Digitized by the Internet Archive

in 2014

https://archive.q/;g/cletails/tesseraegentilitOOpiet

â

1

i

Illuftrifsimo ,& Excellentifiimo Principi

T H A D AE OBARBERINO

ALMAE VRBIS PRAEFECTO.

Illll^lXsTiMVLAVERANTmepridcm iuraob-

fèquij mei , prsefcrtim quoties typis vui-

garem lucubrationes aliquas ; vt infcri-

berem eas tutelari nomini Excell.Tuae ;

fuie patrocini] caula , vt armarentur

Barberinae, prò me prçfidiariç Apes^

fme teftaturus , me obftringi Excell. Tuas norninibus ma-gnis , nomenque ideo Tuum efferre in fronte voluminismei . Sed coniultò diftuli , donec inflgnia hœc gentilitia

in promptu haberem , iure fuo dedicanda PraefectoV r b i s -, in quo, & generis claritas,& félicitas, & virtus vi-

denturmihi defìgnari,per aureas Apes très, inclypeo

ftemmatis Tui . Si relegere fit fiiperiora fècula , pneftò

erunt ex Barberina Gente plurimi, qui iiiam impri-

mis profàpiam illuftrarunt. Quâdo Semifbntis vetus Ref Anno

publica, cem Etruria opibus pollens , ante annos amplius

quadringentos deleta?a:mulam fux"magnitudinis Horen-

tiam

\

tiam ruinis proprijs locupietaint ; initiò quidem aliquos >

deinceps plurimos ex fins in eam Vrbem trâfcripfit,nem~

pe in plebem Ciues> Optimates in Curiam *, & quia B a r-

beri ni inter hos erant primari}, concefserunt etiam ipfi

Florentiam,in primum nobilitatis ordinem adledi^atque

ita fané ornine faufìilsimo j in Regiam florum A p e s im~

migrauerunt ..Ibi verò 5ficut lëmper antea,ineundo pares,

hoc eft nobiles nuptias , per coniugia cum Baroncellis

,

Bardis, Couonijs , Miniatis, Albertis , Pittis , Orlandinis

,

Albizis, Ganigianis, Peruzijs,& cum alijs vetuftioribus

,

quse in Giuriate erant principes familial , honoratifsimis

aftìnitatibus aróliùs complexi nouam Patriam,progeniem

dedemnt lèmper generofiorem^muniaque publica & potilsima obiuerunt domi forifque. Ex eorum fìirpe F R A n-

Is: Totcaccìusin 1 scvm Barberinvm, iuris prudentia,& praeterea onv" ni elegantia politiore excultum,Parens Etruîcae facundiç,

velut sequitatis Praefidem , literarumque & Mufàrum fa*

cerdotem celebrauit elogio perquamhonorifico. Vt com-pellem hic tamen folos Maiores Tuos,ac fuccefsionis pro-

Amo pagatores :Io annem filium Maphaei Adminiftrato-

rem beili Relpublica nominauit , rerumque ArbitramiAnno effe in Caftris voiuit . C A r o l v s vero ivi a p h ae i perinde

filius, contnlit le gloriose ac flrenuè ad complures bellicas

Anno expeditiones . Sed& aliquantò anteT h a d ae v s, familie

maximum decus, Patria conilitutte in angultare, confino

atque opibus aliquotiès praefidio fuit Et fuerunt,qui prê-

ter laudes tam eximias profiife liberalitatis , militaris gk>

riae,atque ingeniofìoris literaturç , cordi habuerunt etiam

A-no pietatem:nam AntonivmBarberinvm, inter eleótos

primo loco Duodecem-viros inopum Sandi Martini pa-

tronos > fcripfit Sandus Antoninus Florentinorum Anti-

ftes religiofi&mus . Patriç vero perftudiolus atque aman-

tifsimus fuit alterA n t o n i v s , titulis quibufcumque for-

tuna

larcbus Pbilippi

in- Óhronieis Or~

dinit Ereditar.

MCCCCXXIV.

MCCCCXXX.

MCCCilX.

tunç magnat hûncvnicëanteferens; vt effet ac diceretur

Optimus Ciuis . Horû ego interim peculiariter nomina >

ex prifca recenfione temporum, comtnemoraui vel ideo -,

quia in Barberina familia hodieque vigent maxime,honoribufque,êt moribus cultiffimis inornâtur. Alioquïn

ftifpexerunt recéter,Roma quidem alterum Franciscvm ,

virum fàpientiffimum,ôc fbrtunatum Vrbani Maximieducatorem: Belgium vero , theatrum belli , ex quo mili-

ti^ fàmam nationes petuntJEquitem RaphaelemBar*b e R i nvm y qui confiiio Ôc manu ex sequo inclytus , incer-

ami de fè iudicium reliquit *, vtra nimirum laude, Martis

an Mercurij gloriofiùs praeftaret , fortiffimus in acie , pru«

dentiffimus in obita ad Britannos legatione

.

Ex Proauis & Tritauis aliquotiês Barberi nv m no-

men accepit, promifcué cum alijs Patritijs , &c reddidit in-

terdum etiâ vrna , quç fortitò ftatuere folebat fiipremum

Reipublicç Magiftratum.Quod fi gloriç buie originis pa-

terna (quam ex publiais tabulis & monumentis conftat

»

tiûquam imminuta gloria , perfeuerafle facile annis quin-

gentis) claritudo materni generis à me iam accenfeaturût-

iam repetere poffem ab çtate non minùs longçuamifi fatis

interea effe arbitrarer,de ea rarum aliquod& fingulare in

Italia decusrefèrre : nimirum prçter connubia, quç com-

memoraui cum Albizis, Pittis, Albertis, Orlandinis , Ca-

nigianis, Peruzijs aiijfque , haud intermiffa fèrie , ad oóto

vfque aicendi poffe coniugum nobiliffimarum ftemmata,

ex lediffimis Florentiç famili js-, vtiA p v m lèmper fuit fior

res legere.Hoc enim ordine poftaemis temporibus Baron?

celli, Belincionij,Bardi, Còuonij, Miniati,Ruflici, Barba-

dori , Magalotti Barberin i s fçminas nuptui dederunt

.

His verò vna Romanamodo acceffitAnna Colvmna,quç genere virtutibufqueHeroina,ôc animo fupra fèxum,

tantummodò fçmina eft felicis yteri,& Lib.erorum aureo-

rum

rum fçcunda genitrix . Vt proinde Barberina Gens( cum omittam,vicifsim ex ea Stratas, Bladas, Diaccetos

,

Beliaccios, Gherardinos, Pulcios , Guidaccios > Beninos

,

MazzinghioSjPôpolefchios,& primores quoique fçminas

accepifïe) ob diuturnam iftam& reciprocarti paterni ma-ternique generis claritudinem , inter Italiç illuftres fami-

lias connum erari pollit . Sed quòriiim diutiùs intueor,&contemplor, feu illa Sydera, fèu hanc Auroram 5 dum abVrbaho Sole confèrenat vndique, ac fèliciffimè cir~

cumftat ei,velut chorea qyçdam luminum Içtiffimorum

,

Caroli duplex triumuiratus, in Liberis alter,& alter in

Nepotibus , perennitas B a r b e r i n ae fauftitatis ? Hçc eft

videlicetfummafeliçitasTua, ôtvtinam perfèueret ìxlj

longiffimum diem . Dignus enimverò eras, qui vnus eli-

gereris, vt adREGiNamHvn g Ari ae ,iâ coniugem Au-guftam Ferdïn andi Ih, per ditiones Pontificias com-meantem,pro Vrbano Pontifice ,ofïiciofa legatione

fungereris: atque vt infiiper audires Almae VrbisP r ae f e c t v s ; aureaque confpìcuus toga , comitantibus

Senatu,& Dynaftis Romanis,quadoquidem omnes vnus

viceras humanitate,ideo Vnus etiam pompa fané memo-rabili triumphares . Magnitudinis titulos alios felicitati

perinde adfcriberenr, nifi à me iam virtus potiùs Tua de-

beret ad famam tranfmitti -,& moderatio illa praefertim_j

,

fine exemplo maxima-,qua{cilicet vifus es alacriùs& pro-

penfiùs Principatum Vrbini, nobilem iuxta & opulen-

to, Apoftolicç Sedi aflerere ; quàm eum fperare,aut Tibi,

aut pofterisTuis . Secùs ambire fatis noueras labores , &pericula , fepiùs relióta Vrbe, vt coniuleres publicae fècu*

ritati : dum bellis inteftinis conuulfà Italia vifcera mifè-

rum in modum afflióiarentur . Et tum coorta aliquando

graui fimultate , mirata eft Ferraria -, arrepto militia? fcep-

tro,Te illicò adfuifle k

, cohibuiffe prò poteftatp motus eos

ani-

animorum iam noxios & cruentos ; ac momento redu-

xilse tranquillitatem . Si panegyricam laudationem , &non epiftolam breuem pangerem -, diftinguerem profèétò

atque profequerer fingillatim virtutes Tuas -, vt dicam

tamen fummatim omnia : ibit in fecula id, quod Romacum admiratione& plaufu videt: Te videlicet nulla vi,vi-

tioque nullo egifte conlanguineum Principisi fèd cumperaequê fis virtute ac genere illi propinquus , videri vo-

luifie moderatione parem ijs , quibus honore prseeras ac

poteftate . Dum hoc vnicé commemoro , cunóta me com-

piedi agnofcent fopientes quique ; vtpote gnari, fbrtunam

indulgentem ôt propitiam regi difficiliùs multò , quànu>

eam aduerfàm & iratam . Aliaitaquefileo, &quiTuamvirtutem veneror *, amo & fulpicio fêlicitatem nobilita-

temque-,ideminpignusobièquij manfiiri atque seterni,

has gentilitias tefleras , fòrtafie habituras , Te patrocinan-

te , iugem œtatem , dedo , ac dico . Vale , & folpite^

VRBANoPoNTiFicE,acPATRvo,fisdiutifsimèis, qui

ab indole generisi fortuna,& à virtute vique adhuc fuifti.

Ita voueo , RomaeV i n- Kal. Iunij Mdcxxxviii.

Excel!. Tuae

Àddiétifsimus,& obfèquentifiimus

Siluefter Petra San&a è Societate I e s v.

b L E-

r

L E C T O R L

M P "J^O'B VS labor fane mihi uifus efi is , quem iam ego

in hoc Volumine exegi , Erycias Pateanus Virdifertifsimusy

rem diffufam uocauit , delicatam fiientiam , curiofam cen-

furam : ludicauitq. intelligere omnia , ordinarefìngala , ^r-

^ precipue effatu omnia, uetbts fingala comple-

ti, morofum , immenfum uideri : deniqae exiflimauit

difficillimam , Latinafacere, ac proferre ore limano ea y qua

Fecialium uerbis enunciantur \ ft) ofiendere colores , licet ij

non exprimantur, quidue debeat penicillusfiequi , calamo docere . Sic ipfê.

Equidemexpertusfam affatim hac omnia ; dam uniuerfam artem tejferariam

expofiturus ,fludui indagare originem eias \ dividere, ac deeaffare fiati aream; té-

nias , ft) lemnifcos in ea uarios dacere ; aaes, feras , undas , nubes , aflra , ftirpes ,

fores , arma , moles , machinas , ft) quas non alias reramformas exarare ? aptare

infupergaleas ,fea apertas , feu clatratas , fia reElas , feu uerfas ft) obliquata* ;fa-

fligiare ferto feu- corona j inumbrareplumts ft) corimbis ; Cracibas moniltbafque ft)

uexillis inornare ; munire zAtlaniibus \denique palliolis atque tentorijs , prorsàs ad

^Uaiejìatis fpecimen , uelare .

Porro idoperis fam aggrefus , dam eram in Germania 'Belgioque;partim ut ho-

ris fabeefais , defìderium Italia fmul , ac tempus fallerem : partim ut ( quia duo

potifsimàm erant ,qua excogitata cum laude , fcribi atque excudi filiimfirmone

uulgi dolebam , ar&arique finibus 'Nationum earum, apud quas nata erant ) ego

utraque communicarem toti Europa : quo ita pojfent demeeps 9pulchro (ffilaudabili

commercio , has ettam opes ingénia nundmari

.

riempe Itali noflri Symbola Heroica , ft) inaenerant primi, ft) redegerant edam

in artis pracepta: ego cum a multis ea expeterenturtde ijfdem feripfi Latinèyqaa maiore

potai folertia > prafdijs magnis tamen , hoc efi libris italicis , defiitutus . J\£ihilomi-

nus haad me operam omnino luffe , fuadere uoluijjent. Intera oAmicorum : ut fer-

me , aliquid meas ejfenugas , exiflimauerim .

asìd hac quoniam Galli , ft) "Britanni , poflquam uirtus(èfr

nobilitas pompam

quafiuerunt , traduxerant ad artem , ftudio ft} ingenio miro ezcultam , flemmata

famdiamm : hanc ego artem ettam , eiufquepracepta Latine tradcre deliberaui : utuicif

t'ìcifsim traBatmn alterum ex Italia ultra Montes , alterum inde in haiiam

tranfuehcrem \ nec [ine dele&u »' quoniam in ilio JpeBare ft Jpecimen ingenìj nebilis >

ft) m hoc fpecimen ingenua nobilitatis .

Gratum fore hocplurimis» opinor\ quo enim paElo agno/cere uiros nobiles poffimus ;

nifi eorum fiemmata teneamus ? quod caufa fuit , cur uiri Principes aliqui , con-

filium probauerint » laudauerintque Si qui tamen abnuent faflidtofiore fupercilio $

hi aut fimul cum C. Gufare infìgnia fua nobili cuique adimant ; dut <equi boni con-

fulant, ea à me explicari , ordinarique ,fi minus etiam illuslrari .

tslttamen fateor j duo fûnt, ob qua animi angor ft) metuo ; ne dum promulgo gen-

tilitias has tejferas ,congrue ad uocabulum earum , L'idear arma ft) pralia ferere ,

0 infelicior, dentesq. exacmre , fiu immutare in bellaiorum^ ffi gladios , ft)fra-

meas . Arma ,inquam , ft) pralia » non fententiamm quidem

(neque enim lue

adeo reformidarem ) [ed querimcniarum .

T)eliberaueram nimirum , dum artem has teffras figurandi , nobilem iuxta > (efr

circumfcriptamconfentaneislegibus ederem jgeneratim quidem omnia profequi ; fed

exempia ( qua nolui utique ingenio proprio comminifet ) fumere ex nobilium » ut ita

clicam , armamentarijs ; quemadmodum exigeret methodus à me inflituta .

Uerùm [ìatueram etiam , fiere interim eorum nomina : ne grauiùs fortajfe acci~

peretur i <~uel jamiliarmn ftemmata quidam referri , ft) quidam prateriri ; <z>el

( quod in fumma etiam Scriptoris diligentia euenire potei)) uariari interdum in eisy

feu colorum , [eu metallorum lumina .

Itammirum > ficun&a congruerent : quijquis agnoujfet fuum proponiflemma »

potuifet interpretaribeneuolè ; lapfum illud in huius Operi, eqaicem fuifie , quemad-

modum anale ohm de cdo . Secùs deprehenfa uarietate , dixijfet Jaltem • colorem

hune immutes, feu hoc metallum , ff) habes meum slemma .

At oportuit manus dare , perfuafionibiis dixerim, an imperìjs Tjirorum fummaduEloritatis ; quibus uifum efl fattus multo , de famdijs ahquot millenis 3 appel-

landò eas ad honorem ft) ad lucem ybenemereri iquàm paucorum commoueri queri-

monijs ; qaauideantur prafertim, haudprorfus meritò ab eis obuenire .

Quis enimuero , uel fpr& Vlyjfe lufirajfet peregrinabundus tcrrasq. (jj? maria

omnia > rediret locuples ft) confins omnium ifliufmodt tejferamm \ ànm nec ilh Scrip-

tores numerarunt fingtdas twìus , feu Prouincia , feti ^ìationis : qui certos fbi ad

fenbendum limites pr<efiituerunt ì

2\£<? mihi deinde ^vitio uertipofit qualifumque colorum @) metallorum in teff-

ris *variatio ; ponefingulas adieci nomina Scriptorum , ex qmbus eas deprompf\ Hos

itaque caufam dicere , non me in ius <z>ocari » huius deprauationis reum ,oportebit .

Quia interim in altero pami , fg) in altero caut periculum offènfie > fadhuc iniu-

ria tamen à quopiam infimuler ; eriteur me defenfum petam , eorum centenis ft)

mdlenis clypeis ; qui non tam in lucem prodeunt, quàm in aciem 3 hoc V olumine

meo .

Ceterum cognomentafamiliamm adfcripfi> quàm minima licuit <~variatione , njt

agnofeantur ea facdiùs . Quoniam etiam <~uideri poterunt ruoces nonnulla , prò

noua njtique artis conditione3 aut minus optata > aut minus peruiœ , ft) ut ita. di-

cam

cdm falebrofe : idcirco eltnchum eamm » interpretatunemque Operi aâiunxi . ^Adeo

nihil cmifi>quodprofore exifiimauerim ; ut fit facilis^ h&c introducilo adartem no-

biltjfimam atque pulcherrimam rei noflrœ temeraria ,

Erunt fortaffe ,qui penetrabunt in adita eius fâcratiora , ft) dabunt originem

peculiarium etiam tconumgentiiitiarum . Exponent njidelicet ; ^vnde nam acceperint

Aujìrtaci argenteam infittami Horbonij aurata Idia^ 'Barberini apes aureas-, Columnij

columnam argenteam, aurofaftigiatam 0/ diadematam \ Comités aquilam , Jcutults

ft) aureis ft) juruis uermtculatam > Ejienfes , CjotizjtgA , Gaetani aquilas , feu ar-

genteolas , feu nigellas ; Lilia cyanea Farneftj ; aduerfos leunculos , cum fimilagine

Frangipanes ; Mediceiglobulos coloratos j Sabaudi^ Principes, aut albatam^ Crucem ,

dut equum effr&nem ; Sabellt leunculos, auiculam , ft) florem ; Sfortij leonem , ft)

cydonium pomum\ V icecomites boam fnuofam ,cum pujione mordicus arrepto , ac

fèmefo ; Vrfini rofam, ft) lemnifcos puniceos argenteojque . Optimum faEiu i ft) mihi

quoqueprò ea re aliqua e(i fupellex jdedique experimentum, in Elogio gentis Carafieœ.

Jllud hic obiter infinuauerim ;quoties pluresfamilU appellanturm ijnam clafiem,

Jeu frb eadem rejjera î femper falua cuïufuis prœrogatiua , à me referri fingulaì or-

dine charaBerum, quos in cognemento priora habent J ne inter eas , de certamine ho-

noris , lis ft) àiffcultas aliquafuboriatur .

Poftremò dlud fincerijfme profìteor \conftliumnon fuiffe,omnes ^Nobilium tej]eras>

imo nec nobiliffimas quafquem codicem hune tonferre ifed tantum eas , quA ejsent prò

methodo eiufdem codicis mei , ft) quas noti ac domefiici alij codice/, mini h<xcfcribenti

fubflituerent , ad artisexempla , quamprofequebar .

Mutius

Mutius Vitellefcus , Societatis IESVPrsepofitus Generalis

.

CVm Teflferas Gentilitias P. Silueftri Petrafan&a?Societatis

noftrse, duo eiufdem Societatis Theologi , quibus id com-

mîlsum fuit, recognouerint j ac in lucem edi poffe probauerint;

facultatem concedimus, vt typis mandentur; fi ita Reuerendifë.

D. Vicefgerenci > & Reuerendifs.P, Magifìro Sacri Palati) videbi-

tur . In quorum fidem has literas,manu noftra fubfcriptas, & figlilo

noftro munitas dedimus . Romse 17. Aprilis 1616.

Mutius Vitellefcus

.

Loco^ Sigilli

.

Imprimatur, fi videbitur Reuerendifs. P. Mag. Sacri Palati; Apoft.

A* ST. Eptjc. Nouarien. Vkefger.

GEntilitias Tefseras , quas P. Siluefter Petrafan&a Societatis I e s v hocvolumine coraplexus cft , iulsu Reuerendifs. P. Nicolai Riccardi) Sac.

Paiac. Apoft. Magiftri , diligenter vidi, nihilq. in eis Catholicae fidei, aut

bonis monbus diisonum animaducrti : quare propter multiplicem , ,& Italis

antea vix cognitam eruditionis varietatem , eas typis dignifsimascenfeo.

Ego Io: Aloyfws Confalonerius Soc. I e s v .

Imprimatur .

Fr. Nicolaus Riccardius Sacr. Apoft. Palatij Magift.Ord* Prsed.

V* origine rei

temeraria.

TESS'ERAB GCut Arma <i>ulgò ha ìcones fiutarla

njocentur . Cap. I.

XlSTIMANT Bud£EUS,&

Scriptores alij , arma

dici ea fìgna 3 qua?

Aui extulerunt,tranf-

miferuntque ad po-

lleros , & quae non funt vnius homi*

nis, vel a?tans,ied familia?, ac fuccef-

fionis,proptcrea quod concefla £ue-

xìni ab Imperatoribus, & à Regibus,

vti premia bellica: virtutis.Sic aiunt,

Alexandre Macedoni Ariftotelem

perfuaiìde , vt dillnbueret propria

infignia , feu vexiila ijs Tribunis , &Cencurionibus , qui prae aiijs dimi-

cauerant ftrenuè . Honorem enim

cotem effe fortitudmis , non minùs

quàm iram, Vir iapientiflimus iu-

dicauit •

Equidern cum Phibberto Mone-

tio reor ; benefìcio Principis , ad

rnemoriam confignanda:, &. nume-

rando: virtutis militaris, collata hsc

lymbola interdum fuifle^vc per Gen-

tis capita ad pofteros harreditano iu-

re tranfenberentur . Siue integra,

&

nouam tefseram, fìue inferrarci veteri

feuto icone recentem illi acaperent,

qui monumento eo redìè faòtorum

cohoneftarentur . Quin etiam fum

dibi ofôenfurus, data nobiliiììmis fa-

milijs, vel à Cablare Aquilam aduen-

titiameum ilio fchemate , quo S.R<

Imperio. etiam nunc ancillatur-,vel

ab Rege Parthenopaeo guttntumti-

gilium , quo inumbrabantur ipdus

lilia ; monumentum vtique virtutis,

&fidei; qua hi partes Guelphas funt

fecuti >& iili partes Gibellinas.

Sedenim cum ha:c vera fint; arbi-

trar nihilominus, Symbola gentili-

ENTILITIAE. i

tianiicupari arma dumtaxat, quia vt

plurimum exprimebantur , circum-ferebanturque in militum armis &fagis.Nempe pióturas etiam Antiquitabulas vocarunt; propterea quod in

tabu lis exarabantur; atque co ipeòbcvetus adagium ì Apellespojì tabulam.

Subfcnbitfentennshuic mea; Ti-

raquellius , lnfignia, inquiens , armo- DimMlU , 6 .

rum nomine nuncupanturyquoniam pU-

rum(j\bac infignia m armis infculpì, ft)

antiquis ($r nojìris temporibus /olebant :

<vt bine armati } facie operta, dignofce-

rentur .

Quoniam autem fìgurabantur ple-

rumque in fcutis^idcirco peculiariter

Scuta getiliria nominali ca-pta funt ;

fauetqué interpretationi diipofìtia

ipfa figurarum .Cum enim adpingi

auicula?,aut ftellula?, aut xoCx plures

debent,maior numerus fummo loco;

vbi feuti pars laxior eft, & magis

panditur ; minor vero numerus leu

monas , medio feu imo loco , vbi ar-

da ntur fpatia,fpec~tari folec,& obiè-

qui eius materiata? fìgurationi.

Qua ratione poffìnt circumferibi Tejje-

ra Genti litine . Cap. //.

HiLiBERTvs Campanile De —HL.famiL

eas elle, ait , inngne

vnius , aut plurium fi-

gurarum , qua? imi

collocata in fcato ,

cum aptitudiae ..colore , & campodeterminaro .

Philibertus Monetius , Gentil is >terger.

inquir, fiutijymbolica tejjera » ex colo-

rato* uel feuipto foto ,atc^ue exfymbo-

lica imagine , ftihftrato folo adpicia ,

confiatur

.

Francifcus Aloyette,Hieronymus. v>*»>M'-<h

A de

t TESSERAE GENTILITIAE.In dtfcript, rti

te/fer.

In ?rAfatione

,

Cuth / glot -Miïd

conclu J.

de Bara , & Ioanncs Scohier , velue

fufFragatione communi , Tigna &notas bellicas putant eiTe , quac in a-

çie rnilitem diferiminent ; darique

aiunt à Duçibus,& Magiftris miliciac

fupremis , eoque premio îllos deco-

rar! , qui forneer pro Kepublica pu-

gnannt

.

Joannes Gulielmus Arma» inquic,

ftrnt figna cjuœdam , inflitma adfigntfi-

canàam aBionem » aut çonditionem de-*

ferentis.

Marcus Gilbertus Deuarennes air,

effe veluri corpus quoddam,compo-

fitum ex figuris exaratis fuprafun-

dum ,qtiem appellant campum ; at-

que vfurpari ccepifle ob diferimen

famiharum

.

Vr fummatim aliquid (lacuam 5

arbitror , Kttm ha*c fymbohea pofle

circumienbh Teffiras gentilitias, ex-

prejfxs idoneo lamine , ad familiamm

diferimen pariter , ft) ornamentum ,

Teflerje appellantur,\Tt vi$ comunis;

& i dhvx gentihna?, ve vis propria

earum expheetur . ldoneum lumen

çompreheudic , feu picia coioribus

,

& mecallis , feu leuIpea furdo opere

figfM, m marmore,ligno , xre . Fa-

miliarum diferimen indicat,ea cen-

eri gentis , ôc profapia? totius fym-

boiumi trardenbique ad pofteros;

& non minus familias diftinguere,

quàm viros quofque distinguât pro-

prium nomen; vti cenfuit Bartholo-

mseus ChalTanœus . Denique orna-

rti encum înfinuac tacite $ (igna ha?c

in primo Auótore bellicam , & He-roicam virtutem non defiderafle; &pofecre ideo iure filo, vt exftimulen-

tur pofteri ad gloriofam Auorumimitationem . Alioquin , vti cecinit

fapienter iucanus

.

• • •/; In Pattttyr. *i— périt omms in ilio rtf0H%iJ

'Nobilitas » cuim laus eflin originefola.

Felix j qui tantis animum natalihus

œquas ;

Etpartem tituli , non fummam ponis

in illts

.

Lxprobrant certe quotidie ifthxc

Auorum decora ; imbelles pofteros

gettare aliena vu tutis monumenta.

Inquiritnr uetuflas Gentilium tejjêrd"

mm . Cap. 1 1 1.

VMinealuftiLipfijfen.^f*tentia , vt credam ho-

rû fignorum initia ex

heroicis téporibusom-

nino peti debere. Quo

id fiat perfpicuum , ineipio ïam per,

uagari prifcam omnem a?tatem ; 2&

vexilla explico , tùm Nationum &Vrbium excerarum , tùm Romana-

rum Legionum ; moxdaturus etiam

fingulana famihatum , Virorum tt

luftnum , arque Heroum mfignia .

Habuerunt Aegyptijpro tederà,

ternas boas finuo&s , & reptiles ,

adie&aque eis folia paluftria : at-

que adeo fafcias totìdem , cum in*

tene-

/

TESSE R AE

Stop*- ignav. fjstfBv ^Pttnri

terie&is numero inacquali quìbuf-

darn , leu flammulis,feu vndis ; y£-

tholi Alcidem , & in dus manibus

tauri reuulfà cornua ; Arcades , auc

Pana Deum,aut Lunam; Argiui, auc

fui nominis elementum primum, auc

bufonem,aUt vu 1peni (quam & Mef-

icnijgefhrunt) aut murem ; Arme-ni auc coronatum lconem , aut arie-

tem j Afiae populi , ecce magnum 9

GENTILITIAE.$

pufione infeflum; Athenienfes, auc

noóluam , aut bouem ; Babylonij

,

auc columbam, in <juam credideranc

defijfle , feu defecifie Semiramideni

Reginam > aut tnbus coronis maxi-

culas i Chaktei cria , vel flabellula

,

A z vel

4 TESSER AE GENTILITIAE

vcl vexilluia p Corinthus bimaris LybispopuIi lcporestcrnosjLocrw

^^•^ "^

cicadam, & fupernc fydus; Lacc-

dsmones aut, a , aut pugnacsm &

Neptunum pafîâs pedibus vtrimque

mari alTìdentem , cum Pegafo fo-

peruolante j Grajci duo diademata, iracundum draconcm î Maccdoncs

'!Ìll!! i ì!!ì!i!i i!i

J

& trifidam in fcacdio trabcm ; He-bm, T, litteram Salutisi

clauam Alcidis , gemina inter cor-

nuajMedi aut fafcias latercfque in eis

direna*

TESSER AE GENTILITI AE

diremptòs , atit coronas crcs sParthi tum ; Smyrnai , ac Thcffali equum s

acinacem,cumbrachio alato a cjuod Syrij cernas abruptas trabes,&m-

in fulrnên defïnat; Peloponncfij 9 aut

]ymacem,aut teftudinern,animantes

ambas cicures, & domiportas; Per-

te aut auratam aquilani , aut arcum

& pharetraraiPhryges fuem> Scythx

folmcCjSicyonijj^Grajcumelemen--ro ••'tu

mam vcrimque , mediam vero in-

fernè pinnatam j imam denique aba-

que pinnis

.

" Attarnen haMiationes &populi,

prêter generale vexillum , Cgna pc-

culiaria quoque habuerint in pro-

prijs, feu Tnbubus, feu Legionibus.

Exemplum daboin Hebraorum ca-

fìris ; quando peregrinabundi loca

terrarum fola , & inhofpita pererra-

runr.His forma caftrorum erat qua-

drilatera, etfì haud ornnino quadra-

ta; nam anguli eius duo procurrebât

longiùs , & area? obfequebantur , in

qua ikum erat, cura atrio fuo , Diui-

num Tabernaculum i nempe ipfum

Numinis Augurale

.

Ternœ tribus ad Ortum erantju-

da,îfsachar , & Zàbulon > Terna; ad

Meri-

é TESSERAE GENTILITt AE»

Meridiem Ruben, Simeon ,& Gadî nisj iconem hominis Ruben,terna? ad Occasû Ephraim, Manafse,

& Beniaminjterns ad Boream Dan,

Afer,ac Ncphtali : hoc vero Deus

HitmetM.n.ii Dux earurn ita praxeperat, Singuli

per turmas , pgna , atque uexilla , @T

domos cognationumjïmrum , caftrame ?

tabuntur filtj ìjrael , per gyrum taber-

naculîfxderis .

Quoniam autem yexilla quatuor

Andy. Majîus in dumtaxat celebrantur, Iudx, Ruben,

m?Z%Zk Ephraim , & Dan , nam hx tribus

n .zp 1.1.S.C i9 media; vticœterarum digniffimœ, Ephraim iconem bouis.Prado tneap.i. r . _

i

Ezech.p, H . ad lingula caltrorum latera erant:7» Ub, Numer. j • „

idçircQ putant ; vnum & communedumtaxat , fed veluti triumuirale

C.l.V.t.

Martsnns Bo-

rh»us. Cornei,

& Bonfrer, vexillum,in fingulis lateribus eorun-

demeaftrorum explicari cofueuifse.

Colores vexillorum trahuntur ex

gemmisbullx , feu T^ationalis quo4

voçanc , prxpendentis à pecïore

Pontifici Maximi . Ita vt vexiilum

ludx fuerit viride ; cuius vtique no-

men in Smaragdo gemma iculptum

erat;alterum ipfius Kuben puniceum,

ad Sardij fpeciem;tertium Ephraim

aureum ,ad iubar Chryfoliti ;quar-

tum coloribus .candido , & puniceo

illufum, ad fchetna Iafpidis : & fi no-

men Dan exaratum fuifse in carbunr

culo , alij opinantur. Sed&figuris

infuper vexilia eadem ornant aJi-

qui ; ôc ludae tribuunc iconem leQs-

Dari iconem aquila: çolubrum VH<

guibus complexe

.

ludz congruere leonem, interpre-

tantur ,• quia ex legato , feu vaticinio

parentis ,feriptus fuerat , catulus

Jeonis ,primogenitus , & rex. Ruben

adfcribunt iconem hominis; quia ca-

put gentis, aeftirpis fuifset; nifiob

ince-

TESSERAE Ginceftum parens eum exautorafset ;

adijciuntque alij mandragoras, quas

tnacn puer tulerat de agro. L ouis ipe-

ciem fpe&are ad Ephraim exiftimât;

quia vilas adesfe fecundùm quietem

./Egyptio Tyranno ìeptem boues

obeias , totidem graciles , Iofeph in

prariagium verteratfeptennij anno-

ase , primum copiofx, ac deinde fte-

tilis: & quia Jofephum ^gypcij,

Specie vituh , ( fie pingebatur Apis

,

auc Serapis ) coluerunc , DemumAquilani, cum arrepto falculis colu.

bro a Dan tribuerunt; quia Coluber

appellatus eft à parente morituro: Se

quia ìuperuolante aquila draconem

complexa, Rex Laceda^moniorumtofepb.unt. ti, litteras obfignauit , quas ad ludceos

,

veluti confanguineos , & ad uim-

mum eorum Pontificem aliquando

icripfit

.

Haud melatet, à quibufdam ma-gnopere non proban ; placuiise has

in vexillo figuras Hebrans , qui ad

idololatnam proni, imagines quafq:

abominabantur. Sed hi erant vukus

noci,& quosetiam csleftes geni j,feu

Cherubini Atcx cuftodes , ex Dei

praeferipto induerunt.

De ipfius Dei vexillo , quierac

horum caftrorum dux , fatis con-

flati quia confpicuum in cœloerat,-

nempe interdiu columna nubis , &noóhi columna ignis : lucemque , de

vmbram caftns ei(Hem prouidè di *

^enfabat

.

Ve veniam ad tefseras militi»

Romana; , quas refero fèorfim,ex

quadam nominis Romani pra;roga«

tma : praetereo figna , qua! propone-

bantur caufa , vel habendi delectus

,

vel confli&us ineundi , vel comitia

celebrando : cancùm infinuo > Ser-

E N TILITI AE. 7uium exiftimaise

,fèmper duo figna

militaria fuiise , alterum cyaneumprò Equité, alterum prò Pedite coc-

cineum ,

Quamquam Iuftus Lipfius nonaudet fubfignarej cum fecum animoreputet i à Virgilio , à Cacare , à Li- DemiUom .iA .

uio , à Plucarcho, ab Hirtio, ab Am- elfi', i, aMmiano,vnius femper vexilli mentio- £^/, 9<

nem fieri, Quod erat tunica punicea, f'**-»F««#,i- I r * . & Bruto.

explicabaturque lupra tentonum utrt.MeiiHfo

Imperatore Virgilius etiam cecinit;Ammm -hì^

fingulariter

,

Vt belli fìgnu Laureti Twnus ab arce JEnlExtulit .

PotuittamenSeruius , eum verfum

explanans , duo dittinola nihilomi-

nus Equiti,ac Fediti vexilla tnbuere;

quia fòrtaise legerat in Dionyfio:rPropofuerunt belli figna » ft) copias

<vrbanas conjcripferunt»

Sed ha;c , inquam > prastereo , &venioad legionum , manipulorum,

cohortiumque Romanarum figna *

Aquila» vt Iofèphus loquitur, amum tihi*

«valentiffima, TtiBorida-, habens omeny

erat uexillum. legionum , conflaba-

tur ex auro , aut ex argento . lniifte-

bat vero nafta; in parte ima cufpida-

ta;, vt pofset in terram defigi ; tumin caftris cefsante milite; tum in ipla

pugna, dum acies in loco ftaret, ne-

que

8 TESSER AB GENTI LITI AE.

Lib.l.An».

ih, 4,

Ità. 1 ».

fa l'.ijl.

que vrgeretur,aut propellerete ho- Vile ac rufticum videri porsettam

itis . nplunmus circa csfqnìlas labor , gloriola milicise vexillum ;

inquit Tacitus , qu£ necjue figi limofa —Sed erat reuerentiafono ,owi,iiìit

httmoy ncque aduersumferri mummia Quantum non aquilas cernis babere

tela poterant . mas .

Sa:pe edam altero pede fulmen Succeffic tamen culcus maior , 8c

tenebat : id.oque inter prodigia tri- manipulis detraótis,lunt eorum loco

lìiora Dio recenfuit ; Aquilana ex perticis adfìxa; manus, cura cqrollis:

falculis fulmen abiecifse.Qum enarri

alis cellulam>auc œdiculâ fuftinebat,

Ipfum Aquila; huius temeraria?

corpus mole haud fuifse magnum ,

lacis conftat:cjuia Florus alioqui non

fcriberet Aquihferum in clade Va-

riana,eam Tuo inuoluilse balteo; ip-

furn vero delituifse in palude cruen-

ta; ne Aquila eâdem hoiies potiren-

tur. Silius etiam (ìmile confjlium al-

terius Signiferi exprimere videtur,

qui nimirum in pugna ad Thraly-

menum lacum .

Occu[ere interdum , ft) terra man-dare parabat :

Sed fubitis ruiEius telis labentia

membra

Profìrauitfuper , atque HUja morte

tegcbat .

At manipulorum fìgna quamamfuerint ,Ouidius defcnpiit

.

Pertica fufpenfos portabat longa

inampios ,

Vnde maniplarh nomina miles habet*

non fine allufìone aliqua ad mani-

na] 1 voce ni ; vci Julius Lipfìus inter- veMiUomi^r L

-Oidi. S.

pretarur

.

Poftquam deinde in militiam

Romanorum (unt adfcitoe cohortes:

har pariter cum proprijs vexillis ad

prarìia venerunt; hoc ed cum Dra-

conibusi vti Vegetius teftatur : & i,*.*,m?.

fuerunt profeótò multi ; nam pluri-

ma; erant in exercitu cohortes

.

Sed & Imperator ipie peculiarem

Draconem luum ex purpura extulir,

qui eli color Imperij , ac maieftatis :

cum

1

TESSE RAE GTc-u-m Àmmianus affirmée, agnitum

Iulianum Principem ex purpureo

Draconis figno, fum ma? halla? ion-

giori aprato . Ca?terùmDraconarij

& Aquiliferi vocabantur , qui figna

Draconis vel Aquila? geftabant

.

Pliniusrecenfet etiam inter ha?c

fîgna Lupam,qua: laclauit gemeiios

Vrbis Conditores ; Vultures qui de-

deruntauipicium Vrbi condendo;

Minotaumm , Equum , & Aprum :

qua? tria poftrema ligna inprimis

mmt Marti apta

.

Minotaurus enim , vti opinatur

Feftus, fuadebat , occulta debere efse

confilia Ducu naticuti eratoccultum

in labyrintho Minotauri antrum .

Neque fcio , an Iuftus Lipfius] id

meritò refpuat , exiftimans eam fà-

bellam Romanis railitibus tune, vt

loquitur ipfe , ruHiculis , minim è

innotuifse . Nam elio , ex aratris, 6c

ligonibus Imperatores , & Confules

ad adminiftrandam Rempublicamdomi forifque petebantur . Poterant

nihilominus tritam & vulgarem

fabellam nofse ij , qui nouerant po-

pulos regere, atque exercitus guber-

nare

.

Equus ipfe , non ne proprio iure

,

vt ita dicam, bello intereft ? Suomethinnituclafîicum canitj atque, vt eft

In facro codice , odoratur bellum , au-

dit exhortationesT>mum , iram exha-

lât , fpiratignem

.

- Aper vique adeo eft Martialis

fera , vt hoftis loco fit, & eum eo in

fyluisexerceiufe viri militares: durn

hiemseft,& dumeaftra feriantur.

Qua? res çonfiiium dédit Regibus

,

& mjgnis Ducibus fundandi pluri-

ma, qua? vidi infaltibus Arduenna?,

Afcetariï domicilia : nempe vt habe-

cma.

ENTIL1TI AE. 9

rent in prômptu manfiones pias, ac-

que innocentes,ad quas diuercerent;

dum contra feras,eo tam alieno an-

ni tempore, Martem transferrent ,

ac fè cruore innoxio dele&arent

.

Apri tamen loco Suem cicurem

,

inter ea belli figna , Feftus pofuit;

Quia cenfeEio y inquit, bello , inter quos

paxf.eret, cœfa porca, fadmfirmari fo-

lehat . Appianus pra?terea Quints umLegioni dédit elephantosmoftquarn

eis opponi belluisilla petierat, ea£demque fuperauerat etiam

.

Ad ha?c intra orbiculos,feu teretes

clypeos , ex bacillis pendulos, gefta.

runt imagines Romanijtum Deorû,

pra?fertim militarium , Martis vide,

licet, îviinerua?, Romuli ; tum Cœ-farum & Principum : quod apud

Tacitum lèses , & dum vexillarium ub- 1 - hfi>

ait , direptam Galba? imaginem folo

afflixifse ; & dum alibi tua, inquit

,

Diue zAuguficy ccelo recepìa mens , tuay

Pater Drufè , imago ; tum denique

îllorum , quorum fumma apudeos

ipfos Principes forer, vel gratia, vel

potentia : atque ideirco munera Sy-

riacis îegiombus data fui (se , com-memorai Suetonius : quoniam Seia- h-Tihri$%

ni imaginem, inter figna fola: noncoluerant

.

Quippe icônes horum , ficut ôc

Aquila? , adorabantur , vti propria

legionum nu mina. Tranfgrefllis En-phratem 9 inquit Suetonius idem ce

AnabznOyAquilas, fg) [ìgna Ternana,

Cetfarlimane imagines adorauit . Quivero ha?c vexilia circumferebanc ,

Imaginarij, vel Imaginiferi vocaba-

tur . Eadem icônes aurea? fuerunt

,

jigna feletli exercitus , inquit Aria nus, /» #rfemhoc eft legionum AcjuiUyimagmesPrm^ £

/J'

opuniy omnia aurea , extenfa m hoftis

argen-

IO TESSE RAE GENTILITi AE.

Ili. 13

In Tktfaidt*

argentans. Argentea? priùs fuerant,

quia color argento clarioreft , inquic

Vlmius, magione àtei fimtlis \ ft) idea

milttaribus fignisjamtliartori quoniam

is longtus fulget .

Sed exarabantur in vcxillis quo-

que ipfa imperatorum nomina , &aureisquidem charac"teribus,-fi Sene-

ca; habenda fides erti

-aurea clarum nota

y^omen ducum ^exilla prajcriptum

ferunt .

At putem ego vexillum ipfum fuifse

candidi , hoc e&i

maxime cospicui

coloris , ve modo Plinius aiebat;

charaóteres vero puniceos . Fauet &:

fùfFragatur Dio , qui de rebus Crafli

aduersùs Parthos agens ; ^vexillum

quodddm, itiquit , exillis magnis, qua

*velorum (un t firn ilia, ft) quœpuniceas

Utteras wjeriptas habent » ad notitiamexercitus , (èfr fummi eius Jmperatoris ,

id tale influmen , ex ponte inmrfum

deadit .

Quin etiam ritus eligendi nouumImperatorem videtur fuifse.vt nomeciusin vexillis ftatim perfcnberetur.

SHet.mveft*[< Quoniam Suetonius de appellato adimperjû Vefpaiiano,4^p«y?rf,inquic,

cttnttiinowencjue eius in uexillis omni-

bus fine mora infcripfirunt . Quemad-modum etiam de Virginio Rufo,//>-

x>»i»v*m*9. fumy inquit Dio , C<e/arem, ft) Augu-

fium appellabant, cumque non acquie-

feeret , militum qmfpiam <x>m è fignis

celeriter h<ec tnfcrtppt : nempe & Ca>faris, & Auguftì titulos

.

Sed inter iïgna peditum , qua: re-

cenfui, Augultus peculiariter con*ftituifse dicitur pilam , (eu fphsram,qua; vtique Orbem terrarum refer-

ret, notaretq. fubieclas Imperio Ro-mano regiones

.

Equicatus ipiius vcxilla fuerunc

quadri ,& volitantes pannuli, ex ha-

{tula fuipenii : & hoc numi fuadent,

ac lapides antiqui.Wo^^/iinquic n*mii Rm.m.

Lipfius tretinet in equitum bandis,fi

+0* *'

forma paululum dtuerfa . Propiàs acce-

dunt templorum ^exilla, qua in luflra»

tiove , ft)procefftbus circunferuntur .

Ab his vexillis (qua: etiam flam*

mea dicebantur ) equitum ala?di<fce

funt vexillationes; Equitum aU ,in- flf*****

quit Vegctius , quòd protegant actes ,

qua nunc vexillationes uocantur: quia

njtlisyhoc efiflàmulis nutuntur.Nempeflammeum etiam Veteres appellarne »

velum crocei coloris , quo capitaHmut *

obtegebant ad fponlòs itura; noua;

nupta: , Sed vexillum equeftre fuifie

pannulum contextum ex purpura,

& auro % exiftimauit Georgius Ce-

drenus

.

Tandem , vt accedere magis ad .s

rem noftram videar , clafses tefsera-

rum duas adhuc proponam, alteram

quidèmearum,qua: vnius fingilla-

timhominis , alteram illarum, quf

plurium eiufdem , vel ordinis » vel

ftirpis communes fuerunt

.

Geftarunt Adraftus Serpentes vno

anne-

TESSER AE GENTILITI AE.

annexu in fpiras volutos ; Agamem-* uicern implexos; Anubis canem; Ar-

non caput leonis , velut iconem chimcdes cslçftcm iphmm >

terroris ; Aìcibiades Cupidinem, qui Arius Spartanus Rcx , infefsum ab

comple&ebatur fulmen;Alexander

Magnus auc Vicìoriam fedentem

,

ac ftabilem , auc equum , fortafèç

jpfum Buccphalum , aut lupum ;

Araphiaraus fcutum album & pu-

rum > Àntiochus leonem cum ca-

duceo; aut ctiamtriangulos très in-

aquila draconerruAuentìnus Hercu-

lis fìlius Hyciram; Auguftus Sphin-

gemXicur & Pyrrhus Rex Epy rota-

rum ;Cadmus draconem C apa-

neus milicem cum face,&cum lem-

mate , Comburam Vrbem-, Clear-

chus Tvrannus aquilani auream

.

B 2, quam

iz TESSER AEquam & Ofiris habuic; Cupauus fi-

hus Cygni Ligurû Régis olorem ;

Pemofthenes Grecam epigraphem;

Eumenus aut Cercrcm,auc A/exan*

drum,-Etheoclus miJitem in fcaJa

ad murum adpofica cum lemmate,

SSfcc à Marte deydar ; Hercules Jeo-

nem fecuri armatura ,• Hippome^

don iconem homìnis , &ad manus,

ac pedes eius agmina viperarumj

Solem Iofue,Ifis Lunam; Lucius Pa-

pirius Curfbr Pegafum ; Lycurgus

gruem iMcecenas ranam Neopco-

femus Mineruam ; Ofìns nunc feep.

trum regium infelsum vigili ocu.

lo , & praeterea nunc aquilam,vc

dixi , nunc Solem ; Parthenopseus

Sphingem, qua? iniuriofo pede vi-

rum proterat; Perjèus Medufà? caput

colubris crinitum i Philippus Mace-

do bigas ,• Polynices iconem Iuftitia?

vittatç cum libra , & flri&o gladioj

Pompeus Magnus enfifou leonemi

Seleucus taurum,fìcut & Thefeus

bouem » Semiramis coIumba;Theo*

dofìus Magnus vexillum infcrip-

ENTILITI AE,

rum nomine falutis ; Turnus Ar-*

gum cuftodem Virginis Io , & Ty~berim amnem;Tyda?us noclem ftel-

Jis. lunaque illuftrem i Vefpafianus

Cœfar aut Capricornum,& Mundifphçram , auc iconem Gorgonis

;

Vlyfses Delphinum, VVidekindusSaxonum Regulus equum

.

Quoad clafsem alteram , habue-

runtpro comuni tefsera Afsamonaù

nomcn Régis çterni , ac Dei exercU

tuum,- nam huic Duci maximo atq;

immortali Machabçi Heroesex ilio-

rum ftirpe militarunt ? Cadmi po-

fteritas

TESSER AE GE NTILITI AE, *3

fteritas ferpentem;Carthaginen(ïum tibias , inflexo poplite?ocreifque, òc

Puces pifcem« aç fuperne coronami calçaribus munitas,Perlàrum Keges,

auç aquilani auream , auc caput a-

fortafsç tanquam maris Domini;

Cincinnati cirrosjeu capili aturam :

Epyri Regesì bicipitem aquilam -,

Galbç Imperatoris profapia catulum

ìn prora nauis : Indi Reges terna

prugni , fagiteamqi infìxam ori eigs-

Phocenfium Puces aquilam in tri-

çnea cymbala »quç ideo fortafse tri-

buûtur Alexandrolndorum vi&ork

Mâniç Infulç Reges ternas humanas

pode;Phrygiç Reges fuem s , & ex

his Rex Phrygiç Gordius, atque eius

pofteritas aratrum Scipionum fa-

miliarofam; Seleuci pofteritas na-

tiuam in cute anchoranuThebarum

condì-

i4 TESSERAE GENTILI JIAE.

conditores,&eorum filij>ac nepotes? men quia dicere cjuis pofsec , ifthçc

ficut & familia quçdam Spartano- fingi à Po&is, ad commendationem

rum , in femore natiuam frameam» #ui fui , atqae annquitati conleciari

Torquati Rome, torquem. recens inuencum : quemadmodumHec ex Arifthophane, Euripide , Virgilius fingit , celebratos fuifse ab

Efchylo , Herodoto, Xenophonte , y£nça ,eiufque ibcijs Circenfes lu-

Suetonio,Curtio,Diodoro,Homero, dos , ante Vrbem conditam . Factu-

Virgilio , Ouidio , Seneca , Statio , rum ìdeircò me operç pretium duco;

Claudiano, Silio, Lipfio, Heningio, fi promam veriora, & firmiora. Sumôealijs Scriptoribus deprompta, lua- autem ea fiducia , ve prouocare pri-

debunt facile ; ad pnfeam heroum mùm ad naturam ipiamaudeam:cui

çcatem tefseras gétilitias ahquo mov pudor erit,opinor, velie refragari

,

i»tra3.dea». <}o refen i po£>e. Q uì plura dthderâr, Quid enim/ab eajpfa natura na-

aut nolha, autTypotij Symbola,auc tiuam cufpidem in femore accepe-

Gorlçi daóhiothecam adeant . runt , tum ij , qui orti fune ex The-

Certè vJtra Imperatore Friderici, barum conditoribus tum alij , qui

tàm Nepotis,quàm Auijvltra Caroli erant apud Thebanos ex profapia

Magni* Damafi Pontificis,& Hifpa- quorundam Spartanorum. Nequemei belli contra Saracenos tempora, in hac re preludere tantum arti na-

vel cum Gothi , Hunni , V Vandali, tura vifa eft : fed dum Seleuco.eiui- S^f*5^

Prouincias Europç varias,atque pul- que pofteris adpinxit in cute anebo-

cherrimas barbara dominatione , ac ram , hac enimuerò lententiam no-

liegno feroci tenuerunt ; imo vitra ftram, ne fluttuanti fimifis maneat »

Imperium Auguiti eundum reor: vt egregie firmauit.

harum tefserarum veftigia prima in- Ve *b hiftorijs dein fubfidia perà;

ueniantur , Gordius ex Agricola Rex l'hrygiç

Fofsem in medium adferrcaut prò iuo,&familiç lchemate aratrum wS«Virgiliû de Auentino Herculis filio , retinuit i poftquam ex funibus il- *HNf«

Uh. 7.jE»9 -clypeocfue infignc Tarentt

s

, lius nodum compofuerat; quem po*

Centum angues,cinEiamquegetitfer- ftea gladio expediens Alexander

pentibus Hydram . Magnqs,oraculum aut impleuit, auc

Aut Ouidium, elufit,

uh.iMtixm. Sumpferat ignara Thefèusdatapo- Ad hçc Scipionum infigne fuie

tuia dextra : Rora: òc ìdcirco is,qui Carthaginem

Cum Pater in caputo gladij cognouit debellauit , iuflit milites odtaoç le-

eburno gionis (nam hi Vrbem inimica ante rrmtim.

Stona fui generis. alios inuaierat^iecum RomçtriunuAutSenecarn, phare cum Rofa Imperatore flore:

inulto. 2(egale paruis afpemm pgnis ehm neq^ manus militum vnquam alias

Rapalo refulget, gentis Aethd* decus. hilariùs,aut innocennùs rubuerunt.

Suntenim hçc figna generis , fi- Vt nihil dicam de veteri figno

gna parentis, gentis dccus,hoc eft in- profapia: Imperatoris Galba? ; hoc°

ijgnia familif, ac fuccdfionis . Acca- ed de cateJJo, & prora nauis i Impe-

rator

Cornm

TESSERAE GENTILITIAE. ì$

pu, rator Caligula diçitur cetera fami- eftprocejjìjfp.eaque bodie vulgo gentilitiasutt. ,0 CaUi.

ltarum infìgnia nobili cutque ademiffe , lingua, V Vappas , ftue Cancellariorum

Torquato torquem> Cincinnato crinem. uocabulo clenodia, atqs infigma uacan-Nifi ha?c auté exiliimentur (ìgna ea tur. Quorum <-vfum quondam Ternanagentilitia, qua? non iunt vnius viri in7(epublica non minus , atque hodte

Velatati?, ièd generis & fucceflìo- extitiffey mihi monumentorumfculptut£

nis : qua?nam iHa demum erunt ì veterum perfuafemnt , Sicipfe.

Quia vero torques & cincinni, ftatuç

vel imagines non eranç > quis vel te- An tejprœgentilitix originem hahuerint

nuiter eruditus ita id interprececur , ex Veterum tmagimbus .

quafi Suetonius diceret » nobili cuicj; Çap. I

V

.

ademptas veterum imagines ì

Scripferam ha?c; cum venere in ^Ép|M|^ Vspicatvrvs pulcher-

manus, meas VVolfangiLatzijConw ^^jj^^^ rimam , fcd diffidili-

mentarij ,&exeisdeprehendi , fen- ^^^vO niam quacftionem de

tentiam hanc meam fatis admo-» ^^^^0^ harum teftèrarum on-

dum confirmari . Refèro ipfa eius gine, expendam priùs

Rtip. verba,Quemadmodû imitamenta *vtt- quidnam alij fènlerint de iila,£crip£c-

Rom^^.f.is. tuttsjnqiiit, 2(omanis in pace quœdam nntuè: mox aliquapraemittam , vc

domiq. fuerât:itaforis in btilis ftimuli ftruere viam poflim ijs,qua? in bac re

ad res prœdare] gerendas maiores erant. poftremo>tam generatim,quàm par-

Dona fcilicet militarla^prudenti ratione ticulatim fubdam.

primùm excogitata , ffi deinceps cum Cum ha? icônes teflêraria? fint çcn

- imperio ita tnauEia , *vt quot quifque tifllma , & propria quardâ figna ger-

Jiiptndta fecij[et\quot coronas ft) quales manse, atque auit* nobilitata ; pro-

meruijjet , quot armtllas crifîafque , pterea exiilimarunc aliqui,originem

quot torques, quales pbalerasyhafiaspu^ eis datam ex veterum imaginibus :

ras , pila , baltheum ; hdc omnia fupra quas olim (olis cencefiae nobilibus,

clypeùm , $) galeam appofta , inbellis feruabantur in atrijs & armar ijs> &geiìati [olita » cum pacis munia iterum comitabâtur funera: fimperq. aderat ,

foueretydomum regreflus optimus quifque VC Plinij verbis vtar , definBo altquo i6.3 s.

fufpenderet ; eaque ornamentorum , pue totusfamilU eim^qui njnquamfaeratt

snfigniumlocojongafuccejfionradpofte- populus .

ritatem trmfmittereuVt poftquam in- Sedenim ha? quidem erant cerea?,

dinante Imperio>Marcornami > Sueui» ideoq;ferri poterant in funeris pom-IBoijiFranciyOjothi, HeruliT(pmanaru pa; arque adeo cera: dicebantur : vc

legionum reliquìjs tin limitibusDanubìj, iti luuenalis aurea illa fententia;

(£}2(beni mixti accejpruntiquemadmo- Tota licet tveteres exornent indique sa'yM

dumlmguam confifàm fecerunt -, ita cer&

populum etiamperfecerint quendam>qui A tria ; nobditasfola eli» atque unica

2(omanorum x Teutonumque ritus , fgj njirtus .

mores contmxerit . Ex quiburnon in Alia: vero eranc marmorea? , aut

fofiremis zArma Cjentilitia putandum ex metallo; numer^Iq; earum Romatalte-

Tuli oYM.in Tt-

fon,

fin epitt. ai

Fab.

Sutton.in Vefp.

luuemh ferfsas

lé TESSER AE G E NT! L I Tl'ÂE.

a îrerum à ciuibus populûrcpraefen- ta.mqua.rn duo dittinola iîobilitatis

tabat. Fumoir qua; forent, nobilita-

tem antiquaminouam contra fubitae

recentesque fignificabant . Ignobiles

item gens oblcura & fine imagini-

bus, homines noui, filij terrar, ac fra-

très Gigantum, quos terra genueraî,

appellabantur

.

Non moror in his explicandis ;

tantum infinuo , Buda?um,Phi!iber-

tum Campanile , ôc Scriptores alios

exiftimaue, gentilitia fymbolafami-

liarum ; ex -antedi&is veterum ima-

ginibus nata eiïe.

Diflentit lullus Lipfìus vel ideo ;

quia quique ignauifiimi ha?c infi-

gnia, îudice ipfo, vfurpant,& multi,

quibus nulla , aut Auorum, aut pro«

pria eft nobilitas,Mihi tamen harc ra

tiohaud lacis firma videtur : etenim

fatendum ef£,pîerafq; bas gentilitias

tefleras nibiiominus c(se argumentû

vers nobilitata . Videlicet infignia

perduellium comminuuntur ; quia

infamia tanti criminis lucem profa-

pis omnem extinguit. Quotquot

viri nobiles etiam diem vita: poltre-

mum obeunt, abfque congeneri ha>

rcde,totidem cum infìgnibus pro-

pri jsiquafi iilud fitfunus gentis vni-

ucr(ç,tumulâtur. Sed ôc litem inten-

tare, ac vgeare in ius licet illos , qui

infignia erTerunt aliena : cum id ve-

lati quoddam furtum honoris eue

videatur

.

Qu ocirca ex alio capite reor minus

congrue ab veterum irnaginibuspeti

origmem tefferarum gentilitiarum:

nimirum quia (imul Roma; vtraque

dm manferunt : Torquati enim , Ôc

Cincinnati, fïmul Auorum ftatuas

,

fimuleorum ftemmata, hocdiror-

quem iili , Ôc hi crinem,retinueruat;

proprix monumenta -

trat vero difcnmemquod (tatua:

domi tantum , alia inbgnia foris

quoque , ôc in bello precipue , vfui

efsenr. Poftqunm deinde imaginumexoleuit vlus ; fola ha?c manlerunc

infìgnia 3 vtpote magis parabilia, ôc

qua; domi forisque ex œquo arsa-

mi , ac circu inferri poterant

.

zAn originem habuerint ex Augusli ì

• 2{(gia> ft) 7{omanis cafiris*

X tefsera Augufti pror

dijfse gentiles hos ty«-

pos, cenfuit Philiber-

tus Monerius : referc

vero ea Ifìdori verba;cPtlam in Cigno eonflituijje fertur nAu* veotigìruf»

gujws,propter JS(ationes cuncto in Or- ^w/x»8.f.3.

he fibt JubieEias ; ~vt eas magis figura}

Orbis oftenâeret : atque hic eft idem

ille mundi globus , qui hodieque in

numifmatis Auguftì, cum Capri-

corno , éc gubernaculo fpectatur .,

Eumdem coloribus , & metaJlis

varijs ilìuium, legionarios tuli'se ad,

expeditiones bellicas , credit Phili-

bertus Monetius, variante feuti a-

rea . Ita vt auratam hanc aream ha-

buerint Vindices auxihares in Nero-*

nis principatu ; argenteam quinta

legio Macedonica ab Augulto in-,,

ftituta; puniceam Falconarij Siculi»

Honoriani felices, ac Daci legiona-,

rij ;cyaneam fagittaiij iuniores fè-

nioresque , ôc Marcomanni : prafi-

nam armigeri defenfores femores i

Molochinam Afturij feniores auxi-

liares : furuam denique Honoriani

iuniores ceciati

.

Cum

TESSERAR GENTILITIAE. 17

Cum vero plurimus , & locuples

fit in ijs receniendis ;parmulas in le- De njeteri ufu colorum in <-ves1ibtts ,

gionanjs eifdem reperic ab fummo, prœfertim domi >feu in urbano

ab latere , ab dextro , atque ab lacuo cultu , Cap. V /.

angulo in femiflem diremptas ; item

f£piusintercifas,&lemnifcatas,exa- ||^p^Ncipio ea primie-

ra rafque palis ,fafcijs , balteis.Imo ^^i§Sm tere 1 S uaì necefsaria

mini videnrur, vt de-

finiam ,• quid in hac

nec exapit quadrarias teflerulas , nec Êttt

rhombos,nec fufos tefserarios. Inter- IglIpretatur verò,datum hoc laudi fuiise difeeptanone fit fkm.

Matronis Romanis ; vt quscumque tiendum . Non digredior ad muh?-

lino, lana , plagulis , ad vlum rei rum delicias , & ad Itolas earum;et(I

dometìica* , parabant , ea ex opifìcio auro,& gemmis rigentes , vti ad pj-

rnulicbn , obeommendationem fru- Jam ; etfi fumptuolas , & bafilicas,

galis animi , ad feuta militum, atquc vti ad regillam ; etfi rara* , & fplen-

ad Ducum vexilla transferrentur ; didas , vti ad rallam . Multò minus

fufumque ideo ,& colum, feu obfi- habitus comicos proferam : cuiuf-

tam lino, leu vacuam > acum item, modi erant tunica fciiTihs , catati-

òc radios textiles exprimi tefsellis ftc , epizo'tris , nebris , exomis,

oxigonijs arbritratur . parabaculus , féleogis , hthus , & la*

Equidem amo , & comple&or gebulum. Heroicaenim,& illuftria,

hanc rerum pulcherrimarum varie- non ludicra , aut effeerninata (è-

tatem : fed mihi videor polle fubue- ûamur

.

reri, ne diiTentiant multi . Tum quia Pudet etiam , veftium materiem

gradiore fupercilio decora haec mili- commemorare ,quam inducere In-

tana metiuntur: quàm vt patiantur, xus ccepit , poftquam pelles, lanam,

ex his pleraque, ceteroqui mafcula & & linum didicit failidire. Nec enini

heroica, exigi ad feeminarum futura de infirmi fexus amiculis tantum

& colum, ad plagularum textum , dicipotuit,

atque ad lana? carminaticnem. Tura Fœmineum lacet fc per bombysina u*m

etiam quia figna legionum alia prò- corpus-,

pofuimus , persque donea , ad gen- Sed virorum quoq; ea veftis tenuis,

tilium teilerarum onginem afleren- & translucida erat , propter ta?dia

dam . Dabimus deinde pecuhariter seftiua :intantàm , inquit Phnius,d

Aquilani bicipitem , cum diuerlo lorica gerendo, difceffere more*, ut oneri

{chemate coloris ac metalli , tùm fint etiam ueftes . fcsdem prohibita: T*eiiu*

in fuomet torpore , tùm in area icu- ahquandiu ,propter pretium exce-

ti i in qua C. Mario, Iulio Cœlàri, dens , (cumexigeret libra lerici li.

Gn. Pompeo, & O&auiano Augu- bram auri,auroque fila penlàrentur)

ftomilitauit:&conftabit facile; mul viluere nihilommus ; quemadmo-

tò ajquiùs ex ilìa pofse trahi origi- dum & aururcn quod pariter efse ve-

nem harum gentihum telserarum. ftis fenfim ccepit; nequicquam id

prohibente Aureliano Principe ;r#*irt

C dura

,8 TESSERAE GENTlLITi AB.

dum quereretur , per bra&earum & Sic denique auditur ^Fhiiojophus , dumfìlorum hquationes , auri vfum in- ruidetur : de occurfu meo ^vttia fuf-

terirc . fondo .

Formam infuper veftium fullùs Clamys ea erat forma, vt ad eius

non deferi pfero ; fed infinuauero modum normamque, Architetti de-

dumtaxat genera earum precipua, derint Alexandro Magno deferip-

Stola , muJierum plerùirque , fed tionem Alexandria? ; orbe nimirum

interdùm etiam virorum indumen- gyrato laciniofe, atque angulofo

turn , ad talos demittebatur : atque procurfu , ab dextera la?uaque . Iam

adexrremameics oram , inftar lim- his, aut pmermifîis, aut leuiter ad-

bi , afsucbatur inftita . umbratis, venio ad colorum vfum

Tunica , fublinda & breuis ini- in veftibus , domi atque in vrbano

tiò, laxior euafit demùm & Ion- cultu

.

gior : adeò vt debuerit cingulo ca- Ex colore croceo libet exordiri

,

v ?«tt»'itigari, fiue , vt Tertuliianus loqui- quoniam afïinis eft auro. Byfsus ge- ?/*«».

tur , fufpendi . nus lini flaui , ac tenuiffimi; croco-

ï oga ea erat laxitate , vt viderc- ta , feu veftis croco infufa , & cuius

turfarcina veriùs , quàm vcftis: at- infe&ores Crocotarij dicebantur y

que oneraret potiùs, quàm tegeret. Flammea, quibus capita obtegebant

Paris artes, & ftudia comitabatur : nouç nupt£,dumad fponii thala-

fed nonnunquam rebus publicis to- mum intrarent , argumento efse

g£ plus nocuerunt, quàm lorica?, pofsunt , Plinio iudice ; colori cro-

ïœmma'um quoq 3; arr.iculum ohm ceo feu luteo honorem antiquiffi-

fuerat tega; poftea in pœnam & mumfuifse.

probrum illis dan coepta eft , qua? At luxus eo contentus diu nonfuilTenc adulteri] cemperta? : ebque fuit,demùmque auro ipfbfplenduit:

ipttcdz illud j quo prifei ftomanorum Duces vii p{»'.«-/.4«.

Martui. Locana famojœ aonas , ftj ïammna verecundius,tantum in velie tnum-mœchd : phali aurum textile mifeuerunt -

yis mage , quam merutt9 mittere ? Donec veftem omninò auream pri-

mute togam . mus induit , fitilcente Imperio , &Pallium & quadrangulum erat, & morum iamfac"ta inclinatone, Au-

abvtroque laterum regeftum , cer- relianus Princeps . ïdem adiunxit

uicibusque circumfîri6tum,in fibula? pretiofos lapillos , non dicam cummorfu acquiefeebat : atque erat ha- Tertulliano, idoneos tantum, vt Tertuii.dihab.

bitus pleous difeiphnç grauitatisq; a?dihxent mulierum ftuporem; Çcà muher'

adeo vt foloprauos mores lilentio aptosvt deftruant laudem omnemtertuu Ji pallio redarguerc crederetur . Purulentias famamque hominis frugi.

Ciuitatis , inquit Tertuliianus , quis Fœminis lex Oppia inhibuerat ,

elici et , ffî euaporabit \ m fermo paU ne in veftibus plus auri femiuncia

Itatus ? Jermone Jnqutt , me fuafifti , haberent: nihilominus,edente Nau-medteamine fapienttjftmo . VeYumetft machiam Claudio Principe , fenbit

elojuium qmejeat , tp[e habitus [onat . Plinius , ab le vifam Agrippinam

eius

TE SS E R AE GENTI LITI AS. i 9

eius conîugem cum paludamento, me m textili : 'Non enim fas e/?,inquie l' ìut - in 1

i J- r»lJ

.

j 1 oj.

quoderatex textili auro. r lato y pura Deorum Numma conta-

Tandem aurea veftis else Regis minatis (ejr impuri* rebus coli .

propria inccepir ; & decuit lane , vt Toga item pura , oux fuit coloris

qui hominum dì quali Sol, fulgerec candidi, vtebantur tyrones, & nous

inter homines Solis inftar ; quia Sol nuptç : item in puerili çtate omncsviciffìm fyderum eft q ufi iiex. Di. ingenui

;Conlules edam, Prçtfcfcës , 4fcp«* a.y

fcat interim Rex, non pofse occulta édiles, Quçftores, acdemûTnbu-else,quçcumque agit : du m videt, (e ni,& Cétunones,'ex quo tempore ijs

totum,vt ita dicam , reuelari fplen- concelsa fuit ab Augufto prçtexu ,

dore auri : atquc adeo ngnofcat, (ibi & Senatoria dignit à ; inter cimi i

perpetuo dtrnonitran luce illa ve- bella, vt ìnterprrtarur luuV-is Lipuus;

ltium;qaantopere indigeat Refpu- quando nimirum omnia immodica

blica H ege aureo . erant,&: pleraque iniufta .

Ad hrc (upremo Vrbis Prçfetfto , Porrò iplan pretextam al barn

fìcut 6c Senatori eiufdem Vrb}s,coa- fui.rse,non autem purpuream,ve qui-

ceditur toga aurea, & par Pvcgum,in dam perpera lenierunt, fatis conltat:

veftis eo lumine, maieltas . quia Liuius hçc duo diilingaitidona>

Cçterùm liber bonari omncs , inquiens , ampia darat <]uœ ferrent 7(e-

quotquot aureo amiciuntur panno , ç/ ; ua(a aurea, argenteacjue

, togate

Vt femper inuoluant eo gemmeos purpurea, @J ioga prétexta

.

rroreSjVeramq; virtutem : quia prò- Cum vero hçcvocetur à Fiutar-

celo cho visi*iftufot, ôc cum prartexere a-

yilius argentum e{i auro yuirmti- pud Latinos idem fit, acque extre-

bus aurum , mam oram tegere , leu orcumorna-

Proxima dignitas videtur candide] re ; exiftimandum eît ; prçtextam ia

Veftis, quìa Ornile argento eli lumen limbo tantum purpuram habuifse

,

eius . Qui Rome, fupremum hono- cetera fuilse candidam .

rem petebant, candidati apparebant; Heroum quoque indumentum,

vt fé pur^s à foia bus comitiorum fuit alb i veftis : nec aliter ind*iitur à

efse , & .ib omni ambitu , ea colons Stano Amphiaraus .a*.«xfc*.

innocentia, tettarentur. Ipfe habitu niueus , niuei dant colia

: Prarhdes arquitatis ornauit idem iugales ,

albus color, eoq; vfi lùnt Athénien- Concolore/I albis, ft) cajfis,{£) infula

ittìnk &s » Pl^tea-nfes , & Romani ludi- enftis*

ces : atque ad hos fortafse poteft re- Fuie & Regum amici as candi dus,tm vita Ae r

o^ferri faufta ì ila acclamatio laneoquè habitu y£gypti Rex Necie-

u»rtt»i. V 'wat ft) urbants albus in ojficijs . nabo ./Eioputn excepicad le milsurn

Lintex 2tque alba? veftes inluper ab ftege Rabyioniç; luifis adefse ma-fpeótarunt lemperin omni suo ad gsltratibus pariter inveite albi: &Sacrorum Antiftites: vt dixerit prò- cum hi po ridie purpurei Iplendue-

tJtìeg, pterea M.Tullius: color albus precipue rint , (olus ipfe man(;t candidiitus

.

decorus Deo , tùm m ceteris, tum maxi- Sed patuit maxime albi coloris di-

C 2. gni-

zo TESSERAE GENTILI Tî AB.

gnitas » olim in Regum diademate , co luxum>vtique monftrum non im-

cjuod natura ferme inftituit* vt albu par aut Hydra?, aut Leoni Nemeaeo,

efset : nam in Regis apum fronte a*quiùs multò iuftuiiHet-Quid emm?

iiè. « *#. 6, mwula efi^t loquitur Phnius, quodà purpura ad argentum appenla ei re-

diademate candicans , & debaùlifco pendebatur , eiulque & margarita-

ierpencum Rege , Cirenaica , inquit, rum paria fuerunt aliquando preda .

huncgenerat Trouwcia , candida in ca- NihUominus quanta fuerit eius co- Athentus

pite macula, <vt quodam diademate m~ pia in diuitum armanjs , Horatius? -

im*5 '

fignem . infìnuat his verhbus j

Candida certe fuit fafcia , quam — damydcs Lucullussvt aium», W-<tdNHmd <

rivtnih Tigranes proiecic ad Pompei Ma- Si poffêt centi[cena prœbere,rogatu$\

gni pedesjvt fìgnifìcaretjfe Regnum Qui pofium tot , ait -tamen fg) qua-

iuum ponerein ìllius potevate, ac de ram, ft) quot habebo

candida fafcia, qua idem Pompeius, Mittam; pojì paulò [crtbit ,Jìbi miUtegendi vulnens çaufi , crus obliga- Ha quinque

v*i Max hb 2ucrac »

Vi0n ^efirt > inquit Fauonius , EJie domi damydum :partem , <vd

a- qua in parce corporis fit diadema-.exigui (olleret omnes .

Ammi*. Marceli.1

: t.'

J. . . i-I •/*•

ltk.17. panni, caunlanone regias eius unes ex- £t ha? erant ex purpura , qui ruit

probrans, acque mpnuans » nihdadmo- C lamydis color , Vti exponunt inter-

di mterejjèy quam corporis partem redi- p retes

.

mire t regi* Mateftatis infigne^ in <z>iro Memorabilis quoque vis eius , Sufis t>i»i*r. ,» aux.

magnafortuna , 0 quo necfortior> neç ab Alexandre captis,reperta elt.-nem^

prudentlor in Tatria quifquam erat . pe Hermionicç purpurç quinquagin-

Sed ôç Pompei œmulo Iulio Ca> ta millia talenta, repouta ibi à bis ce-

fari perindè inuidiam creauit falcia tum annis , cum recenti admodùmcandida , pracligata corona? laurea? coloris flore; quem in tàm longa çta-

dmulacri eius , Quam ideo Tribuni te aiunt non defecifle ; quoniam ex

plebis detrahi , ac colli mandarunt; meile fuerat infectura eius.

quia in Ciue gloriolo^c fummae po- Sedenim abufus officere colori

tentia? , videbatur odiofa eares , &; pulcherrimo non débet: nam purpu-

prorsùs inimica libertati . ra auc cocco imbuta: vertes , fuerunt

T'.utar.mcmt- Alioqui vni ex Metellis , cum neç femper fupremorum ordinum , Se

adeò eiset potens, neç tantopere for- lìimmi Magiftratus apud Romanos.

runa eius metui deberet, adfimilis Eo quippe luminefullit latus clauus;

fafcia,qua açcin&us frontem propter tunica videiicec propria Curia: , feu

vulnus diu fuerat » citra inuidiam ordinis Senatorij. Qua? ideo refeófca,

affe&ui Regni, pepcric cognomen & cadens forte ad Augulti pedes, du ^tm- tnA*'

Diademati. is cogam virilem fumeret 5 vifa eft

iui:uS ?»iiux ^ Rubeus color débet honoratiiîi* pra?iagire, futurum aliquando ; vtQ»om#.

muscenferi, propter Auóloris fama: Ordo,cuiusilla erat infigne,AuguQo

nam inuentor purpurx Hercules ha- eidem fubijceretur. Ceterùm nomenbitus eft. Quamquam is, vt alia mó- latus clauus habuit à purpureis nodis,

ftra, itacxJguum pikiculum,& cum qui referebant capita çlauorum,Sena*

toriarque

Hnei. ta Iuli*

.

TESSERAE GE N TILiTl AE, 2 I

toriarcjuc tunica aiTuebantur fîue

vnus, fîue plures efsentjatque ijf-

dem Senator à Patrizio , & ab Equi-

tc difcriminafi (olebat . Neque hi

purpurei nodi erant intexti , auc im-

presi y itd addititi]" » atque exempti-

Jes in-modum fibula? ; quae veftem

fimul ornare , atque adftringere vi-

detur , Id autem ex eo çonijcere fit

,

uwmwk qubd Vlpianus lureconfuitus cla-

uqs eofdem , & aureos , & purpurcos

deflnierit partem efse veftimento-

rum 5 & cenferi cumipfa verte le-

gâta, Dixi aureos, & purpureos;

quia ex auro etiarn ccepti funt fieri,

^r „T- „ &fuit necefse, vt Tacitus Impera-

tor3,veltibus auro clauatis încerdi-

çeret

.

Sed cum prajterea Vlpianus , in-

ter ornamenta vettium aduentitia

,

prêter çlauos , accenfèat infitas eis

piduras;ex hoc pariter çonijcere fit,

qualis nam toga pietà fuerit; qua: {b-

]os Confules, & infuper Praetorem

in ludis dumtaxat Megalenfibus,or-

nabat;nam hic aliàs prétexta vteba-

tur . Erat vero tanta; dignationis,vc

acciperetur ex ipfo louis tempio j ex

quo factum eft, vt Iuuenalis eamlouis tunicam appellaueric . Eademfuit pretiofiùs tintta , hoc eft diba-

pha : cuius vtique iibram Plinius af-

firmât emi non potuifse denarijs

• mille.

Infitse ilîi pittura; ex auro viden-

tur fuifse , Iuuenalis

Et latum piti* rvejlis confiderai

aurum ,

Statuere non pofsum tamen , qua:-

nam pittura: in ea (pettarentur.

Tunica palmata,non à clauorum

latitudine palmari , vti opinatur Fe*

ftus , (ed à palma: ramis , ex textili

auro , dibapha; imprefïis, aut infèr-

tis,vocabuium accepit: & lato clauo,

togaque pitta eò fuit dignior, quòdfolius Gonfolis in pace, fòlius fupre- Cu od Uepimi Ducisin triumphojindumentum suimjm cbuut

eflet:cum toga piòta etiam Pretori

,

htus clauus cuilibet Senatorum

conçederetur -

Cinttus Gabinus ex purpura cria

ipfe fuit > eratque toga,ita in tergum

reietta, vt vna eius lacinia , à tergo

item redutta , hominem cingerec

.

Ea vero folusConful amiciebatur,

quotjes bellum indiceret j obtinuit-

que fuperftitio, acque incipit ;quia

dum Gabij facris operarencur » nun- stmiwfo ka,

ciatum eft hoftes ingruere : C iues

vero ab aris ad acié progreilj ; ita ?c

erant acçintti togis , memorabilemvittoriana reportarunt

,

Vt generarmi loquar , veitis pur-

purea, (èu coccinea Roma; Senatum

diu ab Equité , & à Plebe diftinxit :

Martialis

Diuiftt nofiras purpura <z>efìra to-

ga*

.

Senfim tamen defeendit ad Equi-

tem in trabeamam Equités trabeacos

Tacitus,& Valerius Maximus voca-

runt . Seruius autem triplex genus

trabeae confiderans, primum ex lòia

purpura Dijs confecrat i alcerumex

purpura quidem , fed cum albo mi-

icellaneOjtribuit Kegibusjôc tertium

ex purpura?òc cocco ait fuifle indu-

mentum Augurale ,

Imo defeendit adhuc magis,nem-

pe ab Equité ad Plehem } tette iuue-

nale ;

Aguale$ hahitus Mìe , fimilewque S(lVì-

uiàtìois

Orchœfîrami ft) Pcpulum ,

Propria ceteròqui Regum , &iummo-

2z Y H$SE RAS G ENTI Lì Ti AH.

fùmntorum Principum purpura eft, eo colore defenfionem Ecclefix ad

Suet :n Seront.

ac femper fuit:nam ij fanguinis pœ-nam cxigere à reis poflunt : •eaque

alicqui necefïkas,vei ipfîmet Nero-

niduravifa eft, dum effe bonus po-

tuit i quia rogatus , vt fubfcriberec

Tentenna: vnius fontis , defiderauit

nunquam litteras didicifle . Dura,

inquarn , eft ea neceilitas , ledcon-

(entanea tuendç iu(titîa?,ac fanands

improbiran ; cuius medicinam vti-

que pœnam effe , Plato fapienter

pronunciauit . lubentur itaque Re-

ges , de fupremi Magiftratus jquot-

qaot in omnes corporis fui partes

,

diiTuùm purpuram vident, memi*nilse perpetuò} legumi levindices ef-

fe,& cuiiodes probitatis.Nifl malint

admoneri pòtius conditions cuiuf-

dam excel ientioris; fundendum ni-

mirum ianguinem , & vitam conle-

crandam else prò falute populorum,

exemple dixerim Codn , an Chrifti

Régis «terni ?

Certe dandi , quàm hauriendi

fanguinis , videtur honeftior , in

milite etiam , profelfto : atque ideo

ibit in fa?cula Boè'mfidus Guifcardi

.Apulix Ducis filius, ac Princeps Ta-

renti. Quoniam deliberata expedi-

tione facra, & fciiîis ac dirempus in

tamiolas coccineis duabus veltibus

,

cruers confcCit, afsuirque eas (agulis

duodecim millium beliatorum; quo

nimirum admonerencur, ptoprium

vnicuique iaoguinem else profun-

dendum, pro Regionis Sandta? hbe-

ratione .

Sed & facer atque auguftiilimus

Senatus Ecclefia? Romana? , ab In-

nocentio 1 V\Lugduni(quando îs Fe-

derico 1 1 Carfari diem dixit ) eau-

fiam puniceam primùm accepit > vt

fanguinem vlque profiteretur . Ve-runi ad colores alios pergo.

Vfum cyanei coloris tam frequen-

terei in veftibus non reperio : ni-

fi fœminarum aliquando in luctu

Roma?, vt alibi dicam: luuenalis ta-

men in verfu ilio.

Cerulea indutus, Jcvtulata, ft) gai-

bana raja,

insinuare videtur, haud omnino in-

ter veftes eum dehderari confue-

uilTe.

Coeterùm Hebm olim ferre iuffi

lunt vittas hiacynthinas ad angulos

palliorum ; vt mem ore s Cceli , hoc

eft Dei , eiulqi legis perpetuò e lient.

Refero ipfum prscepturn.Z>*x/> Do- m*(.ii>*~$t

minus ad Adoyfem; loquerefilijs /Jrael,

ft) dices ad eos\ utfeciantftbi fimbriasper angulospalliorum , ponentes m eis

untas hiacynthinas . Qtias cum ui-

dermt , recordentur omnium mandato*

rum Domini : nec Jequantur cogitatio'

nés ptas , ft) oculos per res uariasfor-

nicantesS. Hieronymus vero ait,ali- i» c.x%M*ttb.

quos ex eis religiofiores addidiffe

limbo huic ceruleo fentes &fpinas;

T>t ambulantes y inquit , per earum

punEluram legis diurni femper admo-

nerentur .

Saltem inter nationes alias placuif.

fe hune ceteroqui gratiffimum co-

lorem , & fuitie tederàm prolapia:

clarions, nullus dubito. Nam Gelo-

nos , quos appellat Virgilius pidos

,

Herodotus ait,(o itos tingi pigmen-

tis ca?ruleis; & eò quidem hberahùs,

quo finguli magis nobilitate praerta-

rent

.

Cafar etiam feribit ; nobiliores

Britannos infici conlueuifse glalto ;

diceres congrue ad fchema circum-

fufi

TES5ERAE GENTILIT.l AE. 23

fufî maris : namex giallo exprime. Plebs autem lacerna, feu penula

baturcyaneus color . Si autem ad nigra paifim vtebatur;&ideòpullata

corpora vu'tufqueicur non ad veftes turbi, pollati eius circuii dicebantur.

etiam eum colorem tranflulerint ? Martialis . [j

Viridem colorcm pariter infre- 2{oma mugisfufcis <veftitur , G'allia

cjuentem video,* cum terra? tamen rujjis ,

pulchritudinem veitiat: fàltemtft Et placet hic pueris^militibuf^. color.

jnfigne Sacrorum Antiftitum : nam Macrinus vero dicitur parafse po- t*m}rU.m aa.

ignorât nemo , Epifcopis dari eau- pulo penuLis colons rofei , hoc ed

ham coloris prafini,&ei else aiterum prò pullis rubras ei tribuere lacernas

à purpura decus . deliberale ; ve dubitare non liceat,

Violacei coloris eft ea dignitas, cpin vulgi atra fueritindumentum .

vt propter affinitatem cum purpura Supereft iam , vt vai ios colores

rubenti, mcreatur purpura? nomen;

in vna vede difquiramus : ex eo ge-

& interdùm necjueas, apud Scripto- nere autem primo fit feutuiata veftis.

ics fatis diftinguere , de ìanthina lo- Galliam inftjtuifse ait PhniuSjVt co-

cjuantur,an de oftrinapurpura;dum lores veflium Roma? (cutulisdmi-

veftem purpuream nommant . derent. A kuto autem IcutuU dicun-

Quia vero eft fimul modeftia? , fi. tur,& ideò Flinius loquens decadi- ^.s*.hS.

mul dignitatis plenus hic colonideò bus aranearum , earum rete fcutula-

Vela ìanthina Arcam Dei olim exor- tum appellauit . Cum item Liuius *zn,tu

narunt > atque adeò Cleri proprius fcutale nuncupauerit partem illam

color fuit , inter primos atque anti- fund«e,qna; fît plagularum textu ,

quiflìmos C hriftianosj hodiéque re- òc hlicem continet, vibratcjue:ex his

tinetur in talaribus indumenti fa- Plinij.ac Liuij locutionibus conijeere

miliarium Romani Pontificis ; Prae- pofsumus ,• fcutulatam togam eam

fulefque V rbis maion ex parte eo in- fuifse , quae fìebat tefsellato , & ver-

ornantur. miculatocontextu

.

Rauor in veftibus color niger L)iodorus,agens de his Gallorum

olim fuit ,cjuippe afperfos fuperlii- fagulis,fcutulas eiufmodi nucupauic

tione mali infauftiq; ominis.ldcircò hterculos. Sed &: Vitruuius fruita ••

Qr«t.mv*ti». M.Tullius in Vatiniû i Cut debalneis marmorum,in pauimentis rotunda,

e xeunti , prêter te , inquit , toga pulla fcutulas dixit : Pailadius vero fèutu-

evnquam data ejl ? cum tot hominum latum colorem in equiseum nuncu-

miliia accumberenty cum ipfe epult Do- pauit, qui vulgo à pomis nomen ha-

minus Arius albatus effet ; tu in bet , & ferme poma refert

.

templum Caftoris , te cum C.Fidulo Vertes itaq; alternantes colorem

atratoy ceterifijue tms furijs funeflum quibufdam maculis aut rotundis,aut

intulifìi.Sed faltem apparet, ahquan- quadratis , aut oblongis , erant feu-

do vede nigra vlos Komx viros no» tulat£> Ita ex Iuuenali illud paulò

biles : & fi ominofum videbatur in altiùs referebam ,

remplis , aut in epulis , verlari cum Cerulea indutus feutuiata, autgal- tuty.t,

co colore luctuofo . bana raja»

Atque

«4 TESSER AE GENTILITIAE.4U* ab aux. Atquc ha? fane id meruere hono- explicant . Probus in eum luuenah'sM.scii.

risivtnumerarenturinter triumpha- verfìculura.

les togas . Segmenta * longos habitus , fç)

Virgata? vefles Gallis auctoribus flammua fumit

.

perinde tribuuntur : ita de illis ipfìs, Aie , auri argentique bra&eolas

qui inuaferunt Romanam arcem , inftarfafciolarum , re&o ordine in*

Virgilius . fui folicas , ad veftium extrema ora,

j^g^ Virgatis lucent fagulis . veftefq; purpureas eo ornatu inftru-

Et de Chrixo Boiorum Duce, cui cì:as,appellari à Plauto ìegmsntatas,

dat à Brenno ftirpem Silius Jtalicus; A lijopinantur pociùs ita vocari

chiaro rvirgat* njefie$,tunic<eque ri" monilia , torques , ôc armillas,- quo*

gebant niam conflantur è fegmentis auri

,

Ex auro, argentique. Sedhiabeunt à re ve-

Nec aliter deferibitur â Propertio ftiaria;ad quam fpectare ornamenta

Gallorum Rex Virdomarus ; ha:c fegmentata infinuant,nan Oui-

Jlli uirgatis iaculantis ab inguine dius modo in eo verfu ,

brachis Quid de ^vcjle loquar ? non iam 1.^.3.*' Art».

Torquis ab ineija deeidit ^vnea Jegmenta requiro.

pula, Sed etiam Valerius Maximus : namCeterum luims Pollux, ^vtrgata cum in hiltoria Conolani dixmet,

inquit , cesili , tn qua wtexebantur Senatus Mottonarum ordinem beni"

uirga purpurea, hoc efì line* : Hermo- gmfjimts decretis adornami,-addit inter L'^' *M

laus Grammaticus autem cenfet cas mu\w,permific quoque hispurpurea <-ve->

veftes fuifse omninò purpureas , af- fie , ft) aureis rvti Jègmentn , hoc eli

firmatq; idiomate Gallico virgam , purpurea vefte , cum annexu bra-

olim idé ac purpuram fuifse ; led de c~teolarum ex auro,argentoque .

auro Virgiìius , de Silius ltalicus lo- Nec putem magnoperè ab his dif.

qui videntur . ferre veftem nexilem cuius fuit vfus

Saltem eas fuifse veftes lemnifcis vetuflior,quàm textilium indumen-

colorumdilUmiliu contextas, inflar torum;& hoc afserit Lucretius eo

virgarum , dubitare non poterit is , verflculo ;

qui meminerit propterea tigres , extlis antefuit rveflis, quam tex-

tùm à Silio , tum a Seneca virgatas tile tegmen

.

appellar!*. Et nexili habitu hodiequeamiciun-Harum veftium vfus percrebuit tur Heluetij Romç , qui cuftodes

tnntopercprçfertim ex quo tempore lune Romani Pontifìcis

.

patuerunt Alpes aduentui in Italia Syntheiim ijsaddo,- Led non ea

ehm. , de vit.^eS^ barbarorum: vt necelse fuerit (jgnificatione vocabulum hoc acci-

& favi ckr. Ecclefiailica fanctione Clero eas de- pio , qua veftiarij fìipellex vniuerfa

trahere: nec enim modeftia? piorum interdum exprimebatur

.

virorum cofentaneçills videbâtur . At fyntheiim prò vcfte fumo, TmO.itpòh.

Segmentata? veftes etqua?nam quaecum fìtinfeóla diuerfìs lanarumfuerint , non vno modo Scriptores coloribus, multitia ideo, tum à Ter-

tu Ilia-

TESSERAE GENTILITIAE. *5'tulliano/tnm à Vopilco nominatur. dit ; Marti rufieum alij , alij album

&}ìfc. »» a jtn. Fuifse hanc veftem domefticam, Zephyris confecrauermti prafmù Terra

^ cœnatoriara , facis infìnuat Mar- m^fri , mei Verno -, njenetum Qalo^tialisin Zoilum : Aiariyuel Autumno .

Undecies rvnafurrextiyZoileieœna\ Caiìiodorus fpeótafse eos colores uk-^m,

Et mutata tibiSynthefis T/ndecies. putat iolùm ad quatuor anni tempo-

Miror tamen,eam vile indumcn- ra : Colores , inquit, in nvicem tempo*

tura cenleri , tum à Lazaro Bay fio , rum quadrifaria diutfone funduntur :

tum à Cadio Rodigino ; cu & Equi- praftnus , ^virenti Verno; <venetus nu-

tum,& Senatorum, & lautiorum vi- bilaHttmi\rofeus Aejìatiflammea\al-

rorum eflet : vt propterea Martialis bus pruinofo Autumno duatusefì ; utdixerit quafiper duodecim Çigna digrediens an-

Syntbejìbus dum gaudet Eques% Z)<?* nus, mtegerftgnaretur , 0 natura my~

mmufque Senatus . fteria fpeclaculorum comporta ima^i-

Sed Synthefi foris vti non lice bat , natione luderentur .

nifi quinque diebus Saturnalium \ in tragicis perinde ludis Chorus

nam , vt dixi , domeftica erat : ar- gradiens,prirriò ab dextra in kuam,guebaturque propterea Nero leuita- motum Cçh ab onu in occafum per

s»«,ràtew. tis ; quoniam Synthefi, extra Satur- fìrophem ; remeans in dexcram ab

nalia^indueretur. lseua, conuerhonem errantiumfy-

derum aboccafu in ortum per anti-

J>e eolomm uf* in ludis Circenftbus . ftrophem ; & demùm quieicens per

Cap. VIL epodon , terra? ipfius hbramentumperperuum reprsientabat .

Tabvnt inacìerur- Keferunteos alij tantummodo ad,

sus Partes , fopita? tot quatuor prima mundi corpora

.

*^ÊML iam tranquilli* annis; mulus , inquit Ccdrcnus, tmpofutt ,

(ed placida? , atque a- partibus ifla nomina ; Terra viride ft)

mantes pacisrncc tam porraeeumi Mari rvenetum> quia aqua

ad certamen, quàm ad fpcclaculum jmt carde* i IgnLruffeum, fi) Aeri al-

venient cura infignibus fuis . bum : atque idem leges in Chronico

Olim colores duo , albus & ruf- Alexandrin© , in Ifidoro , & alijs

feus Hicmi,atq; Aitati dicati erant: Qupd ad rem noftram facit.qua-

mox totidem alij acceiTerunt ; nec tuor fuifse in Circenfibus Partes, &eadem tamen apud bcnptores îllorû totidem earum co!ores,dubitari non

MAsfeU.c.?. eft lignificano . Tertulliano cum poteit.SextusRufus ideo in nonaVr- t»mmdixiftet,Aurigis colonbus idololatnam bis regione, vbi fuit Circus Piami- Vrbis'

rvefttuerunt , ft) ab muto duofolifue- nius.quatuor (tabula earundem Par-

runt albus , ft) rufeus: albus hiemiob tium collocami . Albus color qu is

mues candidassujjèus afiati ob folis ru- fuent , nemo ignorare poteft . Ruf-

borem ruoti erant, ollendit , quanam kum alij Roieum vocant ; eundem

ratione auóh fuerint , vcl voluptate, cfse tamen , nec à roià eum dici,

vel fuperftitione proue&a i nam ad- confiât ex illis Corippi verfibus , &D ex

Lïb. l. de color,

Ctrcenf

i6 TBSSERAE GENTILITl AE.

ex prima eius fylìaba produca; gum fa&iones, aurati nimirum pur-

%ofeus sfiati irubrafie ueftereful- pureique panni , ad priftinas addi-

gens ,^ifse, ln coperto dt ; & de purpureo

lamprid. in

Heù

Vt nonnulla rubent ardenti poma fecuhariter Martialis mcminit -,

colore. Troficies nihdjjoc cœdas licet ^vfque

Prafinum vocarunc viridem colo* - flagello;&.n.*f*

rem, quali porraceum, vt infinuauit Si tibipurpureo degrege currit

Cedrenus : quia Grarcé »f*Vo>, por- equus.

rum fonar. Venetum else cœruieum Haud diuturni tamen ij colores

conftat ; quiaHeliogabalus, qui ha- fuerunt; rrianfïtque prior Circen-

rû partium colores ad œltiuas men- hum apparatus: cercé coloris purpu-

fasiuas transferebat , & ad lchema rei , à Tiberio fublati, eli mencio

earum quotidie appararum tnciinij apud Cedrenum , qui cum ageretur ,Cedrt

. #variabat; pilles dicitur apponi aliter inquit ,natalis Circi, spartes fer- i4in-

non permisse, quam coteos in ma- rent nèfles can alieniatas purpureas,

rinaaqua, &; cum conditura veneta,- ft) clamydes Imperatorijs aJJimiléSy Ti-

L^.dcrcmL vt ioquitur Lâpridius. Vegetius eua ìptrim -vetuit , ne easferrent .

nauts expiorarorias exigit eo initru- Color niger Vnicus eft,quem nondm , vt îllarum nauta? induantur admiiere ohm ludi , & Partes \ namvelie veneta , & vela ìrifuper colore luîta^ôc pietà: amœniùs ad certamen

Veneto tingancur, veniebatlt

.

Et h tamen ij ordinari] colores Si vero quifpiam feifeitetur ; in

Circenhum riieruntvquos enumerat aurigis , an in curru , an in equis ij

feiqui hendecafyllabo Sidonius colores fpedarenturîaio ea omniapolhnans ; colorata in Circtì prodijfse; Aurigas

tnbtniecaf.—micant colores quidem, quia °Nero , inquit Xiphili- xifm.hnmm

Jlbus , (çfruenètùs 9 uirens

?ru- nus,agitabat indutus ueftè ^viride , fç)

">Hel,og'

bens(jue . galea amigantium teBus, Peculiariter

Fit mentioetiâ nonnulla tùm co- vero illud aduerrere fit j fuifie in

Joris crocei feu lutei, tum coloris Circenfibus aurigarum proprium

purpurei. 7{uJ]eos aflati currerc uolue- quoddam tegmen, inftar galea?, &runt, inquit Ilidorus , albos hiemiy ft) îd confirmât clarè ^thensus , dumZephyriSi Ueri prafinos , ft) floribus; açitatores

,inquit, petafo , uel galea

<venetos acfu<e\Adarti luteos • ft) croceos alba > <~vìridi 3 ruffea , ^veneta inuicem

ignij ftj Soli

;purpureos Iridi , Quae dijìinguebantur. Deinde cu rrus ipfi,Vt

Indori verba expendens Bulingerus traditXiphilinus ,colonbus &pan-

yluteos » croceos , purpureos prò ruf- nis diftinóti erant : poliremo equi

leis deb?rs accipi , arbitratur \ affir- pariter prodibanc eo fchemateideo-

mans quatuor tantum colores in que ahquos eorum albatos Plinius

Circo fuifsc. nominauic.

Equidem eos diftinguî prcrsùs At quamuis, vt dixi , quaterni in

reor, & iènos ahquandofuifse : quia Circo efèent ordinarijcolores, & to-

w. m -omit.r)omlcl2nam duas Circenhbus gre- tidem Partes,feu faciionesjduç dum-

taxar,

I

TESSERAE GENTILITI AB. %7

taxât frcquentiùs recenfèri folent,ve- Vicit nimiruni non 'Nero, fed

lut precipua? : prafina videlicet , cui Trafwus -

alba plerumq; iungebatur;& veneta, Verus Imperator , Volucri equo capitai. i„vm.

cui iungcbatur ruflea . pratmofauit tantopere, vt dicauerit

Cedrenus de Kom\x\o tconiûxit al- ei fimulacrum aureû ; fed & paflus à

bum> inquit , cum viridi, idefl aerem veneta faccione dicitur iniunas gra-

cum terra\quia interfe mi/ceri, ac tem- ues, quòd turpijfìmè, inquit Capitoli-

perari traque debent : ttem rufjeum nus , contra eos faueret

.

fubwnxit ceruleo ; quia igni aquafip^ Huic faccioni veneta ftudijs ma»

pofttaeft. ximis adhsfic Vitellius , iubens eos

id vero caufa; fuit,cur Antoninus perimi , qui eidem obtrectarant ;

Imperator pradnam , & venetam fuerintque illius perftudiofì adhuc

dumtaxat enumerauerit:& cur Prin- alij: cum eflent Principes viri, qui in

cipes Roma? dicanrur faciloni aut ^veneta njejie fife equosfricarent , ve In vheWo.

prafina? , aut veneta? fàuiflè . loquitur Xiphilinus 5

Caltgula , inquit Dio , bene ani- Nihilominus etfi diuHà eranc , &matus erat in eum

,qui ^viridi panno Principum, & plebis ftudia,propen-

<vteretur>qui $j à colotvTPraftnus dice- fio maior videtur fuiflè erga prafì-

baturAmoeò amentix demûvenit; num . Conijcio id tùm exCailìodo- Lib <i eM*>

vt in ftabulo cœnarit, manferitque ro, qui tranfit, inquit, prafìnus, pars

aifiduè ; atque adeò Incitato equo populi mœret ; precèdit uenetus , fj$

fuo equile marmoreum , pradepe potior turba Ciuitatis affltpitur -, tura

F.jy. eburneum Itruxent: ied & appellato vero clanus ex Iuuenale ;

B"-M4«.a(j pra.ndîû eidem equo inauratum Totam hodie 2\amamCircus capit , sayr.n.

hordeum appofuerit ,• propinaueric fflfragor aurem

vinum in aureis pateris;promiferitqi Percutit ; eucntum uiridis quo col-

etiam fore, vt aliquando eum Con- Ugo panni .

fulem crearet.Putem,poftquapopu- Exarferunt veròha:c ftudia par-

iti. Romanu omnem fuftuliflèt fecu- tium ad reprehenfionem vfque ,

rijfi^quod optabat) vnam ceruicem Caracalla, cum in aurigam, cui ftu~

habuiflet: dignus enimuerò , qui in debat,cauillatus efTet populus , exer-

Itabuli regia brutis folùmimperaret. citum immidt , & pcenas exegit . In

f M Neronem pennde fauiffe colori feditione Circi maxima fub Hippa-

prahno , cum quo & aurigauit, ve tio ceciderut ad tricena &quinquediximusjSuetonius affirmât;& idem virorum millia; ita vta?gré Impera-

infinuat quoque Martialis eo epi- toré" Belifarius extumuitu eripuerit.

grammate : Nec P^omae tantum,ac dein C'on-

di S*Pm adpalmamprafìnus,poftfa* ftantinopoli \ {ed per vniuerlam

ta Weronis , Orientera Prafini, & Veneti , le mu- gjgk***Peruemt , ft) *viclor premia cuis csdibus proitrauerunc, prselufe-

plura refert . runtque infauftis nominibus , Cuel-

/ nunc liuor edax; die te ctjfiffe?^- phorum, & Gibellinorum , Alboru,

roni: Nigrorumque,qui pariter Europam,,

D i atquc

fjê TESSERAE GENTILÌTlAF.acque Italiani imprimis , la&uofum Pone paludatus ftabat2(orarias<velox'>

in modum laceraucrunt , tum Liuij auctomas , qui de vxore WtS-

viiius ex Curiatijs erige ninis esfis

,

De colomin uju in bellicis expédition cognito , inquic , fuper bumero fratris ,

wbus . Cap, y III, paludamento Sponfì , cjuod ipfa confé-

cerat .

Xokdiar àrubro co- Videbatur itaque exercitus vni-

lore, qui lolus cum uerfus rubere , acque in purpura efle

languine Martisrore Marti cófanguineaieratq,- diferime,

fimilitudinem » aut vt dixi,tantum panni precio, aut in

affinicatem habet. eius colons praeftantia. Ceceroqui

Plinius ait , coccum dicatum fruftra de Tribuno militum DecioLtht1'

fuifle Imperatorum paludamenco, Icripfifsetidem Liuius. Hac omnia

feù clarnydi eorumxuius forma ter- fagulo gregali amiEìus > Centurionibus

ram habitatam referebat jeratque, item >manipularium militum habitu

strai» m. s. vei cxplicac Strabo , extremis longi- duBis,ne Ducem circumire ho/ics nota-

tudinis vtrimque anguftis, laeionbus rem ,perlufirauit .

imis : quafi terram , quam regebat , Fuifse autem plerumque in DucuImperator ipfe induerec « acque hu- clamyde, aut paludamento rubeummero fuftencarec. Figuram eius prò- colorem exiftimo; nec apud Roma-ponit luftus Lipfius , ex antiquorum nos modò,verùm apud exteros etiâ.

Japidum monumentis. Varrò autem Plutarchus ideo licuifse ait Eumeni memm,clamydem eandem paludamentum caufias purpureas , & clamydes lar-

dici pucat > quia qui illa induitur, giri , quse à Maccdonibus habeban-

conipicuus redditur * & palam nen tur mter regia dona ( & nasobiter

videcor. caufias Budams credit pofse aptè

Sed & liclores quoque ad bella transferri ad Cardinalium coccineos

ibant paludati , Silius Italicus , de- galeros .)

fcrìbens confliclum Varronis Con- Coccinea igitur fùerit Alexandri

fu

I

js , hoc aperti afserit ; Magni clamys illa , cum qua Gn:

/foe ut Varronem procul inter Pompeus de Afia triumphauit, poft

prAia^viàit, annos circiter trecentos . Et fuerit

Et iuxtaJagulo circumuolitare rtt- profectò l«eca ea fpecies ; quia Poro.

benti peus non rebus geftis tantum , fed

Li&orem : nofea pompant , atque vultu quoque habebatur fimillimus

tnfignta nofeo . Alexandro: & ideo L.Philippus,vir

Flamwius modo talis, ait . Confùlaris , dum in caufà quapiam

Confiât praeterea, paludatos fuifse ei patrocinaretur , dixit lepide ab le

Tribunos, Centuriones , & milites ; abfùrdum nihil agi j fi cu efset Phi-

cum minore tamen panni luce , vel lippus, Alexâdrum compleóteretur.

gloria, quàm Imperator ipfè.Si du- Ne mirum autem fit , Alexandri

bites de milite gregario , in prom- clamydem ferre potuilseeam çcatéj

ptu eft tum Lucilij verfus j refero Plinij teftimonium, qui afse-

uerat :

TESSE RAE Gucrat ; Seruij Tullij prétextas man-

fiùc annis cjuingentis lexaginta.abf-

queteredinum damno* vei iniuria.

Cum autem & abollam idem

Martialis,& Içnam VirgiliusTyrias,

& Horatius gaufape purpureum vo-

carint;has etiâ veltes mihtares fuif-

le rubentes , manifeftum videtur.

Quamquam gaufape a Iuuenale lu-

teum etiam appellatun&hoc duplex

vfai erat,nempe arnphimallum,atqi

heteromallum : hoc eltab vtraque,

autabvna tantum parte villos ha-

bens.-excuius vfu miles gaufapatus

,

aut gaulapinatus dictus elt

.

Quin etiam gaufape militum in

Caftrisle&userat. Phnius, antiquis,

inquit » torus ç ftramento erattualiter

nunc etiam in caflris gaufape : haud

ianè duro accubitu: quia ha? amphi-

tapa:, villis ingentibus molles, à Lu-

cilio , & cum pluma, & cum quouis

cubili deliciarum comparantur »

Varrò autem affirmât, volupefuifse

reclinari , ac dormire in amphitapa

bene molli

,

Ad ha?c Spartani rubro indumen-

to etiam ipli vtebantur in prïlijs;eo

nimirum confilio; ne vulnerati , af-

pcctu fanguinis, quem tegebât pan-

no concolori , expauefìerent , atque

hofti cedere cogerentur

.

Sed frequcns albus color etiam

in iagulis militum fuit , ôz videtur

certatim cu rubro ad prarlia concur-

rilse. Plutarchus, uix rubra, inquit,

fagula confricatiJunt , quòd regia par-

tis omnes albis nuterentur , agnouerunt

flatim hoftes effe . Hirtius quoque de

Scipione Africano : cum fagulo pur-

pureo inquit, ante aduentum 2(egis

*vtifolitus effet \ dicitur /uba cum eo

egiJZeinon oponere illum eodem rvejiittt

ENTIL1TIAE. z 9

ini , atque ipfe <vterewr . Itaque fa-

Bum ejì illico , ut Scipiofe ad album

njeflitum transferret

.

Alioquin prò arbitrati! , modoalbati, & modo purpurati in bello

erant : nam lego in Valerio Maxi-

mo de Cralso,- DuSlurus erat à Carris

aduersus ^Partbos, ei pullum traditum

ffipaluâamentum : cum m prœlium

exeuntibus album , ft)purpureum dari

foleat .

Ceterùm & fi pulla ea veftis Ro-

mani Ducis omen trifte habuitjqua-

fi funus legionu Romanarum prç-

fagiret} faite ornine caruit Demetri j tht.inDtmttr.

Polyorcetis clamys , colore nigro

fubiucens , & piòta inftar noctis/'in

qua cfflû aureis ftellis, fjgnifq»' duo-

denis exornatum pulchre ab ipfo,

velut ab Atlante , aut ab Hercule

aliquo , circumferebatur •

Vt ad exercitus redea; Artaxerfis,

òc Cyri minoris copia? , illius quidé

cum puniceis , buius vero cum albis

fagulisdepugnauerunt : & fi CyrusinPt'

maior, Cleomenes , & Agelìlaus, tyM-'-éh.

puniceo pano miiitem luum ad prç- u-cj.I

• r> • • o t C 1 ~ tint.in 4rtnx inha inornarunt . Boij , & Iniubres,& Aemtho in aAntiochi milites vfi fune auratis la-

LmJ.j.Cp ro.

gulis;purpuratis Per£e,Afri,Caunij, c&s

Numida?, Maisagetae; Galli eifdem, riitw£<?i

aut virgatis , aut fcutulatis;difcolo-l^r- Max li -

ribus Samnites ; «^Ethiopes aut lin- v«g *-^ne-

tea , & alba vede amiciebantur, auc

corpora mneiebant dimidia minio

,

dimidia gypfo; quo etiam gyp'o

tùm corpora, tùm arma Phocenfes

tinxerunt. Britani giaftoipullo co-

lore Thraces,& Arij Germania: po-

puli . Sicut etiam in Barftetania

Strabo, ait , maiorem partem , figis

illitis colore nigro vfos efìe . Qoo-circa non coloribus minùs , quàm

armis

SHmsl.b. j.

5 o TESSER AE Garmis olimexercitus maximi certa-

runt

.

Osén ex Circenfium agmine difcolori ori-

ginerà habuermt teflerœ gentilîtiœ.

Cap. I X*

LVRivM veftium £upel-

lex , quara expofui ,&quam in magnos vfus

prò re preferiti , ficuti

reor , fubftitui oculis

eontemplandam , forraise aliquos

inducet in eam perfuafionem : vc

quia teiserx noftrç gcntilitiae cefen-

tur, ad difcrimen facìionum prsefer-

tim.vfurpari cçpiisejexitliment ideo

ex faótionibus Circenfium cas pri-

mùm natas else

.

Ve trigger. tM&tìt qUldem PHilitótUS

Monetius : quia humiles tantùm ; &viles greges in eis lufifse affirmât :

vt pluri mùnti enim , aut ferui, auc

liberti , aut aduena? fuerunt auriga?

atqae agitatores Circenfium .

Difsentiret quoque Theophilus

,

qui aungas eoidem infâmes nó mi-

nus , quàm fcenicos & gladiatores

,

appeliauit.Certe Alexander Seuerus

fcenicos & aungas cenfuit alendos

efse.ficuti ieruos 8c muhcnes : atque

Am miaous Marcellinusfamofos vo-

cat, auâentefcjac omnia prAicenter. ita

vero efse , lacis manifeflé oftendit

Tertuihanusi^rf^n^^n^inquiens,

JcenicoSjxyfticostarenariosclanant igno-

mìnia , ft) capitis miminone , arcentes

jcrt.i.'iespccî. CuriaiTty/îriSySenatHiEtjuite, ceterisq-,

hononbiis omnibusfimuUfg) ornamêtis.

Qualità peruerfitasf amant, quos mul-

ïïantidepretiant, quos prohibent; artem

magnificato , artificem notant» Atque

adeò in eos armantur leges ipl« ,

l» fuis iHSTltHt.

l.vnprid.te Alex.

Amm. t, 1 3«

EN TI LITI AE.

qua fiumana?, qui facra: : fiquidem

in legû humanarum Codice,appel~

lantur whonejiœ perjonœ: in acfcis ve-

ro Concili] Arelatenfis fan&io hxc

habetur . . De Circiffartjs agitatonbus ,

qui fidèles funt>placmt eos,quandìu agi'

tant , à commumone remoueri .

Sed dum ha?c adferutur in medili;

fànc verendum videtur , ne patefa-

ctis carceri bus rurfus earundem fa-

cìionum agmina prodeât in arena ,

fuique panni nobilitatene tueantur.

Equidem fi patrocinium ìumpiero,-

ipfjs à legum cenfura donmetuo.Quid enim ? Vlpianus Agitatores , L.*.ie bis, qui

7r> • r

i « II- not.infam.d. d$unt mterfamojos:8c alibi bis , i M. in-

de jifdem pronunciatur , Auriga non ^m 'Uthlem-

(unt infiames : Quimmo in ìllos , fi

quid peccafsent in Circo, animad-

uerterctanquâ in humiles perfbnas,

& vulgi quisquilias , non poterat

Prxfectus Vrbis i extatque de eare

lex in hxc vctha>Prafe£lus -vrbis eos,kfi.C.*.4U$;

.qui agitandi munus exercent , propter

Ctrcèfe certame, nullis afficiat fupplicijs.

Quòd deinde ccetu piorum ar-

cerentur ; non aurigis tantum , fed

quibuslibec Chriftianis fpeclatoribus

ea pcena intentari debuit , metu lu-

perihtionis, aut idoiolatriç.ideoque

promulgari oportuit Pontifìciam il-

lam Conftitutionem : Qui JpeElat

ruenatìones , aut Circenfes , eijciatur; cicm.it, conflit,

aut ludts ruale dicat : plerumq; enimdicati alieni Deorum erant ; atque

eò fpeftat, quod Alexander Seuerus

aiebat > ingenuum cunere,nifi in fa-

cro certamine,non deberejinfinuâns

facros dijs interdum fuifse eos lu-

dos,& religionem habuifse: proinde

Chrifìianos interuenire , piaculum

credebatur

.

Ceterùm Principes ipfos , &c flo-

rem

TESSER AE GENTI LITI AE. 3I

ili tiobilitatis in ijs ludis aurigare tique colores rei ncfìra* temeraria:

iblitos in eorrvpercoeft . Cum Sylla viderentur . Prsterquamquod Vir-

ttobnut. vidor Circenies daret , Antonius, gilius haud làtis prudenter Aenea;

6c viri honefuiiimiquadrigas agita- Heroi maximo , & Socijs Circenies

runt . In çiidem edicis à Iuiio Cs&~ tribuifset j fi eos Judos else rem in-

re* depugnauic Funus Leptinus ftir- decoram exiftimafset

.

pe Pra?toria,ôc Q. CaJpenus , Sena- Curri auté Hiemis, VerisjAefta-

tor quondam . Pyrrhicam vero lai- tis , Autumni , Terraque , Oceani

,

tauerunt Afia?, Bithyniarque Princi- Jgnis,& Aeris ijgnifkationem ha-

suttjniHi. c//. pum liberi, Quin etiam fpatio Circi buennt colores Circenfjum; & cumab vcraque parte produrlo , &c in accedente ijs croceo , & purpureo

gyrum Eurypo addito , quadrigas ,panno factum lit, vt Ci colorem arru

bigasque , & equos defuitorios agi- excipias , nullum colorem dehderes

tauerunt nobililiìmi ìuuenes . ex bis, quibus teisera? gentilitia; tin.

SHx.inAttç. Peraquè Auguftus ip(e in Circo guntur : pofset ideò quis ita ratioci-

aurigas , curfoitsque , & conferò- nari

.

res ferarum,nonnumquam ex nobi- Studia partjura incenfiiììma,durn

lililma iuuentute produxit » Oicirur hi praiino^iJli veneto fauent panno»

£w;fec% etiam Caligula cdidifle Circenfes fenfim rem à pralio ludricoad veru

plurimos,à mane vlq,ad vefperann certamen adduxerunt; pugnatutnq;

interieóta modo è fricaoarum ve- in tbeatris,quàm in Cainpis fuit Tae-

natione , modo Troiai decurione >penumero afpenùs. Tue vero finga-

minioôc chryfocolla coltrato Gir- mus eos» qui ie&abantut fa&iones

co i nec vllis,nih ex Senatorio ordi- iam eruentas , in acie itecifse , nonne , aurigantibus. Nerone Principe pano inlìrutros ampliùs, fed rnuni-

Xtpbii. i» Kit, . .*> _ * C \, n i

ìnierunt Circum Equités v & Sena- I0S terrò . Vt conltaret tamen de di*

tores i & ipfemet Nero aliquocies Crimine partium,* panni colorem ex

aurigauit, modo vfus pallio Çirxco* verte , in loricam clypeumque eos

modo pallio praftno , & modo pan- tranftulifse .

rìinMb.i^ 00 concolon ìpfiraet Circo , quem Quamquam hax alserui , non vt

conltrauerat chryfocolla. euincam tefteras noftrates ex Cir-

xp&àu&iM»« Imperator Heliogabalus , & Im- cenfibus ortasomnino else (haudc^ubw. perator Commodus cum prafino cairn id magnopere vrgeo ) fed vt

ornatu etiam ipti currus agitarunt . in re fimillima pradudam ien-

NecRoma: tantum , fed in annos tentiç, quam puro fatis

confequentes. Conftantinopoli , & probabilem, & cu-

alibi, Equités , Senatcres, aisecke ius necefsana

Principum,& Principes ipfì quadri- quidamgarij fuerunt . hactenus prasftruere me

Qua; on; nia (unt profedò sbun- oportuit funda-

dè,vt Circenfibus indignitaté quan- menta. ,

tamuis r.diroant , & ve avérant ho-

norem panni » h ex eo haufti accep-

3* TESSER AB G

Plut- in

co.

£x *veftium ornata petitur origo gen- .

tilittm tejjerarum

.

Cap . X.

o m a nos milites in

aciem veniffe cumpaludamentis , dixi ,

aut rubris , aut aibis :

infinuauietiam Arta-

xerfis,&Cyri minoris copias,quem-

admodum & alios quoique nationû

exercitus , non coloribus minùs ,

quàm armis pognafle . Iam fcire

oporcet, eas veftes concolores mili-

tibus,vel à Duce ipfo,vel à Republi-

ca dari confueuifle acque eò Ipe&at

frcsw* kx C. Gracchi , de vcltibus *re pu-

blico diilnbuendis cuique milicum,

abfque Itipendij eiusdamno, vel

,

diminutione

.

Porrò cum id effet Rcipublic*

oneri magno, propter suptus nimi-

rum excedentes j quod fatis inllnua-

uit T. Liuius referens, tanquâ graue

tribucum ; togas quingentas , cum

quingentis tunicis fuifse imperatas,

prò milice in hibernis:idcirco cera-

ie ab eo infticuto (ènllm etia opor-

ruit: cum vero colores » ne omnino

deefsent ad exercicus diftinguédos,

tranflati falcem ad clypeosfuerunt.

Ita pruci Germani dicuntur prò

clypeisgeftafse fucatas colore tabu.

las,eaique ornafse le&iffimis colori-

bus:quandoquidem circa veftes su-

ino crac neglectu: népe, ve loquicur

Cornélius Tacitus , nudi, aut fagulis

leues , {§7 fine njlla cultus iaftatione :

rvtpotè qmbtês tegmen eratJagum fibu-

la > njel fi héte deeffèt ,[pina conjertum.

Dem Chnrtianorum facris expe*

dicionìbus iìgna focialia fuerunc,

Tue. eie tnorib

Gorm.

E NTILI TI AE.

Cruces colorata? . Sufcepto enimbello contra Saladinû, ex démen-tis III. Pontificis adhortatione , ad

diferimen militum luorum , RexGalliarum cruces rubeas; albas RexBritanniaeiprafinas Flandria; Comesafsumpferunt: habenrquetot ali j E*

queftris militiç ordines nobililfimi

hodieque propri) fchematis cruces f

qua: lunt in prarhjs iam loco ve-

itium concolorum.

Ceteri,quotquoc militise fé deuo-

ueruntjgeftant in balceis falcem , òc

cingulis , tefseras Principum , auc

Ducum,fub quibus merent.Quippe

balceo, aut cingulo vtuntur cyaneo

Auftnaci, Bauariqiiei albo Galli;

albo , & cyaneo Britanni ; puniceo

Belga; , qui militant Hi/pano Regi;

(nam hic fuit color domusBurgun-dicae ) alij Belga? confeederati , hoc ,

e£t Bataui, fuluo aut fubrufo .

Verùm cum hxc focialia , &:

communia fine infigniajpropiùs

accedo ad gentilicias tefseras: vt eas

ex velhbus potnTjmùm accepeas

fuifse oftendam

.

Philoftracus aicHercuIem in cly- tnv^^,utlìt

peo habnilse duo hxc lumina , leu

pigmenta : nempe aureum , atque

purpureum . Curnon putem , hase

manalse à fchemate indumécieius,

partim aurei ob fului Leonis pel-

lem,qua tegebatur; partim purpu-

rei: cum fit verifimile, fimul purpu-

ra vfum Herculem, flquidemfue-

rac purpurae inuentor?

Nicias feutum edam auro fulge-

bat , & purpura ; & veftes illius for-

tafse eo vtroque erant contexef licio,rltuJlt Niei,,

extra aciem , atque in vibano culcu.

Ne tamen ex ingenio proprio

hxc videar comminila ; prouoco

ad

TESSE RAE GENTILITIAE. $j

ad Alexandrû Seucrû. Etenim apud quos dixi, croceum albumque,teitc

fxmùntu. Scriptorealiquem fané haudigno» Lampridio ad bella efferebat

.

bdem legi,eûlmperatorem amiciri Lucullus pugnauit cum amicìu vimMtmnU^

albo, 6c croceo panno in principati purpureo , 6c chorace (quameo.

cófueuilseivt polliceietur>fe populis Pyrrhus Rex clamyde armifque

Imperij Romani fore beneficum » fpcclahiiisycùm in cóflicìu animad-

Sohs inftar,atque ìnlhr Lunç.Quo- uerteret , le vnum vndique iaculis

ties vero exeundum in pradia erat , Romanorum peti ; propria veftium

toties iuflifie , ve milites Pretoriani» infignia cuipiam ex amicis tradidit:

ac legionari) reliqui ex fqomec ami- tutiùlque , aut laltem fecuriùs, diiTì-

ctu.transferrét ad feuta colores illos* muiato habitu , in hoftes, Romanoscroceum nimirum atque album y jmpetum fecit

.

quo ita omnes ad argumenta Prin^ Çùm confiée icaque, viros Prin-

cipis armarentur . cipes veftrbus vfos else , coiorum.

Perinde ali] Duces. , ac nobiles ichematc proprio exornatis : potue •

Viri & fe , & luos afseclas in praHia rint ij, quando prodire in aciem ca-

eduxerinc , cu clypeis fucatis colore taphra&i folehanc , inficere clypeos

veftiumfuarum: quâdoquidem fer- eius colore panni, quo in ornaru

rum induere loco panni oportuerat: domeftico amiciebantur: vt nobiles

clypei deinde ita expiai, manferunt hoc paóto efsenc ; hoc eft , ve à fuis

ad familial decus ; & cum ftirpe ad agnolcerencur. Itaq; peculiares par-

nepotes , veluti generis telserse , mula? tefserariavjuotquot illufae sue

immigrauerunc - a(To vel coloris , vel metalli lumine,

Certe infignia primùm fìiiise in totidem ab vnius panni , vniuiuè

veftibusjfuadent multa.Quid enim.<* ichemacis indumento prodierunt

.

Julius Cçfar de le ìpio açcelerafse,aic Bicolores alia; peti poterunt ex.

fe,vc prillo interefsec, fuumque ad- panno veftium bicolori : prœiertim,

c'îS* *** uentum ex colore vefiiû cognitum: eas, qua» funt dimidias vnius , & di-

quo inflgni vti in prçlijs confueue- midis alterius luminis * Cuiulrrio^

rat.En proprium fchemalulij Cxla.-. di fuiise Magnatum & Principum

9k*m aux, iris in veftibusfuit . indumenta , dubitaueric fblùm is *

Alexander Magnus confpiçuus qui prifeos vfus rerum tantum à li-

in pradijs fìebat ex regio habitus Si- mine falutaueric

.

culo nimirum amiótu » thorace li- Scd& plurima; antiqua: Vrbes,

neo,ferrea caiTide duplici, auratif- atq; Respublica? etiam nunefamu^que ac gemmatis armis » clypeo Jos,{eu Templorum , (èu Magiftra-

verò argenteo : ex quo Argyrafpis tuûveftiût bicolori am iclu , nempè

zsmpru. m 4- & appellatus . ad vetùs fchema , atq; ad argumen-ta*^.

Sic Alexander Seuerus , vocatus. tu Ciuitatis.Amiçiûtur enimaut di-

Chryfafpis ex clypeo aureo , cum midi) ex pralino, dimidij ex veneto*

quo inacie fuliìt ad ìllius œmulatio- aut aliter colores binos in vno eo-

nem habitu cetero erat albatus:- demq; habitu afluere confueuerunc.

atque ita fakem eos duos colores, Quadripartitasparmulas -gentili-*

£ tias

34 TESSE R AEuasdederint pariter veiies quadri-

fariam pietà; : òc harum ipecimen

crebrum videas, in tabulis veterum,

feu Vrbium , leu Templorum ; fi vel

Sacraria horum adeas,vel illarum

inujfas prartoria

.

i Virgata? paimul* , & lemnifcis

aut reófcis , auc traniuerfis , auc obli-

quis exarata; , ex veftibus aut virga-

tis , auc fegmenracis , aut nexilibus;

ficut & il.luf* plurifariam ^xSyn-thefìbus , fiicrint accepta?

.

Scutulata; item parmulx gentili-

ttae'i hoc ed tefiellis, aut quadris , aut

acunngulis ,* oblongis item latercu-

lis , f ihsque tefìeranis imprefsa?; ob-

orti fuennt ex veftibus fcutulatis ;

acque ex coloratis earum tefserulis

,

latercuiisuè

.

Has vero efse nobiJi01mas,& per-

antiquas , inter gentiiitia infignia

Nobiiium , fuadebit prifcus in ve-

ftibus aut virgarum , aut fcutula-

rum vfus . Imo veftigium earum

multò ante aduentum Galiorumin

m*i tiItaliana reperi equidem jn HomeroipfoJqui vtique in Agamemnonis

clypeo pinxit îemitas & vias , nem-

pe coloratas tcenias fafciasque , exa-

ratas inftar plurium femitarum aut

iu»4. 1 1. viarum . Sed & fcutum Sarpedonis ,

continuis virgis aureis , quafi fplen-

didis lemnifcis , exornauit

.

Has certe fcutarias vittas amplexi

funt auide , obliquas quidem aut

tranluerlas Guelphi , Gibellini au-

rem erectas . Si vera narrant ij,qui

affirmant eciam , colorem album à

Gibelìinis, à Guelphis nigrum,&colores medios lletifse.

Specimen horum aliquod dedit

pmhIu, imusm Paulus louius,dum narrati Equités**

bis mille Galeati jSforti*, & Hippa-

GENTILlTiAE.gios pueros , à quibus milicares eius

equi producebantur, ìncirabanturq;

in annua luftratione prodijfse om-nes , eonfpicuos ex versicolore laci-

nia : atque iniuper , quotquot eranc

confcripti in albo famili* eius , la-

ciniam purpurei feriri,phrygio ope-

re , ad argumcntum Principis depi-

starci, bis quotannis dono accepifse .

Anteaetiam Sforti a Magnus, & idmwnu*

Braccius ,duo ftrenui atque inclyci

Duces, ijfdem vii vexiliis , &: Iacì—

niarum colonbus , fe fuosque équi-

tés (àgulis ad dexcram purpureis , ad

iaruam ex albo & glauco vndulatis

induerant : necalio dnerimine ; nifi

quòd Sfortiani peracucos , obtufio-

res Bracciani fìucìus habuerint

.

Nonomiferim quoque limbos,

marginesque feruti tefserarij : nameos putem pofse reuocari ad ìnge-

nuorum , & nobiiium prétextas .

Qu* omnia fi a?qui indices inuicem

conférant ; hoc eli tùrn ea , qua: dixi

de vedibus ,nìm alia ,qua; lubdam

fuo loco paradigmata genciliupar-

mularum aliquantulurn à cura co-

parent : agnofeent opicor(ni/ì meas

amor lententi* me fallit ) {cura gen-

tiiitia prorsùs adfua exigi exempla-

ria; dum ex veftibus petitur eorura

origo

.

Hactenus videar aream tefser*

gentilici* , quam faciales campumappellant , tantummodò propofuif-

fe . Sentio iconemiam defiderari,

qux ipfi are* adpingitur : & fi fola

interdum aut metallorum , aut co-

lorum lumina funt inftar figura-

rum,& abundè familiasdiftinguuc.

Aggrediar nunc itaque figu-

ras ipfas : fed necefse habeo adhuc

nonnulla pr*mìttere, qu* ducant

me

Qtâtm

S, Asti,

TESSERAE Gme'taciliùsadearurn originem.Mos

Heroum olim fuit , pelhbus terri bi-

ìium ferarum, exempio Herculis,có-

ueftiri , & cum accerfìta ea ipecie in

praelijs hoftem terrere . Homerus de

Agamemnone ;

-humeroscircumiecitpelle inde leonis

^Ardenti* magni , cmrttm tenus

.

yirgilius de Auentino ;

ìpfe fedes , tegmen torquens imma-ne leonis t

Terribili impexum feta , eum dea-

tibas albfs

Indutus capiti % fie regia tecîajùbtbat

Horridus» Herculeoque humeros in-

nexus ami&u

.

De Euandro j

Tttm Uteriy atq\ humeris TegemmJubligat enfem *

Demiffa ab Uua panthère terga re'

torquens.

De Ornito,-

Cm pelli Utos humeras , erepta ia-

tien co

Pugnatori operit

.

De Camilla;

Tre crinali auro, prò long* tegmine

palU,

Tigridis exuuidtper dorfuma <ver-

tice pendent .

Et alibi

.

heust inquit, iuuenes monfìrate,

mearum

Vidifis fi quam hic errantemfor-

te (òr&rumt

SuccinBam pharetra , ft) maculoft

tegmine lyncis .

Necà Poetis dumtaxat ea indu-

menta Heroibus parabantur : fiqui-

dem Cornélius TacitusGermanicu,

ait,contec~him humeros ferina pelle

adijfle caftrorum vias . Imo luftusvttftì R«m.

Liplîus crudité, vt folet,deprehédit;

ENTI LITI AB.

li .Atn.

1 1 .Atm.

inTraiani columna , fìgniferos om-ncs cum eo lubitu fpeelari \ hoc eft

cum leonis pelle , qua? ejputarmos

dor fum tegar , Se dum caudì pedes ^

flagellar, veluti ad iram exftimuier.

Ne quis vero rmretur , Heroes

afTe&atfe iftiuimodi belluarum for-

mas i fciarDeos, Deafque ìllis ohmindutosetiam fuifle . Sic Athenis in lH:us voi'^i.

Lyco Iuno iph formam fera; preie-

tulit. Saturnus autem nuncerardra- M*rt- c*Hl>

conis facie , nunc riótu leonis, nunc

apri dentibus , nunc auis catta .

Esedem exuuia? ferarum , ohmpra?mia victoribus dabancur . Vir-

gilius,

--tergum Gettili immane leòms <$.Aen.

Dai Salìo , wiUis onerojum , atque

*z>nguibus aureis,

Sed & ìdìos Heroum , ac Ducumi

equos cegumencis ijs inìternebant,

vt hoftes rruais terrefacerent . Vir-

gilius item

Ducunt exortem zAen<t£,qucm fui-

ua Leonis

Pellis obit totttm }pr<efulgens Tmgui-

bus aureis .

Statius vero ;

Illum acies inter médias 9 iam cede< Tfie^

fuperbumf2\fcfcius armerum, fé)primas urne

paffus habenasy

Venator raptabat equus, quem dij-

color ambit

Tigris , jg^ auratis adnerberai <rm-

gmbus armos »

Vt ad Heroes redeam, ea? forma?,

aut hmilitudines, citra nocam im-

manitatis,eis tnbui potuerunr.Quid

enim? Chriilum Imperatorem çter-

num appellamus Leonem de Tribu

Iuda;ôdi minus Leonis pelle,laltem

ilhus fortitudine ipfum induimus .

E i Ex

• TESSER AE GExHiftoricis etiam facris , vnuminftar Bouis, Leonis inftar alterum,

tertium Aquila? inftar figuramus

.

. Videlicecfuent dumtaxac inhu-

mJ-i*'ii manum & barbarum ; aut inuolui

pelle hoftis perempti , quodde Gclonis Herodotusj Plinius de Scythis

narrant; aut animahum figuris cor-

pora inferibere à pueris , ve fuco ci-

catricibus infufo crefeerent cû çta-

te pigmenta, quod refert Solinus de

uUn,*.\u Bntannis*Quemadmodum &: Bra-

illi, & India: Populi alij nunc etiam

incilos corporurn iuorum aróhis

,

(ucco expreflb natiui graminis , co-

lorant .

Demus itaque ornamenta hxc

annquis,& nouis Barbaris;vel,quod

m, Qfy.i 19. M 1 \hdoxus,Terminâmes, ut bas ait

* 2 3- fui fpecimê cicatricesferat piEits artlu-

b'us maculofa nobilitas : dumodo ma-

neatmec barbarum,nec à vera fuifle

virtutealienum,amiciri pellibus fe-

rarum, qua! vtique in Heroibus ma-

fculum animum acftrenuum tege-

bant.

Quod in rem noftram facit , vel

inquinante paulatim luxu prifeam

illarn , & nobilem indumenti He-

roici (euentatem ; vel quia non fatis

munimenti erat in pellibus , aduer-

sùs telorum impreiîiones violentas:

cum ferro tegere corpora oporteret|,

deinceps in clypeis, galeis, 6c fagulis

geftari cœptœ fûnt icônes ferarum ;

nec ex re alia , quàm ex veftiaria

fupelle&ile fortilîjmorum Ducumac militum,data efì: erigo tefleris

edam figuratis

.

Enimuerò interfuit bonseadmi-

niftrationis, in re bellicajvt interno-

lei pofîec vnufquifque militum , fai»

tem ex clypeis, eorumvè (ìgais.

E NTILITI AE

.

?\(e milites, inquit Vegetius /mtu-

multa prAij àfuis coturbernalibus aber-

rarent>dtuer(ìs coloribus , diuerja m [cu-

tis figna pingebant > ut tpfi uocant ,

ftîyp&Td., fìcut etiam nunc moris efifieri.

Qua? (igna ad id conferebanteciam, D»itûlimti*-

vt quilque ex armamentario fua fine **•

errore caperet arma : in ipfo autem

pra?lio, vt qui fortes efsét aut ignaui,

Ducibus ij proprijs noti,conipicmqi

redderentur.PoJybius de galeis agés;

-adornantur, inquit, fç)fimplici tegmi-

ne capitis ; atque efi t cum lupinam, aut

tale aliquid imponunt, tuteUfimul, ft)

[igni cau(a."VtDuBorihus,cum firenue,

aut aliter pugnauerint t pojfmt innote-

fiere .

Proderant prœcerea , vt feiret ho-

flis , cuius manu caderet, aut quemfuperaretjatque eò Ipectat reiponfio»

illa Spartani militis ; qui cum habe-

retur ludibrio , quafì exignauia &metu mufeam exilem , & viua suhi-

Io grandiorem, in clypeo pinxififet

,

imo , inquit , ut agnofear : ufijue so

enim accedo , ut hofies cernere eominm

poffint fignimei modum ,

Hinc crebra apud Scriptores men-

tio militarium fignorum,qua? cu-

fl:odiebanturaccuratè,thecilque in- c*f.i»c*mm

uoluebâtur . In Agamemnoms clypeo,

inquit Paufanias, terror exprcjjus eH , £%f.

cum leonis capite , ft) cum épigraphe,

Ific pauor efi hominum , mambus

gerit hunc Agamemnon .

Alcibiadi dedit Athena:us folum AthmXi\.t.\6.

fulmen,excufsum è nubibus;Plutar- tht.i* AUihu*.

chus adiecitCupidinem,qui fulmen

compleótèretur . Vlyfses del phinu semj»M.%.

ad Troiam 4 fk Grxci milices com-y£nc,d'

muniter Neptunu, Troiani Miner-

uam geftarût in eo bello decennali.

Alias Gixcì vii funt ruisatis clypcisj AUx*hJk*.

Car-

TESSERAE GEN'TILITI AE. }7Carthaginenfcs, Cimbri 9Teutoncs , Immani 3 Barbari hj&tUs formas ,

^^-^mh.Thraces, Pqeni aut piclis , aut ex aut colores [cuti s adder

epue adinfìgnc,

3 *'

auro fculpcis imaginibus exornarunc ut cognobiles ejfent, fitte ad dtcorè

.

fcuta . tus ritus^ quem Heroicis quoque tem-Tfoj. } ix.f. PeculiaricerT^^ inquitPlinius, portbus uiàeo obtinuijp. Poftez magis

ex auro /adii tauere fg) clypeos ,(^r ad rem noftram; ah illis peculiaribus ,

lhhit">>

imagines>fecumqi in cafiris tulere. Cer, inquit , nata infignia } fç) argumenta

tè captis cisjtalem clypeumAldruba- kecfamiliarum^uœ in ufo ejfe dicam,

lis inuenic Q. Martius Scipionum in an ah/ì*!' tgnauijfmi ,

Hifpania vltor; idemque clypeus fu- ft} quos melioreiureincrepes^quàm finì

pra fores Capitoliate AediSjvfque ad illum cAfticanus Scipictfui cum orna-

incendia eius primum,perfeuerauit. tumfcmum (uerba Frontini) degan-

Ztcad.ì.M $.-Liuius quoque tradir»in argenteo tiùs cumfdam uidijfettdixit nonje m-

fcuto Hanonis Carthagi né'fopondo rari j quod tanta cura ornafet , in qua

centum triginta ocìo , fuifle imagi- plus prafidij , quàm in gladio haberet .

nem Barchini Afdrubalis . Imo addam ego, ex bis figuris noAnchoram inlcuto cuiufdaexpi- jnfignia rnodò,fèd infuper milituro,

^lam,aic Herodocus, quoma, inquit, §c Oucum cognoaienra naia eOe ,

nunquam qmefcens,fimper rotabatur . Videnrpr vero mftiruto buie Gracula

ApftMk}. Theleus vultum leonis , & Volyni- ìpfa preludere voluifle: nam Lyfàn-

ces vultum apri in eo geftarunt . der non fatis nnonkas , per oracoli

Noci iunt etiam Claudiani verfus; ambages, ve Draconem vitaret * à

T>i*tU*Ge'''Neruius injequitur,meritu[quenjo- milite oceiius eft , qui gefîabat m

cabala Felix > clypeo iconem draconis.

DitiaqueabAuguflo Legio tm^enq\ Adraftus quoque , iufsus ab ora-

probantes culo ûlias nupeum dare , alterane

ìnuiEli» clypeoque animofi tefìe Leo- Apro,& aîçeram Leonia deiponlàuis

nés. cas Fplynici , & Thydeo ; nam ille

Nunquam abfoluerem > fi qua» cum fpolio Apri , ôc lue cum ìpolio

fnihi lise fenbenti obueriàntur liu- Leonia praliabatur *

ius generis plurima , vellem ea hoç Poikemò yt qua? mea fit lemen-*

****** loco proîixiùs referre . Tantum in- tia fummatim dicam ; do veiq; h^c

dicauerim,ficut,ante exaclum tyro- Ugna , aut omnia , aut pjeraque efse

cinium pura parma,òc ingloba mi- premia rei bene gells domi forisqi

lites vtebanturiquam & Statius îèd poitquam euaferunt (ìgna gene-

nubigeram vocauit , propter cbaly- ris , acque ad polleros tranfcribi cç-

bis laborem : ita qui diuciùs merue- perunt , aio in veftibus exprimi , &rant , coronas , torques . phaleras , circumlerri conCueuiise^ aut in (àgis.

haftas ereptas hoftì , esdeique , & fi ad beîîum iretur; imo & m galeis,

pralia^aut etiam ea 3qux gerere prò- & in loncis,&: inçlypeis i& m vexil-

pofuerant , in fagis, in galeis,in cly- \is.} $c in equi dorfuahbus, phalerkq^

pciseos figurare confueuifse. SicTorquaci torq.uei3ì olirà ge-

Solemyincpit Iuftus Lipaus,C7r^ flauerint j jpoiìquam T. Maslius^

Tor-

|1 TE3SERAE C

Torquatus in certamîne militi Gallo

illuni cum vitaeripuit ; aut Cincin-

nati crinem > poftquam aucloremhuius cognomcnti , cum coma &c

cincinnis natura enixa eft

,

Poftmodùm exiftimo,in folis cly-

peis bare eacìem familise infìgnia

exarari ccepifse. Tamedi vero vfur-

parentur etiam , ve dixi , in loricis,

in galeis, in vexillis, praeterquam

in veftibus ; abhis veftibus potiifi»

mùrn penj originem eorum:quia in

eifdem eommuniùs , & frequentiùs,

hoc eh: , feu pacis eCsent , leu belli

tempora , circumferebantur .

Si modum defìderes haec fìgna

tranfcribendi ex veftibus ad clypeos,

nempe ex vnius luminis panno , vel

bipartito , vel quadripartito , vel

lemnilcato, vel Icutulato-fingas cly-

peo fuperponi pannum eius fche-

matis , & flatim habes iftiufmodi

gentilitias tefseras

.

Quod li deindè icones in area fine

pingendç, (urne paludamentum , in

q'io iìnt figur'ç aut innexç,aut intex-

ta: : & par erit pitSburae huius facili-

tas. Vt exemplo rem apena , ex tra-

bea Sancii Ludouici Regis potesaut

terna exfcribere aurata lilla, aut plu-

ra & (ine numero ,vernantia in ìblo

cyaneo ; & habes tefseras Regum (ì-

mul , & Principum confanguineo-

rum, in Regno Gallio?

.

Ex clamyde item Fcrcîinandi )X.

Rcgis fancinate iuxta òc maieltate

venerâdijex eius, inquam,clamyde,

intexta caìbliis &leunculis (quia

Rex erat Legionis, & Gabellar) par-

mulam liabebis , aut bipartitam , .fi

vnum leunculum expingas,&: vnam

turrim: aut fi exfenbas duos leuncu-

ios duasve turres, quadripamtarn ,

JENTILlTiAE,eruntque difpofiti terrantes vnius

alueoli , prorsùs ad normam rei tef-

feraria: ,* nam icon vna in primo &:

vltimo, altera in fecundo tetrante

ac tertio figurabitur

.

Ne multis^eum^em dixi,fuifsc

morem texendi in trabeis, &; fagis

figuras rerum varias , cum Heron.a

hgnificatione , Athenaius , &Poly- ^ww.i*bius tedanpoterunt .* nam ij dum Pol Jibl^

referunt Antiochi aulam,&: luper-

bum eius apparatum , potfquam

millenos & millenos defenpteranc

habitu,armis, diademate còlpicuosj

affirmant,cunclis paludamenta pur-

purea fui(se,quibuidam au tem auro

texta, & animantium imaginibus

piclurara

.

Ncque id magnopere miror ; ni-

hil enim eli, quod ars humana in eo

genere non conetur . ita Iuftiniano tuffi**

Imperatore morruo, infhata ertei*"^'

veftis ftragula,in qua phrygio opere

intexta: erant victarum Vrbium , òc

barbaroium Regum,quos debelìaue-

rat effigies : in ea vero elatus, non ta

ad tumularci , quàm ad triumphum

ire videbatur.

Multò faciliùs fuit , exprimere

icones ferarum : qua: difcnmen He-

roum faciebant, & nomen ipfis iux-

ta poftenfque, vt dixi , velut com-

mune generi vniuerio,impontb:int,

Adumile quid fieri hodieq; depre-

hendi in Vrbibus varijs ora: Sepcen-

trionaria:,in quibus nimiru aedes ci-

uium notâtur icone aliqua,aut aum,

aut ferarum , & vulgo inde nomenfannliarum orirur ; vt dicatur filius

Aquila: nigra^fihus Leopardi,qui in

ea dpmo natus eft vel (altem degit,

cuius domus infigne Cit aquila , leu

leopardus

.

Sttpe»

r

TESSERAE GENTILITÀ AE. 39

HtmtrjUeiil.i

.

Lih>. [»

Superatm dijficultas > qu£ uidetur ori*

ri pojfe ex metalli ufu in piBura

tefîerœ gentilità .

Cap. X L

Vbitare cjuis poflèt,

cur natas ex panno af-

firmauerim icones tef-

ferarias ; (jquidé in eis

inueniûcur prêter co-

lores metalla ,vtiqueparii accomo-

data rei vertiaria? ? Difficultas ha?c

adrnodum ed pertinens , & grauis

,

ex eaq;relum video in me torqueri

facis validum : proinde conterò me

fìatim ad loricati) , ne pateac vulne-

ri locus

.

Videlicet lorica edam cuditurex

metallo ,* attamen potuit acccpide

originem ex lino, ex panno, ex cru-

do corio , vr verbo dicam , ex re ve-

ftiana. ìd (ì oftendero, impetrauero

etiam , potuitfe noltras tefseranas

icones prouenire ex vede , autex

panno ; tametiì iam conrìci debeant

ex metallo.

Loncis à loro inditu nomen efse,

ait Sr.rabo; quia de corto crudo, inquit,

pecioraliafaciebat . Ex Imo item fue-

runt, ipfb Trouno belio, eoque

munimenti genere funt vii Aiax,

.acque Adraltus. Honorlino, inquit

Vimius tetiam Troiano bello, cur e"iim

non ft) prdijs interfte , ut naufrxg'js ?

Thoraces pennde lineos Xeno»

phon ThracibusjHifpinis Strabo;

./£milius Probus Macedonibus tri-

buerunti & Plutarch as ipfimec Ale-

ocadro magno. Sed <Sc Liums refert,

Augufturn legiflê inveteri thorace

Jinteo De Cojfiopimis fpolijs .

Scio , Paufaniam exiitimare , lo-

ricam lineam venatoribus poriùs

,

quàm bellatonbus fuifle aptâ : dumlorica inquit • pugnanttlus.non

œcjue utiles : tranfmittunt enim uel

coaEldt uclfiaEl* ferrum. V'enanttbusautem profunt , jranguntur enim , a ut

retunduntur in ijs leonum dentés , (g)

pantherarum

.

Nihilominus Scriptores alij fermi

dateis (îrmitatem chalybe maioré .

Suidas q-iippe loricarnm coaófciliu,

ait, fìnuationem ftiifTe fìrmam , ac

ftabilem : ôchareverba luftus Lip-

fius ita interpretatur,qnan (enfus fici

duras eas fui (le , nec potuifse fléchi,

quamtjis feruarent cauitatem,hc!bi-

tumque corpori aptum. Nec fruirà

Csefar , omnesfere milites, inquit,aut Lib^.cmd.

ex fubcoaêhs,autex centonibus tnnkas,

aut te^menta feceruntt (juibus telaui-

tarent; fi ho fit les fagittas aàmnterent .

Plinius/^»^,inquir, per fe ccatlœ

ueHem fdcmnt ; etfi

adâatttr acetum*

etiam ferro refid'.mt . Laudati) r vero

Conradus quidâ ex Monte Ferrato,

qui vt loquitur Nicetas Chômâtes

,

ipfe tue quidemfinefiuto pumabar, fed t» 'A

ex Imofaflttm textum tjuoddam utno

auserò ajfttim [alito madiâaium y fie-

pià*; replicatum loco thoracis induerat :

adeò autem iBibus refiftebat, umo.ft)

(aie coaEium , ft) perfufnm , ut omni

telo effet robuftius. Porrò qua: fubcoa-

<5ta Cœfar > ha?c Vlpianus coaòlilia, vuigofthi.

& Plinius lanas coaclas nominarut.

Itaque ex panno icones tefseraria*

non minus accipi potuerunt, quàmlorica? : tametfi ferrea! poftea fieri

cœptœ fint,tû lorica? folida?, nempe

ex integra laminajtû forici fegme-

tata? , ex Iaminis nexilibus & quali

cratibus ; tû loricar catenatar feu ria-

mata? ex infèreis anellis \ tùm loricas

fqua-

ia rei:-:.

Tlin

4© TESSERAEfquamea: vel plumex , in modumpifcium vel auium ex ferro elabora-

tx. Vt file! loricas corneas , ex fera-

rum cornibus rafo & laeuigatis , lo»

ricasque vngulatas , ex vnguibus

equorum pradècìis ac purgatisi qua;

ex ferro non parabantur.

Qbiter illud infinuauerim , & fi

Strabo peótoralia ioricas vocauit

,

eafdem texifse nihilominus ex çquo

humeros etia. . Ideo Alexander Ma-gnus fertur fugitiuis milicibus fc-

miloricas dedita : vt rnanentes qui-

dem in acie , tuti efsent , àcfcnCo

pectore j at in fugam conuerfi hu-

meros nudos exponerent iniuriœ

,

Fiebant vero ea impatientia & ro-

borejvt telum çatapultarium,quan-

tumuis incidens violenter, illas fçpe

non frangeret; folaque ftrictura lc-

uis & caca exi&u fuperefse not^u

yetur,

iedfi harcquxreccnfuide lori-

çis , haud fufficient ad necefsariam

defenfìonem;explicabo vexilla, ve

euincam çerciùs , ex panno reclè

originem peci gentiliu tefserarum

.

Etenjm nò inficior quidem,aquilas,

& alias feras ex metallo fuifse in le-

gionum (ìgnis , ornarique & vngi,

tanquam Oeorum fimulacra , eas

confueuilse , Scdenim feio , ipfis

fjerojcis temporibus fuifse aliqua

vexilla textu lerico .

Dracones loquor,quos fuifse tunc

etiam in velis pidtos, indicare vide-

tur Prudentius his verfibus ;

Troque *z>entofts draconum $ quos

gertbant pallijs,

Trœferunt in Ugno fignum , quoti

draconem fubdidit.

Sed & eos fuifse textiles ,arque ha-

buifse corpus , quod aura acciperet

,

GENTILITI AE.

(ìbilum ederet , fpiraretque iram f

ex Ammiano difees. Qui defenbens

Conftantij Augufti ingrefsum inVr-

bem j purpureos , & fubtegminibus

textos dracones recéfèe, hiatu vallo

perflatiles , & perinde ac Ci efsent ira

perciti , fibilanres , caudarumque in

ventum volumina fpargentes.Claa-

diani verfus eò fpecìant ;

—quid fixa draconum

Ora <~uelint ;fluitent njentis^an ue-ra minentur

Sibila >fujpenjum raptmi dentibus

hojiem ?

Clariùs adhuc Sidonius ;

—/am textilis anguis

Dijcurrit per uttamque aciem , cui

guttur adaElis

Turgefcit Zephyris : patulo men*

titur hiatu

lratam pinturafamem , pannoque

jurorem

sslu-rafacit, quoties crajfatur <z;e»

fide terpumoFlatibus , nimium iam non ca-

pa aluus mane ,

Quos Sidonij verfus expendens

Iuftus Lipfius , njix aliud pojfu dicere

inquit, qudm defingi abeo rotundu>ft)

inanem draconem,ita textu , ut <venta

turgefcaty quem perguttur admittai.

En itaque belli hgna ex panno in-

terdum , interdum ex metallo : vt

pollint etiam infignia gentilitia ex

panno aliquando fuifse,& nuneexi-

gi ex metallo?

Vt veniam propiùs adaurumScargentum , hoc eft ad metalla , quae

fola congruunt rei tefterariç, corona

in medium adfero -, nani h$c etiam,

cùm iam paretur ex alterutro pretio-

(o eo metallo, ex lino tamen olim

aut ex panno parabatur

,

Fuiç

TESSE RAE G ENTI LI TI AE. 4«

Fuit corona iniciò vinculum ca-luAthenix^

^ inju^um ve nimix potioni

mederetur; atque adeo inuentor eius

pariter ac vinicreditur fuiile Liber ,

feu lanus . Scrophium Virgilms ap-

pellaaic ;

virg in c«?« .aie pampineajejjus requie/cefui

umbra i

Etgrauidum rofeo neEle caput

Jìrophio

Capiti* nimirum arterias inter-

llringebat, ne vini vapores ad cere.

brû permearcnt; acque hx vittx Un*

texornari cccptx lunt ro(is,aut alijs

fionbus ; natxq; ex hoc ruu funt co-

rolla.' florea? conuiuales

.

Sed diadema regium etiam fuit

falcia caput euinciens. Dio Chryfo-

9r»t.iMghr*. ftomus; Si quts alius, wquiijcaput //-

Ufum fajcijs obligaret ^ omnibus ejpt

ludijì:atui\ 7{egtbu$ tamen id honefìum

putant, $ multa hommum milita prò

eolmteolo mortem oppetiuerunt

.

Seleucius Rex, cum crad:tum fìbi

diadema, vt capiti filo ìllud impone-

ret , diu confìderafset, dixilse fertur;

v»lsr, Max. i. 7 , q noy t[em ynagisyquàm feltcempanna,

quemjì quis penitàs cagnofcat t quàm

multis jollicitudmibus ft) pericults

miferijs fit rejèrtus^ne inumi qitidem ta-

centem tollere ueLct .

In eamdem lententiam Antiochus,

. cum Anus quidam beatum iptum

snétitt , prxdicaret i O* mater; inquic, fi fctres,

quot eorumque maximorum malorum

cau/aft hic pannus, diadema luun

odcndcns,pròfefio ne fuprafimum qui *

dèm pofttum auferres .

Si hi'c non ìufliciunt; vt in com-

perto habeatur, diademata Hegumaliquando fuiise linum & pannurn

;

fubdam aliquid, q iod pudet prope-

modum referre . Nempe hunc etiam

ignobile,& funesti eius vfum fuifie:

vt Milena vxor Kcgh Mitridatis co

libi fauces inrerpreiî'znt-fLacerato ca-

pitis diademate > inquit Plucarchus

,

tllud circumpojmt collo, [eque fufpendit:

jìatim autem -fratto >ò impur att,inquit

^

panne\ne ad bac quidè mihi utilis eris.

Honeitius fit narrare, Alexan-

drum Magnum , cum de equo exi-

liens, haitx cufpide Lyhmachum ita

in fronte vulnerafset ; vt fanguis ali-

ter Giti non pofsct,diadema (ibiade-

mifse, & adpofuifse eius capiti , (ta-

dio vulneris obligâdi, nquidem alia

inltitain promptu non erat

.

Quç omnia (uadebunt facile , co.

ronam olim ex lino &c panno fu 1 1 se ;

& fìiam ex prenotane metallo: arq;

adeo ex panno potuifse prodire icô-

nes gentilitiasrtametii faxiales nunc

illas rnilceant coìonbus & nietallis

.

Confirmatur potiùs eaàem Jententia ex

tpfo ufu auri argentique in ap~

paratu rei tefferariœ

.

Qap . X l /.

^^^|^Etorq_veo iaculum,

Hi & probo j ex metalli

viu euinci polse î con-

grue admodùm peti

,

ab indumentis nobi-

lium , originem iconû gentiiitiarû

.

Sciicitari Lbet s & curab his pi olà*

pia: iymbolisfaceilantalia metalla ,

nempe as chaiybs ferrum ? An hxc

videntur inclytis ducibus , òc mili-

tibus lìrenuis minùs conlentanea t

Atcognatio quidam eifdem militi-

bus , ve ita dìcam,elt cum ferro}

agnofcitque eam Claudia nus;

—coniunBa per artem

F Fie.

4* TESSERAR GENTIL1TIAE.Flexilis ittâuEtis bamatur lamina argento, ve! ìècùs in clypeis hifcc

membrts , iymbolicis adiungatur . Atqui ca>

Horribilis nui(ù\ credas fìmulacra latura militarium dypeorum iocie-

moueri tarcm coniunctionemque auri at~

Ferrea» cognatoque nyiros Jpirare que argenti fané non rcfpuit . Quid

metallo, enim ì deSigimere Regio iuuene,

T«rJMr«iiio. De Achille etiamducum maxi- deque iphus le&iiiimo cornitatu,

mo , quando eum Thetis genicrix clypeorum lux , inquit Sidonius , in

habitu puellaeoccultauit, Tettullia- orbtbus nmea , fulua in rumbonibus>

nus; de prdio fonuerat* inquit , nec ar~ ita cenfum prodebat , rat slttdtum . Enma longe: ipjum ferrum uirù attrahit. auri argentiq,- in eis nitor : & Poeta;

Cur ergo ferrum leu chalybs no mini habent frequentiùs , quàm vt

ornat persque cJypeos ducum ho- feuta Heroum hisduobos exornent

norarios ac genciiitios: quemadmo- metallis

.

dùm ornat , mftruitque clypeos eo- Ad Regum igitur & nobilium

rum veros oc rmiitares ì Dicam & veftes eundum eft,quas opere phry-

f(tmmTmH

' ego cum Tertulliano ; fi de eruditale gio elaboratas, fulfiiTc confiât, nunc

tz>fas gloria efi auro, ffj argento \at qmn auro,& nunc argento : vti modomagis ferro, ft) «erir certe non ager auri ìnfinuaba ex Tertulliani fententia .

opereparaturmec nauis argenti utgore Ha? porrò vefles nunquarn argen.

contexttur-y nullum bidens aurum de- teus pannus fuerunt , cum aureisin-

meygit m terram,nullum clauus argen- textis ornamentis.feu contra;fed vel

tum intimât tohidis : &c paulò poit : iericus erat pannus , eique aurumiam igitur œftimandum cfl » njnde ob-* leu argentum intexebatur : vel parti

ueniat tanta dtgnitas auro, t^r argento; (ericç pars aurea feu argenteajnftar

cur fè) confangmneis , quantum- adge~ virgç > aut fegmen ti , aut fcutulas

nutyffi potionbuS) quantum ad utenfi- aut flofculi, aut auiculx,aut Jeunculi

litatem, pr*feratur ? addebatur afluebaturque; & fiebanc

Dabo autew eamdem, quam ipfè veftes virgata; , fegmentatx , feutu-

caufam : nempe, quomam awum^ft) Iata?,aut pi&ar.Ex quibus quia trahi-

argentum principes materiaftmtcultus tur noftrarum gentilium teflcrarum

ftcularis, verbo dicam ; quoniam de origo ; ideircò interdicitur,ne in cis

ornatu velbum agitur : & in vefti- metallo metalium addatur . Quem-bus ss chalybs ferrum locum non admodùm interdicituretiam,nead~

habcnt.Si f«cia!es igitur alia metal- datur colori color,-quia phrygiae ve-

la prêter argentum . & prêter aurû fies, quales nobilium erant, (ine au.

in fuis clypeis teflerarijs non admit- ro & argento , vel intexto vel ali-

tunt,an non tacite inunuanr.ex ve- ter per acum indudo , parari nonftibus rectè fumi originem eoru,quç folebant.

veltes,duo ii'a pretiofa metalladu- Confideretur etiam locutio ea fìe-

taxat, ad lui contextum admittunt ? cialium ; qua nimirum , quod eli: in

Ad ha*c prscjpiunt ijdc fsciales , lbutis gentilitijs , vel aureum , vel

ne metalium metallo -, ideft aurum argenteurn,iam ncque croceum iplì

nomi*

TESSERAE GENTILITI AB, 4 $

nominan^nequéalbum/fcd retinen- Jum : te/sera creditur plus Se ann-ullimi (une metalli vtriufquc; atque quitatis, Ôc riobihtatis prarseferre ;

*

adeò ìpùs auaris conftannus femper quàm fi metalli! in area fullerit, ex-

argentum.&: lem per aurum ionanc» ceperitque iilufas colore icones* CurEt tamen.i^penumero in harurn tef- id vero *an quia prifçus mos fuic,£c-

ierarum pichira , loco auri luteus co- rico velo intexere aurum t nam ve-

lor, & color albus loco argenti Iblee ftes omnino aureas , Ciltem vfu fre~

adhiberi . quentiore,induxerunt Barbari

.

Nempè nihil vulgare,aut humile Cur deinde hununa? forma? in ijs

pati ex aequo , aut velres nobilitim , honorarjjs telseris rara; fpectantur f

aut eorum teflèra; debucrunt: ideoq; an quia rara; in Heroum & Nobiliti

illud vtrumque lumen ex metallo , trabeis ac (agis ea? pingebantur ?

re vtiqje pretiolìore, quàm ex licio Cur item prtópicur,- ne ve pluri-

byifi aut lini accipere maluerunt, mùm geruihumfcuìorum icônes in-

Si licuiflet prò purpureo,pro cyaneo, h(\h humi,fed peritene librata; mole

prò prahno, prò ianthino, furuoque tantum fua/An quia defumi ex pan-

du&iles gemmas, hoc eftpyropum, no lblent,in quo plures acu pi&aj.

faphyrum, fmaragdum, amethy- fpecìantur a bfquc tumulo & bali,

ftum, adamantem liquare in Itami- necre vlla lufteritantur?

na,& intexere; eas gemmas prò lana; Cur etiam violaceus color eli: ra-

pigmentis luxus ad vertmm cultum rus admodum in hilce leutis lymbo-

trâltuliflet : ficut auiu, & argentum lias:3An quia ìllediftinxit ohm Clc-

prò luteo & albo demum tranmjht . ti veftes , Temphfque & aris , non

Ha?c itaque farcialium locutio etia càftris meruitjacque ideo in veftibus

ipiaprobat,teflerasgentilitias, quod pera;quc, vel in clypeis honorarijs

fa?piùs dixi , ex veitibus natas elle . non fuit illorum $ qui caftra leque-

Alioquin fi de pintura, non de veftiu bantur ?

ornatu ageretur , deberent aut poi» Cur praetcrea ( exemplum etto in

fent laltem duoea lumina exprimi lihjsjfcuti areolaobfoa,& confperfa

coloris, & non metalli appellatane, ijs flonbus abfque numero, in extre-

ma circum ora oftendit eos fecìos

,

edàferuntur auddam adhuc rverofmi- truncos,& recifos? An quia ita pror-

lia , yttdJuaâentongmem eamdcm sus eueniret i fi pannus cyaneus , ìn-

gentilium Teflèrarum . çextusauratis hlijs,mjhtarem çlypeû

Cap, X 1 11, tegerec ornarecque ? Certe pleura

flores in eum modum pra?fecì:os 6c

Imivs videar , nifi mutilo* nunquamdaret ; ìed flores

contraham omnia , çofdempulcherrimos. meliùs ièrereç

qux fuperlùnt,& prò- diiponeretque

«

ponam ea quàm bre-< Cur inluper fac'mes. admittunt

uilfimè, veliera feutaria* ftu qua; mufearijs

Si in feuti gentilitij area color fit, atris, feu qua; petafis cyaneis varian-

& in eius adpida icone Ct metal- çurîAnquiapreciofioreseç pellesfpc-

F 2 tta*e

44 TESSERAE GENTILITIAE.ctare ad veflium ornacum exiftiman- Concludami dabo iam in thca-

turr', cùm earum vna prçfertim fuf- trum hermas aiiquot.conueftnas in-

fultura vetus clamydis RegumGal- fignibus telserarijs ; quas videre clt

lorum appeiletur ì prominétes ex callide fcutana nobi-

Quid recenfeam cruces militanti lui quaiumdâ familiaru Germana.Ordinumì de his alibi quidem agcn*

dum erit: nunc in(inuauerira tatum^

modo i ipfasex panno fuifse ohm»hodieque pannum efse

.

Omitto figuras ferarum atquc

auium complures, ac formas rerum

varias, qua? in his familiarum tef-

feris imbuuntur colore non fuofre-

quentillìmè; necaliamob caulàm:

nifi quia ioient ad argumenta l^rin-

cipis colorari , ac veluti expingi ex

eorum indumentis

.

Sileo pariter veftes eorum , qui

armigeri, aut fxciales funt Regumaut Ducum maximorum.Suncenim

tehemate fimili * ac regia eorumte(sera:tanta videtur efse rei vtnusq;

propinquitas , & veluti cognatio.

JExplicabuntur non ita multò pofl:

quçdam fcuti eefserarij partitiones

,

in quibus Patres Pattati , & feciales

Tentenna: huic noftrç fublcribere vi~

debuntur . Nonnullas enim parmu-las gentihtias manicatas vocat, bra-

ehatas alias,& alias clamydatas.Ijdét

quando fcutario capiti colorato, co-

loratati! inftitam iungunt , ita lo-

ejuuntur; quafi nexilem pannum af»

lucre capiti lanario item ex panno,

dicerentur. Et quia kuti partitio

vniucrfa ( vti Tuo loco apparebit)de-

fignatur per caput , collum , pe&us

,

vmbilicû, crura,& pedes:perinde ac

G velhs vni viro potiùs , quàm pi-

dura vni clypeo adornaretur : h«cmelane magnoperë confirmant iti

lententia , de horum infìgnium ori-

gine ex veftibus petenda

.

»

Habene

4$ T E S S E R AB GENTILITIAE.Habent eofdem typos in vcfte , qui prç alijs forma operi conlêntanea iuv

fpeólantur in dypeis fionorarijs, ac- jdicetur .

queoftendunt illam,quam inter heç Scuuim Romanoram » vel erat

duo reor equidern intercedere aifi*|

nitatem »

Fateor tamen , inter/blas nos co-

ie&uras verfari,ôc pofse contingere,

vt error fit,- ita dcharum tefserarum

origine pronunciafse . Sed ab acquis

judicibus hic erit exiftimandus (ai-

rem eiufmodi error , qui me ifthec

fcnbentem , ap«è ad faliendum, hoc

rft incer tot 6c tam pulçhra rationû

momenta,veluti perlbnatus.prçiue-

rie cu l irua fimillima yeritatis. Sum latitudine inçquali, ac circa vmbi-enim alioquin fatis gnarus, (alfa in- Jicum Jaxius j vel erat inftar imbri-terdum veris probabdiora videri

j

(îioque fofcino fçpenumero illudere

méci e^qua? ex ingenio proprio , vel

necefe vel volupe laltem fuit . in rc

inanime ambigua , excogitare

.

Démuni fateor illud etiam, me£?udio magno quçfiuiise ; num Scri-

ptorem aliquem inuenire polsem >

qui mecum idem fentiret,& incidile

i*c.i.ub.i>™. dumtaxat in ea Lyrani verba; Signa

propriafuntm "uefìthus ^fiutis^mbus

hella tores mutuò fi cognofeunt , ftjJuos

ab aduerfarijs diflinguunt .

De materiatafiuti tejfirarijfigurâtione*

Cap. XJV,

Ictvrae noftrç huiç

heroicç tabula appa-

rare iam debemus ; ea

vero (cutum efse,pau-

lo altiûY infinuaui .

Atfuerunt in re bellica diuerfa: res

,

fcutu,clypeus,parma,ançile j pelta,&

cetra : & quodnam igitur eligemus^

Confiderare lingula prçftat ; 6c tumlicebit fapienter ftatuere , quçnam

cis conuexi recuruum. lllud medio

loco, & hoc ad latera Dio Calïius

collocauit, in teftudinc militari co-

paginanda:hoc eft congrue, tum ad

planitiem , tum ad accliuem decli-

uernq; leu afeenfum leu dclcenfum

eius . Lógitudo ea erat, quç militem

totum,fe inclinantem lcniter,in prç- uma /^. 4t.

lio tegeretrideoq; fiebat facile, vt mi-

les idem ftans in vigilijs, capite fuper

(cuci marginem ponto , fçpenumero

indormiret .

Scuti eiuldem vfùm aSamnitibus

Romanos didicifse,Athcnçus credi-

dit:fedLiuius,Dionyiius,Plutarchus pImj»

ante

fr*. fl.

TESSERAE GENTILITIAE. 47ante Samnites notos,indu&um eiuf- Plutarchus tamen putat fui/se an-demfcuti vfum, fuadent

; dum per- cile, inftar reflex* reuolur* accurue,hibent

, Kcmulum lùa & Romano- linea?,habuiûeque apices in fé mutuòrum arma, clypeos Argohcos feren- redeuntes

.

tium,in/cuca mutane à Sabinis ac- Pelrafcutum breuiflîmum, quiacepta.PrcterqnâquodSimniucifcu- luna; media? (ïmiiicudincm referebat,ti forma difcrepabat à forma (cuti (eu cauum erat inltar luna?, à PoecisRomani . Liuius cnim ita iliud cir- ideo lunata ditta eft . Senecacumlcribit. EratJumrnttm latius

tqua ^-lunata latus

TroteBa fetta .

Et Virgilius

Ducit t^mazonidum lunatis agmi-na peltis .

At luftus Lipfins fuiûe bilunem ,

credit , feu jn&ir duplicis femiluna?,

idqueconijcit ; tum ex antiquorumJapidum monumentis,in quibus fpe-

ctatur Roma? Amazonum pugna, '

inilrucìa bilunibus peltis ; tùm ex

Marciani Capeil* ea comparatone;

peBus attjttc humeri teguntur , fafìigio qua formam peltœ Amazo ni ae rcddi

ttjuali, adtmum cuneatmymMitatis ait , ab illa itaîia: par te,qua? fîrutios

caufa . babet , & in qua duo promontoria

Clypeus eò difîèrebat à lcuto,quod duplicem (inum pandunt, cum rae-

ilon in lógum exiret, led teres efset, dio dilcnmine , feu eminentia>iuxta

atq;in orbem formatus.ld vero eau- Ptolema?i , atque aliorum tabulas,

fa? fuit, curSolis comparatione fi- Cetra panter feutum breue, ac

gura cius exprimeretur , & cur Vir- proprium Afrorum, ad Hifpanos abStr4i"

gibus dixerit ; , eis crâfijt . Sed & Britannos breuibus

tih.xuJE», —elypeiquefuh orhe teguntur. cett is vlos efscaffirmatTaçitus- Mail

Parma item rotunda vocabulum rique nunc eis arrnanturi maiuf-

accepit,<p<?<i<!f medioyinepit Varrò.*» culis tamen,& figura humanicordis:

omnespartespar&ca. equites,(icut le- an quia necefse in pradijs eft , corde

gionarij (cutis vel elypeis,vtebatur . prseftare t

Ancile Icuti genus,circum leu ab Porrò ad feutum vt redeam, pars

omni parte anciium,vtVarroni pia- eius media & protuberâs , vmbo ap •

cet, ve! vndkjtte circumeifum, ve pellatur.auer.tendisictibus lapidum,

loquitur Seruius » angulis carebat , larifsnrum * & cuiufeumque teli vio. Po!>'b

r., . j-v'i- 1 • • 1 ili iuct:in luho.

ac teres omnino erat : Ouidms tentions,* atque adeo repeilendis co-

infasth . i& anale ^uoeant^oâ ab omni par- mixms in confliótu boftibus. Margo,

terecifumefl , feu labrum erat ferri lamina , feutiCurt' hh l '

Quemque notes oculis angttlus lignei extrema oram ambiens mu-

omnisabeft. nienfque , fuftinendis iclibus . Duae

pra>

Vhit. in Aaml.

48 TESSER AE GENTI LITI AE.

prarterea introrsùm anfç bracino (cu- tearia opificia : cum laus potirfima

tum aptabât , totidemq; lora fulpcn- ipfarum ht,quemadmodum & olmi

fum aliigabant numero,quoties prò- Lucretia? , Inter lucubrantes aneillas

grederetur miles, aut mutaret caltra. domi nere, fubtegmina ducere,pla-

lam ve definiam , & quamam de- guias intexere 3 & rem domefticam

beat else (cuti tefserarij materiata fi- (viro procurante rem pubhcam ) ad-

guratio ,paucis rem expediam. i£xi- miniitrare .

liimo enim ad (cuti Sainnmci for- Huicpuluillo illuftriores matrona,

mam , inferni cuneatam & pinna- torquis-foco ,angulum laqueatum,

tam, çqualem autem luperne , exigi & ìoiplexum identidem , circumpo-

polse materiatam fcuti huius hono«- nunt. Quod loreum flemma cenfe-

ranj figurationem . Suffragatur eius tur proprium geftamen feeminarum

antiquior in monumenus Nobilium Principum , deditque initium Annaac recens vlus ;

praelertim in Regio- Dux Aremoricorum: vt tefsera ìd ef.

nibus atque l'rouincijs, in quibus fet fux erga Dìuurn Francilcum ve-

vigent maxime fludia rei tefseranç. nerationjs , Circumferebanc olim

Et fi paiìim in Italia nunc figura cinófeu auratu, velut pudicitia* fym-

feuti oualis vfurpatur, retineturque: bolum : fed intermifere, poflquam

nefcio an ex Pi&orum, & Sculptoru incipit efse promifeui vfus.

imperitia.Accedit ludi Lipfij au<5to- De materia ìpfa feuti nihil ad-

ritas, quicurn propoiuifset ex Liuio modam attinet Joqui : ohm 4fâ £feuu Samnitici defcriptionem.yac;//i okv To( Adeiì à loro veriùs , quam a ie-

inqu ir,W defcriptio: ui- cando , vel ab excutiendo tela , no-

demusetiamm matorum nofìrorum im men accepit : & ipfeluppiter in pu -

ftgmbus,atit monumètis h&c talia fema . gna contra Tytanas, caprea: Amal-Vt obiter dicam de parmula lym- thea? tegmen prò feuto habuifse fer-

bohea quoque Matronarû ìlluftriu, tur.Poltea ex cratibus iucìis taurino

glutino, aut procedis pelle lupi tauri Sw^JVr *

vel vituli ,-ex viminibus , & neruis

tortis ac duratis,-exafsuhs compa- T^A / t /W,

einatis, aut ex duplici tabulatione At"mi* n L »4.

arbons alicuius aquatica: ( cuius vt- c»t Uo.

potè lentiillms conrrahitfe plaga ,

s' * *"t**0'

claudensque vulnus fuum contuma-çiùs ferrum tranfmittic ) atque adeo

ex ferro chalybe are argento auro

fìebant , Ncque hoc poftremum fin.

guntdumtaxat Poeta?, fed Minorici

ea formatur fpecie ac (ïmilitudinç etiam tradunt: quia luxus non vtiq;

oxygonia:, feu lingulatae tefsellar, fingit;fed re ipia excedu , ac (eriò

ihm. c»*mk.dehnentis ab omni parte in promif- exorbitare confueuit

.

fiorem culpidem . Alij puluillum Dehac,inquam,materia haud mevocant,in quo exercét raulieres lin- oporteac fusé difsererejlapides enim,

tabula:

TESSERAE Gtabulç,metalla,& quidquideft pictu-

ra?,auc iculptura? apcum,icl aptum eft

ctiam admittendis typis gentilitijs ;

ac tantum à temporis cane , non ab

itìibus ferri metuit materia rei tef-

ieraria;.

Volutas , & limbos reductos, in

ambitu fcutieiuldem materiati, non

probat Philibertus Câpanile. Quip-

pe cum exilfimet , (ìgnificari ab eis

membranas illas& pelles, in quibus

diplomata & priuilegia Regum &Principum exarantur . Quali tibiae

fint & cauda; ouium ac pecorini »

quae,vti (uperuacanea?, extra pagina

extenr . Credit verò,eiufmodi leutis

no indican vetuftam onginem, nec

partam in bello gloriam ; (ed vrba-

nam laudem folùm, famamque eru-

ditionis ac litterarumi nam homi-

nibus noms fcripta priuilegia con-

ferri arbitratur

.

Attamen Hercules ipfe Heroummaximus cingitur vndiqué,ac te-

gitur leonis pelle } prominentque

,

citra damnum honoris , circa ipfurn

eiufdem fera? cauda tibia;què . Nec

aliohabitu vexilliferi, & fortes alij

bellatoresolim venire ad aciem có-

iueuerunc. Non igitur huiufcemodi

voluta; , aut limbi redu&i vllatenus

poflunt officere vetuftati generis,

aut vers nobilitati

.

J)e metallis » quibm pigmentafiant rei

teJJèrarU . Cap.XV *

iÎS?§Ë$ÊÊéÊ$l A B v L a m dedimus %

& iam pintura; noftrç

heroicç(quod fupe-

refi:) eâ aptamus ; ex-

plicamus vero (ingil-121

latim ea lumina, quibus prò digni-

ENTILÏTI AE. 49tate folet colluftrari . Agimus primoloco de metallis , ex omnium ficia-

lium contenta, &; ex eorum lufîracra-.

tione communi.Tametfi Vincentius

Borghinius, Vir alioquin difertus & tntmaM}*. ,

I• ti re tlorentrait .

grauis , arbitretur ea debere facel-

1ère ab re noììra tciTeraria : 6c quodalbum eli , debere colorem dici,non

metallum: quod autem eltcroceum

leu flauum » colorem panter, no me-

t illum nunçupan debere Atq; adeò

album haberi inllar luminis poflèj (ì

comparctur cum colore nigro , qui

eli inalar vmbrx , ex coioribus nati-

uis tte. primigenijs .-elle item inftar

luminis croceum ; fi compareturcu

puniceo, cyaneo, prafìno , &c molo-

chino : qui vtique videntur ei else

inltar vmbr£,ex coioribus compofi-

tis & mifcellaneis

.

Eft lex recepta, vt ex metallis du-taxat vfurpenturduo, nempeaurumatque argentum, in rei teflerarise de-

lineatione

,

Auro primas damus, quia refèrt IfóMif.

fòlem , acfplendorem eius : ab aura

çnim aurum dicitur: pertinent au-

tem ad hoc auri ìubar multa 3nempeCroceus color; etfì eli aliquo-

modo affìnis rubro : vt propterea

Ouidius dixerit ;

^Slecjuerant rubri cognita fila croci

Luteus color , qui vel à croceo

non difcrepat: arque id caufa; fuerir,

cur dixerit Virgihus

-iam croceo mutami uellera luto. ln Bttco^vel eli aliquanto diluuor

;quo pacto

luteum appellamus vitelium oui : &:

Virgilius canit

,

Aurora in rojeisfulgebat lutea biots*

Flauusjqui aut eft omninò fi-

milis croceo, vt dixerit propterea

Ouidius ;

G Seti

ftl7.

1