De Vita et Morte Roberti Rollok narationes; auctoribus Georgio ... · AtAMeETINGOVTHECOMMITTEEOFMaNAGEMEXTOl' THEBaxnatyneCeub,heldinthehouseofthePke- siDENT,28thMay1824-, Resola^ed,ThattheLifeofRobeetRoi,lok,First

SCS. 6C./4

&N'

DE VITA ET MORTE

HOBERTI ROLLOK,

ACADEMm EDINBURGENiE PRIMARII,

NARRATIONES;

AUCTORIBUS GEORGIO ROBERTSON,

ET HENRICO CHARTERIS.

EDINBURGI

:

TYPIS JAC. BALLANTYNE ET SOC.

MDCCCXXVI.

'^Mili^

At A MeETING OV THE COMMITTEE OF MaNAGEMEXT Ol'

THE Baxnatyne Ceub, held in the house of the Pke-

siDENT, 28th May 1824-,

Resolaêd, That the Life of Robeet Roi,lok, First

Priiicipal of the University of Edinburgh, vvritten by the Rev.

George Robertson, and originally published in 1599, and a si-

luihir Xarrative by Principal Charteris, contained in a MS. in

the Libraiy of the LTniversity, with Elegies on his Death, be printed

for the use of the Members of the Club ; and that the Rev. Doc-

TOR Lee be requested to superintend the publication.

DAVID LAING, Secretanj.

THE BANNATYNE CLUB,

JULY MDCCCXXVI.

SIR WALTER SCOTT, Bart.

PRESIDENT.

THE RIGHT HONOURABLE WILLIAJI AUAM, LORD CHIEF

C0JI3IISSI0NER OF THE JURY COURT.

SIR WILLIAM ARBUTHNOT, BART.

.JAJMES BALLANTYNE, ESQ.

5 SIR WILLIAM MACLEOD BANNATYNE.

THE LORD BELHAVEN.

GEORGE JOSEPH BELL, ESQ.

ROBERT BELL, ESQ.

WILLIAJI BELL, ESQ.

10 WILLIAM BLAIR, ESQ.

JAMES CAMPBELL, ESQ.

HONOURABLE JOHN CLERK, LORD ELDIN.

WILLIAJI CLERK, ESQ.

HENRY COCKBURN, ESQ.

15 ARCHIBALD CONSTABLE, ESQ.

DAVID CONSTABLE, ESQ.

JAJIES T. GIBSON CRAIG, ESQ.

WILLIAJI GIBSON CRAIG, ESQ.

GEORGE CRANSTODN, ESQ.

20 ROBERT DUNDAS, ESQ.

THE COUNT DE FLAHAULT.

JOHN FULLERTON, ESQ.

SIR JAJMES G. R. GRAHAM, BART.

ROBERT GRAHAai, ESQ.

25 THE LORD GRAY.

E. W. AURIOL HAY, ESQ.

JAMES M. HOG, ESQ.

JOHN HOPE, ESQ.

DAVID IRVING, ESQ. LL.D.

30 JAJIES IVORY, ESQ.

SIR HENRY JARDINE.

FRAXCIS JEFFREY, ESQ.

JAMES KEAY, ESQ.

JOHN G. KINNEAR, ESQ.

35 THOMAS KINNEAR, ESQ. TREASURER.

DAVID LAING, ESQ. SECRETARY.

REVEREND DOCTOR JOHN LEE.

HONOURABLE J. H. MACKENZIE, LORD MACKENZIE.

JAMES MACKENZIE, ESQ.

4.0 JAMES MAIDMENT, ESQ.

THOMAS MAITLAND, ESQ.

GILBERT LAING MEASON, ESQ.

WILLIAM HENRY MILLER, ESQ.

THE EARL OF MINTO.

45 JAMES MONCRIEFF, ESQ.

JOHN ARCHIBALD MURRAY, ESQ.

WILLIAM MUKRAY, ESQ.

MACVEY NAPIER, ESQ.

ROBERT PITCAIRN, ESQ.

51) JOHN RICHAKDSON, ESQ.

ANDREW KUTHEUFURD, ESQ.

3

THE RIGHT HONOUKABLE SIH SAMUEL SHEPHERD, LORD

CHIEF BARON OF SCOTLAXD.

AXDREW SKENE, ESQ.

JAJIES SKENE, ESQ.

5.5 GEORGE SMVTHE, ESQ.

JOHN SPOTTISWOODE, ESQ.

ALEXANDER THOMSON, ESQ.

THOMAS THO.MSON, ESQ. VICE.PRESIDENT.

W. C. TREVELYAN, ESQ.

60 PATRICK FRASEK TYTLER, ESQ.

\dA TIS D. ROBEETl^,|^ ROLLOCI-^Ô Scoti nar-

'^^M ratio.

\y\^ Scripfa per Georgium Ro-

^ -^ bertfonum.

Adjectis in eundem

quorundam Epita-

phijs.

VIT^ ET MORTIS

D. ROBERTI ROLLOCI

NARRATIO.

ROBERTUS ROLLOCUS Rector Academiae et Pastor Ecclesiae

Edinburgensis, ubi aetatis suse annum 43. explevisset, 6. Idus Febr.

anno 1598. non sine summo omnium luctu supremum diem obiit.

Vir, ne celem quod sentio, vita innocentissimus, eruditione floren-

tissimus, propositoque omnium sanctissimus quos unquam tulit haec

regio. Hic mihi diceudus an silendus esset, diu multumque ambi-

gebam : silendi prompta facultas, dicendi provincia humeris irapar :

cum enim mecum reputarem quam locupleti coelestium donormn

supellectile ditatus ille fuerit, quanta in Deum pietate claruerit, in

Ecclesiam amore flagraverit, in Principem et Patriam afiectu ferbue-

rit, verebar ne tam eximia virtutum monumenta stili mei nube obfus-

4 VITA ET MORS

carem potius qiiam illustrarem. Moerore etiam Ecclesiae ejus obitu be-

nigno parente orbatas, Reipublicae principi alumno viduatae, exhausta

memoria mea, hebetata mentis acies, exaruit denique sermo. Sed et

animo volvebam quorundam solennem consuetudinem, celebrandi

etiam profanum genus hominum, quos jam claudit gehenna, eo-

rumque encomiis multijugas paginas refarciendi, ac in iis umbratilia

tantum virtutis simulacra ad ccelos usque laudibus evehendi. Rol-

LOCUM autem dum superesset verse virtutis thesaurum, nunc autem

coelestis Hierusalem incolam,diuque cupitafruentemgloria,oblivionis

ac silentii tumulo sepelire nefas putabam. Pensitabam etiam quam

innumeris vinculis adamantinis me cum aliis plurimis sibi devinxerit

ut non sine nefario scelere tantum virum taciturnitate operire me

posse putem. In hoc consiliorum bivio cunctabundus diu haeseram,

silentiumne an sermonem de tanto viro capesserem: tandem diutur-

nam cunctationem abrupi, inque eani sententiam descendi, non verbo-

rum illecebris, aut lenocinio orationis, ejus laudes amplificandi qui

jam beatas sedes incolit, inexhaustoque saturatiu* gaudio in vultu

Dei et Agni scaturiente. Verum animo meo statui ejus vitae ac

mortis inclytarumque virtutum effigiem, quam fieri potest expressam,

depingere, cujus pulchritudine allecti nos qui ei supersumus, ad vitae

ejus sanctissimse vestigia premenda sollicitemur, vitamque hanc no-

stram consimili exitu felici ac honoro claudamus. Et quamvis ego

ROBERTI ROLLOCI. 5

(leterioris notae pictor sim, qui tam illustris eflBgiei lineamenta raeo

ca-lo ac penicillo ducam, Deo tamen auspice ac propitio, aggrediar

tenui illa ac exili facultate qua valeo.

ROBERTUS ROLLOCUS natiis anno 1555. inclyta Leving-

STONiORUnr familia oriundus, parentibus celebribus satis, ac decoris,

inter binos quos habuerat fratres aetatis media? fuit. Pater David

RoLLOCUS, quod aliquam in Republica literaria suavitatem ipse hau-

sisset, filios suos omnium, artium liberalium cultm-a excolendos cura-

vit. Inprimis ei curae fuit hic Robertus, quod aliqua futurae egre-

giae in eo indolis praesagia praesensisset : eum Sterlinum amandat

scholis trivialibus expoliendum, tradiditque Thomae Buchakano

Sterlinensi Ludimagistro, sub quo tam illustre ingenii specimen

in ipsa juventa edidit, tam compto monmi decore nituit, ut absque

rigidiori disciplina in officio permaneret. Thomae autera Bucha-

NANi affectum, mellita indolis suse suavitate ita in se convertit, ut

perpetuis increraentis adauctus ad vitae usque periodura nunquara

exoleverit. Ubi Sterlini in studiis humanioribus satis raaturuis-

set, Andreapolin coraraigrat, ad studia subliraiora Philosophica

nimirura capessenda. Ingressus autem Academiam cognomento Sal-

vatorianam, in ea quadriennii curriculum Philosophicum emensus

est, ubi qua; prius in eo scintillarunt virtutes, indies splenduerant

:

6 VITA ET MORS

tam autein sublime horam studiorum fastigium conscendit, ut ex con-

discipulis pauci eum assecuti, nemo anteierit. Completo hoc curri-

culo, ob eximia quae in eo patuere dona, in professorum Philosophiae

numerum relatus est : hac autem prsefectura egregia cum laude

quadriennio perfiinctis, tanta industria ornavit, pietate illustravit, ut

ex ejus collegis nemo eum sequaverit.

Anno 1583. Senatus Edinburgenus de erigenda Edinburgi

AcADEMiA cogitare coepit, idque suggestu viri integerrimi

Jacobi Lausonii Pastoris Edinburgeni : cogitatio haec hinc

conflata, quod regni Metropolis esset, animadverteretque Senatus

non sine civium, cum molestia, tum impendio esse, liberos An-

dreapolin aut alias regni partes erudiendos ablegare, nec igno-

raret complures tenuioris sortis sic angustia rei familiaris con-

strictos, ut smnptus alibi quam Edinburgi educandis liberis tolerare

nequirent, ac proinde coactos plerunque sublimia ingenia servilibus

artibus mancipare. Ubi decretimi erigendam Academiam, tum venit

in deliberationem, quisnam ejus prsefecturam subiret, cujus salvis

auspiciis, exordimn, incrementa, fastigium caperet. Placuit tandem

unum aut alterum Andreapolin transmittere, qui diligenti indagine

sciscitarentur quisnam huic operi apprime idoneus esset : concordi

imiversae Academise suffragio neminen tam ad provinciam hanc in-

structum ac Robebtum Roi-LOCUM discunt, quod et ad Senatum

ROBERTI ROLLOCI. 7

referunt. Senatus ubi hoc rescisset, blande Rollocum invitat, vel-

let tantum opus, cum ad Ecclesiae, tum Reipublicaj insigne emolu-

mentum auspicari, se nulla in re ei defuturum, quibuscunque posset

officiis ornaturum, tandem ejus adventum impetrat. Anno eodem

Edinburgum trajicit ROLLOCUS, himianiterque, (ut par erat) a

Senatu excipitur.

Ineunte hyeme provinciam hanc adoritur, classemque ipse in-

choat : vulgata autem fama erectse Edinbm-gi Academia», turma-

tim ex omnibus regni angulis Edinburgum confluunt qui studia

Philosophica ambiebant, in unam classem coalescunt. Ex iis autem

plerosque laxiori trivialium scholarum disciplina effrenes, in liniine

rigida severitate mire compescuit, severitatem tamen insita quadam

sibi clementia prudenter temperavit : doctrinam autem qua eos iin-

buit, disciplinam qua coercuit, Religionis condimento sic miscuit, ut

guttatira tenellis juvenum animis pietatem instillaret. In hoc enim

inprimis omnes nervos intendit ut discipulos suos sanctimonia; cha-

ractere insigniret, nec conatiun tam pium successus frustrabatur,

tantum siquidem hortationibus, pra?lectionibus sacris, quibus alia

studia distinxerat, profecit, ut efferatos juvenum animos cicurarit,

ac in sancti obsequii gyrum redegerit. Ubi quadriennio ad curri-

culi Philosophici exitum classem hanc perduxisset, ejus singulos ad

examinationis amussim exactos, laurea, quam Magistralem vocant,

donavit.

8 VITA ET MORS

Visum deintle Senatui quatuor Philosophiae professores, erudi-

tione, morum nitore, prudentia insigniores, ROLLOCO sufficere, clas-

sibus Philosophicis praeficere, qui ejus imperio ac nutu Acade-

miam administrarent. Ex iis autem quos nuperrime laurea redi-

mierat, quatuor qui facto examine reliquis prseluxerant, eliguntur.

Hi gressibus, cum doctrinse, tum disciplinae, Rolloci insistentes de-

mandatam sibi provinciam egregia fide ac industria administrant.

ROLLOCO interim totius Academiae cura incubuit, illi enim moris

erat, singulas classes adire, singulorum sedulitatem, progressus in stu-

diis, observare, si quae turbida excidissent, egregia celeritate ac pru-

dentia componere,universos, singulos ad perstandum in officio erigere.

Quotidie omnibus in auditorium convocatis, intenso animi ardore

preces ipse celebrabat. Unius diei cujusque hebdomadse delectum fe-

cit, quo discipulis suis omnibus coeuntibus, textum aliquem scripturse

interpretatus est, unde hortationes, comminationes salutares eruit,

non sermonis fuco obductas, verum sententiarum pondere ac gravi-

tate efficaces ad juvenum animos emoUiendos, ac ad sanctimoniam

efibrmandos : non quod defuerit ei comptus ac cultus sermo, in re-

bus tamen sacris affectatum dicendi genus aspernabatur : illi enim

cura intensior de rerum nervis ac medulla, quam orationis procera

cute. Hujus praelectionis vallo, arctius quam asperiori ulla discip-

lina adolescentes circumsepsit. Absolutajam lectione, scrutari deinde

ROBERTI ROLLOCI. 9

ccepit ex censoribus, qiios ad delictorum censuram destinarat, quae-

nam ea hebdomada delicta excidissent, citatos delinquentes tanta dex-

teritate increpuit, iram divinam sic intonuit, dedecorisque metu at-

tonitos reddidit, ut ad poenitentiam, vitamque in raelius emendan-

dam, mille verbera non tantum valuissent. Quibus enim nec alio-

nun verba aut verbera dolorem incutere, lachryraas excutere qui-

verant, ca;lestem iram intonando, blandis proraissis raulcendo, sic eos

concussit, prostravit, ut suspiria, singultus, fletus uberrimos expro-

meret. In eo auteni iusigne fuit, sive proraissiones Evangelicas pra;-

dicaret, sive severe minitaretur, ita se etiam nequissirai animo, ad-

versus quem vehementissim^ excanduisset, insinuavit, ut profusum

ejus in se amorera derivaret, neque tara raetu, quara araore adultro-

neura obsequium traduceret. Quotannis autera Adolescentura ob

progressus in Philosophia laureatorum examen unum enitebatur, ex

quo ditiorem segetem Ecclesia, Respublicaque messuerat, quam ulla

hominum meraoria haec Regio tulit.

Ipse autem Roi^LOcus a studiis Philosophicis ad Theologica se se-

posuit. Adolescentes ubertim Pliilosophia irabutos, ad munus

Pastorale aspirantes, perdia ac pernocti diligentia, indefesso labore

Theologia excoluit. Cum ad eam sedulitatem, eas serumnas, quas in

adolescentibus his sacra hac scientia imbuendis, tanta cum anirai

fequitate toleraverat, luraina reflecto, nequeo raihi ab adrairatione

B

10 VITA ET MORS

temperare, et nisi ipse earundem testis exstitissem, nemini eadem

narranti fidem astruerem. Diem enim totum, demptis alimenti in-

tervallis, coUocare consueverat, aut in sublimi capitura Religionis

contemplatione, aut in abditorum scripturae locorum scrutinio, aut

denique in controversiis cum Pontinciis dirimendis. Ista autem

quamvis sublimia et excelsa, mira facilitate etiam ad quorumvis cap-

tum expediebat. Hanc autem sedulam ejus operam condierat hor-

tationibus crebris quibus adolescentes ad sanctiraoniam, fidemque, in

mimere Pastorali incitabat. Flagitavit irapriinis ne crudos se ac

immaturos ad munus illud protruderent, zelum eornm amplexibus

hortatu crebro insinuaverat, verum prudentia conditum, dextereque

monuit, ne juvenilem ardorem, choleramve, aut innatam, aut aliunde

confiatam, aut denique ad imitationem compositam, quantumvis

jjietatis supparo tectam, in Ecclesiam iuveherent : fovendum quidem

in Ecclesia zelura genuinura, esse euni ignera c£elitus descendentera

quem ali in Teraplo Dei operae pretium esset, explodendum tamen

zelimi adulterinum, quod ignis sit peregrinus. Obnixe autem serio-

que suasit ne res suas privatas pi-setextu Religionis gererent, ne-

que famam sinceritatis alios sugillando, taxando, propagarent : hor-

tatus denique nihil opinionis, omnia conscientiae gratia, agerent.

Hanc ejus iudefessam sedulitatem tantis fructibus beavit Deus, ut in-

numeros cvun ad Reipublicse emolumentum, tura ad raunus pastorale

ROBERTI ROLLOCI. ll

decennii spatio propulerit, in quibus sanctiraoniae ac eruditionis su*

lineamenta cernere erat.

Ad hos labores tanta industria exantlatos, accedebat et hic. Sin-

gulis diebus Domiiiicis palam in templo concionabatur, idque

tanta spiritus demonstratione, tanto sententiarum pondere, ver-

borumque gravitate, ut apud omnes excelcissime floruerit : tau-

tiun ad auditorum mentes ilhiminandas, affectusque permovendos

valuerat. Neque apud vulgus modo, sed et apud celebre et erudi-

tum hominum genus concionando sic eflBcax fuit, ut quamplures

in margine Orci lethalis titubantes, ad vitam illam Dei, lucemque

coelestem eruerit ac evocarit, divino numiue eius ministerium secun-

dante. Complures commentarios in Scripturas sacras, tractatus etiam

nonnullos de Religionis capitibus miro artificio contexuit, quoi'um ali-

qui typis excusi, non modo in Scotia, sed et apud exteras regiones

incredibili nominis sui ornamento, Ecclesiseque insigni compendio

per multorum manus volitant. Pervenerat forte in manus Theod.

BEZiE, eximii illius viri, ejus commentarius in Epistolas ad Romanos

ac Ephesios, qui tanto gaudio Bezam perfudit, ut in epistola qua fa-

miliarem quemdam sahitat in celebres ejus laudes eruperit: visum est

aliqua ejus verba attexere. " Hoc ipso tempore mihi contigit thesau-

i-ura nancisci, qui nescio quo sinstro fato, quaravis liic in omnium alio-

runi conspectu versaretur, me tamen adhuc subterfugerat : the-

12 VITA ET MORS

sauiHim enim cur non appellem, et quidem pretiosissimum, illos ho-

norandi summ6 fratris, D. Rolloci, cum in Epistolam ad Roraanos,

tum in Epistolam ad Ephesios, utramque inter Apostolicas omnes

celebratissimam, commentarios ? Sic enim ego quidem de iis apud

me statuo, (quod absque ulla specie adulationis dictum velim,) nihil

adhuc legisse me in hoc interpretationis genere, brevius simul, cum

elegantius, tum judiciosius, scriptum, ut ipse me iis inspectis conti-

nere nequiverem, nec etiam opinor debuerim, quin et Deo, de hoc

utilissimo procul dubio quam phirimis futuro labore gratias magnas

agerera, et tantum hoc vobis bonum veltotipotiusEcclesiae gratularer,

Deura precatus ut hunc hominem novis subinde donis auctum felici-

ter conservet, hoc praesertim tempore, in quo propter tantam opera-

riorum in excolenda Dei nostri vinea raritatem, et paucissimis ex

vetex'anis illis exercitatissimis superstites triuraphare jam sibi de op-

pressa veritate Satan cum sviis videbatur." Hajc Beza.

Sensim autem omnium cujusque ordinis quibus innotuerat, animos

sui amore repleverat: gratiun charumque juxta omnibus reddidit can-

dor quidam in rebus gerendis genuinus, insignisque humilitas, quae

tanquam ex alto eximia in eo dona illuminavit : quamvis enira ille

praeelaris dotibus Pastores reliquos superemineret, sese tamen suo

censu infra omnes demisit. Animo quidera fixura condebat latere, ut

que liberius studiis dicaretur semet abdere ne curis publicis implica-

ROBERTI ROLLOCI. 13

retur: praeter votum taraenad publica negotia pleraque invitus evoca-

batur, qme quidera ille egregia sanctissiraaque prudentia expediei*at.

Pra^cipiti plebis zelo turbata, niatm'o ejus consilio in ordinem redie-

runt : rara zeli socia prudentia, nec assiduus prudentiae comes zelus,

utriusque taraen insignera teraperieiii Roi.loco indiderat qui rau-

iiera tacito dispertit arbitrio, quam sensit cura Ecclesia tuni Res-

publica Scoticaua cum insigni suo emoluinento sibi salutarein.

Novissimo vitse biennio sic curis publicis involvebatur, ut ejus vale-

tudo hostilis satis indies labasceret : assiduis eiiim calculi cruciatibus

angebatur, stomachi infii-mitate languescebat, veruiii quantum judicio

hiunano consequi valemus, nisi hoc ipso terapore Ecclesiae nutanti

ac periclitanti opera sua subvenisset, in miseriarum Oceanuni pes-

sundata fuisset. Inconsulto arraataj iilebis conciu-su, Regis ac Sena-

torura ira vehementissime exarsit, quo factum iit Ecclesia et Respu-

blica in pran-uptum et anceps periculura devolveretur : squalida

enim ac lugubris rerura conditio quae tura teraporis evenerat, trucem

lachryraabilemque faciem spectantibus prsebuit : cura in turbis his

componendis complures operara et oleura perdidissent, eluxit tan-

dem, tanquam sidus salutare, sanctissinia Rolloci prudentia. Pie-

tate ac sapientia, humilitate conditis, tantuni Regii pectoris posse-

derat, ut ejus aniraum in Edinburgenos asperiorem lenierit, Ecclesiam

ex incendio, Renipublicaiii ex conflagratione eruerit: Quamvis Rol-

14 VITA ET MORS

Loco insignis assurgat honos quod hac tempestate higubria Eccle-

siae detraxerit, turbata ad pristinum statum revocarit, cogor insig-

nia nominis ejus ornamenta silere ac transilire. Si enim illius tem-

poris historiam pertexerem, rotae instar rapidive gurgitis agerer, ut

in praesenti negotio consistere nequirem, longeque digrediendum ac

expatiandum mihi foret.

Res, RoLLOCi continuis vigiliis, ac indefessis laboribus com-

positas, ac in pristinum statmn remeantes, insequitur Synodus

Taodunensis, quam visum Regi sua prsesentia ornare. Synodo

Praeses omnium suffragiis Rollocus designatur. Synodo Perthi

non multo ante habita, quae severius ad speciem decreta vide-

bantur, hac Taodunensi benigniorem commentarium sortita sunt.

Flagitat Rex, vellet Synodus nonnullos designare, qui excu-

bias pro Ecclesia ducerent, ne quid ea detrimenti caperet. Confes-

tim pedibus itur in eam sententiara pietate ac prudentia eminen-

tiores deligendos, iis provinciara hanc demandandam. Ex his RoL-

Locus unus. Horiim munus temporis ac adrainistrationis vallo cir-

cumseptum fuit, defunctique muneris rationem proximae Synodo red-

derent decretum. Hi Ecclesiara, turaultu quem meraorabara, mi-

sere quassatam maturis consihis ac perpeti industria reficere, seu-

simque restaurare adnituntur.

Anno 1598. praecipiti hyeme gravius solito morbi pondere gra-

ROBERTI ROLLOCI. 15

vatus domi se concluserat. Gui.ielmus Scotus ex intirais unus

consulit in domum suam transiret, aerem sereniorem ac li-

beriorem hauriret, ut valetudinem recuperaret : consilio obse-

cundat, transitque. In limine pristinus vigor redire videbatui",

verum confestim gemiuata morbi vis lecto eiun affixerat. Ille

cum spiritus linquentes, seseque in confinio mortis discit, coelesti gau-

dio quo semper exuberabat, mellifluisque sermonibus omnes qui in-

viserant perfudit : verum laetitiam interpeUabant obortae omnibus

lachrymse, tautum virum nondum matui'a cetate prceripiendum, ad-

imendum Ecclesise parentem, Reipublicae salutare colmnen, neminem

superesse qui turbas in Ecclesia componat, offenso principi cives,

Ecclesiam, insinuet. Ille prudentia solita domestica digerit uxor-

eraque post decennii ultra sterilitatem uterum ferentem amicorum

curie serio commeudat. Ingressis ad eum Patricio Gai.lovidio,

Davide Lyndesio araorem in Principem qiii semper ejus animo

medullitus insedisset, testatum fecit, in eoque occubiturum se profes-

sus, flagitat interim ipsius nomine Regem adeant, hortentm-que vellet

Religionis orbitam, quam inoffenso cursu hucusque pressisset, gra-

du non vacillante ad ultimum vitte spiritura calcare, neque spe am-

plificandi regni, aut nefariorum tacitis technis ab ea divelli. De Ec-

clesise Pastoribus, qua par esset reverentia, sentiret, loqueretur.

Illud (inquit) Christi ministeriura quantumvis humile ac abjectum

16 VITA ET MORS

humano calculo, illustri gloria tandem fulgebit. Ingressi deinde

Pastores Edinburgeni quibus assidentibus sic infit. Ji^gritudinis mole

lassus, vitse hujus pausam ac exitum anhelans spiro, ac spero. Non

sic Christum didici aut docui, quin in eo serumnarum harum leva-

mentum sentiam. Academiae cura fratres altissime semper animo

meo insederat, quanta ego eam fide ac industria administrarim, tes-

tis Deus, ego mihi probe conscius sum, quantum ex ea in Ecclesiam

et Rempublicam emoUnuentum redundarit, vos testes. Rumpendum

mox vitae meae filura, trajiciendumque mihi in patriam diu, multum-

que cupitam, ne quaeso me dempto nimis amare orbitatem suam de-

fleat Academia : Vos, vos inquam, non novercaj verum genuini pa-

rentis vices obite, eam vestro sinu ahte, fovete. Pastorale munus

non jam pridem raihi incubuit, quod quamobrem in me susceperira

non vos prajterit. In eo egregiura quid praestitisse me aflHrmare

non audeo, voluisse taraen, audebo. Meraori.Te vestrse non excidit,

SjTiodo Taodunensi delectura me cum aliis quibusdam, qui pro Ec-

clesia excubarera, in excubando, cura Dei gloriara, et Ecclesi* in-

columitatem, tumultu quodara miser^ quassatam, mihi ob oculos ha-

buerim, nuUius in ea admissi flagitii poenitentia discruciari me pro-

fiteor. In pastorura Edinburgenorura nuniero geminando, duobus

prsesertim illis qui studiorum tyrocinium sub mea fenila exercuerunt

ad munus illud invehendis, cum in iis dona muneri congrua, Deum-

ROBERTI ROLLOCI. I7

que eoruni laboribus propitiuni, perspexerim, tautuin abest illius

facti me pceniteat, ut iu hanc usque horam sunnno potius perfundar

gaudio. SusmTavit quidam nuperrinie in aiu'em meam, disseminatum

rumorem, torqueri ine animo ob inique gesta in ista provincia.

Deum arcanorum omnium arbitrum ac testem, ad cujus tribunal ego

mox sistendus, appello, cum in omni hoc negotio, pro divinltus indulta

mihi pietate et prudentia, ad scopum legitimum collimari, nihil esse

quod me cruciet aut angat. Non eo quidem inficias, cum Ecclesiam

ac Rempublicam nexu adamantino, eoque fraterno colligarit prudens

mundi opifex, in hoc remis ac velis incubuisse me, ut mutua emolu-

menta promoverent : ne Reipublicse gladius in Ecclesia? perniciem

stringeretiu', aut Ecclesia in principem, aut rempublicam acerbe inve-

heretur, bellumque nou necessarium excitaretur. Neque tamen ita nie

pacis amor fascinavit, ut genuinam ab adulterina non secreverim, aut

affectus in Principem eo me abripuit, ut in ejus gratiam vel labecu-

iam ullam conscientiae fuerim inducturus, verum meorum factorum

candor etiam me extincto lucescet. Ceterum fratres unanimi con-

cordia ad opus Domini coalescite. Quid magis incongruum quani

pacis praecones, litigio ac discordiae carnificina dilacerari, hac tempes-

tate, qua in insidiis hostes sunt, non lite spargendae vires, veriun

pace refovendae sunt, petendum ac ham-iendum hostium latus, non

inutua jugula. Principi vestro debitum ohsequium prcestate : rara

18 VITA ET MORS

temporuin felicitas vobis obtigit, Principeni nacti estis, qiti cum

lacte Religionem hausit, quse ejus visceribus recondita cum eo cal-

cavit, Religionem disciplina circumvallavit, circumvallatam suo prae-

sidio texit, Ecclesiajque patrociniuia sic in se suscepit, ut quam diu

eum vita non deserat, illud non deserturum se documentis innume-

ris palam fecerit. Quod itaque blande mulcendo ei elicere valetis,

ne torquendo extorquere frustra adnitimini. Serio cavendum ne

ex hoc felicitatis fastigio pessum se det Ecclesia. Quiverat Paulus

Onesimum fugitivum apud se retinere, renuit tamen ne Philemonis

beneficium ex necessitate esse videretiu-. Ejus vestigiis insisteudum

vobis in tanti ponderis negotio sentio. Deus pater Jesu Christi, vos

omni benedictione spirituali locupletet, fortique robore muniat, ad

ministerium istud strenvie obeundum.

Vesperascente eodem die, properare mors videbatiu", quam ille

odoratus, sermonem occipit, non humano cerebro excusum, verum

coelitus a Dei spiritu stillantem, qui cunctis astantibus- stuporem in-

jecerat. Aderant Medici qui medicamentis suis vim morbi lenire

(quod vigor naturalis deficeret) renuei-unt. Ad Deum itaque verso

sennone : Tu, inquit, Deus medeberis mihi : dein preces zelo inten-

sissimo fundit, orans primo vellet Deus sibi suisque peccatis propter

unicum Christi sacrificium propitius esse, prsediCans omnia quan-

tumvis ad speciem speciosa, propter crucis Christi eminentiam, pro

RORERTI ROLLOCI. 19

stercoribiis se ducere : precatiis dein vellet vitse suae exitum faus-

tum ac felicem indulgere, ut misericordiae alis opertus, in Christi

sinu occiunberet, fruereturque Dei vultu quem crebro anhelitu intu-

eri sitiit. Ego te, inquit, subobscure in verbi speculo vidi, largire

niihi diu multumque optati vultus tui sempiternam fruitionem. De

resurrectione et vita seterna verba promit, ac si terra derelicta in coe-

los translatus fuisset. Singulis qui astabant dextra prehensis, tan-

quam Patriarcha, summa verborum sanctimonia ac gravitate bene-

dicit ; benedictionem hortationibus pro cujusque indole ac nmnere

prudenter miscet. Ea nocte praiter spem paulum requievit. Die

qui eum insequutus est, urbani Magistratus, complures etiam ex or-

dine Senatorio eum invisunt, quos juxta lectum accumbentes sic af-

fatur. Quantum prsesagiis ullis assequi valeo, egrediendum mihi vi-

tae hujus limen, transeundumque in Patriam : neque hoc niihi acer-

bvnn, novissimum enim hujus vitaj diem crebra siti concupivi. Aca-

demia semper anxium nie maxime habuit, eam ego jam desertiu'us,

si celarem vos, quem meus calculus sufficiendum mihi, Academiaeque

praeficiendum censuit, incuriae maculam non exuerem. Quid attinet

exteras regiones pervagari, peregrinum asciscere, qui huic provin-

ciae prsesit, quem interim doctrina disciplinaque hujus Academia

lateat ? Domi virum locupletatum donis, ac ad munus instructum

habetis, Henricum Chabterisium, qui eruditionem me Praecep-

20 VITA ET MORS

tore uberrime hausit, professorisque Philosophici munus decennio

egregia cum laude perfunctus est. Hunc vos in Academiae puppi

sistite, ejusque clavo apponite, Deum illi propitium, ejusque labores

beantem conspicietis. Vos ex officio Academiaj Msecenates ac alum-

ni essetis, altior quseso ejus sollicitudo animos vestros subeat. De

domesticis quid dicam, uxorem desero uterum ferentem, luium a vo-

bis summopere contendo, sentiat illa amorem quo semper me am-

plexi estis, extincto me, non exaruisse. Nunquam mihi dies aut nox

aegritudinis expers, illa me tot morborum aerumnis quassatum, sua-

viter semper fovit ac refocillavit : ingenue profiteor ex omnibus sti-

pendiis meis non coacervavisse me obolos duos, nunquam euim mihi

cordi aut curae mundana haec. Quorsum multa verba perderem: ne

quaeso affectus vester in me claudicet in eam. Magistratus, Sena-

tores, solenni promisso fidem dant facturos se omnia ex animi sen-

tentia. Professores dein Philosophiae ad perstandum in officio de-

bitumque successori suo obsequium hortatur. His peractis, verba

insigni sanctimOnia ebulliunt. Deo meo, inquit, gratiai, me-

moria, visus, auditiis reliquique sensus mei tam vegeti quam

unquam, ast ab hoc mundo alienatum cor meum, et quorsum

Domine Jesu corde meo non fruereris, cui soli in iUud jus, in

hoc per omnem vitam incubui, ut illud tibi dicarem ac conse-

crarem, illud quaeso assurae, ut tecum commoretur. Haec loquu-

ROBERTI ROLLOCI. 21

tus, invadit eiim lenis quidam soinnus, ex quo experrectus sum-

mo anhelitu flagrat dissolvi, ac esse cum Domino. Veni, inquit,

Domine Jesu, miserse hujus vitae fihim abrumpe, matura domine

ne tarda. Jesus me redemit uon ut caducam lianc verum aeternam

vitam indulgeret. ^'eni Jesu, largire vitam propter quam redemisti

me. Astantes flebili planctu vicem suam in ejus obitu deflent. At

ille : Oranes vitcC hujus gradus emensus sum, ad novissimum per-

veni, cur retrogrederer ? huuc gradum Domine Jesu tuo comitatu

feliciter emetiar. Deduc me in eam gloi-iam quam per specuUim

tantum vidi : utinam apud te diversarer. Qui astabant significant

diem posterum Sabbathum esse, unde hujus sermonis occasionem

captat. Tuum Sabbatlium Domine, seternum meum Sabbathum

inchoet, auspicia sumat aeternum Sabbathum meum a Sabbatho tuo.

In raediam fere noctem modicam nactus est quietem, quam confes-

tim morbi vis interpellat, supreraamque horam adesse ratus, Vai,-

TERUJi BalcaNQUEI-lvm iiivitat ad se venire : quo ingresso,

hunc suscipit sermouem : Quod diutissime munus Pastorale Edin-

bm-gi obieris, quodque non recens nostra amicitia, accersendum te

curavi, ut reverentiam qua semper a cunis Chi-isti rainisterium rever-

itus siun, testatara facerem; ego quidera pro modulo doni preces in

sinum Dei fudi, tu quaeso pro me precum sacra peragito, ego corde

ac affectu sequar, interira ne protrahi vitam hanc flagita. Provo-

22 VITA ET MORS

lutis omnibus qui aderant in genua, preces celebrat Balcanquellus.

Inter reliqua flagitat, vellet Deus tanti viri diuturniorem usuram in-

dulgere, cum Ecclesise ac Reipublicae salus tantopere eam poscant.

Sic oi'antem interpellat, satias, inquit, mihi hujus vitse, unice in vo-

tis meis habeo vitam coelestem cum Deo in Christo reconditam.

Consummatis precibus in verbi prsedicati illustria encomia resolvi-

tur : Verbum, inquit, vita, mors, nec ulla ulli absque verbo salus :

non est, credite mihi, flocci negotiiun verbum pra;dicare : perinde

non est ac Platonis, Aristotelisve textum interpretari, aut orationem

pigmentis ac lenocinio sermonis oblitam contexere : in sanctimonia,

humilitate, efficaci spiritus demonstratione situm est verbi praeconi-

um : quanti illud semper fecerim testis Deus. Dein ad preces re-

vertitur, Veni, inquit, Domine Jesu, horum oculorum nervos rumpe,

alios mihi largire : cupio dissolvi, ac tecum esse, matura venire Do-

mine Jesu, ne ultra differ : egredere pusilla vita, ut ingrediatur

melior illa vita Dei : insere Domine Jesu huic corpori manum tuam

arripe tibi animam istam.

Ad Sabbathi auroram usque altum ilfi silentium, quod tandem hoc

sermone abrupit, Veni Domine, ne morare : diei noctisque fastidio las-

sus sum, veni Domine Jesu ut ad te veniam. O dulce, faustum ac

felix vitae hujus divortium, veni Domine dulcedo mea, emancipato

animam hanc ut te marito suo fruatur, cor istud meum bipartire, ut

UORERTI ROLLOCI. 23

ad te caput suum transvolet. Regerit unus, huc usque cor tuum in-

tegrum possedit, integrum etiam assumet. Ille vero, partiri, inquit,

cor istud postulo, ut vita hjec naturalis eruatur, et Christi vita in-

fundatur. Tum ex astantibus unus, ue te anxietas acerbet, accele-

rat, Dominus tuus. Gratum, inquit, niihi islud nuncium : utinam

die crastino exequias meas duceretis. Dein alter, Beata aniraa tam

Domino vicina quam tua. Ille vero, in me nihil est, quod non du-

cam pro stercoribus, iit Christum lucrifaciam, Christus unica solatii

materia, omnis justitia mea pannus inquinatus. Interi'ogatus nun-

quid Pastoris uUius alloquium Hagitaret, i'espondit, non creaturum se

iis molestiam, quod ad concionandum se accingerent. Sinite, inquit,

me psittaci instar cum Domino meo balbutire. Certior factus in-

choatam concionem, Da mihi, inquit, Domine ea videre, quaj in pra;-

sentia audiunt alii.

Sabbathi meridie sic eum aftatur quidam, per omnem vitam tuam

indefessa opera, sedulisque laboribus Dei gloriam promovisti. Ille,

mihi unica gloriandi seges misericordia in Christo Jesu, aha orania

damna duco. Deiu sopor quidam raolis eum invadit, qui in vesperam

occupat : quo discusso, ingressus ad eum ordinis Senatorii Prseses, cui

Edinburgi eo anno Pra^fectura obvenerat, eum sic alloquitur. Aca-

demiara araplexibus Magistratuum, quibus tu Domine praees, serio in-

sinuavi, tu etiameandera patrocinii tui greinio amplectere : experiatiu'

24 VITA ET MORS

qusesoteparentem ac Maecenatem : Cimi pro dignitate qua in Republi-

ca clares, ac illustri munere quo ornaris, Ecclesige opem ferre valeas,

ne quseso eam subtrahe, in ejus prsesidium artus ac vires tuas intende,

nec interim salus tua quse est in Christo memoriae excidat, mundana

haec omnia fluxa sunt, moxque flaccescent. Deus te, tuam conjugem,

luiiversam familiam benedictionis suae thesauro cumulet. Eadem illa

nocte hajc verba excidisse ei observatuni : Tranquilla mihi mens in

corpore aegro, mortis, peccati, et Satanas metu non angor, nullum

illis in me imperiura, sic tamen morbi pondere premor, ut longe

praeter spem in hanc horam supersim. IUe quasi in mortario pis-

tillo aegritudinis me tundit, ut ad regnum suiun formet.

Die hebdomadae secundo, mirum, inquit, videri potest, cum

tam acerb^morbo coquar, quod in tantum protracta vita mea,

verum per patientiam, domini beneplacitum praestolabor, con-

nivebo, connivebo, agat ille mecum pro libito, non disseram cum

eo. Quid est homo qui cum Deo argumentari audeat : imo, si in

orcum detruderet, parendum non responsandum. Gratiam fac mihi

Domine propter Christum lesum : non erubesco profiteri nunquam

provectum me ad tam sublime notitiae Dei fastigium quam hoc

morbo attigi. O quam horrendum in manus Domini incidere, sed

reposita mihi misericordia in Christo. Quid contristaris anima

mea, quid te dejicis in me, obveniet tibi mox asj)ectus et congressus

ROBERTI ROLLOCI. 25

amoenissimus ? Ejusdem diei vespera, Experior, inquit, sexti Psalmi

veritatem, ac aliqua ejus verba recenset. Gratiam fac raihi, Jehova,

quia languore pressus sum : cui'a me, Jehova, quia conturbata sunt

ossa mea, etc. Intei-jecta modica pausa, sermonem iterat, Christua

portabit jugum meum, et ego ejus gratia fultus sequar. Cum morbi

acerbitate torqueri eum animadverterent astantes, lachr^mias,

planctus ac singultus cieunt, quos ille increpat : Ne meam vicem,

ait, peccata vestra deflete, cum nemo a peccato immunis nemini fle-

tus materia subtracta. Quod ad me, ego omnium complementum ac

consummationem mox videbo. Ab hoc tempore oblatum alimentum

respuit : Non, iuquit, edam aut bibam quoad in regnum coelorum

invehar. Funeris curam Gulielmo Litillo et Gulielmo Scoto

amicis integerrimis (quonun amicitiam non vacillantem frequenti

elogio ornavit) commendat. Cur non, inquit, mihi hujus corporis

cura, illud siquidem glorificandum et conformandum tandem glo-

rioso Christi corpori ? et manus intuens, Istae etiam manus illustri

fulgebunt gloria. Ejus diei vespera ex cognatis unus ad eum in-

gressus, sermone impio bilem ei movit, ab eo hoc flagitat, vellet in-

vectus in coelos mediari pro se reliquisque amicis : hoc audito,

ira fervens, repente corpus imbecillum ac fere exanirae erigit, Ego,

inquit, muuus illud abnuo, Christus unicus Mediator. Non raulto

post invisit eum frater natu major. Tu, inquit, cognatum nostrura

26 VITA ET MORS ROLLOCI.

increpa, mone alium capessat vita; tramitem, alioqui nulla ei sa-

lus, certissima ruina. Deinceps illi sermo contractus, non diffusu^,

verba tamen fortia ac efficacia, gaudium coeleste spirantia ac redo-

lentia ; sub vitse finem placidus quidam somnus irrepit, qui cum ali-

quandiu eum occupavisset, placide ac sixaviter Creatori ac Redenip-

tori suo animam commendat. Et quamvis extinctus, notas tamen oris

pallor non confundebat, verum temperato quodam rubore perfundeba-

tur. Ejus decessus fama, quantas lachrymas, quot suspiria ac sin-

gultus per universam urbem ac regionem concitarit, relatu fere incre-

dibile. Funus majori quam unquain Edinburgi celebritate, quam-

vis prohibente tempestate, decoratm' : Turmatim enim tam subli-

mis quam plebeiae sortis homines ad illud ornandum confiuxerant.

VIT.«: ET OBITUS

D. ROBERTl ROLLOCI, SCOTI,

NARRATIO,

AB HENKICO CHARTERISIO,

CONSCRIPTA.

NARRATIO VIT.E ET OBITUS

SANCTISSIMI DOCTISSIMIQUE VIRI

D. ROBERTI ROLLOCI, SCOTI,

MINISTRI EVANGELII ET RECTORIS

ACADEML^ EDINBURGENSIS.

JAM olim inolevit mos virorum illustrium et virtute aliis praecel-

lentium vitam obitumque describendi, et ad posteritatis memoriam

consecrandi. Laudabilis sane consuetudo, et qua vix alia observa-

tione dignior. Ejus enim maximus publice usus ad homines ad vir-

tutem, pietatem, bonosque mores excitandos. Mirum quantum ex-

empla rudiores moveant ! Nam quod praeceptis, etiam ex ipso vivo

sacrarum Uterarum fonte traditis, tota vita discere non possunt, pi'o-

borum virorum exemplo et imitatione facile assequuntur : praesertim

si noti sint, si eorum facta et mores oculis obversentui-, si palam fiat

eorum tota conversatio. Quo magis moveor ut pise memoris Ro-

BERTi RoLLOCi vitam moresque paucis describam (cujus non doc-

trinam tantum, sed et sanctimoniara vitseque integritatem ipsi etiam

qui supersunt et una cum eo vixerunt veritatis hostes inficiari non

30 VITA ET OBITUS

possunt) ut et plerique qui adhuc vivunt meminerint qucC bona ex

eo didicerint, et posteri exemplar habeant sibi propositura quod imi-

tentur.

ROBERTUS ROLLOCUS, natus anno 1555, patre Davide

RoLLOCO, Puissse (quae villa non longe Stei-liuo abest) comarcho,

matre Maria Levingstonia ex illustri Levingstonioriun farailia

oriunda. Singiilari patris cura et studio liberaliter educatus, etiam

in ipsa pueritia cum prinia elementa addisceret, non obscurum magni

ingenii specimen dedit ; quo motus pater eum Sterlinum ad humaui-

ora studia capessenda amandavit. Hic praeceptorem habuit Tho-

MAJi BucHA>fANU3i (magni illius Buchanani poetarura sui saeculi

facile principis ex fratre nepotem) spectatse tum probitatis, tum eru-

ditionis virum, et egregium juventutis erudiendse magistrum, sub cu-

jus ferula ita in hmnauioribus literis profecit ut Buchanauus eum

impense dilexerit, et Rollocus vicissim prseceptoris amorem ita com-

pensavit, ut multis post annis, cum Acaderaia^ Edinburgenae prgefec-

tura fungeretm', nunquam eum Edinbiu'gum pro re nata venientem

passus sit extra domum suara hospitari, eique insignem illum com-

mentarium in priorem ad Thessalonicenses Epistolam in testimo-

nium gratitudinis dicarit. Ubi in studiis humanioribus satis maturu-

isset misit emn pater Andi'eapolin ad sublimiora illa philosophiaj

ROBERTI ROLLOCr. 31

studia ineunda. Ubi Collegium quod Salvatorianum vocant ingres-

sus, eos progressus (Regente Joanne Caro viro eruditissimo) in phi-

losophiic studiis fecit, ui ex condiscipulis pauci euni assecuti sint,

nemo anteierit. Exacto hoc curriculo, etsi omuibus, propter egre-

gias qu?e in eo enitebant dotes, esset charissimus, vicaria tanien opera

aliquandiu in docenda philosophia functus est, donec vacante loco in

numerum professorum philosophiae allectus est ; in qua professione

ita cum philosophiae studiis pietatem animis adolescentum instillavit,

ut magnam inde laudem adeptus sit, et coeperit ipsius nomen latius

propagari.

Accidit interea ut Senatus Edinburgensis de erigenda Edin'-

BURGt AcADEMlA cogitare cceperit, idque praecipvxe instigatione

Jacobi Lausonii pastoris fidelissimi (cujus eximia eruditio et

pietas digna est quse omnibus sseculis celebretur) et Gui.ielmi

LiTiLiî viri integerrimi, et propter spectatam iJrudentiam ac forti-

tudinem civibus suis charissimi. Cogitatio hsec hinc orta, quod

regni Metropolis esset, et animadverteret Senatus cives suos, non tan-

tum gravi molestia, sed magno etiam irapendio, liberos Andreapo-

lin, aut ad alias Academias erudiendos ablegare, et quod intelligeret

comphires tenuioris fortunae sic angustia rei familiaris premi ut extra

domiun suam sumptus educandis liberis tolerare nequirent, eoque co-

actos plerumque sublimia ingenia mechanicis artibus addicere. Ubi

32 VITA ET OBITUS

lioc semel Senatus propositum nihil omittit quod ad opus promoven-

dum spectaret ; sedificia tanto operi idonea comparat, quae deerant a

fundamentis extniit, prudenter etiam cavet ut omnia in proraptu sint

ante ineiintem Octobrem, quo tempore philosophise candidati se ad

Academias conferre solent.

Omnibus abimde provisis, consultare demum coepit de Rectore qui

Academise prseesset. Innotueratjam multorum relatione Jacobo Lau-

sonio RoLLOCus noster, qui et ad eum literas miserat humanitatis ple-

nas, quibus eum ad hanc provinciam suscipiendam hortatus erat : his

comiter et amice respondit RoUocus, et, ut erat homo ver^ aliis insti-

tuendis natus, promptimi se paratumque ostendit si honesta accederet

vocatio. Adit itaque Senatum Lausonius (cujus summa apud eum erat

authoritas) edocet nuUum magis idoneum cui Academise praefectura

committatur quam Rollocum, de cujus doctrina et vitse sanctimonia

abunde sibi constaret. Decernitur continuo accersendum Rollocum,

et electi in eam rem duo cives primarii, qui Andreapolin conten-

dunt. li RoUocmn adeimt, rem omnem ei aperiunt, hortantm- se-

rio ue in tam sancto negotio Senatui desit, et facile quod volunt per-

suadent. Veniens Edinburgum RoUocus Senatum alloquitur, facil-

lime inter eos convenit : praefecturam Academiae suscipit, quam ita

gessit quamdiu vixit ut niliil unquam majori, aut Ecclesise emolu-

mento, aiit Reipublic* ornamento cesserit. Calendis Octobris anni

ROBERTI ROLLOCI. 33

1583, in publico Academiae auditorio luculentam habuit orationem,

confluente copiosa cujusque ordinis multitudine, qua egi*egiam sui in

animis hominum admirationem concitavit. Postridie, qui dies in-

dictus erat adolescentibus qui philosophicum ciu'sum statuerant inire

ad convenienduni, magna sese ofTerentium multitudo affuit. Nam ad

famam apertaj Edinburgi AcademiaJ multi, non ex ipsa tantum urbe,

sed ex vicina etiam regione confluxerunt adolescentes ; quos om-

nes Rollocus in Latini sermonis puritate addiscenda usque ad diein

examini coustitutum diligentissime exercuit. Habito examine pleri-

que qui comperti sunt ad capessendum cursum philosophicum mi-

nus idonei curae Duncani Narnii, viri morum elegantia et doctrina

singulari, (ut eos exactius in literis humanioribus in sequentem an-

num institueret) commissi sunt. In ipso autem limine cum insti-

tutione disciplinam conjunxit, et plerosque laxiori trivialium Scho-

lai-um disciplina effrajnes adliibita severitate compescuit ; severita-

tem tamen insita quadam sibi clementia prudenter temperavit ; et

utramque religionis elementis sic miscuit ut guttatim tenellis adoles-

centium animis pietatem instillaret. Inque eam rem singulis diebus

Saturni (cum discipulos i\ mane ad meridiem usque disputationibus

exercuisset) a meridie prcclegit Qusestiones Bezae in quas etiam bre-

vem analysin ad discipulorum memoriam juvandam edidit ; in

iis etiam diebus Dominicis ab hora septima matutina ad sesqui-

E

34 VITA ET OBITUS

octavani qua adeunda erat concio, eos continuo exercuit, et a meridie

ex quo a pomeridiana concione reditum est (post repetitas quas in

templo audierant conciones) rationem exigebat. Deinde Catechesin

Palatinatus eorum mentibus diligenter inculcavit, et textus Scripturse

selectos perspicufe interpretatus est, adhibita etiam accurata analysi

;

qua facillime mentem Spiritus Sancti assequi possent : uihilque

omisit eorum quae ad Dei cognitionem et timorem adolescentium ani-

mis imprimendum facere possint quibus ipsius laboribus felici suc-

cessu abund^ benedixit Deus. Neque tamen hcec tanta in studiis

pietatis sedulitas quicquam remorata est ordinaria humauitatis aut

philosophiae studia. Nam toto quadriennii cun-iculo, postquam in

Grsecse linguae cognitione probe eos instituisset, summa ciu-a et soli-

citudine Aristotelis contextum singulis hebdomadse diebus discipu-

lis praelegit, exorsus ab Organo Logico, Ethica Nichomacheia et Phy-

sica percurrit, quibus adjecit etiam Arithmeticae principia, doctri-

nam de Anatomia corporis humani, de Sphaera (acciuâtfe exposito

textu Joannis De Sacro Bosco), de Geographia, ut mirum videri pos-

sit, aut potuisse eum tam multa docere, aut discipulos discere, qui

tamen (Deo ipsius laboi'ibus benedicente) ita in singulis hisce profece-

runt, ut non minus parati essent de unoquoque rationem reddere quam

si ei soli neglectis reliquis incubuissent : Sed in tanta alacritate ac

animorum promptitudine quanta tum in adolescentibus fuit quid

ROBERTI ROLLOCI. 85

non posset hibor improbus ? Exacto curriculi philosophici quadrien-

nio, post accuratani singulonim examinationem, laurea, quam

magistralem vocant, eos donavit, sed prius summa gravitate ad-

monitos officii sui. Monuit eos quanta diligentia et solicitudine

eormn bono invigilftsset, qukm serio semper eorum animos prsepa-

rasset ad alteram illam vitam ac imraortalem, ad quam hortatus erat

ut vitJB hujus prffisentis ac periturse omnes cogitationes, omnia

studia etiam humaniora, omnes actiones dirigerent :quam serio de-

derit operam ut ejus vitse sensu aliquo magis magisque indies affi-

cerentur, ut eo ciuasi gustu futurse tetitiae ac gloriaj allecti deside-

rarent illam plenitudinem gaudiorum, et suspirantesexpectarent adop-

tionem et redemptionem corporis sui. Commendabat quidem iis

artes, scientias, exercitationes quascunque quae sunt etiam hujus vitse,

postulabatque ut quamprimum ingrederentur certum aliquod vitse

genus honestum ac laudabile, in quo vel Ecclesiae, vel reipublicae usi-

bus inservirent; sed ita semper ut meminerint admonitionis Paulinae,

ut quia tempus contractum est imposterum uterentur hoc mundo ut

non abutentes, qua permisit quidem Paukis procurationem istorum

omnium quse ad prcesentem vitara pertinent, sed ita taraen utinterea

dura his exercerentur ô^/re.â suum haberent in coeHs, hoc est, dura

corpora versantur circa ea, anirai interea in coelis sint, intuentes

Deura, ejus voluntatem et gloriam, et expectantes inde venturum

36 VITA ET OBITUS

Dominum et Servatorem Jesum Christum qui transformet corpus

nostnim humile ut conforme fiat corpori suo glorioso. Protestatus

est detestabile se semper censuisse profanum illud hominum genus et

atheos illos qui se potius quam Deum spectarent, quibus omnia

hujus vitae bona tandem in exitium sint cessura. Postremo sermo-

nem suum conclusit cum seria exhortatione ad pietatem, sanctimo-

niam vitae, perseverantiam in ea veritate et religionis puritate quam

accepissent, et in qua educati essent.

Post emissam primam hanc classem contracto cum Helena Baronia

lectissima foemina connubio, valedixit philosophiae, et totum se sacra-

rum literarum studio (ad quod ab ineunte aetate semper animam ap-

pulerat) tradidit : et suffecto Philippo Hislopo, adolescente probo et

enidito, qui succedentem classem susciperet, Academise pi-aefectura

contentus fuit, in qua nihil omisit eorum quae ad ipsius commodum

spectarent. Quis hic non impensam ipsius industriam admiretur ?

Consuevit enim frequenter singulas classes adire,cujusque sedulitatem

et progressum in studiis explorare ; si qu£e contentiones, si quae turbas

incidissent egregia celeritate ac prudentia componere,universos ad per-

standum in officio erigere, quotidie omnibus in auditorium convocatis

preces ipse celebrare. Unaquaque hebdomada unius diei delectum fe-

cit, quo discipulis suis omnibus in unum coeuntibus textum aliquem

Scripturse interpretatus est, unde admonitiones, hortationes, commi-

ROBERTI ROLLOCI. 37

nationes, salutares eruit, nou sermonis fuco obductas, verum senten-

tiarum pondere ac gravitate efficaces ad adolescentium animos eraol-

liendos, instituendos et ad sanctimoniam efformandos. Hujus praelec-

tionis tanta fuit efficacia ut ea adolescentium animi arctius quam

asperiori aliqua disciplina in officio continerentur. Absoluta praelec-

tione scrutari deinde coepit ex censoribus, quos ad delicta singu-

lorum in suis classibus observanda nominarat, quos ea hebdomada

notassent delinquentes : delatos summa dexteritate increpuit, iram

Dei ante oculos propoSuit, dedecoris metu attonitos reddidit quibus

plus ad penitentiam et vitae emendationem apud eos profecit quam

si mille plagas inflixisset. Quibus enim aliorum nec verba, nec ver-

bera dolorem afferre, lacrymas excutere quivissent, coelestem iram

intonando, blandis promissis mulcendo, sic eos terniit, concussit,

prostravit, ut suspiria, singultus, interdum etiam fletus uberrimos

expromeret. IUud autem in eo fuit insigne quod sive promissiones

evangelicas proponeret, sive severfe judicia minitaretur, ita se inter-

dum etiam nequissimi animo (adversus quem vehementissime excan-

duisset) insinuavit ut profusum ejus in se amorem derivaret ; neque

tam metu quam amore ad ultroneum obsequium traduceret. Con-

suevit etiam singulis hebdomadis, vel ut occasio ferebat, Regentes

convocare, ut inter se conferendo consultarent et dispicerent si quid

reformatione opus haberet, aut in melius mutari posset : quo factum

38 VITA ET OBITUS

ut Academiae disciplina purior, exactior et magis integra perman-

eret.

Postquam, emissa classe, et sepositis studiis philosophicis, se ad

Theologiam contulisset, dici vix potest quauta sedulitate, quanta

vigilantia, quantis laboribus conatus sit eos ipsos adolescentes, quot-

quot ad rerum divinarum studia animos applicassent, in Theologia

instituere, interdum quidem analysin logicam in Epistolas Pau-

linas aut alios Sacrse Scriptm-ae libros dictitans, interdum locos com-

munes tractans, interdum controversa cum pontificiis Religiouis ca-

pita examinans : in quibus studiis ita assidue versatus est ut nullam

diei horam vacuam prseterire permitteret. Hanc tam assiduam ope-

ram condiebat crebris hortationibus, quibus adolescentes ad sancti-

moniam et fidelitatem in munere pastorali (ad quod eos prseparabat)

incitabat. Postulabat imprimis ne crudos se ac immaturos ad munus

illud protruderent. Zelum quidem serio iis commendabat sed pru-

dentia conditum : in nulla re magis quam in zelo eri-ari, quem alii

praecipiti suo afTectu, alii ut tum ferebant tempore, inconsulto ve-

sanse plebis judicio, metirentur : fovendum quidem in Ecclesia zelum

genuinum : esse eum ignem coelitus descendentem, quem ali in domo

Dei operse pretium sit : explodendum tamen zelum adulterinum,

quod ignis sit peregrinus. Obnixe avitem serioque suadebat ne res

suas privatas prsetextu religionis qusererent, neque famam sincerita-

ROBEilTI ROLLOCI. 39

tis alios sugillando, criminando, taxando aucuparentur : hortatus

etiam ut niliil opinionis, omnia conscientice grata agerent. Pluic

tam indefesso studio et immensis laboribus ita benedixit Deus ut

plurimos paucis annis ad muuus pastorale propulerit, in quibns

sanctimoniae et eruditionis suae viva eiBgies eluceret.

Ad hos labores tanta industria exantlatos accedebat et alius, quod

cum videret in templo, quod Novum vocatur, ingentem summo mane

convenire raultitudinem populi ; nollet eura, ut solebat, otiosum se-

dere, sed (tanta hominem alios in via Domini instituendi incessit

cupido) singulis diebus Dominicis hora septima matutina (quod an-

tehac Edinbm*gi nunquam factitatum) palam concionari coepit, tanta

Spirituset potentiae demonstratione,tanto sententiarum pondere,tanta

verborum gravitate ut plerorumque mentes coelesti luce perfunderet,

affectus permoveret, omnes in sui admirationem raperet. Neque

enim vulgus tantum movit, sed et eruditum hominum genus sic af-

fecit ut novam lucem in mentibus suis accendi, novos affectus in

cordibus forraari non obscure sentirent ac proliterentur.

Postquani sic concionando absoluisset Apostoli Pauli Epistolam

ad Ephesios, scripsit in eam commentarium qui typis excusus est

anno 1590. Eodera fer^ tempore in Academia discipulis suis pub-

licfe diebus Lunse praelegit Epistolam ejusdera Apostoli ad Romanos,

inque eam edidit analysin logicara, inteijecto etiam (occasione aureae

40 VITA ET OBITUS

illius catenae beneficiorum Dei quae, cap. 8, vei-s. 30, habetur) tractatu

insigni de nonnullis Christianse doctrinse capitibus : Duo hajc scripta

cuni forte in manus celeberrimi illius Theologi D. Theodori Bezse

incidissent tanto gaudio ejus animum perfuderunt, ut, in Epistola ad

Joannem Johnstonum Theologise in Academia Andreana professorem,

non potuerit se continere quin in ejus laudes erumperet. Visnm est

aliqua ipsius verba attexere. " Hoc ipso tempore, (inquit,) niihi con-

tigit Thesaurum nancisci, qui nescio quo sinistro fato, quamvis hic in

oranium aliorum conspectu versaretur, me taraen adhuc subterfuge-

rat : Thesaurum enim ciu* non appellera, et quidera pretiosissiraum,

illos honorandi sumrae fratris, D. Rolloci, cum in Epistolara ad Ro-

manos, tum in Epistolam ad Ephesios, utraraque inter Apostolicos

oranes celebratissiraam, commentarios ? Sic enim ego quidem de iis

apud rae statuo (quod absque ulla specie adulationis dictum velim

)

nihil adhuc legisse me in hoc interpretationis genere breviiis simul,

cum elegantius, tum judiciosius scriptum, ut ipse me iis inspectis

continere nequiverem, nec etiam, opinor, debuerim, quin et Deo de

hoc utilissimo proculdubio quami^lurimis futuro labore gratias mag-

nas agerera, et tantura hoc vobis bonum, vel toti potius Ecclesiae,

gratularer, Deum precatus ut hunc hominera novis subinde donis

auctum feliciter conservet, hoc prsesertira tempore in quo propter

tantam operariorum in excolenda Dei nostri vinea raritatem, et pau-

ROBERTI ROLLOCI. 41

cissimos ex veteranis illis exercitatissimis superstites triumphare

jam sibi de oppressa veritate Satan cum suis videbatur." Ha*c Beza.

Edidit postea commentarios complures, ut iu Psalmos aliquot

selectos, in Danielem prophetam, in Joannem Evangelistam, in non-

nuUas Epistolas Paulinas ; tractatum prfeterea egregium de Effi-

caci ^'ocatione, et libelhim utilissimmn de Foedere Dei et de Sacra-

nientis ; qui omnes, non modo in Scotia, sed et apud exteras regio-

nes, non minori Ecclesia; emolumento, quam nominis sui ornamento,

multorum manibus teruntur.

Rolloco liis tot tantisque negotiis (quEe hominem totum vel vi-

gilantissimum distinere, et occupatissimum reddere possent) in-

cumbente, imjwsita est prjeterea necessitas capessendi ministerii m*-

bani, hac occasione : Erat jam civitas tota, communi tam Eccle-

siastici quam ui-bani senatus consensu, suadente etiam Rolloco,

in octo quasi parochias divisa : singulis parochiis prseficiendus erat

suus pastor, qui ipsius curam haberet. Erant tum in lu-be pas-

tores, viri quidem magni nominis, et in officio suo vigilantissimi

ac fidelissimi, sed non eo numero qui tot parochiis sufficeret. Ita-

que in Rollocum omnium oculi conjecti, eum sibi pastorem ex-

petunt ; cum eo serio agunt vellet ipse ad tam sanctum ac prope

necessarium opus divisionis parochiarum promovendum ministeri-

ura suscipere, ac parochise unius curam gerere. Omnibus enim

F

42 VITA ET OBITUS

summis juxta ac infimis erat gratissimus charissimusque. Gra-

tum charumque reddidit candor quidam in rebus gerendis genui-

nus, insignisque humilitas, quas reliqua dona quae in eo erant exi-

mia mirifice exornavit. Quamvis enim ille praeclaris dotibus aliis

fere omnibus prsehiceret, sese tamen suo censu infra omnes demisit.

Fixo quidem animi proposito constituerat apud sese latere, utque

studiis liberius vacaret intra Academiae pomoeria sese abdere, ne

curis publicis implicaretur ; praeter votum tamen ad publica negotia

pleraqvie extractus est, quse quidem ille singulari et sanctissima pari-

ter prudentia expediebat. Prcecipiti plebis zelo turbata maturo ejus

consilio in ordinem reducta sunt. Rara zeli socia prudentia, nec as-

siduus prudentise comes zekis ; utriusque tamen insignem temperiem

RoUoco indiderat is, qui munera tacito dispertit arbitrio, quam, cum

Ecclesia, tum Respublica Scoticana cum magno suo bono et com-

modo sensit sibi sakitarem. Novissimo vitae biennio sic curis pubk-

cis prsegravabatm" ut valetudo alioqui satis infirma labesceret : assi-

duis enim calcuk cruciatibus angebatur, et stomachi infirmitate lan-

guescebat, et tamen visum est Deo, hoc ipso summ^ perplexo tera-

pore, ipsius opera Ecclesiffi pessum eunti subvenire. Nam quantum

humano judicio consequi valemus, nisi pericktanti Ecclesiae celerem

opem tulisset, in miseriarum oceanum incidisset. Inconsuko enim

armatse plebis concm'su, Regis ac primatum (qui jam Edinburgo

ROBERTI ROLLOCI. 43

Limmichum secesserant) ira vehementissim^ exarserat, quo factum

ut Ecclesia et Respublica in magnum et anceps pericuhim devolve-

rentm*. Squalida tum ac lugubris rerum conditio trucem lacryma-

bilemque faciem spectantibus prsebuerat. Cum in turbis hisce com-

ponendis complures operam ac oleum perdidissent eluxit tandem

tanquam sidus salutare sanctissima Rolloci prudentia, pietate, mo-

destia, humilitate condita ; quse tantum regii pectoris possedit ut ejus

animum in Edinbm-genses asperiorem ac multorum judicio impla-

cabilem, lenierit, Ecclesiam ex incendio, Rempublicam ex conflagra-

tione enierit. Sed quamvis RoUoco exinde creverit existimatio, cpiod

turbulenta hac tempestate Ecclesi^ kigubria detraxerit, et turbata ad

pristiuum statum reduxerit, res tamen sigillatim ab eo gestas prae-

tereo, ne cogar longiorem illius temporis historiam pertexere, et ab

instituto supra quam par esset digredi. Res RoIIoci assiduis vigiliis

ac indefessis laboribus compositas insecuta est Synodus Taodunen-

sis, quam visum Regi sua prffisentia ornare. Synodo praeses omni-

um sufFragio RoIIocus deUgitur. Ibi quae Synodo Perthi non multo

ante habita severius in speciem decreta videbantur benigniorem in-

terpretationem sortita sunt. Flagitat Rex vellet Synodus nonnullos

designare qui excubiaspro Ecclesia agerent, ne quid ea detrimenti

caperet. Confestim pedibus itur in hanc sententiam pietate ac pru-

dentia eminentiores quosdam deligendos quibus provincia hsec de-

44 VITA ET OBITUS

mandaretur : Ex his Rollocus unus : horum munus temporis spatio

et administrationis modo ac ratione circumscriptum est, decretum-

que ut defuncti muneris rationem proximee insequenti Synodo red-

derent. Hi Ecclesiam tum ultu, de quo dictum est, misere quassatam

maturis consiliis et perpete industria, reficere, sensimque restaurare

adnituntur.

Anno 1598, preecipite hieme vehementius solito morbo ingrave-

scente domi se concluserat. Gulielmus Scotus, summa necessi-

tudine ei conjunctissimus, consulit in domum suam transiret, aerem

sereniorem ac liberiorem carperet, ut hac ratione, si fieri posset, vale-

tudinem recuperaret : ille consilio obsequitur, transitque. Initio qui-

dem post migrationem coepit meliuscule valere, verum confestim

geminata morbi vis lecto eum affixit. Ille cum spiritus linquentes,

seseque in confinio mortis sensit, coelesti gaudio perfusus, mellitis et

plan^ divinis sermonibus omniiun qui inviserant animos iugenti lae-

titia affecit ; verum laetitiam interpellabant obortae omnibus lacrymje

cum pensitarent tantum virum nondum matura setate prseripien-

dum, adimendum Ecclesiae parentem, Reipublicse salutare columen,

neminem superesse qui tui'bas in Ecclesia componat, offenso prin-

cipi cives reconciliet, Ecciesiam in gratiam cum eo x*educat. lUe so-

lita prudentia res domesticas digerit : deinde uxorem post sterilita-

tem undecim annorum uterum ferentem curse amicorum, imprimis

ROBERTI ROLLOCI. 45

Gulielmi Scoti (cujus fidem et benevolentiam erga se eximiam raultis

jam experimentis didicerat) seri6 commendat. Ingressis ad eum

Patricio Gai-i,ovidio et Davide Lyndesio amorem in princi-

pem qui semper ejus animo medullitus iusedisset testatus, in eoque

se vita excessurum professus, flagitat ipsius nomine regem adeant,

hortenturque, ut religionis tramitem quem inoffenso cursu hucusque

pressisset, gradu non vacillante ad ultimum vits spiritum calcaret,

neque spe uUa amplificandi regni, aut veteratorum subdolis technis

se ab eo divelli pateretur, de Ecclesiae pastoribus qua par esset re-

verentia sentiret et loqueretur. " Illud enim Christi ministerium,

quantumvis humano calculo abjectum et humile, apud Deum tamen

esse gloriosum : Pastores licet testacea sint vascula, omnium sordes

et purgamenta mundi, illustri tandem gloria fulsuros." Ingressi

deinceps pastores Edinburgeni, quibus assidentibus sic infit. " ^gz-i-

tudinis mole lassus vitae hujus exitum auhelans spiro ac spero. Non

sic Christum didici aut docui quin in eo harum serumnaruin leva-

mentum sentiam. Academiai cura, fratres, altissime semper animo

meo insedit : quanta ego eam fide ac industria administrarim testis

est Deus, ego mihi probe conscius suin : quantum ex ea in Eccle-

siam et Rempublicam emolumentum reduiidarit, vos testes. Rum-

pendum mox vitce mea^ filum, trajiciendumque mihi in patriam diu

multumque cupitam : ne quceso me vivis exempto nimis amare orbi-

46 VITA ET OBITUS

tatem suam defleat Academia. Vos, vos, inquam, non novercce, sed

genuini parentis vices obite, eam vestro sinu alite, fovete. Pastorale

munus non ita pridem mihi incubuit, quod quamobrem iu me susce-

perim non vos praeterit : In eo egregium quid pra?stitisse me affir-

mare non audeo, voluisse tamen audebo. INIemoriae vestrae non ex-

cidet Synodo Taodunensi delectum me cum aliis quibusdam qui pro

Ecclesia excubarem, in quo cum Dei gloriam et Ecclesiae incolumi-

tatem repentino tiunultu misere quassatara mihi ob oculos habuerim,

nullius admissje .culp« poenitentia discruciari me profiteor. Susur-

ravit quidam nuperrime in aurem meam disseminatam rumorem

inquietare animum meum ob iniqufe et perperam gesta in ista pro-

vincia. Deum arcanorum omnium arbitmm ac testem, ad cujus tri-

bunal ego mox sistendus, appello, cum in omni hoc negotio ad sco-

pura legitiraura colliraarim, nihil esse quod me cruciet aut angat.

Non eo quidem inficias, cum Ecclesiam ac Rempublicam nexu araa-

bili ac fraterno colligarit prudens mundi opifex, in hoc remis ac velis

incubuisse rae vit se mutuis juvarent officiis, ne Reipublicaj gladius in

EcclesicB perniciem stringeretur, aut Ecclesia in principera aut Rem-

publicam acerbiiis inveheretur, belhimque non necessariura excita-

retur. Neque tamen aut ita me pacis amor fascinavit ut genuinam

ab adulterina non secreverim, aut affectus in principem ita abripuit

ut in ejus gratiara labeculara ullam conscientiae fuerim inducturus ;

ROBERTI ROLLOCI. 47

veruni nieorum factorum candor etiam me extincto clarescet. Caete-

rimi vos unanimi consensu ad opus Domini coalescite. Quid magis

incongrumn quam pacis praecones litigio ac discordia dilacerari ? hac

tempestate, qua in insidiis hostes sunt, non dissidiis dissipandaj vires,

verum pace combinanda; simt : petendum hostium latus, non niutua

jugula. Principi vestro debitum obsequium prgestate : Rara tempo-

rum felicitas vobis obtigit : principem nacti estis qui cmn lacte re-

ligionem hausit, quae ejus visceribus recondita cum eo coaluit, reli-

gionem disciplina circuravallavit, circumvallatam suo praesidio texit,

Ecclesiaeque patrocinium sic in se suscepit, ut quamdiu eum vita non

deserit illud non deserturum se innumeris documentis palam feceint.

Quod itaque blande mulcendo ei elicere potestis, ne invito extor-

quere frustra adnitimini. Seri6 cavendum ne ex hoc felicitatis fas-

tigio pessum se det Ecclesia. Poterat Paukis Onesimum fugitivum

apud se retinere, noluit tamen absque Phileraonis sententia, ne ipsius

beneficium ex necessitate esse videretur. Pauli vestigiis sentio insis-

tendimi vobis in tanti ponderis negotio. Deus pater Jesu Christi vos

orani benedictione spii-ituali locupletet, et invicto robore muniat ad

ministerium illud strenue obeundum." Vesperascente eodem die pro-

perare mors videbatur quam ille olfaciens sermouera occipit, non

humano cerebro effictuni, sed caelitus a Dei Spiritu stillantera, qui

cunctis astantibus adrairationera incussit. Aderant Medici, qui medi-

48 VITA ET OBITUS

caraentis suis vim morbi lenire (quod vigor naturalis deficeret) renue-

runt [tentabant]. Ad Deum itaque verso sermone, "Tu, inquit, Deus,

medeberis raihi :" Dein preces zelo intentissimo fundit, orans primo

vellet Deus sibi suisque peccatis propter unicura Christi sacrificium

propitius esse, prsedicans omnia, quantumvis apprim^ speciosa, prop-

ter crucis Christi eminentiam pro stercoribus se ducere : ^precatus

deinde vellet vitse suse exitum faustvun ac felicem indulgere, ut mi-

sericordise alis opertus in Christi sinu excederet, fruereturque Dei

vultu, quem crebro anhelitu intueri sitiit. " Ego te, inquit, subobscure

in verbi speculo vidi ; largire mihi diu multumque optati vultus tui

sempiternam fruitionem." De resurrectione et vita seterna verba pro-

fert immortalitatis sensum spirantia. Singulis qui astabant dextra

prehensis surama verborum comitate ac gravitate benedicit, bene-

dictionem hortationibus pro cujusque indole ac munere prudenter

miscet. Ea nocte praeter spem paulum requievit. Die qui eum inse-

cutus est urbani magistratus, complures etiam ex ordine senatorio

eum invisunt, quos juxta lectum accumbentes sic afFatur. " Quantum

praesagiis ullis assequi valeo absolvendum mihi vitae pensum, depo-

nendum corruptibile hoc corporis indumentum, transeundum in pa-

triam : Neque hoc mihi acerbum ; novissinnnn enira hujus vitse diem

crebra siti concupivi. Academia seraper anxiura rae maxirae habuit

;

ego eam jam deserturus, si celarera quem meo calculo sufficiendum

ROBEllTI ROLLOCI. 49

niilii, Acadeuiiaique prseficiendiun censeam, incurice niaculam non

effugerem. Quid attinet exteras regiones pervagari, peregrinum as-

ciscere qui huic provincia; pra;sit, quem interim doctrina disciijlina-

que hujus Academi;t lateat ? Domi virum locupletatum donis ac ad

raunus hoc instructum habetis, Henkicum Chaktfrisiujm, qui

eruditionem me prseceptore uberrime hausit, et professoris philoso-

phiae munere plus decennio egregia cum laude perfunctus est. Hunc

vos in Academiae puppi sistite, ejusque clavo apponite. Deum illi

propitium ejusque laboribus benedicentem conspicietis. Vos decet ex

officio Academiae Maecenates ac patronos esse : Altior, quseso, ejus so-

licitudo animos vestros subeat. De domesticis quid dicam ? uxorem

desero uterum fereutem : unum a vobis summopere contendo ; sen-

tiat illa amorem quo semper me amplexi estis extincto me non exa-

ruisse. Nimquam niihi dies aut nox tegritudinis expers : illa me tot

morborimi difficultatibus quassatum suaviter semper fovit ac refocil-

lavit. Ingenud profiteor ex omnibus stipendiis meis non coacervasse

ine obolos duos ; nunquam enim mihi cordi aut curte mundana hsec.

Quid multa verba perderem : ne, quaeso, affectus vester in me claudi-

cet in eam." Magistratus senatoresque solenni promisso fidem dant

factui'os se omnia ex animi ipsius sententia. Professores deinde philo-

sophiae ad perstandum in officio, debitumque successori suo obsequium

hortatur. His peractis, verba insigni sanctimonia condita profundit

:

50 VITA ET OBITUS

"Deo meo, inquit, gratia, memoria, visus, auditus, reliquique sensus mei

tam vivaces, tam vegeti qukm alias unquam ; ast ab hoc mundo alie-

natum cor meum, et quorsum Domine Jesu, corde meo non fruereris

cui soli in illud jus ? In hoc per totam vitam incubui ut ilkid tibi

dicarem ac consecrarem : illud quaeso assume ut tecum commoretur."

Haec locutum invadit lenis quidam somnus, ex quo experrectus sum-

mo affectu flagrat dissolvi, et esse cimi Domino :" Veni, inquit, Do-

mine Jesu, fragilis hujus vitse fihim abrumpe ; matura, Domine, ne

tarda. Jesus me redemit, non ut caducam hanc, verum seternam vi-

tam indulgerit. Veni, Jesu, largire vitam propter quam redemisti me."

Astantes flebili planctu viceni suam in ejus obitu deflent : At ille,

" Omnes hujus vitae gradus emensus sum ; ad novissimum perveni

;

cur retrogrederer ? Hunc gradum, Domine Jesu, tuo favore feli-

citer emetiar. Deduc me in eam gloi*iam, quam per speculum tantum

vidi : utinam apud te diversarer." Qui astabant significant diem

posterum Sabbathum esse, imde in h^c verba erumpit, " Tuum Sab-

bathum, Domine, aeternum meum Sabbathura inchoet ; auspicia su-

mat fetenmm Sabbathum meum a Sabbatho tuo." In mediam fere

uoctem modicam nactus est quietem, quam confestim morbi vis inter-

rupit, supremamque horam adesse ratus D. Walterum Balcan-

QUELLUM accersit ;quem ingressum sic alloquitur :

" Quod diutis-

sim^ munus pastorale Edinburgi obieris, quodque non recens nostra

ROBERTI ROLLOCI. 51

amicitia, accersendum te curavi, ut reverentiam, qua semper a cunis

Christi ministerium prosecutus sum, testatam facerem. Ego quidem

pro modulo doni preces in sinum Dei fudi ; tu quaeso pro me precmn

sacra peragito ; ego corde et affectu sequar : interim ne protrahi

vitam hanc flagita." Provohitis omnibus qui aderant in genua preces

celebrat Balcanquellus. Inter reliqua flagitat vellet Deus tanti viri

diuturnioremusuram indulgere, cum Ecclesiae et Reipublicse salus tan-

toper^ eum poscant. Rollocus sic orantem interpellat, " Satius, inquit,

mihi hujus vitje, unich in votis habeo vitam coelestem cum Deo in

Christo reconditam." Consummatis precibus in verbi pr^dicati enco-

mia erumpit : "Verbum,inquit, Dei potentia ad salutem,Dei sapientia,

vita ; nec ulla ulli absque verbo sahis : non est, credite mihi, exigui

momenti negotium verbum prsdicare : perinde non est ac Platonis

AristoteHsve textum interpretari, aut orationem pigmentis ac leno-

cinio sermonis oblitam recitare : in sanctimonia, humihtate, efBcaci

spiritus demonstratione situra est verbi praeconium : quanti illud sem-

per fecerim;novit Deus." Dein ad preces revertitur :" Veni,inquit,Do-

mine Jesu, horum oculorum nervos abrumpe, alios mihi largire : cupio

dissolvi ac tecum esse : matiu-a venire, Domine Jesu, ne ultra differ

;

egredere pusilla vita, ut ingrediatur melior illa vita Dei : insere, Do-

mineJesu, huic corpori manum tuam, arripe tibi animam istam." Cum

aliquandiu mane quievisset silentium tandem hoc sermone abrumpit.

52 VITA ET OBITUS

" Veni, Domine, ne morare ; diei noctisque fastidio lassus sum ; veni,

Domine Jesu, ut ad te veniam. O dulce faustuni ac felix vitae hujus

divortium : veni, Doraine, dulcedo mea, emancipato animam hanc ut

te marito fruatur." Tum ex astantibus unus, " Ne esto anxius, accele-

ratDominus tuus:" cui ille, "Gratum mihi, inquit, istud nuntium. Uti-

nam die crastino exequias meas duceretis." Tum alter, " Beata anima

tam Domino vidnaquara tua:" Ille ver6, " In rae nihil est quod non du-

cam pro stercoribus ut Christum lucrifaciam : Christus unica solatii

raateria : oranis justitia raea pannus immundus." Interrogatus nuu-

quid pasturis ullius alloquium flagitaret, respondit, " Non creaturum

se iis raolestiam quod ad concionandum se accingerent : Sinite, inquit,

me psittaci instar cum Domino meo balbutire." Certior factus in-

choatam concionera ;" Da raihi. inquit, Domine, ea videre qus in prae-

sentia alii audiunt." Sabbathi meridie sic eum affatur quidara ;" Per

oranera vitara tuam indefessa opera sedulisque laboribus Dei glo-

riam promovisti :" tuni ille, " Mihi unica gloriandi raateria misericor-

dia Dei, in Christo Jesu, alia omnia damna duco." Dein sopor qui-

dam moUis eum invadit, qui in vesperam occupat : quo discusso in-

gressus ad eura suprerai Senatus praeses, cui Edinburgi eo anno prae-

fectui'a obvenerat, eum sic alloquitur :" Acaderaiam curje Magistra-

tuura quibus tu, Doraine, prcees serio coramendavi ; tu etiam eandem

in patrocinium tuura suscipe : experiatur, quaeso, te pai'entem ac Mae-

ROBERTI ROLLOCI. 53

ceuatem. Cum pro excelsa dignitate qua iii republica prajcellis, et

amplissimo munere quo te honoravit Deus, Ecclesiae opem ferre pos-

sis, ne, quajso, eam subtrahe : iu ejus praesidium artus ac vires tuas

intende, summo conatu in id incumbe, ut salutem consequaris in

Christo Jesu : niundana ha;c omnia iluxa sunt, moxque flaccessent.

Deus te, tuam conjugem, universam familiam beuedictionis suse the-

sauro cumulet." Eadem illa nocte has voces emisit :" Tranqviilla mihi

mens in corpoi-e aegro : mortis, peccati et Satanaj metu non angor,

nullum illis in me imperium : sic tamen morbi pondere premor, ut

longe prajter spem in hanc horam supersim. Domiuus quasi in mor-

tario pistillo aegritudinis me tundit, ut ad regnum suuni formet." Oc-

tavo Idus Februarii, " JVIirum, inquit, videri potest, cum tam acerbe

morbo discrucier, tamdiu protrahi vitam meam ; verum per patien-

tiani Domini beneplacitum praestolabor ; connivebo, connivebo ; agat

ille mecum pro libito, non disseram cum eo. Quid est homo ut cum

Deo disceptare audeat ? Imo si in orcum detruderet, parendum,

non responsandum. Gratiam fac mihi, Domine, propter Christum Je-

sum. Non erubesco confiteri nunquam me tam sublime notitiae Dei

fastigium attigisse quam hoc morbo. O quam horrendum in ma-

uus Domini incidere ! sed reposita est mihi misericordia in Christo.

Quid contristaris, anima mea? Quid te dejicis in me ? Obveniet

tibi mox aspectus et congressus amoenissimus." Cum advesperasceret,

54 VITA ET OBITUS

" Experior, inquit, sexti psalmi veritatem ; ac aliqua ejus verba recitat

:

Gratiam fac mihi, Jeliova, quia languore pressus sum : ciira me,

Jeliova, quia conturbata sunt ossa mea," etc. Interjecta modica pausa

sermonem iterat :" Christus portabit jugum meum, et ego ejus gratia

fultus sequar." Cum morbi acerbitate torqueri eum animadverterent

astantes, lacrymas, planctus ac singultus cient ; quos ille increpat

;

" Ne meam vicem, inquit, sed peccata vestra deflete : cum nemo a

peccato immunis nemini fletus materia subtracta est. Qu6d ad me,

ego omnium complementvmi ac consummationem mox videbo." Ves-

pere ex cognatis imus ad eum ingressus sermone impio bilem ei

movit ; ab eo flagitat vellet in caelos receptus mediari pro se reliquis-

que amicis : Hoc audito ira fervens repent^ corpus imbecillura ac

fer^ exanime erigit :" Ego, inquit, munus illud abnuo, Christus uni-

cus Mediator." Non multo post invisit eura frater natu major, " Tu,

inquit, cognatum nostrum increpa, mone alium capessat vitae tram-

itera ; alioqui nulla ei salus, certissimum exitium." Ab hoc tempore

oblatum aliraentura respuit ;" Non, inquit, edam aut bibam usque

dum in regnum coelorum transferar." Funeris curam Gulielmo Li-

tillo et Gulielmo Scoto araicis integerrimis (quorum amicitiam non

vacillantem frequenti elogio ornavit) commendat. " Cm- non, in-

quit, mihi esset hujus corporis cura ? illud siquidem glorificandum,

et conforraandum tandem glorioso Christi corpori :" et manus intu-

ROBERTI ROLLOCI. 55

ens ;" Istae etiam manus, inquit, illustri gloria fulgebunt." Exinde

sermo ei submissior et contractior, verba tamen fortia ac efEcacia,

gaudium coeleste spirantia ac redolentia, quae placidus somnus exce-

pit, qui cum aliquaudiu eum occupavisset, placide ac suaviter Creatori

ac Redemptori suo animam comniendat. Et quamvis extinctus, uo-

tas tamen oris pallor non confundebat, veruni temperato quodam

rubore perfundebatiu-. Obiit sexto Idus Februarii 1598, veteri cal-

culo (qui tum in usu) expleto jam aetatis suae Anno 43. Erat sta-

tura mediocri, colore rubido cui candor quidam admistus, coma sub-

rufa, vultu ad comitatem gravitatemque pariter facto ; valetudine

parum firma, quam mirum erat ad tantos labores sufficere potuisse,

singulari pietate, sanctiraonia, vitae innocentia, quam vel inviti ad-

mirabantur et laudabant ipsi veritatis hostes. In vocatione sua fide-

lissimus et vigilantissimus, assiduus in studiis et meditationibus, ab

otio supra quam facile credas abhorrens : fidem tamen facere jjossunt

tot tam paucis annis (etiam corpoi"e morbis et aegritudinibus debili-

tato) editi ab eo docti et elegantes coraraentarii. Pacis amantissi-

mus, injuriarura patientissiraus, ad condonandura faciUimus. lu fe-

renda de aliorum vita dictis factisve sententia perquam a^quus ac

moderatus : Secus ab aliis prolata prastitave semper (quoad fieri po-

tuit) in raeliorem partem interpretatus est. In communi consuetu-

dine et amicorum consortio apprime humanus ac jucundus, in con-

56 VIIA ET OBITUS

siliis fidus, in colloquio affabilis et comis. In rebus seriis gravis ac

prudens (quod in publicis Ecclesiae negotiis procurandis omnibus

fecit manifestum) in consilio aliis impertiendo promptissimus. Has

vero eximias virtutes ornabat admirabilis humilitas, qvia quamvis

plurimis prsestantissimis dotibus alios fere omnes anteiret, tamen ne

infimum quidem fastidiose despexit, quin potius sese omnibus sub-

misit. Ad humilitatem accessit incredibilis modestia et animi mode-

ratio, ut quamvis multorum convitiis ac calumniis publice ipso audi-

ente immerito impeteretur, nunquam auditus sit convitia regerere,

aut calumniatores recriminari, aut vocera aliquam contra detractores

emittere, sed bonse conscientige testimonio fretus tacitum sese conti-

nuit. Semel tantum pro concione apologia usus est, tanta modera-

tione, ut neminem vellicaret, nullius famse detraheret, neminem in-

simularet, nemini crimen impingeret, sed sinceritatem tantum suam

coram Deo et ipsius Ecclesia testatus sit. Studia sua cum familia-

ril)us coramunicabat eamque discendi viam seepe utilera sibi ac

fructuosam testatus est. Sed cesso de eo plura, quse satis multa dici

poterant, et fortasse debuerant : sed omnibus in propatulo sunt ejus

virtutes, et tara modesto genio sobrium laudis decus competit. Ejus

decessusfama quantas lacrymas, quse suspiria,quos singultus, peruni-

versam urbem ac regionem concitarit relatu fere incredibile. Sena-

tus, Academia, civitas, plebes. singuli tanquam in domestico luctu

ROBERTl ROLl.OCI. 57

inoLTebaiit, fuiiiis inajori qviam alias consuetum Edinburifi celebritate

(lecoratur. Turmatim enim omnes, tam suprema; quiim infimag sor-

tis homines, et quidem omnis sexus, omnis jttatis ad iilud ornan-

dum eoutiiixerunt.

IN OBITUM

D. ROBERTI ROLLOCI,

VIRI UNDEQUAQUE DOCTISSl.MI SUMMI THEOLOGI,

VIT^ INTEGERRIM^, JUDICII .\DMIRABILIS,

LABORIS INDEFESSI,

EDINBURGEN^ ACADEMLE DOCTORIS PRIMARII,

ET ECCLESI^ CHRISTI PASTORIS VIGILANTISSIMI,

EPITAPHIA.

SlCCINE materiam

Tristis repente njeniae

FerroH Melpomene

Obtrudis invito mihi ?

Siccine praeripitur

^•Etatis ante terminum

Gloria raagna suse

Rollocus ille patriae

'

Siccine conticuit

Vox illa pridem praepotens

Corda ciere piis

Addicta concionibus ?

60 EPITAPHIA

Siccine succubuit

Sacri satellitum gregis

Sedulus ille labor

Tot egercns examina?

Siccine vena perit

Nunc iUa sacros codices

Dedita dulciloquis

Lustrare commentariis ?

Scotia moesta dole,

Planctus, Edinburge, excita.

GjTnnasii cecidit

Rector, decorque ingens tui.

Talia tam propere

Prserepta nobis lumina

Quid nisi celsitoni

Minantur iram numinis ?

Ille quidem lachrymis

Remotus inter coelites s

Degit : at assiduas

Nobis reliquit lachrjTnas.

RoBF.nrus Pontanus.

De me, deque meo meruit tua fratre voluntas,

De te verum index ut moriente loquar.

Nobiscum hunc orbem donec Rolloce tenebas,

Mortales inter Numinis instar eras.

Morte (quod optabas) idem nunc additus astris,

Implebis merita laude superstes bumum.

M. A. RUTHVENUS.

D. ROBERTI ROLLOCI. 61

NoN ibi mous animi cst, ubi uos auimatquo movetqiio

;

Est ubi araat : gravibus vox bene n^ta \-iris.

Vir prffistans animi, ct gomino succensus amoro

:

Dilcxitqiic Dcum, tlcmcniitquc nTCiioni.

L^t vi^nis c(vli coluit suprcma Rolocus,

Sic nunc in supei-is, sic ut avebat, erit

:

Ut Ti^Tis docuit lingua prudente Rolocus,

Sic nunc doctrinse perpetuabit opus.

Nempe ibi mens auimi cst, ubi vis ardebat amoris ;

In Cbristi arcano Cliristiadumque sinu.

Ergo Rolocc vale, et qucm mentis amoribus alta^

Semper anhelasti, jam frucre usquc Deo.

, Had. Damman a Bisterv£L'i.

RoLLOCUM extinctum quam ])rimum viderat, exul

Exule Relligio cum pietate abiit.

Multa geraeus Sopliia, et vcstes sinc lege coereens,

Se trepidffi sociam junxit utriquc fugae.

RoUoco terras ccelo mutante, fucrunt

Ut comites A'ita;, sic abiere via'.

Ante tamen lacbrjinas fudere in fuuere moestas,

Et tumulo sectas imposuerc comas.

Nec jam, si verura profitebimur, liospita sedes,

Numinibus tantis ulla relicta manet.

Scilicet bis nostris in crimina euntibus annis,

Qui rapidum cursum sisteret unus erat.

Non vitara livor, moresve calumnia rodit,

Quo dentem iutendant non habuere locura.

Quid sapere, et quid sit bene vivere, discite stulti

:

Quam pia \'ita fuit, mors pia testis erit.

M. Tho. Cragius.

62 EPITAPHIA

ViTA gravis, sancti mores, ^ns aetheris alti

Corda replens, alios in sua jura trahit.

Candida simplicitas, in aperto ])ectore virtus

Innocua, ingenuo fama labore chiet.

Talis erat, major venienti surget ab sevo

:

Morsque viro frustra est injicere ausa manum.

JO. JOHNSTONUS.

PoAA.iKON hiivricrt)/ ccTU(r^cK.Xiri(n Xv^si/tcc,

lui^ctTOi Tth' aivng Iv^vc a,(psvToi. •yofsr?

OyXf^xofO tt,vot,Qot,vTtt, 0es SoyX>;(r;j coiajyi^

A."iV tZ 'S.PI^^ ffVl^ÛiriTiSVif/.iliCil.

AVf» 7«^ ' aiipXriirciv (Boctvnv i-Tri huirSuTa, !ris'ig.

^lxriQiri, x.offf/ô;, '7ruvTo'huiraiT , upiTui.

K«< "TTÔTipov y\y,ii]/ ng aûvov iirîir uAriâc

A'>.Xsj Truiîviruv^ kyvu yîXivâ iruTiiv.

Henrkus Chaktekisius.

Aliud.

DuM vitam ambiret, toto vivebat in orbc

Rollocus, solis qua micat igne globus.

Vidit et ingemuit, non hsec mea vita, nec orbis

.lure, inquit, civem me ferat esse suum.

Vita mihi est Christus, coehim est mea patria, cunctte

Res mundi mihi sunt stercora, damna, nihih

Audiit hos gemitus summa qui spectat ab arce :

Ergo veni in patriam, mox ait, ergo veni.

Jam jani adeunda tibi est fulgentis regia coeli

;

Ut vita (iptata sic potiaris ovans.


Aliud.

QUjERIS viator tumulus iste queni tegat?

Nemo referre posset lioc plene tibi.

Audirc verbo si tiimeu vcrum cupis ?

Operta wtus omnis lioc cippo jacet.

Henricus Charterisius.

In RoLLOCI PRiECEPTORIS OBSERVANDISSIMI OBITUM, ATTONITA;

MENTIS INCONDITA PRIMUMQUE ERUMPENTIA nA©H.

Ah ! quid agis, mi anime, aii moeres ? mea lumina fletin ?

Cur ? obiit RoUocus meus ; immo abiit.

At quo abiit ? quo me toties raptavit : An ergo

Grataris tu iUi, an fles tua damna, modo ?

Heu ubi amor ? fateor lajtandum, at torta trahit me

Huc natura ; trahet me usquequa, ct usquc gemam.

Suspirabo animee extrcmum ad suspirium, idem te

Dum mihi, vel tibi me quod rapuit, referat.

Ergo ades, adsis, inquam, huc ocyus, arripe filum

Atrope ; quid moror ultra ? Ut trahat ille viden ?

Tc mi amor, et mea lux, sequor, assequor. Accine laudes

Qui potes, et moeror cui superabilis est.

Nam me dclirarc vides, atque obrui ; et hic se

Nec fletu ornari, nec sua funera, vult.

Quin frustra sumus ; ergo sile, nam quis satis illum

^quet dicendo, et Christus id ipsus aget

Luce sua illustri : interca monumenta tot auctum

Semper laude nova, et posthumo honore, dabunt.

Reptantem sed Immi ista decent, nandi inscium ut utres :

Tu, hic etiam usque choro coelituum intereras.

Eddem accepti mcncii tristissimi nocte raptim,

ct relut in procinctu sine arte profusa.

ROBEBTUS BODIUS.

64 EPITAPHIA

Fleaxt parentum si orba mortem pignora

:

Turba ducem ademptum castra si sequentium :

Si fata frater fratris amissi gemat

:

Justi doloris hsec dies quantam attulit

Laerymosa causam ? quse virum tantum abstulit,

Virum jubar Britannia;, et patriaj decus ;

Cui nulla similem, nec secundum aetas dabit.

Lacrymosa Patriffi, Eeclcsiae, Urbi, Academise :

Qua sustulit fratrem, patrem, et pium ducem,

Ecelesia;, liuic Urbi, Patri», et Academiae.

Hoc ergo tumuli fossilis sub aggere

Ecclesia, Patria, Urbs fleat, et Academia.

GULIELMUS CragICS.

Splexdebas nitido totum fulgore per oi-bem,

Et tuus Edinum, Scotia, splendor erat.

Edini splendor Sopbiae pia dogmata clara :

RoUocus sophiae dogmata clara dedit.

Scotia et Edinum precibus pete, clarus, adempto

RoUoco splendor ne tuus intereat.

Aliuu.

Hic jacet extinctus, genuit cui Scotia nunquam

Doctrina atque animi simplicitate parem.

( "ujus ab ore sacro Sophiae seatuere perennis

Flumina : spirabat vitaque morsque Deum.

Quis memoret plusquam mortalia munera mentis ';

Quo lingi cojlo splendida facta queant '^_

Hinc reliquum, effigies poterit quae nulla referre,

Clara Timantaeis pingere facta notis.

D. ROBERTI ROLLOCl. 65

Aliud.

Qli piitriam patii offenso patrlajque pareiiteni

Rcddidit, est patriae redditus ipse suae.

JOHANNES AdAMSONUS.

QuAM spe prjecepit, votis ambi^dt, amore

Arsit, habet patriara dia propago suam.

Scilicet exilii illecebras qui sprevit et odit

Tantum hilaris mentis dcxteritate novae,

Jure tot ereptus, quot liabet mala vita, procellis :

Hinc abit, et patria sidiis in arce micat.

O Dolor, o desiderium, o lugubria fata

!

Quautum agit in miseros ira tremenda Deum,Pergat et in prsedam si vindice numine tollat

Orbi oculos, popuhim quanta ruina manet ?

Legatos revoeant jam quid, iiisi cogitat arma,

Stringat iii hostiles quaj gi-avis, ira manus ?

Hinc Deus avcrtat, per vuhiera sacra, sinistrum

Omen, et in populo regnet ametque suo.

Vos quibus incumbit tanti metus inde furoris,

Exoraturas tollite in astra manus.

Daviu Bekclaiu^

QuA.M rarum hffic Libitina tegat, queis dotibus auctuni,

Gymnasium, Patria, Ecclesia sero sciunt.

Aliud.

TuumDA soliicitfe perta;sus tempora ^-ita;

lu patriain, Rolloce, meas ; ubi suavis ovanti

.Se praibct Christi facies, propiorque micantem

Irradiat longum sperato lumine, manes

66 EPITAPHIA

Temperie seterna sanctos splendore coruscans.

Heu tamen ad miseros quantam transmittis amicos

Moestitiam, Hyblseae ^-iduatos nectare, linguse.

Et quibus indomitse discordis semina turbae

C3oraponenda. Tuis Academia fulta lacertis

lllaclirumat gemebunda suo te orbata parente.

Sed nou extinctus terrense boc funere massse :

Quippe pia ingenii monumenta, et fama laboris

Eutliea ; qua patulum sese difFundit in orbem

Relligio, celebrata vigent : tua postbuma proles

Clariibit memorem memorati patris bonorem.

Tuque diu optati satiatus numinis baustu,

iEternum placida compostus pace quiescis.

Prcpcepton.s manihu.s viwiihu

parentavit Discip. Joh. Raius.

Insueta obduxit vultum caligine Phojbo

Cyntbia. Venturae prsescia noctis erat.

Bissenis ^dcibus vix rursum Cynthia fratri est

Juncta, Caledonia? cum alter ocellus obit.

GeorctIUS Gbeikius.

Is Rollocus erat, quales plerique ^-ideri

Optant, sicque mori, vixit ut ille, volunt.

GULIELMUS ArTHUKUS

Te, Rolloce, extincto, urbs moesta Academia nioesta est,

Et tota exequiis Scotia moesta tuis.

Uno in te nobis dederat Deus omnia, in uno

Te, Deus eripuit omnia quse dederat.

Tho. Bei.lendenus.

D. ROBERTI ROLLOCI. 6?

Secxa piiora una vitlerunt luce catlentem

Solem unum, binos hxc vitlet una tlies.

Jo. SCOTUS.

Triste solum hautl miror si tu, Rolloce, relinquas

Et fortunato stes super astra loco.

Scilicet humanum genus ilHs vivere par est

Sedibus ; his magnos convenit esse Deos.

Moesta tamen patria est, et te sibi plangit ademptum ;

Et princeps cujus sub tlitione manet.

Moesta gemit conjunx tanto viduata marito

:

Et populus moestum praedicat ore diem.

Aspice quam, nutrita tuo tibi lacte juventus

Moesta sedet, cupiens te moriente mori.

Et patria, et conjunx, pubes, Respublica, Princeps,

Oiania in hoc uno sunt miserantla viro.

Aliud.

Sis major vita, Rolloce, an morte requiro

:

Cum superet cunctos Adtaque, morsque tua.

Sprevisti vitam, ^dcisti mortem : erit untle

Hoste triumpliato laurea serta feras.

Coelicus in terris \Txisti, mortuus idem,

Inter coelicolas CGelica regna tenes.

Vita tamen quam mors major : Namque illa beatp

Acta tletlit placide sic potuisse mori.

Regna sibi Reges habeant, tliademata, fasces :

Dum tecum liceat \ivere, sive mori.

Nathanaki. Vdvaktvs.

68 • EPITAPHIA

Sydera, cuiu superum applausu, uoxiis incola scandit

RoUocus, et fati lege Minister obit.

Huuc labor, iugenium, probitas, ^dgilantia, charuni

Fecere iu \'ita civibus esse suis.

Post mortcm, pietas docuit transmittere uubes.

Siucerse hos fructus Relligionis habet.

Sparge igitur flores, et fletu parce viator :

Cui Deus hos artus abstulit, astra dedit.

G. DUGLASSIUS.

Di M ^-ircs ostentat, et in terrestria vastum.

Terrorem vult mors ingerere atra sui

:

Rollocum iuvadit vitie mortisque magistrum ;

Et pia lugubri sub pede colla premit.

Nil agis, o truculenta: pai'is pro funere vitam :

Non moritur quem mors ad meliora rapit.

Aliud.

Dklici^ humani generis, Rollocus, imago

Maxima mansueti, quam docet ipse, Dei.

Quem doctum mirantur, amant mitemque, bonumque

Cum populo proceres, Rexque Patresque pio,

Aute dieui primo cadit immaturus in a-vo :

Frustratus patriffi votaque spemque suae.

Heu, quis non timeat mortem tetricamque, truccm(|uc

Parcere si doctis, si negat illa bonis.

At quis nunc timeat mortem, vel sseva rainantem ?

Perdere si doctos, si nequit illa bonos.


EjLiSDEM DE EODEM, <1UI CUJl AD EUM DIEM I.Ili];KIS

CARUISSET, UXOREM liELiauIT rUEIi TK H All

.

ToT tibi (]ui iTeiuiit nutos, Ecclcsia, uatmii

Vix unuiu moriens liqucvat ille sibi.

Par fuit aeternum sterili sobolescere morte,

Qui vixit Phocnix ; jam parit et moritur.

David Hu.Miiis /lo.suif

Qui vita docuit Cbristum, qui dogmate Chi-istum,

Rollocus vera simplicitate, fide.

Post tenebras furvas, quas verbi sole fugarat,

Nunc clarum iu claro lumine himen liabet.

Aliud.

DuM suavitate vitae, et innocentia,

Candore pectoris, morum, et industria :

Dum sedulis laboribus, et illustribus

Scriptis suis, et exteros Christum docet

RoUocus, et cunctis viam ad coelum struit

:

Dum principem et populum, viros et fwminas,

Juveiies, senes, mulcet, docet, ducit, trahit

:

Tantis laboribus imparem, mortalibus

Tantum -s-irum spernentibus, Christus rapit.

O te beatum ! heu nos miserrimos ! eheu.

Alexander Humius.

QuoDCUNQUE terrse pergit ad orbitam

Vinclis ligandum se dat aheneis

Contagionis, neu retrorsum

Ire queat superos ad orbes :

EPiTAPHIA

Quibus solutum lumine perpetim

Motuque solis, mox petet infimum

Lunam polorum; quippe crassse

Deposita gravitate terrte.

Rollocus hujus Dffidalii soli

Divinus hospes, se quoque terrei

Velitque, nolitque imbuendum

Spurcitie dederat theatri

:

Non ceu profanum vulgus, et impie

Coutaminantes Justitiee ^'ias

:

Qui ssepe sacras functiones

Flagitiis maculant pudendis !

Verum potenti liunine Spiritus

^lotuque sancti, purior indies

Euasit, attractu supremo

Donec iter peragit reclusum.

Lumen probabunt pneumatis illiusj

Qui multa sancte scripsit opuscula :

Motusque cui%-is emicabit

Integritas cui nota vitfe est,

Quare recoctus lumine Spiritus

Motuque sancti, de Jehovfe throno

Potentiori defluentis

Sidereos superavit axes :

Ipsisque coelis intimus intimis

Visit beatos ccelicolas ; ubi

Contagio Immano remotus

Liber aget placidam quieteni.

Aliud.

CuR ergo functi funera defleam r

Aut tristiori carmine provocem,

D. ROBERTI ROLLOCI.

Qui quicquid intendit fideles

Exliilaret recreetquc mentes ?

Omnem relegat sollicitudinem

Cum Christiana prolc beaverit

Omneni angulum tenebricoste

Gentis, opes animi refundens.

Omnem relegat sollicitudinem

Rollocus, ingens gloria Scotiffi,

Qui luce cassus inquieta

-Ethereas meditatur arces.

GULIELMUS UakIVECS.

Vatum sonoriE munere barbiti

iEquaeva mundo nomina sunt viruni

Quicunque bigis, aut celete, aut

Pancratio meruere pinum,

Lam'umve Phoebi ; vel Jo^-is Besculiim

Vani laboris raunera frondea

Virore jam grato superba,

Jam viridi spoliata honore.

Quanto Camojnis aptior aureis,

Quanto perenni carmine Pindari

Tu dignior, RoUoce, docto

Materies modulanda plectro ?

Tu qui ferocis nec fodiens equi

Arinos, citato aut curricido insidens,

Nec lubrica famam palaestra

Quaesieris, pede nec fugace

:

Sed sempiternam qiu tibi gloriam,

Vitse coronam quique paraveris

72 EPITAPHIA

Vera fidc, spe, charitate

Nil Satanaj iusidias moratus

Tu blandientis nec facie illice,

Sed nec minantis tu facie truce

Mutatus, elusisse doctus

Quas strueret veterator artes.

Ignita quin tu spicula tempseras

Orci veneno pestifero illita,

Plutonis amentata dextra

Quod fidei tegerere scuto.

Bella intulerunt imperia aeris,

Tenebricosi tui'baque steculi

Rectrix tibi : tu prfelio hostes

Et superos superasti et imos.

Bellum inferebant scilicet iuA-idi

:

Ut te beato a tramite flecterent

:

Ne quam coronam seternitatis

Perdiderant, fruereris «)lini.

Nequicquam. In altos insereris choros :

Semper tueris conspieuum Jova-

Vultum serenum, vultum amandum

Gaudia habens potiora votis.

LiAôre major jam frueris polo :

jEterna cingit tempora gloria.

Querna? coronse, laureajque

Ludibriumpoli ab axe ride.

Quis ludo inani comparet Isthmico

Certamen anceps, serium et arduum

Tuum ? quis aeternam coronam

Pino, apio, tremulisque baccis f

Te, pensa templo sidereo Jova>

Taltella parta^ conscia gloria*

D. ROBERTI ROLLOCI. V3

Victoriae custos tuseque,

Per mcmores titulos perennat.

At te per orbem nos celebrabimus

Terrse, cancmus pro modulo ingeni ;

(Sublimis lijec, utcunque nostram

Materies superet Minervam.)

Non laude fias ut cumulatior

Nostrae Camamae munere ; sed tuo

Hortemur exemplo ut minores

Vitse ad iter melioris arctum.

Vestigiorumque assidue ut premant

Callem tuorum, ut quae loca possides,

Laboribus defuncti et illi

Possideant, requie seîterna.

Aliub.

Si Nauta nocte lurida

Polum ducem desiderans

Moeret quod erret nescius

Obscura quo nox deferat

;

Quod horreat latentia

Vel saxa, caeca vel vada,

Vel vorticoso gurgite

Ne absorbeatur protinus.

Tironibus Rollocus est

iEque gemendus omnibus,

Quorum mari in scholastico

Direxerat cursum modo.

Quot e profundo gurgite

Sophisticorum dogmatum

EPITAPHIA.

Ad veritatis littora

Enaîgare instruxerat ?

At hic id est discriminis,

Quod nocte sidus hac latens

Idem sequente, purus est

Si Jupiter, renascitur.

Rollocus, heu ! sed occidit,

Nec orbis ante terminum

Redibit, ejus amplius

Cum luce non egebimus.

Nunc jure Scoti dicimur

Densis tenebris obruti

;

Hoc destituti sidere

Quod nos beabat lumine.

Aliud.

RoLLOCUs ille -Ndxit heu !

Qui diffluebat rivnlis

Lactis perennis, ceu parens

Ad irrigandos liberos.

Vixit ! fleant alumnuli

Cassi pio hoc nutricio ;

Et imbre fletuum rigent

Scholam sua incunabula.

Pro lacte, melle, nectare,

Quod ore ab ejus hauserint

Nunc rore salso, et lachrymis

Ejus parentent manibus.

D. ROBERTI ROLLOCI. !&

Aliud.

OcciDUNT stellse ut veniente Phoebo,

Et diem adesse doceut.

Occideus stella heec monet, et supremum

Nou procul esse diem.

Solis adventum monet et propinquum

vTustitias, imo dei.

Georgius Thomsonus.

In tenebris postquam prasluxit Jova Britannis,

Multa Caledoniis fulserunt lumiua Scotis

;

Qui candore animi, divina voce ministri,

Et face priEcipua ^dtai integritate misellis

Excussere animis caecae caliginis umbras.

Sed tamen occiduis nuper diffulsit in oris

Rollocus vitse vel prima lucerna beatse.

Pra;terea eloquio w praestantissimus omni,

Di\nno in ])rimis, cujus A-itamque, fidemque

Nec mens complecti poterit, nec lingua profari,

Nuper et indomitae mortis se condidit umbra.

O rerum instabiles casus, et tempora vitse !

Hoc decus ereptum plangunt Heliconis alumni

:

Hunc solera invisum deflent pia corda piorum, et

Scotia lugubri testatur veste dolorem.

Defuncti hanc animam quo carmine compellabo ?

Si modo quid pullse vestes, et inania possent

Munera, nec pullse vestes, nec munera dessent.

Sed quid ego invideam melioris comnioda vitae 'i

m EPITAPHIA

IUe suis votis in vita, et morte potitur.

Psal. sr, i. DaAddicum in terris votum, RoUoce, petisti,

Davidico in terris voto es, RoUoce potitus.

Nunc frueris voti fructu, RoUoce, valeto.

JOAN. DOUGI.ASSIUS.

Heu cadis in sunimo tumulandus lumine vitse

Et decus, et patriae gloria rara tuse

:

Flendus abis, RoUoce, tuis, lachrymisque tuorum

Materiem prsebes, Uraniseque tuae.

Te pietasque fidesque gemunt, RoUoce, sepultum

;

Astraea ad tumulum stat gemebunda tuum.

Non tamen Uranie, pietasve, fidesve, tuive,

Tamue Astroea solo quod rapiare dolent,

Quam gaudent omnes liber quod ponderc terrae

jEterna felix pace fruare polo.

Aliud.

O TE foelicem, quem non mortalia tantum

Corda, sed extinctum Numina summa dolent

:

Verum prsecipue Phoebus, doctseque sorores,

Quse meritas curant funeris exequias.

Hoc solamen habes, vere post fata beatus,

Parca cui totum vivere nou rapuit.

Rolloce, seternum vives, meliore superstes

Parte tui, et Musis cognitis usque tuis.

Spiritus ille tuus coeli gaudebit honore,

Virtutesque tuas fama loquetur amus.

Jacobus Coldinus.


Materies fcecunda segesque uberrima Inudis

Me laudare jubent, simplicitasque vctat.

Si taeeam laudes, ingrati stigmate inurar,

Hostis si pangam, simplieitatis ero.

Impetor hic duplici telo, sed utrumque repellam ;

Si pateat saltem simplieitatis honos.

Vicit enim niultos pernox ct perdius, illa

Ingenii linquens pignora chara sui.

Quod meritas tempsit hmdes, se sprevit, et omni

Gloriola spreta gloria rara sua est.

Hinc, Rolloce, duplex pennis victoria circum

Plaudit, et hinc lauro duplice fulget apex.

Hac igitur palma duplici, Rolloce, potitus

;

Ardua coelicolum limina scandis 0A'ans.

Adamus Abrenethius.

In Roberti Rolloci funere

ecclesia lessum facit.

EccESSUS, Rolloce, tuus me tristia cogit

Murmura in extrema fundere cauitie ;

Et renovat luctusque graves, et funera acerba

RoUi, Arbuthnoti, Smetoniique patrum.

Hayorumque Andreise obitus, et fata Georgi :

Fataque in eduro Lousonii exilio.

Obductasque cicatrices, et ^Tilnera cruda,

LHtima qute telis phirima facta meis.

Verum cui querar segra ? an qui mihi vulnera fecit

.Solus Achillseo toUere more potest.

78 EPITAPHIA

Aliud.

Unakijies inter quanta o coucordia Iratres

Cur nec ut aute fuit nunc quoque firma manet ':

Excessit Rollocus amici nodus amoris,

Rollocus, ruptee nexus amicitiaj

;

Istlimi instar bimaris geminum qui distinet aistum,

Hinc atque hinc ne in se mistus uterque ruat.

Aliud i.v Rolloci morteji nimis properam.

Dux, Rolloce, gregis tener tenelli,

Doctai-um decus elegantiarum,

Et morum specimeu modestiorum.

Dux, Rolloce, gregis sacer sacrati,

Sal terrse sine fraude, solque mundi,

Et vitae speculum laboriosa}

;

Quo diversus abis ? tuos relinquis ?

PrEesens ? aune abiens tuos relinquis ?

Absque et spe reditus tuos relinquis?

In\idit tibi nemo sanus unquam

Aut cari emeritum gregis favorem

;

Aut c lariaureolum gregis decorem,

Invidit tibi nemo publicata

Castarum intima cogitationum,

Sanctarum abdita lucubrationum.

Invidit tibi nemo gratiam aula?

Gratam gratiam eam et redintegratum

;

Grata ut gratia sit rediiitegrata.

Invidit tibi nemo propagatum

Sfepe a principe paene principatum :

Quiinquam exorte cum lionoi'e principatum.

Nil horum tibi ego, tibi nec ullus


Natu grandior iiividet, nec ullus

L^nquam sanus : at invidcmus omiies,

(TantUluiu aut minimum invidcre si fas,)

Quanquam non magis invidemus omnes,

Quam lugemus item et dolemus oranes

Istam prseproperam liinc abitionem.

A nobis procul binc abitionem,

Absque et spe reditus abitionem

:

Nam ante ut venimus aequum abire et ante.

De Rolloci Scriptis.

Dux Rolloce,vi£e tenax reperta;,

Quffi fert sideream patens in aulara ;

Fidorumqueducum coraes fidelis

Ursini et Junii, Tremelliique;

Calvini quoque, Bezae, Oleviani

:

Queis vestigia praeviis secutus

Signati ingenii notis stylique,

Tuto calle secas viam tenesque,

Certum certus iter sequente planta

;

Et pluma volucri poli sub auras,

Mire sedulus et laboriosus,

Scripta exples operosa ; ceu mclissa

Cellis nectara stipat et recondit

Hausta e floribus aerisque rore,

Delibata poli deique dona.

Andreas Melvinus.

QuiEST.

Plebs, Proceres, Princeps, quem cassum lumine lugeiit

Cur fata (heu) sivo nos vetuere frui ?

80 EPITAPHIA

Resp.

DiGNiOR ille fiiit qui in cffili luceat aula :

Luee hac orbari dignior orbis erat.

Aliud.

PoRRiGERET pietas si vitam, hic debuit omnes

Mortales mortis praeteriisse mora.

Sed quando hic obiit praecox, discamus et omnes

Pertaesi hanc vitam posthuma secla sequi.

Aliud.

Pectore, voce, manu, verum (vir sancte) colebas

;

Et verum extincti nunc monumenta docent.

AXIUD.

Hoc procul a tumulo commenta facessite vatum :

Vera ^4r hic îvus, \'era sepultus amat.

Vana tegat fontes fucataj gratia famse

;

Nil sibi fucari, nil avet iste tegi.

Testor ego extincti manes, pia numina testor,

Testor et innocuo si quis iniquus erat.

Nullus ei qua?situs honos, opidentia nulla :

(Nunc quibus, heu, pietas pestibus a^gragemit)

Pro Tricis Apinisque habuit genus, atria, censum :

Res vitae, ad voti spes, ratus esse niliil.

Stet modo majestas Christo sua savta, salusque

Humanum a Stygio vindicet hoste genus.

Ergo reapse bonis cultus, probitate remissis

Gratus, et indignis denique mirus erat.

Nunc vitam hanc sanctam requies tam saiicta coronat.

Sydcra tam certo nunc redivivus liabet

:

D. ROBERTI ROLLOCI.

Nemo sequi iit sanus ^dvi vestigia nolit,

Et propiore mori Numine nemo velit.

Epiphonema.

O TE satum foeliciter,

Fotumque te felicius,

Functumque foelicissime

Noster Cato, Plato, Numa.

O ter beatum et amplius

Et ^dta, et ortu, et funere,

Quis te referret aemulus,

Rolloce, noster indiges !

Êternihn sahe atque vale, - -

. - - Decus acldite Divis.

Hercules Rollocus.

ROBERTI ROLLOCI Theologi Edenburgeni mors.

RoLLOCi aethereas emigratura per auras,

Ctlm foret ad summum mens pia, pura, polum :

Mens mea perfer adhuc te cceco hoc carcere claudi

:

Esibis jam jam libera : carpe gradum

;

Dixit : et erumpens ista campage soluta

Corporis exanimi mox videt ora Dei.

Epigramm. Joannis Dunbari Cent. VI. 14.

[Lond. 1616, 8vo.]

[ 82 ]

UNTO THE TOWN AND KIRK OF EDINBURGH,

ANENT THE DEPARTURE OF THAIR MAIST

GODLIE, LEARNED, AND PAINFULL DOCTOURAND PASTOUR, M. ROBERT ROLLOK.

SONNET I.

Thy Divine Doctor deirest now Is deid,

Thy peirles Preicher now hes plaide his part :

Tliy painfull Pastor, quha in love did leid

Thy little Lambes, with sweit and tender hart,

Hes dried his dayes, with fair and bitter smart,

To purchase pleasand profit unto thee.

His words, his warks, his wayes, his vertues gart

Thee get this gaine of great felicitie.

How thou suld live, and how that thou suld dic

In Jesus Christ, lie hes in word and deid

Declared and done unto thine eare and eye,

Als weill as thou could ever heare or reid.

O follow then, till thou atteyne to this,

And schaw a thankefull liart to him and his.

n.

RiCHT happie war his hearers wlien he lived,

And happie war his hearers at his dead .•

Bot happier quha heiring haith, believed

That word of life, quhilk cannot fall nor fead.

C 83 ]

I heare how huinl)lit nn-kill dule was maicl

Be all his hearers, at the hiiriall :

And justly ; for ho stiido tlicni in grcat stcad,

To leade them to the life celestiall.

Bot let us Pastors, and you poople all,

Haste to that happines wherciu he is

:

Professlng truly Christ, on quhom we call,

As he hes teached and practised quhoni we niis

Sa sall the preassing to his halines,

Mak us atteyue unto that happiues.

To THE Defunct.

Of Christ thou was the Pastor, and the scheip

That hard his voice, that lovinglic obej'it,

That fed his Lambis, and cairfullie them keipt

With painfull labour, and na tyme delayit,

On Christ thy hart was haillie set and stayit

;

Of Christ thou ever thocht, thou spak and wryte;

With Christ thou wissed all thy warkis arrayit,

In Christ, in life and deid, was thy delyte.

Be Christ, nocht ellis, thou socht to be perfytc

;

And finallie thy Christ to the was all,

Sa hes he cround in thee that wark sa greit,

And brocht thee his blis perpetuall.

O ! micht I follow as I cleirlie see,

Thy rare example ! sa to live and die.

M. I. Melvill.

[ 84 ]

CATALOGUS OPERUM D. ROBERTI ROLLOCI, QUORUMALIQUA EXCUSA, ALIA MOX EXCUDENDA. [A. D. 1599].

EXCUSA.

Prolegomena iu primum librum Quaestioiuun Theodori Bezse.

Commentarius in Pauli Epistolam ad Ephesios [Edinburgi, 1590, 4to].

Commentarius in Danielem Prophetam [Edinburgi, 1591, 4to].

Analj'sis Logica iu Pauli Epistolam adRomanos [Edinburgi, 1694, Svo].

Traetatus de Foedere Dei; et de Saeramentis [Edinburgi, 1596, Svo^-

Traetatus brevis de Providentia Dei.

Tractatus de Effieaci Vocatione [Edinburgi, 1597, 8vo].

Commentarius in utramque Pauli Epistolam : ad Thessalonicenses, et ad

Philemonem [Edinburgi, 1598, 8vo].

Commentarius in quindecim selectos Psalmos [Genevae, 1599, 8vo].

Commentarius in Evangelium secundum Joannem [Genevae, 1600, 8vo].

Coneiones aliquot sermone vernaculo editae [Sermons, &c. Edinburgh,

1599, 8vo].

MOX EXCUDENDA.

Commeutavius in Epistolam ad Colossenses [Edinbiu-gi, 1600, 8vo].

(.'ommentarius iu Epistolas ad Corinthios [Herb. Nass. 1600, 8vo].

Analysis Logica in Epistolam ad Galatas [Londini, 1602, 8vo].

Analysis Logica in Epistolam ad Hebraeos [Edinburgi, 1605, 8vo].

Commentarius in duo capita prioris Epistolae Petri [Londini, 1603, 8vo].

Tractatus de Justificatione Cext. ad finem Anal. Log. in Epist. ad

HebrajosH.

Tractatus de Excommunicatione uLondini, 1604, 8voI!.

.A^..

Documents

De Vita et Morte Roberti Rollok narationes; auctoribus Georgio ... · AtAMeETINGOVTHECOMMITTEEOFMaNAGEMEXTOl' THEBaxnatyneCeub,heldinthehouseofthePke- siDENT,28thMay1824-, Resola^ed,ThattheLifeofRobeetRoi,lok,First