Crimen 002-2011 02.Ignjatovic

7/27/2019 Crimen 002-2011 02.Ignjatovic

1/33

UDK 343.92/.97:343.62Originalni nauni radPmjeo: 22. 9. 2011.

ore Ignjatovi*Pv fktet, Uveztet Beo

POJAM I ETIOLOGIJA NASILNIKOGKRIMINALITETA**

Apstrakt: U pvom e objje s pojmov kojm se ovoj obst esto opee.Neo je tem esj, esvost sje s som t s jho-

v mo zej kko b se zbe espozm temooke poe. Usvoje je zzkmo sje ko oovj ozk z tepesoo sje koje je zbjeoomm kvo pv.

Ztm je kzo mo objjej esvost koz stvove seeh teoj: bo-okh, pshomkh, teoj ej, kotvh tveh. Se zje o fktomkoj ovoe o kmo sj; o s poeje ve veke pe: sbjektv

spoj. L oc ee se pshke booke. U pv p svstvj se: met po-emej, pshoptske cte ost, hpektvost tekoe ej, osstvo smokoto-e, tcj fstcje, bes, mje zvst, zovojstvo kohozm. O bookh fkto,z se tcj testosteo, pove moz eetskh eosttk.

Spoj oc s poeje poe (ze se o zj mest zvej e, v-, bc, zeost vzh, om posto pesejeost) tvee. Posebo jekzo zj poces tveo ej, tcj teevzje veo c ppjoeeoj potkt.

U zkjm zmtjm, zeto je stovte je z koto kmo sjeophoo pezet motvo me kko potecjm mestm zvej e, tko

pem jhovm ocm tvm. se postoje ee moost z stvjeosmjee eotvoe pofkse ovkvh e, oto k se zm obz jovjost k o ovek jskom tv.

Kljune rei: kmtet, sje, fkto, pshk oc, book fkto, tve tcj,potkt sj.

UVOD

Me mfestcjm kmo poj teko je o koj ko st-ovk bo ko e svet zzv toko s ekcj ko to je to sj s

* eov pofeso, [email protected]

** Ovo je zmeje koj je to poso meo o-st skp Nasilniki krimi-nalitet: etiologija, fenomenologija, suzbijanje koj je j 2011. o Bj Lc.


2/33

180 CRIMEN (II) 2/2011 st 179211

skm zom. Z zk o ekh h tpov kmtet (popt mo-vsko) ko kojh esto zostje os e jeovo oc, sk ese eje bo s espom obcvjem. Ov jec obo pozj kko

o fome socje kotoe, tko mej tvoc pokt msove k-te. Ov pv esto ooeje jhov sth o vktmzcje koste bpoot ptv ekcj svekp kmtet, mej kozmete zspjsezcostkm pkzvjem skh e, to e pope kteokj eoce toce jbzjm pm koje, kostto pomej -ce pkze btost.

Posece ovkve mpcje (z koje e stoj ske ej se ovkv ezmej jhovo veje pepe) s sve btj kze ekcj sve zst-ej j. Iko mo ko Des Szbo1 kzj ovk e e mje o 510%kmtet, t met jeostvo e op o , koj ko postj tocoh koj poftj z tkvo stj. R se o motv sbjekt koj ppj oo-me to se tet zv stj kotoe kmtet2 (sv sbjekt koj sebve fzkm mtejm obezbeejem), mej koj e vest o zomstvjj sove stce jm poj emsje vest, ko tvoc fmov, st-pov skh c kojm om ptook esvost.

Zbo sve veeo, povje sj, ko jeo o jttjh fe-ome povezh s ovekovom poom jskm tvom m poseb z-j. Nsje, kko ste Steve Goom3 moemo posmtt s stovt teooje,topooje, fozofje, socooje, pshooje, etooje, pshtje, mece, p-

v, meoh oos, stoje. Ove e, s obzom me , omtkmook pstp pobem sj z, pze m se z ve ov.U ovom , be e smo o ekokm koceptm ptjm vezm

z kmtet sj. Pe sve, postoj poteb se pojse osov pojmovkkv s sje, esj, ztm se ke koj oc mo tct ovkvpoj. Ost ptj vez z voet kmtet, popt pojvh obk,stbcje (feomeook spekt), tve ovkvh e opos oteeh csopstveoj vktmzcj (vktmook mezj), ko eovje ovkv es (zbo poe mee ) mo bt ove obe.4

1. ODREENJE OSNOVNIH POJMOVA

U tet se zz sje jee vezje z esvost tom smsshvt se ko spojvje pko (t. aggressio p, stj) poj.Aesvost se pshookm pshjtjskm em5 shvt jeemetjem,

1 D. Szbo /2010/: Od antropologije do komparativne kriminologije (o. De lanthropologie a lacriminologie compare), Beo, p.14.

2 N. Chste /1994/: Crime Control as Industry, Loo.

3 S. Goom /1997/: Nhsm the Phosophy of Voece : Sme C.(e.): Violence, Cul-ture and Censure, Loo.4 Z ek o jh v. . Ijtov /2002/: Kmook spekt ekt sj : Delikti nasilja:

krivino-pravni i kriminoloki aspekti (Rovov D. e.), Beo, p. 259.5 v. A. Poo /1990/: Enciklopedija psihijatrije, Beo, p.19; D. Kst /1991/: Psiholoki renik,

Beo, p. 29.


3/33

Ijtov Pojm etooj sko kmtet 181

bookom, sms pozmev tekcj eko vo b jeove okoe.So ezoovje seemo ekm kmookm ovm6 Pkes Pkes7j jeostv, efcj po kojoj je esj poje smeeo

to se eko meo pove. Ho Howes8

oej esj ko meoovje stcje pemstv m jm, koje e ovo o ofzke povee, ok sje pozmev poteb se fzke se potv ojsko b, poek zzvo esvm motvm. Z peve sko Kri-minolokog renika9 esj je ejstvo sbjekt, koj (voe etvm emocjmkkve s bes, epjtejstvo mj) m jm os fzke povee pshke ptje. Doje mkeoske kmooje Aovsk10 esvost vko skoost pojec z evj svojh pobem ostvej svojh po-teb tkje vot tetet o ovek.

Eck Fomm svom veom e Anatomija ljudske destruktivnosti kzje

esvost je jeoz pojv zkje ve jee vste: 1) be, kojje book ptv s vot; 2) m, koj je book eptv. Pvje oovo oeost vth tees, ektv je efzv. Zjek jeovek votjm ev pobem oeost kjjem oo koj to stjezzv. Nspot tome, m esvost, tj. estktvost oktost, vezje smo z jsk o mfestje se vot koz bjje bestjost koj kosbjekt koj ovkve je pezm zzv vje to je skjv svh jho-vo pezmj.11

Uobjeo je se pv zk zme esje esvost. Tko tj-

sk to Mco Cvcc12 agresiju oeje ko ktvost j pm ct jepjvje sj, agresivnostko pshk skoost se tkje. Kko to Sociolokom reniku13 pomje M Tpkov c postoj spo je ovposej oe stee.

to se jeh pojvh obk te, Oksfordski udbenik psihijatrije14 vo postoje t obk esje:

stmet; t je p smo sestvo se ostv ek cj pme se ko zbojtv sovj);

ekspesv: je cj p je se tv ese pove se ozst zbo epjtejstv koje ose pem joj; emocoo post-

6 U skoj tet zkj se smo pve ve fome esje v. A. /2000/: : ( , e.), , p. 594.

7 F. Pkes S. Pkes /2009/: Criminal Psychology, Compto, p. 56.8 C. Ho K. Howes /1989/: A tocto to cocepts, moes techqes :

K.Howes C. Ho (es.): Clinical Approaches to Violence, Chcheste, p. 3.9 (e.) /1999/: , , p. 6.10 Lj. Aovsk /2007/: Kriminologija, Skopje, p. 722.11 E. Fomm /1986(2)/:Anatomija ljudske destruktivnosti, vo. 2 (o.Anatomy of Human Destruc-

tiveness), Zeb, p. 13.12 M. Cvcc /1999/: Piccolo dizionario di criminologia, Rom, p. 82.13 A. Mmc M. Boov (es.) /2007/: Socioloki renik, Beo, p. 6.14 D. Sempe R. Smyth /2010/: Oxford Handbook of Psychiatry, Oxfo, p. 620.


4/33

182 CRIMEN (II) 2/2011 st 179211

cj (sth, osjeeje, bes, ozojeeost); mpsvost. O m p vom svet to kteoj obmbe esj koj votj pe-zm k je oe;

esj posmt me tveh tekcj (pozt ko t-specf e. intraspecific aggression) kkv je esj zme mkc,o koj se ovj smo oeeoj tetoj mjsk esj.15

Mo kzj, poe povezost, pojmov esj sje s po.Tko Zet v sje ko esecjo jsk kktestk kojom se tepe-soe oose os estkcj (ovj se tveom kotekst), ok je esjoo to m je zjeko s votjm.16 Peebe zk v seeem: ok jeesj ko jskh b zsov booj, ko ekcj ovje, sjeje teeso ktezovje esje s ztkom otko opsost.17

Bto-ov tkoe pve zk zme esje sj: pv ef ko po-je koje je oeeo meom se ek v fzk pshk (e socjo) pove se t ek pemet.18 Bto je zpzt je svkoesvo poje kmzovo.19 Z ove toe, sje je estktv f-zk esj koj se pmejje s meom se pove osob otetpemet. Oo moe bt metoo esstemto, tjo pozo, ozo ekotoso. Dke, smtj o, sv sk poj s v esje, oksv esv s sk.20

Ie, ko oevj pojm sj, c e postoj jestveo mjejet o sve obhvt. Veovto jpotpje zmtje moh oeb sjzmo ko oveko to Ls Svese.21 O kzje postoje t vsteefcj sj: ) oke (koje obhvtj motvo jztjh pojv, kkvoje p. stkto sje); b) e (pozmevj meo oeje fzkh ,eveto, pshkh pove ovek); c) efcje zsove etmtet ovkteoj svstvj smo tkve meo ete povee koje s etme popoztvom zkoovstv. Ovj to smt je efcj po b) jphvtj-vj22 kost ve tet voe zz z ovkv e: o sje.

U zvesom sms, ov efcj phvtj psc. Tko Demot Wsh Reniku kriminologije23 pomje je ptj epecz zz z meto

15 U em sms, esvost je oee Defektolokom leksikonu (A. M (e.) /1999/: De-fektoloki leksikon, Beo, p. 4) ko: poje j je cj se ek osob ili ivotinja povee, se zo ek pemet se ko eke osobe zzove strahovanje (vje .I.).Nje jso t efcj t votj zto se zjevj sth sthovje.

16 F. Zet /1993/: From pain to violence: The traumatic roots of destructiveness , Loo.17 R. Peebe /1999/: Psychoanalitic Understanding of Violence and Suicide, Loo, p. 37.18 C. Bto A. Bto /2005/: Cm Behvo A Psychosoc Appoch, Uppe Se

Rve, p. 241.19 Detost pocjc koj pkom hpej pem pestpk koj se ope pmejje z-

m (popoco) s e moe se kko okktest ko km.

20 Pme je eje po o teth estth vest.21 L. Svese /2006/: Filozofija zla (o. Ondskapens filosofi), Beo, p. 133.22 Svese se zto zjjv potv tee efcje oej pvo zej eko po-

j oeb pojm sje st to to pocj te emostte e mej skst jhovo eovj zto to pme se tom sj m pv osov.

23 D. Wsh A. Pooe /1983/: Dictionary of Criminology, Loo, p. 3.


5/33


ee fzko ovje ooso pove Gvttoo Psp24 oejeko sves ktvost ovek smee potv o c, kojom se ovj p-mov eto potv svoje voje. So zmj Gsse25 koj sje smt

teesom ekcjom smeeom oeje teese povee oj osob.Ezbet Stko26 smt se ovm zzom moe ozt svk obk po-j pojec koj meo pet os fzk, seks pshk povem seb smom. Dke, ove se po skm pojem smt s-mopovevje, to je tet etko zstpo shvtje.27 Je to28efe sko poje ko kt koj kktee pme otvoe petjpmeom se koj moe eztt poveom pojec. Kthee Wms vz ove efcje kzje kje osobe sko poj:

1- se smo o tkvom p koj je smee ost; ke, ove e

spj e smee potv eje move ko kojh se s petj epj ovek;29

2- sm zz petj pozmev jso ze me p p-me s;

3- kje s sjev kojm je p potebo s o b s ve-kom veovtoom ove o povee, o koketm okoostm oje zost (pome c);

4- efcj se pozmevj oee eemet mee tj. svsshoepmee pe. Ot se sjev emeo povevj e mo

ozt ko sko poje.Atok kj kzje vee efcj kjje tj pojm e

ko kojh je pme pe petje e. Ot, se b se zbe espo-zm pee voeje jo jeo pojm kmo sje ko ko jepme se petje potvpv.30 Ovkv pstp teb phvtt je je pv-jeje veee stkcje o zzeto zj z kmook zmtj po-bem sj.

24 G. Psp G. /2002/: Parole di criminologia, Pov, p. 231.

25 M. Gsse /1998/: O voece: A pemy commctos, International Journal of Psycho-Analysis, vo. 79.26 E. Stko /2001/: Voece : Sage Dictionary of Criminology (e. McLh J. Mce

es.), Loo.27 Tkvo ete moe se pme tet fcskom jezk. Tko Ymeos

Kees (E. Ymeos et G. Kees /1970/: La crime et la criminologie (vo.2), Veves, p. 237)oej sje ko zopoteb (fzke) se voe kko t sp (z ost sk e) smobstvo. Npotv, ek to, ko Bmeth Lvee (S. Bmeth T.Lvee/2004/: Violence and Mental Disorder A Critical Aid to the Assessment and Management of Risk,Loo, 3) zto vj smopovevje (kjj sc) e sp pojekoje se moe ozt ko sko.

28 E. Meee /1966/: Uecotoe Ove-cotoe Pesoty Types Exteme Atso-c Aesso, Psychological Monographs, vo. 80.29 Smo zzeto tet se oteeje te stv (vzm) smt skm pojem.

v. A: Jov /2002/: Vzm ko tp tveo sj : Delikti nasilja: krivino-pravni ikriminoloki aspekti (Rovov D. e.), Beo, p. 353.

30 K: Wms /1991/: Textbook on Criminology, Loo, p. 154.


6/33

184 CRIMEN (II) 2/2011 st 179211

U tet se moe jo jeo ete koje s pvom sv ovko oe-e pojm sj. Fcs Pkes Je Wstoe31 kzj sk km-tet obhvt skjvo e ko kojh oz o zj interpersonalno nasilje

ke, je se e mo svstt eoc t zo koj mj pevshoopotk meo kootcj.32

2. TEORIJE O AGRESIVNOSTI

Ko ko h feome kojm se kmooj bv, ko ovo tp k-me ktvost motvo teoj sto je stojj se objs t ovoo ovkvh poj. Novj ov z ove obst voe seee teoje o fkto-m koj pojece voe esvo poje. To s:

) bookeb) pshomkec) teoje ej) kotve e) tvee teoje.

Bioloke teoje oj te votjskom svet kome se esj kost ovj vste, obezbeej jsj obj potomstvo obezbeej e zjec.33 Zbo to h zvj etookm (o etologija k o pojvotj).34 T se ko fkto esvost pomj poseovje oeee vste hoeste-o, stje ekm ejevm moz, kocetcj testosteo s oc.

31 F. Pkes J. Wstoe /2007/: Psychology and Crime Understanding and tackling offendingbehaviour, Compto, p. 58.

32 Ove b tebo ot e koj se spj ozov kmtet kojm (ko po-zmevj pme sj petj jme) om ej z mksmzcjom poft, zboe h svstvmo movsk kmtet v. . Ijtov M. k /2010/: Organizovanikriminalitet, Beo, p. 26.

33 Mcs Feso (M. Feso /2006/: Crime and Nature, Thos Oks, p. 347) pmeje e-sj m v o stktsj votjskh zjec jsko tv. Pozv se e-ztte stvj jeo oveko zooo (Thoef Schjeep-Ebbe) koj je 1913. oezvo oose vskoj zjec otko tzv. poek kjcj. U toj se ompeto koj moe kjct sve oste jeke. Nje o jh m se e sme spotstvt, ko to, oz o esje pose koje se z m peo kome se z kome je e mesto. Ime ostm ovm ovkve zjece z se ko km om. Ov kteoj poetkkjcj mom cm je pos ko objjeje kko se stkte totet m-oetkm pm, ko metfo z o koj ovc, stts, mo, popost epotmj me osm ovm jsko tv. Tko je o poe b osovo zeje, k je Robet Aey (R. Aey /1966/: Territorial Imperative: A Personal Inqury Into the

Animal Origins of Property and Nations, New Yok) poek kjcj skosto objs esmo obke ejekost stbcj mo svkoj jskoj zjec, eo oosm me

cjm, posto je oto joj je to peoko zeje.34 Pozt pestvc s Ko Loez (K. Loez /1966/: On aggression, New Yok) koj je veo

ov obst pojmove posto tetoj (je ovje ovo o esje), tzovesj zk vo Desmo Mos (D. Mos /2005/: Goli majmun (o. The Naked

Ape), Beo, p. 163) koj tv j, ko votje, pmejj esj kko b metsvoj vst tveom poetk oeeoj tetoj.


7/33


Psihodinamike teoje fj se Fe-ovom ej koje poz ostkt,35 o. stv se km tj eej pz koz esj.O koj mo kotost tkvo pjeje, ovjvj ktz koz ktvo

ee socjo optem ktvostm koje s pooe z tkvo pjeje(bvjeje bokm spotom) jhovm posmtjem. Sto36 vo je Fe- pvm ovm smto esj bezjom pojvom oos seks-ost. Tek ksje je poeo pov o zj.37 se je peket-c oos pshoze pem esj oz kteoj tej z mo o.speoo koj je Ae veo 1908. Eo-pshooz s smt se esvstkt moj sbmst otkot; Neofojjc st socokte koeeesvost. Zstpc teoje pveost (e: attachment theory) vj tcjoos koje je pojec mo oj most emeeje tveh tekcj osom ob.

Teorije uenja ske pj pocese vj / pojvj ko veoce esvo poj stcjm k se stoj ostvt pe postv-je cj (ostveje mteje obt zbevje stms koj zzvj o-vtost). Ove se jvj hpotez o vez fstcje esje po kojoj pv vo zvsost o veost koj m eje cj vo fstcje. Kjvjemoe hbt esj, je moe pojt.

Kognitivne teoje kzj tcj skvjeh szj o tvm poj-vje esje. S e ste, mo evcj svojh postpk moe votsmjej esje.

Posej p teoj (drutvene) jvj se ve vjt: teoje o socjojstkt objjvj esj ko pokj se ze z bee somtv; teojesocjo poces tve socjzcj koz kotkte s sttcjm tve-m ozcjm pojec vo sje; teoj etzcje kzje kko seopvv sopstveo esvo poje; teoj socje kotoe pokzje kkoekt (koz kjvje) ekt (koz tve fjcj pvje)koto spev stvo; teoj etketj objjv sko pojekoz mehzme pme seke evjcje.38

3. FAKTORI KOJI DOVODE DO KRIMINALNOG NASILJA

Uzmj obz jhov po, moemo zkovt:

sbjektve e spoje.

35 Cp Cevoe (G.Cp, D.Cevoe /2010/: Lost etemte, mk potecj(o. Pesoty: Detemts, Dymcs Potets), Beo, p. 83) voe Fe

stkte (. Teb) v ko pshooke pestvke teesh mps tko o povezj m teo. Svk o jh m et kktestke: zvo; cj; objekt; poketk s.36 A. Sto /1989/: Ljudska agresivnost(o. Human Agression), Beo, p. 17.37 Ve o evocj Feovo ej esvost estktvost v. E. Fomm, op. cit. p.:275

et seq.38 D. Sempe, R.Smyth, op. cit.


8/33

186 CRIMEN (II) 2/2011 st 179211

3.1. Lini inioci

K se o m ctm koje ovoe o sko poj, o se -eo mo poet ve veke pe: pshke booke.

A) Psihiki faktori

Ove b tebo zet obz kko pshke osobe pocese koj kkte ps-hk zve osobe, c koj posej oeee eve smetje. Ovkv poeeophoo je pvt, bez obz koko je svkom ko se ov obst mo bjs sovost hotomje: boeso zvo,39 ooso ostpje omo.40Te kteoje e vj smo veme, eo ztm svemem tvm(oos pem pshoktvm spstcm obcm spojvj seksost).

Metm, sv j tv pve, oto kzeom pv, zk zme

oh c koje smtj oovom z svoje postpke, zbo e bvj skcosz svoj e (zo t hteo to) oe pem kojm tkv ekcj e oz obz.Zbo to e zje o pshkm ocm koj se mo ovest vez s esvmpojem zpoet s jeom o jmje oeeh kteoj c.

3.1.1. Met poemejZbo oee jece me pojecm koj se poj esvo m

oh s oeem metm bomostm, mo zve zkjk o pove-zost ovh pojv, o. je to poje zzvo veem poemejm41.Ovkv metcj t ktk osvt, pe to, potebo je zjst t se

pozmev po zzom met poemej. A to je mo k ztk esmo zbo jeove kompekse poe,42 eo zbo to to jeovo zejezvs o kotekst kome je potebje.43

39 Movov (R. Movov /2005/: Psihologija kriminaliteta, Beo, p. 81 et seq) vo m-jej moh svemeh pshjt kko potpo evo zvh j em s veommoboj. Ovj to e e potpo jhovo ete smt b tkv c (zve o-st) tebo zovoje t ktejm: ) teekt efksost; b) socj ekvtost; c)emoco zeost.

40 Pshjt, kko se smt, vo oko etketj mo evjt poj ko met po-emej (s svm posecm koje to po tko oze c m). Iteesto je skstvo pe

pshjt koj s sm ( to vo eveto) smptome eve boest. Nezj se oekspemet, jhove koee s h bez moo bjvj, pose ev boc, ok s ov pest smj smptome, vo teko se ov h z stove otpste.D ps be ve, pv koj s moo pe o stjk pmet se o zvmosobm, b s ev boesc. Reztt ovo ekspemet objvje s k DvRoseh s kktstm zvom Biti zdrav na nezdravim mestima (v. M. Popov /1979/:Socj pstp omost : Normalnost i psihijatrija (Ijtov M. e.), Avske sveske,

vo. 2, Beo, p. 15 et seq).41 Iteest je potk koj se vo jeoj ovjoj moofj (S. Bmeth T.Lvee

/2004/: Violence and Mental Disorder A Critical Aid to the Assessment and Management of Risk,Loo, p. 15) 80% Amekc smt s meto boes j skoj zve s-

k zo o h j.42 Posejh ecej sm pojm met poemej je pobemtzov je se kzje o,poe mecskh pvh, otv moe fozofske, eooke kocepte eme v. P.Op /2008/: Psihijatrijska sociologija, Beo, p. 47 et seq.

43 Pev Renika forenzine psihologije (G. Tow et . (es.) /2008/: Dictionary of Forensic Psyc-hology, Compto, p. 105) vj e met poemej em sto zeje svko-


9/33


Po metm poemejm tcoo se smtj sv poemej po-j pshke stkte koj mejj veze osobe jske poe. Potom et, t spj pshoze eoze, mete efcjecje, kohozm, ko

poemej ejem poj.44

U ve veeom Bmeth Lvee45 moe se stv zzmet poemej obhvt pshke poemeje (shzofej, shzo-fektvpoemej m epesj) poemeje ost. Psc Oksfordskog udbenikapsihijatrije ovoe o metm poemejm poj t bjj vek bojpojv:

oske, kjj smptomtske mete poemeje: emecj Achjmeov /Azheme/ boest; met poemej zzv povemmoz, sfkcjom teesom boe; poemeje ost poj

koj stj ko posec boest moz, jeovo oteej sfkcje; mete poemeje poj koj s posece zopotebe pshok-

tvh spstc (koho, kotc, kf, kot, stv); shzofej, shzotpsk poemej ezje (obme koje se boeso

veje); mo epesv poemej; eoze, stesom somtsk zzv poemej: poemej sh, (e-

oskm ocm zzv) poemej s, seks sfkcj, me-

t poemej poj zzv poojem zopotebe mtejkoje e zzvj zvsost (tepest, kstv, vtm, steo ...); poemej ost poj osh: specf poemej ost

(poost, shzoost, socjcj...); o zzv ktstofm boe; zzv vkm mpsm (ptooko kockje, pomj,keptomj, thotomj poveje sopstvee kose ko posecstes); poemej oo ettet (tssekszm, tsvesttzm);poemej sekse ojetcje (fetzm, vojezm, ezbcozm,peofj, somzohzm); pshk poemej ost povez s sek-

sm ostjem; met etost; poemej pshookom zvoj: poemej ovo svvj je-

zk; svjj koskh vk; poemej motoe fkcje; poemej ostj (ej tzm, Retov /Rett/ Aspeeov som);

poemej poj emocjm obo povez s ejm obom ostjem: hpeketk (poemej hpektvost); poemej po-j spooej (epesvost); emoco poemej specf

evom vot, mec pv. U pvom sj, ms se svk poemej m, smsotko o oo to pozmevmo po zvjem, ostpje o oo to se pozmevpo omm sstemom eom stv. U tom sms btsk Zko o metom zvj(Mental Health Act) z 2007. oeje ovj pojm ko svk poemej sbost m.

44 D. Kst, op. cit. p. 317.45 S.Bmeth T. Lvee, op. cit. p. 4.


10/33

188 CRIMEN (II) 2/2011 st 179211

z eje ob (sth o ptj ovjj, fobje, vtet s bom sestm); tkov.46

Nbjje ovo motv stj poj koj se ozvj ko met

poemej poj, jso kzje pomejvost kteoje.47 Metm, to se pbv oovo poeto ptje: vee poemej m po-j ovoe o esje? Kko s pvom ste Kev Howes,48 k b ovo boto, tebo b c koj se esvo poj b ee meto poemee- o osth koj j sj; s e ste, sv c s veem metmosobm tebo b b veem zk pbe esj o poseh. Istvj koj se ovj to pozv e potvj tkve hpoteze.

O vo t tkv sptvj: pvo kome je Ps49 ezmo 20 stj ospostjeost meth poemej me stovcm kzeh stov

tv s jm obje poc kjje kotkto, m em epovj veee petpostvke. Do stvje je oo kome je Gze50 po-vo ekoko stot pestpk pem kojm s voe kv postpc sse z zvj kze mekoj v Ms zkjk je bo seme jm z vo m boj meto poemeeh c. Njz, G je sscm51 povo popcj ve btske kzee stove kosttovo zme 2030% th c m oeee pshke smetje (o e poov cteepesje, te teskob). Akohozm zopoteb kotk s b etvoest, shzofej vo etk. Oo to je posebo bto, je sv t stvjkzj kko se sjevm esvo poje koc s metm

poemejm, ov posej e mo smtt zocm tkvo poj.I Ktcosk Ktcosk52 voe je je vek evtv stj spovee

S z moetke Btmo pokz je ve o 80% mh koj s se zbozveo kvo e pe sjm pestvjj ome osobe st soeem tsocjm ctm ost, ok je m p (1217%) pt o te-ekte efektost s m ozbje emocoe se pshke smetje. Ztose vo meto oboe c e bz, ekstem epevv p kojje skoo emoe zkovt o osth pestpk. Jeo b kt tote, bto-st, szm pjeve b spoj kto se mo o tkvm cm.53

46 D. Sempe, R.Smyth, op. cit. p. 927 et seq.47 Wm Cockehm (W. Cockehm /2000/: Sociology od Mental Disorders, New Jesey, p. 4) po-

se mek pshjt o 70-th o XX vek ko met poemej ve e smtjhomosekszm, ko to se ve ov kteoj e svstvj epesj, met et-ost, hstej moo o (o moom , koje je joj kjevost bo ome z bezosejost v. J. Gse J. /1963/: Opa psihopatologija sa posebnim osvrtom na krivino

pravo, Zeb, p. 48.48 K. Howes /1982/: Met soe voet behvo : M. Fem (e.): Developments

in Study of Criminal Behaviour, Chcheste, p. 164.49 H. Ps /1980/: Offenders, Devinats or Patients? An Introduction to the Study of Sociofoensic Pro-

blems, Loo.50 S. Gze /1976/: Criminality and Psychiatric Disorder, New Yok.51 J. G et . /1978/: Psychiatric Aspects of Imprisoment, Loo.52 P. Ktcosk L. Ktcosk /1996/: Juvenile Delinquency, Uppe Se Rve, p. 45.53 Ist, ko ekh e, oo se o eto jh potk. Tko je Shw s scm (J.

Shw et . /1999/: Met soe cc ce peope covcte of homce: -


11/33


Feo Whtsm54 tkoe voe , z zk o ko veovj, po-zt pshooz (zto voe Moh) smtj zme meth poe-mej stv postoj smo sb povezost. Po jem, osj

szj e potkepjj hpotez zme meth poemej esvopoj postoj zo vez.55 Uz pome se tet mo -j stovt,56 teb kosttovt oo oko e em spo je eke o m-festcj pshkh poemej ost mo tct esvo poje, p eo jm bt e stvk.

3.1.2. Pshoptske cte

Pe smo zj, potebo je t jeo objjeje. U jovjoj tet57kzje se kko s ekm zemjm zz ko pshoptj,pshoptsk met

poemej pshopt pte. Tko je btsk Zko o metom zvj(Mental Healt Act MHA) z 2007. zvo evzj oeb stomeo zko z1983. zz pshoptsk poemej zostvo z pops meth poemej.58

Bez obz t jec, ove emo zot tcj pshoptje veje -skh e pe sve zto to o, po mom kmoozm, m v o stk veeh poj.59 Pshopte s, kko vo Howtt60 c koj po-

to cc svey, British Medical Journal, vo. 318, o 8) z mecskh evecj tvokko je om 199697. me 500 bc Eeskoj Ves jh 44% tok vot momete poemeje, 14% s b evo boes. I z pofks ovkvh e, oto v

potk: jh 8% mo je kotkt s sevsm z meto zvje o koj je pethozo.54 S. Feo S. L. Whtsm /2009/: Forensic Psychology, Bemot, p. 136.55 Ovo toko pe v z oos ovkvh stj poj s kmtetom opte. Amov

(M. Amov /1987/: Psihologija zloina i suenja, Beo, p. 132), pme, zto v je vez meth efektost s kmtetom etvo m. Ov jec poseookzje Seymo Heck kjzMentalno poremeen prestupnik (S. Heck /1987/:MentallyDisorder Offender, Wshto, p. 4), voe pocet osek z kv e kojm

je poteb ek pshjtjsk tetm (zme 1520%) mo e ostp o pocet c stkvom potebom optoj popcj.

56 Atoy Me (A. Me /2009/: Treating Violence, Oxfo, p. 23) tko tv s povezost

ekh o obk meth poemej, kkve s pshoptj, zopotebe koho kotk sjee sko poj s e ste, espo stoj me kojoj peje k pkocj. I oj tet moe se potk me tecm zvoskh stovz moete pestpke m ve boj meto poemeeh (M. Ljb /2011/: Porodica idelinkvencija, Beo, p. 143).

57 D. Sempe, R.Smyth, op. cit., p. 444.58 Athoy Sto (op. cit, p. 144) pe je 1959. k je zz pshoptj et MHA to je-

o poe potvjej moh pshjt koj s smt je eovojo pecz.59 D zo z se tome to jec s se btsk, mek, sk kesk pshj-

t oovo eto e smtj poemejem e pestvj kkvo Sveto psmo. Motvotkvh ok oeto je ko po kompoms ptsk tcjh p fmcetskh sh

kompj, ksje je meto m ko om je svjje esto vo epotebetvee kofkte mom vm. To to s pshjt bo koje zemje jhov te-co ej eko o poj sk s ste ptookh, e z tomtsk stkv e z tvo pest b evjt (evjtost, vo, je sto to evpoemej).

60 D.Howtt /2009/: Introduction to Forensic & Criminal Psichology, How, p. 476.


12/33

190 CRIMEN (II) 2/2011 st 179211

kzj ho emoost tsocj poj. U tet ovo postojeesj t s kj oc koj o pshoptje ovoe, p se tko voe61eetsk tcj, ptooj moz, homozomsk eomost, ko epvcje

most (zbje pooc, btk otej, bok smetj vspt st-ov, eosttk pshke emocoe poke).62

Bez obz ove eme, espoo je zbo veeh osob, mo sm-tj s pojec s pshoptskm teecjm (o. socoptske tsocjeost, kko h jo zvj)63 skoj pezm ske kte o h. Soc-opte se jee smtj pojecm koj s ovojo socjzov. O e po-sej ze veos sstem mje s stj spostve oose ojosts m pojecm pm; seb s, eoovo, mpsv, epjv st m je svk osej kvce; ko pj fstcj sko s e kve zsvoje oe poje. Nek ko Ceckey64 smtj s zz pshopt socoptvo ok esto se koste z ozvje svko ko k pve ome.65

Ct Bto66 kzje , ko Gze67 socoptom zvj ce koje jemo pobem s pocjom, z to se z je mo vezt jmje ve o oeveeh osob:

ee ve (po posecm) tekh t; ekvecj tok koovj; pz okmet o om ovj; peo ptooke potebe z pomeom mest bovk; beje o ke.

Ko e, teb zet obz to to je estov ko postttk. Ovj tokzje se socoptj e moe zet h sve teb stvt po kj pe oto o zeo ob. Ovo b, k b se pmeo, oveo o pezmj z,pvo etk bozh, epesvh me pem jm koj k s zvkvo eo veovto to k ee t. Tkoe, ovj poseo setv kko se socopte mo ( to epoevo) etfkovt. Zbo to se vo68 je z kvo pvose pshoptj jzjj kko pshook kteoj.

61 F. Schse /1977/: Psychopthy: Heety Evomet : Biosocial Bases of CriminalBehavior(Meck S. Chstse K, es.), New Yok, p. 122.

62 esto se pokj objjej etooje pshoptje voe eztt jeo stvj komeje peo 19271947 povo 5.483 svojek Kopehe. Pokzo se je sefkto jee koeo s pshoptjom (v. F. Schse, op. cit, p. 125.)

63 U oj tet Dk Rov (D. Rov /2006/: Psihologija kriminala psihopatija ipretsupnitvo, Beo, p. 69) kzje se pshoptj e moe zjet s tsocjmpoemejm ost.

64 H. Ceckey /1976/: The Mask of Sanity, St. Los.65 Ov tez poseo okzj eztt ve stvj o boj pshopt/socopt pestp-

koj popcj koj s kjje kotkto: jhovo ee v o 5,6% (Thompso, 1937.o, zok 1.380 c) o k 70% (Gze, 1976, 289) v. H. Ps, op. cit, p. 46.66 C.Bto /1980/: Criminal Behavior A Psychosocial Approach, Eewoo Cffs, p. 59.67 S. Gze, op. cit.68 R. He /1998/: The He PCL-R: some sses coce ts se msse, Legal and Crimino-

logical Psychology, vo. 3.


13/33


Ovkv stvov s veovto pete je se ove esto objjej kostck zkjvj. Howtt69 je pme:

(1) ptje: zto je eko zvo tek sk zo (2) oovo: zto

to je pshopt (3) ptje: kko zmo je ptj pshopt (4) o-ovo: zto to je zvo tek sk zo. Dke, mso tok kee se k:

I jo je pome z kj, koj se sj petho metcj:Dse Pkso,70 p o voetm petom (koj s esto zvoc sek-sh kvh e) st o obo svstvj pshopte, posebovj sve pshopte s stovemeo sc.

3.1.3. Hpektvost tekoe ej

Hpektvost hpekezj je posejh o kte t bookhtmej kmtet, otkve je ko koske ece koj mj pobem s s-cpom je se mpsvo poj. Tkoe, tee s moe veze zme k-

me ktvost mh teko ej. Oe se spojvj ko seksj (sepo z e po obk se e se e zkj); fzj (tekoe ovo sj oeeh e); hpekezj (eoojv poteb z ovjem m).Ovkv poemej e s ko ek, eo ko evojk (oos 4: 1), kppokztej ovoe h m 5 10% kpoj popcj ece me o 10 o.Nek to kosttj je me moetcm koj s ve v kv e vsokpocet oh s esposobo ej. U Vj, o 100 tkvh moetk, k57% s m pobem s ejem, ok h je Kfoj bo k 80%.71

3.1.4. Osstvo (smo)kotoe

Jeo o jpoztjh objjej sko poj o je Meee. Pojem, o sj oz k s postcj se oo spoj (obo je to bes)j sposobost pojec kotoe. Gbjeje kotoe o v ko j-opsj fkto koj ovo o kmo sko kt to ko ve vste j- kko ko oh koj e mo se koto, tko ko oh ko kojh je tkoto peve ze. K ste stcj kojoj je potecj zk oesvo poj oe vsok, c z pve veee pe e e t obz-j sko poje.

S e ste, j koj mj jk (smo)koto obze svoj esv-ost okoostm kojm ve h pbev skom poj. T,

69 D. Howtt, op. cit, p. 374.70 R. Dse R.Pkso /2005/: Nelson Criminology Dictionary, Tooto, p. 149.71 P. Ktcosk L. Ktcosk, op. cit, p. 29.

(1) (2)

(3)(4)


14/33

192 CRIMEN (II) 2/2011 st 179211

obo mojbv pojec, mo se metm tkoe stcj kojoj j-hov osej zbj pv p. T o mo tetk zvt teko s-ko eo. Kktestk tkvh e koj ve ov c je esk vo sj vo

povokcje. Nme, kko tv Meee,72

ve j steke vot pestvkoje fome esvost (obo jtj stj zv bes) s oovo povokc-j koje mo bt phvee. Lc s pekomeom (smo)kotoom emj tkvoskstvo ot se o stepe esvost jhovo e oeo ekopevzz te povokcje koj je zzv.

Ov teoj je je zvo Bckb73 koj je testo 56 bc koje s besmetee evm bocm poeo h et pe pve ve s povstec s sbom (smo)kotoom. To s:

1) pshopte

2) poo esve ost;

e ve pe s vjetet c s som (smo)kotoom. U ptj s:

3) kotoso-epesv 4) potte-hb pojec.

Se eztte ovj to obo je, kko vo Kthee Wms74 p po-vj c skoh skom poj koj s hosptzov, McGk-ov75 s otk se me esm pojecm moe vek boj c z t

pe veee pe. Me jm em jeo potteo-hbh.

3.1.5. Deovje fstcje; bes mj; zvst

Jo 1939. Do sc s foms fstcj esj hpotez.Osjeeje postzj ejeo cj (fstcj) pem ksjm tom76 z-zv tzv. etv efekt zv z osej, sej stoveme ovjj bes sth. O je, ke, posec smo eejeo tok oj, eo vejbe zvoj stv. U tom okv, fstcj e ovo smo o esje, eo o psvo, ekofotje j, koje se esto mfestje ko epesj.Moh je s scm77 kzo epesvo stje kome se pojecz moe vot esvost.78

72 E. Meee, op. cit.73 R. Bckb /1971/: Pesoty Types mo Abom Homces, British Journal of Crimino-

logy, o1, p. 14 et seq.74 K. Wms, op. cit, p. 157.75 B. McGk R.McGk /1979/: A New Appoch to Eysecks Theoy of Cmty, Persona-

lity and Individual Differences, vo. 2.76 L. Bekowcz /1989/: Fstto-esso hypothess: Exmto efomto, Psycho-

logical Bulletin, vo 106.

77 J. Moh et . /2001/: Rethinking Risk Assessment: The MacArthur Study of Mental Disorderand Violence, Oxfo.78 U jm ovm Bekowcz (L. Bekowcz /1969/: Fstto-esso hypothess evste

: Roots of aggression (Bekowcz L. e.), New Yok, p. 124) tv je esj je mo o-ovo fstcj. Poces se ovj t kok: 1) ost je oemoe ostv eje cj;2) fstcj eee bes; 3) bes je pespo z ( eposeo vo ) esvo poje.


15/33


Pkes Wstoe79 voe ove teoj o peos zbej (e. excitation-transfer theory). Tp stcj koj objjv ov pojv je k ce e moeesjom oovot poje oo koj zzv fstcj (p. zbo ve

pooj hjehj), p je zbo to smev e (ee) osobe. To jeokzo Zm s scm80 k je povoco ekcj pojec koj smo zvte tj bk zje tees tetet. to je povok-cj b sj, j je bo etv efekt, ko spoje esvost poteb se o spoj eposeo.

Jo je Dw kzo mehzm kojm se bes (koj je esto posec f-stcje) tsfome esj. Nvoe z zjekh kktestk spojv-j bes zme ppk jsko o votj, o vo petjvo kzje tm sjevm ko ovek oz o pojo sc potok kv, ce

pocve, vee e vt se e. M se skpjj, teo se spvj, spemo teto ejstvo, obje s estov ko pozje k s skpjem pes-cm, ko emo t potvk. Mo je j koj tkvoj stcj e pe-zmj pokete koj smj e t ot o. Ust se otvj,pokzj se stst zb, ko emo jest eko.81

Se bes s ekcje koje pte mj, koj se o bes zkje po tome toje bes tet ekcj, ok je mj tj. O zvo m eopj, etv-oj stojeost pem ekome; s e ste, povez je s sthom.82 Mj jepoket veko boj skh e, koje kmooj zbo osob koje mj

tee posec zvj poseb p: zo mje (e. hate crimes).U jeoj o etkh kj koje s posveee zjom poket jskoeovj zvst, Hemt Schoeck83 vo o moe ovest o vejjteh e ko to s bstv. Tko je ecemb 1963. Njjok bje mkok jeo stetsko kb eposeo pose pobee koj je zvojev je-ov ekp. Ubc, vj ekpe btk eko je s je moo t vot tosmoveeo, zoo spotst. Jo te sj eso se tkoe SAD k s poee 1967. pomett t po Coe Uveztet. U teem, posejemcet, sto je osm stet jhov pofeso. Zpjje je to s se sv

o es e Uveztet mejem veo em stetm koj sob moost oktoj z est, mesto obje eset o o ps fktet. Tkv je moost mo 45 o 13.000 stet koj s poh ovjet mek veztet motv ovo msovo bstv b jsj (pocjje bzo svet zo), sv po stet b s ov pe zzeth.84

79 F. Pkes J. Wstoe, op. cit, p. 61.80 D. Zm et . /1974/: Exctto Tsfe fom Physc Execse to Sbseqet Aessve

Behvo,Journal of Experimental Social Psychology, vo. 8.81 C. Dw /2009/: Izraavanje emocija kod oveka i ivotinja (o. Expression of the Emotions in

Man and Animal), Beo, p. 244.82 J. Deve /1978/: (Pe) Dictionary of Psychology, Hmoswoth, p. 116.83 H. Schoeck /1987/: Envy A Theory of Social Behaviour, Ipos, p. 129.84 Schoeck zos sme tvj: kko je st pokz je bc Ameko pesek Ke-

ey-j H. Osw eo zvo zto to je bo svest je omje pesek SAD bo sve ooto ovj k ee bt (m, zo, spe omje o).


16/33

194 CRIMEN (II) 2/2011 st 179211

Ovj to zbo to kost zz osvetko sje (e. vengeful violence) zsv e koj se ve z zvst jbomoe ko pv ps pme tkvo pojvo p o Kovom btobstv z Sto zvet. Tkv e kktest

s z mpotete (e smo seksom sms) esposobe osobe. Gbjejesmopozj oe kompezj pom oe koj s spe post ooto je pm eostpo. Nje zbo to o to s (tjoj) ZpojNemkoj tkv e jee ve zbece jhov potomc koj s stj seb pte oo to mo stoseeoc, ko to o moetko km-tet SAD sp ov kteoj.85 P o koj fst, zv ooe m j ej emoost seb pte poto ob jeposeovje je jhovoj eecj posto stts smbo, b p Geck86vo ok kojom se pvjj: pokvt zovojstvo m, tkve stvko ve ee mt; oe ve ee kome post ko sestvo steke mo m.

3.1.6. Zovojstvo ko poket sko poj

Dv G Toy Jeffeso kjz Uvod u psihosocijalnu kriminologiju87kzj jo je bt fkto kmo sj: zovojstvo koje tkv eoose oc. Poze o osov ej jeo o jzjjh kmoopshooke ojetcje XX vek Hs Eyseck88 Hs Toch89 tv s o-tj pokj se sje objs b espe zbo to to s se stvt zmej pestpke ko ve, h sotj pe poee sostm jm tko h ovj o e koje s zv. Je zme-mo tkv e je ptmo jhove oce ( tom cj kosto je bsk tevjko stvk tehk) zto s h zv. Tko je oo o szj s opoce mee o, oovo povokcj, ooeje zbo zeo e-vvj vje obz, ko vje potvk mesto e sp estoc zo koj se e moe zmet bez zmj obz kko s vee obeste: c e jeov tv.

Ovj to se tko pojvo ko zetk shvtj o zo ko zvo zo-vojstv koje je pomovso Jck Ktz koj je kjz Primamljivost zloina: moralnai ulna privlanost injenja zla hteo oovo zto je zo toko pv e-km jm. O vo je, s zzetkom pe sve v pozt e mekhkmoo How Becke (Becoming Marihuana User, 1953) Dv Mtze(Becoming Deviant, 1969) tet bo mo pokj se zmj o tomet moetcm z veje vstkh sp, t je boj c -vo zve bstv zbojtv ko zj o jeovo zvej ee mtkost, z vsok zk e bt otkve sto kje? D bsmo o o

85 Ibid, p. 137.

86 S. Geck E.Geck /1952/: Delinquents in the Making, New Yok, p. 149.87 D. G T. Jeffeso /2007/: Psychological Criminology An Introduction, Los Aees, p. 20.88 o jeovom tomezoom shvtj kme ost v. . Ijtov /2009/: Teorije u

kriminogiji, Beo, p. 208 et seq.89 H. Toch /1978/: Nasilnici (o. Violent Men An Inquiry into the Psycholoogy of Violence), Beo-

, p. 28.


17/33


oovo ov ptj, potebo je pomet ok metoooj sptvj.Momo pokt jeove stvove emocje momet k je pezo veje e. Umesto ptj zto s to o?, to oc smo p pk

obo osms svoj smoopvvj p (svko se moe pozvt tekoetjstvo, pooe mteje pobeme, teto v sej epvkoj m je et esete h opvj), teb h ptt kko s to o t s pose to o. Teko e jokoej kmc skt skeo zo-vojstvo to s zv eo.

D bsmo objs bo koj tp kmtet, potebo je kzt postojjeset (pe) vh opth sov. To s:

1. stts kcje pkt zhtev koje teb zovojt b zo bo s-peo zve;

2. j tmej koj e pestpk bt ve o ste hk se sz je zvo eo;

3. emotv poces specf mk kojoj se spojv pmmjvost eoojvost zo.

Ktz tv stk evjto kmo poj bt o m-j moe emocje: poeje, pveost, ocj, posmeh, czm, skv-jeje osvet. Zbo to je pme, povj stcj z koje se e moez bez ovj smopotovj est zok zo, p jteh, kkv s

bstv z stst.90

3.1.7. Akohozm

Rzmee zopotebe koho svemeom svet s zbjvje. Pemstvj Uveztet Me z 2003, ve o poove (51%) popcjeSAD zst peko 12 o je po pethoh 12 mesec, ok se tekm -kohom (pet ve p posejh 30 ) moe smtt oko 16 moAmekc. U toj zemj, o je po boj sjev te zok smt stovk.

Osmeseth o XX vek poeo se ovot o sindromu zavisnosti od al-

kohola. Nbojo je sem jeovh bth osob:) svje epeto kozmj koho (oj koj se opjo smo v-

keom, ksje to svkoevo);b) seje poj povezh s eophoo kozmj koho

(vemeom, ko sve oste vote fkcje be zj oos opjje);

c) poj toecj koho;) povjje pstecjo smptom;e) kozmje koho svh eksj;

f) bjeje kotoe;) bzo vje koho pose peo pstecje.91

90 v. . Ijtov /2009/, op. cit, p. 339.91 D. Rstck R. Dvso /1985/:Alcoholism and Drug Addiction, Ebh, p. 16.


18/33

196 CRIMEN (II) 2/2011 st 179211

Akohozm ovo o z h pshkh, oskh, ko socjh po-bem e smo z pjce, eo z jhove pooce, koee pos. I poe to,kko voe Btoov92 toesje kozmj ove spstce je epoevo

zeje oos zopotebe o.Povezost kozmj koho skh e jeo je o opth mest kmookoj tet kojoj se mo boj poc. Ist, pmeee s zke koecjm kozmj ksje kmo poje opjeh ckko poe:

vste kjvh e (jv je b ko jteh skh zo b-stv, sovj, tekh teesh pove sj pooc);93

vste p (ko pv, o je jv); eofsko poj ( ojskm zemjm oos zemje j

Evope; Rsj je eko jv);94 tko poe po (moo ve ko mkc eo ko e).

Pkes Wstoe95 kzj se z cth potk kko e moe zkj-t je koho zok svh skh poj j oc s b po jeovmejstvom tetk vej zo. Ko jboj pme voe me koj estopezmj kte sj kohosom stj. Pobem z kmooe je tometo s kohozm sje ko ovkvh c jee posece eko tee oc(eseee pke pooc, espeh ko, sth o zo) koj h zzv. D-

je, kozmje koho sko poje moe bt eo st vot mh;jz, koho moe t stmet o c c koj ovoe osko poj (pezk eo je k je koho ete hbjeoce koj s pepek vej).

Zbo veeo, mo se s s seem kosttcjm koje s fomsPt sc:96

1. kozmje koho moe ( skoo bez zzetk to ) povet sko-ost z esvm skm pojem ko mkc (ko e,eto mje):

2. to ejstvo zvs o meoos vste p, opjj okoost kojm se oo o;

3. ve sjev opjj e ezt esvm skm pojem;

92 C.Bto A. Bto, op. cit, p 515.93 Az peko 1.500 sjev hpej Btj pokz je s oc ve o jee tee

ovh e b stj kohosost momet zvej e (D. Mock et . /1990/: Aco-ho cmes of voece: Peset Isses, International Journal of Addiction, vo. 25).

94 Dvojc to (V. Shkokov A. Nemtsov /1997/: At-cohocmp vtos Rss motty : Premature Death in the New Independent States (Bob et , es Ws-

hto) voe fpt potk je peo tezve tkohoske kmpje peo 19851988. Rsj potoj koho op z etvt, stop bstv stom pe-o se je z 40%!

95 F. Pkes J. Wstoe, op. cit, p. 70.96 M. Pt et . /2002/: Peope pce: Some Fctos the Acoho-Voece k,Journal of

Substance Use, vo. 7, p. 211.


19/33


4. kozmje koho moe opet veem pojm, se oos jh e pojvjje ko ko ovoj sov;

5. tek pjc mo bt oc, tve sj:

6. skstvo vktmzcje sjem (kjj sekso sje) ejemob povezo je s ksjm tekm opjjem th c;

7. zk se opjje zo sko poje zvs o emofskhc, st vot okoost. Ove poseje obhvtj: ekotosoopjje, somtvo, vot sejm bee, zst (m poetc s jveem zk) e vke opjj.

B) Bioloki faktori

Ove e bt zo o tcj ekh homo, pove moz omj

esvo poje.

3.1.8. Utcj testosteo, pove moz eetskh eosttk

esto se esvost mh mkc vezje z nivo hormona testosterona kv. Pozvoe tests mkc ( m te e pokt je jjk) m v fkcj obkovj mskte poom szevj. Z s je po-sebo v jeov povezost s pojm kojm se ostvje omcj m s esvo. Ist, ov posej vez je pvojsk. Istvj

s pokz bzvje ovo homo ozm e ovo tomtsk oesvo poj,97 ko to vje jeovom vo ko mh pbe-tet e te eposeo post (p) jhove esvost.98

Nvo testosteo ste po tcjem seksh stms, ko oekvjtkmej (spot), tecm pobee, oto k s tjmf poz pove-z s sttsom. Ove se e ms smo eposee eske, eo st-stvee vje j vo ovo homo po ste pose pobee btk meomjee ekpe. Istvj pokzj je vez testosteo esje ekt se ostvje poseo, oto peko poj kojm se mfestje om-cj: estvo, tvokoost, vst ost esv omcj.99

U ekm sjevm, kko vj Pkes Wstoe100 esj je pove-z s oeem povredama mozga ekm o jeovh poemej fk-cosj. To s pokz stvj btskm101 vjetmskm tmvetem,102 osov kojh se zkjje s povee sfkcj foth

97 D. OCoo et . /2004/: Effect of testosteoe o Moo, Aesso Sex Behvo Yo Me,Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism, vo. 86.

98 J. Ache /2005/: Testosteoe Hm Aesso: A Revew of the Chee Hypothess,Neuroscience and Behavioural Reviews, vo. 30.

99 Ibid, p. 344.100 F. Pkes J. Wstoe, op. cit, p. 62.101 W. Lshm /1968/: B Dme Reto to Psychtc Dsbty Afte B Ijy, British

Journal of Psychiatry, vo. 114.102 J. Gfm et , /1996/: Fot Lobe Ijes, Voece Aesso: A Repot of the Vet-

m He Ijy Sty, Neurology, vo. 46.


20/33

198 CRIMEN (II) 2/2011 st 179211

eov moz poveze s esvm pojem, oto s emoo je-ove kotoe. Ove je p po pmh mps, e bo kkvo pomj-j. Metm, epose povezost ovkvh pove s kmm pojem

je stovje. Dke, ko tkve povee povevj mpsvost esvevove poj, oe e voe eposeo pestptvo; o, ovkve povees etvo etke, p e b moe post ko osov z zmevje esvost sko kmtet tv.103

U tet104 se pomje pozt sj koj je povo Be s s-cm.105 R se o jeoj hoskoj pooc kojoj se genetski nedostatakpeoso eecjm potomke mko po. O s b opteee motvompobem, me kojm pojom esvo, zbo e s estov kozvoc vee boj kjvh e, me kojm ezbcozm, pjev s-

ovj. Iteesto je ee z te pooce, peko koje s eetsk efekt pe-ose, s pokzve ve esvost, t bo koj posec te eetskeomje.

3.2. Spoljni inioci

Pkes-ov106 s pvom kzj povje sj mo mt v je,mest, zoke posece. Zbo to zmjj pshoo topoo o ovojpobemtc e mo objst sv soeost ptj vezh z sje. Je, jeoptje koje o stoje oovoe je: zto ovek pojec postje -

s? P tome, zemj jeostv jec b tebo oovot ptj e kom mest je oo o tkvo poj (je svejeo o-o sto, pooom om, c, ko, oom kb ommest).

Jo mje je moe zemt kojm okoostm je oo o pmee se koj socj oc opose ovkvm pojm. Zto e stvk bt e opom tvem fktom kmo sj.

A) Prirodni faktori

Ove e bt e o mest zvej e, v, bc, zeost vzh,ztt o posto, pesejeost sm (tetojm eofskm) o-cm kmo sj.

Poztvstk ojets kmooz (Qeteet, Gey, Fe Ascffeb)pmet s veje zo t po sov. Csse Beste107 -voe je ovjoj tet pmet teecj se poseb pj posvejemestu izvrenja dela (stvj SAD pokz s se smo 10% o k-

103 M. Bowe B. Pce /2001/: Neopsychty of Fot Lobe Dsfcto Voet C-m Behvo: A Ctc Revew,Journal of Neurology, Neurosurgery and Psychiatry, vo. 71.

104 F. Pkes J. Wstoe, op. cit, p. 62.105 H. Be et . /1993/: Abom Behvo Assocte wth Pot Mtto the Stcte

of Gee fo Moome Oxse A, Science, vo. 262.106 F. Pkes S. Pkes, op. cit, p. 54.107 E. Csse D. Beste /2007/: Criminal Behavior, Mhwh, p. 112.


21/33


po boj okcj zv k 60% kvh e).108 Tko Bthmov kjzKriminologija ivotne sredine st zo m et eemet: zko (koj z-bjje), zvc, objekt (met, koj s p ov) mesto. O poseb

zj j seem ptjm: e zto se zo evj? kko pestpc bj mesto e e zvt eo? kkv zj mest zvej je kv zko? koko s objekt p ostp? je pestpk pethoo bovo toj se?109

D po c koj je pov je vruina. Iteest s pmepoc s sv jv em SAD zve m k je tempet vz-

h b veom vsok. S je stcj s ostm skm em: ve sejee e vekh v ksje. Poc FBI pokzj se sje pooc, ost voet e, jee ve o mj o vst, jmje feb.

Buka (, kko se to koektje, ke eeje zvc) ko pestvj smbjet steso, sm e moe zzvt jsk esj. A ko ost tkvoc e s ekm m fktom opos vej skh e.to je bk ve, ste zk pmee sj, oto ko j koj e mjskoost se poj esvo. Tkoe, pmeeo je bk pestvj ok-

z sko poje oto ko ztvoek c smeteh evmbocm.

So ejstvo jsko poje m zagaenost vazduha. Boj po-vj pokz s fkto kmo sj teb tt eozejmvekh ov. Lbotojsk ekspemet s epm zoem vskomm pokzj s skoj esvom poj tkvm stcjm o p-, pokzo se s be zmce sje e zmjem stovm.110

Lini prostor (evjve postoe ce oko ovek) poteb se o z-tt o p h s povez s esvm pojem koje se esto kost

kko bsmo seb obezbe ztt o esje h sv toomj.Dmezje to posto zvse o kte, etke pe ppost c, jeo-vo zst, pos kojm se bv zh h c, pe sve o poejeovo oos s cem koje stoj e zte posto. Mehzm e-ovj ovo oc je see: eoveo zje eko c bjvposto ovo o emocoe zeost, p osob moe pbe esj ztoto se p z sopstve bezbeost. Z jh, tkv kt je po smoobe.

108 Mcs Feso (M. Feso /2004/: Crime and Everyday Life Insight and Implications for Society,

Thos Oks, p. 37) z ovkve okcje svj zv ops mest koj m je o DesRobeck.109 v. . Ijtov /2009/, op. cit, p. 402 et seq.110 Nvo, ove b tebo vot e zmemo mesto zok posece moe je

poveo kozmje kot be posec sth eh pooh oos kojekm esvm pojem.


22/33

200 CRIMEN (II) 2/2011 st 179211

Petho c teso je povez s prenaseljenou koj jskoj se,ko votjskm zjecm kojm s jeke (pozt s ekspemet sbotojskm pcovm mjmm) sovm bobe z opstk, emost-

e vsok stepe esvost pem m ppcm svoje vste. U jskmtvm, pesejeost ov esto se vezje z sko poje moet-k mkc (ve eo e). Njve zk jvjj ovkvo poj zbe-ee je kzem stovm. Boj teesh pove bstv ste k be opost boj osek. Rbck C111 tve poveje zvoske popcjeo 20% vo post teesh pove z 30%, post boj ztvoeh o 40%vo povej boj teesh p z 60%.112

B) Drutveni faktori

U stvk e bt e o socjm ocm kmo sj. Nckzj motvo tkvh fkto, o kojh eke vezj z sve obke voethe, ok mj tcj smo ko ekh.113 Ove e pj bt posvee pe-vshoo ovm pvm, be zoe: tcj tveo ej, teevzje veoc potkt.

3.2.1. Dtveo eje

Ovj fkto je ek c zme vh socjh -c kmo sj je s se stktvm ejem pv poe bvt fzooz,

s vem skm kom Pvovom e. Pvov je objso mehzmsovh efeks postcje veettv ev sstem. Tme je to pt ostmstvm, me kojm posebo mesto mj Amekc Wtso Ske,koj s tkoe osove zkjke zve z posmtj ekspemet s votj-m, ztm s t oj s pojem jskh b. Tko je sto bhev-ozm pshooj koj ej t objjeje stk mejj poj, koj svh s zvjee tepje zsove pcpm ej. U tm pocesmv o m kjvje koje, zvso o h kktestk c, moe btfkto sovjvj. Ljsk b obe s om zpj tepetcje,

oke oose po tcjem kko spojh, tko tjh c.N tkvm zmjjm st je teoj o tveom ej koj tv

je petpostvk z zmevje jskh poj objjeje opj, mjej,oekvj, kompetetost veost. Svk ovek m sopstve vzj svet koj

111 R. Rbck T. C /1984/: Cow womes pso: Attt behvo effect,Journal of Applied Social Psychology, vo. 14.

112 Csse Beste (op. cit, p.115) sv t posej oc povezj zjek zv teto-jost zo.

113 O ovh h, pj je posvee oto ocm koj opose vej jtee ko-

vecoo zo bstv. U jeom stvj spoveeom oj zemj pokzose ovkv e koej s pobemm ko, bejem o ke om poom so-

vm, ko s tejom z fmcjom etfkcjom kmm evjtm pm vejem kvh e ob moetstv v. B. Smeov /2002/: Socje kktestkezvc kvh e bstv : Delikti nasilja: krivino-pravni i kriminoloki aspekti (D. R-ovov e.), Beo p. 311.


23/33


okje o v toj mezj. Po ovm cm, z objjeje jskopoj kj s szj (kotv) oc koje m obo zvmo zm-jje pmeje. Teoet vej je tveo okeje jvj c

stk svko jsko poj. U tom poces poseb o m poj-vje koje okv jeovo svjje. Tko kmo poje moe cjobt phveo zhvjj vj posmtj, e bt svojeo,zvs pmo o pojvj (tzv. opeto sovjvje). D e to posttsto poje zvse o o pojvj phveh veost. Ako pkek c (kjvje) ezt osejem objj (ovtost), to e ovesto (teto tjo) bokj tkvo poj.

Ovkv zmjj phvt s ek socooz, me kojm se jt-cjjm smtj Rotte B. J Rotte114 stco je poseb zj oek-

vj (zto se jeov teoj zv eje o oekvjm). Jeostvo ovo-e, po ovom to, j koj ve km e oekj o tkvh pojek obtk (stts, mo, sost, mtej ob pjte sezcje). Istov z ske: o se j ekom obtk (Bo oobv to to s c Ze-mje kjj pomsktete emoe osobe, e koj tje m sk se e jeov smt zt pobojje jeh voth sov, ...115

Abet B stvj ovj kocept poze o tvje pojec moesvojt e vj posmtj t (moe) e. To je o zvoejem posmtjem (e. observational learning) moeovje. Tko, ete

moe t kko se pc z ptoj ejem teevzjsko pom, -tv vjk koj post se ovom kom. D zv z ovj po-ces je eje koz mtcj (e. imitational learning). Njtcjje osobe koje mse ko moe s otej, tej, osobe pem kojm osemo koost, p-jtej, vjc, smbo moe kkve zmo fmovm, tet mejm (ok zveze, mc, spotst).116

Posmto poje moe m ve se be phveo koko mje seov , mje koko je peo kjvjem. Zto je vo vo osobe koje mj stts jve ost b bezsov kjee z keje zko.

T e se jhov smptze tee ot mtje jhovh ee.117

Motvo ekspemet koje je B osmso tebo je potv jeovestvove, oto oe o povezost ej s esvm skm pojem.Tko je jeom o jh pekoskoj ec pkzo fm kome je oso ce s-

114 J. Rotte /1954/: Social Learning and Clinical Psychology, Eewoo Cffs.115 C. Bto A. Bto, op. cit, p. 170.116 Mketke ecje zopotebjvj ov jec koste tkve osobe ekmm km-

pjm o kozmetkh pept, o pv pehmbeh pozvo. Btoov (Ibid, p. 171)tve je z me vje t ov c e eo t pepoj. Zto e jhov z-

kjk jve ost mo opet post sko kmtet je koko s oejvo emoste sko poje (pem stjvm fotofm) sje pooc,sovje zostvjje ece, to ko jhovh obovc stv tsk s tkv pojom stv.

117 A. B /1973/: Soc e theoy of esso : The Control of Agression (Ktso J,e), Chco.


24/33

202 CRIMEN (II) 2/2011 st 179211

mo fzk p pst tk jskom obk. Zto ve ece z ek-spemete pe mto je tkvo poje pem som objekt oos vjke z kotoe pe koj s e tj fm. Iteesto je je je

boj stv poovo B ekspemet ek o jh o s o sheztt, s h opov.118

N ov ko ej sjj se eje veh mekh kmoo EwSthe Ro Akes o ztom povezvj pojvj o kojmse ze svm em koje se bve kmookm teojm,119 o s e veteesovt se pozbvmo jem s teojm o ej povezm ptjem tcjem mej ( pvom e teevzje) veo esvo poje.

3.2.2. Teevzj veo ce

Ve pomet ekspemet Abet Be seso je ko ece ejesko poj ovo o povj tkvh e. Zto je vek boj st-v poko tv kkvo ejstvo vo esje tv m pkzvjesj jmojem o svh mej s teevzj.120 Njhov eztt moob se svest stv koj je ko eztt petestooje oto st-vj zeo Hesm s scm121 sje teevzj je je o fktokoj opose post esvost tv. Ov to zkj ve vste efektteevzjsko sj:

) ktkotj (ec m j esvm pojm eposeo po

ej sj koj se sje); b) otj (t se svjj stvov vk koj okvj pezk

esv e).

Po jem, eje skh sj etjstv, povev zk o pbe-vj esj osm om. Ovo pvo v z eke evojce zsvh tveh sojev bez obz koj cj esvost posej. Postoje joek pv: z etfkcj je o zj po ve tcj mj kov sto poko moet eoc; tkoe, o zj je estost kotekst kome se TVsje o; ec koj e ej teevzjsk pom (bez obz jeov

sj) veem s zk svoje ske obsce poj.Objjej z ovkve tvje s see: eje sh sj moe o-

vest o svjj stv kko je pme se jboj z evje tveh

118 v. C. Bto A. Bto, op. cit, p. 172.119 v. . Ijtov /2009/, op. cit. p. 80 et seq.120 se je tmp, tj ek jtcjj mej ovm zmtjm skjt p

to je obo, je moe stje pokzj ps ovm mo so eovt posto. smjeje oeeh tpov sko poj. U poztoj kjz Fudbal na optueni-koj klupi Ptck Mphy sc (P. Mphy et ./1990/: Football on Trail, Loo, p. 96 et

seq.) j zve stojsk pee tcj btske tmpe fbsk hzm. Tjtcj se pokzo ob sme: pojem peom o je bo smee pojvje, -m szbjje sj oko fb.

121 R. Hesm et . /2003/: Lot etos betwee ches expose to TV voece the essve voet behvo yo thoo: 19771992, Developmental Psyc-hology, vo. 39.


25/33


pobem; oo ovo o esezbzcje (sbjej poh etvh emoco-h ekcj sje); tkv sj mo s jee ste opet se movek oset omm tek k se po so s e ste, moe pot

jeov epeto skh e.122

Cck Doe smtj je kj z zmevje otjo efekt zoe-ost TV sj mkom ob specfo pocesje fomcj koje seovj ekoko fz, Akh Bey tj pojm zj tvjm popt see-h: ov ec pokzj epjtejstvo pem m, oto stcjm jvomvj (e. hostile attribution bias); je pbevj teesom eo mso-om evj pobemth stcj; mj vo skoost z meeovje;eocet s. Neke o ovh stvov svjj to (Pme Ho).

So ejstvo me mj veo ce kojm sje pestvj oko-

sc oj. I ove oz o pojvj esvo poj ko kosk.Tkoe, pomje se jhov tcj stvje tsk o omost esje. Ove seste Feov kocept ktze. Besey V Eewyk123 z s eztte 28stvj o o zkjk to to ec zst o 48 o eposeopose j veo e s esvm sjem, po pv mj epzoe e-svo poj pk e moe post ko osov z zkjk kko tkve veoce bezsovo voe sje stvom vot.

Njhovo mjeje oeke e McGe koj smt eje teevzje sh mej m tcj jsko poje, zmee to tcj e moe-

mo zmet bez zmtj t se o v oo ko m je zoe. Ko k se o v, testosteo fstcj sve s to fkto koj oposeskom poj, o oovo kokoj me e moemo o pomoo s pmejeh meto. Jo mje moemo s so pevet e oesvo poj o.124

3.2.3. Utcj potkte

Njpoztj opt teoj o objjej sko poj spojm -ocm postv s vojc pozth kmoo Amekc Mv Wof

Itj Fco Fect. Nzv s je ejem o potkt sj. O je kkovoe Vo Be125 smo stvk Wof-ove je stje o bstvm Fefj kojoj je o (osjj se eke o stvov Ew Sthe-)o se vek boj bstv oo me ppcm h tveh soje-v ko eztt etvo tvjh oj koj s z ktee m zzet zjzbo zjmh pestv kko j teb se vj.

Wof Fect eezov s ove stvove zj teojsko obj-jeje oo semet kmtet sj koj e e j to je eovo

122 F. Pkes J. Wstoe, op. cit, p. 66.123 L. Besey J. V Eewyk /2002/: Veo mes e-fe esso: evew of the te-e,Journal of Adolescent Health, vo. 29.

124 J. McGe /2004/: Understanding Psychology and Crime: Perspectives on Theory and Action, Bc-khm.

125 G. Vo T. Be /1986/: Theoretical Criminology, New Yok, p. 215.


26/33

204 CRIMEN (II) 2/2011 st 179211

mh (z stst, jkh emocoh zbej) ke, ko kojh oo je bo -pe spo. Tkoe, tkv kt s mfestcj tee mete boest. Oopsj poz skob veost zme omte kte potkte sj.

Tko s, pme, o o szj pestvc potkte sj mj te-ecj st vej zto ve o ppk omte kte obto,mje vej jsk vot.

Izme potkte sj omte kte postoj omtv kofkt.O se oos pv o tome t se oekje ko oovo tvj pojpopt bezzeo kj zkvj koj s e ko ppk pve estozok bstv. Ove ome oje s koz tvee zhteve kjvje: o kojh e potj bvj ktkov smej o ste h ppk potkte, o koj h see s ve ve m se. Te ome postj eo jhovo voto

skstv, ezvso o to koko h pojec (koj se po jm po) zst po-v. Utoko pe to oj koj h e potje moe postt tv sj. Pojecoov stcj sjem je oekje e tko eovt st. Ko t, stje ps stcj kojoj j je m ose zo (k kos tmo potv to) po pcp j je o mee.126

Wof Fect smtj s epose fkto koj ovoe o s-ko poj (mj pe sve v bstvo mh) ej-veost oekvpoj. Ko Sthe, o smtj ove eje zv z opth tvehoos. Istovemeo, o objj spek kko je potkt sj st.Ovo ptje je, po jm, kjo z jhov teoj ko pozmevj kko s

zok sko poj pe eje sme eo socj sov koj s te eje poost ees. Dke, potkt je zk poost z specfh stojskhzo, o je peoe s eecje eecj ko set ej, bez obz to to s se zoz zbo kojh je st zb.

Ot, jhovo kmo potko zmjje je smeeo otkvjec koj s sov stk stvov kojm pov potkt sj. Njhovjzjj peo bo je se zv spezj potkte spvjem poocoh koj mo zj om , mesto se oe kocet tjmskm pojm. K se jeom zv ovkv spezj, ov pooc e

se postepeo smovt omt kt peste ve sk e.Teoj o postojj potkte sj ees je kko pomj Vo

Be127 boje ote teoje stvj. Z jh je kktest pokj objse vsok vo kmtet sj mekom J to zme cc.Mo to tv s jjk potkt sj m stojske koee po-jom osej st me jjkom ospoom, sttcozovom s-j povezm s jem e popcje opstv, pozom J skomt, ksjem ekoomskom ekspotsj o ste Seve sm zozm.

Me tkvm teojm zvj se o koj, zsov ejm Wof

Fectj, te objjej sj me mekm ccm. Nje to je LyCts128 koj poz se o stv potkt sj pov tkozvom ce-

126 v. . Ijtov /2009/, op. cit, p. 260 et seq.127 G. Vo T. Be /1986/: op. cit, p. 217.128 L. Cts /1975/: Violence, Race and Culture, Lexto.


27/33


tom mpsom mehzm koj se svo peteo vje zj m-evost. D kteoj kojoj se ovoj teoj je poseb zj s vebesposobost. Lc koj h posej stj s koste ove sposobost z z

kofkth stcj bez osjj fzk s. O koj h emj ovjvjosjje fzko sje ko je mo opcj. Ko eztt, jvj se vekboj bstv tekh p tees tetet je s tve pjtej ov po-oce. N s objjv se vek eo sekso kmtet. Mkckoj poseje vebe sposobost ko e koste e vest e seks. Ostse jeo mo osot fzk s poste zvoc kvo e sovj.

Ov teoj moo ve o zo vezje potkt sj s optm tve-m sovm koj je ee p tome, ms se kko stojske, tko tekesocje sove. U z se pee poteb epesvo sj o ste po-

cje ckm etm opte osstvo etmo zbo. Kt Ctsov sm-t kjom vjbom koj eje zme vjh socjh sov pojsvko pojec. Pem tome, ov teoj pozmev je poje svko tv vostko pozokovo s jee ste oo je posec epose-o tcj ej (stvov, shvtj) o (phvtjvom) poj, s e ek-to kzo tcj opth tveh sov poj. Z zk o svojhzo, ov tok sfe kme potke ste ej se opt socj so-v koj zzvj sk poj moj jso zt pezet ktvostkko b se jhovom tsfomcjom tco zmee smoj potkt sj.

Ctsov kost potke z z empjskh stvj o oos so fkto sko kmtet kko b pop svoje stvove o vsokom vo s-ko kmtet mekom J. Vek boj veeh potk potvjejee teze, s ovj stvj kz se ck jjk kmtet SAD mo boje objst pomo ekoomske ejekost.

ZAKLJUNA RAZMATRANJA

Pe sve, vj kzt se povje sko kmtet e moe

zmst bez kzvj koee fktoe jske esje sj. U tom poe-, tebo b pvt zk zme ov v zz (pv m v pe sve bopshook stkt, tvee oce kosekvece); tkoe, e b tebozjevt esj (ekcj e spoje je tje pobe) esv-ost (skoost se tko eje).

U pvom p zj s oc tepesoo kmosj. Rzkj se tj (pshk book) spoj (poo tve)fkto. Veom je vo zet obz jhov mesob spepetost, p empv stvj je vst skoost se pme sje, ok spojj oc ee

j o ok. P tom, ov t spojvj skopoj. Je (sem k se o evo oboem cm), k o k se emocje, fstcj mj ovoe o stj see svest, j svoje ekcjekoto, pe sve sk s om to s tv o. potkt kojojppj.


28/33

206 CRIMEN (II) 2/2011 st 179211

Ovkv zmjj moe bt o pomo p pokjm skkmtet sveemo ce koje b tvo moo toest. U tjs komese zo o: uinilac, rtva mesto izvrenja e, mo se pezet mo

koc cj speje kotoe sko kmtet.K se o ocm, v o pofks ovkvh e mj sbezee z meto zvje cje. Ro otkvje tetm oh fom met-h poemej koj se ee zpj ko c, moe spet je boj s-kh e. Ko jboj pme moemo vest eztte povejvo Ncoostvj o bstvm smobstvm spoveeo Eeskoj Ves: k 17%zveh bstv moo se pevet.129 Tkoe, jje vspte oe pooce koe zvjje smokotoe socjo phvtjvh vov spojvj es-je je see ztk. Imj v tcj koho sko poje otomh osob (kmook stvj pokzj jve boj skh e,hskh sp vstkh kt zve po tcjem koho, pe svepv), tvo se mo jso opeet: je bob potv kmtet vj opoft oh koj ovkve spstce pozvoe stbj.

U poe tveh c sko kmtet, tebo b pe svet zj kte esj mo evj svh espozm kofk-t, m koko to estvo eovo veme k s sje okje svkom te-tk (o teevzjskh vest, peko fmov, skh c osth poktmsove kte, o meoh oos kojm se svkoevo emostspecf poek mo). Ovkvo zje mo eje ko topstk pojek-

cj popt ops see kojoj je zvo pozje Gospoje z Kje pookIsje, stoko mt o Bem ostvm stojjem Bet Rsse svetske vke be besmso t, se je to je zz z stcje kojoj se zmo. Jeo sje zzv o, je omz . Skoo emoemo ve ekostst ko je kom e svet pv poeo s ktm teozm, b ksje tkv e potv svojh tees szbjo bjjem eh.

Rzmjje o tome kko tve opes smjej boj voeth k-mh tk mo povt povj opos oteeh sopstveoj vk-tmzcj. Tkv zmtj emj kkve veze s mehzmm okvjv-

j tve,130

ve s potebom potecjm tvm skeemo pj ekejhove e cte, vke poj povevj zk vktmzcje. Zj bojkh kvh e bo b smje smo k b (oto m) z-bev z poj.

Njz, k se o mestm vej skh e (specf kmeofj), mj po osov zj z smjvj bke zej, ko pesejeost vekm ovm. Mee ovj komo e pskpotk eoo bstko zvoj mo tom poe bt o vekozj. Noto ko se kombje s mem tzv. stcoe pevecje kojm semjje boj pk z veje e sko kmtet.

Ko to se v, kmo sje je sb jsko o, t smo os-e psvost. Stm estovm koj opose smjvj tezj svko o

129 A. Me /2009/: op. cit, p. 58.130 . Ijtov B. Smeov-Pt /2011/: Viktimologija, Beo, p. 24.


29/33


s moe opet stvj kme esj pe sve mkopom p.Dtve sbjekt s tkoe pozv opes mjej teth efekt -c z koje postoj osovo veovje opose esj stv me-

jskm oosm. Dv je, pk, ko kjj stc evj kofkthstcj pozv pezme z me oketh koto skh e: ekstmsjem, povemeo zbm, b ko z kjjm sestvom posez kjvjem. Jso je je to o, se m koko sk e zzvje os teb zvt o beskose eeotvoe etbcje kokoje je kjvje smo seb cj.

LITERATURA

Amov M. /1987/ Psihologija zloina i suenja, BeoAey R. /1966/: Territorial Imperative: A Personal Inqury Into the Animal Origins of Pro-

perty and Nations, New YokAche J. /2005/: Testosteoe Hm Aesso: A Revew of the Chee Hypothe-

ss, Neuroscience and Behavioural Reviews, vo. 30Aovsk Lj. /2007/: Kriminologija, SkopjeB A. /1973/: Soc e theoy of esso : The Control of Agression (Kt-

so J, e), ChcoBto C. /1980/: Criminal Behavior A Psychosocial Approach, Eewoo CffsBto C. Bto A. /2005/: Criminal Behavior A Psychosocial Approach, Uppe Se

RveBesey L. V Eewyk J. /2002/: Veo mes e-fe esso: evew of the

tete,Journal of Adolescent Health, vo. 29.Bekowcz L. /1969/: Fstto-esso hypothess evste : Roots of aggression

(Bekowcz L. e.), New YokBekowcz L. /1989/: Fstto-esso hypothess: Exmto efomto,

Psychological Bulletin, vo 106.Bckb R. /1971/: Pesoty Types mo Abom Homces, British Journal of Cri-

minology, o1.

Bmeth S. Lvee T. /2004/: Violence and Mental Disorder A Critical Aid to theAssessment and Management of Risk, LooBthm P. Bthm P. /1981/: Environmental Criminology, Thos OksBowe M. Pce B. /2001/: Neopsychty of Fot Lobe Dsfcto Voet

Cm Behvo: A Ctc Revew, Journal of Neurology, Neurosurgery and Psychia-try, vo. 71.

Be H. et . /1993/: Abom Behvo Assocte wth Pot Mtto the Stc-te of Gee fo Moome Oxse A, Science, vo. 262.

Cvcc M. /1999/: Piccolo dizionario di criminologia, Rom

Cp G., Cevoe D. /2010/: Linost determinante, dinamika i potencijali (o. Persona-lity: Determinants, Dynamics and Potentials), BeoCsse E. Beste D. /2007/: Criminal Behavior, MhwhChste N. /1994/: Crime Control as Industry, LooCeckey H. /1976/: The Mask of Sanity, St. Los


30/33

208 CRIMEN (II) 2/2011 st 179211

Cockehm W. /2000/: Sociology od Mental Disorders, New JeseyCts L. /1975/: Violence, Race and Culture, LextoDw C. /2009/: Izraavanje emocija kod oveka i ivotinja (o. Expression of the Emoti-

ons in Man and Animal), BeoDe So R /1988/: Crime Dictionary, New YokDe Zet F. /1993/: From pain to violence: The traumatic roots of destructiveness, Loo . /2000/: :

( , e.), Deve J. /1978/: (Penguin) Dictionary of Psychology, HmoswothDse R. Pkso R. /2005/: Nelson Criminology Dictionary, TootoFeso M. /2004/: Crime and Everyday Life Insight and Implications for Society, Thos

Oks

Feso M. /2006/: Crime and Nature, Thos OksFomm E. /1986/: Anatomija ljudske destruktivnosti, vo. 2 (o. Anatomy of Human De-structiveness), Zeb

Feo S. Whtsm L. /2009/: Forensic Psychology, BemotG D. Jeffeso T. /2007/: Psychological Criminology An Introduction, Los AeesGse J. /1963/: Opa psihopatologija sa posebnim osvrtom na krivino pravo, ZebGsse M. /1998/: O voece: A pemy commctos, International Journal of

Psycho-Analysis, vo. 79.Geck S. Geck E. /1952/: Delinquents in the Making, New YokGoom S/1997/: Nhsm the Phosophy of Voece : Sme C.(e.): Violence,

Culture and Censure, LooGfm J. et , /1996/: Fot Lobe Ijes, Voece Aesso: A Repot of the

Vetm He Ijy Sty, Neurology, vo. 46.G et . /1978/: Psychiatric Aspects of Imprisoment, LooGze S. /1976/: Criminality and Psychiatric Disorder, New YokHeck S. /1987/:Mentally Disorder Offender, WshtoHe R. /1998/: The He PCL-R: some sses coce ts se msse, Legal and Cri-

minological Psychology, vo. 3.Ho C. Howes K. /1989/: A tocto to cocepts, moes techqes :

Howes K. Ho C. (es.): Clinical Approaches to Violence, ChchesteHowes K. /1982/: Met soe voet behvo : Fem M. (e.): Develo-

pments in Study of Criminal Behaviour, ChchesteHowtt D. /2009/: Introduction to Forensic & Criminal Psichology, HowHesm et . /2003/: Lot etos betwee ches expose to TV voece

the essve voet behvo yo thoo: 19771992, Developmen-tal Psychology, vo. 39.

Ijtov . /2002/: Kmook spekt ekt sj : Delikti nasilja: krivino-pravnii kriminoloki aspekti (Rovov D. e.), Beo

Ijtov . /2009/: Teorije u kriminologiji, BeoIjtov . Smeov B. /2011/: Viktimologija, BeoIjtov . k M. /2010/: Organizovani kriminalitet, BeoJov A. /1982/: Vzm ko tp tveo sj : Delikti nasilja: krivino-pravni

i kriminoloki aspekti (Rovov D. e.), Beo


31/33


Ktz J. /1988/: Seductions of Crime, New YokKtcosk P. Ktcosk L. /1996/:Juvenile Delinquency, Uppe Se RveKst D. /1991/: Psiholoki renik, Beo

Lshm W. /1968/: B Dme Reto to Psychtc Dsbty Afte B Ijy,British Journal of Psychiatry, vo. 114.

Ljb M. /2011/: Porodica i delinkvencija, BeoLoez K. /1966/: On aggression, New YokMe A. /2009/: Treating Violence, OxfoM A. (e.) /1999/: Defektoloki leksikon, BeoMcGk B. McGk R. /1979/: A New Appoch to Eysecks Theoy of Cmty,

Personality and Individual Differences, vo. 2.Meee E. /1966/: Uecotoe Ove-cotoe Pesoty Types Exteme

Atsoc Aesso, Psychological Monographs, vo. 80.Meee E. /1976/: The Pecto of Deos Behvo, Criminal Justice and Behavio-

ur, o 3.McGe J. /2004/: Understanding Psychology and Crime: Perspectives on Theory and Action,

BckhmMovov R. /2005/: Psihologija kriminaliteta, BeoMmc A. Boov M. (es.) /2007/: Socioloki renik, BeoMoh J. et . /2001/: Rethinking Risk Assessment: The MacArthur Study of Mental Disor-

der and Violence, Oxfo

Mos D. /2005/: Goli majmun (o. The Naked Ape), BeoMock D. et . /1990/: Acoho cmes of voece: Peset Isses, International Jour-nal of Addiction, vo. 25.

Mphy P. et . /1990/: Football on Trail, LooOCoo et . /2004/: Effect of testosteoe o Moo, Aesso Sex Behvo

Yo Me,Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism, vo. 86.Op P. /2008/: Psihijatrijska sociologija, BeoPkes F. Pkes S. /2009/: Criminal Psychology, ComptoPkes F. Wstoe J. /2007/: Psychology and Crime Understanding and tackling offen-

ding behaviour, ComptoPeebe R. /1999/: Psychoanalitic Understanding of Violence and Suicide, LooPsp G. /2002/: Parole di criminologia, PovPt M. et . /2002/: Peope pces: Some Fctos the Acoho-Voece k, Journal

of Substance Use, vo. 7Popov M. /1979/: Socj pstp omost : Normalnost i psihijatrija (Ijtov

M. e.), Avske sveske, vo. 2, BeoPoo A. /1990/: Enciklopedija psihijatrije, BeoPs H. /1980/: Offenders, Devinats or Patients? An Introduction to the Study of Socioforensic

Problems, LooRovD. /2006/: Psihologija kriminala psihopatija i pretsupnitvo, BeoRzowcz L. K J. /1977/: The Growth of Crime, New YokRstck D. Dvso R./1985/:Alcoholism and Drug Addiction, EbhRotte J. /1954/: Social Learning and Clinical Psychology, Eewoo Cffs


32/33

210 CRIMEN (II) 2/2011 st 179211

Rbck R. C /1984/: Cow womes pso: Attt behvo effect,Journal of Applied Social Psychology, vo. 14.

(e.) /1999/: ,

Schoeck H. /1987/: Envy A Theory of Social Behaviour, IposSchse F. /1977/: Psychopthy: Heety Evomet : Biosocial Bases of Crimi-nal Behavior(Meck S. Chstse K, es.), New Yok

Sempe D, Smyth R. /2010/: Oxford Handbook of Psychiatry, OxfoShw J. et . /1999/: Met soe cc ce peope covcte of homce:

to cc svey, British Medical Journal, vo. 318, o 8Shkokov V. Nemtsov A. /1997/: At-cohocmp vtos Rss mot-

ty : Premature Death in the New Independent States (Bob et , es) WshtoSmeov B. /2002/: Socje kktestke zvc kvh e bstv : Delikti

nasilja: krivino-pravni i kriminoloki aspekti (Rovov D. e.), BeoStko E. /2001/: Voece : Sage Dictionary of Criminology, LooSto A. /1989/: Ljudska agresivnost(o. Human Agression), BeoSvese L. /2006/: Filozofija zla (o. Ondskapens filosofi), BeoSzbo D. /2010/: Od antropologije do komparativne kriminologije (o. De lanthropologie a

la criminologie compare), BeoToch H. /1978/: Nasilnici (o. Violent Men An Inquiry into the Psychology of Violence),

BeoTow G. et . (es.) /2008/: Dictionary of Forensic Psychology, ComptoVo G. Be T. /1986/: Theoretical Criminology, New YokWsh D. Pooe A. /1983/: Dictionary of Criminology, LooWee N. Wof M. /1989/: Itocto : Wee N. Wof M. (es.):

Violent Crime, Violent Criminals, Newby PkWms K. /1991/: Textbook on Criminology, LooWof M. /1958/: Patterns in Criminal Homicide, New YokWof M. Fect F. /1981/: The Subculture of Violence, Bevey HsYmeos E. et Kees G /1970/: La crime et la criminologie (vo.2), VevesZm D. et . /1974/: Exctto Tsfe fom Physc Execse to Sbseqet Ae-

ssve Behvo,Journal of Experimental Social Psychology, vo. 8.

Djordje IgnjatoviLw Fcty, Uvesty of Bee

DEFINITION AND ETIOLOGY OF VIOLENT CRIME

SUMMARY

I the fst pt of ppe, fte pot ot o me of voet cme, effot hs bee meto exp cocepts se opetosto, wthot pevos me coce. It hsbee pote ot tht tems esso voece e ot syoyms, the possbemes hve bee seste oe to vo temooy tems msests.


33/33


Tem cm voece s ccepte s eqte expesso fo tepeso voecefobe by oms of Cm Lw.Th, t ws pote ot o the theoes of esso: booc, psycho-ymc, e

theoes, cotve soc. Theoes e foowe by voet cme fctos pesetto,whch e ve two e ops: sbjectve o peso exte oes. Sbjectvefctos ce psychooc booc cses. The fst op ces metstbce, psychopthooc peso tt, hypectvty, e sbty, ck ofsef-coto, fstto mpct, e, hte evy, pese cohosm. As fo thebooc fctos, t hs bee pote o testosteoe mpct, b me eetcmpefectos.Exte fctos e ve o t (cme scee me, het, ose, e poto,peso spce ovepopto e metoe) soc cses. Fom soc fctostho specy pys tteto to mpct of soc e pocess, fece of teevso,

veo mes sbcte beos.I f scsso, tho sts fo the voece cme coto, whch mpes ecessty tose my ffeet meses, ppcbe to the potet cme scees, to the pepettos vctms. It ppes tht thee e e possbtes fo mk mef effectvepeveto of sch cmes, especy whe we tke to ccot the test scetfckowee bot m hm socety.

Key words: cme, voece, fcto, psychooc fctos, booc fctos, socety mpct,voece sbcte.

Documents

Crimen 002-2011 02.Ignjatovic