Upload
anavitoria-leite
View
214
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
DE VERBO LATINO:DE VERBO LATINO:modus, tempus,modus, tempus,vox et aspectusvox et aspectus
UNIVERSIDADE FEDERAL DO RIO GRANDE DO NORTECENTRO DE CIÊNCIAS HUMANAS, LETRAS E ARTES
DEPARTAMENTO DE LETRASESTUDOS DIACRÔNICOS E LÍNGUAS CLÁSSICAS
Prof. Nelson Ferreira de Sousa [email protected]
ESTUDOS DIACRÔNICOS E LÍNGUAS CLÁSSICASDE VERBO LATINO: modus, tempus, vox et aspectus
Prof. Nelson Ferreira de Sousa [email protected]
I.a)I.a) O estudo da O estudo da gramática latinagramática latina
LATIM COMO “IANVA”
HISTÓRICAHISTÓRICA
FILOSÓFICAFILOSÓFICA
LINGUÍSTICALINGUÍSTICA
À REFLEXÃO
Prof. Nelson Ferreira de Sousa [email protected]
I.b)I.b) Algumas definições: Algumas definições: o verbo e sua o verbo e sua estruturaestrutura
ESTUDOS DIACRÔNICOS E LÍNGUAS CLÁSSICASDE VERBO LATINO: modus, tempus, vox et aspectus
RAIZ + (VT) + DMT + DNP
VIDERATVIDERAT
VIDVID + + ERAERA + + TT
Prof. Nelson Ferreira de Sousa [email protected]
I.b)I.b) Algumas definições: Algumas definições: o verbo e sua o verbo e sua estruturaestrutura
ESTUDOS DIACRÔNICOS E LÍNGUAS CLÁSSICASDE VERBO LATINO: modus, tempus, vox et aspectus
Desinência Número Pessoal
VID-ERA-VID-ERA-MMVID-ERA-VID-ERA-SSVID-ERA-VID-ERA-TTVID-ERA-VID-ERA-MUSMUSVID-ERA-VID-ERA-TISTISVID-ERA-VID-ERA-NTNT
Ε-ΒΛΕΠ-ΕΙ-Ε-ΒΛΕΠ-ΕΙ-ΝΝΕ-ΒΛΕΠ-ΕΙ-Ε-ΒΛΕΠ-ΕΙ-ΣΣΕ-ΒΛΕΠ-ΕΙ-Ε-ΒΛΕΠ-ΕΙ-ØØΕ-ΒΛΕΠ-ΕΙ-Ε-ΒΛΕΠ-ΕΙ-ΜΕΝΜΕΝΕ-ΒΛΕΠ-ΕΙ-Ε-ΒΛΕΠ-ΕΙ-ΤΕΤΕΕ-ΒΛΕΠ-ΕΙ-Ε-ΒΛΕΠ-ΕΙ-ΣΑΝΣΑΝ
LATI
MLA
TIM
GREG
OGR
EGO
Prof. Nelson Ferreira de Sousa [email protected]
II.a)II.a) Texto latino:Texto latino:““vulpes ad personam vulpes ad personam tragicam”tragicam”
ESTUDOS DIACRÔNICOS E LÍNGUAS CLÁSSICASDE VERBO LATINO: modus, tempus, vox et aspectus
personam tragicam forte vulpes viderat:personam tragicam forte vulpes viderat:““o quanta species”, inquit “cerebrum non habet!”o quanta species”, inquit “cerebrum non habet!”
hoc illis dictum est quibus honorem et gloriamhoc illis dictum est quibus honorem et gloriamfortuna tribuit, sensum communem abstulit.fortuna tribuit, sensum communem abstulit.
(PHAEDRVS, Liber primus, 7)
Prof. Nelson Ferreira de Sousa [email protected]
II.a)II.a) Texto latino:Texto latino:““vulpes ad personam vulpes ad personam tragicam”tragicam”
ESTUDOS DIACRÔNICOS E LÍNGUAS CLÁSSICASDE VERBO LATINO: modus, tempus, vox et aspectus
personam tragicam forte vulpes personam tragicam forte vulpes videratviderat::““o quanta species”, o quanta species”, inquitinquit “cerebrum non “cerebrum non habethabet!”!”
hoc illis dictum est quibus honorem et gloriamhoc illis dictum est quibus honorem et gloriamfortuna fortuna tribuittribuit, sensum communem , sensum communem abstulitabstulit..
(PHAEDRVS, Liber primus, 7)
AÇÃO COMPLETA
AÇÃO COMPLETA AÇÃO INCOMPLETA
AÇÃO COMPLETA AÇÃO COMPLETA
Prof. Nelson Ferreira de Sousa [email protected]
ESTUDOS DIACRÔNICOS E LÍNGUAS CLÁSSICASDE VERBO LATINO: modus, tempus, vox et aspectus
Como podem ser chamados esses
aspectos verbais?Infectum e perfectum!
Prof. Nelson Ferreira de Sousa [email protected]
ESTUDOS DIACRÔNICOS E LÍNGUAS CLÁSSICASDE VERBO LATINO: modus, tempus, vox et aspectus
INFECTUMINFECTUM - ação inacabada- ação inacabada
““cerebrum non cerebrum non HABETHABET!” (Phaedro)!” (Phaedro)““hostes urbem Grumentum hostes urbem Grumentum OBSIDEBANTOBSIDEBANT” (Seneca)” (Seneca)
““Os inimigos sitiavam a cidade de Grumen”Os inimigos sitiavam a cidade de Grumen”
““non non HABEBISHABEBIS deos alienos coram Me” (Vulgata) deos alienos coram Me” (Vulgata)““Não Terá outro Deus em minha face”Não Terá outro Deus em minha face”
II.b)II.b) Aspectos e tempos verbaisAspectos e tempos verbais
Prof. Nelson Ferreira de Sousa [email protected]
ESTUDOS DIACRÔNICOS E LÍNGUAS CLÁSSICASDE VERBO LATINO: modus, tempus, vox et aspectus
PERFECTUMPERFECTUM - ação completa- ação completa
““[...] honorem et gloriam fortuna [...] honorem et gloriam fortuna TRIBUITTRIBUIT” (Phaedro)” (Phaedro)““personam tragicam forte vulpes personam tragicam forte vulpes VIDERATVIDERAT” (Phaedro)” (Phaedro)
““quis quartam quis quartam TETIGERITTETIGERIT” (Phaedro)” (Phaedro)““Ninguém tocou o quarto”Ninguém tocou o quarto”
II.b)II.b) Aspectos e tempos verbaisAspectos e tempos verbais
Prof. Nelson Ferreira de Sousa [email protected]
II.b)II.b) Aspectos e tempos verbaisAspectos e tempos verbais
ESTUDOS DIACRÔNICOS E LÍNGUAS CLÁSSICASDE VERBO LATINO: modus, tempus, vox et aspectus
INFECTUMINFECTUMpraesenspraesens
imperfectumimperfectumfuturum primumfuturum primum
PERFECTUMPERFECTUMperfectumperfectum
plusquamperfectumplusquamperfectumfuturum exactumfuturum exactum
Prof. Nelson Ferreira de Sousa [email protected]
II.c)II.c) Modo indicativo ativo e passivoModo indicativo ativo e passivo
ESTUDOS DIACRÔNICOS E LÍNGUAS CLÁSSICASDE VERBO LATINO: modus, tempus, vox et aspectus
INFECTUMINFECTUM PERFECTUMPERFECTUM
ATIVA PASSIVA ATIVA PASSIVA
PRESENTE VIDE-Ø-O VIDE-Ø-R VID-I-Ø VISSUS SUM
PASSADO VIDE-BA-M VIDE-BA-R VID-ERA-M VISSUS ERAM
FUTURO VIDE-B-O VIDE-BO-R VID-ER-O VISSUS ERO
Prof. Nelson Ferreira de Sousa [email protected]
II.d)II.d) Modo subjuntivo ativo e passivoModo subjuntivo ativo e passivo
ESTUDOS DIACRÔNICOS E LÍNGUAS CLÁSSICASDE VERBO LATINO: modus, tempus, vox et aspectus
INFECTUMINFECTUM PERFECTUMPERFECTUM
ATIVA PASSIVA ATIVA PASSIVA
PRESENTE VIDE-A-M VIDE-A-R VID-ERI-M VISSUS SIM
PASSADO VIDE-RE-M VIDE-RE-R VID-ISSE-M VISSUS ESSEM
FUTURO Ø Ø Ø Ø
Prof. Nelson Ferreira de Sousa [email protected]
II.e)II.e) Modo imperativoModo imperativo
ESTUDOS DIACRÔNICOS E LÍNGUAS CLÁSSICASDE VERBO LATINO: modus, tempus, vox et aspectus
COLLECTIO DISTICHORUM VVLGARISCOLLECTIO DISTICHORUM VVLGARIS[...][...]Deo supplica.Deo supplica.Parentes ama.Parentes ama.[...][...]meretricem fuge.meretricem fuge.libros lege.libros lege.[...][...] (CATO, (CATO, Distichus, Liber IDistichus, Liber I))
Prof. Nelson Ferreira de Sousa [email protected]
II.e)II.e) Modo imperativoModo imperativo
ESTUDOS DIACRÔNICOS E LÍNGUAS CLÁSSICASDE VERBO LATINO: modus, tempus, vox et aspectus
COLLECTIO DISTICHORUM VVLGARISCOLLECTIO DISTICHORUM VVLGARIS[...][...]Deo supplicDeo supplicaa..Parentes amParentes amaa..[...][...]meretricem fugmeretricem fugee..libros leglibros legee..[...][...] (CATO, (CATO, Distichus, Liber IDistichus, Liber I))
Prof. Nelson Ferreira de Sousa [email protected]
II.e)II.e) Modo imperativoModo imperativo
ESTUDOS DIACRÔNICOS E LÍNGUAS CLÁSSICASDE VERBO LATINO: modus, tempus, vox et aspectus
INFECTUMINFECTUM PERFECTUMPERFECTUM
ATIVA PASSIVA ATIVA PASSIVA
PRESENTE LEG-E LEGE-RE Ø Ø
PASSADO Ø Ø Ø Ø
FUTURO LEGE-TO Ø Ø Ø
Prof. Nelson Ferreira de Sousa [email protected]
II.e)II.e) Formas impessoais do verbo latinoFormas impessoais do verbo latino
ESTUDOS DIACRÔNICOS E LÍNGUAS CLÁSSICASDE VERBO LATINO: modus, tempus, vox et aspectus
ATIVA PASSIVA
PRESENTE SUPPLIC-ARE SUPPLIC-ARI
PERFEITO SUPPLIC-AVISSE SUPPLICA-TUM ESSE
FUTURO SUPPLICAT-URUM SUPPLICA-TUM IRI
INFINITIVOINFINITIVO
ATIVA PASSIVA
PRESENTE SUPPLICA-NS Ø
PERFEITO Ø SUPPLICA-TUS
FUTURO SUPPLICAT-URUS SUPPLICA-NDUS
PARTICÍPIOPARTICÍPIO
Prof. Nelson Ferreira de Sousa [email protected]
II.e)II.e) Formas impessoais do verbo latinoFormas impessoais do verbo latino
ESTUDOS DIACRÔNICOS E LÍNGUAS CLÁSSICASDE VERBO LATINO: modus, tempus, vox et aspectus
ATIVA PASSIVA
PRESENTE SUPPLIC-ARE SUPPLIC-ARI
PERFEITO SUPPLIC-AVISSE SUPPLICA-TUM ESSE
FUTURO SUPPLICAT-URUM SUPPLICA-TUM IRI
INFINITIVOINFINITIVO
ATIVA PASSIVA
PRESENTE SUPPLICA-NS Ø
PERFEITO Ø SUPPLICA-TUS
FUTURO SUPPLICAT-URUS SUPPLICA-NDUS
PARTICÍPIOPARTICÍPIO
Prof. Nelson Ferreira de Sousa [email protected]
II.e)II.e) Formas impessoais do verbo latinoFormas impessoais do verbo latino
ESTUDOS DIACRÔNICOS E LÍNGUAS CLÁSSICASDE VERBO LATINO: modus, tempus, vox et aspectus
GERÚNDIOGERÚNDIOSUPPLICA-SUPPLICA-NDINDI
SUPINOSUPINOSUPPLICA-SUPPLICA-TUMTUM
GERUNDIVOGERUNDIVOSUPPLICA-SUPPLICA-NDUSNDUS
Prof. Nelson Ferreira de Sousa [email protected]
III.a)III.a) Noção de tempos primitivosNoção de tempos primitivos
ESTUDOS DIACRÔNICOS E LÍNGUAS CLÁSSICASDE VERBO LATINO: modus, tempus, vox et aspectus
- - apresentados em dicionários de língua apresentados em dicionários de língua latinalatina
- - SUPPLICO, -AS, -ARE, -AVI, ATUM SUPPLICO, -AS, -ARE, -AVI, ATUM - 1.ª pessoa do singular do presente do indicativo ativo1.ª pessoa do singular do presente do indicativo ativo- 2.ª pessoa do singular do presente do indicativo ativo2.ª pessoa do singular do presente do indicativo ativo- desinência de presente do infinitivo ativodesinência de presente do infinitivo ativo- 1.ª pessoa do singular do perfeito do indicativo ativo1.ª pessoa do singular do perfeito do indicativo ativo- Forma impessoal de supinoForma impessoal de supino
Prof. Nelson Ferreira de Sousa [email protected]
III.b)III.b) A preservação do sistema verbal em A preservação do sistema verbal em línguas neo-latinaslínguas neo-latinas
ESTUDOS DIACRÔNICOS E LÍNGUAS CLÁSSICASDE VERBO LATINO: modus, tempus, vox et aspectus
INFECTUMINFECTUM PERFECTUMPERFECTUM
ATIVA PASSIVA ATIVA PASSIVA
PRESENTE SUPLIC-O SOU SUPLICADO SUPLIQU-EI FUI SUPLICADO
PASSADO SUPLICA-VA ERA SUPLICADO SUPLICA-RA FORA SUPLICADO
FUTURO SUPLICAR-EI SEREI SUPLICADO TEREI SUPLICADO TEREI SIDO SUPLICADO
BIBLIOGRAFIAALMEIDA, N. M. Gramática Latina. 17. ed. São Paulo: Saraiva, 1981.BORTOLANZA, J. As gramáticas e a tradição na terminologia verbal. Cadernos do CNLF, v. 19, n. 4, p. 1807-1817, 2010.LAVENCY, M. (org.) et al. ADITUS: Manual de latim; [tradução e adaptação experimental Alzir Oliveira]; [fotocópia didática]. Natal: UFRN, 2002.PHAEDRO. Fabularium Aesopiarum liber primus. Disponível em: <www.ebooksbrasil.org/adobeebook/phaedri.pdf>. Verificado em: 07 dez 2010.REZENDE, A. M. Latina essentia: preparação ao latim. 3. ed. Belo Horizonte: Editora UFMG, 2005.RÓNAI, P. Não perca o seu latim. Rio de Janeiro: Nova Fronteira, 1980.SILVA, A. C. Latinistas sem o saber. Revista Principia, Rio de Janeiro, UERJ, n.12, p. 82-87, 2004.
Prof. Nelson Ferreira de Sousa [email protected]
ESTUDOS DIACRÔNICOS E LÍNGUAS CLÁSSICASDE VERBO LATINO: modus, tempus, vox et aspectus