De Gallo-Romeinse Cityhopper

GUY RASKINRijn

Moeze

l

Maa

s

Scheld

e

Boulogne- sur-Mer Tongeren

Maastricht Köln

FRANKRIJK

NEDERLAND

Antwerpen

Luxemburg

Brussel

NOORDZEE

Xanten

BELGIË

DUITSLANDStraelen

Mönchengladbach

Amay

Hotton

Arlon

Bastogne

Briey

Metz

Bitburg

Trier

Steffeln

Marmagen

Zülpich

Brüggen

Sittard

Palzem

Ard

ennen

Eife

l

Boulogne-Keulen

Fietsen op Rom.

heirwegen

De Gallo-RomeinseCityhopper

km

0 25 50

De Gallo-Romeinse Cityhopper verlegt de speurtocht naar heir-banen en het Romeinse erfgoed richting Ardennen, Saarland,Eifel, Rijnland, Maas-Schwalm-Nette, Heuvelland en Haspen-gouw. In meerdaagse etappes worden in deze gebieden deGallo-Romeinse steden Tongeren, Metz, Trier, Keulen, Xanten enlaat-Romeinse verstedelijkte versterkingen zoals Arlon, Bitburg,Zülpich en Maastricht met elkaar verbonden. Gedetailleerdekaarten met uiterst zorgvuldig beschreven routes laten je opeen uiterst recreatieve en fietsvriendelijke wijze kennismakenmet deze oude steden en het erfgoed der Romeinen in Gallië.Deze gids biedt een uitbundig pakket praktische informatie omde fietser te begeleiden op een onvergetelijk fietsavontuur.Iedere etappe geeft de mogelijkheid om via openbaar vervoer ofeen alternatieve route terug te keren naar de vertrekplaats.Hierdoor is de gids eveneens geschikt voor dagtochten of kortemeerdaagse fietsvakanties. De vele toeristische en geschied-kundige informatie, stadsbeschrijvingen, gedetailleerde kaar-ten en etappeverbindingen met vermelding van openbaar ver-voer, maken van de Gallo-Romeinse Cityhopper een gebundeldeontdekkingsbron voor iedereen met inte-resse voor het Gallo-Romeinse verleden.

Dit boek is in de eerste plaats een fiets-gids maar is tegelijkertijd bruikbaar voorreizigers te voet, per trein, per auto of permotor.

I S B N 978-90-389-1837-2

9 7 8 9 0 3 8 9 1 8 3 7 2

www.uitgeverijelmar.nl ELMAR

DE GALLO-ROMEINSE CITYHOPPER

GU

YR

ASK

IN

DE GALLO-ROMEINSECITYHOPPER

DE GALLO-ROMEINSECITYHOPPER

met 1114 km fietsvriendelijke (heir)wegen in 16 tot 20 etappes België, Frankrijk, Luxemburg, Duitsland en Nederland

met 1114 km fietsvriendelijke (heir)wegen in 16 tot 20 etappes België, Frankrijk, Luxemburg, Duitsland en Nederland

Guy Raskin Guy Raskin is al sinds zijn jeugdgeïnspireerd door fietstochten met ge-schiedkundige thema's. Hij is redacteur bijhet wandelen fietsmagazine ‘Op Weg’ enverleende zijn medewerking aan enkelefiets- en wandelgidsen in België. Zijn motto:fietsen doe je waar auto’s niet thuishoren,wandelen waar je met de fiets niet kunt ge-raken. Kennissen noemen hem wel eens defietsende reisatlas. Zijn vele fietsreiserva-ringen en rijke fietsroutekennis spreidenzich uit over België, Nederland, Duitsland,Luxemburg, Frankrijk, Oostenrijk, Slovenië,Italië, ... en zijn lang en breed uitgeschre-ven op zijn website ‘Fietscontreien’ (http://users.telenet.be/fietscontreien).

Compleet Nieuw Omslag 25-04-2008 15:01 Pagina 1

3

Inhoud

VOORWOORD 9INLEIDING 10Via Romeinse heirwegen op zoek naar Gallo-Romeinse steden 10GESCHIEDENIS 13De Romeinen en de Kelten 13De Romeinen in Gallia Belgica en Germania Inferior 15Het wegennet en zijn mijlpalen 17 Antieke bronnen en moderne techniek 20 ITINERARIUM 21De Romeinse steden op deze fi etsroute 21Thermen, het Romeinse badcomplex 23 Een impressie van een badgebouw: de thermen van Colonia Ulpia Traiana (Xanten) 24Grafmonumenten en tumuli 25De geschiedenis van de volkeren die het Romeinse Rijk teisterden aan de Limes 27De taalgrenzen 28

PRAKTISCHE INFORMATIE 30Streekoverzicht 30 Haspengouw (België) 30 Condroz (België) 30 Ardennen (België) 31 Het land van Gaume of Belgisch Lotharingen (België) 31 Lorraine of Lotharingen (Frankrijk) 31 Meurthe-et-Moselle (Frankrijk) 31 Moselle (Frankrijk) 32 Saarland en Pfalz (Duitsland) 32 Eifel (Duitsland) 32 De Keulse bocht en Rijn-Erftkreis (Duitsland) 32 Nederrijn (Duitsland) 32 Limburgse mijnstreek, Heuvelland en Maasvlakte (Nederland) 33Wegdek 33Fiets en trein 33Treininfo en -reservering 34Overnachten 35Voorzieningen onderweg 35Telefoon 36Kaarten 36Tips voor dag- en korte meerdaagse tochten 37Begin- en eindpunt van de routes 38Wegwijzer en kaartjes in dit boek 38Legenda 39Afstandstabel 40Verklarende woordenlijst 42

Cityhopper Romein.indd 3 22-02-2008 11:30:31

De Gallo-Romeinse Cityhopper

4

TRAJECT 1A 44Wegwijzer Tongeren – Amay 46De fi etstocht 50 Tongeren, de enige echte Romeinse stad in België? 50 Ambiorix 53 Door Waals Haspengauw naar de Maas 54 De legende van de heilige Oda 55Gallo-Romeinse bezienswaardigheden 56Bijkomende tip 57Overnachten 58

TRAJECT 1B 59Wegwijzer Amay – Hotton 60De fi etstocht 63 Grandioze panorama’s op het plateau van de Condroz 63Bijkomende tip 65Overnachten 65

TRAJECT 2 66Wegwijzer Hotton – Bastogne 67De fi etstocht 71 De hoogtes en laagtes van de Ardennen 71 Bastogne en het Ardennen offensief december 1944 74Bijkomende tip 74Overnachten 75

TRAJECT 3 76Wegwijzer Bastogne – Arlon 77De fi etstocht 82 Natuurpark van de Haute-Sûre en het woud van Anlier 82 Arlon, van Keltische nederzetting tot Romeinse versterking 84Gallo-Romeinse bezienswaardigheden 85Overnachten 86

TRAJECT 4 88Wegwijzer Arlon – Briey 89De fi etstocht 93 Het land van Gaume 93 Het Gallo-Romeins oppidum Titelberg 94 Het land van de rode aarde 95 De Romeinse schone van Titelberg, door Foni Tissen, Luxemburgse kunstenaar 95 De verbrandingsoven van Thil 96 Mijnwijken in Frans Lotharingen 98 Briey, van Gallo-Romeins oppidum naar middeleeuwse burcht 98


5

Inhoud

Bijkomende tip 100Overnachten 100

TRAJECT 5 101Wegwijzer Briey – Metz 102De fi etstocht 106 Huzarenmonumenten op de heirbaan Reims-Metz 106 Slagveld van de Frans-Pruisische oorlog 1870-1871 107 De Romeinse waterleiding naar Metz 108 De licht-, bloemen- en kathedraalstad Metz 110Gallo-Romeinse bezienswaardigheden 112Overnachten 113

TRAJECT 6 114Wegwijzer Metz – Palzem 115De fi etstocht 119 Romeinse aanwezigheid in de vallei van de Canner? 119 Hackenberg, het grootste fort in de Maginotlinie 120 Het best bewaarde Romeinse mozaïek ten noorden van de Alpen 121 Project “Strasse der Römer” 122Gallo-Romeinse bezienswaardigheden 122Bijkomende tip 123Overnachten 123

TRAJECT 7 124Wegwijzer Palzem – Trier 125De fi etstocht 130 De heirbaan bovenop de kim 130 De omgangstempel in Tawern 131 De heilige Matthias, de dertiende apostel 131 De keizerstad Trier 132Gallo-Romeinse bezienswaardigheden 136Overnachten 137

TRAJECT 8 138Wegwijzer Trier – Bitburg 139De fi etstocht 143 De PC3 langs de Sûre 143 Romeinse villa’s van Echternach, Bollendorf en Holsthum 144 Op zoek naar de antieke oudheid op het Ferschweiler plateau 145 De archeologische wandelweg door de vicus van Bitburg 146Gallo-Romeinse bezienswaardigheden 147Overnachten 148



6

TRAJECT 9A 149Wegwijzer Bitburg – Steffeln 150De fi etstocht 153 Hoog boven het Kylldal 153 Romeinse villa Otrang 154 Heirbaan annex Matthias-pelgrimsroute 154 Kunstenaarskolonie en vicus Ausava 155 Romeinse villa’s en vulkaanpark in Steffeln 156Gallo-Romeinse bezienswaardigheden 157Bijkomende tip 157Overnachten 158

TRAJECT 9B 159Wegwijzer Steffeln – Marmagen 160De fi etstocht 164 De vicus Jünkerath 164 Een aarden dam in het bos 165 De villa rustica van blankenheim 166 De vallei van de Urft 166 Marcomagus vicus 168Gallo-Romeinse bezienswaardigheden 168Bijkomende tip 169Overnachten 169

TRAJECT 10 170Wegwijzer Marmagen – Zülpich 171De fi etstocht 175 De Romeinen in de Eifel 175 De Romeinse waterleiding 178 De kaarsrechte Romeinse heirbaan in de Rijnvlakte 180 De Romeinse thermen van Zülpich 181Gallo-Romeinse bezienswaardigheden 182Bijkomende tip 182Overnachten 183

TRAJECT 11 184Wegwijzer Zülpich – Keulen 185De fi etstocht 192 De Keulse bocht 192 Agrippina, de keizerin van Keulen 193 Het Romeinse erfgoed van de provinciehoofdplaats Keulen en zijn Romaanse kerken 194 Kölsch en Hämmche 196Gallo-Romeinse bezienswaardigheden 197Bijkomende tip 198Overnachten 198


7

Inhoud

TRAJECT 12 200Wegwijzer Keulen – Mönchengladbach 201De fi etstocht 209 De Keulse groengordel 209 De Romeinse grafkelder van Weiden 209 Bruinkool versus Erft 210 Van Erft naar Niers 211Gallo-Romeinse bezienswaardigheden 212Bijkomende tip 212Overnachten 212

TRAJECT 13A 214Wegwijzer Mönchengladbach – Straelen 215De fi etstocht 218 Het land der Menapiërs 218 Sablones? Zand bij Straelen of Kaldenkirchen 218Bijkomende tip 221Overnachten 221

TRAJECT 13B 222Wegwijzer Straelen – Xanten 223De fi etstocht 226 Het (oer)natuurgebied “Niersauen” 226 St. Viktor, Romeins legionair en martelaar 227 De drakensage van Geldern 227 Colonia Ulpia Traiana 229Gallo-Romeinse bezienswaardigheden 231Overnachten 232

TRAJECT 14 234Wegwijzer Xanten – Brüggen 235De fi etstocht 242 Heuvelruggen doorbreken het vlakke landschap van de Nederrijn 242 Kevelaer en de “troosteres der bedroefden” 242 De Fossa Eugeniana en het Noordkanaal, tot mislukken gedoemd 243 Het Nederlands-Duitse grenspark Maas-Schwal-Nette 244Overnachten 245

TRAJECT 15 247Wegwijzer Brüggen – Sittard 248De fi etstocht 252 Het natuurgebied Elmpter Schwalmbruch 252 De viergodensteen in Sint-Odiliënberg 254Gallo-Romeinse bezienswaardigheden 255Overnachten 255



8

TRAJECT 16A 256Wegwijzer Sittard – Maastricht 257De fi etstocht 260 Vragen betreffende de via militaris, de heir(leger)weg? 260 Holle wegen en panorama’s van het heuvelland 261 Traiectum ad Mosam, heiligdom aan de Maasbrug 263Gallo-Romeinse bezienswaardigheden 265Overnachten 265

TRAJECT 16B 266Wegwijzer Maastricht – Tongeren 267De fi etstocht 270 Interregproject “Landmarks Grensschap Albertkanaal” 270 De slag bij Lafelt 272 Romeinse weg, oude steenstraat 272Overnachten 274

Nuttige adressen 276Internet 278Overige 279Ander werk van de auteur 279

OPGENOMEN KAARTEN Overzichtskaart van de route 10 Overzichtskaart van Keltische stammen 13 Overzichtskaart van Gallia Belgica 15 Stadsplattegrond Tongeren 45 Tongeren – Amay 47 Amay – Hotton 61 Hotton – Bastogne 68-69 Bastogne – Arlon 77 Stadsplattegrond Arlon 78 Arlon – Briey 91 Briey – Metz 102 Stadsrondgang Metz 103 Metz – Palzem 116

Palzem – Trier 125Stadsplattegrond Trier 126Trier – Bitburg 140Bitburg – Steffeln 150Steffeln – Marmagen 160Marmagen – Zülpich 171Zülpich – Keulen 186-187Stadsplattegrond Keulen 189Keulen – Mönchengladbach 202-203Mönchengladbach – Straelen 215Straelen – Xanten 223Xanten – Brüggen 236-237Brüggen – Sittard 249Sittard – Maastricht 257Maastricht – Tongeren 267



10


Inleiding

Via Romeinse heirwegen op zoek naar Gallo-Romeinse steden

Vanwaar die passie voor Romeinse heirwegen? Is het de geschiedkundige achtergrond van mijn geboortestad Tongeren waar de eerste geschiedenis-les handelt over de heirbaan tussen Tongeren en Bavay … of ging die over de legende van de Eburonenkoning Ambiorix, de dapperste der Galliërs? Of is het als fi etser de rechtlijnigheid der wegen die mij aanspreekt en garant staat voor gemakkelijke en snelle verplaatsingen over langere afstanden? De vraag vandaag de dag is, bestaan die haast 2000 jaar oude wegen nog en zijn die wel per fi ets te berijden?We zien dat de algemene interesse toeneemt ten opzichte van de mystieke geschiedenis. Hiertoe hoort zeker het Romeinse verleden dat steeds maar meer mensen aanspreekt. Zowel in België, Nederland als Duitsland ont-plooien zich talrijke projecten over of langs de antieke wegen. De Limes en de heirbaan Boulogne-sur-Mer – Keulen vragen volop aandacht. In Duitsland loopt het project “Strasse der Römer” waar alle Romeinse vondsten in de Eifel en het Saarland tot aan de Franse grens zijn opgenomen. Duitsland is hierin koploper ten aanzien van de andere Gallische streken ten westen van de Rijn. Verbazingwekkend zijn de grote hoeveelheden Gallo-Romeinse

Rijn

Moeze

l

Maa

s

Scheld

eBoulogne- sur-Mer Tongeren

MaastrichtKöln

FRANKRIJK

NEDERLAND

LUX- EM-BURG

Antwerpen

Luxem- burg

Brussel

NOORDZEE

Xanten

BELGIË

DUITSLANDStraelen

Mönchengladbach

Amay

Hotton

Arlon

Bastogne

Briey

Metz

Bitburg

Trier

Steffeln

Marmagen

Zülpich

Brüggen

Sittard

Palzem

EindhovenVenlo

Ard

ennen

Eife

l

km

0 25 50

Overzichtskaart van de route

10



114

Traject 6

TRAJECT: METZ – PALZEM STARTPUNT: Station van MetzEINDPUNT: Station van PalzemAFSTAND: 79 kmROUTEPROFIEL:Metz (station) 0 km, 0 kmCharly-Oradour 12,1 km, 12,1 kmVigy 6,1 km, 18,2 kmSt-Hubert 4,3 km, 22,5 kmAboncourt 5,2 km, 27,7 kmHombourg-Budange 5,0 km, 32,7 kmKedange 1,1 km, 33,8 kmKoenigsmacker 11,2 km, 45,0 kmSierck-les-Bains 16,8 km, 61,8 kmDrielandenpunt Appach-Schengen-Perl 3,4 km, 65,2 kmBesch 4,5 km, 69,7 kmNennig 3,6 km, 73,3 kmPalzem (station) 5,7 km, 79,0 km

WEGPROFIEL: fi etsvriendelijke dapartementale wegen in Frankrijk. Enkele kilometers grindweg in het begin van de vallei van de Canner. Langs de Moezel loopt een geasfalteerd fi etspad.BEWEGWIJZERING: Moezelfi etsroute in Frankrijk (Chemin de la Moselle vers Apach) en Duitsland (Moselradweg). In Nennig een stukje van de (Saarland Radweg)LOGIES NABIJ ETAPPEPLAATS:Palzem: gastenkamers en campingBEVOORRADING: Café de la Place tegenover kerk van Vigy (F); aan de Moezel in Sierck-les-Bains (F), Schengen (Lux), Besch (D), Nennig (D), Remich (Lux)TERUG NAAR BEGINPUNT:ANDERE ROUTE: in Koenigsmacker over de VeloRoute SarLorLux langs de Franse Moezel via Thionville terug naar Metz = 90 kmMET DE TREIN: Stations in Metz en in Palzem; 2 x overstappen in Luxemburg en Konz; minimale reistijd = 2:33 uur



116

0,150 4,950 : LA na brug = fietspad langs voorrangsweg

(Boulevard de Trêves)0,350 5,300 ¶ RA oversteken bij fietsverkeerslicht

(Rue Jean Burger)

FortHackenberg

Elzing

Fort BelleCroix

Thionville

CattenomKœking

Garche Kœnigsmacker

Metrich

Basse-Ham

Elzange

Inglange

Kuntzig

Valmestron

Oudrenne

Lemestroff

Kerling-lès-Sierck

Budling

Buding

Kedange

Hombourg-Budange

Metzeresche

Metzervisse

Luttange

Volstroff

Abont-court

Rurange

Bettelain- ville

Flévy

Tremery

St.HubertEnnery

VigyMechy

Sanry

Antilly

Charly-Oradour

ChieullesFailly

Ste. Barbe

Vry

Chailly

Servigny

Nouilly

Noisseville

MeyVantoux

Metz

LaMaxe

Argancy

Haucon-court

Talange

Hagon-dange

Bousse

Guénange

Reinange

Distroff

A3

1

Moezel

Canner

Illange

nt

y-

rg

gg

utttt

do

llyllyly

Fortdes Bordes

Fort St.Julien

FortChampagne

FortGambetta

D2

A3

1

A4

D52

D2

Toeristischetrein

D118

D2

N153

SarL

orL

ux

D918Stuckang

Sehndorf

Perl

Apach

KirschRustroff

Contz-lès-Bains

Burmerange

Haute- Kontz

Rettel

Sierck-lès-Bains

GavisseBerg

Matting

Cattenom

KœkingKœnigsmacker

Metrich

Basse-Ham

Sentzich

Fixem

Semming

Ruïne

Gandren

SarLorLux

Moezelfietspad

Moe

zel

N10

B4

19

Sehndorf

Besch

Remerschen

Wintrange

Schweb-sange

Bech-Klein-macher

Remich

Nennig

Wies

Palzem

Stadt-bredimus

kasteelThorn

Romeinsevilla en Mozaïek

Tumulus

BorgWachern

Butzdorf

Sinz

Rom. villa

VarianteRom. villa Borg

G.H.Luxemburg

Duitsland

G.H.Luxem- burg

Frankrijk


117

0,150 5,450 # RD bij verkeerslichten = D1d (Rue Jean Burger)0,300 5,750 % LA op Y-splitsing = D1 (Rue Jean Burger)0,500 6,250 & RA op Y-splitsing = D2 richting Bouzonville

(Rue Jean Burger, Rue du Géneral Diou)1,000 7,250 # RD in bocht naar rechts = D2 richting Antilly

(Rue du Fort)3,500 10,750 ; RA op T-kruising = D67a naar Charly-Oradour

(Route de Metz; Rue du 10 Juin)1,350 12,100 % LA op Y-splitsing op einde van dorp = D67a

(Rue du 10 Juin, Rue du Moulin à Vent)0,300 12,400 # RD op Y-splitsing bij kruisbeeld = D67a

(Rue du Moulin à Vent)2,200 14,600 ! LA in Méchy = D67d naar Vigy (Rue de la Fontaine,

Rue du Calvaire)1,450 16,050 ; RA op T-kruising bij elektriciteitscentrale = D52

naar Vigy (Rue du Val de Metz)1,700 17,750 # Toeristische spoorlijn in Vigy = D52

(Rue du Val de Metz)0,500 18,250 # Café de la Place tegenover kerk van Vigy = D52

(Place de l’Eglise, Rue Pasteru)0,150 18,400 ; RA op T-kruising = D52 naar Saint Hubert0,050 18,450 ! LA = D52 naar Saint Hubert4,200 22,650 : LA op T-kruising in Saint Hubert = D520,700 23,350 ! LA na Saint Hubert = D55a richting Bettelainville0,200 23,550 ¶ !!! RA 100 m voor brug = grindweg

(vallei van de Canner)2,700 26,250 # RD op asfalt bij boerderij1,500 27,750 = Schuin RD D52 oversteken in Aboncourt =

rechts/links D118e naar Hombourg-Budange5,000 32,750 : LA op D918 in Hombourg-Budange (kasteel)1,100 33,850 ¶ RA in Kédange = D2 naar Buding (Rue de l’Eglise)0,200 34,050 % Links houden op Y-splitsing10,950 45,000 : LA op T-kruising in Koenigsmacker = richting Trêves

(einde vallei van de Canner) (Rue de Thionville)0,150 45,150 ; RA hoofdweg volgen op kruispunt met secundaire

wegen (Rue de l’Ecluse)0,200 45,350 Q# RD op rotonde en over spoorweg (Rue de l’Ecluse)0,900 46,250 ¶ RA voor sluis van de Moezel = met stroming

mee, fietspad rechts van Moezel naar Apach (Chemin de la Moselle vers Apach) (Rue des Vignes), dit fietspad volgen tot aan de Frans-Duitse grens in Apach

4,500 50,750 ; RA op T-kruising op einde fietspad dat net daarvoor naar rechts wegdraait van Moezel (Chemin de la

Metz – Palzem



118

Moselle vers Apach) (Rue des Vignes, Venelle de l’Octroi, Reu de Plan d’Eau)

0,150 50,900 # RD op kruispunt in Matting (Chemin de la Moselle vers Apach) (Rue de Metrich)

0,250 51,150 ¶ RA = brug over de Moezel, D62 (Chemin de la Moselle vers Apach) (Place des Marronniers)

0,600 51,750 ¶ RA in 2de bocht na brug = (Chemin de la Moselle vers Apach)

0,100 51,850 % LA op Y-spitsing = fietspad links van Moezel (Chemin de la Moselle vers Apach)

6,100 57,950 ; RA op weg D64 (Chemin de la Moselle vers Apach)0,800 58,750 & RA = met stroming mee, fietspad links van Moezel

(Chemin de la Moselle vers Apach)1,200 59,950 N 270° bocht = brug over Moezel in Contz-les-Bains =

D64 (Chemin de la Moselle vers Apach)0,500 60,450 ! LA net voor spoorwegovergang = met stroming

mee, fietspad rechts van Moezel (Chemin de la Moselle vers Apach)

1,400 61,850 ¶ !!! RA = smalle tunnel onder spoorweg door in Schierck-les-Bains (Chemin de la Moselle vers Apach)

0,050 61,900 ! LA na tunneltje = weg daarna pad rechts van

spoorweg (Chemin de la Moselle vers Apach) (Quai des Ducs de Lorraine)

3,250 65,150 ; RA op T-kruising met weg = bergopwaarts naar hoofdweg en einde fietspad van de Moezel

0,100 65,250 ! LA net voor hoofdweg in Apach = drielandenpunt, asfaltpad parallel aan hoofdweg (Am Dreilandereck)

0,600 65,850 !Q LA op rotonde in Perl = brug over Moezel naar Schengen, B407

0,200 66,050 ¶ !!! RA op de brug, net voor de Moezel fietspad naar beneden = met stroming mee, rechts van de Moezel (Moselradweg)

3,700 69,750 # Besch0,500 70,250 ¶ !!! RA na Besch, zich verwijderend van de Moezel

(Bruhlweg)0,050 70,300 # RD op kruispunt richting brug, niet de

Moselradweg volgen (Bruhlweg)0,300 70,600 ! LA net achter de brug = oprit D4190,200 70,800 = Rechts uitwijken over gras naar gescheiden fietspad

langs D4191,650 72,450 % Schuin LA op einde fietspad0,010 72,460 & Onmiddellijk RA op Y-splitsing = fietswegwijzer


Documents

De Gallo-Romeinse Cityhopper