Didakhe - March_April, 2013.pdf

Embed Size (px)

Citation preview

  • 7/30/2019 Didakhe - March_April, 2013.pdf

    1/36

    1

    www.mizoramsynod.org

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 7/30/2019 Didakhe - March_April, 2013.pdf

    2/36

    2

    www.mizoramsynod.org

    Didakhe-a thu chhuahte hi Aizawl Theological College (ATC) emaw,

    Editorial Board emaw ngaih dn a ni kher lo.

    Published by the Didakhe Board,Aizwl Theological College, Durtlang, Aizawl

    Post Box - 167, PIN - 796001, Mizoram

    A chhnga thu awmte

    Phk

    1. Editorial ............................................................................ 3

    2. Keimahni........................................................................... 43. Mizo Kristiante leh piantharna ....................................... 6

    4. Palm Sunday..................................................................... 21

    5. Zawhna leh chhanna........................................................ 30

    6. B.D. leh M.Th. zir tura lkte (2013) ............................. 34

    Editor : Rev. Dr. Vanlalnghaka Ralte

    Ph. 2361694 (R) 2361663 (O)

    Joint Editors : Prof. T. Vanlaltlani

    : Rev. Vanlalrova Khiangte

    : Rev. Rosiamliana Tochhawng

    : Rev. Laldintluanga

    Manager : Rev. B. Zohmangaiha

    Ph. 8974679836

    (Kum khat lk man: Ram chhngah - 50)

    Vol. XLII No. 2 March - April, 2013

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 7/30/2019 Didakhe - March_April, 2013.pdf

    3/36

    3

    www.mizoramsynod.org

    Editorial:

    MIZO KRISTIAN THEOLOGY

    Bible chhiartuten mahni hnam zia (culture) leh khawvl thlirdn (world view) zl zuia Pathian thu an thlirna te, an hrilhfiahna

    te leh an her rem dn te hi contextual theology emaw,enculturation emaw tiin an sawi \hn. Chumi huang chhngahchuan Mizote pawhin kan hnam nun leh khawvl thlir dn behchhanaPathian thu kan hriatthiam dn leh kan pho chhuah dn chu MizoKristian Theology a ni. Hei hi Pathian thu kan tuipui dn leh kannunpui dn khalh kaltu \angkai tak a ni bawk.

    Tuipui ral a\anga lo kal, hnam nunphung, \awng leh khawvl thlirdn dang daih Zosp missionary-ten Pathian Thuchah an rawnken chu Mizote tna hriatthiam awlsam tr leh an nuna bei nghettr chuan an hnam nun leh suangtuahna khawvla lo bet sa thiltenna hmehbel thiam a pawimawh a. Chu Mizo Kristian Theologysiam hna chu hre reng chung emaw, hre lem lo emaw pawhinMizo Kristiante zngah Pathian thuhriltute, thuziaktute, hla phuahtute,

    tlwmngai pwlte leh Kohhran hruaituten thiam leh remhre takin anthawk mawlh mawlh a. Hei vng hian Kristianna chuan Mizotezngah nghet takin zung a lo kaih ta a ni.

    Pathian thu laimu pawimawh tak tak, Pathian-mihring-thilsiaminlaichnna te, chhandamna atna Lal Isua nun leh hnathawh te,Kristiante inpumkhatna te, Chanchin =ha thehdarh ngaih-pawimawhna te leh hun hnuhnung beiseina te hi Mizo nunzia leh

    rilru skthlk nna inhne rem tak a nih avngin Mizo KristianTheology chuan a tuipui zual bk leh, thu leh hla lamah pawh kanpho chhuah tam zual te a ni wm e.

    Pathian thuril hai chhuah belh zl leh chung chu Mizo irwm chhuakapho chhuah tam deuh deuh a pawimawh. Chutih laiin, Mizo KristianTheology innghahna bulpui chu Bible-a Pathian thuchah kan hmuhhi a ni tr a ni a, chu chu Kohhran thurin leh Kohhran inkhwmpui

    thurlte hmanga en rem zl \hin tr a ni ang.

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 7/30/2019 Didakhe - March_April, 2013.pdf

    4/36

    4

    www.mizoramsynod.org

    KEIMAHNI

    1. Senate of Serampore College Convocation 2013: Senate

    of Serampore College chuan February 710, 2013 chhng khnSenate Convocation 2013 leh Senate Meeting pawimawh dangteAcademy of Integrated Studies (AICS), Tanhril-ah a nghat a. Hemi\uma Seminar an neihnaah Prof. Ninan Koshy-a paper buatsaihchu ATC zirtrtu Dr. Lalrindiki Ralte leh ATC Principal hluiRev. Dr. Roger Gaikwad ten an respond. Senate Convocation-ah hian hetiangin zirlai chhuakte hnnah degree pk a ni: D.Th=16;

    D.Min=

    7; M.Th.=

    143; B.D.=

    800; BCS=

    57; B.Th.=

    257;Dip.CS = 47; Dip.CPC = 35; Dip.BT = 4. Zirlai pass chhuakzngah hian ATC a\anga B.D. First Class (A-)-a zo, Nl.Lalmuanpui Hmarchuan Thuthlung Thar Subject-ah Universitypuma ti.\ha ber lwmman pahnih, Senate Prize lehUBS Prize tea dawng. Hemi \uma Senate meeting hian Senate evaluation teamrawtna angin ATC-ah zirna png (department) pathum,Missiology, Christian Theology leh New Testament-ah

    te Doctor zirna hawn a phal ta bawk.

    2. Thawktu thar:

    (1) Isaac Lalhunbeiseia Tochhawng s/o Upa Lalchhuana (L),Ramhlun Vnglai chu Lay Theological Education-a Asst. Directorturin TEB-in contract-in a la a, February 1, 2013 a\ang khn a hnaa rawn zawm.

    (2) New Testament zirtrtu indaih lohna avngin tun Semesterchhng (FebruaryMarch, 2013) atn Rev. Dr. Zaihmingthangachu contract-a rawih a ni bawk.

    (3) ATC Librarian tharPu Thankima chuan 24.1.2013 a\angina hna thar a zawm \an ta a, an chhngkuain ATC Campus-ah anrawn pm lt ta bawk.

    3. Naute thar: ATC-a thawktute zngah hng mite hian fanau

    thar duhawm tak tak an nei a, kan lawmpui hle:

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 7/30/2019 Didakhe - March_April, 2013.pdf

    5/36

    5

    www.mizoramsynod.org

    (1)Rev. K. Ramdinthara (Lecturer) (2)Pi Lalkhumtiri (OA)(3) Pu Lalremruata (Driver) (4) Pi Masaii (Library Asst.)

    4. Seminar: January ni 18, 2013 khn ATC-ah Zoram ResearchFoundation leh ATC bul tumin Seminar buatsaih a ni a, thupui chuStudies in Mizo Religious Mindset: Conversion and Born AgainPhenomenon tih a ni. He Seminar-a kalte chuan manhla an ti hle.

    5. ATC zirtrtute rawngbawlna danga inhmanna:

    (1) Rev. Prof. Vanlalchhuanawma, Principal chu January 39, 2013 chhng khn Senate Commission member a nih angin

    Dehradun-ah a kal a, Bachelor of Missiology (B. Miss) programmehawn dltu New Theological College dinhmun an zu enfiah.

    (2) Dr. Lalrindiki Rlte chu February 1620, 2013 chhngkhn CWM Audit Committee neiin London-ah a zin.

    (3) ATC zirtrtu, Bial K|P Conference leh Bial KohhranHmeichhe Inkhwmpui Speaker tura swmten \ha takin an chanvoan hlen thei \heuh a, a lwmawm khawp mai; hetiangin:

    (a) Rev. Rosiamliana Tochhawng: Thenzwl PastorBial K|P Conference leh Thenzwl Field Vng Pastor BialKohhran Hmeichhe Inkhwmpuiah.

    (b)Rev. Dr. K. Lallwmzuala: Khatla Pastor Bial K|PConference leh Vnghlui Pastor Bial Kohhran HmeichheInkhwmpuiah.

    (c) Prof. T. Vanlaltlani: Lunglng Pastor Bial Kohhran

    Hmeichhe Inkhwmpuiah. Mission Vng Pastor Bial KohhranHmeichhia Inkhwmpuiah Bible Study a neihpui bawk.

    (d) Rev. Lalchungnunga: Lunglei Bazar Vng PastorBial Hmeichhe Inkhwmpuiah.

    (e) Rev. B. Zohmangaiha:Lngpui Pastor Bial KohhranHmeichhe Inkhwmpuiah.

    (f)Rev. Vanlalrwna: Tlangnuam Pastor Bial Kohhran

    Hmeichhe Inkhwmpuiah Bible Study neihpuiin.

    Keimahni

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 7/30/2019 Didakhe - March_April, 2013.pdf

    6/36

    6

    www.mizoramsynod.org

    MIZO KRISTIANTE LEH PIANTHARNA

    - Rev. Rosiamliana Tochhawng

    Mizo Kristiante hian piantharna chungchng hi kan sawi nasahle a, hei hian kan kohhran leh khawtlng pawh a nghawngthk hle. Bible-ah hian piantharna thu hi kan hmu tam lo va. A tlukpuianga ngaih theih chu awm bawk mah se (Ezek 11:19f; 36:25-27; Jer31:31-34; Mat 19:28 Tit 3:5; Rom 12:2; IIKor 4:16; Eph 4:23; Kol3:10; IPet 1:23), chiang taka sawina chu Johana 3:1-8-a Nikodema

    leh Isua inbiakna hi a ni deuh mai wm e. Mahse chuti chung chuanpiantharna hi kan kristianna kipui emaw tih mai tur a ni.

    Chuti a nih chuan engtin nge Mizote hian piantharna thu hi kan lohriat a, engtin nge an sawi chiah. Mizoten pianthar kan ngaihdn hieng chiah nge maw ni le?

    Sp Missionary-te khn Pianthar thu min zirtr em? Pathianthu min hrilh hmasatu missionary-te khn pianthar chungchng himin zirtr em le? Isua Krista rin hi piantharna kan tih chu a ni maikan tih chuan Isua rin thu chu an sawi. Mahse tuna piantharna kansawi ang chiah hi kan missionary-te khn an sawi em? An sawi anih pawhin an sawi tam lo a ni ang. An thusawi langsar ber chuIsua hi ring ula, tichuan vnramah in kal ang, tih kha a nih maihml a; an thusawi wiha Kristiana inpe tate pawh kha an sawi dnlar ber chu Pathian thu awih tih a ni. Chuvngin kan missionary-te

    khn pianthar thu hi an sawi lo niin a lang. Kan Mizo kristian hmasatepawh khn pianthar thu hi an hranpain an hril lo a, Isua rin kha anthuhril ber chu a ni. AmaherawhchuKristian Tlangau chhuakhmasa lam (1913)-ah khn Bill Sunday-a sermon te, rinna avngathiamchantrna thu te, Chhandam nih inhriatchianna thu te, sp \awnga\anga lehlin a chhuak \hn a, khng te kha pianthar chungchngarilru hawngtu leh hmahruaitu an ni a,1 chuvngin sp missionary-te

    khn pianthar harhna pawh kha an hrethiam hle chu a ni.2

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 7/30/2019 Didakhe - March_April, 2013.pdf

    7/36

    7

    www.mizoramsynod.org

    Mizo Kristiante leh Piantharna

    Khawdungsei theology: Mizorama pianthar movement bul hi Rev.Lalsawman Khawdungsei theology a tih mai hi a ni thei wm e.3

    Hei hi a \hen chuan pianthar harhna an ti bawk,4 Mizorama pianthar

    thu kan buaipui \anna a tih theih ang.5 He harhna lo thlen dn hisawi dn hrang hrang a awm a,6 harhna hmahruaitu pathum zngapakhat Upa Vn\huama sawi dn behchhanin tawi tin sawi ila.7

    Kum 1919-a harhna chang zngah Zova, Denga leh Chhnga techuan kum hnih hnu emaw leka harhna a han chuai leh mai kha anngaithiam lo a, harhna chuai leh mai lo chan duhin fianrialah, pkahan kal tlut tlut \hn. Chutih lai chuan kum 1924-ah Chhandamna

    Zawng Mktute Hnna Spurgeon Sp Thurwn tih bu a lo chhuaka, chutah chuan ring la i nung ang, rinna avnga khawngaihnaachhandam kan ni tih thu an chhiar a. Beih vak lam ni loin rin maichu chhandamna a lo ni reng tih an han hmuh chuan an awl m ma, chu chu thlaraua piantharna chu a ni. He thu kohhrana an hansawi chuan inhnialna a thlen a. Hetih lai hian (Dec. 20, 1925?)NEIG Mission Secretary, Howard Dinwiddie Burma ram kal turchu Khawdungseiah a chm a, a thusawi chuan an thu lo buaipui

    chu a nemnghet a ni. Tichuan rinna avnga khawngaihnaa chhandamthu chu an hlimpui ta a, Rev. Lalsawma chuan khatih laia Saitualbialtu Pastor Liangkhaia khn Khawdungsei theology laimu chu avaw nghet bawk a ni,8 a ti.

    Shillong theology: Rev. Liangkhaian he pianthar harhna thu asawi zlnaah,

    He thu hi Hmar chhak kil, Ngopa vl laia lo chhuak a ni a, a lotla thla zl a, Phllnah te, Vnbawngah te, Saitualah te, ansawi nasa hle, Aizawl a lo thleng ta a. Hetih hun lai hian, phailama lehkha zir, Dr. Nghka te ang chuan Methodist Kohhrana\angin an rawn pawt chhuk (paw chhuak?) ve bawk a. Aizwla\angin Mizoram hmun tinah a darh vat a; tunah chuan Mizoramhi a chl chhuak tih theih a ni ve ta,9

    tiin kum 1972 khn a lo ziak tawh a. Rev. Z.T. Sangkhma pawhinZoram hmrchhak lama harhna kha pianthar harhna \um khatna

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 7/30/2019 Didakhe - March_April, 2013.pdf

    8/36

    8

    www.mizoramsynod.org

    anga sawiin a \um hnihna chu phai lama lehkha zirte rawn puakchhuah angin a sawi ve bawk a, ...kan mi thiam, phai lama lehkhazirten an zirna lamah Kampen an nei a, he pianthar harhna hi an

    rawn chang ve a ni. Tichuan Zoramah an rawn chhuak a, PathianinZoram tiharhtu atn a hmang ve ta zl a. Khawpuiah \anin kampenleh kemping te an nei ve ta zl a; chng a\ang chuan mi tam takinpianthar harhna hi an chang ve ta zl a ni, a ti.10

    He harhna lo chhuakah hian Crusade, Camping leh Retreat tehmanrua atna hman \angkai a ni a, a hun thu erawh chu sawi dninang lo neuh neuh a awm.11Engpawh ni se, phai lama lehkha zir te

    rawn puak chhuah a ni a, Rev. Dr. H. Vnlalauva chuan AmericanMissionary te a\anga an puak chhuah niin American Evangelicalismhuhng niin a sawi.12

    Tichuan Piantharna movement chu Zoram hmrchhak bial a\angain\anin phai lam a\anga lehkha zirten an rawn paw chhuak bawk a,kum zabi sawmhnihna chawhnu lam a\angin Mizo kristiante thubuaipui ber pakhat a lo ni ta a. Kan sakhaw nun hruaitu lian tak a loni ta a ni. Eng emaw lai kha chuan hlim harhna leh pianthar harhnakha thil hrang ang deuha ngaih a ni \hin a, tunah erawh chuan thilthuhmun angah kan ngai tawh a nih chiah loh pawhin kan thliarhrang lutuk tawh lo.

    Piantharna kan hriat dn leh inzirtr dn: Piantharna chuengtin nge kan ngaih chiah a, eng hi nge piantharna chu ni ta ber?

    Mithiam (theologian) ten mipui hruai tuma an hrilhfiahna te, mithiamni lm lo thuhriltuten an sawi dn te, mipui nwlpuiin an hriatthhiamdn hrilhfiahna te a awm a, chngte en chung chuan piantharna kanngaihdn sawifiah lo tum ila.

    Rev. Liangkhaian pianthar harhna changtute awmdn a sawi hi loen hmasa ila:

    An inhriat dn ber chu, thwk leh khatah an rilru kha a lo vr

    uar mai a, Pathian fa an nihzia te emaw kha rinhlelh rual lohvin,

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 7/30/2019 Didakhe - March_April, 2013.pdf

    9/36

    9

    www.mizoramsynod.org

    Mizo Kristiante leh Piantharna

    chiang tak maiin, an inhre ta a, an lwm ta m m mai a.13

    Rev. L.Z. Zolawman pianthar harhna thu ken a sawi dn hi lo enleh ila:

    He harhna hian Chhandam nih inhriatna a keng lian ber. Mi zawngzawng angkhata thlrin an rinna leh nun tihchian a tum a. Mi malnun inhrechiangin Ka ni ta tih a pht a. An inhriat dn ber chuthwklehkhatah an rilru a lo vr uar a; Pathian fa, Chhandam annih chianzia an hrechiang a, an lwm m m \hn.14

    Heta hrilhfiah dn hian pianthar kan ngaihdn eng emaw chen chua trlang a ni. Rev. Z.T. Sangkhuman a sawi dn hi thui deuh hlek

    lo trlang leh ila:Thusawituin thusawi twp dwn lamah, Isua Krista hnna inhlnturin mipui an swm \hn a. Hun hmasa lamah tihdn chu,|awng\aia inhlan a ni. |awng\aina \awngkam pawh duh dnbk an nei a, kawng dang sawi lovin, Aw Lalpa, ka Pathian,zaninah/vawiinah hian i Fapa Isua Krista chu ka Lal lehChhandamtuah ka pawm ta e. Ka chak lohnaah min \anpui zl

    ang che, tih tur a ni.Hun a lo kal zl a, chutianga \awng\ai chu bnsanin, Thusawituin,Isua Krista chu, ka Lal leh Chhandamtuah ka pawm ta e tiapiang, in awmhmun a\angin lo ding chhuak rawh u, emaw Inkut phar chhuak rawh u, emaw Pulpit hmaah hian lo kal chhuakrawh u, emaw \ha an tih ang ang an hmang ta \hn a ni.

    Chng mite chuan bn an phar emaw, an dinchhuah emaw an

    kalchhuah emaw chuan, an nunah, a hma aia danglamna lehvar hawkna an nei \hn a, chu chu Piangthar an ti ta \hn a ni.15

    Hetiang hi mipui nwlpuiin piantharna an ngaihdn nia a lan laiintheologian ten engtin nge an hrilhfiah ve le? Rev. Zairema chuan,

    Isua chu kan lo ring ta a, amaha ta turin kan lo inpe ta bawk a,chumi azrah chuan amaha tana \hahnemngaihna tharte kan lonei a, kan dam chhan pawh a lo mumal ta a, ni danga kan neih

    ngai loh lwmna, muanna te kan lo nei ta a. Kan ni tin hna kan

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 7/30/2019 Didakhe - March_April, 2013.pdf

    10/36

    10

    www.mizoramsynod.org

    thlir dnte a lo danglam ta bawk a. Hng sawifiahna atna \awnghman tur a tam lo hle, pian-thar tih hian a hrilhfiah emaw,16

    tiin piantharna chu Isua rinna avnga nunthar angin a hrilhfiah a.

    Rev. Lalsawma pawhin piantharna a hmuh dn tihian a sawi,Miin Krista kohna a hria a, a chhng a, a lamlt a, rinnain Pathianhnnah a lt a, a tun hma sual zawng zawng ngaihdamna achang a, chngte chuan a tibuai tawh dwn lo tih a hriat chiankhn a piangthar a ni,17 a ti ve bawk.

    Mizoten Piantharna kan ngaihdn chu Isua Krista rin avnga

    chhandam nih inhriatchianna leh Isua Krista Lal leh

    Chhandamtu atna pawm a, a tna nung tura inpkna leh

    chumi avnga nun inthlkthleng a ni ber mai. Rinna avngakhawngaihnaa chhandam nih inhriat chianna hi piantharnain a kenlangsar tak chu a ni. Hei hi hmrchhak painthar harhnaah khn alang chiang a. Rev. Liangkhaia phei chuan an harhna kha piantharnani loin Hriatchianna a ni zwk a tih sak a nih kha.18 Rev. Z.T.Sangkhma pawhin, A dik tak zwk erawh chu, harh thar tih

    zwk tur ni wm tak a ni, a ti.19 Piantharna thuhriltute chuanchhandam nih inhriatna hi an ngai pawimawh hle. Dr. R.K.Nghkliana khn a thuhril leh thuziakah a dah lian hle a.20 C.Lalthlamuana pawh khn chhandam nih inhriatna nei lo chuan hlutnaan nei lo niin a ngai bawk.21 Piantharna ziaktu hrang hranginchhandam nih inhriatna hi an dah pawimawh hle zl a ni.

    Isua Krista Lal leh Chhandamtua pawm hi piantharna kanngaihdnah a laipui hle, a chung lama sawi tawh angin Isua Kristahi Lal leh Chhandamtuah ka pawm e ti te hi mi piangthar angin kanngai a ni. Rev. Zairema hrilhfiahna te, Rev. Liangkhaia sawifiahdn te, leh mi dang sawifiahna kan tarlanah te pawh khian hei hi achiang hle a ni. Rev. C. Pazawna pawhin Lal leh ChhandamtuaIsua Krista pawm hi pianthar chu ni berin a sawi a,22 Upa Dr. L.N.Tluanga thuziakah pawh hetiang hi kan hmu a,23 tuna kan evangelist

    tam berte pawh hian hei hi min zirtr dn niin a hriat.

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 7/30/2019 Didakhe - March_April, 2013.pdf

    11/36

    11

    www.mizoramsynod.org

    Mizo Kristiante leh Piantharna

    Isua Krista Lal leh Chhandamtua miin a pawm rualin Isua tnanung turin a inpe a, sual a sim a a nun a lo inthlkthleng a ni. Kristatna inpk hi sual sima a hnna tlk luh a ni a. Miin a sim chuan a

    nun a inthlkthleng a ni, a chunga Rev. Zairema leh Rev. Lalswmate hrilhfiahnaah hei hi a langsar hle. Piantharna thu ziaktu dangtepawhin simna nna Isua hnna tlk luha, nun inthlkthleng hipiantharna angin an ziak hlawm a ni.24

    Piantharna kan ngaihdn (concept) hi chiang leh fiah taka sawifiahthiam a har a, a chunga kan sawi dn hi famkim lo mah se duh twkmai ila. Piangthar tura kan beih dn pawh sawi f tham a la awm ang.

    Piantharna kan hriat dn chhui chianna (Critical analysis):

    Piantharna kan hmuh leh hriat dn te, chumi kaihhnawih Pathianthua ngaihdn (theological concepts) hrang hrang te leh piantharkan tum dn te hi chhui chian f tham chu a awm ngei ang. Thillangsar \henkhat nia ka ngaihte han sawi ila.

    Mi mal thil tawn (personal experience) dah pawimawhna:

    Piantharna thu kan hriat dnah hian mimal thiltawn kan dahpawimawh hle. Rev. Liangkhaia te, Rev. L.Z. Zolawma te, Rev.Z.T. Sangkhma ten piangthar te awmdn an sawi te khi han en ila,miin thwk leh khata rilru lama var hawkna emaw var uarna anneih an sawi langsar hle. Tun hnu zla piantharna kan sawi dnahleh piangtharten testimony an sawiah pawh he thil tawn hi a langsarchho zl a, tun lai \awngkam chuan inhmuchhuak kan ti ta. He

    var uarna hi mi \henkhatah chuan Bible thu hmangin a lo thleng a,\henkhatah chuan thusawi hmangin a thleng a, \henkhatah chuanhla hmangin a thleng. Eng hmang pawhin lo thleng se, rilru lamadanglamna leh varna hian pianthar kan ngaihdnah hmun pawimawhtak a luah a ni.

    Mihring thutlkna (moral decision) dah pawimawhna: Kanpiantharna ngaihdnah Isua Krista Lal leh Chhandamtua pawm a

    pawimawh hle a, hei hi mimalin thutlkna a siam dah pawimawhna

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 7/30/2019 Didakhe - March_April, 2013.pdf

    12/36

    12

    www.mizoramsynod.org

    a ni. Piangthar ni tur chuan miin thutlkna siama Isua Krista Lal lehChhandamtua a pawm a, a tna nung tura a inpk a \l a ni. Hetiangathutlkna (decision) siam hi kan dah pawimawh m avngin

    thutlkna siam tur pawh hian kan innawr nasa hle. Insawi\haihnahmang te, sound system tidanglam leh eng emaw ti zwnga rilru no(emotion) cho chhuak tura \anlkna hrang hrangte pawh kanCamping ziaah hian a tam hle a ni.

    Chhandam nih inhriat chianna: A hma lama piantharnachungchnga mi hrang hrangte ziak kan sawilan tawh a\ang khnpiantharna kan ngaihdnah chhandam nih inhriat chianna hi a

    langsar hle bawk. Presbyterian Kohhran thurinah he chhandam nihinhriatna lwmawm tak hi miin an chang thei tih kan hmu a, mahsepiantharna thu sawi tam tak chuan an chang ngei ngei turah an ngai.

    Nun Inthlkthleng/ nun thar: Piangthar chu a nun a danglam ngeitura ngaihna a awm lian hle bawk. Hei hi simna emaw sual bnsannaemaw kan ti thei ang. Piangthar chuan a tun hma sual a bnsan anga, Pathian duhzwngin a nung tawh ang.

    Hng thilte hi thil \ha leh dik tak vek an ni chuan a lang. Rinnaavnga khawngaihnaa chhandam nih inhriat chian a, Isua KristaLal leh Chhandamtua pawm tura thutlkna fel tak siam a, kan hriatnathar leh inpkna thar avnga nun thar neih chu piantharna chu a niteh meuh mai. Amaherawhchu mihring lam chan a lian hle a,chhandamna hi a mimal thil lutuk deuh bawk. Piantharna chumihring mimal nun inhriatna, mimalin thutlkna a siamna leh mimal

    nun inthlkthleng a nih chuan Pathianin mihringa hna a thawhna lama tlm lu deuh.

    Piangthar da leh chungchng: Pianthar chungchng kanngaihdnah hian piangthar da leh hi kan sawi lar viau bawk a, mia pianthar tawh hnua, a nun hluia a lt chuan da leh kan ti a,chutiang chu kan tam m m. Piangthar da leh chu kan hmu \ha lohle a, piangthar da leh chu r vngah pawh an tlk lo tih te hi kansawi dn \hin a ni. Inpianthartr tumin kan bei nasa a, piangthar

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 7/30/2019 Didakhe - March_April, 2013.pdf

    13/36

    13

    www.mizoramsynod.org

    Mizo Kristiante leh Piantharna

    tawha inngai pawh kan tam a, chutiang bawkin da leh pawh kantam a, hei hian mi lk tlk loha kan ngaih leh kan sawi a titam a, heihian kan nunah nghawng eng nge a neih ang? Piantharna hi kan nun

    \hat leh \hat lohah a innghat em ni? Kan tih\hat chhng piangthar,\hat loh veleha da leh anga inngaihna hian beih hrm hrmnakawngah harsatna min siamsak a ni lom ni?

    Pianthar nawn awn awn: Piantharna kan ngaihdn hi mihring laminhriatchhuahna, inhriatchianna, inpkna leh nun dn thlkthleng ani a, chu pawh chu zawi zawia lo thleng (process) aiin thil thlengphut, vawi leh khata rilru lam var phut a, thutlkna siam (sudden

    change) ni turah kan ngai lian hle. Camping-naah hun eng emawchen kan han inhrual a, thutlkna siam turin kan innawr a, miinthutlkna an siam chuan piangthar kan ti a. Mahse rei vak loah mitam tak chu an da leh a, camping-ah bawk an lt leh a, an piangtharleh a, tichuan \henkhat phei chu vawi tam tak an piangthar ta mai\hn a ni. Hei hian piangthar kan ngaihdn pawh eng emaw chenahchuan a tifiah viau.

    Sltute slna: Piantharna hi kan hnam kristiannaah hian a pawimawha, kan tuipuiin kan \hatpuina pawh sawi tur a tam. Thil \ha takpawh hian famkim lohna lai a nei \hn. Piantharna pawh hi duhkhawploa sawisltu an awm ve reng a, chng znga \henkhat han trlang ila.

    Mizote znga theology zirna lama sulsutu pawimawh tak Rev.Lalswma chuan piantharna kan ngaihdn leh kalpui dn a

    duhkhawp lohna lai heti hian a ziak a:Kan ramah pianthar kan sawi ngun m m a, kan sawi nawntam lutuk mah a. Thurin pawm dn pawh a srh zo lek lek a ni.Mi sual, Pathian lam hawi \an dk dk hi piangthar kan tithuai a; zu hmuna kal \hn, chuta kal lova Biak Ina kal apiangpiangthar kan ti a. Kan pianthartr hma lutuk \hn alwm! Lamltsi lo piangthar an awm lo va, sual sim si lo piangthar pawh anawm hek lo. Ngaihdamna chang Pathian nna inrem hma chuantu mah an piangthar wm lo ve.25

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 7/30/2019 Didakhe - March_April, 2013.pdf

    14/36

    14

    www.mizoramsynod.org

    Rev. Dr. H. Vnlalauva pawhin he pianthar theology-ah hian Mimalzalennain hmun laili a luah avngin pwlho inhungnain a tuar phah\hn26 niin a ngai bawk. Lay theologian Pu C. Vnlallwma chuan

    pianthar harhna hmasa, Zoram hmrchhak harhna kha chu tluangtlamviauin a hria a, chutih laiin tun kum 1960 hnu lama piantharna kansawi dn erawh chu a sawisl nasa hle. An thuhril tlngpui nia ahriat a khaikhwm hnuah tihian a ziak a:

    Simna pht lo chanchin \ha! Rinna hial pawh hnawk ti deuh tlatevangelism! Hriatchianna lei theih chhandamna man tlwm!Hetiang suak hi Bible hian min zirtr lo ve. Adventist-ho hian

    an zirtrna pawmtute hi thutak a man e an ti \hn a, an inhmehtwk hle. Kan evangelism thara thutak kan tih \hin, kanchhandamna formula pawh hi chutiang vl chu a ni. Chhiarkawpformula ang lek a nih avngin a mantute nun a thlk (transform)chuang lo. Thutak man nia an hriat kha piangtharah an puangzung zung mai a, chng mite chu Kristian nun han kawhhmuhngial pawhin sai ip ruak dintr tum ang chauh an ni \hn. Hei hithuchah suakin kan ram kristianna a tihkhawloh dn chu a ni.27

    A sawi na khel khawl hle, a sla te hian engtin ngai ang maw? Tunhnaia pianthar theology uluk taka chhuia Presbyterian KohhranPathian thu kalpui dn a\anga fm taka entu Laldintluanga, ATCa\anga M.Th. (Christian Theology) zir chhuak hlim pawhinpiantharna thu kan kalpui dn hi naupan tt a\anga Pathian thuakan inkaihhruaina kawnga harsatna thlentu, ram leh hnam siam\hatna

    kawnga pn tiharsatu angin a ngai.

    28

    Mizote hian piantharna hi kan dah pawimawh a, kan \hatpuina lehhlwkpuina pawh a tam hle a, chutih rualin fuh twk lo lai pawh aawm bawk. Pathian thu chhui (theology) huang a\anga chhuichiantur a la tam thei ang. Mahse kan thupui hian kan hnam nun a nghawngdn lam a chhui avngin chu lam chu hawi tawh ila a \ha mai wm e.

    Piantharna kan hriat dnin kan hnam nun a khawih dn hrang

    hrangte: Mizoten piantharna kan hriat dn leh chumi chk deuh

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 7/30/2019 Didakhe - March_April, 2013.pdf

    15/36

    15

    www.mizoramsynod.org

    Mizo Kristiante leh Piantharna

    zwka thlrna kan sawi tk a\ang khian engtin nge kan hnam nun anghawng tih hi ngaihtuah tham tak a ni. A \ha lama a nghawng dna awm ang a, a chhe lam zwnga a nghawng dn pawh a awm ang.

    Piantharna Khawtlng nun siam\hatna:Piantharnain mi suala simtr a, nun sual bnsana Pathian duhzwnga an nun tk avngakan hnam nun a siam\hatna hi phat rual a ni lo ang. Hnam nun lehkhawtlng nun kan tih pawh hi mimal awmkhwm nun a ni a, mimalkan \hat hian hnam nun a \ha. Zu leh ruihhlo avnga buai te, mipathmeichhiat hman khawlohna leh vantlng tna hnawksak zwngakhawsa \hn tam tak, an pianthar tk avnga kohhran leh khawtlnga

    mi \ha ber ber lo ni ta hi khaw tin leh vng tinah an tam. Hng mitehi piangthar ta lo se kan khawtlng nun tihrehawmtu an ni ngei ang.

    Sual Dona Hmanrawpui Piantharna:Hnam tin hian an zngasual awm tihrehna kawng zawn hi hnapuiah an nei \heuh mai.Khawvl ram tam ber hi chuan dn hmanga sual vn a, a tisualtepawh dn hmanga hrem hi sual tihbo kan tum dn tlnglawn ber ani ang. Keini hian piantharna hi sual dona hmanraw pui, misual

    siam\hatna tura kan leklam ber a ni ta. A kht twka camping kanbuatsaih bkah zu rui camp, ngawlvei/ruihhlo ngaite pual, hmeichhehumsual daite pual te kan ti zl a, a \hat leh \hat loh emaw kanhlawhtlin leh hlawhtlin loh chu thu hran ni se, he hnam hian piantharhi sual dona hmanraw \haah kan ngai a. Piantharna hi khawtlngnuna harsatna hrang hrang chinfel duakna (overnight medicine ofsocial problems) ang deuhin kan ngai a ni.

    Hetianga piantharna hi nun siam\hatna bulpuia kan hman avnghian kan hnam nunah sakhua kan dah pawimawh a, kohhranin hmuna chang lian hle. Mihring nun siam\haa kaihhruaitu atna kan beiseiber chu kohhran a ni lo thei lo. Kohhran pawhin hnam nunah mawhphur nasain kan inhria a, a thawh pawh kan thawk nasa.

    Piantharna min tipumkhattu:Piantharna hian eng emaw chenahchuan in\hendarhna a thlen a, chhamdamna thua ngaihdn inang loavnga kohhran chhuahsan ta te pawh a siam. Amaherawhchu

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 7/30/2019 Didakhe - March_April, 2013.pdf

    16/36

    16

    www.mizoramsynod.org

    piantharnaah hian kohhran hrang hrang kan \angrual thei hle.Camping report hrang hrang han thlr ila, kohhran hrang hrang antelho \hin thu kan hmu deuh ziah a, kohhran bk sawi loa camping

    hi centre hrang hrangah a awm reng bkah hmun hrang hrangahhuaihawt a ni a, chuvngin pianthar kan ngaihdn leh chang turakan beihna hian inpawhtawnna min siamsak a ni.

    Kan nunhonaah mi hausa leh rethei te, hna sng leh hniam thawk teleh mi chi hrang hrang inrem taka awmkhwm thei tura min puitulian tak chu piantharna hi a ni. Eizawnna leh mihring dinhmuna ahniam bera ding pawh ni se, mi a pianthar chuan tlngnl takin

    kohhranah a tel a, kohhran hruaitu, khawtlnga mi challang lehkhawsa thei ber berte nn innl takin an awm thei a ni. Chuvnginpiantharna hi khawtlnga dinhmun hniam leh endawng hial tawh te,mitena an thinhrik tawh (social outcaste) te vantlng nuna ngamtaka an tel leh (re-integrate) theihna hmanraw \ha tak a ni. Hei hiankan hnam nunah eng anga sual tawh leh endawng tawh te tn pawhadamna (social healing) a thlen a ni.

    Nun \ha inzirtrna leh pianthar concept:Piantharna hi sual donaleh mihring nun siam\hat nna kan ngaih len m avng hian tt ta\anga nun \ha inzirtrna leh inkaihhruaina kawngah erawh chuanmin tichak lo niin a hriat thung. Piangthar kan tih hi inhriatchhuahavar phutna leh chumi a\anga nun danglam nia kan ngaih len mavngin naupan lai a\anga Pathian thua kaihhruai, Pathian thu anga\ha taka nungte chu \ha tlawn \ha ngawlvei tiin kan hnualsuat fo

    a, tam tak phei chuan mahni pianthar ni leh thla emaw, a hun sawifak thei lo chu piangtharah kan ngai meuh lo. Piangtharte testimonykan ngaithla a, sual hrep hnua piangthar nia inchhlte hlei hlei hipiangthar chiang leh \haa ngaiin kan ngai ropui emaw tih tur a ni.Sual hi a lra \huai \hat kan tum a, chu chuan kan hnam nun atichiriin nun \ha kawng zawhna lamah kan pn a tisak niin a hriat.

    Piantharna Ethical Problem: Kan pi leh pu, ringtu hmasate

    kha nun dn tur thu-ah an duh tuiin an fr m m mai. Welsh Mission

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 7/30/2019 Didakhe - March_April, 2013.pdf

    17/36

    17

    www.mizoramsynod.org

    Mizo Kristiante leh Piantharna

    phei kha chu nun dn tur thua an duhtui lutuk avngin ringthar pawhan neih chak loh phah hiala ngaih a ni.29 Rawngbwltu atna rawihtur thu-ah te leh ringtu nun dn turah an duhtui a ni. Mahse piantharna

    hi mihring \hat leh \hat loh thua tehna kipui taka kan hman tkavng hian nun duhtuina leh ulukna lamah kan tlahniam ta niin alang. A twpa mi an pianthar phawt chuan an tun hma nun kanchhui thui duh tawh lo a, piantharna hi engkim chinfelnaah kan ngaia. Felna te, \hatna te, dikna te hi nun dik bulpui (cardinal virtues)an ni ta meuh lo. Hei hian kan hnam nun a tihniam a ni lom ni?Piantharna hi mi sual siam\hat nn chuan a \ha teh meuh mai, mahse

    tuna piantharna kan ngaihdn hi chuan tt t a\anga nun dik leh \hazawh kawngah chuan min pawt hniam a ni.

    Piantharna ngaihtuahna fm (rationality) leh kalphung fel

    tibahlahtu: Piantharna kan ngaihdn kan sawi tk a\ang khnpiantharna kan ngaihdnah rilru phr leh no (emotion) a lian hle tiha lang thei mai wm e. Hemi kan uar lutukna lamah hian chk takathil ngaihtuah leh kalphung fel tak zui harsa kan tih phah, a tlachawpa

    kal a, rik luai luai kan uar a, kan rilru phr lanchhuahtr (emotionalshow) lam kan uar hle. Kan hlim a, kan lwm a, kan zai a, kan lma, chu chu kan chk leh kan zawn pawh a ni. Mahse hei hian nguntaka thil ngaihtuah a, mumal taka thil tih a tiharin kan zirna thlenghian a nghawng a ni. Thluak hmanga thil ngun taka ngaihtuahnakawngah hian kan \henawm hnam te kan phk lo tial tial emaw tihmai tur a ni a, hei hi kan piantharna kalpui dnin emotional

    atmosphere min pk nasat lutuk avngin rational exercise lamahkan hniam phah a ni thei ang.

    Mahni inrinhlelhna: Kristian nun tluang pangngai taka lo nung\hnten piantharna thu an han ngaithla a, inrinhlehna a lo piang awlsamhle. Kan lo nun dn kha a tling zo lo em ni? tiin kan inzwt a ni.Pianthar chu rilru lama var hawkna leh fel duakna niin kan ngai a,mahse Isua Krista, Lal leh Chhandamtua pawm tura decision kan

    siamin a fel nghl duak si lo, tam tak chu an piantharna ngei pawh

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 7/30/2019 Didakhe - March_April, 2013.pdf

    18/36

    18

    www.mizoramsynod.org

    an ringhlel. Sual kawng an han zawh leh a, piangthar da leh tiintlktlai loa inhriatna a lo awm a, chu chuan mahni kan inrintwknaa tichuai a. Mahni induhtwkna leh mahni inrintwkna nei lo tam

    tak kan awm a nih hi. Kan nun kaihruaitu bulpui ber kan sakhuaahpiantharna hmangin mahni kan inringhlel a, hei hian kan nunah buaina(confusion) a siam a, hei hi \halai tam tak harsatna a ni.

    Pianthar leh work culture: Kan hnathawh dn phung hi a veiawmta hle mai, kan work culture leh kan sakhua hian inzawmna a neiem? A tr lama kan sawi ang khn siam\hat kohhran, a bk takinCalvinist te chuan Pathian kohna anga nung tur leh Pathianin a

    thlanna tinghet turin taihmk an chhuah a, chu chuan work culture\ha a siam a, an dinchhuah pui a ni. Hna thawk lo va, Pathianpawh ngaihsak lo, thiamchantrtu ring zwka rinna chu ama felnaaruat a ni (Rom 4:5) tih te, thil tih avng a ni lo ve (Eph 2:9) tih tehi pianthar thu kan sawinaah hian a langsar a, hngte hian mintithatchhia a ni thei em? Tin, piangthar tura kan beihna lama kanhmanrua berte hi hna thawk loa vk vl an ni a, hngte hi kan hero

    an nih si chuan work culture tichhetu pakhat chu an ni thei ang.

    Individualism:Piantharna kan ngaihdn hi a mimal thil hle a, mahnitna chakai khawrh ang a ni a. Mimal thil tawn, mimal thutlknasiam leh mimal nuna langchhuak tur a nih avngin hei hian kanhnam, communitarian society angah hian mimal inngaihpawimawhna (individualism) a siam niin a hriat bawk. Tunapiantharna kan ngaihdn hi American Evangelicalism hrin a ni a, an

    ni ang society, mimal \heuh indah pawimawhna anga an thu kalpuidn hian keini ang hnam, nunhona dah pawimawhna society hi zawizawiin min rawn \hiat a ni.

    Thu khrna:Piantharnain kan hnam nun a nghawng dn hi sawifiahtwk thiam a har a, kan la zir zl tur a ni ang. Pianthar hi a \ha a, a\l a, mahse Rev. Thansiama chu, Pastor, i piangthar tawh em?tiin an zwt a, ani chuan, Tu ngaihdnin maw? tia a chhng ltang deuh hian tu hriatthiam dnin nge kan pianthar ang tih erawh hi

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 7/30/2019 Didakhe - March_April, 2013.pdf

    19/36

    19

    www.mizoramsynod.org

    Mizo Kristiante leh Piantharna

    chu a pawimawh a ni. Piantharna awmze dik leh zktluak zwk chukan Pathian thuthiamten min la zirtr zl ang chu!

    Endnotes:1 Vanlalchhuanawma,Christianity and Subaltern Culture: Revival Movement as a

    Cultural Response to Westernization in Mizoram,(Delhi: ISPCK, 206), p. 334.2 Ibid., p. 384.3 Rev. Lalsawma, Khawdungsei Theology,Thu leh Hla(June 1997), pp. 18-24.4 Upa Van\huama, Pianthar Harhna Hi,Kristian Tlangau(June 1989), pp. 20-23;

    Lalruali,Zoram Hamrchhak Harhna Chanchin(Aizawl: SL & PB, 1997); Pastor

    Z.T. Sangkhuma,Harhna Hi Le! Harhna leh a Enkawl Dan(Aizawl: Synod Publication

    Board, 1987), pp. 26f; Rev. Liangkhaia,Mizorama Harhna Thu,(Aizawl: V.L.Ringa &Sons, 1972), p. 48.

    5 He harhna leh a kaihhnawih chipchiar zawka zir duh tan Lalruali,Zoram Hmarchhak

    Harhna Chanchin,chhiar ni se.6 See, Rev. L.Z. Zolawma, Mizorama Harhna, inHruaina Eng VIII(Aizawl: Synod

    Publication Board, 1986), pp. 103-107; Lalsawma, Khawdungsei Theology;

    Lalruali,Zoram Hmakchhak Harhna Chanchin;Z.T. Sangkhuma, Harhna Hi Le!;

    Liangkhaia,Mizorama Harhna Thu.7

    Upa Van\huama, Pianthar Harhna hi,Kristian Tlangau(June 1989), pp. 20-23.8 Rev Lalsawma, Khawdungsei Theology, p. 21.9 Rev. Liangkhaia,Mizorama Harhna Thu,p. 48.10Rev. Z.T. Sangkhuma,Harhna Hi Le!,pp. 24-25.11L.Z. Zolawma,Mizorama Harhna, p. 107; L.N. Tluanga, Hlimna Aiin Tharna a

    Thupui Zawk Lo Vem Ni? inKristian Tlangau 1911-2010 chhunga Article 100

    Thlan Chhuah(Aizawl: Synod Literature and Publication Board, 2011), pp. 371-381.12Rev. H. Vanlalauva, Thurin leh Zirtirna Lama Mizo-Kristiante Harsatna inKum Za

    Kristian Zofate Hmabak,edited by R.L. Rinawma & Rev. Tlanghmingthanga(Bangalore: Bangalore Mizo Christian Fellowship, 1994), pp. 6-7.

    13Rev. Liangkhaia,Zorama Harhna Thu, p. 47.14Rev. L.Z. Zolawma,Mizorama Harhna, pp. 107-108.15Rev. Z.T. Sangkhuma,Harhna Hi Le!,p. 27.16Rev. Zairema,Johana Hrilhfiahna(Aizawl: Synod Bookroom, 1974), p. 48.17Rev. Lalsawma,Kristian Thurin Zirna, 1999 Puitling Sunday School Zir(Aizawl:

    Synod Literature and Publication Board, 1998), p. 202

    18Rev. Liangkhaia,Zorama Harhna Thu, pp. 47-48.

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 7/30/2019 Didakhe - March_April, 2013.pdf

    20/36

    20

    www.mizoramsynod.org

    19Rev. Z.T. Sangkhuma,Harhna Hi Le!, p. 27.20R.K. Nghakliana,Nunna-Chatuan Nunna: Booklet Series No I; Chhandmna Ropui

    (Aizawl: Lalhmingthanga, 1961);Nunna-Chatuan Nunna: Booklet Series No 2:

    Chhandam Hlimna(Aizawl: Lalhmingthanga, 1961);Nunna-Chatuan Nunna:

    Booklet Series No 4 Chhandam nih dan(Aizawl: Lalhmingthanga, 1965).21Evangelistic Team,Evan C. Lalthlamuana leh a Sulhnute(Mizoram: Upa R.

    Zothansanga, 1996), p. 56.22Rev. C. Pazawna, Piantharna,DidakheVIII/6 (Nov-Dec, 1979), pp. 11-13.23L.N. Tluanga, Hlimna Aiin Tharna aThupui Zawk Lo Vem Ni?,pp. 371-381.24Upa C.L.Thansanga, Piantharna leh Simna Nun,Kristian Tlangau(August 1999),

    pp. 12-13; Upa F. Lalroliana, Piantharna,Kristian Tlangau(May 2007), pp. 18-19.25

    Lalsawma,Kristian Thurin Zirna,pp. 201f.26Rev. H. Vanlalauva, Thurin leh Zirtirna Lama Mizo-Kristiante Harsatna, pp. 6-7.27C. Vanlallawma, Chanchin |ha Hril Hna (Evangelism) inLungphum(Aizawl:

    Mission Veng Kohhran Committee, 1998), pp. 124-125.28Laldintluanga,Presbyterian Kohhran Tibuaitu Pianthar Theology hi(Aizawl: H.

    Vanlalhuma, 2012).29B.C. Allen,The Assam Census Report 1901, pp. 66f., quoted in Matthew Muttumana,

    Christianity inAssam and Inter-Faith Dialogue: A Study on the Modern Religious

    Movement in North East India(Indore: Satprakashan Sanchar Kendra, 1984), p. 31.

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 7/30/2019 Didakhe - March_April, 2013.pdf

    21/36

    21

    www.mizoramsynod.org

    PALM SUNDAY

    - Rev. Laldintluanga

    Palm Sunday tih chu Tumkau Chawlhni/Pathianni tihna tluka ni a, kan Kohhran hi chuan Tumkau Ni tiin kan sawi mai\hn. Mizorama Kohhran hrang hrangten ni serh pawimawha kanneih a nih avngin, kan hman dn a inang diak diak lo a nih pawhin,a awmzia leh a tum chu kan hre tlngpui viauin a rinawm a. Chutihlaiin, he ni hi engtik a\angin nge Kohhranhoten an lo serh \an tih te,

    khawvl hmun dangah engtiangin nge an lo hman ve \hin tih te erawhchu kan rau lohna lam tak a ni mai thei. Chuvngin tun \umah hianPalm Sundaychanchin hi tawi tin chhui kan tum dwn a ni zautaka chhui theih ni mah se, a tlngpui chauh kan bih thuak ang a, ahming pawh hi Mizo \awng tluk zeta kan hman thiam a nih avngina Sp hming pumpelh kan tum lo law law ang.

    Palm Sunday \obul: Bible-a kan hmuh dn:

    Chanchin |ha bu palite hian ropui taka Lal Isua Jerusalem-a a luhthu hi an ziak vek a, an ziak dn erawh a inang \hip \hep lm lo va;a lt ngei a, chawimawiin a awm ngei tih erawh chu an nemnghet\heuh thung (Mat. 21:1-11; Mar. 11:1-11; Luk. 19:28-40; Joh.12:12-19). Lal Isua chawimawi nn mipuite chuan a chuanna tursabengtung no chungah an puan te phahin, kalkawngah te pawh anpuan leh chhwl te an phah a, an aw rwl nn amah fakin an au rual

    tih min hrilh hlawm a. Lal a nih ang ngeia chawimawi lo ni ta chuMatthaia leh Johana te chuan Zwlnei thusawi tihfamkimna niin ansawi bawk (Mat. 21:4-5; Joh. 12:14-16; cf. Zak. 9:9).

    Hemi \uma Isua chawimawina hmanrua kan hmuh langsar deuhtechu sabengtung, puan leh chhwl te hi an ni a, Johana chauhintumkau a sawi lang. Thuthlung Hlui hun lam kan en chuan lal Davidana fapa Solomona lal atn hriak a thihtr dawn khn ama sabengtung

    chung ngeia chuang turin a ti tih kan hmu a (1Lalte 1:33), lal neih lai

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 7/30/2019 Didakhe - March_April, 2013.pdf

    22/36

    22

    www.mizoramsynod.org

    hun hmasa lama lal chuanna sa pui ber chu sabengtung hi a ni verng a. Lal Jehu-a lala siam a nih \um khn a kalna kailawn chungahpuan an phahsak tih kan hre bawk a (2Lalte 9:13), hei pawh hi

    mipuiten lal an lawmna entrna pakhat a ni. Bwkte Kt laiinTemple-ah Sam 118:25 (Chhandam tura LALPA auhna hla) sawipahin chhwl an vai suau suau \hn ni-a sawi a ni leh bawk a. Tumkaupawh hi hlim ni-a an leklam tak pakhat a ni (1 Mak. 13:51; 2Mak.10:7). Hng a\ang hian Lal Isua kha lal ang taka chawimawi a ni tiha fiah thei wm e.

    Chawimawia a awm \um hian Messia a nihzia mipuite hmaa phawrh

    ualau chu Lal Isua thiltum lian tak niin a hriat a, mipuite pawhin anauhla a\ang mai chuan Messia chawimawina ngei an pe ni pawhina lang bawk. An chawimawina khawthlr tlng a\ang erawh chuanMessia chu an hmuh khm lawi a, anmahni awpbettute laka chhanchhuaktu tur lei lal ropui niin an hmu ta tlat a, Hosanna! (Tunahchhandam rawh!) ti-a au rual dual dualin, chhwl an vai ta suau suaumai a ni. He chawimawina hiPalm Sunday \obul chu a lo ni ta.

    Palm Sunday awmzia leh hunpui \hen:

    Hmasang a\angin Tumkau hi lwmna leh hnehna entrna atn hmana lo ni tawh \hn. Hnehna hlado nna Jerusalem kawtthlr hrttuLal Isua ngei pawhin, thihna leh thim thuneitu laka hnehtu a nihzianemngheh nna tumkau tho a lo hman avng khn Kristiante tnphei chuan tisa leh khawvl hnehna chhinchhiahna a tling. Tumkaunna lei leh van Lal chawimawina ni chuPalm Sunday chu a ni a,

    lei dnah erawh chuan a thihna tur hmun pana a kawngzawh twplam a ni thung a, hlimna kra lungngaihna chhm a zn riai riai hun ani. ChuvnginPalm Sunday-ah hian ringtute chuan Lal Isua chhandamhnathawh thlrltin amah an chawimawi \hn a; a lungngaihna\wmpuia a thawhleh lwmna pr tln turin an inbuatsaih \hn a ni.

    Palm Sundayhmangtute zngah erawh thil thlir dn a lo hrang theiviau thung mai. Khawchhak Kohhran (Orthodox) ten Hnehtu Lal

    Isua chawimawina ni champhaphk a nih avnga hlimna kt atn

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 7/30/2019 Didakhe - March_April, 2013.pdf

    23/36

    23

    www.mizoramsynod.org

    Palm Sunday

    an hman laiin, Khawthlang Kohhran (Roman Catholic)-te chuanIsua lungngaih haptaa thil thleng a nih avngin \ah/lungngaih ni-ahan lo hmang ve thung a, Passion Sundayti te pawhin an sawi \hn.

    An thlrna tlng chu dang bawk mah se, an hawiher erawh a inunaua, an hman dn pawh a inhlat tak tak thei lo ni wm tak a ni.

    A hming hrim hrim hi chu hmun hrang hrangah a inang vek lm lova,Palm Sunday tih pawh hi tumkau an vai \hin vng a ni mai.Khawvl hmun \henkhat (a bkin ram vwt deuh)-ah chuan tumthing an neih loh avngin an ram thing eng chi emaw ber kau/zrchu an hmang mai a, an hman ang ang hming chawi chuan Yew

    Sunday, Blossom Sunday, Sallow Sunday, Willow Sunday, OliveSunday, etc. te an ti a, a khaikhwm zwnginBranch Sunday tepawh an ti bawk.

    Kohhran hunpui \henahPalm SundayhiHoly Weekin\anna a nia, chu chuEaster Sunday hma chiah Chawlhni a ni. KhawthlangKohhrante chuan Lenten Period (Easter Sunday thlen hmaChawlhni chhiar tel lova ni 40 chhng) huangah an rin lt a,LentChawlhni hnuhnung ber a ni a.Lenthun chhng chuan mi tam takchu hlimhlawp thil kalsanin an inserh \hn. Khawchhak Kohhranteerawh chuanLenthuang pwnah an dah ve thung a.Lentchhngaan chawnghei chuPalm Sundayhma Zirtwpni-ah titwpin, a tkInrinni chu Lazara kaihthawh hriatrengna Lazarus Saturdayatn an hmang \hn a. Hemi ni hianPalm Sunday-a an tumkau vaiturte buatsaihin a kawkalhin an lo \wn lwk diam \hn a ni.Holy

    Weekchhng hian chaw an nghei leh bawk a, chu chu Lentchawngheiin a huam pha tawh lo, a hranpa liau liau a ni tawh.

    Palm Sunday sawi ruala sawi tel ve ngei \l tlat a awm AshWednesday hi.Easterhma ni 46-naah a lo inher chhuak a,Lentbul in\anna a ni nghl bawk a. Roman Catholic member-te chuMass (Lalpa Ruai)-ah tel ngei tura beisei an ni. Kohhran \henkhatchuanPalm Sunday-a an tumkaute kha an la khwm leh a, a kum

    lehaAsh Wednesday-a hman turin a vp (ash) te chu an dah \ha a.

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 7/30/2019 Didakhe - March_April, 2013.pdf

    24/36

    24

    www.mizoramsynod.org

    Chung vut/vp te chuAsh Wednesday Mass-ah chuan puithiamintui thianghlim theha mal a swm hnuah a kut zungpuiin a zu nem a,Pathian tna rinawm, lo pn chhuakte chalah chuan kraws

    chhinchhiahna siamsakin, Unau, vut i ni a, vutah vk i kr leh dwntih inhre reng ang che, a lo ti \hn. Europe ram \henkhatah chuantumkaute chu hlral lovin chhngte thln chei nn an hmang bawka, tun thleng pawh hian chutianga ti chu an la awm.

    Palm Sunday hman \an leh a darh chhoh dn:

    Kohhran hmasa hunah khnPalm Sundayhi an serh ngai lm lo ani mai thei. Peregrinatio Etheriae (Etheria Biakzin)1 chuan, A.D.zabi 4-naah khn Jerusalem-aPalm Sundaykawngzawh chanchina ziak a, hei hiPalm Sunday serhtu kan hriat theih hmasa ber a niwm e. He thuziakin a sawi dn chu hetiang hi a ni

    Lalpa Ni (Chawlhni/Pathianni)-ah chuan an tih dn pangngaiazng inkhwm nei turin var\ianah ringtute chuan Anastasis(Isua khenbehna hmuna sak Biak In) leh kraws chu an pansung sung mai a. Zng lam hma takah Golgotha kraws hnung

    lama Martyrium Biak Inah chuan an biak dn pangngaia aninkhwm leh hnuah in lama inhnangfk turin an \n ta a.Chawhnu her dar 1:00 a lo rk chuan Eleona (Olive tlng, Isuanmite a zirtrna pk awmna hmun) Biak Inah an kalkhwm veka, darkar hnih chhng hla te saa zirtrna thu te sawi rualin hunan hmang a. Dar 3:00-ah chuan Isua van lwnna hmunImbomon panin hla sa chungin an chho leh a, chutah chuandarkar hnih chhng hla saa Pathian thu te chhiarin \awng\aina

    te nn Pathian an pwl leh a. Tlai lam dar 5:00 rk dwn hnaihah,Lalpa hminga lo kal chu chawimawiin awm rawh se, ti-atumkau keng naupangten Isua an chawimawina thu Chanchin|ha bu-a mi te chu an chhiar a; an chhiar zawhah Bishop a loding chhuak a, mipuite pawh chu an ding ve nghl a. Lalpahminga lo kal chu chawimawiin awm rawh se, ti-a au chunginOlive tlng a\ang chuan khawpui lamah Bishop chu an chhawmthla zui ta a ni. Naupang nawi zual deuhte chu an nu leh paten

    kokichhuanin, a leikang deuh chin chu tumkau leh Olive kau te

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 7/30/2019 Didakhe - March_April, 2013.pdf

    25/36

    25

    www.mizoramsynod.org

    kengin kein an kal bawk a. Lal Isua an chawimawi ang maikhn paho leh nunauho te chu Bishop hma lamah chuan an kala, khawpui paltlangin Anastasis-ah an lt khwm vek a, chuta

    an \awng\ai zawh chuan an \in ta a ni.2

    Jerusalem-a an tih dn chuan \henawm ramte a hliau chho a, zabi5-naah chuan Constantinople thlengin a kangkai tawh a. Zabi 5-naleh 6-naaPalm Sunday hman dn phung tihdanglam chhoh hrethret chuan tih dn chi hnih a hring chhuak a Tumkau thehthianghlim(malswmsak)3 leh tlai lama kawngzawh \hin zng lama sawn tkchu. Zabi 8-naah Khawthlang Kohhrante chuan he tih dn zui hian

    an serh a, a hmingah Dominica in Palmis (Palm Sunday) an ti a.Hun laihawl (Middle Ages)-ah chuan Biak In pakhat a\anga BiakIn dang pana kawng zawh chu tih dn tlnglwn tak a ni. An vakalna hmunah chuan tumkau te chu an theh thianghlim a,kawngzawhtute an sem a, an lo chhuahna Biak In lamah bawk ankr leh \hn. A tr lamah chuan tumkau thehthianghlimnaah hianMass an nei zet a, an kr lehna Biak InahMass vawihnihna an nei

    leh bawk; a hmasa zwk erawh hi chu tihzui zl a ni ta lo. Kawngan zawhnaah hian Krista aiawhtu ang deuhin Chanchin |ha buemaw, Isua khenbeh lem emaw, sabengtung chunga Isua chuanglai lem thinga ker emaw te an keng tel ve fo bawk.

    Hun lo kal zlah Malswmna Sakramen te pawh an telh chho ta zelmai. Kum 1078 vl khn Archbishop Lanfranc-a chuan CanterburyBiak Inpui-ahPalm Sunday-a Sakramen \heh tur thupk a tichhuak

    a, chu chuan Rouen leh England hmun tam tak a fan chhuak a ni.Hun Laihawl bul lamaMass nna tumkau thehthianghlimna an loneih \hin chu England Kohhran chuan January 1549 khn a nuai bota thung a; Roman Catholic Kohhran pawhin 1955 a\ang kha chuantih dn tluangtlam zwk a duang a, tesp t t tihdanglam a neinual. A tih dn phung chu eng pawh lo ni ta se, hetiang hianPalmSunday chu hmun hrang hrangah a lo darh a, khawvl puma

    Kristiante hunpui pawimawh znga pakhat a lo ni ta.

    Palm Sunday

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 7/30/2019 Didakhe - March_April, 2013.pdf

    26/36

    26

    www.mizoramsynod.org

    Khawvla ringtuten Palm Sunday an hman dn:

    Khawvl hmun hrang hrangaPalm Sunday darh chhoh dn kansawi tkah khn an hman dn te pawh kan sawi kai nial nual tawh

    a. Khawvl pum huapa Kohhranten an hman dn ze hlwm lianlangsar deuh chu tumkau thehthianghlim, kawngzawh lehMassneihhi a ni thehthianghlimna chu kawngzawhin a zui a,Mass-in ahmwr an bwk \hn. Tumkau thehthianghlim lo irh chhuah hunthu-ah hian sawi dn hrang hret hret a awm a. Khawchhak Kohhranchuan AD 397-ah an lo ti \an nia sawina a awm: Antioch PatriarchSeverus-a leh Josue Stylites-a te thuneihnain Edessa Bishop Peter-a chuan Mesopotamia rama Kohhranhote chu tumkau thehthianghlim vek turin thu a pe nia sawi a ni a. Khawthlang Kohhranlamah chuan zabi 6-naah khn West Gothic Kohhranin an lo titawh nia sawi a ni bawk a. Chutih laiin zabi 8-na bul lama KhawthlangKohhran inkhwm hruaina bu pakhat Sacramentary of Bobbio4-inPalm Sundayhman dn tur inkaihhruaina a lo ziak chu a hmasaber nia sawi a ni bawk. Hng zngah hian a hnuhnung ber hi pawmnahawm berin a lang a. Hetianga Kohhran lian pahnihten uar taka

    an tih mk lai hian Protestant Kohhran tam ber erawh chuan tumkauthehthianghlim leh sakramen lam chite hi an ti ve lm lo thung.

    Catholic, Anglican leh Lutheran Kohhran \henkhat chuan Biak Inpwn lamah tumkaute chu tui thianghlim thehin mal an swm a, mipuihnnah semin kawng an zawhpui \hn a. Tumkau awm lohna ramamite erawh chuan Olive zr emaw, Box thing zr emaw, thinghnahsn Spruce an tih zr emaw, thinghnah dangPalm Sunday atna

    an hman bk \hin te chu tumkau aiah an hmang mai bawk. Kohhran\henkhat chuan malswm-tumkaute chu an tiriral mai mai phal lo va,malswm dawn nn ina tr te an chng a, thlai vawnhim nna phmtwk an awm bawk a, \henkhat chuan thln chei nn an hmang bawka. Sawi tawh angin Kohhran \henkhat erawh chuanAsh Wednesday-a a vp hman theih turin an la khwm leh \hn a nih kha.

    Germany leh France ram hmun \henkhata Kohhrante chuan anBiak In compound thlanmuala kraws an phun chu pangpr leh

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 7/30/2019 Didakhe - March_April, 2013.pdf

    27/36

    27

    www.mizoramsynod.org

    Palm Sunday

    thinghnahin an theh a,Mass-a Isua tuarna thu an chham hnuahKrista hnehna entr nn kraws chu malswm-tumkaute chuan ancheimawi \hn. Austria, Bavaria leh Slavic rama loneitu chhngkua

    te chuan chawhnu lamah an lo leh lova an in sak te chu an fang kuala, hmasang hla te sain an \awng\ai a; an thlaite chu zuvain a tihchhiatloh nn leh an thar tam theihna tura Pathian hp hawi nn, an chhkin leh leiletah te chuan malswm-tumkau chu an dah bawk \hn.

    Spain ram hi Europe khawmualpuiah chuanPalm Sundayhmanuarna ber a ni ang. An khawpui tam berah chuanPalm Sunday-a\aninEaster Sunday thlengin tlai tin kawng an zawh a, mithianghlim

    limte chu dawhhlai (?platform) emaw, lirthei cheimawi emaw-ahphurin kawng an zawhpui \hn a, chng an kawngzawh chu LalIsua tawrhna entrna chi khat a ni. Italy-ah pawh Biak In tam taktual zau pui pui te chu mipui sng tam takin an luah khat hmur maia, eng emaw chng phei chuan Jerusalem-a Isua a lt ang khnRome khawpuiah kawng an zawh mup mup \hn a ni. Hng rampahnih khawpui tam taka lirthei kal vl chuPalm Sunday hian a

    nghawng buai thei hle.Russia rama Orthodox Kohhrante hian zabi 18-na hma lamah khachuan an hmang ropui viau bawk \hn a ni wm e. Khawpui lehthingtlng hmun tam taka an Puithiam lu ber \heuhte chu sabengtungchungah chuangin kawng an zawhpui a, an khaw rorltute chuanan chuanna sa te chu an kaihsak \hn. Kum 1558 leh 1693 inkrvlah khn an khawpui Moscow-ah ngei pawh an Patriarch chu

    Isua aiawhin sabengtung chungah a chuang a (a nihna takah chuanpuan vra thuam sakawr a ni a), an lal Tsar chuan kea kalin hma ahruai \hn an ti. Hei hi Emperor Peter Ropuia (Peter I, 1672-1725)khn a titwp a, zabi 21 chhovah hetiang deuh kawngzawh hi an tileh ta zauh zauh nia sawi a ni.

    Grik ramah chuan Kohhran tam takin a khn zwngin an hmang vethung a, a hma chiah Inrinni pawh chuLazarus Saturdayatn an

    serh tel bawk. Grik Orthodox Kohhran tam ber chuan Khawthlang

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 7/30/2019 Didakhe - March_April, 2013.pdf

    28/36

    28

    www.mizoramsynod.org

    Kohhrante aiinPalm Sunday hi an hmang tlai hret \hn. A chhanchu Julian Calendar an zui a, chu Calendar chu ram tam takin anhman Gregorian Calendar aia a tlai deuh zwk vng a ni. Sawi

    kim vek sn a ni lo ve. Hetiang hian khawvl pumah ringtute chuankawng hrang hranginPalm Sunday hi an lo hmang \hn a, a serhthenna ang lek ni lovin urhsn takin an lo kalpui \hn a ni.

    Thu kharna:

    Mizo KristiantenPalm Sundaykan hlut thiam hi a lwmawm khawpmai a; naupang kawng zawhho an han au rual \hap \hap mai te hi angaihnawmin Lal Isua a lr mawi kan ti lo thei lo vang. Kum 1999Synod rorl bawhzuia SEC-in ruahmanna a siam angin kum 2000a\ang phei chuan Kohhranah naupang pual programme siam tel ani leh ta zl a, hmaswnna duhawm tak a ni. Khawvl hmun zauzwka mite tih dn han thlr hian engtin nge hlwk lehzualin kanhman ang tih chu Mizote (a bkin kan Kohhran) tn chona thar a nithei wm e. Naupang chauh ni lo, Kohhran pum huap kawngzawhte hi huaihawt ve ta ila Kohhran nunah nghawng a nei thk zwk

    ang em? tih te, Zoram hmun \henkhata an tih angin, bial/khaw khataKohhran pwl hrang hrangte hian a huhovin kawng zawh \hn ta ilakan Lalpa hml hi mite hmuhah a mawi lehzual ang em? tih te, a nikan hman dnah pawh hian tun aia uar/urhsn zwkin tih ni ta sekan ngaihlu zual sawt ang em? tih te hi chhn loh zawhna a la ni maithei a. Hng bkah pawh hian ngaihtuah zui leh bawh zui atna \hatam tak a la awm thei bawk ang. Mimalin \l kan tih leh tih loh lam

    aiin, Lal Isua ropuina tur leh Kohhran \hatna tur ngaihtuah chungake pn zl hi ringtute tn tihmkmawh a nih kha maw!

    Endnotes:1 Zabi 4-naah khn Convent/Nunnery hotunu (Abess/Nun) Spanish mi nia ngaih

    Etheria-i chu biakzinin Egypt, Ram thianghlim (Israel), Edessa, Asia Minor leh

    Constantinople-ah te a kal a; chuta a thil hmuh ziaka a dahte chu F. Gamurrini-an

    kum 1884-ah a hmuchhuak a. Gamurrini-a chuan Rome sawrkar official pawimawh

    (prefect) Rufinus-a farnu Mithianghlim Silvia-i ziak niin a ngai a, a thuziak pawh chu

    Peregrinatio Sylviae (Silvia-i Biakzin) ti-a hriat a ni. Kum 1903 khn Dom M.

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 7/30/2019 Didakhe - March_April, 2013.pdf

    29/36

    29

    www.mizoramsynod.org

    Palm Sunday

    Forentin-a chuan he ngaihdn hi rawn hnialin, Etheria (Egeria emaw, Aitheria

    emaw, Eucheria emaw) ni zwkin a ring a, chu chu tun laia mi tam ber pawm dn

    a lo ni ta. A hmingah pawh Peregrinatio Etheriae (Etheria Biakzin) vuah a ni a,

    Latin \awnga ziak a ni. Mithiam tam ber chuan zabi 4-na twp lama ziak niin an hria.2 He thu hi angial angana lehlin a ni lo va, a ziak zl siin hriatthiam awlsam tur zwnga

    lehlin a ni. See, M.L. McClure and C.L. Feltoe (ed. and trans.),The Pilgrimage of

    Etheria(London: Society for Promoting Christian Knowledge, 1919), pp. 64-67.3 Tumkau thehthianghlim kan tih hian mal an swm tihna a ni a, tui thianghlim theha

    mal an sawm \hin avngin thehthianghlim tih \awngkam hi kan hmang mai a ni.4 Bobbio hi Italy hmr lam Apennines-a khawpui t deuh pakhat a ni a, Genoa

    hmrchhak ml 40 vla awm a ni. AD 612 khn mithianghlim Colombanus-a chuan

    he khuaah hian mi inserh hrang (monk leh nun)-ho chnna hmun (abbey) a din a,

    a hnu lawk AD 615-ah a thihsan. He khua hi Arian-a zirtrna do ltna hmunpui lehHun Laihawla lehkhabu hmunpui ber a nih avngin a hmingthang hle a, kutziak hlu

    tak tak an lo neih te chu tun thleng pawhin hriatna hnr pawimawh an la ni zl.

    Thuziak tam tak chu zabi 10-na leh a hnu lama mi te an ni a, Sacramentary of

    Bobbio erawh hi chu zabi 8-naa mi a ni thung a, Inkhwm Hruaina Bu tih hian a

    hrilhfiah ber wm e.

    BibliographyBernard, John H (trans.).The Pilgrimage of S. Silvia of Aquitania to the Holy Places

    (Circ. 385 A.D.). London: n.p., 1896.

    Bowden, John. Festivals and Fasts inEncyclopedia of Christianity. Edited by John

    Bowden. New York: Oxford University Press, 2005.

    Cross, F.L. and E.A. Livingstone (ed).The Oxford Dictionary of the Christian Church.

    2nd ed. New York: Oxford University Press, 1988 (1974).

    Lalsawma, Rev.Thuthlung Thar Hrilhfiahna: Chanchin |ha Luka Ziak. Aijal: The

    Synod Bookroom, 1965.

    McClure, M.L. and C.L. Feltoe (ed. and trans.).The Pilgrimage of Etheria. London:Society for Promoting Christian Knowledge, 1919.

    Walton, John H., et.al.The IVP Bible Background Commentary: Old Testament.

    Illinois: InterVarsity Press, 2000.

    Zairema, Rev.Thuthlung Thar Hrilhfiahna: Chanchin |ha Johana Ziak. Aizawl: The

    Synod Bookroom, 1974.

    Zairema, Rev.Thuthlung Thar Hrilhfiahna: Chanchin |ha Marka Ziak. Aizawl: The

    Synod Bookroom, 1970.

    Zolawma, Rev. L.Z.Thuthlung Thar Hrilhfiahna: Chanchin |ha Matthaia Ziak. Aizawl:Synod Publication Board,1984.

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 7/30/2019 Didakhe - March_April, 2013.pdf

    30/36

    30

    www.mizoramsynod.org

    ZAWHNA LEH CHHANNA

    Zawhna 1-na:Consumerism hi Mizo \awngin eng tihna nge?

    Chhanna:Consumerismtih \awngkam hi sp\awng consumera\anga lo chhuak a ni a, chu chu dwra company siam thil chihrang hrang leitu leh mi dangte chhawrtu tihna a ni deuh mai.Consumerismtih tak erawh hi chu sum leh pai leh thil neih chihrang hrang tchilhna tiin mi \henkhat chuan an sawifiah a, mi\henkhat dang erawh chuan hei hi duhtwk lovin sum leh pai lehthil neih pathianna tiin an hrilhfiah bawk. Mihringte dam chhan ber

    chu sum leh pai tam tak deh chhuah leh nun nawmna tur atna thilchi hrang hrang neih nia ngaihna nghet tak sawina a ni a. Hei hianrilru put dn leh nungchang lam en lova sum leh pai ngah apiang te,in leh lo ngah apiang te leh tunlaia a chhuak thar apiang (entr nnincheina, ei leh in, khwl chi hrang hrang, etc.) ngaihsnna lehchutiang thilte neih ve zl tumna a keng tel tlat a ni.

    Zawhna 2-na:Chuti chu Kristian \ha tak ni tur chuan hngthil - sum leh pai, silhfn leh thildangte hi ngai pawimawh lovin

    thlarau lam thil chauh dah pawimawh tur tihna a ni maw?

    Chhanna: Ni lo ve. Khawvla kan awm chhng chuan sum lehpai, silhfn, ei tur leh thil dangte hi mihringten ni tina kan mamawhan ni a, chuvngin hng kan neih theihna tur hian rinawm taka hnakan thawh a ngai a ni. Pathian pawhin a mite chu an ni tin mamawhan tlkchham a phal lo. Thlalra Israel fate an vahvaih lai pawh

    khn an mamawh silhfn, chaw leh tui te a pe \hn. Lal Isua pawhinamah ringtute chu an ni tin ei tur Pa hnna dl turin a zirtr a, mipuiril\mte tn pawh ei tur a buatsaihsak a nih kha. Tin, miin an ni tinmamawh an neihna tur dltu leh lksaktute chu Pathian pawisawitutean ni tih Zwlneite lehkhabu-ah leh Bible hmun dangah te pawhkan hmu bawk. Amaherawhchu, mamawh ni lo kan awhna avngleh kan tisa chkna hrkthlkna tur ringawta sum leh pai leh thil

    dang buaipui nasat lutuk erawh chu Kristiante tn chuan a rem lo.

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 7/30/2019 Didakhe - March_April, 2013.pdf

    31/36

    31

    www.mizoramsynod.org

    Zawhna 3-na:Bible hian eng angin nge sum leh pai leh khawvlthil buaipui luattuk \hat lohna a sawi?

    Chhanna: Kan sawi tk angin consumerismchu sum leh pai

    leh thil neih pathianna tihna a ni a, Thuswm pk-a Pathianin,Keimah lo chu pathian dang rng rng i nei tur a ni lo, (Dt. 5:7;Ex. 20:3) a tihna ng a\ang te hian Pathian thupk nn a inkalhziakan hmu thei a ni. Pathian \ihna te, a duhzwng tihna te leh thianghlimtaka nun hmanna aia khawvl thil thlkhlelhna hi pathian dang biaknaa ni thei. Bible-in milem biak a tih pawh hi sakhaw thlkna lehpathian dang biakna ringawt a ni lo va, Pathian aia khawvl thil dah

    pawimawhna sawina a ni mah zwk. Isua pawhin, Pathian lehsum rawng in bwl kawp thei lo, (Mt. 6:24; Lk. 16:13) a ti bawka. Hng lo pawh hi Bible hmun tam takah Pathian tak aia khawvlthil dah pawimawh leh dah lal zwk a \hat lohzia leh a pawiziasawina kan hmu a ni.

    Zawhna 4-na:Kan ramah hian engte hi nge sum leh pai lehkhawvl thil pathianna siamtu?

    Chhanna: Sawi tur tam tak a awm thei ang a, tlm azwng chauhtunah chuan kan trlang thei ang. Sum leh pai leh khawvl thilpathianna hi thui tak chu kan ngaihdn leh kan rilru skthlk dna\anga lo piang an ni. Hmaswnna leh changknna nia kan ngaihdntlnglwn ber chu sum leh pai leh thil tam tak neih a ni a, hetiangngaihdn hian nasa takin khawvl thil min awhtr a, mi neih ang neihve ngei kan tum tlat \hn a, Pathian \ihna leh a duhzwng ngaihpawimawhna kan tlachham mai \hin. Tin, he ngaihdn hian kut tlinglova sum lkluh te ngei pawh Pathian malswmna min tihtr theizl mai a nih hi. Kan ngaihdn leh kan rilru skthlk siamtupawimawh tak chu media hi a ni a, kan T.V. en a\ang te, interneta\ang te leh lehkhabu kan chhiar a\ang tein khawvl thil awhna lehchkna nasa tak kan neih phah \hn. Kut tling lova sum leh pai lehthil dang lalttute zaln tak maia kan Kohhran leh khawtlnga an la

    cht theihna te hian rorlna dik aiin sum leh paiin thil a ti thei zwk

    Zawhna leh Chhanna

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 7/30/2019 Didakhe - March_April, 2013.pdf

    32/36

    32

    www.mizoramsynod.org

    f nia ngaihna a siam bawk. Kan Pathian thu pawm dn dik lovinkhawvl thil pathianna a thlen ve thei bawk. Pathian malswmna hithlamuanna te, lungawina te, rinawmna te leh thil dang a\anga teh

    lova khawvl thil neih a\ang chauhva kan teh chuan awl tin khawvlthil ringawt buaipuina thangah kan tng mai \hn.

    Zawhna 5-na:Engtin nge consumerism hi kan nunah a inlrchhuah?

    Chhanna:Consumerism nghawng hi kawng hrang hrangin kannun png tinrngah a inlr chhuak reng a. Sawkar leh vantlng thil

    mimalin a eirkna hi a inlr chhuahna chiang tak chu a ni phawt mai.Tin, mi dangte chanai lksak te leh inbumna te pawh hiconsumerismze langsar tak chu a ni bawk. Hei hian mi hausa leh rethei inkr zauzl pawh hi a siam a ni. Mi \henkhat chuan Kohhran rawngbawlnaahpawh hian mi hausate duhsak bkna leh rethei deuhte thlauhthlknaa nasa chho zl niin an sawi bawk \hn. Khawvl thil pathiannaavngin mi tam takin an zahawmna leh an nun hlutna an hralh ngamta zl mai bawk. Kan inkungkaihna te pawh hi inhmangaihna lehinzah tawnna tak takah ni lovin, sum leh pai leh thil neihah a innghatnasa ta hle niin a lang. Chhngkaw keh darhna chhan tam tak pawhhngte avng hi ni theiin a lang bawk. Kan chnna leilung, ramngawleh thilsiam dangten kan mamawh min pk zawng zawngah mihringtehian duhkhawp kan hmu zo lo va, sumdwn nn leh nawmchennaatn thilsiam dangte kan hman nasat lutuk avngin nasa taka tih-chereu mk an ni. Hng lo pawh hi mimal, chhngkua, Kohhran,

    khawtlng leh ram nun chk zwka chhuina a\angin consumerisminlr chhuah dn tam tak sawi tur a awm.

    Zawhna 6-na:Kohhranhote hian engtin nge Consumerism hikan do ve ang?

    Chhanna: Khawvl thil pathianna hi Pathian tak duhzwng tihnann a inkalh avngin Kohhranhote hian consumerism hi kan do

    ngei ngei tur a ni. A dona kawnga hmalk dn tur kawng \henkhat

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 7/30/2019 Didakhe - March_April, 2013.pdf

    33/36

    33

    www.mizoramsynod.org

    nia langte chu:

    (i) Pathian thu ng a\angin hmaswnna leh changknna te, Pathianmalswmna te leh ringtute nun dn dik hrilhfiah leh zirtr.

    (ii) Consumerismhlauhawmna leh \hat lohna inzirtr zl.

    (iii) Kan nun khawihtu thil chi hrang hrangte chk taka lo zir a, a \lang zla Kohhran mite hnna zirtrna pk chhuah.

    (iv) Thianghlim leh dik taka lkluh sum leh pai leh thil dangte chauhbehchhana rawngbawlna kalpui.

    (v) Kohhrana rawngbwltuten an nun kawng tinrngah tlwmnaleh thianghlimna an nunpui a, awhna leh khawvl thil pathiannaa\anga an inthiarfihlim.

    (vi) Khawtlng leh rama eirkna leh rorlna dik lo dotute nnainthurual leh thawhho.

    Hng kan han tarlante leh tarlan lohte hmanga consumerism kandonaah hian a hlawhtlinna tak tak chu Kohhranhoten thil dang zawngzawng aia Pathian kan rin tlat leh kawng tinrnga amah kan \ihnaah

    a innghat. Chutiang ti tur chuan bng lova \awng\ai leh kan khawvlrawn chawk buaitute ngaihven renga kan awm a ngai a. Tin, thuasawi maia twp lovin, kan nun kawng tinrngah a tak taka kanlantr zl a ngai a ni.

    - Dr. Lalrindiki Rlte

    Zawhna leh Chhanna

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 7/30/2019 Didakhe - March_April, 2013.pdf

    34/36

    34

    www.mizoramsynod.org

    AIZAWL THEOLOGICAL COLLEGE-A B.D. ZIR TURA LAKTE - 2013

    (Alphabetical Order)

    Sl No. HMING PA HMING Address Fin.Support

    1. C. Lalnunkima C. Rosanga Laipuitlang Synod 1

    2. Christina Lalngaihawmi Lalremsanga Ramhlun Venglai Synod 2

    3. Elim Sam C. Lallianzaua Zehtet, Lunglei Dist. Synod 1

    4. F. Lalpiantluanga John Malsawma Sihfa Synod 1

    5. H. Lalremruata H. Vanlalsanga Vaivakawn Vengthlang Synod 2

    6. Isaac Ramdinthara Lalrothara Armed Veng South Synod 1

    7. Jerry Lalmuanawma C. Lalneihthanga Keifang Synod 2

    8. Jerry R. Lalrinkima R. Lalduhchhunga Seling Synod 1

    9. Joel Lianrinzuala C. Lianhmingthanga Mission Vengthlang Synod 110. Joseph Vanlalfakawma Vanlalchhuanawma Leitan South Synod 1

    Renthlei

    11. K. Malsawmtluanga K. Lalfinga N. Vanlaiphai Synod 2

    12. Lalfakzuala Hnamte H. Laizika Falkland, Zemabawk Private

    13. Lalhmunsanga Lalliandawla Khatla South Synod 1

    14. Lalremruatfeli F. Zamliana Phulpui Synod 1

    15. Lalrinchhana Pachuau Khawlianthanga (L) Baktawng Dawr Veng Synod 1

    16. Lalzedanga Lalmuankima Hunthar Veng, Aizawl Synod 1

    17. R. Lalnunzira C.M. Zalenthanga Chanmari, Aizawl Synod 1

    18. VLC Vanlalhriatrenga Vanlalvena Chhangte Champhai Kanan Synod 1

    SYNOD/KOHHRAN DANG ATANGIN

    1. B. Lalpanmawia B. Zoramnghinga Bungtlang South, LIKBK

    2. H. Zoramsanga Hv. Thawmliana Diakkawn, Kolasib UPC NEIDiakkawn Local Church

    3. Lalengmawia Lalthupuia Saikot, Churrachandpur TuithaphaiPresby. Manipur Synod

    ZORAM PAWN MIZORAM SYNOD ATANGIN

    1. Joseph Jerang Tangar Jerang Boleng, East Siang Dist. Synod 1

    2. Khup Lem Lal K. Thianmang Kangvai Bazar Synod 2

    3. Rev. Lal Ram Tiam Len Hlei Thang Segyi, Kalaymyo, Synod 1

    B.D. UPGRADERS (B.D. IV ZAWM TUR)

    1. Lalngaihawma Biaklawma Hmar Armed Veng, Aizawl Synod 1

    2. Lalrotluong Darrokhama Saikot, Churrachandpur EFCI

    3. Tojo Ngomdir Hokar Gumin Colony, Along Ramhlun Bial Kohhran Hmeichhia

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 7/30/2019 Didakhe - March_April, 2013.pdf

    35/36

    35

    www.mizoramsynod.org

    M.Th. ZIR TURA LAKTE - 2013

    OLD TESTAMENT1. Ginneo Haokip

    2. Vevolu Vero (Provisional admission)

    3. Rev. Vanlalhruaia

    4. Zohmangaihi Pachuau

    5. Morningson R. Sangma

    6. K. Betterson (Provisional admission)

    MISSIOLOGY

    1. C. Lalawmpuia (Provisional adm.)2. Rev. Lalduhawma

    3. Lalnuntluanga

    4. Mimi Lalruatsaki

    5. Rev. C. Lalchhanhima

    6. Rev. R. Lalvulluaia

    7. Mekronyi-u Thele (Provisional adm)

    NEW TESTAMENT

    1. C. Johney Zoremsanga

    2. C. Partei

    3. J. Lalremruata

    4. Tangtok Konyak

    5. Rev. C. Lalthanzara

    HISTORY OF CHRISTIANITY

    1. F. Lalremruata

    2. Billy J. Zorinthara3. A. Hmingthanzuala

    4. S. Ginlianmang

    5. Lallawmkima

    6. Lalhmangaiha

    7. Alungbou Newmei

    8. Lungchunghao Karoung

    http://www.mizoramsynod.org/http://www.mizoramsynod.org/
  • 7/30/2019 Didakhe - March_April, 2013.pdf

    36/36

    36