95
KHANGHAM SABBATH SCHOOL SINNA DANIEL Elias Brasil de Souza Lailet: Pr Ngo Khaw Nang January, February, March 2020 Website: www.ZomiSDA.Org 1. Laisimna pan Telcianna ah …………………………………… 2. Jerusalem pan Babylon ah …………………………………… 3. Thusim pan Pulaakna ah …………………………………… 4. Meikhuk pan Kumpi Inn ah …………………………………… 5. Kiphatsakna pan Kiniamkhiatna ah …………………………… 6. Kiphatsakna pan Kisiatna ah ……………………………... 7. Humpite Kua pan Vanmite Kua ah ……………………….. 8. Huihpinung Tuipi pan Vanmeii tungah ………………………. 9. Kihhuaina pan Sianthona ah …………………………………. 10. Mawhpulakna pan Hehnep Thapiakna ah ………………….. 11. Galphual pan Zawhna ah ……………………………… 12. Saklam le Khanglam pan Gamhoih ah ………………………… 13. Leivui pan Aksi ah ……………………………………….. 4 11 18 25 32 39 46 53 60 67 74 81 88

DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

  • Upload
    others

  • View
    1

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

KHANGHAM SABBATH SCHOOL SINNA

DANIEL

Elias Brasil de Souza

Lailet: Pr Ngo Khaw Nang

January, February, March

2020 Website: www.ZomiSDA.Org

1. Laisimna pan Telcianna ah ……………………………………

2. Jerusalem pan Babylon ah ……………………………………

3. Thusim pan Pulaakna ah ……………………………………

4. Meikhuk pan Kumpi Inn ah ……………………………………

5. Kiphatsakna pan Kiniamkhiatna ah ……………………………

6. Kiphatsakna pan Kisiatna ah ……………………………...

7. Humpite Kua pan Vanmite Kua ah ………………………..

8. Huihpinung Tuipi pan Vanmeii tungah ……………………….

9. Kihhuaina pan Sianthona ah ………………………………….

10. Mawhpulakna pan Hehnep Thapiakna ah …………………..

11. Galphual pan Zawhna ah ………………………………

12. Saklam le Khanglam pan Gamhoih ah …………………………

13. Leivui pan Aksi ah ………………………………………..

4

11

18

25

32

39

46

53

60

67

74

81

88

Page 2: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

2

Daniel: Hun Nunung ading Kamsangpa

Kum zalom 19na pan 20na sung aki lutsuk ciangin, ni-

tumna lam gamte ah ngaihsutna hoih le pilna hong khang

mahmah hi. Tua pilnate tungtawnin gal, natna, zawnna le kial-

pite beisak thei ding cih lam-etna lianpi kinei ciat hi.

Himah leh, kum zalom 20 sung lut taktak ciangin, tua lam

-etnate tangtung zolo le haivai kisa lel hi. Tuate in, kum zalom

21 sungah, mailamthu peuhmah hoihzaw ngeilo ding cih thu

hong telsiamsak zawsop hi.

Leitung mite in, i leitung kisia semsem zaw in, khantoh

lam tawm mahmah cih mu zaw uh hi. Mite huaiham semsem,

bawlsiatna, gitlohna, zawhthawh bawlna, suksiatna le ei-le-ei

khawng kithat cih khawngte, tanglai pupate mahbangin kibawl

ziahziah lel hi. A sang mahmah pilna le siamnate in, tua bang-

te pan kidaalna hithei napi, siatna bawltheihna dingin zong

kizangthei veve hi.

Lamdang sakding khatzong om lo hi. Kamsang Jeremiah in

“Na khempeuh lakah lungsim a khem hatpen hi a, a kisiapha

mahmah ahi hi. Kua in lungsim theizo ding ahi hiam?” (Jer.

17:9) le “Gam khat le gam khat, kumpi khat le kumpi khat

hong kido ding a, mun tuamtuamah kial hong tungin, zin hong

liing ding hi” (Mate. 24:7).

Bek domlo in, hihbang haksat hun le “hun

nunung” (Daniel 12:9) adingin, tu quarter sinding ahi Daniel

laibu nei lailai hihang. Daniel Laisiangtho bu sung panin, up-

na hong thakhauhsak, hong kipsak thupiang taktakte om a,

singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu

cih te dong in kimtakin om hi.

Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah a nuai a kum-

pi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Me-

dia-Persia, Greece, Rome, le Zeisu’ kumkik khit teh tawntung

Pasian’ gam cihte om hi. Eite muhtang mahin, a kigenkhol

kumpi gamte piangkhin bek thamlo, beikhin zozaw liang hi.

Rome leuleu bel, tuni ciangdong Daniel gensa bangin om

Page 3: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

3

kenkan lai hi. Daniel 2:33, 41 sungah milimpi khepeek ah

omsak hi. Europe gamte le Rome pawlpi mahmah a

kikhenkham in hong telsak hi. Tanglai Babylon, Greece le

Rome gam mi masa te’n a theihloh uh, leitung tangthute in,

Laisiangtho thumaan a hihna hong tellaknate eite’n theithei

hihang.

Hih kumpite tungtang ah, Daniel genkholhnate in thu-

maan mahmah cih kimuthei hi; khat bek a omlai hong

tungpan ding gam: Zeisu kumkik ciang, Pasian tawntung gam

hong piang ding cih zong, upna’ng thukip neita hihang.

Daniel laibu in, Seventh-day Adventists pawlpi phadiak

bangpen, upna tha hong khauhsak hong kipsak hi. A diakdiak

in, Daniel 8:14: “Zingsang le nitak biakpiakna tulnih le za-

thumvei a cinkhit ciangin, biakinnpi kipuahkik ding hi.” Tua

tawh a kituak in, Daniel 7:22, 26, 27, vantung thukhenna a

kizawh khit ciangin, “Pasian thukhenna hong pulak” a,

tawntung Pasian gam kiphutta ci hi. Leitung kumpi gamte

bang hilo in, tuagam kip tawntung ding hi.

Tua banah, mikim in Zeisu tawh naitakin ki omthei cih

hong telsak phadiak hi. Kumpi Nebuchadnezzar’ mang pan

kipan, Humpi’ kua pan Daniel’ suahtakna cihte hangin, eite’

sungah Pasian hong teng, hong nai om mahmah cih hong lak

hi; Daniel in Kumpi gilo Belshazzar kiang, “na nuntakna le na

hihna khempeuh a hong uk Pasian na zahtak kei hi” a ci hi

(Dan. 5:23).

Tom gen leng, tu quarter sinding Daniel laibu pen,

kum tul tampi paikhinsa lai a genkholh hi napi: Topa Zeisu’

hong itna le Ama’ omzia hong telsakpen laibu hi veve lai hi.

Elias Brasil de Souza pen, General Conference of Seventh-day

Adventists Leitungbup Phualpi ah, Laisiangtho lam pilna zonna

(Biblical Research Institute – BRI) ah director pi ahi hi. Andrews

University pan in Laisiangtho lui tangthu lamah, PhD ngah hi.

Page 4: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

4

Lesson 1 Laisimna pan Telcianna ah

December 28–January 3

Sabbath Nitaaklam Dec 28

Tu kalsung simding: Luka 24:25–27; 2 Pet. 3:11–13; Jonah 3:3–10; Gamlak vakna. 14:34; Daniel. 9:23; 10:11, 12.

Kamngah: “Philip zong ama kiang va tai a, Kamsang Isaiah laibu a sim-na za a hih manin “Na laisim a khiatna na thei hiam” ci in a dongh hi. (Sawltak 8:30).

Pawlpi in tu quarter sungteng sin ding ahi, Daniel laibu lai maitang pan hong piangkhia ahi hi. I simsuk kawmkawm in, telciantheih nadingin, a nuai a teng lungngai in sim kul ding hi.

Amasa in, Zeisu in Laisiangtho buppi le Daniel laibu’ laigilpi cih phawk masa ni.

Anihna, Daniel kammal luan hoihna in a deihna bulpi hong telsak tuam mahmah hi.

Athumna, a beisa tangthu mawkmawk le hun nunung thupiang dingte khentel theih ding thupi hi. Hih bang teng in, Daniel laibu le laibu dangte Isaiah, Amos, le Jeremiah cihte kilamdanna hong telsak ding hi.

Alina, Daniel genkholh hunthute i simteh, kum-ni (year-day) zangin hun tampi sung huam cih theih kul hi.

Angana, Daniel’ kammalte in genkholhna tebek hilo a, nisim in nun-takpih ding zong hong deihsak cihthu phawkciat ni.

Page 5: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

5

Sunday December 29

Khazih: Daniel’ Laibu’ Thu Laigilp

Luka 24:25–27; Johan 5:39; le 2 Korin 1:19, 20 cihte simin. Koi ci daan in, Khazih in Laisiangtho thulaigil in om hiam?

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Zeisu pen, Daniel’ laibu a kihel Laisiangtho buppi’ thulaigil a hihna pen dotdot kullo lel hi. Gentehna: Alian 1 na, kicingtaak lopi mah, Daniel’ thuaksiat nate in, Zeisu’ thuaksiatna, vantung nusia in, leitung khuamial ukte khutnuai hong omnate tawh kisuun mahmah hi. Himah taleh, Daniel le a lawmte in, Baby-lon ngeinate lakah gualzawhna a ngah na’ngin, Khazih’ pilna bang pilna kiguan hi. Alian 2 na in, leitung a beisak Suang in Khazih’ kumpigam hi a, leitung kumpigam khempeuh a luahding tawntung gam ahi hi. Alian 3na in, Khazih in, a thumaan nasemte tawh meikuang sung dong tonkhawm cih hong lak leuleu hi. Alian 4na in, “Vantung in uk” cih a kitheihna’ng in, kumpi Nebuchadnezzar tawmvei sung a kumpi dinmun pan hemkhia ci hi (Dan. 4:26).

“Vantung in uk” cih thu in Khazih pen “Mihing’ tapa” (Dan. 7:13), Dan-iel 7 sung bangin, Kumpigam le ukzawhna ngah ci hi. Alian 5na in, Kumpi Bel-shazzar zualzanna le zukhamna hangin, ama’ tung thukhenna le, Babylon in Persians khut sung a tunna hong lak hi. Hih tangthu in, Khazih le a vanmite in, Satan le hun nunung Babylon zo in susia ding cih zong hong lakkhol hi. Alian 6na in, mawhna neilo Daniel kithangsiah mah bangin, mawhneilo Zeisu zong Siampilian pa in thangsiah in mawhsak cihte hong lak hi. Kumpi Darius nangawn in, Daniel gum nuam napi’n gum zolo, Pilate in zong Zeisu gum nuam napi’n gum zolo cihte hong musak hi (Matt. 27:17–24).

Alian 7 na in, Khazih in mihing’ tapa hi a, Amite’ tungah ukzawhna ngah hi cih hong hilh hi. Alian 8na in, Khazih pen vantung biakbuuk Siampipa cih hong hilh hi. Alian 9 na in, Khazih pen sagawh biakpiakna ganno tawh genteh a, Ama’sihna in, Pasian le amite’ kikal kizopna kipkiksak cih hong lak hi. Alian 10–12 in, Khazih pen Michael hi a, siatna khempeuh do in, Pasian mite’ sihna pan a honkhia galkap Mangpipa hi cih hong lak leuleu hi. Tua a hih manin, Daniel laibu thulaigil in Khazih mahhi cih phawk tawntung ni. A khaanliansim in, Kha-zih a kawk thute vive helsuk diudeu hi.

Gimna, zia-et haksatnate le lungnop hauhnate lakah, na nuntakna laigilpi in koici bangin Khazih hithei ding hiam? Banghangin tuabang a hihding thupi hiam?

Page 6: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

6

Monday December 30

Daniel’ Laibu Omdan

Daniel laibu Aramaic lam thu teng, A lian 2 pan 7 (Daniel khenkhat He-brew pau hi a, khenkhat Aramaic pau hi), a nuai a bangin a khen a khen in kigelh a, thupuak laigilpi zong ki teltuam zaw ding hi.

A. Nebuchadnezzar’ mangmuhna Kumpi 4 tethu (Daniel 2)

B. Daniel’ lawmte meikuang sungpan honkhia (Daniel 3)

C. Nebuchadnezzar tungah Thukhenna (Daniel 4)

D. Belshazzar tungah thukhenna (Daniel 5)

E. Pasian in Daniel Humpi kuapan honkhia (Daniel 6)

F. Kumpi 4 tethu Daniel’ mangmuhna (Daniel 7)

Hihbang laigualhdan in, a deihna bulpi laitasak ngiatin, hong telsak pah hi. C le D (Daniel 4 and 5): Pasian in Nebuchadnezzar khut sung pan kumpi dinmun tawmveino sung hepkhiatsak a, Belshazzar khut sung pan hemkhia pais-uak hi. Tua ahih manin, alian 2 pan 7 dong deihna bulpi pen, Pasian in, leitung kumpite nangawn uk, kipsak in hemkhia cih hong lak hi. Thupuak khat peu-hpeuh a kitelzawk nadingin, ki genkik phapha hi. Gentehna, Pasian in, Egypt’ mailam thu ding, Pharaoh tungah, mang nih tawh hilhkhol hi (Pian. 41:1–7). Mang masa sungah, bawng thau sagihte bawng gawng sagihte in valhtum hi. Mang nihna sungah, Buhvui hoih sagih pen buhvui hawm sagih in valhtum leuleu hi. Tua mang nihgel a deihna kibang hi: Hauh hun kum sagih khit ciangin zawnhun kum sagih hong tungding cihna hi.

Daniel’ laibu sungah zong Pasian in genkikkik hi. Genkholhthu thu 4 om a, tuate kigen kik phapha hi. Atawpna ah Pasian bekin ukzawhna aana nei cih, tua thute in hong hilh hi. Genkholhna thute khempeuh pen, muhdaan tu-amtuam tawh ki genkhol hi napi: a nuai a sazian ombangin, hunkhat sung a thu-piang ding teng a namtuamtuam a genkhol hibek hi.

Daniel 2 Daniel 7 Daniel 8, 9 Daniel 10 - 12

Babylon Babylon ———— ———-

Media-Persia Media-Persia Media-Persia Media-Persia

Greece Greece Greece Greece

Rome Rome Rome Rome

Pasian gam Vantung Biakbuk Micheal

Kiphut thukhenna siansuah hong dingto

Leithak hongtun

Hihbang hunsaupi thupiang ding genkholna in bang lam-etna lian hong guan naci hiam? Daniel 2:44, Late 9:7–12, 2 Pet. 3:11–13.

Page 7: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

7

Tuesday December 31

Daniel in Hun Nunungthu Genkhol

Daniel’ kamsaan mangmuhnate le Laisiangtho Lui sung kamsang dangte luandaan tawhkitumdang diak hi. Daniel’ kamsaanna pen hun nunung thu-piang dingte hiphadiak a, Laisiangtho Lui kamsang dangte a leuleu pen tangthu ciaptehna lampian hizaw hi. Hih kamsangte thuluandaan kitumdanna teltheihna in, laisiangtho thumaan kitel taktak pan ding hi.

Hun nunung genkholhnate in, tangthu ciaptehnate tawh a kitumdanna a nuai a bangin om hi:

Mangmuhna le mangmatna: Pasian in hun nunung thupuak a piak ciangin, kamsangte mang mansak in, mang musak hi. Tangthu lamsang a hihleh, kamsang te’n “Pasian kiangpan kam sang uh hi,”—mangmuhna zong kihel thei veve a,—kamsaanna 1600 veibang sungah, ki tumdanna themthembel omhi.

Limpua tampi Kigawmkhawm: Tangthu ciaptehna ah, limpua pawlkhat om a, nisim nuntakna ah zatpah na khat peuh hi a; hun nunungthu genkholhna ahihleh, mihing muhngeiloh limpua khatpeuh, ganhing, sapi, kha le kii cihbangte zang hi.

Pasian’ Ukzawhna Ciangtan Omlo: Tangthulam ciaptehna ah, Pasian’ sapna mite’n a dawndaan dungzui in, picinna ngah uh hi. Hun nunung thu a hihleh, ciangtanh omvetlo hi. Hun nunungthu a genna ah, Pasian in Daniel hunpan kipan leitung bei dong, kumpi piang ding le a puukdaan dingte genkhia hi. Hihbang genkholhnate pen, mihing teeltheih hivetlo, Pasian be-kin a letkip thupiangte ahi hi.

Jonah 3:3–10 simin. Tangthu maw le, hun nunungthu? Teci lak in. Daniel 7:6 e leh?

Hihbang a tangthu le mailam thupiangding genkholhnate teltheihna in, hamphatna tampi hong ngahsak ding hi. A masa in, Pasian in, lam tuamtuam tawh pupate tungah thu na genngeizo cih hong theisak hi (Heb. 1:1). A nih-na, hih pilna in, a hoih mahmah le a telhak mahmah Laisiangtho thusungah hong lawpsak hi. A thumna, hi theihna in, Laisiangtho khiatna hong teltuam sak a, “Pasian thumaan a maantakin hilh” theihna hong pia hi (2 Tim. 2:15).

Hosea 3:4, 5; Amos 8:11; Zechariah 9:1 cihte sim lecin; Tulai Khristian pawlkhat te’n, leitungtangthupen, Nisuahna gamlaizangte khawngah tawpding in lam en mawkmawk uh hi. Bangsung kipelh hiam? A tunga tangthu lam le hun nunung thute khentelthei le uh, bangzah nuamtuam dingin na um hiam?

Page 8: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

8

Wednesday January 1

Pasian’ Hunsehna

A thupi mahmah lungngaih dingin, Daniel laibu sungah, tangthu tawh hunnungthu honglak cihthu telcian in. Thu beisa ente, mailam thukante, thungaihsunpha mite’ langdona tawh enkaak leng kitelphaz-aw lai ding hi.

Thubeisa ente in Daniel sung thupiangte pen, thubeisa vive ci uh hi.

Mailam thukante in bel, hong tangtung laiding thute vive hi ci uh hi.

Thungaihsunte, leuleu in, tangthu sungah a taktakin omlo, khalam thute hilel ci uh hi.

Tangthu pute in, hun nunungthu Pasian genkholh-na hi a, kam-sangte hunpan kipan leitung beidong thupiangte honglak hi ci uh hi. Daniel’ laibu sinsuksuk leng, a mangmuhna khempeuh in(Daniel 2, 7, 8, 11),tangthu teng vive suutkikik a, muhna thak hong musak hi. Ad-ventist mimasa te le EGWhite in zong Daniel le Mangmuhna genkholh thute tangthu lampanin telmuh mahmah uh hi.

Gamlak 14:34 le Ezekiel 4:5, 6 simin. Genkholhna tungtangah “Ni” cih kammal koici kizat hiam?

Daniel’ laibu sinsuksuk leng, genkholhna hunpeuhmah pen kum-ni tawh zang cih muding hihang. Genkholhna ah ni khat cih ciang kum khat cihna hipah hi. Zingsang le nitak 2300 vei a cihna ah zong kum 2300 hipah hi (Dan. 8:14). Kaal 70 a cihna ah zong, kum 490 cihna hi (Dan. 9:24–27).

Mangmuhna in limpua vive a hih manin, ahun gente’n zong lim-pua ahi hi. (2) Tua mangmuhna in hunsaupi sungthu gen a hihmanin, “hunbei dong” a cih liangte bangpen tua bang hipah lel ding hi. (3) Kum-ni thupen zong Daniel in kipsak hi. A kician mahmah kaal 70 thubel, Kumpi Artaxerxes hun pan Zeisu Messiah hongpian hundong huamsuk hi. Tua a hihmanin Daniel genkholh hunte peuhmah kum-ni thukhun tawh let leng dikthei pen hi.

Genkholhthu te’n, kum zalom peuh, kum tullom peuh huam miaimuai a hihteh, tuate in bang thuakzawhna hong guan naci hiam?

Page 9: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

9

Thursday January 2

Huntawh Kituakna Nei Daniel

Daniel’ laibu pen, a beisa kum 2500 laipek a hikhin mahleh, kum zalom 21 sung a om eite ading zong kituakna nei veve lai hi. Eitawh a kituak thu-thum lungngai dihni.

Pasian in eite hong uk gige: Thusia tampi piang tamahleh, Pasian in amite uk gige in, amau ading a hoihpenpen in vaihawmpih den hi. Babylon ah Daniel phutkhakte in, Egypt ah Joseph le Persia ah Esther tawh kisuun mahmah hi. Hih khangno thumte pen gamdang milimbia mite’ galmat hipeuh hi. Amau dinmun etpak in, thanemhuai le Pasian in phawklo cihnophuai mahmah taleh, Pasian in, amaute thulian mahmah bawl dingin zang zawsop hi. Haksatna, thuaksiatna le langdona phuutciangin, Pasian in, Daniel, Joseph le Esther a zatdaan enpha kikkik in. Topa pen eite Topa hi gige lai a, eite’ haksat laitak le bawlsiat thuak laitak in hong nusialo cih phawkden in.

Pasian in tangthu paipih gige: Leitungin mawhna le gitlohna dimlua ahih manin, lungkham in cihna’ng theilo in omthei hi hang. Daniel’ thupuak in, Pasian in makaih ci hi. Daniel a khaanlian khatsim ah, Pasian in tangthu pai hawl gige ci hi. Ellen G. White in, “Gamte a piankhiatna mihing tangthu, kumpite piangin a puukkikna thute in, tua mite’ pilna siamna tungah zong omhi. Thu a piansak tepen, amau ngaihsut siamna, utna le lungkip lohna khawngtawh kisai hi. A hihhang, Laisiangtho sungah, Pasian in puandalna hong liipkhiatsak a: Mihingte in, amau ngaihsut bangin thuman maw manlo, a sepna khempeuh ah, a kimulo Pasian in, amau nungvuah nasem khinkhian a, Ama’ deihna mah picingsak hi” ci hi. Education, p. 173.

Pasian in Hunnunungmi’ Etteh ding Mi koih: Daniel le apawlte pen, amau hunsungin, leitungmi muhdan nangawn ah mikampha hi uh a, etteh takcing uh hi. A’upna uh sinna hongtun ciangin, Babylon deihna zui a Pasian nial ding sangin, Pasian’ kammal tungah dingkip zaw uh hi. A cihtakna uh le a ki pumpiakna uh tepen, lungdamna thu tangko eite phutkhak ding langdona le bawlsiatnate maingat ngamzo dingin tha hongpia hi. Tua banah Pasian tungah thumaan kawm in gam tungah zong ki thumaan thei cih hong hilhlai hi.

Daniel 9:23; Daniel 10:11, 12; le Mate 10:29–31 cihte simin. Pasi-an in ei mimal mahmah hong lunglut a hihna hih laiasiangtho munte in bang hong lak hiam?

Page 10: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

10

Friday January 3

Ngaihsutbeh ding: “Piangsakpa deihna zuining a ci peuhmah ading inlaisi-angtho in lampi hi. Pasian in thuman hong genkhol zo hi; Vanmi le Khazih tektek hong paisuk a, Daniel le John tungah, asawt lo in thupiang dingte lak hi. Ei honggup nading a thupi mahmah selsim in koihlo hi. Thuman a zong mite ading, lungsim a buaisak lel ding khawngin laklel lohi. Habakkuk tungtawnin Topa in, ‘Nangmah kongmuhsak thukhempeuh, a simnop mahmah dingin gelh in’ Habakkuk 2:2. Thungetna tawh ki-aap in na sim leh, Pasian’thu kician mahmah lel hi. Lungsim citakte in thuman khuavak sung hong zuan ding uh hi. ‘Thuman mite tungah khuavak hongtang hi.’ Late 97:11.Pawlpimite in, a kiseel khinkhian thuman thutak, lungsim takpi tawh a zonkei vua le siangthona sungah mainawt zolo ding uh hi.” Ellen G. White, Kidona Lianpi, laimai. 521, 522.

“Daniel le a lawmte thu simin. Pumpi deihna zuihtheih ding zia-etna tampi thuak mahleh, Pasian pahtawi teiteizaw uh hi. Siatna kici peuhmah pelh ding khentat uh hi. Galpa lampi totding nialzaw uh hi. Tua ahih manin, Pasian in zong, a thumaanna uh hangin, thaman in thupha tampi piakik hi.” Ellen G. White, Manuscript Releases [No. 224], vol. 4, pp. 169, 170.

Kikup Ding Dotnate:

1. Daniel’ laibu sinsuk leng, vangnei thupi khat hong omding hi. Pasian in ukzawhna nei bek hilo in, eite tawh kikimdong hong tuaksuk a, hong kholhpih hi. Gentehna in, Daniel 2 sungah, milimbia kumpikhat hopih in mangpia hi. Mi khat’ lungsim sung a luttheih na’ng in, a ihmut laitakin mangmansak cihpen a kinaihna kiteh theilo hi. Tua kawmin, a mangmat in, leitung kumpite nangawn Pasian in uk a, na khempeuh a tawpna tung ding cih hilh hi. Hih thute panin bang hehnepna le lam-etna ih ngah thei diam? Tua laitak mahin, Pasian in nang kiang tekah om a, na ngaihsut khempeuh hong thei cih naphawk hiam? Singlamteh ah kamciam in banghangin thupi hiam?

2. Na khansung vuah, tangthu le mailam thupiang dingte cih kammalte kikum un. Laisiangtho sung mundang ah tuabang thute a omlai hiam?

Page 11: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

11

Lesson 2 Jerusalem pan Babylon ah

*January 4–10

Sabbath nitaaklam Jan 4

Tukal sung Simding: 2 Kumpi 21:10–16; Daniel 1; Gal. 2:19, 20; Matt. 16:24–26; 2 Kor. 4:17; James 1:5.

Kamngah: “Pasian in tua khangno li te, laitheihsiamna le pilna thukte a pia hi. Daniel pen mangmuhna le mangkhiat siamna a pia hi” (Daniel 1:17).

Laisiangtho in a puksa mite thanemna pulakkhiat ding zumhuai salo hi. Piancil 3 na pankipan, mihingte’ mawhna le a thamante uh pu-lak ngiatngiat hi. Tua kawmkal mahin, zia-etna lianpipite zo a, Pasian tungah a thumaan teitei zong omhi. A lungtang nathuai mah mah thu-piang Daniel sungah omhi.

Daniel’ laibu sim ciangin galhangpa taktak pen Pasian hizaw cih phawkin. Daniel le a lawmte cihtakna thu gen sialin, Babylon kum-pite’ tawh a kitalsik tua khangno 4 teng a makaih Pa ki mangngilh kha den hi. Thumaan citak cihpen, eima gam le leitang ah bel baihlel e. Mi’ gam, mi’ leitang, midang ngeina le biakna sungah haksa hi. Ahih hangin, Sawltak Paul bangin khattang in a thuakngamna thupen a “uppa a theihman” (2 Tim. 1:12) in a muan hang hi.

Page 12: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

12

Sunday January 5

Pasian’ Ukzawhna

Daniel’ laibu simsuk pak leng, guallelhna tawh kipan hi. Judah in, Neb-uchadnezzar mai ah guallel a, biakinn um le beel khempeuh Jerusalem pan Shinar gamah puakhia gai uh hi. Shinar cih pen, Piancil 11:2 sung, Babel tausang dinna mun ahi hi. Pasian langdona kipatna mun a hihmanin, lim hoihlo hi limlim hi. Babel tausang lamte in, vantung bansak zolo mahleh, Nebuchadnezzar le ama’ pasiante in Shinar munah om in, Israel’ Pasian tun-gah gualzo hi ci in um uh hi.

Daniel in, Jerusalem’ gual lelhna pen, Babylon kumpi vangliatzawkna hilo a, “Topa in, Judah kumpi Jehoiakim pen Nebuchadnezzar khut sungah pia” (Daniel 1:2) hizaw ci hi. Sawtlai pekin, Pasian in, Amite’n Amah mangngilh in thuciam a palsat vualeh, gamdangah Sal in kiman ding genkhol zo hi. Babylon kumpi thahatna le, Pasian in tua tangthu makaih gige cih Dan-iel in telpha mahmah hi. Hih khangno te’n, Pasian’ ukzawhna tellua mahmah uh a, Babylonte’ ukna le zolna khempeuh a maingat zawh na’ng uh tha ngah tuam hi.

2 Kumpi 21:10–16; 2 Kumpi 24:18–20, le Jeremiah 3:13 cihte simin. Banghangin Pasian in, Judah le Jerusalem, Babylonte’ khutsungah pia hiam?

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Kum zalom 21 sung to nate maingat laitakin, Daniel’ laibu sung a, Pasi-an’ theihkhol nadan enpha kik ding hihang. Pasian in ukzawhna tawh tangthu hawl beklo in, hehpihna tawh Amite panpih denlai ci in hih laibu in ciamteh hi. Sin suksuk leng, Hebrew salmatte ading Pasian in a vaihawmsak mah bangin, hun nunung ciang, Amite adingin, bang langdona peuh hong tungzongin, vaihawmsak lai ding hi.

Na upna hong langdo bangpeuh om a, pawlpua pan maw, pawlsung pan, a hih keileh, nangma pumpi thanemna maw? Na mai ah hong suak peuhpeuh na zawhzawh na’ng in, Pasian vangliatna koici bangin suang thei ding nahiam?

Page 13: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

13

Monday January 6

Nenniamna Nuaiah Upna

Daniel 1 simin. Hih khangnote bang zawp dingin kisawl hiam?

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Babylon tungcil limlim, Hih khangno 4 te’n, a upna uh hangin tona lianpi maingat pahlian uh hi. Kumpi nasem kisin dingin tuamkep ding kiteelkhia pah hi. Tanglai kumpite in, a galmatte lakpan a hoihpen pawlkhat tengkhia in, amah le a pasiante nasemsak thei uh hi. Tuate, upna lamah le leitung lamah a pumpi bup in thaksuaksak zel uh hi. Tua bang dingin Hebrew sal-matte min kheelmasa pen hi. Amau’ neihsa ahihna lakna in, minthak pia uh hi. Minthak piakna tawh Babylonte ngeina le lungsim puathei ding cih dei-hna ahi hi. A min masa uh, Israel’ Pasian’min kitamte, namdang pasian minte tawh kheksak uh hi. Tua banah kumpipa’n ama annek bang nesak nuam talailai hi. Kumpipa’an neekpih cihin thutampi huamsak hi. Kumpipa tungah thumaan in kingamh cihna ahi hi. Tua ante zong a pasiante maiah ki aap khinsa hi a, tuate neeksakna zong biakpiakna thukmahmah ahi hi. Kumpipa’ biakna sungah thukimtakin kihelna ci uh hi.

Tua bangin Daniel le a lawmte’n hihbang tona lianpi phu uh hi. Amau ading in, tua vangliatnate do in, Pasian tungah cihtak theihna ding peuhmah pen, thulamgdang khat apianloh phamawh ta hi. A buaihuai sem thukhat in, Babylon khuapi pen mihingte’ gual zawhna mualsuang a ding ahi hi. Biakinn hoih mahmahte, huan kikhai le khuapi laizang kantan a luang Euphrates gun cihte pen, kuama’ demzawhloh hoihna tawh kidim ziazua hi. Daniel le a lawmte zongin, tua nopsaknate sungah ki beelpawltheihna hunhoih ngahthei ding uh hi. Hebrew salmatte hi nawnlo in, kumpi uliante suakthei ding uh hi. Upna nusia in leitung minthanna le nopsakna tawh khekzaw dinguh hiam?

Hih tangvalnote in, amau khensatnate, koici bangin pulaak khia uh hiam? Tua bang zolna lianpi na thuakkha hiam? A nem dikdek zolna peuh ahi hiam?

Page 14: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

14

Tuesday January 7

Khensatna Kip

Daniel 1:7–20 simin. Hih tengah thunih in nasem hi: Daniel’ deihteelna le Pasian’ panpihna hi. Bang thukhun thupi namu hi-am?

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Hebrew salmat tangval 4 te in, a Babylon minthakuh niallo uh hi. Amau le amau Hebrew minpi mah tawh kisap lohbuang hihtheih dang neituanlo uh hi. Kumpipa sabuai tungpan an le zu cihte bel, amau nialtheih hilel hi. Amau 4 teng deihteelna in thupi mahmah hi. Ulian khat in, a min kheelsakthei a hihleh, amah’n ankuang kheelthei hi. Kumpipa sabuai panin aneek noplohna thu nih omhi.

Amasa, Kumpipa sabuai tungah an sianglo omding hi (Siampi. 11).

Anihna, An peuhmah pasiante milim’ maiah a ki aap masak khit-teh, kumpipa neek dingin kipuakpan hi. Daniel in, hun mawkbei sak-hetlo, zuaulo khemlo in, biakna upna hangin, hih ante nekloh ding hangsan takin ngen hi (Daniel 1:8).

Daniel le Babylon ulianpa kihona sungah, a thupi pawlkhat om hi. Amasa in, ulian pa a ding haksatna omding cih telpih ahih manin, hong sin in ci hi. Ni sawm sung an dang nek kisinna tawh, ulianpa lau-na beisak ding cihna hi. A nihna ah, hun tomno khat sungin a hoihzaw piang ding cih zah in Pasian muang hi. A thumna ah, gah-teh le tui bek teelkhiatna in, Piancil lai a Pasian hongpiak anbulpi (Pian. 1:29) Daniel in a teel ahi hi. Pasian hong piak anbulpi sangin a hoihzaw an-dang koi ah omlai thei ding hiam?

Pasian in, na hong sepzom theihna dingin, Daniel’ teelsiamna in bangzah in thupi hiam? (Dan. 1:9) Eima’ deihteelna a thupitzia, bang theihbehna na ngah hiam? Pasian muanna in, eite deihteelna bangci huzaap hiam?

Page 15: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

15

Wednesday January 8

Ninbaanglo Le Pil

Daniel le a pawlte in, Nebuchadnezar deihdaan tawh kituak a hihma-nun, kumpi inn sungah nasem dingin kiteel uh hi. Kumpipa’ deihna bangin, kumpi inn nasem ding peuhmah, “poina neilo” le “melhoih” ding (Daniel 1:4) ci hi. Dihdih in, biakpiakna ganno le biakinn nasem peuhmah “poina neilo” (Siampi 21: 16-24; Siampi 22:17-25) ding ci hi. Babylon kumpipa in, amah le amah Israel’ Pasian tawh kikimsak in, a nasemdingte hibangin deih hihtuak hi. Thukhat ah, ngaihsut khaklohpi mah in, Daniel le a pawlte’n, Babylonte nenniamna nuai mahah, Pasian adingin siangtho takin nasem thei uh hi.

Galati 2:19, 20; Mate 16:24–26; le 2 Korin 4:17 cihte simin. Bangbang zia-etna thuak taleng, thuman takin ki dingtang thei veve cih hih Laisiangtho in hong koici hilh naci hiam?

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Pasian in, a thumaan Hebrew salmat 4 teng pahtawi in, ni sawm a beiciangin, kumpipa ankuang asawk midangte sangin, amau hoihzaw, cidamzaw thampek uh hi. Tua bangin Pasian in, a nasem 4 teng “laitheih siamna le pilna thukte” a pia hi (Daniel 1:17). Hih pilna in, Daniel’ kamsang nasepna ah thu kician omsak hi.

Pasian in, Babylon kumpi innsungah, anasemte’ upna a pahtawi mah bangin, eite’ leitung haksatnate ih phut laitakin, pilna hong pia hi. Daniel le a pawlte tungtawnin, kimkot hoihlo kawmkal mahah, ninbaanglo in ki omthei cih honglak hi. Pasian’na sepna dingin, tang-om cihbang kullo ahihna zong hong lak hi. Daniel le a pawlte in, a ombek hilo a, zuauthu, thumaanlo le phuahtawm thutawh kidim Sang ah pilna sin hi napi un, thumaan citakin omveve uh hi.

Koikoi ah teng taleng, thumaan a langdo ngeina le mipite in, hongzol taleh, ih up thumaan tungah citak dingin hongto hi. Na minam ngeinate in, hong lehzolnate zongkhia inla, Ke’n bangzah nialzo kahiam cih ngaihsun in.

Page 16: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

16

Thursday January 9

Sittelna Nunung

Daniel 1:17–21 simin. Tua mi 4 teng gualzawhna tawhtang bang hiam? (Job 38:36, Paunak 2:6, James 1:5 cihte simbeh in.)

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Kum thum sung “Babylonian University” ah Hebrew tangval 4 sang a vakah khit uh ciangin, kumpipa maiah, sittelna nunung va ding uh hi. Cidamzaw bek hilo, a pilna uh zong batzawhloh hilai hi. Tua mi 4 teng, kumpipa inn sungah nasem dingin kicialpah lian hi. Mangngilhloh dingkhat ah, “pilna siamna” a cihteh, milimbiate aa tampi kihel ding hi. Um kei phialmah leh zong, hoihtak kisin in siam mahmah uh hi.

Nebuchadnezzar in bel, hih bang lawhcinnate peuhmah, kumpi ante neekna bekmah tawh piangthei dingin ngaihsun hi. Ahih hangin, Daniel le a pawlte’n, hihbang lawhcinna sangmahmahte peuhmah, Babylon ngeinate in piangsak zolo ding, Pasian bekin piangsakzo cih tel sitset uh hi. Pasian in, Amah amuangte vang a piakzia. Media-te, kumpite le sang dangdangte in, Pasian’ tate suksiat ding hong lau-hthawn hangin bangmah lauhuai keeilo hi. Pasian ih muan nakleh, kamphat kamsiat cihte le haksatna khempeuh ih palzo ding hi. Ih upna hongto a omciangin gualzawhna tawhtang in teelsiamna ahi hi.

Daniel 1 ih etciangin, Pasian tawh kisai pilna pawlkhat ih ngah hi. (1) Pasian in tangthu hawl hi. (2) Pasian in, ih kimkot pan ngeina le mipite hong langdonate palzawhna ding pilna hong guan hi. (3) Pasian in, Amah lungsim le nundaan tawh a muangte pahtawi hi.

“Cyrus, Babylonkumpi a suahdong, kumpi inn ah, Daniel om-paisuak hi” Daniel 1:21. Cyrus’ thu a ki pulakpen, salmat mipite adingin lametna lianpi omhi. Pasian in, Amite Jerusalem a ciahkik theih nadingin, phalna pia ding, Cyrus teelkhia hi. Daniel’ laibu apatna lamah, guallelhna le saltanna ommah leh, a thukhupna lamah inn ciah kikding lam-etna pia hi. Hih in eite Pasian ahi hi: Haksat penpen hun-sungah zong, vantung tawlet honghon in, thuaksiatna le gimnate galkhatah minthanna le nopna omcih hong musak hi.

Page 17: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

17

Friday January 10

Ngaihsutbeh Ding: “Daniel le a pawlte Babylonah omuh a, Egypt ah Joseph a tuncil lai sangin hamphazaw uh; himah leh, nakpi takin ki sittel keei hi. A tualniam Judean innte tawh teh theihloh, khuapilian inn hoih pipite sungah, kumpi lianpen pa nasem dingin kihilhna ngah uh hi. A nuam kumpi inn sun-gah kisiat theihna’ng zolna thahat mahmah omhi. Amantakin, amau, Jehovah Pasian abiate in, Babylonte salmat hileltak; Pasian’ innpi sungpan umleh beel tengpen, Babylon pasian biakinn sung tunguh; Israel’ kumpipa nangawn Bab-ylon khut sungah thongkia; tua ahih manin, Hebrew’ biakna sangin, Baby-lonte biakna in lianzaw, thupi zaw ci in kiphatsakpih uh hi.

Tua bang hunsung in, Israelte’n Pasian’ thukhamna pan lampial a hih-manun, Pasian in, Ama ukzawhna le sianthona, Ama’ deihnate Babylon tun-gah pia a, thumanh a kulna hilh hi. Hih teci panna Ama’n pia a, a thumaan mite bekmah a kipiathei ahi hi.” Ellen G. White, Education, p. 54.

Kikup Ding Dotnate:

1. Na khaansung vuah, ngeina tuamtuamte, mipite hong tonate kikum dihun. Bangteng peuh hi a, pawlpi buppi in bangci phuutzawhthei ding hiam?

2. Daniel le apawlte’n upna a nutsiat dinguh baihlua lel hi. Babylonte bel galzote hilel uh hi. Jew mite aihleh guallelte hi. Israelte Pasian sangin Babylon “pasian” liatzawkna “teci” bangdang ompeuhmahlai hiam? Hih santakah, kiptak a dinzawk na’ngun, tha apia bang Laisiangtho mun omhiam? (Jer. 5:19, Jer. 7:22–34.)Hihbangte in, Laisiangtho simpha mahmah in, “tulai thumaan” telphat mahmah ding a thupitna hong bangci lak hiam?

3. Cihtakna in, eima a dingbek hilo, cihtakna tawh ih tecipan amute ading nangawn in banghangin thupi hiam?

Page 18: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

18

Lesson 3 Thusim pan Pulaakna ah

*January 11–17

Sabbath Nitaklam Jan 11

Tukalsung Simding: Daniel. 2:1–16;Sawl. 17:28; Daniel 2:17–49;Late 138; John 15:5, Thuhilhkikna 32:4; 1 Pet. 2:4.

Kamngah: “Daniel in: ‘Pasian’ min kiphat tawntung tahen; Amah pil in a vanglian hi’ ci in Pasian min a phat hi.” (Daniel 2:20).

Greenland tuikulh kimkotah vukkhal a lian a neu tamlua hi. Aneute munkhat lamah luangleh, a golte peuh lehluan thei hi. Aneute pen huih semnana ah kiniil a, a golte leuleu tuipi tuiluang in niil hi. Tangthu sungah gamte piang a puukkik cihte enleng, tuipitungah tua huih le tuipi tuiluang tawh kibang uh hi. Huih pen, genkholh theihloh na kikheel mengmengte, gentehna mi’ lung-sim khawngtawh kibang hi. Tua banah, huihpi le guahpi, a kithuah ciangin, hatzaw thampek in, tuipi tuiluang tawh kibang hi.

Pasian’ ukzawhna le pilna in tuate piangsak hi. EGWhite in, “Aksi te’n ciangtanhsa amau lampi ciatmah a zuihuh bangin, Pasian’ deihna in, nawhlua kaailua cihte omlo hi.” Desire of Ages, p. 32. Gamte piangin a puukkikna pen, mi ngaihsutna, gamvai party te deihna le mi khatpeuh ngongtatna hang hilel napi, Daniel 2 in, tuate khempeuh a hawl a gamtangsak pen, van a Pasi-an hi cih hong lak hi.

Page 19: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

19

Sunday January 12

Pasian Hong Sung omna

Daniel 2:1–16 simin. Topa’n kumpipa apiak mang hangin, He-brew te’n bang haksatna thuaklawh uhhiam?

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………...

Tanglai mite in mang thupi laak mahmah uh hi. Mang tawh thu kilakkholh ciangin, siatna lam vive in kila zawpian hi. Tua hang mahin, Neb-uchadnezzar zong, patau mahmah napi, thei nawn hiaulo hi. Babylon mipilte’n, a pasiante in hilhthei dingin umuh himah leh, kumpipa’n a mang mangngilh khinta ahih manin, amau hihding omnawnlo hi. A mang sung a muhte genthei le, a khiatna pen kumpipa lungnoptheih nading genthei ding uh hi. Ngeina omlopi khat a hih manin, tua mang a gentheikei uh a, “mihing a hilo, pasiante longal, a genthei ding kuamah omlo hi” (Daniel 2:11) cita uh hi.

Patauh le hehna tawh, Babylon mipil khempeuh thahlup dingin, kumpipa’n thupia ta hi. Hihzah ngongtatna, tanglai in zong omngei nailo hi. Tangthu ciaptehna ah, Darius I in bum le aaitawi peuhmah thatlum a; Xerxes in, lei khat kicimh ahih manin, leibawl engineer teng sihdaan pia hi. Nebu-chadnezzar in thupiak a piak laitak pen, Daniel le a pawlte zong sang man-lian, kumpi innah nasem ding a kikoih lian hun ahi hi. Tua ahihmanin, tua sihdaan amau inzong thuakkha ding uh hi.

A tangthubu bulpi genna bang hileh, Daniel le a pawlteng thatmasa pen ding hizawsop hi. Daniel zong “pilvang takin” (Dan. 2:14), mithat dingpa Arioch tawh va-kiho hi. Kumpipa’n, a mang le a khiatna gentheih nading hun tawmno a piak ding Daniel in ngen hi. A mipilte’n “hun” leinuam cih theipipi mah, kumpipa’n, Daniel’ nget “hun” piapah lian hi. Bum le aai tawi lel mihing in hih thuthuk muzolo ding cih Daniel in tel mahmah a; Pasian bekmah in tua mang le akhiatna pulaak thei ding cih thei hi.

Theologians te in Pasian “hong sungomna” genzel uh a, piancil laibang a hih nawnloh hangin, Pasian hong nai om mahmah hi. Kumpi Nebuchadnez-zar tungah mang a piakna hangin, eite sungah Pasian hong sungom a hihna bangci theihtheih ding ih hi hiam? (Sawltak 17:28.)

Page 20: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

20

Monday January 13

A Thungetna

Daniel in a lawm thumteng kaikhawm pahlianin thunget hun la ding, Pasian in tua mang hong lakkei zenzen leh lah sihdaan thuak ding cih genpah hi. Thu lian mahmah ih phut ciangin, tua thute a daisakzo dingin ih Pasian liankhop ahihna phawk tawntung ciatni.

Daniel 2:17–23 simin. Bangthu namnih ngen uh hiam?

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Thu namnih ngen uh ci hi. Amasa in, tua mang le a khiatna pulaak dingin, Pasian kiangah ngen uh hi (Daniel 2:17-19). A thungetna kammalte ki pulaaklo himah leh, Daniel l a pawlte’n “vantung Pasian in eite honghehpih in, tua thuthukpi genkhia thei in, Babylon gamsung a mipil dangte tawh thahna ih thuakkhawm loh nadingin” (Daniel 2:18) ci in thu a ngen uh hi. A thungetna uh Pasian in sangin, kumpipa’ mang le a khiatna a hilh hi. Eite’n zong, “vantung Pasian’ hehpihna” ngen leng, Daniel’ thunget-na a sang Pasian in eite Pasian mah hilai hi.

Pasian in a thungetna uh sang a hihmanin, lungdamkoh biakpiakna bawlpah uh hi. Pilna khempeuh’ bulpi Pasian hi a, piansak nate le gamvai khempeuh ukhi ci in phat uh hi. Pilna hoihmahmah khat ihngahtheih ding omhi. Na tampi Pasian kiangah ih ngenthei zel hi. Ih thungetna hong dawnci-angin bang tanvei lungdam ih ko ngei hiam?

Zeisu kiangpan damna ngah miphaak sawmte in, lungdamnamel theilo mite omzia honglak hi. Damna ngah sawm lakpan khatbekmah hong paikik in “Pasian’ min phat” (Luka 17:18) hi. Daniel hih dan in, lungdamkoh biak-piakna bek hilo, Pasian omzia zong hong theitelsaklai hi. Thu ihnget ciangin, ei aading ahoihpen in hong bawlsak khit the, lungdam ihkoh tawntung ding zong kisam hi.

Late 138 simin. Hih lungdamkoh thungetna panin, Pasian tungah lungdam theihna ding bangin hong huhthei ding hiam?

Page 21: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

21

Tuesday January 14

Milim, Khen Khatna

Daniel 2:24–30 simin. Eite ciaptehhuai a thupi bangpeuh Daniel in gen hiam? (Johan 15:5.)

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Angetna uh dawnna in, Pasian in mang le a khiatna lak hi. Daniel in zong, ziakai lo in, kumpipa kiangah “van Pasian” in thuthukpi hong lak hi ci in genpah hi. Mangthu a gen maa in, kuama phawkkhakloh in, kumpipa alupna tungah ihmu theihetlo cih nangawn pulak hi. Kumpipa bekin a theih ihmut theihloh thu khawng a pulaakkhiat theih ciangin, mi-hing dinmun tawh hi lo, vangliatna in hih thute pulakkhia cih kumpipa in theikhia hi. Daniel in tua mang a pulak kawmin, Nebuchadnezzar aadingin thuhoih hikhollo ahih ciangin, patau demdamsa mahin gen hi.

Daniel 2:31-49 simin. Nebuchanezzar’ kumpigam mailamthu bang om ci hiam?

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

A Mang sungah a vanglian milimpi hi in a “lutang khamcitak, awm le khutte ngun, a taailam tau, ngaltaak lamteng sik, a khe sik le buan ki-hel” (Daniel 2:32, 33) in mu hi. Tua laitakin, suang khat in “milim khe-te dengtan” (Daniel 2:34) a, tua milimpi vutlevai suak in, huihsungah leng-mang hi. Sum a dawldawl tawh kibawl milimpi in, adawldawl mahin a piangding kumpite hi a, khat khit khat kilaih suksuk ding cih Daniel in genkhia hi. Kumpi Nebuchadnezzar in Babylon gampi bei in, gamdang khatin laihding a, gamkhat khit khat kilaihlaih khit teh: Pasian’ tawntung gamin kiptakin a dangteng laihmang ding cih hong teltheita hi.

Mihing’ nasepnate in tawmveisung bek ahihzia en in. Tua in, Zeisu bek sungah ihneihtheih lam-etna lian hong koici hilh thei naci hiam? (John 6:54, 2 Cor. 4:18)

Page 22: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

22

Wednesday January15

Milim, Khen Nihna

Mang le a khiatna simpha kik in (Dan. 2:31–49). Pasian in leitung tangthute a theihkholzia hong bangci lak hiam?

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Nebuchadnezzar’ mangin, Daniel 7, 8 le 11 sung tengah om genkholhnate teltheih nadingin a cialcial in honglak hi. Daniel 2na pen, a piang tawmtawm thute hilo zaw hi. Hun nunung thu, hong piangding thute Pasian in mukhol a hong pulaak hizaw hi.

1. Kham- Lutang in Babylon hipah (626- 539 BC) hi. Kham lobuang sum-dangte in Babylon hauhna le ukzawhna lim pua theilo hi. Laisiangtho in “Kham Khuapi” (Isa. 14:4) na ci a, “Topa khut sungah khamhai khat” (Jer. 51:7 le Mang. 18:16) saikak in. Tangthu pupi Herodotus in Kham a vumliangna khuapi naci liang hi.

2. Ngun- Awm le Khutte in Media-Persiagam hi (539–331 b.c.). Ngun in kham sangin man tawmzaw ahihmah bangin, Medo-persia gamin Babylon hauhna le hoihna baanzo ngeilo hi. Tua banah, Persiate in phiangsiah piakna ah ngun bekmah zang uh ahih manun, ngun tawh lim kipuasak hi.

3. Tau- Taai/Gil in Greecete hi (331–168 b.c.). Ezekiel 27:13ah, Greek mite limlim tau summeet bawl hi ci hi. Greek galkapte zongin taugaldal silhin minthang uh hi. A lukhuh, a lumte, a heite tau-ngo kihel ci hi. Egypt mi Psammetichus I in, Greek tuipi-misuamte a-zawhgawp lai in, a kigenkholsa a picin nadingin “tuipi sung pan tau-mite hong kahto” in mu hi ci in Herodotus in gen hi.

4. Sik-Ngal in Rome (168 b.c.–a.d. 476) hi. Sik-ngal in Rome lim hi a, sik in suksiat a hat mahmah Rome kumpi limpua a, kumpi dangte sangin sawt omzaw lailai hi, ci in Daniel in gen hi.

5. Sik-Buan Khe in a kikhenkhamh Europe hi a(ad 476–Zeisu hong kumkik) hi pah hi. Sik le buan kihel cihpen, Rome kumpi kikhenkhap khit ciang thupiang ding ahi hi. Mi tampi takte in, Europe gawmkik nading, kum-pi innkuante kiteenna tawh hanciamden mahleh, hih genkholhna in, Pasian’ tawntung gam hong piandong ki khenkhamsa mahin om paisuak ding ci hi.

Page 23: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

23

Thursday January 16

Tua Suang

Daniel 2:34, 35, 44, 45 simin. Leitung mailam thuding bang hong hilhkholh hiam?

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Tua mang mungtup pi in, “hun nunung” a piangding thute ahi hi (Dan. 2:28). Bang zahta hau in thahat mahleh, sik le buan gamte in, hong piang ding suang-gam maitaaite vive hilel uh hi. Sik lh buante pen, mihing bawltawmte vive hi mahleh, suang bel mi khut khoihkhak hetloh in, hong piang hi. Tomgen leng, gam masa khempeuh beisiang in, suang-gamin kip tawntung ding hi. Tua suang in, Pasian limpua (gentehna Thuhilhkik. 32:4; 1 Sam. 2:2; Late 18:31) a, Messiah (Late 118:22; 1 Peter 2:4, 7) lim zong pua hi. Pasian’ tawntung gam pen, nadang peuhmah tawh ki limpuasak theilo hi.

Pawlkhat in, suang-gam pen, Zeisu in leitung a om sungin phutzo hi; a lungdamthu in, leitungbup kizeel a, Pasian’ gam kiphutzo hi, ci uh hi. Tua suang-gam in, gam 4 teng puukkhit, gam khenkhap hun, khe-peek hun khitciang hipan hi. Zeisu leitung a om hun in, Rome kumpi hun sung hi a, gam 4na hipan hi.

Tua suangin mualpi suak ci hi. “Tua suangtum hong khangkhang a, mualcia pha in, leitung khempeuh a dim hi” (Dan. 2:35) ci hi. Mual cih teh, Laisiangtho Lui hunlai in Pasian biakinnpi dinna Zion mual hong phawksak hi. Mual panin a ki lakhia suang in mual suakkik cih lungngai in. Hih mualbel a omsa mual mah hi a, vantung Zion mual hi in, vangtung biak innpi, Khazih in a tawntung gam a phuh na’ng mun hi. Vantung pan hong tuaksuk ding acih Jerusalem (Mang 21:1–22:5) in, hih genkholhna tangtungsak ding hi.

Daniel 2 in gam khempeuh hong pulaak khinzo hi. Hong pi-ang ding gam nunung genkholhnate muanding bangzah in thupi hiam? Banghangin tua genkholh nate uploh ding baih mahmah hiam?

Page 24: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

24

Friday January 17

Ngaihsutbeh Ding: Daniel 2 sung a milimpi pen kham le ngun tawh kibawl hi a, hauhna tawh kipaaikaan hi. Tau le sik zong galhiamte le um-le-beel bawlna in tanglai in zang uh hi. Tua a hih manin, milimpi in, mihingte nasepna lakkhi-atna ahi hi. A tumdang diakin a limpuak ahi, leitung kumpi gamte khat khit khat kilaih suksukin, hun nunung ciangin kilemlohna omding cihthu ahi hi. Tua suang tumdangna pen “kuama lawnlohpi” (Daniel 2:45) a cihteh mihing tha hatna a hilo khat in, mihing nasepsa khempeuh a tawpna tungsak ding cih-na ahi hi. “Mihing mit tawh muhtheihloh in, vanglian khatpen langdona vanglian khatmah tawh kido gige hi. Tuate khempeuh’ nungah, Pasian om gige a, en gige in, Ama’ hoihsakpen in tua kidona makaih gige hi” William H. Shea, Daniel: A Reader’s Guide (Nampa, ID: Pacific Press, 2005], p. 98.

Kikup Ding Dotnate:

1. Leitung haksatna thuaknate khempeuh lakah, Pasian in nasem gige in, nakhempeuh minthanna tawh thukhup ding cih theih ding bangzah in thupi nasa hiam? Tuani a tun masiah, thuaksiatnate khempeuh a nuamtu-amsak thei dingin, nang bang nasem thei ding hiam?

2. Daniel le a pawlte in, a mipihte a suksiatsak milimbia makaite tawh kinaitak le thumaan takin nasemkhawm thei cih koici telgen theih ding na hi hiam?

3. Mi pawlkhat in kuama lawnlohpi suangpen lungdamnathu leitungbup a kizelhna hi acihuh ihtheikhin hi. A hihtheihlohna hangthu tampi lakah, Daniel 2:35 ah, suangtum in milim khepeek a deenciangin, gammasa teng khempeuh kitamzan in, “huihin leenmang khinin, kimu nawnlo” ci hi. Singlamteh khitzawh tuathu piang nailo hi. Pawlkhat leuleu in, suang in pawlpi hi ci uhi. Suang-gam in mihing ukna khempeuh luahding cihthu phawk khalo uh hi. Leitung buppi a huam ukzawhna ahi hi. Tua hi a, Zeisu hong kumkikna bekmah in hih mang tangtungsak ding hi. Banghangin, Zeisu hong kumkikna in, hun nunung a hih suangin milim khe-peek a deenna hithei ding hiam?

Page 25: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

25

Lesson 4 Meikhuk pan Kumpi Inn-ah

*January 18–24

Sabbath Nitaklam Jan 18

Tukalsung Simding: Daniel 3; Mang. 13:11–18; Pai. 20:3–6; Thuhilhkik. 6:4; 1 Corinth 15:12–26; Hebrews 11.

Kamngah: “Ka biak ka Pasian in, meiphualpan hong honkhia zo ding a, Nangma khutpan in zong hong honkhia ding hi, kumpipa aw” (Daniel 3:17).

“Tua khangnote in Khasiangtho tawh kidim uh a, gambup mipi maiah, a upna uh pulakkhia in, a nungta Pasianbia ahihlam theisak uh hi. Hihbangin a kipulakna uhpen, amau hihtheihtawp mah hipah hi. Milimbiate mai ah, Pasian vangliatna le nungta ahihna lakna dingin, amau un Pasian zakta masa uh hi. Pasian bekmah pahtawi in bia a hih-na uh pulak uh hi. A nuntakna uh suakta pahding himah lehzong, milimbiakna lamah amau a zolzo ding bangmah dang omsaklo uh hi. Hih thute in, tulai hun nunung eite zong tangtak in thu hong hilh hipah hi” Ellen G. White, In Heavenly Places, p. 149.

Biakna tawh kisai in, tulai pilna khang a leitung khangto mahmah le, mite ngaihsutna khauhpaithei mahmah hunsung in, sihna tawh hong ki tawngphial mahleh zong, laisiangtho in hihbang thu piangding cih genkhol khinzo hi. Hih tangthu ihsin ciangin, a thumaan Pasian’ mite thuakding pawlkhat omding cih hong hilh hi.

Page 26: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

26

Sunday January 19

Kham Milim

Daniel 3:1-7 simin. Hih milimpi abawlnop na’ng bangin hanthawn hihtuak hiam?

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

A mangmat le milimpi a bawl kikal hun pawlkhat beiziau hi. Babylon gam bei dinga, gam dangkhat hong piang ding cih amang pen mangngilh thei hetlo hihtuak hi. Kham lutang bek thangah zolo in, a pumpibup in kham hi ding a, Babylon gam in kip tawntung ding cih ngaihsutna hong nei hi.

Hihbang lungsim mah tawh Babel tausang lamte in, Pasian langdona in lamkhinzo uh hi. Nebuchadnezzar zong tua bang lianmah in kiphasak hi. Babylon gam ukpa le bawlpa ahihna tawh, a gam beimang ding cih peuhmah sangsiamlo hi. Amah a kipahtawi nopna in, a vangliatna limlak ding milimpi hong bawl in; a mite ama’ tungah thuman le manlo khentel hong sawmta hi. Tua milim in kumpikhat aihkeh pasian khatpeuh limpuasak nuam ahih le hihloh ih theihloh hang, tanglai in, gamvai le biaknavai peuhmah helzau gawp cih kitel hi.

Phawk ding inah, Nebuchadnezzar in Pasian tawh kimuhtheih na’ng thu nih nei hi.

A masa in, Hebrew khangnote sittel a, Babylon mipilte sangin azah sawm pilzaw hi.

A nihna in, mipil dangte khempeuhin, ama’ mang phawkkiksak theilo uh a, Daniel in, a mang le a khiatna zong phawkkiksak zo hi.

A nunungpen in, Daniel’ Pasian in vanglian Pasian cih thei khinzo hi. Himah leh, tua bang thupiangte in, milimbiakna lamah a ciahkik ding khaktan sakzolo hi. Banghang? Kiphasak. Mawhna dim mihing in, leitung-nate peuhmah amawkna hi a, beimangkhin ding cih thei gegu pimah nial veve uh hi. Eite zong “Nebuchadnezzar neute” peuh ih hi mawkmawk thei hi. Eima sepsa nate peuh thupisak zaw in, tawntung adingin tuate in khiatna neilo a hihna ih mangngilh zel thei hi.

Nebuchadnezzar bawlsa thaangte bangin, a pilvang mahmah thaangte sungah ih kiatloh na’ngin, ih koici kidoptheih ding hiam?

Page 27: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

27

Monday January 20

Biakding Sapna

Daniel 3:8–15 le Mangmuhna 13:11–18 simin. Daniel hunlai thupiang le mailamah thupiang dingte a kinaihna bang omhiam?

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Milimpi in Dura zangtam, Akkadian pau in “kawm tawh ki-um” cih khiatna nei munah ding pepa hi. Agei a meikhukpi in zong, biakna tau thupisak tuam hi. Babylonte biakpiakna ah tumgingte kitum hi. Tumging nam sagih kitum in, picinna, muibutna le zah-takna lahna ahi hi.

Tu hun in, nundan thak, ngaihsutna thak sungah, Pasian kiang ki-aptaktakna nusia zaw in, Babylonte biakpiak dan peuh kizui mawkmawk hi. Leitung vante in hongzol ciangin, piangsakpa Pasian kiang thuman takin ki-aap ding kiphawk kiksak ding hi hang.

Genkholhna calendar bang hileh, leitung hun nunung sungah ih omtek hi. Mangmuhna 13 in, sapi le a milim bia dingin, leitungmi khempeuh kisam ding ci hi. Tua kipawlna in, “alian aneu, ahau azawng, sila le to, mikhempeuh in, a taltang le a khut taklamah tua ciaptehna aneihna dingun thupia” (Mang. 13:16) ci hi.

Mi namguk in tua sapi milim bia dinguh a, “alian aneu, ahau azawng, sila le to” ci hi. Sapi nambat zong 666 hi a, 6 thupisak hi. Nebuchadnezzar bawl milimpi in, hun nunung Babylon bawlding sihdaan limla hipah hi (Daniel 3:1 ah guk le sawmguk ngaihsun in). Mi khempeuh theihsa hithute le Pasian in ukzawhna tawh leitung lengige ahihna limtak ngaihsun ciatni.

Bia cihpen, mikhatpeuh maiah kuun ziauna le a tungah thu-man nabek hipak tuanlo hi. I Topa biak ding sangin a dangkhawng biakna pan pilvangtak a hong khawlsak thei bang lampi peuh natheih a om hiam?

Page 28: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

28

Tuesday January 21

Meitawh Sittel

Hebrewte adingin, milim biakding kumpipa sawlna pen, Jerusalem biakpiaknate simmawh langdona tawh kibang hi. Kumpi innsungah nase-muh a, kumpipa tungah a thuman a cihtak uh mahbangin, Pasian tungah a thumancihtakna in, mihingtung thumancihtakna ciangtanh omsak hi. Kumpipa ukzawhna tungah thuman citaknuam uh ahi ta zongin; a pawi sungah kihel zolo dinguh hi.

Paikhiatna 20:3–6 le Thuhilhkikna 6:4 simin. Hih mite pen a bang peuhmah in huzap a, hibangin dingngam uh kici hiam?

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Kumpipa thupiakna bangin, tumging a tumkhitciang, mipite’n kham milimpi mai ah kuun in bia zuaizuai uh hi. Mi thum- Shadrach, Me-shach le Abed-Nego tebek in kumpipa’ thupiak nialngam uh hi. Thakhat-in, Babylon mite in, hih thu kumpipa kiang tunpah uh hi. Mi mawhzongte in, kumpipa hehtheih nadingin (1) Hih khangno thumte Babylon ulian a suaksak kumpipa mah hi; (2) Jew minamte in kumpipa’ pasian biaksaklo hi; (3) kumpipa tektek in a bawlsa milimpi biaksaklo (Daniel 3:12) ci in-mawhsak uh hi. Hehding sangsikin, kumpipa in, tua mithumte a nihveina hun piakik hi. Hih mi thumte’n a dinmunte uh ngaihsunin, milim a biak-theih khakleh cih deihsak in, panpha sakkik hi. A nialvua le, meikhuk-sung kilawn ding uh hi. Nebuchadnezzar in zolna uangmahmah tawh thu-khup a: “a hong honkhia zoding pasian omin um nahi uh hiam”(Dan. 3:15) ci hi.

Mihing thahatna tawh hilo in, tha thak tawh “meiphualpi sung pan a hong honkhia thei a omleh, ka biak ka Pasian uh hiding a, na khut sung panin hong honkhia ding hi. Kumpipa aw, a hong hotkhiat kei zenzen leh zong, na pasian lah ka bia tuankei ding uh a, na kham milim mai ah zong, ka kuun kei ding uhhi, ci in theita in a ci uh hi” (Daniel 3:17, 18).

A Pasian un gumthei ding cih thei gige napi un, hong gum ham-tang dinghi ci tuanlo uh hi. Kumpipa thupiak a nialte meikhukpi sung kilawn ding cih thei gige uh hi. Tuabang upna koipan i ngah thei diam?

Page 29: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

29

Wednesday January 22

A Lina Mipa

Daniel 3:19–27 simin. Bangthu piang? Tua midangkhatpa kua hiam?

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Mi citak Hebrew thumteng meikhuk sung a lotleh, Nebuchadnez-zar in, meikhuk sungah a lina mipa a muh ciangin, lamdang sa hi. Ama theihna ciangtawh, tua a lina mipa pen “Pasian’ Tapa” (Daniel 3:25) na ci hi. Kumpipa’n tampi genzom selo mahleh, a lina mipa kua cih theilel hi hang. Sodom le Gomorrah kisiat madeuh in, Abraham kiangah kilang a, Jabbok lui gei ah Jacob tawh kilai, Moses kiangah sawlbawk sung meikuang tawh kilak hi. Amah Zeisu hi a, mihing hong pian ma in, Pasian in mite haksatna sungah dinpih tawntung a hihna honglak ahi hi.

EGWhite in, “Topa’n A mite mangngilh lo hi. Ama’ teci-te in meikuangsung a tun uh ciangin, Honpa in, Amah tekmah hong kilangh in, mei sungah vak-hialhial lel hi. Topa a omna munah, a sa, avot le meikuangte thahatna bei hi” ci hi. Prophets and Kings, pp. 508, 509.

Isaiah sungah Topa in “Tuite na kantan ciangin, nang kong ompih ding a, gunte na kantan ciangin, tui in nang hong tumlo ding hi. Mei kantan in na pai ciangin, na kangkei ding a, meikuangte in nang hong kangtumlo ding hi” (Isaiah 43:2) ci hi.

Hihbang tangthute hoih ih sak mahmah hangin, upna hangin bawlsiatna thuak a, lamdang takin a kihonkhialo mite tawh kisai in dotna tampitak omthei hi. Tua mite in, Pasian kihtalo kumpite thahlup-na a thuak Isaiah le Zechariah te thu theitel mahmah ding uh hi. Laisi-angtho tangthu sung le tuhun mahmah in a citak Christian te’n, bawlsiatna a thuak uh ciangin, lamdang takin hotkhiatna ngah tuanlo in, sihna thuak zawsop uh hi. Hih tengah acitak te’n a lamdang hotkhi-atna ngah mahleh, hihbang thute piang mengmeng lo cih phawk in.

A thuman Pasian mite khempeuh in, a lamdang mahmah in hot-khiatna a ngah dinguh pen banghun ciang hiam? (1 Cor. 15:12–26).

Page 30: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

30

Thursday January 23

Tuabang Upna I Thusim

Shadrach, Meshach, le Abed-Nego tetangthu ih sin ciangin theihnophuai thu khat: Hihzah upna khauh, a thusim bang hiam? Mi-lim biakding sangin, meikuang sung kihaltum ding banghang in teel-zaw thei hiam? Kumpipa thupiak a zuihhuaina thu tampi tak omthei ding himah leh, sih ding teelzaw uh a, dingkip zaw uh hi.

Hebrews 11 simin. Upna thu bangteng hong hilh hiam?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Tuabang upna neihtheih na’ngin, upna banghiam cih theihphot kul hi. Mi pawlkhat in upna tampi nei uh a; Pasian kiangpan a saan zahvei khawng simthei uh hi. Store-saipi a pai uh ciangin, mawtaw khawlna’ng munpeuh thungen mawkmawk uh hi. Mawtaw koih na’ng mun a ngahvua leh, a upna liat hang kici pah uh hi. Mawtaw khawng a nadimkhin ahihleh, a upna uh picing nailo ahih manin Pasian in dawnglo ci uh hi. Hihbang upna tepen, Pasian khawng eima deih bang-bang in nasawl gawpgawp in, na khempeuh Pasian in uk, cihkhawng mangngilh a, lauhuai mahmah hi.

Upna taktak pen bel, Daniel le apawlte bangin, Pasian tawh bangzah kizopna nei a, Pasian bangzah in pummuan cih hizaw hi. Up-na maantaktak in, eima pumpi deihna khawng Pasian’ deihna suaksak mawkmawk cihbang hilo; Pasian’ deihna sungah eima deihna aap hi-zaw hi. Hebrew mi thumte in, kumpipa thupiak nial in, Pasian’ deihna a teel laitak un, Pasian in amau aading bang koih khinkhian cih theikhol tuanlo uh hi. Anungah bangbang a piang zongin, thumaan ah ding ding cih hiphot hi. Hihbang upna pen upna cingtaak ahi hi. Pasi-an kiangah ih deihthu khatpeuh ihnget ciangin, tua laitakin bangthu piang ding cih ih thei kei phial zongin, Ama’n ei aading ahoihpen in hong geelsak ding cih upna taktak ih lak ding hi.

Nisim in i upna nasemsak tawntung ding, “neucik” himah leh, upna hong khangsak thei ding le a lianzaw nate hong hihzo sakthei ding, bangte peuh hiding hiam? Na “neucik” te in, banghangin a thupipente hithei mawkmawk hiam?

Page 31: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

31

Friday January 24

Ngaihsutbeh Ding:”Hebrew khangno thumte’n Dura zangtamah, a phutkhak thute eite ading thupi mahmahhi. Tuni tuhun in, Pasian’ nasem tampite in, khialhna bawlhetlo sa in,

Satan khutzat mite simmawh ding in, hong ki-aap in, biakna hong ki haza ding hi. Thukham 4na Sabbath a kemcing mite tungah hehmahmah dinguh a, sihdaan piaktuak hi ci in, leitung buppi ki tangko ding hi.”

“Pasian’mite, a puktheilo upna ah hong kisam dinghi. Ama’tate in, Amah bekmah biaktakcingpa ci ding uh a, biakna maanlo biadingin, nun-takna piakpah ding hiphial mahleh zong, hong zolo ding ci uh hi. A thumaan lungsim sungah, Pasian kammalte khengval in, mawhneipa thupiakte pen, thupi kisalo ding hi. Thongkiatna, sihna ciang tungphial mahleh zong, thu-maanmah kimang zaw veve ding hi.” Ellen G. White, Prophets and Kings,pp.512, 513.

Kikup Ding Dotnate:

1. 1 Peter 1:3-9 simin. Banghangin, Pasian in haksatna thuakmi hot-khiat le hotkhiatloh nei hiam? Hih dotnate a dawnna kingah nailo zaw hiam? A lamdangmahmahin hong kihonkhia keiphial zongin; banghangin, lungkialo in, Pasian muang veve ding ihi hiam?

2. Tua Hebrew mi thumteng sihna na thuakuh hileh, koibang lamsangin tha ihla zaw ding hiam?

3. Hun nunung thupiang dingte telsa ihi a, akua biazaw cih ihtheih na’ng, apualam a kilang bang limpeuh a omdiam? Sabbath in bangzah thupi cih hong lak hiam?

4. Luke 16:10 simin. Khazih kammal in, upna nuntakpih cihthu ihtel-sem nading koicibangin hong huh hiam?

5. Daniel 3:15 simkik in; Nebuchadnezzar in, “Kei khutsungpan honghonkhia ding na pasian uh kua a hiam?” ci hi. Koici dawn ding na-hi hiam?

Page 32: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

32

Lesson 5 Kiphatsakna pan Kiniamkhiatna ah

*January 25–31

Sabbath Nitaklam Jan 25

Tukalsung Simding: Daniel 4:1–33; Paunak 14:31; 2 Kumpi 20:2–5; Jonah 3:10, Daniel 4:34–37; Filipi. 2:1–11.

Kamngah: “Pasian honglak na lamdangte bangzah in lian ahi hi-am? Abawl nalamdangte bangzah in vanglian ahi hiam? A tawntung in Pasian kumpi hi ding a, Amah in a tawntungin a uk paisuak ding hi.” (Daniel 4:3).

Kiphatsakna in mawhna kipatna hi. Vantung innsung a om Lucifer sung pan hong kipan hi. Pasian in Ezekiel tungtawnin, “Na melhoihna nakisaktheihpih kha a, na minthanna in nang hong haitatsak hi. Leilak ka hong denna a, kumpi dangte hilhkholhna in nang ka hong koih hi” (Ezekiel 28:17).

Kiphatsakna in Lucifer puksak a, tua kiphatsakna mite’ sungah hong guan in, Pasian langdona lam le kisiatna lamah hong makaih hi. Eite in apuksa mite ih hih manin, ih nuntak nadingin Pasian tungah kingamh ih hi hi. Silpiak khat peuh tawh septheih khatpeuh ih neih leh zong, Pasian kiangpan mah hi veve hi. Tua pipi khawng, a bang kiphatsakpih ih hi hiam? Kiniamkhiat mahmah ding hizawsop lo hi-am?

Nebuchadnezzar, a kiniamkhiat theih ding hun sawtpi la hi. Meikhukpi sungah mi lina pa a muhkhit nangawn a nundan kheelthei nailo lailai hi. Pasian in, amah, kumpi panin hawlkhia in, ganhingte tawh a omkhop khit ciangin, a dinmun kitelpan phing hi.

Page 33: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

33

Sunday January 26

Alian Mahmah Babylon Hilo Hiam?

Daniel 4:1–33 simin. Kumpipa tungah bangthu piang hiam, Banghang hiam?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Pasian in Nebuchadnezzar tungah anihna mang piakik leuleu hi. Tutak in bel a mang mangngilh nawnlo hi. Babylon mipilte’n hilh theilo ahihma-nun, kumpipa’n mangkhiatna gendingin Daniel teel hi. A mang sungah, van a nawk singkung golpi khat mu a, vanmite’n tua singkungpi phukpaai ding in thupia hi. A bultawng le a zung bekmah leitung vandaitui lakah nusiacip ding ci hi. Nebuchadnezzar lungkhampipen napen, vanmi in, “Amah in mihing lungsim nei nawnlo in, kum sagih sung ganhing lungsim a nei ding hi” (Dan. 4:16) a cihna mun ahi hi. Tua mangin dipkuathuai mahmah ahih manin Dan-iel in, hihmang a khiatna in, kumpipa aw, na galte ading hizaw tahen aci hi. Bangbang hitaleh, thumaan takin, tua mang in kumpipa a cihnopna a hihlam pulakkhia hi.

Laisiangtho hunlai in, singkung pen, kumpi peuh, minam le gam peuh limpua sak uh hi (Ezekiel 17; 31; Hosea 14; Zech. 11:1, 2; Luka 23:31). Tua hi a, singkung golpi in, a kiphasak kumpipa cihna hipah hi. Amah’n, a neihsa khempeuh, Pasian kiangpan a hihna thu phawk khalo hi.

Daniel 4:30 encian in. Pasian thuhilhna awlmawh hetlo a hihna, kumpipa in bang kampau hiam?

…………………………………………………………………………………………………….……………………………………………

Kiphatsakna a lauhuai zia in, Pasian tungah ih kingakloh phamawh ahihna hong mangngilhsak zozen hi. Tua mangngilh lengpen, khathu lamah a lauhuai mahmah ahi hi.

Na khansung in bang sepzawh peuh nanei hiam? Kiphasak hetlo in, na angtang thei diam? Bang cih ding?

Page 34: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

34

Monday January 27

Kamsang pa’n Hilhkhol

Daniel 4:27 simin. Hong piang dingthu a hilhkhol banah, Dan-iel in, kumpipa bang hih ding gen beh lai hiam? (Pau. 14:31 enkaak in).

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Daniel in mangkhia bek hilo in, Nebuchadnezzar a suahtak na’ng lampi laklai hi: “Tua ahih ciangin kumpipa aw, kong thuhilhna hong mangin. Mawhna bawl nawnkei inla, diktakin gamta in. Mizawngte hehpih leteh, tua in a sia a na gamtatnasate hong puahsak ding a, na nuamsa toto ding hi” (Dan. 4:27) a ci hi.

Nebuchadnezzar in Babylon hoihtak in lampha hi. A huan, tuiguamte, biakinn le innhoih tuamtuamte in Babylon pen, tanglai na lamdang khat in kipsak hi. A hoih mahmah tuate khempeuh pen, zawhthawh thu tawh salte le mizawngte’n a sepsak ahi hi. Bek thamlo gam buppi hauhnate pen, kumpipa gualnopna le ulianteng’ gualnopna bekin zang uh hi. Nebuchadnezzar kiphatsakna in, Pasian’ a theih nading pan khaktan bekthamlo in, mizawngte haksatna le kitangsap nate phawklo sakzo hi. Pasian in mizawngte awlmawh ding a tuam vilvel in hong hilhzo a, kumpipa mawhna dangdangte genlozaw in, mizawngte awlmawhlohna bekmah kawkpah hi.

Nebuchadnezzar aading thupuak thak lua hi tuanlo hi. Laisiangtho Lui kamsangte in, Pasian’ mite’n mizawngte a simmawh uhmah thuhilh denden hi. Kumpi panin a kihawlkhiatna thu mawhnate lakah khat in, mizawngte awlmawhlohna ahi hi. Khristiante ading hoihna sangpenin mizawng hehpihna hi a: mizawngte awlmawhlo le suksiatna in Pasian talsik a langdona ahi hi. Mizawngte don peuhleh, na khempeuh Pasian aa hi a, eite’ neihsa omlo a, hong kepsakbek ahi hi. I neihsa-te tawh mihuhna pen, Pasian in a neipa hi ci a, pahtawina ahi hi. I neihsa khempeuh manphatna theihna dingin, a neipa Pasian hi cihtheihna ahi hi. Tua mun santak lian kumpipa Nebuchadnezzar kiat-na mun ahi hi. Eite’n zong, Pasian’ ukzawhna phawklo in nasemsem in, mizawngte ih panpih keileh a kibang ih hihi.

Page 35: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

35

Tuesday January 28

Sangpen Pa’n Uk

Kisik in Pasian kiang mawhmaisakna ngetding sangsik in, Nebu-chadnezzar in, gilo in kiphasak ahih manin vantung thukhenna thuak hi (Daniel 4:28-33). A huan sungah a vak ciangin, keima sepsa vive ci in amah-le-amah akiphat laitakin, a lungsim hong kisia a, kumpi inn sungpan kihawlkhia hi. Ganhing lungsim hong nei a, ganhingte bangin hong om hi. Tu hun in zong tuabang natnate om thei zel a, “species dysphoria” “ganhing ut” cihna ahi hi.

2 Kumpite 20:2–5; Jonah 3:10; le Jeremiah 18:7, 8 cihte si-min. Tua mawhna daan pan suahtak theih na’ng lampi bang omci hiam?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Nebuchadnezzar in lam haksapi tawnkha hi. Ukzawhna a neih ciangin, Pasian tawh kizom khalo hi. A vangliatna teng zawngkhal sa-kin, ganhingte lakah omsak in, Pasian tung bekmah a kingamh dingcih phawkkik theihna hunpha ngahkik sak hi. Pasian in a hilhnop a thupip-en pilna in “Vantung in Uk” (Daniel 4:26) cih thu ahi hi. A mantakin, kumpipa’ tung thukhenna tawh kisai in, a zaizaw Pasian’ deihna khat in, “mun khempeuh a om mihing khempeuh in, a lian Pasian in mite’ kumpi gamah vai a hawm hi cih thei ding uh hi. Amah in, a teelpeu-hpeuh, aneupen zong kumpi a suakthei ding hi” (Dan. 4:17) ci hi. Neb-uchadnezzar tungah a kipia thukhun pen tulai hun eite aading zong ahi hi. Eite zong “mihing” vive mah ih hih manin, ih sinna bulpi ahi “mihingte kumpigam sungah zong Sangpen Pa’n Uk” hi cih ih phawk den ding hi.

Sangpen pa’n ukcih ih theihna bangzah in thupi hiam? Ei’ ukzawhna nuai a omte tungah I nasep dingdan bang hong theisak naci hiam?

Page 36: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

36

Wednesday January 29

Vantunglam Ento

Daniel 4:34–37 simin. Bangci, le banghangin, kumpipa aading nate kikheel hiam?

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Pasian in, Nebuchadnezzar pen natna lamdang khat tawh vat himah leh, a lungsim damna piakik hi. Kum sagih a cin khitciangin, kamsangpa genkholh mah bangin, na khempeuh kikheelta a, cidamlo kumpipa in van-tunglam ento hi (Daniel 4:34).

“Kum sagih tawntung, Nebuchadnezzar pen, a mite’n lamdangsa mah-mah uh a; leitung mite mai ah amah kiniamsak hi. A ngaihsutna hong ngahkik ciangin, kiniamkhiat in vantunglam ah Pasian ento a, Vanglian khut in amah satzo cih hong tel hi. Mi honpi mai ah, a mawhna hong pulaak in, Pasian in a hehpihna tawh a dinmun hongpia kik cih tangko hi” Ellen G. White, Prophets and Kings, p. 520.

Vantung lam ento leng kikheelna lian hong piang cihpen dotdot kullo hi. A theihna hong lutkik phetin, kumpipa’n pilna khang ing cipah lian hi. Hih tangthu in Nebuchadnezzar tangthu hilo zaw a, Pasian’ hehpihna tangthu hi-zaw hi. Kumpipa’n Israel’ Pasian pen a nuntakna Topa in a saan ding thumvei bang taisuah khinzo hi. A salmatsa Hebrew tangval 4 te’ tehpih om-lo pilna a muh limlim in kikheel thei hi (Daniel 1), Daniel in a mang a khi-atsaklai (Daniel 2), le Hebrew tangval 3 meikhuk sungpan a ki hotkhiat lai (Daniel 3).

Hizah hotkhiatna a muhkhit nungsang, a kiniamkhiat nopkei laileh, bang cih nawn ding? Lungsim khauhlua a hihmanin, Pasian in, a li veina hun a piakbehlai leh, kumpipa’ lungsim ngahzo a, kumpi tokhomah tusak kik hi (Daniel 4). Nebuchadnezzar etteh leng, Pasian in, Amah tawh ih kinaihtheih nading in, hunkhat khit khat hongpia zelzel hi. Paul in “mi khempeuh in hot-khiatna ngahin, thuman a theihkim ding Pasian in deih hi” (1 Tim. 2:4) na ci hi.

Pasian in nang hong niamkhiatna bangci bang peuh omhiam? Tu-ate tungpan bang pilna nangah hiam? Tua thuhilhnate na thuakzel loh-na dingin, bangteng kikheel ding na hi hiam?

Page 37: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

37

Thursday January 30

Kiniamkhiat in Lungdamthei

A kisik Kumpipa’n Tangko: “Amah in leitung mite bangmahin a simkei hi” (Dan. 4:35). Ama’n a thupi mahmah bang hih hiam?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Nebuchadnezzar in, Pasian maan sang takpi cih bangci theih ding hiam? Daniel 4na zong Nebuchadnezzar gelh hi kici hi. Tua munsan pen, kumpipa in a gambup aading in lai hawmkhiat a bawl hihtuak hi. Hih lai sungah, amah’n a kiphatsakna, a haigawpna te le a kiniamkhiat theih nading Pasian’ nasepna cihte pulak hi. Tanglai kumpite in, amau-le-amau kiniamkhiatna lai cihkhawng gelh ngei khollo uh hi. Kumpi thuciaptehna khempeuh phialin, kumpipa phatna lai khawng peuh ciaptehna bawlzaw uh hi. Kiphatsakna le ganhing bang omna khawng pulakkhia cih pen kisiktaktak cihna hizaw hi. Tua banah, Pasian’ liatna pulak in, ama’ nuntakzia thute a ciaptehnalai bawl cihpen, Pasian’ nasepna khat hipah hi. Pasian maan a muh manin, amah ki-imcip thei nawnlo ta hi. Kumpipa thungetna le phatna late zong (Daniel 4:34-37) sungah om a, ama phutkhak taktakte ahi hi.

Kumpipa, tu in mithak taktak hita a, mihing thahatna ki ciangtanhlua cih hong telta hi. Lungdamkoh thungetna lianpi khat bawl a, Daniel’ Pasian min phat in “Amah in leitung mite bangmahin a simkei hi” (Dan. 4:35) ci in pu-lakkhia hi. Mihing te’n, kiphatsak tham nading bangmah neihetlo cihna hi. Nebuchadnezzar tangthu a tawpna lamah, kumpipa kiniamkhiat in, lungdam ko, Pasian’ min phat cih peuhmah pen, eite kiphatsak lohna’ng hong thuhilhna ahi hi.

Pasian in eite nuntakdan hong khelkhel hi. Bangzahta in nakiphasak phial a, mawhna nanei zongin, langdo mite le mawhnei mite Pasian’tate suahtheih kikna dingin Pasian in hehpihna le vangliatna tawh kidim hi.

Philippians 2:1–11 simin. Eite sungpan kiphat-sakna ih paihkhiat theih na’ngin, hih Laisiangtho ah bang i mu hiam?

Page 38: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

38

Friday January 31

Ngaihsutbeh Ding: ”Khatvei lai-a a kiphasak mahmah kumpipa, a kiniamkhi-at mahmah Pasian tapa hong suak; a ngongtat, a khengval makaipa, a pil le hehpihthei kumpi hong suakta hi. Vantung Pasian khawng a ko ziahziahpa, Sangpenpa vangliatna hongtel a, Jehovah Pasian bekmah kikihta ding cih a tangkopa hong suak hi. Kumpite’ kumpipa, Tote’ Topa’ in, ukna aananei khempeuh zuihding thute hilh hi. Liatna taktak pen hoihna sungbekah omhi. Jehovah in a nungta Pasian ci in sang a, “Keimah Nebuchadnezzar in van-tung Kumpipa phat in ka zahtak hi, Ama’ septe in thumaan a, Ama’ lampi in thukhenna: a kiphasak mite Amah’n niamkhiat thei hi.

Pasian deihnapen, leitung kumpi lianpente’n, Amah phatna pulak ding hi. Hih bangin mipi mai ah, Pasian hehpihna, hoihna le ukzawhna a tangkona pen anuntak sung in asep nunung pen ahi hi” E. G. White, Prophets and Kings, p. 521.

Kikup Ding Dotnate:

1. Kiphatsakna in siatna hong tun a: Pasian langdona lungsim ahi hi. Khengval lua nasa hiam? Nasakleh ngaihsun pha in. Mi khat a kiphatsakna lian semsem leh, midang kiphatsakna deihlo semsem hi. Na kiphatsak zah na theihnop leh nang-le-nang kidongpah in. Mi’n kei hong awlmawhloh, hong donloh ciang, honghep ciang, hong hopih buahbuah ciang cih khawng? Mikhat’ kiphatsakna cihpeuhmah, a dangkhat tawh a kidem hipahpah hi. Pawisung khawngah a gamlumpen hi nuam, midang’ ngaihzaw leh deihlo pah. Sumbawl nih kilem theilo.” C. S. Lewis, Mere Christianity [New York: Touchstone, 1996], p. 110. Lewis in nangma lungsimsung a om kiphatsakna hong musak nuam hi.

2. Hih Laisiangtho sung pan ih muhkhiat pen, Pasian’ ukzawhna, aana neihna. Hih thute banghangin telhuai sa na hiam? Hih thumaan teltheihna ding in, Sabbath in koibangdan in hong huhthei in na um hi-am?

Page 39: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

39

Lesson 6 Kiphatsakna pan Kisiatna Ah

*February 1–7

Sabbath Nitaklam Feb. 1

Tukal Sung Sim Ding: Daniel 5; Mang. 17:4–6; Late 96:5; Kol. 1:15–17; Rom.1:16–32, Thuhilhsia 8:11, Mang. 14:8.

Kamngah: “Amah in hun le khuahunte kheel a, kumpite koih in lah a lakhia hi. Amah in mite tungah pilna le theihna a pia hi.” (Daniel 2:21).

Daniel 5na ah, mihingte kiphatsakna te pen zumhuaitakin tawplel cih tangthu in Pasian in hong lakzo hi. Nebuchadnezar in, hun sawtpi-mah la hitaleh, pilna ngah limlim hi. Atuupa, Belshazzar inbel ngahlo hi. Biakinnpi hai tepen gualnop bawlna ah simmawh bawl in zang hi. Tuabang simmawhbawlna pen, Pasian talsik in do hipah hi. Belshazzar in a siatna hai, tuabangin dimsakin, Daniel 8 sungah kii-neu in Pasian’ biakinnpi bul do a cihbanglian in gamta hi. Belshazzar tung panin, Kumpi dinmun lakhia in, Ama’mite galte tungah a bawldan dingteng bawlsuksuk hi. Tua thupiangte BC 539 kum hi. Zankhat sungin Baby-lon in, Medo-Persia te’ khut sung tungziau hi. Daniel 2 sungah kham pan ngun a tungsuk ahi hi. Leitungvai khempeuh nangawn Pasian ma-hin uk cih teci ahi hi.

Page 40: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

40

Sunday February 2

Belshazzar’ Gualnoppawi

Daniel 5:1–4 le Daniel 1:1, 2 simkhawm in. Belshazzar in a sia mahmah bang bawl hiam? Ama’ omzia taktak hong bangci lak hiam? A gamtatnate mangmuhna 17:4–6 tawh saikak in. A kibat dan genin?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Kumpipa in biakinnpi hai siangthote zudawnna zatdingin thupia hi. Nebuchadnezzar in, Jerusalem biakinnpi pan hong ciahpihin, ama’ pasian biakinn sungah koih a, zahtakna piaksak laibuang hi. Tua pipi, Belshazzar in zangkhai bawlmahmah in zudawnna in zang hi.

Tuabangin zu a dawnkawmin, “Kham, ngun, tau, sik, sing le suang pasiante phat hi” (Daniel 5:4) ci hi. Na nam guk hong pulakte ciapteh huai hi. Babylonte in nambat 60 bul-phuh in zang mahmah uh hi. Tu hun ciangin nambat 10 bulphuh in i zang hi. A pasiante uh 6 hong pulak limlimpen, Babylon biakna sungah picinna nambat ahi hi. Tua amau upna mah bulphuh in, Nebuchadnezzar mang milimpi zong bawl a, leivui mun ah sing a zanglel ahi hi. A mang sungah Suangtum pen, a nunungpen in hong kilang ahihmah bangin, milimte a bawlna vuah zong a nunungpen mah hizel hi. Suangtum in, leitung kumpite tungah Pasian thukhenna lim (Daniel 2: 44, 45) zong ahi hi.

Tua gualnop pawipi in, Babylon gam’ hun nunung hipah hi. A pawipi uh zongin, tulai hun nunung Babylon ading lim khatmah hipah hi. Belshazzar mah bangin, hun nunung Babylon ii numei gilo in lei-tung gamte a khialhsakna hai tawi hi. Upna maanlo le biakna maanlote zangin tuhun Babylon in leitungbup lampialsak a (Mang. 17:4-6), thu-khenna a thuak dingin omsak hi. Thukhenna Ni hong tungta ding hi.

Ei mipite in Pasian’ ngeina le thumaan peengsak dingin bang-teng peuh i bawl hiam? Tua bangin thumaan peengsak nasepna khawngpan bangci kidoptheih ding ih hi hiam? Na khaanpihte tawh dawngkhawm un.

Page 41: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

41

Monday February 3

Saploh Mikhual Khat

Daniel 5:5–8 simin. Bangthu piang a, kumpipa’n bang hih hiam? Hih thu le Daniel 2na bangci kinaih a, banghangin thupi hiam? (Late 96:5; Col. 1:15–17).

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

A beisa Nebuchadnezzar hihmah bangin (Dan. 2:2 le Dan. 4:7), Bel-shazzar in zong, tua lai lamdang sim dingin, Chaldean mi bumtawi aaitawi te mah sampah hi. Pahtawina lianpitak mah piakdingin kamciampah a: (1) pu-ansantual tanglai miliante silhte (Est. 8:15); (2) mi thupi hi cih lahna kham-khii (Piancil 41:42); (3) Gambuppi ah ulian 3na hi ding cihte ahi hi. Gambup ulian 3na cihpen, tua laitakin Belshazzar’ pa Nabonidus kumpi hi a, nambat khat hipah, a zom Belshazzar amahmah nambat nih, khitteh tua lai lamdang simthei pa nambat thumna cihdan ahi hi. A hihhang, tua mipilte’n sim theilo uh hi.

A mawhna teng khit banah, kumpipa’n a lehlamin pilna zonsawm lailai hi. Amau’ pau Aramaic pau teekteek a kigelh hinapi, ngaihsunzo mahmahlo uh hi. Isaiah tungtawnin Topa kammal “Amau mipilte pilna kisia ding a, amau’ thu mutheite’ thumuhtel theihna kiselcip ding hi” (Isa. 29: 14). Paul in zong hih munsan a lakkhitteh, “tuhun a mipil, miteite le thusel a siamte, bangin kimang ahi hiam? Hih leitung pilna pen haina a suaksak khitna kilang khinzo hi. Pasian in Ama’ pilna hong zang a, mihingte in amau’ pilna tawh Pasian a theih zawhloh nadingun, a bawl hi. A haihuaithu ci in a ngaihsut uh ih thuhilhna a umte Pasian in hotkiatna a piazaw hi” (1 Cor. 1:20, 21) ci hi.

Thumaan pawlkhat tepen, mawk nutsiat ding paamaih mahmah ahih manin, Pasian in eite kiangah hong laklak ahi hi.

Hong kipia ding thamante in tawmlua mah taleh, a sawtlo in hong tungding ii thaman dingte ngaihsun in. Hih thaman in, hih leitung a a tam mahmah nate tawh kisai in bang honghilh naci a, banghangin tawntung nate lamen in omding thupizaw nasa thei hiam?

Page 42: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

42

Tuesday February 4

Kumpinu Honglut

Daniel 5:9–12 simin. Kumpinu in, Kumpipa theihsa ahi ding, Daniel’ thu bang gen hiam? Daniel a omlam zong a theihkhakloh lam bangci ki ciapteh hiam?

……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………

Kawm tungah lai lamdang khat hangin, a pawipibup buaigawpzo a, Kumpinu hong lut in, zukhamlua kumpipa gamtat danding hong hilh hi. Daniel tawh kisai phawkkiksak hi. Nebuchadnezzar khanlai pekin a mangkhiatte, nalamdang a sepsate, thuthukpi a genkhiatte khempeuh a phawkkik dingin agen hi. Belshazzar in, a Pu a Pate bangin pilvang hileh, hih lai lamdang amuhphetin, a khiatna gending-mi theipah lelding hi. Kumpinu hong lut a hong huhna pen, kumpipa’n amailam thu nangawn bangmah geeltheilo cihna hipah hi. A kammalte in, tua lai lamdang a khiathei Daniel omlam a phawklopa Belshazzar a taaigawp tawh kibang hi. Kumpinu in Daniel pen, Pasian’ Khasiangtho, khuavak le a sangmahmah pilna, a kanzaw siamna, mangkhiat siamna, thuhaksate dawntheihna le aaisante, mitphialsi-amte, khongkhai siamte, le aksi ente ukpipa a hihna thu pulaksak hi (Daniel 5:11,12).

Hih santak ah, Belshazzar in Daniel a mangngilh theih lamdang mahmah hi. Laisiangtho sungah bel gencian lianlo mahleh, tua hun-pen, Belshazzar nuai a nasep kumthumna hi ta (Daniel 8:1, 27) a, mithak hinawnlo hi. Daniel’ kum zong 80 kiim ahih manin, khangno khatpeuh tawh kheknuam zong hithei hi. Daniel’ Pasian tungah ki aap nuamlo zong hithei hi. Ahang thu tampitak ommah taleh, Daniel tangthute mangngilh baihlua mahmah hi.

Romans 1:16–32 simin. Hih tangthu sung teng bek hilo in, tulai hun mahmah in hibang ngaihsutna le lungsimte om veve cih koici kimuhtheih hiam?

Page 43: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

43

Wednesday February 5

Ki Tawikhai in Leekzolo

Daniel 5:13–28 simin. Kumpipa hun nunung thu, banghang hi ci in, Daniel in, pulak hiam?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Bangbang hileh, Daniel mah dotloh phamawh hi napi, uaikaai keei hi. Daniel tungah a lungsim puakzia sangin, Daniel’ Pasian tun-gah a lungsim puakzia kilanghsak hizaw hi. Thaman tawh kisai in, Daniel’ dawnna in, ama’ lungsim takpi a pulak, le tua lai lamdang khi-atna hangin, a thamante in bangmah mannei nawnlo cihna zong ahi hi.

Daniel in, kumpipa, thu thum tawh mawhsak hi. Amasa, Nebu-chadnezzar phutkhaksa khempeuh awlmawhlo hi. A pa bangin kisik-kik huai mahmah hi. A nihna, Belshazzar in biakinn’ haite zudawnna in zang a, a milimte pahtawi hi. Hih takah na namguk a pulaak khiatsa simkhin zo hihang. A thumna, “na nuntakna le na hihna khempeuh hong uk Pasian” pahtawi ding na mangngilh hi (Daniel 5:23) ci hi.

Kumpipa leeklohna teng a suutsuk dikdek khitciangin, Daniel in lai khiatna genpan hi. Tu’n, tua kawmtung lai kigelhpen, Aramaic pau, kammal thum linlian hi a: MENE: Kisimkhinzo; TEKEL: Tawikhai khinzo; PERES: Ki khenkhamzo ci hi.

Babylon kongpi ah Medo-Persia galkap honte amu mipilte in, khi-atna thupi neiding cih ngaihsun napi, kumpipa lungnoploh na’ng peu-hmah bangmah gennuamlo uh hi. Daniel bekmah in, a khiatna a kicing dildel in kumpipa kiangah gen ngam hi. MENE: Pasian in nagam sim-khin a, beisakta hi; TEKEL: Nang hong ki tawikhai in, na leekzo kei hi; PERES: Na gam kikhenkham khin in, Medes le Persia te kipiazo tahi (Daniel 5:26-28). Lungnop na’ng kam malkhat zong om khalo hi.

Kumpipa tungah, Pasian’ thukhenna manlang-takin hong tungpah hi. Tulai hun, thuman thutang thhukhenna a omloh laitak in, Pasian ih muang thei ding hiam? (Thuhilhsia 3:17; 8:11; Mate 12:36; Rom. 14:12.)

Page 44: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

44

Thursday February 6

Babylon Puukna

Daniel 5:29–31 le Mang. 14:8; 16:19; 18:2 cihte simkhawm in. Tuhun Babylon puukna ding hong lakkhol a, Beshazzar’ Babylon puukna pan bang pilna peuh ih sinthei diam?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

A mawhna bangpeuh ahi zongin, Belshazzar pen pasalvai mahmah bil-bel hi. Thusiapi himah taleh, tuabang gending mahin, thaman nangawn a kamciamsa a hihmanin, amah lungkim veve hi. Daniel’ thupuakte thumaan hi cih sangthei a, Daniel’ Pasian zong omtakpi cih umta hi. Lamdang takin, ni-dangin a nialnial kumpipa piak thamante tutungin, Daniel in, sang dihdih hi (Daniel 5:29). A hangthu bel, tua thamante in bangmah phattuamna piazo nawnlo ta hi. A gam a pukding hita ahih manin, khiatna nei nawnlo ta hi. Ki thunopsakna dan in, kamsangpa in tua thamante sang a, nai tawmvei no sung, gambuppi ulian thumna suak vat hi.

Kamsangpa cihbang linlianin, Babylon puukta hi. Hong nawhtun mah-maha, kumpipa le a miteng zukham in a om sung un, gal kisimna omvetlo in Babylon puuk hiau hi. Tangthu pu Herodotus in, Persia te’n tui guampi to uh in, Euphrates gunpi khe-kang uh a, guntaw leikeu panin khuapi sung lut uh hi ci hi. Tua zan mahin Belshazzar kithat hi. Apa Nabonidus in khua pualam paikhia in, kumpithakte kiangah ki aapkhol hi. Tua bangteng in, lei-tung pan in gamlian penpen, kham lutangpi puukin, omnawnlo ta hi.

“Pasian deihna a telthei dingin, Belshazzar zong hun tamveipi kipia hi. A pu Nebuchadnezzar zong mihing lakpan a kihawlkhiat a muhtangmah hi. Minthannate apiapa mahin lakikzel cih zong a muhsa mah ahi hi. Kumpi khat, kumpipan ki hawlkhia in, ganhingte tawh kipawl cihzong thei gige hi. Belshazzar in, gualnop utlua mahmah ahih manin, mangngilhloh dingpipi khawng ki mangngilh sakin, Nebuchadnezzar tungah thukhenna a tungsak mawhnate bawl hi. Hun manpha tampi takmah mawk beisak a, thuman tawh kizopding hun manpha-te awlmawhlo hi” Ellen G. White, Bible Echo, April 25, 1898.

Thumaan tawh kizoptheih na’ng hunhoih ihngah kha hiam? Bang a cihna hiam? Bang dinmun khawngah thumaan tawh kizom ihci ding hiam?

Page 45: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

45

Friday February 7

Ngaihsutbeh Ding: Tanglai in Pawipi khaam laangmah-mah hi. Kumpite’n amau liatna lakna in a pawlte uhtawh pawipi khaam uh hi. Hih pawipite’ thu aki theihcianloh hang, Medo-Persia te’n Babylon a lak laitakun, Babylonte’n pawipi a khaam laitak ahi hi. Babylon in kulh bitmahmah nei, khuapi lai-zangah Euphrates gun luang ahih manin tui kicing, kum tampi neekkhop ding an om ahih manin, gal pataulo uh a, pawikhaam lel uh hi. Galte’n kim-um taleh, Belshazzar patau selo in, pawipi khat kinsap vatlel hi. Topa langdo a gualnop, a lauhuai zia theihsakna hipah hi. Thumaan a sin nuamlo kumpipa pen, Pasian in, Daniel zangin, “Na nuntakna le nahihna khempeuh hong uk, Pasian na zahtak kei hi” (Daniel 5:23) ci in thuhilh hi.

“Gamte tangthute in thu hong hilh hi. Gam khatsim, mimalsim in Pasian in ngiimna hong neihsakciat hi. Mawhna a bawlhetlopa in, mite le minamte khaukhai (Amos 7:7) tawh hong tehteh hi. Avek un, amailamthu peuhmah amau deihteelna bang hi ding a, Pasian in Adeihna a picin dong uk gige hi” EG. White, Prophets and Kings, p. 536.

Kikup Ding Dotnate:

1. Sunday ni a dotna pen kikum unla, kipawlna khat in Pasian’ thu-man koibangin simmawh thei hiam? Bangci dan hiam? Pawlpi in, koi-bang in ih koih ding hiam?

2. Hih tangthu ih simciangin, hotkhiatna pen theihna tungtawn bek hilo in, ih donkik dandan hi cih na koici muhtheih hiam? (Dan. 5:22 simin.)

3. Daniel 5:23 sim lecin; Thukhun thupi bangteng namu hiam? Gen-tehna’n, Pasian langdo vai hong koici hilh hiam? Pasian pen hong piang-sakpa bek hila, hong cing hong kem tawntungpa ahihna koibangin hong lak hiam?

4. A khiatna zong thei nailo pipi Belshazzar patau mahmah hi (Dan. 5:6). Mawhna sungah ki suangtak tak in nuntakzia bang hong lak hiam?

Page 46: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

46

Lesson 7 Humpite Kua pan Vanmite Kua ah

*February 8–14

Sabbath Nitaklam Feb 8

Tukal sung Sim Ding: Daniel 6;1 Samuel 18:6–9; Mate 6:6; Sawltak 5:27–32; Maku 6:14–29; Hebrew 11:35–38.

Kamngah: “Tua a hih ciangin vaihawmpi dangte le gam ukpite in Daniel’ nasepna encik in, a mawhna zonding a hanciam uh hi. Ahih hangin Daniel pen a thuman le a citakkhat a hihmanin mawhna le simtatna a muzo kei uhhi” (Daniel 6:4).

Medo-Persia te’n Babylon a lakkhituh ciangin, Medes Kumpi Da-rius in, Daniel’ pilna thei ahih manin, ki ukna a thakpuahna ah Daniel kihelsak hi. Kamsangteekpa himah napi, a sepnate ah kuhkal mahmah a hih manin, kumpipa in, ama nuai ah gambup uksak hi. Athu kicing a kipulakloh hang, Daniel in hazatna mah phukha zel leuleu hi. Tangthu a tawp ma in, Daniel in Medo-Persia gam tungah thuman a, Pasian tungah thuman phadiak hi. Tua bangin, Pasian tungah a thumanna in thudangdangte tungah zong thumansak hizawtham hi.

Daniel thuaksa bawlsiatna tepen, tu hun nunung eite aading, etteh takcing lel hi. Tua tangthu in, Pasian’ mite thuaksiatna peng ding ci hetlo hi. Khamuan ding panin, a sia tawh kidona peuhmah, a pha in zo tawntung ding, Pasian in a mite honkhia cih teci hong lak hi.

Page 47: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

47

Sunday February 9

A Haza Khate

Vantung, hoihmahmahna ah, Lucifer in Khazih haza hi. “Lucifer in Zeisu Khazih haza hi. Vantungmi te’n, Zeisu’ dinmun man ahi, liat-na ukzawhnate zahtakna tawh kunin a biak uhteh, Lucifer zong kuun pongmawk napi’n, a lungsimtawngah, hazatna le muhdahna om hi” EGWhite. The Story of Redemption, p. 14. Thukham sawmte sungah, hazatna kihel a hih manin, mithahna le guktaknate mahbangin siahuai mahmah hi (Pai. 20:17).

Daniel 6:1–5, tawh Pian. 37:11 le 1 Samuel 18:6–9 cihte sim-khawm in. Hazatna in bangzah in nasem hiam?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Daniel’ uksiamna pen kumpipa’n pakta mahleh, a dangte’n haza zawsop uh hi. A mawhna ding zongin pampaih sawm uh hi. A zonzon uhhangin, mu zolo uh hi. “A hih hangin Daniel pen a thuman le a citakkhat a hihmanin mawhna le simtatna a muzo kei uhhi” (Dan. 6:4). Aramaic pau in “citak” cih kammal pen “muanhuai” zong hithei lai hi.

Daniel mawhbaanglo: ulian dangte in, ama langkhatah mawhna muzolo uh hi. Amau muhthu khatbel, a Pasian le Pasian’ thukham tun-gah, thuman citak cih mu uh hi. Daniel a mawhsakna dingun, Daniel in Pasian dang le Pasiandang’ thu zui in, gam langdo cihtawh mawhsak sawmta uh hi. Daniel omziate a etet uh ciangin, ama’ Pasian thukham tawh gam hong uk ding hi ci uh hi. Hihzah a Daniel cihtak hi zen!

Bang ci bang hazatnate phukha a, nabangci phuut hiam? Hazatna limlim, khalam a dingin a lauhuaina banghang hiam?

Page 48: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

48

Monday February 10

Daniel Kithaangsiah

Daniel 6:6–9 simin. Hih thupiak ii a nunglam ah bang ngaihsutna omhiam? Kumpipa kiliatsak koici zatsak theih hiam?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Kumpi Darius in, a sawtlo a, a paihkik ding thupiak-khat piakhia hi. Tumah lianin a kiphut thak gamthak makaite’ gamvai kimawlna thaangsun-gah awk kha hi. Darius in, gamkee 120 suah in, ukna aana zong tuate tungah hawmsawn hi. Hunsau a dingin kicinlohna tampi hong omhi. Huzaap neipian makaipi khatpeuh in gam satkham zothei hi. Ni 30 sung kumpipa bek zahtak-na pia ding cihthu in, kumpipa tungah cihtakna le zahtakna pia ding cihthu in thuhoih mahmah tawh kibang hi. Makai uliante’n, hihthupen, ukpite, gamkee te le aana neite khempeuh huam ci napi’n, Daniel a helloh lamuh kumpipa’n theisaklo uh hi. Kumpipa pen pasian bangin bia ding cih nuam pongmawk hi. Persian kumpite in, ki pasian sak ngeilo uh hi. Ni 30 sung bekbek, pasiante tung thungetna peuhmah, kumpipa tungtawnlo in ngen theilo ding cih kham-na ahi hi. Kumpipa’n a ngiimna bulpi uh kantel khalo hi. Gam langdona khamna ding a kibawl thukhunpen, Daniel suksiat nopna thukhun a hih leltaklam phawk zolo hi.

Hih thukhun, thunih in paisak hi. Amasa in, thukhun a palsatmi, hum-pite’ kua denna ding hi. Hihzah thukhauh a gam vuah omngei nailo a, Dan-iel’ galte’n a bawltuam vilvel uh ahi hi. Nisuahna lam gam laizang a tangkumpite in, humpite thong sungah khawi uh a, kisapna a omteh khahkhia zel uh hi. Kumpite’thu manglo khawng a omuh ciangin, a balnen ding humpi zonzon kullo ding a cihna uh ahi hi.

Anihna, thukhun kikheelthei nawnlo hi. A kikheel thei nawnlo “Medes le Persia te thukhun” Esther 1:19 le 8: 8 sungah omhi. Greek tangthupu Dio-dorus Siculus in, kumpi Darius III (Daniel sung a Darius hilo) in, a lungsim kikheel hi napi, sihdaan a piaksa mawh neilo khatpen khahkhia kik thei tu-anlo ci hi.

Page 49: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

49

Tuesday February 11

Daniel’ Thungetna

“Thu na ngetuh ciangin, na inn sung uhah tumin, kong khak unla; na muh theihloh uh na Pa uh kiangah ngen un; tua hileh, kuama muhlohna ah na gamtat uh a hongmu na Pa un, note tungah thaman hong pia ding hi” (Matt. 6:6).

Daniel 6:10 simin. Daniel in kuama muhlohna ah thu a ngetkhinkhian loh banghang hiam?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Daniel pen gam makai khat, bek hilo, Pasian’ nasempa ahi hi. Kumpipa thupiakte langkhat ah bang omcih a theizo, amahbek ahi hi. Darius a dingin, a thupiak pen, gambup ki pumkhat na’ng hi mahleh, langdo pawlte a dingin Daniel a suksiat na’ng hiziau hi.

Tua khempeuh nungah, thuman taktak in cileng, dawi in Pasian a langdona hileuleu hi. Tua lai hun, BC 539 lai in, Daniel 7 sung a mangmuhna (553 BC) le 8 (539 BC) cihte, Daniel in mukhinzo hi. Tua a hihmanin, hihpen leitung vaibek a hilo vannuaihuam kidona a hihlam tellua hi. Pasian’ Tapa in leitung kumpite’thu mangmuhna a piak ciangin, a khiatna a hilh vanmi (Daniel 7) in, tua haksatnate thuakzawh na’ng tha pia tawntung hi. A lawmte phutkhakte Nebuchadnezzar thu-piakte tungtawn panin zong tha ngahtuam ding hi (Daniel 3).

Tua hang mah in, Jerusalem lam nga in, a thunget ngeina bangin, nikhat thumvei mah ngen tawntung lel hi. Midang, pasian dang tungah thungenlo ding cihthu ompipi mah, Daniel in tua ni sawmthum sungzong ki meelseel tuanlo in thungen veve hi. Gamkee ukte, uliante tampi lakah, Daniel amah bekmah kumpi’thu mangloin, mimal in om teutau hi. Ama thunget zelpen, kumpipa thukhunthak pianmapek pan azatsa ngeina ahi hi.

Sawl. 5:27–32 simin. Hih hanthotna te kician mah naven, eite’n, mihingte bawlsa thukhun khatpeuh ih manloh ciangin, Pasian’ deihna bang a gamta ih hih ding bangci hih ding hiam? (Deihtak ngaihsut ding in, a upna khial a cihding sangin sihna a teelzaw mite).

Page 50: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

50

Wednesday February 12

Humpite Kua Sungah

Daniel 6:11–23 simin. Daniel in a Pasian tungah a cihtakna in bangzah vanglian cih a pomna in, kumpipa’n bang gen hiam?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Langdo pawlte’n, Daniel thunget manta uhhi-thupiak palsatna lin-lian ahi hi. Tua thu kumpipa kiangah hong pulak uh a, “tua Daniel, Judah gampan salmatpa” (Daniel 6:13) ci uh hi. Amau muhna ah, kumpipa pahtak mahmahpa pen, “sal” hilel ci uh hi. Kumpipa tungah “Na thupiakna a mangnuam kei hi” (Daniel 6:13) a ci uh hi. Tu petmah ciangin, kumpipa’n zong khem thuakin letmat thuhkha ahihlam hong phawkpha hi. Laisiangtho in “Daniel a suahtak theihna ding hanciamin nitum dong a ngaihsun hi” (Daniel 6:14) ci hi. Ahih hang, lai omsa mahbangin thudang hihzo tuanlo hi. Medes- Persiante thukhunte in a cihbang lian in hihkul hi. Kumpipa’n zong cih na’ng thei nawnlo in, Daniel humpite kua sung khiatsuk ding, thu pia tamai hi. Ahih hang, lametna kammal ahi “thuman takin nabiak na Pasian in hong honkhia tahen” (Daniel 6:16) ci in vaikhak hi.

Laisiangtho sungah bel, humpite’ kua sungah Daniel in bangci hih cih om tuanlo mah leh, thungen ding cihbel theihsa hipah hi. Pasian in zong, Daniel cihtakna pahtawina in, vantungmi sawl in kemsak hi. Daniel liamhetlo in, a nasep semzom thei dingin omlel hi. EGWhite in, “Humpi’ kua sungah Daniel a khia dingte galte, Pasian in khamhetlo lel hi; vanmi gilote le leimi gilote’n a sepnopna uh semsak lel hi; ahih hang, Pasian in Amite kiciantakin honkhia a, thuman thutak in nasia takin gualzawhna ngahsakzaw hi” ci hi. Prophets and Kings, pp. 543, 544.

Hih Daniel’ tangthu bel ahoihlam in tawp hi ven, a dangte e, Maku 6:14-29 sung khawng, a hoih a tawp khollo hiven? Na tel-dan gen in.

Page 51: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

51

Thursday February 13

Teci Pang

Daniel 6:24–28 simin. Pasian tungtang kumpipa’n bang teci pang hiam?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Darius in Pasian phatin, a vangliatna pulak bilbel hi. A thupitna ah, kumpi lianpipi in Pasian’ liatna pulak zen hi. Nebuchadnezzar hun in zong ((Dan. 2:20–23; Dan. 3:28, 29; Dan. 4:1-3, 34-37) ah pulak hi. Darius in zong, Daniel kihotkhiat a muh ciangin, amasa Nebuchadnez-zar sangin a nasiazaw in hih hi. A thupiaksa lumletkik in, mi khempeuh in, “Daniel’ Pasian kihta un” (Daniel 6:26) ci in thu pia hi.

Daniel pen hotkhiatna lamdang ngah ahi hi, thuman citak, thusia in bawh, Pasian in thupha pia hi. Hih ih muhte pen mailam thupiang dingte ah, etteh dingte vive hi: Pasian in Amite honkhia ding a, migilo te’n thaman ngah in Topa’n leitung zo ding hi.

Daniel 6:24. Hih munsan ah bang buaina om hiam? Banghang hiam?

Thubuaisak khat omvat hi. Zite le tate pen ei ngaihsutna ciangah, mawhneilo napi’n thuak cih bangin ngaihsun hihang. Thumanlo cih koici gencian thei ding ih hihiam?

Amasa in, Kumpipa in, Persian gam thukhun in a bawllai in, a innkuan un na ci hi. Tanglai thukhunte in, tayakhan peuhmah innkuan buppi in helhi. Dik hi cihna a omtheihloh hang, Persia thukhunte’n hibang hilel hi.

Anihna ah, E’n bel Laisiangtho ciaptehna ciang bek a thei hihang a, kumpipa nasepte ih theihpih kei hi. Laisiangtho in bel Pa/Nu mawh-na hang in tate thatlo ding (Thuhilhkik 24:16) ci hi.

Tuabang thutanglote kawmkal ah, bang khamuan-na na nei-thei diam? 1 Cor. 4:5 simin. Bangci hiam? Banghangin thupi nasa hiam?

Page 52: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

52

Friday February 14

Ngaihsutbeh Ding: Daniel’suahtakna thute Hebrew 11 sungah omhi. “Upna tawh Gualzawhna” a cihte lakah “Humpi-nelkai Kamte Humcip” (Hebrew 11:33) ci hi. Lamdang phamahmah hi. Theihding khat ah, Daniel bang a suaktate bek galhang kicilo a, a suaktalo sihna thuakte (Heb. 11) zong galhangte mah ahi uh hi. Pasian in, sihna tawh ahi a, nuntakna tawh ahi zongin hong zangthei hi. Daniel suahtak manin, mikhempeuh suakta pahlo ding hi. Zeisu ading upna hangin nuntaknapia mi tampitak omhi. Daniel tungah thupiang a lamdang hot-khiatnapen, Pasian in vannuai buppi hong uk cih hong theihsakna ahi hi. Amite khempeuh mawhna le sihna panin hong honkhia lai ding hi.

Kikupding Dotnate:

1. French mi Jean Paul Sartre in “mihingte’ pianzia a bul a bal teltheih nadingin abaihpen lampi in, khatvei ciangin Pasian suakding cih theihding hiziau hi” (Jean PaulSartre, Being and Nothingness: A Phenomenological Essay on Ontology, Wash-ington Square Press, 1956, p. 724). Hihthu in kumpipa thaangawkna ahangthu bang honglak hiam? Eite bang dinmun peuhah ih omzongin, pilvangtak in hong kikhemnate, banghangin kidophuai naci hiam? Adang “Pasian batnopna” bang peuh a omthei diam?

2. Pasian tungah cihtakna lak dingin koibangin hong kisawlthei dingin na um hiam? Na nasep le na nuntakna hong sukha thei ding cih a thei khat a hithei diam?

3. Pasian in Ama deihna picing sak ding in Daniel a zat theihna’ng, Daniel sungah bang om cih namu hiam? Pasian hong panpihna tawh tuabangte nasungah nakhangtosak thei diam?

Page 53: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

53

Lesson 8 Huihpinung Tuipi pan Van Meei Tungah

*February 15–21

Sabbath Nitaklam Feb 15

Tukalsung Simding: Daniel 7; 2 Thess. 2:1–12; Rome 8:1;Maku 13:26; Luka 9:26; Luka 12:8; 1 Tim. 2:5.

Kamngah: “Hih leitung kumpi gam, vangliatna le liatna khempeuh, a Lianpen Pasian’ mite tungah a kipia ding hi. Amau kumpi za cihmah hunin beingeilo ding a, leitung ukna za a nei khem-peuhte in a thu uh mangin, amaute’ na a sem ding uh-hi” (Daniel 7:27).

Daniel 7 mangmuhna le Daniel 2 mangmuhna a kibang ahi hi. Daniel 7na in 2na a zaizaw in pulak hi.

A masa in, Zanlai in mangmu a, huihpi 4 in tuipi kiloksak ci hi. Khuamial le tui in piansaksate ahihhang, tua piansaksate a subuai khat omtuak hi.

A nihna in, a mangmuh ganhingte in, a siangtholo ganhingte hi a, piansakna thukham palsatna lim ahi hi.

A thumna, tua ganhingte pen ukzawhna aana nei ci hi: Adam tun-gah Pasian piaksa ukzawhna aana pen, hih ganhing te’n sut hihtuak hi.

Alina, Mihing’ Tapa hong pai ding, Pasian ukzawhna Amahmah in ngahkik ding hi. Adam in Eden ah a mansuahsa pen, Mihing Tapa in vantung’ thukhenna pan ngahkik ding hi.

Atunga Laisiangtho sung gentehna ganhingte pen, a zaizaw a teltheihna dingin limpua vive hibek hi. A thupizaw deuh pawlkhatte pen vanmi in akhiatna gensukpah ahih manin, eite’n zong ih telpah lel hi.

Page 54: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

54

Sunday February 16

Ganhing Li te

Daniel 7 simin. Bang thubulpi Daniel kiang kilak a, bang mang mu hiam?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Daniel kiang a kilak ganhing malsimin, Nebuchadnezzar muh milimpi a khenhkhenhte tawh kibang hi. Athu a kicing zaw in honggen ding hi. Milimbia gamte pen, ganhing sianglo tetawh genteh hi. Alina lobuang teng, Daniel in a theihngei ganhingte vive ahi hi. Namkhat simin, amau gamtatzia le tong tawh kumpi khat limpua uh a, sim-mawhna tawh a kimawk bulhtawm hilo hi.

Humpi: Humpi in Babylon tawh kituak mahmah hi. Kha nei cih zong, inn hoih mahmahte le Babylonte siamna teng cihna hi. Tua hum-pi a kha kibotkhia a, mibangin dingto, mihing lungsim ngahhi ci hi. Babylon gam le a kumpipa a cihnopna ahi hi.

Vom: Vom in, Medo-Persia gampi hi a, a pum langkhat sangzaw cih zong, Persia in Media sangin lianzaw cihna hi. A ha kawm ah nakguh thum om cih in, Persia te’n, Lydia gam, Babylon gam le Egypt tungah gualzo ding cihna hi.

Kamkei: A tangzang mahmah kamkei in, Alexander the Great phuh Greek gam ahi hi. Kha li in manlang mahmah cihna hi a, Alexan-der in, kum tawmveino sungin, leitung phellang zoman a hihna lak hi.

A kihtakhuai le Ngongtat ganhing: A masalamte pen kibang cibek a, Alina pen ‘hi’ cipah hi. A masalamte pen “Humpi bang” “Kamkei bang” cibek napi’n, alina pen kibang hi cihetlo in sapi cipah hi. Hih kii-tamnei ganhing in, amasate sangin gilo zaw mahmah hi. Tua pen Rome gam a cihna hi in, mi gam sim, that, bawlsia, tuancil gawp takpi mah hi.

Kumtul pawlkhat sungin, hih mihingte’ tangthute hong pi-angin beikhin hi. Atung a gamlum bialbual teng telcian in bang khamuanna peuh nanei hiam? Laisiangtho a muanhuaina hong bangci hilh naci hiam?

Page 55: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

55

Monday February 17

Kii-neu

Daniel 7:7, 8, 19–25 simin. Alina ganhing pan hong mengkhia, Ki-ineu’ vangliat na a nei kua hiam?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Zanni in, a gilomahmah ganhing kii sawmnei penbel milimbia Rome cih sinkhin hi hang. Tu’n, kiineu le a vangliatna ihsin dinghi. Mangmuh lai in, ganhing lina in kii sawm nei, kii thum kibawhkhiatna pan, kiineu khat hongpokhia, tua kiineu in in mihing’ mitnei in “kiphatsakna kam tampi pau” (Daniel 7:8) ci hi. Tua kiineu in, a lauhuai mahmah sapi ahi milimbia Rome panin hongpiang ahi hi. Tua kii in milimbia Rome khansausak a, a vangzong kipsak hi.

Hih kii in misiangthote galin do cih Daniel in mu hi. Vanmi in, Hih kii pen kumpi khat mah hi a, langdona nam thum bawlding: (1) Sangpenpa langdo in kiphatsakna kampau ding, (2) Sangpenpa’ misiangte gal in do ding (3) Hun le thukham kheelsawm ding hi. Ama’n misiangthote zogawp ding hi. Vantungmi in, kiineu gamtat theih hun ding ciangtanh sak a: hunkhat, hunte le hunlang ci hi. Kamsangte’n hun acihteh “kum” hi a, hunte a cihleh a ki thuap hi a, “kum nih” hi. Tua ahih manin, kum thum le kumlang hi a, kum-ni paizia tawh et ciangin kum 1,260 ahi hi. Hih hun sungteng kiineu in Pasian langdo ding a, misiang te bawlsia in, Pasian’ thu-khamna kheelsawm ding hi ci hi.

2 Thessalonians 2:1–12 simin. Hi tengah Gilopa le Daniel’ Kiineu a kibatna bangteng hiam? Bang vangliatna peuh hi ding a, banghang hi ding hiam? Milimbia Rome sungpan hong piangkhia a, tua hunpan lei-tung beidong, tuni ciangdong a kiplai vangliatna in bang hiding hiam?

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Page 56: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

56

Tuesday February 18

Zumh ah Kituu

Ganhing li teng le kiineu gamtatna teng a mangmuh khit ciangin, Kamsangpa in, Vantung thukhen zumhpi mu hi (Daniel 7:9, 10, 13, 14). Zumhpi a honphet leh, kumpi tokhomte hong kikoih in, Taangkum Pu hong tu hi. Taangkum Pu’ mai ah vanmi a tultul simte in nasem ngeingai uh a, thute kikhen in, laibu tezong kihong hi. A thupikhat ah, hih thu-khenhun pen, kum 1,260 kiineu’ nasepteng a zawhkhit ciang (AD 538 – 1798) hiding a, Pasian’gam a phuh madeuh hiding hi. Mangmuhna sun-gah zong, thumvei a nuai a bangin ki pulak hi:

Kii-neu Hun (538 - 1798)

Vantung Thuhkhen Hun

Pasian Tawntung Gam Hun

Daniel 7:13, 14, 21, 22, 26, 27 simin. Tua thukhenna in, Pasian’ mite a ding banghangin hoih hiam?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………

Laisiangtho lui sungah biakbuk lampan thukhenna omzel himahleh, hihteng a pen tua hilozaw hi. Kiineu bek hiloin, vannuai buppi thukhenna hi a, tawntunggam a uk, Sangpenpa in thukhen ding hi. Daniel 7 sungah thukhenna a kipatna a tawpna cihte kicingtak in gen tuanlo hi. Kiineu in Pasian’ mite a bawlsiatna hangin thukhenna ahi hi. Hihtengah, vannuai bup thukhen kipat-hun agennuam hizaw hi. Daniel 8 le 9 ah, tua thukhen kipat-hunpen, Mawhphel Ni hi a, biakinnpi siansuahna Ni cihthu maikal ah, sinlai ding hihang. Hih sinna panin, Pasian’mite tungah dawpkholh thukhenna om hi cihthu hong tellak hi (Daniel 7:22).

Thukhen Ni ciangin khamuanga omtheih nading, singlamteh ah Zeisu’sawpsiangna thu banghangin telhuaisa na hiam? Singlamteh tawhlo in bang lam-etna peuh ihneithei diam? (Rome 8:1.)

Page 57: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

57

Wednesday February 19

Mihing’ Tapa Hong Paina

Daniel 7:13 simin. Hih Mihing’ Tapa acih kua hi a, Koici telgen theih ding nahiam? (Maku 13:26; Mate 8:20; Mate 9:6; Lu-ka 9:26; Luka 12:8)

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Thukhenna a kipatlian le a mi thupi penpen khat hong lut hi: Mi-hing’ Tapa ahi hi. Kua a hiam? Amasa, Mihing’ Tapa in vanmi ahi hi. Ahih hang, a taktakin, mihing’ngeina neithuah hi. Amah pen Pasi-an-Mihing hi a, thukhen dingin hong lut ahi hi. A nihna ah, tua Mi-hing’ Tapa vanmeei tung tuangin, a nihveina hong kumsuk ding theikim ciat hi hang. Daniel 7:13 sungah, Mihing’ Tapa in vantung pan tuaksuklo a, TaangKumPu’ maiah kipheikhiin ci hi. A thumna ah, Mihing’ Tapa vanmeei tung tuangin, Topa in hong kumsukta ci hi. Hi lim in, tanglai siampiliante, meei in tuamin, siangthopen munah, Mawhphel Ni in ava lutna thu hong phawkkik sak hi.

Mihing’ Tapa pen kumpi hi a, “ukzawhna, minthanna le kumpiza ngah ahih manin, minamkimte, minam tuamtuamte, pau namtuamtu-amte khempeuh in, Ama’na asem ding uh hi” (Daniel 7:14). Nasem cihpen “bia” zong hithei hi. Daniel 1 pan 7 dongsungah, 9veitak omhi (Dan. 3:12, 14, 17, 18, 28; Dan. 6:16, 20; Dan. 7:14, 27) cihteng hi a, Pasian tungah biakpiakna kihel hi.

Pasian’ thukham kheelsawm ahihmanin, kiineu in Pasian tungah biakpiakna susia hi. Hih thukhenna in biakna maan hong mukiksak hi. Pope bawl biakpiakna in, Pasian le mipi kikal ah, amau palai in kikoih uh hi. Daniel in bel Pasian le mipi kikalah palai diktaktak pen Mihing’ Tapa bekmah hiding hi ci hi. Laisiangtho in zong “Pasian khat bek om a, Pasian le mite hong kilemsakkik thei Khazih Zeisu bek om hi” (1 Tim. 2:5) ci hi.

Laisiangtho sung pan Zeisu nuntakzia ih simsimkhin zo a, Amah thukhenpipa ding cih na theihna in bangci in hong khamuangsak hiam?

Page 58: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

58

Thursday February 20

Sangpenpa’ Misiangthote

Hihlai muntengah Pasian’ mite tungah bangpiang ci hiam? Dan. 7:18, 21, 22, 25, 27.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

“Sangpenpa’ misiangthote” cihteh, Pasian’ mite cihna hi. Kiineu in amaute do hi. A Pasian tung vuah citakuh ahih manun, papal hunlai in dona thuak uh hi. Christiante in, Rome kumpi hunlai in, nasia takin bawlsiatna thuak uh hi. Ahih hangin, Daniel 7:25 sung a bawlsiatnapen, Rome kumpi bei khit, hong pokhia kiineu in misiangthote a bawlsiat dingthu hizaw hi.

Pasian’ mite peuhmahpen, leitung kumpite’n a bawlsiat tawntung ding kiphallo hi. Pasian’ gam in leitung gamteng’ mun luahta ding hi. Mang sung mahah, Mihing’ Tapa tungah “ukzawhna le kumpiza kipia hi” (Daniel 7:14) ci hi. Vantungmi in akhiatna a genciang, “misiangthote” in gamluah uh (Daniel 7:18) ci hi. Adang omtheilo hi. Mihing’ Tapa in Pasian’aa ahih-manin, Ama gualzawhna zong Amite’ aa ahi hi.

Siampilianpa in, Zeisu kiangah, Messiah Pasian’ Tapa na hi takpi hi-am ci in a dot ciangin, Zeisu in, Late 110:1 le Daniel 7:13, 14 te pan: “Ka hi hi, Vanglian Pasian taklam ah Mihing’ Tapa omin, meii lakah a hong pai na-mu ding uh hi” (Maku 14:62) ci in dawng hi. Zeisu in, vantung thumaan tokhom ah tu in, eite palai hong sepsak hi. Khuamial ukzawhnate susiacip zo a, Amah a zuante gualzawhna angah uh hi. Launa ding peuhmah omlo hi. Paul in zong “Eite a hong itpa hangin hih thu khempeuhah gualzo pente ihi hi. Bangmah in ama’ itna tawh hong kikhensak zo hetlo ding hi. Sihna nun-takna, vantungmite vantung vangliatnate, leitung a om nate, leinuai a om nate, Pasian bawlsa nate khempeuhin, ih Topa Zeisu Khazih hangin, Pasian in eite hong itna tawh hong khenzo hetlo ding hi” (Rome 8:37-39) na ci hi.

Daniel mangmuhna in, kum tultampi peklai in, leitung tangthute mukholkim dildel hi. Mailam hun adingin, Pasian’ kamciamte ih muan-theih na’ng hong bangci huhsa nahiam?

Page 59: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

59

Friday February 21

Ngaihsutbeh Ding: Hih tangthute a tungthambek enpakleng, Rome gampen saklam migilo gamte’n simgawp in susia a, Rome khuapi abishop in zong, tua migilo gamthumte a suksiatna hangin, ukzawhna aana AD 538 kumin hong ngah cihbang hi pak lel hi. Rome kumpite’ ki-ukdaan pawlkhat zong zangsuk pah hi. Tuabangin, 1798 kum, Na-poleon in pope a khiatsukdong mah vangnei uh hi. Hih kumpi in Rome kumpi bei sakpah lianlo in, bawlsiatna teng khawlsak hi. Pope in, Kha-zih aiawh hi ing acih banah, Laisiangtho sung pan a hilo upna thukhun pawlkhat bawltawm hi. Misite kikholna, mawh maisakna, mawhsuutna le Sabbath pan Sunday ah kheekna cihtepen, hun le thukham kheelsawm ding acihte hipah hi.

“Mihing in, ama’thahatnabek tawh galpa mai ah dingzolo hi. Mawhbang a puanmah silh in, Pasian’ mai ah mawhna pulak ding hi. I mawhna khempeuh kisik pulak in thumleng, Zeisu in eite ading hong palai sak hi. Ama’n Calvary pi tawh hong mawhsakpa hong nolhsak hi. Ama thumanna hangin, vannuai leitungah, ukzawhna aana Aman ngah in, a Pa Pasian kiangpan hehpihna hong ngetsak thei hi. Hong mawhsakpa tungah, Amahin, “Topa’n hong taai tahen, Satan aw. Hihte pen, ka sisan tawh kaleisate hi uh a, meikuang sungpan kateenkhiat singkhuahte ahi hi” ci hi. Upna tawh Amah abeel mite “Na mawhna teng kong paihkhiatsak khin a, tu in, na silh ding puan thak ka hong pia ding hi” (Zechariah 3:4) ci hi. EGWhite Prophets and Kings. Pp. 586, 587.

Kikup Ding Dotnate:

1. Sapi linapan hong pokhia kiineu omzia le vang-liatnate lungngai kik dih in. Pasian’ mite abawlsia a, tuni ciang dong a kiplai, Rome gampan hong piangkhia a vanglian gamkhatbek bang gam hiam?

2. Hizahin kician mahmah lel ahih manin, tua kiineu pen, Zeisu pian mapek a kum 100 vallai a beikhin, Greek kumpipa hi dinghi cihbang ngaihsutnate ih nutsiat theihna ding tha hong ngahsak tuam hiam?

Page 60: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

60

Lesson 9 Kihhuaina pan Sianthona ah

*February 22–28

Sabbath Nitaklam Feb 22

Tukalsung Simding: Daniel 8; Dan. 2:38; Pian. 11:4; Siampi. 16; Heb. 9:23–28.

Kamngah: “Zingsang le nitak biakpiakna 2300 vei a cinkhit ciangin, biakinnpi kipuah kik dinghi” Daniel 8:14.

Daniel 8na pen 548/547 kumlai khawngin Daniel in a mangmuh hi. Daniel 7 sung a thukhenna thu pen a kicianzaw in hong hilhcianna ahi hi. Daniel 2 le 7 tawh kibanglo in, 8na pen, Babylon sung pan pusuak in Media-Persia te thu hi a, Babylon puukding hita, Media-Persia te’n munluah dinguh hita hi. 8na le 7na bel kibang phialphial uh hi.

Vantung Mawhphel Ni vai bulphuh ahih manin, 8na sungah kammal le limte tawmkhat kikheek hi. 8na in, vantung biakbukthu bul-phuh in, kician takin gen hi. 7na leuleu in, vantung thukhenna le Mi-hing’ Tapa in kumpi ukzawhnathu ngah cih honglak hi. Hih a kisuun mahmah 7 le 8 tegel in, vanbiakbuk kisiansuah, Daniel 8 le vantung thukhenzumh muhna Daniel 7 ahi uh hi.

Page 61: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

61

Sunday February 23

Tuutal le Keltal

Daniel 8 simin. Hih mangmuhna in bangthu teng hi a, Daniel 2na le 7na tawh koici kinai hiam?

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Daniel 2 le 7 sungah, kumpite kahtoh le tuaksuk dingvai, limdang tawh mangmuhna khat om leuleu hi. Hih lim bel Pasian’ biakinnpi tawh kizompah lian hi. Hiteng ah tuutal le keeltal zang a, mawhphel ni, biakinn vaite le thukhen ni te tawh kizom hi. Tuutal le keltal pen biakinnvai ah sagawh biakpiakna in kizang hi. Mawhphel ni in, a nih mahun ki pulak hi. Hih ganhing tegel pen hih mangmuhna sungah, Mawhphel ni phawkna dingin a kiteelkhia hihtuak hi

A mang sungah, keeltal in mun khempeuh phu kawikawi hi: nitumna lam, saklam le khanglam (Daniel 8:4) ci hi. Hih gamtatna nam thumte pen vangliatna lim hi a: “Ama ut bangin kiphasak in gamta a, amah a khozo ding le a thahatna pan a suaktazo ding ganhing khatbeek a omkei hi” (Daniel 8:4) ci hi. Vantungmi in, tua keltal pen, Medo-Persian kumpi (Daniel 8:20) hi a, mun thum phugawp cihteh a galzawhna mun thum teng a cihna hi ci hi.

Tua khitteh, kii golpi anei keltal pen, Greek gam kumpipa Alexan-der the Great hi (Daniel 8:21) ci hi. Tua keltal in “lei sukha lo” (Daniel 8:5) ci a, manlang mahmah cihna hi. Tua limte pen Alexander in galzawh lamsang ah manlang mahmah a, Daniel 7 sung a kamkei khanei tawh a kibang hi. Tua keltel “thahatna khangto semsem a, a hih hangin, a thahat-pen laitakin, a kii kitan” (Daniel 8:5) a, tua khit teh, kii li hong po leuleu in, mun tuamtuam kawk hi. Alexander pen, BC 323 kum June kha in Babylon ah hong sih ciangin, galkapmang 4 tengin a gam phel 4 suah in hawm uh a, tua keltal mang tangtung hi.

Daniel 2:38 le Daniel 8:20, 21 kikal sung tengah, gam li omlak pan gam thumte’ tangthu ih sinzo hi. Hih genkholhna thute le a khi-atnate a dikzia bangci in hong panpih thei naci hiam?

Page 62: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

62

Monday February 24

Kii-neu Hong Piankhiatna

Daniel 8:8–12 simpha in. Hih kiineu in koilam ah kikhiin a, banghangin telcianhuai hiam?

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Kii 4 teng in vantung huih 4 te tungah a kizelh khitciangin, kii khat tung pan kiineu dang khat hong pokhia ci hi. Hih kiineu vangliatna pen kii 4 lakah khat tung pan hong pokhia cihteh, Alexander’ galkapmang 4 lakpan khat- (huih 4 lakpan khat) ahi hi. Alai bulpi bang lian hileh, vantunghuih 4 lakpan khat ci hi. Hih pen Greek gam panin mengkhia gam 4 hi ding a, mi telkim dan hileh, Milimbia Rome gam khitteh, Papal Rome ci uh hi. “Hih kiineu in Rome gamin, milim a biaklai le papal hun zong limpua hi. Daniel muhna ah, milimbia Rome in, Jew mite le Christian masate domasa a, Papal Rome hun pan kipan, tuni ciang dong mah tua langdona omlai a, zomtoto lai ding hi” The SDA Bible Commentary, vol. 4, p. 841.

Laisiangtho in, kiineu in, kipheeikhin a, “khang-lam, nisuahna lam le thuciamna gamlamah a vangliatna a lak hi” (Daniel 8:9) ci hi. Hih munthum tengin, milimbia Rome ukna munteng ahi hi.

Hih mangmuhna sungah kii-neu gamtatna vive hi a, a tungkhanna lun-gluthuai mah mah hi. Daniel 7 a kiineu tawh zong a kinaih mahmahna:

(1) Kiineu gel neucik a piangkhia (Dan. 7:8; 8:9).

(2) Anih tuakun khang in gol (Dan. 7:20, Dan. 8:9.).

(3) Anih tuakun bawlsiatna vanglian neituak (Dan. 7:21, 25; 8:10, 24).

(4) Anihtuak un ki liansak, kamsia pau (Dan. 7:8, 20, 25; 8:10, 11, 25)

(5) Anihtuakun Pasian’ mite ngiim (Dan. 7:25, Dan. 8:24)

(6) Anihtuakun a nasep dinguh neituak a, kamsang-pa’n zong gensak (Dan. 7:25; 8:13, 14)

(7) Anihtuakun leihun beidong omding (Dan. 7:25, 26; 8:17, 19)

(8) Anihtuakun kisiatna tungding uh (Dan. 7:11, 26; 8:25).

(9) Anunung pen, Daniel 7 kiineu in Pope limciing ahihmanin, a tungkhan Daniel 8 kiineu zong tua mah bang hi. Tua ahih manin Daniel 2 le 7 sungah vangliatna pen milimbia le papal Rome hipah hi.

Page 63: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

63

Tuesday February 25

Biakinnpi Do

Daniel 8:10–12 simin. Hitengah kiineu in, bangcidan gamtatnate gamta kici hiam?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Daniel 8:10 sungah, kiineu in, Babel tau lamte’ khalam dinmun ki-zeelsak nuam hi (Pian. 11:4). “Mite” le “aksi-te” cih kammalte in, Laisi-angtho Lui hunin, Pasian mite limpua ahi hi. Israel pen Topa’ mite/galkap hon (Paikhiat. 12:41) kici hi. Daniel in Pasian’ mite pen aksi-taang bang (Dan. 12:3) ci hi. Vantungnate do takpi cihna hilo a, Pasian’ mite “vantung gam mite” (Phil. 3:20) bawlsia cihna hizaw hi. Kumpite in Christian tampi-tak mah thatlum uh a, tua pen kiineu’ tung dianna ahi hi. Hih genkholhna a picinna in, papal Rome le ama’ bawlsiatna a kizom ahi hi.

Daniel 8:11 in “Kumpi” khat, mundang ah “Messiah Kumpipa” (Daniel 9:25), “Na Kumpipa Michael” (Daniel 10:11) le “alian Kumpipa Mi-chael” (Daniel 12:1) ci hi. Hih minte peuhmah Zeisu lo midang tawh kiphu vetlo hi. Zeisu Khazih pen a gensa “Makai” le vantung a om eite’ Siampi-lian ahi hi. Pope’ makaihna tawh biakna ngeinate pen buai bialbual in, Zeisu’ siampi dinmun bang laksawm mai uh hi.

Daniel 8:11 ah “nisim biakpiakna” cih in zong, leitung biakbuk nasep ahi, gangawh biakna tawh mawhphelnate le adang zehte khempeuh hong phawkkik sakna ahi hi. Hih zehte tungtawnin, mawhna kimaisak a, mawhna peuhmah biakbukah ki paipih hi. Leitung biakbuk zehte khempeuh in, van-tung biakbuk a, Zeisu’ nasepteng limpua ahi hi. Kamsangte genkhol mah bangin, Papacy in, Khazih Palai hihna pan, siampite palai hisak pong uh hi. Aleh a bulh a biakpiakna tawh, kiineu in, Khazih palai nasepna limpua teng simmawh in paai hi.

“Biakna maanpen lei ah a paaikhia hi. A sepna peuhpeuhah tuakin, tha-hat mahmah hi” (Dan. 8:12). Zeisu in, “Keimah in thuman thutak ka hi hi” ci in (John 14:6), Pasian kammal in thuman hi cih hong lak hi (John 17:17). Pope in zong, Laisiangtho peuhmah paudang in kuamahin letkhia theilo ding ci in kham a, let ding kisam lehzong, pawlpi in mawhpua ding ci in, Laisi-angtho thuman tungah mihing ngeinate thupisak zaw uh hi.

Hih sinna in, mihingte ngeinate sangin, Laisiangtho thuman telsitset ding manpha zaw le thupi zaw ahihna hong bangci lak hiam?

Page 64: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

64

Wednesday February 26

Biakinnpi Siansuah

Daniel 8:14 nasim ciangin, bang thu piang om hiam?

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Kiineu in nasiatakin a suksiat khit ciangin, biakinnpi siansuah na’ngthu gingding hi. Hih thupuak ih telsiam nadingin, Daniel 8:14 a biakinnpi siansuahna pen, Daniel 7:9-14 a thukhenna tawh kizom hi cih phawk masa ni. Tua thukhenna vantungah om a, biakinnpi zong vantung mah ah om hi. Daniel 7na in, mihing a ding in Pasian pen thukhenmang a hihna honglak a, Daniel 8na in zong biakinn lampan tuadan mah a hihlam honglak hi.

Leitung biakbuk pen vantung biakbuk suun in kilam hi a, hotkhiatna ngiimna teng a ciing ahi hi. Nisimin, mawhneite’n, biakpiakna kengin bia-kinnpi hongpai uh a, mawh maisakna ngah uh in, tua mawhnate biakinnpi ah khol uh hi. A sawt ciangin, biakinnpi hong ninta hi. Tua ahihmanin, bia-kinnpi in hunsehsa khat ciangin, siansuah ding hong kisamta hi. Tua ni pen, Mawhphel Ni kici in kumkhat khatvei ahi hi (Siampi 16 simin).

Biakinnpi in banghangin siansuah kisam hiam? Zeisu tungah a ki-aap mawhnate, Zeisu in saang a, vantung biakbukah “kituah” a hihmah bangin, Israelte mawhna a kisiksa khempeuh biakbuk sungah kituah hi. Mawhphel Ni in, Zeisu sihna lim apua gan tampi go uh a, mawhneite in Mawhphel Ni in dingzo pan uh hi.

Leitung biakinnpi Mawhphel Ni in hizah thupiang ahih leh, Vantung biakinnpi ah, Zeisu’ sisan bekmah tawh siansuah a, Mawhphel Ni in, thu-khenna ih paltan zawhna ding in bangzahta in thupi zawtham ding hiam? Daniel 8:14 sung a biakinn siansuahna in, Vantung biakinn zehteng leitung biakinn ah a ciing hi a, a thupuak bulpi in: mawhneite, mawhmaina ngahn-a’ng le thukhenna mai ah dinzawhna dingin, Messiahsisan ih kisam hi.

Hebrews 9:23–28 simin. Zeisu hong kipiak manin, ih ngah hotkhiat-na, hih munte’n hong bangci hilh hiam?

Page 65: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

65

Thursday February 27

Hun Ciamkholna

Daniel 8:13 simin. Bang dotna om a, a zom simsuk ciangin teltheihna’ng hong bangci huh hiam?

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Zingsang le nitak 2,300 ading hunciam koibang hiam? Amasa in, Daniel kiangah tuutal le keltel a kilahkhit, kiineu suksiatna tengin hong zui a, tua mangmuhna in Dan. 8: 13na ah dotna khat hongsuak hi. Hih dotnapen, mangmuhna buppi le adiakin a tawpna lam tawh kisai phadiak hi. Hih hunciamte pen kiineu gamtatna tengbek kici theilo a, tuutal hunpan kipan kiineu dong, gamtatna khempeuh huam-gai hi. Tangthu saupi hizaw ding hi.

Mangmuhna bang tanvei sawt ding hiam cih dotna {tuutal-(Media-Persia), keltal-Greece} le kiineu gamtatna tepen, vanmi dang khat in dawng: “Ni tulnih le zathum khit ciangin, biakinnpi kisiansuah ding hi” (Dan. 8:14) ci hi. Hih hunciam in, Medo-Persian hun pan kipan, Greek hun, milimbia Rome hun, papal Rome hun dong, kum tul simin sawt hi. I lesson khatna lai tangthu khiatna bang hileh, hih hunciamna pen, kum-ni tawh simleng, ni 2,300 pen kum 2,300 ahi hi. Ni 2,300 bekmah hileh bel, kumguk sung-khawng huambek ding a, hun tom-nocik sungbek hiding hi. Tua aih manin kum-ni thukhun bekmah tawh picing thei ding hi.

Daniel 8 in hunciam kipathun peuhmah hongpia vetlo a, a beihun dingbel omsam hi. Daniel 9na ah tawmcik hong kidawksak kuau hi (maikaal sinna ah).

Kum 2,300 thu pen, Laisiangtho genkholhna khempeuh lakah asaupen genkholhna ahi hi. Ngaihsun lecin kum 2,300! Sawt ngeungau, ei khankhat tawh enkak leng. Pasian nasepna lungduai takin, leitung hunbei dong ngakkul ding cih na phawk thei hiam?

Page 66: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

66

Friday February 28

Ngaihsutbeh Ding: Daniel 2, 7, 8 sungteng kumpite omzia a tomcing hi. Bia-kinnpi siansuah ding vai hong bangci hilh hiam?

Daniel 2 Daniel 7 Daniel 8

Babylon Babylon ——

Media-Persia Media-Persia Media-Persia

Greece Greece Greece

Pagan Rome Pagan Rome Pagan Rome

Papal Rome Papal Rome Papal Rome

—— Vantungah Thu kikhen Biakinnpi Siansuah

Nihveina Kumkikna Nihveina Kumkikna Nihveina Kumkikna

[Khutlo tawh Suangtumpi] [Misiangte’n Gamluah] [Khutlo tawh kisusia]

Laisiangtho munte a kisutna ciang om uh hi. Gam khempeuh kisun cih ciangbek hilo in, kum 1,260 (AD 538-1798) khit a piang pan, Daniel 7 sung a Rome gam khit ciang a piangpan gamin, Daniel 8 sung a om, bia-kinnpi siansuahna pen direct mahin zilpah lian hi. Tom genleng, Daniel 7 sung vantung thukhenna pen leitung beidong apaisuak ding hi a, Daniel 8 sung a, biakinnpi siansuahna tawh akibang hipah hi. Hih munah thukhatpen namnih tawh hong kilak a, a nihtuakun, kum 1,260 khit kiineu bawlsiatna hun sungin tangtung uh hi.

Kikup Ding Dotnate:

1. Atung a sazian in biakinn siansuah ding, Daniel 7 sung a thu-khenna, kiineu hun, kum 1,260 khit ciang a tangtung ding, Pasian’ tawntunggam pian madiak a piangding thute hong bangci lak hiam?

2.Daniel 8 sungthute in, khangtangthute, gitlohna siatnatawh kidim cih honglak hi. Kumpinih lim apua, ganhing 2te in, kido keei hi (Dan. 8:8–12). Amau khitciang a hong khang kiineu bel gitloh le bawlsiat thuah hi (Dan. 8:23–25).Tua hi a, Laisiangtho in thuaksiat-na khiamding cituanlo hi. Tua thu hangin, ih kimkotah siatna khang mahmah taleh, Pasian muantheih nading hong koici huhthei ding hiam?

Page 67: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

67

Lesson 10 Mawhpulakna pan Hehnep Thapiakna ah

*February 29–March 6

Sabbath Nitaklam Feb 29

Tukalsung Simding: Daniel 9; Jer. 25:11, 12; 29:10; 2 Kumpite 19:15–19; Matt. 5:16; James 5:16.

Kamngah: “Topa aw, kong thungetna uh hongza inla, ka mawhna uh hong maisak in. Topa aw, hong ngai inla hong sem in. Mi-khempeuh in Pasian nahihlam a theih nadingin, hong ziakai kei in. Hih khuapi le hih mite naneihsa ahi hi” Daniel 9:19.

Daniel 9 na in, Laisiangtho sungah thungetna liankhat ahi hi. Sih le hin thu kawmkal ah, Daniel in, a mailam thu peuhmah thungetna bekmah tawh maingat hi. Kumpipa’ mang vai a, alawm thumteng tawh kithatlian ding a omlaitakun, thungetna tawh Pasian beel uhhi (Daniel 2). Kumpi mahin, Pasian dang tawh kizom theilo ding acih laitak zong, Jerusalem lamngaa in, thungen veve hi (Daniel 6).

Daniel 9 thungetna lungngaih ciangin, Daniel 8 a zingsang le nitak 2,300 vei a cihpen phawkhuai hi. Mangmuhna buppi khiatna a genteei hangin, vanmi nih’ kihona hunciam tawh kisai, Daniel in bangmah genlo hi. “Ni tulnih le zathum khit ciangin, biakinnpi kisiansuah ding hi” (Daniel 8:14). Daniel 9na ah, kamsangpa kiang kitelgen phing a, lungsimtak tawh a thungetna hang ahi hi.

Page 68: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

68

Sunday March 1

Pasian’ Kammalmah Thu Bulpi

Daniel 9:1, 2 sim lecin, Daniel in genkholhnate a simciangin “laibu tawh katel” ci hi. Bang Laisiangtho bu ci ahi diam?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Hih thungetna ih etciangin, Moses le kamsang dangte’ laibu thuksin mahmahna pan hibang ciang a tungzo ahi hi. Jeremiah’ laizial a sim ciangin, saltan ding hunpen kum 70 sung (Jer. 25:11, 12; Jer. 29:10) cih theikhia a, hun thupi sung a nungta a hihlam telmahmah hi.

BC 539 kum, Daniel’ thungetnate ngaihsun kik leng, Persia te’n Babylon a lak kum ahi hi. Nebuchadnezzar in Jerusalem zo a, biakinn a suksiatpan kipan kum 70 cing dektakta hi. Jeremiah’ gen bang hileh, Pasian’ mite innlam ciahkik dekdekta uh hi. Pasian kammal muang in, thu thupi khat piang ding a, Pasian kamciamsa bangin, Jew mite innlam zuanin ciahthei tading cih thei gige hi.

Atheihtawp in Laisiangtho sim ahih manin, a mipihte’ mawhna siathuaizia zong thei hi. Pasian thuciamte palsat uh ahih manun, Pasi-an tawh kigamla uh a, tua hangin salmat a thuaklawh uhhi (Siampi. 26:14-45). Pasian hong piak mangmuhna laite hoihtak simna in, hun ciamte hoihtak telphasak in, a mite’ aiawh in Pasian kiangah a thumsak thei hi.

Leitung hun nununglam ih tungta a, Pasian’ kammalte nidang sangin naksim zawk dinghun hita hi. Tua kammalte bekin, hi leitung omzia hong telsakthei hi. Sia le Pha kidona lianpi zong hong telsak a, siatna a kisuksiat khit ciangin, tawntung Pasian’gam kiphut ding hi. Laisiangtho sim semsem, a kiplo leitung’ thu tel semsem in, leitungin hong piak theihloh lametna hong neisak hi.

Hih leitung in, amah le amah bangmah hihtheilo a hihlam, ih Laisiangtho in bangzah hong telsak hiam?

Page 69: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

69

Monday March 2

Hehpihna Ngen

Daniel 9:3–19 simin. Bang siksanin Daniel in, hehpihna ngen hi-am?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………...

Hih thungetna sungah ciaptehhuai pawlkhat omhi. Amasa in, Dan-iel’ thungetna peuhmah, Jew mite tungah apiang siatnate a hangthu theikhin a hih manin, tua peuhmah dong ngeilo hi. Thunget a hanciam semsemna thute in: “Topa Pasian aw, Na nasem kamsangte tungtawnin, kote zuihding thukhamte nongpiak hangin, tua thu ka mang tuankei uh hi” (Daniel 9:10). Daniel in a telzawhlo a cih 8:27 sung a, zingsang le nitak 2,300 vei cihpen ahi hi.

Anihna ah, A mite’n mawhna lianpite, siatna lianpite bawlmah taleh, hehpih in a maisak ding, Pasian’ hehpihna ngetna ahi hi. Hih san-takah, avanglian gospelthu hi a, mihing te’n amawhnapan suahtak na’ngin, hehpihna a zonkei buang uh leh, bangmah hihtheih neilo cih ih-telthei hi. Eimah mahmah zong, Pasian mai ah a mimal in ding ding ih-hihna hong lakna ahi hi.

Daniel 9:18, 19 simin. Topa’n a thungetna a dawntheih nadingin, bang paulam peuh Daniel in a gen hiam?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Daniel’ thungetna ah theihhuailai khat: Pasian’ minphat in ngen hi. Tua pen, Daniel a mimal ading le a mipihte ading zong hi tuanlo a, Pasian aading ahi hi (Daniel 9:17-19). Pasian’ min pahtawi peuhleh, ngetna kis-ang pah hi.

2 Kumpite 19:15–19 simin. Hezekiah thungetna le Daniel’ thun-getna a kisut dante gen in. Mate 5:16 in bangci a, Pasian’min koici phat ding ih hi hiam?

Page 70: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

70

Tuesday March 3

Palai Sakna Manphatna

Daniel 9:5–13 sim in. Daniel in “kote” khialzo ung, a cihcih pen, a mipih lakah amah kihel in hihbang siatna a tun mawhna bawl cih-na hi a, bang thukician om naci hiam?

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Daniel’ thungetna pen, Laisiangtho sung a, palai thungetna kicianmahmah khat ahi hi. Tua bang thungetna in Pasian lungsim sukha a, thukhenna pan le galte khutsungpanin suah takna ahi hi. Pasian in Jew minambup suksiat a sawm laitakin, Moses in palai in suakta uhhi (Paikhiat. 32:7–14; Gamlak. 14:10–25). Keugawtna in gambup a suksiat ding ciangin, Elijah in palai in thungen a, Pasian in guah buakkik hi (1 Kumpi. 18).

Innkuanpihte ading le lawmte adingin, thungetsak leng, Pasian in hong sang in, hong huh thei hi. Khat veivei hong dawngpaklo in sawt thei himah leh, Atate’ kisapna cikmah in mangngilh ngeilo hi (James 5:16).

Hih santakah, Daniel in amite le Pasian kikalah Palai nasem hi. Lai-siangtho a sim kamsangpa in, Pasian’ hilhna manglo a, a thukhamte pal-satna tawh mawhna lianpi bawl cih tel mahmah hi. Kha lamah amau niamsuk mahmah cih thei in, Pasian in a bawldam dingin thungen hi. Ahih hang kamsangpa in a mipihte mah pulak tangtang a, Khazih in eite hong palai sak mahbang ahi hi (John 17). Himah taleh kilamdanna khat omhi: Khazih in “mawh neilo” (Heb. 4:15) a, ama mawhna pulak ding omlo, ama aading mawhmaisakna kisamlo (Heb. 7:26, 27) hi. Hi napi Amah mawhneite dinmun hong lasuk: “eite zong Pasian tawh a kibangin midik ihsuahtheih nadingin, mawhna a neilo khazih pen, eite tangdingin Pasianin mawhnei a suaksak hi” (2 Corinth. 5:21).

“Na a hoih, a siangtho, a thupi le a ithuaite khempeuh kaikhawm in, Pasian vantung mite tawh mihing hotkhiat nasepna ah kihelsawm lecin, mawhna lianpi bawl hi ci in hong kinial laiding hi.”—Ellen G. White, Faith and Works, p. 24. Hih kammalte in, Palai ih kisapzia hong bangci hilh hiam?

Page 71: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

71

Wednesday March 4

Messiah’ Nasep

Daniel a palai nasepna ah thubul nihnei hi: mipite mawhna le Jerusalem guaksuakna ahi hi. Pasian in a saanna ah zong hih thuumna nihte mah hipah hi. Messiah nasepna tungtawnin, mipite’n hotkhiatna ngahding uh a, bia-kinnpi zong ki zahtak ding hi. Tua thuumna tegel pen, Daniel’ nuntak sung mahin kidawngpah a: Messiah nasepna a hihleh bel mihing khang tawntung in omding hi.

Daniel 9:21–27 simin. Kaal 70 hunciam sungin bangna kisem ding hiam? Bang hangin Zeisu bekin picingsak thei hiam?

………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………...

1. “Palsatna siansuah nading” Hebrew pau in “palsatna” (pesha), lungsim tak tawh palsatna, a niamzaw in a sangzaw’ thu nialna (gentehna: Pau. 28:24). Hih kammal pen Laisiangtho sungah zong, mihingte’n Pasian’ thu nial kici (Ezek. 2:3) hi. Zeisu sisan hangin, galte langdote himah leng, Pasian’ hehpihna Calvary pan hong luangsuk hi.

2. “Mawhna tawpsak” Akhiatna in “seal tum” hi a, mawhna kimaisak-zo hi. Mihing ih puukpan kipan, Pasian’ geelna bangin ki nungta zolo himah taleh, Messiah in ih thanemna ah hong panpih hi.

3. “Mawhna kipalai sak” Paul in: “Tua Tapa in, Pasian’ pianzia a kimin a neihna ding, Pasian mahmah in a sehsa ahi hi. Pasianin a Tapa zangin, nakhempeuh Ama kiangah a kaihkik ding a sehsa ahi hi. Tua ahih manin singlamteh tungah a Tapa a sihna hangin amah tawh kilemkik theihna ding hong omsak ahih manin, leitung vantung a om khempeuh ama kiang hong tunkik ahi hi.” (Col. 1:19, 20). Zeisu bekin hong picingsak zo hi.

4. “Tawntung dikna hong tun” Khazih in singlamteh tungah ei dinmun hong dinsak in, Pasian’ maiah “dikna” hong tun hi. Upna hang bekin Pasi-an dikna ih ngah thei hi.

5. “Mangmuhna le genkholhna sealtum” Khazih hong kipiak ciangin, Laisiangtho lui genkholhna sungah, amawhmaisak nasepna a cihteng pic-ing sak ahi hi.

6. “Siangtho-bel mun pahtawi” Siangtho bel a cihciangin mi hilozaw in mun ahi hi. Vantung biakinnpi pahtawina ah vantungin, Khazih pen Si-ampilian in koih hi. (Heb. 8:1).

Page 72: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

72

Thursday March 5

Genkholh Hun Calendar

Zingsang le nitak 2,300 mangmuh tawpna ah, kamsangpa in tel zolo hi (Dan. 8:27). Kum 10 khit ciangin, Daniel a “telsak” dingin Gabriel hong paisuk hi (Dan. 9:23). Hih a nunung mangmuhna in, kaal 70 hunci-am bei ciangin, Messiah nasepna picing ding cih hong pulak hi. Kum-Ni thukhun bangin, kaal 70 hunciampen, kum 490 mah pha ding hi. Hih hun-ciam kipat hun pen, Jerusalem kilamkik ding thu-kipiakna tawh kipan ahi hi (Daniel 9:25). Kumpi Artaxexes in BC 457 kumin, tua thu pia hi. Ezra makaihna tawh Jewte in Jerusalem lamkik hong kipan uh hi (Ezra 7). Lai-siangtho in kaal 70 pen “kikhenkhia” ding ci hi. A cihnopna pen, a lianzaw kum 2,300 (Daniel 8) sung pan in, kum 490 kikhenkhia ding ci hi. Kum 2,300 le kum 490 tegel a kipat hun kibang a, BC 457 kum ahi hi. Kaal 70 zong khenpi thum in kikhen a, kaal 7, kaal 62, le kaal 7na (kaalkhat) cihbang ahi hi.

Kaal sagih (kum 49) Jerusalem a kilam hunsungteng hihtuakpen hi. Tua kaal 7 khit ciangin, kaal 62 (kum 434) in “Messiah Kumpipa” kiang hong tun hi (Dan. 9:25). Kumpi Artaxerxes thupiak khit kum 483 ciangin, AD 27 hita a, Zeisu Messiah kituiphum in, a nasep nadingin Khasiangtho in pahtawi hi.

Kaal 70 hun sungtengin, a thupi mahmah thute piang hi:

(1) “Messiah kithat ding” (Daniel 9:26); Khazih sihna hi.

(2) Messiah in “kaalkhat sung mitampi tawh thuciam bawl” (Daniel 9:27); Jew gambup sungah nungzuite tawh a nasep khopna hi a, “kaal nunung pen” AD 27 pan 34 dong hi.

(3) “Kaal-laizang ah, gangawh biakpiaknate khawlsak ding hi” (Dan. 9:27). A kituiphum khit kumthum le alang ciangin (Kaal-laizang) Zeisu in gangawh biakna khawlsak hi- Thukhunthak ahi dingin, Ama’ pumpi mah-mah a nunungpenin hongkipia in, singlamteh tungah hong kigo ahih-manin, tua pan kipan gangawh biakpiaknate khawlsak hi. Stephen ki den-glum in, Gospel thupha in Jew le Gentile deidanlo in a ngah hun ciangin, kaal 70 sungah a nunungpen kaal in AD 34 kum beita hi.

Daniel 9:24–27 simin. Messiah’ lametna lian le kamciam sung mah ah, gal, gitlohna le buaina tuamtuamte ih za hi. Tua sih-le-nun lauhuaite kawmkal mahah bang lam-etna hongpia thei hiam?

Page 73: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

73

Friday March 6

Ngaihsutbeh Ding: Anuai ah, Daniel 9: 24-27 sung a om, kaal 70 genkholh napen, Daniel 8:14 sung om kum 2,300 tawh a kipat hun mah ahi hi. BC 457 pan kum 2,300 simpah leng, a omlo 0 kum paai leng, AD 1844 pha hi: Aihke’h AD 34 (amasa kum 490 paihkhiat 2,300-490 = 1,810) kum 1,810 simsuk leng, AD 1844 mahtawh hong cing hi. Tua ahihmanin, biakinn siansuah (Daniel 8:14) hun pen AD 1,844 kum a kipan ahi hi.

Ciapteh dingin, Daniel 7 le 8 thute in 1,844 tawh kizo gige hi. Daniel 7 sung a thukhenna, Daniel 8 sung a biakinn siansuahna cihte a kibang vive hi a, kum 1,260 khitciang a piang (Daniel 7:25) pan a, Zeisu nihveina hong kumkik ma, Pasian’ tawntung gam a phuhma hi ding hi. Kum 2300 hunci-am tawh kisai etcianna.

Kum 2300 Genkholhna

Kum 490 Kum 1810

457BC. AD34 AD 1844

Kikup Ding Dotnate:

1. Laisiangtho siamte’ in, Kum 2,300 thu le Kaal 70 thupen, thukhat hilel hi ci uh hi. Banghang hi a, teci nalak theihna ding bangthu namu hiam?

2. Daniel’ palai thungetna tungtawnin, eima palai ding thu na telbeh a om hiam?

3. Christ hong ki pumpiakna bekmah eite lametna hi a, kiniamkhiatna, itna le mi’ mawhna maisak nopna lungsim neihtheih na’ng bang hong huh thei diam? Luka 7: 40-47 simin.

4. Daniel’ thungetnate ah Laisiangtho bullet mahmah hi. Agam uh kisu-sia dikdek a, mite ki salmat gai, khuapite ki suksiatsak hi. Hinapi ama’n mipite inn zuankik theih ding lametna nei veve hi. Laisiangtho le Pasian’ kamciamlo koipan lametna ngah mawkmawk ding hiam? Eite zong, Pasian’ kammalpan lametna ih ngahtheihna ding bang hong hilh naci hiam?

Page 74: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

74

Lesson 11 Galphual pan Zawhna ah

*March 7–13

Sabbath Nitaklam March 7

Tukalsung Simding: Ephet 6:12; Daniel 10; Ezra 4:1–5; Joshua 5:13–15; Mang. 1:12–18; Kolose 2:15; Rom. 8:37–39.

Kamngah: “Lung himawh kei inla, laukei in. Kihangsak in. Pasianin nang hong it hi” (Daniel 10:19).

Daniel 10na pen, a mangmuhna thukhupna lam hita a, 11 le 12 tawh kizomto hi. Hih mangmuhna in “kidona lianpi” khat hong pulak ahi hi (Daniel 10:1). Daniel 11na in, tua kidona thu pawlkhat kiciantak in honglak a, Daniel 10 in, leitung galkidona nungah, kha lam kidona zong hikawm cihthu honglak hi. 10na ih sinkawm in, ih thunget ciangin, tua kha lam kidonalian sungah a kihel ihhihlam ki mu ding hi. Tuate lakah eiguak hong kipeeksak lo a: ei aadingin, Zeisu in Satan hong dopih gige hi. Tua ih galdopi penpen in, leimite hilozaw a, khua-mial vangliatna ahihlam ihsin suksuk ding hi.

Daniel khit kum zalom tampi khit ciangin, Sawltak Paul in: “Eite’ do pen leitung mite hilo a, vantung huihlak a om ukna, aana aneite, hih leitung khuamial a ukte” ahi hi (Ephet 6:12) ci hi. Eite galzawhna dingpen, singlamteh tungah Satan a zopa, Zeisu bekmah in hong zawhpih thei hi.

Page 75: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

75

Sunday March 8

ANTANG IN Thungetna, Khatvei kik

Daniel 10:1–3 simmin. Daniel in bang hihkik hiam?

Daniel in ama dahna hun ki sottohna thu genkhollo hi. Ahihhang, Baby-lon pan Palestine ah a ciahkhin phet, Jews mite omzia dung zui in, palai sepkul hi.

Ezra 4:1–5 simin. Inn lam hong ciah Jews mite’n bang haksatna tuakuh hiam?

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Ezra 4:1–5 sung panin, biakinn lamkikna ah nakpi takin langdona phu-kha uh hi. Siamazih mite in, Persia kumpi zumah thumanlo puak uh ahih manin, kumpipa’n tua lamkik nasep khawlsak hi. Hih bang haksat hun ciangin, Pasian in kumpi Cyrus lungsim zo in, phalna a piaktheih nading in, kaalthum sitset Daniel thungen hi.

Hih hun in Daniel kum 90 naita hi. Ama aading sangin amite le a haksatnate aading ngaihsunzaw hi. Pasian kiang pan dawnna khat peuhpeuh hong pai masiah ci in, kaal thum cing sitset thungen hi. A thunget sung teng anneek kidaam mahmah a, anlim nelo in, sathau zong kizuutlo hi. Ama’ nop-sak na’nglam peuhmah bawllo in, amite le Jerusalem aading bek ngaihsutsak hi.

Daniel’ thungetzia ih muh ciangin, pilna tampi ih ngah thei hi. A masa in, ih nget bangbang hong kidawng pahpah keiphial zongin, thunget citakin khiamlo ding hihang. Anihna ah, mi aading thunget hun zong lading hi hang. Mi aading palai sepsak theihna lampi zong omhi. “Job in alawm thumte aading thu angetsak khit ciangin, Topa in, Job citheisak kik” (Job 42:10) cih phawk ni. A thumna, Thungetna in Topa Pasian pen asep ding-khat semsak semsem hi. Tua ahih manin, eite’n, thungetna namkim ngen tawntung ni. Eite’ puakzawhloh haksatna, buaina liante, ih mai hongkhak haksatnate khempeuh Pasian kiangah thungetna tawh paipih ni (Eph. 6:18).

Daniel 10:12 simin. Pasian, hoihmah e, aci bek hilo in, Pasian nangawn, na a semsakzo thei thungetna tawh kisai bang hong genhiam?

Page 76: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

76

Monday March 9

Kumpikhat ii Mangmuhna

Daniel 10:4-9 simin. Daniel tungah bangthu piang hiam?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Daniel in a phutkhak teng hong gengen hangin, ama muhte bangzah na-sia cihzong ih theihpih tuankei hi. Mihing tawh akibang (Daniel 10:5, 6) a cihpen in (Daniel 7:13) sung a vantung thukhenna mang sunga “Mihing’ Tapa” mah ahi hi. A puanpaksilh pen siampi puan (Siam.16:4) hi a, amah in, “vantung galkap Kumpipa” a kici Daniel 8:11 apen ahi hi. Kham cih pen si-ampi lamsang hi a, picinna vangneihna ahi hi. Khuaphia, mei, tau le vangnei aw cihte pen vantungmi cihna ahi hi. Siampi, kumpi le galkap vang a neipa cihnopna ahi hi. Jericho khuapi a sim madeuh in, Joshua kiangah, hihdan limtawh galkapmangpa hong kilang hi (Joshua 5:13, 14). Tua lai ah, Joshua in “Topa’ galkapte’ Mangpa” (Josh. 5:13) mu hi. “Mangpa” cih kammal pen Hebrew pau in (sar) hi a, Daniel 10:21 sung a “kumpipa,” Michael tun-gah kizang ahi hi. Daniel le John tegel mangmuhna tegelin, Topa’ Ni in mangmu uh ahih manun, kinaih mahmahna ciang khat omhi.

Daniel 10 a, mangsung a Pasian’ Tapa le Joshua 5:13-15 sung le Mangmuhna 1:12-18 sung a teng in; kibatna bangteng nei uhhiam?

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Daniel’ genna ah, alawmte zong patau mahmah, amah zong thanemlua in “lei ah bokcip ing” ci hi. Pasian in bel ompih mahmah hi. Bangzah in patau taleh, a mangmuhna ah, Pasian ompihna kilang mahmah hi. A mang-muh khiatna mah bangin, Pasianin mihingte pen, kamsangpa hunpan kipan, Pasian’gam kiphuh nidong tangthute, Ama’n makaih gige ahihna mu zelding hi hang (Daniel 11:12).

Daniel’ laibu tungtawn in, Pasian in tangthute uk in makaih tawntung cih ih theih mah bangin, eite mimal aading, Amah’n bang hong hihsak thei diam?

Page 77: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

77

Tuesday March 10

Vantungmi Khat in Lawng

Daniel 10:10–19 simin. Vantungmi’n Daniel a lawn simin bang pi-ang hiam?

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Pasian’ khuavak in Daniel a tuam ciangin, amah puuk hi. Vanmi khat hong pai in Daniel lawng in, thapia hi. A tangthu om bangin, vanmi in Daniel thumvei lawng in thapia hi.

A lawn masakna in, Daniel dingto zosak in, vantungpan thapiakna aw “Laukei in, kiniamkhiat dingin na lungsim na khensat ni pan kipan, tua thu na theihtheih nadingin, na thungetna hong zazo hi. Na thungetna bang a hongpia dingin ka hong pai hi” (Dan. 10:12) ci hi. Daniel’ thungetna in van hawkkhia hi. Eite’n haksat mahmahna ih neih ciangin, Pasian in hong kemta-kpi hi cih teci ahi hi.

A nihveina a lawnna in Daniel pauzosak hi. Kamsangpa’n zong alauna teng Topa mai ah sung in, “Topa aw ka mangmuhna in ka tha hong zawsaklua ahih manin, ka ci-liing apha theikei hi. A Topa’ mai-a ding sila khattawh ka kibang hi. Bangci bangin thu hong genthei ding ka hi hiam? Hu-san zawh nading thatang zong ka nei kei hi” (Daniel 10:16,17) ci hi. Pasian in eite hong hopih bek hilo; eimahmah in kamkaa a, utna, kisapna le deihna-lian ihneihte genkhiat ngiat ding hong deih hi.

A thumveina a lawnna in thaguan hi. Daniel in ama thanemna a telkhit ciangin, vanmi in, Pasian’ kiangpan lungnopna guan a; amah in “lung himawh kei inla, laukei in. Kihangsak in, Pasian in nang hong it hi” (Daniel 10:19) ci hi. Daniel’ thungetna dawngding le, telsiamna a pia dingin, tua van-mi a kipaisak ahi hi. Chapter 11na a hong pailai ding mangmuhna zong pen, Jerusalem tawh kisai Daniel’ lunghihmawhna le ki-apnate thapia ding ahi hi. Ei lamah Pasian hong om nakleh, haksatna kawmkal lakah zong khamuanna ih neithei hi. Ama’ itna tawh hong lawng peuhleh ih mailam lametna hong neisak hi.

“Tuni tuhun nisim ihnuntakna ah, vantung hongnai mahmah ding kul hi” EGWhite, The Desire of Ages, p. 48. Vantung le leitung bangzah kinai cih nangaihsun kha ngei hiam? Hih thumante nalungsim sungah kem khinkhian in, nanuntakdan bangci na ki lamdangsak thei diam?

Page 78: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

78

Wednesday March 11

Kidona Lian Khat

Daniel 10:20, 21 sim lecin, Daniel kiangah bang kilak hiam?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Vantung thupuakpa in puandal hawkkhia in, mihingte’ tangthu nungsan-gah, vannuai galkidona thu lak hi. Daniel thungen ding a kipat le, van le lei khalam kido kipan lian hi. Jew te in Jerusalem a lamkikthei ding phalna pi-athei ding Persia kumpite tungah, vanmite buaimah mah uh hi. Daniel 10na pan, Persia kumpi Cyrus ahihlam ih theikhia hi. Leitung kumpi khat leltakin bel vantungmi khatzong a kician in langdo zolo hi. Jewte biakinn lamna Cy-rus in a khawlkik saktheihna dingin, leitung kumpi khat ii nungah, kha nase-mkhat om khinkhian cih hong lak hi. Tua bang linlian khat Ezekiel 28 ah, Tyre kumpipa in Satan limciing a, kumpipa nunglamah, Satan om khinkhian hi ci hi. Michael in, Satan le a mite do ding a hong pai pen, Persia kumpipa adingin bangmah lamdang hetlo hi. Mite in, Jerusalem biakinnpi lamkikna a langdona vuah khalam langdona zong kihel hi cih honglak hi.

Daniel 10:13 simin. Bang ci bang galkidona om cihiam?

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

“Satan in, Pasian’ mite a bawlsiat nadingin, Medo-Persia kumpite tun-gah nakpi takin nasem ahih manin, vanmite’n zong salte tungah nasem uh hi. Tua kidona pen vantungbup in lunglut mahmah hi. Daniel tungtawn in, sia le pha kidona lian tangthu tampi ihtheikhia hi. Kaal thum sung sitset, Gabriel in, khuamial vangliatna tawh kilai a, Cyrus’ lungsim sung a, nasep langdona mukhia in, Khazih mahmah in Gabriel huhding hong paisuk hi. ‘Persia gam a cing vantungmi in, ni sawmnih le khat sung kei a hong nial hi. Tua ciangin kei a hong huh dingin vantungmi Makai khat ahi, Michael a hong pai hi. Banghanghiam cihleh, Persia gam ah keimah guak bek ka omhi” (Daniel 10:13). Pasian’ mite a ding hih theih khempeuh hihsak khin hi. Gal zong ki zota a; Cyrus le a tapa Cambyses nuntak sung khempeuh galte kihem uhhi” Ellen G. White, Prophets and Kings, pp. 571, 572.

Page 79: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

79

Thursday March 12

A GalzoKumpipa

Daniel’ kammal a kician mahmah khat pen “Mihing’ Tapa” (Daniel 7:13) le “vantung galkap mangpa” (Daniel 7:11) ahi hi. Ama min Michael (Dan. 10:12) hi a, akhiatna “Pasian tawh akibangpa” ahi hi. Amah in Persia kumpipa tawh a kido Gabriel (Dan 10:13) huh dingin hong pai hi. Vanmi in tua pa pen “Na kumpipa Michael” (Dan. 10:21) na ci hi. Daniel’ laibu tawpnalam 12:1na ah, Pasian’ mite ading a dingpa Michael kici hi. Jude 9 ah, Michael’ thu omkik a, vantungmi mangpa in, Moses luang hong tuhpa Satan tawh a kido hi. Mangmuhna 12:7 sungah zong Michael pen vantung galkap mangpa, Satan le a puksa vanmite a zopa naci hi. Tua a hihmanin Mi-chael cihpen Zeisu Khazih lo adang hi theilo hi. Persian Empirepi in, mi-hing nungah makaipi khat nei gige ahihleh, Pasian’mite in zong, Mangpipa nei uh a, vannuai kidonalian sungah amah’n makaih tawntung hi.

Kolose 2:15 simin. Zeisu in vannuai kidona ah bangci bangin gualzo thei hiam?

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Gilopa tawh ih ki-maingat ciangin, makaipipa Zeisu sungah upna nei ni. A nasep kipat cil limlim, sehnel gamsungah Satan in, zia-etna pia a, guta buluh dawite tawh kido in, mite khuamial vangliatnapan suakta sak hi. Cal-vary zuatding hanthawn a kinei, Peter’nung a om tua gilopa mah na zokik hi. Nungzuite kiang kam nunung vaikhakna ah, Satan tungah, a sang pen gual-zawhna galdo in a sihding thu vaikhak a; “Tu in leitung thukhen dinghun hongtungta a, hi leitung a ukpa kilawnkhia ding hi. Leilakpanin kei hong kikhaitoh ciangin, ka kiangah mikhempeuh ka kaikhawm ding hi” (John 12:31, 32) ci hi.

Khatveivei ciangin, ih kimkot sia ihsa theimahmah hi. Gitlohna, ngong-tatna, kisiatna le natna tuamtuamte omkawikawi hi. Si le sa tawh ahilopa, eite’ galpa in, kimkot panin hong do hi. Bangzah in galhang taleh phamawhlo hi. Zeisu in eite ading in do a, ih Kumpipa, ih Siampilianpa ahi hi.

Romans 8:37–39 simin. I Christian nuntakna sungah gualzote hid-ing cih kamciamna pen eima aa taktak bangci hisak thei ding hiam?

Page 80: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

80

Friday March 13

Ngaihsutbeh Ding: “Kaal thum sung sitset, Gabriel in, khuamial vangliatna tawh kilai a, Cyrus’ lungsim sung a, nasep langdona mukhia in, Khazih mah-mah in Gabriel huh ding hong paisuk hi……Pasian’ mite a ding hih theih khempeuh hihsak khin hi. Gal zong ki zota a; Cyrus le a tapa Cambyses nun-tak sung khempeuh galte kihem uhhi” Ellen G. White, Prophets and Kings, pp. 572.

“Vantung in Daniel bangzahin pahtawi hiam! A patau anasempa thun-getna vantungpan za a, lungmuan pia hi. Deihtak in a thungetna a dawnna in, Gabriel in, Persia kumpipa’ lungsim vakhoihsak hi. Daniel’ antan thunget lel hun sung teng bel, kaal thum sung sitset hi a, kumpipa’n Khasiangtho nial thapai hi mahleh, kumpipa lungsim a kiheisak ding in, Vantungmi’ mangpa taktak hong tuaksuk hi” EGWhite, The Sanctified Life p. 51.

Kikup ding Dotnate:

1. Christian tangthu sungah hih thuman amu masapen ih hihloh hang, SDA khat ih hihna tawh “Kidona Lianpi” sungah ih kihel a, vannuai buppi Khazih le Satan kido cih zong ih ih tel-pha mahmah hi. Mi khempeuh zong kihel cih zong theikim hi hang. Pawlkhatte bangin leitung gal taktak sungmah ah ei zong kihel ding cihbang liangin genlai uh hi. Kidonalian sungah na kihel dan gendih in. Nang pumpi tekin na phutkhakthu gen in. Midang a phukhate koici huhtheih ding nahi hiam?

2. Ephesian 6:10-18 sim in. Paul in mitheihsa ahi, bang galvan peuh gen hiam? Hih kidonalian adingin, bang “galdalna” peuh hong hilhkhol hiam?

3. Daniel 10:11 ah a nihveina (Daniel 9:23) Daniel pen hamudot aih ke’h “itluat” ci hi. Hih in vantung le leitung kizopna hong koici lak hiam? Tulai mite in Pasian omlo cih a upna uh tawh bangzah kilamdang nasa hiam? Daniel’ laibu sung thute’n bang lam-etna peuh hong neisak naci hiam?

Page 81: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

81

Lesson 12 Saklam le Khanglam pan Gamhoih ah

*March 14–20

Sabbath Nitaklam March 14

Tukalsung Simding: Daniel 11; Dan. 8:3–8, 20–22; Isa. 46:9, 10; Dan. 8:9, 23; Matt. 27:33–50.

Kamngah: “Mi pawlkhat in thahna a thuakding uh hi. Tua bangin a pianna thupen beina a tun mateng siang-thosak le mipha le misia khentelna, Pasian sehsa hun a tunna ahi hi.” (Daniel 11:35).

Hih chapter ih sin ding ciangin, a thupi pawlkhat sehkhiat phot kul hi. Amasa in, a lian 11 napen, a masiah a genkholhnate khempeuh tomlakna bang ahi hi. Alian 2, 7, 8, 9 te’ genkholhte pen, tualai hun pan hunbei dong huamsuk hi. A nihna ah, Pasian’ mite a bawlsia den leitung kumpite kilaih zelzel hi. A thumna, hih genkholhna khempeuh a tawpna hoihden hi. Daniel 2 sung a, milimpi a susia suangtum; Dan-iel 7 sung Mihing’ Tapa in kumpigam ngah; Daniel 8 le 9 sungah, vantung biakinnpi siansuah zong, Messiah’ nasep ci hi.

Alian 11 in thubul thum nei hi. A masa, Persian kumpite’ beina ding a mailamthu, saklam kumpite in Pasian’ mualsiangtho asim ding hun cihte omhi. A nihna ah, saklam kumpite le khanglam kumpite kidona hangun, Pasian’mite thuakna cihte omhi. Athumna, Saklam kumpipa in, “minthang mualsiangtho” hangin (Daniel 11: 45), a sih nading hun a tunmanin, lungdamna ahi hi. Gitlohna tawpsak a, Pasi-an’ gam kiphut ding cih tawh thu khupsuk hi.

Page 82: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

82

Sunday March 15

Persia le Greece-te Thu Genkholnate

Daniel 11:1–4 simin. Daniel sung mahah ih muhsa bang genkholhna hong phawksak kik bangpeuh omhiam?

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Gabriel in Daniel kiangah, Persia panin kumpi thum piang ding cih gen hi. Kumpi 4na in zong zui ding a, tua kumpi in hau penpen in, Greekte phin ding ci hi. Kumpi Cyrus khit ciangin, mah in Persia uk nuam in hanciam ngei uh hi: Cambyses (530-522 BC), Smerdis taktak a hilote in (522 BC) le Dari-us I (522-486 BC). Kumpi 4na pen Xerxes hi a, Esther laibu sungah Ahas-uerus ahi hi. Amah hau mahmah a (Esther 1:1-7) Greek a sim nadingin galkaphon lianpitak a nei hi. Tua zah galkap honlianpi pen zong, a hang-sanzaw le a tawmzaw Greek galkap te’n zoziau uh hi.

Daniel 11:3na ah Kumpi hatmahmah a cihpen Alexander the Great ahihlam theihhak nawn hetlo hi. Ama’ hunin leitungbup a ukzopa ahi hi. Kum 32 a phak ciangin, ukzawhna aana kuamah nutsiat zolo in si leltak hi. A gampen a galkapmangte 4 in hawm uh: Seleucus in Syria le Mesopotamia, Ptolemy in Egypt, Lysimachus in Thrace le Asia gamneu te khenkhat, Cassander in Mecedonia le Greece cihbangin hawmsem uh hi.

Daniel 11:2–4 le Daniel 8:3–8, 20–22 simkaak in. Hih munsante in, tua vanglian kumpipen Alexander a hihlam hong bangci lak hiam?

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Hih minte, nimitte, munte le tangthute pan bang thuthak peuh ih sinthei hiam? Amasa, genkholhna peuhmahpen, Pasian gen a hihmanin, tangtung teitei hi. Pasian Kammal mawkkiatlo hi. Anihna, Pasian in tangthu’ Topa ahi hi. Leitung kumpite a kilaihna dingin, kumpite, aana lente le gamvai siamte in kumpiluite khia uh a, hong kahto zel uh hi. Pasian in na khempeuh makaih hi cih Laisiangtho sungah om ahih manin, Ama’ deihna ombangin tua tangthu peite, Ama’gam phuhtheihna dingin, hawl hi.

Page 83: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

83

Monday March 16

Syria le Egypt tethu Genkholhna

Daniel 11:5–14 sungah bang hong lak hiam?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Alexander the Great sih ciangin, galkapmang 4 in a gam hawm uh hi. Nihte pen, Seleucus in Syria (saklam) le Ptolemy in Egypt (khanglam) la uh a, a khang tawntung in a kido ding gam nih pankhia uh hi.

Mi tampite’n, Daniel 11:5-14 sung ah, saklam kumpi le khanglam kumpi kidona gal a cihcih pen hih kumpite gel hi ci uh hi. Genkholhna mah bangin, kiteenna tawh ki pawlna bawl napi’n, sawt kiplo hi (Daniel 11:6). Tangthu sungah, Antiochus II Theos (261-246 BC) Seleucus I’ tuupa in, Egypt kumpi Ptolemy II Philadelphus tanu, Berenice teenpih hi. Tua kilemna zong sawt kiplo veve ahih manin, a kidona hangin, Pasian’mite in mun hong ngahlawh zawsop uh hi. Dan-iel 11na in, ama’ hun sunga a thupi thupiang pawlkhat lak hi.

Gam khat le khat mun kituh in kido ngeingai ding cihthu banghangin, Topa in hong lakkholzel hiding hiam cih dotnophuai hi. Ahang thu bel baih lamlel: hih gal kisimte in Pasian’mite sukha hi. Tua ahih manin, Pasian in amite’ phutkhak dingte a hilhkhol ahi hi. Pasian pen tangthu’ Topa a hih mah bangin, genkholhte le tangthu ih-zopden kul a, genkholhte zong a genbangin tangtung hi. Greek kum-pite hunlai a thukikheel zelte, a kidodo ding agenkholpa Pasian in mailamthu a theilua Pasian ahi hi. Muanhuai in uphuai hi. Alian Pasian hi a, mi’ lungsimtawh gel a bawltawm mawkmawk hihetlo hi. Tangthute a hawlbek thamlo in, ih phal nakleh ei nuntakna zong hong hawlsak hi.

Isaiah 46:9, 10 simin. Christiante’ upna thukhun bangzah imu hiam? Bang lametna lian peuh a om hiam? Sawmna ih etciangin, Pasianpen itna nei mello, a ngongtatpi hipeuhmah leh bang aci di-am, ngaihsun in.

Page 84: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

84

Tuesday March 17

Rome le Thuciamna Kumpipa

Daniel 11:16–28 simin. Athu telhak phialmah leh, Daniel sungah bang lim tengteng om na mu hiam?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Greek kumpite khut sung pan Rome kumpite khut sungah ukzawhna aana a tunna pen Daniel 11:16; “Galdozo ding om nawnlo uh ahih manun a galte uh a utut in a gamta ding uh hi. Thuciam gamah zong lutin, a khutsungah tua gam a omding hi” a ci hi. Minthang gam cihpen Jerusalem hi a, tanglai Israelte omna, tua tungah ukzawhna ngahthakpen milimbia (pagan) Rome ahi hi. Kii-neu a pheidian ciangin, a vaphak pheina in Minthang Gam (Dan. 8:9) ci hi. Tua laitak leitungbup a ukzo pen Rome kumpi mahzong hipahlel hi.

A panpihthei dingin, Laisiangtho mun neng zong omlai hi. “Phiangsiah bawlpa” cih zong Caesar Augustus (Dan.11:20) hi. Ama’ uk sungin Zeisu suak a, mihing a kisim laitakin Mary le Joseph zong Bethlehem ah zin uh hi. Hih kumpipa pen “migilo” khat in laih ding hi cih genkhol hi (Dan. 11:21). Tangthu sungah, Augustus pen, a taseel Tiberius in laih hi. Tiberius pen midang tawh a kibanglo “mi gilo” mahmah ci hi.

“Thuciamna Kumpipa” susia ding hi (Dan. 11:22) ci hi. Topa Zeisu “Messiah Kumpipa” (Dan. 11:25; Mate 27:33-50) pen Tiberius hun sungin kikhailum hi. Zeisu in “Thuciamna Kumpipa” cihpen, Pasianin na khempeuh theikhol khinzo cih thu hong tellahna bulpipen ahi hi. Hih a genkholh khempeuh tangtung takpi ahih manin, Amah bekmah mailamthu agen dingin muanhuai bek hi.

Leitungthu tampite lakah, Nazareth mi Zeisu, “thuciamna kumpipa” hong kilak sese hi. Leitungvai gamvai buaihuai tampite lakpimah ah banghangin Zeisu in, tuate khempeuh ii thulaigilpi hithei hiam?

Page 85: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

85

Wednesday March 18

Azom Vangliatna

Daniel 11:29–39 simin. Milimbia Rome khit ciangin bang hong khang hiam?

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Daniel 11:29-39 sungah kumpithak khat omhi. Milimbia Rome tawh kizomtosuak a amau gamtatna tampi sun himah leh, a kibatlohna ciangkhat zong omveve hi. Laisiangtho in, “amasa tawh kibanglo le a zomte tawh zong kibanglo” (Dan. 11:29) ding ci hi. Etpak in biakna vangliatna hi. Pasian le amite simding ngiimphadiak hi. Hih kumpipa’ gamtatnate enpak leng:

A masa, amah in “Pasian’mite biakna suksiatding a hanciam ding hi” (Dan. 11: 30). Hih kumpipa in a do ding pen, Pasian’ gupkhiatna kamci-amte ahi hi.

A nihna, hih kumpipa in “biakinnpi a ninsak ding” tha le ngal piang-sak ding a, amaute in “nisim biakpiakna” susia ding uhhi (Dan. 11:31). Daniel 8 sungah, Kiineu in, “Pasian’ biakinn” tawphah le “nisim biakpiakna” a susia hi (Dan. 8:11) ci hi. Hi peuhmah pen, Zeisu vantungah a nasepna khempeuh tawh kha kidona ahi hi.

A thumna, biakinnpi a langdo manin, Pasian’ biakinnpi sungah “a mu-hdahhuai siatna” om hi ci hi. Tua pen Dan. 8:13 sung a “muhdahhuai mawh-na” a cih kiineu’ langdona (Dan. 8:13) tawh akibang ahi hi.

A lina, hih kumpi in Pasian’ mite langdo hi: “Mi pawlkhatin thahna ath-uak ding uh hi. Tua bangin a pianna thupen beina a tun mateng sianthosakna le mipha le misia khentelna, Pasian’ sehsa hun a tunna ahi hi” (Dan. 11:35). Hih in kiineu, vantung galkapte do a, aksite a lawnkhia hi (Dan. 8:10 le Dan. 7:25) acihpen hong phawksak hi.

A ngana, hih kumpipa in “pasiante sangin ka lianzaw a, a Lianpen Pa-sian sangin ka thupizawlai hi” (Dan. 11:36) ci ding hi. Tua kiineu mah in, “kiphatsakna kam” pau ding hi (Dan. 7:8) Pasian langdo ding hi (Dan. 7:25) ci hi.

Kibatna dangdangte genhak khollo napi, Daniel 7, 8 sung tua kumpipa kua hi a, kim le pam langdona tampite lakah, eite ih kipkho theihna ding banghangin thupi hiam?

Page 86: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

86

Thursday March 19

Thupiang Nunung

Daniel 11:40–45 simin. Bang thu piang hiam?

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… Anuai a laigual in hihthu hong telsak ding hi:

Hun Beina: “Hun beina” cih pen Daniel sung bekah om hi (Dan. 8:17; 11:35, 40; 12:4, 9). Daniel genkhol thute tel-et ciangin, hun beina ih cihin, papacy kiat kum 1798 AD pan kipan, misiangthote thawhkik ciang dong huam hi (Dan. 12:2).

Saklam Kumpipa: Lei maitang omdan tawh kizui in Seleucid kumpi khanggui hi phot a, tua khitteh milimbia Rome, a tawpna ah papal Rome ahi hi. Lei maitang omdan pen a thupipen hilo zaw in, kha lamah Pasian’ mite langdona hang hizaw hi. Tua banah, saklam kumpipa in, Pasian bangin omding a, tua pen Laisiangtho in Saklam (Isa. 14:13) na ci hi.

Khanglam Kumpipa: Hih min pen, Gam siangtho khanglam ah Egypt kum-pi Ptolemy kumpi khanggui tungah kivawh masa hi. Genkholhna a phenkhia laisiam pawlkhat in, hih pen Pasian omlo cih upna hizaw ci uh hi. EGWhite in zong, Mangmuhna 11:8na a tellahna ah “Pasian umlote” mah na ci hi—EGWhite, The Great Controversy, p. 269.

Minthang Mualsiangtho: Laisiangtho Lui hunlai in hih min pen Zion hi a, khapsa gamah Israelte teenna khuapi ahi hi. Singlamteh khit ciangin, Pasian’ mite pen, a minam le leitang tawh ki ciamteh nawnlo in, Mualsiangtho cih kammal tawh, leitung khempeuh a kizeel hi. Tua ahih manin thupiangte anu-ai a bangin kikhia thei hi:

(1) Khanglam kumpipa in Saklam kumpipa do: French in papacy le biakna suksiat sawm hi napi zolo hi.

(2) Saklam kumpipa in Khanglam kumpipa simin zo: Biakna tawh a kimakaih papacy in a pawlte tawh Pasian omlo cih upna zogawp in, tuate zong amah tawh pumkhat suak hi.

(3) Edom, Moab le Ammon suakta ding: hun tawpna lamah Pasian’ mi lakah a kisimlo pawlkhat in honglut ding uh hi.

(4) Saklam kumpipa in Mualsiangtho doding hong kithawi mah taleh, amah si ding a, avangliatna kisuk-siatsak in, Pasian gam hong kiphut ding hi.

Pasian le Amite in, a tawpna ah gualzo teitei ding cihthu tawh, koici bangin ih ki hehnem thei ding hiam?

Page 87: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

87

Friday March 20

Ngaihsutbeh Ding: Daniel 11:29-39 sungthu tawh kisai in Martin Lu-ther in, a muhdah huai mawhna (Dan. 11:31) pen, papacy, a thukhun le a gamtatna hi ci hi. Daniel 11, 7, 8 teng kizopna pen, Luther le a dang biakna puahphate khiatdan ah, papacy le ama ukzawhna in hih genkholhna picingsak ci uh hi. Tua tawh kizom in EGWhite in zong “Rome khut nuai pan pawlpite peuhmah suakta takin sawt ki omsaklo hi. Vangliatna a ngahphet leh, a khut zanpah in, ama’ hihna a nial peu-hmah susia pah lianlian a, pawlpi khatkhit khat ama’ ukzawhna khut-nuai ah lutsak hi” The Great Controversy, p. 62.

Kikup Ding Dotnate:

1. Laisiangtho gensa hun nunung Rome gamtatna, mite ngaihdan telpih mahmah napi zawp khollo in koici omtheih ding hiam?

2. Daniel 11:33 sim lecin: “Pilna a neite in a pilna uh midang tampite tawh a neikhawm ding uh hi. A hih hangin tawlkhat sung mi pawlkhat in gal sung a sihna le meikuang sung a thahna a thuak ding uh hi.” Hih thu in, Pasian’ thu-maan mite mailam thu bang pulak hiam? Mi hangsante a ki thahlupma in bang hihding cih zong bang hong pulak hiam? Tuni eite a ding bang thupuak om naci hiam?

3. Daniel 11:36 simin: “a utbangbangin a gamta ding hi. Pasiante sangin ka lianzaw a, a Lianpen Pasian sangin ka thupizaw lai hi ci in a kisathei ding hi. Pasian in amah gim a piak mateng tua bangin om ding hi” Kua hong phawksak hiam? Isa. 14:12–17; le 2 Thess. 2:1–4 simbeh lai in.

4. Daniel 11:27, 29 le 35 tengah kammal lammo‘ed le “sehsahun” cih omhi. Pasian in tangthu hawl a hihna bangciang hong gen hiam?

Page 88: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

88

Lesson 13 Leivui pan Aksite ah

*March 21-27

Sabbath Nitaklam March 21

Tukalsung Simding: Daniel 12; Rom. 8:34; Luka 10:20; Rom. 8:18; Heb. 2:14, 15; John 14:29; Mang. 11:3.

Kamngah: “Apilte ahih uh le vantung khuavak tawh a tangkhawm ding uh hi. Apha in gamtat ding mi tampi a hilhte pen aksi bangin a tang tawntung ding uh hi.” ( Daniel 12:3).

Daniel’ laibu in, Judea gam Nebuchadnezzar in zo gawp a, Baby-lon ah sal in a matna tawh kipan hi; Hun nunung Babylon pan Pasian’ mite a gumkhia dingin Michael ding zong om hi. Pasian in amite a dingin, hun tawpdong a nasep ding teng Daniel sungah hong lak hi.

Daniel le a pawlte’n lengla hi a, haksatna tampi thuak mahleh, Pasian tungah citak sitset uh hi. Tua bang lianin, hun nunung Pasian’ mite’n zong, “mi omkhit in a piang ngei nailo gimna” (Daniel 12:1) hong tun ciangin thuman cihtak ding ahi hi.

Babylon ah Daniel le a lawmte mahbangin, pilna ciimna tampi nei ding uh hi. Amau ading bekin pilziau hilozaw in, mi tampi thuman lamah makaihzo ding uh hi. Pawlkhatte’n thahna zong thuakding uh a, leivui ah a ciahkik uh hangin, tawntung nuntakna ah ki phongkik veve ding hi. Daniel 12:2na ah “A sisa mi tampite in nuntakna ngahkik ding uhhi” ci hi.

Page 89: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

89

Sunday March 22

Michael, Eite Kumpipa

Daniel 12:1 simin. Kua in tangthu kawng hei hiam? Rome 8:34na le Hebrew 7:25 tegel in ih telsem theihna’ng hong koici huhthei ding hiam?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Daniel a khanlian khatsimin milimbia kumpi khatta omsuksuk hi. 12na ah zong kumpi khatmah tawh kipan a, ahih hang adang tawh a kibanglo, galte khutsungpan in Pasian’ mite a honkhia ding kumpipa ahi hi.

Daniel 10na ih sinlai in, Tigris gun gei a Daniel kiang hong kilang vanglianpa in Michael ahi hi. Pasian’ mite kiangah Pasian aaiawh in hong paisuk hi. Amah (Daniel 7) sung Mihing’ Tapa, (Daniel 8) Galkap Mang-pipa, (Daniel 9) Messiah Kumpipa ci in kilang kawi kawi hi. Michael min a khiatna in “Pasian tawh a kibang Pa” hi a, Zeisu ahi hi.

Michael’ hun ciangtanh, ih theihding thupi mahmah hi. Daniel 12:1na ah “Tua hun” ci hi. Tua a gen hun zong Daniel 11:40-45 gen mah tawh kibang hi. Hih hun in, papacy kimat kum 1798 pan kipan, hun nunung, misite thawhkikni ciangdong huamsuk hi (Dan. 12:2).

Michael’ nasepna lakpan in “ding” cih kammal (Dan. 12:1) tungtawnin, Ama gamtatzia thu nih sin ding hi hang.

Amasa, “ding” cihteh ukding le galzo dingin kumpi piang cihna hi. Akhiatna in galkaplam cihna hi zawdeuh hi. Michael pen amite a kemcing Galkapmang khat ahihna lak a, kidona lianpi sung tawntung hong makaih hi.

Anihna, “ding” cihteh thukhenna hi leuleu hi. Michael in, vantung thu-khenzum ah palaipi in “ding” hi. Amah Mihing’ Tapa hi a, Tang KumPu’ maiah honglut in, Pasian’mite dawpkholh thukhenna ah panpih hi (Dan. 7:9-14). Tua bangin Michael’ hong pianna le a dinna in, Ama galdo nasep le thu-khenna cihte ahi hi. Amah in, Pasian’ galte tungah galzo ding leh, vantung thukhenna mai ah Pasian’ mite panpih dingin vangliatna neipa ahi hi.

Michael in eite aading, tu mahmah in hong ding cihin bang khiatna nei a, eibang mawhnei khat ading bang lametna om pongpong hiam?

Page 90: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

90

Monday March 23

Laibu Sungah Kigelh

Daniel 12:1 in “laibu sungah min kigelh” tethu gen hi. Bang a cihna hiam?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Michael hong lailut hun pen gimna hun sung ahih manin kibanpih neilo hi. Langdo paisuak mite kiang pan Khasiangtho a kilakkhiat hun tawh kituak pen hi. Minamte tungah Pasian’ hehna gimna nam sagihte pen, hun nunung Babylon tungah kibuak ding (Mang 16; Mang 18:20-24) a, khuamial’ vangliatna kikhahkhia ding hi. EGWhite genna ah “Satan in leimi khempeuh nasia takin buaigawpsak ding hi. Vantung-mite in amaulet lei kiuli pan a huihte a khah uh ciangin, leitung nate khempeuh kikhahkhia mang ding hi. Jerusalem lui a kisiatlai sangin leitung in lipkhaphuai takin, kinaksiat mahmah zaw ding hi” The Great Controversy, p. 614.

Pasian’ mite ahihleh, dawpkholh thukhenna ah, vantung Siampi Lianpa Zeisu nei a, a minte uh laibu sungah ki gelhkhin a hih manun, tua haksathun ciangin kihonkhia ding hi. Hih laibu thu ih telphat theihna dingin, Laisiangtho in laibu nam nih gen hi. Laibu khat sungah Topa tawh a kipawlte’ min kiciamteh a, nuntakna laibu zong kici hi (Paikhiat 32:32; Luka 10:20; Late 69:28; Phil. 4:3; Mang. 17:8).

Nuntakna laibu tawh a kikop in, ciaptehna laibu cihzong omlai (Late 56:8; Mal. 3:16, Isa. 65:6) hi. Hih laibute pen, mihingte’ gamtat bangbang a thukhenna laibute ahi hi. Min le gamtatna khempeuh a “ciaptehna” ahi hi. Pawlkhat in min le gamtatna kiciamteh cih um khollo uh hi. Zeisu Khazih tungah hoihtak ih ki-aap ciangin, nuntakna laibu sungah ih min kigelh a, mawhna teng thukhenna pan hong paihkhiat sakkik hi. Hih vantung ciaptehnate in, thuman thutak hi a, gimna lauhuaina tawntungah hong kemdingpa Zeisu tawh ih kipawlkhop theihna ahi hi.

Banghangin Khazih dikna bekmah in ei hong huhthei, ih min zong laibu sungah hong gelhsak thei hiam? Khan sungah kikum un.

Page 91: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

91

Tuesday March 24

Thawhkikna

Daniel 12:2, 3 simin. Bangthu a gen hi a, banghangin, sihna in telphat dingin thupi sese hiam?

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Daniel in, Laisiangtho Lui sunga thawhkikna omcih telciantak in honglak hi. Tuate lakpan a thupi zawdiak pawlkhat sinsuk ni. Amasa, “ihmu” cih pen, kha nungtalo in pumpi neitheilo hi. Mihing cihpen, pumpi, lungsim, kha khenkhiat theih hihetlo hi. Misi in, thawhkikni mateng, khuaphawklo hi. Anihna, Laisiangtho in, thawhkikni ciangin, mawhna nasepsa khempeuh kilumlet gawp ding ci hi. Daniel 12:2 in “Leivui” sunga ihmu mite cihkhat omkiau a, tua kammal in Piancil 3:19 ah “Lei” ah naciah ding uhhi cihpen kawkkik hi. Adam puklai a sihna pen, kilumlet ding a, amah in tha nei nawnlo ding hi. Paul in zong “Sihna maimang in gualzawhna in khuplet hi” 1 Cor. 15:54 ci hi.

Romans 8:18 le Hebrews 2:14, 15 simin. Sihna kihtakloh nad-ing bangthu peuh a omhiam?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Sihna in na khempeuh tawpsak hi mahleh, thumaan mite, sihna in lencip theilo cih kamciam ih nei khinzo hi. Sihna pen a kizocipsa galpa ahi hi, Khazih in, hanpan a thawhkik ciangin, sihna sikkol teng botsat-khin in, sihna zocip zo hi. Leitung tawmvei sung sihna galkhatah, Pa-sian in, Zeisu tungtawnin hongpiak nuntakna gal-et zawni. Michael hong “ding” (Daniel 12:1) in, Ama’ mite zong hong ding ding uh hi. “Leivui” sungah ihmu mite in, aksi bang tang tawntung dingin hong tho ding uh hi.

Thuaksiatna le haksatnate kawmkal ah, nitawpni ciang thokik ding cih lam-etna ih kihehnem thei ding hiam?

Page 92: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

92

Wednesday March 25

A Kikhupcip Laibu

Daniel 12:4 le John 14:29 simin. Banghangin, Daniel’ laibu atawpdongin khupcip ding ci hiam?

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Daniel’ laibu a tawpna lamah (Dan.10:1-12:4), kamsangpa in a laizial huntawp dong khupcip dingin kisawl hi. Vantungmi in zong “mite zaulen ding uh a, pilna khang ding hi” (Dan. 12:4). Pawlkhatin science lamsang mahmah khangding hi ci in a khia uh a, pawlkhat leuleu in, tua Daniel laibu mahmah zongin “zaulen” ding uh ci uh hi. Tangthu ih etkik ciangin, Daniel laibu in, a kitel zolo laibu khatin kum zalom tampi omcip hi. Mun khatkhat te’n sintei uh hi napi, genkholhnate telzo tuanlo uh hi. Vantung biakinnpi kisiansuah, thu-khenna, kii-neu nasepna, hun ciangtanh cihte khawng telzo mahmah lo uh hi.

Protestant hong khantoh ciangin, Daniel’ laibu kinak sim mahmah hi. Hun beikuan taktak ciangin tua laibu kihong in, kikhupcip nawnlo takpi hi. EGWhite in, “1798 kum pan kipan, kikhupcip nawnlo a, Dan-iel’ genkholhte kitel semsem in, thukhenna hong naita cihzong kitel mahmah ta hi” The Great Controversy, p. 356. “Kum zalom 18 beikuan le 19 kipat lam pawlin, Daniel’ laibu le Mangmuhna laibu tel-phatnopna hong khang mahmah hi. Hih genkholhna a sinsin kawmun, Khazih hong paikikding nai mahmahta cih theikhia uh hi. A malmal a khehkhiathei mitampi lakpan, Joseph Wolff- England, Manuel Lacunza- America khanglam, William Miller- USA cihte le, sang-naupang tampitak in, Daniel’ laibu a sim uh ciangin, nihveina kumkik ding nai mahmahta cih thei uh hi. Tu hun in, hih upna in, leitung buppi linglawngsak zo hi” The SDA Bible Commentary, vol., p. 879.

Abeisa tangthute le Daniel genkholh thute nung-etkik theih in, a tangtun daante zong muthei ihhih manin ih hamphatdaan ngaihsun in. Tuate in Pasian’ kamciam bangzah hong muang-tuamsak hiam?

Page 93: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

93

Thursday March 26

Ngak Hun

Daniel 12:5-13 simin. Hih laibu koibangin thukhup hiam?

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Daniel’ mangmuhna nunungpen (Dan. 10:4) Tigris “gun” gei ten-gah a muh ahi hi. Hih teng a “gun” pen Hebrew pau in, ye’or hi a, “Nile” gun hi phadiak hi. Israelte Egypt pan a paikhiatpih mah bangin, Pasian in hun nunung a mite honkhia ding cih lak hi.

Genkholhna hun ciangtanh thum hong pia a: “hunkhat, hunte, hunlang” hi a, “hih nalamdangte bangtanvei sawtlai ding ahi hi-am?” (Daniel 12:6). Daniel 11 sung a “Nalamdang” acih pen, Daniel 7 le 8 ii khiatna ahi hi. Daniel 7:25, Mangmuhna 11:3; Mang12:6, 14 le Mang. 13:5 cihte ah zong om kawikawi hi. Papacy vangliat hun kum 1260 (AD 538-1798) tawh zong kituak a, Daniel 11:32-35 sung a bawlsiatna in hun ciangtanh nei hetlo hi.

Daniel in puanpak silhpa kiangah, “hihte cikciang bei ding hiam” cih a dotna pen, hun ciangtanh dang, Ni 1290 le Ni 1335 ahi hi. “Nisim biakpiakna” le “a muhdahhuai mawhna” tegel tawh kipan hi. Daniel 8 sung bang hileh, “nisim” cih bel, Zeisu’n eite hong thumsak-na, tuapen tulai nisim biakpiakna tawh kilaih hi. Tua hi a, hih hun pen, France Kumpi Clovis in, Catholic pawlpi a suah kum AD 508 pan kipan hi. Hih thupiangte in, pawlpi le gam kipawltheihna piangsak a, hun laizang sung teng huzaap zo hi. Ni 1,290 in 1798 kum, French kumpi Napoleon in pope a mat ciangin bei hi. Daniel hun ciangtanh a nunungpen, Ni 1,335, in 1843 kumin bei hi. Hih pen Miller le a pawlte’n, genkholh thute a na suut hun ahi hi. Zeisu hong pai tading ci in lametna tawh ngak hun ahi hi.

Daniel laibu sungah thunih om hi: Pasian’ mite kibawlsia a; ki honkhia kik taktak hi. Hih bang thute in gimna ih thuak taktak phial zongin, thuman cihtak zawhna ding hong koici huh hiam?

Page 94: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

94

Friday March 27

Ngaihsutbeh Ding: “Genkholhna khempeuh in, thupiang khempeuh thu-khenna lamah makaih suksuk hi. Danniel laibu bang tua bang linlian hi. Ahih hang, hun nunung tawh kisai peuhmah, hun nunung hongtun dong “khupcip” in kisawl hi. Tua hun hong cin mateng, thukhenna zong ki pulak theilo hi. Hun nunung hong tunciangin, “mite zaulen ding a, pilna zong khang mahmah ding hi” (Daniel 12:4) ci hi.

“Sawltak Paul in zong, ama’ hunlai Khazih hongpai nailoh nading a genna ah, “nakpi takin Pasian langpanna lianpi le hell khuk sung a tung ding ahi, a Gilopa hong kilat matengin tua Ni hong tunglo ding hi” (2 Thess. 2:3). Tua a Gilopa a vangliat hun bei masiah I Topa hong pailo ding hi. “Mawhneipa” a kici “mawhna’ thu thuk”, “kisiatna tapa” tua migilopa cih pen, papacy a cihna hipah a, kum 1260 sung vanglian ding hi. Tua hun pen AD 1798 kumin bei hi. Zeisu in tuate khempeuh a tun masang in hong pailo ding hi. Paul in, Christian hun khenna peuhmah 1798 dong kaisuk hi. Tua hun pan kipan eilam hun tengah, Khazih hong paikik ding thu ki tangko pan hi” Ellen G. White, the Great Controversy, p. 356.

Kikup ding Dotnate:

1. Hun nunung thupiang ding hun ciangtan mawkmawk-na in bangzah in lauhuai hiam? Seh mawkmawk napi’n a tangtun-loh ciangin, upna bang suak thei hiam? John 14:29 Christ’ kam-mal sungah, bang kamsangthu om a, genkholhsate koici zat ding cih le genkholhna manlote uplohna dingin koibangin kidawmthei ding ci hiam?

2. Koibang hun sungin kinungta a, leitung pilna lah sangthei mahmah hiven, ei aading lah hise lo, tuate in “a piang ngeilo gimna” nasia mahmahte hong piangsak ding cih nangaihsun kha ngei hiam?

3. Monday sinna a dotna nunung pen, nuntakna laibu sungah min omte a dingin, “lungdamna thu le Christ dikna” bekmah in eite lametna cih thu na khaan sung vuah kikum un.

Page 95: DANIEL - zomisda.org · 01-12-2019  · singlamteh tungah Zeisu’ sihding le hong kumsuk kik ding thu cih te dong in kimtakin om hi. Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11 sungah

95

MORNING WATCH January

1. Hebru 6:18

2. 2 Korin 1:20

3. Late 37:5

4. Paunak 3:26

5. Paunak 2:6,7

6. Late 116:2

7. Late 121:4

8. Late 125:1

9. Late 123:1

10. Late 130:5

11. Paunak 3:1

12. Late 53:1

13. Malakhi 3:16

14. Late 9:1

15. Johan 11:25

16. Late 30:5

17. Mangmuhna 19:8

18. Matthai 24:4

19. 2 Peter 1:5-7

20. 1 Timot1 1:15

21. 1 Korin 15:14

22. Matthai 3:16,17

23. Matthai 5:11,12

24. Late 119:44

25. Late 38:20

26. Filippi 1:27

27. Filippi 2:5

28. Mangmuhna 2:7

29. 1 Timoti 6:12

30. Late 31:24

31. Johan 11:25

February

1. Late 119:9

2. Late 31:24

3. Mangmuhna 21:1-4

4. Late 70:4

5. Late 69:18

6. Late 135:3

7. Paunak 9:5

8. 1 Johan 4:10

9. 2 Timoti 3:15

10. Late 111:7,8

11. Late 115:11

12. Jeremiah 8:22

13. 2 Peter 3:13

14. 2 Peter 1:19

15. Johan 3:16

16. Johan 3:17

17. Hebru 4:15

18. 1 Korin 15:57

19. Johan 1:29

20. Thuhilhna 9:9

21. 1 Peter 1:22

22. 1 Korin 12:13

23. Matthai 7:7

24. Matthai 18:33

25. Matthai 25:43

26. Johan 5:39

27. Matthai 4:19

28. Isaiah 58:9

29. Hebrews 4:9-11

March

1. Late 86:5

2. Paunak 18:24

3. Paikhiatna 20:8

4. Johan 14:21

5. Matthai 5:6

6. Hebru 11:1

7. Rom 6:23

8. Johan 16:33

9. 1 Korin 15:52

10. Matthai 5:15,16

11. Matthai 25:37-40

12. Late 118:8,9

13. Luka 10:16

14. Matthai 15:6

15. Rom 10:12

16. Johan 17:25

17. Matthai 17:2

18. Maku 9:24

19. Maku 9:33,34

20. 1 Johan 1:9

21. 1 Kumpi 18:21

22. Isaiah 53:6

23. Matthai 26:39

24. Maku 12:31

25. Late 139:23

26. Matthai 18:4

27. Johan 11:35,36

28. Matthai 5:11

29. Paunak 3:12

30. Matthai 3:8

31. Matthai 26:10