunun uumlzer-
ine Mehmet Ali Paşa bu vilayetleri işgal etmeye kalk-
mış ve Konyarsquoya kadar ilerleyerek sadrazam Reşit Me-
hmet Paşarsquoyı esir almıştır İstanbulrsquoa yaklaşmakta olan
Mısır kuvvetlerini durdurabilmek iccedilin padişah İkinci
Mahmut Rusyarsquodan yardım istemiştir Bunun uumlzerine
uumlccedil tane Rus savaş gemisi Haliccedil oumlnlerine konuşlanmış
ve Rusya ile Huumlnkar İskelesi Anlaşması imzalanmıştır
(Ortaylı 2005 55) Anlaşma bir dış saldırı olması du-
rumunda askeri yardımı iccedilermektedir Buna karşılık
boğazlardan yabancı gemilerin geccedilişi Rusya lehine
kısıtlanmıştır (Eşiyok 2010 76) Rusyarsquonın emperyal-
ist bir guumlccedil olarak bu şekilde ortaya ccedilıkması ve boğa-
zlarda egemenlik kurma ccedilabası İngilterersquoyi doğal
olarak rahatsız etmiştir Osmanlı pazarını tamamen
ele geccedilirmek isteyen İngiltere bu anlayışla hemen
harekete geccedilerek Mısır tehlikesi karşısında Osmanlı
İmparatorluğursquona yardım teklifinde bulunmuştur
İngiltere Osmanlı İmparatorluğursquona yapacağı yardım
108
Aydın
karşılığında serbest ticaret anlaşması yapılmasını
dayatmıştır Mehmet Ali Paşarsquonın tasfiye edilmesi
karşılığında Osmanlı İmparatorluğu İngilterersquonin
isteklerine razı olmak zorunda kalmıştır (Adda 2002
62) Bu ccedilerccedilevede Mısır deneyimi Baltalimanı Ticaret
Anlaşmasırsquonın oumlnemli bir altyapısını oluşturmuştur
Padişah İkinci Mahmutrsquoun başlattığı reformlar da baş-
ta İngiltere olmak uumlzere hem Avrupa uumllkelerini hem
de Rusyarsquoyı rahatsız etmektedir Reformların devam
etmesi Osmanlı İmparatorluğu uumlzerinde emperyalist
hevesleri olan uumllkelerin ccedilıkarlarıyla ters duumlşmektedir
Bu nedenle Osmanlı uumlzerinde hem iktisadi hem de si-
yasi baskılar artmıştır (Dura ve Altıparmak 2000 20)
Osmanlırsquonın modernleşme ccedilabaları karşısında artan
bu baskılar da Baltalimanı Ticaret Anlaşmasırsquonın zem-
inini hazırlayan faktoumlrler arasında yer almaktadır
Siyasi etkenler arasında sayılabilecek diğer bir un-
surun ise Osmanlı youmlneticilerinin serbest ticaret an-
laşmasının sonuccedillarını oumlngoumlrememesi olarak değer-
lendirilmektedir (Yerasimos 1977 628) Sadrazam
Reşit Mehmet Paşa ticaret anlaşması sayesinde iktisadi
accedilıdan ccedilok guumlccedilluuml olan İngilterersquonin desteğiyle Osmanlı
sanayisinin guumlccedilleneceğine inanmaktadır Osmanlı youml-
neticileri İngiltere tarafından serbest liberal anlayışın
İngilterersquoyi kalkındırdığı gibi Osmanlı ekonomisini de
guumlccedillendireceğine inanmışlardır Ancak Pamuk (1994)
bu konuda farklı bir goumlruumlş ileri suumlrmekte ve Osmanlı
youmlneticilerinin anlaşmanın sonuccedillarından haberdar
olduğunu ifade etmektedir Bu konu sonraki boumlluumlm-
lerde tartışılacaktır Avruparsquoda eğitim almış ve liber-
al ekonomi felsefesiyle yoğurulmuş bir aydın kesim
tarafından serbest ticaret anlaşmasının desteklenmesi
Baltalimanı Ticaret Anlaşmasırsquonın ideolojik zeminini
hazırlamıştır Sadrazam Reşit Paşarsquonın anlaşmayı bu
aydın grubunun lideri olarak imzaladığı ifade edil-
mektedir (Dura ve Altıparmak 2000 20)
3 BALTALİMANI TİCARET ANLAŞMASIrsquoNIN İCcedilERİĞİ
Anlaşma imzalanmadan oumlnce de oumlzellikle ka-
pituumllasyonlar nedeniyle İngilterersquonin imtiyazları soumlz
konusudur Dış ticaret alanında Osmanlı İmparator-
luğu ithalattan 3 gibi ccedilok duumlşuumlk bir guumlmruumlk vergisi
tahsil etmektedir Sadece savaş doumlnemlerinde Osman-
lırsquonın dış ticarete olağanuumlstuuml vergiler koyma hakkı
saklı tutulmuştur Ancak Osmanlı Devleti darlık
zamanlarında bazı hammadde ve gıda maddelerine
ihracat yasağı getirebilmektedir Bu durum başta İn-
giltere olmak uumlzere Avrupa uumllkeleri accedilısından belir-
sizlik ifade etmektedir İngilterersquonin rahatsız olduğu
diğer bir uygulama ise yed-i vahit yani tekel sistem-
idir Yed-i vahit sistemine goumlre iccedil ticaret Osmanlı te-
baasının tekelindedir Yabancılar iccedil piyasaya girip
rekabet suumlrecine girememektedir Ayrıca birccedilok malın
ithalatı ve ihracatı tekellerin eline verilmiştir Uumlretici
ve ithalatccedilıların mallarını bu tekellere satma zorun-
luluğu bulunmaktadır Bunun dışında imparatorluk
iccedilinde malların kentler arasındaki hareketi izne tabi
olduğundan Avrupa devletleri accedilısından bu durum
buumlrokratik sorun olarak goumlruumllmektedir İccedil ticarette
alınan vergilerin yuumlksekliği de İngiltere iccedilin oumlnemli
bir gelir kaybı olarak değerlendirilmektedir (Avcıoğ-
lu 1969 71)
Osmanlı İmparatorluğursquonun Rus ve Fransız yayıl-
macılığının etkisinden ccedilıkarak İngiltere ekseninde
kalmasını sağlamak ve İngiltere tuumlccarlarının Osmanlı
topraklarında kolaylıkla ticaret yapabilmesinin alt-
yapısını oluşturmak amaccedillarını guumlden Baltalimanı
Ticaret Anlaşması 16 Ağustos 1838 tarihinde Mustafa
Reşit Paşa ile İngiltere buumlyuumlkelccedilisi Ponsonby arasında
imzalanmıştır Anlaşma 8 ana madde ve 3 ek mad-
deden oluşmaktadır (Eşiyok 2010 81) Oumlncelikle yed-i
vahit uygulamasından vazgeccedililmiştir Mal alımı ve
nakliyesi iccedilin de tezkere istenmeyecektir Ayrıca yed-i
vahit uygulamasına son verilmesiyle ihraccedil yasakları
da son bulmuş boumlylece İngiltere istediği malları yurt-
dışına ccedilıkarabilme olanağına kavuşmuştur Sanayi
mallarında 12rsquoye kadar ccedilıkan guumlmruumlk vergileri 3rsquoe
indirilmiştir İhraccedil mallarından iskelede alınacak ver-
gi ise 9 seviyesinde tutulmuştur Bir başka ifadeyle
3 guumlmruumlk vergisiyle birlikte ihracattan toplam 12
vergi alınması karara bağlanmıştır İccedil ticarette İngiliz
tuumlccarları en ayrıcalıklı yerli tuumlccardan daha fazla
vergi oumldemeyecektir Boumlylelikle İngiliz tuumlccarların en
imtiyazlı yerli tuumlccar sıfatı kazanması sağlanmıştır
Daha oumlnceden kapituumllasyonlar aracılığıyla verilen im-
tiyazların da aynen korunması sağlanmıştır Verilecek
yeni imtiyazlar eskilerinin uumlzerine eklenecektir Bu
madde ile kapituumllasyonlar ile daha oumlnce elde edilen
haklar garanti edilmiştir Verilen imtiyazlardan sa-
dece İngiliz tuumlccarlar değil İngilizlerin ortak olduğu
diğer devletlere mensup şirket ve tuumlccarlar da yara-
rlanacaktır Bu madde ile İngiltere tuumlccarlarıyla ortak
olmak bir ayrıcalık haline getirilmiş ve boumlylece İngil-
tere şirketleri daha değerli hale gelmiştir Anlaşma ile
İngilterersquoye verilen diğer bir ayrıcalık boğazlardan
geccediliş hakkı ile ilgilidir İngiltere deniz tuumlccarının mal-
109
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
larının Akdeniz ve Karadeniz boğazlarından geccedilişi
serbest hale getirilmiştir Osmanlı İmparatorluğu li-
manlarında malların gemiden gemiye aktarılması da
serbest olacak ve bu işlemler iccedilin ayrıca vergi alın-
mayacaktır Baltalimanı Ticaret Anlaşmasırsquonın İngiliz
tuumlccarlarına sağladığı diğer bir oumlnemli imtiyaz ise
Osmanlı toprakları iccedilinde serbest dolaşım hakkının
getirilmiş olmasıdır Bu imtiyaz ile İngiliz tuumlccarları
tıpkı Osmanlı vatandaşları gibi bir şehirden diğerine
mallarını serbestccedile goumltuumlrebilecek ve bu işlem iccedilin Os-
manlı Devleti herhangi bir vergi tahsil etmeyecektir
Osmanlı tuumlccarları ise kentler arasındaki mal dolaşımı
iccedilin vergi oumldemeye devam edecektir Bu madde ile Os-
manlı tuumlccarı aleyhine haksız rekabet ortaya ccedilıkmıştır
(Memiş 2008 90) Ayrıca İngiliz tuumlccarlarına Osman-
lı toprakları iccedilerisinde şirket kurma izni de verilm-
iştir Bunlara ek olarak anlaşma oumlncesinde Osmanlı
İmparatorluğu tarafından diğer devletlere verilen
ayrıcalıkların İngiltere iccedilin de geccedilerli olması ayrı bir
madde ile huumlkme bağlanmıştır İmzalanan ticaret an-
laşması belirli bir suumlreyi kapsamamakta suumlrekli olar-
ak geccedilerli olacağı ifade edilmektedir İccedileriği oumlzetle bu
maddelerden oluşan Baltalimanı Ticaret Anlaşması ile
İngiltere kapituumllasyonlar ile ulaşamadığı ve hedefle-
diği tuumlm imtiyazlara sahip hale gelmiştir (Akşin 2000
25) Anlaşmanın imzalanması ile Osmanlı İmparator-
luğursquonun Avrupa liberalizmi ile buumltuumlnleşmesinin tuumlm
koşulları sağlanmış olmuştur Siyasal liberalizm suumlre-
ci ise bir yıl sonra 1839 yılında Tanzimat Fermanı ile
başlayacaktır Siyasal liberalizm uygulamalarının da
İngilterersquonin baskısıyla gerccedilekleştirildiği bilinmekte-
dir (Koumlymen 2007 87) Baltalimanı Ticaret Anlaşması
Osmanlı İmparatorluğursquonun kapitalizm ile eklemlen-
mesinin temelini oluşturmuş ve bu ccedilerccedilevede 1839
yılında Fransa ile ve ilerleyen yıllarda ise diğer Avru-
pa devletleriyle benzer koşulları iccedileren ticaret an-
laşmaları yapılmıştır (Baskıcı 2005 49)
4 ANLAŞMANIN OSMANLI İMALAT SANAYİİ UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
Merkantilizm ile başlayıp sanayi devrimiyle devam
eden suumlreccedil iccedilinde Osmanlı İmparatorluğu ile Avru-
pa arasındaki teknolojik farkların ortaya ccedilıkması 18
Yuumlzyılın ikinci yarısından sonra belirginleşmiştir
Savaş alanlarında Osmanlı topccedilularının başarısızlığı
savaşların kaybedilme nedeni olarak ortaya ccedilıkınca
Osmanlı batı teknolojisini taklit etmeye başlamıştır
Bu kopyacı anlayış kısa suumlre iccedilinde buumltuumln uumlretim
sektoumlrlerine hatta tuumlketim biccedilimlerine yayılmıştır
Batılılaşmanın bu şekilde anlaşılması ve kabul goumlrme-
si imalat sanayii uumlzerinde olumsuz etkiler yaratmaya
başlamıştır Osmanlırsquoda uumlretimde gedik adı verilen
ve sektoumlrleri korumayı amaccedillayan bir sistem uygul-
anmaktadır Gedik sistemi sayesinde sektoumlre girişler
denetlenmekte ancak belli şartlar sağlandıktan son-
ra işyeri accedilılmasına izin verilmektedir Oumlrneğin bir
kimse ccedilırak ve kalfalıktan yetişip gerekli olduğu iccedilin
accedilılan ustalık makamına geccedilmedikccedile bir başka ifad-
eyle gedik sahibi olmadıkccedila bir işyeri accedilıp faaliyette
bulunamamaktadır Boumlylece ilgili imalat sektoumlruuml ko-
runmakta ve ayakta durması sağlanabilmektedir Ay-
rıca gediklerin yapacağı uumlretimin miktarı da ihtiyaca
goumlre saptanmakta ve daha fazla uumlretim yapılmasına
izin verilmemektedir (Bayram 2014 59)
Gedik sistemi 18 Yuumlzyılın sonuna kadar işlevini
kaybetmemiş uumlretim ve ticareti koruyan yapısını
suumlrduumlrmuumlştuumlr Ancak Baltalimanı Ticaret An-
laşmasırsquonın imzalanmasının ardından İngiliz mal-
larıyla birlikte tuumlccarlarının da Osmanlı kentlerine
akın etmesiyle birlikte gedikler de eski fonksiyonlarını
yitirmişlerdir Oumlrneğin İngilterersquoden ucuz ve bol mik-
tarda tuhafiye ve manifatura eşyası gelmeye başlayın-
ca Kapalıccedilarşırsquodaki tuumllbent ve kıl kumaş gedikleri ge-
dik haklarını yuumlksek bedellerle satarak ccedilarşının arka
sokaklarına sığınmışlardır Bu tuumllbent ve kıl kumaş
esnafı Marmara havzasında yoğunlaşmış binlerce
tezgah tarafından beslendiklerinden ccedilarşıdaki işler-
inin bozulması kısa zamanda bu tezgah sahiplerinin
ortadan kalkmasına neden olmuştur (Kazgan 1982
80) Ayrıca İngilterersquonin anlaşma ile elde ettiği rekabet
avantajı nedeniyle Osmanlı piyasasında İngiliz mal-
larının fiyatları ucuzlamış bu durum halkın da İngiliz
mallarına youmlnelmesine neden olmuştur (Oumlnsoy 1988
19) Anlaşmanın sağladığı imtiyazlar ile birlikte İngil-
terersquoden yapılan pamuklu mensucat ithalatı artarak
Osmanlı iplik uumlretimine ve dokumacılık sektoumlruumlne
buumlyuumlk zarar vermiştir (Pamuk 1983 88)
Osmanlırsquonın yerli uumlretici ve zanaatkarları alışık old-
ukları gedik sistemi sarsılmaya başlayınca bunalıma
girmiş bir kısmı Avrupa fabrikalarında uumlretilmeyen
bazı dini ve ufak tuumlketim eşyalarının uumlretimine youmln-
elmişlerdir Suumlpuumlrge nalın kilim ccedileşitli başlık ve
oumlrtuumller gibi sadece Tuumlrk ve Muumlsluumlmanlar tarafından
kullanılan uumlruumlnlerin uumlretimine geccedilen bu işletmeler ti-
carete youmlnelmekte zorluklar yaşamışlardır Bunun en
oumlnemli nedeni kapitalist uumlretim ve ticaret ilişkilerinin
kavranmasında yaşanan guumlccedilsuumlzluumlklerdir Azınlıklar
110
Aydın
kendi aralarında ticari işbirlikleri kurarak ticaretlerini
buumlyuumltuumlrken Tuumlrk ve Muumlsluumlmanların piyasanın dışı-
na atılmıştır 1839 Tanzimat Fermanı ile oumlnemli hak-
lara kavuşan azınlıklar bu haklarını ticari alanda da
kullanarak buumlyuumlk ilerlemeler kaydetmiştir 1839rsquodan
sonra idari kadronun Tuumlrk ve Muumlsluumlman kadrodan
oluşturulma ccedilabaları da uumlretim işlerini kaybeden
halkı devlette ccedilalışmaya youmlnlendirmiş ve ekonomik
hayattan ccedilekilme suumlrecini hızlandırmıştır Bu gelişme-
lerle birlikte yerli uumlretim ccediloumlkmuumlştuumlr Oumlrneğin İstan-
bulrsquoda 1830 yılında dokuma tezgahı sayısı 3160 iken
1866 yılında 37rsquoye duumlşmuumlştuumlr (Goumlccedilek 1999 97) İthal
mallar boumlylece buumltuumln Osmanlı pazarını ele geccedilirmiştir
Anlaşmanın sonucunda dış ticaret hacmi 12-15 kat
artarken Avrupa kaynaklı tekstil ithalatı 100 kat art-
mıştır (Dura ve Altıparmak 2000 23) Sonuccedil olarak an-
laşmadan itibaren 1920 yılına kadar Osmanlı İmpara-
torluğursquondaki kuumlccediluumlk ve orta oumllccedilekli sanayi işletmeleri
yok olma yeniden kurulma teknoloji değişmeleri
kapitalizmin etki alanına girmiştir Diğer bir yandan
imparatorluğun iccedil ve dış siyaseti azınlıkların siyasi
ve iktisadi amaccedilları gibi konular da Osmanlı sanayiini
etkilemiştir
Osmanlı uumlretim sektoumlrleri bu şekilde ccediloumlkerken devlet
youmlnetimi bu gerilemeyi oumlnlemek ve sanayiyi tekrar
canlandırmak iccedilin fazla bir ccedilaba goumlstermemiştir Hal-
buki Almanya Avusturya-Macaristan Rusya gibi
uumllkeler gecikmeli de olsa sanayi devrimi suumlrecine
girmiş ve kısa suumlrede İngiltere ile rekabet edecek
guumlce ulaşabilmişlerdir Osmanlırsquonın suumlrece gireme-
mesinin ccedileşitli nedenleri bulunmaktadır Oumlncelikle
sanayi uumllkelerinde işccedili oumlrguumltlerinin kurulması ve işccedili
hakları nedeniyle uumlcretler yuumlkselmiş bu durum uumlruumln
fiyat artışlarına sebep olmuştur Bu nedenle sanayi
uumllkeleri Avrupa dışındaki pazarlara accedilılarak fiyat-
ların yuumlkselmesini oumlnlemişlerdir Devletler tarafından
desteklenen sanayi uumlruumlnleriyle Osmanlı pazarına ccedilı-
kan işletmelerin birbirleriyle rekabeti sonucunda Os-
manlırsquoda fiyatlar suumlrekli duumlşmeye başlamıştır Suumlrekli
duumlşen fiyatlar nedeniyle Osmanlı uumlretimi bu ekono-
mik yapı iccedilerisinde ayakta kalma olanağını yitirmiştir
Osmanlı Devleti bu konuda hem kapituumllasyonlar ned-
eniyle hem de Baltalimanı Ticaret Anlaşması madde-
leri gereğince guumlmruumlk politikaları uygulayamamış
dolayısıyla yerli sanayisini koruyamamıştır (Eşiyok
2014 91) Bir başka ifadeyle Osmanlı Sanayiinin
yeniden toparlanmasının oumlnuuml de bu anlaşma ile tık-
anmaktadır Ayrıca yine anlaşma nedeniyle Osmanlı
tuumlccarlarının yabancı tuumlccarlara goumlre daha ağır vergi
yuumlkuumlnuumln bulunması da sanayinin yeniden organize
olmasında oumlnemli bir engel teşkil etmektedir (Tezel
1994 73)
Uumlretim sektoumlrlerinin anlaşmadan olumsuz etkilenme-
si ve devletin guumlmruumlk politikası araccedillarından yoksun
bırakılması nedeniyle yerli uumlretimin rekabete karşı
savunmasız kalmasının o doumlnemdeki Osmanlı Devlet
youmlnetiminin bakış accedilısı ccedilerccedilevesinde incelenmesi de
oumlnem arz etmektedir Osmanlı youmlnetimi guumlmruumlk ver-
gilerini oumlnemli bir gelir kapısı olarak değerlendirme-
ktedir Guumlmruumlk vergisi yuumlkseltilirse iccedil talepte daral-
ma meydana geleceğinden guumlmruumlk vergi gelirlerinin
azalacağından endişe edilmektedir Uumlstelik bu verg-
iler yabancı altın paralar ile tahsil edildiğinden Os-
manlı youmlnetimi iccedilin daha değerli goumlruumllmektedir Yerli
uumlretimin azalması devlet iccedilin buumlyuumlk bir gelir kaybını
ifade etmemektedir ccediluumlnkuuml gedik sistemi iccedilinde bulu-
nan yerli işletmeler fazla kar etmedikleri iccedilin bunların
oumldeyeceği vergiler ithalattan alınan guumlmruumlk verg-
ilerine karşı bir alternatif teşkil etmemektedir Ay-
rıca konuya vergi gelirleri accedilısından bakan Osmanlı
youmlnetimi yeni accedilılan mağaza duumlkkan depo gibi ye-
rler nedeniyle rantı yuumlkselen arsa ve gayrimenkuller
uumlzerinden alacağı vergilerin yuumlkselmesiyle gelirlerini
arttırmayı amaccedillamaktadır İstanbul İzmir Trabzon
Selanik gibi kentlerde batı mallarının tuumlketiminin
yaygınlaşması ile accedilılan yeni işyerleri ve bunlara
bağlı olarak kentleşme hızının artması sonucu konut
yapımının hızlanması eğlence yerlerinin accedilılması
at arabası sayısının artması huumlkuumlmet bakımından
kolayca vergilendirilebilen gelirlerin doğmasına seb-
ep olmuştur Devletin bu tutumu nedeniyle buumltuumln
teşebbuumls guumlcuuml pazarlama ve dağıtım faaliyetlerine
youmlnelmiş ve sanayi girişimi gerektiren duumlrtuuml zayı-
flamıştır (Kazgan 1982 88) Bir başka ifadeyle bir
yandan sanayi devrimi ve Baltalimanı Ticaret An-
laşması nedeniyle sekteye uğrayan yerli uumlretim diğer
yandan da devletin iktisat politikaları nedeniyle daha
da zayıflamış hatta yok olmuştur Nitekim Abduumllaziz
doumlnemine gelindiğinde el tezgahları uumlretim hattından
neredeyse tamamen ccedilekilmiştir (Ccediladırcı 1997 350)
Bu olumsuz etkiler zaman iccedilinde Balkanlar Suriye ve
Mısır gibi uzak Osmanlı coğrafyasında da hissedilmiş
dokumacılık sektoumlruuml bu boumllgelerde bitmiştir (Karpat
2002 89) Osmanlı Devletirsquonin kısa vadedeki sağlam
vergi gelirlerini goumlzeterek yerli uumlretimin yok oluşu-
na goumlz yumması uzun vadede devlete de zarar ver-
miş ve Osmanlı İmparatorluğu tamamıyla bir accedilık
pazara doumlnuumlşmuumlştuumlr Boumlylece iktisadi bağımsızlık
111
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
ortadan kalkmıştır Bu suumlreccedilte alınan dış krediler de
uumlretimin arttırılması ccedilabalarında değil dış accedilıkların
kapatılmasında kullanılmıştır Bu doumlnemde Kırım
Savaşırsquonın da başlamasıyla finansman ihtiyacı artmış
1854 yılında ilk defa dış borccedil alınmış ve bu tarihten
sonra suumlrekli borccedillanmalarla devlet bir borccedil batağı-
na suumlruumlklenmiştir Bu suumlreccedil 1881 yılında Muharrem
Kararnamesi ile Duumlyun-u Umumiye teşkilatının ku-
rulmasıyla sonuccedillanacak ve Osmanlı Devleti vergi
gelirlerini borccedillu olduğu devletlere borccedillarına karşılık
olarak temlik edecektir (Ccedilavdar 1970 41)
5 ANLAŞMANIN OSMANLIrsquoYA FİNANS KAPİTAL ACcedilISINDAN ETKİLERİ
Baltalimanı Ticaret Anlaşması sonucunda ithalattan
alınan guumlmruumlk vergilerinin 12rsquoden 3 seviyesine
duumlşmesiyle yabancı uumllke malları Osmanlı pazarını
istila etmiş ancak bu durum Osmanlı vergi gelirler-
ini olumlu etkilemiştir Orantısız artan ithalat ned-
eniyle guumlmruumlk vergileri yuumlzdesel oran olarak duumlşse
de toplam gelir bakımından artış goumlstermiştir Ye-
rli uumlretimden vergi almada devlet zaten başarısız
olduğundan Osmanlı sanayisinin ccediloumlkmesi devlet
accedilısından buumlyuumlk bir vergi kaybını ifade etmemekte-
dir Ancak yerli uumlretimin ccediloumlkmesiyle birlikte ihracat
ccedilok azalmış ve boumlylece Osmanlı İmparatorluğu ekon-
omisi dışarıdan beslenen bir yapıya buumlruumlnmuumlştuumlr
Bu yapı nedeniyle 1850rsquoden itibaren Osmanlı ekono-
misi ithalatını finanse edemez hale gelmiştir Ayrıca
1839 Tanzimat Fermanırsquondan itibaren memur sayısı
artmış buna bağlı olarak ek finansman ihtiyacı or-
taya ccedilıkmıştır Tarımsal uumlretimin istenen seviye ve
kaliteye ccedilıkarılamaması sebebiyle tarım gelirlerinin
de ithalatı finanse etme olanağı bulunmamaktadır
Ayrıca artan finansman ihtiyacı nedeniyle muumlltezim
sistemi de bozulmuş ve tarımdan elde edilen vergil-
er aşınmaya başlamıştır Tuumlm bu gelişmeler Osmanlı
İmparatorluğursquonu Avrupa Finans Kapitalirsquone mecbur
bırakmıştır 1854 yılına gelindiğinde Kırım Savaşırsquonın
da getirdiği yuumlkle artık dış borccedillanma kaccedilınılmaz ol-
muştur Dış borcun alınmasıyla tuumlketim piyasası iyice
canlanmıştır Osmanlı ekonomisi artık suumlrekli olarak
borccedil almadan varlığını suumlrduumlremeyecek bir yapıya
buumlruumlnmuumlştuumlr Alınan borccedillar ile her seferinde yeni
yatırımlar yapılacağı soumlylenmiş fakat buumltuumln para yine
ithalat ve tuumlketime gitmiştir Dolayısıyla batı uumllkeler-
inden alınan borccedil paralar yine bu devletlere geri git-
miştir Boumlylece hem batı uumllkelerindeki şirketlerin talep
yetersizliği sorunu ortadan kalkmış hem de egemen
devletler faiz gelirlerini arttırarak daha zengin hale
gelmiştir Vadesi gelen borccedilları ve faizleri oumldemek
iccedilin tekrar borccedil para bulmak zorunda kalan Osman-
lı maliyesi artık ccediloumlkmuumlştuumlr Finans kapital iccedilin artık
Osmanlı İmparatorluğu hasta adam olarak tanımlan-
maktadır Dış borccedilların oumldenmesinin olanaksızlığı
devletin gelirlerinin finans kapitale temlik edilmesine
kadar gitmiş bu amaccedilla finans kapitalin youmlnetiminde
Duumlyunu Umumiye kurulmuştur Osmanlı İmpara-
torluğu boumlylece ekonomik olarak tuumlm bağımsızlığını
kaybetmiş ve iflasını accedilıklamıştır Ayrıca bu doumlnemde
dış borccedilların komisyonculuğunu yapacak bir nesil de
yetişmiştir Boumlylece finans kapitalin beslediği sermaye
piyasaları ve borsalarda Galata sarrafları kendilerini
goumlstermeye başlamıştır (Kazgan 2005 15)
Osmanlı İmparatorluğu karşısında finans kapitalin
diğer bir oumlzelliği de demiryolları birkaccedil maden işlet-
mesi ve tuumltuumln tekeli dışında uumlretime ve iktisadi faali-
yetlere doumlnuumlk sermaye ve girişim olarak eksikliğidir
Gerccedilekten diğer uumllkelere sabit sermaye yatırımı yap-
mak iccedilin giden finans kapital Osmanlırsquoya bu amaccedil-
la gelmemiştir Bu nedenle Osmanlı kaynakları atıl
kalmıştır Bu duruma neden olarak Osmanlı İmpara-
torluğursquonun hukuk sistemi goumlsterilmektedir Bu ned-
enle Osmanlı youmlnetimi bu konuda ccedilalışmalar yapmış
hukuk sistemini revize etmek iccedilin girişimlerde bulun-
muştur fakat bu alanda başarılı olamamıştır Bunun
uumlzerine finans kapitalin siyasi stratejisi değişmiş ve
Balkan devletlerinin ortaya ccedilıkması ve guumlccedillenmesi
iccedilin ccedilalışmaya başlamıştır Gerccedilekten de 1850rsquolerden
sonra finans kapital Yunanistan Sırbistan Romanya
ve Bulgaristanrsquoa yatırımcı ve işletmeci olarak akmaya
başlamış ve bu uumllkelerin Osmanlı İmparatorluğursquondan
toprak talepleri devamlı olarak finans kapital kurum-
ları tarafından desteklenmiştir (Kazgan 1982 107)
6 SONUCcedil
Avrupa uumllkelerinde merkantilizm ile başlayarak
sanayi devrimi ile devam eden suumlreccedil sadece iktisa-
di ve teknik gelişmeyi değil aynı zamanda bir kuumlre-
selleşmeyi de ifade etmektedir Merkantilizm doumlne-
minde oumlzellikle dış ticaret yoluyla buumlyuumlk bir sermaye
birikimine ulaşan Avrupa uumllkeleri İngilterersquonin başını
ccedilektiği sanayi devrimiyle oumlnemli teknolojik ilerle-
meler kaydetmiş ve uumlretimlerini buumlyuumlk oumllccediluumlde art-
tırmışlardır Gerek artan uumlretimi pazarlama sorunu
gerekse uumlretimin suumlrekliliğini sağlayacak hammad-
de ihtiyacı İngilterersquoyi Avrupa dışındaki pazarlara
112
Aydın
youmlneltmiştir Bu bağlamda İngiltere Latin Ameri-
karsquodan Ccedilinrsquoe kadar pek ccedilok pazarı değerlendirmiş ve
emperyalist bir guumlccedil kazanmıştır İngiltere emperyal-
izminin Osmanlı İmparatorluğursquondaki yansıması ise
Baltalimanı Ticaret Anlaşması olarak gerccedilekleşmiştir
Merkantilizm doumlneminde oumlzellikle kapituumllasyonlar
yoluyla Avrupa uumllkelerine verilen imtiyazlar sonu-
cunda sermayesi tuumlkenen Osmanlı ekonomisi sanayi
devrimine hazırlıksız yakalanmıştır Sanayi devrimi
suumlrecinde accedilık pazara doumlnuumlşen Osmanlı ekonomi-
si bu duruma rağmen 1800rsquoluuml yılların başına kadar
guumlcuumlnuuml koruyabilmiş ve ihracat yapabilen yapısını
suumlrduumlrebilmiştir Oumlzellikle yed-i vahit uygulaması ge-
dik sistemi ihracat yasakları gibi politikalar sayesinde
bu yıllarda bir şekilde uumlretim devam etmektedir Bu
uygulamaların ortadan kaldırılması ve Osmanlı yer-
li uumlretiminin ccediloumlkmesi Baltalimanı Ticaret Anlaşması
sonrasında gerccedilekleşmiştir Anlaşmayla ithalattan
alınan guumlmruumlk vergilerinin duumlşuumlruumllmesi İngiltere
tuumlccarına sağlanan vergi imtiyazları yabancı malların
Osmanlı kentleri arasında serbestccedile dolaşımı boğaz
geccediliş hakları gibi uygulamalar yerli uumlretimi olumsuz
etkilemiş ve imalat sektoumlrleri ccediloumlkmuumlştuumlr
Osmanlı Devleti ilk aşamada anlaşmadan olumlu
etkilenmiştir Yerli uumlretimin duumlşuumlk karları ve Osman-
lırsquonın vergi toplama konusundaki başarısızlığı ned-
eniyle duumlşmuumlş olan vergi gelirleri ithalatın artmasıyla
guumlmruumlk vergileri ccedilerccedilevesinde yuumlkselmiştir Ayrıca
yeni accedilılan mağazalar ve artan gayrimenkul rantları
sayesinde devlet yeni vergilendirilebilir kaynaklara
kavuşmuştur Bu accedilıdan bakıldığında Osmanlı youmlne-
timinin anlaşma sonucunda yerli uumlretimin ccediloumlkeceğini
oumlngoumlrduumlğuuml soumlylenebilir Yani Osmanlı İmparator-
luğursquonun esasen anlaşmanın sonuccedillarından haberdar
olduğu ve bunu isteyerek imzaladığı bu ccedilalışmanın
oumlnemli bir ccedilıktısını oluşturmaktadır Osmanlırsquonın bu
oumlngoumlruumlsuuml ilk yıllarda gerccedilekleşmiş artan ithalat ile
birlikte vergi gelirlerinde buumlyuumlk artışlar goumlruumllmuumlştuumlr
Ancak yerli uumlretimin ccediloumlkmesiyle ihracat gelirleri azal-
mış ve uluslararası rekabet nedeniyle Osmanlırsquonın
ihraccedil ettiği hammadde ve bazı gıda uumlruumlnlerinin fiyat-
ları duumlşmuumlştuumlr Bu durumda ithalat finanse edilemez
hale gelmiş ve duumlşmeye başlamıştır İthalatın azal-
masıyla birlikte devletin vergi gelirleri de duumlşmuumlştuumlr
1839 Tanzimat Fermanı sonucunda artan memur
sayısı da devletin finansman ihtiyacını arttırmış ve ilk
defa Osmanlı İmparatorluğu dış borccedil almak zorunda
kalmıştır Bu tarihten itibaren devlet borccedil sarmalına
girmiş ve finans kapitalin kucağına duumlşmuumlştuumlr İkti-
sadi bağımsızlığını kaybeden Osmanlı İmparatorluğu
ilerleyen suumlreccedilte batılı devletlerin youmlnetiminde kuru-
lan Duumlyun-u Umumiye oumlrguumltuumlne gelirlerini borccedillarına
karşılık temlik etmek zorunda kalmıştır Ayrıca başka
uumllkelerde sabit sermaye yatırımlarına girişen Avrupa
finans kapitali Osmanlı İmparatorluğursquonda bu yola
girmemiştir Bunun nedeni olarak Osmanlı hukuk
sisteminin uygun olmaması goumlsterilmektedir Bu ned-
enle Avrupa finans kapitali Osmanlırsquodan ayrılmak
isteyen uumllkelerin bağımsızlık ve toprak taleplerine
destek vermiş ve bu uumllkelere sabit sermaye yatırım-
ları yapmıştır Bir başka ifadeyle Baltalimanı Ticaret
Anlaşmasırsquonın iktisadi sonuccedilları ile siyasi sonuccedilları iccedil
iccedile geccedilmiştir
Sanayi devrimiyle başlayan kuumlreselleşme suumlrecinden
Avrupa uumllkeleri ccedilok kazanccedillı ccedilıkarken Osmanlı İm-
paratorluğu hem siyasi hem ekonomik accedilıdan ccediloumlkuumlş
suumlreci yaşamıştır Bu yıllarda başlayan kuumlreselleşme
politikaları tuumlm duumlnyada 1929 ekonomik krizine ka-
dar egemen olmuştur Ekonomik krizden sonra dev-
letler tekrar korumacı ekonomik politikalara doumlnmuumlş
ve kamu ağırlıklı ekonomik yapılarla krizi aşma-
ya ccedilalışmışlardır Ancak 1980rsquoli yıllardan itibaren
tekrar kuumlresel ekonomi anlayışının egemen olduğu
goumlruumllmektedir ABD ve İngilterersquonin başını ccedilektiği
liberal ve kuumlresel iktisat modeli tuumlm duumlnyada yenid-
en temel anlayış haline gelmiştir Tuumlrkiye de 24 Ocak
1980 kararlarıyla kuumlresel ekonomiyle buumltuumlnleşmiş bu
ccedilerccedilevede oumlnce uluslararası mal hareketlerini 1989
yılından itibaren ise uluslararası sermaye hareketler-
ini serbest bırakmıştır Boumlylece ekonominin bazı alan-
lardaki kırılganlığı artmış ve Tuumlrkiye ekonomisi bu
suumlreccedilte 1994 ve 2001 yıllarında iki buumlyuumlk finansal kriz
yaşamıştır Ayrıca kuumlreselleşme nedeniyle finansal
krizlerin bulaşıcılığı artmış ve 2008 yılında ABDrsquode
ortaya ccedilıkan finansal kriz diğer uumllkeleri olduğu gibi
Tuumlrkiyersquoyi de etkilemiştir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln
kuumlresel ekonomik duumlnyasında politika yapıcılar
accedilısından tarihte yaşanan Baltalimanı Ticaret An-
laşması ve bu anlaşmanın sonuccedilları oumlnemli deneyim-
ler iccedilermektedir Buguumln uygulanan kuumlresel ekonomi
politikalarının artılarının ve eksilerinin belirlenerek
geleceğe youmlnelik yapılacak iktisat politikalarında bu
deneyimlerden faydalanmak Tuumlrkiyersquonin geleceği
accedilısından oumlnem arz etmektedir
113
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
KAYNAKCcedilAACARTUumlRK E ve KILICcedil R (2011) Osmanlı Devletinde Kapituumllasyonla-rın İktisadi ve Siyasi Perspektiften Analizi Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi 29(2) 1-21 Retrieved from httpsdergi-parkorgtrenpubhuniibfissue7865103707
ADDA J (2002) Ekonominin Kuumlreselleşmesi (1Baskı) İletişim Yayınları İstanbul
AKŞİN S (2000) Siyasal Tarih Osmanli Devleti (1600-1908) Cilt 3 Cem Yayınevi İstanbul
AVCIOĞLU D (1969) Tuumlrkiyersquonin Duumlzeni Duumln Buguumln Yarin Bilgi Ya-yınevi Ankara
AYDIN A (2021) Tuumlrkiye Ekonomisinde İhracat ve Gayri Safi Yurt İccedili Ha-sıla Arasındaki Uzun Doumlnem İlişkisi Bucak İşletme Fakuumlltesi Dergisi 4(1) 30-62 DOI 1038057bifd865548
AYGUumlN N (2017) Avrupa Emperyalizminin Aşamaları Osmanlı Akde-nizrsquoinde Avrupa Ticareti (1700-1830) Aksaray Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 1(2) 3-17 Retrieved from httpaseddergiaksarayedutrenpubissue39720470459
BASKICI M M (2005) 1800-1914 Yillarinda Anadolursquoda İktisadi değişim Turhan Kitabevi Ankara
BAYRAM S (2012) Osmanlı Devletirsquonde Ekonomik Hayatın Yerel Un-surları Ahilik Teşkilatı ve Esnaf Loncaları İstanbul Uumlniversitesi İlahiyat Fakuumlltesi Dergisi Sayfa 21-40
BERKES N (2013) Tuumlrkiye İktisat Tarihi Yapı Kredi Yayınları İstanbul
CLARK EC(2006) ldquoOsmanli Sanayi Devrimirdquo Halil İnalcik Mehmet Seyitdanlioğlu (Ed) Tanzimat Değişim Suumlrecinde Osmanli İmparatorluğu Phoenix Ankara 499-512
CcedilADIRCI M (1997) Tanzimat Doumlneminde Anadolu Kentrsquolerinin Sosyal ve Ekonomik Yapisi (2 Baski) Tuumlrk Tarih Kurumu Ankara
CcedilAVDAR T (1970) Osmanlilarin Yari-Soumlmuumlrge Oluşu (1 Baski) Ant Ya-yınları İstanbul
DEMİR RA ve KURT AS (2020) ldquoDış Ticarette Korumacılık ve Uumllkele-rin Gelişmişlik Duumlzeyine Etkilerirdquo ulakbilge 47 s 381ndash399 doi 107816ulakbilge-08-47-01
DURA C Ve ALTIPARMAK A (2000) 1838 Osmanlı ndash İngiliz Ticaret Anlaşması Nedenleri ve Sonuccedilları Erciyes Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bi-limler Fakuumlltesi Dergisi Sayi 16 Sayfa 17-30
EŞİYOK B (2014) Osmanlı İmparatorluğursquonun Duumlnya Ekonomisine Ek-lemlenmesinde Bir Doumlnuumlm Noktası1838 Serbest Ticaret Anlaşması Muumllkiye Dergisi 34 (266) 67-108 Retrieved from httpsdergiparkorgtrenpubmulkiyeissue267573
FREEMAN C ve SOETE L (2003) Yenilik İktisadi (1Basım) Erguumln Tuumlrkcan (Ccedilev) TUumlBİTAK Yayınları Ankara
GOumlCcedilEK FM (1999) Burjuvazinin Yuumlkselişi İmparatorluğun Ccediloumlkuumlşuuml Os-manli Batililaşmasi ve Toplumsal Değişme (1 Baski) Ayraccedil Yayınevi An-kara
GOumlKBUNAR A (2007) Celali Ayaklanmalarının Maliye Tarihi Accedilısından Değerlendirilmesi Youmlnetim ve Ekonomi Celal Bayar Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi 14 (1) 1-24 Retrieved from httpsder-giparkorgtrenpubyonveekissue13686165616
GUumlNEŞ Y (2006) Merkantilizmin Ortaya Ccedilıkışı Elektronik Sosyal Bi-limler Dergisi 5 (15) 1-23 Retrieved from httpsdergiparkorgtrenpubesosderissue612982200
HAFTER D M (1964) Critics of Mercantilism in France 1751-1789 The Industrial Reformers Yayınlanmamış doktora tezi Yale University New Haven
HOBSBAWN EJ (1987) Sanayi ve İmparatorluk YGuumllerman ve A Ersoy (Ccedilev) Dost Yayınları Ankara
İNALCIK H (2000) İmtiyacirczacirct İslam Ansiklopedisi iccedilinde (C22 ss245-252) Tuumlrkiye Diyanet Vakfı İstanbul
JAGIC S (2010) Constantinople 6 avril 1536 Revues plurielles httpwwwrevuespluriellesorg_uploadspdf1211011
KARAKAYALI H ve DİLBER İ (2010) Kuramlarda Buumlyuumlme ve Kalkinma Manisa Emek Matbaacılık ve Yayıncılık 2010
KARPAT H (2002) Osmanli Modernleşmesi (1Baski) A Zorlu Durukan Kaan Durukan (Ccedilev) İmge Kitabevi Ankara
KAZGAN G (1993) İktisadi Duumlşuumlnce veya Politik İktisadın Evrimi İstan-bul Remzi Kitabevi
KAZGAN H (1981) Sanayi Tarihi İTUuml Matbaası İstanbul
KAZGAN H (2005) Osmanlirsquoda Avrupa Finans Kapitali Roma Yayınları Ekonomi Dizisi Ankara
KEYDER Ccedil (2008) Tuumlrkiyersquode Devlet ve Siniflar İletişim Yayınları İs-tanbul
KIRAY E (1995) Osmanlirsquoda Ekonomik Yap ve Diş Borccedillar 2 Baskı İle-tişim Yayınları İstanbul
KOumlYMEN O (2007) Sermaye Biriktiren Osmanli Tuumlrkiye Duumlnya Yordam Kitap İstanbul
KUumlTUumlKOĞLU M (1974) Osmanli-İngiliz İktisadi Muumlnasebetleri I (1580-1838) (1 Baskı) Tuumlrk Kuumlltuumlruumlnuuml Araştırma Enstituumlsuuml Ankara
MAILLET J (1983) 18 Yuumlzyildan Buguumlne İktisadi Olaylarin Evrimi Ccedilevi-ren Ertuğrul Tokdemir Remzi Kitabevi İstanbul
MEMİŞ N (2008) 19 Yuumlzyil Osmanli İmparatorluğursquonda Ekonomik Yapi ve Diş Ticaret Atatuumlrk Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml İktisat Anabi-lim Dalı Yuumlksek Lisans Tezi s59-110 Erzurum
ORTAYLI İ (1990) ldquoTanzimat Devri Basını Uumlzerine Notlarrdquo Cahit Talasrsquoa Armağan Muumllkiyeliler Birliği Yayinlari 9 397-404
OumlNSOY R (1988) Tanzimat Doumlnemi Osmanli Sanayi ve Sanayileşme Politi-kasi (1Baski) Tuumlrkiye İş Bankası Kuumlltuumlr Yayınları Ankara
OumlZVAR E (2003) Osmanli Maliyesinde Malikane Uygulamasi Kitabevi Yayınları İstanbul
PAMİR A (2002) Kapituumllasyon Kavramı ve Osmanlı Devletirsquone Etkileri Ankara Uumlniversitesi Hukuk Fakuumlltesi Dergisi - dergiparkorgtr 79-120
PAMUK Ş (1983) Osmanlı Zanaatlarının Yıkılışı Pamuklu Tekstil Oumlrneği 1826ndash1913 Toplum ve Bilim 23 75-99
PAMUK Ş (1994) Osmanli Ekonomisinde Bağimlilik ve Buumlyuumlme 1820-1913 Tarih Vakfı Yurt Yayınları İstanbul
PAMUK Ş (2009) Osmanlidan Cumhuriyete Kuumlreselleşme İktisat Poli-tikalari ve Buumlyuumlme (Seccedilme Eserleri II) (2 b) Tuumlrkiye İş Bankası Kuumlltuumlr Yayınları İstanbul
PAMUK Ş (2015) Osmanli-Tuumlrkiye İktisadicirc Tarihi 1500-1914 İstanbul İletişim Yayınları
ROBERTS R D (2013) Bir Serbest Ticaret ve Korumacilik Oumlykuumlsuuml Ccedilev Mustafa Acar Ankara Liman Kitapları
TABAKOĞLU A (2016) Osmanli Mali Tarihi Dergah Yayınları İstanbul
TEKELİ İ ve İLKİN S (1999) Osmanli İmparatorluğursquonda Eğitim ve Bil-gi Uumlretim Sisteminin Oluşumu ve Doumlnuumlşuumlmuuml (2 Baskı) Tuumlrk Tarih Kurumu Basımevi Ankara
TEZEL YS (1994) Cumhuriyet Doumlneminin İktisadi Tarihi (3Baski) Tarih Vakfı Yurt Yayınları İstanbul
TİMUR T (1985) ldquoOsmanlı Devleti İngiltere ve Rusya 1838 Ticaret An-laşmasını Doğru Değerlendirdik mirdquo Yapit 10 4-26
WALLERSTEIN I (1979) ldquoThe Ottoman Empire and The Capitalist Wor-ld-Economy Some Questions for Researchrdquo Fernand Braudel Center Re-view 2(3) 389-398
YALCcedilIN E (2015) Şark Meselesi ve Emperyalistlerin Tuumlrk Politikası To-ros Uumlniversitesi İİSBF Sosyal Bilimler Dergisi 2 (4) 0-0 Retrieved from httpsdergiparkorgtrenpubiisbfissue27277287162
YARDIMCI ME OFLAZ E MENECLER O (2020) Tarihsel Suumlreccedilte İl-tizam Sisteminin Sosyoekonomik Etkileri Devlet Erkinin Kişisel Kullanımı
114
Aydın
ldquoMuumlltezimrdquo Duumlzce İktisat Dergisi 1(1) 57-68
YERASIMOS S (1977) Azgelişmişlik Suumlrecinde Tuumlrkiye Bizansrsquotan Tanzi-matrsquoa (3Baskı) Cilt 1 Goumlzlem Yayınları İstanbul
YILDIRIM İ (2001) Ondokuzuncu Yuumlzyıl Osmanlı Ekonomisi Uumlzerine Bir Değerlendirme (1838-1918) Firat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Firat University Jurnal of Social Science Cilt 11 Sayi 2 Sayfa 313-326
115
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021Journal of Awareness Volume Cilt 6 Issue Sayı 2 2021 pp 115-121E-ISSN 2149-6544 httpsjournalsgentrjoa DOI httpsdoiorg1026809joa6303
Received Geliş 09052021 Acccepted Kabul 02072021
Content of this journal is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 International License
Bu derginin iccedileriği Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 Uluslararası Lisansı altında lisanslanmıştır
Corresponding Author Sorumlu Yazar Goumlkhan ArslantuumlrkE-mail gokhan_arslanturkhotmailcom
CitationAtıf ARSLANTUumlRK G amp ŞAMYANLI Z B (2021)ldquoAhlaki olanı duumlşuumlnmeyi duumlşuumlnmekrdquo bilinccedilli farkındalık uumlstbiliş ve ahlaki uumlst biliş arasındaki ilişkilere youmlnelik bir model Journal of Awareness 6(3) 115-121 DOI 1026809joa6303
ldquoAhlaki olanı duumlşuumlnmeyi duumlşuumlnmekrdquo bilinccedilli farkındalık uumlstbiliş ve ahlaki uumlst biliş arasındaki ilişkilere youmlnelik bir modelldquoThinking about thinking on the moral onerdquo a model on the relationships between mindfulness metacognition and moral metacognition
Goumlkhan Arslantuumlrk1 Zeliha Beyza Şamyanlı2
Oumlz
İnsanın ayırt edici youmlnuuml sahip olduğu bilişsel kapasitedir Bu bilişsel kapasitesi ile medeniyetler kurmuş ve ahlaki sistemler geliştirmiştir Farkındalık bu bilişsel oumlzellikler arasında merkezi bir konumdadır Kendisinin ve ccedilevresinin farkında olan insan bu sayede duumlşuumlncelerini bilebilir izleyebilir ve duumlzenleyebilir Bu ccedilalışma bu bilişsel oumlzellikleri ahlaki bağlamda ele almaktadır Bu doğrultuda uumlstbilişin bilinccedilli farkındalık ve ahlaki uumlstbiliş arasındaki aracı roluumlne dair bir model oumlnerilmiştir Araştırmanın katılımcıları ccediloğunluğu uumlniversite oumlğrencisi 220 kişiden oluşmaktadır Araştırmanın anket ve soruları katılımcılara ccedilevrimiccedili olarak ulaştırılmıştır Modelin test edilmesinden elde edilen bulgular bilinccedilli farkındalığın ahlaki uumlstbilişe uumlstbiliş aracılığıyla katkı sağladığına işaret etmektedir Bununla birlikte bilinccedilli farkındalık ile ahlaki uumlstbiliş arasında doğrudan ilişki bulunmamaktadır Bulgular ccedilalışmanın literatuumlre katkısı sınırlılıkları ve gelecekteki ccedilalışmalar iccedilin ccedilıkarımlar ekseninde tartışıldı
Anahtar kelimeler Bilinccedilli farkındalık uumlstbiliş ahlaki uumlstbiliş ahlaki farkındalık
Abstract
The distinguishing feature of human is hisher cognitive capacity With this cognitive capacity people established civilizations and developed moral systems Awareness is central to these cognitive traits People who are aware of themselves and their environment can know monitor and regulate their thoughts This study addresses these cognitive features in a moral context In this direction a model has been proposed regarding the mediating role of metacognition between mindfulness and moral metacognition The participants of the study consist of 220 people most of whom are university students The scales and questions of the research were delivered to the participants online The findings obtained from the testing of the model indicate that mindfulness contributes to moral metacognition with mediation of metacognition However there is no direct relationship between mindfulness and moral metacognition The findings were discussed in terms of the contribution of the study to the literature its limitations and implications for future studies
Keywords Mindfulness metacognition moral metacognition moral awareness
1 Dr Oumlğrt Uumlyesi Selccediluk Uumlniversitesi Psikoloji Boumlluumlmuuml Konya TURKEY e-mail gokhan_arslanturkhotmailcom
2 Selccediluk Uumlniversitesi Aile Danışmanlığı ve Eğitimi Anabilim Dalı Konya TURKEY e-mail beyzasamyanligmailcom
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
116
Arslantuumlrk amp Şamyanlı
1 GİRİŞ
Bedia Akarsu (1975 13) Felsefe Terimleri Soumlzluumlğuumlrsquonde
ahlakı ldquoBelli bir doumlnemde belli insan topluluklarınca
benimsenmiş olan bireylerin birbirleriyle ilişkilerini
duumlzenleyen toumlrel davranış kurallarının yasalarının
ilkelerinin toplamırdquo olarak tanımlar Bu temel dav-
ranış kuralları yasalarının ya da ilkelerinin nasıl te-
mellendirildiği yani ldquoneye goumlrerdquo ve ldquokime goumlrerdquo olu-
şu geniş bir ccedileşitlilik arz etmektedir Uumlzerinde daha
geniş mutabakatların olduğu ahlaki meselelerden
politik kamplaşmalara yol accedilan ahlaki tartışmalara
uzanan bir yelpazede ahlaki olan ve olmayan ayrımı
tartışılabilir Bununla birlikte neyin ahlaki olduğunun
oumltesinde ahlaki olanı neyin belirlediği daha oumlnemli
goumlruumlnmektedir Zira daha geniş bir uzlaşının olduğu
soumlylenebilecek bir başkasına zarar vermeme ya da zor
durumda olan birinin ihtiyacını giderme gibi ahlaki
konuların hangi değişkenler tarafından belirlendiğini
bilmek insanlık iccedilin oumlnemlidir Boumlylelikle ahlak uumlzeri-
ne konuşmakla kalmayıp ahlaki olanın inşası uumlzerine
kafa yormak olanaklı hale gelebilir
Bu noktada bir diğerinin ihtiyacını gidermek ya da bi-
linccedilsizce bir başkasına zarar vermek gibi durumların
merkezinde yer alan oumlnemli bir kavramdan soumlz edi-
lebilir ahlaki farkındalık (moral awareness) Ahlaki
davranışla sonuccedillanan ahlaki karar verme suumlrecinin
ilk adımı ahlaki sorunun farkına varmak yani ahla-
ki farkındalıktır (Butterfield vd 2000 Drumwright
vd 2015) Bireyler bir durumun ahlaki youmlnuumlnuumln
farkında olmadıklarında verdikleri kararlar genelde
ahlaki olmaktan ccedilok bireysel yarar odaklı olmaktadır
(Street vd 2001) Diğerinin iyiliğine youmlnelik olumlu
davranışlarla ilgili alan yazının oumlnemli kavramları
olan toplum yanlısı davranış ya da oumlzgecilik kuram
ve araştırmalarında da farkındalığa oumlzel bir vurgu
goumlze ccedilarpmaktadır Alanın en bilinen yaklaşımların-
dan empati-oumlzgecilik hipotezi empatinin bireyi oumlz-
geci davranışa goumltuumlrduumlğuuml suumlreci diğerinin ihtiyacını
algılamak ile başlatmaktadır (Batson 2011) Schwartz
(1977) da değerlerin ya da iccedilselleştirilmiş normların
bireyleri zor durumda olan birine yardım etmeye sevk
ettiği suumlrecin ilk adımını yardım ihtiyacının farkında
olmak olarak resmetmiştir Yardıma ihtiyacı olan bi-
rini ldquofark edememekrdquo -diğer tuumlm oumlzgeci niyet ve guuml-
duumllere sahip olsanız da- yardım davranışının ortaya
ccedilıkmasını engellemektedir (Darley ve Batson 1973)
Oumlyleyse bu farkındalık suumlrecine yakından goumlz atmak
gerekmektedir
Farkındalık ya da farkında olmak dediğimizde bilinccedil
dikkat bellek gibi bilişsel bir suumlrece işaret ediyoruz ve
bu bilişsel suumlreccedillerin birbirleri ile tamamen bağlantı-
sız olmadığı accedilıktır (bk Goldstein 2013) Bu accedilıdan
farkındalığın diğer bilişsel suumlreccedillerle temas halinde
olduğu oumlzguumln bir deneyim tuumlruuml bilinccedilli farkındalık-
tır (mindfulness) Bilinccedilli farkındalık kişinin kendi iccedil
durumlarına ve ccedilevresine youmlnelik artmış bir farkında
olma durumudur (VandenBos 2015) Şimdiki zamana
ve mevcut bağlama daha duyarlı hale gelmeyi sağla-
yan bu deneyim kişinin ccedilevresindeki yeni şeylere ay-
rım ve ayrıntılara daha guumlccedilluuml bir dikkat youmlneltmesini
sağlayan bir dahil olma suumlrecidir (Langer 2007) Bu
farkındalık ve dikkatin acircna odaklanması ahlaki karar-
larla da ilintilidir Diğer bir deyişle bilinccedilli farkındalık
ahlaki karar verme suumlrecinde de rol oynamaktadır
Buna goumlre daha yuumlksek bilinccedilli farkındalık duumlzeyine
sahip bireyler ahlaki ihlallere daha az meyletmekte-
dirler (Ruedy ve Schweitzer 2010)
Farkındalık ekseninden bilişsel suumlreccedilleri ele aldığı-
mızda ilişkili bir diğer kavram uumlstbiliştir Bir anlamda
ldquobilişler hakkında duumlşuumlnmekrdquo ya da ldquoduumlşuumlnmeyi duuml-
şuumlnmekrdquo olarak tanımlayabileceğimiz (MacLin 2007
564) uumlstbiliş (metacognition) kişinin kendi bilişsel
suumlreccedillerinin farkında olması ve bu suumlreccedilleri youmlnetme
ccedilabasını karşılayan bir kavramdır (VandenBos 2015)
Kişinin kendi duumlşuumlnce suumlreccedilleri ve bilgisi hakkındaki
farkındalığını iccedileren bu kavram sorunları ccediloumlzmede
ve yeni şeyleri anlamada bireye denetim sağlar (Mat-
sumoto 2009) Uumlstbiliş ahlaki karar verme suumlrecinde
karşılaşılan ikilemleri ccediloumlzmede bireylere duumlşuumlnceyi
izleme ve youmlnlendirme şansı sunarak suumlrece anlamlı
katkı yapan bilişsel bir oumlzelliktir (Duruk vd 2020)
Uumlstbilişsel etkinlikler alan bazlı incelenebilir Diğer
bir deyişle ccedileşitli alanlara ilişkin uumlstbilişlerden soumlz
edilebilir (McMahon ve Good 2015) Bu noktada uumlst-
bilişsel suumlreccedillerin oumlzel bir tuumlruuml olarak ahlaki bilgi ve
oumlğrenmelerimize ilişkin uumlstbilişsel faaliyetlerimiz ah-
laki uumlstbiliş olarak tanımlanır ve ahlak ile ilgili soumlzuuml
edilen farkındalık odaklı bilişsel suumlreccedillerin oumlnemli bir
parccedilasıdır (Cheruvalath 2019) Ahlaki uumlstbiliş kişinin
ahlaki muhakemeye eşlik eden bilişsel suumlreccedillerini izle-
mesi duumlşuumlnmesi değiştirmesi ve duumlzenlemesine ola-
nak tanır (McMahon ve Good 2015 Narvaez 2010)
2 MEVCUT CcedilALIŞMA
Uumlstbiliş tanımından esinle ahlakla ilgili bilişsel seyri
farkında olmak duumlşuumlnmek duumlşuumlnmeyi duumlşuumlnmek
ahlaki olanı duumlşuumlnmeyi duumlşuumlnmek ve ahlaki olanın
117
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
farkına varmak şeklinde oumlzetleyebiliriz Bilinccedilli far-
kındalık ve uumlstbilişe karşılık gelen deneyimler dikka-
te alındığında yakından ilişkili kavramlar oldukları
duumlşuumlnuumllmektedir Kişinin kendisine ve ccedilevresine youml-
nelik artmış bir farkındalığın kendi zihinsel suumlreccedilleri
hakkında da duumlşuumlnmeye sevk etmesi muhtemeldir
Buna paralel olarak uumlstbilişin oumlzel bir tuumlruuml olan ah-
laki uumlstbilişin soumlzuuml edilen bu artmış farkındalık ile
hem doğrudan hem de genel uumlst biliş ile ilişkili olması
beklenmektedir Ayrıca her uumlccedil değişkenin de ahla-
ki farkındalık ile ilişkili olması yukarıda soumlzuuml edilen
ilişkiler ağı goumlz oumlnuumlne alındığında yine bu ccedilalışmanın
beklentileri arasındadır
Daha oumlnce de belirtildiği gibi yardım davranışı accedilısın-
dan bir ihtiyacı fark etmek oldukccedila oumlnemli bir aşama-
dır Benzer bir durum diğer ahlaki davranışlar iccedilin de
soumlz konusudur Ahlaki davranış ya da oumlzgeci eylem-
lerin arka planında yer alan algılama farkında olma
muhakeme yargılama ya da karar verme gibi bilişsel
suumlreccedillerin aydınlatılması ahlak psikolojisi yazını accedilı-
sından oldukccedila oumlnemlidir Bu bağlamda ccedilalışmanın
oumlzguumln youmlnuuml soumlz konusu bilişsel suumlreccediller iccedilinde bilinccedil-
li farkındalık uumlstbiliş ve ahlaki farkındalık arasındaki
ilişkilerin accedilıklığa kavuşturulması olacaktır
Ccedilalışmanın soumlzuuml edilen beklentileri ışığında ortaya
ccedilıkan ccedilalışma hipotezlerinden oluşan bir dizi aracılık
modeli Şekil 1rsquode sunulmuştur Şekil uumlzerinde goumlste-
rilen tuumlm ilişkilerin pozitif youmlnde olması beklenmek-
tedir
Şekil 1 Araştırma hipotezlerinden oluşan model
3 YOumlNTEM
31 Katılımcılar
Bu ccedilalışmanın oumlrneklemi yaşları 18 ile 42 arasında de-
ğişen (Ort= 2410 SS= 383) ccediloğunluğu lisans oumlğrencisi
(773) olmak uumlzere farklı eğitim duumlzeylerinden 220
kişiden oluşmaktadır (bk Ccedilizelge 1) Katılımcıların
184rsquouuml kadın (836) 36rsquosı ise (164) erkektir
Ccedilizelge 1 Katılımcıların demografik oumlzellikleri
32 Veri Toplama Araccedilları
Bilinccedilli Farkındalık Oumllccedileği On beş maddeden oluşan
ve 6rsquolı likert tipinde puanlanan (1= ldquohemen hemen her
zamanrdquo 6= ldquoneredeyse hiccedilbir zamanrdquo) Bilinccedilli Farkın-
dalık Oumllccedileğinin (Brown ve Ryan 2003) Tuumlrkccedile uyarla-
ması Ccedilatak (2012) tarafından yapılmıştır Oumllccedilekte ldquoNe
yaptığımın pek farkında olmadan otomatik yaşıyor
gibiyimrdquo ya da ldquoKendimi dikkatimi vermeden bir şey-
ler yaparken bulurumrdquo gibi maddeler yer almaktadır
Tuumlrkccedile uyarlama ccedilalışmasından elde edilen iccedil tutarlı-
lık katsayısı 85 olarak hesaplanmıştır Oumllccedilekten alınan
yuumlksek puanlar daha yuumlksek bilinccedilli farkındalık duumlze-
yine işaret etmektedir
Uumlstbiliş Oumllccedileği Doumlrtluuml likert tipinde derecelendirilen
(1= ldquoKesinlikle katılmıyorumrdquo 4= ldquoKesinlikle katılı-
yorumrdquo) Uumlstbiliş Oumllccedileği (Cartwright-Hatton ve Wells
1997) Tuumlrkccedilersquoye Tosun ve Irak (2008) tarafından uyar-
lanmıştır Oumllccedilek toplam puan ile tek boyutlu olarak
kullanılabilmekle birlikte ldquoolumlu inanccedillarrdquo ldquobilişsel
guumlvenrdquo ldquokontrol edilemezlik ve tehlikerdquo ldquobilişsel
farkındalıkrdquo ve ldquoduumlşuumlnceleri kontrol ihtiyacırdquo olmak
uumlzere beş boyuttan oluşmaktadır Otuz maddelik oumll-
ccedilekten alınan puanlar 30 ile 120 arasında değişmekte
ve yuumlksek puanlar patolojik oumllccediluumlde bir uumlstbiliş faaliye-
tini işaret etmektedir zira oumllccedilek psikopatolojilerdeki
uumlstbilişsel faaliyetleri oumllccedilmeyi amaccedillamaktadır Bu-
nunla birlikte bu ccedilalışmadaki kuramsal temel dikkate
alındığında uumlstbilişin normal işlevleri olan bilişlerin
farkında olmak diğer bir ifadeyle ldquoduumlşuumlnmeyi duumlşuumln-
mekrdquo youmlnuumlnuuml iccedileren genel tanımı esas alınmıştır Bu
nedenle oumllccedileğin tuumlmuuml buumltuumln olarak uygulanmış ancak
analizlerde ldquobilişsel farkındalıkrdquo alt boyutu puanları
kullanılmıştır Bu alt boyutta ldquoBir problem uumlzerinde
duumlşuumlnuumlrken zihnimin nasıl ccedilalıştığının farkındayım-
dırrdquo ya da ldquoDuumlşuumlncelerimi izlerimrdquo gibi maddeler yer
alır Bu alt boyut dikkatin ve duumlşuumlncelerin izlenme-
si duumlşuumlncelerin farkında olmak ile ilgili 5 maddeden
oluşmaktadır Tuumlrkccedile geccedilerlik ve guumlvenilirlik analizle-
3 YOumlNTEM 31 Katılımcılar
Bu ccedilalışmanın oumlrneklemi yaşları 18 ile 42 arasında değişen (Ort= 2410 SS= 383)
ccediloğunluğu lisans oumlğrencisi (773) olmak uumlzere farklı eğitim duumlzeylerinden 220 kişiden
oluşmaktadır (bk Ccedilizelge 1) Katılımcıların 184rsquouuml kadın (836) 36rsquosı ise (164) erkektir
Ccedilizelge 1 Katılımcıların demografik oumlzellikleri
N
Cinsiyet Kadın 184 836
Erkek 36 164
Eğitim Duumlzeyi
İlk Oumlğretim 1 5
Lise 15 68
Lisans 170 773
Yuumlksek Lisans 29 132
Doktora 5 23
32Veri Toplama Araccedilları
Bilinccedilli Farkındalık Oumllccedileği On beş maddeden oluşan ve 6rsquolı likert tipinde puanlanan (1=
ldquohemen hemen her zamanrdquo 6= ldquoneredeyse hiccedilbir zamanrdquo) Bilinccedilli Farkındalık Oumllccedileğinin
(Brown ve Ryan 2003) Tuumlrkccedile uyarlaması Ccedilatak (2012) tarafından yapılmıştır Oumllccedilekte ldquoNe
yaptığımın pek farkında olmadan otomatik yaşıyor gibiyimrdquo ya da ldquoKendimi dikkatimi
vermeden bir şeyler yaparken bulurumrdquo gibi maddeler yer almaktadır Tuumlrkccedile uyarlama
ccedilalışmasından elde edilen iccedil tutarlılık katsayısı 85 olarak hesaplanmıştır Oumllccedilekten alınan
yuumlksek puanlar daha yuumlksek bilinccedilli farkındalık duumlzeyine işaret etmektedir
Uumlstbiliş Oumllccedileği Doumlrtluuml likert tipinde derecelendirilen (1= ldquoKesinlikle katılmıyorumrdquo
4= ldquoKesinlikle katılıyorumrdquo) Uumlstbiliş Oumllccedileği (Cartwright-Hatton ve Wells 1997) Tuumlrkccedilersquoye
Bilinccedilli Farkındalık
Uumlstbiliş Ahlaki Uumlstbiliş
Ahlaki Farkındalık
3 YOumlNTEM 31 Katılımcılar
Bu ccedilalışmanın oumlrneklemi yaşları 18 ile 42 arasında değişen (Ort= 2410 SS= 383)
ccediloğunluğu lisans oumlğrencisi (773) olmak uumlzere farklı eğitim duumlzeylerinden 220 kişiden
oluşmaktadır (bk Ccedilizelge 1) Katılımcıların 184rsquouuml kadın (836) 36rsquosı ise (164) erkektir
Ccedilizelge 1 Katılımcıların demografik oumlzellikleri
N
Cinsiyet Kadın 184 836
Erkek 36 164
Eğitim Duumlzeyi
İlk Oumlğretim 1 5
Lise 15 68
Lisans 170 773
Yuumlksek Lisans 29 132
Doktora 5 23
32Veri Toplama Araccedilları
Bilinccedilli Farkındalık Oumllccedileği On beş maddeden oluşan ve 6rsquolı likert tipinde puanlanan (1=
ldquohemen hemen her zamanrdquo 6= ldquoneredeyse hiccedilbir zamanrdquo) Bilinccedilli Farkındalık Oumllccedileğinin
(Brown ve Ryan 2003) Tuumlrkccedile uyarlaması Ccedilatak (2012) tarafından yapılmıştır Oumllccedilekte ldquoNe
yaptığımın pek farkında olmadan otomatik yaşıyor gibiyimrdquo ya da ldquoKendimi dikkatimi
vermeden bir şeyler yaparken bulurumrdquo gibi maddeler yer almaktadır Tuumlrkccedile uyarlama
ccedilalışmasından elde edilen iccedil tutarlılık katsayısı 85 olarak hesaplanmıştır Oumllccedilekten alınan
yuumlksek puanlar daha yuumlksek bilinccedilli farkındalık duumlzeyine işaret etmektedir
Uumlstbiliş Oumllccedileği Doumlrtluuml likert tipinde derecelendirilen (1= ldquoKesinlikle katılmıyorumrdquo
4= ldquoKesinlikle katılıyorumrdquo) Uumlstbiliş Oumllccedileği (Cartwright-Hatton ve Wells 1997) Tuumlrkccedilersquoye
Bilinccedilli Farkındalık
Uumlstbiliş Ahlaki Uumlstbiliş
Ahlaki Farkındalık
118
Arslantuumlrk amp Şamyanlı
rinde iccedil tutarlılık katsayısı toplam oumllccedilek iccedilin 86 olarak
bildirilmiştir
Ahlaki Uumlstbiliş Oumllccedileği Ahlaki Uumlstbiliş Oumllccedileğirsquonin
(McMahon ve Good 2015) Tuumlrkccedile uyarlaması yapıl-
mış ve ahlaki uumlstbilişi oumllccedilmek amacıyla kullanılan 20
madde ve doumlrt faktoumlrden oluşan geccedilerli ve guumlvenilir
bir oumllccedilek olduğu belirlenmiştir (Ccedilelik ve Sarıccedilam 2018
Soumlnmez vd 2018) Bununla birlikte toplam puanların
tek boyutlu olarak kullanılmasının uygun olduğu bil-
dirilmektedir Oumllccedilek 6rsquolı likert tipinde puanlanmak-
tadır (1= ldquoKesinlikle katılmıyorumrdquo 6= ldquoKesinlikle
katılıyorumrdquo) ve oumllccedilekten alınan yuumlksek puanlar yuumlk-
sek duumlzeyde ahlaki uumlstbilişe işaret etmektedir Buumltuumln
oumllccedilek iccedilin iccedil tutarlılık katsayısı 89 olarak bulunmuştur
ldquoAhlaki bir karara varmadan oumlnce olası birkaccedil eylem
biccedilimini goumlz oumlnuumlne alırımrdquo ya da ldquoAhlaki karar verir-
ken guumlccedilluuml ve zayıf yanlarımı bilirimrdquo gibi ifadeler oumllccedilek
maddelerine oumlrnek olarak verilebilir
Ahlaki Farkındalık Senaryoları Ccedilalışmada katılımcı-
lara ahlaki accedilıdan uygun olan ya da olmayan durum-
lar iccedileren bir hikacircye sunulmuş ve ldquoLuumltfen bu hikacircye-
de ahlaki accedilıdan olumlu ve olumsuz goumlrduumlğuumlnuumlz tuumlm
durumları maddeler halinde listeleyinrdquo youmlnergesi ile
fark ettikleri olumlu ve olumsuz tuumlm ahlaki durum-
ları listelemeleri istenmiştir Hikayedeki olumlu ve
olumsuz maddelerin sayısı ayrı ayrı kullanılabilmek-
le birlikte bu ccedilalışmada bir toplam ahlaki farkındalık
puanı olarak olumlu ve olumsuz durumların toplam
sayısı temel alınmıştır Ahlaki farkındalık senaryosu
EK 1rsquode sunulmuştur
33 Proseduumlr
Bu ccedilalışmanın veri toplama aşamasına geccedililmeden
oumlnce Selccediluk Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Bilimsel
Etik Değerlendirme Kurulundan etik uygunluk ona-
yı alınmıştır Araştırma soruları katılımcılara sosyal
medya platformları ya da anlık mesajlaşma uygula-
maları aracılığıyla dijital ortamda iletilmiştir Katı-
lımcılara anketleri yanıtlamadan oumlnce bilgilendirilmiş
onam formu sunulmuş ve katılım goumlnuumllluumlluumlk esasına
goumlre devam etmiştir
34 Analiz Stratejisi
Ccedilalışma hipotezlerinden oluşan modeli test etmeden
oumlnce tanımlayıcı istatistikler ve değişkenler arasında-
ki korelasyon değerleri IBM SPSS 20 paket program
aracılığıyla analiz edilmiştir Korelasyon değerleri
doğrultusunda sonuccedil değişkeni olarak ahlaki farkın-
dalık değişkeninin ccedilalışma değişkenleri ile korelas-
yon goumlstermemesi (bk Ccedilizelge 3) uumlzerine modelden
ccedilıkarılmıştır Yeni oluşturulan tek aracılı model SPSS
uumlzerinde ccedilalıştırılan Proses Makro eklentisi ile proses
youmlnteminde tanımlanan model 4 ile analiz edilmiştir
(Hayes 2018) Yine korelasyon değerleri doğrultu-
sunda test edilen modelde eğitim duumlzeyi kovaryant
değişken olarak tanımlanmış ve bootstrap değeri 5000
olarak belirlenmiştir
4 SONUCcedilLAR
Araştırmanın hipotezlerini test etmeden oumlnce ccedilarpık-
lık basıklık katsayıları ve histogram grafiklerinin in-
celenmesi neticesinde veri setinin parametrik testlere
uygun olduğu anlaşılmıştır Ccedilalışma değişkenlerine
Araştırma değişkenleri arasındaki korelasyonlara bakıldığında oumlnerilen model
doğrultusunda temel değişkenler arasında anlamlı korelasyonlar goumlruumllmektedir Buna goumlre
bilinccedilli farkındalık uumlst biliş (r=34 plt01) ile ve ahlaki uumlst biliş (r=18 plt01) ile pozitif youmlnluuml
anlamlı ilişki iccedilindedir Uumlstbiliş ve ahlaki uumlstbiliş (r=43 plt01) arasında da pozitif youmlnluuml
anlamlı ilişki goumlzlenmektedir Ayrıca eğitim duumlzeyi ahlaki uumlstbiliş (r=17 plt05) olumsuz
ahlaki farkındalık (r=16 plt05) ve toplam ahlaki farkındalık (r=16 plt05) ile pozitif youmlnde
anlamlı ilişkilidir Tuumlm değişkenler arasındaki korelasyonlar Ccedilizelge 3rsquote sunulmuştur
Ccedilizelge 3 Araştırma değişkenleri arasındaki korelasyonlar
1 2 3 4 5 6 7 8 1 Eğitim 1
2 Yaş 24 1
3 Bilinccedilli Farkındalık
02 09 1
4 Uumlstbiliş -05 -04 34 1
5 Ahlaki Uumlstbiliş 17 12 18 43 1
6 Olumlu ahlaki farkındalık
04 -05 -10 -03 -12 1
7 Olumsuz ahlaki farkındalık
16 04 12 -03 -01 10 1
Değişkenler N Ort SS α Min Mak Potansiyel Min-Mak
Uzam (range)
Ccedilarpıklık (Skew)
Basıklık (Kurtosis)
Eğitim 220 310 55 - 1 5 1-5 4 73 349
Yaş 220 2410 383 - 18 42 - 24 173 580
Bilinccedilli Farkındalık
220 404 76 86 193 560 1-6 367 -24 -38
Uumlstbiliş (bilişsel farkındalık)
220 290 47 64 1 4 1-4 3 -62 165
Ahlaki Uumlstbiliş 220 438 68 91 170 6 1-6 43 -108 278
Olumlu Ahlaki Farkındalık
220 96 84 - 0 5 - 5 104 248
Olumsuz Ahlaki Farkındalık
220 191 145 - 0 9 - 9 125 303
Ahlaki Farkındalık
220 287 174 - 0 14 - 14 162 69
Ccedilizelge 2 Ccedilalışma değişkenlerine ait tanımlayıcı istatistikler
119
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
ilişkin tanımlayıcı istatistikler Ccedilizelge 2rsquode sunulmuş-
tur
Araştırma değişkenleri arasındaki korelasyonlara ba-
kıldığında oumlnerilen model doğrultusunda temel değiş-
kenler arasında anlamlı korelasyonlar goumlruumllmektedir
Buna goumlre bilinccedilli farkındalık uumlst biliş (r=34 plt01)
ile ve ahlaki uumlst biliş (r=18 plt01) ile pozitif youmlnluuml an-
lamlı ilişki iccedilindedir Uumlstbiliş ve ahlaki uumlstbiliş (r=43
plt01) arasında da pozitif youmlnluuml anlamlı ilişki goumlzlen-
mektedir Ayrıca eğitim duumlzeyi ahlaki uumlstbiliş (r=17
plt05) olumsuz ahlaki farkındalık (r=16 plt05) ve
toplam ahlaki farkındalık (r=16 plt05) ile pozitif
youmlnde anlamlı ilişkilidir Tuumlm değişkenler arasındaki
korelasyonlar Ccedilizelge 3rsquote sunulmuştur
Araştırma hipotezlerinden oluşan model Proses youmln-
temi ile analiz edilmiş ve geccedilerli anlamlılık değerleri
elde edilmiştir Buna goumlre uumlstbilişin sonuccedil değişkeni
olduğu modelde (R2= 12 F (2-217) = 1432 plt01)
bilinccedilli farkındalık uumlstbilişi anlamlı olarak yorda-
maktadır (β =34 p lt01) Nihai modelde ise (R2= 22
F (3-216) = 2011 plt01) uumlstbiliş (β = 43 p lt 01) ah-
laki uumlstbilişi anlamlı olarak yordamakta iken bilinccedilli
farkındalık ile ahlaki uumlstbiliş arasında anlamlı ilişki
bulunmamıştır (bk Şekil 2) Analizde eğitim duumlzeyi-
nin ahlaki uumlstbiliş ile anlamlı korelasyonu nedeniyle
kovaryant değişken olduğu belirtilmişti Ahlaki uumlst-
biliş accedilısından eğitim etkisi de anlamlıdır (β = 19 p
lt01)
5 TARTIŞMA
Araştırma hipotezlerinden oluşan model (bk Şekil 1)
korelasyon analizlerinden elde edilen veriler doğrul-
tusunda ahlaki farkındalığın modelden ccedilıkarılmasıyla
bir dizi aracılık ilişkisi oumlnerisinden yalnızca tek aracı
değişkenli bir modele doumlnuumlştuuml Bu model uumlzerinden
yapılan analizlerden elde edilen bulgular aracılık et-
kisini doğrulamaktadır Beklendiği gibi bilinccedilli far-
kındalık uumlstbilişe uumlstbiliş de ahlaki uumlstbilişe pozitif
youmlnde anlamlı olarak katkı sağlamaktadır Bununla
birlikte bilinccedilli farkındalıktan ahlaki uumlstbilişe giden
yolun anlamlı olmaması nedeniyle bu aracılık model-
de oumlnerildiği şekliyle kısmi aracılık değil tam aracı-
lıktır Bununla birlikte Baron ve Kennyrsquonin tam ara-
cılık-kısmi aracılık ayrımını Zhao ve diğerleri (2010)
yeniden sınıflandırmışlardır Bu ccedilalışma bulgularında
doğrulanan model Zhao ve diğerlerinin sınıflandır-
masında sadece dolaylı aracılık (Indirect-only media-
tion) etkisine karşılık gelmektedir
8 Ahlaki farkındalık 16 01 05 -04 -06 56 88 1
p lt 001
p lt 005
Araştırma hipotezlerinden oluşan model Proses youmlntemi ile analiz edilmiş ve geccedilerli
anlamlılık değerleri elde edilmiştir Buna goumlre uumlstbilişin sonuccedil değişkeni olduğu modelde (R2=
12 F (2-217) = 1432 plt01) bilinccedilli farkındalık uumlstbilişi anlamlı olarak yordamaktadır (β =34 p
lt01) Nihai modelde ise (R2= 22 F (3-216) = 2011 plt01) uumlstbiliş (β = 43 p lt 01) ahlaki
uumlstbilişi anlamlı olarak yordamakta iken bilinccedilli farkındalık ile ahlaki uumlstbiliş arasında anlamlı
ilişki bulunmamıştır (bk Şekil 2) Analizde eğitim duumlzeyinin ahlaki uumlstbiliş ile anlamlı
korelasyonu nedeniyle kovaryant değişken olduğu belirtilmişti Ahlaki uumlstbiliş accedilısından eğitim
etkisi de anlamlıdır (β = 19 p lt01)
Şekil 2 Araştırmada test edilen hipotezlerden oluşan model
5 TARTIŞMA
Araştırma hipotezlerinden oluşan model (bk Şekil 1) korelasyon analizlerinden elde
edilen veriler doğrultusunda ahlaki farkındalığın modelden ccedilıkarılmasıyla bir dizi aracılık
ilişkisi oumlnerisinden yalnızca tek aracı değişkenli bir modele doumlnuumlştuuml Bu model uumlzerinden
yapılan analizlerden elde edilen bulgular aracılık etkisini doğrulamaktadır Beklendiği gibi
bilinccedilli farkındalık uumlstbilişe uumlstbiliş de ahlaki uumlstbilişe pozitif youmlnde anlamlı olarak katkı
sağlamaktadır Bununla birlikte bilinccedilli farkındalıktan ahlaki uumlstbilişe giden yolun anlamlı
olmaması nedeniyle bu aracılık modelde oumlnerildiği şekliyle kısmi aracılık değil tam aracılıktır
Bilinccedilli Farkındalık
Uumlstbiliş
Ahlaki Uumlstbiliş
β= 43
β= 03
β= 34
Eğitim
β= 19
8 Ahlaki farkındalık 16 01 05 -04 -06 56 88 1
p lt 001
p lt 005
Araştırma hipotezlerinden oluşan model Proses youmlntemi ile analiz edilmiş ve geccedilerli
anlamlılık değerleri elde edilmiştir Buna goumlre uumlstbilişin sonuccedil değişkeni olduğu modelde (R2=
12 F (2-217) = 1432 plt01) bilinccedilli farkındalık uumlstbilişi anlamlı olarak yordamaktadır (β =34 p
lt01) Nihai modelde ise (R2= 22 F (3-216) = 2011 plt01) uumlstbiliş (β = 43 p lt 01) ahlaki
uumlstbilişi anlamlı olarak yordamakta iken bilinccedilli farkındalık ile ahlaki uumlstbiliş arasında anlamlı
ilişki bulunmamıştır (bk Şekil 2) Analizde eğitim duumlzeyinin ahlaki uumlstbiliş ile anlamlı
korelasyonu nedeniyle kovaryant değişken olduğu belirtilmişti Ahlaki uumlstbiliş accedilısından eğitim
etkisi de anlamlıdır (β = 19 p lt01)
Şekil 2 Araştırmada test edilen hipotezlerden oluşan model
5 TARTIŞMA
Araştırma hipotezlerinden oluşan model (bk Şekil 1) korelasyon analizlerinden elde
edilen veriler doğrultusunda ahlaki farkındalığın modelden ccedilıkarılmasıyla bir dizi aracılık
ilişkisi oumlnerisinden yalnızca tek aracı değişkenli bir modele doumlnuumlştuuml Bu model uumlzerinden
yapılan analizlerden elde edilen bulgular aracılık etkisini doğrulamaktadır Beklendiği gibi
bilinccedilli farkındalık uumlstbilişe uumlstbiliş de ahlaki uumlstbilişe pozitif youmlnde anlamlı olarak katkı
sağlamaktadır Bununla birlikte bilinccedilli farkındalıktan ahlaki uumlstbilişe giden yolun anlamlı
olmaması nedeniyle bu aracılık modelde oumlnerildiği şekliyle kısmi aracılık değil tam aracılıktır
Bilinccedilli Farkındalık
Uumlstbiliş
Ahlaki Uumlstbiliş
β= 43
β= 03
β= 34
Eğitim
β= 19
Araştırma değişkenleri arasındaki korelasyonlara bakıldığında oumlnerilen model
doğrultusunda temel değişkenler arasında anlamlı korelasyonlar goumlruumllmektedir Buna goumlre
bilinccedilli farkındalık uumlst biliş (r=34 plt01) ile ve ahlaki uumlst biliş (r=18 plt01) ile pozitif youmlnluuml
anlamlı ilişki iccedilindedir Uumlstbiliş ve ahlaki uumlstbiliş (r=43 plt01) arasında da pozitif youmlnluuml
anlamlı ilişki goumlzlenmektedir Ayrıca eğitim duumlzeyi ahlaki uumlstbiliş (r=17 plt05) olumsuz
ahlaki farkındalık (r=16 plt05) ve toplam ahlaki farkındalık (r=16 plt05) ile pozitif youmlnde
anlamlı ilişkilidir Tuumlm değişkenler arasındaki korelasyonlar Ccedilizelge 3rsquote sunulmuştur
Ccedilizelge 3 Araştırma değişkenleri arasındaki korelasyonlar
1 2 3 4 5 6 7 8 1 Eğitim 1
2 Yaş 24 1
3 Bilinccedilli Farkındalık
02 09 1
4 Uumlstbiliş -05 -04 34 1
5 Ahlaki Uumlstbiliş 17 12 18 43 1
6 Olumlu ahlaki farkındalık
04 -05 -10 -03 -12 1
7 Olumsuz ahlaki farkındalık
16 04 12 -03 -01 10 1
Değişkenler N Ort SS α Min Mak Potansiyel Min-Mak
Uzam (range)
Ccedilarpıklık (Skew)
Basıklık (Kurtosis)
Eğitim 220 310 55 - 1 5 1-5 4 73 349
Yaş 220 2410 383 - 18 42 - 24 173 580
Bilinccedilli Farkındalık
220 404 76 86 193 560 1-6 367 -24 -38
Uumlstbiliş (bilişsel farkındalık)
220 290 47 64 1 4 1-4 3 -62 165
Ahlaki Uumlstbiliş 220 438 68 91 170 6 1-6 43 -108 278
Olumlu Ahlaki Farkındalık
220 96 84 - 0 5 - 5 104 248
Olumsuz Ahlaki Farkındalık
220 191 145 - 0 9 - 9 125 303
Ahlaki Farkındalık
220 287 174 - 0 14 - 14 162 69
Ccedilizelge 3 Araştırma değişkenleri arasındaki korelasyonlar
Şekil 2 Araştırmada test edilen hipotezlerden oluşan model
120
Arslantuumlrk amp Şamyanlı
Bulguları değerlendirmeden oumlnce araştırma mode-
lindeki değişikliğin temel nedeni olan ahlaki farkın-
dalık değişkeninin analiz dışı kalmasını yorumlamak
gereklidir Olası nedenlerden biri oumllccediluumlmler arasındaki
nitelik farkı olabilir zira diğer değişkenler oumlz bildiri-
me dayalı oumllccedilme araccedillarından elde edilen verileri yan-
sıtmaktayken ahlaki farkındalık bir tuumlr performans
testidir Diğer değişkenlerden farklı olarak ahlaki bir
senaryodaki olası ahlaki durumların farkına varmala-
rı beklenmiştir Ahlaki uumlstbiliş ve ahlaki farkındalık
tanımları gereği oldukccedila yakın kavramlar olmasına
karşın ilişkili bulunmaması oumllccediluumlmler arası bu farklı-
lıktan kaynaklanmış olabilir Zira ahlak ccedilalışmaların-
da oumlz bildirime dayalı verilerle dolaylı oumllccediluumlmlerin her
zaman oumlrtuumlşmediği ccedilalışmalar goumlzlenmektedir (bk
Arslantuumlrk ve Harput 2020 Saroglou vd 2005)
Tuumlm bunların yanında nihai modele bakıldığında
bilişsel farkındalık ahlaki uumlstbiliş ile genel uumlstbiliş ara-
cılığıyla ilişkili goumlruumlnmektedir Bu bulgu soumlz konusu
hipotezin ccedilıkış noktası olarak bireylerin kendi suumlreccedil-
lerine ccedilevresinde olup bitenlere anlık değişimlere
odaklanma ldquoşimdirdquo ve ldquoburadardquo olanı takip edebil-
me yakalayabilme oumlzelliğinin aynı zamanda kendi
zihnine de odaklanabilmeyi sağladığını akla getir-
mektedir Bu varsayıma goumlre kendi zihninin aklından
geccedilenlerin farkında olan insan ahlaki duumlşuumlncelerinin
ahlaki karar verme suumlreccedillerinin ahlaki konulara ne
oumllccediluumlde dikkat verebildiğinin de farkına varmaktadır
Bu bulgu ilgili yazına da oumlnemli bir katkı sunmak-
tadır zira ahlaki bilişsel suumlreccediller arasındaki ilişkilere
youmlnelik ccedilalışmaların sayısı azdır Oumlrneğin bu ccedilalışma-
da desteklenen model Ruedy ve Schweitzerrsquoın (2010)
bulgularını bir adım oumlteye taşımaktadır Buna goumlre
araştırmacılar bilinccedilli farkındalığın ahlaki kararlarla
ilişkisini ortaya koymuşlardı Bu ccedilalışmanın bulguları
ile birlikte değerlendirildiğinde bilinccedilli farkındalığın
ahlaki akıl yuumlruumltme suumlreccedillerinde hangi bilişsel meka-
nizmalarla temas halinde olduğuna ilişkin zihnimizde
bir resim canlanabilir
Tuumlm bunların oumltesinde bu ccedilalışmanın bazı sınırlılıkla-
rını goumlz oumlnuumlnde bulundurmak gerekir Oumlncelikle bu
ccedilalışma Koronaviruumls salgını esnasında yuumlruumltuumllduumlğuumln-
den veri toplama işlemi dijital ortamda gerccedilekleşmiş-
tir Oumlzellikle ahlaki farkındalık senaryosuna verilen
yanıt sayısı kacircğıt kalem testi bilgisayar ya da akıllı
telefon uumlzerinden yanıtlamaya goumlre farklılaşabilir
Ayrıca ccedilalışma oumlrnekleminin ağırlıklı olarak kadın ka-
tılımcılardan oluşması cinsiyet karşılaştırmasına im-
kacircn tanımamıştır Gelecekteki ccedilalışmalarda deneysel
manipuumllasyonlar ve performans oumllccediluumlmuuml gibi dolaylı
oumllccediluumlmlerin bir arada kullanıldığı daha geniş kapsamlı
araştırmalarla bu ccedilalışmanın bulguları bir adım oumlteye
taşınabilir
KAYNAKCcedilAAKARSU B (1975) Felsefe terimleri soumlzluumlğuuml Tuumlrk Dil Kurumu Yayınları
ARSLANTUumlRK G amp HARPUT D (2020 ccedilevrimiccedili goumlruumlnuumlm) Prosocia-lity religiosity and values in adolescence comparing the impact of religious and general schooling in Turkey Journal of Beliefs amp Values 1-15 httpsdoiorg1010801361767220201848150
BATSON D (2011) Altruism in Humans Oxford University Press
BROWN K W amp RYAN R M (2003) The benefits of being present min-dfulness and its role in psychological well-being Journal of Personality and Social Psychology 84 822ndash848
BUTTERFİELD K D TREVİNtildeO L K amp WEAVER G R (2000) Moral awareness in business organizations Influences of issue related and social context factors Human Relations 53(7) 981ndash1018
CARTWRİGHT-HATTON S amp WELLS A (1997) Beliefs about worry and intrusions The Meta-Cognitions Questionnaire and its correlates Jour-nal of Anxiety Disorders 11(3) 279-296
CHERUVALATH R (2019) Does studying lsquoethicsrsquo improve engineering studentsrsquo meta moral cognitive skills Sci Eng Ethics 25 583ndash596 httpsdoiorg101007s11948-017-0009-x
CcedilATAK P D (2012) The Turkish version of mindful attention awareness scale Preliminary findings Mindfulness 31ndash9
CcedilELİK İ amp SARICcedilAM H (2018 Mart) Ahlaki Uumlstbiliş Oumllccedileği Tuumlrkccedile-ye Uyarlama Geccedilerlik ve Guumlvenirlik Ccedilalışması İKSAD 1 Uluslararasi Sosyal Bilimler Kongresi Mardin Tuumlrkiye httpsdoiorg1013140RG221906885126
DARLEY J M amp BATSON C D (1973) ldquo From Jerusalem to Jerichordquo A study of situational and dispositional variables in helping behavior Journal of Personality and Social Psychology 27(1) 100-108
DRUMWRIGHT M PRENTICE R VE BİASUCCI C (2015) Behavioral Ethics and teaching ethical decision making Journal of Innovative Educati-on 13(3) 431-458
DURUK Uuml FIRAT E amp AKGUumlN A (2020) Turkish Moral Metacogniti-on Scale (TMMS) The study of adaptation validation and reliability Inter-national Online Journal of Educational Sciences 12 (3) 153-163
GOLDSTEIN E B (2013) Bilişsel psikoloji (ccedilev O Guumlnduumlz) Kaknuumls Yayınları
HAYES A F (2018) Introduction to mediation moderation and conditi-onal process analysis A regression-based approach (2nd edition) The Gu-ilford Press
LANGER E (2007) ldquoMindfulness and mindlessnessrdquo R F Baumeister ve K D Vohs (Ed) Encyclopedia of Social Psychology iccedilinde (s 572-574) SAGE Publications
MACLIN O H (2007) ldquoMetacognitionrdquo R F Baumeister ve K D Vohs (Ed) Encyclopedia of Social Psychology iccedilinde (s 564-566) SAGE Pub-lications
MATSUMOTO D (2009) The cambridge dictionary of psychology Camb-ridge University Press
MCMAHON J M amp GOOD D J (2015) The Moral Metacognition Scale Development and validation Ethics amp Behavior 26(5) 357-394 Doi1010801050842220151028548
NARVAEZ D (2010) Moral Complexity Perspectives on Psychological
121
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
Science 5(2) 163ndash181 httpsdoiorg1011771745691610362351
RUEDY N E amp SCHWEITZER M E (2010) In the moment The effect of mindfulness on ethical decision making Journal of Business Ethics 95(1) 73-87
SAROGLOU V PICHON I TROMPETTE L Verschueren M amp Der-nelle R (2005) Prosocial behavior and religion new evidence based on projective measures and peer ratings Journal for the Scientific Study of Religion 44(3) 323-348 httpsdoiorg101111j1468-5906200500289x
SCHWARTZ S H (1977) Normative influences on altruism L Berkowitz (Ed) Advances in Experimental Social Psychology iccedilinde (s 221-278) Academic Press
SOumlNMEZ S SARICcedilAM H amp CcedilELİK İ (2018 Mart) Ahlaki uumlstbiliş makyavelist kişilik ve maneviyat arasındaki ilişki Uluslararasi Bilim ve Eği-tim Kongresi 23-25 Mart Afyon Tuumlrkiye
STREET M D DOUGLAS S C GEİGER S W amp MARTİNKO M J (2001) The impact of cognitive expenditure on the ethical decision-ma-king process The cognitive elaboration model Organizational Behavior and Human Decision Processes 86(2) 256ndash277 httpsdoiorg101006obhd20012957
TOSUN A amp IRAK M (2008) Uumlstbiliş oumllccedileği-30rsquoun Tuumlrkccedile uyarlaması geccedilerliği guumlvenirliği kaygı ve obsesif-kompuumllsif belirtilerle ilişkisi Tuumlrk Psikiyatri Dergisi 19(1) 67-80
VANDENBOS G R (2015) APA dictionary of psychology American Psy-chological Association
ZHAO X LYNCH JR J G amp CHEN Q (2010) Reconsidering Baron and Kenny Myths and truths about mediation analysis Journal of Consumer Research 37(2) 197-206
EK 1 Ahlaki Farkındalık Senaryosu
Bay A bir guumln ofise her zamankinden erken gel-
mişti Mesai henuumlz başlamadığı iccedilin kimse yoktu
O sırada muumlduumlruumln odasında bir hareket fark etti
Hızla odaya doğru gidip kapıyı accediltığında iş ar-
kadaşını kasayı kurcalarken yakaladı Oumlfkeli bir
sesle ona bunu neden yaptığını sordu Arkadaşı
ccedilocuğunun hasta olduğunu tedavi iccedilin paraya
ihtiyaccedil duyduğunu soumlyledi Muumlduumlre durumu arz
ettiğinde uumlzguumln olduğunu ama yardımcı olamaya-
cağını ifade ettiğini anlattı Bay A bunun uumlzerine
arkadaşına onu goumlrduumlğuumlnuuml kimseye anlatmayaca-
ğını ama bunu yapmasına da izin vermeyeceğini
soumlyledi Arkadaşı ccedilaresizce odadan ccedilıktı Muumlduumlr
odaya geldiğinde odadaki karışıklığı fark edip du-
rumu Bay Arsquoya sordu Bay A ise odayı temizleyen
temizlik goumlrevlisinin o guumln biraz oumlzensiz ccedilalışmış
olabileceğini bunun dışında bir durum olmadığını
soumlyleyerek arkadaşını ele vermedi
Luumltfen bu hikacircyede ahlaki accedilıdan olumlu ve olum-suz goumlrduumlğuumlnuumlz tuumlm durumları maddeler halinde listeleyin
122
ldquoThi
s page is left blank for typesettingrdquo
Bu sayfa dizgiden dolayı boş bırakılm
ıstır
123
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021Journal of Awareness Volume Cilt 6 Issue Sayı 3 2021 pp 123-131E-ISSN 2149-6544 httpsjournalsgentrjoa DOI httpsdoiorg1026809joa6304
Received Geliş 04062021 Acccepted Kabul 08072021
Content of this journal is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 International License
Bu derginin iccedileriği Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 Uluslararası Lisansı altında lisanslanmıştır
Corresponding Author Sorumlu Yazar Goumlzde OumlzsezerE-mail gozsezercomuedutr
CitationAtıf OumlZSEZER G amp ATACcedil M (2021) Sanal gerccedileklik uygulamalarıyla mindfulness temelli stres azaltma programının hemşirelikte kullanımı Journal of Awareness 6(3) 123-131 DOI 1026809joa6304
Sanal gerccedileklik uygulamalarıyla mindfulness temelli stres azaltma programının hemşirelikte kullanımı
Use of mindfulness applications with virtual reality applications in nursing
Goumlzde Oumlzsezer1 Merve Ataccedil2
Oumlz
Sanal gerccedileklik (VR) son zamanlarda farkındalığı desteklemek iccedilin bir araccedil olarak kullanılmaya başlanmıştır Alan yazın incelendiğinde farkındalık pratiklerinin sanal gerccedileklik uygulamaları olarak hemşirelik uygulamalarına aktarılmasına youmlnelik yapılan ulusal ve uluslararası ccedilalışmalara rastlanmamıştır VR teknolojileri dikkat becerilerinin deneyimlenebileceği suumlruumlkleyici ilgi ccedilekici ve kontrolluuml goumlrsel ve işitsel bir sanal alan sağlanarak ccedilevresel dikkat dağınıklığı ile ilgili zorlukları yararlı bir şekilde ele almaktadır VR uygulamalarıyla mindfulness temelli stres azaltma programının stres ve kaygının azaltılmasında dikkati tekrar kazanmada ileriye doumlnuumlk belleğin arttırılmasında anksiyete ve korkunun azaltılmasında travma sonrası stres bozukluğu yeme bozukluğu ve ağrı tedavisinde kullanıldığı bildirilmektedir VR teknolojileri ruh sağlığı muumldahalelerini geniş halk kitleleri iccedilin daha erişilebilir hale getirmiştir Hemşirelik alanında VR mindfulness yeni bir araştırma alanıdır Bu nedenle VR ve diğer dijital uygulamalarda farkındalık ile ilgili suumlreccedilleri anlamak iccedilin bu konu hakkında daha ccedilok araştırmaya ihtiyaccedil olduğu goumlruumllmektedir Derlemenin amacı mindfulness stres azaltma programlarının VR ile hemşirelik uygulamaları arasındaki ilişkinin ele alınmasıdır
Anahtar kelimeler hemşirelik farkındalık mindfulness sanal gerccedileklik
Abstract
Virtual reality (VR) has recently been used as a tool to support awareness When the literature is examined no national or international studies have been found to transfer awareness practices to nursing practices as virtual reality applications VR technologies beneficially address the challenges of environmental distraction by providing an immersive engaging and controlled visual and auditory virtual space where attention skills can be experienced It has been reported that the mindfulness-based stress reduction program with VR applications is used to reduce stress and anxiety regain attention
1 Arş Goumlr Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Sağlık Bilimleri Fakuumlltesi Hemşirelik Boumlluumlmuuml Ccedilanakkale TUumlRKİYE e-mail gozsezercomuedutr
2 Oumlğr Goumlr Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Sağlık Uygulama ve Araştırma Hastanesi Ccedilanakkale TUumlRKİYE e-mail merveatachotmailcomtr
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
Bu ccedilalışma 15-17 Kasım 2020 tarihinde gerccedilekleştirilen 2 International Conference on Virtual Realityrsquode soumlzel bildiri olarak sunulmuştur
124
Oumlzsezer amp Ataccedil
1 GİRİŞ
Farkındalık ldquoşu anda zihni yargılamadan ve anda ka-
larak bilinccedilli olarak odaklanma eylemirdquo olarak tanım-
lanmıştır (Linehan 2015) Farkındalık meditasyonunu
temel alan muumldahaleler 1979 yılında ilk kez Jon Ka-
bat-Zinn ve arkadaşları tarafından geliştirilmiştir Min-
dfulness ise bilinccedilli farkındalık anlamına gelmektedir
Mindfulness kişinin şu andaki deneyimlerine merak
accedilıklık ve kabulle kendi kendini kabul etmesini ifade
etmektedir (Bishop 2004) Mindfulness bilinccedilli bir ccedilaba
gerektirmektedir Oumlzellikle otokontroluuml yuumlksek olan
bireylerde kolaylıkla suumlrduumlruumllebilmektedir (Lutz vd
2008 Lymeus vd 2017 Lindsay ve Creswell 2017)
Anderson ve arkadaşları (2019) mindfulness uygula-
ması sırasında ortaya ccedilıkabilecek bir dizi deneyimsel
zorluğu belirtmiştir Bunlar bilişsel ccedilaba ve hayal kı-
rıklığı gibi duygusal talepleri fiziksel ccedilevrenin (oumlrne-
ğin guumlruumlltuumlluuml ortamlar ve insanlar) getirdiği goumlrev
talepleri can sıkıntısı uumlzuumlcuuml duumlşuumlnceler ve duygular
gibi olumsuz duygusal veya psikolojik sonuccedillardır Bu
zorlukların olasılığını veya etkisini azaltmak iccedilin min-
dfulness uygulamasını uyarlamak mindfulness temelli
muumldahalelerin başarısını artırmak iccedilin oumlnemli bir hu-
sustur Mindfulness temelli stres azaltma programı da
(MBSR) bilinccedilli farkındalık yaklaşımına dayanmakta-
dır (Kabat-Zinn 2011) MBSR ccediloğunlukla kronik ağrı
şikacircyeti yaşayan hastalar uumlzerinde stresi azaltmanın
bir yolu olarak ortaya ccedilıkan bir yaklaşımdır (Segal vd
2002a)
Farkındalık uygulamaları bireylerin deneyimlerine youml-
nelik otomatik duumlşuumlncelerine ve uyumsuz duygu du-
rum youmlnelimlerinin duumlzenlenmesinde pozitif etkilere
sahiptir MBSR gibi farkındalık uygulamaları kişilerin
olumsuz stres ağrı ve zihin rahatsızlıkları deneyimle-
riyle muumlcadele etmelerine yardımcı olmak iccedilin son yıl-
larda kullanılmaktadır (Choo ve May 2014) MBSR bu
youmlnuumlyle de ruh sağlığı accedilısından yararlı goumlruumllmektedir
(Kabat-Zinn 1990 Aldao vd 2010 Blanck vd 2018)
Son yıllarda farkındalık pratiğini desteklemek iccedilin
dijital teknolojinin kullanımı oumlne ccedilıkmaktadır (Little
2016 Navarro-Haro vd 2017) Oumlrneğin web tabanlı
muumldahalelerin farkındalık becerilerini geliştirmek iccedilin
tasarlanmaya başlanması (Wahbeh ve Oken 2016 Se-
villa-Llewellyn-Jones vd 2018) ve farkındalığı des-
tekleyen akıllı telefon uygulamaları bu konuda dikkat
ccedileken gelişmelerdir (Little 2016 Roquet ve Sas 2018
Collins vd 2019)
MBSR (Kabat-Zinn 1982) gibi farkındalığa dayalı muuml-
dahaleler genel nuumlfus tarafından ldquowellnessrdquo prog-
ramları aracılığıyla hasta olmayanların sağlığını artır-
mak iccedilin kullanılmaktadır (Montero-Marin vd 2016)
Hasta olmayan popuumllasyonlarda yapılan araştırmalar
farkındalık uygulamasının depresif semptomları ve
ruminasyonu (Chambers vd 2008) azaltmanın yanı
sıra klinik olmayan popuumllasyonlarda pozitif duyguyu
artırmaya (Erisman ve Roemer 2010 Jha vd 2010)
yardımcı olduğunu goumlstermektedir Farkındalık uygu-
laması aynı zamanda bireyin sağlığına youmlnelik birccedilok
olumlu etki barındırmaktadır Bunlardan bazıları bire-
yin bağışıklığını (Grossman vd 2004) ve refah seviye-
sini yuumlkseltmesi (Linehan 2015 Campos vd 2016) ve
dikkatte artış sağlamasıdır (Chambers vd 2010)
Farkındalığa dayalı geliştirilen yaklaşımlar kendi iccedile-
risinde farklılıklar goumlstermektedir Muumldahalelerdeki
bu farklılıkların farkındalığın tanımında var olan kav-
ramların ccedileşitliliğine neden olduğu ileri suumlruumllmektedir
(Khoury vd 2013) Farkındalık kavramındaki ccedileşit-
lilikler amaca youmlnelik dikkat geliştirme (Kabat-Zinn
1990) iccedil deneyimden kendinden uzaklaşma (Segal vd
2002b) kişinin accedilıklık ve merak farkındalığıyla her bir
nesneye bağlanma ccedilabası (Bishop 2004) ve gerccedilekliğin
ondan kaccedilınma ondan kaccedilma ya da değiştirme giri-
şimleri olmaksızın kabul edilmesi (Hayes vd 1999)
olarak farklılıklar goumlstermektedir Farkındalık kavra-
increase anxiety and fear and treat post-traumatic stress disorder eating disorder and pain VR technologies have made mental health interventions more accessible to the wider public VR mindfulness is a new research area in the field of nursing Therefore it seems that more research is needed on this topic to understand the processes related to awareness in VR and other digital applications The purpose of this review is to examine the relationship between VR of mindfulness stress reduction programs and nursing practices
Keywords nursing awareness mindfulness virtual reality
125
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
mının aynı zamanda oumlz-şefkat kavramı ile de yakından
ilişkili olduğunu belirtmektedir (Baer vd 2008 Birnie
vd 2010) Neff (2003) farkındalığın kendine şefkat iccedilin
bir oumln koşul olduğunu ileri suumlrerken Kuyken ve diğer-
leri (2010) farkındalığa dayalı muumldahalelerin başarısı-
nın ccediloğunun oumlz-şefkatin geliştirilmesine bağlı olduğu-
nu ileri suumlrmektedir
Sanal gerccedileklik (VR) son zamanlarda farkındalığı des-
teklemek iccedilin bir araccedil olarak kullanılmaya başlanmıştır
(Damen ve van der Spek 2018 Bruggeman ve Wurster
2018) VR teknolojileri dikkat becerilerinin deneyim-
lenebileceği suumlruumlkleyici ilgi ccedilekici ve kontrolluuml (oumln-
goumlruumllebilir) goumlrsel ve işitsel bir sanal alan sağlanarak
ccedilevresel dikkat dağınıklığı ile ilgili zorlukları yararlı
bir şekilde ele alabilir ve dikkati gerccedilek olandan uzak-
laştırabilir (Cikajlo vd 2017 Navarro-Haro vd 2017
Chandrasiri vd 2019) VR kullanıcıya etkileşimli
goumlrsel-işitsel 360 derece sanal ortamı (VE) yansıtan bir
ekrana sahip bir başlığın kullanılması anlamına gelir
(Steuer 1992 Slater 1999) VRrsquoler diğer ortamlar (oumlrne-
ğin bir bilgisayar ekranı) aracılığıyla sunulabilmesine
rağmen VR sistemleri birden fazla duyuyu uyarmaya
yardımcı olan ve bir duyu oluşturabilen daha buumlyuumlk
bir kapsama alanına sahiptir (Witmer ve Singer 1998
Diemer 2015) Varlık kullanıcının bilgisayar tarafın-
dan uumlretilmiş olmasına rağmen ortam gerccedilekmiş gibi
davrandığı bir ldquogerccedileklik yanılsamasınardquo katkıda bu-
lunur (Slater 2003 Slater 2014) Ccedilalışmalar MBSR
programına katılmanın sağlık ccedilalışanlarının stresini
ve tuumlkenmişliğini azaltmak gibi hasta olmayanlar iccedilin
faydalar sağladığını goumlstermektedir (Irving vd 2009
Montero-Marin vd 2015 Kabat-Zinn vd 2016) Far-
kındalığın benzer faydaları farklı kuumlltuumlrlerde de bulun-
muştur (Kabat-Zinn vd 2016)
Farkındalık pratiğinin dijital olarak kullanımına baş-
lanması hem hasta bakımı hem de hemşirelerin iş yuuml-
kuumlne olumlu katkısı olacağı duumlşuumlnuumllmektedir Alan
yazın incelendiğinde farkındalık pratiklerinin VR uy-
gulamaları olarak hemşirelik uygulamalarına aktarıl-
masına youmlnelik yapılan ulusal ve uluslararası ccedilalışma-
lara rastlanmamıştır Bu bağlamda derlemenin amacı
mindfulness stres azaltma programlarının sanal ger-
ccedileklik ile hemşirelik uygulamaları arasındaki ilişinin
ele alınmasıdır
2 SANAL GERCcedilEKLİK UYGULAMALARIYLA MİNDFULNESS TEMELLİ STRES AZALTMA PROGRAMININ KULLANIM ALANLARI
VR sistemleri ve bunların uygulamaları farkındalığa
neden olmaya ve insanların farkındalık becerilerini
artırmaya yardımcı olmaktadır Bununla birlikte bu
sistemlerin daha iyi bir refah sağladığını goumlsteren ccedila-
lışmalar da vardır (Gromala vd 2011 Shaw vd 2011
Choo ve May 2014 Crescentini vd 2016 Kosunen
vd 2016 Cikajlo vd 2017 Asati ve Miyachi 2019 Na-
varro-Haro vd 2019 Chandasiri vd 2019 Seabrook
vd 2020 Girardeau vd 2020) Oumlrneğin VR sistemi
kullanarak kronik ağrı hastalarında farkındalığı artır-
manın kronik ağrıyı azaltmada etkili olduğu bulun-
muştur (Gromala vd 2011)
Farkındalık uygulamaları bireylerin stresinin azaltma-
da etkili olduğu yapılan ccedilalışmalarda goumlruumllmektedir
VR ile farkındalığın araştırıldığı Shaw ve diğerlerinin
(2011) yapmış olduğu bir ccedilalışmada katılımcıların stres-
lerini azaltmada yardımcı olacak eğitim iccedilin suumlruumlkleyi-
ci bir sanal ortam olan Meditasyon Odası tasarlamıştır
Uyarılmayı izlemek iccedilin biofeedback sensoumlrleri be-
nimsenmiş ve bu veriler de VErsquonin goumlrsel varlıklarını
etkilemiştir Sonuccedil olarak katılımcılar VErsquonin suumlrekli
değişen goumlrsel geribildirimini goumlzlemlerken kontrol
grubunda tek başına biofeedbackden daha etkili olan
stres seviyelerini başarıyla youmlnetmiştir (Shaw vd
2011)
Choo ve May (2014) farkındalık meditasyonu sırasında
dikkatlerini dağıtmaya ccedilalışmadan zaman iccedilinde kul-
lanıcının ilgisini korumak amacıyla bir VR uygulaması
tasarlamıştır Katılımcıları dikkatli bir şekilde medi-
tasyon yaptığı iccedilin oumlduumlllendirmek iccedilin lsquoSerenityrsquo adlı
bir puan sistemi kullanılmaktadır Katılımcılar topla-
dıkları lsquoSerenityrsquo ile meditasyon seansı bittikten sonra
oumlduumlllendirilmektedir Kazanılan lsquoSerenityrsquo miktarı ka-
tılımcı ne kadar koumltuuml veya muumlkemmel performans ser-
gilediğine bakılmaksızın tamamlanan her dikkatli ders
iccedilin statik bir miktardır Oumlnlem olarak iccedileriklere kilit
konmuştur Boumlluumlmler tamamlandıkccedila sırasıyla kilit
accedilılmaktadır lsquoSerenityrsquo oumlduumll sistemine entegre edilmiş-
tir Farklı meditasyon derslerine sahip yeni farkındalık
sahneleri oumlnceden belirlenmiş miktarlarda lsquoSerenityrsquo
ile accedilılmaktadır Bu nedenle bir kullanıcı yazılımda
ne kadar ccedilok farkındalık meditasyonu gerccedilekleştirirse
daha fazla farkındalık konumu elde etmeye o kadar
126
Oumlzsezer amp Ataccedil
yaklaşmaktadır Zamanla yeni farkındalık derslerinin
kilidini accedilmak yeni kullanıcıların başlangıccedilta ccedilok faz-
la seccedilenek arasında kalmasını engellemektedir Ayrıca
zamanla oumlduumll olarak yeni derslerin kilidi accedilılmaktadır
Her dikkatli oturum sırasında katılımcıların duygusal
ilerlemesi Emotiv EEG başlığı ile takip edilmektedir
Gerccedilek zamanlı olarak soyutlanmış goumlrsel geri bildi-
rim sağlamaktadır Katılımcı gevşedikccedile ve nefes alıp
vermesi yavaşladıkccedila iccedilsel hislerine odaklanmaya baş-
ladığında Emotiv EEG meditasyon puanlarını (sayısal
olarak 0 ile 1 arasında temsil edilir burada 1 olası en
yuumlksek puandır) ve katılımcıların sakinliğini ve diğer
duygusal durumlarını takip edebilmektedir (Choo ve
May 2014)
Ayrıca mobil uygulama olan Hiatus Sistemi (VR stres
azaltma mobil uygulaması gerccedilek zamanlı biofeedback
kullanarak MBSR iccedilin bir oumlğretim aracı goumlrevi goumlrmek-
tedir Uygulama hem tedavi sırasında hem de sonra-
sında hastaların stresini azaltmak iccedilin tasarlanmıştır
Hiatus Sistemi kullanıcıya yaklaşık 20 dakikalık se-
anslarla MBSR meditasyonunu uygulamaya başlarken
doğru nefes alma youmlntemini oumlğretmektedir Deneyim
sırasında kullanıcı uccedilmak istediği youmlne bakarak buumlyuumlk
bir ağacın etrafında yavaşccedila uccedilabilmektedir Kullanıcı-
lar nefesini verdiklerinde basınccedil sensoumlruuml aracılığıyla
iletilen veriler sayesinde sanal duumlnyada sırtında hafif
bir ruumlzgar hissetmekte ve hızlarını geccedilici olarak artır-
maktadır (Bruggeman ve Wurster 2018) Crescentini
ve diğerleri (2016) tarafından yapılan araştırmada katı-
lımcılardan 8 haftalık bir farkındalık meditasyon kursu
tamamlandıktan sonra stres ccedilağrıştıran VR senaryola-
rını goumlzlemlemeleri istendikten sonra durum farkın-
dalığında bir artış ve stres tepkisinde azalma olduğu
belirtilmiştir (Crescentini vd 2016)
Cikajlo ve diğerlerinin (2017) VR mindfulness uygu-
lamasının stres ve kaygı azaltma terapisi etkinliğine
etkisinin araştırıldığı ccedilalışmasında (n=8) mindfulness
eğitmeni ve 3D VR kulaklıkları olan katılımcılar iccedilin bir
Web arayuumlzuumlnden oluşan bulut tabanlı bir sistem geliş-
tirilmiştir Mindfulness eğitmeni kulaklık kullanarak
katılımcılar ile Web arayuumlzuuml uumlzerinden iletişim kur-
maktadır Web uygulaması ile sanal odalarda 360 de-
recelik videolar ve gerccedilek etkileşimlerle veya bağımsız
meditasyonlarla grup oturumları gerccedilekleştirilmiştir
Mindfulness programı geliştirilmiş sanal ortamlar iccedilin
oumlzel olarak 8 haftalık MBSR kursu olarak tasarlanmış-
tır Katılımcıların ccedilalışma sırasında daha yuumlksek yaşam
doyumu seviyesine ulaştığı ifade edilmiştir Ayrıca VR
mindfulness uygulamalarını kullanımı kolay ve kul-
lanıcı dostu olduğu ve ccedileşitli gruplar iccedilin uzaktan far-
kındalık eğitimi iccedilin kullanışlı olduğu vurgulanmıştır
(Cikajlo vd 2017)
Seabrook ve diğerlerinin (2020) gerccedilekleştirdiği (n=37)
kontrolluuml bir laboratuvar ortamında bir VR mindful-
ness uygulaması kullandığı pilot ccedilalışmada durum
farkındalığındaki buumlyuumlk ve istatistiksel olarak anlamlı
bir artış olduğu VR uygulamasının farkındalığı des-
teklemede başarılı olduğu belirtilmektedir (Seabrook
vd 2020)
Dikkati yeniden kazanmada da VR mindfulness uygu-
lamaları kullanılmaktadır Asati ve Miyachi (2019)rsquonin
ccedilalışmasında birden fazla hedefi olan bir okccediluluk oyu-
nu da dahil olmak uumlzere oumlzel olarak rahatlatıcı bir VR
ortam oluşturulmuştur 12 katılımcının dikkat suumlresi
VR seansından oumlnce ve sonra bir aksiyon olmayan vi-
deo oyunu skoru ve Muse kafa bandı EEG sinyalleri ile
test edilmiştir 10 dakikalık VR oturumu katılımcıların
deneyimlerine goumlre puanlarını arttırmıştır Muse kafa
bandı verilerine goumlre katılımcıların VR deneyimlerin-
den bağımsız olarak sakinlik puanları artmıştır Deney-
den sonra tuumlm katılımcılar guumlnluumlk aktivitelerine de-
vam etmek iccedilin rahatladıklarını bildirmişlerdir (Asati
ve Miyachi 2019)
Kosunen ve diğerlerinin (2016) ccedilalışmasında sanal ger-
ccedilekliği neurofeedback ile birleştiren bir noumlroadaptif VR
meditasyon sistemi olan RelaWorld sunulmaktadır
Başa takılan bir ekran kullanarak kullanıcılar meditas-
yon egzersizleri yaparak sanal bir duumlnyada yuumlkselmek-
tedir Sistem EEG yoluyla kullanıcıların beyin aktivite-
sini gerccedilek zamanlı olarak oumllccedilmekte ve konsantrasyon
ve gevşeme seviyesi iccedilin tahminleri hesaplamaktadır
Bu değerler daha sonra sanal gerccedileklikle eşleştirilmek-
tedir 43 denek uumlzerinde yapılan ccedilalışmada RelaWorld
sisteminin daha derin bir rahatlama sağladığı belirtil-
mektedir (Kosunen vd 2016)
MBSR temelli VR uygulamaları ileriye doumlnuumlk bellek
iccedilin de kullanılmaktadır Girardeau ve diğerlerinin
(2020) ccedilalışmasında katılımcılardan (n=80) sanal bir
kasabada bir yuumlruumlyuumlş sırasında belirli anlarda (zamana
dayalı oumlğeler) veya yerlerde (olay temelli oumlğeler) ey-
lemleri hatırlamaları istenmiştir Ccedilalışmada ileriye douml-
nuumlk bellek iccedilin oumlnemli bir fark goumlruumllmemesine rağmen
VR uygulamasının olumlu etkisinin yadsınamayacağı
vurgulanmaktadır (Girardeau vd 2020) Fakat yapılan
bazı araştırmalar bunun tam tersini goumlstermektedir Bu
127
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
ccedilalışmalarda zihinsel sağlık veya durum farkındalığı
uumlzerindeki etkisiyle ilişkili olarak VR destekli farkında-
lık uygulaması değerlendirilmiştir (Gomez vd 2017
Navarro-Haro vd 2017 Flores vd 2018 Chandasiri
vd 2019) Klinik olmayan bir popuumllasyondan uzman
meditasyoncularla yapılan bir değerlendirmede Na-
varro-Haro ve diğerleri (2017) sanal gerccedileklik destekli
bir farkındalık uygulamasının durum farkındalığını oumln
testten son teste kadar artırdığını uumlzuumlntuuml ve kaygı duy-
gularını azalttığını ve gevşeme duygularını artırdığını
goumlstermiştir Yine Navarro-Haro ve diğerlerinin (2019)
birinci basamakta yaygın anksiyete bozukluğunun
(YAB) tedavisine youmlnelik farkındalık temelli muumldaha-
lenin VR davranış terapisi uygulaması olarak ve olma-
dan yaptığı ccedilalışmada (n=42) VRrsquoın YAB iccedilin farkında-
lık temelli yaklaşımlar sunduğu tedaviye bağlılığı ve
farkındalık uygulaması iccedilin motivasyonu artırmak iccedilin
iyi bir araccedil olabileceği ifade edilmektedir (Navarro-Ha-
ro vd 2019) Chandrasiri ve diğerleri (2019) klinik
olmayan yetişkin oumlrnekleminde (n=32) nefes odaklı bir
farkındalık uygulamasıyla eşleştirilen VRrsquode sunulan
bir plaj sahnesinin ccedilok youmlnluuml bir video kaydını değer-
lendirmişlerdir Navarro-Haro ve diğerlerinin (2017)
bulgularıyla tutarlı olarak Chandrasiri ve diğerleri
(2019) VR kullandıktan sonra durum farkındalığının
oumlnemli oumllccediluumlde arttığı bulunmuştur Bununla birlikte
ccedilalışmaları VR oumlzelliklerinin farkındalığı nasıl ve ne-
den desteklediğine dair sınırlı bilgi sağlamaktadır
Diğer girişimler arasında eğlenceli deneyimlerle far-
kındalığı geliştirmeyi amaccedillayan VR sistemleri (Amo-
res vd 2016) ve derin rahatlama mevcudiyet ve derin
meditasyon seviyeleri sağlamak iccedilin neurofeedback ile
birleştirilen VR sistemleri (Kosunen vd 2016) bulun-
maktadır
VR maruziyetinin hem anksiyete bozukluğu olan hem
de anksiyete bozukluğu olmayan hastalarda anksiye-
te ve korku tepkilerinin psikofizyolojik semptomlarını
(oumlrneğin elektrodermal aktivite accedilısından) ortaya ccedilıka-
racak ve değiştirecek kadar deneysel gerccedilekccedililik accedilısın-
dan ccedilok etkili olabileceği goumlsterilmiştir (Diemer vd
2014) VRrsquode maruz kalma aslında anksiyete bozuk-
luklarının tedavisinde ve oumlzellikle belirli uyaranlara
sahip durumlara maruz kalma yoluyla belirli fobilerin
tedavisinde etkili olur (Sanal Gerccedileklik Maruz Kalma
Terapisi) Fobik bozukluklarda sanal gerccedilekliğin kulla-
nılması kişiler iccedilin imkansız olarak goumlruumllen deneyim-
lerin gerccedilekleşmesini muumlmkuumln kılar (Costa vd 2018)
Oumlrneğin VR deneyimiyle bir uccedilaktan atlamak yavaş
yavaş oumlruumlmcek dolu bir ortamda dalmak (Miloff vd
2015) yuumlkseklik korkusu olanlarda balkon korkuluk-
larına yavaş yavaş yaklaşmak (Rothbaum vd 1999)
olabilir Dahası sanal duumlnyaya dalma duumlşuumlk hayal guuml-
cuumlne sahip veya in vivo maruziyeti reddeden denekler
iccedilin de yararlıdır (Costa vd 2018)
VR ayrıca travma sonrası stres bozukluğunun teda-
visinde de kullanılmaktadır Guumlney Kaliforniya Uumlni-
versitesi Yaratıcı Teknoloji Enstituumlsuumlrsquonden kıdemli
askerlerde yaygın olan travma sonrası stres bozukluğu
uumlzerinde ccedilalışmıştır VR uygulayarak stresli durumla-
rı kademeli olarak yeniden yaratmıştır Simuumllasyon
travmaya neden olan tuumlm duyguları hastaya iade etme
fikrine dayanmaktadır Hastanın yuumlzleşmeye hazır ol-
madığı herhangi bir şeyi dışlanarak kendini geccedilmiş
deneyime kaptırması ve bunu kademeli olarak yapa-
bilmesi olasılık dahilindedir (Rizzo ve Kim 2005)
1990rsquolardan beri yeme bozukluklarının tedavisinde
VRrsquonin kullanımına ilişkin ilk ccedilalışmalar yapılmıştır
(Riva vd 2004) Sanal duumlnya aracılığıyla aslında iki
vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuuml karşılaştırmak muumlmkuumlnduumlr Has-
tanın vuumlcudunun objektif oumllccediluumlmuumlnden elde edilen
gerccedilek goumlruumlntuuml ve hastanın nasıl goumlruumlnduumlğuumlnden yola
ccedilıkarak oumlzne tarafından algılanan goumlruumlntuuml karşılaştırıl-
maktadır (Riva vd 2001 Riva vd 2004) VR negatif
bir vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirmek iccedilin olası bir araccedil
olarak kabul edilmektedir (Riva 2011)
Son yıllarda ağrı iccedilin VR uumlzerine yapılan araştırmalar-
la birlikte etkili bir nonfarmakolojik analjezik yaklaşım
(MBSR meditasyonu) uygulanarak VRrsquonin kronik ağrı
hastaları iccedilin daha uygun olduğuna ve uzun vadede
yararlı uygun bir yaklaşım sağlayabileceğine inanıl-
maktadır Tong ve diğerleri (2015) tarafından bir ağrı
kliniğinde (n=13) kronik ağrı tedavisinde kullanılmak
uumlzere biyogeribildirim sensoumlrlerini suumlruumlkleyici bir sa-
nal ortamı ve stereoskopik sesi bir araya getiren farkın-
dalık meditasyonu yoluyla hastaların dikkatlerini iccedile
youmlnlendirmelerine yardımcı olmak iccedilin ldquoSanal Medi-
tatif Yuumlruumlyuumlşrdquo (VMW) adlı VR sistemi geliştirilmiştir
VMW hastaların fizyolojik biyogeribildirim verileriyle
eşleştirilen gerccedilek zamanlı suumlruumlkleyici goumlrsel sinyal-
ler ve sonik geri bildirim sağlayarak kronik ağrılarını
youmlnetmelerini sağlamaktadır VR ve MBSR meditasyo-
nunun kronik ağrıyı youmlnetmede etkili olduğu kanıtlan-
mıştır Benzer şekilde Gromala ve diğerlerinin (2015)
VMW uygulaması yaptığı ccedilalışmada (n=13) VMWrsquonin
algılanan ağrıyı azaltmada etkili olduğu vurgulanmak-
tadır
128
Oumlzsezer amp Ataccedil
3 SANAL GERCcedilEKLİK UYGULAMALARIYLA MİNDFULNESS TEMELLİ STRES AZALTMA PROGRAMININ HEMŞİRELİKTE KULLANIMI
Son yıllarda klinik alanda VR kullanımında hem bilgi
teknolojisinin kaydettiği ilerleme hem de bu teknoloji-
nin uygulanmasındaki maliyetlerdeki duumlşuumlş iccedilin istik-
rarlı bir artış olmuştur (Riva 2002) Bununla birlikte
VR cihazlarının ve yazılımlarının standartlaştırılması
yani araştırma topluluğu tarafından paylaşılabilecek
standartlaştırılmış protokollerin eksikliği gibi hala bir-
ccedilok sınırlama vardır Şu anda yalnızca aşağıdaki klinik
protokoller mevcuttur yeme bozukluklarının tedavisi
(Riva vd 2011) uccedilma korkusu (Rothbaum vd 1999
Maldonato vd 2018) topluluk oumlnuumlnde konuşma kor-
kusu (Botella vd 2000) panik bozukluklar gibi (Vin-
celli vd 2011) Ayrıca buguumlne kadar mevcut ccedileşitli
VR sistemlerinden bazıları birlikte ccedilalışabilir Hemşi-
renin klinik becerilerinin VR sistemlerinin klinik ala-
nında etkin kullanım iccedilin anahtar faktoumlr olmaya devam
ettiğini ve ikame olarak değil terapi desteği olarak anla-
şılacağını unutmamak gerekir Dahası ilişki ve iletişim
ağının sanal ortamları bireylerin nesnelerin ve suumlreccedil-
lerin etkileşimde bulunduğu hasta ve terapist arasında
paylaşılan duumlnyalara doumlnuumlştuumlrmek iccedilin ana unsur ola-
rak kaldığı her zaman akılda tutulmalıdır (Riva 2005)
Hemşirelik mesleğinin bilişsel olduğu kadar psikomo-
tor ve tutumsal becerilerin de kazandırılması gereken
bir meslek olması eğitimde yenilikccedili uygulamaların
kullanılmasını zorunlu kılmaktadır (Padilha vd 2019
Hirt ve Beer 2020) Teknolojinin hızlı gelişimi ile bir-
likte hemşirelik eğitiminde VR teknolojisi kullanılarak
oluşturulan sanal ortam laboratuvarlarını guumlndeme
getirmiştir VR teknolojisinin eğitimde kullanılmasını
destekleyen pek ccedilok ccedilalışma mevcuttur (King vd 2018
Padilha vd 2019 Kardong-Edgren vd 2019 Ayed
vd 2019 McCarthy ve Uppot 2019 Kardong-Edgren
vd 2019 Hirt ve Beer 2020) VR teknolojisi hemşire-
lik oumlğrencilerinin hasta guumlvenliğini sağlarken temel
becerilerini geliştirmelerine yardımcı olacak yenilikccedili
youmlntemlerden biridir VR başlığı ve oyun tabanlı oumlğ-
renme teknolojisi hemşirelik oumlğrencilerinde beceriyi
arttırmak kalıcılığı sağlamak iccedilin bir araccedil olarak kulla-
nılabilir (Kardong-Edgren vd 2019 McCarthy ve Up-
pot 2019) Klinik alanlarda hastaların dikkatini başka
youmlne ccedilekmek ağrının azaltılması konforun ve rahat-
lığın sağlanması iccedilin kullanılan hemşirelik girişimleri
arasında son zamanlarda VR goumlzluumlkleri kullanılmakta-
dır VR teknolojinin gelişmesiyle nonfarmakolojik uy-
gulamalar arasında kabul edilmektedir (King vd 2018
Kardong-Edgren vd 2019 Ayed vd 2019)
VR teknolojileri ruh sağlığı muumldahalelerini geniş halk
kitleleri iccedilin daha erişilebilir hale getirmiştir (Hill vd
2017) Bu sunum platformları farkındalık temelli muuml-
dahalelerin erişilebilirliğini geliştirmesine rağmen
araştırmalar Web ve mobil programlara bağlılığın ge-
nellikle duumlşuumlk olduğunu goumlstermiş olup (Toivonen
vd 2017) bu da uzun vadede ilgi ccedilekici olmayabile-
ceklerini duumlşuumlnduumlrmektedir (Kvillemo vd 2016) Bu
teknolojilerin farkındalık uygulamasıyla ilişkili bazı
deneyimsel zorlukların uumlstesinden gelmede kullanıcı-
lara anlamlı bir şekilde yardımcı olmasını muumlmkuumln kı-
lamamaktadır bu da bağlantının kesilmesine ve hatta
olumsuz etkilere katkıda bulunabilir (Blanck vd 2018
Anderson ve Farb 2018) Bu konuda mindfulness te-
melli profesyonel uygulamalar iccedilin eğitimli hemşirele-
re ihtiyaccedil artmaktadır
4 SONUCcedil ve OumlNERİLER
Sonuccedil olarak ccedilalışmalar VRrsquoın farkındalığı ve refahı iyi-
leştirmede kullanım potansiyeli olduğunu goumlstermek-
tedir Bilgi işlemde farkındalık sınırlı sayıda ccedilalışma ile
nispeten yeni bir araştırma alanıdır ve sanal gerccedileklik
oyunlarında farkındalık konusundaki literatuumlr daha
da azdır Bu nedenle sanal gerccedileklik ve diğer dijital
uygulamalarda farkındalık ile ilgili suumlreccedilleri anlamak
iccedilin daha fazla araştırmaya ihtiyaccedil vardır Farkındalık-
la ilgili sanal gerccedileklik oyunlarında neurofeedbackrsquoin
kullanılması gelecekteki uygulamalar iccedilin umut verici
goumlruumlnuumlyor VR gibi yeni teknolojilerin hemşirelik uy-
gulamaları ve hemşirelik eğitiminde benimsenmesinin
artmasının hemşire-hasta ilişkilerini olumlu youmlnde de-
ğiştireceği potansiyel faydalar sunacağı duumlşuumlnuumllmek-
tedir Guumlnuumlmuumlzde teknolojik gelişmelerle birlikte sağ-
lık alanında VR teknolojilerinin kullanımının oumlnemi de
giderek artmaktadır Bu bağlamda hemşirelerin ve tuumlm
sağlık profesyonellerinin teknolojiye ayak uydurmaları
kaccedilınılmazdır Koruyucu tedavi edici ve rehabilite edi-
ci sağlık hizmetlerinde VR uygulamalarından yararla-
nılmasının oumlnemli ve gerekli olduğu duumlşuumlnuumllmektedir
129
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
KAYNAKCcedilAALDAO A NOLEN-HOEKSEMA S amp SCHWEIZER S (2010) Emotion-regulation strategies across psychopathology A meta-analytic re-view Clinical psychology review 30(2) 217-237
AMORES J BENAVİDES X amp MAES P (2016 May) Psychicvr Inc-reasing mindfulness by using virtual reality and brain computer interfaces In Proceedings of the 2016 CHI Conference Extended Abstracts on Human Factors in Computing Systems (pp 2-2)
ANDERSON T amp FARB N A (2018) Personalising practice using pre-ferences for meditation anchor modality Frontiers in psychology 9 2521
ASATI M amp MIYACHI T (2019) A Short Virtual Reality Mindfulness Meditation Training For Regaining Sustained Attention arXiv preprint arXiv190704487
AYED I GHAZEL A JAUME-İ-CAPO A MOYAgrave-ALCOVER G VA-RONA J amp MARTIacuteNEZ-BUESO P (2019) Vision-based serious games and virtual reality systems for motor rehabilitation A review geared toward a research methodology International journal of medical informatics 131 103909
BAER R A SMITH G T LYKINS E BUTTON D KRIETEMEYER J SAUER S amp WILLIAMS J M G (2008) Construct validity of the five facet mindfulness questionnaire in meditating and nonmeditating samp-les Assessment 15(3) 329-342
BIRNIE K SPECA M amp CARLSON L E (2010) Exploring self‐com-passion and empathy in the context of mindfulness‐based stress reduction (MBSR) Stress and Health 26(5) 359-371
BISHOP S R LAU M SHAPIRO S CARLSON L ANDERSON N D CARMODY J amp DEVINS G (2004) Mindfulness A proposed ope-rational definition Clinical psychology Science and practice 11(3) 230-241
BLANCK P PERLETH S HEIDENREICH T KROumlGER P DITZEN B BENTS H amp MANDER J (2018) Effects of mindfulness exercises as stand-alone intervention on symptoms of anxiety and depression Systema-tic review and meta-analysis Behaviour Research and Therapy 102 25-35
BOTELLA C BANOS R GUILLEacuteN V PERPINtildeAacute C ALCANtildeIZ M amp PONS A (2000) Telepsychology Public speaking fear treatment on the internet CyberPsychology amp Behavior 3(6) 959-968
BRUGGEMAN K J amp WURSTER S W (2018) The Hiatus system virtual healing spaces low dose mindfulness based stress reduction virtual reality application In ACM SIGGRAPH 2018 Appy Hour (pp 1-2)
CAMPOS D CEBOLLA A QUERO S BRETOacuteN-LOacutePEZ J BOTEL-LA C SOLER J amp BANtildeOS R M (2016) Meditation and happiness Mindfulness and self-compassion may mediate the meditationndashhappiness re-lationship Personality and individual differences 93 80-85
CHAMBERS R LO B C Y amp ALLEN N B (2008) The impact of intensive mindfulness training on attentional control cognitive style and af-fect Cognitive therapy and research 32(3) 303-322
CHANDRASİRİ A COLLETT J FASSBENDER E amp DE FOE A (2020) A virtual reality approach to mindfulness skills training Virtual Re-ality 24(1) 143-149
CHOO A amp MAY A (2014 October) Virtual mindfulness meditation Virtual reality and electroencephalography for health gamification In 2014 IEEE Games Media Entertainment (pp 1-3) IEEE
CIKAJLO I STABA U C VRHOVAC S LARKIN F amp RODDY M (2017) A cloud-based virtual reality app for a novel telemindfulness service rationale design and feasibility evaluation JMIR research protocols 6(6) e6849
COLLINS E COX A WILCOCK C amp SETHU-JONES G (2019) Digital games and mindfulness apps comparison of effects on post work recovery JMIR mental health 6(7) e12853
COSTA R T D CARVALHO M R D RIBEIRO P amp NARDI A E (2018) Virtual reality exposure therapy for fear of driving analysis of cli-nical characteristics physiological response and sense of presence Revista brasileira de psiquiatria (AHEAD) 0-0
CRESCENTINI C CHITTARO L CAPURSO V SIONI R amp
FABBRO F (2016) Psychological and physiological responses to stressful situations in immersive virtual reality Differences between users who practi-ce mindfulness meditation and controls Computers in Human Behavior 59 304-316
DAMEN K H amp VAN DER SPEK E D (2018 September) Virtual rea-lity as e-mental health to support starting with mindfulness-based cognitive therapy In International Conference on Entertainment Computing (pp 241-247) Springer Cham
DIEMER J ALPERS G W PEPERKORN H M SHIBAN Y amp MUumlH-LBERGER A (2015) The impact of perception and presence on emotional reactions a review of research in virtual reality Frontiers in psychology 6 26
DIEMER J MUumlHLBERGER A PAULI P amp ZWANZGER P (2014) Virtual reality exposure in anxiety disorders Impact on psychophysiological reactivity The World Journal of Biological Psychiatry 15(6) 427-442
ERISMAN S M amp ROEMER L (2010) A preliminary investigation of the effects of experimentally induced mindfulness on emotional responding to film clips Emotion 10(1) 72
FLORES A LINEHAN M M TODD S R amp HOFFMAN H G (2018) The use of virtual reality to facilitate mindfulness skills training in dialectical behavioral therapy for spinal cord injury a case study Frontiers in psycho-logy 9 531
GIRARDEAU J C BLONDEacute P MAKOWSKI D ABRAM M PIO-LINO P amp SPERDUTI M (2020) The impact of state and dispositional mindfulness on prospective memory a virtual reality study Consciousness and cognition 81 102920
GOMEZ J HOFFMAN H G BISTRICKY S L GONZALEZ M RO-SENBERG L SAMPAIO M amp LINEHAN M M (2017) The use of Virtual Reality Facilitates Dialectical Behavior TherapyregldquoObserving Soun-ds and Visualsrdquo mindfulness skills training exercises for a Latino patient with severe burns a case study Frontiers in psychology 8 1611
GROMALA D SONG M YIM J D FOX T BARNES S J NAZE-MI M amp SQUIRE P (2011) Immersive VR A non-pharmacological analgesic for chronic pain In CHIrsquo11 Extended Abstracts on Human Fac-tors in Computing Systems (pp 1171-1176)
GROMALA D TONG X CHOO A KARAMNEJAD M amp SHAW C D (2015 April) The virtual meditative walk virtual reality therapy for ch-ronic pain management In Proceedings of the 33rd Annual ACM Conference on Human Factors in Computing Systems (pp 521-524)
GROSSMAN P NIEMANN L SCHMİDT S amp WALACH H (2004) Mindfulness-based stress reduction and health benefits A meta-analy-sis Journal of psychosomatic research 57(1) 35-43
HAYES S C STROSAHL K D amp WILSON K G (2009) Acceptance and commitment therapy Washington DC American Psychological Asso-ciation
HILL C MARTIN J L THOMSON S SCOTT-RAM N PENFOLD H amp CRESWELL C (2017) Navigating the challenges of digital health innovation considerations and solutions in developing online and smartpho-ne-application-based interventions for mental health disorders The British Journal of Psychiatry 211(2) 65-69
HIRT J amp BEER T (2020) Use and impact of virtual reality simulation in dementia care education A scoping review Nurse education today 84 104207
IRVING J A DOBKIN P L amp PARK J (2009) Cultivating mindful-ness in health care professionals A review of empirical studies of mindful-ness-based stress reduction (MBSR) Complementary therapies in clinical practice 15(2) 61-66
JHA A P STANLEY E A KIYONAGA A WONG L amp GELFAND L (2010) Examining the protective effects of mindfulness training on wor-king memory capacity and affective experience Emotion 10(1) 54
KABAT-ZINN J DE TORRIJOS F SKILLINGS A H BLACKER M MUMFORD G T ALVARES D L amp ROSAL M C (2016) Delivery and Effectiveness of a Dual Language (EnglishSpanish) Mindfulness-Based Stress Reduction (MBSR) Program in the Inner City-A Seven-Year Expe-rience 1992-1999 Mindfulness amp Compassion 1(1) 2-13
130
Oumlzsezer amp Ataccedil
KABAT-ZINN J (1982) An outpatient program in behavioral medicine for chronic pain patients based on the practice of mindfulness meditation Theoretical considerations and preliminary results General hospital psyc-hiatry 4(1) 33-47
KABAT-ZINN J (1990) Full catastrophe living The program of the stress reduction clinic at the University of Massachusetts Medical Center
KABAT-ZINN J (2011) Some reflections on the origins of MBSR skillful means and the trouble with maps Contemporary Buddhism 12(1) 281-306
KARDONG-EDGREN S S FARRA S L ALİNİER G amp YOUNG H M (2019) A call to unify definitions of virtual reality Clinical Simulation in Nursing 31 28-34
KHOURY B LECOMTE T GAUDİANO B A amp PAQUİN K (2013) Mindfulness interventions for psychosis a meta-analysis Schizophrenia re-search 150(1) 176-184
KING D TEE S FALCONER L ANGELL C HOLLEY D amp MIL-LS A (2018) Virtual health education Scaling practice to transform student learning Using virtual reality learning environments in healthcare education to bridge the theorypractice gap and improve patient safety Nurse Educ To-day 71 7ndash9
KOSUNEN I SALMINEN M JAumlRVELAuml S RUONALA A RAVAJA N amp JACUCCI G (2016 March) RelaWorld neuroadaptive and immersi-ve virtual reality meditation system In Proceedings of the 21st International Conference on Intelligent User Interfaces (pp 208-217)
KUYKEN W WATKINS E HOLDEN E WHİTE K TAYLOR R S BYFORD S amp DALGLEİSH T (2010) How does mindfulness-based cognitive therapy work Behaviour research and therapy 48(11) 1105-1112
KVILLEMO P BRANDBERG Y amp BRAumlNSTROumlM R (2016) Feasibi-lity and outcomes of an internet-based mindfulness training program a pilot randomized controlled trial JMIR mental health 3(3) e33
LINDSAY E K amp CRESWELL J D (2017) Mechanisms of mindful-ness training Monitor and Acceptance Theory (MAT) Clinical psychology review 51 48-59
LINEHAN M (2015) DBT skills training manual Dialectical behavior the-rapy skills training manual (Second edi) Guilford Press New York
LITTLE D (2016) Supporting or inhibiting motivations to meditate A se-mi-structured interview study of the user experience of mobile mindfulness apps UCL Interaction Centre
LYMEUS F LUNDGREN T amp HARTİG T (2017) Attentional effort of beginning mindfulness training is offset with practice directed toward images of natural scenery Environment and Behavior 49(5) 536-559
LUTZ A SLAGTER H A DUNNE J D amp DAVİDSON R J (2008) Attention regulation and monitoring in meditation Trends in cognitive scien-ces 12(4) 163-169
MALDONATO M N SPERANDEO R DELLrsquoORCO S IENNACO D CERRONI F ROMANO P hellip amp MAROTTA R (2018) Mind brain and altered states of consciousness Acta Medica Mediterranea 34 357
MCCARTHY C J amp UPPOT R N (2019) Advances in virtual and aug-mented realitymdashexploring the role in health-care education Journal of Radi-ology Nursing 38(2) 104-105
MILOFF A MARKLUND A amp CARLBRING P (2015) The challenger app for social anxiety disorder New advances in mobile psychological treat-ment Internet Interventions 2(4) 382-391
MONTERO-MARIN J PUEBLA-GUEDEA M HERRERA-MERCA-DAL P CEBOLLA A SOLER J DEMARZO M amp GARCIacuteA-CAM-PAYO J (2016) Psychological effects of a 1-month meditation retreat on experienced meditators the role of non-attachment Frontiers in Psycho-logy 7 1935
MONTERO-MARİN J TOPS M MANZANERA R PİVA DEMARZO M M ALVAREZ DE MON M amp GARCIacuteA-CAMPAYO J (2015) Min-dfulness resilience and burnout subtypes in primary care physicians the possible mediating role of positive and negative affect Frontiers in psycho-logy 6 1895
NAVARRO-HARO M V LOacutePEZ-DEL-HOYO Y CAMPOS D LINE-
HAN M M HOFFMAN H G GARCIacuteA-PALACİOS A amp GAR-CIacuteA-CAMPAYO J (2017) Meditation experts try Virtual Reality Mindful-ness A pilot study evaluation of the feasibility and acceptability of Virtual Reality to facilitate mindfulness practice in people attending a Mindfulness conference PloS one 12(11) e0187777
NAVARRO-HARO M V MODREGO-ALARCOacuteN M HOFFMAN H G LOacutePEZ-MONTOYO A NAVARRO-GIL M MONTERO-MARİN J amp GARCIacuteA-CAMPAYO J (2019) Evaluation of a mindfulness-based intervention with and without virtual reality dialectical behavior therapyreg mindfulness skills training for the treatment of generalized anxiety disorder in primary care A pilot study Frontiers in psychology 10 55
NEFF K (2003) Self-compassion An alternative conceptualization of a he-althy attitude toward oneself Self and identity 2(2) 85-101
PADILHA J M MACHADO P P RİBEİRO A RAMOS J amp COSTA P (2019) Clinical virtual simulation in nursing education randomized cont-rolled trial Journal of medical Internet research 21(3) e11529
RIVA G BACCHETTA M CESA G CONTI S amp MOLINARI E (2004) The use of VR in the treatment of eating disorders
RIVA G BACCHETTA M CESA G CONTI S amp MOLINARI E (2001) Virtual reality and telemedicine based experiential cognitive therapy Rationale and clinical protocol
RIVA G (2011) The key to unlocking the virtual body virtual reality in the treatment of obesity and eating disorders Journal of diabetes science and technology 5(2) 283-292
RIVA G (2002) Virtual reality for health care the status of research Cy-berpsychology amp Behavior 5(3) 219-225
RIVA G (2005) Virtual reality in psychotherapy Cyberpsychology amp be-havior 8(3) 220-230
RIZZO A S amp KIM G J (2005) A SWOT analysis of the field of virtual reality rehabilitation and therapy Presence Teleoperators amp Virtual Envi-ronments 14(2) 119-146
ROQUET D C amp SAS C (2018 April) Evaluating mindfulness medi-tation apps In Extended Abstracts of the 2018 CHI Conference on Human Factors in Computing Systems (pp 1-6)
ROTHBAUM B O HODGES L amp SMITH S (1999) Virtual reality exposure therapy abbreviated treatment manual Fear of flying applicati-on Cognitive and Behavioral Practice 6(3) 234-244
SEABROOK E KELLY R FOLEY F THEILER S THOMAS N WADLEY G amp NEDELJKOVIC M (2020) Understanding how virtual reality can support mindfulness practice Mixed methods study Journal of medical Internet research 22(3) e16106
SEGAL Z V WILLIAMS J M G TEASDALE J D (2002) Mindful-ness-based cognitive therapy for depression A new approach to preventing relapse Guilford Press New York
SEGAL Z V WILLIAMS J M G TEASDALE J D (2002) Mindful-ness-based cognitive therapyfor depression A new approach to preventing relapse Guilford Press New York
SEVILLA-LLEWELLYN-JONES J SANTESTEBAN-ECHARRI O PR-YOR I MCGORRY P amp ALVAREZ-JIMENEZ M (2018) Web-based mindfulness interventions for mental health treatment systematic review and meta-analysis JMIR mental health 5(3) e10278
SHAW C GROMALA D amp SONG M (2011) The meditation chamber towards self-modulation In Metaplasticity in virtual worlds Aesthetics and semantic concepts (pp 121-133) IGI Global
SLATER M (2003) A note on presence terminology [online] https3a-mazonawscompublicationslistorgdatamelslaterref201a20note20on20presence20terminologypdf [Erişim Tarihi 14 Ocak 2021]
SLATER M (2014) Grand challenges in virtual environments Frontiers in Robotics and AI 1 3
SLATER M (1999) Measuring presence A response to the Witmer and Sin-ger presence questionnaire Presence 8(5) 560-565
STEUER J (1992) Defining virtual reality Dimensions determining telep-resence Journal of communication 42(4) 73-93
TOIVONEN K I ZERNICKE K amp CARLSON L E (2017) Web-based
131
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
mindfulness interventions for people with physical health conditions syste-matic review Journal of medical Internet research 19(8) e303
TONG X GROMALA D CHOO A AMIN A amp SHAW C (2015 August) The virtual meditative walk an immersive virtual environment for pain self-modulation through mindfulness-based stress reduction meditation In International Conference on Virtual Augmented and Mixed Reality (pp 388-397) Springer Cham
VINCELLİ F ANOLLI L BOUCHARD S WIEDERHOLD B K ZURLONI V amp RIVA G (2003) Experiential cognitive therapy in the treatment of panic disorders with agoraphobia a controlled study CyberPsy-chology amp Behavior 6(3) 321-328
WAHBEH H amp OKEN B S (2016) Internet mindfulness meditation intervention for the general public pilot randomized controlled trial JMIR mental health 3(3) e37
WITMER B G amp SINGER M J (1998) Measuring presence in virtual environments A presence questionnaire Presence 7(3) 225-240
132
ldquoThi
s page is left blank for typesettingrdquo
Bu sayfa dizgiden dolayı boş bırakılm
ıstır
133
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021Journal of Awareness Volume Cilt 6 Issue Sayı 3 2021 pp 133-145E-ISSN 2149-6544 httpsjournalsgentrjoa DOI httpsdoiorg1026809joa6305
Received Geliş 10052021 Acccepted Kabul 07072021
Content of this journal is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 International License
Bu derginin iccedileriği Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 Uluslararası Lisansı altında lisanslanmıştır
Corresponding Author Sorumlu Yazar Beyza OnurE-mail beyzaonurkarabukedutr
CitationAtıf OumlZMEN S T amp ONUR B (2021) Government houses as presentation of power and ideology in The Ottoman State The Case of Safranbolu Government House Journal of Awareness 6(3) 133-145 DOI 1026809joa6305
Government houses as presentation of power and ideology in the Ottoman State The case of Safranbolu Government House
Sema Tuba Oumlzmen1 Beyza Onur2
Abstract
Architecture which is associated with the practice of producing space has always rendered the powers and ideologies visible This study investigates the government houses in the 19th century Ottoman State with regard to the notions of power and ideology and focuses on the Government House of Safranbolu It is known that in the specified period government houses were important ideological interventions to urban space This study aims to address the ideological context of the Safranbolu Government House which is positioned with the ideal of the state Based on this first the urban history of Safranbolu was examined The importance of Safranbolu Government House in the history of the city its relationship with the city its ideological message to the city-dwellers and its architectural style were analyzed through a method based on archival research All government houses of the period are the artifacts of urban-spatial structures and their architectural style as well as a shared ideology Safranbolu Government House which is one of the structures symbolizing the Ottoman State was also built with a similar ideological consideration Thus the readability of the dominant ideology through the production style of Safranbolu Government House one of the final period architectural artifacts of the Ottoman State was verified
Keywords Ideology power architecture government houses Safranbolu Government House
1 MSc Karabuumlk University Institute of Graduate Programs Department of Architecture Karabuumlk TURKEY e-mail sematubaozmengmailcom
2 Assist Dr Karabuumlk University Faculty of Architecture Department of Architecture Karabuumlk TURKEY e-mail beyzaonurkarabukedutr
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
134
Oumlzmen amp Onur
1 INTRODUCTION POWER IDEOLOGY AND ARCHITECTURE
The notion of ideology which is frequently discussed
within the field of social sciences gives room to a va-
riety of discussions One of these fields of discussion
is on the close relationship established by the notion
of ideology with architecture Therefore architecture
should be seen not only as a building production ac-
tivity but also as a production of ideologies Eagleton
(1996 17) described the polymorphism of the notion of
ideology as ldquoa text woven into a whole texture with dif-
ferent conceptual fibersrdquo According to Mclellan (2005
1-2) this term is an outcome of the social political and
intellectual changes brought by the Industrial Revolu-
tion Ideology has generally been a concept that has a
negative connotation In addition to these definitions
Althusserrsquos (2015 77) main thesis is that ldquoIdeology calls
individuals as subjects every ideology can exist only
through a subject and for subjectsrdquo According to Mar-
din (2018 129) the primary reasons for the spread of
ideology to a great extent in the 19th and 20th centuries
were the emergence of new dissemination tools and
new education systems to spread it the growing im-
portance of the intellectuals as an idea-generating class
of the society and the social events of the 19th century
As a result of all the definitions of ideology the noti-
on leaves its polysemy to the meaning of ldquothe body of
ideas defended by an individual or a communityrdquo that
better fits the contemporary circumstances Althusser
(2015 16-17) argues that there are two different forms
of apparatus that he defines as the repressive and the
ideological state apparatuses In Althusserrsquos taxonomy
the government administration army police courts
prisons and etc are the oppressive apparatus of the
state
In the context of the relationship between architecture
and ideology Gurallar Yeşilkaya (2003 19) suggested
that space can be considered as an ideological appa-
ratus In this regard architecture under the monopoly
of power can be influential Political ideologies believe
that they can be understood to the extent that they keep
their sphere of influence as wide as possible Therefore
these ideologies use various tools to expand their sphe-
re of influence and to prevail In line with this purpose
architecturersquos capability to respond to every ideological
view through design has always made it attractive Ar-
chitecture is effective by designing the facts it aims to
tell in accordance with the ldquoresponse patternrdquo (Tanyeli
1989) that contains a particular idea or a body of ideas
The relationship between architecture and ideology in
the sense we know it has existed not only in the recent
centuries but since the centuries when architecture
was first addressed within a social context Throughout
the ages architecture has served ideologies as well as
devising its own ideology While each period embra-
ces an ideology within its own it also uses architecture
by incorporating it According to Goumll (2009 9-18) hol-
ders of the power employ ideology as a tool to mainta-
in power Power has an influence not only on people
but also on the environment Considering the types of
ideologies the ideologies that most seeks to reach the
entire society is the political ones therefore political
ideologies exerts a broader influence on the physical
environment
Also according to Gurallar Yesilkaya (2003 19) there
are are two topics of discussion on the axis of architec-
ture and ideology The first of these ideological archi-
tecture is the using of architecture as a tool by political
power Here space bears the signs of ideologies The
other subject is the ideology of architecture It express
the ideologies of architects belonging to their profes-
sional world This distinction should not mean that
professional ideologies are an autonomous field from
the dominant ideology Here the place of the archite-
ct in this environment is the subject of investigation
Starting from these issues on the relationship between
ideology and architecture this study will focus on the
subject of ideological architecture Therefore first of all
it is necessary to define the existing ideology in the 19th
century Ottoman state which constitutes the scope of
the study
11 19th Century Ideology in the Ottoman State
Among the changes in the Ottoman State starting from
the 16th century and being performed potently in the
19th century architecture had been an increasingly
important field Especially with the westernization
practice adopted in the Tanzimat Period the introdu-
ction of new institutions in the changing state organi-
zation and the reformation of the former institutions
in the Western style a need for novel building types
emerged This need was met through the effective use
of architecture Political power on the one hand tur-
ned the some Tanzimat reforms into an architectural
apparatus Reforms initiated in the military field was
completed with new architectural structures such as
barracks police stations and armaments and bureauc-
135
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
ratic developments followed with the opening of new
government offices and agencies in the afterwards The
reflections of the aforementioned changes and the pro-
ductive spaces of the power and ideology of the Otto-
man rule were the government houses The ideological
reproduction as well as the images contributed by the
government houses built in the post-Tanzimat period
to the city and the architecture of the time constitute
the framework of this study Government houses built
in the center and in the provinces where official affa-
irs were undertaken also affected the formation of the
cities Government houses revealing the visibility of
the Tanzimat ideology in public structures in the Ot-
toman State are a political component of the Tanzimat
reforms In this context it is reasonable to suggest that
government houses as one of the ideological machine
embody a rearrangement function of the public sphere
The Tanzimat Reform Era of 19th century was an im-
portant step towards westernization and moderniza-
tion in the Ottoman State The reforms in this period
were on the social and physical structure The modern
state focused on the production of new building types
in cities revised the education system and made chan-
ges in the military field The Ottoman Westernization
and Modernization processes in the 19th century were
put into practice as a result of the necessities brought
by the internal and external circumstances of the time
(Ortaylı 1985) After the declaration of the Imperial
Edict of Tanzimat (Reorganization) in 1839 the notion
of westernization became an ideology adopted by the
state The Tanzimat ideology was born out of a wes-
ternization effort which was a continuation of the pre-
vious regulatory efforts The basis of this ideology is
reforms Although these reforms were undertaken in
order to regulate the deteriorating military order and
to compensate the territorial losses they later affected
other areas as well (Ortaylı 1985 Tanoumlr 1985) Akyuuml-
rek (2008 4-25) briefly discussed the Tanzimat process
and the actors involved in this process ldquoOn the whole
it is possible to speak of a transformation towards the
notion of modern state The role of the ruling elite whi-
ch claims to create and control this transformation as
one of the fundamental dynamics of the reconstructi-
on process that all social mechanisms are exposed to in
response to a disintegration from the traditional theo-
logical perception of the world gains great importance
in the same processrdquo
In the Ottoman State the removal of the zoning affairs
from the organization of the imperial court began be-
fore the Tanzimat in the time of Mahmud II The 16th
and the 19th century were the centuries where intense
changes in the structures of Ottoman cities took place
In the 16th century a classical Ottoman period Otto-
man cities were connected to a fortress structure which
consisted of two portions the interior fortress and the
exterior of it There were no significant changes in the
17th and 18th centuries other than the fact that due to
the decreasing importance of the military class and the
rise of the notables the notables positioned closer to
the center In the 19th century however cities went th-
rough a remarkable transformation The center located
around the covered bazaar formed in the 16th century
remained insufficient with regards to the new capita-
list business relations of the 19th century and a novel
central business area necessitated by the new business
connections emerged next to this center With the bu-
reaucratic environment introduced by the Tanzimat
state affairs started to be addressed not in the estates of
military class members but in government offices lo-
cated in city centers This change made state buildings
a new point of attraction in city centers (Tekeli 1985)
In the cities that started to be reshaped with the Tan-
zimat reforms dead-end streets the complex structu-
re shaped around the mosque and the bazaar-market
areas were affected In this period of a demilitarized
religion-based administration and architecture of the
Ottoman State who seeked to organize the cities and
the urban life the main purpose of the arrangements in
the urban area was the centralization of the state rather
than being like the West Westernization had simply
been a tool for this end Big cities were introduced in
this period with the coal gas lamps illuminating the
streets regulations of construction modern fire-figh-
ting equipment and the launch of public transportation
(Findley 2011) Public structures built in certain areas
in order to emphasize the centralized system emerged
as ideological interventions to the urban space and the
state made the presence of Tanzimat ideology felt in-
tensely by the urban dwellers in public spaces in the
19th century
In addition one of the ideological interventions in the
urban space in this period was the use of symbols of
power As symbols of symbolism state ceremonies
changes in mosque architecture in line with modern
protocol and various symbolic manifestations such as
coats of arms and insignia that reveal state power come
136
Oumlzmen amp Onur
to the fore According to Deringil (2014 34-35) the
Ottoman symbols of power in the 19th century were
divided into four categories First there were various
symbols associated with the sanctity of the sultanrsquos per-
sonality such as the coat of arms in public buildings
ceremonies performed official music and public af-
fairs which directly reflected the glory and the power
of the Ottoman State Second are the specific and per-
sonal manifestations of statersquos generosity such as the
imperial standard and other ceremonial adornments
Religiously symbolic elements in the palace such as
calligraphy samples allegedly belonging to prominent
figures of Islam or other materials of similar importan-
ce come in the third place The fourth and the final ca-
tegory pertains to the linguistic symbolism in Ottoman
official documentation Certain phrases and words that
often appear in official documents have provided valu-
able clues although they are not always directly related
to the person of the ruler
This study explores the merge of political power with
architecture in the process of westernization that came
with the reforms of Tanzimat in the 19th century th-
rough the Safranbolu Government House In this con-
text Safranbolu Government House built in Safran-
bolu district which was an important hub of trade in
the Ottoman State was deemed worth examining with
its settling in the urban fabric and its representation of
the state power The study has been structured with a
historical perspective based on archival research First
the relationship between the notions of ideology and
power and architecture was provided through a lite-
rature review Then in the light of the aforementioned
concepts the architectural styles of the government
houses in the Ottoman State and their settlings in the
urban space were analyzed Ottoman Archives of the
Directorate of State Archives were scanned with par-
ticular reference to the Safranbolu Government Hou-
se Ideological context of the Safranbolu Government
House its location within the city and its relationship
with the city were discussed along with the city plans
and building-scale visual materials
12 Literature Review
Discussions on the ideology of the Tanzimat Period in
the Ottoman State have been evaluated from various
perspectives in the literature and have been the sub-
ject of numerous studies Studies addressing the go-
vernment houses in the Ottoman State are available in
the literature Neşe Gurallar Yeşilkaya who produced
significant works on the reading of ideology throu-
gh architecture introduced her graduate thesis titled
ldquoIdeology-Architecture Relationships and Community
Center Buildings in Turkey 1932-1946rdquo in 1997 and
introduced her book ldquoCommunity Centers Ideology
and Architecturerdquo in 2003 as an extension of this study
In these studies which have become a reference for
multiple researches in the field of ideology and archi-
tecture Gurallar Yeşilkaya argues that the community
centers founded in the Republic Period successfully
carried out the ideology and defines these buildings
as the structures that the government embodies its ide-
ology in architecture by utilizing the representation
power of architecture Nurcan Yazıcı Metinrsquos (2019)
book titled ldquoGate of the State The Construction Pro-
cess and Architecture of Government Houses from
Tanzimat to the Republicrdquo is one of the most compre-
hensive sources prepared on this matter In this book
which is the conclusion of a detailed research on the
government houses the author adds up her current
research to the data she obtained on the government
houses based on the light of the archive documents
The work evaluates the government houses in the con-
text of ideology as well as the construction process and
architecture In Yasemin Avcırsquos (2017) book ldquoOttoman
Government Houses The Power and Representation of
the State in the Urban Sphere in the Tanzimat Periodrdquo
government houses are again examined as the repre-
sentation of the power While another comprehensive
study that discusses the government houses with re-
gard to power and representation this study the do-
ctoral thesis of Neval Konuk Halaccediloğlu (2018) titled ldquo
Architectural Representation of Power and and Ideo-
logy in Government Houses in Ottoman Rumelia Vil-
lages (1839-1922)rdquo examines the government houses in
Rumeli region outside the borders of Turkey The study
addresses the history of the government houses discus-
sed in the book their urban-spatial setup and preferen-
ces of location physical components of the space and
their post-Ottoman functions
There are numerous studies in the literature examining
government houses However among these studies
we have not encountered a study that examines and in-
terprets the Safranbolu Government House within the
history of the city and that addresses the transformati-
on of the building into a natural element of the city of
Safranbolu Thus the Safranbolu Government House
built in the fortress district which is an important loca-
tion in Safranbolu was deemed worth examining in the
137
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
context of the representation of the Ottoman ideology
The study in this regard aims to build its authenti-
city by focusing on Safranbolu Another issue that this
study aims to emphasize is the necessity of examining
the history of Safranbolu city and the process of its ur-
ban formation With all these aspects this study inten-
ds not only to address Safranbolu Government House
as an ideological production but also to emphasize that
the city comprises points worth exploring and illumi-
nating through correct interpretations and to indicate
the significance of revealing how influential these valu-
es are in shaping the city
2 GOVERNMENT HOUSES IN THE 19TH CENTURY OTTOMAN STATE AND REPRESENTATION OF THE STATE
Until the 19th century it is not possible to mention the
construction of a government house in order to car-
ry out official affairs separately in the Ottoman State
(Ortaylı 1984 Yazıcı Metin 2019 30) Parallel to the
changes occurring in the administrative structure new
elements emerged in the spatial structures of cities one
of them being the phenomenon of ldquoadministrative cen-
terrdquo The ldquoGovernment Housesrdquo took place at the focal
point of this administrative centers which started to
emerge in the 19th century (Aktuumlre 1985) According to
Yazıcı Metin (2019 181) in Ottoman correspondence
government houses were considered as ldquothe criterion
of developmentrdquo The modernity of the cities has found
a concrete expression in the language of architecture
in the government houses Since government houses
could not be built rapidly in all settlements of the Ot-
toman State the method of renting existing buildings
which were thought to be capable of serving new func-
tions was also used which accelerated the bureaucrati-
zation process It is known that this leasing process was
sometimes funded by the contribution of the people
and public support was also received for building new
houses Another notable issue about houses is that the-
se houses show particular changes according to the size
of the settlement in which they are located Thus the
largest and most spectacular built examples of gover-
nment houses appear in large provincial centers The
houses built in the districts are known to be smaller
in scale compared to the examples in the provinces In
addition to the size of the settlement the government
houses can stand out as featured structures in settle-
ments on the pilgrimage route important transporta-
tion networks or strategically important settlements
As a result of the administrative regulations brought
by Tanzimat the construction of government houses
in the sanjak district and the subsequently formed
sub-district units is regarded as a concrete ideological
response to the desire of the central government to ex-
hibit its presence in every corner under its rule (Yazıcı
Metin 2019 46-50)
Starting from the 19th century the construction of go-
vernment houses was attached great importance in the
cities under Ottoman rule (URL1) Similarities are no-
ticable in terms of the preferences of location the stru-
ctures built around the house the overall architectural
design setups and the symbolic forms used on the bu-
ildings High hilltops or large and central areas within
the city were generally preferred as the building site
of the houses Through these choices the purpose of
increasing the visibility of the power in the area where
the houses are located was met (Figure 1)
Figure 1 Giresun Government House and Mardin
Government House
Source URL2 and Duumlzenli 2012
Buildings such as barracks prison courthouse post of-
fice and clock tower could also be built in the vicinity
of the government houses Thus government houses
were simply transformed into a campus with their sur-
roundings and became important representation cen-
ters of the period These campuses also turned into city
squares over time This effort of integration which Ak-
tuumlre (1985) describes as the administrative center can
be seen either as in the example of Amasya government
house (Figure 2) and its surrounding which is not de-
networks or strategically important settlements As a result of the administrative regulations brought by Tanzimat the construction of government houses in the sanjak district and the subsequently formed sub-district units is regarded as a concrete ideological response to the desire of the central government to exhibit its presence in every corner under its rule (Yazıcı Metin 2019 46-50)
Starting from the 19th century the construction of government houses was attached great importance in the cities under Ottoman rule (URL1) Similarities are noticable in terms of the preferences of location the structures built around the house the overall architectural design setups and the symbolic forms used on the buildings High hilltops or large and central areas within the city were generally preferred as the building site of the houses Through these choices the purpose of increasing the visibility of the power in the area where the houses are located was met (Figure 1)
Figure 1 Giresun Government House and Mardin Government House
Source URL2 and Duumlzenli 2012
Buildings such as barracks prison courthouse post office and clock tower could also be built in the vicinity of the government houses Thus government houses were simply transformed into a campus with their surroundings and became important representation centers of the period These campuses also turned into city squares over time This effort of integration which Aktuumlre (1985) describes as the administrative center can be seen either as in the example of Amasya government house (Figure 2) and its surrounding which is not delimited with any element or in the form of campuses surrounded by castle walls to be built afterwards as in the example of Edirne government house shown in Figure 3 These central campuses stand out with their high wide entrance gates with power symbols on them and their large gardens Examples of these include the garden Gates of Bilecik and Edirne government houses as shown in Figure 4 In government houses which are built on an entirely open field emphasis was put on creating a large square usually by the facade
networks or strategically important settlements As a result of the administrative regulations brought by Tanzimat the construction of government houses in the sanjak district and the subsequently formed sub-district units is regarded as a concrete ideological response to the desire of the central government to exhibit its presence in every corner under its rule (Yazıcı Metin 2019 46-50)
Starting from the 19th century the construction of government houses was attached great importance in the cities under Ottoman rule (URL1) Similarities are noticable in terms of the preferences of location the structures built around the house the overall architectural design setups and the symbolic forms used on the buildings High hilltops or large and central areas within the city were generally preferred as the building site of the houses Through these choices the purpose of increasing the visibility of the power in the area where the houses are located was met (Figure 1)
Figure 1 Giresun Government House and Mardin Government House
Source URL2 and Duumlzenli 2012
Buildings such as barracks prison courthouse post office and clock tower could also be built in the vicinity of the government houses Thus government houses were simply transformed into a campus with their surroundings and became important representation centers of the period These campuses also turned into city squares over time This effort of integration which Aktuumlre (1985) describes as the administrative center can be seen either as in the example of Amasya government house (Figure 2) and its surrounding which is not delimited with any element or in the form of campuses surrounded by castle walls to be built afterwards as in the example of Edirne government house shown in Figure 3 These central campuses stand out with their high wide entrance gates with power symbols on them and their large gardens Examples of these include the garden Gates of Bilecik and Edirne government houses as shown in Figure 4 In government houses which are built on an entirely open field emphasis was put on creating a large square usually by the facade
138
Oumlzmen amp Onur
limited with any element or in the form of campuses
surrounded by castle walls to be built afterwards as
in the example of Edirne government house shown in
Figure 3 These central campuses stand out with their
high wide entrance gates with power symbols on them
and their large gardens Examples of these include the
garden Gates of Bilecik and Edirne government houses
as shown in Figure 4 In government houses which are
built on an entirely open field emphasis was put on
creating a large square usually by the facade
Figure 2 Amasya Government House Settlement
(1- Government House 2- Municipality Building
3- Clock Tower 4- Prison Building)
Source URL3
Figure 3 Edirne Government House Settlement
(1- Government House 2- Provincial Printing House
3- Post Office 4- Courthouse 5- Prison Building
6- Gendarmerie)
Source URL4
Figure 4 Bilecik Government House and Edirne
Government Housersquos Garden Gate
Source Ortaylı 1984 URL 5
Most of the government houses were built as a two-sto-
rey building on a high basement floor Their facade de-
signs are examples of a novel architectural formation
for Ottoman architecture with a neo-classical style
High entrance doors and high windows are items used
in the new public building types of this period On the
entrance facade examples with a pediment above the
entrance are common These pediments can either be
triangular or in different forms Symbols such as coats
of arms sultanrsquos signatures and epitaphs which are
among the Ottoman symbols of power were used on
government houses as well as on the public buildings
of the period These symbols are engraved on impor-
tant points primarily on the entrance facade The arms
and sultanrsquos signature as symbols of power are usual-
ly seen on the pediments and entrance doors in these
houses As Yazıcı Metin (2019 185) states the langu-
age of the inscriptions on the epitaphs usually located
over the entrance door is symbolic Examples include
the government houses of Konya and Sinop with their
architectures and symbols as shown in Figure 5
Figure 5 Konya Government House and Sinop
Government House
Source URL6 and URL7
Government houses besides the aforementioned basic
architectural features differed also with the influence
of local elements The focal point of the following part
of the studyis the Safranbolu Government House with
respect to the evaluation of it in the context of ideology
and power concepts
3 CASE STUDY SAFRANBOLU GOVERNMENT HOUSE
The Safranbolu Government House is a surviving
example of government houses built in Ottoman cities
Figure 2 Amasya Government House Settlement (1- Government House 2- Municipality Building 3- Clock Tower 4- Prison Building)
Source URL3
Figure 3 Edirne Government House Settlement (1- Government House 2- Provincial Printing House 3- Post Office 4- Courthouse 5- Prison Building 6-
Gendarmerie)
Source URL4
Figure 4 Bilecik Government House and Edirne Government Housersquos Garden Gate
Figure 2 Amasya Government House Settlement (1- Government House 2- Municipality Building 3- Clock Tower 4- Prison Building)
Source URL3
Figure 3 Edirne Government House Settlement (1- Government House 2- Provincial Printing House 3- Post Office 4- Courthouse 5- Prison Building 6-
Gendarmerie)
Source URL4
Figure 4 Bilecik Government House and Edirne Government Housersquos Garden Gate
Source Ortaylı 1984 URL 5 Most of the government houses were built as a two-storey building on a high basement
floor Their facade designs are examples of a novel architectural formation for Ottoman architecture with a neo-classical style High entrance doors and high windows are items used in the new public building types of this period On the entrance facade examples with a pediment above the entrance are common These pediments can either be triangular or in different forms Symbols such as coats of arms sultanrsquos signatures and epitaphs which are among the Ottoman symbols of power were used on government houses as well as on the public buildings of the period These symbols are engraved on important points primarily on the entrance facade The arms and sultanrsquos signature as symbols of power are usually seen on the pediments and entrance doors in these houses As Yazıcı Metin (2019 185) states the language of the inscriptions on the epitaphs usually located over the entrance door is symbolic Examples include the government houses of Konya and Sinop with their architectures and symbols as shown in Figure 5
Figure 5 Konya Government House and Sinop Government House
Source URL4 Government houses besides the aforementioned basic architectural features differed
also with the influence of local elements The focal point of the following part of the studyis the Safranbolu Government House with respect to the evaluation of it in the context of ideology and power concepts
Source Ortaylı 1984 URL 5 Most of the government houses were built as a two-storey building on a high basement
floor Their facade designs are examples of a novel architectural formation for Ottoman architecture with a neo-classical style High entrance doors and high windows are items used in the new public building types of this period On the entrance facade examples with a pediment above the entrance are common These pediments can either be triangular or in different forms Symbols such as coats of arms sultanrsquos signatures and epitaphs which are among the Ottoman symbols of power were used on government houses as well as on the public buildings of the period These symbols are engraved on important points primarily on the entrance facade The arms and sultanrsquos signature as symbols of power are usually seen on the pediments and entrance doors in these houses As Yazıcı Metin (2019 185) states the language of the inscriptions on the epitaphs usually located over the entrance door is symbolic Examples include the government houses of Konya and Sinop with their architectures and symbols as shown in Figure 5
Figure 5 Konya Government House and Sinop Government House
Source URL4 Government houses besides the aforementioned basic architectural features differed
also with the influence of local elements The focal point of the following part of the studyis the Safranbolu Government House with respect to the evaluation of it in the context of ideology and power concepts
Source Ortaylı 1984 URL 5 Most of the government houses were built as a two-storey building on a high basement
floor Their facade designs are examples of a novel architectural formation for Ottoman architecture with a neo-classical style High entrance doors and high windows are items used in the new public building types of this period On the entrance facade examples with a pediment above the entrance are common These pediments can either be triangular or in different forms Symbols such as coats of arms sultanrsquos signatures and epitaphs which are among the Ottoman symbols of power were used on government houses as well as on the public buildings of the period These symbols are engraved on important points primarily on the entrance facade The arms and sultanrsquos signature as symbols of power are usually seen on the pediments and entrance doors in these houses As Yazıcı Metin (2019 185) states the language of the inscriptions on the epitaphs usually located over the entrance door is symbolic Examples include the government houses of Konya and Sinop with their architectures and symbols as shown in Figure 5
Figure 5 Konya Government House and Sinop Government House
Source URL4 Government houses besides the aforementioned basic architectural features differed
also with the influence of local elements The focal point of the following part of the studyis the Safranbolu Government House with respect to the evaluation of it in the context of ideology and power concepts
139
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
after the Tanzimat reforms as important elements of
state representation Built in harmony with the city and
engraved in the memory of the city dwellers it is the
main administrative structure of the Ottomans in Saf-
ranbolu with its location This government house a late
example of the government houses built starting from
the years after the declaration of the Tanzimat was bu-
ilt in 1905 Prior to discussing the government house
the administrative transformation of Safranbolu over
time should be addressed to develop an understanding
of the importance of the government house within the
city
31 Urban History of Safranbolu
Safranbolu a settlement located in the Western Black
Sea region of Turkey is today a district of Karabuumlk pro-
vince The city went under Roman Byzantine Seljuk
and Ottoman rule respectively and still bears certain
traces of these periods It is known that no urbanization
took place in the region before 14th century Its posi-
tion as a strategically important border zone between
Byzantium and Seljuk Empires led to continuous inva-
sions and administrative changes (Hacısalihoğlu 1995
43-45) (Figure 6) Until the 14th century the Greek po-
pulation in Safranbolu lived as a minority in the vici-
nity of Kırankoumly while Turks widely settled around
the hills where the fortress is located in the neighbor-
hood called the marketplace (Ccedilarşı aka Ccedilukur) to-
day It is understood that the settlement area expanded
from the foothills of the fortress into the valley during
this period (Hacısalihoğlu 1995)
Figure 6 Safranbolu in the 14th Century
Source Hacısalihoğlu 1995 128
Canbulatrsquos (2020) work titled ldquoSafranbolu in Travel
Book and Written Resourcesrdquo reveals the administra-
tive social and cultural situation of Safranbolu over
the past centuries The travel book of Ibn Battuta (1304-
1368) one of the important travelers of 14th century
discussed in this work covers important information
about the composition of the city in that time From
the accounts of Ibn Battuta it is understood that pe-
ople who apparently had a say in the administrative
organization of the city during this period then under
the rule of the Candaroğulları Principality lived in the
fortress Hacısalihoğlu (1995) states that Safranbolu
with its surroundings was ldquoa settlement center with
diversified economic activities shaped by its geograp-
hical conditionsrdquo This accounts for Safranbolursquos rise to
its important position for Ottoman trade after the cen-
tury when it came under the rule of the Ottoman State
Safranbolu became a major market center after the ini-
tiation of urbanization The primary reason for this is
that it collected processed and distributed the surplus
products of its subordinate districts as an intermediary
between the rural unit and the big city Also the deve-
lopment of commercial activities and the construction
of the types of buildings in which these lines of activity
can be carried out had parallels Cinci Han which was
built in the middle of the 17th century was apparent-
ly a large inn for Safranbolu as compared to the inns
in other cities of the same period This stems from the
fact that Safranbolu was located on an important tra-
de network in this period (Aktuumlre and Şenyapılı 1976
Hacısalihoğlu 1995) Hacısalihoğlu (1995) emphasizes
that the elements of the Safranbolu city were constitu-
ted by the mosques bazaars and Turkish baths as is
generally the case in most Islamic cities Cinci Han İz-
zet Mehmet Paşa Mosque Kazdağlı Mosque Koumlpruumlluuml
Mehmet Paşa Mosque Yeni Hamam (Cinci Hamam)
and Arasta shops (Figure 7 Figure 8) the place cor-
respond to these functions and act as the city center
can be regarded as an example of this In this layout
the mosque constitutes the main center of the city and
other functions are shaped around the mosque Thus
the mosque is the center of political religious and cul-
tural life Since Turkish baths are meeting points like
the mosques they are located near the mosque in the
central area The potential of these areas to bring com-
munities together enabled units such as market areas
arastas and inns to be shaped around these structures
(Hacısalihoğlu 1995 134-135)
3 CASE STUDY SAFRANBOLU GOVERNMENT HOUSE The Safranbolu Government House is a surviving example of government houses built
in Ottoman cities after the Tanzimat reforms as important elements of state representation Built in harmony with the city and engraved in the memory of the city dwellers it is the main administrative structure of the Ottomans in Safranbolu with its location This government house a late example of the government houses built starting from the years after the declaration of the Tanzimat was built in 1905 Prior to discussing the government house the administrative transformation of Safranbolu over time should be addressed to develop an understanding of the importance of the government house within the city
31 Urban History of Safranbolu
Safranbolu a settlement located in the Western Black Sea region of Turkey is today a district of Karabuumlk province The city went under Roman Byzantine Seljuk and Ottoman rule respectively and still bears certain traces of these periods It is known that no urbanization took place in the region before 14th century Its position as a strategically important border zone between Byzantium and Seljuk Empires led to continuous invasions and administrative changes (Hacısalihoğlu 1995 43-45) (Figure 6) Until the 14th century the Greek population in Safranbolu lived as a minority in the vicinity of Kırankoumly while Turks widely settled around the hills where the fortress is located in the neighborhood called the marketplace (Ccedilarşı aka Ccedilukur) today It is understood that the settlement area expanded from the foothills of the fortress into the valley during this period (Hacısalihoğlu 1995)
Figure 6 Safranbolu in the 14th Century
140
Oumlzmen amp Onur
Figure 7 Settlement of the Bazaar in Old Safranbolu
Source Hacısalihoğlu 1995 136
Figure 8 Safranbolu Bazaar (1- Kazdağlı Mosque
2-Turkish Bath 3- Cinci Khan
4- Koumlpruumlluuml Mehmet Pasha Mosque 5- Arasta Shops)
Source URL6
When the Old Safranbolu map which includes the
Safranbolu Government House is examined the or-
der in the old city can easily be read out In the city
which remains within the natural boundary formed by
the Guumlmuumlş and Akccedilasu streams flowing from north to
south on both sides of the region residential areas were
established along the routes through which these wa-
ter elements pass The hilly area where the old fortress
is located and the Safranbolu Government House was
built rises from the bank of Guumlmuumlş Creek On the east
of this zone there lay the areas with high potential of
trade and settlement which developed after the 17th
century Religious buildings and commercial buildings
and areas are observed to have developed in this area
and residential areas were established on both sides of
Akccedilasu stream With this settlement the urbanization
of Old Safranbolu was apparently complete (Figure 9)
Figure 9 Old Safranbolu Map
Source Hacısalihoğlu 1995 133
32 Traces of power and ideology in Safranbolu Government House
Safranbolu Government House has a high visibility in
the old city of Safranbolu In addition to being a stru-
cture where official affairs are carried out it is also a
structure of representation It was built in the neo-clas-
sical style which was the architectural style of the late
Ottoman period The buildings that integrate the con-
cept of the administrative center dominate the silhou-
ette of the city which developed particularly after the
17th century along with the Safranbolu Government
House According to the inscription on the originalepi-
taph Safranbolu Government House was built in 1905
Ulukavak (2020 5) states that this building was used
as a prison between 1942 and 1950 The fortresses bu-
ilt on the highest point of the ruled territory were both
important control points for better defense and a ma-
nifestation of impassableness with their high and thick
walls In this context the Government House is posi-
tioned as a campus with its surroundings on the hilly
area where the fortress was previously located This
campus included the Safranbolu Government House
(1) an old mosque (2) a clock tower (3) a prison (4)
and as a military building in its vicinity a gendarmerie
building (5) With this settlement it is seen that the ad-
ministrative center which was aimed to be established
in the context of the administrative order of the 19th
century Safranbolu was established in the fortress and
the units that were intented to be kept under control by
the power were gathered here (Figure 10)
Source Hacısalihoğlu 1995 136
Figure 8 Safranbolu Bazaar (1- Kazdağlı Mosque 2-Turkish Bath 3- Cinci Khan 4- Koumlpruumlluuml Mehmet Pasha Mosque 5- Arasta Shops)
Source URL6 When the Old Safranbolu map which includes the Safranbolu Government House is
examined the order in the old city can easily be read out In the city which remains within the natural boundary formed by the Guumlmuumlş and Akccedilasu streams flowing from north to south on both sides of the region residential areas were established along the routes through which these water elements pass The hilly area where the old fortress is located and the Safranbolu
Source Hacısalihoğlu 1995 136
Figure 8 Safranbolu Bazaar (1- Kazdağlı Mosque 2-Turkish Bath 3- Cinci Khan 4- Koumlpruumlluuml Mehmet Pasha Mosque 5- Arasta Shops)
Source URL6 When the Old Safranbolu map which includes the Safranbolu Government House is
examined the order in the old city can easily be read out In the city which remains within the natural boundary formed by the Guumlmuumlş and Akccedilasu streams flowing from north to south on both sides of the region residential areas were established along the routes through which these water elements pass The hilly area where the old fortress is located and the Safranbolu
Government House was built rises from the bank of Guumlmuumlş Creek On the east of this zone there lay the areas with high potential of trade and settlement which developed after the 17th century Religious buildings and commercial buildings and areas are observed to have developed in this area and residential areas were established on both sides of Akccedilasu stream With this settlement the urbanization of Old Safranbolu was apparently complete (Figure 9)
Figure 9 Old Safranbolu Map
Source Hacısalihoğlu 1995 133
32 Traces of power and ideology in Safranbolu Government House Safranbolu Government House has a high visibility in the old city of Safranbolu In
addition to being a structure where official affairs are carried out it is also a structure of representation It was built in the neo-classical style which was the architectural style of the late Ottoman period The buildings that integrate the concept of the administrative center dominate the silhouette of the city which developed particularly after the 17th century along with the Safranbolu Government House According to the inscription on the originalepitaph Safranbolu Government House was built in 1905 Ulukavak (2020 5) states that this building was used as a prison between 1942 and 1950 The fortresses built on the highest point of the ruled territory were both important control points for better defense and a manifestation of impassableness with their high and thick walls In this context the Government House is positioned as a campus with its surroundings on the hilly area where the fortress was previously located This campus included the Safranbolu Government House (1) an old mosque (2) a clock tower (3) a prison (4) and as a military building in its vicinity a gendarmerie building (5) With this settlement it is seen that the administrative center which was aimed to be established in the context of the administrative order of the 19th century Safranbolu was established in the fortress and the units that were intented to be kept under control by the power were gathered here (Figure 10)
Figure 10 Safranbolu Government House Campus (1- Government House 2- Masjid
141
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
Figure 10 Safranbolu Government House Campus (1-
Government House 2- Masjid
3- Clock Tower 4- Prison 5- Gendarmerie Building)
Source URL7
Architectural structures as forms of ideological inter-vention in urban space are quite successful in main-taining their role The readibility of the power is ob-vious in the location and the architectural formation of government house which is one of the last period artifacts of the Ottoman State in the city With its setup commanding the settlement the house which was bu-ilt in the area called the fortress in the old settlement of Safranbolu is in a position that can be easily seen from all angles around it (Figure 11) With the representation of this building which has an important place in the ur-ban history of Safranbolu the visibility of the power in the now-ruined fortress became more clear This locati-on preference is still notable in our day With this hilly area of the city preserving its military and administra-tive character throughout various periods the building becomes a representational element without the need
for additional effort
Figure 11 The Location of the Safranbolu Government
House in the City
Source Oumlzmen 2020
Political powers have the opportunity to manifest the-
ir power more vigorously on public spaces created by
their own efforts Public spaces can be ldquoconcrete ideo-
logical exhibitions of powerrdquo for both the people and
foreign visitors by providing readability of the symbols
of power in the public space setup there may be squa-
res intended for socialization as well as areas such as
hills and castle tops that can function as squares Re-
forms brought by the Tanzimat in the Ottoman Empire
were mostly realized in urban areas In this context the
square seen on the facade of Safranbolu Government
House emerges as an area with a public function (Fi-
gure 12)
Figure 12 Safranbolu Government House and Square
Source Oumlzmen 2020
Considering its architectural features this building
emerges as a neo-classical style structure which had
become the classical architectural manner of the period
and was frequently used in public buildings The high
entrance in the building with a square-like plan is pro-
vided by a double-arm staircase On the facade the co-
lonnaded entrance is highlighted making the entrance
monumental This emphasis is in the form of sub-co-
lumn entrance of the neo-classical style which was also
used in the palace buildings of the period and it incre-
ased the monumental appearance by making the size
of the building more remarkable There are protrusions
in the middle sections of the rear front and both lateral
facades but they are not as distinct as they are on the
facade Especially the arched windows and the entran-
ce door of the building are high in proportion to the
3- Clock Tower 4- Prison 5- Gendarmerie Building)
Source URL7
Architectural structures as forms of ideological intervention in urban space are quite successful in maintaining their role The readibility of the power is obvious in the location and the architectural formation of government house which is one of the last period artifacts of the Ottoman State in the city With its setup commanding the settlement the house which was built in the area called the fortress in the old settlement of Safranbolu is in a position that can be easily seen from all angles around it (Figure 11) With the representation of this building which has an important place in the urban history of Safranbolu the visibility of the power in the now-ruined fortress became more clear This location preference is still notable in our day With this hilly area of the city preserving its military and administrative character throughout various periods the building becomes a representational element without the need for additional effort
Figure 11 The Location of the Safranbolu Government House in the City
Source Author1 2020
Political powers have the opportunity to manifest their power more vigorously on public spaces created by their own efforts Public spaces can be concrete ideological exhibitions of power for both the people and foreign visitors by providing readability of the symbols of power in the public space setup there may be squares intended for socialization as well as areas such as hills and castle tops that can function as squares Reforms brought by the Tanzimat in the Ottoman Empire were mostly realized in urban areas In this context the
3- Clock Tower 4- Prison 5- Gendarmerie Building)
Source URL7
Architectural structures as forms of ideological intervention in urban space are quite successful in maintaining their role The readibility of the power is obvious in the location and the architectural formation of government house which is one of the last period artifacts of the Ottoman State in the city With its setup commanding the settlement the house which was built in the area called the fortress in the old settlement of Safranbolu is in a position that can be easily seen from all angles around it (Figure 11) With the representation of this building which has an important place in the urban history of Safranbolu the visibility of the power in the now-ruined fortress became more clear This location preference is still notable in our day With this hilly area of the city preserving its military and administrative character throughout various periods the building becomes a representational element without the need for additional effort
Figure 11 The Location of the Safranbolu Government House in the City
Source Author1 2020
Political powers have the opportunity to manifest their power more vigorously on public spaces created by their own efforts Public spaces can be concrete ideological exhibitions of power for both the people and foreign visitors by providing readability of the symbols of power in the public space setup there may be squares intended for socialization as well as areas such as hills and castle tops that can function as squares Reforms brought by the Tanzimat in the Ottoman Empire were mostly realized in urban areas In this context the
3- Clock Tower 4- Prison 5- Gendarmerie Building)
Source URL7
Architectural structures as forms of ideological intervention in urban space are quite successful in maintaining their role The readibility of the power is obvious in the location and the architectural formation of government house which is one of the last period artifacts of the Ottoman State in the city With its setup commanding the settlement the house which was built in the area called the fortress in the old settlement of Safranbolu is in a position that can be easily seen from all angles around it (Figure 11) With the representation of this building which has an important place in the urban history of Safranbolu the visibility of the power in the now-ruined fortress became more clear This location preference is still notable in our day With this hilly area of the city preserving its military and administrative character throughout various periods the building becomes a representational element without the need for additional effort
Figure 11 The Location of the Safranbolu Government House in the City
Source Author1 2020
Political powers have the opportunity to manifest their power more vigorously on public spaces created by their own efforts Public spaces can be concrete ideological exhibitions of power for both the people and foreign visitors by providing readability of the symbols of power in the public space setup there may be squares intended for socialization as well as areas such as hills and castle tops that can function as squares Reforms brought by the Tanzimat in the Ottoman Empire were mostly realized in urban areas In this context the
square seen on the facade of Safranbolu Government House emerges as an area with a public function (Figure 12)
Figure 12 Safranbolu Government House and Square
Source Author1 2020
Considering its architectural features this building emerges as a neo-classical style structure which had become the classical architectural manner of the period and was frequently used in public buildings The high entrance in the building with a square-like plan is provided by a double-arm staircase On the facade the colonnaded entrance is highlighted making the entrance monumental This emphasis is in the form of sub-column entrance of the neo-classical style which was also used in the palace buildings of the period and it increased the monumental appearance by making the size of the building more remarkable There are protrusions in the middle sections of the rear front and both lateral facades but they are not as distinct as they are on the facade Especially the arched windows and the entrance door of the building are high in proportion to the building (Figure 13) These heights make the building look more magnificent Another remarkable feature is the column alignments and floor moldings reflected on the facade The monumental effect of the columns is enhanced by the continuation of the columns on the front facade in line with the column projections of the upper floor
Figure 13 Safranbolu Government House Front Facade
Source Author1 2020
square seen on the facade of Safranbolu Government House emerges as an area with a public function (Figure 12)
Figure 12 Safranbolu Government House and Square
Source Author1 2020
Considering its architectural features this building emerges as a neo-classical style structure which had become the classical architectural manner of the period and was frequently used in public buildings The high entrance in the building with a square-like plan is provided by a double-arm staircase On the facade the colonnaded entrance is highlighted making the entrance monumental This emphasis is in the form of sub-column entrance of the neo-classical style which was also used in the palace buildings of the period and it increased the monumental appearance by making the size of the building more remarkable There are protrusions in the middle sections of the rear front and both lateral facades but they are not as distinct as they are on the facade Especially the arched windows and the entrance door of the building are high in proportion to the building (Figure 13) These heights make the building look more magnificent Another remarkable feature is the column alignments and floor moldings reflected on the facade The monumental effect of the columns is enhanced by the continuation of the columns on the front facade in line with the column projections of the upper floor
Figure 13 Safranbolu Government House Front Facade
Source Author1 2020
142
Oumlzmen amp Onur
building (Figure 13) These heights make the building
look more magnificent Another remarkable feature is
the column alignments and floor moldings reflected
on the facade The monumental effect of the columns
is enhanced by the continuation of the columns on the
front facade in line with the column projections of the
upper floor
Figure 13 Safranbolu Government House Front
Facade
Source Oumlzmen 2020
In the Safranbolu Government House campus the hei-
ght of the campus gate is also remarkable In addition
the shape of the door has the same form as the facade
pediment of the building showing that every detail of
this complex was given special attention and ostentati-
on was important in every scale It is seen that the sy-
mbols of power which were frequently used in public
buildings of the period were also used on the house
There is an epitaph on the entrance door of the buil-
ding a coat of arms on the facade pediment and a sul-
tanrsquos signature on the rear front pediment (Figure 14)
In the last sentence inscribed on the epitaph of the bu-
ilding it is stated that the building was built in accor-
dance with the glory of the state As can be understood
from this inscription the construction and architecture
of the house was important for the government
Figure 14 a) Safranbolu Government House Campus
Entrance Door
b) Inscription c) Coat of Arms d) Tugra
Source Oumlzmen 2020
The plan scheme in some government houses created
with references from traditional Turkish houses is simi-
lar to the formation of the rooms around the hall (Yazı-
cı Metin 2019 124) Such a formation is also evident in
the Safranbolu Government House The plan setup of
the house was formed around the middle hall Conne-
ction of the staircase connecting the ground floor and
the first floor with double arms and its width enhances
the effect of magnificence in the interior (Figure 15)
The height of the floors interior doors and windows of
the building are remarkable and it is understood that
the power aims to look grand and magnificent with its
architecture
Figure 15 Ground and First Floor Plan
Source Oumlzmen 2020
Safranbolu Government House became unusable in
consequence a result of a fire in 1976 (URL7) As a re-
sult of the fire the house lost its original wooden win-
dows and doors stairs ceiling and floor coverings The
stone skeleton of the building however survived The
dated 1976 newspaper report seen in Figure 16 (Uluka-
vak 2017 175) and another newspaper article that pre-
sumably belongs to the same year which is currently in
the house mention the outbreak of a fire in the house
These news also highlight the architectural value of
square seen on the facade of Safranbolu Government House emerges as an area with a public function (Figure 12)
Figure 12 Safranbolu Government House and Square
Source Author1 2020
Considering its architectural features this building emerges as a neo-classical style structure which had become the classical architectural manner of the period and was frequently used in public buildings The high entrance in the building with a square-like plan is provided by a double-arm staircase On the facade the colonnaded entrance is highlighted making the entrance monumental This emphasis is in the form of sub-column entrance of the neo-classical style which was also used in the palace buildings of the period and it increased the monumental appearance by making the size of the building more remarkable There are protrusions in the middle sections of the rear front and both lateral facades but they are not as distinct as they are on the facade Especially the arched windows and the entrance door of the building are high in proportion to the building (Figure 13) These heights make the building look more magnificent Another remarkable feature is the column alignments and floor moldings reflected on the facade The monumental effect of the columns is enhanced by the continuation of the columns on the front facade in line with the column projections of the upper floor
Figure 13 Safranbolu Government House Front Facade
Source Author1 2020
In the Safranbolu Government House campus the height of the campus gate is also remarkable In addition the shape of the door has the same form as the facade pediment of the building showing that every detail of this complex was given special attention and ostentation was important in every scale It is seen that the symbols of power which were frequently used in public buildings of the period were also used on the house There is an epitaph on the entrance door of the building a coat of arms on the facade pediment and a sultanrsquos signature on the rear front pediment (Figure 14) In the last sentence inscribed on the epitaph of the building it is stated that the building was built in accordance with the glory of the state As can be understood from this inscription the construction and architecture of the house was important for the government
Figure 14 a) Safranbolu Government House Campus Entrance Door b) Inscription c) Coat of Arms d) Tugra
Source Author1 2020
The plan scheme in some government houses created with references from traditional Turkish houses is similar to the formation of the rooms around the hall (Yazıcı Metin 2019 124) Such a formation is also evident in the Safranbolu Government House The plan setup of the house was formed around the middle hall Connection of the staircase connecting the ground floor and the first floor with double arms and its width enhances the effect of magnificence in the interior (Figure 15) The height of the floors interior doors and windows of the building are remarkable and it is understood that the power aims to look grand and magnificent with its architecture
Figure 15 Ground and First Floor Plan
Source Author1 2020
In the Safranbolu Government House campus the height of the campus gate is also remarkable In addition the shape of the door has the same form as the facade pediment of the building showing that every detail of this complex was given special attention and ostentation was important in every scale It is seen that the symbols of power which were frequently used in public buildings of the period were also used on the house There is an epitaph on the entrance door of the building a coat of arms on the facade pediment and a sultanrsquos signature on the rear front pediment (Figure 14) In the last sentence inscribed on the epitaph of the building it is stated that the building was built in accordance with the glory of the state As can be understood from this inscription the construction and architecture of the house was important for the government
Figure 14 a) Safranbolu Government House Campus Entrance Door b) Inscription c) Coat of Arms d) Tugra
Source Author1 2020
The plan scheme in some government houses created with references from traditional Turkish houses is similar to the formation of the rooms around the hall (Yazıcı Metin 2019 124) Such a formation is also evident in the Safranbolu Government House The plan setup of the house was formed around the middle hall Connection of the staircase connecting the ground floor and the first floor with double arms and its width enhances the effect of magnificence in the interior (Figure 15) The height of the floors interior doors and windows of the building are remarkable and it is understood that the power aims to look grand and magnificent with its architecture
Figure 15 Ground and First Floor Plan
Source Author1 2020
143
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
the Government House and its significance for the city
Ulukavak (2017 174) describes the the old fortress area
damaged in this fire and the significance of the govern-
ment house with the following words
ldquoYes not only our Government House but our history
was burnt Safranbolursquos Fortress was burnt Fortress
was the place where the State was represented for the
people of Safranbolu In the daily language of the pe-
ople of Safranbolu going up to the fortress was tanta-
mount to going to the Government House for an affair
Safranbolu was left without its fortressrdquo
From this interpretation the public image of the house
and the location chosen for the construction of the go-
vernment house can be read out clearly It is seen that
the emphasis on state representation maintained its va-
lidity in the 20th century after the Ottoman Period
Figure 16 a) The Newspaper Dated 1976 b) News
from a Different Newspaper
Source Ulukavak 2017 175 City History Museum
Information Board 2020
In the campus of the Safranbolu Government House
there are also Safranbolu Clock Tower and the Old
Prison which are other elements of the administrative
center According to Acun (2011 259) Safranbolu Clo-
ck Tower is one of the oldest clock towers in Anatolia
Safranbolu Clock Tower located on the fortress in the
government house campus was built between 1794-
1797 by Izzet Mehmet Pasha the grand vizier of Selim
III who is from Safranbolu As Halaccedil and Oumlzdemir
İlhan (2014) state ldquoClock towers which are generally
the tallest buildings in the cities they were built were
placed next to important public buildings in the squa-
res that are the focal point or on the highest hill of the
settlement Clock towers consitituting an urban image
are monuments symbols and focal points that decorate
cities and townsrdquo
Safranbolu Clock Tower which fits these definitions
and was built in the castle before the government hou-
se as an important building type of the administrative
center demonstrates the demilitarization steps of the
power This structure which is an important example
of the initial period of demilitarization is easily visible
from all sides of the settlement The Old Prison located
in the same campus was built in 1906 during the time
of Abduumllhamit II (Figure 17) The architectural design
approach of the period prevails in the prison as a buil-
ding controlled by the power
Figure 17 Safranbolu Clock Tower and Safranbolu
Old Prison
Source URL8
4 CONCLUSIONS
The 19th century is the the time period for the Otto-
man State in which the process of change and trans-
formation occured and this process pioneered many
innovations unlike the previous periods The Tanzimat
reforms as the most influential period of the Wester-
nization era constituted the real turning point of these
changes With the Tanzimat period the state ideology
underwent a change as well The Ottoman dynasty ai-
med to be visible and declare its existence on the lands
under its rule Therefore the changes were not limited
to the military and administrative sphere but also ref-
lected in the daily life The political power started to
pay attention to the representation of its power and vi-
sibility in various ways Architectural activities being
the most convenient domain for concrete representati-
on gained speed with the Tanzimat and architecture
became a representational element of the power It was
observed that concrete architectural artifacts have an
important place in the expression of the state power
Therefore the political power found expression in the
official structures of the state especially in the palace
structures with its ideology and reinforced this exp-
ression with various symbolic tools representing the
Safranbolu Government House became unusable in consequence a result of a fire in 1976 (URL7) As a result of the fire the house lost its original wooden windows and doors stairs ceiling and floor coverings The stone skeleton of the building however survived The dated 1976 newspaper report seen in Figure 16 (Ulukavak 2017 175) and another newspaper article that presumably belongs to the same year which is currently in the house mention the outbreak of a fire in the house These news also highlight the architectural value of the Government House and its significance for the city Ulukavak (2017 174) describes the the old fortress area damaged in this fire and the significance of the government house with the following words
Yes not only our Government House but our history was burnt Safranbolus Fortress was burnt Fortress was the place where the State was represented for the people of Safranbolu In the daily language of the people of Safranbolu going up to the fortress was tantamount to going to the Government House for an affair Safranbolu was left without its fortress
From this interpretation the public image of the house and the location chosen for the construction of the government house can be read out clearly It is seen that the emphasis on state representation maintained its validity in the 20th century after the Ottoman Period
Figure 16 a) The Newspaper Dated 1976 b) News from a Different Newspaper
Source Ulukavak 2017 175 City History Museum Information Board 2020
In the campus of the Safranbolu Government House there are also Safranbolu Clock Tower and the Old Prison which are other elements of the administrative center According to Acun (2011 259) Safranbolu Clock Tower is one of the oldest clock towers in Anatolia Safranbolu Clock Tower located on the fortress in the government house campus was built between 1794-1797 by Izzet Mehmet Pasha the grand vizier of Selim III who is from Safranbolu As Halaccedil and Oumlzdemir İlhan (2014) state ldquoClock towers which are generally the tallest buildings in the cities they were built were placed next to important public buildings in the squares that are the focal point or on the highest hill of the settlement Clock towers consitituting an urban image are monuments symbols and focal points that decorate cities and townsrdquo
Safranbolu Clock Tower which fits these definitions and was built in the castle before the government house as an important building type of the administrative center demonstrates the demilitarization steps of the power This structure which is an important example of the initial period of demilitarization is easily visible from all sides of the settlement The Old
Prison located in the same campus was built in 1906 during the time of Abduumllhamit II (Figure 17) The architectural design approach of the period prevails in the prison as a building controlled by the power
Figure 17 Safranbolu Clock Tower and Safranbolu Old Prison
Source URL8
4 CONCLUSIONS
The 19th century is the the time period for the Ottoman State in which the process of change and transformation occured and this process pioneered many innovations unlike the previous periods The Tanzimat reforms as the most influential period of the Westernization era constituted the real turning point of these changes With the Tanzimat period the state ideology underwent a change as well The Ottoman dynasty aimed to be visible and declare its existence on the lands under its rule Therefore the changes were not limited to the military and administrative sphere but also reflected in the daily life The political power started to pay attention to the representation of its power and visibility in various ways Architectural activities being the most convenient domain for concrete representation gained speed with the Tanzimat and architecture became a representational element of the power It was observed that concrete architectural artifacts have an important place in the expression of the state power Therefore the political power found expression in the official structures of the state especially in the palace structures with its ideology and reinforced this expression with various symbolic tools representing the sultan and the state In the Ottoman State the effect of the state ideology on the urban space and the building production process was seen in the government houses that emerged as an important manifestation of the late Ottoman ideology During the Tanzimat period where the state used all types of symbolic elements on a large or small scale as an ideological manifestation the government houses shaped by ideology were the most prominent examples of this case Government houses in addition to being built in the neo-classical style which is a specimen of westernization formed an important administrative representation area with respect to the integrity they created with other building types located around them For this it was observed that the high hills commanding the city or large and central areas were preferred aiming to reinforce the existence and domination of the state
When the Safranbolu Government House is examined with the examples discussed it is understood that the similarities in the government houses as a building typology differ according to the size of the settlement unit the budget allocated to the building project the
144
Oumlzmen amp Onur
sultan and the state In the Ottoman State the effect of
the state ideology on the urban space and the building
production process was seen in the government houses
that emerged as an important manifestation of the late
Ottoman ideology During the Tanzimat period whe-
re the state used all types of symbolic elements on a
large or small scale as an ideological manifestation the
government houses shaped by ideology were the most
prominent examples of this case Government houses
in addition to being built in the neo-classical style whi-
ch is a specimen of westernization formed an impor-
tant administrative representation area with respect
to the integrity they created with other building types
located around them For this it was observed that the
high hills commanding the city or large and central are-
as were preferred aiming to reinforce the existence and
domination of the state
When the Safranbolu Government House is examined
with the examples discussed it is understood that the
similarities in the government houses as a building
typology differ according to the size of the settlement
unit the budget allocated to the building project the
use of local materials and local construction styles The
fact that Safranbolu Government House which was
evaluated in the context of ideology-power-architectu-
re became the symbol of the administrative presence in
the city took place as a consequence of the well-organi-
zation of the city of Safranbolu It was the hilly area that
formed a base for the current form of Safranbolu and
started the initial settlement of the city with a military
and administrative status The commanding setup of
this peak point which started with the construction of
the fortress did not lose its importance until the 21st
century The castle which was an important point in
every period when the city passed in hands of various
rules was regarded as a starting point in the period of
Ottoman rule and it was seen that this area was used
as an administrative and military zone
Another noteworthy point with regards to the Saf-
ranbolu Government House is the construction style
which is addressed in the archive documents and em-
phasized in the epitaph of the building In most of the
government houses built by the Ottoman State the
method assumed for construction was resorting to the
assistance of the people When the epitaph of the Saf-
ranbolu Government House is examined it is seen that
the name of the governor of the time was inscribed on
the epitaph as well as the phrase ldquobuilt by helping one
anotherrdquo In this respect Safranbolu Government Hou-
se stands out as one of the rare examples where a local
authority expressed its superiority Deepening the dis-
cussion on the representation of political powers and
ideologies through government houses the form of
construction and manifestation of power to the people
with the help of the people can provide more elaborate
and qualified contributions to the literature
ACKNOWLEDGMENTS
This paper was produced from the unpublished thesis
titled ldquoGovernment Houses as Presentation of Power
and Ideology in the Ottoman State The Case of Safran-
bolu Government Houserdquo It was prepared in the arc-
hitectural program of the Institute of Graduate Studies
of Karabuk University Here we would like to thank
Karabuk University Scientific Research Projects Coor-
dinator for supporting this study as the project coded
ldquoFYL- 2020- 2221rdquo
REFERENCES ACUN H (2011) Osmanli İmparatorluğu Saat Kuleleri Atatuumlrk Kuumlltuumlr Merkezi Yayını İstanbul
AKYUumlREK G (2008) Bilgiyi Yeniden Inşa Etmek Tanzimat Doumlnemi Os-manlı Mimarlığı Doktora Tezi Yıldız Teknik Uumlniversitesi Fen Bilimleri Enstituumlsuuml İstanbul
AKTUumlRE S (1985) Osmanli Devletirsquonde Taşra Kentlerindeki Değişimler Tanzimatrsquotan Cumhuriyetrsquoe Tuumlrkiye Ansiklopedisi- Cilt 4 İletişim Yayın-ları İstanbul
AKTUumlRE S amp ŞENYAPILI T (1976) Safranbolursquoda Mekacircnsal Yapinin Goumlsterdiği Nitelikler ve Koruma Oumlnerilerinin Duumlşuumlnduumlrduumlkleri ODTUuml Mimarlık Fakuumlltesi Dergisi 2(1) 61-96
ALTHUSSER L (2015) İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygitlari (Ccedilev Alp Tuumlmertekin) İthaki Yay İstanbul
AVCI Y (2017) Osmanli Huumlkucircmet Konaklari Tanzimat Doumlneminde Kent Mekacircninda Devletin Erki ve TemsiliTarih Vakfı Yurt Yayınları
CANBULAT İ (2020) Seyahatname ve Yazili Kaynaklarda Safranbolu Safranbolu Ccedilarşırsquosı 98-121
DERİNGİL S (2014) İktidarin Sembolleri ve İdeoloji II Abduumllhamid Doumlnemi (1876-1909) (Ccedilev Guumll Ccedilağalı Guumlven) Doğan Kitap İstanbul
DUumlZENLİ H İ (2012) Mardinrsquode Tarih Bina ve Mimarlik Katmanla-ri 19 yy Huumlkuumlmet Konağindan 21 yy Mimarlik Fakuumlltesine Doumlnuumlşuumlmuumln Hikacircyesi Arredamento Mimarlık 254 64-78
EAGLETON T (1996) İdeoloji (Ccedilev Muttalip Oumlzcan) Ayrıntı Yayınları İstanbul
FINDLEY C V (2011) Tanzimat Tuumlrkiye Tarihi Cilt IV- Modem Duumlnyada Tuumlrkiye 1839-2010 Kitap Yayınevi İstanbul
GOumlL B (2009) Fiziksel Ccedilevrede Egemen Ideoloji ve Direnccedil Yuumlksek Lisans Tezi İstanbul Teknik Uumlniversitesi Fen Bilimleri Enstituumlsuuml İstanbul
GURALLAR YEŞİLKAYA N (2003) Halkevleri İdeoloji ve Mimarlik 2 Baskı İletişim Yayınları İstanbul
HACISALiHOĞLU İ Y (1995) Şehir Coğrafyası Accedilısından Safranbo-lu- Karabuumlk İkilemi Doktora Tezi İstanbul Uumlniversitesi Sosyal Bilimler
145
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
Enstituumlsuuml
HALACcedil H H amp OumlZDEMIR İLHAN S (2014) Kentsel Imge Olarak Saat Kuleleri II Abduumllhamit Han Doumlnemi Saat Kulelerinin İstanbul Dişi Tuumlrkiye Coğrafyasinda Dağilimlari ve Bir Tipoloji Denemesi Humanities Sciences 9(4) 190- 200
KONUK HALACcedilOĞLU N (2018) Tanzimat Sonrasi Osmanli Rumeli Vilacircyetleri Huumlkucircmet Konaklarinda Ideoloji ve Erkrsquoin Mimari Temsili (1839-1922) Doktora Tezi Atılım Uumlniversitesi Fen Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara
MARDİN Ş (2018) İdeoloji İletişim Yayınları İstanbul
MCLELLAN D (2005) İdeoloji (Ccedilev Barış Yıldırım) İstanbul Bilgi Uumlniversitesi Yayınları İstanbul
ORTAYLI İ (1984) Soumlyleşi Osmanlirsquodan buguumlne huumlkucircmet konaklari Mi-marlık 22(5) 3-15
ORTAYLI İ (1985) Batililaşma Sorunu Tanzimatrsquotan Cumhuriyetrsquoe Tuumlr-kiye Ansiklopedisi-Cilt 1 İletişim Yayınları İstanbul
TANOumlR B (1985) Anayasal Gelişmelere Toplu Bir Bakiş Tanzimatrsquotan Cumhuriyetrsquoe Tuumlrkiye Ansiklopedisi- Cilt 1 İletişim Yayınları İstanbul
TANYELİ U (1989) Mimarlikta Ideolojik Amentuuml Mimarlık 27(4) 78- 81
TEKELİ İ (1985) Tanzimatrsquotan Cumhuriyetrsquoe Kentsel Doumlnuumlşuumlm Tan-zimatrsquotan Cumhuriyetrsquoe Tuumlrkiye Ansiklopedisi- Cilt 4 İletişim Yayınları İstanbul
ULUKAVAK K (2017) Bir Safranbolulunun Penceresinden Safranbo-lu (Goumlzlemler-Derlemeler-Denemeler) Karabuumlk Uumlniversitesi Yayınları Karabuumlk
ULUKAVAK K (2020) Safranbolu- Korumada Tarihsel Suumlreccedil Safranbolu Araştırmaları Merkezi Yayınları İstanbul
URL1 Tdv İslacircm Ansiklopedisi (islamansiklopedisiorgtr) Date of access June 2020
URL2 Salt Araştırma Giresun Huumlkuumlmet Konağı- Giresun City Hall (sal-tresearchorg) Date of access November 2020
URL3 Amasya | Eski Tuumlrkiye Fotoğrafları Arşivi (eskiturkiyenet) [Date of access November 2020]
URL4 Edirne 1878 | Eski Tuumlrkiye Fotoğrafları Arşivi (eskiturkiyenet) [Date of access November 2020]
URL5 Edirne Paşakapısı 1900primeler | Eski Tuumlrkiye Fotoğrafları Arşivi (es-kiturkiyenet) [Date of access November 2020]
URL6 httpkarabukgovtrsafranbolu-ilcesi [Date of access November 2020]
URL7 Kent Tarihi Muumlzesi (ktbgovtr) [Date of access November 2020]
URL8 Kent Tarihi Muumlzesi Ve Tarihi Saat Kulesi (ktbgovtr) [Date of ac-cess November 2020]
YAZICI METİN N 2019 Tanzimatrsquotan Cumhuriyetrsquoe Huumlkucircmet Konak-larının İnşa Suumlreci ve Mimarisi Devlet Kapısı Kitabevi İstanbul
146
ldquoThi
s page is left blank for typesettingrdquo
Bu sayfa dizgiden dolayı boş bırakılm
ıstır
147
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021Journal of Awareness Volume Cilt 6 Issue Sayı 3 2021 pp 147-154E-ISSN 2149-6544 httpsjournalsgentrjoa DOI httpsdoiorg1026809joa6306
Received Geliş 30062021 Acccepted Kabul 24072021
Content of this journal is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 International License
Bu derginin iccedileriği Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 Uluslararası Lisansı altında lisanslanmıştır
Corresponding Author Sorumlu Yazar Oumlzge Uysal ŞahinE-mail ozgecomuedutr
CitationAtıf UYSAL ŞAHİN Ouml (2021) Yaşam kalitesi ve kuumlresel iklim değişikliği Journal of Awareness6(3) 147-154 DOI 1026809joa6306
Yaşam kalitesi ve kuumlresel iklim değişikliğiQuality of life and global climate change
Oumlzge Uysal Şahin
Oumlz
Yaşam kalitesi ccediloğu zaman sağlıkla ilişkilendirilse de aslında ccedilok boyutlu bir kavramdır Eğitim ekonomi sağlık ve ccedilevre gibi pek ccedilok faktoumlr tarafından şekillenir O yuumlzden yaşam kalitesi insanın hayatını etkileyen maddi ve manevi koşullardaki iyilik hali olarak tanımlanabilir Eğitim ve sağlıkta kalitenin artması ve adil erişim koşullarının oluşması kişilerin milli gelir seviyelerindeki artışlar teknolojik ilerlemeler ve bunlara eşit erişim imkanları ile ccedilevre kirliliğin boyutu gibi unsurlar hem kişilerin hem de toplumların yaşam kalitelerini belirlemektedir Her ne kadar ccedilevresel bir boyutu olsa da yaşam kalitesini iyileştirmeye dair yaptıklarımız acaba iklim değişikliğini etkilemekte midir Ccediluumlnkuuml insanların yaşamlarını iyileştirmeye dair gerccedilekleştirdikleri faaliyetler ve ulaşmak istedikleri hedefler doğa uumlzerinde bazı tahribatlara yol accedilabilmektedir Oumlrneğin teknolojik imkanların arttırılması kişilerin hayatlarını kolaylaştıran ve toplumların ilerlemesini sağlayan koşullar yaratırken ccedilevre uumlzerinde de pek ccedilok zararı beraberinde getirmektedir Benzer şekilde bir ekonomide sanayi sektoumlruuml ve hizmetler sektoumlruumlnuumln ağırlığının artması kişilerin iktisadi guumlccedillerini arttıran ve yaşam kalitelerini yuumlkselten koşullar yaratırken bir yandan doğal yaşam ve ccedilevre uumlzerinde olumsuz etkiler yarattığı bir gerccedilektir Oumlzellikle sanayileşmenin tarım alanlarını suyu ve havayı kirlettiği pek ccedilok oumlrneğe ccedilok sık rastlanmaktadır Peki o zaman ccediloumlzuumlm nedir Yaşam kalitesini yuumlkseltme amacından vazgeccedilmek mi gerekir Burada yapılması gereken yaşam kalitesini oluşturan unsurları tekrardan ele almaktır Oumlzellikle de guumlnuumlmuumlzde pandemi ile daha da ccedilok konuştuğumuz ldquominimal yaşamrdquo koşullarının oluşturulmasıdır İşte bu ccedilalışmada da yaşam kalitesi kavramı detaylı olarak tartışılarak kuumlresel iklim değişikliği tehdidi karşısında yaşam kalitemizi belirleyen unsurların nasıl olması ve neler yapılması gerektiği sorularına yanıt aranmaktadır
Anahtar kelimeler kuumlresel iklim değişikliği yaşam kalitesi ccedilevre minimal yaşam
Abstract
Although quality of life is often associated with health it is actually a multidimensional concept It is shaped by many factors such as education economy health and environment Therefore quality of life can be defined as the state of well-being in material and spiritual conditions that affect a personrsquos life Increasing the quality of education and health and the creation of fair access conditions increases in national income levels of individuals technological advances and equal access opportunities and the extent of environmental pollution determine the quality of life of both individuals
Doccedil Dr Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Ccedilanakkale Uygulamalı Bilimler Fakuumlltesi Sağlık Youmlnetimi Boumlluumlmuuml Sağlık Ekonomisi Anabilim Dalı Ccedilanakkale TUumlRKİYE e-mail ozgecomuedutr
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
148
UYSAL ŞAHİN
1 GİRİŞ
Kuumlresel iklim değişikliği 21 yuumlzyılın en temel sorun-
larından biridir Atmosferde ısıyı tutan karbondiok-
sit gibi sera gazlarının yarattığı sera etkisiyle beraber
hava deniz ve karadaki sıcaklıkların giderek artmasını
yani kuumlresel ısınmanın duumlnyadaki iklim dengesini de-
ğiştirmesini ifade etmektedir Su baskınları kuraklık
ccediloumllleşme tayfun hortum fırtına gibi meteorolojik olay-
ların artması iklim değişikliğinin sonucudur Bu deği-
şiklik yıllar boyunca insanoğlunun duumlnyadaki varlığı
ve duumlnyayı hor kullanımıyla beraber ortaya ccedilıkmıştır
Duumlnyanın ekolojik dengesi derinden etkilenmiştir Nuuml-
fusun artması fosil yakıtların tuumlketimi toprağın bilinccedil-
siz ve hor kullanımı sanayi ve ticari faaliyetler tekno-
lojik araccedilların ccedileşitlenmesi ve artışı gibi insan menşeli
faaliyetler kuumlresel ısınmayı tetiklemiş ve iklimlerin de-
ğişmesine ortam hazırlamıştır
Kuumlresel ısınma ve kuumlresel iklim değişikliğinin nedenle-
rinden oumlte sonuccedilları ve etkileri daha ccedilok tartışılmıştır
Kuumlresel iklim değişikliyle beraber sağlık fiziksel ccedilev-
re ziraat ve biyosfer gibi alanlarda ortaya ccedilıkan ya da
ccedilıkması muhtemel sorunlarla nasıl baş edileceği araş-
tırılmıştır Kuumlresel iklim değişikliğini oumlnlemek herhal-
de başarılması zor bir hedef olarak duumlşuumlnuumllduumlğuumlnden
ikincil planda kalmıştır İnsanların yaşam kalitesini
etkileyen bu kuumlresel sorunun aslında yaşam kalitesini
oluşturan unsurlardan etkilenip etkilenmediği sorusu
herhalde hiccedil sorulmamıştır İşte bu ccedilalışmanın da te-
mel amacı kuumlresel iklim değişikliğinin yaşam kalitesini
nasıl etkilediği değil yaşam kalitesi ve yaşam kalitesini
oluşturan unsurların kuumlresel iklim değişikliğini nasıl
etkilediği ve bu anlamda yapılması gerekenlerin neler
olduğu sorularına yanıt bulmaktır Bu bağlamda ccedilalış-
mada oumlncelikle yaşam kalitesi kavramının neyi ifade et-
tiği hangi unsurlardan oluşup nasıl oumllccediluumlleceği soruları
uumlzerine odaklanılmıştır Daha sonra yaşam kalitesini
oluşturan unsurların kuumlresel iklim değişikliği uumlzerinde
ne gibi etkiler yarattığına yer verilmiştir Son olarak ise
yapılması gerekenler konusundan bazı ccediloumlzuumlm oumlnerile-
rinde bulunularak ccedilalışma tamamlanmıştır
2 YAŞAM KALİTESİ KAVRAMI
Yaşam kalitesi sorunsalı neredeyse uygarlık kadar eski-
dir Bu kavrama verilen oumlnem ilk kentlerin goumlruumllduumlğuuml
doumlneme kadar dayanmaktadır MOuml 2150 tarihinde ya-
zılan Hammurabi Kanunursquonda bile yaşam kalitesinin
insanlar iccedilin oumlnemli olduğuna youmlnelik bulgulara rast-
lanmaktadır ldquoBir inşaat ustası herhangi bir kişi iccedilin bir
ev inşa eder ustasının yetersizliği ve işini gereği gibi
yapmaması nedeniyle yıkılarak ev sahibinin oumlluumlmuumlne
sebep olursa o evi yapan usta oumllduumlruumlluumlrrdquo Bu kanun
maddesinde yaşam kalitesi vurgusu accedilıkccedila goumlruumllmek-
tedir (Şimşek 2010)
Yaşam kalitesi kavramının felsefi temelleri ise Antik
Yunan doumlnemine dayanmaktadır Platon ve Aristo
mutluluk ve iyi yaşamın ne olduğunu ve nasıl sağlana-
bileceğini sorgulayan başlıca Yunan filozoflarındandır
Platonrsquoun (MOuml 427- 347) ldquoDevletrdquo adlı diyalogunun
uumlccediluumlncuuml kitabında yaşam kalitesine youmlnelik goumlruumlşleri-
nin izlerine rastlanmaktadır Platon bu eserinde ldquohaya-
tın değerirdquo ile ldquoyaşamın suumlresinin mi yoksa kalitesinin
and societies Although it has an environmental dimension do what we do to improve the quality of life affect climate change Because the activities that people do to improve their lives and the goals they want to achieve can cause some destruction on nature For example while increasing technological opportunities creates conditions that make peoplersquos lives easier and societies progress it also brings many harms on the environment Similarly the increase in the weight of the industrial sector and the services sector in an economy creates conditions that increase the economic power of individuals and improve their quality of life while it is a fact that it creates negative effects on natural life and the environment In particular many industrialization activities polluting agricultural areas water and air are very common So what is the solution then Should the goal of quality of life be abandoned What needs to be done here is to reconsider the factors that make up the quality of life In particular it is the creation of ldquominimal livingrdquo conditions that we talk more about with the pandemic today In this study too we discuss the concept of quality of life in detail and seek answers to the questions of how the factors that determine our quality of life should be and what should be done in the face of a global climate change threat
Keywords global climate change quality of life environment minimal life
149
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
mi oumlncelenmesi gerektiğirdquo gibi yaşam kalitesiyle ilgili
olguları oumlzellikle tıbbi accedilıdan oumlrneklerle ele alarak de-
ğerlendirmektedir (Edisan amp Kadıoğlu 2013 1) Bunun
yanında Aristorsquonun (MOuml 384-322) ldquoNikomakhosrsquoa
Etikrdquo isimli ccedilalışması ise yaşam kalitesi kavramının
şekillenmesinde belirleyici olan ilk kaynaklardan biri
olarak kabul goumlrmektedir Ccedilalışmada mutluluğun na-
sıl ortaya ccedilıkıp iyi yaşamın nasıl elde edileceği tartışıl-
maktadır (Fayers amp Machin 2000 24)
Yaşam kalitesi kavramının ilk kez A C Pigou tarafın-
dan 1920 yılında ekonomik refahla ilgili yazmış oldu-
ğu kitapta kullanıldığı goumlruumllmuumlştuumlr Fakat o doumlnemde
dikkate alınmayarak goumlz ardı edilmiştir II Duumlnya Sa-
vaşı sonrası ortaya ccedilıkan yıkım tablosu yaşamın nasıl
iyileştirileceği sorusunu guumlndeme getirmeye başlamış-
tır Yaşam koşullarını duumlzeltme youmlnuumlndeki ccedilabalar
toplumların sanayileşmesi ve modernleşmeyle bera-
ber artış goumlstermiş refahın ve ekonomik gelişmenin
sağlanmasının tek başına yeterli olmadığının farkına
varılmıştır Yaşam kalitesi sağlık durumunu yansıtan
bir goumlsterge olma youmlnuumlyle oumlne ccedilıkmıştır Duumlnya Sağlık
Oumlrguumltuuml ise sağlığın tanımını genişleterek fiziksel psi-
kolojik ve sosyal refah kavramlarını da dahil etmiştir
(Ferrer 2004) Bu bağlamda yaşam kalitesini tanımla-
mak iccedilin kullandığımız sağlık kavramı da hasta olma-
ma halinden oumlte ccedilok boyutlu bir nitelik kazanmıştır
Yaşam kalitesi kavramı guumlnuumlmuumlzde oumlnemli bir de-
vinim sağlayarak ccedilok sayıda unsuru iccedilerecek şekilde
kapsamlı bir hal almıştır Sadece sağlık veya sadece ik-
tisadi youmlnuumlyle değil toplum politika ve teknoloji gibi
diğer sac ayaklarıyla beraber değerlendirilmeye başla-
mıştır Ccediluumlnkuuml yaşamın tuumlm bu unsurların buumltuumlnuumlnden
oluştuğunun farkına varılmıştır Yaşam kalitesinin iyi-
leşmesi adına sağlık ekonomik guumlccedil eğitim teknolojik
imkanlar gibi yaşamımızı belirleyen unsurların iyi hale
gelmesi gerekmektedir
1990rsquolı yıllardan sonra farklı disiplinlerden ccedilok sayıda
araştırmacının ilgisini ccedilekmeye başlayan yaşam kalite-
si kavramı Avrupa Sosyal Modelirsquonin de tamamlayıcı
unsurlarından biri olmuştur Buguumln Avrupa Birliğirsquonin
sosyal politikaya ilişkin temel amacı ldquoyaşam koşulla-
rının iyileştirilmesi ile beraber Avrupa toplumunun
yaşam kalitesini arttırmardquo olarak ifade edilmektedir
(Sapancalı 2009)
Bu kavramın sistematik olarak ele alınmaya başlaması
ise 1996rsquoda İstanbulrsquoda duumlzenlenen Birleşmiş Milletler
İnsan Yerleşimleri Konferansı (Habitat II) ile ldquoherkes
iccedilin yaşam kalitesirdquo ilkesinin benimsenmesiyle birlikte
olmuştur Yaşam kalitesinin ccedilok boyutlu refahı ifade
eden bir kavram olduğu kabul goumlrmeye başlamıştır
Sonuccedil olarak yaşam kalitesi konaklama istihdam
gelir maddi refah ahlaki tutumlar kişisel durum ve
aile hayatı toplumsal destek stres ve krizler bedensel
ve zihinsel sağlık sağlık hizmetleri ccedilalışma koşulları
beslenme mekacircnsal durum siyasi yapılanma eğitim
olanakları ccedilevre gibi birccedilok faktoumlr ve koşul tarafından
şekillenmektedir (Uysal Şahin 2020 1)
Yaşam kalitesi kavramı farklı disiplinlerce ele alınmış
bu bağlamda farklı youmlnleri oumln plana ccedilıkartılarak tanım-
lanmıştır Tıptan felsefeye politikadan ekonomiye ve
sosyal bilimlere kadar birccedilok farklı disiplin yaşam kali-
tesi kavramıyla ilgilenmiştir Kavramın bu ccedilok disiplin-
li veya disiplinler arası yapısı ise tek bir yaşam kalitesi
tanımı yapılabilmesini guumlccedilleştirmektedir
Yaşam kalitesi goumlstergelerinin neler olabileceğine iliş-
kin birccedilok yazar uzman ve kurumlarca yapılan tanım-
lamalar bulunmaktadır Aşağıdaki tabloda en ccedilok oumlne
ccedilıkanlara yer verilmeye ccedilalışılmıştır Bu ccedilerccedilevede lite-
ratuumlrde daha onlarca ccedilalışmaya rastlanmaktadır Her
bir yazarın veya kurumun ele alış şekline goumlre yaşam
kalitesi goumlstergeleri değişiklik goumlstermektedir Fakat
sonuccedil olarak bu goumlstergelerin hem oumlznel değerlendir-
meler hem de nesnel unsurları iccedilerdiği goumlruumllmektedir
150
UYSAL ŞAHİN
Tuumlm bu farklı yaklaşımlar temelinde yaşam kalitesinin
insanın hayatını belirleyen ve etkileyen unsurlardaki
iyilik hali ve yaşamdan memnuniyet duumlzeyinin topla-
mını ifade ettiği soumlylenebilir Yaşam kalitesi hem nesnel
hem de oumlznel kriterlerden oluşmaktadır Nesnel goumlster-
geler (nesnel oumllccediluumlmler) gelir eğitim meslek sağlık ya-
şanılan konut gibi bireyin memnuniyetini sağlayacak
koşulların varlığı ve derecelerini iccedilermektedir Oumlznel
goumlstergeler ise bireyin sahip olduğu bu imkacircnlardan
duyduğu tatmindoyuma youmlnelik değerlendirmeleri
ifade etmektedir (Torlak amp Yavuzccedilehre 2008 29 Die-
ner amp Suh 1997 189)
Yaşam kalitesi bir bireyin ideal yaşamı ile karşılaştı-
rıldığında yaşam koşullarının durumu ve bu koşullar-
dan memnuniyeti yansıtmaktadır Yaşam kalitesinin
değerlendirilmesi bireyin değer sistemine ve yaşadığı
kuumlltuumlrel ccedilevreye bağlıdır (Gilgeous 1998 180) Yaşam
kalitesinin bir bireyin sağlık sorunlarından daha geniş
olduğu unutulmamalıdır Brown (1993) hem politik
hem de felsefi perspektiften yaşam kalitesi algısının
aşağıdaki uumlccedil bakış accedilısına dayandığını ifade etmiştir
(Diener amp Suh 1997rsquoden alıntılanmıştır)
bull İyi yaşamın oumlzellikleri dini felsefi veya diğer
bazı sistemlere dayanan normatif ideallerden
kaynaklanır Oumlrneğin bir bireyin yaşam kalite-
sinin temel unsuru dini değerlere bağlı olarak
başkalarına yardım etmek olabilir
bull Yaşam kalitesinin oumlzuuml bireyin oumlncelikli ihti-
yaccedillarının karşılanmasında yatmaktadır Kay-
nakların az olması nedeniyle insanlar yaşam
kalitelerini artıran şeyleri tercih etmektedirler
Bu nedenle insanlar yaşamlarını kendileri iccedilin
mevcut kaynakları ve kişisel ihtiyaccedillarını dik-
kate alarak duumlzenlerler
bull Yaşam kalitesi bireyin yaşam tecruumlbesi algısıy-
la da ilişkilidir Bir insan yaşamını iyi ve arzu
edilir olarak algılarsa onun durumun da boumlyle
olduğu varsayılabilir Bu accedilıdan bakıldığında
yaşam kalitesinin değerlendirilmesinde temel
kriterler neşe zevk ve yaşamdan hoşnutluktur
Yaşam kalitesi tanımın oluşturulmasında ccediloğu uzman
kalite terimini derecelendirme ile ilişkilendirmekte ve
yaşam kalitesini yuumlksekten duumlşuumlğe iyiden koumltuumlye doğ-
ru değişme goumlstererek derecelendirilmesi gereken bir
kavram olarak ifade etmektedir Dolayısıyla ldquoYaşam
kalitesi iyileşiyorrdquo ve ldquoYaşam kaliteleri bizden daha
koumltuumlrdquo gibi değerlendirmelere ccediloğu ccedilalışmada rastlan-
maktadır Bu bağlamda yaşam kalitesini oumllccedilerek ne
duumlzeyde olduğunu goumlsteren ccedilok sayıda Yaşam Kalitesi
endeksi bulunmaktadır Bu endekslerden oumlne ccedilıkanları
şoumlyledir
bull Birleşmiş Milletler (BM) İnsani Gelişme Endek-
si
bull OECD Daha İyi Yaşam Endeksi
Tablo 1 Yaşam Kalitesi Goumlstergeleri Yaşam Kalitesi Uumlzerine Yapılan
Ccedilalışmalar
Campbell Converse amp
Rodgers (1976)
Glatzer (1987)
Evans (1994) Gregory Johnsto Pratt
Watts amp Whatmore
(2009)
OECD (2015) Daha İyi Yaşam
Endeksi
Eurostat (2019) Yaşam
Kalitesi Goumlstergeleri
Qualıty of Lıfe
Research Unıt (2015)
Yaşam Kalitesi Modeli
Yaşam Kalitesini Oluşturan Unsurlar
Sağlık Yaşam Standardı Memnuniyet Finansal
Durum Barınma Yaşam Koşulları
Fiziksel Durum
Aile Hayatı Hane halkı Geliri Yetenekler İstihdam Gelir Uumlretkenlik Psikolojik
Durum
Ulusal Devlet Barınma Sosyal Ccedilevre Ccedilevre İş Hayatı Sağlık Mental Durum
Arkadaşlık Sağlık Bio-sosyal-fiziksel Statuuml
Fiziksel ve mental durum Sosyal İlişkiler Eğitim Fiziksel
Sahiplik
Barınma İlişki Durumu Ccedilevre Eğitim Eğitim Boş Zaman ve
sosyal ilişkiler Sosyal İccedilerme
İş Aile Hayatı Eğlence Ccedilevre Ekonomik ve fiziksel guumlvenlik
Sosyal Bağlılık
Topluluk Sosyal İlişkiler Boş Zaman Demokrasi Youmlnetişim ve
Temel Haklar İşOkul Hayatı
Maneviyat Din
Toplumsal Guumlvenlik Sistemi
Sosyal Bağlılık Sağlık Doğal Ccedilevre Boş Zaman
Eğlence ve Spor Faaliyetleri
Ccedilevre Yaşam Memnuniyeti
Genel Yaşam Deneyimi
Fiziksel ve Entelektuumlel Gelişim
Finansal Durum İş ve Eğitim Guumlvenlik
Boş Zaman İş-Yaşam Dengesi
Kaynak Tarafımızca derlenmiştir
Tuumlm bu farklı yaklaşımlar temelinde yaşam kalitesinin insanın hayatını belirleyen ve etkileyen unsurlardaki iyilik hali ve yaşamdan memnuniyet duumlzeyinin toplamını ifade ettiği soumlylenebilir Yaşam kalitesi hem nesnel hem de oumlznel kriterlerden oluşmaktadır Nesnel goumlstergeler (nesnel oumllccediluumlmler) gelir eğitim meslek sağlık yaşanılan konut gibi bireyin memnuniyetini sağlayacak koşulların varlığı ve derecelerini iccedilermektedir Oumlznel goumlstergeler ise bireyin sahip olduğu bu imkacircnlardan duyduğu tatmindoyuma youmlnelik değerlendirmeleri ifade etmektedir (Torlak amp Yavuzccedilehre 2008 29 Diener amp Suh 1997 189)
Yaşam kalitesi bir bireyin ideal yaşamı ile karşılaştırıldığında yaşam koşullarının durumu ve bu koşullardan memnuniyeti yansıtmaktadır Yaşam kalitesinin değerlendirilmesi bireyin değer sistemine ve yaşadığı kuumlltuumlrel ccedilevreye bağlıdır (Gilgeous 1998 180) Yaşam kalitesinin bir bireyin sağlık sorunlarından daha geniş olduğu unutulmamalıdır Brown (1993) hem politik hem de felsefi perspektiften yaşam kalitesi algısının aşağıdaki uumlccedil bakış accedilısına dayandığını ifade etmiştir (Diener amp Suh 1997den alıntılanmıştır)
bull İyi yaşamın oumlzellikleri dini felsefi veya diğer bazı sistemlere dayanan normatif ideallerden kaynaklanır Oumlrneğin bir bireyin yaşam kalitesinin temel unsuru dini değerlere bağlı olarak başkalarına yardım etmek olabilir
bull Yaşam kalitesinin oumlzuuml bireyin oumlncelikli ihtiyaccedillarının karşılanmasında yatmaktadır Kaynakların az olması nedeniyle insanlar yaşam kalitelerini artıran şeyleri tercih etmektedirler Bu nedenle insanlar yaşamlarını kendileri iccedilin mevcut kaynakları ve kişisel ihtiyaccedillarını dikkate alarak duumlzenlerler
bull Yaşam kalitesi bireyin yaşam tecruumlbesi algısıyla da ilişkilidir Bir insan yaşamını iyi ve arzu edilir olarak algılarsa onun durumun da boumlyle olduğu varsayılabilir Bu accedilıdan
Tablo 1 Yaşam Kalitesi Goumlstergeleri
Kaynak Tarafımızca derlenmiştir
151
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
bull Avrupa Birliği (AB) Yaşam Kalitesi Endeksi
bull Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml Yaşam Kalitesi Endeksi
bull The Economist Gazetesirsquonin Oluşturduğu Ya-
şam Kalitesi Endeksi (The Economist Quality
of Life Index)
bull Numbeo Yaşam Kalitesi Endeksi
bull Ferrans ve Powers Yaşam Kalitesi Endeksi
bull Mercer Yaşam Kalitesi Endeksi
bull Mutluluğu Oumllccedilmeye Youmlnelik Endeksler vbhellip
Yaşam kalitesini doğrudan veya dolaylı olarak oumllccedilen
bu endeks ve oumllccedilekler uygulayıcılara politikacılara ve
araştırmacılara yol goumlsterici olması adına oumlnemlidir
Endekslerdeki bu ccedileşitlilik bir yandan bize seccedilenek
şansı tanırken bir yandan da başta oumllccediluumlm farklılıkları
olmak uumlzere birtakım sorunlar yarattığı da unutulma-
malıdır
3 YAŞAM KALİTESİ VE KUumlRESEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ İLİŞKİSİ
Suumlrduumlruumllebilirlikle yakından ilişkisi ve suumlrduumlruumllebilirli-
ği konu alan araştırma ve uygulamaların giderek yay-
gın hale gelmesine bağlı olarak yaşam kalitesi tartışma-
ları artış goumlstermiştir Birleşmiş Milletlerrsquoin (BM) ortaya
attığı suumlrduumlruumllebilir kalkınma amaccedilları yaşam kalitesi
kavramının oumlne ccedilıkmasına ve ccedilok boyutlu bir bakış
accedilısıyla ele alınıp tartışılmasına yol accedilmıştır Bu bağ-
lamda BM suumlrduumlruumllebilir kalkınma amaccedillarının yaşam
kalitesini etkileyen pek ccedilok unsuru iccedilerdiği ifade edi-
lebilir Oumlzellikle ldquosağlık ve kaliteli yaşamrdquo gibi yaşam
kalitesini işaret eden net bir amacı iccedilermektedir Bunun
dışında yoksulluğa ve accedillığa son temiz su ve sanitas-
yon nitelikli eğitim insana yaraşır iş ve ekonomik buuml-
yuumlme barış adalet ve guumlccedilluuml kurumlar suumlrduumlruumllebilir
şehirler ve topluluklar ile iklim eylemi gibi yaşam ka-
litesiyle ilişkili 17 amaccedil bulunmaktadır (UNDP 2021)
Bu amaccedillardan da anlaşılacağı uumlzere yaşam kalitesi-
nin ccedilevre ve doğayla ilişkili bir youmlnuuml bulunmaktadır
Bu ccedilerccedilevede ccedilevreyle ve doğayla ilişkili bir kavram
olan yaşam kalitesinin kuumlresel iklim değişikliğiyle de
bağlantılı olduğunu ifade etmek yanlış olmayacaktır O
zaman bu ilişkinin youmlnuuml ve etkisi nasıldır
Genelde literatuumlrde yapılan ccedilalışmalar kuumlresel iklim
değişikliğinin yaşam kalitesini nasıl etkilediğine youmlne-
lik olmuştur Bu etkiyi ise net olarak oumllccedilmek oldukccedila
zor ve oldukccedila karmaşıktır Ama kuumlresel ısınma ve
kuumlresel iklim değişikliğindeki koumltuumlye gidişin yaşam
kalitesini olumsuz etkilediği accedilıktır Yapılan araştır-
malarda bu durumu destekleyen sonuccedillara ulaşılmış-
tır Fakat yaşam kalitesi bu ccedilerccedilevede daha ccedilok sağlık
youmlnuumlyle ele alınmıştır Diğer bir ifadeyle kuumlresel ısın-
manın insan sağlığını nasıl etkilediği uumlzerine daha ccedilok
odaklanılmıştır Bunun yanında ccedilevre ve doğa uumlzerin-
de yarattığı tahribatın da yine detaylı olarak yapılan
ccedilalışmalarda irdelendiği goumlruumllmektedir
Peki acaba yaşam kalitemiz ve yaşam kalitemizi be-
lirleyen unsurlar ccedilevreyi doğayı ve iklim değişikliğini
etkilemez mi Kuumlresel iklim değişikliğinin yarattığı so-
runların ccediloumlzuumlmuuml iccedilin belki de madalyonun tersinden
bakmaya ihtiyaccedil vardır Yaşam kalitemizi belirlediğini
duumlşuumlnduumlğuumlmuumlz unsurların ve bu anlamda gerccedilekleş-
tirilen faaliyetlerin doğaya zarar verici etkiler yarattığı
ccediloğu zaman goumlzden kaccedilmaktadır
Oumlrneğin yaşam kalitesini belirleyen oumlnemli unsurlar-
dan biri kişilerin ekonomik refah seviyelerindeki iyileş-
medir Ekonomik refah seviyesindeki iyileşme yaşam
kalitesinin yuumlkselten bir durum olmakla beraber bu
amaccedilla gerccedilekleştirilen ccedilok sayıda uumlretim faaliyetinin
(kurulan fabrikalar oluşturulan sanayi boumllgeleri yeni
hizmet alanlarının ortaya ccedilıkması ve bunları geliştirme
ccedilabaları vbhellip) istihdam ve geliri arttırıcı youmlnuuml dışında
ccedilevreye ve doğaya verdiği zarar ya yeterince anlaşıla-
mamakta ya da anlaşılsa dahi alınan tedbirler yetersiz
kalmaktadır Her ne kadar son yıllarda suumlrduumlruumllebilir
buumlyuumlme ve kalkınma soumlylemleri ve bu youmlnde ccedilabalar
goumlruumllse de duumlnyanın pek ccedilok yerinde uumlretim faaliyet-
lerinin hala suumlrduumlruumllebilir buumlyuumlme amacına hizmet
edecek şekilde oluşturulabildiği soumlylenemez Ccedilin ABD
gibi duumlnyanın guumlccedilluuml ekonomileri bu youmlndeki uumlretim
faaliyetlerine girişme konusunda ccedilekinik kalmaktadır
Ccediluumlnkuuml hem bunların yuumlksek maliyet getiren faaliyetler
olması hem de uumllkelerin rekabet avantajını kaybetme
riskleri ne yazık ki uumlretim ve beraberinde tuumlketim fa-
aliyetlerinde arzulanan doumlnuumlşuumlmuuml sağlamayı zorlaş-
tırmaktadır Bununla beraber koronaviruumls pandemisi
sonrası ABD ve Avrupa uumllkelerinin suumlrduumlruumllebilir buuml-
yuumlme hedeflerine hizmet edecek ve ccedilevre dostu faali-
yetlere daha ccedilok oumlnem verdikleri ve bu youmlnde ccedilabalar
geliştirdikleri goumlruumllmektedir Bu ccedilerccedilevede 2021 Hazi-
ran ayında gerccedilekleştirilen G7 zirvesinin ana guumlndem
maddelerinden biri iklim değişikliği sorunu olmuştur
(BBC News Tuumlrkccedile 2021) Yine ABD Başkanı Joe Bi-
denrsquoin gelir gelmez iklim değişikliği konusunda karar-
nameleri imzalaması 40 uumllke liderinin katıldığı İklim
Değişikliği Zirvesine ev sahipliği yapması bu konudaki
hassasiyetlerin arttığını goumlstermektedir
Yaşam kalitesini belirleyen unsurlardan bir diğeri ise
152
UYSAL ŞAHİN
teknolojik ilerlemeler ve bunlara erişim ve kullanımın-
daki kolaylıktır Teknoloji ve iletişim alanlarındaki ge-
lişmeler eğitim ve sağlık hizmetleri gibi yaşam kalite-
siyle ilişkili diğer alanların kalitesini de etkilemektedir
Soumlz konusu hizmetleri daha nitelikli etkin ve vatandaş
odaklı bir yapıya doumlnuumlştuumlrmektedir Fakat teknolojik
ilerlemelerin iklim değişikliğini belirleyen ccedilevre ve
doğa uumlzerindeki zararlı etkileri goumlz ardı edilmekte-
dir Bu konuya dair ccedileşitli uzmanların ve sivil toplum
kuruluşlarının itirazları ve teknolojinin hayatımızdan
muumlmkuumln olduğunca uzak tutulması gerektiğine dair
soumlylemleri olsa da bu durum yaşanan ilerlemeyi ve
teknolojinin hayatımızı giderek ccedilevrelemesini engel ol-
maya yetmemektedir İnsanların bu konudaki alışkan-
lıklarını değiştirememektedir Teknoloji bağımlısı bir
yaşam insanoğlunun gerccedileği haline gelmiştir
Bunun yanında tıbbi ilerlemeler de yaşam kalitesi adı-
na oldukccedila oumlnemlidir Sağlık konusunun yaşam kali-
tesinin en temel unsurlarından biri olduğu bilindiğine
goumlre sağlık alanıyla ilgili yaşanan her gelişme ve iler-
leme insanların yaşam kalitelerini iyileştirmek adına
etkilidir O yuumlzden oumlzellikle ilaccedillar ve aşılardaki geliş-
meler ile tıp teknolojisindeki ilerlemelerin yaşam kali-
tesinin iyileşmesi adına belirleyici olduğu soumlylenebilir
Bu durum insan sağlığı iccedili oumlnemli olmakla beraber
insan oumlmruumlnuumln uzamasının doğadan yararlanma suumlre-
sini arttırması ve bu tıbbi faaliyetlerin ve tıbbi atıkların
doğa uumlzerindeki etkisi doğal yaşamı ve doğanın den-
gesini bozmaktadır Doğanın dengesinin değişmesi ise
kuumlresel ısınmayı ve iklim değişikliğini tetiklemektedir
Yaşam kalitesini iyileştirmek iccedilin iyi olduğu varsayılan
sağlık alanındaki ilerlemelerin doğa ve ccedilevre uumlzerinde-
ki olumsuz etkileri aslında yaşam kalitesini gerccedilekten
iyileştiriyor mu sorusunu da guumlndeme getirmektedir
Benzer şekilde yaşam kalitesine adına oumlnemli olan
kentleşme ve konut koşulları da doğa uumlzerinde tahri-
batlara yol accedilmaktadır Ormanlık alanlar ve tarım alan-
ları giderek yok olmaktadır Artan nuumlfus ccedileşitlenen
ihtiyaccedillar şehirleşme arzusu sanayileşmeyle beraber
gelen kentleşme gibi gelişmeler insanların yaşam tar-
zını değiştirmiştir Kentleşmenin ve insanların barın-
ma ihtiyaccedillarının iyileşmesi kişilerin sağlığı verimi ve
yerleşim koşullarının iyileşmesi adına oumlnemli olmakla
beraber doğaya olan duyarlılığı azalttığı ifade edilebi-
lir Daha iyi bir yaşam kalitesinin buumlyuumlk ve iyi evlerde
oturmak luumlks binalarda ccedilalışmaktan geccediltiğini duumlşuumlnen
insanlar son doumlnemdeki koronaviruumls pandemisiyle
beraber doğanın onlardan nasıl intikam aldığını goumlr-
muumlştuumlr Kentleşme ve artan konut talebiyle beraber
doğanın tahrip edilmesi dengeleri ve kuumlresel iklim de-
ğişikliğini olumsuz youmlnde etkilemektedir
Sonuccedil olarak ccedilevreye dair iyileşmeleri de buumlnyesinde
barındıran ve suumlrduumlruumllebilirlik kaygısı giderek oumlne ccedilı-
kartılan bir kavram olan yaşam kalitesini belirleyen ve
yukarıda soumlzuumlnuuml ettiğimiz unsurların doğanın dengesi
ve iklim değişikliği uumlzerindeki negatif etkilerinin goumlz
ardı edildiği anlaşılmaktadır Yaşam kalitesine dair
unsurlardaki iyileşmeyle beraber tuumlm sorunların ccediloumlzuuml-
leceği duumlşuumlnuumllmektedir Ama sorunların asıl kaynağı
yaşam kalitemizi arttıran unsurlardır Bu unsurlarda-
ki iyileşmeler doğanın dengesine zarar verici ortam
yaratmaktadır O zaman ccediloumlzuumlm nedir Gerccedilekten ce-
vaplaması zor bir sorudur Fakat sorunun temel cevabı
yaşam kalitemizin iccedileriği kuumlresel iklim değişikliğini
duumlşuumlnerek yeniden kurgulanmalıdır
4 SONUCcedil VE OumlNERİLER
Kuumlresel iklim değişikliğinin doğa ve yaşamlarımız
uumlzerinde yarattığı ve yaratacağı etkiler genel kabul gouml-
ren bir gerccedilek haline gelmiştir Bu durumu oumlnlemek
en azından kuumlresel iklim değişikliğinin ortaya ccedilıkışını
geciktirmek ya da etkisini en aza indirmek gerekmek-
tedir Ama burada sorulması gereken en oumlnemli soru
bunun nasıl yapılacağıdır Yaşam kalitemizi guumln geccedil-
tikccedile koumltuumlleştirecek bir durum olan kuumlresel ısınma ve
beraberinde getirdiği iklim değişikliğiyle nasıl muumlca-
dele edilmelidir
Aslında bu oumlnemli sorunun yanıtı oldukccedila basit ama
hayat bulması oldukccedila zordur Yaşam kalitemizi belir-
lediğini duumlşuumlnduumlğuumlmuumlz unsurları yeniden goumlzden ge-
ccedilirmemiz gerekmektedir Diğer bir ifadeyle yaşam ka-
litesi kavramı yeniden tanımlanmalıdır Bizim yaşam
kalitemiz adına gerekli ve oumlnemli olduğunu duumlşuumlnduuml-
ğuumlmuumlz unsurların aslında doğaya ne kadar zarar ver-
diğini yukarıda bahsettiğimiz oumlrnekler ccedilerccedilevesinde de
goumlrduumlk Yaşamımızı kolaylaştıran teknolojik uumlruumlnlerin
duumlnyamızı teknolojik bir ccediloumlpluumlk haline getirmesi elekt-
rik su ve barınma ihtiyaccedillarımızı maksimum seviyede
karşılamaya ccedilalışmamız ve doğadan hoyratccedila yararlan-
mamız gibi durumlar doğanın dengesini bozarak kuumlre-
sel iklim değişikliğine ortam hazırlamaktadır
Peki o zaman yaşam kalitemiz ve onu belirleyen un-
surlar neler olmalıdır Oumlncelikle yaşam tarzlarımızda
koumlkluuml değişiklikler yapmaya ihtiyaccedil vardır Bu anlam-
da oumlne ccedilıkan oumlneri ise insanların muumlmkuumln olduğun-
ca minimal bir yaşam tarzına youmlnelmesidir Minimal
153
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
yaşam tarzı aşırı ve gereksiz tuumlketimin yapılmadığı
temel gereksinimleri karşılamaya odaklanan teknolo-
jinin muumlmkuumln olduğunca az yer tuttuğu ccedilevre dostu
bir yaşam tarzını ifade eder Tuumlketimin sınırlı duumlzeyde
bu bağlamda uumlretimin de sınırlı duumlzeyde olacağı bir ya-
şam tarzıdır Tabi uumlretimi kısmak ne kadar muumlmkuumln
olacaktır Belki uumlretimi kısmaktan oumlte yapılması gere-
ken uumlretim modellerinde değişiklik yapmaktır Ccedilevre-
ye duyarlı suumlrduumlruumllebilir uumlretim modelleri her sektoumlrde
oumlncelikli hale getirilmelidir Bu bağlamda oumlzellikle buuml-
yuumlk şirketler ve uumllkeler kuumlresel ısınma ile muumlcadelede
teknolojik uumlretimin ve tuumlketimin kısılmasına ccedilok sıcak
bakmamaktadır Şirketlerin kar kaybı huumlkuumlmetlerin
ise siyasi kaygıları bunun temel nedenidir Bu kapsam-
da uzun vadede hem karlı hem verimli hem de ccedilevreci
ccediloumlzuumlmler sunacak teknolojilerin yaratılması oumlnemlidir
Tuumlm bu değişim suumlrecinde huumlkuumlmetlere oumlnemli gouml-
revler duumlşmektedir Gerekli hukuki duumlzenlemeler ya-
pılmalı denetim ve yaptırım mekanizmaları iyi ccedilalıştı-
rılmalıdır Uumlretimdeki değişimin yansıması tuumlketimde
de goumlruumllecektir Yine huumlkuumlmetler bu anlamda her tuumlr
araccediltan yararlanmalıdır Geri doumlnuumlşuumlm alışkanlığı op-
timal ve minimum duumlzeyde tuumlketim tercihi ccedilevreye
daha duyarlı davranma gibi vatandaşların tutum ve
davranışlarını değiştirme konusunda gerekli adımlar
atılmalıdır Huumlkuumlmetler bu anlamda kamu spotları
duumlzenleyici ve denetleyici mekanizmalara başvurma-
lıdır Bu oldukccedila zor bir suumlreccediltir ve gerccedilekleştirilmesi
zaman alacaktır Ama kararlılıkla yılmadan siyasi ve
ekonomik kaygıların muumlmkuumln olduğunca geri plana
atılarak ccedilizilen bir strateji insanlık adına ccedilok buumlyuumlk bir
faydayı ve oldukccedila oumlnemli bir başarıyı sağlayacaktır
Ayrıca bu stratejinin ulusal değil kuumlresel bir strateji ha-
line getirilmesi gerekmektedir Sadece birkaccedil devletin
izleyeceği bu youmlnluuml politikalar ldquogemisini kurtaran kap-
tanrdquo durumunu yaratmaz Yaratılan etki sınırlı kalır
Oumlnemli olan tuumlm duumlnya uumllkelerinin benzer bir strate-
jiyle suumlrduumlruumllebilir uumlretim ve tuumlketimi benimsemesidir
Son yıllarda ABD Kanda ve Avrupa Birliği gibi geliş-
miş uumllke ve birliklerin bu anlayışı giderek benimseyip
hayata geccedilirmeye başladığını goumlrmekteyiz
2020 yılında hayatımıza giren koronaviruumls pandemi-
si ise doğanın bizden nasıl intikam aldığını goumlsterdi
Hayatlarımızın normal akışlarında koumlkluuml değişiklikler
meydana gelirken başta sağlık olmak uumlzere eğitim
ekonomi ve ulaşım gibi pek ccedilok alanda oldukccedila sıkıntılı
guumlnler yaşandı Hala da bu değişimlerin ve sıkıntıların
etkilerini goumlrmekteyiz Bununla beraber son guumlnlerde
denizlerimizde goumlruumllen muumlsilaj sorunu da yine doğa-
nın intikamının bir başka oumlrneğidir Doğa guumln geccediltikccedile
onu acımasızca kullanmamızın intikamını bizlerden
almakta hem kendine hem de bizim hayatlarımıza za-
rar vermektedir Yaşam kalitemizi etkileyen bu suumlreccedil
doğanın dengesinde bozulma ve kuumlresel iklim değişik-
liği olarak karşımıza ccedilıkmaktadır Bizler suumlreccedilte bu du-
rumun daha ccedilok farkına varmaya başladık ve giderek
doğaya doumlnen yaşam tarzlarını benimsemeye youmlneldik
Şehirlerin kalabalığı guumlruumlltuumlsuuml zorlukları ve yoğun tuuml-
ketim furyasından ccedilıkarak doğada daha az tuumlketmeyi
ccedilevreye duyarlı olmayı tercih eder hale geldik
Burada oumlnemli olan birkaccedil nokta var Oumlncelikle tuuml-
ketim alışkanlıklarımızı değiştirerek ldquominimal bir ya-
şamrdquo tarzını seccediltiğimizde bunun kitlesel bir değişim
olması gerekmektedir Azınlık diyeceğimiz insanın
bunu yapması uumlretim ve tuumlketim kalıplarını değiştir-
mek adına yeterli olmayacaktır Ayrıca devletler bu
anlamda gerekli ortamı hazırlamalıdır Eğitim sağlık
ulaşım gibi her sektoumlruumln minimal bir yaşam tarzına
hizmet edecek şekilde kurgulanması gerekmektedir
Daha butik okullar hastaneler inşa edilmeli teknolo-
jiden minimal duumlzeyde faydalanılmalı tarımsal uumlretim
geliştirilip maksimum duumlzeyde desteklenmeli konut
giyim ve ulaşım gibi alanlarda minimum ihtiyaccedilları gi-
derecek tercihler yapılmalıdır Bu bir devlet politikası
ve hatta kuumlresel bir politika haline getirilmelidir Her
ne kadar gerccedilekleştirilmesi uumltopik bir durum gibi gouml-
ruumllse de en azından bunun niyetine girilmesi ve gerekli
adımların atılmaya başlaması oumlnemlidir Son doumlnemde
koronaviruumls pandemisinin yarattığı etki unutulmamalı
ve insanların aslında bu değişimi goumlsterebilecekleri an-
laşılmıştır Kararlılık doğru strateji duumlzen ve denetim
bunun kilit unsurlarıdır
KAYNAKCcedilABBC News Tuumlrkccedile (2021) G7 zirvesi Hangi uumllkeler katılıyor guumlndemde neler var httpswwwbbccomturkcehaberler-dunya-57437212 (Erişim Tarihi 20062021)
BROWN MM (1993) Philosaphical Studies of Home Economics in the United States Basic Ideas by Which Home Economists Understand Them-selves East Lansing MI Michigan State University USA
CAMPBELL A CONVERSE PE amp RODGERS WL (1976) The Qu-ality of American Life Perceptions Evaluations and Satisfactions New York Russell Sage Foundation
DIENER E amp SUH E (1997) Measuring Quality of Life Economic So-cial and Subjective Indicators Social Indicators Research 40(1) 189-216
EDİSAN Z amp KADIOĞLU FG (2013) Yaşam Kalitesi Kavramının Antik Doumlnemdeki Oumlncuumllleri Lokman Hekim Journal 3(3)1-4
154
UYSAL ŞAHİN
EUROSTAT (2019) ldquoQuality of Life Indicatorsrdquo Eurostat Statistics Explai-ned httpseceuropaeueurostatstatistics-explainedindexphpQuality_of_life_indicators (Erişim Tarihi 22092021)
EVANS D R (1994) Enchanging the Quality of Life in the Population at Large Social Indiactor Research 33(1) 47-88
FAYERS P M amp MACHIN D (2000) Quality of Life Assessment Analy-sis and Interpretation 1st ed Chichester John WileyampSons
FERRER A (2004) Hapiness Quantified A Satisfaction Calculate Approa-ch Oxford Oxford University Press
GILGEOUS V (1998) Manufacturing Managers Their Quality of Working Life Integrated Manufacturing Systems 9 173-181
GLATZER W (1987) ldquoComponents of Well-Beingrdquo in AC MICHALOS (Ed) German Social Report Living Conditions and Subjective Well-Being 1978-1984 25-33
GREGORY D JOHNSTON R PRATT G WATTS M amp WHATMORE S (2009) ldquoQuality of Liferdquo Dictionary of Human Geography 5th Edition Oxford Wiley-Blackwell
OECD (2015) OECD Better Life Index httpwwwoecdbetterlifeindexorg11111111111 (Erişim Tarihi 19092019)
QUALITY OF LIFE RESEARCH UNIT (2015) The Quality of Life Model University of Toronto httpsitesutorontocaqolqol_modelhtm (Erişim Tarihi 11062019)
SAPANCALI F (2009) Toplumsal Accedilidan Kentsel Yaşam Kalitesi İzmir Altın Nokta Basın Yayın
ŞİMŞEK Ş (2010) Youmlnetim ve Organizasyon Konya Eğitim Akademi Ya-yınları
TORLAK ES amp YAVUZCcedilEHRE SP (2008) ldquoDenizli Kent Yoksullarının Yaşam Kalitesi Uumlzerine Bir İncelemerdquo Ccedilağdaş Yerel Youmlnetimler Dergisi 17 (2) 23-44
UNDP (2021) Sustainable Development Goals httpswwwtrundporgcontentturkeytrhomesustainable-development-goalshtml (Erişim Tarihi 27052021)
UYSAL ŞAHİN Ouml (2020) Yaşam Kalitesi-Kamu Maliyesi Kalitesi İlişkisi Avrupa Birliği ve Tuumlrkiye Uumlzerine Bir İnceleme Ccedilanakkale Rating Academy Publishing
155
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021Journal of Awareness Volume Cilt 6 Issue Sayı 3 2021 pp 155-164E-ISSN 2149-6544 httpsjournalsgentrjoa DOI httpsdoiorg1026809joa6307
Received Geliş 05072021 Acccepted Kabul 30072021
Content of this journal is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 International License
Bu derginin iccedileriği Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 Uluslararası Lisansı altında lisanslanmıştır
Corresponding Author Sorumlu Yazar Mehmet Fatih KaraguumllE-mailfkaragulcomuedutr
CitationAtıf DİVİTCİOĞLU G amp KARAGUumlL M F (2021) Zeytin ccedilekirdeği kuumlluumlnuumln artistik seramik sırlarında kullanımı Journal of Awareness 6(3) 155-164 DOI 1026809joa6307
Zeytin ccedilekirdeği kuumlluumlnuumln artistik seramik sırlarında kullanımı
Usage olive seed ash in artistic ceramic glazes
Guumllşah Divitcioğlu1 Mehmet Fatih Karaguumll2
Oumlz
Ccedilanakkalersquode Olea europea oleaster ve Olea europea sativa olmak uumlzere iki tuumlr zeytin yetişmektedir Ccedilanakkalersquode ilk zeytincilik faaliyetleri Ayvacık ilccedilesindeki Kuumlccediluumlkkuyursquoda yer alan antik Gargara kentinde gerccedilekleşmiştir Boumlylelikle Ccedilanakkale iccedilin zeytin tarımının MOuml 6 yy a tarihlendirilebileceğini oumlnerebiliriz Oumlzellikle Akdeniz havzasında yetiştirilen zeytin antik ccedilağlardaki ccedilok tanrılı dinlerde ve rahmani dinlerde oumlnemli bir yere sahiptir Zeytin insanlık tarihi boyunca kullanılabilirlik oumlzellikleri nedeniyle ccedilok eski doumlnemlerden itibaren zirai bir uumlruumln olarak hayatımızın vazgeccedililmez parccedilalarından birisi olmuştur Bu nedenle makalenin ana konusunu zeytin ccedilekirdeğinden uumlretilen kuumll sırları oluşturmaktadır ve seramik uumlretiminde kullanılan artistik sırlar arasında değerlendirilirler Bu kuumlllerin elde edilmesinde organik olan herhangi bir hammaddenin yanmış olan kuumllleri kullanılabilir Yaşadığımız Ccedilanakkale coğrafyası ile bağ kurup yerel bir değer olan zeytine oumlnem ccedilekmek adına daha oumlnce ccedilalışılmamış olan zeytin ccedilekirdeği kuumlluuml araştırmamızı gerccedilekleştirme noktasında teşvik edici olmuştur Antik Troas boumllgesinde yer alarak efsanelere kaynaklık eden ve mitolojide Troia gibi bir değeri buumlnyesinde taşıyan Ccedilanakkale genelinde yaygın olan zeytin ve zeytinden elde edilen kuumll seramik sırlarıyla bağlantılı yerel bir değer olması nedeniyle oumlzellikle seccedililmiştir
Anahtar kelimeler seramik artistik kuumll sırı zeytin kuumlluuml
1 Oumlğrenci Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Entitisuuml (Mezun) Seramik ASD Ccedilanakkale TUumlRKIYE e-mail zeynepgulsah0gmailcom
2 Prof Dr Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Guumlzel Sanatlar Fakuumlltesi Seramik ve Cam Boumlluumlmuuml Ccedilanakkale TUumlRKIYE e mail fkaragulcomuedutr
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
Bu makale Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Seramik ASD da Guumllşah Aksoy tarafından 10062019 tarihinde hazırlanan ve 25062019 tarihinde enstituuml muumlduumlrluumlğuumlnce onaylanan ldquoAnadolursquoda Artemis Kuumlltuuml Ve Seramik Sanatına Yansımasırdquo adlı tezden tuumlretilmiştir
156
Divitcioğlu amp Karaguumll
1 GİRİŞ
Zeytin insanlık tarihi boyunca kullanılabilirlik oumlzellik-
leri nedeniyle ccedilok eski doumlnemlerden itibaren zirai bir
uumlruumln olarak hayatımızın vazgeccedililmez parccedilalarından
birisi olmuştur Sağlık youmlnuumlnden ccedilok oumlnemli bir ham-
madde kaynağı olan zeytinin bu youmlnuuml makale konusu
dışında tutulmuş oumlzellikle antik ccedilağlardan guumlnuumlmuumlze
seramik uumlretiminde doğrudan ya da dolaylı olarak zey-
tinin kullanımına değinilmiştir Makalenin ana konu-
sunu ise zeytin ccedilekirdeğinden uumlretilen kuumll sırları oluş-
turmaktadır
Kuumll sırları seramik uumlretiminde sanatsal ve goumlrsel zen-
ginlikler sunan artistik sırlar arasında değerlendirilir-
ler Bu kuumlllerin elde edilmesinde organik olan herhangi
bir hammaddenin yanmış olan kuumllleri kullanılabilir
Konu ile ilgili yurdumuzda yapılmış olan ccedilalışmalar
incelendiğinde kayın akasya meşe asma elma guumlr-
gen kavak kiraz zeytin ve ceviz ağaccedillarının kuumlllerinin
kullanıldığı (Guumlneş 2014 95-143) ccedilam ağacı (Guumlneş
2014 95-143 Alkan 1998 5) patlıcan dalı (Tizgoumll ve
diğ 2016 11-20) ceviz kabuğu ve soya fasulyesi (Al-
kan 1998 6-7) guumll posası (Uumlnal ve diğ 2020 90-104)
kestane kabuğu (Kubat 2020 61-70) patates kabuğu
(Şoumllenay ve diğ 2020 61-70) şeker pancarı kuumlspesi
(Sarnıccedil vd diğ 2007 1100-1106) gibi doğal atıkların
geri doumlnuumlşuumlmle kuumll sırlarının uumlretiminde kullanılabil-
diği goumlruumllmuumlştuumlr Yurt dışında gerccedilekleştirilen paralel
ccedilalışmalar incelendiğinde ise kullanılan kuumlllerin kendi
aralarında karıştırılarak farklı terkipler oluşturduğu da
tespit edilmiştir Kimi zaman da yabancı yayınlardaki
sır reccediletelerinde yalnızca kuumlller olarak belirtilmişler-
dir Phil Rogers kitabında (20033133343537) verdiği
sır reccediletelerinde kuumll odun kuumlluuml karışık kuumll tabirlerini
kullanmanın yanı sıra Soji Hamadarsquonın sır reccediletesin-
de kullandığı ccedilam kuumlluuml ve Carol Metcalfersquonin sır reccedile-
tesinde kullandığı yıkanmış keten tohumu kuumlluumlne de
kitabında yer vermiştir (2003 2529) Yaşadığımız Ccedila-
nakkale coğrafyası ile bağ kurup yerel bir değer olan
zeytine oumlnem ccedilekmek adına daha oumlnce ccedilalışılmamış
olan zeytin ccedilekirdeği kuumlluuml ise araştırmamızı gerccedilekleş-
tirme noktasında teşvik edici olmuştur
Oumlzellikle Akdeniz havzasında ziraatı yapılan zeytin
hem antik ccedilağlardaki ccedilok tanrılı dinlerde hem de rah-
mani dinlerde oumlnemli bir yere sahiptir Yunan mito-
lojisinde tanrıccedila Athena zeytini antik Atina kentine
hediye olarak vermiştir (Hepoğlu ve diğ 2019 4-6)
MS 4-70 yılları arasında yaşayan Romalı yazar Colu-
mella zeytin ağacını ağaccedilların atası olarak değerlen-
dirip ilk kutsal ağaccedil olarak belirtmiştir (Nahya 2011
88 İplikccedili ve diğ 2018 14 Goumlkccedile ve diğ 2020 148)
Tevratrsquotaki ldquoAma ben Tanrırsquonın evinde yeşeren zeytin
ağacı gibiyim sonsuza dek Tanrırsquonın sevgisine guumlveni-
rimrdquo (Mezmurlar 528) ifadesi zeytin ile Tanrının ba-
ğını oumlnemli bir biccedilimde ortaya koymaktadır ldquo Eğer
koumlk kutsalsa dallar da kutsaldır Ama zeytin ağacının
bazı dalları kesildiyse ve sen yabani zeytin filizi ola-
rak onların yerine aşılanıp oumlz ağacın semiz koumlkuumlne or-
tak oldunsa ortak oldunsa dallara karşı oumlvuumlnme Eğer
oumlvuumlnuumlyorsan unutma ki sen koumlkuuml taşımıyorsun koumlk
seni taşıyorrdquo (Romalılara Mektup 1116-24) İfadesi
ile İncilrsquode zeytinin kutsiyeti uumlzerinde durulmuştur
Kurrsquoan-ı Kerimrsquode ise zeytinden ldquoMuumlbarek bir ağaccediltan
ne doğuya ne de batıya ait olan zeytin ağacından tutuş-
turulur Bu ağacın yağı ateş dokunmasa bile nerdeyse
aydınlatacak (kadar berrak) tırrdquo (Nur Suresi 35 Ayet)
şeklinde bahsedilerek zeytinyağının oumlnemi vurgulan-
mıştır İslamiyetrsquote zeytin ağacı uumlzerine yemin edildiği
Abstract
Two types of olives Olea europea oleaster and Olea europea sativa are grown in Ccedilanakkale The first olive growing activities in Ccedilanakkale took place in the ancient Gargara city in Kuumlccediluumlkkuyu in Ayvacık district Thus olive farming for Ccedilanakkale in the 6 th century BC We can suggest that it can be dated to a Olives especially grown in the Mediterranean basin have an important place in polytheistic and celestial religions in ancient times Olive has been one of the indispensable parts of our lives as an agricultural product since ancient times due to its usability features throughout human history For this reason the main subject of the article is ash glazes produced from olive pits and they are considered among the artistic glazes used in ceramic production Burnt ashes of any organic raw material can be used to obtain these ashes It has been an incentive for us to carry out our research on olive ash ash which has not been studied before in order to connect with the geography of Ccedilanakkale where we live and to draw attention to the local value of olive Olive and olive ash which is common in Ccedilanakkale which is located in the ancient Troas region and is the source of legends and carries a value like Troia in mythology was especially chosen because it is a local value associated with ceramic glazes
Keywords ceramic artistic ash glaze olive ash
157
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
de bilinmektedir (Goumlmeccedil 2003 88 Ateş 2012 59) Zey-
tin Nuh tufanının sonunda hayatta kalan insanlara
yeni bir başlangıccedil muumljde olarak gagasında zeytin dalı
getiren kuş (guumlvercin) sembolizmi ile barışın evrensel
simgesi olarak uluslararası anlamda sosyal hayatımız-
da yer etmiştir Bu bağlamda zeytin ve seramik arasın-
da bağ kuran kuumll sırlarında zeytin ccedilekirdeğinin kullanı-
mı araştırma ccedilalışmamızı gerccedilekleştirmede etken olan
bir diğer nedendir
2TROAS ZEYTİN VE ARTEMİS
İlyadarsquoda konu edilen Troia savaşında Troiarsquolıların
muumlttefiki olan Artemis Anadolursquolu bir tanrıccediladır Ar-
temis doğa ve hayvanların koruyucusu olarak bilin-
mesinin yanı sıra bitki acirclemi ve şifa ile yakından ilgi-
lenmiştir Artemisrsquoin bitki totemleri arasında zeytin
bulunmaktadır Antik Troas boumllgesinde yer alarak
efsanelere kaynaklık eden ve mitolojide Troia gibi bir
değeri buumlnyesinde taşıyan Ccedilanakkale genelinde yay-
gın olan zeytin ve zeytinden elde edilen kuumll seramik
sırlarıyla bağlantılı yerel bir değer olması nedeniyle
oumlzellikle seccedililmiştir Rivayete goumlre zeytin Artemisrsquoin
en sevdiği ağaccedillardan birisi olarak goumlsterilmektedir
Bunun nedeni ise zeytin yaprağının ay ışığı altındaki
guumlmuumlşi rengidir Zeytinin Artemis ile bağlantısının
bir diğer nedeni Artemisrsquoin doğum guumlnuuml olarak kabul
edilen mayıs ayında (Şahin 2013145) zeytin ağaccedilları-
nın guumlzel kokulu ccediliccedileklerle bezeli olmasıdır (URL 1)
Makale kapsamında oluşturulan heykellerin yeşil renk
kuumll sırla sırlanmış olması ise zeytin ağaccedillarını semboli-
ze etmektedir
Ccedilanakkalersquode Olea europea oleaster (delice) ve Olea
europea sativa (ehli) olmak uumlzere iki zeytin tuumlruuml yetiş-
mektedir Ilgarrsquoın belirttiğine goumlre Ccedilanakkalersquodeki ilk
zeytincilik faaliyetleri Ayvacık ilccedilesindeki Kuumlccediluumlkku-
yursquoda yer alan antik Gargara kentinde gerccedilekleşmiştir
(Ilgar 201619) Yunan kolonizasyonu oumlncesi Ege kıyı-
larının Ccedilanakkale topraklarına Anadolu halklarından
Lelegrsquolerin yerleştikleri ve Gargararsquoda (Strabon 13
5658 141-142) yaşadıkları bilinmektedir ve Cookrsquoa
goumlre Gargara kentinin MOuml 6 yy a tarihlenen (Cook
1973 255-261) şehir duvarları ve tapınak temelleri
kentin tarihi geccedilmişi hakkında net bilgi vermektedir
Boumlylelikle Ccedilanakkale iccedilin zeytin tarımının MOuml 6 yy a
tarihlendirilebileceğini oumlnerebiliriz
Şekil 1 Boyunlu amfora
Kaynak Londra British Museum B 226
(httpswwwbritishmuseumorgcollectionobje-
ctG_1837-0609-42)
Antik ccedilağdaki zeytin tarımına ait goumlrsel kanıtları se-
ramik yuumlzey bezemelerinde de goumlrebilmekteyiz MOuml
520-510 yıllarına tarihlenen ve Antimenes ressamı ta-
rafından şekillendirilmiş olan boyunlu amforanın yuuml-
zeyinde yer alan siyah figuumlr tekniğindeki grup figuumlr
zeytin hasadı yapan iki erkek ve iki ccedilocuğu betimle-
mektedir (Bkz Şekil 1) Bu seramik betimlemesinden de
anlaşıldığı kadarıyla zeytin hasadında makineleşme
haricinde bir değişiklik olmamıştır Yetişkin erkeklerin
ellerindeki sopalarla zeytin tanelerini duumlşuumlrduumlkleri
doumlkuumllen zeytinleri ve ağacın tepesindeki ulaşılması zor
yerdeki zeytin tanelerini elle toplayan genccedillerin faali-
yetleri guumlnuumlmuumlzde de devam etmektedir
Serdaroğlursquonun (1994) belirtmesine goumlre antik ccedilağda
siyah figuumlrluuml seramiklerin pişirim sırasında uğradıkları
reduumlksuumlyon suumlreciyle buumlruumlnduumlkleri etkili parlak goumlz
alıcı siyah rengin (firnis) antik ccediloumlmlekccedililerin pişirim sı-
rasında kullandıkları yaş zeytin dallarını reduumlksiyonu
gerccedilekleştirmek iccedilin fırının iccediline atmış olmalarından
kaynaklanmaktadır Bahsedilen zeytin dalının reduumlksi-
yonda kullanılması suumlreci budanarak seyreltilen zeyti-
nin dallarının Ege kıyılarında kolaylıkla temin edilebi-
lir olması nedeniyle bağlantılıdır Şekil 1 de goumlruumllduumlğuuml
uumlzere zeytinin toplandığı ağaccedil betimlemesindeki dal-
lar budanarak seyreltilmiştir Ancak bu sayede zey-
tin ağacından verim alınabilmektedir Budanan dallar
sayesinde antik ccediloumlmlekccedililer iccedilin kullanışlı bir yakacak
elde edilmiş olmaktadır Bu oumlzel pişirim sayesinde
zeytinin seramikccedililer iccedilin farklı bir youmlnden oumlnemli bir
malzeme olduğu goumlz ardı edilmemelidir
Antik ccedilağdaki zeytin tarımına ait goumlrsel kanıtları seramik yuumlzey bezemelerinde de goumlrebilmekteyiz MOuml 520-510 yıllarına tarihlenen ve Antimenes ressamı tarafından şekillendirilmiş olan boyunlu amforanın yuumlzeyinde yer alan siyah figuumlr tekniğindeki grup figuumlr zeytin hasadı yapan iki erkek ve iki ccedilocuğu betimlemektedir (Bkz Resim 1) Bu seramik betimlemesinden de anlaşıldığı kadarıyla zeytin hasadında makineleşme haricinde bir değişiklik olmamıştır Yetişkin erkeklerin ellerindeki sopalarla zeytin tanelerini duumlşuumlrduumlkleri doumlkuumllen zeytinleri ve ağacın tepesindeki ulaşılması zor yerdeki zeytin tanelerini elle toplayan genccedillerin faaliyetleri guumlnuumlmuumlzde de devam etmektedir
Serdaroğlursquonun belirtmesine goumlre22 antik ccedilağda siyah figuumlrluuml seramiklerin pişirim
sırasında uğradıkları reduumlksuumlyon suumlreciyle buumlruumlnduumlkleri etkili parlak goumlz alıcı siyah rengin (firnis) antik ccediloumlmlekccedililerin pişirim sırasında kullandıkları yaş zeytin dallarını reduumlksiyonu gerccedilekleştirmek iccedilin fırının iccediline atmış olmalarından kaynaklanmaktadır Bahsedilen zeytin dalının reduumlksiyonda kullanılması suumlreci budanrak seyreltilen zeytinin dallarının Ege kıyılarında kolaylıkla temin edilebilir olması nedeniyle bağlantılıdır Resim 1 de goumlruumllduumlğuuml uumlzere zeytinin toplandığı ağaccedil betimlemesindeki dallar budanarak seyreltilmiştir Ancak bu sayede zeytin ağacından verim alınabilmektedir Budanan dallar sayesinde antik ccediloumlmlekccedililer iccedilin kullanışlı bir yakacak elde edilmiş olmaktadır Bu oumlzel pişirim sayesinde zeytinin seramikccedililer iccedilin farklı bir youmlnden oumlnemli bir malzeme olduğu goumlz ardı edilmemelidir
Toplumlara goumlre zeytin kimi zaman hayat ağacıyla23 oumlzdeşleştirilerek sembolleştirilmiştir Bu durum muhtemelen zeytinin sağlığa faydaları ile bağlantılı olmalıdır Bu tema ise apayrı bir makale konusudur Kuumll Sırı ve Oumlzellikleri
Kuumll organik genellikle bitkisel maddelerin yanması neticesinde ortaya ccedilıkan artık
yanmaz hale gelen maden tuzlarına verilen isimdir Kuumll sırları ilk olarak Ccedilinrsquode Shang hanedanlığı zamanında (MOuml 1500) tesaduumlf eseri ortaya ccedilıkmış ve ilk kez Ccedilinli seramik ustaları tarafından kullanmıştır Seramik tarihinin en eski sırı olarak bilinen kuumll sırı sıcaklığın yuumlkselmesiyle birlikte odunlu fırınlarda uccediluşan kuumlllerin seramik yuumlzeyine yapışması ve yuumlzey uumlzerinde buumltuumlnleşmesiyle oluşan camsı tabakaya denilmiştir Sonraları laboratuvar ortamında hazırlanan odun kuumlluuml veya herhangi bir bitkisel koumlkenli kuumll kil ve feldspat birleştirilerek kuumll sırı oluşturulmuştur24
22 Arkeolog ProfDr Uumlmit Serdaroğlu ile roumlportaj (16 Temmuz 1994) 23 Ateş Ouml (2012) 19 24 Genccedil S (2013) 126
158
Divitcioğlu amp Karaguumll
Toplumlara goumlre zeytin kimi zaman hayat ağacıyla
(Ateş 201219) oumlzdeşleştirilerek sembolleştirilmiştir
Bu durum muhtemelen zeytinin sağlığa faydaları ile
bağlantılı olmalıdır Bu tema ise apayrı bir makale ko-
nusudur
3KUumlL SIRI VE OumlZELLİKLERİ
Kuumll organik genellikle bitkisel maddelerin yanma-
sı neticesinde ortaya ccedilıkan artık yanmaz hale gelen
maden tuzlarına verilen isimdir Kuumll sırları ilk olarak
Ccedilinrsquode Shang hanedanlığı zamanında (MOuml 1500) tesa-
duumlf eseri ortaya ccedilıkmış ve ilk kez Ccedilinli seramik ustaları
tarafından kullanmıştır Seramik tarihinin en eski sırı
olarak bilinen kuumll sırı sıcaklığın yuumlkselmesiyle birlikte
odunlu fırınlarda uccediluşan kuumlllerin seramik yuumlzeyine
yapışması ve yuumlzey uumlzerinde buumltuumlnleşmesiyle oluşan
camsı tabakaya denilmiştir Sonraları laboratuar orta-
mında hazırlanan odun kuumlluuml veya herhangi bir bitkisel
koumlkenli kuumll kil ve feldspat birleştirilerek kuumll sırı oluş-
turulmuştur (Genccedil 2013126)
Kuumll sırı yapımında bitkisel koumlkenli ccedileşitli bitki kuumlllerin-
den yararlanılır ve sır buumlnye iccedilerisinde ergitici olarak
kullanılmaktadır Kuumlluuml kullanılan bitkinin yapısına ve
elde edilen kuumlluumln iccedilerisinde kullanıldığı sırın bileşimi-
ne ve pişirim sıcaklığına goumlre kuumll sırı farklı sır etkileri
goumlstermektedir Buumltuumln bitkisel maddeler temelde hid-
rojen ve karbon bileşiklerinden oluşmaktadır Ancak
yakıldığında yanıcı olmayan ve temelde altı ana sera-
mik oksit (aluumlmina silis kalsiyum sodyum potasyum
ve magnezyum) olan kuumlccediluumlk bir yığın halini almakta-
dır Bitki kuumlllerinin kimyasal analizlerine bakıldığında
genel olarak 10-15 Al2O3 30-70 SiO2 15rsquoe kadar
Na2O ve K2O 30rsquoa kadar CaO ve az miktarda da
Fe2O3 iccedilerdikleri goumlruumllmektedir Kuumlluuml kullanılacak
aynı bitkinin farklı youmlre ve iklim şartlarında yetişen
oumlrnekleriyle aynı olmadığı goumlzlenmektedir Bu neden-
le yapılan kuumll sırının verdiği etki de farklı olduğundan
dolayı kuumll sırlarına daha da oumlzguumln sonuccedillar kazandır-
maktadır (Genccedil 2013 126-129)
31Kuumll Sırı Oluşturmada Kullanılan Hammaddeler ve Oumlzellikler
Elde edilen kuumllleri iccedilerisinde kullanmak ve doğru bir
harman oluşturmak iccedilin belli hammaddelerden oluşan
sır reccediletesi hazırlanmıştır Sır buumlnyede kullanılacak
hammaddeler araştırılıp incelenerek en uygun olanları
seccedililip reccedilete oluşturulmuştur
Uumlleksit (Na2O 2CaO 5B2O3 11H2O) İccedilinde bulun-
durduğu aluumlminyum sayesinde camlaştırıcı oumlzelliğe
sahip olan uumlleksit bor bileşenli bir eriticidir Efektli sır-
lar oluşturmak iccedilin sır buumlnyesinde kullanılmakta ko-
lomanitle benzer yapı bileşenlerinden oluştuklarından
dolayı birbirleri yerine alternatif olarak kullanılabilir-
ler Sırın viskozitesini duumlşuumlren uumlleksitin doğadaki saf
hali mermer goumlruumlnuumlmluuml karnabahar şeklinde ve beyaz
renk tonlarındadır (Genccedil 201339-40)
Dolomit (CaCO3 MgCO3) Doğada aynı molekuumll ya-
pısına sahip olan kalsiyum karbonat ve magnezyum
karbonatın bileşiği olan dolomit bir mineral olarak
buumlyuumlk kayalar şeklinde bulunmaktadır Ateşe daya-
nırlığından dolayı enduumlstride ateş tuğlası uumlretiminde
kullanılmaktadır (Arcasoy 19839-20) Sır yapımında
ise erime sıcaklığı yuumlksek olduğundan dolayı buumlnyeye
ergitici olarak girer ve sır ccedilatlaklarının oluşumunu en-
gellemekle birlikte sırın sağlam olmasında katkı sağlar
(Genccedil 201325)
Talk (3MgO4SiO2H2O) Sertlik derecesi duumlşuumlk olan
doğada yaprak halde bulunanlara talk kuumltlesel ve tane-
cikli dokulu olana ise sabuntaşı denilen hammaddedir
Ccedilamur ve sır yapımında buumlnyeye katılan talk steatit
bir maddedir (Arcasoy 198320-21) Yuumlksek dereceli sır
buumlnyelerde yarı yarıya bir oranda kullanıldığında ipek
matı goumlruumlnuumlmuuml aynı zamanda katıldığı sır buumlnyesinde
sert ccedilizilmeye dayanaklı sır yuumlzeyleri oluşturmaktadır
(Genccedil 2013 38)
Kaolen (Al2O32SiO22H2O) Ccedilamur ve sır hazırlama-
da kullanılan kaolen oumlzluuml bir seramik hammaddesidir
Bu oumlzelliğiyle diğer birccedilok seramik hammaddenin de
temel cevheridir Saf hali beyaz ve ccedilıkarıldığı youmlreye
goumlre farklılık goumlsteren hammaddenin ergime derecesi
yuumlksektir Sır reccediletesinde katıldığında sırın direncini
opaklık dengesini ve viskozitesini arttırmaktadır Sırın
yuumlzeye sağlam tutunmasını ve hazırlanmış olan sırın
ccediloumlkmesini engellemektedir (Genccedil 2013 42)
Kil (Al2O32SiO22H2O) Kil ince tane iriliğinde olup
su ile kolaylıkla yoğrulup şekil verilebilen ve uzun suumlre
bu şekli koruyabilen steatit oumlzsuumlz bir seramik hammad-
desidir Sır buumlnye iccedilerisinde sırın yuumlzeye sağlam tutu-
nabilmesini dayanıklılık ve sertlik aynı zamanda akış-
kanlığının kontrol altında olmasını sağlamaktadır Sır
buumlnyede oranı arttıkccedila matlaşma sağlamaktadır (Genccedil
2013 28-29)
Ccedilinko Oksit (ZnO) Ham hali ccedilinko olan ve yerka-
buğunda en ccedilok bulunan elementlerdendir (URL 1)
Buumlnyesinde yuumlksek derecede Aluumlminyuma sahip olan
159
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
ccedilinko bu nedenden dolayı sır buumlnyelerde ergitici olarak
kullanılmaktadır (Oyman 2002140) Aynı zamanda
kabarcıkların oluşmasını engelleyerek sırın direnccedilli ol-
masını sağlamaktadır (Genccedil 2013 23)
4UYGULAMALAR
Sır uygulamalarındaki amaccedil zeytin ccedilekirdeği kuumlluuml-
nuuml detaylı bir şekilde incelemek malzemenin ergitici
olarak hazırlanmış sır reccedileteleri iccedilerisinde goumlstereceği
artistik efektleri araştırıp saptamaktır Bu amaccedil doğrul-
tusunda kullanılan zeytin ccedilekirdeği kuumlluuml ile Artemis
kuumlltuuml ve kutsal bitkisi zeytin buumltuumlnleşmiş halde sunul-
maya ccedilalışılmıştır Bu makalede kuumll sırı denemelerin-
den en sağlıklı uygulanabilir olduğunu tespit ettiğimiz
reccediletelere yer verilmiştir
Şekil 2 Zeytinlerin fabrikada henuumlz işlem goumlrmemiş
halleri
Kaynak Ferhan Savra
Şekil 3 Zeytinlerin ccedilekirdeklerinden ayrılması işlemi
Kaynak Ferhan Savran
41 Zeytin Ccedilekirdeğinden Kuumll Hazırlanması ve Aşamaları
Zeytin ccedilekirdekleri guumlnuumlmuumlzde belli işlemlerden ge-
ccedilirildikten sonra yakacak olarak kullanılmaktadır Bu-
nun dışında arda kalan ccedilekirdekler ise doğaya atık ola-
rak karışmaktadır Bu ccedilalışmasında kullanılmakta olan
zeytin ccedilekirdekleri Ccedilanakkalersquonin Geyikli ilccedilesinde fa-
aliyet goumlsteren bir zeytinyağı fabrikasından temin edil-
miştir Temin edilen zeytin ccedilekirdekler guumlneş ışığında
kurutulmuş 4 saat 950 oC sıcaklıkta buumltan gazlı fırında
yakma işlemi uygulanmıştır Yanma işleminden sonra
8753 oranında karbon kaybı yaşanmıştır
Şekil 4 Kurutma İşlemi
Şekil 5 Yakma İşlemi
Kaynak Yazar fotoğrafları
Yakma işlemi gerccedilekleştikten sonra kuumll haline gelen
zeytin ccedilekirdeklerinin yarısı deneme amacı ile yıkama
işlemine tabi tutulmak uumlzere suya yatırılmıştır Kuumllle-
rin su iccedilinde ccediloumlkmesi tamamlandıktan sonra 80 mikron
inceliğindeki elekle suumlzuumllmuumlş kurumaya bırakılmıştır
Fakat sır buumlnye iccedilerisine katıldığında yıkanmış kuumll ile
alınan sonuccedillar istenilen etkiyi vermemiştir
Kil (Al2O32SiO22H2O) Kil ince tane iriliğinde olup su ile kolaylıkla yoğurulup şekil verilebilen ve uzun suumlre bu şekli koruyabilen steatit oumlzsuumlz bir seramik hammaddesidir Sır buumlnye iccedilerisinde sırın yuumlzeye sağlam tutunabilmesini dayanıklılık ve sertlik aynı zamanda akışkanlığının kontrol altında olmasını sağlamaktadır Sır buumlnyede oranı arttıkccedila matlaşma sağlamaktadır33 Ccedilinko Oksit (ZnO) Ham hali ccedilinko olan ve yerkabuğunda en ccedilok bulunan elementlerdendir34 Buumlnyesinde yuumlksek derecede Aluumlminyuma sahip olan ccedilinko bu nedenden dolayı sır buumlnyelerde ergitici olarak kullanılmaktadır35 Aynı zamanda kabarcıkların oluşmasını engelleyerek sırın direnccedilli olmasını sağlamaktadır36 UYGULAMALAR
Sır uygulamalarındaki amaccedil zeytin ccedilekirdeği kuumlluumlnuuml detaylı bir şekilde incelemek malzemenin ergitici olarak hazırlanmış sır reccedileteleri iccedilerisinde goumlstereceği artistik efektleri araştırıp saptamaktır Bu amaccedil doğrultusunda kullanılan zeytin ccedilekirdeği kuumlluuml ile Artemis kuumlltuuml ve kutsal bitkisi zeytin buumltuumlnleşmiş halde sunulmaya ccedilalışılmıştır Bu makalede kuumll sırı denemelerinden en sağlıklı uygulanabilir olduğunu tespit ettiğimiz reccediletelere yer verilmiştir
Resim 2 Zeytinlerin fabrikada henuumlz işlem goumlrmemiş halleri Fotoğraf Ferhan Savran
Resim 3 Zeytinlerin ccedilekirdeklerinden ayrılması işlemi Fotoğraf Ferhan Savran
Zeytin Ccedilekirdeğinden Kuumll Hazırlanması ve Aşamaları 33 Genccedil S (2013) 28-29 34 URL 1 (Erişim Tarihi 19122018) 35 Oyman RE (2002) 140 36 Genccedil S (2013) 23
Kil (Al2O32SiO22H2O) Kil ince tane iriliğinde olup su ile kolaylıkla yoğurulup şekil verilebilen ve uzun suumlre bu şekli koruyabilen steatit oumlzsuumlz bir seramik hammaddesidir Sır buumlnye iccedilerisinde sırın yuumlzeye sağlam tutunabilmesini dayanıklılık ve sertlik aynı zamanda akışkanlığının kontrol altında olmasını sağlamaktadır Sır buumlnyede oranı arttıkccedila matlaşma sağlamaktadır33 Ccedilinko Oksit (ZnO) Ham hali ccedilinko olan ve yerkabuğunda en ccedilok bulunan elementlerdendir34 Buumlnyesinde yuumlksek derecede Aluumlminyuma sahip olan ccedilinko bu nedenden dolayı sır buumlnyelerde ergitici olarak kullanılmaktadır35 Aynı zamanda kabarcıkların oluşmasını engelleyerek sırın direnccedilli olmasını sağlamaktadır36 UYGULAMALAR
Sır uygulamalarındaki amaccedil zeytin ccedilekirdeği kuumlluumlnuuml detaylı bir şekilde incelemek malzemenin ergitici olarak hazırlanmış sır reccedileteleri iccedilerisinde goumlstereceği artistik efektleri araştırıp saptamaktır Bu amaccedil doğrultusunda kullanılan zeytin ccedilekirdeği kuumlluuml ile Artemis kuumlltuuml ve kutsal bitkisi zeytin buumltuumlnleşmiş halde sunulmaya ccedilalışılmıştır Bu makalede kuumll sırı denemelerinden en sağlıklı uygulanabilir olduğunu tespit ettiğimiz reccediletelere yer verilmiştir
Resim 2 Zeytinlerin fabrikada henuumlz işlem goumlrmemiş halleri Fotoğraf Ferhan Savran
Resim 3 Zeytinlerin ccedilekirdeklerinden ayrılması işlemi Fotoğraf Ferhan Savran
Zeytin Ccedilekirdeğinden Kuumll Hazırlanması ve Aşamaları 33 Genccedil S (2013) 28-29 34 URL 1 (Erişim Tarihi 19122018) 35 Oyman RE (2002) 140 36 Genccedil S (2013) 23
Zeytin ccedilekirdekleri guumlnuumlmuumlzde belli işlemlerden geccedilirildikten sonra yakacak olarak kullanılmaktadır Bunun dışında arda kalan ccedilekirdekler ise doğaya atık olarak karışmaktadır Bu ccedilalışmasında kullanılmakta olan zeytin ccedilekirdekleri Ccedilanakkalersquonin Geyikli ilccedilesinde faaliyet goumlsteren bir zeytinyağı fabrikasından temin edilmiştir Temin edilen zeytin ccedilekirdekler guumlneş ışığında kurutulmuş 4 saat 950 oC sıcaklıkta buumltan gazlı fırında yakma işlemi uygulanmıştır Yanma işleminden sonra 8753 oranında karbon kaybı yaşanmıştır
Resim 4 Kurutma İşlemi Fotoğraf Yazar arşivi
Resim 5 Yakma İşlemi Fotoğraf Yazar arşivi
Yakma işlemi gerccedilekleştikten sonra kuumll haline gelen zeytin ccedilekirdeklerinin yarısı deneme amacı ile yıkama işlemine tabi tutulmak uumlzere suya yatırılmıştır Kuumlllerin su iccedilinde ccediloumlkmesi tamamlandıktan sonra 80 mikron inceliğindeki elekle suumlzuumllmuumlş kurumaya bırakılmıştır Fakat sır buumlnye iccedilerisine katıldığında yıkanmış kuumll ile alınan sonuccedillar istenilen etkiyi vermemiştir
Resim 6 Elde Edilen Kuumll Resim 7 Yıkama İşlemi Resim 8 Yıkanan Kuumlllerin Suumlzduumlruumllmesi
Fotoğraflar yazar arşivi
Zeytin ccedilekirdekleri guumlnuumlmuumlzde belli işlemlerden geccedilirildikten sonra yakacak olarak kullanılmaktadır Bunun dışında arda kalan ccedilekirdekler ise doğaya atık olarak karışmaktadır Bu ccedilalışmasında kullanılmakta olan zeytin ccedilekirdekleri Ccedilanakkalersquonin Geyikli ilccedilesinde faaliyet goumlsteren bir zeytinyağı fabrikasından temin edilmiştir Temin edilen zeytin ccedilekirdekler guumlneş ışığında kurutulmuş 4 saat 950 oC sıcaklıkta buumltan gazlı fırında yakma işlemi uygulanmıştır Yanma işleminden sonra 8753 oranında karbon kaybı yaşanmıştır
Resim 4 Kurutma İşlemi Fotoğraf Yazar arşivi
Resim 5 Yakma İşlemi Fotoğraf Yazar arşivi
Yakma işlemi gerccedilekleştikten sonra kuumll haline gelen zeytin ccedilekirdeklerinin yarısı deneme amacı ile yıkama işlemine tabi tutulmak uumlzere suya yatırılmıştır Kuumlllerin su iccedilinde ccediloumlkmesi tamamlandıktan sonra 80 mikron inceliğindeki elekle suumlzuumllmuumlş kurumaya bırakılmıştır Fakat sır buumlnye iccedilerisine katıldığında yıkanmış kuumll ile alınan sonuccedillar istenilen etkiyi vermemiştir
Resim 6 Elde Edilen Kuumll Resim 7 Yıkama İşlemi Resim 8 Yıkanan Kuumlllerin Suumlzduumlruumllmesi
Fotoğraflar yazar arşivi
160
Divitcioğlu amp Karaguumll
Şekil 6 Elde Edilen Kuumll
Şekil 7 Yıkama İşlemi
Şekil 8 Yıkanan Kuumlllerin Suumlzduumlruumllmesi
Kaynak Yazar fotoğrafları
Elde edilen zeytin ccedilekirdeği kuumllleri yıkanmış ve yıkan-
mamış olarak CcedilOMUuml Bilim ve Teknoloji Uygulama ve
Araştırma Merkezinde uygulanan XRF (X-Işını Fluumlore-
sans) analizi ile kuumll iccedilerisinde bulunan buumlnye yapıcı ve
renklendirici oksitler tespit edilmiştir Ayrıca sonuccedilları
yayınlanacak bir başka makalede kullanılmak uumlzere
XRD (X-Işını Difraktometresi) testleri de gerccedilekleşti-
rilmiştir Elde edilen kuumlller elekten geccedilirilerek odunla
yanan ekmek fırınında iki guumln kalsine edilmiştir Isıl iş-
leme tabi tutulan kuumlllerle yapılan denemeler ısıl işlem
goumlrmemiş kuumlllerle yapılan denemelerle aynı sonuccedilları
vermiştir Yapılan kuumll sırı denemelerinin tuumlmuuml ısıl işle-
me maruz kalmış kuumlllerle elde edilmiştir
Şekil 9 Isıl İşlem Goumlrmuumlş Zeytin Kuumllleri
Kaynak Yazar fotoğrafları
42Zeytin Ccedilekirdeğinden Elde Edilen Kuumllle Sır Denemeleri
Oumlncelikle kuumll sırına uygun hammaddelerin araştırıl-
ması yapılmış ve seccedililen hammaddelerin hangi oumllccediluumlde
buumlnyeye katılacağı belirlenerek 100 gramlık sır reccedilete-
leri oluşturulmuştur Oluşturulan sır formuumlluumlnuumln
reccediletesi tabloda verilmiştir Sır denemelerini tuumlmuuml 1040
oC sıcaklıkta Top 40 elektrikli Nabertherm fırında 7 sa-
atte pişirilmiştir
Oluşturulmuş olan sır reccediletesi el havanında su ilaveleri
eklenerek ve 15 dakika oumlğuumltuumllerek oumlnceden biskuumlvisi
yapılmış olan porselen deneme ccedilubuklarına tek kat
ince bir yuumlzey olacak şekilde suumlruumllmuumlştuumlr Pişirim so-
nucunda (Tablo 1) yarı mat beyaz ipeksi oumlrtuumlcuuml kuumll
sırı elde edilmiştir
Elde edilen sır buumlnyeye su ilaveleri yapılarak 15 dakika
el havanında oumlğuumltuumllmuumlş porselen deneme ccedilubuklarına
iki kat ince bir yuumlzey olacak şekilde uygulanarak pişi-
rilmiştir Buumlnye iccedilerisine katılan kaolen farkının yarat-
mış olduğu şamotlu ccedilamur etkisi ile birlikte mat oumlrtuuml-
cuuml mermer yuumlzeyli bir kuumll sırı elde edilmiştir (Tablo 2)
Zeytin ccedilekirdekleri guumlnuumlmuumlzde belli işlemlerden geccedilirildikten sonra yakacak olarak kullanılmaktadır Bunun dışında arda kalan ccedilekirdekler ise doğaya atık olarak karışmaktadır Bu ccedilalışmasında kullanılmakta olan zeytin ccedilekirdekleri Ccedilanakkalersquonin Geyikli ilccedilesinde faaliyet goumlsteren bir zeytinyağı fabrikasından temin edilmiştir Temin edilen zeytin ccedilekirdekler guumlneş ışığında kurutulmuş 4 saat 950 oC sıcaklıkta buumltan gazlı fırında yakma işlemi uygulanmıştır Yanma işleminden sonra 8753 oranında karbon kaybı yaşanmıştır
Resim 4 Kurutma İşlemi Fotoğraf Yazar arşivi
Resim 5 Yakma İşlemi Fotoğraf Yazar arşivi
Yakma işlemi gerccedilekleştikten sonra kuumll haline gelen zeytin ccedilekirdeklerinin yarısı deneme amacı ile yıkama işlemine tabi tutulmak uumlzere suya yatırılmıştır Kuumlllerin su iccedilinde ccediloumlkmesi tamamlandıktan sonra 80 mikron inceliğindeki elekle suumlzuumllmuumlş kurumaya bırakılmıştır Fakat sır buumlnye iccedilerisine katıldığında yıkanmış kuumll ile alınan sonuccedillar istenilen etkiyi vermemiştir
Resim 6 Elde Edilen Kuumll Resim 7 Yıkama İşlemi Resim 8 Yıkanan Kuumlllerin Suumlzduumlruumllmesi
Fotoğraflar yazar arşivi
Zeytin ccedilekirdekleri guumlnuumlmuumlzde belli işlemlerden geccedilirildikten sonra yakacak olarak kullanılmaktadır Bunun dışında arda kalan ccedilekirdekler ise doğaya atık olarak karışmaktadır Bu ccedilalışmasında kullanılmakta olan zeytin ccedilekirdekleri Ccedilanakkalersquonin Geyikli ilccedilesinde faaliyet goumlsteren bir zeytinyağı fabrikasından temin edilmiştir Temin edilen zeytin ccedilekirdekler guumlneş ışığında kurutulmuş 4 saat 950 oC sıcaklıkta buumltan gazlı fırında yakma işlemi uygulanmıştır Yanma işleminden sonra 8753 oranında karbon kaybı yaşanmıştır
Resim 4 Kurutma İşlemi Fotoğraf Yazar arşivi
Resim 5 Yakma İşlemi Fotoğraf Yazar arşivi
Yakma işlemi gerccedilekleştikten sonra kuumll haline gelen zeytin ccedilekirdeklerinin yarısı deneme amacı ile yıkama işlemine tabi tutulmak uumlzere suya yatırılmıştır Kuumlllerin su iccedilinde ccediloumlkmesi tamamlandıktan sonra 80 mikron inceliğindeki elekle suumlzuumllmuumlş kurumaya bırakılmıştır Fakat sır buumlnye iccedilerisine katıldığında yıkanmış kuumll ile alınan sonuccedillar istenilen etkiyi vermemiştir
Resim 6 Elde Edilen Kuumll Resim 7 Yıkama İşlemi Resim 8 Yıkanan Kuumlllerin Suumlzduumlruumllmesi
Fotoğraflar yazar arşivi
Zeytin ccedilekirdekleri guumlnuumlmuumlzde belli işlemlerden geccedilirildikten sonra yakacak olarak kullanılmaktadır Bunun dışında arda kalan ccedilekirdekler ise doğaya atık olarak karışmaktadır Bu ccedilalışmasında kullanılmakta olan zeytin ccedilekirdekleri Ccedilanakkalersquonin Geyikli ilccedilesinde faaliyet goumlsteren bir zeytinyağı fabrikasından temin edilmiştir Temin edilen zeytin ccedilekirdekler guumlneş ışığında kurutulmuş 4 saat 950 oC sıcaklıkta buumltan gazlı fırında yakma işlemi uygulanmıştır Yanma işleminden sonra 8753 oranında karbon kaybı yaşanmıştır
Resim 4 Kurutma İşlemi Fotoğraf Yazar arşivi
Resim 5 Yakma İşlemi Fotoğraf Yazar arşivi
Yakma işlemi gerccedilekleştikten sonra kuumll haline gelen zeytin ccedilekirdeklerinin yarısı deneme amacı ile yıkama işlemine tabi tutulmak uumlzere suya yatırılmıştır Kuumlllerin su iccedilinde ccediloumlkmesi tamamlandıktan sonra 80 mikron inceliğindeki elekle suumlzuumllmuumlş kurumaya bırakılmıştır Fakat sır buumlnye iccedilerisine katıldığında yıkanmış kuumll ile alınan sonuccedillar istenilen etkiyi vermemiştir
Resim 6 Elde Edilen Kuumll Resim 7 Yıkama İşlemi Resim 8 Yıkanan Kuumlllerin Suumlzduumlruumllmesi
Fotoğraflar yazar arşivi
Elde edilen zeytin ccedilekirdeği kuumllleri yıkanmış ve yıkanmamış olarak CcedilOMUuml Bilim ve Teknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezinde uygulanan XRF (X-Işını Fluumloresans) analizi ile kuumll iccedilerisinde bulunan buumlnye yapıcı ve renklendirici oksitler tespit edilmiştir Ayrıca sonuccedilları yayınlanacak bir başka makalede kullanılmak uumlzere XRD (X-Işını Difraktometresi) testleri de gerccedilekleştirilmiştir Elde edilen kuumlller elekten geccedilirilerek odunla yanan ekmek fırınında iki guumln kalsine edilmiştir Isıl işleme tabi tutulan kuumlllerle yapılan denemeler ısıl işlem goumlrmemiş kuumlllerle yapılan denemelerle aynı sonuccedilları vermiştir Yapılan kuumll sırı denemelerinin tuumlmuuml ısıl işleme maruz kalmış kuumlllerle elde edilmiştir
Resim 9 Isıl İşlem Goumlrmuumlş Zeytin Kuumllleri Fotoğraf yazar arşivi
Zeytin Ccedilekirdeğinden Elde Edilen Kuumllle Sır Denemeleri
Oumlncelikle kuumll sırına uygun hammaddelerin araştırılması yapılmış ve seccedililen hammaddelerin hangi oumllccediluumlde buumlnyeye katılacağı belirlenerek 100 gramlık sır reccedileteleri oluşturulmuştur Oluşturulan sır formuumlluumlnuumln reccediletesi tabloda verilmiştir Sır denemelerini tuumlmuuml 1040 oC sıcaklıkta Top 40 elektrikli Nabertherm fırında 7 saatte pişirilmiştir
Tablo 1 Deneme 1 Hammaddeler Oranı
Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluuml 40 Uumlleksit 20 Dolomit 10 Ccedilanakkale Kili 20 Kuartz 10 Toplam 100 İlave edilenler Su 100 ml
Oluşturulmuş olan sır reccediletesi el havanında su ilaveleri eklenerek ve 15 dakika
oumlğuumltuumllerek oumlnceden biskuumlvisi yapılmış olan porselen deneme ccedilubuklarına tek kat ince bir yuumlzey olacak şekilde suumlruumllmuumlştuumlr Pişirim sonucunda (Tablo 1) yarı mat beyaz ipeksi oumlrtuumlcuuml kuumll sırı elde edilmiştir
Tablo 2 Deneme 2 Hammaddeler Oranı Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluuml 20
Tablo 1 Deneme 1
Elde edilen zeytin ccedilekirdeği kuumllleri yıkanmış ve yıkanmamış olarak CcedilOMUuml Bilim ve Teknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezinde uygulanan XRF (X-Işını Fluumloresans) analizi ile kuumll iccedilerisinde bulunan buumlnye yapıcı ve renklendirici oksitler tespit edilmiştir Ayrıca sonuccedilları yayınlanacak bir başka makalede kullanılmak uumlzere XRD (X-Işını Difraktometresi) testleri de gerccedilekleştirilmiştir Elde edilen kuumlller elekten geccedilirilerek odunla yanan ekmek fırınında iki guumln kalsine edilmiştir Isıl işleme tabi tutulan kuumlllerle yapılan denemeler ısıl işlem goumlrmemiş kuumlllerle yapılan denemelerle aynı sonuccedilları vermiştir Yapılan kuumll sırı denemelerinin tuumlmuuml ısıl işleme maruz kalmış kuumlllerle elde edilmiştir
Resim 9 Isıl İşlem Goumlrmuumlş Zeytin Kuumllleri Fotoğraf yazar arşivi
Zeytin Ccedilekirdeğinden Elde Edilen Kuumllle Sır Denemeleri
Oumlncelikle kuumll sırına uygun hammaddelerin araştırılması yapılmış ve seccedililen hammaddelerin hangi oumllccediluumlde buumlnyeye katılacağı belirlenerek 100 gramlık sır reccedileteleri oluşturulmuştur Oluşturulan sır formuumlluumlnuumln reccediletesi tabloda verilmiştir Sır denemelerini tuumlmuuml 1040 oC sıcaklıkta Top 40 elektrikli Nabertherm fırında 7 saatte pişirilmiştir
Tablo 1 Deneme 1 Hammaddeler Oranı
Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluuml 40 Uumlleksit 20 Dolomit 10 Ccedilanakkale Kili 20 Kuartz 10 Toplam 100 İlave edilenler Su 100 ml
Oluşturulmuş olan sır reccediletesi el havanında su ilaveleri eklenerek ve 15 dakika
oumlğuumltuumllerek oumlnceden biskuumlvisi yapılmış olan porselen deneme ccedilubuklarına tek kat ince bir yuumlzey olacak şekilde suumlruumllmuumlştuumlr Pişirim sonucunda (Tablo 1) yarı mat beyaz ipeksi oumlrtuumlcuuml kuumll sırı elde edilmiştir
Tablo 2 Deneme 2 Hammaddeler Oranı Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluuml 20
Kaynak Yazar fotoğrafları
161
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
İlaveleri yapılan sır reccediletesi 15 dakika el havanında
oumlğuumltuumllduumlkten sonra iki kat ince olacak şekilde deneme
ccedilubuklarına uygulanmış ve pişirilmiştir Oluşturulan
bu reccedilete ise Deneme 2 ile (Tablo 2) aynı olup sadece
buumlnye iccedilerisine giren kaolen farkından dolayı kuumll sırı
hem istenilen sonucu vermiş hem de parlak ve hafif
krakle ccedilatlakları olan bir goumlruumlnuumlme buumlruumlnmuumlştuumlr (Tab-
lo 3)
Uygulanan sır reccedileteleri uumlzerinde renklendirici oksit
denemeleri de yapılmıştır Deneme 1rsquode (Tablo 1) ve-
rilen sır reccediletesine ek olarak 05 1 2 3rsquoer gr olmak
uumlzere demir (Fe2O3) mangan (MnO3) krom (CrO2)
bakır (CuO2) oksit eklenmiş ve 1040 oC sıcaklıkta 7 saat
elektrikli fırında pişirilerek renkli denemeler gerccedilekleş-
tirilmiştir
Şekil 10 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr demir oksit
katkılı renk denemeleri
Kaynak Yazar
Demir oksit kullanılan denemelerde goumlsterildiği gibi
sarı ve tonlarını veren oumlrtuumlcuuml sır elde edilmiştir İste-
nilen renge 05 gr demir oksit eklenen denemede ula-
şılmıştır
Şekil 11 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr mangan
oksit katkılı renk denemeleri
Kaynak Yazar
Sır reccediletesinde kullanılan mangan oksit pişirim sonu-
cunda oumlrtuumlcuuml kahverengi ve tonlarını vermiştir Doumlrt
denemenin her birinde istenilen sonucu vermiştir
Şekil 12 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr krom oksit
katkılı renk denemeleri
Kaynak Yazar
Tablo 2 Deneme 2
Elde edilen zeytin ccedilekirdeği kuumllleri yıkanmış ve yıkanmamış olarak CcedilOMUuml Bilim ve Teknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezinde uygulanan XRF (X-Işını Fluumloresans) analizi ile kuumll iccedilerisinde bulunan buumlnye yapıcı ve renklendirici oksitler tespit edilmiştir Ayrıca sonuccedilları yayınlanacak bir başka makalede kullanılmak uumlzere XRD (X-Işını Difraktometresi) testleri de gerccedilekleştirilmiştir Elde edilen kuumlller elekten geccedilirilerek odunla yanan ekmek fırınında iki guumln kalsine edilmiştir Isıl işleme tabi tutulan kuumlllerle yapılan denemeler ısıl işlem goumlrmemiş kuumlllerle yapılan denemelerle aynı sonuccedilları vermiştir Yapılan kuumll sırı denemelerinin tuumlmuuml ısıl işleme maruz kalmış kuumlllerle elde edilmiştir
Resim 9 Isıl İşlem Goumlrmuumlş Zeytin Kuumllleri Fotoğraf yazar arşivi
Zeytin Ccedilekirdeğinden Elde Edilen Kuumllle Sır Denemeleri
Oumlncelikle kuumll sırına uygun hammaddelerin araştırılması yapılmış ve seccedililen hammaddelerin hangi oumllccediluumlde buumlnyeye katılacağı belirlenerek 100 gramlık sır reccedileteleri oluşturulmuştur Oluşturulan sır formuumlluumlnuumln reccediletesi tabloda verilmiştir Sır denemelerini tuumlmuuml 1040 oC sıcaklıkta Top 40 elektrikli Nabertherm fırında 7 saatte pişirilmiştir
Tablo 1 Deneme 1 Hammaddeler Oranı
Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluuml 40 Uumlleksit 20 Dolomit 10 Ccedilanakkale Kili 20 Kuartz 10 Toplam 100 İlave edilenler Su 100 ml
Oluşturulmuş olan sır reccediletesi el havanında su ilaveleri eklenerek ve 15 dakika
oumlğuumltuumllerek oumlnceden biskuumlvisi yapılmış olan porselen deneme ccedilubuklarına tek kat ince bir yuumlzey olacak şekilde suumlruumllmuumlştuumlr Pişirim sonucunda (Tablo 1) yarı mat beyaz ipeksi oumlrtuumlcuuml kuumll sırı elde edilmiştir
Tablo 2 Deneme 2 Hammaddeler Oranı Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluuml 20 Uumlleksit 30
Dolomit 10 Kaolen 20 Talk 10 Kil 4 Boraks 16 Toplam 100 İlave edilenler Su 100 ml
Elde edilen sır buumlnyeye su ilaveleri yapılarak 15 dakika el havanında oumlğuumltuumllmuumlş
porselen deneme ccedilubuklarına iki kat ince bir yuumlzey olacak şekilde uygulanarak pişirilmiştir Buumlnye iccedilerisine katılan kaolen farkının yaratmış olduğu şamotlu ccedilamur etkisi ile birlikte mat oumlrtuumlcuuml mermer yuumlzeyli bir kuumll sırı elde edilmiştir (Tablo 2)
Tablo 3 Deneme 3 Hammaddeler Oranı
Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluuml 20 Uumlleksit 30 Dolomit 10 Ccedilanakkale Kaoleni 20 Talk 10 Kuartz 10 Toplam 100 İlave edilenler Su 100 ml
İlaveleri yapılan sır reccediletesi 15 dakika el havanında oumlğuumltuumllduumlkten sonra iki kat ince
olacak şekilde deneme ccedilubuklarına uygulanmış ve pişirilmiştir Oluşturulan bu reccedilete ise Deneme 2 ile (Tablo 2) aynı olup sadece buumlnye iccedilerisine giren kaolen farkından dolayı kuumll sırı hem istenilen sonucu vermiş hem de parlak ve hafif krakle ccedilatlakları olan bir goumlruumlnuumlme buumlruumlnmuumlştuumlr (Tablo 3)
Uygulanan sır reccedileteleri uumlzerinde renklendirici oksit denemeleri de yapılmıştır Deneme 1 (Tablo 1)rsquode verilen sır reccediletesine ek olarak 05 1 2 3rsquoer gr olmak uumlzere demir (Fe2O3) mangan (MnO3) krom (CrO2) bakır (CuO2) oksit eklenmiş ve 1040 oC sıcaklıkta 7 saat elektrikli fırında pişirilerek renkli denemeler gerccedilekleştirilmiştir
Resim 10 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr demir oksit katkılı renk denemeleri
Uumlleksit 30
Dolomit 10 Kaolen 20 Talk 10 Kil 4 Boraks 16 Toplam 100 İlave edilenler Su 100 ml
Elde edilen sır buumlnyeye su ilaveleri yapılarak 15 dakika el havanında oumlğuumltuumllmuumlş
porselen deneme ccedilubuklarına iki kat ince bir yuumlzey olacak şekilde uygulanarak pişirilmiştir Buumlnye iccedilerisine katılan kaolen farkının yaratmış olduğu şamotlu ccedilamur etkisi ile birlikte mat oumlrtuumlcuuml mermer yuumlzeyli bir kuumll sırı elde edilmiştir (Tablo 2)
Tablo 3 Deneme 3 Hammaddeler Oranı
Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluuml 20 Uumlleksit 30 Dolomit 10 Ccedilanakkale Kaoleni 20 Talk 10 Kuartz 10 Toplam 100 İlave edilenler Su 100 ml
İlaveleri yapılan sır reccediletesi 15 dakika el havanında oumlğuumltuumllduumlkten sonra iki kat ince
olacak şekilde deneme ccedilubuklarına uygulanmış ve pişirilmiştir Oluşturulan bu reccedilete ise Deneme 2 ile (Tablo 2) aynı olup sadece buumlnye iccedilerisine giren kaolen farkından dolayı kuumll sırı hem istenilen sonucu vermiş hem de parlak ve hafif krakle ccedilatlakları olan bir goumlruumlnuumlme buumlruumlnmuumlştuumlr (Tablo 3)
Uygulanan sır reccedileteleri uumlzerinde renklendirici oksit denemeleri de yapılmıştır Deneme 1 (Tablo 1)rsquode verilen sır reccediletesine ek olarak 05 1 2 3rsquoer gr olmak uumlzere demir (Fe2O3) mangan (MnO3) krom (CrO2) bakır (CuO2) oksit eklenmiş ve 1040 oC sıcaklıkta 7 saat elektrikli fırında pişirilerek renkli denemeler gerccedilekleştirilmiştir
Resim 10 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr demir oksit katkılı renk denemeleri
Tablo 3 Deneme 3
Demir oksit kullanılan denemelerde goumlsterildiği gibi sarı ve tonlarını veren oumlrtuumlcuuml sır elde edilmiştir İstenilen renge 05 gr demir oksit eklenen denemede ulaşılmıştır
Resim 11 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr mangan oksit katkılı renk denemeleri
Sır reccediletesinde kullanılan mangan oksit pişirim sonucunda oumlrtuumlcuuml kahverengi ve tonlarını vermiştir Doumlrt denemenin her birinde istenilen sonucu vermiştir
Resim 12 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr krom oksit katkılı renk denemeleri
Kaynak Yazar fotoğrafları
Kaynak Yazar fotoğrafları
Demir oksit kullanılan denemelerde goumlsterildiği gibi sarı ve tonlarını veren oumlrtuumlcuuml sır elde edilmiştir İstenilen renge 05 gr demir oksit eklenen denemede ulaşılmıştır
Resim 11 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr mangan oksit katkılı renk denemeleri
Sır reccediletesinde kullanılan mangan oksit pişirim sonucunda oumlrtuumlcuuml kahverengi ve tonlarını vermiştir Doumlrt denemenin her birinde istenilen sonucu vermiştir
Resim 12 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr krom oksit katkılı renk denemeleri
Krom oksitli sır denemelerinde oumlrtuumlcuuml yeşil ve tonları elde edilmiştir İstenilen sonuccedil 2 ve 3gr krom oksit katkılı denemede yakalanmıştır
Resim 13 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr bakır oksit katkılı renk denemeleri
Sır reccediletesinde kullanılan bakır oksit ile yeşil tuumlrkuaz ve tonları yakalanmıştır Pişirim sonucunda sır oumlrtuumlcuuml ve denemelerin her birinde istenilenden sonuccedil elde edilmiştir Tablo 4 XRD analiz sonuccedillarına goumlre Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluumlnde Bulunan Buumlnye Yapıcı Hammaddeler Buumlnye Yapıcılar Yıkanmış Kuumlllerde Yıkanmamış Kuumlllerde MgO lt 075 lt 073 Al2O3 lt 080 lt 0066 SiO2 lt 0023 0027 K2O 038 088 CaO 043 040 ZnO lt 00006 lt 00006 Br lt 00005 lt 00005 SrO 00007 00009
162
Divitcioğlu amp Karaguumll
Krom oksitli sır denemelerinde oumlrtuumlcuuml yeşil ve tonları
elde edilmiştir İstenilen sonuccedil 2 ve 3gr krom oksit kat-
kılı denemede yakalanmıştır
Şekil 13 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr bakır oksit
katkılı renk denemeleri
Kaynak Yazar
Sır reccediletesinde kullanılan bakır oksit ile yeşil tuumlrkuaz
ve tonları yakalanmıştır Pişirim sonucunda sır oumlrtuumlcuuml
ve denemelerin her birinde istenilenden sonuccedil elde
edilmiştir
Yapılan testler sonucunda zeytin kuumlllerinde eser mik-
tarlarda saptanmış olan P2O5 SO3 Cl Ga Ge As2O3
Rb2O Y Nb2O5 Pd In Te I Cs La Pr Hg Tl Th
kimyasalları ise ise makalede tablolanmamıştır
43Tasarımlar ve Uygulamalar
Tasarımlarda Artemisrsquoin kuumllt heykelindeki yumurta
dizileri meme olarak duumlşuumlnuumllmuumlş ve tek bir formun
birim olarak bir araya gelerek buumltuumlnluumlk oluşturacağı
heykel ccedilalışmaları tasarlanmıştır Form alccedilı tornasında
şekillendirilip iki parccedilalı kalıbı alınmıştır Birim tekra-
rı ana tasarım unsuru olarak kullanılmıştır Tasarımlar
Artemisrsquoin birbirinden ayrılmayan uumlccedil karakteristik
oumlzelliğinden esinlenerek ortaya ccedilıkmıştır Bu uumlccedil karak-
teristik oumlzellik heykellerin temelini oluşturmakla bera-
ber birbirinden ayrılmaz bir buumltuumln olarak duumlşuumlnuumllerek
evreleri atladıkccedila metamorfoza uğramışlardır Ezoterik
anlamda uumlccedil sayısı uumlccedilgen olarak kabul goumlruumlluumlp fikir ile
bağdaştırılmaktadır
Krom oksitli sır denemelerinde oumlrtuumlcuuml yeşil ve tonları elde edilmiştir İstenilen sonuccedil 2 ve 3gr krom oksit katkılı denemede yakalanmıştır
Resim 13 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr bakır oksit katkılı renk denemeleri
Sır reccediletesinde kullanılan bakır oksit ile yeşil tuumlrkuaz ve tonları yakalanmıştır Pişirim sonucunda sır oumlrtuumlcuuml ve denemelerin her birinde istenilenden sonuccedil elde edilmiştir Tablo 4 XRD analiz sonuccedillarına goumlre Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluumlnde Bulunan Buumlnye Yapıcı Hammaddeler Buumlnye Yapıcılar Yıkanmış Kuumlllerde Yıkanmamış Kuumlllerde MgO lt 075 lt 073 Al2O3 lt 080 lt 0066 SiO2 lt 0023 0027 K2O 038 088 CaO 043 040 ZnO lt 00006 lt 00006 Br lt 00005 lt 00005 SrO 00007 00009
Krom oksitli sır denemelerinde oumlrtuumlcuuml yeşil ve tonları elde edilmiştir İstenilen sonuccedil 2 ve 3gr krom oksit katkılı denemede yakalanmıştır
Resim 13 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr bakır oksit katkılı renk denemeleri
Sır reccediletesinde kullanılan bakır oksit ile yeşil tuumlrkuaz ve tonları yakalanmıştır Pişirim sonucunda sır oumlrtuumlcuuml ve denemelerin her birinde istenilenden sonuccedil elde edilmiştir Tablo 4 XRD analiz sonuccedillarına goumlre Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluumlnde Bulunan Buumlnye Yapıcı Hammaddeler Buumlnye Yapıcılar Yıkanmış Kuumlllerde Yıkanmamış Kuumlllerde MgO lt 075 lt 073 Al2O3 lt 080 lt 0066 SiO2 lt 0023 0027 K2O 038 088 CaO 043 040 ZnO lt 00006 lt 00006 Br lt 00005 lt 00005 SrO 00007 00009 ZrO2 lt 00007 lt 00007 BaO lt 0010 lt 0009 PbO lt 00006 lt 00006 Bi lt 00005 lt 00005
Tablo 5 XRD analiz sonuccedillarına goumlre Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluumlnde Bulunan Renklendirici Oksitler Oksitler Yıkanmış Kuumlller Yıkanmamış Kuumlller TiO2 lt 0009 lt 0009 V2O5 lt 0003 lt 0003 Cr2O3 lt 0010 lt 0015 MnO 0003 0004 Fe2O3 0034 0050 CoO lt 00006 lt 00006 NiO lt 00006 lt 00006 CuO 0014 0012 Se lt 00005 lt 00005 MoO2 lt 00007 lt 00007 Ag 0004 0005 CdO 0002 0003 SnO2 lt 0001 lt 0001 Sb2O3 lt 0002 lt 0002 CeO2 lt 0005 lt 0004 WO3 lt 00006 lt 00006 Au lt 00005 lt 00005
Yapılan testler sonucunda zeytin kuumlllerinde eser miktarlarda saptanmış olan P2O5 SO3 Cl Ga Ge As2O3 Rb2O Y Nb2O5 Pd In Te I Cs La Pr Hg Tl Th ise makalede tablolanmamıştır Tasarımlar ve Uygulamalar
Tasarımlarda Artemisrsquoin kuumllt heykelindeki yumurta dizileri meme olarak duumlşuumlnuumllmuumlş ve tek bir formun birim olarak bir araya gelerek buumltuumlnluumlk oluşturacağı heykel ccedilalışmaları tasarlanmıştır Form alccedilı tornasında şekillendirilip iki parccedilalı kalıbı alınmıştır Birim tekrarı ana tasarım unsuru olarak kullanılmıştır Tasarımlar Artemisrsquoin birbirinden ayrılmayan uumlccedil karakteristik oumlzelliğinden esinlenerek ortaya ccedilıkmıştır Bu uumlccedil karakteristik oumlzellik heykellerin temelini oluşturmakla beraber birbirinden ayrılmaz bir buumltuumln olarak duumlşuumlnuumllerek evreleri atladıkccedila metamorfoza uğramışlardır Ezoterik anlamda uumlccedil sayısı uumlccedilgen olarak kabul goumlruumlluumlp fikir ile bağdaştırılmaktadır Uumlccedil sayısı birbiri ile kesiştiğinde noumltrleşerek form değiştiren iki farklı enerjiyi sembolize etmektedir Bu iki enerjiden biri etkin olan yaratıcılık diğeri ise edilgen olan doğurganlık birbiri ile karşılaştığında ortaya farklı ve yeni fikirlerin ccedilıkmasına neden olmuştur Bu nedenle tasarımlar kadını simgeleyen kutsal uumlccedilgenin ezoterik accedilıdan anlamını da barındırmaktadır Heykeller dokuz parccediladan oluşmaktadır Bunun nedeni ise uumlccedil sayısının uumlccedil katı olduğundandır Aynı zamanda heykellerde tercih edilen renkli sırlar toprak ve toprak renkleri ve zeytin ağacını temsil eden yeşil ve yeşilin tonlarıdır
Tablo 4 XRD analiz sonuccedillarına goumlre Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluumlnde Bulunan Buumlnye Yapıcı Hammaddeler
ZrO2 lt 00007 lt 00007 BaO lt 0010 lt 0009 PbO lt 00006 lt 00006 Bi lt 00005 lt 00005
Tablo 5 XRD analiz sonuccedillarına goumlre Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluumlnde Bulunan Renklendirici Oksitler Oksitler Yıkanmış Kuumlller Yıkanmamış Kuumlller TiO2 lt 0009 lt 0009 V2O5 lt 0003 lt 0003 Cr2O3 lt 0010 lt 0015 MnO 0003 0004 Fe2O3 0034 0050 CoO lt 00006 lt 00006 NiO lt 00006 lt 00006 CuO 0014 0012 Se lt 00005 lt 00005 MoO2 lt 00007 lt 00007 Ag 0004 0005 CdO 0002 0003 SnO2 lt 0001 lt 0001 Sb2O3 lt 0002 lt 0002 CeO2 lt 0005 lt 0004 WO3 lt 00006 lt 00006 Au lt 00005 lt 00005
Yapılan testler sonucunda zeytin kuumlllerinde eser miktarlarda saptanmış olan P2O5 SO3 Cl Ga Ge As2O3 Rb2O Y Nb2O5 Pd In Te I Cs La Pr Hg Tl Th ise makalede tablolanmamıştır Tasarımlar ve Uygulamalar
Tasarımlarda Artemisrsquoin kuumllt heykelindeki yumurta dizileri meme olarak duumlşuumlnuumllmuumlş ve tek bir formun birim olarak bir araya gelerek buumltuumlnluumlk oluşturacağı heykel ccedilalışmaları tasarlanmıştır Form alccedilı tornasında şekillendirilip iki parccedilalı kalıbı alınmıştır Birim tekrarı ana tasarım unsuru olarak kullanılmıştır Tasarımlar Artemisrsquoin birbirinden ayrılmayan uumlccedil karakteristik oumlzelliğinden esinlenerek ortaya ccedilıkmıştır Bu uumlccedil karakteristik oumlzellik heykellerin temelini oluşturmakla beraber birbirinden ayrılmaz bir buumltuumln olarak duumlşuumlnuumllerek evreleri atladıkccedila metamorfoza uğramışlardır Ezoterik anlamda uumlccedil sayısı uumlccedilgen olarak kabul goumlruumlluumlp fikir ile bağdaştırılmaktadır Uumlccedil sayısı birbiri ile kesiştiğinde noumltrleşerek form değiştiren iki farklı enerjiyi sembolize etmektedir Bu iki enerjiden biri etkin olan yaratıcılık diğeri ise edilgen olan doğurganlık birbiri ile karşılaştığında ortaya farklı ve yeni fikirlerin ccedilıkmasına neden olmuştur Bu nedenle tasarımlar kadını simgeleyen kutsal uumlccedilgenin ezoterik accedilıdan anlamını da barındırmaktadır Heykeller dokuz parccediladan oluşmaktadır Bunun nedeni ise uumlccedil sayısının uumlccedil katı olduğundandır Aynı zamanda heykellerde tercih edilen renkli sırlar toprak ve toprak renkleri ve zeytin ağacını temsil eden yeşil ve yeşilin tonlarıdır
Tablo 5 XRD analiz sonuccedillarına goumlre Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluumlnde Bulunan Renklendirici Oksitler
Kaynak Yazar
Kaynak Yazar
163
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
Şekil 14 Heykel duumlzenleme 5 Metamorfoz evresi
50 x 50 x 3 cm Bu ccedilalışmada şekil 13 de yer alan 3gr
bakır oksit katkılı kuumll sırı buumlnye ve yer yer altın yaldız
kullanılmıştır
Fotoğraf yazar arşivi
Uumlccedil sayısı birbiri ile kesiştiğinde noumltrleşerek form de-
ğiştiren iki farklı enerjiyi sembolize etmektedir Bu iki
enerjiden biri etkin olan yaratıcılık diğeri ise edilgen
olan doğurganlık birbiri ile karşılaştığında ortaya farklı
ve yeni fikirlerin ccedilıkmasına neden olmuştur Bu neden-
le tasarımlar kadını simgeleyen kutsal uumlccedilgenin ezoterik
accedilıdan anlamını da barındırmaktadır Heykeller dokuz
parccediladan oluşmaktadır Bunun nedeni ise uumlccedil sayısının
uumlccedil katı olduğundandır Aynı zamanda heykellerde ter-
cih edilen renkli sırlar toprak ve toprak renkleri ve zey-
tin ağacını temsil eden yeşil ve yeşilin tonlarıdır
Şekil 15 Heykel 5 Metamorfoz evresi 35 x 40 cm Bu
ccedilalışmada şekil 12 de yer alan 3gr krom oksit katkılı
kuumll sırı buumlnye kullanılmıştır
Fotoğraflar yazar arşivi
Şekil 16 Heykel
Metamorfoz 124 23
x 43 cm Bu ccedilalışmada
şekil 11 de yer alan 3gr
mangan oksit katkılı kuumll
sırı buumlnye kullanılmıştır
5SONUCcedil
Bu araştırmada hazırlanan zeytin ccedilekirdeği kuumlllerinin
analiz sonuccedillarından (Tablo 4) elde edilen verilere goumlre
ağırlıklı olarak potasyum ve kalsiyum iccedilerdiği tespit
edilmiştir Bu hammaddelerin kuumll sırlarının oluşumun-
da olumlu etkileri bulunduğu yapılan sır testleri sap-
tanmıştır Kullanılan kuumlluumln yıkanmış ve yıkanmamış
olarak XRF testleri gerccedilekleştirilmiş bu sayede reccedilete-
deki etkin maddelerin neler olduğu net ve bilimsel bir
biccedilimde ortaya konmuştur Sonuccedilları sunulan zeytin
ccedilekirdeğinden uumlretilmiş oumlzguumln kuumll sırlarına istenilen
sonuccedil elde edilene kadar buumlnyeyi oluşturan hammad-
de oranlarında kuumlccediluumlk değişiklikler yaparak ulaşılmış-
tır Ayrıca zeytin ccedilekirdeğinden uumlretilen ve oumlnerilen
yedi farklı kuumll sırının yerel değerlerle buumltuumlnleşen hey-
kel ccedilalışmalarında uygulanmasıyla anlam buumltuumlnluumlğuuml-
nuuml sağlanmaya ccedilalışılmıştır
Saptanan reccedileteler beyaz ve porselen ccedilamurdan uumlreti-
len biskuumlvi pişirimi gerccedilekleşmiş deneme ccedilubuklarına
uygulanarak elektrikli fırında 7 saat 1040 oC sıcaklıkta
pişirilmiştir İstenilen sonucu veren uumlccedil farklı reccediletede
parlak mat ve ipek matı oumlrtuumlcuuml kuumll sırları elde edil-
miştir İpek matı elde edilen reccedileteye ek olarak demir
mangan bakır ve krom oksit eklenerek renklendiril-
miştir Elde edilen kuumll sırlarının bekleme suumlresi iccedileri-
sinde su kaybının az olduğu ve partikuumller ccediloumlkmesinin
olmamasından dolayı kullanım rahatlığı sağladığı goumlz-
lemlenmiştir Aynı zamanda XRF testlerinin analizleri
doğrultusunda zehirsiz sağlıklı yapıda bir sır buumlnye
olduğu saptanmıştır
Renkli sır denemelerinin beyaz ccedilamurdan uumlretilen ve
biskuumlvisi yapılmış deneme ccedilubuklarının yuumlzeylerine
ince uygulanmasından dolayı sır pişiriminden sonra
Resim 14 Heykel duumlzenleme 5 Metamorfoz evresi 50 x 50 x 3 cm Bu ccedilalışmada resim 13 de yer alan 3gr bakır oksit katkılı kuumll sırı buumlnye ve yer yer altın yaldız kullanılmıştır Fotoğraf yazar arşivi
Resim 15 Heykel 5 Metamorfoz evresi 35 x 40 cm Bu ccedilalışmada resim 12 de yer alan 3gr krom oksit katkılı kuumll sırı buumlnye kullanılmıştır Fotoğraflar yazar arşivi
Resim 16 Heykel Metamorfoz 124 23 x 43 cm Bu ccedilalışmada resim 11 da yer alan 3gr mangan oksit katkılı kuumll sırı buumlnye kullanılmıştır
Resim 14 Heykel duumlzenleme 5 Metamorfoz evresi 50 x 50 x 3 cm Bu ccedilalışmada resim 13 de yer alan 3gr bakır oksit katkılı kuumll sırı buumlnye ve yer yer altın yaldız kullanılmıştır Fotoğraf yazar arşivi
Resim 15 Heykel 5 Metamorfoz evresi 35 x 40 cm Bu ccedilalışmada resim 12 de yer alan 3gr krom oksit katkılı kuumll sırı buumlnye kullanılmıştır Fotoğraflar yazar arşivi
Resim 16 Heykel Metamorfoz 124 23 x 43 cm Bu ccedilalışmada resim 11 da yer alan 3gr mangan oksit katkılı kuumll sırı buumlnye kullanılmıştır
Resim 14 Heykel duumlzenleme 5 Metamorfoz evresi 50 x 50 x 3 cm Bu ccedilalışmada resim 13 de yer alan 3gr bakır oksit katkılı kuumll sırı buumlnye ve yer yer altın yaldız kullanılmıştır Fotoğraf yazar arşivi
Resim 15 Heykel 5 Metamorfoz evresi 35 x 40 cm Bu ccedilalışmada resim 12 de yer alan 3gr krom oksit katkılı kuumll sırı buumlnye kullanılmıştır Fotoğraflar yazar arşivi
Resim 16 Heykel Metamorfoz 124 23 x 43 cm Bu ccedilalışmada resim 11 da yer alan 3gr mangan oksit katkılı kuumll sırı buumlnye kullanılmıştır
164
Divitcioğlu amp Karaguumll
dalgalanmalar oluştuğu goumlruumllmuumlştuumlr Bu durum sır de-
nemesinin istenilen sonucu vermesine engel olmamış-
tır Heykel tasarımlarının tamamının iccedili boşaltılmış ve
kurumalarının ardından biskuumlvi pişirimleri elektrikli
fırında 6 saat ve 1000 oC sıcaklıkta gerccedilekleştirilmiştir
Biskuumlvi fırınına giren heykellerin pişiriminden sonra
ek yerlerinde ayrılma buumlkuumllme ccediloumlkme ve deformas-
yon sırlı pişirimde ise akma ve yapışma goumlzlemlen-
memiştir Sonuccedil olarak hem sanatsal hem de bilimsel
youmlntemlerin bir arada kullanılmasıyla zeytin ccedilekirde-
ğinden elde edilen kuumll sırlarının olumlu etkiler ortaya
ccedilıkarttığı ve kuumll sırlarında alternatif hammadde olarak
kullanılabilirliği saptanmıştır
KAYNAKCcedilAALKAN D (1998) Ccedilam Ağacı Ceviz Kabuğu ve Soya Fasulyesi Kuumllle-rinin 1200 oCrsquode Sır Hammaddesi Olarak Değerlendirilmesi Anadolu Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml (Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)
ATEŞ Ouml Ş (2012) Yakındoğu Demirccedilağ Uygarlıklarında Hayat Ağacı İnancırdquo (Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Dicle Uumlniversitesi Sos-yal Bilimler Enstituumlsuuml Diyarbakır
COOK J M (1973) The Troad An Archaeological and Topographical Study Oxford
ERTAN İ ve BAKIR G (2018) ldquoKlazomenai Zeytin İşccedililiği Zeytinin Akdenizrsquodeki Yolcuğurdquo Konferans Bildiriler Dinccedil Ofset Yayınları İz-mir
GENCcedil S (2013) Artistik Seramik Sırları Sır Sanatı Boyut Matbaacılık AŞ İstanbul
GOumlKCcedilE M KURT S (2020) Ağaccedil Kuumlltuuml Oumlrneğinde Muğla ve Civa-rında Eski İnanışlar Youmlruumlk Araştırmaları-I Sempozyumu Bildiriler ki-tabı Konya 148
GOumlMECcedil S (2003) Eski Tuumlrk inancı Uumlzerine Bir Oumlzet Ankara Uumlniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakuumlltesi Tarih Boumlluumlmuuml Tarih Araştırmaları Dergisi 3321
GUumlNEŞ PCcedil (2014) 1280degCrsquode Gelişen Odun Kuumlluuml Katkılı Sır Araş-tırmaları Ve Uygulamalar Dokuz Eyluumll Uumlniversitesi Guumlzel Sanatlar Enstituumlsuuml Seramik Ve Cam Tasarımı Anasanat Dalı (Yayımlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi)
HEPOĞLU E ve İNCE H Ccedil (2019) Mitolojik Ağaccedillar Ağaccedil Ve Bitki Tuumlrleri Kuş Tuumlrleri httpsdocplayerbiztr57489972-Mitolojik-agac-lar-agac-ve-bitki-turleri-kusturlerihtml (Erişim tarihi 27062021)
ILGAR R (2016) Ccedilanakkale İlinde Zeytin Yetiştiriciliği ve Yaşanan So-runlar İstanbul Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Coğrafya Dergisi No32 19
KUBAT L (2020) Kestane Kabuğu Kuumlluumlnuumln Sır Bileşeni Olarak Kulla-nılabilirliğinin Araştırılması Akademik Sanat Cilt 5 Sayı 9
NAHYA N (2011) Zeytin Tuumlm Ağaccedilların İlki İlahların ve İnsanların Onuru Metro Gastro İstanbul s (88-90)
OYMAN RE (2002) Uygulamalı Seramik Teknolojisi Cilt I (Ccedilev İlker Oumlzkan) Sacmi İstanbul Via Selice Provinciale 17A-40026 İmola (BO) İtalya
ROGERS P (2003) Ash Glazes University of Pennsylvania Press
SARNICcedil K Ouml KUBAT L (2007) Eskişehir Boumllgesi Şeker Pancarı Kuumls-pesi Kuumlllerinin Sır Bileşeni ve Renklendirici Olarak Kullanılabilirliğinin Araştırılması SERESrsquo07 Bildiriler kitabı
SERDAROĞLU Uuml ile roumlportaj (Assos Kazıevi Ccedilanakkale 16 Temmuz 1994)
STRABON (CcedilevPEKMAN A) Geographika Antik Anadolu Coğraf-yası XII-XIV Arkeoloji ve Sanat Yayınları 2000 İstanbul
ŞOumlLENAYE TURAN N (2020) Patates Kabuğu Atığı Kuumlllerinin 1160 degCrsquode Sır Hammaddesi Olarak Değerlendirilmesirdquo Inonu University Journal of Art and Design 61-70
TİZGOumlL K DEMİR OumlG (2016) Bir Sera Atığı Olarak Patlıcan Dalı Kuumlluumlnuumln Duumlşuumlk Dereceli Seramik Sırlarında Kullanımırdquo Akdeniz Sanat Dergisi Cilt 9 Sayı 18
UumlNAL S AKGEYİK E (2020) Guumll Posası Kuumlluumlnuumln Seramik Yuumlzeyler-de Kullanımırdquo Akademik Sanat Cilt 5 Sayı 10
URL1 httpsyeryuzuagaciwordpresscom20160927anado-
lu-kulturunde-zeytin-agaci (Erişim Tarihi 03042018)
URL2httpwwwwikizeroonetindexphpq=aHR0cHM6Ly-90ci53aWtpcGVkaWEub3JnL3dpa2kvw4dpbmtv (Erişim Tarihi 19122018)
TEŞEKKUumlR
Bu makalenin hazırlanmasında YL-2017-1322 numaralı proje ile destek olan Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimine zeytin ccedilekirdekle-rinin temininde destek olan DoccedilDr Ferhan Savranrsquoa teşekkuumlr ederiz
Bu Makale Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi tarafından SYL-2017-1322 numaralı proje ile desteklenmiştir
165
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021Journal of Awareness Volume Cilt 6 Issue Sayı 3 2021 pp 165-183E-ISSN 2149-6544 httpsjournalsgentrjoa DOI httpsdoiorg1026809joa6308
Received Geliş 01072021 Acccepted Kabul 29072021
Content of this journal is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 International License
Bu derginin iccedileriği Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 Uluslararası Lisansı altında lisanslanmıştır
Corresponding Author Sorumlu Yazar Sibel GuumlvenE-mail s_guvencomuedutr
CitationAtıf GUumlVEN S amp UCcedilAR M (2021) Oumlğretmen adaylarının uzaktan eğitim ve oumlğretmenlik uygulaması dersine ilişkin goumlruumlşleri Journal of Awareness6(3) 165-183 DOI 1026809joa6307
Oumlğretmen adaylarının uzaktan eğitim ve oumlğretmenlik uygulaması dersine ilişkin goumlruumlşleriOpinions of pre-service teachers on distance education and teaching practice course
Sibel Guumlven1 Merve Uccedilar2
Oumlz
Duumlnya ccedilapında etkili olan ve her alanda olumsuz etkilerini goumlstermeye devam eden COVİD-19 salgınının neden olduğu yayılım yuumlksekoumlğretimde de olumsuz etkilerini goumlstermiş ve uzaktan eğitime acil bir geccediliş yapılmıştır Uzaktan eğitim ile eğitim fakuumlltelerindeki oumlğretmen adayları uygulamalı dersleri teorik şekilde goumlrmeye başlamıştır Temeli uygulama olan oumlğretmenlik uygulaması dahil olmak uumlzere devam eden eğitim ve oumlğretim faaliyetleri ccedilevrimiccedili şekilde suumlrduumlruumllmekte ve bu ilerleyişin oumlğrenciler uumlzerinde bıraktığı izlenim olumlu veya olumsuz yanları suumlrecin hızlı ve hazırlıksız olmasından dolayı değerlendirilememiştir Bu araştırma ile salgıni suumlrecinde uzaktan eğitim ve oumlğretmenlik uygulamalarına ilişkin oumlğretmen adaylarının goumlruumlşlerinin alınması ve değerlendirilmesi amaccedillanmıştır Araştırmada nitel youmlntem desenlerinden olan durum ccedilalışmasından yararlanılmıştır Toplanan veriler iccedilerik analizi tekniği ile analiz edilmiş veri analizinde MAXQDA 2020 paket programı kullanılmıştır Araştırmanın ccedilalışma grubunu bir devlet uumlniversitesinin eğitim fakuumlltesinde oumlğrenim goumlrmekte olan ve aynı zamanda uzaktan eğitim ile oumlğretmenlik uygulaması dersini alan oumlğretmen adayları oluşturmaktadır Elde edilen bulgular doğrultusunda oumlğretmen adaylarının uzaktan eğitimi derslerin işleniş şeklinden ve internet sorunları yuumlzuumlnden yetersiz buldukları oumlğretmenlik uygulamasının uzaktan eğitim ile suumlrduumlruumllmesinin tecruumlbe accedilısından eksiklik yaratacağı sonuccedillarına ulaşılmıştır Araştırmada uzaktan eğitimin iletişim youmlnuumlnden ve sınıf ortamından uzaklık gibi eksiklikleri olduğu oumlğretim elemanlarının ise bu suumlreccedilte yeterli goumlruumllduumlkleri sonuccedilları da yer almaktadır
Anahtar kelimeler uzaktan eğitim oumlğretmenlik uygulaması pandemi
Abstract
The pandemic caused by the COVID-19 epidemic which is effective worldwide and continues to show its negative effects in every field has also shown its negative effects in higher education and an urgent transition to distance education
1 Doccedil Dr Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Eğitim Fakuumlltesi Temel Eğitim Boumlluumlmuuml Ccedilanakkale TUumlRKİYE e-mail s_guvencomuedutr
2 Doktora oumlğr Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Eğitim Fakuumlltesi Temel Eğitim Boumlluumlmuuml Ccedilanakkale TUumlRKİYE e-mail merveucar7gmailcom
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
166
Guumlven amp Uccedilar
has been made With distance education teacher candidates in education faculties started to see applied courses in a theoretical way Continuing education and training activities including the teaching practice which is based on practice are carried out online and the positive or negative aspects of this progress on students could not be evaluated due to the rapid and unpreparedness of the process With this research it is aimed to obtain and evaluate the opinions of teacher candidates regarding distance education and teaching practices during the pandemic process In the research case study which is one of the qualitative method patterns was used The collected data were analyzed by content analysis technique and the MAXQDA 2020 package program was used in data analysis The study group of the research consists of teacher candidates who are studying at the faculty of education at a state university and who also take the course of distance education and teaching practice In line with the findings it was concluded that the pre-service teachers found distance education inadequate due to the way the lessons were taught and internet problems and that the continuation of the teaching practice with distance education would create a lack in terms of experience In the research there are also the results that distance education has deficiencies in terms of communication and distance from the classroom environment and the instructors are deemed sufficient in this process
Keywords distance education teaching practice pandemic
1GİRİŞ
Duumlnya genelini derinden sarsan ve her alanda olum-
suz etkilerini goumlstermeye devam eden salgın eğitim-
de değişime ve doumlnuumlşuumlme neden olmuştur Tuumlrk Dil
Kurmursquona goumlre epideminin kıtalar arasında yayılarak
birden fazla uumllkeyi etkisi altına alması olarak tanımla-
nan salgın bir hastalığın aynı anda yaygın şekilde gouml-
ruumllmesidir (TDK 2021) Guumlnuumlmuumlzde COVİD-19 olarak
bilinen yeni tip Korona Viruumls rsquouumln başta ABD İspanya
İtalya Almanya Birleşik Krallık Fransa Ccedilin Tuumlrkiye
İran Rusya Brezilya ve Belccedilikarsquoda olmak uumlzere etki-
si artarak devam etmekte ve duumlnya genelinde buumlyuumlk
kayıplara neden olmaktadır (WHO 2020) Bozkurtrsquoa
(2020) goumlre COVİD-19 sonrasında duumlnyada yaşananlar
yeni normal ve yeni paradigma meydana getirmiştir
Bunun da yeni bir duumlnya duumlzenini doğuracağını soumlyle-
mek muumlmkuumlnduumlr Ancak kısa vadede guumlnuuml kurtarmak
iccedilin yapılan yanlış uygulamalar uzun vadede daha
buumlyuumlk olumsuzluklar şeklinde karşımıza ccedilıkmaktadır
(Coeckelbergh 2020 Daniel 2020)
Salgının duumlnya ccedilapında meydana getirdiği krizin sağ-
lık başta olmak uumlzere ekonomik psikolojik sosyal ya-
şam ve eğitim uumlzerindeki etkileri yansımaları devam
etmektedir ve ne zaman sonlanacağına youmlnelik olarak
kesin bir veri bulunmamaktadır (Can 2020) Salgın
olumsuz etkilerini her alanda olduğu gibi yuumlksekoumlğ-
retimde de goumlstermiş ve ortaya ccedilıkan değişimlerden
kaynaklanan yansımalar oumlğretim suumlreci ve uygulama
boyutunda hem eğitim faaliyetlerini ve hem de oumlğren-
cileri etkilenmiştir Bunun sonucunda da hızlı karar-
ların alınması gerekmiş ve yeni duumlzenlemeler ortaya
ccedilıkmıştır
Salgın doumlnemi başladığında ccediloğu uumllke okulları geccedilici
olarak kapattığını duyurmuştur Bununla beraber sal-
gının oumlğrencilerin 91rsquoinden fazlasını etkilediği ve
yaklaşık 16 milyar gencin de bundan etkilendiği rapor
edilmiştir (Miks amp McIlwaine 2020) COVID-19rsquoun eği-
timde sebep olduğu krize hızlı bir ccediloumlzuumlm getirmek iccedilin
oumlrguumln eğitime goumlre yapılanmış uumlniversiteler yuumlz yuumlze
eğitimin yerine web tabanlı uzaktan eğitim ile dersleri
ve programları suumlrduumlrmek amacıyla hızla ccedilalışmalara
başlamışlardır Yuumlksekoumlğretimde acil uzaktan eğiti-
me geccediliş aşaması olmuştur (Gewin 2020 Lau ve diğ
2020) Salgının yayılma hızını azaltmak iccedilin uumllkeler
ve yerel youmlnetimler ev hapsi seyahat kısıtlamaları ve
okul kapatma gibi oumlnlemler almışlardır Bu suumlreccedille be-
raber milyonlarca ccedilocuk genccedil ve yetişkin okullara ve
uumlniversitelere gidememektedir Giannini ve Lewisrsquoe
goumlre (2020) bu durum sonucunda oumlğrencilerin ilerleyen
doumlnemlerde eşit eğitim almaları konusunda buumlyuumlk zor-
luklar yaşanabilecektir
Bu aşamada hem suumlrecin hem de krizin youmlnetilebil-
mesi adına YOumlK hızlı bir biccedilimde harekete geccedilmiş ve
oumlğretim suumlrecinin uzaktan eğitime doumlnuumlştuumlruumllmesi iccedilin
kararlar almıştır (YOumlK 2020) Bu accedilıklamalarla beraber
tuumlm oumlğretim kademelerinde yuumlz yuumlze eğitime ara ve-
rilmiştir Bu suumlreccedilte uzaktan eğitime geccedililmesi yerel
ve merkezi sınavların ertelenmesi ve oumlğrenci başarısını
oumllccedilme ve değerlendirmede web tabanlı sınavların dev-
reye girmesi gibi kararlar alınmıştır Bu kararlar sonu-
cunda da oumlrguumln eğitime uygun olarak yapılandırılmış
sistemin acil bir şekilde kriz youmlnetimi ile web tabanlı
uzaktan eğitim sistemine doumlnuumlştuumlruumllmesi gerekliliği
ortaya ccedilıkmıştır (Oumlzer Kaya ve Keskin 2020)
Pandemi nedeniyle Tuumlrkiyersquode YOumlKrsquouumln aldığı kararlar
şu şekilde oumlzetlenebilir
167
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
bull Yuumlksekoumlğretimde eğitime 12 Mart 2020rsquode eğitime
ara verilmiş
bull 23 Mart 2020 tarihinden itibaren 2019-2020 oumlğre-
tim yılı bahar doumlneminin tamamen accedilık ve uzak-
tan oumlğrenme sistemi ile devam ettirilmesine karar
verilmiştir
bull YOumlK Dersleri Platformu tuumlm oumlğrencilerin erişimi-
ne accedilık hale getirilmiştir
bull YOumlK Başkanlığı almış olduğu kararla pandemi
nedeniyle oumln lisans lisans ve lisansuumlstuuml seviyede
eğitim alan oumlğrencilerin talepleri doğrultusunda
2019-2020 eğitim oumlğretim yılı bahar doumlneminde
kayıtlarını dondurabilmesine tez savunma ve ye-
terlik sınavlarının ise denetlenebilir olma ve ldquokayıt
altına alınmak şartıylardquo video konferans gibi dijital
imkanlar ile yapılabilmesine imkacircn vermiştir
bull Yuumlksekoumlğretim kurumlarının neredeyse tamının
oumlnlisans ve lisans programları iccedilin de ara sınavla-
rını ccedilevrim iccedili ortamda gerccedilekleştirmeye youmlnelik
hazırlık yaparak ccedilevrim iccedili sınav uygulama esas-
ları yayınlamaya başlamışlardır
YOumlK tarafından alınan kararlardan sonra tuumlm uumlni-
versiteler kendi kapasitelerinin elverdiği kadar ccedilevri-
miccedili eğitime geccedilmişlerdir Bu doumlnemde Tuumlrkiyersquodeki
uumlniversitelerin buumlyuumlk ccediloğunluğunu ccedilevrimiccedili eğitime
hazırlıksız oldukları goumlzlemlenmiştir Tuumlrkiyersquode pek
ccedilok kişinin uzaktan eğitim anlayışının oumlğretim ele-
manlarının dersinin videoya kaydedilip senelerce aynı
videonun oumlğrencilere sunulduğu bir sistem olduğu
bilinmektedir (Erkut 2020) Yuumlz yuumlze eğitime ara ve-
rilen okullardaki oumlrguumln ve yaygın eğitim pandemiden
etkilenen en buumlyuumlk kamusal alanlardan biri olmuştur
COVID-19 oluşturduğu krizden ekonomilerini koru-
maya ccedilalışan devletler dijital teknolojilerin kullanımı-
nı benimseyen acil durum oumlnlem paketlerini devreye
koyarak eğitim suumlrecini devam ettirmeye ccedilalışmışlardır
(Agnoletto amp Queiroz 2020) Duumlnyadaki eğitim sistem-
leri halk sağlığını koruma girişimlerinin boumlluumlmuuml ola-
rak salgının yayılmasını kontrol altına almak amacıyla
zorunlu kılınan kitlesel okul kapanışlarından sonra eşi
goumlruumllmemiş bir zorlukla karşı karşıya kalmıştır (UNES-
CO 2020)
Ccedilakın Akyavuz ve Kuumllekccedili (2020) Covid-19 suumlrecinin
eğitime yansımalarını oumlğretmen goumlruumlşlerini alarak in-
celemişlerdir Araştırmada oumlğretmenlerin veliler ve
oumlğrencilerin oumlğrenme suumlreccedilleri ile sorunlar yaşadıkları
oumlğrencileri motive edici etkinlikler ile gelecek iccedilin teş-
vik etikleri sonuccedillarına ulaşmışlardır
Kuumlrtuumlncuuml ve Kurt (2020) Covid-19 pandemi doumlnemin-
de hemşirelik oumlğrencilerinin yasadıkları sorunların
belirlenmesi amaccedilladığı araştırmada oumlğrencilerin ccediloğu
hem teori hem de uygulamalı derslerinin uzaktan eği-
tim ile yetersiz olacağını okulu dondurmayı duumlşuumln-
medikleri ancak okulun uzayacağını duumlşuumlnduumlklerini
belirttikleri sonucuna ulaşıldı
Serccedilemeli ve Kurnaz (2020) uzaktan eğitim ile muha-
sebe dersini alan oumlğrencilerin uzaktan eğitime youmlnelik
oumlz yeterliklerini ve uzaktan eğitime youmlnelik oumlğrenci gouml-
ruumlşlerini incelemeyi amaccedilladığı ccedilalışmasında oumlğrenci-
lerin uzaktan eğitim sistemini ccedilok fazla benimsemedik-
leri sistemin kullanımıyla ilgili oumlz yeterlik accedilısından
herhangi bir problem yaşamadıkları goumlruumllmuumlştuumlr
Ccedilevik ve Bakioğlursquonun (2020) yaptığı ccedilalışmada CO-
VID-19 salgını suumlrecinde uzaktan eğitimde neler ya-
şandığı konusunda ortaokulda goumlrevli Fen Bilimleri
oumlğretmenlerinin deneyimlerini derinlemesine anlama-
ya ccedilalışılması amaccedillanmıştır Araştırma bulguları doğ-
rultusunda Fen Bilimleri oumlğretmenlerinin pandeminin
ne olduğunu bilmedikleri ortaya ccedilıkmıştır Uzaktan
eğitim suumlrecinde internet bağlantısı oumlğrencilerle ileti-
şim kurma oumlğrencilerin derslere katılım oranının duuml-
şuumlk olması ve okul youmlnetiminin baskısına maruz kalma
gibi problemlere sahip oldukları tespit edilmiştir
Karahan Bozan ve Akccedilayrsquoın (2020) sınıf oumlğretmenliği
lisans oumlğrencilerinin salgın suumlrecindeki ccedilevrim iccedili oumlğ-
renme deneyimlerinin incelenmesini amaccedilladığı ccedila-
lışmada senkron derslerin daha verimli olduğu bazı
oumlğrencilerin internet yetersizliklerine sahip olduğu so-
nuccedilları elde edilmiştir
Salgın doumlneminde yuumlksekoumlğretimde uzaktan eğitim
uygulamalarına geccedililmesiyle derslerin teori ve uygu-
lanması boyutunda oumlğrenciler eşit olmayan fırsatlardan
kaynaklanan sorunlarla karşılaşmışlardır Eğitim suumlre-
cinin gerektirdiklerini ccedilevrimiccedili dersler her anlamda
karşılayamamış ve bunun sonucunda eğitim- oumlğretim
faaliyetlerindeki olumsuz yansımaları ve bunların asıl
nedenlerini ortaya ccedilıkarmak oumlnem arz etmiştir
2ARAŞTIRMANIN AMACI
Salgın suumlreci okuloumlncesi eğitimden yuumlksekoumlğretime
kadar tuumlm eğitim oumlğretim faaliyetlerini olumsuz etki-
lemiş ve oumlzellikle de uygulama boyutundaki derslerin
168
Guumlven amp Uccedilar
ccedilevrimiccedili ortamdan yapılmaya ccedilalışılması oumlğretmen
adayları iccedilin zorluklar ortaya ccedilıkarmıştır Bu aşamada
oumlğretmen adaylarının suumlrece youmlnelik değerlendirme-
leri acil şekilde geccedililen bu sistemin aksaklıklarını ve
olumlu yanlarını ortaya koyacaktır Bu araştırma ile
COVİD-19 salgının neden olduğu pandemi suumlrecinde
yuumlksekoumlğretimde ccedilevrimiccedili eğitim uygulamalarının
eğitim fakuumlltelerindeki uzaktan eğitim suumlrecine ve
oumlğretmenlik uygulamalarına yansımaları oumlğretmen
adaylarının goumlruumlşleri doğrultusunda belirlemek amaccedil-
lanmaktadır
bull Araştırmanın amacı doğrultusunda belirlenen alt
amaccedillar şu şekildedir
bull Oumlğretmen adaylarının uzaktan eğitim uygulama-
larının etkililiğine ilişkin goumlruumlşleri nelerdir
bull Oumlğretmen adaylarının yuumlz yuumlze eğitim ve uzaktan
eğitimin karşılaştırılmasına ilişkin goumlruumlşleri neler-
dir
bull Oumlğretmen adayları uzaktan eğitimin olumlu ve
olumsuz yanlarını nasıl değerlendirmektedir
bull Oumlğretmen adaylarının goumlruumlşlerine goumlre uzaktan
eğitim uygulamalarında karşılaşılan eksiklikler
nelerdir
bull Uzaktan eğitim suumlrecinde oumlğretmen adaylarının
oumlğretim elemanlarına youmlnelik değerlendirmeleri
ne olmuştur
bull Oumlğretmen adayları oumlğretmenlik uygulaması der-
sinin kendilerini uygulama boyutunun mu yoksa
teori boyutunun mu geliştirdiğine ilişkin goumlruumlşleri
nelerdir
bull Oumlğretmen adaylarının oumlğretmenlik uygulamasının
uzaktan eğitim ile yapılmasının olumlu ve olum-
suz youmlnlerine ilişkin goumlruumlşleri nelerdir
bull Oumlğretmen adaylarının oumlğretmenlik uygulamasının
nasıl bir iccedileriğe sahip olmasına youmlnelik goumlruumlşleri
nelerdir
3YOumlNTEM
31Araştırmanın Deseni
Oumlğretmen adaylarının goumlruumlşleri doğrultusunda pan-
demi doumlneminde uzaktan eğitim uygulamalarının
eğitim suumlrecine ve oumlğretmenlik uygulamalarına yan-
sımalarının belirlenmesinin amaccedillandığı bu ccedilalışmada
betimleme ve anlamların derinliğini ortaya ccedilıkarması
(Buumlyuumlkoumlztuumlrk vd 2013) accedilısından nitel araştırma youmln-
temi kullanılmıştır Araştırma sınırlı bir sistemin de-
rinlemesine betimlenmesi ve incelenmesi (Merriam
2018) olarak tanımlanan durum ccedilalışması şeklinde de-
senlenmiştir
Bir veya birkaccedil duruma youmlnelik etkenler durum ccedilalış-
masında buumltuumlncuumll bir yaklaşım iccedilerisinde araştırılır Bu
durumların ilişkili durumu nasıl etkiledikleri ve ilgili
durumdan nasıl etkilendikleri uumlzerine derinlemesine
araştırma yapılır (Yıldırım ve Şimşek 2018) Creswellrsquoe
(2011) goumlre bu araştırmalar birden fazla kaynaktan veri
toplanarak derinlemesine incelemenin yapıldığı ccedilalış-
malardır ve araştırmacılar incelenen duruma youmlnelik
derin anlayış geliştirmek amacıyla farklı tuumlrlerden ve-
rilere gereksinim duymaktadırlar
32Ccedilalışma Grubu
Bu araştırmanın ccedilalışma grubunu 2020-2021 eğitim-oumlğ-
retim yılında bir devlet uumlniversitesi eğitim fakuumlltesinde
oumlğrenim goumlrmekte olan oumlğretmen adayları oluşturmak-
tadır Araştırmaya pandemi doumlneminde uzaktan eğitim
ile oumlğretmenlik uygulaması dersini alan 109 oumlğretmen
adayı katılım goumlstermiştir Katılımcıların cinsiyetlerine
ilişkin bulgular Tablo 1rsquode sunulmuştur
Tablo 1Katılımcıların Cinsiyete Goumlre Dağılımları
Tablo 1rsquoe goumlre araştırmaya katılan 95 katılımcı kadın 14
katılımcı ise erkek oumlğretmen adayından oluşmaktadır
33Veri Toplama Araccedillarının Hazırlanması
Araştırmanın amacı kapsamında oumlğretmen adayların-
dan veriler yarı yapılandırılmış bir goumlruumlşme formu ile
toplanmıştır Form araştırmacılar tarafından hazırlan-
mış ve araştırmanın amacı ve alt amaccedillarına youmlnelik
olarak 11 sorudan oluşmaktadır Soruların hazırlanma-
sı aşamasında oumlnceden tahmin edilebilir veya evet veya
hayır gibi kısa yanıt gerektiren sorular tercih etmek
yerine accedilıklama yapmayı gerektiren sorulardan yarar-
lanılmıştır Sorularının hazırlanabilmesi iccedilin ldquopandemi
suumlrecinde eğitimrdquo ldquouzaktan eğitimrdquo ldquoyuumlksekoumlğretimde
ccedilevrimiccedili eğitimrdquo gibi anahtar kelimeler kullanılarak li-
Bir veya birkaccedil duruma youmlnelik etkenler durum ccedilalışmasında buumltuumlncuumll bir yaklaşım iccedilerisinde araştırılır Bu durumların ilişkili durumu nasıl etkiledikleri ve ilgili durumdan nasıl
etkilendikleri uumlzerine derinlemesine araştırma yapılır (Yıldırım ve Şimşek 2018) Creswellrsquoe (2011) goumlre bu araştırmalar birden fazla kaynaktan veri toplanarak derinlemesine incelemenin yapıldıgı ccedilalışmalardır ve araştırmacılar incelenen duruma youmlnelik derin anlayış geliştirmek amacıyla farklı tuumlrlerden verilere gereksinim duymaktadırlar
32Ccedilalışma Grubu
Bu araştırmanın ccedilalışma grubunu 2020-2021 egitim-oumlgretim yılında bir devlet uumlniversitesi egitim fakuumlltesinde oumlgrenim goumlrmekte olan oumlgretmen adayları oluşturmaktadır Araştırmaya pandemi doumlneminde uzaktan egitim ile oumlgretmenlik uygulaması dersini alan 109 oumlgretmen adayı katılım goumlstermiştir Katılımcıların cinsiyetlerine ilişkin bulgular Tablo 1rsquode sunulmuştur
Tablo 1Katılımcıların Cinsiyete Goumlre Dağılımları
Tablo 1rsquoe goumlre araştırmaya katılan 95 katılımcı kadın 14 katılımcı ise erkek oumlgretmen adayından oluşmaktadır
33Veri Toplama Araccedillarının Hazırlanması
Araştırmanın amacı kapsamında oumlgretmen adaylarından veriler yarı yapılandırılmış bir goumlruumlşme formu ile toplanmıştır Form araştırmacılar tarafından hazırlanmış ve araştırmanın amacı ve alt amaccedillarına youmlnelik olarak 11 sorudan oluşmaktadır Soruların hazırlanması aşamasında oumlnceden tahmin edilebilir veya evet veya hayır gibi kısa yanıt gerektiren sorular tercih etmek yerine accedilıklama yapmayı gerektiren sorulardan yararlanılmıştır Sorularının hazırlanabilmesi iccedilin ldquopandemi suumlrecinde egitimrdquo ldquouzaktan egitimrdquo ldquoyuumlksekoumlgretimde ccedilevrimiccedili egitimrdquo gibi anahtar kelimeler kullanılarak literatuumlr taranmıştır Buradan hareketle goumlruumlşme formu oluşturulmuştur Goumlruumlşme formunda katılımcıların uzaktan egitim doumlnemine ve bu doumlnemden aldıkları oumlgretmenlik uygulamalarına ilişkin goumlruumlşlerini belirlemeye youmlnelik sorular yer almaktadır Geccedilerlik iccedilin oluşturulan taslak egitim alanında ccedilalışan iki uzmanın goumlruumlşuumlne sunulmuştur Gelen eleştirilerden sonra form yapılandırılmıştırve dış geccedilerligi arttırmak iccedilin katılımcıların goumlruumlşleri ccedilalışmaya dogrudan alınmıştır Pilot ccedilalışma olarak 15 oumlgretmen adayına araştırma oumlncesinde hazırlanmış olan form goumlnderilmiştir Hazırlanan yarı yapılandırılmış goumlruumlşme formunun işlenirligi sınanmış ve pilot ccedilalışma sonunda sorular uumlzerinde duumlzeltmeler ve eklemeler yapılarak forma son hali verilmiştir
331Veri Toplama ve Verilerin Analizi
Araştırmada veriler oumlgretmen adaylarının yarı yapılandırılmış goumlruumlşme formundaki 11 soruya yazılı şekilde cevap vermesi ile elde edilmiştir Toplanan veriler iccedilerik analiziyle ccediloumlzuumlmlenmiştir Veriler ccediloumlzuumlmlenirken tuumlmevarımsal bir yaklaşım benimseniştir Veriler kavramlar ve temalar etrafında birleştirerek anlaşılır hale getirmek iccedilin iccedilerik analizi tercih edilmiştir
Cinsiyet f
Kadın 95 8715
Erkek 14 1238
Toplam 109 100
169
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
teratuumlr taranmıştır Buradan hareketle goumlruumlşme formu
oluşturulmuştur Goumlruumlşme formunda katılımcıların
uzaktan eğitim doumlnemine ve bu doumlnemden aldıkları
oumlğretmenlik uygulamalarına ilişkin goumlruumlşlerini belir-
lemeye youmlnelik sorular yer almaktadır Geccedilerlik iccedilin
oluşturulan taslak eğitim alanında ccedilalışan iki uzma-
nın goumlruumlşuumlne sunulmuştur Gelen eleştirilerden sonra
form yapılandırılmıştırve dış geccedilerliği arttırmak iccedilin
katılımcıların goumlruumlşleri ccedilalışmaya doğrudan alınmıştır
Pilot ccedilalışma olarak 15 oumlğretmen adayına araştırma oumln-
cesinde hazırlanmış olan form goumlnderilmiştir Hazırla-
nan yarı yapılandırılmış goumlruumlşme formunun işlenirliği
sınanmış ve pilot ccedilalışma sonunda sorular uumlzerinde
duumlzeltmeler ve eklemeler yapılarak forma son hali ve-
rilmiştir
331Veri Toplama ve Verilerin Analizi
Araştırmada veriler oumlğretmen adaylarının yarı yapı-
landırılmış goumlruumlşme formundaki 11 soruya yazılı şekil-
de cevap vermesi ile elde edilmiştir Toplanan veriler
iccedilerik analiziyle ccediloumlzuumlmlenmiştir Veriler ccediloumlzuumlmlenir-
ken tuumlmevarımsal bir yaklaşım benimseniştir Veriler
kavramlar ve temalar etrafında birleştirerek anlaşılır
hale getirmek iccedilin iccedilerik analizi tercih edilmiştir
Veriler analiz sonucunda ortaya ccedilıkan tema ve kate-
goriler ile karşılaştırma yapılabilmesi iccedilin sayıya indir-
genmiştir Buna aracı olarak da sistematik ve pratik bir
analiz sağlayacak yazılım kullanımı tercih edilmiştir
ve kurulan hiyerarşik ilişkiler ile veriler sistematik ve
hızlı bir şekilde kodlanmıştır Analizin yapılması iccedilin
ldquoMAXQDA 2020rdquo paket programı kullanılmış ve iccedilerik
analizi tekniğiyle analiz edilmiştir
Verilerin analizinde izlenen adınlar şu şekildedir
bull Oumlğretmen adaylarından elde edilen veriler araş-
tırmacı tarafından dijital ortama aktarılmış ve ccedilouml-
zuumlmlenmiştir
bull Goumlruumlşme formu ve cevaplar alandan bir uzama-
na verilmiş yanlışların veya eksikliklerin kontrol
edilmesi yoluna gidilmiştir
bull Elde edilen her soruya ilişkin tema ve alt temaların
seccedilenekleri hazırlanmıştır
bull Bu değerlendirmelerden sonra oumlretmen adayları-
na sorulan sorular iccedilin bir kodlama anahtarı oluş-
turulmuştur
bull Veriler ve kodlama anahtarını eğitim bilimlerin-
den bir uzmana verilmiş ve uzmanlar ile araştır-
macı birbirinden bağımsız biccedilimde her bir soru
iccedilin işaretletme yapmıştır
bull Buradan hareketle verilerin guumlvenirlik hesaplama-
sı Miles ve Hubermanrsquoın formuumlluuml ile sağlanmıştır
ldquoUzlaşma Yuumlzdesi = Goumlruumlş Birliği (Goumlruumlş Birliği
+ Goumlruumlş Ayrılığı) x 100rdquo
Araştırmacılardan başka bir uzmanın analiz suumlrecine
dahil olması ve sonuccedilların karşılaştırılması sonucunda
80 oranında fikir birliğinin sağlanması kodlamanın
guumlvenirliğini sağlamaktadır (Buumlyuumlkoumlztuumlrk vd 2010)
Goumlruumlşme sorularının guumlvenirlik analizi Tablo 2rsquode ve-
rilmiştir
Tablo 2 Guumlvenirlik Analizine İlişkin Bulgular
4BULGULAR
Bu boumlluumlmde oumlğretmen adaylarından toplanan verile-
rin analizi sonucu elde edilen bulgular sunulmuştur
Tablolarda verilen katılımcı goumlruumlşleri ile kodlardan
bahsetme durumları kodlanmış ve kodlanmamış bel-
geler olarak tabloda yer alan değerlerde farklılık oluş-
turmaktadır Bunun sebebi olarak kodun katılımcı sayı-
sı bakımından bahsedilme sıklığı ve ilişkili kategorinin
tablo istatistiklerinde kodlanma sıklığının farklılaşma-
sıdır Oumlğretmen adaylarının aynı kategoride birden faz-
la koddan bahsettikleri değişkenlerde kodlardan bah-
seden katılımcı sayısında artış belirirken her katılımcı
raporu ilgili kategori iccedilin sadece bir kez kodlanmıştır
Tablolarda yer verilen katılımcıların kodlardan bah-
setme durumları ile belirttikleri goumlruumlşler kodlanmış
Veriler analiz sonucunda ortaya ccedilıkan tema ve kategoriler ile karşılaştırma yapılabilmesi iccedilin sayıya indirgenmiştir Buna aracı olarak da sistematik ve pratik bir analiz saglayacak yazılım kullanımı tercih edilmiştir ve kurulan hiyerarşik ilişkiler ile veriler sistematik ve hızlı bir şekilde kodlanmıştır Analizin yapılması iccedilin ldquoMAXQDA 2020rdquo paket programı kullanılmış ve iccedilerik analizi teknigiyle analiz edilmiştir
Verilerin analizinde izlenen adınlar şu şekildedir Oumlgretmen adaylarından elde edilen veriler araştırmacı tarafından dijital ortama
aktarılmış ve ccediloumlzuumlmlenmiştir Goumlruumlşme formu ve cevaplar alandan bir uzamana verilmiş yanlışların veya
eksikliklerin kontrol edilmesi yoluna gidilmiştir Elde edilen her soruya ilişkin tema ve alt temaların seccedilenekleri hazırlanmıştır Bu degerlendirmelerden sonra oumlretmen adaylarına sorulan sorular iccedilin bir
kodlama anahtarı oluşturulmuştur Veriler ve kodlama anahtarını egitim bilimlerinden bir uzmana verilmiş ve
uzmanlar ile araştırmacı birbirinden bagımsız biccedilimde her bir soru iccedilin işaretletme yapmıştır
Buradan hareketle verilerin guumlvenirlik hesaplaması Miles ve Hubermanrsquoın formuumlluuml ile saglanmıştır ldquoUzlaşma Yuumlzdesi = Goumlruumlş Birligi (Goumlruumlş Birligi + Goumlruumlş Ayrılıgı) x 100rdquo
Araştırmacılardan başka bir uzmanın analiz suumlrecine dahil olması ve sonuccedilların karşılaştırılması sonucunda 80 oranında fikir birliginin saglanması kodlamanın guumlvenirligini saglamaktadır (Buumlyuumlkoumlztuumlrk vd 2010) Goumlruumlşme sorularının guumlvenirlik analizi Tablo 2rsquode verilmiştir
Tablo 2 Guumlvenirlik Analizine İlişkin Bulgular
Soru Numarası Guumlvenirlik Yuumlzdeleri
1 85
2 877
3 905
4 863
5 912
6 928
7 897
8 874
9 927
10 853
11 918
x 100
4BULGULAR
Bu boumlluumlmde oumlgretmen adaylarından toplanan verilerin analizi sonucu elde edilen bulgular sunulmuştur
Veriler analiz sonucunda ortaya ccedilıkan tema ve kategoriler ile karşılaştırma yapılabilmesi iccedilin sayıya indirgenmiştir Buna aracı olarak da sistematik ve pratik bir analiz saglayacak yazılım kullanımı tercih edilmiştir ve kurulan hiyerarşik ilişkiler ile veriler sistematik ve hızlı bir şekilde kodlanmıştır Analizin yapılması iccedilin ldquoMAXQDA 2020rdquo paket programı kullanılmış ve iccedilerik analizi teknigiyle analiz edilmiştir
Verilerin analizinde izlenen adınlar şu şekildedir Oumlgretmen adaylarından elde edilen veriler araştırmacı tarafından dijital ortama
aktarılmış ve ccediloumlzuumlmlenmiştir Goumlruumlşme formu ve cevaplar alandan bir uzamana verilmiş yanlışların veya
eksikliklerin kontrol edilmesi yoluna gidilmiştir Elde edilen her soruya ilişkin tema ve alt temaların seccedilenekleri hazırlanmıştır Bu degerlendirmelerden sonra oumlretmen adaylarına sorulan sorular iccedilin bir
kodlama anahtarı oluşturulmuştur Veriler ve kodlama anahtarını egitim bilimlerinden bir uzmana verilmiş ve
uzmanlar ile araştırmacı birbirinden bagımsız biccedilimde her bir soru iccedilin işaretletme yapmıştır
Buradan hareketle verilerin guumlvenirlik hesaplaması Miles ve Hubermanrsquoın formuumlluuml ile saglanmıştır ldquoUzlaşma Yuumlzdesi = Goumlruumlş Birligi (Goumlruumlş Birligi + Goumlruumlş Ayrılıgı) x 100rdquo
Araştırmacılardan başka bir uzmanın analiz suumlrecine dahil olması ve sonuccedilların karşılaştırılması sonucunda 80 oranında fikir birliginin saglanması kodlamanın guumlvenirligini saglamaktadır (Buumlyuumlkoumlztuumlrk vd 2010) Goumlruumlşme sorularının guumlvenirlik analizi Tablo 2rsquode verilmiştir
Tablo 2 Guumlvenirlik Analizine İlişkin Bulgular
Soru Numarası Guumlvenirlik Yuumlzdeleri
1 85
2 877
3 905
4 863
5 912
6 928
7 897
8 874
9 927
10 853
11 918
x 100
4BULGULAR
Bu boumlluumlmde oumlgretmen adaylarından toplanan verilerin analizi sonucu elde edilen bulgular sunulmuştur
170
Guumlven amp Uccedilar
ve kodlanmamış belgeler olarak tabloda farklılaşmak-
tadır Kodun katılımcı sayısı iccedilinde bahsedilme sıklığı
ve onunla ilgili kategorinin tablo istatistiklerinde kod-
lanma sıklığı sonucu bu farklılık ortaya ccedilıkmaktadır
Katılımcılar aynı kategoride birden fazla koddan bah-
settiğinde kodlardan bahseden katılımcı sayısında ar-
tış olur ve her katılımcı ilişkili kategori iccedilin sadece bir
kez kodlanmış şekilde goumlruumlluumlr Araştırma kapsamında
toplam 11 ana kategori vardır Bu ana kategorilere iliş-
kin katılımcı goumlruumlşleri doğrultusunda alt kategoriler
oluşturulmuştur
Tablo 3 incelendiğinde 75 oumlğretmen adayının uzak-
tan eğitimin etkili olmadığını duumlşuumlnduumlğuumlnuuml belirttiği
goumlruumllmektedir 46 katılımcının etkili olama durumu-
nu dersin uygulanışı ve hocalar ile ilişkilendirdikleri
goumlruumlluumlrken 29 katılımcının ise teknik yetersizlikler ile
ilişkilendirdiği goumlruumllmektedir Katılımcıların 42rsquosi ise
uzaktan eğitim uygulamalarını yeterli bulduklarını be-
lirtmişlerdir
Oumlğretmenlik uygulamasının yeterli olmadığını belirten
oumlğretmen adaylarından bazılarının goumlruumlşleri şu şekil-
dedir
k18 Uzaktan Eğitim uygulamasını ciddi anlamda koumltuuml
buldum Dikkatimi toplamakta fazlasıyla zorlandım
Dersi dinlemek iccedilin ccediloğu zaman kendimi zorladım
k38 Uzaklık- yakınlık kavramlarını karşılaştıracak
olursam tabiki yakınlığı tercih ederim Tecruumlbelerin
hayatımızdaki roluuml buumlyuumlktuumlr Yaşayarak goumlrerek daha
etkili sonuccedillar elde ederiz Uzaktan eğitimde ise bu
uygulamalı tecruumlbelerin olmaması pratiklik kazanmak
accedilısından uzaktır Dersin tamamen teknolojiyle yapıl-
mış olması fiziksel olarak bizleri yormakla birlikte psi-
kolojik olarak da dersi sıkıcı bulmamıza sebep oluyor
Olumlu accedilılardan bakacak olursak zamanı daha rahat
kullanmamız accedilısından iyi Daha ccedilok makale inceleye-
rek daha ccedilok bakış accedilısı kazanabiliyoruz Genel oumlzetle-
yecek olursa Uzaktan Eğitim uygulamalarını ccedilok etkili
bulmamaktayım
k40 Eğitimden geri kalmamak iccedilin uzaktan eğitim
uygulanmasının doğru bir karar olduğunu duumlşuumlnuumlyo-
rum ama etkililiğine gelindiğinde ccedilok etkili olmadığını
duumlşuumlnuumlyorum Etkili olması iccedilin imkanlar genişletil-
melidir İnternet sorunu ccediloumlzuumllmelidir Ccediluumlnkuuml evinde
interneti olmayan oumlğrenciler ya da olup da interneti
ccedilekmeyen oumlğrenciler derse bağlanmakta zorluk yaşa-
maktadır Kimsenin mağdur olmaması sağlanmalıdır
k43 Etkili olduğunu soumlylemek ccedilok zor Mesela ilk haf-
talarda ccediloğu derse girebilen ccediloğu kişi giriyordu Ancak
sonra katılımcı sayısı oldukccedila duumlştuuml Hatta son hafta-
larda bazı oumlğretmenlerimizin derslerine katılım 10 kişi-
yi anca bulmakta Ayrıca karşıdan soumlzel bir anlatım var
etkinlik yok ki ne kadar duyu işin iccediline girerse o kadar
kalıcılık soumlz konusu denmekteydi Boumlyle bir uygulama-
nın bu şartlarda ne kadar etkili olduğu soumlylenebilir ki
k47 Ccedilok fazla etkili bulmadım Ccediluumlnkuuml ister istemez
yuumlz yuumlze olan eğitimle kıyaslama yapıyorum ve onu
duumlşuumlnuumlnce fazla etkili olduğunu duumlşuumlnmuumlyorum Ay-
rıca maddi olanaklara da (internet bilgisayarhellip) sahip
olma ya da olmama durumu boumlyle duumlşuumlnmemi etkili-
yor ister istemez
k80 Uzaktan eğitim uygulamalarıyla sınıf ortamı tek-
noloji sayesinde internet uumlzerinden oluşturulmaya ccedilalı-
şıldı Ancak gerccedilek bir sınıf ortamında ders işlenmediği
iccedilin yeterince etkili olmadığını duumlşuumlnuumlyorum Sınıfta
uyguladığımız birccedilok youmlntem ve teknik uzaktan eğitim
ortamında kullanılamıyor Daha ccedilok verilen oumldevler
uumlzerinden ilerliyoruz
k95 verimi accedilısından ccedilok faydalı bulduğumu soumlyleye-
meyeceğim Yuumlz yuumlze olmadığı iccedilin sunum yaptığımız
zaman internetten veya herhangi bir kaynaktan edini-
len bilgileri sunuyoruz Ama bu da ilgi ccedilekici şekilde
dinlenme sağlamıyor Oumlğrenciler ve oumlğretmenler sade-
ce proseduumlrden uygulamalara katılıyor
k98 Uzaktan eğitim uygulamalarını ccedilok etkili bulama-
sam da bu suumlreccedilte en azından bizi eğitim ve oumlğretimin
bir şekilde devam edeceğine ikna etti Elbette sınıf orta-
Tablolarda verilen katılımcı goumlruumlşleri ile kodlardan bahsetme durumları kodlanmış ve kodlanmamış belgeler olarak tabloda yer alan degerlerde farklılık oluşturmaktadır Bunun sebebi olarak kodun katılımcı sayısı bakımından bahsedilme sıklıgı ve ilişkili kategorinin tablo
istatistiklerinde kodlanma sıklıgının farklılaşmasıdır Oumlgretmen adaylarının aynı kategoride birden fazla koddan bahsettikleri degişkenlerde kodlardan bahseden katılımcı sayısında artış belirirken her katılımcı raporu ilgili kategori iccedilin sadece bir kez kodlanmıştır
Tablolarda yer verilen katılımcıların kodlardan bahsetme durumları ile belirttikleri goumlruumlşler kodlanmış ve kodlanmamış belgeler olarak tabloda farklılaşmaktadır Kodun katılımcı sayısı iccedilinde bahsedilme sıklıgı ve onunla ilgili kategorinin tablo istatistiklerinde kodlanma sıklıgı sonucu bu farklılık ortaya ccedilıkmaktadır Katılımcılar aynı kategoride birden fazla koddan bahsettiginde kodlardan bahseden katılımcı sayısında artış olur ve her katılımcı ilişkili kategori iccedilin sadece bir kez kodlanmış şekilde goumlruumlluumlr Araştırma kapsamında toplam 11 ana kategori vardır Bu ana kategorilere ilişkin katılımcı goumlruumlşleri dogrultusunda alt kategoriler oluşturulmuştur
Tablo 3 UE Uygulamalarının Etkili Olma Durumu Temasına İlişkin Alt
Temaların Yuumlzde ve Frekans Dağılımları
Tablo 3 incelendiginde 75 oumlgretmen adayının uzaktan egitimin etkili olmadıgını duumlşuumlnduumlguumlnuuml belirttigi goumlruumllmektedir 46 katılımcının etkili olama durumunu dersin uygulanışı ve hocalar ile ilişkilendirdikleri goumlruumlluumlrken 29 katılımcının ise teknik yetersizlikler ile ilişkilendirdigi goumlruumllmektedir Katılımcıların 42rsquosi ise uzaktan egitim uygulamalarını yeterli bulduklarını belirtmişlerdir
Oumlgretmenlik uygulamasının yeterli olmadıgını belirten oumlgretmen adaylarından bazılarının goumlruumlşleri şu şekildedir
k18 Uzaktan Eğitim uygulamasını ciddi anlamda koumltuuml buldum Dikkatimi toplamakta fazlasıyla zorlandım Dersi dinlemek iccedilin ccediloğu zaman kendimi zorladım
k38 Uzaklık- yakınlık kavramlarını karşılaştıracak olursam tabiki yakınlığı tercih ederim Tecruumlbelerin hayatımızdaki roluuml buumlyuumlktuumlr Yaşayarak goumlrerek daha etkili sonuccedillar elde ederiz Uzaktan eğitimde ise bu uygulamalı tecruumlbelerin olmaması pratiklik kazanmak accedilısından uzaktır Dersin tamamen teknolojiyle yapılmış olması fiziksel olarak bizleri yormakla birlikte psikolojik olarak da dersi sıkıcı bulmamıza sebep oluyor Olumlu accedilılardan bakacak olursak zamanı daha rahat kullanmamız accedilısından iyi Daha ccedilok makale inceleyerek daha ccedilok bakış accedilısı kazanabiliyoruz Genel oumlzetleyecek olursa Uzaktan Eğitim uygulamalarını ccedilok etkili bulmamaktayım
k40 Eğitimden geri kalmamak iccedilin uzaktan eğitim uygulanmasının doğru bir karar olduğunu duumlşuumlnuumlyorum ama etkililiğine gelindiğinde ccedilok etkili olmadığını duumlşuumlnuumlyorum Etkili olması iccedilin imkanlar genişletilmelidir İnternet sorunu ccediloumlzuumllmelidir Ccediluumlnkuuml evinde interneti olmayan oumlğrenciler ya da olup da interneti ccedilekmeyen oumlğrenciler derse bağlanmakta zorluk yaşamaktadır Kimsenin mağdur olmaması sağlanmalıdır
UE Uygulamalarının Etkili Olma Durumu f Yuumlzde Etkili degildir 75 6881
Dersin Uygulanışı ve Ders Hocasından Kaynaklı Yetersizlikler
46 4220
Teknik Yetersizlikler 29 2661 Etkilidir 42 3853 Toplam 109 100
Tablo 3 UE Uygulamalarının Etkili Olma Durumu Temasına İlişkin Alt
Temaların Yuumlzde ve Frekans Dağılımları
171
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
mında yuumlz yuumlze eğitim kadar alınan geri bildirim anın-
da ve daha etkili olmuyor Bazı teknik sıkıntılar suumlreci
uzatıyor
k99 Ccedilok az etkili buldum Kendimden oumlrnek verilirse
bizim burada internet ccedilok az ccedilekiyor bu yuumlzden dersle-
re girmek iccedilin merkeze gitmek zorunda kaldım Boumlyle
uzaktan eğitim sistemi yapılacaksak derse girecek oumlğ-
renciler iccedilin farklı ccediloumlzuumlm yolları duumlşuumlnuumllmesi gerekir-
di
Katılımcı goumlruumlşlerinden yola ccedilıkarak oumlğretmen adayla-
rının uzaktan eğitimi verimsiz olarak değerlendirdikle-
ri goumlruumllmektedir İnternet bağlantısı problemleri ve do-
nanımsal eksiklikler gibi olumsuzluklardan bu suumlrecin
etkili ilerlemediğinin belirtmişlerdir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlğretmen aday-
larının yuumlz yuumlze eğitimin ve uzaktan eğitimin karşılaş-
tırmasına youmlnelik belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo4rsquoe goumlre araştırmaya 95 katılımcının yuumlz yuumlze
eğitimi daha etkili bulduğu belirlenmektedir Katılım-
cılardan 12rsquosi ise her iki eğitimi de etkili bulmuştur
Uzaktan eğitimi etkili bulan 3 oumlğretmen adayı olduğu
yine Tablo 4rsquote goumlruumllmektedir
Yuumlz yuumlze eğitimi daha etkili bulan oumlğretmen adayları-
nın goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k1 Yuumlz yuumlze eğitimde goumlrduumlğuumlmuumlzuuml canlı olarak uy-
gulama vardı Fakat uzaktan eğitimde asosyallik var
Herkes eşit imkanlara sahip değil
k38 Gerek oumlğrenmenin gerccedilekleşmesinde gerekse ile-
tişim kurmada yuumlz yuumlze olmanın etkisi buumlyuumlktuumlr Yuumlz
yuumlzeyken goumlz teması kurularak yapılan konuşmaları
davranışları her zaman ccedilok yapıcı bulmaktayım Yuumlz
yuumlze eğitimde uygulama ccedilalışmaları ne kadar fazlaysa
uzaktan eğitimde bir o kadar azdır Tabi bu azlık yeter-
lilik accedilısından sorun teşkil etmektedir Oumlrnek vermek
gerekirse daha oumlnce voleybol oynamamış bir ccedilocuğu
duumlşuumlnelim Bu ccedilocuk pencerenin arkasından dışarıda
voleybol oynayan akranlarını uzaktan izlemektedir
Belli bir suumlre sonra kendi kendine voleybol oynamanın
kolay olduğunu ve ccedilok iyi oynayabileceğini duumlşuumlnme-
ye başlar Ne zaman dışarı ccedilıkar ve topu eline almaya
başlar işte o zaman topu atmakta zorlanır Aslında hiccedil
de o kadar kolay olmadığının farkına varır İşte uzak-
tan eğitim de boumlyledir Yuumlz yuumlze eğitimin verdiği pra-
tikliği kazandıramaz
k47 Yuumlz yuumlze eğitim uzaktan eğitime goumlre ccedilok daha
iyi Her anlamda hem de Oumlğrenciyle iletişim kurma
olsun dersteki karşılıklı oumlğrenci-oumlğretmen ilişkisi ol-
sun yuumlz yuumlze eğitimdeki gerek oumlzveri gerek disiplin
gerekse dersin gerektirdiği saygı ve sevgi ortamı olsun
uzaktan eğitimle kıyaslanamaz bile Uzaktan eğitimde
gerccedilek bir sınıf ortamı yok en başta Oumlğretmen-oumlğren-
ci ilişkisi yok denecek kadar az İletişim kopuk Maddi
olanakların herkesin birbiriyle aynı olmaması da apay-
rı bir durum Bu da eğitimde eşitlik altındaki eşitsizliği
oldukccedila ortaya ccedilıkarıyor
k53 Yuumlz yuumlze eğitim tabi ki uzaktan eğitimden ccedilok
ccedilok iyi Uzaktan eğitimde etkileşim daha zor hepimiz
aynı anda derse katılamıyoruz O an mikrofonumuz
accedilılmıyor ya da internet gidiyor ve dersin o kısmı kaccedil-
mış oluyor Hepimiz konuşalım desek seslerimiz birbi-
rimize karışıyor Dersin hazırlık suumlreci de bir o kadar
sıkıntılı oluyor sunum yapacağımız zaman teknik arı-
zalar ccedilıkabiliyor Ama yuumlz yuumlze eğitimde sınıf koşul-
larını oumlnceden bildiğimiz iccedilin hazırlık yapmamız daha
kolay oluyordu
k62 Uzaktan eğitimi yuumlz yuumlze eğitimle karşılaştırdı-
ğımızda oumlğretmen ile oumlğrenci birbirinden ayrı kalıyor
Yuumlze yuumlze eğitimde sabah 9rsquodeki derse 1 saat oumlncesin-
den kalkıp hazırlanıp gidip oturarak ders dinliyorsun
ama uzaktan eğitimde o derse yataktan bile ccedilıkmadan
ders diliyorsun Yuumlz yuumlze eğitimde dersi full dinliyor-
sun ama uzaktan eğitimde ise başta dinleyip bırakıyor-
sun
k71 Yuumlz yuumlze eğitimde duygularımızı kullanabiliyo-
ruz Hocaya sormak istediğimiz soruyu anında sorabi-
liyoruz O eğitim ortamına gelen herkes o an yaşanan-
k43 Etkili olduğunu soumlylemek ccedilok zor Mesela ilk haftalarda ccediloğu derse girebilen ccediloğu kişi giriyordu Ancak sonra katılımcı sayısı oldukccedila duumlştuuml Hatta son haftalarda bazı oumlğretmenlerimizin derslerine katılım 10 kişiyi anca bulmakta Ayrıca karşıdan soumlzel bir anlatım var etkinlik yok ki ne kadar duyu işin iccediline girerse o kadar kalıcılık soumlz konusu denmekteydi Boumlyle bir uygulamanın bu şartlarda ne kadar etkili olduğu soumlylenebilir ki
k47 Ccedilok fazla etkili bulmadım Ccediluumlnkuuml ister istemez yuumlz yuumlze olan eğitimle kıyaslama yapıyorum ve onu duumlşuumlnuumlnce fazla etkili olduğunu duumlşuumlnmuumlyorum Ayrıca maddi olanaklara da (internet bilgisayarhellip) sahip olma ya da olmama durumu boumlyle duumlşuumlnmemi etkiliyor ister istemez
k80 Uzaktan eğitim uygulamalarıyla sınıf ortamı teknoloji sayesinde internet uumlzerinden oluşturulmaya ccedilalışıldı Ancak gerccedilek bir sınıf ortamında ders işlenmediği iccedilin yeterince etkili olmadığını duumlşuumlnuumlyorum Sınıfta uyguladığımız birccedilok youmlntem ve teknik uzaktan eğitim ortamında kullanılamıyor Daha ccedilok verilen oumldevler uumlzerinden ilerliyoruz
k95 verimi accedilısından ccedilok faydalı bulduğumu soumlyleyemeyeceğim Yuumlz yuumlze olmadığı iccedilin sunum yaptığımız zaman internetten veya herhangi bir kaynaktan edinilen bilgileri sunuyoruz Ama bu da ilgi ccedilekici şekilde dinlenme sağlamıyor Oumlğrenciler ve oumlğretmenler sadece proseduumlrden uygulamalara katılıyor
k98 Uzaktan eğitim uygulamalarını ccedilok etkili bulamasam da bu suumlreccedilte en azından bizi eğitim ve oumlğretimin bir şekilde devam edeceğine ikna etti Elbette sınıf ortamında yuumlz yuumlze eğitim kadar alınan geri bildirim anında ve daha etkili olmuyor Bazı teknik sıkıntılar suumlreci uzatıyor
k99 Ccedilok az etkili buldum Kendimden oumlrnek verilirse bizim burada internet ccedilok az ccedilekiyor bu yuumlzden derslere girmek iccedilin merkeze gitmek zorunda kaldım Boumlyle uzaktan eğitim sistemi yapılacaksak derse girecek oumlğrenciler iccedilin farklı ccediloumlzuumlm yolları duumlşuumlnuumllmesi gerekirdi
Katılımcı goumlruumlşlerinden yola ccedilıkarak oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimi verimsiz olarak degerlendirdikleri goumlruumllmektedir İnternet baglantısı problemleri ve donanımsal eksiklikler gibi olumsuzluklardan bu suumlrecin etkili ilerlemediginin belirtmişlerdir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlgretmen adaylarının yuumlz yuumlze egitimin ve uzaktan egitimin karşılaştırmasına youmlnelik belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 4 Karşılaştırma Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde ve Frekans
Dağılımları Karşılaştırma f Yuumlzde
Yuumlz Yuumlze Egitim Daha İyidir 95 8716
İkisi De İyidir 12 1101
Uzaktan Egitim Daha İyidir 3 275
Toplam 109 100
Tablo4rsquoe goumlre araştırmaya 95 katılımcının yuumlz yuumlze egitimi daha etkili buldugu belirlenmektedir Katılımcılardan 12rsquosi ise her iki egitimi de etkili bulmuştur Uzaktan egitimi etkili bulan 3 oumlgretmen adayı oldugu yine Tablo 4rsquote goumlruumllmektedir
Tablo 4 Karşılaştırma Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde ve Frekans Dağılımları
172
Guumlven amp Uccedilar
larla uyarılıyor sadece oumlğrencilik goumlrevimiz var Fakat
uzaktan eğitim oumlyle değil mekanik ve soğuk hocaya
soru sorarken internet kesilebiliyor goumlruumlntuuml donuyor
mikrofonumuz ccedilalışmıyor ya da sistem yoğunluktan
dışarıya atıyor Evde evin kızı goumlrevlerini yerine getir-
men gerekiyor O kadar boş vaktimiz olamayabiliyor
Sorumluluklarımız Ccedilanakkalersquodekinden fazla oluyor
Katılımcıların yuumlz yuumlze eğitimi daha verimli buldukla-
rı ve eğitim oumlğretimin uzaktan eğitimde etkili olmadığı
belirttikleri goumlruumlşlerden tespit edilmektedir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlğretmen aday-
larının uzaktan eğitimin olumlu yanlarına ilişkin belirt-
tikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 5 incelendiğinde 39 katılımcının uzaktan eği-
timin olumlu yanı olarak zaman tasarrufu alt kodun-
dan bahsettiği goumlruumllmektedir Oumlğretmen adaylarından
34rsquouumlnuumln ise eğitimde suumlrekliliğin sağlanmasının bu
uygulamaların olumlu yanı olduğunu belirttikleri gouml-
ruumllmektedir Katılımcıların 32rsquosi evde olma boyutunu
oumlğretmenlik uygulamasının olumlu youmlnuuml olarak değer-
lendirmişlerdir
Evde olma boyutunu olumlu bulan oumlğretmen adayları-
nın goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k13 Son sınıf oumlğrencisi olduğum iccedilin benim adıma en
olumlu yanı evde daha ccedilok ders ccedilalışabilmem oldu di-
yebilirim Kpss suumlrecini evdeyken daha kaliteli yuumlruuml-
tebiliyorum
k27 Uzaktan eğitim ev konforunda derslere ulaşımı
sağlarken hazırlık araccedil ulaşımı gibi yorucu suumlreccediller-
den alıkoymaktadır
k45 Tek olumlu yanı evde koltuk uumlzerinde daha ra-
hat ders dinlemek olabilir Başka hiccedilbir olumlu yanını
goumlrmuumlyorum
k47 Sadece evdeki rahatlık ortamından yararlanma
olabilir Bunun dışında olumlu bir yanını goumlrmuumlyo-
rum
k88 Uzaktan eğitim en guumlzel tarafı zaman tasarrufu
sağlaması ve oumlğrencinin evinden ccedilıkmadan dersleri ta-
kip etmesini sağlamaktadır
Oumlğretmen adaylarının goumlruumlşlerine goumlre uzaktan eği-
timde zamandan tasarruf etmenin olumlu bir yan ol-
duğunu belirttikleri ancak yine de ccedilok fazla olumu bir
yan bulamadıklarını ifade ettikleri goumlruumllmektedir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlğretmen aday-
larının uzaktan eğitimin olumsuz yanlarına ilişkin be-
lirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 6rsquoda oumlğretmen adayların uzaktan eğitimin olum-
suz youmlnlerine ilişkin goumlruumlşleri incelendiğinde 68 oumlğret-
menin eğitimde fırsat eşitliğinin olmadığı alt temasına
Uzaktan egitimin olumlu yanları f Yuumlzde Zaman Tasarrufu 39 3578 Egitimin Suumlrekliligin Saglanması 34 3119 Evde Olmak 32 2936 Derse Ulaşabilirlik 28 2569 Online Egitim Suumlrecini Oumlgrenme 7 642 Sınav ve Oumldevlerin Daha Kolay Yapılması 5 459 Olumlu Bir Yanı Yok 5 459 Devam Zorunlulugunun Olmaması 3 275 Toplam 109 100
Tablo 5 incelendiginde 39 katılımcının uzaktan egitimin olumlu yanı olarak zaman tasarrufu alt kodundan bahsettigi goumlruumllmektedir Oumlgretmen adaylarından 34rsquouumlnuumln ise egitimde suumlrekliligin saglanmasının bu uygulamaların olumlu yanı oldugunu belirttikleri goumlruumllmektedir Katılımcıların 32rsquosi evde olma boyutunu oumlgretmenlik uygulamasının olumlu youmlnuuml olarak degerlendirmişlerdir
Evde olma boyutunu olumlu bulan oumlgretmen adaylarının goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k13 Son sınıf oumlğrencisi olduğum iccedilin benim adıma en olumlu yanı evde daha ccedilok ders ccedilalışabilmem oldu diyebilirim Kpss suumlrecini evdeyken daha kaliteli yuumlruumltebiliyorum
k27 Uzaktan eğitim ev konforunda derslere ulaşımı sağlarken hazırlık araccedil ulaşımı gibi yorucu suumlreccedillerden alıkoymaktadır
k45 Tek olumlu yanı evde koltuk uumlzerinde daha rahat ders dinlemek olabilir Başka hiccedilbir olumlu yanını goumlrmuumlyorum
k47 Sadece evdeki rahatlık ortamından yararlanma olabilir Bunun dışında olumlu bir yanını goumlrmuumlyorum
k88 Uzaktan eğitim en guumlzel tarafı zaman tasarrufu sağlaması ve oumlğrencinin evinden ccedilıkmadan dersleri takip etmesini sağlamaktadır
Oumlgretmen adaylarının goumlruumlşlerine goumlre uzaktan egitimde zamandan tasarruf etmenin olumlu bir yan oldugunu belirttikleri ancak yine de ccedilok fazla olumu bir yan bulamadıklarını ifade ettikleri goumlruumllmektedir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimin olumsuz yanlarına ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 6 Uzaktan Eğitimin Olumsuz Yanları Temasına İlişkin Alt Temaların
Yuumlzde ve Frekans Dağılımları
Uzaktan Egitimin Olumsuz Yanları f Yuumlzde Fırsat Eşitligi Yoktur 68 6239
İnternet ve Baglantı Sorunları 58 5321 Teknolojik Araccedilların Eksikligi 15 1376
İletişimsizlik 42 3853
Tablo 5 Uzaktan Eğitimin Olumlu Yanları Temasına İlişkin Alt Temaların
Yuumlzde ve Frekans Dağılımları
Uzaktan egitimin olumlu yanları f Yuumlzde Zaman Tasarrufu 39 3578 Egitimin Suumlrekliligin Saglanması 34 3119 Evde Olmak 32 2936 Derse Ulaşabilirlik 28 2569 Online Egitim Suumlrecini Oumlgrenme 7 642 Sınav ve Oumldevlerin Daha Kolay Yapılması 5 459 Olumlu Bir Yanı Yok 5 459 Devam Zorunlulugunun Olmaması 3 275 Toplam 109 100
Tablo 5 incelendiginde 39 katılımcının uzaktan egitimin olumlu yanı olarak zaman tasarrufu alt kodundan bahsettigi goumlruumllmektedir Oumlgretmen adaylarından 34rsquouumlnuumln ise egitimde suumlrekliligin saglanmasının bu uygulamaların olumlu yanı oldugunu belirttikleri goumlruumllmektedir Katılımcıların 32rsquosi evde olma boyutunu oumlgretmenlik uygulamasının olumlu youmlnuuml olarak degerlendirmişlerdir
Evde olma boyutunu olumlu bulan oumlgretmen adaylarının goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k13 Son sınıf oumlğrencisi olduğum iccedilin benim adıma en olumlu yanı evde daha ccedilok ders ccedilalışabilmem oldu diyebilirim Kpss suumlrecini evdeyken daha kaliteli yuumlruumltebiliyorum
k27 Uzaktan eğitim ev konforunda derslere ulaşımı sağlarken hazırlık araccedil ulaşımı gibi yorucu suumlreccedillerden alıkoymaktadır
k45 Tek olumlu yanı evde koltuk uumlzerinde daha rahat ders dinlemek olabilir Başka hiccedilbir olumlu yanını goumlrmuumlyorum
k47 Sadece evdeki rahatlık ortamından yararlanma olabilir Bunun dışında olumlu bir yanını goumlrmuumlyorum
k88 Uzaktan eğitim en guumlzel tarafı zaman tasarrufu sağlaması ve oumlğrencinin evinden ccedilıkmadan dersleri takip etmesini sağlamaktadır
Oumlgretmen adaylarının goumlruumlşlerine goumlre uzaktan egitimde zamandan tasarruf etmenin olumlu bir yan oldugunu belirttikleri ancak yine de ccedilok fazla olumu bir yan bulamadıklarını ifade ettikleri goumlruumllmektedir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimin olumsuz yanlarına ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 6 Uzaktan Eğitimin Olumsuz Yanları Temasına İlişkin Alt Temaların
Yuumlzde ve Frekans Dağılımları
Uzaktan Egitimin Olumsuz Yanları f Yuumlzde Fırsat Eşitligi Yoktur 68 6239
İnternet ve Baglantı Sorunları 58 5321 Teknolojik Araccedilların Eksikligi 15 1376
İletişimsizlik 42 3853
Tablo 6rsquoda oumlgretmen adayların uzaktan egitimin olumsuz youmlnlerine ilişkin goumlruumlşleri incelendiginde 68 oumlgretmenin egitimde fırsat eşitliginin olmadıgı alt temasına youmlnelik goumlruumlş belirttigi goumlruumllmektedir Fırsat eşitli olmadıgını duumlşuumlnen 68 oumlgretmenden 58rsquoi bunu internet ve baglantı sorunlarıyla 15rsquoi ise derse girmeyi saglayacak teknolojik araccedil ve gereccedillerin yetersizligi ile ilişkilendirdigi goumlruumllmektedir Uzaktan egitimin olumsuz yanlarını derslerin işleniş şekli ile ilişkilendiren 40 sınıf ve okul ortamından uzaklık ile ilişkilendiren ise 29 oumlgretmen adayının oldugu tespit edilmektedir
Katılımcılardan uzaktan egitimin olumsuz yanlarını sınıf ve okul ortamından uzaklık ile ilişkilendirenlerden bazılarının goumlruumlşleri şu şekildedir
k10 Kesinlikle oumlğretmen-oumlğrenci ilişkisi olumsuz etkilenir Sınıf ortamında oluşan diyalog uzaktan eğitim yoluyla oluşmayabilir Bunda birccedilok etken mevcuttur Oumlrnek olarak oumlğrencinin derse kendini verememesi iletişim kuracağı mikrofon kamera gibi teknolojik materyallerin eksikliği verilebilir
k31 Soğuk bir ortam Elbette hocalarımız bizim moralimizi yuumlksek tutmak iccedilin ellerinden geleni yapıyorlar Yardımcı oluyorlar Ancak yine de iccedilimizdeki bu uumlzuumlntuuml geccedilmiyor Oumlzellikle son sınıf oumlğrencisi olduğum iccedilin sanırım daha fazla uumlzuumlntuuml duyuyorum Yuumlz yuumlze eğitimdeyken ders saatinden en az 1 saat oumlnce uyanmış oluyordum Bu suumlreccedilte hazırlık kahvaltı derken derse girdiğimde zihnim accedilılmış rahatlamış oluyordum Ama şimdi telefon alarmımı ders saatinden 10 dakika oumlnceye kurup kahvaltı bile yapmadan ders dinlemeye ccedilalışıyorum Her ne kadar bu sefer yataktan ccedilıkıp kendimi derse hazırlamam gerekiyor desem de ders guumlnuuml geldiğinde yine yapamıyorum Uzaktan eğitimin benim derslere olan ilgimi duumlşuumlrduumlğuumlnuuml duumlşuumlnuumlyorum
k69 Yuumlz yuumlze iletişim sınıf ortamı derslere katılım soru cevap uygulamaları anlamadığıntakıldığın yerlerde soumlz almak disiplin gibi birccedilok accedilıdan eksiklikler var
k86 Oumlğretmenin bizi goumlrmuumlyor olması bir sınıf ortamı bulunmaması psikolojik olarak derse uyum sağlamakta zorlanıyor olmak gibi olumsuz yanları var
k98 Sınıf ortamı gibi birbirimizle yaparak yaşayarak oumlğrenmelerle işlediğimiz dersler gibi değil daha ccedilok anlatım tarzına youmlnelik şekilde dersleri işlememiz biraz sıkıcı bir hal aldı
k99 Sınıf ortamında olduğu gibi bir fikir alışverişi yapamamak oumlğretmenle birebir goumlz kontağı kuramamak uzaktan eğitimin olumsuz yanları olduğunu duumlşuumlnuumlyorum Tabi sadece eğitsel kısmı ile değerlendirmemek gerekiyor okul sadece eğitim alınan bir ortam değildir Sınıf ortamının toplulukla birlikte olmanın arkadaşların ile paylaşım iccedilinde olmanın oumlğretmenlerle ders harici sohbet edebilmenin kıymetini hatırlatıyor uzaktan eğitim maalesef en ccedilok eğitimin sosyal youmlnuumlnuuml zedeliyor
k108 Sınıf ortamını hissedememek Biz her guumln sınıfa geldiğimizde ldquoEvet birazdan hocamız gelecek ve biz bir suumlruuml yeni bilgiyle dolacağızrdquo mantığıyla geliyoruz ancak şimdi
Derslerin İşleniş Şekli 40 3670 Sınıf ve Okul Ortamından Uzaklık 29 2661 Oumlgrencilere Sundugu Oumlzguumlrluumlk 16 1468 Oumldevlerin Yogunlugu 6 550 Toplam 109 100
Tablo 6 Uzaktan Eğitimin Olumsuz Yanları Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde ve
Frekans Dağılımları
173
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
youmlnelik goumlruumlş belirttiği goumlruumllmektedir Fırsat eşitli ol-
madığını duumlşuumlnen 68 oumlğretmenden 58rsquoi bunu internet
ve bağlantı sorunlarıyla 15rsquoi ise derse girmeyi sağla-
yacak teknolojik araccedil ve gereccedillerin yetersizliği ile iliş-
kilendirdiği goumlruumllmektedir Uzaktan eğitimin olumsuz
yanlarını derslerin işleniş şekli ile ilişkilendiren 40 sınıf
ve okul ortamından uzaklık ile ilişkilendiren ise 29 oumlğ-
retmen adayının olduğu tespit edilmektedir
Katılımcılardan uzaktan eğitimin olumsuz yanlarını
sınıf ve okul ortamından uzaklık ile ilişkilendirenler-
den bazılarının goumlruumlşleri şu şekildedir
k10 Kesinlikle oumlğretmen-oumlğrenci ilişkisi olumsuz et-
kilenir Sınıf ortamında oluşan diyalog uzaktan eğitim
yoluyla oluşmayabilir Bunda birccedilok etken mevcuttur
Oumlrnek olarak oumlğrencinin derse kendini verememesi
iletişim kuracağı mikrofon kamera gibi teknolojik ma-
teryallerin eksikliği verilebilir
k31 Soğuk bir ortam Elbette hocalarımız bizim mora-
limizi yuumlksek tutmak iccedilin ellerinden geleni yapıyorlar
Yardımcı oluyorlar Ancak yine de iccedilimizdeki bu uumlzuumln-
tuuml geccedilmiyor Oumlzellikle son sınıf oumlğrencisi olduğum iccedilin
sanırım daha fazla uumlzuumlntuuml duyuyorum Yuumlz yuumlze eği-
timdeyken ders saatinden en az 1 saat oumlnce uyanmış
oluyordum Bu suumlreccedilte hazırlık kahvaltı derken der-
se girdiğimde zihnim accedilılmış rahatlamış oluyordum
Ama şimdi telefon alarmımı ders saatinden 10 dakika
oumlnceye kurup kahvaltı bile yapmadan ders dinlemeye
ccedilalışıyorum Her ne kadar bu sefer yataktan ccedilıkıp ken-
dimi derse hazırlamam gerekiyor desem de ders guumlnuuml
geldiğinde yine yapamıyorum Uzaktan eğitimin be-
nim derslere olan ilgimi duumlşuumlrduumlğuumlnuuml duumlşuumlnuumlyorum
k69 Yuumlz yuumlze iletişim sınıf ortamı derslere katılım
soru cevap uygulamaları anlamadığıntakıldığın yer-
lerde soumlz almak disiplin gibi birccedilok accedilıdan eksiklikler
var
k86 Oumlğretmenin bizi goumlrmuumlyor olması bir sınıf ortamı
bulunmaması psikolojik olarak derse uyum sağlamak-
ta zorlanıyor olmak gibi olumsuz yanları var
k98 Sınıf ortamı gibi birbirimizle yaparak yaşayarak
oumlğrenmelerle işlediğimiz dersler gibi değil daha ccedilok
anlatım tarzına youmlnelik şekilde dersleri işlememiz biraz
sıkıcı bir hal aldı
k99 Sınıf ortamında olduğu gibi bir fikir alışverişi ya-
pamamak oumlğretmenle birebir goumlz kontağı kuramamak
uzaktan eğitimin olumsuz yanları olduğunu duumlşuumlnuuml-
yorum Tabi sadece eğitsel kısmı ile değerlendirmemek
gerekiyor okul sadece eğitim alınan bir ortam değildir
Sınıf ortamının toplulukla birlikte olmanın arkadaş-
ların ile paylaşım iccedilinde olmanın oumlğretmenlerle ders
harici sohbet edebilmenin kıymetini hatırlatıyor uzak-
tan eğitim maalesef en ccedilok eğitimin sosyal youmlnuumlnuuml ze-
deliyor
k108 Sınıf ortamını hissedememek Biz her guumln sınıfa
geldiğimizde ldquoEvet birazdan hocamız gelecek ve biz
bir suumlruuml yeni bilgiyle dolacağızrdquo mantığıyla geliyoruz
ancak şimdi yataktan kalkmamıza bile bazen gerek
kalmıyor Bu da oumlğrenmeye başlaman gereken zama-
nın geldiğini sana hissettiremiyor dolayısıyla dikkatini
toplayabilmek zorlaşıyor
Katılımcı goumlruumlşleri doğrultusunda uzaktan eğitimde
oumlğretmen adaylarının bu suumlreccedilte fırsat eşitliği olmayı-
şının olumsuzluk yarattığını belirttikleri goumlruumllmekte-
dir İletişimsizlik de benzer şekilde bu doumlnemin olum-
suz bir yanı olmuştur
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlğretmen aday-
larının uzaktan eğitimin eksikliklerine ilişkin belirttik-
leri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 7rsquoye goumlre oumlğretmen adaylarının uzaktan eğitim-
deki eksikliklere youmlnelik goumlruumlşleri incelendiğinde 66
katılımcının internet ve bağlantı sorunlarına youmlnelik
goumlruumlş bildirdikleri tespit edilmektedir Katılımcılardan
17rsquosi uygulamanın eksikliği 10rsquou oumlğretim elemanların-
dan kaynaklanan eksiklikler kategorisine youmlnelik goumlruumlş
Tablo 7 Uzaktan Eğitimdeki Eksiklikler Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde ve
Frekans Dağılımları
yataktan kalkmamıza bile bazen gerek kalmıyor Bu da oumlğrenmeye başlaman gereken zamanın geldiğini sana hissettiremiyor dolayısıyla dikkatini toplayabilmek zorlaşıyor
Katılımcı goumlruumlşleri dogrultusunda uzaktan egitimde oumlgretmen adaylarının bu suumlreccedilte fırsat eşitligi olmayışının olumsuzluk yarattıgını belirttikleri goumlruumllmektedir İletişimsizlik de benzer şekilde bu doumlnemin olumsuz bir yanı olmuştur
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimin eksikliklerine ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 7 Uzaktan Eğitimdeki Eksiklikler Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde
ve Frekans Dağılımları
Tablo 7rsquoye goumlre oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimdeki eksikliklere youmlnelik goumlruumlşleri incelendiginde 66 katılımcının internet ve baglantı sorunlarına youmlnelik goumlruumlş bildirdikleri tespit edilmektedir Katılımcılardan 17rsquosi uygulamanın eksikligi 10rsquou oumlgretim elemanlarından kaynaklanan eksiklikler kategorisine youmlnelik goumlruumlş belirtmişlerdir 14 oumlgretmen adayı ise bu suumlreccedilte bir eksiklik olmadıgını duumlşuumlnmektedir
Uzaktan egitimdeki eksiklikler temasında internetbaglantı sorunları kategorisinden bahseden oumlgretmen adaylarının goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k43 gerekli donanım eksikliği diyebilirim oumlrnek vermek gerekirse benim bilgisayarım olmamış olsaydı ben telefondan giremezdim ccediluumlnkuuml telefonum uygulamayı kaldıramayacak kadar eski bir diğer nokta ise sırf bu ue iccedilin bulunduğum eve wi-fi almak zorunda kaldım ama alamayan arkadaşların olduğunu da biliyorum oumlrneğin bir arkadaşım karsrsquoa ailesinin yanına doumlnduuml ve telefon zar zor ccedilekiyorken istenen imkanları bulundurmasına imkan yok
k44 uygulamanın internet kullanımı fazla olduğundan maddi accedilıdan oumlğrencilere zorluk yaratabiliyor
k50 teknoloji konusunda yetersiz bilgiye sahiptim bu aşamada zorluklar ccedilektim internet erişimini sağlayamadığımız zamanlar derse katılamıyoruz
k61 internet bağlantısından ya da uygulamadan kaynaklanan teknik sıkıntılar olmaktadır aynı zamanda her oumlğrenci teknolojiyi etkili bir şekilde kullanamamaktadır
k70 anında doumlnuumlt bekleniyor ama kopukluk olunca bizler de sorulanlara cevap veremiyoruz kimi zaman ifade etme guumlccedilluumlğuuml yaşıyoruz
k88 uzaktan eğitim uygulaması iccedilin ccedilok fazla internet gerekmektedir internetim yetmediği iccedilin iki hafta dersleri takip edemedim Birccedilok kişinin benimle aynı sorunu yaşadığını
Uzaktan Egitimdeki Eksiklikler f Yuumlzde İnternetBaglantıdan Kaynaklanan Sorunlar 66 6055 Uygulama Eksikligi 17 1560 Diger 15 1376 Eksiklik Yoktur 14 1284 Oumlgretim Elemanlarından Kaynaklı Eksiklikler 10 917 Suumlrece Hazırlıksız Girmek 5 459 Motivasyon Eksikligi 4 367 Toplam 109 100
174
Guumlven amp Uccedilar
belirtmişlerdir 14 oumlğretmen adayı ise bu suumlreccedilte bir ek-
siklik olmadığını duumlşuumlnmektedir
Uzaktan eğitimdeki eksiklikler temasında internet
bağlantı sorunları kategorisinden bahseden oumlğretmen
adaylarının goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k43 gerekli donanım eksikliği diyebilirim oumlrnek ver-
mek gerekirse benim bilgisayarım olmamış olsaydı ben
telefondan giremezdim ccediluumlnkuuml telefonum uygulamayı
kaldıramayacak kadar eski bir diğer nokta ise sırf bu
ue iccedilin bulunduğum eve wi-fi almak zorunda kaldım
ama alamayan arkadaşların olduğunu da biliyorum
oumlrneğin bir arkadaşım karsrsquoa ailesinin yanına doumlnduuml ve
telefon zar zor ccedilekiyorken istenen imkanları bulundur-
masına imkan yok
k44 uygulamanın internet kullanımı fazla olduğun-
dan maddi accedilıdan oumlğrencilere zorluk yaratabiliyor
k50 teknoloji konusunda yetersiz bilgiye sahiptim bu
aşamada zorluklar ccedilektim internet erişimini sağlaya-
madığımız zamanlar derse katılamıyoruz
k61 internet bağlantısından ya da uygulamadan kay-
naklanan teknik sıkıntılar olmaktadır aynı zamanda
her oumlğrenci teknolojiyi etkili bir şekilde kullanamamak-
tadır
k70 anında doumlnuumlt bekleniyor ama kopukluk olunca
bizler de sorulanlara cevap veremiyoruz kimi zaman
ifade etme guumlccedilluumlğuuml yaşıyoruz
k88 uzaktan eğitim uygulaması iccedilin ccedilok fazla inter-
net gerekmektedir internetim yetmediği iccedilin iki hafta
dersleri takip edemedim Birccedilok kişinin benimle aynı
sorunu yaşadığını duumlşuumlnuumlyorum boumlyle bir uygulama
yapılıyorsa oumlğrenciye internet konusunda yardım edil-
mesi gerektiğini duumlşuumlnuumlyorum
k92 uzaktan eğitimin değil ama kullanılan internetten
dolayı ses ve goumlruumlntuumlnuumln sağlık bir şekilde iletilmeme-
si bir eksiklik olarak değerlendirilmiştir
k105 internetten dolayı kaynaklanan sorunlar dışında
herhangi bir eksiklik goumlrmuumlyorum
k97 internet problemine bağlı olarak kullandığımız
uygulamanın suumlrekli donması ve ders anlamında ko-
pukluklar yaşanması
Uzaktan eğitimdeki eksiklikler temasında diğer kate-
gorisinden bahseden oumlğretmen adaylarının goumlruumlşlerin-
den bazıları şu şekildedir
k2 Disiplin konusunda eksiklikler
k16 Her ne kadar devam zorunluluğumuz olmadığı
soumlylense de yine de yoklama alınması
k38 canlı dersler yapılırken ev durumunun muumlsait
olmaması (ses guumlruumlltuuml kalabalık kuumlccediluumlk ccedilocuklar gibi)
canlı derslere katılmamızı engelliyor Bu durumda da
derslerden kendimi uzak hissedebiliyorum
k57 Sadece oumlğretmenin goumlruumlntuumlsuumlnuuml goumlrebiliyoruz
Aslında tuumlm sınıfın goumlruumlntuumlluuml konuştuğu bir ortam
olsa daha faydalı olabilir Tabi bu muumlmkuumln değil
k84 Oumldevler son dakika soumlyleniyor Sadece yapılmak
iccedilin yapılıyor
Oumlğretmen adaylarının uzaktan eğitimde internete eri-
şimi olmayan arkadaşlarının ya da kendilerinin buumlyuumlk
sorunlar yaşadıklarını dile getirdikleri goumlruumllmektedir
İnternet erişimini sağlayıp ders anındaki kopmalardan
kaynaklanan anlık sorunlarda buumlyuumlk eksiklik olarak
goumlruumllmektedir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlğretmen aday-
larının uzaktan eğitimde oumlğretim elemanlarına ilişkin
belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 8 incelendiğinde araştırmaya katılım goumlsteren 92
oumlğretmen adayı oumlğretim elemanlarını bu suumlreccedilte yeterli
bulduğu 20 katılımcının ise yeterli bulmadığı goumlruumll-
mektedir
Uzaktan eğitimde oumlğretim elemanlarını yeterli buldu-
ğunu belirten oumlğretmen adaylarından bazılarının gouml-
ruumlşlerine aşağıda yer verilmiştir
k3 Accedilıkccedilası oumlğretim elemanlarını bu suumlreccedilte verdikle-
duumlşuumlnuumlyorum boumlyle bir uygulama yapılıyorsa oumlğrenciye internet konusunda yardım edilmesi gerektiğini duumlşuumlnuumlyorum
k92 uzaktan eğitimin değil ama kullanılan internetten dolayı ses ve goumlruumlntuumlnuumln sağlık bir şekilde iletilmemesi bir eksiklik olarak değerlendirilmiştir
k105 internetten dolayı kaynaklanan sorunlar dışında herhangi bir eksiklik goumlrmuumlyorum
k97 internet problemine bağlı olarak kullandığımız uygulamanın suumlrekli donması ve ders anlamında kopukluklar yaşanması
Uzaktan egitimdeki eksiklikler temasında diger kategorisinden bahseden oumlgretmen adaylarının goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k2 Disiplin konusunda eksiklikler
k16 Her ne kadar devam zorunluluğumuz olmadığı soumlylense de yine de yoklama alınması
k38 canlı dersler yapılırken ev durumunun muumlsait olmaması (ses guumlruumlltuuml kalabalık kuumlccediluumlk ccedilocuklar gibi) canlı derslere katılmamızı engelliyor Bu durumda da derslerden kendimi uzak hissedebiliyorum
k57 Sadece oumlğretmenin goumlruumlntuumlsuumlnuuml goumlrebiliyoruz Aslında tuumlm sınıfın goumlruumlntuumlluuml
konuştuğu bir ortam olsa daha faydalı olabilir Tabi bu muumlmkuumln değil k84 Oumldevler son dakika soumlyleniyor Sadece yapılmak iccedilin yapılıyor
Oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimde internete erişimi olmayan arkadaşlarının ya da kendilerinin buumlyuumlk sorunlar yaşadıklarını dile getirdikleri goumlruumllmektedir İnternet erişimini saglayıp ders anındaki kopmalardan kaynaklanan anlık sorunlarda buumlyuumlk eksiklik olarak goumlruumllmektedir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimde oumlgretim elemanlarına ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 8 Uzaktan Eğitimde Oumlğretim Elemanları Temasına İlişkin Alt Temaların
Yuumlzde ve Frekans Dağılımları
Tablo 8 incelendiginde araştırmaya katılım goumlsteren 92 oumlgretmen adayı oumlgretim elemanlarını bu suumlreccedilte yeterli buldugu 20 katılımcının ise yeterli bulmadıgı goumlruumllmektedir
Uzaktan egitimde oumlgretim elemanlarını yeterli buldugunu belirten oumlgretmen adaylarından bazılarının goumlruumlşlerine aşagıda yer verilmiştir
k3 Accedilıkccedilası oumlğretim elemanlarını bu suumlreccedilte verdikleri eğitimden dolayı teşekkuumlr ederim Fazlasıyla bizimle ilgileniyorlar ve sorunlarımızı ccediloumlzmeye ccedilalışıyorlar
Uzaktan Egitimde Oumlgretim Elemanları f Yuumlzde
Yeterli 92 8440
Yeterli Degil 20 1835
Toplam 109 100
Tablo 8 Uzaktan Eğitimde Oumlğretim Elemanları Temasına İlişkin Alt Temaların
Yuumlzde ve Frekans Dağılımları
175
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
ri eğitimden dolayı teşekkuumlr ederim Fazlasıyla bizimle
ilgileniyorlar ve sorunlarımızı ccediloumlzmeye ccedilalışıyorlar
k13 Teknolojiye hakim olan oumlğretmenlerimiz duruma
hemen yeni ccediloumlzuumlmler getirerek toparlandı fakat bazı
oumlğretmenlerimiz hem teknolojiyi kullanma bakımın-
dan yetersiz kaldı hem de dersleri uygulamaya doumlnuumlk
olduğu iccedilin accedilıkccedilası ilk haftalar ne yapacağını bilemez
hale geldi Onlara da hak veriyorum ccediluumlnkuuml oumlrneğin
muumlzik eğitimi dersini online biccedilimde ne kadar kaliteli
verebilirlerse o kadar vermeye ccedilalışıyorlar Bu yuumlzden
de şanslı olduğumu duumlşuumlnuumlyorum ccediluumlnkuuml oumlğretmenle-
rimiz pes etmeyi sevmiyor
k27 Uzaktan eğitim derslerinde oumlğretim elemanları
oumlğrencilerden daha bilinccedilli ve yeterince anlayışlı ha-
reket etmektedir Bu suumlrece onlar da oumlğrenciler kadar
hazırlıksız yakalanmış olmalarına rağmen adapte ol-
makta oumlğrenciler kadar zorlanmamışlardır
k32 Evet bence gayet başarılı şekilde suumlreci youmlnetebi-
liyorlar ve eksik kalabileceğimiz kısımlar iccedilin daha ccedilok
ccedilaba sarf ediyorlar
k38 Dersleri ve verilen oumldevlere baktığımda oumlğretim
elemanlarının goumlrevlerini titizlikle yaptığını duumlşuumlnuuml-
yorum Yuumlz yuumlze eğitimin verdiği faydaların uzaktan
eğitimde de verilmesi iccedilin ellerinden geleni yapıyorlar
Bu accedilıdan oumlğretim elemanlarını gayet yeterli bulmak-
tayım
k40 Uzaktan eğitimle ders anlatmak kolay bir şey de-
ğildir Bu şartlar altında yeterli buluyorum ccediluumlnkuuml oumlğ-
retim elamanları ellerinden geldiği kadarıyla yardımcı
oluyor Konuları sunum şeklinde accedilıp bizim goumlrerek
takip etmemize imkacircn tanıyorlar Sunumlardan yarar-
lanmamız iccedilin uumlbys lsquoye yuumlkluumlyorlar
k53 Bence yeterli oumlğretmenlerimiz Hatta guumln geccediltik-
ccedile sistemi daha ccedilok kullandıkccedila oumlğretmenlerimiz yeni
şeylerle karşılıyorlar bizi Ve onlardan yeni şeyler oumlğ-
reniyoruz Sonuccedilta onlarda biz de bu sistemi ilk defa
kullanıyoruz Oumlzellikle bizim sunum yapacağımız za-
man oumlğretmenlerimiz bir aksaklıkta hemen ccediloumlzuumlm yolu
uumlretmeye ccedilalışıyorlar Bize yardımcı oluyorlar
k76 Yeteri kadar idare edebiliyorlar zaten teknoloji
ccedilağında olduğumuzu duumlşuumlnuumlrsek herkes kendi dersini
idare ettirecek kadar bilgiye sahip olduğunu duumlşuumlnuuml-
yorum
k82 Tuumlm oumlğretim elemanlarını yeterli buluyorum
Ders iccedilerikleri zaten yuumlz yuumlze eğitim gibi devam edi-
yor oumldevler duruma uygun uyarlandı Normal du-
rumdan tek farkı teknolojiye uyum sağlayıp dersleri
eksiksiz gerccedilekleştirmek ve tuumlm oumlğretim elemanları bu
konuda yeterli
Yeterli değildir kategorisine ilişkin goumlruumlş bildiren katı-
lımcılardan bazılarını goumlruumlşleri ise aşağıda verilmiştir
k8 Uzaktan eğitim iccedilin oumlzel bir ccedilaba goumlsterdiklerini
duumlşuumlnmuumlyorum Ccediluumlnkuuml ccediloğu oumlğretmen dersi yuumlz yuumlze
nasıl işliyorlarsa o şekilde devam ediyor Daha sohbet
havasında ders işlendiğinde katılımın ve akılda kalıcı-
lığının artacağını duumlşuumlnuumlyorum Ders anlatma konu-
sunda yeterli olunduğunu duumlşuumlnuumlyorum Sadece derse
adapte olmak iccedilin daha ccedilok soru cevap sistemi uygu-
lanması gerektiğini duumlşuumlnuumlyorum
k17 Yeterli bulmuyorum Uygulama iccedilerisindeki mik-
rofon giriş desteği ayarlarına kadar oumlğrencilere sorulu-
yor
k18 Bazı oumlğretim elemanlarının dersi eksiksiz yapmak
adına oumlğrencilerin yaşayabileceği sorunları goumlz ardı et-
tiğini duumlşuumlnuumlyorum İmkacircnların olup olmadığını sor-
gulamadan herkesten aynı zamanda aynı katılımı per-
formansı ya da katılımı beklediklerini duumlşuumlnuumlyorum
k43 Ccediloğu değil Yuumlz yuumlze eğitimde dahi verim alama-
dığımızı duumlşuumlnduumlğuumlmuumlz oumlğretim elemanlarının UErsquode
kaliteyi yakalamaları imkansız bence
k71 bazıları da bu konuda pek yardımcı olmuyor
Eğitim zorunlu değil evet bu bir sorumluluk ama buna
zorlamamaları gerekiyor Her an ulaşım sağlayamaya-
biliriz dersleri sonradan da izleme imkanımız var bu
guumlzel bir ccedilalışma derslerini kaydetmeyerek o an erişim
sağlamayan oumlğrencileri mağdur etmemeleri gerekiyor
k81 Oumlğretim elamanlarının ccediloğu teknolojiyi kullana-
mamakta ve uzaktan eğitim sistemine ayak uydurama-
makta bu yuumlzden oumlğretim elemanlarının ccediloğu dersleri
salt bir şekilde anlatıp geccedilmektedir Ders anlatımın ya-
nında oumlğretim elemanları kullanılan programda bulu-
nan tahtayı veya alternatif başka şeyleri kullanmayı bil-
se ve uygulasa uzaktan eğitim bir nebze daha verimli
olabilir
k84 Hepimizin ccedilok hazırlıksız olduğunu duumlşuumlnuumlyo-
rum Yapılan sunumlar anlatılan dersler havada kalı-
yor Oumlğretmenlerimiz dersi sadece geccedilmemize odak-
landığı iccedilin neredeyse hepsi derslerde bizim sunum
yapmamızı istiyor Bu yuumlzden oumlğretmenler bu noktada
pasif kalıyor
176
Guumlven amp Uccedilar
k99 Oumlğretim elemanlarını yeterli bulmuyorum ders-
ler işlenmek iccedilin işleniyor oumlğenciden herhangi bir douml-
nuumlt alınmıyor Oumlğretmen sunumu yansıtıp okuyor bu
şekilde bir derse ihtiyacımız olduğunu duumlşuumlnmuumlyo-
rum bize pdf olarak atıldığında da aynı sonucu elde
edeceğimizi duumlşuumlnuumlyorum
Katılımcılar oumlğretim elemanlarının bu suumlreccedilte ldquoellerin-
den geleni yaptıklarırdquonı belirtmiş ve ccediloğunluk olarak
bu suumlreci iyi idare ederek yeterli olduklarını ifade et-
mişlerdir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlğretmen aday-
larının uzaktan eğitimde oumlğretmenlik uygulamasına
ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 9rsquoda oumlğretmen adayların uzaktan eğitimde oumlğret-
menlik uygulamasına ilişkin goumlruumlşleri incelendiğinde
55 katılımcının tecruumlbe accedilısından eksikliktir kategori-
sine youmlnelik goumlruumlş belirttiği goumlruumllmektedir Katılımcı-
lardan 48rsquoi uygulamanın yerini tutmayacağını 37rsquosinin
verimsiz olacağını belirttiği 9 katılımcının ise telafi
edilmesi gerektiğin duumlşuumlnduumlğuuml tespit edilmektedir
Tecruumlbe accedilısından eksiklik olduğunu duumlşuumlnen oumlğret-
men adaylarının goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k18 Uygulamalı staj dersi mesleğe adım atmadan
pratikte mesleği goumlrme ve yaşama fırsatı sunuyordu
Şimdi bu durumda diğer derslerden bir farkı kalmadı
Dolayısıyla tecruumlbe olması accedilısından eksikliğini hisse-
deceğiz
k33 işte uzaktan eğitimin en buumlyuumlk sıkıntısı biz oumlğret-
men adayları iccedilin bu konu Ccediluumlnkuuml bizler okul ortamın-
da ccedilocuklarla etkileşim iccedilinde olmalıyız ki oumlğretmen ol-
duğumuzda sınıf hacirckimiyeti sağlayabilelim ve sonuccedilta
yuumlz yuumlze olduğunda her an her şeye hazır oluyor insan
ve bu da oumlğretmenlik deneyimi kazandırıyor Uzaktan
eğitimde bu yok maalesef Ccedilocuklarla sınıfta yapma-
mız gereken etkinlikleri ev de anamız babamız ya da
dedemizle yapmak sonuccedilta ne kadar etkili olabilir ki
k43 Yetersiz Bizim elimizden tecruumlbe edinme fırsatı-
mızı aldılar Bir yemeğin tarifini bilebilirsiniz ama en
iyisi mutfağa gidip o yemeği pişirmektir Oumlğretmenlik
uygulamaları da bizim iccedilin boumlyleydi Tarifi biliyoruz
ama mutfağa giremiyoruz dolayısıyla yemek pişmi-
yorhellip
k65 Uygulama tecruumlbe anlamında bize daha fazla şey
katabiliyordu Teorik olarak ders işlenilmesi yuumlzeysel
kalabiliyor Oumlnceki doumlnemlerde ve bu doumlnemin ilk haf-
talarında edindiğimiz tecruumlbeler bize teorik derslerde
de yardımcı oluyor
k86 Deneyim accedilısından staj yapmak gerekliydi Oumlğ-
rencilerle vakit geccedilirmek ders planları hazırlamak oumlğ-
retmenliğe alıştırıyordu bizi Fakat yaşadığımız guumlnler-
de stajımızın yapılamaması ve yapılabileceği guumlnlerin
belirsiz olması nedeniyle stres seviyemiz artıyordu
Mezuniyetimizle ilgili belirsizlik ortadan kalkmış oldu
Bu yuumlzden bu kararı destekliyorum
k100 Teorik uygulamalar yaparak ve yaşayarak yapı-
lan uygulamaların yerini tutmuyor Okul atmosferinde
ve oumlğrencilerle bir aradayken canlı oumlğretim ortamla-
rında daha fazla tecruumlbe kazanıyorduk İccedilinde bulun-
duğumuz durumdan dolayı bu muumlmkuumln olmadığı iccedilin
boumlyle devam etmesi elbette ki hiccedil kimsenin elinde ol-
mayan bir durum Başka ccedilare olmadığı iccedilin en azından
boumlyle devam etmesi hiccedil yoktan iyidir bana goumlre
k104 İşin teorik kısmı iccedilin olumlu olduğunu duumlşuumlnuuml-
yorum fakat uygulama kısmında tabi ki tecruumlbe eksik-
liği yaşanacaktır
k106 Kesinlikle ccedilok verimsiz olduğunu duumlşuumlnuumlyo-
rum Oumlğretmenlik uygulaması bence en temel dersler-
den birisi ve kesinlikle oumldev şeklinde değil yuumlz yuumlze
yapılması gerekiyor Ccediluumlnkuuml ccedilok şey oumlğreniyorduk
Okuldaki oumlğretmenler eksiklerimizi soumlyluumlyordu Bir
oumlğrenciye nasıl yaklaşmalıyız omu oumlğreniyorduk Aynı
zamanda grup arkadaşlarımızla da eksik youmlnlerimizi
soumlyluumlyorduk Sadece teorik olunca yine uygulama oumlğ-
k43 Ccediloğu değil Yuumlz yuumlze eğitimde dahi verim alamadığımızı duumlşuumlnduumlğuumlmuumlz oumlğretim elemanlarının UErsquode kaliteyi yakalamaları imkansız bence
k71 bazıları da bu konuda pek yardımcı olmuyor Eğitim zorunlu değil evet bu bir sorumluluk ama buna zorlamamaları gerekiyor Her an ulaşım sağlayamayabiliriz dersleri sonradan da izleme imkanımız var bu guumlzel bir ccedilalışma derslerini kaydetmeyerek o an erişim sağlamayan oumlğrencileri mağdur etmemeleri gerekiyor
k81 Oumlğretim elamanlarının ccediloğu teknolojiyi kullanamamakta ve uzaktan eğitim sistemine ayak uyduramamakta bu yuumlzden oumlğretim elemanlarının ccediloğu dersleri salt bir şekilde anlatıp geccedilmektedir Ders anlatımın yanında oumlğretim elemanları kullanılan programda bulunan tahtayı veya alternatif başka şeyleri kullanmayı bilse ve uygulasa uzaktan eğitim bir nebze daha verimli olabilir
k84 Hepimizin ccedilok hazırlıksız olduğunu duumlşuumlnuumlyorum Yapılan sunumlar anlatılan dersler havada kalıyor Oumlğretmenlerimiz dersi sadece geccedilmemize odaklandığı iccedilin neredeyse hepsi derslerde bizim sunum yapmamızı istiyor Bu yuumlzden oumlğretmenler bu noktada pasif kalıyor
k99 Oumlğretim elemanlarını yeterli bulmuyorum dersler işlenmek iccedilin işleniyor oumlğenciden herhangi bir doumlnuumlt alınmıyor Oumlğretmen sunumu yansıtıp okuyor bu şekilde bir derse ihtiyacımız olduğunu duumlşuumlnmuumlyorum bize pdf olarak atıldığında da aynı sonucu elde edeceğimizi duumlşuumlnuumlyorum
Katılımcılar oumlgretim elemanlarının bu suumlreccedilte ldquoellerinden geleni yaptıklarırdquonı belirtmiş ve ccedilogunluk olarak bu suumlreci iyi idare ederek yeterli olduklarını ifade etmişlerdir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimde oumlgretmenlik uygulamasına ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 9 Uzaktan Eğitimde Oumlğretmenlik Uygulaması Temasına İlişkin Alt
Temaların Yuumlzde ve Frekans Dağılımları
Tablo 9rsquoda oumlgretmen adayların uzaktan egitimde oumlgretmenlik uygulamasına ilişkin goumlruumlşleri incelendiginde 55 katılımcının tecruumlbe accedilısından eksikliktir kategorisine youmlnelik goumlruumlş belirttigi goumlruumllmektedir Katılımcılardan 48rsquoi uygulamanın yerini tutmayacagını 37rsquosinin verimsiz olacagını belirttigi 9 katılımcının ise telafi edilmesi gerektigin duumlşuumlnduumlguuml tespit edilmektedir
Tecruumlbe accedilısından eksiklik oldugunu duumlşuumlnen oumlgretmen adaylarının goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k18 Uygulamalı staj dersi mesleğe adım atmadan pratikte mesleği goumlrme ve yaşama fırsatı sunuyordu Şimdi bu durumda diğer derslerden bir farkı kalmadı Dolayısıyla tecruumlbe olması accedilısından eksikliğini hissedeceğiz
Uzaktan Egitimde Oumlgretmenlik Uygulaması f Yuumlzde Tecruumlbe Accedilısından Eksiklik 55 5046 Uygulamanın Yerini TutmazYuumlz Yuumlze Olmalı 48 4404 VerimsizEtkisiz 37 3394 Telafi Edilmeli 9 826 Mecburi 8 734 Degişiklik Yok 6 550 Toplam 109 100
Tablo 9 Uzaktan Eğitimde Oumlğretmenlik Uygulaması Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde ve
Frekans Dağılımları
177
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
retmenlerimiz bir şeyler soumlyluumlyorlar fakat uygulama-
daki kadar verimli olduğunu duumlşuumlnmuumlyorum Uygu-
lamada tamamen tuumlm sorumluluk bize aitti Kendimizi
daha ccedilok oumlğretmen gibi hissediyorduk ve yaparak ya-
şayarak oumlğreniyorduk
k108 Ccedilok yanlış bir uygulama olduğunu duumlşuumlnuumlyo-
rum Biz gerccedilekten şu an bir sınıfa girip ders anlata-
bilme sınıfta hakimiyeti sağlayabilme kıvamına ye-
terince erişemedik Staja başladığımız yeni sınıflarda
bunu daha ccedilok hissediyorduk ccediluumlnkuuml geccedilen doumlnem staj
yaptığımız sınıflarda artık sonlara doğru yavaş yavaş
sınıf youmlnetiminde bir şeyleri kavramaya başladığımızı
duumlşuumlnmeye başlamıştık Yeni sınıfımızda belki daha
oumlnce yaptığımız hataları yapmadan kendimizi deneme
fırsatımız olacaktı ancak bu şansımız elimizden kaccediltı
Belirtilen goumlruumlşler doğrultusunda oumlğretmen adayları-
nın bir sınıf ortamında olmadan oumlğrenciler ile iletişim
kurmadan deneyimsiz kalacaklarını meslek hayatında
tecruumlbe eksikliği yaşayacaklarını ifade ettikleri goumlruumll-
mektedir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlğretmen aday-
larının oumlğretmenlik uygulamasında geliştiren boyuta
youmlnelik belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 10rsquoa goumlre oumlğretmen adaylarının oumlğretmenlik uy-
gulamasının geliştiren boyut temasına youmlnelik belirt-
tikleri goumlruumlşler incelendiğinde en ccedilok yuumlzdeye sahip
kategorinin (9725) uygulama boyutu olduğu tespit
edilmektedir Oumlğretmenlik uygulamasında geliştiren
boyutun uygulama olduğunu duumlşuumlnen 106 katılımcı-
dan 61rsquoi bunu tecruumlbe 35 katılımcı oumlğrencilerle aynı
ortamda olma 31rsquoi geri bildirim ve gelişim 11rsquoi ise
kalıcılık alt kodu ile ilişkilendirmiştir Katılımcılardan
4rsquouumlnuumln ise teorik boyutun oumlğretmenlik uygulamasında
geliştirici boyut olduğunu duumlşuumlnduumlğuuml Tablo 10rsquoda gouml-
ruumllmektedir
Uygulama kategorisinden bahsederek bunu oumlğrenciler
ile aynı ortamda olabilmeyle ilişkilendiren 35 oumlğretmen
adayından bazılarının goumlruumlşleri şu şekildedir
k10 Kesinlike uygulama boyutunun geliştirdiğini duuml-
şuumlnuumlyorum Ccediluumlnkuuml ccedilocuklarla girilen iletişim nasıl
davranılması ve hareket edilmesine katkı sağlıyor Kı-
sacası bizim o konuda tecruumlbe sahibi olmamıza katkıda
bulunuyor
k13 Tabi ki de uygulama boyutu ccediluumlnkuuml bire bir ccedilo-
cukla etkileşim iccedilindeyken teoride oumlğrendiğimizden
ccedilok daha fazlası ile karşılaşıyoruz Ccedilaresiz kaldığımız
durumlarda ne yapmamız gerektiğini oumlğreniyoruz
Birden fazla karakterde ccedilocuk tanıyoruz aile durum-
larına şahit oluyoruz kimi zaman kriz durumları ile
karşılaşıyoruz ve tecruumlbe kazanıyoruz Mesleğimiz ge-
reği de bana goumlre teorik bilgileri pratiğe aktarmak yani
tecruumlbe kazanmak bizi iyi oumlğretmenler haline getirecek
şeyler Bu yuumlzden uygulama boyutunun daha ccedilok de-
ğiştirdiğini duumlşuumlnuumlyorum
k43 Tabiki uygulama boyutu daha geliştiriciydi Bir-
ccedilok oumlğrenciyi goumlzlemleyebiliyorduk Oumlğrenciyi goumlz-
lemlerken onun kişiliğinden oumlğrenme stilinden aile-
sine kadar ccedilıkarımlarda bulunabiliyorduk Hangi ders
nasıl anlatılmalı ne derece kalıcı oumlğrenmeler sağlayabi-
liriz bunları kendimiz deneyimliyorduk
k66 Uygulama boyutunda daha ccedilok geliştirdiğini duuml-
şuumlnuumlyorum tabi ki Oumlğrenciler ile aynı ortamda bulun-
mak sınıf ortamını goumlrmek ileride karşılaşabileceğimiz
zorluklar ve sorunlar ile oumlnceden yuumlzleşmek ve ccediloumlzuumlm-
lerini oumlğrenmek bize katkı sağlıyor
k80 oumlğretmenlik dersinin teorik olarak bize ccedilok şey
katacağını duumlşuumlnmuumlyorum Kesinlikle uygulama yapı-
lamaması bizim deneyim kazanamıyor olmamız accedilısın-
dan eksikliktir Oumlğrencilerle yuumlz yuumlze sınıf ortamında
ders işleyerek kazanacaklarımızın yerini hiccedilbir şey tu-
tamaz
k86 Uygulama boyutunun geliştirdiğini duumlşuumlnuuml-
Tablo 10rsquoa goumlre oumlgretmen adaylarının oumlgretmenlik uygulamasının geliştiren boyut temasına youmlnelik belirttikleri goumlruumlşler incelendiginde en ccedilok yuumlzdeye sahip kategorinin (9725) uygulama boyutu oldugu tespit edilmektedir Oumlgretmenlik uygulamasında geliştiren boyutun uygulama oldugunu duumlşuumlnen 106 katılımcıdan 61rsquoi bunu tecruumlbe 35 katılımcı oumlgrencilerle aynı ortamda olma 31rsquoi geri bildirim ve gelişim 11rsquoi ise kalıcılık alt kodu ile ilişkilendirmiştir Katılımcılardan 4rsquouumlnuumln ise teorik boyutun oumlgretmenlik uygulamasında geliştirici boyut oldugunu duumlşuumlnduumlguuml Tablo 10rsquoda goumlruumllmektedir
Uygulama kategorisinden bahsederek bunu oumlgrenciler ile aynı ortamda olabilmeyle ilişkilendiren 35 oumlgretmen adayından bazılarının goumlruumlşleri şu şekildedir
k10 Kesinlike uygulama boyutunun geliştirdiğini duumlşuumlnuumlyorum Ccediluumlnkuuml ccedilocuklarla girilen iletişim nasıl davranılması ve hareket edilmesine katkı sağlıyor Kısacası bizim o konuda tecruumlbe sahibi olmamıza katkıda bulunuyor
k13 Tabi ki de uygulama boyutu ccediluumlnkuuml bire bir ccedilocukla etkileşim iccedilindeyken teoride oumlğrendiğimizden ccedilok daha fazlası ile karşılaşıyoruz Ccedilaresiz kaldığımız durumlarda ne yapmamız gerektiğini oumlğreniyoruz Birden fazla karakterde ccedilocuk tanıyoruz aile durumlarına şahit oluyoruz kimi zaman kriz durumları ile karşılaşıyoruz ve tecruumlbe kazanıyoruz Mesleğimiz gereği de bana goumlre teorik bilgileri pratiğe aktarmak yani tecruumlbe kazanmak bizi iyi oumlğretmenler haline getirecek şeyler Bu yuumlzden uygulama boyutunun daha ccedilok değiştirdiğini duumlşuumlnuumlyorum
k43 Tabiki uygulama boyutu daha geliştiriciydi Birccedilok oumlğrenciyi goumlzlemleyebiliyorduk Oumlğrenciyi goumlzlemlerken onun kişiliğinden oumlğrenme stilinden ailesine kadar ccedilıkarımlarda bulunabiliyorduk Hangi ders nasıl anlatılmalı ne derece kalıcı oumlğrenmeler sağlayabiliriz bunları kendimiz deneyimliyorduk
k66 Uygulama boyutunda daha ccedilok geliştirdiğini duumlşuumlnuumlyorum tabi ki Oumlğrenciler ile aynı ortamda bulunmak sınıf ortamını goumlrmek ileride karşılaşabileceğimiz zorluklar ve sorunlar ile oumlnceden yuumlzleşmek ve ccediloumlzuumlmlerini oumlğrenmek bize katkı sağlıyor
k80 oumlğretmenlik dersinin teorik olarak bize ccedilok şey katacağını duumlşuumlnmuumlyorum Kesinlikle uygulama yapılamaması bizim deneyim kazanamıyor olmamız accedilısından eksikliktir Oumlğrencilerle yuumlz yuumlze sınıf ortamında ders işleyerek kazanacaklarımızın yerini hiccedilbir şey tutamaz
k86 Uygulama boyutunun geliştirdiğini duumlşuumlnuumlyorum Ccediluumlnkuuml 4 yıldır teorik bilgileri zaten edindik Oumlnemli olan gerccedilek bir sınıfta gerccedilek oumlğrencilerle birlikte yaşanmışlık kazanmak
k100 Kesinlikle uygulama boyutunun daha ccedilok geliştirdiğini duumlşuumlnuumlyorum Ccediluumlnkuuml oumlğrencilerin bazen ne yapacakları belli olmuyor kuumlccediluumlk ccedilocuklar buumlyuumlk suumlrprizler yapabiliyorlar Bunları goumlrmemiz canlı tecruumlbe etmemiz oumlğretmeni birebir işin iccedilinde
Oumlgretmenli Uygulamasında Geliştiren Boyut f Yuumlzde Uygulama Boyutu 106 9725
Tecruumlbe 61 5596 Oumlgrencilerle Aynı Ortamda Olabilme 35 3211 Geri Bildirim ve Gelişim 31 2844 Kalıcılık 11 1009
Teorik Boyutu 4 367 Toplam 109 100
Tablo 10 Oumlğretmenlik Uygulamasında Geliştiren Boyut Temasına İlişkin Alt
Temaların Yuumlzde ve Frekans Dağılımları
178
Guumlven amp Uccedilar
yorum Ccediluumlnkuuml 4 yıldır teorik bilgileri zaten edindik
Oumlnemli olan gerccedilek bir sınıfta gerccedilek oumlğrencilerle bir-
likte yaşanmışlık kazanmak
k100 Kesinlikle uygulama boyutunun daha ccedilok geliş-
tirdiğini duumlşuumlnuumlyorum Ccediluumlnkuuml oumlğrencilerin bazen ne
yapacakları belli olmuyor kuumlccediluumlk ccedilocuklar buumlyuumlk suumlrp-
rizler yapabiliyorlar Bunları goumlrmemiz canlı tecruumlbe
etmemiz oumlğretmeni birebir işin iccedilinde goumlzlemlememiz
bize ccedilok şey kattı Yeri geldi eksik olduğumuz noktada
sınıf oumlğretmeni bize fikirler verdi İleride mesleğimizi
yaparken bu yaşadığımız staj deneyimlerinden fazla-
sıyla yararlanacağız Teorik bilgi biraz havada kalıyor
ne yazık ki
k103 Kesinlikle uygulama Teori hem yuumlzeysel hem
havada kalıyor Uygulamada ccedilocuklarla iccedil iccedile olmak
bambaşka bir duumlnyaAsıl beceriyi geliştiren birikim
yapmamızı sağlayan onlarla iletişim iccedilinde olmak
Oumlğretmen adaylarının goumlruumlşlerinde ifade ettikleri gibi
oumlğretmenlik uygulamasında geliştiren boyutun uygu-
lama boyutu olduğunu belirttikleri goumlruumllmektedir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlğretmen aday-
larının uzaktan eğitimde oumlğretmenlik uygulamasının
olumlu yanlarına ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiş-
tir
Oumlğretmenlik uygulamasının uzaktan eğitimde yapıl-
ması konusunda oumlğretmen adaylarının en ccedilok olumlu
bir yanı yoktur alt temasına youmlnelik goumlruumlş belirttikleri
Tablo 11rsquode goumlruumllmektedir Oumlğretmen adayları (f44)
bu uygulamanın olumlu bir yanının olmadığını duumlşuumln-
mektedirler Katılımcılardan 23rsquouuml ise bu uygulamaların
bilgi birikimi sağladığını soumlylemişlerdir 15 oumlğretmen
adayı ise zamandan tasarruf olduğunu belirtmiştir Oumlğ-
retmenlik uygulamasının uzaktan eğitimde olmasının
olumlu yanları temasına ilişkin goumlruumlş bildiren katılım-
cıların goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k4 Bana goumlre oumlğretmenlik uygulamasının uzaktan
eğitimle yağılmasının hioumlbir olumlu yanı yok Ccediluumlnkuuml
birebir yaşayıp oumlğrenme olmadan deneyimlemeden bu
işi kavramak oldukccedila zor
k39 Son sınıfların mezuniyetinin ertelenmemesi ve
onların mağdur edilmemesi
k40 Olumlu youmlnuuml olduğunu ccedilok duumlşuumlnmuumlyorum
Ccediluumlnkuuml ben oumlğrencilerle birlikte olup sınıfta ders anlat-
mak isterdim Şuan tek olumlu olarak uygulama oumlğre-
tim elemanının bize makale okutmasını goumlruumlyorum
Onun sayesinde verdiği konularda yapılan ccedilalışmaları
goumlruumlyoruz
k53 Hiccedil yapılmamasındansa uzaktan yapılması daha
iyidir En azından oumlğretmenlikle ilgili oumlnemli konular-
da araştırmalar yapıp raporlar yazıyoruz Sonra bunlar
uumlzerine konuşuyoruz Ama tabi ki de oumlğrencilerle yap-
tığımız derslerin yeri ccedilok ayrı
k77 Olumlu youmlnuuml olarak baktığımızda uygulamanın
bilgi kısmında bilmemiz gereken şeyleri oumlğreniyoruz
ayrıca uygulama oumlğretmenimizle nasıl daha iyi bir sınıf
ortamı nasıl daha iyi bir oumlğretim yapacağımız hakkında
fikir alışverişi yapıyoruz
k84 Boumlylece oumlğretmenlik hayatına atıldığımızda hazır-
lamamız gereken evrak işlerini oumlğrenmiş olduk
k98 Bu uygulama ile akademik araştırma yapma ko-
nusunda daha tecruumlbeli hale geldiğimi duumlşuumlnuumlyorum
Ayrıca uzaktan eğitim konusunda aklımda olan birccedilok
soru işaretini kendi adıma gidermiş oldum
k104 İşin teorik kısmına daha ccedilok youmlnelip bilgi bazın-
da ve araştırma bazında artıları var
k105 sabah okula gitmek iccedilin hazırlanmakla vakit
kaybetmiyoruz
Oumlğretmenlik uygulamasının uzaktan eğitimle yapılma-
goumlzlemlememiz bize ccedilok şey kattı Yeri geldi eksik olduğumuz noktada sınıf oumlğretmeni bize fikirler verdi İleride mesleğimizi yaparken bu yaşadığımız staj deneyimlerinden fazlasıyla yararlanacağız Teorik bilgi biraz havada kalıyor ne yazık ki
k103 Kesinlikle uygulama Teori hem yuumlzeysel hem havada kalıyor Uygulamada ccedilocuklarla iccedil iccedile olmak bambaşka bir duumlnyaAsıl beceriyi geliştiren birikim yapmamızı sağlayan onlarla iletişim iccedilinde olmak
Oumlgretmen adaylarının goumlruumlşlerinde ifade ettikleri gibi oumlgretmenlik uygulamasında geliştiren boyutun uygulama boyutu oldugunu belirttikleri goumlruumllmektedir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimde oumlgretmenlik uygulamasının olumlu yanlarına ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 11 OumlUrsquonın UErsquode Olumlu Yanları Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde
ve Frekans Dağılımları OumlUrsquonın UErsquode Olumlu Yanları f Yuumlzde Olumlu Bir Yanı Yok 44 4037 Bilgi Birikimi Saglar 23 2110 Oumldev Rapor ve Araştırmaya Olanak Saglar 22 2018 Zamandan Tasarruf 15 1376 Diger 11 1009 Mezuniyet Durumu 5 459 Toplam 109 100
Oumlgretmenlik uygulamasının uzaktan egitimde yapılması konusunda oumlgretmen adaylarının en ccedilok olumlu bir yanı yoktur alt temasına youmlnelik goumlruumlş belirttikleri Tablo 11rsquode goumlruumllmektedir Oumlgretmen adayları (f44) bu uygulamanın olumlu bir yanının olmadıgını duumlşuumlnmektedirler Katılımcılardan 23rsquouuml ise bu uygulamaların bilgi birikimi sagladıgını soumlylemişlerdir 15 oumlgretmen adayı ise zamandan tasarruf oldugunu belirtmiştir Oumlgretmenlik uygulamasının uzaktan egitimde olmasının olumlu yanları temasına ilişkin goumlruumlş bildiren katılımcıların goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k4 Bana goumlre oumlğretmenlik uygulamasının uzaktan eğitimle yağılmasının hioumlbir olumlu yanı yok Ccediluumlnkuuml birebir yaşayıp oumlğrenme olmadan deneyimlemeden bu işi kavramak oldukccedila zor
k39 Son sınıfların mezuniyetinin ertelenmemesi ve onların mağdur edilmemesi
k40 Olumlu youmlnuuml olduğunu ccedilok duumlşuumlnmuumlyorum Ccediluumlnkuuml ben oumlğrencilerle birlikte olup sınıfta ders anlatmak isterdim Şuan tek olumlu olarak uygulama oumlğretim elemanının bize makale okutmasını goumlruumlyorum Onun sayesinde verdiği konularda yapılan ccedilalışmaları goumlruumlyoruz
k53 Hiccedil yapılmamasındansa uzaktan yapılması daha iyidir En azından oumlğretmenlikle ilgili oumlnemli konularda araştırmalar yapıp raporlar yazıyoruz Sonra bunlar uumlzerine konuşuyoruz Ama tabi ki de oumlğrencilerle yaptığımız derslerin yeri ccedilok ayrı
k77 Olumlu youmlnuuml olarak baktığımızda uygulamanın bilgi kısmında bilmemiz gereken şeyleri oumlğreniyoruz ayrıca uygulama oumlğretmenimizle nasıl daha iyi bir sınıf ortamı nasıl daha iyi bir oumlğretim yapacağımız hakkında fikir alışverişi yapıyoruz
k84 Boumlylece oumlğretmenlik hayatına atıldığımızda hazırlamamız gereken evrak işlerini oumlğrenmiş olduk
Tablo 11 OumlUrsquonın UErsquode Olumlu Yanları Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde ve
Frekans Dağılımları
179
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
sına ilişkin katılımcılar olumlu bir yan bulamadıkla-
rını ifade etmiş ancak goumlruumlş bildiren bazı oumlğretmenler
evrak işlerinin oumlğrenilmesi ya da zaman tasarrufu gibi
olumlu birkaccedil yana değinmiştir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlğretmen aday-
larının uzaktan eğitimde oumlğretmenlik uygulamasının
olumsuz yanlarına ilişkin belirttikleri goumlruumlşler veril-
miştir
Oumlğretmenlik uygulamasının uzaktan eğitimde yapıl-
masının olumsuz youmlnleri konusunda oumlğretmen aday-
larının en ccedilok deneyimsizlik alt temasına youmlnelik goumlruumlş
belirttikleri tespit edilmektedir 54 oumlğretmen adayı bu
uygulamada etkileşim olmamasının olumsuz olduğu-
nu duumlşuumlnmektedir Katılımcılardan 10rsquou ise uzaktan
eğitimde oumlğretmenlik uygulamasını verimsiz olarak
değerlendirmiştir Oumlğretmenlik uygulamasının uzak-
tan eğitimde olmasının olumsuz yanları temasına iliş-
kin goumlruumlş bildiren katılımcıların goumlruumlşlerinden bazıları
şu şekildedir
k13 Olumsuz youmlnuuml mesleğimizin en değerli parccedilası
olan oumlğrencilerimizden ccedilocuklarımızdan uzak kalma-
mız Oumlzellikle bu doumlnem daha yeni yeni birbirimizi ta-
nıyorken ayrıldı yollarımız Bizim iccedilin stajda ne kadar
uygulama yaparsak kazanımımız o kadar fazla olacak-
tı Şimdi ise tecruumlbe edeceğimiz birccedilok şeyden mahrum
kalmış biccedilimde mezun olacağız
k40 Oumlğretmenlik uygulamasının uzaktan eğitimle
yapılmasının olumsuz youmlnuuml oumlğrencilerle birlikte olup
ders anlatmıyoruz Kendimizi sınıfta bir oumlğretmen gibi
hissedemiyoruz Kazanımlara ilişkin konu anlatmamız
yarım kalıyor Orada uumlrettiğimiz fikirler bize oumlğretmen
olduğumuz zaman sınıfımızda uygulamak iccedilin oumlrnek
oluyordu Şu an konulara nasıl işleyeceğimize ilişkin
oumlrnekler goumlremiyoruz
k46 Yaparak yaşayarak oumlğrenilmesi gereken bir duru-
mu teori olarak goumlruumlyoruz Bu suumlreccedilte oumlğretmenlerimi-
zin tecruumlbelerinden faydalanamıyoruz Ccedilocuklarla et-
kileşim iccedilinde değiliz ileride bir etkinlik tasarladığımız
zaman bu ccedilocuklarda nasıl bir etkiye sahip olucak onu
goumlremiyoruz
k53 Oumlğrencilerimizden uzak kalmamız ilk sırada geli-
yor Ccediluumlnkuuml tam onlarla kaynaşmaya başladığımız oumlğ-
rencilerimizi tanımaya oumlzelliklerini bilmeye başladığı-
mız bir zamandı Birbirimize alışmış ve kaynaşmıştık
Şu an birbirimizden uzak kaldık Teorik dersler uygu-
lamalı derslerin yerini tutmuyor Tecruumlbe eksikliğimiz
oluyor
k57 Birincisi mesleğimizi yeterince oumlğrenemiyoruz
teorik olarak oumlğrenmek muumlmkuumln değil Bunun farkına
ilk staj guumlnuumlmde varmıştım İkincisi bizim en buumlyuumlk ta-
mamlayıcımız olan oumlğrenci eksik Ben oumlğrenci olmadan
bir oumlğretmenin sadece teorik yazılarla oumlğretmen ola-
bileceğine inanmıyorum Oumlğretmenlik uygulaması her
accedilıdan bize ccedilok yararlıydı Şimdi yokluğunu uumlzuumllerek
hissediyoruz
k80 oumlğretmenlik mesleğine ait bir ccedilok yeterliliği sınıfta
oumlğrencilerle tecruumlbe kazanarak elde edeceğimizi duumlşuuml-
nuumlyorum Uzaktan eğitimle oumlğretim suumlreci ve Sınıf youml-
netimi gibi konularda yeterlilik kazanamayız
k85 Oumlğretmenlik uygulaması derslerimizde yeterli-
liklerimizi ve eksikliklerimizi goumlruumlp mesleki anlamda
kendimizi geliştiriyorduk Bu ders aslında bize mesle-
ğimizin ne kadar guumlzel bir meslek olduğunu yaşayarak
goumlrmemizi sağlıyordu Uzaktan eğitimle bize bu fırsat-
ları sunamıyor
k91 Şu an yaptığımız şeyi oumlğretmenlik uygulaması
olarak goumlrmuumlyorum zaten Sadece teorik olarak bazı
konuları konuşuyoruz Uygulama bambaşka bir mev-
zu Yaşayarak oumlğrenme ccedilok daha kalıcı ve kendi kendi-
mize tecruumlbe kazanıyorduk istemesek de
k98 Bu durum bizim iccedilin ccedilok buumlyuumlk dezavantaj tabi
k98 Bu uygulama ile akademik araştırma yapma konusunda daha tecruumlbeli hale geldiğimi duumlşuumlnuumlyorum Ayrıca uzaktan eğitim konusunda aklımda olan birccedilok soru işaretini kendi adıma gidermiş oldum
k104 İşin teorik kısmına daha ccedilok youmlnelip bilgi bazında ve araştırma bazında artıları var
k105 sabah okula gitmek iccedilin hazırlanmakla vakit kaybetmiyoruz
Oumlgretmenlik uygulamasının uzaktan egitimle yapılmasına ilişkin katılımcılar olumlu bir yan bulamadıklarını ifade etmiş ancak goumlruumlş bildiren bazı oumlgretmenler evrak işlerinin oumlgrenilmesi ya da zaman tasarrufu gibi olumlu birkaccedil yana deginmiştir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimde oumlgretmenlik uygulamasının olumsuz yanlarına ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 12 OumlUrsquonın UErsquode Olumsuz Yanları Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde
ve Frekans Dağılımları OumlUrsquonın UErsquode Olumsuz Yanları f Yuumlzde Deneyimsizlik 70 6422 Etkileşim Yok 54 4954
Sınıftan ve Oumlgrencilerden Uzak 41 3761 Artı ve Eksi Youmlnler Belirlenemez 12 1101 Geri Doumlnuumlt Alınamaz 10 917
Verimsiz Suumlreccedil 33 3028 Olumsuz Yanı Yok 1 092 Toplam 109 100
Oumlgretmenlik uygulamasının uzaktan egitimde yapılmasının olumsuz youmlnleri konusunda oumlgretmen adaylarının en ccedilok deneyimsizlik alt temasına youmlnelik goumlruumlş belirttikleri tespit edilmektedir 54 oumlgretmen adayı bu uygulamada etkileşim olmamasının olumsuz oldugunu duumlşuumlnmektedir Katılımcılardan 10rsquou ise uzaktan egitimde oumlgretmenlik uygulamasını verimsiz olarak degerlendirmiştir Oumlgretmenlik uygulamasının uzaktan egitimde olmasının olumsuz yanları temasına ilişkin goumlruumlş bildiren katılımcıların goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k13 Olumsuz youmlnuuml mesleğimizin en değerli parccedilası olan oumlğrencilerimizden ccedilocuklarımızdan uzak kalmamız Oumlzellikle bu doumlnem daha yeni yeni birbirimizi tanıyorken ayrıldı yollarımız Bizim iccedilin stajda ne kadar uygulama yaparsak kazanımımız o kadar fazla olacaktı Şimdi ise tecruumlbe edeceğimiz birccedilok şeyden mahrum kalmış biccedilimde mezun olacağız
k40 Oumlğretmenlik uygulamasının uzaktan eğitimle yapılmasının olumsuz youmlnuuml oumlğrencilerle birlikte olup ders anlatmıyoruz Kendimizi sınıfta bir oumlğretmen gibi hissedemiyoruz Kazanımlara ilişkin konu anlatmamız yarım kalıyor Orada uumlrettiğimiz fikirler bize oumlğretmen olduğumuz zaman sınıfımızda uygulamak iccedilin oumlrnek oluyordu Şu an konulara nasıl işleyeceğimize ilişkin oumlrnekler goumlremiyoruz
k46 Yaparak yaşayarak oumlğrenilmesi gereken bir durumu teori olarak goumlruumlyoruz Bu suumlreccedilte oumlğretmenlerimizin tecruumlbelerinden faydalanamıyoruz Ccedilocuklarla etkileşim iccedilinde değiliz ileride bir etkinlik tasarladığımız zaman bu ccedilocuklarda nasıl bir etkiye sahip olucak onu goumlremiyoruz
Tablo 12 OumlUrsquonın UErsquode Olumsuz Yanları Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde ve
Frekans Dağılımları
180
Guumlven amp Uccedilar
ki Gerccedilek sınıflarda oumlğrencilerle yaşayacağımız tec-
ruumlbeler sadece raporlarla araştırma oumldevleri haline
doumlnduumlğuuml iccedilin ilerde tecruumlbe eksikliği yaşayacağımızı
duumlşuumlnuumlyorum Başka derslerin telafisi yapılıyor ama
oumlğretmenlik dersinin teorik olarak ilerlemesi ccedilok talih-
siz bir durum
k106 Tamamen olumsuz olduğunu duumlşuumlnuumlyorum
Uygulamada sadece ders anlatmıyorduk Birccedilok oumlğ-
renciyi de goumlzleme şansımız oluyordu Onlarla iletişim
kuruyorduk Sınıfa girdiğimizde her şey o akış iccedileri-
sinde gelişiyordu Bunların hiccedilbirini uzaktan eğitimle
sağlayamadık
Katılımcılar oumlğretmenlik uygulamasının uzaktan eği-
timle yapılmasına youmlnelik belirttikleri goumlruumlşlerde tec-
ruumlbe accedilısından buumlyuumlk eksiklik olacağından ve sınıfta
oumlğrenciler ile ya da oumlğretmenler ile etkileşimin az ol-
masının ileride olumsuzluklar yaratacağından bahset-
mişlerdir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlğretmen aday-
larının oumlğretmenlik uygulamasının iccedileriğine ilişkin be-
lirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Oumlğretmenlik uygulamasının iccedileriği temasına youmlnelik
goumlruumlş belirten oumlğretmen adaylarının 48rsquoi uygulama
boyutundan 46rsquosı suumlreccedil boyutundan ve 45rsquoi ise değer-
lendirme ve not verme boyutundan bahsetmiştir ldquoOumlğ-
retmen adaylarına oumlğretmenli uygulaması sizce nasıl
olmalıdırrdquo sorusu sorulmuş ve bunu uygulama bo-
yutuyla ilişkilendiren katılımcıların 25rsquoi ders iccedileriğinin
ve uygulamanın genişletilmesinden bahsettiği belir-
lenmiştir Oumlğretmenlik uygulamasının iccedileriği temasına
ilişkin goumlruumlş bildirerek bunu ders planı hazırlamanın
suumlrece dahil edilmesi youmlnuumlnde goumlruumlşlerden bazıları şu
şekildedir
k12 Aynı uygulamada hazırlanıldığı gibi bir etkinlik
planı gene hazırlanmalı ve bu plan uzaktan eğitimle
olsa dahi uygulama oumlğretmenine planı sınıfta yaşı-
yormuş gibi anlatmalı Daha sonrasında bu etkinlik
planının sınıfta uygulanıp uygulanamayacağına karar
verilmeli ve uygulama oumlğretmeni etkinliğin hayata ge-
ccedilirdiği aşamada oumlğrenciyi goumlzlemleyerek ders sonunda
ona eksiklerini soumlylemeli
k31 -Oumlğretmen konuları vermeli biz planlarımızı et-
kinliklerimizi hazırlayıp sunmalıyız Daha sonra oumlğ-
retmen ve diğer arkadaşlarımız beraber değerlendirme
yapmalı En son da oumlğretmenimiz notlandırma yapmalı
k33 Oumlncelikle oumlğretmenlik uygulaması dersinin uzak-
tan eğitime geccedilmesi makale incelemek olarak algılan-
mış ve her hafta makale inceler olduk Bu son derece
yanlış Bunun yerine oumlğrencilerle konuşulup ortak bir
karara varılabilir Bu suumlreccedilte oumlğrencileri yok saymak
soumlz konusu olamaz Ccediluumlnkuuml mezun olacak olan bizler
mezun olup atandığımızda mağdur olacak kişileriz
Bu uygulama haftalık etkinlik planı hazırlama guumlnluumlk
eğitim akışı hazırlama aylık eğitim planı hazırlama şek-
linde olabilir
k79 Oumlğretmenlik uygulamasında 11 makale inceleye-
ceğiz Makalede problem durumu araştırmanın oumlne-
mi bulgular tartışma ve sonuccedil gibi boumlluumlmleri incele-
yeceğiz Bunlar yerine ders planı yapmamız daha iyi
olurdu Gidemediğimiz her hafta iccedilin kendi seccediltiğimiz
konularda ders planı yapardık ve hocamıza atardık o
da bizi değerlendirirdi Eksiklerimizi soumlylerdi Eksik-
lerimizi tamamlayıp tekrar atabilirdik Tıpkı gerccedilekten
staja gittiğimizde yaptığımız gibi Hem bizim iccedilin daha
verimli olurdu Kendimizi geliştirirdik Ve ileride o
ders planlarını kendi sınıfımızda kullanabilirdik Ma-
k53 Oumlğrencilerimizden uzak kalmamız ilk sırada geliyor Ccediluumlnkuuml tam onlarla kaynaşmaya başladığımız oumlğrencilerimizi tanımaya oumlzelliklerini bilmeye başladığımız bir zamandı Birbirimize alışmış ve kaynaşmıştık Şu an birbirimizden uzak kaldık Teorik dersler uygulamalı derslerin yerini tutmuyor Tecruumlbe eksikliğimiz oluyor
k57 Birincisi mesleğimizi yeterince oumlğrenemiyoruz teorik olarak oumlğrenmek muumlmkuumln değil Bunun farkına ilk staj guumlnuumlmde varmıştım İkincisi bizim en buumlyuumlk tamamlayıcımız olan oumlğrenci eksik Ben oumlğrenci olmadan bir oumlğretmenin sadece teorik yazılarla oumlğretmen olabileceğine inanmıyorum Oumlğretmenlik uygulaması her accedilıdan bize ccedilok yararlıydı Şimdi yokluğunu uumlzuumllerek hissediyoruz
k80 oumlğretmenlik mesleğine ait bir ccedilok yeterliliği sınıfta oumlğrencilerle tecruumlbe kazanarak elde edeceğimizi duumlşuumlnuumlyorum Uzaktan eğitimle oumlğretim suumlreci ve Sınıf youmlnetimi gibi konularda yeterlilik kazanamayız
k85 Oumlğretmenlik uygulaması derslerimizde yeterliliklerimizi ve eksikliklerimizi goumlruumlp mesleki anlamda kendimizi geliştiriyorduk Bu ders aslında bize mesleğimizin ne kadar guumlzel bir meslek olduğunu yaşayarak goumlrmemizi sağlıyordu Uzaktan eğitimle bize bu fırsatları sunamıyor
k91 Şu an yaptığımız şeyi oumlğretmenlik uygulaması olarak goumlrmuumlyorum zaten Sadece teorik olarak bazı konuları konuşuyoruz Uygulama bambaşka bir mevzu Yaşayarak oumlğrenme ccedilok daha kalıcı ve kendi kendimize tecruumlbe kazanıyorduk istemesek de
k98 Bu durum bizim iccedilin ccedilok buumlyuumlk dezavantaj tabi ki Gerccedilek sınıflarda oumlğrencilerle yaşayacağımız tecruumlbeler sadece raporlarla araştırma oumldevleri haline doumlnduumlğuuml iccedilin ilerde tecruumlbe eksikliği yaşayacağımızı duumlşuumlnuumlyorum Başka derslerin telafisi yapılıyor ama oumlğretmenlik dersinin teorik olarak ilerlemesi ccedilok talihsiz bir durum
k106 Tamamen olumsuz olduğunu duumlşuumlnuumlyorum Uygulamada sadece ders anlatmıyorduk Birccedilok oumlğrenciyi de goumlzleme şansımız oluyordu Onlarla iletişim kuruyorduk Sınıfa girdiğimizde her şey o akış iccedilerisinde gelişiyordu Bunların hiccedilbirini uzaktan eğitimle sağlayamadık
Katılımcılar oumlgretmenlik uygulamasının uzaktan egitimle yapılmasına youmlnelik belirttikleri goumlruumlşlerde tecruumlbe accedilısından buumlyuumlk eksiklik olacagından ve sınıfta oumlgrenciler ile ya da oumlgretmenler ile etkileşimin az olmasının ileride olumsuzluklar yaratacagından bahsetmişlerdir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlgretmen adaylarının oumlgretmenlik uygulamasının iccedilerigine ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 12 OumlUrsquonın İccedileriği Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde ve Frekans
Dağılımları
Oumlgretmenlik Uygulamasının İccedilerigi f Yuumlzde Uygulama Boyutu 48 4404
Ders İccedilerigi ve Uygulamalar Genişletilmeli 25 2294 Gerccedileklere Hazırlamalı 10 917 Her Sınıf Duumlzeyinde Olmalı 7 642
Suumlreccedil Boyutu 46 4220 Ders Planı Hazırlama Suumlrece Dahil Edilmeli 21 1927 Oumlgretmen Adayı Suumlreccedilte Aktif Olmalı 16 1468
Oumlgretmenlik uygulamasının iccedilerigi temasına youmlnelik goumlruumlş belirten oumlgretmen adaylarının 48rsquoi uygulama boyutundan 46rsquosı suumlreccedil boyutundan ve 45rsquoi ise degerlendirme ve not verme boyutundan bahsetmiştir ldquoOumlgretmen adaylarına oumlgretmenli uygulaması sizce nasıl olmalıdırrdquo sorusu sorulmuş ve bunu uygulama boyutuyla ilişkilendiren katılımcıların 25rsquoi ders iccedileriginin ve uygulamanın genişletilmesinden bahsettigi belirlenmiştir Oumlgretmenlik uygulamasının iccedilerigi temasına ilişkin goumlruumlş bildirerek bunu ders planı hazırlamanın suumlrece dahil edilmesi youmlnuumlnde goumlruumlşlerden bazıları şu şekildedir
k12 Aynı uygulamada hazırlanıldığı gibi bir etkinlik planı gene hazırlanmalı ve bu plan uzaktan eğitimle olsa dahi uygulama oumlğretmenine planı sınıfta yaşıyormuş gibi anlatmalı Daha sonrasında bu etkinlik planının sınıfta uygulanıp uygulanamayacağına karar verilmeli ve uygulama oumlğretmeni etkinliğin hayata geccedilirdiği aşamada oumlğrenciyi goumlzlemleyerek ders sonunda ona eksiklerini soumlylemeli
k31 -Oumlğretmen konuları vermeli biz planlarımızı etkinliklerimizi hazırlayıp sunmalıyız Daha sonra oumlğretmen ve diğer arkadaşlarımız beraber değerlendirme yapmalı En son da oumlğretmenimiz notlandırma yapmalı
k33 Oumlncelikle oumlğretmenlik uygulaması dersinin uzaktan eğitime geccedilmesi makale incelemek olarak algılanmış ve her hafta makale inceler olduk Bu son derece yanlış Bunun yerine oumlğrencilerle konuşulup ortak bir karara varılabilir Bu suumlreccedilte oumlğrencileri yok saymak soumlz konusu olamaz Ccediluumlnkuuml mezun olacak olan bizler mezun olup atandığımızda mağdur olacak kişileriz Bu uygulama haftalık etkinlik planı hazırlama guumlnluumlk eğitim akışı hazırlama aylık eğitim planı hazırlama şeklinde olabilir
k79 Oumlğretmenlik uygulamasında 11 makale inceleyeceğiz Makalede problem durumu araştırmanın oumlnemi bulgular tartışma ve sonuccedil gibi boumlluumlmleri inceleyeceğiz Bunlar yerine ders planı yapmamız daha iyi olurdu Gidemediğimiz her hafta iccedilin kendi seccediltiğimiz konularda ders planı yapardık ve hocamıza atardık o da bizi değerlendirirdi Eksiklerimizi soumlylerdi Eksiklerimizi tamamlayıp tekrar atabilirdik Tıpkı gerccedilekten staja gittiğimizde yaptığımız gibi Hem bizim iccedilin daha verimli olurdu Kendimizi geliştirirdik Ve ileride o ders planlarını kendi sınıfımızda kullanabilirdik Makale incelemenin aynı etkiyi yaratacağını duumlşuumlnmuumlyorum
k93 Etkinlik planları istenebilir onları sunmaları istenebilir daha yararlı olacaktır ccediluumlnkuuml ders iccedileriğiyle ilgili olması gerektiğini duumlşuumlnuumlyorum Notlar da etkinlik planlarına goumlre verilebilir ya da etkinlik planlarının sunumlarına goumlre
Oumlgretmen adayları belirttikleri goumlruumlşlerde sınıf iccedilerisinden ders planı hazırlayarak bu dersin tartışmalı bir şekilde etkileşim iccedilerisinde geccedilmesinin ders iccedilerigini zenginleştirecegini belirttikleri goumlruumllmektedir
5TARTIŞMA SONUCcedil VE OumlNERİLER
Dersler Tartışmaya Accedilık ve Etkileşimli Olmalı 16 1468 Degerlendirme ve Not Verme Boyutu 45 4128
Suumlreccedil Odaklı 23 2110 Not Verirken Adil Olunmalı 9 826 Birden Fazla Hoca Katılmalı 6 550 Oumlgrenci Goumlruumlşleri Katılmalı 5 459 Eksiklikleri Tamamlamaya Youmlnelik Bir Degerlendirme 3 275
Toplam 109 100
Tablo 12 OumlUrsquonın İccedileriği Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde ve Frekans Dağılımları
181
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
kale incelemenin aynı etkiyi yaratacağını duumlşuumlnmuumlyo-
rum
k93 Etkinlik planları istenebilir onları sunmaları iste-
nebilir daha yararlı olacaktır ccediluumlnkuuml ders iccedileriğiyle ilgili
olması gerektiğini duumlşuumlnuumlyorum Notlar da etkinlik
planlarına goumlre verilebilir ya da etkinlik planlarının su-
numlarına goumlre
Oumlğretmen adayları belirttikleri goumlruumlşlerde sınıf iccedileri-
sinden ders planı hazırlayarak bu dersin tartışmalı bir
şekilde etkileşim iccedilerisinde geccedilmesinin ders iccedileriğini
zenginleştireceğini belirttikleri goumlruumllmektedir
5TARTIŞMA SONUCcedil VE OumlNERİLER
Bu araştırmada oumlğretmen adaylarının pandemi suumlre-
cindeki uzaktan eğitim uygulamalarına ve oumlğretmenlik
uygulamasına ilişkin goumlruumlşleri alınmış ve oluşturulan
11 tema ve alt temalar altında yorumlanmıştır Bu bouml-
luumlmde elde edilen bulgular literatuumlrdeki araştırmalar
ile ilişkilendirilerek tartışılmıştır
Araştırmada uzaktan eğitim uygulamalarının etkili
olma durumuna ilişkin olarak oluşturulan tema ve alt
temalar doğrultusunda oumlğretmen adaylarına goumlre pan-
demi doumlneminde uzaktan eğitim uygulamalarının ye-
terli olmadığı sonucuna ulaşılmıştır Oumlğretmen aday-
ları uzaktan eğitimin etkisiz olmasının nedenlerini ise
en ccedilok derslerin işleniş şekli ve oumlğretim elemanlarından
kaynaklı yetersizlikler ile ilişkilendirmişlerdir Araştır-
ma sonuccedilları ile suumlrecin etkisiz ve verimsiz geccedilmesi
youmlnuumlnden Başaran ve diğerlerirsquonin (2020) pandemi
suumlrecinin getirisi olan uzaktan eğitimin etkililiği ile ilgi
yaptığı ccedilalışmada suumlrecin eksik ve yetersiz kaldığı bazı
durumların da olduğu oumlğrencilerin uzaktan eğitim suuml-
recinde derslerden tam anlamıyla verim alamadıklarını
dile getirmeleri sonuccedilları ile paralellik goumlstermektedir
Oumlğretmen adayları uzaktan eğitimin olumlu youmlnleri-
ne ilişkin bildirdikleri goumlruumlşlerde en ccedilok zamandan
tasarruf ettiklerini belirttikleri ve bunu ders kayıtları-
nı tekrar izleme ile muumlmkuumln olduğunu ifade ettikleri
goumlruumllmuumlştuumlr Derslerin kaydedilerek erişilebilir olma-
sının bu doumlnemde olumlu değerlendirilmesi boyutu
ile Serccedilemeli ve Kurnazrsquoın (2020) araştırma sonuccedilları
benzerlik goumlstermektedir Katılımcılar evde olmanın
okula gitmekten ziyade daha az zaman harcattığını ve
diğer etkinliklere zaman kalmasının olumlu olduğunu
ifade etmişlerdir Bununla birlikle bu doumlnemde eğiti-
min suumlrekliliğinin sağlanmasının da uzaktan eğitimin
olumlu yanlarından olduğu sonucuna ulaşılmıştır
Araştırmada ulaşılan diğer bir sonuccedil pandemi doumlne-
minde geccedililen acil uzaktan eğitim uygulamalarının
olumsuz yanının fırsat eşitliğinin ve herkesin interneti
erişimi olamayacağı bundan dolayı da uzaktan eğitim-
de olumsuzlar yaşandığına ilişkindir Oumlğretmen aday-
ları interneti olmayan arkadaşlarının derslere gireme-
diklerini ya da dersteki internet sorunları yuumlzuumlnden
derslerin verimsiz olduğunu ifade etmiştir Kuumlrtuumlncuuml
ve Kurtrsquoda (2020) hemşirelik boumlluumlmuuml oumlğrencileri ile
yaptıkları araştırmada imkacircnı kısıtlı oumlğrencilerin her-
kesle eşit koşullarda derslerini takip edemediği sonu-
cuna ulaşılmışlardır Bu durumda uumlniversite oumlğrenci-
lerinin fırsat eşitsizliğiyle karşı karşıya olma durumları
araştırma sonuccedillarıyla benzerlik goumlsterdiği soumlylenebi-
lir Sahursquoya (2020) goumlre oumlğrencilerin en ccedilok değindikle-
ri konu uumlniversitenin uzaktan eğitim alt yapısının ye-
tersiz olmasıyla birccedilok oumlğrencinin internet erişiminde
problem ile karşılaşması derslerini takip edememeleri
ve derslerden verim alamamalarına ilişkindir Bu bul-
gu da araştırma sonuccedillarına paralellik goumlstermektedir
Katılımcıların bir kısmı pandemi doumlneminin olumsuz
yanlarını iletişimsizliğin ortaya ccedilıkması sınıf ve okul-
dan uzak olmak olarak değerlendirmişlerdir Bulgulara
goumlre bu suumlrecin oumlğrencilere oumlzguumlrluumlk sunduğu ve ders-
lere keyfi girmemelerin arttığı ve az katılımlı derslerin
verimsiz geccediltiği sonucuna ulaşılmıştır Oumlğrencilerin
oumldev ve sınavlara youmlnelik bahaneleri ccediloğalmış ve bu
durum uzaktan eğitim uygulamalarında olumsuzluk
olarak goumlruumllmuumlştuumlr
Oumlğretmen adaylarının ccediloğuna goumlre salgın suumlrecinde
internet ve derse bağlanma dersi kesintisiz şekilde
suumlrduumlrme konusunda eksiklikler goumlruumllmektedir Uy-
gulama gerektiren derslerin yapılamaması ve suumlre-
ce hazırlıksız girmenin de bu suumlreccedilte eksiklik olarak
değerlendirildiği ifade edilmiştir İnternet erişiminin
bir sorun teşkil etmesi konusunda Ccedilevik ve Bakioğlu
(2020) pandemi suumlrecinde fen bilgisi oumlğretmenlerinin
uzaktan eğitime ilişkin goumlruumlşlerini inceledikleri ccedilalış-
malarında oumlğretmenlerin uzaktan eğitimde yaşadık-
ları en buumlyuumlk problemlerinin bilgisayarla ilgili olarak
yazılımdonanım problemleri internet bağlantısı so-
runları olduğu sonucuna ulaşmışlardır Araştırma bul-
guları bu accedilıdan paralellik goumlstermektedir Karahan
Bozan ve Akccedilayrsquoın (2020) sınıf oumlğretmeni adayları ile
yaptığı ccedilalışma sonuccedilları ile bu suumlreccedilte bir sorun yarat-
ması sonucu paralellik goumlstermektedir Lau ve diğerleri
(2020) yaptıkları araştırmada Ccedilinrsquode kırsal alanlarda-
ki oumlğrencilerin uzaktan eğitim iccedilin gerekli donanıma
ya da bağlantıya sahip olmadıkları sonucu ile benzer
182
Guumlven amp Uccedilar
sonuccedillar elde edilmiştir Oumlğretmen adaylarının ile-
tişimsizliği ve sınıf ortamından uzak olmayı eksiklik
olarak değerlendirmeleri ile Başaran ve diğrsquonin (2020)
uzaktan eğitimin en oumlnemli eksikliği ise okul ortamının
sonucu olarak eğitim ve oumlğretim ruhunu veremiyor bu
durumun da sanal ortamdan eğitim faaliyetlerini guumlccedil
hale getiriyor şeklindeki araştırma sonuccedilları paralellik
goumlstermektedir
Araştırmada elde edilen bulgular yorumlandığında
uzaktan eğitim suumlrecinde oumlğretim elemanları oumlğretmen
adayları tarafından yeterli bulunmuştur Oumlğretmen
adaylarının goumlruumlşlerine goumlre bu suumlreccedilte zaten ccedilok fazla
zorluk vardır ve oumlğretim elemanları ellerinden geleni
yaparak eğitimin devam etmesini sağlamaktadırlar
Oumlğretmen adaylarından alınan goumlruumlşler doğrultusun-
da oumlğretim elemanlarının bu suumlreci ellerinde olanın en
iyisiyle idare etmeye ccedilalıştıkları sonucuna ulaşılmış-
tır Bu sonuccedillar ile Karahan Bozan ve Akccedilayrsquoın (2020)
araştırma sonuccedilları sınıf oumlğretmeni adaylarının oumlğretim
elemanları teknolojik accedilıdan yetersiz bulmaları youmlnuumln-
den farklılaşmaktadır Benzer şekilde Karadağ ve Yuuml-
cel (2020) sosyal bilimler alanında goumlrev yapan oumlğretim
elemanlarının teknoloji kullanma yeterliliklerinin duuml-
şuumlk olduğunu belirtmeleri ile farklılık goumlstermektedir
Temeli uygulama olan oumlğretmenlik uygulamasının
salgon doumlneminde uzaktan olarak yapılmasının tecruuml-
be eksikliğine neden olduğunu ve uygulama yapmanın
yerini tutamayacağı ifade edilmiştir Oumlğretmen aday-
ları oumlğretmenlik uygulamasında deneyimi ilk sıraya
koymuş ve uzaktan eğitimde eksiklik olarak değer-
lendirmişlerdir Bulgular sonucunda bu durumun bir
mecburiyet olduğunu ve mutlaka telafi edilmesi ge-
rektiği şeklinde sonuccedillar elde edilmiştir Serccedilemeli ve
Kurnazrsquoın (2020) araştırma sonuccedillarında muhasebe oumlğ-
rencilerinin pandemi sonrasında tekrardan etkileşimli
bir şekilde dersleri okulda almak istemeleri sonucu ile
araştırma sonuccedilları paraleldir
Oumlğretmenlik uygulamasının geliştiren boyutuna youmlne-
lik olarak oumlğretmen adayları en ccedilok uygulama boyu-
tundan bahsedildiği sonucuna ulaşılmıştır Oumlğretmen
adayları uygulama boyutunun tecruumlbe oumlğrencilerle bir
arada olma ve geri bildirimler ile gelişim sağlama gibi
youmlnlerinden dolayı teorinin oumlnuumlne geccedilemeyeceğini be-
lirtmişlerdir Oumlğrenciler ile ayı ortamda olmak ve on-
ların davranışlarını deneyimleyerek zihin suumlzgecinden
geccedilirmenin ve sonuccedillara varmanın teorik olarak sağla-
namayacağını duumlşuumlnen oumlğretmen adayları uzaktan eği-
timde sınıf oumlğretmenlerinden doumlnuumlt alamadıkları iccedilin
gelişim sağlayamadıklarını belirtmişlerdir
Elde edilen bulgular sonucunda uzaktan eğitimde oumlğ-
retmenlik uygulamasının katılımcıların ccediloğuna goumlre
olumlu bir yanının olmadığı sonucuna ulaşılmıştır
Teorinin uygulamanın yerini tutmayacağını duumlşuumlnen
oumlğretmen adayları uzaktan eğitimde oumlğretmenlik uy-
gulamasına ilişkin olumlu bir değerlendirme yapma-
mıştır Katılımcıların bir kısmı uygulama yerine verilen
makale inceleme oumldevlerini ve raporları gelişim olarak
değerlendirmiş ve olumlu varsaymışlardır Eğitim
fakuumlltesi 4 Sınıf oumlğrencilerinden bazıları ise mezun
olmak iccedilin staj yerine yalnızca teorik boyutta işlenen
derslerin kabul edilmesinin mezun olmaları accedilısından
olumlu olarak değerlendirmiştir Bu sonuccedil Kuumlrtuumlncuuml
ve Kurtrsquoun (2020) araştırmalarında son sınıf hemşire-
lik oumlğrencilerinin oumlzellikle doumlnem kaybı ve mezun ola-
mamaya neden olabileceğini duumlşuumlnduumlkleri sonucu ile
benzerdir
Salgın doumlneminde oumlğretmenlik uygulamasının uzak-
tan yapılmasına ilişkin olarak oumlğretmen adaylarının
goumlruumlşlerine goumlre deneyimsizliğin en oumlnemli olumsuz-
luklardan biri olduğuna sınıftan ve oumlğrencilerden uzak
olmanın kendi artı ve eksi youmlnlerini goumlrememenin de
bu suumlreccedilteki olumsuzluklardan olduğu sonucuna ula-
şılmıştır
Oumlğretmenlik uygulamasının iccedileriği temasına ilişkin
bulgulara goumlre oumlğretmen adaylarının bu suumlreci uygu-
lama suumlreccedil ve değerlendirme ve not verme boyutunda
değerlendirdikleri sonucuna ulaşılmıştır Uygulama
boyutunda ders iccedileriğinin daha geniş ve etkileşimli ol-
masını uygulamanın daha fazla yer almasının gerekli-
liğini belirtmişlerdir Suumlreccedil boyutunda ise haftalık ve
guumlnluumlk ders planları ile suumlrecin daha aktif olacağını
derste bu planların tartışılmasının ve oumlğrenci merkezli
geccedilmesinin daha iyi olacağını duumlşuumlnmektedirler Not-
ların adil şekilde verilmesi gerektiği ve tuumlm suumlreci kap-
sayarak gerekirse oumlğrenci ve staj oumlğretmeni goumlruumlşleri-
ne de başvurulması gerektiğini belirttikleri sonucuna
ulaşılmıştır
Araştırma sonuccedillarına youmlnelik olarak geliştirilen oumlneri-
ler şu şekilde sıralanabilir
Uzaktan eğitimde işlenen derslerin oumlğretim youmlntem ve
teknikleri goumlzden geccedilirilerek ders işleniş şeklinde bir
duumlzenlemeye gidilebilir ve bu suumlrecin daha etkili kılın-
ması sağlanabilir
Fırsat eşitliğinin sağlanması accedilısından oumlğrencilerin
183
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
derse erişimlerinin kolaylaştırılması internet alt yapı
imkanlarının geliştirilmesi gerekmektedir Oumlğrenci-
lerin derse youmlnelik devamlılıklarının kontrol edilmesi
ve etkili bir ders ortamının oluşturulması iccedilin derslere
katılımın arttırılması sağlanmalıdır
Uzaktan eğitimde yuumlruumltuumllen uygulamalı derslerin douml-
nem sonunda telafilerinin ikan dahilinde sağlanabilir
Oumlğrenciler deneyimsiz bir şekilde işe başlamaktan
korktukları iccedilin uygulamalar yapılabilir Ders iccedilerikleri
daha ccedilok uygulamaya doumlnuumlk ve oumlğrencinin aktif oldu-
ğu şekilde planlanabilir Bunun yanında oumlğretmenlik
uygulamasında ders planı hazırla suumlrecine oumlnem veri-
lebilir ve dersler tartışmalı oumlğrenci fikirlerine accedilık hale
getirilebilir
Yapılacak yeni araştırmalarda uzaktan eğitimin olum-
suz yanları sosyo-ekonomik durumlar yaşanılan yerin
koşulları ve maddi gelir gibi değişkenler dahilinde de
incelenerek araştırma genişletilebilir Araştırma veri-
leri oumllccedilek goumlruumlşme gibi farklı veri toplama youmlntemleri
ile toplanarak verilerde ccedileşitlilik sağlanabilir Birbirini
destekler nitelikte bulgular yorumlanabilir
KAYNAKCcedilAAGNOLETTO R amp QUEİROZ V (2020) COVID-19 and the challenges in Education Brazil Universidade de Satildeo Paulo
BAKİOĞLU B amp CcedilEVİK M (2020) COVID-19 Pandemisi Suumlrecinde Fen Bilimleri Oumlğretmenlerinin Uzaktan Eğitime İlişkin Goumlruumlşleri Electronic Turkish Studies 15(4)
BAŞARAN M DOĞAN E KARAOĞLU E amp ŞAHİN E (2020) Ko-ronaviruumls (Covıd-19) Pandemi Suumlrecinin Getirisi Olan Uzaktan Eğitimin Etkililiği Uumlzerine Bir Ccedilalışma Academia Eğitim Araştirmalari Dergisi 5(2) 179-209
BOZKURT A (2020) Koronaviruumls (Covid-19) pandemi suumlreci ve pandemi sonrası duumlnyada eğitime youmlnelik değerlendirmeler Yeni normal ve yeni eği-tim paradigması Accedilikoumlğretim Uygulamalari ve Araştirmalari Dergisi 6(3) 112-142
BUumlYUumlKOumlZTUumlRK Ş (2013) Sosyal bilimler iccedilin veri analizi el kitabi Pe-gem Yayınevi Ankara
CAN E (2020) Coronaviruumls (Covid-19) pandemisi ve pedagojik yansıma-ları Tuumlrkiyersquode accedilık ve uzaktan eğitim uygulamaları Accedilik oumlğretim Uygula-malari ve Araştirmalari Dergisi 6(2) 11-53
COECKELBERGH M (2020) The postdigital in pandemic times A com-ment on the Covid-19 crisis and its political epistemologies Postdigital Science and Education 2(3) 547-550
CRESWELL J W (2011) Controversies in mixed methods research The Sage handbook of qualitative research 4 269-284
CcedilAKIN M amp AKYAVUZ E K (2020) Covid-19 suumlreci ve eğitime yan-sıması oumlğretmen goumlruumlşlerinin incelenmesi International Journal of Social Sciences and Education Research 6(2) 165-186
DANİEL J (2020) Education and the COVID-19 pandemic Prospe-cts 49(1) 91-96
ERKUT E (2020) Covid-19 sonrası yuumlksekoumlğretim Yuumlksekoumlğretim Dergi-si 10(2) 125-133
GEWİN V (2020) Five tips for moving teaching online as COVID-19 takes hold Nature 580(7802) 295-2963
GİANNİNİ S amp LEWİS GS(2020) Three ways to plan for equity du-ring the coronavirus schoolclosures httpsgemreportunescowordpresscom20200325three-ways-to-plan-forequity-during-the- c o r o n a v i -rus-school-closureswebErişim Tarihi 16032021
KARADAĞ E ve YUumlCEL C (2020) Yeni Tip Koronaviruumls Pandemisi Doumlneminde Uumlniversitelerde Uzaktan Eğitim Lisans Oumlğrencileri Kapsa-mında Bir Değerlendirme Ccedilalışması Yuumlksekoumlğretim Dergisi 1-12 htt-psdoiorg102399yod20730688
KARAHAN E BOZAN M A amp AKCcedilAY A O (2020) Sınıf Oumlğretmen-liği Lisans Oumlğrencilerinin Pandemi Suumlrecindeki Ccedilevrim İccedili Oumlğrenme De-neyimlerinin İncelenmesi Electronic Turkish Studies 15(4)
KESKİN M OumlZER KAYA D (2020) COVID-19 suumlrecinde oumlğrencilerin web tabanlı uzaktan eğitime youmlnelik geri bildirimlerinin değerlendirilmesi İzmir Kacirctip Ccedilelebi Uumlniversitesi Sağlik Bilimleri Fakuumlltesi Dergisi 5(2) 59-67
KUumlRTUumlNCUuml M amp KURT A (2020) COVID-19 pandemisi doumlneminde hemşirelik oumlğrencilerinin uzaktan eğitim konusunda yaşadıkları sorunlar Av-rasya Sosyal ve Ekonomi Araştirmalari Dergisi 7(5) 66-77
LAU J YANG B VE DASGUPTA R (2020) Will the coronavirus make online education go viral timeshighereducationcom httpswwwtimeshighereducationcomfeatures will- coronavirus-make-online-educati-on-go-viral
LAU J YANG B amp DASGUPTA R (2020) Will the coronavirus make online education go viral
Merriam SB (2018) Nitel araştirma desen ve uygulama iccedilin bir rehber (Ccedilev Selahattin Turan) Ankara Nobel Yayınevi
MİKS J amp MCILWAİNE J (2020) Keeping the worldrsquos children learning through COVID-19 Acesso em 6(05)
MİLES M B amp HUBERMAN A M (1994) Qualitative data analysis An expanded Sourcebook (2nd ed) Thousand Oaks CA Sage
SAHU P (2020) Closure of universities due to coronavirus disease 2019 (COVID-19) Impact on education and mental health of students and acade-mic staff Cureus 2019(4) 4ndash9 httpdoiorg107759cureus7541
SERCcedilEMELİ M KURNAZ E (2020) Covıd-19 pandemi doumlneminde oumlğrencilerin uzaktan eğitim ve uzaktan muhasebe eğitimine youmlnelik bakış accedilıları uumlzerine bir araştırma Uluslararasi Sosyal Bilimler Akademik Araş-tirmalar Dergisi 4 (1) 40-53 retrieved from httpsdergiparkorgtrenpubutsobilderissue55152741358
Tuumlrk Dil Kurumu (TDK) (2021) Bilim ve sanat terimleri soumlzluumlğuuml Erişim adresi httpssozlukgovtrErişim Tarihi 21052021
UNESCO (2020 School closures caused by Coronavirus (Covid-19) UNESCO Erişim adresi httpsenunescoorgcovid19educationresponse Erişim Tarihi 26052021
World Health Organization (WHO) (2021) QampA on coronaviruses (CO-VID-19) Erişim adresi httpswwwwhointhealth-topicscoronavirusta-b=tab_1 (Erişim Tarihi 26052021)
YILDIRIM A VE ŞİMŞEK H (2018) Sosyal bilimlerde nitel araştirma youmlntemleri Ankara Seccedilkin Yayınevi
Yuumlksek Oumlğretim Kurulu (YOumlK) (2020) Basın accedilıklaması httpswwwyok govtrSayfalarHaberler2020 Erişim tarihi 29032020
httpsjournalsgentrjoa
ABSTRACTING amp INDEXINGDİZİN amp İNDEKS
Society of Economics and Development
Journal İndex
ABOUT THE JOURNAL DERGİ HAKKINDA
Journal of Awareness
(E-ISSN 2149-6544) is an international peer-reviewed journal which started to be published in 2016 The journal aims to include studies in the main titles of social sciences and humanities such as Anthropology Public Administration History Geography Theology Philosophy Folklore Psychology Sociology International Relations Architecture Archeology Art History Literature Linguistics Communication Sciences Law et al
In this framework high quality theoretical and applied articles are published The views and works of academicians researchers and professionals working in all fileds of social sciences and humanities are brought together The articles in the journal is published 4 times a year WINTER (January) SPRING (April) Summer (July) AUTUMN (October) Journal of Awareness is an electronic and open access journal The DOI (Doi Prefix 1031566joa) number is assigned to all the articles published in the Journal
Papers are wellcomed both in English and Turkish
Submit your papert to the journal at httpsjournalsgentrjoaaboutsubmissions
For more information please mail to journalsholistencecom
Journal of Awareness
(E-ISSN 2149-6544) 2016rsquoda yayın hayatına başlayan uluslararası hakemli ve suumlreli bir dergidir Dergi Antropoloji Kamu Youmlnetimi Tarih Coğrafya İlahiyat Felsefe Halk Bilimi (Folkloumlr) Psikoloji Sosyoloji Uluslararası İlişkiler Mimarlık Sanat Tarihi Arkeoloji Dilbilim İletişim Bilimleri Edebiyat ve Hukuk gibi sosyal ve beşeri bilim dallarındaki oumlzguumln derleme ve ccedileviri iccedilerikli bilimsel araştırmalar ile uygulama araştırma inceleme ccedilalışmalarına yer vermektedir
Bu ccedilerccedilevede yuumlksek kalitede teorik ve uygulamalı makalelere yer verilmektedir Sosyal ve beşeri bilim alanlarında ccedilalışan sanatccedilılar akademisyenler araştırmacılar ve profesyonellerin goumlruumlş ve ccedilalışmaları bir araya getirilmektedir Dergideki makaleler KIŞ (Ocak) BAHAR (Nisan) YAZ (Temmuz) ve GUumlZ (Ekim) doumlnemleri olmak uumlzere yılda doumlrt kez yayımlanmaktadır Journal of Awareness accedilık erişimli elektronik bir dergidir Dergide yayımlanan tuumlm makalelere DOI numarası (Doi Prefix 1026809joa) atanmaktadır
Derginin yayın dili Tuumlrkccedile ve İngilizcersquodir
Yazılar Makale Takip Sistemi uumlzerinden elektronik ortamda goumlnderilmektedir
Makalelerinizi httpsjournalsgentrjoaaboutsubmissions adresinden online olarak yuumlkleyebilirsiniz
Ayrıntılı bilgi iccedilin journalsholistencecom adresine mail atabilirsiniz
EDITOR-IN CHIEF(S) BAŞ EDİTOumlR(LER)
Turgay BERKSOYEmeritius Prof Dr Marmara University Faculty of Economics Department of Public Finance İstanbul
TURKEY
Filiz Tufan EMİNİ KURTULUŞAssoc Prof Dr Ccedilanakkale Onsekiz Mart University
Biga Faculty of Economics and Administrative Sciences Department of Public Administration Ccedilanakkale
TURKEY e-mail filizeminihotmailcom
SECTION EDITORS ALAN EDİTOumlRLERİ
Philosophy and ReligionFelsefe ve DinHojjatollah JAVANI
Assoc Prof Dr Alzahra University Faculty of Theology Department of Religion and Mysticism Tehran IRAN e-mail hojjatollahjalzahraacir
Mehterhan FURKANİAssoc Prof Dr Aksaray University Faculty of Islamic
Sciences Department of Basic Islamic Sciences Aksaray TURKEY e-mail mehtarkhanaksarayedutr
Geography CoğrafyaAbdullah SOYKAN
Prof Dr Balıkesir University Faculty of Science and Letters Department of Geography Balıkesir TURKEY
e-mail asoykanbalikesiredutr
Political Science amp Public Administration amp International Relations Siyaset Bilimi amp Kamu
Youmlnetimi amp Uluslararası İlişkilerErkan ARSLAN
Assist Prof Dr Cumhuriyet University Yıldızeli Vocational School Sivas TURKEY e-mail erkanacumhuriyetedutr
Education EğitimCcediliğdem ALDAN KANDEMİR
Assoc Prof Dr Muğla Sıtkı Koccedilman University Faculty of Education Department of Educational Sciences Muğla TURKEY e-mail cakarademirmuedutr
Language and LiteratuumlreDil ve EdebiyatSeniha KRASNIQI
Assist Prof Dr University of Prishtina Faculty of Philology Pristina KOSOVO
e-mail senihagylderenyahoocom
Mustafa OumlZSARIProf Dr Balıkesir University Faculty of Arts and
Sciences Department of Literature Balıkesir TURKEY e-mail mozsaribalikesiredutr
Media and Communication Medya ve İletişimOğuz Selim KOBAZA
Dr Cumhuriyet University Faculty of Communication Department of Journalism Sivas TURKEY
email selimkobazacomhuriyetedutr
Psychology and Sociology Psikoloji ve Sosyoloji Yılmaz DAŞLI
AssocProf Dr Cumhuriyet University Faculty of Health Sciences Department of Health Management
Sivas TURKEY e-mail ydaslicumhuriyetedutr
Administration YoumlnetimGoumlkben BAYRAMOĞLU
AssocProf Dr Hitit University Faculty of Economics and Administrative Sciences Department of Business
Administration Ccedilorum TURKEY e-mail gokbenbayramogluhititedutr
Vildan DURMAZAssist Prof Dr Eskisehir Technical Unıversity Faculty
of Aeronautics and Astronautics Department of Aviatıon Management Eskişehir TURKEY vkoruleskisehiredutr
LawHukukİrem BERKSOY
Assist Prof Dr Marmara University Faculty of Economics Department of Public Finance Department
of Financial Law Istanbul TURKEY e-mail iremberksoymarmaraedutr
MANAGING EDITORSORUMLU YAZI İŞLERİ MUumlDUumlRUuml
Laura AGOLLIOakland University Masters in Public Administration with specialization in Healthcare Administration USA
e-mail lauraholistencecom
LANGUAGE EDITOR(S) DİL EDİTOumlRLERİNesrin YAVAŞ
Assist Prof Dr Ege University Faculty of Literature Department of American
Culture and Literature İzmir TURKEYe-mail nesrinyavasegeedutr
TECHNICAL EDITOR TEKNİK EDİTORCumali YAŞAR
Dr Ccedilanakkale Onsekiz Mart University Education Faculty Department of Computer and Instructional
Technology Education Ccedilanakkale TURKEY
TASARIMDESIGNERİlknur HERSEK SARI
Holistence Academy Turkeye-mail ilknurholistencecom
EDITORS EDİTOumlRLER
REFEREES IN THIS ISSUE BU SAYININ HAKEMLERİOumlmer OKUMUŞ Prof Dr Harran University TURKEY
Ahmet AKKAYA Prof Dr Adıyaman University TURKEY
Selccediluk BALI Prof Dr Selccediluk University TURKEY
Sevda AKAR Assoc Prof Dr Bandırma Onyedi Eyluumll University TURKEY
Guumllenguumll MERMER Assoc Prof Dr Ege University TURKEY
Nurida NOVRUZOVA Assoc Prof Dr Bakuuml Slavic Unıversıty AZERBAIJAN
Oumlmer Faruk GUumlNENCcedil Assist Prof Dr Mardin Artuklu University TURKEY
Halil İbrahim KAYA Assist Prof Dr Cumhuriyet University TURKEY
Sanver OumlZGUumlVEN Assist Prof Dr Necmettin Erbakan University TURKEY
Gamze ER VARGUumlN Assist Prof Dr Anadolu University TURKEY
Yusuf BİLGE Assist Prof Dr İstanbul Sabahattin Zaim University
TURKEY
Pınar YILDIRIM Assist Prof Dr Ccedilanakkale Onsekiz Mart University
TURKEY
Eren KESİM Assist Prof Dr Anadolu University TURKEY
Hasan Numan SUCcedilAĞLAR Assist Prof Dr Selccediluk University TURKEY
Cuumlneyt CcedilALIŞKAN Dr Ccedilanakkale Onsekiz Mart University TURKEY
Melike AKYOL Dr Gazi University TURKEY
CONTENTS İCcedilİNDEKİLER
Sultan Veledrsquoin bilinmeyen bir eseri Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicirc
ldquoAhlaki olanı duumlşuumlnmeyi duumlşuumlnmekrdquo bilinccedilli farkındalık uumlstbiliş ve ahlaki uumlst biliş arasındaki ilişkilere youmlnelik bir model
Sanal gerccedileklik uygulamalarıyla mindfulness temelli stres azaltma programının hemşirelikte kullanımı
Oumlğretmen adaylarının uzaktan eğitim ve oumlğretmenlik uygulaması dersine ilişkin goumlruumlşleri
Zeytin ccedilekirdeği kuumlluumlnuumln artistik seramik sırlarında kullanımı
İngiltere emperyalizminin Osmanlı İmparatorluğursquondaki yansıması Baltalimanı Ticaret Anlaşması
Yaşam kalitesi ve kuumlresel iklim değişikliği
An unknown work of Sultan Walad Safina-i Nohi and Majmoa-i Rohiw
Reflection of British imperialism in the Ottoman Empire Baltalimani Trade Agreement
ldquoThinking about thinking on the moral onerdquo a model on the relationships between mindfulness metacognition and moral metacognition
Use of mindfulness applications with virtual reality applications in nursing
Opinions of pre-service teachers on distance education and teaching practice course
Usage olive seed ash in artistic ceramic glazes
Quality of life and global climate change
Şadi Aydın
Goumlkhan Arslantuumlrk amp Zeliha Beyza Şamyanlı
Goumlzde Oumlzsezer amp Merve Ataccedil
Sibel Guumlven amp Merve Uccedilar
Guumllşah Divitcioğlu amp Mehmet Fatih Karaguumll
Atilla Aydın
Oumlzge Uysal Şahin
95
147
165
123
115
101
155
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
Government houses as presentation of power and ideology in The Ottoman State The Case of Safranbolu Government HouseSema Tuba Oumlzmen amp Beyza Onur
133
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
VIII
ldquoThi
s page is left blank for typesettingrdquo
Bu sayfa dizgiden dolayı boş bırakılm
ıstır
95
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021Journal of Awareness Volume Cilt 6 Issue Sayı 3 2021 pp 95-100E-ISSN 2149-6544 httpsjournalsgentrjoa DOI httpsdoiorg1026809joa6301
Received Geliş 24032021Accepted Kabul 05052021
Content of this journal is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 International License
Bu derginin iccedileriği Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 Uluslararası Lisansı altında lisanslanmıştır
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
Corresponding Author Sorumlu Yazar Şadi AydınE-mail sadiaydinuni-goettingende
CitationAtıf AYDIN S (2021) Sultan Veledrsquoin bilinmeyen bir eseri Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicirc Journal of Awareness 6(3) 95-100 DOI 1026809joa6301
Sultan Veledrsquoin bilinmeyen bir eseri Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i RuhicircAn unknown work of Sultan Walad Safina-i Nohi and Majmoa-i Rohi
Şadi Aydın
Oumlz
Sultan Veled Mevlacircnacirc Celaleddin Rumicircrsquonin oğlu ve onun maddi ve manevi varisiydi Mevlacircnacircrsquodan sonra Mevlevicirc yolu Sultan Veled tarafından şekillendirilerek kurumsallaştırıldı Selccediluklular doumlneminde Anadolursquoda ve daha sonra tuumlm Osmanlı topraklarında yaygınlaşan bu tasavvuficirc akım modern zamanlarda da hemen hemen tuumlm duumlnyada tanınmıştır Mevlacircnacirc Celaleddin Rumicircrsquonin tuumlm eserleri duumlnya insanları tarafından ccedilokccedila okunmaktadır Sultan Veledrsquoin ortaya koyduğu eserler Mevlacircnacircrsquonın eserlerini daha iyi anlamamız iccedilin oumlnemli bir anahtardır Nesir olarak yazdığı Maacircrif kitabı ve ldquomesnevicircrdquo şiir formuyla yazdığı İbtidacirc-nacircme Rebacircb-nacircme ve İntihacirc-nacircme adlı diğer eserler Mevlacircnacircrsquonın eserlerinin neredeyse tamamlayıcısı gibidir Sultan Veledrsquoin Divacircnı onun ilmi edebi ve entelektuumlel kişiliğinin genişliğini goumlsteren oumlnemli bir eserdir Anadolursquoda gelişen Tuumlrk edebiyatının kuruluş aşamasında şiir dili Farsccedilarsquodır ve Tuumlrk şiirini şiir biccedilimleri ve tuumlrleri accedilısından oumlrnekleyen ilk eserler Mevlacircnacirc Celaleddin Rumicirc ve oğlu Sultan Veledrsquoin eserleridir Hemen hemen tuumlm şiir form ve tuumlrlerinde eksiksiz ve kusursuz eserler veren bu iki şair (baba ve oğul) şekil ve tuumlr bakımından Anadolursquoda gelişen klasik Tuumlrk edebiyatının kurucuları olarak kabul edilebilir Mevlacircnacirc ve Mevlevilik yolunu anlamak iccedilin Sultan Veledrsquoin eserlerinin her youmlnuumlyle iyi bilinmesi gerekir Buguumlne kadar Mevlacircnacirc ve Mevlevilik uumlzerine birccedilok ccedilalışma yapılmıştır Ancak Sultan Veledrsquoin Farsccedila yazılmış bilinmeyen bir eseri olan ldquoSefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicircrdquo bu zamana kadar incelenmemiştir Konya Boumllge Yazma Eserler Kuumltuumlphanesirsquonde iki nuumlshası bulunan bu değerli eser Sultan Veled tarafından Mevlacircnacircrsquonın Divacircn-ı Kebirrsquoinde bulunan şiirlerine yazdığı nazireleri iccedilermektedir
Anahtar kelimeler Sultan Veled Mevlacircnacirc Mevlevilik tasavvuf edebiyat
Abstract
Sultan Walad was the son of Mawlana Jalaluddin Rumi and his material and moral heir After Rumi Mevlevi order was shaped and institutionalized by Sultan Walad This mystical movement which became widespread in Anatolia during the Seljuk period and later in all the Ottoman lands was recognized almost in all over the world also in modern times All the works of Mawlana Jalaluddin Rumi are widely read by the people of the world The works later revealed by Rumirsquos son Sultan Walad are in a key conduit for us to better understand the works of Rumi His book Maarif written in prose and
Doccedil Dr Georg-August-Goumlttingen Uumlniversitesi İran Araştırmaları Enstituumlsuuml Goumlttingen ALMANYA e-mail sadiaydinuni-goettingende
96
Aydın
1 SULTAN VELED VE ESERLERİ
Muhammed Bahacirceddin Sultan Veled 25 Rebiuumllahir
62326 Nisan 1226 tarihinde KaramanLarendersquode
duumlnyaya geldi Hz Mevlacircnacircrsquonın buumlyuumlk oğludur
Mevlevicirclikte yedi kutup olarak anılan -Sultanuumlrsquol-u-
lema Bahacirceddin Veled Seyyid Burhaneddin-i Mu-
hakkık-i Tirmizicirc Mevlacircnacirc Celaleddin-i Rumicirc Şem-
seddin-i Tebrizicirc Şeyh Selahaddin-i Zerkub Ccedilelebi
Huumlsameddin Şeyh Kerimuumlddin Sultan Veled- yuumlce
velilerin sonuncusudur Şeyh Kerimuumlddinrsquoin vefa-
tından sonra posta geccedilerek irşat faaliyetlerine başladı
ve Anadolursquonun ccedilok farklı coğrafyalarına muumlritlerini
goumlnderdi Babasının fikir ve duumlşuumlncelerini Feridun
Nafiz Uzlukrsquoun tabiriyle ldquoMevlacircnacircrsquonın akval ve efali-
nirdquo sistemli bir hale getirerek Harezm Belh ve Hora-
sanrsquodan kopan bu sesi buumltuumln duumlnyaya ulaştırma gay-
retinde oldu ve Mevlevicircliğe en buumlyuumlk hizmeti yaptı
Uzun bir oumlmuumlr suumlren ve Mevlevicircliğe kurumsal bir huuml-
viyet kazandıran Sultan Veled h 7121312 tarihinde
vefat etti ve yerine oğlu Ulu Arif Ccedilelebi posta oturdu
Veled mahlasını ihtiyar eden Sultan Veled oldukccedila ve-
lud bir şairdir Mesnevi nazım şekli ile kaleme aldığı
İbtidacirc-nacircme Rebacircb-nacircme İntihacirc-nacircmersquonin yanında
mensur olarak yazılan Maacircrifrsquoi de Hz Mevlacircnacircrsquonın
eserlerinin adeta tetimmesi kabilindendir Doumlrt dilde
-Farsccedila Tuumlrkccedile Arapccedila ve Rumca- manzumeler ihti-
va eden divacircn Sultan Veledrsquoin ilmicirc fikricirc edebicirc ve en-
telektuumlel şahsiyetinin genişliğini ortaya koyan muumlhim
bir eserdir Divacircn yaklaşık 13000 beyit ve arucirczun 31
bahrinde tasnif edilmiştir Kaside gazel terci-i bend
terkib-i bend ve rubaicirclerden muumlteşekkildir Klacircsik
Tuumlrk edebiyatının kuruluş aşamasında Anadolursquoda
şiir dili Farsccedilarsquodır Bununla birlikte nazım şekilleri
ve tuumlrleri bakımından Tuumlrk şiirine oumlrneklik eden ilk
eserler Mevlacircnacirc Celaleddin-i Rumicircrsquonin yapıtları ve
sonrasında da oğlu Sultan Veledrsquoin eserleridir He-
men hemen buumltuumln nazım şekli ve tuumlrlerinde tam ve
muumlkemmel eserler veren bu iki şair şekil ve tuumlr accedilısın-
dan Anadolu klacircsik Tuumlrk edebiyatının da banileri sa-
yılabilirler Sultan Veledrsquoin Divacircnı oldukccedila zengin bir
eserdir Sultan Veledrsquoin kaside ve gazellerinin oumlnemli
bir kısmı didaktiktir Bu manzumelerde muumlritlerine
tekke tarikat ve tasavvuf erkacircnını talim eder (Aydın
ve Musiccedil 2015 7-8)
Sultan Veled eserlerinde muhteva ve uumlslup accedilısından
babası Mevlacircnacircrsquoyı takip etmiştir Divacircnındaki buuml-
tuumln şiirlerinde Mevlacircnacircrsquonın edası ifadesi istiareleri
kullandığı vezin ve redifler vardır Diğer eserlerinde
ccediloğu zaman onun soumlzlerinden aynen iktibaslarda bu-
lunmuştur Ancak Mevlacircnacircrsquoya oranla Sultan Veledrsquode
hikayeli anlatım oldukccedila azdır Bu youmlnuumlyle Sultan
Veledrsquoin mesnevileri Mevlacircnacircrsquonın Mesnevirsquosinden
farklılaşır Sultan Veled eserlerinde sade ve akıcı bir
Farsccedila kullanmış bazen Tuumlrkccedile şiirler de soumlylemiştir
(Değirmenccedilay 2009 521) XIII yuumlzyılda Anadolursquoda
Selccediluklular devri Tuumlrk Edebiyatının ilk Tuumlrkccedile oumlrnek-
lerini veren Sultan Veled bu manzumeleri ile Tuumlrk
dili ve edebiyatı araştırmacılarının ilgisini ccedilekerken
Farsccedila eserleri ile de Fars dili ve edebiyatı araştırma-
cılarının dikkatlerini uumlzerinde toplamaktadır (Ocak
1988 541) Sultan Veledrsquoin Rebacircb-nacircmersquode de belirt-
tiği gibi eserlerini meydana getirmekteki gaye baba-
sının fikirlerini bir muumlrşid olarak muumlridlerine ulaş-
tırmak olmuştur Rebacircb-nacircmersquonin ifade ve muhteva
the other works called Ibtida-nama Rebab-nama and Intiha-nama which he wrote with ldquomasnawirdquo verse form is almost like the complement of Mawlanarsquos works The poetry book (Diwan) is an important work that shows the breadth of the scientific literary and intellectual personality of Sultan Walad In the foundation stage of classical Turkish literature in Anatolia although the poetry language is Persian the first works that exemplify Turkish poetry in terms of poetry forms and types are the works of Mawlana Jalaluddin Rumi and the works of his son Sultan Walad These two poets (father and son) who gave complete and perfect works in almost all verse forms and types can be regarded as the founders of Anatolian Turkish classical literature in terms of form and genre To understand Mawlana Rumi and Mevlevi order the works of Sultan Walad should be well known in all aspects To date a lot of studies have been carried out on Rumi and Mevlevi order However an unknown work of Sultan Walad ldquoSafina-i Nohi and Majmoa-i Rohirdquo which is written in Persian language has not been discovered until this time This valuable work in Konya Manuscripts Library in Turkey contains imitates replies (nazair) written by Sultan Walad in the poems of Mawlana Rumirsquos Diwan-i Kabir
Keywords Sultan Walad Mawlana Rumi Mevlevi Order mysticism literature
97
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
bakımından Farsccedila tasavvuficirc mesnevicircler arasında oumlzel
bir yeri vardır bu mesnevirsquonin buumltuumlnuuml Mevlacircnacircrsquonın
yeterince anlaşılmamış soumlzlerinin şerhi ve Mesnevi-i
Manevicircrsquonin anlaşılması guumlccedil bazı konularının accedilıkla-
yıcısıdır Sultan Veledrsquoin asıl gayesi babasının soumlyle-
diklerini bu mesnevide daha sade bir dille soumlylemek
daha accedilık bir şekilde ifade etmek ve unutulmamaları
iccedilin tekrar etmektir Rebacircb-nacircmersquonin sonunda Sultan
Veled soumlzlerinin hepsinin Mevlacircnacircrsquonın soumlzleri oldu-
ğunu onun soumlzlerinden anladıklarını dile getirdiğini
onun soumlzlerinin goumlnluumlnuumln kıblesi olup onun fikirle-
riyle canlı ve taze olduğunu belirtir (Ocak 1988 547)
2 SEFİNE-İ NUHIcirc VE MECMUA-I RUHIcirc
Sultan Veledrsquoin ldquoSefine-i Nuhicirc ve Mecmua-ı Ruhicircrdquo
adlı eseri Mevlevilik tasavvuf tarihimiz ve edebiya-
tımızın yitik halkalarından birisidir Kuumlltuumlr tarihimiz
bu kayıp halkalar tamamlanmadan hep noksan kala-
caktır Kuumlltuumlr sanat edebiyat ve tarihimize ait binler-
ce yazma eser kuumltuumlphane raflarında keşfedilecekleri
guumlnuuml beklemektedir Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-ı Ruhicirc
adlı eserle ilgili olarak F Nafiz Uzlukrsquoun 1941 yılında
bastığı Sultan Veled Divacircnırsquonın mukaddimesinde şu
kısa bilgi bulunmaktadır ldquo Muumlşaruumlnileyhin [Sultan
Veled] daha sağlığında tertip edilmiş Sefine-i Nuhicirc
adlı nezair mecmualarında Veledin naziresi Validin
asıl gazeli alt alta لولده diye goumlsterilmiştir Birisi لوالده
Nizameddinrsquoin hattıyla ve lsquoمدالله ظلهrsquo tabirinden kendi
zamanında yazıldığını ve 734 tarihli bir ikincisinin
dahi yine birinciden kopya edildiğini anlıyoruz Bu
iki yazma hususi kuumltuumlphanemizi suumlslemekte olup bir
uumlccediluumlncuumlsuuml de Pertev Paşa kuumltuumlphanesinde bulunmak-
tadır Nezairin mukaddemesi şoumlyledir
بسم الله الرحمن الرحیم و به نستعین این سفینۀ نوحی و مجموعۀ روحی اسرارحضرت فوائد بربعضی مشتملست کی نامتناهی رموز مفتاح الهی کنوز الدعاة داعی الآباد العباد شارح خفیات ازمة قدوتنا مالک مولانا و سیدنا و بالدلائل القاطعه هادی الهدیات بالبراهین الساطعه سباح بحار الجبروت سیاح قفار الملکوت لسان القدس ترجمان الرحمن جلال الحق والدین وارث الانبیاء والمرسلین انارالله ارواح السافلین والغابرین بذکر جمیله و بعضی فوائد مولانا قدوة العارفین امام الهدی والیقین شمس سماء العلوم الدینیة قطب الاقطاب لب الالباب بهاء الحق والدین متع الله العاشقین والطالبین بطول بقائه امین یا رب
العالمین
dedikten sonra livalidihi diye bir gazel ve liveledihi
diye ona soumlylenen naziresi yazılarak devam etmekte-
dir Mecalis-i Sebarsquonın mukaddimesinde -Eflakicircrsquoden
naklen- işaret ettiğimiz gibi Mevlacircnacirc nasıl babasının
Maacircrifrsquoiyle ccedilok meşgul olmuş onu meclislerinde soumly-
lemiş yazdırmış ise Sultan Veled dahi babasının şiirle-
ri ve fikirleriyle uğraşmayı kudsi bir meşgale bilmiş ve
Divacircnı iccedilin onun gazellerini nuumlmune tutmuştur Eğer
guumln bize yar olursa Nezair mecmuasını bastıracağız
Boumlylelikle baba ve oğulun gazelleri daha iyi anlaşılır
Hatta diyeceğim ki Mevlacircnacircrsquonın gazellerinde teren-
nuumlm ettiği yuumlksek muğlak mudil fikirleri oğlu accedilık
vacirczıh anlaşılması kolay şekle getirmiştir Binaenaleyh
nasıl Mesnevicircrsquoyi anlamak iccedilin Sultan Veledrsquoin mesne-
vilerini okumak luumlzumlu ise lsquoDivacircn-ı Kebirrsquo denilen
93 bin beyti muhtevi Mevlacircnacircrsquonın gazelleri kuumllliyatını
hazmedebilmek de Divacircn-ı Veledicircrsquonin okunup anla-
şılmasıyla kacircbildir rdquo (Uzluk 1941 41-42)
Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-ı Ruhicirc ifade edildiği gibi bir
nazire mecmuasıdır Bir şairin şiirine (kaside gazel
ruumlbaicirc mesnevicirc) başka bir şairin aynı vezin kafiye ve
redifle yazdığı şiire nazire denir Bu tuumlr İslami edebi-
yatlarda epeyce eski bir edebi gelenektir Anadolursquoda
gelişen edebiyatın tarihi bakımından Sefine-i Nuhicirc ve
Mecmua-i Ruhicirc adlı bu eserin edebiyat tarihine katkısı
oumlnemlidir Anadolursquoda ilk Tuumlrkccedile nazire mecmuala-
rı XV yuumlzyıldan itibaren goumlruumlluumlr Ancak Sultan Ve-
ledrsquoin bu nazire mecmuası XIII yuumlzyıla aittir Eser bu
accedilıdan ayrıca muumlhimdir
3 SEFİNE-İ NUHIcircrsquoNİN YAZMA NUumlSHALARI
Araştırmamıza konu olan ve Konya Boumllge Yazma
Eserler Kuumltuumlphanesirsquonde bulunan bu eserin 6935 nu-
maralı nuumlshasının (N) devrin oumlnemli hattatlarından
Nizameddin Mevlevicirc tarafından istinsah edildiğini
muumlşahede ediyoruz [Malum olduğu uumlzere] Mevlevicirc-
lerin veya Mevlevicirc tarikatının Tuumlrk sosyal hayatın-
da oumlzel bir yeri vardır Mevlevicirclerin arasında ccedileşitli
sanat dallarında birccedilok tanınmış kimselerin yetişti-
ğini goumlrmekteyiz Mevlevicirc Tekkeleri devrinin birer
sanat akademisi gibiydiler El sanatları ile meşgul
bazı dervişler eğer ldquoDederdquo iseler kendilerine ay-
rılan odalarda Huumlsn-uuml hat (guumlzel yazı) ve fildişi
oyma işlerini meraklılarına belirli guumlnlerde oumlğreti-
yorlardı Hat sanatına Mevlevicirclerin oumlnemli katkı-
larda bulunduklarını goumlrmekteyiz (Oumlzsayıner 1992
125) Zuumlbeyde Cihan Oumlzsayıner makalesinde Hattat
Nizameddin Dedersquoyi XIIIve XIV yuumlzyıl Mevlevicirc hat-
tatlarından sayar Ali Haydar Bayat Hattat Nizamed-
din hakkında Muumlstakimzacircde Suumlleyman Sadeddinrsquoin
Tuhfe-i Hattatin adlı eserinden ve Sipehsalar Risacircle-
sirsquonden naklen şu bilgileri verir Nizameddin Dede
Konyalı olup Mevlacircnacirc tarafından hilafetle şereflendi-
rilmiştir Hat sahasında Yakutrsquodan meşk etmiş hat ya-
98
Aydın
nında kaatı sanatında da uumlstad olmuştur 7001300-1
tarihinde vefat etmiştir (Bayat 1991 85) Semih Cey-
han ise şu bilgileri ilave eder [Selahaddin-i Zerku-
brsquoun] diğer kızı Hediye Hatun ise Eflacirckicircrsquonin ldquouumlstacircd-ı
selacircticircnrdquo dediğine goumlre sarayın yazı hocası olduğu an-
laşılan Nizacircmeddin Hattacirct adlı biriyle Mevlacircnacircrsquonın
ccedilabaları sonucunda evlendirildi (Ceyhan 2009 340)
Konya Boumllge Yazma Eserler Kuumltuumlphanesi 6935 nu-
maralı Sefine-i Nuhicirc yazması aynı kayıt numarasıy-
la Konya Selccediluk Uumlniversitesi Mevlacircnacirc Araştırmaları
Enstituumlsuuml Kuumltuumlphanesirsquonden buraya nakledilmiştir
Eser asıl itibarıyla Mevlacircnacirc Araştırmaları Enstituumlsuuml
Kuumltuumlphanesirsquone Prof Dr Feridun Nafiz Uzluk tara-
fından vakfedilmiştir Yazma eserin başına konulan
bilgi fişinde eser hakkında şu bilgiler verilmiştir Oumllccediluuml
(220x150) (170x117) yaprak 252 satır (21x2) cilt sır-
tı ve kenarları meşin bez kaplı şirazeli hat Selccediluklu
neshi Aynı bilgi fişinde eserin eski kayıt numarası
1904 olarak kaydedilmiştir Yazmanın kapağında
muhtemelen F Nafiz Uzlukrsquoa ait bir kağıt uumlzerinde
şu notlar bulunmaktadır Kitabın adı (Nam-ı Kitab)
Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicirc Şumar-ı Evrak-ı Ki-
tab 252 Mecmua-i Suhuf 464 Aded-i Gazel-i Valid
354 Aded-i Gazel-i Veled 354 Aded-i Ruumlbaicirc-i Valid
66 Aded-i Ruumlbaicirc-i Veled 66 Der Beher Sahife 20 be-
yit Mecmua-i Ebyat 9808 Ebad (22x15) Kısm-ı Hat
(20x135) Yine yazmanın kapağında F Nafiz Uzlukrsquoa
ait şu not bulunmaktadır ldquo Nezairdeki gazellerden
Hazret-i Veledrsquoe ait bulunanların altındaki kurşun
kalemle yazılı olan rakamlar Hazret-i muumlşaruumlniley-
hin taraf-ı dervişanemden bastırılmış divacircndaki gazel
numaralarına tevafuk etmektedir Şifaicirc-i el-Mevlevicircrdquo
Bu nuumlshanın baş kısmında yer alan notlarda bazı yan-
lışlıklar bulunmaktadır Nuumlsha dikkatlice incelendi-
ğinde bu farkedilecektir Mesela toplam varak sayısı
241 sayfa sayısı 482rsquodir Mevlacircnacirc ve Sultan Veledrsquoin
gazel ve kasidelerinin sayısı 368+368rsquodir Ruumlbailer ise
117+117rsquodir Nuumlshanın sonunda şu kayıt bulunmakta-
dır ldquo Hazarsquol-kitabursquol-Gazaliyat kitabursquol-emiruumlrsquol-kebir
el-alimuumlrsquol-fazıl emir etalallahu bekahurdquo
Nuumlshanın başı
بسم الله الرحمن الرحیم و به ثقتی این سفینۀ نوحی و مجموعۀ روحی اسرار حضرت فوائد بربعضی مشتملست کی نامتناهی رموز مفتاح الهی کنوز مولانا و سیدنا و قدوتنا مالک ازمة العباد شارح خفیات الآباد داعی الدعاة
بالدلائل القاطعه هادی الهدیات بالبراهین
Nuumlshanın sonu
اندر حرم دو کون مخرام و مپوی جز ملک محبت خداهیچ مجوی
چون هر چه که هست اوست مردانه بگوی ما هیچ نه ایم هیچ را هیچمگوی
Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicircrsquonin Konya Boumllge
Yazma Eserler Kuumltuumlphanesi 6935 numarayla kayıtlı
nuumlshasının ilk ve son sahifeleri
Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicircrsquonin Konya Boumllge
Yazma Eserler Kuumltuumlphanesi 6932 numaralı diğer yaz-
ma nuumlshası da Konya Selccediluk Uumlniversitesi Mevlacircnacirc
Araştırmaları Enstituumlsuuml Kuumltuumlphanesirsquonden buraya
nakledilmiştir Bu yazma da daha oumlnce Mevlacircnacirc Araş-
tırmaları Enstituumlsuuml Kuumltuumlphanesirsquone Prof Dr Feridun
Nafiz Uzluk tarafından vakfedilmiştir Yazma eserin
başındaki bilgi fişinde eser hakkında şu bilgilere yer
verilmiştir Oumllccediluuml (30x24) (32x24) yaprak 241 sahife
482 cilt kahverengi siyah meşin cilt ortası madalyon-
lu hat nesih Aynı bilgi fişinde eserin eski kayıt nu-
marası 881 olarak kaydedilmiştir Eserin istinsah tarihi
h 734 olarak kaydedilmiştir Muumlstensihi belli değildir
Bilgi fişinin muumlellif muumltercim şarih ve naşir kısmın-
da ldquo Sefine-i Mevleviye Mustafa Sakip el-Mevlevi rdquo
basılarak Mevlana ve Mevlevilik araştırmaları zincirinin kayıp bir halkasını daha
tamamlayacaktır
Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicircrsquonin Konya Boumllge Yazma Eserler Kuumltuumlphanesi 6935 numarayla kayıtlı nuumlshasının
ilk ve son sahifeleri
99
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
ifadesi goumlruumllmektedir Goumlruumllduumlğuuml uumlzere her iki nuumls-
hada bulunan bu bilgi fişleri pek oumlzensizce hazırlan-
mıştır Eserin kapağında bulunan ve F Nafiz Uzlukrsquoa
ait notlarda şu ifadeler bulunmaktadır ldquo Huumlve min
kuumltuumlb-i el-fakir hekim Feridun Nafiz Şifaicirc-i el-Muta-
tabbib el-Mevlevicirc el-Konevicirc 1355rdquo Veled Ccedilelebirsquoye
ait bir başka not da ise şoumlyle bir kayıt mevcuttur ldquo
Harb-i umumide cihad-ı ekber ilanında fakir muumlca-
hidin-i Mevleviyye alayını tertib edib buumltuumln meşayih
ve ihvan ve muhibbanla Şamrsquoa gitmiştik O vakit Şam
Mevlevicirc şeyhi fakire ihda etmişti Fakir de oğlum Fe-
ridun Nafiz Ccedilelebirsquoye niyaz eylerim 27 Kanun-ı Ev-
vel 1936 Veled Ccedilelebirdquo Bu nuumlshadan bir miktar va-
rak noksandır Dolayısıyla yazmadaki toplam kaside
ve gazel sayısı 352+352 ve ruumlbai sayısı ise 62+61rsquodir
Yazmanın sonunda şu temmet kaydı bulunmaktadır
ldquo Temmetuumlrsquol-divacircn min kelam-i melikuumlrsquol-muhakkikin
seyyiduumlrsquol-buumldela Celalursquol-Hak versquod-din ve min kela-
mursquol-usala versquol-mesacirclih Bahaursquol-mille versquod-din el-ma-
ruf bi-Veled Fi sabirsquoaşr cemaziyersquol-acirchir sene 734rdquo
Nuumlshanın başı
بسم الله الرحمن الرحیم و به نستعین این سفینۀ نوحی و مجموعۀ روحی اسرارحضرت فوائد بربعضی مشتملست کی نامتناهی رموز مفتاح الهی کنوز مولانا و سیدنا و قدوتنا مالک ازمة العباد شارح خفیات الآباد داعی الدعاة
بالدلائل القاطعه هادی الهداة بالبراهین
Nuumlshanın sonu
اندر حرم دو کون مخرام و مپوی جز ملک محبت از جهانهیچ مجوی
چون هر چه که هست اوست مردانه بگوی ما هیچ نه ایم هیچ را هیچمگوی
Uumlzerinde bir edisyon kritik ccedilalışması yaptığımız
bu eserin elimizde yukarıda tavsif edilen iki yazma
nuumlshası mevcuttur F Nafiz Uzlukrsquoun Divacircn mu-
kaddimesirsquonde bahsettiği Pertev Paşa Kuumltuumlphanesi
nuumlshasına buumltuumln araştırmalarımıza rağmen maalesef
ulaşamadık Nuumlshalardan 6935 numaralı eseri Hattat
Nizameddin Mevlevicirc istinsah ettiği iccedilin lsquoNrsquo 6932 nu-
maralı yazmayı ise Konyarsquodan muumllhem lsquoKrsquo nuumlshası
olarak adlandırdık N nuumlshasında duumlşen bazı varak-
ların olduğu goumlze ccedilarpmaktadır Bu nuumlshada tamir
edilen bazı sayfaların K nuumlshasından kopya edildiği
izlenimi var Ancak tamir edilen sayfalara eklenen
boumlluumlmler oldukccedila oumlzensizce yazılmıştır Muhteme-
len tamir sonrası yazımı gerccedilekleştiren hattat Farsccedila
bilmiyordu Uzluk K nuumlshasının N nuumlshasından kop-
ya edildiğini ifade ediyor lakin nuumlshalar arasındaki
farklar bu durum hakkında şuumlphe uyandırmaktadır
N nuumlshasında yapılan tashihler Sultan Veledrsquoin şiir-
lerinde daha ccedilok goumlruumlnuumlyor Kanaatimizce N nuumlshası
Mevlevicirc dergahına yakın bir nuumlshadır ve bu nedenle
tashihe uğramıştır N nuumlshasında bulunan ve Sultan
Veledrsquoe ait bazı beyitlerin uumlzeri ccedilizilmiştir Bu uumlzeri
ccedilizilen beyitler Sultan Veledrsquoin basılan Divacircnırsquonda da
bulunmuyor Bu da goumlsteriyor ki Sultan Veled Divacircnı
tashih edildikccedile Sefine-i Nuhicircrsquode bulunan şiirler de
tashih edilmiştir K nuumlshası maddi evsaf bakımından
daha iyi durumdadır Bu nuumlshanın varak kenarları
traşlanmış veya kesilmiştir Bu işlem pek dikkatsizce
yapılmıştır Sayfa kenarına ilave edilmiş bazı beyit-
lerle beraber sayfa altlarında bulunan muumlşirler de bu
nedenle kaybolmuştur
Hem Mevlacircnacirc hem de Sultan Veledrsquoe ait muumllemma ga-
zellerin bir ccediloğunun (Farsccedila-Arapccedila) Arapccedila kısımla-
rının Sefine-i Nuhicircrsquode bulunmadığını goumlruumlyoruz Sul-
tan Veled tanzir ettiği gazel ve kasidelerin bazılarının
ilk mısra ya da ilk beytini olduğu gibi alıntılamıştır
Sultan Veledrsquoin babasının kaside gazel ve ruumlbailerine
yazdığı bu nazireler Mevlacircnacircrsquonın şiirlerinin daha iyi
anlaşılması iccedilin ayrıca oumlnemlidir Bazen Mevlacircnacircrsquonın
şiirinde anlaşılmayan bir kısım anlam ve ifadeler Sul-
tan Veled vasıtasıyla accedilıklığa kavuşabiliyor Sefine-i
Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicircrsquode bulunan kaside gazel ve
ruumlbaicircler harf sırasına ve vezinlere goumlre tanzim edil-
miştir Sultan Veled babasının kullandığı vezinlerde
yazdığını bizzat kaydeder
100
Aydın
Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicircrsquonin Konya Boumllge
Yazma Eserler Kuumltuumlphanesi 6932 numarayla kayıtlı
nuumlshasının ilk ve son sahifeleri
4 SONUCcedil
Yuumlzlerce yıllık kuumlltuumlr mirasımızın oumlnemli bir kısmı
buguumln hacirclacirc hem Tuumlrkiyersquode hem de yurt dışındaki
kuumltuumlphanelerde yazma eser olarak bulunmaktadır
Bilimin buumltuumln alanlarına ait onbinlerce eser keşfedi-
lecekleri ve yayına hazırlanacakları guumlnuuml beklemek-
tedir Bu değerli eserler bir an oumlnce bilimsel olarak
incelenerek insanlığın hizmetine sunulmalıdır Bu
vazife araştırmacıların ve akademisyenlerin goumlrevi-
dir Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-ı Ruhicircrsquonin keşfedilme
ve daha sonra ise tarafımızca incelenmeye ve bilimsel
bir nuumlsha karşılaştırmasına tabi tutulmasının uzunca
bir hikayesi var Elimizdeki mevcut bilgilere goumlre bu
eserin dışında Mevlevilik tarihinin kayıp birkaccedil ese-
ri daha bulunmaktadır Mevlevilik ile ilgili hakkıyla
soumlz soumlyleyebilmek iccedilin bu kayıp eserlerin bir an oumlnce
bulunup yayınlanması icab eder Uumlzerinde nuumlsha kar-
şılaştırması yaptığımız Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-ı
Ruhicirc adlı eser en kısa zamanda basılarak Mevlana ve
Mevlevilik araştırmaları zincirinin kayıp bir halkasını
daha tamamlayacaktır
KAYNAKCcedilAAYDIN Ş amp MUSİCcedil E (2015) Sultan Veled Divacircni Tercuumlmesi Konya Mevlana Uumlniversitesi Mevlana Sosyal Araştırmalar Merkezi Yayınları
BAYAT A H (1991) Huumlsn-i Hat Sanatinda Mevlevilik ve Mevleviler Sel-ccediluk Uumlniversitesi IV Milli Mevlacircnacirc Kongresi Tebliğler 12-13 Aralık 1989 Konya s 81-111
CEYHAN S (2009) ldquoSelacirchaddin-i Zerkucircbrdquo maddesi Diyanet İslam Ansiklopedisi C 36 İstanbul 340-341
DEĞİRMENCcedilAY V (2009) ldquoSultan Veledrdquo maddesi Diyanet İslam Ansiklopedisi C 37 İstanbul 521-522
KONYA BOumlLGE YAZMA ESERLER KUumlTUumlPHANESİ Yazma Eser No 6932 6935
OCAK F T (1988) Sultan Veledrsquoin Rebacircb-nacircmesi Erdem 5(11) 541-592
OumlZSAYINER Z C (1992) Mevlevi Hattatlar IX Vakıf Haftası Kitabı Tuumlrk Vakıf Medeniyetinde Hz Mevlacircnacirc ve Mevlevihanelerin Yeri ve Vakıf Eserlerde Yer Alan Tuumlrk-İslam Sanatları Seminerleri (2-4 Aralık 1991 An-kara) Vakıflar Genel Muumlduumlrluumlğuuml Yayınları Ankara s 125-142
UZLUK F N (1941) Divacircn-i Sultan Veled Uzluk Basımevi
Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicircrsquonin Konya Boumllge Yazma Eserler Kuumltuumlphanesi 6932 numarayla kayıtlı nuumlshasının
ilk ve son sahifeleri
4 SONUCcedil
Yuumlzlerce yıllık kuumlltuumlr mirasımızın oumlnemli bir kısmı buguumln hacirclacirc hem Tuumlrkiyersquode hem de
yurt dışındaki kuumltuumlphanelerde yazma eser olarak bulunmaktadır Bilimin buumltuumln alanlarına ait
onbinlerce eser keşfedilecekleri ve yayına hazırlanacakları guumlnuuml beklemektedir Bu değerli
eserler bir an oumlnce bilimsel olarak incelenerek insanlığın hizmetine sunulmalıdır Bu vazife
Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicircrsquonin Konya Boumllge Yazma Eserler Kuumltuumlphanesi 6935 numarayla kayıtlı nuumlshasının
ilk ve son sahifeleri
101
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021Journal of Awareness Volume Cilt 6 Issue Sayı 3 2021 pp 101-114E-ISSN 2149-6544 httpsjournalsgentrjoa DOI httpsdoiorg1026809joa6302
Received Geliş 07052021 Acccepted Kabul 03072021
Content of this journal is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 International License
Bu derginin iccedileriği Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 Uluslararası Lisansı altında lisanslanmıştır
Corresponding Author Sorumlu Yazar Atilla AydınE-mail ataydingeşisimedutr
CitationAtıf AYDIN A (2021) İngiltere emperyalizminin Osmanlı İmparatorluğursquondaki yansıması Baltalimanı Ticaret Anlaşması Journal of Awareness 6(3) 101-114 DOI 1026809joa6302
İngiltere emperyalizminin Osmanlı İmparatorluğursquondaki yansıması Baltalimanı Ticaret AnlaşmasıReflection of British imperialism in the Ottoman Empire Baltalimani Trade Agreement
Atilla Aydın
Oumlz
Merkantilizm ile başlayan ve sanayi devrimiyle devam eden suumlreccedilte Avrupa devletleri oumlnemli uumlretim artışları kaydetmiştir Sanayi devrimini başlatan İngiltere artan uumlretimini pazarlayabilmek ve ihtiyacı olan hammaddeleri alabilmek iccedilin dış pazarlara accedilılmıştır Osmanlı İmparatorluğu pazarının İngilterersquoye mesafesinin kısa olması ve imparatorluğun yoğun nuumlfusu İngiltere iccedilin cazip koşullar olarak oumlne ccedilıkmıştır Merkantilizm doumlneminde Osmanlı sermayesinin aşınmış olması ve kapituumllasyon anlaşmaları nedeniyle ekonomik yapı guumlccedilsuumlz duumlşmuumlştuumlr Bu nedenle Osmanlı ekonomisi sanayi devrimine savunmasız yakalanmıştır Siyasi koşulların da uygun hale gelmesiyle 1838 yılında İngiltere ile Osmanlı İmparatorluğu arasında Baltalimanı Ticaret Anlaşması imzalanmıştır Bu ccedilalışmanın amacı anlaşmaya giden suumlrecin mekanizmalarını ortaya koymak ve anlaşmanın sonuccedillarını analiz etmektir Anlaşmanın yuumlruumlrluumlğe girmesiyle Osmanlı yerli uumlretimi ccediloumlkmuumlştuumlr Ayrıca Osmanlı ekonomisi dışa bağımlı bir hale gelmiş ve borccedil batağına girmiştir Bu ccedilerccedilevede anlaşmanın Avrupa finans kapitali accedilısından sonuccedilları da analiz edilmiştir Anlaşmayla Osmanlırsquonın değişen siyasal yapısının ortaya konması bu ccedilalışmanın diğer bir ccedilıktısını oluşturmuştur Baltalimanı Ticaret Anlaşmasırsquonın tarihsel suumlreccedil iccedilinde neden ve sonuccedillarının ortaya konmasıyla guumlnuumlmuumlzuumln kuumlreselleşen ekonomik duumlnyasına ışık tutulması amaccedillanmıştır
Anahtar kelimeler Merkantilizm Sanayi Devrimi Emperyalizm İngiltere Osmanlı İmparatorluğu
Abstract
In the process that started with mercantilism and continued with the industrial revolution European states recorded significant production increases Britain which started the industrial revolution opened up to foreign markets in order to market its increasing production and to buy the raw materials it needs The short distance of the Ottoman Empire market to Britain and the dense population of the empire stand out as attractive conditions for England During the mercantilism period the Ottoman capital was eroded and the economic structure weakened due to the capitulation agreements For this
OumlğrGoumlr Gelişim Uumlniversitesi MYO Hava Lojistiği TURKEY e- mail ataydingeşisimedutr
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
102
Aydın
reason the Ottoman economy was caught vulnerable to the industrial revolution With the favorable political conditions the Baltalimanı Trade Agreement was signed between Britain and the Ottoman Empire in 1838 The purpose of this study is to reveal the mechanisms of the process leading to the agreement and to analyze the results of the agreement With the entry into force of the agreement Ottoman domestic production collapsed In addition the Ottoman economy became dependent on foreign countries and fell into a debt trap In this framework the results of the agreement in terms of European financial capital were also analyzed Another outcome of this study was to reveal the changing political structure of the Ottoman Empire with the agreement It is aimed to shed light on todayrsquos globalizing economic world by revealing the causes and consequences of the Baltalimanı Trade Agreement in the historical process
Keywords Mercantilism Industrial Revolution Imperialism England Ottoman Empire
1GİRİŞ
Osmanlı İmparatorluğu ekonomisi sanayi devrim-
ine kadar guumlcuumlnuuml koruyabilmiş ancak daha sonra
giderek guumlccedilsuumlzleşerek ccediloumlkuumlş suumlrecine girmiştir San-
ayi devrimi oumlncesinde Osmanlı ekonomisi youmlnetici
sınıf (askerler) ve uumlretici sınıf (reaya) olarak iki temel
sınıftan oluşmaktadır Reaya koumlyluumller goumlccedilebeler
tuumlccarlar zanaatkarlardan oluşmaktadır Youmlnetici
sınıfı ise merkezde yeniccedileriler taşrada sipahiler tem-
sil etmektedir Sipahilerin Avruparsquodaki feodallerden
farklı olarak oumlzel toprak muumllkiyeti bulunmamaktadır
Osmanlı toprak sisteminde toprak muumllkiyeti devlete
aittir Bu durumda topraktan elde edilen gelirler de
esasen devlete ait olmaktadır Ancak devlet toprak
gelirlerinden vergi toplama faaliyetlerini sipahilere
vermekte boumlylece sipahi ile reaya arasında bir ikti-
sadi ilişki doğmaktadır Sipahiler vergi toplama işi
karşılığında tımar adı verilen bir gelir elde etmekte
dolayısıyla reaya uumlzerinde youmlnetim ve yetki hakkına
kavuşmaktadır Bu sistemin en buumlyuumlk avantajı buumlyuumlk
bir harcama yapılmadan guumlccedilluuml bir ordunun beslene-
bilmesini sağlamasıdır Ayrıca taşradaki asayiş de bu
sistem uumlzerinden sağlanabilmektedir (Kıray 1995 48)
Sipahi ile reaya arasındaki sınıfsal ccedilelişki Avruparsquoda-
ki senyoumlr ile serf arasındaki ccedilelişkiye goumlre oumlnemli
farklılıklar goumlstermektedir Oumlncelikle sipahi toprağın
sahibi değildir devletin temsilcisi konumunda bulun-
maktadır Oysa Avruparsquoda senyoumlr toprak sahibidir
Serf ise senyoumlruumln malı gibidir hatta senyoumlrlerin ser-
fleri hukuken cezalandırma hakkı bulunmaktadır
Sipahilerin reaya uumlzerinde boumlyle bir hakkı soumlz konu-
su değildir Ayrıca sipahilerin elinden vergi topla-
ma yetkisi alındığında kolaylıkla bir sınıfsal değişim
yaşanabilmektedir Bu nedenle Osmanlırsquoda sınıfsal
ccedilelişki Avruparsquoda olduğu gibi derinleşmemiştir
Oysa batıdaki sınıfsal ccedilelişki gelişmenin dinamo-
sunu oluşturmuş ve Fransız devriminin temellerini
teşkil etmiştir Osmanlı tımar sisteminde derin bir
sınıfsal ccedilelişkinin olmaması elbette sistemi kusur-
suz hale getirmemektedir Hatta boumlyle bir ekonomik
yapı piyasa mekanizmasında meydana gelen olum-
suzluklardan daha kolay etkilenmektedir Bu nedenle
dış ticaret kapituumllasyonları ile Osmanlı ekonomisinin
geniş oumllccediluumlde duumlnya piyasa ve para dalgalanmalarına
henuumlz bağlanmamış olduğu doumlnemde dahi Kanuni
zamanındaki buumlyuumlk piyasa gelişiminin etkileri altında
tımar sistemi ccediloktan bunalım geccedilirmeye başlamıştır
(Berkes 2013275) Tımar sistemindeki bozulmanın en
oumlnemli nedeni sipahilerde ortaya ccedilıkan feodalleşme
arzusudur Bu durum sipahilerin merkezi otorite ile
arasının bozulmasına yol accedilmış ve birccedilok boumllgede
isyanlar başlamıştır Reaya da bu isyanlara katılmış
boumlylece taşrada huzursuzluk egemen olmuştur İsyan-
ların en bilineni Celali İsyanları olup Kanuni Sultan
Suumlleymanrsquoın padişahlığının son doumlnemlerine denk
gelmiştir İsyanların temelinde sipahilerin elinden
vergi toplama yetkisinin alınması girişimlerinin yat-
tığı bilinmektedir (Goumlkbunar 2007 13)
Tımar sisteminin tasfiyesinin ardından iltizam sistemi
uygulanmaya başlanmıştır İltizam sistemi toprağın
belirli bir uumlcret karşılığı belli yıllarla oumlzel kişilere ki-
ralanmasını ifade etmektedir (Yardımcı vd 202063)
İltizamları alan kişiler ise muumlltezim olarak adlandırıl-
maktadır İltizam sisteminin en oumlnemli oumlzelliği
muumlltezimlere yereldeki huumlkuumlmet sorumluluklarının
da devredilmesi olmuştur (Tabakoğlu 2016332)
Tımar sisteminin terkedilip iltizam sistemine geccedililm-
esiyle birlikte kuvvetli bir ayan hiyerarşisi ortaya ccedilık-
mıştır (Kıray 1995 60) İlk ortaya ccedilıktığında iltizam
suumlresi uumlccedil yıl olarak belirlenmiş ancak devletin finans-
man ihtiyacı artınca suumlre bir yıla kadar indirilmiştir
Bu durum nedeniyle vergi gelirleri tahribata uğramış
103
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
ve malikane sistemi olarak adlandırılan yeni bir sis-
teme geccedililmiştir 1695 yılında uygulanmaya başlanan
malikane sisteminde devlet bir gelir kaynağından
vergi toplama hakkını vergiyi toplayacak kişiye
hayatının sonuna kadar satmaktadır (Oumlzvar 200320)
Malikane sisteminin uygulanmasıyla ayan sınıfı daha
da zenginleşmiştir Malikane sistemiyle ilk defa Os-
manlı devleti servetini bir başka sınıfla paylaşmıştır
Ayanlar hem vergi toplama goumlrevini uumlstlenmiş hem
de kredi verme mekanizması olmuşlardır Bu iki
youmlnuumlyle ayan sınıfı kısa suumlrede iktisadi bir guumlccedil haline
gelmiş ve devlet tarafından bir rakip olarak goumlruumllm-
eye başlanmıştır Osmanlı devleti merkezi otoriteyi
yeniden sağlayabilmek iccedilin ccedilabalamaya başlamış ve
bu ccedilerccedilevede Uumlccediluumlncuuml Selim doumlneminde Nizam-ı Ced-
it adıyla yeni ve modern bir ordu kurulmuştur Ancak
Rumeli ayanlarının isyanı ile bu yeni ordu dağıtılmış
ve Uumlccediluumlncuuml Selim tahttan indirilmiştir Uumlccediluumlncuuml
Selimrsquoden sonra tahta ccedilıkan İkinci Mahmut ayanlar-
la bir anlaşma imzalamış ve boumlylece bir suumlre sessizlik
sağlanabilmiştir Keyder (2008)rsquo e goumlre bu anlaşmanın
imzalanmasının ardından merkezi otorite ayanı si-
yasi duumlzeyde olduğu gibi iktisadi duumlzeyde de buumlyuumlk
oumllccediluumlde yenilgiye uğratmayı başarmıştır Nitekim bu
doumlnemde ayan sınıfının oumlnce etkinliği azaltılmış daha
sonra tuumlmuumlyle ortadan kaldırılabilmiştir
Osmanlı ekonomisinin iccedil dinamikleri tarihsel suumlreccedil
iccedilerisinde bu doumlnuumlşuumlmlere uğrarken ekonominin dış
duumlnyasında da oumlnemli gelişmeler yaşanmıştır Avru-
pa merkantilizmiyle başlayan ve sanayi devrimiyle
devam eden suumlreccedil Avrupa devletlerinin kalkınmasını
sağlamış tarihte goumlruumllmemiş bir iktisadi doumlnuumlşuumlm
ortaya ccedilıkmıştır Sanayi devrimi karşısında Osman-
lı İmparatorluğu bir gerileme suumlrecine girmiş ve il-
erleyen suumlreccedilte accedilık pazar haline gelmiştir Yeni pazar
arayışlarına giren İngiltere ve diğer Avrupa devletleri
ile Osmanlı arasındaki iktisadi ilişkiler giderek daha
eşitsiz hale gelmiş ve bu suumlreccedil 1838 Baltalimanı Ticar-
et Anlaşmasırsquona kadar devam etmiştir Bu ccedilalışmanın
amacı Baltalimanı Ticaret Anlaşmasırsquonı tuumlm youmln-
leriyle tartışmak ve anlaşmanın sebep ve sonuccedillarını
ortaya koymaktır Ccedilalışmanın girişten sonraki ikinci
boumlluumlmuumlnde Baltalimanı Ticaret Anlaşmasırsquonın im-
zalanması sonucunu doğuran iccedilsel ve dışsal etkenler
analiz edilmiştir Uumlccediluumlncuuml boumlluumlmde anlaşma ve an-
laşmanın huumlkuumlmleri accedilıklanmıştır Doumlrduumlncuuml boumlluumlm-
de anlaşmanın Osmanlı imalat sanayii uumlzerindeki
etkileri uumlzerinde durulmuştur Beşinci boumlluumlmde ise
anlaşmanın imalat sanayii dışındaki etkilerine Avru-
pa finans kapitalinin Osmanlı finans piyasası uumlzer-
indeki egemenliği ele geccedilirme suumlreci incelenmiştir
Son boumlluumlm sonuccedil kısmına ayrılmıştır
2 BALTALİMANI TİCARET ANLAŞMASI OumlNCESİ SUumlRECİN ANALİZİ
Baltalimanı Ticaret Anlaşması oumlncesinde yaşanan ik-
tisadi ve siyasi gelişmeler suumlrecin doğru anlaşılması
accedilısından oumlnem arz etmektedir Osmanlı maliyesi
yukarıda accedilıklandığı gibi zaten bunalım geccedilirmekte-
dir Bunalımın derinleşmesi başta Avrupa coğrafyas-
ında yaşanan iktisadi ve sosyal doumlnuumlşuumlmler ile
gerccedilekleşmiştir Ayrıca Osmanlı İmparatorluğu iccedilinde
yaşanan siyasal gelişmeler de bu suumlreccedilte incelenmesi
gereken etkenler arasında bulunmaktadır
21 Merkantilizm ve Osmanlı İmparatorluğu
15 Yuumlzyıldan başlayarak 18 Yuumlzyıl ortalarına kadar
guumlcuumlnuuml ve politikasını suumlrduumlren merkantilizm bireyin
refahını yuumlkseltmeyi amaccedil edinen modern ekonomi
teorisinden farklı olarak devletin egemenliğini ve
zenginleşmesini amaccedil edinmiştir Bireylerin zengin-
liğinin ancak devletin zenginleşmesi ile gerccedilekleşeceği
inancı bu akımın temel prensibini oluşturmaktadır
(Kazgan 1982 6) Merkantilizmin ilk amacı devletin
değerli maden biriktirmesi ve bu madenleri elinde tut-
masıdır (Aydın 2021 33) Ayrıca merkantilizm ulusal
bir sanayi oluşturmayı hedeflemektedir Bu ccedilerccedilevede
korumacı guumlmruumlk politikaları uygulayan devletler
yerli uumlretimi oumlzendirebilmek iccedilin tuumlm iktisadi araccedilları
kullanmışlardır (Hafter 1964 78)
Merkantilizm tuumlm Avrupa devletlerinde homojen
ekonomi politikalarını ifade etmemektedir Oumlrneğin
İspanya Peru ve Antillerden sağladığı altınlarla kısa
zamanda Avruparsquonın en ccedilok altına sahip olan uumllkesi
haline gelmiştir Ancak boumlyle bir zenginleşme mod-
eli altın bolluğu nedeniyle fiyat duumlzeyinin artması-
na neden olmuştur Ccedilalışmadan yaşamını suumlrduumlren
zenginler uumllkesi haline gelen İspanya kısa zaman-
da ticaret ve sanayideki uumlstuumlnluumlğuumlnuuml İngiltere ve
Fransarsquoya kaptırmıştır İspanyarsquoda iktisat politikala-
rının tek youmlnluuml olarak basılmış ve kuumllccedile altın stokunu
arttırmayı amaccedillaması bu uumllkeyi altın ihraccedil eden bir
uumllke haline getirmiştir Nitekim 18 Yuumlzyılın sonun-
da İspanya İngiltere ve Fransa ile karşılaştırıldığında
az gelişmiş bir uumllke konumuna duumlşmuumlştuumlr (Kazgan
1982 14) Fransarsquoda merkantilizm değerli maden
104
Aydın
stoklarını dış ticaret yoluyla arttırmayı amaccedillamıştır
Dış ticaretin attırılmasının ilk koşulu olarak ise san-
ayileşme politikası olarak goumlruumllmuumlştuumlr Sanayi mal-
larının yurtdışı pazarlara ihraccedil edilerek dış ticaret
fazlası verilmesi ve bu yolla değerli maden stokunun
arttırılması birinci araccedil olarak goumlruumllmuumlştuumlr Fransarsquoda
merkantilizmin ideologluğunu yapan Colbert aynı
zamanda devlet adamıdır Colbert Fransız mallarını
buumltuumln duumlnyada pazarlamak ve hammaddeleri dış
uumllkelerden sağlamak iccedilin buumlyuumlk sermayeli kuru-
luşların gerektiği duumlşuumlncesinden hareket ederek Indes
Crianteles ve Indes Cocidentales adlı iki buumlyuumlk şirket
kurdurmuştur Anonim şirket tuumlruumlnuumln ilk denemeleri
olan bu şirketlere halkın ortak olması sağlanmıştır
Bu oumlzellikleri itibariyle Fransız merkantilizmine san-
ayi merkantilizmi de denmektedir (Guumlneş 2006 147)
İngiltere ise merkantilizmin değerli maden stokunu
arttırma politikasında ticareti en oumlnemli araccedil olarak
goumlrmuumlştuumlr İngiltere de tıpkı Fransa gibi dış ticaret
fazlası sağlayacak korumacı iktisat politikalarına baş-
vurmuştur Korumacılığın katı bir iktisat politikası
olarak kullanılmasının koumlkeni merkantilizme dayan-
maktadır (Roberts 2013 13) Daha oumlnceki doumlnemlerde
de guumlmruumlk politikaları uygulanmakla birlikte bunun
bir iktisat ve dış ticaret politikası olarak kullanılması
merkantilizm ile olmuştur Merkantilizm bu yapısıy-
la Avrupa coğrafyasında 1450 ile 1750 yılları arasın-
da 300 yıl huumlkuumlm suumlrmuumlştuumlr (Demir ve Kurt 2020
382) 18 Yuumlzyıldan itibaren ise Avruparsquoda merkanti-
lizme ve ticari kapitalizme bir tepki olarak fizyokrasi
akımı ortaya ccedilıkmıştır (Kazgan 1993 40) 18 Yuumlzyılın
ikinci yarısında Fransa kralı 15 Louisrsquonin doktoru
olan Quesnay Yeni Doğal Duumlzen adlı ccedilalışmasında
doğanın ve toprağın hareket noktasını meydana ge-
tiren bir ekonomik dolaşım sistemi oumlnermiştir Bu
şekilde temelleri atılan fizyorasi akımı merkantilizm
nedeniyle zarar goumlren tarımı oumlnceleyen bir sistem
oumlnermiştir Merkantilist politikalar nedeniyle koumlyluumller
fakirleşmiş tarımsal alanlardaki nuumlfus kentlere goumlccedil et-
miştir Koumlyluumllerin fakirleşmesi nedeniyle sanayi mal-
larına olan talep azalmış kentlerdeki gelir azlığı ned-
eniyle de talep accedilığı kapatılamamıştır Buna bir ccediloumlzuumlm
olarak değerli maden biriktirmeyi esas alan merkan-
tilizm yerine tarımsal uumlcretleri ve bu yolla ekonomik
refahı arttırmayı hedefleyen fizyokrasi hareketinin
temelleri oluşmaya başlamıştır (Kazgan 1982 20)
Fizyokratlara goumlre iktisadi hayatta doğal bir duumlzen
vardır ve bu doğal duumlzen en akılcı duumlzendir (Kar-
akayalı ve Dilber 2010 50) Bu duumlşuumlnceden hareketle
fizyokrasi korumacılığa bir tepki olarak liberal an-
layışı temsil etmektedir
Osmanlı İmparatorluğursquonun merkantilizm ile ilk
tanışmasının Fransa ile imzalanan kapituumllasyon an-
laşması olduğu bilinmektedir 1535 yılında Kanuni
Sultan Suumlleyman ile Fransa kralı Birinci Francois ar-
asında imzalanan ve Osmanlı tarihine ilk kapituumllasyon
olarak geccedilen anlaşma esasen siyasal youmlnden Osmanlı
devletinin isteklerine uygun bir sonuccedil yaratmaya youmln-
elmiştir Fakat iktisadi youmlnden bakıldığında Fransa le-
hine sonuccedillar verdiği goumlruumllmektedir Kanuni Sultan
Suumlleyman Avruparsquoyı istila etme planında en buumlyuumlk
engel olarak İspanya kralı Şarlkenrsquoi goumlrmektedir ve
bu nedenle Avruparsquoda kendisine bir muumlttefik aram-
aktadır Kanuni Sultan Suumlleyman ilk olarak Paparsquonın
nuumlfuzunu kullanan Medici ailesine başvurmuş an-
cak Medicirsquoler kendilerini Şarlken karşısında guumlccedilsuumlz
goumlrduumlklerinden ve İslam duumlnyası ile ittifak yapmak
istememelerinden oumltuumlruuml bu ittifaka yanaşmamışlardır
(Kazgan 1982 27-28) Fransa kralı Birinci Francois ise
Şarlken ile girdiği guumlccedil muumlcadelesinde geride kalmış
hatta Şarlkenrsquoe esir duumlşmuumlştuumlr Birinci Francois ken-
disine yardım edecek tek guumlccedil olarak Osmanlı İmpara-
torluğursquonu goumlrmektedir (Jagic 2010 3) Boumlylece gerek
Kanuni Sultan Suumlleymanrsquoın ittifak arayışı iccedilinde ol-
ması gerekse Birinci Francoisrsquonın Şarlken karşısında
Osmanlırsquoya ihtiyaccedil duyması nedeniyle kapituumllasyon-
ların iktisadi ve siyasi temelleri atılmıştır Anlaşmanın
temeli Kanunirsquonin Fransarsquonın guumlney limanlarına 200
parccediladan oluşan savaş gemisi filosu goumlndermesi ve
boumlylece Fransarsquoyı İspanya karşısında guumlccedillendirmeye
dayanmaktadır Fransarsquoya yapılan bu askeri yardımın
Osmanlırsquoya getireceği ekonomik yuumlkuumln hafifletilm-
esi iccedilin yardımın bir kısmı krediye doumlnuumlştuumlruumllmuumlş
ve bu borcun oumldenebilmesi iccedilin Fransarsquoya Akdeniz
limanları arasında Osmanlı desteği ile serbest ticar-
et yapma olanağı verilmiştir Fransarsquonın Akdeniz
ticaretini bu şekilde ele geccedilirmesiyle birlikte esasen
Osmanlı pazarları uumlzerinde egemen olmasının de oumlnuuml
accedilılmıştır Merkantilizm doumlnemi boyunca sanayisini
oumlnemli oumllccediluumlde geliştiren Fransarsquonın boumlylesine geniş
bir pazarı değerlendirme isteği de kapituumllasyonlar
uumlzerinden gerccedilekleşmiştir Osmanlı İmparatorluğu
daha oumlnce de Venedik Ceneviz gibi başka Avrupa
milletlerine ticari imtiyazlar vermiştir Ancak 1535
yılında Fransarsquoya verilen imtiyazlar daha kapsamlı
olması ve ilerleyen yıllarda diğer Avrupa uumllkeleri ile
imzalanacak olan ticaret anlaşmalarının altyapısını
oluşturması accedilısından oumlnem arz etmektedir (Acartuumlrk
ve Kılıccedil 2021 6)
105
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
Bu devirde esasen Osmanlı İmparatorluğursquonun
Avrupa devletlerine goumlre guumlccedilluuml bir ekonomik yapısı
bulunmaktadır (İnalcık 2000 248) Bu ccedilerccedileveden
bakıldığında kapituumllasyonların askeri yardım an-
laşmasından daha oumltesini ifade ettiği anlaşılmaktadır
Osmanlı İmparatorluğu guumlccedilluuml iktisadi yapısıyla mer-
kantilizm suumlrecini yaşayan Avrupa iccedilin oumlnemli pazar
fırsatlarını barındırmaktadır Nitekim Fransa ilk ka-
pituumllasyonlarla sadece Osmanlırsquoya olan borccedillarını
oumldemekle kalmamış Akdeniz ticaretinin tekelini ele
geccedilirmiş ve Osmanlırsquoyı kendi uumlrettiği uumlruumlnlerin pazarı
haline getirmiştir Buna benzer anlaşmalar daha son-
ra diğer Avrupa devletleri ile de imzalanmış ve Os-
manlı İmparatorluğu Avrupa devletleri iccedilin tamamen
accedilık pazar haline gelmiştir Hatta Avrupa coğrafyas-
ında merkantilist politikaların yaşaması adeta Os-
manlırsquodan koparılacak tavizlere bağlı hale gelmiştir
(Kazgan 1982 33) Osmanlı İmparatorluğursquonun bu
yıllarda ticaret ilişkisine en yoğun olarak girdiği dev-
letler Fransa İngiltere ve Hollanda olmuştur Ancak
17 Yuumlzyıl itibariyle Hollanda gemi tasarım tekniği ve
ticaretteki uumlstuumlnluumlğuuml nedeniyle en buumlyuumlk paya sahip
hale gelmiştir (Wallerstein 2005 66) 1650rsquoli yıllardan
itibaren ise İngiltere Hollandarsquoyı geriletmeyi başarmış
ve Akdeniz ticaretinde uumlstuumlnluumlğuumlnuuml hissettirmiştir
(Pamuk 2015 138) Avrupa uumllkelerinin aralarında
rekabet konusu haline gelen Osmanlı ekonomik yapısı
gerilemeye başlamış imparatorluk yeni topraklar da
ele geccediliremeyince ve mevcut toprakları değerlendirme
yolundaki ccedilabalar kapituumllasyonlar nedeniyle uygulan-
amayınca ccediloumlkuumlş suumlreci başlamıştır Ayrıca fakirleşme-
kte olan kapıkulları ve halk da batı mallarını alamaz
hale gelmiş 18 Yuumlzyıl itibariyle merkantilizm de
Osmanlı İmparatorluğursquonda aradığını bulamaz hale
gelmiştir Bu durum Şark Meselesi olarak adlandırılan
sorunun temelini oluşturmaktadır Bir başka ifadeyle
Şark Meselesi aslında bir doğu sorunu değil Avrupa
sorunudur ve Avrupa siyasi guumlccedil dengeleri nedeniyle
ortaya ccedilıkmıştır Batılı devletlere goumlre imparatorluk
ya eski guumlccedilluuml guumlnlerine doumlnmeli veya parccedilalanıp pay-
laşılmalıdır Bu konuda Avrupa uumllkeleri anlaşamamış
ve bu nedenle zaman zaman Osmanlırsquonın varlığının
korunmasından yana olmuşlardır (Yalccedilın 2015 81)
Bir başka ifadeyle Osmanlırsquoyı aralarında paylaşama-
yan Avrupa devletleri imparatorluğu ayakta tutmak-
tadır Fransa oumlnceleri Osmanlı uumlzerindeki baskıyı art-
tırmış hatta bir savaşı dahi goumlze almıştır Ancak boumlyle
bir savaş karşısında İngilterersquonin tutumu kestirile-
mediğinden Colbert savaştan vazgeccedilmiş ve bu suumlreccedil
1671 kapituumllasyonları ile sonuccedillanmıştır 1671 ka-
pituumllasyonları 1535 kapituumllasyonlarından farklı olarak
Fransarsquonın askeri uumlstuumlnluumlğuumlne vurgu yapmaktadır
Yeni anlaşmaya goumlre guumlmruumlk vergileri 5rsquoten 3rsquoe
indirilmiştir Ayrıca Hindistan ve Uzak Doğursquodan
gelen Fransız malları Kızıldeniz ve Mısırrsquodan ser-
bestccedile geccedilebilecektir Boumlylece Hint ve Ccedilin ipeklileri
ile İran halı ve kumaşları buumltuumln ihraccedil ve transit guumlm-
ruumlklerinden muaf tutulmuş ve bu malların ticareti
Fransarsquonın tekeline verilmiştir Guumlmruumlk vergileri Os-
manlı İmparatorluğursquonun kervan yollarındaki ticaret
ve yerleşim merkezlerinin oumlnemli bir gelir kalemini
oluşturduğundan bu gelirlerin aşınması kısa suumlrede
bu boumllgelerin iktisadi ccediloumlkuumlşuumlne neden olmuştur (Ka-
zgan 1982 35)
Osmanlı İmparatorluğu bu doumlnemde başka Avrupa
devletlerine de benzer ayrıcalıklar vermiştir İngil-
terersquoye ilk kapituumllasyon 1580 yılında verilmiş ve bu
hakların kapsamı ilerleyen yıllarda genişletilmiştir
Hollandarsquoya da ilk kapituumllasyon 1612 yılında ver-
ilmiştir Pasarofccedila Antlaşması ile Avusturyarsquoya 1718
yılında Sicilya Krallığırsquona 1740 yılında Prusyarsquoya
1761 yılında İspanyarsquoya 1783 yılında benzer imtiya-
zlar verilmiştir (Pamir 2002 89) Boumlylece merkan-
tilizm karşısında Osmanlı İmparatorluğu iktisadi
accedilıdan savunmasız kalmış ve tam bir accedilık pazar
haline gelmiştir Buna karşılık Rusya merkantilizmin
nimetlerinden faydalanamadığı iccedilin Osmanlı toprak-
larına goumlz dikmiş ve ccedilıkarlarını savaş yoluyla sağlam-
laştırma yolunu seccedilmiştir Avrupa uumllkeleri ise soumlzuuml
edilen Şark Meselesi konusunda Osmanlı İmparator-
luğursquonun devamı youmlnuumlnde bir tutum sergilemiştir
Her ne kadar kapituumllasyonlar ile Osmanlı Devleti
Avrupa uumllkeleri karşısında guumlccedil kaybetmişse de 18
Yuumlzyıl başında hala Uzak Doğu Yakın Doğu ve Af-
rika ticaret yollarını elinde tutmaktadır Ayrıca Avru-
pa uumllkelerine olan ihracat azalmış olsa da devam
etmektedir İhracata konu olan mallar buğday hu-
bubat ccedileşitleri pamuk ham ipek deri gibi uumlruumlnlerdir
(Pamuk 2015 163) Kapituumllasyonlardan en fazla yara-
rlanan Fransa Osmanlırsquoya sadece bazı oumlnemli met-
aller kumaş tuz ve şeker satmaktadır İngilterersquoye de
ihracat devam etmekte Osmanlı Sanayii tuumlm olum-
suzluklara rağmen uumlretim yapabilecek guumlcuumlnuuml koru-
maktadır Ayrıca Egersquodeki adalardan zeytinyağı yuumln
ipek şarap balmumu peynir zımpara gibi uumlruumlnler de
Avrupa devletlerine ihraccedil edilmektedir (Ayguumln 2017
9) Uumlretim ve ihracat olumsuzluklara rağmen devam
ettiği halde ticaret hadlerinde Osmanlı aleyhine oumlnem-
106
Aydın
li değişiklikler yaşanmıştır Fransa ipekli ve yuumlnluuml ku-
maşların İngiltere metal eşya ve gemi aksamlarının
fiyatlarını suumlrekli arttırırken Osmanlırsquonın ihraccedil ettiği
malların fiyatları suumlrekli olarak duumlşmuumlştuumlr Bunun
en oumlnemli nedeni İngiltere ve Fransarsquonın soumlmuumlrge-
lerinde Osmanlırsquonın ihraccedil ettiği malların aynılarının
daha ucuza satılmasıdır Osmanlı uumlreticileri rekabet
edebilmek adına ihraccedil mallarının fiyatlarını suumlrekli
olarak duumlşuumlrmeye razı olmuştur Ticaret hadlerindeki
bu olumsuz değişim Osmanlırsquonın sermaye birikimini
engellemiş ve merkantilizmin devamı olan sanayi
devrimi suumlrecine ccedilok guumlccedilsuumlz girmesi sonucunu doğur-
muştur 1740 yılında imzalanan son kapituumllasyon
anlaşmasını oumlncekilerden ayıran en oumlnemli oumlzelliği
suumlrekli olmasıdır (Pamir 2002 89) 1740 kapituumllasyon-
larından itibaren Osmanlı son guumlcuumlnuuml de kaybetmiş
ve 1760 yılından itibaren Avruparsquonın gireceği sanayi
devrimi suumlrecine dahil olamamıştır
Merkantilizm doumlnemi boyunca Osmanlı İmparator-
luğu suumlrekli olarak guumlccedil kaybetmiş ancak doumlnemin
sonuna kadar direnmeyi başarmıştır Avrupa uumllkeleri
ile imzalanan tuumlm ticaret anlaşmaları Osmanlırsquonın
aleyhine sonuccedillar doğurmuştur Merkantilizmin
sonuna gelirken sermaye birikimi hiccedil kalmayan Os-
manlırsquonın ccediloumlkuumlş suumlreci hızlanmıştır Nitekim Avrupa
mallarının Doğu Akdeniz pazarlarını istila etmesi san-
ayi devriminden sonra gerccedilekleşmiştir (Pamuk 2009
139)
22 Sanayi Devrimi ve Osmanlı İmparatorluğu
Son kapituumllasyon anlaşmasının imzalanmasının ar-
dından Avrupa ekonomisi yeni bir suumlrece girmiş
merkantilizm ile sağlanan sermaye birikimi ve teknik
buluşlar sanayi devriminin temelini oluşturmuştur
Teknik gelişmenin uumlccedil buumlyuumlk sektoumlrde etkili olduğu
goumlruumllmektedir Oumlncelikle sanayide yeni makineler icat
edilmiştir Oumlzellikle matbaacılıkta kullanılan yeni tip
makinelerin bulunması giyim ve ayakkabı imalatın-
da kullanılan dikiş makinesinin icadı inşaat alanın-
da demir metal iskele ve kiriş kullanılması makine
yapımının mekanik youmlntemlerle gerccedilekleşmesi san-
ayi devrimi suumlrecinde goumlruumllen başlıca yeniliklerdir
Devrim sayılacak buluş ise seri uumlretime geccedilişi sağlayan
buhar makinesinin James Watt tarafından geliştirilm-
esi olmuştur Tarım alanında toprağın ekilmesinde
eski tohum atma youmlnteminin bırakılması hayvanların
rasyonel beslenmesi nadasın terkedilmesi kimyasal
guumlbrenin kullanılmasıyla birlikte birim alan uumlzerinde
verimliliğin yuumlkselmesi tarımsal uumlretimde kullanılan
yeni makinelerin icadı başlıca yeniklerdir Tarım ve
sanayinin dışında uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk doumlnuumlşuumlm ise ul-
aştırma sektoumlruumlnde gerccedilekleşmiştir Buhardan sadece
sanayi alanında faydalanılmamış metaluumlrji alanında
kaydedilen yeniliklerden de yararlanılarak ulaştırma
alanında iki buumlyuumlk yenilik kaydedilmiştir Bunlardan
ilki demiryollarının yapılmasıdır İkinci buumlyuumlk iler-
leme denizcilik alanında yaşanmış yelkenin yerini
buhar guumlcuuml almış ayrıca gemi yapımında ağaccedil yerine
demir kullanılmaya başlanmıştır (Maillet 1983 44)
Sanayi devrimi ile birlikte buumlyuumlk uumlretim artışları
sağlanmıştır Oumlrneğin dokuma iccedilin ithal edilen ham
pamuk miktarı 1701 yılında bir milyon libre 1750rsquode 3
milyon libre 1781 yılında ise 5 milyon libre olmuştur
1802 yılına gelindiğinde ise bu miktar 60 milyon li-
breye kadar ccedilıkmıştır Teknolojik uumlretimin goumlruumllduumlğuuml
her alanda durum benzer şekilde ilerlemiştir Kırk
yılda koumlmuumlr uumlretimi on kat artmış demir uumlretimi ise
1788 yılında 68000 tondan 1839 yılında 1347000 tona
ccedilıkmıştır (Kazgan198245)
Sanayi devriminin merkezi İngiltere olarak kabul
edilmektedir Sanayi devrimiyle İngiltere oumlnemli bir
ekonomik guumlce ulaşmış duumlnyanın en buumlyuumlk uumlreticisi
ve ihracatccedilısı konumuna geccedilmiştir (Hobsbawn 1987
1) İngilterersquode sanayi devriminin ilk yıllarında oumlzel-
likle pamuklu sanayiinde buumlyuumlk ilerlemeler kayded-
ilmiştir 1820 yılında İngilterersquode pamuklu sanayi se-
ktoumlruuml uumlretiminin 60rsquoının ihraccedil edildiği bilinmektedir
(Freeman ve Soete 2003 43) İngilterersquonin bu suumlreccedilte
karşılaştığı en buumlyuumlk engel diğer Avrupa devletleri
olmuştur İngiltere dışındaki Avrupa uumllkeleri de ken-
di sanayi devrimlerini gerccedilekleştirmek uumlzere muumlda-
haleci ve korumacı politikalara başvurmakta boumlylece
İngilterersquonin pazar olanakları kısıtlanmaktadır (Yer-
asimos 1977 547) Sanayi devrimiyle uumlretim duumlzeyi
buumlyuumlk artış goumlsteren İngiltere mallarını satabilmek
iccedilin Latin Amerika Ccedilin ve Osmanlı pazarlarına accedilılmış
ve bu boumllgelerdeki uumllkelerle bazen yerel iktidarlarla
anlaşarak bazen de zorla serbest ticaret anlaşmaları
imzalamıştır (Kuumltuumlkoğlu 1974 74) Osmanlı İmpar-
atorluğu ile imzalanan 1838 Baltalimanı Ticaret An-
laşmasırsquonın temelinde bu anlayış yatmaktadır Ayrıca
İngiltere sanayisinin ihtiyacı olan pamuk yuumln tiftik
maden gibi uumlruumlnlerde Osmanlı İmparatorluğu zengin
kaynaklara sahiptir Osmanlı nuumlfusunun buumlyuumlkluumlğuuml
de İngiltere iccedilin buumlyuumlk bir pazarı ifade etmektedir
İngilterersquonin Osmanlı pazarını istemesindeki diğer bir
oumlnemli faktoumlr ise ulaştırma kolaylığıdır İki devlet ar-
107
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
ası mesafenin az olması ve İstanbul Trabzon Samsun
Selanik gibi buumlyuumlk ticaret merkezlerine denizyolu ile
ulaşabilme olanağı Osmanlı pazarının oumlnemini art-
tıran oumlnemli etkenler olarak goumlruumllmektedir (Yıldırım
2001 317)
İngiltere Osmanlı pazarını ele geccedilirme hedefi karşısın-
da Osmanlırsquoda uygulanan bazı iktisadi politikaları en-
gel olarak goumlrmektedir İmparatorluk iccedilindeki tekeller
nedeniyle İngiltere ihtiyaccedil duyduğu bazı uumlruumlnleri
oumlzellikle hammaddeleri istediği fiyattan alamamak-
tadır Bazı uumlruumlnlere getirilen ihracat yasakları da bu
uumlruumlnlerin yurtdışına ccedilıkarılmasında sorunlar yarat-
maktadır İngilterersquonin en fazla şikayet ettiği politika
ise yed-i vahit yani tekel uygulamasıdır (Dura ve
Altıparmak 2000 19) İngiltere Osmanlı İmparator-
luğu ile yapacağı bir serbest ticaret anlaşması ile bu
engelleri de ortadan kaldırmayı amaccedillamıştır
1838 Baltalimanı Ticaret Anlaşmasırsquona giden suumlreccedilte
Osmanlı İmparatorluğu bu taleplere razı olmak zo-
runda kalmıştır Merkantilizm ile başlayan iktisa-
di gelişme suumlrecine giremeyen Osmanlı ekonomisi
merkantilizm boyunca kapituumllasyon anlaşmaları ve
verilen tavizler nedeniyle kırılgan hale gelmiş ve gi-
derek Avruparsquoya bağımlı bir yapıya buumlruumlnmuumlştuumlr
Dış ticaret her ne kadar devam etse de hammadde
ihraccedil edip bitmiş mamul ithal eden ekonomik yapı
nedeniyle sermaye birikimi sağlanamamıştır Avrupa
uumllkeleri ise bu doumlnemde uumlretimde ve ihracatta oumlnem-
li ilerlemeler kaydederek sermaye birikimini hızla
arttırmıştır Sermaye birikimi oumlncelikle İngilterersquode
teknik gelişmelerle birleşince sanayi devrimi suumlrecini
başlatmış ve uumlretim hacmini hızla arttırmıştır Ayrıca
ticaret hadlerinin İngiltere lehine değişmesi diğer bir
olumsuz gelişme olmuştur Osmanlı İmparatorluğu
yetersiz sermaye birikimi ve mevcut kapituumllasyon
anlaşmaları nedeniyle sanayi devrimi suumlrecine gire-
memiş ve kısa suumlrede İngiltere ekonomisinin accedilık
pazarı haline gelmiştir Bir başka ifadeyle Osmanlı İm-
paratorluğu ekonomisi sanayi devrimine savunmasız
yakalanmıştır Sanayi devrimi sonrasında Osmanlı
sanayisi elinde kalan son olanaklarını da kaybetmiş
ve iktisaden ccediloumlkmuumlştuumlr Buna rağmen İngiltere bu
gelişmeleri yeterli goumlrmeyerek Osmanlı sanayi ve ti-
caret politikalarında kendisine engel goumlrduumlğuuml uygu-
lamaları kaldırabilmek iccedilin ccedilabalamaya başlamış ve
bir serbest ticaret anlaşması yapabilmek iccedilin Osmanlı
uumlzerindeki baskılarını arttırmıştır
23 Siyasi Nedenler
İktisadi alanda yaşanan sorunların yanında siya-
si alanda ortaya ccedilıkan kargaşalar da Osmanlı İm-
paratorluğursquonu zayıflatmaktadır 1838 Baltalimanı
Ticaret Anlaşmasırsquonın imzalanmasında etken olan
oumlnemli nedenlerden birinin Osmanlı merkezi youmlne-
timiyle Mısır valisi Mehmet Ali Paşa arasındaki guumlccedil
ve iktidar muumlcadelesi olduğu bilinmektedir (Timur
1985 23) Mısırrsquoda guumlcuumlnuuml arttırmak isteyen Meh-
met Ali Paşa imparatorluğun sınırlarını Arabistanrsquoa
kadar genişletmiş ve guumlccedilluuml bir ekonomik yapı inşa
etmiştir Ancak Mehmet Ali Paşarsquonın asıl hedefi Os-
manlırsquoyı guumlccedillendirmek değil boumllgede bağımsız bir
imparatorluk kurmaktır (Tekeli ve İlkin 1999 53)
Kısa suumlre iccedilinde boumllgede uygulanan iktisadi politi-
kalar nedeniyle Mısır Osmanlı İmparatorluğursquonun
diğer boumllgelerinin aksine gelişme suumlrecine girmiştir
Devletin ekonomideki ağırlığı arttırılmış ayrıca dış
ticaret devletleştirilmiştir (Clark 2006 507) Mehmet
Ali Paşarsquonın uyguladığı bir diğer politika ise İngil-
terersquonin rahatsız olduğu tekel sistemini yaygınlaştır-
mak olmuştur Kapituumllasyonlar yoluyla verilen imti-
yazların kısıtlanması da Avrupa uumllkelerini rahatsız
etmeye başlamıştır (Puryear 1969 114) Osmanlı
İmparatorluğu merkezi youmlnetimi bu sırada guumlccedilsuumlz
duumlştuumlğuumlnden birccedilok sorunla uğraşmaktadır Yunan-
istan isyanını bastıramayan Osmanlı Mehmet Ali
Paşarsquodan yardım istemek zorunda kalmıştır (Eşiyok
2010 75) Yardımı kabul eden Mehmet Ali Paşa isyanı
başarıyla bastırmıştır ancak kendisine vaat edilen
Suriye ve Girit valilikleri verilmemiştir Bunun uumlzer-
ine Mehmet Ali Paşa bu vilayetleri işgal etmeye kalk-
mış ve Konyarsquoya kadar ilerleyerek sadrazam Reşit Me-
hmet Paşarsquoyı esir almıştır İstanbulrsquoa yaklaşmakta olan
Mısır kuvvetlerini durdurabilmek iccedilin padişah İkinci
Mahmut Rusyarsquodan yardım istemiştir Bunun uumlzerine
uumlccedil tane Rus savaş gemisi Haliccedil oumlnlerine konuşlanmış
ve Rusya ile Huumlnkar İskelesi Anlaşması imzalanmıştır
(Ortaylı 2005 55) Anlaşma bir dış saldırı olması du-
rumunda askeri yardımı iccedilermektedir Buna karşılık
boğazlardan yabancı gemilerin geccedilişi Rusya lehine
kısıtlanmıştır (Eşiyok 2010 76) Rusyarsquonın emperyal-
ist bir guumlccedil olarak bu şekilde ortaya ccedilıkması ve boğa-
zlarda egemenlik kurma ccedilabası İngilterersquoyi doğal
olarak rahatsız etmiştir Osmanlı pazarını tamamen
ele geccedilirmek isteyen İngiltere bu anlayışla hemen
harekete geccedilerek Mısır tehlikesi karşısında Osmanlı
İmparatorluğursquona yardım teklifinde bulunmuştur
İngiltere Osmanlı İmparatorluğursquona yapacağı yardım
108
Aydın
karşılığında serbest ticaret anlaşması yapılmasını
dayatmıştır Mehmet Ali Paşarsquonın tasfiye edilmesi
karşılığında Osmanlı İmparatorluğu İngilterersquonin
isteklerine razı olmak zorunda kalmıştır (Adda 2002
62) Bu ccedilerccedilevede Mısır deneyimi Baltalimanı Ticaret
Anlaşmasırsquonın oumlnemli bir altyapısını oluşturmuştur
Padişah İkinci Mahmutrsquoun başlattığı reformlar da baş-
ta İngiltere olmak uumlzere hem Avrupa uumllkelerini hem
de Rusyarsquoyı rahatsız etmektedir Reformların devam
etmesi Osmanlı İmparatorluğu uumlzerinde emperyalist
hevesleri olan uumllkelerin ccedilıkarlarıyla ters duumlşmektedir
Bu nedenle Osmanlı uumlzerinde hem iktisadi hem de si-
yasi baskılar artmıştır (Dura ve Altıparmak 2000 20)
Osmanlırsquonın modernleşme ccedilabaları karşısında artan
bu baskılar da Baltalimanı Ticaret Anlaşmasırsquonın zem-
inini hazırlayan faktoumlrler arasında yer almaktadır
Siyasi etkenler arasında sayılabilecek diğer bir un-
surun ise Osmanlı youmlneticilerinin serbest ticaret an-
laşmasının sonuccedillarını oumlngoumlrememesi olarak değer-
lendirilmektedir (Yerasimos 1977 628) Sadrazam
Reşit Mehmet Paşa ticaret anlaşması sayesinde iktisadi
accedilıdan ccedilok guumlccedilluuml olan İngilterersquonin desteğiyle Osmanlı
sanayisinin guumlccedilleneceğine inanmaktadır Osmanlı youml-
neticileri İngiltere tarafından serbest liberal anlayışın
İngilterersquoyi kalkındırdığı gibi Osmanlı ekonomisini de
guumlccedillendireceğine inanmışlardır Ancak Pamuk (1994)
bu konuda farklı bir goumlruumlş ileri suumlrmekte ve Osmanlı
youmlneticilerinin anlaşmanın sonuccedillarından haberdar
olduğunu ifade etmektedir Bu konu sonraki boumlluumlm-
lerde tartışılacaktır Avruparsquoda eğitim almış ve liber-
al ekonomi felsefesiyle yoğurulmuş bir aydın kesim
tarafından serbest ticaret anlaşmasının desteklenmesi
Baltalimanı Ticaret Anlaşmasırsquonın ideolojik zeminini
hazırlamıştır Sadrazam Reşit Paşarsquonın anlaşmayı bu
aydın grubunun lideri olarak imzaladığı ifade edil-
mektedir (Dura ve Altıparmak 2000 20)
3 BALTALİMANI TİCARET ANLAŞMASIrsquoNIN İCcedilERİĞİ
Anlaşma imzalanmadan oumlnce de oumlzellikle ka-
pituumllasyonlar nedeniyle İngilterersquonin imtiyazları soumlz
konusudur Dış ticaret alanında Osmanlı İmparator-
luğu ithalattan 3 gibi ccedilok duumlşuumlk bir guumlmruumlk vergisi
tahsil etmektedir Sadece savaş doumlnemlerinde Osman-
lırsquonın dış ticarete olağanuumlstuuml vergiler koyma hakkı
saklı tutulmuştur Ancak Osmanlı Devleti darlık
zamanlarında bazı hammadde ve gıda maddelerine
ihracat yasağı getirebilmektedir Bu durum başta İn-
giltere olmak uumlzere Avrupa uumllkeleri accedilısından belir-
sizlik ifade etmektedir İngilterersquonin rahatsız olduğu
diğer bir uygulama ise yed-i vahit yani tekel sistem-
idir Yed-i vahit sistemine goumlre iccedil ticaret Osmanlı te-
baasının tekelindedir Yabancılar iccedil piyasaya girip
rekabet suumlrecine girememektedir Ayrıca birccedilok malın
ithalatı ve ihracatı tekellerin eline verilmiştir Uumlretici
ve ithalatccedilıların mallarını bu tekellere satma zorun-
luluğu bulunmaktadır Bunun dışında imparatorluk
iccedilinde malların kentler arasındaki hareketi izne tabi
olduğundan Avrupa devletleri accedilısından bu durum
buumlrokratik sorun olarak goumlruumllmektedir İccedil ticarette
alınan vergilerin yuumlksekliği de İngiltere iccedilin oumlnemli
bir gelir kaybı olarak değerlendirilmektedir (Avcıoğ-
lu 1969 71)
Osmanlı İmparatorluğursquonun Rus ve Fransız yayıl-
macılığının etkisinden ccedilıkarak İngiltere ekseninde
kalmasını sağlamak ve İngiltere tuumlccarlarının Osmanlı
topraklarında kolaylıkla ticaret yapabilmesinin alt-
yapısını oluşturmak amaccedillarını guumlden Baltalimanı
Ticaret Anlaşması 16 Ağustos 1838 tarihinde Mustafa
Reşit Paşa ile İngiltere buumlyuumlkelccedilisi Ponsonby arasında
imzalanmıştır Anlaşma 8 ana madde ve 3 ek mad-
deden oluşmaktadır (Eşiyok 2010 81) Oumlncelikle yed-i
vahit uygulamasından vazgeccedililmiştir Mal alımı ve
nakliyesi iccedilin de tezkere istenmeyecektir Ayrıca yed-i
vahit uygulamasına son verilmesiyle ihraccedil yasakları
da son bulmuş boumlylece İngiltere istediği malları yurt-
dışına ccedilıkarabilme olanağına kavuşmuştur Sanayi
mallarında 12rsquoye kadar ccedilıkan guumlmruumlk vergileri 3rsquoe
indirilmiştir İhraccedil mallarından iskelede alınacak ver-
gi ise 9 seviyesinde tutulmuştur Bir başka ifadeyle
3 guumlmruumlk vergisiyle birlikte ihracattan toplam 12
vergi alınması karara bağlanmıştır İccedil ticarette İngiliz
tuumlccarları en ayrıcalıklı yerli tuumlccardan daha fazla
vergi oumldemeyecektir Boumlylelikle İngiliz tuumlccarların en
imtiyazlı yerli tuumlccar sıfatı kazanması sağlanmıştır
Daha oumlnceden kapituumllasyonlar aracılığıyla verilen im-
tiyazların da aynen korunması sağlanmıştır Verilecek
yeni imtiyazlar eskilerinin uumlzerine eklenecektir Bu
madde ile kapituumllasyonlar ile daha oumlnce elde edilen
haklar garanti edilmiştir Verilen imtiyazlardan sa-
dece İngiliz tuumlccarlar değil İngilizlerin ortak olduğu
diğer devletlere mensup şirket ve tuumlccarlar da yara-
rlanacaktır Bu madde ile İngiltere tuumlccarlarıyla ortak
olmak bir ayrıcalık haline getirilmiş ve boumlylece İngil-
tere şirketleri daha değerli hale gelmiştir Anlaşma ile
İngilterersquoye verilen diğer bir ayrıcalık boğazlardan
geccediliş hakkı ile ilgilidir İngiltere deniz tuumlccarının mal-
109
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
larının Akdeniz ve Karadeniz boğazlarından geccedilişi
serbest hale getirilmiştir Osmanlı İmparatorluğu li-
manlarında malların gemiden gemiye aktarılması da
serbest olacak ve bu işlemler iccedilin ayrıca vergi alın-
mayacaktır Baltalimanı Ticaret Anlaşmasırsquonın İngiliz
tuumlccarlarına sağladığı diğer bir oumlnemli imtiyaz ise
Osmanlı toprakları iccedilinde serbest dolaşım hakkının
getirilmiş olmasıdır Bu imtiyaz ile İngiliz tuumlccarları
tıpkı Osmanlı vatandaşları gibi bir şehirden diğerine
mallarını serbestccedile goumltuumlrebilecek ve bu işlem iccedilin Os-
manlı Devleti herhangi bir vergi tahsil etmeyecektir
Osmanlı tuumlccarları ise kentler arasındaki mal dolaşımı
iccedilin vergi oumldemeye devam edecektir Bu madde ile Os-
manlı tuumlccarı aleyhine haksız rekabet ortaya ccedilıkmıştır
(Memiş 2008 90) Ayrıca İngiliz tuumlccarlarına Osman-
lı toprakları iccedilerisinde şirket kurma izni de verilm-
iştir Bunlara ek olarak anlaşma oumlncesinde Osmanlı
İmparatorluğu tarafından diğer devletlere verilen
ayrıcalıkların İngiltere iccedilin de geccedilerli olması ayrı bir
madde ile huumlkme bağlanmıştır İmzalanan ticaret an-
laşması belirli bir suumlreyi kapsamamakta suumlrekli olar-
ak geccedilerli olacağı ifade edilmektedir İccedileriği oumlzetle bu
maddelerden oluşan Baltalimanı Ticaret Anlaşması ile
İngiltere kapituumllasyonlar ile ulaşamadığı ve hedefle-
diği tuumlm imtiyazlara sahip hale gelmiştir (Akşin 2000
25) Anlaşmanın imzalanması ile Osmanlı İmparator-
luğursquonun Avrupa liberalizmi ile buumltuumlnleşmesinin tuumlm
koşulları sağlanmış olmuştur Siyasal liberalizm suumlre-
ci ise bir yıl sonra 1839 yılında Tanzimat Fermanı ile
başlayacaktır Siyasal liberalizm uygulamalarının da
İngilterersquonin baskısıyla gerccedilekleştirildiği bilinmekte-
dir (Koumlymen 2007 87) Baltalimanı Ticaret Anlaşması
Osmanlı İmparatorluğursquonun kapitalizm ile eklemlen-
mesinin temelini oluşturmuş ve bu ccedilerccedilevede 1839
yılında Fransa ile ve ilerleyen yıllarda ise diğer Avru-
pa devletleriyle benzer koşulları iccedileren ticaret an-
laşmaları yapılmıştır (Baskıcı 2005 49)
4 ANLAŞMANIN OSMANLI İMALAT SANAYİİ UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
Merkantilizm ile başlayıp sanayi devrimiyle devam
eden suumlreccedil iccedilinde Osmanlı İmparatorluğu ile Avru-
pa arasındaki teknolojik farkların ortaya ccedilıkması 18
Yuumlzyılın ikinci yarısından sonra belirginleşmiştir
Savaş alanlarında Osmanlı topccedilularının başarısızlığı
savaşların kaybedilme nedeni olarak ortaya ccedilıkınca
Osmanlı batı teknolojisini taklit etmeye başlamıştır
Bu kopyacı anlayış kısa suumlre iccedilinde buumltuumln uumlretim
sektoumlrlerine hatta tuumlketim biccedilimlerine yayılmıştır
Batılılaşmanın bu şekilde anlaşılması ve kabul goumlrme-
si imalat sanayii uumlzerinde olumsuz etkiler yaratmaya
başlamıştır Osmanlırsquoda uumlretimde gedik adı verilen
ve sektoumlrleri korumayı amaccedillayan bir sistem uygul-
anmaktadır Gedik sistemi sayesinde sektoumlre girişler
denetlenmekte ancak belli şartlar sağlandıktan son-
ra işyeri accedilılmasına izin verilmektedir Oumlrneğin bir
kimse ccedilırak ve kalfalıktan yetişip gerekli olduğu iccedilin
accedilılan ustalık makamına geccedilmedikccedile bir başka ifad-
eyle gedik sahibi olmadıkccedila bir işyeri accedilıp faaliyette
bulunamamaktadır Boumlylece ilgili imalat sektoumlruuml ko-
runmakta ve ayakta durması sağlanabilmektedir Ay-
rıca gediklerin yapacağı uumlretimin miktarı da ihtiyaca
goumlre saptanmakta ve daha fazla uumlretim yapılmasına
izin verilmemektedir (Bayram 2014 59)
Gedik sistemi 18 Yuumlzyılın sonuna kadar işlevini
kaybetmemiş uumlretim ve ticareti koruyan yapısını
suumlrduumlrmuumlştuumlr Ancak Baltalimanı Ticaret An-
laşmasırsquonın imzalanmasının ardından İngiliz mal-
larıyla birlikte tuumlccarlarının da Osmanlı kentlerine
akın etmesiyle birlikte gedikler de eski fonksiyonlarını
yitirmişlerdir Oumlrneğin İngilterersquoden ucuz ve bol mik-
tarda tuhafiye ve manifatura eşyası gelmeye başlayın-
ca Kapalıccedilarşırsquodaki tuumllbent ve kıl kumaş gedikleri ge-
dik haklarını yuumlksek bedellerle satarak ccedilarşının arka
sokaklarına sığınmışlardır Bu tuumllbent ve kıl kumaş
esnafı Marmara havzasında yoğunlaşmış binlerce
tezgah tarafından beslendiklerinden ccedilarşıdaki işler-
inin bozulması kısa zamanda bu tezgah sahiplerinin
ortadan kalkmasına neden olmuştur (Kazgan 1982
80) Ayrıca İngilterersquonin anlaşma ile elde ettiği rekabet
avantajı nedeniyle Osmanlı piyasasında İngiliz mal-
larının fiyatları ucuzlamış bu durum halkın da İngiliz
mallarına youmlnelmesine neden olmuştur (Oumlnsoy 1988
19) Anlaşmanın sağladığı imtiyazlar ile birlikte İngil-
terersquoden yapılan pamuklu mensucat ithalatı artarak
Osmanlı iplik uumlretimine ve dokumacılık sektoumlruumlne
buumlyuumlk zarar vermiştir (Pamuk 1983 88)
Osmanlırsquonın yerli uumlretici ve zanaatkarları alışık old-
ukları gedik sistemi sarsılmaya başlayınca bunalıma
girmiş bir kısmı Avrupa fabrikalarında uumlretilmeyen
bazı dini ve ufak tuumlketim eşyalarının uumlretimine youmln-
elmişlerdir Suumlpuumlrge nalın kilim ccedileşitli başlık ve
oumlrtuumller gibi sadece Tuumlrk ve Muumlsluumlmanlar tarafından
kullanılan uumlruumlnlerin uumlretimine geccedilen bu işletmeler ti-
carete youmlnelmekte zorluklar yaşamışlardır Bunun en
oumlnemli nedeni kapitalist uumlretim ve ticaret ilişkilerinin
kavranmasında yaşanan guumlccedilsuumlzluumlklerdir Azınlıklar
110
Aydın
kendi aralarında ticari işbirlikleri kurarak ticaretlerini
buumlyuumltuumlrken Tuumlrk ve Muumlsluumlmanların piyasanın dışı-
na atılmıştır 1839 Tanzimat Fermanı ile oumlnemli hak-
lara kavuşan azınlıklar bu haklarını ticari alanda da
kullanarak buumlyuumlk ilerlemeler kaydetmiştir 1839rsquodan
sonra idari kadronun Tuumlrk ve Muumlsluumlman kadrodan
oluşturulma ccedilabaları da uumlretim işlerini kaybeden
halkı devlette ccedilalışmaya youmlnlendirmiş ve ekonomik
hayattan ccedilekilme suumlrecini hızlandırmıştır Bu gelişme-
lerle birlikte yerli uumlretim ccediloumlkmuumlştuumlr Oumlrneğin İstan-
bulrsquoda 1830 yılında dokuma tezgahı sayısı 3160 iken
1866 yılında 37rsquoye duumlşmuumlştuumlr (Goumlccedilek 1999 97) İthal
mallar boumlylece buumltuumln Osmanlı pazarını ele geccedilirmiştir
Anlaşmanın sonucunda dış ticaret hacmi 12-15 kat
artarken Avrupa kaynaklı tekstil ithalatı 100 kat art-
mıştır (Dura ve Altıparmak 2000 23) Sonuccedil olarak an-
laşmadan itibaren 1920 yılına kadar Osmanlı İmpara-
torluğursquondaki kuumlccediluumlk ve orta oumllccedilekli sanayi işletmeleri
yok olma yeniden kurulma teknoloji değişmeleri
kapitalizmin etki alanına girmiştir Diğer bir yandan
imparatorluğun iccedil ve dış siyaseti azınlıkların siyasi
ve iktisadi amaccedilları gibi konular da Osmanlı sanayiini
etkilemiştir
Osmanlı uumlretim sektoumlrleri bu şekilde ccediloumlkerken devlet
youmlnetimi bu gerilemeyi oumlnlemek ve sanayiyi tekrar
canlandırmak iccedilin fazla bir ccedilaba goumlstermemiştir Hal-
buki Almanya Avusturya-Macaristan Rusya gibi
uumllkeler gecikmeli de olsa sanayi devrimi suumlrecine
girmiş ve kısa suumlrede İngiltere ile rekabet edecek
guumlce ulaşabilmişlerdir Osmanlırsquonın suumlrece gireme-
mesinin ccedileşitli nedenleri bulunmaktadır Oumlncelikle
sanayi uumllkelerinde işccedili oumlrguumltlerinin kurulması ve işccedili
hakları nedeniyle uumlcretler yuumlkselmiş bu durum uumlruumln
fiyat artışlarına sebep olmuştur Bu nedenle sanayi
uumllkeleri Avrupa dışındaki pazarlara accedilılarak fiyat-
ların yuumlkselmesini oumlnlemişlerdir Devletler tarafından
desteklenen sanayi uumlruumlnleriyle Osmanlı pazarına ccedilı-
kan işletmelerin birbirleriyle rekabeti sonucunda Os-
manlırsquoda fiyatlar suumlrekli duumlşmeye başlamıştır Suumlrekli
duumlşen fiyatlar nedeniyle Osmanlı uumlretimi bu ekono-
mik yapı iccedilerisinde ayakta kalma olanağını yitirmiştir
Osmanlı Devleti bu konuda hem kapituumllasyonlar ned-
eniyle hem de Baltalimanı Ticaret Anlaşması madde-
leri gereğince guumlmruumlk politikaları uygulayamamış
dolayısıyla yerli sanayisini koruyamamıştır (Eşiyok
2014 91) Bir başka ifadeyle Osmanlı Sanayiinin
yeniden toparlanmasının oumlnuuml de bu anlaşma ile tık-
anmaktadır Ayrıca yine anlaşma nedeniyle Osmanlı
tuumlccarlarının yabancı tuumlccarlara goumlre daha ağır vergi
yuumlkuumlnuumln bulunması da sanayinin yeniden organize
olmasında oumlnemli bir engel teşkil etmektedir (Tezel
1994 73)
Uumlretim sektoumlrlerinin anlaşmadan olumsuz etkilenme-
si ve devletin guumlmruumlk politikası araccedillarından yoksun
bırakılması nedeniyle yerli uumlretimin rekabete karşı
savunmasız kalmasının o doumlnemdeki Osmanlı Devlet
youmlnetiminin bakış accedilısı ccedilerccedilevesinde incelenmesi de
oumlnem arz etmektedir Osmanlı youmlnetimi guumlmruumlk ver-
gilerini oumlnemli bir gelir kapısı olarak değerlendirme-
ktedir Guumlmruumlk vergisi yuumlkseltilirse iccedil talepte daral-
ma meydana geleceğinden guumlmruumlk vergi gelirlerinin
azalacağından endişe edilmektedir Uumlstelik bu verg-
iler yabancı altın paralar ile tahsil edildiğinden Os-
manlı youmlnetimi iccedilin daha değerli goumlruumllmektedir Yerli
uumlretimin azalması devlet iccedilin buumlyuumlk bir gelir kaybını
ifade etmemektedir ccediluumlnkuuml gedik sistemi iccedilinde bulu-
nan yerli işletmeler fazla kar etmedikleri iccedilin bunların
oumldeyeceği vergiler ithalattan alınan guumlmruumlk verg-
ilerine karşı bir alternatif teşkil etmemektedir Ay-
rıca konuya vergi gelirleri accedilısından bakan Osmanlı
youmlnetimi yeni accedilılan mağaza duumlkkan depo gibi ye-
rler nedeniyle rantı yuumlkselen arsa ve gayrimenkuller
uumlzerinden alacağı vergilerin yuumlkselmesiyle gelirlerini
arttırmayı amaccedillamaktadır İstanbul İzmir Trabzon
Selanik gibi kentlerde batı mallarının tuumlketiminin
yaygınlaşması ile accedilılan yeni işyerleri ve bunlara
bağlı olarak kentleşme hızının artması sonucu konut
yapımının hızlanması eğlence yerlerinin accedilılması
at arabası sayısının artması huumlkuumlmet bakımından
kolayca vergilendirilebilen gelirlerin doğmasına seb-
ep olmuştur Devletin bu tutumu nedeniyle buumltuumln
teşebbuumls guumlcuuml pazarlama ve dağıtım faaliyetlerine
youmlnelmiş ve sanayi girişimi gerektiren duumlrtuuml zayı-
flamıştır (Kazgan 1982 88) Bir başka ifadeyle bir
yandan sanayi devrimi ve Baltalimanı Ticaret An-
laşması nedeniyle sekteye uğrayan yerli uumlretim diğer
yandan da devletin iktisat politikaları nedeniyle daha
da zayıflamış hatta yok olmuştur Nitekim Abduumllaziz
doumlnemine gelindiğinde el tezgahları uumlretim hattından
neredeyse tamamen ccedilekilmiştir (Ccediladırcı 1997 350)
Bu olumsuz etkiler zaman iccedilinde Balkanlar Suriye ve
Mısır gibi uzak Osmanlı coğrafyasında da hissedilmiş
dokumacılık sektoumlruuml bu boumllgelerde bitmiştir (Karpat
2002 89) Osmanlı Devletirsquonin kısa vadedeki sağlam
vergi gelirlerini goumlzeterek yerli uumlretimin yok oluşu-
na goumlz yumması uzun vadede devlete de zarar ver-
miş ve Osmanlı İmparatorluğu tamamıyla bir accedilık
pazara doumlnuumlşmuumlştuumlr Boumlylece iktisadi bağımsızlık
111
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
ortadan kalkmıştır Bu suumlreccedilte alınan dış krediler de
uumlretimin arttırılması ccedilabalarında değil dış accedilıkların
kapatılmasında kullanılmıştır Bu doumlnemde Kırım
Savaşırsquonın da başlamasıyla finansman ihtiyacı artmış
1854 yılında ilk defa dış borccedil alınmış ve bu tarihten
sonra suumlrekli borccedillanmalarla devlet bir borccedil batağı-
na suumlruumlklenmiştir Bu suumlreccedil 1881 yılında Muharrem
Kararnamesi ile Duumlyun-u Umumiye teşkilatının ku-
rulmasıyla sonuccedillanacak ve Osmanlı Devleti vergi
gelirlerini borccedillu olduğu devletlere borccedillarına karşılık
olarak temlik edecektir (Ccedilavdar 1970 41)
5 ANLAŞMANIN OSMANLIrsquoYA FİNANS KAPİTAL ACcedilISINDAN ETKİLERİ
Baltalimanı Ticaret Anlaşması sonucunda ithalattan
alınan guumlmruumlk vergilerinin 12rsquoden 3 seviyesine
duumlşmesiyle yabancı uumllke malları Osmanlı pazarını
istila etmiş ancak bu durum Osmanlı vergi gelirler-
ini olumlu etkilemiştir Orantısız artan ithalat ned-
eniyle guumlmruumlk vergileri yuumlzdesel oran olarak duumlşse
de toplam gelir bakımından artış goumlstermiştir Ye-
rli uumlretimden vergi almada devlet zaten başarısız
olduğundan Osmanlı sanayisinin ccediloumlkmesi devlet
accedilısından buumlyuumlk bir vergi kaybını ifade etmemekte-
dir Ancak yerli uumlretimin ccediloumlkmesiyle birlikte ihracat
ccedilok azalmış ve boumlylece Osmanlı İmparatorluğu ekon-
omisi dışarıdan beslenen bir yapıya buumlruumlnmuumlştuumlr
Bu yapı nedeniyle 1850rsquoden itibaren Osmanlı ekono-
misi ithalatını finanse edemez hale gelmiştir Ayrıca
1839 Tanzimat Fermanırsquondan itibaren memur sayısı
artmış buna bağlı olarak ek finansman ihtiyacı or-
taya ccedilıkmıştır Tarımsal uumlretimin istenen seviye ve
kaliteye ccedilıkarılamaması sebebiyle tarım gelirlerinin
de ithalatı finanse etme olanağı bulunmamaktadır
Ayrıca artan finansman ihtiyacı nedeniyle muumlltezim
sistemi de bozulmuş ve tarımdan elde edilen vergil-
er aşınmaya başlamıştır Tuumlm bu gelişmeler Osmanlı
İmparatorluğursquonu Avrupa Finans Kapitalirsquone mecbur
bırakmıştır 1854 yılına gelindiğinde Kırım Savaşırsquonın
da getirdiği yuumlkle artık dış borccedillanma kaccedilınılmaz ol-
muştur Dış borcun alınmasıyla tuumlketim piyasası iyice
canlanmıştır Osmanlı ekonomisi artık suumlrekli olarak
borccedil almadan varlığını suumlrduumlremeyecek bir yapıya
buumlruumlnmuumlştuumlr Alınan borccedillar ile her seferinde yeni
yatırımlar yapılacağı soumlylenmiş fakat buumltuumln para yine
ithalat ve tuumlketime gitmiştir Dolayısıyla batı uumllkeler-
inden alınan borccedil paralar yine bu devletlere geri git-
miştir Boumlylece hem batı uumllkelerindeki şirketlerin talep
yetersizliği sorunu ortadan kalkmış hem de egemen
devletler faiz gelirlerini arttırarak daha zengin hale
gelmiştir Vadesi gelen borccedilları ve faizleri oumldemek
iccedilin tekrar borccedil para bulmak zorunda kalan Osman-
lı maliyesi artık ccediloumlkmuumlştuumlr Finans kapital iccedilin artık
Osmanlı İmparatorluğu hasta adam olarak tanımlan-
maktadır Dış borccedilların oumldenmesinin olanaksızlığı
devletin gelirlerinin finans kapitale temlik edilmesine
kadar gitmiş bu amaccedilla finans kapitalin youmlnetiminde
Duumlyunu Umumiye kurulmuştur Osmanlı İmpara-
torluğu boumlylece ekonomik olarak tuumlm bağımsızlığını
kaybetmiş ve iflasını accedilıklamıştır Ayrıca bu doumlnemde
dış borccedilların komisyonculuğunu yapacak bir nesil de
yetişmiştir Boumlylece finans kapitalin beslediği sermaye
piyasaları ve borsalarda Galata sarrafları kendilerini
goumlstermeye başlamıştır (Kazgan 2005 15)
Osmanlı İmparatorluğu karşısında finans kapitalin
diğer bir oumlzelliği de demiryolları birkaccedil maden işlet-
mesi ve tuumltuumln tekeli dışında uumlretime ve iktisadi faali-
yetlere doumlnuumlk sermaye ve girişim olarak eksikliğidir
Gerccedilekten diğer uumllkelere sabit sermaye yatırımı yap-
mak iccedilin giden finans kapital Osmanlırsquoya bu amaccedil-
la gelmemiştir Bu nedenle Osmanlı kaynakları atıl
kalmıştır Bu duruma neden olarak Osmanlı İmpara-
torluğursquonun hukuk sistemi goumlsterilmektedir Bu ned-
enle Osmanlı youmlnetimi bu konuda ccedilalışmalar yapmış
hukuk sistemini revize etmek iccedilin girişimlerde bulun-
muştur fakat bu alanda başarılı olamamıştır Bunun
uumlzerine finans kapitalin siyasi stratejisi değişmiş ve
Balkan devletlerinin ortaya ccedilıkması ve guumlccedillenmesi
iccedilin ccedilalışmaya başlamıştır Gerccedilekten de 1850rsquolerden
sonra finans kapital Yunanistan Sırbistan Romanya
ve Bulgaristanrsquoa yatırımcı ve işletmeci olarak akmaya
başlamış ve bu uumllkelerin Osmanlı İmparatorluğursquondan
toprak talepleri devamlı olarak finans kapital kurum-
ları tarafından desteklenmiştir (Kazgan 1982 107)
6 SONUCcedil
Avrupa uumllkelerinde merkantilizm ile başlayarak
sanayi devrimi ile devam eden suumlreccedil sadece iktisa-
di ve teknik gelişmeyi değil aynı zamanda bir kuumlre-
selleşmeyi de ifade etmektedir Merkantilizm doumlne-
minde oumlzellikle dış ticaret yoluyla buumlyuumlk bir sermaye
birikimine ulaşan Avrupa uumllkeleri İngilterersquonin başını
ccedilektiği sanayi devrimiyle oumlnemli teknolojik ilerle-
meler kaydetmiş ve uumlretimlerini buumlyuumlk oumllccediluumlde art-
tırmışlardır Gerek artan uumlretimi pazarlama sorunu
gerekse uumlretimin suumlrekliliğini sağlayacak hammad-
de ihtiyacı İngilterersquoyi Avrupa dışındaki pazarlara
112
Aydın
youmlneltmiştir Bu bağlamda İngiltere Latin Ameri-
karsquodan Ccedilinrsquoe kadar pek ccedilok pazarı değerlendirmiş ve
emperyalist bir guumlccedil kazanmıştır İngiltere emperyal-
izminin Osmanlı İmparatorluğursquondaki yansıması ise
Baltalimanı Ticaret Anlaşması olarak gerccedilekleşmiştir
Merkantilizm doumlneminde oumlzellikle kapituumllasyonlar
yoluyla Avrupa uumllkelerine verilen imtiyazlar sonu-
cunda sermayesi tuumlkenen Osmanlı ekonomisi sanayi
devrimine hazırlıksız yakalanmıştır Sanayi devrimi
suumlrecinde accedilık pazara doumlnuumlşen Osmanlı ekonomi-
si bu duruma rağmen 1800rsquoluuml yılların başına kadar
guumlcuumlnuuml koruyabilmiş ve ihracat yapabilen yapısını
suumlrduumlrebilmiştir Oumlzellikle yed-i vahit uygulaması ge-
dik sistemi ihracat yasakları gibi politikalar sayesinde
bu yıllarda bir şekilde uumlretim devam etmektedir Bu
uygulamaların ortadan kaldırılması ve Osmanlı yer-
li uumlretiminin ccediloumlkmesi Baltalimanı Ticaret Anlaşması
sonrasında gerccedilekleşmiştir Anlaşmayla ithalattan
alınan guumlmruumlk vergilerinin duumlşuumlruumllmesi İngiltere
tuumlccarına sağlanan vergi imtiyazları yabancı malların
Osmanlı kentleri arasında serbestccedile dolaşımı boğaz
geccediliş hakları gibi uygulamalar yerli uumlretimi olumsuz
etkilemiş ve imalat sektoumlrleri ccediloumlkmuumlştuumlr
Osmanlı Devleti ilk aşamada anlaşmadan olumlu
etkilenmiştir Yerli uumlretimin duumlşuumlk karları ve Osman-
lırsquonın vergi toplama konusundaki başarısızlığı ned-
eniyle duumlşmuumlş olan vergi gelirleri ithalatın artmasıyla
guumlmruumlk vergileri ccedilerccedilevesinde yuumlkselmiştir Ayrıca
yeni accedilılan mağazalar ve artan gayrimenkul rantları
sayesinde devlet yeni vergilendirilebilir kaynaklara
kavuşmuştur Bu accedilıdan bakıldığında Osmanlı youmlne-
timinin anlaşma sonucunda yerli uumlretimin ccediloumlkeceğini
oumlngoumlrduumlğuuml soumlylenebilir Yani Osmanlı İmparator-
luğursquonun esasen anlaşmanın sonuccedillarından haberdar
olduğu ve bunu isteyerek imzaladığı bu ccedilalışmanın
oumlnemli bir ccedilıktısını oluşturmaktadır Osmanlırsquonın bu
oumlngoumlruumlsuuml ilk yıllarda gerccedilekleşmiş artan ithalat ile
birlikte vergi gelirlerinde buumlyuumlk artışlar goumlruumllmuumlştuumlr
Ancak yerli uumlretimin ccediloumlkmesiyle ihracat gelirleri azal-
mış ve uluslararası rekabet nedeniyle Osmanlırsquonın
ihraccedil ettiği hammadde ve bazı gıda uumlruumlnlerinin fiyat-
ları duumlşmuumlştuumlr Bu durumda ithalat finanse edilemez
hale gelmiş ve duumlşmeye başlamıştır İthalatın azal-
masıyla birlikte devletin vergi gelirleri de duumlşmuumlştuumlr
1839 Tanzimat Fermanı sonucunda artan memur
sayısı da devletin finansman ihtiyacını arttırmış ve ilk
defa Osmanlı İmparatorluğu dış borccedil almak zorunda
kalmıştır Bu tarihten itibaren devlet borccedil sarmalına
girmiş ve finans kapitalin kucağına duumlşmuumlştuumlr İkti-
sadi bağımsızlığını kaybeden Osmanlı İmparatorluğu
ilerleyen suumlreccedilte batılı devletlerin youmlnetiminde kuru-
lan Duumlyun-u Umumiye oumlrguumltuumlne gelirlerini borccedillarına
karşılık temlik etmek zorunda kalmıştır Ayrıca başka
uumllkelerde sabit sermaye yatırımlarına girişen Avrupa
finans kapitali Osmanlı İmparatorluğursquonda bu yola
girmemiştir Bunun nedeni olarak Osmanlı hukuk
sisteminin uygun olmaması goumlsterilmektedir Bu ned-
enle Avrupa finans kapitali Osmanlırsquodan ayrılmak
isteyen uumllkelerin bağımsızlık ve toprak taleplerine
destek vermiş ve bu uumllkelere sabit sermaye yatırım-
ları yapmıştır Bir başka ifadeyle Baltalimanı Ticaret
Anlaşmasırsquonın iktisadi sonuccedilları ile siyasi sonuccedilları iccedil
iccedile geccedilmiştir
Sanayi devrimiyle başlayan kuumlreselleşme suumlrecinden
Avrupa uumllkeleri ccedilok kazanccedillı ccedilıkarken Osmanlı İm-
paratorluğu hem siyasi hem ekonomik accedilıdan ccediloumlkuumlş
suumlreci yaşamıştır Bu yıllarda başlayan kuumlreselleşme
politikaları tuumlm duumlnyada 1929 ekonomik krizine ka-
dar egemen olmuştur Ekonomik krizden sonra dev-
letler tekrar korumacı ekonomik politikalara doumlnmuumlş
ve kamu ağırlıklı ekonomik yapılarla krizi aşma-
ya ccedilalışmışlardır Ancak 1980rsquoli yıllardan itibaren
tekrar kuumlresel ekonomi anlayışının egemen olduğu
goumlruumllmektedir ABD ve İngilterersquonin başını ccedilektiği
liberal ve kuumlresel iktisat modeli tuumlm duumlnyada yenid-
en temel anlayış haline gelmiştir Tuumlrkiye de 24 Ocak
1980 kararlarıyla kuumlresel ekonomiyle buumltuumlnleşmiş bu
ccedilerccedilevede oumlnce uluslararası mal hareketlerini 1989
yılından itibaren ise uluslararası sermaye hareketler-
ini serbest bırakmıştır Boumlylece ekonominin bazı alan-
lardaki kırılganlığı artmış ve Tuumlrkiye ekonomisi bu
suumlreccedilte 1994 ve 2001 yıllarında iki buumlyuumlk finansal kriz
yaşamıştır Ayrıca kuumlreselleşme nedeniyle finansal
krizlerin bulaşıcılığı artmış ve 2008 yılında ABDrsquode
ortaya ccedilıkan finansal kriz diğer uumllkeleri olduğu gibi
Tuumlrkiyersquoyi de etkilemiştir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln
kuumlresel ekonomik duumlnyasında politika yapıcılar
accedilısından tarihte yaşanan Baltalimanı Ticaret An-
laşması ve bu anlaşmanın sonuccedilları oumlnemli deneyim-
ler iccedilermektedir Buguumln uygulanan kuumlresel ekonomi
politikalarının artılarının ve eksilerinin belirlenerek
geleceğe youmlnelik yapılacak iktisat politikalarında bu
deneyimlerden faydalanmak Tuumlrkiyersquonin geleceği
accedilısından oumlnem arz etmektedir
113
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
KAYNAKCcedilAACARTUumlRK E ve KILICcedil R (2011) Osmanlı Devletinde Kapituumllasyonla-rın İktisadi ve Siyasi Perspektiften Analizi Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi 29(2) 1-21 Retrieved from httpsdergi-parkorgtrenpubhuniibfissue7865103707
ADDA J (2002) Ekonominin Kuumlreselleşmesi (1Baskı) İletişim Yayınları İstanbul
AKŞİN S (2000) Siyasal Tarih Osmanli Devleti (1600-1908) Cilt 3 Cem Yayınevi İstanbul
AVCIOĞLU D (1969) Tuumlrkiyersquonin Duumlzeni Duumln Buguumln Yarin Bilgi Ya-yınevi Ankara
AYDIN A (2021) Tuumlrkiye Ekonomisinde İhracat ve Gayri Safi Yurt İccedili Ha-sıla Arasındaki Uzun Doumlnem İlişkisi Bucak İşletme Fakuumlltesi Dergisi 4(1) 30-62 DOI 1038057bifd865548
AYGUumlN N (2017) Avrupa Emperyalizminin Aşamaları Osmanlı Akde-nizrsquoinde Avrupa Ticareti (1700-1830) Aksaray Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 1(2) 3-17 Retrieved from httpaseddergiaksarayedutrenpubissue39720470459
BASKICI M M (2005) 1800-1914 Yillarinda Anadolursquoda İktisadi değişim Turhan Kitabevi Ankara
BAYRAM S (2012) Osmanlı Devletirsquonde Ekonomik Hayatın Yerel Un-surları Ahilik Teşkilatı ve Esnaf Loncaları İstanbul Uumlniversitesi İlahiyat Fakuumlltesi Dergisi Sayfa 21-40
BERKES N (2013) Tuumlrkiye İktisat Tarihi Yapı Kredi Yayınları İstanbul
CLARK EC(2006) ldquoOsmanli Sanayi Devrimirdquo Halil İnalcik Mehmet Seyitdanlioğlu (Ed) Tanzimat Değişim Suumlrecinde Osmanli İmparatorluğu Phoenix Ankara 499-512
CcedilADIRCI M (1997) Tanzimat Doumlneminde Anadolu Kentrsquolerinin Sosyal ve Ekonomik Yapisi (2 Baski) Tuumlrk Tarih Kurumu Ankara
CcedilAVDAR T (1970) Osmanlilarin Yari-Soumlmuumlrge Oluşu (1 Baski) Ant Ya-yınları İstanbul
DEMİR RA ve KURT AS (2020) ldquoDış Ticarette Korumacılık ve Uumllkele-rin Gelişmişlik Duumlzeyine Etkilerirdquo ulakbilge 47 s 381ndash399 doi 107816ulakbilge-08-47-01
DURA C Ve ALTIPARMAK A (2000) 1838 Osmanlı ndash İngiliz Ticaret Anlaşması Nedenleri ve Sonuccedilları Erciyes Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bi-limler Fakuumlltesi Dergisi Sayi 16 Sayfa 17-30
EŞİYOK B (2014) Osmanlı İmparatorluğursquonun Duumlnya Ekonomisine Ek-lemlenmesinde Bir Doumlnuumlm Noktası1838 Serbest Ticaret Anlaşması Muumllkiye Dergisi 34 (266) 67-108 Retrieved from httpsdergiparkorgtrenpubmulkiyeissue267573
FREEMAN C ve SOETE L (2003) Yenilik İktisadi (1Basım) Erguumln Tuumlrkcan (Ccedilev) TUumlBİTAK Yayınları Ankara
GOumlCcedilEK FM (1999) Burjuvazinin Yuumlkselişi İmparatorluğun Ccediloumlkuumlşuuml Os-manli Batililaşmasi ve Toplumsal Değişme (1 Baski) Ayraccedil Yayınevi An-kara
GOumlKBUNAR A (2007) Celali Ayaklanmalarının Maliye Tarihi Accedilısından Değerlendirilmesi Youmlnetim ve Ekonomi Celal Bayar Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi 14 (1) 1-24 Retrieved from httpsder-giparkorgtrenpubyonveekissue13686165616
GUumlNEŞ Y (2006) Merkantilizmin Ortaya Ccedilıkışı Elektronik Sosyal Bi-limler Dergisi 5 (15) 1-23 Retrieved from httpsdergiparkorgtrenpubesosderissue612982200
HAFTER D M (1964) Critics of Mercantilism in France 1751-1789 The Industrial Reformers Yayınlanmamış doktora tezi Yale University New Haven
HOBSBAWN EJ (1987) Sanayi ve İmparatorluk YGuumllerman ve A Ersoy (Ccedilev) Dost Yayınları Ankara
İNALCIK H (2000) İmtiyacirczacirct İslam Ansiklopedisi iccedilinde (C22 ss245-252) Tuumlrkiye Diyanet Vakfı İstanbul
JAGIC S (2010) Constantinople 6 avril 1536 Revues plurielles httpwwwrevuespluriellesorg_uploadspdf1211011
KARAKAYALI H ve DİLBER İ (2010) Kuramlarda Buumlyuumlme ve Kalkinma Manisa Emek Matbaacılık ve Yayıncılık 2010
KARPAT H (2002) Osmanli Modernleşmesi (1Baski) A Zorlu Durukan Kaan Durukan (Ccedilev) İmge Kitabevi Ankara
KAZGAN G (1993) İktisadi Duumlşuumlnce veya Politik İktisadın Evrimi İstan-bul Remzi Kitabevi
KAZGAN H (1981) Sanayi Tarihi İTUuml Matbaası İstanbul
KAZGAN H (2005) Osmanlirsquoda Avrupa Finans Kapitali Roma Yayınları Ekonomi Dizisi Ankara
KEYDER Ccedil (2008) Tuumlrkiyersquode Devlet ve Siniflar İletişim Yayınları İs-tanbul
KIRAY E (1995) Osmanlirsquoda Ekonomik Yap ve Diş Borccedillar 2 Baskı İle-tişim Yayınları İstanbul
KOumlYMEN O (2007) Sermaye Biriktiren Osmanli Tuumlrkiye Duumlnya Yordam Kitap İstanbul
KUumlTUumlKOĞLU M (1974) Osmanli-İngiliz İktisadi Muumlnasebetleri I (1580-1838) (1 Baskı) Tuumlrk Kuumlltuumlruumlnuuml Araştırma Enstituumlsuuml Ankara
MAILLET J (1983) 18 Yuumlzyildan Buguumlne İktisadi Olaylarin Evrimi Ccedilevi-ren Ertuğrul Tokdemir Remzi Kitabevi İstanbul
MEMİŞ N (2008) 19 Yuumlzyil Osmanli İmparatorluğursquonda Ekonomik Yapi ve Diş Ticaret Atatuumlrk Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml İktisat Anabi-lim Dalı Yuumlksek Lisans Tezi s59-110 Erzurum
ORTAYLI İ (1990) ldquoTanzimat Devri Basını Uumlzerine Notlarrdquo Cahit Talasrsquoa Armağan Muumllkiyeliler Birliği Yayinlari 9 397-404
OumlNSOY R (1988) Tanzimat Doumlnemi Osmanli Sanayi ve Sanayileşme Politi-kasi (1Baski) Tuumlrkiye İş Bankası Kuumlltuumlr Yayınları Ankara
OumlZVAR E (2003) Osmanli Maliyesinde Malikane Uygulamasi Kitabevi Yayınları İstanbul
PAMİR A (2002) Kapituumllasyon Kavramı ve Osmanlı Devletirsquone Etkileri Ankara Uumlniversitesi Hukuk Fakuumlltesi Dergisi - dergiparkorgtr 79-120
PAMUK Ş (1983) Osmanlı Zanaatlarının Yıkılışı Pamuklu Tekstil Oumlrneği 1826ndash1913 Toplum ve Bilim 23 75-99
PAMUK Ş (1994) Osmanli Ekonomisinde Bağimlilik ve Buumlyuumlme 1820-1913 Tarih Vakfı Yurt Yayınları İstanbul
PAMUK Ş (2009) Osmanlidan Cumhuriyete Kuumlreselleşme İktisat Poli-tikalari ve Buumlyuumlme (Seccedilme Eserleri II) (2 b) Tuumlrkiye İş Bankası Kuumlltuumlr Yayınları İstanbul
PAMUK Ş (2015) Osmanli-Tuumlrkiye İktisadicirc Tarihi 1500-1914 İstanbul İletişim Yayınları
ROBERTS R D (2013) Bir Serbest Ticaret ve Korumacilik Oumlykuumlsuuml Ccedilev Mustafa Acar Ankara Liman Kitapları
TABAKOĞLU A (2016) Osmanli Mali Tarihi Dergah Yayınları İstanbul
TEKELİ İ ve İLKİN S (1999) Osmanli İmparatorluğursquonda Eğitim ve Bil-gi Uumlretim Sisteminin Oluşumu ve Doumlnuumlşuumlmuuml (2 Baskı) Tuumlrk Tarih Kurumu Basımevi Ankara
TEZEL YS (1994) Cumhuriyet Doumlneminin İktisadi Tarihi (3Baski) Tarih Vakfı Yurt Yayınları İstanbul
TİMUR T (1985) ldquoOsmanlı Devleti İngiltere ve Rusya 1838 Ticaret An-laşmasını Doğru Değerlendirdik mirdquo Yapit 10 4-26
WALLERSTEIN I (1979) ldquoThe Ottoman Empire and The Capitalist Wor-ld-Economy Some Questions for Researchrdquo Fernand Braudel Center Re-view 2(3) 389-398
YALCcedilIN E (2015) Şark Meselesi ve Emperyalistlerin Tuumlrk Politikası To-ros Uumlniversitesi İİSBF Sosyal Bilimler Dergisi 2 (4) 0-0 Retrieved from httpsdergiparkorgtrenpubiisbfissue27277287162
YARDIMCI ME OFLAZ E MENECLER O (2020) Tarihsel Suumlreccedilte İl-tizam Sisteminin Sosyoekonomik Etkileri Devlet Erkinin Kişisel Kullanımı
114
Aydın
ldquoMuumlltezimrdquo Duumlzce İktisat Dergisi 1(1) 57-68
YERASIMOS S (1977) Azgelişmişlik Suumlrecinde Tuumlrkiye Bizansrsquotan Tanzi-matrsquoa (3Baskı) Cilt 1 Goumlzlem Yayınları İstanbul
YILDIRIM İ (2001) Ondokuzuncu Yuumlzyıl Osmanlı Ekonomisi Uumlzerine Bir Değerlendirme (1838-1918) Firat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Firat University Jurnal of Social Science Cilt 11 Sayi 2 Sayfa 313-326
115
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021Journal of Awareness Volume Cilt 6 Issue Sayı 2 2021 pp 115-121E-ISSN 2149-6544 httpsjournalsgentrjoa DOI httpsdoiorg1026809joa6303
Received Geliş 09052021 Acccepted Kabul 02072021
Content of this journal is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 International License
Bu derginin iccedileriği Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 Uluslararası Lisansı altında lisanslanmıştır
Corresponding Author Sorumlu Yazar Goumlkhan ArslantuumlrkE-mail gokhan_arslanturkhotmailcom
CitationAtıf ARSLANTUumlRK G amp ŞAMYANLI Z B (2021)ldquoAhlaki olanı duumlşuumlnmeyi duumlşuumlnmekrdquo bilinccedilli farkındalık uumlstbiliş ve ahlaki uumlst biliş arasındaki ilişkilere youmlnelik bir model Journal of Awareness 6(3) 115-121 DOI 1026809joa6303
ldquoAhlaki olanı duumlşuumlnmeyi duumlşuumlnmekrdquo bilinccedilli farkındalık uumlstbiliş ve ahlaki uumlst biliş arasındaki ilişkilere youmlnelik bir modelldquoThinking about thinking on the moral onerdquo a model on the relationships between mindfulness metacognition and moral metacognition
Goumlkhan Arslantuumlrk1 Zeliha Beyza Şamyanlı2
Oumlz
İnsanın ayırt edici youmlnuuml sahip olduğu bilişsel kapasitedir Bu bilişsel kapasitesi ile medeniyetler kurmuş ve ahlaki sistemler geliştirmiştir Farkındalık bu bilişsel oumlzellikler arasında merkezi bir konumdadır Kendisinin ve ccedilevresinin farkında olan insan bu sayede duumlşuumlncelerini bilebilir izleyebilir ve duumlzenleyebilir Bu ccedilalışma bu bilişsel oumlzellikleri ahlaki bağlamda ele almaktadır Bu doğrultuda uumlstbilişin bilinccedilli farkındalık ve ahlaki uumlstbiliş arasındaki aracı roluumlne dair bir model oumlnerilmiştir Araştırmanın katılımcıları ccediloğunluğu uumlniversite oumlğrencisi 220 kişiden oluşmaktadır Araştırmanın anket ve soruları katılımcılara ccedilevrimiccedili olarak ulaştırılmıştır Modelin test edilmesinden elde edilen bulgular bilinccedilli farkındalığın ahlaki uumlstbilişe uumlstbiliş aracılığıyla katkı sağladığına işaret etmektedir Bununla birlikte bilinccedilli farkındalık ile ahlaki uumlstbiliş arasında doğrudan ilişki bulunmamaktadır Bulgular ccedilalışmanın literatuumlre katkısı sınırlılıkları ve gelecekteki ccedilalışmalar iccedilin ccedilıkarımlar ekseninde tartışıldı
Anahtar kelimeler Bilinccedilli farkındalık uumlstbiliş ahlaki uumlstbiliş ahlaki farkındalık
Abstract
The distinguishing feature of human is hisher cognitive capacity With this cognitive capacity people established civilizations and developed moral systems Awareness is central to these cognitive traits People who are aware of themselves and their environment can know monitor and regulate their thoughts This study addresses these cognitive features in a moral context In this direction a model has been proposed regarding the mediating role of metacognition between mindfulness and moral metacognition The participants of the study consist of 220 people most of whom are university students The scales and questions of the research were delivered to the participants online The findings obtained from the testing of the model indicate that mindfulness contributes to moral metacognition with mediation of metacognition However there is no direct relationship between mindfulness and moral metacognition The findings were discussed in terms of the contribution of the study to the literature its limitations and implications for future studies
Keywords Mindfulness metacognition moral metacognition moral awareness
1 Dr Oumlğrt Uumlyesi Selccediluk Uumlniversitesi Psikoloji Boumlluumlmuuml Konya TURKEY e-mail gokhan_arslanturkhotmailcom
2 Selccediluk Uumlniversitesi Aile Danışmanlığı ve Eğitimi Anabilim Dalı Konya TURKEY e-mail beyzasamyanligmailcom
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
116
Arslantuumlrk amp Şamyanlı
1 GİRİŞ
Bedia Akarsu (1975 13) Felsefe Terimleri Soumlzluumlğuumlrsquonde
ahlakı ldquoBelli bir doumlnemde belli insan topluluklarınca
benimsenmiş olan bireylerin birbirleriyle ilişkilerini
duumlzenleyen toumlrel davranış kurallarının yasalarının
ilkelerinin toplamırdquo olarak tanımlar Bu temel dav-
ranış kuralları yasalarının ya da ilkelerinin nasıl te-
mellendirildiği yani ldquoneye goumlrerdquo ve ldquokime goumlrerdquo olu-
şu geniş bir ccedileşitlilik arz etmektedir Uumlzerinde daha
geniş mutabakatların olduğu ahlaki meselelerden
politik kamplaşmalara yol accedilan ahlaki tartışmalara
uzanan bir yelpazede ahlaki olan ve olmayan ayrımı
tartışılabilir Bununla birlikte neyin ahlaki olduğunun
oumltesinde ahlaki olanı neyin belirlediği daha oumlnemli
goumlruumlnmektedir Zira daha geniş bir uzlaşının olduğu
soumlylenebilecek bir başkasına zarar vermeme ya da zor
durumda olan birinin ihtiyacını giderme gibi ahlaki
konuların hangi değişkenler tarafından belirlendiğini
bilmek insanlık iccedilin oumlnemlidir Boumlylelikle ahlak uumlzeri-
ne konuşmakla kalmayıp ahlaki olanın inşası uumlzerine
kafa yormak olanaklı hale gelebilir
Bu noktada bir diğerinin ihtiyacını gidermek ya da bi-
linccedilsizce bir başkasına zarar vermek gibi durumların
merkezinde yer alan oumlnemli bir kavramdan soumlz edi-
lebilir ahlaki farkındalık (moral awareness) Ahlaki
davranışla sonuccedillanan ahlaki karar verme suumlrecinin
ilk adımı ahlaki sorunun farkına varmak yani ahla-
ki farkındalıktır (Butterfield vd 2000 Drumwright
vd 2015) Bireyler bir durumun ahlaki youmlnuumlnuumln
farkında olmadıklarında verdikleri kararlar genelde
ahlaki olmaktan ccedilok bireysel yarar odaklı olmaktadır
(Street vd 2001) Diğerinin iyiliğine youmlnelik olumlu
davranışlarla ilgili alan yazının oumlnemli kavramları
olan toplum yanlısı davranış ya da oumlzgecilik kuram
ve araştırmalarında da farkındalığa oumlzel bir vurgu
goumlze ccedilarpmaktadır Alanın en bilinen yaklaşımların-
dan empati-oumlzgecilik hipotezi empatinin bireyi oumlz-
geci davranışa goumltuumlrduumlğuuml suumlreci diğerinin ihtiyacını
algılamak ile başlatmaktadır (Batson 2011) Schwartz
(1977) da değerlerin ya da iccedilselleştirilmiş normların
bireyleri zor durumda olan birine yardım etmeye sevk
ettiği suumlrecin ilk adımını yardım ihtiyacının farkında
olmak olarak resmetmiştir Yardıma ihtiyacı olan bi-
rini ldquofark edememekrdquo -diğer tuumlm oumlzgeci niyet ve guuml-
duumllere sahip olsanız da- yardım davranışının ortaya
ccedilıkmasını engellemektedir (Darley ve Batson 1973)
Oumlyleyse bu farkındalık suumlrecine yakından goumlz atmak
gerekmektedir
Farkındalık ya da farkında olmak dediğimizde bilinccedil
dikkat bellek gibi bilişsel bir suumlrece işaret ediyoruz ve
bu bilişsel suumlreccedillerin birbirleri ile tamamen bağlantı-
sız olmadığı accedilıktır (bk Goldstein 2013) Bu accedilıdan
farkındalığın diğer bilişsel suumlreccedillerle temas halinde
olduğu oumlzguumln bir deneyim tuumlruuml bilinccedilli farkındalık-
tır (mindfulness) Bilinccedilli farkındalık kişinin kendi iccedil
durumlarına ve ccedilevresine youmlnelik artmış bir farkında
olma durumudur (VandenBos 2015) Şimdiki zamana
ve mevcut bağlama daha duyarlı hale gelmeyi sağla-
yan bu deneyim kişinin ccedilevresindeki yeni şeylere ay-
rım ve ayrıntılara daha guumlccedilluuml bir dikkat youmlneltmesini
sağlayan bir dahil olma suumlrecidir (Langer 2007) Bu
farkındalık ve dikkatin acircna odaklanması ahlaki karar-
larla da ilintilidir Diğer bir deyişle bilinccedilli farkındalık
ahlaki karar verme suumlrecinde de rol oynamaktadır
Buna goumlre daha yuumlksek bilinccedilli farkındalık duumlzeyine
sahip bireyler ahlaki ihlallere daha az meyletmekte-
dirler (Ruedy ve Schweitzer 2010)
Farkındalık ekseninden bilişsel suumlreccedilleri ele aldığı-
mızda ilişkili bir diğer kavram uumlstbiliştir Bir anlamda
ldquobilişler hakkında duumlşuumlnmekrdquo ya da ldquoduumlşuumlnmeyi duuml-
şuumlnmekrdquo olarak tanımlayabileceğimiz (MacLin 2007
564) uumlstbiliş (metacognition) kişinin kendi bilişsel
suumlreccedillerinin farkında olması ve bu suumlreccedilleri youmlnetme
ccedilabasını karşılayan bir kavramdır (VandenBos 2015)
Kişinin kendi duumlşuumlnce suumlreccedilleri ve bilgisi hakkındaki
farkındalığını iccedileren bu kavram sorunları ccediloumlzmede
ve yeni şeyleri anlamada bireye denetim sağlar (Mat-
sumoto 2009) Uumlstbiliş ahlaki karar verme suumlrecinde
karşılaşılan ikilemleri ccediloumlzmede bireylere duumlşuumlnceyi
izleme ve youmlnlendirme şansı sunarak suumlrece anlamlı
katkı yapan bilişsel bir oumlzelliktir (Duruk vd 2020)
Uumlstbilişsel etkinlikler alan bazlı incelenebilir Diğer
bir deyişle ccedileşitli alanlara ilişkin uumlstbilişlerden soumlz
edilebilir (McMahon ve Good 2015) Bu noktada uumlst-
bilişsel suumlreccedillerin oumlzel bir tuumlruuml olarak ahlaki bilgi ve
oumlğrenmelerimize ilişkin uumlstbilişsel faaliyetlerimiz ah-
laki uumlstbiliş olarak tanımlanır ve ahlak ile ilgili soumlzuuml
edilen farkındalık odaklı bilişsel suumlreccedillerin oumlnemli bir
parccedilasıdır (Cheruvalath 2019) Ahlaki uumlstbiliş kişinin
ahlaki muhakemeye eşlik eden bilişsel suumlreccedillerini izle-
mesi duumlşuumlnmesi değiştirmesi ve duumlzenlemesine ola-
nak tanır (McMahon ve Good 2015 Narvaez 2010)
2 MEVCUT CcedilALIŞMA
Uumlstbiliş tanımından esinle ahlakla ilgili bilişsel seyri
farkında olmak duumlşuumlnmek duumlşuumlnmeyi duumlşuumlnmek
ahlaki olanı duumlşuumlnmeyi duumlşuumlnmek ve ahlaki olanın
117
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
farkına varmak şeklinde oumlzetleyebiliriz Bilinccedilli far-
kındalık ve uumlstbilişe karşılık gelen deneyimler dikka-
te alındığında yakından ilişkili kavramlar oldukları
duumlşuumlnuumllmektedir Kişinin kendisine ve ccedilevresine youml-
nelik artmış bir farkındalığın kendi zihinsel suumlreccedilleri
hakkında da duumlşuumlnmeye sevk etmesi muhtemeldir
Buna paralel olarak uumlstbilişin oumlzel bir tuumlruuml olan ah-
laki uumlstbilişin soumlzuuml edilen bu artmış farkındalık ile
hem doğrudan hem de genel uumlst biliş ile ilişkili olması
beklenmektedir Ayrıca her uumlccedil değişkenin de ahla-
ki farkındalık ile ilişkili olması yukarıda soumlzuuml edilen
ilişkiler ağı goumlz oumlnuumlne alındığında yine bu ccedilalışmanın
beklentileri arasındadır
Daha oumlnce de belirtildiği gibi yardım davranışı accedilısın-
dan bir ihtiyacı fark etmek oldukccedila oumlnemli bir aşama-
dır Benzer bir durum diğer ahlaki davranışlar iccedilin de
soumlz konusudur Ahlaki davranış ya da oumlzgeci eylem-
lerin arka planında yer alan algılama farkında olma
muhakeme yargılama ya da karar verme gibi bilişsel
suumlreccedillerin aydınlatılması ahlak psikolojisi yazını accedilı-
sından oldukccedila oumlnemlidir Bu bağlamda ccedilalışmanın
oumlzguumln youmlnuuml soumlz konusu bilişsel suumlreccediller iccedilinde bilinccedil-
li farkındalık uumlstbiliş ve ahlaki farkındalık arasındaki
ilişkilerin accedilıklığa kavuşturulması olacaktır
Ccedilalışmanın soumlzuuml edilen beklentileri ışığında ortaya
ccedilıkan ccedilalışma hipotezlerinden oluşan bir dizi aracılık
modeli Şekil 1rsquode sunulmuştur Şekil uumlzerinde goumlste-
rilen tuumlm ilişkilerin pozitif youmlnde olması beklenmek-
tedir
Şekil 1 Araştırma hipotezlerinden oluşan model
3 YOumlNTEM
31 Katılımcılar
Bu ccedilalışmanın oumlrneklemi yaşları 18 ile 42 arasında de-
ğişen (Ort= 2410 SS= 383) ccediloğunluğu lisans oumlğrencisi
(773) olmak uumlzere farklı eğitim duumlzeylerinden 220
kişiden oluşmaktadır (bk Ccedilizelge 1) Katılımcıların
184rsquouuml kadın (836) 36rsquosı ise (164) erkektir
Ccedilizelge 1 Katılımcıların demografik oumlzellikleri
32 Veri Toplama Araccedilları
Bilinccedilli Farkındalık Oumllccedileği On beş maddeden oluşan
ve 6rsquolı likert tipinde puanlanan (1= ldquohemen hemen her
zamanrdquo 6= ldquoneredeyse hiccedilbir zamanrdquo) Bilinccedilli Farkın-
dalık Oumllccedileğinin (Brown ve Ryan 2003) Tuumlrkccedile uyarla-
ması Ccedilatak (2012) tarafından yapılmıştır Oumllccedilekte ldquoNe
yaptığımın pek farkında olmadan otomatik yaşıyor
gibiyimrdquo ya da ldquoKendimi dikkatimi vermeden bir şey-
ler yaparken bulurumrdquo gibi maddeler yer almaktadır
Tuumlrkccedile uyarlama ccedilalışmasından elde edilen iccedil tutarlı-
lık katsayısı 85 olarak hesaplanmıştır Oumllccedilekten alınan
yuumlksek puanlar daha yuumlksek bilinccedilli farkındalık duumlze-
yine işaret etmektedir
Uumlstbiliş Oumllccedileği Doumlrtluuml likert tipinde derecelendirilen
(1= ldquoKesinlikle katılmıyorumrdquo 4= ldquoKesinlikle katılı-
yorumrdquo) Uumlstbiliş Oumllccedileği (Cartwright-Hatton ve Wells
1997) Tuumlrkccedilersquoye Tosun ve Irak (2008) tarafından uyar-
lanmıştır Oumllccedilek toplam puan ile tek boyutlu olarak
kullanılabilmekle birlikte ldquoolumlu inanccedillarrdquo ldquobilişsel
guumlvenrdquo ldquokontrol edilemezlik ve tehlikerdquo ldquobilişsel
farkındalıkrdquo ve ldquoduumlşuumlnceleri kontrol ihtiyacırdquo olmak
uumlzere beş boyuttan oluşmaktadır Otuz maddelik oumll-
ccedilekten alınan puanlar 30 ile 120 arasında değişmekte
ve yuumlksek puanlar patolojik oumllccediluumlde bir uumlstbiliş faaliye-
tini işaret etmektedir zira oumllccedilek psikopatolojilerdeki
uumlstbilişsel faaliyetleri oumllccedilmeyi amaccedillamaktadır Bu-
nunla birlikte bu ccedilalışmadaki kuramsal temel dikkate
alındığında uumlstbilişin normal işlevleri olan bilişlerin
farkında olmak diğer bir ifadeyle ldquoduumlşuumlnmeyi duumlşuumln-
mekrdquo youmlnuumlnuuml iccedileren genel tanımı esas alınmıştır Bu
nedenle oumllccedileğin tuumlmuuml buumltuumln olarak uygulanmış ancak
analizlerde ldquobilişsel farkındalıkrdquo alt boyutu puanları
kullanılmıştır Bu alt boyutta ldquoBir problem uumlzerinde
duumlşuumlnuumlrken zihnimin nasıl ccedilalıştığının farkındayım-
dırrdquo ya da ldquoDuumlşuumlncelerimi izlerimrdquo gibi maddeler yer
alır Bu alt boyut dikkatin ve duumlşuumlncelerin izlenme-
si duumlşuumlncelerin farkında olmak ile ilgili 5 maddeden
oluşmaktadır Tuumlrkccedile geccedilerlik ve guumlvenilirlik analizle-
3 YOumlNTEM 31 Katılımcılar
Bu ccedilalışmanın oumlrneklemi yaşları 18 ile 42 arasında değişen (Ort= 2410 SS= 383)
ccediloğunluğu lisans oumlğrencisi (773) olmak uumlzere farklı eğitim duumlzeylerinden 220 kişiden
oluşmaktadır (bk Ccedilizelge 1) Katılımcıların 184rsquouuml kadın (836) 36rsquosı ise (164) erkektir
Ccedilizelge 1 Katılımcıların demografik oumlzellikleri
N
Cinsiyet Kadın 184 836
Erkek 36 164
Eğitim Duumlzeyi
İlk Oumlğretim 1 5
Lise 15 68
Lisans 170 773
Yuumlksek Lisans 29 132
Doktora 5 23
32Veri Toplama Araccedilları
Bilinccedilli Farkındalık Oumllccedileği On beş maddeden oluşan ve 6rsquolı likert tipinde puanlanan (1=
ldquohemen hemen her zamanrdquo 6= ldquoneredeyse hiccedilbir zamanrdquo) Bilinccedilli Farkındalık Oumllccedileğinin
(Brown ve Ryan 2003) Tuumlrkccedile uyarlaması Ccedilatak (2012) tarafından yapılmıştır Oumllccedilekte ldquoNe
yaptığımın pek farkında olmadan otomatik yaşıyor gibiyimrdquo ya da ldquoKendimi dikkatimi
vermeden bir şeyler yaparken bulurumrdquo gibi maddeler yer almaktadır Tuumlrkccedile uyarlama
ccedilalışmasından elde edilen iccedil tutarlılık katsayısı 85 olarak hesaplanmıştır Oumllccedilekten alınan
yuumlksek puanlar daha yuumlksek bilinccedilli farkındalık duumlzeyine işaret etmektedir
Uumlstbiliş Oumllccedileği Doumlrtluuml likert tipinde derecelendirilen (1= ldquoKesinlikle katılmıyorumrdquo
4= ldquoKesinlikle katılıyorumrdquo) Uumlstbiliş Oumllccedileği (Cartwright-Hatton ve Wells 1997) Tuumlrkccedilersquoye
Bilinccedilli Farkındalık
Uumlstbiliş Ahlaki Uumlstbiliş
Ahlaki Farkındalık
3 YOumlNTEM 31 Katılımcılar
Bu ccedilalışmanın oumlrneklemi yaşları 18 ile 42 arasında değişen (Ort= 2410 SS= 383)
ccediloğunluğu lisans oumlğrencisi (773) olmak uumlzere farklı eğitim duumlzeylerinden 220 kişiden
oluşmaktadır (bk Ccedilizelge 1) Katılımcıların 184rsquouuml kadın (836) 36rsquosı ise (164) erkektir
Ccedilizelge 1 Katılımcıların demografik oumlzellikleri
N
Cinsiyet Kadın 184 836
Erkek 36 164
Eğitim Duumlzeyi
İlk Oumlğretim 1 5
Lise 15 68
Lisans 170 773
Yuumlksek Lisans 29 132
Doktora 5 23
32Veri Toplama Araccedilları
Bilinccedilli Farkındalık Oumllccedileği On beş maddeden oluşan ve 6rsquolı likert tipinde puanlanan (1=
ldquohemen hemen her zamanrdquo 6= ldquoneredeyse hiccedilbir zamanrdquo) Bilinccedilli Farkındalık Oumllccedileğinin
(Brown ve Ryan 2003) Tuumlrkccedile uyarlaması Ccedilatak (2012) tarafından yapılmıştır Oumllccedilekte ldquoNe
yaptığımın pek farkında olmadan otomatik yaşıyor gibiyimrdquo ya da ldquoKendimi dikkatimi
vermeden bir şeyler yaparken bulurumrdquo gibi maddeler yer almaktadır Tuumlrkccedile uyarlama
ccedilalışmasından elde edilen iccedil tutarlılık katsayısı 85 olarak hesaplanmıştır Oumllccedilekten alınan
yuumlksek puanlar daha yuumlksek bilinccedilli farkındalık duumlzeyine işaret etmektedir
Uumlstbiliş Oumllccedileği Doumlrtluuml likert tipinde derecelendirilen (1= ldquoKesinlikle katılmıyorumrdquo
4= ldquoKesinlikle katılıyorumrdquo) Uumlstbiliş Oumllccedileği (Cartwright-Hatton ve Wells 1997) Tuumlrkccedilersquoye
Bilinccedilli Farkındalık
Uumlstbiliş Ahlaki Uumlstbiliş
Ahlaki Farkındalık
118
Arslantuumlrk amp Şamyanlı
rinde iccedil tutarlılık katsayısı toplam oumllccedilek iccedilin 86 olarak
bildirilmiştir
Ahlaki Uumlstbiliş Oumllccedileği Ahlaki Uumlstbiliş Oumllccedileğirsquonin
(McMahon ve Good 2015) Tuumlrkccedile uyarlaması yapıl-
mış ve ahlaki uumlstbilişi oumllccedilmek amacıyla kullanılan 20
madde ve doumlrt faktoumlrden oluşan geccedilerli ve guumlvenilir
bir oumllccedilek olduğu belirlenmiştir (Ccedilelik ve Sarıccedilam 2018
Soumlnmez vd 2018) Bununla birlikte toplam puanların
tek boyutlu olarak kullanılmasının uygun olduğu bil-
dirilmektedir Oumllccedilek 6rsquolı likert tipinde puanlanmak-
tadır (1= ldquoKesinlikle katılmıyorumrdquo 6= ldquoKesinlikle
katılıyorumrdquo) ve oumllccedilekten alınan yuumlksek puanlar yuumlk-
sek duumlzeyde ahlaki uumlstbilişe işaret etmektedir Buumltuumln
oumllccedilek iccedilin iccedil tutarlılık katsayısı 89 olarak bulunmuştur
ldquoAhlaki bir karara varmadan oumlnce olası birkaccedil eylem
biccedilimini goumlz oumlnuumlne alırımrdquo ya da ldquoAhlaki karar verir-
ken guumlccedilluuml ve zayıf yanlarımı bilirimrdquo gibi ifadeler oumllccedilek
maddelerine oumlrnek olarak verilebilir
Ahlaki Farkındalık Senaryoları Ccedilalışmada katılımcı-
lara ahlaki accedilıdan uygun olan ya da olmayan durum-
lar iccedileren bir hikacircye sunulmuş ve ldquoLuumltfen bu hikacircye-
de ahlaki accedilıdan olumlu ve olumsuz goumlrduumlğuumlnuumlz tuumlm
durumları maddeler halinde listeleyinrdquo youmlnergesi ile
fark ettikleri olumlu ve olumsuz tuumlm ahlaki durum-
ları listelemeleri istenmiştir Hikayedeki olumlu ve
olumsuz maddelerin sayısı ayrı ayrı kullanılabilmek-
le birlikte bu ccedilalışmada bir toplam ahlaki farkındalık
puanı olarak olumlu ve olumsuz durumların toplam
sayısı temel alınmıştır Ahlaki farkındalık senaryosu
EK 1rsquode sunulmuştur
33 Proseduumlr
Bu ccedilalışmanın veri toplama aşamasına geccedililmeden
oumlnce Selccediluk Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Bilimsel
Etik Değerlendirme Kurulundan etik uygunluk ona-
yı alınmıştır Araştırma soruları katılımcılara sosyal
medya platformları ya da anlık mesajlaşma uygula-
maları aracılığıyla dijital ortamda iletilmiştir Katı-
lımcılara anketleri yanıtlamadan oumlnce bilgilendirilmiş
onam formu sunulmuş ve katılım goumlnuumllluumlluumlk esasına
goumlre devam etmiştir
34 Analiz Stratejisi
Ccedilalışma hipotezlerinden oluşan modeli test etmeden
oumlnce tanımlayıcı istatistikler ve değişkenler arasında-
ki korelasyon değerleri IBM SPSS 20 paket program
aracılığıyla analiz edilmiştir Korelasyon değerleri
doğrultusunda sonuccedil değişkeni olarak ahlaki farkın-
dalık değişkeninin ccedilalışma değişkenleri ile korelas-
yon goumlstermemesi (bk Ccedilizelge 3) uumlzerine modelden
ccedilıkarılmıştır Yeni oluşturulan tek aracılı model SPSS
uumlzerinde ccedilalıştırılan Proses Makro eklentisi ile proses
youmlnteminde tanımlanan model 4 ile analiz edilmiştir
(Hayes 2018) Yine korelasyon değerleri doğrultu-
sunda test edilen modelde eğitim duumlzeyi kovaryant
değişken olarak tanımlanmış ve bootstrap değeri 5000
olarak belirlenmiştir
4 SONUCcedilLAR
Araştırmanın hipotezlerini test etmeden oumlnce ccedilarpık-
lık basıklık katsayıları ve histogram grafiklerinin in-
celenmesi neticesinde veri setinin parametrik testlere
uygun olduğu anlaşılmıştır Ccedilalışma değişkenlerine
Araştırma değişkenleri arasındaki korelasyonlara bakıldığında oumlnerilen model
doğrultusunda temel değişkenler arasında anlamlı korelasyonlar goumlruumllmektedir Buna goumlre
bilinccedilli farkındalık uumlst biliş (r=34 plt01) ile ve ahlaki uumlst biliş (r=18 plt01) ile pozitif youmlnluuml
anlamlı ilişki iccedilindedir Uumlstbiliş ve ahlaki uumlstbiliş (r=43 plt01) arasında da pozitif youmlnluuml
anlamlı ilişki goumlzlenmektedir Ayrıca eğitim duumlzeyi ahlaki uumlstbiliş (r=17 plt05) olumsuz
ahlaki farkındalık (r=16 plt05) ve toplam ahlaki farkındalık (r=16 plt05) ile pozitif youmlnde
anlamlı ilişkilidir Tuumlm değişkenler arasındaki korelasyonlar Ccedilizelge 3rsquote sunulmuştur
Ccedilizelge 3 Araştırma değişkenleri arasındaki korelasyonlar
1 2 3 4 5 6 7 8 1 Eğitim 1
2 Yaş 24 1
3 Bilinccedilli Farkındalık
02 09 1
4 Uumlstbiliş -05 -04 34 1
5 Ahlaki Uumlstbiliş 17 12 18 43 1
6 Olumlu ahlaki farkındalık
04 -05 -10 -03 -12 1
7 Olumsuz ahlaki farkındalık
16 04 12 -03 -01 10 1
Değişkenler N Ort SS α Min Mak Potansiyel Min-Mak
Uzam (range)
Ccedilarpıklık (Skew)
Basıklık (Kurtosis)
Eğitim 220 310 55 - 1 5 1-5 4 73 349
Yaş 220 2410 383 - 18 42 - 24 173 580
Bilinccedilli Farkındalık
220 404 76 86 193 560 1-6 367 -24 -38
Uumlstbiliş (bilişsel farkındalık)
220 290 47 64 1 4 1-4 3 -62 165
Ahlaki Uumlstbiliş 220 438 68 91 170 6 1-6 43 -108 278
Olumlu Ahlaki Farkındalık
220 96 84 - 0 5 - 5 104 248
Olumsuz Ahlaki Farkındalık
220 191 145 - 0 9 - 9 125 303
Ahlaki Farkındalık
220 287 174 - 0 14 - 14 162 69
Ccedilizelge 2 Ccedilalışma değişkenlerine ait tanımlayıcı istatistikler
119
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
ilişkin tanımlayıcı istatistikler Ccedilizelge 2rsquode sunulmuş-
tur
Araştırma değişkenleri arasındaki korelasyonlara ba-
kıldığında oumlnerilen model doğrultusunda temel değiş-
kenler arasında anlamlı korelasyonlar goumlruumllmektedir
Buna goumlre bilinccedilli farkındalık uumlst biliş (r=34 plt01)
ile ve ahlaki uumlst biliş (r=18 plt01) ile pozitif youmlnluuml an-
lamlı ilişki iccedilindedir Uumlstbiliş ve ahlaki uumlstbiliş (r=43
plt01) arasında da pozitif youmlnluuml anlamlı ilişki goumlzlen-
mektedir Ayrıca eğitim duumlzeyi ahlaki uumlstbiliş (r=17
plt05) olumsuz ahlaki farkındalık (r=16 plt05) ve
toplam ahlaki farkındalık (r=16 plt05) ile pozitif
youmlnde anlamlı ilişkilidir Tuumlm değişkenler arasındaki
korelasyonlar Ccedilizelge 3rsquote sunulmuştur
Araştırma hipotezlerinden oluşan model Proses youmln-
temi ile analiz edilmiş ve geccedilerli anlamlılık değerleri
elde edilmiştir Buna goumlre uumlstbilişin sonuccedil değişkeni
olduğu modelde (R2= 12 F (2-217) = 1432 plt01)
bilinccedilli farkındalık uumlstbilişi anlamlı olarak yorda-
maktadır (β =34 p lt01) Nihai modelde ise (R2= 22
F (3-216) = 2011 plt01) uumlstbiliş (β = 43 p lt 01) ah-
laki uumlstbilişi anlamlı olarak yordamakta iken bilinccedilli
farkındalık ile ahlaki uumlstbiliş arasında anlamlı ilişki
bulunmamıştır (bk Şekil 2) Analizde eğitim duumlzeyi-
nin ahlaki uumlstbiliş ile anlamlı korelasyonu nedeniyle
kovaryant değişken olduğu belirtilmişti Ahlaki uumlst-
biliş accedilısından eğitim etkisi de anlamlıdır (β = 19 p
lt01)
5 TARTIŞMA
Araştırma hipotezlerinden oluşan model (bk Şekil 1)
korelasyon analizlerinden elde edilen veriler doğrul-
tusunda ahlaki farkındalığın modelden ccedilıkarılmasıyla
bir dizi aracılık ilişkisi oumlnerisinden yalnızca tek aracı
değişkenli bir modele doumlnuumlştuuml Bu model uumlzerinden
yapılan analizlerden elde edilen bulgular aracılık et-
kisini doğrulamaktadır Beklendiği gibi bilinccedilli far-
kındalık uumlstbilişe uumlstbiliş de ahlaki uumlstbilişe pozitif
youmlnde anlamlı olarak katkı sağlamaktadır Bununla
birlikte bilinccedilli farkındalıktan ahlaki uumlstbilişe giden
yolun anlamlı olmaması nedeniyle bu aracılık model-
de oumlnerildiği şekliyle kısmi aracılık değil tam aracı-
lıktır Bununla birlikte Baron ve Kennyrsquonin tam ara-
cılık-kısmi aracılık ayrımını Zhao ve diğerleri (2010)
yeniden sınıflandırmışlardır Bu ccedilalışma bulgularında
doğrulanan model Zhao ve diğerlerinin sınıflandır-
masında sadece dolaylı aracılık (Indirect-only media-
tion) etkisine karşılık gelmektedir
8 Ahlaki farkındalık 16 01 05 -04 -06 56 88 1
p lt 001
p lt 005
Araştırma hipotezlerinden oluşan model Proses youmlntemi ile analiz edilmiş ve geccedilerli
anlamlılık değerleri elde edilmiştir Buna goumlre uumlstbilişin sonuccedil değişkeni olduğu modelde (R2=
12 F (2-217) = 1432 plt01) bilinccedilli farkındalık uumlstbilişi anlamlı olarak yordamaktadır (β =34 p
lt01) Nihai modelde ise (R2= 22 F (3-216) = 2011 plt01) uumlstbiliş (β = 43 p lt 01) ahlaki
uumlstbilişi anlamlı olarak yordamakta iken bilinccedilli farkındalık ile ahlaki uumlstbiliş arasında anlamlı
ilişki bulunmamıştır (bk Şekil 2) Analizde eğitim duumlzeyinin ahlaki uumlstbiliş ile anlamlı
korelasyonu nedeniyle kovaryant değişken olduğu belirtilmişti Ahlaki uumlstbiliş accedilısından eğitim
etkisi de anlamlıdır (β = 19 p lt01)
Şekil 2 Araştırmada test edilen hipotezlerden oluşan model
5 TARTIŞMA
Araştırma hipotezlerinden oluşan model (bk Şekil 1) korelasyon analizlerinden elde
edilen veriler doğrultusunda ahlaki farkındalığın modelden ccedilıkarılmasıyla bir dizi aracılık
ilişkisi oumlnerisinden yalnızca tek aracı değişkenli bir modele doumlnuumlştuuml Bu model uumlzerinden
yapılan analizlerden elde edilen bulgular aracılık etkisini doğrulamaktadır Beklendiği gibi
bilinccedilli farkındalık uumlstbilişe uumlstbiliş de ahlaki uumlstbilişe pozitif youmlnde anlamlı olarak katkı
sağlamaktadır Bununla birlikte bilinccedilli farkındalıktan ahlaki uumlstbilişe giden yolun anlamlı
olmaması nedeniyle bu aracılık modelde oumlnerildiği şekliyle kısmi aracılık değil tam aracılıktır
Bilinccedilli Farkındalık
Uumlstbiliş
Ahlaki Uumlstbiliş
β= 43
β= 03
β= 34
Eğitim
β= 19
8 Ahlaki farkındalık 16 01 05 -04 -06 56 88 1
p lt 001
p lt 005
Araştırma hipotezlerinden oluşan model Proses youmlntemi ile analiz edilmiş ve geccedilerli
anlamlılık değerleri elde edilmiştir Buna goumlre uumlstbilişin sonuccedil değişkeni olduğu modelde (R2=
12 F (2-217) = 1432 plt01) bilinccedilli farkındalık uumlstbilişi anlamlı olarak yordamaktadır (β =34 p
lt01) Nihai modelde ise (R2= 22 F (3-216) = 2011 plt01) uumlstbiliş (β = 43 p lt 01) ahlaki
uumlstbilişi anlamlı olarak yordamakta iken bilinccedilli farkındalık ile ahlaki uumlstbiliş arasında anlamlı
ilişki bulunmamıştır (bk Şekil 2) Analizde eğitim duumlzeyinin ahlaki uumlstbiliş ile anlamlı
korelasyonu nedeniyle kovaryant değişken olduğu belirtilmişti Ahlaki uumlstbiliş accedilısından eğitim
etkisi de anlamlıdır (β = 19 p lt01)
Şekil 2 Araştırmada test edilen hipotezlerden oluşan model
5 TARTIŞMA
Araştırma hipotezlerinden oluşan model (bk Şekil 1) korelasyon analizlerinden elde
edilen veriler doğrultusunda ahlaki farkındalığın modelden ccedilıkarılmasıyla bir dizi aracılık
ilişkisi oumlnerisinden yalnızca tek aracı değişkenli bir modele doumlnuumlştuuml Bu model uumlzerinden
yapılan analizlerden elde edilen bulgular aracılık etkisini doğrulamaktadır Beklendiği gibi
bilinccedilli farkındalık uumlstbilişe uumlstbiliş de ahlaki uumlstbilişe pozitif youmlnde anlamlı olarak katkı
sağlamaktadır Bununla birlikte bilinccedilli farkındalıktan ahlaki uumlstbilişe giden yolun anlamlı
olmaması nedeniyle bu aracılık modelde oumlnerildiği şekliyle kısmi aracılık değil tam aracılıktır
Bilinccedilli Farkındalık
Uumlstbiliş
Ahlaki Uumlstbiliş
β= 43
β= 03
β= 34
Eğitim
β= 19
Araştırma değişkenleri arasındaki korelasyonlara bakıldığında oumlnerilen model
doğrultusunda temel değişkenler arasında anlamlı korelasyonlar goumlruumllmektedir Buna goumlre
bilinccedilli farkındalık uumlst biliş (r=34 plt01) ile ve ahlaki uumlst biliş (r=18 plt01) ile pozitif youmlnluuml
anlamlı ilişki iccedilindedir Uumlstbiliş ve ahlaki uumlstbiliş (r=43 plt01) arasında da pozitif youmlnluuml
anlamlı ilişki goumlzlenmektedir Ayrıca eğitim duumlzeyi ahlaki uumlstbiliş (r=17 plt05) olumsuz
ahlaki farkındalık (r=16 plt05) ve toplam ahlaki farkındalık (r=16 plt05) ile pozitif youmlnde
anlamlı ilişkilidir Tuumlm değişkenler arasındaki korelasyonlar Ccedilizelge 3rsquote sunulmuştur
Ccedilizelge 3 Araştırma değişkenleri arasındaki korelasyonlar
1 2 3 4 5 6 7 8 1 Eğitim 1
2 Yaş 24 1
3 Bilinccedilli Farkındalık
02 09 1
4 Uumlstbiliş -05 -04 34 1
5 Ahlaki Uumlstbiliş 17 12 18 43 1
6 Olumlu ahlaki farkındalık
04 -05 -10 -03 -12 1
7 Olumsuz ahlaki farkındalık
16 04 12 -03 -01 10 1
Değişkenler N Ort SS α Min Mak Potansiyel Min-Mak
Uzam (range)
Ccedilarpıklık (Skew)
Basıklık (Kurtosis)
Eğitim 220 310 55 - 1 5 1-5 4 73 349
Yaş 220 2410 383 - 18 42 - 24 173 580
Bilinccedilli Farkındalık
220 404 76 86 193 560 1-6 367 -24 -38
Uumlstbiliş (bilişsel farkındalık)
220 290 47 64 1 4 1-4 3 -62 165
Ahlaki Uumlstbiliş 220 438 68 91 170 6 1-6 43 -108 278
Olumlu Ahlaki Farkındalık
220 96 84 - 0 5 - 5 104 248
Olumsuz Ahlaki Farkındalık
220 191 145 - 0 9 - 9 125 303
Ahlaki Farkındalık
220 287 174 - 0 14 - 14 162 69
Ccedilizelge 3 Araştırma değişkenleri arasındaki korelasyonlar
Şekil 2 Araştırmada test edilen hipotezlerden oluşan model
120
Arslantuumlrk amp Şamyanlı
Bulguları değerlendirmeden oumlnce araştırma mode-
lindeki değişikliğin temel nedeni olan ahlaki farkın-
dalık değişkeninin analiz dışı kalmasını yorumlamak
gereklidir Olası nedenlerden biri oumllccediluumlmler arasındaki
nitelik farkı olabilir zira diğer değişkenler oumlz bildiri-
me dayalı oumllccedilme araccedillarından elde edilen verileri yan-
sıtmaktayken ahlaki farkındalık bir tuumlr performans
testidir Diğer değişkenlerden farklı olarak ahlaki bir
senaryodaki olası ahlaki durumların farkına varmala-
rı beklenmiştir Ahlaki uumlstbiliş ve ahlaki farkındalık
tanımları gereği oldukccedila yakın kavramlar olmasına
karşın ilişkili bulunmaması oumllccediluumlmler arası bu farklı-
lıktan kaynaklanmış olabilir Zira ahlak ccedilalışmaların-
da oumlz bildirime dayalı verilerle dolaylı oumllccediluumlmlerin her
zaman oumlrtuumlşmediği ccedilalışmalar goumlzlenmektedir (bk
Arslantuumlrk ve Harput 2020 Saroglou vd 2005)
Tuumlm bunların yanında nihai modele bakıldığında
bilişsel farkındalık ahlaki uumlstbiliş ile genel uumlstbiliş ara-
cılığıyla ilişkili goumlruumlnmektedir Bu bulgu soumlz konusu
hipotezin ccedilıkış noktası olarak bireylerin kendi suumlreccedil-
lerine ccedilevresinde olup bitenlere anlık değişimlere
odaklanma ldquoşimdirdquo ve ldquoburadardquo olanı takip edebil-
me yakalayabilme oumlzelliğinin aynı zamanda kendi
zihnine de odaklanabilmeyi sağladığını akla getir-
mektedir Bu varsayıma goumlre kendi zihninin aklından
geccedilenlerin farkında olan insan ahlaki duumlşuumlncelerinin
ahlaki karar verme suumlreccedillerinin ahlaki konulara ne
oumllccediluumlde dikkat verebildiğinin de farkına varmaktadır
Bu bulgu ilgili yazına da oumlnemli bir katkı sunmak-
tadır zira ahlaki bilişsel suumlreccediller arasındaki ilişkilere
youmlnelik ccedilalışmaların sayısı azdır Oumlrneğin bu ccedilalışma-
da desteklenen model Ruedy ve Schweitzerrsquoın (2010)
bulgularını bir adım oumlteye taşımaktadır Buna goumlre
araştırmacılar bilinccedilli farkındalığın ahlaki kararlarla
ilişkisini ortaya koymuşlardı Bu ccedilalışmanın bulguları
ile birlikte değerlendirildiğinde bilinccedilli farkındalığın
ahlaki akıl yuumlruumltme suumlreccedillerinde hangi bilişsel meka-
nizmalarla temas halinde olduğuna ilişkin zihnimizde
bir resim canlanabilir
Tuumlm bunların oumltesinde bu ccedilalışmanın bazı sınırlılıkla-
rını goumlz oumlnuumlnde bulundurmak gerekir Oumlncelikle bu
ccedilalışma Koronaviruumls salgını esnasında yuumlruumltuumllduumlğuumln-
den veri toplama işlemi dijital ortamda gerccedilekleşmiş-
tir Oumlzellikle ahlaki farkındalık senaryosuna verilen
yanıt sayısı kacircğıt kalem testi bilgisayar ya da akıllı
telefon uumlzerinden yanıtlamaya goumlre farklılaşabilir
Ayrıca ccedilalışma oumlrnekleminin ağırlıklı olarak kadın ka-
tılımcılardan oluşması cinsiyet karşılaştırmasına im-
kacircn tanımamıştır Gelecekteki ccedilalışmalarda deneysel
manipuumllasyonlar ve performans oumllccediluumlmuuml gibi dolaylı
oumllccediluumlmlerin bir arada kullanıldığı daha geniş kapsamlı
araştırmalarla bu ccedilalışmanın bulguları bir adım oumlteye
taşınabilir
KAYNAKCcedilAAKARSU B (1975) Felsefe terimleri soumlzluumlğuuml Tuumlrk Dil Kurumu Yayınları
ARSLANTUumlRK G amp HARPUT D (2020 ccedilevrimiccedili goumlruumlnuumlm) Prosocia-lity religiosity and values in adolescence comparing the impact of religious and general schooling in Turkey Journal of Beliefs amp Values 1-15 httpsdoiorg1010801361767220201848150
BATSON D (2011) Altruism in Humans Oxford University Press
BROWN K W amp RYAN R M (2003) The benefits of being present min-dfulness and its role in psychological well-being Journal of Personality and Social Psychology 84 822ndash848
BUTTERFİELD K D TREVİNtildeO L K amp WEAVER G R (2000) Moral awareness in business organizations Influences of issue related and social context factors Human Relations 53(7) 981ndash1018
CARTWRİGHT-HATTON S amp WELLS A (1997) Beliefs about worry and intrusions The Meta-Cognitions Questionnaire and its correlates Jour-nal of Anxiety Disorders 11(3) 279-296
CHERUVALATH R (2019) Does studying lsquoethicsrsquo improve engineering studentsrsquo meta moral cognitive skills Sci Eng Ethics 25 583ndash596 httpsdoiorg101007s11948-017-0009-x
CcedilATAK P D (2012) The Turkish version of mindful attention awareness scale Preliminary findings Mindfulness 31ndash9
CcedilELİK İ amp SARICcedilAM H (2018 Mart) Ahlaki Uumlstbiliş Oumllccedileği Tuumlrkccedile-ye Uyarlama Geccedilerlik ve Guumlvenirlik Ccedilalışması İKSAD 1 Uluslararasi Sosyal Bilimler Kongresi Mardin Tuumlrkiye httpsdoiorg1013140RG221906885126
DARLEY J M amp BATSON C D (1973) ldquo From Jerusalem to Jerichordquo A study of situational and dispositional variables in helping behavior Journal of Personality and Social Psychology 27(1) 100-108
DRUMWRIGHT M PRENTICE R VE BİASUCCI C (2015) Behavioral Ethics and teaching ethical decision making Journal of Innovative Educati-on 13(3) 431-458
DURUK Uuml FIRAT E amp AKGUumlN A (2020) Turkish Moral Metacogniti-on Scale (TMMS) The study of adaptation validation and reliability Inter-national Online Journal of Educational Sciences 12 (3) 153-163
GOLDSTEIN E B (2013) Bilişsel psikoloji (ccedilev O Guumlnduumlz) Kaknuumls Yayınları
HAYES A F (2018) Introduction to mediation moderation and conditi-onal process analysis A regression-based approach (2nd edition) The Gu-ilford Press
LANGER E (2007) ldquoMindfulness and mindlessnessrdquo R F Baumeister ve K D Vohs (Ed) Encyclopedia of Social Psychology iccedilinde (s 572-574) SAGE Publications
MACLIN O H (2007) ldquoMetacognitionrdquo R F Baumeister ve K D Vohs (Ed) Encyclopedia of Social Psychology iccedilinde (s 564-566) SAGE Pub-lications
MATSUMOTO D (2009) The cambridge dictionary of psychology Camb-ridge University Press
MCMAHON J M amp GOOD D J (2015) The Moral Metacognition Scale Development and validation Ethics amp Behavior 26(5) 357-394 Doi1010801050842220151028548
NARVAEZ D (2010) Moral Complexity Perspectives on Psychological
121
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
Science 5(2) 163ndash181 httpsdoiorg1011771745691610362351
RUEDY N E amp SCHWEITZER M E (2010) In the moment The effect of mindfulness on ethical decision making Journal of Business Ethics 95(1) 73-87
SAROGLOU V PICHON I TROMPETTE L Verschueren M amp Der-nelle R (2005) Prosocial behavior and religion new evidence based on projective measures and peer ratings Journal for the Scientific Study of Religion 44(3) 323-348 httpsdoiorg101111j1468-5906200500289x
SCHWARTZ S H (1977) Normative influences on altruism L Berkowitz (Ed) Advances in Experimental Social Psychology iccedilinde (s 221-278) Academic Press
SOumlNMEZ S SARICcedilAM H amp CcedilELİK İ (2018 Mart) Ahlaki uumlstbiliş makyavelist kişilik ve maneviyat arasındaki ilişki Uluslararasi Bilim ve Eği-tim Kongresi 23-25 Mart Afyon Tuumlrkiye
STREET M D DOUGLAS S C GEİGER S W amp MARTİNKO M J (2001) The impact of cognitive expenditure on the ethical decision-ma-king process The cognitive elaboration model Organizational Behavior and Human Decision Processes 86(2) 256ndash277 httpsdoiorg101006obhd20012957
TOSUN A amp IRAK M (2008) Uumlstbiliş oumllccedileği-30rsquoun Tuumlrkccedile uyarlaması geccedilerliği guumlvenirliği kaygı ve obsesif-kompuumllsif belirtilerle ilişkisi Tuumlrk Psikiyatri Dergisi 19(1) 67-80
VANDENBOS G R (2015) APA dictionary of psychology American Psy-chological Association
ZHAO X LYNCH JR J G amp CHEN Q (2010) Reconsidering Baron and Kenny Myths and truths about mediation analysis Journal of Consumer Research 37(2) 197-206
EK 1 Ahlaki Farkındalık Senaryosu
Bay A bir guumln ofise her zamankinden erken gel-
mişti Mesai henuumlz başlamadığı iccedilin kimse yoktu
O sırada muumlduumlruumln odasında bir hareket fark etti
Hızla odaya doğru gidip kapıyı accediltığında iş ar-
kadaşını kasayı kurcalarken yakaladı Oumlfkeli bir
sesle ona bunu neden yaptığını sordu Arkadaşı
ccedilocuğunun hasta olduğunu tedavi iccedilin paraya
ihtiyaccedil duyduğunu soumlyledi Muumlduumlre durumu arz
ettiğinde uumlzguumln olduğunu ama yardımcı olamaya-
cağını ifade ettiğini anlattı Bay A bunun uumlzerine
arkadaşına onu goumlrduumlğuumlnuuml kimseye anlatmayaca-
ğını ama bunu yapmasına da izin vermeyeceğini
soumlyledi Arkadaşı ccedilaresizce odadan ccedilıktı Muumlduumlr
odaya geldiğinde odadaki karışıklığı fark edip du-
rumu Bay Arsquoya sordu Bay A ise odayı temizleyen
temizlik goumlrevlisinin o guumln biraz oumlzensiz ccedilalışmış
olabileceğini bunun dışında bir durum olmadığını
soumlyleyerek arkadaşını ele vermedi
Luumltfen bu hikacircyede ahlaki accedilıdan olumlu ve olum-suz goumlrduumlğuumlnuumlz tuumlm durumları maddeler halinde listeleyin
122
ldquoThi
s page is left blank for typesettingrdquo
Bu sayfa dizgiden dolayı boş bırakılm
ıstır
123
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021Journal of Awareness Volume Cilt 6 Issue Sayı 3 2021 pp 123-131E-ISSN 2149-6544 httpsjournalsgentrjoa DOI httpsdoiorg1026809joa6304
Received Geliş 04062021 Acccepted Kabul 08072021
Content of this journal is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 International License
Bu derginin iccedileriği Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 Uluslararası Lisansı altında lisanslanmıştır
Corresponding Author Sorumlu Yazar Goumlzde OumlzsezerE-mail gozsezercomuedutr
CitationAtıf OumlZSEZER G amp ATACcedil M (2021) Sanal gerccedileklik uygulamalarıyla mindfulness temelli stres azaltma programının hemşirelikte kullanımı Journal of Awareness 6(3) 123-131 DOI 1026809joa6304
Sanal gerccedileklik uygulamalarıyla mindfulness temelli stres azaltma programının hemşirelikte kullanımı
Use of mindfulness applications with virtual reality applications in nursing
Goumlzde Oumlzsezer1 Merve Ataccedil2
Oumlz
Sanal gerccedileklik (VR) son zamanlarda farkındalığı desteklemek iccedilin bir araccedil olarak kullanılmaya başlanmıştır Alan yazın incelendiğinde farkındalık pratiklerinin sanal gerccedileklik uygulamaları olarak hemşirelik uygulamalarına aktarılmasına youmlnelik yapılan ulusal ve uluslararası ccedilalışmalara rastlanmamıştır VR teknolojileri dikkat becerilerinin deneyimlenebileceği suumlruumlkleyici ilgi ccedilekici ve kontrolluuml goumlrsel ve işitsel bir sanal alan sağlanarak ccedilevresel dikkat dağınıklığı ile ilgili zorlukları yararlı bir şekilde ele almaktadır VR uygulamalarıyla mindfulness temelli stres azaltma programının stres ve kaygının azaltılmasında dikkati tekrar kazanmada ileriye doumlnuumlk belleğin arttırılmasında anksiyete ve korkunun azaltılmasında travma sonrası stres bozukluğu yeme bozukluğu ve ağrı tedavisinde kullanıldığı bildirilmektedir VR teknolojileri ruh sağlığı muumldahalelerini geniş halk kitleleri iccedilin daha erişilebilir hale getirmiştir Hemşirelik alanında VR mindfulness yeni bir araştırma alanıdır Bu nedenle VR ve diğer dijital uygulamalarda farkındalık ile ilgili suumlreccedilleri anlamak iccedilin bu konu hakkında daha ccedilok araştırmaya ihtiyaccedil olduğu goumlruumllmektedir Derlemenin amacı mindfulness stres azaltma programlarının VR ile hemşirelik uygulamaları arasındaki ilişkinin ele alınmasıdır
Anahtar kelimeler hemşirelik farkındalık mindfulness sanal gerccedileklik
Abstract
Virtual reality (VR) has recently been used as a tool to support awareness When the literature is examined no national or international studies have been found to transfer awareness practices to nursing practices as virtual reality applications VR technologies beneficially address the challenges of environmental distraction by providing an immersive engaging and controlled visual and auditory virtual space where attention skills can be experienced It has been reported that the mindfulness-based stress reduction program with VR applications is used to reduce stress and anxiety regain attention
1 Arş Goumlr Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Sağlık Bilimleri Fakuumlltesi Hemşirelik Boumlluumlmuuml Ccedilanakkale TUumlRKİYE e-mail gozsezercomuedutr
2 Oumlğr Goumlr Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Sağlık Uygulama ve Araştırma Hastanesi Ccedilanakkale TUumlRKİYE e-mail merveatachotmailcomtr
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
Bu ccedilalışma 15-17 Kasım 2020 tarihinde gerccedilekleştirilen 2 International Conference on Virtual Realityrsquode soumlzel bildiri olarak sunulmuştur
124
Oumlzsezer amp Ataccedil
1 GİRİŞ
Farkındalık ldquoşu anda zihni yargılamadan ve anda ka-
larak bilinccedilli olarak odaklanma eylemirdquo olarak tanım-
lanmıştır (Linehan 2015) Farkındalık meditasyonunu
temel alan muumldahaleler 1979 yılında ilk kez Jon Ka-
bat-Zinn ve arkadaşları tarafından geliştirilmiştir Min-
dfulness ise bilinccedilli farkındalık anlamına gelmektedir
Mindfulness kişinin şu andaki deneyimlerine merak
accedilıklık ve kabulle kendi kendini kabul etmesini ifade
etmektedir (Bishop 2004) Mindfulness bilinccedilli bir ccedilaba
gerektirmektedir Oumlzellikle otokontroluuml yuumlksek olan
bireylerde kolaylıkla suumlrduumlruumllebilmektedir (Lutz vd
2008 Lymeus vd 2017 Lindsay ve Creswell 2017)
Anderson ve arkadaşları (2019) mindfulness uygula-
ması sırasında ortaya ccedilıkabilecek bir dizi deneyimsel
zorluğu belirtmiştir Bunlar bilişsel ccedilaba ve hayal kı-
rıklığı gibi duygusal talepleri fiziksel ccedilevrenin (oumlrne-
ğin guumlruumlltuumlluuml ortamlar ve insanlar) getirdiği goumlrev
talepleri can sıkıntısı uumlzuumlcuuml duumlşuumlnceler ve duygular
gibi olumsuz duygusal veya psikolojik sonuccedillardır Bu
zorlukların olasılığını veya etkisini azaltmak iccedilin min-
dfulness uygulamasını uyarlamak mindfulness temelli
muumldahalelerin başarısını artırmak iccedilin oumlnemli bir hu-
sustur Mindfulness temelli stres azaltma programı da
(MBSR) bilinccedilli farkındalık yaklaşımına dayanmakta-
dır (Kabat-Zinn 2011) MBSR ccediloğunlukla kronik ağrı
şikacircyeti yaşayan hastalar uumlzerinde stresi azaltmanın
bir yolu olarak ortaya ccedilıkan bir yaklaşımdır (Segal vd
2002a)
Farkındalık uygulamaları bireylerin deneyimlerine youml-
nelik otomatik duumlşuumlncelerine ve uyumsuz duygu du-
rum youmlnelimlerinin duumlzenlenmesinde pozitif etkilere
sahiptir MBSR gibi farkındalık uygulamaları kişilerin
olumsuz stres ağrı ve zihin rahatsızlıkları deneyimle-
riyle muumlcadele etmelerine yardımcı olmak iccedilin son yıl-
larda kullanılmaktadır (Choo ve May 2014) MBSR bu
youmlnuumlyle de ruh sağlığı accedilısından yararlı goumlruumllmektedir
(Kabat-Zinn 1990 Aldao vd 2010 Blanck vd 2018)
Son yıllarda farkındalık pratiğini desteklemek iccedilin
dijital teknolojinin kullanımı oumlne ccedilıkmaktadır (Little
2016 Navarro-Haro vd 2017) Oumlrneğin web tabanlı
muumldahalelerin farkındalık becerilerini geliştirmek iccedilin
tasarlanmaya başlanması (Wahbeh ve Oken 2016 Se-
villa-Llewellyn-Jones vd 2018) ve farkındalığı des-
tekleyen akıllı telefon uygulamaları bu konuda dikkat
ccedileken gelişmelerdir (Little 2016 Roquet ve Sas 2018
Collins vd 2019)
MBSR (Kabat-Zinn 1982) gibi farkındalığa dayalı muuml-
dahaleler genel nuumlfus tarafından ldquowellnessrdquo prog-
ramları aracılığıyla hasta olmayanların sağlığını artır-
mak iccedilin kullanılmaktadır (Montero-Marin vd 2016)
Hasta olmayan popuumllasyonlarda yapılan araştırmalar
farkındalık uygulamasının depresif semptomları ve
ruminasyonu (Chambers vd 2008) azaltmanın yanı
sıra klinik olmayan popuumllasyonlarda pozitif duyguyu
artırmaya (Erisman ve Roemer 2010 Jha vd 2010)
yardımcı olduğunu goumlstermektedir Farkındalık uygu-
laması aynı zamanda bireyin sağlığına youmlnelik birccedilok
olumlu etki barındırmaktadır Bunlardan bazıları bire-
yin bağışıklığını (Grossman vd 2004) ve refah seviye-
sini yuumlkseltmesi (Linehan 2015 Campos vd 2016) ve
dikkatte artış sağlamasıdır (Chambers vd 2010)
Farkındalığa dayalı geliştirilen yaklaşımlar kendi iccedile-
risinde farklılıklar goumlstermektedir Muumldahalelerdeki
bu farklılıkların farkındalığın tanımında var olan kav-
ramların ccedileşitliliğine neden olduğu ileri suumlruumllmektedir
(Khoury vd 2013) Farkındalık kavramındaki ccedileşit-
lilikler amaca youmlnelik dikkat geliştirme (Kabat-Zinn
1990) iccedil deneyimden kendinden uzaklaşma (Segal vd
2002b) kişinin accedilıklık ve merak farkındalığıyla her bir
nesneye bağlanma ccedilabası (Bishop 2004) ve gerccedilekliğin
ondan kaccedilınma ondan kaccedilma ya da değiştirme giri-
şimleri olmaksızın kabul edilmesi (Hayes vd 1999)
olarak farklılıklar goumlstermektedir Farkındalık kavra-
increase anxiety and fear and treat post-traumatic stress disorder eating disorder and pain VR technologies have made mental health interventions more accessible to the wider public VR mindfulness is a new research area in the field of nursing Therefore it seems that more research is needed on this topic to understand the processes related to awareness in VR and other digital applications The purpose of this review is to examine the relationship between VR of mindfulness stress reduction programs and nursing practices
Keywords nursing awareness mindfulness virtual reality
125
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
mının aynı zamanda oumlz-şefkat kavramı ile de yakından
ilişkili olduğunu belirtmektedir (Baer vd 2008 Birnie
vd 2010) Neff (2003) farkındalığın kendine şefkat iccedilin
bir oumln koşul olduğunu ileri suumlrerken Kuyken ve diğer-
leri (2010) farkındalığa dayalı muumldahalelerin başarısı-
nın ccediloğunun oumlz-şefkatin geliştirilmesine bağlı olduğu-
nu ileri suumlrmektedir
Sanal gerccedileklik (VR) son zamanlarda farkındalığı des-
teklemek iccedilin bir araccedil olarak kullanılmaya başlanmıştır
(Damen ve van der Spek 2018 Bruggeman ve Wurster
2018) VR teknolojileri dikkat becerilerinin deneyim-
lenebileceği suumlruumlkleyici ilgi ccedilekici ve kontrolluuml (oumln-
goumlruumllebilir) goumlrsel ve işitsel bir sanal alan sağlanarak
ccedilevresel dikkat dağınıklığı ile ilgili zorlukları yararlı
bir şekilde ele alabilir ve dikkati gerccedilek olandan uzak-
laştırabilir (Cikajlo vd 2017 Navarro-Haro vd 2017
Chandrasiri vd 2019) VR kullanıcıya etkileşimli
goumlrsel-işitsel 360 derece sanal ortamı (VE) yansıtan bir
ekrana sahip bir başlığın kullanılması anlamına gelir
(Steuer 1992 Slater 1999) VRrsquoler diğer ortamlar (oumlrne-
ğin bir bilgisayar ekranı) aracılığıyla sunulabilmesine
rağmen VR sistemleri birden fazla duyuyu uyarmaya
yardımcı olan ve bir duyu oluşturabilen daha buumlyuumlk
bir kapsama alanına sahiptir (Witmer ve Singer 1998
Diemer 2015) Varlık kullanıcının bilgisayar tarafın-
dan uumlretilmiş olmasına rağmen ortam gerccedilekmiş gibi
davrandığı bir ldquogerccedileklik yanılsamasınardquo katkıda bu-
lunur (Slater 2003 Slater 2014) Ccedilalışmalar MBSR
programına katılmanın sağlık ccedilalışanlarının stresini
ve tuumlkenmişliğini azaltmak gibi hasta olmayanlar iccedilin
faydalar sağladığını goumlstermektedir (Irving vd 2009
Montero-Marin vd 2015 Kabat-Zinn vd 2016) Far-
kındalığın benzer faydaları farklı kuumlltuumlrlerde de bulun-
muştur (Kabat-Zinn vd 2016)
Farkındalık pratiğinin dijital olarak kullanımına baş-
lanması hem hasta bakımı hem de hemşirelerin iş yuuml-
kuumlne olumlu katkısı olacağı duumlşuumlnuumllmektedir Alan
yazın incelendiğinde farkındalık pratiklerinin VR uy-
gulamaları olarak hemşirelik uygulamalarına aktarıl-
masına youmlnelik yapılan ulusal ve uluslararası ccedilalışma-
lara rastlanmamıştır Bu bağlamda derlemenin amacı
mindfulness stres azaltma programlarının sanal ger-
ccedileklik ile hemşirelik uygulamaları arasındaki ilişinin
ele alınmasıdır
2 SANAL GERCcedilEKLİK UYGULAMALARIYLA MİNDFULNESS TEMELLİ STRES AZALTMA PROGRAMININ KULLANIM ALANLARI
VR sistemleri ve bunların uygulamaları farkındalığa
neden olmaya ve insanların farkındalık becerilerini
artırmaya yardımcı olmaktadır Bununla birlikte bu
sistemlerin daha iyi bir refah sağladığını goumlsteren ccedila-
lışmalar da vardır (Gromala vd 2011 Shaw vd 2011
Choo ve May 2014 Crescentini vd 2016 Kosunen
vd 2016 Cikajlo vd 2017 Asati ve Miyachi 2019 Na-
varro-Haro vd 2019 Chandasiri vd 2019 Seabrook
vd 2020 Girardeau vd 2020) Oumlrneğin VR sistemi
kullanarak kronik ağrı hastalarında farkındalığı artır-
manın kronik ağrıyı azaltmada etkili olduğu bulun-
muştur (Gromala vd 2011)
Farkındalık uygulamaları bireylerin stresinin azaltma-
da etkili olduğu yapılan ccedilalışmalarda goumlruumllmektedir
VR ile farkındalığın araştırıldığı Shaw ve diğerlerinin
(2011) yapmış olduğu bir ccedilalışmada katılımcıların stres-
lerini azaltmada yardımcı olacak eğitim iccedilin suumlruumlkleyi-
ci bir sanal ortam olan Meditasyon Odası tasarlamıştır
Uyarılmayı izlemek iccedilin biofeedback sensoumlrleri be-
nimsenmiş ve bu veriler de VErsquonin goumlrsel varlıklarını
etkilemiştir Sonuccedil olarak katılımcılar VErsquonin suumlrekli
değişen goumlrsel geribildirimini goumlzlemlerken kontrol
grubunda tek başına biofeedbackden daha etkili olan
stres seviyelerini başarıyla youmlnetmiştir (Shaw vd
2011)
Choo ve May (2014) farkındalık meditasyonu sırasında
dikkatlerini dağıtmaya ccedilalışmadan zaman iccedilinde kul-
lanıcının ilgisini korumak amacıyla bir VR uygulaması
tasarlamıştır Katılımcıları dikkatli bir şekilde medi-
tasyon yaptığı iccedilin oumlduumlllendirmek iccedilin lsquoSerenityrsquo adlı
bir puan sistemi kullanılmaktadır Katılımcılar topla-
dıkları lsquoSerenityrsquo ile meditasyon seansı bittikten sonra
oumlduumlllendirilmektedir Kazanılan lsquoSerenityrsquo miktarı ka-
tılımcı ne kadar koumltuuml veya muumlkemmel performans ser-
gilediğine bakılmaksızın tamamlanan her dikkatli ders
iccedilin statik bir miktardır Oumlnlem olarak iccedileriklere kilit
konmuştur Boumlluumlmler tamamlandıkccedila sırasıyla kilit
accedilılmaktadır lsquoSerenityrsquo oumlduumll sistemine entegre edilmiş-
tir Farklı meditasyon derslerine sahip yeni farkındalık
sahneleri oumlnceden belirlenmiş miktarlarda lsquoSerenityrsquo
ile accedilılmaktadır Bu nedenle bir kullanıcı yazılımda
ne kadar ccedilok farkındalık meditasyonu gerccedilekleştirirse
daha fazla farkındalık konumu elde etmeye o kadar
126
Oumlzsezer amp Ataccedil
yaklaşmaktadır Zamanla yeni farkındalık derslerinin
kilidini accedilmak yeni kullanıcıların başlangıccedilta ccedilok faz-
la seccedilenek arasında kalmasını engellemektedir Ayrıca
zamanla oumlduumll olarak yeni derslerin kilidi accedilılmaktadır
Her dikkatli oturum sırasında katılımcıların duygusal
ilerlemesi Emotiv EEG başlığı ile takip edilmektedir
Gerccedilek zamanlı olarak soyutlanmış goumlrsel geri bildi-
rim sağlamaktadır Katılımcı gevşedikccedile ve nefes alıp
vermesi yavaşladıkccedila iccedilsel hislerine odaklanmaya baş-
ladığında Emotiv EEG meditasyon puanlarını (sayısal
olarak 0 ile 1 arasında temsil edilir burada 1 olası en
yuumlksek puandır) ve katılımcıların sakinliğini ve diğer
duygusal durumlarını takip edebilmektedir (Choo ve
May 2014)
Ayrıca mobil uygulama olan Hiatus Sistemi (VR stres
azaltma mobil uygulaması gerccedilek zamanlı biofeedback
kullanarak MBSR iccedilin bir oumlğretim aracı goumlrevi goumlrmek-
tedir Uygulama hem tedavi sırasında hem de sonra-
sında hastaların stresini azaltmak iccedilin tasarlanmıştır
Hiatus Sistemi kullanıcıya yaklaşık 20 dakikalık se-
anslarla MBSR meditasyonunu uygulamaya başlarken
doğru nefes alma youmlntemini oumlğretmektedir Deneyim
sırasında kullanıcı uccedilmak istediği youmlne bakarak buumlyuumlk
bir ağacın etrafında yavaşccedila uccedilabilmektedir Kullanıcı-
lar nefesini verdiklerinde basınccedil sensoumlruuml aracılığıyla
iletilen veriler sayesinde sanal duumlnyada sırtında hafif
bir ruumlzgar hissetmekte ve hızlarını geccedilici olarak artır-
maktadır (Bruggeman ve Wurster 2018) Crescentini
ve diğerleri (2016) tarafından yapılan araştırmada katı-
lımcılardan 8 haftalık bir farkındalık meditasyon kursu
tamamlandıktan sonra stres ccedilağrıştıran VR senaryola-
rını goumlzlemlemeleri istendikten sonra durum farkın-
dalığında bir artış ve stres tepkisinde azalma olduğu
belirtilmiştir (Crescentini vd 2016)
Cikajlo ve diğerlerinin (2017) VR mindfulness uygu-
lamasının stres ve kaygı azaltma terapisi etkinliğine
etkisinin araştırıldığı ccedilalışmasında (n=8) mindfulness
eğitmeni ve 3D VR kulaklıkları olan katılımcılar iccedilin bir
Web arayuumlzuumlnden oluşan bulut tabanlı bir sistem geliş-
tirilmiştir Mindfulness eğitmeni kulaklık kullanarak
katılımcılar ile Web arayuumlzuuml uumlzerinden iletişim kur-
maktadır Web uygulaması ile sanal odalarda 360 de-
recelik videolar ve gerccedilek etkileşimlerle veya bağımsız
meditasyonlarla grup oturumları gerccedilekleştirilmiştir
Mindfulness programı geliştirilmiş sanal ortamlar iccedilin
oumlzel olarak 8 haftalık MBSR kursu olarak tasarlanmış-
tır Katılımcıların ccedilalışma sırasında daha yuumlksek yaşam
doyumu seviyesine ulaştığı ifade edilmiştir Ayrıca VR
mindfulness uygulamalarını kullanımı kolay ve kul-
lanıcı dostu olduğu ve ccedileşitli gruplar iccedilin uzaktan far-
kındalık eğitimi iccedilin kullanışlı olduğu vurgulanmıştır
(Cikajlo vd 2017)
Seabrook ve diğerlerinin (2020) gerccedilekleştirdiği (n=37)
kontrolluuml bir laboratuvar ortamında bir VR mindful-
ness uygulaması kullandığı pilot ccedilalışmada durum
farkındalığındaki buumlyuumlk ve istatistiksel olarak anlamlı
bir artış olduğu VR uygulamasının farkındalığı des-
teklemede başarılı olduğu belirtilmektedir (Seabrook
vd 2020)
Dikkati yeniden kazanmada da VR mindfulness uygu-
lamaları kullanılmaktadır Asati ve Miyachi (2019)rsquonin
ccedilalışmasında birden fazla hedefi olan bir okccediluluk oyu-
nu da dahil olmak uumlzere oumlzel olarak rahatlatıcı bir VR
ortam oluşturulmuştur 12 katılımcının dikkat suumlresi
VR seansından oumlnce ve sonra bir aksiyon olmayan vi-
deo oyunu skoru ve Muse kafa bandı EEG sinyalleri ile
test edilmiştir 10 dakikalık VR oturumu katılımcıların
deneyimlerine goumlre puanlarını arttırmıştır Muse kafa
bandı verilerine goumlre katılımcıların VR deneyimlerin-
den bağımsız olarak sakinlik puanları artmıştır Deney-
den sonra tuumlm katılımcılar guumlnluumlk aktivitelerine de-
vam etmek iccedilin rahatladıklarını bildirmişlerdir (Asati
ve Miyachi 2019)
Kosunen ve diğerlerinin (2016) ccedilalışmasında sanal ger-
ccedilekliği neurofeedback ile birleştiren bir noumlroadaptif VR
meditasyon sistemi olan RelaWorld sunulmaktadır
Başa takılan bir ekran kullanarak kullanıcılar meditas-
yon egzersizleri yaparak sanal bir duumlnyada yuumlkselmek-
tedir Sistem EEG yoluyla kullanıcıların beyin aktivite-
sini gerccedilek zamanlı olarak oumllccedilmekte ve konsantrasyon
ve gevşeme seviyesi iccedilin tahminleri hesaplamaktadır
Bu değerler daha sonra sanal gerccedileklikle eşleştirilmek-
tedir 43 denek uumlzerinde yapılan ccedilalışmada RelaWorld
sisteminin daha derin bir rahatlama sağladığı belirtil-
mektedir (Kosunen vd 2016)
MBSR temelli VR uygulamaları ileriye doumlnuumlk bellek
iccedilin de kullanılmaktadır Girardeau ve diğerlerinin
(2020) ccedilalışmasında katılımcılardan (n=80) sanal bir
kasabada bir yuumlruumlyuumlş sırasında belirli anlarda (zamana
dayalı oumlğeler) veya yerlerde (olay temelli oumlğeler) ey-
lemleri hatırlamaları istenmiştir Ccedilalışmada ileriye douml-
nuumlk bellek iccedilin oumlnemli bir fark goumlruumllmemesine rağmen
VR uygulamasının olumlu etkisinin yadsınamayacağı
vurgulanmaktadır (Girardeau vd 2020) Fakat yapılan
bazı araştırmalar bunun tam tersini goumlstermektedir Bu
127
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
ccedilalışmalarda zihinsel sağlık veya durum farkındalığı
uumlzerindeki etkisiyle ilişkili olarak VR destekli farkında-
lık uygulaması değerlendirilmiştir (Gomez vd 2017
Navarro-Haro vd 2017 Flores vd 2018 Chandasiri
vd 2019) Klinik olmayan bir popuumllasyondan uzman
meditasyoncularla yapılan bir değerlendirmede Na-
varro-Haro ve diğerleri (2017) sanal gerccedileklik destekli
bir farkındalık uygulamasının durum farkındalığını oumln
testten son teste kadar artırdığını uumlzuumlntuuml ve kaygı duy-
gularını azalttığını ve gevşeme duygularını artırdığını
goumlstermiştir Yine Navarro-Haro ve diğerlerinin (2019)
birinci basamakta yaygın anksiyete bozukluğunun
(YAB) tedavisine youmlnelik farkındalık temelli muumldaha-
lenin VR davranış terapisi uygulaması olarak ve olma-
dan yaptığı ccedilalışmada (n=42) VRrsquoın YAB iccedilin farkında-
lık temelli yaklaşımlar sunduğu tedaviye bağlılığı ve
farkındalık uygulaması iccedilin motivasyonu artırmak iccedilin
iyi bir araccedil olabileceği ifade edilmektedir (Navarro-Ha-
ro vd 2019) Chandrasiri ve diğerleri (2019) klinik
olmayan yetişkin oumlrnekleminde (n=32) nefes odaklı bir
farkındalık uygulamasıyla eşleştirilen VRrsquode sunulan
bir plaj sahnesinin ccedilok youmlnluuml bir video kaydını değer-
lendirmişlerdir Navarro-Haro ve diğerlerinin (2017)
bulgularıyla tutarlı olarak Chandrasiri ve diğerleri
(2019) VR kullandıktan sonra durum farkındalığının
oumlnemli oumllccediluumlde arttığı bulunmuştur Bununla birlikte
ccedilalışmaları VR oumlzelliklerinin farkındalığı nasıl ve ne-
den desteklediğine dair sınırlı bilgi sağlamaktadır
Diğer girişimler arasında eğlenceli deneyimlerle far-
kındalığı geliştirmeyi amaccedillayan VR sistemleri (Amo-
res vd 2016) ve derin rahatlama mevcudiyet ve derin
meditasyon seviyeleri sağlamak iccedilin neurofeedback ile
birleştirilen VR sistemleri (Kosunen vd 2016) bulun-
maktadır
VR maruziyetinin hem anksiyete bozukluğu olan hem
de anksiyete bozukluğu olmayan hastalarda anksiye-
te ve korku tepkilerinin psikofizyolojik semptomlarını
(oumlrneğin elektrodermal aktivite accedilısından) ortaya ccedilıka-
racak ve değiştirecek kadar deneysel gerccedilekccedililik accedilısın-
dan ccedilok etkili olabileceği goumlsterilmiştir (Diemer vd
2014) VRrsquode maruz kalma aslında anksiyete bozuk-
luklarının tedavisinde ve oumlzellikle belirli uyaranlara
sahip durumlara maruz kalma yoluyla belirli fobilerin
tedavisinde etkili olur (Sanal Gerccedileklik Maruz Kalma
Terapisi) Fobik bozukluklarda sanal gerccedilekliğin kulla-
nılması kişiler iccedilin imkansız olarak goumlruumllen deneyim-
lerin gerccedilekleşmesini muumlmkuumln kılar (Costa vd 2018)
Oumlrneğin VR deneyimiyle bir uccedilaktan atlamak yavaş
yavaş oumlruumlmcek dolu bir ortamda dalmak (Miloff vd
2015) yuumlkseklik korkusu olanlarda balkon korkuluk-
larına yavaş yavaş yaklaşmak (Rothbaum vd 1999)
olabilir Dahası sanal duumlnyaya dalma duumlşuumlk hayal guuml-
cuumlne sahip veya in vivo maruziyeti reddeden denekler
iccedilin de yararlıdır (Costa vd 2018)
VR ayrıca travma sonrası stres bozukluğunun teda-
visinde de kullanılmaktadır Guumlney Kaliforniya Uumlni-
versitesi Yaratıcı Teknoloji Enstituumlsuumlrsquonden kıdemli
askerlerde yaygın olan travma sonrası stres bozukluğu
uumlzerinde ccedilalışmıştır VR uygulayarak stresli durumla-
rı kademeli olarak yeniden yaratmıştır Simuumllasyon
travmaya neden olan tuumlm duyguları hastaya iade etme
fikrine dayanmaktadır Hastanın yuumlzleşmeye hazır ol-
madığı herhangi bir şeyi dışlanarak kendini geccedilmiş
deneyime kaptırması ve bunu kademeli olarak yapa-
bilmesi olasılık dahilindedir (Rizzo ve Kim 2005)
1990rsquolardan beri yeme bozukluklarının tedavisinde
VRrsquonin kullanımına ilişkin ilk ccedilalışmalar yapılmıştır
(Riva vd 2004) Sanal duumlnya aracılığıyla aslında iki
vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuuml karşılaştırmak muumlmkuumlnduumlr Has-
tanın vuumlcudunun objektif oumllccediluumlmuumlnden elde edilen
gerccedilek goumlruumlntuuml ve hastanın nasıl goumlruumlnduumlğuumlnden yola
ccedilıkarak oumlzne tarafından algılanan goumlruumlntuuml karşılaştırıl-
maktadır (Riva vd 2001 Riva vd 2004) VR negatif
bir vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirmek iccedilin olası bir araccedil
olarak kabul edilmektedir (Riva 2011)
Son yıllarda ağrı iccedilin VR uumlzerine yapılan araştırmalar-
la birlikte etkili bir nonfarmakolojik analjezik yaklaşım
(MBSR meditasyonu) uygulanarak VRrsquonin kronik ağrı
hastaları iccedilin daha uygun olduğuna ve uzun vadede
yararlı uygun bir yaklaşım sağlayabileceğine inanıl-
maktadır Tong ve diğerleri (2015) tarafından bir ağrı
kliniğinde (n=13) kronik ağrı tedavisinde kullanılmak
uumlzere biyogeribildirim sensoumlrlerini suumlruumlkleyici bir sa-
nal ortamı ve stereoskopik sesi bir araya getiren farkın-
dalık meditasyonu yoluyla hastaların dikkatlerini iccedile
youmlnlendirmelerine yardımcı olmak iccedilin ldquoSanal Medi-
tatif Yuumlruumlyuumlşrdquo (VMW) adlı VR sistemi geliştirilmiştir
VMW hastaların fizyolojik biyogeribildirim verileriyle
eşleştirilen gerccedilek zamanlı suumlruumlkleyici goumlrsel sinyal-
ler ve sonik geri bildirim sağlayarak kronik ağrılarını
youmlnetmelerini sağlamaktadır VR ve MBSR meditasyo-
nunun kronik ağrıyı youmlnetmede etkili olduğu kanıtlan-
mıştır Benzer şekilde Gromala ve diğerlerinin (2015)
VMW uygulaması yaptığı ccedilalışmada (n=13) VMWrsquonin
algılanan ağrıyı azaltmada etkili olduğu vurgulanmak-
tadır
128
Oumlzsezer amp Ataccedil
3 SANAL GERCcedilEKLİK UYGULAMALARIYLA MİNDFULNESS TEMELLİ STRES AZALTMA PROGRAMININ HEMŞİRELİKTE KULLANIMI
Son yıllarda klinik alanda VR kullanımında hem bilgi
teknolojisinin kaydettiği ilerleme hem de bu teknoloji-
nin uygulanmasındaki maliyetlerdeki duumlşuumlş iccedilin istik-
rarlı bir artış olmuştur (Riva 2002) Bununla birlikte
VR cihazlarının ve yazılımlarının standartlaştırılması
yani araştırma topluluğu tarafından paylaşılabilecek
standartlaştırılmış protokollerin eksikliği gibi hala bir-
ccedilok sınırlama vardır Şu anda yalnızca aşağıdaki klinik
protokoller mevcuttur yeme bozukluklarının tedavisi
(Riva vd 2011) uccedilma korkusu (Rothbaum vd 1999
Maldonato vd 2018) topluluk oumlnuumlnde konuşma kor-
kusu (Botella vd 2000) panik bozukluklar gibi (Vin-
celli vd 2011) Ayrıca buguumlne kadar mevcut ccedileşitli
VR sistemlerinden bazıları birlikte ccedilalışabilir Hemşi-
renin klinik becerilerinin VR sistemlerinin klinik ala-
nında etkin kullanım iccedilin anahtar faktoumlr olmaya devam
ettiğini ve ikame olarak değil terapi desteği olarak anla-
şılacağını unutmamak gerekir Dahası ilişki ve iletişim
ağının sanal ortamları bireylerin nesnelerin ve suumlreccedil-
lerin etkileşimde bulunduğu hasta ve terapist arasında
paylaşılan duumlnyalara doumlnuumlştuumlrmek iccedilin ana unsur ola-
rak kaldığı her zaman akılda tutulmalıdır (Riva 2005)
Hemşirelik mesleğinin bilişsel olduğu kadar psikomo-
tor ve tutumsal becerilerin de kazandırılması gereken
bir meslek olması eğitimde yenilikccedili uygulamaların
kullanılmasını zorunlu kılmaktadır (Padilha vd 2019
Hirt ve Beer 2020) Teknolojinin hızlı gelişimi ile bir-
likte hemşirelik eğitiminde VR teknolojisi kullanılarak
oluşturulan sanal ortam laboratuvarlarını guumlndeme
getirmiştir VR teknolojisinin eğitimde kullanılmasını
destekleyen pek ccedilok ccedilalışma mevcuttur (King vd 2018
Padilha vd 2019 Kardong-Edgren vd 2019 Ayed
vd 2019 McCarthy ve Uppot 2019 Kardong-Edgren
vd 2019 Hirt ve Beer 2020) VR teknolojisi hemşire-
lik oumlğrencilerinin hasta guumlvenliğini sağlarken temel
becerilerini geliştirmelerine yardımcı olacak yenilikccedili
youmlntemlerden biridir VR başlığı ve oyun tabanlı oumlğ-
renme teknolojisi hemşirelik oumlğrencilerinde beceriyi
arttırmak kalıcılığı sağlamak iccedilin bir araccedil olarak kulla-
nılabilir (Kardong-Edgren vd 2019 McCarthy ve Up-
pot 2019) Klinik alanlarda hastaların dikkatini başka
youmlne ccedilekmek ağrının azaltılması konforun ve rahat-
lığın sağlanması iccedilin kullanılan hemşirelik girişimleri
arasında son zamanlarda VR goumlzluumlkleri kullanılmakta-
dır VR teknolojinin gelişmesiyle nonfarmakolojik uy-
gulamalar arasında kabul edilmektedir (King vd 2018
Kardong-Edgren vd 2019 Ayed vd 2019)
VR teknolojileri ruh sağlığı muumldahalelerini geniş halk
kitleleri iccedilin daha erişilebilir hale getirmiştir (Hill vd
2017) Bu sunum platformları farkındalık temelli muuml-
dahalelerin erişilebilirliğini geliştirmesine rağmen
araştırmalar Web ve mobil programlara bağlılığın ge-
nellikle duumlşuumlk olduğunu goumlstermiş olup (Toivonen
vd 2017) bu da uzun vadede ilgi ccedilekici olmayabile-
ceklerini duumlşuumlnduumlrmektedir (Kvillemo vd 2016) Bu
teknolojilerin farkındalık uygulamasıyla ilişkili bazı
deneyimsel zorlukların uumlstesinden gelmede kullanıcı-
lara anlamlı bir şekilde yardımcı olmasını muumlmkuumln kı-
lamamaktadır bu da bağlantının kesilmesine ve hatta
olumsuz etkilere katkıda bulunabilir (Blanck vd 2018
Anderson ve Farb 2018) Bu konuda mindfulness te-
melli profesyonel uygulamalar iccedilin eğitimli hemşirele-
re ihtiyaccedil artmaktadır
4 SONUCcedil ve OumlNERİLER
Sonuccedil olarak ccedilalışmalar VRrsquoın farkındalığı ve refahı iyi-
leştirmede kullanım potansiyeli olduğunu goumlstermek-
tedir Bilgi işlemde farkındalık sınırlı sayıda ccedilalışma ile
nispeten yeni bir araştırma alanıdır ve sanal gerccedileklik
oyunlarında farkındalık konusundaki literatuumlr daha
da azdır Bu nedenle sanal gerccedileklik ve diğer dijital
uygulamalarda farkındalık ile ilgili suumlreccedilleri anlamak
iccedilin daha fazla araştırmaya ihtiyaccedil vardır Farkındalık-
la ilgili sanal gerccedileklik oyunlarında neurofeedbackrsquoin
kullanılması gelecekteki uygulamalar iccedilin umut verici
goumlruumlnuumlyor VR gibi yeni teknolojilerin hemşirelik uy-
gulamaları ve hemşirelik eğitiminde benimsenmesinin
artmasının hemşire-hasta ilişkilerini olumlu youmlnde de-
ğiştireceği potansiyel faydalar sunacağı duumlşuumlnuumllmek-
tedir Guumlnuumlmuumlzde teknolojik gelişmelerle birlikte sağ-
lık alanında VR teknolojilerinin kullanımının oumlnemi de
giderek artmaktadır Bu bağlamda hemşirelerin ve tuumlm
sağlık profesyonellerinin teknolojiye ayak uydurmaları
kaccedilınılmazdır Koruyucu tedavi edici ve rehabilite edi-
ci sağlık hizmetlerinde VR uygulamalarından yararla-
nılmasının oumlnemli ve gerekli olduğu duumlşuumlnuumllmektedir
129
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
KAYNAKCcedilAALDAO A NOLEN-HOEKSEMA S amp SCHWEIZER S (2010) Emotion-regulation strategies across psychopathology A meta-analytic re-view Clinical psychology review 30(2) 217-237
AMORES J BENAVİDES X amp MAES P (2016 May) Psychicvr Inc-reasing mindfulness by using virtual reality and brain computer interfaces In Proceedings of the 2016 CHI Conference Extended Abstracts on Human Factors in Computing Systems (pp 2-2)
ANDERSON T amp FARB N A (2018) Personalising practice using pre-ferences for meditation anchor modality Frontiers in psychology 9 2521
ASATI M amp MIYACHI T (2019) A Short Virtual Reality Mindfulness Meditation Training For Regaining Sustained Attention arXiv preprint arXiv190704487
AYED I GHAZEL A JAUME-İ-CAPO A MOYAgrave-ALCOVER G VA-RONA J amp MARTIacuteNEZ-BUESO P (2019) Vision-based serious games and virtual reality systems for motor rehabilitation A review geared toward a research methodology International journal of medical informatics 131 103909
BAER R A SMITH G T LYKINS E BUTTON D KRIETEMEYER J SAUER S amp WILLIAMS J M G (2008) Construct validity of the five facet mindfulness questionnaire in meditating and nonmeditating samp-les Assessment 15(3) 329-342
BIRNIE K SPECA M amp CARLSON L E (2010) Exploring self‐com-passion and empathy in the context of mindfulness‐based stress reduction (MBSR) Stress and Health 26(5) 359-371
BISHOP S R LAU M SHAPIRO S CARLSON L ANDERSON N D CARMODY J amp DEVINS G (2004) Mindfulness A proposed ope-rational definition Clinical psychology Science and practice 11(3) 230-241
BLANCK P PERLETH S HEIDENREICH T KROumlGER P DITZEN B BENTS H amp MANDER J (2018) Effects of mindfulness exercises as stand-alone intervention on symptoms of anxiety and depression Systema-tic review and meta-analysis Behaviour Research and Therapy 102 25-35
BOTELLA C BANOS R GUILLEacuteN V PERPINtildeAacute C ALCANtildeIZ M amp PONS A (2000) Telepsychology Public speaking fear treatment on the internet CyberPsychology amp Behavior 3(6) 959-968
BRUGGEMAN K J amp WURSTER S W (2018) The Hiatus system virtual healing spaces low dose mindfulness based stress reduction virtual reality application In ACM SIGGRAPH 2018 Appy Hour (pp 1-2)
CAMPOS D CEBOLLA A QUERO S BRETOacuteN-LOacutePEZ J BOTEL-LA C SOLER J amp BANtildeOS R M (2016) Meditation and happiness Mindfulness and self-compassion may mediate the meditationndashhappiness re-lationship Personality and individual differences 93 80-85
CHAMBERS R LO B C Y amp ALLEN N B (2008) The impact of intensive mindfulness training on attentional control cognitive style and af-fect Cognitive therapy and research 32(3) 303-322
CHANDRASİRİ A COLLETT J FASSBENDER E amp DE FOE A (2020) A virtual reality approach to mindfulness skills training Virtual Re-ality 24(1) 143-149
CHOO A amp MAY A (2014 October) Virtual mindfulness meditation Virtual reality and electroencephalography for health gamification In 2014 IEEE Games Media Entertainment (pp 1-3) IEEE
CIKAJLO I STABA U C VRHOVAC S LARKIN F amp RODDY M (2017) A cloud-based virtual reality app for a novel telemindfulness service rationale design and feasibility evaluation JMIR research protocols 6(6) e6849
COLLINS E COX A WILCOCK C amp SETHU-JONES G (2019) Digital games and mindfulness apps comparison of effects on post work recovery JMIR mental health 6(7) e12853
COSTA R T D CARVALHO M R D RIBEIRO P amp NARDI A E (2018) Virtual reality exposure therapy for fear of driving analysis of cli-nical characteristics physiological response and sense of presence Revista brasileira de psiquiatria (AHEAD) 0-0
CRESCENTINI C CHITTARO L CAPURSO V SIONI R amp
FABBRO F (2016) Psychological and physiological responses to stressful situations in immersive virtual reality Differences between users who practi-ce mindfulness meditation and controls Computers in Human Behavior 59 304-316
DAMEN K H amp VAN DER SPEK E D (2018 September) Virtual rea-lity as e-mental health to support starting with mindfulness-based cognitive therapy In International Conference on Entertainment Computing (pp 241-247) Springer Cham
DIEMER J ALPERS G W PEPERKORN H M SHIBAN Y amp MUumlH-LBERGER A (2015) The impact of perception and presence on emotional reactions a review of research in virtual reality Frontiers in psychology 6 26
DIEMER J MUumlHLBERGER A PAULI P amp ZWANZGER P (2014) Virtual reality exposure in anxiety disorders Impact on psychophysiological reactivity The World Journal of Biological Psychiatry 15(6) 427-442
ERISMAN S M amp ROEMER L (2010) A preliminary investigation of the effects of experimentally induced mindfulness on emotional responding to film clips Emotion 10(1) 72
FLORES A LINEHAN M M TODD S R amp HOFFMAN H G (2018) The use of virtual reality to facilitate mindfulness skills training in dialectical behavioral therapy for spinal cord injury a case study Frontiers in psycho-logy 9 531
GIRARDEAU J C BLONDEacute P MAKOWSKI D ABRAM M PIO-LINO P amp SPERDUTI M (2020) The impact of state and dispositional mindfulness on prospective memory a virtual reality study Consciousness and cognition 81 102920
GOMEZ J HOFFMAN H G BISTRICKY S L GONZALEZ M RO-SENBERG L SAMPAIO M amp LINEHAN M M (2017) The use of Virtual Reality Facilitates Dialectical Behavior TherapyregldquoObserving Soun-ds and Visualsrdquo mindfulness skills training exercises for a Latino patient with severe burns a case study Frontiers in psychology 8 1611
GROMALA D SONG M YIM J D FOX T BARNES S J NAZE-MI M amp SQUIRE P (2011) Immersive VR A non-pharmacological analgesic for chronic pain In CHIrsquo11 Extended Abstracts on Human Fac-tors in Computing Systems (pp 1171-1176)
GROMALA D TONG X CHOO A KARAMNEJAD M amp SHAW C D (2015 April) The virtual meditative walk virtual reality therapy for ch-ronic pain management In Proceedings of the 33rd Annual ACM Conference on Human Factors in Computing Systems (pp 521-524)
GROSSMAN P NIEMANN L SCHMİDT S amp WALACH H (2004) Mindfulness-based stress reduction and health benefits A meta-analy-sis Journal of psychosomatic research 57(1) 35-43
HAYES S C STROSAHL K D amp WILSON K G (2009) Acceptance and commitment therapy Washington DC American Psychological Asso-ciation
HILL C MARTIN J L THOMSON S SCOTT-RAM N PENFOLD H amp CRESWELL C (2017) Navigating the challenges of digital health innovation considerations and solutions in developing online and smartpho-ne-application-based interventions for mental health disorders The British Journal of Psychiatry 211(2) 65-69
HIRT J amp BEER T (2020) Use and impact of virtual reality simulation in dementia care education A scoping review Nurse education today 84 104207
IRVING J A DOBKIN P L amp PARK J (2009) Cultivating mindful-ness in health care professionals A review of empirical studies of mindful-ness-based stress reduction (MBSR) Complementary therapies in clinical practice 15(2) 61-66
JHA A P STANLEY E A KIYONAGA A WONG L amp GELFAND L (2010) Examining the protective effects of mindfulness training on wor-king memory capacity and affective experience Emotion 10(1) 54
KABAT-ZINN J DE TORRIJOS F SKILLINGS A H BLACKER M MUMFORD G T ALVARES D L amp ROSAL M C (2016) Delivery and Effectiveness of a Dual Language (EnglishSpanish) Mindfulness-Based Stress Reduction (MBSR) Program in the Inner City-A Seven-Year Expe-rience 1992-1999 Mindfulness amp Compassion 1(1) 2-13
130
Oumlzsezer amp Ataccedil
KABAT-ZINN J (1982) An outpatient program in behavioral medicine for chronic pain patients based on the practice of mindfulness meditation Theoretical considerations and preliminary results General hospital psyc-hiatry 4(1) 33-47
KABAT-ZINN J (1990) Full catastrophe living The program of the stress reduction clinic at the University of Massachusetts Medical Center
KABAT-ZINN J (2011) Some reflections on the origins of MBSR skillful means and the trouble with maps Contemporary Buddhism 12(1) 281-306
KARDONG-EDGREN S S FARRA S L ALİNİER G amp YOUNG H M (2019) A call to unify definitions of virtual reality Clinical Simulation in Nursing 31 28-34
KHOURY B LECOMTE T GAUDİANO B A amp PAQUİN K (2013) Mindfulness interventions for psychosis a meta-analysis Schizophrenia re-search 150(1) 176-184
KING D TEE S FALCONER L ANGELL C HOLLEY D amp MIL-LS A (2018) Virtual health education Scaling practice to transform student learning Using virtual reality learning environments in healthcare education to bridge the theorypractice gap and improve patient safety Nurse Educ To-day 71 7ndash9
KOSUNEN I SALMINEN M JAumlRVELAuml S RUONALA A RAVAJA N amp JACUCCI G (2016 March) RelaWorld neuroadaptive and immersi-ve virtual reality meditation system In Proceedings of the 21st International Conference on Intelligent User Interfaces (pp 208-217)
KUYKEN W WATKINS E HOLDEN E WHİTE K TAYLOR R S BYFORD S amp DALGLEİSH T (2010) How does mindfulness-based cognitive therapy work Behaviour research and therapy 48(11) 1105-1112
KVILLEMO P BRANDBERG Y amp BRAumlNSTROumlM R (2016) Feasibi-lity and outcomes of an internet-based mindfulness training program a pilot randomized controlled trial JMIR mental health 3(3) e33
LINDSAY E K amp CRESWELL J D (2017) Mechanisms of mindful-ness training Monitor and Acceptance Theory (MAT) Clinical psychology review 51 48-59
LINEHAN M (2015) DBT skills training manual Dialectical behavior the-rapy skills training manual (Second edi) Guilford Press New York
LITTLE D (2016) Supporting or inhibiting motivations to meditate A se-mi-structured interview study of the user experience of mobile mindfulness apps UCL Interaction Centre
LYMEUS F LUNDGREN T amp HARTİG T (2017) Attentional effort of beginning mindfulness training is offset with practice directed toward images of natural scenery Environment and Behavior 49(5) 536-559
LUTZ A SLAGTER H A DUNNE J D amp DAVİDSON R J (2008) Attention regulation and monitoring in meditation Trends in cognitive scien-ces 12(4) 163-169
MALDONATO M N SPERANDEO R DELLrsquoORCO S IENNACO D CERRONI F ROMANO P hellip amp MAROTTA R (2018) Mind brain and altered states of consciousness Acta Medica Mediterranea 34 357
MCCARTHY C J amp UPPOT R N (2019) Advances in virtual and aug-mented realitymdashexploring the role in health-care education Journal of Radi-ology Nursing 38(2) 104-105
MILOFF A MARKLUND A amp CARLBRING P (2015) The challenger app for social anxiety disorder New advances in mobile psychological treat-ment Internet Interventions 2(4) 382-391
MONTERO-MARIN J PUEBLA-GUEDEA M HERRERA-MERCA-DAL P CEBOLLA A SOLER J DEMARZO M amp GARCIacuteA-CAM-PAYO J (2016) Psychological effects of a 1-month meditation retreat on experienced meditators the role of non-attachment Frontiers in Psycho-logy 7 1935
MONTERO-MARİN J TOPS M MANZANERA R PİVA DEMARZO M M ALVAREZ DE MON M amp GARCIacuteA-CAMPAYO J (2015) Min-dfulness resilience and burnout subtypes in primary care physicians the possible mediating role of positive and negative affect Frontiers in psycho-logy 6 1895
NAVARRO-HARO M V LOacutePEZ-DEL-HOYO Y CAMPOS D LINE-
HAN M M HOFFMAN H G GARCIacuteA-PALACİOS A amp GAR-CIacuteA-CAMPAYO J (2017) Meditation experts try Virtual Reality Mindful-ness A pilot study evaluation of the feasibility and acceptability of Virtual Reality to facilitate mindfulness practice in people attending a Mindfulness conference PloS one 12(11) e0187777
NAVARRO-HARO M V MODREGO-ALARCOacuteN M HOFFMAN H G LOacutePEZ-MONTOYO A NAVARRO-GIL M MONTERO-MARİN J amp GARCIacuteA-CAMPAYO J (2019) Evaluation of a mindfulness-based intervention with and without virtual reality dialectical behavior therapyreg mindfulness skills training for the treatment of generalized anxiety disorder in primary care A pilot study Frontiers in psychology 10 55
NEFF K (2003) Self-compassion An alternative conceptualization of a he-althy attitude toward oneself Self and identity 2(2) 85-101
PADILHA J M MACHADO P P RİBEİRO A RAMOS J amp COSTA P (2019) Clinical virtual simulation in nursing education randomized cont-rolled trial Journal of medical Internet research 21(3) e11529
RIVA G BACCHETTA M CESA G CONTI S amp MOLINARI E (2004) The use of VR in the treatment of eating disorders
RIVA G BACCHETTA M CESA G CONTI S amp MOLINARI E (2001) Virtual reality and telemedicine based experiential cognitive therapy Rationale and clinical protocol
RIVA G (2011) The key to unlocking the virtual body virtual reality in the treatment of obesity and eating disorders Journal of diabetes science and technology 5(2) 283-292
RIVA G (2002) Virtual reality for health care the status of research Cy-berpsychology amp Behavior 5(3) 219-225
RIVA G (2005) Virtual reality in psychotherapy Cyberpsychology amp be-havior 8(3) 220-230
RIZZO A S amp KIM G J (2005) A SWOT analysis of the field of virtual reality rehabilitation and therapy Presence Teleoperators amp Virtual Envi-ronments 14(2) 119-146
ROQUET D C amp SAS C (2018 April) Evaluating mindfulness medi-tation apps In Extended Abstracts of the 2018 CHI Conference on Human Factors in Computing Systems (pp 1-6)
ROTHBAUM B O HODGES L amp SMITH S (1999) Virtual reality exposure therapy abbreviated treatment manual Fear of flying applicati-on Cognitive and Behavioral Practice 6(3) 234-244
SEABROOK E KELLY R FOLEY F THEILER S THOMAS N WADLEY G amp NEDELJKOVIC M (2020) Understanding how virtual reality can support mindfulness practice Mixed methods study Journal of medical Internet research 22(3) e16106
SEGAL Z V WILLIAMS J M G TEASDALE J D (2002) Mindful-ness-based cognitive therapy for depression A new approach to preventing relapse Guilford Press New York
SEGAL Z V WILLIAMS J M G TEASDALE J D (2002) Mindful-ness-based cognitive therapyfor depression A new approach to preventing relapse Guilford Press New York
SEVILLA-LLEWELLYN-JONES J SANTESTEBAN-ECHARRI O PR-YOR I MCGORRY P amp ALVAREZ-JIMENEZ M (2018) Web-based mindfulness interventions for mental health treatment systematic review and meta-analysis JMIR mental health 5(3) e10278
SHAW C GROMALA D amp SONG M (2011) The meditation chamber towards self-modulation In Metaplasticity in virtual worlds Aesthetics and semantic concepts (pp 121-133) IGI Global
SLATER M (2003) A note on presence terminology [online] https3a-mazonawscompublicationslistorgdatamelslaterref201a20note20on20presence20terminologypdf [Erişim Tarihi 14 Ocak 2021]
SLATER M (2014) Grand challenges in virtual environments Frontiers in Robotics and AI 1 3
SLATER M (1999) Measuring presence A response to the Witmer and Sin-ger presence questionnaire Presence 8(5) 560-565
STEUER J (1992) Defining virtual reality Dimensions determining telep-resence Journal of communication 42(4) 73-93
TOIVONEN K I ZERNICKE K amp CARLSON L E (2017) Web-based
131
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
mindfulness interventions for people with physical health conditions syste-matic review Journal of medical Internet research 19(8) e303
TONG X GROMALA D CHOO A AMIN A amp SHAW C (2015 August) The virtual meditative walk an immersive virtual environment for pain self-modulation through mindfulness-based stress reduction meditation In International Conference on Virtual Augmented and Mixed Reality (pp 388-397) Springer Cham
VINCELLİ F ANOLLI L BOUCHARD S WIEDERHOLD B K ZURLONI V amp RIVA G (2003) Experiential cognitive therapy in the treatment of panic disorders with agoraphobia a controlled study CyberPsy-chology amp Behavior 6(3) 321-328
WAHBEH H amp OKEN B S (2016) Internet mindfulness meditation intervention for the general public pilot randomized controlled trial JMIR mental health 3(3) e37
WITMER B G amp SINGER M J (1998) Measuring presence in virtual environments A presence questionnaire Presence 7(3) 225-240
132
ldquoThi
s page is left blank for typesettingrdquo
Bu sayfa dizgiden dolayı boş bırakılm
ıstır
133
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021Journal of Awareness Volume Cilt 6 Issue Sayı 3 2021 pp 133-145E-ISSN 2149-6544 httpsjournalsgentrjoa DOI httpsdoiorg1026809joa6305
Received Geliş 10052021 Acccepted Kabul 07072021
Content of this journal is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 International License
Bu derginin iccedileriği Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 Uluslararası Lisansı altında lisanslanmıştır
Corresponding Author Sorumlu Yazar Beyza OnurE-mail beyzaonurkarabukedutr
CitationAtıf OumlZMEN S T amp ONUR B (2021) Government houses as presentation of power and ideology in The Ottoman State The Case of Safranbolu Government House Journal of Awareness 6(3) 133-145 DOI 1026809joa6305
Government houses as presentation of power and ideology in the Ottoman State The case of Safranbolu Government House
Sema Tuba Oumlzmen1 Beyza Onur2
Abstract
Architecture which is associated with the practice of producing space has always rendered the powers and ideologies visible This study investigates the government houses in the 19th century Ottoman State with regard to the notions of power and ideology and focuses on the Government House of Safranbolu It is known that in the specified period government houses were important ideological interventions to urban space This study aims to address the ideological context of the Safranbolu Government House which is positioned with the ideal of the state Based on this first the urban history of Safranbolu was examined The importance of Safranbolu Government House in the history of the city its relationship with the city its ideological message to the city-dwellers and its architectural style were analyzed through a method based on archival research All government houses of the period are the artifacts of urban-spatial structures and their architectural style as well as a shared ideology Safranbolu Government House which is one of the structures symbolizing the Ottoman State was also built with a similar ideological consideration Thus the readability of the dominant ideology through the production style of Safranbolu Government House one of the final period architectural artifacts of the Ottoman State was verified
Keywords Ideology power architecture government houses Safranbolu Government House
1 MSc Karabuumlk University Institute of Graduate Programs Department of Architecture Karabuumlk TURKEY e-mail sematubaozmengmailcom
2 Assist Dr Karabuumlk University Faculty of Architecture Department of Architecture Karabuumlk TURKEY e-mail beyzaonurkarabukedutr
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
134
Oumlzmen amp Onur
1 INTRODUCTION POWER IDEOLOGY AND ARCHITECTURE
The notion of ideology which is frequently discussed
within the field of social sciences gives room to a va-
riety of discussions One of these fields of discussion
is on the close relationship established by the notion
of ideology with architecture Therefore architecture
should be seen not only as a building production ac-
tivity but also as a production of ideologies Eagleton
(1996 17) described the polymorphism of the notion of
ideology as ldquoa text woven into a whole texture with dif-
ferent conceptual fibersrdquo According to Mclellan (2005
1-2) this term is an outcome of the social political and
intellectual changes brought by the Industrial Revolu-
tion Ideology has generally been a concept that has a
negative connotation In addition to these definitions
Althusserrsquos (2015 77) main thesis is that ldquoIdeology calls
individuals as subjects every ideology can exist only
through a subject and for subjectsrdquo According to Mar-
din (2018 129) the primary reasons for the spread of
ideology to a great extent in the 19th and 20th centuries
were the emergence of new dissemination tools and
new education systems to spread it the growing im-
portance of the intellectuals as an idea-generating class
of the society and the social events of the 19th century
As a result of all the definitions of ideology the noti-
on leaves its polysemy to the meaning of ldquothe body of
ideas defended by an individual or a communityrdquo that
better fits the contemporary circumstances Althusser
(2015 16-17) argues that there are two different forms
of apparatus that he defines as the repressive and the
ideological state apparatuses In Althusserrsquos taxonomy
the government administration army police courts
prisons and etc are the oppressive apparatus of the
state
In the context of the relationship between architecture
and ideology Gurallar Yeşilkaya (2003 19) suggested
that space can be considered as an ideological appa-
ratus In this regard architecture under the monopoly
of power can be influential Political ideologies believe
that they can be understood to the extent that they keep
their sphere of influence as wide as possible Therefore
these ideologies use various tools to expand their sphe-
re of influence and to prevail In line with this purpose
architecturersquos capability to respond to every ideological
view through design has always made it attractive Ar-
chitecture is effective by designing the facts it aims to
tell in accordance with the ldquoresponse patternrdquo (Tanyeli
1989) that contains a particular idea or a body of ideas
The relationship between architecture and ideology in
the sense we know it has existed not only in the recent
centuries but since the centuries when architecture
was first addressed within a social context Throughout
the ages architecture has served ideologies as well as
devising its own ideology While each period embra-
ces an ideology within its own it also uses architecture
by incorporating it According to Goumll (2009 9-18) hol-
ders of the power employ ideology as a tool to mainta-
in power Power has an influence not only on people
but also on the environment Considering the types of
ideologies the ideologies that most seeks to reach the
entire society is the political ones therefore political
ideologies exerts a broader influence on the physical
environment
Also according to Gurallar Yesilkaya (2003 19) there
are are two topics of discussion on the axis of architec-
ture and ideology The first of these ideological archi-
tecture is the using of architecture as a tool by political
power Here space bears the signs of ideologies The
other subject is the ideology of architecture It express
the ideologies of architects belonging to their profes-
sional world This distinction should not mean that
professional ideologies are an autonomous field from
the dominant ideology Here the place of the archite-
ct in this environment is the subject of investigation
Starting from these issues on the relationship between
ideology and architecture this study will focus on the
subject of ideological architecture Therefore first of all
it is necessary to define the existing ideology in the 19th
century Ottoman state which constitutes the scope of
the study
11 19th Century Ideology in the Ottoman State
Among the changes in the Ottoman State starting from
the 16th century and being performed potently in the
19th century architecture had been an increasingly
important field Especially with the westernization
practice adopted in the Tanzimat Period the introdu-
ction of new institutions in the changing state organi-
zation and the reformation of the former institutions
in the Western style a need for novel building types
emerged This need was met through the effective use
of architecture Political power on the one hand tur-
ned the some Tanzimat reforms into an architectural
apparatus Reforms initiated in the military field was
completed with new architectural structures such as
barracks police stations and armaments and bureauc-
135
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
ratic developments followed with the opening of new
government offices and agencies in the afterwards The
reflections of the aforementioned changes and the pro-
ductive spaces of the power and ideology of the Otto-
man rule were the government houses The ideological
reproduction as well as the images contributed by the
government houses built in the post-Tanzimat period
to the city and the architecture of the time constitute
the framework of this study Government houses built
in the center and in the provinces where official affa-
irs were undertaken also affected the formation of the
cities Government houses revealing the visibility of
the Tanzimat ideology in public structures in the Ot-
toman State are a political component of the Tanzimat
reforms In this context it is reasonable to suggest that
government houses as one of the ideological machine
embody a rearrangement function of the public sphere
The Tanzimat Reform Era of 19th century was an im-
portant step towards westernization and moderniza-
tion in the Ottoman State The reforms in this period
were on the social and physical structure The modern
state focused on the production of new building types
in cities revised the education system and made chan-
ges in the military field The Ottoman Westernization
and Modernization processes in the 19th century were
put into practice as a result of the necessities brought
by the internal and external circumstances of the time
(Ortaylı 1985) After the declaration of the Imperial
Edict of Tanzimat (Reorganization) in 1839 the notion
of westernization became an ideology adopted by the
state The Tanzimat ideology was born out of a wes-
ternization effort which was a continuation of the pre-
vious regulatory efforts The basis of this ideology is
reforms Although these reforms were undertaken in
order to regulate the deteriorating military order and
to compensate the territorial losses they later affected
other areas as well (Ortaylı 1985 Tanoumlr 1985) Akyuuml-
rek (2008 4-25) briefly discussed the Tanzimat process
and the actors involved in this process ldquoOn the whole
it is possible to speak of a transformation towards the
notion of modern state The role of the ruling elite whi-
ch claims to create and control this transformation as
one of the fundamental dynamics of the reconstructi-
on process that all social mechanisms are exposed to in
response to a disintegration from the traditional theo-
logical perception of the world gains great importance
in the same processrdquo
In the Ottoman State the removal of the zoning affairs
from the organization of the imperial court began be-
fore the Tanzimat in the time of Mahmud II The 16th
and the 19th century were the centuries where intense
changes in the structures of Ottoman cities took place
In the 16th century a classical Ottoman period Otto-
man cities were connected to a fortress structure which
consisted of two portions the interior fortress and the
exterior of it There were no significant changes in the
17th and 18th centuries other than the fact that due to
the decreasing importance of the military class and the
rise of the notables the notables positioned closer to
the center In the 19th century however cities went th-
rough a remarkable transformation The center located
around the covered bazaar formed in the 16th century
remained insufficient with regards to the new capita-
list business relations of the 19th century and a novel
central business area necessitated by the new business
connections emerged next to this center With the bu-
reaucratic environment introduced by the Tanzimat
state affairs started to be addressed not in the estates of
military class members but in government offices lo-
cated in city centers This change made state buildings
a new point of attraction in city centers (Tekeli 1985)
In the cities that started to be reshaped with the Tan-
zimat reforms dead-end streets the complex structu-
re shaped around the mosque and the bazaar-market
areas were affected In this period of a demilitarized
religion-based administration and architecture of the
Ottoman State who seeked to organize the cities and
the urban life the main purpose of the arrangements in
the urban area was the centralization of the state rather
than being like the West Westernization had simply
been a tool for this end Big cities were introduced in
this period with the coal gas lamps illuminating the
streets regulations of construction modern fire-figh-
ting equipment and the launch of public transportation
(Findley 2011) Public structures built in certain areas
in order to emphasize the centralized system emerged
as ideological interventions to the urban space and the
state made the presence of Tanzimat ideology felt in-
tensely by the urban dwellers in public spaces in the
19th century
In addition one of the ideological interventions in the
urban space in this period was the use of symbols of
power As symbols of symbolism state ceremonies
changes in mosque architecture in line with modern
protocol and various symbolic manifestations such as
coats of arms and insignia that reveal state power come
136
Oumlzmen amp Onur
to the fore According to Deringil (2014 34-35) the
Ottoman symbols of power in the 19th century were
divided into four categories First there were various
symbols associated with the sanctity of the sultanrsquos per-
sonality such as the coat of arms in public buildings
ceremonies performed official music and public af-
fairs which directly reflected the glory and the power
of the Ottoman State Second are the specific and per-
sonal manifestations of statersquos generosity such as the
imperial standard and other ceremonial adornments
Religiously symbolic elements in the palace such as
calligraphy samples allegedly belonging to prominent
figures of Islam or other materials of similar importan-
ce come in the third place The fourth and the final ca-
tegory pertains to the linguistic symbolism in Ottoman
official documentation Certain phrases and words that
often appear in official documents have provided valu-
able clues although they are not always directly related
to the person of the ruler
This study explores the merge of political power with
architecture in the process of westernization that came
with the reforms of Tanzimat in the 19th century th-
rough the Safranbolu Government House In this con-
text Safranbolu Government House built in Safran-
bolu district which was an important hub of trade in
the Ottoman State was deemed worth examining with
its settling in the urban fabric and its representation of
the state power The study has been structured with a
historical perspective based on archival research First
the relationship between the notions of ideology and
power and architecture was provided through a lite-
rature review Then in the light of the aforementioned
concepts the architectural styles of the government
houses in the Ottoman State and their settlings in the
urban space were analyzed Ottoman Archives of the
Directorate of State Archives were scanned with par-
ticular reference to the Safranbolu Government Hou-
se Ideological context of the Safranbolu Government
House its location within the city and its relationship
with the city were discussed along with the city plans
and building-scale visual materials
12 Literature Review
Discussions on the ideology of the Tanzimat Period in
the Ottoman State have been evaluated from various
perspectives in the literature and have been the sub-
ject of numerous studies Studies addressing the go-
vernment houses in the Ottoman State are available in
the literature Neşe Gurallar Yeşilkaya who produced
significant works on the reading of ideology throu-
gh architecture introduced her graduate thesis titled
ldquoIdeology-Architecture Relationships and Community
Center Buildings in Turkey 1932-1946rdquo in 1997 and
introduced her book ldquoCommunity Centers Ideology
and Architecturerdquo in 2003 as an extension of this study
In these studies which have become a reference for
multiple researches in the field of ideology and archi-
tecture Gurallar Yeşilkaya argues that the community
centers founded in the Republic Period successfully
carried out the ideology and defines these buildings
as the structures that the government embodies its ide-
ology in architecture by utilizing the representation
power of architecture Nurcan Yazıcı Metinrsquos (2019)
book titled ldquoGate of the State The Construction Pro-
cess and Architecture of Government Houses from
Tanzimat to the Republicrdquo is one of the most compre-
hensive sources prepared on this matter In this book
which is the conclusion of a detailed research on the
government houses the author adds up her current
research to the data she obtained on the government
houses based on the light of the archive documents
The work evaluates the government houses in the con-
text of ideology as well as the construction process and
architecture In Yasemin Avcırsquos (2017) book ldquoOttoman
Government Houses The Power and Representation of
the State in the Urban Sphere in the Tanzimat Periodrdquo
government houses are again examined as the repre-
sentation of the power While another comprehensive
study that discusses the government houses with re-
gard to power and representation this study the do-
ctoral thesis of Neval Konuk Halaccediloğlu (2018) titled ldquo
Architectural Representation of Power and and Ideo-
logy in Government Houses in Ottoman Rumelia Vil-
lages (1839-1922)rdquo examines the government houses in
Rumeli region outside the borders of Turkey The study
addresses the history of the government houses discus-
sed in the book their urban-spatial setup and preferen-
ces of location physical components of the space and
their post-Ottoman functions
There are numerous studies in the literature examining
government houses However among these studies
we have not encountered a study that examines and in-
terprets the Safranbolu Government House within the
history of the city and that addresses the transformati-
on of the building into a natural element of the city of
Safranbolu Thus the Safranbolu Government House
built in the fortress district which is an important loca-
tion in Safranbolu was deemed worth examining in the
137
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
context of the representation of the Ottoman ideology
The study in this regard aims to build its authenti-
city by focusing on Safranbolu Another issue that this
study aims to emphasize is the necessity of examining
the history of Safranbolu city and the process of its ur-
ban formation With all these aspects this study inten-
ds not only to address Safranbolu Government House
as an ideological production but also to emphasize that
the city comprises points worth exploring and illumi-
nating through correct interpretations and to indicate
the significance of revealing how influential these valu-
es are in shaping the city
2 GOVERNMENT HOUSES IN THE 19TH CENTURY OTTOMAN STATE AND REPRESENTATION OF THE STATE
Until the 19th century it is not possible to mention the
construction of a government house in order to car-
ry out official affairs separately in the Ottoman State
(Ortaylı 1984 Yazıcı Metin 2019 30) Parallel to the
changes occurring in the administrative structure new
elements emerged in the spatial structures of cities one
of them being the phenomenon of ldquoadministrative cen-
terrdquo The ldquoGovernment Housesrdquo took place at the focal
point of this administrative centers which started to
emerge in the 19th century (Aktuumlre 1985) According to
Yazıcı Metin (2019 181) in Ottoman correspondence
government houses were considered as ldquothe criterion
of developmentrdquo The modernity of the cities has found
a concrete expression in the language of architecture
in the government houses Since government houses
could not be built rapidly in all settlements of the Ot-
toman State the method of renting existing buildings
which were thought to be capable of serving new func-
tions was also used which accelerated the bureaucrati-
zation process It is known that this leasing process was
sometimes funded by the contribution of the people
and public support was also received for building new
houses Another notable issue about houses is that the-
se houses show particular changes according to the size
of the settlement in which they are located Thus the
largest and most spectacular built examples of gover-
nment houses appear in large provincial centers The
houses built in the districts are known to be smaller
in scale compared to the examples in the provinces In
addition to the size of the settlement the government
houses can stand out as featured structures in settle-
ments on the pilgrimage route important transporta-
tion networks or strategically important settlements
As a result of the administrative regulations brought
by Tanzimat the construction of government houses
in the sanjak district and the subsequently formed
sub-district units is regarded as a concrete ideological
response to the desire of the central government to ex-
hibit its presence in every corner under its rule (Yazıcı
Metin 2019 46-50)
Starting from the 19th century the construction of go-
vernment houses was attached great importance in the
cities under Ottoman rule (URL1) Similarities are no-
ticable in terms of the preferences of location the stru-
ctures built around the house the overall architectural
design setups and the symbolic forms used on the bu-
ildings High hilltops or large and central areas within
the city were generally preferred as the building site
of the houses Through these choices the purpose of
increasing the visibility of the power in the area where
the houses are located was met (Figure 1)
Figure 1 Giresun Government House and Mardin
Government House
Source URL2 and Duumlzenli 2012
Buildings such as barracks prison courthouse post of-
fice and clock tower could also be built in the vicinity
of the government houses Thus government houses
were simply transformed into a campus with their sur-
roundings and became important representation cen-
ters of the period These campuses also turned into city
squares over time This effort of integration which Ak-
tuumlre (1985) describes as the administrative center can
be seen either as in the example of Amasya government
house (Figure 2) and its surrounding which is not de-
networks or strategically important settlements As a result of the administrative regulations brought by Tanzimat the construction of government houses in the sanjak district and the subsequently formed sub-district units is regarded as a concrete ideological response to the desire of the central government to exhibit its presence in every corner under its rule (Yazıcı Metin 2019 46-50)
Starting from the 19th century the construction of government houses was attached great importance in the cities under Ottoman rule (URL1) Similarities are noticable in terms of the preferences of location the structures built around the house the overall architectural design setups and the symbolic forms used on the buildings High hilltops or large and central areas within the city were generally preferred as the building site of the houses Through these choices the purpose of increasing the visibility of the power in the area where the houses are located was met (Figure 1)
Figure 1 Giresun Government House and Mardin Government House
Source URL2 and Duumlzenli 2012
Buildings such as barracks prison courthouse post office and clock tower could also be built in the vicinity of the government houses Thus government houses were simply transformed into a campus with their surroundings and became important representation centers of the period These campuses also turned into city squares over time This effort of integration which Aktuumlre (1985) describes as the administrative center can be seen either as in the example of Amasya government house (Figure 2) and its surrounding which is not delimited with any element or in the form of campuses surrounded by castle walls to be built afterwards as in the example of Edirne government house shown in Figure 3 These central campuses stand out with their high wide entrance gates with power symbols on them and their large gardens Examples of these include the garden Gates of Bilecik and Edirne government houses as shown in Figure 4 In government houses which are built on an entirely open field emphasis was put on creating a large square usually by the facade
networks or strategically important settlements As a result of the administrative regulations brought by Tanzimat the construction of government houses in the sanjak district and the subsequently formed sub-district units is regarded as a concrete ideological response to the desire of the central government to exhibit its presence in every corner under its rule (Yazıcı Metin 2019 46-50)
Starting from the 19th century the construction of government houses was attached great importance in the cities under Ottoman rule (URL1) Similarities are noticable in terms of the preferences of location the structures built around the house the overall architectural design setups and the symbolic forms used on the buildings High hilltops or large and central areas within the city were generally preferred as the building site of the houses Through these choices the purpose of increasing the visibility of the power in the area where the houses are located was met (Figure 1)
Figure 1 Giresun Government House and Mardin Government House
Source URL2 and Duumlzenli 2012
Buildings such as barracks prison courthouse post office and clock tower could also be built in the vicinity of the government houses Thus government houses were simply transformed into a campus with their surroundings and became important representation centers of the period These campuses also turned into city squares over time This effort of integration which Aktuumlre (1985) describes as the administrative center can be seen either as in the example of Amasya government house (Figure 2) and its surrounding which is not delimited with any element or in the form of campuses surrounded by castle walls to be built afterwards as in the example of Edirne government house shown in Figure 3 These central campuses stand out with their high wide entrance gates with power symbols on them and their large gardens Examples of these include the garden Gates of Bilecik and Edirne government houses as shown in Figure 4 In government houses which are built on an entirely open field emphasis was put on creating a large square usually by the facade
138
Oumlzmen amp Onur
limited with any element or in the form of campuses
surrounded by castle walls to be built afterwards as
in the example of Edirne government house shown in
Figure 3 These central campuses stand out with their
high wide entrance gates with power symbols on them
and their large gardens Examples of these include the
garden Gates of Bilecik and Edirne government houses
as shown in Figure 4 In government houses which are
built on an entirely open field emphasis was put on
creating a large square usually by the facade
Figure 2 Amasya Government House Settlement
(1- Government House 2- Municipality Building
3- Clock Tower 4- Prison Building)
Source URL3
Figure 3 Edirne Government House Settlement
(1- Government House 2- Provincial Printing House
3- Post Office 4- Courthouse 5- Prison Building
6- Gendarmerie)
Source URL4
Figure 4 Bilecik Government House and Edirne
Government Housersquos Garden Gate
Source Ortaylı 1984 URL 5
Most of the government houses were built as a two-sto-
rey building on a high basement floor Their facade de-
signs are examples of a novel architectural formation
for Ottoman architecture with a neo-classical style
High entrance doors and high windows are items used
in the new public building types of this period On the
entrance facade examples with a pediment above the
entrance are common These pediments can either be
triangular or in different forms Symbols such as coats
of arms sultanrsquos signatures and epitaphs which are
among the Ottoman symbols of power were used on
government houses as well as on the public buildings
of the period These symbols are engraved on impor-
tant points primarily on the entrance facade The arms
and sultanrsquos signature as symbols of power are usual-
ly seen on the pediments and entrance doors in these
houses As Yazıcı Metin (2019 185) states the langu-
age of the inscriptions on the epitaphs usually located
over the entrance door is symbolic Examples include
the government houses of Konya and Sinop with their
architectures and symbols as shown in Figure 5
Figure 5 Konya Government House and Sinop
Government House
Source URL6 and URL7
Government houses besides the aforementioned basic
architectural features differed also with the influence
of local elements The focal point of the following part
of the studyis the Safranbolu Government House with
respect to the evaluation of it in the context of ideology
and power concepts
3 CASE STUDY SAFRANBOLU GOVERNMENT HOUSE
The Safranbolu Government House is a surviving
example of government houses built in Ottoman cities
Figure 2 Amasya Government House Settlement (1- Government House 2- Municipality Building 3- Clock Tower 4- Prison Building)
Source URL3
Figure 3 Edirne Government House Settlement (1- Government House 2- Provincial Printing House 3- Post Office 4- Courthouse 5- Prison Building 6-
Gendarmerie)
Source URL4
Figure 4 Bilecik Government House and Edirne Government Housersquos Garden Gate
Figure 2 Amasya Government House Settlement (1- Government House 2- Municipality Building 3- Clock Tower 4- Prison Building)
Source URL3
Figure 3 Edirne Government House Settlement (1- Government House 2- Provincial Printing House 3- Post Office 4- Courthouse 5- Prison Building 6-
Gendarmerie)
Source URL4
Figure 4 Bilecik Government House and Edirne Government Housersquos Garden Gate
Source Ortaylı 1984 URL 5 Most of the government houses were built as a two-storey building on a high basement
floor Their facade designs are examples of a novel architectural formation for Ottoman architecture with a neo-classical style High entrance doors and high windows are items used in the new public building types of this period On the entrance facade examples with a pediment above the entrance are common These pediments can either be triangular or in different forms Symbols such as coats of arms sultanrsquos signatures and epitaphs which are among the Ottoman symbols of power were used on government houses as well as on the public buildings of the period These symbols are engraved on important points primarily on the entrance facade The arms and sultanrsquos signature as symbols of power are usually seen on the pediments and entrance doors in these houses As Yazıcı Metin (2019 185) states the language of the inscriptions on the epitaphs usually located over the entrance door is symbolic Examples include the government houses of Konya and Sinop with their architectures and symbols as shown in Figure 5
Figure 5 Konya Government House and Sinop Government House
Source URL4 Government houses besides the aforementioned basic architectural features differed
also with the influence of local elements The focal point of the following part of the studyis the Safranbolu Government House with respect to the evaluation of it in the context of ideology and power concepts
Source Ortaylı 1984 URL 5 Most of the government houses were built as a two-storey building on a high basement
floor Their facade designs are examples of a novel architectural formation for Ottoman architecture with a neo-classical style High entrance doors and high windows are items used in the new public building types of this period On the entrance facade examples with a pediment above the entrance are common These pediments can either be triangular or in different forms Symbols such as coats of arms sultanrsquos signatures and epitaphs which are among the Ottoman symbols of power were used on government houses as well as on the public buildings of the period These symbols are engraved on important points primarily on the entrance facade The arms and sultanrsquos signature as symbols of power are usually seen on the pediments and entrance doors in these houses As Yazıcı Metin (2019 185) states the language of the inscriptions on the epitaphs usually located over the entrance door is symbolic Examples include the government houses of Konya and Sinop with their architectures and symbols as shown in Figure 5
Figure 5 Konya Government House and Sinop Government House
Source URL4 Government houses besides the aforementioned basic architectural features differed
also with the influence of local elements The focal point of the following part of the studyis the Safranbolu Government House with respect to the evaluation of it in the context of ideology and power concepts
Source Ortaylı 1984 URL 5 Most of the government houses were built as a two-storey building on a high basement
floor Their facade designs are examples of a novel architectural formation for Ottoman architecture with a neo-classical style High entrance doors and high windows are items used in the new public building types of this period On the entrance facade examples with a pediment above the entrance are common These pediments can either be triangular or in different forms Symbols such as coats of arms sultanrsquos signatures and epitaphs which are among the Ottoman symbols of power were used on government houses as well as on the public buildings of the period These symbols are engraved on important points primarily on the entrance facade The arms and sultanrsquos signature as symbols of power are usually seen on the pediments and entrance doors in these houses As Yazıcı Metin (2019 185) states the language of the inscriptions on the epitaphs usually located over the entrance door is symbolic Examples include the government houses of Konya and Sinop with their architectures and symbols as shown in Figure 5
Figure 5 Konya Government House and Sinop Government House
Source URL4 Government houses besides the aforementioned basic architectural features differed
also with the influence of local elements The focal point of the following part of the studyis the Safranbolu Government House with respect to the evaluation of it in the context of ideology and power concepts
139
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
after the Tanzimat reforms as important elements of
state representation Built in harmony with the city and
engraved in the memory of the city dwellers it is the
main administrative structure of the Ottomans in Saf-
ranbolu with its location This government house a late
example of the government houses built starting from
the years after the declaration of the Tanzimat was bu-
ilt in 1905 Prior to discussing the government house
the administrative transformation of Safranbolu over
time should be addressed to develop an understanding
of the importance of the government house within the
city
31 Urban History of Safranbolu
Safranbolu a settlement located in the Western Black
Sea region of Turkey is today a district of Karabuumlk pro-
vince The city went under Roman Byzantine Seljuk
and Ottoman rule respectively and still bears certain
traces of these periods It is known that no urbanization
took place in the region before 14th century Its posi-
tion as a strategically important border zone between
Byzantium and Seljuk Empires led to continuous inva-
sions and administrative changes (Hacısalihoğlu 1995
43-45) (Figure 6) Until the 14th century the Greek po-
pulation in Safranbolu lived as a minority in the vici-
nity of Kırankoumly while Turks widely settled around
the hills where the fortress is located in the neighbor-
hood called the marketplace (Ccedilarşı aka Ccedilukur) to-
day It is understood that the settlement area expanded
from the foothills of the fortress into the valley during
this period (Hacısalihoğlu 1995)
Figure 6 Safranbolu in the 14th Century
Source Hacısalihoğlu 1995 128
Canbulatrsquos (2020) work titled ldquoSafranbolu in Travel
Book and Written Resourcesrdquo reveals the administra-
tive social and cultural situation of Safranbolu over
the past centuries The travel book of Ibn Battuta (1304-
1368) one of the important travelers of 14th century
discussed in this work covers important information
about the composition of the city in that time From
the accounts of Ibn Battuta it is understood that pe-
ople who apparently had a say in the administrative
organization of the city during this period then under
the rule of the Candaroğulları Principality lived in the
fortress Hacısalihoğlu (1995) states that Safranbolu
with its surroundings was ldquoa settlement center with
diversified economic activities shaped by its geograp-
hical conditionsrdquo This accounts for Safranbolursquos rise to
its important position for Ottoman trade after the cen-
tury when it came under the rule of the Ottoman State
Safranbolu became a major market center after the ini-
tiation of urbanization The primary reason for this is
that it collected processed and distributed the surplus
products of its subordinate districts as an intermediary
between the rural unit and the big city Also the deve-
lopment of commercial activities and the construction
of the types of buildings in which these lines of activity
can be carried out had parallels Cinci Han which was
built in the middle of the 17th century was apparent-
ly a large inn for Safranbolu as compared to the inns
in other cities of the same period This stems from the
fact that Safranbolu was located on an important tra-
de network in this period (Aktuumlre and Şenyapılı 1976
Hacısalihoğlu 1995) Hacısalihoğlu (1995) emphasizes
that the elements of the Safranbolu city were constitu-
ted by the mosques bazaars and Turkish baths as is
generally the case in most Islamic cities Cinci Han İz-
zet Mehmet Paşa Mosque Kazdağlı Mosque Koumlpruumlluuml
Mehmet Paşa Mosque Yeni Hamam (Cinci Hamam)
and Arasta shops (Figure 7 Figure 8) the place cor-
respond to these functions and act as the city center
can be regarded as an example of this In this layout
the mosque constitutes the main center of the city and
other functions are shaped around the mosque Thus
the mosque is the center of political religious and cul-
tural life Since Turkish baths are meeting points like
the mosques they are located near the mosque in the
central area The potential of these areas to bring com-
munities together enabled units such as market areas
arastas and inns to be shaped around these structures
(Hacısalihoğlu 1995 134-135)
3 CASE STUDY SAFRANBOLU GOVERNMENT HOUSE The Safranbolu Government House is a surviving example of government houses built
in Ottoman cities after the Tanzimat reforms as important elements of state representation Built in harmony with the city and engraved in the memory of the city dwellers it is the main administrative structure of the Ottomans in Safranbolu with its location This government house a late example of the government houses built starting from the years after the declaration of the Tanzimat was built in 1905 Prior to discussing the government house the administrative transformation of Safranbolu over time should be addressed to develop an understanding of the importance of the government house within the city
31 Urban History of Safranbolu
Safranbolu a settlement located in the Western Black Sea region of Turkey is today a district of Karabuumlk province The city went under Roman Byzantine Seljuk and Ottoman rule respectively and still bears certain traces of these periods It is known that no urbanization took place in the region before 14th century Its position as a strategically important border zone between Byzantium and Seljuk Empires led to continuous invasions and administrative changes (Hacısalihoğlu 1995 43-45) (Figure 6) Until the 14th century the Greek population in Safranbolu lived as a minority in the vicinity of Kırankoumly while Turks widely settled around the hills where the fortress is located in the neighborhood called the marketplace (Ccedilarşı aka Ccedilukur) today It is understood that the settlement area expanded from the foothills of the fortress into the valley during this period (Hacısalihoğlu 1995)
Figure 6 Safranbolu in the 14th Century
140
Oumlzmen amp Onur
Figure 7 Settlement of the Bazaar in Old Safranbolu
Source Hacısalihoğlu 1995 136
Figure 8 Safranbolu Bazaar (1- Kazdağlı Mosque
2-Turkish Bath 3- Cinci Khan
4- Koumlpruumlluuml Mehmet Pasha Mosque 5- Arasta Shops)
Source URL6
When the Old Safranbolu map which includes the
Safranbolu Government House is examined the or-
der in the old city can easily be read out In the city
which remains within the natural boundary formed by
the Guumlmuumlş and Akccedilasu streams flowing from north to
south on both sides of the region residential areas were
established along the routes through which these wa-
ter elements pass The hilly area where the old fortress
is located and the Safranbolu Government House was
built rises from the bank of Guumlmuumlş Creek On the east
of this zone there lay the areas with high potential of
trade and settlement which developed after the 17th
century Religious buildings and commercial buildings
and areas are observed to have developed in this area
and residential areas were established on both sides of
Akccedilasu stream With this settlement the urbanization
of Old Safranbolu was apparently complete (Figure 9)
Figure 9 Old Safranbolu Map
Source Hacısalihoğlu 1995 133
32 Traces of power and ideology in Safranbolu Government House
Safranbolu Government House has a high visibility in
the old city of Safranbolu In addition to being a stru-
cture where official affairs are carried out it is also a
structure of representation It was built in the neo-clas-
sical style which was the architectural style of the late
Ottoman period The buildings that integrate the con-
cept of the administrative center dominate the silhou-
ette of the city which developed particularly after the
17th century along with the Safranbolu Government
House According to the inscription on the originalepi-
taph Safranbolu Government House was built in 1905
Ulukavak (2020 5) states that this building was used
as a prison between 1942 and 1950 The fortresses bu-
ilt on the highest point of the ruled territory were both
important control points for better defense and a ma-
nifestation of impassableness with their high and thick
walls In this context the Government House is posi-
tioned as a campus with its surroundings on the hilly
area where the fortress was previously located This
campus included the Safranbolu Government House
(1) an old mosque (2) a clock tower (3) a prison (4)
and as a military building in its vicinity a gendarmerie
building (5) With this settlement it is seen that the ad-
ministrative center which was aimed to be established
in the context of the administrative order of the 19th
century Safranbolu was established in the fortress and
the units that were intented to be kept under control by
the power were gathered here (Figure 10)
Source Hacısalihoğlu 1995 136
Figure 8 Safranbolu Bazaar (1- Kazdağlı Mosque 2-Turkish Bath 3- Cinci Khan 4- Koumlpruumlluuml Mehmet Pasha Mosque 5- Arasta Shops)
Source URL6 When the Old Safranbolu map which includes the Safranbolu Government House is
examined the order in the old city can easily be read out In the city which remains within the natural boundary formed by the Guumlmuumlş and Akccedilasu streams flowing from north to south on both sides of the region residential areas were established along the routes through which these water elements pass The hilly area where the old fortress is located and the Safranbolu
Source Hacısalihoğlu 1995 136
Figure 8 Safranbolu Bazaar (1- Kazdağlı Mosque 2-Turkish Bath 3- Cinci Khan 4- Koumlpruumlluuml Mehmet Pasha Mosque 5- Arasta Shops)
Source URL6 When the Old Safranbolu map which includes the Safranbolu Government House is
examined the order in the old city can easily be read out In the city which remains within the natural boundary formed by the Guumlmuumlş and Akccedilasu streams flowing from north to south on both sides of the region residential areas were established along the routes through which these water elements pass The hilly area where the old fortress is located and the Safranbolu
Government House was built rises from the bank of Guumlmuumlş Creek On the east of this zone there lay the areas with high potential of trade and settlement which developed after the 17th century Religious buildings and commercial buildings and areas are observed to have developed in this area and residential areas were established on both sides of Akccedilasu stream With this settlement the urbanization of Old Safranbolu was apparently complete (Figure 9)
Figure 9 Old Safranbolu Map
Source Hacısalihoğlu 1995 133
32 Traces of power and ideology in Safranbolu Government House Safranbolu Government House has a high visibility in the old city of Safranbolu In
addition to being a structure where official affairs are carried out it is also a structure of representation It was built in the neo-classical style which was the architectural style of the late Ottoman period The buildings that integrate the concept of the administrative center dominate the silhouette of the city which developed particularly after the 17th century along with the Safranbolu Government House According to the inscription on the originalepitaph Safranbolu Government House was built in 1905 Ulukavak (2020 5) states that this building was used as a prison between 1942 and 1950 The fortresses built on the highest point of the ruled territory were both important control points for better defense and a manifestation of impassableness with their high and thick walls In this context the Government House is positioned as a campus with its surroundings on the hilly area where the fortress was previously located This campus included the Safranbolu Government House (1) an old mosque (2) a clock tower (3) a prison (4) and as a military building in its vicinity a gendarmerie building (5) With this settlement it is seen that the administrative center which was aimed to be established in the context of the administrative order of the 19th century Safranbolu was established in the fortress and the units that were intented to be kept under control by the power were gathered here (Figure 10)
Figure 10 Safranbolu Government House Campus (1- Government House 2- Masjid
141
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
Figure 10 Safranbolu Government House Campus (1-
Government House 2- Masjid
3- Clock Tower 4- Prison 5- Gendarmerie Building)
Source URL7
Architectural structures as forms of ideological inter-vention in urban space are quite successful in main-taining their role The readibility of the power is ob-vious in the location and the architectural formation of government house which is one of the last period artifacts of the Ottoman State in the city With its setup commanding the settlement the house which was bu-ilt in the area called the fortress in the old settlement of Safranbolu is in a position that can be easily seen from all angles around it (Figure 11) With the representation of this building which has an important place in the ur-ban history of Safranbolu the visibility of the power in the now-ruined fortress became more clear This locati-on preference is still notable in our day With this hilly area of the city preserving its military and administra-tive character throughout various periods the building becomes a representational element without the need
for additional effort
Figure 11 The Location of the Safranbolu Government
House in the City
Source Oumlzmen 2020
Political powers have the opportunity to manifest the-
ir power more vigorously on public spaces created by
their own efforts Public spaces can be ldquoconcrete ideo-
logical exhibitions of powerrdquo for both the people and
foreign visitors by providing readability of the symbols
of power in the public space setup there may be squa-
res intended for socialization as well as areas such as
hills and castle tops that can function as squares Re-
forms brought by the Tanzimat in the Ottoman Empire
were mostly realized in urban areas In this context the
square seen on the facade of Safranbolu Government
House emerges as an area with a public function (Fi-
gure 12)
Figure 12 Safranbolu Government House and Square
Source Oumlzmen 2020
Considering its architectural features this building
emerges as a neo-classical style structure which had
become the classical architectural manner of the period
and was frequently used in public buildings The high
entrance in the building with a square-like plan is pro-
vided by a double-arm staircase On the facade the co-
lonnaded entrance is highlighted making the entrance
monumental This emphasis is in the form of sub-co-
lumn entrance of the neo-classical style which was also
used in the palace buildings of the period and it incre-
ased the monumental appearance by making the size
of the building more remarkable There are protrusions
in the middle sections of the rear front and both lateral
facades but they are not as distinct as they are on the
facade Especially the arched windows and the entran-
ce door of the building are high in proportion to the
3- Clock Tower 4- Prison 5- Gendarmerie Building)
Source URL7
Architectural structures as forms of ideological intervention in urban space are quite successful in maintaining their role The readibility of the power is obvious in the location and the architectural formation of government house which is one of the last period artifacts of the Ottoman State in the city With its setup commanding the settlement the house which was built in the area called the fortress in the old settlement of Safranbolu is in a position that can be easily seen from all angles around it (Figure 11) With the representation of this building which has an important place in the urban history of Safranbolu the visibility of the power in the now-ruined fortress became more clear This location preference is still notable in our day With this hilly area of the city preserving its military and administrative character throughout various periods the building becomes a representational element without the need for additional effort
Figure 11 The Location of the Safranbolu Government House in the City
Source Author1 2020
Political powers have the opportunity to manifest their power more vigorously on public spaces created by their own efforts Public spaces can be concrete ideological exhibitions of power for both the people and foreign visitors by providing readability of the symbols of power in the public space setup there may be squares intended for socialization as well as areas such as hills and castle tops that can function as squares Reforms brought by the Tanzimat in the Ottoman Empire were mostly realized in urban areas In this context the
3- Clock Tower 4- Prison 5- Gendarmerie Building)
Source URL7
Architectural structures as forms of ideological intervention in urban space are quite successful in maintaining their role The readibility of the power is obvious in the location and the architectural formation of government house which is one of the last period artifacts of the Ottoman State in the city With its setup commanding the settlement the house which was built in the area called the fortress in the old settlement of Safranbolu is in a position that can be easily seen from all angles around it (Figure 11) With the representation of this building which has an important place in the urban history of Safranbolu the visibility of the power in the now-ruined fortress became more clear This location preference is still notable in our day With this hilly area of the city preserving its military and administrative character throughout various periods the building becomes a representational element without the need for additional effort
Figure 11 The Location of the Safranbolu Government House in the City
Source Author1 2020
Political powers have the opportunity to manifest their power more vigorously on public spaces created by their own efforts Public spaces can be concrete ideological exhibitions of power for both the people and foreign visitors by providing readability of the symbols of power in the public space setup there may be squares intended for socialization as well as areas such as hills and castle tops that can function as squares Reforms brought by the Tanzimat in the Ottoman Empire were mostly realized in urban areas In this context the
3- Clock Tower 4- Prison 5- Gendarmerie Building)
Source URL7
Architectural structures as forms of ideological intervention in urban space are quite successful in maintaining their role The readibility of the power is obvious in the location and the architectural formation of government house which is one of the last period artifacts of the Ottoman State in the city With its setup commanding the settlement the house which was built in the area called the fortress in the old settlement of Safranbolu is in a position that can be easily seen from all angles around it (Figure 11) With the representation of this building which has an important place in the urban history of Safranbolu the visibility of the power in the now-ruined fortress became more clear This location preference is still notable in our day With this hilly area of the city preserving its military and administrative character throughout various periods the building becomes a representational element without the need for additional effort
Figure 11 The Location of the Safranbolu Government House in the City
Source Author1 2020
Political powers have the opportunity to manifest their power more vigorously on public spaces created by their own efforts Public spaces can be concrete ideological exhibitions of power for both the people and foreign visitors by providing readability of the symbols of power in the public space setup there may be squares intended for socialization as well as areas such as hills and castle tops that can function as squares Reforms brought by the Tanzimat in the Ottoman Empire were mostly realized in urban areas In this context the
square seen on the facade of Safranbolu Government House emerges as an area with a public function (Figure 12)
Figure 12 Safranbolu Government House and Square
Source Author1 2020
Considering its architectural features this building emerges as a neo-classical style structure which had become the classical architectural manner of the period and was frequently used in public buildings The high entrance in the building with a square-like plan is provided by a double-arm staircase On the facade the colonnaded entrance is highlighted making the entrance monumental This emphasis is in the form of sub-column entrance of the neo-classical style which was also used in the palace buildings of the period and it increased the monumental appearance by making the size of the building more remarkable There are protrusions in the middle sections of the rear front and both lateral facades but they are not as distinct as they are on the facade Especially the arched windows and the entrance door of the building are high in proportion to the building (Figure 13) These heights make the building look more magnificent Another remarkable feature is the column alignments and floor moldings reflected on the facade The monumental effect of the columns is enhanced by the continuation of the columns on the front facade in line with the column projections of the upper floor
Figure 13 Safranbolu Government House Front Facade
Source Author1 2020
square seen on the facade of Safranbolu Government House emerges as an area with a public function (Figure 12)
Figure 12 Safranbolu Government House and Square
Source Author1 2020
Considering its architectural features this building emerges as a neo-classical style structure which had become the classical architectural manner of the period and was frequently used in public buildings The high entrance in the building with a square-like plan is provided by a double-arm staircase On the facade the colonnaded entrance is highlighted making the entrance monumental This emphasis is in the form of sub-column entrance of the neo-classical style which was also used in the palace buildings of the period and it increased the monumental appearance by making the size of the building more remarkable There are protrusions in the middle sections of the rear front and both lateral facades but they are not as distinct as they are on the facade Especially the arched windows and the entrance door of the building are high in proportion to the building (Figure 13) These heights make the building look more magnificent Another remarkable feature is the column alignments and floor moldings reflected on the facade The monumental effect of the columns is enhanced by the continuation of the columns on the front facade in line with the column projections of the upper floor
Figure 13 Safranbolu Government House Front Facade
Source Author1 2020
142
Oumlzmen amp Onur
building (Figure 13) These heights make the building
look more magnificent Another remarkable feature is
the column alignments and floor moldings reflected
on the facade The monumental effect of the columns
is enhanced by the continuation of the columns on the
front facade in line with the column projections of the
upper floor
Figure 13 Safranbolu Government House Front
Facade
Source Oumlzmen 2020
In the Safranbolu Government House campus the hei-
ght of the campus gate is also remarkable In addition
the shape of the door has the same form as the facade
pediment of the building showing that every detail of
this complex was given special attention and ostentati-
on was important in every scale It is seen that the sy-
mbols of power which were frequently used in public
buildings of the period were also used on the house
There is an epitaph on the entrance door of the buil-
ding a coat of arms on the facade pediment and a sul-
tanrsquos signature on the rear front pediment (Figure 14)
In the last sentence inscribed on the epitaph of the bu-
ilding it is stated that the building was built in accor-
dance with the glory of the state As can be understood
from this inscription the construction and architecture
of the house was important for the government
Figure 14 a) Safranbolu Government House Campus
Entrance Door
b) Inscription c) Coat of Arms d) Tugra
Source Oumlzmen 2020
The plan scheme in some government houses created
with references from traditional Turkish houses is simi-
lar to the formation of the rooms around the hall (Yazı-
cı Metin 2019 124) Such a formation is also evident in
the Safranbolu Government House The plan setup of
the house was formed around the middle hall Conne-
ction of the staircase connecting the ground floor and
the first floor with double arms and its width enhances
the effect of magnificence in the interior (Figure 15)
The height of the floors interior doors and windows of
the building are remarkable and it is understood that
the power aims to look grand and magnificent with its
architecture
Figure 15 Ground and First Floor Plan
Source Oumlzmen 2020
Safranbolu Government House became unusable in
consequence a result of a fire in 1976 (URL7) As a re-
sult of the fire the house lost its original wooden win-
dows and doors stairs ceiling and floor coverings The
stone skeleton of the building however survived The
dated 1976 newspaper report seen in Figure 16 (Uluka-
vak 2017 175) and another newspaper article that pre-
sumably belongs to the same year which is currently in
the house mention the outbreak of a fire in the house
These news also highlight the architectural value of
square seen on the facade of Safranbolu Government House emerges as an area with a public function (Figure 12)
Figure 12 Safranbolu Government House and Square
Source Author1 2020
Considering its architectural features this building emerges as a neo-classical style structure which had become the classical architectural manner of the period and was frequently used in public buildings The high entrance in the building with a square-like plan is provided by a double-arm staircase On the facade the colonnaded entrance is highlighted making the entrance monumental This emphasis is in the form of sub-column entrance of the neo-classical style which was also used in the palace buildings of the period and it increased the monumental appearance by making the size of the building more remarkable There are protrusions in the middle sections of the rear front and both lateral facades but they are not as distinct as they are on the facade Especially the arched windows and the entrance door of the building are high in proportion to the building (Figure 13) These heights make the building look more magnificent Another remarkable feature is the column alignments and floor moldings reflected on the facade The monumental effect of the columns is enhanced by the continuation of the columns on the front facade in line with the column projections of the upper floor
Figure 13 Safranbolu Government House Front Facade
Source Author1 2020
In the Safranbolu Government House campus the height of the campus gate is also remarkable In addition the shape of the door has the same form as the facade pediment of the building showing that every detail of this complex was given special attention and ostentation was important in every scale It is seen that the symbols of power which were frequently used in public buildings of the period were also used on the house There is an epitaph on the entrance door of the building a coat of arms on the facade pediment and a sultanrsquos signature on the rear front pediment (Figure 14) In the last sentence inscribed on the epitaph of the building it is stated that the building was built in accordance with the glory of the state As can be understood from this inscription the construction and architecture of the house was important for the government
Figure 14 a) Safranbolu Government House Campus Entrance Door b) Inscription c) Coat of Arms d) Tugra
Source Author1 2020
The plan scheme in some government houses created with references from traditional Turkish houses is similar to the formation of the rooms around the hall (Yazıcı Metin 2019 124) Such a formation is also evident in the Safranbolu Government House The plan setup of the house was formed around the middle hall Connection of the staircase connecting the ground floor and the first floor with double arms and its width enhances the effect of magnificence in the interior (Figure 15) The height of the floors interior doors and windows of the building are remarkable and it is understood that the power aims to look grand and magnificent with its architecture
Figure 15 Ground and First Floor Plan
Source Author1 2020
In the Safranbolu Government House campus the height of the campus gate is also remarkable In addition the shape of the door has the same form as the facade pediment of the building showing that every detail of this complex was given special attention and ostentation was important in every scale It is seen that the symbols of power which were frequently used in public buildings of the period were also used on the house There is an epitaph on the entrance door of the building a coat of arms on the facade pediment and a sultanrsquos signature on the rear front pediment (Figure 14) In the last sentence inscribed on the epitaph of the building it is stated that the building was built in accordance with the glory of the state As can be understood from this inscription the construction and architecture of the house was important for the government
Figure 14 a) Safranbolu Government House Campus Entrance Door b) Inscription c) Coat of Arms d) Tugra
Source Author1 2020
The plan scheme in some government houses created with references from traditional Turkish houses is similar to the formation of the rooms around the hall (Yazıcı Metin 2019 124) Such a formation is also evident in the Safranbolu Government House The plan setup of the house was formed around the middle hall Connection of the staircase connecting the ground floor and the first floor with double arms and its width enhances the effect of magnificence in the interior (Figure 15) The height of the floors interior doors and windows of the building are remarkable and it is understood that the power aims to look grand and magnificent with its architecture
Figure 15 Ground and First Floor Plan
Source Author1 2020
143
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
the Government House and its significance for the city
Ulukavak (2017 174) describes the the old fortress area
damaged in this fire and the significance of the govern-
ment house with the following words
ldquoYes not only our Government House but our history
was burnt Safranbolursquos Fortress was burnt Fortress
was the place where the State was represented for the
people of Safranbolu In the daily language of the pe-
ople of Safranbolu going up to the fortress was tanta-
mount to going to the Government House for an affair
Safranbolu was left without its fortressrdquo
From this interpretation the public image of the house
and the location chosen for the construction of the go-
vernment house can be read out clearly It is seen that
the emphasis on state representation maintained its va-
lidity in the 20th century after the Ottoman Period
Figure 16 a) The Newspaper Dated 1976 b) News
from a Different Newspaper
Source Ulukavak 2017 175 City History Museum
Information Board 2020
In the campus of the Safranbolu Government House
there are also Safranbolu Clock Tower and the Old
Prison which are other elements of the administrative
center According to Acun (2011 259) Safranbolu Clo-
ck Tower is one of the oldest clock towers in Anatolia
Safranbolu Clock Tower located on the fortress in the
government house campus was built between 1794-
1797 by Izzet Mehmet Pasha the grand vizier of Selim
III who is from Safranbolu As Halaccedil and Oumlzdemir
İlhan (2014) state ldquoClock towers which are generally
the tallest buildings in the cities they were built were
placed next to important public buildings in the squa-
res that are the focal point or on the highest hill of the
settlement Clock towers consitituting an urban image
are monuments symbols and focal points that decorate
cities and townsrdquo
Safranbolu Clock Tower which fits these definitions
and was built in the castle before the government hou-
se as an important building type of the administrative
center demonstrates the demilitarization steps of the
power This structure which is an important example
of the initial period of demilitarization is easily visible
from all sides of the settlement The Old Prison located
in the same campus was built in 1906 during the time
of Abduumllhamit II (Figure 17) The architectural design
approach of the period prevails in the prison as a buil-
ding controlled by the power
Figure 17 Safranbolu Clock Tower and Safranbolu
Old Prison
Source URL8
4 CONCLUSIONS
The 19th century is the the time period for the Otto-
man State in which the process of change and trans-
formation occured and this process pioneered many
innovations unlike the previous periods The Tanzimat
reforms as the most influential period of the Wester-
nization era constituted the real turning point of these
changes With the Tanzimat period the state ideology
underwent a change as well The Ottoman dynasty ai-
med to be visible and declare its existence on the lands
under its rule Therefore the changes were not limited
to the military and administrative sphere but also ref-
lected in the daily life The political power started to
pay attention to the representation of its power and vi-
sibility in various ways Architectural activities being
the most convenient domain for concrete representati-
on gained speed with the Tanzimat and architecture
became a representational element of the power It was
observed that concrete architectural artifacts have an
important place in the expression of the state power
Therefore the political power found expression in the
official structures of the state especially in the palace
structures with its ideology and reinforced this exp-
ression with various symbolic tools representing the
Safranbolu Government House became unusable in consequence a result of a fire in 1976 (URL7) As a result of the fire the house lost its original wooden windows and doors stairs ceiling and floor coverings The stone skeleton of the building however survived The dated 1976 newspaper report seen in Figure 16 (Ulukavak 2017 175) and another newspaper article that presumably belongs to the same year which is currently in the house mention the outbreak of a fire in the house These news also highlight the architectural value of the Government House and its significance for the city Ulukavak (2017 174) describes the the old fortress area damaged in this fire and the significance of the government house with the following words
Yes not only our Government House but our history was burnt Safranbolus Fortress was burnt Fortress was the place where the State was represented for the people of Safranbolu In the daily language of the people of Safranbolu going up to the fortress was tantamount to going to the Government House for an affair Safranbolu was left without its fortress
From this interpretation the public image of the house and the location chosen for the construction of the government house can be read out clearly It is seen that the emphasis on state representation maintained its validity in the 20th century after the Ottoman Period
Figure 16 a) The Newspaper Dated 1976 b) News from a Different Newspaper
Source Ulukavak 2017 175 City History Museum Information Board 2020
In the campus of the Safranbolu Government House there are also Safranbolu Clock Tower and the Old Prison which are other elements of the administrative center According to Acun (2011 259) Safranbolu Clock Tower is one of the oldest clock towers in Anatolia Safranbolu Clock Tower located on the fortress in the government house campus was built between 1794-1797 by Izzet Mehmet Pasha the grand vizier of Selim III who is from Safranbolu As Halaccedil and Oumlzdemir İlhan (2014) state ldquoClock towers which are generally the tallest buildings in the cities they were built were placed next to important public buildings in the squares that are the focal point or on the highest hill of the settlement Clock towers consitituting an urban image are monuments symbols and focal points that decorate cities and townsrdquo
Safranbolu Clock Tower which fits these definitions and was built in the castle before the government house as an important building type of the administrative center demonstrates the demilitarization steps of the power This structure which is an important example of the initial period of demilitarization is easily visible from all sides of the settlement The Old
Prison located in the same campus was built in 1906 during the time of Abduumllhamit II (Figure 17) The architectural design approach of the period prevails in the prison as a building controlled by the power
Figure 17 Safranbolu Clock Tower and Safranbolu Old Prison
Source URL8
4 CONCLUSIONS
The 19th century is the the time period for the Ottoman State in which the process of change and transformation occured and this process pioneered many innovations unlike the previous periods The Tanzimat reforms as the most influential period of the Westernization era constituted the real turning point of these changes With the Tanzimat period the state ideology underwent a change as well The Ottoman dynasty aimed to be visible and declare its existence on the lands under its rule Therefore the changes were not limited to the military and administrative sphere but also reflected in the daily life The political power started to pay attention to the representation of its power and visibility in various ways Architectural activities being the most convenient domain for concrete representation gained speed with the Tanzimat and architecture became a representational element of the power It was observed that concrete architectural artifacts have an important place in the expression of the state power Therefore the political power found expression in the official structures of the state especially in the palace structures with its ideology and reinforced this expression with various symbolic tools representing the sultan and the state In the Ottoman State the effect of the state ideology on the urban space and the building production process was seen in the government houses that emerged as an important manifestation of the late Ottoman ideology During the Tanzimat period where the state used all types of symbolic elements on a large or small scale as an ideological manifestation the government houses shaped by ideology were the most prominent examples of this case Government houses in addition to being built in the neo-classical style which is a specimen of westernization formed an important administrative representation area with respect to the integrity they created with other building types located around them For this it was observed that the high hills commanding the city or large and central areas were preferred aiming to reinforce the existence and domination of the state
When the Safranbolu Government House is examined with the examples discussed it is understood that the similarities in the government houses as a building typology differ according to the size of the settlement unit the budget allocated to the building project the
144
Oumlzmen amp Onur
sultan and the state In the Ottoman State the effect of
the state ideology on the urban space and the building
production process was seen in the government houses
that emerged as an important manifestation of the late
Ottoman ideology During the Tanzimat period whe-
re the state used all types of symbolic elements on a
large or small scale as an ideological manifestation the
government houses shaped by ideology were the most
prominent examples of this case Government houses
in addition to being built in the neo-classical style whi-
ch is a specimen of westernization formed an impor-
tant administrative representation area with respect
to the integrity they created with other building types
located around them For this it was observed that the
high hills commanding the city or large and central are-
as were preferred aiming to reinforce the existence and
domination of the state
When the Safranbolu Government House is examined
with the examples discussed it is understood that the
similarities in the government houses as a building
typology differ according to the size of the settlement
unit the budget allocated to the building project the
use of local materials and local construction styles The
fact that Safranbolu Government House which was
evaluated in the context of ideology-power-architectu-
re became the symbol of the administrative presence in
the city took place as a consequence of the well-organi-
zation of the city of Safranbolu It was the hilly area that
formed a base for the current form of Safranbolu and
started the initial settlement of the city with a military
and administrative status The commanding setup of
this peak point which started with the construction of
the fortress did not lose its importance until the 21st
century The castle which was an important point in
every period when the city passed in hands of various
rules was regarded as a starting point in the period of
Ottoman rule and it was seen that this area was used
as an administrative and military zone
Another noteworthy point with regards to the Saf-
ranbolu Government House is the construction style
which is addressed in the archive documents and em-
phasized in the epitaph of the building In most of the
government houses built by the Ottoman State the
method assumed for construction was resorting to the
assistance of the people When the epitaph of the Saf-
ranbolu Government House is examined it is seen that
the name of the governor of the time was inscribed on
the epitaph as well as the phrase ldquobuilt by helping one
anotherrdquo In this respect Safranbolu Government Hou-
se stands out as one of the rare examples where a local
authority expressed its superiority Deepening the dis-
cussion on the representation of political powers and
ideologies through government houses the form of
construction and manifestation of power to the people
with the help of the people can provide more elaborate
and qualified contributions to the literature
ACKNOWLEDGMENTS
This paper was produced from the unpublished thesis
titled ldquoGovernment Houses as Presentation of Power
and Ideology in the Ottoman State The Case of Safran-
bolu Government Houserdquo It was prepared in the arc-
hitectural program of the Institute of Graduate Studies
of Karabuk University Here we would like to thank
Karabuk University Scientific Research Projects Coor-
dinator for supporting this study as the project coded
ldquoFYL- 2020- 2221rdquo
REFERENCES ACUN H (2011) Osmanli İmparatorluğu Saat Kuleleri Atatuumlrk Kuumlltuumlr Merkezi Yayını İstanbul
AKYUumlREK G (2008) Bilgiyi Yeniden Inşa Etmek Tanzimat Doumlnemi Os-manlı Mimarlığı Doktora Tezi Yıldız Teknik Uumlniversitesi Fen Bilimleri Enstituumlsuuml İstanbul
AKTUumlRE S (1985) Osmanli Devletirsquonde Taşra Kentlerindeki Değişimler Tanzimatrsquotan Cumhuriyetrsquoe Tuumlrkiye Ansiklopedisi- Cilt 4 İletişim Yayın-ları İstanbul
AKTUumlRE S amp ŞENYAPILI T (1976) Safranbolursquoda Mekacircnsal Yapinin Goumlsterdiği Nitelikler ve Koruma Oumlnerilerinin Duumlşuumlnduumlrduumlkleri ODTUuml Mimarlık Fakuumlltesi Dergisi 2(1) 61-96
ALTHUSSER L (2015) İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygitlari (Ccedilev Alp Tuumlmertekin) İthaki Yay İstanbul
AVCI Y (2017) Osmanli Huumlkucircmet Konaklari Tanzimat Doumlneminde Kent Mekacircninda Devletin Erki ve TemsiliTarih Vakfı Yurt Yayınları
CANBULAT İ (2020) Seyahatname ve Yazili Kaynaklarda Safranbolu Safranbolu Ccedilarşırsquosı 98-121
DERİNGİL S (2014) İktidarin Sembolleri ve İdeoloji II Abduumllhamid Doumlnemi (1876-1909) (Ccedilev Guumll Ccedilağalı Guumlven) Doğan Kitap İstanbul
DUumlZENLİ H İ (2012) Mardinrsquode Tarih Bina ve Mimarlik Katmanla-ri 19 yy Huumlkuumlmet Konağindan 21 yy Mimarlik Fakuumlltesine Doumlnuumlşuumlmuumln Hikacircyesi Arredamento Mimarlık 254 64-78
EAGLETON T (1996) İdeoloji (Ccedilev Muttalip Oumlzcan) Ayrıntı Yayınları İstanbul
FINDLEY C V (2011) Tanzimat Tuumlrkiye Tarihi Cilt IV- Modem Duumlnyada Tuumlrkiye 1839-2010 Kitap Yayınevi İstanbul
GOumlL B (2009) Fiziksel Ccedilevrede Egemen Ideoloji ve Direnccedil Yuumlksek Lisans Tezi İstanbul Teknik Uumlniversitesi Fen Bilimleri Enstituumlsuuml İstanbul
GURALLAR YEŞİLKAYA N (2003) Halkevleri İdeoloji ve Mimarlik 2 Baskı İletişim Yayınları İstanbul
HACISALiHOĞLU İ Y (1995) Şehir Coğrafyası Accedilısından Safranbo-lu- Karabuumlk İkilemi Doktora Tezi İstanbul Uumlniversitesi Sosyal Bilimler
145
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
Enstituumlsuuml
HALACcedil H H amp OumlZDEMIR İLHAN S (2014) Kentsel Imge Olarak Saat Kuleleri II Abduumllhamit Han Doumlnemi Saat Kulelerinin İstanbul Dişi Tuumlrkiye Coğrafyasinda Dağilimlari ve Bir Tipoloji Denemesi Humanities Sciences 9(4) 190- 200
KONUK HALACcedilOĞLU N (2018) Tanzimat Sonrasi Osmanli Rumeli Vilacircyetleri Huumlkucircmet Konaklarinda Ideoloji ve Erkrsquoin Mimari Temsili (1839-1922) Doktora Tezi Atılım Uumlniversitesi Fen Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara
MARDİN Ş (2018) İdeoloji İletişim Yayınları İstanbul
MCLELLAN D (2005) İdeoloji (Ccedilev Barış Yıldırım) İstanbul Bilgi Uumlniversitesi Yayınları İstanbul
ORTAYLI İ (1984) Soumlyleşi Osmanlirsquodan buguumlne huumlkucircmet konaklari Mi-marlık 22(5) 3-15
ORTAYLI İ (1985) Batililaşma Sorunu Tanzimatrsquotan Cumhuriyetrsquoe Tuumlr-kiye Ansiklopedisi-Cilt 1 İletişim Yayınları İstanbul
TANOumlR B (1985) Anayasal Gelişmelere Toplu Bir Bakiş Tanzimatrsquotan Cumhuriyetrsquoe Tuumlrkiye Ansiklopedisi- Cilt 1 İletişim Yayınları İstanbul
TANYELİ U (1989) Mimarlikta Ideolojik Amentuuml Mimarlık 27(4) 78- 81
TEKELİ İ (1985) Tanzimatrsquotan Cumhuriyetrsquoe Kentsel Doumlnuumlşuumlm Tan-zimatrsquotan Cumhuriyetrsquoe Tuumlrkiye Ansiklopedisi- Cilt 4 İletişim Yayınları İstanbul
ULUKAVAK K (2017) Bir Safranbolulunun Penceresinden Safranbo-lu (Goumlzlemler-Derlemeler-Denemeler) Karabuumlk Uumlniversitesi Yayınları Karabuumlk
ULUKAVAK K (2020) Safranbolu- Korumada Tarihsel Suumlreccedil Safranbolu Araştırmaları Merkezi Yayınları İstanbul
URL1 Tdv İslacircm Ansiklopedisi (islamansiklopedisiorgtr) Date of access June 2020
URL2 Salt Araştırma Giresun Huumlkuumlmet Konağı- Giresun City Hall (sal-tresearchorg) Date of access November 2020
URL3 Amasya | Eski Tuumlrkiye Fotoğrafları Arşivi (eskiturkiyenet) [Date of access November 2020]
URL4 Edirne 1878 | Eski Tuumlrkiye Fotoğrafları Arşivi (eskiturkiyenet) [Date of access November 2020]
URL5 Edirne Paşakapısı 1900primeler | Eski Tuumlrkiye Fotoğrafları Arşivi (es-kiturkiyenet) [Date of access November 2020]
URL6 httpkarabukgovtrsafranbolu-ilcesi [Date of access November 2020]
URL7 Kent Tarihi Muumlzesi (ktbgovtr) [Date of access November 2020]
URL8 Kent Tarihi Muumlzesi Ve Tarihi Saat Kulesi (ktbgovtr) [Date of ac-cess November 2020]
YAZICI METİN N 2019 Tanzimatrsquotan Cumhuriyetrsquoe Huumlkucircmet Konak-larının İnşa Suumlreci ve Mimarisi Devlet Kapısı Kitabevi İstanbul
146
ldquoThi
s page is left blank for typesettingrdquo
Bu sayfa dizgiden dolayı boş bırakılm
ıstır
147
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021Journal of Awareness Volume Cilt 6 Issue Sayı 3 2021 pp 147-154E-ISSN 2149-6544 httpsjournalsgentrjoa DOI httpsdoiorg1026809joa6306
Received Geliş 30062021 Acccepted Kabul 24072021
Content of this journal is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 International License
Bu derginin iccedileriği Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 Uluslararası Lisansı altında lisanslanmıştır
Corresponding Author Sorumlu Yazar Oumlzge Uysal ŞahinE-mail ozgecomuedutr
CitationAtıf UYSAL ŞAHİN Ouml (2021) Yaşam kalitesi ve kuumlresel iklim değişikliği Journal of Awareness6(3) 147-154 DOI 1026809joa6306
Yaşam kalitesi ve kuumlresel iklim değişikliğiQuality of life and global climate change
Oumlzge Uysal Şahin
Oumlz
Yaşam kalitesi ccediloğu zaman sağlıkla ilişkilendirilse de aslında ccedilok boyutlu bir kavramdır Eğitim ekonomi sağlık ve ccedilevre gibi pek ccedilok faktoumlr tarafından şekillenir O yuumlzden yaşam kalitesi insanın hayatını etkileyen maddi ve manevi koşullardaki iyilik hali olarak tanımlanabilir Eğitim ve sağlıkta kalitenin artması ve adil erişim koşullarının oluşması kişilerin milli gelir seviyelerindeki artışlar teknolojik ilerlemeler ve bunlara eşit erişim imkanları ile ccedilevre kirliliğin boyutu gibi unsurlar hem kişilerin hem de toplumların yaşam kalitelerini belirlemektedir Her ne kadar ccedilevresel bir boyutu olsa da yaşam kalitesini iyileştirmeye dair yaptıklarımız acaba iklim değişikliğini etkilemekte midir Ccediluumlnkuuml insanların yaşamlarını iyileştirmeye dair gerccedilekleştirdikleri faaliyetler ve ulaşmak istedikleri hedefler doğa uumlzerinde bazı tahribatlara yol accedilabilmektedir Oumlrneğin teknolojik imkanların arttırılması kişilerin hayatlarını kolaylaştıran ve toplumların ilerlemesini sağlayan koşullar yaratırken ccedilevre uumlzerinde de pek ccedilok zararı beraberinde getirmektedir Benzer şekilde bir ekonomide sanayi sektoumlruuml ve hizmetler sektoumlruumlnuumln ağırlığının artması kişilerin iktisadi guumlccedillerini arttıran ve yaşam kalitelerini yuumlkselten koşullar yaratırken bir yandan doğal yaşam ve ccedilevre uumlzerinde olumsuz etkiler yarattığı bir gerccedilektir Oumlzellikle sanayileşmenin tarım alanlarını suyu ve havayı kirlettiği pek ccedilok oumlrneğe ccedilok sık rastlanmaktadır Peki o zaman ccediloumlzuumlm nedir Yaşam kalitesini yuumlkseltme amacından vazgeccedilmek mi gerekir Burada yapılması gereken yaşam kalitesini oluşturan unsurları tekrardan ele almaktır Oumlzellikle de guumlnuumlmuumlzde pandemi ile daha da ccedilok konuştuğumuz ldquominimal yaşamrdquo koşullarının oluşturulmasıdır İşte bu ccedilalışmada da yaşam kalitesi kavramı detaylı olarak tartışılarak kuumlresel iklim değişikliği tehdidi karşısında yaşam kalitemizi belirleyen unsurların nasıl olması ve neler yapılması gerektiği sorularına yanıt aranmaktadır
Anahtar kelimeler kuumlresel iklim değişikliği yaşam kalitesi ccedilevre minimal yaşam
Abstract
Although quality of life is often associated with health it is actually a multidimensional concept It is shaped by many factors such as education economy health and environment Therefore quality of life can be defined as the state of well-being in material and spiritual conditions that affect a personrsquos life Increasing the quality of education and health and the creation of fair access conditions increases in national income levels of individuals technological advances and equal access opportunities and the extent of environmental pollution determine the quality of life of both individuals
Doccedil Dr Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Ccedilanakkale Uygulamalı Bilimler Fakuumlltesi Sağlık Youmlnetimi Boumlluumlmuuml Sağlık Ekonomisi Anabilim Dalı Ccedilanakkale TUumlRKİYE e-mail ozgecomuedutr
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
148
UYSAL ŞAHİN
1 GİRİŞ
Kuumlresel iklim değişikliği 21 yuumlzyılın en temel sorun-
larından biridir Atmosferde ısıyı tutan karbondiok-
sit gibi sera gazlarının yarattığı sera etkisiyle beraber
hava deniz ve karadaki sıcaklıkların giderek artmasını
yani kuumlresel ısınmanın duumlnyadaki iklim dengesini de-
ğiştirmesini ifade etmektedir Su baskınları kuraklık
ccediloumllleşme tayfun hortum fırtına gibi meteorolojik olay-
ların artması iklim değişikliğinin sonucudur Bu deği-
şiklik yıllar boyunca insanoğlunun duumlnyadaki varlığı
ve duumlnyayı hor kullanımıyla beraber ortaya ccedilıkmıştır
Duumlnyanın ekolojik dengesi derinden etkilenmiştir Nuuml-
fusun artması fosil yakıtların tuumlketimi toprağın bilinccedil-
siz ve hor kullanımı sanayi ve ticari faaliyetler tekno-
lojik araccedilların ccedileşitlenmesi ve artışı gibi insan menşeli
faaliyetler kuumlresel ısınmayı tetiklemiş ve iklimlerin de-
ğişmesine ortam hazırlamıştır
Kuumlresel ısınma ve kuumlresel iklim değişikliğinin nedenle-
rinden oumlte sonuccedilları ve etkileri daha ccedilok tartışılmıştır
Kuumlresel iklim değişikliyle beraber sağlık fiziksel ccedilev-
re ziraat ve biyosfer gibi alanlarda ortaya ccedilıkan ya da
ccedilıkması muhtemel sorunlarla nasıl baş edileceği araş-
tırılmıştır Kuumlresel iklim değişikliğini oumlnlemek herhal-
de başarılması zor bir hedef olarak duumlşuumlnuumllduumlğuumlnden
ikincil planda kalmıştır İnsanların yaşam kalitesini
etkileyen bu kuumlresel sorunun aslında yaşam kalitesini
oluşturan unsurlardan etkilenip etkilenmediği sorusu
herhalde hiccedil sorulmamıştır İşte bu ccedilalışmanın da te-
mel amacı kuumlresel iklim değişikliğinin yaşam kalitesini
nasıl etkilediği değil yaşam kalitesi ve yaşam kalitesini
oluşturan unsurların kuumlresel iklim değişikliğini nasıl
etkilediği ve bu anlamda yapılması gerekenlerin neler
olduğu sorularına yanıt bulmaktır Bu bağlamda ccedilalış-
mada oumlncelikle yaşam kalitesi kavramının neyi ifade et-
tiği hangi unsurlardan oluşup nasıl oumllccediluumlleceği soruları
uumlzerine odaklanılmıştır Daha sonra yaşam kalitesini
oluşturan unsurların kuumlresel iklim değişikliği uumlzerinde
ne gibi etkiler yarattığına yer verilmiştir Son olarak ise
yapılması gerekenler konusundan bazı ccediloumlzuumlm oumlnerile-
rinde bulunularak ccedilalışma tamamlanmıştır
2 YAŞAM KALİTESİ KAVRAMI
Yaşam kalitesi sorunsalı neredeyse uygarlık kadar eski-
dir Bu kavrama verilen oumlnem ilk kentlerin goumlruumllduumlğuuml
doumlneme kadar dayanmaktadır MOuml 2150 tarihinde ya-
zılan Hammurabi Kanunursquonda bile yaşam kalitesinin
insanlar iccedilin oumlnemli olduğuna youmlnelik bulgulara rast-
lanmaktadır ldquoBir inşaat ustası herhangi bir kişi iccedilin bir
ev inşa eder ustasının yetersizliği ve işini gereği gibi
yapmaması nedeniyle yıkılarak ev sahibinin oumlluumlmuumlne
sebep olursa o evi yapan usta oumllduumlruumlluumlrrdquo Bu kanun
maddesinde yaşam kalitesi vurgusu accedilıkccedila goumlruumllmek-
tedir (Şimşek 2010)
Yaşam kalitesi kavramının felsefi temelleri ise Antik
Yunan doumlnemine dayanmaktadır Platon ve Aristo
mutluluk ve iyi yaşamın ne olduğunu ve nasıl sağlana-
bileceğini sorgulayan başlıca Yunan filozoflarındandır
Platonrsquoun (MOuml 427- 347) ldquoDevletrdquo adlı diyalogunun
uumlccediluumlncuuml kitabında yaşam kalitesine youmlnelik goumlruumlşleri-
nin izlerine rastlanmaktadır Platon bu eserinde ldquohaya-
tın değerirdquo ile ldquoyaşamın suumlresinin mi yoksa kalitesinin
and societies Although it has an environmental dimension do what we do to improve the quality of life affect climate change Because the activities that people do to improve their lives and the goals they want to achieve can cause some destruction on nature For example while increasing technological opportunities creates conditions that make peoplersquos lives easier and societies progress it also brings many harms on the environment Similarly the increase in the weight of the industrial sector and the services sector in an economy creates conditions that increase the economic power of individuals and improve their quality of life while it is a fact that it creates negative effects on natural life and the environment In particular many industrialization activities polluting agricultural areas water and air are very common So what is the solution then Should the goal of quality of life be abandoned What needs to be done here is to reconsider the factors that make up the quality of life In particular it is the creation of ldquominimal livingrdquo conditions that we talk more about with the pandemic today In this study too we discuss the concept of quality of life in detail and seek answers to the questions of how the factors that determine our quality of life should be and what should be done in the face of a global climate change threat
Keywords global climate change quality of life environment minimal life
149
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
mi oumlncelenmesi gerektiğirdquo gibi yaşam kalitesiyle ilgili
olguları oumlzellikle tıbbi accedilıdan oumlrneklerle ele alarak de-
ğerlendirmektedir (Edisan amp Kadıoğlu 2013 1) Bunun
yanında Aristorsquonun (MOuml 384-322) ldquoNikomakhosrsquoa
Etikrdquo isimli ccedilalışması ise yaşam kalitesi kavramının
şekillenmesinde belirleyici olan ilk kaynaklardan biri
olarak kabul goumlrmektedir Ccedilalışmada mutluluğun na-
sıl ortaya ccedilıkıp iyi yaşamın nasıl elde edileceği tartışıl-
maktadır (Fayers amp Machin 2000 24)
Yaşam kalitesi kavramının ilk kez A C Pigou tarafın-
dan 1920 yılında ekonomik refahla ilgili yazmış oldu-
ğu kitapta kullanıldığı goumlruumllmuumlştuumlr Fakat o doumlnemde
dikkate alınmayarak goumlz ardı edilmiştir II Duumlnya Sa-
vaşı sonrası ortaya ccedilıkan yıkım tablosu yaşamın nasıl
iyileştirileceği sorusunu guumlndeme getirmeye başlamış-
tır Yaşam koşullarını duumlzeltme youmlnuumlndeki ccedilabalar
toplumların sanayileşmesi ve modernleşmeyle bera-
ber artış goumlstermiş refahın ve ekonomik gelişmenin
sağlanmasının tek başına yeterli olmadığının farkına
varılmıştır Yaşam kalitesi sağlık durumunu yansıtan
bir goumlsterge olma youmlnuumlyle oumlne ccedilıkmıştır Duumlnya Sağlık
Oumlrguumltuuml ise sağlığın tanımını genişleterek fiziksel psi-
kolojik ve sosyal refah kavramlarını da dahil etmiştir
(Ferrer 2004) Bu bağlamda yaşam kalitesini tanımla-
mak iccedilin kullandığımız sağlık kavramı da hasta olma-
ma halinden oumlte ccedilok boyutlu bir nitelik kazanmıştır
Yaşam kalitesi kavramı guumlnuumlmuumlzde oumlnemli bir de-
vinim sağlayarak ccedilok sayıda unsuru iccedilerecek şekilde
kapsamlı bir hal almıştır Sadece sağlık veya sadece ik-
tisadi youmlnuumlyle değil toplum politika ve teknoloji gibi
diğer sac ayaklarıyla beraber değerlendirilmeye başla-
mıştır Ccediluumlnkuuml yaşamın tuumlm bu unsurların buumltuumlnuumlnden
oluştuğunun farkına varılmıştır Yaşam kalitesinin iyi-
leşmesi adına sağlık ekonomik guumlccedil eğitim teknolojik
imkanlar gibi yaşamımızı belirleyen unsurların iyi hale
gelmesi gerekmektedir
1990rsquolı yıllardan sonra farklı disiplinlerden ccedilok sayıda
araştırmacının ilgisini ccedilekmeye başlayan yaşam kalite-
si kavramı Avrupa Sosyal Modelirsquonin de tamamlayıcı
unsurlarından biri olmuştur Buguumln Avrupa Birliğirsquonin
sosyal politikaya ilişkin temel amacı ldquoyaşam koşulla-
rının iyileştirilmesi ile beraber Avrupa toplumunun
yaşam kalitesini arttırmardquo olarak ifade edilmektedir
(Sapancalı 2009)
Bu kavramın sistematik olarak ele alınmaya başlaması
ise 1996rsquoda İstanbulrsquoda duumlzenlenen Birleşmiş Milletler
İnsan Yerleşimleri Konferansı (Habitat II) ile ldquoherkes
iccedilin yaşam kalitesirdquo ilkesinin benimsenmesiyle birlikte
olmuştur Yaşam kalitesinin ccedilok boyutlu refahı ifade
eden bir kavram olduğu kabul goumlrmeye başlamıştır
Sonuccedil olarak yaşam kalitesi konaklama istihdam
gelir maddi refah ahlaki tutumlar kişisel durum ve
aile hayatı toplumsal destek stres ve krizler bedensel
ve zihinsel sağlık sağlık hizmetleri ccedilalışma koşulları
beslenme mekacircnsal durum siyasi yapılanma eğitim
olanakları ccedilevre gibi birccedilok faktoumlr ve koşul tarafından
şekillenmektedir (Uysal Şahin 2020 1)
Yaşam kalitesi kavramı farklı disiplinlerce ele alınmış
bu bağlamda farklı youmlnleri oumln plana ccedilıkartılarak tanım-
lanmıştır Tıptan felsefeye politikadan ekonomiye ve
sosyal bilimlere kadar birccedilok farklı disiplin yaşam kali-
tesi kavramıyla ilgilenmiştir Kavramın bu ccedilok disiplin-
li veya disiplinler arası yapısı ise tek bir yaşam kalitesi
tanımı yapılabilmesini guumlccedilleştirmektedir
Yaşam kalitesi goumlstergelerinin neler olabileceğine iliş-
kin birccedilok yazar uzman ve kurumlarca yapılan tanım-
lamalar bulunmaktadır Aşağıdaki tabloda en ccedilok oumlne
ccedilıkanlara yer verilmeye ccedilalışılmıştır Bu ccedilerccedilevede lite-
ratuumlrde daha onlarca ccedilalışmaya rastlanmaktadır Her
bir yazarın veya kurumun ele alış şekline goumlre yaşam
kalitesi goumlstergeleri değişiklik goumlstermektedir Fakat
sonuccedil olarak bu goumlstergelerin hem oumlznel değerlendir-
meler hem de nesnel unsurları iccedilerdiği goumlruumllmektedir
150
UYSAL ŞAHİN
Tuumlm bu farklı yaklaşımlar temelinde yaşam kalitesinin
insanın hayatını belirleyen ve etkileyen unsurlardaki
iyilik hali ve yaşamdan memnuniyet duumlzeyinin topla-
mını ifade ettiği soumlylenebilir Yaşam kalitesi hem nesnel
hem de oumlznel kriterlerden oluşmaktadır Nesnel goumlster-
geler (nesnel oumllccediluumlmler) gelir eğitim meslek sağlık ya-
şanılan konut gibi bireyin memnuniyetini sağlayacak
koşulların varlığı ve derecelerini iccedilermektedir Oumlznel
goumlstergeler ise bireyin sahip olduğu bu imkacircnlardan
duyduğu tatmindoyuma youmlnelik değerlendirmeleri
ifade etmektedir (Torlak amp Yavuzccedilehre 2008 29 Die-
ner amp Suh 1997 189)
Yaşam kalitesi bir bireyin ideal yaşamı ile karşılaştı-
rıldığında yaşam koşullarının durumu ve bu koşullar-
dan memnuniyeti yansıtmaktadır Yaşam kalitesinin
değerlendirilmesi bireyin değer sistemine ve yaşadığı
kuumlltuumlrel ccedilevreye bağlıdır (Gilgeous 1998 180) Yaşam
kalitesinin bir bireyin sağlık sorunlarından daha geniş
olduğu unutulmamalıdır Brown (1993) hem politik
hem de felsefi perspektiften yaşam kalitesi algısının
aşağıdaki uumlccedil bakış accedilısına dayandığını ifade etmiştir
(Diener amp Suh 1997rsquoden alıntılanmıştır)
bull İyi yaşamın oumlzellikleri dini felsefi veya diğer
bazı sistemlere dayanan normatif ideallerden
kaynaklanır Oumlrneğin bir bireyin yaşam kalite-
sinin temel unsuru dini değerlere bağlı olarak
başkalarına yardım etmek olabilir
bull Yaşam kalitesinin oumlzuuml bireyin oumlncelikli ihti-
yaccedillarının karşılanmasında yatmaktadır Kay-
nakların az olması nedeniyle insanlar yaşam
kalitelerini artıran şeyleri tercih etmektedirler
Bu nedenle insanlar yaşamlarını kendileri iccedilin
mevcut kaynakları ve kişisel ihtiyaccedillarını dik-
kate alarak duumlzenlerler
bull Yaşam kalitesi bireyin yaşam tecruumlbesi algısıy-
la da ilişkilidir Bir insan yaşamını iyi ve arzu
edilir olarak algılarsa onun durumun da boumlyle
olduğu varsayılabilir Bu accedilıdan bakıldığında
yaşam kalitesinin değerlendirilmesinde temel
kriterler neşe zevk ve yaşamdan hoşnutluktur
Yaşam kalitesi tanımın oluşturulmasında ccediloğu uzman
kalite terimini derecelendirme ile ilişkilendirmekte ve
yaşam kalitesini yuumlksekten duumlşuumlğe iyiden koumltuumlye doğ-
ru değişme goumlstererek derecelendirilmesi gereken bir
kavram olarak ifade etmektedir Dolayısıyla ldquoYaşam
kalitesi iyileşiyorrdquo ve ldquoYaşam kaliteleri bizden daha
koumltuumlrdquo gibi değerlendirmelere ccediloğu ccedilalışmada rastlan-
maktadır Bu bağlamda yaşam kalitesini oumllccedilerek ne
duumlzeyde olduğunu goumlsteren ccedilok sayıda Yaşam Kalitesi
endeksi bulunmaktadır Bu endekslerden oumlne ccedilıkanları
şoumlyledir
bull Birleşmiş Milletler (BM) İnsani Gelişme Endek-
si
bull OECD Daha İyi Yaşam Endeksi
Tablo 1 Yaşam Kalitesi Goumlstergeleri Yaşam Kalitesi Uumlzerine Yapılan
Ccedilalışmalar
Campbell Converse amp
Rodgers (1976)
Glatzer (1987)
Evans (1994) Gregory Johnsto Pratt
Watts amp Whatmore
(2009)
OECD (2015) Daha İyi Yaşam
Endeksi
Eurostat (2019) Yaşam
Kalitesi Goumlstergeleri
Qualıty of Lıfe
Research Unıt (2015)
Yaşam Kalitesi Modeli
Yaşam Kalitesini Oluşturan Unsurlar
Sağlık Yaşam Standardı Memnuniyet Finansal
Durum Barınma Yaşam Koşulları
Fiziksel Durum
Aile Hayatı Hane halkı Geliri Yetenekler İstihdam Gelir Uumlretkenlik Psikolojik
Durum
Ulusal Devlet Barınma Sosyal Ccedilevre Ccedilevre İş Hayatı Sağlık Mental Durum
Arkadaşlık Sağlık Bio-sosyal-fiziksel Statuuml
Fiziksel ve mental durum Sosyal İlişkiler Eğitim Fiziksel
Sahiplik
Barınma İlişki Durumu Ccedilevre Eğitim Eğitim Boş Zaman ve
sosyal ilişkiler Sosyal İccedilerme
İş Aile Hayatı Eğlence Ccedilevre Ekonomik ve fiziksel guumlvenlik
Sosyal Bağlılık
Topluluk Sosyal İlişkiler Boş Zaman Demokrasi Youmlnetişim ve
Temel Haklar İşOkul Hayatı
Maneviyat Din
Toplumsal Guumlvenlik Sistemi
Sosyal Bağlılık Sağlık Doğal Ccedilevre Boş Zaman
Eğlence ve Spor Faaliyetleri
Ccedilevre Yaşam Memnuniyeti
Genel Yaşam Deneyimi
Fiziksel ve Entelektuumlel Gelişim
Finansal Durum İş ve Eğitim Guumlvenlik
Boş Zaman İş-Yaşam Dengesi
Kaynak Tarafımızca derlenmiştir
Tuumlm bu farklı yaklaşımlar temelinde yaşam kalitesinin insanın hayatını belirleyen ve etkileyen unsurlardaki iyilik hali ve yaşamdan memnuniyet duumlzeyinin toplamını ifade ettiği soumlylenebilir Yaşam kalitesi hem nesnel hem de oumlznel kriterlerden oluşmaktadır Nesnel goumlstergeler (nesnel oumllccediluumlmler) gelir eğitim meslek sağlık yaşanılan konut gibi bireyin memnuniyetini sağlayacak koşulların varlığı ve derecelerini iccedilermektedir Oumlznel goumlstergeler ise bireyin sahip olduğu bu imkacircnlardan duyduğu tatmindoyuma youmlnelik değerlendirmeleri ifade etmektedir (Torlak amp Yavuzccedilehre 2008 29 Diener amp Suh 1997 189)
Yaşam kalitesi bir bireyin ideal yaşamı ile karşılaştırıldığında yaşam koşullarının durumu ve bu koşullardan memnuniyeti yansıtmaktadır Yaşam kalitesinin değerlendirilmesi bireyin değer sistemine ve yaşadığı kuumlltuumlrel ccedilevreye bağlıdır (Gilgeous 1998 180) Yaşam kalitesinin bir bireyin sağlık sorunlarından daha geniş olduğu unutulmamalıdır Brown (1993) hem politik hem de felsefi perspektiften yaşam kalitesi algısının aşağıdaki uumlccedil bakış accedilısına dayandığını ifade etmiştir (Diener amp Suh 1997den alıntılanmıştır)
bull İyi yaşamın oumlzellikleri dini felsefi veya diğer bazı sistemlere dayanan normatif ideallerden kaynaklanır Oumlrneğin bir bireyin yaşam kalitesinin temel unsuru dini değerlere bağlı olarak başkalarına yardım etmek olabilir
bull Yaşam kalitesinin oumlzuuml bireyin oumlncelikli ihtiyaccedillarının karşılanmasında yatmaktadır Kaynakların az olması nedeniyle insanlar yaşam kalitelerini artıran şeyleri tercih etmektedirler Bu nedenle insanlar yaşamlarını kendileri iccedilin mevcut kaynakları ve kişisel ihtiyaccedillarını dikkate alarak duumlzenlerler
bull Yaşam kalitesi bireyin yaşam tecruumlbesi algısıyla da ilişkilidir Bir insan yaşamını iyi ve arzu edilir olarak algılarsa onun durumun da boumlyle olduğu varsayılabilir Bu accedilıdan
Tablo 1 Yaşam Kalitesi Goumlstergeleri
Kaynak Tarafımızca derlenmiştir
151
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
bull Avrupa Birliği (AB) Yaşam Kalitesi Endeksi
bull Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml Yaşam Kalitesi Endeksi
bull The Economist Gazetesirsquonin Oluşturduğu Ya-
şam Kalitesi Endeksi (The Economist Quality
of Life Index)
bull Numbeo Yaşam Kalitesi Endeksi
bull Ferrans ve Powers Yaşam Kalitesi Endeksi
bull Mercer Yaşam Kalitesi Endeksi
bull Mutluluğu Oumllccedilmeye Youmlnelik Endeksler vbhellip
Yaşam kalitesini doğrudan veya dolaylı olarak oumllccedilen
bu endeks ve oumllccedilekler uygulayıcılara politikacılara ve
araştırmacılara yol goumlsterici olması adına oumlnemlidir
Endekslerdeki bu ccedileşitlilik bir yandan bize seccedilenek
şansı tanırken bir yandan da başta oumllccediluumlm farklılıkları
olmak uumlzere birtakım sorunlar yarattığı da unutulma-
malıdır
3 YAŞAM KALİTESİ VE KUumlRESEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ İLİŞKİSİ
Suumlrduumlruumllebilirlikle yakından ilişkisi ve suumlrduumlruumllebilirli-
ği konu alan araştırma ve uygulamaların giderek yay-
gın hale gelmesine bağlı olarak yaşam kalitesi tartışma-
ları artış goumlstermiştir Birleşmiş Milletlerrsquoin (BM) ortaya
attığı suumlrduumlruumllebilir kalkınma amaccedilları yaşam kalitesi
kavramının oumlne ccedilıkmasına ve ccedilok boyutlu bir bakış
accedilısıyla ele alınıp tartışılmasına yol accedilmıştır Bu bağ-
lamda BM suumlrduumlruumllebilir kalkınma amaccedillarının yaşam
kalitesini etkileyen pek ccedilok unsuru iccedilerdiği ifade edi-
lebilir Oumlzellikle ldquosağlık ve kaliteli yaşamrdquo gibi yaşam
kalitesini işaret eden net bir amacı iccedilermektedir Bunun
dışında yoksulluğa ve accedillığa son temiz su ve sanitas-
yon nitelikli eğitim insana yaraşır iş ve ekonomik buuml-
yuumlme barış adalet ve guumlccedilluuml kurumlar suumlrduumlruumllebilir
şehirler ve topluluklar ile iklim eylemi gibi yaşam ka-
litesiyle ilişkili 17 amaccedil bulunmaktadır (UNDP 2021)
Bu amaccedillardan da anlaşılacağı uumlzere yaşam kalitesi-
nin ccedilevre ve doğayla ilişkili bir youmlnuuml bulunmaktadır
Bu ccedilerccedilevede ccedilevreyle ve doğayla ilişkili bir kavram
olan yaşam kalitesinin kuumlresel iklim değişikliğiyle de
bağlantılı olduğunu ifade etmek yanlış olmayacaktır O
zaman bu ilişkinin youmlnuuml ve etkisi nasıldır
Genelde literatuumlrde yapılan ccedilalışmalar kuumlresel iklim
değişikliğinin yaşam kalitesini nasıl etkilediğine youmlne-
lik olmuştur Bu etkiyi ise net olarak oumllccedilmek oldukccedila
zor ve oldukccedila karmaşıktır Ama kuumlresel ısınma ve
kuumlresel iklim değişikliğindeki koumltuumlye gidişin yaşam
kalitesini olumsuz etkilediği accedilıktır Yapılan araştır-
malarda bu durumu destekleyen sonuccedillara ulaşılmış-
tır Fakat yaşam kalitesi bu ccedilerccedilevede daha ccedilok sağlık
youmlnuumlyle ele alınmıştır Diğer bir ifadeyle kuumlresel ısın-
manın insan sağlığını nasıl etkilediği uumlzerine daha ccedilok
odaklanılmıştır Bunun yanında ccedilevre ve doğa uumlzerin-
de yarattığı tahribatın da yine detaylı olarak yapılan
ccedilalışmalarda irdelendiği goumlruumllmektedir
Peki acaba yaşam kalitemiz ve yaşam kalitemizi be-
lirleyen unsurlar ccedilevreyi doğayı ve iklim değişikliğini
etkilemez mi Kuumlresel iklim değişikliğinin yarattığı so-
runların ccediloumlzuumlmuuml iccedilin belki de madalyonun tersinden
bakmaya ihtiyaccedil vardır Yaşam kalitemizi belirlediğini
duumlşuumlnduumlğuumlmuumlz unsurların ve bu anlamda gerccedilekleş-
tirilen faaliyetlerin doğaya zarar verici etkiler yarattığı
ccediloğu zaman goumlzden kaccedilmaktadır
Oumlrneğin yaşam kalitesini belirleyen oumlnemli unsurlar-
dan biri kişilerin ekonomik refah seviyelerindeki iyileş-
medir Ekonomik refah seviyesindeki iyileşme yaşam
kalitesinin yuumlkselten bir durum olmakla beraber bu
amaccedilla gerccedilekleştirilen ccedilok sayıda uumlretim faaliyetinin
(kurulan fabrikalar oluşturulan sanayi boumllgeleri yeni
hizmet alanlarının ortaya ccedilıkması ve bunları geliştirme
ccedilabaları vbhellip) istihdam ve geliri arttırıcı youmlnuuml dışında
ccedilevreye ve doğaya verdiği zarar ya yeterince anlaşıla-
mamakta ya da anlaşılsa dahi alınan tedbirler yetersiz
kalmaktadır Her ne kadar son yıllarda suumlrduumlruumllebilir
buumlyuumlme ve kalkınma soumlylemleri ve bu youmlnde ccedilabalar
goumlruumllse de duumlnyanın pek ccedilok yerinde uumlretim faaliyet-
lerinin hala suumlrduumlruumllebilir buumlyuumlme amacına hizmet
edecek şekilde oluşturulabildiği soumlylenemez Ccedilin ABD
gibi duumlnyanın guumlccedilluuml ekonomileri bu youmlndeki uumlretim
faaliyetlerine girişme konusunda ccedilekinik kalmaktadır
Ccediluumlnkuuml hem bunların yuumlksek maliyet getiren faaliyetler
olması hem de uumllkelerin rekabet avantajını kaybetme
riskleri ne yazık ki uumlretim ve beraberinde tuumlketim fa-
aliyetlerinde arzulanan doumlnuumlşuumlmuuml sağlamayı zorlaş-
tırmaktadır Bununla beraber koronaviruumls pandemisi
sonrası ABD ve Avrupa uumllkelerinin suumlrduumlruumllebilir buuml-
yuumlme hedeflerine hizmet edecek ve ccedilevre dostu faali-
yetlere daha ccedilok oumlnem verdikleri ve bu youmlnde ccedilabalar
geliştirdikleri goumlruumllmektedir Bu ccedilerccedilevede 2021 Hazi-
ran ayında gerccedilekleştirilen G7 zirvesinin ana guumlndem
maddelerinden biri iklim değişikliği sorunu olmuştur
(BBC News Tuumlrkccedile 2021) Yine ABD Başkanı Joe Bi-
denrsquoin gelir gelmez iklim değişikliği konusunda karar-
nameleri imzalaması 40 uumllke liderinin katıldığı İklim
Değişikliği Zirvesine ev sahipliği yapması bu konudaki
hassasiyetlerin arttığını goumlstermektedir
Yaşam kalitesini belirleyen unsurlardan bir diğeri ise
152
UYSAL ŞAHİN
teknolojik ilerlemeler ve bunlara erişim ve kullanımın-
daki kolaylıktır Teknoloji ve iletişim alanlarındaki ge-
lişmeler eğitim ve sağlık hizmetleri gibi yaşam kalite-
siyle ilişkili diğer alanların kalitesini de etkilemektedir
Soumlz konusu hizmetleri daha nitelikli etkin ve vatandaş
odaklı bir yapıya doumlnuumlştuumlrmektedir Fakat teknolojik
ilerlemelerin iklim değişikliğini belirleyen ccedilevre ve
doğa uumlzerindeki zararlı etkileri goumlz ardı edilmekte-
dir Bu konuya dair ccedileşitli uzmanların ve sivil toplum
kuruluşlarının itirazları ve teknolojinin hayatımızdan
muumlmkuumln olduğunca uzak tutulması gerektiğine dair
soumlylemleri olsa da bu durum yaşanan ilerlemeyi ve
teknolojinin hayatımızı giderek ccedilevrelemesini engel ol-
maya yetmemektedir İnsanların bu konudaki alışkan-
lıklarını değiştirememektedir Teknoloji bağımlısı bir
yaşam insanoğlunun gerccedileği haline gelmiştir
Bunun yanında tıbbi ilerlemeler de yaşam kalitesi adı-
na oldukccedila oumlnemlidir Sağlık konusunun yaşam kali-
tesinin en temel unsurlarından biri olduğu bilindiğine
goumlre sağlık alanıyla ilgili yaşanan her gelişme ve iler-
leme insanların yaşam kalitelerini iyileştirmek adına
etkilidir O yuumlzden oumlzellikle ilaccedillar ve aşılardaki geliş-
meler ile tıp teknolojisindeki ilerlemelerin yaşam kali-
tesinin iyileşmesi adına belirleyici olduğu soumlylenebilir
Bu durum insan sağlığı iccedili oumlnemli olmakla beraber
insan oumlmruumlnuumln uzamasının doğadan yararlanma suumlre-
sini arttırması ve bu tıbbi faaliyetlerin ve tıbbi atıkların
doğa uumlzerindeki etkisi doğal yaşamı ve doğanın den-
gesini bozmaktadır Doğanın dengesinin değişmesi ise
kuumlresel ısınmayı ve iklim değişikliğini tetiklemektedir
Yaşam kalitesini iyileştirmek iccedilin iyi olduğu varsayılan
sağlık alanındaki ilerlemelerin doğa ve ccedilevre uumlzerinde-
ki olumsuz etkileri aslında yaşam kalitesini gerccedilekten
iyileştiriyor mu sorusunu da guumlndeme getirmektedir
Benzer şekilde yaşam kalitesine adına oumlnemli olan
kentleşme ve konut koşulları da doğa uumlzerinde tahri-
batlara yol accedilmaktadır Ormanlık alanlar ve tarım alan-
ları giderek yok olmaktadır Artan nuumlfus ccedileşitlenen
ihtiyaccedillar şehirleşme arzusu sanayileşmeyle beraber
gelen kentleşme gibi gelişmeler insanların yaşam tar-
zını değiştirmiştir Kentleşmenin ve insanların barın-
ma ihtiyaccedillarının iyileşmesi kişilerin sağlığı verimi ve
yerleşim koşullarının iyileşmesi adına oumlnemli olmakla
beraber doğaya olan duyarlılığı azalttığı ifade edilebi-
lir Daha iyi bir yaşam kalitesinin buumlyuumlk ve iyi evlerde
oturmak luumlks binalarda ccedilalışmaktan geccediltiğini duumlşuumlnen
insanlar son doumlnemdeki koronaviruumls pandemisiyle
beraber doğanın onlardan nasıl intikam aldığını goumlr-
muumlştuumlr Kentleşme ve artan konut talebiyle beraber
doğanın tahrip edilmesi dengeleri ve kuumlresel iklim de-
ğişikliğini olumsuz youmlnde etkilemektedir
Sonuccedil olarak ccedilevreye dair iyileşmeleri de buumlnyesinde
barındıran ve suumlrduumlruumllebilirlik kaygısı giderek oumlne ccedilı-
kartılan bir kavram olan yaşam kalitesini belirleyen ve
yukarıda soumlzuumlnuuml ettiğimiz unsurların doğanın dengesi
ve iklim değişikliği uumlzerindeki negatif etkilerinin goumlz
ardı edildiği anlaşılmaktadır Yaşam kalitesine dair
unsurlardaki iyileşmeyle beraber tuumlm sorunların ccediloumlzuuml-
leceği duumlşuumlnuumllmektedir Ama sorunların asıl kaynağı
yaşam kalitemizi arttıran unsurlardır Bu unsurlarda-
ki iyileşmeler doğanın dengesine zarar verici ortam
yaratmaktadır O zaman ccediloumlzuumlm nedir Gerccedilekten ce-
vaplaması zor bir sorudur Fakat sorunun temel cevabı
yaşam kalitemizin iccedileriği kuumlresel iklim değişikliğini
duumlşuumlnerek yeniden kurgulanmalıdır
4 SONUCcedil VE OumlNERİLER
Kuumlresel iklim değişikliğinin doğa ve yaşamlarımız
uumlzerinde yarattığı ve yaratacağı etkiler genel kabul gouml-
ren bir gerccedilek haline gelmiştir Bu durumu oumlnlemek
en azından kuumlresel iklim değişikliğinin ortaya ccedilıkışını
geciktirmek ya da etkisini en aza indirmek gerekmek-
tedir Ama burada sorulması gereken en oumlnemli soru
bunun nasıl yapılacağıdır Yaşam kalitemizi guumln geccedil-
tikccedile koumltuumlleştirecek bir durum olan kuumlresel ısınma ve
beraberinde getirdiği iklim değişikliğiyle nasıl muumlca-
dele edilmelidir
Aslında bu oumlnemli sorunun yanıtı oldukccedila basit ama
hayat bulması oldukccedila zordur Yaşam kalitemizi belir-
lediğini duumlşuumlnduumlğuumlmuumlz unsurları yeniden goumlzden ge-
ccedilirmemiz gerekmektedir Diğer bir ifadeyle yaşam ka-
litesi kavramı yeniden tanımlanmalıdır Bizim yaşam
kalitemiz adına gerekli ve oumlnemli olduğunu duumlşuumlnduuml-
ğuumlmuumlz unsurların aslında doğaya ne kadar zarar ver-
diğini yukarıda bahsettiğimiz oumlrnekler ccedilerccedilevesinde de
goumlrduumlk Yaşamımızı kolaylaştıran teknolojik uumlruumlnlerin
duumlnyamızı teknolojik bir ccediloumlpluumlk haline getirmesi elekt-
rik su ve barınma ihtiyaccedillarımızı maksimum seviyede
karşılamaya ccedilalışmamız ve doğadan hoyratccedila yararlan-
mamız gibi durumlar doğanın dengesini bozarak kuumlre-
sel iklim değişikliğine ortam hazırlamaktadır
Peki o zaman yaşam kalitemiz ve onu belirleyen un-
surlar neler olmalıdır Oumlncelikle yaşam tarzlarımızda
koumlkluuml değişiklikler yapmaya ihtiyaccedil vardır Bu anlam-
da oumlne ccedilıkan oumlneri ise insanların muumlmkuumln olduğun-
ca minimal bir yaşam tarzına youmlnelmesidir Minimal
153
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
yaşam tarzı aşırı ve gereksiz tuumlketimin yapılmadığı
temel gereksinimleri karşılamaya odaklanan teknolo-
jinin muumlmkuumln olduğunca az yer tuttuğu ccedilevre dostu
bir yaşam tarzını ifade eder Tuumlketimin sınırlı duumlzeyde
bu bağlamda uumlretimin de sınırlı duumlzeyde olacağı bir ya-
şam tarzıdır Tabi uumlretimi kısmak ne kadar muumlmkuumln
olacaktır Belki uumlretimi kısmaktan oumlte yapılması gere-
ken uumlretim modellerinde değişiklik yapmaktır Ccedilevre-
ye duyarlı suumlrduumlruumllebilir uumlretim modelleri her sektoumlrde
oumlncelikli hale getirilmelidir Bu bağlamda oumlzellikle buuml-
yuumlk şirketler ve uumllkeler kuumlresel ısınma ile muumlcadelede
teknolojik uumlretimin ve tuumlketimin kısılmasına ccedilok sıcak
bakmamaktadır Şirketlerin kar kaybı huumlkuumlmetlerin
ise siyasi kaygıları bunun temel nedenidir Bu kapsam-
da uzun vadede hem karlı hem verimli hem de ccedilevreci
ccediloumlzuumlmler sunacak teknolojilerin yaratılması oumlnemlidir
Tuumlm bu değişim suumlrecinde huumlkuumlmetlere oumlnemli gouml-
revler duumlşmektedir Gerekli hukuki duumlzenlemeler ya-
pılmalı denetim ve yaptırım mekanizmaları iyi ccedilalıştı-
rılmalıdır Uumlretimdeki değişimin yansıması tuumlketimde
de goumlruumllecektir Yine huumlkuumlmetler bu anlamda her tuumlr
araccediltan yararlanmalıdır Geri doumlnuumlşuumlm alışkanlığı op-
timal ve minimum duumlzeyde tuumlketim tercihi ccedilevreye
daha duyarlı davranma gibi vatandaşların tutum ve
davranışlarını değiştirme konusunda gerekli adımlar
atılmalıdır Huumlkuumlmetler bu anlamda kamu spotları
duumlzenleyici ve denetleyici mekanizmalara başvurma-
lıdır Bu oldukccedila zor bir suumlreccediltir ve gerccedilekleştirilmesi
zaman alacaktır Ama kararlılıkla yılmadan siyasi ve
ekonomik kaygıların muumlmkuumln olduğunca geri plana
atılarak ccedilizilen bir strateji insanlık adına ccedilok buumlyuumlk bir
faydayı ve oldukccedila oumlnemli bir başarıyı sağlayacaktır
Ayrıca bu stratejinin ulusal değil kuumlresel bir strateji ha-
line getirilmesi gerekmektedir Sadece birkaccedil devletin
izleyeceği bu youmlnluuml politikalar ldquogemisini kurtaran kap-
tanrdquo durumunu yaratmaz Yaratılan etki sınırlı kalır
Oumlnemli olan tuumlm duumlnya uumllkelerinin benzer bir strate-
jiyle suumlrduumlruumllebilir uumlretim ve tuumlketimi benimsemesidir
Son yıllarda ABD Kanda ve Avrupa Birliği gibi geliş-
miş uumllke ve birliklerin bu anlayışı giderek benimseyip
hayata geccedilirmeye başladığını goumlrmekteyiz
2020 yılında hayatımıza giren koronaviruumls pandemi-
si ise doğanın bizden nasıl intikam aldığını goumlsterdi
Hayatlarımızın normal akışlarında koumlkluuml değişiklikler
meydana gelirken başta sağlık olmak uumlzere eğitim
ekonomi ve ulaşım gibi pek ccedilok alanda oldukccedila sıkıntılı
guumlnler yaşandı Hala da bu değişimlerin ve sıkıntıların
etkilerini goumlrmekteyiz Bununla beraber son guumlnlerde
denizlerimizde goumlruumllen muumlsilaj sorunu da yine doğa-
nın intikamının bir başka oumlrneğidir Doğa guumln geccediltikccedile
onu acımasızca kullanmamızın intikamını bizlerden
almakta hem kendine hem de bizim hayatlarımıza za-
rar vermektedir Yaşam kalitemizi etkileyen bu suumlreccedil
doğanın dengesinde bozulma ve kuumlresel iklim değişik-
liği olarak karşımıza ccedilıkmaktadır Bizler suumlreccedilte bu du-
rumun daha ccedilok farkına varmaya başladık ve giderek
doğaya doumlnen yaşam tarzlarını benimsemeye youmlneldik
Şehirlerin kalabalığı guumlruumlltuumlsuuml zorlukları ve yoğun tuuml-
ketim furyasından ccedilıkarak doğada daha az tuumlketmeyi
ccedilevreye duyarlı olmayı tercih eder hale geldik
Burada oumlnemli olan birkaccedil nokta var Oumlncelikle tuuml-
ketim alışkanlıklarımızı değiştirerek ldquominimal bir ya-
şamrdquo tarzını seccediltiğimizde bunun kitlesel bir değişim
olması gerekmektedir Azınlık diyeceğimiz insanın
bunu yapması uumlretim ve tuumlketim kalıplarını değiştir-
mek adına yeterli olmayacaktır Ayrıca devletler bu
anlamda gerekli ortamı hazırlamalıdır Eğitim sağlık
ulaşım gibi her sektoumlruumln minimal bir yaşam tarzına
hizmet edecek şekilde kurgulanması gerekmektedir
Daha butik okullar hastaneler inşa edilmeli teknolo-
jiden minimal duumlzeyde faydalanılmalı tarımsal uumlretim
geliştirilip maksimum duumlzeyde desteklenmeli konut
giyim ve ulaşım gibi alanlarda minimum ihtiyaccedilları gi-
derecek tercihler yapılmalıdır Bu bir devlet politikası
ve hatta kuumlresel bir politika haline getirilmelidir Her
ne kadar gerccedilekleştirilmesi uumltopik bir durum gibi gouml-
ruumllse de en azından bunun niyetine girilmesi ve gerekli
adımların atılmaya başlaması oumlnemlidir Son doumlnemde
koronaviruumls pandemisinin yarattığı etki unutulmamalı
ve insanların aslında bu değişimi goumlsterebilecekleri an-
laşılmıştır Kararlılık doğru strateji duumlzen ve denetim
bunun kilit unsurlarıdır
KAYNAKCcedilABBC News Tuumlrkccedile (2021) G7 zirvesi Hangi uumllkeler katılıyor guumlndemde neler var httpswwwbbccomturkcehaberler-dunya-57437212 (Erişim Tarihi 20062021)
BROWN MM (1993) Philosaphical Studies of Home Economics in the United States Basic Ideas by Which Home Economists Understand Them-selves East Lansing MI Michigan State University USA
CAMPBELL A CONVERSE PE amp RODGERS WL (1976) The Qu-ality of American Life Perceptions Evaluations and Satisfactions New York Russell Sage Foundation
DIENER E amp SUH E (1997) Measuring Quality of Life Economic So-cial and Subjective Indicators Social Indicators Research 40(1) 189-216
EDİSAN Z amp KADIOĞLU FG (2013) Yaşam Kalitesi Kavramının Antik Doumlnemdeki Oumlncuumllleri Lokman Hekim Journal 3(3)1-4
154
UYSAL ŞAHİN
EUROSTAT (2019) ldquoQuality of Life Indicatorsrdquo Eurostat Statistics Explai-ned httpseceuropaeueurostatstatistics-explainedindexphpQuality_of_life_indicators (Erişim Tarihi 22092021)
EVANS D R (1994) Enchanging the Quality of Life in the Population at Large Social Indiactor Research 33(1) 47-88
FAYERS P M amp MACHIN D (2000) Quality of Life Assessment Analy-sis and Interpretation 1st ed Chichester John WileyampSons
FERRER A (2004) Hapiness Quantified A Satisfaction Calculate Approa-ch Oxford Oxford University Press
GILGEOUS V (1998) Manufacturing Managers Their Quality of Working Life Integrated Manufacturing Systems 9 173-181
GLATZER W (1987) ldquoComponents of Well-Beingrdquo in AC MICHALOS (Ed) German Social Report Living Conditions and Subjective Well-Being 1978-1984 25-33
GREGORY D JOHNSTON R PRATT G WATTS M amp WHATMORE S (2009) ldquoQuality of Liferdquo Dictionary of Human Geography 5th Edition Oxford Wiley-Blackwell
OECD (2015) OECD Better Life Index httpwwwoecdbetterlifeindexorg11111111111 (Erişim Tarihi 19092019)
QUALITY OF LIFE RESEARCH UNIT (2015) The Quality of Life Model University of Toronto httpsitesutorontocaqolqol_modelhtm (Erişim Tarihi 11062019)
SAPANCALI F (2009) Toplumsal Accedilidan Kentsel Yaşam Kalitesi İzmir Altın Nokta Basın Yayın
ŞİMŞEK Ş (2010) Youmlnetim ve Organizasyon Konya Eğitim Akademi Ya-yınları
TORLAK ES amp YAVUZCcedilEHRE SP (2008) ldquoDenizli Kent Yoksullarının Yaşam Kalitesi Uumlzerine Bir İncelemerdquo Ccedilağdaş Yerel Youmlnetimler Dergisi 17 (2) 23-44
UNDP (2021) Sustainable Development Goals httpswwwtrundporgcontentturkeytrhomesustainable-development-goalshtml (Erişim Tarihi 27052021)
UYSAL ŞAHİN Ouml (2020) Yaşam Kalitesi-Kamu Maliyesi Kalitesi İlişkisi Avrupa Birliği ve Tuumlrkiye Uumlzerine Bir İnceleme Ccedilanakkale Rating Academy Publishing
155
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021Journal of Awareness Volume Cilt 6 Issue Sayı 3 2021 pp 155-164E-ISSN 2149-6544 httpsjournalsgentrjoa DOI httpsdoiorg1026809joa6307
Received Geliş 05072021 Acccepted Kabul 30072021
Content of this journal is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 International License
Bu derginin iccedileriği Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 Uluslararası Lisansı altında lisanslanmıştır
Corresponding Author Sorumlu Yazar Mehmet Fatih KaraguumllE-mailfkaragulcomuedutr
CitationAtıf DİVİTCİOĞLU G amp KARAGUumlL M F (2021) Zeytin ccedilekirdeği kuumlluumlnuumln artistik seramik sırlarında kullanımı Journal of Awareness 6(3) 155-164 DOI 1026809joa6307
Zeytin ccedilekirdeği kuumlluumlnuumln artistik seramik sırlarında kullanımı
Usage olive seed ash in artistic ceramic glazes
Guumllşah Divitcioğlu1 Mehmet Fatih Karaguumll2
Oumlz
Ccedilanakkalersquode Olea europea oleaster ve Olea europea sativa olmak uumlzere iki tuumlr zeytin yetişmektedir Ccedilanakkalersquode ilk zeytincilik faaliyetleri Ayvacık ilccedilesindeki Kuumlccediluumlkkuyursquoda yer alan antik Gargara kentinde gerccedilekleşmiştir Boumlylelikle Ccedilanakkale iccedilin zeytin tarımının MOuml 6 yy a tarihlendirilebileceğini oumlnerebiliriz Oumlzellikle Akdeniz havzasında yetiştirilen zeytin antik ccedilağlardaki ccedilok tanrılı dinlerde ve rahmani dinlerde oumlnemli bir yere sahiptir Zeytin insanlık tarihi boyunca kullanılabilirlik oumlzellikleri nedeniyle ccedilok eski doumlnemlerden itibaren zirai bir uumlruumln olarak hayatımızın vazgeccedililmez parccedilalarından birisi olmuştur Bu nedenle makalenin ana konusunu zeytin ccedilekirdeğinden uumlretilen kuumll sırları oluşturmaktadır ve seramik uumlretiminde kullanılan artistik sırlar arasında değerlendirilirler Bu kuumlllerin elde edilmesinde organik olan herhangi bir hammaddenin yanmış olan kuumllleri kullanılabilir Yaşadığımız Ccedilanakkale coğrafyası ile bağ kurup yerel bir değer olan zeytine oumlnem ccedilekmek adına daha oumlnce ccedilalışılmamış olan zeytin ccedilekirdeği kuumlluuml araştırmamızı gerccedilekleştirme noktasında teşvik edici olmuştur Antik Troas boumllgesinde yer alarak efsanelere kaynaklık eden ve mitolojide Troia gibi bir değeri buumlnyesinde taşıyan Ccedilanakkale genelinde yaygın olan zeytin ve zeytinden elde edilen kuumll seramik sırlarıyla bağlantılı yerel bir değer olması nedeniyle oumlzellikle seccedililmiştir
Anahtar kelimeler seramik artistik kuumll sırı zeytin kuumlluuml
1 Oumlğrenci Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Entitisuuml (Mezun) Seramik ASD Ccedilanakkale TUumlRKIYE e-mail zeynepgulsah0gmailcom
2 Prof Dr Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Guumlzel Sanatlar Fakuumlltesi Seramik ve Cam Boumlluumlmuuml Ccedilanakkale TUumlRKIYE e mail fkaragulcomuedutr
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
Bu makale Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Seramik ASD da Guumllşah Aksoy tarafından 10062019 tarihinde hazırlanan ve 25062019 tarihinde enstituuml muumlduumlrluumlğuumlnce onaylanan ldquoAnadolursquoda Artemis Kuumlltuuml Ve Seramik Sanatına Yansımasırdquo adlı tezden tuumlretilmiştir
156
Divitcioğlu amp Karaguumll
1 GİRİŞ
Zeytin insanlık tarihi boyunca kullanılabilirlik oumlzellik-
leri nedeniyle ccedilok eski doumlnemlerden itibaren zirai bir
uumlruumln olarak hayatımızın vazgeccedililmez parccedilalarından
birisi olmuştur Sağlık youmlnuumlnden ccedilok oumlnemli bir ham-
madde kaynağı olan zeytinin bu youmlnuuml makale konusu
dışında tutulmuş oumlzellikle antik ccedilağlardan guumlnuumlmuumlze
seramik uumlretiminde doğrudan ya da dolaylı olarak zey-
tinin kullanımına değinilmiştir Makalenin ana konu-
sunu ise zeytin ccedilekirdeğinden uumlretilen kuumll sırları oluş-
turmaktadır
Kuumll sırları seramik uumlretiminde sanatsal ve goumlrsel zen-
ginlikler sunan artistik sırlar arasında değerlendirilir-
ler Bu kuumlllerin elde edilmesinde organik olan herhangi
bir hammaddenin yanmış olan kuumllleri kullanılabilir
Konu ile ilgili yurdumuzda yapılmış olan ccedilalışmalar
incelendiğinde kayın akasya meşe asma elma guumlr-
gen kavak kiraz zeytin ve ceviz ağaccedillarının kuumlllerinin
kullanıldığı (Guumlneş 2014 95-143) ccedilam ağacı (Guumlneş
2014 95-143 Alkan 1998 5) patlıcan dalı (Tizgoumll ve
diğ 2016 11-20) ceviz kabuğu ve soya fasulyesi (Al-
kan 1998 6-7) guumll posası (Uumlnal ve diğ 2020 90-104)
kestane kabuğu (Kubat 2020 61-70) patates kabuğu
(Şoumllenay ve diğ 2020 61-70) şeker pancarı kuumlspesi
(Sarnıccedil vd diğ 2007 1100-1106) gibi doğal atıkların
geri doumlnuumlşuumlmle kuumll sırlarının uumlretiminde kullanılabil-
diği goumlruumllmuumlştuumlr Yurt dışında gerccedilekleştirilen paralel
ccedilalışmalar incelendiğinde ise kullanılan kuumlllerin kendi
aralarında karıştırılarak farklı terkipler oluşturduğu da
tespit edilmiştir Kimi zaman da yabancı yayınlardaki
sır reccediletelerinde yalnızca kuumlller olarak belirtilmişler-
dir Phil Rogers kitabında (20033133343537) verdiği
sır reccediletelerinde kuumll odun kuumlluuml karışık kuumll tabirlerini
kullanmanın yanı sıra Soji Hamadarsquonın sır reccediletesin-
de kullandığı ccedilam kuumlluuml ve Carol Metcalfersquonin sır reccedile-
tesinde kullandığı yıkanmış keten tohumu kuumlluumlne de
kitabında yer vermiştir (2003 2529) Yaşadığımız Ccedila-
nakkale coğrafyası ile bağ kurup yerel bir değer olan
zeytine oumlnem ccedilekmek adına daha oumlnce ccedilalışılmamış
olan zeytin ccedilekirdeği kuumlluuml ise araştırmamızı gerccedilekleş-
tirme noktasında teşvik edici olmuştur
Oumlzellikle Akdeniz havzasında ziraatı yapılan zeytin
hem antik ccedilağlardaki ccedilok tanrılı dinlerde hem de rah-
mani dinlerde oumlnemli bir yere sahiptir Yunan mito-
lojisinde tanrıccedila Athena zeytini antik Atina kentine
hediye olarak vermiştir (Hepoğlu ve diğ 2019 4-6)
MS 4-70 yılları arasında yaşayan Romalı yazar Colu-
mella zeytin ağacını ağaccedilların atası olarak değerlen-
dirip ilk kutsal ağaccedil olarak belirtmiştir (Nahya 2011
88 İplikccedili ve diğ 2018 14 Goumlkccedile ve diğ 2020 148)
Tevratrsquotaki ldquoAma ben Tanrırsquonın evinde yeşeren zeytin
ağacı gibiyim sonsuza dek Tanrırsquonın sevgisine guumlveni-
rimrdquo (Mezmurlar 528) ifadesi zeytin ile Tanrının ba-
ğını oumlnemli bir biccedilimde ortaya koymaktadır ldquo Eğer
koumlk kutsalsa dallar da kutsaldır Ama zeytin ağacının
bazı dalları kesildiyse ve sen yabani zeytin filizi ola-
rak onların yerine aşılanıp oumlz ağacın semiz koumlkuumlne or-
tak oldunsa ortak oldunsa dallara karşı oumlvuumlnme Eğer
oumlvuumlnuumlyorsan unutma ki sen koumlkuuml taşımıyorsun koumlk
seni taşıyorrdquo (Romalılara Mektup 1116-24) İfadesi
ile İncilrsquode zeytinin kutsiyeti uumlzerinde durulmuştur
Kurrsquoan-ı Kerimrsquode ise zeytinden ldquoMuumlbarek bir ağaccediltan
ne doğuya ne de batıya ait olan zeytin ağacından tutuş-
turulur Bu ağacın yağı ateş dokunmasa bile nerdeyse
aydınlatacak (kadar berrak) tırrdquo (Nur Suresi 35 Ayet)
şeklinde bahsedilerek zeytinyağının oumlnemi vurgulan-
mıştır İslamiyetrsquote zeytin ağacı uumlzerine yemin edildiği
Abstract
Two types of olives Olea europea oleaster and Olea europea sativa are grown in Ccedilanakkale The first olive growing activities in Ccedilanakkale took place in the ancient Gargara city in Kuumlccediluumlkkuyu in Ayvacık district Thus olive farming for Ccedilanakkale in the 6 th century BC We can suggest that it can be dated to a Olives especially grown in the Mediterranean basin have an important place in polytheistic and celestial religions in ancient times Olive has been one of the indispensable parts of our lives as an agricultural product since ancient times due to its usability features throughout human history For this reason the main subject of the article is ash glazes produced from olive pits and they are considered among the artistic glazes used in ceramic production Burnt ashes of any organic raw material can be used to obtain these ashes It has been an incentive for us to carry out our research on olive ash ash which has not been studied before in order to connect with the geography of Ccedilanakkale where we live and to draw attention to the local value of olive Olive and olive ash which is common in Ccedilanakkale which is located in the ancient Troas region and is the source of legends and carries a value like Troia in mythology was especially chosen because it is a local value associated with ceramic glazes
Keywords ceramic artistic ash glaze olive ash
157
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
de bilinmektedir (Goumlmeccedil 2003 88 Ateş 2012 59) Zey-
tin Nuh tufanının sonunda hayatta kalan insanlara
yeni bir başlangıccedil muumljde olarak gagasında zeytin dalı
getiren kuş (guumlvercin) sembolizmi ile barışın evrensel
simgesi olarak uluslararası anlamda sosyal hayatımız-
da yer etmiştir Bu bağlamda zeytin ve seramik arasın-
da bağ kuran kuumll sırlarında zeytin ccedilekirdeğinin kullanı-
mı araştırma ccedilalışmamızı gerccedilekleştirmede etken olan
bir diğer nedendir
2TROAS ZEYTİN VE ARTEMİS
İlyadarsquoda konu edilen Troia savaşında Troiarsquolıların
muumlttefiki olan Artemis Anadolursquolu bir tanrıccediladır Ar-
temis doğa ve hayvanların koruyucusu olarak bilin-
mesinin yanı sıra bitki acirclemi ve şifa ile yakından ilgi-
lenmiştir Artemisrsquoin bitki totemleri arasında zeytin
bulunmaktadır Antik Troas boumllgesinde yer alarak
efsanelere kaynaklık eden ve mitolojide Troia gibi bir
değeri buumlnyesinde taşıyan Ccedilanakkale genelinde yay-
gın olan zeytin ve zeytinden elde edilen kuumll seramik
sırlarıyla bağlantılı yerel bir değer olması nedeniyle
oumlzellikle seccedililmiştir Rivayete goumlre zeytin Artemisrsquoin
en sevdiği ağaccedillardan birisi olarak goumlsterilmektedir
Bunun nedeni ise zeytin yaprağının ay ışığı altındaki
guumlmuumlşi rengidir Zeytinin Artemis ile bağlantısının
bir diğer nedeni Artemisrsquoin doğum guumlnuuml olarak kabul
edilen mayıs ayında (Şahin 2013145) zeytin ağaccedilları-
nın guumlzel kokulu ccediliccedileklerle bezeli olmasıdır (URL 1)
Makale kapsamında oluşturulan heykellerin yeşil renk
kuumll sırla sırlanmış olması ise zeytin ağaccedillarını semboli-
ze etmektedir
Ccedilanakkalersquode Olea europea oleaster (delice) ve Olea
europea sativa (ehli) olmak uumlzere iki zeytin tuumlruuml yetiş-
mektedir Ilgarrsquoın belirttiğine goumlre Ccedilanakkalersquodeki ilk
zeytincilik faaliyetleri Ayvacık ilccedilesindeki Kuumlccediluumlkku-
yursquoda yer alan antik Gargara kentinde gerccedilekleşmiştir
(Ilgar 201619) Yunan kolonizasyonu oumlncesi Ege kıyı-
larının Ccedilanakkale topraklarına Anadolu halklarından
Lelegrsquolerin yerleştikleri ve Gargararsquoda (Strabon 13
5658 141-142) yaşadıkları bilinmektedir ve Cookrsquoa
goumlre Gargara kentinin MOuml 6 yy a tarihlenen (Cook
1973 255-261) şehir duvarları ve tapınak temelleri
kentin tarihi geccedilmişi hakkında net bilgi vermektedir
Boumlylelikle Ccedilanakkale iccedilin zeytin tarımının MOuml 6 yy a
tarihlendirilebileceğini oumlnerebiliriz
Şekil 1 Boyunlu amfora
Kaynak Londra British Museum B 226
(httpswwwbritishmuseumorgcollectionobje-
ctG_1837-0609-42)
Antik ccedilağdaki zeytin tarımına ait goumlrsel kanıtları se-
ramik yuumlzey bezemelerinde de goumlrebilmekteyiz MOuml
520-510 yıllarına tarihlenen ve Antimenes ressamı ta-
rafından şekillendirilmiş olan boyunlu amforanın yuuml-
zeyinde yer alan siyah figuumlr tekniğindeki grup figuumlr
zeytin hasadı yapan iki erkek ve iki ccedilocuğu betimle-
mektedir (Bkz Şekil 1) Bu seramik betimlemesinden de
anlaşıldığı kadarıyla zeytin hasadında makineleşme
haricinde bir değişiklik olmamıştır Yetişkin erkeklerin
ellerindeki sopalarla zeytin tanelerini duumlşuumlrduumlkleri
doumlkuumllen zeytinleri ve ağacın tepesindeki ulaşılması zor
yerdeki zeytin tanelerini elle toplayan genccedillerin faali-
yetleri guumlnuumlmuumlzde de devam etmektedir
Serdaroğlursquonun (1994) belirtmesine goumlre antik ccedilağda
siyah figuumlrluuml seramiklerin pişirim sırasında uğradıkları
reduumlksuumlyon suumlreciyle buumlruumlnduumlkleri etkili parlak goumlz
alıcı siyah rengin (firnis) antik ccediloumlmlekccedililerin pişirim sı-
rasında kullandıkları yaş zeytin dallarını reduumlksiyonu
gerccedilekleştirmek iccedilin fırının iccediline atmış olmalarından
kaynaklanmaktadır Bahsedilen zeytin dalının reduumlksi-
yonda kullanılması suumlreci budanarak seyreltilen zeyti-
nin dallarının Ege kıyılarında kolaylıkla temin edilebi-
lir olması nedeniyle bağlantılıdır Şekil 1 de goumlruumllduumlğuuml
uumlzere zeytinin toplandığı ağaccedil betimlemesindeki dal-
lar budanarak seyreltilmiştir Ancak bu sayede zey-
tin ağacından verim alınabilmektedir Budanan dallar
sayesinde antik ccediloumlmlekccedililer iccedilin kullanışlı bir yakacak
elde edilmiş olmaktadır Bu oumlzel pişirim sayesinde
zeytinin seramikccedililer iccedilin farklı bir youmlnden oumlnemli bir
malzeme olduğu goumlz ardı edilmemelidir
Antik ccedilağdaki zeytin tarımına ait goumlrsel kanıtları seramik yuumlzey bezemelerinde de goumlrebilmekteyiz MOuml 520-510 yıllarına tarihlenen ve Antimenes ressamı tarafından şekillendirilmiş olan boyunlu amforanın yuumlzeyinde yer alan siyah figuumlr tekniğindeki grup figuumlr zeytin hasadı yapan iki erkek ve iki ccedilocuğu betimlemektedir (Bkz Resim 1) Bu seramik betimlemesinden de anlaşıldığı kadarıyla zeytin hasadında makineleşme haricinde bir değişiklik olmamıştır Yetişkin erkeklerin ellerindeki sopalarla zeytin tanelerini duumlşuumlrduumlkleri doumlkuumllen zeytinleri ve ağacın tepesindeki ulaşılması zor yerdeki zeytin tanelerini elle toplayan genccedillerin faaliyetleri guumlnuumlmuumlzde de devam etmektedir
Serdaroğlursquonun belirtmesine goumlre22 antik ccedilağda siyah figuumlrluuml seramiklerin pişirim
sırasında uğradıkları reduumlksuumlyon suumlreciyle buumlruumlnduumlkleri etkili parlak goumlz alıcı siyah rengin (firnis) antik ccediloumlmlekccedililerin pişirim sırasında kullandıkları yaş zeytin dallarını reduumlksiyonu gerccedilekleştirmek iccedilin fırının iccediline atmış olmalarından kaynaklanmaktadır Bahsedilen zeytin dalının reduumlksiyonda kullanılması suumlreci budanrak seyreltilen zeytinin dallarının Ege kıyılarında kolaylıkla temin edilebilir olması nedeniyle bağlantılıdır Resim 1 de goumlruumllduumlğuuml uumlzere zeytinin toplandığı ağaccedil betimlemesindeki dallar budanarak seyreltilmiştir Ancak bu sayede zeytin ağacından verim alınabilmektedir Budanan dallar sayesinde antik ccediloumlmlekccedililer iccedilin kullanışlı bir yakacak elde edilmiş olmaktadır Bu oumlzel pişirim sayesinde zeytinin seramikccedililer iccedilin farklı bir youmlnden oumlnemli bir malzeme olduğu goumlz ardı edilmemelidir
Toplumlara goumlre zeytin kimi zaman hayat ağacıyla23 oumlzdeşleştirilerek sembolleştirilmiştir Bu durum muhtemelen zeytinin sağlığa faydaları ile bağlantılı olmalıdır Bu tema ise apayrı bir makale konusudur Kuumll Sırı ve Oumlzellikleri
Kuumll organik genellikle bitkisel maddelerin yanması neticesinde ortaya ccedilıkan artık
yanmaz hale gelen maden tuzlarına verilen isimdir Kuumll sırları ilk olarak Ccedilinrsquode Shang hanedanlığı zamanında (MOuml 1500) tesaduumlf eseri ortaya ccedilıkmış ve ilk kez Ccedilinli seramik ustaları tarafından kullanmıştır Seramik tarihinin en eski sırı olarak bilinen kuumll sırı sıcaklığın yuumlkselmesiyle birlikte odunlu fırınlarda uccediluşan kuumlllerin seramik yuumlzeyine yapışması ve yuumlzey uumlzerinde buumltuumlnleşmesiyle oluşan camsı tabakaya denilmiştir Sonraları laboratuvar ortamında hazırlanan odun kuumlluuml veya herhangi bir bitkisel koumlkenli kuumll kil ve feldspat birleştirilerek kuumll sırı oluşturulmuştur24
22 Arkeolog ProfDr Uumlmit Serdaroğlu ile roumlportaj (16 Temmuz 1994) 23 Ateş Ouml (2012) 19 24 Genccedil S (2013) 126
158
Divitcioğlu amp Karaguumll
Toplumlara goumlre zeytin kimi zaman hayat ağacıyla
(Ateş 201219) oumlzdeşleştirilerek sembolleştirilmiştir
Bu durum muhtemelen zeytinin sağlığa faydaları ile
bağlantılı olmalıdır Bu tema ise apayrı bir makale ko-
nusudur
3KUumlL SIRI VE OumlZELLİKLERİ
Kuumll organik genellikle bitkisel maddelerin yanma-
sı neticesinde ortaya ccedilıkan artık yanmaz hale gelen
maden tuzlarına verilen isimdir Kuumll sırları ilk olarak
Ccedilinrsquode Shang hanedanlığı zamanında (MOuml 1500) tesa-
duumlf eseri ortaya ccedilıkmış ve ilk kez Ccedilinli seramik ustaları
tarafından kullanmıştır Seramik tarihinin en eski sırı
olarak bilinen kuumll sırı sıcaklığın yuumlkselmesiyle birlikte
odunlu fırınlarda uccediluşan kuumlllerin seramik yuumlzeyine
yapışması ve yuumlzey uumlzerinde buumltuumlnleşmesiyle oluşan
camsı tabakaya denilmiştir Sonraları laboratuar orta-
mında hazırlanan odun kuumlluuml veya herhangi bir bitkisel
koumlkenli kuumll kil ve feldspat birleştirilerek kuumll sırı oluş-
turulmuştur (Genccedil 2013126)
Kuumll sırı yapımında bitkisel koumlkenli ccedileşitli bitki kuumlllerin-
den yararlanılır ve sır buumlnye iccedilerisinde ergitici olarak
kullanılmaktadır Kuumlluuml kullanılan bitkinin yapısına ve
elde edilen kuumlluumln iccedilerisinde kullanıldığı sırın bileşimi-
ne ve pişirim sıcaklığına goumlre kuumll sırı farklı sır etkileri
goumlstermektedir Buumltuumln bitkisel maddeler temelde hid-
rojen ve karbon bileşiklerinden oluşmaktadır Ancak
yakıldığında yanıcı olmayan ve temelde altı ana sera-
mik oksit (aluumlmina silis kalsiyum sodyum potasyum
ve magnezyum) olan kuumlccediluumlk bir yığın halini almakta-
dır Bitki kuumlllerinin kimyasal analizlerine bakıldığında
genel olarak 10-15 Al2O3 30-70 SiO2 15rsquoe kadar
Na2O ve K2O 30rsquoa kadar CaO ve az miktarda da
Fe2O3 iccedilerdikleri goumlruumllmektedir Kuumlluuml kullanılacak
aynı bitkinin farklı youmlre ve iklim şartlarında yetişen
oumlrnekleriyle aynı olmadığı goumlzlenmektedir Bu neden-
le yapılan kuumll sırının verdiği etki de farklı olduğundan
dolayı kuumll sırlarına daha da oumlzguumln sonuccedillar kazandır-
maktadır (Genccedil 2013 126-129)
31Kuumll Sırı Oluşturmada Kullanılan Hammaddeler ve Oumlzellikler
Elde edilen kuumllleri iccedilerisinde kullanmak ve doğru bir
harman oluşturmak iccedilin belli hammaddelerden oluşan
sır reccediletesi hazırlanmıştır Sır buumlnyede kullanılacak
hammaddeler araştırılıp incelenerek en uygun olanları
seccedililip reccedilete oluşturulmuştur
Uumlleksit (Na2O 2CaO 5B2O3 11H2O) İccedilinde bulun-
durduğu aluumlminyum sayesinde camlaştırıcı oumlzelliğe
sahip olan uumlleksit bor bileşenli bir eriticidir Efektli sır-
lar oluşturmak iccedilin sır buumlnyesinde kullanılmakta ko-
lomanitle benzer yapı bileşenlerinden oluştuklarından
dolayı birbirleri yerine alternatif olarak kullanılabilir-
ler Sırın viskozitesini duumlşuumlren uumlleksitin doğadaki saf
hali mermer goumlruumlnuumlmluuml karnabahar şeklinde ve beyaz
renk tonlarındadır (Genccedil 201339-40)
Dolomit (CaCO3 MgCO3) Doğada aynı molekuumll ya-
pısına sahip olan kalsiyum karbonat ve magnezyum
karbonatın bileşiği olan dolomit bir mineral olarak
buumlyuumlk kayalar şeklinde bulunmaktadır Ateşe daya-
nırlığından dolayı enduumlstride ateş tuğlası uumlretiminde
kullanılmaktadır (Arcasoy 19839-20) Sır yapımında
ise erime sıcaklığı yuumlksek olduğundan dolayı buumlnyeye
ergitici olarak girer ve sır ccedilatlaklarının oluşumunu en-
gellemekle birlikte sırın sağlam olmasında katkı sağlar
(Genccedil 201325)
Talk (3MgO4SiO2H2O) Sertlik derecesi duumlşuumlk olan
doğada yaprak halde bulunanlara talk kuumltlesel ve tane-
cikli dokulu olana ise sabuntaşı denilen hammaddedir
Ccedilamur ve sır yapımında buumlnyeye katılan talk steatit
bir maddedir (Arcasoy 198320-21) Yuumlksek dereceli sır
buumlnyelerde yarı yarıya bir oranda kullanıldığında ipek
matı goumlruumlnuumlmuuml aynı zamanda katıldığı sır buumlnyesinde
sert ccedilizilmeye dayanaklı sır yuumlzeyleri oluşturmaktadır
(Genccedil 2013 38)
Kaolen (Al2O32SiO22H2O) Ccedilamur ve sır hazırlama-
da kullanılan kaolen oumlzluuml bir seramik hammaddesidir
Bu oumlzelliğiyle diğer birccedilok seramik hammaddenin de
temel cevheridir Saf hali beyaz ve ccedilıkarıldığı youmlreye
goumlre farklılık goumlsteren hammaddenin ergime derecesi
yuumlksektir Sır reccediletesinde katıldığında sırın direncini
opaklık dengesini ve viskozitesini arttırmaktadır Sırın
yuumlzeye sağlam tutunmasını ve hazırlanmış olan sırın
ccediloumlkmesini engellemektedir (Genccedil 2013 42)
Kil (Al2O32SiO22H2O) Kil ince tane iriliğinde olup
su ile kolaylıkla yoğrulup şekil verilebilen ve uzun suumlre
bu şekli koruyabilen steatit oumlzsuumlz bir seramik hammad-
desidir Sır buumlnye iccedilerisinde sırın yuumlzeye sağlam tutu-
nabilmesini dayanıklılık ve sertlik aynı zamanda akış-
kanlığının kontrol altında olmasını sağlamaktadır Sır
buumlnyede oranı arttıkccedila matlaşma sağlamaktadır (Genccedil
2013 28-29)
Ccedilinko Oksit (ZnO) Ham hali ccedilinko olan ve yerka-
buğunda en ccedilok bulunan elementlerdendir (URL 1)
Buumlnyesinde yuumlksek derecede Aluumlminyuma sahip olan
159
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
ccedilinko bu nedenden dolayı sır buumlnyelerde ergitici olarak
kullanılmaktadır (Oyman 2002140) Aynı zamanda
kabarcıkların oluşmasını engelleyerek sırın direnccedilli ol-
masını sağlamaktadır (Genccedil 2013 23)
4UYGULAMALAR
Sır uygulamalarındaki amaccedil zeytin ccedilekirdeği kuumlluuml-
nuuml detaylı bir şekilde incelemek malzemenin ergitici
olarak hazırlanmış sır reccedileteleri iccedilerisinde goumlstereceği
artistik efektleri araştırıp saptamaktır Bu amaccedil doğrul-
tusunda kullanılan zeytin ccedilekirdeği kuumlluuml ile Artemis
kuumlltuuml ve kutsal bitkisi zeytin buumltuumlnleşmiş halde sunul-
maya ccedilalışılmıştır Bu makalede kuumll sırı denemelerin-
den en sağlıklı uygulanabilir olduğunu tespit ettiğimiz
reccediletelere yer verilmiştir
Şekil 2 Zeytinlerin fabrikada henuumlz işlem goumlrmemiş
halleri
Kaynak Ferhan Savra
Şekil 3 Zeytinlerin ccedilekirdeklerinden ayrılması işlemi
Kaynak Ferhan Savran
41 Zeytin Ccedilekirdeğinden Kuumll Hazırlanması ve Aşamaları
Zeytin ccedilekirdekleri guumlnuumlmuumlzde belli işlemlerden ge-
ccedilirildikten sonra yakacak olarak kullanılmaktadır Bu-
nun dışında arda kalan ccedilekirdekler ise doğaya atık ola-
rak karışmaktadır Bu ccedilalışmasında kullanılmakta olan
zeytin ccedilekirdekleri Ccedilanakkalersquonin Geyikli ilccedilesinde fa-
aliyet goumlsteren bir zeytinyağı fabrikasından temin edil-
miştir Temin edilen zeytin ccedilekirdekler guumlneş ışığında
kurutulmuş 4 saat 950 oC sıcaklıkta buumltan gazlı fırında
yakma işlemi uygulanmıştır Yanma işleminden sonra
8753 oranında karbon kaybı yaşanmıştır
Şekil 4 Kurutma İşlemi
Şekil 5 Yakma İşlemi
Kaynak Yazar fotoğrafları
Yakma işlemi gerccedilekleştikten sonra kuumll haline gelen
zeytin ccedilekirdeklerinin yarısı deneme amacı ile yıkama
işlemine tabi tutulmak uumlzere suya yatırılmıştır Kuumllle-
rin su iccedilinde ccediloumlkmesi tamamlandıktan sonra 80 mikron
inceliğindeki elekle suumlzuumllmuumlş kurumaya bırakılmıştır
Fakat sır buumlnye iccedilerisine katıldığında yıkanmış kuumll ile
alınan sonuccedillar istenilen etkiyi vermemiştir
Kil (Al2O32SiO22H2O) Kil ince tane iriliğinde olup su ile kolaylıkla yoğurulup şekil verilebilen ve uzun suumlre bu şekli koruyabilen steatit oumlzsuumlz bir seramik hammaddesidir Sır buumlnye iccedilerisinde sırın yuumlzeye sağlam tutunabilmesini dayanıklılık ve sertlik aynı zamanda akışkanlığının kontrol altında olmasını sağlamaktadır Sır buumlnyede oranı arttıkccedila matlaşma sağlamaktadır33 Ccedilinko Oksit (ZnO) Ham hali ccedilinko olan ve yerkabuğunda en ccedilok bulunan elementlerdendir34 Buumlnyesinde yuumlksek derecede Aluumlminyuma sahip olan ccedilinko bu nedenden dolayı sır buumlnyelerde ergitici olarak kullanılmaktadır35 Aynı zamanda kabarcıkların oluşmasını engelleyerek sırın direnccedilli olmasını sağlamaktadır36 UYGULAMALAR
Sır uygulamalarındaki amaccedil zeytin ccedilekirdeği kuumlluumlnuuml detaylı bir şekilde incelemek malzemenin ergitici olarak hazırlanmış sır reccedileteleri iccedilerisinde goumlstereceği artistik efektleri araştırıp saptamaktır Bu amaccedil doğrultusunda kullanılan zeytin ccedilekirdeği kuumlluuml ile Artemis kuumlltuuml ve kutsal bitkisi zeytin buumltuumlnleşmiş halde sunulmaya ccedilalışılmıştır Bu makalede kuumll sırı denemelerinden en sağlıklı uygulanabilir olduğunu tespit ettiğimiz reccediletelere yer verilmiştir
Resim 2 Zeytinlerin fabrikada henuumlz işlem goumlrmemiş halleri Fotoğraf Ferhan Savran
Resim 3 Zeytinlerin ccedilekirdeklerinden ayrılması işlemi Fotoğraf Ferhan Savran
Zeytin Ccedilekirdeğinden Kuumll Hazırlanması ve Aşamaları 33 Genccedil S (2013) 28-29 34 URL 1 (Erişim Tarihi 19122018) 35 Oyman RE (2002) 140 36 Genccedil S (2013) 23
Kil (Al2O32SiO22H2O) Kil ince tane iriliğinde olup su ile kolaylıkla yoğurulup şekil verilebilen ve uzun suumlre bu şekli koruyabilen steatit oumlzsuumlz bir seramik hammaddesidir Sır buumlnye iccedilerisinde sırın yuumlzeye sağlam tutunabilmesini dayanıklılık ve sertlik aynı zamanda akışkanlığının kontrol altında olmasını sağlamaktadır Sır buumlnyede oranı arttıkccedila matlaşma sağlamaktadır33 Ccedilinko Oksit (ZnO) Ham hali ccedilinko olan ve yerkabuğunda en ccedilok bulunan elementlerdendir34 Buumlnyesinde yuumlksek derecede Aluumlminyuma sahip olan ccedilinko bu nedenden dolayı sır buumlnyelerde ergitici olarak kullanılmaktadır35 Aynı zamanda kabarcıkların oluşmasını engelleyerek sırın direnccedilli olmasını sağlamaktadır36 UYGULAMALAR
Sır uygulamalarındaki amaccedil zeytin ccedilekirdeği kuumlluumlnuuml detaylı bir şekilde incelemek malzemenin ergitici olarak hazırlanmış sır reccedileteleri iccedilerisinde goumlstereceği artistik efektleri araştırıp saptamaktır Bu amaccedil doğrultusunda kullanılan zeytin ccedilekirdeği kuumlluuml ile Artemis kuumlltuuml ve kutsal bitkisi zeytin buumltuumlnleşmiş halde sunulmaya ccedilalışılmıştır Bu makalede kuumll sırı denemelerinden en sağlıklı uygulanabilir olduğunu tespit ettiğimiz reccediletelere yer verilmiştir
Resim 2 Zeytinlerin fabrikada henuumlz işlem goumlrmemiş halleri Fotoğraf Ferhan Savran
Resim 3 Zeytinlerin ccedilekirdeklerinden ayrılması işlemi Fotoğraf Ferhan Savran
Zeytin Ccedilekirdeğinden Kuumll Hazırlanması ve Aşamaları 33 Genccedil S (2013) 28-29 34 URL 1 (Erişim Tarihi 19122018) 35 Oyman RE (2002) 140 36 Genccedil S (2013) 23
Zeytin ccedilekirdekleri guumlnuumlmuumlzde belli işlemlerden geccedilirildikten sonra yakacak olarak kullanılmaktadır Bunun dışında arda kalan ccedilekirdekler ise doğaya atık olarak karışmaktadır Bu ccedilalışmasında kullanılmakta olan zeytin ccedilekirdekleri Ccedilanakkalersquonin Geyikli ilccedilesinde faaliyet goumlsteren bir zeytinyağı fabrikasından temin edilmiştir Temin edilen zeytin ccedilekirdekler guumlneş ışığında kurutulmuş 4 saat 950 oC sıcaklıkta buumltan gazlı fırında yakma işlemi uygulanmıştır Yanma işleminden sonra 8753 oranında karbon kaybı yaşanmıştır
Resim 4 Kurutma İşlemi Fotoğraf Yazar arşivi
Resim 5 Yakma İşlemi Fotoğraf Yazar arşivi
Yakma işlemi gerccedilekleştikten sonra kuumll haline gelen zeytin ccedilekirdeklerinin yarısı deneme amacı ile yıkama işlemine tabi tutulmak uumlzere suya yatırılmıştır Kuumlllerin su iccedilinde ccediloumlkmesi tamamlandıktan sonra 80 mikron inceliğindeki elekle suumlzuumllmuumlş kurumaya bırakılmıştır Fakat sır buumlnye iccedilerisine katıldığında yıkanmış kuumll ile alınan sonuccedillar istenilen etkiyi vermemiştir
Resim 6 Elde Edilen Kuumll Resim 7 Yıkama İşlemi Resim 8 Yıkanan Kuumlllerin Suumlzduumlruumllmesi
Fotoğraflar yazar arşivi
Zeytin ccedilekirdekleri guumlnuumlmuumlzde belli işlemlerden geccedilirildikten sonra yakacak olarak kullanılmaktadır Bunun dışında arda kalan ccedilekirdekler ise doğaya atık olarak karışmaktadır Bu ccedilalışmasında kullanılmakta olan zeytin ccedilekirdekleri Ccedilanakkalersquonin Geyikli ilccedilesinde faaliyet goumlsteren bir zeytinyağı fabrikasından temin edilmiştir Temin edilen zeytin ccedilekirdekler guumlneş ışığında kurutulmuş 4 saat 950 oC sıcaklıkta buumltan gazlı fırında yakma işlemi uygulanmıştır Yanma işleminden sonra 8753 oranında karbon kaybı yaşanmıştır
Resim 4 Kurutma İşlemi Fotoğraf Yazar arşivi
Resim 5 Yakma İşlemi Fotoğraf Yazar arşivi
Yakma işlemi gerccedilekleştikten sonra kuumll haline gelen zeytin ccedilekirdeklerinin yarısı deneme amacı ile yıkama işlemine tabi tutulmak uumlzere suya yatırılmıştır Kuumlllerin su iccedilinde ccediloumlkmesi tamamlandıktan sonra 80 mikron inceliğindeki elekle suumlzuumllmuumlş kurumaya bırakılmıştır Fakat sır buumlnye iccedilerisine katıldığında yıkanmış kuumll ile alınan sonuccedillar istenilen etkiyi vermemiştir
Resim 6 Elde Edilen Kuumll Resim 7 Yıkama İşlemi Resim 8 Yıkanan Kuumlllerin Suumlzduumlruumllmesi
Fotoğraflar yazar arşivi
160
Divitcioğlu amp Karaguumll
Şekil 6 Elde Edilen Kuumll
Şekil 7 Yıkama İşlemi
Şekil 8 Yıkanan Kuumlllerin Suumlzduumlruumllmesi
Kaynak Yazar fotoğrafları
Elde edilen zeytin ccedilekirdeği kuumllleri yıkanmış ve yıkan-
mamış olarak CcedilOMUuml Bilim ve Teknoloji Uygulama ve
Araştırma Merkezinde uygulanan XRF (X-Işını Fluumlore-
sans) analizi ile kuumll iccedilerisinde bulunan buumlnye yapıcı ve
renklendirici oksitler tespit edilmiştir Ayrıca sonuccedilları
yayınlanacak bir başka makalede kullanılmak uumlzere
XRD (X-Işını Difraktometresi) testleri de gerccedilekleşti-
rilmiştir Elde edilen kuumlller elekten geccedilirilerek odunla
yanan ekmek fırınında iki guumln kalsine edilmiştir Isıl iş-
leme tabi tutulan kuumlllerle yapılan denemeler ısıl işlem
goumlrmemiş kuumlllerle yapılan denemelerle aynı sonuccedilları
vermiştir Yapılan kuumll sırı denemelerinin tuumlmuuml ısıl işle-
me maruz kalmış kuumlllerle elde edilmiştir
Şekil 9 Isıl İşlem Goumlrmuumlş Zeytin Kuumllleri
Kaynak Yazar fotoğrafları
42Zeytin Ccedilekirdeğinden Elde Edilen Kuumllle Sır Denemeleri
Oumlncelikle kuumll sırına uygun hammaddelerin araştırıl-
ması yapılmış ve seccedililen hammaddelerin hangi oumllccediluumlde
buumlnyeye katılacağı belirlenerek 100 gramlık sır reccedilete-
leri oluşturulmuştur Oluşturulan sır formuumlluumlnuumln
reccediletesi tabloda verilmiştir Sır denemelerini tuumlmuuml 1040
oC sıcaklıkta Top 40 elektrikli Nabertherm fırında 7 sa-
atte pişirilmiştir
Oluşturulmuş olan sır reccediletesi el havanında su ilaveleri
eklenerek ve 15 dakika oumlğuumltuumllerek oumlnceden biskuumlvisi
yapılmış olan porselen deneme ccedilubuklarına tek kat
ince bir yuumlzey olacak şekilde suumlruumllmuumlştuumlr Pişirim so-
nucunda (Tablo 1) yarı mat beyaz ipeksi oumlrtuumlcuuml kuumll
sırı elde edilmiştir
Elde edilen sır buumlnyeye su ilaveleri yapılarak 15 dakika
el havanında oumlğuumltuumllmuumlş porselen deneme ccedilubuklarına
iki kat ince bir yuumlzey olacak şekilde uygulanarak pişi-
rilmiştir Buumlnye iccedilerisine katılan kaolen farkının yarat-
mış olduğu şamotlu ccedilamur etkisi ile birlikte mat oumlrtuuml-
cuuml mermer yuumlzeyli bir kuumll sırı elde edilmiştir (Tablo 2)
Zeytin ccedilekirdekleri guumlnuumlmuumlzde belli işlemlerden geccedilirildikten sonra yakacak olarak kullanılmaktadır Bunun dışında arda kalan ccedilekirdekler ise doğaya atık olarak karışmaktadır Bu ccedilalışmasında kullanılmakta olan zeytin ccedilekirdekleri Ccedilanakkalersquonin Geyikli ilccedilesinde faaliyet goumlsteren bir zeytinyağı fabrikasından temin edilmiştir Temin edilen zeytin ccedilekirdekler guumlneş ışığında kurutulmuş 4 saat 950 oC sıcaklıkta buumltan gazlı fırında yakma işlemi uygulanmıştır Yanma işleminden sonra 8753 oranında karbon kaybı yaşanmıştır
Resim 4 Kurutma İşlemi Fotoğraf Yazar arşivi
Resim 5 Yakma İşlemi Fotoğraf Yazar arşivi
Yakma işlemi gerccedilekleştikten sonra kuumll haline gelen zeytin ccedilekirdeklerinin yarısı deneme amacı ile yıkama işlemine tabi tutulmak uumlzere suya yatırılmıştır Kuumlllerin su iccedilinde ccediloumlkmesi tamamlandıktan sonra 80 mikron inceliğindeki elekle suumlzuumllmuumlş kurumaya bırakılmıştır Fakat sır buumlnye iccedilerisine katıldığında yıkanmış kuumll ile alınan sonuccedillar istenilen etkiyi vermemiştir
Resim 6 Elde Edilen Kuumll Resim 7 Yıkama İşlemi Resim 8 Yıkanan Kuumlllerin Suumlzduumlruumllmesi
Fotoğraflar yazar arşivi
Zeytin ccedilekirdekleri guumlnuumlmuumlzde belli işlemlerden geccedilirildikten sonra yakacak olarak kullanılmaktadır Bunun dışında arda kalan ccedilekirdekler ise doğaya atık olarak karışmaktadır Bu ccedilalışmasında kullanılmakta olan zeytin ccedilekirdekleri Ccedilanakkalersquonin Geyikli ilccedilesinde faaliyet goumlsteren bir zeytinyağı fabrikasından temin edilmiştir Temin edilen zeytin ccedilekirdekler guumlneş ışığında kurutulmuş 4 saat 950 oC sıcaklıkta buumltan gazlı fırında yakma işlemi uygulanmıştır Yanma işleminden sonra 8753 oranında karbon kaybı yaşanmıştır
Resim 4 Kurutma İşlemi Fotoğraf Yazar arşivi
Resim 5 Yakma İşlemi Fotoğraf Yazar arşivi
Yakma işlemi gerccedilekleştikten sonra kuumll haline gelen zeytin ccedilekirdeklerinin yarısı deneme amacı ile yıkama işlemine tabi tutulmak uumlzere suya yatırılmıştır Kuumlllerin su iccedilinde ccediloumlkmesi tamamlandıktan sonra 80 mikron inceliğindeki elekle suumlzuumllmuumlş kurumaya bırakılmıştır Fakat sır buumlnye iccedilerisine katıldığında yıkanmış kuumll ile alınan sonuccedillar istenilen etkiyi vermemiştir
Resim 6 Elde Edilen Kuumll Resim 7 Yıkama İşlemi Resim 8 Yıkanan Kuumlllerin Suumlzduumlruumllmesi
Fotoğraflar yazar arşivi
Zeytin ccedilekirdekleri guumlnuumlmuumlzde belli işlemlerden geccedilirildikten sonra yakacak olarak kullanılmaktadır Bunun dışında arda kalan ccedilekirdekler ise doğaya atık olarak karışmaktadır Bu ccedilalışmasında kullanılmakta olan zeytin ccedilekirdekleri Ccedilanakkalersquonin Geyikli ilccedilesinde faaliyet goumlsteren bir zeytinyağı fabrikasından temin edilmiştir Temin edilen zeytin ccedilekirdekler guumlneş ışığında kurutulmuş 4 saat 950 oC sıcaklıkta buumltan gazlı fırında yakma işlemi uygulanmıştır Yanma işleminden sonra 8753 oranında karbon kaybı yaşanmıştır
Resim 4 Kurutma İşlemi Fotoğraf Yazar arşivi
Resim 5 Yakma İşlemi Fotoğraf Yazar arşivi
Yakma işlemi gerccedilekleştikten sonra kuumll haline gelen zeytin ccedilekirdeklerinin yarısı deneme amacı ile yıkama işlemine tabi tutulmak uumlzere suya yatırılmıştır Kuumlllerin su iccedilinde ccediloumlkmesi tamamlandıktan sonra 80 mikron inceliğindeki elekle suumlzuumllmuumlş kurumaya bırakılmıştır Fakat sır buumlnye iccedilerisine katıldığında yıkanmış kuumll ile alınan sonuccedillar istenilen etkiyi vermemiştir
Resim 6 Elde Edilen Kuumll Resim 7 Yıkama İşlemi Resim 8 Yıkanan Kuumlllerin Suumlzduumlruumllmesi
Fotoğraflar yazar arşivi
Elde edilen zeytin ccedilekirdeği kuumllleri yıkanmış ve yıkanmamış olarak CcedilOMUuml Bilim ve Teknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezinde uygulanan XRF (X-Işını Fluumloresans) analizi ile kuumll iccedilerisinde bulunan buumlnye yapıcı ve renklendirici oksitler tespit edilmiştir Ayrıca sonuccedilları yayınlanacak bir başka makalede kullanılmak uumlzere XRD (X-Işını Difraktometresi) testleri de gerccedilekleştirilmiştir Elde edilen kuumlller elekten geccedilirilerek odunla yanan ekmek fırınında iki guumln kalsine edilmiştir Isıl işleme tabi tutulan kuumlllerle yapılan denemeler ısıl işlem goumlrmemiş kuumlllerle yapılan denemelerle aynı sonuccedilları vermiştir Yapılan kuumll sırı denemelerinin tuumlmuuml ısıl işleme maruz kalmış kuumlllerle elde edilmiştir
Resim 9 Isıl İşlem Goumlrmuumlş Zeytin Kuumllleri Fotoğraf yazar arşivi
Zeytin Ccedilekirdeğinden Elde Edilen Kuumllle Sır Denemeleri
Oumlncelikle kuumll sırına uygun hammaddelerin araştırılması yapılmış ve seccedililen hammaddelerin hangi oumllccediluumlde buumlnyeye katılacağı belirlenerek 100 gramlık sır reccedileteleri oluşturulmuştur Oluşturulan sır formuumlluumlnuumln reccediletesi tabloda verilmiştir Sır denemelerini tuumlmuuml 1040 oC sıcaklıkta Top 40 elektrikli Nabertherm fırında 7 saatte pişirilmiştir
Tablo 1 Deneme 1 Hammaddeler Oranı
Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluuml 40 Uumlleksit 20 Dolomit 10 Ccedilanakkale Kili 20 Kuartz 10 Toplam 100 İlave edilenler Su 100 ml
Oluşturulmuş olan sır reccediletesi el havanında su ilaveleri eklenerek ve 15 dakika
oumlğuumltuumllerek oumlnceden biskuumlvisi yapılmış olan porselen deneme ccedilubuklarına tek kat ince bir yuumlzey olacak şekilde suumlruumllmuumlştuumlr Pişirim sonucunda (Tablo 1) yarı mat beyaz ipeksi oumlrtuumlcuuml kuumll sırı elde edilmiştir
Tablo 2 Deneme 2 Hammaddeler Oranı Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluuml 20
Tablo 1 Deneme 1
Elde edilen zeytin ccedilekirdeği kuumllleri yıkanmış ve yıkanmamış olarak CcedilOMUuml Bilim ve Teknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezinde uygulanan XRF (X-Işını Fluumloresans) analizi ile kuumll iccedilerisinde bulunan buumlnye yapıcı ve renklendirici oksitler tespit edilmiştir Ayrıca sonuccedilları yayınlanacak bir başka makalede kullanılmak uumlzere XRD (X-Işını Difraktometresi) testleri de gerccedilekleştirilmiştir Elde edilen kuumlller elekten geccedilirilerek odunla yanan ekmek fırınında iki guumln kalsine edilmiştir Isıl işleme tabi tutulan kuumlllerle yapılan denemeler ısıl işlem goumlrmemiş kuumlllerle yapılan denemelerle aynı sonuccedilları vermiştir Yapılan kuumll sırı denemelerinin tuumlmuuml ısıl işleme maruz kalmış kuumlllerle elde edilmiştir
Resim 9 Isıl İşlem Goumlrmuumlş Zeytin Kuumllleri Fotoğraf yazar arşivi
Zeytin Ccedilekirdeğinden Elde Edilen Kuumllle Sır Denemeleri
Oumlncelikle kuumll sırına uygun hammaddelerin araştırılması yapılmış ve seccedililen hammaddelerin hangi oumllccediluumlde buumlnyeye katılacağı belirlenerek 100 gramlık sır reccedileteleri oluşturulmuştur Oluşturulan sır formuumlluumlnuumln reccediletesi tabloda verilmiştir Sır denemelerini tuumlmuuml 1040 oC sıcaklıkta Top 40 elektrikli Nabertherm fırında 7 saatte pişirilmiştir
Tablo 1 Deneme 1 Hammaddeler Oranı
Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluuml 40 Uumlleksit 20 Dolomit 10 Ccedilanakkale Kili 20 Kuartz 10 Toplam 100 İlave edilenler Su 100 ml
Oluşturulmuş olan sır reccediletesi el havanında su ilaveleri eklenerek ve 15 dakika
oumlğuumltuumllerek oumlnceden biskuumlvisi yapılmış olan porselen deneme ccedilubuklarına tek kat ince bir yuumlzey olacak şekilde suumlruumllmuumlştuumlr Pişirim sonucunda (Tablo 1) yarı mat beyaz ipeksi oumlrtuumlcuuml kuumll sırı elde edilmiştir
Tablo 2 Deneme 2 Hammaddeler Oranı Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluuml 20
Kaynak Yazar fotoğrafları
161
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
İlaveleri yapılan sır reccediletesi 15 dakika el havanında
oumlğuumltuumllduumlkten sonra iki kat ince olacak şekilde deneme
ccedilubuklarına uygulanmış ve pişirilmiştir Oluşturulan
bu reccedilete ise Deneme 2 ile (Tablo 2) aynı olup sadece
buumlnye iccedilerisine giren kaolen farkından dolayı kuumll sırı
hem istenilen sonucu vermiş hem de parlak ve hafif
krakle ccedilatlakları olan bir goumlruumlnuumlme buumlruumlnmuumlştuumlr (Tab-
lo 3)
Uygulanan sır reccedileteleri uumlzerinde renklendirici oksit
denemeleri de yapılmıştır Deneme 1rsquode (Tablo 1) ve-
rilen sır reccediletesine ek olarak 05 1 2 3rsquoer gr olmak
uumlzere demir (Fe2O3) mangan (MnO3) krom (CrO2)
bakır (CuO2) oksit eklenmiş ve 1040 oC sıcaklıkta 7 saat
elektrikli fırında pişirilerek renkli denemeler gerccedilekleş-
tirilmiştir
Şekil 10 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr demir oksit
katkılı renk denemeleri
Kaynak Yazar
Demir oksit kullanılan denemelerde goumlsterildiği gibi
sarı ve tonlarını veren oumlrtuumlcuuml sır elde edilmiştir İste-
nilen renge 05 gr demir oksit eklenen denemede ula-
şılmıştır
Şekil 11 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr mangan
oksit katkılı renk denemeleri
Kaynak Yazar
Sır reccediletesinde kullanılan mangan oksit pişirim sonu-
cunda oumlrtuumlcuuml kahverengi ve tonlarını vermiştir Doumlrt
denemenin her birinde istenilen sonucu vermiştir
Şekil 12 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr krom oksit
katkılı renk denemeleri
Kaynak Yazar
Tablo 2 Deneme 2
Elde edilen zeytin ccedilekirdeği kuumllleri yıkanmış ve yıkanmamış olarak CcedilOMUuml Bilim ve Teknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezinde uygulanan XRF (X-Işını Fluumloresans) analizi ile kuumll iccedilerisinde bulunan buumlnye yapıcı ve renklendirici oksitler tespit edilmiştir Ayrıca sonuccedilları yayınlanacak bir başka makalede kullanılmak uumlzere XRD (X-Işını Difraktometresi) testleri de gerccedilekleştirilmiştir Elde edilen kuumlller elekten geccedilirilerek odunla yanan ekmek fırınında iki guumln kalsine edilmiştir Isıl işleme tabi tutulan kuumlllerle yapılan denemeler ısıl işlem goumlrmemiş kuumlllerle yapılan denemelerle aynı sonuccedilları vermiştir Yapılan kuumll sırı denemelerinin tuumlmuuml ısıl işleme maruz kalmış kuumlllerle elde edilmiştir
Resim 9 Isıl İşlem Goumlrmuumlş Zeytin Kuumllleri Fotoğraf yazar arşivi
Zeytin Ccedilekirdeğinden Elde Edilen Kuumllle Sır Denemeleri
Oumlncelikle kuumll sırına uygun hammaddelerin araştırılması yapılmış ve seccedililen hammaddelerin hangi oumllccediluumlde buumlnyeye katılacağı belirlenerek 100 gramlık sır reccedileteleri oluşturulmuştur Oluşturulan sır formuumlluumlnuumln reccediletesi tabloda verilmiştir Sır denemelerini tuumlmuuml 1040 oC sıcaklıkta Top 40 elektrikli Nabertherm fırında 7 saatte pişirilmiştir
Tablo 1 Deneme 1 Hammaddeler Oranı
Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluuml 40 Uumlleksit 20 Dolomit 10 Ccedilanakkale Kili 20 Kuartz 10 Toplam 100 İlave edilenler Su 100 ml
Oluşturulmuş olan sır reccediletesi el havanında su ilaveleri eklenerek ve 15 dakika
oumlğuumltuumllerek oumlnceden biskuumlvisi yapılmış olan porselen deneme ccedilubuklarına tek kat ince bir yuumlzey olacak şekilde suumlruumllmuumlştuumlr Pişirim sonucunda (Tablo 1) yarı mat beyaz ipeksi oumlrtuumlcuuml kuumll sırı elde edilmiştir
Tablo 2 Deneme 2 Hammaddeler Oranı Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluuml 20 Uumlleksit 30
Dolomit 10 Kaolen 20 Talk 10 Kil 4 Boraks 16 Toplam 100 İlave edilenler Su 100 ml
Elde edilen sır buumlnyeye su ilaveleri yapılarak 15 dakika el havanında oumlğuumltuumllmuumlş
porselen deneme ccedilubuklarına iki kat ince bir yuumlzey olacak şekilde uygulanarak pişirilmiştir Buumlnye iccedilerisine katılan kaolen farkının yaratmış olduğu şamotlu ccedilamur etkisi ile birlikte mat oumlrtuumlcuuml mermer yuumlzeyli bir kuumll sırı elde edilmiştir (Tablo 2)
Tablo 3 Deneme 3 Hammaddeler Oranı
Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluuml 20 Uumlleksit 30 Dolomit 10 Ccedilanakkale Kaoleni 20 Talk 10 Kuartz 10 Toplam 100 İlave edilenler Su 100 ml
İlaveleri yapılan sır reccediletesi 15 dakika el havanında oumlğuumltuumllduumlkten sonra iki kat ince
olacak şekilde deneme ccedilubuklarına uygulanmış ve pişirilmiştir Oluşturulan bu reccedilete ise Deneme 2 ile (Tablo 2) aynı olup sadece buumlnye iccedilerisine giren kaolen farkından dolayı kuumll sırı hem istenilen sonucu vermiş hem de parlak ve hafif krakle ccedilatlakları olan bir goumlruumlnuumlme buumlruumlnmuumlştuumlr (Tablo 3)
Uygulanan sır reccedileteleri uumlzerinde renklendirici oksit denemeleri de yapılmıştır Deneme 1 (Tablo 1)rsquode verilen sır reccediletesine ek olarak 05 1 2 3rsquoer gr olmak uumlzere demir (Fe2O3) mangan (MnO3) krom (CrO2) bakır (CuO2) oksit eklenmiş ve 1040 oC sıcaklıkta 7 saat elektrikli fırında pişirilerek renkli denemeler gerccedilekleştirilmiştir
Resim 10 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr demir oksit katkılı renk denemeleri
Uumlleksit 30
Dolomit 10 Kaolen 20 Talk 10 Kil 4 Boraks 16 Toplam 100 İlave edilenler Su 100 ml
Elde edilen sır buumlnyeye su ilaveleri yapılarak 15 dakika el havanında oumlğuumltuumllmuumlş
porselen deneme ccedilubuklarına iki kat ince bir yuumlzey olacak şekilde uygulanarak pişirilmiştir Buumlnye iccedilerisine katılan kaolen farkının yaratmış olduğu şamotlu ccedilamur etkisi ile birlikte mat oumlrtuumlcuuml mermer yuumlzeyli bir kuumll sırı elde edilmiştir (Tablo 2)
Tablo 3 Deneme 3 Hammaddeler Oranı
Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluuml 20 Uumlleksit 30 Dolomit 10 Ccedilanakkale Kaoleni 20 Talk 10 Kuartz 10 Toplam 100 İlave edilenler Su 100 ml
İlaveleri yapılan sır reccediletesi 15 dakika el havanında oumlğuumltuumllduumlkten sonra iki kat ince
olacak şekilde deneme ccedilubuklarına uygulanmış ve pişirilmiştir Oluşturulan bu reccedilete ise Deneme 2 ile (Tablo 2) aynı olup sadece buumlnye iccedilerisine giren kaolen farkından dolayı kuumll sırı hem istenilen sonucu vermiş hem de parlak ve hafif krakle ccedilatlakları olan bir goumlruumlnuumlme buumlruumlnmuumlştuumlr (Tablo 3)
Uygulanan sır reccedileteleri uumlzerinde renklendirici oksit denemeleri de yapılmıştır Deneme 1 (Tablo 1)rsquode verilen sır reccediletesine ek olarak 05 1 2 3rsquoer gr olmak uumlzere demir (Fe2O3) mangan (MnO3) krom (CrO2) bakır (CuO2) oksit eklenmiş ve 1040 oC sıcaklıkta 7 saat elektrikli fırında pişirilerek renkli denemeler gerccedilekleştirilmiştir
Resim 10 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr demir oksit katkılı renk denemeleri
Tablo 3 Deneme 3
Demir oksit kullanılan denemelerde goumlsterildiği gibi sarı ve tonlarını veren oumlrtuumlcuuml sır elde edilmiştir İstenilen renge 05 gr demir oksit eklenen denemede ulaşılmıştır
Resim 11 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr mangan oksit katkılı renk denemeleri
Sır reccediletesinde kullanılan mangan oksit pişirim sonucunda oumlrtuumlcuuml kahverengi ve tonlarını vermiştir Doumlrt denemenin her birinde istenilen sonucu vermiştir
Resim 12 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr krom oksit katkılı renk denemeleri
Kaynak Yazar fotoğrafları
Kaynak Yazar fotoğrafları
Demir oksit kullanılan denemelerde goumlsterildiği gibi sarı ve tonlarını veren oumlrtuumlcuuml sır elde edilmiştir İstenilen renge 05 gr demir oksit eklenen denemede ulaşılmıştır
Resim 11 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr mangan oksit katkılı renk denemeleri
Sır reccediletesinde kullanılan mangan oksit pişirim sonucunda oumlrtuumlcuuml kahverengi ve tonlarını vermiştir Doumlrt denemenin her birinde istenilen sonucu vermiştir
Resim 12 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr krom oksit katkılı renk denemeleri
Krom oksitli sır denemelerinde oumlrtuumlcuuml yeşil ve tonları elde edilmiştir İstenilen sonuccedil 2 ve 3gr krom oksit katkılı denemede yakalanmıştır
Resim 13 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr bakır oksit katkılı renk denemeleri
Sır reccediletesinde kullanılan bakır oksit ile yeşil tuumlrkuaz ve tonları yakalanmıştır Pişirim sonucunda sır oumlrtuumlcuuml ve denemelerin her birinde istenilenden sonuccedil elde edilmiştir Tablo 4 XRD analiz sonuccedillarına goumlre Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluumlnde Bulunan Buumlnye Yapıcı Hammaddeler Buumlnye Yapıcılar Yıkanmış Kuumlllerde Yıkanmamış Kuumlllerde MgO lt 075 lt 073 Al2O3 lt 080 lt 0066 SiO2 lt 0023 0027 K2O 038 088 CaO 043 040 ZnO lt 00006 lt 00006 Br lt 00005 lt 00005 SrO 00007 00009
162
Divitcioğlu amp Karaguumll
Krom oksitli sır denemelerinde oumlrtuumlcuuml yeşil ve tonları
elde edilmiştir İstenilen sonuccedil 2 ve 3gr krom oksit kat-
kılı denemede yakalanmıştır
Şekil 13 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr bakır oksit
katkılı renk denemeleri
Kaynak Yazar
Sır reccediletesinde kullanılan bakır oksit ile yeşil tuumlrkuaz
ve tonları yakalanmıştır Pişirim sonucunda sır oumlrtuumlcuuml
ve denemelerin her birinde istenilenden sonuccedil elde
edilmiştir
Yapılan testler sonucunda zeytin kuumlllerinde eser mik-
tarlarda saptanmış olan P2O5 SO3 Cl Ga Ge As2O3
Rb2O Y Nb2O5 Pd In Te I Cs La Pr Hg Tl Th
kimyasalları ise ise makalede tablolanmamıştır
43Tasarımlar ve Uygulamalar
Tasarımlarda Artemisrsquoin kuumllt heykelindeki yumurta
dizileri meme olarak duumlşuumlnuumllmuumlş ve tek bir formun
birim olarak bir araya gelerek buumltuumlnluumlk oluşturacağı
heykel ccedilalışmaları tasarlanmıştır Form alccedilı tornasında
şekillendirilip iki parccedilalı kalıbı alınmıştır Birim tekra-
rı ana tasarım unsuru olarak kullanılmıştır Tasarımlar
Artemisrsquoin birbirinden ayrılmayan uumlccedil karakteristik
oumlzelliğinden esinlenerek ortaya ccedilıkmıştır Bu uumlccedil karak-
teristik oumlzellik heykellerin temelini oluşturmakla bera-
ber birbirinden ayrılmaz bir buumltuumln olarak duumlşuumlnuumllerek
evreleri atladıkccedila metamorfoza uğramışlardır Ezoterik
anlamda uumlccedil sayısı uumlccedilgen olarak kabul goumlruumlluumlp fikir ile
bağdaştırılmaktadır
Krom oksitli sır denemelerinde oumlrtuumlcuuml yeşil ve tonları elde edilmiştir İstenilen sonuccedil 2 ve 3gr krom oksit katkılı denemede yakalanmıştır
Resim 13 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr bakır oksit katkılı renk denemeleri
Sır reccediletesinde kullanılan bakır oksit ile yeşil tuumlrkuaz ve tonları yakalanmıştır Pişirim sonucunda sır oumlrtuumlcuuml ve denemelerin her birinde istenilenden sonuccedil elde edilmiştir Tablo 4 XRD analiz sonuccedillarına goumlre Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluumlnde Bulunan Buumlnye Yapıcı Hammaddeler Buumlnye Yapıcılar Yıkanmış Kuumlllerde Yıkanmamış Kuumlllerde MgO lt 075 lt 073 Al2O3 lt 080 lt 0066 SiO2 lt 0023 0027 K2O 038 088 CaO 043 040 ZnO lt 00006 lt 00006 Br lt 00005 lt 00005 SrO 00007 00009
Krom oksitli sır denemelerinde oumlrtuumlcuuml yeşil ve tonları elde edilmiştir İstenilen sonuccedil 2 ve 3gr krom oksit katkılı denemede yakalanmıştır
Resim 13 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr bakır oksit katkılı renk denemeleri
Sır reccediletesinde kullanılan bakır oksit ile yeşil tuumlrkuaz ve tonları yakalanmıştır Pişirim sonucunda sır oumlrtuumlcuuml ve denemelerin her birinde istenilenden sonuccedil elde edilmiştir Tablo 4 XRD analiz sonuccedillarına goumlre Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluumlnde Bulunan Buumlnye Yapıcı Hammaddeler Buumlnye Yapıcılar Yıkanmış Kuumlllerde Yıkanmamış Kuumlllerde MgO lt 075 lt 073 Al2O3 lt 080 lt 0066 SiO2 lt 0023 0027 K2O 038 088 CaO 043 040 ZnO lt 00006 lt 00006 Br lt 00005 lt 00005 SrO 00007 00009 ZrO2 lt 00007 lt 00007 BaO lt 0010 lt 0009 PbO lt 00006 lt 00006 Bi lt 00005 lt 00005
Tablo 5 XRD analiz sonuccedillarına goumlre Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluumlnde Bulunan Renklendirici Oksitler Oksitler Yıkanmış Kuumlller Yıkanmamış Kuumlller TiO2 lt 0009 lt 0009 V2O5 lt 0003 lt 0003 Cr2O3 lt 0010 lt 0015 MnO 0003 0004 Fe2O3 0034 0050 CoO lt 00006 lt 00006 NiO lt 00006 lt 00006 CuO 0014 0012 Se lt 00005 lt 00005 MoO2 lt 00007 lt 00007 Ag 0004 0005 CdO 0002 0003 SnO2 lt 0001 lt 0001 Sb2O3 lt 0002 lt 0002 CeO2 lt 0005 lt 0004 WO3 lt 00006 lt 00006 Au lt 00005 lt 00005
Yapılan testler sonucunda zeytin kuumlllerinde eser miktarlarda saptanmış olan P2O5 SO3 Cl Ga Ge As2O3 Rb2O Y Nb2O5 Pd In Te I Cs La Pr Hg Tl Th ise makalede tablolanmamıştır Tasarımlar ve Uygulamalar
Tasarımlarda Artemisrsquoin kuumllt heykelindeki yumurta dizileri meme olarak duumlşuumlnuumllmuumlş ve tek bir formun birim olarak bir araya gelerek buumltuumlnluumlk oluşturacağı heykel ccedilalışmaları tasarlanmıştır Form alccedilı tornasında şekillendirilip iki parccedilalı kalıbı alınmıştır Birim tekrarı ana tasarım unsuru olarak kullanılmıştır Tasarımlar Artemisrsquoin birbirinden ayrılmayan uumlccedil karakteristik oumlzelliğinden esinlenerek ortaya ccedilıkmıştır Bu uumlccedil karakteristik oumlzellik heykellerin temelini oluşturmakla beraber birbirinden ayrılmaz bir buumltuumln olarak duumlşuumlnuumllerek evreleri atladıkccedila metamorfoza uğramışlardır Ezoterik anlamda uumlccedil sayısı uumlccedilgen olarak kabul goumlruumlluumlp fikir ile bağdaştırılmaktadır Uumlccedil sayısı birbiri ile kesiştiğinde noumltrleşerek form değiştiren iki farklı enerjiyi sembolize etmektedir Bu iki enerjiden biri etkin olan yaratıcılık diğeri ise edilgen olan doğurganlık birbiri ile karşılaştığında ortaya farklı ve yeni fikirlerin ccedilıkmasına neden olmuştur Bu nedenle tasarımlar kadını simgeleyen kutsal uumlccedilgenin ezoterik accedilıdan anlamını da barındırmaktadır Heykeller dokuz parccediladan oluşmaktadır Bunun nedeni ise uumlccedil sayısının uumlccedil katı olduğundandır Aynı zamanda heykellerde tercih edilen renkli sırlar toprak ve toprak renkleri ve zeytin ağacını temsil eden yeşil ve yeşilin tonlarıdır
Tablo 4 XRD analiz sonuccedillarına goumlre Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluumlnde Bulunan Buumlnye Yapıcı Hammaddeler
ZrO2 lt 00007 lt 00007 BaO lt 0010 lt 0009 PbO lt 00006 lt 00006 Bi lt 00005 lt 00005
Tablo 5 XRD analiz sonuccedillarına goumlre Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluumlnde Bulunan Renklendirici Oksitler Oksitler Yıkanmış Kuumlller Yıkanmamış Kuumlller TiO2 lt 0009 lt 0009 V2O5 lt 0003 lt 0003 Cr2O3 lt 0010 lt 0015 MnO 0003 0004 Fe2O3 0034 0050 CoO lt 00006 lt 00006 NiO lt 00006 lt 00006 CuO 0014 0012 Se lt 00005 lt 00005 MoO2 lt 00007 lt 00007 Ag 0004 0005 CdO 0002 0003 SnO2 lt 0001 lt 0001 Sb2O3 lt 0002 lt 0002 CeO2 lt 0005 lt 0004 WO3 lt 00006 lt 00006 Au lt 00005 lt 00005
Yapılan testler sonucunda zeytin kuumlllerinde eser miktarlarda saptanmış olan P2O5 SO3 Cl Ga Ge As2O3 Rb2O Y Nb2O5 Pd In Te I Cs La Pr Hg Tl Th ise makalede tablolanmamıştır Tasarımlar ve Uygulamalar
Tasarımlarda Artemisrsquoin kuumllt heykelindeki yumurta dizileri meme olarak duumlşuumlnuumllmuumlş ve tek bir formun birim olarak bir araya gelerek buumltuumlnluumlk oluşturacağı heykel ccedilalışmaları tasarlanmıştır Form alccedilı tornasında şekillendirilip iki parccedilalı kalıbı alınmıştır Birim tekrarı ana tasarım unsuru olarak kullanılmıştır Tasarımlar Artemisrsquoin birbirinden ayrılmayan uumlccedil karakteristik oumlzelliğinden esinlenerek ortaya ccedilıkmıştır Bu uumlccedil karakteristik oumlzellik heykellerin temelini oluşturmakla beraber birbirinden ayrılmaz bir buumltuumln olarak duumlşuumlnuumllerek evreleri atladıkccedila metamorfoza uğramışlardır Ezoterik anlamda uumlccedil sayısı uumlccedilgen olarak kabul goumlruumlluumlp fikir ile bağdaştırılmaktadır Uumlccedil sayısı birbiri ile kesiştiğinde noumltrleşerek form değiştiren iki farklı enerjiyi sembolize etmektedir Bu iki enerjiden biri etkin olan yaratıcılık diğeri ise edilgen olan doğurganlık birbiri ile karşılaştığında ortaya farklı ve yeni fikirlerin ccedilıkmasına neden olmuştur Bu nedenle tasarımlar kadını simgeleyen kutsal uumlccedilgenin ezoterik accedilıdan anlamını da barındırmaktadır Heykeller dokuz parccediladan oluşmaktadır Bunun nedeni ise uumlccedil sayısının uumlccedil katı olduğundandır Aynı zamanda heykellerde tercih edilen renkli sırlar toprak ve toprak renkleri ve zeytin ağacını temsil eden yeşil ve yeşilin tonlarıdır
Tablo 5 XRD analiz sonuccedillarına goumlre Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluumlnde Bulunan Renklendirici Oksitler
Kaynak Yazar
Kaynak Yazar
163
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
Şekil 14 Heykel duumlzenleme 5 Metamorfoz evresi
50 x 50 x 3 cm Bu ccedilalışmada şekil 13 de yer alan 3gr
bakır oksit katkılı kuumll sırı buumlnye ve yer yer altın yaldız
kullanılmıştır
Fotoğraf yazar arşivi
Uumlccedil sayısı birbiri ile kesiştiğinde noumltrleşerek form de-
ğiştiren iki farklı enerjiyi sembolize etmektedir Bu iki
enerjiden biri etkin olan yaratıcılık diğeri ise edilgen
olan doğurganlık birbiri ile karşılaştığında ortaya farklı
ve yeni fikirlerin ccedilıkmasına neden olmuştur Bu neden-
le tasarımlar kadını simgeleyen kutsal uumlccedilgenin ezoterik
accedilıdan anlamını da barındırmaktadır Heykeller dokuz
parccediladan oluşmaktadır Bunun nedeni ise uumlccedil sayısının
uumlccedil katı olduğundandır Aynı zamanda heykellerde ter-
cih edilen renkli sırlar toprak ve toprak renkleri ve zey-
tin ağacını temsil eden yeşil ve yeşilin tonlarıdır
Şekil 15 Heykel 5 Metamorfoz evresi 35 x 40 cm Bu
ccedilalışmada şekil 12 de yer alan 3gr krom oksit katkılı
kuumll sırı buumlnye kullanılmıştır
Fotoğraflar yazar arşivi
Şekil 16 Heykel
Metamorfoz 124 23
x 43 cm Bu ccedilalışmada
şekil 11 de yer alan 3gr
mangan oksit katkılı kuumll
sırı buumlnye kullanılmıştır
5SONUCcedil
Bu araştırmada hazırlanan zeytin ccedilekirdeği kuumlllerinin
analiz sonuccedillarından (Tablo 4) elde edilen verilere goumlre
ağırlıklı olarak potasyum ve kalsiyum iccedilerdiği tespit
edilmiştir Bu hammaddelerin kuumll sırlarının oluşumun-
da olumlu etkileri bulunduğu yapılan sır testleri sap-
tanmıştır Kullanılan kuumlluumln yıkanmış ve yıkanmamış
olarak XRF testleri gerccedilekleştirilmiş bu sayede reccedilete-
deki etkin maddelerin neler olduğu net ve bilimsel bir
biccedilimde ortaya konmuştur Sonuccedilları sunulan zeytin
ccedilekirdeğinden uumlretilmiş oumlzguumln kuumll sırlarına istenilen
sonuccedil elde edilene kadar buumlnyeyi oluşturan hammad-
de oranlarında kuumlccediluumlk değişiklikler yaparak ulaşılmış-
tır Ayrıca zeytin ccedilekirdeğinden uumlretilen ve oumlnerilen
yedi farklı kuumll sırının yerel değerlerle buumltuumlnleşen hey-
kel ccedilalışmalarında uygulanmasıyla anlam buumltuumlnluumlğuuml-
nuuml sağlanmaya ccedilalışılmıştır
Saptanan reccedileteler beyaz ve porselen ccedilamurdan uumlreti-
len biskuumlvi pişirimi gerccedilekleşmiş deneme ccedilubuklarına
uygulanarak elektrikli fırında 7 saat 1040 oC sıcaklıkta
pişirilmiştir İstenilen sonucu veren uumlccedil farklı reccediletede
parlak mat ve ipek matı oumlrtuumlcuuml kuumll sırları elde edil-
miştir İpek matı elde edilen reccedileteye ek olarak demir
mangan bakır ve krom oksit eklenerek renklendiril-
miştir Elde edilen kuumll sırlarının bekleme suumlresi iccedileri-
sinde su kaybının az olduğu ve partikuumller ccediloumlkmesinin
olmamasından dolayı kullanım rahatlığı sağladığı goumlz-
lemlenmiştir Aynı zamanda XRF testlerinin analizleri
doğrultusunda zehirsiz sağlıklı yapıda bir sır buumlnye
olduğu saptanmıştır
Renkli sır denemelerinin beyaz ccedilamurdan uumlretilen ve
biskuumlvisi yapılmış deneme ccedilubuklarının yuumlzeylerine
ince uygulanmasından dolayı sır pişiriminden sonra
Resim 14 Heykel duumlzenleme 5 Metamorfoz evresi 50 x 50 x 3 cm Bu ccedilalışmada resim 13 de yer alan 3gr bakır oksit katkılı kuumll sırı buumlnye ve yer yer altın yaldız kullanılmıştır Fotoğraf yazar arşivi
Resim 15 Heykel 5 Metamorfoz evresi 35 x 40 cm Bu ccedilalışmada resim 12 de yer alan 3gr krom oksit katkılı kuumll sırı buumlnye kullanılmıştır Fotoğraflar yazar arşivi
Resim 16 Heykel Metamorfoz 124 23 x 43 cm Bu ccedilalışmada resim 11 da yer alan 3gr mangan oksit katkılı kuumll sırı buumlnye kullanılmıştır
Resim 14 Heykel duumlzenleme 5 Metamorfoz evresi 50 x 50 x 3 cm Bu ccedilalışmada resim 13 de yer alan 3gr bakır oksit katkılı kuumll sırı buumlnye ve yer yer altın yaldız kullanılmıştır Fotoğraf yazar arşivi
Resim 15 Heykel 5 Metamorfoz evresi 35 x 40 cm Bu ccedilalışmada resim 12 de yer alan 3gr krom oksit katkılı kuumll sırı buumlnye kullanılmıştır Fotoğraflar yazar arşivi
Resim 16 Heykel Metamorfoz 124 23 x 43 cm Bu ccedilalışmada resim 11 da yer alan 3gr mangan oksit katkılı kuumll sırı buumlnye kullanılmıştır
Resim 14 Heykel duumlzenleme 5 Metamorfoz evresi 50 x 50 x 3 cm Bu ccedilalışmada resim 13 de yer alan 3gr bakır oksit katkılı kuumll sırı buumlnye ve yer yer altın yaldız kullanılmıştır Fotoğraf yazar arşivi
Resim 15 Heykel 5 Metamorfoz evresi 35 x 40 cm Bu ccedilalışmada resim 12 de yer alan 3gr krom oksit katkılı kuumll sırı buumlnye kullanılmıştır Fotoğraflar yazar arşivi
Resim 16 Heykel Metamorfoz 124 23 x 43 cm Bu ccedilalışmada resim 11 da yer alan 3gr mangan oksit katkılı kuumll sırı buumlnye kullanılmıştır
164
Divitcioğlu amp Karaguumll
dalgalanmalar oluştuğu goumlruumllmuumlştuumlr Bu durum sır de-
nemesinin istenilen sonucu vermesine engel olmamış-
tır Heykel tasarımlarının tamamının iccedili boşaltılmış ve
kurumalarının ardından biskuumlvi pişirimleri elektrikli
fırında 6 saat ve 1000 oC sıcaklıkta gerccedilekleştirilmiştir
Biskuumlvi fırınına giren heykellerin pişiriminden sonra
ek yerlerinde ayrılma buumlkuumllme ccediloumlkme ve deformas-
yon sırlı pişirimde ise akma ve yapışma goumlzlemlen-
memiştir Sonuccedil olarak hem sanatsal hem de bilimsel
youmlntemlerin bir arada kullanılmasıyla zeytin ccedilekirde-
ğinden elde edilen kuumll sırlarının olumlu etkiler ortaya
ccedilıkarttığı ve kuumll sırlarında alternatif hammadde olarak
kullanılabilirliği saptanmıştır
KAYNAKCcedilAALKAN D (1998) Ccedilam Ağacı Ceviz Kabuğu ve Soya Fasulyesi Kuumllle-rinin 1200 oCrsquode Sır Hammaddesi Olarak Değerlendirilmesi Anadolu Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml (Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)
ATEŞ Ouml Ş (2012) Yakındoğu Demirccedilağ Uygarlıklarında Hayat Ağacı İnancırdquo (Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Dicle Uumlniversitesi Sos-yal Bilimler Enstituumlsuuml Diyarbakır
COOK J M (1973) The Troad An Archaeological and Topographical Study Oxford
ERTAN İ ve BAKIR G (2018) ldquoKlazomenai Zeytin İşccedililiği Zeytinin Akdenizrsquodeki Yolcuğurdquo Konferans Bildiriler Dinccedil Ofset Yayınları İz-mir
GENCcedil S (2013) Artistik Seramik Sırları Sır Sanatı Boyut Matbaacılık AŞ İstanbul
GOumlKCcedilE M KURT S (2020) Ağaccedil Kuumlltuuml Oumlrneğinde Muğla ve Civa-rında Eski İnanışlar Youmlruumlk Araştırmaları-I Sempozyumu Bildiriler ki-tabı Konya 148
GOumlMECcedil S (2003) Eski Tuumlrk inancı Uumlzerine Bir Oumlzet Ankara Uumlniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakuumlltesi Tarih Boumlluumlmuuml Tarih Araştırmaları Dergisi 3321
GUumlNEŞ PCcedil (2014) 1280degCrsquode Gelişen Odun Kuumlluuml Katkılı Sır Araş-tırmaları Ve Uygulamalar Dokuz Eyluumll Uumlniversitesi Guumlzel Sanatlar Enstituumlsuuml Seramik Ve Cam Tasarımı Anasanat Dalı (Yayımlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi)
HEPOĞLU E ve İNCE H Ccedil (2019) Mitolojik Ağaccedillar Ağaccedil Ve Bitki Tuumlrleri Kuş Tuumlrleri httpsdocplayerbiztr57489972-Mitolojik-agac-lar-agac-ve-bitki-turleri-kusturlerihtml (Erişim tarihi 27062021)
ILGAR R (2016) Ccedilanakkale İlinde Zeytin Yetiştiriciliği ve Yaşanan So-runlar İstanbul Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Coğrafya Dergisi No32 19
KUBAT L (2020) Kestane Kabuğu Kuumlluumlnuumln Sır Bileşeni Olarak Kulla-nılabilirliğinin Araştırılması Akademik Sanat Cilt 5 Sayı 9
NAHYA N (2011) Zeytin Tuumlm Ağaccedilların İlki İlahların ve İnsanların Onuru Metro Gastro İstanbul s (88-90)
OYMAN RE (2002) Uygulamalı Seramik Teknolojisi Cilt I (Ccedilev İlker Oumlzkan) Sacmi İstanbul Via Selice Provinciale 17A-40026 İmola (BO) İtalya
ROGERS P (2003) Ash Glazes University of Pennsylvania Press
SARNICcedil K Ouml KUBAT L (2007) Eskişehir Boumllgesi Şeker Pancarı Kuumls-pesi Kuumlllerinin Sır Bileşeni ve Renklendirici Olarak Kullanılabilirliğinin Araştırılması SERESrsquo07 Bildiriler kitabı
SERDAROĞLU Uuml ile roumlportaj (Assos Kazıevi Ccedilanakkale 16 Temmuz 1994)
STRABON (CcedilevPEKMAN A) Geographika Antik Anadolu Coğraf-yası XII-XIV Arkeoloji ve Sanat Yayınları 2000 İstanbul
ŞOumlLENAYE TURAN N (2020) Patates Kabuğu Atığı Kuumlllerinin 1160 degCrsquode Sır Hammaddesi Olarak Değerlendirilmesirdquo Inonu University Journal of Art and Design 61-70
TİZGOumlL K DEMİR OumlG (2016) Bir Sera Atığı Olarak Patlıcan Dalı Kuumlluumlnuumln Duumlşuumlk Dereceli Seramik Sırlarında Kullanımırdquo Akdeniz Sanat Dergisi Cilt 9 Sayı 18
UumlNAL S AKGEYİK E (2020) Guumll Posası Kuumlluumlnuumln Seramik Yuumlzeyler-de Kullanımırdquo Akademik Sanat Cilt 5 Sayı 10
URL1 httpsyeryuzuagaciwordpresscom20160927anado-
lu-kulturunde-zeytin-agaci (Erişim Tarihi 03042018)
URL2httpwwwwikizeroonetindexphpq=aHR0cHM6Ly-90ci53aWtpcGVkaWEub3JnL3dpa2kvw4dpbmtv (Erişim Tarihi 19122018)
TEŞEKKUumlR
Bu makalenin hazırlanmasında YL-2017-1322 numaralı proje ile destek olan Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimine zeytin ccedilekirdekle-rinin temininde destek olan DoccedilDr Ferhan Savranrsquoa teşekkuumlr ederiz
Bu Makale Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi tarafından SYL-2017-1322 numaralı proje ile desteklenmiştir
165
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021Journal of Awareness Volume Cilt 6 Issue Sayı 3 2021 pp 165-183E-ISSN 2149-6544 httpsjournalsgentrjoa DOI httpsdoiorg1026809joa6308
Received Geliş 01072021 Acccepted Kabul 29072021
Content of this journal is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 International License
Bu derginin iccedileriği Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 Uluslararası Lisansı altında lisanslanmıştır
Corresponding Author Sorumlu Yazar Sibel GuumlvenE-mail s_guvencomuedutr
CitationAtıf GUumlVEN S amp UCcedilAR M (2021) Oumlğretmen adaylarının uzaktan eğitim ve oumlğretmenlik uygulaması dersine ilişkin goumlruumlşleri Journal of Awareness6(3) 165-183 DOI 1026809joa6307
Oumlğretmen adaylarının uzaktan eğitim ve oumlğretmenlik uygulaması dersine ilişkin goumlruumlşleriOpinions of pre-service teachers on distance education and teaching practice course
Sibel Guumlven1 Merve Uccedilar2
Oumlz
Duumlnya ccedilapında etkili olan ve her alanda olumsuz etkilerini goumlstermeye devam eden COVİD-19 salgınının neden olduğu yayılım yuumlksekoumlğretimde de olumsuz etkilerini goumlstermiş ve uzaktan eğitime acil bir geccediliş yapılmıştır Uzaktan eğitim ile eğitim fakuumlltelerindeki oumlğretmen adayları uygulamalı dersleri teorik şekilde goumlrmeye başlamıştır Temeli uygulama olan oumlğretmenlik uygulaması dahil olmak uumlzere devam eden eğitim ve oumlğretim faaliyetleri ccedilevrimiccedili şekilde suumlrduumlruumllmekte ve bu ilerleyişin oumlğrenciler uumlzerinde bıraktığı izlenim olumlu veya olumsuz yanları suumlrecin hızlı ve hazırlıksız olmasından dolayı değerlendirilememiştir Bu araştırma ile salgıni suumlrecinde uzaktan eğitim ve oumlğretmenlik uygulamalarına ilişkin oumlğretmen adaylarının goumlruumlşlerinin alınması ve değerlendirilmesi amaccedillanmıştır Araştırmada nitel youmlntem desenlerinden olan durum ccedilalışmasından yararlanılmıştır Toplanan veriler iccedilerik analizi tekniği ile analiz edilmiş veri analizinde MAXQDA 2020 paket programı kullanılmıştır Araştırmanın ccedilalışma grubunu bir devlet uumlniversitesinin eğitim fakuumlltesinde oumlğrenim goumlrmekte olan ve aynı zamanda uzaktan eğitim ile oumlğretmenlik uygulaması dersini alan oumlğretmen adayları oluşturmaktadır Elde edilen bulgular doğrultusunda oumlğretmen adaylarının uzaktan eğitimi derslerin işleniş şeklinden ve internet sorunları yuumlzuumlnden yetersiz buldukları oumlğretmenlik uygulamasının uzaktan eğitim ile suumlrduumlruumllmesinin tecruumlbe accedilısından eksiklik yaratacağı sonuccedillarına ulaşılmıştır Araştırmada uzaktan eğitimin iletişim youmlnuumlnden ve sınıf ortamından uzaklık gibi eksiklikleri olduğu oumlğretim elemanlarının ise bu suumlreccedilte yeterli goumlruumllduumlkleri sonuccedilları da yer almaktadır
Anahtar kelimeler uzaktan eğitim oumlğretmenlik uygulaması pandemi
Abstract
The pandemic caused by the COVID-19 epidemic which is effective worldwide and continues to show its negative effects in every field has also shown its negative effects in higher education and an urgent transition to distance education
1 Doccedil Dr Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Eğitim Fakuumlltesi Temel Eğitim Boumlluumlmuuml Ccedilanakkale TUumlRKİYE e-mail s_guvencomuedutr
2 Doktora oumlğr Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Eğitim Fakuumlltesi Temel Eğitim Boumlluumlmuuml Ccedilanakkale TUumlRKİYE e-mail merveucar7gmailcom
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
166
Guumlven amp Uccedilar
has been made With distance education teacher candidates in education faculties started to see applied courses in a theoretical way Continuing education and training activities including the teaching practice which is based on practice are carried out online and the positive or negative aspects of this progress on students could not be evaluated due to the rapid and unpreparedness of the process With this research it is aimed to obtain and evaluate the opinions of teacher candidates regarding distance education and teaching practices during the pandemic process In the research case study which is one of the qualitative method patterns was used The collected data were analyzed by content analysis technique and the MAXQDA 2020 package program was used in data analysis The study group of the research consists of teacher candidates who are studying at the faculty of education at a state university and who also take the course of distance education and teaching practice In line with the findings it was concluded that the pre-service teachers found distance education inadequate due to the way the lessons were taught and internet problems and that the continuation of the teaching practice with distance education would create a lack in terms of experience In the research there are also the results that distance education has deficiencies in terms of communication and distance from the classroom environment and the instructors are deemed sufficient in this process
Keywords distance education teaching practice pandemic
1GİRİŞ
Duumlnya genelini derinden sarsan ve her alanda olum-
suz etkilerini goumlstermeye devam eden salgın eğitim-
de değişime ve doumlnuumlşuumlme neden olmuştur Tuumlrk Dil
Kurmursquona goumlre epideminin kıtalar arasında yayılarak
birden fazla uumllkeyi etkisi altına alması olarak tanımla-
nan salgın bir hastalığın aynı anda yaygın şekilde gouml-
ruumllmesidir (TDK 2021) Guumlnuumlmuumlzde COVİD-19 olarak
bilinen yeni tip Korona Viruumls rsquouumln başta ABD İspanya
İtalya Almanya Birleşik Krallık Fransa Ccedilin Tuumlrkiye
İran Rusya Brezilya ve Belccedilikarsquoda olmak uumlzere etki-
si artarak devam etmekte ve duumlnya genelinde buumlyuumlk
kayıplara neden olmaktadır (WHO 2020) Bozkurtrsquoa
(2020) goumlre COVİD-19 sonrasında duumlnyada yaşananlar
yeni normal ve yeni paradigma meydana getirmiştir
Bunun da yeni bir duumlnya duumlzenini doğuracağını soumlyle-
mek muumlmkuumlnduumlr Ancak kısa vadede guumlnuuml kurtarmak
iccedilin yapılan yanlış uygulamalar uzun vadede daha
buumlyuumlk olumsuzluklar şeklinde karşımıza ccedilıkmaktadır
(Coeckelbergh 2020 Daniel 2020)
Salgının duumlnya ccedilapında meydana getirdiği krizin sağ-
lık başta olmak uumlzere ekonomik psikolojik sosyal ya-
şam ve eğitim uumlzerindeki etkileri yansımaları devam
etmektedir ve ne zaman sonlanacağına youmlnelik olarak
kesin bir veri bulunmamaktadır (Can 2020) Salgın
olumsuz etkilerini her alanda olduğu gibi yuumlksekoumlğ-
retimde de goumlstermiş ve ortaya ccedilıkan değişimlerden
kaynaklanan yansımalar oumlğretim suumlreci ve uygulama
boyutunda hem eğitim faaliyetlerini ve hem de oumlğren-
cileri etkilenmiştir Bunun sonucunda da hızlı karar-
ların alınması gerekmiş ve yeni duumlzenlemeler ortaya
ccedilıkmıştır
Salgın doumlnemi başladığında ccediloğu uumllke okulları geccedilici
olarak kapattığını duyurmuştur Bununla beraber sal-
gının oumlğrencilerin 91rsquoinden fazlasını etkilediği ve
yaklaşık 16 milyar gencin de bundan etkilendiği rapor
edilmiştir (Miks amp McIlwaine 2020) COVID-19rsquoun eği-
timde sebep olduğu krize hızlı bir ccediloumlzuumlm getirmek iccedilin
oumlrguumln eğitime goumlre yapılanmış uumlniversiteler yuumlz yuumlze
eğitimin yerine web tabanlı uzaktan eğitim ile dersleri
ve programları suumlrduumlrmek amacıyla hızla ccedilalışmalara
başlamışlardır Yuumlksekoumlğretimde acil uzaktan eğiti-
me geccediliş aşaması olmuştur (Gewin 2020 Lau ve diğ
2020) Salgının yayılma hızını azaltmak iccedilin uumllkeler
ve yerel youmlnetimler ev hapsi seyahat kısıtlamaları ve
okul kapatma gibi oumlnlemler almışlardır Bu suumlreccedille be-
raber milyonlarca ccedilocuk genccedil ve yetişkin okullara ve
uumlniversitelere gidememektedir Giannini ve Lewisrsquoe
goumlre (2020) bu durum sonucunda oumlğrencilerin ilerleyen
doumlnemlerde eşit eğitim almaları konusunda buumlyuumlk zor-
luklar yaşanabilecektir
Bu aşamada hem suumlrecin hem de krizin youmlnetilebil-
mesi adına YOumlK hızlı bir biccedilimde harekete geccedilmiş ve
oumlğretim suumlrecinin uzaktan eğitime doumlnuumlştuumlruumllmesi iccedilin
kararlar almıştır (YOumlK 2020) Bu accedilıklamalarla beraber
tuumlm oumlğretim kademelerinde yuumlz yuumlze eğitime ara ve-
rilmiştir Bu suumlreccedilte uzaktan eğitime geccedililmesi yerel
ve merkezi sınavların ertelenmesi ve oumlğrenci başarısını
oumllccedilme ve değerlendirmede web tabanlı sınavların dev-
reye girmesi gibi kararlar alınmıştır Bu kararlar sonu-
cunda da oumlrguumln eğitime uygun olarak yapılandırılmış
sistemin acil bir şekilde kriz youmlnetimi ile web tabanlı
uzaktan eğitim sistemine doumlnuumlştuumlruumllmesi gerekliliği
ortaya ccedilıkmıştır (Oumlzer Kaya ve Keskin 2020)
Pandemi nedeniyle Tuumlrkiyersquode YOumlKrsquouumln aldığı kararlar
şu şekilde oumlzetlenebilir
167
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
bull Yuumlksekoumlğretimde eğitime 12 Mart 2020rsquode eğitime
ara verilmiş
bull 23 Mart 2020 tarihinden itibaren 2019-2020 oumlğre-
tim yılı bahar doumlneminin tamamen accedilık ve uzak-
tan oumlğrenme sistemi ile devam ettirilmesine karar
verilmiştir
bull YOumlK Dersleri Platformu tuumlm oumlğrencilerin erişimi-
ne accedilık hale getirilmiştir
bull YOumlK Başkanlığı almış olduğu kararla pandemi
nedeniyle oumln lisans lisans ve lisansuumlstuuml seviyede
eğitim alan oumlğrencilerin talepleri doğrultusunda
2019-2020 eğitim oumlğretim yılı bahar doumlneminde
kayıtlarını dondurabilmesine tez savunma ve ye-
terlik sınavlarının ise denetlenebilir olma ve ldquokayıt
altına alınmak şartıylardquo video konferans gibi dijital
imkanlar ile yapılabilmesine imkacircn vermiştir
bull Yuumlksekoumlğretim kurumlarının neredeyse tamının
oumlnlisans ve lisans programları iccedilin de ara sınavla-
rını ccedilevrim iccedili ortamda gerccedilekleştirmeye youmlnelik
hazırlık yaparak ccedilevrim iccedili sınav uygulama esas-
ları yayınlamaya başlamışlardır
YOumlK tarafından alınan kararlardan sonra tuumlm uumlni-
versiteler kendi kapasitelerinin elverdiği kadar ccedilevri-
miccedili eğitime geccedilmişlerdir Bu doumlnemde Tuumlrkiyersquodeki
uumlniversitelerin buumlyuumlk ccediloğunluğunu ccedilevrimiccedili eğitime
hazırlıksız oldukları goumlzlemlenmiştir Tuumlrkiyersquode pek
ccedilok kişinin uzaktan eğitim anlayışının oumlğretim ele-
manlarının dersinin videoya kaydedilip senelerce aynı
videonun oumlğrencilere sunulduğu bir sistem olduğu
bilinmektedir (Erkut 2020) Yuumlz yuumlze eğitime ara ve-
rilen okullardaki oumlrguumln ve yaygın eğitim pandemiden
etkilenen en buumlyuumlk kamusal alanlardan biri olmuştur
COVID-19 oluşturduğu krizden ekonomilerini koru-
maya ccedilalışan devletler dijital teknolojilerin kullanımı-
nı benimseyen acil durum oumlnlem paketlerini devreye
koyarak eğitim suumlrecini devam ettirmeye ccedilalışmışlardır
(Agnoletto amp Queiroz 2020) Duumlnyadaki eğitim sistem-
leri halk sağlığını koruma girişimlerinin boumlluumlmuuml ola-
rak salgının yayılmasını kontrol altına almak amacıyla
zorunlu kılınan kitlesel okul kapanışlarından sonra eşi
goumlruumllmemiş bir zorlukla karşı karşıya kalmıştır (UNES-
CO 2020)
Ccedilakın Akyavuz ve Kuumllekccedili (2020) Covid-19 suumlrecinin
eğitime yansımalarını oumlğretmen goumlruumlşlerini alarak in-
celemişlerdir Araştırmada oumlğretmenlerin veliler ve
oumlğrencilerin oumlğrenme suumlreccedilleri ile sorunlar yaşadıkları
oumlğrencileri motive edici etkinlikler ile gelecek iccedilin teş-
vik etikleri sonuccedillarına ulaşmışlardır
Kuumlrtuumlncuuml ve Kurt (2020) Covid-19 pandemi doumlnemin-
de hemşirelik oumlğrencilerinin yasadıkları sorunların
belirlenmesi amaccedilladığı araştırmada oumlğrencilerin ccediloğu
hem teori hem de uygulamalı derslerinin uzaktan eği-
tim ile yetersiz olacağını okulu dondurmayı duumlşuumln-
medikleri ancak okulun uzayacağını duumlşuumlnduumlklerini
belirttikleri sonucuna ulaşıldı
Serccedilemeli ve Kurnaz (2020) uzaktan eğitim ile muha-
sebe dersini alan oumlğrencilerin uzaktan eğitime youmlnelik
oumlz yeterliklerini ve uzaktan eğitime youmlnelik oumlğrenci gouml-
ruumlşlerini incelemeyi amaccedilladığı ccedilalışmasında oumlğrenci-
lerin uzaktan eğitim sistemini ccedilok fazla benimsemedik-
leri sistemin kullanımıyla ilgili oumlz yeterlik accedilısından
herhangi bir problem yaşamadıkları goumlruumllmuumlştuumlr
Ccedilevik ve Bakioğlursquonun (2020) yaptığı ccedilalışmada CO-
VID-19 salgını suumlrecinde uzaktan eğitimde neler ya-
şandığı konusunda ortaokulda goumlrevli Fen Bilimleri
oumlğretmenlerinin deneyimlerini derinlemesine anlama-
ya ccedilalışılması amaccedillanmıştır Araştırma bulguları doğ-
rultusunda Fen Bilimleri oumlğretmenlerinin pandeminin
ne olduğunu bilmedikleri ortaya ccedilıkmıştır Uzaktan
eğitim suumlrecinde internet bağlantısı oumlğrencilerle ileti-
şim kurma oumlğrencilerin derslere katılım oranının duuml-
şuumlk olması ve okul youmlnetiminin baskısına maruz kalma
gibi problemlere sahip oldukları tespit edilmiştir
Karahan Bozan ve Akccedilayrsquoın (2020) sınıf oumlğretmenliği
lisans oumlğrencilerinin salgın suumlrecindeki ccedilevrim iccedili oumlğ-
renme deneyimlerinin incelenmesini amaccedilladığı ccedila-
lışmada senkron derslerin daha verimli olduğu bazı
oumlğrencilerin internet yetersizliklerine sahip olduğu so-
nuccedilları elde edilmiştir
Salgın doumlneminde yuumlksekoumlğretimde uzaktan eğitim
uygulamalarına geccedililmesiyle derslerin teori ve uygu-
lanması boyutunda oumlğrenciler eşit olmayan fırsatlardan
kaynaklanan sorunlarla karşılaşmışlardır Eğitim suumlre-
cinin gerektirdiklerini ccedilevrimiccedili dersler her anlamda
karşılayamamış ve bunun sonucunda eğitim- oumlğretim
faaliyetlerindeki olumsuz yansımaları ve bunların asıl
nedenlerini ortaya ccedilıkarmak oumlnem arz etmiştir
2ARAŞTIRMANIN AMACI
Salgın suumlreci okuloumlncesi eğitimden yuumlksekoumlğretime
kadar tuumlm eğitim oumlğretim faaliyetlerini olumsuz etki-
lemiş ve oumlzellikle de uygulama boyutundaki derslerin
168
Guumlven amp Uccedilar
ccedilevrimiccedili ortamdan yapılmaya ccedilalışılması oumlğretmen
adayları iccedilin zorluklar ortaya ccedilıkarmıştır Bu aşamada
oumlğretmen adaylarının suumlrece youmlnelik değerlendirme-
leri acil şekilde geccedililen bu sistemin aksaklıklarını ve
olumlu yanlarını ortaya koyacaktır Bu araştırma ile
COVİD-19 salgının neden olduğu pandemi suumlrecinde
yuumlksekoumlğretimde ccedilevrimiccedili eğitim uygulamalarının
eğitim fakuumlltelerindeki uzaktan eğitim suumlrecine ve
oumlğretmenlik uygulamalarına yansımaları oumlğretmen
adaylarının goumlruumlşleri doğrultusunda belirlemek amaccedil-
lanmaktadır
bull Araştırmanın amacı doğrultusunda belirlenen alt
amaccedillar şu şekildedir
bull Oumlğretmen adaylarının uzaktan eğitim uygulama-
larının etkililiğine ilişkin goumlruumlşleri nelerdir
bull Oumlğretmen adaylarının yuumlz yuumlze eğitim ve uzaktan
eğitimin karşılaştırılmasına ilişkin goumlruumlşleri neler-
dir
bull Oumlğretmen adayları uzaktan eğitimin olumlu ve
olumsuz yanlarını nasıl değerlendirmektedir
bull Oumlğretmen adaylarının goumlruumlşlerine goumlre uzaktan
eğitim uygulamalarında karşılaşılan eksiklikler
nelerdir
bull Uzaktan eğitim suumlrecinde oumlğretmen adaylarının
oumlğretim elemanlarına youmlnelik değerlendirmeleri
ne olmuştur
bull Oumlğretmen adayları oumlğretmenlik uygulaması der-
sinin kendilerini uygulama boyutunun mu yoksa
teori boyutunun mu geliştirdiğine ilişkin goumlruumlşleri
nelerdir
bull Oumlğretmen adaylarının oumlğretmenlik uygulamasının
uzaktan eğitim ile yapılmasının olumlu ve olum-
suz youmlnlerine ilişkin goumlruumlşleri nelerdir
bull Oumlğretmen adaylarının oumlğretmenlik uygulamasının
nasıl bir iccedileriğe sahip olmasına youmlnelik goumlruumlşleri
nelerdir
3YOumlNTEM
31Araştırmanın Deseni
Oumlğretmen adaylarının goumlruumlşleri doğrultusunda pan-
demi doumlneminde uzaktan eğitim uygulamalarının
eğitim suumlrecine ve oumlğretmenlik uygulamalarına yan-
sımalarının belirlenmesinin amaccedillandığı bu ccedilalışmada
betimleme ve anlamların derinliğini ortaya ccedilıkarması
(Buumlyuumlkoumlztuumlrk vd 2013) accedilısından nitel araştırma youmln-
temi kullanılmıştır Araştırma sınırlı bir sistemin de-
rinlemesine betimlenmesi ve incelenmesi (Merriam
2018) olarak tanımlanan durum ccedilalışması şeklinde de-
senlenmiştir
Bir veya birkaccedil duruma youmlnelik etkenler durum ccedilalış-
masında buumltuumlncuumll bir yaklaşım iccedilerisinde araştırılır Bu
durumların ilişkili durumu nasıl etkiledikleri ve ilgili
durumdan nasıl etkilendikleri uumlzerine derinlemesine
araştırma yapılır (Yıldırım ve Şimşek 2018) Creswellrsquoe
(2011) goumlre bu araştırmalar birden fazla kaynaktan veri
toplanarak derinlemesine incelemenin yapıldığı ccedilalış-
malardır ve araştırmacılar incelenen duruma youmlnelik
derin anlayış geliştirmek amacıyla farklı tuumlrlerden ve-
rilere gereksinim duymaktadırlar
32Ccedilalışma Grubu
Bu araştırmanın ccedilalışma grubunu 2020-2021 eğitim-oumlğ-
retim yılında bir devlet uumlniversitesi eğitim fakuumlltesinde
oumlğrenim goumlrmekte olan oumlğretmen adayları oluşturmak-
tadır Araştırmaya pandemi doumlneminde uzaktan eğitim
ile oumlğretmenlik uygulaması dersini alan 109 oumlğretmen
adayı katılım goumlstermiştir Katılımcıların cinsiyetlerine
ilişkin bulgular Tablo 1rsquode sunulmuştur
Tablo 1Katılımcıların Cinsiyete Goumlre Dağılımları
Tablo 1rsquoe goumlre araştırmaya katılan 95 katılımcı kadın 14
katılımcı ise erkek oumlğretmen adayından oluşmaktadır
33Veri Toplama Araccedillarının Hazırlanması
Araştırmanın amacı kapsamında oumlğretmen adayların-
dan veriler yarı yapılandırılmış bir goumlruumlşme formu ile
toplanmıştır Form araştırmacılar tarafından hazırlan-
mış ve araştırmanın amacı ve alt amaccedillarına youmlnelik
olarak 11 sorudan oluşmaktadır Soruların hazırlanma-
sı aşamasında oumlnceden tahmin edilebilir veya evet veya
hayır gibi kısa yanıt gerektiren sorular tercih etmek
yerine accedilıklama yapmayı gerektiren sorulardan yarar-
lanılmıştır Sorularının hazırlanabilmesi iccedilin ldquopandemi
suumlrecinde eğitimrdquo ldquouzaktan eğitimrdquo ldquoyuumlksekoumlğretimde
ccedilevrimiccedili eğitimrdquo gibi anahtar kelimeler kullanılarak li-
Bir veya birkaccedil duruma youmlnelik etkenler durum ccedilalışmasında buumltuumlncuumll bir yaklaşım iccedilerisinde araştırılır Bu durumların ilişkili durumu nasıl etkiledikleri ve ilgili durumdan nasıl
etkilendikleri uumlzerine derinlemesine araştırma yapılır (Yıldırım ve Şimşek 2018) Creswellrsquoe (2011) goumlre bu araştırmalar birden fazla kaynaktan veri toplanarak derinlemesine incelemenin yapıldıgı ccedilalışmalardır ve araştırmacılar incelenen duruma youmlnelik derin anlayış geliştirmek amacıyla farklı tuumlrlerden verilere gereksinim duymaktadırlar
32Ccedilalışma Grubu
Bu araştırmanın ccedilalışma grubunu 2020-2021 egitim-oumlgretim yılında bir devlet uumlniversitesi egitim fakuumlltesinde oumlgrenim goumlrmekte olan oumlgretmen adayları oluşturmaktadır Araştırmaya pandemi doumlneminde uzaktan egitim ile oumlgretmenlik uygulaması dersini alan 109 oumlgretmen adayı katılım goumlstermiştir Katılımcıların cinsiyetlerine ilişkin bulgular Tablo 1rsquode sunulmuştur
Tablo 1Katılımcıların Cinsiyete Goumlre Dağılımları
Tablo 1rsquoe goumlre araştırmaya katılan 95 katılımcı kadın 14 katılımcı ise erkek oumlgretmen adayından oluşmaktadır
33Veri Toplama Araccedillarının Hazırlanması
Araştırmanın amacı kapsamında oumlgretmen adaylarından veriler yarı yapılandırılmış bir goumlruumlşme formu ile toplanmıştır Form araştırmacılar tarafından hazırlanmış ve araştırmanın amacı ve alt amaccedillarına youmlnelik olarak 11 sorudan oluşmaktadır Soruların hazırlanması aşamasında oumlnceden tahmin edilebilir veya evet veya hayır gibi kısa yanıt gerektiren sorular tercih etmek yerine accedilıklama yapmayı gerektiren sorulardan yararlanılmıştır Sorularının hazırlanabilmesi iccedilin ldquopandemi suumlrecinde egitimrdquo ldquouzaktan egitimrdquo ldquoyuumlksekoumlgretimde ccedilevrimiccedili egitimrdquo gibi anahtar kelimeler kullanılarak literatuumlr taranmıştır Buradan hareketle goumlruumlşme formu oluşturulmuştur Goumlruumlşme formunda katılımcıların uzaktan egitim doumlnemine ve bu doumlnemden aldıkları oumlgretmenlik uygulamalarına ilişkin goumlruumlşlerini belirlemeye youmlnelik sorular yer almaktadır Geccedilerlik iccedilin oluşturulan taslak egitim alanında ccedilalışan iki uzmanın goumlruumlşuumlne sunulmuştur Gelen eleştirilerden sonra form yapılandırılmıştırve dış geccedilerligi arttırmak iccedilin katılımcıların goumlruumlşleri ccedilalışmaya dogrudan alınmıştır Pilot ccedilalışma olarak 15 oumlgretmen adayına araştırma oumlncesinde hazırlanmış olan form goumlnderilmiştir Hazırlanan yarı yapılandırılmış goumlruumlşme formunun işlenirligi sınanmış ve pilot ccedilalışma sonunda sorular uumlzerinde duumlzeltmeler ve eklemeler yapılarak forma son hali verilmiştir
331Veri Toplama ve Verilerin Analizi
Araştırmada veriler oumlgretmen adaylarının yarı yapılandırılmış goumlruumlşme formundaki 11 soruya yazılı şekilde cevap vermesi ile elde edilmiştir Toplanan veriler iccedilerik analiziyle ccediloumlzuumlmlenmiştir Veriler ccediloumlzuumlmlenirken tuumlmevarımsal bir yaklaşım benimseniştir Veriler kavramlar ve temalar etrafında birleştirerek anlaşılır hale getirmek iccedilin iccedilerik analizi tercih edilmiştir
Cinsiyet f
Kadın 95 8715
Erkek 14 1238
Toplam 109 100
169
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
teratuumlr taranmıştır Buradan hareketle goumlruumlşme formu
oluşturulmuştur Goumlruumlşme formunda katılımcıların
uzaktan eğitim doumlnemine ve bu doumlnemden aldıkları
oumlğretmenlik uygulamalarına ilişkin goumlruumlşlerini belir-
lemeye youmlnelik sorular yer almaktadır Geccedilerlik iccedilin
oluşturulan taslak eğitim alanında ccedilalışan iki uzma-
nın goumlruumlşuumlne sunulmuştur Gelen eleştirilerden sonra
form yapılandırılmıştırve dış geccedilerliği arttırmak iccedilin
katılımcıların goumlruumlşleri ccedilalışmaya doğrudan alınmıştır
Pilot ccedilalışma olarak 15 oumlğretmen adayına araştırma oumln-
cesinde hazırlanmış olan form goumlnderilmiştir Hazırla-
nan yarı yapılandırılmış goumlruumlşme formunun işlenirliği
sınanmış ve pilot ccedilalışma sonunda sorular uumlzerinde
duumlzeltmeler ve eklemeler yapılarak forma son hali ve-
rilmiştir
331Veri Toplama ve Verilerin Analizi
Araştırmada veriler oumlğretmen adaylarının yarı yapı-
landırılmış goumlruumlşme formundaki 11 soruya yazılı şekil-
de cevap vermesi ile elde edilmiştir Toplanan veriler
iccedilerik analiziyle ccediloumlzuumlmlenmiştir Veriler ccediloumlzuumlmlenir-
ken tuumlmevarımsal bir yaklaşım benimseniştir Veriler
kavramlar ve temalar etrafında birleştirerek anlaşılır
hale getirmek iccedilin iccedilerik analizi tercih edilmiştir
Veriler analiz sonucunda ortaya ccedilıkan tema ve kate-
goriler ile karşılaştırma yapılabilmesi iccedilin sayıya indir-
genmiştir Buna aracı olarak da sistematik ve pratik bir
analiz sağlayacak yazılım kullanımı tercih edilmiştir
ve kurulan hiyerarşik ilişkiler ile veriler sistematik ve
hızlı bir şekilde kodlanmıştır Analizin yapılması iccedilin
ldquoMAXQDA 2020rdquo paket programı kullanılmış ve iccedilerik
analizi tekniğiyle analiz edilmiştir
Verilerin analizinde izlenen adınlar şu şekildedir
bull Oumlğretmen adaylarından elde edilen veriler araş-
tırmacı tarafından dijital ortama aktarılmış ve ccedilouml-
zuumlmlenmiştir
bull Goumlruumlşme formu ve cevaplar alandan bir uzama-
na verilmiş yanlışların veya eksikliklerin kontrol
edilmesi yoluna gidilmiştir
bull Elde edilen her soruya ilişkin tema ve alt temaların
seccedilenekleri hazırlanmıştır
bull Bu değerlendirmelerden sonra oumlretmen adayları-
na sorulan sorular iccedilin bir kodlama anahtarı oluş-
turulmuştur
bull Veriler ve kodlama anahtarını eğitim bilimlerin-
den bir uzmana verilmiş ve uzmanlar ile araştır-
macı birbirinden bağımsız biccedilimde her bir soru
iccedilin işaretletme yapmıştır
bull Buradan hareketle verilerin guumlvenirlik hesaplama-
sı Miles ve Hubermanrsquoın formuumlluuml ile sağlanmıştır
ldquoUzlaşma Yuumlzdesi = Goumlruumlş Birliği (Goumlruumlş Birliği
+ Goumlruumlş Ayrılığı) x 100rdquo
Araştırmacılardan başka bir uzmanın analiz suumlrecine
dahil olması ve sonuccedilların karşılaştırılması sonucunda
80 oranında fikir birliğinin sağlanması kodlamanın
guumlvenirliğini sağlamaktadır (Buumlyuumlkoumlztuumlrk vd 2010)
Goumlruumlşme sorularının guumlvenirlik analizi Tablo 2rsquode ve-
rilmiştir
Tablo 2 Guumlvenirlik Analizine İlişkin Bulgular
4BULGULAR
Bu boumlluumlmde oumlğretmen adaylarından toplanan verile-
rin analizi sonucu elde edilen bulgular sunulmuştur
Tablolarda verilen katılımcı goumlruumlşleri ile kodlardan
bahsetme durumları kodlanmış ve kodlanmamış bel-
geler olarak tabloda yer alan değerlerde farklılık oluş-
turmaktadır Bunun sebebi olarak kodun katılımcı sayı-
sı bakımından bahsedilme sıklığı ve ilişkili kategorinin
tablo istatistiklerinde kodlanma sıklığının farklılaşma-
sıdır Oumlğretmen adaylarının aynı kategoride birden faz-
la koddan bahsettikleri değişkenlerde kodlardan bah-
seden katılımcı sayısında artış belirirken her katılımcı
raporu ilgili kategori iccedilin sadece bir kez kodlanmıştır
Tablolarda yer verilen katılımcıların kodlardan bah-
setme durumları ile belirttikleri goumlruumlşler kodlanmış
Veriler analiz sonucunda ortaya ccedilıkan tema ve kategoriler ile karşılaştırma yapılabilmesi iccedilin sayıya indirgenmiştir Buna aracı olarak da sistematik ve pratik bir analiz saglayacak yazılım kullanımı tercih edilmiştir ve kurulan hiyerarşik ilişkiler ile veriler sistematik ve hızlı bir şekilde kodlanmıştır Analizin yapılması iccedilin ldquoMAXQDA 2020rdquo paket programı kullanılmış ve iccedilerik analizi teknigiyle analiz edilmiştir
Verilerin analizinde izlenen adınlar şu şekildedir Oumlgretmen adaylarından elde edilen veriler araştırmacı tarafından dijital ortama
aktarılmış ve ccediloumlzuumlmlenmiştir Goumlruumlşme formu ve cevaplar alandan bir uzamana verilmiş yanlışların veya
eksikliklerin kontrol edilmesi yoluna gidilmiştir Elde edilen her soruya ilişkin tema ve alt temaların seccedilenekleri hazırlanmıştır Bu degerlendirmelerden sonra oumlretmen adaylarına sorulan sorular iccedilin bir
kodlama anahtarı oluşturulmuştur Veriler ve kodlama anahtarını egitim bilimlerinden bir uzmana verilmiş ve
uzmanlar ile araştırmacı birbirinden bagımsız biccedilimde her bir soru iccedilin işaretletme yapmıştır
Buradan hareketle verilerin guumlvenirlik hesaplaması Miles ve Hubermanrsquoın formuumlluuml ile saglanmıştır ldquoUzlaşma Yuumlzdesi = Goumlruumlş Birligi (Goumlruumlş Birligi + Goumlruumlş Ayrılıgı) x 100rdquo
Araştırmacılardan başka bir uzmanın analiz suumlrecine dahil olması ve sonuccedilların karşılaştırılması sonucunda 80 oranında fikir birliginin saglanması kodlamanın guumlvenirligini saglamaktadır (Buumlyuumlkoumlztuumlrk vd 2010) Goumlruumlşme sorularının guumlvenirlik analizi Tablo 2rsquode verilmiştir
Tablo 2 Guumlvenirlik Analizine İlişkin Bulgular
Soru Numarası Guumlvenirlik Yuumlzdeleri
1 85
2 877
3 905
4 863
5 912
6 928
7 897
8 874
9 927
10 853
11 918
x 100
4BULGULAR
Bu boumlluumlmde oumlgretmen adaylarından toplanan verilerin analizi sonucu elde edilen bulgular sunulmuştur
Veriler analiz sonucunda ortaya ccedilıkan tema ve kategoriler ile karşılaştırma yapılabilmesi iccedilin sayıya indirgenmiştir Buna aracı olarak da sistematik ve pratik bir analiz saglayacak yazılım kullanımı tercih edilmiştir ve kurulan hiyerarşik ilişkiler ile veriler sistematik ve hızlı bir şekilde kodlanmıştır Analizin yapılması iccedilin ldquoMAXQDA 2020rdquo paket programı kullanılmış ve iccedilerik analizi teknigiyle analiz edilmiştir
Verilerin analizinde izlenen adınlar şu şekildedir Oumlgretmen adaylarından elde edilen veriler araştırmacı tarafından dijital ortama
aktarılmış ve ccediloumlzuumlmlenmiştir Goumlruumlşme formu ve cevaplar alandan bir uzamana verilmiş yanlışların veya
eksikliklerin kontrol edilmesi yoluna gidilmiştir Elde edilen her soruya ilişkin tema ve alt temaların seccedilenekleri hazırlanmıştır Bu degerlendirmelerden sonra oumlretmen adaylarına sorulan sorular iccedilin bir
kodlama anahtarı oluşturulmuştur Veriler ve kodlama anahtarını egitim bilimlerinden bir uzmana verilmiş ve
uzmanlar ile araştırmacı birbirinden bagımsız biccedilimde her bir soru iccedilin işaretletme yapmıştır
Buradan hareketle verilerin guumlvenirlik hesaplaması Miles ve Hubermanrsquoın formuumlluuml ile saglanmıştır ldquoUzlaşma Yuumlzdesi = Goumlruumlş Birligi (Goumlruumlş Birligi + Goumlruumlş Ayrılıgı) x 100rdquo
Araştırmacılardan başka bir uzmanın analiz suumlrecine dahil olması ve sonuccedilların karşılaştırılması sonucunda 80 oranında fikir birliginin saglanması kodlamanın guumlvenirligini saglamaktadır (Buumlyuumlkoumlztuumlrk vd 2010) Goumlruumlşme sorularının guumlvenirlik analizi Tablo 2rsquode verilmiştir
Tablo 2 Guumlvenirlik Analizine İlişkin Bulgular
Soru Numarası Guumlvenirlik Yuumlzdeleri
1 85
2 877
3 905
4 863
5 912
6 928
7 897
8 874
9 927
10 853
11 918
x 100
4BULGULAR
Bu boumlluumlmde oumlgretmen adaylarından toplanan verilerin analizi sonucu elde edilen bulgular sunulmuştur
170
Guumlven amp Uccedilar
ve kodlanmamış belgeler olarak tabloda farklılaşmak-
tadır Kodun katılımcı sayısı iccedilinde bahsedilme sıklığı
ve onunla ilgili kategorinin tablo istatistiklerinde kod-
lanma sıklığı sonucu bu farklılık ortaya ccedilıkmaktadır
Katılımcılar aynı kategoride birden fazla koddan bah-
settiğinde kodlardan bahseden katılımcı sayısında ar-
tış olur ve her katılımcı ilişkili kategori iccedilin sadece bir
kez kodlanmış şekilde goumlruumlluumlr Araştırma kapsamında
toplam 11 ana kategori vardır Bu ana kategorilere iliş-
kin katılımcı goumlruumlşleri doğrultusunda alt kategoriler
oluşturulmuştur
Tablo 3 incelendiğinde 75 oumlğretmen adayının uzak-
tan eğitimin etkili olmadığını duumlşuumlnduumlğuumlnuuml belirttiği
goumlruumllmektedir 46 katılımcının etkili olama durumu-
nu dersin uygulanışı ve hocalar ile ilişkilendirdikleri
goumlruumlluumlrken 29 katılımcının ise teknik yetersizlikler ile
ilişkilendirdiği goumlruumllmektedir Katılımcıların 42rsquosi ise
uzaktan eğitim uygulamalarını yeterli bulduklarını be-
lirtmişlerdir
Oumlğretmenlik uygulamasının yeterli olmadığını belirten
oumlğretmen adaylarından bazılarının goumlruumlşleri şu şekil-
dedir
k18 Uzaktan Eğitim uygulamasını ciddi anlamda koumltuuml
buldum Dikkatimi toplamakta fazlasıyla zorlandım
Dersi dinlemek iccedilin ccediloğu zaman kendimi zorladım
k38 Uzaklık- yakınlık kavramlarını karşılaştıracak
olursam tabiki yakınlığı tercih ederim Tecruumlbelerin
hayatımızdaki roluuml buumlyuumlktuumlr Yaşayarak goumlrerek daha
etkili sonuccedillar elde ederiz Uzaktan eğitimde ise bu
uygulamalı tecruumlbelerin olmaması pratiklik kazanmak
accedilısından uzaktır Dersin tamamen teknolojiyle yapıl-
mış olması fiziksel olarak bizleri yormakla birlikte psi-
kolojik olarak da dersi sıkıcı bulmamıza sebep oluyor
Olumlu accedilılardan bakacak olursak zamanı daha rahat
kullanmamız accedilısından iyi Daha ccedilok makale inceleye-
rek daha ccedilok bakış accedilısı kazanabiliyoruz Genel oumlzetle-
yecek olursa Uzaktan Eğitim uygulamalarını ccedilok etkili
bulmamaktayım
k40 Eğitimden geri kalmamak iccedilin uzaktan eğitim
uygulanmasının doğru bir karar olduğunu duumlşuumlnuumlyo-
rum ama etkililiğine gelindiğinde ccedilok etkili olmadığını
duumlşuumlnuumlyorum Etkili olması iccedilin imkanlar genişletil-
melidir İnternet sorunu ccediloumlzuumllmelidir Ccediluumlnkuuml evinde
interneti olmayan oumlğrenciler ya da olup da interneti
ccedilekmeyen oumlğrenciler derse bağlanmakta zorluk yaşa-
maktadır Kimsenin mağdur olmaması sağlanmalıdır
k43 Etkili olduğunu soumlylemek ccedilok zor Mesela ilk haf-
talarda ccediloğu derse girebilen ccediloğu kişi giriyordu Ancak
sonra katılımcı sayısı oldukccedila duumlştuuml Hatta son hafta-
larda bazı oumlğretmenlerimizin derslerine katılım 10 kişi-
yi anca bulmakta Ayrıca karşıdan soumlzel bir anlatım var
etkinlik yok ki ne kadar duyu işin iccediline girerse o kadar
kalıcılık soumlz konusu denmekteydi Boumlyle bir uygulama-
nın bu şartlarda ne kadar etkili olduğu soumlylenebilir ki
k47 Ccedilok fazla etkili bulmadım Ccediluumlnkuuml ister istemez
yuumlz yuumlze olan eğitimle kıyaslama yapıyorum ve onu
duumlşuumlnuumlnce fazla etkili olduğunu duumlşuumlnmuumlyorum Ay-
rıca maddi olanaklara da (internet bilgisayarhellip) sahip
olma ya da olmama durumu boumlyle duumlşuumlnmemi etkili-
yor ister istemez
k80 Uzaktan eğitim uygulamalarıyla sınıf ortamı tek-
noloji sayesinde internet uumlzerinden oluşturulmaya ccedilalı-
şıldı Ancak gerccedilek bir sınıf ortamında ders işlenmediği
iccedilin yeterince etkili olmadığını duumlşuumlnuumlyorum Sınıfta
uyguladığımız birccedilok youmlntem ve teknik uzaktan eğitim
ortamında kullanılamıyor Daha ccedilok verilen oumldevler
uumlzerinden ilerliyoruz
k95 verimi accedilısından ccedilok faydalı bulduğumu soumlyleye-
meyeceğim Yuumlz yuumlze olmadığı iccedilin sunum yaptığımız
zaman internetten veya herhangi bir kaynaktan edini-
len bilgileri sunuyoruz Ama bu da ilgi ccedilekici şekilde
dinlenme sağlamıyor Oumlğrenciler ve oumlğretmenler sade-
ce proseduumlrden uygulamalara katılıyor
k98 Uzaktan eğitim uygulamalarını ccedilok etkili bulama-
sam da bu suumlreccedilte en azından bizi eğitim ve oumlğretimin
bir şekilde devam edeceğine ikna etti Elbette sınıf orta-
Tablolarda verilen katılımcı goumlruumlşleri ile kodlardan bahsetme durumları kodlanmış ve kodlanmamış belgeler olarak tabloda yer alan degerlerde farklılık oluşturmaktadır Bunun sebebi olarak kodun katılımcı sayısı bakımından bahsedilme sıklıgı ve ilişkili kategorinin tablo
istatistiklerinde kodlanma sıklıgının farklılaşmasıdır Oumlgretmen adaylarının aynı kategoride birden fazla koddan bahsettikleri degişkenlerde kodlardan bahseden katılımcı sayısında artış belirirken her katılımcı raporu ilgili kategori iccedilin sadece bir kez kodlanmıştır
Tablolarda yer verilen katılımcıların kodlardan bahsetme durumları ile belirttikleri goumlruumlşler kodlanmış ve kodlanmamış belgeler olarak tabloda farklılaşmaktadır Kodun katılımcı sayısı iccedilinde bahsedilme sıklıgı ve onunla ilgili kategorinin tablo istatistiklerinde kodlanma sıklıgı sonucu bu farklılık ortaya ccedilıkmaktadır Katılımcılar aynı kategoride birden fazla koddan bahsettiginde kodlardan bahseden katılımcı sayısında artış olur ve her katılımcı ilişkili kategori iccedilin sadece bir kez kodlanmış şekilde goumlruumlluumlr Araştırma kapsamında toplam 11 ana kategori vardır Bu ana kategorilere ilişkin katılımcı goumlruumlşleri dogrultusunda alt kategoriler oluşturulmuştur
Tablo 3 UE Uygulamalarının Etkili Olma Durumu Temasına İlişkin Alt
Temaların Yuumlzde ve Frekans Dağılımları
Tablo 3 incelendiginde 75 oumlgretmen adayının uzaktan egitimin etkili olmadıgını duumlşuumlnduumlguumlnuuml belirttigi goumlruumllmektedir 46 katılımcının etkili olama durumunu dersin uygulanışı ve hocalar ile ilişkilendirdikleri goumlruumlluumlrken 29 katılımcının ise teknik yetersizlikler ile ilişkilendirdigi goumlruumllmektedir Katılımcıların 42rsquosi ise uzaktan egitim uygulamalarını yeterli bulduklarını belirtmişlerdir
Oumlgretmenlik uygulamasının yeterli olmadıgını belirten oumlgretmen adaylarından bazılarının goumlruumlşleri şu şekildedir
k18 Uzaktan Eğitim uygulamasını ciddi anlamda koumltuuml buldum Dikkatimi toplamakta fazlasıyla zorlandım Dersi dinlemek iccedilin ccediloğu zaman kendimi zorladım
k38 Uzaklık- yakınlık kavramlarını karşılaştıracak olursam tabiki yakınlığı tercih ederim Tecruumlbelerin hayatımızdaki roluuml buumlyuumlktuumlr Yaşayarak goumlrerek daha etkili sonuccedillar elde ederiz Uzaktan eğitimde ise bu uygulamalı tecruumlbelerin olmaması pratiklik kazanmak accedilısından uzaktır Dersin tamamen teknolojiyle yapılmış olması fiziksel olarak bizleri yormakla birlikte psikolojik olarak da dersi sıkıcı bulmamıza sebep oluyor Olumlu accedilılardan bakacak olursak zamanı daha rahat kullanmamız accedilısından iyi Daha ccedilok makale inceleyerek daha ccedilok bakış accedilısı kazanabiliyoruz Genel oumlzetleyecek olursa Uzaktan Eğitim uygulamalarını ccedilok etkili bulmamaktayım
k40 Eğitimden geri kalmamak iccedilin uzaktan eğitim uygulanmasının doğru bir karar olduğunu duumlşuumlnuumlyorum ama etkililiğine gelindiğinde ccedilok etkili olmadığını duumlşuumlnuumlyorum Etkili olması iccedilin imkanlar genişletilmelidir İnternet sorunu ccediloumlzuumllmelidir Ccediluumlnkuuml evinde interneti olmayan oumlğrenciler ya da olup da interneti ccedilekmeyen oumlğrenciler derse bağlanmakta zorluk yaşamaktadır Kimsenin mağdur olmaması sağlanmalıdır
UE Uygulamalarının Etkili Olma Durumu f Yuumlzde Etkili degildir 75 6881
Dersin Uygulanışı ve Ders Hocasından Kaynaklı Yetersizlikler
46 4220
Teknik Yetersizlikler 29 2661 Etkilidir 42 3853 Toplam 109 100
Tablo 3 UE Uygulamalarının Etkili Olma Durumu Temasına İlişkin Alt
Temaların Yuumlzde ve Frekans Dağılımları
171
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
mında yuumlz yuumlze eğitim kadar alınan geri bildirim anın-
da ve daha etkili olmuyor Bazı teknik sıkıntılar suumlreci
uzatıyor
k99 Ccedilok az etkili buldum Kendimden oumlrnek verilirse
bizim burada internet ccedilok az ccedilekiyor bu yuumlzden dersle-
re girmek iccedilin merkeze gitmek zorunda kaldım Boumlyle
uzaktan eğitim sistemi yapılacaksak derse girecek oumlğ-
renciler iccedilin farklı ccediloumlzuumlm yolları duumlşuumlnuumllmesi gerekir-
di
Katılımcı goumlruumlşlerinden yola ccedilıkarak oumlğretmen adayla-
rının uzaktan eğitimi verimsiz olarak değerlendirdikle-
ri goumlruumllmektedir İnternet bağlantısı problemleri ve do-
nanımsal eksiklikler gibi olumsuzluklardan bu suumlrecin
etkili ilerlemediğinin belirtmişlerdir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlğretmen aday-
larının yuumlz yuumlze eğitimin ve uzaktan eğitimin karşılaş-
tırmasına youmlnelik belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo4rsquoe goumlre araştırmaya 95 katılımcının yuumlz yuumlze
eğitimi daha etkili bulduğu belirlenmektedir Katılım-
cılardan 12rsquosi ise her iki eğitimi de etkili bulmuştur
Uzaktan eğitimi etkili bulan 3 oumlğretmen adayı olduğu
yine Tablo 4rsquote goumlruumllmektedir
Yuumlz yuumlze eğitimi daha etkili bulan oumlğretmen adayları-
nın goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k1 Yuumlz yuumlze eğitimde goumlrduumlğuumlmuumlzuuml canlı olarak uy-
gulama vardı Fakat uzaktan eğitimde asosyallik var
Herkes eşit imkanlara sahip değil
k38 Gerek oumlğrenmenin gerccedilekleşmesinde gerekse ile-
tişim kurmada yuumlz yuumlze olmanın etkisi buumlyuumlktuumlr Yuumlz
yuumlzeyken goumlz teması kurularak yapılan konuşmaları
davranışları her zaman ccedilok yapıcı bulmaktayım Yuumlz
yuumlze eğitimde uygulama ccedilalışmaları ne kadar fazlaysa
uzaktan eğitimde bir o kadar azdır Tabi bu azlık yeter-
lilik accedilısından sorun teşkil etmektedir Oumlrnek vermek
gerekirse daha oumlnce voleybol oynamamış bir ccedilocuğu
duumlşuumlnelim Bu ccedilocuk pencerenin arkasından dışarıda
voleybol oynayan akranlarını uzaktan izlemektedir
Belli bir suumlre sonra kendi kendine voleybol oynamanın
kolay olduğunu ve ccedilok iyi oynayabileceğini duumlşuumlnme-
ye başlar Ne zaman dışarı ccedilıkar ve topu eline almaya
başlar işte o zaman topu atmakta zorlanır Aslında hiccedil
de o kadar kolay olmadığının farkına varır İşte uzak-
tan eğitim de boumlyledir Yuumlz yuumlze eğitimin verdiği pra-
tikliği kazandıramaz
k47 Yuumlz yuumlze eğitim uzaktan eğitime goumlre ccedilok daha
iyi Her anlamda hem de Oumlğrenciyle iletişim kurma
olsun dersteki karşılıklı oumlğrenci-oumlğretmen ilişkisi ol-
sun yuumlz yuumlze eğitimdeki gerek oumlzveri gerek disiplin
gerekse dersin gerektirdiği saygı ve sevgi ortamı olsun
uzaktan eğitimle kıyaslanamaz bile Uzaktan eğitimde
gerccedilek bir sınıf ortamı yok en başta Oumlğretmen-oumlğren-
ci ilişkisi yok denecek kadar az İletişim kopuk Maddi
olanakların herkesin birbiriyle aynı olmaması da apay-
rı bir durum Bu da eğitimde eşitlik altındaki eşitsizliği
oldukccedila ortaya ccedilıkarıyor
k53 Yuumlz yuumlze eğitim tabi ki uzaktan eğitimden ccedilok
ccedilok iyi Uzaktan eğitimde etkileşim daha zor hepimiz
aynı anda derse katılamıyoruz O an mikrofonumuz
accedilılmıyor ya da internet gidiyor ve dersin o kısmı kaccedil-
mış oluyor Hepimiz konuşalım desek seslerimiz birbi-
rimize karışıyor Dersin hazırlık suumlreci de bir o kadar
sıkıntılı oluyor sunum yapacağımız zaman teknik arı-
zalar ccedilıkabiliyor Ama yuumlz yuumlze eğitimde sınıf koşul-
larını oumlnceden bildiğimiz iccedilin hazırlık yapmamız daha
kolay oluyordu
k62 Uzaktan eğitimi yuumlz yuumlze eğitimle karşılaştırdı-
ğımızda oumlğretmen ile oumlğrenci birbirinden ayrı kalıyor
Yuumlze yuumlze eğitimde sabah 9rsquodeki derse 1 saat oumlncesin-
den kalkıp hazırlanıp gidip oturarak ders dinliyorsun
ama uzaktan eğitimde o derse yataktan bile ccedilıkmadan
ders diliyorsun Yuumlz yuumlze eğitimde dersi full dinliyor-
sun ama uzaktan eğitimde ise başta dinleyip bırakıyor-
sun
k71 Yuumlz yuumlze eğitimde duygularımızı kullanabiliyo-
ruz Hocaya sormak istediğimiz soruyu anında sorabi-
liyoruz O eğitim ortamına gelen herkes o an yaşanan-
k43 Etkili olduğunu soumlylemek ccedilok zor Mesela ilk haftalarda ccediloğu derse girebilen ccediloğu kişi giriyordu Ancak sonra katılımcı sayısı oldukccedila duumlştuuml Hatta son haftalarda bazı oumlğretmenlerimizin derslerine katılım 10 kişiyi anca bulmakta Ayrıca karşıdan soumlzel bir anlatım var etkinlik yok ki ne kadar duyu işin iccediline girerse o kadar kalıcılık soumlz konusu denmekteydi Boumlyle bir uygulamanın bu şartlarda ne kadar etkili olduğu soumlylenebilir ki
k47 Ccedilok fazla etkili bulmadım Ccediluumlnkuuml ister istemez yuumlz yuumlze olan eğitimle kıyaslama yapıyorum ve onu duumlşuumlnuumlnce fazla etkili olduğunu duumlşuumlnmuumlyorum Ayrıca maddi olanaklara da (internet bilgisayarhellip) sahip olma ya da olmama durumu boumlyle duumlşuumlnmemi etkiliyor ister istemez
k80 Uzaktan eğitim uygulamalarıyla sınıf ortamı teknoloji sayesinde internet uumlzerinden oluşturulmaya ccedilalışıldı Ancak gerccedilek bir sınıf ortamında ders işlenmediği iccedilin yeterince etkili olmadığını duumlşuumlnuumlyorum Sınıfta uyguladığımız birccedilok youmlntem ve teknik uzaktan eğitim ortamında kullanılamıyor Daha ccedilok verilen oumldevler uumlzerinden ilerliyoruz
k95 verimi accedilısından ccedilok faydalı bulduğumu soumlyleyemeyeceğim Yuumlz yuumlze olmadığı iccedilin sunum yaptığımız zaman internetten veya herhangi bir kaynaktan edinilen bilgileri sunuyoruz Ama bu da ilgi ccedilekici şekilde dinlenme sağlamıyor Oumlğrenciler ve oumlğretmenler sadece proseduumlrden uygulamalara katılıyor
k98 Uzaktan eğitim uygulamalarını ccedilok etkili bulamasam da bu suumlreccedilte en azından bizi eğitim ve oumlğretimin bir şekilde devam edeceğine ikna etti Elbette sınıf ortamında yuumlz yuumlze eğitim kadar alınan geri bildirim anında ve daha etkili olmuyor Bazı teknik sıkıntılar suumlreci uzatıyor
k99 Ccedilok az etkili buldum Kendimden oumlrnek verilirse bizim burada internet ccedilok az ccedilekiyor bu yuumlzden derslere girmek iccedilin merkeze gitmek zorunda kaldım Boumlyle uzaktan eğitim sistemi yapılacaksak derse girecek oumlğrenciler iccedilin farklı ccediloumlzuumlm yolları duumlşuumlnuumllmesi gerekirdi
Katılımcı goumlruumlşlerinden yola ccedilıkarak oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimi verimsiz olarak degerlendirdikleri goumlruumllmektedir İnternet baglantısı problemleri ve donanımsal eksiklikler gibi olumsuzluklardan bu suumlrecin etkili ilerlemediginin belirtmişlerdir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlgretmen adaylarının yuumlz yuumlze egitimin ve uzaktan egitimin karşılaştırmasına youmlnelik belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 4 Karşılaştırma Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde ve Frekans
Dağılımları Karşılaştırma f Yuumlzde
Yuumlz Yuumlze Egitim Daha İyidir 95 8716
İkisi De İyidir 12 1101
Uzaktan Egitim Daha İyidir 3 275
Toplam 109 100
Tablo4rsquoe goumlre araştırmaya 95 katılımcının yuumlz yuumlze egitimi daha etkili buldugu belirlenmektedir Katılımcılardan 12rsquosi ise her iki egitimi de etkili bulmuştur Uzaktan egitimi etkili bulan 3 oumlgretmen adayı oldugu yine Tablo 4rsquote goumlruumllmektedir
Tablo 4 Karşılaştırma Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde ve Frekans Dağılımları
172
Guumlven amp Uccedilar
larla uyarılıyor sadece oumlğrencilik goumlrevimiz var Fakat
uzaktan eğitim oumlyle değil mekanik ve soğuk hocaya
soru sorarken internet kesilebiliyor goumlruumlntuuml donuyor
mikrofonumuz ccedilalışmıyor ya da sistem yoğunluktan
dışarıya atıyor Evde evin kızı goumlrevlerini yerine getir-
men gerekiyor O kadar boş vaktimiz olamayabiliyor
Sorumluluklarımız Ccedilanakkalersquodekinden fazla oluyor
Katılımcıların yuumlz yuumlze eğitimi daha verimli buldukla-
rı ve eğitim oumlğretimin uzaktan eğitimde etkili olmadığı
belirttikleri goumlruumlşlerden tespit edilmektedir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlğretmen aday-
larının uzaktan eğitimin olumlu yanlarına ilişkin belirt-
tikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 5 incelendiğinde 39 katılımcının uzaktan eği-
timin olumlu yanı olarak zaman tasarrufu alt kodun-
dan bahsettiği goumlruumllmektedir Oumlğretmen adaylarından
34rsquouumlnuumln ise eğitimde suumlrekliliğin sağlanmasının bu
uygulamaların olumlu yanı olduğunu belirttikleri gouml-
ruumllmektedir Katılımcıların 32rsquosi evde olma boyutunu
oumlğretmenlik uygulamasının olumlu youmlnuuml olarak değer-
lendirmişlerdir
Evde olma boyutunu olumlu bulan oumlğretmen adayları-
nın goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k13 Son sınıf oumlğrencisi olduğum iccedilin benim adıma en
olumlu yanı evde daha ccedilok ders ccedilalışabilmem oldu di-
yebilirim Kpss suumlrecini evdeyken daha kaliteli yuumlruuml-
tebiliyorum
k27 Uzaktan eğitim ev konforunda derslere ulaşımı
sağlarken hazırlık araccedil ulaşımı gibi yorucu suumlreccediller-
den alıkoymaktadır
k45 Tek olumlu yanı evde koltuk uumlzerinde daha ra-
hat ders dinlemek olabilir Başka hiccedilbir olumlu yanını
goumlrmuumlyorum
k47 Sadece evdeki rahatlık ortamından yararlanma
olabilir Bunun dışında olumlu bir yanını goumlrmuumlyo-
rum
k88 Uzaktan eğitim en guumlzel tarafı zaman tasarrufu
sağlaması ve oumlğrencinin evinden ccedilıkmadan dersleri ta-
kip etmesini sağlamaktadır
Oumlğretmen adaylarının goumlruumlşlerine goumlre uzaktan eği-
timde zamandan tasarruf etmenin olumlu bir yan ol-
duğunu belirttikleri ancak yine de ccedilok fazla olumu bir
yan bulamadıklarını ifade ettikleri goumlruumllmektedir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlğretmen aday-
larının uzaktan eğitimin olumsuz yanlarına ilişkin be-
lirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 6rsquoda oumlğretmen adayların uzaktan eğitimin olum-
suz youmlnlerine ilişkin goumlruumlşleri incelendiğinde 68 oumlğret-
menin eğitimde fırsat eşitliğinin olmadığı alt temasına
Uzaktan egitimin olumlu yanları f Yuumlzde Zaman Tasarrufu 39 3578 Egitimin Suumlrekliligin Saglanması 34 3119 Evde Olmak 32 2936 Derse Ulaşabilirlik 28 2569 Online Egitim Suumlrecini Oumlgrenme 7 642 Sınav ve Oumldevlerin Daha Kolay Yapılması 5 459 Olumlu Bir Yanı Yok 5 459 Devam Zorunlulugunun Olmaması 3 275 Toplam 109 100
Tablo 5 incelendiginde 39 katılımcının uzaktan egitimin olumlu yanı olarak zaman tasarrufu alt kodundan bahsettigi goumlruumllmektedir Oumlgretmen adaylarından 34rsquouumlnuumln ise egitimde suumlrekliligin saglanmasının bu uygulamaların olumlu yanı oldugunu belirttikleri goumlruumllmektedir Katılımcıların 32rsquosi evde olma boyutunu oumlgretmenlik uygulamasının olumlu youmlnuuml olarak degerlendirmişlerdir
Evde olma boyutunu olumlu bulan oumlgretmen adaylarının goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k13 Son sınıf oumlğrencisi olduğum iccedilin benim adıma en olumlu yanı evde daha ccedilok ders ccedilalışabilmem oldu diyebilirim Kpss suumlrecini evdeyken daha kaliteli yuumlruumltebiliyorum
k27 Uzaktan eğitim ev konforunda derslere ulaşımı sağlarken hazırlık araccedil ulaşımı gibi yorucu suumlreccedillerden alıkoymaktadır
k45 Tek olumlu yanı evde koltuk uumlzerinde daha rahat ders dinlemek olabilir Başka hiccedilbir olumlu yanını goumlrmuumlyorum
k47 Sadece evdeki rahatlık ortamından yararlanma olabilir Bunun dışında olumlu bir yanını goumlrmuumlyorum
k88 Uzaktan eğitim en guumlzel tarafı zaman tasarrufu sağlaması ve oumlğrencinin evinden ccedilıkmadan dersleri takip etmesini sağlamaktadır
Oumlgretmen adaylarının goumlruumlşlerine goumlre uzaktan egitimde zamandan tasarruf etmenin olumlu bir yan oldugunu belirttikleri ancak yine de ccedilok fazla olumu bir yan bulamadıklarını ifade ettikleri goumlruumllmektedir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimin olumsuz yanlarına ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 6 Uzaktan Eğitimin Olumsuz Yanları Temasına İlişkin Alt Temaların
Yuumlzde ve Frekans Dağılımları
Uzaktan Egitimin Olumsuz Yanları f Yuumlzde Fırsat Eşitligi Yoktur 68 6239
İnternet ve Baglantı Sorunları 58 5321 Teknolojik Araccedilların Eksikligi 15 1376
İletişimsizlik 42 3853
Tablo 5 Uzaktan Eğitimin Olumlu Yanları Temasına İlişkin Alt Temaların
Yuumlzde ve Frekans Dağılımları
Uzaktan egitimin olumlu yanları f Yuumlzde Zaman Tasarrufu 39 3578 Egitimin Suumlrekliligin Saglanması 34 3119 Evde Olmak 32 2936 Derse Ulaşabilirlik 28 2569 Online Egitim Suumlrecini Oumlgrenme 7 642 Sınav ve Oumldevlerin Daha Kolay Yapılması 5 459 Olumlu Bir Yanı Yok 5 459 Devam Zorunlulugunun Olmaması 3 275 Toplam 109 100
Tablo 5 incelendiginde 39 katılımcının uzaktan egitimin olumlu yanı olarak zaman tasarrufu alt kodundan bahsettigi goumlruumllmektedir Oumlgretmen adaylarından 34rsquouumlnuumln ise egitimde suumlrekliligin saglanmasının bu uygulamaların olumlu yanı oldugunu belirttikleri goumlruumllmektedir Katılımcıların 32rsquosi evde olma boyutunu oumlgretmenlik uygulamasının olumlu youmlnuuml olarak degerlendirmişlerdir
Evde olma boyutunu olumlu bulan oumlgretmen adaylarının goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k13 Son sınıf oumlğrencisi olduğum iccedilin benim adıma en olumlu yanı evde daha ccedilok ders ccedilalışabilmem oldu diyebilirim Kpss suumlrecini evdeyken daha kaliteli yuumlruumltebiliyorum
k27 Uzaktan eğitim ev konforunda derslere ulaşımı sağlarken hazırlık araccedil ulaşımı gibi yorucu suumlreccedillerden alıkoymaktadır
k45 Tek olumlu yanı evde koltuk uumlzerinde daha rahat ders dinlemek olabilir Başka hiccedilbir olumlu yanını goumlrmuumlyorum
k47 Sadece evdeki rahatlık ortamından yararlanma olabilir Bunun dışında olumlu bir yanını goumlrmuumlyorum
k88 Uzaktan eğitim en guumlzel tarafı zaman tasarrufu sağlaması ve oumlğrencinin evinden ccedilıkmadan dersleri takip etmesini sağlamaktadır
Oumlgretmen adaylarının goumlruumlşlerine goumlre uzaktan egitimde zamandan tasarruf etmenin olumlu bir yan oldugunu belirttikleri ancak yine de ccedilok fazla olumu bir yan bulamadıklarını ifade ettikleri goumlruumllmektedir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimin olumsuz yanlarına ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 6 Uzaktan Eğitimin Olumsuz Yanları Temasına İlişkin Alt Temaların
Yuumlzde ve Frekans Dağılımları
Uzaktan Egitimin Olumsuz Yanları f Yuumlzde Fırsat Eşitligi Yoktur 68 6239
İnternet ve Baglantı Sorunları 58 5321 Teknolojik Araccedilların Eksikligi 15 1376
İletişimsizlik 42 3853
Tablo 6rsquoda oumlgretmen adayların uzaktan egitimin olumsuz youmlnlerine ilişkin goumlruumlşleri incelendiginde 68 oumlgretmenin egitimde fırsat eşitliginin olmadıgı alt temasına youmlnelik goumlruumlş belirttigi goumlruumllmektedir Fırsat eşitli olmadıgını duumlşuumlnen 68 oumlgretmenden 58rsquoi bunu internet ve baglantı sorunlarıyla 15rsquoi ise derse girmeyi saglayacak teknolojik araccedil ve gereccedillerin yetersizligi ile ilişkilendirdigi goumlruumllmektedir Uzaktan egitimin olumsuz yanlarını derslerin işleniş şekli ile ilişkilendiren 40 sınıf ve okul ortamından uzaklık ile ilişkilendiren ise 29 oumlgretmen adayının oldugu tespit edilmektedir
Katılımcılardan uzaktan egitimin olumsuz yanlarını sınıf ve okul ortamından uzaklık ile ilişkilendirenlerden bazılarının goumlruumlşleri şu şekildedir
k10 Kesinlikle oumlğretmen-oumlğrenci ilişkisi olumsuz etkilenir Sınıf ortamında oluşan diyalog uzaktan eğitim yoluyla oluşmayabilir Bunda birccedilok etken mevcuttur Oumlrnek olarak oumlğrencinin derse kendini verememesi iletişim kuracağı mikrofon kamera gibi teknolojik materyallerin eksikliği verilebilir
k31 Soğuk bir ortam Elbette hocalarımız bizim moralimizi yuumlksek tutmak iccedilin ellerinden geleni yapıyorlar Yardımcı oluyorlar Ancak yine de iccedilimizdeki bu uumlzuumlntuuml geccedilmiyor Oumlzellikle son sınıf oumlğrencisi olduğum iccedilin sanırım daha fazla uumlzuumlntuuml duyuyorum Yuumlz yuumlze eğitimdeyken ders saatinden en az 1 saat oumlnce uyanmış oluyordum Bu suumlreccedilte hazırlık kahvaltı derken derse girdiğimde zihnim accedilılmış rahatlamış oluyordum Ama şimdi telefon alarmımı ders saatinden 10 dakika oumlnceye kurup kahvaltı bile yapmadan ders dinlemeye ccedilalışıyorum Her ne kadar bu sefer yataktan ccedilıkıp kendimi derse hazırlamam gerekiyor desem de ders guumlnuuml geldiğinde yine yapamıyorum Uzaktan eğitimin benim derslere olan ilgimi duumlşuumlrduumlğuumlnuuml duumlşuumlnuumlyorum
k69 Yuumlz yuumlze iletişim sınıf ortamı derslere katılım soru cevap uygulamaları anlamadığıntakıldığın yerlerde soumlz almak disiplin gibi birccedilok accedilıdan eksiklikler var
k86 Oumlğretmenin bizi goumlrmuumlyor olması bir sınıf ortamı bulunmaması psikolojik olarak derse uyum sağlamakta zorlanıyor olmak gibi olumsuz yanları var
k98 Sınıf ortamı gibi birbirimizle yaparak yaşayarak oumlğrenmelerle işlediğimiz dersler gibi değil daha ccedilok anlatım tarzına youmlnelik şekilde dersleri işlememiz biraz sıkıcı bir hal aldı
k99 Sınıf ortamında olduğu gibi bir fikir alışverişi yapamamak oumlğretmenle birebir goumlz kontağı kuramamak uzaktan eğitimin olumsuz yanları olduğunu duumlşuumlnuumlyorum Tabi sadece eğitsel kısmı ile değerlendirmemek gerekiyor okul sadece eğitim alınan bir ortam değildir Sınıf ortamının toplulukla birlikte olmanın arkadaşların ile paylaşım iccedilinde olmanın oumlğretmenlerle ders harici sohbet edebilmenin kıymetini hatırlatıyor uzaktan eğitim maalesef en ccedilok eğitimin sosyal youmlnuumlnuuml zedeliyor
k108 Sınıf ortamını hissedememek Biz her guumln sınıfa geldiğimizde ldquoEvet birazdan hocamız gelecek ve biz bir suumlruuml yeni bilgiyle dolacağızrdquo mantığıyla geliyoruz ancak şimdi
Derslerin İşleniş Şekli 40 3670 Sınıf ve Okul Ortamından Uzaklık 29 2661 Oumlgrencilere Sundugu Oumlzguumlrluumlk 16 1468 Oumldevlerin Yogunlugu 6 550 Toplam 109 100
Tablo 6 Uzaktan Eğitimin Olumsuz Yanları Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde ve
Frekans Dağılımları
173
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
youmlnelik goumlruumlş belirttiği goumlruumllmektedir Fırsat eşitli ol-
madığını duumlşuumlnen 68 oumlğretmenden 58rsquoi bunu internet
ve bağlantı sorunlarıyla 15rsquoi ise derse girmeyi sağla-
yacak teknolojik araccedil ve gereccedillerin yetersizliği ile iliş-
kilendirdiği goumlruumllmektedir Uzaktan eğitimin olumsuz
yanlarını derslerin işleniş şekli ile ilişkilendiren 40 sınıf
ve okul ortamından uzaklık ile ilişkilendiren ise 29 oumlğ-
retmen adayının olduğu tespit edilmektedir
Katılımcılardan uzaktan eğitimin olumsuz yanlarını
sınıf ve okul ortamından uzaklık ile ilişkilendirenler-
den bazılarının goumlruumlşleri şu şekildedir
k10 Kesinlikle oumlğretmen-oumlğrenci ilişkisi olumsuz et-
kilenir Sınıf ortamında oluşan diyalog uzaktan eğitim
yoluyla oluşmayabilir Bunda birccedilok etken mevcuttur
Oumlrnek olarak oumlğrencinin derse kendini verememesi
iletişim kuracağı mikrofon kamera gibi teknolojik ma-
teryallerin eksikliği verilebilir
k31 Soğuk bir ortam Elbette hocalarımız bizim mora-
limizi yuumlksek tutmak iccedilin ellerinden geleni yapıyorlar
Yardımcı oluyorlar Ancak yine de iccedilimizdeki bu uumlzuumln-
tuuml geccedilmiyor Oumlzellikle son sınıf oumlğrencisi olduğum iccedilin
sanırım daha fazla uumlzuumlntuuml duyuyorum Yuumlz yuumlze eği-
timdeyken ders saatinden en az 1 saat oumlnce uyanmış
oluyordum Bu suumlreccedilte hazırlık kahvaltı derken der-
se girdiğimde zihnim accedilılmış rahatlamış oluyordum
Ama şimdi telefon alarmımı ders saatinden 10 dakika
oumlnceye kurup kahvaltı bile yapmadan ders dinlemeye
ccedilalışıyorum Her ne kadar bu sefer yataktan ccedilıkıp ken-
dimi derse hazırlamam gerekiyor desem de ders guumlnuuml
geldiğinde yine yapamıyorum Uzaktan eğitimin be-
nim derslere olan ilgimi duumlşuumlrduumlğuumlnuuml duumlşuumlnuumlyorum
k69 Yuumlz yuumlze iletişim sınıf ortamı derslere katılım
soru cevap uygulamaları anlamadığıntakıldığın yer-
lerde soumlz almak disiplin gibi birccedilok accedilıdan eksiklikler
var
k86 Oumlğretmenin bizi goumlrmuumlyor olması bir sınıf ortamı
bulunmaması psikolojik olarak derse uyum sağlamak-
ta zorlanıyor olmak gibi olumsuz yanları var
k98 Sınıf ortamı gibi birbirimizle yaparak yaşayarak
oumlğrenmelerle işlediğimiz dersler gibi değil daha ccedilok
anlatım tarzına youmlnelik şekilde dersleri işlememiz biraz
sıkıcı bir hal aldı
k99 Sınıf ortamında olduğu gibi bir fikir alışverişi ya-
pamamak oumlğretmenle birebir goumlz kontağı kuramamak
uzaktan eğitimin olumsuz yanları olduğunu duumlşuumlnuuml-
yorum Tabi sadece eğitsel kısmı ile değerlendirmemek
gerekiyor okul sadece eğitim alınan bir ortam değildir
Sınıf ortamının toplulukla birlikte olmanın arkadaş-
ların ile paylaşım iccedilinde olmanın oumlğretmenlerle ders
harici sohbet edebilmenin kıymetini hatırlatıyor uzak-
tan eğitim maalesef en ccedilok eğitimin sosyal youmlnuumlnuuml ze-
deliyor
k108 Sınıf ortamını hissedememek Biz her guumln sınıfa
geldiğimizde ldquoEvet birazdan hocamız gelecek ve biz
bir suumlruuml yeni bilgiyle dolacağızrdquo mantığıyla geliyoruz
ancak şimdi yataktan kalkmamıza bile bazen gerek
kalmıyor Bu da oumlğrenmeye başlaman gereken zama-
nın geldiğini sana hissettiremiyor dolayısıyla dikkatini
toplayabilmek zorlaşıyor
Katılımcı goumlruumlşleri doğrultusunda uzaktan eğitimde
oumlğretmen adaylarının bu suumlreccedilte fırsat eşitliği olmayı-
şının olumsuzluk yarattığını belirttikleri goumlruumllmekte-
dir İletişimsizlik de benzer şekilde bu doumlnemin olum-
suz bir yanı olmuştur
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlğretmen aday-
larının uzaktan eğitimin eksikliklerine ilişkin belirttik-
leri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 7rsquoye goumlre oumlğretmen adaylarının uzaktan eğitim-
deki eksikliklere youmlnelik goumlruumlşleri incelendiğinde 66
katılımcının internet ve bağlantı sorunlarına youmlnelik
goumlruumlş bildirdikleri tespit edilmektedir Katılımcılardan
17rsquosi uygulamanın eksikliği 10rsquou oumlğretim elemanların-
dan kaynaklanan eksiklikler kategorisine youmlnelik goumlruumlş
Tablo 7 Uzaktan Eğitimdeki Eksiklikler Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde ve
Frekans Dağılımları
yataktan kalkmamıza bile bazen gerek kalmıyor Bu da oumlğrenmeye başlaman gereken zamanın geldiğini sana hissettiremiyor dolayısıyla dikkatini toplayabilmek zorlaşıyor
Katılımcı goumlruumlşleri dogrultusunda uzaktan egitimde oumlgretmen adaylarının bu suumlreccedilte fırsat eşitligi olmayışının olumsuzluk yarattıgını belirttikleri goumlruumllmektedir İletişimsizlik de benzer şekilde bu doumlnemin olumsuz bir yanı olmuştur
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimin eksikliklerine ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 7 Uzaktan Eğitimdeki Eksiklikler Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde
ve Frekans Dağılımları
Tablo 7rsquoye goumlre oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimdeki eksikliklere youmlnelik goumlruumlşleri incelendiginde 66 katılımcının internet ve baglantı sorunlarına youmlnelik goumlruumlş bildirdikleri tespit edilmektedir Katılımcılardan 17rsquosi uygulamanın eksikligi 10rsquou oumlgretim elemanlarından kaynaklanan eksiklikler kategorisine youmlnelik goumlruumlş belirtmişlerdir 14 oumlgretmen adayı ise bu suumlreccedilte bir eksiklik olmadıgını duumlşuumlnmektedir
Uzaktan egitimdeki eksiklikler temasında internetbaglantı sorunları kategorisinden bahseden oumlgretmen adaylarının goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k43 gerekli donanım eksikliği diyebilirim oumlrnek vermek gerekirse benim bilgisayarım olmamış olsaydı ben telefondan giremezdim ccediluumlnkuuml telefonum uygulamayı kaldıramayacak kadar eski bir diğer nokta ise sırf bu ue iccedilin bulunduğum eve wi-fi almak zorunda kaldım ama alamayan arkadaşların olduğunu da biliyorum oumlrneğin bir arkadaşım karsrsquoa ailesinin yanına doumlnduuml ve telefon zar zor ccedilekiyorken istenen imkanları bulundurmasına imkan yok
k44 uygulamanın internet kullanımı fazla olduğundan maddi accedilıdan oumlğrencilere zorluk yaratabiliyor
k50 teknoloji konusunda yetersiz bilgiye sahiptim bu aşamada zorluklar ccedilektim internet erişimini sağlayamadığımız zamanlar derse katılamıyoruz
k61 internet bağlantısından ya da uygulamadan kaynaklanan teknik sıkıntılar olmaktadır aynı zamanda her oumlğrenci teknolojiyi etkili bir şekilde kullanamamaktadır
k70 anında doumlnuumlt bekleniyor ama kopukluk olunca bizler de sorulanlara cevap veremiyoruz kimi zaman ifade etme guumlccedilluumlğuuml yaşıyoruz
k88 uzaktan eğitim uygulaması iccedilin ccedilok fazla internet gerekmektedir internetim yetmediği iccedilin iki hafta dersleri takip edemedim Birccedilok kişinin benimle aynı sorunu yaşadığını
Uzaktan Egitimdeki Eksiklikler f Yuumlzde İnternetBaglantıdan Kaynaklanan Sorunlar 66 6055 Uygulama Eksikligi 17 1560 Diger 15 1376 Eksiklik Yoktur 14 1284 Oumlgretim Elemanlarından Kaynaklı Eksiklikler 10 917 Suumlrece Hazırlıksız Girmek 5 459 Motivasyon Eksikligi 4 367 Toplam 109 100
174
Guumlven amp Uccedilar
belirtmişlerdir 14 oumlğretmen adayı ise bu suumlreccedilte bir ek-
siklik olmadığını duumlşuumlnmektedir
Uzaktan eğitimdeki eksiklikler temasında internet
bağlantı sorunları kategorisinden bahseden oumlğretmen
adaylarının goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k43 gerekli donanım eksikliği diyebilirim oumlrnek ver-
mek gerekirse benim bilgisayarım olmamış olsaydı ben
telefondan giremezdim ccediluumlnkuuml telefonum uygulamayı
kaldıramayacak kadar eski bir diğer nokta ise sırf bu
ue iccedilin bulunduğum eve wi-fi almak zorunda kaldım
ama alamayan arkadaşların olduğunu da biliyorum
oumlrneğin bir arkadaşım karsrsquoa ailesinin yanına doumlnduuml ve
telefon zar zor ccedilekiyorken istenen imkanları bulundur-
masına imkan yok
k44 uygulamanın internet kullanımı fazla olduğun-
dan maddi accedilıdan oumlğrencilere zorluk yaratabiliyor
k50 teknoloji konusunda yetersiz bilgiye sahiptim bu
aşamada zorluklar ccedilektim internet erişimini sağlaya-
madığımız zamanlar derse katılamıyoruz
k61 internet bağlantısından ya da uygulamadan kay-
naklanan teknik sıkıntılar olmaktadır aynı zamanda
her oumlğrenci teknolojiyi etkili bir şekilde kullanamamak-
tadır
k70 anında doumlnuumlt bekleniyor ama kopukluk olunca
bizler de sorulanlara cevap veremiyoruz kimi zaman
ifade etme guumlccedilluumlğuuml yaşıyoruz
k88 uzaktan eğitim uygulaması iccedilin ccedilok fazla inter-
net gerekmektedir internetim yetmediği iccedilin iki hafta
dersleri takip edemedim Birccedilok kişinin benimle aynı
sorunu yaşadığını duumlşuumlnuumlyorum boumlyle bir uygulama
yapılıyorsa oumlğrenciye internet konusunda yardım edil-
mesi gerektiğini duumlşuumlnuumlyorum
k92 uzaktan eğitimin değil ama kullanılan internetten
dolayı ses ve goumlruumlntuumlnuumln sağlık bir şekilde iletilmeme-
si bir eksiklik olarak değerlendirilmiştir
k105 internetten dolayı kaynaklanan sorunlar dışında
herhangi bir eksiklik goumlrmuumlyorum
k97 internet problemine bağlı olarak kullandığımız
uygulamanın suumlrekli donması ve ders anlamında ko-
pukluklar yaşanması
Uzaktan eğitimdeki eksiklikler temasında diğer kate-
gorisinden bahseden oumlğretmen adaylarının goumlruumlşlerin-
den bazıları şu şekildedir
k2 Disiplin konusunda eksiklikler
k16 Her ne kadar devam zorunluluğumuz olmadığı
soumlylense de yine de yoklama alınması
k38 canlı dersler yapılırken ev durumunun muumlsait
olmaması (ses guumlruumlltuuml kalabalık kuumlccediluumlk ccedilocuklar gibi)
canlı derslere katılmamızı engelliyor Bu durumda da
derslerden kendimi uzak hissedebiliyorum
k57 Sadece oumlğretmenin goumlruumlntuumlsuumlnuuml goumlrebiliyoruz
Aslında tuumlm sınıfın goumlruumlntuumlluuml konuştuğu bir ortam
olsa daha faydalı olabilir Tabi bu muumlmkuumln değil
k84 Oumldevler son dakika soumlyleniyor Sadece yapılmak
iccedilin yapılıyor
Oumlğretmen adaylarının uzaktan eğitimde internete eri-
şimi olmayan arkadaşlarının ya da kendilerinin buumlyuumlk
sorunlar yaşadıklarını dile getirdikleri goumlruumllmektedir
İnternet erişimini sağlayıp ders anındaki kopmalardan
kaynaklanan anlık sorunlarda buumlyuumlk eksiklik olarak
goumlruumllmektedir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlğretmen aday-
larının uzaktan eğitimde oumlğretim elemanlarına ilişkin
belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 8 incelendiğinde araştırmaya katılım goumlsteren 92
oumlğretmen adayı oumlğretim elemanlarını bu suumlreccedilte yeterli
bulduğu 20 katılımcının ise yeterli bulmadığı goumlruumll-
mektedir
Uzaktan eğitimde oumlğretim elemanlarını yeterli buldu-
ğunu belirten oumlğretmen adaylarından bazılarının gouml-
ruumlşlerine aşağıda yer verilmiştir
k3 Accedilıkccedilası oumlğretim elemanlarını bu suumlreccedilte verdikle-
duumlşuumlnuumlyorum boumlyle bir uygulama yapılıyorsa oumlğrenciye internet konusunda yardım edilmesi gerektiğini duumlşuumlnuumlyorum
k92 uzaktan eğitimin değil ama kullanılan internetten dolayı ses ve goumlruumlntuumlnuumln sağlık bir şekilde iletilmemesi bir eksiklik olarak değerlendirilmiştir
k105 internetten dolayı kaynaklanan sorunlar dışında herhangi bir eksiklik goumlrmuumlyorum
k97 internet problemine bağlı olarak kullandığımız uygulamanın suumlrekli donması ve ders anlamında kopukluklar yaşanması
Uzaktan egitimdeki eksiklikler temasında diger kategorisinden bahseden oumlgretmen adaylarının goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k2 Disiplin konusunda eksiklikler
k16 Her ne kadar devam zorunluluğumuz olmadığı soumlylense de yine de yoklama alınması
k38 canlı dersler yapılırken ev durumunun muumlsait olmaması (ses guumlruumlltuuml kalabalık kuumlccediluumlk ccedilocuklar gibi) canlı derslere katılmamızı engelliyor Bu durumda da derslerden kendimi uzak hissedebiliyorum
k57 Sadece oumlğretmenin goumlruumlntuumlsuumlnuuml goumlrebiliyoruz Aslında tuumlm sınıfın goumlruumlntuumlluuml
konuştuğu bir ortam olsa daha faydalı olabilir Tabi bu muumlmkuumln değil k84 Oumldevler son dakika soumlyleniyor Sadece yapılmak iccedilin yapılıyor
Oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimde internete erişimi olmayan arkadaşlarının ya da kendilerinin buumlyuumlk sorunlar yaşadıklarını dile getirdikleri goumlruumllmektedir İnternet erişimini saglayıp ders anındaki kopmalardan kaynaklanan anlık sorunlarda buumlyuumlk eksiklik olarak goumlruumllmektedir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimde oumlgretim elemanlarına ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 8 Uzaktan Eğitimde Oumlğretim Elemanları Temasına İlişkin Alt Temaların
Yuumlzde ve Frekans Dağılımları
Tablo 8 incelendiginde araştırmaya katılım goumlsteren 92 oumlgretmen adayı oumlgretim elemanlarını bu suumlreccedilte yeterli buldugu 20 katılımcının ise yeterli bulmadıgı goumlruumllmektedir
Uzaktan egitimde oumlgretim elemanlarını yeterli buldugunu belirten oumlgretmen adaylarından bazılarının goumlruumlşlerine aşagıda yer verilmiştir
k3 Accedilıkccedilası oumlğretim elemanlarını bu suumlreccedilte verdikleri eğitimden dolayı teşekkuumlr ederim Fazlasıyla bizimle ilgileniyorlar ve sorunlarımızı ccediloumlzmeye ccedilalışıyorlar
Uzaktan Egitimde Oumlgretim Elemanları f Yuumlzde
Yeterli 92 8440
Yeterli Degil 20 1835
Toplam 109 100
Tablo 8 Uzaktan Eğitimde Oumlğretim Elemanları Temasına İlişkin Alt Temaların
Yuumlzde ve Frekans Dağılımları
175
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
ri eğitimden dolayı teşekkuumlr ederim Fazlasıyla bizimle
ilgileniyorlar ve sorunlarımızı ccediloumlzmeye ccedilalışıyorlar
k13 Teknolojiye hakim olan oumlğretmenlerimiz duruma
hemen yeni ccediloumlzuumlmler getirerek toparlandı fakat bazı
oumlğretmenlerimiz hem teknolojiyi kullanma bakımın-
dan yetersiz kaldı hem de dersleri uygulamaya doumlnuumlk
olduğu iccedilin accedilıkccedilası ilk haftalar ne yapacağını bilemez
hale geldi Onlara da hak veriyorum ccediluumlnkuuml oumlrneğin
muumlzik eğitimi dersini online biccedilimde ne kadar kaliteli
verebilirlerse o kadar vermeye ccedilalışıyorlar Bu yuumlzden
de şanslı olduğumu duumlşuumlnuumlyorum ccediluumlnkuuml oumlğretmenle-
rimiz pes etmeyi sevmiyor
k27 Uzaktan eğitim derslerinde oumlğretim elemanları
oumlğrencilerden daha bilinccedilli ve yeterince anlayışlı ha-
reket etmektedir Bu suumlrece onlar da oumlğrenciler kadar
hazırlıksız yakalanmış olmalarına rağmen adapte ol-
makta oumlğrenciler kadar zorlanmamışlardır
k32 Evet bence gayet başarılı şekilde suumlreci youmlnetebi-
liyorlar ve eksik kalabileceğimiz kısımlar iccedilin daha ccedilok
ccedilaba sarf ediyorlar
k38 Dersleri ve verilen oumldevlere baktığımda oumlğretim
elemanlarının goumlrevlerini titizlikle yaptığını duumlşuumlnuuml-
yorum Yuumlz yuumlze eğitimin verdiği faydaların uzaktan
eğitimde de verilmesi iccedilin ellerinden geleni yapıyorlar
Bu accedilıdan oumlğretim elemanlarını gayet yeterli bulmak-
tayım
k40 Uzaktan eğitimle ders anlatmak kolay bir şey de-
ğildir Bu şartlar altında yeterli buluyorum ccediluumlnkuuml oumlğ-
retim elamanları ellerinden geldiği kadarıyla yardımcı
oluyor Konuları sunum şeklinde accedilıp bizim goumlrerek
takip etmemize imkacircn tanıyorlar Sunumlardan yarar-
lanmamız iccedilin uumlbys lsquoye yuumlkluumlyorlar
k53 Bence yeterli oumlğretmenlerimiz Hatta guumln geccediltik-
ccedile sistemi daha ccedilok kullandıkccedila oumlğretmenlerimiz yeni
şeylerle karşılıyorlar bizi Ve onlardan yeni şeyler oumlğ-
reniyoruz Sonuccedilta onlarda biz de bu sistemi ilk defa
kullanıyoruz Oumlzellikle bizim sunum yapacağımız za-
man oumlğretmenlerimiz bir aksaklıkta hemen ccediloumlzuumlm yolu
uumlretmeye ccedilalışıyorlar Bize yardımcı oluyorlar
k76 Yeteri kadar idare edebiliyorlar zaten teknoloji
ccedilağında olduğumuzu duumlşuumlnuumlrsek herkes kendi dersini
idare ettirecek kadar bilgiye sahip olduğunu duumlşuumlnuuml-
yorum
k82 Tuumlm oumlğretim elemanlarını yeterli buluyorum
Ders iccedilerikleri zaten yuumlz yuumlze eğitim gibi devam edi-
yor oumldevler duruma uygun uyarlandı Normal du-
rumdan tek farkı teknolojiye uyum sağlayıp dersleri
eksiksiz gerccedilekleştirmek ve tuumlm oumlğretim elemanları bu
konuda yeterli
Yeterli değildir kategorisine ilişkin goumlruumlş bildiren katı-
lımcılardan bazılarını goumlruumlşleri ise aşağıda verilmiştir
k8 Uzaktan eğitim iccedilin oumlzel bir ccedilaba goumlsterdiklerini
duumlşuumlnmuumlyorum Ccediluumlnkuuml ccediloğu oumlğretmen dersi yuumlz yuumlze
nasıl işliyorlarsa o şekilde devam ediyor Daha sohbet
havasında ders işlendiğinde katılımın ve akılda kalıcı-
lığının artacağını duumlşuumlnuumlyorum Ders anlatma konu-
sunda yeterli olunduğunu duumlşuumlnuumlyorum Sadece derse
adapte olmak iccedilin daha ccedilok soru cevap sistemi uygu-
lanması gerektiğini duumlşuumlnuumlyorum
k17 Yeterli bulmuyorum Uygulama iccedilerisindeki mik-
rofon giriş desteği ayarlarına kadar oumlğrencilere sorulu-
yor
k18 Bazı oumlğretim elemanlarının dersi eksiksiz yapmak
adına oumlğrencilerin yaşayabileceği sorunları goumlz ardı et-
tiğini duumlşuumlnuumlyorum İmkacircnların olup olmadığını sor-
gulamadan herkesten aynı zamanda aynı katılımı per-
formansı ya da katılımı beklediklerini duumlşuumlnuumlyorum
k43 Ccediloğu değil Yuumlz yuumlze eğitimde dahi verim alama-
dığımızı duumlşuumlnduumlğuumlmuumlz oumlğretim elemanlarının UErsquode
kaliteyi yakalamaları imkansız bence
k71 bazıları da bu konuda pek yardımcı olmuyor
Eğitim zorunlu değil evet bu bir sorumluluk ama buna
zorlamamaları gerekiyor Her an ulaşım sağlayamaya-
biliriz dersleri sonradan da izleme imkanımız var bu
guumlzel bir ccedilalışma derslerini kaydetmeyerek o an erişim
sağlamayan oumlğrencileri mağdur etmemeleri gerekiyor
k81 Oumlğretim elamanlarının ccediloğu teknolojiyi kullana-
mamakta ve uzaktan eğitim sistemine ayak uydurama-
makta bu yuumlzden oumlğretim elemanlarının ccediloğu dersleri
salt bir şekilde anlatıp geccedilmektedir Ders anlatımın ya-
nında oumlğretim elemanları kullanılan programda bulu-
nan tahtayı veya alternatif başka şeyleri kullanmayı bil-
se ve uygulasa uzaktan eğitim bir nebze daha verimli
olabilir
k84 Hepimizin ccedilok hazırlıksız olduğunu duumlşuumlnuumlyo-
rum Yapılan sunumlar anlatılan dersler havada kalı-
yor Oumlğretmenlerimiz dersi sadece geccedilmemize odak-
landığı iccedilin neredeyse hepsi derslerde bizim sunum
yapmamızı istiyor Bu yuumlzden oumlğretmenler bu noktada
pasif kalıyor
176
Guumlven amp Uccedilar
k99 Oumlğretim elemanlarını yeterli bulmuyorum ders-
ler işlenmek iccedilin işleniyor oumlğenciden herhangi bir douml-
nuumlt alınmıyor Oumlğretmen sunumu yansıtıp okuyor bu
şekilde bir derse ihtiyacımız olduğunu duumlşuumlnmuumlyo-
rum bize pdf olarak atıldığında da aynı sonucu elde
edeceğimizi duumlşuumlnuumlyorum
Katılımcılar oumlğretim elemanlarının bu suumlreccedilte ldquoellerin-
den geleni yaptıklarırdquonı belirtmiş ve ccediloğunluk olarak
bu suumlreci iyi idare ederek yeterli olduklarını ifade et-
mişlerdir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlğretmen aday-
larının uzaktan eğitimde oumlğretmenlik uygulamasına
ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 9rsquoda oumlğretmen adayların uzaktan eğitimde oumlğret-
menlik uygulamasına ilişkin goumlruumlşleri incelendiğinde
55 katılımcının tecruumlbe accedilısından eksikliktir kategori-
sine youmlnelik goumlruumlş belirttiği goumlruumllmektedir Katılımcı-
lardan 48rsquoi uygulamanın yerini tutmayacağını 37rsquosinin
verimsiz olacağını belirttiği 9 katılımcının ise telafi
edilmesi gerektiğin duumlşuumlnduumlğuuml tespit edilmektedir
Tecruumlbe accedilısından eksiklik olduğunu duumlşuumlnen oumlğret-
men adaylarının goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k18 Uygulamalı staj dersi mesleğe adım atmadan
pratikte mesleği goumlrme ve yaşama fırsatı sunuyordu
Şimdi bu durumda diğer derslerden bir farkı kalmadı
Dolayısıyla tecruumlbe olması accedilısından eksikliğini hisse-
deceğiz
k33 işte uzaktan eğitimin en buumlyuumlk sıkıntısı biz oumlğret-
men adayları iccedilin bu konu Ccediluumlnkuuml bizler okul ortamın-
da ccedilocuklarla etkileşim iccedilinde olmalıyız ki oumlğretmen ol-
duğumuzda sınıf hacirckimiyeti sağlayabilelim ve sonuccedilta
yuumlz yuumlze olduğunda her an her şeye hazır oluyor insan
ve bu da oumlğretmenlik deneyimi kazandırıyor Uzaktan
eğitimde bu yok maalesef Ccedilocuklarla sınıfta yapma-
mız gereken etkinlikleri ev de anamız babamız ya da
dedemizle yapmak sonuccedilta ne kadar etkili olabilir ki
k43 Yetersiz Bizim elimizden tecruumlbe edinme fırsatı-
mızı aldılar Bir yemeğin tarifini bilebilirsiniz ama en
iyisi mutfağa gidip o yemeği pişirmektir Oumlğretmenlik
uygulamaları da bizim iccedilin boumlyleydi Tarifi biliyoruz
ama mutfağa giremiyoruz dolayısıyla yemek pişmi-
yorhellip
k65 Uygulama tecruumlbe anlamında bize daha fazla şey
katabiliyordu Teorik olarak ders işlenilmesi yuumlzeysel
kalabiliyor Oumlnceki doumlnemlerde ve bu doumlnemin ilk haf-
talarında edindiğimiz tecruumlbeler bize teorik derslerde
de yardımcı oluyor
k86 Deneyim accedilısından staj yapmak gerekliydi Oumlğ-
rencilerle vakit geccedilirmek ders planları hazırlamak oumlğ-
retmenliğe alıştırıyordu bizi Fakat yaşadığımız guumlnler-
de stajımızın yapılamaması ve yapılabileceği guumlnlerin
belirsiz olması nedeniyle stres seviyemiz artıyordu
Mezuniyetimizle ilgili belirsizlik ortadan kalkmış oldu
Bu yuumlzden bu kararı destekliyorum
k100 Teorik uygulamalar yaparak ve yaşayarak yapı-
lan uygulamaların yerini tutmuyor Okul atmosferinde
ve oumlğrencilerle bir aradayken canlı oumlğretim ortamla-
rında daha fazla tecruumlbe kazanıyorduk İccedilinde bulun-
duğumuz durumdan dolayı bu muumlmkuumln olmadığı iccedilin
boumlyle devam etmesi elbette ki hiccedil kimsenin elinde ol-
mayan bir durum Başka ccedilare olmadığı iccedilin en azından
boumlyle devam etmesi hiccedil yoktan iyidir bana goumlre
k104 İşin teorik kısmı iccedilin olumlu olduğunu duumlşuumlnuuml-
yorum fakat uygulama kısmında tabi ki tecruumlbe eksik-
liği yaşanacaktır
k106 Kesinlikle ccedilok verimsiz olduğunu duumlşuumlnuumlyo-
rum Oumlğretmenlik uygulaması bence en temel dersler-
den birisi ve kesinlikle oumldev şeklinde değil yuumlz yuumlze
yapılması gerekiyor Ccediluumlnkuuml ccedilok şey oumlğreniyorduk
Okuldaki oumlğretmenler eksiklerimizi soumlyluumlyordu Bir
oumlğrenciye nasıl yaklaşmalıyız omu oumlğreniyorduk Aynı
zamanda grup arkadaşlarımızla da eksik youmlnlerimizi
soumlyluumlyorduk Sadece teorik olunca yine uygulama oumlğ-
k43 Ccediloğu değil Yuumlz yuumlze eğitimde dahi verim alamadığımızı duumlşuumlnduumlğuumlmuumlz oumlğretim elemanlarının UErsquode kaliteyi yakalamaları imkansız bence
k71 bazıları da bu konuda pek yardımcı olmuyor Eğitim zorunlu değil evet bu bir sorumluluk ama buna zorlamamaları gerekiyor Her an ulaşım sağlayamayabiliriz dersleri sonradan da izleme imkanımız var bu guumlzel bir ccedilalışma derslerini kaydetmeyerek o an erişim sağlamayan oumlğrencileri mağdur etmemeleri gerekiyor
k81 Oumlğretim elamanlarının ccediloğu teknolojiyi kullanamamakta ve uzaktan eğitim sistemine ayak uyduramamakta bu yuumlzden oumlğretim elemanlarının ccediloğu dersleri salt bir şekilde anlatıp geccedilmektedir Ders anlatımın yanında oumlğretim elemanları kullanılan programda bulunan tahtayı veya alternatif başka şeyleri kullanmayı bilse ve uygulasa uzaktan eğitim bir nebze daha verimli olabilir
k84 Hepimizin ccedilok hazırlıksız olduğunu duumlşuumlnuumlyorum Yapılan sunumlar anlatılan dersler havada kalıyor Oumlğretmenlerimiz dersi sadece geccedilmemize odaklandığı iccedilin neredeyse hepsi derslerde bizim sunum yapmamızı istiyor Bu yuumlzden oumlğretmenler bu noktada pasif kalıyor
k99 Oumlğretim elemanlarını yeterli bulmuyorum dersler işlenmek iccedilin işleniyor oumlğenciden herhangi bir doumlnuumlt alınmıyor Oumlğretmen sunumu yansıtıp okuyor bu şekilde bir derse ihtiyacımız olduğunu duumlşuumlnmuumlyorum bize pdf olarak atıldığında da aynı sonucu elde edeceğimizi duumlşuumlnuumlyorum
Katılımcılar oumlgretim elemanlarının bu suumlreccedilte ldquoellerinden geleni yaptıklarırdquonı belirtmiş ve ccedilogunluk olarak bu suumlreci iyi idare ederek yeterli olduklarını ifade etmişlerdir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimde oumlgretmenlik uygulamasına ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 9 Uzaktan Eğitimde Oumlğretmenlik Uygulaması Temasına İlişkin Alt
Temaların Yuumlzde ve Frekans Dağılımları
Tablo 9rsquoda oumlgretmen adayların uzaktan egitimde oumlgretmenlik uygulamasına ilişkin goumlruumlşleri incelendiginde 55 katılımcının tecruumlbe accedilısından eksikliktir kategorisine youmlnelik goumlruumlş belirttigi goumlruumllmektedir Katılımcılardan 48rsquoi uygulamanın yerini tutmayacagını 37rsquosinin verimsiz olacagını belirttigi 9 katılımcının ise telafi edilmesi gerektigin duumlşuumlnduumlguuml tespit edilmektedir
Tecruumlbe accedilısından eksiklik oldugunu duumlşuumlnen oumlgretmen adaylarının goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k18 Uygulamalı staj dersi mesleğe adım atmadan pratikte mesleği goumlrme ve yaşama fırsatı sunuyordu Şimdi bu durumda diğer derslerden bir farkı kalmadı Dolayısıyla tecruumlbe olması accedilısından eksikliğini hissedeceğiz
Uzaktan Egitimde Oumlgretmenlik Uygulaması f Yuumlzde Tecruumlbe Accedilısından Eksiklik 55 5046 Uygulamanın Yerini TutmazYuumlz Yuumlze Olmalı 48 4404 VerimsizEtkisiz 37 3394 Telafi Edilmeli 9 826 Mecburi 8 734 Degişiklik Yok 6 550 Toplam 109 100
Tablo 9 Uzaktan Eğitimde Oumlğretmenlik Uygulaması Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde ve
Frekans Dağılımları
177
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
retmenlerimiz bir şeyler soumlyluumlyorlar fakat uygulama-
daki kadar verimli olduğunu duumlşuumlnmuumlyorum Uygu-
lamada tamamen tuumlm sorumluluk bize aitti Kendimizi
daha ccedilok oumlğretmen gibi hissediyorduk ve yaparak ya-
şayarak oumlğreniyorduk
k108 Ccedilok yanlış bir uygulama olduğunu duumlşuumlnuumlyo-
rum Biz gerccedilekten şu an bir sınıfa girip ders anlata-
bilme sınıfta hakimiyeti sağlayabilme kıvamına ye-
terince erişemedik Staja başladığımız yeni sınıflarda
bunu daha ccedilok hissediyorduk ccediluumlnkuuml geccedilen doumlnem staj
yaptığımız sınıflarda artık sonlara doğru yavaş yavaş
sınıf youmlnetiminde bir şeyleri kavramaya başladığımızı
duumlşuumlnmeye başlamıştık Yeni sınıfımızda belki daha
oumlnce yaptığımız hataları yapmadan kendimizi deneme
fırsatımız olacaktı ancak bu şansımız elimizden kaccediltı
Belirtilen goumlruumlşler doğrultusunda oumlğretmen adayları-
nın bir sınıf ortamında olmadan oumlğrenciler ile iletişim
kurmadan deneyimsiz kalacaklarını meslek hayatında
tecruumlbe eksikliği yaşayacaklarını ifade ettikleri goumlruumll-
mektedir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlğretmen aday-
larının oumlğretmenlik uygulamasında geliştiren boyuta
youmlnelik belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 10rsquoa goumlre oumlğretmen adaylarının oumlğretmenlik uy-
gulamasının geliştiren boyut temasına youmlnelik belirt-
tikleri goumlruumlşler incelendiğinde en ccedilok yuumlzdeye sahip
kategorinin (9725) uygulama boyutu olduğu tespit
edilmektedir Oumlğretmenlik uygulamasında geliştiren
boyutun uygulama olduğunu duumlşuumlnen 106 katılımcı-
dan 61rsquoi bunu tecruumlbe 35 katılımcı oumlğrencilerle aynı
ortamda olma 31rsquoi geri bildirim ve gelişim 11rsquoi ise
kalıcılık alt kodu ile ilişkilendirmiştir Katılımcılardan
4rsquouumlnuumln ise teorik boyutun oumlğretmenlik uygulamasında
geliştirici boyut olduğunu duumlşuumlnduumlğuuml Tablo 10rsquoda gouml-
ruumllmektedir
Uygulama kategorisinden bahsederek bunu oumlğrenciler
ile aynı ortamda olabilmeyle ilişkilendiren 35 oumlğretmen
adayından bazılarının goumlruumlşleri şu şekildedir
k10 Kesinlike uygulama boyutunun geliştirdiğini duuml-
şuumlnuumlyorum Ccediluumlnkuuml ccedilocuklarla girilen iletişim nasıl
davranılması ve hareket edilmesine katkı sağlıyor Kı-
sacası bizim o konuda tecruumlbe sahibi olmamıza katkıda
bulunuyor
k13 Tabi ki de uygulama boyutu ccediluumlnkuuml bire bir ccedilo-
cukla etkileşim iccedilindeyken teoride oumlğrendiğimizden
ccedilok daha fazlası ile karşılaşıyoruz Ccedilaresiz kaldığımız
durumlarda ne yapmamız gerektiğini oumlğreniyoruz
Birden fazla karakterde ccedilocuk tanıyoruz aile durum-
larına şahit oluyoruz kimi zaman kriz durumları ile
karşılaşıyoruz ve tecruumlbe kazanıyoruz Mesleğimiz ge-
reği de bana goumlre teorik bilgileri pratiğe aktarmak yani
tecruumlbe kazanmak bizi iyi oumlğretmenler haline getirecek
şeyler Bu yuumlzden uygulama boyutunun daha ccedilok de-
ğiştirdiğini duumlşuumlnuumlyorum
k43 Tabiki uygulama boyutu daha geliştiriciydi Bir-
ccedilok oumlğrenciyi goumlzlemleyebiliyorduk Oumlğrenciyi goumlz-
lemlerken onun kişiliğinden oumlğrenme stilinden aile-
sine kadar ccedilıkarımlarda bulunabiliyorduk Hangi ders
nasıl anlatılmalı ne derece kalıcı oumlğrenmeler sağlayabi-
liriz bunları kendimiz deneyimliyorduk
k66 Uygulama boyutunda daha ccedilok geliştirdiğini duuml-
şuumlnuumlyorum tabi ki Oumlğrenciler ile aynı ortamda bulun-
mak sınıf ortamını goumlrmek ileride karşılaşabileceğimiz
zorluklar ve sorunlar ile oumlnceden yuumlzleşmek ve ccediloumlzuumlm-
lerini oumlğrenmek bize katkı sağlıyor
k80 oumlğretmenlik dersinin teorik olarak bize ccedilok şey
katacağını duumlşuumlnmuumlyorum Kesinlikle uygulama yapı-
lamaması bizim deneyim kazanamıyor olmamız accedilısın-
dan eksikliktir Oumlğrencilerle yuumlz yuumlze sınıf ortamında
ders işleyerek kazanacaklarımızın yerini hiccedilbir şey tu-
tamaz
k86 Uygulama boyutunun geliştirdiğini duumlşuumlnuuml-
Tablo 10rsquoa goumlre oumlgretmen adaylarının oumlgretmenlik uygulamasının geliştiren boyut temasına youmlnelik belirttikleri goumlruumlşler incelendiginde en ccedilok yuumlzdeye sahip kategorinin (9725) uygulama boyutu oldugu tespit edilmektedir Oumlgretmenlik uygulamasında geliştiren boyutun uygulama oldugunu duumlşuumlnen 106 katılımcıdan 61rsquoi bunu tecruumlbe 35 katılımcı oumlgrencilerle aynı ortamda olma 31rsquoi geri bildirim ve gelişim 11rsquoi ise kalıcılık alt kodu ile ilişkilendirmiştir Katılımcılardan 4rsquouumlnuumln ise teorik boyutun oumlgretmenlik uygulamasında geliştirici boyut oldugunu duumlşuumlnduumlguuml Tablo 10rsquoda goumlruumllmektedir
Uygulama kategorisinden bahsederek bunu oumlgrenciler ile aynı ortamda olabilmeyle ilişkilendiren 35 oumlgretmen adayından bazılarının goumlruumlşleri şu şekildedir
k10 Kesinlike uygulama boyutunun geliştirdiğini duumlşuumlnuumlyorum Ccediluumlnkuuml ccedilocuklarla girilen iletişim nasıl davranılması ve hareket edilmesine katkı sağlıyor Kısacası bizim o konuda tecruumlbe sahibi olmamıza katkıda bulunuyor
k13 Tabi ki de uygulama boyutu ccediluumlnkuuml bire bir ccedilocukla etkileşim iccedilindeyken teoride oumlğrendiğimizden ccedilok daha fazlası ile karşılaşıyoruz Ccedilaresiz kaldığımız durumlarda ne yapmamız gerektiğini oumlğreniyoruz Birden fazla karakterde ccedilocuk tanıyoruz aile durumlarına şahit oluyoruz kimi zaman kriz durumları ile karşılaşıyoruz ve tecruumlbe kazanıyoruz Mesleğimiz gereği de bana goumlre teorik bilgileri pratiğe aktarmak yani tecruumlbe kazanmak bizi iyi oumlğretmenler haline getirecek şeyler Bu yuumlzden uygulama boyutunun daha ccedilok değiştirdiğini duumlşuumlnuumlyorum
k43 Tabiki uygulama boyutu daha geliştiriciydi Birccedilok oumlğrenciyi goumlzlemleyebiliyorduk Oumlğrenciyi goumlzlemlerken onun kişiliğinden oumlğrenme stilinden ailesine kadar ccedilıkarımlarda bulunabiliyorduk Hangi ders nasıl anlatılmalı ne derece kalıcı oumlğrenmeler sağlayabiliriz bunları kendimiz deneyimliyorduk
k66 Uygulama boyutunda daha ccedilok geliştirdiğini duumlşuumlnuumlyorum tabi ki Oumlğrenciler ile aynı ortamda bulunmak sınıf ortamını goumlrmek ileride karşılaşabileceğimiz zorluklar ve sorunlar ile oumlnceden yuumlzleşmek ve ccediloumlzuumlmlerini oumlğrenmek bize katkı sağlıyor
k80 oumlğretmenlik dersinin teorik olarak bize ccedilok şey katacağını duumlşuumlnmuumlyorum Kesinlikle uygulama yapılamaması bizim deneyim kazanamıyor olmamız accedilısından eksikliktir Oumlğrencilerle yuumlz yuumlze sınıf ortamında ders işleyerek kazanacaklarımızın yerini hiccedilbir şey tutamaz
k86 Uygulama boyutunun geliştirdiğini duumlşuumlnuumlyorum Ccediluumlnkuuml 4 yıldır teorik bilgileri zaten edindik Oumlnemli olan gerccedilek bir sınıfta gerccedilek oumlğrencilerle birlikte yaşanmışlık kazanmak
k100 Kesinlikle uygulama boyutunun daha ccedilok geliştirdiğini duumlşuumlnuumlyorum Ccediluumlnkuuml oumlğrencilerin bazen ne yapacakları belli olmuyor kuumlccediluumlk ccedilocuklar buumlyuumlk suumlrprizler yapabiliyorlar Bunları goumlrmemiz canlı tecruumlbe etmemiz oumlğretmeni birebir işin iccedilinde
Oumlgretmenli Uygulamasında Geliştiren Boyut f Yuumlzde Uygulama Boyutu 106 9725
Tecruumlbe 61 5596 Oumlgrencilerle Aynı Ortamda Olabilme 35 3211 Geri Bildirim ve Gelişim 31 2844 Kalıcılık 11 1009
Teorik Boyutu 4 367 Toplam 109 100
Tablo 10 Oumlğretmenlik Uygulamasında Geliştiren Boyut Temasına İlişkin Alt
Temaların Yuumlzde ve Frekans Dağılımları
178
Guumlven amp Uccedilar
yorum Ccediluumlnkuuml 4 yıldır teorik bilgileri zaten edindik
Oumlnemli olan gerccedilek bir sınıfta gerccedilek oumlğrencilerle bir-
likte yaşanmışlık kazanmak
k100 Kesinlikle uygulama boyutunun daha ccedilok geliş-
tirdiğini duumlşuumlnuumlyorum Ccediluumlnkuuml oumlğrencilerin bazen ne
yapacakları belli olmuyor kuumlccediluumlk ccedilocuklar buumlyuumlk suumlrp-
rizler yapabiliyorlar Bunları goumlrmemiz canlı tecruumlbe
etmemiz oumlğretmeni birebir işin iccedilinde goumlzlemlememiz
bize ccedilok şey kattı Yeri geldi eksik olduğumuz noktada
sınıf oumlğretmeni bize fikirler verdi İleride mesleğimizi
yaparken bu yaşadığımız staj deneyimlerinden fazla-
sıyla yararlanacağız Teorik bilgi biraz havada kalıyor
ne yazık ki
k103 Kesinlikle uygulama Teori hem yuumlzeysel hem
havada kalıyor Uygulamada ccedilocuklarla iccedil iccedile olmak
bambaşka bir duumlnyaAsıl beceriyi geliştiren birikim
yapmamızı sağlayan onlarla iletişim iccedilinde olmak
Oumlğretmen adaylarının goumlruumlşlerinde ifade ettikleri gibi
oumlğretmenlik uygulamasında geliştiren boyutun uygu-
lama boyutu olduğunu belirttikleri goumlruumllmektedir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlğretmen aday-
larının uzaktan eğitimde oumlğretmenlik uygulamasının
olumlu yanlarına ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiş-
tir
Oumlğretmenlik uygulamasının uzaktan eğitimde yapıl-
ması konusunda oumlğretmen adaylarının en ccedilok olumlu
bir yanı yoktur alt temasına youmlnelik goumlruumlş belirttikleri
Tablo 11rsquode goumlruumllmektedir Oumlğretmen adayları (f44)
bu uygulamanın olumlu bir yanının olmadığını duumlşuumln-
mektedirler Katılımcılardan 23rsquouuml ise bu uygulamaların
bilgi birikimi sağladığını soumlylemişlerdir 15 oumlğretmen
adayı ise zamandan tasarruf olduğunu belirtmiştir Oumlğ-
retmenlik uygulamasının uzaktan eğitimde olmasının
olumlu yanları temasına ilişkin goumlruumlş bildiren katılım-
cıların goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k4 Bana goumlre oumlğretmenlik uygulamasının uzaktan
eğitimle yağılmasının hioumlbir olumlu yanı yok Ccediluumlnkuuml
birebir yaşayıp oumlğrenme olmadan deneyimlemeden bu
işi kavramak oldukccedila zor
k39 Son sınıfların mezuniyetinin ertelenmemesi ve
onların mağdur edilmemesi
k40 Olumlu youmlnuuml olduğunu ccedilok duumlşuumlnmuumlyorum
Ccediluumlnkuuml ben oumlğrencilerle birlikte olup sınıfta ders anlat-
mak isterdim Şuan tek olumlu olarak uygulama oumlğre-
tim elemanının bize makale okutmasını goumlruumlyorum
Onun sayesinde verdiği konularda yapılan ccedilalışmaları
goumlruumlyoruz
k53 Hiccedil yapılmamasındansa uzaktan yapılması daha
iyidir En azından oumlğretmenlikle ilgili oumlnemli konular-
da araştırmalar yapıp raporlar yazıyoruz Sonra bunlar
uumlzerine konuşuyoruz Ama tabi ki de oumlğrencilerle yap-
tığımız derslerin yeri ccedilok ayrı
k77 Olumlu youmlnuuml olarak baktığımızda uygulamanın
bilgi kısmında bilmemiz gereken şeyleri oumlğreniyoruz
ayrıca uygulama oumlğretmenimizle nasıl daha iyi bir sınıf
ortamı nasıl daha iyi bir oumlğretim yapacağımız hakkında
fikir alışverişi yapıyoruz
k84 Boumlylece oumlğretmenlik hayatına atıldığımızda hazır-
lamamız gereken evrak işlerini oumlğrenmiş olduk
k98 Bu uygulama ile akademik araştırma yapma ko-
nusunda daha tecruumlbeli hale geldiğimi duumlşuumlnuumlyorum
Ayrıca uzaktan eğitim konusunda aklımda olan birccedilok
soru işaretini kendi adıma gidermiş oldum
k104 İşin teorik kısmına daha ccedilok youmlnelip bilgi bazın-
da ve araştırma bazında artıları var
k105 sabah okula gitmek iccedilin hazırlanmakla vakit
kaybetmiyoruz
Oumlğretmenlik uygulamasının uzaktan eğitimle yapılma-
goumlzlemlememiz bize ccedilok şey kattı Yeri geldi eksik olduğumuz noktada sınıf oumlğretmeni bize fikirler verdi İleride mesleğimizi yaparken bu yaşadığımız staj deneyimlerinden fazlasıyla yararlanacağız Teorik bilgi biraz havada kalıyor ne yazık ki
k103 Kesinlikle uygulama Teori hem yuumlzeysel hem havada kalıyor Uygulamada ccedilocuklarla iccedil iccedile olmak bambaşka bir duumlnyaAsıl beceriyi geliştiren birikim yapmamızı sağlayan onlarla iletişim iccedilinde olmak
Oumlgretmen adaylarının goumlruumlşlerinde ifade ettikleri gibi oumlgretmenlik uygulamasında geliştiren boyutun uygulama boyutu oldugunu belirttikleri goumlruumllmektedir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimde oumlgretmenlik uygulamasının olumlu yanlarına ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 11 OumlUrsquonın UErsquode Olumlu Yanları Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde
ve Frekans Dağılımları OumlUrsquonın UErsquode Olumlu Yanları f Yuumlzde Olumlu Bir Yanı Yok 44 4037 Bilgi Birikimi Saglar 23 2110 Oumldev Rapor ve Araştırmaya Olanak Saglar 22 2018 Zamandan Tasarruf 15 1376 Diger 11 1009 Mezuniyet Durumu 5 459 Toplam 109 100
Oumlgretmenlik uygulamasının uzaktan egitimde yapılması konusunda oumlgretmen adaylarının en ccedilok olumlu bir yanı yoktur alt temasına youmlnelik goumlruumlş belirttikleri Tablo 11rsquode goumlruumllmektedir Oumlgretmen adayları (f44) bu uygulamanın olumlu bir yanının olmadıgını duumlşuumlnmektedirler Katılımcılardan 23rsquouuml ise bu uygulamaların bilgi birikimi sagladıgını soumlylemişlerdir 15 oumlgretmen adayı ise zamandan tasarruf oldugunu belirtmiştir Oumlgretmenlik uygulamasının uzaktan egitimde olmasının olumlu yanları temasına ilişkin goumlruumlş bildiren katılımcıların goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k4 Bana goumlre oumlğretmenlik uygulamasının uzaktan eğitimle yağılmasının hioumlbir olumlu yanı yok Ccediluumlnkuuml birebir yaşayıp oumlğrenme olmadan deneyimlemeden bu işi kavramak oldukccedila zor
k39 Son sınıfların mezuniyetinin ertelenmemesi ve onların mağdur edilmemesi
k40 Olumlu youmlnuuml olduğunu ccedilok duumlşuumlnmuumlyorum Ccediluumlnkuuml ben oumlğrencilerle birlikte olup sınıfta ders anlatmak isterdim Şuan tek olumlu olarak uygulama oumlğretim elemanının bize makale okutmasını goumlruumlyorum Onun sayesinde verdiği konularda yapılan ccedilalışmaları goumlruumlyoruz
k53 Hiccedil yapılmamasındansa uzaktan yapılması daha iyidir En azından oumlğretmenlikle ilgili oumlnemli konularda araştırmalar yapıp raporlar yazıyoruz Sonra bunlar uumlzerine konuşuyoruz Ama tabi ki de oumlğrencilerle yaptığımız derslerin yeri ccedilok ayrı
k77 Olumlu youmlnuuml olarak baktığımızda uygulamanın bilgi kısmında bilmemiz gereken şeyleri oumlğreniyoruz ayrıca uygulama oumlğretmenimizle nasıl daha iyi bir sınıf ortamı nasıl daha iyi bir oumlğretim yapacağımız hakkında fikir alışverişi yapıyoruz
k84 Boumlylece oumlğretmenlik hayatına atıldığımızda hazırlamamız gereken evrak işlerini oumlğrenmiş olduk
Tablo 11 OumlUrsquonın UErsquode Olumlu Yanları Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde ve
Frekans Dağılımları
179
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
sına ilişkin katılımcılar olumlu bir yan bulamadıkla-
rını ifade etmiş ancak goumlruumlş bildiren bazı oumlğretmenler
evrak işlerinin oumlğrenilmesi ya da zaman tasarrufu gibi
olumlu birkaccedil yana değinmiştir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlğretmen aday-
larının uzaktan eğitimde oumlğretmenlik uygulamasının
olumsuz yanlarına ilişkin belirttikleri goumlruumlşler veril-
miştir
Oumlğretmenlik uygulamasının uzaktan eğitimde yapıl-
masının olumsuz youmlnleri konusunda oumlğretmen aday-
larının en ccedilok deneyimsizlik alt temasına youmlnelik goumlruumlş
belirttikleri tespit edilmektedir 54 oumlğretmen adayı bu
uygulamada etkileşim olmamasının olumsuz olduğu-
nu duumlşuumlnmektedir Katılımcılardan 10rsquou ise uzaktan
eğitimde oumlğretmenlik uygulamasını verimsiz olarak
değerlendirmiştir Oumlğretmenlik uygulamasının uzak-
tan eğitimde olmasının olumsuz yanları temasına iliş-
kin goumlruumlş bildiren katılımcıların goumlruumlşlerinden bazıları
şu şekildedir
k13 Olumsuz youmlnuuml mesleğimizin en değerli parccedilası
olan oumlğrencilerimizden ccedilocuklarımızdan uzak kalma-
mız Oumlzellikle bu doumlnem daha yeni yeni birbirimizi ta-
nıyorken ayrıldı yollarımız Bizim iccedilin stajda ne kadar
uygulama yaparsak kazanımımız o kadar fazla olacak-
tı Şimdi ise tecruumlbe edeceğimiz birccedilok şeyden mahrum
kalmış biccedilimde mezun olacağız
k40 Oumlğretmenlik uygulamasının uzaktan eğitimle
yapılmasının olumsuz youmlnuuml oumlğrencilerle birlikte olup
ders anlatmıyoruz Kendimizi sınıfta bir oumlğretmen gibi
hissedemiyoruz Kazanımlara ilişkin konu anlatmamız
yarım kalıyor Orada uumlrettiğimiz fikirler bize oumlğretmen
olduğumuz zaman sınıfımızda uygulamak iccedilin oumlrnek
oluyordu Şu an konulara nasıl işleyeceğimize ilişkin
oumlrnekler goumlremiyoruz
k46 Yaparak yaşayarak oumlğrenilmesi gereken bir duru-
mu teori olarak goumlruumlyoruz Bu suumlreccedilte oumlğretmenlerimi-
zin tecruumlbelerinden faydalanamıyoruz Ccedilocuklarla et-
kileşim iccedilinde değiliz ileride bir etkinlik tasarladığımız
zaman bu ccedilocuklarda nasıl bir etkiye sahip olucak onu
goumlremiyoruz
k53 Oumlğrencilerimizden uzak kalmamız ilk sırada geli-
yor Ccediluumlnkuuml tam onlarla kaynaşmaya başladığımız oumlğ-
rencilerimizi tanımaya oumlzelliklerini bilmeye başladığı-
mız bir zamandı Birbirimize alışmış ve kaynaşmıştık
Şu an birbirimizden uzak kaldık Teorik dersler uygu-
lamalı derslerin yerini tutmuyor Tecruumlbe eksikliğimiz
oluyor
k57 Birincisi mesleğimizi yeterince oumlğrenemiyoruz
teorik olarak oumlğrenmek muumlmkuumln değil Bunun farkına
ilk staj guumlnuumlmde varmıştım İkincisi bizim en buumlyuumlk ta-
mamlayıcımız olan oumlğrenci eksik Ben oumlğrenci olmadan
bir oumlğretmenin sadece teorik yazılarla oumlğretmen ola-
bileceğine inanmıyorum Oumlğretmenlik uygulaması her
accedilıdan bize ccedilok yararlıydı Şimdi yokluğunu uumlzuumllerek
hissediyoruz
k80 oumlğretmenlik mesleğine ait bir ccedilok yeterliliği sınıfta
oumlğrencilerle tecruumlbe kazanarak elde edeceğimizi duumlşuuml-
nuumlyorum Uzaktan eğitimle oumlğretim suumlreci ve Sınıf youml-
netimi gibi konularda yeterlilik kazanamayız
k85 Oumlğretmenlik uygulaması derslerimizde yeterli-
liklerimizi ve eksikliklerimizi goumlruumlp mesleki anlamda
kendimizi geliştiriyorduk Bu ders aslında bize mesle-
ğimizin ne kadar guumlzel bir meslek olduğunu yaşayarak
goumlrmemizi sağlıyordu Uzaktan eğitimle bize bu fırsat-
ları sunamıyor
k91 Şu an yaptığımız şeyi oumlğretmenlik uygulaması
olarak goumlrmuumlyorum zaten Sadece teorik olarak bazı
konuları konuşuyoruz Uygulama bambaşka bir mev-
zu Yaşayarak oumlğrenme ccedilok daha kalıcı ve kendi kendi-
mize tecruumlbe kazanıyorduk istemesek de
k98 Bu durum bizim iccedilin ccedilok buumlyuumlk dezavantaj tabi
k98 Bu uygulama ile akademik araştırma yapma konusunda daha tecruumlbeli hale geldiğimi duumlşuumlnuumlyorum Ayrıca uzaktan eğitim konusunda aklımda olan birccedilok soru işaretini kendi adıma gidermiş oldum
k104 İşin teorik kısmına daha ccedilok youmlnelip bilgi bazında ve araştırma bazında artıları var
k105 sabah okula gitmek iccedilin hazırlanmakla vakit kaybetmiyoruz
Oumlgretmenlik uygulamasının uzaktan egitimle yapılmasına ilişkin katılımcılar olumlu bir yan bulamadıklarını ifade etmiş ancak goumlruumlş bildiren bazı oumlgretmenler evrak işlerinin oumlgrenilmesi ya da zaman tasarrufu gibi olumlu birkaccedil yana deginmiştir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimde oumlgretmenlik uygulamasının olumsuz yanlarına ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 12 OumlUrsquonın UErsquode Olumsuz Yanları Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde
ve Frekans Dağılımları OumlUrsquonın UErsquode Olumsuz Yanları f Yuumlzde Deneyimsizlik 70 6422 Etkileşim Yok 54 4954
Sınıftan ve Oumlgrencilerden Uzak 41 3761 Artı ve Eksi Youmlnler Belirlenemez 12 1101 Geri Doumlnuumlt Alınamaz 10 917
Verimsiz Suumlreccedil 33 3028 Olumsuz Yanı Yok 1 092 Toplam 109 100
Oumlgretmenlik uygulamasının uzaktan egitimde yapılmasının olumsuz youmlnleri konusunda oumlgretmen adaylarının en ccedilok deneyimsizlik alt temasına youmlnelik goumlruumlş belirttikleri tespit edilmektedir 54 oumlgretmen adayı bu uygulamada etkileşim olmamasının olumsuz oldugunu duumlşuumlnmektedir Katılımcılardan 10rsquou ise uzaktan egitimde oumlgretmenlik uygulamasını verimsiz olarak degerlendirmiştir Oumlgretmenlik uygulamasının uzaktan egitimde olmasının olumsuz yanları temasına ilişkin goumlruumlş bildiren katılımcıların goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k13 Olumsuz youmlnuuml mesleğimizin en değerli parccedilası olan oumlğrencilerimizden ccedilocuklarımızdan uzak kalmamız Oumlzellikle bu doumlnem daha yeni yeni birbirimizi tanıyorken ayrıldı yollarımız Bizim iccedilin stajda ne kadar uygulama yaparsak kazanımımız o kadar fazla olacaktı Şimdi ise tecruumlbe edeceğimiz birccedilok şeyden mahrum kalmış biccedilimde mezun olacağız
k40 Oumlğretmenlik uygulamasının uzaktan eğitimle yapılmasının olumsuz youmlnuuml oumlğrencilerle birlikte olup ders anlatmıyoruz Kendimizi sınıfta bir oumlğretmen gibi hissedemiyoruz Kazanımlara ilişkin konu anlatmamız yarım kalıyor Orada uumlrettiğimiz fikirler bize oumlğretmen olduğumuz zaman sınıfımızda uygulamak iccedilin oumlrnek oluyordu Şu an konulara nasıl işleyeceğimize ilişkin oumlrnekler goumlremiyoruz
k46 Yaparak yaşayarak oumlğrenilmesi gereken bir durumu teori olarak goumlruumlyoruz Bu suumlreccedilte oumlğretmenlerimizin tecruumlbelerinden faydalanamıyoruz Ccedilocuklarla etkileşim iccedilinde değiliz ileride bir etkinlik tasarladığımız zaman bu ccedilocuklarda nasıl bir etkiye sahip olucak onu goumlremiyoruz
Tablo 12 OumlUrsquonın UErsquode Olumsuz Yanları Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde ve
Frekans Dağılımları
180
Guumlven amp Uccedilar
ki Gerccedilek sınıflarda oumlğrencilerle yaşayacağımız tec-
ruumlbeler sadece raporlarla araştırma oumldevleri haline
doumlnduumlğuuml iccedilin ilerde tecruumlbe eksikliği yaşayacağımızı
duumlşuumlnuumlyorum Başka derslerin telafisi yapılıyor ama
oumlğretmenlik dersinin teorik olarak ilerlemesi ccedilok talih-
siz bir durum
k106 Tamamen olumsuz olduğunu duumlşuumlnuumlyorum
Uygulamada sadece ders anlatmıyorduk Birccedilok oumlğ-
renciyi de goumlzleme şansımız oluyordu Onlarla iletişim
kuruyorduk Sınıfa girdiğimizde her şey o akış iccedileri-
sinde gelişiyordu Bunların hiccedilbirini uzaktan eğitimle
sağlayamadık
Katılımcılar oumlğretmenlik uygulamasının uzaktan eği-
timle yapılmasına youmlnelik belirttikleri goumlruumlşlerde tec-
ruumlbe accedilısından buumlyuumlk eksiklik olacağından ve sınıfta
oumlğrenciler ile ya da oumlğretmenler ile etkileşimin az ol-
masının ileride olumsuzluklar yaratacağından bahset-
mişlerdir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlğretmen aday-
larının oumlğretmenlik uygulamasının iccedileriğine ilişkin be-
lirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Oumlğretmenlik uygulamasının iccedileriği temasına youmlnelik
goumlruumlş belirten oumlğretmen adaylarının 48rsquoi uygulama
boyutundan 46rsquosı suumlreccedil boyutundan ve 45rsquoi ise değer-
lendirme ve not verme boyutundan bahsetmiştir ldquoOumlğ-
retmen adaylarına oumlğretmenli uygulaması sizce nasıl
olmalıdırrdquo sorusu sorulmuş ve bunu uygulama bo-
yutuyla ilişkilendiren katılımcıların 25rsquoi ders iccedileriğinin
ve uygulamanın genişletilmesinden bahsettiği belir-
lenmiştir Oumlğretmenlik uygulamasının iccedileriği temasına
ilişkin goumlruumlş bildirerek bunu ders planı hazırlamanın
suumlrece dahil edilmesi youmlnuumlnde goumlruumlşlerden bazıları şu
şekildedir
k12 Aynı uygulamada hazırlanıldığı gibi bir etkinlik
planı gene hazırlanmalı ve bu plan uzaktan eğitimle
olsa dahi uygulama oumlğretmenine planı sınıfta yaşı-
yormuş gibi anlatmalı Daha sonrasında bu etkinlik
planının sınıfta uygulanıp uygulanamayacağına karar
verilmeli ve uygulama oumlğretmeni etkinliğin hayata ge-
ccedilirdiği aşamada oumlğrenciyi goumlzlemleyerek ders sonunda
ona eksiklerini soumlylemeli
k31 -Oumlğretmen konuları vermeli biz planlarımızı et-
kinliklerimizi hazırlayıp sunmalıyız Daha sonra oumlğ-
retmen ve diğer arkadaşlarımız beraber değerlendirme
yapmalı En son da oumlğretmenimiz notlandırma yapmalı
k33 Oumlncelikle oumlğretmenlik uygulaması dersinin uzak-
tan eğitime geccedilmesi makale incelemek olarak algılan-
mış ve her hafta makale inceler olduk Bu son derece
yanlış Bunun yerine oumlğrencilerle konuşulup ortak bir
karara varılabilir Bu suumlreccedilte oumlğrencileri yok saymak
soumlz konusu olamaz Ccediluumlnkuuml mezun olacak olan bizler
mezun olup atandığımızda mağdur olacak kişileriz
Bu uygulama haftalık etkinlik planı hazırlama guumlnluumlk
eğitim akışı hazırlama aylık eğitim planı hazırlama şek-
linde olabilir
k79 Oumlğretmenlik uygulamasında 11 makale inceleye-
ceğiz Makalede problem durumu araştırmanın oumlne-
mi bulgular tartışma ve sonuccedil gibi boumlluumlmleri incele-
yeceğiz Bunlar yerine ders planı yapmamız daha iyi
olurdu Gidemediğimiz her hafta iccedilin kendi seccediltiğimiz
konularda ders planı yapardık ve hocamıza atardık o
da bizi değerlendirirdi Eksiklerimizi soumlylerdi Eksik-
lerimizi tamamlayıp tekrar atabilirdik Tıpkı gerccedilekten
staja gittiğimizde yaptığımız gibi Hem bizim iccedilin daha
verimli olurdu Kendimizi geliştirirdik Ve ileride o
ders planlarını kendi sınıfımızda kullanabilirdik Ma-
k53 Oumlğrencilerimizden uzak kalmamız ilk sırada geliyor Ccediluumlnkuuml tam onlarla kaynaşmaya başladığımız oumlğrencilerimizi tanımaya oumlzelliklerini bilmeye başladığımız bir zamandı Birbirimize alışmış ve kaynaşmıştık Şu an birbirimizden uzak kaldık Teorik dersler uygulamalı derslerin yerini tutmuyor Tecruumlbe eksikliğimiz oluyor
k57 Birincisi mesleğimizi yeterince oumlğrenemiyoruz teorik olarak oumlğrenmek muumlmkuumln değil Bunun farkına ilk staj guumlnuumlmde varmıştım İkincisi bizim en buumlyuumlk tamamlayıcımız olan oumlğrenci eksik Ben oumlğrenci olmadan bir oumlğretmenin sadece teorik yazılarla oumlğretmen olabileceğine inanmıyorum Oumlğretmenlik uygulaması her accedilıdan bize ccedilok yararlıydı Şimdi yokluğunu uumlzuumllerek hissediyoruz
k80 oumlğretmenlik mesleğine ait bir ccedilok yeterliliği sınıfta oumlğrencilerle tecruumlbe kazanarak elde edeceğimizi duumlşuumlnuumlyorum Uzaktan eğitimle oumlğretim suumlreci ve Sınıf youmlnetimi gibi konularda yeterlilik kazanamayız
k85 Oumlğretmenlik uygulaması derslerimizde yeterliliklerimizi ve eksikliklerimizi goumlruumlp mesleki anlamda kendimizi geliştiriyorduk Bu ders aslında bize mesleğimizin ne kadar guumlzel bir meslek olduğunu yaşayarak goumlrmemizi sağlıyordu Uzaktan eğitimle bize bu fırsatları sunamıyor
k91 Şu an yaptığımız şeyi oumlğretmenlik uygulaması olarak goumlrmuumlyorum zaten Sadece teorik olarak bazı konuları konuşuyoruz Uygulama bambaşka bir mevzu Yaşayarak oumlğrenme ccedilok daha kalıcı ve kendi kendimize tecruumlbe kazanıyorduk istemesek de
k98 Bu durum bizim iccedilin ccedilok buumlyuumlk dezavantaj tabi ki Gerccedilek sınıflarda oumlğrencilerle yaşayacağımız tecruumlbeler sadece raporlarla araştırma oumldevleri haline doumlnduumlğuuml iccedilin ilerde tecruumlbe eksikliği yaşayacağımızı duumlşuumlnuumlyorum Başka derslerin telafisi yapılıyor ama oumlğretmenlik dersinin teorik olarak ilerlemesi ccedilok talihsiz bir durum
k106 Tamamen olumsuz olduğunu duumlşuumlnuumlyorum Uygulamada sadece ders anlatmıyorduk Birccedilok oumlğrenciyi de goumlzleme şansımız oluyordu Onlarla iletişim kuruyorduk Sınıfa girdiğimizde her şey o akış iccedilerisinde gelişiyordu Bunların hiccedilbirini uzaktan eğitimle sağlayamadık
Katılımcılar oumlgretmenlik uygulamasının uzaktan egitimle yapılmasına youmlnelik belirttikleri goumlruumlşlerde tecruumlbe accedilısından buumlyuumlk eksiklik olacagından ve sınıfta oumlgrenciler ile ya da oumlgretmenler ile etkileşimin az olmasının ileride olumsuzluklar yaratacagından bahsetmişlerdir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlgretmen adaylarının oumlgretmenlik uygulamasının iccedilerigine ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 12 OumlUrsquonın İccedileriği Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde ve Frekans
Dağılımları
Oumlgretmenlik Uygulamasının İccedilerigi f Yuumlzde Uygulama Boyutu 48 4404
Ders İccedilerigi ve Uygulamalar Genişletilmeli 25 2294 Gerccedileklere Hazırlamalı 10 917 Her Sınıf Duumlzeyinde Olmalı 7 642
Suumlreccedil Boyutu 46 4220 Ders Planı Hazırlama Suumlrece Dahil Edilmeli 21 1927 Oumlgretmen Adayı Suumlreccedilte Aktif Olmalı 16 1468
Oumlgretmenlik uygulamasının iccedilerigi temasına youmlnelik goumlruumlş belirten oumlgretmen adaylarının 48rsquoi uygulama boyutundan 46rsquosı suumlreccedil boyutundan ve 45rsquoi ise degerlendirme ve not verme boyutundan bahsetmiştir ldquoOumlgretmen adaylarına oumlgretmenli uygulaması sizce nasıl olmalıdırrdquo sorusu sorulmuş ve bunu uygulama boyutuyla ilişkilendiren katılımcıların 25rsquoi ders iccedileriginin ve uygulamanın genişletilmesinden bahsettigi belirlenmiştir Oumlgretmenlik uygulamasının iccedilerigi temasına ilişkin goumlruumlş bildirerek bunu ders planı hazırlamanın suumlrece dahil edilmesi youmlnuumlnde goumlruumlşlerden bazıları şu şekildedir
k12 Aynı uygulamada hazırlanıldığı gibi bir etkinlik planı gene hazırlanmalı ve bu plan uzaktan eğitimle olsa dahi uygulama oumlğretmenine planı sınıfta yaşıyormuş gibi anlatmalı Daha sonrasında bu etkinlik planının sınıfta uygulanıp uygulanamayacağına karar verilmeli ve uygulama oumlğretmeni etkinliğin hayata geccedilirdiği aşamada oumlğrenciyi goumlzlemleyerek ders sonunda ona eksiklerini soumlylemeli
k31 -Oumlğretmen konuları vermeli biz planlarımızı etkinliklerimizi hazırlayıp sunmalıyız Daha sonra oumlğretmen ve diğer arkadaşlarımız beraber değerlendirme yapmalı En son da oumlğretmenimiz notlandırma yapmalı
k33 Oumlncelikle oumlğretmenlik uygulaması dersinin uzaktan eğitime geccedilmesi makale incelemek olarak algılanmış ve her hafta makale inceler olduk Bu son derece yanlış Bunun yerine oumlğrencilerle konuşulup ortak bir karara varılabilir Bu suumlreccedilte oumlğrencileri yok saymak soumlz konusu olamaz Ccediluumlnkuuml mezun olacak olan bizler mezun olup atandığımızda mağdur olacak kişileriz Bu uygulama haftalık etkinlik planı hazırlama guumlnluumlk eğitim akışı hazırlama aylık eğitim planı hazırlama şeklinde olabilir
k79 Oumlğretmenlik uygulamasında 11 makale inceleyeceğiz Makalede problem durumu araştırmanın oumlnemi bulgular tartışma ve sonuccedil gibi boumlluumlmleri inceleyeceğiz Bunlar yerine ders planı yapmamız daha iyi olurdu Gidemediğimiz her hafta iccedilin kendi seccediltiğimiz konularda ders planı yapardık ve hocamıza atardık o da bizi değerlendirirdi Eksiklerimizi soumlylerdi Eksiklerimizi tamamlayıp tekrar atabilirdik Tıpkı gerccedilekten staja gittiğimizde yaptığımız gibi Hem bizim iccedilin daha verimli olurdu Kendimizi geliştirirdik Ve ileride o ders planlarını kendi sınıfımızda kullanabilirdik Makale incelemenin aynı etkiyi yaratacağını duumlşuumlnmuumlyorum
k93 Etkinlik planları istenebilir onları sunmaları istenebilir daha yararlı olacaktır ccediluumlnkuuml ders iccedileriğiyle ilgili olması gerektiğini duumlşuumlnuumlyorum Notlar da etkinlik planlarına goumlre verilebilir ya da etkinlik planlarının sunumlarına goumlre
Oumlgretmen adayları belirttikleri goumlruumlşlerde sınıf iccedilerisinden ders planı hazırlayarak bu dersin tartışmalı bir şekilde etkileşim iccedilerisinde geccedilmesinin ders iccedilerigini zenginleştirecegini belirttikleri goumlruumllmektedir
5TARTIŞMA SONUCcedil VE OumlNERİLER
Dersler Tartışmaya Accedilık ve Etkileşimli Olmalı 16 1468 Degerlendirme ve Not Verme Boyutu 45 4128
Suumlreccedil Odaklı 23 2110 Not Verirken Adil Olunmalı 9 826 Birden Fazla Hoca Katılmalı 6 550 Oumlgrenci Goumlruumlşleri Katılmalı 5 459 Eksiklikleri Tamamlamaya Youmlnelik Bir Degerlendirme 3 275
Toplam 109 100
Tablo 12 OumlUrsquonın İccedileriği Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde ve Frekans Dağılımları
181
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
kale incelemenin aynı etkiyi yaratacağını duumlşuumlnmuumlyo-
rum
k93 Etkinlik planları istenebilir onları sunmaları iste-
nebilir daha yararlı olacaktır ccediluumlnkuuml ders iccedileriğiyle ilgili
olması gerektiğini duumlşuumlnuumlyorum Notlar da etkinlik
planlarına goumlre verilebilir ya da etkinlik planlarının su-
numlarına goumlre
Oumlğretmen adayları belirttikleri goumlruumlşlerde sınıf iccedileri-
sinden ders planı hazırlayarak bu dersin tartışmalı bir
şekilde etkileşim iccedilerisinde geccedilmesinin ders iccedileriğini
zenginleştireceğini belirttikleri goumlruumllmektedir
5TARTIŞMA SONUCcedil VE OumlNERİLER
Bu araştırmada oumlğretmen adaylarının pandemi suumlre-
cindeki uzaktan eğitim uygulamalarına ve oumlğretmenlik
uygulamasına ilişkin goumlruumlşleri alınmış ve oluşturulan
11 tema ve alt temalar altında yorumlanmıştır Bu bouml-
luumlmde elde edilen bulgular literatuumlrdeki araştırmalar
ile ilişkilendirilerek tartışılmıştır
Araştırmada uzaktan eğitim uygulamalarının etkili
olma durumuna ilişkin olarak oluşturulan tema ve alt
temalar doğrultusunda oumlğretmen adaylarına goumlre pan-
demi doumlneminde uzaktan eğitim uygulamalarının ye-
terli olmadığı sonucuna ulaşılmıştır Oumlğretmen aday-
ları uzaktan eğitimin etkisiz olmasının nedenlerini ise
en ccedilok derslerin işleniş şekli ve oumlğretim elemanlarından
kaynaklı yetersizlikler ile ilişkilendirmişlerdir Araştır-
ma sonuccedilları ile suumlrecin etkisiz ve verimsiz geccedilmesi
youmlnuumlnden Başaran ve diğerlerirsquonin (2020) pandemi
suumlrecinin getirisi olan uzaktan eğitimin etkililiği ile ilgi
yaptığı ccedilalışmada suumlrecin eksik ve yetersiz kaldığı bazı
durumların da olduğu oumlğrencilerin uzaktan eğitim suuml-
recinde derslerden tam anlamıyla verim alamadıklarını
dile getirmeleri sonuccedilları ile paralellik goumlstermektedir
Oumlğretmen adayları uzaktan eğitimin olumlu youmlnleri-
ne ilişkin bildirdikleri goumlruumlşlerde en ccedilok zamandan
tasarruf ettiklerini belirttikleri ve bunu ders kayıtları-
nı tekrar izleme ile muumlmkuumln olduğunu ifade ettikleri
goumlruumllmuumlştuumlr Derslerin kaydedilerek erişilebilir olma-
sının bu doumlnemde olumlu değerlendirilmesi boyutu
ile Serccedilemeli ve Kurnazrsquoın (2020) araştırma sonuccedilları
benzerlik goumlstermektedir Katılımcılar evde olmanın
okula gitmekten ziyade daha az zaman harcattığını ve
diğer etkinliklere zaman kalmasının olumlu olduğunu
ifade etmişlerdir Bununla birlikle bu doumlnemde eğiti-
min suumlrekliliğinin sağlanmasının da uzaktan eğitimin
olumlu yanlarından olduğu sonucuna ulaşılmıştır
Araştırmada ulaşılan diğer bir sonuccedil pandemi doumlne-
minde geccedililen acil uzaktan eğitim uygulamalarının
olumsuz yanının fırsat eşitliğinin ve herkesin interneti
erişimi olamayacağı bundan dolayı da uzaktan eğitim-
de olumsuzlar yaşandığına ilişkindir Oumlğretmen aday-
ları interneti olmayan arkadaşlarının derslere gireme-
diklerini ya da dersteki internet sorunları yuumlzuumlnden
derslerin verimsiz olduğunu ifade etmiştir Kuumlrtuumlncuuml
ve Kurtrsquoda (2020) hemşirelik boumlluumlmuuml oumlğrencileri ile
yaptıkları araştırmada imkacircnı kısıtlı oumlğrencilerin her-
kesle eşit koşullarda derslerini takip edemediği sonu-
cuna ulaşılmışlardır Bu durumda uumlniversite oumlğrenci-
lerinin fırsat eşitsizliğiyle karşı karşıya olma durumları
araştırma sonuccedillarıyla benzerlik goumlsterdiği soumlylenebi-
lir Sahursquoya (2020) goumlre oumlğrencilerin en ccedilok değindikle-
ri konu uumlniversitenin uzaktan eğitim alt yapısının ye-
tersiz olmasıyla birccedilok oumlğrencinin internet erişiminde
problem ile karşılaşması derslerini takip edememeleri
ve derslerden verim alamamalarına ilişkindir Bu bul-
gu da araştırma sonuccedillarına paralellik goumlstermektedir
Katılımcıların bir kısmı pandemi doumlneminin olumsuz
yanlarını iletişimsizliğin ortaya ccedilıkması sınıf ve okul-
dan uzak olmak olarak değerlendirmişlerdir Bulgulara
goumlre bu suumlrecin oumlğrencilere oumlzguumlrluumlk sunduğu ve ders-
lere keyfi girmemelerin arttığı ve az katılımlı derslerin
verimsiz geccediltiği sonucuna ulaşılmıştır Oumlğrencilerin
oumldev ve sınavlara youmlnelik bahaneleri ccediloğalmış ve bu
durum uzaktan eğitim uygulamalarında olumsuzluk
olarak goumlruumllmuumlştuumlr
Oumlğretmen adaylarının ccediloğuna goumlre salgın suumlrecinde
internet ve derse bağlanma dersi kesintisiz şekilde
suumlrduumlrme konusunda eksiklikler goumlruumllmektedir Uy-
gulama gerektiren derslerin yapılamaması ve suumlre-
ce hazırlıksız girmenin de bu suumlreccedilte eksiklik olarak
değerlendirildiği ifade edilmiştir İnternet erişiminin
bir sorun teşkil etmesi konusunda Ccedilevik ve Bakioğlu
(2020) pandemi suumlrecinde fen bilgisi oumlğretmenlerinin
uzaktan eğitime ilişkin goumlruumlşlerini inceledikleri ccedilalış-
malarında oumlğretmenlerin uzaktan eğitimde yaşadık-
ları en buumlyuumlk problemlerinin bilgisayarla ilgili olarak
yazılımdonanım problemleri internet bağlantısı so-
runları olduğu sonucuna ulaşmışlardır Araştırma bul-
guları bu accedilıdan paralellik goumlstermektedir Karahan
Bozan ve Akccedilayrsquoın (2020) sınıf oumlğretmeni adayları ile
yaptığı ccedilalışma sonuccedilları ile bu suumlreccedilte bir sorun yarat-
ması sonucu paralellik goumlstermektedir Lau ve diğerleri
(2020) yaptıkları araştırmada Ccedilinrsquode kırsal alanlarda-
ki oumlğrencilerin uzaktan eğitim iccedilin gerekli donanıma
ya da bağlantıya sahip olmadıkları sonucu ile benzer
182
Guumlven amp Uccedilar
sonuccedillar elde edilmiştir Oumlğretmen adaylarının ile-
tişimsizliği ve sınıf ortamından uzak olmayı eksiklik
olarak değerlendirmeleri ile Başaran ve diğrsquonin (2020)
uzaktan eğitimin en oumlnemli eksikliği ise okul ortamının
sonucu olarak eğitim ve oumlğretim ruhunu veremiyor bu
durumun da sanal ortamdan eğitim faaliyetlerini guumlccedil
hale getiriyor şeklindeki araştırma sonuccedilları paralellik
goumlstermektedir
Araştırmada elde edilen bulgular yorumlandığında
uzaktan eğitim suumlrecinde oumlğretim elemanları oumlğretmen
adayları tarafından yeterli bulunmuştur Oumlğretmen
adaylarının goumlruumlşlerine goumlre bu suumlreccedilte zaten ccedilok fazla
zorluk vardır ve oumlğretim elemanları ellerinden geleni
yaparak eğitimin devam etmesini sağlamaktadırlar
Oumlğretmen adaylarından alınan goumlruumlşler doğrultusun-
da oumlğretim elemanlarının bu suumlreci ellerinde olanın en
iyisiyle idare etmeye ccedilalıştıkları sonucuna ulaşılmış-
tır Bu sonuccedillar ile Karahan Bozan ve Akccedilayrsquoın (2020)
araştırma sonuccedilları sınıf oumlğretmeni adaylarının oumlğretim
elemanları teknolojik accedilıdan yetersiz bulmaları youmlnuumln-
den farklılaşmaktadır Benzer şekilde Karadağ ve Yuuml-
cel (2020) sosyal bilimler alanında goumlrev yapan oumlğretim
elemanlarının teknoloji kullanma yeterliliklerinin duuml-
şuumlk olduğunu belirtmeleri ile farklılık goumlstermektedir
Temeli uygulama olan oumlğretmenlik uygulamasının
salgon doumlneminde uzaktan olarak yapılmasının tecruuml-
be eksikliğine neden olduğunu ve uygulama yapmanın
yerini tutamayacağı ifade edilmiştir Oumlğretmen aday-
ları oumlğretmenlik uygulamasında deneyimi ilk sıraya
koymuş ve uzaktan eğitimde eksiklik olarak değer-
lendirmişlerdir Bulgular sonucunda bu durumun bir
mecburiyet olduğunu ve mutlaka telafi edilmesi ge-
rektiği şeklinde sonuccedillar elde edilmiştir Serccedilemeli ve
Kurnazrsquoın (2020) araştırma sonuccedillarında muhasebe oumlğ-
rencilerinin pandemi sonrasında tekrardan etkileşimli
bir şekilde dersleri okulda almak istemeleri sonucu ile
araştırma sonuccedilları paraleldir
Oumlğretmenlik uygulamasının geliştiren boyutuna youmlne-
lik olarak oumlğretmen adayları en ccedilok uygulama boyu-
tundan bahsedildiği sonucuna ulaşılmıştır Oumlğretmen
adayları uygulama boyutunun tecruumlbe oumlğrencilerle bir
arada olma ve geri bildirimler ile gelişim sağlama gibi
youmlnlerinden dolayı teorinin oumlnuumlne geccedilemeyeceğini be-
lirtmişlerdir Oumlğrenciler ile ayı ortamda olmak ve on-
ların davranışlarını deneyimleyerek zihin suumlzgecinden
geccedilirmenin ve sonuccedillara varmanın teorik olarak sağla-
namayacağını duumlşuumlnen oumlğretmen adayları uzaktan eği-
timde sınıf oumlğretmenlerinden doumlnuumlt alamadıkları iccedilin
gelişim sağlayamadıklarını belirtmişlerdir
Elde edilen bulgular sonucunda uzaktan eğitimde oumlğ-
retmenlik uygulamasının katılımcıların ccediloğuna goumlre
olumlu bir yanının olmadığı sonucuna ulaşılmıştır
Teorinin uygulamanın yerini tutmayacağını duumlşuumlnen
oumlğretmen adayları uzaktan eğitimde oumlğretmenlik uy-
gulamasına ilişkin olumlu bir değerlendirme yapma-
mıştır Katılımcıların bir kısmı uygulama yerine verilen
makale inceleme oumldevlerini ve raporları gelişim olarak
değerlendirmiş ve olumlu varsaymışlardır Eğitim
fakuumlltesi 4 Sınıf oumlğrencilerinden bazıları ise mezun
olmak iccedilin staj yerine yalnızca teorik boyutta işlenen
derslerin kabul edilmesinin mezun olmaları accedilısından
olumlu olarak değerlendirmiştir Bu sonuccedil Kuumlrtuumlncuuml
ve Kurtrsquoun (2020) araştırmalarında son sınıf hemşire-
lik oumlğrencilerinin oumlzellikle doumlnem kaybı ve mezun ola-
mamaya neden olabileceğini duumlşuumlnduumlkleri sonucu ile
benzerdir
Salgın doumlneminde oumlğretmenlik uygulamasının uzak-
tan yapılmasına ilişkin olarak oumlğretmen adaylarının
goumlruumlşlerine goumlre deneyimsizliğin en oumlnemli olumsuz-
luklardan biri olduğuna sınıftan ve oumlğrencilerden uzak
olmanın kendi artı ve eksi youmlnlerini goumlrememenin de
bu suumlreccedilteki olumsuzluklardan olduğu sonucuna ula-
şılmıştır
Oumlğretmenlik uygulamasının iccedileriği temasına ilişkin
bulgulara goumlre oumlğretmen adaylarının bu suumlreci uygu-
lama suumlreccedil ve değerlendirme ve not verme boyutunda
değerlendirdikleri sonucuna ulaşılmıştır Uygulama
boyutunda ders iccedileriğinin daha geniş ve etkileşimli ol-
masını uygulamanın daha fazla yer almasının gerekli-
liğini belirtmişlerdir Suumlreccedil boyutunda ise haftalık ve
guumlnluumlk ders planları ile suumlrecin daha aktif olacağını
derste bu planların tartışılmasının ve oumlğrenci merkezli
geccedilmesinin daha iyi olacağını duumlşuumlnmektedirler Not-
ların adil şekilde verilmesi gerektiği ve tuumlm suumlreci kap-
sayarak gerekirse oumlğrenci ve staj oumlğretmeni goumlruumlşleri-
ne de başvurulması gerektiğini belirttikleri sonucuna
ulaşılmıştır
Araştırma sonuccedillarına youmlnelik olarak geliştirilen oumlneri-
ler şu şekilde sıralanabilir
Uzaktan eğitimde işlenen derslerin oumlğretim youmlntem ve
teknikleri goumlzden geccedilirilerek ders işleniş şeklinde bir
duumlzenlemeye gidilebilir ve bu suumlrecin daha etkili kılın-
ması sağlanabilir
Fırsat eşitliğinin sağlanması accedilısından oumlğrencilerin
183
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
derse erişimlerinin kolaylaştırılması internet alt yapı
imkanlarının geliştirilmesi gerekmektedir Oumlğrenci-
lerin derse youmlnelik devamlılıklarının kontrol edilmesi
ve etkili bir ders ortamının oluşturulması iccedilin derslere
katılımın arttırılması sağlanmalıdır
Uzaktan eğitimde yuumlruumltuumllen uygulamalı derslerin douml-
nem sonunda telafilerinin ikan dahilinde sağlanabilir
Oumlğrenciler deneyimsiz bir şekilde işe başlamaktan
korktukları iccedilin uygulamalar yapılabilir Ders iccedilerikleri
daha ccedilok uygulamaya doumlnuumlk ve oumlğrencinin aktif oldu-
ğu şekilde planlanabilir Bunun yanında oumlğretmenlik
uygulamasında ders planı hazırla suumlrecine oumlnem veri-
lebilir ve dersler tartışmalı oumlğrenci fikirlerine accedilık hale
getirilebilir
Yapılacak yeni araştırmalarda uzaktan eğitimin olum-
suz yanları sosyo-ekonomik durumlar yaşanılan yerin
koşulları ve maddi gelir gibi değişkenler dahilinde de
incelenerek araştırma genişletilebilir Araştırma veri-
leri oumllccedilek goumlruumlşme gibi farklı veri toplama youmlntemleri
ile toplanarak verilerde ccedileşitlilik sağlanabilir Birbirini
destekler nitelikte bulgular yorumlanabilir
KAYNAKCcedilAAGNOLETTO R amp QUEİROZ V (2020) COVID-19 and the challenges in Education Brazil Universidade de Satildeo Paulo
BAKİOĞLU B amp CcedilEVİK M (2020) COVID-19 Pandemisi Suumlrecinde Fen Bilimleri Oumlğretmenlerinin Uzaktan Eğitime İlişkin Goumlruumlşleri Electronic Turkish Studies 15(4)
BAŞARAN M DOĞAN E KARAOĞLU E amp ŞAHİN E (2020) Ko-ronaviruumls (Covıd-19) Pandemi Suumlrecinin Getirisi Olan Uzaktan Eğitimin Etkililiği Uumlzerine Bir Ccedilalışma Academia Eğitim Araştirmalari Dergisi 5(2) 179-209
BOZKURT A (2020) Koronaviruumls (Covid-19) pandemi suumlreci ve pandemi sonrası duumlnyada eğitime youmlnelik değerlendirmeler Yeni normal ve yeni eği-tim paradigması Accedilikoumlğretim Uygulamalari ve Araştirmalari Dergisi 6(3) 112-142
BUumlYUumlKOumlZTUumlRK Ş (2013) Sosyal bilimler iccedilin veri analizi el kitabi Pe-gem Yayınevi Ankara
CAN E (2020) Coronaviruumls (Covid-19) pandemisi ve pedagojik yansıma-ları Tuumlrkiyersquode accedilık ve uzaktan eğitim uygulamaları Accedilik oumlğretim Uygula-malari ve Araştirmalari Dergisi 6(2) 11-53
COECKELBERGH M (2020) The postdigital in pandemic times A com-ment on the Covid-19 crisis and its political epistemologies Postdigital Science and Education 2(3) 547-550
CRESWELL J W (2011) Controversies in mixed methods research The Sage handbook of qualitative research 4 269-284
CcedilAKIN M amp AKYAVUZ E K (2020) Covid-19 suumlreci ve eğitime yan-sıması oumlğretmen goumlruumlşlerinin incelenmesi International Journal of Social Sciences and Education Research 6(2) 165-186
DANİEL J (2020) Education and the COVID-19 pandemic Prospe-cts 49(1) 91-96
ERKUT E (2020) Covid-19 sonrası yuumlksekoumlğretim Yuumlksekoumlğretim Dergi-si 10(2) 125-133
GEWİN V (2020) Five tips for moving teaching online as COVID-19 takes hold Nature 580(7802) 295-2963
GİANNİNİ S amp LEWİS GS(2020) Three ways to plan for equity du-ring the coronavirus schoolclosures httpsgemreportunescowordpresscom20200325three-ways-to-plan-forequity-during-the- c o r o n a v i -rus-school-closureswebErişim Tarihi 16032021
KARADAĞ E ve YUumlCEL C (2020) Yeni Tip Koronaviruumls Pandemisi Doumlneminde Uumlniversitelerde Uzaktan Eğitim Lisans Oumlğrencileri Kapsa-mında Bir Değerlendirme Ccedilalışması Yuumlksekoumlğretim Dergisi 1-12 htt-psdoiorg102399yod20730688
KARAHAN E BOZAN M A amp AKCcedilAY A O (2020) Sınıf Oumlğretmen-liği Lisans Oumlğrencilerinin Pandemi Suumlrecindeki Ccedilevrim İccedili Oumlğrenme De-neyimlerinin İncelenmesi Electronic Turkish Studies 15(4)
KESKİN M OumlZER KAYA D (2020) COVID-19 suumlrecinde oumlğrencilerin web tabanlı uzaktan eğitime youmlnelik geri bildirimlerinin değerlendirilmesi İzmir Kacirctip Ccedilelebi Uumlniversitesi Sağlik Bilimleri Fakuumlltesi Dergisi 5(2) 59-67
KUumlRTUumlNCUuml M amp KURT A (2020) COVID-19 pandemisi doumlneminde hemşirelik oumlğrencilerinin uzaktan eğitim konusunda yaşadıkları sorunlar Av-rasya Sosyal ve Ekonomi Araştirmalari Dergisi 7(5) 66-77
LAU J YANG B VE DASGUPTA R (2020) Will the coronavirus make online education go viral timeshighereducationcom httpswwwtimeshighereducationcomfeatures will- coronavirus-make-online-educati-on-go-viral
LAU J YANG B amp DASGUPTA R (2020) Will the coronavirus make online education go viral
Merriam SB (2018) Nitel araştirma desen ve uygulama iccedilin bir rehber (Ccedilev Selahattin Turan) Ankara Nobel Yayınevi
MİKS J amp MCILWAİNE J (2020) Keeping the worldrsquos children learning through COVID-19 Acesso em 6(05)
MİLES M B amp HUBERMAN A M (1994) Qualitative data analysis An expanded Sourcebook (2nd ed) Thousand Oaks CA Sage
SAHU P (2020) Closure of universities due to coronavirus disease 2019 (COVID-19) Impact on education and mental health of students and acade-mic staff Cureus 2019(4) 4ndash9 httpdoiorg107759cureus7541
SERCcedilEMELİ M KURNAZ E (2020) Covıd-19 pandemi doumlneminde oumlğrencilerin uzaktan eğitim ve uzaktan muhasebe eğitimine youmlnelik bakış accedilıları uumlzerine bir araştırma Uluslararasi Sosyal Bilimler Akademik Araş-tirmalar Dergisi 4 (1) 40-53 retrieved from httpsdergiparkorgtrenpubutsobilderissue55152741358
Tuumlrk Dil Kurumu (TDK) (2021) Bilim ve sanat terimleri soumlzluumlğuuml Erişim adresi httpssozlukgovtrErişim Tarihi 21052021
UNESCO (2020 School closures caused by Coronavirus (Covid-19) UNESCO Erişim adresi httpsenunescoorgcovid19educationresponse Erişim Tarihi 26052021
World Health Organization (WHO) (2021) QampA on coronaviruses (CO-VID-19) Erişim adresi httpswwwwhointhealth-topicscoronavirusta-b=tab_1 (Erişim Tarihi 26052021)
YILDIRIM A VE ŞİMŞEK H (2018) Sosyal bilimlerde nitel araştirma youmlntemleri Ankara Seccedilkin Yayınevi
Yuumlksek Oumlğretim Kurulu (YOumlK) (2020) Basın accedilıklaması httpswwwyok govtrSayfalarHaberler2020 Erişim tarihi 29032020
httpsjournalsgentrjoa
ABOUT THE JOURNAL DERGİ HAKKINDA
Journal of Awareness
(E-ISSN 2149-6544) is an international peer-reviewed journal which started to be published in 2016 The journal aims to include studies in the main titles of social sciences and humanities such as Anthropology Public Administration History Geography Theology Philosophy Folklore Psychology Sociology International Relations Architecture Archeology Art History Literature Linguistics Communication Sciences Law et al
In this framework high quality theoretical and applied articles are published The views and works of academicians researchers and professionals working in all fileds of social sciences and humanities are brought together The articles in the journal is published 4 times a year WINTER (January) SPRING (April) Summer (July) AUTUMN (October) Journal of Awareness is an electronic and open access journal The DOI (Doi Prefix 1031566joa) number is assigned to all the articles published in the Journal
Papers are wellcomed both in English and Turkish
Submit your papert to the journal at httpsjournalsgentrjoaaboutsubmissions
For more information please mail to journalsholistencecom
Journal of Awareness
(E-ISSN 2149-6544) 2016rsquoda yayın hayatına başlayan uluslararası hakemli ve suumlreli bir dergidir Dergi Antropoloji Kamu Youmlnetimi Tarih Coğrafya İlahiyat Felsefe Halk Bilimi (Folkloumlr) Psikoloji Sosyoloji Uluslararası İlişkiler Mimarlık Sanat Tarihi Arkeoloji Dilbilim İletişim Bilimleri Edebiyat ve Hukuk gibi sosyal ve beşeri bilim dallarındaki oumlzguumln derleme ve ccedileviri iccedilerikli bilimsel araştırmalar ile uygulama araştırma inceleme ccedilalışmalarına yer vermektedir
Bu ccedilerccedilevede yuumlksek kalitede teorik ve uygulamalı makalelere yer verilmektedir Sosyal ve beşeri bilim alanlarında ccedilalışan sanatccedilılar akademisyenler araştırmacılar ve profesyonellerin goumlruumlş ve ccedilalışmaları bir araya getirilmektedir Dergideki makaleler KIŞ (Ocak) BAHAR (Nisan) YAZ (Temmuz) ve GUumlZ (Ekim) doumlnemleri olmak uumlzere yılda doumlrt kez yayımlanmaktadır Journal of Awareness accedilık erişimli elektronik bir dergidir Dergide yayımlanan tuumlm makalelere DOI numarası (Doi Prefix 1026809joa) atanmaktadır
Derginin yayın dili Tuumlrkccedile ve İngilizcersquodir
Yazılar Makale Takip Sistemi uumlzerinden elektronik ortamda goumlnderilmektedir
Makalelerinizi httpsjournalsgentrjoaaboutsubmissions adresinden online olarak yuumlkleyebilirsiniz
Ayrıntılı bilgi iccedilin journalsholistencecom adresine mail atabilirsiniz
EDITOR-IN CHIEF(S) BAŞ EDİTOumlR(LER)
Turgay BERKSOYEmeritius Prof Dr Marmara University Faculty of Economics Department of Public Finance İstanbul
TURKEY
Filiz Tufan EMİNİ KURTULUŞAssoc Prof Dr Ccedilanakkale Onsekiz Mart University
Biga Faculty of Economics and Administrative Sciences Department of Public Administration Ccedilanakkale
TURKEY e-mail filizeminihotmailcom
SECTION EDITORS ALAN EDİTOumlRLERİ
Philosophy and ReligionFelsefe ve DinHojjatollah JAVANI
Assoc Prof Dr Alzahra University Faculty of Theology Department of Religion and Mysticism Tehran IRAN e-mail hojjatollahjalzahraacir
Mehterhan FURKANİAssoc Prof Dr Aksaray University Faculty of Islamic
Sciences Department of Basic Islamic Sciences Aksaray TURKEY e-mail mehtarkhanaksarayedutr
Geography CoğrafyaAbdullah SOYKAN
Prof Dr Balıkesir University Faculty of Science and Letters Department of Geography Balıkesir TURKEY
e-mail asoykanbalikesiredutr
Political Science amp Public Administration amp International Relations Siyaset Bilimi amp Kamu
Youmlnetimi amp Uluslararası İlişkilerErkan ARSLAN
Assist Prof Dr Cumhuriyet University Yıldızeli Vocational School Sivas TURKEY e-mail erkanacumhuriyetedutr
Education EğitimCcediliğdem ALDAN KANDEMİR
Assoc Prof Dr Muğla Sıtkı Koccedilman University Faculty of Education Department of Educational Sciences Muğla TURKEY e-mail cakarademirmuedutr
Language and LiteratuumlreDil ve EdebiyatSeniha KRASNIQI
Assist Prof Dr University of Prishtina Faculty of Philology Pristina KOSOVO
e-mail senihagylderenyahoocom
Mustafa OumlZSARIProf Dr Balıkesir University Faculty of Arts and
Sciences Department of Literature Balıkesir TURKEY e-mail mozsaribalikesiredutr
Media and Communication Medya ve İletişimOğuz Selim KOBAZA
Dr Cumhuriyet University Faculty of Communication Department of Journalism Sivas TURKEY
email selimkobazacomhuriyetedutr
Psychology and Sociology Psikoloji ve Sosyoloji Yılmaz DAŞLI
AssocProf Dr Cumhuriyet University Faculty of Health Sciences Department of Health Management
Sivas TURKEY e-mail ydaslicumhuriyetedutr
Administration YoumlnetimGoumlkben BAYRAMOĞLU
AssocProf Dr Hitit University Faculty of Economics and Administrative Sciences Department of Business
Administration Ccedilorum TURKEY e-mail gokbenbayramogluhititedutr
Vildan DURMAZAssist Prof Dr Eskisehir Technical Unıversity Faculty
of Aeronautics and Astronautics Department of Aviatıon Management Eskişehir TURKEY vkoruleskisehiredutr
LawHukukİrem BERKSOY
Assist Prof Dr Marmara University Faculty of Economics Department of Public Finance Department
of Financial Law Istanbul TURKEY e-mail iremberksoymarmaraedutr
MANAGING EDITORSORUMLU YAZI İŞLERİ MUumlDUumlRUuml
Laura AGOLLIOakland University Masters in Public Administration with specialization in Healthcare Administration USA
e-mail lauraholistencecom
LANGUAGE EDITOR(S) DİL EDİTOumlRLERİNesrin YAVAŞ
Assist Prof Dr Ege University Faculty of Literature Department of American
Culture and Literature İzmir TURKEYe-mail nesrinyavasegeedutr
TECHNICAL EDITOR TEKNİK EDİTORCumali YAŞAR
Dr Ccedilanakkale Onsekiz Mart University Education Faculty Department of Computer and Instructional
Technology Education Ccedilanakkale TURKEY
TASARIMDESIGNERİlknur HERSEK SARI
Holistence Academy Turkeye-mail ilknurholistencecom
EDITORS EDİTOumlRLER
REFEREES IN THIS ISSUE BU SAYININ HAKEMLERİOumlmer OKUMUŞ Prof Dr Harran University TURKEY
Ahmet AKKAYA Prof Dr Adıyaman University TURKEY
Selccediluk BALI Prof Dr Selccediluk University TURKEY
Sevda AKAR Assoc Prof Dr Bandırma Onyedi Eyluumll University TURKEY
Guumllenguumll MERMER Assoc Prof Dr Ege University TURKEY
Nurida NOVRUZOVA Assoc Prof Dr Bakuuml Slavic Unıversıty AZERBAIJAN
Oumlmer Faruk GUumlNENCcedil Assist Prof Dr Mardin Artuklu University TURKEY
Halil İbrahim KAYA Assist Prof Dr Cumhuriyet University TURKEY
Sanver OumlZGUumlVEN Assist Prof Dr Necmettin Erbakan University TURKEY
Gamze ER VARGUumlN Assist Prof Dr Anadolu University TURKEY
Yusuf BİLGE Assist Prof Dr İstanbul Sabahattin Zaim University
TURKEY
Pınar YILDIRIM Assist Prof Dr Ccedilanakkale Onsekiz Mart University
TURKEY
Eren KESİM Assist Prof Dr Anadolu University TURKEY
Hasan Numan SUCcedilAĞLAR Assist Prof Dr Selccediluk University TURKEY
Cuumlneyt CcedilALIŞKAN Dr Ccedilanakkale Onsekiz Mart University TURKEY
Melike AKYOL Dr Gazi University TURKEY
CONTENTS İCcedilİNDEKİLER
Sultan Veledrsquoin bilinmeyen bir eseri Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicirc
ldquoAhlaki olanı duumlşuumlnmeyi duumlşuumlnmekrdquo bilinccedilli farkındalık uumlstbiliş ve ahlaki uumlst biliş arasındaki ilişkilere youmlnelik bir model
Sanal gerccedileklik uygulamalarıyla mindfulness temelli stres azaltma programının hemşirelikte kullanımı
Oumlğretmen adaylarının uzaktan eğitim ve oumlğretmenlik uygulaması dersine ilişkin goumlruumlşleri
Zeytin ccedilekirdeği kuumlluumlnuumln artistik seramik sırlarında kullanımı
İngiltere emperyalizminin Osmanlı İmparatorluğursquondaki yansıması Baltalimanı Ticaret Anlaşması
Yaşam kalitesi ve kuumlresel iklim değişikliği
An unknown work of Sultan Walad Safina-i Nohi and Majmoa-i Rohiw
Reflection of British imperialism in the Ottoman Empire Baltalimani Trade Agreement
ldquoThinking about thinking on the moral onerdquo a model on the relationships between mindfulness metacognition and moral metacognition
Use of mindfulness applications with virtual reality applications in nursing
Opinions of pre-service teachers on distance education and teaching practice course
Usage olive seed ash in artistic ceramic glazes
Quality of life and global climate change
Şadi Aydın
Goumlkhan Arslantuumlrk amp Zeliha Beyza Şamyanlı
Goumlzde Oumlzsezer amp Merve Ataccedil
Sibel Guumlven amp Merve Uccedilar
Guumllşah Divitcioğlu amp Mehmet Fatih Karaguumll
Atilla Aydın
Oumlzge Uysal Şahin
95
147
165
123
115
101
155
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
Government houses as presentation of power and ideology in The Ottoman State The Case of Safranbolu Government HouseSema Tuba Oumlzmen amp Beyza Onur
133
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
VIII
ldquoThi
s page is left blank for typesettingrdquo
Bu sayfa dizgiden dolayı boş bırakılm
ıstır
95
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021Journal of Awareness Volume Cilt 6 Issue Sayı 3 2021 pp 95-100E-ISSN 2149-6544 httpsjournalsgentrjoa DOI httpsdoiorg1026809joa6301
Received Geliş 24032021Accepted Kabul 05052021
Content of this journal is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 International License
Bu derginin iccedileriği Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 Uluslararası Lisansı altında lisanslanmıştır
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
Corresponding Author Sorumlu Yazar Şadi AydınE-mail sadiaydinuni-goettingende
CitationAtıf AYDIN S (2021) Sultan Veledrsquoin bilinmeyen bir eseri Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicirc Journal of Awareness 6(3) 95-100 DOI 1026809joa6301
Sultan Veledrsquoin bilinmeyen bir eseri Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i RuhicircAn unknown work of Sultan Walad Safina-i Nohi and Majmoa-i Rohi
Şadi Aydın
Oumlz
Sultan Veled Mevlacircnacirc Celaleddin Rumicircrsquonin oğlu ve onun maddi ve manevi varisiydi Mevlacircnacircrsquodan sonra Mevlevicirc yolu Sultan Veled tarafından şekillendirilerek kurumsallaştırıldı Selccediluklular doumlneminde Anadolursquoda ve daha sonra tuumlm Osmanlı topraklarında yaygınlaşan bu tasavvuficirc akım modern zamanlarda da hemen hemen tuumlm duumlnyada tanınmıştır Mevlacircnacirc Celaleddin Rumicircrsquonin tuumlm eserleri duumlnya insanları tarafından ccedilokccedila okunmaktadır Sultan Veledrsquoin ortaya koyduğu eserler Mevlacircnacircrsquonın eserlerini daha iyi anlamamız iccedilin oumlnemli bir anahtardır Nesir olarak yazdığı Maacircrif kitabı ve ldquomesnevicircrdquo şiir formuyla yazdığı İbtidacirc-nacircme Rebacircb-nacircme ve İntihacirc-nacircme adlı diğer eserler Mevlacircnacircrsquonın eserlerinin neredeyse tamamlayıcısı gibidir Sultan Veledrsquoin Divacircnı onun ilmi edebi ve entelektuumlel kişiliğinin genişliğini goumlsteren oumlnemli bir eserdir Anadolursquoda gelişen Tuumlrk edebiyatının kuruluş aşamasında şiir dili Farsccedilarsquodır ve Tuumlrk şiirini şiir biccedilimleri ve tuumlrleri accedilısından oumlrnekleyen ilk eserler Mevlacircnacirc Celaleddin Rumicirc ve oğlu Sultan Veledrsquoin eserleridir Hemen hemen tuumlm şiir form ve tuumlrlerinde eksiksiz ve kusursuz eserler veren bu iki şair (baba ve oğul) şekil ve tuumlr bakımından Anadolursquoda gelişen klasik Tuumlrk edebiyatının kurucuları olarak kabul edilebilir Mevlacircnacirc ve Mevlevilik yolunu anlamak iccedilin Sultan Veledrsquoin eserlerinin her youmlnuumlyle iyi bilinmesi gerekir Buguumlne kadar Mevlacircnacirc ve Mevlevilik uumlzerine birccedilok ccedilalışma yapılmıştır Ancak Sultan Veledrsquoin Farsccedila yazılmış bilinmeyen bir eseri olan ldquoSefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicircrdquo bu zamana kadar incelenmemiştir Konya Boumllge Yazma Eserler Kuumltuumlphanesirsquonde iki nuumlshası bulunan bu değerli eser Sultan Veled tarafından Mevlacircnacircrsquonın Divacircn-ı Kebirrsquoinde bulunan şiirlerine yazdığı nazireleri iccedilermektedir
Anahtar kelimeler Sultan Veled Mevlacircnacirc Mevlevilik tasavvuf edebiyat
Abstract
Sultan Walad was the son of Mawlana Jalaluddin Rumi and his material and moral heir After Rumi Mevlevi order was shaped and institutionalized by Sultan Walad This mystical movement which became widespread in Anatolia during the Seljuk period and later in all the Ottoman lands was recognized almost in all over the world also in modern times All the works of Mawlana Jalaluddin Rumi are widely read by the people of the world The works later revealed by Rumirsquos son Sultan Walad are in a key conduit for us to better understand the works of Rumi His book Maarif written in prose and
Doccedil Dr Georg-August-Goumlttingen Uumlniversitesi İran Araştırmaları Enstituumlsuuml Goumlttingen ALMANYA e-mail sadiaydinuni-goettingende
96
Aydın
1 SULTAN VELED VE ESERLERİ
Muhammed Bahacirceddin Sultan Veled 25 Rebiuumllahir
62326 Nisan 1226 tarihinde KaramanLarendersquode
duumlnyaya geldi Hz Mevlacircnacircrsquonın buumlyuumlk oğludur
Mevlevicirclikte yedi kutup olarak anılan -Sultanuumlrsquol-u-
lema Bahacirceddin Veled Seyyid Burhaneddin-i Mu-
hakkık-i Tirmizicirc Mevlacircnacirc Celaleddin-i Rumicirc Şem-
seddin-i Tebrizicirc Şeyh Selahaddin-i Zerkub Ccedilelebi
Huumlsameddin Şeyh Kerimuumlddin Sultan Veled- yuumlce
velilerin sonuncusudur Şeyh Kerimuumlddinrsquoin vefa-
tından sonra posta geccedilerek irşat faaliyetlerine başladı
ve Anadolursquonun ccedilok farklı coğrafyalarına muumlritlerini
goumlnderdi Babasının fikir ve duumlşuumlncelerini Feridun
Nafiz Uzlukrsquoun tabiriyle ldquoMevlacircnacircrsquonın akval ve efali-
nirdquo sistemli bir hale getirerek Harezm Belh ve Hora-
sanrsquodan kopan bu sesi buumltuumln duumlnyaya ulaştırma gay-
retinde oldu ve Mevlevicircliğe en buumlyuumlk hizmeti yaptı
Uzun bir oumlmuumlr suumlren ve Mevlevicircliğe kurumsal bir huuml-
viyet kazandıran Sultan Veled h 7121312 tarihinde
vefat etti ve yerine oğlu Ulu Arif Ccedilelebi posta oturdu
Veled mahlasını ihtiyar eden Sultan Veled oldukccedila ve-
lud bir şairdir Mesnevi nazım şekli ile kaleme aldığı
İbtidacirc-nacircme Rebacircb-nacircme İntihacirc-nacircmersquonin yanında
mensur olarak yazılan Maacircrifrsquoi de Hz Mevlacircnacircrsquonın
eserlerinin adeta tetimmesi kabilindendir Doumlrt dilde
-Farsccedila Tuumlrkccedile Arapccedila ve Rumca- manzumeler ihti-
va eden divacircn Sultan Veledrsquoin ilmicirc fikricirc edebicirc ve en-
telektuumlel şahsiyetinin genişliğini ortaya koyan muumlhim
bir eserdir Divacircn yaklaşık 13000 beyit ve arucirczun 31
bahrinde tasnif edilmiştir Kaside gazel terci-i bend
terkib-i bend ve rubaicirclerden muumlteşekkildir Klacircsik
Tuumlrk edebiyatının kuruluş aşamasında Anadolursquoda
şiir dili Farsccedilarsquodır Bununla birlikte nazım şekilleri
ve tuumlrleri bakımından Tuumlrk şiirine oumlrneklik eden ilk
eserler Mevlacircnacirc Celaleddin-i Rumicircrsquonin yapıtları ve
sonrasında da oğlu Sultan Veledrsquoin eserleridir He-
men hemen buumltuumln nazım şekli ve tuumlrlerinde tam ve
muumlkemmel eserler veren bu iki şair şekil ve tuumlr accedilısın-
dan Anadolu klacircsik Tuumlrk edebiyatının da banileri sa-
yılabilirler Sultan Veledrsquoin Divacircnı oldukccedila zengin bir
eserdir Sultan Veledrsquoin kaside ve gazellerinin oumlnemli
bir kısmı didaktiktir Bu manzumelerde muumlritlerine
tekke tarikat ve tasavvuf erkacircnını talim eder (Aydın
ve Musiccedil 2015 7-8)
Sultan Veled eserlerinde muhteva ve uumlslup accedilısından
babası Mevlacircnacircrsquoyı takip etmiştir Divacircnındaki buuml-
tuumln şiirlerinde Mevlacircnacircrsquonın edası ifadesi istiareleri
kullandığı vezin ve redifler vardır Diğer eserlerinde
ccediloğu zaman onun soumlzlerinden aynen iktibaslarda bu-
lunmuştur Ancak Mevlacircnacircrsquoya oranla Sultan Veledrsquode
hikayeli anlatım oldukccedila azdır Bu youmlnuumlyle Sultan
Veledrsquoin mesnevileri Mevlacircnacircrsquonın Mesnevirsquosinden
farklılaşır Sultan Veled eserlerinde sade ve akıcı bir
Farsccedila kullanmış bazen Tuumlrkccedile şiirler de soumlylemiştir
(Değirmenccedilay 2009 521) XIII yuumlzyılda Anadolursquoda
Selccediluklular devri Tuumlrk Edebiyatının ilk Tuumlrkccedile oumlrnek-
lerini veren Sultan Veled bu manzumeleri ile Tuumlrk
dili ve edebiyatı araştırmacılarının ilgisini ccedilekerken
Farsccedila eserleri ile de Fars dili ve edebiyatı araştırma-
cılarının dikkatlerini uumlzerinde toplamaktadır (Ocak
1988 541) Sultan Veledrsquoin Rebacircb-nacircmersquode de belirt-
tiği gibi eserlerini meydana getirmekteki gaye baba-
sının fikirlerini bir muumlrşid olarak muumlridlerine ulaş-
tırmak olmuştur Rebacircb-nacircmersquonin ifade ve muhteva
the other works called Ibtida-nama Rebab-nama and Intiha-nama which he wrote with ldquomasnawirdquo verse form is almost like the complement of Mawlanarsquos works The poetry book (Diwan) is an important work that shows the breadth of the scientific literary and intellectual personality of Sultan Walad In the foundation stage of classical Turkish literature in Anatolia although the poetry language is Persian the first works that exemplify Turkish poetry in terms of poetry forms and types are the works of Mawlana Jalaluddin Rumi and the works of his son Sultan Walad These two poets (father and son) who gave complete and perfect works in almost all verse forms and types can be regarded as the founders of Anatolian Turkish classical literature in terms of form and genre To understand Mawlana Rumi and Mevlevi order the works of Sultan Walad should be well known in all aspects To date a lot of studies have been carried out on Rumi and Mevlevi order However an unknown work of Sultan Walad ldquoSafina-i Nohi and Majmoa-i Rohirdquo which is written in Persian language has not been discovered until this time This valuable work in Konya Manuscripts Library in Turkey contains imitates replies (nazair) written by Sultan Walad in the poems of Mawlana Rumirsquos Diwan-i Kabir
Keywords Sultan Walad Mawlana Rumi Mevlevi Order mysticism literature
97
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
bakımından Farsccedila tasavvuficirc mesnevicircler arasında oumlzel
bir yeri vardır bu mesnevirsquonin buumltuumlnuuml Mevlacircnacircrsquonın
yeterince anlaşılmamış soumlzlerinin şerhi ve Mesnevi-i
Manevicircrsquonin anlaşılması guumlccedil bazı konularının accedilıkla-
yıcısıdır Sultan Veledrsquoin asıl gayesi babasının soumlyle-
diklerini bu mesnevide daha sade bir dille soumlylemek
daha accedilık bir şekilde ifade etmek ve unutulmamaları
iccedilin tekrar etmektir Rebacircb-nacircmersquonin sonunda Sultan
Veled soumlzlerinin hepsinin Mevlacircnacircrsquonın soumlzleri oldu-
ğunu onun soumlzlerinden anladıklarını dile getirdiğini
onun soumlzlerinin goumlnluumlnuumln kıblesi olup onun fikirle-
riyle canlı ve taze olduğunu belirtir (Ocak 1988 547)
2 SEFİNE-İ NUHIcirc VE MECMUA-I RUHIcirc
Sultan Veledrsquoin ldquoSefine-i Nuhicirc ve Mecmua-ı Ruhicircrdquo
adlı eseri Mevlevilik tasavvuf tarihimiz ve edebiya-
tımızın yitik halkalarından birisidir Kuumlltuumlr tarihimiz
bu kayıp halkalar tamamlanmadan hep noksan kala-
caktır Kuumlltuumlr sanat edebiyat ve tarihimize ait binler-
ce yazma eser kuumltuumlphane raflarında keşfedilecekleri
guumlnuuml beklemektedir Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-ı Ruhicirc
adlı eserle ilgili olarak F Nafiz Uzlukrsquoun 1941 yılında
bastığı Sultan Veled Divacircnırsquonın mukaddimesinde şu
kısa bilgi bulunmaktadır ldquo Muumlşaruumlnileyhin [Sultan
Veled] daha sağlığında tertip edilmiş Sefine-i Nuhicirc
adlı nezair mecmualarında Veledin naziresi Validin
asıl gazeli alt alta لولده diye goumlsterilmiştir Birisi لوالده
Nizameddinrsquoin hattıyla ve lsquoمدالله ظلهrsquo tabirinden kendi
zamanında yazıldığını ve 734 tarihli bir ikincisinin
dahi yine birinciden kopya edildiğini anlıyoruz Bu
iki yazma hususi kuumltuumlphanemizi suumlslemekte olup bir
uumlccediluumlncuumlsuuml de Pertev Paşa kuumltuumlphanesinde bulunmak-
tadır Nezairin mukaddemesi şoumlyledir
بسم الله الرحمن الرحیم و به نستعین این سفینۀ نوحی و مجموعۀ روحی اسرارحضرت فوائد بربعضی مشتملست کی نامتناهی رموز مفتاح الهی کنوز الدعاة داعی الآباد العباد شارح خفیات ازمة قدوتنا مالک مولانا و سیدنا و بالدلائل القاطعه هادی الهدیات بالبراهین الساطعه سباح بحار الجبروت سیاح قفار الملکوت لسان القدس ترجمان الرحمن جلال الحق والدین وارث الانبیاء والمرسلین انارالله ارواح السافلین والغابرین بذکر جمیله و بعضی فوائد مولانا قدوة العارفین امام الهدی والیقین شمس سماء العلوم الدینیة قطب الاقطاب لب الالباب بهاء الحق والدین متع الله العاشقین والطالبین بطول بقائه امین یا رب
العالمین
dedikten sonra livalidihi diye bir gazel ve liveledihi
diye ona soumlylenen naziresi yazılarak devam etmekte-
dir Mecalis-i Sebarsquonın mukaddimesinde -Eflakicircrsquoden
naklen- işaret ettiğimiz gibi Mevlacircnacirc nasıl babasının
Maacircrifrsquoiyle ccedilok meşgul olmuş onu meclislerinde soumly-
lemiş yazdırmış ise Sultan Veled dahi babasının şiirle-
ri ve fikirleriyle uğraşmayı kudsi bir meşgale bilmiş ve
Divacircnı iccedilin onun gazellerini nuumlmune tutmuştur Eğer
guumln bize yar olursa Nezair mecmuasını bastıracağız
Boumlylelikle baba ve oğulun gazelleri daha iyi anlaşılır
Hatta diyeceğim ki Mevlacircnacircrsquonın gazellerinde teren-
nuumlm ettiği yuumlksek muğlak mudil fikirleri oğlu accedilık
vacirczıh anlaşılması kolay şekle getirmiştir Binaenaleyh
nasıl Mesnevicircrsquoyi anlamak iccedilin Sultan Veledrsquoin mesne-
vilerini okumak luumlzumlu ise lsquoDivacircn-ı Kebirrsquo denilen
93 bin beyti muhtevi Mevlacircnacircrsquonın gazelleri kuumllliyatını
hazmedebilmek de Divacircn-ı Veledicircrsquonin okunup anla-
şılmasıyla kacircbildir rdquo (Uzluk 1941 41-42)
Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-ı Ruhicirc ifade edildiği gibi bir
nazire mecmuasıdır Bir şairin şiirine (kaside gazel
ruumlbaicirc mesnevicirc) başka bir şairin aynı vezin kafiye ve
redifle yazdığı şiire nazire denir Bu tuumlr İslami edebi-
yatlarda epeyce eski bir edebi gelenektir Anadolursquoda
gelişen edebiyatın tarihi bakımından Sefine-i Nuhicirc ve
Mecmua-i Ruhicirc adlı bu eserin edebiyat tarihine katkısı
oumlnemlidir Anadolursquoda ilk Tuumlrkccedile nazire mecmuala-
rı XV yuumlzyıldan itibaren goumlruumlluumlr Ancak Sultan Ve-
ledrsquoin bu nazire mecmuası XIII yuumlzyıla aittir Eser bu
accedilıdan ayrıca muumlhimdir
3 SEFİNE-İ NUHIcircrsquoNİN YAZMA NUumlSHALARI
Araştırmamıza konu olan ve Konya Boumllge Yazma
Eserler Kuumltuumlphanesirsquonde bulunan bu eserin 6935 nu-
maralı nuumlshasının (N) devrin oumlnemli hattatlarından
Nizameddin Mevlevicirc tarafından istinsah edildiğini
muumlşahede ediyoruz [Malum olduğu uumlzere] Mevlevicirc-
lerin veya Mevlevicirc tarikatının Tuumlrk sosyal hayatın-
da oumlzel bir yeri vardır Mevlevicirclerin arasında ccedileşitli
sanat dallarında birccedilok tanınmış kimselerin yetişti-
ğini goumlrmekteyiz Mevlevicirc Tekkeleri devrinin birer
sanat akademisi gibiydiler El sanatları ile meşgul
bazı dervişler eğer ldquoDederdquo iseler kendilerine ay-
rılan odalarda Huumlsn-uuml hat (guumlzel yazı) ve fildişi
oyma işlerini meraklılarına belirli guumlnlerde oumlğreti-
yorlardı Hat sanatına Mevlevicirclerin oumlnemli katkı-
larda bulunduklarını goumlrmekteyiz (Oumlzsayıner 1992
125) Zuumlbeyde Cihan Oumlzsayıner makalesinde Hattat
Nizameddin Dedersquoyi XIIIve XIV yuumlzyıl Mevlevicirc hat-
tatlarından sayar Ali Haydar Bayat Hattat Nizamed-
din hakkında Muumlstakimzacircde Suumlleyman Sadeddinrsquoin
Tuhfe-i Hattatin adlı eserinden ve Sipehsalar Risacircle-
sirsquonden naklen şu bilgileri verir Nizameddin Dede
Konyalı olup Mevlacircnacirc tarafından hilafetle şereflendi-
rilmiştir Hat sahasında Yakutrsquodan meşk etmiş hat ya-
98
Aydın
nında kaatı sanatında da uumlstad olmuştur 7001300-1
tarihinde vefat etmiştir (Bayat 1991 85) Semih Cey-
han ise şu bilgileri ilave eder [Selahaddin-i Zerku-
brsquoun] diğer kızı Hediye Hatun ise Eflacirckicircrsquonin ldquouumlstacircd-ı
selacircticircnrdquo dediğine goumlre sarayın yazı hocası olduğu an-
laşılan Nizacircmeddin Hattacirct adlı biriyle Mevlacircnacircrsquonın
ccedilabaları sonucunda evlendirildi (Ceyhan 2009 340)
Konya Boumllge Yazma Eserler Kuumltuumlphanesi 6935 nu-
maralı Sefine-i Nuhicirc yazması aynı kayıt numarasıy-
la Konya Selccediluk Uumlniversitesi Mevlacircnacirc Araştırmaları
Enstituumlsuuml Kuumltuumlphanesirsquonden buraya nakledilmiştir
Eser asıl itibarıyla Mevlacircnacirc Araştırmaları Enstituumlsuuml
Kuumltuumlphanesirsquone Prof Dr Feridun Nafiz Uzluk tara-
fından vakfedilmiştir Yazma eserin başına konulan
bilgi fişinde eser hakkında şu bilgiler verilmiştir Oumllccediluuml
(220x150) (170x117) yaprak 252 satır (21x2) cilt sır-
tı ve kenarları meşin bez kaplı şirazeli hat Selccediluklu
neshi Aynı bilgi fişinde eserin eski kayıt numarası
1904 olarak kaydedilmiştir Yazmanın kapağında
muhtemelen F Nafiz Uzlukrsquoa ait bir kağıt uumlzerinde
şu notlar bulunmaktadır Kitabın adı (Nam-ı Kitab)
Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicirc Şumar-ı Evrak-ı Ki-
tab 252 Mecmua-i Suhuf 464 Aded-i Gazel-i Valid
354 Aded-i Gazel-i Veled 354 Aded-i Ruumlbaicirc-i Valid
66 Aded-i Ruumlbaicirc-i Veled 66 Der Beher Sahife 20 be-
yit Mecmua-i Ebyat 9808 Ebad (22x15) Kısm-ı Hat
(20x135) Yine yazmanın kapağında F Nafiz Uzlukrsquoa
ait şu not bulunmaktadır ldquo Nezairdeki gazellerden
Hazret-i Veledrsquoe ait bulunanların altındaki kurşun
kalemle yazılı olan rakamlar Hazret-i muumlşaruumlniley-
hin taraf-ı dervişanemden bastırılmış divacircndaki gazel
numaralarına tevafuk etmektedir Şifaicirc-i el-Mevlevicircrdquo
Bu nuumlshanın baş kısmında yer alan notlarda bazı yan-
lışlıklar bulunmaktadır Nuumlsha dikkatlice incelendi-
ğinde bu farkedilecektir Mesela toplam varak sayısı
241 sayfa sayısı 482rsquodir Mevlacircnacirc ve Sultan Veledrsquoin
gazel ve kasidelerinin sayısı 368+368rsquodir Ruumlbailer ise
117+117rsquodir Nuumlshanın sonunda şu kayıt bulunmakta-
dır ldquo Hazarsquol-kitabursquol-Gazaliyat kitabursquol-emiruumlrsquol-kebir
el-alimuumlrsquol-fazıl emir etalallahu bekahurdquo
Nuumlshanın başı
بسم الله الرحمن الرحیم و به ثقتی این سفینۀ نوحی و مجموعۀ روحی اسرار حضرت فوائد بربعضی مشتملست کی نامتناهی رموز مفتاح الهی کنوز مولانا و سیدنا و قدوتنا مالک ازمة العباد شارح خفیات الآباد داعی الدعاة
بالدلائل القاطعه هادی الهدیات بالبراهین
Nuumlshanın sonu
اندر حرم دو کون مخرام و مپوی جز ملک محبت خداهیچ مجوی
چون هر چه که هست اوست مردانه بگوی ما هیچ نه ایم هیچ را هیچمگوی
Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicircrsquonin Konya Boumllge
Yazma Eserler Kuumltuumlphanesi 6935 numarayla kayıtlı
nuumlshasının ilk ve son sahifeleri
Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicircrsquonin Konya Boumllge
Yazma Eserler Kuumltuumlphanesi 6932 numaralı diğer yaz-
ma nuumlshası da Konya Selccediluk Uumlniversitesi Mevlacircnacirc
Araştırmaları Enstituumlsuuml Kuumltuumlphanesirsquonden buraya
nakledilmiştir Bu yazma da daha oumlnce Mevlacircnacirc Araş-
tırmaları Enstituumlsuuml Kuumltuumlphanesirsquone Prof Dr Feridun
Nafiz Uzluk tarafından vakfedilmiştir Yazma eserin
başındaki bilgi fişinde eser hakkında şu bilgilere yer
verilmiştir Oumllccediluuml (30x24) (32x24) yaprak 241 sahife
482 cilt kahverengi siyah meşin cilt ortası madalyon-
lu hat nesih Aynı bilgi fişinde eserin eski kayıt nu-
marası 881 olarak kaydedilmiştir Eserin istinsah tarihi
h 734 olarak kaydedilmiştir Muumlstensihi belli değildir
Bilgi fişinin muumlellif muumltercim şarih ve naşir kısmın-
da ldquo Sefine-i Mevleviye Mustafa Sakip el-Mevlevi rdquo
basılarak Mevlana ve Mevlevilik araştırmaları zincirinin kayıp bir halkasını daha
tamamlayacaktır
Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicircrsquonin Konya Boumllge Yazma Eserler Kuumltuumlphanesi 6935 numarayla kayıtlı nuumlshasının
ilk ve son sahifeleri
99
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
ifadesi goumlruumllmektedir Goumlruumllduumlğuuml uumlzere her iki nuumls-
hada bulunan bu bilgi fişleri pek oumlzensizce hazırlan-
mıştır Eserin kapağında bulunan ve F Nafiz Uzlukrsquoa
ait notlarda şu ifadeler bulunmaktadır ldquo Huumlve min
kuumltuumlb-i el-fakir hekim Feridun Nafiz Şifaicirc-i el-Muta-
tabbib el-Mevlevicirc el-Konevicirc 1355rdquo Veled Ccedilelebirsquoye
ait bir başka not da ise şoumlyle bir kayıt mevcuttur ldquo
Harb-i umumide cihad-ı ekber ilanında fakir muumlca-
hidin-i Mevleviyye alayını tertib edib buumltuumln meşayih
ve ihvan ve muhibbanla Şamrsquoa gitmiştik O vakit Şam
Mevlevicirc şeyhi fakire ihda etmişti Fakir de oğlum Fe-
ridun Nafiz Ccedilelebirsquoye niyaz eylerim 27 Kanun-ı Ev-
vel 1936 Veled Ccedilelebirdquo Bu nuumlshadan bir miktar va-
rak noksandır Dolayısıyla yazmadaki toplam kaside
ve gazel sayısı 352+352 ve ruumlbai sayısı ise 62+61rsquodir
Yazmanın sonunda şu temmet kaydı bulunmaktadır
ldquo Temmetuumlrsquol-divacircn min kelam-i melikuumlrsquol-muhakkikin
seyyiduumlrsquol-buumldela Celalursquol-Hak versquod-din ve min kela-
mursquol-usala versquol-mesacirclih Bahaursquol-mille versquod-din el-ma-
ruf bi-Veled Fi sabirsquoaşr cemaziyersquol-acirchir sene 734rdquo
Nuumlshanın başı
بسم الله الرحمن الرحیم و به نستعین این سفینۀ نوحی و مجموعۀ روحی اسرارحضرت فوائد بربعضی مشتملست کی نامتناهی رموز مفتاح الهی کنوز مولانا و سیدنا و قدوتنا مالک ازمة العباد شارح خفیات الآباد داعی الدعاة
بالدلائل القاطعه هادی الهداة بالبراهین
Nuumlshanın sonu
اندر حرم دو کون مخرام و مپوی جز ملک محبت از جهانهیچ مجوی
چون هر چه که هست اوست مردانه بگوی ما هیچ نه ایم هیچ را هیچمگوی
Uumlzerinde bir edisyon kritik ccedilalışması yaptığımız
bu eserin elimizde yukarıda tavsif edilen iki yazma
nuumlshası mevcuttur F Nafiz Uzlukrsquoun Divacircn mu-
kaddimesirsquonde bahsettiği Pertev Paşa Kuumltuumlphanesi
nuumlshasına buumltuumln araştırmalarımıza rağmen maalesef
ulaşamadık Nuumlshalardan 6935 numaralı eseri Hattat
Nizameddin Mevlevicirc istinsah ettiği iccedilin lsquoNrsquo 6932 nu-
maralı yazmayı ise Konyarsquodan muumllhem lsquoKrsquo nuumlshası
olarak adlandırdık N nuumlshasında duumlşen bazı varak-
ların olduğu goumlze ccedilarpmaktadır Bu nuumlshada tamir
edilen bazı sayfaların K nuumlshasından kopya edildiği
izlenimi var Ancak tamir edilen sayfalara eklenen
boumlluumlmler oldukccedila oumlzensizce yazılmıştır Muhteme-
len tamir sonrası yazımı gerccedilekleştiren hattat Farsccedila
bilmiyordu Uzluk K nuumlshasının N nuumlshasından kop-
ya edildiğini ifade ediyor lakin nuumlshalar arasındaki
farklar bu durum hakkında şuumlphe uyandırmaktadır
N nuumlshasında yapılan tashihler Sultan Veledrsquoin şiir-
lerinde daha ccedilok goumlruumlnuumlyor Kanaatimizce N nuumlshası
Mevlevicirc dergahına yakın bir nuumlshadır ve bu nedenle
tashihe uğramıştır N nuumlshasında bulunan ve Sultan
Veledrsquoe ait bazı beyitlerin uumlzeri ccedilizilmiştir Bu uumlzeri
ccedilizilen beyitler Sultan Veledrsquoin basılan Divacircnırsquonda da
bulunmuyor Bu da goumlsteriyor ki Sultan Veled Divacircnı
tashih edildikccedile Sefine-i Nuhicircrsquode bulunan şiirler de
tashih edilmiştir K nuumlshası maddi evsaf bakımından
daha iyi durumdadır Bu nuumlshanın varak kenarları
traşlanmış veya kesilmiştir Bu işlem pek dikkatsizce
yapılmıştır Sayfa kenarına ilave edilmiş bazı beyit-
lerle beraber sayfa altlarında bulunan muumlşirler de bu
nedenle kaybolmuştur
Hem Mevlacircnacirc hem de Sultan Veledrsquoe ait muumllemma ga-
zellerin bir ccediloğunun (Farsccedila-Arapccedila) Arapccedila kısımla-
rının Sefine-i Nuhicircrsquode bulunmadığını goumlruumlyoruz Sul-
tan Veled tanzir ettiği gazel ve kasidelerin bazılarının
ilk mısra ya da ilk beytini olduğu gibi alıntılamıştır
Sultan Veledrsquoin babasının kaside gazel ve ruumlbailerine
yazdığı bu nazireler Mevlacircnacircrsquonın şiirlerinin daha iyi
anlaşılması iccedilin ayrıca oumlnemlidir Bazen Mevlacircnacircrsquonın
şiirinde anlaşılmayan bir kısım anlam ve ifadeler Sul-
tan Veled vasıtasıyla accedilıklığa kavuşabiliyor Sefine-i
Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicircrsquode bulunan kaside gazel ve
ruumlbaicircler harf sırasına ve vezinlere goumlre tanzim edil-
miştir Sultan Veled babasının kullandığı vezinlerde
yazdığını bizzat kaydeder
100
Aydın
Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicircrsquonin Konya Boumllge
Yazma Eserler Kuumltuumlphanesi 6932 numarayla kayıtlı
nuumlshasının ilk ve son sahifeleri
4 SONUCcedil
Yuumlzlerce yıllık kuumlltuumlr mirasımızın oumlnemli bir kısmı
buguumln hacirclacirc hem Tuumlrkiyersquode hem de yurt dışındaki
kuumltuumlphanelerde yazma eser olarak bulunmaktadır
Bilimin buumltuumln alanlarına ait onbinlerce eser keşfedi-
lecekleri ve yayına hazırlanacakları guumlnuuml beklemek-
tedir Bu değerli eserler bir an oumlnce bilimsel olarak
incelenerek insanlığın hizmetine sunulmalıdır Bu
vazife araştırmacıların ve akademisyenlerin goumlrevi-
dir Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-ı Ruhicircrsquonin keşfedilme
ve daha sonra ise tarafımızca incelenmeye ve bilimsel
bir nuumlsha karşılaştırmasına tabi tutulmasının uzunca
bir hikayesi var Elimizdeki mevcut bilgilere goumlre bu
eserin dışında Mevlevilik tarihinin kayıp birkaccedil ese-
ri daha bulunmaktadır Mevlevilik ile ilgili hakkıyla
soumlz soumlyleyebilmek iccedilin bu kayıp eserlerin bir an oumlnce
bulunup yayınlanması icab eder Uumlzerinde nuumlsha kar-
şılaştırması yaptığımız Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-ı
Ruhicirc adlı eser en kısa zamanda basılarak Mevlana ve
Mevlevilik araştırmaları zincirinin kayıp bir halkasını
daha tamamlayacaktır
KAYNAKCcedilAAYDIN Ş amp MUSİCcedil E (2015) Sultan Veled Divacircni Tercuumlmesi Konya Mevlana Uumlniversitesi Mevlana Sosyal Araştırmalar Merkezi Yayınları
BAYAT A H (1991) Huumlsn-i Hat Sanatinda Mevlevilik ve Mevleviler Sel-ccediluk Uumlniversitesi IV Milli Mevlacircnacirc Kongresi Tebliğler 12-13 Aralık 1989 Konya s 81-111
CEYHAN S (2009) ldquoSelacirchaddin-i Zerkucircbrdquo maddesi Diyanet İslam Ansiklopedisi C 36 İstanbul 340-341
DEĞİRMENCcedilAY V (2009) ldquoSultan Veledrdquo maddesi Diyanet İslam Ansiklopedisi C 37 İstanbul 521-522
KONYA BOumlLGE YAZMA ESERLER KUumlTUumlPHANESİ Yazma Eser No 6932 6935
OCAK F T (1988) Sultan Veledrsquoin Rebacircb-nacircmesi Erdem 5(11) 541-592
OumlZSAYINER Z C (1992) Mevlevi Hattatlar IX Vakıf Haftası Kitabı Tuumlrk Vakıf Medeniyetinde Hz Mevlacircnacirc ve Mevlevihanelerin Yeri ve Vakıf Eserlerde Yer Alan Tuumlrk-İslam Sanatları Seminerleri (2-4 Aralık 1991 An-kara) Vakıflar Genel Muumlduumlrluumlğuuml Yayınları Ankara s 125-142
UZLUK F N (1941) Divacircn-i Sultan Veled Uzluk Basımevi
Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicircrsquonin Konya Boumllge Yazma Eserler Kuumltuumlphanesi 6932 numarayla kayıtlı nuumlshasının
ilk ve son sahifeleri
4 SONUCcedil
Yuumlzlerce yıllık kuumlltuumlr mirasımızın oumlnemli bir kısmı buguumln hacirclacirc hem Tuumlrkiyersquode hem de
yurt dışındaki kuumltuumlphanelerde yazma eser olarak bulunmaktadır Bilimin buumltuumln alanlarına ait
onbinlerce eser keşfedilecekleri ve yayına hazırlanacakları guumlnuuml beklemektedir Bu değerli
eserler bir an oumlnce bilimsel olarak incelenerek insanlığın hizmetine sunulmalıdır Bu vazife
Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicircrsquonin Konya Boumllge Yazma Eserler Kuumltuumlphanesi 6935 numarayla kayıtlı nuumlshasının
ilk ve son sahifeleri
101
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021Journal of Awareness Volume Cilt 6 Issue Sayı 3 2021 pp 101-114E-ISSN 2149-6544 httpsjournalsgentrjoa DOI httpsdoiorg1026809joa6302
Received Geliş 07052021 Acccepted Kabul 03072021
Content of this journal is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 International License
Bu derginin iccedileriği Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 Uluslararası Lisansı altında lisanslanmıştır
Corresponding Author Sorumlu Yazar Atilla AydınE-mail ataydingeşisimedutr
CitationAtıf AYDIN A (2021) İngiltere emperyalizminin Osmanlı İmparatorluğursquondaki yansıması Baltalimanı Ticaret Anlaşması Journal of Awareness 6(3) 101-114 DOI 1026809joa6302
İngiltere emperyalizminin Osmanlı İmparatorluğursquondaki yansıması Baltalimanı Ticaret AnlaşmasıReflection of British imperialism in the Ottoman Empire Baltalimani Trade Agreement
Atilla Aydın
Oumlz
Merkantilizm ile başlayan ve sanayi devrimiyle devam eden suumlreccedilte Avrupa devletleri oumlnemli uumlretim artışları kaydetmiştir Sanayi devrimini başlatan İngiltere artan uumlretimini pazarlayabilmek ve ihtiyacı olan hammaddeleri alabilmek iccedilin dış pazarlara accedilılmıştır Osmanlı İmparatorluğu pazarının İngilterersquoye mesafesinin kısa olması ve imparatorluğun yoğun nuumlfusu İngiltere iccedilin cazip koşullar olarak oumlne ccedilıkmıştır Merkantilizm doumlneminde Osmanlı sermayesinin aşınmış olması ve kapituumllasyon anlaşmaları nedeniyle ekonomik yapı guumlccedilsuumlz duumlşmuumlştuumlr Bu nedenle Osmanlı ekonomisi sanayi devrimine savunmasız yakalanmıştır Siyasi koşulların da uygun hale gelmesiyle 1838 yılında İngiltere ile Osmanlı İmparatorluğu arasında Baltalimanı Ticaret Anlaşması imzalanmıştır Bu ccedilalışmanın amacı anlaşmaya giden suumlrecin mekanizmalarını ortaya koymak ve anlaşmanın sonuccedillarını analiz etmektir Anlaşmanın yuumlruumlrluumlğe girmesiyle Osmanlı yerli uumlretimi ccediloumlkmuumlştuumlr Ayrıca Osmanlı ekonomisi dışa bağımlı bir hale gelmiş ve borccedil batağına girmiştir Bu ccedilerccedilevede anlaşmanın Avrupa finans kapitali accedilısından sonuccedilları da analiz edilmiştir Anlaşmayla Osmanlırsquonın değişen siyasal yapısının ortaya konması bu ccedilalışmanın diğer bir ccedilıktısını oluşturmuştur Baltalimanı Ticaret Anlaşmasırsquonın tarihsel suumlreccedil iccedilinde neden ve sonuccedillarının ortaya konmasıyla guumlnuumlmuumlzuumln kuumlreselleşen ekonomik duumlnyasına ışık tutulması amaccedillanmıştır
Anahtar kelimeler Merkantilizm Sanayi Devrimi Emperyalizm İngiltere Osmanlı İmparatorluğu
Abstract
In the process that started with mercantilism and continued with the industrial revolution European states recorded significant production increases Britain which started the industrial revolution opened up to foreign markets in order to market its increasing production and to buy the raw materials it needs The short distance of the Ottoman Empire market to Britain and the dense population of the empire stand out as attractive conditions for England During the mercantilism period the Ottoman capital was eroded and the economic structure weakened due to the capitulation agreements For this
OumlğrGoumlr Gelişim Uumlniversitesi MYO Hava Lojistiği TURKEY e- mail ataydingeşisimedutr
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
102
Aydın
reason the Ottoman economy was caught vulnerable to the industrial revolution With the favorable political conditions the Baltalimanı Trade Agreement was signed between Britain and the Ottoman Empire in 1838 The purpose of this study is to reveal the mechanisms of the process leading to the agreement and to analyze the results of the agreement With the entry into force of the agreement Ottoman domestic production collapsed In addition the Ottoman economy became dependent on foreign countries and fell into a debt trap In this framework the results of the agreement in terms of European financial capital were also analyzed Another outcome of this study was to reveal the changing political structure of the Ottoman Empire with the agreement It is aimed to shed light on todayrsquos globalizing economic world by revealing the causes and consequences of the Baltalimanı Trade Agreement in the historical process
Keywords Mercantilism Industrial Revolution Imperialism England Ottoman Empire
1GİRİŞ
Osmanlı İmparatorluğu ekonomisi sanayi devrim-
ine kadar guumlcuumlnuuml koruyabilmiş ancak daha sonra
giderek guumlccedilsuumlzleşerek ccediloumlkuumlş suumlrecine girmiştir San-
ayi devrimi oumlncesinde Osmanlı ekonomisi youmlnetici
sınıf (askerler) ve uumlretici sınıf (reaya) olarak iki temel
sınıftan oluşmaktadır Reaya koumlyluumller goumlccedilebeler
tuumlccarlar zanaatkarlardan oluşmaktadır Youmlnetici
sınıfı ise merkezde yeniccedileriler taşrada sipahiler tem-
sil etmektedir Sipahilerin Avruparsquodaki feodallerden
farklı olarak oumlzel toprak muumllkiyeti bulunmamaktadır
Osmanlı toprak sisteminde toprak muumllkiyeti devlete
aittir Bu durumda topraktan elde edilen gelirler de
esasen devlete ait olmaktadır Ancak devlet toprak
gelirlerinden vergi toplama faaliyetlerini sipahilere
vermekte boumlylece sipahi ile reaya arasında bir ikti-
sadi ilişki doğmaktadır Sipahiler vergi toplama işi
karşılığında tımar adı verilen bir gelir elde etmekte
dolayısıyla reaya uumlzerinde youmlnetim ve yetki hakkına
kavuşmaktadır Bu sistemin en buumlyuumlk avantajı buumlyuumlk
bir harcama yapılmadan guumlccedilluuml bir ordunun beslene-
bilmesini sağlamasıdır Ayrıca taşradaki asayiş de bu
sistem uumlzerinden sağlanabilmektedir (Kıray 1995 48)
Sipahi ile reaya arasındaki sınıfsal ccedilelişki Avruparsquoda-
ki senyoumlr ile serf arasındaki ccedilelişkiye goumlre oumlnemli
farklılıklar goumlstermektedir Oumlncelikle sipahi toprağın
sahibi değildir devletin temsilcisi konumunda bulun-
maktadır Oysa Avruparsquoda senyoumlr toprak sahibidir
Serf ise senyoumlruumln malı gibidir hatta senyoumlrlerin ser-
fleri hukuken cezalandırma hakkı bulunmaktadır
Sipahilerin reaya uumlzerinde boumlyle bir hakkı soumlz konu-
su değildir Ayrıca sipahilerin elinden vergi topla-
ma yetkisi alındığında kolaylıkla bir sınıfsal değişim
yaşanabilmektedir Bu nedenle Osmanlırsquoda sınıfsal
ccedilelişki Avruparsquoda olduğu gibi derinleşmemiştir
Oysa batıdaki sınıfsal ccedilelişki gelişmenin dinamo-
sunu oluşturmuş ve Fransız devriminin temellerini
teşkil etmiştir Osmanlı tımar sisteminde derin bir
sınıfsal ccedilelişkinin olmaması elbette sistemi kusur-
suz hale getirmemektedir Hatta boumlyle bir ekonomik
yapı piyasa mekanizmasında meydana gelen olum-
suzluklardan daha kolay etkilenmektedir Bu nedenle
dış ticaret kapituumllasyonları ile Osmanlı ekonomisinin
geniş oumllccediluumlde duumlnya piyasa ve para dalgalanmalarına
henuumlz bağlanmamış olduğu doumlnemde dahi Kanuni
zamanındaki buumlyuumlk piyasa gelişiminin etkileri altında
tımar sistemi ccediloktan bunalım geccedilirmeye başlamıştır
(Berkes 2013275) Tımar sistemindeki bozulmanın en
oumlnemli nedeni sipahilerde ortaya ccedilıkan feodalleşme
arzusudur Bu durum sipahilerin merkezi otorite ile
arasının bozulmasına yol accedilmış ve birccedilok boumllgede
isyanlar başlamıştır Reaya da bu isyanlara katılmış
boumlylece taşrada huzursuzluk egemen olmuştur İsyan-
ların en bilineni Celali İsyanları olup Kanuni Sultan
Suumlleymanrsquoın padişahlığının son doumlnemlerine denk
gelmiştir İsyanların temelinde sipahilerin elinden
vergi toplama yetkisinin alınması girişimlerinin yat-
tığı bilinmektedir (Goumlkbunar 2007 13)
Tımar sisteminin tasfiyesinin ardından iltizam sistemi
uygulanmaya başlanmıştır İltizam sistemi toprağın
belirli bir uumlcret karşılığı belli yıllarla oumlzel kişilere ki-
ralanmasını ifade etmektedir (Yardımcı vd 202063)
İltizamları alan kişiler ise muumlltezim olarak adlandırıl-
maktadır İltizam sisteminin en oumlnemli oumlzelliği
muumlltezimlere yereldeki huumlkuumlmet sorumluluklarının
da devredilmesi olmuştur (Tabakoğlu 2016332)
Tımar sisteminin terkedilip iltizam sistemine geccedililm-
esiyle birlikte kuvvetli bir ayan hiyerarşisi ortaya ccedilık-
mıştır (Kıray 1995 60) İlk ortaya ccedilıktığında iltizam
suumlresi uumlccedil yıl olarak belirlenmiş ancak devletin finans-
man ihtiyacı artınca suumlre bir yıla kadar indirilmiştir
Bu durum nedeniyle vergi gelirleri tahribata uğramış
103
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
ve malikane sistemi olarak adlandırılan yeni bir sis-
teme geccedililmiştir 1695 yılında uygulanmaya başlanan
malikane sisteminde devlet bir gelir kaynağından
vergi toplama hakkını vergiyi toplayacak kişiye
hayatının sonuna kadar satmaktadır (Oumlzvar 200320)
Malikane sisteminin uygulanmasıyla ayan sınıfı daha
da zenginleşmiştir Malikane sistemiyle ilk defa Os-
manlı devleti servetini bir başka sınıfla paylaşmıştır
Ayanlar hem vergi toplama goumlrevini uumlstlenmiş hem
de kredi verme mekanizması olmuşlardır Bu iki
youmlnuumlyle ayan sınıfı kısa suumlrede iktisadi bir guumlccedil haline
gelmiş ve devlet tarafından bir rakip olarak goumlruumllm-
eye başlanmıştır Osmanlı devleti merkezi otoriteyi
yeniden sağlayabilmek iccedilin ccedilabalamaya başlamış ve
bu ccedilerccedilevede Uumlccediluumlncuuml Selim doumlneminde Nizam-ı Ced-
it adıyla yeni ve modern bir ordu kurulmuştur Ancak
Rumeli ayanlarının isyanı ile bu yeni ordu dağıtılmış
ve Uumlccediluumlncuuml Selim tahttan indirilmiştir Uumlccediluumlncuuml
Selimrsquoden sonra tahta ccedilıkan İkinci Mahmut ayanlar-
la bir anlaşma imzalamış ve boumlylece bir suumlre sessizlik
sağlanabilmiştir Keyder (2008)rsquo e goumlre bu anlaşmanın
imzalanmasının ardından merkezi otorite ayanı si-
yasi duumlzeyde olduğu gibi iktisadi duumlzeyde de buumlyuumlk
oumllccediluumlde yenilgiye uğratmayı başarmıştır Nitekim bu
doumlnemde ayan sınıfının oumlnce etkinliği azaltılmış daha
sonra tuumlmuumlyle ortadan kaldırılabilmiştir
Osmanlı ekonomisinin iccedil dinamikleri tarihsel suumlreccedil
iccedilerisinde bu doumlnuumlşuumlmlere uğrarken ekonominin dış
duumlnyasında da oumlnemli gelişmeler yaşanmıştır Avru-
pa merkantilizmiyle başlayan ve sanayi devrimiyle
devam eden suumlreccedil Avrupa devletlerinin kalkınmasını
sağlamış tarihte goumlruumllmemiş bir iktisadi doumlnuumlşuumlm
ortaya ccedilıkmıştır Sanayi devrimi karşısında Osman-
lı İmparatorluğu bir gerileme suumlrecine girmiş ve il-
erleyen suumlreccedilte accedilık pazar haline gelmiştir Yeni pazar
arayışlarına giren İngiltere ve diğer Avrupa devletleri
ile Osmanlı arasındaki iktisadi ilişkiler giderek daha
eşitsiz hale gelmiş ve bu suumlreccedil 1838 Baltalimanı Ticar-
et Anlaşmasırsquona kadar devam etmiştir Bu ccedilalışmanın
amacı Baltalimanı Ticaret Anlaşmasırsquonı tuumlm youmln-
leriyle tartışmak ve anlaşmanın sebep ve sonuccedillarını
ortaya koymaktır Ccedilalışmanın girişten sonraki ikinci
boumlluumlmuumlnde Baltalimanı Ticaret Anlaşmasırsquonın im-
zalanması sonucunu doğuran iccedilsel ve dışsal etkenler
analiz edilmiştir Uumlccediluumlncuuml boumlluumlmde anlaşma ve an-
laşmanın huumlkuumlmleri accedilıklanmıştır Doumlrduumlncuuml boumlluumlm-
de anlaşmanın Osmanlı imalat sanayii uumlzerindeki
etkileri uumlzerinde durulmuştur Beşinci boumlluumlmde ise
anlaşmanın imalat sanayii dışındaki etkilerine Avru-
pa finans kapitalinin Osmanlı finans piyasası uumlzer-
indeki egemenliği ele geccedilirme suumlreci incelenmiştir
Son boumlluumlm sonuccedil kısmına ayrılmıştır
2 BALTALİMANI TİCARET ANLAŞMASI OumlNCESİ SUumlRECİN ANALİZİ
Baltalimanı Ticaret Anlaşması oumlncesinde yaşanan ik-
tisadi ve siyasi gelişmeler suumlrecin doğru anlaşılması
accedilısından oumlnem arz etmektedir Osmanlı maliyesi
yukarıda accedilıklandığı gibi zaten bunalım geccedilirmekte-
dir Bunalımın derinleşmesi başta Avrupa coğrafyas-
ında yaşanan iktisadi ve sosyal doumlnuumlşuumlmler ile
gerccedilekleşmiştir Ayrıca Osmanlı İmparatorluğu iccedilinde
yaşanan siyasal gelişmeler de bu suumlreccedilte incelenmesi
gereken etkenler arasında bulunmaktadır
21 Merkantilizm ve Osmanlı İmparatorluğu
15 Yuumlzyıldan başlayarak 18 Yuumlzyıl ortalarına kadar
guumlcuumlnuuml ve politikasını suumlrduumlren merkantilizm bireyin
refahını yuumlkseltmeyi amaccedil edinen modern ekonomi
teorisinden farklı olarak devletin egemenliğini ve
zenginleşmesini amaccedil edinmiştir Bireylerin zengin-
liğinin ancak devletin zenginleşmesi ile gerccedilekleşeceği
inancı bu akımın temel prensibini oluşturmaktadır
(Kazgan 1982 6) Merkantilizmin ilk amacı devletin
değerli maden biriktirmesi ve bu madenleri elinde tut-
masıdır (Aydın 2021 33) Ayrıca merkantilizm ulusal
bir sanayi oluşturmayı hedeflemektedir Bu ccedilerccedilevede
korumacı guumlmruumlk politikaları uygulayan devletler
yerli uumlretimi oumlzendirebilmek iccedilin tuumlm iktisadi araccedilları
kullanmışlardır (Hafter 1964 78)
Merkantilizm tuumlm Avrupa devletlerinde homojen
ekonomi politikalarını ifade etmemektedir Oumlrneğin
İspanya Peru ve Antillerden sağladığı altınlarla kısa
zamanda Avruparsquonın en ccedilok altına sahip olan uumllkesi
haline gelmiştir Ancak boumlyle bir zenginleşme mod-
eli altın bolluğu nedeniyle fiyat duumlzeyinin artması-
na neden olmuştur Ccedilalışmadan yaşamını suumlrduumlren
zenginler uumllkesi haline gelen İspanya kısa zaman-
da ticaret ve sanayideki uumlstuumlnluumlğuumlnuuml İngiltere ve
Fransarsquoya kaptırmıştır İspanyarsquoda iktisat politikala-
rının tek youmlnluuml olarak basılmış ve kuumllccedile altın stokunu
arttırmayı amaccedillaması bu uumllkeyi altın ihraccedil eden bir
uumllke haline getirmiştir Nitekim 18 Yuumlzyılın sonun-
da İspanya İngiltere ve Fransa ile karşılaştırıldığında
az gelişmiş bir uumllke konumuna duumlşmuumlştuumlr (Kazgan
1982 14) Fransarsquoda merkantilizm değerli maden
104
Aydın
stoklarını dış ticaret yoluyla arttırmayı amaccedillamıştır
Dış ticaretin attırılmasının ilk koşulu olarak ise san-
ayileşme politikası olarak goumlruumllmuumlştuumlr Sanayi mal-
larının yurtdışı pazarlara ihraccedil edilerek dış ticaret
fazlası verilmesi ve bu yolla değerli maden stokunun
arttırılması birinci araccedil olarak goumlruumllmuumlştuumlr Fransarsquoda
merkantilizmin ideologluğunu yapan Colbert aynı
zamanda devlet adamıdır Colbert Fransız mallarını
buumltuumln duumlnyada pazarlamak ve hammaddeleri dış
uumllkelerden sağlamak iccedilin buumlyuumlk sermayeli kuru-
luşların gerektiği duumlşuumlncesinden hareket ederek Indes
Crianteles ve Indes Cocidentales adlı iki buumlyuumlk şirket
kurdurmuştur Anonim şirket tuumlruumlnuumln ilk denemeleri
olan bu şirketlere halkın ortak olması sağlanmıştır
Bu oumlzellikleri itibariyle Fransız merkantilizmine san-
ayi merkantilizmi de denmektedir (Guumlneş 2006 147)
İngiltere ise merkantilizmin değerli maden stokunu
arttırma politikasında ticareti en oumlnemli araccedil olarak
goumlrmuumlştuumlr İngiltere de tıpkı Fransa gibi dış ticaret
fazlası sağlayacak korumacı iktisat politikalarına baş-
vurmuştur Korumacılığın katı bir iktisat politikası
olarak kullanılmasının koumlkeni merkantilizme dayan-
maktadır (Roberts 2013 13) Daha oumlnceki doumlnemlerde
de guumlmruumlk politikaları uygulanmakla birlikte bunun
bir iktisat ve dış ticaret politikası olarak kullanılması
merkantilizm ile olmuştur Merkantilizm bu yapısıy-
la Avrupa coğrafyasında 1450 ile 1750 yılları arasın-
da 300 yıl huumlkuumlm suumlrmuumlştuumlr (Demir ve Kurt 2020
382) 18 Yuumlzyıldan itibaren ise Avruparsquoda merkanti-
lizme ve ticari kapitalizme bir tepki olarak fizyokrasi
akımı ortaya ccedilıkmıştır (Kazgan 1993 40) 18 Yuumlzyılın
ikinci yarısında Fransa kralı 15 Louisrsquonin doktoru
olan Quesnay Yeni Doğal Duumlzen adlı ccedilalışmasında
doğanın ve toprağın hareket noktasını meydana ge-
tiren bir ekonomik dolaşım sistemi oumlnermiştir Bu
şekilde temelleri atılan fizyorasi akımı merkantilizm
nedeniyle zarar goumlren tarımı oumlnceleyen bir sistem
oumlnermiştir Merkantilist politikalar nedeniyle koumlyluumller
fakirleşmiş tarımsal alanlardaki nuumlfus kentlere goumlccedil et-
miştir Koumlyluumllerin fakirleşmesi nedeniyle sanayi mal-
larına olan talep azalmış kentlerdeki gelir azlığı ned-
eniyle de talep accedilığı kapatılamamıştır Buna bir ccediloumlzuumlm
olarak değerli maden biriktirmeyi esas alan merkan-
tilizm yerine tarımsal uumlcretleri ve bu yolla ekonomik
refahı arttırmayı hedefleyen fizyokrasi hareketinin
temelleri oluşmaya başlamıştır (Kazgan 1982 20)
Fizyokratlara goumlre iktisadi hayatta doğal bir duumlzen
vardır ve bu doğal duumlzen en akılcı duumlzendir (Kar-
akayalı ve Dilber 2010 50) Bu duumlşuumlnceden hareketle
fizyokrasi korumacılığa bir tepki olarak liberal an-
layışı temsil etmektedir
Osmanlı İmparatorluğursquonun merkantilizm ile ilk
tanışmasının Fransa ile imzalanan kapituumllasyon an-
laşması olduğu bilinmektedir 1535 yılında Kanuni
Sultan Suumlleyman ile Fransa kralı Birinci Francois ar-
asında imzalanan ve Osmanlı tarihine ilk kapituumllasyon
olarak geccedilen anlaşma esasen siyasal youmlnden Osmanlı
devletinin isteklerine uygun bir sonuccedil yaratmaya youmln-
elmiştir Fakat iktisadi youmlnden bakıldığında Fransa le-
hine sonuccedillar verdiği goumlruumllmektedir Kanuni Sultan
Suumlleyman Avruparsquoyı istila etme planında en buumlyuumlk
engel olarak İspanya kralı Şarlkenrsquoi goumlrmektedir ve
bu nedenle Avruparsquoda kendisine bir muumlttefik aram-
aktadır Kanuni Sultan Suumlleyman ilk olarak Paparsquonın
nuumlfuzunu kullanan Medici ailesine başvurmuş an-
cak Medicirsquoler kendilerini Şarlken karşısında guumlccedilsuumlz
goumlrduumlklerinden ve İslam duumlnyası ile ittifak yapmak
istememelerinden oumltuumlruuml bu ittifaka yanaşmamışlardır
(Kazgan 1982 27-28) Fransa kralı Birinci Francois ise
Şarlken ile girdiği guumlccedil muumlcadelesinde geride kalmış
hatta Şarlkenrsquoe esir duumlşmuumlştuumlr Birinci Francois ken-
disine yardım edecek tek guumlccedil olarak Osmanlı İmpara-
torluğursquonu goumlrmektedir (Jagic 2010 3) Boumlylece gerek
Kanuni Sultan Suumlleymanrsquoın ittifak arayışı iccedilinde ol-
ması gerekse Birinci Francoisrsquonın Şarlken karşısında
Osmanlırsquoya ihtiyaccedil duyması nedeniyle kapituumllasyon-
ların iktisadi ve siyasi temelleri atılmıştır Anlaşmanın
temeli Kanunirsquonin Fransarsquonın guumlney limanlarına 200
parccediladan oluşan savaş gemisi filosu goumlndermesi ve
boumlylece Fransarsquoyı İspanya karşısında guumlccedillendirmeye
dayanmaktadır Fransarsquoya yapılan bu askeri yardımın
Osmanlırsquoya getireceği ekonomik yuumlkuumln hafifletilm-
esi iccedilin yardımın bir kısmı krediye doumlnuumlştuumlruumllmuumlş
ve bu borcun oumldenebilmesi iccedilin Fransarsquoya Akdeniz
limanları arasında Osmanlı desteği ile serbest ticar-
et yapma olanağı verilmiştir Fransarsquonın Akdeniz
ticaretini bu şekilde ele geccedilirmesiyle birlikte esasen
Osmanlı pazarları uumlzerinde egemen olmasının de oumlnuuml
accedilılmıştır Merkantilizm doumlnemi boyunca sanayisini
oumlnemli oumllccediluumlde geliştiren Fransarsquonın boumlylesine geniş
bir pazarı değerlendirme isteği de kapituumllasyonlar
uumlzerinden gerccedilekleşmiştir Osmanlı İmparatorluğu
daha oumlnce de Venedik Ceneviz gibi başka Avrupa
milletlerine ticari imtiyazlar vermiştir Ancak 1535
yılında Fransarsquoya verilen imtiyazlar daha kapsamlı
olması ve ilerleyen yıllarda diğer Avrupa uumllkeleri ile
imzalanacak olan ticaret anlaşmalarının altyapısını
oluşturması accedilısından oumlnem arz etmektedir (Acartuumlrk
ve Kılıccedil 2021 6)
105
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
Bu devirde esasen Osmanlı İmparatorluğursquonun
Avrupa devletlerine goumlre guumlccedilluuml bir ekonomik yapısı
bulunmaktadır (İnalcık 2000 248) Bu ccedilerccedileveden
bakıldığında kapituumllasyonların askeri yardım an-
laşmasından daha oumltesini ifade ettiği anlaşılmaktadır
Osmanlı İmparatorluğu guumlccedilluuml iktisadi yapısıyla mer-
kantilizm suumlrecini yaşayan Avrupa iccedilin oumlnemli pazar
fırsatlarını barındırmaktadır Nitekim Fransa ilk ka-
pituumllasyonlarla sadece Osmanlırsquoya olan borccedillarını
oumldemekle kalmamış Akdeniz ticaretinin tekelini ele
geccedilirmiş ve Osmanlırsquoyı kendi uumlrettiği uumlruumlnlerin pazarı
haline getirmiştir Buna benzer anlaşmalar daha son-
ra diğer Avrupa devletleri ile de imzalanmış ve Os-
manlı İmparatorluğu Avrupa devletleri iccedilin tamamen
accedilık pazar haline gelmiştir Hatta Avrupa coğrafyas-
ında merkantilist politikaların yaşaması adeta Os-
manlırsquodan koparılacak tavizlere bağlı hale gelmiştir
(Kazgan 1982 33) Osmanlı İmparatorluğursquonun bu
yıllarda ticaret ilişkisine en yoğun olarak girdiği dev-
letler Fransa İngiltere ve Hollanda olmuştur Ancak
17 Yuumlzyıl itibariyle Hollanda gemi tasarım tekniği ve
ticaretteki uumlstuumlnluumlğuuml nedeniyle en buumlyuumlk paya sahip
hale gelmiştir (Wallerstein 2005 66) 1650rsquoli yıllardan
itibaren ise İngiltere Hollandarsquoyı geriletmeyi başarmış
ve Akdeniz ticaretinde uumlstuumlnluumlğuumlnuuml hissettirmiştir
(Pamuk 2015 138) Avrupa uumllkelerinin aralarında
rekabet konusu haline gelen Osmanlı ekonomik yapısı
gerilemeye başlamış imparatorluk yeni topraklar da
ele geccediliremeyince ve mevcut toprakları değerlendirme
yolundaki ccedilabalar kapituumllasyonlar nedeniyle uygulan-
amayınca ccediloumlkuumlş suumlreci başlamıştır Ayrıca fakirleşme-
kte olan kapıkulları ve halk da batı mallarını alamaz
hale gelmiş 18 Yuumlzyıl itibariyle merkantilizm de
Osmanlı İmparatorluğursquonda aradığını bulamaz hale
gelmiştir Bu durum Şark Meselesi olarak adlandırılan
sorunun temelini oluşturmaktadır Bir başka ifadeyle
Şark Meselesi aslında bir doğu sorunu değil Avrupa
sorunudur ve Avrupa siyasi guumlccedil dengeleri nedeniyle
ortaya ccedilıkmıştır Batılı devletlere goumlre imparatorluk
ya eski guumlccedilluuml guumlnlerine doumlnmeli veya parccedilalanıp pay-
laşılmalıdır Bu konuda Avrupa uumllkeleri anlaşamamış
ve bu nedenle zaman zaman Osmanlırsquonın varlığının
korunmasından yana olmuşlardır (Yalccedilın 2015 81)
Bir başka ifadeyle Osmanlırsquoyı aralarında paylaşama-
yan Avrupa devletleri imparatorluğu ayakta tutmak-
tadır Fransa oumlnceleri Osmanlı uumlzerindeki baskıyı art-
tırmış hatta bir savaşı dahi goumlze almıştır Ancak boumlyle
bir savaş karşısında İngilterersquonin tutumu kestirile-
mediğinden Colbert savaştan vazgeccedilmiş ve bu suumlreccedil
1671 kapituumllasyonları ile sonuccedillanmıştır 1671 ka-
pituumllasyonları 1535 kapituumllasyonlarından farklı olarak
Fransarsquonın askeri uumlstuumlnluumlğuumlne vurgu yapmaktadır
Yeni anlaşmaya goumlre guumlmruumlk vergileri 5rsquoten 3rsquoe
indirilmiştir Ayrıca Hindistan ve Uzak Doğursquodan
gelen Fransız malları Kızıldeniz ve Mısırrsquodan ser-
bestccedile geccedilebilecektir Boumlylece Hint ve Ccedilin ipeklileri
ile İran halı ve kumaşları buumltuumln ihraccedil ve transit guumlm-
ruumlklerinden muaf tutulmuş ve bu malların ticareti
Fransarsquonın tekeline verilmiştir Guumlmruumlk vergileri Os-
manlı İmparatorluğursquonun kervan yollarındaki ticaret
ve yerleşim merkezlerinin oumlnemli bir gelir kalemini
oluşturduğundan bu gelirlerin aşınması kısa suumlrede
bu boumllgelerin iktisadi ccediloumlkuumlşuumlne neden olmuştur (Ka-
zgan 1982 35)
Osmanlı İmparatorluğu bu doumlnemde başka Avrupa
devletlerine de benzer ayrıcalıklar vermiştir İngil-
terersquoye ilk kapituumllasyon 1580 yılında verilmiş ve bu
hakların kapsamı ilerleyen yıllarda genişletilmiştir
Hollandarsquoya da ilk kapituumllasyon 1612 yılında ver-
ilmiştir Pasarofccedila Antlaşması ile Avusturyarsquoya 1718
yılında Sicilya Krallığırsquona 1740 yılında Prusyarsquoya
1761 yılında İspanyarsquoya 1783 yılında benzer imtiya-
zlar verilmiştir (Pamir 2002 89) Boumlylece merkan-
tilizm karşısında Osmanlı İmparatorluğu iktisadi
accedilıdan savunmasız kalmış ve tam bir accedilık pazar
haline gelmiştir Buna karşılık Rusya merkantilizmin
nimetlerinden faydalanamadığı iccedilin Osmanlı toprak-
larına goumlz dikmiş ve ccedilıkarlarını savaş yoluyla sağlam-
laştırma yolunu seccedilmiştir Avrupa uumllkeleri ise soumlzuuml
edilen Şark Meselesi konusunda Osmanlı İmparator-
luğursquonun devamı youmlnuumlnde bir tutum sergilemiştir
Her ne kadar kapituumllasyonlar ile Osmanlı Devleti
Avrupa uumllkeleri karşısında guumlccedil kaybetmişse de 18
Yuumlzyıl başında hala Uzak Doğu Yakın Doğu ve Af-
rika ticaret yollarını elinde tutmaktadır Ayrıca Avru-
pa uumllkelerine olan ihracat azalmış olsa da devam
etmektedir İhracata konu olan mallar buğday hu-
bubat ccedileşitleri pamuk ham ipek deri gibi uumlruumlnlerdir
(Pamuk 2015 163) Kapituumllasyonlardan en fazla yara-
rlanan Fransa Osmanlırsquoya sadece bazı oumlnemli met-
aller kumaş tuz ve şeker satmaktadır İngilterersquoye de
ihracat devam etmekte Osmanlı Sanayii tuumlm olum-
suzluklara rağmen uumlretim yapabilecek guumlcuumlnuuml koru-
maktadır Ayrıca Egersquodeki adalardan zeytinyağı yuumln
ipek şarap balmumu peynir zımpara gibi uumlruumlnler de
Avrupa devletlerine ihraccedil edilmektedir (Ayguumln 2017
9) Uumlretim ve ihracat olumsuzluklara rağmen devam
ettiği halde ticaret hadlerinde Osmanlı aleyhine oumlnem-
106
Aydın
li değişiklikler yaşanmıştır Fransa ipekli ve yuumlnluuml ku-
maşların İngiltere metal eşya ve gemi aksamlarının
fiyatlarını suumlrekli arttırırken Osmanlırsquonın ihraccedil ettiği
malların fiyatları suumlrekli olarak duumlşmuumlştuumlr Bunun
en oumlnemli nedeni İngiltere ve Fransarsquonın soumlmuumlrge-
lerinde Osmanlırsquonın ihraccedil ettiği malların aynılarının
daha ucuza satılmasıdır Osmanlı uumlreticileri rekabet
edebilmek adına ihraccedil mallarının fiyatlarını suumlrekli
olarak duumlşuumlrmeye razı olmuştur Ticaret hadlerindeki
bu olumsuz değişim Osmanlırsquonın sermaye birikimini
engellemiş ve merkantilizmin devamı olan sanayi
devrimi suumlrecine ccedilok guumlccedilsuumlz girmesi sonucunu doğur-
muştur 1740 yılında imzalanan son kapituumllasyon
anlaşmasını oumlncekilerden ayıran en oumlnemli oumlzelliği
suumlrekli olmasıdır (Pamir 2002 89) 1740 kapituumllasyon-
larından itibaren Osmanlı son guumlcuumlnuuml de kaybetmiş
ve 1760 yılından itibaren Avruparsquonın gireceği sanayi
devrimi suumlrecine dahil olamamıştır
Merkantilizm doumlnemi boyunca Osmanlı İmparator-
luğu suumlrekli olarak guumlccedil kaybetmiş ancak doumlnemin
sonuna kadar direnmeyi başarmıştır Avrupa uumllkeleri
ile imzalanan tuumlm ticaret anlaşmaları Osmanlırsquonın
aleyhine sonuccedillar doğurmuştur Merkantilizmin
sonuna gelirken sermaye birikimi hiccedil kalmayan Os-
manlırsquonın ccediloumlkuumlş suumlreci hızlanmıştır Nitekim Avrupa
mallarının Doğu Akdeniz pazarlarını istila etmesi san-
ayi devriminden sonra gerccedilekleşmiştir (Pamuk 2009
139)
22 Sanayi Devrimi ve Osmanlı İmparatorluğu
Son kapituumllasyon anlaşmasının imzalanmasının ar-
dından Avrupa ekonomisi yeni bir suumlrece girmiş
merkantilizm ile sağlanan sermaye birikimi ve teknik
buluşlar sanayi devriminin temelini oluşturmuştur
Teknik gelişmenin uumlccedil buumlyuumlk sektoumlrde etkili olduğu
goumlruumllmektedir Oumlncelikle sanayide yeni makineler icat
edilmiştir Oumlzellikle matbaacılıkta kullanılan yeni tip
makinelerin bulunması giyim ve ayakkabı imalatın-
da kullanılan dikiş makinesinin icadı inşaat alanın-
da demir metal iskele ve kiriş kullanılması makine
yapımının mekanik youmlntemlerle gerccedilekleşmesi san-
ayi devrimi suumlrecinde goumlruumllen başlıca yeniliklerdir
Devrim sayılacak buluş ise seri uumlretime geccedilişi sağlayan
buhar makinesinin James Watt tarafından geliştirilm-
esi olmuştur Tarım alanında toprağın ekilmesinde
eski tohum atma youmlnteminin bırakılması hayvanların
rasyonel beslenmesi nadasın terkedilmesi kimyasal
guumlbrenin kullanılmasıyla birlikte birim alan uumlzerinde
verimliliğin yuumlkselmesi tarımsal uumlretimde kullanılan
yeni makinelerin icadı başlıca yeniklerdir Tarım ve
sanayinin dışında uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk doumlnuumlşuumlm ise ul-
aştırma sektoumlruumlnde gerccedilekleşmiştir Buhardan sadece
sanayi alanında faydalanılmamış metaluumlrji alanında
kaydedilen yeniliklerden de yararlanılarak ulaştırma
alanında iki buumlyuumlk yenilik kaydedilmiştir Bunlardan
ilki demiryollarının yapılmasıdır İkinci buumlyuumlk iler-
leme denizcilik alanında yaşanmış yelkenin yerini
buhar guumlcuuml almış ayrıca gemi yapımında ağaccedil yerine
demir kullanılmaya başlanmıştır (Maillet 1983 44)
Sanayi devrimi ile birlikte buumlyuumlk uumlretim artışları
sağlanmıştır Oumlrneğin dokuma iccedilin ithal edilen ham
pamuk miktarı 1701 yılında bir milyon libre 1750rsquode 3
milyon libre 1781 yılında ise 5 milyon libre olmuştur
1802 yılına gelindiğinde ise bu miktar 60 milyon li-
breye kadar ccedilıkmıştır Teknolojik uumlretimin goumlruumllduumlğuuml
her alanda durum benzer şekilde ilerlemiştir Kırk
yılda koumlmuumlr uumlretimi on kat artmış demir uumlretimi ise
1788 yılında 68000 tondan 1839 yılında 1347000 tona
ccedilıkmıştır (Kazgan198245)
Sanayi devriminin merkezi İngiltere olarak kabul
edilmektedir Sanayi devrimiyle İngiltere oumlnemli bir
ekonomik guumlce ulaşmış duumlnyanın en buumlyuumlk uumlreticisi
ve ihracatccedilısı konumuna geccedilmiştir (Hobsbawn 1987
1) İngilterersquode sanayi devriminin ilk yıllarında oumlzel-
likle pamuklu sanayiinde buumlyuumlk ilerlemeler kayded-
ilmiştir 1820 yılında İngilterersquode pamuklu sanayi se-
ktoumlruuml uumlretiminin 60rsquoının ihraccedil edildiği bilinmektedir
(Freeman ve Soete 2003 43) İngilterersquonin bu suumlreccedilte
karşılaştığı en buumlyuumlk engel diğer Avrupa devletleri
olmuştur İngiltere dışındaki Avrupa uumllkeleri de ken-
di sanayi devrimlerini gerccedilekleştirmek uumlzere muumlda-
haleci ve korumacı politikalara başvurmakta boumlylece
İngilterersquonin pazar olanakları kısıtlanmaktadır (Yer-
asimos 1977 547) Sanayi devrimiyle uumlretim duumlzeyi
buumlyuumlk artış goumlsteren İngiltere mallarını satabilmek
iccedilin Latin Amerika Ccedilin ve Osmanlı pazarlarına accedilılmış
ve bu boumllgelerdeki uumllkelerle bazen yerel iktidarlarla
anlaşarak bazen de zorla serbest ticaret anlaşmaları
imzalamıştır (Kuumltuumlkoğlu 1974 74) Osmanlı İmpar-
atorluğu ile imzalanan 1838 Baltalimanı Ticaret An-
laşmasırsquonın temelinde bu anlayış yatmaktadır Ayrıca
İngiltere sanayisinin ihtiyacı olan pamuk yuumln tiftik
maden gibi uumlruumlnlerde Osmanlı İmparatorluğu zengin
kaynaklara sahiptir Osmanlı nuumlfusunun buumlyuumlkluumlğuuml
de İngiltere iccedilin buumlyuumlk bir pazarı ifade etmektedir
İngilterersquonin Osmanlı pazarını istemesindeki diğer bir
oumlnemli faktoumlr ise ulaştırma kolaylığıdır İki devlet ar-
107
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
ası mesafenin az olması ve İstanbul Trabzon Samsun
Selanik gibi buumlyuumlk ticaret merkezlerine denizyolu ile
ulaşabilme olanağı Osmanlı pazarının oumlnemini art-
tıran oumlnemli etkenler olarak goumlruumllmektedir (Yıldırım
2001 317)
İngiltere Osmanlı pazarını ele geccedilirme hedefi karşısın-
da Osmanlırsquoda uygulanan bazı iktisadi politikaları en-
gel olarak goumlrmektedir İmparatorluk iccedilindeki tekeller
nedeniyle İngiltere ihtiyaccedil duyduğu bazı uumlruumlnleri
oumlzellikle hammaddeleri istediği fiyattan alamamak-
tadır Bazı uumlruumlnlere getirilen ihracat yasakları da bu
uumlruumlnlerin yurtdışına ccedilıkarılmasında sorunlar yarat-
maktadır İngilterersquonin en fazla şikayet ettiği politika
ise yed-i vahit yani tekel uygulamasıdır (Dura ve
Altıparmak 2000 19) İngiltere Osmanlı İmparator-
luğu ile yapacağı bir serbest ticaret anlaşması ile bu
engelleri de ortadan kaldırmayı amaccedillamıştır
1838 Baltalimanı Ticaret Anlaşmasırsquona giden suumlreccedilte
Osmanlı İmparatorluğu bu taleplere razı olmak zo-
runda kalmıştır Merkantilizm ile başlayan iktisa-
di gelişme suumlrecine giremeyen Osmanlı ekonomisi
merkantilizm boyunca kapituumllasyon anlaşmaları ve
verilen tavizler nedeniyle kırılgan hale gelmiş ve gi-
derek Avruparsquoya bağımlı bir yapıya buumlruumlnmuumlştuumlr
Dış ticaret her ne kadar devam etse de hammadde
ihraccedil edip bitmiş mamul ithal eden ekonomik yapı
nedeniyle sermaye birikimi sağlanamamıştır Avrupa
uumllkeleri ise bu doumlnemde uumlretimde ve ihracatta oumlnem-
li ilerlemeler kaydederek sermaye birikimini hızla
arttırmıştır Sermaye birikimi oumlncelikle İngilterersquode
teknik gelişmelerle birleşince sanayi devrimi suumlrecini
başlatmış ve uumlretim hacmini hızla arttırmıştır Ayrıca
ticaret hadlerinin İngiltere lehine değişmesi diğer bir
olumsuz gelişme olmuştur Osmanlı İmparatorluğu
yetersiz sermaye birikimi ve mevcut kapituumllasyon
anlaşmaları nedeniyle sanayi devrimi suumlrecine gire-
memiş ve kısa suumlrede İngiltere ekonomisinin accedilık
pazarı haline gelmiştir Bir başka ifadeyle Osmanlı İm-
paratorluğu ekonomisi sanayi devrimine savunmasız
yakalanmıştır Sanayi devrimi sonrasında Osmanlı
sanayisi elinde kalan son olanaklarını da kaybetmiş
ve iktisaden ccediloumlkmuumlştuumlr Buna rağmen İngiltere bu
gelişmeleri yeterli goumlrmeyerek Osmanlı sanayi ve ti-
caret politikalarında kendisine engel goumlrduumlğuuml uygu-
lamaları kaldırabilmek iccedilin ccedilabalamaya başlamış ve
bir serbest ticaret anlaşması yapabilmek iccedilin Osmanlı
uumlzerindeki baskılarını arttırmıştır
23 Siyasi Nedenler
İktisadi alanda yaşanan sorunların yanında siya-
si alanda ortaya ccedilıkan kargaşalar da Osmanlı İm-
paratorluğursquonu zayıflatmaktadır 1838 Baltalimanı
Ticaret Anlaşmasırsquonın imzalanmasında etken olan
oumlnemli nedenlerden birinin Osmanlı merkezi youmlne-
timiyle Mısır valisi Mehmet Ali Paşa arasındaki guumlccedil
ve iktidar muumlcadelesi olduğu bilinmektedir (Timur
1985 23) Mısırrsquoda guumlcuumlnuuml arttırmak isteyen Meh-
met Ali Paşa imparatorluğun sınırlarını Arabistanrsquoa
kadar genişletmiş ve guumlccedilluuml bir ekonomik yapı inşa
etmiştir Ancak Mehmet Ali Paşarsquonın asıl hedefi Os-
manlırsquoyı guumlccedillendirmek değil boumllgede bağımsız bir
imparatorluk kurmaktır (Tekeli ve İlkin 1999 53)
Kısa suumlre iccedilinde boumllgede uygulanan iktisadi politi-
kalar nedeniyle Mısır Osmanlı İmparatorluğursquonun
diğer boumllgelerinin aksine gelişme suumlrecine girmiştir
Devletin ekonomideki ağırlığı arttırılmış ayrıca dış
ticaret devletleştirilmiştir (Clark 2006 507) Mehmet
Ali Paşarsquonın uyguladığı bir diğer politika ise İngil-
terersquonin rahatsız olduğu tekel sistemini yaygınlaştır-
mak olmuştur Kapituumllasyonlar yoluyla verilen imti-
yazların kısıtlanması da Avrupa uumllkelerini rahatsız
etmeye başlamıştır (Puryear 1969 114) Osmanlı
İmparatorluğu merkezi youmlnetimi bu sırada guumlccedilsuumlz
duumlştuumlğuumlnden birccedilok sorunla uğraşmaktadır Yunan-
istan isyanını bastıramayan Osmanlı Mehmet Ali
Paşarsquodan yardım istemek zorunda kalmıştır (Eşiyok
2010 75) Yardımı kabul eden Mehmet Ali Paşa isyanı
başarıyla bastırmıştır ancak kendisine vaat edilen
Suriye ve Girit valilikleri verilmemiştir Bunun uumlzer-
ine Mehmet Ali Paşa bu vilayetleri işgal etmeye kalk-
mış ve Konyarsquoya kadar ilerleyerek sadrazam Reşit Me-
hmet Paşarsquoyı esir almıştır İstanbulrsquoa yaklaşmakta olan
Mısır kuvvetlerini durdurabilmek iccedilin padişah İkinci
Mahmut Rusyarsquodan yardım istemiştir Bunun uumlzerine
uumlccedil tane Rus savaş gemisi Haliccedil oumlnlerine konuşlanmış
ve Rusya ile Huumlnkar İskelesi Anlaşması imzalanmıştır
(Ortaylı 2005 55) Anlaşma bir dış saldırı olması du-
rumunda askeri yardımı iccedilermektedir Buna karşılık
boğazlardan yabancı gemilerin geccedilişi Rusya lehine
kısıtlanmıştır (Eşiyok 2010 76) Rusyarsquonın emperyal-
ist bir guumlccedil olarak bu şekilde ortaya ccedilıkması ve boğa-
zlarda egemenlik kurma ccedilabası İngilterersquoyi doğal
olarak rahatsız etmiştir Osmanlı pazarını tamamen
ele geccedilirmek isteyen İngiltere bu anlayışla hemen
harekete geccedilerek Mısır tehlikesi karşısında Osmanlı
İmparatorluğursquona yardım teklifinde bulunmuştur
İngiltere Osmanlı İmparatorluğursquona yapacağı yardım
108
Aydın
karşılığında serbest ticaret anlaşması yapılmasını
dayatmıştır Mehmet Ali Paşarsquonın tasfiye edilmesi
karşılığında Osmanlı İmparatorluğu İngilterersquonin
isteklerine razı olmak zorunda kalmıştır (Adda 2002
62) Bu ccedilerccedilevede Mısır deneyimi Baltalimanı Ticaret
Anlaşmasırsquonın oumlnemli bir altyapısını oluşturmuştur
Padişah İkinci Mahmutrsquoun başlattığı reformlar da baş-
ta İngiltere olmak uumlzere hem Avrupa uumllkelerini hem
de Rusyarsquoyı rahatsız etmektedir Reformların devam
etmesi Osmanlı İmparatorluğu uumlzerinde emperyalist
hevesleri olan uumllkelerin ccedilıkarlarıyla ters duumlşmektedir
Bu nedenle Osmanlı uumlzerinde hem iktisadi hem de si-
yasi baskılar artmıştır (Dura ve Altıparmak 2000 20)
Osmanlırsquonın modernleşme ccedilabaları karşısında artan
bu baskılar da Baltalimanı Ticaret Anlaşmasırsquonın zem-
inini hazırlayan faktoumlrler arasında yer almaktadır
Siyasi etkenler arasında sayılabilecek diğer bir un-
surun ise Osmanlı youmlneticilerinin serbest ticaret an-
laşmasının sonuccedillarını oumlngoumlrememesi olarak değer-
lendirilmektedir (Yerasimos 1977 628) Sadrazam
Reşit Mehmet Paşa ticaret anlaşması sayesinde iktisadi
accedilıdan ccedilok guumlccedilluuml olan İngilterersquonin desteğiyle Osmanlı
sanayisinin guumlccedilleneceğine inanmaktadır Osmanlı youml-
neticileri İngiltere tarafından serbest liberal anlayışın
İngilterersquoyi kalkındırdığı gibi Osmanlı ekonomisini de
guumlccedillendireceğine inanmışlardır Ancak Pamuk (1994)
bu konuda farklı bir goumlruumlş ileri suumlrmekte ve Osmanlı
youmlneticilerinin anlaşmanın sonuccedillarından haberdar
olduğunu ifade etmektedir Bu konu sonraki boumlluumlm-
lerde tartışılacaktır Avruparsquoda eğitim almış ve liber-
al ekonomi felsefesiyle yoğurulmuş bir aydın kesim
tarafından serbest ticaret anlaşmasının desteklenmesi
Baltalimanı Ticaret Anlaşmasırsquonın ideolojik zeminini
hazırlamıştır Sadrazam Reşit Paşarsquonın anlaşmayı bu
aydın grubunun lideri olarak imzaladığı ifade edil-
mektedir (Dura ve Altıparmak 2000 20)
3 BALTALİMANI TİCARET ANLAŞMASIrsquoNIN İCcedilERİĞİ
Anlaşma imzalanmadan oumlnce de oumlzellikle ka-
pituumllasyonlar nedeniyle İngilterersquonin imtiyazları soumlz
konusudur Dış ticaret alanında Osmanlı İmparator-
luğu ithalattan 3 gibi ccedilok duumlşuumlk bir guumlmruumlk vergisi
tahsil etmektedir Sadece savaş doumlnemlerinde Osman-
lırsquonın dış ticarete olağanuumlstuuml vergiler koyma hakkı
saklı tutulmuştur Ancak Osmanlı Devleti darlık
zamanlarında bazı hammadde ve gıda maddelerine
ihracat yasağı getirebilmektedir Bu durum başta İn-
giltere olmak uumlzere Avrupa uumllkeleri accedilısından belir-
sizlik ifade etmektedir İngilterersquonin rahatsız olduğu
diğer bir uygulama ise yed-i vahit yani tekel sistem-
idir Yed-i vahit sistemine goumlre iccedil ticaret Osmanlı te-
baasının tekelindedir Yabancılar iccedil piyasaya girip
rekabet suumlrecine girememektedir Ayrıca birccedilok malın
ithalatı ve ihracatı tekellerin eline verilmiştir Uumlretici
ve ithalatccedilıların mallarını bu tekellere satma zorun-
luluğu bulunmaktadır Bunun dışında imparatorluk
iccedilinde malların kentler arasındaki hareketi izne tabi
olduğundan Avrupa devletleri accedilısından bu durum
buumlrokratik sorun olarak goumlruumllmektedir İccedil ticarette
alınan vergilerin yuumlksekliği de İngiltere iccedilin oumlnemli
bir gelir kaybı olarak değerlendirilmektedir (Avcıoğ-
lu 1969 71)
Osmanlı İmparatorluğursquonun Rus ve Fransız yayıl-
macılığının etkisinden ccedilıkarak İngiltere ekseninde
kalmasını sağlamak ve İngiltere tuumlccarlarının Osmanlı
topraklarında kolaylıkla ticaret yapabilmesinin alt-
yapısını oluşturmak amaccedillarını guumlden Baltalimanı
Ticaret Anlaşması 16 Ağustos 1838 tarihinde Mustafa
Reşit Paşa ile İngiltere buumlyuumlkelccedilisi Ponsonby arasında
imzalanmıştır Anlaşma 8 ana madde ve 3 ek mad-
deden oluşmaktadır (Eşiyok 2010 81) Oumlncelikle yed-i
vahit uygulamasından vazgeccedililmiştir Mal alımı ve
nakliyesi iccedilin de tezkere istenmeyecektir Ayrıca yed-i
vahit uygulamasına son verilmesiyle ihraccedil yasakları
da son bulmuş boumlylece İngiltere istediği malları yurt-
dışına ccedilıkarabilme olanağına kavuşmuştur Sanayi
mallarında 12rsquoye kadar ccedilıkan guumlmruumlk vergileri 3rsquoe
indirilmiştir İhraccedil mallarından iskelede alınacak ver-
gi ise 9 seviyesinde tutulmuştur Bir başka ifadeyle
3 guumlmruumlk vergisiyle birlikte ihracattan toplam 12
vergi alınması karara bağlanmıştır İccedil ticarette İngiliz
tuumlccarları en ayrıcalıklı yerli tuumlccardan daha fazla
vergi oumldemeyecektir Boumlylelikle İngiliz tuumlccarların en
imtiyazlı yerli tuumlccar sıfatı kazanması sağlanmıştır
Daha oumlnceden kapituumllasyonlar aracılığıyla verilen im-
tiyazların da aynen korunması sağlanmıştır Verilecek
yeni imtiyazlar eskilerinin uumlzerine eklenecektir Bu
madde ile kapituumllasyonlar ile daha oumlnce elde edilen
haklar garanti edilmiştir Verilen imtiyazlardan sa-
dece İngiliz tuumlccarlar değil İngilizlerin ortak olduğu
diğer devletlere mensup şirket ve tuumlccarlar da yara-
rlanacaktır Bu madde ile İngiltere tuumlccarlarıyla ortak
olmak bir ayrıcalık haline getirilmiş ve boumlylece İngil-
tere şirketleri daha değerli hale gelmiştir Anlaşma ile
İngilterersquoye verilen diğer bir ayrıcalık boğazlardan
geccediliş hakkı ile ilgilidir İngiltere deniz tuumlccarının mal-
109
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
larının Akdeniz ve Karadeniz boğazlarından geccedilişi
serbest hale getirilmiştir Osmanlı İmparatorluğu li-
manlarında malların gemiden gemiye aktarılması da
serbest olacak ve bu işlemler iccedilin ayrıca vergi alın-
mayacaktır Baltalimanı Ticaret Anlaşmasırsquonın İngiliz
tuumlccarlarına sağladığı diğer bir oumlnemli imtiyaz ise
Osmanlı toprakları iccedilinde serbest dolaşım hakkının
getirilmiş olmasıdır Bu imtiyaz ile İngiliz tuumlccarları
tıpkı Osmanlı vatandaşları gibi bir şehirden diğerine
mallarını serbestccedile goumltuumlrebilecek ve bu işlem iccedilin Os-
manlı Devleti herhangi bir vergi tahsil etmeyecektir
Osmanlı tuumlccarları ise kentler arasındaki mal dolaşımı
iccedilin vergi oumldemeye devam edecektir Bu madde ile Os-
manlı tuumlccarı aleyhine haksız rekabet ortaya ccedilıkmıştır
(Memiş 2008 90) Ayrıca İngiliz tuumlccarlarına Osman-
lı toprakları iccedilerisinde şirket kurma izni de verilm-
iştir Bunlara ek olarak anlaşma oumlncesinde Osmanlı
İmparatorluğu tarafından diğer devletlere verilen
ayrıcalıkların İngiltere iccedilin de geccedilerli olması ayrı bir
madde ile huumlkme bağlanmıştır İmzalanan ticaret an-
laşması belirli bir suumlreyi kapsamamakta suumlrekli olar-
ak geccedilerli olacağı ifade edilmektedir İccedileriği oumlzetle bu
maddelerden oluşan Baltalimanı Ticaret Anlaşması ile
İngiltere kapituumllasyonlar ile ulaşamadığı ve hedefle-
diği tuumlm imtiyazlara sahip hale gelmiştir (Akşin 2000
25) Anlaşmanın imzalanması ile Osmanlı İmparator-
luğursquonun Avrupa liberalizmi ile buumltuumlnleşmesinin tuumlm
koşulları sağlanmış olmuştur Siyasal liberalizm suumlre-
ci ise bir yıl sonra 1839 yılında Tanzimat Fermanı ile
başlayacaktır Siyasal liberalizm uygulamalarının da
İngilterersquonin baskısıyla gerccedilekleştirildiği bilinmekte-
dir (Koumlymen 2007 87) Baltalimanı Ticaret Anlaşması
Osmanlı İmparatorluğursquonun kapitalizm ile eklemlen-
mesinin temelini oluşturmuş ve bu ccedilerccedilevede 1839
yılında Fransa ile ve ilerleyen yıllarda ise diğer Avru-
pa devletleriyle benzer koşulları iccedileren ticaret an-
laşmaları yapılmıştır (Baskıcı 2005 49)
4 ANLAŞMANIN OSMANLI İMALAT SANAYİİ UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ
Merkantilizm ile başlayıp sanayi devrimiyle devam
eden suumlreccedil iccedilinde Osmanlı İmparatorluğu ile Avru-
pa arasındaki teknolojik farkların ortaya ccedilıkması 18
Yuumlzyılın ikinci yarısından sonra belirginleşmiştir
Savaş alanlarında Osmanlı topccedilularının başarısızlığı
savaşların kaybedilme nedeni olarak ortaya ccedilıkınca
Osmanlı batı teknolojisini taklit etmeye başlamıştır
Bu kopyacı anlayış kısa suumlre iccedilinde buumltuumln uumlretim
sektoumlrlerine hatta tuumlketim biccedilimlerine yayılmıştır
Batılılaşmanın bu şekilde anlaşılması ve kabul goumlrme-
si imalat sanayii uumlzerinde olumsuz etkiler yaratmaya
başlamıştır Osmanlırsquoda uumlretimde gedik adı verilen
ve sektoumlrleri korumayı amaccedillayan bir sistem uygul-
anmaktadır Gedik sistemi sayesinde sektoumlre girişler
denetlenmekte ancak belli şartlar sağlandıktan son-
ra işyeri accedilılmasına izin verilmektedir Oumlrneğin bir
kimse ccedilırak ve kalfalıktan yetişip gerekli olduğu iccedilin
accedilılan ustalık makamına geccedilmedikccedile bir başka ifad-
eyle gedik sahibi olmadıkccedila bir işyeri accedilıp faaliyette
bulunamamaktadır Boumlylece ilgili imalat sektoumlruuml ko-
runmakta ve ayakta durması sağlanabilmektedir Ay-
rıca gediklerin yapacağı uumlretimin miktarı da ihtiyaca
goumlre saptanmakta ve daha fazla uumlretim yapılmasına
izin verilmemektedir (Bayram 2014 59)
Gedik sistemi 18 Yuumlzyılın sonuna kadar işlevini
kaybetmemiş uumlretim ve ticareti koruyan yapısını
suumlrduumlrmuumlştuumlr Ancak Baltalimanı Ticaret An-
laşmasırsquonın imzalanmasının ardından İngiliz mal-
larıyla birlikte tuumlccarlarının da Osmanlı kentlerine
akın etmesiyle birlikte gedikler de eski fonksiyonlarını
yitirmişlerdir Oumlrneğin İngilterersquoden ucuz ve bol mik-
tarda tuhafiye ve manifatura eşyası gelmeye başlayın-
ca Kapalıccedilarşırsquodaki tuumllbent ve kıl kumaş gedikleri ge-
dik haklarını yuumlksek bedellerle satarak ccedilarşının arka
sokaklarına sığınmışlardır Bu tuumllbent ve kıl kumaş
esnafı Marmara havzasında yoğunlaşmış binlerce
tezgah tarafından beslendiklerinden ccedilarşıdaki işler-
inin bozulması kısa zamanda bu tezgah sahiplerinin
ortadan kalkmasına neden olmuştur (Kazgan 1982
80) Ayrıca İngilterersquonin anlaşma ile elde ettiği rekabet
avantajı nedeniyle Osmanlı piyasasında İngiliz mal-
larının fiyatları ucuzlamış bu durum halkın da İngiliz
mallarına youmlnelmesine neden olmuştur (Oumlnsoy 1988
19) Anlaşmanın sağladığı imtiyazlar ile birlikte İngil-
terersquoden yapılan pamuklu mensucat ithalatı artarak
Osmanlı iplik uumlretimine ve dokumacılık sektoumlruumlne
buumlyuumlk zarar vermiştir (Pamuk 1983 88)
Osmanlırsquonın yerli uumlretici ve zanaatkarları alışık old-
ukları gedik sistemi sarsılmaya başlayınca bunalıma
girmiş bir kısmı Avrupa fabrikalarında uumlretilmeyen
bazı dini ve ufak tuumlketim eşyalarının uumlretimine youmln-
elmişlerdir Suumlpuumlrge nalın kilim ccedileşitli başlık ve
oumlrtuumller gibi sadece Tuumlrk ve Muumlsluumlmanlar tarafından
kullanılan uumlruumlnlerin uumlretimine geccedilen bu işletmeler ti-
carete youmlnelmekte zorluklar yaşamışlardır Bunun en
oumlnemli nedeni kapitalist uumlretim ve ticaret ilişkilerinin
kavranmasında yaşanan guumlccedilsuumlzluumlklerdir Azınlıklar
110
Aydın
kendi aralarında ticari işbirlikleri kurarak ticaretlerini
buumlyuumltuumlrken Tuumlrk ve Muumlsluumlmanların piyasanın dışı-
na atılmıştır 1839 Tanzimat Fermanı ile oumlnemli hak-
lara kavuşan azınlıklar bu haklarını ticari alanda da
kullanarak buumlyuumlk ilerlemeler kaydetmiştir 1839rsquodan
sonra idari kadronun Tuumlrk ve Muumlsluumlman kadrodan
oluşturulma ccedilabaları da uumlretim işlerini kaybeden
halkı devlette ccedilalışmaya youmlnlendirmiş ve ekonomik
hayattan ccedilekilme suumlrecini hızlandırmıştır Bu gelişme-
lerle birlikte yerli uumlretim ccediloumlkmuumlştuumlr Oumlrneğin İstan-
bulrsquoda 1830 yılında dokuma tezgahı sayısı 3160 iken
1866 yılında 37rsquoye duumlşmuumlştuumlr (Goumlccedilek 1999 97) İthal
mallar boumlylece buumltuumln Osmanlı pazarını ele geccedilirmiştir
Anlaşmanın sonucunda dış ticaret hacmi 12-15 kat
artarken Avrupa kaynaklı tekstil ithalatı 100 kat art-
mıştır (Dura ve Altıparmak 2000 23) Sonuccedil olarak an-
laşmadan itibaren 1920 yılına kadar Osmanlı İmpara-
torluğursquondaki kuumlccediluumlk ve orta oumllccedilekli sanayi işletmeleri
yok olma yeniden kurulma teknoloji değişmeleri
kapitalizmin etki alanına girmiştir Diğer bir yandan
imparatorluğun iccedil ve dış siyaseti azınlıkların siyasi
ve iktisadi amaccedilları gibi konular da Osmanlı sanayiini
etkilemiştir
Osmanlı uumlretim sektoumlrleri bu şekilde ccediloumlkerken devlet
youmlnetimi bu gerilemeyi oumlnlemek ve sanayiyi tekrar
canlandırmak iccedilin fazla bir ccedilaba goumlstermemiştir Hal-
buki Almanya Avusturya-Macaristan Rusya gibi
uumllkeler gecikmeli de olsa sanayi devrimi suumlrecine
girmiş ve kısa suumlrede İngiltere ile rekabet edecek
guumlce ulaşabilmişlerdir Osmanlırsquonın suumlrece gireme-
mesinin ccedileşitli nedenleri bulunmaktadır Oumlncelikle
sanayi uumllkelerinde işccedili oumlrguumltlerinin kurulması ve işccedili
hakları nedeniyle uumlcretler yuumlkselmiş bu durum uumlruumln
fiyat artışlarına sebep olmuştur Bu nedenle sanayi
uumllkeleri Avrupa dışındaki pazarlara accedilılarak fiyat-
ların yuumlkselmesini oumlnlemişlerdir Devletler tarafından
desteklenen sanayi uumlruumlnleriyle Osmanlı pazarına ccedilı-
kan işletmelerin birbirleriyle rekabeti sonucunda Os-
manlırsquoda fiyatlar suumlrekli duumlşmeye başlamıştır Suumlrekli
duumlşen fiyatlar nedeniyle Osmanlı uumlretimi bu ekono-
mik yapı iccedilerisinde ayakta kalma olanağını yitirmiştir
Osmanlı Devleti bu konuda hem kapituumllasyonlar ned-
eniyle hem de Baltalimanı Ticaret Anlaşması madde-
leri gereğince guumlmruumlk politikaları uygulayamamış
dolayısıyla yerli sanayisini koruyamamıştır (Eşiyok
2014 91) Bir başka ifadeyle Osmanlı Sanayiinin
yeniden toparlanmasının oumlnuuml de bu anlaşma ile tık-
anmaktadır Ayrıca yine anlaşma nedeniyle Osmanlı
tuumlccarlarının yabancı tuumlccarlara goumlre daha ağır vergi
yuumlkuumlnuumln bulunması da sanayinin yeniden organize
olmasında oumlnemli bir engel teşkil etmektedir (Tezel
1994 73)
Uumlretim sektoumlrlerinin anlaşmadan olumsuz etkilenme-
si ve devletin guumlmruumlk politikası araccedillarından yoksun
bırakılması nedeniyle yerli uumlretimin rekabete karşı
savunmasız kalmasının o doumlnemdeki Osmanlı Devlet
youmlnetiminin bakış accedilısı ccedilerccedilevesinde incelenmesi de
oumlnem arz etmektedir Osmanlı youmlnetimi guumlmruumlk ver-
gilerini oumlnemli bir gelir kapısı olarak değerlendirme-
ktedir Guumlmruumlk vergisi yuumlkseltilirse iccedil talepte daral-
ma meydana geleceğinden guumlmruumlk vergi gelirlerinin
azalacağından endişe edilmektedir Uumlstelik bu verg-
iler yabancı altın paralar ile tahsil edildiğinden Os-
manlı youmlnetimi iccedilin daha değerli goumlruumllmektedir Yerli
uumlretimin azalması devlet iccedilin buumlyuumlk bir gelir kaybını
ifade etmemektedir ccediluumlnkuuml gedik sistemi iccedilinde bulu-
nan yerli işletmeler fazla kar etmedikleri iccedilin bunların
oumldeyeceği vergiler ithalattan alınan guumlmruumlk verg-
ilerine karşı bir alternatif teşkil etmemektedir Ay-
rıca konuya vergi gelirleri accedilısından bakan Osmanlı
youmlnetimi yeni accedilılan mağaza duumlkkan depo gibi ye-
rler nedeniyle rantı yuumlkselen arsa ve gayrimenkuller
uumlzerinden alacağı vergilerin yuumlkselmesiyle gelirlerini
arttırmayı amaccedillamaktadır İstanbul İzmir Trabzon
Selanik gibi kentlerde batı mallarının tuumlketiminin
yaygınlaşması ile accedilılan yeni işyerleri ve bunlara
bağlı olarak kentleşme hızının artması sonucu konut
yapımının hızlanması eğlence yerlerinin accedilılması
at arabası sayısının artması huumlkuumlmet bakımından
kolayca vergilendirilebilen gelirlerin doğmasına seb-
ep olmuştur Devletin bu tutumu nedeniyle buumltuumln
teşebbuumls guumlcuuml pazarlama ve dağıtım faaliyetlerine
youmlnelmiş ve sanayi girişimi gerektiren duumlrtuuml zayı-
flamıştır (Kazgan 1982 88) Bir başka ifadeyle bir
yandan sanayi devrimi ve Baltalimanı Ticaret An-
laşması nedeniyle sekteye uğrayan yerli uumlretim diğer
yandan da devletin iktisat politikaları nedeniyle daha
da zayıflamış hatta yok olmuştur Nitekim Abduumllaziz
doumlnemine gelindiğinde el tezgahları uumlretim hattından
neredeyse tamamen ccedilekilmiştir (Ccediladırcı 1997 350)
Bu olumsuz etkiler zaman iccedilinde Balkanlar Suriye ve
Mısır gibi uzak Osmanlı coğrafyasında da hissedilmiş
dokumacılık sektoumlruuml bu boumllgelerde bitmiştir (Karpat
2002 89) Osmanlı Devletirsquonin kısa vadedeki sağlam
vergi gelirlerini goumlzeterek yerli uumlretimin yok oluşu-
na goumlz yumması uzun vadede devlete de zarar ver-
miş ve Osmanlı İmparatorluğu tamamıyla bir accedilık
pazara doumlnuumlşmuumlştuumlr Boumlylece iktisadi bağımsızlık
111
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
ortadan kalkmıştır Bu suumlreccedilte alınan dış krediler de
uumlretimin arttırılması ccedilabalarında değil dış accedilıkların
kapatılmasında kullanılmıştır Bu doumlnemde Kırım
Savaşırsquonın da başlamasıyla finansman ihtiyacı artmış
1854 yılında ilk defa dış borccedil alınmış ve bu tarihten
sonra suumlrekli borccedillanmalarla devlet bir borccedil batağı-
na suumlruumlklenmiştir Bu suumlreccedil 1881 yılında Muharrem
Kararnamesi ile Duumlyun-u Umumiye teşkilatının ku-
rulmasıyla sonuccedillanacak ve Osmanlı Devleti vergi
gelirlerini borccedillu olduğu devletlere borccedillarına karşılık
olarak temlik edecektir (Ccedilavdar 1970 41)
5 ANLAŞMANIN OSMANLIrsquoYA FİNANS KAPİTAL ACcedilISINDAN ETKİLERİ
Baltalimanı Ticaret Anlaşması sonucunda ithalattan
alınan guumlmruumlk vergilerinin 12rsquoden 3 seviyesine
duumlşmesiyle yabancı uumllke malları Osmanlı pazarını
istila etmiş ancak bu durum Osmanlı vergi gelirler-
ini olumlu etkilemiştir Orantısız artan ithalat ned-
eniyle guumlmruumlk vergileri yuumlzdesel oran olarak duumlşse
de toplam gelir bakımından artış goumlstermiştir Ye-
rli uumlretimden vergi almada devlet zaten başarısız
olduğundan Osmanlı sanayisinin ccediloumlkmesi devlet
accedilısından buumlyuumlk bir vergi kaybını ifade etmemekte-
dir Ancak yerli uumlretimin ccediloumlkmesiyle birlikte ihracat
ccedilok azalmış ve boumlylece Osmanlı İmparatorluğu ekon-
omisi dışarıdan beslenen bir yapıya buumlruumlnmuumlştuumlr
Bu yapı nedeniyle 1850rsquoden itibaren Osmanlı ekono-
misi ithalatını finanse edemez hale gelmiştir Ayrıca
1839 Tanzimat Fermanırsquondan itibaren memur sayısı
artmış buna bağlı olarak ek finansman ihtiyacı or-
taya ccedilıkmıştır Tarımsal uumlretimin istenen seviye ve
kaliteye ccedilıkarılamaması sebebiyle tarım gelirlerinin
de ithalatı finanse etme olanağı bulunmamaktadır
Ayrıca artan finansman ihtiyacı nedeniyle muumlltezim
sistemi de bozulmuş ve tarımdan elde edilen vergil-
er aşınmaya başlamıştır Tuumlm bu gelişmeler Osmanlı
İmparatorluğursquonu Avrupa Finans Kapitalirsquone mecbur
bırakmıştır 1854 yılına gelindiğinde Kırım Savaşırsquonın
da getirdiği yuumlkle artık dış borccedillanma kaccedilınılmaz ol-
muştur Dış borcun alınmasıyla tuumlketim piyasası iyice
canlanmıştır Osmanlı ekonomisi artık suumlrekli olarak
borccedil almadan varlığını suumlrduumlremeyecek bir yapıya
buumlruumlnmuumlştuumlr Alınan borccedillar ile her seferinde yeni
yatırımlar yapılacağı soumlylenmiş fakat buumltuumln para yine
ithalat ve tuumlketime gitmiştir Dolayısıyla batı uumllkeler-
inden alınan borccedil paralar yine bu devletlere geri git-
miştir Boumlylece hem batı uumllkelerindeki şirketlerin talep
yetersizliği sorunu ortadan kalkmış hem de egemen
devletler faiz gelirlerini arttırarak daha zengin hale
gelmiştir Vadesi gelen borccedilları ve faizleri oumldemek
iccedilin tekrar borccedil para bulmak zorunda kalan Osman-
lı maliyesi artık ccediloumlkmuumlştuumlr Finans kapital iccedilin artık
Osmanlı İmparatorluğu hasta adam olarak tanımlan-
maktadır Dış borccedilların oumldenmesinin olanaksızlığı
devletin gelirlerinin finans kapitale temlik edilmesine
kadar gitmiş bu amaccedilla finans kapitalin youmlnetiminde
Duumlyunu Umumiye kurulmuştur Osmanlı İmpara-
torluğu boumlylece ekonomik olarak tuumlm bağımsızlığını
kaybetmiş ve iflasını accedilıklamıştır Ayrıca bu doumlnemde
dış borccedilların komisyonculuğunu yapacak bir nesil de
yetişmiştir Boumlylece finans kapitalin beslediği sermaye
piyasaları ve borsalarda Galata sarrafları kendilerini
goumlstermeye başlamıştır (Kazgan 2005 15)
Osmanlı İmparatorluğu karşısında finans kapitalin
diğer bir oumlzelliği de demiryolları birkaccedil maden işlet-
mesi ve tuumltuumln tekeli dışında uumlretime ve iktisadi faali-
yetlere doumlnuumlk sermaye ve girişim olarak eksikliğidir
Gerccedilekten diğer uumllkelere sabit sermaye yatırımı yap-
mak iccedilin giden finans kapital Osmanlırsquoya bu amaccedil-
la gelmemiştir Bu nedenle Osmanlı kaynakları atıl
kalmıştır Bu duruma neden olarak Osmanlı İmpara-
torluğursquonun hukuk sistemi goumlsterilmektedir Bu ned-
enle Osmanlı youmlnetimi bu konuda ccedilalışmalar yapmış
hukuk sistemini revize etmek iccedilin girişimlerde bulun-
muştur fakat bu alanda başarılı olamamıştır Bunun
uumlzerine finans kapitalin siyasi stratejisi değişmiş ve
Balkan devletlerinin ortaya ccedilıkması ve guumlccedillenmesi
iccedilin ccedilalışmaya başlamıştır Gerccedilekten de 1850rsquolerden
sonra finans kapital Yunanistan Sırbistan Romanya
ve Bulgaristanrsquoa yatırımcı ve işletmeci olarak akmaya
başlamış ve bu uumllkelerin Osmanlı İmparatorluğursquondan
toprak talepleri devamlı olarak finans kapital kurum-
ları tarafından desteklenmiştir (Kazgan 1982 107)
6 SONUCcedil
Avrupa uumllkelerinde merkantilizm ile başlayarak
sanayi devrimi ile devam eden suumlreccedil sadece iktisa-
di ve teknik gelişmeyi değil aynı zamanda bir kuumlre-
selleşmeyi de ifade etmektedir Merkantilizm doumlne-
minde oumlzellikle dış ticaret yoluyla buumlyuumlk bir sermaye
birikimine ulaşan Avrupa uumllkeleri İngilterersquonin başını
ccedilektiği sanayi devrimiyle oumlnemli teknolojik ilerle-
meler kaydetmiş ve uumlretimlerini buumlyuumlk oumllccediluumlde art-
tırmışlardır Gerek artan uumlretimi pazarlama sorunu
gerekse uumlretimin suumlrekliliğini sağlayacak hammad-
de ihtiyacı İngilterersquoyi Avrupa dışındaki pazarlara
112
Aydın
youmlneltmiştir Bu bağlamda İngiltere Latin Ameri-
karsquodan Ccedilinrsquoe kadar pek ccedilok pazarı değerlendirmiş ve
emperyalist bir guumlccedil kazanmıştır İngiltere emperyal-
izminin Osmanlı İmparatorluğursquondaki yansıması ise
Baltalimanı Ticaret Anlaşması olarak gerccedilekleşmiştir
Merkantilizm doumlneminde oumlzellikle kapituumllasyonlar
yoluyla Avrupa uumllkelerine verilen imtiyazlar sonu-
cunda sermayesi tuumlkenen Osmanlı ekonomisi sanayi
devrimine hazırlıksız yakalanmıştır Sanayi devrimi
suumlrecinde accedilık pazara doumlnuumlşen Osmanlı ekonomi-
si bu duruma rağmen 1800rsquoluuml yılların başına kadar
guumlcuumlnuuml koruyabilmiş ve ihracat yapabilen yapısını
suumlrduumlrebilmiştir Oumlzellikle yed-i vahit uygulaması ge-
dik sistemi ihracat yasakları gibi politikalar sayesinde
bu yıllarda bir şekilde uumlretim devam etmektedir Bu
uygulamaların ortadan kaldırılması ve Osmanlı yer-
li uumlretiminin ccediloumlkmesi Baltalimanı Ticaret Anlaşması
sonrasında gerccedilekleşmiştir Anlaşmayla ithalattan
alınan guumlmruumlk vergilerinin duumlşuumlruumllmesi İngiltere
tuumlccarına sağlanan vergi imtiyazları yabancı malların
Osmanlı kentleri arasında serbestccedile dolaşımı boğaz
geccediliş hakları gibi uygulamalar yerli uumlretimi olumsuz
etkilemiş ve imalat sektoumlrleri ccediloumlkmuumlştuumlr
Osmanlı Devleti ilk aşamada anlaşmadan olumlu
etkilenmiştir Yerli uumlretimin duumlşuumlk karları ve Osman-
lırsquonın vergi toplama konusundaki başarısızlığı ned-
eniyle duumlşmuumlş olan vergi gelirleri ithalatın artmasıyla
guumlmruumlk vergileri ccedilerccedilevesinde yuumlkselmiştir Ayrıca
yeni accedilılan mağazalar ve artan gayrimenkul rantları
sayesinde devlet yeni vergilendirilebilir kaynaklara
kavuşmuştur Bu accedilıdan bakıldığında Osmanlı youmlne-
timinin anlaşma sonucunda yerli uumlretimin ccediloumlkeceğini
oumlngoumlrduumlğuuml soumlylenebilir Yani Osmanlı İmparator-
luğursquonun esasen anlaşmanın sonuccedillarından haberdar
olduğu ve bunu isteyerek imzaladığı bu ccedilalışmanın
oumlnemli bir ccedilıktısını oluşturmaktadır Osmanlırsquonın bu
oumlngoumlruumlsuuml ilk yıllarda gerccedilekleşmiş artan ithalat ile
birlikte vergi gelirlerinde buumlyuumlk artışlar goumlruumllmuumlştuumlr
Ancak yerli uumlretimin ccediloumlkmesiyle ihracat gelirleri azal-
mış ve uluslararası rekabet nedeniyle Osmanlırsquonın
ihraccedil ettiği hammadde ve bazı gıda uumlruumlnlerinin fiyat-
ları duumlşmuumlştuumlr Bu durumda ithalat finanse edilemez
hale gelmiş ve duumlşmeye başlamıştır İthalatın azal-
masıyla birlikte devletin vergi gelirleri de duumlşmuumlştuumlr
1839 Tanzimat Fermanı sonucunda artan memur
sayısı da devletin finansman ihtiyacını arttırmış ve ilk
defa Osmanlı İmparatorluğu dış borccedil almak zorunda
kalmıştır Bu tarihten itibaren devlet borccedil sarmalına
girmiş ve finans kapitalin kucağına duumlşmuumlştuumlr İkti-
sadi bağımsızlığını kaybeden Osmanlı İmparatorluğu
ilerleyen suumlreccedilte batılı devletlerin youmlnetiminde kuru-
lan Duumlyun-u Umumiye oumlrguumltuumlne gelirlerini borccedillarına
karşılık temlik etmek zorunda kalmıştır Ayrıca başka
uumllkelerde sabit sermaye yatırımlarına girişen Avrupa
finans kapitali Osmanlı İmparatorluğursquonda bu yola
girmemiştir Bunun nedeni olarak Osmanlı hukuk
sisteminin uygun olmaması goumlsterilmektedir Bu ned-
enle Avrupa finans kapitali Osmanlırsquodan ayrılmak
isteyen uumllkelerin bağımsızlık ve toprak taleplerine
destek vermiş ve bu uumllkelere sabit sermaye yatırım-
ları yapmıştır Bir başka ifadeyle Baltalimanı Ticaret
Anlaşmasırsquonın iktisadi sonuccedilları ile siyasi sonuccedilları iccedil
iccedile geccedilmiştir
Sanayi devrimiyle başlayan kuumlreselleşme suumlrecinden
Avrupa uumllkeleri ccedilok kazanccedillı ccedilıkarken Osmanlı İm-
paratorluğu hem siyasi hem ekonomik accedilıdan ccediloumlkuumlş
suumlreci yaşamıştır Bu yıllarda başlayan kuumlreselleşme
politikaları tuumlm duumlnyada 1929 ekonomik krizine ka-
dar egemen olmuştur Ekonomik krizden sonra dev-
letler tekrar korumacı ekonomik politikalara doumlnmuumlş
ve kamu ağırlıklı ekonomik yapılarla krizi aşma-
ya ccedilalışmışlardır Ancak 1980rsquoli yıllardan itibaren
tekrar kuumlresel ekonomi anlayışının egemen olduğu
goumlruumllmektedir ABD ve İngilterersquonin başını ccedilektiği
liberal ve kuumlresel iktisat modeli tuumlm duumlnyada yenid-
en temel anlayış haline gelmiştir Tuumlrkiye de 24 Ocak
1980 kararlarıyla kuumlresel ekonomiyle buumltuumlnleşmiş bu
ccedilerccedilevede oumlnce uluslararası mal hareketlerini 1989
yılından itibaren ise uluslararası sermaye hareketler-
ini serbest bırakmıştır Boumlylece ekonominin bazı alan-
lardaki kırılganlığı artmış ve Tuumlrkiye ekonomisi bu
suumlreccedilte 1994 ve 2001 yıllarında iki buumlyuumlk finansal kriz
yaşamıştır Ayrıca kuumlreselleşme nedeniyle finansal
krizlerin bulaşıcılığı artmış ve 2008 yılında ABDrsquode
ortaya ccedilıkan finansal kriz diğer uumllkeleri olduğu gibi
Tuumlrkiyersquoyi de etkilemiştir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln
kuumlresel ekonomik duumlnyasında politika yapıcılar
accedilısından tarihte yaşanan Baltalimanı Ticaret An-
laşması ve bu anlaşmanın sonuccedilları oumlnemli deneyim-
ler iccedilermektedir Buguumln uygulanan kuumlresel ekonomi
politikalarının artılarının ve eksilerinin belirlenerek
geleceğe youmlnelik yapılacak iktisat politikalarında bu
deneyimlerden faydalanmak Tuumlrkiyersquonin geleceği
accedilısından oumlnem arz etmektedir
113
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
KAYNAKCcedilAACARTUumlRK E ve KILICcedil R (2011) Osmanlı Devletinde Kapituumllasyonla-rın İktisadi ve Siyasi Perspektiften Analizi Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi 29(2) 1-21 Retrieved from httpsdergi-parkorgtrenpubhuniibfissue7865103707
ADDA J (2002) Ekonominin Kuumlreselleşmesi (1Baskı) İletişim Yayınları İstanbul
AKŞİN S (2000) Siyasal Tarih Osmanli Devleti (1600-1908) Cilt 3 Cem Yayınevi İstanbul
AVCIOĞLU D (1969) Tuumlrkiyersquonin Duumlzeni Duumln Buguumln Yarin Bilgi Ya-yınevi Ankara
AYDIN A (2021) Tuumlrkiye Ekonomisinde İhracat ve Gayri Safi Yurt İccedili Ha-sıla Arasındaki Uzun Doumlnem İlişkisi Bucak İşletme Fakuumlltesi Dergisi 4(1) 30-62 DOI 1038057bifd865548
AYGUumlN N (2017) Avrupa Emperyalizminin Aşamaları Osmanlı Akde-nizrsquoinde Avrupa Ticareti (1700-1830) Aksaray Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 1(2) 3-17 Retrieved from httpaseddergiaksarayedutrenpubissue39720470459
BASKICI M M (2005) 1800-1914 Yillarinda Anadolursquoda İktisadi değişim Turhan Kitabevi Ankara
BAYRAM S (2012) Osmanlı Devletirsquonde Ekonomik Hayatın Yerel Un-surları Ahilik Teşkilatı ve Esnaf Loncaları İstanbul Uumlniversitesi İlahiyat Fakuumlltesi Dergisi Sayfa 21-40
BERKES N (2013) Tuumlrkiye İktisat Tarihi Yapı Kredi Yayınları İstanbul
CLARK EC(2006) ldquoOsmanli Sanayi Devrimirdquo Halil İnalcik Mehmet Seyitdanlioğlu (Ed) Tanzimat Değişim Suumlrecinde Osmanli İmparatorluğu Phoenix Ankara 499-512
CcedilADIRCI M (1997) Tanzimat Doumlneminde Anadolu Kentrsquolerinin Sosyal ve Ekonomik Yapisi (2 Baski) Tuumlrk Tarih Kurumu Ankara
CcedilAVDAR T (1970) Osmanlilarin Yari-Soumlmuumlrge Oluşu (1 Baski) Ant Ya-yınları İstanbul
DEMİR RA ve KURT AS (2020) ldquoDış Ticarette Korumacılık ve Uumllkele-rin Gelişmişlik Duumlzeyine Etkilerirdquo ulakbilge 47 s 381ndash399 doi 107816ulakbilge-08-47-01
DURA C Ve ALTIPARMAK A (2000) 1838 Osmanlı ndash İngiliz Ticaret Anlaşması Nedenleri ve Sonuccedilları Erciyes Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bi-limler Fakuumlltesi Dergisi Sayi 16 Sayfa 17-30
EŞİYOK B (2014) Osmanlı İmparatorluğursquonun Duumlnya Ekonomisine Ek-lemlenmesinde Bir Doumlnuumlm Noktası1838 Serbest Ticaret Anlaşması Muumllkiye Dergisi 34 (266) 67-108 Retrieved from httpsdergiparkorgtrenpubmulkiyeissue267573
FREEMAN C ve SOETE L (2003) Yenilik İktisadi (1Basım) Erguumln Tuumlrkcan (Ccedilev) TUumlBİTAK Yayınları Ankara
GOumlCcedilEK FM (1999) Burjuvazinin Yuumlkselişi İmparatorluğun Ccediloumlkuumlşuuml Os-manli Batililaşmasi ve Toplumsal Değişme (1 Baski) Ayraccedil Yayınevi An-kara
GOumlKBUNAR A (2007) Celali Ayaklanmalarının Maliye Tarihi Accedilısından Değerlendirilmesi Youmlnetim ve Ekonomi Celal Bayar Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi 14 (1) 1-24 Retrieved from httpsder-giparkorgtrenpubyonveekissue13686165616
GUumlNEŞ Y (2006) Merkantilizmin Ortaya Ccedilıkışı Elektronik Sosyal Bi-limler Dergisi 5 (15) 1-23 Retrieved from httpsdergiparkorgtrenpubesosderissue612982200
HAFTER D M (1964) Critics of Mercantilism in France 1751-1789 The Industrial Reformers Yayınlanmamış doktora tezi Yale University New Haven
HOBSBAWN EJ (1987) Sanayi ve İmparatorluk YGuumllerman ve A Ersoy (Ccedilev) Dost Yayınları Ankara
İNALCIK H (2000) İmtiyacirczacirct İslam Ansiklopedisi iccedilinde (C22 ss245-252) Tuumlrkiye Diyanet Vakfı İstanbul
JAGIC S (2010) Constantinople 6 avril 1536 Revues plurielles httpwwwrevuespluriellesorg_uploadspdf1211011
KARAKAYALI H ve DİLBER İ (2010) Kuramlarda Buumlyuumlme ve Kalkinma Manisa Emek Matbaacılık ve Yayıncılık 2010
KARPAT H (2002) Osmanli Modernleşmesi (1Baski) A Zorlu Durukan Kaan Durukan (Ccedilev) İmge Kitabevi Ankara
KAZGAN G (1993) İktisadi Duumlşuumlnce veya Politik İktisadın Evrimi İstan-bul Remzi Kitabevi
KAZGAN H (1981) Sanayi Tarihi İTUuml Matbaası İstanbul
KAZGAN H (2005) Osmanlirsquoda Avrupa Finans Kapitali Roma Yayınları Ekonomi Dizisi Ankara
KEYDER Ccedil (2008) Tuumlrkiyersquode Devlet ve Siniflar İletişim Yayınları İs-tanbul
KIRAY E (1995) Osmanlirsquoda Ekonomik Yap ve Diş Borccedillar 2 Baskı İle-tişim Yayınları İstanbul
KOumlYMEN O (2007) Sermaye Biriktiren Osmanli Tuumlrkiye Duumlnya Yordam Kitap İstanbul
KUumlTUumlKOĞLU M (1974) Osmanli-İngiliz İktisadi Muumlnasebetleri I (1580-1838) (1 Baskı) Tuumlrk Kuumlltuumlruumlnuuml Araştırma Enstituumlsuuml Ankara
MAILLET J (1983) 18 Yuumlzyildan Buguumlne İktisadi Olaylarin Evrimi Ccedilevi-ren Ertuğrul Tokdemir Remzi Kitabevi İstanbul
MEMİŞ N (2008) 19 Yuumlzyil Osmanli İmparatorluğursquonda Ekonomik Yapi ve Diş Ticaret Atatuumlrk Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml İktisat Anabi-lim Dalı Yuumlksek Lisans Tezi s59-110 Erzurum
ORTAYLI İ (1990) ldquoTanzimat Devri Basını Uumlzerine Notlarrdquo Cahit Talasrsquoa Armağan Muumllkiyeliler Birliği Yayinlari 9 397-404
OumlNSOY R (1988) Tanzimat Doumlnemi Osmanli Sanayi ve Sanayileşme Politi-kasi (1Baski) Tuumlrkiye İş Bankası Kuumlltuumlr Yayınları Ankara
OumlZVAR E (2003) Osmanli Maliyesinde Malikane Uygulamasi Kitabevi Yayınları İstanbul
PAMİR A (2002) Kapituumllasyon Kavramı ve Osmanlı Devletirsquone Etkileri Ankara Uumlniversitesi Hukuk Fakuumlltesi Dergisi - dergiparkorgtr 79-120
PAMUK Ş (1983) Osmanlı Zanaatlarının Yıkılışı Pamuklu Tekstil Oumlrneği 1826ndash1913 Toplum ve Bilim 23 75-99
PAMUK Ş (1994) Osmanli Ekonomisinde Bağimlilik ve Buumlyuumlme 1820-1913 Tarih Vakfı Yurt Yayınları İstanbul
PAMUK Ş (2009) Osmanlidan Cumhuriyete Kuumlreselleşme İktisat Poli-tikalari ve Buumlyuumlme (Seccedilme Eserleri II) (2 b) Tuumlrkiye İş Bankası Kuumlltuumlr Yayınları İstanbul
PAMUK Ş (2015) Osmanli-Tuumlrkiye İktisadicirc Tarihi 1500-1914 İstanbul İletişim Yayınları
ROBERTS R D (2013) Bir Serbest Ticaret ve Korumacilik Oumlykuumlsuuml Ccedilev Mustafa Acar Ankara Liman Kitapları
TABAKOĞLU A (2016) Osmanli Mali Tarihi Dergah Yayınları İstanbul
TEKELİ İ ve İLKİN S (1999) Osmanli İmparatorluğursquonda Eğitim ve Bil-gi Uumlretim Sisteminin Oluşumu ve Doumlnuumlşuumlmuuml (2 Baskı) Tuumlrk Tarih Kurumu Basımevi Ankara
TEZEL YS (1994) Cumhuriyet Doumlneminin İktisadi Tarihi (3Baski) Tarih Vakfı Yurt Yayınları İstanbul
TİMUR T (1985) ldquoOsmanlı Devleti İngiltere ve Rusya 1838 Ticaret An-laşmasını Doğru Değerlendirdik mirdquo Yapit 10 4-26
WALLERSTEIN I (1979) ldquoThe Ottoman Empire and The Capitalist Wor-ld-Economy Some Questions for Researchrdquo Fernand Braudel Center Re-view 2(3) 389-398
YALCcedilIN E (2015) Şark Meselesi ve Emperyalistlerin Tuumlrk Politikası To-ros Uumlniversitesi İİSBF Sosyal Bilimler Dergisi 2 (4) 0-0 Retrieved from httpsdergiparkorgtrenpubiisbfissue27277287162
YARDIMCI ME OFLAZ E MENECLER O (2020) Tarihsel Suumlreccedilte İl-tizam Sisteminin Sosyoekonomik Etkileri Devlet Erkinin Kişisel Kullanımı
114
Aydın
ldquoMuumlltezimrdquo Duumlzce İktisat Dergisi 1(1) 57-68
YERASIMOS S (1977) Azgelişmişlik Suumlrecinde Tuumlrkiye Bizansrsquotan Tanzi-matrsquoa (3Baskı) Cilt 1 Goumlzlem Yayınları İstanbul
YILDIRIM İ (2001) Ondokuzuncu Yuumlzyıl Osmanlı Ekonomisi Uumlzerine Bir Değerlendirme (1838-1918) Firat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Firat University Jurnal of Social Science Cilt 11 Sayi 2 Sayfa 313-326
115
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021Journal of Awareness Volume Cilt 6 Issue Sayı 2 2021 pp 115-121E-ISSN 2149-6544 httpsjournalsgentrjoa DOI httpsdoiorg1026809joa6303
Received Geliş 09052021 Acccepted Kabul 02072021
Content of this journal is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 International License
Bu derginin iccedileriği Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 Uluslararası Lisansı altında lisanslanmıştır
Corresponding Author Sorumlu Yazar Goumlkhan ArslantuumlrkE-mail gokhan_arslanturkhotmailcom
CitationAtıf ARSLANTUumlRK G amp ŞAMYANLI Z B (2021)ldquoAhlaki olanı duumlşuumlnmeyi duumlşuumlnmekrdquo bilinccedilli farkındalık uumlstbiliş ve ahlaki uumlst biliş arasındaki ilişkilere youmlnelik bir model Journal of Awareness 6(3) 115-121 DOI 1026809joa6303
ldquoAhlaki olanı duumlşuumlnmeyi duumlşuumlnmekrdquo bilinccedilli farkındalık uumlstbiliş ve ahlaki uumlst biliş arasındaki ilişkilere youmlnelik bir modelldquoThinking about thinking on the moral onerdquo a model on the relationships between mindfulness metacognition and moral metacognition
Goumlkhan Arslantuumlrk1 Zeliha Beyza Şamyanlı2
Oumlz
İnsanın ayırt edici youmlnuuml sahip olduğu bilişsel kapasitedir Bu bilişsel kapasitesi ile medeniyetler kurmuş ve ahlaki sistemler geliştirmiştir Farkındalık bu bilişsel oumlzellikler arasında merkezi bir konumdadır Kendisinin ve ccedilevresinin farkında olan insan bu sayede duumlşuumlncelerini bilebilir izleyebilir ve duumlzenleyebilir Bu ccedilalışma bu bilişsel oumlzellikleri ahlaki bağlamda ele almaktadır Bu doğrultuda uumlstbilişin bilinccedilli farkındalık ve ahlaki uumlstbiliş arasındaki aracı roluumlne dair bir model oumlnerilmiştir Araştırmanın katılımcıları ccediloğunluğu uumlniversite oumlğrencisi 220 kişiden oluşmaktadır Araştırmanın anket ve soruları katılımcılara ccedilevrimiccedili olarak ulaştırılmıştır Modelin test edilmesinden elde edilen bulgular bilinccedilli farkındalığın ahlaki uumlstbilişe uumlstbiliş aracılığıyla katkı sağladığına işaret etmektedir Bununla birlikte bilinccedilli farkındalık ile ahlaki uumlstbiliş arasında doğrudan ilişki bulunmamaktadır Bulgular ccedilalışmanın literatuumlre katkısı sınırlılıkları ve gelecekteki ccedilalışmalar iccedilin ccedilıkarımlar ekseninde tartışıldı
Anahtar kelimeler Bilinccedilli farkındalık uumlstbiliş ahlaki uumlstbiliş ahlaki farkındalık
Abstract
The distinguishing feature of human is hisher cognitive capacity With this cognitive capacity people established civilizations and developed moral systems Awareness is central to these cognitive traits People who are aware of themselves and their environment can know monitor and regulate their thoughts This study addresses these cognitive features in a moral context In this direction a model has been proposed regarding the mediating role of metacognition between mindfulness and moral metacognition The participants of the study consist of 220 people most of whom are university students The scales and questions of the research were delivered to the participants online The findings obtained from the testing of the model indicate that mindfulness contributes to moral metacognition with mediation of metacognition However there is no direct relationship between mindfulness and moral metacognition The findings were discussed in terms of the contribution of the study to the literature its limitations and implications for future studies
Keywords Mindfulness metacognition moral metacognition moral awareness
1 Dr Oumlğrt Uumlyesi Selccediluk Uumlniversitesi Psikoloji Boumlluumlmuuml Konya TURKEY e-mail gokhan_arslanturkhotmailcom
2 Selccediluk Uumlniversitesi Aile Danışmanlığı ve Eğitimi Anabilim Dalı Konya TURKEY e-mail beyzasamyanligmailcom
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
116
Arslantuumlrk amp Şamyanlı
1 GİRİŞ
Bedia Akarsu (1975 13) Felsefe Terimleri Soumlzluumlğuumlrsquonde
ahlakı ldquoBelli bir doumlnemde belli insan topluluklarınca
benimsenmiş olan bireylerin birbirleriyle ilişkilerini
duumlzenleyen toumlrel davranış kurallarının yasalarının
ilkelerinin toplamırdquo olarak tanımlar Bu temel dav-
ranış kuralları yasalarının ya da ilkelerinin nasıl te-
mellendirildiği yani ldquoneye goumlrerdquo ve ldquokime goumlrerdquo olu-
şu geniş bir ccedileşitlilik arz etmektedir Uumlzerinde daha
geniş mutabakatların olduğu ahlaki meselelerden
politik kamplaşmalara yol accedilan ahlaki tartışmalara
uzanan bir yelpazede ahlaki olan ve olmayan ayrımı
tartışılabilir Bununla birlikte neyin ahlaki olduğunun
oumltesinde ahlaki olanı neyin belirlediği daha oumlnemli
goumlruumlnmektedir Zira daha geniş bir uzlaşının olduğu
soumlylenebilecek bir başkasına zarar vermeme ya da zor
durumda olan birinin ihtiyacını giderme gibi ahlaki
konuların hangi değişkenler tarafından belirlendiğini
bilmek insanlık iccedilin oumlnemlidir Boumlylelikle ahlak uumlzeri-
ne konuşmakla kalmayıp ahlaki olanın inşası uumlzerine
kafa yormak olanaklı hale gelebilir
Bu noktada bir diğerinin ihtiyacını gidermek ya da bi-
linccedilsizce bir başkasına zarar vermek gibi durumların
merkezinde yer alan oumlnemli bir kavramdan soumlz edi-
lebilir ahlaki farkındalık (moral awareness) Ahlaki
davranışla sonuccedillanan ahlaki karar verme suumlrecinin
ilk adımı ahlaki sorunun farkına varmak yani ahla-
ki farkındalıktır (Butterfield vd 2000 Drumwright
vd 2015) Bireyler bir durumun ahlaki youmlnuumlnuumln
farkında olmadıklarında verdikleri kararlar genelde
ahlaki olmaktan ccedilok bireysel yarar odaklı olmaktadır
(Street vd 2001) Diğerinin iyiliğine youmlnelik olumlu
davranışlarla ilgili alan yazının oumlnemli kavramları
olan toplum yanlısı davranış ya da oumlzgecilik kuram
ve araştırmalarında da farkındalığa oumlzel bir vurgu
goumlze ccedilarpmaktadır Alanın en bilinen yaklaşımların-
dan empati-oumlzgecilik hipotezi empatinin bireyi oumlz-
geci davranışa goumltuumlrduumlğuuml suumlreci diğerinin ihtiyacını
algılamak ile başlatmaktadır (Batson 2011) Schwartz
(1977) da değerlerin ya da iccedilselleştirilmiş normların
bireyleri zor durumda olan birine yardım etmeye sevk
ettiği suumlrecin ilk adımını yardım ihtiyacının farkında
olmak olarak resmetmiştir Yardıma ihtiyacı olan bi-
rini ldquofark edememekrdquo -diğer tuumlm oumlzgeci niyet ve guuml-
duumllere sahip olsanız da- yardım davranışının ortaya
ccedilıkmasını engellemektedir (Darley ve Batson 1973)
Oumlyleyse bu farkındalık suumlrecine yakından goumlz atmak
gerekmektedir
Farkındalık ya da farkında olmak dediğimizde bilinccedil
dikkat bellek gibi bilişsel bir suumlrece işaret ediyoruz ve
bu bilişsel suumlreccedillerin birbirleri ile tamamen bağlantı-
sız olmadığı accedilıktır (bk Goldstein 2013) Bu accedilıdan
farkındalığın diğer bilişsel suumlreccedillerle temas halinde
olduğu oumlzguumln bir deneyim tuumlruuml bilinccedilli farkındalık-
tır (mindfulness) Bilinccedilli farkındalık kişinin kendi iccedil
durumlarına ve ccedilevresine youmlnelik artmış bir farkında
olma durumudur (VandenBos 2015) Şimdiki zamana
ve mevcut bağlama daha duyarlı hale gelmeyi sağla-
yan bu deneyim kişinin ccedilevresindeki yeni şeylere ay-
rım ve ayrıntılara daha guumlccedilluuml bir dikkat youmlneltmesini
sağlayan bir dahil olma suumlrecidir (Langer 2007) Bu
farkındalık ve dikkatin acircna odaklanması ahlaki karar-
larla da ilintilidir Diğer bir deyişle bilinccedilli farkındalık
ahlaki karar verme suumlrecinde de rol oynamaktadır
Buna goumlre daha yuumlksek bilinccedilli farkındalık duumlzeyine
sahip bireyler ahlaki ihlallere daha az meyletmekte-
dirler (Ruedy ve Schweitzer 2010)
Farkındalık ekseninden bilişsel suumlreccedilleri ele aldığı-
mızda ilişkili bir diğer kavram uumlstbiliştir Bir anlamda
ldquobilişler hakkında duumlşuumlnmekrdquo ya da ldquoduumlşuumlnmeyi duuml-
şuumlnmekrdquo olarak tanımlayabileceğimiz (MacLin 2007
564) uumlstbiliş (metacognition) kişinin kendi bilişsel
suumlreccedillerinin farkında olması ve bu suumlreccedilleri youmlnetme
ccedilabasını karşılayan bir kavramdır (VandenBos 2015)
Kişinin kendi duumlşuumlnce suumlreccedilleri ve bilgisi hakkındaki
farkındalığını iccedileren bu kavram sorunları ccediloumlzmede
ve yeni şeyleri anlamada bireye denetim sağlar (Mat-
sumoto 2009) Uumlstbiliş ahlaki karar verme suumlrecinde
karşılaşılan ikilemleri ccediloumlzmede bireylere duumlşuumlnceyi
izleme ve youmlnlendirme şansı sunarak suumlrece anlamlı
katkı yapan bilişsel bir oumlzelliktir (Duruk vd 2020)
Uumlstbilişsel etkinlikler alan bazlı incelenebilir Diğer
bir deyişle ccedileşitli alanlara ilişkin uumlstbilişlerden soumlz
edilebilir (McMahon ve Good 2015) Bu noktada uumlst-
bilişsel suumlreccedillerin oumlzel bir tuumlruuml olarak ahlaki bilgi ve
oumlğrenmelerimize ilişkin uumlstbilişsel faaliyetlerimiz ah-
laki uumlstbiliş olarak tanımlanır ve ahlak ile ilgili soumlzuuml
edilen farkındalık odaklı bilişsel suumlreccedillerin oumlnemli bir
parccedilasıdır (Cheruvalath 2019) Ahlaki uumlstbiliş kişinin
ahlaki muhakemeye eşlik eden bilişsel suumlreccedillerini izle-
mesi duumlşuumlnmesi değiştirmesi ve duumlzenlemesine ola-
nak tanır (McMahon ve Good 2015 Narvaez 2010)
2 MEVCUT CcedilALIŞMA
Uumlstbiliş tanımından esinle ahlakla ilgili bilişsel seyri
farkında olmak duumlşuumlnmek duumlşuumlnmeyi duumlşuumlnmek
ahlaki olanı duumlşuumlnmeyi duumlşuumlnmek ve ahlaki olanın
117
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
farkına varmak şeklinde oumlzetleyebiliriz Bilinccedilli far-
kındalık ve uumlstbilişe karşılık gelen deneyimler dikka-
te alındığında yakından ilişkili kavramlar oldukları
duumlşuumlnuumllmektedir Kişinin kendisine ve ccedilevresine youml-
nelik artmış bir farkındalığın kendi zihinsel suumlreccedilleri
hakkında da duumlşuumlnmeye sevk etmesi muhtemeldir
Buna paralel olarak uumlstbilişin oumlzel bir tuumlruuml olan ah-
laki uumlstbilişin soumlzuuml edilen bu artmış farkındalık ile
hem doğrudan hem de genel uumlst biliş ile ilişkili olması
beklenmektedir Ayrıca her uumlccedil değişkenin de ahla-
ki farkındalık ile ilişkili olması yukarıda soumlzuuml edilen
ilişkiler ağı goumlz oumlnuumlne alındığında yine bu ccedilalışmanın
beklentileri arasındadır
Daha oumlnce de belirtildiği gibi yardım davranışı accedilısın-
dan bir ihtiyacı fark etmek oldukccedila oumlnemli bir aşama-
dır Benzer bir durum diğer ahlaki davranışlar iccedilin de
soumlz konusudur Ahlaki davranış ya da oumlzgeci eylem-
lerin arka planında yer alan algılama farkında olma
muhakeme yargılama ya da karar verme gibi bilişsel
suumlreccedillerin aydınlatılması ahlak psikolojisi yazını accedilı-
sından oldukccedila oumlnemlidir Bu bağlamda ccedilalışmanın
oumlzguumln youmlnuuml soumlz konusu bilişsel suumlreccediller iccedilinde bilinccedil-
li farkındalık uumlstbiliş ve ahlaki farkındalık arasındaki
ilişkilerin accedilıklığa kavuşturulması olacaktır
Ccedilalışmanın soumlzuuml edilen beklentileri ışığında ortaya
ccedilıkan ccedilalışma hipotezlerinden oluşan bir dizi aracılık
modeli Şekil 1rsquode sunulmuştur Şekil uumlzerinde goumlste-
rilen tuumlm ilişkilerin pozitif youmlnde olması beklenmek-
tedir
Şekil 1 Araştırma hipotezlerinden oluşan model
3 YOumlNTEM
31 Katılımcılar
Bu ccedilalışmanın oumlrneklemi yaşları 18 ile 42 arasında de-
ğişen (Ort= 2410 SS= 383) ccediloğunluğu lisans oumlğrencisi
(773) olmak uumlzere farklı eğitim duumlzeylerinden 220
kişiden oluşmaktadır (bk Ccedilizelge 1) Katılımcıların
184rsquouuml kadın (836) 36rsquosı ise (164) erkektir
Ccedilizelge 1 Katılımcıların demografik oumlzellikleri
32 Veri Toplama Araccedilları
Bilinccedilli Farkındalık Oumllccedileği On beş maddeden oluşan
ve 6rsquolı likert tipinde puanlanan (1= ldquohemen hemen her
zamanrdquo 6= ldquoneredeyse hiccedilbir zamanrdquo) Bilinccedilli Farkın-
dalık Oumllccedileğinin (Brown ve Ryan 2003) Tuumlrkccedile uyarla-
ması Ccedilatak (2012) tarafından yapılmıştır Oumllccedilekte ldquoNe
yaptığımın pek farkında olmadan otomatik yaşıyor
gibiyimrdquo ya da ldquoKendimi dikkatimi vermeden bir şey-
ler yaparken bulurumrdquo gibi maddeler yer almaktadır
Tuumlrkccedile uyarlama ccedilalışmasından elde edilen iccedil tutarlı-
lık katsayısı 85 olarak hesaplanmıştır Oumllccedilekten alınan
yuumlksek puanlar daha yuumlksek bilinccedilli farkındalık duumlze-
yine işaret etmektedir
Uumlstbiliş Oumllccedileği Doumlrtluuml likert tipinde derecelendirilen
(1= ldquoKesinlikle katılmıyorumrdquo 4= ldquoKesinlikle katılı-
yorumrdquo) Uumlstbiliş Oumllccedileği (Cartwright-Hatton ve Wells
1997) Tuumlrkccedilersquoye Tosun ve Irak (2008) tarafından uyar-
lanmıştır Oumllccedilek toplam puan ile tek boyutlu olarak
kullanılabilmekle birlikte ldquoolumlu inanccedillarrdquo ldquobilişsel
guumlvenrdquo ldquokontrol edilemezlik ve tehlikerdquo ldquobilişsel
farkındalıkrdquo ve ldquoduumlşuumlnceleri kontrol ihtiyacırdquo olmak
uumlzere beş boyuttan oluşmaktadır Otuz maddelik oumll-
ccedilekten alınan puanlar 30 ile 120 arasında değişmekte
ve yuumlksek puanlar patolojik oumllccediluumlde bir uumlstbiliş faaliye-
tini işaret etmektedir zira oumllccedilek psikopatolojilerdeki
uumlstbilişsel faaliyetleri oumllccedilmeyi amaccedillamaktadır Bu-
nunla birlikte bu ccedilalışmadaki kuramsal temel dikkate
alındığında uumlstbilişin normal işlevleri olan bilişlerin
farkında olmak diğer bir ifadeyle ldquoduumlşuumlnmeyi duumlşuumln-
mekrdquo youmlnuumlnuuml iccedileren genel tanımı esas alınmıştır Bu
nedenle oumllccedileğin tuumlmuuml buumltuumln olarak uygulanmış ancak
analizlerde ldquobilişsel farkındalıkrdquo alt boyutu puanları
kullanılmıştır Bu alt boyutta ldquoBir problem uumlzerinde
duumlşuumlnuumlrken zihnimin nasıl ccedilalıştığının farkındayım-
dırrdquo ya da ldquoDuumlşuumlncelerimi izlerimrdquo gibi maddeler yer
alır Bu alt boyut dikkatin ve duumlşuumlncelerin izlenme-
si duumlşuumlncelerin farkında olmak ile ilgili 5 maddeden
oluşmaktadır Tuumlrkccedile geccedilerlik ve guumlvenilirlik analizle-
3 YOumlNTEM 31 Katılımcılar
Bu ccedilalışmanın oumlrneklemi yaşları 18 ile 42 arasında değişen (Ort= 2410 SS= 383)
ccediloğunluğu lisans oumlğrencisi (773) olmak uumlzere farklı eğitim duumlzeylerinden 220 kişiden
oluşmaktadır (bk Ccedilizelge 1) Katılımcıların 184rsquouuml kadın (836) 36rsquosı ise (164) erkektir
Ccedilizelge 1 Katılımcıların demografik oumlzellikleri
N
Cinsiyet Kadın 184 836
Erkek 36 164
Eğitim Duumlzeyi
İlk Oumlğretim 1 5
Lise 15 68
Lisans 170 773
Yuumlksek Lisans 29 132
Doktora 5 23
32Veri Toplama Araccedilları
Bilinccedilli Farkındalık Oumllccedileği On beş maddeden oluşan ve 6rsquolı likert tipinde puanlanan (1=
ldquohemen hemen her zamanrdquo 6= ldquoneredeyse hiccedilbir zamanrdquo) Bilinccedilli Farkındalık Oumllccedileğinin
(Brown ve Ryan 2003) Tuumlrkccedile uyarlaması Ccedilatak (2012) tarafından yapılmıştır Oumllccedilekte ldquoNe
yaptığımın pek farkında olmadan otomatik yaşıyor gibiyimrdquo ya da ldquoKendimi dikkatimi
vermeden bir şeyler yaparken bulurumrdquo gibi maddeler yer almaktadır Tuumlrkccedile uyarlama
ccedilalışmasından elde edilen iccedil tutarlılık katsayısı 85 olarak hesaplanmıştır Oumllccedilekten alınan
yuumlksek puanlar daha yuumlksek bilinccedilli farkındalık duumlzeyine işaret etmektedir
Uumlstbiliş Oumllccedileği Doumlrtluuml likert tipinde derecelendirilen (1= ldquoKesinlikle katılmıyorumrdquo
4= ldquoKesinlikle katılıyorumrdquo) Uumlstbiliş Oumllccedileği (Cartwright-Hatton ve Wells 1997) Tuumlrkccedilersquoye
Bilinccedilli Farkındalık
Uumlstbiliş Ahlaki Uumlstbiliş
Ahlaki Farkındalık
3 YOumlNTEM 31 Katılımcılar
Bu ccedilalışmanın oumlrneklemi yaşları 18 ile 42 arasında değişen (Ort= 2410 SS= 383)
ccediloğunluğu lisans oumlğrencisi (773) olmak uumlzere farklı eğitim duumlzeylerinden 220 kişiden
oluşmaktadır (bk Ccedilizelge 1) Katılımcıların 184rsquouuml kadın (836) 36rsquosı ise (164) erkektir
Ccedilizelge 1 Katılımcıların demografik oumlzellikleri
N
Cinsiyet Kadın 184 836
Erkek 36 164
Eğitim Duumlzeyi
İlk Oumlğretim 1 5
Lise 15 68
Lisans 170 773
Yuumlksek Lisans 29 132
Doktora 5 23
32Veri Toplama Araccedilları
Bilinccedilli Farkındalık Oumllccedileği On beş maddeden oluşan ve 6rsquolı likert tipinde puanlanan (1=
ldquohemen hemen her zamanrdquo 6= ldquoneredeyse hiccedilbir zamanrdquo) Bilinccedilli Farkındalık Oumllccedileğinin
(Brown ve Ryan 2003) Tuumlrkccedile uyarlaması Ccedilatak (2012) tarafından yapılmıştır Oumllccedilekte ldquoNe
yaptığımın pek farkında olmadan otomatik yaşıyor gibiyimrdquo ya da ldquoKendimi dikkatimi
vermeden bir şeyler yaparken bulurumrdquo gibi maddeler yer almaktadır Tuumlrkccedile uyarlama
ccedilalışmasından elde edilen iccedil tutarlılık katsayısı 85 olarak hesaplanmıştır Oumllccedilekten alınan
yuumlksek puanlar daha yuumlksek bilinccedilli farkındalık duumlzeyine işaret etmektedir
Uumlstbiliş Oumllccedileği Doumlrtluuml likert tipinde derecelendirilen (1= ldquoKesinlikle katılmıyorumrdquo
4= ldquoKesinlikle katılıyorumrdquo) Uumlstbiliş Oumllccedileği (Cartwright-Hatton ve Wells 1997) Tuumlrkccedilersquoye
Bilinccedilli Farkındalık
Uumlstbiliş Ahlaki Uumlstbiliş
Ahlaki Farkındalık
118
Arslantuumlrk amp Şamyanlı
rinde iccedil tutarlılık katsayısı toplam oumllccedilek iccedilin 86 olarak
bildirilmiştir
Ahlaki Uumlstbiliş Oumllccedileği Ahlaki Uumlstbiliş Oumllccedileğirsquonin
(McMahon ve Good 2015) Tuumlrkccedile uyarlaması yapıl-
mış ve ahlaki uumlstbilişi oumllccedilmek amacıyla kullanılan 20
madde ve doumlrt faktoumlrden oluşan geccedilerli ve guumlvenilir
bir oumllccedilek olduğu belirlenmiştir (Ccedilelik ve Sarıccedilam 2018
Soumlnmez vd 2018) Bununla birlikte toplam puanların
tek boyutlu olarak kullanılmasının uygun olduğu bil-
dirilmektedir Oumllccedilek 6rsquolı likert tipinde puanlanmak-
tadır (1= ldquoKesinlikle katılmıyorumrdquo 6= ldquoKesinlikle
katılıyorumrdquo) ve oumllccedilekten alınan yuumlksek puanlar yuumlk-
sek duumlzeyde ahlaki uumlstbilişe işaret etmektedir Buumltuumln
oumllccedilek iccedilin iccedil tutarlılık katsayısı 89 olarak bulunmuştur
ldquoAhlaki bir karara varmadan oumlnce olası birkaccedil eylem
biccedilimini goumlz oumlnuumlne alırımrdquo ya da ldquoAhlaki karar verir-
ken guumlccedilluuml ve zayıf yanlarımı bilirimrdquo gibi ifadeler oumllccedilek
maddelerine oumlrnek olarak verilebilir
Ahlaki Farkındalık Senaryoları Ccedilalışmada katılımcı-
lara ahlaki accedilıdan uygun olan ya da olmayan durum-
lar iccedileren bir hikacircye sunulmuş ve ldquoLuumltfen bu hikacircye-
de ahlaki accedilıdan olumlu ve olumsuz goumlrduumlğuumlnuumlz tuumlm
durumları maddeler halinde listeleyinrdquo youmlnergesi ile
fark ettikleri olumlu ve olumsuz tuumlm ahlaki durum-
ları listelemeleri istenmiştir Hikayedeki olumlu ve
olumsuz maddelerin sayısı ayrı ayrı kullanılabilmek-
le birlikte bu ccedilalışmada bir toplam ahlaki farkındalık
puanı olarak olumlu ve olumsuz durumların toplam
sayısı temel alınmıştır Ahlaki farkındalık senaryosu
EK 1rsquode sunulmuştur
33 Proseduumlr
Bu ccedilalışmanın veri toplama aşamasına geccedililmeden
oumlnce Selccediluk Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Bilimsel
Etik Değerlendirme Kurulundan etik uygunluk ona-
yı alınmıştır Araştırma soruları katılımcılara sosyal
medya platformları ya da anlık mesajlaşma uygula-
maları aracılığıyla dijital ortamda iletilmiştir Katı-
lımcılara anketleri yanıtlamadan oumlnce bilgilendirilmiş
onam formu sunulmuş ve katılım goumlnuumllluumlluumlk esasına
goumlre devam etmiştir
34 Analiz Stratejisi
Ccedilalışma hipotezlerinden oluşan modeli test etmeden
oumlnce tanımlayıcı istatistikler ve değişkenler arasında-
ki korelasyon değerleri IBM SPSS 20 paket program
aracılığıyla analiz edilmiştir Korelasyon değerleri
doğrultusunda sonuccedil değişkeni olarak ahlaki farkın-
dalık değişkeninin ccedilalışma değişkenleri ile korelas-
yon goumlstermemesi (bk Ccedilizelge 3) uumlzerine modelden
ccedilıkarılmıştır Yeni oluşturulan tek aracılı model SPSS
uumlzerinde ccedilalıştırılan Proses Makro eklentisi ile proses
youmlnteminde tanımlanan model 4 ile analiz edilmiştir
(Hayes 2018) Yine korelasyon değerleri doğrultu-
sunda test edilen modelde eğitim duumlzeyi kovaryant
değişken olarak tanımlanmış ve bootstrap değeri 5000
olarak belirlenmiştir
4 SONUCcedilLAR
Araştırmanın hipotezlerini test etmeden oumlnce ccedilarpık-
lık basıklık katsayıları ve histogram grafiklerinin in-
celenmesi neticesinde veri setinin parametrik testlere
uygun olduğu anlaşılmıştır Ccedilalışma değişkenlerine
Araştırma değişkenleri arasındaki korelasyonlara bakıldığında oumlnerilen model
doğrultusunda temel değişkenler arasında anlamlı korelasyonlar goumlruumllmektedir Buna goumlre
bilinccedilli farkındalık uumlst biliş (r=34 plt01) ile ve ahlaki uumlst biliş (r=18 plt01) ile pozitif youmlnluuml
anlamlı ilişki iccedilindedir Uumlstbiliş ve ahlaki uumlstbiliş (r=43 plt01) arasında da pozitif youmlnluuml
anlamlı ilişki goumlzlenmektedir Ayrıca eğitim duumlzeyi ahlaki uumlstbiliş (r=17 plt05) olumsuz
ahlaki farkındalık (r=16 plt05) ve toplam ahlaki farkındalık (r=16 plt05) ile pozitif youmlnde
anlamlı ilişkilidir Tuumlm değişkenler arasındaki korelasyonlar Ccedilizelge 3rsquote sunulmuştur
Ccedilizelge 3 Araştırma değişkenleri arasındaki korelasyonlar
1 2 3 4 5 6 7 8 1 Eğitim 1
2 Yaş 24 1
3 Bilinccedilli Farkındalık
02 09 1
4 Uumlstbiliş -05 -04 34 1
5 Ahlaki Uumlstbiliş 17 12 18 43 1
6 Olumlu ahlaki farkındalık
04 -05 -10 -03 -12 1
7 Olumsuz ahlaki farkındalık
16 04 12 -03 -01 10 1
Değişkenler N Ort SS α Min Mak Potansiyel Min-Mak
Uzam (range)
Ccedilarpıklık (Skew)
Basıklık (Kurtosis)
Eğitim 220 310 55 - 1 5 1-5 4 73 349
Yaş 220 2410 383 - 18 42 - 24 173 580
Bilinccedilli Farkındalık
220 404 76 86 193 560 1-6 367 -24 -38
Uumlstbiliş (bilişsel farkındalık)
220 290 47 64 1 4 1-4 3 -62 165
Ahlaki Uumlstbiliş 220 438 68 91 170 6 1-6 43 -108 278
Olumlu Ahlaki Farkındalık
220 96 84 - 0 5 - 5 104 248
Olumsuz Ahlaki Farkındalık
220 191 145 - 0 9 - 9 125 303
Ahlaki Farkındalık
220 287 174 - 0 14 - 14 162 69
Ccedilizelge 2 Ccedilalışma değişkenlerine ait tanımlayıcı istatistikler
119
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
ilişkin tanımlayıcı istatistikler Ccedilizelge 2rsquode sunulmuş-
tur
Araştırma değişkenleri arasındaki korelasyonlara ba-
kıldığında oumlnerilen model doğrultusunda temel değiş-
kenler arasında anlamlı korelasyonlar goumlruumllmektedir
Buna goumlre bilinccedilli farkındalık uumlst biliş (r=34 plt01)
ile ve ahlaki uumlst biliş (r=18 plt01) ile pozitif youmlnluuml an-
lamlı ilişki iccedilindedir Uumlstbiliş ve ahlaki uumlstbiliş (r=43
plt01) arasında da pozitif youmlnluuml anlamlı ilişki goumlzlen-
mektedir Ayrıca eğitim duumlzeyi ahlaki uumlstbiliş (r=17
plt05) olumsuz ahlaki farkındalık (r=16 plt05) ve
toplam ahlaki farkındalık (r=16 plt05) ile pozitif
youmlnde anlamlı ilişkilidir Tuumlm değişkenler arasındaki
korelasyonlar Ccedilizelge 3rsquote sunulmuştur
Araştırma hipotezlerinden oluşan model Proses youmln-
temi ile analiz edilmiş ve geccedilerli anlamlılık değerleri
elde edilmiştir Buna goumlre uumlstbilişin sonuccedil değişkeni
olduğu modelde (R2= 12 F (2-217) = 1432 plt01)
bilinccedilli farkındalık uumlstbilişi anlamlı olarak yorda-
maktadır (β =34 p lt01) Nihai modelde ise (R2= 22
F (3-216) = 2011 plt01) uumlstbiliş (β = 43 p lt 01) ah-
laki uumlstbilişi anlamlı olarak yordamakta iken bilinccedilli
farkındalık ile ahlaki uumlstbiliş arasında anlamlı ilişki
bulunmamıştır (bk Şekil 2) Analizde eğitim duumlzeyi-
nin ahlaki uumlstbiliş ile anlamlı korelasyonu nedeniyle
kovaryant değişken olduğu belirtilmişti Ahlaki uumlst-
biliş accedilısından eğitim etkisi de anlamlıdır (β = 19 p
lt01)
5 TARTIŞMA
Araştırma hipotezlerinden oluşan model (bk Şekil 1)
korelasyon analizlerinden elde edilen veriler doğrul-
tusunda ahlaki farkındalığın modelden ccedilıkarılmasıyla
bir dizi aracılık ilişkisi oumlnerisinden yalnızca tek aracı
değişkenli bir modele doumlnuumlştuuml Bu model uumlzerinden
yapılan analizlerden elde edilen bulgular aracılık et-
kisini doğrulamaktadır Beklendiği gibi bilinccedilli far-
kındalık uumlstbilişe uumlstbiliş de ahlaki uumlstbilişe pozitif
youmlnde anlamlı olarak katkı sağlamaktadır Bununla
birlikte bilinccedilli farkındalıktan ahlaki uumlstbilişe giden
yolun anlamlı olmaması nedeniyle bu aracılık model-
de oumlnerildiği şekliyle kısmi aracılık değil tam aracı-
lıktır Bununla birlikte Baron ve Kennyrsquonin tam ara-
cılık-kısmi aracılık ayrımını Zhao ve diğerleri (2010)
yeniden sınıflandırmışlardır Bu ccedilalışma bulgularında
doğrulanan model Zhao ve diğerlerinin sınıflandır-
masında sadece dolaylı aracılık (Indirect-only media-
tion) etkisine karşılık gelmektedir
8 Ahlaki farkındalık 16 01 05 -04 -06 56 88 1
p lt 001
p lt 005
Araştırma hipotezlerinden oluşan model Proses youmlntemi ile analiz edilmiş ve geccedilerli
anlamlılık değerleri elde edilmiştir Buna goumlre uumlstbilişin sonuccedil değişkeni olduğu modelde (R2=
12 F (2-217) = 1432 plt01) bilinccedilli farkındalık uumlstbilişi anlamlı olarak yordamaktadır (β =34 p
lt01) Nihai modelde ise (R2= 22 F (3-216) = 2011 plt01) uumlstbiliş (β = 43 p lt 01) ahlaki
uumlstbilişi anlamlı olarak yordamakta iken bilinccedilli farkındalık ile ahlaki uumlstbiliş arasında anlamlı
ilişki bulunmamıştır (bk Şekil 2) Analizde eğitim duumlzeyinin ahlaki uumlstbiliş ile anlamlı
korelasyonu nedeniyle kovaryant değişken olduğu belirtilmişti Ahlaki uumlstbiliş accedilısından eğitim
etkisi de anlamlıdır (β = 19 p lt01)
Şekil 2 Araştırmada test edilen hipotezlerden oluşan model
5 TARTIŞMA
Araştırma hipotezlerinden oluşan model (bk Şekil 1) korelasyon analizlerinden elde
edilen veriler doğrultusunda ahlaki farkındalığın modelden ccedilıkarılmasıyla bir dizi aracılık
ilişkisi oumlnerisinden yalnızca tek aracı değişkenli bir modele doumlnuumlştuuml Bu model uumlzerinden
yapılan analizlerden elde edilen bulgular aracılık etkisini doğrulamaktadır Beklendiği gibi
bilinccedilli farkındalık uumlstbilişe uumlstbiliş de ahlaki uumlstbilişe pozitif youmlnde anlamlı olarak katkı
sağlamaktadır Bununla birlikte bilinccedilli farkındalıktan ahlaki uumlstbilişe giden yolun anlamlı
olmaması nedeniyle bu aracılık modelde oumlnerildiği şekliyle kısmi aracılık değil tam aracılıktır
Bilinccedilli Farkındalık
Uumlstbiliş
Ahlaki Uumlstbiliş
β= 43
β= 03
β= 34
Eğitim
β= 19
8 Ahlaki farkındalık 16 01 05 -04 -06 56 88 1
p lt 001
p lt 005
Araştırma hipotezlerinden oluşan model Proses youmlntemi ile analiz edilmiş ve geccedilerli
anlamlılık değerleri elde edilmiştir Buna goumlre uumlstbilişin sonuccedil değişkeni olduğu modelde (R2=
12 F (2-217) = 1432 plt01) bilinccedilli farkındalık uumlstbilişi anlamlı olarak yordamaktadır (β =34 p
lt01) Nihai modelde ise (R2= 22 F (3-216) = 2011 plt01) uumlstbiliş (β = 43 p lt 01) ahlaki
uumlstbilişi anlamlı olarak yordamakta iken bilinccedilli farkındalık ile ahlaki uumlstbiliş arasında anlamlı
ilişki bulunmamıştır (bk Şekil 2) Analizde eğitim duumlzeyinin ahlaki uumlstbiliş ile anlamlı
korelasyonu nedeniyle kovaryant değişken olduğu belirtilmişti Ahlaki uumlstbiliş accedilısından eğitim
etkisi de anlamlıdır (β = 19 p lt01)
Şekil 2 Araştırmada test edilen hipotezlerden oluşan model
5 TARTIŞMA
Araştırma hipotezlerinden oluşan model (bk Şekil 1) korelasyon analizlerinden elde
edilen veriler doğrultusunda ahlaki farkındalığın modelden ccedilıkarılmasıyla bir dizi aracılık
ilişkisi oumlnerisinden yalnızca tek aracı değişkenli bir modele doumlnuumlştuuml Bu model uumlzerinden
yapılan analizlerden elde edilen bulgular aracılık etkisini doğrulamaktadır Beklendiği gibi
bilinccedilli farkındalık uumlstbilişe uumlstbiliş de ahlaki uumlstbilişe pozitif youmlnde anlamlı olarak katkı
sağlamaktadır Bununla birlikte bilinccedilli farkındalıktan ahlaki uumlstbilişe giden yolun anlamlı
olmaması nedeniyle bu aracılık modelde oumlnerildiği şekliyle kısmi aracılık değil tam aracılıktır
Bilinccedilli Farkındalık
Uumlstbiliş
Ahlaki Uumlstbiliş
β= 43
β= 03
β= 34
Eğitim
β= 19
Araştırma değişkenleri arasındaki korelasyonlara bakıldığında oumlnerilen model
doğrultusunda temel değişkenler arasında anlamlı korelasyonlar goumlruumllmektedir Buna goumlre
bilinccedilli farkındalık uumlst biliş (r=34 plt01) ile ve ahlaki uumlst biliş (r=18 plt01) ile pozitif youmlnluuml
anlamlı ilişki iccedilindedir Uumlstbiliş ve ahlaki uumlstbiliş (r=43 plt01) arasında da pozitif youmlnluuml
anlamlı ilişki goumlzlenmektedir Ayrıca eğitim duumlzeyi ahlaki uumlstbiliş (r=17 plt05) olumsuz
ahlaki farkındalık (r=16 plt05) ve toplam ahlaki farkındalık (r=16 plt05) ile pozitif youmlnde
anlamlı ilişkilidir Tuumlm değişkenler arasındaki korelasyonlar Ccedilizelge 3rsquote sunulmuştur
Ccedilizelge 3 Araştırma değişkenleri arasındaki korelasyonlar
1 2 3 4 5 6 7 8 1 Eğitim 1
2 Yaş 24 1
3 Bilinccedilli Farkındalık
02 09 1
4 Uumlstbiliş -05 -04 34 1
5 Ahlaki Uumlstbiliş 17 12 18 43 1
6 Olumlu ahlaki farkındalık
04 -05 -10 -03 -12 1
7 Olumsuz ahlaki farkındalık
16 04 12 -03 -01 10 1
Değişkenler N Ort SS α Min Mak Potansiyel Min-Mak
Uzam (range)
Ccedilarpıklık (Skew)
Basıklık (Kurtosis)
Eğitim 220 310 55 - 1 5 1-5 4 73 349
Yaş 220 2410 383 - 18 42 - 24 173 580
Bilinccedilli Farkındalık
220 404 76 86 193 560 1-6 367 -24 -38
Uumlstbiliş (bilişsel farkındalık)
220 290 47 64 1 4 1-4 3 -62 165
Ahlaki Uumlstbiliş 220 438 68 91 170 6 1-6 43 -108 278
Olumlu Ahlaki Farkındalık
220 96 84 - 0 5 - 5 104 248
Olumsuz Ahlaki Farkındalık
220 191 145 - 0 9 - 9 125 303
Ahlaki Farkındalık
220 287 174 - 0 14 - 14 162 69
Ccedilizelge 3 Araştırma değişkenleri arasındaki korelasyonlar
Şekil 2 Araştırmada test edilen hipotezlerden oluşan model
120
Arslantuumlrk amp Şamyanlı
Bulguları değerlendirmeden oumlnce araştırma mode-
lindeki değişikliğin temel nedeni olan ahlaki farkın-
dalık değişkeninin analiz dışı kalmasını yorumlamak
gereklidir Olası nedenlerden biri oumllccediluumlmler arasındaki
nitelik farkı olabilir zira diğer değişkenler oumlz bildiri-
me dayalı oumllccedilme araccedillarından elde edilen verileri yan-
sıtmaktayken ahlaki farkındalık bir tuumlr performans
testidir Diğer değişkenlerden farklı olarak ahlaki bir
senaryodaki olası ahlaki durumların farkına varmala-
rı beklenmiştir Ahlaki uumlstbiliş ve ahlaki farkındalık
tanımları gereği oldukccedila yakın kavramlar olmasına
karşın ilişkili bulunmaması oumllccediluumlmler arası bu farklı-
lıktan kaynaklanmış olabilir Zira ahlak ccedilalışmaların-
da oumlz bildirime dayalı verilerle dolaylı oumllccediluumlmlerin her
zaman oumlrtuumlşmediği ccedilalışmalar goumlzlenmektedir (bk
Arslantuumlrk ve Harput 2020 Saroglou vd 2005)
Tuumlm bunların yanında nihai modele bakıldığında
bilişsel farkındalık ahlaki uumlstbiliş ile genel uumlstbiliş ara-
cılığıyla ilişkili goumlruumlnmektedir Bu bulgu soumlz konusu
hipotezin ccedilıkış noktası olarak bireylerin kendi suumlreccedil-
lerine ccedilevresinde olup bitenlere anlık değişimlere
odaklanma ldquoşimdirdquo ve ldquoburadardquo olanı takip edebil-
me yakalayabilme oumlzelliğinin aynı zamanda kendi
zihnine de odaklanabilmeyi sağladığını akla getir-
mektedir Bu varsayıma goumlre kendi zihninin aklından
geccedilenlerin farkında olan insan ahlaki duumlşuumlncelerinin
ahlaki karar verme suumlreccedillerinin ahlaki konulara ne
oumllccediluumlde dikkat verebildiğinin de farkına varmaktadır
Bu bulgu ilgili yazına da oumlnemli bir katkı sunmak-
tadır zira ahlaki bilişsel suumlreccediller arasındaki ilişkilere
youmlnelik ccedilalışmaların sayısı azdır Oumlrneğin bu ccedilalışma-
da desteklenen model Ruedy ve Schweitzerrsquoın (2010)
bulgularını bir adım oumlteye taşımaktadır Buna goumlre
araştırmacılar bilinccedilli farkındalığın ahlaki kararlarla
ilişkisini ortaya koymuşlardı Bu ccedilalışmanın bulguları
ile birlikte değerlendirildiğinde bilinccedilli farkındalığın
ahlaki akıl yuumlruumltme suumlreccedillerinde hangi bilişsel meka-
nizmalarla temas halinde olduğuna ilişkin zihnimizde
bir resim canlanabilir
Tuumlm bunların oumltesinde bu ccedilalışmanın bazı sınırlılıkla-
rını goumlz oumlnuumlnde bulundurmak gerekir Oumlncelikle bu
ccedilalışma Koronaviruumls salgını esnasında yuumlruumltuumllduumlğuumln-
den veri toplama işlemi dijital ortamda gerccedilekleşmiş-
tir Oumlzellikle ahlaki farkındalık senaryosuna verilen
yanıt sayısı kacircğıt kalem testi bilgisayar ya da akıllı
telefon uumlzerinden yanıtlamaya goumlre farklılaşabilir
Ayrıca ccedilalışma oumlrnekleminin ağırlıklı olarak kadın ka-
tılımcılardan oluşması cinsiyet karşılaştırmasına im-
kacircn tanımamıştır Gelecekteki ccedilalışmalarda deneysel
manipuumllasyonlar ve performans oumllccediluumlmuuml gibi dolaylı
oumllccediluumlmlerin bir arada kullanıldığı daha geniş kapsamlı
araştırmalarla bu ccedilalışmanın bulguları bir adım oumlteye
taşınabilir
KAYNAKCcedilAAKARSU B (1975) Felsefe terimleri soumlzluumlğuuml Tuumlrk Dil Kurumu Yayınları
ARSLANTUumlRK G amp HARPUT D (2020 ccedilevrimiccedili goumlruumlnuumlm) Prosocia-lity religiosity and values in adolescence comparing the impact of religious and general schooling in Turkey Journal of Beliefs amp Values 1-15 httpsdoiorg1010801361767220201848150
BATSON D (2011) Altruism in Humans Oxford University Press
BROWN K W amp RYAN R M (2003) The benefits of being present min-dfulness and its role in psychological well-being Journal of Personality and Social Psychology 84 822ndash848
BUTTERFİELD K D TREVİNtildeO L K amp WEAVER G R (2000) Moral awareness in business organizations Influences of issue related and social context factors Human Relations 53(7) 981ndash1018
CARTWRİGHT-HATTON S amp WELLS A (1997) Beliefs about worry and intrusions The Meta-Cognitions Questionnaire and its correlates Jour-nal of Anxiety Disorders 11(3) 279-296
CHERUVALATH R (2019) Does studying lsquoethicsrsquo improve engineering studentsrsquo meta moral cognitive skills Sci Eng Ethics 25 583ndash596 httpsdoiorg101007s11948-017-0009-x
CcedilATAK P D (2012) The Turkish version of mindful attention awareness scale Preliminary findings Mindfulness 31ndash9
CcedilELİK İ amp SARICcedilAM H (2018 Mart) Ahlaki Uumlstbiliş Oumllccedileği Tuumlrkccedile-ye Uyarlama Geccedilerlik ve Guumlvenirlik Ccedilalışması İKSAD 1 Uluslararasi Sosyal Bilimler Kongresi Mardin Tuumlrkiye httpsdoiorg1013140RG221906885126
DARLEY J M amp BATSON C D (1973) ldquo From Jerusalem to Jerichordquo A study of situational and dispositional variables in helping behavior Journal of Personality and Social Psychology 27(1) 100-108
DRUMWRIGHT M PRENTICE R VE BİASUCCI C (2015) Behavioral Ethics and teaching ethical decision making Journal of Innovative Educati-on 13(3) 431-458
DURUK Uuml FIRAT E amp AKGUumlN A (2020) Turkish Moral Metacogniti-on Scale (TMMS) The study of adaptation validation and reliability Inter-national Online Journal of Educational Sciences 12 (3) 153-163
GOLDSTEIN E B (2013) Bilişsel psikoloji (ccedilev O Guumlnduumlz) Kaknuumls Yayınları
HAYES A F (2018) Introduction to mediation moderation and conditi-onal process analysis A regression-based approach (2nd edition) The Gu-ilford Press
LANGER E (2007) ldquoMindfulness and mindlessnessrdquo R F Baumeister ve K D Vohs (Ed) Encyclopedia of Social Psychology iccedilinde (s 572-574) SAGE Publications
MACLIN O H (2007) ldquoMetacognitionrdquo R F Baumeister ve K D Vohs (Ed) Encyclopedia of Social Psychology iccedilinde (s 564-566) SAGE Pub-lications
MATSUMOTO D (2009) The cambridge dictionary of psychology Camb-ridge University Press
MCMAHON J M amp GOOD D J (2015) The Moral Metacognition Scale Development and validation Ethics amp Behavior 26(5) 357-394 Doi1010801050842220151028548
NARVAEZ D (2010) Moral Complexity Perspectives on Psychological
121
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
Science 5(2) 163ndash181 httpsdoiorg1011771745691610362351
RUEDY N E amp SCHWEITZER M E (2010) In the moment The effect of mindfulness on ethical decision making Journal of Business Ethics 95(1) 73-87
SAROGLOU V PICHON I TROMPETTE L Verschueren M amp Der-nelle R (2005) Prosocial behavior and religion new evidence based on projective measures and peer ratings Journal for the Scientific Study of Religion 44(3) 323-348 httpsdoiorg101111j1468-5906200500289x
SCHWARTZ S H (1977) Normative influences on altruism L Berkowitz (Ed) Advances in Experimental Social Psychology iccedilinde (s 221-278) Academic Press
SOumlNMEZ S SARICcedilAM H amp CcedilELİK İ (2018 Mart) Ahlaki uumlstbiliş makyavelist kişilik ve maneviyat arasındaki ilişki Uluslararasi Bilim ve Eği-tim Kongresi 23-25 Mart Afyon Tuumlrkiye
STREET M D DOUGLAS S C GEİGER S W amp MARTİNKO M J (2001) The impact of cognitive expenditure on the ethical decision-ma-king process The cognitive elaboration model Organizational Behavior and Human Decision Processes 86(2) 256ndash277 httpsdoiorg101006obhd20012957
TOSUN A amp IRAK M (2008) Uumlstbiliş oumllccedileği-30rsquoun Tuumlrkccedile uyarlaması geccedilerliği guumlvenirliği kaygı ve obsesif-kompuumllsif belirtilerle ilişkisi Tuumlrk Psikiyatri Dergisi 19(1) 67-80
VANDENBOS G R (2015) APA dictionary of psychology American Psy-chological Association
ZHAO X LYNCH JR J G amp CHEN Q (2010) Reconsidering Baron and Kenny Myths and truths about mediation analysis Journal of Consumer Research 37(2) 197-206
EK 1 Ahlaki Farkındalık Senaryosu
Bay A bir guumln ofise her zamankinden erken gel-
mişti Mesai henuumlz başlamadığı iccedilin kimse yoktu
O sırada muumlduumlruumln odasında bir hareket fark etti
Hızla odaya doğru gidip kapıyı accediltığında iş ar-
kadaşını kasayı kurcalarken yakaladı Oumlfkeli bir
sesle ona bunu neden yaptığını sordu Arkadaşı
ccedilocuğunun hasta olduğunu tedavi iccedilin paraya
ihtiyaccedil duyduğunu soumlyledi Muumlduumlre durumu arz
ettiğinde uumlzguumln olduğunu ama yardımcı olamaya-
cağını ifade ettiğini anlattı Bay A bunun uumlzerine
arkadaşına onu goumlrduumlğuumlnuuml kimseye anlatmayaca-
ğını ama bunu yapmasına da izin vermeyeceğini
soumlyledi Arkadaşı ccedilaresizce odadan ccedilıktı Muumlduumlr
odaya geldiğinde odadaki karışıklığı fark edip du-
rumu Bay Arsquoya sordu Bay A ise odayı temizleyen
temizlik goumlrevlisinin o guumln biraz oumlzensiz ccedilalışmış
olabileceğini bunun dışında bir durum olmadığını
soumlyleyerek arkadaşını ele vermedi
Luumltfen bu hikacircyede ahlaki accedilıdan olumlu ve olum-suz goumlrduumlğuumlnuumlz tuumlm durumları maddeler halinde listeleyin
122
ldquoThi
s page is left blank for typesettingrdquo
Bu sayfa dizgiden dolayı boş bırakılm
ıstır
123
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021Journal of Awareness Volume Cilt 6 Issue Sayı 3 2021 pp 123-131E-ISSN 2149-6544 httpsjournalsgentrjoa DOI httpsdoiorg1026809joa6304
Received Geliş 04062021 Acccepted Kabul 08072021
Content of this journal is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 International License
Bu derginin iccedileriği Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 Uluslararası Lisansı altında lisanslanmıştır
Corresponding Author Sorumlu Yazar Goumlzde OumlzsezerE-mail gozsezercomuedutr
CitationAtıf OumlZSEZER G amp ATACcedil M (2021) Sanal gerccedileklik uygulamalarıyla mindfulness temelli stres azaltma programının hemşirelikte kullanımı Journal of Awareness 6(3) 123-131 DOI 1026809joa6304
Sanal gerccedileklik uygulamalarıyla mindfulness temelli stres azaltma programının hemşirelikte kullanımı
Use of mindfulness applications with virtual reality applications in nursing
Goumlzde Oumlzsezer1 Merve Ataccedil2
Oumlz
Sanal gerccedileklik (VR) son zamanlarda farkındalığı desteklemek iccedilin bir araccedil olarak kullanılmaya başlanmıştır Alan yazın incelendiğinde farkındalık pratiklerinin sanal gerccedileklik uygulamaları olarak hemşirelik uygulamalarına aktarılmasına youmlnelik yapılan ulusal ve uluslararası ccedilalışmalara rastlanmamıştır VR teknolojileri dikkat becerilerinin deneyimlenebileceği suumlruumlkleyici ilgi ccedilekici ve kontrolluuml goumlrsel ve işitsel bir sanal alan sağlanarak ccedilevresel dikkat dağınıklığı ile ilgili zorlukları yararlı bir şekilde ele almaktadır VR uygulamalarıyla mindfulness temelli stres azaltma programının stres ve kaygının azaltılmasında dikkati tekrar kazanmada ileriye doumlnuumlk belleğin arttırılmasında anksiyete ve korkunun azaltılmasında travma sonrası stres bozukluğu yeme bozukluğu ve ağrı tedavisinde kullanıldığı bildirilmektedir VR teknolojileri ruh sağlığı muumldahalelerini geniş halk kitleleri iccedilin daha erişilebilir hale getirmiştir Hemşirelik alanında VR mindfulness yeni bir araştırma alanıdır Bu nedenle VR ve diğer dijital uygulamalarda farkındalık ile ilgili suumlreccedilleri anlamak iccedilin bu konu hakkında daha ccedilok araştırmaya ihtiyaccedil olduğu goumlruumllmektedir Derlemenin amacı mindfulness stres azaltma programlarının VR ile hemşirelik uygulamaları arasındaki ilişkinin ele alınmasıdır
Anahtar kelimeler hemşirelik farkındalık mindfulness sanal gerccedileklik
Abstract
Virtual reality (VR) has recently been used as a tool to support awareness When the literature is examined no national or international studies have been found to transfer awareness practices to nursing practices as virtual reality applications VR technologies beneficially address the challenges of environmental distraction by providing an immersive engaging and controlled visual and auditory virtual space where attention skills can be experienced It has been reported that the mindfulness-based stress reduction program with VR applications is used to reduce stress and anxiety regain attention
1 Arş Goumlr Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Sağlık Bilimleri Fakuumlltesi Hemşirelik Boumlluumlmuuml Ccedilanakkale TUumlRKİYE e-mail gozsezercomuedutr
2 Oumlğr Goumlr Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Sağlık Uygulama ve Araştırma Hastanesi Ccedilanakkale TUumlRKİYE e-mail merveatachotmailcomtr
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
Bu ccedilalışma 15-17 Kasım 2020 tarihinde gerccedilekleştirilen 2 International Conference on Virtual Realityrsquode soumlzel bildiri olarak sunulmuştur
124
Oumlzsezer amp Ataccedil
1 GİRİŞ
Farkındalık ldquoşu anda zihni yargılamadan ve anda ka-
larak bilinccedilli olarak odaklanma eylemirdquo olarak tanım-
lanmıştır (Linehan 2015) Farkındalık meditasyonunu
temel alan muumldahaleler 1979 yılında ilk kez Jon Ka-
bat-Zinn ve arkadaşları tarafından geliştirilmiştir Min-
dfulness ise bilinccedilli farkındalık anlamına gelmektedir
Mindfulness kişinin şu andaki deneyimlerine merak
accedilıklık ve kabulle kendi kendini kabul etmesini ifade
etmektedir (Bishop 2004) Mindfulness bilinccedilli bir ccedilaba
gerektirmektedir Oumlzellikle otokontroluuml yuumlksek olan
bireylerde kolaylıkla suumlrduumlruumllebilmektedir (Lutz vd
2008 Lymeus vd 2017 Lindsay ve Creswell 2017)
Anderson ve arkadaşları (2019) mindfulness uygula-
ması sırasında ortaya ccedilıkabilecek bir dizi deneyimsel
zorluğu belirtmiştir Bunlar bilişsel ccedilaba ve hayal kı-
rıklığı gibi duygusal talepleri fiziksel ccedilevrenin (oumlrne-
ğin guumlruumlltuumlluuml ortamlar ve insanlar) getirdiği goumlrev
talepleri can sıkıntısı uumlzuumlcuuml duumlşuumlnceler ve duygular
gibi olumsuz duygusal veya psikolojik sonuccedillardır Bu
zorlukların olasılığını veya etkisini azaltmak iccedilin min-
dfulness uygulamasını uyarlamak mindfulness temelli
muumldahalelerin başarısını artırmak iccedilin oumlnemli bir hu-
sustur Mindfulness temelli stres azaltma programı da
(MBSR) bilinccedilli farkındalık yaklaşımına dayanmakta-
dır (Kabat-Zinn 2011) MBSR ccediloğunlukla kronik ağrı
şikacircyeti yaşayan hastalar uumlzerinde stresi azaltmanın
bir yolu olarak ortaya ccedilıkan bir yaklaşımdır (Segal vd
2002a)
Farkındalık uygulamaları bireylerin deneyimlerine youml-
nelik otomatik duumlşuumlncelerine ve uyumsuz duygu du-
rum youmlnelimlerinin duumlzenlenmesinde pozitif etkilere
sahiptir MBSR gibi farkındalık uygulamaları kişilerin
olumsuz stres ağrı ve zihin rahatsızlıkları deneyimle-
riyle muumlcadele etmelerine yardımcı olmak iccedilin son yıl-
larda kullanılmaktadır (Choo ve May 2014) MBSR bu
youmlnuumlyle de ruh sağlığı accedilısından yararlı goumlruumllmektedir
(Kabat-Zinn 1990 Aldao vd 2010 Blanck vd 2018)
Son yıllarda farkındalık pratiğini desteklemek iccedilin
dijital teknolojinin kullanımı oumlne ccedilıkmaktadır (Little
2016 Navarro-Haro vd 2017) Oumlrneğin web tabanlı
muumldahalelerin farkındalık becerilerini geliştirmek iccedilin
tasarlanmaya başlanması (Wahbeh ve Oken 2016 Se-
villa-Llewellyn-Jones vd 2018) ve farkındalığı des-
tekleyen akıllı telefon uygulamaları bu konuda dikkat
ccedileken gelişmelerdir (Little 2016 Roquet ve Sas 2018
Collins vd 2019)
MBSR (Kabat-Zinn 1982) gibi farkındalığa dayalı muuml-
dahaleler genel nuumlfus tarafından ldquowellnessrdquo prog-
ramları aracılığıyla hasta olmayanların sağlığını artır-
mak iccedilin kullanılmaktadır (Montero-Marin vd 2016)
Hasta olmayan popuumllasyonlarda yapılan araştırmalar
farkındalık uygulamasının depresif semptomları ve
ruminasyonu (Chambers vd 2008) azaltmanın yanı
sıra klinik olmayan popuumllasyonlarda pozitif duyguyu
artırmaya (Erisman ve Roemer 2010 Jha vd 2010)
yardımcı olduğunu goumlstermektedir Farkındalık uygu-
laması aynı zamanda bireyin sağlığına youmlnelik birccedilok
olumlu etki barındırmaktadır Bunlardan bazıları bire-
yin bağışıklığını (Grossman vd 2004) ve refah seviye-
sini yuumlkseltmesi (Linehan 2015 Campos vd 2016) ve
dikkatte artış sağlamasıdır (Chambers vd 2010)
Farkındalığa dayalı geliştirilen yaklaşımlar kendi iccedile-
risinde farklılıklar goumlstermektedir Muumldahalelerdeki
bu farklılıkların farkındalığın tanımında var olan kav-
ramların ccedileşitliliğine neden olduğu ileri suumlruumllmektedir
(Khoury vd 2013) Farkındalık kavramındaki ccedileşit-
lilikler amaca youmlnelik dikkat geliştirme (Kabat-Zinn
1990) iccedil deneyimden kendinden uzaklaşma (Segal vd
2002b) kişinin accedilıklık ve merak farkındalığıyla her bir
nesneye bağlanma ccedilabası (Bishop 2004) ve gerccedilekliğin
ondan kaccedilınma ondan kaccedilma ya da değiştirme giri-
şimleri olmaksızın kabul edilmesi (Hayes vd 1999)
olarak farklılıklar goumlstermektedir Farkındalık kavra-
increase anxiety and fear and treat post-traumatic stress disorder eating disorder and pain VR technologies have made mental health interventions more accessible to the wider public VR mindfulness is a new research area in the field of nursing Therefore it seems that more research is needed on this topic to understand the processes related to awareness in VR and other digital applications The purpose of this review is to examine the relationship between VR of mindfulness stress reduction programs and nursing practices
Keywords nursing awareness mindfulness virtual reality
125
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
mının aynı zamanda oumlz-şefkat kavramı ile de yakından
ilişkili olduğunu belirtmektedir (Baer vd 2008 Birnie
vd 2010) Neff (2003) farkındalığın kendine şefkat iccedilin
bir oumln koşul olduğunu ileri suumlrerken Kuyken ve diğer-
leri (2010) farkındalığa dayalı muumldahalelerin başarısı-
nın ccediloğunun oumlz-şefkatin geliştirilmesine bağlı olduğu-
nu ileri suumlrmektedir
Sanal gerccedileklik (VR) son zamanlarda farkındalığı des-
teklemek iccedilin bir araccedil olarak kullanılmaya başlanmıştır
(Damen ve van der Spek 2018 Bruggeman ve Wurster
2018) VR teknolojileri dikkat becerilerinin deneyim-
lenebileceği suumlruumlkleyici ilgi ccedilekici ve kontrolluuml (oumln-
goumlruumllebilir) goumlrsel ve işitsel bir sanal alan sağlanarak
ccedilevresel dikkat dağınıklığı ile ilgili zorlukları yararlı
bir şekilde ele alabilir ve dikkati gerccedilek olandan uzak-
laştırabilir (Cikajlo vd 2017 Navarro-Haro vd 2017
Chandrasiri vd 2019) VR kullanıcıya etkileşimli
goumlrsel-işitsel 360 derece sanal ortamı (VE) yansıtan bir
ekrana sahip bir başlığın kullanılması anlamına gelir
(Steuer 1992 Slater 1999) VRrsquoler diğer ortamlar (oumlrne-
ğin bir bilgisayar ekranı) aracılığıyla sunulabilmesine
rağmen VR sistemleri birden fazla duyuyu uyarmaya
yardımcı olan ve bir duyu oluşturabilen daha buumlyuumlk
bir kapsama alanına sahiptir (Witmer ve Singer 1998
Diemer 2015) Varlık kullanıcının bilgisayar tarafın-
dan uumlretilmiş olmasına rağmen ortam gerccedilekmiş gibi
davrandığı bir ldquogerccedileklik yanılsamasınardquo katkıda bu-
lunur (Slater 2003 Slater 2014) Ccedilalışmalar MBSR
programına katılmanın sağlık ccedilalışanlarının stresini
ve tuumlkenmişliğini azaltmak gibi hasta olmayanlar iccedilin
faydalar sağladığını goumlstermektedir (Irving vd 2009
Montero-Marin vd 2015 Kabat-Zinn vd 2016) Far-
kındalığın benzer faydaları farklı kuumlltuumlrlerde de bulun-
muştur (Kabat-Zinn vd 2016)
Farkındalık pratiğinin dijital olarak kullanımına baş-
lanması hem hasta bakımı hem de hemşirelerin iş yuuml-
kuumlne olumlu katkısı olacağı duumlşuumlnuumllmektedir Alan
yazın incelendiğinde farkındalık pratiklerinin VR uy-
gulamaları olarak hemşirelik uygulamalarına aktarıl-
masına youmlnelik yapılan ulusal ve uluslararası ccedilalışma-
lara rastlanmamıştır Bu bağlamda derlemenin amacı
mindfulness stres azaltma programlarının sanal ger-
ccedileklik ile hemşirelik uygulamaları arasındaki ilişinin
ele alınmasıdır
2 SANAL GERCcedilEKLİK UYGULAMALARIYLA MİNDFULNESS TEMELLİ STRES AZALTMA PROGRAMININ KULLANIM ALANLARI
VR sistemleri ve bunların uygulamaları farkındalığa
neden olmaya ve insanların farkındalık becerilerini
artırmaya yardımcı olmaktadır Bununla birlikte bu
sistemlerin daha iyi bir refah sağladığını goumlsteren ccedila-
lışmalar da vardır (Gromala vd 2011 Shaw vd 2011
Choo ve May 2014 Crescentini vd 2016 Kosunen
vd 2016 Cikajlo vd 2017 Asati ve Miyachi 2019 Na-
varro-Haro vd 2019 Chandasiri vd 2019 Seabrook
vd 2020 Girardeau vd 2020) Oumlrneğin VR sistemi
kullanarak kronik ağrı hastalarında farkındalığı artır-
manın kronik ağrıyı azaltmada etkili olduğu bulun-
muştur (Gromala vd 2011)
Farkındalık uygulamaları bireylerin stresinin azaltma-
da etkili olduğu yapılan ccedilalışmalarda goumlruumllmektedir
VR ile farkındalığın araştırıldığı Shaw ve diğerlerinin
(2011) yapmış olduğu bir ccedilalışmada katılımcıların stres-
lerini azaltmada yardımcı olacak eğitim iccedilin suumlruumlkleyi-
ci bir sanal ortam olan Meditasyon Odası tasarlamıştır
Uyarılmayı izlemek iccedilin biofeedback sensoumlrleri be-
nimsenmiş ve bu veriler de VErsquonin goumlrsel varlıklarını
etkilemiştir Sonuccedil olarak katılımcılar VErsquonin suumlrekli
değişen goumlrsel geribildirimini goumlzlemlerken kontrol
grubunda tek başına biofeedbackden daha etkili olan
stres seviyelerini başarıyla youmlnetmiştir (Shaw vd
2011)
Choo ve May (2014) farkındalık meditasyonu sırasında
dikkatlerini dağıtmaya ccedilalışmadan zaman iccedilinde kul-
lanıcının ilgisini korumak amacıyla bir VR uygulaması
tasarlamıştır Katılımcıları dikkatli bir şekilde medi-
tasyon yaptığı iccedilin oumlduumlllendirmek iccedilin lsquoSerenityrsquo adlı
bir puan sistemi kullanılmaktadır Katılımcılar topla-
dıkları lsquoSerenityrsquo ile meditasyon seansı bittikten sonra
oumlduumlllendirilmektedir Kazanılan lsquoSerenityrsquo miktarı ka-
tılımcı ne kadar koumltuuml veya muumlkemmel performans ser-
gilediğine bakılmaksızın tamamlanan her dikkatli ders
iccedilin statik bir miktardır Oumlnlem olarak iccedileriklere kilit
konmuştur Boumlluumlmler tamamlandıkccedila sırasıyla kilit
accedilılmaktadır lsquoSerenityrsquo oumlduumll sistemine entegre edilmiş-
tir Farklı meditasyon derslerine sahip yeni farkındalık
sahneleri oumlnceden belirlenmiş miktarlarda lsquoSerenityrsquo
ile accedilılmaktadır Bu nedenle bir kullanıcı yazılımda
ne kadar ccedilok farkındalık meditasyonu gerccedilekleştirirse
daha fazla farkındalık konumu elde etmeye o kadar
126
Oumlzsezer amp Ataccedil
yaklaşmaktadır Zamanla yeni farkındalık derslerinin
kilidini accedilmak yeni kullanıcıların başlangıccedilta ccedilok faz-
la seccedilenek arasında kalmasını engellemektedir Ayrıca
zamanla oumlduumll olarak yeni derslerin kilidi accedilılmaktadır
Her dikkatli oturum sırasında katılımcıların duygusal
ilerlemesi Emotiv EEG başlığı ile takip edilmektedir
Gerccedilek zamanlı olarak soyutlanmış goumlrsel geri bildi-
rim sağlamaktadır Katılımcı gevşedikccedile ve nefes alıp
vermesi yavaşladıkccedila iccedilsel hislerine odaklanmaya baş-
ladığında Emotiv EEG meditasyon puanlarını (sayısal
olarak 0 ile 1 arasında temsil edilir burada 1 olası en
yuumlksek puandır) ve katılımcıların sakinliğini ve diğer
duygusal durumlarını takip edebilmektedir (Choo ve
May 2014)
Ayrıca mobil uygulama olan Hiatus Sistemi (VR stres
azaltma mobil uygulaması gerccedilek zamanlı biofeedback
kullanarak MBSR iccedilin bir oumlğretim aracı goumlrevi goumlrmek-
tedir Uygulama hem tedavi sırasında hem de sonra-
sında hastaların stresini azaltmak iccedilin tasarlanmıştır
Hiatus Sistemi kullanıcıya yaklaşık 20 dakikalık se-
anslarla MBSR meditasyonunu uygulamaya başlarken
doğru nefes alma youmlntemini oumlğretmektedir Deneyim
sırasında kullanıcı uccedilmak istediği youmlne bakarak buumlyuumlk
bir ağacın etrafında yavaşccedila uccedilabilmektedir Kullanıcı-
lar nefesini verdiklerinde basınccedil sensoumlruuml aracılığıyla
iletilen veriler sayesinde sanal duumlnyada sırtında hafif
bir ruumlzgar hissetmekte ve hızlarını geccedilici olarak artır-
maktadır (Bruggeman ve Wurster 2018) Crescentini
ve diğerleri (2016) tarafından yapılan araştırmada katı-
lımcılardan 8 haftalık bir farkındalık meditasyon kursu
tamamlandıktan sonra stres ccedilağrıştıran VR senaryola-
rını goumlzlemlemeleri istendikten sonra durum farkın-
dalığında bir artış ve stres tepkisinde azalma olduğu
belirtilmiştir (Crescentini vd 2016)
Cikajlo ve diğerlerinin (2017) VR mindfulness uygu-
lamasının stres ve kaygı azaltma terapisi etkinliğine
etkisinin araştırıldığı ccedilalışmasında (n=8) mindfulness
eğitmeni ve 3D VR kulaklıkları olan katılımcılar iccedilin bir
Web arayuumlzuumlnden oluşan bulut tabanlı bir sistem geliş-
tirilmiştir Mindfulness eğitmeni kulaklık kullanarak
katılımcılar ile Web arayuumlzuuml uumlzerinden iletişim kur-
maktadır Web uygulaması ile sanal odalarda 360 de-
recelik videolar ve gerccedilek etkileşimlerle veya bağımsız
meditasyonlarla grup oturumları gerccedilekleştirilmiştir
Mindfulness programı geliştirilmiş sanal ortamlar iccedilin
oumlzel olarak 8 haftalık MBSR kursu olarak tasarlanmış-
tır Katılımcıların ccedilalışma sırasında daha yuumlksek yaşam
doyumu seviyesine ulaştığı ifade edilmiştir Ayrıca VR
mindfulness uygulamalarını kullanımı kolay ve kul-
lanıcı dostu olduğu ve ccedileşitli gruplar iccedilin uzaktan far-
kındalık eğitimi iccedilin kullanışlı olduğu vurgulanmıştır
(Cikajlo vd 2017)
Seabrook ve diğerlerinin (2020) gerccedilekleştirdiği (n=37)
kontrolluuml bir laboratuvar ortamında bir VR mindful-
ness uygulaması kullandığı pilot ccedilalışmada durum
farkındalığındaki buumlyuumlk ve istatistiksel olarak anlamlı
bir artış olduğu VR uygulamasının farkındalığı des-
teklemede başarılı olduğu belirtilmektedir (Seabrook
vd 2020)
Dikkati yeniden kazanmada da VR mindfulness uygu-
lamaları kullanılmaktadır Asati ve Miyachi (2019)rsquonin
ccedilalışmasında birden fazla hedefi olan bir okccediluluk oyu-
nu da dahil olmak uumlzere oumlzel olarak rahatlatıcı bir VR
ortam oluşturulmuştur 12 katılımcının dikkat suumlresi
VR seansından oumlnce ve sonra bir aksiyon olmayan vi-
deo oyunu skoru ve Muse kafa bandı EEG sinyalleri ile
test edilmiştir 10 dakikalık VR oturumu katılımcıların
deneyimlerine goumlre puanlarını arttırmıştır Muse kafa
bandı verilerine goumlre katılımcıların VR deneyimlerin-
den bağımsız olarak sakinlik puanları artmıştır Deney-
den sonra tuumlm katılımcılar guumlnluumlk aktivitelerine de-
vam etmek iccedilin rahatladıklarını bildirmişlerdir (Asati
ve Miyachi 2019)
Kosunen ve diğerlerinin (2016) ccedilalışmasında sanal ger-
ccedilekliği neurofeedback ile birleştiren bir noumlroadaptif VR
meditasyon sistemi olan RelaWorld sunulmaktadır
Başa takılan bir ekran kullanarak kullanıcılar meditas-
yon egzersizleri yaparak sanal bir duumlnyada yuumlkselmek-
tedir Sistem EEG yoluyla kullanıcıların beyin aktivite-
sini gerccedilek zamanlı olarak oumllccedilmekte ve konsantrasyon
ve gevşeme seviyesi iccedilin tahminleri hesaplamaktadır
Bu değerler daha sonra sanal gerccedileklikle eşleştirilmek-
tedir 43 denek uumlzerinde yapılan ccedilalışmada RelaWorld
sisteminin daha derin bir rahatlama sağladığı belirtil-
mektedir (Kosunen vd 2016)
MBSR temelli VR uygulamaları ileriye doumlnuumlk bellek
iccedilin de kullanılmaktadır Girardeau ve diğerlerinin
(2020) ccedilalışmasında katılımcılardan (n=80) sanal bir
kasabada bir yuumlruumlyuumlş sırasında belirli anlarda (zamana
dayalı oumlğeler) veya yerlerde (olay temelli oumlğeler) ey-
lemleri hatırlamaları istenmiştir Ccedilalışmada ileriye douml-
nuumlk bellek iccedilin oumlnemli bir fark goumlruumllmemesine rağmen
VR uygulamasının olumlu etkisinin yadsınamayacağı
vurgulanmaktadır (Girardeau vd 2020) Fakat yapılan
bazı araştırmalar bunun tam tersini goumlstermektedir Bu
127
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
ccedilalışmalarda zihinsel sağlık veya durum farkındalığı
uumlzerindeki etkisiyle ilişkili olarak VR destekli farkında-
lık uygulaması değerlendirilmiştir (Gomez vd 2017
Navarro-Haro vd 2017 Flores vd 2018 Chandasiri
vd 2019) Klinik olmayan bir popuumllasyondan uzman
meditasyoncularla yapılan bir değerlendirmede Na-
varro-Haro ve diğerleri (2017) sanal gerccedileklik destekli
bir farkındalık uygulamasının durum farkındalığını oumln
testten son teste kadar artırdığını uumlzuumlntuuml ve kaygı duy-
gularını azalttığını ve gevşeme duygularını artırdığını
goumlstermiştir Yine Navarro-Haro ve diğerlerinin (2019)
birinci basamakta yaygın anksiyete bozukluğunun
(YAB) tedavisine youmlnelik farkındalık temelli muumldaha-
lenin VR davranış terapisi uygulaması olarak ve olma-
dan yaptığı ccedilalışmada (n=42) VRrsquoın YAB iccedilin farkında-
lık temelli yaklaşımlar sunduğu tedaviye bağlılığı ve
farkındalık uygulaması iccedilin motivasyonu artırmak iccedilin
iyi bir araccedil olabileceği ifade edilmektedir (Navarro-Ha-
ro vd 2019) Chandrasiri ve diğerleri (2019) klinik
olmayan yetişkin oumlrnekleminde (n=32) nefes odaklı bir
farkındalık uygulamasıyla eşleştirilen VRrsquode sunulan
bir plaj sahnesinin ccedilok youmlnluuml bir video kaydını değer-
lendirmişlerdir Navarro-Haro ve diğerlerinin (2017)
bulgularıyla tutarlı olarak Chandrasiri ve diğerleri
(2019) VR kullandıktan sonra durum farkındalığının
oumlnemli oumllccediluumlde arttığı bulunmuştur Bununla birlikte
ccedilalışmaları VR oumlzelliklerinin farkındalığı nasıl ve ne-
den desteklediğine dair sınırlı bilgi sağlamaktadır
Diğer girişimler arasında eğlenceli deneyimlerle far-
kındalığı geliştirmeyi amaccedillayan VR sistemleri (Amo-
res vd 2016) ve derin rahatlama mevcudiyet ve derin
meditasyon seviyeleri sağlamak iccedilin neurofeedback ile
birleştirilen VR sistemleri (Kosunen vd 2016) bulun-
maktadır
VR maruziyetinin hem anksiyete bozukluğu olan hem
de anksiyete bozukluğu olmayan hastalarda anksiye-
te ve korku tepkilerinin psikofizyolojik semptomlarını
(oumlrneğin elektrodermal aktivite accedilısından) ortaya ccedilıka-
racak ve değiştirecek kadar deneysel gerccedilekccedililik accedilısın-
dan ccedilok etkili olabileceği goumlsterilmiştir (Diemer vd
2014) VRrsquode maruz kalma aslında anksiyete bozuk-
luklarının tedavisinde ve oumlzellikle belirli uyaranlara
sahip durumlara maruz kalma yoluyla belirli fobilerin
tedavisinde etkili olur (Sanal Gerccedileklik Maruz Kalma
Terapisi) Fobik bozukluklarda sanal gerccedilekliğin kulla-
nılması kişiler iccedilin imkansız olarak goumlruumllen deneyim-
lerin gerccedilekleşmesini muumlmkuumln kılar (Costa vd 2018)
Oumlrneğin VR deneyimiyle bir uccedilaktan atlamak yavaş
yavaş oumlruumlmcek dolu bir ortamda dalmak (Miloff vd
2015) yuumlkseklik korkusu olanlarda balkon korkuluk-
larına yavaş yavaş yaklaşmak (Rothbaum vd 1999)
olabilir Dahası sanal duumlnyaya dalma duumlşuumlk hayal guuml-
cuumlne sahip veya in vivo maruziyeti reddeden denekler
iccedilin de yararlıdır (Costa vd 2018)
VR ayrıca travma sonrası stres bozukluğunun teda-
visinde de kullanılmaktadır Guumlney Kaliforniya Uumlni-
versitesi Yaratıcı Teknoloji Enstituumlsuumlrsquonden kıdemli
askerlerde yaygın olan travma sonrası stres bozukluğu
uumlzerinde ccedilalışmıştır VR uygulayarak stresli durumla-
rı kademeli olarak yeniden yaratmıştır Simuumllasyon
travmaya neden olan tuumlm duyguları hastaya iade etme
fikrine dayanmaktadır Hastanın yuumlzleşmeye hazır ol-
madığı herhangi bir şeyi dışlanarak kendini geccedilmiş
deneyime kaptırması ve bunu kademeli olarak yapa-
bilmesi olasılık dahilindedir (Rizzo ve Kim 2005)
1990rsquolardan beri yeme bozukluklarının tedavisinde
VRrsquonin kullanımına ilişkin ilk ccedilalışmalar yapılmıştır
(Riva vd 2004) Sanal duumlnya aracılığıyla aslında iki
vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuuml karşılaştırmak muumlmkuumlnduumlr Has-
tanın vuumlcudunun objektif oumllccediluumlmuumlnden elde edilen
gerccedilek goumlruumlntuuml ve hastanın nasıl goumlruumlnduumlğuumlnden yola
ccedilıkarak oumlzne tarafından algılanan goumlruumlntuuml karşılaştırıl-
maktadır (Riva vd 2001 Riva vd 2004) VR negatif
bir vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirmek iccedilin olası bir araccedil
olarak kabul edilmektedir (Riva 2011)
Son yıllarda ağrı iccedilin VR uumlzerine yapılan araştırmalar-
la birlikte etkili bir nonfarmakolojik analjezik yaklaşım
(MBSR meditasyonu) uygulanarak VRrsquonin kronik ağrı
hastaları iccedilin daha uygun olduğuna ve uzun vadede
yararlı uygun bir yaklaşım sağlayabileceğine inanıl-
maktadır Tong ve diğerleri (2015) tarafından bir ağrı
kliniğinde (n=13) kronik ağrı tedavisinde kullanılmak
uumlzere biyogeribildirim sensoumlrlerini suumlruumlkleyici bir sa-
nal ortamı ve stereoskopik sesi bir araya getiren farkın-
dalık meditasyonu yoluyla hastaların dikkatlerini iccedile
youmlnlendirmelerine yardımcı olmak iccedilin ldquoSanal Medi-
tatif Yuumlruumlyuumlşrdquo (VMW) adlı VR sistemi geliştirilmiştir
VMW hastaların fizyolojik biyogeribildirim verileriyle
eşleştirilen gerccedilek zamanlı suumlruumlkleyici goumlrsel sinyal-
ler ve sonik geri bildirim sağlayarak kronik ağrılarını
youmlnetmelerini sağlamaktadır VR ve MBSR meditasyo-
nunun kronik ağrıyı youmlnetmede etkili olduğu kanıtlan-
mıştır Benzer şekilde Gromala ve diğerlerinin (2015)
VMW uygulaması yaptığı ccedilalışmada (n=13) VMWrsquonin
algılanan ağrıyı azaltmada etkili olduğu vurgulanmak-
tadır
128
Oumlzsezer amp Ataccedil
3 SANAL GERCcedilEKLİK UYGULAMALARIYLA MİNDFULNESS TEMELLİ STRES AZALTMA PROGRAMININ HEMŞİRELİKTE KULLANIMI
Son yıllarda klinik alanda VR kullanımında hem bilgi
teknolojisinin kaydettiği ilerleme hem de bu teknoloji-
nin uygulanmasındaki maliyetlerdeki duumlşuumlş iccedilin istik-
rarlı bir artış olmuştur (Riva 2002) Bununla birlikte
VR cihazlarının ve yazılımlarının standartlaştırılması
yani araştırma topluluğu tarafından paylaşılabilecek
standartlaştırılmış protokollerin eksikliği gibi hala bir-
ccedilok sınırlama vardır Şu anda yalnızca aşağıdaki klinik
protokoller mevcuttur yeme bozukluklarının tedavisi
(Riva vd 2011) uccedilma korkusu (Rothbaum vd 1999
Maldonato vd 2018) topluluk oumlnuumlnde konuşma kor-
kusu (Botella vd 2000) panik bozukluklar gibi (Vin-
celli vd 2011) Ayrıca buguumlne kadar mevcut ccedileşitli
VR sistemlerinden bazıları birlikte ccedilalışabilir Hemşi-
renin klinik becerilerinin VR sistemlerinin klinik ala-
nında etkin kullanım iccedilin anahtar faktoumlr olmaya devam
ettiğini ve ikame olarak değil terapi desteği olarak anla-
şılacağını unutmamak gerekir Dahası ilişki ve iletişim
ağının sanal ortamları bireylerin nesnelerin ve suumlreccedil-
lerin etkileşimde bulunduğu hasta ve terapist arasında
paylaşılan duumlnyalara doumlnuumlştuumlrmek iccedilin ana unsur ola-
rak kaldığı her zaman akılda tutulmalıdır (Riva 2005)
Hemşirelik mesleğinin bilişsel olduğu kadar psikomo-
tor ve tutumsal becerilerin de kazandırılması gereken
bir meslek olması eğitimde yenilikccedili uygulamaların
kullanılmasını zorunlu kılmaktadır (Padilha vd 2019
Hirt ve Beer 2020) Teknolojinin hızlı gelişimi ile bir-
likte hemşirelik eğitiminde VR teknolojisi kullanılarak
oluşturulan sanal ortam laboratuvarlarını guumlndeme
getirmiştir VR teknolojisinin eğitimde kullanılmasını
destekleyen pek ccedilok ccedilalışma mevcuttur (King vd 2018
Padilha vd 2019 Kardong-Edgren vd 2019 Ayed
vd 2019 McCarthy ve Uppot 2019 Kardong-Edgren
vd 2019 Hirt ve Beer 2020) VR teknolojisi hemşire-
lik oumlğrencilerinin hasta guumlvenliğini sağlarken temel
becerilerini geliştirmelerine yardımcı olacak yenilikccedili
youmlntemlerden biridir VR başlığı ve oyun tabanlı oumlğ-
renme teknolojisi hemşirelik oumlğrencilerinde beceriyi
arttırmak kalıcılığı sağlamak iccedilin bir araccedil olarak kulla-
nılabilir (Kardong-Edgren vd 2019 McCarthy ve Up-
pot 2019) Klinik alanlarda hastaların dikkatini başka
youmlne ccedilekmek ağrının azaltılması konforun ve rahat-
lığın sağlanması iccedilin kullanılan hemşirelik girişimleri
arasında son zamanlarda VR goumlzluumlkleri kullanılmakta-
dır VR teknolojinin gelişmesiyle nonfarmakolojik uy-
gulamalar arasında kabul edilmektedir (King vd 2018
Kardong-Edgren vd 2019 Ayed vd 2019)
VR teknolojileri ruh sağlığı muumldahalelerini geniş halk
kitleleri iccedilin daha erişilebilir hale getirmiştir (Hill vd
2017) Bu sunum platformları farkındalık temelli muuml-
dahalelerin erişilebilirliğini geliştirmesine rağmen
araştırmalar Web ve mobil programlara bağlılığın ge-
nellikle duumlşuumlk olduğunu goumlstermiş olup (Toivonen
vd 2017) bu da uzun vadede ilgi ccedilekici olmayabile-
ceklerini duumlşuumlnduumlrmektedir (Kvillemo vd 2016) Bu
teknolojilerin farkındalık uygulamasıyla ilişkili bazı
deneyimsel zorlukların uumlstesinden gelmede kullanıcı-
lara anlamlı bir şekilde yardımcı olmasını muumlmkuumln kı-
lamamaktadır bu da bağlantının kesilmesine ve hatta
olumsuz etkilere katkıda bulunabilir (Blanck vd 2018
Anderson ve Farb 2018) Bu konuda mindfulness te-
melli profesyonel uygulamalar iccedilin eğitimli hemşirele-
re ihtiyaccedil artmaktadır
4 SONUCcedil ve OumlNERİLER
Sonuccedil olarak ccedilalışmalar VRrsquoın farkındalığı ve refahı iyi-
leştirmede kullanım potansiyeli olduğunu goumlstermek-
tedir Bilgi işlemde farkındalık sınırlı sayıda ccedilalışma ile
nispeten yeni bir araştırma alanıdır ve sanal gerccedileklik
oyunlarında farkındalık konusundaki literatuumlr daha
da azdır Bu nedenle sanal gerccedileklik ve diğer dijital
uygulamalarda farkındalık ile ilgili suumlreccedilleri anlamak
iccedilin daha fazla araştırmaya ihtiyaccedil vardır Farkındalık-
la ilgili sanal gerccedileklik oyunlarında neurofeedbackrsquoin
kullanılması gelecekteki uygulamalar iccedilin umut verici
goumlruumlnuumlyor VR gibi yeni teknolojilerin hemşirelik uy-
gulamaları ve hemşirelik eğitiminde benimsenmesinin
artmasının hemşire-hasta ilişkilerini olumlu youmlnde de-
ğiştireceği potansiyel faydalar sunacağı duumlşuumlnuumllmek-
tedir Guumlnuumlmuumlzde teknolojik gelişmelerle birlikte sağ-
lık alanında VR teknolojilerinin kullanımının oumlnemi de
giderek artmaktadır Bu bağlamda hemşirelerin ve tuumlm
sağlık profesyonellerinin teknolojiye ayak uydurmaları
kaccedilınılmazdır Koruyucu tedavi edici ve rehabilite edi-
ci sağlık hizmetlerinde VR uygulamalarından yararla-
nılmasının oumlnemli ve gerekli olduğu duumlşuumlnuumllmektedir
129
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
KAYNAKCcedilAALDAO A NOLEN-HOEKSEMA S amp SCHWEIZER S (2010) Emotion-regulation strategies across psychopathology A meta-analytic re-view Clinical psychology review 30(2) 217-237
AMORES J BENAVİDES X amp MAES P (2016 May) Psychicvr Inc-reasing mindfulness by using virtual reality and brain computer interfaces In Proceedings of the 2016 CHI Conference Extended Abstracts on Human Factors in Computing Systems (pp 2-2)
ANDERSON T amp FARB N A (2018) Personalising practice using pre-ferences for meditation anchor modality Frontiers in psychology 9 2521
ASATI M amp MIYACHI T (2019) A Short Virtual Reality Mindfulness Meditation Training For Regaining Sustained Attention arXiv preprint arXiv190704487
AYED I GHAZEL A JAUME-İ-CAPO A MOYAgrave-ALCOVER G VA-RONA J amp MARTIacuteNEZ-BUESO P (2019) Vision-based serious games and virtual reality systems for motor rehabilitation A review geared toward a research methodology International journal of medical informatics 131 103909
BAER R A SMITH G T LYKINS E BUTTON D KRIETEMEYER J SAUER S amp WILLIAMS J M G (2008) Construct validity of the five facet mindfulness questionnaire in meditating and nonmeditating samp-les Assessment 15(3) 329-342
BIRNIE K SPECA M amp CARLSON L E (2010) Exploring self‐com-passion and empathy in the context of mindfulness‐based stress reduction (MBSR) Stress and Health 26(5) 359-371
BISHOP S R LAU M SHAPIRO S CARLSON L ANDERSON N D CARMODY J amp DEVINS G (2004) Mindfulness A proposed ope-rational definition Clinical psychology Science and practice 11(3) 230-241
BLANCK P PERLETH S HEIDENREICH T KROumlGER P DITZEN B BENTS H amp MANDER J (2018) Effects of mindfulness exercises as stand-alone intervention on symptoms of anxiety and depression Systema-tic review and meta-analysis Behaviour Research and Therapy 102 25-35
BOTELLA C BANOS R GUILLEacuteN V PERPINtildeAacute C ALCANtildeIZ M amp PONS A (2000) Telepsychology Public speaking fear treatment on the internet CyberPsychology amp Behavior 3(6) 959-968
BRUGGEMAN K J amp WURSTER S W (2018) The Hiatus system virtual healing spaces low dose mindfulness based stress reduction virtual reality application In ACM SIGGRAPH 2018 Appy Hour (pp 1-2)
CAMPOS D CEBOLLA A QUERO S BRETOacuteN-LOacutePEZ J BOTEL-LA C SOLER J amp BANtildeOS R M (2016) Meditation and happiness Mindfulness and self-compassion may mediate the meditationndashhappiness re-lationship Personality and individual differences 93 80-85
CHAMBERS R LO B C Y amp ALLEN N B (2008) The impact of intensive mindfulness training on attentional control cognitive style and af-fect Cognitive therapy and research 32(3) 303-322
CHANDRASİRİ A COLLETT J FASSBENDER E amp DE FOE A (2020) A virtual reality approach to mindfulness skills training Virtual Re-ality 24(1) 143-149
CHOO A amp MAY A (2014 October) Virtual mindfulness meditation Virtual reality and electroencephalography for health gamification In 2014 IEEE Games Media Entertainment (pp 1-3) IEEE
CIKAJLO I STABA U C VRHOVAC S LARKIN F amp RODDY M (2017) A cloud-based virtual reality app for a novel telemindfulness service rationale design and feasibility evaluation JMIR research protocols 6(6) e6849
COLLINS E COX A WILCOCK C amp SETHU-JONES G (2019) Digital games and mindfulness apps comparison of effects on post work recovery JMIR mental health 6(7) e12853
COSTA R T D CARVALHO M R D RIBEIRO P amp NARDI A E (2018) Virtual reality exposure therapy for fear of driving analysis of cli-nical characteristics physiological response and sense of presence Revista brasileira de psiquiatria (AHEAD) 0-0
CRESCENTINI C CHITTARO L CAPURSO V SIONI R amp
FABBRO F (2016) Psychological and physiological responses to stressful situations in immersive virtual reality Differences between users who practi-ce mindfulness meditation and controls Computers in Human Behavior 59 304-316
DAMEN K H amp VAN DER SPEK E D (2018 September) Virtual rea-lity as e-mental health to support starting with mindfulness-based cognitive therapy In International Conference on Entertainment Computing (pp 241-247) Springer Cham
DIEMER J ALPERS G W PEPERKORN H M SHIBAN Y amp MUumlH-LBERGER A (2015) The impact of perception and presence on emotional reactions a review of research in virtual reality Frontiers in psychology 6 26
DIEMER J MUumlHLBERGER A PAULI P amp ZWANZGER P (2014) Virtual reality exposure in anxiety disorders Impact on psychophysiological reactivity The World Journal of Biological Psychiatry 15(6) 427-442
ERISMAN S M amp ROEMER L (2010) A preliminary investigation of the effects of experimentally induced mindfulness on emotional responding to film clips Emotion 10(1) 72
FLORES A LINEHAN M M TODD S R amp HOFFMAN H G (2018) The use of virtual reality to facilitate mindfulness skills training in dialectical behavioral therapy for spinal cord injury a case study Frontiers in psycho-logy 9 531
GIRARDEAU J C BLONDEacute P MAKOWSKI D ABRAM M PIO-LINO P amp SPERDUTI M (2020) The impact of state and dispositional mindfulness on prospective memory a virtual reality study Consciousness and cognition 81 102920
GOMEZ J HOFFMAN H G BISTRICKY S L GONZALEZ M RO-SENBERG L SAMPAIO M amp LINEHAN M M (2017) The use of Virtual Reality Facilitates Dialectical Behavior TherapyregldquoObserving Soun-ds and Visualsrdquo mindfulness skills training exercises for a Latino patient with severe burns a case study Frontiers in psychology 8 1611
GROMALA D SONG M YIM J D FOX T BARNES S J NAZE-MI M amp SQUIRE P (2011) Immersive VR A non-pharmacological analgesic for chronic pain In CHIrsquo11 Extended Abstracts on Human Fac-tors in Computing Systems (pp 1171-1176)
GROMALA D TONG X CHOO A KARAMNEJAD M amp SHAW C D (2015 April) The virtual meditative walk virtual reality therapy for ch-ronic pain management In Proceedings of the 33rd Annual ACM Conference on Human Factors in Computing Systems (pp 521-524)
GROSSMAN P NIEMANN L SCHMİDT S amp WALACH H (2004) Mindfulness-based stress reduction and health benefits A meta-analy-sis Journal of psychosomatic research 57(1) 35-43
HAYES S C STROSAHL K D amp WILSON K G (2009) Acceptance and commitment therapy Washington DC American Psychological Asso-ciation
HILL C MARTIN J L THOMSON S SCOTT-RAM N PENFOLD H amp CRESWELL C (2017) Navigating the challenges of digital health innovation considerations and solutions in developing online and smartpho-ne-application-based interventions for mental health disorders The British Journal of Psychiatry 211(2) 65-69
HIRT J amp BEER T (2020) Use and impact of virtual reality simulation in dementia care education A scoping review Nurse education today 84 104207
IRVING J A DOBKIN P L amp PARK J (2009) Cultivating mindful-ness in health care professionals A review of empirical studies of mindful-ness-based stress reduction (MBSR) Complementary therapies in clinical practice 15(2) 61-66
JHA A P STANLEY E A KIYONAGA A WONG L amp GELFAND L (2010) Examining the protective effects of mindfulness training on wor-king memory capacity and affective experience Emotion 10(1) 54
KABAT-ZINN J DE TORRIJOS F SKILLINGS A H BLACKER M MUMFORD G T ALVARES D L amp ROSAL M C (2016) Delivery and Effectiveness of a Dual Language (EnglishSpanish) Mindfulness-Based Stress Reduction (MBSR) Program in the Inner City-A Seven-Year Expe-rience 1992-1999 Mindfulness amp Compassion 1(1) 2-13
130
Oumlzsezer amp Ataccedil
KABAT-ZINN J (1982) An outpatient program in behavioral medicine for chronic pain patients based on the practice of mindfulness meditation Theoretical considerations and preliminary results General hospital psyc-hiatry 4(1) 33-47
KABAT-ZINN J (1990) Full catastrophe living The program of the stress reduction clinic at the University of Massachusetts Medical Center
KABAT-ZINN J (2011) Some reflections on the origins of MBSR skillful means and the trouble with maps Contemporary Buddhism 12(1) 281-306
KARDONG-EDGREN S S FARRA S L ALİNİER G amp YOUNG H M (2019) A call to unify definitions of virtual reality Clinical Simulation in Nursing 31 28-34
KHOURY B LECOMTE T GAUDİANO B A amp PAQUİN K (2013) Mindfulness interventions for psychosis a meta-analysis Schizophrenia re-search 150(1) 176-184
KING D TEE S FALCONER L ANGELL C HOLLEY D amp MIL-LS A (2018) Virtual health education Scaling practice to transform student learning Using virtual reality learning environments in healthcare education to bridge the theorypractice gap and improve patient safety Nurse Educ To-day 71 7ndash9
KOSUNEN I SALMINEN M JAumlRVELAuml S RUONALA A RAVAJA N amp JACUCCI G (2016 March) RelaWorld neuroadaptive and immersi-ve virtual reality meditation system In Proceedings of the 21st International Conference on Intelligent User Interfaces (pp 208-217)
KUYKEN W WATKINS E HOLDEN E WHİTE K TAYLOR R S BYFORD S amp DALGLEİSH T (2010) How does mindfulness-based cognitive therapy work Behaviour research and therapy 48(11) 1105-1112
KVILLEMO P BRANDBERG Y amp BRAumlNSTROumlM R (2016) Feasibi-lity and outcomes of an internet-based mindfulness training program a pilot randomized controlled trial JMIR mental health 3(3) e33
LINDSAY E K amp CRESWELL J D (2017) Mechanisms of mindful-ness training Monitor and Acceptance Theory (MAT) Clinical psychology review 51 48-59
LINEHAN M (2015) DBT skills training manual Dialectical behavior the-rapy skills training manual (Second edi) Guilford Press New York
LITTLE D (2016) Supporting or inhibiting motivations to meditate A se-mi-structured interview study of the user experience of mobile mindfulness apps UCL Interaction Centre
LYMEUS F LUNDGREN T amp HARTİG T (2017) Attentional effort of beginning mindfulness training is offset with practice directed toward images of natural scenery Environment and Behavior 49(5) 536-559
LUTZ A SLAGTER H A DUNNE J D amp DAVİDSON R J (2008) Attention regulation and monitoring in meditation Trends in cognitive scien-ces 12(4) 163-169
MALDONATO M N SPERANDEO R DELLrsquoORCO S IENNACO D CERRONI F ROMANO P hellip amp MAROTTA R (2018) Mind brain and altered states of consciousness Acta Medica Mediterranea 34 357
MCCARTHY C J amp UPPOT R N (2019) Advances in virtual and aug-mented realitymdashexploring the role in health-care education Journal of Radi-ology Nursing 38(2) 104-105
MILOFF A MARKLUND A amp CARLBRING P (2015) The challenger app for social anxiety disorder New advances in mobile psychological treat-ment Internet Interventions 2(4) 382-391
MONTERO-MARIN J PUEBLA-GUEDEA M HERRERA-MERCA-DAL P CEBOLLA A SOLER J DEMARZO M amp GARCIacuteA-CAM-PAYO J (2016) Psychological effects of a 1-month meditation retreat on experienced meditators the role of non-attachment Frontiers in Psycho-logy 7 1935
MONTERO-MARİN J TOPS M MANZANERA R PİVA DEMARZO M M ALVAREZ DE MON M amp GARCIacuteA-CAMPAYO J (2015) Min-dfulness resilience and burnout subtypes in primary care physicians the possible mediating role of positive and negative affect Frontiers in psycho-logy 6 1895
NAVARRO-HARO M V LOacutePEZ-DEL-HOYO Y CAMPOS D LINE-
HAN M M HOFFMAN H G GARCIacuteA-PALACİOS A amp GAR-CIacuteA-CAMPAYO J (2017) Meditation experts try Virtual Reality Mindful-ness A pilot study evaluation of the feasibility and acceptability of Virtual Reality to facilitate mindfulness practice in people attending a Mindfulness conference PloS one 12(11) e0187777
NAVARRO-HARO M V MODREGO-ALARCOacuteN M HOFFMAN H G LOacutePEZ-MONTOYO A NAVARRO-GIL M MONTERO-MARİN J amp GARCIacuteA-CAMPAYO J (2019) Evaluation of a mindfulness-based intervention with and without virtual reality dialectical behavior therapyreg mindfulness skills training for the treatment of generalized anxiety disorder in primary care A pilot study Frontiers in psychology 10 55
NEFF K (2003) Self-compassion An alternative conceptualization of a he-althy attitude toward oneself Self and identity 2(2) 85-101
PADILHA J M MACHADO P P RİBEİRO A RAMOS J amp COSTA P (2019) Clinical virtual simulation in nursing education randomized cont-rolled trial Journal of medical Internet research 21(3) e11529
RIVA G BACCHETTA M CESA G CONTI S amp MOLINARI E (2004) The use of VR in the treatment of eating disorders
RIVA G BACCHETTA M CESA G CONTI S amp MOLINARI E (2001) Virtual reality and telemedicine based experiential cognitive therapy Rationale and clinical protocol
RIVA G (2011) The key to unlocking the virtual body virtual reality in the treatment of obesity and eating disorders Journal of diabetes science and technology 5(2) 283-292
RIVA G (2002) Virtual reality for health care the status of research Cy-berpsychology amp Behavior 5(3) 219-225
RIVA G (2005) Virtual reality in psychotherapy Cyberpsychology amp be-havior 8(3) 220-230
RIZZO A S amp KIM G J (2005) A SWOT analysis of the field of virtual reality rehabilitation and therapy Presence Teleoperators amp Virtual Envi-ronments 14(2) 119-146
ROQUET D C amp SAS C (2018 April) Evaluating mindfulness medi-tation apps In Extended Abstracts of the 2018 CHI Conference on Human Factors in Computing Systems (pp 1-6)
ROTHBAUM B O HODGES L amp SMITH S (1999) Virtual reality exposure therapy abbreviated treatment manual Fear of flying applicati-on Cognitive and Behavioral Practice 6(3) 234-244
SEABROOK E KELLY R FOLEY F THEILER S THOMAS N WADLEY G amp NEDELJKOVIC M (2020) Understanding how virtual reality can support mindfulness practice Mixed methods study Journal of medical Internet research 22(3) e16106
SEGAL Z V WILLIAMS J M G TEASDALE J D (2002) Mindful-ness-based cognitive therapy for depression A new approach to preventing relapse Guilford Press New York
SEGAL Z V WILLIAMS J M G TEASDALE J D (2002) Mindful-ness-based cognitive therapyfor depression A new approach to preventing relapse Guilford Press New York
SEVILLA-LLEWELLYN-JONES J SANTESTEBAN-ECHARRI O PR-YOR I MCGORRY P amp ALVAREZ-JIMENEZ M (2018) Web-based mindfulness interventions for mental health treatment systematic review and meta-analysis JMIR mental health 5(3) e10278
SHAW C GROMALA D amp SONG M (2011) The meditation chamber towards self-modulation In Metaplasticity in virtual worlds Aesthetics and semantic concepts (pp 121-133) IGI Global
SLATER M (2003) A note on presence terminology [online] https3a-mazonawscompublicationslistorgdatamelslaterref201a20note20on20presence20terminologypdf [Erişim Tarihi 14 Ocak 2021]
SLATER M (2014) Grand challenges in virtual environments Frontiers in Robotics and AI 1 3
SLATER M (1999) Measuring presence A response to the Witmer and Sin-ger presence questionnaire Presence 8(5) 560-565
STEUER J (1992) Defining virtual reality Dimensions determining telep-resence Journal of communication 42(4) 73-93
TOIVONEN K I ZERNICKE K amp CARLSON L E (2017) Web-based
131
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
mindfulness interventions for people with physical health conditions syste-matic review Journal of medical Internet research 19(8) e303
TONG X GROMALA D CHOO A AMIN A amp SHAW C (2015 August) The virtual meditative walk an immersive virtual environment for pain self-modulation through mindfulness-based stress reduction meditation In International Conference on Virtual Augmented and Mixed Reality (pp 388-397) Springer Cham
VINCELLİ F ANOLLI L BOUCHARD S WIEDERHOLD B K ZURLONI V amp RIVA G (2003) Experiential cognitive therapy in the treatment of panic disorders with agoraphobia a controlled study CyberPsy-chology amp Behavior 6(3) 321-328
WAHBEH H amp OKEN B S (2016) Internet mindfulness meditation intervention for the general public pilot randomized controlled trial JMIR mental health 3(3) e37
WITMER B G amp SINGER M J (1998) Measuring presence in virtual environments A presence questionnaire Presence 7(3) 225-240
132
ldquoThi
s page is left blank for typesettingrdquo
Bu sayfa dizgiden dolayı boş bırakılm
ıstır
133
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021Journal of Awareness Volume Cilt 6 Issue Sayı 3 2021 pp 133-145E-ISSN 2149-6544 httpsjournalsgentrjoa DOI httpsdoiorg1026809joa6305
Received Geliş 10052021 Acccepted Kabul 07072021
Content of this journal is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 International License
Bu derginin iccedileriği Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 Uluslararası Lisansı altında lisanslanmıştır
Corresponding Author Sorumlu Yazar Beyza OnurE-mail beyzaonurkarabukedutr
CitationAtıf OumlZMEN S T amp ONUR B (2021) Government houses as presentation of power and ideology in The Ottoman State The Case of Safranbolu Government House Journal of Awareness 6(3) 133-145 DOI 1026809joa6305
Government houses as presentation of power and ideology in the Ottoman State The case of Safranbolu Government House
Sema Tuba Oumlzmen1 Beyza Onur2
Abstract
Architecture which is associated with the practice of producing space has always rendered the powers and ideologies visible This study investigates the government houses in the 19th century Ottoman State with regard to the notions of power and ideology and focuses on the Government House of Safranbolu It is known that in the specified period government houses were important ideological interventions to urban space This study aims to address the ideological context of the Safranbolu Government House which is positioned with the ideal of the state Based on this first the urban history of Safranbolu was examined The importance of Safranbolu Government House in the history of the city its relationship with the city its ideological message to the city-dwellers and its architectural style were analyzed through a method based on archival research All government houses of the period are the artifacts of urban-spatial structures and their architectural style as well as a shared ideology Safranbolu Government House which is one of the structures symbolizing the Ottoman State was also built with a similar ideological consideration Thus the readability of the dominant ideology through the production style of Safranbolu Government House one of the final period architectural artifacts of the Ottoman State was verified
Keywords Ideology power architecture government houses Safranbolu Government House
1 MSc Karabuumlk University Institute of Graduate Programs Department of Architecture Karabuumlk TURKEY e-mail sematubaozmengmailcom
2 Assist Dr Karabuumlk University Faculty of Architecture Department of Architecture Karabuumlk TURKEY e-mail beyzaonurkarabukedutr
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
134
Oumlzmen amp Onur
1 INTRODUCTION POWER IDEOLOGY AND ARCHITECTURE
The notion of ideology which is frequently discussed
within the field of social sciences gives room to a va-
riety of discussions One of these fields of discussion
is on the close relationship established by the notion
of ideology with architecture Therefore architecture
should be seen not only as a building production ac-
tivity but also as a production of ideologies Eagleton
(1996 17) described the polymorphism of the notion of
ideology as ldquoa text woven into a whole texture with dif-
ferent conceptual fibersrdquo According to Mclellan (2005
1-2) this term is an outcome of the social political and
intellectual changes brought by the Industrial Revolu-
tion Ideology has generally been a concept that has a
negative connotation In addition to these definitions
Althusserrsquos (2015 77) main thesis is that ldquoIdeology calls
individuals as subjects every ideology can exist only
through a subject and for subjectsrdquo According to Mar-
din (2018 129) the primary reasons for the spread of
ideology to a great extent in the 19th and 20th centuries
were the emergence of new dissemination tools and
new education systems to spread it the growing im-
portance of the intellectuals as an idea-generating class
of the society and the social events of the 19th century
As a result of all the definitions of ideology the noti-
on leaves its polysemy to the meaning of ldquothe body of
ideas defended by an individual or a communityrdquo that
better fits the contemporary circumstances Althusser
(2015 16-17) argues that there are two different forms
of apparatus that he defines as the repressive and the
ideological state apparatuses In Althusserrsquos taxonomy
the government administration army police courts
prisons and etc are the oppressive apparatus of the
state
In the context of the relationship between architecture
and ideology Gurallar Yeşilkaya (2003 19) suggested
that space can be considered as an ideological appa-
ratus In this regard architecture under the monopoly
of power can be influential Political ideologies believe
that they can be understood to the extent that they keep
their sphere of influence as wide as possible Therefore
these ideologies use various tools to expand their sphe-
re of influence and to prevail In line with this purpose
architecturersquos capability to respond to every ideological
view through design has always made it attractive Ar-
chitecture is effective by designing the facts it aims to
tell in accordance with the ldquoresponse patternrdquo (Tanyeli
1989) that contains a particular idea or a body of ideas
The relationship between architecture and ideology in
the sense we know it has existed not only in the recent
centuries but since the centuries when architecture
was first addressed within a social context Throughout
the ages architecture has served ideologies as well as
devising its own ideology While each period embra-
ces an ideology within its own it also uses architecture
by incorporating it According to Goumll (2009 9-18) hol-
ders of the power employ ideology as a tool to mainta-
in power Power has an influence not only on people
but also on the environment Considering the types of
ideologies the ideologies that most seeks to reach the
entire society is the political ones therefore political
ideologies exerts a broader influence on the physical
environment
Also according to Gurallar Yesilkaya (2003 19) there
are are two topics of discussion on the axis of architec-
ture and ideology The first of these ideological archi-
tecture is the using of architecture as a tool by political
power Here space bears the signs of ideologies The
other subject is the ideology of architecture It express
the ideologies of architects belonging to their profes-
sional world This distinction should not mean that
professional ideologies are an autonomous field from
the dominant ideology Here the place of the archite-
ct in this environment is the subject of investigation
Starting from these issues on the relationship between
ideology and architecture this study will focus on the
subject of ideological architecture Therefore first of all
it is necessary to define the existing ideology in the 19th
century Ottoman state which constitutes the scope of
the study
11 19th Century Ideology in the Ottoman State
Among the changes in the Ottoman State starting from
the 16th century and being performed potently in the
19th century architecture had been an increasingly
important field Especially with the westernization
practice adopted in the Tanzimat Period the introdu-
ction of new institutions in the changing state organi-
zation and the reformation of the former institutions
in the Western style a need for novel building types
emerged This need was met through the effective use
of architecture Political power on the one hand tur-
ned the some Tanzimat reforms into an architectural
apparatus Reforms initiated in the military field was
completed with new architectural structures such as
barracks police stations and armaments and bureauc-
135
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
ratic developments followed with the opening of new
government offices and agencies in the afterwards The
reflections of the aforementioned changes and the pro-
ductive spaces of the power and ideology of the Otto-
man rule were the government houses The ideological
reproduction as well as the images contributed by the
government houses built in the post-Tanzimat period
to the city and the architecture of the time constitute
the framework of this study Government houses built
in the center and in the provinces where official affa-
irs were undertaken also affected the formation of the
cities Government houses revealing the visibility of
the Tanzimat ideology in public structures in the Ot-
toman State are a political component of the Tanzimat
reforms In this context it is reasonable to suggest that
government houses as one of the ideological machine
embody a rearrangement function of the public sphere
The Tanzimat Reform Era of 19th century was an im-
portant step towards westernization and moderniza-
tion in the Ottoman State The reforms in this period
were on the social and physical structure The modern
state focused on the production of new building types
in cities revised the education system and made chan-
ges in the military field The Ottoman Westernization
and Modernization processes in the 19th century were
put into practice as a result of the necessities brought
by the internal and external circumstances of the time
(Ortaylı 1985) After the declaration of the Imperial
Edict of Tanzimat (Reorganization) in 1839 the notion
of westernization became an ideology adopted by the
state The Tanzimat ideology was born out of a wes-
ternization effort which was a continuation of the pre-
vious regulatory efforts The basis of this ideology is
reforms Although these reforms were undertaken in
order to regulate the deteriorating military order and
to compensate the territorial losses they later affected
other areas as well (Ortaylı 1985 Tanoumlr 1985) Akyuuml-
rek (2008 4-25) briefly discussed the Tanzimat process
and the actors involved in this process ldquoOn the whole
it is possible to speak of a transformation towards the
notion of modern state The role of the ruling elite whi-
ch claims to create and control this transformation as
one of the fundamental dynamics of the reconstructi-
on process that all social mechanisms are exposed to in
response to a disintegration from the traditional theo-
logical perception of the world gains great importance
in the same processrdquo
In the Ottoman State the removal of the zoning affairs
from the organization of the imperial court began be-
fore the Tanzimat in the time of Mahmud II The 16th
and the 19th century were the centuries where intense
changes in the structures of Ottoman cities took place
In the 16th century a classical Ottoman period Otto-
man cities were connected to a fortress structure which
consisted of two portions the interior fortress and the
exterior of it There were no significant changes in the
17th and 18th centuries other than the fact that due to
the decreasing importance of the military class and the
rise of the notables the notables positioned closer to
the center In the 19th century however cities went th-
rough a remarkable transformation The center located
around the covered bazaar formed in the 16th century
remained insufficient with regards to the new capita-
list business relations of the 19th century and a novel
central business area necessitated by the new business
connections emerged next to this center With the bu-
reaucratic environment introduced by the Tanzimat
state affairs started to be addressed not in the estates of
military class members but in government offices lo-
cated in city centers This change made state buildings
a new point of attraction in city centers (Tekeli 1985)
In the cities that started to be reshaped with the Tan-
zimat reforms dead-end streets the complex structu-
re shaped around the mosque and the bazaar-market
areas were affected In this period of a demilitarized
religion-based administration and architecture of the
Ottoman State who seeked to organize the cities and
the urban life the main purpose of the arrangements in
the urban area was the centralization of the state rather
than being like the West Westernization had simply
been a tool for this end Big cities were introduced in
this period with the coal gas lamps illuminating the
streets regulations of construction modern fire-figh-
ting equipment and the launch of public transportation
(Findley 2011) Public structures built in certain areas
in order to emphasize the centralized system emerged
as ideological interventions to the urban space and the
state made the presence of Tanzimat ideology felt in-
tensely by the urban dwellers in public spaces in the
19th century
In addition one of the ideological interventions in the
urban space in this period was the use of symbols of
power As symbols of symbolism state ceremonies
changes in mosque architecture in line with modern
protocol and various symbolic manifestations such as
coats of arms and insignia that reveal state power come
136
Oumlzmen amp Onur
to the fore According to Deringil (2014 34-35) the
Ottoman symbols of power in the 19th century were
divided into four categories First there were various
symbols associated with the sanctity of the sultanrsquos per-
sonality such as the coat of arms in public buildings
ceremonies performed official music and public af-
fairs which directly reflected the glory and the power
of the Ottoman State Second are the specific and per-
sonal manifestations of statersquos generosity such as the
imperial standard and other ceremonial adornments
Religiously symbolic elements in the palace such as
calligraphy samples allegedly belonging to prominent
figures of Islam or other materials of similar importan-
ce come in the third place The fourth and the final ca-
tegory pertains to the linguistic symbolism in Ottoman
official documentation Certain phrases and words that
often appear in official documents have provided valu-
able clues although they are not always directly related
to the person of the ruler
This study explores the merge of political power with
architecture in the process of westernization that came
with the reforms of Tanzimat in the 19th century th-
rough the Safranbolu Government House In this con-
text Safranbolu Government House built in Safran-
bolu district which was an important hub of trade in
the Ottoman State was deemed worth examining with
its settling in the urban fabric and its representation of
the state power The study has been structured with a
historical perspective based on archival research First
the relationship between the notions of ideology and
power and architecture was provided through a lite-
rature review Then in the light of the aforementioned
concepts the architectural styles of the government
houses in the Ottoman State and their settlings in the
urban space were analyzed Ottoman Archives of the
Directorate of State Archives were scanned with par-
ticular reference to the Safranbolu Government Hou-
se Ideological context of the Safranbolu Government
House its location within the city and its relationship
with the city were discussed along with the city plans
and building-scale visual materials
12 Literature Review
Discussions on the ideology of the Tanzimat Period in
the Ottoman State have been evaluated from various
perspectives in the literature and have been the sub-
ject of numerous studies Studies addressing the go-
vernment houses in the Ottoman State are available in
the literature Neşe Gurallar Yeşilkaya who produced
significant works on the reading of ideology throu-
gh architecture introduced her graduate thesis titled
ldquoIdeology-Architecture Relationships and Community
Center Buildings in Turkey 1932-1946rdquo in 1997 and
introduced her book ldquoCommunity Centers Ideology
and Architecturerdquo in 2003 as an extension of this study
In these studies which have become a reference for
multiple researches in the field of ideology and archi-
tecture Gurallar Yeşilkaya argues that the community
centers founded in the Republic Period successfully
carried out the ideology and defines these buildings
as the structures that the government embodies its ide-
ology in architecture by utilizing the representation
power of architecture Nurcan Yazıcı Metinrsquos (2019)
book titled ldquoGate of the State The Construction Pro-
cess and Architecture of Government Houses from
Tanzimat to the Republicrdquo is one of the most compre-
hensive sources prepared on this matter In this book
which is the conclusion of a detailed research on the
government houses the author adds up her current
research to the data she obtained on the government
houses based on the light of the archive documents
The work evaluates the government houses in the con-
text of ideology as well as the construction process and
architecture In Yasemin Avcırsquos (2017) book ldquoOttoman
Government Houses The Power and Representation of
the State in the Urban Sphere in the Tanzimat Periodrdquo
government houses are again examined as the repre-
sentation of the power While another comprehensive
study that discusses the government houses with re-
gard to power and representation this study the do-
ctoral thesis of Neval Konuk Halaccediloğlu (2018) titled ldquo
Architectural Representation of Power and and Ideo-
logy in Government Houses in Ottoman Rumelia Vil-
lages (1839-1922)rdquo examines the government houses in
Rumeli region outside the borders of Turkey The study
addresses the history of the government houses discus-
sed in the book their urban-spatial setup and preferen-
ces of location physical components of the space and
their post-Ottoman functions
There are numerous studies in the literature examining
government houses However among these studies
we have not encountered a study that examines and in-
terprets the Safranbolu Government House within the
history of the city and that addresses the transformati-
on of the building into a natural element of the city of
Safranbolu Thus the Safranbolu Government House
built in the fortress district which is an important loca-
tion in Safranbolu was deemed worth examining in the
137
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
context of the representation of the Ottoman ideology
The study in this regard aims to build its authenti-
city by focusing on Safranbolu Another issue that this
study aims to emphasize is the necessity of examining
the history of Safranbolu city and the process of its ur-
ban formation With all these aspects this study inten-
ds not only to address Safranbolu Government House
as an ideological production but also to emphasize that
the city comprises points worth exploring and illumi-
nating through correct interpretations and to indicate
the significance of revealing how influential these valu-
es are in shaping the city
2 GOVERNMENT HOUSES IN THE 19TH CENTURY OTTOMAN STATE AND REPRESENTATION OF THE STATE
Until the 19th century it is not possible to mention the
construction of a government house in order to car-
ry out official affairs separately in the Ottoman State
(Ortaylı 1984 Yazıcı Metin 2019 30) Parallel to the
changes occurring in the administrative structure new
elements emerged in the spatial structures of cities one
of them being the phenomenon of ldquoadministrative cen-
terrdquo The ldquoGovernment Housesrdquo took place at the focal
point of this administrative centers which started to
emerge in the 19th century (Aktuumlre 1985) According to
Yazıcı Metin (2019 181) in Ottoman correspondence
government houses were considered as ldquothe criterion
of developmentrdquo The modernity of the cities has found
a concrete expression in the language of architecture
in the government houses Since government houses
could not be built rapidly in all settlements of the Ot-
toman State the method of renting existing buildings
which were thought to be capable of serving new func-
tions was also used which accelerated the bureaucrati-
zation process It is known that this leasing process was
sometimes funded by the contribution of the people
and public support was also received for building new
houses Another notable issue about houses is that the-
se houses show particular changes according to the size
of the settlement in which they are located Thus the
largest and most spectacular built examples of gover-
nment houses appear in large provincial centers The
houses built in the districts are known to be smaller
in scale compared to the examples in the provinces In
addition to the size of the settlement the government
houses can stand out as featured structures in settle-
ments on the pilgrimage route important transporta-
tion networks or strategically important settlements
As a result of the administrative regulations brought
by Tanzimat the construction of government houses
in the sanjak district and the subsequently formed
sub-district units is regarded as a concrete ideological
response to the desire of the central government to ex-
hibit its presence in every corner under its rule (Yazıcı
Metin 2019 46-50)
Starting from the 19th century the construction of go-
vernment houses was attached great importance in the
cities under Ottoman rule (URL1) Similarities are no-
ticable in terms of the preferences of location the stru-
ctures built around the house the overall architectural
design setups and the symbolic forms used on the bu-
ildings High hilltops or large and central areas within
the city were generally preferred as the building site
of the houses Through these choices the purpose of
increasing the visibility of the power in the area where
the houses are located was met (Figure 1)
Figure 1 Giresun Government House and Mardin
Government House
Source URL2 and Duumlzenli 2012
Buildings such as barracks prison courthouse post of-
fice and clock tower could also be built in the vicinity
of the government houses Thus government houses
were simply transformed into a campus with their sur-
roundings and became important representation cen-
ters of the period These campuses also turned into city
squares over time This effort of integration which Ak-
tuumlre (1985) describes as the administrative center can
be seen either as in the example of Amasya government
house (Figure 2) and its surrounding which is not de-
networks or strategically important settlements As a result of the administrative regulations brought by Tanzimat the construction of government houses in the sanjak district and the subsequently formed sub-district units is regarded as a concrete ideological response to the desire of the central government to exhibit its presence in every corner under its rule (Yazıcı Metin 2019 46-50)
Starting from the 19th century the construction of government houses was attached great importance in the cities under Ottoman rule (URL1) Similarities are noticable in terms of the preferences of location the structures built around the house the overall architectural design setups and the symbolic forms used on the buildings High hilltops or large and central areas within the city were generally preferred as the building site of the houses Through these choices the purpose of increasing the visibility of the power in the area where the houses are located was met (Figure 1)
Figure 1 Giresun Government House and Mardin Government House
Source URL2 and Duumlzenli 2012
Buildings such as barracks prison courthouse post office and clock tower could also be built in the vicinity of the government houses Thus government houses were simply transformed into a campus with their surroundings and became important representation centers of the period These campuses also turned into city squares over time This effort of integration which Aktuumlre (1985) describes as the administrative center can be seen either as in the example of Amasya government house (Figure 2) and its surrounding which is not delimited with any element or in the form of campuses surrounded by castle walls to be built afterwards as in the example of Edirne government house shown in Figure 3 These central campuses stand out with their high wide entrance gates with power symbols on them and their large gardens Examples of these include the garden Gates of Bilecik and Edirne government houses as shown in Figure 4 In government houses which are built on an entirely open field emphasis was put on creating a large square usually by the facade
networks or strategically important settlements As a result of the administrative regulations brought by Tanzimat the construction of government houses in the sanjak district and the subsequently formed sub-district units is regarded as a concrete ideological response to the desire of the central government to exhibit its presence in every corner under its rule (Yazıcı Metin 2019 46-50)
Starting from the 19th century the construction of government houses was attached great importance in the cities under Ottoman rule (URL1) Similarities are noticable in terms of the preferences of location the structures built around the house the overall architectural design setups and the symbolic forms used on the buildings High hilltops or large and central areas within the city were generally preferred as the building site of the houses Through these choices the purpose of increasing the visibility of the power in the area where the houses are located was met (Figure 1)
Figure 1 Giresun Government House and Mardin Government House
Source URL2 and Duumlzenli 2012
Buildings such as barracks prison courthouse post office and clock tower could also be built in the vicinity of the government houses Thus government houses were simply transformed into a campus with their surroundings and became important representation centers of the period These campuses also turned into city squares over time This effort of integration which Aktuumlre (1985) describes as the administrative center can be seen either as in the example of Amasya government house (Figure 2) and its surrounding which is not delimited with any element or in the form of campuses surrounded by castle walls to be built afterwards as in the example of Edirne government house shown in Figure 3 These central campuses stand out with their high wide entrance gates with power symbols on them and their large gardens Examples of these include the garden Gates of Bilecik and Edirne government houses as shown in Figure 4 In government houses which are built on an entirely open field emphasis was put on creating a large square usually by the facade
138
Oumlzmen amp Onur
limited with any element or in the form of campuses
surrounded by castle walls to be built afterwards as
in the example of Edirne government house shown in
Figure 3 These central campuses stand out with their
high wide entrance gates with power symbols on them
and their large gardens Examples of these include the
garden Gates of Bilecik and Edirne government houses
as shown in Figure 4 In government houses which are
built on an entirely open field emphasis was put on
creating a large square usually by the facade
Figure 2 Amasya Government House Settlement
(1- Government House 2- Municipality Building
3- Clock Tower 4- Prison Building)
Source URL3
Figure 3 Edirne Government House Settlement
(1- Government House 2- Provincial Printing House
3- Post Office 4- Courthouse 5- Prison Building
6- Gendarmerie)
Source URL4
Figure 4 Bilecik Government House and Edirne
Government Housersquos Garden Gate
Source Ortaylı 1984 URL 5
Most of the government houses were built as a two-sto-
rey building on a high basement floor Their facade de-
signs are examples of a novel architectural formation
for Ottoman architecture with a neo-classical style
High entrance doors and high windows are items used
in the new public building types of this period On the
entrance facade examples with a pediment above the
entrance are common These pediments can either be
triangular or in different forms Symbols such as coats
of arms sultanrsquos signatures and epitaphs which are
among the Ottoman symbols of power were used on
government houses as well as on the public buildings
of the period These symbols are engraved on impor-
tant points primarily on the entrance facade The arms
and sultanrsquos signature as symbols of power are usual-
ly seen on the pediments and entrance doors in these
houses As Yazıcı Metin (2019 185) states the langu-
age of the inscriptions on the epitaphs usually located
over the entrance door is symbolic Examples include
the government houses of Konya and Sinop with their
architectures and symbols as shown in Figure 5
Figure 5 Konya Government House and Sinop
Government House
Source URL6 and URL7
Government houses besides the aforementioned basic
architectural features differed also with the influence
of local elements The focal point of the following part
of the studyis the Safranbolu Government House with
respect to the evaluation of it in the context of ideology
and power concepts
3 CASE STUDY SAFRANBOLU GOVERNMENT HOUSE
The Safranbolu Government House is a surviving
example of government houses built in Ottoman cities
Figure 2 Amasya Government House Settlement (1- Government House 2- Municipality Building 3- Clock Tower 4- Prison Building)
Source URL3
Figure 3 Edirne Government House Settlement (1- Government House 2- Provincial Printing House 3- Post Office 4- Courthouse 5- Prison Building 6-
Gendarmerie)
Source URL4
Figure 4 Bilecik Government House and Edirne Government Housersquos Garden Gate
Figure 2 Amasya Government House Settlement (1- Government House 2- Municipality Building 3- Clock Tower 4- Prison Building)
Source URL3
Figure 3 Edirne Government House Settlement (1- Government House 2- Provincial Printing House 3- Post Office 4- Courthouse 5- Prison Building 6-
Gendarmerie)
Source URL4
Figure 4 Bilecik Government House and Edirne Government Housersquos Garden Gate
Source Ortaylı 1984 URL 5 Most of the government houses were built as a two-storey building on a high basement
floor Their facade designs are examples of a novel architectural formation for Ottoman architecture with a neo-classical style High entrance doors and high windows are items used in the new public building types of this period On the entrance facade examples with a pediment above the entrance are common These pediments can either be triangular or in different forms Symbols such as coats of arms sultanrsquos signatures and epitaphs which are among the Ottoman symbols of power were used on government houses as well as on the public buildings of the period These symbols are engraved on important points primarily on the entrance facade The arms and sultanrsquos signature as symbols of power are usually seen on the pediments and entrance doors in these houses As Yazıcı Metin (2019 185) states the language of the inscriptions on the epitaphs usually located over the entrance door is symbolic Examples include the government houses of Konya and Sinop with their architectures and symbols as shown in Figure 5
Figure 5 Konya Government House and Sinop Government House
Source URL4 Government houses besides the aforementioned basic architectural features differed
also with the influence of local elements The focal point of the following part of the studyis the Safranbolu Government House with respect to the evaluation of it in the context of ideology and power concepts
Source Ortaylı 1984 URL 5 Most of the government houses were built as a two-storey building on a high basement
floor Their facade designs are examples of a novel architectural formation for Ottoman architecture with a neo-classical style High entrance doors and high windows are items used in the new public building types of this period On the entrance facade examples with a pediment above the entrance are common These pediments can either be triangular or in different forms Symbols such as coats of arms sultanrsquos signatures and epitaphs which are among the Ottoman symbols of power were used on government houses as well as on the public buildings of the period These symbols are engraved on important points primarily on the entrance facade The arms and sultanrsquos signature as symbols of power are usually seen on the pediments and entrance doors in these houses As Yazıcı Metin (2019 185) states the language of the inscriptions on the epitaphs usually located over the entrance door is symbolic Examples include the government houses of Konya and Sinop with their architectures and symbols as shown in Figure 5
Figure 5 Konya Government House and Sinop Government House
Source URL4 Government houses besides the aforementioned basic architectural features differed
also with the influence of local elements The focal point of the following part of the studyis the Safranbolu Government House with respect to the evaluation of it in the context of ideology and power concepts
Source Ortaylı 1984 URL 5 Most of the government houses were built as a two-storey building on a high basement
floor Their facade designs are examples of a novel architectural formation for Ottoman architecture with a neo-classical style High entrance doors and high windows are items used in the new public building types of this period On the entrance facade examples with a pediment above the entrance are common These pediments can either be triangular or in different forms Symbols such as coats of arms sultanrsquos signatures and epitaphs which are among the Ottoman symbols of power were used on government houses as well as on the public buildings of the period These symbols are engraved on important points primarily on the entrance facade The arms and sultanrsquos signature as symbols of power are usually seen on the pediments and entrance doors in these houses As Yazıcı Metin (2019 185) states the language of the inscriptions on the epitaphs usually located over the entrance door is symbolic Examples include the government houses of Konya and Sinop with their architectures and symbols as shown in Figure 5
Figure 5 Konya Government House and Sinop Government House
Source URL4 Government houses besides the aforementioned basic architectural features differed
also with the influence of local elements The focal point of the following part of the studyis the Safranbolu Government House with respect to the evaluation of it in the context of ideology and power concepts
139
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
after the Tanzimat reforms as important elements of
state representation Built in harmony with the city and
engraved in the memory of the city dwellers it is the
main administrative structure of the Ottomans in Saf-
ranbolu with its location This government house a late
example of the government houses built starting from
the years after the declaration of the Tanzimat was bu-
ilt in 1905 Prior to discussing the government house
the administrative transformation of Safranbolu over
time should be addressed to develop an understanding
of the importance of the government house within the
city
31 Urban History of Safranbolu
Safranbolu a settlement located in the Western Black
Sea region of Turkey is today a district of Karabuumlk pro-
vince The city went under Roman Byzantine Seljuk
and Ottoman rule respectively and still bears certain
traces of these periods It is known that no urbanization
took place in the region before 14th century Its posi-
tion as a strategically important border zone between
Byzantium and Seljuk Empires led to continuous inva-
sions and administrative changes (Hacısalihoğlu 1995
43-45) (Figure 6) Until the 14th century the Greek po-
pulation in Safranbolu lived as a minority in the vici-
nity of Kırankoumly while Turks widely settled around
the hills where the fortress is located in the neighbor-
hood called the marketplace (Ccedilarşı aka Ccedilukur) to-
day It is understood that the settlement area expanded
from the foothills of the fortress into the valley during
this period (Hacısalihoğlu 1995)
Figure 6 Safranbolu in the 14th Century
Source Hacısalihoğlu 1995 128
Canbulatrsquos (2020) work titled ldquoSafranbolu in Travel
Book and Written Resourcesrdquo reveals the administra-
tive social and cultural situation of Safranbolu over
the past centuries The travel book of Ibn Battuta (1304-
1368) one of the important travelers of 14th century
discussed in this work covers important information
about the composition of the city in that time From
the accounts of Ibn Battuta it is understood that pe-
ople who apparently had a say in the administrative
organization of the city during this period then under
the rule of the Candaroğulları Principality lived in the
fortress Hacısalihoğlu (1995) states that Safranbolu
with its surroundings was ldquoa settlement center with
diversified economic activities shaped by its geograp-
hical conditionsrdquo This accounts for Safranbolursquos rise to
its important position for Ottoman trade after the cen-
tury when it came under the rule of the Ottoman State
Safranbolu became a major market center after the ini-
tiation of urbanization The primary reason for this is
that it collected processed and distributed the surplus
products of its subordinate districts as an intermediary
between the rural unit and the big city Also the deve-
lopment of commercial activities and the construction
of the types of buildings in which these lines of activity
can be carried out had parallels Cinci Han which was
built in the middle of the 17th century was apparent-
ly a large inn for Safranbolu as compared to the inns
in other cities of the same period This stems from the
fact that Safranbolu was located on an important tra-
de network in this period (Aktuumlre and Şenyapılı 1976
Hacısalihoğlu 1995) Hacısalihoğlu (1995) emphasizes
that the elements of the Safranbolu city were constitu-
ted by the mosques bazaars and Turkish baths as is
generally the case in most Islamic cities Cinci Han İz-
zet Mehmet Paşa Mosque Kazdağlı Mosque Koumlpruumlluuml
Mehmet Paşa Mosque Yeni Hamam (Cinci Hamam)
and Arasta shops (Figure 7 Figure 8) the place cor-
respond to these functions and act as the city center
can be regarded as an example of this In this layout
the mosque constitutes the main center of the city and
other functions are shaped around the mosque Thus
the mosque is the center of political religious and cul-
tural life Since Turkish baths are meeting points like
the mosques they are located near the mosque in the
central area The potential of these areas to bring com-
munities together enabled units such as market areas
arastas and inns to be shaped around these structures
(Hacısalihoğlu 1995 134-135)
3 CASE STUDY SAFRANBOLU GOVERNMENT HOUSE The Safranbolu Government House is a surviving example of government houses built
in Ottoman cities after the Tanzimat reforms as important elements of state representation Built in harmony with the city and engraved in the memory of the city dwellers it is the main administrative structure of the Ottomans in Safranbolu with its location This government house a late example of the government houses built starting from the years after the declaration of the Tanzimat was built in 1905 Prior to discussing the government house the administrative transformation of Safranbolu over time should be addressed to develop an understanding of the importance of the government house within the city
31 Urban History of Safranbolu
Safranbolu a settlement located in the Western Black Sea region of Turkey is today a district of Karabuumlk province The city went under Roman Byzantine Seljuk and Ottoman rule respectively and still bears certain traces of these periods It is known that no urbanization took place in the region before 14th century Its position as a strategically important border zone between Byzantium and Seljuk Empires led to continuous invasions and administrative changes (Hacısalihoğlu 1995 43-45) (Figure 6) Until the 14th century the Greek population in Safranbolu lived as a minority in the vicinity of Kırankoumly while Turks widely settled around the hills where the fortress is located in the neighborhood called the marketplace (Ccedilarşı aka Ccedilukur) today It is understood that the settlement area expanded from the foothills of the fortress into the valley during this period (Hacısalihoğlu 1995)
Figure 6 Safranbolu in the 14th Century
140
Oumlzmen amp Onur
Figure 7 Settlement of the Bazaar in Old Safranbolu
Source Hacısalihoğlu 1995 136
Figure 8 Safranbolu Bazaar (1- Kazdağlı Mosque
2-Turkish Bath 3- Cinci Khan
4- Koumlpruumlluuml Mehmet Pasha Mosque 5- Arasta Shops)
Source URL6
When the Old Safranbolu map which includes the
Safranbolu Government House is examined the or-
der in the old city can easily be read out In the city
which remains within the natural boundary formed by
the Guumlmuumlş and Akccedilasu streams flowing from north to
south on both sides of the region residential areas were
established along the routes through which these wa-
ter elements pass The hilly area where the old fortress
is located and the Safranbolu Government House was
built rises from the bank of Guumlmuumlş Creek On the east
of this zone there lay the areas with high potential of
trade and settlement which developed after the 17th
century Religious buildings and commercial buildings
and areas are observed to have developed in this area
and residential areas were established on both sides of
Akccedilasu stream With this settlement the urbanization
of Old Safranbolu was apparently complete (Figure 9)
Figure 9 Old Safranbolu Map
Source Hacısalihoğlu 1995 133
32 Traces of power and ideology in Safranbolu Government House
Safranbolu Government House has a high visibility in
the old city of Safranbolu In addition to being a stru-
cture where official affairs are carried out it is also a
structure of representation It was built in the neo-clas-
sical style which was the architectural style of the late
Ottoman period The buildings that integrate the con-
cept of the administrative center dominate the silhou-
ette of the city which developed particularly after the
17th century along with the Safranbolu Government
House According to the inscription on the originalepi-
taph Safranbolu Government House was built in 1905
Ulukavak (2020 5) states that this building was used
as a prison between 1942 and 1950 The fortresses bu-
ilt on the highest point of the ruled territory were both
important control points for better defense and a ma-
nifestation of impassableness with their high and thick
walls In this context the Government House is posi-
tioned as a campus with its surroundings on the hilly
area where the fortress was previously located This
campus included the Safranbolu Government House
(1) an old mosque (2) a clock tower (3) a prison (4)
and as a military building in its vicinity a gendarmerie
building (5) With this settlement it is seen that the ad-
ministrative center which was aimed to be established
in the context of the administrative order of the 19th
century Safranbolu was established in the fortress and
the units that were intented to be kept under control by
the power were gathered here (Figure 10)
Source Hacısalihoğlu 1995 136
Figure 8 Safranbolu Bazaar (1- Kazdağlı Mosque 2-Turkish Bath 3- Cinci Khan 4- Koumlpruumlluuml Mehmet Pasha Mosque 5- Arasta Shops)
Source URL6 When the Old Safranbolu map which includes the Safranbolu Government House is
examined the order in the old city can easily be read out In the city which remains within the natural boundary formed by the Guumlmuumlş and Akccedilasu streams flowing from north to south on both sides of the region residential areas were established along the routes through which these water elements pass The hilly area where the old fortress is located and the Safranbolu
Source Hacısalihoğlu 1995 136
Figure 8 Safranbolu Bazaar (1- Kazdağlı Mosque 2-Turkish Bath 3- Cinci Khan 4- Koumlpruumlluuml Mehmet Pasha Mosque 5- Arasta Shops)
Source URL6 When the Old Safranbolu map which includes the Safranbolu Government House is
examined the order in the old city can easily be read out In the city which remains within the natural boundary formed by the Guumlmuumlş and Akccedilasu streams flowing from north to south on both sides of the region residential areas were established along the routes through which these water elements pass The hilly area where the old fortress is located and the Safranbolu
Government House was built rises from the bank of Guumlmuumlş Creek On the east of this zone there lay the areas with high potential of trade and settlement which developed after the 17th century Religious buildings and commercial buildings and areas are observed to have developed in this area and residential areas were established on both sides of Akccedilasu stream With this settlement the urbanization of Old Safranbolu was apparently complete (Figure 9)
Figure 9 Old Safranbolu Map
Source Hacısalihoğlu 1995 133
32 Traces of power and ideology in Safranbolu Government House Safranbolu Government House has a high visibility in the old city of Safranbolu In
addition to being a structure where official affairs are carried out it is also a structure of representation It was built in the neo-classical style which was the architectural style of the late Ottoman period The buildings that integrate the concept of the administrative center dominate the silhouette of the city which developed particularly after the 17th century along with the Safranbolu Government House According to the inscription on the originalepitaph Safranbolu Government House was built in 1905 Ulukavak (2020 5) states that this building was used as a prison between 1942 and 1950 The fortresses built on the highest point of the ruled territory were both important control points for better defense and a manifestation of impassableness with their high and thick walls In this context the Government House is positioned as a campus with its surroundings on the hilly area where the fortress was previously located This campus included the Safranbolu Government House (1) an old mosque (2) a clock tower (3) a prison (4) and as a military building in its vicinity a gendarmerie building (5) With this settlement it is seen that the administrative center which was aimed to be established in the context of the administrative order of the 19th century Safranbolu was established in the fortress and the units that were intented to be kept under control by the power were gathered here (Figure 10)
Figure 10 Safranbolu Government House Campus (1- Government House 2- Masjid
141
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
Figure 10 Safranbolu Government House Campus (1-
Government House 2- Masjid
3- Clock Tower 4- Prison 5- Gendarmerie Building)
Source URL7
Architectural structures as forms of ideological inter-vention in urban space are quite successful in main-taining their role The readibility of the power is ob-vious in the location and the architectural formation of government house which is one of the last period artifacts of the Ottoman State in the city With its setup commanding the settlement the house which was bu-ilt in the area called the fortress in the old settlement of Safranbolu is in a position that can be easily seen from all angles around it (Figure 11) With the representation of this building which has an important place in the ur-ban history of Safranbolu the visibility of the power in the now-ruined fortress became more clear This locati-on preference is still notable in our day With this hilly area of the city preserving its military and administra-tive character throughout various periods the building becomes a representational element without the need
for additional effort
Figure 11 The Location of the Safranbolu Government
House in the City
Source Oumlzmen 2020
Political powers have the opportunity to manifest the-
ir power more vigorously on public spaces created by
their own efforts Public spaces can be ldquoconcrete ideo-
logical exhibitions of powerrdquo for both the people and
foreign visitors by providing readability of the symbols
of power in the public space setup there may be squa-
res intended for socialization as well as areas such as
hills and castle tops that can function as squares Re-
forms brought by the Tanzimat in the Ottoman Empire
were mostly realized in urban areas In this context the
square seen on the facade of Safranbolu Government
House emerges as an area with a public function (Fi-
gure 12)
Figure 12 Safranbolu Government House and Square
Source Oumlzmen 2020
Considering its architectural features this building
emerges as a neo-classical style structure which had
become the classical architectural manner of the period
and was frequently used in public buildings The high
entrance in the building with a square-like plan is pro-
vided by a double-arm staircase On the facade the co-
lonnaded entrance is highlighted making the entrance
monumental This emphasis is in the form of sub-co-
lumn entrance of the neo-classical style which was also
used in the palace buildings of the period and it incre-
ased the monumental appearance by making the size
of the building more remarkable There are protrusions
in the middle sections of the rear front and both lateral
facades but they are not as distinct as they are on the
facade Especially the arched windows and the entran-
ce door of the building are high in proportion to the
3- Clock Tower 4- Prison 5- Gendarmerie Building)
Source URL7
Architectural structures as forms of ideological intervention in urban space are quite successful in maintaining their role The readibility of the power is obvious in the location and the architectural formation of government house which is one of the last period artifacts of the Ottoman State in the city With its setup commanding the settlement the house which was built in the area called the fortress in the old settlement of Safranbolu is in a position that can be easily seen from all angles around it (Figure 11) With the representation of this building which has an important place in the urban history of Safranbolu the visibility of the power in the now-ruined fortress became more clear This location preference is still notable in our day With this hilly area of the city preserving its military and administrative character throughout various periods the building becomes a representational element without the need for additional effort
Figure 11 The Location of the Safranbolu Government House in the City
Source Author1 2020
Political powers have the opportunity to manifest their power more vigorously on public spaces created by their own efforts Public spaces can be concrete ideological exhibitions of power for both the people and foreign visitors by providing readability of the symbols of power in the public space setup there may be squares intended for socialization as well as areas such as hills and castle tops that can function as squares Reforms brought by the Tanzimat in the Ottoman Empire were mostly realized in urban areas In this context the
3- Clock Tower 4- Prison 5- Gendarmerie Building)
Source URL7
Architectural structures as forms of ideological intervention in urban space are quite successful in maintaining their role The readibility of the power is obvious in the location and the architectural formation of government house which is one of the last period artifacts of the Ottoman State in the city With its setup commanding the settlement the house which was built in the area called the fortress in the old settlement of Safranbolu is in a position that can be easily seen from all angles around it (Figure 11) With the representation of this building which has an important place in the urban history of Safranbolu the visibility of the power in the now-ruined fortress became more clear This location preference is still notable in our day With this hilly area of the city preserving its military and administrative character throughout various periods the building becomes a representational element without the need for additional effort
Figure 11 The Location of the Safranbolu Government House in the City
Source Author1 2020
Political powers have the opportunity to manifest their power more vigorously on public spaces created by their own efforts Public spaces can be concrete ideological exhibitions of power for both the people and foreign visitors by providing readability of the symbols of power in the public space setup there may be squares intended for socialization as well as areas such as hills and castle tops that can function as squares Reforms brought by the Tanzimat in the Ottoman Empire were mostly realized in urban areas In this context the
3- Clock Tower 4- Prison 5- Gendarmerie Building)
Source URL7
Architectural structures as forms of ideological intervention in urban space are quite successful in maintaining their role The readibility of the power is obvious in the location and the architectural formation of government house which is one of the last period artifacts of the Ottoman State in the city With its setup commanding the settlement the house which was built in the area called the fortress in the old settlement of Safranbolu is in a position that can be easily seen from all angles around it (Figure 11) With the representation of this building which has an important place in the urban history of Safranbolu the visibility of the power in the now-ruined fortress became more clear This location preference is still notable in our day With this hilly area of the city preserving its military and administrative character throughout various periods the building becomes a representational element without the need for additional effort
Figure 11 The Location of the Safranbolu Government House in the City
Source Author1 2020
Political powers have the opportunity to manifest their power more vigorously on public spaces created by their own efforts Public spaces can be concrete ideological exhibitions of power for both the people and foreign visitors by providing readability of the symbols of power in the public space setup there may be squares intended for socialization as well as areas such as hills and castle tops that can function as squares Reforms brought by the Tanzimat in the Ottoman Empire were mostly realized in urban areas In this context the
square seen on the facade of Safranbolu Government House emerges as an area with a public function (Figure 12)
Figure 12 Safranbolu Government House and Square
Source Author1 2020
Considering its architectural features this building emerges as a neo-classical style structure which had become the classical architectural manner of the period and was frequently used in public buildings The high entrance in the building with a square-like plan is provided by a double-arm staircase On the facade the colonnaded entrance is highlighted making the entrance monumental This emphasis is in the form of sub-column entrance of the neo-classical style which was also used in the palace buildings of the period and it increased the monumental appearance by making the size of the building more remarkable There are protrusions in the middle sections of the rear front and both lateral facades but they are not as distinct as they are on the facade Especially the arched windows and the entrance door of the building are high in proportion to the building (Figure 13) These heights make the building look more magnificent Another remarkable feature is the column alignments and floor moldings reflected on the facade The monumental effect of the columns is enhanced by the continuation of the columns on the front facade in line with the column projections of the upper floor
Figure 13 Safranbolu Government House Front Facade
Source Author1 2020
square seen on the facade of Safranbolu Government House emerges as an area with a public function (Figure 12)
Figure 12 Safranbolu Government House and Square
Source Author1 2020
Considering its architectural features this building emerges as a neo-classical style structure which had become the classical architectural manner of the period and was frequently used in public buildings The high entrance in the building with a square-like plan is provided by a double-arm staircase On the facade the colonnaded entrance is highlighted making the entrance monumental This emphasis is in the form of sub-column entrance of the neo-classical style which was also used in the palace buildings of the period and it increased the monumental appearance by making the size of the building more remarkable There are protrusions in the middle sections of the rear front and both lateral facades but they are not as distinct as they are on the facade Especially the arched windows and the entrance door of the building are high in proportion to the building (Figure 13) These heights make the building look more magnificent Another remarkable feature is the column alignments and floor moldings reflected on the facade The monumental effect of the columns is enhanced by the continuation of the columns on the front facade in line with the column projections of the upper floor
Figure 13 Safranbolu Government House Front Facade
Source Author1 2020
142
Oumlzmen amp Onur
building (Figure 13) These heights make the building
look more magnificent Another remarkable feature is
the column alignments and floor moldings reflected
on the facade The monumental effect of the columns
is enhanced by the continuation of the columns on the
front facade in line with the column projections of the
upper floor
Figure 13 Safranbolu Government House Front
Facade
Source Oumlzmen 2020
In the Safranbolu Government House campus the hei-
ght of the campus gate is also remarkable In addition
the shape of the door has the same form as the facade
pediment of the building showing that every detail of
this complex was given special attention and ostentati-
on was important in every scale It is seen that the sy-
mbols of power which were frequently used in public
buildings of the period were also used on the house
There is an epitaph on the entrance door of the buil-
ding a coat of arms on the facade pediment and a sul-
tanrsquos signature on the rear front pediment (Figure 14)
In the last sentence inscribed on the epitaph of the bu-
ilding it is stated that the building was built in accor-
dance with the glory of the state As can be understood
from this inscription the construction and architecture
of the house was important for the government
Figure 14 a) Safranbolu Government House Campus
Entrance Door
b) Inscription c) Coat of Arms d) Tugra
Source Oumlzmen 2020
The plan scheme in some government houses created
with references from traditional Turkish houses is simi-
lar to the formation of the rooms around the hall (Yazı-
cı Metin 2019 124) Such a formation is also evident in
the Safranbolu Government House The plan setup of
the house was formed around the middle hall Conne-
ction of the staircase connecting the ground floor and
the first floor with double arms and its width enhances
the effect of magnificence in the interior (Figure 15)
The height of the floors interior doors and windows of
the building are remarkable and it is understood that
the power aims to look grand and magnificent with its
architecture
Figure 15 Ground and First Floor Plan
Source Oumlzmen 2020
Safranbolu Government House became unusable in
consequence a result of a fire in 1976 (URL7) As a re-
sult of the fire the house lost its original wooden win-
dows and doors stairs ceiling and floor coverings The
stone skeleton of the building however survived The
dated 1976 newspaper report seen in Figure 16 (Uluka-
vak 2017 175) and another newspaper article that pre-
sumably belongs to the same year which is currently in
the house mention the outbreak of a fire in the house
These news also highlight the architectural value of
square seen on the facade of Safranbolu Government House emerges as an area with a public function (Figure 12)
Figure 12 Safranbolu Government House and Square
Source Author1 2020
Considering its architectural features this building emerges as a neo-classical style structure which had become the classical architectural manner of the period and was frequently used in public buildings The high entrance in the building with a square-like plan is provided by a double-arm staircase On the facade the colonnaded entrance is highlighted making the entrance monumental This emphasis is in the form of sub-column entrance of the neo-classical style which was also used in the palace buildings of the period and it increased the monumental appearance by making the size of the building more remarkable There are protrusions in the middle sections of the rear front and both lateral facades but they are not as distinct as they are on the facade Especially the arched windows and the entrance door of the building are high in proportion to the building (Figure 13) These heights make the building look more magnificent Another remarkable feature is the column alignments and floor moldings reflected on the facade The monumental effect of the columns is enhanced by the continuation of the columns on the front facade in line with the column projections of the upper floor
Figure 13 Safranbolu Government House Front Facade
Source Author1 2020
In the Safranbolu Government House campus the height of the campus gate is also remarkable In addition the shape of the door has the same form as the facade pediment of the building showing that every detail of this complex was given special attention and ostentation was important in every scale It is seen that the symbols of power which were frequently used in public buildings of the period were also used on the house There is an epitaph on the entrance door of the building a coat of arms on the facade pediment and a sultanrsquos signature on the rear front pediment (Figure 14) In the last sentence inscribed on the epitaph of the building it is stated that the building was built in accordance with the glory of the state As can be understood from this inscription the construction and architecture of the house was important for the government
Figure 14 a) Safranbolu Government House Campus Entrance Door b) Inscription c) Coat of Arms d) Tugra
Source Author1 2020
The plan scheme in some government houses created with references from traditional Turkish houses is similar to the formation of the rooms around the hall (Yazıcı Metin 2019 124) Such a formation is also evident in the Safranbolu Government House The plan setup of the house was formed around the middle hall Connection of the staircase connecting the ground floor and the first floor with double arms and its width enhances the effect of magnificence in the interior (Figure 15) The height of the floors interior doors and windows of the building are remarkable and it is understood that the power aims to look grand and magnificent with its architecture
Figure 15 Ground and First Floor Plan
Source Author1 2020
In the Safranbolu Government House campus the height of the campus gate is also remarkable In addition the shape of the door has the same form as the facade pediment of the building showing that every detail of this complex was given special attention and ostentation was important in every scale It is seen that the symbols of power which were frequently used in public buildings of the period were also used on the house There is an epitaph on the entrance door of the building a coat of arms on the facade pediment and a sultanrsquos signature on the rear front pediment (Figure 14) In the last sentence inscribed on the epitaph of the building it is stated that the building was built in accordance with the glory of the state As can be understood from this inscription the construction and architecture of the house was important for the government
Figure 14 a) Safranbolu Government House Campus Entrance Door b) Inscription c) Coat of Arms d) Tugra
Source Author1 2020
The plan scheme in some government houses created with references from traditional Turkish houses is similar to the formation of the rooms around the hall (Yazıcı Metin 2019 124) Such a formation is also evident in the Safranbolu Government House The plan setup of the house was formed around the middle hall Connection of the staircase connecting the ground floor and the first floor with double arms and its width enhances the effect of magnificence in the interior (Figure 15) The height of the floors interior doors and windows of the building are remarkable and it is understood that the power aims to look grand and magnificent with its architecture
Figure 15 Ground and First Floor Plan
Source Author1 2020
143
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
the Government House and its significance for the city
Ulukavak (2017 174) describes the the old fortress area
damaged in this fire and the significance of the govern-
ment house with the following words
ldquoYes not only our Government House but our history
was burnt Safranbolursquos Fortress was burnt Fortress
was the place where the State was represented for the
people of Safranbolu In the daily language of the pe-
ople of Safranbolu going up to the fortress was tanta-
mount to going to the Government House for an affair
Safranbolu was left without its fortressrdquo
From this interpretation the public image of the house
and the location chosen for the construction of the go-
vernment house can be read out clearly It is seen that
the emphasis on state representation maintained its va-
lidity in the 20th century after the Ottoman Period
Figure 16 a) The Newspaper Dated 1976 b) News
from a Different Newspaper
Source Ulukavak 2017 175 City History Museum
Information Board 2020
In the campus of the Safranbolu Government House
there are also Safranbolu Clock Tower and the Old
Prison which are other elements of the administrative
center According to Acun (2011 259) Safranbolu Clo-
ck Tower is one of the oldest clock towers in Anatolia
Safranbolu Clock Tower located on the fortress in the
government house campus was built between 1794-
1797 by Izzet Mehmet Pasha the grand vizier of Selim
III who is from Safranbolu As Halaccedil and Oumlzdemir
İlhan (2014) state ldquoClock towers which are generally
the tallest buildings in the cities they were built were
placed next to important public buildings in the squa-
res that are the focal point or on the highest hill of the
settlement Clock towers consitituting an urban image
are monuments symbols and focal points that decorate
cities and townsrdquo
Safranbolu Clock Tower which fits these definitions
and was built in the castle before the government hou-
se as an important building type of the administrative
center demonstrates the demilitarization steps of the
power This structure which is an important example
of the initial period of demilitarization is easily visible
from all sides of the settlement The Old Prison located
in the same campus was built in 1906 during the time
of Abduumllhamit II (Figure 17) The architectural design
approach of the period prevails in the prison as a buil-
ding controlled by the power
Figure 17 Safranbolu Clock Tower and Safranbolu
Old Prison
Source URL8
4 CONCLUSIONS
The 19th century is the the time period for the Otto-
man State in which the process of change and trans-
formation occured and this process pioneered many
innovations unlike the previous periods The Tanzimat
reforms as the most influential period of the Wester-
nization era constituted the real turning point of these
changes With the Tanzimat period the state ideology
underwent a change as well The Ottoman dynasty ai-
med to be visible and declare its existence on the lands
under its rule Therefore the changes were not limited
to the military and administrative sphere but also ref-
lected in the daily life The political power started to
pay attention to the representation of its power and vi-
sibility in various ways Architectural activities being
the most convenient domain for concrete representati-
on gained speed with the Tanzimat and architecture
became a representational element of the power It was
observed that concrete architectural artifacts have an
important place in the expression of the state power
Therefore the political power found expression in the
official structures of the state especially in the palace
structures with its ideology and reinforced this exp-
ression with various symbolic tools representing the
Safranbolu Government House became unusable in consequence a result of a fire in 1976 (URL7) As a result of the fire the house lost its original wooden windows and doors stairs ceiling and floor coverings The stone skeleton of the building however survived The dated 1976 newspaper report seen in Figure 16 (Ulukavak 2017 175) and another newspaper article that presumably belongs to the same year which is currently in the house mention the outbreak of a fire in the house These news also highlight the architectural value of the Government House and its significance for the city Ulukavak (2017 174) describes the the old fortress area damaged in this fire and the significance of the government house with the following words
Yes not only our Government House but our history was burnt Safranbolus Fortress was burnt Fortress was the place where the State was represented for the people of Safranbolu In the daily language of the people of Safranbolu going up to the fortress was tantamount to going to the Government House for an affair Safranbolu was left without its fortress
From this interpretation the public image of the house and the location chosen for the construction of the government house can be read out clearly It is seen that the emphasis on state representation maintained its validity in the 20th century after the Ottoman Period
Figure 16 a) The Newspaper Dated 1976 b) News from a Different Newspaper
Source Ulukavak 2017 175 City History Museum Information Board 2020
In the campus of the Safranbolu Government House there are also Safranbolu Clock Tower and the Old Prison which are other elements of the administrative center According to Acun (2011 259) Safranbolu Clock Tower is one of the oldest clock towers in Anatolia Safranbolu Clock Tower located on the fortress in the government house campus was built between 1794-1797 by Izzet Mehmet Pasha the grand vizier of Selim III who is from Safranbolu As Halaccedil and Oumlzdemir İlhan (2014) state ldquoClock towers which are generally the tallest buildings in the cities they were built were placed next to important public buildings in the squares that are the focal point or on the highest hill of the settlement Clock towers consitituting an urban image are monuments symbols and focal points that decorate cities and townsrdquo
Safranbolu Clock Tower which fits these definitions and was built in the castle before the government house as an important building type of the administrative center demonstrates the demilitarization steps of the power This structure which is an important example of the initial period of demilitarization is easily visible from all sides of the settlement The Old
Prison located in the same campus was built in 1906 during the time of Abduumllhamit II (Figure 17) The architectural design approach of the period prevails in the prison as a building controlled by the power
Figure 17 Safranbolu Clock Tower and Safranbolu Old Prison
Source URL8
4 CONCLUSIONS
The 19th century is the the time period for the Ottoman State in which the process of change and transformation occured and this process pioneered many innovations unlike the previous periods The Tanzimat reforms as the most influential period of the Westernization era constituted the real turning point of these changes With the Tanzimat period the state ideology underwent a change as well The Ottoman dynasty aimed to be visible and declare its existence on the lands under its rule Therefore the changes were not limited to the military and administrative sphere but also reflected in the daily life The political power started to pay attention to the representation of its power and visibility in various ways Architectural activities being the most convenient domain for concrete representation gained speed with the Tanzimat and architecture became a representational element of the power It was observed that concrete architectural artifacts have an important place in the expression of the state power Therefore the political power found expression in the official structures of the state especially in the palace structures with its ideology and reinforced this expression with various symbolic tools representing the sultan and the state In the Ottoman State the effect of the state ideology on the urban space and the building production process was seen in the government houses that emerged as an important manifestation of the late Ottoman ideology During the Tanzimat period where the state used all types of symbolic elements on a large or small scale as an ideological manifestation the government houses shaped by ideology were the most prominent examples of this case Government houses in addition to being built in the neo-classical style which is a specimen of westernization formed an important administrative representation area with respect to the integrity they created with other building types located around them For this it was observed that the high hills commanding the city or large and central areas were preferred aiming to reinforce the existence and domination of the state
When the Safranbolu Government House is examined with the examples discussed it is understood that the similarities in the government houses as a building typology differ according to the size of the settlement unit the budget allocated to the building project the
144
Oumlzmen amp Onur
sultan and the state In the Ottoman State the effect of
the state ideology on the urban space and the building
production process was seen in the government houses
that emerged as an important manifestation of the late
Ottoman ideology During the Tanzimat period whe-
re the state used all types of symbolic elements on a
large or small scale as an ideological manifestation the
government houses shaped by ideology were the most
prominent examples of this case Government houses
in addition to being built in the neo-classical style whi-
ch is a specimen of westernization formed an impor-
tant administrative representation area with respect
to the integrity they created with other building types
located around them For this it was observed that the
high hills commanding the city or large and central are-
as were preferred aiming to reinforce the existence and
domination of the state
When the Safranbolu Government House is examined
with the examples discussed it is understood that the
similarities in the government houses as a building
typology differ according to the size of the settlement
unit the budget allocated to the building project the
use of local materials and local construction styles The
fact that Safranbolu Government House which was
evaluated in the context of ideology-power-architectu-
re became the symbol of the administrative presence in
the city took place as a consequence of the well-organi-
zation of the city of Safranbolu It was the hilly area that
formed a base for the current form of Safranbolu and
started the initial settlement of the city with a military
and administrative status The commanding setup of
this peak point which started with the construction of
the fortress did not lose its importance until the 21st
century The castle which was an important point in
every period when the city passed in hands of various
rules was regarded as a starting point in the period of
Ottoman rule and it was seen that this area was used
as an administrative and military zone
Another noteworthy point with regards to the Saf-
ranbolu Government House is the construction style
which is addressed in the archive documents and em-
phasized in the epitaph of the building In most of the
government houses built by the Ottoman State the
method assumed for construction was resorting to the
assistance of the people When the epitaph of the Saf-
ranbolu Government House is examined it is seen that
the name of the governor of the time was inscribed on
the epitaph as well as the phrase ldquobuilt by helping one
anotherrdquo In this respect Safranbolu Government Hou-
se stands out as one of the rare examples where a local
authority expressed its superiority Deepening the dis-
cussion on the representation of political powers and
ideologies through government houses the form of
construction and manifestation of power to the people
with the help of the people can provide more elaborate
and qualified contributions to the literature
ACKNOWLEDGMENTS
This paper was produced from the unpublished thesis
titled ldquoGovernment Houses as Presentation of Power
and Ideology in the Ottoman State The Case of Safran-
bolu Government Houserdquo It was prepared in the arc-
hitectural program of the Institute of Graduate Studies
of Karabuk University Here we would like to thank
Karabuk University Scientific Research Projects Coor-
dinator for supporting this study as the project coded
ldquoFYL- 2020- 2221rdquo
REFERENCES ACUN H (2011) Osmanli İmparatorluğu Saat Kuleleri Atatuumlrk Kuumlltuumlr Merkezi Yayını İstanbul
AKYUumlREK G (2008) Bilgiyi Yeniden Inşa Etmek Tanzimat Doumlnemi Os-manlı Mimarlığı Doktora Tezi Yıldız Teknik Uumlniversitesi Fen Bilimleri Enstituumlsuuml İstanbul
AKTUumlRE S (1985) Osmanli Devletirsquonde Taşra Kentlerindeki Değişimler Tanzimatrsquotan Cumhuriyetrsquoe Tuumlrkiye Ansiklopedisi- Cilt 4 İletişim Yayın-ları İstanbul
AKTUumlRE S amp ŞENYAPILI T (1976) Safranbolursquoda Mekacircnsal Yapinin Goumlsterdiği Nitelikler ve Koruma Oumlnerilerinin Duumlşuumlnduumlrduumlkleri ODTUuml Mimarlık Fakuumlltesi Dergisi 2(1) 61-96
ALTHUSSER L (2015) İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygitlari (Ccedilev Alp Tuumlmertekin) İthaki Yay İstanbul
AVCI Y (2017) Osmanli Huumlkucircmet Konaklari Tanzimat Doumlneminde Kent Mekacircninda Devletin Erki ve TemsiliTarih Vakfı Yurt Yayınları
CANBULAT İ (2020) Seyahatname ve Yazili Kaynaklarda Safranbolu Safranbolu Ccedilarşırsquosı 98-121
DERİNGİL S (2014) İktidarin Sembolleri ve İdeoloji II Abduumllhamid Doumlnemi (1876-1909) (Ccedilev Guumll Ccedilağalı Guumlven) Doğan Kitap İstanbul
DUumlZENLİ H İ (2012) Mardinrsquode Tarih Bina ve Mimarlik Katmanla-ri 19 yy Huumlkuumlmet Konağindan 21 yy Mimarlik Fakuumlltesine Doumlnuumlşuumlmuumln Hikacircyesi Arredamento Mimarlık 254 64-78
EAGLETON T (1996) İdeoloji (Ccedilev Muttalip Oumlzcan) Ayrıntı Yayınları İstanbul
FINDLEY C V (2011) Tanzimat Tuumlrkiye Tarihi Cilt IV- Modem Duumlnyada Tuumlrkiye 1839-2010 Kitap Yayınevi İstanbul
GOumlL B (2009) Fiziksel Ccedilevrede Egemen Ideoloji ve Direnccedil Yuumlksek Lisans Tezi İstanbul Teknik Uumlniversitesi Fen Bilimleri Enstituumlsuuml İstanbul
GURALLAR YEŞİLKAYA N (2003) Halkevleri İdeoloji ve Mimarlik 2 Baskı İletişim Yayınları İstanbul
HACISALiHOĞLU İ Y (1995) Şehir Coğrafyası Accedilısından Safranbo-lu- Karabuumlk İkilemi Doktora Tezi İstanbul Uumlniversitesi Sosyal Bilimler
145
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
Enstituumlsuuml
HALACcedil H H amp OumlZDEMIR İLHAN S (2014) Kentsel Imge Olarak Saat Kuleleri II Abduumllhamit Han Doumlnemi Saat Kulelerinin İstanbul Dişi Tuumlrkiye Coğrafyasinda Dağilimlari ve Bir Tipoloji Denemesi Humanities Sciences 9(4) 190- 200
KONUK HALACcedilOĞLU N (2018) Tanzimat Sonrasi Osmanli Rumeli Vilacircyetleri Huumlkucircmet Konaklarinda Ideoloji ve Erkrsquoin Mimari Temsili (1839-1922) Doktora Tezi Atılım Uumlniversitesi Fen Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara
MARDİN Ş (2018) İdeoloji İletişim Yayınları İstanbul
MCLELLAN D (2005) İdeoloji (Ccedilev Barış Yıldırım) İstanbul Bilgi Uumlniversitesi Yayınları İstanbul
ORTAYLI İ (1984) Soumlyleşi Osmanlirsquodan buguumlne huumlkucircmet konaklari Mi-marlık 22(5) 3-15
ORTAYLI İ (1985) Batililaşma Sorunu Tanzimatrsquotan Cumhuriyetrsquoe Tuumlr-kiye Ansiklopedisi-Cilt 1 İletişim Yayınları İstanbul
TANOumlR B (1985) Anayasal Gelişmelere Toplu Bir Bakiş Tanzimatrsquotan Cumhuriyetrsquoe Tuumlrkiye Ansiklopedisi- Cilt 1 İletişim Yayınları İstanbul
TANYELİ U (1989) Mimarlikta Ideolojik Amentuuml Mimarlık 27(4) 78- 81
TEKELİ İ (1985) Tanzimatrsquotan Cumhuriyetrsquoe Kentsel Doumlnuumlşuumlm Tan-zimatrsquotan Cumhuriyetrsquoe Tuumlrkiye Ansiklopedisi- Cilt 4 İletişim Yayınları İstanbul
ULUKAVAK K (2017) Bir Safranbolulunun Penceresinden Safranbo-lu (Goumlzlemler-Derlemeler-Denemeler) Karabuumlk Uumlniversitesi Yayınları Karabuumlk
ULUKAVAK K (2020) Safranbolu- Korumada Tarihsel Suumlreccedil Safranbolu Araştırmaları Merkezi Yayınları İstanbul
URL1 Tdv İslacircm Ansiklopedisi (islamansiklopedisiorgtr) Date of access June 2020
URL2 Salt Araştırma Giresun Huumlkuumlmet Konağı- Giresun City Hall (sal-tresearchorg) Date of access November 2020
URL3 Amasya | Eski Tuumlrkiye Fotoğrafları Arşivi (eskiturkiyenet) [Date of access November 2020]
URL4 Edirne 1878 | Eski Tuumlrkiye Fotoğrafları Arşivi (eskiturkiyenet) [Date of access November 2020]
URL5 Edirne Paşakapısı 1900primeler | Eski Tuumlrkiye Fotoğrafları Arşivi (es-kiturkiyenet) [Date of access November 2020]
URL6 httpkarabukgovtrsafranbolu-ilcesi [Date of access November 2020]
URL7 Kent Tarihi Muumlzesi (ktbgovtr) [Date of access November 2020]
URL8 Kent Tarihi Muumlzesi Ve Tarihi Saat Kulesi (ktbgovtr) [Date of ac-cess November 2020]
YAZICI METİN N 2019 Tanzimatrsquotan Cumhuriyetrsquoe Huumlkucircmet Konak-larının İnşa Suumlreci ve Mimarisi Devlet Kapısı Kitabevi İstanbul
146
ldquoThi
s page is left blank for typesettingrdquo
Bu sayfa dizgiden dolayı boş bırakılm
ıstır
147
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021Journal of Awareness Volume Cilt 6 Issue Sayı 3 2021 pp 147-154E-ISSN 2149-6544 httpsjournalsgentrjoa DOI httpsdoiorg1026809joa6306
Received Geliş 30062021 Acccepted Kabul 24072021
Content of this journal is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 International License
Bu derginin iccedileriği Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 Uluslararası Lisansı altında lisanslanmıştır
Corresponding Author Sorumlu Yazar Oumlzge Uysal ŞahinE-mail ozgecomuedutr
CitationAtıf UYSAL ŞAHİN Ouml (2021) Yaşam kalitesi ve kuumlresel iklim değişikliği Journal of Awareness6(3) 147-154 DOI 1026809joa6306
Yaşam kalitesi ve kuumlresel iklim değişikliğiQuality of life and global climate change
Oumlzge Uysal Şahin
Oumlz
Yaşam kalitesi ccediloğu zaman sağlıkla ilişkilendirilse de aslında ccedilok boyutlu bir kavramdır Eğitim ekonomi sağlık ve ccedilevre gibi pek ccedilok faktoumlr tarafından şekillenir O yuumlzden yaşam kalitesi insanın hayatını etkileyen maddi ve manevi koşullardaki iyilik hali olarak tanımlanabilir Eğitim ve sağlıkta kalitenin artması ve adil erişim koşullarının oluşması kişilerin milli gelir seviyelerindeki artışlar teknolojik ilerlemeler ve bunlara eşit erişim imkanları ile ccedilevre kirliliğin boyutu gibi unsurlar hem kişilerin hem de toplumların yaşam kalitelerini belirlemektedir Her ne kadar ccedilevresel bir boyutu olsa da yaşam kalitesini iyileştirmeye dair yaptıklarımız acaba iklim değişikliğini etkilemekte midir Ccediluumlnkuuml insanların yaşamlarını iyileştirmeye dair gerccedilekleştirdikleri faaliyetler ve ulaşmak istedikleri hedefler doğa uumlzerinde bazı tahribatlara yol accedilabilmektedir Oumlrneğin teknolojik imkanların arttırılması kişilerin hayatlarını kolaylaştıran ve toplumların ilerlemesini sağlayan koşullar yaratırken ccedilevre uumlzerinde de pek ccedilok zararı beraberinde getirmektedir Benzer şekilde bir ekonomide sanayi sektoumlruuml ve hizmetler sektoumlruumlnuumln ağırlığının artması kişilerin iktisadi guumlccedillerini arttıran ve yaşam kalitelerini yuumlkselten koşullar yaratırken bir yandan doğal yaşam ve ccedilevre uumlzerinde olumsuz etkiler yarattığı bir gerccedilektir Oumlzellikle sanayileşmenin tarım alanlarını suyu ve havayı kirlettiği pek ccedilok oumlrneğe ccedilok sık rastlanmaktadır Peki o zaman ccediloumlzuumlm nedir Yaşam kalitesini yuumlkseltme amacından vazgeccedilmek mi gerekir Burada yapılması gereken yaşam kalitesini oluşturan unsurları tekrardan ele almaktır Oumlzellikle de guumlnuumlmuumlzde pandemi ile daha da ccedilok konuştuğumuz ldquominimal yaşamrdquo koşullarının oluşturulmasıdır İşte bu ccedilalışmada da yaşam kalitesi kavramı detaylı olarak tartışılarak kuumlresel iklim değişikliği tehdidi karşısında yaşam kalitemizi belirleyen unsurların nasıl olması ve neler yapılması gerektiği sorularına yanıt aranmaktadır
Anahtar kelimeler kuumlresel iklim değişikliği yaşam kalitesi ccedilevre minimal yaşam
Abstract
Although quality of life is often associated with health it is actually a multidimensional concept It is shaped by many factors such as education economy health and environment Therefore quality of life can be defined as the state of well-being in material and spiritual conditions that affect a personrsquos life Increasing the quality of education and health and the creation of fair access conditions increases in national income levels of individuals technological advances and equal access opportunities and the extent of environmental pollution determine the quality of life of both individuals
Doccedil Dr Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Ccedilanakkale Uygulamalı Bilimler Fakuumlltesi Sağlık Youmlnetimi Boumlluumlmuuml Sağlık Ekonomisi Anabilim Dalı Ccedilanakkale TUumlRKİYE e-mail ozgecomuedutr
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
148
UYSAL ŞAHİN
1 GİRİŞ
Kuumlresel iklim değişikliği 21 yuumlzyılın en temel sorun-
larından biridir Atmosferde ısıyı tutan karbondiok-
sit gibi sera gazlarının yarattığı sera etkisiyle beraber
hava deniz ve karadaki sıcaklıkların giderek artmasını
yani kuumlresel ısınmanın duumlnyadaki iklim dengesini de-
ğiştirmesini ifade etmektedir Su baskınları kuraklık
ccediloumllleşme tayfun hortum fırtına gibi meteorolojik olay-
ların artması iklim değişikliğinin sonucudur Bu deği-
şiklik yıllar boyunca insanoğlunun duumlnyadaki varlığı
ve duumlnyayı hor kullanımıyla beraber ortaya ccedilıkmıştır
Duumlnyanın ekolojik dengesi derinden etkilenmiştir Nuuml-
fusun artması fosil yakıtların tuumlketimi toprağın bilinccedil-
siz ve hor kullanımı sanayi ve ticari faaliyetler tekno-
lojik araccedilların ccedileşitlenmesi ve artışı gibi insan menşeli
faaliyetler kuumlresel ısınmayı tetiklemiş ve iklimlerin de-
ğişmesine ortam hazırlamıştır
Kuumlresel ısınma ve kuumlresel iklim değişikliğinin nedenle-
rinden oumlte sonuccedilları ve etkileri daha ccedilok tartışılmıştır
Kuumlresel iklim değişikliyle beraber sağlık fiziksel ccedilev-
re ziraat ve biyosfer gibi alanlarda ortaya ccedilıkan ya da
ccedilıkması muhtemel sorunlarla nasıl baş edileceği araş-
tırılmıştır Kuumlresel iklim değişikliğini oumlnlemek herhal-
de başarılması zor bir hedef olarak duumlşuumlnuumllduumlğuumlnden
ikincil planda kalmıştır İnsanların yaşam kalitesini
etkileyen bu kuumlresel sorunun aslında yaşam kalitesini
oluşturan unsurlardan etkilenip etkilenmediği sorusu
herhalde hiccedil sorulmamıştır İşte bu ccedilalışmanın da te-
mel amacı kuumlresel iklim değişikliğinin yaşam kalitesini
nasıl etkilediği değil yaşam kalitesi ve yaşam kalitesini
oluşturan unsurların kuumlresel iklim değişikliğini nasıl
etkilediği ve bu anlamda yapılması gerekenlerin neler
olduğu sorularına yanıt bulmaktır Bu bağlamda ccedilalış-
mada oumlncelikle yaşam kalitesi kavramının neyi ifade et-
tiği hangi unsurlardan oluşup nasıl oumllccediluumlleceği soruları
uumlzerine odaklanılmıştır Daha sonra yaşam kalitesini
oluşturan unsurların kuumlresel iklim değişikliği uumlzerinde
ne gibi etkiler yarattığına yer verilmiştir Son olarak ise
yapılması gerekenler konusundan bazı ccediloumlzuumlm oumlnerile-
rinde bulunularak ccedilalışma tamamlanmıştır
2 YAŞAM KALİTESİ KAVRAMI
Yaşam kalitesi sorunsalı neredeyse uygarlık kadar eski-
dir Bu kavrama verilen oumlnem ilk kentlerin goumlruumllduumlğuuml
doumlneme kadar dayanmaktadır MOuml 2150 tarihinde ya-
zılan Hammurabi Kanunursquonda bile yaşam kalitesinin
insanlar iccedilin oumlnemli olduğuna youmlnelik bulgulara rast-
lanmaktadır ldquoBir inşaat ustası herhangi bir kişi iccedilin bir
ev inşa eder ustasının yetersizliği ve işini gereği gibi
yapmaması nedeniyle yıkılarak ev sahibinin oumlluumlmuumlne
sebep olursa o evi yapan usta oumllduumlruumlluumlrrdquo Bu kanun
maddesinde yaşam kalitesi vurgusu accedilıkccedila goumlruumllmek-
tedir (Şimşek 2010)
Yaşam kalitesi kavramının felsefi temelleri ise Antik
Yunan doumlnemine dayanmaktadır Platon ve Aristo
mutluluk ve iyi yaşamın ne olduğunu ve nasıl sağlana-
bileceğini sorgulayan başlıca Yunan filozoflarındandır
Platonrsquoun (MOuml 427- 347) ldquoDevletrdquo adlı diyalogunun
uumlccediluumlncuuml kitabında yaşam kalitesine youmlnelik goumlruumlşleri-
nin izlerine rastlanmaktadır Platon bu eserinde ldquohaya-
tın değerirdquo ile ldquoyaşamın suumlresinin mi yoksa kalitesinin
and societies Although it has an environmental dimension do what we do to improve the quality of life affect climate change Because the activities that people do to improve their lives and the goals they want to achieve can cause some destruction on nature For example while increasing technological opportunities creates conditions that make peoplersquos lives easier and societies progress it also brings many harms on the environment Similarly the increase in the weight of the industrial sector and the services sector in an economy creates conditions that increase the economic power of individuals and improve their quality of life while it is a fact that it creates negative effects on natural life and the environment In particular many industrialization activities polluting agricultural areas water and air are very common So what is the solution then Should the goal of quality of life be abandoned What needs to be done here is to reconsider the factors that make up the quality of life In particular it is the creation of ldquominimal livingrdquo conditions that we talk more about with the pandemic today In this study too we discuss the concept of quality of life in detail and seek answers to the questions of how the factors that determine our quality of life should be and what should be done in the face of a global climate change threat
Keywords global climate change quality of life environment minimal life
149
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
mi oumlncelenmesi gerektiğirdquo gibi yaşam kalitesiyle ilgili
olguları oumlzellikle tıbbi accedilıdan oumlrneklerle ele alarak de-
ğerlendirmektedir (Edisan amp Kadıoğlu 2013 1) Bunun
yanında Aristorsquonun (MOuml 384-322) ldquoNikomakhosrsquoa
Etikrdquo isimli ccedilalışması ise yaşam kalitesi kavramının
şekillenmesinde belirleyici olan ilk kaynaklardan biri
olarak kabul goumlrmektedir Ccedilalışmada mutluluğun na-
sıl ortaya ccedilıkıp iyi yaşamın nasıl elde edileceği tartışıl-
maktadır (Fayers amp Machin 2000 24)
Yaşam kalitesi kavramının ilk kez A C Pigou tarafın-
dan 1920 yılında ekonomik refahla ilgili yazmış oldu-
ğu kitapta kullanıldığı goumlruumllmuumlştuumlr Fakat o doumlnemde
dikkate alınmayarak goumlz ardı edilmiştir II Duumlnya Sa-
vaşı sonrası ortaya ccedilıkan yıkım tablosu yaşamın nasıl
iyileştirileceği sorusunu guumlndeme getirmeye başlamış-
tır Yaşam koşullarını duumlzeltme youmlnuumlndeki ccedilabalar
toplumların sanayileşmesi ve modernleşmeyle bera-
ber artış goumlstermiş refahın ve ekonomik gelişmenin
sağlanmasının tek başına yeterli olmadığının farkına
varılmıştır Yaşam kalitesi sağlık durumunu yansıtan
bir goumlsterge olma youmlnuumlyle oumlne ccedilıkmıştır Duumlnya Sağlık
Oumlrguumltuuml ise sağlığın tanımını genişleterek fiziksel psi-
kolojik ve sosyal refah kavramlarını da dahil etmiştir
(Ferrer 2004) Bu bağlamda yaşam kalitesini tanımla-
mak iccedilin kullandığımız sağlık kavramı da hasta olma-
ma halinden oumlte ccedilok boyutlu bir nitelik kazanmıştır
Yaşam kalitesi kavramı guumlnuumlmuumlzde oumlnemli bir de-
vinim sağlayarak ccedilok sayıda unsuru iccedilerecek şekilde
kapsamlı bir hal almıştır Sadece sağlık veya sadece ik-
tisadi youmlnuumlyle değil toplum politika ve teknoloji gibi
diğer sac ayaklarıyla beraber değerlendirilmeye başla-
mıştır Ccediluumlnkuuml yaşamın tuumlm bu unsurların buumltuumlnuumlnden
oluştuğunun farkına varılmıştır Yaşam kalitesinin iyi-
leşmesi adına sağlık ekonomik guumlccedil eğitim teknolojik
imkanlar gibi yaşamımızı belirleyen unsurların iyi hale
gelmesi gerekmektedir
1990rsquolı yıllardan sonra farklı disiplinlerden ccedilok sayıda
araştırmacının ilgisini ccedilekmeye başlayan yaşam kalite-
si kavramı Avrupa Sosyal Modelirsquonin de tamamlayıcı
unsurlarından biri olmuştur Buguumln Avrupa Birliğirsquonin
sosyal politikaya ilişkin temel amacı ldquoyaşam koşulla-
rının iyileştirilmesi ile beraber Avrupa toplumunun
yaşam kalitesini arttırmardquo olarak ifade edilmektedir
(Sapancalı 2009)
Bu kavramın sistematik olarak ele alınmaya başlaması
ise 1996rsquoda İstanbulrsquoda duumlzenlenen Birleşmiş Milletler
İnsan Yerleşimleri Konferansı (Habitat II) ile ldquoherkes
iccedilin yaşam kalitesirdquo ilkesinin benimsenmesiyle birlikte
olmuştur Yaşam kalitesinin ccedilok boyutlu refahı ifade
eden bir kavram olduğu kabul goumlrmeye başlamıştır
Sonuccedil olarak yaşam kalitesi konaklama istihdam
gelir maddi refah ahlaki tutumlar kişisel durum ve
aile hayatı toplumsal destek stres ve krizler bedensel
ve zihinsel sağlık sağlık hizmetleri ccedilalışma koşulları
beslenme mekacircnsal durum siyasi yapılanma eğitim
olanakları ccedilevre gibi birccedilok faktoumlr ve koşul tarafından
şekillenmektedir (Uysal Şahin 2020 1)
Yaşam kalitesi kavramı farklı disiplinlerce ele alınmış
bu bağlamda farklı youmlnleri oumln plana ccedilıkartılarak tanım-
lanmıştır Tıptan felsefeye politikadan ekonomiye ve
sosyal bilimlere kadar birccedilok farklı disiplin yaşam kali-
tesi kavramıyla ilgilenmiştir Kavramın bu ccedilok disiplin-
li veya disiplinler arası yapısı ise tek bir yaşam kalitesi
tanımı yapılabilmesini guumlccedilleştirmektedir
Yaşam kalitesi goumlstergelerinin neler olabileceğine iliş-
kin birccedilok yazar uzman ve kurumlarca yapılan tanım-
lamalar bulunmaktadır Aşağıdaki tabloda en ccedilok oumlne
ccedilıkanlara yer verilmeye ccedilalışılmıştır Bu ccedilerccedilevede lite-
ratuumlrde daha onlarca ccedilalışmaya rastlanmaktadır Her
bir yazarın veya kurumun ele alış şekline goumlre yaşam
kalitesi goumlstergeleri değişiklik goumlstermektedir Fakat
sonuccedil olarak bu goumlstergelerin hem oumlznel değerlendir-
meler hem de nesnel unsurları iccedilerdiği goumlruumllmektedir
150
UYSAL ŞAHİN
Tuumlm bu farklı yaklaşımlar temelinde yaşam kalitesinin
insanın hayatını belirleyen ve etkileyen unsurlardaki
iyilik hali ve yaşamdan memnuniyet duumlzeyinin topla-
mını ifade ettiği soumlylenebilir Yaşam kalitesi hem nesnel
hem de oumlznel kriterlerden oluşmaktadır Nesnel goumlster-
geler (nesnel oumllccediluumlmler) gelir eğitim meslek sağlık ya-
şanılan konut gibi bireyin memnuniyetini sağlayacak
koşulların varlığı ve derecelerini iccedilermektedir Oumlznel
goumlstergeler ise bireyin sahip olduğu bu imkacircnlardan
duyduğu tatmindoyuma youmlnelik değerlendirmeleri
ifade etmektedir (Torlak amp Yavuzccedilehre 2008 29 Die-
ner amp Suh 1997 189)
Yaşam kalitesi bir bireyin ideal yaşamı ile karşılaştı-
rıldığında yaşam koşullarının durumu ve bu koşullar-
dan memnuniyeti yansıtmaktadır Yaşam kalitesinin
değerlendirilmesi bireyin değer sistemine ve yaşadığı
kuumlltuumlrel ccedilevreye bağlıdır (Gilgeous 1998 180) Yaşam
kalitesinin bir bireyin sağlık sorunlarından daha geniş
olduğu unutulmamalıdır Brown (1993) hem politik
hem de felsefi perspektiften yaşam kalitesi algısının
aşağıdaki uumlccedil bakış accedilısına dayandığını ifade etmiştir
(Diener amp Suh 1997rsquoden alıntılanmıştır)
bull İyi yaşamın oumlzellikleri dini felsefi veya diğer
bazı sistemlere dayanan normatif ideallerden
kaynaklanır Oumlrneğin bir bireyin yaşam kalite-
sinin temel unsuru dini değerlere bağlı olarak
başkalarına yardım etmek olabilir
bull Yaşam kalitesinin oumlzuuml bireyin oumlncelikli ihti-
yaccedillarının karşılanmasında yatmaktadır Kay-
nakların az olması nedeniyle insanlar yaşam
kalitelerini artıran şeyleri tercih etmektedirler
Bu nedenle insanlar yaşamlarını kendileri iccedilin
mevcut kaynakları ve kişisel ihtiyaccedillarını dik-
kate alarak duumlzenlerler
bull Yaşam kalitesi bireyin yaşam tecruumlbesi algısıy-
la da ilişkilidir Bir insan yaşamını iyi ve arzu
edilir olarak algılarsa onun durumun da boumlyle
olduğu varsayılabilir Bu accedilıdan bakıldığında
yaşam kalitesinin değerlendirilmesinde temel
kriterler neşe zevk ve yaşamdan hoşnutluktur
Yaşam kalitesi tanımın oluşturulmasında ccediloğu uzman
kalite terimini derecelendirme ile ilişkilendirmekte ve
yaşam kalitesini yuumlksekten duumlşuumlğe iyiden koumltuumlye doğ-
ru değişme goumlstererek derecelendirilmesi gereken bir
kavram olarak ifade etmektedir Dolayısıyla ldquoYaşam
kalitesi iyileşiyorrdquo ve ldquoYaşam kaliteleri bizden daha
koumltuumlrdquo gibi değerlendirmelere ccediloğu ccedilalışmada rastlan-
maktadır Bu bağlamda yaşam kalitesini oumllccedilerek ne
duumlzeyde olduğunu goumlsteren ccedilok sayıda Yaşam Kalitesi
endeksi bulunmaktadır Bu endekslerden oumlne ccedilıkanları
şoumlyledir
bull Birleşmiş Milletler (BM) İnsani Gelişme Endek-
si
bull OECD Daha İyi Yaşam Endeksi
Tablo 1 Yaşam Kalitesi Goumlstergeleri Yaşam Kalitesi Uumlzerine Yapılan
Ccedilalışmalar
Campbell Converse amp
Rodgers (1976)
Glatzer (1987)
Evans (1994) Gregory Johnsto Pratt
Watts amp Whatmore
(2009)
OECD (2015) Daha İyi Yaşam
Endeksi
Eurostat (2019) Yaşam
Kalitesi Goumlstergeleri
Qualıty of Lıfe
Research Unıt (2015)
Yaşam Kalitesi Modeli
Yaşam Kalitesini Oluşturan Unsurlar
Sağlık Yaşam Standardı Memnuniyet Finansal
Durum Barınma Yaşam Koşulları
Fiziksel Durum
Aile Hayatı Hane halkı Geliri Yetenekler İstihdam Gelir Uumlretkenlik Psikolojik
Durum
Ulusal Devlet Barınma Sosyal Ccedilevre Ccedilevre İş Hayatı Sağlık Mental Durum
Arkadaşlık Sağlık Bio-sosyal-fiziksel Statuuml
Fiziksel ve mental durum Sosyal İlişkiler Eğitim Fiziksel
Sahiplik
Barınma İlişki Durumu Ccedilevre Eğitim Eğitim Boş Zaman ve
sosyal ilişkiler Sosyal İccedilerme
İş Aile Hayatı Eğlence Ccedilevre Ekonomik ve fiziksel guumlvenlik
Sosyal Bağlılık
Topluluk Sosyal İlişkiler Boş Zaman Demokrasi Youmlnetişim ve
Temel Haklar İşOkul Hayatı
Maneviyat Din
Toplumsal Guumlvenlik Sistemi
Sosyal Bağlılık Sağlık Doğal Ccedilevre Boş Zaman
Eğlence ve Spor Faaliyetleri
Ccedilevre Yaşam Memnuniyeti
Genel Yaşam Deneyimi
Fiziksel ve Entelektuumlel Gelişim
Finansal Durum İş ve Eğitim Guumlvenlik
Boş Zaman İş-Yaşam Dengesi
Kaynak Tarafımızca derlenmiştir
Tuumlm bu farklı yaklaşımlar temelinde yaşam kalitesinin insanın hayatını belirleyen ve etkileyen unsurlardaki iyilik hali ve yaşamdan memnuniyet duumlzeyinin toplamını ifade ettiği soumlylenebilir Yaşam kalitesi hem nesnel hem de oumlznel kriterlerden oluşmaktadır Nesnel goumlstergeler (nesnel oumllccediluumlmler) gelir eğitim meslek sağlık yaşanılan konut gibi bireyin memnuniyetini sağlayacak koşulların varlığı ve derecelerini iccedilermektedir Oumlznel goumlstergeler ise bireyin sahip olduğu bu imkacircnlardan duyduğu tatmindoyuma youmlnelik değerlendirmeleri ifade etmektedir (Torlak amp Yavuzccedilehre 2008 29 Diener amp Suh 1997 189)
Yaşam kalitesi bir bireyin ideal yaşamı ile karşılaştırıldığında yaşam koşullarının durumu ve bu koşullardan memnuniyeti yansıtmaktadır Yaşam kalitesinin değerlendirilmesi bireyin değer sistemine ve yaşadığı kuumlltuumlrel ccedilevreye bağlıdır (Gilgeous 1998 180) Yaşam kalitesinin bir bireyin sağlık sorunlarından daha geniş olduğu unutulmamalıdır Brown (1993) hem politik hem de felsefi perspektiften yaşam kalitesi algısının aşağıdaki uumlccedil bakış accedilısına dayandığını ifade etmiştir (Diener amp Suh 1997den alıntılanmıştır)
bull İyi yaşamın oumlzellikleri dini felsefi veya diğer bazı sistemlere dayanan normatif ideallerden kaynaklanır Oumlrneğin bir bireyin yaşam kalitesinin temel unsuru dini değerlere bağlı olarak başkalarına yardım etmek olabilir
bull Yaşam kalitesinin oumlzuuml bireyin oumlncelikli ihtiyaccedillarının karşılanmasında yatmaktadır Kaynakların az olması nedeniyle insanlar yaşam kalitelerini artıran şeyleri tercih etmektedirler Bu nedenle insanlar yaşamlarını kendileri iccedilin mevcut kaynakları ve kişisel ihtiyaccedillarını dikkate alarak duumlzenlerler
bull Yaşam kalitesi bireyin yaşam tecruumlbesi algısıyla da ilişkilidir Bir insan yaşamını iyi ve arzu edilir olarak algılarsa onun durumun da boumlyle olduğu varsayılabilir Bu accedilıdan
Tablo 1 Yaşam Kalitesi Goumlstergeleri
Kaynak Tarafımızca derlenmiştir
151
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
bull Avrupa Birliği (AB) Yaşam Kalitesi Endeksi
bull Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml Yaşam Kalitesi Endeksi
bull The Economist Gazetesirsquonin Oluşturduğu Ya-
şam Kalitesi Endeksi (The Economist Quality
of Life Index)
bull Numbeo Yaşam Kalitesi Endeksi
bull Ferrans ve Powers Yaşam Kalitesi Endeksi
bull Mercer Yaşam Kalitesi Endeksi
bull Mutluluğu Oumllccedilmeye Youmlnelik Endeksler vbhellip
Yaşam kalitesini doğrudan veya dolaylı olarak oumllccedilen
bu endeks ve oumllccedilekler uygulayıcılara politikacılara ve
araştırmacılara yol goumlsterici olması adına oumlnemlidir
Endekslerdeki bu ccedileşitlilik bir yandan bize seccedilenek
şansı tanırken bir yandan da başta oumllccediluumlm farklılıkları
olmak uumlzere birtakım sorunlar yarattığı da unutulma-
malıdır
3 YAŞAM KALİTESİ VE KUumlRESEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ İLİŞKİSİ
Suumlrduumlruumllebilirlikle yakından ilişkisi ve suumlrduumlruumllebilirli-
ği konu alan araştırma ve uygulamaların giderek yay-
gın hale gelmesine bağlı olarak yaşam kalitesi tartışma-
ları artış goumlstermiştir Birleşmiş Milletlerrsquoin (BM) ortaya
attığı suumlrduumlruumllebilir kalkınma amaccedilları yaşam kalitesi
kavramının oumlne ccedilıkmasına ve ccedilok boyutlu bir bakış
accedilısıyla ele alınıp tartışılmasına yol accedilmıştır Bu bağ-
lamda BM suumlrduumlruumllebilir kalkınma amaccedillarının yaşam
kalitesini etkileyen pek ccedilok unsuru iccedilerdiği ifade edi-
lebilir Oumlzellikle ldquosağlık ve kaliteli yaşamrdquo gibi yaşam
kalitesini işaret eden net bir amacı iccedilermektedir Bunun
dışında yoksulluğa ve accedillığa son temiz su ve sanitas-
yon nitelikli eğitim insana yaraşır iş ve ekonomik buuml-
yuumlme barış adalet ve guumlccedilluuml kurumlar suumlrduumlruumllebilir
şehirler ve topluluklar ile iklim eylemi gibi yaşam ka-
litesiyle ilişkili 17 amaccedil bulunmaktadır (UNDP 2021)
Bu amaccedillardan da anlaşılacağı uumlzere yaşam kalitesi-
nin ccedilevre ve doğayla ilişkili bir youmlnuuml bulunmaktadır
Bu ccedilerccedilevede ccedilevreyle ve doğayla ilişkili bir kavram
olan yaşam kalitesinin kuumlresel iklim değişikliğiyle de
bağlantılı olduğunu ifade etmek yanlış olmayacaktır O
zaman bu ilişkinin youmlnuuml ve etkisi nasıldır
Genelde literatuumlrde yapılan ccedilalışmalar kuumlresel iklim
değişikliğinin yaşam kalitesini nasıl etkilediğine youmlne-
lik olmuştur Bu etkiyi ise net olarak oumllccedilmek oldukccedila
zor ve oldukccedila karmaşıktır Ama kuumlresel ısınma ve
kuumlresel iklim değişikliğindeki koumltuumlye gidişin yaşam
kalitesini olumsuz etkilediği accedilıktır Yapılan araştır-
malarda bu durumu destekleyen sonuccedillara ulaşılmış-
tır Fakat yaşam kalitesi bu ccedilerccedilevede daha ccedilok sağlık
youmlnuumlyle ele alınmıştır Diğer bir ifadeyle kuumlresel ısın-
manın insan sağlığını nasıl etkilediği uumlzerine daha ccedilok
odaklanılmıştır Bunun yanında ccedilevre ve doğa uumlzerin-
de yarattığı tahribatın da yine detaylı olarak yapılan
ccedilalışmalarda irdelendiği goumlruumllmektedir
Peki acaba yaşam kalitemiz ve yaşam kalitemizi be-
lirleyen unsurlar ccedilevreyi doğayı ve iklim değişikliğini
etkilemez mi Kuumlresel iklim değişikliğinin yarattığı so-
runların ccediloumlzuumlmuuml iccedilin belki de madalyonun tersinden
bakmaya ihtiyaccedil vardır Yaşam kalitemizi belirlediğini
duumlşuumlnduumlğuumlmuumlz unsurların ve bu anlamda gerccedilekleş-
tirilen faaliyetlerin doğaya zarar verici etkiler yarattığı
ccediloğu zaman goumlzden kaccedilmaktadır
Oumlrneğin yaşam kalitesini belirleyen oumlnemli unsurlar-
dan biri kişilerin ekonomik refah seviyelerindeki iyileş-
medir Ekonomik refah seviyesindeki iyileşme yaşam
kalitesinin yuumlkselten bir durum olmakla beraber bu
amaccedilla gerccedilekleştirilen ccedilok sayıda uumlretim faaliyetinin
(kurulan fabrikalar oluşturulan sanayi boumllgeleri yeni
hizmet alanlarının ortaya ccedilıkması ve bunları geliştirme
ccedilabaları vbhellip) istihdam ve geliri arttırıcı youmlnuuml dışında
ccedilevreye ve doğaya verdiği zarar ya yeterince anlaşıla-
mamakta ya da anlaşılsa dahi alınan tedbirler yetersiz
kalmaktadır Her ne kadar son yıllarda suumlrduumlruumllebilir
buumlyuumlme ve kalkınma soumlylemleri ve bu youmlnde ccedilabalar
goumlruumllse de duumlnyanın pek ccedilok yerinde uumlretim faaliyet-
lerinin hala suumlrduumlruumllebilir buumlyuumlme amacına hizmet
edecek şekilde oluşturulabildiği soumlylenemez Ccedilin ABD
gibi duumlnyanın guumlccedilluuml ekonomileri bu youmlndeki uumlretim
faaliyetlerine girişme konusunda ccedilekinik kalmaktadır
Ccediluumlnkuuml hem bunların yuumlksek maliyet getiren faaliyetler
olması hem de uumllkelerin rekabet avantajını kaybetme
riskleri ne yazık ki uumlretim ve beraberinde tuumlketim fa-
aliyetlerinde arzulanan doumlnuumlşuumlmuuml sağlamayı zorlaş-
tırmaktadır Bununla beraber koronaviruumls pandemisi
sonrası ABD ve Avrupa uumllkelerinin suumlrduumlruumllebilir buuml-
yuumlme hedeflerine hizmet edecek ve ccedilevre dostu faali-
yetlere daha ccedilok oumlnem verdikleri ve bu youmlnde ccedilabalar
geliştirdikleri goumlruumllmektedir Bu ccedilerccedilevede 2021 Hazi-
ran ayında gerccedilekleştirilen G7 zirvesinin ana guumlndem
maddelerinden biri iklim değişikliği sorunu olmuştur
(BBC News Tuumlrkccedile 2021) Yine ABD Başkanı Joe Bi-
denrsquoin gelir gelmez iklim değişikliği konusunda karar-
nameleri imzalaması 40 uumllke liderinin katıldığı İklim
Değişikliği Zirvesine ev sahipliği yapması bu konudaki
hassasiyetlerin arttığını goumlstermektedir
Yaşam kalitesini belirleyen unsurlardan bir diğeri ise
152
UYSAL ŞAHİN
teknolojik ilerlemeler ve bunlara erişim ve kullanımın-
daki kolaylıktır Teknoloji ve iletişim alanlarındaki ge-
lişmeler eğitim ve sağlık hizmetleri gibi yaşam kalite-
siyle ilişkili diğer alanların kalitesini de etkilemektedir
Soumlz konusu hizmetleri daha nitelikli etkin ve vatandaş
odaklı bir yapıya doumlnuumlştuumlrmektedir Fakat teknolojik
ilerlemelerin iklim değişikliğini belirleyen ccedilevre ve
doğa uumlzerindeki zararlı etkileri goumlz ardı edilmekte-
dir Bu konuya dair ccedileşitli uzmanların ve sivil toplum
kuruluşlarının itirazları ve teknolojinin hayatımızdan
muumlmkuumln olduğunca uzak tutulması gerektiğine dair
soumlylemleri olsa da bu durum yaşanan ilerlemeyi ve
teknolojinin hayatımızı giderek ccedilevrelemesini engel ol-
maya yetmemektedir İnsanların bu konudaki alışkan-
lıklarını değiştirememektedir Teknoloji bağımlısı bir
yaşam insanoğlunun gerccedileği haline gelmiştir
Bunun yanında tıbbi ilerlemeler de yaşam kalitesi adı-
na oldukccedila oumlnemlidir Sağlık konusunun yaşam kali-
tesinin en temel unsurlarından biri olduğu bilindiğine
goumlre sağlık alanıyla ilgili yaşanan her gelişme ve iler-
leme insanların yaşam kalitelerini iyileştirmek adına
etkilidir O yuumlzden oumlzellikle ilaccedillar ve aşılardaki geliş-
meler ile tıp teknolojisindeki ilerlemelerin yaşam kali-
tesinin iyileşmesi adına belirleyici olduğu soumlylenebilir
Bu durum insan sağlığı iccedili oumlnemli olmakla beraber
insan oumlmruumlnuumln uzamasının doğadan yararlanma suumlre-
sini arttırması ve bu tıbbi faaliyetlerin ve tıbbi atıkların
doğa uumlzerindeki etkisi doğal yaşamı ve doğanın den-
gesini bozmaktadır Doğanın dengesinin değişmesi ise
kuumlresel ısınmayı ve iklim değişikliğini tetiklemektedir
Yaşam kalitesini iyileştirmek iccedilin iyi olduğu varsayılan
sağlık alanındaki ilerlemelerin doğa ve ccedilevre uumlzerinde-
ki olumsuz etkileri aslında yaşam kalitesini gerccedilekten
iyileştiriyor mu sorusunu da guumlndeme getirmektedir
Benzer şekilde yaşam kalitesine adına oumlnemli olan
kentleşme ve konut koşulları da doğa uumlzerinde tahri-
batlara yol accedilmaktadır Ormanlık alanlar ve tarım alan-
ları giderek yok olmaktadır Artan nuumlfus ccedileşitlenen
ihtiyaccedillar şehirleşme arzusu sanayileşmeyle beraber
gelen kentleşme gibi gelişmeler insanların yaşam tar-
zını değiştirmiştir Kentleşmenin ve insanların barın-
ma ihtiyaccedillarının iyileşmesi kişilerin sağlığı verimi ve
yerleşim koşullarının iyileşmesi adına oumlnemli olmakla
beraber doğaya olan duyarlılığı azalttığı ifade edilebi-
lir Daha iyi bir yaşam kalitesinin buumlyuumlk ve iyi evlerde
oturmak luumlks binalarda ccedilalışmaktan geccediltiğini duumlşuumlnen
insanlar son doumlnemdeki koronaviruumls pandemisiyle
beraber doğanın onlardan nasıl intikam aldığını goumlr-
muumlştuumlr Kentleşme ve artan konut talebiyle beraber
doğanın tahrip edilmesi dengeleri ve kuumlresel iklim de-
ğişikliğini olumsuz youmlnde etkilemektedir
Sonuccedil olarak ccedilevreye dair iyileşmeleri de buumlnyesinde
barındıran ve suumlrduumlruumllebilirlik kaygısı giderek oumlne ccedilı-
kartılan bir kavram olan yaşam kalitesini belirleyen ve
yukarıda soumlzuumlnuuml ettiğimiz unsurların doğanın dengesi
ve iklim değişikliği uumlzerindeki negatif etkilerinin goumlz
ardı edildiği anlaşılmaktadır Yaşam kalitesine dair
unsurlardaki iyileşmeyle beraber tuumlm sorunların ccediloumlzuuml-
leceği duumlşuumlnuumllmektedir Ama sorunların asıl kaynağı
yaşam kalitemizi arttıran unsurlardır Bu unsurlarda-
ki iyileşmeler doğanın dengesine zarar verici ortam
yaratmaktadır O zaman ccediloumlzuumlm nedir Gerccedilekten ce-
vaplaması zor bir sorudur Fakat sorunun temel cevabı
yaşam kalitemizin iccedileriği kuumlresel iklim değişikliğini
duumlşuumlnerek yeniden kurgulanmalıdır
4 SONUCcedil VE OumlNERİLER
Kuumlresel iklim değişikliğinin doğa ve yaşamlarımız
uumlzerinde yarattığı ve yaratacağı etkiler genel kabul gouml-
ren bir gerccedilek haline gelmiştir Bu durumu oumlnlemek
en azından kuumlresel iklim değişikliğinin ortaya ccedilıkışını
geciktirmek ya da etkisini en aza indirmek gerekmek-
tedir Ama burada sorulması gereken en oumlnemli soru
bunun nasıl yapılacağıdır Yaşam kalitemizi guumln geccedil-
tikccedile koumltuumlleştirecek bir durum olan kuumlresel ısınma ve
beraberinde getirdiği iklim değişikliğiyle nasıl muumlca-
dele edilmelidir
Aslında bu oumlnemli sorunun yanıtı oldukccedila basit ama
hayat bulması oldukccedila zordur Yaşam kalitemizi belir-
lediğini duumlşuumlnduumlğuumlmuumlz unsurları yeniden goumlzden ge-
ccedilirmemiz gerekmektedir Diğer bir ifadeyle yaşam ka-
litesi kavramı yeniden tanımlanmalıdır Bizim yaşam
kalitemiz adına gerekli ve oumlnemli olduğunu duumlşuumlnduuml-
ğuumlmuumlz unsurların aslında doğaya ne kadar zarar ver-
diğini yukarıda bahsettiğimiz oumlrnekler ccedilerccedilevesinde de
goumlrduumlk Yaşamımızı kolaylaştıran teknolojik uumlruumlnlerin
duumlnyamızı teknolojik bir ccediloumlpluumlk haline getirmesi elekt-
rik su ve barınma ihtiyaccedillarımızı maksimum seviyede
karşılamaya ccedilalışmamız ve doğadan hoyratccedila yararlan-
mamız gibi durumlar doğanın dengesini bozarak kuumlre-
sel iklim değişikliğine ortam hazırlamaktadır
Peki o zaman yaşam kalitemiz ve onu belirleyen un-
surlar neler olmalıdır Oumlncelikle yaşam tarzlarımızda
koumlkluuml değişiklikler yapmaya ihtiyaccedil vardır Bu anlam-
da oumlne ccedilıkan oumlneri ise insanların muumlmkuumln olduğun-
ca minimal bir yaşam tarzına youmlnelmesidir Minimal
153
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
yaşam tarzı aşırı ve gereksiz tuumlketimin yapılmadığı
temel gereksinimleri karşılamaya odaklanan teknolo-
jinin muumlmkuumln olduğunca az yer tuttuğu ccedilevre dostu
bir yaşam tarzını ifade eder Tuumlketimin sınırlı duumlzeyde
bu bağlamda uumlretimin de sınırlı duumlzeyde olacağı bir ya-
şam tarzıdır Tabi uumlretimi kısmak ne kadar muumlmkuumln
olacaktır Belki uumlretimi kısmaktan oumlte yapılması gere-
ken uumlretim modellerinde değişiklik yapmaktır Ccedilevre-
ye duyarlı suumlrduumlruumllebilir uumlretim modelleri her sektoumlrde
oumlncelikli hale getirilmelidir Bu bağlamda oumlzellikle buuml-
yuumlk şirketler ve uumllkeler kuumlresel ısınma ile muumlcadelede
teknolojik uumlretimin ve tuumlketimin kısılmasına ccedilok sıcak
bakmamaktadır Şirketlerin kar kaybı huumlkuumlmetlerin
ise siyasi kaygıları bunun temel nedenidir Bu kapsam-
da uzun vadede hem karlı hem verimli hem de ccedilevreci
ccediloumlzuumlmler sunacak teknolojilerin yaratılması oumlnemlidir
Tuumlm bu değişim suumlrecinde huumlkuumlmetlere oumlnemli gouml-
revler duumlşmektedir Gerekli hukuki duumlzenlemeler ya-
pılmalı denetim ve yaptırım mekanizmaları iyi ccedilalıştı-
rılmalıdır Uumlretimdeki değişimin yansıması tuumlketimde
de goumlruumllecektir Yine huumlkuumlmetler bu anlamda her tuumlr
araccediltan yararlanmalıdır Geri doumlnuumlşuumlm alışkanlığı op-
timal ve minimum duumlzeyde tuumlketim tercihi ccedilevreye
daha duyarlı davranma gibi vatandaşların tutum ve
davranışlarını değiştirme konusunda gerekli adımlar
atılmalıdır Huumlkuumlmetler bu anlamda kamu spotları
duumlzenleyici ve denetleyici mekanizmalara başvurma-
lıdır Bu oldukccedila zor bir suumlreccediltir ve gerccedilekleştirilmesi
zaman alacaktır Ama kararlılıkla yılmadan siyasi ve
ekonomik kaygıların muumlmkuumln olduğunca geri plana
atılarak ccedilizilen bir strateji insanlık adına ccedilok buumlyuumlk bir
faydayı ve oldukccedila oumlnemli bir başarıyı sağlayacaktır
Ayrıca bu stratejinin ulusal değil kuumlresel bir strateji ha-
line getirilmesi gerekmektedir Sadece birkaccedil devletin
izleyeceği bu youmlnluuml politikalar ldquogemisini kurtaran kap-
tanrdquo durumunu yaratmaz Yaratılan etki sınırlı kalır
Oumlnemli olan tuumlm duumlnya uumllkelerinin benzer bir strate-
jiyle suumlrduumlruumllebilir uumlretim ve tuumlketimi benimsemesidir
Son yıllarda ABD Kanda ve Avrupa Birliği gibi geliş-
miş uumllke ve birliklerin bu anlayışı giderek benimseyip
hayata geccedilirmeye başladığını goumlrmekteyiz
2020 yılında hayatımıza giren koronaviruumls pandemi-
si ise doğanın bizden nasıl intikam aldığını goumlsterdi
Hayatlarımızın normal akışlarında koumlkluuml değişiklikler
meydana gelirken başta sağlık olmak uumlzere eğitim
ekonomi ve ulaşım gibi pek ccedilok alanda oldukccedila sıkıntılı
guumlnler yaşandı Hala da bu değişimlerin ve sıkıntıların
etkilerini goumlrmekteyiz Bununla beraber son guumlnlerde
denizlerimizde goumlruumllen muumlsilaj sorunu da yine doğa-
nın intikamının bir başka oumlrneğidir Doğa guumln geccediltikccedile
onu acımasızca kullanmamızın intikamını bizlerden
almakta hem kendine hem de bizim hayatlarımıza za-
rar vermektedir Yaşam kalitemizi etkileyen bu suumlreccedil
doğanın dengesinde bozulma ve kuumlresel iklim değişik-
liği olarak karşımıza ccedilıkmaktadır Bizler suumlreccedilte bu du-
rumun daha ccedilok farkına varmaya başladık ve giderek
doğaya doumlnen yaşam tarzlarını benimsemeye youmlneldik
Şehirlerin kalabalığı guumlruumlltuumlsuuml zorlukları ve yoğun tuuml-
ketim furyasından ccedilıkarak doğada daha az tuumlketmeyi
ccedilevreye duyarlı olmayı tercih eder hale geldik
Burada oumlnemli olan birkaccedil nokta var Oumlncelikle tuuml-
ketim alışkanlıklarımızı değiştirerek ldquominimal bir ya-
şamrdquo tarzını seccediltiğimizde bunun kitlesel bir değişim
olması gerekmektedir Azınlık diyeceğimiz insanın
bunu yapması uumlretim ve tuumlketim kalıplarını değiştir-
mek adına yeterli olmayacaktır Ayrıca devletler bu
anlamda gerekli ortamı hazırlamalıdır Eğitim sağlık
ulaşım gibi her sektoumlruumln minimal bir yaşam tarzına
hizmet edecek şekilde kurgulanması gerekmektedir
Daha butik okullar hastaneler inşa edilmeli teknolo-
jiden minimal duumlzeyde faydalanılmalı tarımsal uumlretim
geliştirilip maksimum duumlzeyde desteklenmeli konut
giyim ve ulaşım gibi alanlarda minimum ihtiyaccedilları gi-
derecek tercihler yapılmalıdır Bu bir devlet politikası
ve hatta kuumlresel bir politika haline getirilmelidir Her
ne kadar gerccedilekleştirilmesi uumltopik bir durum gibi gouml-
ruumllse de en azından bunun niyetine girilmesi ve gerekli
adımların atılmaya başlaması oumlnemlidir Son doumlnemde
koronaviruumls pandemisinin yarattığı etki unutulmamalı
ve insanların aslında bu değişimi goumlsterebilecekleri an-
laşılmıştır Kararlılık doğru strateji duumlzen ve denetim
bunun kilit unsurlarıdır
KAYNAKCcedilABBC News Tuumlrkccedile (2021) G7 zirvesi Hangi uumllkeler katılıyor guumlndemde neler var httpswwwbbccomturkcehaberler-dunya-57437212 (Erişim Tarihi 20062021)
BROWN MM (1993) Philosaphical Studies of Home Economics in the United States Basic Ideas by Which Home Economists Understand Them-selves East Lansing MI Michigan State University USA
CAMPBELL A CONVERSE PE amp RODGERS WL (1976) The Qu-ality of American Life Perceptions Evaluations and Satisfactions New York Russell Sage Foundation
DIENER E amp SUH E (1997) Measuring Quality of Life Economic So-cial and Subjective Indicators Social Indicators Research 40(1) 189-216
EDİSAN Z amp KADIOĞLU FG (2013) Yaşam Kalitesi Kavramının Antik Doumlnemdeki Oumlncuumllleri Lokman Hekim Journal 3(3)1-4
154
UYSAL ŞAHİN
EUROSTAT (2019) ldquoQuality of Life Indicatorsrdquo Eurostat Statistics Explai-ned httpseceuropaeueurostatstatistics-explainedindexphpQuality_of_life_indicators (Erişim Tarihi 22092021)
EVANS D R (1994) Enchanging the Quality of Life in the Population at Large Social Indiactor Research 33(1) 47-88
FAYERS P M amp MACHIN D (2000) Quality of Life Assessment Analy-sis and Interpretation 1st ed Chichester John WileyampSons
FERRER A (2004) Hapiness Quantified A Satisfaction Calculate Approa-ch Oxford Oxford University Press
GILGEOUS V (1998) Manufacturing Managers Their Quality of Working Life Integrated Manufacturing Systems 9 173-181
GLATZER W (1987) ldquoComponents of Well-Beingrdquo in AC MICHALOS (Ed) German Social Report Living Conditions and Subjective Well-Being 1978-1984 25-33
GREGORY D JOHNSTON R PRATT G WATTS M amp WHATMORE S (2009) ldquoQuality of Liferdquo Dictionary of Human Geography 5th Edition Oxford Wiley-Blackwell
OECD (2015) OECD Better Life Index httpwwwoecdbetterlifeindexorg11111111111 (Erişim Tarihi 19092019)
QUALITY OF LIFE RESEARCH UNIT (2015) The Quality of Life Model University of Toronto httpsitesutorontocaqolqol_modelhtm (Erişim Tarihi 11062019)
SAPANCALI F (2009) Toplumsal Accedilidan Kentsel Yaşam Kalitesi İzmir Altın Nokta Basın Yayın
ŞİMŞEK Ş (2010) Youmlnetim ve Organizasyon Konya Eğitim Akademi Ya-yınları
TORLAK ES amp YAVUZCcedilEHRE SP (2008) ldquoDenizli Kent Yoksullarının Yaşam Kalitesi Uumlzerine Bir İncelemerdquo Ccedilağdaş Yerel Youmlnetimler Dergisi 17 (2) 23-44
UNDP (2021) Sustainable Development Goals httpswwwtrundporgcontentturkeytrhomesustainable-development-goalshtml (Erişim Tarihi 27052021)
UYSAL ŞAHİN Ouml (2020) Yaşam Kalitesi-Kamu Maliyesi Kalitesi İlişkisi Avrupa Birliği ve Tuumlrkiye Uumlzerine Bir İnceleme Ccedilanakkale Rating Academy Publishing
155
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021Journal of Awareness Volume Cilt 6 Issue Sayı 3 2021 pp 155-164E-ISSN 2149-6544 httpsjournalsgentrjoa DOI httpsdoiorg1026809joa6307
Received Geliş 05072021 Acccepted Kabul 30072021
Content of this journal is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 International License
Bu derginin iccedileriği Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 Uluslararası Lisansı altında lisanslanmıştır
Corresponding Author Sorumlu Yazar Mehmet Fatih KaraguumllE-mailfkaragulcomuedutr
CitationAtıf DİVİTCİOĞLU G amp KARAGUumlL M F (2021) Zeytin ccedilekirdeği kuumlluumlnuumln artistik seramik sırlarında kullanımı Journal of Awareness 6(3) 155-164 DOI 1026809joa6307
Zeytin ccedilekirdeği kuumlluumlnuumln artistik seramik sırlarında kullanımı
Usage olive seed ash in artistic ceramic glazes
Guumllşah Divitcioğlu1 Mehmet Fatih Karaguumll2
Oumlz
Ccedilanakkalersquode Olea europea oleaster ve Olea europea sativa olmak uumlzere iki tuumlr zeytin yetişmektedir Ccedilanakkalersquode ilk zeytincilik faaliyetleri Ayvacık ilccedilesindeki Kuumlccediluumlkkuyursquoda yer alan antik Gargara kentinde gerccedilekleşmiştir Boumlylelikle Ccedilanakkale iccedilin zeytin tarımının MOuml 6 yy a tarihlendirilebileceğini oumlnerebiliriz Oumlzellikle Akdeniz havzasında yetiştirilen zeytin antik ccedilağlardaki ccedilok tanrılı dinlerde ve rahmani dinlerde oumlnemli bir yere sahiptir Zeytin insanlık tarihi boyunca kullanılabilirlik oumlzellikleri nedeniyle ccedilok eski doumlnemlerden itibaren zirai bir uumlruumln olarak hayatımızın vazgeccedililmez parccedilalarından birisi olmuştur Bu nedenle makalenin ana konusunu zeytin ccedilekirdeğinden uumlretilen kuumll sırları oluşturmaktadır ve seramik uumlretiminde kullanılan artistik sırlar arasında değerlendirilirler Bu kuumlllerin elde edilmesinde organik olan herhangi bir hammaddenin yanmış olan kuumllleri kullanılabilir Yaşadığımız Ccedilanakkale coğrafyası ile bağ kurup yerel bir değer olan zeytine oumlnem ccedilekmek adına daha oumlnce ccedilalışılmamış olan zeytin ccedilekirdeği kuumlluuml araştırmamızı gerccedilekleştirme noktasında teşvik edici olmuştur Antik Troas boumllgesinde yer alarak efsanelere kaynaklık eden ve mitolojide Troia gibi bir değeri buumlnyesinde taşıyan Ccedilanakkale genelinde yaygın olan zeytin ve zeytinden elde edilen kuumll seramik sırlarıyla bağlantılı yerel bir değer olması nedeniyle oumlzellikle seccedililmiştir
Anahtar kelimeler seramik artistik kuumll sırı zeytin kuumlluuml
1 Oumlğrenci Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Entitisuuml (Mezun) Seramik ASD Ccedilanakkale TUumlRKIYE e-mail zeynepgulsah0gmailcom
2 Prof Dr Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Guumlzel Sanatlar Fakuumlltesi Seramik ve Cam Boumlluumlmuuml Ccedilanakkale TUumlRKIYE e mail fkaragulcomuedutr
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
Bu makale Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Seramik ASD da Guumllşah Aksoy tarafından 10062019 tarihinde hazırlanan ve 25062019 tarihinde enstituuml muumlduumlrluumlğuumlnce onaylanan ldquoAnadolursquoda Artemis Kuumlltuuml Ve Seramik Sanatına Yansımasırdquo adlı tezden tuumlretilmiştir
156
Divitcioğlu amp Karaguumll
1 GİRİŞ
Zeytin insanlık tarihi boyunca kullanılabilirlik oumlzellik-
leri nedeniyle ccedilok eski doumlnemlerden itibaren zirai bir
uumlruumln olarak hayatımızın vazgeccedililmez parccedilalarından
birisi olmuştur Sağlık youmlnuumlnden ccedilok oumlnemli bir ham-
madde kaynağı olan zeytinin bu youmlnuuml makale konusu
dışında tutulmuş oumlzellikle antik ccedilağlardan guumlnuumlmuumlze
seramik uumlretiminde doğrudan ya da dolaylı olarak zey-
tinin kullanımına değinilmiştir Makalenin ana konu-
sunu ise zeytin ccedilekirdeğinden uumlretilen kuumll sırları oluş-
turmaktadır
Kuumll sırları seramik uumlretiminde sanatsal ve goumlrsel zen-
ginlikler sunan artistik sırlar arasında değerlendirilir-
ler Bu kuumlllerin elde edilmesinde organik olan herhangi
bir hammaddenin yanmış olan kuumllleri kullanılabilir
Konu ile ilgili yurdumuzda yapılmış olan ccedilalışmalar
incelendiğinde kayın akasya meşe asma elma guumlr-
gen kavak kiraz zeytin ve ceviz ağaccedillarının kuumlllerinin
kullanıldığı (Guumlneş 2014 95-143) ccedilam ağacı (Guumlneş
2014 95-143 Alkan 1998 5) patlıcan dalı (Tizgoumll ve
diğ 2016 11-20) ceviz kabuğu ve soya fasulyesi (Al-
kan 1998 6-7) guumll posası (Uumlnal ve diğ 2020 90-104)
kestane kabuğu (Kubat 2020 61-70) patates kabuğu
(Şoumllenay ve diğ 2020 61-70) şeker pancarı kuumlspesi
(Sarnıccedil vd diğ 2007 1100-1106) gibi doğal atıkların
geri doumlnuumlşuumlmle kuumll sırlarının uumlretiminde kullanılabil-
diği goumlruumllmuumlştuumlr Yurt dışında gerccedilekleştirilen paralel
ccedilalışmalar incelendiğinde ise kullanılan kuumlllerin kendi
aralarında karıştırılarak farklı terkipler oluşturduğu da
tespit edilmiştir Kimi zaman da yabancı yayınlardaki
sır reccediletelerinde yalnızca kuumlller olarak belirtilmişler-
dir Phil Rogers kitabında (20033133343537) verdiği
sır reccediletelerinde kuumll odun kuumlluuml karışık kuumll tabirlerini
kullanmanın yanı sıra Soji Hamadarsquonın sır reccediletesin-
de kullandığı ccedilam kuumlluuml ve Carol Metcalfersquonin sır reccedile-
tesinde kullandığı yıkanmış keten tohumu kuumlluumlne de
kitabında yer vermiştir (2003 2529) Yaşadığımız Ccedila-
nakkale coğrafyası ile bağ kurup yerel bir değer olan
zeytine oumlnem ccedilekmek adına daha oumlnce ccedilalışılmamış
olan zeytin ccedilekirdeği kuumlluuml ise araştırmamızı gerccedilekleş-
tirme noktasında teşvik edici olmuştur
Oumlzellikle Akdeniz havzasında ziraatı yapılan zeytin
hem antik ccedilağlardaki ccedilok tanrılı dinlerde hem de rah-
mani dinlerde oumlnemli bir yere sahiptir Yunan mito-
lojisinde tanrıccedila Athena zeytini antik Atina kentine
hediye olarak vermiştir (Hepoğlu ve diğ 2019 4-6)
MS 4-70 yılları arasında yaşayan Romalı yazar Colu-
mella zeytin ağacını ağaccedilların atası olarak değerlen-
dirip ilk kutsal ağaccedil olarak belirtmiştir (Nahya 2011
88 İplikccedili ve diğ 2018 14 Goumlkccedile ve diğ 2020 148)
Tevratrsquotaki ldquoAma ben Tanrırsquonın evinde yeşeren zeytin
ağacı gibiyim sonsuza dek Tanrırsquonın sevgisine guumlveni-
rimrdquo (Mezmurlar 528) ifadesi zeytin ile Tanrının ba-
ğını oumlnemli bir biccedilimde ortaya koymaktadır ldquo Eğer
koumlk kutsalsa dallar da kutsaldır Ama zeytin ağacının
bazı dalları kesildiyse ve sen yabani zeytin filizi ola-
rak onların yerine aşılanıp oumlz ağacın semiz koumlkuumlne or-
tak oldunsa ortak oldunsa dallara karşı oumlvuumlnme Eğer
oumlvuumlnuumlyorsan unutma ki sen koumlkuuml taşımıyorsun koumlk
seni taşıyorrdquo (Romalılara Mektup 1116-24) İfadesi
ile İncilrsquode zeytinin kutsiyeti uumlzerinde durulmuştur
Kurrsquoan-ı Kerimrsquode ise zeytinden ldquoMuumlbarek bir ağaccediltan
ne doğuya ne de batıya ait olan zeytin ağacından tutuş-
turulur Bu ağacın yağı ateş dokunmasa bile nerdeyse
aydınlatacak (kadar berrak) tırrdquo (Nur Suresi 35 Ayet)
şeklinde bahsedilerek zeytinyağının oumlnemi vurgulan-
mıştır İslamiyetrsquote zeytin ağacı uumlzerine yemin edildiği
Abstract
Two types of olives Olea europea oleaster and Olea europea sativa are grown in Ccedilanakkale The first olive growing activities in Ccedilanakkale took place in the ancient Gargara city in Kuumlccediluumlkkuyu in Ayvacık district Thus olive farming for Ccedilanakkale in the 6 th century BC We can suggest that it can be dated to a Olives especially grown in the Mediterranean basin have an important place in polytheistic and celestial religions in ancient times Olive has been one of the indispensable parts of our lives as an agricultural product since ancient times due to its usability features throughout human history For this reason the main subject of the article is ash glazes produced from olive pits and they are considered among the artistic glazes used in ceramic production Burnt ashes of any organic raw material can be used to obtain these ashes It has been an incentive for us to carry out our research on olive ash ash which has not been studied before in order to connect with the geography of Ccedilanakkale where we live and to draw attention to the local value of olive Olive and olive ash which is common in Ccedilanakkale which is located in the ancient Troas region and is the source of legends and carries a value like Troia in mythology was especially chosen because it is a local value associated with ceramic glazes
Keywords ceramic artistic ash glaze olive ash
157
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
de bilinmektedir (Goumlmeccedil 2003 88 Ateş 2012 59) Zey-
tin Nuh tufanının sonunda hayatta kalan insanlara
yeni bir başlangıccedil muumljde olarak gagasında zeytin dalı
getiren kuş (guumlvercin) sembolizmi ile barışın evrensel
simgesi olarak uluslararası anlamda sosyal hayatımız-
da yer etmiştir Bu bağlamda zeytin ve seramik arasın-
da bağ kuran kuumll sırlarında zeytin ccedilekirdeğinin kullanı-
mı araştırma ccedilalışmamızı gerccedilekleştirmede etken olan
bir diğer nedendir
2TROAS ZEYTİN VE ARTEMİS
İlyadarsquoda konu edilen Troia savaşında Troiarsquolıların
muumlttefiki olan Artemis Anadolursquolu bir tanrıccediladır Ar-
temis doğa ve hayvanların koruyucusu olarak bilin-
mesinin yanı sıra bitki acirclemi ve şifa ile yakından ilgi-
lenmiştir Artemisrsquoin bitki totemleri arasında zeytin
bulunmaktadır Antik Troas boumllgesinde yer alarak
efsanelere kaynaklık eden ve mitolojide Troia gibi bir
değeri buumlnyesinde taşıyan Ccedilanakkale genelinde yay-
gın olan zeytin ve zeytinden elde edilen kuumll seramik
sırlarıyla bağlantılı yerel bir değer olması nedeniyle
oumlzellikle seccedililmiştir Rivayete goumlre zeytin Artemisrsquoin
en sevdiği ağaccedillardan birisi olarak goumlsterilmektedir
Bunun nedeni ise zeytin yaprağının ay ışığı altındaki
guumlmuumlşi rengidir Zeytinin Artemis ile bağlantısının
bir diğer nedeni Artemisrsquoin doğum guumlnuuml olarak kabul
edilen mayıs ayında (Şahin 2013145) zeytin ağaccedilları-
nın guumlzel kokulu ccediliccedileklerle bezeli olmasıdır (URL 1)
Makale kapsamında oluşturulan heykellerin yeşil renk
kuumll sırla sırlanmış olması ise zeytin ağaccedillarını semboli-
ze etmektedir
Ccedilanakkalersquode Olea europea oleaster (delice) ve Olea
europea sativa (ehli) olmak uumlzere iki zeytin tuumlruuml yetiş-
mektedir Ilgarrsquoın belirttiğine goumlre Ccedilanakkalersquodeki ilk
zeytincilik faaliyetleri Ayvacık ilccedilesindeki Kuumlccediluumlkku-
yursquoda yer alan antik Gargara kentinde gerccedilekleşmiştir
(Ilgar 201619) Yunan kolonizasyonu oumlncesi Ege kıyı-
larının Ccedilanakkale topraklarına Anadolu halklarından
Lelegrsquolerin yerleştikleri ve Gargararsquoda (Strabon 13
5658 141-142) yaşadıkları bilinmektedir ve Cookrsquoa
goumlre Gargara kentinin MOuml 6 yy a tarihlenen (Cook
1973 255-261) şehir duvarları ve tapınak temelleri
kentin tarihi geccedilmişi hakkında net bilgi vermektedir
Boumlylelikle Ccedilanakkale iccedilin zeytin tarımının MOuml 6 yy a
tarihlendirilebileceğini oumlnerebiliriz
Şekil 1 Boyunlu amfora
Kaynak Londra British Museum B 226
(httpswwwbritishmuseumorgcollectionobje-
ctG_1837-0609-42)
Antik ccedilağdaki zeytin tarımına ait goumlrsel kanıtları se-
ramik yuumlzey bezemelerinde de goumlrebilmekteyiz MOuml
520-510 yıllarına tarihlenen ve Antimenes ressamı ta-
rafından şekillendirilmiş olan boyunlu amforanın yuuml-
zeyinde yer alan siyah figuumlr tekniğindeki grup figuumlr
zeytin hasadı yapan iki erkek ve iki ccedilocuğu betimle-
mektedir (Bkz Şekil 1) Bu seramik betimlemesinden de
anlaşıldığı kadarıyla zeytin hasadında makineleşme
haricinde bir değişiklik olmamıştır Yetişkin erkeklerin
ellerindeki sopalarla zeytin tanelerini duumlşuumlrduumlkleri
doumlkuumllen zeytinleri ve ağacın tepesindeki ulaşılması zor
yerdeki zeytin tanelerini elle toplayan genccedillerin faali-
yetleri guumlnuumlmuumlzde de devam etmektedir
Serdaroğlursquonun (1994) belirtmesine goumlre antik ccedilağda
siyah figuumlrluuml seramiklerin pişirim sırasında uğradıkları
reduumlksuumlyon suumlreciyle buumlruumlnduumlkleri etkili parlak goumlz
alıcı siyah rengin (firnis) antik ccediloumlmlekccedililerin pişirim sı-
rasında kullandıkları yaş zeytin dallarını reduumlksiyonu
gerccedilekleştirmek iccedilin fırının iccediline atmış olmalarından
kaynaklanmaktadır Bahsedilen zeytin dalının reduumlksi-
yonda kullanılması suumlreci budanarak seyreltilen zeyti-
nin dallarının Ege kıyılarında kolaylıkla temin edilebi-
lir olması nedeniyle bağlantılıdır Şekil 1 de goumlruumllduumlğuuml
uumlzere zeytinin toplandığı ağaccedil betimlemesindeki dal-
lar budanarak seyreltilmiştir Ancak bu sayede zey-
tin ağacından verim alınabilmektedir Budanan dallar
sayesinde antik ccediloumlmlekccedililer iccedilin kullanışlı bir yakacak
elde edilmiş olmaktadır Bu oumlzel pişirim sayesinde
zeytinin seramikccedililer iccedilin farklı bir youmlnden oumlnemli bir
malzeme olduğu goumlz ardı edilmemelidir
Antik ccedilağdaki zeytin tarımına ait goumlrsel kanıtları seramik yuumlzey bezemelerinde de goumlrebilmekteyiz MOuml 520-510 yıllarına tarihlenen ve Antimenes ressamı tarafından şekillendirilmiş olan boyunlu amforanın yuumlzeyinde yer alan siyah figuumlr tekniğindeki grup figuumlr zeytin hasadı yapan iki erkek ve iki ccedilocuğu betimlemektedir (Bkz Resim 1) Bu seramik betimlemesinden de anlaşıldığı kadarıyla zeytin hasadında makineleşme haricinde bir değişiklik olmamıştır Yetişkin erkeklerin ellerindeki sopalarla zeytin tanelerini duumlşuumlrduumlkleri doumlkuumllen zeytinleri ve ağacın tepesindeki ulaşılması zor yerdeki zeytin tanelerini elle toplayan genccedillerin faaliyetleri guumlnuumlmuumlzde de devam etmektedir
Serdaroğlursquonun belirtmesine goumlre22 antik ccedilağda siyah figuumlrluuml seramiklerin pişirim
sırasında uğradıkları reduumlksuumlyon suumlreciyle buumlruumlnduumlkleri etkili parlak goumlz alıcı siyah rengin (firnis) antik ccediloumlmlekccedililerin pişirim sırasında kullandıkları yaş zeytin dallarını reduumlksiyonu gerccedilekleştirmek iccedilin fırının iccediline atmış olmalarından kaynaklanmaktadır Bahsedilen zeytin dalının reduumlksiyonda kullanılması suumlreci budanrak seyreltilen zeytinin dallarının Ege kıyılarında kolaylıkla temin edilebilir olması nedeniyle bağlantılıdır Resim 1 de goumlruumllduumlğuuml uumlzere zeytinin toplandığı ağaccedil betimlemesindeki dallar budanarak seyreltilmiştir Ancak bu sayede zeytin ağacından verim alınabilmektedir Budanan dallar sayesinde antik ccediloumlmlekccedililer iccedilin kullanışlı bir yakacak elde edilmiş olmaktadır Bu oumlzel pişirim sayesinde zeytinin seramikccedililer iccedilin farklı bir youmlnden oumlnemli bir malzeme olduğu goumlz ardı edilmemelidir
Toplumlara goumlre zeytin kimi zaman hayat ağacıyla23 oumlzdeşleştirilerek sembolleştirilmiştir Bu durum muhtemelen zeytinin sağlığa faydaları ile bağlantılı olmalıdır Bu tema ise apayrı bir makale konusudur Kuumll Sırı ve Oumlzellikleri
Kuumll organik genellikle bitkisel maddelerin yanması neticesinde ortaya ccedilıkan artık
yanmaz hale gelen maden tuzlarına verilen isimdir Kuumll sırları ilk olarak Ccedilinrsquode Shang hanedanlığı zamanında (MOuml 1500) tesaduumlf eseri ortaya ccedilıkmış ve ilk kez Ccedilinli seramik ustaları tarafından kullanmıştır Seramik tarihinin en eski sırı olarak bilinen kuumll sırı sıcaklığın yuumlkselmesiyle birlikte odunlu fırınlarda uccediluşan kuumlllerin seramik yuumlzeyine yapışması ve yuumlzey uumlzerinde buumltuumlnleşmesiyle oluşan camsı tabakaya denilmiştir Sonraları laboratuvar ortamında hazırlanan odun kuumlluuml veya herhangi bir bitkisel koumlkenli kuumll kil ve feldspat birleştirilerek kuumll sırı oluşturulmuştur24
22 Arkeolog ProfDr Uumlmit Serdaroğlu ile roumlportaj (16 Temmuz 1994) 23 Ateş Ouml (2012) 19 24 Genccedil S (2013) 126
158
Divitcioğlu amp Karaguumll
Toplumlara goumlre zeytin kimi zaman hayat ağacıyla
(Ateş 201219) oumlzdeşleştirilerek sembolleştirilmiştir
Bu durum muhtemelen zeytinin sağlığa faydaları ile
bağlantılı olmalıdır Bu tema ise apayrı bir makale ko-
nusudur
3KUumlL SIRI VE OumlZELLİKLERİ
Kuumll organik genellikle bitkisel maddelerin yanma-
sı neticesinde ortaya ccedilıkan artık yanmaz hale gelen
maden tuzlarına verilen isimdir Kuumll sırları ilk olarak
Ccedilinrsquode Shang hanedanlığı zamanında (MOuml 1500) tesa-
duumlf eseri ortaya ccedilıkmış ve ilk kez Ccedilinli seramik ustaları
tarafından kullanmıştır Seramik tarihinin en eski sırı
olarak bilinen kuumll sırı sıcaklığın yuumlkselmesiyle birlikte
odunlu fırınlarda uccediluşan kuumlllerin seramik yuumlzeyine
yapışması ve yuumlzey uumlzerinde buumltuumlnleşmesiyle oluşan
camsı tabakaya denilmiştir Sonraları laboratuar orta-
mında hazırlanan odun kuumlluuml veya herhangi bir bitkisel
koumlkenli kuumll kil ve feldspat birleştirilerek kuumll sırı oluş-
turulmuştur (Genccedil 2013126)
Kuumll sırı yapımında bitkisel koumlkenli ccedileşitli bitki kuumlllerin-
den yararlanılır ve sır buumlnye iccedilerisinde ergitici olarak
kullanılmaktadır Kuumlluuml kullanılan bitkinin yapısına ve
elde edilen kuumlluumln iccedilerisinde kullanıldığı sırın bileşimi-
ne ve pişirim sıcaklığına goumlre kuumll sırı farklı sır etkileri
goumlstermektedir Buumltuumln bitkisel maddeler temelde hid-
rojen ve karbon bileşiklerinden oluşmaktadır Ancak
yakıldığında yanıcı olmayan ve temelde altı ana sera-
mik oksit (aluumlmina silis kalsiyum sodyum potasyum
ve magnezyum) olan kuumlccediluumlk bir yığın halini almakta-
dır Bitki kuumlllerinin kimyasal analizlerine bakıldığında
genel olarak 10-15 Al2O3 30-70 SiO2 15rsquoe kadar
Na2O ve K2O 30rsquoa kadar CaO ve az miktarda da
Fe2O3 iccedilerdikleri goumlruumllmektedir Kuumlluuml kullanılacak
aynı bitkinin farklı youmlre ve iklim şartlarında yetişen
oumlrnekleriyle aynı olmadığı goumlzlenmektedir Bu neden-
le yapılan kuumll sırının verdiği etki de farklı olduğundan
dolayı kuumll sırlarına daha da oumlzguumln sonuccedillar kazandır-
maktadır (Genccedil 2013 126-129)
31Kuumll Sırı Oluşturmada Kullanılan Hammaddeler ve Oumlzellikler
Elde edilen kuumllleri iccedilerisinde kullanmak ve doğru bir
harman oluşturmak iccedilin belli hammaddelerden oluşan
sır reccediletesi hazırlanmıştır Sır buumlnyede kullanılacak
hammaddeler araştırılıp incelenerek en uygun olanları
seccedililip reccedilete oluşturulmuştur
Uumlleksit (Na2O 2CaO 5B2O3 11H2O) İccedilinde bulun-
durduğu aluumlminyum sayesinde camlaştırıcı oumlzelliğe
sahip olan uumlleksit bor bileşenli bir eriticidir Efektli sır-
lar oluşturmak iccedilin sır buumlnyesinde kullanılmakta ko-
lomanitle benzer yapı bileşenlerinden oluştuklarından
dolayı birbirleri yerine alternatif olarak kullanılabilir-
ler Sırın viskozitesini duumlşuumlren uumlleksitin doğadaki saf
hali mermer goumlruumlnuumlmluuml karnabahar şeklinde ve beyaz
renk tonlarındadır (Genccedil 201339-40)
Dolomit (CaCO3 MgCO3) Doğada aynı molekuumll ya-
pısına sahip olan kalsiyum karbonat ve magnezyum
karbonatın bileşiği olan dolomit bir mineral olarak
buumlyuumlk kayalar şeklinde bulunmaktadır Ateşe daya-
nırlığından dolayı enduumlstride ateş tuğlası uumlretiminde
kullanılmaktadır (Arcasoy 19839-20) Sır yapımında
ise erime sıcaklığı yuumlksek olduğundan dolayı buumlnyeye
ergitici olarak girer ve sır ccedilatlaklarının oluşumunu en-
gellemekle birlikte sırın sağlam olmasında katkı sağlar
(Genccedil 201325)
Talk (3MgO4SiO2H2O) Sertlik derecesi duumlşuumlk olan
doğada yaprak halde bulunanlara talk kuumltlesel ve tane-
cikli dokulu olana ise sabuntaşı denilen hammaddedir
Ccedilamur ve sır yapımında buumlnyeye katılan talk steatit
bir maddedir (Arcasoy 198320-21) Yuumlksek dereceli sır
buumlnyelerde yarı yarıya bir oranda kullanıldığında ipek
matı goumlruumlnuumlmuuml aynı zamanda katıldığı sır buumlnyesinde
sert ccedilizilmeye dayanaklı sır yuumlzeyleri oluşturmaktadır
(Genccedil 2013 38)
Kaolen (Al2O32SiO22H2O) Ccedilamur ve sır hazırlama-
da kullanılan kaolen oumlzluuml bir seramik hammaddesidir
Bu oumlzelliğiyle diğer birccedilok seramik hammaddenin de
temel cevheridir Saf hali beyaz ve ccedilıkarıldığı youmlreye
goumlre farklılık goumlsteren hammaddenin ergime derecesi
yuumlksektir Sır reccediletesinde katıldığında sırın direncini
opaklık dengesini ve viskozitesini arttırmaktadır Sırın
yuumlzeye sağlam tutunmasını ve hazırlanmış olan sırın
ccediloumlkmesini engellemektedir (Genccedil 2013 42)
Kil (Al2O32SiO22H2O) Kil ince tane iriliğinde olup
su ile kolaylıkla yoğrulup şekil verilebilen ve uzun suumlre
bu şekli koruyabilen steatit oumlzsuumlz bir seramik hammad-
desidir Sır buumlnye iccedilerisinde sırın yuumlzeye sağlam tutu-
nabilmesini dayanıklılık ve sertlik aynı zamanda akış-
kanlığının kontrol altında olmasını sağlamaktadır Sır
buumlnyede oranı arttıkccedila matlaşma sağlamaktadır (Genccedil
2013 28-29)
Ccedilinko Oksit (ZnO) Ham hali ccedilinko olan ve yerka-
buğunda en ccedilok bulunan elementlerdendir (URL 1)
Buumlnyesinde yuumlksek derecede Aluumlminyuma sahip olan
159
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
ccedilinko bu nedenden dolayı sır buumlnyelerde ergitici olarak
kullanılmaktadır (Oyman 2002140) Aynı zamanda
kabarcıkların oluşmasını engelleyerek sırın direnccedilli ol-
masını sağlamaktadır (Genccedil 2013 23)
4UYGULAMALAR
Sır uygulamalarındaki amaccedil zeytin ccedilekirdeği kuumlluuml-
nuuml detaylı bir şekilde incelemek malzemenin ergitici
olarak hazırlanmış sır reccedileteleri iccedilerisinde goumlstereceği
artistik efektleri araştırıp saptamaktır Bu amaccedil doğrul-
tusunda kullanılan zeytin ccedilekirdeği kuumlluuml ile Artemis
kuumlltuuml ve kutsal bitkisi zeytin buumltuumlnleşmiş halde sunul-
maya ccedilalışılmıştır Bu makalede kuumll sırı denemelerin-
den en sağlıklı uygulanabilir olduğunu tespit ettiğimiz
reccediletelere yer verilmiştir
Şekil 2 Zeytinlerin fabrikada henuumlz işlem goumlrmemiş
halleri
Kaynak Ferhan Savra
Şekil 3 Zeytinlerin ccedilekirdeklerinden ayrılması işlemi
Kaynak Ferhan Savran
41 Zeytin Ccedilekirdeğinden Kuumll Hazırlanması ve Aşamaları
Zeytin ccedilekirdekleri guumlnuumlmuumlzde belli işlemlerden ge-
ccedilirildikten sonra yakacak olarak kullanılmaktadır Bu-
nun dışında arda kalan ccedilekirdekler ise doğaya atık ola-
rak karışmaktadır Bu ccedilalışmasında kullanılmakta olan
zeytin ccedilekirdekleri Ccedilanakkalersquonin Geyikli ilccedilesinde fa-
aliyet goumlsteren bir zeytinyağı fabrikasından temin edil-
miştir Temin edilen zeytin ccedilekirdekler guumlneş ışığında
kurutulmuş 4 saat 950 oC sıcaklıkta buumltan gazlı fırında
yakma işlemi uygulanmıştır Yanma işleminden sonra
8753 oranında karbon kaybı yaşanmıştır
Şekil 4 Kurutma İşlemi
Şekil 5 Yakma İşlemi
Kaynak Yazar fotoğrafları
Yakma işlemi gerccedilekleştikten sonra kuumll haline gelen
zeytin ccedilekirdeklerinin yarısı deneme amacı ile yıkama
işlemine tabi tutulmak uumlzere suya yatırılmıştır Kuumllle-
rin su iccedilinde ccediloumlkmesi tamamlandıktan sonra 80 mikron
inceliğindeki elekle suumlzuumllmuumlş kurumaya bırakılmıştır
Fakat sır buumlnye iccedilerisine katıldığında yıkanmış kuumll ile
alınan sonuccedillar istenilen etkiyi vermemiştir
Kil (Al2O32SiO22H2O) Kil ince tane iriliğinde olup su ile kolaylıkla yoğurulup şekil verilebilen ve uzun suumlre bu şekli koruyabilen steatit oumlzsuumlz bir seramik hammaddesidir Sır buumlnye iccedilerisinde sırın yuumlzeye sağlam tutunabilmesini dayanıklılık ve sertlik aynı zamanda akışkanlığının kontrol altında olmasını sağlamaktadır Sır buumlnyede oranı arttıkccedila matlaşma sağlamaktadır33 Ccedilinko Oksit (ZnO) Ham hali ccedilinko olan ve yerkabuğunda en ccedilok bulunan elementlerdendir34 Buumlnyesinde yuumlksek derecede Aluumlminyuma sahip olan ccedilinko bu nedenden dolayı sır buumlnyelerde ergitici olarak kullanılmaktadır35 Aynı zamanda kabarcıkların oluşmasını engelleyerek sırın direnccedilli olmasını sağlamaktadır36 UYGULAMALAR
Sır uygulamalarındaki amaccedil zeytin ccedilekirdeği kuumlluumlnuuml detaylı bir şekilde incelemek malzemenin ergitici olarak hazırlanmış sır reccedileteleri iccedilerisinde goumlstereceği artistik efektleri araştırıp saptamaktır Bu amaccedil doğrultusunda kullanılan zeytin ccedilekirdeği kuumlluuml ile Artemis kuumlltuuml ve kutsal bitkisi zeytin buumltuumlnleşmiş halde sunulmaya ccedilalışılmıştır Bu makalede kuumll sırı denemelerinden en sağlıklı uygulanabilir olduğunu tespit ettiğimiz reccediletelere yer verilmiştir
Resim 2 Zeytinlerin fabrikada henuumlz işlem goumlrmemiş halleri Fotoğraf Ferhan Savran
Resim 3 Zeytinlerin ccedilekirdeklerinden ayrılması işlemi Fotoğraf Ferhan Savran
Zeytin Ccedilekirdeğinden Kuumll Hazırlanması ve Aşamaları 33 Genccedil S (2013) 28-29 34 URL 1 (Erişim Tarihi 19122018) 35 Oyman RE (2002) 140 36 Genccedil S (2013) 23
Kil (Al2O32SiO22H2O) Kil ince tane iriliğinde olup su ile kolaylıkla yoğurulup şekil verilebilen ve uzun suumlre bu şekli koruyabilen steatit oumlzsuumlz bir seramik hammaddesidir Sır buumlnye iccedilerisinde sırın yuumlzeye sağlam tutunabilmesini dayanıklılık ve sertlik aynı zamanda akışkanlığının kontrol altında olmasını sağlamaktadır Sır buumlnyede oranı arttıkccedila matlaşma sağlamaktadır33 Ccedilinko Oksit (ZnO) Ham hali ccedilinko olan ve yerkabuğunda en ccedilok bulunan elementlerdendir34 Buumlnyesinde yuumlksek derecede Aluumlminyuma sahip olan ccedilinko bu nedenden dolayı sır buumlnyelerde ergitici olarak kullanılmaktadır35 Aynı zamanda kabarcıkların oluşmasını engelleyerek sırın direnccedilli olmasını sağlamaktadır36 UYGULAMALAR
Sır uygulamalarındaki amaccedil zeytin ccedilekirdeği kuumlluumlnuuml detaylı bir şekilde incelemek malzemenin ergitici olarak hazırlanmış sır reccedileteleri iccedilerisinde goumlstereceği artistik efektleri araştırıp saptamaktır Bu amaccedil doğrultusunda kullanılan zeytin ccedilekirdeği kuumlluuml ile Artemis kuumlltuuml ve kutsal bitkisi zeytin buumltuumlnleşmiş halde sunulmaya ccedilalışılmıştır Bu makalede kuumll sırı denemelerinden en sağlıklı uygulanabilir olduğunu tespit ettiğimiz reccediletelere yer verilmiştir
Resim 2 Zeytinlerin fabrikada henuumlz işlem goumlrmemiş halleri Fotoğraf Ferhan Savran
Resim 3 Zeytinlerin ccedilekirdeklerinden ayrılması işlemi Fotoğraf Ferhan Savran
Zeytin Ccedilekirdeğinden Kuumll Hazırlanması ve Aşamaları 33 Genccedil S (2013) 28-29 34 URL 1 (Erişim Tarihi 19122018) 35 Oyman RE (2002) 140 36 Genccedil S (2013) 23
Zeytin ccedilekirdekleri guumlnuumlmuumlzde belli işlemlerden geccedilirildikten sonra yakacak olarak kullanılmaktadır Bunun dışında arda kalan ccedilekirdekler ise doğaya atık olarak karışmaktadır Bu ccedilalışmasında kullanılmakta olan zeytin ccedilekirdekleri Ccedilanakkalersquonin Geyikli ilccedilesinde faaliyet goumlsteren bir zeytinyağı fabrikasından temin edilmiştir Temin edilen zeytin ccedilekirdekler guumlneş ışığında kurutulmuş 4 saat 950 oC sıcaklıkta buumltan gazlı fırında yakma işlemi uygulanmıştır Yanma işleminden sonra 8753 oranında karbon kaybı yaşanmıştır
Resim 4 Kurutma İşlemi Fotoğraf Yazar arşivi
Resim 5 Yakma İşlemi Fotoğraf Yazar arşivi
Yakma işlemi gerccedilekleştikten sonra kuumll haline gelen zeytin ccedilekirdeklerinin yarısı deneme amacı ile yıkama işlemine tabi tutulmak uumlzere suya yatırılmıştır Kuumlllerin su iccedilinde ccediloumlkmesi tamamlandıktan sonra 80 mikron inceliğindeki elekle suumlzuumllmuumlş kurumaya bırakılmıştır Fakat sır buumlnye iccedilerisine katıldığında yıkanmış kuumll ile alınan sonuccedillar istenilen etkiyi vermemiştir
Resim 6 Elde Edilen Kuumll Resim 7 Yıkama İşlemi Resim 8 Yıkanan Kuumlllerin Suumlzduumlruumllmesi
Fotoğraflar yazar arşivi
Zeytin ccedilekirdekleri guumlnuumlmuumlzde belli işlemlerden geccedilirildikten sonra yakacak olarak kullanılmaktadır Bunun dışında arda kalan ccedilekirdekler ise doğaya atık olarak karışmaktadır Bu ccedilalışmasında kullanılmakta olan zeytin ccedilekirdekleri Ccedilanakkalersquonin Geyikli ilccedilesinde faaliyet goumlsteren bir zeytinyağı fabrikasından temin edilmiştir Temin edilen zeytin ccedilekirdekler guumlneş ışığında kurutulmuş 4 saat 950 oC sıcaklıkta buumltan gazlı fırında yakma işlemi uygulanmıştır Yanma işleminden sonra 8753 oranında karbon kaybı yaşanmıştır
Resim 4 Kurutma İşlemi Fotoğraf Yazar arşivi
Resim 5 Yakma İşlemi Fotoğraf Yazar arşivi
Yakma işlemi gerccedilekleştikten sonra kuumll haline gelen zeytin ccedilekirdeklerinin yarısı deneme amacı ile yıkama işlemine tabi tutulmak uumlzere suya yatırılmıştır Kuumlllerin su iccedilinde ccediloumlkmesi tamamlandıktan sonra 80 mikron inceliğindeki elekle suumlzuumllmuumlş kurumaya bırakılmıştır Fakat sır buumlnye iccedilerisine katıldığında yıkanmış kuumll ile alınan sonuccedillar istenilen etkiyi vermemiştir
Resim 6 Elde Edilen Kuumll Resim 7 Yıkama İşlemi Resim 8 Yıkanan Kuumlllerin Suumlzduumlruumllmesi
Fotoğraflar yazar arşivi
160
Divitcioğlu amp Karaguumll
Şekil 6 Elde Edilen Kuumll
Şekil 7 Yıkama İşlemi
Şekil 8 Yıkanan Kuumlllerin Suumlzduumlruumllmesi
Kaynak Yazar fotoğrafları
Elde edilen zeytin ccedilekirdeği kuumllleri yıkanmış ve yıkan-
mamış olarak CcedilOMUuml Bilim ve Teknoloji Uygulama ve
Araştırma Merkezinde uygulanan XRF (X-Işını Fluumlore-
sans) analizi ile kuumll iccedilerisinde bulunan buumlnye yapıcı ve
renklendirici oksitler tespit edilmiştir Ayrıca sonuccedilları
yayınlanacak bir başka makalede kullanılmak uumlzere
XRD (X-Işını Difraktometresi) testleri de gerccedilekleşti-
rilmiştir Elde edilen kuumlller elekten geccedilirilerek odunla
yanan ekmek fırınında iki guumln kalsine edilmiştir Isıl iş-
leme tabi tutulan kuumlllerle yapılan denemeler ısıl işlem
goumlrmemiş kuumlllerle yapılan denemelerle aynı sonuccedilları
vermiştir Yapılan kuumll sırı denemelerinin tuumlmuuml ısıl işle-
me maruz kalmış kuumlllerle elde edilmiştir
Şekil 9 Isıl İşlem Goumlrmuumlş Zeytin Kuumllleri
Kaynak Yazar fotoğrafları
42Zeytin Ccedilekirdeğinden Elde Edilen Kuumllle Sır Denemeleri
Oumlncelikle kuumll sırına uygun hammaddelerin araştırıl-
ması yapılmış ve seccedililen hammaddelerin hangi oumllccediluumlde
buumlnyeye katılacağı belirlenerek 100 gramlık sır reccedilete-
leri oluşturulmuştur Oluşturulan sır formuumlluumlnuumln
reccediletesi tabloda verilmiştir Sır denemelerini tuumlmuuml 1040
oC sıcaklıkta Top 40 elektrikli Nabertherm fırında 7 sa-
atte pişirilmiştir
Oluşturulmuş olan sır reccediletesi el havanında su ilaveleri
eklenerek ve 15 dakika oumlğuumltuumllerek oumlnceden biskuumlvisi
yapılmış olan porselen deneme ccedilubuklarına tek kat
ince bir yuumlzey olacak şekilde suumlruumllmuumlştuumlr Pişirim so-
nucunda (Tablo 1) yarı mat beyaz ipeksi oumlrtuumlcuuml kuumll
sırı elde edilmiştir
Elde edilen sır buumlnyeye su ilaveleri yapılarak 15 dakika
el havanında oumlğuumltuumllmuumlş porselen deneme ccedilubuklarına
iki kat ince bir yuumlzey olacak şekilde uygulanarak pişi-
rilmiştir Buumlnye iccedilerisine katılan kaolen farkının yarat-
mış olduğu şamotlu ccedilamur etkisi ile birlikte mat oumlrtuuml-
cuuml mermer yuumlzeyli bir kuumll sırı elde edilmiştir (Tablo 2)
Zeytin ccedilekirdekleri guumlnuumlmuumlzde belli işlemlerden geccedilirildikten sonra yakacak olarak kullanılmaktadır Bunun dışında arda kalan ccedilekirdekler ise doğaya atık olarak karışmaktadır Bu ccedilalışmasında kullanılmakta olan zeytin ccedilekirdekleri Ccedilanakkalersquonin Geyikli ilccedilesinde faaliyet goumlsteren bir zeytinyağı fabrikasından temin edilmiştir Temin edilen zeytin ccedilekirdekler guumlneş ışığında kurutulmuş 4 saat 950 oC sıcaklıkta buumltan gazlı fırında yakma işlemi uygulanmıştır Yanma işleminden sonra 8753 oranında karbon kaybı yaşanmıştır
Resim 4 Kurutma İşlemi Fotoğraf Yazar arşivi
Resim 5 Yakma İşlemi Fotoğraf Yazar arşivi
Yakma işlemi gerccedilekleştikten sonra kuumll haline gelen zeytin ccedilekirdeklerinin yarısı deneme amacı ile yıkama işlemine tabi tutulmak uumlzere suya yatırılmıştır Kuumlllerin su iccedilinde ccediloumlkmesi tamamlandıktan sonra 80 mikron inceliğindeki elekle suumlzuumllmuumlş kurumaya bırakılmıştır Fakat sır buumlnye iccedilerisine katıldığında yıkanmış kuumll ile alınan sonuccedillar istenilen etkiyi vermemiştir
Resim 6 Elde Edilen Kuumll Resim 7 Yıkama İşlemi Resim 8 Yıkanan Kuumlllerin Suumlzduumlruumllmesi
Fotoğraflar yazar arşivi
Zeytin ccedilekirdekleri guumlnuumlmuumlzde belli işlemlerden geccedilirildikten sonra yakacak olarak kullanılmaktadır Bunun dışında arda kalan ccedilekirdekler ise doğaya atık olarak karışmaktadır Bu ccedilalışmasında kullanılmakta olan zeytin ccedilekirdekleri Ccedilanakkalersquonin Geyikli ilccedilesinde faaliyet goumlsteren bir zeytinyağı fabrikasından temin edilmiştir Temin edilen zeytin ccedilekirdekler guumlneş ışığında kurutulmuş 4 saat 950 oC sıcaklıkta buumltan gazlı fırında yakma işlemi uygulanmıştır Yanma işleminden sonra 8753 oranında karbon kaybı yaşanmıştır
Resim 4 Kurutma İşlemi Fotoğraf Yazar arşivi
Resim 5 Yakma İşlemi Fotoğraf Yazar arşivi
Yakma işlemi gerccedilekleştikten sonra kuumll haline gelen zeytin ccedilekirdeklerinin yarısı deneme amacı ile yıkama işlemine tabi tutulmak uumlzere suya yatırılmıştır Kuumlllerin su iccedilinde ccediloumlkmesi tamamlandıktan sonra 80 mikron inceliğindeki elekle suumlzuumllmuumlş kurumaya bırakılmıştır Fakat sır buumlnye iccedilerisine katıldığında yıkanmış kuumll ile alınan sonuccedillar istenilen etkiyi vermemiştir
Resim 6 Elde Edilen Kuumll Resim 7 Yıkama İşlemi Resim 8 Yıkanan Kuumlllerin Suumlzduumlruumllmesi
Fotoğraflar yazar arşivi
Zeytin ccedilekirdekleri guumlnuumlmuumlzde belli işlemlerden geccedilirildikten sonra yakacak olarak kullanılmaktadır Bunun dışında arda kalan ccedilekirdekler ise doğaya atık olarak karışmaktadır Bu ccedilalışmasında kullanılmakta olan zeytin ccedilekirdekleri Ccedilanakkalersquonin Geyikli ilccedilesinde faaliyet goumlsteren bir zeytinyağı fabrikasından temin edilmiştir Temin edilen zeytin ccedilekirdekler guumlneş ışığında kurutulmuş 4 saat 950 oC sıcaklıkta buumltan gazlı fırında yakma işlemi uygulanmıştır Yanma işleminden sonra 8753 oranında karbon kaybı yaşanmıştır
Resim 4 Kurutma İşlemi Fotoğraf Yazar arşivi
Resim 5 Yakma İşlemi Fotoğraf Yazar arşivi
Yakma işlemi gerccedilekleştikten sonra kuumll haline gelen zeytin ccedilekirdeklerinin yarısı deneme amacı ile yıkama işlemine tabi tutulmak uumlzere suya yatırılmıştır Kuumlllerin su iccedilinde ccediloumlkmesi tamamlandıktan sonra 80 mikron inceliğindeki elekle suumlzuumllmuumlş kurumaya bırakılmıştır Fakat sır buumlnye iccedilerisine katıldığında yıkanmış kuumll ile alınan sonuccedillar istenilen etkiyi vermemiştir
Resim 6 Elde Edilen Kuumll Resim 7 Yıkama İşlemi Resim 8 Yıkanan Kuumlllerin Suumlzduumlruumllmesi
Fotoğraflar yazar arşivi
Elde edilen zeytin ccedilekirdeği kuumllleri yıkanmış ve yıkanmamış olarak CcedilOMUuml Bilim ve Teknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezinde uygulanan XRF (X-Işını Fluumloresans) analizi ile kuumll iccedilerisinde bulunan buumlnye yapıcı ve renklendirici oksitler tespit edilmiştir Ayrıca sonuccedilları yayınlanacak bir başka makalede kullanılmak uumlzere XRD (X-Işını Difraktometresi) testleri de gerccedilekleştirilmiştir Elde edilen kuumlller elekten geccedilirilerek odunla yanan ekmek fırınında iki guumln kalsine edilmiştir Isıl işleme tabi tutulan kuumlllerle yapılan denemeler ısıl işlem goumlrmemiş kuumlllerle yapılan denemelerle aynı sonuccedilları vermiştir Yapılan kuumll sırı denemelerinin tuumlmuuml ısıl işleme maruz kalmış kuumlllerle elde edilmiştir
Resim 9 Isıl İşlem Goumlrmuumlş Zeytin Kuumllleri Fotoğraf yazar arşivi
Zeytin Ccedilekirdeğinden Elde Edilen Kuumllle Sır Denemeleri
Oumlncelikle kuumll sırına uygun hammaddelerin araştırılması yapılmış ve seccedililen hammaddelerin hangi oumllccediluumlde buumlnyeye katılacağı belirlenerek 100 gramlık sır reccedileteleri oluşturulmuştur Oluşturulan sır formuumlluumlnuumln reccediletesi tabloda verilmiştir Sır denemelerini tuumlmuuml 1040 oC sıcaklıkta Top 40 elektrikli Nabertherm fırında 7 saatte pişirilmiştir
Tablo 1 Deneme 1 Hammaddeler Oranı
Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluuml 40 Uumlleksit 20 Dolomit 10 Ccedilanakkale Kili 20 Kuartz 10 Toplam 100 İlave edilenler Su 100 ml
Oluşturulmuş olan sır reccediletesi el havanında su ilaveleri eklenerek ve 15 dakika
oumlğuumltuumllerek oumlnceden biskuumlvisi yapılmış olan porselen deneme ccedilubuklarına tek kat ince bir yuumlzey olacak şekilde suumlruumllmuumlştuumlr Pişirim sonucunda (Tablo 1) yarı mat beyaz ipeksi oumlrtuumlcuuml kuumll sırı elde edilmiştir
Tablo 2 Deneme 2 Hammaddeler Oranı Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluuml 20
Tablo 1 Deneme 1
Elde edilen zeytin ccedilekirdeği kuumllleri yıkanmış ve yıkanmamış olarak CcedilOMUuml Bilim ve Teknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezinde uygulanan XRF (X-Işını Fluumloresans) analizi ile kuumll iccedilerisinde bulunan buumlnye yapıcı ve renklendirici oksitler tespit edilmiştir Ayrıca sonuccedilları yayınlanacak bir başka makalede kullanılmak uumlzere XRD (X-Işını Difraktometresi) testleri de gerccedilekleştirilmiştir Elde edilen kuumlller elekten geccedilirilerek odunla yanan ekmek fırınında iki guumln kalsine edilmiştir Isıl işleme tabi tutulan kuumlllerle yapılan denemeler ısıl işlem goumlrmemiş kuumlllerle yapılan denemelerle aynı sonuccedilları vermiştir Yapılan kuumll sırı denemelerinin tuumlmuuml ısıl işleme maruz kalmış kuumlllerle elde edilmiştir
Resim 9 Isıl İşlem Goumlrmuumlş Zeytin Kuumllleri Fotoğraf yazar arşivi
Zeytin Ccedilekirdeğinden Elde Edilen Kuumllle Sır Denemeleri
Oumlncelikle kuumll sırına uygun hammaddelerin araştırılması yapılmış ve seccedililen hammaddelerin hangi oumllccediluumlde buumlnyeye katılacağı belirlenerek 100 gramlık sır reccedileteleri oluşturulmuştur Oluşturulan sır formuumlluumlnuumln reccediletesi tabloda verilmiştir Sır denemelerini tuumlmuuml 1040 oC sıcaklıkta Top 40 elektrikli Nabertherm fırında 7 saatte pişirilmiştir
Tablo 1 Deneme 1 Hammaddeler Oranı
Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluuml 40 Uumlleksit 20 Dolomit 10 Ccedilanakkale Kili 20 Kuartz 10 Toplam 100 İlave edilenler Su 100 ml
Oluşturulmuş olan sır reccediletesi el havanında su ilaveleri eklenerek ve 15 dakika
oumlğuumltuumllerek oumlnceden biskuumlvisi yapılmış olan porselen deneme ccedilubuklarına tek kat ince bir yuumlzey olacak şekilde suumlruumllmuumlştuumlr Pişirim sonucunda (Tablo 1) yarı mat beyaz ipeksi oumlrtuumlcuuml kuumll sırı elde edilmiştir
Tablo 2 Deneme 2 Hammaddeler Oranı Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluuml 20
Kaynak Yazar fotoğrafları
161
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
İlaveleri yapılan sır reccediletesi 15 dakika el havanında
oumlğuumltuumllduumlkten sonra iki kat ince olacak şekilde deneme
ccedilubuklarına uygulanmış ve pişirilmiştir Oluşturulan
bu reccedilete ise Deneme 2 ile (Tablo 2) aynı olup sadece
buumlnye iccedilerisine giren kaolen farkından dolayı kuumll sırı
hem istenilen sonucu vermiş hem de parlak ve hafif
krakle ccedilatlakları olan bir goumlruumlnuumlme buumlruumlnmuumlştuumlr (Tab-
lo 3)
Uygulanan sır reccedileteleri uumlzerinde renklendirici oksit
denemeleri de yapılmıştır Deneme 1rsquode (Tablo 1) ve-
rilen sır reccediletesine ek olarak 05 1 2 3rsquoer gr olmak
uumlzere demir (Fe2O3) mangan (MnO3) krom (CrO2)
bakır (CuO2) oksit eklenmiş ve 1040 oC sıcaklıkta 7 saat
elektrikli fırında pişirilerek renkli denemeler gerccedilekleş-
tirilmiştir
Şekil 10 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr demir oksit
katkılı renk denemeleri
Kaynak Yazar
Demir oksit kullanılan denemelerde goumlsterildiği gibi
sarı ve tonlarını veren oumlrtuumlcuuml sır elde edilmiştir İste-
nilen renge 05 gr demir oksit eklenen denemede ula-
şılmıştır
Şekil 11 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr mangan
oksit katkılı renk denemeleri
Kaynak Yazar
Sır reccediletesinde kullanılan mangan oksit pişirim sonu-
cunda oumlrtuumlcuuml kahverengi ve tonlarını vermiştir Doumlrt
denemenin her birinde istenilen sonucu vermiştir
Şekil 12 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr krom oksit
katkılı renk denemeleri
Kaynak Yazar
Tablo 2 Deneme 2
Elde edilen zeytin ccedilekirdeği kuumllleri yıkanmış ve yıkanmamış olarak CcedilOMUuml Bilim ve Teknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezinde uygulanan XRF (X-Işını Fluumloresans) analizi ile kuumll iccedilerisinde bulunan buumlnye yapıcı ve renklendirici oksitler tespit edilmiştir Ayrıca sonuccedilları yayınlanacak bir başka makalede kullanılmak uumlzere XRD (X-Işını Difraktometresi) testleri de gerccedilekleştirilmiştir Elde edilen kuumlller elekten geccedilirilerek odunla yanan ekmek fırınında iki guumln kalsine edilmiştir Isıl işleme tabi tutulan kuumlllerle yapılan denemeler ısıl işlem goumlrmemiş kuumlllerle yapılan denemelerle aynı sonuccedilları vermiştir Yapılan kuumll sırı denemelerinin tuumlmuuml ısıl işleme maruz kalmış kuumlllerle elde edilmiştir
Resim 9 Isıl İşlem Goumlrmuumlş Zeytin Kuumllleri Fotoğraf yazar arşivi
Zeytin Ccedilekirdeğinden Elde Edilen Kuumllle Sır Denemeleri
Oumlncelikle kuumll sırına uygun hammaddelerin araştırılması yapılmış ve seccedililen hammaddelerin hangi oumllccediluumlde buumlnyeye katılacağı belirlenerek 100 gramlık sır reccedileteleri oluşturulmuştur Oluşturulan sır formuumlluumlnuumln reccediletesi tabloda verilmiştir Sır denemelerini tuumlmuuml 1040 oC sıcaklıkta Top 40 elektrikli Nabertherm fırında 7 saatte pişirilmiştir
Tablo 1 Deneme 1 Hammaddeler Oranı
Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluuml 40 Uumlleksit 20 Dolomit 10 Ccedilanakkale Kili 20 Kuartz 10 Toplam 100 İlave edilenler Su 100 ml
Oluşturulmuş olan sır reccediletesi el havanında su ilaveleri eklenerek ve 15 dakika
oumlğuumltuumllerek oumlnceden biskuumlvisi yapılmış olan porselen deneme ccedilubuklarına tek kat ince bir yuumlzey olacak şekilde suumlruumllmuumlştuumlr Pişirim sonucunda (Tablo 1) yarı mat beyaz ipeksi oumlrtuumlcuuml kuumll sırı elde edilmiştir
Tablo 2 Deneme 2 Hammaddeler Oranı Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluuml 20 Uumlleksit 30
Dolomit 10 Kaolen 20 Talk 10 Kil 4 Boraks 16 Toplam 100 İlave edilenler Su 100 ml
Elde edilen sır buumlnyeye su ilaveleri yapılarak 15 dakika el havanında oumlğuumltuumllmuumlş
porselen deneme ccedilubuklarına iki kat ince bir yuumlzey olacak şekilde uygulanarak pişirilmiştir Buumlnye iccedilerisine katılan kaolen farkının yaratmış olduğu şamotlu ccedilamur etkisi ile birlikte mat oumlrtuumlcuuml mermer yuumlzeyli bir kuumll sırı elde edilmiştir (Tablo 2)
Tablo 3 Deneme 3 Hammaddeler Oranı
Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluuml 20 Uumlleksit 30 Dolomit 10 Ccedilanakkale Kaoleni 20 Talk 10 Kuartz 10 Toplam 100 İlave edilenler Su 100 ml
İlaveleri yapılan sır reccediletesi 15 dakika el havanında oumlğuumltuumllduumlkten sonra iki kat ince
olacak şekilde deneme ccedilubuklarına uygulanmış ve pişirilmiştir Oluşturulan bu reccedilete ise Deneme 2 ile (Tablo 2) aynı olup sadece buumlnye iccedilerisine giren kaolen farkından dolayı kuumll sırı hem istenilen sonucu vermiş hem de parlak ve hafif krakle ccedilatlakları olan bir goumlruumlnuumlme buumlruumlnmuumlştuumlr (Tablo 3)
Uygulanan sır reccedileteleri uumlzerinde renklendirici oksit denemeleri de yapılmıştır Deneme 1 (Tablo 1)rsquode verilen sır reccediletesine ek olarak 05 1 2 3rsquoer gr olmak uumlzere demir (Fe2O3) mangan (MnO3) krom (CrO2) bakır (CuO2) oksit eklenmiş ve 1040 oC sıcaklıkta 7 saat elektrikli fırında pişirilerek renkli denemeler gerccedilekleştirilmiştir
Resim 10 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr demir oksit katkılı renk denemeleri
Uumlleksit 30
Dolomit 10 Kaolen 20 Talk 10 Kil 4 Boraks 16 Toplam 100 İlave edilenler Su 100 ml
Elde edilen sır buumlnyeye su ilaveleri yapılarak 15 dakika el havanında oumlğuumltuumllmuumlş
porselen deneme ccedilubuklarına iki kat ince bir yuumlzey olacak şekilde uygulanarak pişirilmiştir Buumlnye iccedilerisine katılan kaolen farkının yaratmış olduğu şamotlu ccedilamur etkisi ile birlikte mat oumlrtuumlcuuml mermer yuumlzeyli bir kuumll sırı elde edilmiştir (Tablo 2)
Tablo 3 Deneme 3 Hammaddeler Oranı
Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluuml 20 Uumlleksit 30 Dolomit 10 Ccedilanakkale Kaoleni 20 Talk 10 Kuartz 10 Toplam 100 İlave edilenler Su 100 ml
İlaveleri yapılan sır reccediletesi 15 dakika el havanında oumlğuumltuumllduumlkten sonra iki kat ince
olacak şekilde deneme ccedilubuklarına uygulanmış ve pişirilmiştir Oluşturulan bu reccedilete ise Deneme 2 ile (Tablo 2) aynı olup sadece buumlnye iccedilerisine giren kaolen farkından dolayı kuumll sırı hem istenilen sonucu vermiş hem de parlak ve hafif krakle ccedilatlakları olan bir goumlruumlnuumlme buumlruumlnmuumlştuumlr (Tablo 3)
Uygulanan sır reccedileteleri uumlzerinde renklendirici oksit denemeleri de yapılmıştır Deneme 1 (Tablo 1)rsquode verilen sır reccediletesine ek olarak 05 1 2 3rsquoer gr olmak uumlzere demir (Fe2O3) mangan (MnO3) krom (CrO2) bakır (CuO2) oksit eklenmiş ve 1040 oC sıcaklıkta 7 saat elektrikli fırında pişirilerek renkli denemeler gerccedilekleştirilmiştir
Resim 10 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr demir oksit katkılı renk denemeleri
Tablo 3 Deneme 3
Demir oksit kullanılan denemelerde goumlsterildiği gibi sarı ve tonlarını veren oumlrtuumlcuuml sır elde edilmiştir İstenilen renge 05 gr demir oksit eklenen denemede ulaşılmıştır
Resim 11 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr mangan oksit katkılı renk denemeleri
Sır reccediletesinde kullanılan mangan oksit pişirim sonucunda oumlrtuumlcuuml kahverengi ve tonlarını vermiştir Doumlrt denemenin her birinde istenilen sonucu vermiştir
Resim 12 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr krom oksit katkılı renk denemeleri
Kaynak Yazar fotoğrafları
Kaynak Yazar fotoğrafları
Demir oksit kullanılan denemelerde goumlsterildiği gibi sarı ve tonlarını veren oumlrtuumlcuuml sır elde edilmiştir İstenilen renge 05 gr demir oksit eklenen denemede ulaşılmıştır
Resim 11 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr mangan oksit katkılı renk denemeleri
Sır reccediletesinde kullanılan mangan oksit pişirim sonucunda oumlrtuumlcuuml kahverengi ve tonlarını vermiştir Doumlrt denemenin her birinde istenilen sonucu vermiştir
Resim 12 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr krom oksit katkılı renk denemeleri
Krom oksitli sır denemelerinde oumlrtuumlcuuml yeşil ve tonları elde edilmiştir İstenilen sonuccedil 2 ve 3gr krom oksit katkılı denemede yakalanmıştır
Resim 13 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr bakır oksit katkılı renk denemeleri
Sır reccediletesinde kullanılan bakır oksit ile yeşil tuumlrkuaz ve tonları yakalanmıştır Pişirim sonucunda sır oumlrtuumlcuuml ve denemelerin her birinde istenilenden sonuccedil elde edilmiştir Tablo 4 XRD analiz sonuccedillarına goumlre Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluumlnde Bulunan Buumlnye Yapıcı Hammaddeler Buumlnye Yapıcılar Yıkanmış Kuumlllerde Yıkanmamış Kuumlllerde MgO lt 075 lt 073 Al2O3 lt 080 lt 0066 SiO2 lt 0023 0027 K2O 038 088 CaO 043 040 ZnO lt 00006 lt 00006 Br lt 00005 lt 00005 SrO 00007 00009
162
Divitcioğlu amp Karaguumll
Krom oksitli sır denemelerinde oumlrtuumlcuuml yeşil ve tonları
elde edilmiştir İstenilen sonuccedil 2 ve 3gr krom oksit kat-
kılı denemede yakalanmıştır
Şekil 13 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr bakır oksit
katkılı renk denemeleri
Kaynak Yazar
Sır reccediletesinde kullanılan bakır oksit ile yeşil tuumlrkuaz
ve tonları yakalanmıştır Pişirim sonucunda sır oumlrtuumlcuuml
ve denemelerin her birinde istenilenden sonuccedil elde
edilmiştir
Yapılan testler sonucunda zeytin kuumlllerinde eser mik-
tarlarda saptanmış olan P2O5 SO3 Cl Ga Ge As2O3
Rb2O Y Nb2O5 Pd In Te I Cs La Pr Hg Tl Th
kimyasalları ise ise makalede tablolanmamıştır
43Tasarımlar ve Uygulamalar
Tasarımlarda Artemisrsquoin kuumllt heykelindeki yumurta
dizileri meme olarak duumlşuumlnuumllmuumlş ve tek bir formun
birim olarak bir araya gelerek buumltuumlnluumlk oluşturacağı
heykel ccedilalışmaları tasarlanmıştır Form alccedilı tornasında
şekillendirilip iki parccedilalı kalıbı alınmıştır Birim tekra-
rı ana tasarım unsuru olarak kullanılmıştır Tasarımlar
Artemisrsquoin birbirinden ayrılmayan uumlccedil karakteristik
oumlzelliğinden esinlenerek ortaya ccedilıkmıştır Bu uumlccedil karak-
teristik oumlzellik heykellerin temelini oluşturmakla bera-
ber birbirinden ayrılmaz bir buumltuumln olarak duumlşuumlnuumllerek
evreleri atladıkccedila metamorfoza uğramışlardır Ezoterik
anlamda uumlccedil sayısı uumlccedilgen olarak kabul goumlruumlluumlp fikir ile
bağdaştırılmaktadır
Krom oksitli sır denemelerinde oumlrtuumlcuuml yeşil ve tonları elde edilmiştir İstenilen sonuccedil 2 ve 3gr krom oksit katkılı denemede yakalanmıştır
Resim 13 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr bakır oksit katkılı renk denemeleri
Sır reccediletesinde kullanılan bakır oksit ile yeşil tuumlrkuaz ve tonları yakalanmıştır Pişirim sonucunda sır oumlrtuumlcuuml ve denemelerin her birinde istenilenden sonuccedil elde edilmiştir Tablo 4 XRD analiz sonuccedillarına goumlre Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluumlnde Bulunan Buumlnye Yapıcı Hammaddeler Buumlnye Yapıcılar Yıkanmış Kuumlllerde Yıkanmamış Kuumlllerde MgO lt 075 lt 073 Al2O3 lt 080 lt 0066 SiO2 lt 0023 0027 K2O 038 088 CaO 043 040 ZnO lt 00006 lt 00006 Br lt 00005 lt 00005 SrO 00007 00009
Krom oksitli sır denemelerinde oumlrtuumlcuuml yeşil ve tonları elde edilmiştir İstenilen sonuccedil 2 ve 3gr krom oksit katkılı denemede yakalanmıştır
Resim 13 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr bakır oksit katkılı renk denemeleri
Sır reccediletesinde kullanılan bakır oksit ile yeşil tuumlrkuaz ve tonları yakalanmıştır Pişirim sonucunda sır oumlrtuumlcuuml ve denemelerin her birinde istenilenden sonuccedil elde edilmiştir Tablo 4 XRD analiz sonuccedillarına goumlre Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluumlnde Bulunan Buumlnye Yapıcı Hammaddeler Buumlnye Yapıcılar Yıkanmış Kuumlllerde Yıkanmamış Kuumlllerde MgO lt 075 lt 073 Al2O3 lt 080 lt 0066 SiO2 lt 0023 0027 K2O 038 088 CaO 043 040 ZnO lt 00006 lt 00006 Br lt 00005 lt 00005 SrO 00007 00009 ZrO2 lt 00007 lt 00007 BaO lt 0010 lt 0009 PbO lt 00006 lt 00006 Bi lt 00005 lt 00005
Tablo 5 XRD analiz sonuccedillarına goumlre Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluumlnde Bulunan Renklendirici Oksitler Oksitler Yıkanmış Kuumlller Yıkanmamış Kuumlller TiO2 lt 0009 lt 0009 V2O5 lt 0003 lt 0003 Cr2O3 lt 0010 lt 0015 MnO 0003 0004 Fe2O3 0034 0050 CoO lt 00006 lt 00006 NiO lt 00006 lt 00006 CuO 0014 0012 Se lt 00005 lt 00005 MoO2 lt 00007 lt 00007 Ag 0004 0005 CdO 0002 0003 SnO2 lt 0001 lt 0001 Sb2O3 lt 0002 lt 0002 CeO2 lt 0005 lt 0004 WO3 lt 00006 lt 00006 Au lt 00005 lt 00005
Yapılan testler sonucunda zeytin kuumlllerinde eser miktarlarda saptanmış olan P2O5 SO3 Cl Ga Ge As2O3 Rb2O Y Nb2O5 Pd In Te I Cs La Pr Hg Tl Th ise makalede tablolanmamıştır Tasarımlar ve Uygulamalar
Tasarımlarda Artemisrsquoin kuumllt heykelindeki yumurta dizileri meme olarak duumlşuumlnuumllmuumlş ve tek bir formun birim olarak bir araya gelerek buumltuumlnluumlk oluşturacağı heykel ccedilalışmaları tasarlanmıştır Form alccedilı tornasında şekillendirilip iki parccedilalı kalıbı alınmıştır Birim tekrarı ana tasarım unsuru olarak kullanılmıştır Tasarımlar Artemisrsquoin birbirinden ayrılmayan uumlccedil karakteristik oumlzelliğinden esinlenerek ortaya ccedilıkmıştır Bu uumlccedil karakteristik oumlzellik heykellerin temelini oluşturmakla beraber birbirinden ayrılmaz bir buumltuumln olarak duumlşuumlnuumllerek evreleri atladıkccedila metamorfoza uğramışlardır Ezoterik anlamda uumlccedil sayısı uumlccedilgen olarak kabul goumlruumlluumlp fikir ile bağdaştırılmaktadır Uumlccedil sayısı birbiri ile kesiştiğinde noumltrleşerek form değiştiren iki farklı enerjiyi sembolize etmektedir Bu iki enerjiden biri etkin olan yaratıcılık diğeri ise edilgen olan doğurganlık birbiri ile karşılaştığında ortaya farklı ve yeni fikirlerin ccedilıkmasına neden olmuştur Bu nedenle tasarımlar kadını simgeleyen kutsal uumlccedilgenin ezoterik accedilıdan anlamını da barındırmaktadır Heykeller dokuz parccediladan oluşmaktadır Bunun nedeni ise uumlccedil sayısının uumlccedil katı olduğundandır Aynı zamanda heykellerde tercih edilen renkli sırlar toprak ve toprak renkleri ve zeytin ağacını temsil eden yeşil ve yeşilin tonlarıdır
Tablo 4 XRD analiz sonuccedillarına goumlre Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluumlnde Bulunan Buumlnye Yapıcı Hammaddeler
ZrO2 lt 00007 lt 00007 BaO lt 0010 lt 0009 PbO lt 00006 lt 00006 Bi lt 00005 lt 00005
Tablo 5 XRD analiz sonuccedillarına goumlre Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluumlnde Bulunan Renklendirici Oksitler Oksitler Yıkanmış Kuumlller Yıkanmamış Kuumlller TiO2 lt 0009 lt 0009 V2O5 lt 0003 lt 0003 Cr2O3 lt 0010 lt 0015 MnO 0003 0004 Fe2O3 0034 0050 CoO lt 00006 lt 00006 NiO lt 00006 lt 00006 CuO 0014 0012 Se lt 00005 lt 00005 MoO2 lt 00007 lt 00007 Ag 0004 0005 CdO 0002 0003 SnO2 lt 0001 lt 0001 Sb2O3 lt 0002 lt 0002 CeO2 lt 0005 lt 0004 WO3 lt 00006 lt 00006 Au lt 00005 lt 00005
Yapılan testler sonucunda zeytin kuumlllerinde eser miktarlarda saptanmış olan P2O5 SO3 Cl Ga Ge As2O3 Rb2O Y Nb2O5 Pd In Te I Cs La Pr Hg Tl Th ise makalede tablolanmamıştır Tasarımlar ve Uygulamalar
Tasarımlarda Artemisrsquoin kuumllt heykelindeki yumurta dizileri meme olarak duumlşuumlnuumllmuumlş ve tek bir formun birim olarak bir araya gelerek buumltuumlnluumlk oluşturacağı heykel ccedilalışmaları tasarlanmıştır Form alccedilı tornasında şekillendirilip iki parccedilalı kalıbı alınmıştır Birim tekrarı ana tasarım unsuru olarak kullanılmıştır Tasarımlar Artemisrsquoin birbirinden ayrılmayan uumlccedil karakteristik oumlzelliğinden esinlenerek ortaya ccedilıkmıştır Bu uumlccedil karakteristik oumlzellik heykellerin temelini oluşturmakla beraber birbirinden ayrılmaz bir buumltuumln olarak duumlşuumlnuumllerek evreleri atladıkccedila metamorfoza uğramışlardır Ezoterik anlamda uumlccedil sayısı uumlccedilgen olarak kabul goumlruumlluumlp fikir ile bağdaştırılmaktadır Uumlccedil sayısı birbiri ile kesiştiğinde noumltrleşerek form değiştiren iki farklı enerjiyi sembolize etmektedir Bu iki enerjiden biri etkin olan yaratıcılık diğeri ise edilgen olan doğurganlık birbiri ile karşılaştığında ortaya farklı ve yeni fikirlerin ccedilıkmasına neden olmuştur Bu nedenle tasarımlar kadını simgeleyen kutsal uumlccedilgenin ezoterik accedilıdan anlamını da barındırmaktadır Heykeller dokuz parccediladan oluşmaktadır Bunun nedeni ise uumlccedil sayısının uumlccedil katı olduğundandır Aynı zamanda heykellerde tercih edilen renkli sırlar toprak ve toprak renkleri ve zeytin ağacını temsil eden yeşil ve yeşilin tonlarıdır
Tablo 5 XRD analiz sonuccedillarına goumlre Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluumlnde Bulunan Renklendirici Oksitler
Kaynak Yazar
Kaynak Yazar
163
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
Şekil 14 Heykel duumlzenleme 5 Metamorfoz evresi
50 x 50 x 3 cm Bu ccedilalışmada şekil 13 de yer alan 3gr
bakır oksit katkılı kuumll sırı buumlnye ve yer yer altın yaldız
kullanılmıştır
Fotoğraf yazar arşivi
Uumlccedil sayısı birbiri ile kesiştiğinde noumltrleşerek form de-
ğiştiren iki farklı enerjiyi sembolize etmektedir Bu iki
enerjiden biri etkin olan yaratıcılık diğeri ise edilgen
olan doğurganlık birbiri ile karşılaştığında ortaya farklı
ve yeni fikirlerin ccedilıkmasına neden olmuştur Bu neden-
le tasarımlar kadını simgeleyen kutsal uumlccedilgenin ezoterik
accedilıdan anlamını da barındırmaktadır Heykeller dokuz
parccediladan oluşmaktadır Bunun nedeni ise uumlccedil sayısının
uumlccedil katı olduğundandır Aynı zamanda heykellerde ter-
cih edilen renkli sırlar toprak ve toprak renkleri ve zey-
tin ağacını temsil eden yeşil ve yeşilin tonlarıdır
Şekil 15 Heykel 5 Metamorfoz evresi 35 x 40 cm Bu
ccedilalışmada şekil 12 de yer alan 3gr krom oksit katkılı
kuumll sırı buumlnye kullanılmıştır
Fotoğraflar yazar arşivi
Şekil 16 Heykel
Metamorfoz 124 23
x 43 cm Bu ccedilalışmada
şekil 11 de yer alan 3gr
mangan oksit katkılı kuumll
sırı buumlnye kullanılmıştır
5SONUCcedil
Bu araştırmada hazırlanan zeytin ccedilekirdeği kuumlllerinin
analiz sonuccedillarından (Tablo 4) elde edilen verilere goumlre
ağırlıklı olarak potasyum ve kalsiyum iccedilerdiği tespit
edilmiştir Bu hammaddelerin kuumll sırlarının oluşumun-
da olumlu etkileri bulunduğu yapılan sır testleri sap-
tanmıştır Kullanılan kuumlluumln yıkanmış ve yıkanmamış
olarak XRF testleri gerccedilekleştirilmiş bu sayede reccedilete-
deki etkin maddelerin neler olduğu net ve bilimsel bir
biccedilimde ortaya konmuştur Sonuccedilları sunulan zeytin
ccedilekirdeğinden uumlretilmiş oumlzguumln kuumll sırlarına istenilen
sonuccedil elde edilene kadar buumlnyeyi oluşturan hammad-
de oranlarında kuumlccediluumlk değişiklikler yaparak ulaşılmış-
tır Ayrıca zeytin ccedilekirdeğinden uumlretilen ve oumlnerilen
yedi farklı kuumll sırının yerel değerlerle buumltuumlnleşen hey-
kel ccedilalışmalarında uygulanmasıyla anlam buumltuumlnluumlğuuml-
nuuml sağlanmaya ccedilalışılmıştır
Saptanan reccedileteler beyaz ve porselen ccedilamurdan uumlreti-
len biskuumlvi pişirimi gerccedilekleşmiş deneme ccedilubuklarına
uygulanarak elektrikli fırında 7 saat 1040 oC sıcaklıkta
pişirilmiştir İstenilen sonucu veren uumlccedil farklı reccediletede
parlak mat ve ipek matı oumlrtuumlcuuml kuumll sırları elde edil-
miştir İpek matı elde edilen reccedileteye ek olarak demir
mangan bakır ve krom oksit eklenerek renklendiril-
miştir Elde edilen kuumll sırlarının bekleme suumlresi iccedileri-
sinde su kaybının az olduğu ve partikuumller ccediloumlkmesinin
olmamasından dolayı kullanım rahatlığı sağladığı goumlz-
lemlenmiştir Aynı zamanda XRF testlerinin analizleri
doğrultusunda zehirsiz sağlıklı yapıda bir sır buumlnye
olduğu saptanmıştır
Renkli sır denemelerinin beyaz ccedilamurdan uumlretilen ve
biskuumlvisi yapılmış deneme ccedilubuklarının yuumlzeylerine
ince uygulanmasından dolayı sır pişiriminden sonra
Resim 14 Heykel duumlzenleme 5 Metamorfoz evresi 50 x 50 x 3 cm Bu ccedilalışmada resim 13 de yer alan 3gr bakır oksit katkılı kuumll sırı buumlnye ve yer yer altın yaldız kullanılmıştır Fotoğraf yazar arşivi
Resim 15 Heykel 5 Metamorfoz evresi 35 x 40 cm Bu ccedilalışmada resim 12 de yer alan 3gr krom oksit katkılı kuumll sırı buumlnye kullanılmıştır Fotoğraflar yazar arşivi
Resim 16 Heykel Metamorfoz 124 23 x 43 cm Bu ccedilalışmada resim 11 da yer alan 3gr mangan oksit katkılı kuumll sırı buumlnye kullanılmıştır
Resim 14 Heykel duumlzenleme 5 Metamorfoz evresi 50 x 50 x 3 cm Bu ccedilalışmada resim 13 de yer alan 3gr bakır oksit katkılı kuumll sırı buumlnye ve yer yer altın yaldız kullanılmıştır Fotoğraf yazar arşivi
Resim 15 Heykel 5 Metamorfoz evresi 35 x 40 cm Bu ccedilalışmada resim 12 de yer alan 3gr krom oksit katkılı kuumll sırı buumlnye kullanılmıştır Fotoğraflar yazar arşivi
Resim 16 Heykel Metamorfoz 124 23 x 43 cm Bu ccedilalışmada resim 11 da yer alan 3gr mangan oksit katkılı kuumll sırı buumlnye kullanılmıştır
Resim 14 Heykel duumlzenleme 5 Metamorfoz evresi 50 x 50 x 3 cm Bu ccedilalışmada resim 13 de yer alan 3gr bakır oksit katkılı kuumll sırı buumlnye ve yer yer altın yaldız kullanılmıştır Fotoğraf yazar arşivi
Resim 15 Heykel 5 Metamorfoz evresi 35 x 40 cm Bu ccedilalışmada resim 12 de yer alan 3gr krom oksit katkılı kuumll sırı buumlnye kullanılmıştır Fotoğraflar yazar arşivi
Resim 16 Heykel Metamorfoz 124 23 x 43 cm Bu ccedilalışmada resim 11 da yer alan 3gr mangan oksit katkılı kuumll sırı buumlnye kullanılmıştır
164
Divitcioğlu amp Karaguumll
dalgalanmalar oluştuğu goumlruumllmuumlştuumlr Bu durum sır de-
nemesinin istenilen sonucu vermesine engel olmamış-
tır Heykel tasarımlarının tamamının iccedili boşaltılmış ve
kurumalarının ardından biskuumlvi pişirimleri elektrikli
fırında 6 saat ve 1000 oC sıcaklıkta gerccedilekleştirilmiştir
Biskuumlvi fırınına giren heykellerin pişiriminden sonra
ek yerlerinde ayrılma buumlkuumllme ccediloumlkme ve deformas-
yon sırlı pişirimde ise akma ve yapışma goumlzlemlen-
memiştir Sonuccedil olarak hem sanatsal hem de bilimsel
youmlntemlerin bir arada kullanılmasıyla zeytin ccedilekirde-
ğinden elde edilen kuumll sırlarının olumlu etkiler ortaya
ccedilıkarttığı ve kuumll sırlarında alternatif hammadde olarak
kullanılabilirliği saptanmıştır
KAYNAKCcedilAALKAN D (1998) Ccedilam Ağacı Ceviz Kabuğu ve Soya Fasulyesi Kuumllle-rinin 1200 oCrsquode Sır Hammaddesi Olarak Değerlendirilmesi Anadolu Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml (Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)
ATEŞ Ouml Ş (2012) Yakındoğu Demirccedilağ Uygarlıklarında Hayat Ağacı İnancırdquo (Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Dicle Uumlniversitesi Sos-yal Bilimler Enstituumlsuuml Diyarbakır
COOK J M (1973) The Troad An Archaeological and Topographical Study Oxford
ERTAN İ ve BAKIR G (2018) ldquoKlazomenai Zeytin İşccedililiği Zeytinin Akdenizrsquodeki Yolcuğurdquo Konferans Bildiriler Dinccedil Ofset Yayınları İz-mir
GENCcedil S (2013) Artistik Seramik Sırları Sır Sanatı Boyut Matbaacılık AŞ İstanbul
GOumlKCcedilE M KURT S (2020) Ağaccedil Kuumlltuuml Oumlrneğinde Muğla ve Civa-rında Eski İnanışlar Youmlruumlk Araştırmaları-I Sempozyumu Bildiriler ki-tabı Konya 148
GOumlMECcedil S (2003) Eski Tuumlrk inancı Uumlzerine Bir Oumlzet Ankara Uumlniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakuumlltesi Tarih Boumlluumlmuuml Tarih Araştırmaları Dergisi 3321
GUumlNEŞ PCcedil (2014) 1280degCrsquode Gelişen Odun Kuumlluuml Katkılı Sır Araş-tırmaları Ve Uygulamalar Dokuz Eyluumll Uumlniversitesi Guumlzel Sanatlar Enstituumlsuuml Seramik Ve Cam Tasarımı Anasanat Dalı (Yayımlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi)
HEPOĞLU E ve İNCE H Ccedil (2019) Mitolojik Ağaccedillar Ağaccedil Ve Bitki Tuumlrleri Kuş Tuumlrleri httpsdocplayerbiztr57489972-Mitolojik-agac-lar-agac-ve-bitki-turleri-kusturlerihtml (Erişim tarihi 27062021)
ILGAR R (2016) Ccedilanakkale İlinde Zeytin Yetiştiriciliği ve Yaşanan So-runlar İstanbul Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Coğrafya Dergisi No32 19
KUBAT L (2020) Kestane Kabuğu Kuumlluumlnuumln Sır Bileşeni Olarak Kulla-nılabilirliğinin Araştırılması Akademik Sanat Cilt 5 Sayı 9
NAHYA N (2011) Zeytin Tuumlm Ağaccedilların İlki İlahların ve İnsanların Onuru Metro Gastro İstanbul s (88-90)
OYMAN RE (2002) Uygulamalı Seramik Teknolojisi Cilt I (Ccedilev İlker Oumlzkan) Sacmi İstanbul Via Selice Provinciale 17A-40026 İmola (BO) İtalya
ROGERS P (2003) Ash Glazes University of Pennsylvania Press
SARNICcedil K Ouml KUBAT L (2007) Eskişehir Boumllgesi Şeker Pancarı Kuumls-pesi Kuumlllerinin Sır Bileşeni ve Renklendirici Olarak Kullanılabilirliğinin Araştırılması SERESrsquo07 Bildiriler kitabı
SERDAROĞLU Uuml ile roumlportaj (Assos Kazıevi Ccedilanakkale 16 Temmuz 1994)
STRABON (CcedilevPEKMAN A) Geographika Antik Anadolu Coğraf-yası XII-XIV Arkeoloji ve Sanat Yayınları 2000 İstanbul
ŞOumlLENAYE TURAN N (2020) Patates Kabuğu Atığı Kuumlllerinin 1160 degCrsquode Sır Hammaddesi Olarak Değerlendirilmesirdquo Inonu University Journal of Art and Design 61-70
TİZGOumlL K DEMİR OumlG (2016) Bir Sera Atığı Olarak Patlıcan Dalı Kuumlluumlnuumln Duumlşuumlk Dereceli Seramik Sırlarında Kullanımırdquo Akdeniz Sanat Dergisi Cilt 9 Sayı 18
UumlNAL S AKGEYİK E (2020) Guumll Posası Kuumlluumlnuumln Seramik Yuumlzeyler-de Kullanımırdquo Akademik Sanat Cilt 5 Sayı 10
URL1 httpsyeryuzuagaciwordpresscom20160927anado-
lu-kulturunde-zeytin-agaci (Erişim Tarihi 03042018)
URL2httpwwwwikizeroonetindexphpq=aHR0cHM6Ly-90ci53aWtpcGVkaWEub3JnL3dpa2kvw4dpbmtv (Erişim Tarihi 19122018)
TEŞEKKUumlR
Bu makalenin hazırlanmasında YL-2017-1322 numaralı proje ile destek olan Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimine zeytin ccedilekirdekle-rinin temininde destek olan DoccedilDr Ferhan Savranrsquoa teşekkuumlr ederiz
Bu Makale Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi tarafından SYL-2017-1322 numaralı proje ile desteklenmiştir
165
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021Journal of Awareness Volume Cilt 6 Issue Sayı 3 2021 pp 165-183E-ISSN 2149-6544 httpsjournalsgentrjoa DOI httpsdoiorg1026809joa6308
Received Geliş 01072021 Acccepted Kabul 29072021
Content of this journal is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 International License
Bu derginin iccedileriği Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 Uluslararası Lisansı altında lisanslanmıştır
Corresponding Author Sorumlu Yazar Sibel GuumlvenE-mail s_guvencomuedutr
CitationAtıf GUumlVEN S amp UCcedilAR M (2021) Oumlğretmen adaylarının uzaktan eğitim ve oumlğretmenlik uygulaması dersine ilişkin goumlruumlşleri Journal of Awareness6(3) 165-183 DOI 1026809joa6307
Oumlğretmen adaylarının uzaktan eğitim ve oumlğretmenlik uygulaması dersine ilişkin goumlruumlşleriOpinions of pre-service teachers on distance education and teaching practice course
Sibel Guumlven1 Merve Uccedilar2
Oumlz
Duumlnya ccedilapında etkili olan ve her alanda olumsuz etkilerini goumlstermeye devam eden COVİD-19 salgınının neden olduğu yayılım yuumlksekoumlğretimde de olumsuz etkilerini goumlstermiş ve uzaktan eğitime acil bir geccediliş yapılmıştır Uzaktan eğitim ile eğitim fakuumlltelerindeki oumlğretmen adayları uygulamalı dersleri teorik şekilde goumlrmeye başlamıştır Temeli uygulama olan oumlğretmenlik uygulaması dahil olmak uumlzere devam eden eğitim ve oumlğretim faaliyetleri ccedilevrimiccedili şekilde suumlrduumlruumllmekte ve bu ilerleyişin oumlğrenciler uumlzerinde bıraktığı izlenim olumlu veya olumsuz yanları suumlrecin hızlı ve hazırlıksız olmasından dolayı değerlendirilememiştir Bu araştırma ile salgıni suumlrecinde uzaktan eğitim ve oumlğretmenlik uygulamalarına ilişkin oumlğretmen adaylarının goumlruumlşlerinin alınması ve değerlendirilmesi amaccedillanmıştır Araştırmada nitel youmlntem desenlerinden olan durum ccedilalışmasından yararlanılmıştır Toplanan veriler iccedilerik analizi tekniği ile analiz edilmiş veri analizinde MAXQDA 2020 paket programı kullanılmıştır Araştırmanın ccedilalışma grubunu bir devlet uumlniversitesinin eğitim fakuumlltesinde oumlğrenim goumlrmekte olan ve aynı zamanda uzaktan eğitim ile oumlğretmenlik uygulaması dersini alan oumlğretmen adayları oluşturmaktadır Elde edilen bulgular doğrultusunda oumlğretmen adaylarının uzaktan eğitimi derslerin işleniş şeklinden ve internet sorunları yuumlzuumlnden yetersiz buldukları oumlğretmenlik uygulamasının uzaktan eğitim ile suumlrduumlruumllmesinin tecruumlbe accedilısından eksiklik yaratacağı sonuccedillarına ulaşılmıştır Araştırmada uzaktan eğitimin iletişim youmlnuumlnden ve sınıf ortamından uzaklık gibi eksiklikleri olduğu oumlğretim elemanlarının ise bu suumlreccedilte yeterli goumlruumllduumlkleri sonuccedilları da yer almaktadır
Anahtar kelimeler uzaktan eğitim oumlğretmenlik uygulaması pandemi
Abstract
The pandemic caused by the COVID-19 epidemic which is effective worldwide and continues to show its negative effects in every field has also shown its negative effects in higher education and an urgent transition to distance education
1 Doccedil Dr Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Eğitim Fakuumlltesi Temel Eğitim Boumlluumlmuuml Ccedilanakkale TUumlRKİYE e-mail s_guvencomuedutr
2 Doktora oumlğr Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Eğitim Fakuumlltesi Temel Eğitim Boumlluumlmuuml Ccedilanakkale TUumlRKİYE e-mail merveucar7gmailcom
ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE
166
Guumlven amp Uccedilar
has been made With distance education teacher candidates in education faculties started to see applied courses in a theoretical way Continuing education and training activities including the teaching practice which is based on practice are carried out online and the positive or negative aspects of this progress on students could not be evaluated due to the rapid and unpreparedness of the process With this research it is aimed to obtain and evaluate the opinions of teacher candidates regarding distance education and teaching practices during the pandemic process In the research case study which is one of the qualitative method patterns was used The collected data were analyzed by content analysis technique and the MAXQDA 2020 package program was used in data analysis The study group of the research consists of teacher candidates who are studying at the faculty of education at a state university and who also take the course of distance education and teaching practice In line with the findings it was concluded that the pre-service teachers found distance education inadequate due to the way the lessons were taught and internet problems and that the continuation of the teaching practice with distance education would create a lack in terms of experience In the research there are also the results that distance education has deficiencies in terms of communication and distance from the classroom environment and the instructors are deemed sufficient in this process
Keywords distance education teaching practice pandemic
1GİRİŞ
Duumlnya genelini derinden sarsan ve her alanda olum-
suz etkilerini goumlstermeye devam eden salgın eğitim-
de değişime ve doumlnuumlşuumlme neden olmuştur Tuumlrk Dil
Kurmursquona goumlre epideminin kıtalar arasında yayılarak
birden fazla uumllkeyi etkisi altına alması olarak tanımla-
nan salgın bir hastalığın aynı anda yaygın şekilde gouml-
ruumllmesidir (TDK 2021) Guumlnuumlmuumlzde COVİD-19 olarak
bilinen yeni tip Korona Viruumls rsquouumln başta ABD İspanya
İtalya Almanya Birleşik Krallık Fransa Ccedilin Tuumlrkiye
İran Rusya Brezilya ve Belccedilikarsquoda olmak uumlzere etki-
si artarak devam etmekte ve duumlnya genelinde buumlyuumlk
kayıplara neden olmaktadır (WHO 2020) Bozkurtrsquoa
(2020) goumlre COVİD-19 sonrasında duumlnyada yaşananlar
yeni normal ve yeni paradigma meydana getirmiştir
Bunun da yeni bir duumlnya duumlzenini doğuracağını soumlyle-
mek muumlmkuumlnduumlr Ancak kısa vadede guumlnuuml kurtarmak
iccedilin yapılan yanlış uygulamalar uzun vadede daha
buumlyuumlk olumsuzluklar şeklinde karşımıza ccedilıkmaktadır
(Coeckelbergh 2020 Daniel 2020)
Salgının duumlnya ccedilapında meydana getirdiği krizin sağ-
lık başta olmak uumlzere ekonomik psikolojik sosyal ya-
şam ve eğitim uumlzerindeki etkileri yansımaları devam
etmektedir ve ne zaman sonlanacağına youmlnelik olarak
kesin bir veri bulunmamaktadır (Can 2020) Salgın
olumsuz etkilerini her alanda olduğu gibi yuumlksekoumlğ-
retimde de goumlstermiş ve ortaya ccedilıkan değişimlerden
kaynaklanan yansımalar oumlğretim suumlreci ve uygulama
boyutunda hem eğitim faaliyetlerini ve hem de oumlğren-
cileri etkilenmiştir Bunun sonucunda da hızlı karar-
ların alınması gerekmiş ve yeni duumlzenlemeler ortaya
ccedilıkmıştır
Salgın doumlnemi başladığında ccediloğu uumllke okulları geccedilici
olarak kapattığını duyurmuştur Bununla beraber sal-
gının oumlğrencilerin 91rsquoinden fazlasını etkilediği ve
yaklaşık 16 milyar gencin de bundan etkilendiği rapor
edilmiştir (Miks amp McIlwaine 2020) COVID-19rsquoun eği-
timde sebep olduğu krize hızlı bir ccediloumlzuumlm getirmek iccedilin
oumlrguumln eğitime goumlre yapılanmış uumlniversiteler yuumlz yuumlze
eğitimin yerine web tabanlı uzaktan eğitim ile dersleri
ve programları suumlrduumlrmek amacıyla hızla ccedilalışmalara
başlamışlardır Yuumlksekoumlğretimde acil uzaktan eğiti-
me geccediliş aşaması olmuştur (Gewin 2020 Lau ve diğ
2020) Salgının yayılma hızını azaltmak iccedilin uumllkeler
ve yerel youmlnetimler ev hapsi seyahat kısıtlamaları ve
okul kapatma gibi oumlnlemler almışlardır Bu suumlreccedille be-
raber milyonlarca ccedilocuk genccedil ve yetişkin okullara ve
uumlniversitelere gidememektedir Giannini ve Lewisrsquoe
goumlre (2020) bu durum sonucunda oumlğrencilerin ilerleyen
doumlnemlerde eşit eğitim almaları konusunda buumlyuumlk zor-
luklar yaşanabilecektir
Bu aşamada hem suumlrecin hem de krizin youmlnetilebil-
mesi adına YOumlK hızlı bir biccedilimde harekete geccedilmiş ve
oumlğretim suumlrecinin uzaktan eğitime doumlnuumlştuumlruumllmesi iccedilin
kararlar almıştır (YOumlK 2020) Bu accedilıklamalarla beraber
tuumlm oumlğretim kademelerinde yuumlz yuumlze eğitime ara ve-
rilmiştir Bu suumlreccedilte uzaktan eğitime geccedililmesi yerel
ve merkezi sınavların ertelenmesi ve oumlğrenci başarısını
oumllccedilme ve değerlendirmede web tabanlı sınavların dev-
reye girmesi gibi kararlar alınmıştır Bu kararlar sonu-
cunda da oumlrguumln eğitime uygun olarak yapılandırılmış
sistemin acil bir şekilde kriz youmlnetimi ile web tabanlı
uzaktan eğitim sistemine doumlnuumlştuumlruumllmesi gerekliliği
ortaya ccedilıkmıştır (Oumlzer Kaya ve Keskin 2020)
Pandemi nedeniyle Tuumlrkiyersquode YOumlKrsquouumln aldığı kararlar
şu şekilde oumlzetlenebilir
167
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
bull Yuumlksekoumlğretimde eğitime 12 Mart 2020rsquode eğitime
ara verilmiş
bull 23 Mart 2020 tarihinden itibaren 2019-2020 oumlğre-
tim yılı bahar doumlneminin tamamen accedilık ve uzak-
tan oumlğrenme sistemi ile devam ettirilmesine karar
verilmiştir
bull YOumlK Dersleri Platformu tuumlm oumlğrencilerin erişimi-
ne accedilık hale getirilmiştir
bull YOumlK Başkanlığı almış olduğu kararla pandemi
nedeniyle oumln lisans lisans ve lisansuumlstuuml seviyede
eğitim alan oumlğrencilerin talepleri doğrultusunda
2019-2020 eğitim oumlğretim yılı bahar doumlneminde
kayıtlarını dondurabilmesine tez savunma ve ye-
terlik sınavlarının ise denetlenebilir olma ve ldquokayıt
altına alınmak şartıylardquo video konferans gibi dijital
imkanlar ile yapılabilmesine imkacircn vermiştir
bull Yuumlksekoumlğretim kurumlarının neredeyse tamının
oumlnlisans ve lisans programları iccedilin de ara sınavla-
rını ccedilevrim iccedili ortamda gerccedilekleştirmeye youmlnelik
hazırlık yaparak ccedilevrim iccedili sınav uygulama esas-
ları yayınlamaya başlamışlardır
YOumlK tarafından alınan kararlardan sonra tuumlm uumlni-
versiteler kendi kapasitelerinin elverdiği kadar ccedilevri-
miccedili eğitime geccedilmişlerdir Bu doumlnemde Tuumlrkiyersquodeki
uumlniversitelerin buumlyuumlk ccediloğunluğunu ccedilevrimiccedili eğitime
hazırlıksız oldukları goumlzlemlenmiştir Tuumlrkiyersquode pek
ccedilok kişinin uzaktan eğitim anlayışının oumlğretim ele-
manlarının dersinin videoya kaydedilip senelerce aynı
videonun oumlğrencilere sunulduğu bir sistem olduğu
bilinmektedir (Erkut 2020) Yuumlz yuumlze eğitime ara ve-
rilen okullardaki oumlrguumln ve yaygın eğitim pandemiden
etkilenen en buumlyuumlk kamusal alanlardan biri olmuştur
COVID-19 oluşturduğu krizden ekonomilerini koru-
maya ccedilalışan devletler dijital teknolojilerin kullanımı-
nı benimseyen acil durum oumlnlem paketlerini devreye
koyarak eğitim suumlrecini devam ettirmeye ccedilalışmışlardır
(Agnoletto amp Queiroz 2020) Duumlnyadaki eğitim sistem-
leri halk sağlığını koruma girişimlerinin boumlluumlmuuml ola-
rak salgının yayılmasını kontrol altına almak amacıyla
zorunlu kılınan kitlesel okul kapanışlarından sonra eşi
goumlruumllmemiş bir zorlukla karşı karşıya kalmıştır (UNES-
CO 2020)
Ccedilakın Akyavuz ve Kuumllekccedili (2020) Covid-19 suumlrecinin
eğitime yansımalarını oumlğretmen goumlruumlşlerini alarak in-
celemişlerdir Araştırmada oumlğretmenlerin veliler ve
oumlğrencilerin oumlğrenme suumlreccedilleri ile sorunlar yaşadıkları
oumlğrencileri motive edici etkinlikler ile gelecek iccedilin teş-
vik etikleri sonuccedillarına ulaşmışlardır
Kuumlrtuumlncuuml ve Kurt (2020) Covid-19 pandemi doumlnemin-
de hemşirelik oumlğrencilerinin yasadıkları sorunların
belirlenmesi amaccedilladığı araştırmada oumlğrencilerin ccediloğu
hem teori hem de uygulamalı derslerinin uzaktan eği-
tim ile yetersiz olacağını okulu dondurmayı duumlşuumln-
medikleri ancak okulun uzayacağını duumlşuumlnduumlklerini
belirttikleri sonucuna ulaşıldı
Serccedilemeli ve Kurnaz (2020) uzaktan eğitim ile muha-
sebe dersini alan oumlğrencilerin uzaktan eğitime youmlnelik
oumlz yeterliklerini ve uzaktan eğitime youmlnelik oumlğrenci gouml-
ruumlşlerini incelemeyi amaccedilladığı ccedilalışmasında oumlğrenci-
lerin uzaktan eğitim sistemini ccedilok fazla benimsemedik-
leri sistemin kullanımıyla ilgili oumlz yeterlik accedilısından
herhangi bir problem yaşamadıkları goumlruumllmuumlştuumlr
Ccedilevik ve Bakioğlursquonun (2020) yaptığı ccedilalışmada CO-
VID-19 salgını suumlrecinde uzaktan eğitimde neler ya-
şandığı konusunda ortaokulda goumlrevli Fen Bilimleri
oumlğretmenlerinin deneyimlerini derinlemesine anlama-
ya ccedilalışılması amaccedillanmıştır Araştırma bulguları doğ-
rultusunda Fen Bilimleri oumlğretmenlerinin pandeminin
ne olduğunu bilmedikleri ortaya ccedilıkmıştır Uzaktan
eğitim suumlrecinde internet bağlantısı oumlğrencilerle ileti-
şim kurma oumlğrencilerin derslere katılım oranının duuml-
şuumlk olması ve okul youmlnetiminin baskısına maruz kalma
gibi problemlere sahip oldukları tespit edilmiştir
Karahan Bozan ve Akccedilayrsquoın (2020) sınıf oumlğretmenliği
lisans oumlğrencilerinin salgın suumlrecindeki ccedilevrim iccedili oumlğ-
renme deneyimlerinin incelenmesini amaccedilladığı ccedila-
lışmada senkron derslerin daha verimli olduğu bazı
oumlğrencilerin internet yetersizliklerine sahip olduğu so-
nuccedilları elde edilmiştir
Salgın doumlneminde yuumlksekoumlğretimde uzaktan eğitim
uygulamalarına geccedililmesiyle derslerin teori ve uygu-
lanması boyutunda oumlğrenciler eşit olmayan fırsatlardan
kaynaklanan sorunlarla karşılaşmışlardır Eğitim suumlre-
cinin gerektirdiklerini ccedilevrimiccedili dersler her anlamda
karşılayamamış ve bunun sonucunda eğitim- oumlğretim
faaliyetlerindeki olumsuz yansımaları ve bunların asıl
nedenlerini ortaya ccedilıkarmak oumlnem arz etmiştir
2ARAŞTIRMANIN AMACI
Salgın suumlreci okuloumlncesi eğitimden yuumlksekoumlğretime
kadar tuumlm eğitim oumlğretim faaliyetlerini olumsuz etki-
lemiş ve oumlzellikle de uygulama boyutundaki derslerin
168
Guumlven amp Uccedilar
ccedilevrimiccedili ortamdan yapılmaya ccedilalışılması oumlğretmen
adayları iccedilin zorluklar ortaya ccedilıkarmıştır Bu aşamada
oumlğretmen adaylarının suumlrece youmlnelik değerlendirme-
leri acil şekilde geccedililen bu sistemin aksaklıklarını ve
olumlu yanlarını ortaya koyacaktır Bu araştırma ile
COVİD-19 salgının neden olduğu pandemi suumlrecinde
yuumlksekoumlğretimde ccedilevrimiccedili eğitim uygulamalarının
eğitim fakuumlltelerindeki uzaktan eğitim suumlrecine ve
oumlğretmenlik uygulamalarına yansımaları oumlğretmen
adaylarının goumlruumlşleri doğrultusunda belirlemek amaccedil-
lanmaktadır
bull Araştırmanın amacı doğrultusunda belirlenen alt
amaccedillar şu şekildedir
bull Oumlğretmen adaylarının uzaktan eğitim uygulama-
larının etkililiğine ilişkin goumlruumlşleri nelerdir
bull Oumlğretmen adaylarının yuumlz yuumlze eğitim ve uzaktan
eğitimin karşılaştırılmasına ilişkin goumlruumlşleri neler-
dir
bull Oumlğretmen adayları uzaktan eğitimin olumlu ve
olumsuz yanlarını nasıl değerlendirmektedir
bull Oumlğretmen adaylarının goumlruumlşlerine goumlre uzaktan
eğitim uygulamalarında karşılaşılan eksiklikler
nelerdir
bull Uzaktan eğitim suumlrecinde oumlğretmen adaylarının
oumlğretim elemanlarına youmlnelik değerlendirmeleri
ne olmuştur
bull Oumlğretmen adayları oumlğretmenlik uygulaması der-
sinin kendilerini uygulama boyutunun mu yoksa
teori boyutunun mu geliştirdiğine ilişkin goumlruumlşleri
nelerdir
bull Oumlğretmen adaylarının oumlğretmenlik uygulamasının
uzaktan eğitim ile yapılmasının olumlu ve olum-
suz youmlnlerine ilişkin goumlruumlşleri nelerdir
bull Oumlğretmen adaylarının oumlğretmenlik uygulamasının
nasıl bir iccedileriğe sahip olmasına youmlnelik goumlruumlşleri
nelerdir
3YOumlNTEM
31Araştırmanın Deseni
Oumlğretmen adaylarının goumlruumlşleri doğrultusunda pan-
demi doumlneminde uzaktan eğitim uygulamalarının
eğitim suumlrecine ve oumlğretmenlik uygulamalarına yan-
sımalarının belirlenmesinin amaccedillandığı bu ccedilalışmada
betimleme ve anlamların derinliğini ortaya ccedilıkarması
(Buumlyuumlkoumlztuumlrk vd 2013) accedilısından nitel araştırma youmln-
temi kullanılmıştır Araştırma sınırlı bir sistemin de-
rinlemesine betimlenmesi ve incelenmesi (Merriam
2018) olarak tanımlanan durum ccedilalışması şeklinde de-
senlenmiştir
Bir veya birkaccedil duruma youmlnelik etkenler durum ccedilalış-
masında buumltuumlncuumll bir yaklaşım iccedilerisinde araştırılır Bu
durumların ilişkili durumu nasıl etkiledikleri ve ilgili
durumdan nasıl etkilendikleri uumlzerine derinlemesine
araştırma yapılır (Yıldırım ve Şimşek 2018) Creswellrsquoe
(2011) goumlre bu araştırmalar birden fazla kaynaktan veri
toplanarak derinlemesine incelemenin yapıldığı ccedilalış-
malardır ve araştırmacılar incelenen duruma youmlnelik
derin anlayış geliştirmek amacıyla farklı tuumlrlerden ve-
rilere gereksinim duymaktadırlar
32Ccedilalışma Grubu
Bu araştırmanın ccedilalışma grubunu 2020-2021 eğitim-oumlğ-
retim yılında bir devlet uumlniversitesi eğitim fakuumlltesinde
oumlğrenim goumlrmekte olan oumlğretmen adayları oluşturmak-
tadır Araştırmaya pandemi doumlneminde uzaktan eğitim
ile oumlğretmenlik uygulaması dersini alan 109 oumlğretmen
adayı katılım goumlstermiştir Katılımcıların cinsiyetlerine
ilişkin bulgular Tablo 1rsquode sunulmuştur
Tablo 1Katılımcıların Cinsiyete Goumlre Dağılımları
Tablo 1rsquoe goumlre araştırmaya katılan 95 katılımcı kadın 14
katılımcı ise erkek oumlğretmen adayından oluşmaktadır
33Veri Toplama Araccedillarının Hazırlanması
Araştırmanın amacı kapsamında oumlğretmen adayların-
dan veriler yarı yapılandırılmış bir goumlruumlşme formu ile
toplanmıştır Form araştırmacılar tarafından hazırlan-
mış ve araştırmanın amacı ve alt amaccedillarına youmlnelik
olarak 11 sorudan oluşmaktadır Soruların hazırlanma-
sı aşamasında oumlnceden tahmin edilebilir veya evet veya
hayır gibi kısa yanıt gerektiren sorular tercih etmek
yerine accedilıklama yapmayı gerektiren sorulardan yarar-
lanılmıştır Sorularının hazırlanabilmesi iccedilin ldquopandemi
suumlrecinde eğitimrdquo ldquouzaktan eğitimrdquo ldquoyuumlksekoumlğretimde
ccedilevrimiccedili eğitimrdquo gibi anahtar kelimeler kullanılarak li-
Bir veya birkaccedil duruma youmlnelik etkenler durum ccedilalışmasında buumltuumlncuumll bir yaklaşım iccedilerisinde araştırılır Bu durumların ilişkili durumu nasıl etkiledikleri ve ilgili durumdan nasıl
etkilendikleri uumlzerine derinlemesine araştırma yapılır (Yıldırım ve Şimşek 2018) Creswellrsquoe (2011) goumlre bu araştırmalar birden fazla kaynaktan veri toplanarak derinlemesine incelemenin yapıldıgı ccedilalışmalardır ve araştırmacılar incelenen duruma youmlnelik derin anlayış geliştirmek amacıyla farklı tuumlrlerden verilere gereksinim duymaktadırlar
32Ccedilalışma Grubu
Bu araştırmanın ccedilalışma grubunu 2020-2021 egitim-oumlgretim yılında bir devlet uumlniversitesi egitim fakuumlltesinde oumlgrenim goumlrmekte olan oumlgretmen adayları oluşturmaktadır Araştırmaya pandemi doumlneminde uzaktan egitim ile oumlgretmenlik uygulaması dersini alan 109 oumlgretmen adayı katılım goumlstermiştir Katılımcıların cinsiyetlerine ilişkin bulgular Tablo 1rsquode sunulmuştur
Tablo 1Katılımcıların Cinsiyete Goumlre Dağılımları
Tablo 1rsquoe goumlre araştırmaya katılan 95 katılımcı kadın 14 katılımcı ise erkek oumlgretmen adayından oluşmaktadır
33Veri Toplama Araccedillarının Hazırlanması
Araştırmanın amacı kapsamında oumlgretmen adaylarından veriler yarı yapılandırılmış bir goumlruumlşme formu ile toplanmıştır Form araştırmacılar tarafından hazırlanmış ve araştırmanın amacı ve alt amaccedillarına youmlnelik olarak 11 sorudan oluşmaktadır Soruların hazırlanması aşamasında oumlnceden tahmin edilebilir veya evet veya hayır gibi kısa yanıt gerektiren sorular tercih etmek yerine accedilıklama yapmayı gerektiren sorulardan yararlanılmıştır Sorularının hazırlanabilmesi iccedilin ldquopandemi suumlrecinde egitimrdquo ldquouzaktan egitimrdquo ldquoyuumlksekoumlgretimde ccedilevrimiccedili egitimrdquo gibi anahtar kelimeler kullanılarak literatuumlr taranmıştır Buradan hareketle goumlruumlşme formu oluşturulmuştur Goumlruumlşme formunda katılımcıların uzaktan egitim doumlnemine ve bu doumlnemden aldıkları oumlgretmenlik uygulamalarına ilişkin goumlruumlşlerini belirlemeye youmlnelik sorular yer almaktadır Geccedilerlik iccedilin oluşturulan taslak egitim alanında ccedilalışan iki uzmanın goumlruumlşuumlne sunulmuştur Gelen eleştirilerden sonra form yapılandırılmıştırve dış geccedilerligi arttırmak iccedilin katılımcıların goumlruumlşleri ccedilalışmaya dogrudan alınmıştır Pilot ccedilalışma olarak 15 oumlgretmen adayına araştırma oumlncesinde hazırlanmış olan form goumlnderilmiştir Hazırlanan yarı yapılandırılmış goumlruumlşme formunun işlenirligi sınanmış ve pilot ccedilalışma sonunda sorular uumlzerinde duumlzeltmeler ve eklemeler yapılarak forma son hali verilmiştir
331Veri Toplama ve Verilerin Analizi
Araştırmada veriler oumlgretmen adaylarının yarı yapılandırılmış goumlruumlşme formundaki 11 soruya yazılı şekilde cevap vermesi ile elde edilmiştir Toplanan veriler iccedilerik analiziyle ccediloumlzuumlmlenmiştir Veriler ccediloumlzuumlmlenirken tuumlmevarımsal bir yaklaşım benimseniştir Veriler kavramlar ve temalar etrafında birleştirerek anlaşılır hale getirmek iccedilin iccedilerik analizi tercih edilmiştir
Cinsiyet f
Kadın 95 8715
Erkek 14 1238
Toplam 109 100
169
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
teratuumlr taranmıştır Buradan hareketle goumlruumlşme formu
oluşturulmuştur Goumlruumlşme formunda katılımcıların
uzaktan eğitim doumlnemine ve bu doumlnemden aldıkları
oumlğretmenlik uygulamalarına ilişkin goumlruumlşlerini belir-
lemeye youmlnelik sorular yer almaktadır Geccedilerlik iccedilin
oluşturulan taslak eğitim alanında ccedilalışan iki uzma-
nın goumlruumlşuumlne sunulmuştur Gelen eleştirilerden sonra
form yapılandırılmıştırve dış geccedilerliği arttırmak iccedilin
katılımcıların goumlruumlşleri ccedilalışmaya doğrudan alınmıştır
Pilot ccedilalışma olarak 15 oumlğretmen adayına araştırma oumln-
cesinde hazırlanmış olan form goumlnderilmiştir Hazırla-
nan yarı yapılandırılmış goumlruumlşme formunun işlenirliği
sınanmış ve pilot ccedilalışma sonunda sorular uumlzerinde
duumlzeltmeler ve eklemeler yapılarak forma son hali ve-
rilmiştir
331Veri Toplama ve Verilerin Analizi
Araştırmada veriler oumlğretmen adaylarının yarı yapı-
landırılmış goumlruumlşme formundaki 11 soruya yazılı şekil-
de cevap vermesi ile elde edilmiştir Toplanan veriler
iccedilerik analiziyle ccediloumlzuumlmlenmiştir Veriler ccediloumlzuumlmlenir-
ken tuumlmevarımsal bir yaklaşım benimseniştir Veriler
kavramlar ve temalar etrafında birleştirerek anlaşılır
hale getirmek iccedilin iccedilerik analizi tercih edilmiştir
Veriler analiz sonucunda ortaya ccedilıkan tema ve kate-
goriler ile karşılaştırma yapılabilmesi iccedilin sayıya indir-
genmiştir Buna aracı olarak da sistematik ve pratik bir
analiz sağlayacak yazılım kullanımı tercih edilmiştir
ve kurulan hiyerarşik ilişkiler ile veriler sistematik ve
hızlı bir şekilde kodlanmıştır Analizin yapılması iccedilin
ldquoMAXQDA 2020rdquo paket programı kullanılmış ve iccedilerik
analizi tekniğiyle analiz edilmiştir
Verilerin analizinde izlenen adınlar şu şekildedir
bull Oumlğretmen adaylarından elde edilen veriler araş-
tırmacı tarafından dijital ortama aktarılmış ve ccedilouml-
zuumlmlenmiştir
bull Goumlruumlşme formu ve cevaplar alandan bir uzama-
na verilmiş yanlışların veya eksikliklerin kontrol
edilmesi yoluna gidilmiştir
bull Elde edilen her soruya ilişkin tema ve alt temaların
seccedilenekleri hazırlanmıştır
bull Bu değerlendirmelerden sonra oumlretmen adayları-
na sorulan sorular iccedilin bir kodlama anahtarı oluş-
turulmuştur
bull Veriler ve kodlama anahtarını eğitim bilimlerin-
den bir uzmana verilmiş ve uzmanlar ile araştır-
macı birbirinden bağımsız biccedilimde her bir soru
iccedilin işaretletme yapmıştır
bull Buradan hareketle verilerin guumlvenirlik hesaplama-
sı Miles ve Hubermanrsquoın formuumlluuml ile sağlanmıştır
ldquoUzlaşma Yuumlzdesi = Goumlruumlş Birliği (Goumlruumlş Birliği
+ Goumlruumlş Ayrılığı) x 100rdquo
Araştırmacılardan başka bir uzmanın analiz suumlrecine
dahil olması ve sonuccedilların karşılaştırılması sonucunda
80 oranında fikir birliğinin sağlanması kodlamanın
guumlvenirliğini sağlamaktadır (Buumlyuumlkoumlztuumlrk vd 2010)
Goumlruumlşme sorularının guumlvenirlik analizi Tablo 2rsquode ve-
rilmiştir
Tablo 2 Guumlvenirlik Analizine İlişkin Bulgular
4BULGULAR
Bu boumlluumlmde oumlğretmen adaylarından toplanan verile-
rin analizi sonucu elde edilen bulgular sunulmuştur
Tablolarda verilen katılımcı goumlruumlşleri ile kodlardan
bahsetme durumları kodlanmış ve kodlanmamış bel-
geler olarak tabloda yer alan değerlerde farklılık oluş-
turmaktadır Bunun sebebi olarak kodun katılımcı sayı-
sı bakımından bahsedilme sıklığı ve ilişkili kategorinin
tablo istatistiklerinde kodlanma sıklığının farklılaşma-
sıdır Oumlğretmen adaylarının aynı kategoride birden faz-
la koddan bahsettikleri değişkenlerde kodlardan bah-
seden katılımcı sayısında artış belirirken her katılımcı
raporu ilgili kategori iccedilin sadece bir kez kodlanmıştır
Tablolarda yer verilen katılımcıların kodlardan bah-
setme durumları ile belirttikleri goumlruumlşler kodlanmış
Veriler analiz sonucunda ortaya ccedilıkan tema ve kategoriler ile karşılaştırma yapılabilmesi iccedilin sayıya indirgenmiştir Buna aracı olarak da sistematik ve pratik bir analiz saglayacak yazılım kullanımı tercih edilmiştir ve kurulan hiyerarşik ilişkiler ile veriler sistematik ve hızlı bir şekilde kodlanmıştır Analizin yapılması iccedilin ldquoMAXQDA 2020rdquo paket programı kullanılmış ve iccedilerik analizi teknigiyle analiz edilmiştir
Verilerin analizinde izlenen adınlar şu şekildedir Oumlgretmen adaylarından elde edilen veriler araştırmacı tarafından dijital ortama
aktarılmış ve ccediloumlzuumlmlenmiştir Goumlruumlşme formu ve cevaplar alandan bir uzamana verilmiş yanlışların veya
eksikliklerin kontrol edilmesi yoluna gidilmiştir Elde edilen her soruya ilişkin tema ve alt temaların seccedilenekleri hazırlanmıştır Bu degerlendirmelerden sonra oumlretmen adaylarına sorulan sorular iccedilin bir
kodlama anahtarı oluşturulmuştur Veriler ve kodlama anahtarını egitim bilimlerinden bir uzmana verilmiş ve
uzmanlar ile araştırmacı birbirinden bagımsız biccedilimde her bir soru iccedilin işaretletme yapmıştır
Buradan hareketle verilerin guumlvenirlik hesaplaması Miles ve Hubermanrsquoın formuumlluuml ile saglanmıştır ldquoUzlaşma Yuumlzdesi = Goumlruumlş Birligi (Goumlruumlş Birligi + Goumlruumlş Ayrılıgı) x 100rdquo
Araştırmacılardan başka bir uzmanın analiz suumlrecine dahil olması ve sonuccedilların karşılaştırılması sonucunda 80 oranında fikir birliginin saglanması kodlamanın guumlvenirligini saglamaktadır (Buumlyuumlkoumlztuumlrk vd 2010) Goumlruumlşme sorularının guumlvenirlik analizi Tablo 2rsquode verilmiştir
Tablo 2 Guumlvenirlik Analizine İlişkin Bulgular
Soru Numarası Guumlvenirlik Yuumlzdeleri
1 85
2 877
3 905
4 863
5 912
6 928
7 897
8 874
9 927
10 853
11 918
x 100
4BULGULAR
Bu boumlluumlmde oumlgretmen adaylarından toplanan verilerin analizi sonucu elde edilen bulgular sunulmuştur
Veriler analiz sonucunda ortaya ccedilıkan tema ve kategoriler ile karşılaştırma yapılabilmesi iccedilin sayıya indirgenmiştir Buna aracı olarak da sistematik ve pratik bir analiz saglayacak yazılım kullanımı tercih edilmiştir ve kurulan hiyerarşik ilişkiler ile veriler sistematik ve hızlı bir şekilde kodlanmıştır Analizin yapılması iccedilin ldquoMAXQDA 2020rdquo paket programı kullanılmış ve iccedilerik analizi teknigiyle analiz edilmiştir
Verilerin analizinde izlenen adınlar şu şekildedir Oumlgretmen adaylarından elde edilen veriler araştırmacı tarafından dijital ortama
aktarılmış ve ccediloumlzuumlmlenmiştir Goumlruumlşme formu ve cevaplar alandan bir uzamana verilmiş yanlışların veya
eksikliklerin kontrol edilmesi yoluna gidilmiştir Elde edilen her soruya ilişkin tema ve alt temaların seccedilenekleri hazırlanmıştır Bu degerlendirmelerden sonra oumlretmen adaylarına sorulan sorular iccedilin bir
kodlama anahtarı oluşturulmuştur Veriler ve kodlama anahtarını egitim bilimlerinden bir uzmana verilmiş ve
uzmanlar ile araştırmacı birbirinden bagımsız biccedilimde her bir soru iccedilin işaretletme yapmıştır
Buradan hareketle verilerin guumlvenirlik hesaplaması Miles ve Hubermanrsquoın formuumlluuml ile saglanmıştır ldquoUzlaşma Yuumlzdesi = Goumlruumlş Birligi (Goumlruumlş Birligi + Goumlruumlş Ayrılıgı) x 100rdquo
Araştırmacılardan başka bir uzmanın analiz suumlrecine dahil olması ve sonuccedilların karşılaştırılması sonucunda 80 oranında fikir birliginin saglanması kodlamanın guumlvenirligini saglamaktadır (Buumlyuumlkoumlztuumlrk vd 2010) Goumlruumlşme sorularının guumlvenirlik analizi Tablo 2rsquode verilmiştir
Tablo 2 Guumlvenirlik Analizine İlişkin Bulgular
Soru Numarası Guumlvenirlik Yuumlzdeleri
1 85
2 877
3 905
4 863
5 912
6 928
7 897
8 874
9 927
10 853
11 918
x 100
4BULGULAR
Bu boumlluumlmde oumlgretmen adaylarından toplanan verilerin analizi sonucu elde edilen bulgular sunulmuştur
170
Guumlven amp Uccedilar
ve kodlanmamış belgeler olarak tabloda farklılaşmak-
tadır Kodun katılımcı sayısı iccedilinde bahsedilme sıklığı
ve onunla ilgili kategorinin tablo istatistiklerinde kod-
lanma sıklığı sonucu bu farklılık ortaya ccedilıkmaktadır
Katılımcılar aynı kategoride birden fazla koddan bah-
settiğinde kodlardan bahseden katılımcı sayısında ar-
tış olur ve her katılımcı ilişkili kategori iccedilin sadece bir
kez kodlanmış şekilde goumlruumlluumlr Araştırma kapsamında
toplam 11 ana kategori vardır Bu ana kategorilere iliş-
kin katılımcı goumlruumlşleri doğrultusunda alt kategoriler
oluşturulmuştur
Tablo 3 incelendiğinde 75 oumlğretmen adayının uzak-
tan eğitimin etkili olmadığını duumlşuumlnduumlğuumlnuuml belirttiği
goumlruumllmektedir 46 katılımcının etkili olama durumu-
nu dersin uygulanışı ve hocalar ile ilişkilendirdikleri
goumlruumlluumlrken 29 katılımcının ise teknik yetersizlikler ile
ilişkilendirdiği goumlruumllmektedir Katılımcıların 42rsquosi ise
uzaktan eğitim uygulamalarını yeterli bulduklarını be-
lirtmişlerdir
Oumlğretmenlik uygulamasının yeterli olmadığını belirten
oumlğretmen adaylarından bazılarının goumlruumlşleri şu şekil-
dedir
k18 Uzaktan Eğitim uygulamasını ciddi anlamda koumltuuml
buldum Dikkatimi toplamakta fazlasıyla zorlandım
Dersi dinlemek iccedilin ccediloğu zaman kendimi zorladım
k38 Uzaklık- yakınlık kavramlarını karşılaştıracak
olursam tabiki yakınlığı tercih ederim Tecruumlbelerin
hayatımızdaki roluuml buumlyuumlktuumlr Yaşayarak goumlrerek daha
etkili sonuccedillar elde ederiz Uzaktan eğitimde ise bu
uygulamalı tecruumlbelerin olmaması pratiklik kazanmak
accedilısından uzaktır Dersin tamamen teknolojiyle yapıl-
mış olması fiziksel olarak bizleri yormakla birlikte psi-
kolojik olarak da dersi sıkıcı bulmamıza sebep oluyor
Olumlu accedilılardan bakacak olursak zamanı daha rahat
kullanmamız accedilısından iyi Daha ccedilok makale inceleye-
rek daha ccedilok bakış accedilısı kazanabiliyoruz Genel oumlzetle-
yecek olursa Uzaktan Eğitim uygulamalarını ccedilok etkili
bulmamaktayım
k40 Eğitimden geri kalmamak iccedilin uzaktan eğitim
uygulanmasının doğru bir karar olduğunu duumlşuumlnuumlyo-
rum ama etkililiğine gelindiğinde ccedilok etkili olmadığını
duumlşuumlnuumlyorum Etkili olması iccedilin imkanlar genişletil-
melidir İnternet sorunu ccediloumlzuumllmelidir Ccediluumlnkuuml evinde
interneti olmayan oumlğrenciler ya da olup da interneti
ccedilekmeyen oumlğrenciler derse bağlanmakta zorluk yaşa-
maktadır Kimsenin mağdur olmaması sağlanmalıdır
k43 Etkili olduğunu soumlylemek ccedilok zor Mesela ilk haf-
talarda ccediloğu derse girebilen ccediloğu kişi giriyordu Ancak
sonra katılımcı sayısı oldukccedila duumlştuuml Hatta son hafta-
larda bazı oumlğretmenlerimizin derslerine katılım 10 kişi-
yi anca bulmakta Ayrıca karşıdan soumlzel bir anlatım var
etkinlik yok ki ne kadar duyu işin iccediline girerse o kadar
kalıcılık soumlz konusu denmekteydi Boumlyle bir uygulama-
nın bu şartlarda ne kadar etkili olduğu soumlylenebilir ki
k47 Ccedilok fazla etkili bulmadım Ccediluumlnkuuml ister istemez
yuumlz yuumlze olan eğitimle kıyaslama yapıyorum ve onu
duumlşuumlnuumlnce fazla etkili olduğunu duumlşuumlnmuumlyorum Ay-
rıca maddi olanaklara da (internet bilgisayarhellip) sahip
olma ya da olmama durumu boumlyle duumlşuumlnmemi etkili-
yor ister istemez
k80 Uzaktan eğitim uygulamalarıyla sınıf ortamı tek-
noloji sayesinde internet uumlzerinden oluşturulmaya ccedilalı-
şıldı Ancak gerccedilek bir sınıf ortamında ders işlenmediği
iccedilin yeterince etkili olmadığını duumlşuumlnuumlyorum Sınıfta
uyguladığımız birccedilok youmlntem ve teknik uzaktan eğitim
ortamında kullanılamıyor Daha ccedilok verilen oumldevler
uumlzerinden ilerliyoruz
k95 verimi accedilısından ccedilok faydalı bulduğumu soumlyleye-
meyeceğim Yuumlz yuumlze olmadığı iccedilin sunum yaptığımız
zaman internetten veya herhangi bir kaynaktan edini-
len bilgileri sunuyoruz Ama bu da ilgi ccedilekici şekilde
dinlenme sağlamıyor Oumlğrenciler ve oumlğretmenler sade-
ce proseduumlrden uygulamalara katılıyor
k98 Uzaktan eğitim uygulamalarını ccedilok etkili bulama-
sam da bu suumlreccedilte en azından bizi eğitim ve oumlğretimin
bir şekilde devam edeceğine ikna etti Elbette sınıf orta-
Tablolarda verilen katılımcı goumlruumlşleri ile kodlardan bahsetme durumları kodlanmış ve kodlanmamış belgeler olarak tabloda yer alan degerlerde farklılık oluşturmaktadır Bunun sebebi olarak kodun katılımcı sayısı bakımından bahsedilme sıklıgı ve ilişkili kategorinin tablo
istatistiklerinde kodlanma sıklıgının farklılaşmasıdır Oumlgretmen adaylarının aynı kategoride birden fazla koddan bahsettikleri degişkenlerde kodlardan bahseden katılımcı sayısında artış belirirken her katılımcı raporu ilgili kategori iccedilin sadece bir kez kodlanmıştır
Tablolarda yer verilen katılımcıların kodlardan bahsetme durumları ile belirttikleri goumlruumlşler kodlanmış ve kodlanmamış belgeler olarak tabloda farklılaşmaktadır Kodun katılımcı sayısı iccedilinde bahsedilme sıklıgı ve onunla ilgili kategorinin tablo istatistiklerinde kodlanma sıklıgı sonucu bu farklılık ortaya ccedilıkmaktadır Katılımcılar aynı kategoride birden fazla koddan bahsettiginde kodlardan bahseden katılımcı sayısında artış olur ve her katılımcı ilişkili kategori iccedilin sadece bir kez kodlanmış şekilde goumlruumlluumlr Araştırma kapsamında toplam 11 ana kategori vardır Bu ana kategorilere ilişkin katılımcı goumlruumlşleri dogrultusunda alt kategoriler oluşturulmuştur
Tablo 3 UE Uygulamalarının Etkili Olma Durumu Temasına İlişkin Alt
Temaların Yuumlzde ve Frekans Dağılımları
Tablo 3 incelendiginde 75 oumlgretmen adayının uzaktan egitimin etkili olmadıgını duumlşuumlnduumlguumlnuuml belirttigi goumlruumllmektedir 46 katılımcının etkili olama durumunu dersin uygulanışı ve hocalar ile ilişkilendirdikleri goumlruumlluumlrken 29 katılımcının ise teknik yetersizlikler ile ilişkilendirdigi goumlruumllmektedir Katılımcıların 42rsquosi ise uzaktan egitim uygulamalarını yeterli bulduklarını belirtmişlerdir
Oumlgretmenlik uygulamasının yeterli olmadıgını belirten oumlgretmen adaylarından bazılarının goumlruumlşleri şu şekildedir
k18 Uzaktan Eğitim uygulamasını ciddi anlamda koumltuuml buldum Dikkatimi toplamakta fazlasıyla zorlandım Dersi dinlemek iccedilin ccediloğu zaman kendimi zorladım
k38 Uzaklık- yakınlık kavramlarını karşılaştıracak olursam tabiki yakınlığı tercih ederim Tecruumlbelerin hayatımızdaki roluuml buumlyuumlktuumlr Yaşayarak goumlrerek daha etkili sonuccedillar elde ederiz Uzaktan eğitimde ise bu uygulamalı tecruumlbelerin olmaması pratiklik kazanmak accedilısından uzaktır Dersin tamamen teknolojiyle yapılmış olması fiziksel olarak bizleri yormakla birlikte psikolojik olarak da dersi sıkıcı bulmamıza sebep oluyor Olumlu accedilılardan bakacak olursak zamanı daha rahat kullanmamız accedilısından iyi Daha ccedilok makale inceleyerek daha ccedilok bakış accedilısı kazanabiliyoruz Genel oumlzetleyecek olursa Uzaktan Eğitim uygulamalarını ccedilok etkili bulmamaktayım
k40 Eğitimden geri kalmamak iccedilin uzaktan eğitim uygulanmasının doğru bir karar olduğunu duumlşuumlnuumlyorum ama etkililiğine gelindiğinde ccedilok etkili olmadığını duumlşuumlnuumlyorum Etkili olması iccedilin imkanlar genişletilmelidir İnternet sorunu ccediloumlzuumllmelidir Ccediluumlnkuuml evinde interneti olmayan oumlğrenciler ya da olup da interneti ccedilekmeyen oumlğrenciler derse bağlanmakta zorluk yaşamaktadır Kimsenin mağdur olmaması sağlanmalıdır
UE Uygulamalarının Etkili Olma Durumu f Yuumlzde Etkili degildir 75 6881
Dersin Uygulanışı ve Ders Hocasından Kaynaklı Yetersizlikler
46 4220
Teknik Yetersizlikler 29 2661 Etkilidir 42 3853 Toplam 109 100
Tablo 3 UE Uygulamalarının Etkili Olma Durumu Temasına İlişkin Alt
Temaların Yuumlzde ve Frekans Dağılımları
171
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
mında yuumlz yuumlze eğitim kadar alınan geri bildirim anın-
da ve daha etkili olmuyor Bazı teknik sıkıntılar suumlreci
uzatıyor
k99 Ccedilok az etkili buldum Kendimden oumlrnek verilirse
bizim burada internet ccedilok az ccedilekiyor bu yuumlzden dersle-
re girmek iccedilin merkeze gitmek zorunda kaldım Boumlyle
uzaktan eğitim sistemi yapılacaksak derse girecek oumlğ-
renciler iccedilin farklı ccediloumlzuumlm yolları duumlşuumlnuumllmesi gerekir-
di
Katılımcı goumlruumlşlerinden yola ccedilıkarak oumlğretmen adayla-
rının uzaktan eğitimi verimsiz olarak değerlendirdikle-
ri goumlruumllmektedir İnternet bağlantısı problemleri ve do-
nanımsal eksiklikler gibi olumsuzluklardan bu suumlrecin
etkili ilerlemediğinin belirtmişlerdir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlğretmen aday-
larının yuumlz yuumlze eğitimin ve uzaktan eğitimin karşılaş-
tırmasına youmlnelik belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo4rsquoe goumlre araştırmaya 95 katılımcının yuumlz yuumlze
eğitimi daha etkili bulduğu belirlenmektedir Katılım-
cılardan 12rsquosi ise her iki eğitimi de etkili bulmuştur
Uzaktan eğitimi etkili bulan 3 oumlğretmen adayı olduğu
yine Tablo 4rsquote goumlruumllmektedir
Yuumlz yuumlze eğitimi daha etkili bulan oumlğretmen adayları-
nın goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k1 Yuumlz yuumlze eğitimde goumlrduumlğuumlmuumlzuuml canlı olarak uy-
gulama vardı Fakat uzaktan eğitimde asosyallik var
Herkes eşit imkanlara sahip değil
k38 Gerek oumlğrenmenin gerccedilekleşmesinde gerekse ile-
tişim kurmada yuumlz yuumlze olmanın etkisi buumlyuumlktuumlr Yuumlz
yuumlzeyken goumlz teması kurularak yapılan konuşmaları
davranışları her zaman ccedilok yapıcı bulmaktayım Yuumlz
yuumlze eğitimde uygulama ccedilalışmaları ne kadar fazlaysa
uzaktan eğitimde bir o kadar azdır Tabi bu azlık yeter-
lilik accedilısından sorun teşkil etmektedir Oumlrnek vermek
gerekirse daha oumlnce voleybol oynamamış bir ccedilocuğu
duumlşuumlnelim Bu ccedilocuk pencerenin arkasından dışarıda
voleybol oynayan akranlarını uzaktan izlemektedir
Belli bir suumlre sonra kendi kendine voleybol oynamanın
kolay olduğunu ve ccedilok iyi oynayabileceğini duumlşuumlnme-
ye başlar Ne zaman dışarı ccedilıkar ve topu eline almaya
başlar işte o zaman topu atmakta zorlanır Aslında hiccedil
de o kadar kolay olmadığının farkına varır İşte uzak-
tan eğitim de boumlyledir Yuumlz yuumlze eğitimin verdiği pra-
tikliği kazandıramaz
k47 Yuumlz yuumlze eğitim uzaktan eğitime goumlre ccedilok daha
iyi Her anlamda hem de Oumlğrenciyle iletişim kurma
olsun dersteki karşılıklı oumlğrenci-oumlğretmen ilişkisi ol-
sun yuumlz yuumlze eğitimdeki gerek oumlzveri gerek disiplin
gerekse dersin gerektirdiği saygı ve sevgi ortamı olsun
uzaktan eğitimle kıyaslanamaz bile Uzaktan eğitimde
gerccedilek bir sınıf ortamı yok en başta Oumlğretmen-oumlğren-
ci ilişkisi yok denecek kadar az İletişim kopuk Maddi
olanakların herkesin birbiriyle aynı olmaması da apay-
rı bir durum Bu da eğitimde eşitlik altındaki eşitsizliği
oldukccedila ortaya ccedilıkarıyor
k53 Yuumlz yuumlze eğitim tabi ki uzaktan eğitimden ccedilok
ccedilok iyi Uzaktan eğitimde etkileşim daha zor hepimiz
aynı anda derse katılamıyoruz O an mikrofonumuz
accedilılmıyor ya da internet gidiyor ve dersin o kısmı kaccedil-
mış oluyor Hepimiz konuşalım desek seslerimiz birbi-
rimize karışıyor Dersin hazırlık suumlreci de bir o kadar
sıkıntılı oluyor sunum yapacağımız zaman teknik arı-
zalar ccedilıkabiliyor Ama yuumlz yuumlze eğitimde sınıf koşul-
larını oumlnceden bildiğimiz iccedilin hazırlık yapmamız daha
kolay oluyordu
k62 Uzaktan eğitimi yuumlz yuumlze eğitimle karşılaştırdı-
ğımızda oumlğretmen ile oumlğrenci birbirinden ayrı kalıyor
Yuumlze yuumlze eğitimde sabah 9rsquodeki derse 1 saat oumlncesin-
den kalkıp hazırlanıp gidip oturarak ders dinliyorsun
ama uzaktan eğitimde o derse yataktan bile ccedilıkmadan
ders diliyorsun Yuumlz yuumlze eğitimde dersi full dinliyor-
sun ama uzaktan eğitimde ise başta dinleyip bırakıyor-
sun
k71 Yuumlz yuumlze eğitimde duygularımızı kullanabiliyo-
ruz Hocaya sormak istediğimiz soruyu anında sorabi-
liyoruz O eğitim ortamına gelen herkes o an yaşanan-
k43 Etkili olduğunu soumlylemek ccedilok zor Mesela ilk haftalarda ccediloğu derse girebilen ccediloğu kişi giriyordu Ancak sonra katılımcı sayısı oldukccedila duumlştuuml Hatta son haftalarda bazı oumlğretmenlerimizin derslerine katılım 10 kişiyi anca bulmakta Ayrıca karşıdan soumlzel bir anlatım var etkinlik yok ki ne kadar duyu işin iccediline girerse o kadar kalıcılık soumlz konusu denmekteydi Boumlyle bir uygulamanın bu şartlarda ne kadar etkili olduğu soumlylenebilir ki
k47 Ccedilok fazla etkili bulmadım Ccediluumlnkuuml ister istemez yuumlz yuumlze olan eğitimle kıyaslama yapıyorum ve onu duumlşuumlnuumlnce fazla etkili olduğunu duumlşuumlnmuumlyorum Ayrıca maddi olanaklara da (internet bilgisayarhellip) sahip olma ya da olmama durumu boumlyle duumlşuumlnmemi etkiliyor ister istemez
k80 Uzaktan eğitim uygulamalarıyla sınıf ortamı teknoloji sayesinde internet uumlzerinden oluşturulmaya ccedilalışıldı Ancak gerccedilek bir sınıf ortamında ders işlenmediği iccedilin yeterince etkili olmadığını duumlşuumlnuumlyorum Sınıfta uyguladığımız birccedilok youmlntem ve teknik uzaktan eğitim ortamında kullanılamıyor Daha ccedilok verilen oumldevler uumlzerinden ilerliyoruz
k95 verimi accedilısından ccedilok faydalı bulduğumu soumlyleyemeyeceğim Yuumlz yuumlze olmadığı iccedilin sunum yaptığımız zaman internetten veya herhangi bir kaynaktan edinilen bilgileri sunuyoruz Ama bu da ilgi ccedilekici şekilde dinlenme sağlamıyor Oumlğrenciler ve oumlğretmenler sadece proseduumlrden uygulamalara katılıyor
k98 Uzaktan eğitim uygulamalarını ccedilok etkili bulamasam da bu suumlreccedilte en azından bizi eğitim ve oumlğretimin bir şekilde devam edeceğine ikna etti Elbette sınıf ortamında yuumlz yuumlze eğitim kadar alınan geri bildirim anında ve daha etkili olmuyor Bazı teknik sıkıntılar suumlreci uzatıyor
k99 Ccedilok az etkili buldum Kendimden oumlrnek verilirse bizim burada internet ccedilok az ccedilekiyor bu yuumlzden derslere girmek iccedilin merkeze gitmek zorunda kaldım Boumlyle uzaktan eğitim sistemi yapılacaksak derse girecek oumlğrenciler iccedilin farklı ccediloumlzuumlm yolları duumlşuumlnuumllmesi gerekirdi
Katılımcı goumlruumlşlerinden yola ccedilıkarak oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimi verimsiz olarak degerlendirdikleri goumlruumllmektedir İnternet baglantısı problemleri ve donanımsal eksiklikler gibi olumsuzluklardan bu suumlrecin etkili ilerlemediginin belirtmişlerdir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlgretmen adaylarının yuumlz yuumlze egitimin ve uzaktan egitimin karşılaştırmasına youmlnelik belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 4 Karşılaştırma Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde ve Frekans
Dağılımları Karşılaştırma f Yuumlzde
Yuumlz Yuumlze Egitim Daha İyidir 95 8716
İkisi De İyidir 12 1101
Uzaktan Egitim Daha İyidir 3 275
Toplam 109 100
Tablo4rsquoe goumlre araştırmaya 95 katılımcının yuumlz yuumlze egitimi daha etkili buldugu belirlenmektedir Katılımcılardan 12rsquosi ise her iki egitimi de etkili bulmuştur Uzaktan egitimi etkili bulan 3 oumlgretmen adayı oldugu yine Tablo 4rsquote goumlruumllmektedir
Tablo 4 Karşılaştırma Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde ve Frekans Dağılımları
172
Guumlven amp Uccedilar
larla uyarılıyor sadece oumlğrencilik goumlrevimiz var Fakat
uzaktan eğitim oumlyle değil mekanik ve soğuk hocaya
soru sorarken internet kesilebiliyor goumlruumlntuuml donuyor
mikrofonumuz ccedilalışmıyor ya da sistem yoğunluktan
dışarıya atıyor Evde evin kızı goumlrevlerini yerine getir-
men gerekiyor O kadar boş vaktimiz olamayabiliyor
Sorumluluklarımız Ccedilanakkalersquodekinden fazla oluyor
Katılımcıların yuumlz yuumlze eğitimi daha verimli buldukla-
rı ve eğitim oumlğretimin uzaktan eğitimde etkili olmadığı
belirttikleri goumlruumlşlerden tespit edilmektedir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlğretmen aday-
larının uzaktan eğitimin olumlu yanlarına ilişkin belirt-
tikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 5 incelendiğinde 39 katılımcının uzaktan eği-
timin olumlu yanı olarak zaman tasarrufu alt kodun-
dan bahsettiği goumlruumllmektedir Oumlğretmen adaylarından
34rsquouumlnuumln ise eğitimde suumlrekliliğin sağlanmasının bu
uygulamaların olumlu yanı olduğunu belirttikleri gouml-
ruumllmektedir Katılımcıların 32rsquosi evde olma boyutunu
oumlğretmenlik uygulamasının olumlu youmlnuuml olarak değer-
lendirmişlerdir
Evde olma boyutunu olumlu bulan oumlğretmen adayları-
nın goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k13 Son sınıf oumlğrencisi olduğum iccedilin benim adıma en
olumlu yanı evde daha ccedilok ders ccedilalışabilmem oldu di-
yebilirim Kpss suumlrecini evdeyken daha kaliteli yuumlruuml-
tebiliyorum
k27 Uzaktan eğitim ev konforunda derslere ulaşımı
sağlarken hazırlık araccedil ulaşımı gibi yorucu suumlreccediller-
den alıkoymaktadır
k45 Tek olumlu yanı evde koltuk uumlzerinde daha ra-
hat ders dinlemek olabilir Başka hiccedilbir olumlu yanını
goumlrmuumlyorum
k47 Sadece evdeki rahatlık ortamından yararlanma
olabilir Bunun dışında olumlu bir yanını goumlrmuumlyo-
rum
k88 Uzaktan eğitim en guumlzel tarafı zaman tasarrufu
sağlaması ve oumlğrencinin evinden ccedilıkmadan dersleri ta-
kip etmesini sağlamaktadır
Oumlğretmen adaylarının goumlruumlşlerine goumlre uzaktan eği-
timde zamandan tasarruf etmenin olumlu bir yan ol-
duğunu belirttikleri ancak yine de ccedilok fazla olumu bir
yan bulamadıklarını ifade ettikleri goumlruumllmektedir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlğretmen aday-
larının uzaktan eğitimin olumsuz yanlarına ilişkin be-
lirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 6rsquoda oumlğretmen adayların uzaktan eğitimin olum-
suz youmlnlerine ilişkin goumlruumlşleri incelendiğinde 68 oumlğret-
menin eğitimde fırsat eşitliğinin olmadığı alt temasına
Uzaktan egitimin olumlu yanları f Yuumlzde Zaman Tasarrufu 39 3578 Egitimin Suumlrekliligin Saglanması 34 3119 Evde Olmak 32 2936 Derse Ulaşabilirlik 28 2569 Online Egitim Suumlrecini Oumlgrenme 7 642 Sınav ve Oumldevlerin Daha Kolay Yapılması 5 459 Olumlu Bir Yanı Yok 5 459 Devam Zorunlulugunun Olmaması 3 275 Toplam 109 100
Tablo 5 incelendiginde 39 katılımcının uzaktan egitimin olumlu yanı olarak zaman tasarrufu alt kodundan bahsettigi goumlruumllmektedir Oumlgretmen adaylarından 34rsquouumlnuumln ise egitimde suumlrekliligin saglanmasının bu uygulamaların olumlu yanı oldugunu belirttikleri goumlruumllmektedir Katılımcıların 32rsquosi evde olma boyutunu oumlgretmenlik uygulamasının olumlu youmlnuuml olarak degerlendirmişlerdir
Evde olma boyutunu olumlu bulan oumlgretmen adaylarının goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k13 Son sınıf oumlğrencisi olduğum iccedilin benim adıma en olumlu yanı evde daha ccedilok ders ccedilalışabilmem oldu diyebilirim Kpss suumlrecini evdeyken daha kaliteli yuumlruumltebiliyorum
k27 Uzaktan eğitim ev konforunda derslere ulaşımı sağlarken hazırlık araccedil ulaşımı gibi yorucu suumlreccedillerden alıkoymaktadır
k45 Tek olumlu yanı evde koltuk uumlzerinde daha rahat ders dinlemek olabilir Başka hiccedilbir olumlu yanını goumlrmuumlyorum
k47 Sadece evdeki rahatlık ortamından yararlanma olabilir Bunun dışında olumlu bir yanını goumlrmuumlyorum
k88 Uzaktan eğitim en guumlzel tarafı zaman tasarrufu sağlaması ve oumlğrencinin evinden ccedilıkmadan dersleri takip etmesini sağlamaktadır
Oumlgretmen adaylarının goumlruumlşlerine goumlre uzaktan egitimde zamandan tasarruf etmenin olumlu bir yan oldugunu belirttikleri ancak yine de ccedilok fazla olumu bir yan bulamadıklarını ifade ettikleri goumlruumllmektedir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimin olumsuz yanlarına ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 6 Uzaktan Eğitimin Olumsuz Yanları Temasına İlişkin Alt Temaların
Yuumlzde ve Frekans Dağılımları
Uzaktan Egitimin Olumsuz Yanları f Yuumlzde Fırsat Eşitligi Yoktur 68 6239
İnternet ve Baglantı Sorunları 58 5321 Teknolojik Araccedilların Eksikligi 15 1376
İletişimsizlik 42 3853
Tablo 5 Uzaktan Eğitimin Olumlu Yanları Temasına İlişkin Alt Temaların
Yuumlzde ve Frekans Dağılımları
Uzaktan egitimin olumlu yanları f Yuumlzde Zaman Tasarrufu 39 3578 Egitimin Suumlrekliligin Saglanması 34 3119 Evde Olmak 32 2936 Derse Ulaşabilirlik 28 2569 Online Egitim Suumlrecini Oumlgrenme 7 642 Sınav ve Oumldevlerin Daha Kolay Yapılması 5 459 Olumlu Bir Yanı Yok 5 459 Devam Zorunlulugunun Olmaması 3 275 Toplam 109 100
Tablo 5 incelendiginde 39 katılımcının uzaktan egitimin olumlu yanı olarak zaman tasarrufu alt kodundan bahsettigi goumlruumllmektedir Oumlgretmen adaylarından 34rsquouumlnuumln ise egitimde suumlrekliligin saglanmasının bu uygulamaların olumlu yanı oldugunu belirttikleri goumlruumllmektedir Katılımcıların 32rsquosi evde olma boyutunu oumlgretmenlik uygulamasının olumlu youmlnuuml olarak degerlendirmişlerdir
Evde olma boyutunu olumlu bulan oumlgretmen adaylarının goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k13 Son sınıf oumlğrencisi olduğum iccedilin benim adıma en olumlu yanı evde daha ccedilok ders ccedilalışabilmem oldu diyebilirim Kpss suumlrecini evdeyken daha kaliteli yuumlruumltebiliyorum
k27 Uzaktan eğitim ev konforunda derslere ulaşımı sağlarken hazırlık araccedil ulaşımı gibi yorucu suumlreccedillerden alıkoymaktadır
k45 Tek olumlu yanı evde koltuk uumlzerinde daha rahat ders dinlemek olabilir Başka hiccedilbir olumlu yanını goumlrmuumlyorum
k47 Sadece evdeki rahatlık ortamından yararlanma olabilir Bunun dışında olumlu bir yanını goumlrmuumlyorum
k88 Uzaktan eğitim en guumlzel tarafı zaman tasarrufu sağlaması ve oumlğrencinin evinden ccedilıkmadan dersleri takip etmesini sağlamaktadır
Oumlgretmen adaylarının goumlruumlşlerine goumlre uzaktan egitimde zamandan tasarruf etmenin olumlu bir yan oldugunu belirttikleri ancak yine de ccedilok fazla olumu bir yan bulamadıklarını ifade ettikleri goumlruumllmektedir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimin olumsuz yanlarına ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 6 Uzaktan Eğitimin Olumsuz Yanları Temasına İlişkin Alt Temaların
Yuumlzde ve Frekans Dağılımları
Uzaktan Egitimin Olumsuz Yanları f Yuumlzde Fırsat Eşitligi Yoktur 68 6239
İnternet ve Baglantı Sorunları 58 5321 Teknolojik Araccedilların Eksikligi 15 1376
İletişimsizlik 42 3853
Tablo 6rsquoda oumlgretmen adayların uzaktan egitimin olumsuz youmlnlerine ilişkin goumlruumlşleri incelendiginde 68 oumlgretmenin egitimde fırsat eşitliginin olmadıgı alt temasına youmlnelik goumlruumlş belirttigi goumlruumllmektedir Fırsat eşitli olmadıgını duumlşuumlnen 68 oumlgretmenden 58rsquoi bunu internet ve baglantı sorunlarıyla 15rsquoi ise derse girmeyi saglayacak teknolojik araccedil ve gereccedillerin yetersizligi ile ilişkilendirdigi goumlruumllmektedir Uzaktan egitimin olumsuz yanlarını derslerin işleniş şekli ile ilişkilendiren 40 sınıf ve okul ortamından uzaklık ile ilişkilendiren ise 29 oumlgretmen adayının oldugu tespit edilmektedir
Katılımcılardan uzaktan egitimin olumsuz yanlarını sınıf ve okul ortamından uzaklık ile ilişkilendirenlerden bazılarının goumlruumlşleri şu şekildedir
k10 Kesinlikle oumlğretmen-oumlğrenci ilişkisi olumsuz etkilenir Sınıf ortamında oluşan diyalog uzaktan eğitim yoluyla oluşmayabilir Bunda birccedilok etken mevcuttur Oumlrnek olarak oumlğrencinin derse kendini verememesi iletişim kuracağı mikrofon kamera gibi teknolojik materyallerin eksikliği verilebilir
k31 Soğuk bir ortam Elbette hocalarımız bizim moralimizi yuumlksek tutmak iccedilin ellerinden geleni yapıyorlar Yardımcı oluyorlar Ancak yine de iccedilimizdeki bu uumlzuumlntuuml geccedilmiyor Oumlzellikle son sınıf oumlğrencisi olduğum iccedilin sanırım daha fazla uumlzuumlntuuml duyuyorum Yuumlz yuumlze eğitimdeyken ders saatinden en az 1 saat oumlnce uyanmış oluyordum Bu suumlreccedilte hazırlık kahvaltı derken derse girdiğimde zihnim accedilılmış rahatlamış oluyordum Ama şimdi telefon alarmımı ders saatinden 10 dakika oumlnceye kurup kahvaltı bile yapmadan ders dinlemeye ccedilalışıyorum Her ne kadar bu sefer yataktan ccedilıkıp kendimi derse hazırlamam gerekiyor desem de ders guumlnuuml geldiğinde yine yapamıyorum Uzaktan eğitimin benim derslere olan ilgimi duumlşuumlrduumlğuumlnuuml duumlşuumlnuumlyorum
k69 Yuumlz yuumlze iletişim sınıf ortamı derslere katılım soru cevap uygulamaları anlamadığıntakıldığın yerlerde soumlz almak disiplin gibi birccedilok accedilıdan eksiklikler var
k86 Oumlğretmenin bizi goumlrmuumlyor olması bir sınıf ortamı bulunmaması psikolojik olarak derse uyum sağlamakta zorlanıyor olmak gibi olumsuz yanları var
k98 Sınıf ortamı gibi birbirimizle yaparak yaşayarak oumlğrenmelerle işlediğimiz dersler gibi değil daha ccedilok anlatım tarzına youmlnelik şekilde dersleri işlememiz biraz sıkıcı bir hal aldı
k99 Sınıf ortamında olduğu gibi bir fikir alışverişi yapamamak oumlğretmenle birebir goumlz kontağı kuramamak uzaktan eğitimin olumsuz yanları olduğunu duumlşuumlnuumlyorum Tabi sadece eğitsel kısmı ile değerlendirmemek gerekiyor okul sadece eğitim alınan bir ortam değildir Sınıf ortamının toplulukla birlikte olmanın arkadaşların ile paylaşım iccedilinde olmanın oumlğretmenlerle ders harici sohbet edebilmenin kıymetini hatırlatıyor uzaktan eğitim maalesef en ccedilok eğitimin sosyal youmlnuumlnuuml zedeliyor
k108 Sınıf ortamını hissedememek Biz her guumln sınıfa geldiğimizde ldquoEvet birazdan hocamız gelecek ve biz bir suumlruuml yeni bilgiyle dolacağızrdquo mantığıyla geliyoruz ancak şimdi
Derslerin İşleniş Şekli 40 3670 Sınıf ve Okul Ortamından Uzaklık 29 2661 Oumlgrencilere Sundugu Oumlzguumlrluumlk 16 1468 Oumldevlerin Yogunlugu 6 550 Toplam 109 100
Tablo 6 Uzaktan Eğitimin Olumsuz Yanları Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde ve
Frekans Dağılımları
173
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
youmlnelik goumlruumlş belirttiği goumlruumllmektedir Fırsat eşitli ol-
madığını duumlşuumlnen 68 oumlğretmenden 58rsquoi bunu internet
ve bağlantı sorunlarıyla 15rsquoi ise derse girmeyi sağla-
yacak teknolojik araccedil ve gereccedillerin yetersizliği ile iliş-
kilendirdiği goumlruumllmektedir Uzaktan eğitimin olumsuz
yanlarını derslerin işleniş şekli ile ilişkilendiren 40 sınıf
ve okul ortamından uzaklık ile ilişkilendiren ise 29 oumlğ-
retmen adayının olduğu tespit edilmektedir
Katılımcılardan uzaktan eğitimin olumsuz yanlarını
sınıf ve okul ortamından uzaklık ile ilişkilendirenler-
den bazılarının goumlruumlşleri şu şekildedir
k10 Kesinlikle oumlğretmen-oumlğrenci ilişkisi olumsuz et-
kilenir Sınıf ortamında oluşan diyalog uzaktan eğitim
yoluyla oluşmayabilir Bunda birccedilok etken mevcuttur
Oumlrnek olarak oumlğrencinin derse kendini verememesi
iletişim kuracağı mikrofon kamera gibi teknolojik ma-
teryallerin eksikliği verilebilir
k31 Soğuk bir ortam Elbette hocalarımız bizim mora-
limizi yuumlksek tutmak iccedilin ellerinden geleni yapıyorlar
Yardımcı oluyorlar Ancak yine de iccedilimizdeki bu uumlzuumln-
tuuml geccedilmiyor Oumlzellikle son sınıf oumlğrencisi olduğum iccedilin
sanırım daha fazla uumlzuumlntuuml duyuyorum Yuumlz yuumlze eği-
timdeyken ders saatinden en az 1 saat oumlnce uyanmış
oluyordum Bu suumlreccedilte hazırlık kahvaltı derken der-
se girdiğimde zihnim accedilılmış rahatlamış oluyordum
Ama şimdi telefon alarmımı ders saatinden 10 dakika
oumlnceye kurup kahvaltı bile yapmadan ders dinlemeye
ccedilalışıyorum Her ne kadar bu sefer yataktan ccedilıkıp ken-
dimi derse hazırlamam gerekiyor desem de ders guumlnuuml
geldiğinde yine yapamıyorum Uzaktan eğitimin be-
nim derslere olan ilgimi duumlşuumlrduumlğuumlnuuml duumlşuumlnuumlyorum
k69 Yuumlz yuumlze iletişim sınıf ortamı derslere katılım
soru cevap uygulamaları anlamadığıntakıldığın yer-
lerde soumlz almak disiplin gibi birccedilok accedilıdan eksiklikler
var
k86 Oumlğretmenin bizi goumlrmuumlyor olması bir sınıf ortamı
bulunmaması psikolojik olarak derse uyum sağlamak-
ta zorlanıyor olmak gibi olumsuz yanları var
k98 Sınıf ortamı gibi birbirimizle yaparak yaşayarak
oumlğrenmelerle işlediğimiz dersler gibi değil daha ccedilok
anlatım tarzına youmlnelik şekilde dersleri işlememiz biraz
sıkıcı bir hal aldı
k99 Sınıf ortamında olduğu gibi bir fikir alışverişi ya-
pamamak oumlğretmenle birebir goumlz kontağı kuramamak
uzaktan eğitimin olumsuz yanları olduğunu duumlşuumlnuuml-
yorum Tabi sadece eğitsel kısmı ile değerlendirmemek
gerekiyor okul sadece eğitim alınan bir ortam değildir
Sınıf ortamının toplulukla birlikte olmanın arkadaş-
ların ile paylaşım iccedilinde olmanın oumlğretmenlerle ders
harici sohbet edebilmenin kıymetini hatırlatıyor uzak-
tan eğitim maalesef en ccedilok eğitimin sosyal youmlnuumlnuuml ze-
deliyor
k108 Sınıf ortamını hissedememek Biz her guumln sınıfa
geldiğimizde ldquoEvet birazdan hocamız gelecek ve biz
bir suumlruuml yeni bilgiyle dolacağızrdquo mantığıyla geliyoruz
ancak şimdi yataktan kalkmamıza bile bazen gerek
kalmıyor Bu da oumlğrenmeye başlaman gereken zama-
nın geldiğini sana hissettiremiyor dolayısıyla dikkatini
toplayabilmek zorlaşıyor
Katılımcı goumlruumlşleri doğrultusunda uzaktan eğitimde
oumlğretmen adaylarının bu suumlreccedilte fırsat eşitliği olmayı-
şının olumsuzluk yarattığını belirttikleri goumlruumllmekte-
dir İletişimsizlik de benzer şekilde bu doumlnemin olum-
suz bir yanı olmuştur
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlğretmen aday-
larının uzaktan eğitimin eksikliklerine ilişkin belirttik-
leri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 7rsquoye goumlre oumlğretmen adaylarının uzaktan eğitim-
deki eksikliklere youmlnelik goumlruumlşleri incelendiğinde 66
katılımcının internet ve bağlantı sorunlarına youmlnelik
goumlruumlş bildirdikleri tespit edilmektedir Katılımcılardan
17rsquosi uygulamanın eksikliği 10rsquou oumlğretim elemanların-
dan kaynaklanan eksiklikler kategorisine youmlnelik goumlruumlş
Tablo 7 Uzaktan Eğitimdeki Eksiklikler Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde ve
Frekans Dağılımları
yataktan kalkmamıza bile bazen gerek kalmıyor Bu da oumlğrenmeye başlaman gereken zamanın geldiğini sana hissettiremiyor dolayısıyla dikkatini toplayabilmek zorlaşıyor
Katılımcı goumlruumlşleri dogrultusunda uzaktan egitimde oumlgretmen adaylarının bu suumlreccedilte fırsat eşitligi olmayışının olumsuzluk yarattıgını belirttikleri goumlruumllmektedir İletişimsizlik de benzer şekilde bu doumlnemin olumsuz bir yanı olmuştur
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimin eksikliklerine ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 7 Uzaktan Eğitimdeki Eksiklikler Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde
ve Frekans Dağılımları
Tablo 7rsquoye goumlre oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimdeki eksikliklere youmlnelik goumlruumlşleri incelendiginde 66 katılımcının internet ve baglantı sorunlarına youmlnelik goumlruumlş bildirdikleri tespit edilmektedir Katılımcılardan 17rsquosi uygulamanın eksikligi 10rsquou oumlgretim elemanlarından kaynaklanan eksiklikler kategorisine youmlnelik goumlruumlş belirtmişlerdir 14 oumlgretmen adayı ise bu suumlreccedilte bir eksiklik olmadıgını duumlşuumlnmektedir
Uzaktan egitimdeki eksiklikler temasında internetbaglantı sorunları kategorisinden bahseden oumlgretmen adaylarının goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k43 gerekli donanım eksikliği diyebilirim oumlrnek vermek gerekirse benim bilgisayarım olmamış olsaydı ben telefondan giremezdim ccediluumlnkuuml telefonum uygulamayı kaldıramayacak kadar eski bir diğer nokta ise sırf bu ue iccedilin bulunduğum eve wi-fi almak zorunda kaldım ama alamayan arkadaşların olduğunu da biliyorum oumlrneğin bir arkadaşım karsrsquoa ailesinin yanına doumlnduuml ve telefon zar zor ccedilekiyorken istenen imkanları bulundurmasına imkan yok
k44 uygulamanın internet kullanımı fazla olduğundan maddi accedilıdan oumlğrencilere zorluk yaratabiliyor
k50 teknoloji konusunda yetersiz bilgiye sahiptim bu aşamada zorluklar ccedilektim internet erişimini sağlayamadığımız zamanlar derse katılamıyoruz
k61 internet bağlantısından ya da uygulamadan kaynaklanan teknik sıkıntılar olmaktadır aynı zamanda her oumlğrenci teknolojiyi etkili bir şekilde kullanamamaktadır
k70 anında doumlnuumlt bekleniyor ama kopukluk olunca bizler de sorulanlara cevap veremiyoruz kimi zaman ifade etme guumlccedilluumlğuuml yaşıyoruz
k88 uzaktan eğitim uygulaması iccedilin ccedilok fazla internet gerekmektedir internetim yetmediği iccedilin iki hafta dersleri takip edemedim Birccedilok kişinin benimle aynı sorunu yaşadığını
Uzaktan Egitimdeki Eksiklikler f Yuumlzde İnternetBaglantıdan Kaynaklanan Sorunlar 66 6055 Uygulama Eksikligi 17 1560 Diger 15 1376 Eksiklik Yoktur 14 1284 Oumlgretim Elemanlarından Kaynaklı Eksiklikler 10 917 Suumlrece Hazırlıksız Girmek 5 459 Motivasyon Eksikligi 4 367 Toplam 109 100
174
Guumlven amp Uccedilar
belirtmişlerdir 14 oumlğretmen adayı ise bu suumlreccedilte bir ek-
siklik olmadığını duumlşuumlnmektedir
Uzaktan eğitimdeki eksiklikler temasında internet
bağlantı sorunları kategorisinden bahseden oumlğretmen
adaylarının goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k43 gerekli donanım eksikliği diyebilirim oumlrnek ver-
mek gerekirse benim bilgisayarım olmamış olsaydı ben
telefondan giremezdim ccediluumlnkuuml telefonum uygulamayı
kaldıramayacak kadar eski bir diğer nokta ise sırf bu
ue iccedilin bulunduğum eve wi-fi almak zorunda kaldım
ama alamayan arkadaşların olduğunu da biliyorum
oumlrneğin bir arkadaşım karsrsquoa ailesinin yanına doumlnduuml ve
telefon zar zor ccedilekiyorken istenen imkanları bulundur-
masına imkan yok
k44 uygulamanın internet kullanımı fazla olduğun-
dan maddi accedilıdan oumlğrencilere zorluk yaratabiliyor
k50 teknoloji konusunda yetersiz bilgiye sahiptim bu
aşamada zorluklar ccedilektim internet erişimini sağlaya-
madığımız zamanlar derse katılamıyoruz
k61 internet bağlantısından ya da uygulamadan kay-
naklanan teknik sıkıntılar olmaktadır aynı zamanda
her oumlğrenci teknolojiyi etkili bir şekilde kullanamamak-
tadır
k70 anında doumlnuumlt bekleniyor ama kopukluk olunca
bizler de sorulanlara cevap veremiyoruz kimi zaman
ifade etme guumlccedilluumlğuuml yaşıyoruz
k88 uzaktan eğitim uygulaması iccedilin ccedilok fazla inter-
net gerekmektedir internetim yetmediği iccedilin iki hafta
dersleri takip edemedim Birccedilok kişinin benimle aynı
sorunu yaşadığını duumlşuumlnuumlyorum boumlyle bir uygulama
yapılıyorsa oumlğrenciye internet konusunda yardım edil-
mesi gerektiğini duumlşuumlnuumlyorum
k92 uzaktan eğitimin değil ama kullanılan internetten
dolayı ses ve goumlruumlntuumlnuumln sağlık bir şekilde iletilmeme-
si bir eksiklik olarak değerlendirilmiştir
k105 internetten dolayı kaynaklanan sorunlar dışında
herhangi bir eksiklik goumlrmuumlyorum
k97 internet problemine bağlı olarak kullandığımız
uygulamanın suumlrekli donması ve ders anlamında ko-
pukluklar yaşanması
Uzaktan eğitimdeki eksiklikler temasında diğer kate-
gorisinden bahseden oumlğretmen adaylarının goumlruumlşlerin-
den bazıları şu şekildedir
k2 Disiplin konusunda eksiklikler
k16 Her ne kadar devam zorunluluğumuz olmadığı
soumlylense de yine de yoklama alınması
k38 canlı dersler yapılırken ev durumunun muumlsait
olmaması (ses guumlruumlltuuml kalabalık kuumlccediluumlk ccedilocuklar gibi)
canlı derslere katılmamızı engelliyor Bu durumda da
derslerden kendimi uzak hissedebiliyorum
k57 Sadece oumlğretmenin goumlruumlntuumlsuumlnuuml goumlrebiliyoruz
Aslında tuumlm sınıfın goumlruumlntuumlluuml konuştuğu bir ortam
olsa daha faydalı olabilir Tabi bu muumlmkuumln değil
k84 Oumldevler son dakika soumlyleniyor Sadece yapılmak
iccedilin yapılıyor
Oumlğretmen adaylarının uzaktan eğitimde internete eri-
şimi olmayan arkadaşlarının ya da kendilerinin buumlyuumlk
sorunlar yaşadıklarını dile getirdikleri goumlruumllmektedir
İnternet erişimini sağlayıp ders anındaki kopmalardan
kaynaklanan anlık sorunlarda buumlyuumlk eksiklik olarak
goumlruumllmektedir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlğretmen aday-
larının uzaktan eğitimde oumlğretim elemanlarına ilişkin
belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 8 incelendiğinde araştırmaya katılım goumlsteren 92
oumlğretmen adayı oumlğretim elemanlarını bu suumlreccedilte yeterli
bulduğu 20 katılımcının ise yeterli bulmadığı goumlruumll-
mektedir
Uzaktan eğitimde oumlğretim elemanlarını yeterli buldu-
ğunu belirten oumlğretmen adaylarından bazılarının gouml-
ruumlşlerine aşağıda yer verilmiştir
k3 Accedilıkccedilası oumlğretim elemanlarını bu suumlreccedilte verdikle-
duumlşuumlnuumlyorum boumlyle bir uygulama yapılıyorsa oumlğrenciye internet konusunda yardım edilmesi gerektiğini duumlşuumlnuumlyorum
k92 uzaktan eğitimin değil ama kullanılan internetten dolayı ses ve goumlruumlntuumlnuumln sağlık bir şekilde iletilmemesi bir eksiklik olarak değerlendirilmiştir
k105 internetten dolayı kaynaklanan sorunlar dışında herhangi bir eksiklik goumlrmuumlyorum
k97 internet problemine bağlı olarak kullandığımız uygulamanın suumlrekli donması ve ders anlamında kopukluklar yaşanması
Uzaktan egitimdeki eksiklikler temasında diger kategorisinden bahseden oumlgretmen adaylarının goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k2 Disiplin konusunda eksiklikler
k16 Her ne kadar devam zorunluluğumuz olmadığı soumlylense de yine de yoklama alınması
k38 canlı dersler yapılırken ev durumunun muumlsait olmaması (ses guumlruumlltuuml kalabalık kuumlccediluumlk ccedilocuklar gibi) canlı derslere katılmamızı engelliyor Bu durumda da derslerden kendimi uzak hissedebiliyorum
k57 Sadece oumlğretmenin goumlruumlntuumlsuumlnuuml goumlrebiliyoruz Aslında tuumlm sınıfın goumlruumlntuumlluuml
konuştuğu bir ortam olsa daha faydalı olabilir Tabi bu muumlmkuumln değil k84 Oumldevler son dakika soumlyleniyor Sadece yapılmak iccedilin yapılıyor
Oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimde internete erişimi olmayan arkadaşlarının ya da kendilerinin buumlyuumlk sorunlar yaşadıklarını dile getirdikleri goumlruumllmektedir İnternet erişimini saglayıp ders anındaki kopmalardan kaynaklanan anlık sorunlarda buumlyuumlk eksiklik olarak goumlruumllmektedir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimde oumlgretim elemanlarına ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 8 Uzaktan Eğitimde Oumlğretim Elemanları Temasına İlişkin Alt Temaların
Yuumlzde ve Frekans Dağılımları
Tablo 8 incelendiginde araştırmaya katılım goumlsteren 92 oumlgretmen adayı oumlgretim elemanlarını bu suumlreccedilte yeterli buldugu 20 katılımcının ise yeterli bulmadıgı goumlruumllmektedir
Uzaktan egitimde oumlgretim elemanlarını yeterli buldugunu belirten oumlgretmen adaylarından bazılarının goumlruumlşlerine aşagıda yer verilmiştir
k3 Accedilıkccedilası oumlğretim elemanlarını bu suumlreccedilte verdikleri eğitimden dolayı teşekkuumlr ederim Fazlasıyla bizimle ilgileniyorlar ve sorunlarımızı ccediloumlzmeye ccedilalışıyorlar
Uzaktan Egitimde Oumlgretim Elemanları f Yuumlzde
Yeterli 92 8440
Yeterli Degil 20 1835
Toplam 109 100
Tablo 8 Uzaktan Eğitimde Oumlğretim Elemanları Temasına İlişkin Alt Temaların
Yuumlzde ve Frekans Dağılımları
175
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
ri eğitimden dolayı teşekkuumlr ederim Fazlasıyla bizimle
ilgileniyorlar ve sorunlarımızı ccediloumlzmeye ccedilalışıyorlar
k13 Teknolojiye hakim olan oumlğretmenlerimiz duruma
hemen yeni ccediloumlzuumlmler getirerek toparlandı fakat bazı
oumlğretmenlerimiz hem teknolojiyi kullanma bakımın-
dan yetersiz kaldı hem de dersleri uygulamaya doumlnuumlk
olduğu iccedilin accedilıkccedilası ilk haftalar ne yapacağını bilemez
hale geldi Onlara da hak veriyorum ccediluumlnkuuml oumlrneğin
muumlzik eğitimi dersini online biccedilimde ne kadar kaliteli
verebilirlerse o kadar vermeye ccedilalışıyorlar Bu yuumlzden
de şanslı olduğumu duumlşuumlnuumlyorum ccediluumlnkuuml oumlğretmenle-
rimiz pes etmeyi sevmiyor
k27 Uzaktan eğitim derslerinde oumlğretim elemanları
oumlğrencilerden daha bilinccedilli ve yeterince anlayışlı ha-
reket etmektedir Bu suumlrece onlar da oumlğrenciler kadar
hazırlıksız yakalanmış olmalarına rağmen adapte ol-
makta oumlğrenciler kadar zorlanmamışlardır
k32 Evet bence gayet başarılı şekilde suumlreci youmlnetebi-
liyorlar ve eksik kalabileceğimiz kısımlar iccedilin daha ccedilok
ccedilaba sarf ediyorlar
k38 Dersleri ve verilen oumldevlere baktığımda oumlğretim
elemanlarının goumlrevlerini titizlikle yaptığını duumlşuumlnuuml-
yorum Yuumlz yuumlze eğitimin verdiği faydaların uzaktan
eğitimde de verilmesi iccedilin ellerinden geleni yapıyorlar
Bu accedilıdan oumlğretim elemanlarını gayet yeterli bulmak-
tayım
k40 Uzaktan eğitimle ders anlatmak kolay bir şey de-
ğildir Bu şartlar altında yeterli buluyorum ccediluumlnkuuml oumlğ-
retim elamanları ellerinden geldiği kadarıyla yardımcı
oluyor Konuları sunum şeklinde accedilıp bizim goumlrerek
takip etmemize imkacircn tanıyorlar Sunumlardan yarar-
lanmamız iccedilin uumlbys lsquoye yuumlkluumlyorlar
k53 Bence yeterli oumlğretmenlerimiz Hatta guumln geccediltik-
ccedile sistemi daha ccedilok kullandıkccedila oumlğretmenlerimiz yeni
şeylerle karşılıyorlar bizi Ve onlardan yeni şeyler oumlğ-
reniyoruz Sonuccedilta onlarda biz de bu sistemi ilk defa
kullanıyoruz Oumlzellikle bizim sunum yapacağımız za-
man oumlğretmenlerimiz bir aksaklıkta hemen ccediloumlzuumlm yolu
uumlretmeye ccedilalışıyorlar Bize yardımcı oluyorlar
k76 Yeteri kadar idare edebiliyorlar zaten teknoloji
ccedilağında olduğumuzu duumlşuumlnuumlrsek herkes kendi dersini
idare ettirecek kadar bilgiye sahip olduğunu duumlşuumlnuuml-
yorum
k82 Tuumlm oumlğretim elemanlarını yeterli buluyorum
Ders iccedilerikleri zaten yuumlz yuumlze eğitim gibi devam edi-
yor oumldevler duruma uygun uyarlandı Normal du-
rumdan tek farkı teknolojiye uyum sağlayıp dersleri
eksiksiz gerccedilekleştirmek ve tuumlm oumlğretim elemanları bu
konuda yeterli
Yeterli değildir kategorisine ilişkin goumlruumlş bildiren katı-
lımcılardan bazılarını goumlruumlşleri ise aşağıda verilmiştir
k8 Uzaktan eğitim iccedilin oumlzel bir ccedilaba goumlsterdiklerini
duumlşuumlnmuumlyorum Ccediluumlnkuuml ccediloğu oumlğretmen dersi yuumlz yuumlze
nasıl işliyorlarsa o şekilde devam ediyor Daha sohbet
havasında ders işlendiğinde katılımın ve akılda kalıcı-
lığının artacağını duumlşuumlnuumlyorum Ders anlatma konu-
sunda yeterli olunduğunu duumlşuumlnuumlyorum Sadece derse
adapte olmak iccedilin daha ccedilok soru cevap sistemi uygu-
lanması gerektiğini duumlşuumlnuumlyorum
k17 Yeterli bulmuyorum Uygulama iccedilerisindeki mik-
rofon giriş desteği ayarlarına kadar oumlğrencilere sorulu-
yor
k18 Bazı oumlğretim elemanlarının dersi eksiksiz yapmak
adına oumlğrencilerin yaşayabileceği sorunları goumlz ardı et-
tiğini duumlşuumlnuumlyorum İmkacircnların olup olmadığını sor-
gulamadan herkesten aynı zamanda aynı katılımı per-
formansı ya da katılımı beklediklerini duumlşuumlnuumlyorum
k43 Ccediloğu değil Yuumlz yuumlze eğitimde dahi verim alama-
dığımızı duumlşuumlnduumlğuumlmuumlz oumlğretim elemanlarının UErsquode
kaliteyi yakalamaları imkansız bence
k71 bazıları da bu konuda pek yardımcı olmuyor
Eğitim zorunlu değil evet bu bir sorumluluk ama buna
zorlamamaları gerekiyor Her an ulaşım sağlayamaya-
biliriz dersleri sonradan da izleme imkanımız var bu
guumlzel bir ccedilalışma derslerini kaydetmeyerek o an erişim
sağlamayan oumlğrencileri mağdur etmemeleri gerekiyor
k81 Oumlğretim elamanlarının ccediloğu teknolojiyi kullana-
mamakta ve uzaktan eğitim sistemine ayak uydurama-
makta bu yuumlzden oumlğretim elemanlarının ccediloğu dersleri
salt bir şekilde anlatıp geccedilmektedir Ders anlatımın ya-
nında oumlğretim elemanları kullanılan programda bulu-
nan tahtayı veya alternatif başka şeyleri kullanmayı bil-
se ve uygulasa uzaktan eğitim bir nebze daha verimli
olabilir
k84 Hepimizin ccedilok hazırlıksız olduğunu duumlşuumlnuumlyo-
rum Yapılan sunumlar anlatılan dersler havada kalı-
yor Oumlğretmenlerimiz dersi sadece geccedilmemize odak-
landığı iccedilin neredeyse hepsi derslerde bizim sunum
yapmamızı istiyor Bu yuumlzden oumlğretmenler bu noktada
pasif kalıyor
176
Guumlven amp Uccedilar
k99 Oumlğretim elemanlarını yeterli bulmuyorum ders-
ler işlenmek iccedilin işleniyor oumlğenciden herhangi bir douml-
nuumlt alınmıyor Oumlğretmen sunumu yansıtıp okuyor bu
şekilde bir derse ihtiyacımız olduğunu duumlşuumlnmuumlyo-
rum bize pdf olarak atıldığında da aynı sonucu elde
edeceğimizi duumlşuumlnuumlyorum
Katılımcılar oumlğretim elemanlarının bu suumlreccedilte ldquoellerin-
den geleni yaptıklarırdquonı belirtmiş ve ccediloğunluk olarak
bu suumlreci iyi idare ederek yeterli olduklarını ifade et-
mişlerdir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlğretmen aday-
larının uzaktan eğitimde oumlğretmenlik uygulamasına
ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 9rsquoda oumlğretmen adayların uzaktan eğitimde oumlğret-
menlik uygulamasına ilişkin goumlruumlşleri incelendiğinde
55 katılımcının tecruumlbe accedilısından eksikliktir kategori-
sine youmlnelik goumlruumlş belirttiği goumlruumllmektedir Katılımcı-
lardan 48rsquoi uygulamanın yerini tutmayacağını 37rsquosinin
verimsiz olacağını belirttiği 9 katılımcının ise telafi
edilmesi gerektiğin duumlşuumlnduumlğuuml tespit edilmektedir
Tecruumlbe accedilısından eksiklik olduğunu duumlşuumlnen oumlğret-
men adaylarının goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k18 Uygulamalı staj dersi mesleğe adım atmadan
pratikte mesleği goumlrme ve yaşama fırsatı sunuyordu
Şimdi bu durumda diğer derslerden bir farkı kalmadı
Dolayısıyla tecruumlbe olması accedilısından eksikliğini hisse-
deceğiz
k33 işte uzaktan eğitimin en buumlyuumlk sıkıntısı biz oumlğret-
men adayları iccedilin bu konu Ccediluumlnkuuml bizler okul ortamın-
da ccedilocuklarla etkileşim iccedilinde olmalıyız ki oumlğretmen ol-
duğumuzda sınıf hacirckimiyeti sağlayabilelim ve sonuccedilta
yuumlz yuumlze olduğunda her an her şeye hazır oluyor insan
ve bu da oumlğretmenlik deneyimi kazandırıyor Uzaktan
eğitimde bu yok maalesef Ccedilocuklarla sınıfta yapma-
mız gereken etkinlikleri ev de anamız babamız ya da
dedemizle yapmak sonuccedilta ne kadar etkili olabilir ki
k43 Yetersiz Bizim elimizden tecruumlbe edinme fırsatı-
mızı aldılar Bir yemeğin tarifini bilebilirsiniz ama en
iyisi mutfağa gidip o yemeği pişirmektir Oumlğretmenlik
uygulamaları da bizim iccedilin boumlyleydi Tarifi biliyoruz
ama mutfağa giremiyoruz dolayısıyla yemek pişmi-
yorhellip
k65 Uygulama tecruumlbe anlamında bize daha fazla şey
katabiliyordu Teorik olarak ders işlenilmesi yuumlzeysel
kalabiliyor Oumlnceki doumlnemlerde ve bu doumlnemin ilk haf-
talarında edindiğimiz tecruumlbeler bize teorik derslerde
de yardımcı oluyor
k86 Deneyim accedilısından staj yapmak gerekliydi Oumlğ-
rencilerle vakit geccedilirmek ders planları hazırlamak oumlğ-
retmenliğe alıştırıyordu bizi Fakat yaşadığımız guumlnler-
de stajımızın yapılamaması ve yapılabileceği guumlnlerin
belirsiz olması nedeniyle stres seviyemiz artıyordu
Mezuniyetimizle ilgili belirsizlik ortadan kalkmış oldu
Bu yuumlzden bu kararı destekliyorum
k100 Teorik uygulamalar yaparak ve yaşayarak yapı-
lan uygulamaların yerini tutmuyor Okul atmosferinde
ve oumlğrencilerle bir aradayken canlı oumlğretim ortamla-
rında daha fazla tecruumlbe kazanıyorduk İccedilinde bulun-
duğumuz durumdan dolayı bu muumlmkuumln olmadığı iccedilin
boumlyle devam etmesi elbette ki hiccedil kimsenin elinde ol-
mayan bir durum Başka ccedilare olmadığı iccedilin en azından
boumlyle devam etmesi hiccedil yoktan iyidir bana goumlre
k104 İşin teorik kısmı iccedilin olumlu olduğunu duumlşuumlnuuml-
yorum fakat uygulama kısmında tabi ki tecruumlbe eksik-
liği yaşanacaktır
k106 Kesinlikle ccedilok verimsiz olduğunu duumlşuumlnuumlyo-
rum Oumlğretmenlik uygulaması bence en temel dersler-
den birisi ve kesinlikle oumldev şeklinde değil yuumlz yuumlze
yapılması gerekiyor Ccediluumlnkuuml ccedilok şey oumlğreniyorduk
Okuldaki oumlğretmenler eksiklerimizi soumlyluumlyordu Bir
oumlğrenciye nasıl yaklaşmalıyız omu oumlğreniyorduk Aynı
zamanda grup arkadaşlarımızla da eksik youmlnlerimizi
soumlyluumlyorduk Sadece teorik olunca yine uygulama oumlğ-
k43 Ccediloğu değil Yuumlz yuumlze eğitimde dahi verim alamadığımızı duumlşuumlnduumlğuumlmuumlz oumlğretim elemanlarının UErsquode kaliteyi yakalamaları imkansız bence
k71 bazıları da bu konuda pek yardımcı olmuyor Eğitim zorunlu değil evet bu bir sorumluluk ama buna zorlamamaları gerekiyor Her an ulaşım sağlayamayabiliriz dersleri sonradan da izleme imkanımız var bu guumlzel bir ccedilalışma derslerini kaydetmeyerek o an erişim sağlamayan oumlğrencileri mağdur etmemeleri gerekiyor
k81 Oumlğretim elamanlarının ccediloğu teknolojiyi kullanamamakta ve uzaktan eğitim sistemine ayak uyduramamakta bu yuumlzden oumlğretim elemanlarının ccediloğu dersleri salt bir şekilde anlatıp geccedilmektedir Ders anlatımın yanında oumlğretim elemanları kullanılan programda bulunan tahtayı veya alternatif başka şeyleri kullanmayı bilse ve uygulasa uzaktan eğitim bir nebze daha verimli olabilir
k84 Hepimizin ccedilok hazırlıksız olduğunu duumlşuumlnuumlyorum Yapılan sunumlar anlatılan dersler havada kalıyor Oumlğretmenlerimiz dersi sadece geccedilmemize odaklandığı iccedilin neredeyse hepsi derslerde bizim sunum yapmamızı istiyor Bu yuumlzden oumlğretmenler bu noktada pasif kalıyor
k99 Oumlğretim elemanlarını yeterli bulmuyorum dersler işlenmek iccedilin işleniyor oumlğenciden herhangi bir doumlnuumlt alınmıyor Oumlğretmen sunumu yansıtıp okuyor bu şekilde bir derse ihtiyacımız olduğunu duumlşuumlnmuumlyorum bize pdf olarak atıldığında da aynı sonucu elde edeceğimizi duumlşuumlnuumlyorum
Katılımcılar oumlgretim elemanlarının bu suumlreccedilte ldquoellerinden geleni yaptıklarırdquonı belirtmiş ve ccedilogunluk olarak bu suumlreci iyi idare ederek yeterli olduklarını ifade etmişlerdir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimde oumlgretmenlik uygulamasına ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 9 Uzaktan Eğitimde Oumlğretmenlik Uygulaması Temasına İlişkin Alt
Temaların Yuumlzde ve Frekans Dağılımları
Tablo 9rsquoda oumlgretmen adayların uzaktan egitimde oumlgretmenlik uygulamasına ilişkin goumlruumlşleri incelendiginde 55 katılımcının tecruumlbe accedilısından eksikliktir kategorisine youmlnelik goumlruumlş belirttigi goumlruumllmektedir Katılımcılardan 48rsquoi uygulamanın yerini tutmayacagını 37rsquosinin verimsiz olacagını belirttigi 9 katılımcının ise telafi edilmesi gerektigin duumlşuumlnduumlguuml tespit edilmektedir
Tecruumlbe accedilısından eksiklik oldugunu duumlşuumlnen oumlgretmen adaylarının goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k18 Uygulamalı staj dersi mesleğe adım atmadan pratikte mesleği goumlrme ve yaşama fırsatı sunuyordu Şimdi bu durumda diğer derslerden bir farkı kalmadı Dolayısıyla tecruumlbe olması accedilısından eksikliğini hissedeceğiz
Uzaktan Egitimde Oumlgretmenlik Uygulaması f Yuumlzde Tecruumlbe Accedilısından Eksiklik 55 5046 Uygulamanın Yerini TutmazYuumlz Yuumlze Olmalı 48 4404 VerimsizEtkisiz 37 3394 Telafi Edilmeli 9 826 Mecburi 8 734 Degişiklik Yok 6 550 Toplam 109 100
Tablo 9 Uzaktan Eğitimde Oumlğretmenlik Uygulaması Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde ve
Frekans Dağılımları
177
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
retmenlerimiz bir şeyler soumlyluumlyorlar fakat uygulama-
daki kadar verimli olduğunu duumlşuumlnmuumlyorum Uygu-
lamada tamamen tuumlm sorumluluk bize aitti Kendimizi
daha ccedilok oumlğretmen gibi hissediyorduk ve yaparak ya-
şayarak oumlğreniyorduk
k108 Ccedilok yanlış bir uygulama olduğunu duumlşuumlnuumlyo-
rum Biz gerccedilekten şu an bir sınıfa girip ders anlata-
bilme sınıfta hakimiyeti sağlayabilme kıvamına ye-
terince erişemedik Staja başladığımız yeni sınıflarda
bunu daha ccedilok hissediyorduk ccediluumlnkuuml geccedilen doumlnem staj
yaptığımız sınıflarda artık sonlara doğru yavaş yavaş
sınıf youmlnetiminde bir şeyleri kavramaya başladığımızı
duumlşuumlnmeye başlamıştık Yeni sınıfımızda belki daha
oumlnce yaptığımız hataları yapmadan kendimizi deneme
fırsatımız olacaktı ancak bu şansımız elimizden kaccediltı
Belirtilen goumlruumlşler doğrultusunda oumlğretmen adayları-
nın bir sınıf ortamında olmadan oumlğrenciler ile iletişim
kurmadan deneyimsiz kalacaklarını meslek hayatında
tecruumlbe eksikliği yaşayacaklarını ifade ettikleri goumlruumll-
mektedir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlğretmen aday-
larının oumlğretmenlik uygulamasında geliştiren boyuta
youmlnelik belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 10rsquoa goumlre oumlğretmen adaylarının oumlğretmenlik uy-
gulamasının geliştiren boyut temasına youmlnelik belirt-
tikleri goumlruumlşler incelendiğinde en ccedilok yuumlzdeye sahip
kategorinin (9725) uygulama boyutu olduğu tespit
edilmektedir Oumlğretmenlik uygulamasında geliştiren
boyutun uygulama olduğunu duumlşuumlnen 106 katılımcı-
dan 61rsquoi bunu tecruumlbe 35 katılımcı oumlğrencilerle aynı
ortamda olma 31rsquoi geri bildirim ve gelişim 11rsquoi ise
kalıcılık alt kodu ile ilişkilendirmiştir Katılımcılardan
4rsquouumlnuumln ise teorik boyutun oumlğretmenlik uygulamasında
geliştirici boyut olduğunu duumlşuumlnduumlğuuml Tablo 10rsquoda gouml-
ruumllmektedir
Uygulama kategorisinden bahsederek bunu oumlğrenciler
ile aynı ortamda olabilmeyle ilişkilendiren 35 oumlğretmen
adayından bazılarının goumlruumlşleri şu şekildedir
k10 Kesinlike uygulama boyutunun geliştirdiğini duuml-
şuumlnuumlyorum Ccediluumlnkuuml ccedilocuklarla girilen iletişim nasıl
davranılması ve hareket edilmesine katkı sağlıyor Kı-
sacası bizim o konuda tecruumlbe sahibi olmamıza katkıda
bulunuyor
k13 Tabi ki de uygulama boyutu ccediluumlnkuuml bire bir ccedilo-
cukla etkileşim iccedilindeyken teoride oumlğrendiğimizden
ccedilok daha fazlası ile karşılaşıyoruz Ccedilaresiz kaldığımız
durumlarda ne yapmamız gerektiğini oumlğreniyoruz
Birden fazla karakterde ccedilocuk tanıyoruz aile durum-
larına şahit oluyoruz kimi zaman kriz durumları ile
karşılaşıyoruz ve tecruumlbe kazanıyoruz Mesleğimiz ge-
reği de bana goumlre teorik bilgileri pratiğe aktarmak yani
tecruumlbe kazanmak bizi iyi oumlğretmenler haline getirecek
şeyler Bu yuumlzden uygulama boyutunun daha ccedilok de-
ğiştirdiğini duumlşuumlnuumlyorum
k43 Tabiki uygulama boyutu daha geliştiriciydi Bir-
ccedilok oumlğrenciyi goumlzlemleyebiliyorduk Oumlğrenciyi goumlz-
lemlerken onun kişiliğinden oumlğrenme stilinden aile-
sine kadar ccedilıkarımlarda bulunabiliyorduk Hangi ders
nasıl anlatılmalı ne derece kalıcı oumlğrenmeler sağlayabi-
liriz bunları kendimiz deneyimliyorduk
k66 Uygulama boyutunda daha ccedilok geliştirdiğini duuml-
şuumlnuumlyorum tabi ki Oumlğrenciler ile aynı ortamda bulun-
mak sınıf ortamını goumlrmek ileride karşılaşabileceğimiz
zorluklar ve sorunlar ile oumlnceden yuumlzleşmek ve ccediloumlzuumlm-
lerini oumlğrenmek bize katkı sağlıyor
k80 oumlğretmenlik dersinin teorik olarak bize ccedilok şey
katacağını duumlşuumlnmuumlyorum Kesinlikle uygulama yapı-
lamaması bizim deneyim kazanamıyor olmamız accedilısın-
dan eksikliktir Oumlğrencilerle yuumlz yuumlze sınıf ortamında
ders işleyerek kazanacaklarımızın yerini hiccedilbir şey tu-
tamaz
k86 Uygulama boyutunun geliştirdiğini duumlşuumlnuuml-
Tablo 10rsquoa goumlre oumlgretmen adaylarının oumlgretmenlik uygulamasının geliştiren boyut temasına youmlnelik belirttikleri goumlruumlşler incelendiginde en ccedilok yuumlzdeye sahip kategorinin (9725) uygulama boyutu oldugu tespit edilmektedir Oumlgretmenlik uygulamasında geliştiren boyutun uygulama oldugunu duumlşuumlnen 106 katılımcıdan 61rsquoi bunu tecruumlbe 35 katılımcı oumlgrencilerle aynı ortamda olma 31rsquoi geri bildirim ve gelişim 11rsquoi ise kalıcılık alt kodu ile ilişkilendirmiştir Katılımcılardan 4rsquouumlnuumln ise teorik boyutun oumlgretmenlik uygulamasında geliştirici boyut oldugunu duumlşuumlnduumlguuml Tablo 10rsquoda goumlruumllmektedir
Uygulama kategorisinden bahsederek bunu oumlgrenciler ile aynı ortamda olabilmeyle ilişkilendiren 35 oumlgretmen adayından bazılarının goumlruumlşleri şu şekildedir
k10 Kesinlike uygulama boyutunun geliştirdiğini duumlşuumlnuumlyorum Ccediluumlnkuuml ccedilocuklarla girilen iletişim nasıl davranılması ve hareket edilmesine katkı sağlıyor Kısacası bizim o konuda tecruumlbe sahibi olmamıza katkıda bulunuyor
k13 Tabi ki de uygulama boyutu ccediluumlnkuuml bire bir ccedilocukla etkileşim iccedilindeyken teoride oumlğrendiğimizden ccedilok daha fazlası ile karşılaşıyoruz Ccedilaresiz kaldığımız durumlarda ne yapmamız gerektiğini oumlğreniyoruz Birden fazla karakterde ccedilocuk tanıyoruz aile durumlarına şahit oluyoruz kimi zaman kriz durumları ile karşılaşıyoruz ve tecruumlbe kazanıyoruz Mesleğimiz gereği de bana goumlre teorik bilgileri pratiğe aktarmak yani tecruumlbe kazanmak bizi iyi oumlğretmenler haline getirecek şeyler Bu yuumlzden uygulama boyutunun daha ccedilok değiştirdiğini duumlşuumlnuumlyorum
k43 Tabiki uygulama boyutu daha geliştiriciydi Birccedilok oumlğrenciyi goumlzlemleyebiliyorduk Oumlğrenciyi goumlzlemlerken onun kişiliğinden oumlğrenme stilinden ailesine kadar ccedilıkarımlarda bulunabiliyorduk Hangi ders nasıl anlatılmalı ne derece kalıcı oumlğrenmeler sağlayabiliriz bunları kendimiz deneyimliyorduk
k66 Uygulama boyutunda daha ccedilok geliştirdiğini duumlşuumlnuumlyorum tabi ki Oumlğrenciler ile aynı ortamda bulunmak sınıf ortamını goumlrmek ileride karşılaşabileceğimiz zorluklar ve sorunlar ile oumlnceden yuumlzleşmek ve ccediloumlzuumlmlerini oumlğrenmek bize katkı sağlıyor
k80 oumlğretmenlik dersinin teorik olarak bize ccedilok şey katacağını duumlşuumlnmuumlyorum Kesinlikle uygulama yapılamaması bizim deneyim kazanamıyor olmamız accedilısından eksikliktir Oumlğrencilerle yuumlz yuumlze sınıf ortamında ders işleyerek kazanacaklarımızın yerini hiccedilbir şey tutamaz
k86 Uygulama boyutunun geliştirdiğini duumlşuumlnuumlyorum Ccediluumlnkuuml 4 yıldır teorik bilgileri zaten edindik Oumlnemli olan gerccedilek bir sınıfta gerccedilek oumlğrencilerle birlikte yaşanmışlık kazanmak
k100 Kesinlikle uygulama boyutunun daha ccedilok geliştirdiğini duumlşuumlnuumlyorum Ccediluumlnkuuml oumlğrencilerin bazen ne yapacakları belli olmuyor kuumlccediluumlk ccedilocuklar buumlyuumlk suumlrprizler yapabiliyorlar Bunları goumlrmemiz canlı tecruumlbe etmemiz oumlğretmeni birebir işin iccedilinde
Oumlgretmenli Uygulamasında Geliştiren Boyut f Yuumlzde Uygulama Boyutu 106 9725
Tecruumlbe 61 5596 Oumlgrencilerle Aynı Ortamda Olabilme 35 3211 Geri Bildirim ve Gelişim 31 2844 Kalıcılık 11 1009
Teorik Boyutu 4 367 Toplam 109 100
Tablo 10 Oumlğretmenlik Uygulamasında Geliştiren Boyut Temasına İlişkin Alt
Temaların Yuumlzde ve Frekans Dağılımları
178
Guumlven amp Uccedilar
yorum Ccediluumlnkuuml 4 yıldır teorik bilgileri zaten edindik
Oumlnemli olan gerccedilek bir sınıfta gerccedilek oumlğrencilerle bir-
likte yaşanmışlık kazanmak
k100 Kesinlikle uygulama boyutunun daha ccedilok geliş-
tirdiğini duumlşuumlnuumlyorum Ccediluumlnkuuml oumlğrencilerin bazen ne
yapacakları belli olmuyor kuumlccediluumlk ccedilocuklar buumlyuumlk suumlrp-
rizler yapabiliyorlar Bunları goumlrmemiz canlı tecruumlbe
etmemiz oumlğretmeni birebir işin iccedilinde goumlzlemlememiz
bize ccedilok şey kattı Yeri geldi eksik olduğumuz noktada
sınıf oumlğretmeni bize fikirler verdi İleride mesleğimizi
yaparken bu yaşadığımız staj deneyimlerinden fazla-
sıyla yararlanacağız Teorik bilgi biraz havada kalıyor
ne yazık ki
k103 Kesinlikle uygulama Teori hem yuumlzeysel hem
havada kalıyor Uygulamada ccedilocuklarla iccedil iccedile olmak
bambaşka bir duumlnyaAsıl beceriyi geliştiren birikim
yapmamızı sağlayan onlarla iletişim iccedilinde olmak
Oumlğretmen adaylarının goumlruumlşlerinde ifade ettikleri gibi
oumlğretmenlik uygulamasında geliştiren boyutun uygu-
lama boyutu olduğunu belirttikleri goumlruumllmektedir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlğretmen aday-
larının uzaktan eğitimde oumlğretmenlik uygulamasının
olumlu yanlarına ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiş-
tir
Oumlğretmenlik uygulamasının uzaktan eğitimde yapıl-
ması konusunda oumlğretmen adaylarının en ccedilok olumlu
bir yanı yoktur alt temasına youmlnelik goumlruumlş belirttikleri
Tablo 11rsquode goumlruumllmektedir Oumlğretmen adayları (f44)
bu uygulamanın olumlu bir yanının olmadığını duumlşuumln-
mektedirler Katılımcılardan 23rsquouuml ise bu uygulamaların
bilgi birikimi sağladığını soumlylemişlerdir 15 oumlğretmen
adayı ise zamandan tasarruf olduğunu belirtmiştir Oumlğ-
retmenlik uygulamasının uzaktan eğitimde olmasının
olumlu yanları temasına ilişkin goumlruumlş bildiren katılım-
cıların goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k4 Bana goumlre oumlğretmenlik uygulamasının uzaktan
eğitimle yağılmasının hioumlbir olumlu yanı yok Ccediluumlnkuuml
birebir yaşayıp oumlğrenme olmadan deneyimlemeden bu
işi kavramak oldukccedila zor
k39 Son sınıfların mezuniyetinin ertelenmemesi ve
onların mağdur edilmemesi
k40 Olumlu youmlnuuml olduğunu ccedilok duumlşuumlnmuumlyorum
Ccediluumlnkuuml ben oumlğrencilerle birlikte olup sınıfta ders anlat-
mak isterdim Şuan tek olumlu olarak uygulama oumlğre-
tim elemanının bize makale okutmasını goumlruumlyorum
Onun sayesinde verdiği konularda yapılan ccedilalışmaları
goumlruumlyoruz
k53 Hiccedil yapılmamasındansa uzaktan yapılması daha
iyidir En azından oumlğretmenlikle ilgili oumlnemli konular-
da araştırmalar yapıp raporlar yazıyoruz Sonra bunlar
uumlzerine konuşuyoruz Ama tabi ki de oumlğrencilerle yap-
tığımız derslerin yeri ccedilok ayrı
k77 Olumlu youmlnuuml olarak baktığımızda uygulamanın
bilgi kısmında bilmemiz gereken şeyleri oumlğreniyoruz
ayrıca uygulama oumlğretmenimizle nasıl daha iyi bir sınıf
ortamı nasıl daha iyi bir oumlğretim yapacağımız hakkında
fikir alışverişi yapıyoruz
k84 Boumlylece oumlğretmenlik hayatına atıldığımızda hazır-
lamamız gereken evrak işlerini oumlğrenmiş olduk
k98 Bu uygulama ile akademik araştırma yapma ko-
nusunda daha tecruumlbeli hale geldiğimi duumlşuumlnuumlyorum
Ayrıca uzaktan eğitim konusunda aklımda olan birccedilok
soru işaretini kendi adıma gidermiş oldum
k104 İşin teorik kısmına daha ccedilok youmlnelip bilgi bazın-
da ve araştırma bazında artıları var
k105 sabah okula gitmek iccedilin hazırlanmakla vakit
kaybetmiyoruz
Oumlğretmenlik uygulamasının uzaktan eğitimle yapılma-
goumlzlemlememiz bize ccedilok şey kattı Yeri geldi eksik olduğumuz noktada sınıf oumlğretmeni bize fikirler verdi İleride mesleğimizi yaparken bu yaşadığımız staj deneyimlerinden fazlasıyla yararlanacağız Teorik bilgi biraz havada kalıyor ne yazık ki
k103 Kesinlikle uygulama Teori hem yuumlzeysel hem havada kalıyor Uygulamada ccedilocuklarla iccedil iccedile olmak bambaşka bir duumlnyaAsıl beceriyi geliştiren birikim yapmamızı sağlayan onlarla iletişim iccedilinde olmak
Oumlgretmen adaylarının goumlruumlşlerinde ifade ettikleri gibi oumlgretmenlik uygulamasında geliştiren boyutun uygulama boyutu oldugunu belirttikleri goumlruumllmektedir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimde oumlgretmenlik uygulamasının olumlu yanlarına ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 11 OumlUrsquonın UErsquode Olumlu Yanları Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde
ve Frekans Dağılımları OumlUrsquonın UErsquode Olumlu Yanları f Yuumlzde Olumlu Bir Yanı Yok 44 4037 Bilgi Birikimi Saglar 23 2110 Oumldev Rapor ve Araştırmaya Olanak Saglar 22 2018 Zamandan Tasarruf 15 1376 Diger 11 1009 Mezuniyet Durumu 5 459 Toplam 109 100
Oumlgretmenlik uygulamasının uzaktan egitimde yapılması konusunda oumlgretmen adaylarının en ccedilok olumlu bir yanı yoktur alt temasına youmlnelik goumlruumlş belirttikleri Tablo 11rsquode goumlruumllmektedir Oumlgretmen adayları (f44) bu uygulamanın olumlu bir yanının olmadıgını duumlşuumlnmektedirler Katılımcılardan 23rsquouuml ise bu uygulamaların bilgi birikimi sagladıgını soumlylemişlerdir 15 oumlgretmen adayı ise zamandan tasarruf oldugunu belirtmiştir Oumlgretmenlik uygulamasının uzaktan egitimde olmasının olumlu yanları temasına ilişkin goumlruumlş bildiren katılımcıların goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k4 Bana goumlre oumlğretmenlik uygulamasının uzaktan eğitimle yağılmasının hioumlbir olumlu yanı yok Ccediluumlnkuuml birebir yaşayıp oumlğrenme olmadan deneyimlemeden bu işi kavramak oldukccedila zor
k39 Son sınıfların mezuniyetinin ertelenmemesi ve onların mağdur edilmemesi
k40 Olumlu youmlnuuml olduğunu ccedilok duumlşuumlnmuumlyorum Ccediluumlnkuuml ben oumlğrencilerle birlikte olup sınıfta ders anlatmak isterdim Şuan tek olumlu olarak uygulama oumlğretim elemanının bize makale okutmasını goumlruumlyorum Onun sayesinde verdiği konularda yapılan ccedilalışmaları goumlruumlyoruz
k53 Hiccedil yapılmamasındansa uzaktan yapılması daha iyidir En azından oumlğretmenlikle ilgili oumlnemli konularda araştırmalar yapıp raporlar yazıyoruz Sonra bunlar uumlzerine konuşuyoruz Ama tabi ki de oumlğrencilerle yaptığımız derslerin yeri ccedilok ayrı
k77 Olumlu youmlnuuml olarak baktığımızda uygulamanın bilgi kısmında bilmemiz gereken şeyleri oumlğreniyoruz ayrıca uygulama oumlğretmenimizle nasıl daha iyi bir sınıf ortamı nasıl daha iyi bir oumlğretim yapacağımız hakkında fikir alışverişi yapıyoruz
k84 Boumlylece oumlğretmenlik hayatına atıldığımızda hazırlamamız gereken evrak işlerini oumlğrenmiş olduk
Tablo 11 OumlUrsquonın UErsquode Olumlu Yanları Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde ve
Frekans Dağılımları
179
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
sına ilişkin katılımcılar olumlu bir yan bulamadıkla-
rını ifade etmiş ancak goumlruumlş bildiren bazı oumlğretmenler
evrak işlerinin oumlğrenilmesi ya da zaman tasarrufu gibi
olumlu birkaccedil yana değinmiştir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlğretmen aday-
larının uzaktan eğitimde oumlğretmenlik uygulamasının
olumsuz yanlarına ilişkin belirttikleri goumlruumlşler veril-
miştir
Oumlğretmenlik uygulamasının uzaktan eğitimde yapıl-
masının olumsuz youmlnleri konusunda oumlğretmen aday-
larının en ccedilok deneyimsizlik alt temasına youmlnelik goumlruumlş
belirttikleri tespit edilmektedir 54 oumlğretmen adayı bu
uygulamada etkileşim olmamasının olumsuz olduğu-
nu duumlşuumlnmektedir Katılımcılardan 10rsquou ise uzaktan
eğitimde oumlğretmenlik uygulamasını verimsiz olarak
değerlendirmiştir Oumlğretmenlik uygulamasının uzak-
tan eğitimde olmasının olumsuz yanları temasına iliş-
kin goumlruumlş bildiren katılımcıların goumlruumlşlerinden bazıları
şu şekildedir
k13 Olumsuz youmlnuuml mesleğimizin en değerli parccedilası
olan oumlğrencilerimizden ccedilocuklarımızdan uzak kalma-
mız Oumlzellikle bu doumlnem daha yeni yeni birbirimizi ta-
nıyorken ayrıldı yollarımız Bizim iccedilin stajda ne kadar
uygulama yaparsak kazanımımız o kadar fazla olacak-
tı Şimdi ise tecruumlbe edeceğimiz birccedilok şeyden mahrum
kalmış biccedilimde mezun olacağız
k40 Oumlğretmenlik uygulamasının uzaktan eğitimle
yapılmasının olumsuz youmlnuuml oumlğrencilerle birlikte olup
ders anlatmıyoruz Kendimizi sınıfta bir oumlğretmen gibi
hissedemiyoruz Kazanımlara ilişkin konu anlatmamız
yarım kalıyor Orada uumlrettiğimiz fikirler bize oumlğretmen
olduğumuz zaman sınıfımızda uygulamak iccedilin oumlrnek
oluyordu Şu an konulara nasıl işleyeceğimize ilişkin
oumlrnekler goumlremiyoruz
k46 Yaparak yaşayarak oumlğrenilmesi gereken bir duru-
mu teori olarak goumlruumlyoruz Bu suumlreccedilte oumlğretmenlerimi-
zin tecruumlbelerinden faydalanamıyoruz Ccedilocuklarla et-
kileşim iccedilinde değiliz ileride bir etkinlik tasarladığımız
zaman bu ccedilocuklarda nasıl bir etkiye sahip olucak onu
goumlremiyoruz
k53 Oumlğrencilerimizden uzak kalmamız ilk sırada geli-
yor Ccediluumlnkuuml tam onlarla kaynaşmaya başladığımız oumlğ-
rencilerimizi tanımaya oumlzelliklerini bilmeye başladığı-
mız bir zamandı Birbirimize alışmış ve kaynaşmıştık
Şu an birbirimizden uzak kaldık Teorik dersler uygu-
lamalı derslerin yerini tutmuyor Tecruumlbe eksikliğimiz
oluyor
k57 Birincisi mesleğimizi yeterince oumlğrenemiyoruz
teorik olarak oumlğrenmek muumlmkuumln değil Bunun farkına
ilk staj guumlnuumlmde varmıştım İkincisi bizim en buumlyuumlk ta-
mamlayıcımız olan oumlğrenci eksik Ben oumlğrenci olmadan
bir oumlğretmenin sadece teorik yazılarla oumlğretmen ola-
bileceğine inanmıyorum Oumlğretmenlik uygulaması her
accedilıdan bize ccedilok yararlıydı Şimdi yokluğunu uumlzuumllerek
hissediyoruz
k80 oumlğretmenlik mesleğine ait bir ccedilok yeterliliği sınıfta
oumlğrencilerle tecruumlbe kazanarak elde edeceğimizi duumlşuuml-
nuumlyorum Uzaktan eğitimle oumlğretim suumlreci ve Sınıf youml-
netimi gibi konularda yeterlilik kazanamayız
k85 Oumlğretmenlik uygulaması derslerimizde yeterli-
liklerimizi ve eksikliklerimizi goumlruumlp mesleki anlamda
kendimizi geliştiriyorduk Bu ders aslında bize mesle-
ğimizin ne kadar guumlzel bir meslek olduğunu yaşayarak
goumlrmemizi sağlıyordu Uzaktan eğitimle bize bu fırsat-
ları sunamıyor
k91 Şu an yaptığımız şeyi oumlğretmenlik uygulaması
olarak goumlrmuumlyorum zaten Sadece teorik olarak bazı
konuları konuşuyoruz Uygulama bambaşka bir mev-
zu Yaşayarak oumlğrenme ccedilok daha kalıcı ve kendi kendi-
mize tecruumlbe kazanıyorduk istemesek de
k98 Bu durum bizim iccedilin ccedilok buumlyuumlk dezavantaj tabi
k98 Bu uygulama ile akademik araştırma yapma konusunda daha tecruumlbeli hale geldiğimi duumlşuumlnuumlyorum Ayrıca uzaktan eğitim konusunda aklımda olan birccedilok soru işaretini kendi adıma gidermiş oldum
k104 İşin teorik kısmına daha ccedilok youmlnelip bilgi bazında ve araştırma bazında artıları var
k105 sabah okula gitmek iccedilin hazırlanmakla vakit kaybetmiyoruz
Oumlgretmenlik uygulamasının uzaktan egitimle yapılmasına ilişkin katılımcılar olumlu bir yan bulamadıklarını ifade etmiş ancak goumlruumlş bildiren bazı oumlgretmenler evrak işlerinin oumlgrenilmesi ya da zaman tasarrufu gibi olumlu birkaccedil yana deginmiştir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimde oumlgretmenlik uygulamasının olumsuz yanlarına ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 12 OumlUrsquonın UErsquode Olumsuz Yanları Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde
ve Frekans Dağılımları OumlUrsquonın UErsquode Olumsuz Yanları f Yuumlzde Deneyimsizlik 70 6422 Etkileşim Yok 54 4954
Sınıftan ve Oumlgrencilerden Uzak 41 3761 Artı ve Eksi Youmlnler Belirlenemez 12 1101 Geri Doumlnuumlt Alınamaz 10 917
Verimsiz Suumlreccedil 33 3028 Olumsuz Yanı Yok 1 092 Toplam 109 100
Oumlgretmenlik uygulamasının uzaktan egitimde yapılmasının olumsuz youmlnleri konusunda oumlgretmen adaylarının en ccedilok deneyimsizlik alt temasına youmlnelik goumlruumlş belirttikleri tespit edilmektedir 54 oumlgretmen adayı bu uygulamada etkileşim olmamasının olumsuz oldugunu duumlşuumlnmektedir Katılımcılardan 10rsquou ise uzaktan egitimde oumlgretmenlik uygulamasını verimsiz olarak degerlendirmiştir Oumlgretmenlik uygulamasının uzaktan egitimde olmasının olumsuz yanları temasına ilişkin goumlruumlş bildiren katılımcıların goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir
k13 Olumsuz youmlnuuml mesleğimizin en değerli parccedilası olan oumlğrencilerimizden ccedilocuklarımızdan uzak kalmamız Oumlzellikle bu doumlnem daha yeni yeni birbirimizi tanıyorken ayrıldı yollarımız Bizim iccedilin stajda ne kadar uygulama yaparsak kazanımımız o kadar fazla olacaktı Şimdi ise tecruumlbe edeceğimiz birccedilok şeyden mahrum kalmış biccedilimde mezun olacağız
k40 Oumlğretmenlik uygulamasının uzaktan eğitimle yapılmasının olumsuz youmlnuuml oumlğrencilerle birlikte olup ders anlatmıyoruz Kendimizi sınıfta bir oumlğretmen gibi hissedemiyoruz Kazanımlara ilişkin konu anlatmamız yarım kalıyor Orada uumlrettiğimiz fikirler bize oumlğretmen olduğumuz zaman sınıfımızda uygulamak iccedilin oumlrnek oluyordu Şu an konulara nasıl işleyeceğimize ilişkin oumlrnekler goumlremiyoruz
k46 Yaparak yaşayarak oumlğrenilmesi gereken bir durumu teori olarak goumlruumlyoruz Bu suumlreccedilte oumlğretmenlerimizin tecruumlbelerinden faydalanamıyoruz Ccedilocuklarla etkileşim iccedilinde değiliz ileride bir etkinlik tasarladığımız zaman bu ccedilocuklarda nasıl bir etkiye sahip olucak onu goumlremiyoruz
Tablo 12 OumlUrsquonın UErsquode Olumsuz Yanları Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde ve
Frekans Dağılımları
180
Guumlven amp Uccedilar
ki Gerccedilek sınıflarda oumlğrencilerle yaşayacağımız tec-
ruumlbeler sadece raporlarla araştırma oumldevleri haline
doumlnduumlğuuml iccedilin ilerde tecruumlbe eksikliği yaşayacağımızı
duumlşuumlnuumlyorum Başka derslerin telafisi yapılıyor ama
oumlğretmenlik dersinin teorik olarak ilerlemesi ccedilok talih-
siz bir durum
k106 Tamamen olumsuz olduğunu duumlşuumlnuumlyorum
Uygulamada sadece ders anlatmıyorduk Birccedilok oumlğ-
renciyi de goumlzleme şansımız oluyordu Onlarla iletişim
kuruyorduk Sınıfa girdiğimizde her şey o akış iccedileri-
sinde gelişiyordu Bunların hiccedilbirini uzaktan eğitimle
sağlayamadık
Katılımcılar oumlğretmenlik uygulamasının uzaktan eği-
timle yapılmasına youmlnelik belirttikleri goumlruumlşlerde tec-
ruumlbe accedilısından buumlyuumlk eksiklik olacağından ve sınıfta
oumlğrenciler ile ya da oumlğretmenler ile etkileşimin az ol-
masının ileride olumsuzluklar yaratacağından bahset-
mişlerdir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlğretmen aday-
larının oumlğretmenlik uygulamasının iccedileriğine ilişkin be-
lirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Oumlğretmenlik uygulamasının iccedileriği temasına youmlnelik
goumlruumlş belirten oumlğretmen adaylarının 48rsquoi uygulama
boyutundan 46rsquosı suumlreccedil boyutundan ve 45rsquoi ise değer-
lendirme ve not verme boyutundan bahsetmiştir ldquoOumlğ-
retmen adaylarına oumlğretmenli uygulaması sizce nasıl
olmalıdırrdquo sorusu sorulmuş ve bunu uygulama bo-
yutuyla ilişkilendiren katılımcıların 25rsquoi ders iccedileriğinin
ve uygulamanın genişletilmesinden bahsettiği belir-
lenmiştir Oumlğretmenlik uygulamasının iccedileriği temasına
ilişkin goumlruumlş bildirerek bunu ders planı hazırlamanın
suumlrece dahil edilmesi youmlnuumlnde goumlruumlşlerden bazıları şu
şekildedir
k12 Aynı uygulamada hazırlanıldığı gibi bir etkinlik
planı gene hazırlanmalı ve bu plan uzaktan eğitimle
olsa dahi uygulama oumlğretmenine planı sınıfta yaşı-
yormuş gibi anlatmalı Daha sonrasında bu etkinlik
planının sınıfta uygulanıp uygulanamayacağına karar
verilmeli ve uygulama oumlğretmeni etkinliğin hayata ge-
ccedilirdiği aşamada oumlğrenciyi goumlzlemleyerek ders sonunda
ona eksiklerini soumlylemeli
k31 -Oumlğretmen konuları vermeli biz planlarımızı et-
kinliklerimizi hazırlayıp sunmalıyız Daha sonra oumlğ-
retmen ve diğer arkadaşlarımız beraber değerlendirme
yapmalı En son da oumlğretmenimiz notlandırma yapmalı
k33 Oumlncelikle oumlğretmenlik uygulaması dersinin uzak-
tan eğitime geccedilmesi makale incelemek olarak algılan-
mış ve her hafta makale inceler olduk Bu son derece
yanlış Bunun yerine oumlğrencilerle konuşulup ortak bir
karara varılabilir Bu suumlreccedilte oumlğrencileri yok saymak
soumlz konusu olamaz Ccediluumlnkuuml mezun olacak olan bizler
mezun olup atandığımızda mağdur olacak kişileriz
Bu uygulama haftalık etkinlik planı hazırlama guumlnluumlk
eğitim akışı hazırlama aylık eğitim planı hazırlama şek-
linde olabilir
k79 Oumlğretmenlik uygulamasında 11 makale inceleye-
ceğiz Makalede problem durumu araştırmanın oumlne-
mi bulgular tartışma ve sonuccedil gibi boumlluumlmleri incele-
yeceğiz Bunlar yerine ders planı yapmamız daha iyi
olurdu Gidemediğimiz her hafta iccedilin kendi seccediltiğimiz
konularda ders planı yapardık ve hocamıza atardık o
da bizi değerlendirirdi Eksiklerimizi soumlylerdi Eksik-
lerimizi tamamlayıp tekrar atabilirdik Tıpkı gerccedilekten
staja gittiğimizde yaptığımız gibi Hem bizim iccedilin daha
verimli olurdu Kendimizi geliştirirdik Ve ileride o
ders planlarını kendi sınıfımızda kullanabilirdik Ma-
k53 Oumlğrencilerimizden uzak kalmamız ilk sırada geliyor Ccediluumlnkuuml tam onlarla kaynaşmaya başladığımız oumlğrencilerimizi tanımaya oumlzelliklerini bilmeye başladığımız bir zamandı Birbirimize alışmış ve kaynaşmıştık Şu an birbirimizden uzak kaldık Teorik dersler uygulamalı derslerin yerini tutmuyor Tecruumlbe eksikliğimiz oluyor
k57 Birincisi mesleğimizi yeterince oumlğrenemiyoruz teorik olarak oumlğrenmek muumlmkuumln değil Bunun farkına ilk staj guumlnuumlmde varmıştım İkincisi bizim en buumlyuumlk tamamlayıcımız olan oumlğrenci eksik Ben oumlğrenci olmadan bir oumlğretmenin sadece teorik yazılarla oumlğretmen olabileceğine inanmıyorum Oumlğretmenlik uygulaması her accedilıdan bize ccedilok yararlıydı Şimdi yokluğunu uumlzuumllerek hissediyoruz
k80 oumlğretmenlik mesleğine ait bir ccedilok yeterliliği sınıfta oumlğrencilerle tecruumlbe kazanarak elde edeceğimizi duumlşuumlnuumlyorum Uzaktan eğitimle oumlğretim suumlreci ve Sınıf youmlnetimi gibi konularda yeterlilik kazanamayız
k85 Oumlğretmenlik uygulaması derslerimizde yeterliliklerimizi ve eksikliklerimizi goumlruumlp mesleki anlamda kendimizi geliştiriyorduk Bu ders aslında bize mesleğimizin ne kadar guumlzel bir meslek olduğunu yaşayarak goumlrmemizi sağlıyordu Uzaktan eğitimle bize bu fırsatları sunamıyor
k91 Şu an yaptığımız şeyi oumlğretmenlik uygulaması olarak goumlrmuumlyorum zaten Sadece teorik olarak bazı konuları konuşuyoruz Uygulama bambaşka bir mevzu Yaşayarak oumlğrenme ccedilok daha kalıcı ve kendi kendimize tecruumlbe kazanıyorduk istemesek de
k98 Bu durum bizim iccedilin ccedilok buumlyuumlk dezavantaj tabi ki Gerccedilek sınıflarda oumlğrencilerle yaşayacağımız tecruumlbeler sadece raporlarla araştırma oumldevleri haline doumlnduumlğuuml iccedilin ilerde tecruumlbe eksikliği yaşayacağımızı duumlşuumlnuumlyorum Başka derslerin telafisi yapılıyor ama oumlğretmenlik dersinin teorik olarak ilerlemesi ccedilok talihsiz bir durum
k106 Tamamen olumsuz olduğunu duumlşuumlnuumlyorum Uygulamada sadece ders anlatmıyorduk Birccedilok oumlğrenciyi de goumlzleme şansımız oluyordu Onlarla iletişim kuruyorduk Sınıfa girdiğimizde her şey o akış iccedilerisinde gelişiyordu Bunların hiccedilbirini uzaktan eğitimle sağlayamadık
Katılımcılar oumlgretmenlik uygulamasının uzaktan egitimle yapılmasına youmlnelik belirttikleri goumlruumlşlerde tecruumlbe accedilısından buumlyuumlk eksiklik olacagından ve sınıfta oumlgrenciler ile ya da oumlgretmenler ile etkileşimin az olmasının ileride olumsuzluklar yaratacagından bahsetmişlerdir
Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlgretmen adaylarının oumlgretmenlik uygulamasının iccedilerigine ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir
Tablo 12 OumlUrsquonın İccedileriği Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde ve Frekans
Dağılımları
Oumlgretmenlik Uygulamasının İccedilerigi f Yuumlzde Uygulama Boyutu 48 4404
Ders İccedilerigi ve Uygulamalar Genişletilmeli 25 2294 Gerccedileklere Hazırlamalı 10 917 Her Sınıf Duumlzeyinde Olmalı 7 642
Suumlreccedil Boyutu 46 4220 Ders Planı Hazırlama Suumlrece Dahil Edilmeli 21 1927 Oumlgretmen Adayı Suumlreccedilte Aktif Olmalı 16 1468
Oumlgretmenlik uygulamasının iccedilerigi temasına youmlnelik goumlruumlş belirten oumlgretmen adaylarının 48rsquoi uygulama boyutundan 46rsquosı suumlreccedil boyutundan ve 45rsquoi ise degerlendirme ve not verme boyutundan bahsetmiştir ldquoOumlgretmen adaylarına oumlgretmenli uygulaması sizce nasıl olmalıdırrdquo sorusu sorulmuş ve bunu uygulama boyutuyla ilişkilendiren katılımcıların 25rsquoi ders iccedileriginin ve uygulamanın genişletilmesinden bahsettigi belirlenmiştir Oumlgretmenlik uygulamasının iccedilerigi temasına ilişkin goumlruumlş bildirerek bunu ders planı hazırlamanın suumlrece dahil edilmesi youmlnuumlnde goumlruumlşlerden bazıları şu şekildedir
k12 Aynı uygulamada hazırlanıldığı gibi bir etkinlik planı gene hazırlanmalı ve bu plan uzaktan eğitimle olsa dahi uygulama oumlğretmenine planı sınıfta yaşıyormuş gibi anlatmalı Daha sonrasında bu etkinlik planının sınıfta uygulanıp uygulanamayacağına karar verilmeli ve uygulama oumlğretmeni etkinliğin hayata geccedilirdiği aşamada oumlğrenciyi goumlzlemleyerek ders sonunda ona eksiklerini soumlylemeli
k31 -Oumlğretmen konuları vermeli biz planlarımızı etkinliklerimizi hazırlayıp sunmalıyız Daha sonra oumlğretmen ve diğer arkadaşlarımız beraber değerlendirme yapmalı En son da oumlğretmenimiz notlandırma yapmalı
k33 Oumlncelikle oumlğretmenlik uygulaması dersinin uzaktan eğitime geccedilmesi makale incelemek olarak algılanmış ve her hafta makale inceler olduk Bu son derece yanlış Bunun yerine oumlğrencilerle konuşulup ortak bir karara varılabilir Bu suumlreccedilte oumlğrencileri yok saymak soumlz konusu olamaz Ccediluumlnkuuml mezun olacak olan bizler mezun olup atandığımızda mağdur olacak kişileriz Bu uygulama haftalık etkinlik planı hazırlama guumlnluumlk eğitim akışı hazırlama aylık eğitim planı hazırlama şeklinde olabilir
k79 Oumlğretmenlik uygulamasında 11 makale inceleyeceğiz Makalede problem durumu araştırmanın oumlnemi bulgular tartışma ve sonuccedil gibi boumlluumlmleri inceleyeceğiz Bunlar yerine ders planı yapmamız daha iyi olurdu Gidemediğimiz her hafta iccedilin kendi seccediltiğimiz konularda ders planı yapardık ve hocamıza atardık o da bizi değerlendirirdi Eksiklerimizi soumlylerdi Eksiklerimizi tamamlayıp tekrar atabilirdik Tıpkı gerccedilekten staja gittiğimizde yaptığımız gibi Hem bizim iccedilin daha verimli olurdu Kendimizi geliştirirdik Ve ileride o ders planlarını kendi sınıfımızda kullanabilirdik Makale incelemenin aynı etkiyi yaratacağını duumlşuumlnmuumlyorum
k93 Etkinlik planları istenebilir onları sunmaları istenebilir daha yararlı olacaktır ccediluumlnkuuml ders iccedileriğiyle ilgili olması gerektiğini duumlşuumlnuumlyorum Notlar da etkinlik planlarına goumlre verilebilir ya da etkinlik planlarının sunumlarına goumlre
Oumlgretmen adayları belirttikleri goumlruumlşlerde sınıf iccedilerisinden ders planı hazırlayarak bu dersin tartışmalı bir şekilde etkileşim iccedilerisinde geccedilmesinin ders iccedilerigini zenginleştirecegini belirttikleri goumlruumllmektedir
5TARTIŞMA SONUCcedil VE OumlNERİLER
Dersler Tartışmaya Accedilık ve Etkileşimli Olmalı 16 1468 Degerlendirme ve Not Verme Boyutu 45 4128
Suumlreccedil Odaklı 23 2110 Not Verirken Adil Olunmalı 9 826 Birden Fazla Hoca Katılmalı 6 550 Oumlgrenci Goumlruumlşleri Katılmalı 5 459 Eksiklikleri Tamamlamaya Youmlnelik Bir Degerlendirme 3 275
Toplam 109 100
Tablo 12 OumlUrsquonın İccedileriği Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde ve Frekans Dağılımları
181
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
kale incelemenin aynı etkiyi yaratacağını duumlşuumlnmuumlyo-
rum
k93 Etkinlik planları istenebilir onları sunmaları iste-
nebilir daha yararlı olacaktır ccediluumlnkuuml ders iccedileriğiyle ilgili
olması gerektiğini duumlşuumlnuumlyorum Notlar da etkinlik
planlarına goumlre verilebilir ya da etkinlik planlarının su-
numlarına goumlre
Oumlğretmen adayları belirttikleri goumlruumlşlerde sınıf iccedileri-
sinden ders planı hazırlayarak bu dersin tartışmalı bir
şekilde etkileşim iccedilerisinde geccedilmesinin ders iccedileriğini
zenginleştireceğini belirttikleri goumlruumllmektedir
5TARTIŞMA SONUCcedil VE OumlNERİLER
Bu araştırmada oumlğretmen adaylarının pandemi suumlre-
cindeki uzaktan eğitim uygulamalarına ve oumlğretmenlik
uygulamasına ilişkin goumlruumlşleri alınmış ve oluşturulan
11 tema ve alt temalar altında yorumlanmıştır Bu bouml-
luumlmde elde edilen bulgular literatuumlrdeki araştırmalar
ile ilişkilendirilerek tartışılmıştır
Araştırmada uzaktan eğitim uygulamalarının etkili
olma durumuna ilişkin olarak oluşturulan tema ve alt
temalar doğrultusunda oumlğretmen adaylarına goumlre pan-
demi doumlneminde uzaktan eğitim uygulamalarının ye-
terli olmadığı sonucuna ulaşılmıştır Oumlğretmen aday-
ları uzaktan eğitimin etkisiz olmasının nedenlerini ise
en ccedilok derslerin işleniş şekli ve oumlğretim elemanlarından
kaynaklı yetersizlikler ile ilişkilendirmişlerdir Araştır-
ma sonuccedilları ile suumlrecin etkisiz ve verimsiz geccedilmesi
youmlnuumlnden Başaran ve diğerlerirsquonin (2020) pandemi
suumlrecinin getirisi olan uzaktan eğitimin etkililiği ile ilgi
yaptığı ccedilalışmada suumlrecin eksik ve yetersiz kaldığı bazı
durumların da olduğu oumlğrencilerin uzaktan eğitim suuml-
recinde derslerden tam anlamıyla verim alamadıklarını
dile getirmeleri sonuccedilları ile paralellik goumlstermektedir
Oumlğretmen adayları uzaktan eğitimin olumlu youmlnleri-
ne ilişkin bildirdikleri goumlruumlşlerde en ccedilok zamandan
tasarruf ettiklerini belirttikleri ve bunu ders kayıtları-
nı tekrar izleme ile muumlmkuumln olduğunu ifade ettikleri
goumlruumllmuumlştuumlr Derslerin kaydedilerek erişilebilir olma-
sının bu doumlnemde olumlu değerlendirilmesi boyutu
ile Serccedilemeli ve Kurnazrsquoın (2020) araştırma sonuccedilları
benzerlik goumlstermektedir Katılımcılar evde olmanın
okula gitmekten ziyade daha az zaman harcattığını ve
diğer etkinliklere zaman kalmasının olumlu olduğunu
ifade etmişlerdir Bununla birlikle bu doumlnemde eğiti-
min suumlrekliliğinin sağlanmasının da uzaktan eğitimin
olumlu yanlarından olduğu sonucuna ulaşılmıştır
Araştırmada ulaşılan diğer bir sonuccedil pandemi doumlne-
minde geccedililen acil uzaktan eğitim uygulamalarının
olumsuz yanının fırsat eşitliğinin ve herkesin interneti
erişimi olamayacağı bundan dolayı da uzaktan eğitim-
de olumsuzlar yaşandığına ilişkindir Oumlğretmen aday-
ları interneti olmayan arkadaşlarının derslere gireme-
diklerini ya da dersteki internet sorunları yuumlzuumlnden
derslerin verimsiz olduğunu ifade etmiştir Kuumlrtuumlncuuml
ve Kurtrsquoda (2020) hemşirelik boumlluumlmuuml oumlğrencileri ile
yaptıkları araştırmada imkacircnı kısıtlı oumlğrencilerin her-
kesle eşit koşullarda derslerini takip edemediği sonu-
cuna ulaşılmışlardır Bu durumda uumlniversite oumlğrenci-
lerinin fırsat eşitsizliğiyle karşı karşıya olma durumları
araştırma sonuccedillarıyla benzerlik goumlsterdiği soumlylenebi-
lir Sahursquoya (2020) goumlre oumlğrencilerin en ccedilok değindikle-
ri konu uumlniversitenin uzaktan eğitim alt yapısının ye-
tersiz olmasıyla birccedilok oumlğrencinin internet erişiminde
problem ile karşılaşması derslerini takip edememeleri
ve derslerden verim alamamalarına ilişkindir Bu bul-
gu da araştırma sonuccedillarına paralellik goumlstermektedir
Katılımcıların bir kısmı pandemi doumlneminin olumsuz
yanlarını iletişimsizliğin ortaya ccedilıkması sınıf ve okul-
dan uzak olmak olarak değerlendirmişlerdir Bulgulara
goumlre bu suumlrecin oumlğrencilere oumlzguumlrluumlk sunduğu ve ders-
lere keyfi girmemelerin arttığı ve az katılımlı derslerin
verimsiz geccediltiği sonucuna ulaşılmıştır Oumlğrencilerin
oumldev ve sınavlara youmlnelik bahaneleri ccediloğalmış ve bu
durum uzaktan eğitim uygulamalarında olumsuzluk
olarak goumlruumllmuumlştuumlr
Oumlğretmen adaylarının ccediloğuna goumlre salgın suumlrecinde
internet ve derse bağlanma dersi kesintisiz şekilde
suumlrduumlrme konusunda eksiklikler goumlruumllmektedir Uy-
gulama gerektiren derslerin yapılamaması ve suumlre-
ce hazırlıksız girmenin de bu suumlreccedilte eksiklik olarak
değerlendirildiği ifade edilmiştir İnternet erişiminin
bir sorun teşkil etmesi konusunda Ccedilevik ve Bakioğlu
(2020) pandemi suumlrecinde fen bilgisi oumlğretmenlerinin
uzaktan eğitime ilişkin goumlruumlşlerini inceledikleri ccedilalış-
malarında oumlğretmenlerin uzaktan eğitimde yaşadık-
ları en buumlyuumlk problemlerinin bilgisayarla ilgili olarak
yazılımdonanım problemleri internet bağlantısı so-
runları olduğu sonucuna ulaşmışlardır Araştırma bul-
guları bu accedilıdan paralellik goumlstermektedir Karahan
Bozan ve Akccedilayrsquoın (2020) sınıf oumlğretmeni adayları ile
yaptığı ccedilalışma sonuccedilları ile bu suumlreccedilte bir sorun yarat-
ması sonucu paralellik goumlstermektedir Lau ve diğerleri
(2020) yaptıkları araştırmada Ccedilinrsquode kırsal alanlarda-
ki oumlğrencilerin uzaktan eğitim iccedilin gerekli donanıma
ya da bağlantıya sahip olmadıkları sonucu ile benzer
182
Guumlven amp Uccedilar
sonuccedillar elde edilmiştir Oumlğretmen adaylarının ile-
tişimsizliği ve sınıf ortamından uzak olmayı eksiklik
olarak değerlendirmeleri ile Başaran ve diğrsquonin (2020)
uzaktan eğitimin en oumlnemli eksikliği ise okul ortamının
sonucu olarak eğitim ve oumlğretim ruhunu veremiyor bu
durumun da sanal ortamdan eğitim faaliyetlerini guumlccedil
hale getiriyor şeklindeki araştırma sonuccedilları paralellik
goumlstermektedir
Araştırmada elde edilen bulgular yorumlandığında
uzaktan eğitim suumlrecinde oumlğretim elemanları oumlğretmen
adayları tarafından yeterli bulunmuştur Oumlğretmen
adaylarının goumlruumlşlerine goumlre bu suumlreccedilte zaten ccedilok fazla
zorluk vardır ve oumlğretim elemanları ellerinden geleni
yaparak eğitimin devam etmesini sağlamaktadırlar
Oumlğretmen adaylarından alınan goumlruumlşler doğrultusun-
da oumlğretim elemanlarının bu suumlreci ellerinde olanın en
iyisiyle idare etmeye ccedilalıştıkları sonucuna ulaşılmış-
tır Bu sonuccedillar ile Karahan Bozan ve Akccedilayrsquoın (2020)
araştırma sonuccedilları sınıf oumlğretmeni adaylarının oumlğretim
elemanları teknolojik accedilıdan yetersiz bulmaları youmlnuumln-
den farklılaşmaktadır Benzer şekilde Karadağ ve Yuuml-
cel (2020) sosyal bilimler alanında goumlrev yapan oumlğretim
elemanlarının teknoloji kullanma yeterliliklerinin duuml-
şuumlk olduğunu belirtmeleri ile farklılık goumlstermektedir
Temeli uygulama olan oumlğretmenlik uygulamasının
salgon doumlneminde uzaktan olarak yapılmasının tecruuml-
be eksikliğine neden olduğunu ve uygulama yapmanın
yerini tutamayacağı ifade edilmiştir Oumlğretmen aday-
ları oumlğretmenlik uygulamasında deneyimi ilk sıraya
koymuş ve uzaktan eğitimde eksiklik olarak değer-
lendirmişlerdir Bulgular sonucunda bu durumun bir
mecburiyet olduğunu ve mutlaka telafi edilmesi ge-
rektiği şeklinde sonuccedillar elde edilmiştir Serccedilemeli ve
Kurnazrsquoın (2020) araştırma sonuccedillarında muhasebe oumlğ-
rencilerinin pandemi sonrasında tekrardan etkileşimli
bir şekilde dersleri okulda almak istemeleri sonucu ile
araştırma sonuccedilları paraleldir
Oumlğretmenlik uygulamasının geliştiren boyutuna youmlne-
lik olarak oumlğretmen adayları en ccedilok uygulama boyu-
tundan bahsedildiği sonucuna ulaşılmıştır Oumlğretmen
adayları uygulama boyutunun tecruumlbe oumlğrencilerle bir
arada olma ve geri bildirimler ile gelişim sağlama gibi
youmlnlerinden dolayı teorinin oumlnuumlne geccedilemeyeceğini be-
lirtmişlerdir Oumlğrenciler ile ayı ortamda olmak ve on-
ların davranışlarını deneyimleyerek zihin suumlzgecinden
geccedilirmenin ve sonuccedillara varmanın teorik olarak sağla-
namayacağını duumlşuumlnen oumlğretmen adayları uzaktan eği-
timde sınıf oumlğretmenlerinden doumlnuumlt alamadıkları iccedilin
gelişim sağlayamadıklarını belirtmişlerdir
Elde edilen bulgular sonucunda uzaktan eğitimde oumlğ-
retmenlik uygulamasının katılımcıların ccediloğuna goumlre
olumlu bir yanının olmadığı sonucuna ulaşılmıştır
Teorinin uygulamanın yerini tutmayacağını duumlşuumlnen
oumlğretmen adayları uzaktan eğitimde oumlğretmenlik uy-
gulamasına ilişkin olumlu bir değerlendirme yapma-
mıştır Katılımcıların bir kısmı uygulama yerine verilen
makale inceleme oumldevlerini ve raporları gelişim olarak
değerlendirmiş ve olumlu varsaymışlardır Eğitim
fakuumlltesi 4 Sınıf oumlğrencilerinden bazıları ise mezun
olmak iccedilin staj yerine yalnızca teorik boyutta işlenen
derslerin kabul edilmesinin mezun olmaları accedilısından
olumlu olarak değerlendirmiştir Bu sonuccedil Kuumlrtuumlncuuml
ve Kurtrsquoun (2020) araştırmalarında son sınıf hemşire-
lik oumlğrencilerinin oumlzellikle doumlnem kaybı ve mezun ola-
mamaya neden olabileceğini duumlşuumlnduumlkleri sonucu ile
benzerdir
Salgın doumlneminde oumlğretmenlik uygulamasının uzak-
tan yapılmasına ilişkin olarak oumlğretmen adaylarının
goumlruumlşlerine goumlre deneyimsizliğin en oumlnemli olumsuz-
luklardan biri olduğuna sınıftan ve oumlğrencilerden uzak
olmanın kendi artı ve eksi youmlnlerini goumlrememenin de
bu suumlreccedilteki olumsuzluklardan olduğu sonucuna ula-
şılmıştır
Oumlğretmenlik uygulamasının iccedileriği temasına ilişkin
bulgulara goumlre oumlğretmen adaylarının bu suumlreci uygu-
lama suumlreccedil ve değerlendirme ve not verme boyutunda
değerlendirdikleri sonucuna ulaşılmıştır Uygulama
boyutunda ders iccedileriğinin daha geniş ve etkileşimli ol-
masını uygulamanın daha fazla yer almasının gerekli-
liğini belirtmişlerdir Suumlreccedil boyutunda ise haftalık ve
guumlnluumlk ders planları ile suumlrecin daha aktif olacağını
derste bu planların tartışılmasının ve oumlğrenci merkezli
geccedilmesinin daha iyi olacağını duumlşuumlnmektedirler Not-
ların adil şekilde verilmesi gerektiği ve tuumlm suumlreci kap-
sayarak gerekirse oumlğrenci ve staj oumlğretmeni goumlruumlşleri-
ne de başvurulması gerektiğini belirttikleri sonucuna
ulaşılmıştır
Araştırma sonuccedillarına youmlnelik olarak geliştirilen oumlneri-
ler şu şekilde sıralanabilir
Uzaktan eğitimde işlenen derslerin oumlğretim youmlntem ve
teknikleri goumlzden geccedilirilerek ders işleniş şeklinde bir
duumlzenlemeye gidilebilir ve bu suumlrecin daha etkili kılın-
ması sağlanabilir
Fırsat eşitliğinin sağlanması accedilısından oumlğrencilerin
183
Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021
derse erişimlerinin kolaylaştırılması internet alt yapı
imkanlarının geliştirilmesi gerekmektedir Oumlğrenci-
lerin derse youmlnelik devamlılıklarının kontrol edilmesi
ve etkili bir ders ortamının oluşturulması iccedilin derslere
katılımın arttırılması sağlanmalıdır
Uzaktan eğitimde yuumlruumltuumllen uygulamalı derslerin douml-
nem sonunda telafilerinin ikan dahilinde sağlanabilir
Oumlğrenciler deneyimsiz bir şekilde işe başlamaktan
korktukları iccedilin uygulamalar yapılabilir Ders iccedilerikleri
daha ccedilok uygulamaya doumlnuumlk ve oumlğrencinin aktif oldu-
ğu şekilde planlanabilir Bunun yanında oumlğretmenlik
uygulamasında ders planı hazırla suumlrecine oumlnem veri-
lebilir ve dersler tartışmalı oumlğrenci fikirlerine accedilık hale
getirilebilir
Yapılacak yeni araştırmalarda uzaktan eğitimin olum-
suz yanları sosyo-ekonomik durumlar yaşanılan yerin
koşulları ve maddi gelir gibi değişkenler dahilinde de
incelenerek araştırma genişletilebilir Araştırma veri-
leri oumllccedilek goumlruumlşme gibi farklı veri toplama youmlntemleri
ile toplanarak verilerde ccedileşitlilik sağlanabilir Birbirini
destekler nitelikte bulgular yorumlanabilir
KAYNAKCcedilAAGNOLETTO R amp QUEİROZ V (2020) COVID-19 and the challenges in Education Brazil Universidade de Satildeo Paulo
BAKİOĞLU B amp CcedilEVİK M (2020) COVID-19 Pandemisi Suumlrecinde Fen Bilimleri Oumlğretmenlerinin Uzaktan Eğitime İlişkin Goumlruumlşleri Electronic Turkish Studies 15(4)
BAŞARAN M DOĞAN E KARAOĞLU E amp ŞAHİN E (2020) Ko-ronaviruumls (Covıd-19) Pandemi Suumlrecinin Getirisi Olan Uzaktan Eğitimin Etkililiği Uumlzerine Bir Ccedilalışma Academia Eğitim Araştirmalari Dergisi 5(2) 179-209
BOZKURT A (2020) Koronaviruumls (Covid-19) pandemi suumlreci ve pandemi sonrası duumlnyada eğitime youmlnelik değerlendirmeler Yeni normal ve yeni eği-tim paradigması Accedilikoumlğretim Uygulamalari ve Araştirmalari Dergisi 6(3) 112-142
BUumlYUumlKOumlZTUumlRK Ş (2013) Sosyal bilimler iccedilin veri analizi el kitabi Pe-gem Yayınevi Ankara
CAN E (2020) Coronaviruumls (Covid-19) pandemisi ve pedagojik yansıma-ları Tuumlrkiyersquode accedilık ve uzaktan eğitim uygulamaları Accedilik oumlğretim Uygula-malari ve Araştirmalari Dergisi 6(2) 11-53
COECKELBERGH M (2020) The postdigital in pandemic times A com-ment on the Covid-19 crisis and its political epistemologies Postdigital Science and Education 2(3) 547-550
CRESWELL J W (2011) Controversies in mixed methods research The Sage handbook of qualitative research 4 269-284
CcedilAKIN M amp AKYAVUZ E K (2020) Covid-19 suumlreci ve eğitime yan-sıması oumlğretmen goumlruumlşlerinin incelenmesi International Journal of Social Sciences and Education Research 6(2) 165-186
DANİEL J (2020) Education and the COVID-19 pandemic Prospe-cts 49(1) 91-96
ERKUT E (2020) Covid-19 sonrası yuumlksekoumlğretim Yuumlksekoumlğretim Dergi-si 10(2) 125-133
GEWİN V (2020) Five tips for moving teaching online as COVID-19 takes hold Nature 580(7802) 295-2963
GİANNİNİ S amp LEWİS GS(2020) Three ways to plan for equity du-ring the coronavirus schoolclosures httpsgemreportunescowordpresscom20200325three-ways-to-plan-forequity-during-the- c o r o n a v i -rus-school-closureswebErişim Tarihi 16032021
KARADAĞ E ve YUumlCEL C (2020) Yeni Tip Koronaviruumls Pandemisi Doumlneminde Uumlniversitelerde Uzaktan Eğitim Lisans Oumlğrencileri Kapsa-mında Bir Değerlendirme Ccedilalışması Yuumlksekoumlğretim Dergisi 1-12 htt-psdoiorg102399yod20730688
KARAHAN E BOZAN M A amp AKCcedilAY A O (2020) Sınıf Oumlğretmen-liği Lisans Oumlğrencilerinin Pandemi Suumlrecindeki Ccedilevrim İccedili Oumlğrenme De-neyimlerinin İncelenmesi Electronic Turkish Studies 15(4)
KESKİN M OumlZER KAYA D (2020) COVID-19 suumlrecinde oumlğrencilerin web tabanlı uzaktan eğitime youmlnelik geri bildirimlerinin değerlendirilmesi İzmir Kacirctip Ccedilelebi Uumlniversitesi Sağlik Bilimleri Fakuumlltesi Dergisi 5(2) 59-67
KUumlRTUumlNCUuml M amp KURT A (2020) COVID-19 pandemisi doumlneminde hemşirelik oumlğrencilerinin uzaktan eğitim konusunda yaşadıkları sorunlar Av-rasya Sosyal ve Ekonomi Araştirmalari Dergisi 7(5) 66-77
LAU J YANG B VE DASGUPTA R (2020) Will the coronavirus make online education go viral timeshighereducationcom httpswwwtimeshighereducationcomfeatures will- coronavirus-make-online-educati-on-go-viral
LAU J YANG B amp DASGUPTA R (2020) Will the coronavirus make online education go viral
Merriam SB (2018) Nitel araştirma desen ve uygulama iccedilin bir rehber (Ccedilev Selahattin Turan) Ankara Nobel Yayınevi
MİKS J amp MCILWAİNE J (2020) Keeping the worldrsquos children learning through COVID-19 Acesso em 6(05)
MİLES M B amp HUBERMAN A M (1994) Qualitative data analysis An expanded Sourcebook (2nd ed) Thousand Oaks CA Sage
SAHU P (2020) Closure of universities due to coronavirus disease 2019 (COVID-19) Impact on education and mental health of students and acade-mic staff Cureus 2019(4) 4ndash9 httpdoiorg107759cureus7541
SERCcedilEMELİ M KURNAZ E (2020) Covıd-19 pandemi doumlneminde oumlğrencilerin uzaktan eğitim ve uzaktan muhasebe eğitimine youmlnelik bakış accedilıları uumlzerine bir araştırma Uluslararasi Sosyal Bilimler Akademik Araş-tirmalar Dergisi 4 (1) 40-53 retrieved from httpsdergiparkorgtrenpubutsobilderissue55152741358
Tuumlrk Dil Kurumu (TDK) (2021) Bilim ve sanat terimleri soumlzluumlğuuml Erişim adresi httpssozlukgovtrErişim Tarihi 21052021
UNESCO (2020 School closures caused by Coronavirus (Covid-19) UNESCO Erişim adresi httpsenunescoorgcovid19educationresponse Erişim Tarihi 26052021
World Health Organization (WHO) (2021) QampA on coronaviruses (CO-VID-19) Erişim adresi httpswwwwhointhealth-topicscoronavirusta-b=tab_1 (Erişim Tarihi 26052021)
YILDIRIM A VE ŞİMŞEK H (2018) Sosyal bilimlerde nitel araştirma youmlntemleri Ankara Seccedilkin Yayınevi
Yuumlksek Oumlğretim Kurulu (YOumlK) (2020) Basın accedilıklaması httpswwwyok govtrSayfalarHaberler2020 Erişim tarihi 29032020
httpsjournalsgentrjoa