Deter Jan Lar

7/29/2019 Deter Jan Lar

1/34

www.kimyamuhendisi.com

PROJE

YILDIZ TEKNK NVERSTES

KMYA-METALURJ FAKLTESKMYA MHENDSL BLM

1


2/34


DETERJAN TEKNOLOJLER

MEHMET AL YILMAZ

99051032

2003

DERS: KMYASAL TEKNOLOJLER

PROJE YNETCS: Prof.Dr. Sabriye PKN

PROJE DNEM: 2003/Bahar

2


3/34


1.GR ............................................................................................................................................................... .42.TARHES ........................................................................................................................................ ......... ....53. DETERJAN HAM MADDELER ................................................................................................................ ..6

3.1.YZEY AKTF MADDELER (SURFAKTANLAR) ............................................................................. .6

3.1.1.Surfaktanlarn Snflandrlmalar ......................................................................................................73.2.KPK DZENLEYCLER ............................................................................................................. .....83.3.YARDIMCILAR (GLENDRCLER) ....................................................................................... ........83.4.KATKI MADDELER .................................................................................................................. ........ ....8

4.TOZ DETERJANLAR ..................................................................................................................................104.1.BLEMNDE BULUNAN HAMMADDELER VE FONKSYONEL GREVLER ........................10

4.1.1. Likit Hammaddeler ......................................................................................................................... .104.1.2. Solid Hammaddeler ....................................................................................................................... ..11

4.2. TOZ DETERJAN RETM ..................................................................................................................134.2.1.Slfonasyon nitesi .........................................................................................................................134.2.2.Atomizasyon nitesi ................................................................................................................. .......134.2.3.Paketleme nitesi ....................................................................................................................... ......14

5. SULPHUREX TESS (SULFONASYON ) .................................................................................................15

5.1. KISALTMALAR ....................................................................................................................................155.2. PROSESN TANITIMI ......................................................................................................................... .155.3. TESSN ALIMASI ...........................................................................................................................16

5.3.1. Hava Kurutma ..................................................................................................................................165.3.2. SO2 Ve SO3 retimi .................................................................................................................... ...175.3.3. Slfonasyon ................................................................................................................................. ....185.3.4. Atk Gaz Artma .............................................................................................................................19

5.4. GVENL ......................................................................................................................................206.ATOMZASYON TESS ........................................................................................................................... ...22

6.1. TANIMLAR ................................................................................................................................... ........226.2. PROSESN TANIMI ........................................................................................................................... ...226.3. TESSN ALIMASI ...........................................................................................................................22

6.3.1. Slurry Yapm .............................................................................................................................. ....226.3.2. Scak Hava retimi ............................................................................................................... ........ ..236.3.3.Atomizasyon ................................................................................................................................... ..236.3.4. Toz Tutma Sistemleri .............................................................................................................. ........236.3.5. Pompalarn Soutma Sistemleri ............................................................................................ ......... .23

7. TOZ DETERJAN KARITIRMA TESS .......................................................................................... .........257.1.PROSESN TANIMI ............................................................................................................................ ...257.2.POST DOSNG NTES .......................................................................................................................25

7.2.2. Parfm Dozaj Sistemi ................................................................................................................... ...257.2.4. Enzim Tipping Ve Dozaj Sistemi ....................................................................................................257.2.5. Dner Mikser ................................................................................................................................ ...267.2.6. Elekler ..............................................................................................................................................267.2.7. Fludser (Haval Kartrc) .............................................................................................................267.2.8. Dolum Makinalari Besleme Bandlar ............................................................................................. .277.2.9. Galley Sampler Cihazlar .................................................................................................................27

7.3. HAVALANDIRMA SSTEMLER .......................................................................................................277.4. REWORK SSTEM ................................................................................................................ ........ ......27

8. TOZ DETERJAN AMBALAJLAMA TESS ..............................................................................................298.1. PROSESN TANIMI ........................................................................................................................... ...29

9. SONU ..........................................................................................................................................................3010. KAYNAKLAR .......................................................................................................................................... ..3211.EKLER ........................................................................................................................................... ......... .....33

3


4/34


1.GR

Deterjan terimi bilimsel olarak hem sabunlar ve hem de sentetik deterjanlar kapsar,fakat yaygn kullanmnda, yalnzca sentetik temizleme bileikleri amalanr. A.B.D.

Gmrk Komisyonunun deterjanlarla ilgili raporlarnda, daha geni bir snf

oluturan sentetik organik bileikler, yzey aktif maddeler bal altnda yer

almaktadr.

Ykama maddeleri pazarnda deterjanlar sabunlardan daha byk bir paya sahiptirler.

Sabun ve deterjanlarn retim proseslerinde olduu kadar, bileimlerinde ve etkilerinde

de nemli farkllklar vardr. Sabunlar, sert veya asit sularda keltiler meydana

getirirler ve bu nedenle bu tip sular iin uygun deillerdir, halbuki deterjanlar

byle bir saknca oluturmazlar. Ayrca, yaygn kullanm olan sabunlar, kimyasal

bileim ynnden biraz deiiklik gsterirlerse de, esas itibariyle eitli ya

asitlerinin sodyum veya potasyum tuzlardr. Dier yandan deterjanlar, her biri

temizlemede ayr bir grev yapan, pek ok maddenin ok kompleks bir karmdr.

Yzey aktif maddeler veya surfaktanlarla ilgili modern kavram, sabunlar,

deterjanlar, emlsifiyanlar, slatc maddeleri ve girme (penetrasyon) maddelerinikapsamaktadr. Btn bunlar, birbirleriyle temasta olan iki faz arasndaki yzey

tabakasnn zelliklerini deitirerek, aktiftiklerini srdrrler. Yzey aktif

maddelerin pekou, molekln bir ucunda suyu eken (hidrofilik) ve dier ucunda

suyu iten (hidrofobik) bir grup bulundururlar. Deterjanlar, kirleri uzaklatrmada etkin

olan bu zelliklere, fazlasyla sahiptirler.

4


5/34


2.TARHES

amar ykamada, uzun yllar sabun ve soda(Na 2 CO 3 ) temizlik maddesi olarak

kullanlmtr. Artan dnya nfusu ve daha temiz, daha yumuak daha parlak amar

ykama istei deterjann bulunmasnda itici gc oluturmutur. 1925-1934 yllar arasnda

Disodyumfosfatn (Na 2 HPO 4 .12H 2 O) amar ykamadaki etkisi anlalarak

kullanlmtr. 1934te Sodyum tripolifosfatn (Na 5 P 3 O 10 ) suyun sertliini giderici ve kiri

amardan kopararak, bnyesine balama zellii grlmtr. Bylece her geen yl

deterjann etkilerini arttrc ilave katk maddeleri konularak insanolunun daha temiz

daha yumuak ve daha parlak amar ykama isteine zm gelitirilmitir.

1960 ve 1970'lerde deterjanlarn bileimleri, evreyi koruma dncesiyle, hzl

deimelere uramlardr. Deterjanlardan kaynaklanan (sularla srklenen) fosfatlar,

gl sularnda trifikasyona (eutrophication) neden olmak da ve bu nedenle ,deterjanlara

fosfatlarn katlmas, baz lkelerde yasaklanm bulunmaktadr. Deterjan endstrileri

tarafndan taknlan tavr, atk su ilem nitelerinde zel ilemlerle, atk sulardan

fosfatlarn uzaklatrlabilecei seklindedir; ayrca fosfatlarn zehirli olduu konusu

da yeterince ispatlanmamtr ve bunlarn yerine baka maddelerin konulmas da

pek istenen bir zm yolu deildir. Sabun ve deterjan endstrileri ve bunlar

donatanlarn kar karya geldikleri muazzam bir grev, yeni malzemelerin evre

zerindeki etkilerinin aratrlmasdr. Bu karmak problemin zlmesinden nce,

ok sayda aratrmann yaplmas gerekmektedir.

5


6/34


3. DETERJAN HAM MADDELERByk hacimlerde yzey aktif organik bileikler veya surfaktanlar (yzey aktif

maddeler (surface-active agents) teriminin ksaltlm ekli) sabun ve deterjan

retiminde kullanlrlar. Lineer alkil benzen sulfonat (LABSA) ve ya alkol

slfat, bunlara rnek olutururlar ve yz milyonlarca kilo retilirler. Ayn durum,

sabunlarn ana maddesi olan, ya asidleri iin de dorudur. Bu amala oleum, sud

kostik, eitli sodyum fosfatlar ve rn arlnn % 3 veya daha azn oluturan,

ok saydaki katk maddelerin byk blm satn alnr.

3.1.YZEY AKTF MADDELER (SURFAKTANLAR)

Bu maddeler, suda veya sulu bir zeltide zndkleri zaman, yzey gerilimini

etkileyen (ounlukla azaltan) herhangi bir bileiktir. Ayn ekilde, iki sv arasndaki

yzeyleraras gerilimi de etkilerler. Sabun byle bir maddedir, fakat bu terim daha

ok byk molekll alkil slfat veya sulfonatlarn sodyum tuzlar gibi organik trevler

iin kullanlr. Sabun ve deterjanlarn surfaktanlar, ayn ekilde yzey gerilimini

azaltarak, ykama ileminin temizleme ve kpk oluturma grevini yerine

getirirler. Temizleme ilemi, (1) sabun veya deterjan zeltisi ile ykanacak maddenin

yzeyini ve kirleri slatmak, (2) kirleri yzeyden uzaklatrmak ve (3) kiri kararl

bir zelt i veya sspansiyon (deterj an) ier is inde tutmak gibi, ilemlerden oluur.

Ykama suyuna katlan sabun ve deterjanlar, suyun slatma zelliini artrr; bu

nedenle su, kuma ve kirlere daha kolay girer. Bundan sonra kirin uzaklatrlmas

balar. Temizleme zeltisinin her bir molekl, uzun bir zincir olarak dnlebilir.

Zincirin bir ucu hidrofilik (suyu seven) ve dier ucu hidrofobik (suyu sevmeyen veya

kiri seven)'dir. Bu molekllerin kiri seven ular, bir kir paracna ynelir ve onu

epeevre sarar. Ayn zamanda suyu seven ular, moleklleri ve kir paracn

kumadan uzaklatrp, su ierisine tar. amar makinasnn mekanik kartrmas

ile bu ilemler birletii zaman, bir sabun veya deterjann kiri uzaklatrma, onu

sspansiyon ierisine alma ve kumaa tekrar yapmasn nleme grevleri

tamamlanm olur.

6


7/34


3.1.1.Surfaktanlarn Snflandrlmalar

Pek ok maddede hidrofobik ksm, 8-12 karbondan oluan, dz veya ok az

dallanm bir hidrokarbondur. C12H25, C9H19 .C6H4 rneinde olduu gibi, belirlibaz bileiklerde karbon atomlarnn bir ksmnn yerini, bir benzen halkas alabilir.

Hidrofilik fonksiyonal grup ok deiik olabilir. CSO3- veya SO3- rneklerinde

olduu gibi anyonik, N(CH3) 3 + veya C5H5N+ rneinde olduu gibi katyonik,

N + (CH3) 2 (CH2)2COO- rneinde olduu gibi anyonik ve katyonik, N(CH3) 2 O

rneinde olduu gibi semipolar veya (OCH2CH 2 )nOH rneinde olduu gibi iyonik

olmayan (noniyonik) bir yapda olabilir. Petrolden elde edilen lineer alkil benzen

sulfonatlar ile, hayvansal ve bitkisel yalardan elde edilen slfatlarn oluturduu

anyonik snf, en yaygn kullanlan bileiklerdir. Dier rnekler alkilbenzen-eter

slfonat, ya alkolu-etilen oksid slfat, alkil gliserin-eter sulfonat, izotionatm alkil

esterleri ve metilalkil lauratlardr. Son konu edilenler, genel olarak, daha yeni

uygulamalarda kullanlrlar; rnein, zellikler isteyen ve yksek fiat denmesini

gerektiren yerlerde, sv ve ubuklar halinde kullanlrlar. Sabun da anyonik

karakterdedir. Setiltrimetilamonyum bromrn bir rnek oluturduu kuarterner

t rimetilalkilamonyum halojenrler, en yaygn katyonik surfaktanlardr.

Dialkildimetilamonyum klorr, kumalar iin katyonik bir yumuatcdr. Deterjan

gcnn genel olarak zayf olmasna karn, iyi bir kaydrc, antistatik ve

mikrop ldrc etkiye sahiptir; fakat, evlerde kullanlmaya uygun bir deterjan

deildir. znmeyen bir kelti vermek zere birletikleri iin, anyonik ve

katyonikler birlikte kullanlamazlar. Ayn nedenle katyonik deterjanlar sabunla

bir likte kullanmak uygun deildir. Alkil betainler, ift iyanlular iin (anyonik-

katyonik) rnek olutururlar; dimetilalkilamin oksidler semipolar; ya alkollerininetilen oksid kondensatlar, noniyonik surfaktanlarn moleklsel yapsn gznne

sererler. Bunlar, en stn kir uzaklatran tiptir ve daha ok, emlsifiyan madde olarak

kullanlrlar; fakat, kpk oluturma zellikleri dktr. Bu nedenle, otomatik

amar ve bulak ykama makinalar iin yararldrlar. Bu fonksiyonal gruplarn

hidrofilik karakteri, iyonikten noniyonie gre azalr. Organik deterjanlarla ilgili

aratrmann ok byk bir bolm, son yllarda gerekletirilmitir. Yeni

surfaktanlarn sentez edilmeleri, aadaki reaksiyonlarn bir sonucudur.

7


8/34


3.2.KPK DZENLEYCLER

Surfaktan ile birlikte ok kez bir kpk dzenleyici ya bir dayankllatrc

(stabilizr) veya tutucu (suppresr) kullanlr. Bu kimyasal maddeler yaygn kimyasal

ilikiye sahip deillerdir ve ok kez, belirli surfaktanlar iin zeldir. Stabilizr

surfaktan sistemlere rnek olarak laurik etanolamid-alkilbenzen sulfonat ve lauril alkol-

alkil slfat gsterilebilirler. Kpk tutucular (koruyucular) genel olarak hidrofobik

maddelerdir; bunlarla ilgili birka rnek, uzun zincirli ya asidleri, silikonlar ve hid-

rofobik noniyonik surfaktanlar.

3.3.YARDIMCILAR (GLENDRCLER)Yardmclar, deterjan gcn kuvvetlendirirler, sodyum tripolifosfat gibi kompleks

fosfatlar, bunlarn en yaygn kullanlanlardr. Bunlar; suyun sertliine neden olan

kalsiyum ve magnezyum iyonlarn tutan (balayan), su yumuatclardan farkldr.

Ykama suyundaki kirlerin kuma yzeyine kelmelerini nlerler. Kompleks

fosfatlarla hazrlanm uygun bir formlasyon, iyi bir temizlemenin anahtardr ve

deterjanlarn byk geliimlerinde, surfaktanlarla ibirlii yapmlardr. Polifosfatlar

(rnein, sodyum tripolifosfat ve tetrasodyum pirofosfat) surfaktanlarla ibirliiyaparlar ve bu nedenle fiat (maliyeti) drrler. Ayrca deterjanlarn etkilerini

artrrlar. Deterjanlarn herkes tarafndan hzl bir ekilde kabul, polifosfatlarn

glendirici etkisinden kaynaklanmtr. Surfaktanlar, kpk dzenleyiciler ve

glendiriciler(yardmclar) deterjan formlasyonunun esasn olutururlar. Bunlarla

birlikte az miktarda (% 3 veya daha az) katk maddelerine de gerek duyulur.

3.4.KATKI MADDELER

Sodyum silikat gibi anma nleyiciler (korozyon inhibitrleri), metal ve ykayc

paralarm, mutfak malzemelerini ve tabaklar, su ve deterjanlarn kt etkilerinden

korurlar. Ykanan maddelerden uzaklatrlan kirlerin, temizlenen maddenin yzeyine

oturmalarn nlemek iin karboksimetil selloz (antidepozitr) kullanlr. Alman

gm gibi malzemelerin korunmas ve ayrca korrozyon inhibitrlerine yardmc

olmak zere, benzotriozol gibi kararma (donuklama) nleyiciler kullanlr. Kumalara

parlaklk veren maddeler, fluoresant boyalardr. Bunlar, ltraviyole grnr a

8


9/34


dndrme yeteneine sahip olduklar iin, kumalar daha parlak gsterirler. Bu

amala kullanlan iki organik boyar madde vardr; bunlardan biri sodyum 4(2H-nafto

[1,2-d] triazol-2-yl) stilben-2-sulfonat ve dieri disodyum 4,4'-bis (4-anilino-6-morfolino-

S-triazin-2-ylamino)-2,2'-stilben disulfonat'tr.

ivitler, kumalarn sararma eilimini nleyerek, beyazlklarm iyiletirirler. Bu

amala kullanlan maddeler, uzun bir sredir kullanlmakta olan ivitden (ultramarin

mavisi), yeni organik boyar maddelere kadar, eitlilik gstermektedir. Evlerde

kullanlan deterjanlar iin imdi pek yaygn kullanlmayan antiseptik (antimikrobial)

maddeler, karbanilidler, salisilanilidler ve katyoniklerdir. Peroksijen-tip aartclrt,

amarhanelerde kullanlan deterjanlara katlrlar, fakat A.B.D.'de kullanm

snrlanmtr. Peroksijen-tip aartc bulunduran deterjanlar, Avrupa lkelerinde

yaygndr. Buna karn Avrupa lkeleri, hipoklorit tip aartclar pek yaygn

kullanmazlar. Avrupallarn yksek scaklkta ykamalar nedeniyle, birinci tip daha

etkilidir. Parfm yaygn olarak kullanlr, bileimi ve kokusu ok eitlilik gsterir.

Sabun ve deterjan endstrileri, A.B.D.'deki en byk parfm tketici endstrilerdir.

Renklendirme, belirli baz zellikleri ortaya koyma ve dikkat ekme iin kullanlr.

9


10/34


4.TOZ DETERJANLAR

4.1.BLEMNDE BULUNAN HAMMADDELER VE FONKSYONEL

GREVLER

Toz deterjan imalatnda kullanlan Likit ve Solid hammaddelerin karmdan elde edilen

amura Slurry ad verilir.Bu bileimdeki hammaddeler ve fonksiyonlar aada

zetlenmitir;

4.1.1. Likit Hammaddeler

Slfonik Asit(LAB-HSO 3 )

Kkrdn SO 3 'e dntrlmesinden sonra Linear Alkyl Benzene (LAB) ile reaksiyona

sokularak slfatasyonu ile elde edilen ve LABSA olarak tanmlanan deterjann ana aktif

maddesidir.

Sud Kostik (%47)(NaOH)

Slfonik asit sud kostik ile muamele edilerek yapsndaki Na + ile ntrallemesi salanr.

Sodyum Silikat Alkali(Na 2 O.2SiO 2 )

Ykama maddelerinin formlnde ok nemli oynar.

Ntrailze edilen LABSA Sodyum Silikat Alkali ile reaksiyona sokulur. Deterjandaki

fonksiyonlar ise ok nemlidir. Silikatlar suyu. kelek meydana getirerek yumaatrlar.

Bu kelekler kuman dokularnda birikmezler ve suyun hareketi ile kolaylkla suda asl

kalrlar.

Silikatlar kirlerin suya sspansiyon halinde gemesini salayp, tekrar kumaa

kelmelerini nlerler. Bu ilemin, silikatn kuma tarafndan adsoblanarak kirler ile

kuma arasnda ince bir film meydana getirerek saland iddia edilmektedir. Bu silikat

tabakas durulamada kolaylkla atlmaktadr. Bunun dnda gerek sistemde gerekse

amar makinelerinde (paslanmaz elik ve aliminyum zerinde) oluacak korozyonu

engeller. Ayrca deterjanda bullder etkisi yaparak tozun akkanln salar.

Likit hammadde olarak az kpren deterjanlarda bir de ilaveler nonionic madde kullanlr.

Bu, az kpren bir yzey aktif madde olup, toza yumuaklk verir.

Nonionicler(LS7 ve LS3)

Likit hammadde olarak az kpren deterjanlarda nonionic madde kullanlr. Bu, az

kpren bir yzey aktif madde olup, toza yumuaklk verir.

10


11/34


Ya asitleri

Kostik ile ntralletikden sonra sabun zellii gsterir. Temizleme zellii olmas aktif

madde olmas yannda kpk kesici zellikleri ile matik tr deterjanlarda tercih edilirler.

Sokalon CP5

Kimyasal yap olarak bir polimerdir. Kristal suyu balama zellii dnda Fosfat gibi

davranr. Yani suyu yumuatma zellii vardr.

4.1.2. Solid Hammaddeler

Fosfat

Fosfatlarn sertlii meydana getirilen polivalent metal iyonlarn yaplarna balayarak

suyu yumuatma ve bir de alkalinite zellikleri vardr.Buna ilaveten metallerin suda erimeyen tuzlarn da zc gleri vardr. rnein daha

nceki ykamadan veya ilemden kuma liflerinde kalan ve suda znmeyen kalsiyum

sabunlan fosfatlar tarafndan zlrler.

Ayrca fosfatlarn deterjanlara temizleyici ynde katklar vardr. Son olarak balk, toprak

gibi znmeyen maddeleri paralayarak su iinde sspansiyon halinde kalmasn salayp

tekrar topaklanmalarn nledikleri de bilinmekledir.

SCMC Tetra Sodyum Tuzu

Grevi; deterjann bulunduu ortamda sklen kirleri toplayp, tekrar amara yapmasn

engellemektir.

EDTA

Grevi polivalent iyonlar molekllerinin iinde balayarak bu iyonlarn etkisini kaldrmak

ve etkisiz hale getirmektir. Yani bu madde, hammaddelerden ve sistemden gelen ar metal

iyonlarn tutarak suda znebilen bir kompleks oluturur.

Optik Parlatclar(photine ve tinopal)

amarlarn gne nda daha canl ve parlak grnmeleri amacyla ilave edilen oksijen

bazl maddelerdir.

Klor bulunan ortamda paralanarak aktivitelerini kaybederler. Bazen yanl olarak aartc

etkileri olmad halde optik aartclar da denir.

Bunlar kuman dokular tarafndan absorblanrlar, fakat durulama srasnda kmazlar.

Bunlarn grnmeyen UV nlan, spektrumun mavi tarafndan grnebilir nlara evirme

zellii vardr.

Dokularda bulunan sarlklar bu mavi klar tamamlayarak onlarn daha beyaz ve parlak

11


12/34


grnmesini salar. Bu ilem eskiden kullanlan ivitle yaplan.ileme benzer.

Onda da dokular tarafndan absorblanan mavi boyalar stlerine gelen sar nlar emerek

yanstmyorlard. Bylece kuma beyaz grnyordu.

Ancak optik parlatclarda, stne gelenden daha ok k yanstld iin amarlar ivite

gre ok daha beyaz ve parlak grnmekledirler.

Sodyum Slfat(Na 2 SO 4 )

Deterjann dansitesini artrmak ve azaltmak amacyla dolgu maddesi olarak kullanlr.

Toplam deterjan iinde alkalinite etkisi nedeniyle optik parlatc maddelerin korunmas

gibi bir ilevide vardr. Slurry'nin kurutulmasyla oluan base powder'a post-dosing

ilemiyle dier fonksiyonel hammaddeler ilave edilir. Bunlar aada belirtilmitir;

Polyvinyl Pyrollidone Powder (PVP)

Colormatik tr deterjanlarda leke karma amal kullanlan bir hammaddedir. ok az

miktarda bile etkilidir.

Sodyum Perborat(mono ve tetra)( NaBO 3 .H 2 O / NaBO 3 .4H 2 O):

Oksijen aa karan maddelerin en bilinenidir. Eriyik iinde sodyum perboratn etkisi

hidrojen peroksit gibidir. Yksek scaklklarda serbest oksijen aa karrken ki bunun da

aartma zellii vardr.

amar ykamada ortama aktif oksijen vererek iyi bir beyazlatma salar.

Mono perborat dk scaklklarda daha fazla performans gsterir.

TAED (Tetra Acetyl Ethylene Diamine)

Perborat katalizleyerek aktif oksijenin aktivitesini arttrp dk scaklklarda bile aktif

oksijen vermesini salar.

EDTMP ACID (Ethylene Diamine Tetra Methyl Phosphonic Acid)

Ortamda hala istenmiyen ar metal iyonlar mevcut ise bunlarn TAED'i bozmasn

engellemek iin ilave edilen bir hammaddedir.

Enzim

Organik yapl kirleri (kan, irin vs.) ve yal kirleri zmek iin amaca uygun enzim tipleri

kullanlr. Kirleri paralayarak temizlenmesine yardmc olurlar. Canl saylabilecek yapda

molekllerdir. 50 derecenin zerindeki scaklklarda lrler solunum yoluyla alndnda

baz kiilerde astm benzeri hastalklara neden olabilirler. Kullanmlar srasnda gerekli

nlemler alnmaldr.

Antifoam(EAG)

12


13/34


Matik tr az kpren deterjanlarda, kprmeyi engellemek iin, kpk kesici olarak ilave

edilen bir hammaddedir.

Mavi/Yeil Tanecikler

Dolgu maddesi iin;

ok kpren deterjanlarda fosfat,

az kpren deterjanlarda karbonat;

boyar maddesi optik parlatc olan mavi/yeil renkli, hem fonksiyonel hem de estetik

amal ilave edilen bir hammaddedir.

Sodyum Karbonat(Na 2 CO 3 )

yi bir Alkalinite salaycdr. Sudaki Mg ve Ca iyonlarn Magnezyum ve Kalsiyum

Karbonat olarak ktrerek suyu yumuatr, bu ilemden sonra da solsyonun pH 'n 9'un

zerinde tutarak yksek bir alkalinite salar.

Repel-o-Tex

lk ykamadan sonra amarn yzeyini bir film tabakas gibi kaplayarak amara kirlerin

ve lekelerin yapmasn engelleyici bir zellii vardr.

4.2. TOZ DETERJAN RETM

Yukardaki hammaddelerin Slfonasyon, Kule ve Paketleme nitelerindeki reaksiyon ve

karmlar sonucunda deterjan retilmektedir. Bu nitelerin daha ayrntl incelemeleri

aadaki blmlerdedir.

4.2.1.Slfonasyon nitesi

1. nitedeki maddelerin reaksiyonu sonucu slfonik asit teekkl etmektedir.

2. nitedeki maddelerin ise kartrma tanknda belirli oranlarda kartrlmalar sonucu

pasta elde edilmektedir.

4.2.2.Atomizasyon nitesi

nitedeki maddeler belirli oranlarda kartrlarak elde edilen amur halindeki karm 15

katl bina yksekliindeki kulenin stnden ieri tanecikler halinde pskrtlr. Kulenin

alt ksmndan giren scak hava ile karlaan bu tanecikler kule dibine dene kadar

kuruyarak toz halindeki deterjann ana maddesini olutururlar.

13


14/34


4.2.3.Paketleme nitesi

Kulede elde edilen bu tozun iine belirli miktarda amara beyazlk salayan sodyum

perborat ile ho kokuyu salayan parfm ilave edilerek otomatik dolum makinelerinde

paketlere doldurulurlar. Bylece, kullancya sunulan toz deterjan hazrdr.

ekil 4 1 Granl halindeki ar i deterjanlarnn retimi iin, basitletirilmi akm

diyagram.

14


15/34


5. SULPHUREX TESS (SULFONASYON )

Deterjan retimi ana madde olan Lineer Alkil Benzen Slfonik Asit'in retimi ile

balar.

5.1. KISALTMALAR

LAB : Lineer Alkil

Benzen[(CH3)2CH.CH2.CH(CH3).CH2.CH(CH3)CH(C2H5).C6H5)]

C12

H23

LABSA : Lineer Alkil Benzen Slfonik Asit

HSO 3 C12 H 23

ESP : Elektro Statik Precipitator

SULFONASYON tesisinde deterjanlarn ana aktif maddesini oluturan LABSA

retilmektedir.

5.2. PROSESN TANITIMI

Sulfonasyon tesisi "SULPHUREX" ad verilen proses prensiplerine gre alr.

"Sulphurex" prosesi ise eitli organik maddelerin gaz halinde SO 3 ile sulfonasyon ve

sulfotasyon yapld bir prosesdir.

-SO 3 elementel kkrdn katalitik oksidasyonu ile elde edilir.

-Sulphurex prosesi ile dz zincirli veya dallanm alkil benzenlerin, doal veya sentetik

gaz alkollerinin, etoksile alkollerin ve genellikle deterjan sanayinde kullanlan btn

hammaddelerin sulfonasyon ve sulfotasyonunu gerekletirmek mmkndr. Ayrca, bu

proses ile alkil benzenlerin, ya alkolleri, etoksile alkoller, toulen veya ksilen ile birlikte

sulfonasyonu da yaplabilir( Co-sulfonasyon ).

15


16/34


Slfonasyon tesisi, srekli bir alma ister yani srekli dur kalk eklindeki bir retim

tesisde korozyona ve byk enerji kayplarna neden olur. Korozyon daha ok asitli

maddeleri tayan borularda gzlenir ve bu da kaaklara neden olup hem evre iin hemde

firma iin zararlara yol amaktadr.

5.3. TESSN ALIMASI

SULFONASYON tesisinin ana retim prensipleri ve aamalar aada verilen ana

baslklar halinde incelenebilir.

1. Hava kurutma

2. SO 2 /SO 3 retimi3. Sulfonasyon

4. Atk gaz artma

5.3.1. Hava Kurutma

Kkrdn yaklmasnda ve SO 3 retiminde kullanlan hava iindeki nemin -70C 'den

daha dk bir "Dew Point" verecek ekilde alnmas gerekmektedir. Bunun nedeni sistem

ierisinde dolaan havadaki nem orann minimize ederek oleum oluumunu engelleyerek;alma verimini, retim kalitesini ve atk gaz kalitesini artrmaktr. Tesiste bulunan hava

kompresr ile atmosferden alnan hava, filtre edilerek soutma grubuna gnderilir. Hava

kompresr ok dk bir basnla (yaklak 0.3 atm.) almaktaysa da bu basn havann

sadece SO3 retim nitesi boyunca deil, Sulfonasyon nitesinden (sulfonatrlerden)

gemesine yeterlidir.

Hava soutma grubuna gnderilen hava, burada +2, +3C civarnda bir scakla getirilir.

Hava soutma grubu; bir ierisinde 20C de su dolaan soutucu ksm birde ilerinde

0C' den dk scaklkl %50 etilen glikol/ %50 su karmnn dolat eanjrlerden

meydana gelmektedir. Hava soutma grubu, proses havas iindeki rutubeti iklim artlarna

bal olmakszn younlatrabilecek ekilde dizayn edilmitir.

Hava, soutma grubundan sonra silikagel kurutucusuna gelir. Silikagel kurutucu, biri

alrken dieri rejenere edilebilen iki blmeden oluur. Bir blmenin rejenerasyondan

alma durumuna geii (veya tersi) Silikagel'in doyuma ulamasna bal olarak

16


17/34


hesaplanm sabit zaman aralklarnda yaplr. Kkrdn yanmasndan ve SO 2 'den SO 3 'e

dnmnden kan snn bir ksm Silikagel rejenerasyonu iin kullanlr. Silikagel

kurutma grubu iki blmeden oluan s yaltml dikey silindirik bir kuledir. ki silikagel

tabakas, A ve B, metal zgaralar zerine yerletirilmi olup alt ve stlerinde hava giri ve

k iin boluklar braklmtr. Her iki blmede de silikagel seviyesi ile ayn seviyede

birer gzetleme penceresi vardr ve pencerelerin nne silikagelin rutubet alma kapasitesini

gsteren bir miktar renkli (indikatr) silikagel doldurulmutur. Bu ekilde rengi mavi olan

yeni rejenere edilmi silikagelin renginin rutubet aldka pembeye dnm

pencerelerden gzlenebilir.

5.3.2. SO2 Ve SO3 retimiKuru hava, kkrt yakma frnna gnderilir ve burada erimi kkrdn yanarak SO 2 ye

dnmesi salanr. Kkrt eritme grubu, aralarnda filtreler bulunan ok blmeli bir

eritme tank ve zel dozaj pompasndan olumaktadr. Kkrdn bir dozaj pompasyla

hassas miktarlarda kkrt frnna pompalanabilmesi iin eritilmesi gerekir. Erimi

kkrdn akkanl 148-151C scaklklar arasnda en fazla olup bu scaklk aralnn

altnda ve stnde akkanlk azalarak dozaj pompasnn almasn gletirir ,hatta

imkansz klar. Kkrdn eritlmi halde tutulmas 5 At lk buhar kullanlarakgerekletirilir. Kkrt eritme tank tesisin bir gnlk ihtiyacn karlayabilecek kapasiteye

sahip ise de tanka 4 saatte bir kkrt beslenmesi tankta ki kkrt seviyesinde byk

oynamalarn olmamas iin gereklidir. Kkrt eritme tank ift stma sistemi ile

donatlmtr, blgelerin iindeki serpantinler ve tankn dibine kaynatlm yarm tpler.

Normal artlarda sadece serpantinlerin buhar alr. Dipteki yarm tpler tankn

temizlenmesi srasnda kullanlr.

Kuru hava kkrt yakma frnna gnderilir ve burada erimi kkrdn yaklarak kkrtdioksite dnmesi salanr.Reaksiyon mekanizmas aadaki gibidir

S + O2 SO2

Kkrt frnn 660 10 C scaklkta terkeden SO 2 + hava karm bir hava soutmal

yatay eanjr ile 450 10 C a soutulur ( U eanjrnde 500C soutulur) ve bu scaklkta

kataliz kulesine girerek burada kkrt trioksite, SO 3 , dntrlr.

17


18/34


Kataliz kulesi ok katl olup her katta vanadyum pentaoksit katalizr kullanlr. Kataliz

katlar arasnda SO2 nin SO 3 e dnmesinden aa kan snn alnd hava soutmal

yatay eanjrler bulunur. Her hangi bir yanc maddenin O 2 ile birlemesi bir yanmareaksiyonudur. Her yanma reaksiyonunun sonucunda da mutlaka s aa kar. Kataliz

kulesinden kan SO 3 hava soutmal dikey eanjr vastasyla 50C civarnda soutulur

ve bu scaklkta sulfonatrlere girer. Eanjrlerde 200Cdan daha yukar scaklklara

snan soutma havas silikagel rejenerasyonunda ve kulede scak hava jeneratrnde girdi

olarak kullanlr.

Tesis ilk devreye alnrken kataliz bir ilk stma grubu yardmyla verimli bir SO 3

dnm iin gerekli scakla getirilir.Reaksiyon mekanizmas aadaki gibidir.

SO2 + 1/2 O2 SO3

5.3.3. Slfonasyon

Slfonasyon prosesinin temel prensibi, slfolanacak olan hammaddenin SO 3 gaz ile

stokiyometrik oranlarda kartrlmasdr.

Slfonasyon nitesi deiik kapasiteli ve biri dierinden daha aada olacak ekildekademeli olarak dizilmi ok sayda sulfonatrden meydana gelmitir. Genellkle

iletmelerde slfonasyon nitesi deiik kapasiteli kademeli olarak dizilmi 7 adet

sulfonatr , 1 adet maturatr ve 1 adet stabilizatrden meydana gelmitir. ( Slfonasyon

ilemi 4 nolu sulfonatrde tamamlanr.5-6-7 nolu sulfonatrler dinlendirme iin

kullanlmaktadr.). Sulfolanacak hammadde bir sulfonatrden dierine tama yoluyla geer

ve SO 3 gaz sulfonatrler arasnda belirli oranlarda paylatrlr. Bir sulfonatre giren SO 3

gaz sulfolanacak hammadde iince yksek hzl kartrclarla datlr. Reaksiyon ss

soutma serpantinleri ve ceket soutucularla emilir. Hammaddenin kademeli olarak

yerletirilmi sulfonatrler iinde tama ile ak ve SO 3 gaznn her sulfonatre belirli

oranda verilii, sulfonasyon derecesinin her sulfonatrde belli bir seviyeye ulamasn

temin eder ve bu sayede kan rn kalitesi ve tesis verimlilii garantilenmi olur.

18


19/34


LAB'n sulfonasyonunda, sulfolanm rn son sulfonatrden olgunlatrma (maturatr)

reaktrne geer ve burada sulfonik asit iinde znm SO 3 gaznn LAB ile

sulfonasyon reaksiyonu tamamlamas salanr.

Slfonik asit maturatrden stabilizatr reaktrne geer ve burada ilave edilen az miktarda

su ile mevcut slfonik asit anhidritleri hidrolize edilerek asidin stabilizasyonu salanr. Bu

son iki aama mamul kalitesi ve atk gaz kalitesi asndan olduka nemli aamalardr.

Ayrca kalite kontrol almalar iin rnek istendii zaman slfonatrlerdeki vanalar

vastasyla rahatlkla rnek alnabilmektedir.

5.3.4. Atk Gaz Artma

Sulfonatrlerde reaksiyona girmeyen gaz ve havadan oluan karma ATIK GAZ denir

Atk gaz temizlendikten sonra atmosfere verilir . Atk gaz temizleme nitesi teknolojinin

en son salad olanaklarda kullanlarak evreyi kirletebilecek btn maddelerin optimum

olarak artlmasn salayacak ekilde dizayn edilmelidir.

Baca gaz artma sistemi asada belirtilen nitelerin kombinasyonundan olumutur.

1.Siklon ve Demister

2.Elektro Statik Precipitator(ESP)

3.Wet Scrubber4.Candle Filters

5.3.4.1. Siklon ve Demister

Reaktrden gelen atk gaz bir siklon ve bir demisterden geirilerek gaz ile birlikte

srklenen/tanan slfonik asit zerreciklerinin ayrlmas salanr. Bu ilemden sonra atk

gazn iinde kalan partikller 10 mikron civarndadr. Kolloid snfna giren bu partikller,

teknolojinin en son aamas olan ESP (Elektro Statik Precipitator) sistemi yardmyla

gazdan ayrlabilir. ESP den geen gazn iinde hibir partikl kalmamtr.5.3.4.2. Elektrostatik Precipitatr

Slfonasyon tesislerinde yasal ve genel uygulama asndan n grlen ve pratikte

uygulanan atk gaz temizleme sistemi alkali solusyon ile gazn ters akm prensibine (wet

scrubber) gre muameleye sokulmasdr. Ancak bu sistem muameleye girmemi olan SO 3

ve asit mistlerini tam olarak ayramad iin, zellikle mistlerden ve artlmayan SO 3 den

dolay baca klarnda youn bir beyaz duman kmaya devam eder. Reaksiyona

19


20/34


girmeyen SO 2 , SO 3 ve asit mistlerinin tam olarak artlabilmesi mmkn olabilmektedir.

ESP'nin alma prensibi yledir:

erisinde asl (kolloidal) partikl (asit mistleri, su, vb.) bulunan gaz unidirectional

yksek voltajl bir elektrostatik alandan geirilir. Gei srasnda partikller iyonize olur ve

zt ykl elektrotlar tarafndan ekilerek toplanr ve gazdan ayrlrlar.

Toplanan bu partikller yksek klett li ve dk yzdeli bir asit oluturmaktadr..

Slfonasyonda kan ve geri kazanlmas en nemli olan ESP asidir. ESP de tutulan ve

yaklak miktar 4 kg/saat olan kt kaliteli bu asit ESP cihaznn altndaki gnlk toplama

tanknda toplanr. Buradan Eski pasta Gnlk tankna baslr. Burada biriktirilen asit daha

sonra ntralletirilerek slurry yapmnda maksimum kullanm miktar % 2 yi gemiyecek

ekilde rework olarak kullanlr

5.3.4.3.Wet Scrubber

ESP'den sonra SO 2 nin SO 3 e dnm srasnda gazn iinde kalan % 0.6 oranndaki

SO 2 ve slfolama reaksiyonundan arta kalan SO 3 gazlarn temizlemeye gelmitir.

NaOH solsyonu ile yamurlama yaplan bir kolon iinde (wet scrubber) ters ak

salanarak gaz SO 2 ve SO 3 'den ntralize edilerek kontroll bir ekilde temizlenir.

Scrubber ierisinde zel bir porselenden yaplan rusching halkalar dizilmitir. Bu halkalargaz ve kostikli suyun optimum sre ve maksimum yzey alannda temasn salayacak

ekilde dizayn edilmitir. Gaz/sv temasnn ve ntralizasyon ileminin tamamlanmas

sirkle eden kostikli suyun pH'nn takibi ile salanr.

5.3.4.4. Candle Filters

En son aamada gaz kolondan ktktan sonra 2 adet seri bal ince fiberglas dolgulu

filtreden geirilip srkledii su alnr ve atmosfere verilir.

Candle filtrelerin amac, scrubber'den kan gazn srklemi olduu svy tutmaktr

5.4. GVENL

Sulfonasyon tesisinde karlalan kimyasal maddelerin zellikleri :

LAB (Linear Alkyl Benzene)

LAB kendine has kokolu berrak bir likittir. Suda zlmez, eter ve aromatik

hidrokarbonlarda ok kolay znr. Zehirli olmayp, cilt ile temas ettiinde su ve sabun

ile ykanarak uzaklatrlr. Parlama scakl bir hayli yksek olup, 148-150C, kolay alev

20


21/34


alabilen (inflammable) zcler snfna girmez. Bu nedenle yangn nleyici olarak

standart nlemler yeterlidir.

Kkrt

Genellikle kullanlan kkrt toz veya ince taneler halinde kat olarak gelir ve %99-99.5

saflktadr. Kkrdn erime scakl 120C olup kendiliinden alevlenme scakl 232C

dir. Yandnda ok zehirli ve tehlikeli bir gaz olan SO 2 yi verir. Kkrt ile ilgili olarak

alnacak nlemler muhtemel alev kaynaklarndan ve yksek scaklklardan uzakta

stoklamak ve standart yangn sndrme nlemlerini akmaktr.

Kkrt Dioksit - SO 2

Kkrdn erimi halde iken kkrt frnnda fazla hava ile yaklmasndan kkrt dioksit

SO 2 elde edilir.. SO 2 renksiz, keskin kt kokulu, zehirli biz gazdr. SO 2 kaa halinde

beslenmesi derhal durdurulmal ve ortamda SO 2 gaz olduu srece uygun filtre ile

donatlm gaz maskesi taklmaldr.

Kkrt Tri Oksit - SO3

SO 2 nin kataliz kulesinde dnm (konversiyonu) ile elde edilen mavimsi renkli,

karakteristik keskin kokulu ve zehirli bir gazdr. Bu gazn kamas halinde uygun gaz

maskesi taklarak kaan yeri bulunur ve nlenir. Bu ilemin ok uzun srmesi halindetesis durdurulur.

Oleum

Tesisteki safszlklardan dolay rengi grimsi olan younluu yksek bir svdr. Suda

yksek s vererek zlr, hayli korozif olup hava ile temas ettiinde SO 3 gaz verir.

Oleumun depolanmasnda ve tanmasnda byk dikkat gsterilmelidir. Deri veya gzle

temas halinde bol miktarda %10 luk borik asit zeltisi ile ykanmaldr. Oleum ile ilgili

tm ilerde mutlaka koruyucu gzlk ve eldiven kullanlmal, ani SO 3 kmalarna karda

gaz maskesi taklmaldr.

Kostik Soda

Genellikle kostik %40 - 45 lik sulu zelti olarak kullanlr. Kostik soda son derece yakc

bir madde olup cilt ile temas ettii zaman tedavisi ok uzun srebilen yanklara sebep

olabilir. Bu madde ile ilgili ilerde mutlaka koruyucu gzlk ve eldiven kullanlmaldr.

Cilt ile temas etmesi halinde bol su ile ykanmaldr.

Sulfonik Asit (LABSA)

21


22/34


LABSA kahverengi - koyu krmz renkli, hayli viskoz bir svdr. Dier asitler gibi yakc

olmamakla beraber cilt ile temas etmemesi iin gereken nlemler alnmal ve cilt ile temas

etmesi halinde bol su ve sabun ile ykanmaldr.

6.ATOMZASYON TESS

6.1. TANIMLAR

NSD :ok kpren deterjanlarda kullanlan baz toz

SD : Az kpren deterjanlarda kullanlan baz toz

6.2. PROSESN TANIMI

Atomizasyon tesinde, Sulfonasyon tesisinin ana retim maddesi olan

LABSA'dan faydalanlarak deiik formlasyonlara gre baz tozlar retilir.

6.3. TESSN ALIMASI

1. Slurry yapm

2. Scak hava retimi

3. Atomizasyon

4. Toz tutma sistemleri

Deaj edilen tozu artan sistemler

retim ortamn havasn filtre eden sistemler

5. Pompalarn soutma sistemleri

6.3.1. Slurry Yapm

Sulfonasyon'da retilen LABSA Atomizasyon tesisinin gnlk tanklarna baslr. Slurry

yapmna giren dier hammaddelerle birlikte elektronik tartm sistemlerinde tartlr. Likit

hammaddeler likit dengeleme kab yoluyla tez hammaddelerde ana solid helezonu

yardmyla turbo miksere oradan da Maturatre tama yoluyla aktarlr. Buradan slurry

filtre edilerek deairater'e (slurry havasn alan vakum sistemi) gnderilir. indeki hava

22


23/34


emilerek dansitesi ykselen slurry Yksek Tazyik Pompalar yardmyla nozullara

pompalanr.

6.3.2. Scak Hava retimiDoal gazn yaklmas ile oluan scak hava 400-450 C scakla kadar seyreltme fannn

bast hava ile seyreltilir. Bu ilem aamasnda. LABSA retim prosesinde gaz soutma

ilemi srasnda yan rn olarak elde edilen 200 C scaklktaki havada da kullanlarak

enerji tasarrufu yaplr.

6.3.3.Atomizasyon

Nozullar ile pskrtlen slurry, scak hava jeneratrnde retilen ve kulenin altndan

sisteme verilen scak hava yardmyla kurutulur. Kuruyan toz bir band yardmyla airtift'e

(hava akm ile tozun tama sistemi) verilir. Bir filtre sistemiyle toz ve hava ayrlr. Toz

NSD stok silolarna ynlendirilir. Kulenin stnden emilen su buharyla doygun hava, 6

adet kuru siklon ve iki adet ya siklon ile iindeki toz artldktan sonra atmosfere verilir.

6.3.4. Toz Tutma Sistemleri

6.3.4.1.Dearj Edilen Tozu Artan Sistemler

Airlift toz seperatr:Atomizasyon Siklon Sistemleri: 6 adet kuru siklon ile bunlarn tutamad tozlarda

artacak 2 adet ya siklondan olumaktadr. Bu sistemde kuru siklonda tutulamayan tozlar

nozullardan su pskrtlerek tutulmaktadr. Buradan kaynaklanan saatte yaklak 650-700

kg su da tekrar annda base deterjan retiminde kullanlmaktadr.

6.3.4.2. retim Ortamn Havasn Filtre Eden Sistemler

Bu sistemler retim ortamndaki tozumay bertaraf etmek amacyla altrlmaktadr.

Tozuma olan her katta modler tipte torba filtreli bu sistemler kullanlmaktadr.

6.3.5. Pompalarn Soutma Sistemleri

Atomizasyon ksmnda iki ayr soutma sistemi vardr. Her ikisinde de kapal devre

temassz olarak soutmada su kullanlr.

6.3.5.1. Vakum pompalar soutma sistemi : Artlarak kazanlm snayi atk su

kullanlr. Sinayi atk su tanklarndan gelen su vakum pompalarnda soutma amal

kullanldktan sonra, nce bir ara tanka daha sonra da tekrar sinayi atk su tankna geri

23


24/34


pompalanarak srekli sirkle edilir.

6.3.5.2. YTP Homojenetik ve Hammer Miller pompalanr soutma sistemi : Bu sistem

de bir ara tankda bulundurduu suyu kullanarak soutmay gerekletirir.

Girdiler:

Toz ve sv hammaddeler

Doal gazn yaklmas ile elde edilen scak hava

Su: Bu ksmda kullanlan proses suyu artma tesisinde srekli kimyasal da artlan ve

kazanlan atk proses suyudur.

Buhar: Buhar kazan dairesinde retilir. Istma amal kullanlr. Temassz olarak stma

yaplr. Kondense olan buhar tekrar kazana dner.

24


25/34


7. TOZ DETERJAN KARITIRMA TESS

7.1.PROSESN TANIMI

Toz deterjan hazrlama ksmnda Atomizasyon ksmnda retilen Deterjan baz kullanlarak

zerine dier deterjan katk maddeleri ilave edilir ve paketleme iin deterjan tozu retilir.

Toz Deterjan Hazrlama ksmn aadaki balklar altnda inceleyebiliriz.

1. Post dosing nitesi

2. Havalandrma sistemleri

3. Rework sistemi

7.2.POST DOSNG NTES

Post dosing nitesi ana ksmlar ve aklamalar :

1. Toz tama bandlar

2. Parfm dozaj sistemi

3. Tartm bandlar

4. Enzim Tipping ve dozaj sistemi

5. Dner mikser

6. Elekler

7. Fluidiser

8. Dolum Makina besleme bandlar

9. Havadaki toz ve enzim konsantrasyonu lmleri iin numune toplayan sistemler

(Galley sampler Cihazlar)

7.2.2. Parfm Dozaj SistemiDeterjan parfmlerinin dozajlama nitesidir. Dozaj pompas yardmyla dose edilen

parfm, basnl hava yardmyla dner mikserin iine plverize edilir.

7.2.4. Enzim Tipping Ve Dozaj Sistemi

Deterjan retiminde kullanlan enzimler, baz alerjik reaksiyonlara ve buna bal akcier

hastalklarna neden olabilmektedir. Bu nedenlerden dolay, enzimin gnlk stok silosuna

beslenmesi de son derece modern ve son teknolojinin rn olan bir sistemle (VITALAIR

25


26/34


ENZYM BOOTH) yaplr. Besleme odasnn zerinden odann iine hava sirklasyonu

vardr. sten verilen bu hava alt ksmdaki kaba - ince ve Hepa filtreler vastasyla tekrar

emilir. Hepa filtreler zellikle ok ince enzim tozlarn tutabilecek ekilde yaplmtr,

Enzim tutma kapasiteleri % 99.97 'dir. Emilen havann her sefer % 10 'u blf edilir. Bu

jlem saatte 700 kere tekrar etmektedir. Bu sirklasyonu salayan fann kapasitesi 9000 m

3 /saattir. Filtrelerin tkanp tkanmad basn sensrleri vastasyla kontrol edilir. Dolan

filtre bir naylon torbaya alnr. Az skca kapatlr ve p yakma frnnda yaklr. Bu

sistemden oda ierisine yaylmas muhtemel enzim tozlar gibi bir risk hi beklenmemesine

ramen tm enzim besleme mddetince odada olumas muhtemel tozlar galley sampler

denilen cihazlar vastasyla toplanmakta ve laboratuarda, havada bulunan toz ve enzim

miktarlar ok hassas olarak analiz edilerek kontrol altnda tutulmaktadr. Tm bu

korumalara ramen yine de enzim besleyen personelin ok zel tam yz maskeleri ve

eldivenler ile de kiisel korumalar salanmaktadr. Oda iine dklmesi muhtemel enzim

tozlan iince yine hepa filtre ihtiva eden bir vakumlu temizleyici de hazr tutulmaktadr.

Buradan beslenen tozlar birbirine uymayan iki ayr kapakla ayrlm borular vastasyla 3.

kattaki iki ayr enzim silosuna beslenir. Bu silolarn altnda bulunan ve tamamen korunmal

loss in weight tartm sistemi ile nce enzim geciktirme bandna daha sonra da kartrma

bandna ulaarak enzim dose edilmektedir.

7.2.5. Dner Mikser

Enzim hari dier deterjan tozlarna ve katk maddelerine bir n karma salar. Parfmler

deterjan tozlarna burada ilave edilir.

7.2.6. Elekler

Enzim hari dier deterjan tozlar ve hammaddeleri burada elenerek homojenize edilirler.

7.2.7. Fludser (Haval Kartrc)

Tm deterjan tozlan ve katk madeleri en son aamada haval kartrcdan geer. Basnl

hava yardmyla kartrma yaplr. Verilen bu basnl hava bir fan yardmyla stten

emilir. Basma fan bir cam korumal oda ile kapatlmasna ramen burasda potansiyel bir

grlt kaynadr.

26


27/34


7.2.8. Dolum Makinalari Besleme Bandlar

Fluidiser'da karan toz 5 adet toz. datm, borularndan dolum makinalar besleme

bandlarna dklr. stleri toz szdrmaz branda rtler ile kapal olan bu bandlarla dolum

makinalar gnlk besleme silolarna ular.

7.2.9. Galley Sampler Cihazlar

Atomizasyon ve Toz Deterjan Hazrlama blm katlarnda personel alan her yerde

havadaki toz ve enzim konsantrasyonu hassas olarak takip edilmektedir. Sonular da her ay

tablolar halinde; gvenlii ve ii sal ile ilgili ksmlara iletilmektedir. Tm personel

ilan panolarnda bu sonulardan haberdar edilmektedir.

Cihazlarn altrld yerler Dozajlamada deiimli olarak iki yerde

Tipping nitesinde

Bozuk ama istasyonunda ;

Toz deterjan paketleme ksmnda da ayn tip cihazlar altrlmaktadr. Bu ksm

incelenirken cihazlarn yerleimleri de incelenecektir.

7.3. HAVALANDIRMA SSTEMLER

Atomizasyon ksm anlatlrken detaylar verilen kaset tipi toz emme sistemlerinden burada

da kullanlmaktadr.

Bundan baka, Tipping Odasnda, Enzim tartm bandndan ve Enzim geciktirme bandndan

enzimli tozu emen Wet Scrubber sistemi de kullanlmaktadr. Bir fan yardmyla emilen

enzimli toz wet scrubber'e gnderilmekte burada scak su ile yamurlama yaplan bir

sistemle toz ykanmakta, kan atk da bulunan enzim halama tanknda deaktive edilerek

atk su artma tesisine gnderilmektedir. Bu fan devrede deilse alan ikaz edilerek

enzim beslemesine msade edilmemektedir.

7.4. REWORK SSTEM

Toz deterjan Hazrlama tesisinde maml kalitesini etkilemeyecek oranda kpren

deterjanlarda, kpren recyle tozlar, kprmeyenlerde kprmeyen recyle tozlar % 10

27


28/34


orannda bitmi rnle kartrlr. Recyle rnlerin dozajlamas tartm band ile yaplr.

3m3 lk recyle silosu mevcut olup siloya recyle rnler manuel beslenir. Ayn zamanda

Toz deterjan Dolum hatlarnda bulunan toz emme sisteminin dn bu siloya

baldr.Genel olarak recyle tozlar, bozuk veya hasarl ambalajl olan rnler ile kimyasal

ve fiziksel yaps uygun olmayan rnlerden oluur.Bu tr rnler ambalajlanm ise

bozuk kesme istasyonunda jumbolara maml eidine gre snflandrlarak kesilir ve

calaskal yardmyla manuel olarak siloya beslenir.

Dardan iade olarak gelen veya retim esnasnda oluan recyle tozlar jumbolarda

saklanr,jumbo zerine ilgili tozun cinsini belirten tantm etiketi aslr ve retimde

belirtilen oranlarda yedirilir

28


29/34


8. TOZ DETERJAN AMBALAJLAMA TESS

8.1. PROSESN TANIMI

Bu ksmda; toz deterjan hazrlama ksmnda retilen deterjanlar ambalajlanmaktadr. Bu

toz; karton ve naylon torba dolumu yapan makinelerde paketlenerek kolilenir, otomatik

paletleme makinalarnda paletlendikten sonra depolara sevk edilir.

Enzimli tozlarnda paketlendii bu departmanda alanlarn salna ynelik sistemler

bulunmaktadr;

Ambalajlama makinalarndan tozlar emen HIGHVAC sistemi : Emilen tozlar evvela

siklonlarda iri taneli tozlar brakr. nce taneli tozlar jet filtrede (torba tip filtre) toz

havadan ayrtrlr. Buradan kazanlan tozlar iade silosuna oradan da toz mamullere ilave

edilmektedir.

Fluidiser basma fannn emii de Paketleme makinelerinin havalandrlmasnda

kullanlmaktadr.Buradan kazanlan tozlarda fiuidiser'e verilerek geri kazanlmaktadr.

Ana havalandrma sistemi : Ambalajlama ksmnn havas bu sistemle saatte 8 defa

deitirilmektedir. Emme ve basma sistemleri o ekilde dengelendirilmitir ki Toz Deterjan

Paketleme ksm (dardan gelen kirli havay almasn diye) hafif basnda tutulmaktadr.

Bu sistemin havasda yukarda bahsi geen galley sampler cihazlar ile kontroledilmektedir.

29


30/34


9. SONU

Deterjan zelliine sahip yzey aktif maddeler,

*Anyonik *Katyonik *Noniyonik *Amfoterikolmak zere 4 temel grupta incelenir. Bunlarn arasnda en ok kullanlan deterjanlar

anyonik olanlardr ve bu grupta:

-Alkil aril sulfonatlar

-Uzun zincirli ya alkol slfatlar

-Olefin sulfat ve sulfonatlar

-Sulfate monogliseridler

-Sulfate eterler

-Sulfo suksinatlar

-Alkan sulfonatlar

olarak snflandrlabilirler. Bu snflarn iinde en yaygn olan alkil aril sulfonatlar olup,

dnyada kullanlan deterjanlarn %60 n olutururlar. Adndan da anlatlaca gibi bu

gruba benzen halkasna balanm alifatik zincirler esas tekil ederler. Gnmzde bu

amala en ok kullanlan hammadde ksaca LAB denen maddedir. LAB ngilizce

"Linear Alkyl. Benzene" kelimelerinin ba harflerinden oluan bir ksaltmadr ve dz

zincirli alkil benzenleri tanmlar. LAB petrol rnlerinden elde edilir ve slfonasyon

reaksiyonu sonucu deterjan aktif maddesi olan LABSA'a (Linear alkil benzen sulfonat)

evrilir,

Getiimiz yllarda lkemizde de zerinde geni tartmalar alan LAB/DDB olay aslnda

dz zincirli alkil gurubu tayan LAB ile dallanm zincirli alkil grubu tayan BAB

(Branched Alkyl Benzene) arasndadr. Bilimsel almalar her iki maddenin de insan

salna zararl herhangi bir zellii bugne kadar bulunamamtr. Ancak aratrmalar

LAB' n BAB a (gncel deyimiyle DDB'ye) oranla biolojik olarak kanalizasyon sularnda

ve bunlarn akt nehir, deniz gibi yerlerde daha hzl bozulduunu belirlemi ve evreye

daha az zararl olduunu vurgulanmtr. Bu nedenle Trkiye dahil birok lkede LAB

kullanlmas mecburi tutulmutur, DDB kullanm yasaklanmtr. Son yllarda yaplan

aratrmalarda LABn paralanmas srasnda toksik bir etki gsterdii ve balklarn

lmelerine neden olduu belirlenmitir avantaj paralanma sresinin ok abuk oluu ve

DDB nin gsterdii gllerde trifikasyona neden olma etkisini gstermemesidir.

30


31/34


LAB/DAB tartmasnda olduu gibi deterjanlarn evre zerine kt etkisi olan dier

zellikleri ve formlndeki bileikler bugn detayl olarak incelenmekte ve

tartlmaktadr. Hemen btn rnlerde olduu gibi deterjanlarnda evre zerinde baz

kt etkilerinin olabilecei aktr. nemli olan bu kt zellikleri giderici deiiklikleri

aratrp bulmak ve uygulamaktr. Bu konuda yeterli ar-ge altyapsna sahip ciddi firmalar

gerekli aratrmalar yaparak evre ve insan salna azami dikkati gstermektedir. Bu

konuda irketler kadar devlete ve tketicilere de nemli grevler dmektedir.

Speklasyondan uzak tutarl tartmalara katlmak ve bilinli davranmak her tketicinin

grevidir ve devlet bu yolda tketicileri doru olarak bilgilendirmeli ve korumaldr.

Unutulmamaldr ki deterjanlar insanlarn ve evrelerinin temizliinde ok nemli rol

oynayarak insanl pisliin getirdii salgn hastalklardan korumakta, daha temiz ve

gvenli bir yaam vermektedir.

Yalan yanl speklatif nedenlerle deterjanlarn bu hayati fonksiyonundan vazgemek

hibir bilinli tketicinin arzusu olamaz.

31


32/34


10. KAYNAKLAR

R. NORRS SHREVE ve JOSEPH A. BRINK, JR. (1985), Kimyasal Proses

Endstrileri(ATALTA, .)YILMAZ, Mehmet Ali Kimya Mhendislii letme Staj Notlar(2002)

Unilever A.. letme Bilgileri

32


33/34


11.EKLER

33


34/34

www.kimyamuhendisi.com 34

Documents

Deter Jan Lar