PASSIONES

A N I MPER

RENATVM DES CARTES:

Galiice ab ipfiJ conflriptte, nunc autem in exterorumgrqtiam Latina ci7Jitate donat,e

Ab H. D. M. I. V. L.

AMSTELOD.A.Ml,

Apud Ludovicum Elzevirium,Anno c I o I oC L.

I N '"r E R PRE TIS

PR£FATIVNCV LAA D LEe TOR E ~f.

~~~~frCA~~ Ino vendibili , quod aiunr , Amice Le80r,_~ hederafufpensanonell:opus:~are non

~, debes expectare ut mulra dicamvel in hu­~ ,: jus rractarus Pathologici comrnendario-

.• ,"" ~:} I nern,vel in laudem Aurhoris. Ilium lege I

~ & huncluge, quem mots prrematuta orbilitterato paucos ante mentes in Suecia eripuir. Sercnifli­llla Suecorurn Regina, Iummi Parentis non minor Filla,qu~ tribus Coronis Cui Ilemmaris quartam jarndiu adjc­cit longe augufliorern, Ilupendz eruditionis , profundafapienria:, & Iiberalitatis magnifica: in eruditos cujufvisconditionis, N obiliflimum Cartefium humaniffime ad feinvitaverat, Vilis ipfius fcriptisPhilofophids cedro dignis,& illecta .ut aiunt , hujus ipfius Tractatus de AffeCl:ibuslectione & adrniratione. Sed vix in Sueciam pedem in­tUlerat, cum repentino morbo correptus, ex hac fiationeellligravir. QEanti eumvivum feciflet fapientiflimn Re­gina) armata Pallas Gonhicz gentis , etiarnIins lachry­ll1is .audito mortis ejus nuntio ) rellara dicitur, Tant~Regina: de hoc viro judicium fufficit eIuendo quicquido!iltl zmulorum quorundam zelus ac fervor illi volueraradfpergere. Eorum nemo eft cui tam pretiofe unquamP~rentabitl1r. Nec powit non placere fummis Princi­p1bus, qui talibus adverfariis dilplicuerar. Ea Iors en Vir­tUtis & Eruditionis, ut illas 110n minus invidia comitecurqUaltl fumus ignem. Quicunque femoris affectibus eiusopera Iegerir.tatebitur.illummagnam lucem Philotophi-

.* 2 cis

A D LEe T 0 It E M.cis Difciplinis Intulttle ; etfi ejusplacica non admi[crint,quibus poil: fruges repercas glande adhuc vefci "ofureeft.Hie rpfecractatus Pathologicus Iatisoflendic.nonnus illurn in Microcofmi cognirione , quam in Macro~cofmi conrcmplatione profecifle. In n.ullius manus v~ ..nier, etf diverfa(enciat,ut Iemper licuit inter bonos,qu1ll

ejus acumen, Iolertiarn , pertpicuirarem , ac [ubti!it3tC[1lmiretur ,& quod tam commode ad (olarn rationis faceJ1lin iflius naruralis aurornati morus ornnes Inquirere po­tuerir, Contiderar enim hominem Philolophico 1110rc,nee penetrat in nativam illius corruptionern.horurn J1l~(.tuum anomalorurn & eccentricorurn in nobis frecundl ..Iimam rnatrern , qureTheologicz en: difquifirionis- ~cmireris veto, Bmeoole Ltllor, quod Ityli.quo noflra lio~uaufus ef] .nitorem Latino Iermone aJfequinon potl1cru~'Debuiffet ipCe interpres fuHfe fuorum conCeptllum.5at1S

mihi fuir.eos quam potui fideliffime exprirnere.quod duJ11

facio.eleganriz oblivifcor. Et aufim fanedicere, illos fl oll

potuifle ab alia quam ab hornine Gallo faris feliciter ~]C~prirni. Id me movieut cum nomen Ajfei1rmm Latin 1tl'

forte pollee ufarpari , maluerim ramen P4JfionNm vocc~rerinere , quo Aurhoris ipfius prineiipiis magis inh:tfiCrem. Nee initio aliis quam mihi (ali hane Metaphra![l~adornabam , fed pofrea viri magni, quorum authorlt~ c .tern refugere religio mihi fuifler , aurhores fueru~t.1JearnTypothete perrnirtcrern. Eiadjeci EpiflolasEd!t!":ni Gallicz przfixas aviro illo Doctulirno qui cam pC?curaverar. Fruere igitur noflra hac qualicunque opeOa/Amice LeBor) &. ex illa difce Affetbbus tuis moderar.Vale.

AMICVS AVTHORIS

Ila LeB()rem.

P<?R:quam hie tiber adme miffus fuiffetaDomino Cartefio.cum{) hbertate eum typis mandandi , & ipfi addendi quamIuberetUra:fationem, mihi propofui , nullam aliamadjicere,quam eafdem~te~asquas an~ehac ad iP.cum dedi~ ut idab ipfo cbtinerem , quiat ~~nent plurima,de quibus publicum przmoneriJ illiusintcreffct1iUmo•

"---------------_._-------

EPISTOLA PRIMAA D

b. CAR T E S I V M.

o MIN s ,..lI.1.ihtgratulahar,quodtevideremLuteti4(uperifJri h4C 4.f14te,

1~ !'4taham , teeo vtnijft comm'~tlndi g~atitl, & q~d,cum ihi~41t4 quam alibipoj/es eecOlZftqu" experlmenta qUlbm, teftatus

~ te egere adu!timam man""! tmponendam trailat/~eu quos~~1tzif'.fli publico,jidem aa/am lIberalureu elfes , nofJue tllos bre­~ 'lJi./uros.Perum hanc mihiletitiem Ildemifli cum rever(1I4 es initU41Zdiam; Neepoffi,m qui,~ ~ibi dico», me ~a~ue ~ibi iratt~~r ) toquod nolueri« ante difcejJum t/~um mth, cottam faeere;cl1/lt1/4 de PtliJionibll4, quem IIte comp6Jitum audivi. Adde,:.:cd , animum rejlellendo adverba .qu£ l~gi i~ !r~~tione qu.e"" :Illfterat ante biennium verjiom Gal/lc£ Prmetptortlm t#o­'%", ·,uihll&poftquamftccinc7e loquUI114fterd4 departibus phi­

°phle qu£ adhue reperiri debent , antequam pr£ciplli cjUJ'* 3 [rUflflS

AMICVS AVTHORIS

Ila LeB()rem.

P<?R:quam hie tiber adme miffus fuiffetaDomino Cartefio.cum{) hbertate eum typis mandandi , & ipfi addendi quamIuberetUra:fationem, mihi propofui , nullam aliamadjicere,quam eafdem~te~asquas an~ehac ad iP.cum dedi~ ut idab ipfo cbtinerem , quiat ~~nent plurima,de quibus publicum przmoneriJ illiusintcreffct1iUmo•

"---------------_._-------

EPISTOLA PRIMAA D

b. CAR T E S I V M.

o MIN s ,..lI.1.ihtgratulahar,quodtevideremLuteti4(uperifJri h4C 4.f14te,

1~ !'4taham , teeo vtnijft comm'~tlndi g~atitl, & q~d,cum ihi~41t4 quam alibipoj/es eecOlZftqu" experlmenta qUlbm, teftatus

~ te egere adu!timam man""! tmponendam trailat/~eu quos~~1tzif'.fli publico,jidem aa/am lIberalureu elfes , nofJue tllos bre­~ 'lJi./uros.Perum hanc mihiletitiem Ildemifli cum rever(1I4 es initU41Zdiam; Neepoffi,m qui,~ ~ibi dico», me ~a~ue ~ibi iratt~~r ) toquod nolueri« ante difcejJum t/~um mth, cottam faeere;cl1/lt1/4 de PtliJionibll4, quem IIte comp6Jitum audivi. Adde,:.:cd , animum rejlellendo adverba .qu£ l~gi i~ !r~~tione qu.e"" :Illfterat ante biennium verjiom Gal/lc£ Prmetptortlm t#o­'%", ·,uihll&poftquamftccinc7e loquUI114fterd4 departibus phi­

°phle qu£ adhue reperiri debent , antequam pr£ciplli cjUJ'* 3 [rUflflS

EPISTOLA .frue7tu co/ligi poffint; (} dixeres , te non adeo viribus ttU~diffidere ut non aufis fufcipere explicarionern cunad~

~ d . f'" .. 1,rum, 11 cornrno itatern haberes experirnenra aClcnquCE requiruntur ad comprobandas was ratiocinationes.addis, ad id opus dIe maximis (umptibus.quibus privatllsJ

ut tu,par cile non pofler.nifapublico juvaretur.Sed c~~non videas te debere illam opem expectare , putare ,t~ ~acquiefcendum deinceps in Iludiisprivatis.pro infir.utbo•

ne tua fpeciali; & pofterirarern te excufaturam {i 111 POeIlerurn nullos pro ea amplius labores Iufcipias. r(~eortJjam reveravelis im/iderepltblieo rtJidllum tuarum inventl071"~~

nojq~e nihilunquam ate h~bitllros, Iipatiamur te arJimo 11100

11flqut. .2.!!,1propter decreui tepaululum hac epiJlola vextlr~ ~ e~"me ulc~fti ob denegatumtllum traBatum dePajflonibtU ,/~bl .•probrando libere neglige?;tiam, &alios defeCtue ql/os jndlcOlffl..pedire quominue explices tatentl/'fli tuum quantumpuffts dJ: tefIC.~ris , Bt revers nonpoffimcredere aliunde quam antglsgtP/};j,tua,& qltodparum curesprodejft reliquis hominibue,idprifc~~ ..quod nonpergttJ in tu« PhyJiea. EtJienimoptime eoncipiAf/J' IIipoj]ibile ejft ut ea"! perftcia:~ niji ~abettJ p'urim~ experiffJtfJJ4IJ...hlte debe~e fNmptt~as. pltbllcesfieri , ~o quo~ a~ tp/um. tnorll~JJ"bomm .uttltt.u. re~tbtt., nee bona pr!vat~ etreifujJicta~~; ~ Ii".mennnxcrediderim, td te remorsrt, qutaftcillime ab t# qfJ1J;"..tuan) debonispublicu,pojfts obtinere quicquidin eumftl1(ffJO!f!.S

. repojfts , Ji dignareris ipJis rem exponere utieJl, & froNt f~Jfac~/e , mo~o velles. ~ed vi/£ genue quod[emper egiJlt ,-:/;ot/thute conJilto contrartum , fit credendto» relinqutfJ, te ellAffJ ?j1'"a/ienam opem admittere, etJitibiofJerretur : imere«puft/A,t eOritntemte excuflturam qltod pro ip/a noNs a.mpliue la.borAte;"",quodftpponis, ii/am. 0fcmtibi eiftrteceffirtam., obt~fJer~ ~!N~nonpojfls. .f<..uod mthtargumentumr Itbet cogttandt, r". r. tibl

. t: ' "IT; fi . /d,t IlrJtllJl \te ntmid negttgen-tem l.JJe, ve~um orte ellam nonr ellAP/ ~fippetere adJ}erandllm complementllm eorum qu&t f~P If

tAD D. C A It T ESt V M.equi tu«ftriptalegerunt ;& nihilomintu{atutibivttnitatufie.

pe~ejJe adperfUadendumpoj!eru, te in cftlpa nonfiti./ft ,jed tuam~;rt~/tem. non aK.~itam ut opor~ebat, & de~~g4~a ti~i ~Ift {t/bji­

.4 Intuis conjittu . In quo video tu« embitio»!fierifatis; q110-~'a~ ~ui 'Vijurifunt tuaflripta ,judicabunt, ex eo quod in lucanediflt ante duodecim annos , tejam reperiffi ab eo tempore id 0-

~e quod hucufiIue atep,:odiit ~ &. quod tibi ftpe~efl in-uenien­,1i11J quoad Ph)fteam, 'Ill/111Mdiffietle efle eo qu()d./am explicaJli:

rta .lItpotuifJes exinde nobi« trndere quicquid expeitsri jJfJfejl a~attocinatione hltrJutna, quoad medicinam & alios u/Us hlljU4 l'l!t.

~::(z c~mmoditaffm h~buijfts experiment» adid requifitafaden­It)~lItnimo proculdubto eorumJIlm magnam re repeYl./ftpartem,

t~J".flam indignationem ex ingrato bominum animo te impedi­'lJijJe, quomineM inventa tua cum illijcammunicsres. Atquefie

~1f1,te deinceps quiefi~ndo tantum. poJft acqu~rere celcbritntis.sc,::ultum lsborsres , tmoflrfe altqutd amplleM, cum utpluri­

','J honum quodpoiJidetur) minor»filit eo quod 0ptatelr, aut~m deJi.deratur : ftd tibi volo eripe~e hlmc rll~ionem [am£

~,ue menta eonftquend~. Et qUAmvu not; dubttem,_ tefliretdflzc70 opeufuijJet,ji IvoluiJlesJurz.:ari ap~blic~'v.0lo t~men hie, ddeftribere, imocurabo hane rpiJlolam tmprtmt,ne tgnoran-

;"'bprtftexerepo.JJis , al/t teJup~r hocpe~l~m excu.(4re,ftinr­t:"~ n~bu 'pt~face~e neglexeru: S~/(:U tgtturveltm" no~ .ftffi~let~ Ut altqtud d p~blt.co co.n:ft9uaru , td rz.:erbtelo & obiter '"r £~tt:Ol-Jt cUjujdam ltb"jubtndtea(je,non 1tcendo exprejft,te tdexo.,-.:e &expeBare, nee expli~ando rat~ones ~u£ p~ob~re poffunti4t'.(o~um te id mereri,ftd etlam. mttxtm~ ~elpublle£ tnte~eJft ut~ lb, conctdatur , & indemaxtmam uftlttatem expec1art debe~~e'lt4 'Vulgo obtinet.amnes quiJibi imaginantltr,ft Illiquid 'Vale-

e~ta . & . .~ ntum ideoJlrepitum exeltare , tanta cum tmportuntJater::;equodpertendunt , -. tal#umpr~mittere ultra i~ q:to~ pDf7te" ' 1/,t ~um quunon loquttur deJe nifi ,,!o~ejle , & mhtl It quo­

111pettt, nee qttidpiamjidenterpromtttit, quodc,mque docu-mt1'Jttlm

Ep 1ST 0 L A ''1mentllm AlillnJe eaAIfUArllm virillm, nul/A ejll4 hAheA/Nt rAl' ,nee ae iUo e()gitetur.

FrJrU aices, indolem tU4m te Aa Aliquid petendMm nonft"'~nee Ila loquendum aete ipfO magnifice, quill alterum viaetllf~je8iorem Ilnimum notAre,alterumftperbiorem:ftapertemlo~b I'

i~d~lem ejft corrigenaam, ceM nAtam pot~m exerrore &- 1-' "&lllttate quam exhonejfopudore & modefttA. Nilm quod atliflltpetitiorJes, i!lllrllmfllarum pudere debet qu£ expropriA 111~"~.indigmtill, &apud eos fiunt aqllibH4 nifl14 eft Aliquid eJtlgjp..sedtllntum Abeft ut earumpuaere oporteat, qu£ /endunt pJ.tP /I_tlltem& emolllmentum corum Ild quosfumt, utecontrllflOg'I"rill inde qu.eripojflt;prteftrtim ubi jllm ipfis ea dlltlt jinJ qllJ'~tiojUperIlnt quodpetitur. Mllgnifice vera loqui deft ipP' ~~ Jtdemumftperbill ejllldmodum ridieulll & cllrpendll, cu11l qf/IJ f~re ipfO (alfll jllllat. Imo 'Vilnitad ejl. contemnenall,etiam CllfIJ ~aicllntur , ubiper oftenlAlionem iafil, nuno Ila quemqllaf!l' rftred~~nte emolumento:Je.acum ill~ tillia/unt , ut ll/ioru11l !~~,eafetre, certum eft tscer» nonpojJe npper hllmi/ililtem tV/~I'r tj1qu.ej}ecieseftignavi£ & imbeci/litatu. MultNm llute1ll ~",d~pllblici,iUudpr.emoneri de iM qu£ infiientiM riperifti, Nt~,Jt J,aiellns quid in illM Itdhucpoffis reperire , ineitetur tid ItlO"jillconftrendum quodpoterit , ut tejuvet , tllnquam /ld op~' Jt-

ft~p~ eft. eo'!'mune b~num omni~m homi~um. Etellr: I~~ IlIiJdijb , ntmtrum -uerttstes magm momentt qUI14 explteuij/ll tl.'"flriptu, ineompllrItbiliterpretioJUperant qUicquiapuffts tsJ~~~ ~

Dicere quoqllCpotes,tua operIlfitM loqui,nec Opll4 ~ lit " 'J &', promiffi &jll8llntil14. qu£ cumjitJt ordinllri.e eir&umft,AfJI~ire

£ru(catoribm quidecipere 'Vo/unt, 'Videntur minime. &01J.~ ,,,r­oirahonejlo quifolam VerilAlemflllatur. reril non al&l), I f.Jpendi, quod res qUad dicuntfint TlZagn£ & bon£,fta ItffJtutf}debe­ftrflfint, nee tl14probllrepoffint. Cum ille qtut.1perte,;ao It,f.r j,rede Ie dicere, tamVer4tJint & t4m eviaenterprobtltllJ1f' !/~

An D. CAR T E S I ~ M.1t.A.INa, Nt omms decori reguItt tibipermittant deilliJfldmttr /(J­

f~l) & ex charitatcad id teneariJ, qlloniam aliorum interejl tM{c,re. Etjienimtuafiriptafitis /oquAntJer , rej}ellu earto» 'llli (a

t~~minRnt diligenter, & intelligerepoflUnt, attamen id nonfuffielt ad[copUTlJ quem tibi ve/impropoJitum ejJe; quonitlTlJjingulitalegere .ne'lueunt, neefacile -tucare iiqllirempub/ieam sdmini-]/rant. Evmitforte ut quiea legerint apud ipfts deii/is quando­'ltememinerint: verum qaicquid itlis dicatur, cllmftiant ItP":'lJU1n.f/repitum de teexcitare,&njmi4jit ilia modeJIia quamftm­perft~afli,eum dete ipfO loqueris,indefit ut animum adilia non-141tum rejleBant. Imo quia{tepc /lpud iI/os adhibenturftrmonestJcquiJitijJimi, aalaudmaos eo~ qui no~niJi vA/de mediocresfUnt,""""'m eaufimhabentfUmenat laudestmmenfiU,qlUtibidtfinm­'"rllbiUis qlli Ie norunt,pro veritatibH4 admodum certis ;econ­'r~rio cum quis deft loquitllr,& miranda & extraordinAriajibi'r'buit) audittlr at1entim ; prttftrtimji vir}itpreclero loco lUI­

», & quemflittlr non tjH4 tJIe indolj& autgenii'Ilt agyrtam a­g~. Et fj1llJni,4mfl ridictdumprttbeTetIitalioccajifJne hyperboli-

.ell~quutioni1m4 NteretUT) ejH4 verbafNmuntllr Ntijiman,t, &'*, ea credere no/unt , fltl/emflTNntllT fta vel curiojitate 'Vett",,,14lione aatxaminandum.anverajint. Idcireo cum certijfi­~./it, &publici intetfitfllre , milium unquamprttter teexti:'':Ot in 1nundo (cujH4(altemflriptll habeamUd) quiretexerit've­"4 Principia, & cognoverit,ri11l44 c4~ftU. omn~m qMIt innatur.~o~*,untur; BtpoJlqutlmJIIm reddtatru r/lttonem ~x h~ Prin-2'14 omnium quit apparent, & ~bft.r'Vantll~ ft.eq~enttus In me»:

.<lummodoegere te obftrvatt~ntbH4 j}e&la/t~~bH4lIt.. eodem modo rstiones omntllm.qutt hommtbH4. In hac .vitll,.IIi"effipolJimt,& ita nPbisfuppedttandllmperft8iffimamnoti:~ ~atllr ~ omnium mineralium,virtutum omniumplant4rum,p,,0przetatum animalium, &. ingenere om,nium qu£ inftrvire'lJ~lZt Medieinte & a/iis arttbH4; Et demque, cum httobjer­

4ltones nonpoj]int omnesfieribrevijJimo tempore ab/que maxi-. ** .mu

E PIS T·O L AmufUmptibllS debere omntspopulos terril eo collimare, & alaefi~terconftrre tanquam in remlUmmi in orbe mamenti , &' qUI.aaomnes ex af1eJPefiat; id, inquam, cum certiffirnumfit , I!poJfltfiluprDbari exfiriptu quit jamtypu evulgafti, debeYes.~tamclsredicere, &promulgare tanta cum tur«,& tamexprt.Jl.edicere in omnibeu titum tuorum librorNm, ut deinceps nt~ ,pojftt deriqui id neflire~: ficadminirnNm primo intuit~ '111.'pel/eres multos Ila eXllminandum quiade 'illofit, &,quo in IdJ~~ligentiIM incumbercnt, & attentiIM legerertt tuaftripta , eo ei'()l~den:ius tognoflerent,te de rebusfalJis gloriatum nonfitijfe.

Pr.e/ertim tris fUnt qUit opurim reBe fJmnibIM inellle"rt!.Primum , injinita reperiend« reJlare in phyficll, qltil IldfIJ~rbf1Jutili«vit,e ellepojJim,t. Secundum, nonfine cauft invent10pe~iI/arum rerum ate expdlllndllm ejft. Tertium, te eoplllYA rtpc,rire poffi quo majorem commodita#em' mllitorum exptri,,!erJI6•rum habiturIM es. Rifert,hominespY£moneri deprimoj qUIA.1fI~ximapdrs eorum nonputllt, Illiquidpolft infiientii; repeYirSIl/~liIM eo qllod Ab antiquis repertumfUit; imo quia plures nofJ '':,cipiunt quidfit ~h~Jicll, vel cui ~ei inft~vire Jojftt. Fllcile ~1I/~J'cjf probare , mmtltm reverentlam qua duumur ergll a1JII~1I1 c'tem , ejuftnodi ~rrorem 1ft quimu/tum obfit fti~ntiar~'" If}'~,mento: Na~ vtd~mIM~popu/~s ~udes Americe, & plllrtf/JOS§Alldque slios qut habttAnt In regtomblM minIM remati«, ",lIlto! (11

ciores commoditates 'ad vitam habere qt/am nos: .fi11J~ tp!J ifloriginu ilque antiqult, & ilquepojfuntprofittri,.? /lcqul9ie~e iJfipimtiAporum Patrum, ne« credere, qllenquampoJ!e.IlMi,.melie« doC(re.e~ quodjarll notum &-[a{fumfiit lib ,trtJO tnfe~tll'EJlqlle hlte optmo. ~deo damno/a,ut .d~nec ex.llat14r,c~ftllr:: fi~I1AI'lllm nfwamcogmttonempojft acqulrt. ~f'IJ e;'iperte~/III C()~io'populos quiea msxim« imbtttifunt,eoipft rudiore! & Ig11or~JCcilrespermanjifft. Et qrlia Adhucfitu freqllens eft Inter nos,j#Jet..probando, nondum nos omnia fiirt qlliljCirepoffimtlS. ef!.!!o 'bfi&tAm clare admodum frobATi potej/ ex p/urimi4 invent~7~J'

ADD. CAR T E S I V M. -ll~iliJlimu,ut (Unt ujeu pyxidunttlltic£,ars imprimendi,tuhi optici,o ftmilia, qttte nonniji ultimiJftcu/u, reperta[uere, qtJamvu vi.deantur jamfatu faciliaiu quie« norunt. rerum nihil ejl in quo-nzagu elucetlt neceJftttU acquirendi novtU notiones , quam in eoq~od A1edicinamfje[fat. ,Etjienimnon dubiltlur, De/1minJlru­"iJ[e I]anc terramomnibUJ rebH4 qtl~ neceJJarittfitnt hominibUJ adfi In ilia corifervandos finos &vegetos ujque ad extremamftne­Ualn )nihilquefit optabiliU4 in mundo eogni/ione hartlmrerum:adeo tet olim [ueritpr£cipuumfturlillm Regum & flpientum: Ex-perientia tame» demonftrat,nos lib ilia tota adhuc ita rematos ejft,IIIJtpe leBo affigttmurparvis .morhu quosflpientiores Medicico­gnojcert non poJ!unt,qul{que nihilaliud qttamexllerantfUure­.1bediis, cum tOS depellere conantur, l~ quo difeBt/& ar~is ipftrum·&neeejfittU ejtuperjicimd£ tam evidmter ajJp"ret)ut iisquinon,co1Zcipiunt quidJtt PhJjica fUfftciat dicere, tam ejJejeientia11J qlt£docere debet rattonem cognoftendi sdeo eXtlBe naturtlm hominu,do omnium qu£ ipji cedere pojJimt in /llime'lJtum autremedtto»,Iltper eamfizcifefit ilti omnia ~orborum genera declinsre. NIl',)~ttaceam ejt« alios 11i1J, hiejOteufttiJ magnimomenti ejl,ad ob­l,gandosjltfpidiores,ut[ali/cant eonfi/iis -oiri quijamprobavitpert~ 'IUd! rcperit, nonftuJlr:t ab eo expec1anda ejft qu£ tldhue inve-.~lendt!. rejlttrtt in hac.fcientiae. .

Verttm pr£eiplteliiri 1·ife~t.) u ~llade te IpfOprobaJ!e,. & ~d id~ecelft eft ttt 'Vim aliqut1rn ttbt,'faCIM) & expellas ntmlam tl/am~odefiiam qUit Ie impediv# hue ufque dete&de./l/iis,dicerlid~"od teneris. Nolo idcirco te commtttere cumDoel's hUJUJflea/i.4dpleroftue eorum quibll4 ii/lid rJOmen tribllitur, mjtljmodiflintz- ilb quicolnnt qUt!J vu/g0v.0eamtu litt~rtU hum,aniores, C'"cl1J1Zes lurisconfult;, nonj}eC~at id qleod te dtcere. veltm.; lIt needTheologos /lut Medicos, nijiquatentufUnt phtloftphl. Nam

Tbeologia nullo modo pmdet'aphyfica, nee itiam 0V1edicina eoI'bodo quo bodie exercetur aDoBioribtu & Prudemioribtu in ilia4I1e. lliisJufficitftqui regll/a! aut axiom~tlt qu£ /ongaexperien-

**" 2.. tid

EPlSTotA.ria docuit, nee-adeo par'Vifaciunt vitam hominum utfunden/liI-'dicia [u«, aquibeu{tpt ili4pmdet ,jnper ratiocimztiones incerllfJPhilofOphi£ftho!aflic.e • Soli ergo r1lantPhilofOphi; inur qlllS

omnes quippiuntjam tuifint, & !.etabuntur cum videbun~ Ieitaproducere Yeri/atem, ut eam opprimere nequeat malign~/iIPtedagogorum: adeoque{oli demum P.tdagogipoterunt ojftndl e~eo quod di8uras es. Sed cum &onlemnantur & ludibri~ ba!JtAfl­tur ab honejlioribUJ , non multum debes curare ut ipJis plltcelJ.·Adde quodjamfama lua cos tibiredditJit adeo infeflos , ut ,,!il!lejft nonpojfint. Etpro eo quod modeJlia lua ejficit utjamqutJ4"ex iiJ non veTeantur te impele1'e, non dubito quirJJi Ie lan11lf'Jcommendares ItC potes & tenem,adeo depreffis cosfUb te vide~e!Jtitmelle-uflret 'fuem itJ'aggredi fJ{)npuderet. Nihiligitar t()~quod temorari debetlt, quomineu in IllCem edlUfJUicquidJudlt.A"'Verupolft tuu corlji!ii4 inftrvire; & nihiteoutilif,Hmihi t()iJe/~quam u quod jamflripJiJli in epif/ola adR.P. Dinetum,quaffJ &~rJtjli imprimi ante ftptennium dum ProvincialU leftitarll!" _Gallia ejfet. Non ibi,ajebiU,loquendo de Speciminib1l4 qN" pI:oeem ediderd4 quinque autfix anni1 ante,unam aut alter~tJh ~.plus Iexcentas quefhones explicui,. quz Iicanullo ~ (.I

re ~e fuerant explicat~; .ac qua~vis multi ha6l:enus ~tJ9Icripta tranfverfis oculis inlpexerinr , modifque 0ll111.1 t11refurare conati Iinr.nemo ramen, quod Iciam, quiCqul1

t _non verum potuit in:iis reperire. Fiat enumeratio ~u (D"Ilionum omniumquz in tor {:£culis, quibus aliz Philo {11

phise viguerunr.ipfarum ope Iolune func,& forte neC :C'multz nee tamilluftres invcnientur. Q!!inimo p~ofi~ jO'ne unius quidem quzflionis Iolutionern , ope prtl1CIPOll_rum Peripaceticz Philofophiz pecuharium,quamfuiile , quam non polIim demonfirare eire1 qui"mam & falfam. Fiat periculumi proponantur, nonltofl'Jdem ornnes , (neque enim oper~ pretium put~, [1ltJ fcl'~nernporis ea. in re impendere,.) fed pauca: ahqu~iOl'eS'

Ao D. CAR:TESIVM.iiores ,l1:abo prorniflis &c~ Sic invita·oTllni tU4 modeJlM. vu"Veri~lltiJ te coegit ibi ftribere, It jllmexplicuijft inprimi: tuuSpectminibfl4, qU4 tame» -uix Illiud quam Dioptricam & s«.Itorll continent,p/f14 qUllm ftxcenttU qU4jliones phiioftphicttJ ,'~tU nemo a1Jte It t4,.jO/ide explicarepotllerat. Ee quamvuplll­"rJJi inJPexijftnt t~a flripta o~ulu malevoJu, & qU4Jivif

r~t Omni4 medi«e4 rej'utandi , ignorabtU tamen , IIHum IldhuefJ*icqullm potuijft in iUi1 deprehendere quod non effie verNm.~ibll4 addis,quodIi qllis vlluerie figiOatim enllmerare qU4jlio­JJt~, qu£potuerunt rejOlviperomnes alios philojOphAndi modos,,,, vigueruntex quo Msndt/& eft ,/Ortenee tam multllJ nee Jam1Iotatu digntU ttppttriturlU. '~i'fJimo 4ffirmIU ,nunqua'm reper­~~1b j'uifle opeprincipiorllmpeeuliarium philojOphilt qllltArijlote­.'tribuitur ,& qu£jOla hodieinftholis obl'wet,Iegitimamali,ujlH,*~pionis flllltionem. Et exprejft prfJVoctU omnes qui cam do­r;:n, titde.ftgnent aliqfl4m quam itA acclITate rifOlverint)ut nul­/tr-~ errorcmi"eorllmIolutione".flenderepoJFs. Hecautem cum

Jptllfiijftm M,.Provincillfem leftilllr.m, .& in lMem edit4"'eftptem Ilnnos& IlmpliH4') proeM/dubio quidamex c"pllciori­"" in vttJIo hoc corpore conati ejftnt illa refttare, "ift omnino~tt4 eJftnt, aNtJifaltem fotuifftnt cum aliqutl rlltioniJ veriJimi­litlkline impugnari. ~m etJi non magnum excites jlrepit~m ,"'yque i:ovit, famam tllam jam sdeo celebrem ejft ,& sdeo tpfo­Jr"1b referre vendicari q/~od docent, ut dicere nequeantfl id ne­tl~~. Seao1;-mes Eruditifit norunt,nihilin PhyJicaScholaJli­'f4 tift qlNJd non./it dllbium, nee neftiunt,in iUis materiis dubium;: -c:a1de IIfa!fO difi/ll~; q"laftientilt cert« elftdebet.&demon-· 4tt'Va;adeo Nt mlrllTt no»debeant tJIIod affir1llaveru;Phyficam

'.ro.ru'm nulliUJ qu4fionis ve,am [olutionem continert; Nihil:- Illiud iaJigni(icat, niJi quod ~~ cont;nea~ demonftratio~m

'144 verit4ti5 qUAm ignorant aNt. EtJi qUid eorem examtna­:::~ tuaftripta utea refute! , econtrArio reperit, ea nihil aliua-rr-..mere quam demonflrationes mate,iarNm qMte ante" ignora-

** ; bAm.,

EPISTOLAba~tur. all omnibt/4.Idcircoprud~n!es cumfint &-Pfimus , "~mtror tpfOs taeere;verum magis mtror tenondam trtampha/ft ., ,'eorum.filentio,cum nihilmagis exoptare que44,quO me/im COf}!:.~qllid ab aliorum phyJicis tu« diJlet. Etfine reftrt ,caram dl.Jl'"renliam notari , atjiniflramde phil~phja judieia'lJ , quo"plt~ramquefieiunt quirebteprte{Untftliciffimc , non impediat v:minas tut!pretium cognoftant. Nec enim Nt plurimum jadtC~de eo quod cventurum eft ' nifiex iis,qultiam evenijft vidtrllf}l:qui.'Z nurJquam viderunt. & quia nunquam viderllnt, aliuff/frt;t7um ex philoflphill ftho/aflic//' Ad p.blicU11J rediifft ' qatl11J,~reddiderit plurimos homines Ptedagogos, imaginari non~'PI'me/iorem extua expellandum,nifi ipJis oJIendatur,qllod;CllfIJ~~omnino verijftma & elter«fa!flJimofit , earllmfru8tJJ fl(elpfJrio diderre debeant.. Bt re~era maximum argu~entum eft f:

probe~lIr ~uUam -uerttstet» Inrffi rhyfiCIf ftko'afttc~,ji objtr'TJt~~quod tnDttJllaftt liddocenda&' omnes t'nventtones V1I£ utlles,fJ .

J. die"tamenearum(etJi mulureperttefterint jilccejJUtemporis)prflg/IJri~ op~ illi~ PhyfiCte, fed(Oltl,mmodo.fortun~ & 11ft ;Imtji". II;"

fitent~a q~~equam c~n~ultt, I:'a Adathefts flett, ceu uni~4 .t%°tlilbt/4filenttts h!4manu,Inqua h"aenaspotues-unt repertrt qlll hi­-ueritaes qllte in dllbium reuoceri nequetmt. SeifJ-rr: rfitsloftphoseam veliepartemfacere {Ute Phyjie£; jed qUill{ert 01fJ,p'eellm ignorant, & fa!fUm eftcam illiaspartem confiitllere,ell tfec~n~rario·ver4.PhyJica Ji~pars M.athe~o~ ,id pro iis nIhilfAi,.,

pf)teft~ 'Sed certttudo qu£Jam agmtafutl InMalhrfi ,tfJIIIsI'fII. totefacit. '1nt~ ~i~ ~ientia ""' certum eft te exeeflere ~ ~/:1f'Adeojiepe,aftt t1Jvldtam, utqlll ~gre flyunt llUdes qll.t I" t . ttlgerunturo{,'ali4! fiientilM ,jiJiell'fJt dicere te ctetero~ op11Jt~4,.jhacfUperare ; qllo t~bi &onceden~es laudem.qu in dubtllm::"lllfn~~p~t1l ; "eo minas call1mn~te ftfPe81 }int , cu'". &~ /#ctiflttin'llltt&4 qulljiJam 4l1ftrre. 'Et In eo quod de Geo~trttt t~ · (,ISeJidift!obftMJlltumeft" teit» dete,mintlr~ omfJIa adqU~jiJ.~h'Nm~na ft11ttr'1lrepo/eft ; ~ &qUlEjntftlutlones qlMjir;guf; e,;!-

A D D·. C A 'R T E S I V M.~lt4tibtU lIallptariquetmt,ut vidcllru to/lim meJftmcoUegijJe,ul-J- ali~ qui IInte teftr!pftrun~ Il:ic,"- tttntum leg~~ lint. immaturItJ l

& 'JUtpoft Ie ventur~/unt nihilllllud quamfPtctlegtump0tenmt.~e"cere}tlU co/ligendo qutU dttla opera ipJis·"eliqNeru.Adde qllod

':fl~i.Jli exfilutionepromptll &[ttcili omniumquttflionum,qulU1top~iterant quite tentar« voluerunt , Methodum qua uuru inh"tzcfinem sdeo inftUibilem 1ft, ut ejU5(uhjidio nunquam non'tperitU, quoad ell qu£txpendu, quicquidabhumanamentere­It,j,.ipoteft. Adtoque adcert»perftadendtlm, tepojft PhyJicamcdttmbiiicumperfieere ,fufficitprobes eam nihililliudelftquam,~'tem A1atheftos.Id -uerojam 'tlclllent~r probaJli in tuu Princi­p~, cumexplkando omnes qualitatesflnjibiles,fOlumconJider/lIU'fbttgnitudiniblU,ftguru&motibt«, oflendifli,hune mundum vi-fibi!em,qui totum objeilum phyjic,£ eft,nonnijipartemminimamfo,lIm corporum ir#nitorum continere, dequibm,cBncipipotep,fJlbnesiUorumproprietstes autqualitates in iilfilu rebt«confifle­"e;cum·objellum Matheflos ett omnitt compleBatur.IdtmquoqueItObllri poteft ~xperientill ,mnium flell10'IITII. ~4mviJenim~ «'7)0 multi fuerintftpiellUi1JNI oper"", n"va,."ntin dijquiJi­'ione phyjid, nonpoeeJl diet uUum unqutlm. I,!ettaliquid t;lperifIt (ideftptrvenijfe adaliqullm verllmnottttam quottd naturam'trum corporearum)ptr ali~uod fri~~ipium .quod lidfWllthejimfJon p~rtinetlt.Cum econtrsrtopr"Jetptorum 1111114 opeJam rper-I.{tnt inftnita utilij]imtl, nimi~um ft~e qUicq~id no~um eft. in"lfit'onomia, in chirurgilJ , & tn omntbtU ttrttbUd Mechantcu;"!ibusJi Illiquid ttmpliUd ineft quod nonperlineal adhttncflitn­"""', ex ntilla alia dedullum eft ' redfilummodo exurtiJ obftr­1Jlltionht/& quarum ver~ cau/Ii ignoranttlT. .f!<!!.odexpendere""ente nemoPOleft: quinptetttNr,per ~14llthejim tolampojft ad~nitionem -uer« phJjiC4perveniTi. EI qt/oniam non dubitlJtur~'~ il/4 exeeUere,nihileftquodaIe circa hane expeflandum. no'!

· 4.ltamen ttdhu& ftrupllltl& reftatex eo l quod omnes qUI 111,­!'''I'b ptr MlllhemattclU difCiplinll4 fizmamJibi4cquijiverurlt ,

n'tl

E·p J S 1·'0 L Anon ideo cap4ctS videntur aliquid inPhyJica rtptrimtli; e~1fI (I..

tam 1uldam exillil minUdpercipial'Jt ea qUit deiliaftripJifh,qM4fIJ.qui nuUam antehac didicerefiientiam. .Perum adid refP.onJ:f'potefl, etji,quianimum aptiorem babent concipiendiJ vertt~ttbllSMathematicis ,faciliUdproem dub.io tuam Phyficam intelltgaIJ1,quoniam omnes ratioeinationes illiUd exMatbejideprompt,l/tnd,non tsme»ftmper cuemre eoftlem celebrsri ceu doaiores in1Jf,'theji;quia aJ"acquirendameaTIJfizmam opm eftlibros eortnfJper"luflrare quijam de iUa ftientiaftripftre ; quod mAXimA-parS~'ftcit, & fipe)quieos evol'l,'unt )cum conanturobtiner« taboret!jludio quod vi ingeniiJUi conftqui nequeuntfatigant ni"Ji~ft~tmttginationem, ima eam l£dunt , &Jimulacquirunt multAp'f~ .. ­jlldicill: quaratione ifludifficiliUd ejlconcipereveritatesqtHfJlf1.bu,quam haber;pro magnu Mitthematieu, quod tampAUet ~fII&fiimtiitft addicant , fl.t fipe fint pli inmagna aliqua ref,l,fII:&quamvu quandoque (#a1» Illiipritter ipps fint , 1fJitgnMf!J. til"hilom~~m. jlrepi~~m excitant , q.uonja~ pa~um il/ud qNoJft.i-:magm ~11u conft~tzt. Cit~erum ~n eft difficJle co»cipere tpetPAt j..qUM itUUd repertt: adtd ftffiettme,ntem habereiiberAfIJ I~e.btuft!JispritjudiciiJ)eoque veUefUamattentionemfatiJ A!p/le~Nec etiam valde difficile ejl quafdam reperire ab itliiJjtpAr"'ft~utftcerunt DUm Tha/es) PJthagorl14, Ar.chimedts , 6' 1JoJI.~lJpe~,cp/o GilbertUl,KeplerUd) GalilitUd, HervejUd,& quidllf» ~ltl"rJIIIni'1ue abfJue magnolablJreconcpiPlJtejl cprptuPhilofDf.btll~ e:4.mo,!jl~uoJU.m,& .nixu~ co~eEluriJ ~ero jimiliorjb~)\ 1110 ~ 'Jd'ftrptu ArijloteliJ educttur : quod ettamfallumfutt itqNtbt p1I'hocftculo. Verumtaleeprptu philoflphicumforTlJllre, '1110 ~#,nijiveritlltescontine~t probttt/U per d~monflrAtiones .If::; d&cert.114 ecJUnt oenutes Mathemattc", res ejllll1eod'.j.rct ji/tlSr.ttr~) u~ aqll!»guagi'!t~ .fec~liJ quibUd m~ndUd jitmjl~e:;' t~t jic"exttteruqn.tojlendi/lt fin/tM tNil te td conjicerePUJie,. rll,i"Nt cum Architellm p~it omniaftndamenta , d( eduxltp."J,puos muros Jtti&ujtIJpritgrttndis ~dificii ) non dNbttalllr qN~",

A D D.. C A It. TO E S 1 V M·. °

finern optatllm OpUS jUum dedu~ere pojflt , eo quod difJicillimumJIl~ [ecerit: ita qui cum 4ttentione legerint 'ibr/~m tuum de

~rtncipii& ) conjiderantes quomodo ibipojiteris ftndamenta to­ttzu PhilofOphite naturalis) 6' quant£ fint corifequentite veri­tatum qJltU exi/liJ deduxifti ). dubitare non poflUnt quin Me­~hod1U iUa qua uteris jUfficiat ) ut alljOlv44 reperire quicquidIn Phyjica reperiri po/eft; qtlia ell qu£Jam explicuifti, .nimirumIZatura"" ,iW.agnetiJ) Ignis , ...Aeri«, Aqu£ , Terre , 6' omnium,~£ incalo 4pparent ) so» videntur[acitjora iis qu£ adhuc de-fideraripoj]imt.

At/amen addi debtt , .4.rchiteEto qUllntumvu in fia srteperito impofflbile e./ft abftlvere .tdiftcitlm captum , Ji deftitua­t,.,. materia qu£ adhiberi debet; Psriliter licet perft8aJit tuaMethodm) ejficere non poteft III ultra procedtU in exp/icationefau!4rum n/lturalittm, niJi habueris experimenta requiJita adrle.t~rrninttndos earum effec1us. ~od ultimum eft extribmca­pt/tbm q1l4 pr£cipue explicanda credo; quoniam maxima parsbD1»inum non &flnelpit quam jint h£e experimenta l'J,eeeffiria,

'fNt q/~anti fiJmptus lid t114 requirantNr. ~i intra fUurn Mu­!Cum ctmjt/tenus, folo.fJ.ue .IUDS libros conftlmtes, de naturAdiffirere Aggrediantltr) pojJimt equidem dicere quo modoereaffint mundam , Ji Deu« ipfts idin mandatu dedijftt, id eft ,Por .fi4nt defiribere chi~n£r44 qlt£ 4que conveniant cum imbeci/li-

. ttlte mentis fie£, ac admirabilis pulchritudo univerfi cum po-tentia iJ3finittt jui Authoris; fid Itb.fq/~e ingmio reuers divi­: nonpoffimt exft ipJis tale~ formare ideam rerum., v«jimi-

fif tlli quam Dera habUIt ad eM creandtt4. Et lice: INa Me­I!:J;dl/4 promittat quidquid ab ingenio humano expeBaripotep,'J1t.oad inquiJitionem veritatiJ inJcimtiis, non tamen artem di-­'t,nandi pollicetur , ftd JOlummod~ deducen~i exquibuJdam re-,'114 d4tiJ omnes ceriutes qu.t ex tUU deductpojJunt: & h£ resIb Pbyjica da/of nihila/iudpoJlUnt elfe .quJm experimenta. Imoto ljllOd h£c experimentaJuntduu", generum, qu~edam faci-

*"** Ii" J

EPISTOLAlis , & qa£ non aliunde pendent, quam e» reflexione /l~ fA

qu£ /ponte (eft flnJibtU offer/ent , alia rsriora & difJiciltorll 'ad qll£ abfque aliquo ftudio & impenfis nonpervenitur:ripoteft,Ie jam inftruijft tuufcripti5 quicquidpotejl dedaci ex t~li5 experimentu ftcilibm : imo & ex rsrioribus , qu£ ex tt~bru luurire fotuifli. ~m pY£terquam quod in illu expti~4/1natiJram omnium qualitatum qu£ moventftnfru, & omn~lI!"corporum qu£ communior« funt in hac terra ) t~t ignis, aer#'aqfltt, & quorundam aliorum ; reddidiJli quoque ration:'"omniun: qu£ obftrvata huc riflJue [uerum in crrlu, omf1lll~

propri~r!ttum mtlgnetu, &pturimarum obftyvtltionum ChyTIl/A,

Ita tJ! nullo modoplura ate expefland" jim quoad phyjicatn.l.donee plura habueri.( experiments quorum caufiu difquirere !OJ''­

Jis. Nee miror quod ilia non tentespropriis(amptibm. Scjoe"t~'inquiJitionem rerum minimarump'urimiconftare. MiJflS t"I"!AlchJmiJlis , & "liilperetorum rtljpatoribtU, qaiJOlent of1JfllAfila hoc modo dilapidare; audivi,filum magnetem plllJ ~tlJIf!quinquaginta mille corontttu conflitifft Gilbert0 , quamviJf~'~oirfllidifJimi ingenii, at tJjlendit itJ eo quod primm fuertl t~reperis pr£cipu4J proprietstes huim lapidu. ridi quotJ.1Ie 1\fiauratione~ m~~na~ & NO~l1m A~lantem cancfllll~Bsconis : qltl mthl vldetur ommum qUI ante U jirtpftr tJ •

fuiffi pri~ru, quihabuit optimlU cogitat~ones, quoa~ pJelh~dum Ildhtbendam ad colophonem perftfllonu phJJic£ tfIJ!otJtr"dum. Veru"! rediu« annui duorum aut tritonRegurn tolDiiJbepotentifflmorum nonftfficerent exequendu omnibllJ qlt.t II,. eoe'r"deJidera~ •. Et ~a4mvu mJr} putem )te tot experimenteJ b ,iiquo! fibl tmagmatur, quodpojfls multa jUpplere tU~.f.'o~tA"jOlertia '. tum cognitione veri/atum 'lUlU jam ,refJ.eriJIt ; ~~".men ubI confidero, numerum corporum pecultar!M"!! qll£· tJtJminanJa libi ref/ant ejftpre infinitum ; nullum ex 115 tj 211,1;non hAbe.' .(Jtmu't~ pro!rietat~s, IInde quetlntftef'lJO!~m~ expWr.'tones) '1ulb1l4 .Impendt quclII totUT» ternpf/4 1/11;

ADD. CAR to·E S I V M.Pl~rium hominum ; juxtaregultU tu£Mothodi opus ejJe expen­dijim"lomnia qll£ interflft qUAndam ajfinitatem colent , adeor~m differenti4j facilim expl(JrandM, &faciendtU enume­"a~tones certss in ql/';bU& acqouiefl~ ; Poffi te hoc pa{lo uti/itertilt jirtJltl tot diverfis experimenti«, quol lahore & indujlriatIJ~ltorum irJgenioftrur» h~minum jitppeditari poffint; Et de­n/que ii/os homines ingentofts IJaberc te non poj]e niJi mtlgna

pecuni£ vi, eo quodji quidamgratttittU opera-s hze addicere vel­~ent, eo mil'Jeu injijlerent tteis pr£eeptis ) & nil 1'Jiji iempeutnutiliterterendi tibioccajionempreberent, Vbi , inquam , il/4''l'itnia conJidero ,facileconcipio-te abjOtvere digne nonpojft quodc~pifti in tlJU Principiu , id eftexplicsre jjeciatim'omnia mine­'41ia ,plant44 , enimsli«, &bomine» ) eodes» modo quo lOamexplicuifli omnia clement« terre , 6~ qujcqttid in ct2lis obftr'l/'a­t~r )ntjiRCp'tblicaJumptus adid requifttosfitppeditante ;& qllPIzIJeratieu i/litibi fitppeditabunttlr, tanto mclia: poteru exequit~tl dejlinata.

~"0n.i~m liNtem h4C e4d~m po~"t et~am fiteile ah unoquo­'lte conetpt, (7"" vera~nl HI.m dub/um re-ooceri non pO;fint )"Jon dubtto qutn,ji ea tta reprttftntares )ut pervenirent ad'IJotitiam eorum qttib,u DcUtS cum imperio in pOfu/oS terre de­ditquoque mumu omniconat« promouend) bonum p'ublieum ~'bul/IM ex il1is foret quinon'V(IIet multum conftrre tn conjitia'14", maniftjle uti/ta toti mundo. Et quamv~ GaUia nojlra,r~ tu« eft,Patria, fit Stat~s sdeopotens , tit vtd~atur .fl.la poffi'lzbt(Uppedttare ql/£ eo requ/runtur) Ilttam.en qUIa ~~ alias c»:,.es non minus beej}eElant! conjido )flurtm44 ex Illufit gene.

oftU fire utPatrie noJlr£ In hoc offiCIO no» cedsnt , & nul/am."epertumiri tam barbaram qu£ il'i~ reipttrticeps effi IJolit.:Ve..:*nz fi ~d omne quod Me ftripfi"" poteft effi.eere " animi tui

.fe"tentzam mtltes , te fitttem emxe rogo ut dtgneru trat7atum'**In dePajfionibeu admemittere, &permittere ut illi pr4i­g4fIJ Prtefationem cum qua imprimatur. Eam cffiMbor ita con-

*** 2 Jlrucre

RESP. AD EPIST.flrllere , ut nihil contineat qllodpojfls improbltre, & ",ael &otl.­veniatopinioni omnium qui ingenio po/lent, & virtute pr~·dili(unt, ut melleu fit [ut,"reu qui ubi eilm legerit , non venIAlin partemuti quo ferueo pro incremento {cientiarum, 6' tilfim &c.

Datllm Luteti« Parifiorum,d Novembru, 164-8•

----:--------------------------

RES p o N S I oAd Prt£cedentem Epiflolam.

D 0 MIN Ej

Inter injurias & exprobrationes quas reperio in pro-_lixa epiflola quam dignarus es ad me Icribere, tarn [1lU~t::lobfervo in ea pro me facientia, ut fi earn typis tnaoda~C:S:ut fcribis te velle facere, vererer ne quidam Iibi i(I1~glJlalJrentur , inter nos majorem cere confenfum quam revCfp

efi,& me rogafle ut illi infereres multa 'lux decoru[1ln~aIinebarame iplo in publicum edi. ~a[e hie ad o(1lI1~_figillatim non refpondebo. Tib! Iolummodo duas (uggttlram rationes, qux ut judico te impedient quomilll.1S ea dpublices. Prima eft, me non putare, confilium illud-qu~_videris habuifle earn Icribendo , poffe luccedere..secL~l.da , me nullatenus ejus efle indolis quam tibi fiog1S , Jl'pilaque rne radurn iri indignatione & faftidio q.uodauferat defiderium faciendi quicquid in me ent ut lOiJOdviarnpublico: cui me multum debere profite~r, eo q bi~Icripra qux jam in lucem ernili fuerint amultlS favor:ttcr

RESP. AD EPIST.flrllere , ut nihil contineat qllodpojfls improbltre, & ",ael &otl.­veniatopinioni omnium qui ingenio po/lent, & virtute pr~·dili(unt, ut melleu fit [ut,"reu qui ubi eilm legerit , non venIAlin partemuti quo ferueo pro incremento {cientiarum, 6' tilfim &c.

Datllm Luteti« Parifiorum,d Novembru, 164-8•

----:--------------------------

RES p o N S I oAd Prt£cedentem Epiflolam.

D 0 MIN Ej

Inter injurias & exprobrationes quas reperio in pro-_lixa epiflola quam dignarus es ad me Icribere, tarn [1lU~t::lobfervo in ea pro me facientia, ut fi earn typis tnaoda~C:S:ut fcribis te velle facere, vererer ne quidam Iibi i(I1~glJlalJrentur , inter nos majorem cere confenfum quam revCfp

efi,& me rogafle ut illi infereres multa 'lux decoru[1ln~aIinebarame iplo in publicum edi. ~a[e hie ad o(1lI1~_figillatim non refpondebo. Tib! Iolummodo duas (uggttlram rationes, qux ut judico te impedient quomilll.1S ea dpublices. Prima eft, me non putare, confilium illud-qu~_videris habuifle earn Icribendo , poffe luccedere..secL~l.da , me nullatenus ejus efle indolis quam tibi fiog1S , Jl'pilaque rne radurn iri indignatione & faftidio q.uodauferat defiderium faciendi quicquid in me ent ut lOiJOdviarnpublico: cui me multum debere profite~r, eo q bi~Icripra qux jam in lucem ernili fuerint amultlS favor:ttcr

P R }£ C :E DEN T E M.literexcepra. Nee antehac obi aliam ob caularn denc.gaVi quod de Paffionibus fcripferarn , nif ut non tcnererfa ofiendere quibufdarn aliis qui nullum ex illis emolu­mentum percepturi fuiflenr. ~oniam enim ea non aliofine compolucrarn quam ut Iegerenrur amagno Princi­pe, cujus ingenium adeo fupra vulgus efb , ut abfque ullolahore concipiat quod viderur difficillimumnolhis Do­&:oribus )id Iolum in illis Iufceperamexplicandum quodtlovl1m efle arbitrabar. Et quo dictis fidemadhibeas.ribiPolliceor, me revilirrum denuo hoc idem fcriptum Pa­t~Ologicutp) eique addirurum quod judicavero necefla­1'1Utn Ut intelligibilius reddatur, idque pofi:ea ad te miflu­rUIn, Ut cum eo facias quod libuerin fum enim &c.

Dllfum Egmond£,4- De&ImbrH, J648•

*** ; E P 1-

EPISTOLA SECVNDAA D

D. DES CAR T E S.

DOMINE;Tamdiuexpeilere meftcijli tuum Trac7tttum de paJflo~ibtlh

ut incipiam de eo dejjerare, mihique imaginari, teeto» a/J~~non promiJifft niJi ut impedires quominU& typu mandareffJ t~epiJlolam quam adteantehac dedero», Etenim)ujlam hpl~1eat{amjuj}icandi , te molejle !atumm , ji dematur tibiexc~quampr£texu nephyficam tuamperjiciM. Eam tsme» tttift.r~ilia epiJlola intendebam, qtloniam rationes qUM protuli tllteiJIJ~ut nonputem, aquoquam legi pojJe, cui aliquatenuo rirltPb..HonorfUnt inprelio , quin mecum incitetur adoptttndUffJ' HI.~ ..tineM apftb/ieo quod requiritur ad experimenta qu£ tibi1J/Cfj}:iriaau; &j}erabam,utfacile incidere: in manuo quorumJapJ,ftJjpojftnt hoc votumratum efficere,tum quod cum iu verft;Jt~f)de bonupublieujltttufmt, tumetiam quodipjimet quoqtJt Je1~JjlatuarJt. Sic mihipol!icebttr, te vel invitum httbiturll1lJ 1.,ageres. Novienim, teitagenerofUm ejft, utredditurllJji~ ft(It..cumfrnore quiequid eo modo tibi datum foret,& id te /lb t .4 tJffIgligentia proifm abduCiurum, euj1l4 non poj]Um flllne Ierenon agere, etJijim &c.

E s p o N s I o.AdJecundam Bpifiolam.

DaM IN E,

Plane extra culpam fum illiusarti£icii quo me ufiimfUiffe pertendis, ad impediendurn ne prolixa illa epill:olaqUam ad me fuperiori anna dedifti promulgaretur. Nonopus mihi fuit eo uti · EtG enim nullatenus crediderim,earn po{fe fortiri effectum iquem tibi fingis) non adeo?tio me mancipavi, ut rnetus laboris quem fubire tenererIn exami.ne plurimorum experimenrorum, fi apublicoCommodltatem ea faciendi accepiflem , poflirprzvalereQefiderio quo flagro rnemet ipfum inflituendi , & in lu­~m aliquid ernitrendi quod fit utile reliquis hominibus.

ec tam bene me excufare poflum ab ilIa negligentiaqUam mihi imponis. Fateor enim, me plus rernporis irn­Pendilfe in revidendo tractatulo · quem ad Te mitto ,qUam antchac ill eo cornponendo , licet nonnifi perpau­baeiaddiderim, &nihil.in~ylo mutaverim.; .quitam~ re\1is & fimplex efl:,.ut facile inde appareat?mlhl pr~po-turn non fuiiTe explicate Pafliones Oratorio more) uno

Ile ql1idem inflar Philolophi moralis , fed folummodo~ deCUit Phyficum. Ita pr<E(agit mihi animus.hunc tr~-

atUl1l non magis pro~pera u[~ru~ fortuna qu~m ~hal1lea fcripta: & quarnvis forte ejus ritulus plures invireead fUi lea:ionem , illis ramen folis qui dignabuntur cum~~ll) cura exarninare poterit l~ltisfae:ere. ~aliscl1nql1e

) cUm in manus tuas do, sec.D4tum 'Egmond~, 14 A.ugufl. 1649.

PAS·

PAS S ION E S,

AFFECTVS ANIM £;PRIMA PAR.s.

D EPA S 5 ION I B V SIN G ENE R E.

Et ea occafione de tora hominis Natura.

ART I C V L V s I.

Id, quod PajJio eft rej}e8uftbjeE1i unius,jempertjft AO;,nemrtj}eBu all(ri#l.

~~~~~~~~ V L L A in remagis apparet quam mance& defi.cie~te~ fi?t.quasaVeteribus.habem~s, SC'Enti~Jquam ~n illis quz de Paflionibus fertpfere. Nameth talis ~z~ fit materia ~t. ejus cognitio admo.,

~r~ dum cunosefemper fuerie Jovefiigata J & primo~ ~ obtuitunirnium operofa non videatur ,eoquod

unoquoque eas in fe ipfo fentiente, non opus fit\1lIamaliunde petiobfervationem ad naturam earum explorandam.l\.ttamenea qua:de his doc~ere Veter~s.tam parvi mernenti fum,&: lllaxima ex parte tam parum prob~b~lta, ~t fp~.rare no?, d~beam,~e adveritatem rei pervenAturum , nif planeab.l1s q~as mfhteruntlilS receff'ero. Idcirco eo hie modo me oportebit Icribcre , acf tra­~~r~lll de materia quam nemo ante me attig~flet. Et ut dicendi1nlt1um faciam, animadverto"idomne quod fitaut recenter accidir,:e~e~aliter aPhjlofophi~ ap~el.lari p~Jfi,nem refpcCtu fU?jetti cui

C~ldlt) & AEtionem rcfpeCtu I1hus qUlIn caulaeft ut contIngat. Ita~ qUalllvis Agens & Patiens lint fa:penumero valdediverfa) Actio

Paffio ramen maneant una eadernque res, quz hec duo habeat!lpOlllina ratione duorurn diverforum Iubjecccrum ad qure refcrri

Otefi.

A ~ Aa TI-

D EPA S S ION I B V'S

ART I C V L V s I I.

Ad cognoftendlU P4.ffiones Anim£ , tj'lUfunl1iones a&or--porufi4nc1ionibU& diflinguendM elft.

T Vm etiam confideronos non animadvertere ullum (ubjea~01

dari , quod in animamnoflram agat magis immediate qual11­

corpus cuijunaa eft, & per confequens cogitandurn illud ip{U:

quod in ea paffio vocatur, in hoc vulgo ACtionem cife; ita ut nu atutior detur via deveniendiin cognitionem nofirarum Pailionul11 '

quam fi prius expendatur differentia quz eft inter animarn s:,ot-­pus, lit cognofcatur utri unaqureque fundionum qu~ in nobisruntlit anribuenda.

ART I C V L V s I I I.

~ali& regulA cum infinemfitftquenda.

QVa in re non magnareperietur diflicultas, fi animadvertat~r:omne ~u0d experimur efle in nobis, & quod videmus eua.

poffe1neffe corporibus planeinanimatis, foli noftro corpori trldbuendum efle, Et econtrario id omne quod nobis inelt I3l ql1°i..nullomodoconcipimuspoffe alicui corpori convenire, noftt~ al1~me tribuidebere,

ART I C V L V s I V.

CAlorem & motummembrorum ,procedereacorpore,& cogitationes ab.anima.

I T · · . 11 d · l11eritOa, qUia non COnCJplnlUS corpus U 0 rna 0 cogltare, ti~

credimu.s omnes fpec~es cogitat~onum qua: nobis inf~nt peratllnere ad ammam, Et quta non dubitamus dari corpora 10a01111 ttqua: fefe movere polEnt in tot irno plures modos quam nofira ~ illqua: habeant tantum aut plus ~aloris ( quod experientia ~fieI11i~111flamrna, qua:folahabet multo plus caloris & motus quam U pesex nofiris:mern~ris) credere debemus omnem c;lor~m ~ 0111{o..

~otus qUI nobis inlunt, qllatenus nonpendent acogltatl0 ne,

lius effe corporis. ". It 1 14

P It 1 MAP A R· S.

ART I C V L V S v.'Erroneum effi credere animam dare motum &cslaret» tsrpori.

QVaratione declinabimus errorem noratu digniffinlum, & inquem plurimi lapfiIimt.ita ut purerneum eife primamcaufam

quz impedi vit quo miAUS hue ufque bene explicaripotuerint Paf.Ganes five Affecrus , & aliaqua:ad animam pertinent. Is vera ineo confifiit quod cum omnia cadavera motus ac proinde calorisconfpicianturexpertia , creditum fitabfentiam anime caufamelfeceffationis illiusmotus & caloris. Et fie immeriro perfuafere fibihomines nofirum caloremnaturalern , & omnes motus noflrorumcO~porum)pendere ab anima;Cum econtrario cogitandum potius~lh{fet, anirnarn cum morimur non difcedere nif quiaillecalorcef-at) & organa qure inferviunt motibus corporis corrumpuntur,

ART I C V L V S V I.~£nam dijferenliafit inter corptU vivens (} cadaver.

VT igitur vitemus hune errorem, confideremus mortem nun-quam accide~e vitio. animee , fed folummodo quod quedarn ex-

Prin~ip.ali~l1s p~rtl~Us corpons cO,rrumpitur; ~ j~dicemus corpushomml~ vivenns dl~erre tant~m a corpore hom~ms mo~tui, quan­tUlll differt horologiumaut aliud automaton (Id eft alta tnachinatj.u~ fponte movetur) cum reete difpofitum eft, & in fe habet prin..tlp~um corporate motu.u~ quoru~ gratia elaboratum eft , cum 0­tnnlb~s qure adejus acbone~ requlfit~ fu~t., ab eodem.horologio••elahamachina , cum rumpttur & pnncipium motus lpfius agereCeffat.

ART I C V L V S VII.Brevis expltcati()parttam corporis, &de 'J.uibllfilam

i/li1l&[nnBionibm.\TT intelligibilius hoc reddam, explicabo hicpaucis totum ordi­ia Oem quo machina noftri corporiscompofitaeft.Nemo eO: qui

Innefciat nobis indfe cor, cerebrum,fiomachum,tnufculos,ner-A ~ VO~

4 DE PASSIONIBVSvos , artetiass venas ,& Iimilia. Cornpertum eft quoqne, a1irnel~aqu~ comeduntur dc~cendere in. ftomachum & in intcltina . un ~eorurn Cuccus £lucns In jecur & In ornnes venas ) Iefemifcet fao.gu1•ni quem contincn.t ~ & e~ pa~o quantiratern i~lius .augcnt. I1hql1~vel fandode Medicina qUlpplaln audiverunt.iciunt infuper qU0Il10 .

do cor fit compofitum, & quam facile ornnis Canguis vcnarl1n1poilit ex vena cavaHuere in dextrarn illiuspartem , & inde tran6r~in pulmonem per vas quod vocatur vena arteriofa , & tum revert~ex pulrnone in finifiram ejus partem,pcr vas quodnominat~r art!: iria venofa,& tandem inde tranfire in magnam arteriam, cUJus ra111

sper totum corpus diffunduntur, ~n etiam nerno eorum , q\lo..A uCl:oritas Veterum n~ndum plane exccecavir, & qui ~culos ~pe erire voluerunt ad examinandam Hervai opmionem de clrculatlol1fanguinis, dubitar.omnes venas & arterias corporis efle innar rif':rum, per quos fanguis indetinenter manat , & quidem citilli111"curium fuum exorfusacavitatedextracordis per venam arterio(3J1"cujus rarm per totum pulmonem runt diffufi, & juncti ramis art.~ria: venofa:,per quam tranfit ex pulmone in Iiniftrum latus ,ordlr~tum inde fl~it in maJ:?namarteriam ~ cujusrami per re1iquaJ11 p{~tem corportS Crarfi, JunCl:l.funt r~mls vena:cava:, qui iteruJ11 deb~runt eundem fanguJl1em 111 cavitatem dextram cordis: Ita IJt 111'"duz caviraresIinr inltar catarrhaccarum, per quarum unattlQ1J3 b'"que ~uit o~ni~ fanguis /inguliscirculationibus ~uas eer .corpUj:re:folvir, Dein Icitursomnesmembrorurn motus a rnufculis pell. ta"­& hos mufculos ita fibi mutua opponi, ut cum quis eorum COil\,..hitur, trahat Cecum partem earncorporis cui innedirur ; q~a!a~jOne mufculus illi oppofirus fimul extendirur. Tum fi accldat ttltempore, hune ultimum contrahi , efficitut primus extcndatlJbOsadfe trahat panem cui innexi Iimt. Tandem noturn eft,Ottln~sf1Jl1tmotus mufculorum, ut & omnes Ienfcs , pendereanervis, qUI · eSinitar renuium filamentorum aut inftar parvorum tuborurn qUIIJJ11cerebro oriuntur; & continent, ut & ipfum cerebrum. cC~~ll~quendam aerem aut ventum fubtiliflimum , qui fpirituUlll aIlIlium nomineexprimitur,

P RIM A PAR S.

A It TIC V L V S V I I I.cf<.uodnamfitprincipium harum omniumfunElionum.

V~rum .ne[citur.vulgo quomodo hi fpirims animales & hi nervi. inferviant rnotibus & [enlibus, & quale fit aetionis eorurn

Prl.nc!piu~ corporale.I~circo .etfi ~liquid dehacre arrigerim in aliisfcrlptls , dicarnramen hie Iiiccincte, calorem continuum quamdiu"ivimus inefle cordibus noflris , (l.ui f~ec~e~ eft ignis-quem·fanguis\,enarllm nutrir, & hune 19nem efleprlnclplum corporale omnium1l10tuum nolirorurn mernbrorum.

ART 1 C V L V sIX.~omodo flat motus cordis.

, pRimus ejuseifeCl:us eft, dilatare fanguinem quo caviratcs cordisreplete runt. Inde fit ut cum hie fanguis debeat majoremoccu­

~are locum, tranfeat cum irnpetu ex: cavitate dexsra in vcnam arte­flOfam, & eIzva in magnam arteriam. Tum hacdilatatione cefTan­te, ftatim novus (anguisingreditur ex vena cava in cavitatern dex­tram cordis) & ex arteria venofa in finifiram. nam funt pelliculzqu~daln in orificiis horum quatuor vaforum fiedifpofitz, ut effi­ciantne Ianauis poffitcor fubire nifi per duo pofieriora, vel egreditlC iI10 nif p~r duo priora, Novus fanguis cor ingreffus ftatim ibirarefit,eodem mode quo przcedens.Eein hoc [010 confifiitpulfiiscOrdis & arteriarum , ita ut hie pulfus reitererur toties, quoties no­vUs fanguis cor ingreditur. ~oe quoque folu~ en ~~od fanguiniItlOtum dar, & cfficitut fluar indefinenter & cltlffimeIn ornnes ar­terias & venas. Qua ratiene calorem.quern fibi in corde comparat,~d rCliql10ls corporisparte,s defert, & earum nutrioni infervir,

A R. TIC V L V S x..!'<.!!omodoproducllrttur[piritus ,animllies incerebra,

SEd id magisnlcconfidcrandumefi,nempc vividiores& fl1btilio­, resomnrs partes fanguinis)quas calor in corde rarefecit,ingredilIlde6nenter & maximacum copiacavirates cerebri, Ideo autem co

A 3' potius

G DE PASS10NIDVS

potius commeant quam ali0,quod omnisfanguisqui ecordee.gr71·ditur p.er magnam arteriarn , dirigat fuum curfurn reCta linea 10 1 ..

lum locum; & cum non poffit toms ingredi , quia viz valde angU­

fi~ funt , partium ejus magis agitatse & fubtiliores tranlcant fol~,dumreliquz [eCe diffundunt per omnes corporis partes. H~ au:­tern part~s .ranguini~A fub.tiliffim~ compon~1Ot fpiritus. animal~~nee cum 10 finemaltaullaegent rnutatione10 cerebro,mfiquod 1Icparenmr abaliisfanguinis partibus minus fubrilibus. Naill q~O~hie nomina fpiritus, nil nificorpora funt , & aliamnullamproprlertatern habent nifiquod (tnt corpora tenuiffima, & qu~ movent~celerrime , inftar partium Hamme ex face exeuntis ; itaut nufq~a ;c?nfifrant, ~.qua~diu ingrediuntur quedam ex illis ~~ c~r~bn ':.vitates , fiml11ter etiam egrediuntur aliaper pores qUl 10 dhus fL1 .fubfiantia; qui pori eadeducunt in nervos, & inde in mufculOS:hacque ratione corpus movent tot & tamdiverfis modisquot 111°veri potefi.

A It TIC V L V S X I.c2..!!.omodojant mottu Muftulorum.

SOla enim caufa omnium motuum membrorum eO:, quod q~~;dam mufculi contrahantur , & qui ex adverfo refpondent l~S

extendantur, ut jam dictum fuit, Et folacaufaquare hie lllufeL1 JJ'"potius contrahatur, quam qui illi opponitur, eft quod ad eul11 cJi rRuantpaulo plurescerebri fpiritus quam ad alium, Non quocllosritus qui immediateveniunt ex cerebra fufficiant Coli ad mo,,~11 hiShos mufculos, fed quia determinant alios fpiritus qui jalll 1':0 8'duobus mufculis funr, ad celerrime egrediendum ex uno eor1;0-­tranfeundum in alium. Qua ratione is ex quo egrediunt~lr t. Sa'"gior & remiffior,& illequem ingrediuntur celerrimeab ~p6S~dtus contrahitur , & fecum membrum cui inneditur trahtt.. aleSfacile concipipoteft, modo fdatur pauciffimos fpirituS an1(1lfcu'eifequiperpetuo ex cerebra veniant verfusunumquemque (1lfclJlo,lum ; fed effe femper plurimos alios indufos in ipfiffim~ ~IJ ulu(1l

.qui in eo celerrime moventur : quandoque folummodo l~ Clre ettasfemovendo in locoin quo funt, nimirum cum nullas viasap op'per quas ex~ant, reperiunt , & aliquandofluendo in mufcul~~utJ1,pofitumjquia parvihiatus funt in unoquoque horum mufeu 0 pet

P RIM A PAR. s. 7per quos ill:i fpiritus Huere po1funt ex uno in aliurn , & qui fic dif­p~liti runt) ut cum fpiritus qui veniunt ex cerebra verfusunum exl~IlS habent paulo majorem vim illis qui verfus alterum eunt , ape­flantomnia orificia perqua: fpi~it~s alterius mufculi poffunt in honetranGre,&fimul claudant ornrna illa per qure fpiritl1s hujus poffunttranfircin aliurn ; qua ratione omnes fpiritus antea contenti in hisduobus mufculis,confluunt celerrirnein unum eorum,& fie inflant~ Contrahuntcum, dum alterextenditur & remittitur.

A R ~T I C V L V S X I I.~omodo objeEla externa Ilgant inftnftum organa.

~ '1Ie refiat adhuc invefligarecaufis, qu:r dliciunt ut fpiritl1s non.I., femper fluant eodem modo ex cerebro in mufculos, & frepiusplures veniant ad hos quam ad illos, Nam prreteraaionem anime,~u~ revera (ut dicarn inferius) in nobis eft una ex his caufis , funtadh~c due alie , qua:pendent folum acorpore, quas notare opera:pretIum eft. Prima confifiit in varietate rnotuum , qui excitantur111.~rganis fenfuum per ipforum objecta, quam fatislate jam expli­~11n Dioptrica, Sed ne ii qui Iegent hoc fcriptum indigeanr aliis,

Ie repetam tria elfe ~n n~rvis ~onfideranda, -nimirurn eorum me­tlllUam five Iubfiantiam intenorern , qure fefe exrendie inll:ar te­tlUium filamenrorum acerebra unde ariginem fuamhabet, ufque~d ~xtrernitate5 aliorum mernbrorum quibus here 61alllenta inne­tl:l1ntur: Deinde pelliculasqua:eos circumdant , & qurecum linttontillu~ cum iIlisqure cerebrum il~volvunt, parvos t~bosIlunt quibus hec tenuia filamentaincluduntur : Denique fplrltlls~tf .. 'bllllales , qui cum feranrur per has 1£[05 tU?OS a cere ro ufque a~Illufculos) efficiunt ut hac filamenta plane Iibera maneant , & tallll1~do extenfa ut vel minima res quremovet partem earncorporis,;lIJl1Sextremitati aliquod eorum innedirur , movere faciat IimulGattel1l cerebri ex qua venit; ut cum extrema funiculi parte tracta,

111111 aliaei oppofira movetur.

ARTI-

8 DE PASSIONIBVS

ART I C V L V S X I I I.Hanc objeaorum.exlernorum aE1ionem diverJimbdefpiritus

In muftulos deduccrepojft.EXpl~cui et!am inDiopt~ica quomodo omnia virusobjeCl:a ?obi~

perId [olum C?mmUDlcentur quod localiter moveant , l~ter.-.ventu co~porum diaphanorum qua:inter nos &: ilIaIunt, tenU13 6lamenta ncrvorumopticorum quz infundo oculorum nofirorurnfunt, & confequenter partes cerebri unde hi nervi veniunt s quode~, illq~am)t~t & tam diverfis modis moveantquoi: oftendunt no­blSVar!~tates 10 rebus: Nee immediate motus qui fiunt in ocul0'fed 61u11n cerebra peraguntur, animse hzc objecta repra:(entare­Cujus ad exemplumfacile concipi porefl , fonos, adores, fapores,calorem, dolorem, farnern, fitim, & in genereomnia objecta , ta~aliorum nofirorum fenfuum externorum,quam noftrorum appetl....tuum internorum, excirare quoquealiquem ~otum in noflris net:...vis, qui tranfit peripfos ufque in cerebrum. Et pra:terquam quodhi diverfi rnotus cerebri in anima nofiraexcitantdiverfos fenfus J

pofluntetiamablqne iliaefficere ut fpiritus fuumcurlum diriganl:verfusquosdam mufculos potius quam ad alios, & fie mo~ca~tmembra noftra, Quod hie[alum uno exemplo probabo : SI qU

1S

cito extenderit manum in oculos nofiros tanquam nos verberatU",

rus , quamvis fciamus, eurn nobis amicum, & nonnifijoco idface..re , abftentururnque ab omni malo nobis inferendo, vis taotCll

poffumus nos cohibere ab iIlis claudendis. Quod oftendit,~S 0011

claudianima:noflrz oped, cum id fiatcontra voluntatern oofiraot,qu~ [ola a~t [altempra:cipua ilIius eft aaio : Sed quod machil1a 1l~:·firl corporisfiecompolita lit, ut motUS il1ius manusadoculo~ ~ sfiros, exciteraliurn motum in noftro cerebro • qui deducit [plrl

Cl1

animales in eos mufculos qui palpebrasdeprimunt.

ART I C V L V S X IV.Yarittatem qu.e eft interfPirilus , eliampojft varitlre

CoYtem curJUs. .

A Lreracaufa qua:infervit deducendisdiverfimode (piritibUS a~) b

. Ii .ritUUI~". rna 1 us In mufculos , eft inequalis agitatioeorum pI e:.:

P RIM A p.!'- R S. 9~ varieras partium quibus conflant.Narn cum quzdam ex.illis par­tlbus crafliores& concitatiores runt aliis, tranfeunt ulterius lineareCta in caviratcs& paros cerebri,& fie deducuntur inalios mufcu­los, in quos non deducerentur fi minorern vim haberent.

ART' I C V L V S X v.~£ JintC4tl{£ varJetatiJ iUius.

E· T hac inzqualitas procedere potefr ex diverfis materiis exqui­bus cornpofiti funt ; 'ut in iisqui rnultum vini biberunt vide-·

l1l~s)vapores illiusvini ingredientes citiffimefanguinem,afcendereex corde ad cerebrum) ubi in Ipiritus convertunrur ; qui forriorescum Iint & copiofiores iisqui ordinaria ibidem Iunt , corpus pluri­lllis miris modis poflunr movere.Hec inzqualiras fpiritl1urn potefi:etiam procedereex diverfis difpofitionibus cordis, jecoris , llama.chi, lienis , & aliarumomnium partiurn qure adeorpmproductio­nem aliquid conferunt, Nam pr~cipue hie obfervandi funt parviC]uidam nervi inferti cordis bali, qui inferviunt explicandis & con­trahendis orificiis concavitatum ejus; qua ratione fanguis illic [ereplus aut minus dilatans ,fpiritus diverfimode difpofitos producir,

'Notandum quoque,quod etf fanguis qui ingreditur cor eo veniatex reliquis omn~bus. corporis part~bus,f:rpe tarne~~ccidit. ut copio­Gus irnpellatur a qU1busd~m p~rtlbus quam ab ~lllS ,quia nervi &lllufculiqui refpondent his partibus , eum magIs premunt velagi­tant : & quod Iecundumpartium varietatem aquibus magismanar,fere in cordc diveriimode dilatct,& confequcnter producat fpi_ritussui differentes qualitates h~be~t. Sic, ex~rnp1i ~ratia, is ~ui apartelnferiore jecoris venit, ubi fel eft , fefedilatat alio modo In corde ,!1uam qui ex liene venit, & hie a~io m~do ~uam ~ui ve.nit ex venisbrachiorum aut crurum , & denique hie aliter quam altmentorumfuccus,cum recenter egrelfusex fiomacho & inreilinis, tranfit ce-lerrimeperjecur ufque ad cor.

B ARTI-

10 D EPA S S ION I n V s

ART. I C V L V S X V I.~omodo omnia membra pojJint moveri pty ob.ieaaftnjilHfIJ ,

&per/piritus, abfiJue 8fer;' animtt.

DEnique notandum eft machinam nofiri corporis ita conn~~'"Ctam effe , ut omnes mutationes qure accidunt motibus fplr~""

tuum, cfficere poffint ut aperiant quofdam poros cerebri mag~Squam.alios ; ~ reciproce ut cum aliquis ex his paris paulo ma~lSvel t?lnus Iolitoeft apertu5peractionem nervorumqui fenlibus 10­

ferviunt , hoc muter aliquid in motu fpirituum, & efficiat ue dedL1~cantur l~ mufculosqui inferviunt movendo corpori,eodem modoquo ordinario movetur occafione talis actionis. Ita ut omnes rno....tus qui nobis eveniunr , voluntate nofrra nihil ad eos conferente(ut f~pe evenit nos relpirare , ambulare', edere , & denique omnesactionesfacere qua:nobis cum befliis communes funt ) non aliun"de pendeant quam aconformatione noUror.um mem.brorum, &,curfu quern fpiritus excitati per calorern cordis naturaliter fequun­tur in cerebro, in nervis , & in mufculis : Eodem modo quo mo-tus autornatiproducitur fola virtute rnanuclz & figura fuarum ro-rularum,

ART I C V L V S X V I I.~4n~~j'tntjUnaionesanj~£.

pOflquam ita conlideravimus omnes funCtiones qure pertinentad folum corp~s, facile eft cognofcere ni~il in n.obis ~eft~r~

quod debeamus tribuere noflra anime , cxceptls noflris cogltatl0nib~s, que precipue duum generum funt; qua:dam enirn f~ntACtiOnes anirne.alie ejus Pailiones five Affeaus.Quas ejus A~IO""nes voco, funt omnesnoftre voluntates, quia experimur eas d.l re'8:evenire ab anima noltra , & videntur ab iliafo1a pendere- SI~l1tecontrario poflunt in genere vocari ejus pailiones , omnes fpecl:Sperceptionum five cognitionum qua: in nobis reperiuntur; q111~fepe accidir ut anima noflra castalesnon faciat.qualesfL1nt,& {e[1lper eas recipiat exrebus perillas reprefentatis-

P RIM A PAR. s, II

ART I C V L V S. X VIII.De r»luntate.

RVrfus noflre voluntaees funt duplices, Nam quedam runt a·aiones anirne, qure in ipfa anima terminantur ; ficuti cumvo­

lunlus Deum amare,aut in genere. applicare nofiram.cogitationcmalicui objecto quod non eft materiale : Alia: runtactiones qu~ ter­l11inantur adnoflrurn corpus; ut cum ex eo foIo quod habemusa1llbulandi voluntatem , fitut nofira crura movcantur & progre­diamur.

ART I C V L V S X IX.De Perceptione.

PErceptionesnofira funtetiarn duarum fpecierum, & quadamanirnam procaufa habent , alia corpus. E~ qua: animam pro

cauL1 habent.Iunt perceptiones noflrarum voluntatum,& omniumIrnaginationum autaliarumcogitationum qua: abeapendent.NamCertum eft nos non pofle quicquam velle , quin percipiamus fimuInos id velle, Et quamvis refpeGtu nofrrz animse lit Actio aliquid~eIIe , potell: etiarn diciin ilIa eflePaffionem percipere quod velit•.t\ttamen quia hec perceptio & hac vo~~ntas.revera idemfiinr, de­ll~lninatio fempcr fit ab eo quod nobilius eft; & fie nonfolee ap­pellari Paffio, fed folummodeActio.

ART I C V L V S X x.De lmaginationibus & alii5 cogitationiiHs 'lHte per

Ani-mar»firmantur.

CVm anima noflra Cef.e ~pplicat ad.Imaginandum a!iquid quo.d. non efi,V.G.in conclplenda Bafilica quadam.Magica.aur Chi-

~ctra) vel etiarn cum {efe applicatin c,o.nfide.rati~~e alicujus.rei q~~'. IU1llmodo intcllisibilis eft,non vcro imaginabilis.ExempligratIa,111 confideranda [u~ ipfiusnatura, perceptiones quas habet illarum

.~~rurn pendent pracipue avoluntate , C] uz efficie ut cas percipiae ;1 e0que [alent potius confiderariut actiones, quam ut pafliones-

B 2 ARTI-

I~ D EPA S S ION I B V S

A !{ TIC V L V S X X I.DeIrJ'Jtlginationibus qUit pro cau/a habentjOlum corp'Js.

I Nter perceptiones q~:rcorporis oped producuntur maxima parsearum pender anervis ; fed quadam etiam runt qux ab il1is non

pendent, & ql1~ nornmanrur Imaginationes,ut illz de quibus rno....dolocutus fum; aquibus tarnen differunt in eo, quod volunras n~'"fira in illisforrnandis.non occupetur; unde non poflunt reponi ~nnumero athol1um anirnserNecaliunde procedunt quam exeo quodfpiritus diverfimode agitati ,,& reperientes vefligia divcrfarum .itl1~preflionum qure pr~cefferunt in cerebra, curfum co dirigunt for....t~ito per quosdam pores potius quam per alios. Tales funt ~llu""Iiones nofirorum fomniorum, &phanta!ire ql1re nobis vigilantlbuSaccidunt , cum cogitatio nofira negligQltcr vagatur, nulli rei {ereaddicens.Etf autern quzdam harurn Imaginationum lint Pa.J1ionesfive Affectu~ animz, fumpto ilIo vocabulo .in magis propria &.fpecialiori fignificatioric, & poffint ita omnes norninari, fi in figni...ficatu generaliori idem nomen fumatur ; atramen quia 110n habentcaufam tam notabilern & tam dererrninatarn ac perceptiones qu~sanima recipit opera nervorum;& quia videntur earumtanturneileumbra & picrura, antequam poffimus eas commode difiinguere;confideranda eft quz inter illas alias intercedit differentia.

ART I C V L V S X X I I.De differentia qu£ eft inter alifU Perceptioses.

O Mnes perceptiones quas nondum explicui,veniunt adanitnatl1opera nerv~rum,& inter cashzc eft d'ifferentia;ql1od qu~sda~

refcramus ad objecta exrerna quz fenfus nofiros feriunt, alIas anofirum corpus aut quasdam ejus partes, & denique alias ad nO'"Itram animam,

ART I·C V L V S. X,X I I I.De Ptrctptionibus qulU reftrimus adohjec7a qu£jimt extrA rlOS.

PE · -. r. oJ" et ad.rCeptlones qu:r referuntur adres extra nos politas. l'llC aobjeCta fenfuum noflrorurn , producuntur (faltern cum n~ ~a

oplOlO

P RIM A PAR S. I >opinio falfa non eft) ab his objectis qu~ excitando quosdarn motusIn organis fenfuum externorurn , excitant quoque nonnullos mo­tus opera nervorum in cerebra, qui efllciunt ut anima illa [entiat.ficuti cum videmus lumen tedce, & audimus (anum campana= ,hieIonus & hoc lumen runt duse diverfe actio nes , qua: per id Iolumquod excitant duos diverlos rnotus in quibusdanl ex noflris nervis& eorurn ope in cerebra, dant anima-duas diHinctas fenfationes,quas fie referimus ad Iubjeda ql1cr Iupponimus efleearum caufas.utputcmus , nos vidcre ipiam rcdam, & audire canlpanam ; non veroIolurn [entire motus qui ab ipfis proveniunt,

ART I C V L V S X X IV.De perceptilJnibtts qtliU ad corpus noflrttm reftrimus.

PErceptioncs qUJS refcrimus ad corpus noflrurn.aut quasdam n­lius partes) runt ere quas habernus afame )afiri, & abaliis 110­

firis appetitibus naturalibus ; quibus jungi poflunt dolor, calor, &~lii affeti:us quos fentirnus quafi in mernbrisnofiris,& non ut in ob­Jectis qu~ Iunt extra nos. Sic eadem tempore & opera eorundemnervorurn Ientire poffumus frigiditatem noftrse manus, & caloremflamrne ad quam accedit ; aut e contrario , calorem manus & fri-gus aeriscui cxponitur ; nullaanimadversa differentia inter actio­nesquz efliciuntut fcntiamus calorem aut frigus quod in nofiramanu cit, & eas quer faciunt ut fentiamus id quod extra nos eft ;ni£i quod unaharum actionum Iirccedentealteri.judicamus.primamtam eKe in nobis, & fupervenientcm nondum adefie,fed in objeetoaquo producitur.

ART I C V L V S XX v.De Perceptionibus quttS adanimam noftram reftrimus.

pErceptiones qua: folummodo ad ~nim~m r.eferuntur, Iunt illequarum effeCtus fentiuntur quafi In anima Ip'fa,.& quarum 11111­

~ vUlgo cognofcitur caufapr~xima ad q~~m refer!! ~Omnt. TalesUnt IenfusLztirie , Ira , & aliorurn Iimilium, qUI aliquando exci­

tantur in nobis per objeEtaguCE movenmervos nofiros,& quando­qUe etiam per alias caufas. Etf autern omnes noflre perceptiones-

B 3 tarn

14 D EPA S S ION I B V S .tam ere qure ref~runtur ad objecta qua:extra nos runt, quam qua:referuntur ad diverlos affeCtus nofiricorporis.fine revera PaffionesrefpeB.u nofirre ani~a:, cumhocverbum in latiori ligni6cationeufurpatur; attamen l.d Iolet refrringi ad eas dernum connotand~squre referunt~r ad aOlm~m ipfam.Et has demum ultimas hic exph~candas fufcept, fub ncmme Affeetuum vel Paffionum anime-

ART I C V L V S X X V I.Im4ginationes qui(olumpendentamotuflrtuitojjirituum,polft

non minus verlU PaJflones effi ' quam!ereeptjonesqu£ pendent anerois.

Sv perAeO: hie notan.dum, omnes eafdem res quas anima percipit. opera nervorum, ipfiquoque polfe reprzfemari per curfcrn for..tuiturn fpiritul1rn,abfque ulla alia differentia,nifi quod impreffionesqua: veniunt in cerebrum per nerves, foleant ~agis ~ivz &Iiores efle illis quas fpiritlJsexcitant; quod fecit ut G1Cerem In arti­culo 2,'"} has efle inftar umbrre & pia:ur~ aliarum.No~andumetiam,quandoque evenirehanc piCl:uram ita fimilem efle rei quam repra:-fentat , ut poflit dccipiquis ab eaquoad perceptionesqux referun­tur ad objecta qux funt extra nos, aut quoad cas, qua: refc:runtur

ad.quafdampartes nofiri corporis; verum nulli deceptioni locumeflequoad pafliones ,quia tam propinqua: & intimz anima noftra::Iimt , ut ei fit impoffibile illasfentire ,quin revera fint tales qualeS

cas Ientit, fie fa'pe cumdormimus, imo quandoque vigilantes,nobis tam vehernenter imaginamur quzdam, ut putemus ea ~ora(J1videre aut Ientire in nofiro cQrporc, quamvis ei null~ modo 1DfiJ1~Verume~~ d~r~iamus ac fomniemus,triO:es nosmet ~pfos ~el coI11(J1motos altaahqua Paffione fentire non pofl"umus , qUill ven{lil11t1

fit animam in fe habere hane Paflionern.

ART I C V L V S X X V I I.Deftnitio P4Jlionum Animtt.

POfiquam fieconfideratum fuit in quo Pafliones anim~. cliffer~~~. ab omnibus aliisejus cogitationibus,mihi videtur easIn g~n :t

po{fe definiri, Perceptiones, aut [enfus, aut commotiones anl~lJ~

P RIM A P A It S. I )

qu~ ad earn [peciatimreferuntur , qu~que producuntur, confer­Vantur & corroboranrur per aliquem rnotum fpirituum.

ART I C V L V S X X V I I I.Explicattoprim£parlu hUJ'us definitionuw

POtfunt ~ominari ~er,eptiones ,cum h~c vocabulum ufurpaturgeneralius ad figntflcandasomnes cogltattanes qure non funt a­

ctiones anima aut volitiones: verutn non cum adhibetur dernumad 6gn!ficandas.notio~es e!identes. nam experi.entia docer e~s quimagis a Paflionibua [UIS agttantur, non melius I11as nofle quanl alii~uas,eafque eifeex numero perce~tionum quas arttum fredusquodInter animam & corpus eft reddit confufas & obfcuras, Poffuntttuoque vocari fenfus fiveftnfationes) quia in anima rccipiuntur ea­dem modo quo objcda fenfuurn externorum , nee aliter ab ea co­~nofcuntur. Sed adhuc melius dici queunt commotiones anime,non [alum quia hoc nomen potefi tribui omnibus mutationibusqu~ in ipfa hunt, id eft omnibus diverfis cogitationibus qux ip!iobveniunt, fea Ipeciarirnquia ex omnibus fpeciebus cogitationum~uas habere poeeft, nulla: alia: eam adeo agitant & quatiunt ac ifizPaffiones.

ART I C V L V S X X I X.Explictltio alteriuspartiJ.

A Ddo easfpeciatitn referri ad ~nim~~!ad illas. difii~guelldl1m ab~ aliisfenfationibus,quarum aliz rejrciuntur In objecta externa,\It adores, fonos, colores: aliz in noflrum corpus, ut fames, litis,dOlor. Addo quoque ease~ci?nutriri, &,corro~orar~ rer .ql1endamIltOt~m fpirituunl, ad easd.Ifl:mguc.ndas a nofir~s volitionibus, qua:l:10tntnari pollimt commotiones an~ma: qucrad.dlam referuntur,[~d~u~ ab ipfamet efficiuntur: Iicut enam ad explicandam earurn ulti­~.~tn & magispropinquam caufam , qua: eas rurfusdiltinguit ab

11,fenfationibus.

ARTI-

16 D EPA S S ION I » V s

A Il TIC V L V S X X X ..

Ani1nam ef1e esnitam om'lJibus corporis ptlrtibl~S COl1:junElim./SEd u~ h~~ perfc~ius inrclligantur, oportet Icirc.animarn eife re-

vera JUl1~am ton corpori.nec pofleproprie dici earn effe in qua....dam p~rte. e~us ~ excl~five ad alias: q uia id unum ell: , & quodarn"mod? l.ndlVlfibtlc ratione dilpofirionis fuorurn organorum, qultomnia Ita ad fe mutua referuntur , ut quodam ex illisablaro redda~t urtatum corpusmancum acdefeetivum : ~~ quoniarn ipra ejusna­turz eft quc.e nullam relationem habet ad cxrenticnem , velditnel1"Iiones, aut aliasproprietates materia exqua corpus conftat, fed (~~Iummodo ad .totam compagem organarum ipfius : ut vel inde li­quer.quod anima dirnidia vel tertia pars nullo modo concipi e0!Iir,aut quam extenfionern occupet.Scquod minor non fit etiamn re(e~cetur aliqua pars corporis, fedab eo illtegrafcparetu~ cum compa.-o

ges organorum ejus diflolvitur,

ART I C V L V S X X X I.

Dsriglandulam in cerebro , inqua animajUasfimc1ionesfjecialius quam in aliupartibUJ exercest,

SCiendum quoque.quod licet anima fit junClatoti corpori,i~ i!IOramen ell: qucedam pars in qua exercet fuas'functiones fpeclahd~

quam in ceteris omnibus. 'Et vulga creditur. hanc partem eife cerebrum, aut forte cor; cerebrum, quia ad ipfum referuntur ~rgao:,~en[uum ; & cor,' quo~iam tanquam i.n ipfo P~ffiones fenuull.flc ,Sed remaccurate exarninando , mihi videor. evidcnter cogoOV1 .....

. · . di '\ r.. £".uoetlO

partcmearncorporisIn quaanimaexercet imrne late iuas II fll....

nes nullarenus efl"e cor, neque etiam totum cerebrum: fed fol~ 0"

modo maxime intimarn partium ejusvquz ~ll:.certa qu~darn g:11fadula admodum parva.Iirain medio fubll:antlx iplius,& Ita fu(r lt1fupra canalem per quem fpiritus cavitatum cerebri anterl~r~lt1icommunicationem habent cum fpiritibus pofierioris, ut mlo~lt1motus qui in iliafunt multurn poffint ad mutandumcur[urnho

r [uifpirituum, & reciproce minima mutationes qua: accidunt curIpirituum multurn inferviant mutandis motibus hujus glandula:.

A. p.'t 1.-0

P RIM A PAR s,

A It TIC V L V S X X X I I.~Nomodo c()gnoftAtur, haneglandulam tf1e pr4cipN4m~

anim£ftdem.

RAtio ql1Z me movet ut credam, animam non poffehabere intoto corpore alium aliquemlocum preter bancglandulam.ubi

immediate exerceat fuasfun8:iones,hzc efi;q!Jodconfiderem,aliasomnes partes nofiri cerebri duplices efle, prout etiam habemusduos oculos,duas manus, duas aures, & denique omnia organa no­firorum Ienfuum externorum funt duplicia, Et quia non nif unarn& fimplicem cogita~io~em uniusrei e~dem tempore habemus.ne­celI'ario opo~tet d~rl aliquern Io~um , .In.quo due Imagines qure aduo.b~s oculis ~enlunt, aut d.u~ illz alia imprefliones , quz ab uni­co objecto vernunt per duplicia organa.aliorum fenfuum, poffintconvenire in unumantequam ad animam perveniant J ne ipli re­przfentent duo objeda loco unius. Et facileconcipereefi,has ima­gines aut alias imprefliones uniri in hacglandula, opera fpirituumqui replent cavitatescerebri;fed nullus locus alius in corEore eft inquo ita poffint uniri, niG quatenus in hac glandula unita::fucrint.

A It ,T I C V L V S X X X I I I.Sedcm 4jje8uum non 1ft incorde.

QVoad fententiam eorum qui putantsanimam reciperefuas.Paf.fionesin corde,nulla ratione admitti poteftjnam in eodemum

fqndatur quod Paffionesin illoexcitent quandam alterationem.Etfacileeft animadvertere, hanealterationem non fentiri tanquam intorde, nif opera nervuli, qui ex cerebro ad iUuddefcendit; proutdOlor fentitur quafi in pede opera ne~v?ru~ pedis, & aflra n?bisapparent tanquam in ccelo ! opera luminis ~UI & nervorum opnco­~Ul1l; ita ut magisneceffarl.um non fit, anlm~m. nofrra~ esercere11lllllediate fuasfunttiones In corde , eo quad In illofuas paffionesf~Qtit, quam.eam eire in ccelo ut ibi videat aflra,

c ARTI-

18 D:E PAS S ION I B V S

A It TIC V- L V s XXXIV.~omodo anima 6' corpus agant inft invicem.

C On€!piatnus igiturhie, animam habere fuam fedemlernInglandula qu~ eft in medio cerebri unde radios etnittlt ~

pe~ r~liqu~m c?rpus,' operHpiritUum, nervor~lm & ipliusmet [an~gUJn~s)qtll part1~eps impreflionum fpirital1meosdefcrre pateO: perar~erlas ado~nla membra: Et memores ejus quod Iupra diCtul11fuit de machina nofiri corporis, nimirum quod tenuia filament3nofirorum ~ervorum itadillribuunturper fingulas ejus partes, uto~~afione ~I~erforum motuum qui ibi excitantur ab objettis [enfi~blhbu.s~ apc.rlant va~ie poroscerebri, quod efficit ut fpiritus anima....lesq11I cont,mentur 10 cavitatibus illius , ingrediantur varie mu[c~~los; quaratione polfuntmoveremembraomnibusillis variis modIsquibus rnoveri poflimt : quin etiarn quod alia: omnes caufe qua:poflunt diverfimode movere fpiritus, [ufficiant adeosdeducendosin varios mU,fculos. Addamus hlc,glandulam illarnqu~ ell: przcipuafedes anime , ita fufpenfam e{fe inter cavitates qua: continent hosfpiritus, ut poffit moveri abillistot variis modis quot funtdiverfi­tares fenfibiles in objectis:Sed eriam polfe varie moveri ab anima,qua: talis efi nature , ut in fe tor variasimpreffionesrecipiats id ell:tot habeat variasperceptiones, quot accidunt varii rnotus in hacglande : prout etiam reciprocc machinacorporis ita compofita e~,ut hec glans,ex eo Iolum quod variemoveturab anima, aut quah~cllnqu~ ali~ caufa, impellat fpiritus qui illam ambiunt ver~us po,~cerebri, qUI eos deducunt per nerves in mufculos; qua ratione e .'cit ut illimembra moveanr. .

ART I C V L V S XX X v.Exemplllm modi quo imprejflones obje8orumfire uni/lnt ill

glande qu£ eft inmedio cerebri.

SIc , exempligrati~, Ii videamus.aliquod animalad nos,venire,I::~en reflexum ab ejus corpore pingit duas illius imaglnes,li~g as

las in fingulis notlris oculis; & he due imagines efforrnant. L1 ~alias opera nervorum opticorum in fuperfide interiori cereb~~~at

P RIM A PAR. S. 19peaat ejus concavitates ; tum inde opera fpirituum quibus h~ ca­Vitates plena:' [unt, her imagines ita radios fuos ernittunt verfusglandulam qUJm hi fpiritus arnbiunr, ut motus qui quodlibet pun­ctum cornponit unius harum imaginum, tend.it verfus idem pun'"ctum glandis, verfus quod rendit motus qui format punctum alte­rius imaginis , qui reprxfentat ea?dem partem hujus anirnalis, quaratione arnbz inlagines qurefunt In.cerebro,unicam duntaxat com­ponunt fuper glandcrn; qua: agens Immediate in anirnarn, oflenditipfi figuram hujus animalis,

ART I C V L V S X X X VI.ExemplNm modi quo Pafflones excita1'Jtttr in Anima.

E T prreterea fihzc figura fit valde inuftara & horrenda , id ell: nmulturn Iimilitudinis habcat cum rebus qua: ante fuerunt no­

xire corpori, excitat in anima Paflionem Metus , & confequenterAudacire vel Terroris & Pavoris , [ecundum varium tcmperamen­tum corporis aut robur animz , & prout quifque antea[efe munie­rit defenfione vel fuca contra res noxias, quarum prafensimpref­Go fimiIitlldinem rerert. Nam id reddit cerebrum ita dilpofirum inquibusdam hominibus , ut ipiritus reflexi ab imagine fie forrnatafuper glandem, indefefe confera~t par~im in nerves illos qui infer­'Yiunt vertendo tergo & movendiscruribus a~ fug~m. capeffendam,&: partim in eos qui dilatant aut contrahunt Ita orificia cordis, aut!1~i agitant ita aliasparte~ ex quibus fanguisad ip(uln ~i~titur , ut111e fanguis, rarefaCtus alto .modoquam folet, mittat.fplrltus ~dtebrum qui apti funt nutriende & fovendz Paffio~l Terroris ; iden: qui idonei runt ad apertostenendos , aut ad aperiendum rurfusporoscerebri, qui illosdeducunt In eosde~ nerves", Nam eo ipfo~uod hi fpiritus ingrediuntur.h~s p~ros,e~cltant f~eclalem motumIn hacglande,quianatura a~ id inftitutus c:fi)~lt a~lma hanePaffio:,elll [entiat. Et quia hi pori referunt~r pr~cl~~ue ad .ner~ulos qUIlnferviunt dilatandis vel contrahendis orificiis cordis, lodefit uttatnanimafentiatpr:tcipue, tanquamin corde,

c %,

2,0 D EPA S S ION I n V s

A It TIC V L V S X X X V I I.

.!'<!!.omodo Itppareat,e,u omnes 1ft';aquodam motujjiritltNffJ.

E T quia fimile quippiam accidit in omnibus aliis Paffionibas,. ni~irum qu~d principaliter oriantur aIpiriribus contentis in

ca~l.tatlb~s cerebri, quatenus curfum fuum dirigunt verfiisnervOS,

qUI inferviunt dilatationi vel contractioni orificiorum cordis, autirnpellendo varieadipfum fanguini qui in aliispartibus eft.aueqUO'"

cunquealia modo fovende eidern Paffioni; Hine clare intelligi poc--­eft, quare !uperius pofuerim in iUarum definitione, casproduci petmotum abquem fpecialem fpirituum.

ART I C V L V S X X X V I I I.

Exemplum motuumcorporiJ qui ,()miIAnlll' P"jfiOTHS, & JJanima nonpendent.

C i EterUm eadem modo quo curfus quem capiunt hi fpiritusverfus nervos cordis, fufficir addandum moturn glandulre, per

quem Terror anima: inducitur ; fieetiam perid[alum, quod qui­

damfpiritus eadem tempore tendunt verfus nerves, qui inlerviuntmovendiscruribus ad fugiendum,efficiuntalium motum in eademglande,cujus ope anima fentit & deprehendiehane fugam; qua:hocmodo excitari poteft in corpore, per folam difpofitionem organa-.rum ejus, abfque ulla opeanime,

ART I C V L V S X X X I X.

~omoao tllaem.caNjitpojflt excitsr« diver[M p4jflO1Jesi"variis homirJib#4.

EAdem impreffioquam prefenriaobjeeti rerribiliseflicitingJaJla.de, ~ q~~ ind.ucit Terrorem in qUib~sda~ h~minibus, pot~d

exc1t~re InalusAnimurn& A udaciam: cujusret rano h;r~ eft, q~ 0'"

omma cerebra non tint diipofiraeodern modo, & quod 1~~111 Ii '.tus glandisqui in quibusdam excitat rerrorem.efficiar in aliis at pl.ritus fubeant poros cerebri, qui cos deducant partim in ner~os. qlUsl• r.. °b · In11 0InlerVlunt mam Ullmovendis ad fefe tuendum, & parulI1 lIui

P It I MAP A R S. 2, Iq.ui agitant & impellunt [anguinem verfuscor, eo modo qui requi­rl~ur ad producendos fpiritus aptos continuande huicfui defenfio­ru,& retinende illius voluntati,

A R. TIC V L V S X L.cf<!!.yfitpr£cipuU4 affiC1H4 P4Jflonum.

E"'r enim obfervandum, przcipuum efteClumin horniaibus o­mnium Paflionum eife,quod incitent & difponant eorum ani.mas ad volendum ea quibus fua corpora przparant: Ita ut fenfusterroris earn ad voluntatem fugiendi incitet , audacievera ad vo­

luntatem certandi, & fic Gte aliis.

A R. TIC V L V S X L I.~£ fitpotentia anim£ reJjcltN corporu•.

SEd voluntasadeo liberaell: fua natura, ui nunquam poffit cogi;Et exduabus fpeciebus cogitationum quasin animadiilinxi.qua..

rum alia:funt ejus acciones,nimirum ejus voluntates.aliz ejus paf­fiones; fumendo illud vocabulum in lariori ilia ligni6catione qurecomplectirur omnia perceptionum genera; prima: funt abfolute inillius poteflate , nee poffunt nifi indirect~ mutari acorpore; ut eContrario ultimz abfolute pendent ab aCtl0nibus quz eas produ­~unt, nec poffunt aliter quanl indir.ede ~uta~i ab.anima , nifi cumJpfamet earum caufa eft : Et ornrns aCtIo anime In hoc confiftit J'tOod eo ipfoColo quod vult aliquid.effici t urglandula cui arc9:iffimejuntta efi,femoveat modo convenienti ad producendum effeetum~ui huic voluntatirefpondeate

ART I C V L V S X L I I..f!(14D11IIJUreperiltml/& inmemoriaea qUIJrum reminifti volumll4.SIeeum anima vult recordari alicujus rei, hec voluntas efficitut

glansCeCe inclinans fucceffive horfum.& illor(u.m, impellatfpiri­tos ad varias partes cerebri , ufquedum mvenennt eam ~n qua funt'efi:~gia quz reliquit objeCtum cujus v~lumus .recordarI. Nal11 illa\Jefhgia nihil aliudfunt quam quod pOri cereb~l, perquos fpiritus~ntea ccperuntfuum curfum, propter przfeotlamhujus objetti ac-. C 3 quili-

2t2 D EPA 5 S ION I B V S

quifivcrint eo paCta facilitatem majorem quam alii, Cere rurfus ap~"riendi eadem modo fpiritibus qui ad fe veniunt : Adeo ut hi (plrl­tus, repcrienres illos poros,eos facilius Iubeant quam alios: qua r~~tione excitant motum fpecialem in glande,qui reprzfenrat anim« I­

dcrn obJeeturn)& ipfi indicat,idcmillud effecujus recordarivolebat.

ARTICVLVS XLIII.~omodo animapoJftt imaginari, attendere , & movere corpMS.

SIc cum imaginarivolumus aliquidquod nunquam vidimus , ~~cvoluntas vim habet movendi glandem modo convenienti adrrn­

pellendos fpiritus .verfus ees poras cerebri quorum aperrione h~cpotefi reprafenrari. fie cum quis fuam attentionem fifiere vult III~ol1fideratione ~nius objecti per aliquod rernpus.hec voluntas perillud tempus rennet glandem inclinaram in eandern partem. Sicde"nique cumincederevolurnus, aut alia modo movere noftrum cor~pus, hzc voluntas eflicit ut glans impellat fpiritus ad mufculos qU1

huic rei inferviunt.

ART I C V L V S X L I V.Pnamquamquevolunttttfm natuYaliterjunc7am ejftcuidam mOltii

glandu ,ftd vel indujlria vel habitu cam alii;pojflJ'ungi.

ATtamen non Iempervolunras excitandiin nobis aliquern Ina'"tum, aut alium quendam effeccum,efficerepotefi:ut eull1

citemus;fed mutatio in eo contingit prout natura velhabitus var1C:

unicuique cogitationi unumquemque motum glandis conjl1n~e:rint. fie, exempligratia, fi quis velit di{ponere ocuJosfuos ad~::tuendum objectum remotiffimum , hec voluntas efficie ut pupt a.{edilatet ; & fi velit eos difponere ad inruendum objectum vaI~epropinquum, hac voluntasfacit ut fecontrahat : fed fi [olum c~gl:tetur de pupilladilatanda.nihilproderit ejusreihaberevoluntatT'nee enirn ideo dilatabitur , quia natura non junxit motum glan IS,

qui infcrvit irnpellendis {piritibusverfus nervum opticum modoc?nvenienti dilatandzvelcontrahenda pupille.cumvoluntate.ea~dilatandj vel contrahendi; fed dernum cum volunrate intuendl 0 .jecta remota vel proxima. Et cum inter loquendum folumcog1

'"

ramusde fenfu illius rei quam dicere volumus , id facit ut movea....mus Iinguam & labraIonge celerius& rnelius quam fi cogitarern~:

P It. I MAP A R S. 2, ;

ea movere omnibus modis req uifitis ad proferenda eadem verba.~a habitus quem acquilivimus cum difeeremus loqui, effecit utjunxerimus actionem anima, que operaglandis potelt movere lin­~uam & labia, cum fignificatione verborum qua: ex his motibus{equuntur, potius quam cum motibus ipfis.

ART I C V L V S XLV.~£ fit anim£potejltU rej}eBu Paffionumfiltrum.

PAffi ones noflrz nequeunt etiarn dire6te excitari vel auferri peractionem nofira voluntatis, fed demum indirecle per reprre­

fentationem rerum qure (alent jungi paffionibus quas habere volu--nlUS,& 'luz contrariz runt iis quas volurnus rejicere. fiead excitan­dam in fe audaciam, &. meturn aufercndum, non fuffieit ejus reihabere voluntatem; fedincumbendum eft conliderationi rarionurn,objectorum, aut excmplorurn, qu~ perfuadenr.periculum non eflemagnum; plus femper Iecuritaris eflein defenfione quam in fuga;glorianl & gaudium oriri exvictoria , ex fuga vero nihil prtEtergritudinem & pudorem, ac Iirnilia.

ART I C V L V S X L V I..f2.!!:id impcdiat qflomin~ animapoUlt ~mnino dejHu

Pa1Pontbus~atuerc.

~ T fane datur ratio fpecialis qu~ impedit quominus anima pof­C fitcito mutare velGfiere fuas Pafliones , propter quam fuprapafui in earum definitione, quodnon falum producerenrur, fed et­1~11l confervarentur & confirmarent~r ab aliquo mot~ fpeciali fpi~l'ltuum: hzc vero ratio eft, quod fere fempcr eascomrtetur aliqua

. tO~motio qure fit in corde s & per confequens e~iam in toto fan.gUlne& fpiritibus; ita ut donee ceflethac commo.tlo, prrefen~e~ih:t cogitationi maneant,.eodemmodo quo objecta fenfibilia illipr~fentiafunt,dum agunt In organa nofiro~um fen[u~m:Et quem­adrnodum anima, cum valde atrenta eft cuidam alteri rei, porefl fcGOhibere ab audie~do parvo Ilrepitu '. aut p~rvo d?lore fentien~oJ.ed non potefl parI ratione eflicere gUIn audiat tonitru , velIentiaeIgllel1l qui comburit manum; fie facile potefr fllperare minoresPaffiones, fed non vehemantiores velfortiores,nifi pofiquam com ..Itlotio fanguinis & fpirituum fedata fuerit, Id quod voluntas ad

fum-

'-4 D EPA S S ION I B V Sfummum facere potell.dum vigethzc commotio.eft non confenti~eilliuseffectibus , & cohibere plurimos ex motibus ad quosdifponlt

corpus: Exempligratia;fi iracfficiat ut manus erigatur adpercutien­dum,voluntas ordinaria eam continere potefi;fi metus inciter cruraad fugam capeflendam, voluneas ilIa fiftere potefi, & fiedealiis-

ART I C V L V S X L V I I.In quo confifltlnt conftic1eu quos VNlgO ilfJllgintlntur interparte",

inferiorem &luperiorem Anim~ •.NEe in alio quam in repugnantia.que eftinter motus qUOS cor-. pus ~er fuos ~piritus,& animaper fuamvoluntatem, limutex:

citare annituntur In glande, confiflune omnes conflidus quoS vulgo imaginantur interpartem inferiorern anime , quz fenfitiva no....minatur, &fuperiorem quz rationalis efi,aut inter appetitus nat~"'.rales& volunratem. Nobis enim non nifi una ineft anima, qu~ 111fe nullam varietatern partium habet: eadem qua: fenfitiva efi,efi: et....iam rationalis, & omnes ejus appetitus volitiones fune. Error perquem ei imponuntur quafi in Icena diverfe per[ona:,qu~ fere fern-perfibi mutua contrarie lint, inde [olum proceflit, quod non ben~difiintta:fuerint ejusfunCtiones afundionibus corporis, cui fo1ttribuendum eft idomne quod innobispatell oblervari repugnarenoflre rationi : Adeo ut nulla hie alia lucta fit,nifiquod.cum ~lan"'"dula qua:eft in medio cerebri, poffit impelli ex una parte abanlit& ex alia afpiritibus animalibus , qui nil nif corpora Iiint , ut u­pra dixi ,fa:pe eveniat ut ha: due impullioneslim contraria- 8l tit

fortior impediateffec9:um alterius.Poflimt auterndiftingui dua: fpc;des motuum.excitatorumd fpiritibus in glande; alii repra:fep~a: ..anima objecta qure moventfenfus,aut impreffiones qu~ re~~rlU "tur in cerebro, & nulla vi utuntur in ejus voluntatem j aill. \'e~iutunrur, nimirumilliquiefficiunt paffiones velmoms corportS qi..eascomitantur, Et quoad primos.etfi frepe impediant aCtionesa~iirna: , aut impedianturab illis, attamen quia non dire8:ccontrao:fimr,nullain illisobfervatur tuCta; feddemum inter ultimos 8l" e1'luntates qua: iIIis repugnant: exempli gratia J inter conatu~l a~quem fpiritus impelluntglandem ad inducendumanima: cup· It tC

tern cujusdam rei, & ilium per quemanimacamrepdlit voIUPt~ ..qua vulteandem remfugere : Et id pr;rcipue hanclucbrn dCft~at'

Pn. I MAP A It s. 2.5firat, quod cum.voluntasnon habeas poteflatem direcle excitandipaffiones,utjam dictum fuit, cogatur uti arte,& (eCe applicare fuc­~effive confiderationi variarum rerum: unde fi accidat, aliquam exillishabere vim mutandi ad momentum curfum fpirituum, contin­gere potefl, ut quz fequitur ea vi careat,& curfumIirumillico refu­rnant , quia difpofitio qurepreceflie in na-vis, in corde , & in fan­~uine ~ non. eft mutata; quo fit ut anima eodem ferme tempore felrnpelh[entiat ad eandemrem appetcndarn & fuglendam. Et indefumpta fuit occafio imaginandi in illa duas potentias qu;e inter fepugnent. Attamen potefl adhuc quidam conflidus concipi, in eo,quod f~pe eadem caufa, qua: exciratin anima aliquamPaffionem,excitet etiam quosdam motus in corpore,ad quos anima nihilcoo­fert,& quosfifrit aut fifiere conaturquamprimum eos obiervat. Vtex.p~rie~tia co?fiat, cum id C!Juod.e~citat.metum, efficit quoque utfplrltus ingredianrurmufculos qUllnferVlunt movendis cruribus adfugiendurn, & ut voluntas audaciz exercende cos fifrat.

ART' I C V L V S X L VI I I.In quo cognoflatur robur velimbecillittfU animarum;& quodmlm

injirmilJrNmjiJ vitiNm.

Exeventuautem horum confli6l:ullm quifquepot"eCl: cognofce­re robur autdebilitatern fua: animz r nam illi in quibus natura­

liter voluntas facilius potell vincerePafliones.S;fifiere motus cor­poris qui eascornitantur.proculdubio habent anim~s fortio:es. fedl10nnulli funt qui nunquam poflunt explorare ~~~s vlr~s) qUIa nun­Suam pugnare faciunt fuam voluntatem proprus ar~ls , fed [OlulnliS 9ure ipf przbcnt aliqui affetl:us adrefifiendum quibusdam aliis.~hi propria ejus armadicuntur, Iudicia 6rm~ & determinars de

" tOgnitione bani & mali, [ecundum qure decrevit aCtiones VJt~ fuzdirigere. Et anima: omnium maximeimbecillesIunr, quarum vo..Iltntas non ita fedeterminat adfequendacerta quzdam Iudicia, fedfe~atitur femperabduciaprrefentibu.s a~ea:ibus ; qui cum perfa:pe~l:)l mutuo contrarii fint , earn per vices 10 partesflus trahunt ) &,lpfaUtentesadipfammet debellandam, in deploratiflimo fiatu ani­lllalll conftiruunr.fic cum Metus reprzfentat marten) ut funlmum~alum , & quod vitari l1~n P?teftnififuga, fi am.bitio ab aliapane

epr~fentct infamiam hujus tugre , ut malumpejusmorte ; hi duoD affe-

~6 D EPA S S ION I B V S

affectus agitant varie volunratem , qureobtemperans modo buj~,

modo illi, fibi ipfiperperuo repugnat , & fie animarnIervam & mi­ferrimam reddir,

ART 1 C V L V S X L I X.o

Anim£ vim nonfitfficere abfque &()gnitione veritatii.

VErum efl.paucos darihominestamimbeeilles & ha:fitabundos~

ut nihil velint nif quod rua przfens paffio iplis dittat: plurit111habent ~udicia deternlinata,fecundum qu~ eomponunt partem (ua--­rum a~lonum. Ee quamvisfzpehac judicia fint falfa, imot~r qUtbUSQ.alll paffionibus,a quibusvoluntas antea patfa eftfeVI0--­

(1 aut fedu~l' attamen quoniamea fequi pergit , etiam cum abell:Paffio quz illaproduxit , confiderari poflunt ut propria illius arma,& cogitari, animas robuliiores vel imbecilliores effe,prout po{fu~t

plus vel minus hrec judicia fequi, & refiflere paffionib~s przfentt-­bus qua: illis contrarise Iimr, Verumtamen ma~~a differentia eftinter decreta qure procedunt ex falfa quadam 0ptnl0ne, & ea qu~

nonnifi cognitione veritatis nituntur : quia ultima hzc fequentes

nunquam procul dubio iflius confilii pcenitentia vel dolorIubibir,cum econtrario femperpcenirentia fequatur priora,poftquam eo....rum errorretedus eft.

ART I C V L V s L.

NuUam tamimbecillemejft animam, tjll£ nonpojftt cum bene Ji­rigitur tlcquirerepoteftatclIJ abfo/lltam infUlUpaJftoncs.

PRodeft verohiefeire , quod ut jam Cupra di&umfuit, et6 un1lS';

quifque motus glandula:videatur connexus eife per naturaJl1

1inguJis ex noflris cogitationibus ab initio noflre vita: , aliistameDper habitum jungi poffint: Vt experienria oftendit in verbisql1~excitant morus in glande, q U~ Iecundum inftitutionern natur~ 111

hi!animz rcprzfenrant prater fuurn[onum cum voce proferuntur,aut .6guram fuarumlirerarum cum fcribunrur , & quz t:llnefl ~~habltum 'lui fuit acquilitus cogitando de eo quod figni6cant, pOquam auditus fuerieeorurn fonus aut eorum literse inlipeCt%' [alent

Jr. • ' J" ra....emcere utconclpiatur hac fignificatio potiusquam ogura Jt:~JJl

P RIM A PAR s. ~7rum aut Conus fyllabarum. Prodeft etiam fcire , quodetf motustam glandisquam fpirituum & cerebri, qui reprafentant anima;certa quzdarn objecta.Iint naruraliter juncli cumiisqui excitantinillaquasdamPaffiones , poffint tarnenper habitum inde Ieparari, &jungi aliisvaldedifferentibus; IlDo quod hiehabitus poffitacquiriper unicamactionem, neelongum ufum pofhrlet. Siccum reperi...tur ex inopinata res qu.zda~ vald~ fordida~n cibo qui magna cumappetitu comedebatur,tnOploatus die ~afu.s It~ p~teft m~tare difpo­fitionem cerebri, tit poftea nequeat videritails cibus nificum hor­rore, cum antea comederetur cum delectatione, ~n idem in be­friis potefi obfervari : nam ctfi r~ti~ne careant & .fort~ om~i cog.i­tatione, omnes ramen metus fplIltuum & glandlsqUI excitant In

nobis Pafliones s in illis quoque funt, & inferviunt confervandis &con6rmandis, non ut in nobis, AffeB:ibus, fed motibus nervorum& mufculorum quieoscomitari [alent. Siccum canisvidet perdi­cern, naturaliter fertur ut in camincurrat ; & cum auditfclopetumdifplodi, ille Itrepitus naturaliter eum adfugam incitat; attamenordinario ita inflituuntur canesvenatici, ut visa perdiceIubfiflanr,& ad difplofionis Itrepitum.quem pefleaaudiunr, ad earncurrant.hIzc autem Icire referr, ut quifque contendat regereIiiosAffeC1:us:Nam cumhaud ita magnainduftria mutari poffint motus cerebri inanimalibus ratione deftitutis , evidenseft, id melius in hominibuspoffe fieri, & eos ipfos qui imbecilliores animas habent polfeac­qUirere imperium abfGluti~m ~m in omnes.r~as Paflionesjfi fatin.'duftria: adhiberetur adeosinitituendos Be dirigendos,

D ~ 'p A S-

18

PAS S ION E SAN I M.£;SEC V N D A PAR S.

De numero & ordine Paffionum, & explicatio[ex Primitivarum.

ART I C V L V s L I.

.f<.!!~nam Jint prim£ P"jflonum catlft.

, Onflar ex fuperioribus , ultimam& proxim~111caufam Paffionumanimre, non aliam eife quaOl

\l agitationem qua fpiritus moventgJanduJam qu~~J:~~~\0~~:~~' eft in mediacerebri,Verumid non fufllciteisa[e.'8~~~l.91l\\ mutua difiingucndis:Inquirendllin in earum ori--

_ gines, & examinanda funt prime illarum cauf%­~mvis autem quandoque poffintefficiab a-

aione animz fe dererminamis adhac vel illa objeda concipienda;quin etiam folo corporis temperamento , aut impreffionibus qu~cafii occurrunt ill cerebro; ut accidit cumnos ita vel trifles vel1%""tos fcntimus, ut caufam hujus trifiitire aut lretitiznequeamus ~tIi:gnare: Apparet ramen exprredittis, eafdem omnes pofle exclt~rjab objeCtis quz movent fenfus, & hec objccta eife carum caulaS

frequentiores& magisprincipales. Vndefequiturquod ,adeas~:mnesreperiendas , fufficiat confiderare omnes effectus horurI1 0 ,

jeaorum. ' .

A R. TIC V L V s L I I.~in4m fit carum ufas & quomodo enumeraripo/ftfJf.

A Dhecobfervosobjeda qure movent fenfus,non excitare in nO". bisvariosAffetl:us ratione omnium varietatumquas habttfefed fohlm ratione variorummodorum quibus nobis velpro .f Jt1

vel nocers, autin gencre ad nos fp~ctare poffunt:Et ufumomD1L1. Paffionum in eo [0]0 confiflere , quod difponant animam :1d reScas ~x petendas, quas natura nobis didat dreutiJes,& perfiftendtJ~

SEC Y N D. A PAR s, 2.9in eavoluntate , prout edam eadem agitatio fpiritull1n J qu~ roleteas producere, difponit corpus ad motus qui inferviunt earundernrerum exccutioni. Ideo qui illas enumeraturus eft, debetduntaxatordine exarninare quat variis modis, qui ad nosfpedent , .poflintnofiri fenfus moveri aruis obj.eCtis. Hl~ igitur.enumerabo przci­puas Pafliones, fecundum ordinem quo Ita poflunt reperiri,

Ordo a,j enumeratio PafJionum.ART 1 C V L V s L I I I.

Admiratio.

ARTI-D 3

QVamprimum nob~s ~ccurrit aliquod iI~(o1itum objcdum , &.

quod novum effe judicamus , aut valde differens ab eo quodantea noveramus, velfupponebamus effe debere , id cfficitut illudadmiremur & eo percellamur, Et quia hoc contingere potefi: ante­quam ullo modo cognofcamus num illud objectum fit nobis con­veniens neene , Admir4tio mihi videtur eifeprima omnium Paffio­num, Nee habet contrarium ; quia fi objectum quodfefe offerr, ni­hil in fe habeat infoliti, eo nullo mo de commovemur , & illud abf­que Paffione confideramus.

ART I C V L V s L I V.Exifiimatio & Contemptus , GeneroJitrU aut Superhi4,

(7Humilit,u aut Abjec1io.

A DmirationijunB:aell: .Exifl;m4ti~ ve~ cont~mpt~prout vel rna­gnitudinem vel.parvltatem objedi admiramure Eodemque

ll1odo pofliimus nofmet ipfosvel exiftimar~ velcontem?e~e ; ~ndeoriuntur Paffiones, & confequenter Habitus MagnAnlmltatu aut8uper!Ji£, & Humilitatu vel Abjectianis.

ART I C V L V s L V.renertttio & DeJje8us.

VErum cum magnifacimus vel parvifacimus aliaobjecra, qua:confideramus ut liberascaufascapaces bene vel male agendi,

ahExifiimatione procedit YenerAt;', & afimplici parvi zftimationeDtJPeltUl.

30 D EPA S S ION I B V S

ART I C V L V s L VI.Amor(} odium.

OMnes autem prrecedentes Paffiones poffunt ita in nobis exei~tari.ut nullo modo ~eprchendamus utrum objedum , quod

casexcitat, bonum fitvel malum. Verum cum aliquid ut bonumrefpetlu nofiri, idell ut nobis conveniens, nobis reprzfentatur, idfiri Amorem excitat , Et cum nobis offertur ut malum aut noxiuJD,id nos Ilimulat ad Odium.

ART I C V L V s L VI I.CupiditlU.

AB eadem co~lider~tione boni & malinafcuntur cztera: Paffio~nes; fed eas In ordinem redacturus difiinguo tempera, & con'"

fiderans easmulto magisnosferre infuturi,quam przfentis velpra:.­teriti conliderationem, ordior aCupiditAte. Non Calum enim cUl11appetitur acquilitio bani quod adhuc abeft, aut evitatio.mali qu~djudicatur evenire potfe,fed cum etiam [alum exoptatur confervatl0cujusdam boni aut abfentia cujusdam mali, quo demum extendihec Palliapotefi, liquet, eam femper futurum relpicere,

A' R TIC V L V s L VI I I.Spes, Meteu, Ze/otypi4, Securitt«, (} Dej}erlllio.

SVfficit cogitare,acquiGtionem boni vel fugammalipoflibilem ef..fe,ut illiuscupiditasexci.tetur;fedcum przterea confideraeur nu~

facile veldifficile litremcupitamobtinere.idquod nobis magna.1ll re~confequendz facilitatem reprefentat.excitae Spem;& id quod eJUs~eporiundz difficultatem reprzfemar excitat 'timorem, cujus zel,tJPI~fpecies eft. Et cum [pes fumma eft, mutat naturam,& vocatur se,~·rit4s, five Fid14,ia; prout econtrario extrernus metus fit Defperat"·

ART I C V L V s L I X. ·Animifllll1uatio, Animofitll4, './ludtlci4 ~ iEmulatio, p~ ..

jiUanimjt~, (} Confternatio.

A Tque fiepoffumus fperare & metuere , liceteventusrei expe:a:at~ anobis nullo modo pendear,Vcrum ubi offerturue peo

dens anobis, difficultas fubeffe potefl in eledione mediorUll1 au~in executione.A prima procedit AnimiflulluAti'1qua difponilnur al·. de 1...

P R. I MAP A R. s. 3 Ideliberandum & confultandum: Vltima fefe opponit AnimojitlUfive Audeci«, cujus lEmu/atttJ Ipecies eft. Et PufiOanimitM contrariaAnimofitati eft, ficutTerror aut CDnftern4tio Audacie,

ART I C V L V s L X.Synterefis.

VBi vera quis fedeterminaverit ad quampiam aCl:iooem, 000­, dum Animi fluduatione five h~litatione depofita, id producitSJntereftn five confcientie morfum, qui non refpicit futurum ut affe­ctus precedenres, fedprrefens aut prateritum.

ARTICVLVS LXI.Gaudium & TriJlitia.

E T c.onfid~rati? przfentis boni excitat in nobis G"u~iutll; prz­Ientis malt, Trifttttam ; cum bonum velmalum nobis proponi-

tur celladnos fpeCi:ans. .

A R. TIC V L V s L X I I.r,rtfiq.~ Invidia, Comm!firtltio.

SEd cum nobis proponitur ut pertinens ad alios homines, eosdi­gnos velindignos illius exiilimare poffumus: Vbi digni illius a

nobis reputantur , id nullamin nobis aliam paffionem przter Lzti­tiam excitar.quatenus nobis volupe ell: videreres cvenireut conve­nit: folummodocum hacdifferentia, quod Letitiaquz venit exbo­no feria fit; earnvera quz venit exmalo cornitetur irrifio, Sed fieosindignos alterutriusexiftimaverimus,~onu~ ~~citat I~vidi~m ,&- malum Commiftrationem, quz funt fpecles Triflitie. QUID etiamobfervandum, eafdem Paffiones quz referuntur ad bona vel malaprzft:ntia, poffe.fzpe etiamreferriadfutura, quatenus p~zconceptaopinio de eorum futuritione ilIarzprefenrat ut prefentia,

A :R TIC V L V S. L XI I I•

.Acquieftenti4 in ft ipjIJ, (} P~nitentia.

p<?lfumus quoq~e.con(jderare caufa~ bon! a~t mali,tamtIS quam pr~terltl.Et bonum quodanobis Ipfis pradlitum fuir,

dat

32, D EPA S S ION I B V Sdat nobisacquielcentiam interiorem.que omniumaliarum PalUo.­num dulciffima eft; Cum econtrario malum exciter PtZnitenti"m,quz omnium amariffima eil.

ART I C V r, V s L X I V.Favor (} Gratitud,.

SEdbonum quodprrefiitum fuit ab aliis,efficit ut illosFal10re pro:fequamur, quamvisidnobisfactum non fit : At fi nobis J favor1

jungimus GrAti animiofficium.

°A n, TIC V L V s LXV.lndignatio (} Iril.

SImili ratione malumab ~liis patratum, cum ad nos non refertur,ellicit{alum ut illis lndignemur; fed cumrefertur ad nos, movet

etiam IrAm.ART I C V L V 5 L X V I.

Gloria 6' Puaor.

BOnuminfuper quod eftvel quod fuit innobis, fi referatur 3.dopinionem quam aliide eo concipere poflunt, excitatsn nobis

Gloriam; & malum, PudfJrenz.

ART I C VOL V S L X V I I.Faj/idium,oDefideriNm, &Hilaritt4.

E"\ quan~oque ?ura~io bon~ gignit S4t".IAtem five F41;t1ja"'r~cum maltduratio mmuat TTiftitiam. Denique ex bono pr~te ~

ito nafcitur DefidcriunJ , quod fpecies Trifiitiz eft ; & exmalo pr~terito H;/ar;ttU,qu~ eft fpeciesLztitiz.

ART I C V L V s L XV I II.Cur hlte ennTlleratio pajflonuTII difftrttt ab ett qN£ '1Jnlgo

reee!ta eft.

ECce ordo qui mihivideturoprimusenumerandis Paffioni~lIS;in quo non nefcio me recedere ab opinionc eorum omnlll~ ql1

SEC V N D A PAR s. 3)qui deillisanrehac fcripferunt ; fed non abfque fon~icacaufa: Namderivant fuam enumerationem cxeoquod difiinguunt in partefen­fitiva anima duos appetitus, quorum unum vacant concupijiibilem,alterum Ira(cibilem. Et quoniam nullamin anima agnofcodiflin­ttionem partium , ut fupra dixi, id mihi videtur nihil aliud fignifi­care9uam q~od habeat du~~ faculrates, unamconcupifcendi , alee­ram irafcendi : fed cumIimiliter habeat facultatesadmirandi, aman­di, fpcrandi, metuendi, atque fie in fe recipiendifingulos alios Af­feaus, aut ea agendi ad qure hi Affectus earn impellunt, non videocur voluerint eas omnes referre ad Concupifcentiam vel Iram. Ad­de quod eorum enumeratio non comprehendit omnes precipuasPafliones, ut hane meam credo facere. De przcipllis [alum loquor,quia plurcsalie fpecialiores adhucpoflent diftingui: & earum nu­merus indefinituseft.

ART I C V L V s L X I X.Non dari niJifix PrimitivtU Pajftones.

V Erum numerus fimplicium & primitivarum non ell: adeo rna­gnus. fi enim percurramus eas omnes quas enumeravi, facile

poterit obferv.ari , fex t~n.tum tales c~~, nimirum Admirationem,Amorem, Odium, Cupiditatem,Letitiam & Meerorem, & caiterasomnes cornponiex quibusdam harum [ex, aut earum eIfe fpecies.Idcircone earum multitude intricet Ledores , tractabo hiefepara­tim de his[exPrimitivis , & poflea oftendam quomodo cetera 0­

mnesab illisoriginemtrahant,

1\ II TIC V L V s LXX.De Admiratione,

Ejus deftnitio & Ctlltfl·

An miratio eft fubitanea a~ima: accupati~ ,. ql~S fertur in conG­derationeln attentam objcctorum qure tpfi videntur rara & ex­

traordinaria. Sic autern primum produci~ur ab impreffione qure:eXtat in cerebra, qua:qu~ r~pra:fentat ~bJeaum ut r~rum, & pe~Confequens dignum maxima confideratl~ne ; tum deinde per mo...tUtn Ipirituum qui difpofiti funt ab hac impreflionc , ut olagna ,vi

E , ten-

34 D EPA .S S ION I n V stendant verfuslocum cerebriin quo efl.adeam ibi corrobofandam& confervandam; prour quoque ab ipfa difponut1tur ad tranfeun..dum inde in muiculos , qui inferviunt retinendis organis fen[uul11in eodem fitu in quo Iiint , ut ab il1is infuper conlervetur , fi modoper illos fermata fuerit,

ART I C V L V s L X X I.Nullam mutatiofJ,(m accidere in corde velinftnguine

in hlle Pajflone. .

E T huic Paffioni hoc fpeciatim convenit , quod obfervari ne.....ql1eat, ull~m mutationem in corde & in Ianguine, lit in aliis af·

feCtlbl1s everut, eam comitari. Cujus rei ratio eft, quod C111n n.onhabeat bonum vel malum pro objeeto , fed folumrnodo coanino'"nem rei quam rniramur, nullametiarn relationern habcat Cl1~ cor'de & fanguine,aquibus pender ornne bonum corporis, fed foll1rn­modo cum cerebro , in quo funt organa fenlilum qua: inferviunthuic cognitioni.

ART I C V L V s L X X II.Inquo conJiftat viJ AdmirationiJ.

I D quod non impeditquominus rnagnamvim habear.proprerpentinam occuparionem, id eft, adventum Iubiraneum & ino~l""

naturn impreffionisqui murat rnotum fpirituum: qu~ occupat.l.0repentina, propria & fpecialis eft huic Paffioni; adeo ut,CUID in abJ5reperitur, q uemadmodum folet reperiri fere in omnibus, & caS au­gere, id ideo eveniat quod illisAdmiratio juntta fit. Ejus auteIl1vispendet ex duabus rebus, nimirum novitate , & quod !notUSquem efl1cit fit ab initio Cv oti!.~i, feu omne fuum robur hab~at •.Nam certurn efi,talemmotum efficaciorem effeiis qui, cum prlInodebiles tint, nee crefcant nifi paulatim,poflune facile averti: certU~quoque eft, objeceaIenfuurn qux funt nova, tangere cerebru~ toquibtisdampartibus.in quibus tangi non folet: qure partes~es cum Gnt aut minus firrnse iis QU3S agitatio frequens in~~raYlt,id .a~g~t a~ea:us motuum quos ibi excitant. <:!uod incredlbJle .ne~mini videbitur , ficonfideretur , parellleKe ranonern , qua:facltU

cum plante nofirorumpedum afluere fint tadui fatis afpero, .ob. gravlta-

S :E C V N D A P A It S. 35gravitatem corporis quod portant, parumIentiamushunctaCtllmcum incedimus , cum econtrario aliuslonge rnollior & Ienior quotitillantur , nobis fermc intolerabilis fit, ideo Iolurnquia nobis or­dinarius non eft.

ART I C V L V s L X· X I I I.~id fit Stupor.

E T hac Occupatio repentina tantum poteetad efficiendum , utfpiritus, qui funt in cavitatibus cerebri, fuoscurfuscapianrver­

[us locum in quo eftimpreffioobjeeti quod miramur,ut eosomnesquandoque eo irnpellae., & e~ciat.u.t ade.o lint occupati in confcr­vanda hac imprelflOne, lit alii nulli inde 10 mufculostranleant, autullo modo defleCtantaprimis veiligiisqure fequuti funt in cerebra:uncle fit ut totum corpus immobile maneat inftar Iiatue, & nonnifiprima qu~ [c obtulerar objecti facies poffit obfervari-, neque percanfequens acquiri fpecialior ejus cognitio, Atque iflud eft quodvulgo dicitur {fuptre velatton;tum effi; Efique Stupor exceflus Ad­mirationis, qui nunquam nif malus e£fe potefl.

ART I C V L V s L X X I V.Cui ufUi inftrviant omnes pttffiones, & &lli nOC(4nt.

FAcile autern efi cognofcere exiis qu~ fupra dida fuerunt , uti­litatern omnium Paffionum in eo dernurnconfiftere,quod con­

fil·ment & perfeverare faciant in animacogitationes quasei bonumeft confervare,& qure alioquin facilepoffent oblitcrari: prout etiamOmne malum quod eflicere .po~unt in eo fit?m eft, ~uod confir­lllent & confervent has cog1tatlones plus quam expedit , aut aliasconfirment& conferventquibus immanerebonum non eft.

ART I C V L V s L X X v.AdquidJPecitlliter inftrvial Admiratio.

A C fpeciatim de Admiratione patendici, earneifeutilem in eo-n quod efficitut difcamus & retinearnus in memoria nofira eaqu~ antea ignoravimus. Nihil enim miramur nif quod nobis vide­tur rarum & extraordinarium, Et nihil nobis tale poteft videri nif

E 2, quia

36 D EPA S S ION I n V s-quia id ign",oravi~us,aut etiam q~ia ~iffert ~b iisqua fcivimus: namex hac differentta fit ut extraordinariurn dlcatur. Q!lamvis autemid quodaneea nobis ignotum erat , fe ree-nter offerat nollro Intel....ttui, aut nofiris fenfibus , non ideo ramen illud in noflra Inemoriarerinernus, nifi Idea guam rJUS habcrnuscorroborerur in noftro ce­rebra per aliquam Pa11ionem , aut ctiarn per applicationem nofiriIntellettus,quem voluntas nofira detcrminat ad artenrioncrn & re­flexionem fpecialeln. Er alia Pafliones eo facere poflunr, ut ea ob­ferventur quz apparent bona vel mala; fedCola illaadrnirarnur qua:rara videntur. Quare vidernus.eos.qui nulla inclinatione naturali adhanc Paflionem feruntur, vulgo valdeindoctos efle,

ART 1 C V L V S L X X V I.In quo ilia nacerepolflt. Et quomodo ejHJ difec1HJpojftt

jitppteri, & corrigi excej[lU.

SEd fxpius evenit ue potius nimis miremur & perc..ellarnur, iisrebusobfervatis qua: vel nullam velfere nuJlam confiderationem

merentur,quam,ut non fatis admiremur:Quod fane omnino poreftauferreaut pervertereufumrationis. Idcircoetf prclir.natum eficcumaliqua inclinatione adhane Paflionern , quod fie difponamu~ad acquifitionem fcientiarum, debemus ramen pofimodum conartearnexcutere quantunl ill nobis eft. .Nam facile ell: Iiipplere ejUSdefectum per reflexionem & attentionem fpecialem , ad quamJuntas nofira femper paten obligare intellectum nofirum, 'Cl1l!! JU--­dicamus rem q11~ fefe offertid exigere,SednulIum aliud rem~dllJJI1eft przvertende nimiz admirationi , quam acquirere cognitJOIlCl11plurirnarum rerum,& Cefe exercerein Theoria omnium earut11 qu~rariores& magis inufitate pofluntvideri.

A R. TIC V L V s L X X V I I.~od neeflupidiores, nee ao8iores in .Admirationcrn

mtlgiJ ftrantur.

C lEter~m .etfi foli hehc:tes & fiu.pidi no~ fe~antur. naturalit~~~~. .Admtrattonem, non inde feqUttur, faplentlOr~s 10 e~m pr fint

vlO~es ~{fe: fed id maxime iis contingie , qui et~ ~ngC'nlo ~on/deflituti, nontamen magnifice nimisde fua erudmone feJl~~: 't I-

SEC V N D A PAR S. 37ART I C VL V S LXXVIII.

Ejus excej]Umpoffi abire inHabitum,ttbi ejus corredionegligitttr.

ETfi vera hac Pa~o vidca~ur t1f~ minui, quia quo plura occur­runt rara qu~ miremur, eo magis affuefcimus definere ea mira­

ri , & cogirare cetera omnia qu~ pofimodum offerri po{funtcifevulgaria; Attamen cum excedir, & effiei~ ut fifiatur attentio in Co­la prima imagine objectorurn qua: [ere obrulerunt , nulla ulterioricognitione eorum cornparata , poll: fe relinquit habitum , qui dif­ponit animam ad fubfifiendum eadem modo in omnibusaliis ob;jeais qua:fefe offerunr, ~ ~odo ei aliquantulum novaappareanr.Atque id eft quod fovet diutius morbum eorum qui ccececurioffunt, id eft, qui inquiruntin rara eo [alum fine ut ea mirentur, nonut ea cognofeant; nam paulatimita fiunt miriones, ut nullius mo­menti res non minus poffinteos detincresquam ille quarum inqui­litio Ionge utilior foret.

ART I C V L V s L X X I X.Dejinitjones Am()TU & odi;.

A ~ l. o r eft commotioanima, produda motu fpirituum, qui earnincitatadIevoluntatejungendum objectisqure ipli convenien_

tia videntur. Et odium ell: commotio produda afpiritibus, qua:animam ad id incitat ut velit feparari ab objeccis qu~ illi offerunturut noxia, Dico, has commotiones productas elfeafpiritibus, quodifiinguam ~more~ & Odi~m. ~u~ funt P~ffiones & pcnde.nt aCorpore,tam aIudiciis.q uz enarn eo ferunt all1ma~ ut fe utt~·o ~ un­gat rebus quas exiilimat ~on.as, ~.fe feparetab eis qu.a~ eXlfi~mat~alas , quam aCommotl0nlbus illis quashac fola Iudicia excitantInanima.

ART I C VL V s LXXX..f<.ttidfit , fi jt~rJgere velfiparare volNntate~

C .tEterum voce Voluntati6 non hie intelligo Cupiditatem,qu~ ea. fpecialis Paflio, & futurum refpicit, fed confenfU1l1) per quem

nosconfideramus ceujamjunctos rei amatre)concepto quodam ve-o E 3 luti

38 D EPA 5 S ION I n V sIuti toto, cujus nos nonnif partem unam eifearbitremur , &remamatam alterarn- Vt econtrario in odio nos confideramus foIos uttoturn, penitus feparatum arequamaverfamur,

ART I C ,V L V s L X X X I.DedijlifJBionelolitafieri inter Amarem conclJpijCentitl.

& Beneoolemi».

DIfiinguunt autern vuTgo duas fpedes Amoris: Q.uarum prima.. vacaturAmor henevolentite,id ell.qui incitat adbene volendu~

rei q.uam amamus; Altera vacatur Amor concupiflenti£, id en, q~lefficlt ut rem amatamcupiamus, Sed mihi videtur h~c diftinCtlOre~piccre fol.um effeetusAmaris, non ejus eflcntiarn. Narn quamprlmum qUlS fe voluntate junxerit cui dam objccto , cujufcunqU:dernum natura fuerit, benevolenns quoque fertur in illud, id efi,e~quoque voluntate adjungit res quas ipf convenientescredit : qUI

unus eft ex prarcipuis Amaris effectis. Et, Iijudicctur bonum foreillud poffidere, aut ipJiaffociari alia modo quam voluntate , appe­titur:quod etiarn inter frequentiores Amaris effectus cenferi debet.

ART I C V L V s LX X X I I.~omodo PajftorJes 'Va/de dijferentes cOrJvmiant in eo quod

.AmoriJ participt'sfUnt.

N Ee etiam opus ell:difiinguere tot fpecies Amoris, qU?t fUJ16varia objecta qu~ polfuntamari. Nam , exempli gratia, et 1

Paffiones quibus ambitiofus fertur ad gloriam. avarus ad ope~,ebriofus advinum, libidinofus ad mulierem quam vult col1lprl­mere. vir honefius ad amicum [num vel fuam,amafiam, & bonudpater ad fuos liberos , inte.rfe multum diiferant, ~amen in eo qU~J1ex Amore particIpant fimJles fimr.Sed quatuor pnor~m Amo;.n uraliud fpeCtat quam polleffionem objectorurn ad 'lure Ipforu~. ert IJ1Pallio, nihi!,que habe~~ Am~ri~ pro obj~a~sipfis, fed ~upldltt~1J1~umaxat quibusdarn aliis fpeclahbus paalo~lbus c0':llmlxt3m·o u­e comrario Amor quo fertur bonus parens to fuos liberos ade Pe-r.us fi~. u~ nihil ab iplis confequi c~pia4 ~ec eos ali,terpo~df:: ;05Itt quam Jam habet; vel illis jungi arctius quam ,am eft, {i pmconlidcrans tanquam alios fe ipfos , quzrit eorum bonum ur ;ro-

SEC v N D A PAR S. 39propriurn, quin etiarn majori cum cura, utpore cum concipiat, [e &illos unl1~ totum conitituere, cujus melior pars ipfc non fit , f~pecorurn utilitatern fucr przfcrt , nee meruit {e perdcre ut cos fervet.Dilectio quahonefti viri profequuntur fuos arnicasejusdem eft na..turz , .etf raro ejusdem per~e~iol1is ..~a quoque qua erga IuarnAmafiam ferunrur multum lUtUS partlclpat, fed etiarn aliquantu­lum alterius,

ART I C V L V s L X X X I I I,De dijJerentia qll£ eft interJimplicem Benevolentiam ,

Amici/jam, & Devotionem.

P· Otefi,' me? j.l1dic!o, m~liori cum ratione difiinguiAmor , Ce­cundum exiftimationern In qua fit res arnata, ipfiusmet amantis

refpettu. Nam cum minorisfit aquopiam objectum amoris feip[o,firnplex eft Propenfio vel Benevolesti«, cum amans illud reque ac fcexillimar.id vocatur Ami,it;a. & cum majoris facit, illaPaffio potell:nominari tievot!«. Ita poteft arnari Hos , avis, cqUl1S; verum nifimens plane lzva fuerit , Amicitif nemo niii erga homines Ferri pot­eR: qui adeo .funt ob~eaum huju.s Pa1lioni~,. ~t nemo ita. imperfe­flus detur qUln cum Ipfo perfetttlIimre armcrnse nexu vinciri ne-quearalrer.qui puuverit.fe ab.ipfo arnari, ~ an~mal~ ve~~ D?bilem& generofam habuerit ; juxta id quod explicabitur inferids 111 Art.XS4 & 156. Quod artinet Devotionem,ipfius principaleobjedumprocul dubio ell: fupremum Numen,erga quod non potefl non effcdevotus qui illud ut oportet cognoverir. Sed potefi quoque De­"Otio Ferri in Principern.inPatriam, in Civitaternubi habitat, imoin privatum quempiam, quem quis pluris quam fe ipfum fecerir.:Differentia aurern ql1re ell: inter has tres fpecies Amoris J appareepr~cipue ex eorum effeetibus. Cum enim in fingulis amans fecon­6deret ut juncturn & unitum rei amara.Iemper paratus eft deferererninimam partem rorius quod cum illaconftituir, ad confervandamalteranl.Vnde fit ut in fimpliciBenevolentia femper arnans[e ipfiirnpr~ferat rei arnara ; Sed econtrario in Devotione adeo femper fibipr~fert rem amararn.ut non rnetuat mori ejus confervandz filldio.CUjus frepe viCa fuerunt exempla in iisqui Cefe ultro expofuerulltIllorti cerra pro defenfione fui Principis aut fua: Civitatis) imo ali­~Uando pro privatis hominibus quibus fefpeciati~ devoverant.

ARTI-

40 D EPA S S ION 1 B V S

ART I C V J.. V s L X X X I V.Non totcjft oaitj}ecies quot Amoris.

C lE t e r ~ m . qua~vis. Odium directe opponatur Amari J tamen... non. dlfilngul~l1r In tot fpecies, eo quod non ita obfervatur

differentia .qua: eft Inter mala aquibus voluntate feparamur, quanleaqux eftInter bona quibus jungimur.

ART I C V L V s LXXXV.De Comflaccntia 6' Horrore.

V nica.m tanrum difiinCl:ionem notatu dignam reperio , qu~ fttpar In utroque.Confifhe autern in eo quad objecta tam Amo­

risquam Odii, polfunt reprafentari anima: per fenfus externos, autper internos J & propriam fuam rationem, Narn vulga vocamUSbonum aut malum,quod fenfus noilri interni aut ratio no£l:ra con­veniens nobis effejudicat, vel contrarium noflrz natura; fed voca­mus pulchrum aut deforme , quod ita nobis rcprzfentatur per fen-fus nollros cxternos , pracipueper viliim , quifolus hac inre pr~:~ollet ceteris, Vnde nafcunrur duz fpecies Amoris, isnempc qUI

fertur in res bonas , & is qui fertur in pulchras, cui nomencentie dari potefl, ne cum alia confundatur, veletiam cum CUpld1....tate, cui nomen Amoris fzpe tribuitur•.Et inde nafcuntur eodeII1modo duo genera Odii, quorum alterum refertur ad mala, alterul11ad deformi~; & hoc'difiinCl:ionis ergo poteft appellari Horror aa~

. ~verfio. Veru.m hie inpr~mis n.otandum, hasP~ffi0ne~ COll1plac~ristlZ & Horroris Iolere violentiores efle czteris fpeclcbus j\~ •aut Odii ,quia quod ad animamvenirper feofus, cam magis a~clt:quam quod illi reprefentarur a ratione; licet ut plurimurn 01111~habeant veritatisjadeout hz ex omnibus Paffionibus magis fallan ,& diligentius cavenda lint.

ART I C V L V S ,LX X X VI.DejirJitio cupidil,!tiJ.

IJ Affio C.upiditatu eO: agitatio animre produda afpiriti~US, r;~quam dlfponitur ad volendumin futurum resquasfibi refen..

SEC V N D A PAR. s. 41fentat convenientes, Ita, non folum appetitur przfentia bani ab­fentis , fed etiam confervatio przfentis: ~nimo abfentia mali ,tam ejusquod jam habetur , quam illiusquod creditur .po{fc in fu­turum evenirc, .

ART I C V L V s L X X X V I I.Cupiditlltcm effi PajJionem 'lUte non habet contTarium.

SCio equidem , vulgo in fcholis opponi Paffionem .qua: tendit inbonum, & qure Iola nominarur cupidittU vel Defider!l4m, eiqua:

tendit ad fugam mali, quz vocatur Averjio. Sed cumnullumdeturbonum cujus privatio malum non fit, nee ullum malum, ceu quidpofitivi confide!atun~\, cu)~s·.privatio non.~t bonum; & cum quz­rendo , exempli gratIa,. divitias , neceffarlo fugiatur pa.upertas, acfugiendo morbos.quzramr [aniras.S; fie de aliis;mihi videtur, eun­dem femper efle motum , qui firnul fert ad profecutionem bani &ad fugam mali quod ipfi contrarium eft. Obfervo folummodo inillishanc differentiam, quod cupiditarem , cum tendit ad aliquodbonum, cornitentur Arnor , tum' Spes& Lztitia: fed cum eademCupiditas inrendit fugam mali huic bono conrrarii, illarn comitan­rur Odium, Metus & Triftitia; unde fie ut earn nobis contrariarnefle j udicemus: fed fi confideretur cum zqualiter refcrtur eademtempore ad quoddam bonum ut illud qu~rat., & a~ .malu~ oppo­Iitum.ut illudvitet , evidenter apparerepoterlt,unlearn eflePaffio­nem'qua:prreftatutrumque.

A It TIC V L V s L X X X VI II,~tt fint cjus diverf£JPecies.

PReflaree potius difiingucre Cupiditarern in tot diverfas fpccies,quot variafunt objecta qure quzrun.tl~r. Nam c,xempligratia

CuriojiJtU, qua= nihil aliud eft quam cupiditascognoleendi ) d\ffertmulturn acupidirategloritf; & hac aV;tldi{fte apperitu: & fiede aliis,Sed fuffi~it hie[eire, tot illius elfc fpecies, quot Iunt Amaris autOdii; & notatu digniorcs ac validiores easelfc q11~ nafCUl1tur ex III

Complacentia &. Horrore,

F ARTI-

4~ D EPA S S ION I B V' s-

A·· 1l TIC V L V s L X X X IX~

~atu fit ,upj,dit~ 'lUtet X Horrore nttfCitur.

ETtl aute~ una tantum fit cupiditasquz tendit ad profecueio­nem bonl,& fugam mali ipficonerarii.ut dictumfl1it,non ideo

tamen ca quz nafcitur ex Cornplacentia, minus differt ab ilia qu~oritur ex Horrcre. Nam hzc Cornplacentia & hie Horror, qua:revers contraria fimt.non funt illud bonum & malum quz pro ob...J~ais funt hiscupiditatibus,fed folummodo duzcommotionesani..me, quz earndifponunt.ad querendum duas res valdedifferentes­Scilicet Ho~ror.a natura inflirutus eft ad reprefentandamanimemortem fubltane~m & inopinatam;adeo ur quamvisaliquando velfolus taCtus vermiculi, aut firepitus·folii tremuli , aut umbra nofiraHorroremincutiat, primeobtututaneum commotionis fentiamus,acli quoddam periculum evidens ·morti~ fef~ fenfi~~s offerret; .~od producit fabita agitationem" qure efficie u~ ~nlma explicetemnes fuas vires ad vitandam tam prrefentem pernlclem: hsecfpe-·cieseaeft cupiditatis quz vulgo appellatur,-,Fuga aut.A verfio.

ART, I C V L V S X c..~1l1i6 fit il14 'lU£,»4ftitur ex.complacentia.

COntra Compla~~nt;a ,cit !pecialitcr i~fiituta aNatura adfentandam frUitIon-em CJUSquod arridet , ut Iummum bonv"

rum qure adhominem pertinent; quod efficitut fa fruitio enixe cu­piatur,Verum eftdari varias Complacenrie.Ipecies.nec cupiditatel~omnes'ql;1~'ex illisnafcuntur effe ~qualiter potentes. Nam exe~P 1

gratia; pulchritude florum nos Iolummodo ad eos inruendos 10­citat, & fruccuum ad eos comedendos; fed przcipua eft qure prove­nit aperfeCtionibus quas quis imaginatur in aliqua perfona quall1credit polfefieri alterurn fe ipfum;nam cum diicrimine fexus, q~all1 .natura inter-homines ut inter animaliabrura pofuir.quasdam etlat1lcollocavit imprefliones in cerebra, qua:. faciunt ut certa quadall1~tate,& cerro quodarn tempore)nos confideremus ut imperfett~s,& cell nonnifi mediam parternconftituenees unius eorius , CL1~USperfona alteriusfexus dcbearefle altera pars; ita ut acquilitio h~JuSmediaparrisconfuse reprefentetur aNaturautmaximum omniUm. . - qq~

SEC ·V "N D A P A ItS. 43quz excogitari poffuntbonorum. Et quamvisconfpiciantur pluresalia: perfonz illius alterius Iexus.non ideo tamen exoptantur plureseodem ternpore., quia Natura non facit imaginari, plus una mediaparte opus elfe ; fedubi obfervatur aliquidin una, quod magisar..riderqnamquz deprehenduntureodemtempore in aliis , id deter­.minatanimam.ut [entiat pro illafola pmnem inclinationem, quam..Natura ipfidat ad quarendum bonum illudquod ipfi reprefentatut maximum quo frui poflir, Et hac inclinatio aut .luEc.cupiditas'qu~ fienafcitur ex Complacentia, nomineAmarisfrequentius ex-primitur, quam ille ipfe AffeCl:us Amoris,quifuprafuit defcriptus:.habetetiam infolcntiores effeCtu:s; & is eft qui fuppeditat preci­.puammateriamFabulonibus& Poetis,

ARTIC'VLVS .X:CL

Definitio Letiti«.

LJEtitia eft jucundacommotio animz, inqua confiflie poffeffioboni quod impreffiones cerebri eireprzfentant ut fuum. Dico,

in hac commotione confifiere poffeffionem'boni; nam revera ani­ma nullum alium fruaum percipit omnium bonorum qu~ poffi­det , & dumnullam ex il1is capit Latitiam , .dici poreft quod illisnon magisfruatur quam (i eanon poflideret. Addo etiam, etfe bo­num quod impreffiones cerebri ipfi rcprzfentant utfuum, ne con­fundatur hac Lztitia qua Paffio eft , cum letitia pure intelleduall,qua animam fubit per folam aCtionem animse , & quampoflumusdicereefle Iucundamcommotionem excitatam in illaafemet ipfa,in qua conGfiitpoffeffio bani quod ejus intelledus ipfiuefuum re­prefentae. Revera ramen quamdiu anima .jaoCi:a eft corpori , vixpotefl fieri quin hzc lretitia intellectualiseam comitem habeat quzPallia ell.Namquamprimu.~ intellectusnofler~bfervat nos po.ffi­dere aliquod bonum, etft dlu~ bo?um .ade~ differat a~ O~Ol ~oCluod pertinet ad corpus,ut omnmo l~~glnabde non fit,tmaglnatlotamen Itatim aliquam i~ cer~bro fa~l~ impreflionem, exqua fequi­tur rnotuslPirituum,qUI excitat l~tltlZ affeCtum.

F·,. ARTI-

44 D EPA S S ION I B· V S

ART I C V L V S X C I I.Deftnitio TriJIiti£.

T Rij1itia.eft J,anguoringratus,in quo eonfifiit incommoditasqu~

. obvenit ammz ex malo aut defectuquem imprefliones cerebrilpfi reprzfenrant ue filUm.Datur quoqueTriflitia intellectualis.quanon eft Affettus, fcd cum femper fere fibi adjuncturn habet.

ART I C V L V S X C I I I.,.f<gte jint cauf£ harum dsarum Paj]ionum.

C Vm autern Latiria vel Trifiitia intellectualis fic earn excitatqua' Paffio eft, earurn caufa fatis evidens eft. Quin conflat e"

delinirionibus earurn, Iztitiam oriri ex opinione pofleffionis alicu­jus boni, & Triftiriam exopinione adhzlionis alicujus mali vel de­fetl:us. Sed fzpe evenit uequis vel lzturn vel trifiem fe fent~at, etU

tam diftinete neql1eat obfervare bonum vel malum ex quo id

cedat; nimirum cum illud bonum' vel malum imprefliones fuasfa-

cit in cerebro abfque opera anima: ; quandogue quod nonnif adcorpuspertineat,&guandoque etiamquod licetfpeact adanirnam,non conlideretur ramen ab eaut bonum velmalum, fedfub aliqua

aliaforma ~ cujus impreffio in cerebra cum boni & mali irnpreffio'"

ne j l1ncra eft.

ART I C V L V S X C I V..f<...uomodo hi AJJeflus txcitentur 4honiJ &m4liJqu.e nilnij(Of·

pus[peBllnl ; 6' in qtJDc6nfiftllt 'I'iti'Itttio 6' Dolor.

SIe cum plenafruimur fanitate,& eu~ eoslum folito (erenius ell,in nobis fentimus aliquam hilariratem qUa? anulla intellech15

funB.ione provenir, fed folummodo ab impreffionibus quas ~ott1S

fpirituum in cerebra excitar, Et eodemmodo nostriftcs fentllnU9. . "d 1 r. habere..

c~m .C?rpU5 non bene habet, quamvls ne[Cla~us 1 ~~ e re 010'"

SIC tlttllationem fenfuum adeo prope infequltur Lztiria , &.drem Trifi:it~a, ut plerique homines ea non difiingu.ant. ~tt::de;rantopere differun] , ut aliquandopoffint cum gaudlo fufbne rlores, & titiIIationcs excitariquz difipliceant. Verum caufa propt:,

- quau•

SEC V N D A PAR. s, 4 5quamut plurimum lztitia ex ritillatione Iequirur, eft,quod ornnislie diCta titill.atio,autjueunda fenfatio, confifiit in eo quod objecta{~n[uu~ e.x~ltant aliquem motum in nervis.qui poffetipfisnocere,nif fatis vinum haberenr ad rcfiftcndum illi , aut nif corpus benedifpolitum e{fet ; quod efficit in cerebra impreflionem , 'lurecuminftituta fit aNatura ad eontefiandam hane bonam difpolitionern& robur , earnanirne ~xhibet ut bon?~ quod a~ ipfam pertincr,<}uatenus cum corpore juncta eft, & Ita In ea excrtat Iretitiam, Ea­dem fere ratio eft propter quarn naturaliter volupe eft fentire fecommoveri adornnes fpecies Paffionum, imo ad Triftitiarn & o­dium , quando non aliunde orti funt illi AffeCtus , quam J variise­ventibus qui in Theatris exhibenrur.aur ab aliis fimilibusIubjectis,quz cum nobis nullo modo nocere poflint , videntur ritillare no­ftram animam,eam tangendo. Ideo vera dolor ordinaria producitT'riflitiam , quod [eofus qui dolor dicitur, oriacurIernper ab aliquaaaione tam violenta ut lzdat nervos; adeo ut , cum aNatura infii­tutus fit adfignificandum anima damnum quod patitur corpus perhane actionem, & ejus imbecillitatem, in eo quod refiftereilli nonporuerit , ipli reprzfentet utrulllque ceu mala fibi femper ingrata ,nifi cum eaproducunt bona quz pluris facir.

A It TIC V L V S XCV.eP<uomodo etiampoffint exciur! abonu &maw quI, anima non

obftrvat, tti4mJiadippmpertineant; Nt volupt44, qu£ oriturex eo quod quuft jrJ periculNm conjecerit , autmatipr£terilimeminerit. .

SIc voluptas.quam f~pe capiunt juvenes difficilia quzdam aggre­diendo , & fe maximispericulis objiciendo , etf nullam inde vel

utilitatem vel gloriam f~ere~~, oritur. ex e~ ~ogitatione qu?d resquam aggrediuntur fit dJfb:ll.1S. Id enim facit Impreffionem.lnco­rum cerebro, Q!!z juri~a 1l~1 quam f~e polfent ,.6 ~ogltar~ntbonum eifeIe[entire Iaris anirnofos , Iarisfelices, Iaeis IndufirlosaUt fatis fortes ad talia periculaadeunda , ill caufa eft ue illisdelc­ctentur.Et voluptas qua fruuntur Ienes,cum recordantur malorum<Ju~ paffi Iunt , inde proccdit , quod fibi reprzfentent bonum ali- .quod efle, potuifle nihilominus in illis fubfiftere.

F 3

·4.6 D B PAS S I ·0 ·N I B 'V -s

ART I ,CV LV S 'X C VI.~inam fine motlUflngllinis &fjiritNUT» qui pr,dll&Nm

qujnqu~pr£&edentes P":!flO1lCS.

QVinque Paffion~~ qu.as ccepi hie explicare.adeo veljunOtz runtvel oppofite fibi invicem, ut facilius fit easfimul confiderare

.quarn de fingulis figillatim. diflerere,prout de Admiratione feorumtradatum.fuit. Earum vera caufanon eft ut Admirationis in [010.cerebro, fed etiam incorde , inliene, in jeeore,& ill omnibus aliispa~tibus corporis , 9.uaten~s inferviunt produdioni fanguini~, &:deinde fPl~ltuum. Etfi enim omnes vena: deducant fangulne111,qu~m ~Ol1t~ne?t ad c~r,evcnittamen aliquando ut quarunda~. fan~gUlS eo major! cum VI propellatur.quam reliquarum ;-,& acciditet­iam ut orificia perquz cor fubit, aut per quz ex ilia egreditur, fint.quandoque vellatiora veLfiriaiora., quam alias. .

A R. T l .C 'l L V S X C V I I.pr£ciplIA experimentA qu£ inftrvillnt hu motibus cog"'.

ftendu .inAmore.

COlllideralldo autem varios motus quos esperientia prodit illnofl:ro corpore, dum anima noftra variisPaffionibusagitatur,

obfervo, in Amore eumfolus efl , id cft:cum eum non comitatut'quzdam vehemens Letitia aut Cupiditas , aut Trillitia , pulful1l

zqualem effe,&intenfiorem robuftioremque folito, fentiri dulcel11

calorem in pectore,& concodionem ciborumpromptefieri in tlo~macho, adeo ut hie Affectusfitutilis valetudini.

A II TIC V L V S X C VI ILIn odi,.

CO ntra obfervQ, in·Odio pulfum efl'e inzqualem& debile~' ~frepcHrequentiorem ac vermiculantem s fentiri frigora IIUlCt

enefcic quo calore afpero & pLtngente in peCl:ore;0:0machum ,e{far..abo.fficio, & proclivem eKe adnaufeam & evornendos cibos affufll

$

ptos, aut [altem.ad coscorrumpendos & convertendos in prafO

bumores- l'4 A'A rr .-

S" E C V' N D A P .A R S.

ART I C V L V S X C I X.In L£lili4.

I N Lztitia~ pulfum effe zqualem &. folito frequentiorem, nee ta.;.men zque intenfum ac fortem ut In Amore, & Ientiri calorem

gratum, qui non falum in peCtoreefr,fedqui diffunditur etiam peromnesexteriores corporis partes, cum fanguine qui eo affiuere co­piofe cernitur; & interea proflratum quandoque appetitum eife,quia.digeftio minusbeneproceditquam alias.

A· It T: I C V L V S c..In TriJlitia.

I ~ Trifiitia pu.lfum eire debilem & l~n.tum.& 9uafi vincula fentiri 'circa corquz illud coardant , ac frlrlas quzillud congelant J &

fuam communicant frigiditatem relique corpori j & nihilominusquandoque vigere appetitum, & fentiri fiomachumnon ceffare ab 'officio, modonihil odiicumTriftitia mixtum fit.·

A, R· TIC· V' L: V S: C I~

In cupiditAte.·

})Enique obfervohocfpeciale in Cupiditate, quod agitet corviolentius quam ulla atiaPaffio, & fuppeditet cerebra plures

~iritus, quiindetranfeuntes in mufculos , omnesfenfus reddunel\btiliores, &omnes partescorporis mobiliores.··

ART·, I C- V L' V S ~ CLl,

MOltu flnguinis (}jj.irilNsm in Amore;·~ "T£ obfervationes acplures a~ire,. quas.fcribere proli~um foret, .t.~occa{jonem rnihi dederunt judicandi , quod cummtelleCtus

~i reprOlfentat aliquod objedmrn Amoris.impreflio quamhzc eo­tttatio facit incerebro • deducar fpiritus animales per nervosfextzCOnjugationis admufculos qui circalnteflina & fiomachum runt, .I11Qdo convenieatiadefficiendum lit fuccus clbcrum qui converti-

tur

48 D EPA 5 S ION I , V Stur in novum fanguinem, ltranfeatcelerrime ad cor, neefubfiftatin jecore , & eo propulfusmajorivi , quam qui eft in aliis corporispartibus, illudingrediatur copiofius, ibique exciter fortiorem ca­lorem, quia craffior eft eo qui jam frepius rarefactusfuit circulaodoper cor: Vnde fit uemittat quoque ad cerebrumfpiritus, quorumpartes crafliores& agitatiores folito lunt; & hifpiritus corroboran"res impreffionem quam fecit prima cogitatio objecti amabilis, '0....gunt animam imrnorari in illa cogitatione. Atque in eo conlitl!'AffeetusAmaris.

A R. TIC V L V sCI I I.In odio.

COntra in Odio, prima cogitatio objeCti quod averfarnur , itadeducit fpiritus qui funt in cerebra ad mufculos fiomachi fJ,

inteflinorum , ut impediant ne [UCCltS ciborum fe cum fanguinemilceat , coarctando omnia ofiiola per qua: Ioler co· fluere; & itaquoque dcducit cos ad.~arvos nervos lienis.&: infi~z p'arti.s jecorisubi eft receptaculum bilis , ut partes fangulnls qUI verfus illam re-gionem (alent rejici , indeexcant& Huant , cum illo qui eft in ra­misvena cavz.adcor:quod cfl1cit multum inzqualitatis in ejusca'"lore; quia fanguisqui ex liene venit nonnili regrc calefit& rarefit ;& econtrario isqui venit ex parte inferiorcjecoris, ubi Iemper feleft, ardct & fedilatat citiflime, ~ocirca fpiritus qui adeunt cere'"brum, habent quoque partesvalde inzquales.Sc motus valde c~~ra"ordinaries. Vnde fit ut ibi corroborent Ideas Odii, quasjamUll­

preffas reperinnt,& difponamanimamad cogitationes plenas :I,er-:bitatis & amaroris,

ART I C V L V sCI V.In L~tjti4.

I N Lztitia non tam agunt nerviLienis. Iecoris,Stomachi, ~l1t ~U;t~~inorum ) quam qui funt in reliquo corpore, & fpecia.h~l'r I ~l

qUI clr~a orificia cordis eft, qui ea aperiens & dilatans, facI11ta t ' .'1_fuppedirae fa.oguini quem aliinervi ex venis propellunt ad c~']u~ fl1b~l1ndl & ex illo egrcdiendimajori copiafoliro- Et qUI:! .311_gUIS qUi tum cor Cubit:J jam forpius illud pemanfivit:J vetlledO

5 E. C V N D A P A It S. 49do ex arteriis in venas , ideofefacile dilatae , & producie fpiritus aquor~m partes CU~ ~nt valde ~quales & ~ubtiles, aptre funt for­mandis& firmandlslmpreffionlbus cerebri,qure dane anime cogi­rationes letas & tranquillas.

ART 1 C V L V S C v.In'Triftitia.

C Ontra in Triflitia orificia cordis valde contrahuntur per ner­vulumquo circumdantur.necullo modofanguisvenarum agi­

tatur. Quod efficitut ex eo parum admodum coradeat ; & interimviz per quasfuccus ciborum fluit exftomacho & ex inteftinisad je­cur,apertz manent; unde appetitus manet imminutus, nifi cumO­dium,quod fzpe Trifiiti~ jundum eft, eas claudir,

ART 1 C V L V S C V I.In cupiditate.

D Enique Cupiditatis Paffioni id proprium efl , quod voluntas. obtinendi aliquod bonum, aut fugiendi aliquod malumtransrnirtat celerrime fp!rit~s cere,bri ad. 0?1nes par~es. corporis:qure infervire poflunt adionibus eo requifitis, & fpectaltter ad cor,& partes qu~ ipli plus fanguinis fuppeditant.quc ejusmajoremfa.lito copiam recipiendo , emittat majorem fpirituum quantitatemad cerebrum, tam ad confervandam & canfirmandam in eo Ideamhujus voluntatis , quam ad tranfeunduminde in omnia organa fen­ruum, & omnes mufculos qui poffuntadhiberi ad obtinendumquod defideratur,

ART I C V LV· S C V I I•.f<!t.£ fit CtlNfl horum '/fJOIMUm in Amore.

DEduco autem rationeshorum omn.ium ex!isqua: fuperius di­aa runt, nempedaritalemnexumInteraDlman:' ~ corpus,ut

\1bi femel junximus aliquam aCtionem corpoream alicui cogieatio­ni)alteradeinceps fe nobis non offerat qui~ aliafe pariterexhibear.Vt videmusin iis qui crgri pharmacum aliquod hauferunt magna

G cum

50 D EPA S S ION 1 B V Scum averfione , eos non pofle quippiampofleavelbibere vel edereejusdem fere faporis, quin rurfus eandemhabeantaverfionem : neeIimiliter po{fc cogitarc de averfione , haberi Ioliracircapharrnacasquin idem fapar ipfis in.mentern redear, Vidctur enim mihi , pri:mas Pafliones quam anima nofira Icnfir,cum ccepitnoflro corpor!jungi, inde ortas effe,quod/aliquando fanguinis vel alius fuccusquiingrediebatur cor, erat alimentum folito convenientius confervan­do ibi ealori qui principium ell: vitz e quod in caufa erat ut animalibi voluntate conjungeret hoc alirnenturn, id eft illudamare ; &, 6.­mul fpiritusfluebantexcerebra ad mulculoseosqui poterant com'­primere vel agitare partes ex quibus venerat ad cor, ut ipfi adhucamplius ejusdem generis fubmitterent. He vera partes erant Ilo­machus & inteftina , quorum agitatio auget appetitum ,aut etiarnjecu~ ~ pulme , quem. rnulculi diaphragmatis premere poffunt. Id.­eo hie Idem rnotusfplrltuum femper deinceps comitatus eft Atfc·CtumAmoris.

ART I C V L V S C V I I I.t» odio.

A Liquando econtrario veniehat quidam peregrinus fuccus adcor, qui neeerat aptus confervandoejus calori.vel etiam ilium

extinguerepoterat, unde fiebat ut fpiritusafcendentes excordea.dcerebrum excitarent in Anima affectum Odii.Et fimul etiamhi {pl­ritus progrediebantur ~x cerebra adnerves, qui poterant propelle~re fanguincln ex licneJ & exparvisvenis jecoris adcor, addiendum ne fuccus ille noxius illudingrederetur ; & deindeadeO

S

qui poterant repellerehunc eundemfuccum ad inreflina, & adflo"machum , aut etiam aliquando cogere ftomaehuln eum evorn~re.Vnde fit ut iidem motus foleant comitari Affectum Odii. Et "lde­re en adoculum,dari in jecore plurimas venasaut canales fatis latOS,

per quos fuccus ciborum tranfire paten: ex vena porta in venal11 ,a:vam, & inde in cor, nullatenus immorando in jecore; fed& dartquoque infinitasalias minores, in quibus fubfiftcre potcft, a: quJ:fe~per continent aliquid refiduifanguinis , ut etiamlien; qUI {all:gU1s ~um craffi9r fit eo qui in aliiscorporispartibuseft,poteft Gam..medius cederein alimentum ignisqui in corde eft, quando fiol113

chus & intefiina illudnon fuppeditant.

SEC V N D A PAll s.

ART I C V L V sCIX.in utitia.

5[

COntingit quoque aliquanda rub initium noflre vit~, ut fanguiscontentus in veniseflet alimentum Iatisconveniens ad confer­

vandurn cordiscalorem, & tali quantitate eum ibi contineri , ut iscalor aliunde alimentum fuum arceffere opus non haberer s Q!!odexcitavit in Anima affeCtum Lztiti~,& efficit fimul ut orificiacor.dis feCe folito magis apcrirent , & ut fpiritusabunde £luerentex ce,rebro , non [alum in nervas qui inferviunt aperiendis his orificiis,fed etiam in genere in omnes alios qui propellunt fanguinem vena­rum ad cor, & irnpediunt ne eo recens veniat ex jecore, liene, inte­fiinis & fiomacho. ~re iidem motuscornitantur Letitiam.

ART I C V L V sex.In Triftititl.

A Liquando contraevenitut corpus opus habuerit nutrimento ;atque id ell:quod primam Animz Triftiriarn fentiendam pra:­

here potuir, faltem earn qu~ non junCta Euit Odio, Id ipfum etiameffecit ut orificia cordis fefe contraxerint , quiaparum fanguinisre­cipiebant, & ut pars magna hujusfanguinisvenerit ex liene, quodcit infiar ultimz cella ex qua cordi [uppeditari potefl, cum aliundenon fatis copiofeilluc commeat, Idcirco motus Ipirituum& ner­"arum qui inferviunt ita contrahendis orificiis cordis, & ad eo de­ducendum fanguinemlienis,ccmieantur femperTriflieiam.

ARTICVLVS c x iIn cupiditau.

tAndem primz Cupiditates que animampotuerunr (ubire;culnrecensjunda e{fet corpori,fuere,recjpiendi res ~~i convenien­

te~» & repellendinoxias. In hunc aute~ finem Ipiritus cceperunt~lnde movere ornnes mufculos» & omrna organa (eo{uum, ornni­

~s modis quibus moveri poflimt. Quod in caufaeft ut nunc, cum'ltl1tna aliquid cupit , totum corpus fiat agilius& magisdilpofimm~fc tnovcndum, quamalias Iolet : Et cum aceidit infuper, corpus

G 2, fic

5t D EPA S S ION I B V Sfie difpofitum eife,idredditanima cupiditates validiores & ferven·tiores,

A R. TIC V L V sex I I.~4 fin-tfigna externa harum PtlJflonum.

Qv od hie pofui , fatis aperit caufam ditferentiarum pulfus,8£ o­mnium aliarum proprieratum quas Cupra vindicavi his Pa{lio.-.

nibus, ue non fit opus ultra imrnorari in illis magis explicandis- fedquia [alum obfervavi in fingulis quodobfervari potefl , ubi uo.aqUCEque illarum fola eft, & infervit cognofcendis motibus fanguin~S& fpiritl1um~ui eas producunr.iirperelladhuc ut dicam de pluril1US

Jignis exterrns que cas comitari Iolent , & quz meliusobfervanturcum plures fi~11Ul funt mixee, ut vulgo obtinet , quam cum fepara.-.tz Iunt.Precipua horum fignorum runt actiones oculorum,& vul.-.ms, mutationes coloris,tremores, languor, Ieipothymia , rifus, la-chryme, gemitus, fufpiria.

ART I C V L V 5 C X I I I.De aBionihw oculorum d~ vutttU•

N Vila eft Paffio quam'non fpecialis quadam aCtio ocul~ru1tlindicet; & hoc tam palameft in quibusdamsue etiam [erv! fiu~

pidiffimipoffint ex oculis Cui hcri obfervare , num in fe iratUS fitnee nee Verum etf percipiamus facile has oculorum aCtioneS, ~fciamusquid fignificent)non ideo facile eft easdefcribere,quia Ulla­quzque cornpofitaellex plurimismutationibns qua:acciduJ1t rno'"tui & figurz oculi, que adeo particulates & parva: funt ut earu~unaqua:que feparatimdeprehendinon poffit,etfi idquod ref?ltatCll:earum conjunctione obfervarefit facillimum. Idemfere die. pot~1llde ~aionibus vulcus,qua::a~ones quo.que cornirantur ; ~t~ elJlC"majores lint oculorum actionibus, difficile ramen eft casdIftlllgU...reo Et tam parum differunt, ut dentur homines qui eunde~ ofte8-c:tanr vultum cum plorant ac alii cum rident.• Verumefi ahquase lifads notabiles ,ut funt ruga: frontis in Ira, certiquidam motUS o~& labiorum in Indisnatione & Irrifione; fednon videntur effe ta1naturales quam voll~ntaria:. Et in genere omnes actiones tUIt1I'lUr;t11S. tum oculorum poflimt abanimamutari ,cum volens o"uf~:[1l

SEC V N D A P.A R s. 13fuam paffionem, fibi fortiter imaginaturcontrarium; ita ut poffintzqueadhiberi addiffimulandos Affectus,ac adiIlos declarandos,

ART I C V L V sex I V.Demutlltioniblls eolaris.

N O n ita facile potefl: impediri Erubefcentia aut Pallor ,cumqu.edam Paflio difponit ad alrerutrum , quia hz murationes

non pendent anervis & mufculis, at prrecedentcs, fed proveniuntmagis recta & immediate acorde.quod fons Paffionum dici poeeft,quatenus prreparatfanguinem & fpiritus ad easproducendas. Cer­tum autem eft colorem vultus non nili ex fanguine venire.qui con-.tinuo fluens ex corde per arterias in omnes venas , & ex omnibusvenisin cor, plus minusve faciem colorar, prout plus vel minus re­plet parvasvenasquz funt verfus fuperficiem ipfius,

A It TIC V L V Sex v.

cf<Nomodo L£titia inducat ruborem.

I T aLetitia reddit colorem magis vivum & purpureum,quiaape­riens cordis catarractas cfficit ut fanguis citius fluat in omnes ve­

nas, & calidior fubtiliorque factus inflet mediocriter omnes vultuspartes; quo facies ferenior & letior rcdditur,

ART I C V L V S C XVI.~()morJ() Triftitiapa/lefterefaciat.

T Riftitia contra contrahendo orificia cordis effici~ ut fanguisfluat lentius in venas , & frigidior & craffior factus minus loci

debeat occupare.ira ut (efe recipiens ad latiores quz funt cordi pro­ximiores , delerat magisremoras ;. quarum vifibiliores cum lint invultu,' ea ratione apparet pallidus & ernaciatus, prsecipue cum Tri­fiitia magna efl , aut cum fubito advenit , u~ in Confiernatione vi­dernus, cujusinopinatus adventusal1get adionem qua: cor Contra­hit.

G 3

54 D EPA S S 10 N I n V s

ART I C V L V sex VI I.~om()do trifles fepe fuhcant.

A T fzpeevenit lit trifles non pallefcant: fed contra nibeant­Quod trib~i debet aliisAffeetibus qui fe T rifiiticr jung!lot ,

llimirum Arnori, aut Cupidirau, & quandoque etiam Odio. Namha:Pa~one~ calefacientes aut agitaRtesfanguinem qui venit ex je'"core, ~ntelhnis aliifquepartibus interioribus , eum propellunt adcor,& lodeper magnamarteriamad venas faciei,Trifiitia,qua:coo­t~ahit ab omni p~rte orificiacordis, id neequicquam im pedi.ent~ ,nif cum profunddIimaeft: fcd quantumvis fitduntaxat medlocrls,ea impedit facile ne fanguisqui ita ad venasvultus devenit, defcen....dat verfus cor, dum Amor, Cupidiras, aut Odium eo alium ex par...tib.l1s interioribus propellu?t .. Idcirco. hie fanguis f~bfi~ens. ~i~cafaciern earn rubenrem reddir, rmo rubicundiorern quam In Lztlua;quia color fanguinis eo magis apparetquo minus ceJ.eriter ~uit ~ ~~ uoniam infupe~ major.i copi! con~regari lie poteft J~n vents faciei,quam cum orificl.a cordis.~unt magtsaperta. Id pa~et In Pudor~,qwcomponitur partlm ex fut Jpfius amore, & defiderio urgente viran-di pr~fentem infamiam ; qua ratione adducitur fanguis expartibusinterioribus adCOf, & inde per arterias adfaciem; partim ex medic­cri Triflitia , qua:impedit ne idem HIe fanguisad eor redeat. Idemapparet etiam ordinaria cum ploratuqnam.ut poflea dicam, Amorjunctus Triftirie producit lachrymarummaximam partem.Et ide~apparet in Ira, in qua frepe Iubitavindida; cupido mifcctur Amorl,Odio, & Triftitie, .

A R TI C V L V sexVI I I.De TremfJribm.

T Remores duas diverfas caufas habent- Q!!.arum alteraefr,quod. aliquandonimis pauci Ipiritus vcniant ex cerebra in nervos ,

& alteraquod aliquando nimis multi veniant ad reCle claudenda o­ili?la mufculorum; qua:juxta id quod di8:um fuit artie. x I. debent

cfleclaufa,ut deterrninentur motus membrorum. Prima cau[a af­parct in T rifiitia& in Metu.ut etiameumfrigus tremorem induClr.Nam hre-Paffiones,a:que.ae frizus aeris, ficpolfunt condenfa~efan~

b oUlnem,~

SEC V N D A PAR. S. S' Sgulnem, ~t cerebra non fuppeditet fat fpirituum quosinde in ner­vos immltt~re quear, Altera caufa ~pparet f~pe in iis qui aliquidfcrvide CUplunt, aut ex ira valde ~fi:uant, ut & in illisqui ebrii funt,Nam hre due Paffiones requeac vinum aliquando tot fp~ritus ad ce,rebrum mittunt, ut indeordine non poffint deduciin mufculos,

ART I C V L V sex I X.De Languore.

LAnguor ell: difpofitio ad relaxationem & celfationem omnismotus, qurefentitur inomnibus mernbris. Provenit ficut tre­

mor ex eo quod non fat multi fpiritus nerves ingrediantur; fed mo­do diverfo; nam caufa Trem~rls ~fi, .quod non fatis fit fpirituumincerebro ad parendum determinationihm glandis cum eos propellicad aliquem mufculum; at Languor provcnit ex eo, quod glans eosnon determinat ad influendum potius iri hos mufculos quam inillos,

A R. TIC V L V sexx.,~MfJm()titJ !'lJdM&4tN' 4b .A1II()r~ &- CNpiditate.

PAffio autem queconflantius producithunceffedum en Amor,junB:us Cupiditati rei cujusacquilitio non concipitur Ut poffi­

bilisin przfenti. .Nam amor adeo occl:1pat animam in conlideratio,ne objeB:i amati, ut adbibeat omnes fpirit·us qui funt in cerebro,adejus imaginem fibi reprzfentandam , & fifrat omnes motus glandisqui non inferviunt huic effeB:ui. Ac obfervandumde Cupiditate,proprietatemquam eiattribuireddenditatum corpus mobilius,ipfinon convenirenificumdelideratum objeB:um taleconcipieur ut il­lo ipfo tempore poffit aliquid fieri quod ei acquirendo inferviat.Nam fi econtrario concipiatur, impoffibile tum eife quicquam fa­Cere quod eo conferat,omnis agitatio c~piditatis ma~et in cerebro,QuIlo 'modotranfiensin nervos;& penltus occupataIn conf rman­da Idea objeC'ti defiderati~refiduum corpus languidum relinquir,

ARTI-

f6 D EPA S S 1 0 I( I l' V s

A R. TIC V L V sex X I.

EumpoJ!e cttttmprojicijii ab Itliid PaJfloniblif.

V~rum quide.m efi,Odium,Triflitiam ac ipfammetLetitiam et-'lam pofle aliquemLanguorem inducere ,cum adrnodurn vio....

lentz Iimr.quiaoccupantpe~itus animam in confideratione Cui ob ...jetti, prrefertim ubi rei alicujus cupiditas, cui acquirendz nihil con­tribui po~efi inprafcntiarum ,illis adjungitur. Sedquoniam magisattenditur ad ea objeda qure quifque fibi voluntate conjungit ,

9uat:? ad iliaqua: afefeparat, .aut ulla alia, nee languor pende~ exlooP.ln.ato occurfu, fcd eget aliquotempore at forrnetur ,reperltUrmagis In Amore quam in aliis omnibus AfteCtibus.

A It TIC V L V sex X I I.De Lipothymi4.

L Ipothymia fiye animi .De~iqui~~ non multum ~ifiat. am?rte :morimur enim cum JgnlsqUI In corde eft plane exungultur;

fed in lipothymiam incidimus cum ita fuffocatur ut adhuc aliquidrefiduicaloris maneat,quo pofiearurfusaccendi potefl.Suntautempluresaffeetiones corporis qure efficere polfunt ut ita in liP?~hy""

miamincidatur,Verum inter Pafliones obfervatur nonnif l~tltJall1

extremarn id pofle.Modusvero quo credo earn hunceffecturn pro­ducere, eft, quod aperiens extraordinarie orificia cordis.fanguis (fi~

narum illud fubit tanto impetu & ea quantitate, ut ibi non po It

rarefieri fat citoacalore.ad removendas peUiculas fivevalvulas qd~

clauduntoftia harum venafum ; qua ratione fuffocat-ignem , queconfervare folet cum cornon fubit nifiad menfaram,

ART 1 C V L V sexX II I.

Cu~ Deliquium animi ex Trijlitia nonftqNAINr.

V Id·d T ·ft· · .. to advenit,etur qUI em magnam n itram, quz ex1110pJna •. [11

debere fie contrahere orificia cordis, ut ejus quoque Jgne.....poffit extinguere; ramennon obfervamus id accidere , aut f:tCC1

•

dat , rariffimum eft: cujusrei hanc credoeffe rationem, qUO n~tpo

SEC V N D A P A Jl s, 57poffit tam parum fanguinis ineffe cordi quin fuffic"iat adejuscon­fervandumcalorern , cumilliusorificiafermeclaufa funt.

ART I C V L V s CXXIV.De RifN.

RIfus confiftit in eo quod fanguisqui venit ex ca,itate dextra. cordisper venam arteriofam,in£lans Iiibito pulmones & itera­

tis vicibus, eflicitat aer quem continent cogatur exirecum irnperuper afperamarteriam , in 'qua format voceminarticulatam & fono­ram; & tampulmones fefe inflando, quam hie aerexeundo, impel­Iunt omnesmufculosdiaphragmatis, peceoris, & gutturis ; quara­tiene movent mufculosvultus qui aliquam cum illisconnexionem .habent, Atque hac [ala vultusadio J cumilla voce inarticulata Befanora, Rifusnuncupatur.

A It TIC V L V S CXXV.eNrnon &omitettlr maximd4 L£titilU.

ETG autem Rifus videatur unum ex przcipuis lign!s Lztitiz,eumramen producere non pateft filii demum ubi mediocris

fuerit , & aliquid habueritadmirationis velodii admixtum. Namexperientia confiat , quod in Iummo gaudio nunquamejus·caufacfficiatut in cachinnos prorumpatur, imonequetamfacile eo tuncinvitari poflumus ab aliquaaliaeaufa,quam ubi triflesfumus; Cu­jus rei ratio efr,quod in maximislztitiis pulmo adeo femperplenusfitfanguine ut amplius per vices iteratas inflarinequeat,

ART I C' V L V sexX VI•.f<!!.£fintejNspr4Cipu£ C4Uft·

N Onnifiautem duas?bferv~re ~?{fum caufas qua:ita ~ubi~o in..Bentpulmonern.Prima eft mopinatus occurfusAdlnlratl0nis,

~ui jundus Lztitiz tam cito aperirepotefi: orificiacordis.ur magnaCopia fanguinis ingrediens fimulejus dextrum lat~s per venam ca­"am ibi rarefiat, & tranfieas inde per venamarteriolam inflerpul­lllonem.Alteraeftcommixtio cujusdam liquoris qure auget rarefa­ctionemfanguinis. Nee magis idoneam adidrcperio , quamflui-

II diorenl

58 D EPA S S ION I D V sdiorem partem il~us qu~ exlien~ venit; ~uz pars .~anguinis ubi adcor propulfa fuerit ab aliqua levicornmonone Odu,quam juvat in-opina~us ~dmira~!onis occ~rfus,~ [erein eo mif~~erit cum fangui..ne qUI venitex,a1.115 corporis partibus, quem Letitia abunde intro·ducir, poteft efficere .utHIe fanguis ibi dilatetur multo magi~ Iolito­~ode~ m~do qU? vlde~us rnultos alios Iiquo~es igni impofitosInflarl fubito , cum vaf In quo funt parum acen infunditur. Nal11fluidior pars fanguinis , qui ex licne venit) natura fimilis eft aceta.Experientia quoque nobis oflendit, in omnibus occafionibus, qu~poffunt producerehune rifum folutum qui ex pulmone venit, fern­per fubeffe aliquamleviorem caufamOdii , aut falternAdmiratic"sis. Ac illi quorum lien non admodumfanus efi,obnoxii funt nonfolum majo.r~ Trifiitirequam.czteri,fedetiam per dilucidaintervaUamajori Latitiz & Rifui: queniam lien emittit duplicem fang~ine(l1ad cor, unum valdecraffum & denfum qui producit Trifiitiam, at...rerum valde fluidum & fubtilem qui Lztitiam excieat, Et fc£pe paftmultum Rifirmnaturaliter propendemus ad Trifiitiam, quia cumfluidior pars fanguinis ex liene exhauftaeft,altera cramor eam rer­fus cor fubfequitur.

ART I C V L V SexX yT I I.~4 fit iUiNS caufl inInaignAtione.

Qv oad Rifum qui aliquando comitatur Indignationem, ut plu­. rimum eft artificialis & fiaus; fed ubi naturalis eft, videtU~

oriri ex Letitia inde concepta , quod videamus nos ab eo malo CUI

indignamurnon poffe effendi, & infuper quod nos occupatos [eO'"tiamusnovitate inopinataillius mali, Adeo ut Letitia , OdiulIl &Admiratio adeum producendum concurrane-Attamen credere'10'"10.poffe etiamproduci abfquealiquaLetitia. aColo motu Aver~o"nis, qui mittit fanguinem exlienead cor, ubi rarefir, & prope1htU~inde in pulmonem , quem facile inflae, ubi eurn ferme vacuumreperit, Et in genereomneid quod fubito poten inflare ~ul~one(11hoc modo, eflicitaCtionem externarnRifus, nif cum Trlftltla eadl.mutarin aCl:ioncmgemituum & ejulatuumqui lachry~as COlIlitad~eur. ~m ad remdefe ipfoVivesfcribitlib.l. de ~D1m~, capi, tRi~u? ubi diutius jejunusfUia:et, prima[ruLla qua:In os .1nger~:0fib! rlfumexcuffiffe; cujus reicaufa potcrat etfe quodeJus pu USvacU

S E CV N D A PAR S. J.9vacuus fanguine, propterdefectum nutrimenri.celeriter inBabaturprimo fucco qui tranfibatex fiomacho ad cor, & quemCola come­dendi Imaginatio eo poterat deducere , antequam fuecus ciborumquos comedebat co perveniffer.

A ~ TIC V L V sexXVI I I.De origine La,h,ymllrsm.

SIcut Rifus nunquam oritur exmaximis Gaudiis, ita neeLachry­me promanantab extrema Triflitia , fed [olumamediocri , &

quam cornitatur velfcquitur aliquis Cenfus Amaris aut etiamLeti­tiz. Vt verobene intelligaeur earum origo, obfervandum eft,quodetf continuo multi vaporcs prodeant ex omnibus nofiri corporispartibus, null~ ta~en {it exqua plures egrediantur quam ex oculis,propter magnitudinem nervorum opticorum, & multitudinemparvarum arteriarum per quas eo veniunt: Ac ficuti Iiidor Iolisconflatvaporibus.quicumegrediunturexaliis partibus.convertun,tur in aquamin illarumfuperficie , ita lachrymz fiuntexvaporibusqui egrediuntur exoculis,

ART 1 C V LV s CXXIX..!?<!Jomodo Yapores inIlQUAI1J mNlentNr.

S I ~ . u .t autem fcripliin ~eteo~is., explica~do quomodo "':'aporesaens mutenturm pluviam J Id inde evemre quod lintmlnU5 agi­

tati,au t Iolite copiofiores;ita credo.eos qui exeunt ex corpore, cumfolito minus funtagitati, etfitamcopiofi non lint, tamenconvertiin aquam ; unde fiunt fudores frigidi, qui quandoque ex debi­litate oriuntur cum zgrotamus. Exiflimo itidern , cos cum multocopiofiores funt , modo infuper non magis agitenrur , pariter et­iam in aqualn converti; id quod cum producir fudorem qui exerci­tium comitatur.Ac tunc oculi non fudant,quia inter corporis exer­citia,maxima parte fpiritul1m ingrediente mufculosquiei moven­do inferviunt, minus ex illis per nervum opticum it ad oculos.De- .nique eadem eft omnino materiaex qua fit fanguis dum eft in ve­nis aut in arteriis; & fpiritus cum eft in cerebro, in nervis,aut inl11ufcuJis; & va-pores J cuminde prodit inltaraeris ; & denique fir-

H 2, dor

60 D E P.t\. S S ION J B V Sdorautlachryme , cum inaquam condenfatur infuperficie corpo·risvel oculorum-

ART I C V L V sex X x.~omodo id quod oculo dalarem tldftrt eum adlachry-

mandum excitet.

POrro nonnif duas caufas obfervarepoffum qure faciant ut va­pores qui ex oculis prodeunt mutentur in lachrymas ; Prima eft

cum figura pororum per quos tranfeunt irnrnutatur ex quocunqueaccidenti e hoc enim retardans motum iftorum vaporunl , & ordi­nem eorum rnutans, efficere potef] ur in aquam abeant: Sic vel fe­fiuca qua: i~ oculum inciderit fufficiet quibusdarn lachrymisex illoexprimendis , ~uoniam in eo dolorem excitando mutat difpofirio"nern pororum ipfius,adeo.ut no~~ullis angufiioribus faais )parvevaporum partes p~r e~s ~mus c~to tranfeant? & pro c~ quod anteaexibant zqualiter a femvrcern dIllantes, & Ita feparatl manebant,Iibi mutua occurranr, quia ordo horum pororum turbatus eft, quaratione fe una jungunt, & ita in lachrymasconvertuntur,

A R. TIC V L V SexX X I.cf<..uomodtJlr£ Trifliti4, 14chrymemNr.

A Ltera caufaeft Trifiitia, quam fequitur Amor , aut Lztiti3 J

velin genere quelibet caufaquz effieitue cor propellat mul-­tum fanguinisper arterias. Triflitia requiritur , quia refrigeranS

omnem fanguinem contrahit oeulorum poros. Sed quoniam eoScontrahendo diminuit pariter quantitatem v~porum quibus tran6­tum dare debent, id non fufficit adeliciendas lachrymas, nifi quao'­titas horum vaporum eadem tempore augeaturab aliqua aliafa. Nihil vera eft quod eammagisaugeat quam fanguisqui el111t ­

titur verfus cor in Paffione Amoris.Sic videmus,eos qui trifles ruJJt

non jugiter lachrymari, fedIolumper intervalla , cum aliquam 11~vamrefiexionemfa<:~Lll1t vcrfusobjeaa quzcolunt,

SEC V N D A PAR s. 61

ART I C V L V s CXXXII.De Gemitiuus qui comitantur lachrymfU.

TVne vero pulmones quandoque mornento inflantur copia fan-. guinis qui cos fubit ,& qui inde expellit aerern quem coniine­

bant "qui per guttur egredicns gignit gemitus, & clamorcs qui (o­lent cornirari lachrymas;Et hi clamores ordinaria acutiores Iimt il­lis qui cornirantur rilum, etfi fere eadem modo producantur ; quo­niam nervi qui inferviunt dilatandis aut contrahendis organis vo­cis) ad earn magisgravem vel acutarn five graciliorem reddendarn,junB:icum illis qui aperiunt orificia cordis in Latitia , & ea can...trahunt in Triftitia , efficiul1t ut hzc organa dilatentur aut contra­hantur eodem tempore.

A R' TIC V L V S C X'X X I I I.Cur infanlCS &pnesfacile lach'ymentur.

INfantes & fenes ad lachrymandum magis propendent quam quifunt media araris, feddiverfis de caufis.Senes lzpe lachryrnantur

ex Amore & Gaudio; nam hi duo Affectus limul jUD8:i multumfanguinis propellunt ad cor eorum, & inde multos vapores ad ocu­los; & agitationem horumvaporum frigiditas illorum naturalis ad­co remoratur , ut facile in lachrymas convertantur , etfinulla Tri­fiitia preceflerit. ~od fi quidam fenesetiam facile lachrymenturpra: t~dio vel ira, ad id non tam temperamento corporisIui quamanimi difponuntur ; Et id accidit iis folis qui tam debiles funt , ut fepatiantur penitusfuperari aparvis doloris caufis , metus , aut com­milerationis.Idem evenit infantibus.qui raro ex Letitia lachryman­tur, fzpius ex Trifliria, etiam quam Amor non comitatur : femperenim fatfanguinis habent ad producendos multos vapores.qui cumCorum motum Triltiria remoratur abeunt in lachrymas.

ART I C V L V s CXXXIV.cer Ali'1ui inftntesPO#1I4pa!leant qNam Jach,ymentN'.

SVnt ramen nonnulli qui potius pallent quamlachrymantur,cumiratifunt; quod indicio in jpfis effe poteftjudicii & anlmotita­

H 3 tis

6~ D EPA S S ION 1 B V stis exrraordinarie: fcilicet cum id inde oritur quod confiderant ma­gnitu.dinem mali, & fead fortem refifrentiam pararn,eademmodoquo ztate provectiores. Verumfrequentior nota efi: pravz indo­lis, nimirum cumid inde fit quod ad Odi urn proclives tintaut adMetum. nam ifti affectus imminuunt materiam lachryrnarum, Etcontra videmus eosquifacile plorant propenfos efle ad Amorem &ad Commiferarionem,

ARTIe V L V S CXXXV.De Sufjiriu.

C Aufa Sufpiriorum acaufa lachrymarum valde ditfert, etiamliprz~upponant uehz Triflitiam, Nam pro eo quod impellun­

tur hO(~ll.nes ad lach~y~andum cum pu!mones plenifunt fanguine,ad fufplrla ducenda incitantur cum fere co deftituuntur , & qu~'"dam imaginatio Spei aut L~titire ape~it orificium a~teriz venofz.,quod Trifritia centraxerat, Tum ernm paullulu~ illud fanguiOlsquod reftabat in pulmonibus, decidens momento In Izvumcordislatusperhaneareeriamvenofam, eoquc impulfum cupiditare per­veniendiad illam Lztitiam.que eodemtemporeagitaromnes muf.,culosdiaphragmatis &pedoris, aer celerrime per ospropellitur ~npulmones , ad replendum locum quem deferit ille fanguis ; Et Idef]quod diciturfulPirare. .

ART I C V L V sexX X VI.rnde veniant efJelieu P4Jfionum'lN4 qlliImfJarN /JQmimbMS

pccNli4res[Nnl.

C1Eterum ut fuppleam hiepaucisomne id quod poffet~ ~r~cavarios effea:us autdiverfas caufas Affcetuum ~ mibi fOIUCl~

repetere Principium cui omnia qua: de illis fcrip6inniU1~tur j 11;mirurn talem nexum inter Animam & nofirum corpus efle, ut c~femel junximus quandam attionem corpoream cuidam cogitatlO:ni , neutra earum unquam fe poftea offerat, quinalrera fe q~~~<tue ~xhi~eat; rrecfernper eafdem etfe affionesq~a: j~sdem.cog~rionibus ruogunrur. lei enim fufficit reddenda: ranom omJU~sn r'srum qua: unusquifquepott:ftobfervarefpecialia vd in [e V~lln a ~~circahane mater!am, qua: hie explicata non fuerint. Etenll11 eSCpH

SEC V N D A PAll S. 63pli grati~J facile eft cogitare, miras quorundam averfioncs.per quasneq ueunt Ferre odorem rofarum , aut prefentiam felis, aut fimilia,non aliunde proficifci quam quod ab initio fua: vita valde fuerintl~fi afimiliblls quibusdam objectis , aut quia compaffi funt fenfuimatrurn Iuarum , .qure gravida: cum eflent , atalibus l~fz fuerint.

, Certum enim eft relationem dari inter omnes Marris motus , &rnotus Infantis quem gefiat in utero, ita ut quod uni contrariumeft, alrerietiarnnoceat, Et odor rofarum potuit Infanti magnumcapitisdolorem attulifle cum adhuc in eunis effet, aut Felis potuiteum valde perterrefecifle nemine animadverten~e, ac ipfo nullamejus rei memoriam poflea confervante; quamvis idea averfionisquam tum pro illis rofisaut pro illofele conceperat , impreffa man­ferit ejus cerebro ufquead vitz finem.

A :R TIC V L V Sex X X V I I.D~ VJU quinque PaJflonllm hi,explicatarllm,prolll lidcorpus

rtftrsnlur.

P R o . p ~ ~ ti s d'efinitio.ni~~s Am~ris) Odi~, Cl1piditati~, Lz~itiz,Triltitie , & explicatis omnibus motibus corporeis qUi has

AffeCtus producunr aut comitaneur-folus eorum ufus fuperefl: con-fiderandus. De quo obfervandum eft, quod fecundum inftitutumNatura referanturomnes ad corpus, nee anime imputentur nifiquatenus corpori juncta ell:; adeo ut eorum ufusnaturalis fit, inci­tare animarn, ad confentiendum & contribuendum iis aCl:ionibusquz infervirepoffunt confe~vando corpori aut illi aliquatenus per­feetius reddenda. Eo vero Cenru Triftitia & Letitia prima: adhi­bentur: Anima etenim non aliter immediate monetur de rebusquz corpori Docent, quam ferifu doloris, quem producit in ipfaJ

primum Paflio Trifliriz , & tum Odium ejusquod hunc dolorernexcitat, & tertia loco Cupiditas fe ab illo liberandi: prout etiamanima non immediate edocetur de rebus corpori utilibus , aliterquam [pecie quadam titillationis, quz in ea escitansLztitiam, de­inde producit Amorem illiusrei quz ejus elfe caufa creditur, & de..nique Cupiditatern id acquirendiquod efficere potef] ut in hac La­titia continuer, aut adhucpoflea fimili fruatur. Vndecanfiat illasOmnes quinque utiliflimas effe refpeClu corporis ,~ima Triftitiamquadantenus priorem& magis neceflariam effc L~titia , & Odium

Amore;

64 D EPA S S ION I n V sAmore; quia magisrefert repellere ql1re nocenr & deflruere pof­funr, quam ea aequirerequa:aliquamperfettionem addunr, qua ta­men carere poflumus.

ART I C V L V Sex X X V I I I.De corum deftBibus, & mediulJ.uihm eorrigalltllr.

S.Ed quamvishie ufus Paffionumfitmaxime naturalis,neeomniaanimalia bruta dirigant vitam fuam aliter quam per corporeoS

motus , fimiles iis qui [alent in nobiseas fequi, & ad quibus can­fentiendum noflram animam incitant; non femper tamen bonusefl, cum m~lta lint corporinoxia , quz nullam abinitio producunt

T~i~itiam, 1m?qu~ aliquam Letitiam przbent ; & aliademur ip6utilia , quamvls prImo Qbfbtu incommoda & triftia Iint. Prz,tcreaferefemperofiendunttambona quam mala quz reprefentanemul­to majora & majoris momenti quam reve~a f~nt; ita ut nos inci­tent ad illa quserenda& hec fugienda ~aJorl cum.f~.rvore & curaquam parefi;prollt etiam vide?1~s,befi:la~ ~~pe ~eclpt per.cream,&.ad vitanda minora mala prreclpttes ferri in majora. Idcirco expc:-rientia uti debernus& ratione, addifiinguendum bonumamalo,& eorumjuftum valorem cognofcendum , ne unum proaliafuma­mus,aut quidpiamcum exceflufectemur.

ART I C V L V sex.X XIX.De NjU tarunaem PaJflonum qll4tenmpertinent adAnimA"'-

Et primo de Amore,

A T q ~ e id fuffice~et.fi nihilprz~er corpus haheremus,~ut ipCL: .meborem noftri partem conflitueret s verum quornarn nO ...

parsminimaeft, debemus przcipue confiderare Paffiones q~ate ...nus adAnimampertinent, rcfpeClu cujusAmor & Odium orIUJ1:etur exnotitia, & precedunr Latitiam acT riftitiam,niucumha: doJ11ultima tenent locumcognitionis, cujus & fpecies funt. ~t coC'"illacognieio vera(:ft, id eft cumresad quas amandas nos inelta~ r t

b {j . lId di inv1ta ,vera one unt , & revera 11 z rna re a quarum 0 iurn nos erAmor eft multo melior Odio , neque nimiusdfe paten, & (~lIlPproducir LlEtitiam.Dico,hunc Amorcm valde bonum effc;qUla:;

SEC T N D A PAn. s. 6)bisverabo?a jungensnos tanto perfeCtiores reddit. Dicoquoquenimiurn eflenon poffe: ad fummum enim intenliffimus Arnor ni;hilamplius efficere potef], quaDl ut nos tam perfeB:e his bonis jun­gat, ut arnorquo fpeeiatim in nos ipios ferimur nullam in eo ponatdifiinetionem: quod credo nunquam malum eifepofle. Eum ne­ceflarioIequitur Letitia, quia nobis reprzfentat idquod amamus,ue bonum quod adnos pertinet.

A R. TIC V L V sex L.

De odiD.

ODiumecontrariotam remHfum eife nequit quin nocear , &nunquam fineTriftitia eft. Dico nimis parvum aut remiffum

eWe non poffe, quia ad nullam actionem incitamur ex Odio mali,ad quam lange melius non poflimus incitari ab Amore bani cuicontrarium eft, faltern ubi hot:bonum & hoc malum fatisnotafunt. Concede enim odium maliquod Colo dolore innotefcit ne­ceffarium etfe refpeC1:u corporis; fed hie folum loquor de co quodexclariori cognitione procedit , quodque adfolamanimam refero,Dico quoque nunquam illud fine Triflitia etfe , quia cum malumnilnifi privatio fit, concipi non potefi abfque aliquo fubjetto realicui infie , & nihil reale eft quod in fe non habeat aliquam bonita­tern; ·Atque adeo Odium quod nos abducit ab aliquo malo , nosfimul removet abono cui junctum eO:; & cumprivatio hujus banireprafentatur anime infiar dcfeCtus ad earnpertinentis,in illaexci­tat 'Trifliriarn. Exempli gratia, Odium quod nos alienat acujuf­dam malis moribus, nos Iimul ab ejus eonverfatione removet , inqua alias poflemusreperire aliquod bonum, quo privarinos malehabet. Et fie in aliis omnibusOdiis obfervare poffumus aliquamTrifiitia: caufam,

ART 1 C V L V sex L I.De cupiditlltc, L£titi4, & TriJIitia.

Q v od ad Cupiditatem , liquet earn cum proceditexvera l10titia. malam effe nequire.ti modum non excedat, & ab eadem noti­tia dirigatur. Evidcnsquoque eft Letitiam non poflenon bonameire, & Triflitiam malam , relpectuanime ; quoniamin Trifiitia

I confi-

66 D EPA S S ION' I B V SconGfiitornnis incommoditas quam anima patitur a malo, &. inLa:titiaomnis po{feilio bani quod ad ipfam pertinen Ita ut,niti cor­pus habere~~s, aude~e~ dicere, no~ non po~e ~i~is indulgere A~mori & Letitia, vel mrms vuare Odium & Triftiriam, Verum mo-tus corporei qui hos AffcEtus cornitantur , poflunt ornnes nocerevaletudini cum valde violenti Iimt, & contra ipfi utiles eflefi mo....dcrati fuerinr,

A R. TIC V L V sex L I I.

De L£titia,& Amore, comparatu cum TriJlitia & odio.

C lEterum quandoquidem Odium & Trifritia debent rejici aban~ma~.c~ia~ cum av.eranotitia procedunt.debent igitur mul...

to magis reJlcl cum ab ahqua falr~ opinione proveniunt, VerUaldubirari potefi num Amar & LCltltl~ fi.ntA~eaus bani nee ne.curnita malum habent fundamentum: mihique Vl~etur, eas,ubi precifetanturn coniiderantur in fe ipfis ~ rc(peetu arnrnse , poLfe dici quod,etfi Lretitia fit minusfolida, & Amor minus utilis.quam ubi meliusfundamentum habent, nihilorninus tamen preferri debeant T rifli-ti~ & Odio male fundatis. Adeout in eventibus hujus vitz inqui­bus vitare nequimus periculumdeceptionis.Iemperpreflet inclinareverfus Affectusqui tendunt ad bonum, quam verfuscos qui refpi­ciunt rnalum, etf folius illius virandigratia id faciamus: Imo fzpefalfaLetitia, melior eft Triltitia , cujus caufa vera efl. Sed idem deAmoredicerenonaufim refpcctu Odii, cum enim OdiumjufiulI1eft, 110S Iolum removet afubjecco, quod continet malum; aquo Ie­parari , bonum eft: at Amor qui injufius eft nos jungit rebus qu:t:nocere poflunt , aut falternqurenon merentur adeo anobis tant~"pere~ftimari : qua"ratione vilefcimus & deprimimur,

ART I C VL V sex L I I I.

Deiifdcm AfftCJihtu quatenIU reftruntur ad Cupiditatcm.

o Portet vero cxaae obfervare, id quod modo dixi de his qua~tuor Affet1:ibus, non habere locum nif cum confidcrant Ur

-r: • r:» fi . On nUSprxcue In ie Ip IS, neque nos ferunt ad ullam aCtIonem. ~3te

enimexcitant in nobis cupiditatern, cujus interventu dirigunt n~firos

SEC V N D A PAR. s. 67i1:ros mores, certum eft omnes eos quorum caufafalfa ell: polfe no­cere, & contra omnes eos quorum caufajufia eft pofle prodeffe.Imo cum CEq ualirermalum habent fundamentum , Lztitiam ordi­nario nocentiorern eifeTrifiitia; quia hzc ingenerans moderatio­nern & meturn, difponit quadantenus ad Prudentiam; ilIavera im­prudenres & temerarios efliciteos qui fe illi perminunt.

ART I C V L V S C'X L IV.

DeCttpiditatibH4 quarHm c'&JcntlH rJollniji " nobij4pendet .

V Erum quia hre Paffiones nos ad ullas aCtiones Ferre nequeunrnif per Cupiditatem quam excitant, illam ipfam Cupiditatern

dirigere fpeciatim fiudendum eft, & in eo confiflir pracipua Ethi­cz urilitas. Prout autern modo.dixiearn femperbonam eflecum ve­ram fequitur notitiam , ita non poreit non mala effe cum alicui er­rori innititur, Error, autem ut mihi videtur , qui frequentius obti­net in Cupiditaribus , in eo titus eft, quod non fatis ditlinguanturres quz pcnitus anobis pendent, ab aliis. Nam quoad res quC£ exnobis Colis pendent, id eit ex nofiro Libero Arbitrio , fuflicit {eire,cas efle bonas, ut non poffint nimis fervidc defiderari, eo quod vir­tutern feCtari fit res.bonas facere qure anobis pendent.nee poffitni­mis fervide Virtus defiderari : ut taceamquod,cum non poffit nonbene fuccedere, utpote anobisIolisdependens , quod ita appeti­mus , femper inde percipiamus omnem illamquam expectabarnusfatisfaetionem. fed error qui me vulgo committitur non in eo con­fifiitquod nirnis, fed tanturn in eo quod non fatis appctatl1r. Sum.mum vera contra idremedium eft, liberare animum quoad fieripotefi omnibus aliis cupiditatibus minus utilibus s tum anniri clarecognofcere & cum att~ntione confiderare bonitatern illius rei qua:appetenda venit.

ART I C V L V sex L V.Deiis quit nonniji ab alih Ctluftspendent: Et quidfit Fortun«.

QVod adea~ure nullo modo a~obis pendent,quantumvis bona9ucant eile, nunquam fervide appetenda funt; non [alum

quia poffunt non evenire , & ita nos eo magiscruciare quo vehe-I 1. men-

68 D EPA s S lOoN I B V Srnenrius caconcupivcrirnus , verum prrecipue quia occupando no...firas cogitationes, abducunt fiudium nofirum arebus aliisquarU111

acquilitio penderanobis. Sunt aurem duo remedia generalia con­tra has vanas f:l1piditates: Primum en Generofitas.de qua poftea­Secundumeft, quod f~pe debemus reflefrereanimurnadProviden­tiarn divinam,& cogitare impoflibileeflealiquidevenire alia modoquam ab zterno determinavit hzc Providentia; ita ut fitinfiar fativel immutabilis Necefliratis qureopponenda eft Fortune , ad earnfubruendam, ut Chimzram quz non aliunde quam ex errore intel­Iectus noflri provenit.Nec enim quicquam appetere poflumus niliid aliquo modo poffibile cenfeamus, Nee polfumus exiltirnare po(­Iibiliaquz anobis non pendent, nifi quatenus cogitamus ea aFor­tuna pendere, id eft qurejudicarnus evenire pofle , & fimilia aliascontigiffe.Illaautem opinio non aliunde provenit quam ex eo quod

--110n novimus omnes caufas, quz ad fingulos effeCi:usconcurrunc.Cum enim non fucccdit resquam c_en~~imus pendere afortuna.in­dicio id eft quandam ex caufis n~ce£farl1s ad ~am pro~ucendam de­fecilfe.& per conf~'l~ens ~am fullfe a~folute tm~~ffibdem-: ~c nun­quam fi.mile~ acct~t~e, id efi.ad<u]lIsproductionem fimilis C~llradefucrit ; adeo ut nif id antea Jgnoralfemus, nunquam earn exifti-maflemus poflibilern, nee perconfequens earn appetiviflemus,

ART 1 C V L V sex L VI.DeiiJ '111£ ~' nobis & ab a/iispendent.

-

R Ejicicllda igirurpenitus ell: vulgarisopinio.extra nosdariFor:tunam, qu~ efficiat ut res centinganj vel non contingant ut e1

Iuber, & fciendum omnia dirigi aProvidentia divina , cujusdecre­tum zternum, adeo infallibilc& immutabile eft, lit exceptis iisoqu~idem Decretum voluit penderc ex noflro Arbitrio , eogitare opor'teat refpectu nofiri nihil evenire quod neceffarium non fit, &qU~'dantenus fatale; adeout abfqueerrore cupere non poffimus ut ah-­ter eveniat, Sedquia major pars cupiditaturn noflrarum feexteo'dit ad res qu-z toteanobis non pendent, nee totz ab aliis, debe­m~s exade difiinguere in illis id quod nonnifi anobis pendet, ut

adid ~olum nofiram cupiditatem protendamus.Er quoad r~liduUIJ1~etfi ejus fucceffum cenferedebeamusfatalem & immutabtlem ,. 11eircailludfeoccupet noftracupiditas.confideranda tameD fu~t ra-

tl0ncS

SEC V N D A PAR. s. 69riones exquibus plus vel minus Iperare poffit, ut inferviant dir.i­gendis noftris actionibus: Nam exempli gratia, fi nobis quid fitalicubi negotii,quo queamus per duasdivcrfas vias pervcnirc,qua­rum una Ioleat multo tutior altera haberi , etfiforte decretum Pro­videntia fit, ut fi earn viam [equamur quam tutiorcm arbitramur ,infallibiliterin latrones incidamus, omni periculo per aliamdefun­eturi,nOll ideo debemus nos indifferenter ad-alterutram.eligendumhabere, vel acquiefcere in fa-tali immutabilirare hujus decreti; fedratio exigit ut eligamus viam qua: tutior effefolet; & Cupidirasnofira in eo debet cxpleri cum earnIequuti fuerimus,quicquid indemali nobis obvenerit; quia cumhoc malum fuerit refpectu l10firiinevitabile, nulla fubfuit caufa exoptandi ut ab illo eximercmur ,fed folummado id faciendiquod optimum intellectus nafier potuitcognofcere, ut [uppano nos fecilfe. Et fane cum ita nos exerce­mus in difiinaione fad afortuna, afluefcimus facile in dirigen..dis noftris cupiditatibus tali modo, ut quaniam eorum irnpletiononnif anobis pendet , femper nobis plenam fatisfadionern darepoflint..

ARTICVLVS CXLVII.De CommotionibH4 internis Anim£.

H Ieadhucunicam confiderationem adjiciam, quia nlihi mul­tum infervire videturad irnpediendum quominus aliquidab

Affeetibus nofiris incornmodi patiamur, fcilicet nollrum bonum &malum pendere przcipue acommationibus internis, qua: inanimanonnif ab ipfa animaexcitantur: in quibus differuntab his Paffio­nibus quz femper pendent aquodam motu fpirituum. Quamvisauternha commotiones anima fzpe jungantur Paffionibus quibusfimiles Iunt , f~pe eriarnpoffunt reperiri cum aliis , imo nafci explane contrariis, Exempli gratia, cum maritus defletuxorem fuammortuam, quam (ut quandoque fit) zgre videretreflitutarn vita ,potefl fieri ut ejus cor ea Trinitia contrahatur quam.apparatus exe­quiarurn & abfentia pcr[on~ cujus converfatiani afluetus erat inipfo excitant. Quin fieri poteft ut reliquiz quedam Alnoris velCommiferationis ejus imagin~tia~i. ob~erfantes ~liciant ex ipliusoculis veras lachrymas;quam VIS nihilorninus [entiat Letitiam oc­culram inanimo, cujuscommotio tantum virium habet, ut Tri-

I 3 Ilitia

70 D EPA S S ION I n V Sflitia & lachrymz qureeam cornitantur nihil ex cjus viribus immi­nuere poflinr. Etcum legimus trag'cos aut inutiratos caius ) velcum cos repralentari vidernus in Theatre, id iplum in nobis quan­doque excitat Triftitiam , quandoque Latitiam, aut Amorern, autOdium, & in genere omnes Affeetus, prout diverfaobjecta fe no­firz imaginatieni offerunr, fed infuper clanculum gaudemus quodeos in nobis excitari fentiamus: Ellque hzc ipfa voluptas Letitiainrellectualis , qU(E zque facile ex Triftitia oriri potefi acex ceterisomnibusAffeetibus.

ART I C V L V sex L V I I I.ExercitiN1n virtutufilmmiJm ejJe remedium contra Paffionts.

Qv oniam autemhz interne commotiones nos propids tangunt,& perconfequens amplius in nos poflunt quam AffeCtus aqui­

bus dlfferunt , quiquecum illis reper.iuntur ,certum e~ o~ncs eu­multus qui aliunde veniunt nullam vim habere nocendi anima no­fir~, modo fatis femper habeat apud fe unde contenta fit, fed pa­tius augere ejus Lztitiam,. eo quod obfervans f~ ab ill.is lzdi nonpofle , id ei adIuam perfcdionemcognofcendam inferviat. Vt au­ternanima noflraita contenta fit, nihil aliuddebet qUJm virrutern ­exacce feCl:ari. Quicunque enim ita vixit ut confcientia fua expro....brare ei nequeat ipfum unquam neglexHfe ea facere quz ~eli~raeKe judicavit , (quod hie voco fe8:ari virtutem) inde percipit fatts"fattionem, que tam potens eft ad cum felicem reddendum, ueviolentiores motus AtfeCl:uum nunquam fat habeant virium adturbandam tranquillitatem anima ipfius.

p A S-

PASSIONES7'1.

A N I M}£.,PAR S T E R T I A.

De Paffionibus Particulariblls.

ART I C V L V sexL I X.De Exijlimatione &DeJl!ec7H.

~~~=.;-l2J.f~~Xplicatis fex primitivis Affedibus, qui fehabent~ , \, infiar generum quorum czteri funt fpecies , hie__,'(,t;!.; ')~~ fuccinCl:e obfervabo quid infit fingulare in uno-~ ~! :". quoque ifiorum. f~rvato eo ordine juxta quem'w ~ ,ieosfupraenumeravl. Duoprimi.funt E~ifti~atio

eJt~~~~I;~~ ~ & DefPeaus. Nam etfi hac nomina ordinario fa-­las notent opiniones.que citra Paffionem haben­

tur de uniuscujufque rei pretia, attarnen quiafcrpe ex hisopinioni­bus nafcuntur Affectus quibus nomina Ipecialia indira non fuere,hac ipfa illisattribui polfe videntur, Exiftilnatio vera quatenus Paf­fioJefiinclinatio anima: ad fibi reprsefentandum valorem rei zftima..tz ) qu~ inclinario producitur amotu fpec'iali fpirituum , ita dedu-Ctorum in cerebrum ut in eo confirment impreffiones que huicrei inferviunr. Vt econtrario , DefpeEtus eft inclinatio quam anima­habet ad confiderandam vilitatern aut renuitatem ejusquod conte,rnnit, productamotu fpirituum qui confirmat Ideam hujus tenui-tatis, .

ART Ie. V L V S C L.BtU dHtU Pafflones nilniftj}ecies Admirationu effi·

AT que fiehz duz Paffiones ni?ilfunt aliud 9uar:n Admiration~s[pecies. Cum eni~ non a~mlramur m?gnltudl.ne~ aut parVl­

tatem cujufdamobjeCtl, nos illud nee plurisnee rnmons faclffiUS,quam ratio nobis dicl:at dcbere fieri, ita ut illud tum exifiimemusvel contemnamusabfque Paffione: & quamvis frepe exifiimatio innobis excitetur ab Amore, & Dclpectus ab Odio, illud univerfalenon eft; nee aliunde provenit , quam ex eo quod plus vel minuspropendcamus ad confiderandum magnitudincm vel tenuitatemalicujus objecti, quiaplus velminus illud dihgamus.

ARTI-

7~ D B PAS S ION I B V S

ART 1 C V L V S eLI.Etiampoffi quemft ippmexiflimare veldejjictrt,'

Qv am~is aut~m hOE dU3: PaPiones poffint in genere referri adquelibet objecta , ramen przcipue obfervantur cum ad noS

ipfos referuntur , ideft cum proprium nollrum meritum vel exi...,fiimamus veldefpicimus. Atque tunc motusfpirituurn aquo funt,adeoeft in propatulo , ut muter ipfumvultum , gefius, incelfUll1,& in genere omnesaCtiones eorumqui fublimius vel fequius foli-:to de fe ipfisIentiunt,

ART I C V L V S eLI I..Propter '1MA1» '"tlfI''' ,,()S .eJlim4repojfll1JfI&.

QVoniam vera ex fapientia: partjbu~ hzc una ~ I?rzcipua eft,notre quomodo & qua de cauraqUlfque fe exiftimareaut de­

fpiceredebeat, conabor & de eo meam mentem hie ap~rire. Vnumduntaxat in nobis obfervo quodjufiam caufam nobis poffit fuppe-dirare nosmet ipfosexitlimandi.nempe legitimum ufum liberi nc­firi arbitrii , & imperium quod in nofiras voluntates exercemus•Nam prOEter folas aCl:iones pendentesex ifio arbitrio,nihil eft uodepoffumuscum rationelaudari velvituperari,illudque nos quodal11....modo reddit Deo Iimiles, nos noflri dominos faciendo, modo perignaviamnon amittamusjura quz nobis confers.

ART I C V L V S eLI I I.In qNO con(iflat GCllCro{itM.

'll'met

SIc credo veramGenerofttatem; quz efficit ut homo fe e:'l 1 dquantum potefi legitime, in eo folum conlifiere, partJ01 qooll1

norit nihil revera fuum efle , excepri h£clibera dif~olit~one fu~r~Uavoluntatum , nee cur debeat laudari vel vitupe~arl , nlfi qUO on­bene velmale utitur ; panim quod fentiat in fe ipfo firmum & C aten . · di vo1uptll;an~ ~rop?fitum ea bene uten?l, id efl:.nu~qu.am ca~en 1. ra eife:fufclpJendl & exequendi omrna '1uz id Judu;avem meboquod eftperfecte fequi virtutem.

T E .R. T I A PAR S. 7J

A a TIC V L V S eLI v.Eam impedire 'fie contemnantur alii.

Q Vi hocde fe norunt & fentiunt, fibifacile perfuadent,lingulosalioshomines idem de fe ipfisfentire , quoniam in eo nihileft

quod ab alio pendeat, Idcirco neminern unquam contemnunt , &quamvisfrepe videant , alioseaadrnittere fphalmata qu~ ofienduntipforum imbecillitatern, funt ramen proniores ad eos excufandosquam carpendos, & adcredendum.eospatius ex notitiz quam bo­na voluntatis defeCi:u peeeare.Ac prout non feputant multo infe­riores iis qui plura bona aut honores poffidentJ aut qui ingenio ,eruditione , formave preEpollent, velaliasczterosfuperant in aliisquibusdam perfettionibus, ita nee fe multo fuperiores exiflimaneiis quos fimiliter precellunt J quod hec omnia ipfis videantur haudmagna confideratione digna, preE bona ilIa voluntate ex qua- fola feexiltimanr, & quam fupponunt quoque eifeautadminimumpotreeflein fingulis aliishominibus.

ART I C V L V S C L V.In quo cfJnfij/at HMmi/itM honefta.

A Tque fie Generofiores[alent quoque Humiliores efle, & Hu­militM honefiaconfifiitfolum in ea reflexione quam facimus

fuper infirmitatem noftre naturz , & errores quos olim potuimuscommifilfe, autdeinceps poffumus committere , qui non minoresfunt iisqui ab aliis committi poffnnt; efficitque ut nos nemini,pra­feramus, reputantes, pariliter c~teros qui pollent nobifcumfuo Ii­hero Arbitrio, a:que bene acnos illo potTe uti.

A It T t C V L V S C L V I.~4 Jintproprietates Gcncro!itatis ,6- qNomodo meMatNr txor..

bit4tionihH4 omnium ptifflonum.

QVi hoc modo Generof Iune, naturaliter ad magna patrandaferuntur;ficramen utnihil fufcipiant cujusnon fecapaces fen..

tiane, Et quoniam nihilmajus reputant quam bene f~er,e aliis ho­Illinibus, & propriumcommodumideo contemnerc , femper per-

K feCCe

74 D E 'P ASS ION. I B V sfcae humani ,affabiles & ofliciofi erga llnumquemque funt. Acpr<lterea abfolute dorninantur Iuis Affectibus, fpecialiterCupidi­tatibus, Zelotypi~,& Invidiz: quod repl1tenr, nihil cujus acquilitioJ (e non pendcat tanti valere ut multum debeat exoptari; & Odiocrga homines, quia cos omnes exifiimant; & Metui , quod fiduciapropria virtutis fiant fecuri ; & dcniqueIra, quod parvipendentesqu~cunque pendent ex aliis , nunquam tanrum concedant fuisad­verfariis ut (cab illislefos agnofcant.

ART I C V L V S C L V I I.De.Su!(rbi4.

Qv otquot ,verabonam opinioncm de fe ipGs concipiunt qua­cunque aha de caufa , non pollent vera Generofitare , fed tan­

tum turgido fafiu,qui femper valde vitiofus eft, etfi eo magis quocaufa propria exillimarionis injl1ftior fuerie, Omnium vero inju­Iliflimaeft, fuperbireabfque caufa,id .e~ cun:' quis eti~m nihil co­O'itat Iibi inefle meriti propter quod eXlfilmarl debear, folummodoquia meriturn non mag?ifacit , fibiq.ue imagin~n~o, g~oriam nihilaliud eife quam ufiirpationern , credit, eos qUI ejusfib! plus arro­gant, ejus quoque plushabere. Efique hocvitium ita irrationale& abfurdum,utvix crederemdarihominesqui illi fe prolliruerent,Ii nemo unquam injufie laudaretur: Sedaffentatio tam late domi:natur , ut nullus fit ita imperfectus , qui non fe videatfzpe laudarlpropter res qure nullam laudern merentur , imo quz vituperio funtdigniffirnz; quod occafionemprabet fiupidioribus in hancfuper...bie fpeciem incidendi,

ART I C V L V S C L V I I I.EjfeE1t/4 ejU& contrarios tffi effei1ibu-s Generofitatu.

SEd quzcunque fit caufaproprie.exiftimationis, fi diverfa~u~ritavoluntate quz fentitur bene femper utendi[uo libero Arbltrid'

u~~e dixi manare Generofirarern, producit femper fafrUIl1 "aetvitiofum, & qui adeo differt ab hacveraGenerofitate ut habeatfeCtus abfolute contraries. Cum enim alia bona, ut ingeniU~'pulchrit.udo, di~itire, honores &c. eo magisfoteantreftimari qU'bJ~P·aucioribus extant, imo fine ferme omnia fJ·USnaturz ut plurt U

,0111'"

T E R T I A PAR. s. 75communicari non pofline , id efficit ut fuperbi conentur cZterosomnes deprirnere,& fuiscupiditatibus mancipatihabeantanimam

.indcfinenter agitatam ab Odio, Invidia, Zelotypia,aut Ira.

ART '1 c· V L V S eLI X.De Humi/itate 7)jtioflt.

QVoad AbjeEtionem aut Humilitatcln vitiofam , ea confifiit prz­cipue in eo quod quisfeimbecillumfenti~t aut parum conltan­

tem)& quafideflitutus ufujureque liberi fuiarbitrii nequeat ea nonfacere quor~m tamen debet pofteaipfum pcenitere ; tum etiamineo quod credit, fe non pofle per femet ipfum fubfifiere aut carerepluribus rebus quarum acquifitio penderab alia. Atque fie direetoopponitur Generolitati. Et fzpe evenitut illi qui ingenium abje­8.ius habenr , fint arrogantiores & fuperbiores: ut generofiores,funt modefliores & humiliores.Sed cum illi qui mente forti & ge­nerofi przditi funt, animum non rnutent ob profperavel adverfaquz ipfis accidunt, qui econtrario abjedo & infirmo funt animo, a[ala fortuna diriguntur; nee eos profperitasminus inflat quam de­fr~~it adv~rli~as.lmo f~pe videas ut fe de~ittant turpiter apud eosaquibus aliquid vel boni expeCtant vel mall metuuntjac Iimul info-lenter feefferant.fupra eosdquibus nihilfperant veltimene.

ART I C V L V S C L X.~aliJ fit mltlU./pirilNuTIJ in his Pttjflonibm.

C£ terum inde facile cognofcitur , Superbiam& Abjcetioncm. non Iolum vitiaeife , fed etiam Pafliones , quod eorum com­

motio valdefe prodit extrinfecus in illisquifubito vel inflantur veldejiciunrurex nova quadam occafione, Sed dubitari potefl: numGenerofitas & Humilitas, quz virtutes Iimt, poffintetiam eifePaC­Iiones J quia eorum motus minus confpicui funt,~ nee videtur itavirtuti cum Paffionibus convenire ae vitio, Attamcn non videoqui idemmotus fpirituum,quiinfervitconfirmand.~ cuidam cogita­tioni cujus fundamentum malum en, nequeat fimiliter earnconfir­mare cum jufio niritur fundarnento. Ee quoniam Superbia & Ge­nerofiras in propria exiflimatione confitlunt , acin co falumditfe­rl111t quod eaCui exiftimatio vel inj1.1fl:a fit veljufla , rnihi videntur

K 2, pof-

76 D EPA S S ION I B V Spofle referri ad unam eandemque Pallionern , que excitatur motucompofito ex motibus Admirationis, Latitie, & Amaris, tarn ejusquo quis fe ipfum amat , quam illiusqui habetur pro re ea qureef­ficit ut fe ipfum exiitirnet ; tlcut econtrario motus qui excitat Hu­militatern , fivehonefiam five vitiofam,compofitus eft ex moribusAdmirationis, Triftiria, & Arnoris proprii, mixti cum Odio defe­ctuum quiefliciunt ut aliquisfedefpiciar, Nihilque differentie in hismotibus obfcrvo , nifi quod motus Adrniratianis duas habet pro­prieratcs , prime quod inopinata occupatio cum reddatvchemen­tiorem ab initio; deinde quod fit requalis in fito progreffu) id eft,fpiritlls continucnt fe movere eadem tenore in cerebra. ~arumproprietaturn prima magis reperitur in Superbia & AbjeCiionequam in Gcnerofirare & Humilitate honefia, & contra ultima me­lius ob[e~v~tur in ~is quam in illis, Cujus ratio en, quod vitiumvulgo ex Ignorantia nafcatur, & illi qui minus fe norunt faciliusfuperbiant, aut fe demitta~t.·plus. quam decet ;. quia quicquid ipfisrecenter acciditeos offendit lnoplnato, & efficlt ut dum id Iibi tri­buunt fe ipfosadmirentur, & de fe bene judicent vel (equius,proutexifiimant illud quod accidit in fuum·coms:nodum cedere velfecus,Ver.urn quoniam fa:pe poft rem ex qua fuperbierant fequitur aliaqllre eos deprimit , ideo rnotus Paffionum quibus agitantur variuseft. Sedecontrario nihil eft in Generofitate quodnon queat con­venire cum Humilitate honefta , nee quicquam alibiquod eas im­murare poilit: Vnde earurn motusfunt firmi, conflantes & femperfibi ipfis valde fimiles: fed non ita ex inopinata occupatione proce­dunt, eoquodqui fe ita exiftimant,(atis norint caulaspropter quasfe exillimenn Attamen potefl dici,has caufas adeo miras effe (ne~""pe facultatem fuo utendi libero Arbitrio, ex qua quis fe ip[u[11 .est..ftirnat , & infirrniratesfubjetti cui inefi hzc facultas; qua; efliCluntut non nimisfe e,~et) ut quotiesde novo menti occLlrrunt,[el11­per novam Admirationem excitent,

ART I C V, L V S C L X I~

.f<!!omodo GeneroJit~ acquiripojJit.

QVin notandum en, Virtlltes, vulgo fie dicifolitas , eKe habit:in anima qui earn adcertas cogitationes. difponuot, ita u·t !G

differal1t ab illiscogitationibus) ut tamen& cas producere & reCI"prace

T E R T I A PAR s. 71praceab illi.s producipoflint, Obfcrvandum quoque.has cogirano­nes prod~~l polfe abanima Cola,fed frepe evenire ut infiiperaliquismotus fptrltuum eas confirmet; atque tum limul (unt actiones vir­tutis & P ~iliones animz r lie etf nulla fit virtus cui magis praclaranatalia conferre videantur ) quam ea per quam nemo fe ultra fuumjufium valorem exiftimarjS; credibilefit,omnes animas quas Deusindit corporibus nollris , non requc nobiles & fortes elfe; (quapro­pter hane virtutern nominavi Gel'lerojitatem fecundum ufum noltrzlingua Galliea:,po~us quam Magnanilnitatem fecundum ufum fcho­Iz,in qua parum eognofcitur) certurn eft tamen.bonam Inflirurio­nem rnulturn infervire ad corrigendos natalium defectus; & eumqui f~pe fe occuparit in attenta conlideratione Iiberi arbitrii , &quantum emolumenti fitum fit in firmo propolito.eo bene uten­di) &ab aliaparte quam vane & inutiles lint omnes cur~ <]11~ am­bitiofos excrucial1t)poffe excitare in fe Paflionem, & exinde acqui­rere virtutem Generolitaris: quz cum fit quali clavis omnium alia­rum virtuturn , & remedium generale omnibus AffeCtullm vitiis,videturhac confiderario eife digna qure obfervetur.

ART I C V L V S C L X I I.De Vencrationc.

VEneratio live cultus ell: inclinatio animz , non folumadexifti- .- mandum objectum quod veneratur , fed etiamadfe illifubji­

ciendum CUll? aliquo tirnore, ejus favorisdemerendigratia. Adeo­que non veneramur niG caufas '1ibcras, quas pQife nobis vel benevel male facerc judicamus , etiamfi nefciamus utrum tint factl1rcr.Amore & Devotione profequimur porius quam fimpliei Venera-:tione eos aquibus nil nifi bonum expectamus ; odimus vera eos aquibus nil nifi malum przfi:olamur : Et nifi judicaverirnus , caufamhujus boni vel mali Iiberam eife, illi nofmet ipfos non fubjicilnusad ejus favorem nobis conciliandum.Siccurn Ethnici Venerationcprofequebantur fyIvas, fonres , aut montes, non proprie illasmor­tuas res venerabantur , fed Numina quz illis prcrelfe putabanr, Etrnotus fpirituum qui excitat hunc Affectum, componitur turn exeo qui Admirationem excitat,tum ex eo'qui excitat Timorem. dequo pofiealoquar.

K l ARTI-

DE PASSIONIBVS

ART I C V L V S C L X I I I.De Dcdignatione.

I Ta quod vulga dicimus Dedignationem, eft inclinatioanima adfpernendam caufam liberam.judicando.eam.etfi.naturd fU3 capax

fit bene vel male faciendi) ramen adeo infra nos effe ut nobis neu­trurn facerepoflir,Et morns fpirituum qui earnexcitat, componi ..tur exillis qui excitant Admirationem J & Securitatern five ...Au­daciam.

ART I C V L V S C L X I V.De Vj'U harum duarum PtlffiorJNm.

GEnerofitas vero & Imbecillitasanimi five Abje8:io determinantbonum & malum uiiimharum duarum Paffionum. ~o enirn

anima nobiJior & generofior fuerie , eo major inefl ei inclinatioreddendi cuique quod fuum eft: Atque fie non folum profundifli..rnaadell: Humilitas refpectu Dei, fed etiam abfquerepugnantiaprrefiatur omnis Honor & Cultusquihominibus debetur, unicui­que fecundurn ordinem & authoritareai quanl in mundo obtiner,& nihilpra:ter vitium contemnitur.Contra vera qui funt animiab­jedi & imbecillis, folent per excefliim peccare, quandoquecumreverentur & timent res [010 contemptu dignas,&quandoque cu~dedignantur infolenter casquz plusreverentiz merenrur. Eff~pecelerrime tranfeunt ab extremaimpietate ad fuperfiitionem,& ite­rum afuperfritionc adimpietatem.iea ut nullumfitvitium nullaqueinordinatio animicujus capaces non lint. .

ART I C V' L V S C LXV.De Spc & Metu.

SPesen difpolitioanima: adfibi perfuadendum.ideventurumquod~ cupir, qu~ producitur m~tu fpeciali fpirituumJconflato ex ~otUL~titire & Defiderii inter fe perrnixtis. Et It!etus eft alia anlrn~difpofitio, qua:ipli perfiiadet, id ipfumnon eventurum- Ac obfe'ivandum, has duas Pafliones, licct fibicontrarias, tamen pQifc ti~ualicuiinefle , nimirum ubi fimulobjiciuntur menti divcrfa: ratiO"nes,

T E R T I A PAR 5. 79nes , quarum quzdam fuadent, cventum Cupiditatisfacilcm efle,alia difficilem eum reddunt,

A 1t T I'C V L V S C L X V I.DeSecNritate 6' DeJPeratione.

N Vnquam autem altera harumPaffionum cornitatur Cupidita­tern quin altcri quendarn locum relinquar, Cum enirn spes

fatis ita firma eft , ut planeexpelJat Mecum,mntat naturam, & vo­catur SecuritM five Fiduc;A : Et cum quis perfiraderur.id quod cupit,evcnturum,&,6 continuet velle ut eveniat,definit ramen agitari aboAffeau cupiditatis , quz ejus eventum exquiri faciebatcum in­quietudine , ficut~ cum ~etMs adeo extremus ell:, uc omnisfpes de­collet; Iefe convertit in Defperationem , & hac Defperatioexhibensrem lit impoflibilem ,extinguit plane Cupiditarem,qua: nonnifi inpoilibilia fertur.

ARTICVLVS CLXVII.De zelotypia.

Z E l o t J ~ j a eft Ipecies Me~us-qui fpe~at Capiditatem li~i center­vandi pofleflionern cujusdam boni , nee tam procedie exvira­

tionurn , qure judicarefaciunt , illudamitti pofle, quamex magnorefiimio in quo eft; quod cfficit ut examinentur vel minima: filfpi­cioniscaufe, & fumanturpl·O rationibus maximi momenti.

ART I C V L V S C L X V I I I.In quo h~c PIlJflo honefla ejftfolfil.

ET qUOnia111 majorhabend~ ell: curaconfervando~um b.onorumquCE majora, quam quz minora (not, hec Paflio In qnibusdam

occafionibus honefta&jufia eife poteft. fic exempligratia MilitizDux qui urbern maximi m~~enti .fervat, jure ~o~etur ~~lotypiapro ipIa,id efl: meruit omnia illaquibus ?CCUpa~1 & mtercrpi potTet:nee honeftamulier vituperaturquod [Ul honoris fit zelotypa, id eftnon Iolumamalefaciendo abftineat, fedquoque fiudiofe vitet velhlinimas obtreCt3tionis caufas,

ARTI·-

80 D EPA S S ION I n V s

ARTICVLVS CLXIX.I'll qNO vitioft.

ASt ridet~r ~ var~ls~cum Zelotypiaducitur pro fuo Thefauro,ideft,cum tiltoculisincubar.nec ab illo unquam recederevulr.ne

quis fum furetur: nee enim pecuniameretur tanta cura aflervari­Et contemnimus virum qui fuz uxoris zelotypus eft, cum indiciofit, earn ab ipfo non'amari uti par erat,quod vel de fe vel de illama­le opinetur. Dico quod illam non recte diligat: nam fi vera Amo­re earnprofequeretur , nullaratione ad fequius de illa fufpicandumpropenderet; Acproprie non cam amat , fed Iolurnmodo bonum,quod in eo fitum arbitratur ut folus eam poffideat: nee metueretjaCturamhujus bani, niG eo fe indignum aut fuam uxorem infide.-lem etfejudicaret. Ceterum hzc Paffio nonnifi ad fufpiciones Bediffidentias refertur: proprie e~im no.~ eO: Zelotypia, conari ali­quod malum vitare.cum ejus metuendi Juna caufafubefr.

ART i C V L V S C LXX.DeAnimi fluc1utltione.

ANinti flulluatio eft quoque fpecies Metus. Q.ure dumretinetAnimam quafi in dubia lance inter pluresaCtiones quas facere

potcft, in caufaeO: ut nullam exequatur, & fie habcat tempus adeligendum antequam fedeterminet , In quo reverahabet quenda~ufum qui bonus eft : Verum cum ulterius durat quam par eft, & 11­Iudtempus deliberationi impendit.quod requirebatur ad agen~Ur11,peffimaeft.Dico aurem, eam eifefpeciem Metus; quamvis acc1dc:dr:poffit, cum datur optio plurimarum rerum, quarum bonitas val ezqualis apparet, ut incerti & fluCtuatites hareamus.etfi nulluspro....pterea fubfitMetus. Hzc enim fpecics fluCtuationis procedit (alumafubjeCto quod fe offere , non autern ulla commotione fpirit~ul11·Quare Affedus non eft. nifiin quantum metus errandi in e1etboncejusauger incertitudinem. Verum hie metus tam ordinarius &. tantvehemenseft in quibusdam,ut fa:pe, etfi nihiloccurrat e1igendulll:nee nifiunica res fefe offerat vel fumenda vel omittenda, COS~amen detineae, & efficiat ueinutiliter fubfifiant in aliis exquirendlS

:Et tum eft exceflus Fluduationis) ortus ex nimio Defiderio bC'di

ageD

T E R T I A PAR S. 8 Iagendi,& imbecillitate Intellcctus , qui deflitutus notionibus per­foicuis & difiincris, nonnif multas confufas habet. Quare reme­dium contra hunc exccffirmcrir.aflucfcere fornlandis judiciis certis& deterrninatis de omnibus rebus qucr [efe offcrunt, & cenlendofempcr, officium pr~fiari, cum fit quod melius cflejudicarur, etfiforte peflirnc judicctur.

ART I C V L V S C L X X I.De .AnimoJitat~ &Altdacia.

A Nimofirascum Affectus eO: , non habitus velinclinationatu­ralis.cft certus quidam calor five agitatio qu~ difponitanimarn

ad agendum viriliter in executione rerum quas mcditatur , cujus­cunque natura: lint. Eftque Audsci« Animoliratis fpecies , qucrdif..ponit animam ad res eas exequendas qux plus periculi habuerint,

ART I C V L V S C L X X I I.De iEmulatione.

E Stque .A?,!lulat;o.pariliter ejus qured~m fpccies, fcd alia fenfl1 :poteft C111m Anirnofitas confiderari utgen·us, quod dividirur

in tot fpecies qU0t extant divcrfi objccta,& in tot alias quot caulashabet: Priori modo Audaciaejusfpecieseft, po£l:eriori iEmula­tio. Hac vera nihil aliud cil: quam calor qui dilponit anirnarn adfufcipicndas res quas ubi fucceflinas fperat, quia aliis cas bene fuc­cedere vider, atquc fie eil fpccies AnimoGtatis, cujus caufi externaexemplum eft. Dieo caufam externam ; quia infuper debet Iernperalia quredam inrerna fubefle, qUCE in eo fira ell: quod corpus ita titdi~1ofitum, ut Cupiditas & $pes majorern vim habcant in fanguinccopiofo ad cor propellcndo, quam Mctus aut Dclperacio in eo im­pediendo.

ART I C V L V S C L X X I I I.~omodo Attdacia aSpe pendeat.

N·Otandurn enim , ~od Iicct objecium Audacie fit difliculrasI quam vulgo fequitur Mews aut eriarn Defperatio , ita' ur in

rebus periculofioribus & dcfperatioribus plus Audaciz& Anilno-L Iitatis

82 D EPA S S ION I B V Sfitatis adhibeatur, debeatramen(perarivel etiamcerro credi finemqui intenditur Iucceffiirum , ut fortiter occurrentibus difficultati­bus refifiatur. Verum hie finis differtab illo objeCio : nee enim li­mul potell dariCerritudo & Defperatioejufdem reieodem tempo­re. Siccum Decii in confertos holies irruebant , & currebant admortem certam , objecrum Audaciz ipforum erat difficultas con­fervandz vita in hacaEtione ,pro qua diflicultare nil nif Defpera­tionem habebant , mori certiffimi : Sed corum finis erat animarcmilitesfuo cxernplo , & ipfiseonfequl victoriam quanl fperabant;aut etiam finis eorum erat gloriam poft mortem confequi, cujuscerti erant.

,l\RTICVLVS CLXXIV.De Puftllanimitate, & Confternatione.

PVfillanimitas direde Animofitari opponitur. efique languorfivefrigus quod impedit anima~ ne feratur. ad ~a peragen~a

qua: faceret fi illo Affetl:i1 c~reret. Et co~flernat'o, qu~ conrranaeft Audacie , non folum fngus eft, fed enam perturbatio & Ituporanima, qui ipfi aufcrt Iacultatem refificndi malis qU(e proxima eiTcputat.

ART I C V L V s CLXXV.De PjU PuJillanimltlltis.

Q. Vamvis autem mihi perfuadere nequeam, Naturarn indiditrehominibus ullum AffeCtum qui fempervitiofusfit, nul1u[11qu~

ufum bonum & laudabilem habear.tamen vixconjicerepofful11 C~lbono hi duo queam infervire. Mihi folummodo videtur pu~l1a~tmitaternquendam ufum habere.cumhomines eximitafufciplen ISlaboribus adquos ferendosincitaripoflent verifimilibus qUibu~da~rationibus , nifialia: certiores rationes ex quibus inutiles jU~lca~_tur,excita{fent hunc Affectum.Nam przterquam quod eXlmtt aO _roam ab his laboribus , infervit quoque corpori in eo , quod ret~tdata motu Ipirituum, impedit quominus ejus vires diffi.pentur. .,.vulgo& ut plurimum admodum noxius eft, quia abducit voluntaternabactionibus utilibus.Quoniam veronon oritur aliunde qua~

e~ ..

T .E R T I A PAR s. 83exeo quod non fatis habetur Spei aut Cupiditatis, illicorrigendofufllciet,hos duos Affectus in fe ipfointcndiffe & auxifle,

ART I C V L V S C L X X V I.De uJU Confternationu.

QVod attinet Conflernationem, non videoqUI unquamlauda­bilis velutilispoffiteife: nee Affeftus fpecialis eft J ted merus

exceffus Pulillanimitaris , Sruporis& Metus , qui femper vitiofiisell:; ficuti Audaciaesceffas eft Animofitaris, qui femper bonus ha­betur, modo finisqui intenditur fit bonus. Et quia przcipua caufaConfiernatianis eft inopinatusincurfus, nihil melius eft illi przca­venda quam uti przmeditadcne, fequead omnes cos eventuspararequorummetus eum producere potefc,

A R. TIC V L V S C L X·X V I I.De MOrfU con:ftienti~.

Morfus Confcientiz eft fpecies Triflitie ortz ex dubirationefive fcrupulo qui injicitur num id quod fit velfactum eftbo­

numfit, nee nee Et neceflario przfupponit dubitationem : Nam fiplaneconflaret.idquod fit,malumeffe,ab eo faciendo abftineretur,quoniam voluntasnon fertur nif in eaquz aliquam bonitatis fpe­ciem prz fe ferunt. Et fi conflaret, idquod jamfaCtum eft malumefle, ejus pcenitentia qui fecittangetetur non fimplici morfu. Vfusautern hujus .AfFeCtus efl , quod efficiat ut expendatur num res dequa dubitatur fit bona nee ne , & irnpediatne fiat alia vice, quam­diu non conflat bonam eife: fed quia malum pr~fupponit , prefla­ret nunquam ejus fentiendi caufam dari :ac prreveniri potefi iifdemmediis quibus Pluduatio poteft excuti,

ART I C V L V S C L X X VI I I.De IrriJione.

!Rrift"o eft [pedes Letitiz mixtz cum Odio.qua: inde oritur,quoddeprehendatur levealiquod malumin perfona qU~ eo digna puta-­

tur: odio habetur illudmalum, & gaudetur in illo repeririqui codignus ell.Et cumexinopinata idaccidir, repentinaoccupatio Ad-

. L ~ mim-

84 D EPA S S ION I B V Srnirarionis caufacO: cachinnorum .juxta ca qua:dicta tucrunt fuprlde natura Riius. Vcrurn illud malum lcviculurn (ill: debet, fi cnirnmJgnuln fuerit , crcdi non potefi eum quiillud patitur eo divnurncflc , nih tirnus pravre adrnodum indolis , aut ipfum maximo Odioprolcquamur.

ART I C V L V S C L X X I X.CItY Imperfec7ijflmi quiqueflleant maximiIrrifores effie

QVin videmus, eos qui defcCtus habent perinfignes, exempli. . gratia qui claudi Iunt , monoculi, gibboti , aut qui aliqua con­turnclif velinfami£ publicc affeeti Iunt , fpecialiter proclivcs ad ir­ritioncm eife; Cum enim cupiant czteros omnes in pari gradu vi­dere , lztautur ob malaqua: ipfiseveniunt , & cos illisdignos exi-Itimant-. '

ART I -c V L V s C L X X x.De rjU loci.

Q v od attinet locum modeftum, qui reprehendit utiliter vitia ,.ea ridieula reprzfentando, jocantibus ipfisinterea nee ridenti­

bus nee ullum Odium teftantibus in perlonas , Affectusnon eft.,fed qualitas honefti viri.quz indolis ejus alacritatern denotat & 6101"rnz tranquillitatern , qurenote virtutis (unt; & l~pe quoque des­teritatem ingenii , in eo quod poffit dare fpeciemaliquarn jucun·dam rebus quasirrider.

ART I C' V L V S C L X X X I.De rJU RifU4 in loco.

-NEc turpe eO: ridere cum jocos audimus aliorurn: imo tales e!'epoflimr, ut morofitatis nirniz foret, de illisnon ridere. Veru ll1

cum ipf jocamur, magis decet abftinere rifu, ne videantur derepen­te & inopinata occurrere res quas dicimus, vel nos ipfi videa01Urmirari dexteritatem noflram in illisinveniendis: Quin itafit) ut CO

magis ex inopinata occl1pent Auditores.

T E R T I A P·A R S•

.A~ R TIC V L V S C L X X X I I.De lnvidia.

Q\ 72 vulga dicitur invidu , eit vitiurn litum in pcrverfitatc in­dolis , qu£ fit ut quidarn dolcant die bono quod evcnire vidcnt

aliis horninibus. At hie utor ilIa voce ad Iiguificandarn P ~lffionclnqux [cmpcr vitiofa non eft. Invidia igitur quatenus Aft"'et1:us , fpc ...cics eft Tnftitia' mixtz Odio.qua; indc procedit quod vidernus bo­num accidcrc iis quos eo indignos arbitrarnur. Quod de folis for­tuna Doniscum ratione putari poteft, Nam quod artinet bona velanima: ) vel ctiam corporis, quatenus eaanativitate habentur , fatisvidetur habere is ad illa dignitaris, qui ea accepit aDco antcquanlullius mali perpetrandi capax efler,

ART I C V L V 5 C L X X X I I I.~uomodo lujla vellnjufta ejftpofJit.

SEd cum fortuna alicui bonafubmittitquibusreveraindignuseft,nee ideo Invidia in nobis excitatur , nili quod naturaliter aman­

tes Iufiitiam , indignamur, earn non obfervari in difiributione ho-rum bonorum, zelus eft excufabilis ; prafcrrirn cum bonum quodaliis invidetur , ejus eft natura ut in malum abire poflir in eorumrnanibus, ut fi fuerit aliquod munus vel officium in cujus cxercitiomale verfari poffint. Imo cum quis fibi ipf appetit idem bonum )nee potefi illudconfequi quod ab aliis qui illo indigniores funt pof,fideatur , ita rcdditur hec Paflio violentior, nee ramen ideo dcfinirexcufabilis efle , modo odium quod continet [alum refpiciat pra­vamdiftributionem bani quod invidetur,& non perfanas qu~ illlidpoflident aut diftribuunr. Sedpauciadmodum adeojufii & gene­rof (unt, out nullo Odio profequantur eos , aquibus prreveniunturin acquifitione bani quod pluribus comrnunicabilenon ell, quod­que fibi exoptaverant, etf qui illudacquifiverunt illo lint ~que di­gni veletiarn digniores. ~od vero frequentius invidetur, gloriaell: quamvis enim aliorum gloria non impediat quomilll1S ad earnpoilimus adfpirare, ejus ramen acceflum difficiIiorcm reddie, & in­tendit pretiurn.

L 3

.86 D EPA 5 S ION I B V S

ART I C V L V s CLXXXIV.J/nde fiat tit lnvidi plerumquc fint colore livido.

G}£terum nullum en virium quod ~ql1e oblit felicitatihumaneac Invidia- Nam pr~terquam quod qui ea laborant fe ipfosex­

cruciane ,' conturbant infuper quantum poffunt voluptatem alia­fum. Et ut plurimum coloris funt lividi.id eli: pallidi,mixti flava&nigro, & quafi contufo fanguine; unde fitut InvidiaLarinevoceturLivtJr. ~d optime convenit cum iis quz fupra dicta funt de mo­tibus fanguinisin Trifiitia & Odio. Nam hoc efficit ut flava bilisqurevenit ex parte inferiori jecoris, & arraquz venit ex liene , ferediffundant ex corde per.artcrias in ornnes venas; & illafacit ut fan­guis venarumminus habeat caloris& lentius fluat folito; quod fuf.,ficitfaciendo colori livido.Sed quia bilis tam flava quam atra poteftquoque fubmitti in venas ab aliis plurimis caufis , nee Invidia illaseo propellit fatiscopiose ad mutandum.vultus colore~ ~ ~ifi f~eritintenfiffima & diuturna , non cenfendi funt omnes dl110 quibusifl:e color apparet ad eam procliveseife.

ART I C V L V S C LXX XV.De Commiftratione.

C omnliftratio efl: fpecies Trifiitire, Amari mixtz aut benevo­lentie erga illos quos aliquidmalipati videmus, quo eos indi­

goos judicamus.Atque fie contraria eftInvidizjratione fui objedi,& Irrifioni.quia illudaliomodoconfiderat,

ART I C V L V S C L X X X VI.~i fint maxime MiflricfJrdes.

I Lli qui fe valde debiles fentiunt & obnoxios adverfe fortun~,videntur aliis propenfioresadhunc AffeCtum; quia fibi

rant alienum malum ceu quod fibiquoquequeatevenire , & fie adMifericordiam moventur magisex Amorefui quam aliorum..

8'~IT E R T 1 A PAR S.

ART I C V L V S C L X X X VI I.:euomodo Generofiores hoc .Ajfea/~ tangan/ttr.

A T t a ~ e ~ Generoliores & qui Iimt ani~o fo~tiori, ita ut nihilmalt fib! metuant, & [e fupra fortun~ ImperIum Ilatuant .non

carent Commiferatione, cum vident infirmitatern aliorum homi­nurn, & eorurn querelas audiunt. Pars enim eft Generofitatis, benevelle unicuique, Verum hujus Commiierationis Triftiria amaranon eft , fed inflar ejus quam producunt cafiis tragici qui in Thea­tro reprzfentari videntur , magis eft in exteriori & in fenfu, quamin ipfa anima.qua interim fruitur fatisfaetiollc cogitandi fedefungifuo officio dum cornpatitur affiiCl:is. Atque in hoc differt, quodcum vulgus milereatur eorurn qui queruntur, quia putar.mala qua:patiuntur valde gravia efle, przcipuurn contra objectum Commi­ferationis maximorurn virorum fit imbecillitas eorurn quos querivident; quia cenlenr.nullum accidenspofledari quod tam grave fitmalum at Pufillanirnitas eorum eft qui id Ferre non poflunt con­fianter; & quamvis odio habeant vitia , non ideo ramen oderuntcos quos illis vident obnoxios, fed folum eorum miierentur,

ART I C V L V S C L X X X V I I I.~inam Mifericordia non tttngttnt~r.

SOli dernum homines maligni & Invidi , quique naturaliter odiohabent omnes alios, aut qui adeo fiupidi Iimt , vel ita exccecari

prclperirate fortuna: , aut defperabundi ex adverfitate , ut non pu...tent, aliquid amplius malifibievenire polfe, nulla Commiferationetanguntur.

ART I C V L 'V S C L X X X I X.Cur h£c Paffio ltd !acrymandum excitet,

CErerum facile in hoc A4feCtu lacrymz emittuntur , quod A­mar propellens multum fanguinis ad cor, efficiat ut ex oculis

multi vapores prodeant , & frigus Triftitie rerardansagitatione~horurn vaporum, faciatut in lacrymas mutentur , juxta id quodfupradictum fuir.

88 DE PASSIONIBVS

ART I C V L V 5 C X c.De Satuftclionejive Acqllieftt'ntia i,}ft ipfO.

SAtufaCtio~ve·Acqll;efttntia inft ipfis,ql1am femper illi confequun­tur qui conllanter inliltunt virturi , eft habitus in eorum anima

qui vacatur Trantluillitas & Quics Conicicntian fed ea qux de no­vo comparatU'r ubi recenter aliquid factum eft quod bonum puta­tur , eft Paflio, nempe Ipecies Letitia, quam omnium eire dulcifli­main arbitror , quia ejus caula non aliunde qualn anobis pender.Atramen ubi ilia caula julia non eft, id eft, cum actiones ex quibusmultum fatisfattionis obtinetur non funt magni momenti, vel et­iam vitio[~ Iunt , ridicula eft , & nonnili Iuperbia & ablurdz arro­ganti~ producen~~ inlervit. ~d Ipecialiter obfervari poref] iniis qui, cum fereligiofos putent , hypocrit~ demum & fuperftitiofi'funr, id eft, qui eoquod f~pc frequentent te~pla ) mulras recitentpreces) capillos tonlos habeant~, j~jun.e~lt , clce~~(y~~s lar&iantur,ie plane per.feCtos putant, & Iibi Imaglnantur lc Ita In gratia apudDeurn cife, lit nihil ficere queant quod ipti dilpliceat , & omnequod ipfis fUJ Paflio fuggerit, bonum zelum efle; etfiquandoquefuggerat maxima criminaqux in homines cadcre pollint, ut prode­re Vrbes, trucidare Principes , exterminarc integros populos ob id{o!um quod fuas opiniones non fcquantur,

A R. TIC V L V sex C I.De Panitenti«.

P.. oenitenti« eft direcle contraria Satisfadioni five Acquie(centiX

; in fc ip[o, clique Ipccies Trillitise, qt1~ procedit ex eo quod cr:­dimus aliquid mali nos pcrpetrafle. Eft aurcrn valdeamara , qUI,J

ejus caufa non aliunde quam anobis eft. Quod ramen non impedltquominus utiliilima fit19uando actio cujus nos pcenitet revcra ma­la eft)ejufque certarn habemus notitiarn, quia ad aliasmelius age~:dum nos incitat. fed f~pe evenit ut imbecilliores animi p~nit.cntladucantur eOIL1n1 qux feccrunr, eriamf ea mala e!fecerro nc[clan t ,ac [olum id ita fibi perfuadeut quia rnetuunt , & fi contrariu~ faciffcnt, ejus Iimiliter ipfos pceniterct , qua: in illis imperfeCtlO Ccommiferatione digna. RCI1H.'dia vero huic defeCtui eadem fun t

qua: inlcrvlunr Fluctuationi tollcndz.

T E R T I A PAR. s.

A R. TIC V L V sex C I I.De Ftlvore.

FAvor proprleeftcupiditas videndi bonum evenire ei ergaquembona ferimur voluntate , fed hie utor ina vocabulo ad hane 6­

gnifica~dam. v?lunt~tem, quatenus in nobis excitatur bona qua­dam aCtl0ne illius CUI bene volumus- Propendemus enim natura­liter in arnorem forum qui res patrant quas exillimamus bonas ,etiamf ex illisnihil bani ad nos redeat. Favor in illafignifieationeeft fpecies Amoris, non Cupiditatis, etiamfi cupiditas videndi beneefle ei cui favetur cum femper comitetur; & ordinaria jungiturCommiferationi, quia adverfa quz miferisevenire videmus effi­ciune ut magis ad forum merita mentem reflectamus.

ART I C V L V sex C I I I,De GrlZtitl/dine.

GRatus quoque animus eft Amaris Ipecies excitata in nobis ali­qua aa:ione ejus in quem fertur, quaque credimus eum nobis

benefecifle, aut faltern benefacere in animo habuifle. Ita continetidemquodFavor, & id amplius , quod innitatur actioni qua:nostangit , & de quaetiam gratias referre defideramus; Idcirco longemajorernvim habet, prafertim inanimis vel tantillum nobilibus& generalis. '

ART I C V L V sex C I V..De ITtgratiludine.

QVod attinet In,~ratjtudintm, ea Paffio non eft; n~tura enim, nullurn in nobis pofuit fpirjtu~m ~ot~m'Ju? excitetur , fed

merum eIt viriurn ,dirc~e oppofiturn Gratitudini , quatenus hacfemper honefia en , & unum .expr:lcipuis.vinculisIocietatisI1Z. Idcirco hoc viuum proprlum eft hominum brutorurn & ItolideIirpcrborum , qui putant, omnia fibi deberi ; aut fiupidorum , quinullamfaciunt reflexionem animi adbeneficiaquz accipiunt; autimbecilliontm & abjeciorum , qui ubi Ientiunt infirrniratem &egeflarcm Iuam , delniffe ql1~runt auxilium aliorum; quod ubi

M funt

90 D i" P"A S S I .o N I I V Sfunt confequuti, eos ~dio profequuntur, quia ~e£l:it~ti voluntateparia referendi,aut feidpoffe defp~rantes , &.6~1 £ingent~s omnesomnino fecumvenales & mercenanos efle , nihilque bani fieri nificum remunerationis fpe, cos fedecepiffe arbitrantur,

ART I C V L V 5 C XCV.De lndigntttione.

I Ndignatio ell: fpecics Odii aut Averfionis, quz naturaliter ferturin eos qui aliquidmalifaciunt, qualecunque illudfit. Sepe qui­

dem Invidiz commifcetur aut Mifericordie , fed ramenobjedumhabet valdediverfum.lllis enimfolis indignamur qui bene velmalefaciunt indignis ; fed invidemusiisqui illudbenum eonfequuntur,& rniferetnos eorum qui illud malum patiuntur, Revera ramenpoffidere bonum quo indignus fueris)eit quadantenus malefacere,Qurecaufa eifepotuitArifioteli ejufque f~~aaciblls,fupponentibusJInvidiamfempervitium eife;earnqua:vitiofanon eft, Indig1JAtionifnomine expr~mendam. .

ART I C V L V sex C VI.Cur quandoquejuna", fit Commiflrationi, & quando-

que Irrifioni.

ET iam malefacere ell: quodammodo malum pati: unde fit utquidam jungant fl1zIndignationi Commiferationem, & qui­

damIrrifionem , prout feruntur bona velmala voluntareerga ill?!quos errare vident: Atque fie rifus Democriti & fletus HeracbtJpotuerunt procedereab eademcaufa,

ART I C V L V sex C V I I.~od pfe cam comitetuy Aamirlltio) nequc incompllli~

biltJfit cum Letiti«: .

S1Epe<Juoque Indignationem cornitatur Admiratio: fotcoill$enimfuppcnere, omnes res futuras eo modo quo judicall1US de­

here fieri, id eft, co modo.quem bonum ccnfemus; idcirco c~~quid aliter evenit ) id nobis inopinatum eft) & admirationem N:~

. T .~ .R. T I ,A.. PAll s. .91Nee ctlat?~~m Lztltla In~ompatlbdlS eft, etf frcquentius conjun­gaturTrlfbtla-. Cum enimmalum dequo indignamur, nobis J10­cerenon potcft , & cumconfideramus, nos nihilfin1ile velie defi­gnare, id nobisaliquam prebet DeleClationetn : Efrqueforte unac~ caulis ri[us;qui quandoquecomitarur hunc Affc6l:um.

ART I C V L V sex C V I I I.De EjllS" 1JN.

C lEt~ru,m.Indj~natio ~~~iso~fervatur inillisqui malun~ vidcri.addicti virtun.quam10115 qUI reveratales funt. ~uam VIS enim

qui amant Virtutem ncqueant videre abfquealiqua averfione alio­rum vitia~ tamen nonnifiagravioribus& extraordinariis comma..ventur, Morofi eft & difficilis J indignarimultum ob resparvimo­m~nti; Inj~fti, indignari ~b resquz vituperari non poffunt; & ine­pt! abfurdique , non reflringerehuneAffeCtum ad aCiiones huma­nas, & eumextendere ufquead opera Dei aut Nature , ut faciuntilliquinunquam[UJ conditione fuave fortuna contenti.audent car­pere diredionem mundi & arcanaProvidentiz,

A R. TIC V L 'V sex C"I X.De Ira.

IRa .eft.etiamIpecies Odiiaut Averfionis, quafl.1 habernus ergaeosqUI ahquodmalum fecerunt , aut qUI conanIunt nocere, 'non

indifferenterquibusvis J fed Ipeciatim nobis. Atque fie idem con­tinet quod Indignatio, & hoc amplius quod fundamentum habeatin adione qu~ nos fpe8:at,&cujus ulcifccndz Cupiditate tenemur,Hec enim Cupiditasillam fere fempcrcomitatur.acdirec5teoppo­niturGratitudini, ut IndignatioFavori, Verum incomparabilitervehementior eft aliis hifce tribus AffeCtibus,quia Cupiditasrepel­Iendiresnoxias& Cefe ulcifcendi eftomnium urgentiffim.um e.Hzc­que Cupiditatis junCta Amari fui ipfius,Irz (up~editatomnem fan­guinisagitationem quam ~ni~ofitas & ~~dacla e~ce!e po~untj& Odium eflicitut haneagltatlonemfufclptat prreclpue·[anguls bi-!iofus qui exliene venit, & ex parvis venis jeco~i~ , & ingreditur in<or) in quo propter ipfiuscopiam & naturam bilis ~uam admixtamhabet, excitat calorem lange afperiorem & ferventiorem eo quipoteft excitari abAmoreaut Letitia.

~1 %, A R TI-

92 D EPA S S ION I B V s

ART I C V L V sec.~tt'C mint/4 metMendi qui exIra erubeftNnt quam quipa/lent.

Svnt autem ligna externahujusPaffionis diverfa,fecundum variatemperamenta perfonarum , & varietatern aliarum Paffion~m

ex quibus componitur aut qu~ illijunguntur. fienonnuUividenturpallefcereaut trernere cum irafcuntur , & alii erubefcere veletiamlachrymari. Et vulgo cenfetur Ira eorurn qui pallent magis me­tuenda, quameorum qui erubefeunt. Cujus rei ratio eft,quod ubinolumus aut non poflumusnos aliter ulcifci qnam vultu & verbis.explicamus omnem noflrum calorem omnemque nollram vim abinitio ipfiuscommotionis ; unde rubor: & quandoque de£iderium& eommiferatio nofit:i ipfius, quad aliter nos ulcilcinequeamus,in caufa eft ut lachrymemur.At qui econtrario fe fervant & deter­minant majori ultioni ,trines fiunt , eo quod putent ad id feteneriea actione ob quam irafcuntur; quandoque etia~ metuune malaqure fequi poflunt ex confilio fufcepto; quod. primo' obtutu eosreddit pallidos , frigidos, & tre!Dentes ; ALlubt pofleafuam ultio­nern exequuntur , eo magis incalcfcunt quo frigidiores ab initiofuerant; fiCllt videmus, febres qu~ afrigore incipiunt lit plurimumvehementiores eife.

ARTICVLVS c c tDari dUIl4 Ir4lPecies, 6' optimos quifquepriori magiJ

eJfl obnosios.

I N de ,monemur duas Ipecies Irz polfe difiingui, quarum unaprornptiflima eft, & valdefe prodit foris , fed ramen parum pta:­

fiat, & facile fedari paten; altera qllZ non ita ab initio apparet- fedmagis corrodit , & quz effeCtus periculofiores habet. ~J mul­tum Boniratis & Amaris habent, priori funt magis obnoxii, N·oneni~ oritur ex profundo odio,fed ex fubitanea A verfionc qua: eoS

der~pen[e occupa.~ ; 'quia cum eo propendeant ut imaginentur 0­mrna debere eo modo procedere quem optimum judicanr, qu~rn'"primurn aliter evenir, id mirantur, & inde offenduntur, f~pe eual1letfi res eo! fpeciatim non {pettet; quia cum mulrurn dilig~nt, aU'"fam eorum quosamant eo animo fufcipiuDt acfi fua foret:. 8.: 6dqUO

T E R. T I A PAR s. 93quod nihil nili materiaindignationis in aliiselfet , ipfisabit in cau­famire. Et quia inclinatio qua propendent ad amandurn eflicitUtfemper habeant multum caloris & multum fanguinis in cordc , nc­quit averlio qu~ eos derepente occupat tam parum biliseo propel­lere , quin Itarim id exciter magnam commotionern in illo fangui­nee Verum hec commotio parl1m durat ) quia vis inopinatz aver­fionis non continuar; & quamprimum deprehendunr.rern ob quamirati funt non debuiffe cos tantum commovere , illius pcenitentiaducuntur,

ART I C V L V sec I I.AnimlUimbecilles & abjeflfU altera magis abripi.

A Ltera Ire fpecies, in qua predominantur Odium & Triflitir,non ita prirno obtutu apparer,oifi forfan in eo quod pallorem

inducat faciei : fed CJUS vispaulatirn augetur 3gitatione quam fer­vens vindicta; Cupiditasexcitat in fanguine,qui perrnixtusbili qu~propellitur ad cor ex parte inferiori jecoris & lienis , in eo excitatcalorcm afperumadmodum & pungentem. Et ficuti generolioresfunt anima; illz quz plus gratitudinis habenr.ira ilIa: runt fuperbio­res & viiiores infirmioresque quz fe magis abripi patiunrur ab hacfpecie Ira :Eo enim injuria majores apparent, quo fuperbia facit utquis [e ipfum magis xfiimet; quin etiamquo pluris fiunt bona qureauferunr.quz eo.magis refiimanturquo animaimbecillicr& abje­aior fuerir, quoniam ab aliis pendent.

ART ICY L V SecI I I.GeneroJittltem e(JCproremedio contrs lre excejJlU.

C .tEterunl,etfi hi~ Affectusutilis.fit. a~ ~~ppeditaJ~d111n nobis vi­gorcln neceflariurn propulfandis InJurus, nulli ramen cxcef-

~l1S ~ajori cura vitandiveniunt , quod p~rturbantes jud~cium f~peIn ea inducant errata quorum pofiea prenltere oportet ; irno qtfan­doque irnpedianr ne tam ~ene repcllantur hse injuria -quam aliasfieri pofler, fi minus adeflet commotionis. Verurn fiCllt nihil eftquod Iram magis inrendat.quam Iuperbia.iracredo GeneroGratcluoptimum eife remedium cont~a illius exceflus ; quia dum facit utparvipendantur omniabonaquz poffuntaufem, & contra maximi

M 3 fiat

94 D EPA S .S' ION 1 :B V Snat Iibertas & imperium abfolutum in femet ipfum.quod peritubiab alio ledi pofliimus, efficit ut conternptufolo aut ad iummumindignatione ulcifcamur casinjurias ex quibusalii folent effendi.

ART 1 C V L V sec I V.De Gloria.

QVad hienomine G[ori£ indigire, eO: (pedes La:titire fundatafuper Amorem fui ipfius , & quz oritur ex opinione aut [pe

concepta Iaudisapud alios.obtinende : Atque fie differtafatisfa­aione interiori , quz nafciturex opinione quod aliquam bonarnactionem fecerimuse quandoque enimhomines laudanturpropterres quas ipfinon credune bonas,&vituperantur ob easquas melio ..res arbitrantur; fed ambz zque funt fpecies propriz exiftimationisacLzririe. Caufaenimeft fe ipfum exillimandi, ubi videris te a;fii..mari ab aliis.

ART I C V L V" sec V.De PNdore.

Prdor econtrario eftfpecies Trifiitire, fundata quoque Cuper A­morem fuimet iplius, & qui procedit ab opinione vel meru

vituperii: Et infuper fpecies Modefiie aut Humilitatis, & propria:diffidentier Cum enim quis co ufque feipfum exifiimat ut nequeatimaginari feab ullo conternni, non facile poteft pudore Iuffundi-

ART 1 C V L V sec VI.De rjU h",rllm duarum PajflorJum;-

GLoria autem & Pudor eundem ufum habent , in eo quod no~ad virtutem incitent , illafpe, hzc metu ; Iolummodo infitut

debet judiciumde iis quz reveradigna funt vituperio vel laude,nepudor obrepat ex bene faB:is, autgloria exvitiis; ut pluribuse~e~nit. At non convenit penitusexuerehas AffeCtus , ut olim facIe....bant Cynici: Etfi cnim populus peffime judicet, attamen quia hnei pro vivere non poffumus, & noflra refert ab illozfiimari, [~pe de...bemus ejus opiniones fequi potius quam noflras , quoadextc:rl1anofirarum actiollurn.

TEn. T I A PAR. S. 95

ART I C V L V sec V I I.De Impudentia.

IMpudentia live InVlrecundi" qua:Pudoris contemptus -n, & f~peetiam Gloria, non eft Paflio; quia nobis nullus inefl moms fpe­

cialisfpirituum qui eam excitet; fed vitium eft oppofitum Pudoriatque etiam Gloriz , quatenus utraque bona en :ficut Ingratitudoopponitur Gratitudini, & Crudelitas Commiferationi. Przcipuavera Impudentiz caufa oritur ex gravibus contumeliis quibus ali­quis f~pe affectus fuerit, Nemo cnim dum juvenis en non putatlaudern bonum effe , & infamiam malum, majoris momenti advi­tam quam pollea experientia liquet nonnullis , ubi pan: paflas infi­goes quasdam contumelias honore fe vident penitus deflitutos &fpretos ab omnibus. quare illiimpudentes fiunt & inverecundi.quibonum & malum ex commoditatibus corporeis rnetientes , videntfe illas (Ique poffidere pail has contumelias acante; imo etiam ali­quando melius , quod exonerentur multis neceflitatibus ad quashonor ipfos obligabat; & quod fi jacturabonorum fuo infortuniojunB:afit, extentperfonz piz aquibus in eo Iiibleventur,

ART I C V L V sec V I I I.De Faflidio.

FAjlidillm eft Ipecies Triflitie , ex eadem caufiorte ex qua anteLetitia proceflit, Ita enim conflituti fumus, ut plereque ornnes

res quas poflidemus , bone non lint noflri refpectu nif ad tempus,& poflea fiant incommoda.Quod prefertim apparetin efu & potu,qui non funt utiles nifi quamdiu viget appetitus;fed fiunt noxii ubiceffat; & quia tum ceflant Gufiui grati effe , hec Paffio Gallice di­cta fuit DesgDu{f.

ART 1 C V L V sec I X.De Defiderio.

D Efide~;um eft quoque fpecies T~Htitiz, qu~ fpecialcmrem In eo ~abet-quo~ fe.mper Jt1na:~ fitcuidam Defperationt,

& Recordation! Delectationis quam nobis attulcrat Fruitio. Nun­cuam

1

9 6 D EPA S S ION I B V SquamenimDcfiderioafficimur nif exbonis quz quondam pofledi..mus , & quzita perierunt ut nulla[pes fuperfit ea recuperandi eotempore & modo quo nos illadefideramus.

ART I C V L V secx.De Hilsritste.

D.Eniquequre mihi diciturnueu«, fpecies en Lztiti~ , quz idhabet fpeciale quod ejus dulcedo allgetur recordatione 013­

lorum przteritorum , ex quibus hominesfe ita Iublevatosfentiuntac {j grave aliquod onus quod diu bajulaflent ex fuishumeris rerno­tum feneirenr. Nihil autern video in his tribus Paflionibus obfer­vatione valde dignum, nee etiam aliade caufaeas hie polui, quamut Cequerer ordinem enumerationis fupra faa:~. Sed mihi videturhane enurnerationern fuifle utilern adoftendendum nos nullarnexiisomifilfc que dignaForet fpeeiali aliqua confideratione,

A R. TIC V L V sec X 1.RemediNm Genersle contra PalJiones.

N Vncautempollquam eas omnesnovimus, multo minus me­r tuenda funt quam antea,Videmusenim.eas omnes natud fuabonas efle, nihilque nobis vitandumex illis pr~ter earurn pravosufus aut cxcelfus: contra quos remedia qu~ propofui fufficerepoflent , {i quifque fatcure haberet ilia ufurpandi. Sed q_uonia~inter ilia remedia pofui premeditarionem , & induftriamqua qu~scorrigere poffitdefectusfucr indolis, [efe exercendo in feparandl~motibus fanguinis & fpirituum in fe,a cogitationibus quibus jUllgtfolent ; fatcor, paucosdariqui fe fatis praparaverint eo modo, ad­verfus omncs impetus; & hos motus in fanguine excitatosab ob­jcctis AffeCtuum, fequi tam prOlnpte ex Colis impreffionibusq.u~in cerebro fiunt , & difpofitione organorum, edi eo anima nihilplaneconferar , ut nulla fit fapientia humana que poffit illis re~fierc, cum quis non fatis fead id paraverir. Ita plures ncqueunt earifu conrinere cum titillantur, etfi titillatione nors deleCtentU~.Nam irnpreffioLaritiz & fubitanea occupationis qu~ aliasillis r~ ...fum movit eandernob caulam, excitatain eorurn phantafiae~cltut ipforum pulmo quantumvis invitis infletur fubito afanglune

quem

T E R T I A PAR s. 97quem ad eum cor rnittir, Sic qui natura fua valdepropendenr adcommotiones Lztiriz, aut Commilerationis.aut Terroris, aut Ir~,abflinere vix poflune aDeliquio animi aut lacrymis, aut tremore,aut commotione fanguinis,acfi febri laborarent, cum eorum phan­tafia vehernenter pulfatur ab objecto alicujus ex his Paffionibus.Sed quod eo cafu femper fieri potefi, quodque putem hiepo{fe po­11i ut remedium.generalius & obfervatu faciliuscontra ornnes ex­ceflusAffec9:uum eft; quod ubi fentitur ea fanguinis .commotio I

przmoneri & merninifle oporteat , omnia qure fe imaginationi of-.terunt non alia fpettare qU"am ~d anima deceptionern, eique per­fuadendum,rationes quz inferviunt commendando objecto Paffio­nis fuz longe firmiores elfe quanl revera lint, & ccontrario debi­liores qua: eidem improbando ferviunr, Et cum Paffio ea dernumperfuadet quorum executio aliquam dilationem patitur , abltinen­dum aferendo de illis externplo judicio,& alia avertende funt co­gitationes, donee tempus & quies plane fedaverint commotionemquz eftin Ianguine. Et denique tum incitat adaetiones in quibusneceffarium eft confilium fumi in arena, debet przcipue volunrasfcrri in confiderandis & fc'Ctandis rationibus qure contrariz funt iI­lis quas Paffio profert, etiamfi minus validz appareant. Ita cum exinopinata infurgit & impetit aliquis adverfarius, occafio ea nonperrnittit tempus infumi deliberationi, Sed id mihi videntur hiefemper pofie qui Iolent animum rcfle8:ere fuper aetionibusfUis,utnempe ubi fe metu occupatos fentiunt conentur avertere cogita­tionem fuamapcriculiconfideratione, attendendo rationibus pro..ptcr quas multo major ell fecuritas & honor in refifientia, quam infuga: Et econtrario ubi fentiunt vindicte cupiditate & Ira fe inci­tari ad incurrcndurn pracipitanter in iUos aquibus impetuntur,me­minerint cogitare,imprudentiam effe,fefe perdere,cum (alusabfqueinfamia potefl obtineri ; & ubi impares admodum fuerint vires)przftarc honefte canere receprui , aut in deditionem confelltire ,quam fe morebelluino exponcre certe morri,

N ARTI-

9·8 D EPA S S I l) N. T E R T.. p'. A R 5'•.,

A, R. T lev L V sec X I I.Ab illiJ(otu pendere omne harJum &malum hujus vi/fl.' .

C· Eterum anima quidem fuas Delectationes feparatim habere'.. paten; fed quod attinet easquCE ipfi cum corpore communes

funt, illa pendentplane abAffeetibus ,adeo ueii 'luos magis mo­vere poffimt, magisgufiare poffint hujus vita dulcedines ; proutetiarn in ea poffuntacerbiffima & amaraquzque experiri, cum illisreae uti nefciunt,& ubi ipiis fortunaadverfatur.fed fapientiaprre~eipue hue confert, quod nos doceatIic illisimperare, & tam dextrecas difpenfare ut tolerabilialintmala qua:producunt ;) & exomni­bus Letitia percipiatur•.

FIN I S.