definitivna knjiga abstrakata

School of Dentistry, University of BelgradeClinic of Paediatric and Preventive Dentistry

Association of Paediatric and Preventive Dentists of SerbiaEuropean Academy of Paediatric Dentistry ‘Hermes’ Project

Section of Paediatric and Preventive Dentistry of Serbian Medical Society

PREVENTION AND THERAPY OF DEVELOPMENTAL AND ACQUIRED DEFECTS OF TOOTH STRUCTURE

CONTINUOUS EDUCATION SYMPOSIUM WITH INTERNATIONAL PARTICIPATION

17TH October 2009.Sava Centar, Belgrade, Serbia

Prevencija i terapija razvojnih i stečenih defekata zubne strukture

NAUČNI ODBOR

Predsednik:Prof. dr Dejan Marković

Članovi:Prof. dr Dragoslav Stamenković

Doc. dr Vesna Živojinović

ORGANIZACIONI ODBOR

Predsednik:Prof. dr Mirjana Ivanović

Članovi:Prof. dr Zoran VulićevićProf. dr Momir Carević

Asist. dr sc. Jelena MandićMr sc. dr Zoran MandinićMr sc. dr Miloš Beloica

SEKRETARIJATPrim. dr Sladjana PurićMr sc. dr Jasmina Tekić

Dragana Tatalović

Fotografija na naslovnoj strani: Vesna ŽivojinovićSva prava zadržana.

2


PROGRAM

08.00 – 09.30 Registracija

09.30 – 10.00 Otvaranje simpozijuma

10.00 – 10.45 Dr Nick Lygidakis (Grčka, predsednik EAPD-a)

Razvojne anomalije zuba (anomalije tokom nicanja i

eksfolijacije) (etiologija, dijagnostika, terapija)

10.45 – 11.30 Dr Nick Lygidakis (Grčka, predsednik EAPD-a)

Terapija razvojnih defekata gledji

11.30 – 12.15 Prof. Jack Toumba (Velika Britanija, član Upravnog odbora

EAPD-a)

Erozije zuba (etiologija,patogeneza,dijagnostika,terapija)

12.15 – 12.40 Doc. dr Vesna Živojinović (Srbija)

Uloga pljuvačke u prevenciji karijesa i erozije zuba

12.40 – 13.00 Diskusija

13.00 – 14.00 PAUZA

14.00 – 14.30 Prof. Jack Toumba (Velika Britanija)

Efikasnost primene pasti za zube sa fluoridima u prevenciji i

kontroli karijesa i erozija zuba (2009 EAPD fluoride

guidelines)

14.30 – 14.50 Prof. dr Mirjana Ivanović, Doc. dr Vesna Živojinović

(Srbija)

Protokol za primenu fluorida

14.50 – 15.10 Prof. dr Momir Carević (Srbija)

Protokol o promociji oralnog zdravlja

15.10 – 15.30 Prof. dr Dejan Marković, Doc. dr Vanja Petrović, Mr sc.

Tamara Perić (Srbija)

Protokol o zalivanju fisura

15.30 – 15.50 Prof. dr Zoran Vulićević, Mr sc. Ivana Radović (Srbija)

Zdravstveno vaspitna sredstva

15.50 – 16.15 Diskusija

3


PROGRAM

08.00 – 09.30 Registration

09.30 – 10.00 Opening of the symposium

10.00 – 10.45 Dr Nick Lygidakis (Greece, EAPD President)

Dental defects of eruption and exfoliation (aetiology,

diagnosis, therapy)

10.45 – 11.30 Dr Nick Lygidakis (Greece, EAPD President)

Treatment of developmental enamel defects

11.30 – 12.15 Prof. Jack Toumba (Great Britain, EAPD Board Member)

Dental erosion (aetiology, pathogenesis, diagnosis, therapy)

12.15 – 12.40 Asst. prof. Vesna Živojinović (Serbia)

Saliva in prevention of caries and dental erosion

12.40 – 13.00 Discussion

13.00 – 14.00 LUNCH BREAK

14.00 – 14.30 Prof. Jack Toumba (Great Britain, EAPD Board Member)

Efficacy of fluoride toothpaste in prevention and control of

caries and dental erosion (2009 EAPD fluoride guidelines)

14.30 – 14.50 Prof. dr Mirjana Ivanović, Asst. prof. Vesna Živojinović

(Serbia)

Guidelines on fluorides

14.50 – 15.10 Prof. dr Momir Carević (Serbia)

Guidelines on oral health promotion

15.10 – 15.30 Prof. dr Dejan Marković, Asst. prof. Vanja Petrović, Mr sc.

Tamara Perić (Serbia)

Guidelines on fissure sealing

15.30 – 15.50 Prof. dr Zoran Vulićević, Mr sc. Ivana Radović (Serbia)

Oral health education

15.50 – 16.15 Discussion

4


BIOGRAFIJE PREDAVAČA

KRATAK SADRŽAJ PREDAVANJA

LECTURERS CURRICULUM VITAE

SUMMARY

5


Dr sc. Nick A. LygidakisPredsednik Evropske akademije za dečju stomatolgiju

Kratka biografija

Dr Nick A. Lygidakis živi i radi u Atini gde već 24. godine rukovodi privatnom stomatološkom ordinacijom koja se bavi dečjom stomatologijom, oralnom hirurgijom i ortodoncijom. Nakon 10 godina nastavničke karijere na odseku Dečje stomatologije, Univerziteta u Atini, 2000. godine je otvorio prvi Stomatološki centar za decu u Grčkoj u čijem sastavu je odeljenje za opštu anesteziju, gde i danas radi kao konsultant iz oblasti dečje stomatologije. Takođe je gostujući profesor iz predmeta Dečja stomatologija na Univerzitetu u Lidsu, Velika Britanija, gde predaje u okviru programa doktorskih studija.

Dr N. A. Lygidakis je diplomirao na Univerzitetu u Atini 1980. godine. Posle dve godine staža iz dečje stomatologije u Atini, obrazovanje je nastavio naredne tri godine na Univerzitetima u Oksfordu i Londonu, kao stipendista države. Stekao je zvanje magistra medicinskih nauka iz oblasti genetike i zvanje magistra stomatoloških nauka iz oblasti dečja stomatologija, kao i doktora nauka iz oblasti oro-facijalne genetike.

Trenutno je predsednik Evropske akademije za dečju stomatologiju. U periodu od 2000-2006. godine bio je generalni sekretar Evropske akademije za dečju stomatologiju. U Grčkoj je izabran za potpredsednika Udruženja dečjih stomatologa Grčke, a član je odbora Stomatološke asocijacije Atine. Predsedavajući je Komiteta za prevenciju i oralno zdravlje. Pošto je dugi niz godina aktivno učestvovao u primarnoj zdravstvenoj zaštiti bio je član i predsedavajući komiteta Ministarstva zdravlja Grčke i Grčke stomatološke asocijacije koji su učestvovali u organizaciji stomatoloških zdravstvenih usluga u Grčkoj.

Objavio je više od 50 radova u naučnim časopisima sa recenzijom i više od 130 abstrakta na grčkim i internacionalnim kongresima. Učestvovao je u pisanju udžbenika iz stomatologije, a njegovi naučni radovi su citirani više od sto puta u internacionalnim časopisima. Pozivan je za predavača u zemljama Evrope i u Grčkoj od strane mnogih društava i univerziteta. Njegova istraživačka i klinička interesovanja su u okviru anomalija zuba, pacijenata sa specijalnim potrebama tretiranim pod opštom anestezijom, traumatologije, zalivača fisura i epidemiologije. Recenzent je u časopisima "Clinical Genetics", "European Archives of Paediatric Dentistry", “International Journal of Paediatric Dentistry” i

6


"Pedodontia". Sedam godina je bio glavni urednik u časopisu "Pedodontia".

Za svoje naučne i profesionalne uspehe dodeljena su mu brojna nacionalna i medjunarodna priznanja, uključujući članstvo (fellowship) u Royal Society of Medicine u Velikoj Britaniji i članstvo u American Association for the Advancement of Science (Američkoj asocijaciji za unapređenje nauke), kao i u New York Academy of Science.

Dr Nick A. Lygidakis DDS, MSc, PhDPresident of the European Academy of Paediatric Dentistry

Summary Curriculum Vitae

Dr Nick A. Lygidakis is living and working in Athens where he runs for 24 years a private practice limited to Paediatric Dentistry, Oral Surgery and Orthodontics. Following a 10 years teaching career in the Dept of Paediatric Dentistry in Athens University, since 2000 he organized and developed the first in Greece Community Dental Center for Children and an attached Hospital Unit for General Anaesthesia, where he still works part-time as Consultant Paediatric Dentist. He is also Honorary Reader (Associate Professor) in Paediatric Dentistry in the Leeds University, UK, where he teaches in the postgraduate PD program.

Dr N.A.Lygidakis qualified from the University of Athens in 1980. Following 2 years graduate training in Paediatric Dentistry in Athens he was further educated for 3 years in England, in the Universities of Oxford and London, being a State Scholar. He holds a Master of Science in Medicine degree (Genetics), a Master of Science in Dentistry degree (Child Dental Health), and a PhD degree (Oral-Facial Genetics).

He is at present, President of the European Academy of Paediatric Dentistry, being previously the Secretary of the Academy for 6 years (2000-2006). In Greece he is elected Vice-President of the Hellenic Society of Paediatric Dentistry and Board member of the Dental Association of Athens, Chairman of the Preventive and Oral Health Education Committee. Being for many years actively involved with the Primary Dental Health Care, he has been member and Chairman of many Committees of the Ministry of Health and the Hellenic Dental Association concerning the organization of the Hellenic Dental Health Services.

He has published more than 50 papers in peer reviewed scientific journals and more than 130 abstracts in Hellenic and

7


International Congresses. He has written 5 chapters in Dental books, and he has more than 130 citations of his scientific work in the International literature. More than 100 times he has been invited lecturer in Europe and in Greece from many Societies and Universities presenting his clinical and research work. His research and clinical interests are in the fields of dental anomalies, special needs patients treated under general anaesthesia, trauma, fissure sealants and epidemiology.

He is invited Referee in the journals "Clinical Genetics", "European Archives of Paediatric Dentistry", “International Journal of Paediatric Dentistry” and "Pedodontia". In the later, being the official Journal of the Hellenic Society of Paediatric Dentistry, he has served as Editor in Chief for 7 years.

For his scientific and professional achievements he has been awarded with various distinctions nationally and internationally, including Fellowship of the Royal Society of Medicine in UK and Membership of the American Association for the Advancement of Science and the New York Academy of Science.

Defekti zuba nastali tokom erupcije i eksfolijacije (etiologija, dijagnoza i terapija)Nick A. Lygidakis

Defekti nastali tokom erupcije i eksfolijacije posledica su delovanja etioloških faktora u toku faze nicanja. Ovi faktori mogu biti faktori sredine (sistemski i lokalni) i genetski faktori. Rana diferencijalna i konačna dijagnoza, kao i prepoznavanje etioloških faktora su od izuzetnog značaja jer uspešnost lečenja upravo zavisi od verifikacije etiologije i pravovremene intervencije. Multidisciplinarni pristup, koji podrazumeva angažovanje dečjeg stomatologa, ortodonta i oralnog hirurga, je neophodan kako bi rezultati lečenja bili zadovoljavajući.

Mogući tretmani i protokoli u slučajevima rane i zakasnele erupcije, ankiloze i rane eksfolijacije će biti prikazani i prodiskutovani uz prikaze slučajeva sa adekvatnim i neadekvatnim pristupom lečenja.

8


Dental defects of eruption and exfoliation (aetiology, diagnosis, therapy)

Eruption and exfoliation dental defects result from the action of various aetiological factors during the eruption stage of the dental development. These might be environmental (systematic or local) and genetic. Early differential and final diagnosis and determination of the aetiological factors are crucial management steps, since successful treatment depends very much on the verification of the aetiology and the proper timing of the intervention. Paediatric dental, orthodontic and surgical approach is usually needed in order to have a satisfactory treatment outcome.

The treatment options and protocols in cases of early and delayed eruption, ankylosis and early exfoliation will be presented and discussed with illustrative cases of correct and incorrect approach.

Tretman razvojnih anomalija gleđiNick A. Lygidakis

Anomalije gleđi mogu biti pripisane lokalnim, sistemskim i genetskim etiološkim faktorima. Klinička slika je slična, iako je u anomalijama lokalne etiologije ugrožen samo jedan zub, dok su kod anomalija sistemske etiologije zahvaćeni svi zubi koji su prisutni u toku delovanja etiološkog faktora (hronološki efekat). U poslednje anomalije spada hipomineralizacija molara i inciziva koja je veliki klinički problem, s obzirom da je prevalenca izuzetno visoka, od 10-20%, u dečjoj populaciji.

Defekt se klinički manifestuje kao ograničena neprozirnost gleđi različite prebojenosti na zahvaćenim stalnim zubima koji često može da se odlomi kao posledica lošeg kvaliteta gleđi (mekoća i poroznost) pri čemu se formiraju atipični kaviteti ili dolazi do kompletne deformacije krunice. Iz pomenutih razloga ovakvi defekti predstavljaju ozbiljan problem koji zahteva složenu i dugotrajnu terapiju.

Kroz prikaze slučajeva prodiskutovaće se o pravilnom i nepravilnom načinu zbrinjavanja ovih defekata. Zbrinjavanje uključuje preventivne mere i savete, restaurativne opcije za zahvaćene molare i incizive, adhezivne osobine oštećene gleđi, kao i moguće ekstrakcije i ortodontsku terapiju.

9


Treatment of developmental enamel defects

The whole variety of the enamel defects may be attributed to local, systematic and genetic aetiological factors. The clinical features are similar, although in the local aetiology defects single teeth are involved, whereas in those of systematic aetiology all the teeth developed during the time of aetiological factor action are affected (chronological defect). The later includes a clinical entity termed Molar-Incisor-Hypomineralisation that has been of great concern to the clinicians the last few years, as its prevalence has been recently shown to be usually high, 10-20%, in the child population.

The defect is clinically presented as demarcated enamel opacities of different colour in the affected permanent teeth that can occasionally undergo post-eruptive breakdown due to soft and porous enamel, resulting this way to atypical cavities or even to complete coronal distortion. For these reasons the defect reveals serious clinical management problems that require complex and long lasting treatment approach.

The treatment modalities for this defect regarding preventive advice and approach, restorative options for molars and incisors, adhesive properties of the defective enamel and possible extractions and orthodontic follow-up, will be presented and discussed together with illustrative cases of correct and incorrect approach.

10


Profesor Jack ToumbaProfesor dečje i preventivne stomatologije,

Stomatološki institut u Lidsu, Univerzitet u Lidsu, Velika Britanija

Kratka biografija

Profesor Jack Toumba diplomirao je biohemiju i fiziologiju na Univerzitetu u Lidsu 1976, a magistrirao u naučnoj disciplini steroidna endokrinologija takodje na Univerzitetu u Lidsu 1977, sa tezom: Efekat ciproteron i ciproteron acetata na adrenalne žlezde ljudi in vivo. Zatim je diplomirao na Stomatološkom fakultetu Univerziteta u Lidsu 1984, specijalizirao dečju stomatologiju (1988-1994), a stekao zvanje počasnog člana Royal College of Surgeons u Engleskoj 1997. godine. Doktorirao je na Univerzitetu u Lidsu (teza: In vivo analiza sistema sa postepenim otpuštanjem fluorida u prevenciji karijesa zuba kod dece). Trenutno je profesor dečje i preventivne stomatologije na Univerzitetu u Lidsu. Član Upravnog odbora Evropske akademije za dečju stomatologiju, Profesor Toumba dosada je objavio preko 70 naučnih radova u medjunarodnim časopisima i poglavlja u knjigama. Takodje je koautor knjige Dentalna traumatologija. Dosada je dobio istraživacke stipendije u vrednosti od oko 2,5 miliona funti. Njegov istraživački interes su fluoridi (posebno sistemi sa postepenim otpuštanjem), testiranje kariogenosti hrane i preventivna sredstva, trauma i pacijenti sa posebnim potrebama.

Jack Toumba B.Sc.(Hons), M.Sc, B.Ch.D, FDS, Ph.D, FDS (Paeds)

Professor of Paediatric and Preventive Dentistry, Leeds Dental Institute, University of Leeds, UK


Professor Jack Toumba obtained his BSc (Hons) in Biochemistry & Physiology (Leeds University, 1976) and his MSc in Steroid Endocrinology (Leeds University, 1977, Thesis: "The effects of cyproterone and cyproterone acetate on the adrenal glands in humans in vivo"). He than obtained his BChD from Dental Surgery, Leeds University (1984), Certificate in Clinical Training in Paediatric Dentistry, Leeds University (1988-1994) and his FDS from the Royal College of Surgeons in England (1997). In 1997. he obtained his PhD from Leeds University (Thesis: "In vivo analysis of a fluoride slow

11


releasing device to prevent dental caries in children"). He is currently Professor in Paediatric and Preventive Dentistry. He is the member of the Board of the EAPD. Professor Toumba has published more than 70 research papers in international journals and chapters in books, and over 70 abstracts presented at the international scientific meetings. He is also a co-author of a textbook on Dental Traumatology. He has obtained research grants to the total value of 2.5 million pounds. His research interests are fluoride (especially slow-release devices), cariogenicity testing of foods and preventive agents, trauma and special needs.

Erozije zuba (etiologija, patogeneza, dijagnoza, terapija)Jack Toumba

Stalna denticija se duže održava kod odrasle populacije, pa u kombinaciji sa promenama u ishrani, ponašanju i navikama dolazi do "erozivnog habanja" zuba koje predstavlja narastajući problem u stomatološkoj zajednici. Restaurativni tretman je često veoma složen i klinički zahtevan zbog čega su rana dijagnostika i prevencija od izuzetnog značaja. Kao i kod karijesa, blagovremena rana dijagnoza, prevencija i terapija ”erozivnog habanja zuba”, trebalo bi da budu važan deo rutinske kliničke prakse.

Erozija zuba se definiše kao “površinski gubitak tvrdog zubnog tkiva hemijskim procesom koji ne uključuje bakterije” i pokazuje porast u prevalenci. U etiologiji, unutrašnji i spoljašnji faktori zajedno sa faktorima ishrane imaju istaknutu ulogu. Piće i navike u konzumiranju pića imaju glavnu ulogu u nastanku erozije i stoga je važno proizvesti ona pića koja su bezbednija za zube. Dijagnoza, predisponirajući faktori, navike pacijenta, zbrinjavanje osetljivosti zuba, savet i prevencija su važni faktori u prepoznavanju i sanaciji erozije zuba. Glavna potpora preventivnim merama su razumna upotreba fluorida, kontrola plaka, zalivanje fisura i odgovarajući savet o ishrani. Aktivnost fluoridnog jona u oralnoj tečnosti je od najvećeg značaja u smanjenju rastvorljivosti gleđi pre nego što je to visok sadržaj fluorida u gleđi.

Od nedavno su na tržištu dostupni novi dentalni proizvodi u prevenciji erozije zuba kod pacijenata. Oni podrazumevaju slabo abrazivne paste za zube sa fluoridima i rastvore za ispiranje usta posebno ispitane i namenjene za prevenciju erozije zuba kod dece i odraslih.

12


Dental Erosion (aetiology, pathogenesis, diagnosis, therapy)

Adult populations are maintaining their dentitions for longer and coupled with changes in the diet, behaviour and habits have resulted in “erosive toothwear” as a new and growing problem for the dental community. Restorative treatment is often very complex and clinically demanding, therefore early diagnosis and prevention are crucial. As with caries, proactive early diagnosis, prevention and management of “erosive toothwear” should be an important part of routine clinical practice.

Dental erosion is defined as “the superficial loss of the surface of dental hard tissue by a chemical process which does not involve bacteria” and is increasing in prevalence. The aetiology comprises both intrinsic and extrinsic factors with dietary factors having a prominent role. Drinks and drinking habits have a major effect on erosion, and there have been important developments of drinks that are safer for teeth. The diagnosis, predisposing factors, patient habits, management of sensitivity, advice and prevention are important issues in the recognition and management of dental erosion. The mainstay of preventive measures are the judicious use of fluoride, plaque control, fissure sealants and sensible dietary advice. It is the activity of the fluoride ion in the oral fluid that is of most importance in reducing the solubility of the enamel rather than a high content of fluoride in enamel.

Recent developments have seen new dental products available over the counter for use by patients for the prevention of dental erosion. These are low abrasivity fluoride dentifrices and mouth rinses specifically researched and marketed for the prevention of dental erosion in both children and adults.

Efikasnost pasta za zube sa fluoridima u prevenciji i kontroli karijesa i erozije zuba (direktive za primenu fluorida Evropske akademije za dečju stomatologiju 2009)Jack Toumba

U mnogim zemljama rasprostranjenost karijesa je postala “bimodalna” (bimodal), sa 80% bolesti prisutne u samo 20% populacije. Stoga je naglasak u prevenciji stavljen na one pacijente koji imaju visok karijes rizik.

Glavna potpora preventivnim merama su razumna upotreba fluorida, kontrola plaka, zalivanje fisura i odgovarajući savet u ishrani. Prvobitno se mislilo da je ugradnja velike količine fluorida u gleđ bila

13


odgovorna za redukciju rastvorljivosti gleđi. Međutim, aktivnost fluoridnog jona u oralnoj tečnosti je od većeg značaja u smanjenju rastvorljivosti gleđi nego što je to visok sadržaj fluorida u gleđi. Ovo je opšte prihvaćeno gledište o ulozi fluorida u prevenciji karijesa.

Paste za zube sa fluoridima su postale lako dostupne tokom 1970-ih i od tada je njihova upotreba dovela do značajnog smanjenja karijesa širom sveta. Direktive Evropske akademije za dečju stomatologiju (2009), zasnovane na naučnim dokazima, daju važan savet i informaciju (koncentracija fluorida, učestalost upotrebe, količina, precedure ispiranja, nadgledanje itd.) stručnim licima i pacijentima o upotrebi pasta za zube sa fluoridima u prevenciji karijesa kod dece. Nove nisko abrazivne paste za zube sa fluoridima su posebno proizvedene i ispitane u prevenciji erozije zuba.

Efficacy of fluoride toothpaste in prevention and control of caries and dental erosion (2009 EAPD fluoride guidelines)

In many countries the distribution of dental caries has become "bimodal", with 80% of the disease present in only 20% of the population. Consequently, there has been a shift in the emphasis for providing preventive advice from the general population to targeting those who are high "caries-risk".

The mainstay of preventive measures are the judicious use of fluoride, plaque control, fissure sealants and sensible dietary advice. Originally it was thought that the incorporation of large amounts of fluoride into enamel were responsible for the reduction of enamel solubility. However, it is the activity of the fluoride ion in the oral fluid that is of most importance in reducing the solubility of the enamel rather than a high content of fluoride in enamel. This is now the most widely accepted view of the role of fluoride in the prevention of dental caries.

Fluoride toothpastes became readily available from the 1970’s and since their introduction there has been a dramatic worldwide reduction in caries. Evidence based guidelines from the European Academy of Paediatric Dentistry (2009) give important advice and information (concentration of fluoride, frequency of use, amount, rinsing procedures, supervision etc) on the use of fluoridated toothpastes to both dental practitioners and patients for the prevention of dental caries in children. New low abrasivity fluoride toothpastes are now available and have been specifically manufactured and researched for the prevention of dental erosion.

14


Doc. dr Vesna ŽivojinovićDocent na Klinici za dečju i preventivnu stomatologiju, Stomatološki fakultet Univerziteta u Beogradu

Kratka biografija

Doc dr. Vesna Živojinović diplomirala je na Stomatološkom fakultetu Univerziteta u Beogradu 1996. godine, a stekla zvanje magistra stomatoloških nauka iz dečje i preventivne stomatologije 2002. godine (Magistarska teza: Ispitivanje efikasnosti minimalnih restauracija okluzalnih površina) na Stomatološkom fakultetu u Beogradu. Specijalistički ispit iz preventivne i dečje stomatologije položila je 2000. godine na Stomatološkom fakultetu Univerziteta u Beogradu. Zvanje doktora stomatoloških nauka, posle odbranjene doktorske disertacije pod nazivom: Biološki aspekti primene kalcijum hidroksiapatita i mineral trioksid agregata u terapiji obolele pulpe stekla je 2008. godine na Univerzitetu u Beogradu. Trenutno je docent na Klinici za dečju i preventivnu stomatologiju Stomatološkog fakulteta u Beogradu. Član je Veća Evropske akademije za dečju stomatologiju kao predstavnik Srbije, sekretar je Udruženja dečjih i preventivnih stomatologa Srbije, član je nacionalnih i medjunarodnih udruženja stomatologa, član je uredjivačkih odbora Stomatološkog glasnika Srbije i Timočkog medicinskog glasnika. Do sada je objavila 13 naučnih radova u inostranim (indeksiranim na SCI i CC listi) i domaćim časopisima i predstavila 23 abstrakta na medjunarodnim i domaćim kongresima. Takodje je koautor Praktikuma iz dečje stomatologije. Istraživački interes: prevencija karijesa, MIH, minimalne dentalne restauracije, traumatologija i terapija obolele pulpe.

Vesna Zivojinovic, DDS, MSc, PhDAssistant professor at the Clinic for Paediatricand Preventive Dentistry, School of Dentistry,

University of Belgrade

Summary Curriculum vitae

Asst. prof. Vesna Zivojinovic obtained her DDS degree at the School of Dentistry, University of Belgrade in 1996. and her MSc in Paediatric and Preventive Dentistry at the University of Belgrade in 2002 (Thesis: "Efficacy evaluation of minimal restorations on occlusal surfaces"). She obtained her specialty training degree in the field of

15


preventive and paediatric dentistry in 2000. at the School of Dentistry, University of Belgrade. In 2008 she obtained her PhD from University of Belgrade (Thesis: "Biological aspects of application of calcium hydroxiapatite and mineral trioxide aggregate in the therapy of inflamed pulp"). She is currently assistant professor in Paediatric and Preventive Dentistry at the School of Dentistry in Belgrade. She is the member of the EAPD Council as the Councilor for Serbia, Secretary General of the Association of Paediatric and Preventive Dentists of Serbia, member of the national and international dental societies, member of the editorial boards of Serbian Dental Journal and Timocki medicinski glasnik. Asst. prof. Vesna Zivojinovic has published 13 research papers in international (indexed in SCI and CC) and national journals and presented 23 abstracts at the international and national scientific meetings. She is also a co-author of a guideline on Paediatric Dentistry (2006). Her research interests are prevention of caries, MIH, minimal dental restorations, trauma and pulp therapy.

Pljuvačka u prevenciji karijesa i erozije zubaVesna Živojinović

Prisustvo pljuvačke u usnoj duplji od vitalnog je značaja za održavanje zdravlja usta i zuba. Pljuvačka je lako dostupna za prikupljanje i može da posluži kao dijagnostičko sredstvo. Koristi se da se odredi karijes rizik pacijenta kao i fiziološke i patološke promene u celom organizmu, koje se mogu odraziti na sastav pljuvačke. Testovima se mogu izmeriti puferski kapacitet pljuvačke, broj salivarnog Streptokokus mutansa i broj laktobacila i odrediti karijes rizik pacijenta. Ipak, nijedan test do sada nije uspeo da precizno predvidi ovo multikauzalno oboljenje.

Pored ove dijagnostičke uloge, pljuvačka igra ulogu u zaštiti zuba i oralne mukoze svojim spirajućim efektom, kao i delovanjem sastojaka kojima se neutrališu egzogene bakterije i virusi. Takodje, pljuvačka se smatra jednim od najvažnijih bioloških faktora u sprečavanju erozije zuba. Ona razblažuje, neutrališe, uklanja i puferiše kiseline i stvara zaštitnu membranu. Obezbedjivanjem jona kalcijuma, fosfata i fluorida pljuvačka redukuje demineralizaciju, a pospešuje remineralizaciju gledji i dentina.

Važnost uloge pljuvačke najbolje se ogleda kod pacijenata kod kojih izolovano ili u sklopu nekog oboljenja postoji smanjeno lučenje pljuvačke.

16


Saliva in prevention of caries and dental erosion

The presence of saliva is vital to the maintenance of oral and dental tissues. It is easy available for collection and can be used as a diagnostic fluid. It is well known her role in caries risk assessment but it can be used to reflect systemic physiological and pathological changes.

Caries risk assessment tests are based on measurements of buffering capacity, salivary Mutans streptococci and lactobacilli. Still, no one test has been found to predict this multifactorial disease accurately.

Beside this diagnostic role saliva has a protective function for teeth and oral mucosa with its flow rate and components that can neutralise exogenous bacteria and viruses. Also, saliva has been considered the biological factor related to prevention of dental erosion. Saliva act by diluting, clearing, neutralising and buffering acids and forming a protective membrane against the erosive agent. Providing calcium, phosphate and fluoride ions saliva reduces the demineralisation rate and enhances remineralisation of enamel and dentine.

The importance of saliva can clearly be demonstrated in patients suffering from salivary flow rate impairment.

17


Prof. dr Mirjana IvanovićProfesor na Klinici za dečju i preventivnu stomatolgiju

Stomatološki fakultet, Univerziteta u Beogradu

Kratka biografija

Profesor Mirjana Ivanovic je diplomirala na Stomatološkom fakultetu Univerziteta u Beogradu 1981, a 1987 je stekla zvanje magistra stomatoloških nauka (Teza: Uticaj različitih koncentracija fluorida u pijaćoj vodi na karakteristike dentalnog plaka). Na Stomatološkom fakultetu Univerziteta u Beogradu stekla je zvanje specijaliste dečje i preventivne stomatologije 1990 godine i na istom fakultetu doktorirala 1993. sa tezom: Mogućnosti prevencije gingivitisa u školske dece. Trenutno je profesor na Klinici za dečju i preventivnu stomatologiju Stomatološkog fakulteta u Beogradu, koautor je udžbenika Dečja stomatologija, Preventivna stomatologija kao i Preventivni program stomatološke zdravstvene zaštite u Srbiji. Učesnik je tri naučna projekta u periodu od 1992-1998, a objavila I prezentovala vise od 100 naučnih radova na medjunarodnim i domaćim naučnim skupovima. Istraživački interes profesora Mirjane Ivanovic je podjedanako dečja i preventivna stomatologija (etiologija, prevencija i terapija oboljenja parodoncijuma u mladih, kariologija).

Mirjana Ivanovic DDS, MSc, PhD

Professor of Paediatric and Preventive Dentistry,School of Dentistry, University of Belgrade


Professor Mirjana Ivanovic obtained her DDS from the Faculty of Stomatology, University od Belgrade in 1981, and her MSc with the thesis: Effects of fluoride in community water on the certain characteristics of dental plaque in 1987. She than obtained a Certificate in Clinical Training in Preventive and Paediatric Dentistry from the Faculty of Stomatology, University of Belgrade in 1990. From the Faculty of Stomatology in Belgrade she obtained her PhD in 1993. (Thesis: Possibilities of preventing gingivitis in schoolchildren. She is currently Professor in Paediatric and Preventive Dentistry, co-author of Pediatric dentistry (2000), Preventive dentistry (2002),

18


Preventive program of the dental health care of population in Serbia (1996). She participated on three scientific projects between 1992 -1998, and published and presented more than 100 scientific papers. Research interest of Professor Ivanovic is both on field of Preventive and Paediatric Dentistry (etiology, prevention and therapy of periodontal disease in children and adolescents, cariology).

Protokol za primenu fluoridaMirjana Ivanović, Vesna Živojinović

Podaci dobijeni istraživanjem o rasprostranjenosti karijesa u Srbiji pokazali su da je kod šestogodišnjaka prosečan broj obolelih stalnih zuba 0.2, kod dvanaestogodišnjaka 2.8, a kod petnaestogodišnjaka 5.6. Karijes u ranom detinjstvu ima 8.3% trogodišnjaka.

Protokol za primenu fluorida donet je u cilju prevencije karijesa kod dece i omladine Srbije, a u sklopu Programa preventivne stomatološke zdravstvene zaštite usvojenog od strane Ministarstva za zdravlje Republike Srbije 2009. godine. Ovaj protokol je uskladjen sa protokolom Evropske akademije za dečju stomatologiju. Preporuke zasnovane na dokazima o upotrebi fluorida u prevenciji karijesa kod dece i omladine treba da budu dostupne zdravstvenoj javnosti u Srbiji. One predstavljaju deo sveobuhvatnog preventivnog pristupa u sprečavanju karijesa kako kod dece tako i kod čitave populacije.

Potvrdjena efikasnost i bezbednost fluorisanja vode za piće pokazuje da sistemska distribucija fluorida može biti prihvatljiva kada ova forma izgleda kao najpogodniji pristup. Fluorisano mleko, fluorisana so, tablete fluorida i kapi fluorida mogu biti zdravstvene mere u prevenciji karijesa u područjima gde voda za piće nije fluorisana i gde postoji loša saradnja sa decom koja su sa visokim rizikom za nastanak karijes. Gelove i rastvore ne primenjivati kod dece ispod 6 god. starosti, pošto je odnos izmedju rizika i koristi na strani rizika zbog opasnosti od gutanja. Lakove treba primenjivati u prevenciji karijesa u stalnoj i mlečnoj denticiji. Masovna primena pasti za zube sa fluoridima je verovatno jedan od glavnih razloga za značajno smanjenje karijesa zuba u poslednjih trideset godina.Dnevna upotreba pasti za zube sa fluoridima u kombinaciji sa savetima o održavanju oralne higijene preporučuje se kao osnovni deo karijes-preventivnog programa uz dodatak drugih karijes-preventivnih metoda, kao što je savet o ishrani, lokalna upotreba fluorida i zalivanje fisura.

19


Ovaj protokol podložan je promenama i za dve godine biće uzeta u obzir njegova revizija u svetlu novih naučnih saznanja.

Fluoride guidelines

Recent research findings indicate high prevalence and incidence of caries in children of Republic of Serbia. The mean DMFT in six year olds is 0.2, in twelve year olds 2.8, while fifteen year old children have mean DMFT of 5.6. Early childhood caries was detected in 3.8% of three year old children.

Development of Guidelines on the use of fluoride in children aimed at prevention of dental caries in children and adolescence of Serbia and is included in the Program of prevention of oral dental health that was accepted by the Ministry of Health of the Republic of Serbia in 2009. These evidence based guidelines are coordinated with the EAPD Fluoride guidelines and they should be available to the both dental and medicine health community. The following guidelines are recommended as an integral part of preventive programs for the whole population, children and adults.

Water fluoridation is effective and safety and it can acceptable as a way of systemic distribution of fluoride when this form seems to be the most convenient approach. Fluoridated milk, fluoridated salt, fluoride tablets and fluoride drops could be recommended as health measures in caries prevention but only in areas without water fluoridation or low compliance of the children population that are at high caries risk. Gels and varnishes are not recommended in children younger that 6 years for the risk of ingestion and development of dental fluorosis. Varnishes should be used for prevention of caries in the primary and permanent dentition. Use of fluoridated tooth paste considerably lowered the prevalence of caries in the last thirty years and its use is highly recommended as a part of caries-preventive program in addition to diet counseling, topical use of fluorides and fissure sealing.

These guidelines are subjected to changes and updating in the light of new evidence.

20


Prof. dr Momir CarevićProfesor na Klinici za dečju i preventivnu stomatologiju

Stomatološki fakultet, Univerzitet u Beogradu

Kratka biografija

Prof. dr Momir Carević rođen je 12. oktobra 1953. godine u Beogradu. Na Stomatološkom fakultetu Univerziteta u Beogradu diplomirao je 1980. godine. Magistarski rad odbranio je sa uspehom 1987. godine i time stekao zvanje magistra stomatoloških nauka, a Doktorsku tezu 1994. godine i time stekao zvanje doktora stomatoloških nauka. Izabran je 1996 u zvanje docenta, vanrednog profesora 2001 i redovnog profesora za naučnu oblast Dečja i preventivna stomatologija 2006 godine. Trenutno obavlja funkciju šefa Katedre za preventivnu stomatologiju na Stomatološkom fakultetu u Beogradu. Od 1998 do 2004 godine učestvovao je u poslediplomskoj nastavi (oblast Dečja stomatologija) na Medicinskom fakultetu Univerziteta u Beogradu, a od 2001 godine i u nastavi osnovnih studija (predmet Dečja i preventivna stomatologija) na Medicinskom fakultetu u Novom Sadu (odsek stomatologija), Stomatološkom fakultetu (Srpsko Sarajevo) u Foči – Republika Srpska i od 2007 godine na Medicinskom fakultetu u Podgorici (odsek stomatologija). U perioodu od 2001-2006 godine obavljao je funkciju direktora Zavoda za stomatološku zdravstvenu zaštitu Srbije, Stomatološkog fakulteta Univerziteta u Beogradu, a 2007 godine je izabran i za člana Republičke stručne komisije za stomatologiju - Ministarstva zdravlja Republike Srbije. Pored mnogobrojnih nagrada i priznanja treba istaći nagrdu za „Primarnu zdravstvenu zaštitu“ koja mu je uručena povodom jubileja 60 godina Srpskog lekarskog društva 2009 godine. Na stručnom usavršavanju na Klinikama za dečju stomatologiju na Stomatološkim fakultetima Univerziteta u Leed-su i Newkastle-u (Engleska), boravio je 1990 godine, učestvovo je na dva simpozijuma posvećena ishrani i oralnom zdravlju u organizaciji zemalja članica Evropske zajednice 1990 i 1993 u Newkastle-u - Engleska, a takođe i na usavršavanjima za epidemiološka istraživanja oralnih oboljenja po kriterijumima SZO pod pokroviteljstvom Evropske organizacije za ispitivanje karijesa (ORCA), održanih na Krfu - Grčka (1991) i Pragu - Češka (1993). Član je brojnih strukovnih i naučnih udruženja (SLD, FDI, IADR, EDPA, BaSS i td.) a novembra 2004 godine izabran je za predstavnika Udruženja stomatologa Srbije i Crne Gore (National Liaison Officer) u Svetskoj stomatološkoj federaciji (FDI), gde se i sada nalazi kao predstavnik Udruženja stomatologa Srbije. Ove godine je izabran i za člana kansila

21


Udruženja balkanskih stomatoloških asocijacija (BaSS). Do sada je objavio preko 130 naučnih i stručnih radova, koautor je u četiri udžbenika za osnovne i poslediplomske studije i jedne monografije međunarodne reputacije. Učestvovao je u šest naučno-istraživačkih projekta finansiranih od strane Ministarstava Republike Srbije i održao preko 30 predavanja po pozivu u zemlji i inostranstvu.

Momir Carevic, DDS, MSc, PhD.Professor of Paediatric and Preventive Dentistry

School of Dentistry, University of Belgrade


Professor Momir Carevic has obtained his DDS in 1980 and MDS in 1987 at the School of Dentistry, University of Belgrade. He obtained specialty training degree in the field of Preventive and Pediatric dentistry in 1990 and PhD in 1994 at the Faculty of Dentistry, University of Belgrade. He has been continuously engaged in teaching Pediatric and Preventive Dentistry at the School of Dentistry, University of Belgrade since 1985 and currently is a full-time professor of Pediatric and Preventive Dentistry. He was teaching Preventive Dentistry course (pediatric post graduate studies) at the School of Medicine – University of Belgrade from 1998 -2004. Since 2001 he is also engaged in teaching Preventive and Pediatric dentistry at the Medical school in Novi Sad, Dental school in Foča (Republika Srpska) and from 2007 at Medical School (dentistry department) in Podgorica – Montenegro. Professor Carevic had many research and study visits during his career (University of Leeds, U.K. (1990), University of Newcastle upon Tyne, U.K. (1990, 1993), Orca Summer School (1991, 1993)) in Corfu-Greece, Prague-Czech Republic and etc. He is also an active member of national and international scientific dental societies (F.D.I., I.A.D.R., E.A.P.D., BaSS, S.M.S, SAPPD), and representative of Serbian dental association in FDI, and member of the Council of Balkan Stomatological Society (BaSS). For his outstanding contribution in prevention of oral disease in Serbia he was awarded at the 60Th

Anniversary of Serbian Medical Society in 2009 for his contribution in Primary health care in Serbia. Between 1985-2009 he participated in five scientific projects, published and presented more than 130 scientific papers and was lecturing over 30 times as invited speaker in Serbia and abroad. He is co-author of the text-books for undergraduate and postgraduate studies in Preventive and Pediatric dentistry such as: “Pediatric dentistry”, “Preventive dentistry”,

22


“Preventive program of the dental health care of population in Serbia” and “Pediatric Dentistry – manual”.

Protokol promocije oralnog zdravljaMomir Carević

Učešće zajednice, odnosno svih segmenata društva na unapređenju oralnog zdravlja, predstavlja suštinu holističkog prilaza zdravlju zasnovanog na vrednostima i potrebama kako pojedinaca tako i društva. Predstavlja kvalitetno novi pristup za razliku od ranijeg, primarno profesionalno orijentisanog, koji je baziran na usko medicinskom modelu „bolesti i kako je izbeći“ za razliku od „kako biti zdrav“. Stoga se promocija zdravlja i definiše kao „Proces osposobljavanja pojedinaca i društva da kontrolišu faktore koji obezbeđuju zdravlje i da ga na taj način unaprede, predstavljajući se tako kao osnovna strategija u posredovanju između ljudi i sredine u kojoj žive, povezujući njihova lična opredeljenja i odgovornost društva za unapredjenje sopstvenog zdravlja“ (SZO, 1984). Iz tih razloga sačinjeni Protokol promocije oralnog zdravlja treba jasno da definiše stepen do koga su članovi zajednice uključeni u procese donošenja i realizacije odluka u vezi sa oralnim zdravljem kroz postavljene dugoročne i kratkoročne ciljeve.

Dugoročni cilj Protokola promocije oralnog zdravlja je da se osposobi zajednica i pojedinac da prepoznaju značaj oralnog zdravlja, svoju obavezu i odgovornost za obezbeđenje zdravlja i da se na taj način poveća broj osoba sa zdravim ustima i zubima, odnosno značajno smanje potrebe za terapijskim intervencijama u oblasti stomatološke zaštite. Kratkoročni ciljevi usmereni su na kontinuirano povećanje učešća zajednice (društva) u promociji oralnog zdravlja, stalno podizanje nivoa stomatološke zdravstvene kulture, povećanje broja edukovanih kadrova za obezbeđenje oralnog zdravlja kao i obima preventivnih i profilaktičkih mera i aktivnosti.

Protokolom je zacrtan socijalno-medicinski pristup promociji oralnog zdravlja jer se oralne bolesti javljaju kao interakcija uzročnih faktora, faktora sredine (socijalna i ekonomska sredina), etiopatogeneze i karakteristike oralnih bolesti. S obzirom na kompleksnost ovog zadatka Protokolom se jasno definiše način aktiviranja zajednice, uloga zdravstvenog sektora (posebno stomatologije), metodologija zdravstveno-vaspitnog rada i edukacija kadrova za obezbeđenje oralnog zdravlja. Aktiviranjem zajednice treba da se: edukuju i motivišu ljudi koji donose odluke o promociji

23


zdravlja i zdravstvenenoj zaštiti; obezbedi sprovođenje kampanja promocije oralnog zdravlja (Nedelja zdravlja usta i zuba, Simpozijum zdravstvenog vaspitanja, Svetski dan zdravlja i dr.); donesu i realiziju zakonska i podzakonska dokumenata od značaja za promociju oralnog zdravlja (zakon o fluorisanju vode za piće); poreskom politikom stimuliše proizvodnja i distribucija „zdrave“ hrane i sredstava za (oralnu) higijenu; obavezno uvedu predmeti „higijena“ i „zdravstveno vaspitanje“ u školske nastavne programe, i dr.; uključi lokalna zajednica i ostali segmenti zdravstvene zaštite u obezbeđenju multidisciplinarne saradnje sa ostalim članovima zajednice (psiholozima, pedagozima, prosvetnim radnicima, vaspitačima i dr.) u promociji oralnog zdravlja; aktiviraju mediji (elektronski, štampa, filmovi i dr.) na promociji oralnog zravlja i dr..Zdravstveno vaspitni rad predstavlja važan deo Protokola sa ciljem da utiče na usvajanje novih saznjanja, navika i pozitivnih stavova o sopstvenom zdravlju i da utiče na promene ponašanja štetnih po zdravlje. Neophodno je značajno povećati prisustvo i korišćenje očiglednih zdravstveno-vaspitnih sredstava, za šta je neophodna pomoć šire zajednice.

Protokolom promocije oralnog zdravlja date su takođe i smernice savremene edukacije kadrova za unapređenje oralnog zdravlja, koja su se do sada uglavnom obezbeđivala kroz specijalizacije usmerene ka terapijskom pristupu zbrinjavanja oralnih oboljenja. Protokol promocije oralnog zdravlja je od primarnog značaja u prevenciji oralnih bolesti s obzirom da zahteva organizovano učešće svih segmenata društva da daju svoj pun doprinos zdravlju, što doprinsi bržem, kvalitetnijem i efikasnijem pristupu prevenciji oralnih bolesti, nego zalaganjem samo jednog segmenta društva, medicinske struke odnosno stomatoloske zdravstvene službe.

Protocol for oral health promotion

Health promotion is a combination of educational, organizational, economic and environmental activities that support behaviors leading to improved health. It is defined as “The process of enabling individuals and communities to increase control over the determinants of health and thereby improve their health, representing a mediating strategy between people and their environment, combining personal choice and social responsibility for health to create healthier future” (WHO 1984). In other words, health promotion represents a strategy which can be seen on the one hand as enabling approach to health, directed at lifestyle, and on the other

24


hand as a political approach, directed towards health policy. Such community involvement represent holistic approach in health based on individual and community needs to improve health. It is qualitative new approach which is different from old one (primary therapeutic oriented) which is based on the limited medical model “disease treatment” with new approach “to maintain health”. Taking in to consideration complex etiopatogenesis and clinical characteristics of oral diseases because they are occurring as interference many factors, especially social and environmental factors, Protocol of oral health promotion is based on socio-medical model in prevention of oral diseases.

Therefore, long-term goal of the Protocol is to enable individuals and community to recognize importance of oral health, their responsibility for health improvement and to increase the number of healthy individuals, decreasing needs for dental treatment. Short-term goals has to focus on continuous increase of community involvement in oral health promotion, increasing the level of dental health knowledge, number of educated health professionals, and to improve preventive and prophylactic activities. In those terms dental professionals has to shift their orientation based simply on treatment of pain by teeth extraction to idea of oral health prevention as well, and take active part in oral health promotion as a partner with people/community and so contribute health improvement of their society.

Therefore, Protocol of oral health promotion, beside dental health professionals, it is to activate community involvement in processes of decision making and enforcing decisions concerning oral health improvement by creating policies and actions based on well proved scientific knowledge and experience, which are convincing, encouraging and easy to approach all individuals and population groups to improve oral health.

25


Prof. dr Dejan MarkovićProfesor na Klinici za dečju i preventivnu stomatologiju


Kratka biografija

Dejan Marković je rođen 1963 god. u Beogradu. Stomatološki Fakultet završio 1989 u Beogradu. Magistrirao 1994, iz oblasti endodontske terapije mlečnih zuba. Doktorsku tezu iz oblasti biokompatibilnosti stomatoloških materijala odbranio 1998. Specijalista Dečje i preventivne stomatologije. Od 1990 zaposlen je na Stomatološkom fakultetu u Beogradu i sada je u zvanju redovnog profesora za predmete Dečja stomatologija, Preventivna stomatologija i Oralna higijena i šef predmeta Stomatološko zbrinjavanje osoba sa posebnim potrebama. Takodje predaje na više regionalnih stomatoloških fakulteta i to u Novom Sadu i Stomatološkom fakultetu u Foči (Bosna i Hercegovina). Od 2001 godine rukovodilac Centra za rad sa osobama sa posebnim potrebama. Autor je više od 200 prezentovanih i objavljenih radova na međunarodnim i domaćim skupovima i u časopisima. Učesnik nacionalnih naučnih projekata Ministarstava za nauku i Evropskog projekta FP-6 iz oblasti ispitivanja materijala. Autor više udžbenika iz oblasti dečje i preventivne stomatologije, naučne monografije “Biocompatibility of glasionoimer cements”, koautor naučne monografije ”Gradivni stomatološki materijali” i urednik međunarodne naučne monografije “Scientific Thought and Clinical Practice - 10 years of BaSS-” izdate povodom deset godina Balcan Stomatological Society. Urednik je internacionalne publikacije “Glasjonomer u kliničkoj praksi” (u štampi).Organizator ili učesnik više naučnih i stručnih skupova na kojima je održao više od 100 predavanja. Mentor mnogih studentskih radova, diplomskih ili specijalističkih radova. Mentor 5 magistarskih radova i 4 doktorske disertacije na Fakultetima u Beogradu, Novom Sadu i Foči. Član specijalističkih komisija u Beogradu i Novom Sadu kao i više komisija za ocenu i odbranu magistarskih i doktorskih radova na stomatološkim fakultetima i Medicinskom fakultetu u Beogradu i Novom Sadu. Član Uređivačkog odbora i/ili recenzent više stručnih i naučnih časopisa (Stomatološkog glasnika Srbije, Stomatologa, Srpskog Arhiva SLD i Medicinskog pregleda). Član naučnog odbora Udruženja za estetsku stomatologiju Srbije. Predsednik Udruženja dečjih i preventivnih stomatologa Srbije. Dobitnih više stručnih i naučnih priznanja i član više međunarodnih i domaćih strukovnih

26


udruženja. Trenutno je Prodekan za zdravstvo Stomatološkog fakulteta Univerziteta u Beogradu (od 2006).

Dejan Markovic, DDS, MSc, PhD.Professor of Paediatric and Preventive Dentistry



Dejan Markovic is born in 1963, in Belgrade. Faculty of Dentistry has finished in 1989, at University of Belgrade. He has completed Master Thesis in field of Endodontic therapy of deciduous teeth, in 1994, and PhD Thesis in field of Biocompatibility of dental materials, in 1998, both at University of Belgrade. He holds DSPU in Pediatric and preventive dentistry. Dejan Markovic is permanently employed at Faculty of Dentistry, University of Belgrade from 1990, and he is currently a Professor at subject entitled Pediatric and Preventive Dentistry and Oral Hygiene and Chief of subject entitled Dental care of patients with special care. He also teaches at several regional Faculties of Dentistry, such as Novi Sad (Serbia), Foča (Bosnia and Herzegovina) and Podgorica (Monte Negro). He is a leader of Centre for people with special needs, from 2001. Dejan Markovic is an author of more then 200 published papers presented at national and international meetings and/or published in scientific journals. He is also a researcher engaged in National scientific projects of the Ministry for Science of Republic of Serbia as well as at European Scientific Project (FP6), working in the field of testing materials. He is an author of several textbooks in field of Pediatric and preventive dentistry, author of scientific monograph entitled “Biocompatibility of glass-ionomer cements”, co-authors of scientific monograph entitled ”Adjective dental materials”. He is an editor of the international scientific monograph “Scientific Thought and Clinical Practice - 10 years of BaSS” published on the 10th anniversary of Balkan Stomatological Society, as well as of the international publication (in press) entitled “Glass-ionomers in clinical practice”. Dejan Markovic is organizer or an active participant in several scientific and professional meetings and a lecturer of more then 100 lectures. Supervisor of many student papers, graduate or specialization final works, 5 Master Thesis and 4 PhD Thesis at Faculties of Dentistry of different Universities (Belgrade, Novi Sad and Foča). He is a member of several DSPU committees at Universities of Belgrade and Novi Sad, as well as a member of many

27


committees for evaluation and final estimation of several Master and PhD Thesis conducted at Faculty of Dentistry and Faculty of Medicine in Belgrade and Novi Sad. He is also a member of editorial board and reviewer of many scientific and professional papers in “Serbian Dental Journal”, “Dentist”, Serbian Archive of SLD” and “Medical Review”. He is a member of scientific board of Association for Aesthetic Dentistry of Serbia, and precedent of Association of Pediatric and Preventive Dentists of Serbia. He has been granted with many professional and scientific awards and is a member of many international and national professional associations. Currently, he is a Vice Dean of Faculty of Dentistry, University of Belgrade (from 2006).

Protokol o zalivanju fisuraDejan Marković, Vanja Petrović, Tamara Perić

Savremene preventivno-profilaktičke mere značajno doprinose smanjenju incidence karijesa na glatkim površinama, dok karijes okluzalnih površina još uvek predstavlja značajan problem. Zalivanje fisura je klinički preventivno–terapijski postupak gde se fisure i jamice bočnih zuba (stalnih i mlečnih) ispunjavaju materijalima specijalno formulisanim u tu svrhu štiteći ih na taj način od karijesa.

U svakodnevnoj praksi česte su dileme u vezi sa dijagnostikom stanja okluzalnih površina usled njihove kompleksne morfologije. Takođe, dijagnostički kriterijumi u okviru ovog problema nisu standardizovani. U prvom delu predavanja biće razmotren problem dijagnostike stanja okluzalnih površina pomoću standardnih kliničkih parametara i predstavljene osetljivije i specifične dijagnostičke metode koje preporučuje savremena stomatologija.

Razvoj stomatoloških materijala i naučna istraživanja doprinela su i razvoju materijala za zalivanje fisura. Istovremeno je otvoreno pitanje kliničke potvrde njihove efikasnosti i stvorena dilema za koji se materijal opredeliti u svakodnevnoj praksi. Na raspolaganju su kompozitni, kompomerni i glas-jonomerni materijali. Kompozitni materijali pokazuju odličan karijes-profilaktički efekat, ali osetljiva tehnika postavljanja kompozitnih zalivača često ograničava mogućnost njihove primene. Modifikacija glas-jonomera kao zalivača izvršena je sa ciljem iskorištavanja njihovih osnovnih prednosti- mogućnosti hemijskog vezivanja za gleđ, oslobađanja jona fluora i veće otpornosti na vlagu prilikom postavljanja u poređenju sa kompozitnim zalivačima. U toku predavanja biće predstavljene prednosti i nedostaci pojedinih materijala, kao i kliničke situacije u

28


kojima ovi materijali ostvaruju maksimalni karijes-profilaktički efekat. Takođe će detaljno biti objašnjena tehnika postavljanja materijala za zalivanje fisura sa posebnim osvrtom na najčešće greške u kliničkom radu.

U završnom delu predavanja biće definisane indikacije za zalivanje jamica i fisura. Pre postavljanja zalivača, neophodno je odrediti karijes rizik pacijenta, kao i pojedinačnog zuba. U okviru preventivnih programa pre donošenja odluke o postavljanju zalivača, treba razmotriti i druge aspekte, kao što su stanje oralnog zdravlja populacije, resursi društva i dostupnost drugih preventivnih mera. Imajući u vidu da Srbija prema klasifikaciji Svetske zdravstvene organizacije pripada grupi „umerenog karijes-rizika”, kao i da u našoj zemlji ne postoji kontinuitet u sprovođenju preventivnih stomatoloških programa i da druge savremene preventivno-profilaktičke mere nisu uvek lako dostupne, može se zaključiti da je postavljanje zalivača na nedavno iznikle prve stalne molare indikovano kod svih pacijenata bez obzira na utvrđen rizik za nastanak karijesa. Zalivanje fisura može se obaviti i na drugim mlečnim ili stalnim zubima u bilo kojoj životnoj dobi, ukoliko se utvrdi da se ovi zubi nalaze u visokom riziku za nastanak karijesa.

Protocol for fissure sealing

Contemporary preventive approach significantly decreased caries incidence on smooth teeth surfaces. Nevertheless, occlusal caries still remains a problem. Sealing pits and fissures is considered to be an effective way of preventing caries development. Diagnostic of occlusal caries is a frequent problem in a daily clinical practice, mainly due to complex morphology of fissure system. In addition, diagnostic criteria are not standardised. In the first part of the lecture, problem of occlusal diagnostic will be discussed and more susceptible and specific diagnostic methods will be presented.

Development of dental materials contributed to development of sealing materials. Composite resins show excellent caries-prophylactic effect, but susceptible application technique restricts their use. Glass-ionomer cements are less vulnerable to moisture which allows their use in non-cooperative children or in partially erupted teeth where isolation could be a problem and have potential to act as a fluoride reservoir making enamel more resistant to demineralisation. Advantages and weaknesses of sealing materials will be presented. Application techniques for sealing materials and the most frequent clinical mistakes will be thoroughly described.

29


Finally, indications for fissure sealing will be defined. Before sealant is placed, a tooth’s and patient’s caries risk should be determined. It has also been suggested that in community-based programs recommendations for sealing should be based on additional factors, such as the assessment of the oral health needs, the resources of the community and the availability of other preventive measures. According to the WHO criteria Serbia is in a “moderate” caries category. Moreover, there is no governmental regulative about use of fluoride, so it could be concluded that the majority of children would benefit from fissure sealing.

30


Prof. dr Zoran VulićevićProfesor na Klinici za dečju i preventivnu stomatologiju


Kratka biografija

Rođen u Beogradu 1960. godine. Diplomirao na Stomatološkom fakultetu, Univerziteta u Beogradu 1986. godine.

Nakon odsluženja vojnog roka 1987. godine upisuje poslediplomske studije na istom fakultetu i 1989. godine postaje asistent pripravnik na Klinici za dečju i preventivnu stomatologiju. Magistarsku tezu “Kliničko i histopatološko ispitivanje odnosa kompozitnih materijala sa zubnim tkivim", pod mentorstvom prof. dr Dragana Beloice, brani 1991. godine. U zvanje asistenta izabran je 01.07.1992. godine.

Brojni radovi koji su se odnosili na klinička i eksperimentalna ispitivanja odnosa kompozita i dentina vodili su do doktorske teze “Ispitivanje odnosa i jačine veze kompozitnih sistema sa dentinom”, koju brani 1994. godine. Dobitnik je godišnje nagrade ICN Galenike za 1995. godinu na osnovu objavljene doktorske disertacije. Decembra 1996. godine izabran je u zvanje docenta. Zvanje vanrednog profesora dobio je 2002. godine. Autor je i koautor u preko 170 radova objavljenih i prezentiranih u zemlji i inostranstvu. Oktobra 2006. godine izabran je za šefa predmeta Dečja stomatologija na osnovnim studijama, kao i predmeta Povrede zuba u dece na poslediplomskim studijama. Koautor je kolegama sa Klinike u pisanju dva udžbenika i jednog praktikuma. Tokom rada na Klinici bio je član različitih komisija i veća formiranih na nivou Fakulteta. Odlukom Dekana postavljen je za koordinatora prikupljanja sredstava za Centar namenjen osobama sa posebnim potrebama. Aktivno učestvuje u izvođenju teorijske i praktične nastave na osnovnim i poslediplomskim studijama na maternjem i engleskom jeziku. Bio je član međunarodne komisije za odbranu Master teze na Univerzitetu u Sieni, Italija.

Član je SLD, UDPSS, FDI, IADR. Predsedavao je na nekoliko IADR i BaSS kogresa. Nekoliko puta je održavao predavanja u Nemačkoj, Švajcarskoj, Švedskoj i SAD-u u vezi sa rekonstruktivnom stomatologijom, na kojima se diskutovalo o kompozitima na naučnom i kliničkom nivou.

31


Zoran Vulićevic, DDS, MSc, PhD.Professor of Paediatric and Preventive Dentistry



Born in Belgrade in 1960. He graduated at Faculty of Dentistry, University of Belgrade, in 1986.

After military service in 1987 he attended post graduates studies at the same faculty and in 1989 became junior lecturer at the Clinic for Pediatric and Preventive Dentistry. Master thesis ‘Clinical and pathological investigation of relationship between composite filling and tooth structure’ mentored by Dragan Beloica, D.D.S., M.Sc., PhD, where clinical and experimental behavior of composite resins was investigated, he defended in 1991.

Numerous papers in clinical trials and experimental investigations where relationship between composite resins and dentin tissue were investigated led to PhD thesis with title: “Investigation of relationship and bond strengths between composite systems and dentin tissue”, which was defended in 1994. He won the Annual ICN Galenika award for the PhD thesis in 1995. He is author and coauthor in over 170 papers published and presented in country and abroad. At this moment Dr Zoran R. Vulicevic is holding position of Professor on the Clinic for Pediatric and Preventive Dentistry. In October of the year 2006 he was elected as the chairman of the subject Pediatric Dentistry at basic studies, as well as the chairman of the subject Dental Traumatology at post graduate studies. Together with his colleagues he was coauthor on the two text-books and one practice book. During his work at the Clinic, he was the member of various comities established at the Faculty. By deans decision he became the coordinator for the Center for children with special needs. He was a member of an international committee for Master thesis defense at the University of Siena, Italy.

He is the member of the SDA, APPDS, FDI, IADR and the Academy of aesthetic dentistry. Held the chair on couple IADR and BASS meetings where dental materials have been discussed. Made couple study visits to Germany, Switzerland, Sweden, and USA, and gave couple courses in reconstructive dentistry where composites were discussed on clinical and research basis.

32


Zdravstveno vaspitna sredstvaZoran R. Vulićević, Ivana Radović

Prema definiciji Svetske zdravstvene organizacije zdravstveno vaspitanje predstavlja aktivan proces učenja i osposobljavanja pojedinca i zajednice da se koriste stečenim znanjima o psihičkom, fizičkom i socijalnom zdravlju. Istovremeno ukazuje na faktore rizika koji mogu dovesti do oboljenja. Savremeno zdravstveno vaspitanje predstavlja složenu multidisciplinarnu nauku koja integriše saznanja iz više naučnih oblasti kao što su medicinske, socijalne, nauke o ponašanju i komunikacione nauke. Osnovni cilj zdravstvenog vaspitanja je podizanje opšteg nivoa higijenske i zdravstvene kulture i motivisanje pojedinca i društva da se brinu o zdravlju. Zdravstveno vaspitanje treba da u svakom pojedincu razvije odgovornost za sopstveno zdravlje, zdravlje najbliže okoline i sredine u kojoj živimo i radimo. U oblasti stomatološke zaštite, zadatak zdravstvenog vaspitanja je da informiše i motiviše pojedinca ili društvo u celini za očuvanje zdravlja usta i zuba. Zdravstveno vaspitanje se zasniva na naučnim istinama o multikauzalnoj etiologiji oralnih obolenja, a koristi individualne, grupne i kompleksne metode ili predavanja. U radu se mogu koristiti očigledna sredstva, kao i sredstva masovnog informisanja. Osnovni cilj zdravstvenog vaspitanja u stomatologiji je da promoviše uspostavljanje navika održavanja pravilne i redovne oralne higijene, uspostavljanje pravilnog režima ishrane, kao i upotrebu fliorida. Tokom ovog predavanja biće predstavljene i nove brošure Klinike za dečju i preventivnu stomatologiju: Prva poseta stomatologu i Put do zdravih usta i mlečnih zuba.

Health education resources

World health organization defines health education as an active process that increases the awareness and favorably influences the attitudes and knowledge relating to the improvement of health on a personal or community basis. Moreover, it points out to specific risk factors that may lead to illness. Contemporary health education is a complex multidisciplinary science which integrates medical, social, behavioral and communicational research findings. The main

33


goal of health education is to raise general health culture level as well as to motivate individuals and society to take action to improve health. Health education should increase each individual’s responsibility levels towards personal and community health in addition to a healthy environment. Oral health education aims to inform and motivate individuals and society to preserve the health of teeth and oral tissues. It is based on scientific evidence concerning multicausal aetiology of oral diseases, and it uses individual, group and complex methods or lectures. The main goal of oral health education is to promote the establishment of regular and proper oral hygiene, the establishment of proper nutrition habits and the use of fluoride. During this lecture, new brochures made by the Clinic for paediatric and preventive dentistry will be presented: First dental visit and How to take care of deciduous teeth.

34

Documents

definitivna knjiga abstrakata