download-thesis.com · Web viewسپاس و منت بی پایان، خدای بزرگ را که توفیق گام برداشتن در در راه کسب علم را به من عطا

دانلود متن کامل درdownload-thesis.com

45

http://download-thesis.com/


دانشگاه مازندرانی علوم انسانی و اجتماعیدانشكده

پایان نامه دوره کارشناسی ارشد در رشته جغرافیا و برنامهریزی شهری

موضوع: بررسی نقش عوامل اکولوژیکی در توسعه فیزیکی

شهرها )مطالعه موردی: نورآباد ممسنی(

استاد راهنما:دکتر عیسی جوکار سرهنگی

استاد مشاور:دکتر ناصر علیقلیزاده فیروزجایی

استادان داور:دکتر غالمرضا ملکشاهی

دکتر عامر نیکپور

نگارش: ................................

1391تیرماه

تقدیر و تشکر

46



سپاس و منت بی پایان، خدای بزرگ را که توفیق گ��ام برداش��تن در در راه کسب علم را به من عطا کرد و هم او مرا در این راه، حامی و پشتیبان ب�ود و ب�ا تق�دیر و تش�کر از زحم�ات بی دری�غ و

و راهنم��ایی ه��ای ارزش��مند اس��تاد گ��رامیتالش ه��ای بی وقف��ه جناب آقای دکتر عیسی جوکار سرهنگی ک��ه در انج��ام، تکمی��ل و

پیشبرد تحقیق اینجانب را راهنمایی و مساعدت نمودند.

تقدیم به پدر و مادر عزیزم

47



و

و فداکارمهمسر مهربان

چکیده

ی پیش، هماهن�گ وتوس�عه ف�یزیکی و رش�د ش�هرهای ای�ران ت�ا چن�د ده�ه متناسب با نیازهای جامعه شهری بود. با ب��روز تح��والت جدی��د، ش��هرها ب��ه

ها ب��ه ش��کلسرعت تغییرات و دگرگونی هایی را پذیرا شدند. این دگرگونی

48



رشد سریع جمعیت و گسترش فیزیکی شتاب آمیز ش��هرها، و ب��ه ص��ورت ای ک��ه در براب��ر توس��عهنامتعادل و ناهماهنگ بوده است. مهمترین مساله

اصوال استقرار و پیدایش یک گیرد، مکان استقرار آنهاست.شهری قرار می شهر بیش از هر چیز تابع ش��رایط محیطی و م��وقعیت جغرافی��ایی اس��ت،

گزی��نی، ح��وزه نف��وذ، پراکن��دگی،های طبیعی در مک��انزیرا عوارض و پدیده توس��عه ف��یزیکی و امث��ال آن اث��ر ق��اطعی دارن��د. ه��دف از این پ��ژوهش

گزی��نیبررسی نقش عوامل اکولوژیکی در مکان یابی توسعه شهری، مکان یابی توسعه آتی اینشهر نورآباد براساس مدل اکولوژیکی و همچنین مکان

که ب��ا اس��تفاده از ن��رم توصيفي است –روش تحقيق، تحليلي شهر است. های اکولوژیکیو منطق بولین، مدل اکولوژیکی معیار Arc GIS 9.3افزار

-توسعه شهری برای شهر نورآباد ممسنی شده اس��ت. نت��ایج تحلی��ل مک��ان گزینی شهر نورآباد در مقایسه با عوامل اکولوژیکی توسعه شهری نش��ان

-ترین، شیب، جهت دامنه و خاک نامناسبداد که ارتفاع، بارش و دما مناسب گزینی شهر نورآباد ممس��نی ب��وده اس��ت.ترین عوامل اکولوژیکی در مکان

ی��ابی بهین��ه توس��عه ف��یزیکی ش��هر نش��ان داد ک��هدر مرحله بعد نتایج مک��ان 34/12ترین و جهت دامنه با درصد مناسب98/89عامل فاصله تا مسیل با

یابی بهینه ب��وده اس��ت. ب��هدرصد نامناسب ترین عامل اکولوژیکی در مکان های هر یک از عوامل به صورت زمین مرج��عمنظور اجرای مدل، ابتدا الیه

ه�ا ب��رای اج�رای م��دل ب��ه ف��رمت تهیه شدند. سپس این الیهGISدر محیط ه��ای ارتف��اع، ش��یب، جهت دامن��ه،ای تبدیل شدند. در این راستا الی��هشبکه

زمین شناسی، دما، ب��ارش، فاص��له ت��ا مس��یل، خ��اک شناس��ی، پوش��ش و کاربری اراضی و فاصله تا محدوده شهر تهیه و مورد بررسی قرار گرفت��ه

ه��ا نش��ان داد ک��ههای حاصل از ترکیب الیهی نقشههمچنین مالحظهاست. هکتار ک��ه مع��ادل185که از محدوده مورد مطالعه برای توسعه آتی، تنها

درصد از سطح کل منطقه است، برای توسعه آتی ش��هری مناس��ب07/1 درصد دارای شرایط مناسبی برای توس��عه نیس��ت. از93/98می باشد و

های مطلوب برای توس��عههای توسعه، نواحی غرب و شمال مکاننظر جهت درص��د می20/1 هکتار از سطح شهر نورآباد ک��ه مع��ادل9آتی است، تنها

گزی��نی ش��ده اس��ت وباش��د، مناس��ب و براس��اس م��دل اکول��وژیکی مک��ان درصد از سطح شهر نامناسب است.80/98

، شهر، عوامل اکولوژیکی، نورآباد ممسنی، توسعه فيزيكيها:کلید واژه.GISمنطق بولین،

فهرست مطالب

49



عنوان فصل اول کلیات تحقیق

صفحه

1-1

مقدمه...................................................................................................(......................................................14

(. تعریف1-2موضوع...................................................................................................

......................................15

اهمیت وارزش(. 1-3تحقیق....................................................................................................

.......................16

(. پیشینه1-4تحقیق....................................................................................................

.....................................17

(. اهداف1-5تحقیق....................................................................................................

.....................................20

های سواالت و فرضیه(.1-6تحقیق....................................................................................................

...........21

روش(.1-7تحقیق....................................................................................................

........................................21

م��دل منط��ق ب��ولین ی��ا منط��ق ص��فر و(.1-7-122یک.........................................................................................

(. مشکالت1-8تحقیق ...................................................................................................

.................................23

50



: مبانی نظریفصل دوم:

2-1

(مقدمه...........................................................................................................................................................25

(. مباحث مربوط به توسعه2-2شهری. ..................................................................................................

......25

2-2-1.) شهر.......................................................................................................

...............................................25

-(. برنامه2-2-2 یزی.......................................................................................................

....................................26

ریزی(. برنامه2-2-3شهری....................................................................................................

.........................27

(. کاربری2-2-4اراضی....................................................................................................

.................................27

(. رشد و توسعه2-2-5شهری....................................................................................................

.....................28

(. مفهوم توسعه2-2-6فیزیکی...................................................................................................

....................28

(. فضای2-2-7شهری....................................................................................................

..................................29

2-2-8.) بافت......................................................................................................

..............................................29

51



(. نظریات مورفولوژیکی و توسعه فیزیکی2-2-930شهر................................................................................

(. توسعه فیزیکی شهر از دیدگاه2-2-1031اکولوژیک...................................................................................

-های متعدد شهر یا شهر چند هستههای هسته(. نظریه2-2-1131ای........................................................

(. نظریه ساخت دوایر2-2-12متحدالمرکز.............................................................................................

....32

ای(. نظریه ساخت ستاره2-2-13شکل......................................................................................................

..32

(. نظریه محوری یا توسعه قطاعی2-2-1433شهر..........................................................................................

(. نظریه شهر2-2-15خطی.....................................................................................................

.......................33

ی ف��یزیکیی��ابی توس��عه متغیره��ای م��وثر در مک��ان(.2-333شهرها.................................................................

2-3-1.) مقدمه....................................................................................................

.............................................33

2-3-2.) ژئومورفول��وژ

..........................................................................................................ی..........................34

جنس(.�� 2-34خاک.......................................................................................................

...................................34

. قابلیت(2-3-5خاک

........................................................................................................... ........................35

2-3-6.) شی.........................................................................................................ب

..........................................35

52



2-3-7.) با...........................................................................................................د

............................................35

-های زیر(. آب2-3-8زمین

..........................................................................................................ی...................36

2-3-9.) ارتفا

...........................................................................................................ع........................................36

(. رعایت حریم2-3-10گسل......................................................................................................

...................36

های(. جهت2-3-11جغرافیای

..........................................................................................................ی............36

-(. حریم رودخانه2-3-12ه...........................................................................................................ا

..................37

53



ی مورد مطالعهفصل سوم: معرفی منطقه

3-1

..................................................................................................(.مقدمه......................................................39

های جغرافیایی-طبیعی(. ویژگی3-240...............................................................................................منطقه

(. وضعیت توپوگرافی3-3............................................................................................................

....................41

(. وضعیت شیب3-4منطق

...........................................................................................................ه................42

(. جهت3-5دامن

...........................................................................................................ه...................................42

ساختی و تکتونیکی محدودۀ} موردهای زمین(. ویژگی3-645.........................................................مطالعه

-(. زمین3-6-1 شناس

..........................................................................................................ی............................46

های آب و هوایی شهر(. ویژگی3-7..................................................................................................نورآباد

47

(. تابش3-7-1آفتا.........................................................................................................ب

........................47

(. میزان دما و رژیم3-7-2حرارت

..........................................................................................................ی48

(. پراکندگی بارش در شهر نورآباد3-7-3..............................................................................................49

54



(. باد3-7-4 ............................................................................................................

.....................................49

(. وضعیت هیدرولوژی3-8منطق

...........................................................................................................ه...50

(. .منابع آبهای3-8-1سطح

..........................................................................................................ی...........51

های (. منابع آب3-8-2 زیرزمین

..........................................................................................................ی....51

(. خاکشناسی منطقه مورد مطالعه3-9 ......................................................................................................52

خیزی محدودۀ} مورد(. خصوصیات زلزله3-1054..............................................................................مطالعه

( مطالعات3-11تاریخ

...............................................................................................................ی....................54

( وج��ه تس��میه3-11-1..................................................................................................................

....................54

(. مطالعات3-12کالبد

..........................................................................................................ی.......................54

(. مرحله اول توسعه شهر3-12-1نورآبا

54.....................................................................................................د

تا قبل از انقالب1345(. مرحله دوم توسعه از سال 3-12-256...................................................اسالمي

(. مرحله سوم توسعه شهر بعد از انقالب تا سال3-12-31365..............................................................57

55



به1365(. مرحله چهارم توسعه شهر از دهه 3-12-458 ...................................................................بعد.

(. تغییر و تحوالت جمعیت3-13

شه...........................................................................................................ر

59

(. تراکم خالص و ناخالص جمعیت شهر3-13-160...........................................................................نورآباد

(. بررسی وضعیت اشتغال و فعالیت در شهر3-13-260....................................................................نورآباد

(. اقتصاد3-14شه

...........................................................................................................ر............................... 61

گیری چهارم: تجزیه و تحلیل و نتیجهفصل

4-1.) مقدمه ...................................................................................................

....................................................64

عوامل اکولوژیکیتناسب بررسی وضعیت (.4-264منطقه........................................................................

56



(. وضعیت تناسب ارتفاع از سطح دریا4-2-162منطقه................................................................................

(. وضعیت تناسب شیب4-2-2منطقه....................................................................................................

.....65

(. وضعیت تناسب جهت4-2-3دامنه......................................................................................................

....66

شناسی(. وضعیت تناسب زمین4-2-467منطقه............................................................................................

(. وضعیت تناسب بارش4-2-5منطقه....................................................................................................

......69

(. وضعیت تناسب دما4-2-6منطقه....................................................................................................

..........70

(. وضعیت تناسب فاصله تا مسیل4-2-771منطقه.......................................................................................

(. وضعیت تناسب خاک4-2-8منطقه

......................................................................................................... 72

(. وضعیت تناسب پوشش گیاهی و کاربری اراضی منطقه....4-2-9 .....................................................73

(. وضعیت تناسب فاصله تا محدوده4-2-1075......................................................................................شهر

های عوامل اکولوژیکی(. ترکیب کلیه الیه4-2-1176 .....................................................................منطقه.

گزینی شهر نورآباد)براساس با مدل(. مکان4-377 ..................................................................اکولوژیکی(.

ی توسعه آتی شهر نورآباد براساس عواملیابی بهینه(. مکان4-484اکولوژیکی........................................

(. پيامدهاي توسعه فيزيكي شهر4-591نورآباد ..............................................................................................

57



(. آلودگي4-5-1آب

........................................................................................................... .............................92

(. تخريب اراضي4-5-2 كشاورز

..........................................................................................................ي......92

-(. نتیجه4-6گیری

........................................................................................................... ..................................93

-(. آزمون فرضیه4-7ه...........................................................................................................ا

............................97

(. ارائه پیشنهادات و4-8راهکاره

...........................................................................................................ا......98

منابعومآخذ.

........................................................................................................... ..........................................99

58



فهرست جداول

(: معیاره��ای م��دل اکول��وژیکی توس��عه ش��هری1-2ج��دول 37 .................................................................ایران.

-1385های (: تراکم خالص و ناخالص شهر نورآباد طی سال1-3جدول 1345................................ 60

-1385های : وضعیت شاغلین شهر نورآباد ممسنی طی سال2-3جدول1345.................................61

(: وضعیت تناسب ارتفاع از سطح دریا1-4جدول 65........................................................................منطقه

(: وضعیت تناسب شیب2-4جدول 66 ..............................................................................................منطقه.

(: وضعیت تناسب جهت3-4جدول 67.................................................................................................دامنه

: وضعیت تناسب زمین شناسی منطقه4-4جدول .................................................................................68

: وضعیت تناسب بارش5-4جدول 69................................................................................................منطقه

: وضعیت تناسب دما6-4جدول منطق

........................................................................................................ه70

59



: وضعیت تناسب فاصله تا مسیل منطقه7-4جدول ................................................................................71

: وضعیت تناسب خاک8-4جدول ...................................................................................................منطقه

73

: وضعیت تناسب پوشش و کاربری اراضی9-4جدول 74................................................................منطقه

: وضعیت تناسب فاصله از10-4جدول 76...............................................................................................شهر

: تعیین مناطق بهینه برای توسعه11-4جدول 77............................................................................شهری

یابی توسعه آتی شهر: بررسی تناسب عوامل اکولوژیکی در مکان12-4نقشه79.........................نورآباد

گزینی شهر نورآباد براساس با مدل: مکان13-4جدول 86........................................................اکولوژیکی

نمودارها(فهرست اشکال)

-1385های : روند تغییرات جمعیت شهر نورآباد طی سال1-3 نمودار1345......................................59

-1385های : تراکم خالص و ناخالص شهر نورآباد طی سال2-3نمودار 1345...................................60

: بررسی نقش اقتصادی شهر بر مبنای روش3- 3نمودار 62بوژوگارنیه......................................................

60



(ها نقشهفهرست اشکال)

: موقعیت جغرافیایی شهر نورآباد1- 3نقشه 40ممسنی.................................................................................

: ارتفاع از سطح دریا2-3نقشهمنطقه....................................................................................................

.....41

: شیب3-3نقشهمنطقه....................................................................................................

................................42

: جهت دامنه4-3نقشهمنطقه....................................................................................................

.....................45

: زمین شناسی5-3نقشهمنطقه....................................................................................................

..................46

: دما6-3نقشهمنطقه....................................................................................................

.....................................48

: بارش7-3نقشه منطقه....................................................................................................

...............................49

61



: فاصله از رودخانه و8-3نقشه مسیل.....................................................................................................

......50

: خاکشناسی9-3نقشه منطقه....................................................................................................

.....................52

: توسعه ادواری10-3نقشه نورآباد....................................................................................................

............55

یابی: بررسی وضعیت تناسب ارتفاع از سطح دریا منطقه برای مکان1-4نقشه 65توسعه شهری.......

یابی توسعه: بررسی وضعیت تناسب شیب منطقه برای مکان2-4نقشه66شهری...................................

یابی توسعهبررسی وضعیت تناسب جهت دامنه منطقه برای مکان: 3-4نقشه 67شهری...................

یابی توسعهشناسی منطقه برای مکانبررسی وضعیت تناسب زمین: 4-4نقشه 68شهر......................

یابی توسعه: بررسی وضعیت تناسب بارش منطقه برای مکان5-4نقشه69شهری...................................

یابی توسعه: بررسی وضعیت تناسب دما منطقه برای مکان6-4نقشه 70شهری...................................

.. یابی توسعه: بررسی وضعیت تناسب فاصله تا مسیل منطقه برای مکان7-4نقشه

72شهری...............

یابی توسعه: بررسی وضعیت تناسب خاک منطقه برای مکان8-4نقشه 73شهری..................................

یابی توسعه: بررسی وضعیت تناسب پوشش و کاربری منطقه برای مکان9-4نقشه 75شهری............

یابی توسعه: وضعیت تناسب فاصله تا محدوده شهر برای مکان10-4 نقشه 76شهری..........................

هینه برای توسعه فیزیکی و اسکان جمعیت آتی شهر: تعیین مکان ب11-4نقشه77...................نورآباد

گزینی شهر نورآباد براساس عامل: تناسب مکان12-4نقشه79ارتفاع ....................................................

62



گزینی شهر نورآباد براساس عامل: تناسب مکان13-4نقشه 80شیب.........................................................

گزینی شهر نورآباد براساس عامل جهت: تناسب مکان14-4نقشه .80دامنه............................................

گزینی شهر نورآباد براساس عامل زمین: تناسب مکان15-4نقشه 81شناسی.........................................

گزینی شهر نورآباد براساس عامل: تناسب مکان16-4نقشه 81بارش........................................................

گزینی شهر نورآباد براساس عامل: تناسب مکان17-4نقشه 82دما. .........................................................

گزینی شهر نورآباد براساس عامل فاصله تا: تناسب مکان18-4نقشه 82مسیل.....................................

گزینی شهر نورآباد براساس عامل: تناسب مکان19-4نقشه 83خاک.........................................................

گزینی شهر نورآباد براساس عامل پوشش و کاربری: تناسب مکان20-4نقشه 83اراضی.......................

گزینی شهر نورآباد براساس کلیه عوامل: تناسب مکان21-4نقشه 84اکولوژیکی.....................................

یابی توسعه آتی شهر نورآباد با توجه به عامل: مکان22-4نقشه86ارتفاع...................................................

یابی توسعه آتی شهر نورآباد با توجه به عامل: مکان23-4نقشه87شیب...................................................

یابی توسعه آتی شهر نورآباد با توجه به عامل جهت: مکان24-4نقشه87دامنه......................................

-یابی توسعه آتی شهر نورآباد با توجه به عامل زمین : مکان25-4نقشه88شناسی...................................

یابی توسعه آتی شهر نورآباد با توجه به عامل: مکان26-4نقشه 88بارش.............................................

یابی توسعه آتی شهر نورآباد با توجه به عامل: مکان27-4نقشه 89دما. ................................................

یابی توسعه آتی شهر نورآباد با توجه به عامل فاصله تا: مکان28-4نقشه 89مسیل..............................

63



یابی توسعه آتی شهر نورآباد با توجه به عامل: مکان29-4نقشه 90خاک.................................................

یابی توسعه آتی شهر نورآباد با توجه به عامل پوشش و کاربری: مکان30-4نقشه 90اراضی................

یابی توسعه آتی شهر نورآباد با توجه به کلیه عوامل: مکان31-4نقشه 91اکولوژیکی...........................

فصل اول: کلیات تحقیق

64



مقدمه (1-1 ٬ شهرنش��ینی و توس��عه فض��ایی- کالب��دی مت��اثر از توزی��ع فض��ایی جمعیت

ژئومورفول��وژی و....( و انس��انی٬خ��اک ٬ان��واع عوام��ل ط��بیعی )اقلیم سیاس��ت و....( در عرص��ه زن��دگی بش��ری ب��ه٬ ف��رهنگ٬ اقتصاد٬) جمعیت

رون��د تک��املی را طی ک��رده و٬ میالدی18عنوان ویژگیهای جهانی از قرن میالدی ن��یز ش��اهد شهرنش��ینی 21 در ق��رن ٬ ش��دت ی��افت20در ق��رن

(. ت��راکم239: 1377 ٬ درصد خواهیم بود )باستیه62گسترده با بیش از ها وفراوانی ساخت و س��ازها، رش��د وتمرکز فعالیت، بیش از اندازه جمعیت های شهری و تخ��ریب اکوسیس��تم ط��بیعی را در پیگسترش فیزیکی کانون

داشته است. هر چند توسعه شهر در کشورهای صنعتی در ق��رون گذش��ته به آرامی صورت گرفت��ه اس��ت ام��ا در کش��ورهای در ح��ال توس��عه بع��د از جنگ جهانی دوم صورت گرفته است وشهرهای کشورهای در حال توسعه

یابن��دبا شتاب و س��رعت بیش��تری از ش��هرهای ممال��ک ص��نعتی توس��عه می (. لذا مطالع�ه اینگون��ه مس��ائل و آگ�اهی از کم و176: 1365 ٬)شکویی

باش��د. الزم ب��هری��زان ش��هری میکیف آنها یکی از مهمترین وظائف برنام��ه

65



های اخیر شهرهای ما )بخصوص شهرهای ب��زرگ( ب��هذکر است که در دهه اند. این گسترش کالبدی یا انفجار کالبدی در بس��یاریخوبی گسترش یافته

از موارد بیش از انفجار جمعیت بوده است. یعنی نس��بت اف��زایش س��طح باش��د. در وهل��ه اول این گس��ترش ب��ه نظ��ربیش از اف��زایش جمعیت می

ه��ای جدی��دآی��د چ��ون ب��ا رس��یدن جمعیت ب��ه آس��تانهمنطقی و ط��بیعی می باشد ک��هتاسیسات و تسهیالت مورد نیاز و تقاضای جامعه شهری تامین می

ت��رای بس وس��یعتناسب ساده با افزایش جمعیت ندارد ولی میتواند دامن��ه استقرار و (.� 12 : 1385 ٬از آستانه موجود را پاسخگو باشد )فرج زاده

پیدایش یک شهر بیش از هر چیز تابع شرایط و موقعیت جغرافیایی است، گزی��نی، ح��وزه نف��وذ، توس��عهه�ای ط�بیعی در مک��انزی��را ع�وارض و پدی�ده

فیزیکی و مورفولوژیک شهری اثری قاطعی دارند. پدیده های طبیعی گ��اه ب��ه عن��وان عوام��ل مثبت و گ��اه عوام��ل منفی و بازدارن��ده عم��ل می

.27:�� 1388 ثروتی و دیگران، )کنند عدم سازگاری محی��ط ط��بیعی در (� ه�ای ایج�اد مخ�اطرات گون�اگون ط�بیعی راتوان�د زمین�هتوس�عه ش�هرها می

فراهم سازد همچنین بستر طبیعی قادر اس��ت در رابط��ه ب��ا عوام��ل آب و خاک ، شیب ، آب و هوا و ..... محدودیت ه��ایی را ب��رای توس��عه ف��یزیکی

-در این پژوهش ابت��دا ب��ه گ��ر(.�� 68:�� 1375شهرها ایجاد نماید) عزیزپور، آوری مبانی نظری در خصوص نقش و تاثیر عوامل اکولوژیکی در توس��عه

ها پرداخته شده است و سپس با بررس��ی و مطالع��ات وض��عفیزیکی شهر موجود شهر نورآباد ممس��نی و مقایس��ه آن ب��ا معیاره��ای بهین��ه و معق��ول

ی��ابی توس��عه ش��هری) در س��طح بخشاکولوژیکی در سه قسمت به مک��ان گزی��نی ش��هر نورآب��اد) در مقایس��ه ب��ا م��دلمرک��زی شهرس��تان(، مک��انیابی توسعه آتی شهر پرداخته شده است.اکولوژیکی( و در نهایت مکان

باشد:بندی پایان نامه به شرح زیر میفصل فص��ل اول: ب��ه مع��رفی موض��وع تحقی��ق، اه��داف تحقی��ق، بی��ان مس��أله،

ضرورت، اهداف تحقیق و پیشینه آن پرداخته شده است. فصل دوم: مبانی نظ��ری تحقی��ق اس��ت ک��ه در این فص��ل ب��ه نظری��ات،

ها و سایر مباحث مربوط اشاره شده است.ها، مکاتب، مدلدیدگاه فصل سوم: در فصل س��وم ب��ه مع��رفی منطق��ه م��ورد مطالع�ه )نورآب��اد

های جغرافیایی، اجتم��اعی، اقتص��ادیممسنی( پرداخته شده است و ویژگیو کالبدی منطقه آورده شده است.

های تحقیق مورد تجزیه و تحلیل،یافتهفصل چهارم: در فصل چهارم که به عوام��لاس��ت. در این فص��ل ب��ه ارزی��ابی و تحلی��ل نقش ق��رار گرفت��ه

ی��ابی توس��عه ش��هری) در س��طح بخش مرک��زیمک��ان ب��ر اکول��وژیکی گزینی شهر نورآب��اد) در مقایس��ه ب��ا م��دل اکول��وژیکی( وشهرستان(، مکان

در نهایت ب��ه نتیج��ه گ��یری،یابی توسعه آتی شهر پرداخته شده است.مکان.استها و پیشنهادات پرداخته شده آزمون فرضیه

تعریف موضوع( 1-2 س�از ازفرهنگ مادي ومعنوي شهري، حاص�ل دس�تاورد ب�زرگ ك�انون تم�دن

چند ه�زار س��ال پيش ت��اكنون ب��وده اس��ت و دس��تيابي ب��ه رف��اه و آس��ايش وي��ژههاي فكري فرهيختگ��ان ب��هفزاينده در محيط زيست شهري، از دغدغه

66



باش��د. ب��ا گذش��تكارشناسان آشنا به مسائل ش��هري در دو ق��رن اخ��ير مي ه��اي كش��اورزي و من��ابعزمان، نابودي منابع طبيعي ش��هري، از جمل��ه زمين

آبه��ا، توس��عه ن��اموزون آن، فق��دان م��ديريت ك��ار آم��د ش��هري ب��ا وض��عيت نابرابري زاي اقتصادي، مهاجرت سيل آساي جمعيت روستايي ب��ه ش��هرها

گزي��ني دره��اي مختل��ف و ج��دائيتراكم و فش��ردگي اين مه��اجرين در محل��ه ب��ر ش��هرهاشهرها، از مسائل و معضالتي است كه چشم انداز ناپايداري را

:1379 ٬ كرده است )مهندسین مشاور امک��و تحميل (. چ��نين تح��ولي15 موجب گستردگي محدوده خدماتي شهرها شده ك��ه انب��وه جمعيت ش��هري را ب�ا سطوح طبقات اجتماعي متفاوت در خود جاي داده اس��ت. ب�ا پ��ويش

به بعد يع��ني1350فزاينده و سريعي ك�ه در ساخت كالبدي شهر، از سال اوج دوره رشد شهرها و هرج و مرج توسعه كالبدي شهري ايران، آن چنان

ه��ايابد كه حتي تدوين قوانين سخت و برخورد قهرآميز ش��هرداريوسعت مي ماند. نتيجه آنكه شهرهاي ايران ب��ه خص��وص ب��افتنيز از بروز آن عاجز مي

تغییرات کالبدی وگردد.ك�البدي آنها، منشاء و بستر ناپايداري در شهرها مي تحوالت فضایی شهرها، چنان سریع و شتابنده عمل کرده است که پس از

ه��ایای کوتاه، اکنون ش��هرهای کش��ور، ن��ه تنه��ا توان��ایی حف��ظ وی��ژگیدوره سنتی و اصیل، خود را ندارند، بلکه اصول تازه و علمی نیز بر کالب��د آنه��ا ورش��د و توس��عه آیندش��ان ب��ا مش��کالت بس��یاری هم��راه اس��ت)نص��یری،

ان��د،(. بیشتر شهرها در گذشته ب��ه ص��ورت ط��بیعی رش��د ک��رده54:1384 ری��زی آتی انج��ام ش��ده و ش��هر ب��ه ص��ورتیعنی توسعه شهر بدون برنامه

ه��ا،ای، پ��ارکافقی توسعه یافته است. در رشد طبیعی شهر، سیستم ج��اده-بازی و... بدون نظم و مالحظات توس��عه آتی ش��هر ایج��اد میمدارس، زمین

رویه یکی از مشکالت ش��هر وشدند. امروزه توسعه فیزیکی نابسامان و بی شهرنشینی جهان سوم در دوران معاصر است. به طوری که طی فرایندی مداوم، محدودیتهای فیزیکی و فضاهای کالب��دی ش��هر در جه��ات عم��ودی و

برنام��هیاب��د و اگ��ر این رون��د س��ریع بیافقی به لحاظ کمی و کیفی رش��د می زا خواه��د انجامی��د و ب��اباشد، ترکیبی نامناسب از فض��اهای ش��هری مش��کل

نظمی فض��ایی، گس��ترش فق��ر و ن��ابرابری، فرس��ایش وعوارض��ی مث��ل بی آلودگی محیط زیست، کاهش زمینهای کشاورزی و ناامنی اجتماعی همراه-خواهد بود. به همین دلیل موضوع رشد و توسعه ف��یزیکی و نح��وه برنام��ه

ریزی و م��دیریت آن ب��ه ی��ک مس��اله مهم سیاس��ی، اقتص��ادی، اجتم��اعی و فرهنگی در کشورهای مختلف از جمله ایران بدل شده و عموم مسووالن، مدیران و کارشناسان را به جست و جوی چاره برای حل برانگیخته اس��ت

-(. توسعه فیزیکی و ناموزون شهرها بیشتر ب��ه سیاس��ت10:1385)حیدری، های اداری روستا-شهر وابسته بوده، روند بورس ب��ازی، مع��امالت اقم��اری-زمین نیز از عوامل اصلی در توسعه فیزیکی ناموزون شهرها محسوب می

اکنون یکی از مشکالت تمام شهرها، رش��د شهرنش��ینی و ب��ه تب��عشود. هم های خزن��ده ش��هری ب��ر اراض��ی پ��یرا ش��هری اس��ت ک��هآن گسترش شاخک

نشینی، نابودی اراضی کشاورزی، اف��زایش جمعیتهایی چون: حاشیهپیامد ها در ش��هر،شهرها، عدم امکان پاسخگویی برای برخی از خدمات و کاربری

های فیزیکی، مشکالت زیس��ت محیطی، خصوص��ا آل��ودگی وگسستگی بافتنابس��امانی س��یمای ش��هری داش��ته اس��ت )س��عید آب��ادی و همک��اران،

67



(. توسعه فیزیکی -کالبدی یک سیستم شهری تحت تاثیر عوام��ل44:1389 ه�ای محی��طگ�یرد ک�ه یکی از مهم�ترین این عوام�ل وی�ژگیمختلف ق�رار می

باش��د، ع��واملیطبیعی، یعنی بستری که ش��هر ب��ر روی آن ق��رار گرفت��ه می مانند: اقلیم، ژٍئومورفولوژی، منابع آب، خاک... در توسعه ی��ک ش��هر نقش

توانند ب��ر عه��ده داش��ته باش��ند )فری��ادی وبسیار تعیین کننده و مهمی را می(.2:1386همکاران،

شهر نورآباد به عنوان يكي از شهرهاي استان فارس با مساحتي در ح�دود ( از نظ��ر1385 نف��ر ) درس��ال52597هکت��ار و جمعي��تي براب��ر 783

ده برابر شده و از نظر كالبدي رشد زيادي1345جمعيتي، نسبت به سال،60 � 61ه��اي پيداكرده است اين رشد جمعيتي و كالب��دي از ح��دود س��ال

آغاز گرديده و با شتاب ادامه دارد و افزايش جمعيت ش��هري هم ب��ه ط��ور طبيعي و هم در نتيجه مهاجرت گسترده روستائيان از روس��تاهاي اط��راف آن، صورت گرفته اس��ت ك��ه اين رون��د عالوه ب��ر رش��د ف��يزيكي و كالب��دي شهر به ويژه در جهت شرقي موجب ارتقاء نقش و عملكرد شهر از حيث اداري، خ��دماتي در منطق��ه ش��ده اس��ت. همچ��نين رش��د ف��يزيكي اراض��ي شهري كه توپوگرافي مساعد، آن را تشديد نموده است، ب��ه ب��ورس ب��ازی

ب��اال رفتن ت��راکم٬ه��ای ش��هری کمبود س��رانه،زمین، توسعه نامتعادل شهر هاي كشاورزي اطراف شهر انجاميده اس��ت. از س��ويشهر و تخريب زمين

ديگر وجود جاده ارتباطي شيراز � اهواز در نزديكي محدوده شهر، ق��ابليت دسترسي به ساير نقاط كشور را افزايش داده، كه اين موقعيت نيز منجر به جذابيت بيشتر ش��هر و ورود مه��اجرين روس��تايي از نق��اط دورت��ر ش��ده

های روستایی تش��کیل ش��ده اس��ت،شهر نورآباد از آنجا که از هستهاست. اراضی کشاورزی و باغات متعددی در بین آنه��ا گس��ترده ش��ده ک��ه یکی از عوامل عمده محدود کنن��ده توس��عه اس��ت. ارتفاع��ات متع��دد در پ��یرامون محدوده کنونی شهر از عوامل محدود کننده توسعه است ک��ه در بس��یاری

س��ازد.از موارد به دلی��ل ش��یب زی��اد امک��ان س��اخت و س��از را ف��راهم نمی ب��ا توج��ه ب��ه اینک��ه هرک��دام از عوام��ل (.118:1388) بوس��تانی،

ای از زم��انشامل) اقلیم، ژئومورفولوژی، منابع آب و خاک و...( در بره��ه ایبه صورت جداگانه یا همزمان در رشد و توسعه شهرنشینی نقش عمده

ی ت��اثیر این عوام��ل ب��ر رون��دان��د، در این تحقی��ق ب��ه مطالع��هرا ایفا کرده های توس��عه آن ن��یز تع��یینتوسعه فیزیکی این شهر پرداخته و بهترین مکان

گردد.می

اهمیت وارزش تحقیق (1-3 ه��ای ف��یزیکی و فض��اهایدرطی روند پویایی توسعه فیزیکی شهر محدوده

کالب��دی آن در جه��ات عم��ودی وافقی از حیث کمی و کیفی بط��ور م��داوم گردند. توسعه فیزیکی شهرها درایران ب��ایابند و دچار تحول میگسترش می

ان��د. ب��اتوجه به رشد جمعیت و تحوالت جدید تغییرات بس��یاری را پذیرفت��ه توجه به افزایش گرایش به شهرنشینی، شهرها برای پذیرش جمعیت نی��از

ه��ا از ت��رکیب واح��دهایای دارند، ک��ه این زمینهای وسیع و گستردهبه زمین

68



اند. هر اندازه که شهرها توس��عهتوپوگرافی و ژِئومورفولوژی تشکیل شده یابن��د و گس��ترش پی��دا کنن��د برخ��ورد آنه��ا ب��ا واح��دهای توپ��وگرافی و ژئومورفولوژی و موضوعات مربوط به آنها زیادتر می شود.)مش��هدیزاده،

گزینی شهرها بیشتر به مطالعات انسانی و(. در گذشته در مکان47:1374 ش��د ولی ام��روزه غفلت از مطالع��اتی نظ��یر زمیناجتم��اعی اکتف��ا می

شناس��ی، ژِئومورفول��وژی، هی��درولوژی و ... خس��ارات هنگف��تی را ب��رای یکی از اه��داف مهم تهی��ه (.1382شهرها در پی خواهد داش��ت)نگ��ارش،

های توسعه شهری، توسعه سنجیده شهرها بوده اس��ت و این انتظ��ازطرح منطقی از آن هست که برای انتخاب محورهای توسعه شهری، در مطالعه

شناسی، آب و هوا شناس��یفیزیکی شهرها، شرایط ژئومورفولوژیک، زمین ه��ا ب��ر یک��دیگر بررس��ی ش��ود. درو ..... و ارتباط و تاثیر متقابل این پدیده

ه��ایهای فرآیندراستای توسعه شهری، در صورتی که به اصول و مکانیسم شناسی و مورفودینامیک محیط توج��ه نش��ود، تع��ادلژئومورفولوژیک، زمین

ش��ود ،ژئومورفولوژیک محیط بهم خورده و باعث بروز خطرات بزرگی می ) بخش��ندهکندبه دنبال آن تلف��ات و خس��ارات ج��بران ناپ��ذیری را ایج��اد می

هاي اخ��ير، عوام��ل اکول��وژیکی در توس��عهدر دهه (.385:�� 1378نصرت، شهرها توجه بيشتري را به خود معطوف داشته است و ب��ه عن��وان يكي از

ش��ود. در اين رابط��هه��اي اساس��ي جهت توس��عه ش��هرها مع��رفي ميپاي��ه رعايت عوامل طبيعي و مطابقت دادن توسعه ش��هرها ب��ا آن، از اق��دامات اساس��ي جهت مقابل��ه ب��ا ح��وادث ط��بيعي و ح��تي مم��انعت از مخ��اطرات طبيعي نظير) سيل ،زلزله ، نشست ، ريزش،لغزش، باال آمدن س��طح آب

(.3: 1375های زیر زمینی و ...( بشمار میرود) عزیزپور، توسعه فیزیکی شهر نورآباد نیز از این قاعده مستثنی نبوده است واین

شهر در سالهای اخیر با توجه به ویژگیهای کالبدی به طور چشمگیری رشد نموده است. هدف از اجرای این پژوهش شناخت عوامل اکولوژیکی

موثر در رشد و توسعه کالبدی شهر نورآباد و تحوالت مربوط به آن طی باشد. از طرف دیگر نتایج این پژوهش این ارزش را داردهای اخیر میدهه

تواند برای پژوهشگران دیگری که دررابطه با اثر افزایش جمعیتکه می کنند بسیار ارزشمند باشد. نتایج اینروی فضاهای کالبدی مطالعه می

ریزانتواند به عنوان یک راهنما برای پژوهشگران و برنامهتحقیق می های جدیدی را دردستاوردهای ارزشمندی داشته باشد واطالعات و داده

اختیار آنان قرار دهد. نتایج این تحقیق ضمن روشن کردن عوامل اکولوژیکی موثر بر توسعه فیزیکی، راهها وراهکارهای عملی برای توسعه

دهد و بهترین مکان بهینه را برایریزان نشان میفیزیکی را به برنامه کند. نتایج این تحقیق عالوه بر افزودن واسکان جمعیت شهری بازگو می

ریزان ) اعضایغنا بخشیدن به پژوهش های شهری برای مدیران و برنامه شورای شهر-مدیریت شهر( بسیار مفید خواهد بود. همچنین نتایج این

تحقیق در ابعاد آموزشی نیز ارزشمند است.

نامههای علمی انجام شده قبلی در ارتباط با پایان( پژوهش1-4 برای آشنایی بهتر با موضوع م��ورد مطالع��ه اس��تفاده از من��ابع و مراج��ع و پژوهشهای گذشته و کس��ب اطالع از ادبی��ات موض��وع ض��روری اس��ت ک��ه

69



بدانیم در واقع از اوایل قرن بیستم مسائل ومشکالت شهرها بطور عام و بعد از جنگ جهانی دوم بطور خاص مورد توجه ج��دی ق��رار گ��رفت بع��د از آن شناخت وتجزیه وتحلیل وارائه راهبرد ها و عوامل موثر در روند توسعه

کالب��دی در–وپیچیدگی شهری و پیام��دها و نقش آن در گس��ترش فض��ایی شهرها در همه ابع��اد1950شهرها در دستور کار قرار گرفت. بعد از دهه

مورد مطالع�ه ق��رار گرفتن��د. از جمل��ه محقق��ان و جغرافی��دانان خ�ارجی و داخلی در تب��یین عوام��ل م��وثر ب��ر توس��عه و رش��د ن��اهمگون شهرنش��ینی

پیامدهای رشد٬وشهرگرایی و پیامدهای آن بوده که مسائل چون مهاجرت ه�ا ان��واع نارس��ائی، شناخت و روابط حاکم در مناسبات شهر و روستا٬کمی

های شهری و..... در بر داشته است.گفتنی است در ایران نیزرا در عرصه پژوهش��گران و محقق��انی در این رابط��ه من��ابع متع��ددی ب��ه رش��ته تحری��ر

درآورده اند. از جمله: پژوهش��ی ب��ا عن��وان گس��ترش فض��ایی ش��هر ته��ران و(1370- نظ��ری )

چ��ون و چ�رایک�ه ب��ر ت��اثیر بیپیدایش شهرکهای اقماری انجام داده اس��ت ه��ای ح��وزهگسترش فضای فیزیکی و نیروی انسانی شهر تهران در روستا

گون��ه و لج��ام گس��یخته ش��هر ته��ران رانفوذ تاکید دارند و گسترش انفج��ار س��بب ن��ابودی روس��تاهای اط��راف و از بین رفتن فض��ای زیس��تی جمعیت

کنند.نشین قلمداد میپایتخت ای ب��ا عن��وان مقایس��ه نقش و ت��اثیر( مقاله1386فریادی و همکاران )-��

کالب��دی ش��هرها و ب��ا روش–عوام��ل محی��ط ط��بیعی در توس��عه ف��یزیکی ك��ه ازای انج��ام داده و ب��ه این نتیج��ه رس��یدند تحلیلی-میدانی و کتابخان��ه

ه��ا، كالب��دي ش��هر–گذار ب��ر توس��عه ف��يزيكي مهمترين عامل طبيعي تاثير ويژگيهاي شكل زمين، ناهمواريها و به ط��ور كلي ژئومورفول��وژي ب��وده و هر سه پارامتر در نظر گرفته شده در توسعه فيزيكي شهرها تاثير داشته

اند. سازی توسعه کالبدی وای با عنوان مدل( مقاله1389 سعیدی و همکاران)-

ب��ه1400تعیین مکان بهینه برای اسکان جمعیت ش��هر سردش��ت ت��ا اف��ق روش دلفی و منط��ق ب��ولین در سیس��تم اطالع��ات جغرافی��ایی و ب��ا روش

ای- ک��اربردی انج��ام دادن��د و ب��ه اینتوصیفی-تحلیلی و نوع تحقی��ق توس��عهنتیجه رسیدند که بستر و فضای جغرافیایی شهر به لحاظ شرایط ط��بیعی-

)بی��نی ش��ده جمعیتمحیطی پتانسیل اسکان جمعیت با توجه به رشد پیش را نخواهد داشت. از ط��رف دیگ��ر مح��اط ب��ودن ش��هر1400( تا افق 4/1

سردش��ت ب��ه وس��یله ع��وارض ط��بیعی و ژِئومورفولوژی��ک از ط��رف دیگ��ر ه��ا، تجه��یزات، تاسیس��ات وهای شدید شهر به لح��اظ س��رانه ک��اربریکمبود

، ش��هر را ب��ا1400امکان��ات و خ��دمات و مهم��تر از هم��ه مس��کن ت��ا اف��ق باشد. رو میمحدودیت جدی روبه

ای با عنوان بررسی تنگناه��ای( مقاله1390رضا ثروتی و همکاران)- محمد طبیعی توسعه فیزیکی ش��هر س��نندج ب��ا روش کتابخان��ه ای-می��دانی انج��ام دادند که به این نتیجه رس��یدند ع��واملی چ��ون ارتفاع��ات آبی��در و تپ��ه ه��ای داخل شهر و رودخانه قشالق تنگناهایی برای توس��عه ش��هر س��نندج بوج��ود

اند.آورده

70



( در پایان نامه کارشناسی ارش��د خ�ود در رش��ته1385موسوی )اله - عنایت ریزی شهری دانش��گاه اص��فهان، تحقیقی ب��ا عن��وان نقشجغرافیا و برنامه

عوامل جغرافیایی در توسعه کالبدی-فیزیکی شهر ایذه انجام داده اس��ت و بدین نتیجه رسید فرم شهر ایذه شعاعی است و عوامل طبیعی در توسعه

کالبدی ایذه نقش موثری دارند. ( در پایانام��ه کارشناس��ی ارش��د خ��ود در رش��ته1386الن��از همپ��انژاد )-��

جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه نج��ف آب��اد موض�وعی را ب�ا عن��وان بررسی و تحلیل گسترش کالبدی شهر ارومیه تحقیق نمود و ب�ه این نتیج��ه رس��یده اس��ت ک�ه وض�عیت ط��بیعی و از ط��رف دیگ��ر دیگ��ر رش��د جمعیت

شهری باعث گسترش کالبدی شهر و جهت این گسترش شده است. ( خ��ود در رش��ته1387نام��ه کارشناس��ی ارش��د )منص��ور ملکی در پای��ان-��

ریزی ش��هری دانش��گاه اص��فهان موض��وعی را ب��ا عن��وان،جغرافیا و برنامه شهر سنندج و روند توسعه فیزیکی آن انجام داده اس�ت و در این پ�ژوهش به این نتیجه رسیده است که شکل توسعه فیزیکی شهر س��نندج در ط��ول این چن��د ده��ه بیش از ه��ر چ��یز مت��اثر از ش��کل ط��بیعی و بیش��تر از هم��ه

کوهستانی بودن این شهر است. نام��ه کارشناس��ی ارش��د خ��ود در رش��ته( در پای��ان1388ور )اصغر پیله- علی

ری��زی ش��هری دانش�گاه ش��هید بهش��تی موض��وعی را ب�هجغرافی��ا و برنام�ه عنوان، علل وپیامدهای توسعه فضایی شهر بجنورد انج��ام داده اس��ت و در این پژوهش به این نتیجه رسیده است که ع��واملی از جمل��ه ب��اروری ب��اال،

ه��ایکمبود مرگ ومیر بدلیل باال رفتن کیفیت امکانات بهداشتی و مه��اجرت روستایی باعث توسعه شهر شده است و از طرف دیگر این توسعه شدید

های کشاورزی، ساخت وسازهای غیر مجازباعث از بین رفتن باغات و زمینو توسعه نامتعارف شهری شده است.

های شهر نورآباد که شامل طرح تفض��یلی و ج��امعتوان به طرحهمچنین میباشد اشاره نمود.می

انج��ام گرفت��ه اس��ت، و از نق��اط1379طرح جامع ش��هر نورآب��اد در س��ال توان به:قوت آن می

- تجزی��ه و تحلی��ل جمعیت ش��هر و2- نظم بخش��یدن ب��ه توس��عه ش��هر 1 - تجزی��ه وتحلی��ل3مشخص کردن نیازهای خ��دماتی و رف��اهی این جمعیت

های شهری و بررسی کمبودهای آن اشاره نمود و ام��ا در این ط��رحکاربری محدوده شهر بیش از حد نیاز جمعیت در نظر گرفته شده است و این امر

های کشاورزی و باغات اطراف شهر شد، همچ��نینباعث از بین رفتن زمین باش�د و ابه�ام دارد.بسیاری از اطالع�ات بدس�ت آم�ده قاب�ل اطمین��ان نمی

های جامع کشور و علل الخصوص طرحشایان ذکر است که در تمام طرح تا40های ها بر اساس و تقلید از طرحجامع شهر نورآباد مبنای کارکردی آن

ش��ده اس��ت و سال پیش است که در کشورهای پیشرفته دنیا اج��را می50ها با شرایط امروز شهرها دیگر تطابقی ندارد.در واقع این طرح

تصویب شده است نیز1383- طرح تفضیلی شهر نورآباد هم که در سال باشد.دارای نقاط قوت و ضعفی می

ه��ایری��زیتواند مبن��ایی ب��رای برنام��هجدید بودن طرح، که در حال حاضر می شهر باشد و تجزیه وتحلیل دقیق مس��ائل ش��هری و مش��کالت آن از نق��اط

71



ه��ای پیش��نهادی ب��رای ش��هر بس��یاررود. در زمینه کاربریقوت آن بشمار می-اند و مساحت کاربریخوشبینانه و بلند پروازانه مسئولین طرح عمل کرده

ها را زیاد انتخ��اب ک��رده ان��د همچ��نین مس��ائل مط��رح ش��ده در این ط��رح بیشتر کاربرد برای وض��ع موج��ود ش��هر دارد و من��اطقی را ک��ه تحت ت��اثیر

رود در ارتب��اط ب��ا وض��ع موج��ود ف��رضتوسعه شهر، زیر ساخت و ساز مینکرده است.

اهداف تحقیق (1-5 ه��اي ش��هري راه��بردي ب��ر مطالع��ه فراين��دهاي شهرنش��يني وپژوهش

تاثيرات ناشي از اين فرايندها در سطح جامعه و محیط اطراف آنه�ا تاكي�د دارد. ه��دف از انج��ام اين پژوهش ه��ا گ��ردآوري اطالع��ات الزم و ش��ناخت

زندگي شهري ب��ر محی��ط زیس��ت اط��رافتأثیرات توسعه فیزیکیدقيق تر آن به منظور تصميم گيري دربارة اهداف و فراهم نمودن خط مشي هايي

ه��دف از پ��ژوهش علمی براي باال بردن كيفيت زندگي ش��هروندان اس��ت. ه��ا و برق��رار ک��ردن رواب��ط می��ان آنه��ا و ت��بین ش��رایط وکش��ف واقعیت

ه�ای منطقی منج��ر می ش��ود ت��ا دررویدادهاست ک�ه ب��ه ی��ک رش��ته تعمیم ب��رایبی��نی روی��دادها پ��رداخت. صورت امکان بت��وان براس��اس آن ب��ه پیش

مشخص نمودن توسعه فیزیکی شهری اهداف مورد نظ�ر ب�ه ص�ورت زی�رباشد:میگزینی شهر نورآباد براساس مدل اکولوژیکی توسعه شهری - مکان1- بررسی وضعیت تناسب عوامل اکولوژیکی منطقه برای توسعه شهری2یابی بهینه توسعه آتی شهر نورآباد براساس عوامل اکولوژیکی - مکان3 ریزان و مدیران اراِِئه پیشنهادات و راهکارهای اجرایی برای برنامه-4

شهری

سواالت و فرضیه های تحقیق: (1-6سواالت:

1

72



73



منابع و مآخذ: ی جهات گسترشیابی بهینه(. مکان1387زاده، عیسی و قاسم رفیعی، )- ابراهیم

شهری با بهره گیری از سیستم اطالعات جغرافی��ایی، مجل��ه جغرافی��ا و توس��عه،.15شماره

(. آشنايي با برنامه ريزي محلي1380استعالجي، عليرضا و عبدالرضا مسلمي) -و منطقه اي، انتشارات وزارت جهاد کشاورزي تهران.

��- ، جل��د اول جغرافی��ای( مبانی کشورشناسی جغرافیایی1365اهلرز، اکارت) طبیعی، ترجمه محمد تقی

رهنمایی، انتشارات موسسه جغرافیایی و کارتوگرافی سحاب، تهران، (، مترجم علي اشرفي، نشر دانشگاه1377 باستيه ژان و دزر، برناردز، شهر) -

هنر، تهران. ( تحلیلی بر جمعیت و تاثیر آن بر توسعه فیزیکی ش��هر1388 - بوستانی، سعید)

پایان نامه کارشناس��ی ارش��د جغرافی��ا و برنام��ه ری��زی ش��هری،نورآباد ممسنی، دانشگاه آزاد نجف آباد.

( تحلي��ل فض��اهاي ش��هري، انتش��ارات دانش��گاه1375حري��ني، س��يد حس��ن) - ب.3تهران، ص

( مسائل توس��عه پ��ذیری در ش��هرهای کوچ��ک1378 - بخشنده نصرت، عباس ) ح��وزه دریاچ��ه ارومی��ه ، مجموع��ه مق��االت ش��هرهای جدی��د، فرهن��گ جدی��د در

شهرنشینی، شرکت عمران وشهرهای جدید، وزارت مسکن و شهرسازی. ريزي كاربري اراضي شهري، انتش��ارات( برنامه1382پورمحمدي محمدرضا )-��

سمت. اي بر مسأله، خالصه سمينار تداوم( بافت قديم مقدمه1368توسلی، محمود )-�

.5حيات در بافت قديمي شهرهاي ايران تهران، ص (. بررسی تنگناهای1388 - ثروتی، محمد رضا، سعید خضری و توفیق رحمانی )

طبیعی توسعه فیزیکی شهر سنندج، پ��ژوهش ه��ای جغرافی��ایی ط��بیعی، ش��ماره67.

ه��اي اطالع��اتاي ب��ر سيس��تم( مقدم��ه1376 - ثن��ايي ن��ژاد، س��يد حس��ين )جغرافيايي، انتشارات جهاد دانشگاهي مشهد.

( توس��عه کالب�دی-فض��ایی ش�هر1384 - حبی�بی، کی�ومرث و احم�د پ�ور احم�د ) سنندج با استفاده از سیستم اطالعات جغرافیایی، چاپ اول، سنندج، انتش��ارات

دانشگاه کردستان. ��- ری��زی و س��اخت ش��هرهای کوچ��ک، ترجم��ه( برنام��ه1382حسین اف اف م)

غالمرضا خسرویان،چاپ اول، تبریز، نشر فروزنش. ( معيارهاي مکانيابي محل دفن مواد زايد جامد شهري،1382حيدرزاده، نيما ) -�

هاي کشور تهران.انتسارات سازمان شهرداري ��- ریزی توسعه ف��یزیکی ش��هر کوهدش��ت، تحلیل برنامه(1385)حیدری، مهناز

دانشگاه اصفهان. جغرافیا و برنامه ریزی شهری،پایان نامه کارشناسی ارشد ( بررس��ی کمی و کیفی آبخ��یز رودخان��ه1380- خالدی، شهریار و جمال ای��رانی)

. بهار و تابستان.5و4زریوار، دانشگاه شهید بهشتی. نشریه علوم زمین. شماره .1380تهران،

74



��- ( ک��اربرد ژئومورفول��وژی در آم��ایش س��رزمین و1373رج��ایی، عبدالحمی��د) مدیریت محیط، نشر قومس ،چاپ اول.

های شهرسازی، چاپ( مجموعه مباحث و روش1382) محمد تقیرهنمایی،-سوم، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات معماری و شهرسازی ایران.

گيري در شهر تهران،( تحليل نظام تصميم1373- زاهدي فر، محمد حسين) نامه کارشناسي ارشدگيري، پايانبررسي امکان پذيري تمرکز گرايي در تصميم

اي، دانشگاه شهيد بهشتي.برنامه ريزي شهري و منطقه ( کاربرد جغرافياي طبيعي در برنامه ريزي شهري1374- زمرديان، محمد جعفر)

و روستايی، انتشارت دانشگاه پيام نور تهران.. ( جغرافيا و برنامه ريزي ش��هري کرم��ان، نش��ر مرک��ز1376- زنگي آبادي، علی)

انتشارات کرمان شناسي اي، انتشاراتريزي منطقههاي برنامه( اصول و روش1383- زياري، کرامت الله)

دانشگاه يزد. ري��زي ک��اربري اراض��ي ش��هري، انتش��ارات( برنام��ه1381- زياري، کرامت الل��ه)

دانشگاه يزد. ( مدل س��ازی توس��عه کالب��دی و تع��یین مک��ان بهین��ه1389سعیدی و همکاران)-��

به روش دلفی و منطق بولین1400برای اسکان جمعیت شهر سردشت تا افق ه��ای ش��هری و منطق��هدر سیستم اطالعات جغرافیایی ،مجله مطالعات و پژوهش

ای، شماره ششم، اي بر تاريخ شهر و شهرنشيني در اي��ران،( مقدمه1369سلطان زاده، حسين،)-��

انتشارات آبي، تهران. ( توجه به باد در ساخت کالبد فیزیکی ش��هر زاب��ل، مجل��ه1382سلیقه، محمد)-��

جغرافیا و توسعه، زاهدان. اي،ريزي شهري و منطقهگان برنامه( فرهنگ واژه1378سيف الديني، فرانك)-�

انتشارات دانشگاه شيراز. ( فرهنگ واژگان برنامه ریزی شهری و منطقه ای1381سیف الدینی، فرانک) -

؛ چ دوم ، شیراز : دانشگاه شیراز. هاي نو در فلسفه جغرافيا، انتش��ارت س��ازمان( انديشه1375شکويي، حسين)-��

جغرافيا و کارتوگرافي و گيتا شناسي تهران. ه��ا،( اکول��وژي ش��هري و جغرافي��اي اجتم��اعي ش��هر1365- ش��کويي، حس��ين)

انتشارات جهاد دانشگاهي تهران. ه��اي ن��و در جغرافي��اي ش��هري، انتش��ارات (، دي��دگاه1374 - شکويي، حس��ين )

سمت تهران. ( کارگاه برنامه ری��زی ش��هری)رش��ته جغرافی��ا(، ته�ران،1379شیعه، اسماعیل)-

انتشارات دانشگاه پیام نور.

75



ريزي شهري، انتشارات دانش��گاهاي بر برنامه( مقدمه1376شيعه، اسماعيل)-�� علم و صنعت تهران.

ریزی ش��هری، چ دوازدهم،ای بر مبانی برنامه( مقدمه1381، اسماعیل )شیعه-�� تهران: دانشگاه علم وصنعت.

ري��زي ك��اربري اراض��ي ش��هري،( نقد و تحليل برنامه1378صابري فر، رستم)-�� مورد نمونه شهر مشهد، رسالة دكتري دانشگاه تربيت مدرس تهران.

( اراِئه مدلهای توس��عه ش��هری ب��ا1385عباس پور، مجید و علیرضا قراگوزلو)-�� های، کاربرد سامانه

GISو Rs. تهران.57 مدلهای زیست محیطی، مجله علوم زمین شماره ( توان سنجی محی��ط ط��بیعی و توس��عه ف��یزیکی ش��هر1375عزیزپور، ملکه )-��

)الگوی مناسب توسعه شهر تبریز(، پایان نامه دکتری، دانشگاه تربیت مدرس،تهران.

ري��زي ک��اربري( برنامه1381عسکري، علي و رازاني، اسد و رخشاني، پدرام)-�� ها ( انتشارات نور علم همدان.ها و مدلاراضي ) سيستم

( زمین شناس��ی زیس��ت محیطی، چ��اپ اول، ته��ران،1381- غض��بان، فری��دون)انتشارات دانشگاه تهران،

( تحليل و بررسي توسعه فيزيکي شهر ياسوج، پاي��ان1385- فرج زاده، کرامت)نامه کارشناسي ارشد جغرافيا و برنامه ريزي شهري، دانشگاه تهران.

( جغرافيا و شهر شناسي، انتشارات دانشگاه تبريز.1382- فريد، يدالله ) های لجستیکگزینی پادگان( تحلیل تناسب اراضی برای مکان1378فخری، مجید)-

با استفاده از سیستم اطالعات جغرافیایی، پایان نامه کارشناسی ارش��د. ته��راندانشگاه تربیت مدرس.

( انسان شناسي شهري، نشر ني، تهران.1383فکوهي، ناصر)- ( مجله م��دیریت، ش��ماره1381- فرجی، سبکبار و سید حسن مطیعی لنگرودی)

64-63. ( مقایسه نقش و تاثیر عوامل محیط طبیعی در رشد1389فریادی وهمکاران)-�

ف��یزیکی_کالب��دی ش��هرها، اولین کنف��رانس مهندس��ی برنام��ه ری��زی و م��دیریتهای محیط زیست.سیستم

( جغرافيا و شهر شناسي، انتشارات دانشگاه تبريز.1382فريد، يدالله)- - قرخلو،مهدی، محمود داودی، سید مجدالدین زن��دوی و حس��ن علی جرج��انی، )

-ی توسعه فیزیکی شهر بابلسر بر مبن��ای ش��اخصیابی مناطق بهینه(. مکان1389.23های طبیعی، مجله جغرافیا و توسعه، شماره

( حقوق شهری و شهرسازی، چاپ اول، انتشارات مجد،1385کامیار، غالمرضا)-تهران.

اي بر جغرافياي کشاورزي، ترجمه عوض کوچکي و( مقدمه1375گريک، ديويد)-ديگران، انتشارات دانشگاه فرودسي مشهد.

( اصول طراحي فضاي عم��ومي مطل��وب در ش��هر،1380- الري بقال، کيانوش).30ها ، شماره ماهنامه پژوهشي آموزش، اطالع رساني شهرداري

76



( ت��اريخ و جغرافي��اي ممس��ني، انتش��ارات ش��هران،1371- مجي��دي، نورمحم��د)تهران.

( حفاظت از محیط زیس��ت چیس��ت؟ حم��ایت از محی��ط1376مخدوم ،مجید )-�� .1زیست کدام است؟ تهران ، کتاب طبعت ، شماره

، چ شش��م، ته��ران، دانش��گاه( شالوده آم��ایش س��رزمین1384 مجید)مخدوم،-�� .تهران

ريزي ش��هري درهاي برنامه( تحليلي از ويژگي1383- مشهدیزاده دهاقانی، ناصر)ايران، انتشارات دانشگاه علم صنعت ايران، تهران.

( زمین شناس��ی عم��ومی. چ��اپ شش��م. انتش��ارات مرک��ز1382- معتمد، احمد)ایران، تهران.

( مبانی ژِِئومورفولوژی ساختمانی-اقلیمی، نشر سرا.1383- مقدم، محمد رضا)( طرح جامع شهر نورآباد.1379مهندسين مشاور امکو)-

(، زيس��تن در محي��ط زيس��ت، ترجم��ه مجي��د مخ��دوم،1366- ميل��ر، تي جي ) انتشارات دانشگاه تهران.

( ژیومورفول��وژی من��اطق ش��هری، انش��ارات1379-ن��ادر ص��فت، محمدحس��ین)سازمان سمت، چاپ اول، تهران

،48( نقش دولت در تغییرات فضایی شهر بابل، شماره 1384نصیری، محمد)-� مجله تحقیقات جغرافیایی دانشگاه تهران.

( مس��یریابی بهین��ه خط��وط لول��ه نفت و گ��از ب��ه کم��ک1382- نقی��بی، فری��دون) ، پایان نامه کارشناسی ارش��د مهندس��ی نقش��هGISسیستم های اطالعات مکانی

برداری) گ��رایش سیس��تم اطالع��ات مک��انی (، ته��ران، دانش��کده ف��نی دانش��گاهتهران.

-گزی��نی ش��هرها و پیام��د( کاربرد ژِئومورفولوژی در مکان1382- نگارش، حسین)های آن، مجله جغرافیا و توسعه.

( زلزل��ه، ش��هرها و گس��ل ه��ا، مجل��ه پ��ژوهش ه��ای1384- نگ��ارش، حس��ین). دانشگاه تهران.52جغرافیایی، شماره

( مب��اني ط��راحي ش��هري ، ترجم��ه1381دمن، ريچ��ارد و يازوس��کی، آن��درو)- ه�� ، انتش��ارات دانش��گاه علم و ص��نعتراضيه رضازاده و مص��طفي عب��اس زادگ��ان

ايران، تهران. ( تحليلي ب��ر گس��ترش کالب�دي ش��هر ارومي��ه، پاي��ان نام��ه1381- همپانژاد، الناز)

کارشناسي ارشد جغرافيا و برنامه ريزي شهري، دانشگاه آزاد نجف آباد. ( درآمدي ب��ر مب��اني برنام��ه ري��زي ش��هري، ترجم��ه1376- هيراسکار، جي، کي)

محمد س��ليماني و احم��د رض��ا يک��اني، انتش��ارات جه��اد دانش��گاهي ت��ربيت معلمتهران.

(ش��هر در گ��ذر زم��ان، ترجم��ه ش��يوا کاوي��اني، انتش��ارات1369 وب��ر، م��اکس)-دانشگاه تهران.

77



-Meyer , B , )1994) Global land use and land – cover chang anover view , Cambridge , university press , P 10.

-Fridman , J ,)1987) planning , in the public domain , Princeton university press , P 38.

-Fridman , J , alonso , W , )1964) regional development and planning , Mtt press , Cambridge , mass , P 61.

-Northam , R , )1975 ) urban geography , London , B . L . meyer . W . , P 168 -Batisani , N, Y arnal, B )2008). Urban expansion in Centre County,

Pennsylvania: Spatial dynamic and Landscape transformations, Applied Geography, doi: 10.1016/j. Apgeog.2008.08.007.

-Best , R ,) 1989 ) Land use and living space , methven , P 19-20. -Mukom , S,) 1996 ) on sustainable urban development in sub Saharan

Africa cites , University of Illinois , P 266.-Northam , R , )1975 ) urban geography , London , B . L . meyer . W , P 168.

78



Abstractphysical development and growth of cities decades ago and harmonious urban community needs With new developments, cities were quick to accept the change. Change the form of rapid population growth and physical expansion of the city's momentum, and is unbalanced and uncoordinated. A major problem in urban development is the location of them. Because natural objects and phenomena switching places, sphere of influence, scattering, physical development and so have a strong effect.

The aim of this study was to investigate the role of ecological factors in urban development location, location, location switching and routing in Noorabad ecological model for future development of the city. Research methods, analytical - descriptive using Arc GIS 9.3 software and Boolean logic, ecological model of urban development for the city's ecological criteria are mamasani Noorabad. switching places with Noorabad analysis of ecological factors in urban development that altitude, temperature and precipitation for most, slope, aspect and soil ecological factors in the most inappropriate place mamasani Noorabad was switching the city.

Next, place Optimal results showed that the physical development of the distance to the ravine with 98/89 percent for most of the slopes, 34/12% in the most unfavorable ecological factors in finding the optimal ocation. In order to implement the model, the first layer of the earth each reference were prepared in GIS environment. Then the layers to run a network model format into. In this regard layer altitude, slope, aspect, geology, temperature, precipitation, distance to stream, soil, hydrology, land cover and distance from the city limits has been prepared and studied. Also see the map resulting from the combination of layers indicated that the study area for future development, only 185 hectares, equivalent to 07/1% of the total surface area And 93/98 percent is not suitable for development.The development of optimal locations for future development areas and the North West is Only 9 hectares of area that equals Noorabad City 1/20 percent is appropriate ecological model switching places and 98/80 percent of the city's poor.

keyword: development of physical, urban, ecological factors, Noorabad mamasani, Boolean logic, GIS.

79


Documents

download-thesis.com · Web viewسپاس و منت بی پایان، خدای بزرگ را که توفیق گام برداشتن در در راه کسب علم را به من عطا