417

ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

  • Upload
    others

  • View
    1

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA
Page 2: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

iiTutu chaa cha iyo cuenda ra hahnu Jesucristo (El Nuevo

Testamento de nuestro señor Jesucristo)New Testament in Mixtec, Pinotepa Nacional (MX:mio:Mixtec,

Pinotepa Nacional)copyright © 1980 Wycliffe Bible Translators, Inc.Language: Mixtec, Pinotepa NacionalTranslation by: Wycliffe Bible Translators, Inc.

Mixteco, Pinotepa Nacional [mio], MexicoCopyright Information

© 1980, Wycliffe Bible Translators, Inc.This translation text is made available to you under the terms of the Creative Commons License:Attribution-Noncommercial-No Derivative Works. (http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/) In addition, you have permission to port the text to different file formats, as long as you do notchange any of the text or punctuation of the Bible.You may share, copy, distribute, transmit, and extract portions or quotations from this work, providedthat you include the above copyright information:

You must give Attribution to the work.You do not sell this work for a profit.You do not make any derivative works that change any of the actual words or punctuation of the

Scriptures.Permissions beyond the scope of this license may be available if you contact us with your request.The New Testamentin Mixtec, Pinotepa Nacional

© 1980, Wycliffe Bible Translators, Inc.This translation is made available to you under the terms of the Creative Commons Attribution-Noncommercial-No Derivatives license 4.0.You may share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format, provided that:

You include the above copyright and source information.You do not sell this work for a profit.You do not change any of the words or punctuation of the Scriptures.

Pictures included with Scriptures and other documents on this site are licensed just for use with thoseScriptures and documents. For other uses, please contact the respective copyright owners.2014-04-30PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 24 Dec 2020 from source files dated 2 Dec 2020cfc5bef1-77e6-5d6b-81d1-81d4349b45ba

Page 3: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

Contents

TUTU MATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1TUTU MACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55TUTU LUCA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90TUTU JUAAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147TUTU HECHO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188TUTU ROMANO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244TUTU I CORINTIO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265TUTU II CORINTIO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285TUTU GALATA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298TUTU EFESIO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306TUTU FILIPENSE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313TUTU COLOSENSE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318TUTU I TESALONICENSE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323TUTU II TESALONICENSE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328TUTU I TIMOTEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331TUTU II TIMOTEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 338TUTU TITO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 342TUTU FILEMÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 345TUTU HEBREO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 347TUTU SANTIAGO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363TUTU I PEDRO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 369TUTU II PEDRO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 376TUTU I JUAAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 380TUTU II JUAAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 386TUTU III JUAAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 387TUTU JUDA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 388TUTU APOCALISI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 390

iii

Page 4: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 1:1 1 TUTU MATEO 1:24

TUHUN VAHA CHA NITAA RA CHAHNUMATEOTata Cha Vachi Chinu Ra Jesucristo(Lc. 3.23‑38)

1 Tutu ya ndiso sivi ñivi cuu tatacha vachi chinu ra Jesucristo tiempuchahnu. Ñivi ra chi ra David, ta ñivira chi ra Abraham.

2 Abraham cuu sutu ra Isaac, taIsaac can cuu sutu ra Jacob. Jacob cancuu sutu ra Judá chi yani ra. 3 Judácan cuu sutu ra Fare chi ra Zara, taTamar cuu sihi ra ta ra. Fare cancuu sutu ra Esrom, ta Esrom can cuusutu ra Aram. 4Aram can cuu sutu raAminadab, ta Aminadab can cuu sutura Naasón. Naasón can cuu sutu raSalmón, 5 ta Salmón can cuu sutu raBooz, ta Rahab cuu sihi ra. Booz cancuu sutu ra Obed, ta Rut cuu sihi ra.Obed can cuu sutu ra Isaí, 6 ta Isaí cancuu sutu ra David ra ndaca ñahan chiñivi Israel. David can cuu ra cuu sutura Salomón, ta sihi ra cuu ña ni cuuñasihi ra Uría.

7 Salomón can cuu sutu ra Roboam,ta Roboam can cuu sutu ra Abía. Abíacan cuu sutu ra Asa, 8 ta Asa can cuusutu ra Josafat. Josafat can cuu sutura Joram, ta Joram can cuu sutu raUzía. 9Uzía can cuu sutu ra Jotam, taJotam can cuu sutu ra Acaz. Acaz cancuu sutu ra Ezequía, 10 ta Ezequía cancuu sutu ra Manasee. Manasee cancuu sutu ra Amón, ta Amón can cuusutu ra Josía. 11 Josía can cuu sutu raJeconía chi yani ra quivi cha ni tiin raiyo ñuhun Babilonia chi ñivi Israel, tatava ndaa ra ta ra chi ñi nu ñuhun ñi.

12 Tacan ni queta ñivi Israel ñuhunBabilonia can, ta ni chacoo sehe raJeconía can, ta Salatiel cha cunani ra.Salatiel can cuu sutu ra Zorobabel,13 ta Zorobabel can cuu sutu ra Abiud.Abiud can cuu sutu ra Eliaquim, taEliaquim can cuu sutu ra Azor. 14Azorcan cuu sutu ra Sadoc, ta Sadoc cancuu sutu ra Aquim. Aquim can cuusutu ra Eliud, 15 ta Eliud can cuu sutura Eleazar. Eleazar can cuu sutu ra

Matán, ta Matán can cuu sutu ra Ja-cob. 16 Jacob can cuu sutu ra José racuu ii ña María sihi ra Jesucristo.

17 Cha queta uchi cumi ñivi cuuñivi ra Jesuu nda quivi ni chacoo raAbraham nda quivi cha ni chacoo raDavid tiempu chahnu, ta cha quetandico inga uchi cumi ñivi ra nda quivini chacoo ra David nda quivi cuahanñivi Israel iti ñuhun Babilonia suvi nitiempu chahnu, ta nda quivi can tanda quivi cha ni cacu ra Jesuu chaqueta ndico tucu inga uchi cumi ñivira.

Tuhun yoso cuhva cha ni cacu raJesucristo

(Lc. 2.1‑7)18 Chehe cuu tuhun yoso cuhva

ni cacu ra Jesucristo. Cha iyo vahatuhun cha cua tandaha ña María sihira chi ra José. Ña ta coo ña chi ra,ta nihin ña cuhva ti cha cua coo seheña savaha ra Tati Ndioo. 19 Rai vahacuu ra José ra cua cuu ii ña. Chacancuu cha saxini ra ti cua saña xehe rachi ña, vati ña cuni ra cha cua cootu ca nuun chi ña iti nuun ndihi ñivi.20 Ni vii nanducu xini ra ñaan chacuu cha cua savaha ra, ta ndehe rachi iin tatun ra chahnu Ndioo tichiñumahna, ta quechaha cati ra tatunNdioo can chi ra ti:

―Yoho José, ñivi ra David chihincun. Ña cua saxini cun, soco cuanaquihin cun chi ñaMaría ñasihi cun,vati tuvimaan sehe ña tichi ña savahara Tati Ndioo. 21 Cua cacu sehe ña, taJesuu cua sacunani ndo chi ra, vati cuasacacu ra chi ñivi cuu ñivi ra, ta cuanaan cuati savaha ñi ―cati ra tatunNdioo can.

22 Ndihi chacan ni chacoo, vatitacan ni quee tuhun cuhva ni catituhun ra chahnu Ndioo chi ra ni ca-han cuenda ra Ndioo nu ni quichiquivi, vati cha cati ra ti:

23 Cua tuvi sehe iin ña yoco,ta cua queta quivi cua cacu ra.Emanuel cua cunani ra,cati ra cahan cuenda ra Ndioo can.Cuni cati tuhun Emanuel can ti iyo raNdioo chihin yo.

24 Tacan cuu, ta hora can ndoyo raJosé, ta savaha ra cuhva cati tuhuntatun ra chahnu Ndioo. Quihin ra chi

Page 5: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 1:25 2 TUTU MATEO 2:16ñasihi ra, 25 soco ña ni chacoo ra chiña nda cua nda quivi ni cacu sehe ña.Tacan cuu, ta chacunani ra Jesuu.

2Quichi ndehe tahan ra ni quichi inga

ñuhun nu ni cacu ra Jesuu1 Quivi cha ni ndaca ñahan ra

Herode cacu ra Jesuu ñuun Belén chaiyo cuenda ñuhun Judea. Suvi ni quivican queta ra sacuaha chi ri tiñu. Ingañuhun chiyo nu cana nicandi quichira, ta queta ra ñuun Jerusalén, 2 taquechaha nducu tuhun ra ti:

―¿Ndaa cuu nu ni cacu ra cuu racua cundaca ñahan chi ñivi judío?Nducu tuhun ndi, vati cha ni ndehendi cha ndaa ri cuu tiñu ra chiyocana nicandi, ta vachi ndi, vati cunisacahnu tahan ndi chi ra ―cati ra tara.

3 Tuhun can chini ra Herode can,ta quechaha saxini xaan ra, ta yuhvitahan ndihi ñivi iyo ñuun Jerusaléncan. 4 Tacan cuu, ta sacuiti ra chindihi ra sutu chahnu chi ndihi rasacuaha ley chahnu cha sacahnu ñivican, ta quechaha nducu tuhun ra chira ta randaa cuunu cua cacu raCristo.5 Tacan cuu, ta cati ndico ra ta ra ti:

―Iti ñuun Belén cha iyo cuendañuhun Judea cua cacu ra, vati tacan nitaa ra ni cahan cuenda ra Ndioo nu niquichi quivi. Cha cati ra ti:6 Ndioho ñivi ñuun Belén cha iyo

cuenda ñuhun Judea,cahnu xaan cua coo ñuun ndo,vati iin rai cahnu xaan cua quee ñuun

ndo,ta cua cundaca ñahan ra chi ñivi ra

Ndioo ñivi Israel,cati ra ―cati ra sutu chahnu ta ra.

7Tacan cuu, ta cana xehe ra Herodechi ra sacuaha tiñu can, ta nducutuhun ra chi ra ta ra ndaa quivi niquechaha ndehe ra ta ra tiñu can itisiqui andivi. 8Tacan cuu, ta cati ra ti:

―Cuahan ndo iti ñuun Belén, tacua nanducu vaha ndo chi ve luhucan. Tacan cua nanihin ndo chi ve,ta sa cua quichi cati ndo chihin yu,vati tacan cua cuhun tahin, ta sa cuasacahnu tahin chi ve ―cati ra. Tacantava tiñu ra chi ra ta ra iti ñuun Belén.

9 Chini ra ta ra cha ni cahan raHerode can, ta cuahan ra. Ni ndehendico tucu ra chi ri tiñu ndehe xihnara chiyo nu ni quichi ra, ta iti nuun rata ra cuahan ri nda cua nda ni queta rixini vehe nu caa ve luhu can. 10Ndehera ta ra nu chacuiñi ri, ta sii xaanquechaha cuni ra. 11 Tacan cuu, taquihvi ra ta ra tichi vehe can, ta ndehera ta ra chi maan ve luhu can chi ñaMaría sihi ve. Tacan cuu, ta chahnuchiti ra, ta sacahnu ra ta ra chi ve.Nuna ra ta ra cha naan ra, ta samani rata ra chi ve. Samani ra xuhun cuaan.Samani ra cutu. Samani ra suchanxico vixin chahan. Samani ra ta ra.12Tacan cuu, ta cati ra Ndioo chi ra tara chi ñumahna ti ña cua yaha ndicora ta ra nuun ra Herode. Chacan cuucha quihin ra ta ra inga iti, ta cuahanndico ra iti ñuun ra.

Chinu ñivi ra Jesuu chi ra iti ñuhunEgipto

13 Cha cuahan ra sacuaha chi ritiñu, ta cahan tucu ra tatun ra chahnuNdioo chi ra José chi ñumahna, ta catira chi ra ti:

―Cua cuinda cun, ta cua quihunchi ve luhu sehun chi sihi ve, ta cuacunundo cuhunndo iti ñuhunEgipto.Cua ndoo ndo tican nda cua nda quivicua cati ndique chihun, vati cua nan-ducu ra Herode chi ve, vati cua cahnirun chi ve ―cati ra tatun Ndioo can.

14 Tacan cuu, ta quihin ra José chive chi sihi ve cha cuaa can, ta cuahanñi iti ñuhun Egipto. 15 Ican ndoo ñinda quivi ni chihi ra Herode can. Cha-can cuu cha queta tuhun ra chahnuNdioo cuhva ni cati ra cahan cuendara Ndioo nu ni quichi quivi, vati chacati ra ti iti ñuhun Egipto cana ra chisehe ra, cati ra Ndioo ―cati racan.

Cati ra Herode ti cua cuvi ndihi vecuati

16 Tacan cuu, ta nihin ra Herodecuhva ti sandahyu ñahan ra sacuahachi ri tiñu chi ra, ta xaan xaan ra cuu.Tacan cuu, ta cati tuhun ra ti cua cuvindihi ra cuati ndihli iyo ñuun Belénchi ndihi ranchu iyo yatin ñuun can.Chahni ra chi ndihi ra ña ta quetauvi cuiya ra, vati cuhva can saxinira Herode cha ni cacu ra nanducu ra

Page 6: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 2:17 3 TUTU MATEO 3:12sacuaha chi ri tiñu can. 17Tacan quetatuhun cha ni cati ra Jeremía nu niquichi quivi, vati cati ra ti:18 Chini ñivi ti ndahyu ñivi ñuun

Ramá.Cuihya xaan cuni anima ñi,ta ndahyu chaa ñi.Cuvaa ñivi cuu ñivi ña Raquel cuenda

sehe ñi,ta ña cuni ñi cha cua cava taxin anima

ñi,vati cha ni chihi ve,cati ra Jeremía can.

19 Tacan cuu, ta queta quivi chihitahan ra Herode can, ta queta ndicotucu tatun ra chahnu Ndioo nu iyora José iti ñuhun Egipto can, taquechaha cahan tucu ra chi ra Josétichi ñumahna, 20 ta cati ra chi ra ti:

―Cua cuinda cun, ta cua quihunchi ve luhu sehun chi sihi ve, ta cuacuhun ndico ndo iti ñuhun Israel, vaticha ni chihi ra nducu cahni chi ve―cati ra.

21 Chacan cuu cha ni chacuinda raJosé, ta quihin ra chi ve chi sihi ve,ta quee ñi cuahan ñi iti ñuhun Is-rael. 22 Tacan cuu, ta chini soho rati ra Arquelao cuu ra ndiso tiñu raHerode sutu ra, ta ndaca ñahan ra itiñuhun Judea can. Chacan cuu chayuhvi ra José cuhun ndico ra tican.Cahan ndico tucu ra Ndioo chi ra tichiñumahna, ta cuahan ra José chi ñi itiñuhun Galilea. 23 Cuahan ra tican, tani chacoo ra iin ñuun nani Nazaret.Chacan cuu cha queta tuhun cahan rani cahan cuenda ra Ndioo, vati cati rati ra ñuun Nazaret cua cuu ra Jesuu.

3Tichi cuhu cati tuhun ra Juaan ra

sacuanduta(Mr. 1.1‑8; Lc. 3.1‑9, 15‑17; Jn. 1.19‑28)

1 Suvi ni tichi quivi can queta raJuaan ra sacuanduta tichi cuhu itiñuhun Judea can, ta cati tuhun ratuhun vaha. 2 Cati ra Juaan can chiñivi can ti:

―Cua saña ihni ndo cuati ndacundo, vati yatin xaan cua cundaca ña-han ra iyo iti siqui andivi chi yo―catira.

3 Chehe cuu tuhun cati tuhun raIsaía ra ni cahan cuenda ra Ndioo nu

quichi quivi, vati cati ra cuenda raJuaan can ti:Cua cana chaa iin rai tichi cuhu,ta cua cati ra ticua tiso vaha ñi iti nu cua yaha ra

chahnu.Tacan ni cua tiso vaha ñi tiñu, cua cati

ra,cati ra Isaía can.

4Chacundichin ra Juaan can sahmaixi ri camellu, ta chacunuhni iin cintañiin tichi ra. Chachi ra tica, ta chihira nduxi ñuñu cuhu, [vati tacan nichacoo ra ni cahan cuenda ra Ndiootiempu chahnu]. 5 Tacan cuu, tacuahan ñivi ñuun Jerusalén nuun iyora. Cuahan ndihi ñivi ñuhun Judeachi ndihi ñivi iyo yatin yuta Jordán.6Nahma ñi cuati savaha ñi, ta sacuan-duta ra Juaan can chi ñi yuta Jordáncan.

7 Ndehe ra Juaan ti cha tuvi rafariseo chi ra saduceo quichi, vati cuacuanduta tahan ra ta ra, ta quechahacati ra chi ra ta ra ti:

―¡Vata xaan ndo! Yoni cati chindo ti cua cundee cacu ndo nu cuatachi tuni ra Ndioo chi ñivi. 8 [Tucha ndicha ndo,] na cua savaha ndocuhva ndacu ñivi saña ihni ndichacuati ndacu ñi. 9 Ña cua saxini ndochi anima ndo ti cha iyo vaha ndo,vati ñivi ndo chi ra Abraham. Yuhucati chi ndo ti tu cua cuni ra Ndioocua cuu savaha ra iin cuhva cahnuxaan. Cua cuu sama ra yuu ya, ta cuuchi ñivi ra Abraham. 10 Cha iyo vahatuhun cha cua tahnda ndihi yutun ñavaha chiti. Cua tahnda chi, ta cuacayu chi tichi ñuhun, [vati cuhva cuatachi tuni ra Ndioo chi ñivi ña vahacuu chi]. 11 Sacuanduta yu chihin ndochi nduta, vati cha ni saña ihni ndocuati savaha ndo, soco iti chate vachiinga ra, ta iyo xaan ca tu ndee ini chira. Ñahni yavi ndai cha cua cui musura, ta cua cuise ndichan ra. Maanra cua cuhva cha cua quichi ra TatiNdioo, ta suvi ra cuu ra cua tachi tuni.12 Cha iyo vaha ra cha cua sandundoora nu cua satati ra chiti trigu can. Cuacanihin vaha ra chiti can tichi yacara, ta cua cahmi ra cha ña vaha canchi ñuhun ña ndahva. [Tacan cati

Page 7: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 3:13 4 TUTU MATEO 4:16

ra Juaan can, vati cua quee vaha ñivisaña ihni cuati, ta cua cutuni ñivi nivii ndacu cuati.]

Cha ni chanduta ra Jesuu(Mr. 1.9‑11; Lc. 3.21‑22)

13 Tacan cuu, ta quee ra Jesuu itiñuhun Galilea, ta cuahan ra iti yutaJordán nuun iyo ra Juaan can. Ticancuahan ra, vati cua sacuanduta raJuaan chi ra. 14 Ña cuni ra Juaan cansacuanduta ra chi ra, ta cati ra chi rati:

―Nini ca cha cua sacuanduta cunchi yuhu, ta cha vachi cun iti nuin―cati ra.

15 Ta cati ra Jesuu chi ra ti:―Ña cua casi cun, vati cha vaha

cuu cha cua savaha yo cuhva cati raiyo iti siqui andivi ―cati ra.

Tacan cuu, ta chaha ra Juaan. 16Chani chanduta ra Jesuu, ta sa ni quee ratichi nduta, ta nuna iti siqui andivi,ta ndehe ra Jesuu cha vachi nuunra Tati Ndioo cuhva iin ri ndivi, taquichi ra chi ra Jesuu. 17 Tacan cuu,ta nducahan ra Ndioo iti siqui andivi,ta cati ra ti:

―Sehi chi rahya. Cuni xain chi ra,ta sii xaan cuni yu ndehi chi ra ―catira.

4Ndehe run cuihna a cua savaha ra

Jesuu iin ndavaha ni(Mr. 1.12‑13; Lc. 4.1‑13)

1 Tacan cuu, ta ndaca ra Tati Ndioochi ra Jesuu tichi cuhu can, vati tacancua ndehe run cuihna a ña cua savahara Jesuu iin ndavaha ni.

2 Chacoo ndita ra Jesuu uvi xicoquivi. Tacan cuu, ta chisoco ra,3 ta tuhva run cuihna nu iyo ra, taquechaha cati run chi ra ti:

―Tu ndicha ti sehe Ndioo cuu cun,cua cati cun chi yuu ya ti cua cuu chipaan, ta cua cachi cun ―cati run.

4Ta cati ndico ra Jesuu ti:―Cha cati tutu Ndioo ti iyo ndito

ñivi, vati chachi ñi, soco ñavi cuendachacan ni iyo ndito ñivi. Iyo ndito ñi,vatimaan raNdioo cati, cati chi―catira.

5 Tacan cuu, ta quihin run cuihnachi ra, ta cuahan ra chi run ñuun

Jerusalén, ta tiso run chi ra nda xini veñuhun cahnu can, 6 ta quechaha catirun chi ra ti:

―Tu ndicha ti sehe Ndioo cuu cun,cua capa cun, vati cati tutu Ndioo ti:Cati tuhun ra Ndioo ti cua cumi ra

tatun Ndioo chi sehe ra,ta cua tindee tatun ra chihin ra,coto cua yani chaha ra chata yuu,cati chi ―cati run.

7Ta cati ndico ra Jesuu chi run ti:―Inga ndico cha cati tutu Ndioo

ti ña cua nducu ndo cuhva chacua savaha ra chahnu Ndioo iin chandavaha ni, cati chi ―cati ra.

8Tacan cuu, ta chandaca ndico tucurun cuihna chi ra nu iyo iin yucu su-cun xaan, ta sanahan run ndihi ñuuniyo nu ñuhun ñuñivi chi ra, ta taquixaan chi, 9 ta quechaha cati run chi rati:

―Ndihi ñuun can cua cuhve chi-hun, tu cua cahnu chiti cun, ta cuasacahnu cun chihin yu ―cati run.

10Tacan cuu, ta cati ra Jesuu chi runti:

―Cuahan, yoho Satanaa, vati chacati tutu Ndioo ti cua sacahnu ndo chira chahnu Ndioo. Iin tuhun ni maanra cua sacahnu ndo, cati chi ―cati ra.

11Tacan cuu, ta cuahan run cuihna,ta tuhva ra tatun Ndioo nu iyo raJesuu, ta tindee ra ta ra chi ra.

Quechaha cati tuhun ra Jesuu itiñuhun Galilea

(Mr. 1.14‑15; Lc. 4.14‑15)12 Queta tuhun nuun ra Jesuu ti

cha ni tiin tiñu chi ra Juaan, ta queera Jesuu cuahan ra iti ñuhun Galilea.13Tacan cuu, ta quee ra ñuunNazaret,ta cuahan ra iti ñuun Capernaum, vaticua ndoo ra tican. Yatin yu tañuhunnu iyo ñuhun Zabulón chi ñuhun Nef-talí tican ni chacoo ra. 14 Chacan cuucha ni quee tuhun cuhva ni cati raIsaía ra ni cahan cuenda ra Ndioo nuni quichi quivi, vati cati ra ti:15 Iti ñuhun Zabulón, iti ñuhun Nef-

talí nu iyo tañuhun inga chiyoyuta Jordán, iti ñuhun Galileanu iyo ñivi cuu inga tucu ñivi,

16 tican ni chacoo ñi nu naan,soco vitin cha ndehe ñi iin cha

ndichin vaha.

Page 8: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 4:17 5 TUTU MATEO 5:12Cha queta iin cha ndichin nu iyo ñi chi

ndavaha ni.[Tacan ni cati ra Isaía can cuenda raJesuu.]

17 Nda ni quivi can quechaha catituhun ra Jesuu tuhun vaha, ta cati rati:

―Cua saña ihni ndo cuati ndacundo, vati yatin xaan cua queta quivicua cundaca ñahan ra iyo iti siquiandivi ―cati ra.

Cana ra Jesuu chi cumi ra chahnitiaca

(Mr. 1.16‑20; Lc. 5.1‑11)18 Iin quivi chica cuu ra Jesuu yu

tañuhun Galilea can, ta ndehe ra uvirai, ta mani yani ra ta ra. Iin ra naniSimón Pedro, ta inga ra yani ra naniNdree. Cani ra ta ra taraya ra tichinduta can, vati ra chahni tiaca cuu rata ra. 19 Tacan cuu, ta quechaha catira Jesuu chi ra ta ra ti:

―Na coho. Cua coo ndo chihin yu,ta cua savahi cha cua nanducu ndo chiñivi cuhva ni nanducu ndo chi ri tiaca―cati ra.

20 Tacan cuu, ta ni nacoo ra ta rataraya ra, ta cuahan ra, ta ndicu rata ra chi ra Jesuu. 21 Quee ra Jesuucuahan ra, ta quechaha ndehe ndicotucu ra inga uvi rai, ta mani yani rata ra. Ra Jacobo sehe ra Zebedeo cuura chi ra Juaan yani ra. Ni iyo ra tara chi Zebedeo sutu ra tichi tundoo,ta tiso vaha ra ta ra taraya ra, ta canara Jesuu chi ra ta ra. 22 Tacan cuu, tani nacoo ra ta ra sutu ra tichi tundoocan, ta cuahan ra ta ra. Ndicu ra ta rachi ra Jesuu.

Chi tuvi ñivi sanahan ra Jesuu(Lc. 6.17‑19)

23 Nini cahnu ñuhun Galilea cancuahan ra Jesuu, ta sacuaha ra chi ñivitichi veñuhunñi. Cati tuhun ra tuhunvaha yoso cuhva cua cundaca ñahanra iyo iti siqui andivi, ta sanduvahatahan ra chi ñivi cuhvi―masi cuhviñi ndihi nuun cuehe. 24 Tacan cuu,ta queta tuhun ra nini cahnu ñuhunSiria, ta quichi ndaca ñivi chi ndihiñivi cuhvi nu iyo ra. Ndaca ñi chi ñiviiyo tati cuihna anima. Ndaca ñi chiñivi chahni rai. Ndaca ñi chi ñivi ña

cuu caca. Ndaca ñi, ta sanduvaha rachi ñi. 25 Tuvi xaan ñivi ndicu chi ra.Ndicu ñivi iyo ñuhun Galilea chi ra.Ndicu ñivi iyo ñuhun Decápoli. Ndicuñivi iyo ñuun Jerusalén. Ndicu ñiviñuhun Judea. Ndicu ñivi quichi ingachiyo yuta Jordán. Ndicu ñi chi ra.

5Cha cati tuhun ra Jesuu chi ñivi nda

siqui yucu1 Ndehe ra Jesuu ti tuvi ñivi ndu-

cuiti, ta quee ra cuahan ra siqui yucu.Ni chacunda nuun ra, ta tuhva ñivisacuaha chi ra nu ndaa ra. 2 Tacancuu, ta quechaha sacuaha ra chi ñi.

Cuhva cua cusii ini ñivi(Lc. 6.20‑23)

Cati ra Jesuu chi ñivi can ti:3―Cua cusii ini ñivi cuni xaan chi

ra Ndioo, vati cua coo ñi nu cua cun-daca ñahan ra iyo iti siqui andivi.

4 ’Cua cusii ini ñivi ndahvi cunianima cuenda cuati ñi, vati cua coo tundee ini chi ñi.

5 ’Cua cusii ini ñivi masu ini, vaticua coo vaha ñi chi ra Ndioo quivi cuanduchaa ñuhun ñuñivi ya.

6 ’Cua cusii ini ñivi cuni ndichacha cua coso vaha anima cuhva cunira Ndioo, vati cua coo cha vaha chianima ñi.

7 ’Cua cusii ini ñivi iyo tu ndahvi ini,vati cua cundahvi ini ra Ndioo chi ñi.

8 ’Cua cusii ini ñivi cuni ndicha chira Ndioo, vati cua ndehe ñi chi ra.

9 ’Cua cusii ini ñivi sandumani chitahan ñi, vati ñivi Ndioo cua cuu ñi.

10 ’Cua cusii ini ñivi ndehe tundoho, vati ndacu ñi cuhva cuni raNdioo, vati cua coo ñi nu cua cundacañahan ra iyo iti siqui andivi.

11 ’Cua cusii ini ndo, tu cua cahanñivi ndavaha ni chi ndo, ta cua caniñi chi ndo, ta cua sandahyu ñahan ñi,vati cua cati ñi ti ndavaha ni ndacundo, vati chica ndo chi main. 12 Cuacusii ini ndo, vati cua cunda xaanyahvi ndo iti siqui andivi. Ta ni cuhvachaha ñivi tu ndoho chi ra cahancuenda ra Ndioo nu ni quichi quivitiempu chahnu.

Page 9: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 5:13 6 TUTU MATEO 5:29Cuhva cua coo ñivi chica chi ra Jesuu(Mr. 9.50; Lc. 14.34‑35)

13 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivican:]

’Cua cuu ndo sava ni ta cua ñiinvaha. Tu ña vaha ñiin, ta cua naancha uhva chi, ña cua cuu ca nduvahandico chi. Ñahni ca yavi ndaa chi. Cuasavita yo chi chi, ta cua ndoyo ñuhunchi.

14 ’Cua cuu ndo sava ni ta cua iinñuhun ndichin. Ña xehe iyo iin ñuuncaa iin siqui yucu. 15 Tu cua taa yoñuhun, ña cua tihi yo chi chi tichi iinmáquila, soco cua tiso yo chi chi nucandileru, ta ndichin cua ndehe ndihiñivi iyo tichi vehe. 16Tacanna cua coovaha ndo chi ndihi ñivi, vati tacan cuandehe ñi ti cha vaha ndacu ndo, ta cuasacahnu tahan ñi chi sutu ndo iyo itisiqui andivi.

Sanahan ra Jesuu yoso cuhva iyo leychahnu

17 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivican:]

’Ña cua saxini ndo ti cha vachi yu,vati cua sanain ley cha ni tiso raMoisee chi tuhun cati tuhun ra ni ca-han cuenda ra Ndioo tiempu chahnu.Ñavi cuhva can quichi yu. Quichiyu, vati cua saquete ndihi chacan.18Cati ndicha yu ti ña cua naan ñuhunñuñivi chi andivi nda cua nda cuaqueta ndihi chacan. Chacan cuu chachito yo ti ña cua naan ni iin tuhunluhu cha iyo nu tutu Ndioo. 19Chacancuu cha tu iyo ñivi ña cua sacuinu ñindihi tuhun ley can cha cati tuhunra Ndioo, tu cua cati ñi ti ña ninichacan, luhu xaan ca ñi cua cuu nucua cundaca ñahan ra iyo iti siquiandivi. Tu iyo ñivi cua sacuinu ndihichacan, ta cua cati ñi chi ñivi tahanñi ti na cua sacuinu tahan ñi chi chi,cahnuxaanñi cua cuunu cua cundacañahan ra iyo iti siqui andivi. 20 Catiyu chihin ndo ti ñavi cha vaha vahandacu ra sacuaha ley chahnu, ta ñavicha vaha vaha ndacu tahan ra fariseo.Tu ña cua coo ndo chi cha vaha ca, ñacua coo ndo nu cua cundaca ñahan raiyo iti siqui andivi.

Cati ra Jesuu ti ña cua quihin ñivitisihi chi ñivi tahan ñi

(Lc. 12.57‑59)21 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi

can:]’Cha chini ndo ti tiempu chahnu

queta tuhun ti ña cua cahni ndo ñivitahan ndo, vati tu cua cahni ndotahan ndo, iyo cha cua cutuni ndo.22 Yuhu cati chi ndo ti tu cua cuxaanini ndo chi ñivi tahan ndo, iyo cha cuacutuni ndo. Tu cua cati ndo chi tahanndo ti quiti cuhu cuu ñi, cua yaha ndonu ra cumi tiñu, ta cua cutuni ndo.Tu cua cati ndo ti tondo xini ñivi, cuacuhun ndo andaya nu cayu ñuhun.

23 ’Tu cua cundaca ndo cha cuasamani ndo chi ra Ndioo, ta cua quetando nu cua samani ndo chi chi, tachacuhun ini ndo ti cha savaha ndoiin ndavaha ni chi tahan ndo, 24 cuanacoo nuun ndo cha cua samani ndochi ra Ndioo tican nu altar can, tacua quee ndo. Cuahan xihna ndo, tana cua ndumani ndico ndo chi tahanndo, ta sa cua cuu cuhun ndico ndosamani ndo cha ndaca ndo chi raNdioo.

25 ’Quii xaan na cua ndumani ndicondo chi ñivi cuni cuati chi ndo cha ñata queta ndo nu ra cumi tiñu, coto cuacuhva cuenda ñi chi ndo chi ra cale,ta cua cuhva cuenda ra chi ndo chi ratatun, ta cua tihi ra chi ndo ve caa.26 Cati ndicha yu chihin ndo ti ña cuacundee quee ndo nda cua nda quivicua tiahvi ndo ndihi multa can.

Cati ra Jesuu ti na ña cua coo ñivindavaha ni chi tahan ñi inga chiyo

27 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivican:]

’Cha chini ndo ti tiempu chahnuqueta tuhun ti ña cua coo ndondavaha ni chi tahan ndo inga chiyo,28 soco yuhu cati chi ndo ti tu cuandehe ndo chi iin ñahan, vati cunindo coo ndo ndavaha ni chi ña, chandoo chi chi anima ndo cuhva cha nisavaha ndicha ndo ndavaha ni chi ñacuu chacan.

29 ’Tu cua savaha ndo cuati chacuenda titi nuun ndo, cua sanini ndochi ndo, ta ña cua savaha ca ndo cuatican chi titi nuun ndo, vati vaha xaan

Page 10: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 5:30 7 TUTU MATEO 5:45ca cua cumi ndo titi nuun ndo, taña cua quehni cava niniin iquin cuñundo nu cua cutuni ndo. 30 Tu cuasavaha ndo cuati cha cuenda ndahacuaha ndo, cua sanini ndo chi ndo,ta ña cua savaha ndo cuati can chindaha ndo, vati vaha xaan ca cha cuasacuenda ndo ñaan cha cuu cha cúasavaha ndo chi ndaha ndo, ta ña cuandoyo ñuhun niniin iquin cuñu ndonu cua cutuni ndo.

Cati ra Jesuu ti na ña cua saña ra raichi ñasihi ra

(Mt. 19.9; Mr. 10.11‑12; Lc. 16.18)31 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi

can:]’Cha chini ndo ti tiempu chahnu

queta tuhun ti tu cua saña ndo chiñasihi ndo, na cua nducu ndo chacua ndoyo tutu cha ni saña ndo chiña, 32 soco yuhu cati chi ndo ti tucua saña ndo ñasihi ndo, ta ñahnindavaha ni cha ni chacoo ña chi rarai inga chiyo, cua savaha ndo cha nichacoo ña ndavaha ni chi ra rai ingachiyo cha cuenda ra Ndioo. Tu cuatandaha ndo chi iin ñahan cha ni sañainga rai, cua coo ndo ndavaha ni chiña inga chiyo cha cuenda ra Ndioo.

Cati ra Jesuu ti ña cua sandahyuñahan ñivi

33 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivican:]

’Cha chini tahan ndo ti tiempuchahnu queta tuhun ti ña cua san-dahyu ñahan ndo, soco cuenda rachahnu cua savaha ndicha ndo cuhvacha ni cati ndo. 34 Yuhu cati chi ndoti ña cua xita ndo iin tuhun ra Ndioo.Ña cua xita ndo tuhun iti siqui andivi,vati nu ndaa ra Ndioo cuu tican. 35Ñacua xita ndo tuhunñuhunñuñivi, vatinu ndaa chaha ra Ndioo cuu ñuhunñuñivi ya. Ña cua xita ndo tuhunñuun Jerusalén, vati ñuun ra Ndioocahnu cuu ñuun can. 36Ta ni cuhva ñacua xita ndo tuhun xini ndo, vati iintuhun ra Ndioo chaha cha nducuichinxini ndo a ndutuun xini ndo. Ña cuaxita ndo tu yuhu ra Ndioo. 37 Tu cuacati ndo ti cua savaha ndo iin tiñu,cua savahandichando cuhva cati ndo.Tu cua cati ndo ti ña cua savaha ndoiin tiñu, ña cua savaha ndicha ndo chi

chi, ta chacan ni cua savaha ndo. Tucua xita ca ndo tuhun, cua savaha ndochacan, vati ñivi ndavaha ni cuu ndo.

Cati ra Jesuu ti cua savaha ñivi chavaha chi ndihi ñivi

(Lc. 6.29‑30)38 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi

can:]’Cha chini ndo ti tiempu chahnu

queta tuhun ti tu cua tuhun iin ñivititi nuun ñivi tahan ñi, cua tuhuntahan ra cumi tiñu titi nuun maan ñicha cua cutuni ñi. Ta ni cuhva tu cuatahvi ñivi nuhun ñivi tahan ñi, cuatahvi tahan nuhun ñi cha cua cutuniñi. 39 Tacan cha ni cati ñivi, socoyuhu cati chi ndo ti ña cua savaha ndondavaha ni chi ñivi savaha ndavahani chi maan ndo. Tu cua cani ñiviiin chiyo nuun ndo, ña cua cani ndicondo chi ñi, soco na cua cuhva ndocha cua cani ñi inga chiyo nuun ndo.40Tu cua cuni ñivi cuati chihin ndo, tacua quenda ñi sahma ndo, ña cua canitahan ndo chi ñi, soco na cua cuhvatahan ndo inga sahma ndo. 41 Tucua sanini ñivi cha cua cuhun ndo iinkilómetro chi ñi, ña cua cuxaan inindo chi ñi, soco na cua cuhun ndo uvi.42 Tu cua queta ñivi caya nu iyo ndo,na cua tindee ndo chi ñi, ta na cuacuhva nuunndo chi ñivi tahan ndo, tucua cuni ñi tava nuun ñi.

Cua cuni mani ñivi chi ñivi cuxaanini chi ñi

(Lc. 6.27‑28, 32‑36)43 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi

can:]’Cha chini ndo ti tiempu chahnu

queta tuhun ti cua cuni mani ndo chiñivi tahan ndo, ta cua cuxaan ini ndochi ñivi cuxaan ini chi ndo, 44 socoyuhu cati chi ndo ti cua cuni manindo chi ñivi cuxaan ini chi ndo, tacua cahan ndahvi ndo chi ra Ndioocuenda ñivi chaha tu ndoho chi ndo,45 vati tacan cua savaha ndo cuhvacuni sutu ndo cha iyo iti siqui andivi.Tacan cua savaha ndo, vati chaha raNdioo cha vaha chi ndihi ñivi. Chahara cha ndehe ri nicandi nu iyo ñivindacu cha ndavaha ni cuhva ndeheri nu iyo ñivi ndacu cha vaha. Ta nicuhva chaha ra cha cuun savi nu iyo

Page 11: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 5:46 8 TUTU MATEO 6:16ñivi ndacu cha vaha, ta cuun tahansavi nu iyo ñivi ndacu cha ndavahani. 46 Tu cua cuni mani ndo manichi ñivi cuni mani chi ndo, ñahni chacua sacanaan ndo cuenda ra Ndioo,vati tacan ni ndacu tahan ra satiahvicuenda ra cumi tiñu chi ndo. 47 Tuini chi ñivi tahan ndo sacahnu ndo,savaha ndo cuhva savaha ndihi cañivi, ta ña vaha cha tacan ni, vatitacan savaha tahan ñivi cuu inga tucuñivi. 48 Na cua savaha ndo cha vahandicha cuhva ndacu sutu ndo cha iyoiti siqui andivi, vati ndacu ra cha vaha.

6Cati ra Jesuu ti na cua savaha ñivi

cha vaha ndicha1 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi can:]’Na cua nducu ndo cuhva cha cua

savaha ndo cha vaha, soco ña cuanducu ndo cuhva cha cua ndehe ñivicuhva ni savaha ndo. Tu cua cunindo cha cua ndehe ñivi yoso cuhvacua savaha ndo, ña cua cunda yahvindo iti nuun ra sutu ndo iyo iti siquiandivi, [vati cha nihin ndo yahvi ndochi ñivi ñuñivi cha savaha ndo tacan].2 Tu cua cuhva ndo xuhun chi ñivindahvi caya, ña cua sacoto ndo chiñivi. Ña cua savaha ndo cuhva savahañivi samani xuhun chi ñivi tichi veñuhun, ta ña cua savaha ndo cuhvasavaha ñivi samani xuhun chi ñivi iticahnu. Tacan savaha ñi, vati cuni ñicha cua cati ñivi ti cahnu xaan ñivicuu ñi. Cati ndicha yu chihin ndo ticha nihin ñi yahvi ñi. 3Tu cua samanindo xuhun ndo, ña cua sacoto ndo nichi iin tahan ndo. 4 Chacan cuu chacua cuhva xehe ndo, ta cua cuhva rasutu ndo yahvi ndo, vati ndehe ra chasavaha xehe ñivi.

Cati ra Jesuu yoso cuhva cua cahanñivi chi ra Ndioo

(Lc. 11.2‑4)5 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi can:]’Hora cua cahan ndo chi ra Ndioo

ña cua savaha ndo cuhva savaha ñiviuvi yaa. Cuni xaan ñi cuindi ñi veñuhun, ta cuni xaan ñi cuinda ñi iticahnu, ta cahan ñi chi ra Ndioo, vaticuni ñi cha cua ndehe ñivi cha ndacuñi. Cati ndicha yu chihin ndo ti cha

nihin ñi yahvi ñi. 6 Hora cua cahanndo chi ra Ndioo cua quihvi ndo tichivehe ndo, ta cua casi ndo yu vehe, tasa cua cahan ndo chi ra cuu sutu ndonu indi xehe ndo. Cua ndehe maan racha savaha xehe ndo, ta cua cuhva rayahvi ndo.

7 ’Hora cua cahan ndo chi ra Ndiooña cua nducuaha tuhun cahan ndo, tuña cua coto ndo ñaan tuhun cuu chacahan ndo cuhva ndacu ñivi cuu ingatucu ñivi. Tacan ni savaha ñican, vatisaxini ñi ti cua tasoho ra Ndioo chi ñi,vati cuaha xaan tuhun cahan ñi. 8Ñacua savaha ndo cuhva ndacu ñican,vati cha chito ra Ndioo sutu ndo ñaancha cuu cha chini ñuhun ndo, ta ña tandaca ndo chi chi chihin ra. 9 Chacancuu cha tehen ni cua cahan ndo chi ra:Sutu ndi iyo iti siqui andivi,na cua sacahnu ndihi ñivi chihun.10Na cua queta quivi cua cundaca ña-

han cun ihya nu ñuhun ñuñiviya.

Na cua coo chi cuhva cuni maun ihyanu ñuhun ñuñivi ya cuhva iyochi iti siqui andivi.

11Na cua cuhva cun cha cua cachi ndivitin tichi quivi ya.

12 Na cua sanaun cuati ndacu ndicuhva cha ni sanaan ndi cuatisavaha ñivi chihin ndi.

13Na ña cua cuhva cun cha cua savahandi cha ndavaha ni,

soco na cua sacacu cun chihin ndi nucua ndoyo ñuhun ndi,

vati maun cuu ra ndaca ñahan,ta iyo tu ndee ini chihun,ta cahnu xaan Ndioo cuu cun.Na cua cuu chi tacan ni.

14 ’[Tacan cati yu,] vati cua sanaantahan sutu ndo iyo iti siqui andivicuati savaha ndo, tu cua sanaanmaanndo cuati ndacu ñivi chi ndo. 15Tu ñacua sanaanndo chacan, ña cua sanaanra sutu ndo cuati savaha maan ndo.

Cati ra Jesuu yoso cuhva cua coondita ñivi

16 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivican:]

’Quivi cua coo ndita ndo ña cuacucuihya xaan cuni anima ndo cuhvasavaha ñivi uvi yaa. Savaha ñi chandahvi ndehe nuun ñi, vati tacan cua

Page 12: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 6:17 9 TUTU MATEO 6:34coto ndihi ñivi ti cha iyo ndita ñi.Cati ndicha yu chihin ndo ti cha nihinñican yahvi ñi. 17 Quivi cua coo nditando [cua savaha ndo cuhva ndacu ndondihi ni quivi]. Cua tihi ndo aceitexini ndo, ta cua nacata ndo nuun ndo,18 vati tacan ña cua coto ñivi cha iyondita ndo, soco cua coto sutu ndo chandacu xehe ndo, ta cua cunda yahvindo chi maan ra, vati ndehe ra chandacu ndo.

Cuhva cua cunda yahvi ñivi iti siquiandivi

(Lc. 12.33‑34)19 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñican:]’Na ña cua nducu ndo cha cua coo

cha vaha cha cua tivahandonuñuhunñuñivi ya, vati chachi ri tindacu chichi, ta cuxin chi. Tahvi ñasuhu nuindi chi, ta quihin run chi chi. 20 Nacua tivaha ndo cha vaha iti siqui an-divi, vati tican ña chachi ri tindacuchi chi, ta ni ña cuxin chi. Ña qui-hvi run ñasuhu, ta suhu run chi chi.21 Tacan cati yu, vati nu iyo chachindo―cuenda ican saxini ndo chi an-ima ndo.

Cuhva iyo titi nuun ñivi(Lc. 11.34‑36)

22 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivican:]

’Titi nuun yo cuu sava ni ta cua iinñuhun ndichin. Tu vaha iyo titi nuunyo, ndichin vaha cua ndehe yo, [ta iyocha chini tuni chi yo]. 23 Tu ña vahatiti nuun yo, ña ndichin vaha ndeheyo, [ta ñahni cha chini tuni iyo chi yo].Tu ñahni cha chini tuni chi ndo chacuenda ra Ndioo, cha ndoyo ñuhuncuii ndo.

Ña cuu satiñu ñivi chi uvi ra cuuchitoho ñi

(Lc. 16.13)24 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi

can:]’Ña cuu satiñu ndo chi uvi ra cuu

chitoho ndo. Tu cua nducu ndocuhva, cua cuni mani ndo chi iin ra,ta cua cuxaan ini ndo chi inga ra.Chacan cuu cha cati yu ti ña cua cuu

satiñu ndo chi ra Ndioo, tu cua nan-ducu xaan ndo cha cua cuu chi maanndo.

Cumi ra Ndioo chi ñivi ra(Lc. 12.22‑31)

25 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivican:]

’Chacan cuu cha cati yu chihin ndoti ña cua tichaha ndo yoso cuhva cuacoo ndo. Ña cua saxini ndo ñaan chacuu cha cua cachi ndo ta ñaan chacuu cha cua coho ndo. Ña cua saxinindo ñaan cha cuu cha cua cunami ndocha cua cundichin ndo. Cha chaha raNdioo cha iyo ndito yo, ta chaha racha iyo vaha iquin cuñu yo. Chacancuu cha chito yo ti cua cuhva ra chacua cachi yo cha cua cunami yo. 26Cuasaha ndo cuenda yoso cuhva iyo risaa. Ña tuhva ri tachi tata. Ña tuhvari cahnu itu. Ña tuhva ri canihinvaha chiti chi. Ña tuhva ri, socochaha ra sutu ndo iyo iti siqui andivicha cua cuni ñuhun ri, ta cahnu camaan ndo chi rican. 27 Yoni ndo cuacuu sandusucun ndo suvi ni chi maanndo―masi saxini xaan ndo.

28 ’Ña cua saxini xaan ndo yosocuhva cua cunami ndo. Cua ndehendo yoso cuhva iyo ita cha iyo tichicuhu. Ña satiñu chi, ta ni ña tavichi yuhva. 29 Yuhu cati chi ndo tivasi taqui suhva ni chacundichin raSalomón, soco ña taqui ra cuhva taquindicha maan ita can. 30Vaha xaan cacua cuhva ra Ndioo cha cua cundichinndo cha cua cunami ndo, vati tacancumi ra chi ita can, ta vitin iyo chi, tayutaan cha ndoyo ñuhun chi. Ñahnicha chinu ini ndo chi ra cha vaha.31 Ña cua saxini ndo ñaan cua cachindo ñaan cua coho ndo ñaan cuacundichin ndo ñaan cua cunami ndo.32 Ndihi chacan cuni ndihi ca ñivi.Chito ra sutu ndo iyo iti siqui andivi ticha chini ñuhun tahan ndo ndihi cha-can. 33 Na cua nducu xihna ndo chacua savaha ndo cuhva cuni ra Ndioonu cua cundaca ñahan ra, ta na cuanducu xihna ndo cha cua coso vahaanima ndo cuhva cuni ra. Tacan, tasa cua nihin tahan ndo ndihi chacan.34 Chacan cuu cha ña cua saxini ndocuenda yutaan, vati yutaan iyo inga

Page 13: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 7:1 10 TUTU MATEO 7:21cha cua saxini ndico tucu ndo. Iyoñaan cha cua saxini ndo iin iin quivi.[Tu tacan ni cua savaha ndo, ña cuayaha cuhva cha cua saxini ndo iinquivi inga quivi.]

7Ña cua cati ñivi ti ña vaha ñivi tahan

ñi(Lc. 6.37‑38, 41‑42)

1 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi can:]’Ña cua cati ndo ti ña vaha ñivi

tahan ndo, vati tacan ni ña cuacati ra Ndioo ti ña vaha maan ndo,2 vati cuhva cua cati ndo cuendañivi―cuhva can cua cati ra Ndioocuenda maan ndo. Cua savaha rachihin ndo cuhva cua savaha maanndo chi ñivi tahan ndo. 3 Saxini ndoti ndavaha ni ndacu ñivi tahan ndo,ta ña saha ndo cuenda ti cahnu xaanca ndavaha ni ndacu maan ndo. 4Catindo chi tahan ndo ti ña vaha ndacu ñi.Tacan ni savaha ndo, ta cahnu xaanca ndavaha ni ndacu maan ndo. 5Ñiviuvi yaa cuu ndo. Cua coso vaha xihnamaan ndo, ta sa cua cuu tindee tahanndo chi ñivi tahan ndo.

6 ’Ña cua cuhva ndo cha vaha chirun ina xaan, coto cua cuico coo riina can, ta cua tiin ri chihin ndo, ta niña cua cuhva ndo cha ndaa yahvi chirun quini, coto cua cuañu ri chi chi,ta cua ndoyo ñuhun chi. [Tacan ni ñacua cati tuhun ndo tuhun Ndioo chiñivi ña cua tasoho, coto ña cua quihincuenda ñi chi chi.]

Na cua ndaca ñivi chi ra Ndioo(Lc. 11.9‑13; 6.31)

7 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi can:]’Na cua ndaca ndo cha chini ñuhun

ndo chi ra Ndioo, ta cua cuhva ra chichi chi maan ndo, 8 vati cua cuhva raNdioo chi ndihi ñivi chica chi ra.

9 ’Tu cua ndaca sehe ndo paan, yonicua cuhva iin yuu chi ra. 10 Tu cuandaca ra tiaca, ña cua cuhva ndo iincoo chi ra. 11Chitomaan ndo yoso cuasamani ndo cha vaha chi sehe ndo, tañivi ñuñivi cuu ndo. Chacan cuu chachito vaha xaan ca ra sutu ndo iyo itisiqui andivi yoso cua samani ra chavaha chi ñivi ndaca chi ra.

12 ’Chacan cuu cha na cua savahamaan ndo cha vaha chi ñivi cuhvacuni ndo cha cua savaha ñi chihinndo, vati chacan cuu tuhun iyo tutuNdioo cuhva cha ni cati ra tiso leychahnu cuhva cha ni cati ra ni cahancuenda ra Ndioo tiempu chahnu.

Cuhva cua quihvi ñivi nu cua cun-daca ñahan ra Ndioo

(Lc. 13.24)13 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi

can:]’Na cua yaha ndo nu tuu, ta cua

quihvi ndo nu cua cundaca ñahan raNdioo, vati quihin xaan nu cua yahañivi, ta cua queta ñi nu cua ndoyoñuhun ñi, ta tuvi xaan ñivi yaha ican.14 Chi tu ndoho cua yaha ñivi nu tuu,ta cua coo ndito ñi chi ra Ndioo. Ñatuvi ñi cuu ñi cundee quihvi iti can.

Cua queta ñivi cua sandahyu ñahan(Lc. 6.43‑44)

15 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivican:]

’Cua saha ndo cuenda yoso cuhvaiyo ñivi sandahyu ñahan cuenda raNdioo. Queta ñi nu iyo ndo, ta viixaan cahan ñi, soco xaan xaan ñi cuu.16 Cua nacoto ndo chihin ñi, vati cuandehe ndo yoso cuhva ndacu ñi. Ñanihin yo ticuayu nu yutun iñu acuxa,ta ni ña nihin yo ticava nu yutuntiyata. 17 Tu iyo iin yutun vaha, vahaxaan chiti cana nuun chi, soco tu ñavaha iyo iin yutun, ña vaha chiti cananuun chi. 18 Ña cuu cana chiti ñavaha nuun yutun vaha. Ta ni cuhvaña cuu cana chiti vaha nuun yutun ñavaha. 19 Tu ña cua cana chiti vahanuun yutun, cua tahnda chi, ta cuacayu chi nu ñuhun. 20Chacan cuu chacua coto ndo yoo ñivi cuu ñi, tu chacua ndehe ndo yoso cuhva ndacu ñi.

Ña cua quihvi ndihi ñivi nu cua cun-daca ñahan ra Ndioo

(Lc. 13.25‑27)21 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi

can:]’Ñavi ndihi ñivi cati ti cha sac-

ahnu ndicha ñi chihin yu cuu ñi cuacundee quihvi nu cua cundaca ñahanra iyo iti siqui andivi, soco ñivi ndacu

Page 14: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 7:22 11 TUTU MATEO 8:12cuhva cuni ra suti cha iyo iti siquiandivi―ñican cuu ñi cua cundee qui-hvi. 22 Cua queta quivi can, ta sacua cati ñivi chihin yu ti: “Yoho rachahnu, cha cuenda sivi cun cahanndi cuenda ra Ndioo. Cha cuenda sivicun tava ndaa ndi chi run tati cuihna.Cha cuenda sivi cun savaha ndi cuhvacahnu xaan,” cua cati ñi. 23 Tacan, tasa cua cati main chi ñi ti: “Ña nacotechihin ndo. Cua quee ndaa ndo itinuin, vatimani cha ndavahani savahando,” cua cati yu.

Cuhva cha cua saxini vaha ñivi(Lc. 6.47‑49; Mr. 1.22)

24 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivican:]

’Tu cua tasoho ndo tuhun catituhin chi ndo ihya, ta cua savaha ndochi chi, cua cuu ndo sava ni ta cuaiin rai saxini vaha. Quihin ra yuu chacuu chaha vehe ra, ta chaqui ndaa ravehe ra nuun yuu can. 25 Nihin xaancuun savi, ta nihin xaan yaha yuta, tanihin caa tati, ta yani chi chata vehecan, soco ña nduva chi, vati yuu cuuchaha chi. 26 Tu cua cuni ndo tuhuncati yu ihya, ta ña cua savaha ndo chichi, cua cuu ndo sava ni ta cua iin raitondo xini. Chaqui ndaa ra vehe ra nuñuhun ni. 27 Cuun savi, ta yaha yuta,ta caa tati, ta yani chi chata vehe can,ta nduva chi, ta ndoyo ñuhun cuii chi.

28 Tacan ni sandihi ra Jesuu tuhuncati tuhun ra chi ñivi can, ta iyo xaancuni ndihi ñivi can chini ñi tuhun chasacuaha ra chi ñi, 29 vati sacuaha rachi ñi cuhva ni chito ra ñaan tuhunsacuaha ra, ta ñavi tacan sacuaha rachito ley chahnu chi ñi.

8Sanduvaha ra Jesuu chi iin ra cuehe

tahyu(Mr. 1.40‑45; Lc. 5.12‑16)

1 Tacan cuu, ta nuun ra Jesuu siquiyucu can, ta ndicu ñivi can chi ra.Tuvi xaan ñivi cuu ñi ndicu chi ra.2 Tacan cuu, ta queta iin ra cuehetahyu. Tuhva ra nuun iyo ra Jesuu,ta chahnu chiti ra iti nuun ra, taquechaha cati ra chi ra ti:

―Yoho ra chahnu, tu cuni cun, cuacuu sanduvahun chihin yu ―cati randahvi can.

3Tacan cuu, ta sacaa ra Jesuu ndahara, ta sayani ndaha ra chi ra, ta cati rati:

―Cuni yu. Na nduvahun―cati ra.Ta hora can naan cuehe can chi ra,

4 ta cati tucu ra Jesuu chi ra ti:―Ña cua cahun ni chi iin ñivi,

soco cuahan. Cua sanahun chihunchi ra sutu, ta cua cundaca cun chacua samani cun chi ra Ndioo cuhva nicati tuhun ra Moisee tiempu chahnu.Chacan cuu cha cua coto ñivi ti cha ninduvahun―cati ra.

Sanduvaha ra Jesuu chi sehe iin rasandaru

(Lc. 7.1‑10)5 Tacan cuu, ta cuahan ra Jesuu iti

ñuun Capernaum. Cua quihvi ra tichiñuun can, ta tuhva iin ra cuu sandarucuenda ñuun Roma, ta quechaha ca-han ndahvi ra chi ra Jesuu. 6 Cati rati:

―Ra chahnu, caa sehi tichi vehi,vati nduñiin ra. Nihin xaan iyo tundoho chi ra ―cati ra.

7Ta cati ra Jesuu chi ra ti:―Cua cu ndehi chi ra, vati cua

sanduvahi chi ra ―cati ra.8Ta cati ndico ra sandaru can ti:―Ñahni yavi ndai cha cua yahun

tichi vehi, ra chahnu. Na cua cahuntuhun ni, ta cua nduvaha sehi. 9Chiteti cua cuu savahun chacan, vati iyora ndaca ñahan chihin yu, ta ndacañahan tahin chi inga ra. Chi racancati yu ti cua cuhun ra, ta cuahan ra.Chi inga ra cati yu ti cua quichi ra, tavachi ra. Chimusu yu cati yu yoso cuasavaha ra, ta savaha ra chi chi ―catira chi ra Jesuu.

10 Chini ra Jesuu tuhun can, taquechaha nduiyo cuni ra, ta cati ra chiñivi ndicu chi ra ti:

―Cati ndicha yu chihin ndo tiña tuhva main ndehi ni chi iin ñiviñuhun Israel chinu ini cuhva chinuini rahya. 11 Cati yu ti nini cahnu nuñuhun ñuñivi cua quichi tuvi ñivi, tacua coo tahan ñi chi ra Abraham chira Isaac chi ra Jacob nu cua cundacañahan raNdioo, 12 ta iyo ñivi judío cua

Page 15: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 8:13 12 TUTU MATEO 8:31

tava ndaa ra nu naan nu cua ndeheñi tu ndoho, ta cua ndahyu chaa ñi―cati ra.

13 Tacan cuu, ta cati ra Jesuu chi rasandaru can ti:

―Cuahan. Na cua cuu chi cuhvachinu ini cun ―cati ra.

Ta ni nduvaha sehe ra hora can.Sanduvaha ra Jesuu chi chiso ra Pe-

dro(Mr. 1.29‑31; Lc. 4.38‑39)

14 Tacan cuu, ta cuahan ra Jesuu itivehe ra Pedro. Quihvi ra, ta ndehe rati cha ni caa chiso ra Pedro, vati iyocahni chi ña. 15 Taa ra ndaha ra chiña, ta ndico cahni chi ña. Tacan cuu,ta ndoyo ña, ta chaha ña cha cachi ra.

Sanduvaha ra Jesuu chi tuvi ñivicuhvi

(Mr. 1.32‑34; Lc. 4.40‑41)16 Cha cua cuaa quivi can, ta cha

quichi ndaca ñi chi tuvi xaan ñiviñuhun tati cuihna anima tican nu iyora Jesuu, ta sa cahan ni ra tuhun,ta tava ndaa ra chi run tati cuihnacan anima ñi, ta sanduvaha tahanra chi ndihi ñivi cuhvi. 17 Chacancuu cha ni queta tuhun cha ni catira Isaía ra cahan cuenda ra Ndiootiempu chahnu, vati cati ra ti sanaanra tu ndoho tahan yo, ta sanduvaha randihi cuehe cuhvi yo, cati ra cuendara Jesuu tiempu can.

Cuhva cua cuhun ñivi chi ra Jesuuicaa ni

(Lc. 9.57‑62)18Ndehe ra Jesuu cha cuahan ndu-

tuvi ñivi nu iyo ra, ta cati ra chi ñivisacuaha chi ra ti na cua cuhun ñi ingachiyo nduta can. 19 Tacan cuu, tatuhva iin ra sacuaha ley chahnu cannu iyo ra, ta quechaha cati ra chi raJesuu ti:

―Yoho maestru, na cua cuhuntahin chihun ndaa iti cua cuhun cun―cati ra.

20 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Iyo nu quixi ri ñucuii, ta iyo taca

ri saa, soco yuhu ra cuu sehe ñivi―ñata ñahni nu cua cave cusi ―cati raJesuu.

21Ta cati inga ñivi sacuaha chi ra ti:

―Ra chahnu, cuhva cha cua cuhunxihne, ta cua cuchi yu chi suti ―catiñi.

22 Ta cati ndico ra Jesuu chi ñi ti:―Na cua cuhun cun chi main icaa

ni, ta cuhva cun cha cua cuchi ñivi ñachinu ini chi ndii can ―cati ra Jesuu.

Cati ra Jesuu ti cua cava taxin tati chinduta tañuhun

(Mr. 4.35‑41; Lc. 8.22‑25)23 Tacan cuu, ta quihvi ra Jesuu

tichi iin tundoo, ta quihvi tahanñivi sacuaha chi ra, [ta cuahan ñi].24 Tacan cuu, ta quechaha iyo tatixaannu tañuhun can. Chacan cuu chacahnu xaan tahnu nduta nu tundoocan, ta quihvi chi tichi tundoo, ta niquixi ra Jesuu. 25 Tacan cuu, ta tuhvañi nu caa ra, ta quechaha sandoyo ñichi ra, ta cati ñi ti:

―Ra chahnu, sacacu chi ndi, cotocua ndoyo ñuhun ndi ―cati ñi.

26 Ta cati ndico ra chi ñi ti:―¿Ñacu yuhvi xaan ndo? Ña chinu

ini ndo chi ra Ndioo ―cati ra.Tacan cuu, ta chacuinda ra, ta cati

ra ti cua cutaxin tati can chi ndutacan. Tacan cuu, ta taxin taxin cuu.27 Iyo xaan iyo xaan quechaha cuniñivi can, ta quechaha cati ñi ti:

―Cahnu xaan rai cuu ra, vatitasoho tati chi nduta tañuhun chacahan ra ―cati ñi.

Chacoo tati cuihna anima uvi rañuhun Gadara

(Mr. 5.1‑20; Lc. 8.26‑39)28 Tacan cuu, ta queta ra Jesuu

inga chiyo tañuhun can nu iyo ñuhunGadara, ta nitahan uvi rai chi ra. Chaiyo tati cuihna anima ra ta ra, ta saquichi ra ta ra iti camasandu. Xaanxaan ra cuu. Chacan cuu cha yonicuu yaha iti can. 29 Tacan cuu, taquechaha cana chaa ra ta ra, ta cati rata ra ti:

―¿Ñaan cha cuu cha cuni cun chindi, ta yoho ra cuu sehe Ndioo? Chavachi cun ihya, vati cua cuhva cun tundoho chi ndi, ta ña ta queta quivi cuatachi tuni ra Ndioo chi ndi―cati ra tara chi ra Jesuu.

30 Cani vihi cha iyo suhva ri quini.Chica cuu ri. Chachi ri. 31 Tacan, ta

Page 16: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 8:32 13 TUTU MATEO 9:14

cahan ndahvi run tati cuihna can chira Jesuu, ta cati run ti:

―Tu cua tava ndaun chi ndi, cuhvacun cha cua quihvi ndi tichi maan runquini can ―cati run.

32 Ta cati ndico ra Jesuu chi run ti:―Cuahan ndo―cati ra.Tacan cuu, ta quee run cuahan run,

ta quihvi run tichi maan ri quini can,ta jihna quechaha ca chinu ndihi ritichi xahva can, ta quehni ri tichinduta tañuhun can, ta chihi ri.

33 Tacan cuu, ta chinu ra sacuendachi ri quini can. Cuahan ra iti ñuun, tachaha ra cuenda ndihi cha ni chacoo.Chaha ra cuenda cha ni tahan ra nichacoo tati cuihna anima. 34 Tacancuu, ta quee ndihi ñivi ñuun can nuvachi ra Jesuu. Ndehe ñi chi ra, taquechaha cahan ndahvi xaan ñi chi rati na ña cua quihvi ra ñuun ñi, [sococua cuhun ra inga chiyo].

9Sanduvaha ra Jesuu chi iin ra

nduñiin chaha(Mr. 2.1‑12; Lc. 5.17‑26)

1 Tacan cuu, ta quihvi ndico raJesuu tichi tundoo, ta cuahan ndicora inga chiyo tañuhun can, ta quetara ñuun Capernaum cha cuu ñuunra. 2 Tacan cuu, ta quichi ndaca ñivichihin iin ra nduñiin chaha nu iyo ra.Yuvi nu caa ra ndahvi can chiso ñi nuiyo ra Jesuu. Ndehe ra Jesuu ti chinuini ñi chi ra, ta quechaha cati ra chi randuñiin can ti:

―Na cua cusii ini cun, yoho yanixaa. Cha ni naan cuati iyo chihun―cati ra.

3 Tacan cuu, ta quechaha saxinira sacuaha ley chahnu ta ra chi an-ima ra ti savaha rahya ndavaha nicha cuenda ra Ndioo, saxini ra ta ra.4 Tacan, ta chito ra Jesuu yoso cuhvasaxini ra ta ra. Chacan cuu cha cati rachi ra ta ra ti:

―Ña vaha cha saxini ndo ndavahani chi anima ndo. 5 Ña ii xaan chacua cati yo ti cha ni naan cuati chaiyo chihin ra. Ii ca cua cati yo ticua cuinda ra, ta cua caca ra. 6 Cuasanahin chi ndo. Chacan cuu cha cuacoto ndo ti iyo tu ndee ini chi ra cuu

sehe ñivi, ta cuu sanaan ra cuati iyochi ñivi ñuñivi ―cati ra Jesuu chi rata ra.

Tacan cuu, ta cati ra Jesuu chi randuñiin can ti:

―Cuinda, ta canihin cun yuvi cun,ta cuahan iti vehun―cati ra.

7 Tacan cuu, ta ni chacuinda ra, tacuahan ra iti vehe ra. 8 Ndehe ndihiñivi can cha ni savaha ra Jesuu, taquechaha cuyuhvi ñi. Sacahnu ñi chira Ndioo, vati chaha ra tu ndee ini canchi iin ñivi ñuñivi.

Cana ra Jesuu chi ra Mateo(Mr. 2.13‑17; Lc. 5.27‑32)

9 Tacan cuu, ta yaha ra Jesuu tican,ta ndehe ra iin rai, ta ndaa ra nusatiahvi ra chi ñivi. Mateo nani ra, taquechaha cati ra Jesuu chi ra Mateocan ti:

―Na coho.Tacan cuu, ta ni chacuinda ra Ma-

teo can, ta cuahan ra chi ra Jesuu.10Tacan cuu, ta queta ra Jesuu vehe

raMateo. Nducuiti tuvi ra satiahvi chira ña sacahnu ley chahnu cha ni tisora Moisee. Ndaa ra Jesuu yu mesa chiñivi sacuaha chi ra, ta ndaa tahan rata ra chi ra. 11Ndehe ra fariseo ta ra tichachi ra Jesuu chi racan ta ra icaa ni,ta quechaha nducu tuhun ra ta ra chiñi sacuaha chi ra ti:

―¿Ñacu chachi ra cuumaestru ndochi ra satiahvi chi ra ña sacahnu leyMoisee icaa ni? ―cati ra ta ra.

12 Ta chini ra Jesuu cha cahan ra tara, ta cati ndico ra ti:

―Ña chini ñuhun ñivi ña cuhvi chira sanduvaha chi ñi, soco ñivi cuhvicuu ñi chini ñuhun chi ra. 13 Na cuacutuhva ndo ñaan cha cuu tuhun ya,vati cati tutu Ndioo ti cuni ra Ndioocha cua cundahvi ini ndo chi ñivitahan ndo. Ña cuni ra cha cua samanini ndo cha chahmi ndo chihin ra.[Tacan cati yu,] vati ñavi cha cuendañivi iyo vaha quichi yu. Quichi yu chacuenda ñivi iyo cuati ―cati ra Jesuu.

Cati ra Jesuu yoso cuhva cua coondita ñivi

(Mr. 2.18‑22; Lc. 5.33‑39)14 Tacan cuu, ta quichi ra sacuaha

chi ra Juaan, ta quechaha nducutuhun ra ta ra chi ra Jesuu ti:

Page 17: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 9:15 14 TUTU MATEO 9:34

―¿Ñacu chacoo nditamaan ndi chira fariseo, ta ña tuhva ñivi sacuahachihun coo ndita ñi? ―cati ra ta ra.

15 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta rati:

―Ña cuu coo tu cuihya ini chiamigu ra cua tandaha quivi iyo ra chiñi icaa ni, soco cua queta quivi cuacuhun ra, ta quivi can sa cua coo nditañi.

16 ’Yoni cua nataa sahma chaa chisahma chahnu, tu ña ta nandii sahmachaa can, vati cua nacaa ndico chi nunataa chi, ta vihi ca cua ndoo chi chalahnda ca chi. 17 Ta ni cuhva yoni cuatihi nduta chiti uva chaa tichi iti ñiinchahnu. Tu tacan cua savaha ñivi, cuandata maan iti can, ta cua cati ndutacan, ta cua ndoyo ñuhun iti ñiin can.Tichi iti ñiin chaa cua tihi ñi ndutachiti uva chaa, ta nduvi chi cua ndoovaha. [Tacan cati ra Jesuu, vati cuacoto ñivi ti tuhun chaa yoso cuhva cuasacahnuñi chi raNdioo cati tuhun ra.]

Nduvaha sehe ra Jairo chi ñahan tiinyu sahma ra Jesuu

(Mr. 5.21‑43; Lc. 8.40‑56)18Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi can,

ta quihvi iin ra ndiso tiñu. Tuhva ranu ndaa ra Jesuu, ta chahnu chiti raiti nuun ra Jesuu, ta quechaha cati rachi ra ti:

―Cha ni chihi ña luhu sehi, sococuahan, ta taun ndahun xini ña, tacua coo ndito ndico ña ―cati ra chira Jesuu.

19Tacan cuu, ta chacuinda ra Jesuu,ta quee ra cua ndicu ra chi ra, ta cua-han tahan ñi sacuaha chi ra. 20 Tacancuu, ta cuahan tahan iin ñahan. Chaqueta uchi uvi cuiya cha iyo xaan niñiña chi ña. Tuhva ña iti chata ra, tasayani ndahaña yu sahma ra. 21Tacanni savaha ña, vati saxini ña chi animaña ti tu cua sayani ndaha ña―masisahma ra, cua nduvaha ña, saxini ña.22 Tacan cuu, ta chico coo ra Jesuu, tani ndehe ra chi ña, ta quechaha cati rachi ña ti:

―Yoho sihi, na cua cusii ini cun.Cha ni nduvahun, vati chinu ini cunchihin yu ―cati ra.

Ta suvi ni hora can ni nduvaha ñañahan can.

23Tacan cuu, ta queta ra Jesuu vehera ndiso tiñu can, ta quihvi ra. Ndehera chi ra tivi yaa ndii, ta ndehe ra ticuvaa ndihi ñivi can, 24 ta quechahacati ra ti:

―Cua quee ndo, vati ña chihi ñaluhu ya. Quixi ni ña ―cati ra chi ñi.

Tacan, ta chacu nahan ñi cha cahanra. 25 Tava ndaa ra chi ndihi ñican, taquihvi ra nu caa ña luhu can, ta tiin randaha ña, ta ndoyo ña. 26Queta tuhuncan niniin ñuhun can.

Sanduvaha ra Jesuu chi uvi ra cuaa27 Cha cua quee ra Jesuu tican, ta

quechaha ndicu uvi ra cuaa chi ra.Cana chaa ra ta ra, ta cati ra ta ra chira Jesuu ti:

―Na cua cundahvi ini cun chihinndi, yoho ra cuu ñivi ra David ―catira ta ra.

28 Quihvi ra Jesuu tichi vehe, tatuhva ra cuaa can iti nuun ra Jesuu, taquechaha nducu tuhun ra chi ra ta rati:

―¿Atu chinu ini ndo ti cha cuusavahi cuhva cuni ndo? ―cati ra.

Ta cati ndico ra ta ra chi ra ti:―Chinu ini ndi, ra chahnu.29 Tacan cuu, ta taa ra Jesuu ndaha

ra nuun ra ta ra, ta cati ra chi ra ta rati:

―Na cua cuu chi cuhva ni chinu inindo.

30 Tacan cuu, ta ndundichin vahandehe ra ta ra, ta cati tuhun xaan raJesuu chi ra ta ra ti:

―Ña cua cahan ndo ni chi iin ñivi.31 Tacan cuu, ta quee ra ta ra cua-

han ra, soco cati tuhun xaan ra ta ranini cahnu ñuhun can yoso cuhva nisavaha ra Jesuu.

Sanduvaha ra Jesuu chi iin ra ñihin32 Tacan cuu, ta quee ñi ta ñi cua-

han ñi, ta quichi ndaca ñivi chi iin rañihin nu iyo ra Jesuu, ta iyo tati cui-hna anima randahvi can. 33Tavandaara Jesuu chimaan run tati cuihna can,ta nducahan ra ndahvi can. Iyo cunindihi ñivi can, ta quechaha cati ñi ti:

―Ña ta ñahni ñivi Israel ndehecuhva savaha rahya [nu ni quichiquivi] ―cati ñi.

34 Ta ra fariseo ta ra cati ti:

Page 18: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 9:35 15 TUTU MATEO 10:18―Cha cuenda run ndaca ñahan chi

run tati cuihna tava ndaa ra chi run―cati ra ta ra.

Cundahvi ini ra Jesuu chi ñivi35 Tacan cuu, ta chica cuu ra Jesuu.

Cuahan ra ndihi ñuun can, ta sacuahara chi ñivi tichi ve ñuhun ñi, ta catituhun ra tuhun vaha yoso cuhva cuacundaca ñahan ra Ndioo, ta sandu-vaha ra chi ñivi cuhvi chi ndihi nuuncuehe can. 36 Ndehe ra chi ñivi iyoican, ta cundahvi xaan ini ra chi ñi,vati iyo xaan ñi chi tu ndoho, ta ñachito ñi ñaan cha cua savaha ñi. Chacuuñi savani ta cua rimbee, ta yoni rasacuenda chi ri. 37Tacan, ta quechahacati ra chi ñivi sacuaha chi ra ti:

―Cuaha xaan tiñu iyo, soco ñaqueta ñivi cua satiñu. 38 Cua cahanndahvi ndo chi ra chahnu ti na cuatava tiñu ra chi ñivi cua satiñu, ta cuacundee queta tiñu ra ―cati ra Jesuu.

10Cana ra Jesuu chi uchi uvi ra cuu

tatun ra(Mr. 3.13‑19; Lc. 6.12‑16)

1 Cana ra Jesuu chi uchi uvi ra cuutatun ra, ta chaha ra ndatu cha cuatava ndaa ra ta ra chi run tati cuihna,ta cua sanduvaha ra ta ra chi ñivicuhvi chi ndihi nuun cuehe.

2Ta ra cuu tatun ra Jesuu cuu rahyata ra. Xihna cuu ra Simón Pedro chira Ndree yani ra, ta ra Jacobo seheZebedeo chi Juaan yani ra, 3 ta raFelipe chi ra Bartolomé, ta ra Tumachi ra Mateo ra satiahvi, ta ra Jacobosehe Alfeo chi ra Tadeo, 4 ta ra Simónra cuni cuati chi ñivi ñuun Roma chira Juda Iscariote ra ni xico tuhun chira Jesuu.

Tava tiñu ra Jesuu chi ra cuu tatun ra(Mr. 6.7‑13; Lc. 9.1‑6)

5Tava tiñu Jesuu chi tatun ra, ta catituhun ra chi ra ta ra ti:

―Ña cua cuhunndonu iyo ñivi cuuinga tucu ñivi, ta ni ña cua cuhunndo nu iyo ñivi Samaria. 6 Cuahanndo iti nu iyo ñivi Israel, vati cuu ñisava ni ta cua ri mbee ndoyo ñuhun,[vati ña chito ñi ndaa iti cuahan ñi].7 Cuahan ndo, ta cati tuhun ndo ti

yatin xaan cua cundaca ñahan ra iyoiti siqui andivi. 8 Cua sanduvaha ndochi ñivi cuhvi, ta cua sanandoto ndicondo chi ñivi ndii. Cua sanduvaha ndochi ñivi cuhvi cuehe tahyu, ta cua tavandaa ndo chi run tati cuihna. Chanihin ndo ndatu, ta ñahni cha tiahvindo. Cua tindee ndo chi ñivi, ta ña cuatiahvi ñi chihin ndo.

9 ’Ña cua cuiso ndo xuhun, 10 tani ña cua cuiso ndo yunu. Ña cuacundichin toto ndo uvi coton, ta ni ñacua cuiso ndo uvi pare ndichan ni uvigarote. Iyo cha cua cuhva ñivi cha cuacachi ndo.

11 ’Ta ndihi ñuun nu cua quihvindo cua nducu ndo ndaa ñivi cuu ñivivaha ndicha. Chi ñican cua ndoo ndonda cua nda cua queta quivi cua queeiti tucu ndo. 12 Cua quihvi ndo vehe,ta cua sacahnu ndo chi ñivi vehe can,ti na cua coo vii ñi. 13 Tu ña cuaquihin cuenda ñivi can chihin ndo, ñacua coo vii ñi. 14 Tu ña cua quihincuenda ñivi chi ndo, ta ni ña cuatasoho ñi tuhun cahan ndo, cua queendo vehe can, cua quee ndo ñuuncan, ta cua naquisi ndo yaca ñuhuniñi chaha ndo, [vati tacan cua coto ñiti cua cutuni ñi]. 15 Cati ndicha yuchihin ndo ti xaan xaan cua cutuniñivi Sodoma chi ñivi Gomorra quivicua tachi tuni ra Ndioo chi ñivi, socoxaan ca cua cutuni ñivi ña cua quihincuenda chihin ndo.

Cua ndehe tatun ra Jesuu tu ndoho16 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra tatun

ra:]’Tava tiñu yu chihinndo, ta cuundo

sava ta cua ri mbee nu iyo ri ñucuii,[vati cua cuni sandoyo ñuhun ñivi chindo]. Na cua coo cha chini tuni chindo. Na cua coo masu ini ndo. 17 Nacua saha ndo cuenda yoso cuhva iyoñivi, vati cua tiin ñi chihin ndo, tacua cundaca ñi chihin ndo nu ra cumitiñu, ta cua cani ñi chihin ndo chigarote ve ñuhun ñi. 18 Cua cundacañi chihin ndo nu ra cumi tiñu cahnu,vati chica ndo chihin yu. Chacan cuucha cua cuhva ndo cuenda yoso cuhvaiyo ra Ndioo iti nuun ra ndaca ñahanchi ñivi judío, ta cua cuhva tahan ndocuenda iti nuun ra ndaca ñahan chi

Page 19: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 10:19 16 TUTU MATEO 10:40ñivi cuu inga tucu ñivi. 19 Hora cuatiin ñi chihin ndo ña cua tichaha nindo. Ña cua saxini ndo yoso cuhvacua cati ndico ndo, vati cua cuhva raNdioo cha chini tuni chi ndo hora can,ta cua coto ndo ñaan cha cuu cha cuacati ndico ndo. 20Ñavi maan ndo cuacahan, soco ra cuu Tati Ndioo sutundo cuu ra cua cuhva cha chini tunichi ndo.

21 ’Cua tiin iin rai chi yani ra, tacua cundaca ra chi ra nu ra cumi tiñu,vati cua cuvi yani ra. Ta ni cuhva cuasavaha inga rai chi sehe ra, ta ingañivicua savaha tacan chi sutu ñi chi sihiñi, ta cua cuvi ñi cua savaha ñi. 22Cuacuxaan ini ndihi ñivi chi ndo, vati iyondo cuenda yu. Tu cua cundee ini ndotu ndoho nda cua nda quivi cua yahachi, cua cacu ndo. 23 Tu cua cuhvañivi tu ndoho chi ndo iin ñuun, cuacunundo, ta cua queta ndo ingañuun.Cati ndicha yu chihin ndo ti ña cuacuyatin yaha ndo ndihi ñuun Israel, tacua quichi ra cuu sehe ñivi.

24 ’Cahnu ca cuu ramaestru, ta ñavica sa ñivi sacuaha chi ra. Ta ni cuhvacahnu ca cuu ra chitoho, ta ñavi casa musu ra. 25 Vaha tu cua coo ñivisacuaha cuhva iyo maestru ñi. Tani cuhva vaha tu cua coo ra musucuhva iyo chitoho ra. Cha cati ñiviti run cuihna run Beelzebú cuu yuhu.Chacan cuu cha xaan ca cua cahan ñichi maan ndo.

Ña cua cuyuhvi tatun Jesuu chi ñivi(Lc. 12.2‑9)

26 [Ni vii cahan ra Jesuu chi tatunra:]

’Ña cua cuyuhvi ndo chi ñivi, vatindihi cha cua savaha xehe ñivi cuacoto ra Ndioo. 27 Cua cati tuhun ndondihi cha cua cati yu chihin ndo chamani maan ndo. 28 Ña cua cuyuhvindo chi ñivi cuni cahni chi ndo, socoña cuu sandoyo ñuhun ñi chi ndo chira Ndioo. Cua cuyuhvi ndo chi raNdioo, vati maan ra cuu ra cuu tavandaa chi ndo, ta cua ndoyoñuhunndonu cua cutuni ñivi.

29 ’Xico ñivi uvi ri saa cuati cha iinpesu, ta ña cua cuvi ri tu ña chaha raNdioo sutu ndo, 30 ta chito tahan ra

yoso tahan ixi xini ndo iyo. 31 Chacancuu cha ña cua cuyuhvi ndo. Iyo cayavi ndaa maan ndo, ta ñavi ca sa risaa can―masi cuaha ri cuu ri.

Cuhva cua coo ñivi cuenda ra Jesuu(Lc. 12.8‑9)

32 [Ni vii cahan ra Jesuu chi tatunra:]

’Ndihi ñivi cua cati chi ñivi tahan ñiti chi yuhu iyo ñi―suvi ni cha cuendamaan ñi cua cati yu chi ra suti cha iyoiti siqui andivi ti chi main iyo tahanñican. 33 Tu cua cati ñivi chi tahan ñiti ña nacoto ñi chihin yu, ta ni cuhvicua cati tahin nu suti ti ña nacotechihin ñi.

Ña cua nduinuun ñivi cuenda ra Je-suu

(Lc. 12.51‑53; 14.26‑27)34 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra tatun

ra:]’Ña cua saxini ndo ti vachi yu, vati

cua coo vii ñivi chi tahan ñi nu ñuhunñuñivi ya. Ñavi tacan vachi yu. Vachiyu, vati cua cani tahan ñivi chi tahanñi. 35 Cua ndusaca cuni ñivi cuendayu, vati cua cani tahan iin rai chi sutura. Cua cani tahan iin ñahan chi sihiña, ta cua cani tahan iin ña chanu chichiso ña, 36 ta ñivi iyo vehe ñi cua canitahan suvi ni chi maan ñi.

37 ’Tu cua cuni ca ñivi chi sutu ñi chisihi ñi, ta ñavi ca sa yuhu, ñahni yavindaa cha iyo ñi chihin yu. Tu cua cunica ñi chi sehe ñi, ta ñavi ca sa yuhu,ñahni yavi ndaa cha iyo ñi chihin yu.38 Tu ña iyo ini ñivi cha cua ndehe ñitu ndoho cuenda yu―masi cua cuviñi cuenda yu, tu ña cua coo inuun ñichihin yu, ñahni yavi ndaa cha iyo ñichihin yu. 39Tu cua nducu ñivi cuhvacha cua cacu ñi nu cua ndehe ñi tundoho cuenda yu, cua ndoyo ñuhunndicha ñi cuenda yu, soco tu cua cuviñi cuenda yu, cua coo ndito ndico ñichihin yu.

Cha cua sacanaan ñivi iti nuun raNdioo

(Mr. 9.41)40 [Ni vii cahan ra Jesuu chi tatun

ra:]

Page 20: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 10:41 17 TUTU MATEO 11:18’Tu cua quihin cuenda ñivi chihin

ndo, cua quihin cuenda ñi chi yuhu,ta tu cua quihin cuenda ñi chi yuhu,cua quihin cuenda tahan ñi chi ratava tiñu chihin yu. 41 Tu cua quihincuenda ñivi chi iin ra cahan cuenda raNdioo, vati cahan ra cuenda ra Ndioo,cua cunda yahvi ñi chi ra Ndioo cancuhva iyo yahvi ra cahan cuenda raNdioo. Tu cua quihin cuenda ñivi chiiin ñivi vaha ndicha, vati ñivi vahandicha cuu ñi, cua cunda tahan yahviñi chi ra Ndioo cuhva cha ndaa yahvichi ñivi vaha can chi ra. 42 Tu cuatindee ñivi chi iin ndo―masi ra luhucuii cuu ndo, ta cua cuhva ñi ndutacoho ndo, vati iyo ndo chihin yu, catindicha yu chi ndo ti cua cunda yahvindicha ñi chi ra Ndioo.

11Queta tatun ra Juaan iti nuun ra

Jesuu(Lc. 7.18‑35)

1Tacan, ta ndihi cati tuhun ra Jesuuchi ra cuu tatun ra, ta sa quee ra tican,ta cuahan ra, vati cua cati tuhun randihi ñuun iyo ican, ta cua sacuaha rachi ñivi can.

2 Tacan cuu, ta chini ra Juaantuhun yoso cuhva cha ni savaha raJesuu―masi indi ra Juaan can ve caa,soco tava tiñu ra tatun ra nu iyo raJesuu, 3 ta nducu tuhun ra ta ra chi rati:

―¿Atu maun cuu ra iyo cha cuaquichi cuenda ra Ndioo a cua cuatunuun ca ndi chi inga ra? ―cati ra.

4 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta rati:

―Cuahan ndo, ta cati ndico ndoñaan cha cuu cha ni chini soho ndoñaan cha cuu cha ni ndehe ndo.5 Cua cati ndo chi ra Juaan ti ndichinvaha ndehe ñivi cuaa, ta chica cuuñivi cojo. Nduvaha ñivi cuhvi cuehetahyu, ta chini ñivi soho. Nandotondico ñivi ndii, ta chini soho ñivindahvi tuhun vaha, cua cati ndo.6 Cua cusii ini ñivi, tu ña cua saxini ñindavaha ni cuenda yu, ta cua ndoyoñuhun ñi ―cati ra chi ra tatun raJuaan.

7 Tacan cuu, ta cuahan ra tatun raJuaan can, ta quechaha cati ra Jesuuchi ndihi ñivi can cuenda ra Juaan ti:

―Chahan ndo tichi cuhu, socoñavi vati cuni ndo ndehe ndo nutuñu maan tuyoo can, [soco cunindo ndehe ndo chi iin rai ndicha].8 Chahan ndo tican, soco ñavi vaticuni ndo ndehe ndo chi iin ra ndichinsahma yaxin sahma vaha, vati iyoñivi ndichin tacan tichi ñuun nu iyovehe ra rey, [soco cuni ndo ndehendo chi iin rai ndichin cuhva ni cha-cundichin ra cahan cuenda ra Ndiootiempu chahnu]. 9 Chahan ndo tican,vati cuni ndehe ndo chi iin ra cahancuenda raNdioo. 10Cati yu chihin ndoti ni ndehendo chi iin ra cahanndichacuenda ra Ndioo. Cati tutu Ndioocuenda ra Juaan can ti cua tava tiñu raNdioo iin tatun ra, ta cua cuhun ra itinuun inga ra, ta cua tiso vaha ra tatuncan tiñu iti nu cua yaha racan, cati chi.11 Cati ndicha yu chihin ndo ti cahnuxaan rai cuu ra Juaan ra sacuandutacan, soco ñivi cuu ñivi cua coo nu cuacundaca ñahan ra Ndioo―masi ñivindahvi ndicha cuu ñi, soco cahnu cacua cuu ñivi can, ta ñavi ca sa ra Juaancan.

12 ’Nda ni quivi quechaha catituhun ra Juaan ta nda cua nda vitinnducu xaan ñivi cuhva cha cua cooñi nu cua cundaca ñahan ra iyo itisiqui andivi, ta nihin xaan nducu ñicuhva. 13 Cha cati ra ni cahan cuendara Ndioo tichi tutu ni taa ra tiempuchahnu, ta cha cati ra Moisee tichitutu ley ni taa ra ti cua quichi iin rai,ta ra Juaan cuu ra. 14 Tu cua cuni ndocuinu ini ndo tuhun can, cua coto ndoti maan ra Juaan can cuu cuhva ra Elíara ni cua quichi cuhva ni taa ra ta ra.15Nacua taa vahando sohondo tuhuncan.

16 ’Ñivi iyo vitin tichi quivi ya cuusava ni ta cua ñi cuati siqui nuyahvi,[ta ña nduinuun ñi ta ñi nu siqui ñi].Cana chaa ñi chi tahan ñi, 17 ta catiñi chi tahan ñi ti tivi ñi yaa, ta ñachita chaha tahan ñi. Chita ñi yaandii, ta ña cuvaa tahan ñi, cati ñi.18 [Tacan cati yu,] vati quichi ra Juaan,ta chacoo ica xaan ra, vati ña tuhva ra

Page 21: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 11:19 18 TUTU MATEO 12:5cachi. Ña tuhva ra coho, ta cati maanñivi ti cha iyo iin tati cuihna chi ra.19Tacan cuu, ta quichi tahan yu ra cuusehe ñivi, ta iyo yu cuhva iyo maanñivi can, soco cati ñi ti yaha cuhvacha chachi yu, ta yaha cuhva cha chihiyu. Amigu yu chi ñivi ndacu ndavahani chi ra satiahvi, cati ñi. [Yuhu catiti] tu cua savaha ñivi cha nditi vahacuhva cuni ra Ndioo, cua savaha ñi iincha vaha ndicha, [cuhva savaha maanra Juaan cuhva savaha yu ra cuu seheñivi] ―cati ra Jesuu chi ñivi can.

Nduxaan ra Jesuu chi ñivi ña tasoho(Lc. 10.13‑15)

20 Tacan cuu, ta quechaha ra Jesuunduxaan ra chi ñivi ndihi ñuun nu nisavaha ra cha cahnu ndicha, vati ñasaña ihni ñi cuati ndacu ñi. 21 Cati rachi ñi ti:

―Ndioho ñivi ñuun Corazín,ndioho ñivi ñuun Betsaida, cua ndehendo tu ndoho, vati tu cha ndehe tahanñivi ñuun Tiro chi ñivi ñuun Sidóncuhva cahnu cuhva cha ni ndehemaan ndo, yatin xaan cua coo cuihyaanima ñi, ta sa cua saña ihni ñi cuatisavaha ñi. 22 Chacan cuu cha cati yuchihin ndo ti xaan cua ndehe ñiviñuun can tu ndoho quivi cua cutuniñivi iti nuun ra Ndioo, soco xaan cacua coo tu ndoho chi maan ndo. 23 Tandioho ñivi ñuun Capernaum, ña cuacoo cha vaha chi ndo iti siqui andivi,soco cua coo ndo iti andaya. Tu chani ndehe ñivi ñuun Sodoma cuhvacahnu ndicha cuhva ni ndehe maanndo, ni vii iyo ñuun can nda cua ndavitin, [vati cua saña ihni ñi cuati nisavaha ñi]. 24 Chacan cuu cha catiyu chihin ndo ti xaan cua tachi tunira Ndioo chi ñivi ñuun can quivi cuacutuni ñivi, soco xaan ca cua cutuniñivi ñuun ya ―cati ra Jesuu.

Cati ra Jesuu ti na cua coo vii animañivi

(Lc. 10.21‑22)25 Suvi ni hora can cati ra Jesuu chi

sutu ra ti:―Tata, yoho ndaca ñahan iti siqui

andivi ta nu ñuhun ñuñivi ya. Sac-ahnu yu chihun, vati ña chaha mauncha chini tuni chi ñivi nditi vaha xini,

ta cutuni ini ñi cha ndacu i, sococha chahun cha cua cutuni ini ñivindahvi. 26 Tata, cuhva cha cuni mauncuu chacan―cati ra Jesuu chi sutu ra.

27 [Tacan, ta sa cati ra chi ñivi canti:]

―Chaha ra suti ndihi cha ndacu i.Yoni ñivi chito yoso cuhva iyo ra cuusehe Ndioo. Iin tuhun ni ra Ndioochito, ta yoni ñivi chito yoso cuhvaiyo ra cuu sutu ra. Iin tuhun ni ra cuusehe ra chito, ta iyo ñivi cuni sacotora cuu sehe ra. Ñican ni chito tahanyoso cuhva iyo ra. 28Nahanndo, ndihindo cha chitatun, ndihi ndo ndiso chavee, ta yuhu cua cuhve cha cua coo viianima ndo. 29Na cua cuiso ndo cuhvacati yu. Na cua savaha ndo cuhva catiyu, vati ña rai cuni yu, ta ña xaan cuniyu ndehi chihin ndo. Tacan, ta cuacoo vii anima ndo, 30 vati ña vee chacua tise chi ndo, ta vii ni cua savahando cha cati yu―cati ra Jesuu chi ñivican.

12Yucu ra tatun Jesuu chiti trigu iin

quivi sábadu(Mr. 2.23‑28; Lc. 6.1‑5)

1 Suvi ni quivi can cuahan ra Jesuu,ta iin quivi sábadu [quivi ndaa tatunñivi judío cuu chi], ta yaha ra chiqui.Cuahan tahan tatun ra, ta chisoco rata ra, ta quechaha yucu ra ta ra chititrigu can, ta chachi ra ta ra. 2 Ndehera fariseo ta ra, ta quechaha cati ra tara chi ra Jesuu ti:

―¡Jihna! cha ndacu tatun cun, taña chaha ley chahnu cha ndacu ratacan quivi sábadu ―cati ra ta ra.

3 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta rati:

―Vasi ña ta sacuaha ndo tutuNdioo. Vasi ña chito ndo ñaan cha nisavaha ra David quivi chisoco ra chira chica chi ra. 4 Quihvi ra David canvehe Ndioo, ta chachi ra paan cuecuiti nuun ra Ndioo, ta ñahni ndatu chacua cachi ra chacan, ta ñahni ndatuchi ra chica chi ra, soco chachi tahanra. Iin tuhun ni ra cuu sutu ta ra―chiracan iyo ndatu. 5Vasi ña ta sacuahando tutu ley chahnu. Suvi ni quivisábadu iyo ra sutu ta ra ve ñuhun.

Page 22: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 12:6 19 TUTU MATEO 12:27Savaha ra cha cuu tiñu ra, ta ñahnindatu iyo cha savaha ra tacan, soco ñatiso ndo cuati ra. 6 Cati yu chihin ndoti cahnu cuu ve ñuhun, soco cahnuxaan ca cuu cha ndacu ra Ndioo vitin.7 Ña chito ndo ñaan cha cuu tuhunNdioo nu cati ra ti cuni ra cha cuacoo tu ndahvi ini chi ñivi. Ña cunira cha cua samani ñi chihin ra, catira. Tu chito ndo chacan, ña cua catindo ti ña vaha savaha ñivi ñahni cuatiiyo. 8 Tacan cati yu, vati yuhu ra cuusehe ñivi cuu ra cati ñaan cha cuu chacua savaha ñivi quivi sábadu―cati raJesuu chi ra fariseo ta ra.

Queta iin ra nduxii ndaha nuun raJesuu

(Mr. 3.1‑6; Lc. 6.6‑11)9 Tacan cuu, ta quee ra Jesuu tican.

Cuahan ra, ta quihvi ra ve ñuhun ñivijudío can. 10 Ican iyo iin ra nduxiindaha, ta quechaha nducu tuhun rafariseo ta ra chi ra Jesuu ti:

―¿Atu chaha ley chahnu cha san-duvaha ñivi quivi sábadu? ―cati rata ra, vati cuni ra ta ra tiso ra cuati raJesuu.

11 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta rati:

―Tu iyo iin ri mbee chihin ndo, tacua quehni ri tichi xahva―masi quivisábadu cuu chi, soco ndihi ndo cuatiin ndo chi ri, ta cua tava ndo chi rinu quehni ri. 12 Iyo yavi ndaa ri mbee,soco iyo ca yavi ndaa ñivi. Chacan cuucha chaha ley cha cua savaha yo chavaha quivi sábadu ―cati ra.

13Tacan cuu, ta cati ra chi ra ndahvican ti:

―Sacaun ndahun.Tacan, ta sacaa ra ndaha ra. Ndu-

vaha chi, ta vaha ndoo chi cuhva iyotahan chi. 14 Quee ra fariseo ta racuahan ra, ta nducu ra ta ra cuhva,vati cuni ra ta ra cahni ra chi ra Jesuu.

Tuhun cati tuhun ra ni cahan cuendara Ndioo cha cua tahan ra Jesuu

15 Chito ra Jesuu yoso cuhva saxinira fariseo ta ra, ta quee ra cuahanra. Tacan cuu, ta ndicu ñivi chi ra.Tuvi ñivi ndicu chi ra, ta sanduvahara chi ndihi ñi, 16 ta cati tuhun xaanra chi ñi ti na ña cua cati ñi yoo raicuu ra. 17 Tacan, ta ni queta tuhun

cha ni taa ra Isaía ra ni cahan cuendara Ndioo tiempu chahnu, vati cati raNdioo cuenda ra Jesuu ti:18Rahya cuu musu yu.Suvi ra cuu ra cha ni nacachi yu.Cuni mani yu chihin ra,ta cusii ini yu cha ndacu ra.Cati yu ti cua coo ra Tati Ndioo chi ra,ta cua cati ra chi ñivi cuu inga tucu

ñivi yoso cuhva cua coso vahaanima ñivi.

19Ña cua cahan yuhu ra chi ñivi,ta ni ña cua cuvaa ra.Ña cua cana chaa ra iti.20Ña cua tava ndaa ra chi ñivi ndahvi,soco cua tindee ra chi ñi.21 Tacan cua savaha ra nda cua nda

quivi cua cundee coso vahaanima ñivi cuu inga tucu ñivi,

cati ra Ndioo, ni taa ra Isaía cancuenda ra Jesuu.

Cati ra fariseo ti iyo run tati cuihnachi ra Jesuu

(Mr. 3.19‑30; Lc. 11.14‑23; 12.10)22 Tacan cuu, ta quichi ndaca ñivi

chi iin ra cha iyo tati cuihna anima nura Jesuu. Cuaa ra ndahvi can, ta ñihinra. Tacan cuu, ta sanduvaha ra Jesuuchi ra. Chacan cuu cha nducahan rañihin can, ta ndundichin vaha ndehera. 23 Iyo xaan quechaha cuni ndihiñivi can, ta cati ñi ti:

―Vasi ra ni tava tiñu ra Ndioo cuurahya ―cati ñi.

24 Chini ra fariseo ta ra tuhun can,ta cati ndico ra ta ra ti:

―Tava ndaa ra chi run tati cuihna,soco tindee run Beelzebú chi ra, tarucan cuu run ndaca ñahan chi ndihirun tati cuihna ―cati ra fariseo can.

25 Chito ra Jesuu cuhva ni saxini rafariseo can, ta quechaha cati ra chi rata ra ti:

―Tu cua cani tahan ñivi iin ñuunchi tahan ñi, cua ndoyo ñuhun ñuuncan. Tu cua cani tahan ñivi iyo iinvehe chi tahan ñi, cua ndoyo ñuhuntahan ñican. 26 Tu cua tava ndaa ñivirun Satanaa suvi ni chi maan run, ñainuun iyo ñivi run suvi ni chi maanrun. Chacan cuu cha ña cua nduna-han run chi tahan run. 27 Cati ndoti tava ndai chi run tati cuihna can,vati chaha run Beelzebú tu ndee ini

Page 23: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 12:28 20 TUTU MATEO 12:44chihin yu. Tu chacan cuu chi, ¿yosonihin ñivi maan ndo tu ndee ini, tatava ndaa maan ñi chi run? Chacancuu cha sanahan suvi ni ñivi ndo ticha ña vaha cuhva ni saxini maanndo. 28 Ñavi cuhva can cuu chi, vatichaha ra Tati Ndioo tu ndee ini chihinyu, ta tava ndai chi run tati cuihna.Chacan cuu cha ni queta quivi chandaca ñahan ra Ndioo nu iyo ndo.

29 ’Ña cua cuu quihvi ñivi tichi veheiin ra iyo xaan tu ndee ini, ta cuaquihin ñi ndatiñu ra, tu ña cua cuhnixihna ñi chihin ra. Tacan, ta sa cuasuhu ñi ndihi cuii ndatiñu ra. [Tacanni cha savahi chi run Satanaa.]

30 ’Tu ña cua coo ndo chihin yu, cuacuni cani tahan ndo chihin yu. Tuña cua tindee ndo chihin yu, cua tavandaa ndo chihin yu.

31 ’Chacan cuu cha cati yu chihinndo ti ndihi ca cuati ndacu ñivi ñuñivicua cuu cucahnu ini ra Ndioo, socotu cua cati ñivi cuhva cati ndo ti ñandicha ra Tati Ndioo, ña cua cucahnuini ra Ndioo chacan. 32Tu cua cati ñiviti ña vaha ra cuu sehe ñivi, cua cuucucahnu ini ra Ndioo, soco tu cua catiñivi cuhva cati ndo ti ña vaha ra TatiNdioo, ña cua cucahnu ini ra Ndioochacanvitin tichi quivi ya, ta ni ña cuacucahnu ini ra nda cua nda quivi itinuun ca.

Cuhva iyo yutun vaha(Lc. 6.43‑45)

33 [Ni vii cahan ra Jesuu chi rafariseo can:]

’[Cua cati yu iin cuhva.] Tu iyo iinyutun vaha, cua quee vaha chiti chi.Tu ña vaha iyo yutun can, ña cua queevaha chiti chi. Chito yo ñaan cuhvaiyo yutun, vati ndehe yo yoso cuhvaiyo chiti chi. 34 Ñivi ndavaha ni cuundo. Ña cuu cahan ndo cha vaha,vati iyo xaan ndo chi cha ndavaha ni,vati cahan ñivi cuhva saxini ñi chianima ñi. 35 Mani cha vaha cahanñivi saxini cha vaha chi anima ñi, tamani ndavahani cahanñivi saxini chandavaha ni chi anima ñi. 36 Cati yuchihin ndo ti tu cua cahan ñivi tuhunndavaha ni, cua cuhva ñi cuenda ñacucahan ñi tacan quivi cua cutuni ñivi,

37 vati cua quee vaha ndo cuhva nicahan ndo a cua cutuni ndo cuhvani cahan ndo ―cati ra Jesuu chi rafariseo ta ra.

Cuni ndehe ñivi iin cuhva cahnu(Mr. 8.12; Lc. 11.29‑32)

38 Tacan cuu, ta ra fariseo chira sacuaha ley chahnu quechahandatuhun ra chi ra Jesuu, ta cati rata ra chi ra ti:

―Yohomaestru, cuni ndehendi iincuhva cahnu xaan cha cua savahun―cati ra ta ra.

39 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta rati:

―Ñivi ndacu ndavaha ni, ñivi ñachinu ini chi ra Ndioo―ñican cuuñi cuni ndehe iin cuhva cha cuasavaha ra Ndioo, soco ña cua savahara inga cuhva. Iin tuhun ni cuhva nisavaha ra Ndioo cuhva cha ni tahanra Jonaa ra ni cahan cuenda ra Ndiootiempu chahnu. 40 Cuhva cha ni cha-coo ra tichi ri tiaca cahnu can uniquivi―cuhva can cua coo ra cuu seheñivi, vati uni quivi cua coo ra tañuñivi ndii. 41 Cua cati ra rai ni chacooñuun Nínive ti iyo cuati chi ñivi iyovitin, ta cua tachi tuni ra chi ñi quivicua cutuni ñivi. Tacan cua savahara, vati ni tasoho ra cha cati tuhunra Jonaa, ta saña ihni ra ta ra cuatisavaha ra. Vasi cahnu xaan rai cuu raJonaa can, soco cahnu ca cuu ra iyovitin. 42 Ta ni cuhva cua cati ña nichandaca ñahan ñuhun iyo iti xuu tiiyo cuati chi ñivi iyo vitin, ta cua tachituni ña chi ñi. Tacan cua savaha ña,vati cani xaan chahan ña, vati cuni ñatasoho ña tuhun nditi cha cahan raSalomón tiempu chahnu. [Ndicha ti]cahnu xaan rai cuu ra Salomón can,soco cahnu ca cuu ra iyo vitin.

Cuhva cua savaha run tati cuihnahora cua quichi ndico run

(Lc. 11.24‑26)43 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra

fariseo chi ra sacuaha ley chahnu:]’Ta run tati cuihna can―tu cua

quee ndaa run tichi anima ñivi, cuacuhun run. Cua caca cuu run tichicuhu nu ñahni nduta, ta cua nanducurun cha cua coo vaha run, soco ñacua nanihin run. 44 Tacan cuu, ta

Page 24: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 12:45 21 TUTU MATEO 13:17cua quechaha saxini run chi animarun ti cua cuhun ndico run nu niquee run, cua saxini run. Cua cuhunndico run, ta cua ndehe run ti cha iyovaha cha cua quihvi ndico run tichianima ñivi can. 45 Chacan cuu chacua quee run cuhun run, ta cua quihinrun inga ucha tati cuihna. Xaan carucan ta run, ta cua quihvi run ta runtichi anima ñi, ta ndahvi ca cha cuandoondico ñican, ta ñavi ca cha xihnanu ni quichi quivi. Tacan ndahvi cacua ndoo tahan ñivi iyo vitin, vatindavaha ni ndacu ñi.

Queta sihi ra Jesuu chi yani ra(Mr. 3.31‑35; Lc. 8.19‑21)

46 Ni vii cahan ra Jesuu chi ndihiñivi can, ta sa ni queta sihi ra chiyani ra nu iyo ra, ta ni chacuinda ñiiti chata, ta cuni ñi cahan ñi chi ra.47Tacan cuu, ta quechaha cati iin ñivichi ra ti:

―Inda sihun chi yani cunnuquehe,ta cuni ñi cahan ñi chihun―cati ñi.

48 Ta nducu tuhun ndico ra chi ñi-can ti:

―¿Yoo cuu sihi yu? ¿Yoo cuu yaniyu? ―cati ra.

49 Tacan cuu, ta sanahan ndahara nu ndaa ñivi sacuaha chi ra, taquechaha cati ra ti:

―Ihya iyo sihi yu chi yani yu.50 [Tacan cati yu,] vati tu cua savahañivi cuhva cuni ra suti iyo iti siquiandivi, ñican cuu sava ni ta cua yaniyu chi cuhva yu chi sihi yu ―cati ra.

13Chaha ra Jesuu cuenda yoso cuhva

iyo ra chata cuati chiti(Mr. 4.1‑9; Lc. 8.4‑8)

1Quivi can quee ra Jesuu tichi vehenu chacoo ra, ta cuahan ra. Yutañuhun queta ra, ta ni chacunda ra.2 Tuvi xaan ñivi cuu ñi nducuiti nundaa ra. Chacan cuu cha quihvi ratichi tundoo, ta chacunda ndico ra, tachacuinda ndihi ñivi can yu tañuhuncan. 3 Cuaha xaan cahan ra Jesuu chiñi. Chi cuhva cahan ra, ta quechahacati ra ti:

―Cha iyo iin rai, ta quee ra cuahanra, vati cua cata cuati ra chiti. 4 Chata

cuati ra chiti can, ta quehni suhvachi nu iti, ta quichi ri saa, ta chachiri chi chi. 5 Inga suhva chi quehninu iyo xaan yuu, ta ñahni ñuhun chavaha. Yatin xaan cana chi, vati ñacocon vaha iyo ñuhun can, 6 ta cananicandi, ta quechaha xii chi, ta netichi, vati ñahni yoho chi cha vaha. 7Tainga suhva chi quehni nu iyo iñu, tacana tahanmaan iñu can, ta chasi iñucan nuun chi. 8 Inga suhva chiti canquehni nu ñuhun vaha, ta cuaha xaanchiti chi chacoo ndico. Iyo chi chahaiin ciendu chiti chi. Iyo inga chi chahauni xico chiti chi, ta iyo inga chi chahaoco uchi chiti chi. 9 Na cua taa vahando soho ndo ―cati ra Jesuu chi ñi.

Chaha ra Jesuu cuenda ñacu cahanra chi cuhva

(Mr. 4.10‑12; Lc. 8.9‑10)10 Tacan cuu, ta tuhva ñi sacuaha

chi ra Jesuu nu iyo ra, ta quechahanducu tuhun ñi chi ra ti:

―¿Ñacu chi cuhva ni cahun chiñivi? ―cati ñi.

11 Ta cati ndico ra ti:―Chaha ra Ndioo cha cua cutuni

ini ndo tuhunyoso cuhva cua cundacañahan ra iyo iti siqui andivi, socoña chaha ra cha cua cutuni ini ñi-can. 12 Tu cutuni ini ñivi vitin―masisuhva, cua cuhva ra Ndioo cha cuacutuni ca ini ñi, ta cua cutuni vahaini ñi nu cuahan quivi. Tu ña nituniini ñi [yoso cuhva iyo ra Ndioo], cuanaan cha chini tuni cha iyo chi ñi.13 Chacan cuu cha cahin chi ñi chicuhva, vati ña cuni ñi coto ñi, ta niña cuni ñi cutuni ini ñi. 14 Maan ñisaqueta tuhun cha ni cahan ra Isaíacuenda ra Ndioo tiempu chahnu, vaticati ra cuenda ñican ti:Cua cuni soho ndo tuhun,soco ña cua cutuni ini ndo chi chi,15 vati ndava xaan iyo ini ñivi ya,ta ña taa vaha ñi soho ñi.Xaan cuni ñi chini ñi tuhun can,coto cua cutuni ini ñi,ta cua saña ñi cuhva ndacu ñi,ta cua nduvaha anima ñi,cati ra Isaía can.

16 ’Cusii ini ndo, vati cha ni ndehendo, ta cha ni chini soho ndo. 17 Catindicha yu chihin ndo ti nu ni quichi

Page 25: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 13:18 22 TUTU MATEO 13:33

quivi tuvi xaan ra ni cahan cuenda raNdioo, ta tuvi xaan ñivi savaha cuhvacati raNdioo―tuvi ñican cuni xaanñindeheñi cuhvandehemaanndo, socoñani ndeheñi. Cuni xaanñi cuni sohoñi cuhva chini soho ndo, soco ña nichini soho ñi.

Chaha ra Jesuu cuenda ñaan tuhuncuu tuhun chata cuati ra chiti can

(Mr. 4.13‑20; Lc. 8.11‑15)18 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi

sacuaha chi ra:]’Cha ni chini soho ndo tuhun yoso

cuhva iyo ra chata cuati chiti. 19 Tucua cuni soho ñivi tuhun yoso cuhvacua cundaca ñahan ra iyo iti siqui, taña cua cutuni ini ñi tuhun can, cuaquichi run cuihna, ta cua sanaan runcha chini soho ñivi can. Ñican cuusava ta cua chiti can cha quehni nuiti. 20 Iyo inga ñivi chini soho tuhuncan, ta quii xaan cusii ini ñi chini ñichi chi. Ñican cuu sava ta cua chitiquehni nu iyo yuu can, 21 ta ñahniyoho chi cha vaha. Suhva quivi nindunahan ñi, ta quechaha ndehe ñitu ndoho. Quechaha cuni cani tahanñivi chi ñi, vati chinu ini ñi tuhuncan, ta quii xaan ndoyo ñuhun ñi.22 Iyo tahan inga ñivi tasoho tuhuncan, soco saxini ñi yoso cuhva iyo ñiviñuñivi, ta cuni ñi cha cua coo tahanxuhun ñi. Tacan, ta ña cuni ca ñi cunisoho ñi tuhun can, ta ñahni cha cuusava ta cua chiti can cua coo chi ñi.Ñican cuu sava ta cua chiti ni quehninu iyo iñu can. 23Tañivi tasoho tuhuncan, ta cutuni ini ñi chi chi, ta savahañi cha vaha―ñican cuu sava ta cuachiti ni quehni ñuhun vaha, ta canachiti chi. Iyo chi chaha ciendu chitichi, ta iyo chi chaha uni xico chitichi, ta iyo chi chaha oco uchi chiti chi―cati ra Jesuu chi ñi.

Cahan ra Jesuu cuhva cuenda cuhuña vaha

24 Cahan ndico ra Jesuu inga cuhvachi ñi, ta quechaha cati ra ti:

―Nu cua cundaca ñahan ra iyo itisiqui andivi cuu sava ni ta cua iinrai, ta tachi ra chiti vaha chiqui ra.25 Tacan cuu, ta hora ni quixi ñiviquichi iin ra cuxaan ini chi ra, ta tachi

tahan run chiti cuhu ña vaha nu tachira chiti trigu can, ta cuahan ndicorun. 26 Cana itu can, ta quee chiti chi,ta sa cana tahan maan cuhu ña vahacan. 27 Tacan cuu, ta cuahan ra musucan, ta quechaha nducu tuhun ra tara chi chitoho ra ti: “Ra chahnu, ¿atuña tachi cun chiti vaha chiqui cun?¿Ñacu cana xaan cuhu ña vaha?” catira ta ra, 28 ta cati ndico ra chi ra tara ti: “Cuxaan ini ñivi chihin yu, tasavaha ñi chacan,” cati ra. Nducutuhun ndico musu ra chi ra ti: “¿Atucuni cun cha cua cuhun ndi, ta cuatuhun ndi cuhu can?” 29Ta cati ndicora chi ra ta ra ti: “Ña cua savaha ndochacan, coto cua tuhun tahan ndo chavaha chi cha ña vaha. 30 Saña ndo. Nacua cuahnu nduvi chi icaa ni nda cuanda quivi cua canihin yo chi chi. Quivican cua cati yu chi ra cua canihin chichi ti cahnda xihna ra cuhu can, tacuhni ra chi chi, ta cahmi ra chi chi.Tacan, ta sa cua canihin vaha ra chitican, ta cua tivaha ra chi chi tichi yacayu,” cua cati yu, cati ra―cati ra Jesuuchi ñi.

Cahan ra Jesuu cuhva chiti motasa(Mr. 4.30‑32; Lc. 13.18‑19)

31 Inga cuhva cahan ndico ra Jesuuchi ñivi can. Cati ra ti:

―Nu cua cundaca ñahan ra iyo itisiqui andivi cuu sava ni ta cua iin chitimotasa. Quihin iin rai chiti can, tatachi ra chi chi chiqui ra. 32Cuati xaanchiti can, soco chahnu chi, ta cahnuxaan yutun cuu chi. Chacan cuu chaquichi ri saa, ta savaha ri taca ri socochi. Tacan cati ra Jesuu, [vati cuandutuvi ñivi quihvi cuenda ra Ndioo].

Cahan ra Jesuu cuhva levadura(Lc. 13.20‑21)

33 Inga ndico cuhva cahan ra Jesuuchi ñican. Cati ra ti:

―Nu cua cundaca ñahan ra iyo itisiqui andivi cuu sava ta cua iin ndutacha sanandaa yuti paan cha quihin iinñahan. Tihi ña chi chi tichi uni cuhvayuti paan, ta chinu xico chi niniin yutipaan can. Tacan cati ra Jesuu, [vaticua coto ñivi yoso cuhva cua cundacañahan ra Ndioo nini cahnu nu ñuhunñuñivi].

Page 26: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 13:34 23 TUTU MATEO 13:52Mani chi cuhva cahan ra Jesuu chi

ñivi(Mr. 4.33‑34)

34 Ndihi cuhva can cahan ra Jesuuchi ñivi can. 35 Chacan cuu cha niqueta tuhun cuhva ni cati ra cahancuenda ra Ndioo tiempu chahnu, vaticati ra cuenda ra Jesuu ti:Chi cuhva ni cua cahan ra.Cua cuhva ra cuenda ndihi tuhun cha

indi xehe nda ni xihna cuiiquivi ni tiso ra Ndioo ñuhunñuñivi ya,

cati ra ni cahan cuenda ra Ndioo.Chaha ra Jesuu cuenda ñaan tuhun

cuu tuhun ni chacoo cuhu ña vaha chitrigu can

36Tacan cuu, ta quee ra Jesuunu iyoñivi can, ta cuahan ra. Queta ra vehe,ta queta tahan ra sacuaha chi ra nuiyo ra, ta quechaha cati ra ta ra ti:

―Na cua cuhva cun cuenda chi ndiñaan tuhun cuu tuhun cha iyo cuhuña vaha chi chiti trigu can icaa ni―cati ra ta ra.

37 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta rati:

―Ra cuu seheñivi cuu ra tachi chitivaha, 38 ta chiqui ra cuu sava ta cuañuhun ñuñivi ya. Ñivi iyo cuendara cua cundaca ñahan cuu chiti vahacan, ta ñivi iyo cuenda run savahandavaha ni cuu chiti cuhu ña vahacan, 39 ta run cuihna cuu run cuxaanini, ta tachi run chiti cuhu can. Quivicua canihin vaha ra ta ra chiti can cuuquivi cua cundihi quivi ya, ta ra tatunNdioo cuu ra cua canihin vaha chiti.40 Cuhva satahan ra ta ra cuhu can,ta chahmi ra ta ra chi chi―cuhva cancua coo chi nu cua cundihi quivi ya,[vati cua cutuni ñivi ndacu ndavahani]. 41 Cua tava tiñu ra cuu sehe ñivichi ra tatun Ndioo, ta cua sacuiti rata ra chi ndihi ñivi ndacu ndavaha ninu iyo ñivi ra, 42 ta cua tihi ra ta rachi ñi nu cayu ñuhun. Ican cua cootu cuihya ini chi ñi, ta cua ndahyuchaa ñi. 43 Quivi can cua coo ñivi nichacoso vaha anima nu cua cundacañahan sutu ñi, ta taqui xaan cua cuuñi cuhva taqui tuun ri nicandi. Na cuataa vaha ndo soho ndo.

Cahan ra Jesuu cuhva xuhun cha indixehe

44 [Ni vii cahan ra Jesuu chi rasacuaha chi ra ti:]

’Nu cua cundaca ñahan ra iyo itisiqui andivi cuu sava ni ta cua xuhuncha indi xehe chiqui. Nanihin iin raichi chi, ta tixehe ndico tucu ra chi chi.Cusii ini ra, ta cuahan ra, ta xico randihi cha iyo chi ra, ta sata ra ñuhuncan.

Cahan ra Jesuu cuhva perla taquivaha

45 [Ni vii cahan ra Jesuu chi rasacuaha chi ra ti:]

’Nu cua cundaca ñahan ra iyo itisiqui andivi cuu sava ta cua iin rananducu perla vaha ndicha, vati cuasata ra chi chi. 46 Nanihin ra iin chayahvi xaan. Tacan cuu, ta cuahan ra,ta xico ra ndihi cuii cha iyo chi ra, tasata ra perla can.

Cahan ra Jesuu cuhva taraya47 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra

sacuaha chi ra ti:]’Nu cua cundaca ñahan ra iyo iti

siqui andivi cuu sava ta cua iin taraya.Cani ra ta ra taraya cannu tañuhun, tatacan tiin ra ndihi nuun ri tiaca can.48 Chitu maan taraya can, ta xita rachi chi nda cua nda nu ñuhun, ta ndaara nacachi ra chi ri vaha, soco savitara chi ri ña vaha. 49 Ta ni cuhva cuasavaha ra Ndioo nu cua cundihi quiviya. Cua quee ra tatun Ndioo, ta cuasachiyo ra ta ra chi ñivi ndavaha ninu iyo ñivi cha iyo vaha. 50 Chi ñivindavaha ni can cua tihi ra ta ra nucayu ñuhun. Tican cua coo tu cuihyaini chi ñi, ta cua ndahyu chaa ñi, vaticua ndehe ñi tu ndoho.

51 [Ni vii cahan ra Jesuu chi rasacuaha chi ra,] ta nducu tuhun ra chira ta ra ti:

―¿Atu cutuni ini ndo ndihi cuhvacan?

Ta cati ndico ra ta ra ti:―Cutuni ini ndi.52 Ta cati ra ti:―Chacan cuu cha ndihi ñivi

sacuaha yoso cuhva iyo nu cuacundaca ñahan ra iyo iti siqui andivicuu sava ta cua iin rai xu vehe, ta tava

Page 27: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 13:53 24 TUTU MATEO 14:15ra cha chaa, ta tava ra cha chahnu nuindi cha vaha cha iyo chi ra. Tacancati ra Jesuu, [vati cua cutuni ini ñivisacuaha chi ra tuhun ña ta coto ñivinu ni quichi quivi, ta cua cutuni tahanini ñi tuhun cha ni chito ñivi tiempuchahnu].

Cuahan ra Jesuu iti ñuun Nazaret(Mr. 6.1‑6; Lc. 4.16‑30)

53 Cha ndihi cahan ra Jesuu cuhvacan, ta quee ra cuahan ra. 54 Quetara ñuun ra, ta quechaha sacuaha rachi ñivi can tichi ve ñuhun ñi. Cha-can cuu cha iyo cuni ñi, ta quechahanducu tuhun ñi chi tahan ñi ti:

―¿Yoo chaha cha chini tuni chacahan rahya? ¿Yoo chaha tu ndee inicha ni savaha ra cuhva cahnu xaancan? 55 Sehe ra sata vitu ñuun yo chira. Sihi ra cuu ña María ya, ta yani racuu ra Jacobo chi ra José chi ra Simónchi ra Juda. 56 Iyo ndihi cuhva ra chiyo ―cati ñi ta ñi chi tahan ñi, 57 ta ñachaa ini ñi chi ra Jesuu.

Ta cati ndico ra chi ñi ti:―Sacahnu ndihi ñivi chi iin ra ca-

han cuenda ra Ndioo. Iin tuhun niñuun ra ta iin tuhun ni vehe ra ñasacahnu ñivi chi ra ―cati ra.

58 Ña ni savaha ra Jesuu cha cahnuxaan tican, vati ña chinu ini ñivi canchi ra.

14Chihi ra Juaan ra sacuanduta(Mr. 6.14‑29; Lc. 9.7‑9)

1 Tichi quivi can ndaca ñahan raHerode sehe ra Herode chahnu, [tandaca ñahan ra chi ñivi iyo ñuhunGalilea]. Chini soho ra tuhun cha nisavaha ra Jesuu, 2 ta quechaha cati raHerode can chi ñivi tindee chi ra ti:

―Racan cuu ra Juaan ra sacuan-duta, ta cha ni natacu ndico ra nu iyoñivi ndii. Chacan cuu cha savaha randihi cha cahnu can ―cati ra.

3 [Nu quichi quivi] cha tiin raHerode can chi ra Juaan, ta chuhni rachi ra, ta tihi ra chi ra ve caa, vatitacan cuni ña Herodía ña cha ni cuuñasihi ra Felipe yani ra. 4 [Tacan nisavaha ra,] vati cha cati ra Juaan chira Herode can ti ña vaha cha quihin

ra chi ña ñahan can, ta cuu ña ñasihira, cati ra Juaan can chi ra.

5Tacan cuu, ta cuni raHerode cahnira chi ra quivi can, soco yuhvi ra chindihi ñivi can, vati cati ñi ti iin ra ca-han cuenda raNdioo cuu ra Juaan can.6 Tacan cuu, ta sacahnu ra Herodevico, vati cha queta cuiya ra, ta chitachaha se sihi ña Herodía nu nducuitiñivi can, ta sii xaan cuni ra Herode.7 Chacan cuu cha ndurai xaan ra, tacati ra ti cua cuhva ra ñaan cha cuandaca maan ña. 8Tacan cuu, ta ndacaña cuhva cha cati sihi ña. Chacan cuucha cati ñi chi ra ti:

―Vitin vitin cua cuhva cun xini raJuaan ra sacuanduta tichi iin chicoho―cati ña.

9 Tacan cuu, ta quechaha ndun-dahvi cuni anima ra Herode can, sococati cahnu xini ca ra ti cua cu cahnira ta ra chi ra Juaan can, vati cha nicahan rai ra nu iyo cuiti ndihi ñivican. 10 Tava tiñu ra chi ra ta ra, tachahnda ra ta ra sucun ra Juaan cannu ndaa ra ve caa. 11 Tacan cuu, taquichi ndaca ra ta ra xini ra Juaantichi chicoho, ta chaha ra ta ra xini rachi ña tivaa can, ta chaha ña chi chichi sihi ña.

12 Tacan cuu, ta quihin ra tatun raJuaan can iquin cuñu ra, ta cuchi ra tara chi ra. Tacan, ta cuahan ra ta ra, tachaha ra cuenda chi ra Jesuu.

Chaha ra Jesuu cha chachi uhun milrai

(Mr. 6.30‑44; Lc. 9.10‑17; Jn. 6.1‑14)13Chini ra Jesuu tuhun cha ni chihi

ra Juaan can, ta quee siin ra tican.Cuahan ra chi tundoo, ta cua quetara nu ñahni ñivi. Nihin tuhun ndihiñivi can nu cuahan ra, ta ndicu ñi chira. Ndihi ñuun can quee ñi, ta cuahanñi. Chi chaha ñi cuahan ñi nu ñuhun.14 Tacan cuu, ta cua quee ra tichitundoo can nu ni queta ra, ta ndehera ti cha nducuiti tuvi ñivi. Quechahasatuñu chi chi ra, ta sanduvaha ra chiñivi cuhvi can. 15Cha cua ini, ta tuhvara sacuaha chi ra Jesuu nu iyo ra, taquechaha cati ra ta ra chi ra ti:

―Ñahni ñivi iyo yatin, ta cha cuacuaa. Na cua saña tahun chi ñivi ya,vati tacan cua cuhun ñi tichi ñuun, ta

Page 28: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 14:16 25 TUTU MATEO 14:36cua cu sata ñi cha cua cachi ñi ―catira ta ra.

16 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta rati:

―Ña nini cha cua cuhun ñi. Cuhvamaan ndo cha cua cachi ñi ―cati rachi ra ta ra.

17 Ta cati ra ta ra ti:―Ñahni cha naan ndi tihya. Uhun

tahan paan cuati chi uvi tahan tiacacuu cha iyo ―cati ra ta ra.

18 Ta cati ra Jesuu ti:―Na cua quichi ndaca ndo chi chi

nandehe ―cati ra.19Tacan cuu, ta cati tuhun ra Jesuu

ti cua cunda ñivi can nu ñuhun nuiyo ita cuii can, ta quihin ra uhunpaan can chi nduvi tiaca can, ta ndehendaa ra iti siqui andivi, ta chaha ra iintiahvi ndioo chi ra Ndioo, ta natahvicuati ra paan can, ta chaha ra chi chichi ra tatun ra, ta chaha maan ra tara chi chi chi ñivi can. 20Chachi ndihiñi chi chi, ta ndaha ini ñi. Tacan cuu,ta canihin ra ta ra chehe paan cha nindoo. Queta uchi uvi tica chitu chehlecanihin ndico ra ta ra. 21 Vasi quetauhun mil rai ni chachi paan can, tasiin cuu ñi ñahan chi ve cuati.

Chica ra Jesuu nu nduta(Mr. 6.45‑52; Jn. 6.16‑21)

22 Tacan cuu, ta cati ra Jesuu ti cuaquihvi ra tatun ra tichi tundoo, tacua cuhun ra ta ra inga chiyo ndutacan. Iti nuun ra cua cuhun ra tara, vati cua saña tahan xihna ra chiñivi can, cati ra. 23 Tacan, ta sañatahan ra chi ñivi can, ta quee siinra. Cuahan ra siqui yucu, vati cuacahan ra chi ra Ndioo. Cha cuaa cuuchi, ta ndoo iin tuhun maan ra ican.24 Cani vihi cha cuahan tundoo horacan, ta nihin suhva tahnu nduta nuunchi. Chitatun xaan ra ta ra cha sacunura chi tundoo can, vati ña chaha tatican cha cua yaha tundoo can iti nuun.25Ni nahan vihi, [ta ña ta cundichin,]ta tuhva ra Jesuu nu cuahan ra tara. Chica ra nu nduta, ta cuahan ra.26 Ndehe ra tatun Jesuu ti cha chicara nu nduta can, ta quechaha cuyuhvixaan ra ta ra, ta quechaha cati ra ta rati:

―Xiñahñu ndii vachi. Tacan nicana chaa ra ta ra, vati yuhvi xaancuni ra ta ra.

27Tacan cuu, ta quii xaan quechahacati ra Jesuu chi ra ta ra ti:

―Na cua cundee ini ndo. Main cuura vachi. Ña cua cuyuhvi ndo ―catira.

28 Cati ndico ra Pedro chi ra ti:―Ra chahnu, tu yoho cuun, cua

cati cun ti cua cuhin nu vachi cun nunduta ―cati ra.

29 Ta cati ra Jesuu chi ra ti:―Nahan.Ta quee ra Pedro tichi tundoo can,

ta nuun ra nu nduta. Cuahan ra nunduta, ta tuhva ra nu vachi ra Jesuu,30 soco ndehe ra cha nihin xaan caatati, ta quechaha cuyuhvi ra. Tacancuu, ta quechaha nanuun ra tichinduta can, ta cana chaa ra. Cati ra ti:

―Na cua sacacu chihin yu, rachahnu―cati ra.

31 Tacan cuu, ta quii xaan tiin raJesuu chi ra Pedro can, ta cati ra chira ti:

―Ña chinu vaha ini cun. ¿Ñacu ñasaxini vahun? ―cati ra.

32 Quihvi ra ta ra tichi tundoo can,ta chacava taxin ndico tati can, 33 tandihi ra ta ra chahnu chiti ra iti nuunra Jesuu, ta cati ra ta ra ti:

―Ndicha ndicha sehe Ndioo cuucun―cati ra ta ra chi ra Jesuu.

Sanduvaha ra Jesuu chi ñivi cuhvi itiñuhun Genesaret

(Mr. 6.53‑56)34 Tacan cuu, ta yaha ra ta ra inga

chiyo nduta can, ta queta ra ta ra yuñuhun nu cuu chi ñuhun Genesaret.35Nacoto ra iyo ican ta ra chi ra Jesuu,ta tachi ra ta ra tuhun niniin ñuhuncan, ta quichi ndaca ñivi can chi ndihiñivi cuhvi can nu iyo ra, 36 ta cahanndahvi ñi chi ra ti na cua sayani ndahañi―masi yu sahma ra, cati ñi. Tacan,ta nduvaha ndihi ñivi sayani ndahasahma ra.

15Cati ra Jesuu ñaan cha cuu cha

sacaquini chi ñivi(Mr. 7.1‑23)

Page 29: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 15:1 26 TUTU MATEO 15:231 Quivi can quichi ra fariseo chi

ra sacuaha ley chahnu. Iti ñuunJerusalén quichi ra ta ra, ta yaha ra tara nuun ra Jesuu, ta quechaha nducutuhun ra ta ra chi ra ti:

2 ―¿Ñacu ña sacuinu ñivi sacuahachihun tuhun cha ni tiso ñivi yotiempu chahnu? Ña sacuinu ñi, vatiña tuhva ñi nacata ñi ndaha ñi, ta chacua cachi ñi ―cati ra ta ra.

3 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta rati:

―¿Ñacu sacuinu ndo tuhun cha nitiso ñivi yo tiempu chahnu, ta ñasacuinu ndo tuhun cha cati tuhun raNdioo? 4 Cha cati ra Ndioo ti cuasacahnundo chi sutu ndo chi sihi ndo,ta cati tahan ra ti tu cua cahan ndondavaha ni chi sutu ndo chi sihi ndo,na cua cuvi cuii ndo, cati ra Ndioo,5-6 soco cati maan ndo ti cha cua cuucati ndo chi sutu ndo chi sihi ndoti ña cua tindee ndo chi ñi, vati chira Ndioo cha samani ndo ndihi chacua tindee ndo chi ñivi ndo. Tacancha sachiyo ndo cuhva cati tuhun raNdioo, vati sacuinu ndo cuhva catiñivi tiempu chahnu. 7 Ñivi uvi yaacuu ndo. Ndicha cuhva ni cati raIsaía cuenda ndo. Cahan ra cuenda raNdioo [nu ni quichi quivi], vati cati raNdioo ti:8Cati ñivi ya chi yuhu ñi ti sacahnu ñi

chihin yu,soco ña ndicha cuhva cahan ñi.Ña sacahnu ñi chi anima ñi.9Ñahni yavi ndaa cha sacahnu ñi chi-

hin yu,vati cati tuhun ñi cuhva saxini ñivi,cati ra Ndioo ni taa ra Isaía ―cati raJesuu chi ra fariseo can.

10 Tacan cuu, ta cana ra Jesuu chindihi ñivi can, ta quechaha cati ra chiñi ti:

―Cua tasoho ndo, ta na cua cutuniini ndo. 11 Ñavi cha cua quihvi tichiyuhu ñivi, ta cua cachi ñi cuu chacua sacaquini anima ñi, soco cha cuaquee tichi yuhu ñivi, cha cua saxiniñivi―chacan cuu cha cua sacaquinianima ñi ―cati ra.

12 Tacan cuu, ta tuhva ra sacuahachi ra Jesuu nu iyo ra, ta nducu tuhunra ta ra chi ra ti:

―¿Atu chito cun ti ña chaa ini rafariseo can, ta chini ra tuhun can?―cati ra ta ra.

13 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta rati:

―Cua naan ihni ndihi tuhun, tucha ña tiso ra suti iyo iti siqui andivichi chi. 14 Saña ndo chi ra. Cuaa ra, tacuni ra cundaca ra chi ñivi cuaa. Tucua cundaca iin ra cuaa chi tahan ra,nduvi tahan ra cua quehni cava tichixahva. Tacan cati ra, [vati cua ndoyoñuhun cuii ñi cuenda ra Ndioo].

15 Ta cati ra Pedro chi ra ti:―Catimaunñaan tuhun cuu tuhun

can.16 Ta cati ndico ra Jesuu ti:―¿Atu ña nituni tahan ini ndo?

17 Chito ndo ti ndihi cha quihvi tichiyuhu ñivi chachi ñi, ta nuun chi tichichiti yuva ñi, ta chati ñi chi chi, 18 sococha cua quee tichi yuhu ñivi cuu chasaxini ñi chi animañi. Chacan cuu chasacaquini chi ñi, 19 vati chi anima ñisaxini ñivi ndavaha ni ya. Chahni ñitahan ñi. Cuni coo ñi ndavaha ni chitahan ñi inga chiyo. Suhu ñi. San-dahyu ñahan ñi. Cahan ñi ndavahani chi tahan ñi. 20 Ndihi chacan cuucha sacaquini anima ñivi, soco ña cuanducaquini anima ñivi, tu cua cachiñi, ta ña ndoo ndaha ñi―cati ra Jesuuchi ra sacuaha chi ra.

Chinu ini iin ñahan chi ra Jesuu, tañivi iyo inga ñuhun cuu ña

(Mr. 7.24‑30)21 Tican quee ra Jesuu, ta cuahan

ra, ta queta ra ñuhun nu iyo ñuunTiro chi ñuun Sidón. 22 Iyo iin ñahanñuhun can. Ñahan cananea cuu ña, taquee ña, vati cua tuhva ña nu iyo raJesuu, ta quechaha cana chaa ña. Catiña chi ra ti:

―Yoho ra chahnu, yoho ra cuu ñiviDavid, na cua cundahvi ini cun chihinyu. Iyo tati cuihna anima ña luhusehi, ta iyo xaan ndacu run chi ña―cati ña.

23Ta ñahni cha cati ndico ra chi ña.Tacan, ta tuhva ra sacuaha chi ra, tacati ra ta ra chi ra ti:

Page 30: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 15:24 27 TUTU MATEO 16:3―[Na cua tasohun cha cahan ña,]

ta cua cuhun ña, vati ndicu ña chi yo,ta cana chaa xaan ña ―cati ra ta ra.

24 Ta cati ra Jesuu chi ra ta ra ti:―Tava tiñu suti chihin yu, vati cua

tindei chi ñivi judío ni, vati iyo ñicuhva iyo ri mbee cuanaan. Ña cati rati cua tindei chi ñivi cuu inga tucuñivi―cati ra chi ra sacuaha chi ra.

25 Tacan, ta tuhva ña nu cahan ra,ta chahnu chiti ña iti nuun ra, ta catiña chi ra ti:

―Na cua tindeun chihin yu ―catiña.

26 Ta cati ndico ra iin cuhva chi ñati:

―Ña vaha cha cua quihin ndi chacua cachi sehe ndi, ta cua savita ndichi chi nu iyo ri ina ―cati ra.

27 Ta cati ndico ña chi ra ti:―Ndicha, ra chahnu, soco chachi

tahan ri ina chehe xita quehni nuchachi chitoho ri ―cati ña.

28 Tacan, ta cati ra Jesuu chi ña ti:―Chinu vaha xaan ini cun, sihi. Na

cua cuu chi cuhva cuni cun ―cati ra.Ta suvi ni hora can nduvaha sehe

ña.Sanduvaha ra Jesuu chi tuvi xaan

ñivi cuhvi29 Tican quee ra Jesuu, ta cuahan

ra. Queta ra tañuhun Galilea, ta ndaara iin siqui yucu, ta ni chacunda ra.30 Tacan, ta tuhva xaan ñivi nu iyora. Tuvi ñivi cuu ñi queta, ta ndacañi chi ñivi cojo chi ñivi nduñiin chiñivi cuii nuun chi ñivi ñihin chi ñivicuhvi chi ndihi nuun cuehe. Quichindaca ñivi chi ñican, ta nacoo ñi chiñi iti nuun ra Jesuu, ta sanduvaha rachi ñi. 31Chacan cuu cha iyo xaan cunindihi ñivi can, vati ndehe ñi ti cahanñivi ñihin, ta nduvaha ñivi nduñiin, tachica cuu ñivi cojo, ta ndichin vahandehe ñivi cuaa. Tacan, ta sacahnutahan ñi chi ra Ndioo, ta suvi ra cuura sacahnu ñivi Israel.

Chaha ra Jesuu cha chachi cumi milrai

(Mr. 8.1‑10)32Tacan cuu, ta cana ra Jesuu chi ra

sacuaha chi ra, ta quechaha cati ra chira ta ra ti:

―Ndahvi cuni yu ndehi chi ñiviya, vati cha queta uni quivi cha iyoñi chihin yo, ta ñahni cha chachi ñi.Ña cuni yu saña tahin chi ñi vitin, tachisoco ñi, coto ña cua cundee ñi iti―cati ra.

33 Ta cati ra sacuaha chi ra ti:―Ñahni paan ihya tichi cuhu ya, ta

cua sacachi yo chi ndihi ñivi ya―catira ta ra.

34Ta nducu tuhun ra Jesuu chi ra tara ti:

―¿Yoso tahan paan iyo?Ta cati ndico ra ta ra chi ra Jesuu ti:―Ucha tahan paan iyo chi uvi uni

tahan tiaca ―cati ra ta ra.35Ta cati ra Jesuu ti cua cunda ndihi

ñivi nu ñuhun, 36 ta quihin ra ndihiucha tahan paan can chi ri tiaca can,ta chaha ra iin tiahvi ndioo chi raNdioo, ta natahvi ra chi chi, ta chahara chi chi chi ra sacuaha chi ra, tachaha ra ta ra chi chi chi ndihi ñivican. 37 Tacan cuu, ta chachi ndihi ñi,ta ndaha ini ñi. Queta ucha ndohochitu chehe paan can canihin ra ta ra,38 ta chachi cumi mil rai, ta siin cuuñi ñahan chi ve cuati chachi tahan.39 Tacan cuu, ta saña tahan ra Jesuuchi ñi ta ñi, ta quihvi ra tichi tundoo,ta cuahan ra iti ñuhun nu iyo ñuunMagdala.

16Cuni ndehe ra fariseo chi ra saduceo

iin cuhva cahnu xaan(Mr. 8.11‑13; Lc. 12.54‑56)

1 Tacan cuu, ta tuhva ra fariseo chira saduceo nu iyo ra Jesuu. Cunindehe ra ta ra a ña vaha cua savaha ra.Chacan cuu cha cati ra ta ra ti na cuasanahan ra iin cuhva cahnu iti siquiandivi chi ra ta ra, 2 ta cati ndico raJesuu chi ra ta ra ti:

―Hora cua cuiso nicandi cati ndoti ña cua cuun savi vitin, vati cuahacuaha iyo andivi, cati ndo, 3 ta chanahan cati ndo ti vitin cua cuun savi,vati cuaha cuaha iyo andivi, ta tavaxaan ra savi vico, cati ndo. Ndehe ndoiti siqui andivi, ta nihin ndo cuhvayoso cuhva iyo ra savi, ta ndehe tahanndo yoso cuhva iyo ndo quivi ya, socoña cuu nihin ndo cuhva ñaan quivi

Page 31: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 16:4 28 TUTU MATEO 16:22cuu chi vitin. 4 Ñivi ndavaha ni cuundo. Ña cuni sacahnu ndicha ndochi ra Ndioo, soco cuni ndehe ndo iincuhva. Ñahni ca cuhva cua coo. Iintuhun ni cuhva sava ta cua ni tahanra Jonaa cua coo. Tacan cati ra Jesuu,[vati uni quivi ni cua ndoo ra tichiñuhun, ta sa cua natacu ndico ra].

Tacan cuu, ta quee ra cuahan ra.Cati ra Jesuu yoso cuhva iyo levadura

ra fariseo(Mr. 8.14‑21)

5 Cuahan ndico ra sacuaha chi raJesuu inga chiyo tañuhun can, ta naanini ra ta ra cunaan ra paan. 6Tacan, taquechaha cati ra Jesuu chi ra ta ra ti:

―Cua saha vaha ndo cuenda yosocuhva iyo levadura ra fariseo chi rasaduceo ―cati ra.

7 Saxini ra ta ra chi anima ra ñaantuhun cuu chacan, ta ndatuhun ra chitahan ra, ta cati ra ti:

―Ñahni paan iyo chi yo―cati ra tara.

8 Chito ra Jesuu cha ndatuhun ra tara, ta quechaha cati ra chi ra ta ra ti:

―¿Ñacu cha ndatuhun ndo chitahan ndo ti ñahni paan ndiso ndo?Ña ta cuinu vaha ini ndo. 9Vasi ña tacutuni ini ndo. Vasi ña ñuhun ca inindo ti uhun paan cuu chi, ta chachiuhun mil ra rai. ¿Yoso tahan ticachi canihin ndo? 10 Vasi ña ñuhunca ini ndo ti ucha paan cuu chi, tachachi cumi tahan mil ra rai can.¿Yoso tahan ndoho chi canihin ndo?11 ¿Ñacu ña nihin ndo cuhva, vati ñacahin cuenda paan can? Cua saha ndocuenda yoso cuhva iyo levadura rafariseo chi ra saduceo ―cati ra Jesuuchi ra ta ra.

12 Tacan, ta nihin ra ta ra cuhva,vati ña cahan ra Jesuu cuendalevadura quihvi paan, soco cahanra cuenda tuhun cha cati tuhunra fariseo chi tuhun cati tuhun rasaduceo.

Cati cachin ra Pedro ti maan ra Jesuucuu ra Cristo

(Mr. 8.27‑30; Lc. 9.18‑21)13 Tacan cuu, ta cuahan ra Jesuu

chi ra sacuaha chi ra iti ñuhun nuiyo ñuun Cesarea cha iyo cuenda ra

Felipe. Queta ra ta ra, ta quechahanducu tuhun ra Jesuu chi ra ta ra ti:

―¿Yoso cati ñivi cuenda yuhu racuu sehe ñivi? ¿Yoo rai cui cuni ñi?―cati ra.

14 Ta cati ndico ra ta ra ti:―Iyo ñi cati ti Juaan ra sacuanduta

cuun, ta iyo inga ñi cati ti ra Elía cuun,ta inga ndico tucu ñi cati ti ra Jeremíaa inga ra cahan cuenda ra Ndioo cuucun―cati ra ta ra.

15 Ta nducu tuhun ra chi ra ta ra ti:―Ta ndioho, ¿yoo rai cui cati maan

ndo? ―cati ra.16 Ta cati ndico ra Simón Pedro ti:―RaCristo ra cuu seheNdioo ndito

cuu yoho―cati ra.17 Ta cati ra Jesuu chi ra Pedro ti:―Cua cusii ini cun, yoho Simón

sehe Jonaa. Cua cusii ini cun, vatiñavi ñivi ñuñivi chaha cha chini tunichihun. Ra suti iyo iti siqui an-divi―racan cuu ra chaha cha chinituni chihun. 18 Yuhu cati chihun tiPedro nani cun. Chacan cuu cha yohocuu sava ni ta cua iin yuu [chahavehe], vati maun cua tindee chi ñivichinu ini chihin yu, ta ña cua cundeerun ndacu ndavaha ni sandoyo ñuhunrun chi ñivi can. 19 Cua cuhve ndatuchihun cuenda cha cua cundaca ña-han ra cha iyo iti siqui andivi. Chacancuu cha tu ña cua cuhva cun ndatu chiñivi ñuñivi, ña cua coo ndatu chi ñiiti siqui andivi, ta tu cua cuhva cunndatu chi ñi nu ñuhun ñuñivi ya, tani cuhva cua coo ndatu chi ñi iti siquiandivi ―cati ra Jesuu chi ra Pedrocan.

20Tacan cuu, ta cati cachin ra Jesuuchi ra sacuaha chi ra ti ña cua cuhva rata ra cuenda chi ni iin ñivi ti ra Cristocuu ra, [ta tava tiñu ra Ndioo chi ra].

Chaha ra Jesuu cuenda ti cua cuvi ra(Mr. 8.31―9.1; Lc. 9.22‑27)

21Nda ni quivi can quechaha sana-han ra Jesucristo chi ra sacuaha chira ti nini xaan iyo cha cua cuhun raiti ñuun Jerusalén, ta cua ndehe xaanra tu ndoho cua savaha ra chanihinchi ra sutu chahnu chi ra sacuaha leychahnu. Cua cahni ra ta ra chi ra, tatichi uni quivi cua natacu ndico ra.22 Quee siin ra Pedro chi ra Jesuu, ta

Page 32: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 16:23 29 TUTU MATEO 17:12

quechaha nduxaan ra Pedro chi ra, tacati ra chi ra ti:

―Na cua cundahvi ini ra Ndioochihun, ra chahnu, ta ña cua tahuntacan ―cati ra Pedro.

23 Tacan, ta ndico coo ra Jesuu, taquechaha cati ra chi ra Pedro ti:

―Casi yuhun, yoho Pedro, vaticahun cuhva cahan run Satanaa. Cunicun cha cua savahi ndavaha ni, vatisaxini cun cuhva saxini ñivi ñuñivi.Ña saxini cun cuhva saxini ra Ndioo―cati ra Jesuu chi ra.

24 Tacan cuu, ta cati ra Jesuu chi rasacuaha chi ra ti:

―Tu cua cuni ndo coo ndo chihinyu, na ña cua saxini ca ndo cuendasuvi ni maan ndo, soco na cua ndehendo tu ndoho cuhva ndehe ñivi tundoho nu cruu, ta na cua cuhun ndochihin yu icaa ni. 25 [Tacan cati yu,]vati tu cua cuni ndo coo vaha ndocuenda ñuhun ñuñivi ya, cua ndoyoñuhun ndo cuenda ra Ndioo, soco tucua cuvi ndo cuenda yuhu, cua coondito ndo cuenda ra Ndioo. 26 Ñahniyavi ndaa yo cha cua coo vaha yocuenda ñuhun ñuñivi, ta cua ndoyoñuhun yo cuenda ra Ndioo. Ñahnicha cua savaha yo, ta cua coo vahayo chi ra Ndioo, 27 vati ra cuu seheñivi cuu ra ni cua quichi chi ra tatunNdioo icaa ni. Cahnu xaan cuhva cuaquichi ra cuhva cahnu xaan iyo sutura. Quivi can cua cuhva ra chi ñivicuhva cha ni savaha ñi quivi cha iyondito ñi. 28 Cati ndicha yu chihin ndoti iyo uvi uni ndo inda ihya, ta ña cuacuvi ndo nda cua nda quivi cua ndehendo ti vachi ra cuu sehe ñivi, vati cuacundaca ñahan ra ―cati ra Jesuu.

17Sama ra Ndioo cuhva iyo ra Jesuu(Mr. 9.2‑13; Lc. 9.28‑36)

1 Tacan cuu, ta yaha iñu quivi, taquihin ra Jesuu chi ra Pedro chi raJacobo chi ra Juaan yani ra Jacobocan. Quee siin ra ta ra, ta chandacara Jesuu chi ra ta ra siqui iin yucusucun sucun. 2Tacan cuu, ta ndehe rata ra ti sama ra Ndioo cuhva cha iyora Jesuu. Ndundichin nuun ra cuhva

ndichin ndehe ri nicandi, ta cuichincuichin tuun sahma ra cuhva tuunñuhun ndichin. 3 Tacan, ta sa ndehetahan ra ta ra chi ra Moisee chi raElía, ta ndatuhun tahan ra ta ra chi raJesuu. 4 Tacan cuu, ta quechaha catira Pedro chi ra Jesuu ti:

―Ra chahnu, vaha xaan cha iyotahan ndi ihya. Tu cua cuni cun, cuasavahi uni tiahva ihya―iin chi maun,ta inga chi ra Moisee, ta inga chi raElía.

5Ni vii cahan ra Pedro tuhun can, tajihna cha chasi iin vico ndichin xaannuun ra ta ra, ta nducahan ra Ndiootichi vico can, ta cati ra ti:

―Sehi chi rahya. Cuni xain chi ra,ta cusii ini yu chihin ra. Na cua tasohondo cha cahan ra.

6 Nu chini ra ta ra tuhun cha ca-han ndusu can, ta nduva ra ta ra nuñuhun, vati yuhvi xaan yuhvi xaancuni ra ta ra. 7 Tacan cuu, ta tuhvara Jesuu nuun caa ra ta ra, ta taa randaha ra chi ra ta ra, ta cati ra ti:

―Cuinda ndo, ta ña cuyuhvi ndo―cati ra.

8Tacan, ta ndehe ndaa ra ta ra, socoyoni ca ñivi ndehe ra ta ra. Iin tuhunni ra Jesuu ndehe ra ta ra.

9 Tacan cuu, ta nuun ra ta ra ndasiqui yucu can, ta cati tuhun xaan raJesuu chi ra ta ra ti:

―Vitin ña cua cahan ndo ni chi iinñivi ñaan cha cuu cha ni ndehe ndo.Nda cua nda quivi cua natacu ndico racuu sehe ñivi nu iyo ñivi ndii, ta sa cuacuu cahan ndo―cati ra.

10 Ta quechaha nducu tuhun ra tara chi ra ti:

―¿Ñacu cati ra sacuaha ley chahnuti nini xaan cha cua quichi xihna raElía? ―cati ra ta ra.

11 Ta cati ndico ra Jesuu ti:―[Ndicha cuhva cati ra ti] nini cha

cua quichi ra Elía, ta cua tiso vaha randihi tiñu, 12 soco yuhu cati chi ndo ticha ni quichi ra Elía, ta ña ni nacotora ta ra chi ra. Savaha ra ta ra chi racuhva cuni ra ta ra. Ta ni cuhva cuasavaha ra ta ra chi ra cuu sehe ñivi, tacua ndehe ra tu ndoho―cati ra Jesuuchi ra ta ra.

Page 33: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 17:13 30 TUTU MATEO 18:113 Tacan, ta sa nihin racan ta ra

cuhva ti cuenda ra Juaan ra sacuan-duta cahan ra Jesuu tuhun can.

Sanduvaha ra Jesuu chi iin ra chahnirai

(Mr. 9.14‑29; Lc. 9.37‑43)14 Tacan cuu, ta queta ra Jesuu chi

ra ta ra nu iyo cuiti ñivi can, ta tuhvaiin rai iti nuun ra Jesuu, ta chahnuchiti ra nuun ra, 15 ta quechaha cati rachi ra Jesuu ti:

―Ra chahnu, na cua cundahvi inicun chi ra luhu sehi, vati chahnirai chi chi ra, ta iyo xaan ra chi tundoho, vati nunuun ni nduva ra nucayu ñuhun, ta quehni ra tichi nduta.16 Cha quichi ndaque chi ra iti nuunra sacuaha chihun, soco ña ni cuusanduvaha ra ta ra chi ra ―cati ra chira Jesuu.

17 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Ndihi ndioho―ñivi ndacu

ndavaha ni cuu ndo. Ña cuni ndocuinu ini ndo. ¿Yoso quivi cua coichihin ndo? ¿Yoso quivi cua sandeeini yu chihin yu? Na ndaca ndo chi raihya.

18 Tacan, ta nduxaan ra Jesuu chirun tati cuihna can, ta quee run tichianima ra luhu can, ta nduvaha ra suvini hora can.

19 Tacan cuu, ta quee siin rasacuaha chi ra Jesuu, ta nducu tuhunra ta ra chi ra ti:

―¿Ñacu ña cuu tava ndaa ndi chirun tati cuihna can? ―cati ra ta ra.

20 Ta cati ndico ra chi ra ta ra ti:―Ña ni cuu tava ndaa ndo chi run,

vati ña ta cuinu vaha ini ndo. Catindicha yu chihin ndo ti tu cua cuinuini ndo chi ra Ndioo―masi suhva, cuacuu savaha ndo ndihi cha cuni ndo.Cua cuu cati ndo chi yucu cahnu ya ticua cuachiyo chi tihya, ta cua cuhunchi tican. 21Ña cua cuu tava ndaa ndochi tati cuihna can, tu ña cua cahanxihna ndo chi ra Ndioo, ta cua coondita ndo cuenda ra ―cati ra Jesuuchi ra ta ra.

Inga chaha cati ra Jesuu ti cua cuvira

(Mr. 9.30‑32; Lc. 9.43‑45)22 Tacan cuu, ta nducuiti tucu ra

Jesuu chi ra sacuaha chi ra iti ñuhun

Galilea, ta quechaha cati ra Jesuu chira ta ra ti:

―Cua xico tuhun ñivi chi ra cuusehe ñivi, ta cua tiin ñi chi ra, 23 ta cuacahni ñi chi ra, ta tichi uni quivi cuanatacu ndico ra ―cati ra, ta cuihyaxaan cuni anima ra ta ra.

Tiahvi ra Jesuu xuhun ve ñuhun24Tacan cuu, ta cuahan ra Jesuu chi

ra sacuaha chi ra iti ñuun Capernaum,ta cha satahan ra satiahvi xuhun veñuhun chi ra ta ra, ta tuhva ra nu iyora Pedro, ta quechaha nducu tuhun rachi ra ti:

―¿Atu ña tiahvi tahan ra sacuahachi ndo xuhun ve ñuhun? ―cati rachi ra Pedro.

25 Ta cati ndico ra Pedro chi ra ti:―Tiahvi tahan ra ―cati ra.Tacan cuu, ta quihvi tahan ra Pedro

tichi vehe can, ta cahanxihna ra Jesuuchi ra. Nducu tuhun ra chi ra ti:

―¿Yoso saxini maun, yoho Simón?¿Yochi satiahvi ra ndaca ñahan chiñivi ñuñivi? ¿Atu quihin ra xuhun ñicuu ñivi maan ra a xuhun inga ñiviquihin ra? ―cati ra Jesuu.

26 Ta cati ndico ra Pedro ti:―Xuhun inga ñivi ni quihin ra.Ta cati ra Jesuu chi ra ti:―Tu chacan cuu chi, ñahni cha

cua tiahvi ñivi ra ndaca ñahan can.27 Ndicha, soco cua cuhun xihna cunyu tañuhun, ta cua cani cun caa chicuyuhu ri tiaca. Tacan, ta cua nihun chiri, ta cua quihun chi ri cua tiin xihnacun, ta cua ndica cun yuhu ri, ta cuanihun iin xuhun. Cua quihun xuhuncan, ta cua cuhva cun chi chi chi rasatiahvi xuhun cuenda ve ñuhun, tacua queta chi cuenda yuhu ta cuendayoho. [Tacan cua savahun, coto cuasaxini ra ta ra cha ña cua tiahvi yo]―cati ra Jesuu chi ra Pedro.

18Cati ra Jesuu ndaa ñivi cuu ñivi

cahnu ca(Mr. 9.33‑37; Lc. 9.46‑48)

1 Suvi ni hora can yaha ndihi rasacuaha chi ra Jesuu iti nuun ra, taquechaha nducu tuhun ra ta ra chi rati:

Page 34: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 18:2 31 TUTU MATEO 18:17―¿Ndaa ñivi cua cuu ñivi cahnu

ca quivi cua cundaca ñahan ra iyo itisiqui andivi? ―cati ra ta ra.

2Ta cana ra Jesuu chi iin ve luhu, tasacuinda ra chi ve mahñu nu iyo ra tara, 3 ta quechaha cati ra chi ra ta ra ti:

―Cati ndicha yu chihin ndo ti tu ñacua sama ndo cuhva saxini ndo, tu ñacua cuu ndo cuhva iyo ve cuati, ña cuacuu coo ndo nu cua cundaca ñahan raiyo iti siqui andivi. 4 Chacan cuu chatu ña cua coo masu ini ndo cuhva iyomasu ini ve luhu ya, ña cua cuu ndorai cahnu nu cua cundaca ñahan raiyo iti siqui andivi. 5 Tu cua quihincuenda ñivi chi ñivi iyo cuhva iyo veluhu ya cuenda yuhu, iyo tahan ñichihin yu.

Cati ra Jesuu ti cua coo tu cuihya inichi ñivi satiyuhu cuati chi tahan ñi

(Mr. 9.42‑48; Lc. 17.1‑2)6 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra

sacuaha chi ra:]’Tu cua satiyuhu ñivi ndavaha ni

chi iin ñivi chinu ini chihin yu―masiñivi luhu cuuñi, tu tacan cua satiyuhuñivi ndavaha ni can, vaha ca cha cuacunuhni iin yoso sucun ñi, ta cuaquehni cava ñi tichi tañuhun, ta cuacuvi ñi, [ta ñavi ca cha iyo ñi savaha ñindavaha ni can]. 7 Cua coo tu cuihyaini chi ñivi ñuñivi, vati cua savaha ñicuati. Iyo cha cua savaha ñivi cuati,vati tacan iyo ñi, soco cua coo tucuihya ini chi ñi satiyuhu chi inga ñivitahan ñi.

8 ’Tu cua savaha ndo cuati chindaha ndo, tu cua savaha ndo cuatichi chaha ndo, na cua sanini ndo chi-hin ndo, ta ña cua savaha ca ndo cuatican. Vaha ca cha cua coo ndito ndochi ra Ndioo, vati sandee ini ndo chindaha ndo chi chaha ndo. Ña vaha tucua savaha ndo cuati chi ndaha ndo,tu cua savaha ndo cuati chi chahando, ta cua cutuni ndo, ta cua cayundo nu ñuhun ña ndahva. 9 Tu cuasavaha ndo cuati chi titi nuun ndo, nacua sanini ndo chihin ndo, ta ña cuasavaha ndo cuati can. Vaha ca chacua coo ndito ndo chi ra Ndioo, vatisandee ini ndo chi titi nuun ndo. Ñavaha tu cua savaha ndo cuati chi titi

nuun ndo, ta cua quehni cava ndo nucua cutuni ndo nu cayu ñuhun xaan.[Tacan cati ra Jesuu, vati nini xaan chacua saha ñi cuenda chi ñi.]

Cahan ra Jesuu cuhva ri mbee cua-naan

(Lc. 15.3‑7)10 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra

sacuaha chi ra:]’Cua saha ndo cuenda, coto ña cua

chaa ini ndo chi iin ñivi yu cha cuusava ta cua ve luhu ya, 11 vati quichira cuu sehe ñivi, vati cua sacacu rachi ñivi ndoyo ñuhun. Cati yu chihinndo ti ndihi ni hora iyo ra tatunNdioocumi chi ñi iti nuun ra suti cha iyo itisiqui andivi.

12 ’Cua cati ndo yoso saxini ndo. Iyoiin rai, ta iyo iin ciendu mbee ra, tacuanaan iin ri. Cua nacoo ra chi ndihica ri tichi cuhu, ta cua nanducu ra chiri cuanaan. 13 Tu cua nanihin ra chiri, cati ndicha yu chihin ndo ti cuacusii ini ra, vati ni nanihin ra chi ri.Ña cua saxini ra cuenda ndihi ca cumixico chahun cumi ri, vati ñahni cha nitahan rican. 14 Ta ni cuhva ña cuni rasutu ndo cha iyo iti siqui andivi chacuandoyoñuhunni iin ñivi ra cha cuusava ta cua ve luhu ya.

Cati ra Jesuu ti cua cucahnu ini ñivicuati savaha ñivi tahan ñi

(Lc. 17.3)15 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra

sacuaha chi ra:]’Tu cua savaha iin ñivi tahan ndo

cuati, cuahan ndo vehe ñi. Cua queesiin ndo iin chiyo, ta cua cati cachinndo chi ñi ñaan cha cuu cuati nisavaha ñi. Tu cua taa ñi soho ñicha cahan ndo, cua ndumani ndicoñi chi ra Ndioo. 16 Tu ña cua tasohoñi, na cua cundaca ndo inga uvi unitahan ndo vehe ñi, vati tacan cua cuuñi testigu, ta cua cuu cuhva tahanñi cuenda ñaan cha cuu cha savahando. 17 Tu ña cua tasoho ñi chi ñi tañi, cua cuhva ndo cuenda chi ndihiñivi Ndioo nu nducuiti ñi. Tu ña cuatasoho ñi chi ñivi Ndioo tahan ñi, nacua cuu ñi sava ta cua run ña chinu inichi ra Ndioo chi run satiahvi, [vati ñacua ndoo ca ñi cuenda maan ndo].

Page 35: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 18:18 32 TUTU MATEO 19:318 ’Cati ndicha yu chihin ndo ti

ndihi cha cua cati ndo ihya nu ñuhunñuñivi ya―cua ndoo chi cuhva can itisiqui andivi. Tu cua cuhva ndo, tu ñacua cuhva ndo, cuhva can cua ndoochi iti siqui andivi.

19 ’Cati ndicha yu chihin ndo ti tucua nduinuun uvi ndo ihya nu ñuhunñuñivi ya, ta cua ndaca ndo chacanchi ra suti cha iyo iti siqui andivi, cuacuhva ra chi chi chihin ndo, 20 vati nuiyo cuiti uvi uni ñivi cuenda yu―icaniyo tahin chi ñi ―cati ra Jesuu chi rasacuaha chi ra.

21Tacan, ta tuhva ra Pedronuun iyora Jesuu, ta quechaha nducu tuhun rachi ra ti:

―Ra chahnu, ¿yoso tahan chahacua cucahnu ini yu cuati savaha ñivitahin chihin yu? ¿Atu cua cucahnu iniyu nda cua nda ucha chaha? ―cati raPedro can.

22 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Ña cati yu nda cua nda 7 chaha.

Cati yu nda cua nda 77 chaha ―catira.

Cahan ra Jesuu iin cuhva ra ña cuc-ahnu ini

23 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra Pe-dro:]

’Nu cua cundaca ñahan ra iyo itisiqui andivi cuu sava ni ta cua iin raicuu cumi tiñu. Cuni ra tiso vaha racuenda chi musu ra. 24 Tacan cuu,ta quichi iin ra musu ra, ta ndisecara uchi mil chi ra ndaca ñahan chira. 25 Ña cuu tiahvi ra musu can, tacati chitoho ra ti cua xico ra ta rachi racan chi ñasihi ra chi sehe rachi ndihi cuii ndatiñu ra, [vati ña cuutiahvi ra cha ndiseca ra chi chitohora]. Tacan, ta cua nihin ra suhvaxuhun ra. 26 Chacan cuu cha chahnuchiti ra musu can iti nuun chitohora, ta cahan ndahvi ra chi ra, ta catira ti: “Na cua cundee ini cun chimain, ta cua tiahvi ndico yu ndihi chandiseque chihun,” cati ra. 27 Tacancuu, ta cundahvi ini chitoho ra chi ra,ta saña ra chi ra, ta sanaan ra ndihicha ndiseca ra chi ra. 28Quee ra musucan, ta cuahan ra, ta nitahan ra ingatahan ra. Suvi ni musu cuu ra, ta

ndiseca tahan ra iin ciendu chi runndiseca uchi mil. Tiin rucan sucun randahvi can, ta natiin nihin run chi ra,ta cati run chi ra ti: “Vitin cua tiahvindico cun cha ndiseca cun chihin yu,”cati run. 29 Tacan, ta chahnu chititahan ra iti nuun run, ta cahanndahvira chi run. Cati ra ti: “Na cua cundeeini cun chihin yu, ta cua tiahvi ndiquecha ndiseque chihun,” cati ra chi run,30 soco ña vaha cuni run cha tacan, tatiin run chi ra, ta tihi run chi ra ve caa,vati tican cua ndoo ra nda cua ndaquivi cua tiahvi ndico ra. 31 Tacan, taquechaha ndundahvi xaan cuni ndihica ra musu ta ra, ta cuahan ra ta raiti nuun ra chitoho ra ta ra, ta chahara ta ra cuenda ndihi cha ni savaharun cuu tahan ra ta ra. 32 Tacan cuu,ta cana ndico ra chitoho can chi run,ta quechaha cati ra chi run ti: “Musundavaha ni cuun. Cha sanain ndihicha ni ndiseca cun chihin yu, vati ca-han ndahvi cun chihin yu. 33 Chacancuu cha nini xaan cha cua cundahviini cun chi musu tahun cuhva cha nicundahvi ini yu chihun,” cati chitohorun chi run. 34 Xaan xaan cuni rachitoho can, ta chandaca ra chi runve caa, vati ve caa iyo chi run nda cuanda quivi cua tiahvi ndico run ndihicha ni ndiseca run chi ra. 35 Ta nicuhva cua savaha ra suti iyo iti siquiandivi chihin ndo, tu ña cua cucahnuini maan ndo chi ñivi tahan ndo chindihi cuii anima ndo ―cati ra Jesuuchi ra.

19Cati tuhun ra Jesuu yoso cuhva saña

ra rai chi ñasihi ra(Mr. 10.1‑12; Lc. 16.18)

1 Tacan, ta ndihi cahan ra Jesuutuhun can, ta quee ra ñuhun Galileacan, ta cuahan ra iti ñuhun Judea.Inga chiyo yuta Jordán cuahan ra, 2 tatuvi ñivi ndicu chi ra. Tican sandu-vaha ra chi ñi ta ñi.

3Tacan cuu, ta yaha ra fariseo ta raiti nuun ra, vati cuni ndehe ra ta raa ña cua cahan ra Jesuu iin tuhun ñavaha, ta nducu tuhun ra ta ra chi ra ti:

―¿Atu chaha ley chahnu cha cuasaña iin rai chi ñasihi ra yoso cuu ni?―cati ra ta ra.

Page 36: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 19:4 33 TUTU MATEO 19:214 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra

ti:―Vasi ña ta sacuaha ndo tutu

Ndioo, vati cati chi ti savaha ra Ndioocha ni chacoo iin rai chi iin ñahan ndani xihna cuii, 5 ta cati ndico tucu chi tichacan cuu cha nacoo iin rai chi sutura chi sihi ra, ta natahan ra chi ña cuuñasihi ra, [ta inuun cua coo ñi,] vaticuu ñi uvi tahan, cati chi. 6 Chacancuu cha cuu ñi sava ta cua iin ñivi.Chacan cuu cha na ña cua quendatahan ñivi chi ñi cuu uvi tahan, vatira Ndioo cuu ra cha ni satahan chi ñi―cati ra Jesuu chi ra ta ra.

7 Ta nducu tuhun ra ta ra chi raJesuu ti:

―Tu tacan cuu chi, ¿ñacu catituhun ra Moisee ti cua ndoyo iin tutucha cua saña iin rai chi ñasihi ra, ta sacua cuu saña ra chi ña? ―cati ra ta ra.

8 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta rati:

―Chaha ra Moisee cha cua sañando ñasihi ndo, vati ndava xaan inindo, socoñavi tacanni chacoo chi ndani xihna. 9Cati yu chihin ndo ti tu cuasaña ndo ñasihi ndo, ta ña ni chacooña ndavaha ni chi ra rai inga chiyo,ta tu cua quihin ndo inga ñahan, cuacuu chi cuhva ni cua coo ndo ndavahani chi ñahan inga chiyo [cuenda raNdioo] ―cati ra chi ra ta ra.

10 Ta cati ra sacuaha chi ra ti:―Tu tacan iyo iin rai chi ñasihi ra,

vaha ca cha ña cua quihin ra chi ña―cati ra ta ra.

11 Ta cati ndico ra chi ra ta ra ti:―Ña ndihi rai cua ndoo vaha cha

tacan. Iyo suhva ra cua cuu ndoo vahacuhva ni tiso ra Ndioo, 12 vati iyo rarai ña cua tandaha ra, vati nda ni quivicacu ra ña vaha caa ra. Iyo inga ra ñacua tandaha ra, vati cha nducapu racha cuenda tiñu satiñu ra, ta iyo tahaninga ra ña cua tandaha ra, vati ñacuni ra, vati cua satiñu ra tiñu cuendanu cua cundaca ñahan ra iyo iti siquiandivi. Tu cua cuu ndoo ndo vaha chatacan, na cua ndoo ndo vaha―cati raJesuu chi ra ta ra.

Tiso ra Jesuu ndaha ra chi ve cuati(Mr. 10.13‑16; Lc. 18.15‑17)

13 Tacan cuu, ta quichi ndaca ñivichi ve cuati, vati cua tiso ra Jesuundaha ra chi ve, ta cua cahan ra chira Ndioo cuenda ve, soco nduxaan rasacuaha chi ra chi ñi, 14 ta quechahacati ra Jesuu ti:

―Cuhva ndo cha cua yaha ve cuatiiti nuin. Ña cua casi ndo nuun ñi, vatiñivi cua coo nu cua cundaca ñahan raiyo iti siqui andivi cuu sava ta cua vecuati can ―cati ra.

15 Tacan cuu, ta taa ra ndaha ra chive, ta quee ra cuahan ra.

Ndatuhun iin ra tivaa ricu chi raJesuu

(Mr. 10.17‑31; Lc. 18.18‑30)16 Tacan cuu, ta tuhva iin ra nu iyo

ra Jesuu, ta quechaha nducu tuhun rachi ra ti:

―Yoho maestru, ¿ñaan cha vahacua savahi, ta cua coo ndito yu chi raNdioo ndihi ni quivi ndihi ni tiempu?―cati ra.

17 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Ña vaha cha nducu tuhun cun

chihin yu yoso cuhva iyo cha vaha. Iintuhun ni ra cuu ra ndacu cha vaha.Tu cua cuni cun coo ndito cun chira Ndioo, cua sacuinu cun cuhva catituhun ra nu quichi quivi ―cati raJesuu.

18 Ta nducu tuhun ndico ra chi raJesuu ti:

―¿Ñaan tuhun cuu chacan? ―catira.

Ta cati ra Jesuu ti:―Tuhun ya cuu chi. Ña cua cahni

ndo tahan ndo. Ña cua coo ndondavaha ni chi tahan ndo inga chiyo.Ña cua suhu ndo. Ña cua sandahyuñahan ndo. 19 Cua sacahnu ndo chisutu ndo chi sihi ndo. Cua cuni ndochi ñivi tahan ndo cuhva cuni ndosuvi ni chi maan ndo ―cati ra Jesuuchi ra.

20Ta cati ndico ra tivaa can chi ra ti:―Ndihi chacan cha sacuinu yu.

¿Ñaan ca cha cumani chihin yu?―cati ra.

21 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Tucua cuni cunquee vahun, cua-

han, ta xico cun ndatiñu cun, ta tin-deun chi ñivi ndahvi, ta cua coo chavaha chihun iti siqui andivi. Tacan, ta

Page 37: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 19:22 34 TUTU MATEO 20:13nahan. Na cua coun chihin yu icaa ni―cati ra Jesuu.

22 Nu ni chini ra tivaa can tuhuncan, ta quee ra cuahan ra. Ndahvicuni ra, vati iyo xaan ndatiñu ra.

23 Tacan cuu, ta quechaha cati raJesuu chi ra sacuaha chi ra ti:

―Cati ndicha yu chihin ndo ti iixaan cha cua coo ñivi ricu nu cuacundaca ñahan ra iyo iti siqui andivi.24 Cati ndico tucu yu chihin ndo ti ñacuu yaha ri camellu yavi xuu quiticu,soco ii ca cha cua yahañivi ricu nu cuacundaca ñahan ra Ndioo ―cati ra.

25 Chini ra sacuaha chi ra Jesuutuhun can, ta sa quechaha nduiyoxaan cuni ra, ta nducu tuhun ra ta rati:

―Tu chacan cuu chi, yoni cua cacu―cati ra ta ra.

26 Ndehe ra Jesuu nuun ra ta ra, taquechaha cati ra chi ra ta ra ti:

―Ña cuu cuenda ñivi ñuñivi, sococuenda ra Ndioo cuu cacu ñi―cati ra.

27 Tacan cuu, ta cati ndico ra Pedroti:

―Cha ni nacoo maan ndi ndihi chani chacoo chi ndi, ta cha chica ndichihun icaa ni. ¿Ñaan cha cuu cha cuacoo chi maan ndi? ―cati ra.

28 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta rati:

―Cati ndicha yu chihin ndo ti quivicua nduchaa ñuhun ñuñivi ya, quivicua tachi tuni ra cuu sehe ñivi chi ñiviñuñivi―quivi can cua coo ndatu chindo, ta cua tachi tuni tahan ndo chindihi ñivi Israel, vati cha iyo ndo chi-hin yu icaa ni. 29 Ta ndihi ca ñivi―tucua nacoo ñi vehe ñi chi tahan ñichi sutu ñi chi sihi ñi chi sehe ñi chindatiñu ñi cha cuenda yuhu, cuaha cacua cunda yahvi ñi, ta cua coo nditoñi chi ra Ndioo ndihi ni quivi ndihi nitiempu. 30 Tuvi ñivi iyo iti nuun cuandoo ihni iti chata, ta ñivi iyo iti chatacua yaha iti nuun.

20Cahan ra Jesuu iin cuhva yoso cuhva

iyo ra satiñu tatun1 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra

sacuaha chi ra:]

’Nu cua cundaca ñahan ra iyo itisiqui andivi cuu sava ni ta cua iin raicha iyo xaan yoho chiti uva. Nahanxaan quee ra cuahan ra, ta nanducura chi ra cua satiñu nu iyo yoho chitichi ra. 2Nduinuun ra chi ra ta ra, vaticua satiñu ra ta ra, ta cua cuhva racha sacanaan ra ta ra cha iin quivi.Tacan, ta tava tiñu ra chi ra ta ra nuiyo tiñu ra. 3 Tacan cuu, ta quee tucura chitoho can caa iin cha nahan, tandehe ra ti iyo inga ra inda nuyahvi,ta ñahni tiñu iyo chi ra, 4 ta quechahacati ra chi ra ta ra ti: “Na cua cuhuntahan ndo satiñu ndo nu iyo chitiyoho can, ta cua tiahvi yu ñaan chacuu cha vaha,” cati ra, 5 ta cuahanra ta ra. Tacan cuu, ta ta ni cuhvasavaha ndico tucu ra cha hora cuitichi cha caa uni. 6 Caa uhun cha cuaini xaan quee ndico tucu ra chitohochiti yoho can, ta ndehe ra ti ni indainga ra ta ra, ta quechaha cati ra chi rata ra ti: “¿Ñacu inda ndo nduvi nduvi,ta ña satiñu ndo?” 7 ta cati ndico rata ra chi ra ti: “Inda ndi, vati yonitava tiñu chi ndi,” ta cati ra chi ra tara ti: “Cuahan ndo nu iyo chiqui yu,[vati cua satiñu tahan ndo,]” cati ra.8 Tacan cuu, ta cua cuiso nicandi, tacati ra chitoho can chi ra musu cuuxini ti: “Cua cana cun chi ra satiñuya, ta cua tiahvi cun chi ra ta ra. Cuaquechaha tiahvi cun chi ra queta nundihi, ta cua tiahvi cun chi ra ta ra ndacua nda cua sandihun tiahvi cun chira queta cha nahan,” cati ra. 9 Tacan,ta quichi ra ni quechaha satiñu horacua cuiso nicandi, ta nihin iin iin rayahvi ra cuhva yahvi ra satiñu nduvinduvi. 10Chacan cuu cha quichi tahanra ni quechaha satiñu cha nahan, tasaxini ra ta ra ti cuaha ca cua nihinra ta ra, soco nihin tahan iin iin ra tara cuhva can. 11 Quihin ra ta ra yahvira, soco quechaha ña vaha cuni ra tara, ta cahan ra ta ra siqui ra chitohocan, 12 ta cati ra ta ra ti: “Ra quichichuhva ta ra―satiñu ra ta ra iin horani, ta cuhva tiahvi cun chi ra tiahvitahun chi ndi, ta maan ndi―satiñundi nduvi nduvi, ta ihni xaan cuu,”cati ra ta ra. 13Ta cati ndico ra chitohocan chi iin ra ti: “Yani, ñahni ndavaha

Page 38: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 20:14 35 TUTU MATEO 20:33ni ndacu i chihun, vati maun cati ticua satiñu tahun cuhva can. 14Quihinxuhun cun, ta cuahan. Cha iyo iniyu tiahvi yu chi racan cuhva tiahviyu chi maun. 15 Cuu savahi cuhvacuni yu chi xuhin. Cha ndusoo ndo,vati cha vaha savahi.” 16 Chacan cuucha cua nduinuun ndihi ñivi. Cuanduinuun ñivi queta iti chata chi ñiviqueta iti nuun, ta cua nduinuun tahanñivi queta iti nuun chi ñivi queta itichata ―cati ra Jesuu chi ra sacuahachi ra.

Cati ndico tucu ra Jesuu ti cua cuvi ra(Mr. 10.32‑34; Lc. 18.31‑34)

17Tacan cuu, ta cha cuahan ra Jesuuiti ñuun Jerusalén, ta quee siin ra chira sacuaha chi ra iti can, ta quechahacati ra chi ra ta ra ti:

18 ―Vitin cuahan yo iti ñuunJerusalén, ta cua tiin tiñu chi ra cuusehe ñivi. Cua tiin ra sutu chahnuchi ra sacuaha ley chahnu chi ra, tacua cati ra ta ra ti cua cuvi ra cuusehe ñivi. 19Cua sayaha ra ta ra chi ranuun ra quichi inga ñuhun, vati cuasacateni racan ta ra chi ra, ta cua canira ta ra chi ra, ta cua taa ra ta ra chi ranu cruu. Tacan cua cahni ra ta ra chira, ta tichi uni quivi cua natacu ndicora ―cati ra Jesuu chi ra ta ra.

Tuhun cha nducu tuhun sihi ra Ja-cobo chi ra Juaan

(Mr. 10.35‑45)20Tacan cuu, ta tuhva sihi ra Jacobo

chi ra Juaan nuun ra Jesuu. Tuhvaña chi sehe ña, ta chahnu chiti ña itinuun ra, ta cati ña ti iyo iin cha cuandaca ña chi ra, 21 ta nducu tuhun rachi ña ti:

―¿Ñaan cha cuu cha cuni cun?―cati ra.

Ta cati ndico ña chi ra ti:―Na cua cati cun ti cua cunda

tahan nduvi sehi chihun nu cua cun-daca ñahan cun. Na cua cunda iinra chiyo ndaha cuaha cun ta inga rachiyo ndaha satin cun―cati ña.

22 Ta cati ra Jesuu chi ñi ti:―Ña chito ndo ñaan cha cuu cha

ndaca ndo. ¿Atu cua cuu coho ndocopa cua coho yu? ―cati ra chi ñi,[soco cuenda tu ndoho cua ndehe racahan ra tuhun can].

Ta cati ndico ñi ti:―Cuu.23 Ta cati ra chi ñi ti:―Cua coho ndo copa cua coho yu,

soco ñahni ndatu iyo chihin yu chacua cuhve cha cua cundando iin chiyoxiin yu inga chiyo xiin yu. Maan rasuti cua cati yoo cua nihin chacan―cati ra.

24 Tacan, ta sa ni chini soho ingauchi ra sacuaha chi ra Jesuu, ta xaanxaan quechaha cuni ra ndehe ra ta rachi racan ta ra. 25 Cana ra Jesuu chindihi ra ta ra, ta cati ra chi ra ta ra ti:

―Chito ndo yoso cuhva ndaca ña-han ñivi ñuñivi chi tahan ñi, vatindurai xaan ñi. 26 Ñavi tacan cuasavaha maan ndo. Tu ndaa ndo cunicuu ndo iin ñivi cahnu, na cua tindeendo chi tahan ndo sava ta cua iinmusu ñi. 27 Tu cua cuni ndo yaha ndoiti nuun, ta cua tahan chi cuu ndoxini, na cua tindee ndo chi tahan ndo.28 Cuhva can quichi ra cuu sehe ñivi.Ña nducu ra cha cua tindee ñivi chimaan ra, soco tindee ra chi ñivi, ta cuacuvi ra cuenda cuati ñivi ñuñivi―catira Jesuu.

Sanduvaha ra Jesuu chi uvi ra cuiinuun

(Mr. 10.46‑52; Lc. 18.35‑43)29 Tacan cuu, ta cha cua quee ra

Jesuu ta ra ñuun Jericó, ta tuvi ñivindicu chi ra, 30 ta ndaa uvi tahanra cuii nuun yu iti can. Chini rata ra tuhun cha yaha ra Jesuu, ta saquechaha cana chaa ra ta ra. Cati rata ra chi ra Jesuu ti:

―Yoho ra chahnu, na cua cundahviini cun chihin ndi, yoho ra cuu ñiviDavid ―cati ra ta ra.

31Nduxaan ñivi can chi ra ta ra, vatina cutaxin ra ta ra, soco nihin ca canachaa ra ta ra, ta cati ndico ra ti:

―Yoho ra chahnu, na cua cundahviini cun chihin ndi, yoho ra cuu ñiviDavid ―cati ra ta ra.

32 Tacan, ta ni chacuiñi ra Jesuu, tacana chaa ra chi ra ta ra, ta nducutuhun ra ti:

―¿Ñaan cha cuu cha cuni ndo chacua savahi chi ndo? ―cati ra.

33 Ta cati ndico ra ta ra ti:

Page 39: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 20:34 36 TUTU MATEO 21:17―Ra chahnu, na cua ndundichin

vaha ndehe ndi ―cati ra ta ra.34Ta quechaha ndundahvi cuni an-

ima ra Jesuu, ta taa ra ndaha ranuun ra ta ra, ta suvi ni hora canndundichin vaha ndehe ra ta ra, tandicu ra ta ra chi ra.

21Quihvi ra Jesuu tichi ñuun Jerusalén(Mr. 11.1‑11; Lc. 19.28‑40; Jn. 12.12‑19)

1 Yatin cua queta ra Jesuu ta rañuun Jerusalén. Chacan cuu chaqueta xihna ra ta ra ñuun Betfagé, tayatin yucu Olivo caa ñuun can. Tacan,ta tava tiñu ra Jesuu chi uvi ra sacuahachi ra, 2 ta cati ra chi ra ta ra ti:

―Cuahan ndo tichi ñuun tican itinuun ndo. Sa cua quihvi ndo ñuuncan, ta cha cua ndehe ndo cha nuhniiin buru, ta iyo sehe ri chi ri. Cuandachi ndo chi ri, ta cua quichi ndacando chi ri. 3Tu cua cahan ñivi chi ndo,cua cati ndo ti chini ñuhun ra chahnuchi ri, ta ña cua nducuee, ta cua tachindico ra chi ri ―cati ra chi ra ta ra.

4 Tacan ni savaha ra, ta cha quichiquee tuhun cha ni cati ra ni cahancuenda ra Ndioo tiempu chahnu, vaticati ra ti:5Cua cati ndo chi ñivi ñuun Jerusalén

ticha vachi ra ndaca ñahan chi ñi.Vii ni vachi ra,ta yoso ra iin buru.Yoso ra chi ri chiso carga,cua cati ndo,cati ra cahan cuenda ra Ndioo can.

6 Tacan cuu, ta cuahan uvi rasacuaha chi ra, ta savaha ra ta racuhva ni cati ra Jesuu. 7Quichi ndacara ta ra chi ri buru can chi sehe ri, tatiso ra ta ra sahma ra ta ra chata ri,ta yoso ra Jesuu chi ri. 8 Tacan cuu, tatuvi ñivi nducuiti, ta chaqui ñi sahmañi iti nu cua yaha ra, ta inga ñi chah-nda ndaha numa, ta chaqui tahan ñichi chi iti nu cua yaha ra, [vati tacanni sacahnu ñi chi ra]. 9 Cuahan ñi itinuun ra, ta ndicu ñi iti chata ra, tacana chaa ñi ta ñi. Cati ñi ti:

―¡Cahnu xaan rai cuu ra cuu ñiviDavid! ¡Na cua coo vaha ra vachicuenda ra chahnu! ¡Na cua sacahnu

tahan ndihi tatun Ndioo iyo iti siquiandivi chi ra! ―cati ñi ta ñi.

10 Tacan, ta quihvi ra ñuunJerusalén can, ta jihna cha ña chitoca ndihi ñivi ñuun can yoso savahañi cha nduiyo ñi chi ra, ta quechahanducu tuhun ñi chi tahan ñi ti:

―¿Yoo rai cuu rahya? ―cati ñi.11 Ta cati ndico ñivi can ti:―Ra Jesuu cuu ra, ta vachi ra iti

ñuun Nazaret cha iyo cuenda ñuhunGalilea. Ra cahan cuenda ra Ndioocuu ra ―cati ñi ta ñi.

Sacu‑ii ra Jesuu ve ñuhun cahnu can(Mr. 11.15‑19; Lc. 19.45‑48; Jn. 2.13‑22)

12 Tacan cuu, ta quihvi ra Jesuutichi cora soco ndavi ve ñuhun cahnucan, ta tava ndaa ra ndihi ñi sata chindihi ñi xico tican. Sanduva ra mesañivi sama xuhun, ta sanduva tahan ratayu ñivi xico chi ri ndivi, 13 ta cati rachi ñi ta ñi ti:

―Cha cati tutu Ndioo ti vehe raNdioo cuu iin vehe nu cua cahan ñivichi ra, cati chi, soco cha ni savahamaan ndo cha cuu chi iin vehe nunducuiti run ñasuhu―cati ra.

14 Tacan cuu, ta tuhva ñivi cuaa,tuhva ñivi coho nu iyo ra Jesuu tichicora soco ndavi ve ñuhun can, tasanduvaha ra chi ñi ta ñi. 15 Ndehera sutu chahnu can chi ra sacuaha leychahnu ti cha cahnu xaan ni savahara Jesuu, ta cha cana chaa tahan ñicuati cha iyo ve ñuhun, ta cati ñi cuatican ti na cua sacahnu ñi chi ra cuuñivi ra David, cati ra ta ra. Tacan, taquechaha nduxaan ra sutu can chi rasacuaha ley can, 16 ta nducu tuhun rata ra chi ra Jesuu ti:

―¿Atu chini cun tuhun cha cahanra ta ra? ―cati ra ta ra.

Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti:―Chini yu tuhun can, soco vasi ña

ta sacuaha ndo nu cati tutu Ndioocuenda yu ti:Cua sacahnu ñi cuati chihin ra,ta cua sacahnu tahan ve ni chaxi chi-

hin ra,cati chi ―cati ra.

17 Tacan, ta nacoo ra chi ra ta ra,ta quee ra ñuun can, ta cuahan ra itiñuun Betania, ta quixi ra tican.

Page 40: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 21:18 37 TUTU MATEO 21:32Cahan ra Jesuu chi yutun tusihva

tiñi, vati ñahni chiti chi iyo(Mr. 11.12‑14, 20‑26)

18 Tuvi inga quivi, ta ni nahan vihi,ta cuahan ndico ra Jesuu iti ñuunJerusalén, ta chisoco ra. 19 Ndehe raiin yutun tusihva tiñi iti nu yaha ra, tatuhva ra nu iyo chi, soco ñahni chitichi iñi. Ndaha ni chi iyo. Tacan, taquechaha cati ra chi maan yutun canti:

―Ña cua coo ca chiti cun ndihi niquivi ―cati ra chi run.

Ta quii xaan neti maan yutun can.20 Chacan ndehe ra sacuaha chi raJesuu, ta iyo xaan cuni ra ta ra, taquechaha nducu tuhun ra ta ra chi rati:

―¿Yoso neti yutun can cha quiiquii ni? ―cati ra.

21 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta rati:

―Cati ndicha yu chihin ndo ti tucua cuinu ndicha ini ndo chi ra Ndioo,tu ña cua saxini ndo, cua cuu savahatahan ndo cuhva tahan yutun can, tacua cuu savaha ndo cha ii ca. Cua cuucati ndo chi yucu ya ti cua cuachiyochi, ta cua cuhun chi tichi tañuhun,ta tacan ni cua cuu chi. 22 Ndihi chacua cahan ndahvi ndo chi ra Ndioo,cua nihin ndo, tu cua cuinu ini ndocha cua cuu savaha ra chi chi ―catira Jesuu chi ra ta ra.

Iyo ndatu chi ra Jesuu(Mr. 11.27‑33; Lc. 20.1‑8)

23 Tacan cuu, ta cuahan tucu raJesuu ve ñuhun. Sa quihvi ra tichicora soco ndavi can, ta tuhva ra sutuchahnu chi ra chanihin nu sacuahara chi ñivi can, ta quechaha nducutuhun ra ta ra chi ra ti:

―Cua cati cun ndaa cuu nu ni ni-hunndatu chani savahunndihi cuhvacan. ¿Yoo chaha ndatu can chihun?―cati ra ta ra.

24 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta rati:

―Cua nducu tuhin iin tuhun chi-hin ndo. Tu cua cati ndico ndo chihinyu, cua cati ndico tahan yu chihinndo yoso iyo ndatu chihin yu chasavahi chacan. 25 ¿Yoo chaha ndatuchi ra Juaan cha sacuanduta ra chi

ñivi? ¿Atu chaha ra iyo iti siqui andivindatu chi ra a chaha ñivi ñuñivi ndatuchi ra? ―cati ra Jesuu chi ra ta ra.

Tacan cuu, ta quechaha nanducuxini ra chi tahan ra. Cati ra chi tahanra ti:

―Tu cua cati yo ti ra iyo iti siquiandivi chaha ndatu chi ra Juaan, cuanducu tuhun ra chi yo ñacu ña chinuini yo cha cahan ra. 26 Tu cua cati yoti chaha ñivi ñuñivi ndatu chi ra, cuacuyuhvi yo chi ndihi ñivi ya, vati catiñi ti ra cahan cuenda Ndioo cuu raJuaan can ―cati ra chi tahan ra.

27Chacan cuu cha cati ndico ra ta rachi ra Jesuu ti:

―Ña chito ndi.Ta cati ndico maan ra chi ra ta ra ti:―Ta ni cuhva ña cua cati yu yoso

ni nihin yu ndatu cha savahi chacan―cati ra Jesuu.

Cahan ra Jesuu cuhva ti iyo iin rai, taiyo uvi sehe ra

28 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra sutuchahnu chi ra chanihin:]

’Cua cati ndo yoso cuhva saxinindo. Iyo iin rai, ta iyo uvi tahan sehera. Tuhva racan nu iyo ra chanihin,ta quechaha cati ra ti: “Sehu, cuahanvitin, ta satiñu cun nu iyo itu yo,” catira, 29 ta cati ndico ra chi sutu ra ti:“Cua cuhin, tata,” soco ña ni cuahanra. 30 Tacan cuu, ta cuahan ra chahnucan nu iyo inga sehe ra, ta ini tuhuncahan ra chi ra, soco cati ndico rati: “Ña cuhin,” soco inga hora saxinindico tucu ra, ta cuahan ra, [vati cuasatiñu ra]. 31¿Ndaa ra cuu rani savahacuhva cuni sutu ra? ―cati ra Jesuuchi ra ta ra.

Ta cati ndico ra ta ra ti:―Ra luhu ca cuu ra ―cati ra ta ra.Ta cati ra Jesuu chi ra ta ra ti:―Cati ndicha yu chihin ndo ti cua

yaha ra satiahvi chi ñahan ndacundavaha ni iti nuun ndo, ta sa cuacundee quihvi ñi nu cua cundacañahan ra Ndioo. 32 Tacan cati yu,vati quichi ra Juaan nu iyo ndo, tacati tuhun ra yoso cuhva cua cosovaha anima ñivi chi ra Ndioo, ta ñachinu ini ndo cuhva cahan ra, soco

Page 41: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 21:33 38 TUTU MATEO 22:6ñahan ndacu ndavaha ni chi ra sati-ahvi―ñican chinu ini cha cahan ra.Ndehe ndo cha chinu ini ñi cha cahanra, soco ña saña ihni ndo cuati ndacundo, ta cuinu tahan ini ndo chi ra.

Cahan ra Jesuu cuhva ra savaha iinndavaha ni

(Mr. 12.1‑12; Lc. 20.9‑19)33 [Ni vii cahan ra Jesuu chi racan ta

ra:]’Cua tasoho ndo inga cuhva. Iyo iin

rai. Chitoho cuu ra, ta tachi ra yavayoho chiti uva. Chasi ra cora, ta nañura nu yavi cua quee nduta chiti uvacan, ta chaqui ndaa ra nu cua coo racua cumi chi chi.

’Tacan cuu, ta nducu ra yoo ra cuacumi nuun chi chi, ta chaha nuun rachi chi chi ra, ta quee iti ra. 34 Tacancuu, ta queta quivi cha iyo vaha chitican, ta tava tiñu ra chitoho can chimusu ra, vati cua cuhun ra ta ra nu iyora quihin nuun ñuhun can, vati cuaquihin ra musu chiti chi cha iyo chimaan ra cuu chitoho ra. 35 Tacan, taquihin run ni ndoo cumi ñuhun canchi musu chitoho can, ta cani run chiiin ra. Chahni run chi ingamusu ra, tacani run yuu chi inga ra. 36 Tava tiñundico tucu ra chitoho can chi ingamusu ra. Tuvi musu ra tava tiñu ra,soco ta ni cuhva savaha run satiñu nuñuhun can.

37 ’Queta quivi tava tiñu tahan rachitoho can chi sehe ra nu iyo run,vati cati maan chitoho can ti: “Cuasacahnu run chi sehi,” 38 soco ndeherun ti cha vachi sehe ra, ta quechahacati run chi tahan run ti: “Sehe chi-toho ñuhun ya vachi. Cua cahni yochi rahya, ta cua ndoo cha iyo chi rachihin yo,” cati run ta run. 39 Chacancuu cha tiin run chi ra, ta tava ndaarun chi ra chata cora can, ta chahnirun chi ra. 40 Hora cua queta ra cuuchitoho can ¿ñaan cha cuu cha cuasavaha ra chi run satiñu nu ñuhuncan? ―cati ra Jesuu chi ra sutuchahnu can chi ra chanihin can.

41 Ta cati ndico ra ta ra ti:―Cua cahni ra chi run savaha

ndavaha ni can, ta cua nducu ra ingara cua satiñu nu ñuhun can, ta cuacuhva racan chiti cha cua coo chi ra

chitoho can quivi cua cuti chi ―catira ta ra chi ra.

42 Ta cati ra Jesuu chi ra ta ra ti:―¿Atu ña sacuaha ndo cha cati

tutu Ndioo? Cati chi ti:Iyo iin yuu,ta cati ra sandaa vehe ti ña vaha chi,soco yuu can cha cuu yuu cahnu tutu

vehe.Chacan ni savaha ra chahnu,ta vaha xaan cuni ñivi ndehe ñi chi

chi,cati tutuNdioo. 43Chacan cuu cha catiyu chihin ndo ti ña cua cuu ca quihvimaan ndo nu cua cundaca ñahan raNdioo, soco cua cuu quihvi ñivi ndacucha vaha ndicha cuenda ra Ndioo.44 Tu ña cua cuu quihin cuenda ñivichi ra cuu sava ta cua yuu can, cuandoyoñuhunñi. Tuña cua cuuquihincuenda ñi chi ra, cua cutuni ndicha ñi―cati ra Jesuu.

45 Chini soho ra sutu chahnu canchi ra fariseo can cuhva can, ta chitora ta ra ti cahan ra Jesuu tuhun cancuenda ra ta ra. 46Cuni ra ta ra tiin rachi ra, soco yuhvi ra ta ra chi ñivi can,vati iin ra cahan cuenda ra Ndioo cuura Jesuu cuni ñi.

22Cahan ra Jesuu cuhva vico tandaha

1 Cahan ndico tucu ra Jesuu chi rainga chaha. Suvi ni chi cuhva cahanra chi ra ta ra, ta cati ra ti:

2―Nu cua cundaca ñahan ra iyo itisiqui andivi cuu sava ni ta cua iin raicumi tiñu. Savaha ra iin vico cha cuatandaha sehe rai ra, 3 ta tava tiñu rachi musu ra, vati cua cana ra chi ñivini cana ñahan ra cumi tiñu can, vaticha queta hora cua nducahnu vicocan, soco ña cuni ñi cuhun ñi. 4 Tavatiñu tucu ra chi inga musu ra, ta catira chi ra ta ra ti: “Cua cati ndo chi ñivicha ni cana ñahin ti cha iyo vaha chacua cachi ñi. Cha chihi ri sundiquinta ri, ta cha tiso vahi ndihi chi. Nacua sacahnu tahan ndo vico, cua catindo,” cati ra. 5 Tacan cuu, soco ñaquihin ñi cuenda, ta cuahan ñi nu iyotiñu maan ñi. Iin ra cuahan chiquira, ta inga ra cuahan nu iyo tiñu ra,6 ta ndihi ca ñi tiin ñi musu ra cumi

Page 42: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 22:7 39 TUTU MATEO 22:28

tiñu can, ta cahan cateni ñi chi ra,ta chahni ñi chi ra. 7 Tacan cuu, tanduxaan ra cumi tiñu can, ta tachira sandaru, ta chahni ra sandaru tara chi ñivi chahni can, ta chahmi rata ra ñuun ñi. 8 Tacan, ta quechahacati ndico ra cumi tiñu can chi musura ti: “Cha iyo vaha cha cua cachi ñi,soco ña cuni quichi ñivi cha ni canañahin. 9 Chacan cuu cha cua cuhunndo vitin, ta iti yu ñuun cua cuhunndo, ta cua cana ndo chi ndihi ñivicuatahan tahan ndo. Na cua quichiñi vico ya,” cati ra. 10 Tacan, ta queera musu can cuahan ra. Cuahan randihi iti, ta quichi ndaca ra ta ra chindihi ñivi nanihin ra ta ra. Chandacara chi ñivi vaha, ta chandaca tahanra chi ñivi ndavaha ni. Tacan cuu, taña cutahan ca ñivi nu sacahnu ñi vicocan.

11 ’Tacan cuu, ta quihvi tahanra cumi tiñu can, ta ndehe ra chindihi ñivi nducuiti. Ndehe ra ti chaiyo tahan iin rai, ta ña ndichin rasahma cha iyo cuenda vico can, 12 taquechaha cati ra chi ra ti: “Yoho yani,¿yoso cuhvaquihvi cun, ta ñacuñahnisahma vico ndichin cun?” cati ra, tataxin taxin ndaa racan. 13 Tacan cuu,ta cati ra cumi tiñu can chi ra cuumusu ra ti: “Cua cuhni ndo ndaha ra.Cua cuhni ndo chaha ra, ta cua tavandaa ndo chi ra nu naan. Tican cuandehe ñivi tu ndoho, ta cua ndahyuchaa ñi,” cati ra. 14 Tuvi ñivi canañahan raNdioo, soco suhvañi nacachira ―cati ra Jesuu.

Cahan ra Jesuu cuenda xuhun ñuhun(Mr. 12.13‑17; Lc. 20.20‑26)

15 Tacan cuu, ta quee ra fariseo tara cuahan ra, ta nducu ra ta ra cuhva,vati cuni ra ta ra cha cua cahan raJesuu iin cha ndavaha ni. 16 Tava tiñura ta ra chi ra inda naan chi ra. Tavatiñu tahan ra chi ra inda naan chi raHerode, ta cati ra ta ra chi ra Jesuu ti:

―Yoho maestru, chito ndi ti raindicha cuun, ta sanahan ndicha cuniti Ndioo, ta quihin cuenda cun chindihi ñivi, vati ña sahun cuenda yooñi cuu ñi. 17 Chacan cuu cha cuacati cun chi ndi yoso cuhva saxinicun. ¿Atu vaha cha tiahvi ndi xuhun

ñuhun chi ra César ra ndaca ñahanchi yo cuenda ñuun Roma a ña vaha?―cati ra ta ra chi ra.

18Chito ra Jesuu ti ña vaha saxini rata ra, ta sa quechaha cati ra chi ra tara ti:

―Rai uvi yaa cuu ndo. ¿Ñacu cunindehe ndo a ña vaha cua cati ndiquetuhun can? 19 Sanahan ndo chihin yuñaan xuhun tiahvi ndo chacan ―catira.

Tacan cuu, ta quichi ndaca ra tara iin xuhun denario chi ra, 20 taquechaha nducu tuhun ra Jesuu chi rata ra ti:

―¿Yochi xini ndiso chi ihya?¿Yochi sivi ndiso tahan chi ihya?―cati ra.

21 Ta cati ndico ra ta ra ti:―Chi ra ndaca ñahan chi yo cuu chi

―cati ra ta ra chi ra.Tacan cuu, ta cati ra Jesuu chi ra ta

ra ti:―Chacan cuu cha chi racan cua

cuhva ndo cha cuu chi ra, ta chi raNdioo cua cuhva ndo cha cuu chimaan ra.

22Nu chini ra ta ra tuhun can, ta iyoxaan cuni ra, ta quee ra ta ra cuahanra.

Nducu tuhun ra ta ra yoso cuhva cuanatacu ndico ñivi

(Mr. 12.18‑27; Lc. 20.27‑40)23 Suvi ni quivi can tuhva tahan ra

saduceo ta ra nuun ra Jesuu. Racancuu ra cati ti ñahni cha cua natacundico ñivi ndii, ta quechaha nducutuhun ra ta ra chi ra Jesuu ti:

24―Yohomaestru, cha cati ra Moi-see tiempu chahnu ti tu cua cuvi iinrai, ta ñahni sehe ra chacoo, cua qui-hin yani ra chi ñasihi ra, ta cua coora chi ña, ta tacan cua coo sehe ñacha cuenda ra ndii yani ra. 25 Nichacoo ucha tahan ra nuun iyo ndi.Mani yani ra ta ra, ta ra cuu ra chani-hin―tandaha ra, ta chihi ra. Nacoora ñasihi ra chi ra yani ra, vati ñahnisehe ra chacoo, 26 ta ra cuu ra uvi canquihin chi ña, soco ta ni cuhva ñahnisehe ra chacoo, ta ni chihi tahan ra.Tacan ni savaha ra nda cua nda nindihi ra ta ra ni chihi. 27 Tacan, tachihi tahan maan ña ñahan can. 28Ta

Page 43: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 22:29 40 TUTU MATEO 23:2vitin cua cati cun. ¿Yochi ñasihi cuacuu ña quivi cua natacu ndico ñivindii, vati chacoo ña chi ndihi ucha ra?―cati ra ta ra.

29 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra sa-duceo can ti:

―Ña nihin ndo cuhva, vati ña chitondo yoso cuhva cati tutu Ndioo, ta niña chito ndo ti iyo tu ndee ini chi raNdioo, [ta cuu savaha ra cuhva cunira]. 30 Quivi cua natacu ndico ñivindii ña cua nducu ra rai cha cua cooñasihi ra, ta ni ña cua cuni ñi ñahantandaha ñi, soco cua cuu ñi cuhvacha iyo tatun Ndioo cha iyo iti siquiandivi, 31 ta cuenda cha cua natacundico ñivi ndii―vasi ña ta sacuahando cuhva cati ra Ndioo chi ndo. Catira ti 32maan ra Ndioo cuu ra, ta sac-ahnu ra Abraham chihin ra. Sacahnura Isaac chihin ra, ta sacahnu tahanra Jacob chihin ra, cati ra. [Chacancuu cha chito yo cha natacu ndicoñivi ndii,] vati iyo ndito ndico ra tara, ta sacahnu ra chi ra Ndioo. Ñacuu sacahnu ñivi ndii chi ra ―cati raJesuu chi ra saduceo ta ra.

33 Chini ñivi tuhun can, ta iyo xaancuni ñi cha chini ñi tuhun sacuaha raJesuu, [vati sacanaan ra chi ra saduceocan].

Cati tuhun ra Jesuu ñaan tuhun cuucha cahnu ca

(Mr. 12.28‑34)34 Tacan cuu, ta chito ra fariseo ta

ra ti ña nihin ra saduceo ta ra cuhvacua cati ndico ra ta ra chi ra Jesuu,ta nducuiti ra fariseo can nu iyo raJesuu, 35 ta quechaha nducu tuhun iinra sacuaha ley chahnu can, vati cunindehe ra ta ra a ña cua cahan ra Jesuuiin tuhun ña vaha. Chacan cuu chanducu tuhun ra chi ra Jesuu ti:

36 ―Yoho maestru, ¿ñaan cha cuutuhun cahnu ca cuenda ley chahnucha ni cati tuhun ra Moisee? ―cati rachi ra.

37 Ta cati ndico ra Jesuu ti:―Cua cuni ndo chi ra chahnu

Ndioo chi ndihi cuii cha iyo chi ndo.Cua coo ndo chi ra chi ndihi cuiianima ndo, ta cua coo ndo chi ra chindihi cuii cha chini tuni cha iyo chindo. 38 Chacan cuu cha cahnu ca, ta

chacan cuu cha xihna ca. 39 Ta nicuhva iyo cha cuu cha uvi, vati cuacuni ndo chi ndihi ñivi cuhva cunindo suvi ni chi maan ndo. 40 Nduvitahan tuhunya cuu cha cati ndihi tutuNdioo ―cati ra chi ra ta ra.

Cati ra Jesuu ñaan tata cuu ra cuuCristo

(Mr. 12.35‑37; Lc. 20.41‑44)41Ni vii iyo cuiti ra fariseo ta ra, ta

nducu tuhun tahan ra Jesuu iin tuhunchi ra. 42 Cati ra ti:

―¿Yoso saxini ndo cuenda ra cuuCristo ra tava tiñu ra Ndioo? ¿Ñaantata cuu ra? ―cati ra chi ra ta ra.

Ta cati ndico ra ta ra ti:―Tata ra David cua cuu ra Cristo

quivi cua quichi ra.43 Ta nducu tuhun tucu ra chi ra ta

ra ti:―Tu chacan cuu chi, ¿yoso chaha

ra Tati Ndioo tu ndee ini chi ra David,ta cati ra ti chitoho ra cuu ra cuuCristo can?, vati cati ra David can ti:44 Cati ra chahnu Ndioo chi ra cuu

chitoho ra David ti[cua cuhva ra ndatu chi ra,]vati cua cunda ra chiyo ndaha cuaha

ra Ndioo,[ta cua cuhva ra tu ndee ini chihin ra,]ta cua sacanaan ra chi ndihi ñivi cux-

aan ini chihin ra,cati ra Ndioo cuenda ra cuu Cristo,cati ra David tiempu chahnu. 45 Nicati ra David can ti chitoho ra cuura Cristo. ¿Yoso cuu ra Cristo tatara David iti nuun, [tu iyo ra tiempuchahnu]? ―cati ndico tucu ra Jesuuchi ra ta ra.

46Ta ña ni cuu cahan ndico ni iin rachi ra, ta ni ña cuni ca ra ta ra nducura cuhva cha cua nducu tuhun ra ingatuhun chi ra Jesuu nda ni quivi cannda cua nda iti nuun.

23Cati ra Jesuu ti ña vaha ra fariseo chi

ra sacuaha ley chahnu(Mr. 12.38‑40; Lc. 11.37‑54; 20.45‑47)

1 Tacan cuu, ta quechaha cahan raJesuu chi ñivi can chi ra sacuaha chira, 2 ta cati ra ti:

―Chito maan ra fariseo chi rasacuaha ley chahnu ñaan cha cuu

Page 44: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 23:3 41 TUTU MATEO 23:23tuhun ni cati tuhun ra Moisee.3 Chacan cuu cha na cua sacuinundo ndihi cha cahan ra, soco ña cuasavaha ndo cuhva ndacumaan ra, vaticati tuhun vaha ra, soco ña ndacu racuhva can. 4 Tiso ra ta ra cha veechi ndo, soco ña cuni ra ta ra tindeera―masi suhva. 5 Savaha ra ta randihi cha savaha ra, vati cuni ra tara cha cua ndehe ñivi yoso cuhvandacu ra. Chacan cuu cha nahnu xaanletra tuhun Ndioo ndiso ra xini ra,nahnu xaan letra tuhun Ndioo ndisora ndaha ra, ta nani xaan yuhva iyoyu sahma ra savaha ra ta ra. 6 Cunixaan ra ta ra cunda ra tayu vaha ca nunducuiti ñivi, ta cha sacahnu tahan ñivico. Cuni xaan ra ta ra cunda tahanra tayu vaha ca ve ñuhun. 7Cuni xaanra ta ra cha cua sacahnu ñivi chi ranuyahvi, ta cuni tahan ra ta ra chacua cati ñivi ti maestru vaha cuu ra.

8 ’Ña cua nducu ndo cha cua catiñivi timaestru cuu ndo, vati iin tuhunni ra cuumaestru, ta ini ñivi cuu ndihindo. 9Ña cua nducu ndo cha cua catiñivi ti sutu cuu ndo ihya nu ñuhunñuñivi ya, vati iin tuhunni ra cuu sutuyo, ta iyo ra iti siqui andivi. 10 Ñacua nducu ndo cha cua cati ñivi tichitoho cuu ndo, vati iin tuhun ni raCristo ndaca ñahan chi ndo. 11Tu cuacuni ndo cuu ndo ñivi cahnu ndicha,cua tindee ndo chi ndihi ñivi. 12 Tucua nducu ñivi cha cua cuu ñi ñivicahnu, cua savaha ra Ndioo cha cuandoo ndahvi ñi, ta tu cua cuu ndo ñivindahvi, cua savaha ra Ndioo cha cuacuu ndo ñivi cahnu.

13 ’Ndioho ra fariseo, ndioho rasacuaha ley, ra uvi yaa cuu ndo. Tundoho cua ndehe ndo, vati ña chahando cha cua coo ñivi nu cua cundacañahan ra iyo iti siqui andivi. Ña cunimaan ndo coo ndo nu cua cundacañahan ra, ta ni ña chaha ndo chacua coo ñivi cuni coo nu cua cundacañahan ra.

14 ’Ndioho ra fariseo, ndioho rasacuaha ley, ra uvi yaa cuu ndo. Tundoho cua ndehe ndo, vati suhu ndondatiñu ñi ñahan ndahvi, ta nahanxaan cahanndo chi raNdioo, vati cunindo cha cua ndehe ñivi cha ndacu

ndo. Chacan cuu cha cahnu ca tundoho cua coo chi ndo.

15 ’Ndioho ra fariseo, ndioho rasacuaha ley, ra uvi yaa cuu ndo. Tundoho cua ndehe ndo, vati cani xaanchahan ndo cha nanducu ndo cha cuaquihvi iin ñivi cuenda maan ndo. Saquihvi ñi cuenda ndo, ta savaha ndocha cahnu ca tu ndoho cua ndehe ñinu cua cutuni ñi, ta ñavi ca sa maanndo.

16 ’Ndioho, sava ni ta cua ra cuaacuu ndo, ta ndaca ndo chi ñivi. Tundoho cua ndehe ndo, vati cati ndo tiñahni tuhun tu cua cahan rai ñivi, tacua xita ñi tuhun ve ñuhun, soco tucua cahan rai ñi, ta cua xita ñi tuhunxuhun cuaan iyo tichi ve ñuhun, ninixaan cha cua savaha ñi cuhva cati ñi,[vati ii ca chacan,] cati ndo. 17 Sava nita cua rai cuaa cuu ndo, vati ña chitondo ti cha cahnu ca cuu ve ñuhuncan, vati cuenda chacan nduii xuhuncuaan cha iyo tichi chi. 18 Cati tahanndo ti ña nini cha cua cahan rai ñivi,ta cua xita ñi tuhun mesa nu samaniñivi chi ra Ndioo, soco tu cua xitañi tuhun cha tiso ñi nu mesa can,ta samani ñi chi ra Ndioo, nini xaanca cha cua savaha ñi cuhva cati ñi.19 Sava ni ta cua ra cuaa cuu ndo, vatiña chito ndo ti cha cahnu ca cuumesacan, vati cuenda chacan nduii chasamani ñivi chi ra Ndioo. 20 Chacancuu cha tu cua cahan rai ñivi, ta xitañi tuhun mesa can, cua xita ñi tuhunmesa can chi ndihi cha yoso nuun chi.21 Tu cua xita ñivi tuhun ve ñuhuncan, cua xita ñi tuhunmaan ve ñuhuncan chi maan ra Ndioo ra iyo tichichi. 22 Tu cua xita ñivi tuhun iti siquiandivi, cua xita ñi tuhun nu iyo raNdioo, ta cua xita ñi suvi ni tuhunmaan ra.

23 ’Ndioho ra fariseo, ndioho rasacuaha ley, ra uvi yaa cuu ndo. Tundoho cua ndehe ndo, vati iin cuhvaluhu ndihi yucu cha tachi ndo samanindo chi ra Ndioo, ta ña saxini ndocuenda cha nini ca. Ña saxini ndoyoso cua savaha ndo cha vaha ndicha.Ña nducu ndo cuhva cha cua cun-dahvi ini ndo chi ñivi tahan ndo. Ñachinu ini ndo chi ra Ndioo. Nini chacua samani ndo iin cuhva cha cuu

Page 45: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 23:24 42 TUTU MATEO 24:3ndatiñu ndo chi ra Ndioo, soco ninica cha cua savaha ndo cha vaha ya.24 Ra cuaa cuu ndo, ta cuni cundacando chi ñivi. Sacuinu ndo cha ñahniyavi ndaa, ta ña sacuinu ndo cha iyoca yavi ndaa.

25 ’Ndioho ra fariseo, ndioho rasacuaha ley, rai uvi yaa cuu ndo. Tundoho cua ndehe ndo, vati nacata ndochata yachin ndo. Nacata ndo chatacoho ndo, soco ña ndoo tichi chi, vatisuhu ndo, ta ña cumi ndo chi ndo.26Ndioho ra fariseo, ra cuaa cuu ndo.Xihna ca cua nacata ndo tichi yachinndo, vati tacan cua ndundoo tahanchata chi.

27 ’Ndioho ra fariseo, ndioho rasacuaha ley, ra uvi yaa cuu ndo. Tundoho cua ndehe ndo, vati cuu ndosava ni ta cua iin ñaña cuichin can.Taqui xaan ndehe chata chi, soco tichichi ñuhun iquin ndii, ta quini xaancaa. 28 Cuhva can iyo maan ndo.Ndehe ñivi cuhva ndacu ndo, ta saxiniñi ti rai cuiti vaha cuu ndo, soco manindavaha ni saxini ndo chi anima ndo.Rai uvi yaa cuu ndo.

29 ’Ndioho ra fariseo, ndioho rasacuaha ley, ra uvi yaa cuu ndo. Tundoho cua ndehe ndo, vati chaquindaa ndo ñaña ra ni cahan cuenda raNdioo tiempu chahnu, ta sandutaquindo chi chi, 30 ta cati ndo ti tu cha iyondoquivi iyoñivi ndo tiempu chahnu,ña cua savaha ndo cuhva ni savahañi. Ña cua cahni ndo chi ra ni cahancuenda ra Ndioo, cati ndo. 31 Chacancuu cha suvi ni maan ndo cuu testiguti ña vaha iyo ndo. Suvi ni maan ndocuu ñivi ra ni chahni chi ra ni cahancuenda ra Ndioo tiempu chahnu, 32 tamaan ndo―cua saqueta ndo cha ña nisavaha ñivi ndo tiempu chahnu.

33 ’Ñivi ndavaha ni cuu ndo. Savata cua ri coo cuu ndo, [vati manindavaha ni ndacu ndo]. Ña cua cacundo nu cua cutuni ñivi nu cayu ñuhuniti andaya. 34 Chacan cuu cha tavatiñu yu chi ra cahan cuenda ra Ndioochi ra nditi xini cuenda raNdioo chi rasacuaha tuhunNdioo. Nu iyondo tavatiñu yu chi ra ta ra, ta iyo ra cua taando nu cruu, ta iyo ra cua cahni ndo.

Iyo ra cua cani ndo tichi ve ñuhunndo, ta cua cundicu ndo chi ra ta ñuunta ñuun. 35Chacan cuu cha cua cutunimaan ndo cuenda ndihi ra chahni ñivinda ni cha chihi ra Abel ra iyo cuitivaha nda ni cha chihi ra Zacaría sehera Berequía. Tiempu chahnu cha nichahni ñivi ndo chi racan mahñu nuiyo mesa nu samani ñivi chi ra Ndioota yu ve ñuhun. Cuenda ndihi racancua cutuni ndo. 36 Cati ndicha yuchihin ndo ti cuenda ndihi cuati cancua cutuni ñivi judío cha iyo vitin.

Ndahvi cuni ra Jesuu cuenda ñiviñuun Jerusalén

(Lc. 13.34‑35)37 [Ni vii cahan ra Jesuu:]’Ndioho ñivi ñuun Jerusalén,

chahni ndo chi ra ni cahan cuenda raNdioo, ta chi yuu cani ndo chi ra tavatiñu ra Ndioo. Cuaha chaha ni cuni yusacuende chi ndo cuhva sacuenda ritiñuun chi sehe ri, ta tixehe ri sehe ritichi ndichin ri. Cuni yu sacuenda yuchihin ndo, soco ña cuni maan ndo.38 Cha saña ndaha ra Ndioo chihinndo ñuun ndo, 39 vati cati yu chihinndo ti ña cua ndehe ca ndo chihinyu nda cua nda quivi cua cati ñivi tivaha xaan rai cuu ra quichi cuenda rachahnu, cua cati ñi ―cati ra Jesuu.

24Chaha ra Jesuu cuenda ti cua ndoyo

ñuhun ve ñuhun cahnu ñi(Mr. 13.1‑2; Lc. 21.5‑6)

1 Tacan cuu, ta quee ra Jesuu tichicora soco ndavi ve ñuhun, ta cuahanra, ta tuhva ra sacuaha chi ra nucuahan ra, ta quechaha sanahan rata ra chi ra ti taqui xaan iyo ndihivehe iyo tichi cora soco ndavi can, 2 taquechaha cati ra chi ra ta ra ti:

―Ndehe ndo ndihi vehe can. Catindicha yu chihin ndo ti ña cua ndooiin yuu siqui tahan chi, vati ndihi cuiichi cua tani ―cati ra.

Cati ra Jesuu yoso cuhva cua cundihiquivi

(Mr. 13.3‑23; Lc. 21.7‑24; 17.22‑24)3Tacan cuu, ta ni chacunda ra Jesuu

yucu Olivo can. Iyo ra chi ra sacuaha

Page 46: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 24:4 43 TUTU MATEO 24:29chi ra ni, ta quechaha nducu tuhun rata ra chi ra ti:

―Na cua cati cun chihin ndi ndaaquivi cua coo chacan. ¿Ñaan cuhvacua coo, ta cua quichi ndico tucu cun?¿Ndaa quivi cua cundihi quivi ya?―cati ra ta ra.

4 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta rati:

―Cua saha ndo cuenda, coto cuasandahyu ñahan ñivi chi ndo, 5 vatituvi ñivi cua quichi, ta cua cati ñi tiquichi ñi cuenda yu. Cua cati ñi timaan ñi cuu ra Cristo, ta tava tiñu raNdioo chihin ñi, cua cati ñi, ta tuviñivi cua ndoyo ñuhun. 6 Cua cati ñiviti cha iyo cuati, ta cua cati tahan ñiti ni cua coo cuati. Ña cua cuyuhvindo, vati tacan ni cua coo chi, soco ñata cundihi quivi ya. 7 Cua cani tahanñivi iin ñuun chi ñivi inga ñuun. Cuacani tahanñivi iin ñuhun chi ñivi ingañuhun. Cua coo tama, ta cua taan ninicahnu nu ñuhun ñuñivi. 8 Tacan nicua quechaha coo tu ndoho.

9 ’Tacan cuu, ta cua tiin ñivi chindo, ta cua cundaca ñi chi ndo nuunra cumi tiñu, ta cua ndehe ndo tundoho, ta cua cahni ñi chihin ndo.Cua cuxaan ini ndihi ñivi chihin ndo,vati iyo ndo cuenda yu. 10 Tacan cuu,ta cua ndoyo ñuhun tuvi ñivi, ta cuaxico tuhun ñivi chi ndo, ta cua cuxaanini ñi chi ndo. 11 Tuvi xaan ra cuasandahyu ñahan chi ñivi, vati cua catira ti cuenda ra Ndioo cati tuhun ra, tatuvi ñivi cua ndoyo ñuhun. 12Ña cuacuni ca ñivi chi tahan ñi cuhva xihnaca, vati cua sanihin ñivi savaha ñi chandavaha ni. 13 Tu cua cundee ini ñivinda cua nda cua cundihi quivi ya, cuacundee cacu ñi. 14 Cua coto ndihiñivi, vati nini cahnu ñuhun ñuñivi yacua queta tuhun vaha ya tuhun yosocuhva cua cundaca ñahan ra Ndioo, tasa cua cundihi quivi ya.

15 ’Chacan cuu cha cua quetaquivi cua ndehe ndo ti cha indirun sacaquini tichi ve ñuhun ii, tasandoyo ñuhun run cuhva ni cati raDaniel ra ni cahan cuenda ra Ndiootiempu chahnu. Na cua cutuni inindihi ndo sacuaha tuhun ya. 16Suvi niquivi can na cua cunu ñivi iyo ñuhun

Judea iti yucu. 17 Tu iyo ñi xini vehe,ña cua quihvi ca ñi tichi vehe ñi, vaticua tava ñi ndatiñu ñi, soco quii xaancua cunu ñi. 18 Tu inda ñi chiqui ñi,ña cua ndico coo ñi quihin ñi sahmañi, soco quii quii ni cua cunu ñi. 19 Tundoho cua ndehe ñivi ñahan ñuhunsehe quivi can. Tu ndoho cua ndehetahan ñivi ñahan chaxi sehe quivican. 20 Na cua cahan ndahvi ndo chira Ndioo ti ña cua coo cha cua cunundo tiempu vichin, ta ni ña cua coochi iin quivi sábadu [quivi ndaa tatunñivi cuenda ley], 21 vati quivi can cuacoo iin tu ndoho cahnu. Ña ta ndeheñivi tu ndoho cuhva can nda ni xihnacuii quivi ni tuvi ñuhun ñuñivi yanda cua nda vitin, ta ni ña cua coo tundoho cuhva can iti nuun ca. 22Tu ñacua sandihi ra Ndioo quivi can, yonicua cundee cacu, soco cua sandihi raNdioo quivi can cuenda ñivi cha ninacachi ra.

23 ’Tu cua cati ñivi chi ndo quivi canti jihna ihya inda ra Cristo a cua catiñi ti ican inda ra Cristo, ña cua cuinuini ndo cha cahan ñi, 24vati cua coo racua sandahyu ñahan. Cua cati ra ta rati ra Cristo cuu ra, ta cua cati inga ra tara ti ra cahan cuenda ra Ndioo cuu ra.Cuhva cahnu xaan cua savaha tahanra ta ra, vati tacan cua nducu ra ta racuhva cha cua sandahyu ñahan ra chiñivi Ndioo, tu cua cuu. 25 Cha chahicuenda chihin ndo vitin. 26Tu cua catiñivi chi ndo ti iyo ra tichi cuhu, ña cuacuhun ndo. Tu cua cati ñi ti indi xehera tichi vehe, ña cua cuinu ini ndo chacahan ñi. 27Ña cua cuinu ini ndo, vaticuhva quehni tachan, ta ndundichinniniin iti siqui andivi―cuhva can cuaquichi ra cuu sehe ñivi. 28 [Quivi cuacutuni ñivi cua quichi racan,] cuhvanducuiti ri tachii nu ndoyo ñuhun riquiti cuhu.

Cua quichi ra cuu sehe ñivi(Mr. 13.24‑37; Lc. 21.25‑33; 17.26‑30,

34‑36)29 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra

sacuaha chi ra:]’Cua yaha tu ndoho quivi can, ta

sa cua ndahva ri nicandi. Ña cuandundichin ca ri yoo can, ta cua

Page 47: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 24:30 44 TUTU MATEO 25:4quehni ri tiñu iti siqui andivi. Tacancua ndoyo ñuhun ndihi cuii cha iyo itisiqui andivi. 30 Tacan cuu, ta cua cooseña ti cua quichi ra cuu sehe ñivi itisiqui andivi cua ndehe ñivi, ta sa cuacoo tu cuihya ini chi ñivi ndihi ñuuniyo nu ñuhun ñuñivi, ta cua ndehe ñiti vachi ra cuu sehe ñivi tichi vico itisiqui andivi. Tacan cua ndehe ñi ti iyoxaan tu ndee ini chi ra, ta taqui xaanra cuu. 31Cua tivi ra tatun Ndioo cutura, ta sa cua tava tiñu ra cuu sehe ñivican tatun Ndioo ta ra, ta cua sacuiti rata ra chi ñivi ni nacachi ra Ndioo ninicahnu ñuhun ñuñivi ya.

32 ’Na cua cutuni ini ndo, vati chitondo yoso cuhva iyo yutun tusihvatiñi. Chito ndo ti tucu tiempu chavachi quivi cua nduyuta yutun can, tacua cana ndaha chi. 33 Ta ni cuhvaquivi cua ndehe ndo ndihi cha cati yuchihin ndo vitin―quivi can cua cotondo ti cha yatin cua quichi ra cuu seheñivi. 34 Cati ndicha yu chi ndo ti ñacua cuvi ndihi ñivi cha iyo vitin ndacua nda cua coo ndihi cha cati yu.35 Cua queta quivi cua naan ñuhunñuñivi ya chi andivi ya, soco ña cuanaan tuhun cha cahin.

36 ’Yoni chito ndaa quivi cua cuuchacan. Yoni chito ñaan hora cua cuuchi. Ña chito ra tatun Ndioo iyo itisiqui andivi, ta ni ña chito sehe raNdioo chacan. Iin tuhun ni ra Ndioochito.

37 ’Cuhva cha cuu chi quivi ni cha-coo ra Noé―cuhva can cua cuu chiquivi cua quichi ra cuu sehe ñivi.38 Quivi can ña ta coo tu ndoho chinduta can. Chachi ñi, ta chihi ñi.Nducu ra rai cha cua coo ñasihi ra, tacuni ñi ñahan tandaha ñi chi ra rai.Tacan ni chacoo ñi nda ni quivi quihvira Noé can tichi tundoo can. 39 Ñachito ñi cha ni queta hora can nda niquichi nduta can, ta canihin run chindihi ñi. Ta ni cuhva ña cua coto ñicha queta hora cha cua quichi ra cuusehe ñivi. 40 Quivi can cua coo uvi rasatiñu chiqui. Cua canihin ra tatunNdioo chi iin ra, ta cua ndoo ihni ingara. 41Cua coo uvi ñi ñahan ndico ñi, tacua canihin ra tatun Ndioo chi iin ña,ta cua ndoo ihni inga ña.

42 ’Chacan cuu cha na cua sahando cuenda, vati ña chito ndo ndaaquivi cua quichi ra cuu chitoho ndo.43 Chito ndo ti tu chito ra xuu vehendaa hora cua quichi run ñasuhu, cuacumi vaha ra vehe ra, ta ña cua cuhvara cha cua quihvi ñasuhu can tichivehe ra. 44 Chacan cuu cha na cuacumi vaha ndo chihin ndo, ta cua coovaha ndo, vati hora cua quichi ra cuusehe ñivi―ña cua saxini ndo chacan.

Cati ra Jesuu yoo ra cuu musu vahandicha

(Lc. 12.41‑48)45 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra

sacuaha chi ra:]’Chito ndo yoso cuhva iyo ra cuu

musu vaha ndicha. Iyo cha chinituni chi ra, ta chaha chitoho ra ndatucha cua cundaca ñahan ra chi ingamusu chitoho ra, ta chaha ra cha cuacachi inga musu can na cua quetahora can. 46 Cua cusii ini racan, tutacan cua savaha ra hora cua quichindico chitoho ra. 47 Cati ndicha yu ticua cuhva chitoho ra ndatu cha cuacumi racan ndihi ndatiñu ra, 48 socotu ña vaha cua savaha ra musu can,ta cua saxini ra chi anima ra ti ni cuanducuee ra chitoho ra, 49 ta tacan,ta quechaha cani ra chi musu tahanra, ta quechaha chihi ra chi ra chini.50 Suvi ni hora ña saxini rucan cuaquichi chitoho run, 51 ta xaan xaancua tachi tuni ra chihin run, ta cuacoo run chi run uvi yaa icaa ni. Icancua coo xaan tu cuihya ini, ta ndahvixaan cua cuni anima ñi.

25Cati ra Jesuu iin cuhva cuenda uchi

ñahan tivaa1 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra

sacuaha chi ra:]’Quivi can nu cua cundaca ñahan ra

iyo iti siqui andivi cuu sava ni ta cuauchi tahan ñi ñahan tivaa. Quihin ñinu indi ñuhun ñi, ta quee ñi cuahanñi, vati cua satahan ñi chi ra cuatandaha. 2Uhun tahan ñican ña vahasaxini ñi, ta inga uhun ñi saxini vahañi. 3 Ta ñi ña saxini vaha―quihinñi cha indi ñuhun ñi, soco ñahnica nduta can ndiso tahan ñi, 4 soco

Page 48: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 25:5 45 TUTU MATEO 25:30inga ñi―ñi saxini vaha ndiso tahanñi suhva ca nduta cha cua cuindi lam-para ñi. 5 Ni nducuee ra cua tandahacan, ta ña cundee ca ñi ñumahna, taquixi ndihi ñi. 6 Nda sava ñuun, taquechaha cana chaa ñivi. Cati ñi ti:“Cha vachi ra cua tandaha. Cuahanndo, vati cua satahan ndo chi ra,” catiñi. 7 Tacan cuu, ta ndoyo ndihi ñiñahan can, ta tiso vaha ñi ñuhun ñi,8 ta quechaha cati ñi ña saxini vahachi tahan ñi ti: “Cuhva ndo suhvanduta chi ndi, vati cha ndahva ñuhunndi,” cati ñi, 9 ta cati ndico ñi saxinivaha chi ñi ti: “Ña cuu, coto ña cuaqueta chi chi maan ndi. Cuahan ndonu quiyahvi nduta can, ta sata tahanndo,” cati ñi. 10 Tacan cuahan ñi,vati cua sata ñi, soco suvi ni hora canquichi ra cua tandaha, ta ñivi cha iyovaha―cuahan ñi chi ra nu cua nduc-ahnu vico, ta chachi ñi. Tacan cuu, tani chacundasi yu vehe. 11 Inga hora,ta sa quichi tahan ndihi ca ñi ñahancan, ta quechaha cati ñi ti: “Yoho rachahnu, nuna yu vehe na cua quihvitahan ndi,” cati ñi, 12 ta cati ndico rati: “Cha ndicha ndicha ña nacote chindo,” cati ra chi ñican.

13 ’Na cua saxini vaha ndo ndihi nihora, vati ña chito ndo ñaan quivi cuaquichi ra cuu sehe ñivi. Ña chito ndondaa hora cua quichi ra.

Cati ra Jesuu iin cuhva cuenda chaiyo chi ñivi

14 [Ni vii cahan ra Jesuu chi rasacuaha chi ra:]

’Cua queta quivi cua cuu chi savani ta cua iin rai, ta cua quee iti ra.Chacan cuu cha cana ra chi musu ra,ta natahvi ra xuhun ra chi ra ta ra.

15 ’Chaha ra uhun mil chi iin ra, tachaha ra uvimil chi inga ra, ta chi ingara chaha ra iin tuhun ni mil. Ta iinta iin ra natahvi ra cuhva iyo tu ndeeini chi ra ta ra. Tacan cuu, ta queera cuahan ra. 16 Tacan, ta sa cuahanra cha nihin uhun mil, ta satiñu rachi chi, ta sacanaan ra inga uhun milsiqui chi. 17 Ta ni cuhva satiñu ra chanihin uvi mil, ta nihin ndico tucu rainga uvi mil siqui chi, 18 soco ra chanihin iin tuhun mil―quee ra cuahan

ra, ta nañu ra tichi ñuhun, ta tixehe raxuhun chitoho ra.

19 ’Yaha xaan quivi, ta quichi ndicochitoho ra ta ra, ta tiso vaha ra tiñucan chi ra ta ra. 20 Iti nuun chitohora tuhva ra cha nihin uhun mil, taquichi ndaca ra inga uhun mil, taquechaha cati ra chi chitoho ra ti: “Rachahnu, ihya vachi nain uhunmil chachahun chihin yu. Juhun. Ihya iyoinga uhun mil cha ni sacanain siquichi,” cati ra, 21 ta cati ndico chitohora chi ra ti: “Vaha xaan cha savahun.Musu vaha ndicha cuun. Cha satiñuvaha cun―masi tiñu luhu cuu chi.Tiñu cahnu ndicha ndicha cua cuhvechihun. Na cua cusii ini tahun chihinyu icaa ni,” cati ra. 22 Tacan cuu,ta quichi tahan ra nihin uvi mil, taquechaha cati ra ti: “Ra chahnu, chachahunuvimil chihin yu. Juhun. Ihyaiyo inga uvi mil cha sacanain siquichi,” cati ra, 23 ta cati ndico chitohora chi ra ti: “Vaha xaan cha savahun.Musu vaha ndicha cuun. Vaha xaancha satiñu cun―masi tiñu luhu cuuchi. Cahnu ca tiñu cua cuhve chihun.Vitin na cua cusii ini tahun chihinyu icaa ni,” cati ra. 24 Tacan, ta saquichi tahan ra cha nihin iin mil, taquechaha cati ra chi chitoho ra ti:“Ra chahnu, chite ti rai xaan xaancuun, ta quihin maun cha iyo chi ingañivi. 25 Chacan cuu cha yuhvi yu, taquei cuahin, ta ni tixehi xuhun cuntichi ñuhun. Juhun, xuhun cun,” catiracan, 26 ta cati ndico chitoho ra chira ti: “Ña vaha musu cuun. Suchaxaun. Chito cun ti quihin yu cha iyochi inga ñivi. 27 Chacan cuu cha iyocha nacoo cun xuhin chi ra satiñuchi xuhun. Tacan, ta quichi ndique,ta nihin ndique xuhin, ta nihin tahinsuhva siqui chi.” 28 Cua quihin ndoxuhun ra, ta cua cuhva ndo chi chi chira iyo uchi mil can, 29 vati cuaha cacua nihin ñivi satiñu vaha, ta cuahasuhva cua coo chi ñi, soco tu ña cuasatiñu vaha ñivi, cua quenda ñivi chaiyo chi ñi. 30 Cua tava ndaa ndo chira musu ya nu naan, vati ñahni yavindaa ra. Ican nu naan cua coo xaan tucuihya ini chi ñivi, ta ndahvi xaan cuacoo anima ñi.

Page 49: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 25:31 46 TUTU MATEO 26:5Cha cua cutuni ñivi iyo ndihi ñuun

31 [Ni vii cahan ra Jesuu chi rasacuaha chi ra:]

’Quivi cua quichi ra cuu sehe ñivi,ta taqui xaan ra cua cuu. Cua quichindihi ra tatun Ndioo chi ra. Quivican cua cunda ra tayu ra, [vati cuandehe ra a vaha savaha ñivi a ña vahasavaha ñi]. 32 Cua nducuiti ñivi ndihiñuun iyo nu ñuhun ñuñivi ya, ta cuanatahvi ra chi ñi cuhva natahvi ñivichi sana ñi, ta ndoo ri mbee can iinchiyo, ta ndoo ri chivu can inga chiyo.33 Cua sayaha ra cuu sehe ñivi can chiñivi vaha ndicha chiyo ndaha cuahara, ta cua sayaha ra chi ñivi ndavahani chiyo ndaha satin ra. 34 Tacancuu, ta cua cati racan ti: “Nahan ndo.Maanndo cuuñivi cahanvaha cuendara suti. Cua coo vaha ndo nu ndacañahan ra, vati cha tiso vaha ra nu cuacoo ndo nda ni tuvi ñuhun ñuñivi.35 [Tacan cati yu,] vati chisoco yu,ta chaha ndo cha cachi yu. Neti yunduta, ta chaha ndo cha cohi. Tohocui chica cui, ta quihin cuenda ndochihin yu. 36 Sahma lahnda chacu-nami yu, ta chaha ndo sahma vahacua cunami yu. Cuhvi yu, ta tindeendo chihin yu. Chacuindi yu ve caa, tatuhva ndo nuun chacunde,” cua catiyu. 37 Tacan cuu, ta cua cati ndico ñicha iyo vaha anima ti: “Ra chahnu, ñandehe ndi ti cha chisoco cun, ta chahandi cha cachi cun. Ña ndehe ndi ticha neti cun, ta chaha ndi cha cohun.38Ñandehendi ti toho cuun, ta quihincuenda ndi chihun. Ña ndehe ndi chasahma lahnda chica cuu cun, ta chahandi sahma vaha cunami cun. 39 Ñandehe ndi ti cha cuhvi cun, ta ni ñandehe ndi chacuindi cun ve caa, tatuhva ndi nuun cun,” cua cati ñi, 40 tacua cati ndico ra ndaca ñahan can chiñi ti: “Cati ndiche chi ndo ti cuhvacha ni savaha ndo chi ñivi ndahviyu―masi ndahvi xaan ñi―cuhva cansavaha tahan ndo chihin yu,” cua catira.

41 ’Tacan cuu, ta cua cati ra chi ñiiyo chiyo ndaha satin ra ti: “Cuahanndo, vati cua cutuni ndo vitin. Cuaquee ndo iti nuin, ta cua quihvi ndonu cayu ñuhun ña ndahva. Cha iyo

vaha chi chi run cuihna chi tatun run.42 [Tacan cati yu,] vati chisoco yu,ta ña chaha ndo cha cachi yu. Netiyu nduta, ta ña chaha ndo cha cohi.43 Toho cui chica cui, ta ña quihincuenda ndo chihin yu. Sahma lahndachacunami yu, ta ña chaha ndo sahmachacunami yu. Cuhvi yu, ta chacuindiyu ve caa, ta ña ni tindee ndo chihinyu,” cua cati yu. 44 Tacan, ta cuacati ndico tahan ñi ti: “Ra chahnu, ñatuhva ndi ndehe ndi ti chisoco cun,ta neti cun nduta, ta toho cuun chicacuu cun, ta chacunami cun sahmalahnda, ta cuhvi cun, ta chacuindicun ve caa, ta ña tindee tahan ndichihun,” cua cati ñi. 45 Tacan cuu, tacua cati ndico ra chi ñi ti: “Cati ndichayu chihin ndo ti ña tindee ndo chihinyu, vati ña tindee tahan ndo chi ñivindahvi yu,” cua cati ra. 46 Tacan, tacua quee ñi cuhun ñi nu cua cutuniñi, ta ñivi cha iyo vaha anima cua coondito ñi chi ra Ndioo ndihi ni quivindihi ni tiempu ―cati ra Jesuu chi rasacuaha chi ra.

26Nanducu ra sutu chahnu cha cua tiin

ra chi ra Jesuu(Mr. 14.1‑2; Lc. 22.1‑2; Jn. 11.45‑53)

1 Tacan cuu, ta cha ndihi catituhun ra Jesuu ndihi tuhun can chi rasacuaha chi ra, ta quechaha cati ra chira ta ra ti:

2―Chito ndo ti tichi uvi quivi cuacoo vico cuenda cha ni quee ñivi yoñuhun Egipto tiempu chahnu. Cuacoo vico can, ta cua xico tuhun ñivichi ra cuu sehe ñivi, ta cua cahni ñichi ra, vati cua taa ñi chi ra nu cruu―cati ra chi ra.

3 Tacan cuu, ta nducuiti ra sutuchahnu chi ra chanihin vehe ra sutuchahnu nani Caifás, 4 ta nanducu xinira ta ra, vati cua sandahyu ñahan ra tara chi ra Jesuu, ta cua tiin ra ta ra chira, ta cua cahni ra ta ra chi ra, 5 sococati ra ta ra ti:

―Ña cua tiin yo chi ra tichi maanvico can, coto cua cuvaa ñivi―cati rachi tahan ra.

Page 50: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 26:6 47 TUTU MATEO 26:26Choso iin ñahan nduta xico vixin

chahan xini ra Jesuu(Mr. 14.3‑9; Jn. 12.1‑8)

6 Cha queta ra Jesuu ñuun Betaniacan, ta iyo ra vehe ra Simón ra nicuhvi cuehe tahyu nu quichi quivi.7 Tacan cuu, ta tuhva iin ñahan nuunndaa ra, ta naan ña iin cha indi ndutaxico vixin chahan. Yahvi xaan ndutacan, ta choso ña chi chi xini ra Jesuunu ndaa ra yu mesa. 8 Ndehe rasacuaha chi ra Jesuu cha ni savahaña ñahan can, ta nduxaan ra ta ra.Quechaha cati ra ta ra chi ña ti:

―Ña vaha cha sandoyo ñuhun cunnduta can, vati cuu xico yo chi chi,9 vati yahvi xaan chi. Tacan cua nihinyo suhva xuhun cua samani yo chiñivi ndahvi ―cati ra chi ña.

10Chito ra Jesuu cha cahan ra ta ra,ta quechaha cati ra chi ra ta ra ti:

―Ña vaha cha cahan yuhu ndo chiñacan, vati taqui xaan cha ni savahaña chihin yu. 11 Ndihi ni tiempu cuacoo ñivi ndahvi chi ndo, soco suhva caquivi ni cua coi chi ndo. 12 Cha chosoña nduta xico vixin chahan can cuñuyu, vati tacan tiso vaha ña cha cuacuchi yu. 13Cati ndicha yu chihin ndoti ndihi nu cua cati tuhun ñivi tuhunvaha ya nini cahnu nu ñuhun ñuñiviya cua cuhva ñi cuenda cha ni savahaña. Tacan ni cua cuñuhun ini ñi chi ña―cati ra Jesuu.

Xico tuhun ra Juda chi ra Jesuu(Mr. 14.10‑11; Lc. 22.3‑6)

14Tacan cuu, ta quee iin ra sacuahachi ra Jesuu, ta cuahan ra. Ra naniJuda Iscariote cuu ra, ta cuahan ranuun ra sutu chahnu ta ra, 15 ta nducutuhun ra chi ra ta ra ti:

―¿Yoso xuhun cua cuhva ndo chi-hin yu, ta cua xico tuhin chi ra Jesuu?―cati ra.

Tacan cuu, ta tiahvi ra ta ra ocouchi tahan xuhun cuichin chi ra, 16 tanda hora can nducu ra Juda can cuhvacha cua xico tuhun ra chi ra Jesuu.

Sacahnu ra Jesuu vico chi ra sacuahachi ra

(Mr. 14.12‑25; Lc. 22.7‑23; Jn. 13.21‑30;1 Co. 11.23‑26)

17 Quivi quechaha sacahnu ñivivico paan ña ndaa can, ta quichi rasacuaha chi ra Jesuu, ta quechahanducu tuhun ra ta ra chi ra ti:

―¿Ndaa cuu nu cuni cun cha cuatiso vaha ndi cha cua sacahnu yo vicoya? ―cati ra ta ra.

18 Ta cati ndico ra ti:―Cuahan ndo iti ñuun Jerusalén

nuun iyo ra cuu amigu yu, ta cati ndochi ra ti cha cati ra maestru ti chayatin cua queta hora ra. Cua sacahnura vico ya chi ra sacuaha chihin ravehun, cua cati ndo―cati ra Jesuu chira ta ra.

19 Tacan cuu, ta savaha racan ta racuhva cha ni cati tuhun ra Jesuu chira, ta tiso vaha ra ta ra nu cua sacahnura ta ra vico can, vati cua cachi ra ta rachi ri mbee.

20 Cha cuaa quivi can [nducuiti rata ra], ta yu mesa ndaa ra Jesuu chindihi uchi uvi ra sacuaha chi ra. 21Nivii chachi ra ta ra, ta quechaha cati raJesuu chi ra ta ra ti:

―Cati ndicha yu chihin ndo ti cuaxico tuhun iin ndo chihin yu―cati ra.

22 Ndahvi xaan quechaha cunindihi ra ta ra, ta ta iin ta iin raquechaha cati chi ra ti:

―Ñavi yuhu cui, ra chahnu ―catira ta ra.

23 Ta cati ndico ra chi ra ta ra ti:―Cha ni tihi tahan ra ndaha ra chi-

hin yu tichi coho ya icaa ni. Racan cuura cua xico tuhun chihin yu. 24 Cuacuvi ra cuu sehe ñivi cuhva cati tutuNdioo, soco tu ndoho cua tahan ra cuaxico tuhun chi ra. Vaha xaan ca chaña cacu cuii ni racan ―cati ra Jesuu.

25Ra Juda cuu ra cua xico tuhun chira, ta suvi ra cati chi ra ti:

―Ñavi yuhu cui, maestru―cati ra.Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Cati maun―cati ra.26 Ni vii chachi ra ta ra, ta quihin

ra Jesuu paan can, ta ni chaha raiin tiahvi ndioo chi ra Ndioo, ta ninatahvi ra chi chi, ta ni chaha ra chichi chi ra sacuaha chi ra, ta cati ra ti:

―Cua quihin ndo chi chi, vati cuacachi ndo chi chi. Paan ya cuu cuñuyu―cati ra.

Page 51: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 26:27 48 TUTU MATEO 26:4627 Tacan cuu, ta quihin tahan ra

copa can, ta chaha tucu ra iin tiahvindioo chi ra Ndioo, ta chaha ra chi chichi ra ta ra, ta cati ra ti:

―Ndihi ndo cua coho ndo ndutaya, 28 vati chehe cuu niñi yu, vaticha iyo vaha tuhun chi ra Ndioo chacua cati yu niñi yu cuenda ndihi ñivi.Chacan cuu cha cua naan cuati savahañi. 29 Chahi cuenda chi ndo ti ña cuacoho que nduta chiti uva ya nda cuanda quivi cua coi chi ndo icaa ni nucua cundaca ñahan suti ―cati ra chira sacuaha chi ra.

Cati ra Jesuu ti cua cati ra Pedro ti ñanacoto ra chi ra

(Mr. 14.26‑31; Lc. 22.31‑34;Jn. 13.36‑38)

30 Chita ra Jesuu iin yaa chi rasacuaha chi ra, ta quee ra ta ra cuahanra iti yucu Olivo. 31 Tacan cuu, taquechaha cati ra Jesuu chi ra ta ra ti:

―Vitin cha cuaa ya cua ndoyoñuhun ndihi ndo cuenda yu, vati chacati tutu Ndioo ti cua cuvi ra cuu savani ta cua iin ra cumi chi ri mbee, tacua cuita cuati ri, cati chi. 32Tacan, tacua natacu ndico yu, ta sa cua cuhiniti nuun ndo iti ñuhun Galilea ―catira Jesuu.

33 Ta cati ndico ra Pedro chi ra ti:―Vasi cua ndoyoñuhunndihi ca ra

ta ra cha cuenda cun, soco yuhu―ñacua ndoyo ñuhin cuenda cun―cati raPedro can.

34 Ta cati ra Jesuu chi ra ti:―Cati ndicha yu chihun ti vitin cha

cuaa ya cha ña ta ndahyu ri chitohocua cati cun ti ña nacoto cun chihinyu uni hora ―cati ra.

35Ta cati ndico tucu ra Pedro chi rati:

―Tu nini xaan cha cua cuvi tahinchihun, soco ña cua cati yu ti ñanacote chihun―cati racan.

Ta ni cuhva cati ndihi ra sacuahachi ra.

Cahan ra Jesuu chi ra Ndioo nuun iyoGetsemaní

(Mr. 14.32‑42; Lc. 22.39‑46)36Tacan cuu, ta cuahan ra Jesuu chi

ra sacuaha chi ra nu Getsemaní, tacati ra chi ra ta ra ti:

―Ihya cua cunda nuun ndo, vaticua cuhin tican, ta cua cahan xihnechi ra Ndioo ―cati ra.

37 Tacan, ta quihin ra chi ra Pedrochi nduvi ra cuu sehe ra Zebedeo, taquechaha iyo xaan tu cuihya ini chira, ta saxini xaan ra. 38 Tacan cuu, taquechaha cati ra chi ra ta ra ti:

―Cuihya xaan cuni anime. Chacancuu cha cuni cuvi yu. Cuatu nuun ndoihya, ta ña cua cusu ndo ―cati ra.

39 Cuahan ra suhva ca iti nuun,ta taa ra nuun ra nda nu ñuhun,ta quechaha cahan ndahvi ra chi raNdioo, ta cati ra ti:

―Tata, tu cha cua cuu, na ña cuayahi tu ndoho ya, soco ña cua savahuncuhva cuni yu. Cua savahun cuhvacuni maun―cati ra chi ra Ndioo.

40Tacan cuu, ta cuahan ndico ra Je-suu nu iyo ra sacuaha chi ra, ta ndehera ti cha quixi ra ta ra, ta quechahacati ra chi ra Pedro ti:

―Ña ni cuu coo ndito ndo ni iinhora ni chihin yu. 41Na cua coo nditondo, ta cua cahan ndo chi ra Ndioo.Chacan cuu chaña cua savahando chandavaha ni. Cuni ndo coo ndito ndochi animando, soco ña cundee ini ndo―cati ra chi ra.

42 Inga chaha cuahan ndico tucu raJesuu, ta cahan ndahvi ndico tucu rachi ra Ndioo, ta cati ra ti:

―Tata, tu ña cua cuu yaha chehe,tu cha nini xaan cua tahin tu ndohoya, na cua cuu chi cuhva cha cunimaun―cati ra chi sutu ra.

43 Tacan, ta cuahan ndico tucu ranu iyo ra sacuaha chi ra, ta ndehe rati cha quixi tucu ra, vati ña cundeenuun ra ta ra. 44Nacoo ndico tucu rachi ra ta ra inga chaha. Uni chaha cuuchacan, ta cahan ndahvi ndico tucu rachi ra Ndioo, ta ini tuhun can cahanndico tucu ra chi ra. 45 Tacan cuu, tacuahan ndico ra nu iyo ra sacuaha chira, ta cati ra chi ra ta ra ti:

―Cusu nuun ndo suhva ca hora,ta na cua quee tatun ndo. Vitin chaqueta hora, ta cua tiin ñivi ndavaha nichi ra cuu sehe ñivi. 46Ndoyo ndo, tana coho. Cha vachi ra cua xico tuhunchihin yu ―cati ra Jesuu.

Page 52: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 26:47 49 TUTU MATEO 26:65Tiin tiñu chi ra Jesuu(Mr. 14.43‑50; Lc. 22.47‑53; Jn. 18.2‑11)

47 Ni vii cahan ra Jesuu chi rasacuaha chi ra, ta quichi tuhva ra Judanu iyo ra. Suvi ra sacuaha chi ra Jesuucuu ra Juda can, ta quichi tahan ñivichi ra. Tuvi suhvañivi quichi chi ra, tanaan ñi cha cuu ta iin machete. Naanñi garote. Naan ñi, ta quichi tahan rasutu chahnu chi ra chanihin. 48Cha nicati ra xico tuhun can chi ra ta ra ñaancuhva cua savaha ra, ta cua coto ra tara yochi cua tiin ra ta ra, vati cati rachi ra ta ra ti:

―Cua taa yuhi chi ra. Chi racan cuatiin ndo ―cati ra.

49 Tacan cuu, ta quii xaan ni tuhvara nu inda ra Jesuu, ta quechaha catira chi ra ti:

―Na cumi chun, maestru―cati ra.Ta taa yuhu ra chi ra, 50 ta cati ndico

ra Jesuu chi ra ti:―Na cumi chun, xaa. ¿Ñaan tiñu

vachi cun? ―cati ra.Tacan cuu, ta tuhva ra ta ra nu inda

ra Jesuu, ta tiin ra ta ra chi ra.51 Tacan cuu, ta tava iin ra cha iyo

chi ra Jesuu cha cuu ta iin machetera, ta cani ra chi ra cuu musu rasutu chahnu can, ta salaxin ra sohora ndahvi can. 52 Tacan cuu, ta cati raJesuu chi ra ti:

―Tihi ndico cunmachete cun tichivena cun, vati cua cuvi ndihi ñivi cunicani tahan chi machete ñi. 53 Tu cuacuni yu, cua cuu cahin chi suti, ta quiiquii ni cua tava tiñu ra chi ndihi ratatun Ndioo nu iye, 54 soco tu tacancua savaha ra, ña cua cuu queta cuhvacati tutu Ndioo ―cati ra.

55 Suvi ni hora can cati ra Jesuu chindihi ñivi can ti:

―Vachi ndo, ta naan ndo machete.Naan ndo garote. Naan ndo, ta cuatiin ndo chihin yu cuhva tiin ndo chirai cuni cahni suhu. Ndihi quivi nichacunde ve ñuhun, ta sacuahi chindo, ta ña tiin ndo chihin yu, 56 socotacan ni cua tahin, vati tacan cuacuinu tuhun cuhva cha ni taa ra ni ca-han cuenda ra Ndioo tiempu chahnu―cati ra Jesuu.

Tacan cuu, ta nacoo ihni ndihi rasacuaha chi ra Jesuu chi ra, ta ca chinura.

Yaha ra Jesuu iti nuun ra cumi tiñu(Mr. 14.53‑65; Lc. 22.54‑55, 63‑71;

Jn. 18.12‑14, 19‑24)57 Tacan tiin ñivi can chi ra Jesuu,

ta chandaca ñi chi ra nu iyo ra Caifásra sutu chahnu can. Ican cha nducuititahan ra sacuaha ley chahnu chi rachanihin ta ra. 58 Ndicu ra Pedro chira Jesuu, soco cani vihi ndicu ra chira nda ni queta ra yu tihyo ra sutuchahnu can. Quihvi ra, ta ni chacundatahan ra chi ra cuumusu can, vati cuandehe ra yoso cua quee tiñu can.

59 Nducu ra sutu chahnu can chindihi ra cumi tiñu can yoo ñivi cuacuu testigu, ta cua sandahyu ñahanñi cuenda ra Jesuu, vati tacan ni cuacuu nihin ra ta ra cuhva cha cua cuvira Jesuu, 60 soco ña nihin ra ta racuhva. Tuvi ñivi cuu ñi quichi, vaticua sandahyu ñahan ñi, soco ña ninihin ñi cuhva. Tacan, ta quichi tahanuvi ra, 61 ta quechaha cati ra ta ra ti:

―Cha cati ra Jesuu ti cua cuu canira ve ñuhun Ndioo ya, ta tichi uniquivi cua sandaa ndico ra chi chi, catira ―cati racan ta ra.

62 Tacan, ta chacuinda ra cuu sutuchahnu can, ta quechaha nducutuhun ra chi ra Jesuu ti:

―¿Atu ña cua cati ndico cun chatiso rahya ta ra cuati cun? ―cati ra.

63 Ta taxin taxin ndoo ra Jesuu, tacati ndico ra sutu chahnu can chi rati:

―Cati tuhin chihun cuenda raNdioo ndito, vati cua cati ndico cunchi ndi, tu ra Cristo ra cuu sehe Ndioocuu cun―cati ra chi ra.

64 Ta cati ra Jesuu chi ra ti:―Yuhu cui, soco cati yu chihin ndo

ti nda vitin ta nda cuanda iti nuun cuandehe ndo ti ndaa ra cuu sehe ñivi itichiyo ndaha cuaha ra iyo ndihi cuii tundee ini, ta cua queta quivi cua quichira tichi vico iti siqui andivi ―cati rachi ra.

65Tacan cuu, ta tiin ra sutu chahnucan sahma suvi ni maan ra, ta chah-nda ra chi chi, [vati yaha cuhva chanduxaan ra tuhun cahan ra Jesuu,] tacati ra ti:

―Cha ni cahan ra iin ndavaha nicuenda ra Ndioo. Ña chini ñuhun ca

Page 53: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 26:66 50 TUTU MATEO 27:10yo testigu, vati cha chini soho maanndo ndavaha ni cahan ra. 66 ¿Yoso cuacati ndo? ―cati ra chi tahan ra.

Ta cati ndico ra ta ra ti:―Iyo cuati ra cha cua cuvi ra―cati

ra ta ra.67 Tacan cuu, ta tivi sivi ra ta ra

nuun ra Jesuu, ta cani ra ta ra chi ra.Chi yutun cani ra ta ra chi ra, 68 taquechaha cati ra ta ra chi ra ti:

―Yoho Cristo, cua cati ndico cunchihin ndi. ¿Yoo cani chihun? ―ca-han cateni ra ta ra chi ra.

Cati ra Pedro ti ña nacoto ra chi raJesuu

(Mr. 14.66‑72; Lc. 22.56‑62;Jn. 18.15‑18, 25‑27)

69Ndaa ra Pedro nu tihyo can chatavehe, ta tuhva iin ñamusu nu ndaa ra,ta quechaha cati ña ti:

―Cha chica tahun chi ra Jesuu raquichi iti ñuhun Galilea ―cati ña.

70 Ta cati ndico ra iti nuun ndihiñivi can ti:

―Ña chite ñaan cha cahun ―catira chi ña [cha sandahyu ñahan ra].

71 Cha cua quee ra Pedro yu tihyocan, ta ndehe inga ña musu chi ra, taquechaha cati ña chi ñi iyo ican ti:

―Cha chica tahan rahya chi ra Je-suu ra ñuun Nazaret ―cati ña.

72Ndurai xaan ra Pedro can, ta ingachaha cati ndico ra ti:

―Ña nacote chi racan ―cati ra.73 Inga suhva ca hora, ta tuhva

ñi inda tican nu iyo ra Pedro, taquechaha cati ñi chi ra ti:

―Ndicha ndicha ti chica tahun chira Jesuu, vati cahun cuhva cahan ra―cati ñi.

74Tacan cuu, ta quechaha cahan raindico tucu ra cuenda ra Ndioo, ta catira ti:

―Ña nacote chi racan ―cati ra.Ta quii xaan quechaha ndahyu ri

chitoho, 75 ta chacuhun ini ra tuhunnicahan ra Jesuu, vati cati ra ti uni horacua cati ra ti ña nacoto ra chihin ra,ta sa cua ndahyu ri chitoho. Tacan,ta quee ra tican, ta quechaha ndahvixaan cuni ra, vati cuihya xaan cunianima ra.

27Chaha cuenda ra sutu chahnu chi ra

Jesuu chi ra Pilato(Mr. 15.1; Lc. 23.1‑2; Jn. 18.28‑32)

1 Tacan cuu, ta tuvi inga quivi. Nivii nahan, ta nducuiti tucu ra sutuchahnu chi ra chanihin, ta tiso ra tara tuhun ti cua cuvi ra Jesuu. 2 Tacancuu, ta chuhni ra ta ra chi ra Jesuu, tani chandaca ra ta ra chi ra, ta chahacuenda ra ta ra chi ra Pilato ra cumitiñu [cha iyo cuenda ñuun Roma].

Chihi ra Juda3 Tacan cuu, ta ndehe ra Juda ra

xico tuhun chi ra Jesuu ti cha cuacutuni ra Jesuu, ta quechaha saxinindico tucu ra, ta cundaca ndico randihi oco uchi xuhun cuichin can chira sutu chahnu chi ra chanihin, 4 taquechaha cati ra chi ra ta ra ti:

―Cuati xaan cha ni savahi, vatini xico tuhin chi ra, ta ñahni cuatisavaha ra ―cati ra.

Ta cati ndico ra ta ra chi ra ti:―Ñahni cha saxini ndi cuenda cha-

can. Ndehe maun―cati ra ta ra.5 Tacan, ta cani ra xuhun tichi ve

ñuhun can, ta quee ra cuahan ra, tachata caa ra suvi ni chi maan ra, [tachihi ra].

6Quihin ra sutu chahnu ta ra xuhuncan, ta quechaha cati ra ta ra ti:

―Ña vaha cha cua quihin yo xuhunya, ta cua tihi yo chi chi nu iyo xuhunve ñuhun, vati cha ni satiñu chi, ti cuacuvi iin ñivi ―cati ra.

7 Tacan, ta nanducu xini ra ta ra,ta chi xuhun can sata ra ta ra iinñuhun nu quee ndahyu savaha ñiviquisi. Ican cuchi toho quichi ingañuhun. 8Chacan cuu cha cati ñivi ndacua nda vitin ti ñuhun can cuu ñuhunsata ñivi chi niñi ñivi. 9 Tacan cuu,ta queta tuhun cha cahan ra Jeremíara ni cahan cuenda ra Ndioo tiempuchahnu, vati cati ra ti ni quihin ra ta raoco uchi xuhun cuichin, vati chacancuu yahvi ni tiso ra cuu ñivi Israel, tucua xico tuhun ñivi chi iin rai, 10 tachaha ra ta ra xuhun can, ta sata ra tara ñuhun nu quee ndahyu chinu quisicuhva ni cati tuhun ra chahnu chihinra, cati ra nu quichi quivi.

Page 54: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 27:11 51 TUTU MATEO 27:31Yaha ra Jesuu iti nuun ra Pilato(Mr. 15.2‑5; Lc. 23.3‑5; Jn. 18.33‑38)

11Ni chacuinda ra Jesuu iti nuun raPilato ra cuu cumi tiñu cuenda ñuunRoma, ta quechaha nducu tuhun racumi tiñu can chi ra ti:

―¿Atu maun cuu ra ndaca ñahanchi ñivi judío? ―cati ra Pilato can.

Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Cha cati maun―cati ra.12Tiso ra sutu chahnu chi ra chani-

hin cuati ra Jesuu, soco ñahni cha catindico ra Jesuu. 13Tacan cuu, ta cati raPilato chi ra Jesuu ti:

―¿Atu ña chini cun ndihi cuati cuntiso ra ta ra nuin? ―cati ra chi ra.

14 Ta taxin ni ndoo ra Jesuu. Ñacahan ra ni iin tuhun. Chacan cuu chaiyo xaan quechaha cuni ra cumi tiñucan.

Chaha ra Pilato cha cua cuvi ra Jesuu(Mr. 15.6‑20; Lc. 23.13‑25; Jn. 18.38―19.16)

15 Cha iyo costumbre chi ra cumitiñu can ti quivi cha iyo vico can sañara chi iin ra indi ve caa. Cua saña rachi ra cuni ñivi can. 16 Suvi ni quivican indi tahan iin ra nani Barabaa, tachito ndihi ñivi ti cahnu xaan cuati nisavaha ra. 17Tacan cuu, ta ni nducuitiñi ta ñi, ta quechaha cati ra Pilato chiñi ti:

―Cua cati ndo yoo rai cua cuni ndocha cua sañe. ¿Atu cuni ndo cha cuasañe chi ra Barabaa a cuni ndo cha cuasañe chi ra Jesuu ra cuu Cristo?

18 Tacan cati ra, vati chito ra tichaha cuenda ra ta ra chi ra Jesuu,vati ndusoo cuni ra sutu chahnu ta randehe ra chi ra Jesuu.

19Ni vii ndaa ra Pilato nu tachi tunira, ta queta tuhun tachi ñasihi ra chira. Cati ña ti ña cua tiin ra tiñu chacahan ñivi cuenda ra cuiti vaha can,vati cha ni cahan ñumahna chihinña, ta cuaha xaan tu ndoho tahan ñacuenda racan hora can, cati ña.

20 Cati ra sutu chahnu chi ra chani-hin chihin ndihi ñivi can ti na cuandaca ñi chi ra Barabaa, soco na cuacuvi ra Jesuu, 21 ta nducu tuhun ndicotucu ra cumi tiñu can chi ñivi ti:

―Iyo uvi ra ihya. ¿Ndaa ra cunindo cha cua sañe? ―cati ra.

Ta cati ndico ñi chi ra ti:

―Cua saña cun chi ra Barabaa―cati ñi.

22Ta nducu tuhun ra Pilato chi ñi ti:―¿Ñaan cua savahi chi ra Jesuu ra

cuu Cristo? ―cati ra.Ta cati ndico ndihi ñi ti:―Na cua cuvi ra nu cruu ―cati ñi.23 Ta nducu tuhun tucu ra chi ñi ti:―¿Ñaan cha cuu ndavaha ni cha ni

savaha ra? ―cati ra.Ta cuaha xaan ca quechaha ndahyu

chaa ñi, ta cati ñi ti:―Na cua cuvi ra nu cruu ―cati

ndico tucu ñi.24Tacan cuu, ta ndehe ra Pilato can

ti ña cua cundee ra, soco cuvaa ca ñi.Chacan cuu cha quihin ra nduta, ta itinuun ndihi ñivi can nacata ra ndahara, ta cati ra ti:

―Ña cua cati yu ti cua cuvi rahya.Cua ndehe maan ndo―cati ra.

25 Ta cati ndico ndihi ñivi can ti:―Vaha cha cua cuvi ra, ta cua ndoo

chacan siquimaanndi chi sehendi chiñivi ndi nu cuahan quivi ―cati ñi.

26Tacan cuu, ta saña ra Pilato chi raBarabaa, soco cani ra chi ra Jesuu chiyoho, ta chaha cuenda ra chi ra, vaticua cuvi ra nu cruu.

27 Tacan cuu, ta chandaca ra san-daru ra cumi tiñu can chi ra Jesuutichi vehe ra cumi tiñu can, ta ndu-cuiti ndihi ra tahan ra sandaru can nuiyo ra Jesuu, ta ini cuenda iyo ndihi rasandaru ta ra. 28 Tava ra ta ra sahmara Jesuu, ta sacundichin ra ta ra iinsahma cuaha. 29 Savaha ra ta ra iintivi iñu, ta tihi ra ta ra chi chi xinira, ta chaha ra ta ra bastu chi ra nacua cunaan ra chi ndaha cuaha ra.Chahnu chiti ra ta ra iti nuun ra Jesuu,ta sacateni ra ta ra chi ra. Cati ra ta rachi ra ti:

―Na cumi chimaun, yoho ra ndacañahan chi ñivi judío ya ―cati ra san-daru ta ra.

30 Tacan cuu, ta tivi sivi ra ta ra chira, ta quihin ndico ra ta ra bastu can,ta cani ra ta ra xini ra. 31 Cha ndihisacateni ra ta ra chi ra, ta tavandico rata ra sahma cuaha can, ta sacundichinndico ra ta ra sahmamaan ra chi ra, tatava ra ta ra chi ra tichi vehe can, tachandaca ra ta ra chi ra, vati cua cuvira nu cruu.

Page 55: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 27:32 52 TUTU MATEO 27:56Chihi ra Jesuu nu cruu(Mr. 15.21‑32; Lc. 23.26‑43;

Jn. 19.17‑27)32Quee ra sandaru ta ra. Cuahan ra,

ta tahan ra ta ra iin rai ñuun Cirene.Simón nani ra, ta sanini ra ta ra, vaticua cuiso racan cruu ra Jesuu.

33 Tacan, ta queta ra ta ra nuuncuu chi Gólgota. Tuhun can cati chiti nu cuecu iquin xini ndii cuu chi,34 ta chaha ra ta ra nduta chiti uva cuacoho ra. Cha sacanuun chi chi iin chaiya xaan. Taa yuhu ni ra chi chi, socoña cuni ra coho ra chi chi.

35 Ni taa ra ta ra chi ra nu cruu,ta siqui ra ta ra chi yuu cuati, vaticua ndehe ra ta ra yoo cua sacanaan.Tacan ni natahvi ra ta ra sahma raJesuu. Chacan cuu cha queta tuhuncahan ra ni cahan cuenda ra Ndiootiempu chahnu, vati cati ra ti natahvira ta ra sahma ra, ta siqui ra ta ra chiyuu, vati cua ndehe ra ta ra ndaa racua sacanaan sahma ra, cati ra, 36 tani chacunda ra sandaru ta ra tican, tacumi ra ta ra. 37 Taa ra ta ra iin vitusiqui xini ra, ta ni taa ra tuhun ya ti:“Rahya cuu Jesuu ra ndaca ñahan chiñivi judío,” cati chi.

38 Tacan cuu, ta taa tahan ra ta rachi uvi ra ñasuhu nu cruu ican nundaa ra Jesuu. Iin ra ñasuhu can ndoochiyo ndaha cuaha ra, ta inga ra ndoochiyo ndaha satin ra. 39 Yaha ñivitican, ta cahan ñi ndavaha ni chi raJesuu. [Sacateni ñi chi ra,] ta sico xiniñi, 40 ta cati ñi ti:

―Yoho cua cani cun ve ñuhun, tacua sandaa ndico cun chi chi tichi uniquivi. Na sacacu cun suvi ni chimaun,tu sehe Ndioo cuun. Na nuun maunnu cruu can ―cati ñivi yaha iti can.

41 Ta ni cuhva sacateni tahanra sutu chahnu chi ra sacuaha leychahnu chi ra chanihin, ta cati ra tara ti:

42 ―Cati ra ti sacacu ra chi ñivi,soco ña cuu sacacu ra suvi ni chimaanra. Tu ndaca ñahan ra chi ñivi Israel,na cua nuun ra nu cruu can, ta cuacuinu ini ndi chi ra. 43Chinu ini ra chira Ndioo. Na cua sacacu ra Ndioo chira vitin, tu cua cuni ra, vati cha cati rati seheNdioo cuu ra―cati racan ta ra.

44 Ta ni cuhva sacateni tahan rañasuhu can cha ndaa tahan ra ta ra nucruu can.

Chihi cuii ra Jesuu(Mr. 15.33‑41; Lc. 23.44‑49;

Jn. 19.28‑30)45 Ni ndunaan nini cahnu ñuhun

can. Ta hora cuiti ta nda caa unini ndunaan, 46 ta caa uni can nihinxaan quechaha cana chaa ra Jesuu.Quechaha cati ra ti:

―Elí, Elí, ¿lama sabactani? ―catira. Tuhun can cati chi ti: “Yohotata Ndioo, yoho tata Ndioo, ¿ñacu ninacoo ihni cun chihin yu?”

47Chini soho uvi uni ñivi inda ican,ta quechaha cati ñi ti:

―Cana ra chi ra Elía ―cati ñi.48 Ta quii xaan chinu iin ra, ta qui-

hin ra iin yahma, ta satiin ra chi chichi nduta iya can, ta taa ra chi chi nutuyoo, ta sayaha ra chi chi na coho raJesuu, 49 ta cati ndihi ca ñi ti:

―Saña. Na cua ndehe yo a cuaquichi sacacu ra Elía chi ra ―cati ñi.

50 Inga chaha cana chaa ndico tucura Jesuu, ta ni chihi ra. 51 Tacan,ta ni ndata sahma ndita caa tichi veñuhun cahnu can. Nda siqui chi tanda xuu chi ndata maan chi, ta nitaan, ta ndata tahan cava, 52 ta nunañaña, ta nandoto ndico tuvi ñivi nichihi. Ñivi iyo cuenda ra Ndioo cuu ñinandoto ndico, 53 ta quee ñi nu caa ñitichi ñaña, ta yaha cha natacu ndicora Jesuu, ta sa quihvi tahan ñi ñuunJerusalén ñuun ii can, ta tuvi ñivi nindehe chi ñi.

54 Iyo ra sandaru cumi chi ra Jesuu,ta iyo tahan ra ndaca ñahan chi ra tara, ta ndehe ra ta ra nu taan, ta ndehera ta ra ndihi cha ni chacoo, ta yuhvixaan ra ta ra cuu, ta quechaha cati rata ra ti:

―Ndicha ti sehe Ndioo cuu rahya―cati ra ta ra.

55 Ican iyo tahan tuvi ñi ñahan, tachica vihi inda ñi ndehe ñi. Ñicancuu ñi quichi chi ra Jesuu iti ñuhunGalilea, ta tindeeñi chi ra. 56 Iyo tahanña María Magdalena chi ña María sihira Jacobo chi ra José, ta iyo tahan sihira cuu sehe ra Zebedeo.

Page 56: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 27:57 53 TUTU MATEO 28:12Cuchi ra Jesuu(Mr. 15.42‑47; Lc. 23.50‑56;

Jn. 19.38‑42)57 Cha cua ini suvi ni quivi can,

ta quichi iin ra ricu ican, ta Josénani ra. Quichi ra iti ñuun Arimatea,ta sacuaha tahan ra chi ra Jesuu.58 Cuahan ra iti nuun ra Pilato, tachica ra iquin cuñu ra Jesuu. Tacancuu, ta cati tuhun ra Pilato ti cuacuhva cuenda ra ta ra chi chi chi ra.59Quihin ra José can iquin cuñu ra, tatisucu nuun ra iquin cuñu ra chi iinsahma yaxin vaha, 60 ta ni cuchi ra chira tichi yavi yuu chaa nu ni nañu ra tara, ta sico tuvi ra iin yuu cahnu yuhuchi, ta cuahan ra. 61 Ican iyo tahanña María Magdalena can chi inga ñaMaría. Iti yuhu yavi yuu can ndaa ñita ñi.

Cumi ra sandaru nu ni cuchi ra Jesuu62 Cha yaha quivi cha ni tiso vaha

ñi cha cua sacahnu ñi vico can, tatuvi inga quivi. Quivi can nducuitira sutu chahnu chi ra fariseo nuun raPilato, 63 ta quechaha cati ra ta ra chira cuenda ra Jesuu ti:

―Ra chahnu, ni ñuhun ini ndi tini vii ndito ra vata can, ta cati rati cua yaha uni quivi, ta cua natacundico ra. 64 Chacan cuu cha na cuacati tuhun cun ti cua cumi ra sandarunu ni cuchi ra nda cua nda cua quetauni quivi, coto cua suhu ra sacuahachi ra iquin cuñu ra, ta cua cati rata ra chi ñivi ti cha ni natacu ndicora tañu ñivi ndii, ta cahnu ca chacua sandahyu ñahan ra ta ra, ta ñavica cha sandahyu ñahan maan ra nuquichi quivi ―cati ra judío can ta ra.

65Ta cati ndico ra Pilato chi ra ta rati:

―Cua quihin ndo chi ra sandarucan ta ra. Cuahan ndo, ta cua cu cumindo chi chi yoso cuu chi ndo―cati rachi ra ta ra.

66 Cuahan ra ta ra, ta chasi nihin rata ra yavi yuu can chi yuma quixi, tanacoo ra chi ra sandaru ta ra na cuacumi ra ta ra ican.

28Natacu ndico ra Jesuu(Mr. 16.1‑8; Lc. 24.1‑12; Jn. 20.1‑10)

1 Cha ni yaha quivi sábadu, tacha cua tuvi inga quivi cha cuu chidomingu, ta cuahan ña María Mag-dalena chi inga ña María, vati cuandehe ñi nu ni cuchi ra Jesuu. 2Nihinxaan ni taan, ta vachi nuun iin ratatun ra chahnu Ndioo iti siqui an-divi. Tuhva ra nu caa yuu can, tasachiyo ra chi chi, ta ni chacunda rasiqui chi. 3 Sava ni ta cua iin tachanndehe ra tatun Ndioo can, ta cuichincuichin sahma ra cuhva cuichin xaanhielo. 4 Nihin xaan naquisi chi chi rasandaru cumi ican, vati yuhvi ra, tanduva ihni ra. Caa ra cuhva caa ndii,5 ta cati ndico ra tatun Ndioo can chiñi ñahan can ti:

―Ña cua cuyuhvi ndo, vati chite tinanducu ndo chi ra Jesuu ra ni chihinu cruu. 6 Ña iyo ca ra ihya, vati chani natacu ndico ra cuhva ni cati ra.Nahan ndo, vati cua ndehe ndo nuni chacava ra. 7 Cuahan yatin ndo,ta cati ndo chi ra ni sacuaha chi ra,vati ni natacu ndico ra tañu ñivi ndii,ta cuahan ra iti nuun ndo iti ñuhunGalilea. Tican cua ndehe ndo chi ra.Chini ndo, vati cha cati yu chihin ndo―cati ra tatun Ndioo can.

8 Tacan, ta quee ñi nu ni cuchi ra,ta cuahan ñi. Quii xaan cuahan ñi.Yuhvi ñi, ta sii cuni ñi, ta chinu ñicuahan ñi, vati cua cuhva ñi cuendachi ra sacuaha chi ra. 9 Tacan cuu, tasatahan ra Jesuu chi ñi, ta nducahanra chi ñi. Tuhva ñi nu inda ra, tachahnu chiti ñi chaha ra, ta sacahnuñi chi ra. 10Tacan cuu, ta cati ra chi ñiti:

―Ña cua cuyuhvi ndo. Cuahanndo, ta cuhva ndo cuenda chi ñisacuaha chihin yu, vati cua cuhun ñiiti ñuhun Galilea, ta tican cua ndeheñi chihin yu ―cati ra.

Tuhun cha cati ndico ra sandaru can11 Ni vii cuahan ñi ñahan can, ta

queta uvi uni ra sandaru ñuun, tachaha ra ta ra cuenda chi ra sutuchahnu ta ra ñaan ndihi cuhva nitahan ra ta ra. 12 Tacan, ta nducuitira sutu chahnu can chi ra chanihin,ta nanducu xini xaan ra ta ra ñaancha cua savaha ra. Cha suhva xuhunquihin ra ta ra, ta ni chaha ra ta ra chi

Page 57: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MATEO 28:13 54 TUTU MATEO 28:20chi chi ra sandaru can ta ra, 13 ta catira ta ra chi ra sandaru ti:

―Cua cati ndo ti cha cuaa xaan,ta ni quixi ndo suhva, ta quichi rasacuaha chi ra, ta suhu ra ta ra iquincuñu ra, cua cati ndo, 14 ta tu cuaqueta tuhun ya nuun ra cumi tiñucan, cua sandumani ndi chi ra, ta cuacasi maan ndi. Ña cua tichaha nindo―cati ra sutu chahnu ta ra chi rasandaru can.

15 Tacan cuu, ta quihin ra sandaruxuhun can, ta savaha ra ta ra cuhvacha ni cati ra sutu chahnu ta ra. Cha-can cuu cha cati ñivi judío tuhun canchi tahan ñi nda cua nda vitin.

Tava tiñu ra Jesuu chi tatun ra(Mr. 16.14‑18; Lc. 24.36‑49;

Jn. 20.19‑23)16 Tacan cuu, ta cuahan ndihi uchi

iin ra sacuaha chi ra Jesuu iti ñuhunGalilea. Cuahan ra ta ra iti yucu nu nicati ra Jesuu, 17 ta ican ndehe ra ta rachi ra, ta sacahnu ra ta ra chi ra, socoña chinu ini uvi uni ra. 18 Ni tuhvara Jesuu nu inda ra ta ra, ta quechahacati ra chi ra ta ra ti:

―Iyo ndihi cuii tu ndee ini cha iyoiti siqui andivi ta nu ñuhun ñuñivi yachihin yu. 19 Chacan cuu cha na cuacuhun ndo, ta na cua sacuaha ndo chiñivi ndihi ñuun nu ñuhun ñuñivi ya.Cua sacuanduta ndo chi ñi cuenda racuu suti ta cuenda ra cuu sehe ra tacuenda ra cuu Tati Ndioo. 20 Cua catituhun ndo chihin ñi ti cua sacuinu ñindihi cha cati tuhin chi ndo. Tacanni cua sacuaha ndo chihin ñi. Cua coichi ndo ndihi ni quivi nda cua nda cuacundihi quivi ya. Na cua cuu chi tacanni ―cati ra Jesuu chi ra sacuaha chira.

Page 58: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MACU 1:1 55 TUTU MACU 1:17

TUHUN VAHA CHA NITAA RA CHAHNU MACUTichi cuhu cati tuhun ra Juaan ra

sacuanduta(Mt. 3.1‑12; Lc. 3.1‑9, 15‑17;

Jn. 1.19‑28)1 Tuhun ya cuu tuhun vaha yoso

cuhva quechaha coo ra Jesucristo nuñuhun ñuñivi ya, ta sehe Ndioo cuura.

2 Rai ni cahan cuenda ra Ndiootiempu chahnu cuu ra Isaía, ta ni taara tuhun ya cuhva ni cati ra Ndioocuenda ra cua tava tiñu ra, vati cati ranu quichi quivi ti:Chini cun.Cha ni tava tiñu yu iin tatun yu iti

nuun cun.Cua tiso vaha ra tiñu iti nu cua yaha

cun.3 Cua cana chaa maan ra tichi cuhu,ta cua cati ra ticua tahvi ñivi iti nu cua yaha ra

chahnu.Cua tiso vaha ñi tiñu nu cua quichi ra,

cua cati ra,cati ra Isaía can tiempu chahnu.4 Chacan cuu cha ni sacuanduta raJuaan can chi ñivi tichi cuhu, ta catituhun ra ti na cua saña ihni ñivicuati ndacu ñi, ta na cua cuandutañi. Chacan cuu cha cua naan cuatiñi. 5 Quee ndihi ñivi iyo nini cahnuñuhun Judea, ta quee tahan ndihi ñiviiyo ñuun Jerusalén, ta cuahan ñi tañi nu iyo ra Juaan, ta ni sacuandutara chi ñi tichi yuta Jordán can, vatini chaha ñi cuenda chi ra Ndioo ti ñavaha cha ni savaha ñi cuati.

6Ta ndichin ra Juaan can sahma ixiri camellu, ta nuhni iin cinta ñiin tichira. Chachi ra tica, ta chihi ra nduxiñuñu cuhu, [vati cuhva can ni cha-coo ra cahan cuenda ra Ndioo tiempuchahnu,] 7 ta cati tuhun ra Juaan canti:

―Vachi iin rai cahnuxaan iti chate,ta ni ña ni cuu chacunda tohi, tandachi yu tiendu ndicha ra, [vatiñahni yavi ndai]. 8 Yuhu ndicha nisacuandute chi ndo chi nduta, socoracan cua cuhva cha cua coo ra Tati

Ndioo chi ndo, ta cuhva cha sacuan-duta ra chi ndo cuu chacan ―cati raJuaan can.

Chanduta ra Jesuu(Mt. 3.13‑17; Lc. 3.21‑22)

9Suvi ni quivi can quichi ra Jesuu itiñuun Nazaret cha iyo cuenda ñuhunGalilea, ta sacuanduta ra Juaan chi ratichi yuta Jordán can. 10 Sa ni queendico ra Jesuu yu nduta can, ta ndehera cha ni nuna iti siqui andivi, ta vachinuun maan ra Tati Ndioo nu inda ra.Ni vii cuhva cha nuun iin ri ndivinuun ra Tati Ndioo, 11 ta ni nducahanra Ndioo iti siqui andivi, ta cati ra ti:

―Yoho, sehi chihun. Cuni xainchihun, ta cusii ini yu chihun ―catindusu can.

Ndehe run Satanaa a ña vaha cuasavaha ra Jesuu

(Mt. 4.1‑11; Lc. 4.1‑13)12 Suvi ni hora can sanini maan ra

Tati Ndioo ti na cua cuhun ra Jesuutichi cuhu. 13Uvi xico quivi ni chacoora tichi cuhu can, ta nducu maanrun Satanaa cuhva cha cua savaha raJesuu iin cha ndavaha ni. Tacan, ta nichacoo ra Jesuu nu iyo ri quiti cuhucan, ta tindee ra tatun Ndioo chi ra.

Quechaha cati tuhun ra Jesuu itiñuhun Galilea

(Mt. 4.12‑17; Lc. 4.14‑15)14 Tacan cuu, ta tiin tiñu chi ra

Juaan, ta taa ra chi ra ve caa. Tacan,ta cuahan ra Jesuu iti ñuhun Galilea.Cati tuhun ra tuhun vaha yoso cuhvaiyo ra Ndioo, 15 ta cati ra ti:

―Vitin cha ni queta quivi, ta yatinxaan cua cundaca ñahan ra Ndioo.Cua saña ihni ndo cuati ndacu ndo, tana cua cuinu ini ndo tuhun vaha ya―cati ra Jesuu.

Cana ra Jesuu chi cumi ra chahnitiaca

(Mt. 4.18‑22; Lc. 5.1‑11)16 Yaha ra Jesuu yuhu tañuhun

Galilea can, ta quechaha ndehe ra chira Simón chi Ndree yani ra. Cani rata ra taraya ra nu nduta tañuhun can,vati rai chahni tiaca cuu ra ta ra, 17 taquechaha cati Jesuu chi ra ta ra ti:

―Nahan ndo. Na cua coo ndo chi-hin yu, ta cua savahi cha cua nanducu

Page 59: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MACU 1:18 56 TUTU MACU 1:39ndo chi ñivi cuhva cha nanducu ndochi ri tiaca ―cati ra chi ra ta ra.

18 Quii xaan ni saña ihni ra ta rataraya ra, ta cuahan ra. Ndicu ra ta rachi ra Jesuu.

19Tacan cuu, ta yaha ra Jesuu suhvaca iti nuun, ta ndehe ra chi ra Jacobochi Juaan yani ra. Sehe Zebedeo chi rata ra. Ni vii indi ra ta ra tichi tundoo,ta nataa ra ta ra taraya ra. 20 Tacan,ta sa ni cana ra Jesuu chi ra ta ra, tanacoo ra ta ra chi ra Zebedeo sutu rachi musu ra tichi tundoo can, ta queera cuahan ra. Ndicu tahan ra ta ra chira Jesuu.

Ñuhun tati cuihna anima iin rai(Lc. 4.31‑37)

21 Tacan cuu, ta cuahan ra ta raiti ñuun Capernaum. Quivi sábadu[quivi ndaa tatun ñivi] cuu chi, taquihvi ra Jesuu tichi ve ñuhun, taquechaha sacuaha ra chi ñivi can.22 Iyo xaan cuni ñivi can chini ñituhun cha sacuaha ra, vati sacuahara chi ñi cuhva sacuaha iin rai iyotu ndee ini, ta ñavi cuhva sacuahara chito ley chahnu can. 23 Iyo iinrai tichi ve ñuhun can, ta ñuhun taticuihna anima ra, ta quechaha canachaa ra, 24 ta cati run tati cuihna canti:

―Chite ñaan cha cuu cha cunicun chihin ndi, yoho Jesuu ra ñuunNazaret. Cha vachi cun, vati cua cahnicun chihin ndi. Chite yoo rai cuun.Maun cuu ra ii cha ni tava tiñu raNdioo ―cati run.

25 Ta xaan xaan quechaha cahan raJesuu chi run tati cuihna can, ta catira chi run ti:

―Casi yuhun, ta queun tichi animara ―cati ra.

26 Tacan cuu, ta chahni rai run taticuihna can chi ra ndahvi can, ta nihinxaan cana chaa run, ta quee run tichianima ra, 27 ta iyo xaan quechaha cunindihi ñivi can. Chacan cuu cha nducutuhun ñi chi tahan ñi ti:

―¿Ñaan cha cuu chehe? ¿Atutuhun chaa cuu chi, vati iyo ndatu chira? Cha tava ra chi run tati cuihnacan, ta ni tasoho run chi ra ―cati ñi.

28 Tacan, ta quii xaan chini sohondihi ñivi nini cahnu ñuhun Galileacan tuhunyoso chani savaha ra Jesuu.

Sanduvaha ra Jesuu chiso ra SimónPedro

(Mt. 8.14‑15; Lc. 4.38‑39)29 Quee ra ta ra ve ñuhun can, ta

cuahan ra. Queta ra ta ra vehe raSimón chi ra Ndree, ta cuahan tahanra Jacobo chi ra Juaan. 30 Caa ña chavaha chiso ra Simón, vati cuhvi ñacahni, ta sa ni nducahan ñi chi raJesuu ti cha cuhvi ña. 31 Tuhva ra nucaa ña, ta tiin ra ndaha ña, ta sandoyora chi ña. Suvi ni hora canndico cahnichi ña, ta quechaha tiso ña mesa itinuun ra ta ra.

Sanduvaha ra Jesuu chi tuvi ñivi(Mt. 8.16‑17; Lc. 4.40‑41)

32 Cha cua ini xaan quivi can, tacua cuiso ri nicandi, ta chandaca ñivichi ndihi ñivi cuhvi chi ndihi ñivi iyotati cuihna anima nu iyo ra Jesuu.33 Tacan, ta nducuiti ndihi ñivi ñuuncan yu vehe, 34 ta iyo cuiti tuvi xaanñivi cuhvi chi ndihi nuun cuehe can,ta sanduvaha ra Jesuu chi ñi, ta tavaxaan ra cuaha tati cuihna ñuhun an-ima ñi, soco ña ni chaha ra cha cahanrun tati cuihna can, vati nacoto runchi ra.

Cati tuhun ra Jesuu iti ñuhun Galilea(Lc. 4.42‑44)

35 Ni vii nahan xaan, ta ndoyo raJesuu. Ña ta cundichin, ta ndoyo ra, taquee ra cuahan ra tichi cuhu, ta icancahan ra chi ra Ndioo. 36 Tacan, taquechaha nanducu xaan ra Simón chiñi iyo chi ra ndaa iti cuahan ra Jesuu.37 Nanihin ñi chi ra, ta quechaha catiñi chi ra ti:

―Nanducu ndihi ñivi chihun―cati ñi.

38 Ta cati ndico ra chi ñi ti:―Na coho. Cua cuhun yo ndihi

ñuun iyo ihya. Chacan cuu cha cuacati tuhun tahin chi ñican, vati cha-can cuu tiñu vachi ―cati ra.

39Tacan cuu, ta cuahan ra Jesuu, tacati tuhun ra tichi ve ñuhun ñi ninicahnu ñuhun Galilea can, ta tava ratati cuihna ñuhun anima ñivi can.

Page 60: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MACU 1:40 57 TUTU MACU 2:14Sanduvaha ra Jesuu chi iin rai cuhvi

cuehe tahyu(Mt. 8.1‑4; Lc. 5.12‑16)

40 Tacan cuu, ta tuhva iin rai cuhvicuehe tahyu nu iyo ra Jesuu, ta cahanndahvi ra chi ra, ta chahnu chiti ra itinuun ra. Cati ra chi ra Jesuu ti:

―Tu cua cuni cun sanduvahun chi-hin yu, cua cuu ―cati ra.

41 Uhvi xaan cuni ra Jesuu ndehera chi ra, ta ni sacaa ra ndaha ra, tataa ra ndaha ra chi ra ndahvi can, taquechaha cati ra chi ra ti:

―Cuni yu. Na nduvahun―cati ra.42 Suvi ni hora can ni naan ihni

cuehe can chi ra, ta nduvaha ra, 43 taxaan ni cahan ra Jesuu chi ra, vati cuasaña tahan ra chi ra. 44Quechaha catira Jesuu chi ra ti:

―Chini cun. Ña cua cahun chini iin ñivi, soco cuahan, ta sanahunchihun chi ra sutu, ta samani cuncha ni cati tuhun ra Moisee tiempuchahnu, vati ni nduvahun. Tacan nicua cuhvon cuenda chi ñivi, ta cuandehe ñi cha ni tahun―cati ra chi ra.

45 Quee ra cuahan ra, ta quechahacati tuhun xaan ra chi ñivi, ta chahara cuenda ñaan cha cuu cha ni tahanra. Chacan cuu cha ña cuu ca quihvindichin ra Jesuu tichi ni iin ñuun can,soco ndoo nuun maan ra tichi cuhu,ta cuahan ñivi iyo nini cahnu ñuhuncan nu iyo ra.

2Sanduvaha ra Jesuu chi iin ra

nduñiin(Mt. 9.1‑8; Lc. 5.17‑26)

1 Cha yaha suhva quivi, ta quihvitucu ra Jesuu tichi ñuun Capernaum,ta chini ñivi tuhun ti cha iyo ndicora vehe. 2 Ni nducuiti tuvi ñivi tican.Chacan cuu cha ña cuu ca queta ñiviyu vehe can, ta cati tuhun ra Jesuutuhun vaha chi ñi. 3 Tacan, ta quichitahan cumi tahan ra. Ndiso ra ta rachi iin ra nduñiin nu iyo ra Jesuu,4 ta ña cuu yaha ra ta ra nu iyo raJesuu, vati tuvi xaan ñivi iyo. [Ndaara ta ra nda xini vehe,] ta nuna rata ra xini vehe can nu indi ra Jesuu.Chahnda ra ta ra nahan xini vehe can,ta ni sanuun ra ta ra yuvi nu caa ra

nduñiin can. 5 Ndehe ra Jesuu ti chani chinu ini ra ndiso chi ra ndahvi can,ta quechaha cati ra chi ra ti:

―Cha ni naan cuati iyo chihun, xaa―cati ra chi ra ndahvi can.

6 Ndaa uvi uni tahan ra sacuahaley chahnu tican, ta quechaha saxinixaan ra ta ra chi anima ra. 7 Saxinira ta ra ti ña vaha cha cahan ratacan. Ndavaha ni cuu chi cha cahanra cuenda ra Ndioo, vati yoni ñiviñuñivi cuu sanaan cuati savaha ñivi.Iin tuhun ni ra Ndioo cuu ra cua cuusanaan cuati ñivi, saxini ra ta ra. 8Quiixaan ni chito ra Jesuu yoso cuhvani saxini ra ta ra chi anima ra, taquechaha cati ra chi ra ta ra ti:

―Ña vaha cha saxini ndo chi animando tacan. 9 Ña ii xaan cha cua catiyu chihin ra ti cha naan ndihi cuaticha iyo chihin ra. Ii ca cha cua catiyu ti na cua ndoyo ra, ta cua quihinra yuvi ra, ta cua cuhun ra. 10 Chacancuu cha cati yu vati cuni yu cha cuacoto ndo ti cha iyo ndatu chi ra cuusehe ñivi ihya nu ñuhun ñuñivi ya, tacuu sanaan ra cuati savaha ñivi―catira chi ra sacuaha ley can.

Ta cati ndico tucu ra chi ra nduñiincan ti:

11 ―Chi yoho cahin. Ndoyo, taquihin cun yuvi cun, ta cuahan itivehun―cati ra Jesuu.

12 Tacan, ta ni ndoyo ra, ta quihinra yuvi ra, ta quee ra cuahan ra, tandehe ndihi ñivi can. Chacan cuu chaiyo xaan cuni ndihi ñi, ta quechahasacahnu ñi chi ra Ndioo, vati cati ñichi tahan ñi ti:

―Ña tuhva yo ndehe yo cha nisavaha rahya nu ni quichi quivi―catiñi.

Cana ra Jesuu chi ra Leví(Mt. 9.9‑13; Lc. 5.27‑32)

13 Tacan cuu, ta quee ndico tucu raJesuu, ta cuahan ra. Iti yuhu tañuhuncuahan tucu ra, ta cuahan ndihi ñivinu iyo ra, ta sacuaha ra chi ñi. 14 Chacua yaha ra tican, ta ndehe ra nu ndaara Leví ra cuu sehe raAlfeo, ta satiahvimaan ra Leví can xuhun cuenda tiñuchi ñivi, ta quechaha cati ra Jesuu chira ti:

Page 61: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MACU 2:15 58 TUTU MACU 3:3―Na coho―cati ra.Ta ni chacuinda ra Leví can, ta

ndicu ra chi ra Jesuu.15Tacan cuu, ta ndecu ra ta ramesa

tichi vehe ra Leví can, ta tuvi ra sati-ahvi, tuvi ra ndacu ndavaha ni ndecutahan chi ra Jesuu chi ñivi sacuaha chira, vati tuvi ñivi cuu ñi cuahan chi raJesuu. 16Ndehe ra sacuaha ley chahnucan chi ra fariseo ti icaa ni cha chachitahan ra Jesuu chi ra satiahvi chi randacu ndavaha ni, ta quechaha cati rata ra chi ñivi sacuaha chi ra Jesuu ti:

―Ña vaha cha chachi ra Jesuu chira satiahvi chi ra ndacu ndavaha niicaa ni ―cati ra ta ra.

17 Ta chini ra Jesuu cha cahan ra tara, ta quechaha cati ra chi ra ta ra ti:

―Ña chini ñuhun ñivi iyo vaha chira sanduvaha chi ñi, soco ñivi cuhvicuu ñi chini ñuhun chi ra. Ña cane chiñivi iyo vaha, soco vachi yu, ta canechi ñivi ndacu cuati ―cati ra.

Nducu tuhun ra ta ra chi ra Jesuuñacu ña ni chacoo ndita ñivi sacuaha chira

(Mt. 9.14‑17; Lc. 5.33‑39)18 Quivi can chacoo ndita ñivi

sacuaha chi ra Juaan, ta chacoo nditatahan ñi sacuaha chi ra fariseo, tacuahan ñi ta ñi, ta quechaha nducutuhun ñi ta ñi chi ra Jesuu ti:

―Tuhva ñivi sacuaha chi ra Juaancoo ndita ñi, ta tuhva tahan ñivisacuaha chi ra fariseo coo ndita ñi, ta¿ñacu ña tuhva ñivi sacuaha chimauncoo ndita ñi? ―cati ñivi can.

19 Ta cati ndico ra Jesuu iin cuhvachi ñi ti:

―Cua tandaha iin rai, ta ña cua coondita amigu ra quivi cha ni iyo ra chiñi icaa ni. Quivi cha ni iyo ra chiamigu ra ña cua cuu coo ndita amigura, 20 soco cua queta quivi cha cuanacoo ra chi ñi, ta quivi can sa cua coondita ñi.

21 ’Yoni ñivi cua nataa iin sahmachaa nuun sahma chahnu, coto cuanacaa ndico chi nu nataa sahma chaachi sahma chahnu can, ta vihi ca cuandoo chi cha lahnda ca chi. 22 Yoniñivi cua tihi nduta chiti uva chaa tichiiin iti ñiin chahnu, coto cua ndatachi cua savaha nduta chiti uva chaa

can, ta cua cati nduta can, ta cuandoyo ñuhun iti ñiin can, soco cuatihi ñi nduta chiti uva chaa tichi itiñiin chaa. [Tacan cati ra Jesuu, vatiña cua cuu natahan tuhun chaa chituhun chahnu.]

Yucu ñivi sacuaha chi ra Jesuu chititrigu iin quivi sábadu

(Mt. 12.1‑8; Lc. 6.1‑5)23 Tacan cuu, ta iin quivi sábadu

[quivi cha ndaa tatun ñivi judío], tayaha ra Jesuu chi ra sacuaha chi ra nucaa itu trigu, ta quechaha yucu racanta ra xini chi, 24 ta quechaha cati rafariseo chi ra Jesuu ti:

―Ña vaha cha ndacu ra ta ra tacan,vati quivi sábadu cuu chi. Ña chahaley cuhva can ―cati ra fariseo can.

25 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta rati:

―Vasi ña ta sacuaha ndo cha nisavaha ra David quivi chini ñuhun ra,ta chisoco ra chi ndihi ra chica chira. 26Quihvi ra tichi vehe Ndioo quivicha cuu ra Abiatar sutu chahnu, tachachi ra David can paan cuecu itinuun ra Ndioo, ta chaha ra cha chachitahan ra iyo chi ra, soco ña chaha leycuhva can. Iin tuhun ni ra sutu cuu racua cuu cachi paan cuecu iti nuun raNdioo ―cati ra.

27 Tacan, ta quechaha cati ra Jesuuchi ñivi can ti:

―Savaha ra Ndioo quivi sábaducha na cua cunda tatun ñivi, soco ñacuni ra cha cua coo ica ñi quivi can.28Chacan cuu cha ra cuu sehe ñivi cuura cua cati ñaan tiñu cua savaha ñiviquivi sábadu can. [Tacan cati ra Jesuu,vati ña vaha ndoo ra fariseo cha yucura ta ra chiti trigu can.]

3Cuhva tahan iin rai nduxii ndaha(Mt. 12.9‑14; Lc. 6.6‑11)

1Tacan cuu, ta cuahan tucu ra Jesuuve ñuhun, ta ican iyo iin rai, ta xiindaha ra, 2 ta saha ra fariseo ta racuenda a cua sanduvaha ra Jesuu chira ndaha xii can quivi sábadu [quivindaa tatun ñivi], vati cuni ra ta ra tisora cuati ra Jesuu. 3Tacan, ta quechahacati ra Jesuu chi ra ndaha xii can ti:

Page 62: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MACU 3:4 59 TUTU MACU 3:26

―Cuinda sava mahñu ihya ―catira.

4 Ta quechaha nducu tuhun ra Je-suu chi ñivi can ti:

―¿Yoso cuhva cati ley cha cuendaquivi sábadu? ¿Atu cua savahañivi iincha vaha a cua cuu savaha ñi iin chandavaha ni? ¿Atu cua cuu sanduvahañivi chi tahan ñi a cua cuu cuhva ñicha cua cuvi ñi? ―cati ra chi ñi.

Ta taxin taxin ni ndoo maan ñivican, 5 ta xaan xaan ndehe ra Jesuunuun ñi, soco cuihya xaan cuni animara, vati ndava xaan ini ñi, [ta ña cuniñi cuinu ini ñi chi ra,] ta cati ra chi randaha xii can ti:

―Sacaa ndahun―cati ra.Ta ni sacaa ra ndaha ra, ta nduvaha

chi, 6 ta quii xaan ni quee ra fariseo tara, ta nducu ra ta ra cha chini tuni chira inda naan chi ra Herode yoso cuhvacua cahni ra ta ra chi ra Jesuu.

Nducuiti tuvi ñivi yuhu tañuhun can7 Tacan cuu, ta cuahan ndico ra

Jesuu chi ra sacuaha chi ra yuhutañuhun can, ta cuahan tuvi xaan ñiviiyo ñuhun Galilea nu cuahan ra, tacuahan tahan ñivi quichi iti ñuhunJudea. Ndicu ñi chi ra. 8 Cuahantahan ñivi quichi iti ñuun Jerusalén,ta cuahan tahan ñivi quichi iti ñuhunIdumea. Cuahan tahan ñivi quichiinga chiyo yuta Jordán chi ñivi quichiiti ñuun Tiro iti ñuun Sidón. Cuahanndihi ñivi can nu iyo ra Jesuu, vatichini ñi ndihi tuhun cha ni savaha ra,9 ta quechaha cahan ra Jesuu chi rasacuaha chi ra, vati cuni ra na cua tisovaha ra ta ra iin tundoo cha cua quihvira, coto cua cucuhun tahanñivi chi ra,vati tuvi xaan ñivi iyo, 10vati tuvi ñivicha ni sanduvaha ra Jesuu. Chacancuu chani chacuhun tahanñivi ndehetu ndoho nu iyo ra, vati cuni ñi sayanindaha ñi chi ra, 11 ta sa ndehe tahanrun tati cuihna chi ra, ta nduva ni runiti nuun ra, ta cana chaa run, ta catirun ti:

―Yoho cuu sehe Ndioo ―cati run.12Cuaha xaan nduxaan ra Jesuu chi

run, vati ña cuni ra cha cua cuhva runtuhun yoo rai cuu ra.

Nacachi ra Jesuu uchi uvi tatun ra(Mt. 10.1‑4; Lc. 6.12‑16)

13Tacan cuu, ta ndaa ra Jesuu yucu,ta cana ra ndaa ñi cuni ra, ta nducuitiñi iti nuun ra, 14 ta ni nacachi ra uchiuvi ra cua cuu tatun ra, vati cua coora ta ra chi ra. Cua tava tiñu ra chira ta ra na cua cati tuhun ra, 15 tana cua coo ndatu chi ra ta ra cha cuasanduvaha ra ta ra chi ñivi cuhvi, tacua tava ra ta ra tati cuihna iyo animañivi. 16Ni nacachi ra Jesuu uchi uvi rata ra. Quihin ra chi ra Simón, ta samara sivi ra cha cunani tahan ra Pedro,17 ta quihin tahan ra chi ra Jacobochi ra Juaan yani ra. Sehe Zebedeochi ra ta ra, ta chaha ra Jesuu siviBoanerge chi ra ta ra. Rai xaan xaancuu ra cuu sivi can. 18Quihin tahan raJesuu chi ra Ndree chi ra Felipe chi raBartolomé, ta quihin tahan ra chi raMateo chi ra Tuma chi ra Jacobo seheAlfeo chi ra Tadeo chi ra Simón ra cunicuinda cuati chi ñivi ñuun Roma, 19 taquihin tahan ra chi ra Juda Iscariote,ta ra cua xico tuhun chi ra cuu ra.

Cati ñivi ti iyo tati cuihna chi ra Jesuu(Mt. 12.22‑32; Lc. 11.14‑23; 12.10)

Tacan cuu, ta cuahan ra Jesuu itivehe, 20 ta nducuiti ndico tucu ñivi.Tuvi ñivi cuu ñi nducuiti tucu. Cha-can cuu cha ña cuu cachi ra ta ra.21Ni chini ñivi ra Jesuu tuhun cha ñachachi ra, ta cuahan ñi nu iyo ra, vaticuni ñi cuiso ñi chi ra, vati cati ñi ti ñachito ca ra cha ndacu ra.

22 Iyo tahan ra sacuaha ley chahnu.Ra quichi iti ñuun Jerusalén cuu ra, tacati ra ti:

―Iyo run tati cuihna chi ra, taBeelzebú nani run. Cuu tava ra taticuihna can, vati iyo run ndaca ñahanchi run tati cuihna chi maan ra―catiracan ta ra.

23 Tacan, ta cana ra Jesuu chi ñivican, ta quechaha cahan ra iin cuhvachi ñi, [vati cati ñi ti iyo run taticuihna chi ra]. Cati ra chi ñi ti:

―Ña cuu tava ndaa ñivi run Sa-tanaa suvi ni chi maan run. 24 Tu cuacuni cuinda ñivi iin ñuun cuati chitahan ñi ñuun can, ña cua ndunahanñivi ñuun can. 25 Tu cua cuni ñivi iyoiin vehe cuati chi ñivi ñi, cua ndoyoñuhun ñivi vehe can. 26 Tu cua canitahan ñivi run Satanaa suvi ni chi

Page 63: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MACU 3:27 60 TUTU MACU 4:12

maan run, ta ña inuun iyo anima runsuvi ni chi maan run, ña cua nduna-han run, vati cua ndoyo ñuhun run.

27 ’Tu iyo iin ra nihin, ña cua cuuquihvi ni iin ñivi tichi vehe racan, tani ña cua cuu suhuñi ndatiñu ra, tu ñacua cuhni xihna ñi chi ra. Cua cuhnixihna cuii ñi chi ra, ta sa cua cuu suhuñi ndatiñu ra. [Tacan ni cha sacanainchi run Satanaa.]

28 ’Cati ndicha yu chihin ndo ticua sanaan ra Ndioo ndihi cuati cuasavaha ñivi. Cua sanaan ra ndihindavaha ni cua cahan ñivi cuendamaan ra, 29 soco tu cua cahan ñindavaha ni cuenda ra Tati Ndioo,ña cua naan chacan ndihi ni quivindihi ni tiempu, soco cua cutuni ñi,vati cuati cahnu xaan cuu chacan, tacua ndoo chi ndihi ni quivi ndihi nitiempu.

30Ndihi tuhun can ni cati ra Jesuu,vati cati ñi ti iyo run tati cuihna chi ra.

Queta sihi ra Jesuu chi yani ra nusacuaha ra chi ñivi

(Mt. 12.46‑50; Lc. 8.19‑21)31 Tacan cuu, ta ni queta tahan sihi

ra Jesuu chi yani ra nu iyo ra, tachacuinda ñi iti nuquehe ni, ta tachiñi tuhun cha cana ñi chi ra. 32 Tuvixaan ñivi ndecu nini cuta nuun ra, taquechaha cati ñi chi ra ti:

―Inda sihun chi yani cun itinuquehe, ta nducu tuhun ñi chihun―cati ñi.

33 Ta cati ndico ra chi ñi ti:―¿Yoo ñivi cuu sihi yu chi yani yu?

―cati ra.34 Tacan, ta ndehe ra nini cuta nu

ndecu ñivi nuun ra, ta cati ra ti:―Ndehe ndo. Ihya iyo sihi yu chi

yani yu. 35 Ñivi ndacu cuhva cuni raNdioo―ñican cuu yani yu chi cuhvayu chi sihi yu ―cati ra chi ñi.

4Cahan ra Jesuu iin cuhva yoso cuhva

chata cuati iin rai chiti(Mt. 13.1‑9; Lc. 8.4‑8)

1 Tacan cuu, ta inga chahaquechaha sacuaha ndico tucu ra Jesuuyu tañuhun can, ta tuvi xaan ñivinducuiti tucu nu iyo ra. Chacan cuucha ni quihvi tucu ra tichi tundoo,

ta ni chacunda ra tichi tundoo cancha iyo yu nduta can, ta ndoo ndihiñivi can nu ñuhun yu tañuhuncan. 2 Cuaha xaan cuhva quechahasacuaha ra Jesuu chi ñi, ta cati tuhunra chi ñi ti:

3 ―Cua tasoho ndo tuhun ya. Chacuahan iin rai, vati cua cata cuati rachiti. 4 Ni chata cuati ra chi chi,ta quehni suhva chi nu iti, ta quichiri saa, ta chachi ri chi chi. 5 Ingasuhva chiti can quehni nu iyo xaanyuu, ta ñahni vaha ñuhun nu inda chi,ta quii xaan cana chi, soco ña coconiyo ñuhun can. 6 Cana ri nicandi,ta quechaha xii chi, ta neti cuii chi,vati ñahni yoho chi cha vaha. 7 Ingasuhva chiti can quehni nu iyo iñu, tani chahnu tahan iñu, ta chasi iñu cannuun chi, ta ñahni chiti chi chacoo.8 Inga suhva chi quehni nu ñuhunvaha, ta cana chi, ta cocon chi, tachacoo chiti chi. Iin chiti can chahainga oco uchi chiti chi, ta inga chitican chaha uni xico chiti chi, ta ingachiti can chaha iin ciendu chiti chi.Tacan cati ra Jesuu.

9Ta cati ra chi ñi ti:―Na cua taa ndihi ndo soho ndo

tuhun ya ―cati ra.

Chaha ra Jesuu cuenda ñacu cahanra cuhva can

(Mt. 13.10‑17; Lc. 8.9‑10)10 Tacan cuu, ta inga hora iyo siin

suhva ñivi iyo chi ra Jesuu, ta chicatuhun ñi chi ra ñaan tuhun cuu cuhvacan. Chica tuhun tahan ndihi uchi uvira sacuaha chi ra, [vati ña chito tahanra]. 11 Tacan, ta quechaha cati ndicora Jesuu chi ñi ti:

―Maan ndo cua cutuni ini ndoyoso cuhva cua cundaca ñahan raNdioo, soco ña cua coto inga ñivi ñaiyo chi ra Ndioo. Mani chi cuhvacahin chi ñican. Nu ni quichi quivicuni coto ñivi ñaan cha cuu tuhun ya,soco ña ni chaha raNdioo nda cua ndavitin. 12 Chacan cuu cha cua ndehe ñiñaan cha cua coo, soco ña cua cotoñi ñaan cha cuu cha cua ndehe ñi.Cua cuni soho ñi tuhun, soco ña cuacutuni ini ñi ñaan tuhun cuu chi, coto

Page 64: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MACU 4:13 61 TUTU MACU 4:32cua ndico coo anima ñi, ta cua naancuati ñi ―cati ndico ra Jesuu.

Cati ra Jesuu ñaan tuhun cuu cuhvacan

(Mt. 13.18‑23; Lc. 8.11‑15)13 Ta cati ndico ra Jesuu chi ñi ti:―Tu ña nituni ini ndo cuhva can,

ña cua cutuni ini ndo ndihi ca cuhvacua cahin. 14 Rai chata cuati chiti cancuu sava ni ta cua iin ra cati tuhuntuhun vaha chi ñivi, 15 ta iyo ñivi cuusava ta cua chiti quehni nu iti. Chiniñi tuhun can, soco quii xaan quichirun Satanaa, ta sanaan run tuhun nichini soho ñi, 16 ta iyo inga ñivi cuusava ta cua chiti quehni nu iyo xaanyuu. Chini soho ñi tuhun can, tachinu ini ñi chi chi, ta sii xaan cuniñi, 17 soco cuu ñi sava ta cua chiti can,vati ñahni nu cua cuhun yoho chi.Chacan cuu cha ndoo vaha ñi suhvani quivi, soco yatin xaan cua ndoyoñuhun ñi, tu cua ndehe ñi tu ndoho,tu cua cuni cani ñivi chi ñi, vati chinuini ñi tuhun can, 18 ta inga tucu ñivicuu sava ta cua chiti cha quehni nu iyoiñu. Ñican cuu ñivi chini soho tuhunvaha can, 19 soco saxini xaan ñi chacua tahan ñi ihya nu ñuhun ñuñivi ya,ta cuni xaan ñi cha cua coo xuhun ñi,vati chinu ini ñi cha sandahyu ñahanñivi chi ñi, ta iyo xaan cha sasaca xiniñi, ta ndihi cha cutañu ñi chasi nuuntuhun can, ta ñahni chiti chi cua coo,20 ta inga ndico tucu ñivi cuu sava tacua chiti cha quehni nu ñuhun vaha.Chini soho ñi tuhun can, ta savahañi cuhva cati chi. Cua coo xaan chitichi. Iin chiti can chaha oco uchi chitichi, ta inga tucu chiti chaha uni xicochiti chi, ta inga ndico tucu chiti canchaha iin ciendu chiti chi ―cati raJesuu, [vati tacan ni iyo ñivi cha chiniñi tuhun chiti can cha cati tuhun raJesuu].

Cuhva iyo iin ñuhun ndichin(Lc. 8.16‑18)

21 Cati ra Jesuu chi ñivi can ti:―Ña tuhva ñivi taa ñi ñuhun

ndichin, ta chaqui ndaa ñi chi chi tichitica, ta ni ña tihi ñi chi chi xuu chitoñi. Chaqui ndaa ñi chi chi nu can-dileru, [vati tacanndichin vahandehe

ndihi ñivi can]. 22 [Tacan cati yu,] vaticua coto ndihi ñivi ndihi cha savahaxehe ñivi. 23Na cua taa vaha ndo sohondo ndaa ndo iyo soho―cati ra, [vatitacan ni cua coto ñivi yoso cuhva cuacundaca ñahan ra Ndioo].

24 Cati tahan ra chi ñi ti:―Na cua savaha ndo cuhva cha ni

tasoho ndo. Cuhva cua savaha ndochi ñivi cua savaha tahan ra Ndioo chindo, ta cua nandaa ca cha cua savahara chi ndo. 25 Tu cua satiñu vaha yocuenda ra, vii ca cua coo ca chi yo. Tuña cua satiñu vaha yo cuenda ra, cuanaan cha iyo chi yo―cati ra, [vati ninixaan cua satiñu vaha ñivi tiñu Ndioo].

Cuhva yoso cuhva chahnu ndihi chititachi ñivi

26 Ta cati tuhun tahan ra Jesuu chiñi ti:

―Nu cua cundaca ñahan ra Ndioocuu sava ta cua iin rai tachi chiti tichiñuhun. 27 Cha cuaa quixi ra, ta ndoyondico ra chinucahni, soco ña chito rayoso cuhva cana chiti can, ta ni ñachito ra yoso cuhva chahnu chi, 28 tamaanmaan ñuhun can chaha cha cuacoo chiti chi. Xihna cuii cana chi, tasa quee yoco chi, ta nuun yoco chiquichi chiti chi. 29Tacan, ta quechahaquihvi cuaan chi, ta quii ni cua tahndachi, vati cha queta quivi cua sucu rachi chi ―cati ra Jesuu, [vati tacan niquechaha chinu ini ñivi chi ra Ndioo].

Cuhva iyo chiti motasa(Mt. 13.31‑32; Lc. 13.18‑19)

30 Cati ndico tucu ra Jesuu chi ñi ti:―Iyo iin cuhva cua cati tuhin chi

ndo yoso cuhva iyo nu cua cundacañahan ra Ndioo. 31 Nu cua cundacañahan ra cuu sava ta cua iin chitimotasa, ta ndihli xaan chi. Ñahni ingachiti tachi yo tichi ñuhun cha ndihlica. 32Tachi yo chiti can, ta cana chi, tachahnu chi, ta ñahni inga cuhu cahnusava ta cua cuhu can, ta nahnu xaansoco chi cuu. Chacan cuu cha savahari saa taca ri nuun chi, vati vati xaanchi―cati ra, [vati tacanni cha cuahanndutuvi ñivi chinu ini chi ra Ndioo].

Page 65: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MACU 4:33 62 TUTU MACU 5:12

Mani chi cuhva sacuaha ra Jesuu chiñivi can

(Mt. 13.34‑35)33Cuaha xaan cuhva can cati tuhun

ra Jesuu chi ñi. Tacan sacuaha ratuhun vaha can chi ñi cuhva cua cuucuni soho ñi tuhun can. 34 Mani chicuhva cahan ra chi ñi, soco chi rasacuaha chi ra chaha vaha ra cuendahora quee siin ra ta ra.

Cati ra Jesuu ti cua cutaxin tati chinduta

(Mt. 8.23‑27; Lc. 8.22‑25)35 Cha cua ini xaan suvi ni quivi

can, ta quechaha cati ra Jesuu chi rasacuaha chi ra ti:

―Na coho inga chiyo tañuhun ya―cati ra.

36 Tacan cuu, ta quee ra ta ra nuiyo cuiti ñivi can. Quihvi tahan rasacuaha chi ra tichi tundoo can, tacuahan ra ta ra. Tacan, ta cuahantahan inga uvi uni ca tundoo. 37Tacancuu, ta nihin xaan suhva caa tati can,ta ndava nduta tichi tundoo can. Cha-can cuu cha cuni cutu chi chi nduta.38 Tacan, ta ni vii quixi ra Jesuu itisuhma tundoo can, ta quixi ra siquiiin sahma xini nanihin ra. Sandoyo rata ra chi ra, ta quechaha cati ra ta rachi ra ti:

―¿Atu ña saxini cun cha cua cuvindi, ta maestru? ―cati ra ta ra.

39 Chacuhun ini ra Jesuu, taquechaha cati ra ti na cutaxin tatican, ta cati ra chi maan nduta can ti:

―Taxin taxin cua coun―cati ra.Tacan cuu, ta ni chacuita tati can,

ta taxin taxin chacava ndico ndutacan, 40 ta quechaha nducu tuhun raJesuu chi ra ta ra ti:

―¿Ñacu cuyuhvi xaan ndo? ¿Ñacuña chinu ini ndo? [Ña vaha cha iyondo tacan] ―cati ra.

41 Ni vii yuhvi xaan ra ta ra, taquechaha nducu tuhun ra ta ra chitahan ra ti:

―¿Yoo rai cuu rahya, vati sacuinutati chi nduta tañuhun ya cha ni ca-han ra? ―cati ra ta ra.

5Ñuhun tati cuihna anima iin rai

ñuhun Gadara(Mt. 8.28‑34; Lc. 8.26‑39)

1 Tacan cuu, ta queta ra ta ra ingachiyo tañuhun can nu cuu chi ñuhunGadara. 2 Quee ra Jesuu tichi tun-doo can, ta yatin ni satahan iin raiñuhun tati cuihna anima chi ra. Iticamasandu quee ra ndahvi can. 3 Iyocuii racan nu iyo ñaña ndii, ta ña cuuca cuhni ñivi chi ra ni chi cadenacaa. 4 Cuaha chaha cha chuhni ñichi ra chi manea chi cadena, soco nichahnda cuati ra ndihi cadena can,ta ni sachehe ra manea can, ta niña cuu ca sandumasu ni iin rai chira. 5 Ndihi quivi ta ndihi cha cuaachica cuu ra yucu can, ta chica cuura camasandu can, ta cana chaa ra,ta sanicuehe ra chi ra chi yuu can.6 Chica vachi ra Jesuu, ta ndehe ra chira, ta quechaha chinu ra. Chinu ra nuvachi ra Jesuu, ta chacuiñi chiti ra itinuun ra. 7 Tacan, ta nihin xaan canachaa ra ndahvi can, ta quechaha catira chi ra ti:

―¿Ñaan cha cuu cha cuni cun chi-hin yu, ta Jesuu? Maun cuu seheNdioo ra cuu ra cahnu xaan. Cahanrai yu chihun cuenda ra Ndioo ti naña cua sasacon xini yu ―cati ra.

8Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Yoho tati cuihna, cua queun tichi

anima rahya ―cati ra.9Nducu tuhun ra Jesuu chi run ti:―¿Ñaan nani cun? ―cati ra chi

run.Ta ni quechaha cati ndico run chi ra

ti:―Legioon nani yu, vati cuaha xaan

ndi iyo ―cati run.10 Tacan, ta cuaha xaan cahan

ndahvi xaan run chi ra Jesuu ti na ñacua tava ndaa ra chi run tichi cuhucan. 11 Yucu can iyo cuaha xaan riquini. Chica cuu ri tixiti ri. Nanducuri cha cua cachi ri, 12 ta quechahacahan ndahvi ndihi run tati cuihnacan chi ra Jesuu, ta cati run chi ra ti:

―Tachi cun chi ndi nu ñuhun quinican, ta cua quihvi ndi tichi ri ―catirun ta run.

Page 66: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MACU 5:13 63 TUTU MACU 5:3413 Tacan, ta chaha ra Jesuu cha cua

cuhun run, ta quee run tati cuihnacan, ta quihvi run tichi maan quinican, ta quechaha ca chinu ndihi riquini, ta quicoyo ri nu chani nuun chiyu tañuhun can. Ni chihi ndihi ri tichinduta tañuhun can, ta uvimil ri cuu rini chihi.

14 Tacan cuu, ta chinu ndihi rasacuenda chi ri quini can, ta chaha rata ra cuenda chi ndihi ñivi can. Chahara ta ra cuenda chi ñivi iyo tichi ñuun,ta chaha tahan ra ta ra cuenda chi ñiviiyo chiqui. Chacan cuu cha quee ñicuahan ñi, vati cua ndehe tahan ñiñaan cha cuu cha ni cuu. 15 Quetañi nu iyo ra Jesuu, ta ndehe ñi ti iyora cha ndehe tu ndoho can, ta ndaara. Nami ra sahma, ta cha iyo vahaxini ra, ta suvi ni maan ra cuu ra chacuñuhun cuaha xaan run tati cuihnacan, ta quechaha cuyuhvi xaan ñi,16 ta suvi ni ra ni ndehe cha ni tahanri quini can chaha cuenda chi ñi ñaancha cuu cha ni tahan ra cha ñuhuntati cuihna anima. Chaha tahan ra tara cuenda ñaan cha cuu cha ni tahanri quini can, 17 ta quechaha cahanndahvi ñican chi ra Jesuu ti na cuaquee ra ñuhun nu iyo maan ñi, ta nacua cuhun ra.

18 Tacan cuu, ta quihvi ndico raJesuu tichi tundoo can, ta quechahacahan ndahvi xaan ra cha cuñuhuntati cuihna anima chi ra, vati cuni racuhun tahan ra chi ra, 19 soco ña nichaha ra Jesuu. Quechaha cati ra chira ti:

―Cuahan iti vehun nu iyo ñivi cun,ta cuhvon cuenda chi ñi ñaan chacuu chani savaha chitoho cun chihun.Cua cuhvon cuenda chi ñi yoso cuhvani cundahvi ini ra chihun ―cati raJesuu chi ra.

20Tacan, ta cuahan ra, ta quechahacati tuhun ra chi ñivi ñuhun Decápolican ñaan cha cuu cha ni savaha raJesuu chi ra, ta iyo xaan quechahacuni ñi.

Cuhvi sehe ra Jairo, ta sayani ndahaiin ñahan sahma ra Jesuu

(Mt. 9.18‑26; Lc. 8.40‑56)21 Tacan cuu, ta quihvi ndico tucu

ra Jesuu tichi tundoo can, ta yaha tucu

ra inga chiyo tañuhun can, ta nducuitindico tucu tuvi ñivi nu ni queta rayu tañuhun can. 22 Queta tahan iinra ndiso tiñu cuenda ve ñuhun, taJairo nani ra. Ndehe ra chi ra Jesuu,ta ni chacuiñi chiti ra iti nuun ra.23Quechaha cahan ndahvi xaan ra chira Jesuu, ta cati ra chi ra ti:

―Cha cuni cuvi ña luhu sehi. Nacoho, ta tison ndahun chi ña, ta cuanduvaha ña, ta ña cua cuvi ña ―catira chi ra.

24 Tacan cuu, ta cuahan ra Jesuuchi ra, ta ndicu tuvi xaan ñivi chira. Nihin xaan indi ra tañu ñivi can,25 ta queta iin ñahan. Uchi uvi cuiyacha iyo xaan niñi ña chi ña. 26 Chacuaha xaan tu ndoho ndehe ña, vaticuaha xaan ra ñatatan ndehe chi ña,ta sanaanñandihi cha iyo chi ña, ta ñani nduvaha ña, soco xaan ca cuahansanihin chi chi ña. 27 Chini ña chacahan ñivi cuenda ra Jesuu, ta quichiña iti chata ra savamahñu ñivi can, tasayani ndaha ña sahma ra, 28 vati catiña ti tu cua sayani ndaha ña―masisahma ra, cua nduvaha ña, cati ña.29 Tacan cuu, ta quii xaan ni chacuitaniñi ña chi ña, ta ni chito ña ti chani nduvaha ña tu ndoho tahan ña,30 ta quii xaan ni tuvi ini ra Jesuu chaquee tu ndee ini chi ra. Chacan cuucha ndico coo ra mahñu ñivi can, taquechaha nducu tuhun ra ti:

―¿Yoo cuu cha ni sayani ndahasahme? ―cati ra.

31 Ta quechaha cati ra sacuaha chira ti:

―Ndehun vati tuvi xaan ñivichacuhun chihun, ta nducu tuhuncunyooni sayani ndaha chihun―catira ta ra.

32 Quechaha nanducu nuun maanra Jesuu nini cuta nu inda ñivi can,vati cuni ra ndehe ra yoo ñi nisayani ndaha sahma ra. 33 Tacan,ta quechaha cuyuhvi xaan maan ñañahan can, ta quisi chi chi ña, vatichito ña ñaan cha cuu cha ni tahan ña,ta tuhva ña nu inda ra, ta ni chacuiñichiti ña iti nuun ra, ta cahan ndichaña ndihi cha ni tahan ña. 34Cati ndicora Jesuu chi ña ti:

―Cha ni nduvahun, vati chinu inicun. Cuahan vitin, ta na cua coo vii

Page 67: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MACU 5:35 64 TUTU MACU 6:11anima cun, vati cha naan tu ndohotahun, sihi ―cati ra chi ña.

35 Ni vii cahan ra Jesuu chi ñacan,ta queta uvi ñivi vachi iti vehe ra Jairocan, ta cati ñi chi ra ti:

―Cha ni chihi sehun. Ña cua sa-tañu con chi ra maestru ―cati ñi.

36 Chini ra Jesuu tuhun cha cahanñi, ta quechaha cati ra chi ra ndisotiñu can ti:

―Ña cua cuyuhvi cun. Ini cha cuacuinu ini cun ―cati ra.

37 Tacan, ta ña chaha ra Jesuu chacua cuhun tahan ndihi ca ñivi can chira. Mani ra Pedro chi ra Jacobo chi raJuaan yani ra Jacobo can [chi ra Jairo]chaha ra, ta cuahan tahan ra ta ra chira. 38 Tacan cuu, ta queta ra ta ravehe ra Jairo can, ta ndehe ra Jesuuti cuvaa xaan ñivi can. Ndahyu chaañi, ta chacu xaan ñi. 39Quihvi ra tichivehe ra Jairo can, ta quechaha nducutuhun ra chi ñi ti:

―¿Ñacu cuvaa xaan ndo? ¿Ñacuchacu xaan ndo? Ña chihi ña luhu ya.Quixi ni maan ña ―cati ra.

40 Ta quechaha chacu cata ñi chacahan ra Jesuu, ta tava ndaa ra chindihi ñican iti nuquehe. Quihin rachi sutu ña chi sihi ña chi ra quichichi maan ra, ta tuhva ra nu caa ñaluhu can. 41 Tiin ra Jesuu ndaha ña,ta quechaha cati ra chi ña ti:

―Talita cumi ―cati ra.Tuhun hebreo can cati ti cahin chi

yoho, xihi. Ndoyo, cati chi.42 Tacan cuu, ta ni ndoyo ña, ta

quechaha chica cuu ña. Cha iyo tahanña iin uchi uvi cuiya ña. Suvi ni horacan iyo xaan iyo xaan quechaha cuniñivi can, 43 ta quechaha cati tuhunxaan ra Jesuu chi ñi, vati ña cuni racha cua coto ni iin ñivi cha ni savahara. Tacan, ta cati ra ti na cua cuhva ñicha cua cachi ña.

6Queta ndico ra Jesuu ñuun Nazaret(Mt. 13.53‑58; Lc. 4.16‑30)

1 Tacan cuu, ta ni quee ra Jesuuican, ta cuahan ra iti ñuun ra, ta ndicutahan ñivi sacuaha chi ra. 2 Quivisábadu [quivi ndaa tatun ñivi] cuuchi, ta quechaha sacuaha tucu ra chiñivi iyo ve ñuhun can. Tuvi ñivi chini

tuhun cha cahan ra, ta iyo xaan cuniñi. Quechaha nducu tuhun ñi chitahan ñi ti:

―¿Ndaa iti cutuhva ra tuhun ya?¿Yoo rai chaha cha chini tuni chira? ¿Yoso cuu savaha ra cuhva cahnuxaan can? 3 Saxini ndiuhu ti rahyacuu sehe ña María. Yani ra chi raJacobo chi ra José chi ra Juda chi raSimón. Ihya iyo tahan cuhva ra chimaan yo, ta sata tahan ra vitu ―catiñi ta ñi.

Ndutahñu cuni ñi ndehe ñi chi raJesuu, 4 ta cati ra Jesuu chi ñi ti:

―Sacahnu ndihi ca ñivi chi ra ca-han cuenda ra Ndioo, soco nda ñuunra nda vehe ra chi ñivi ra―ña sac-ahnu ñi chi ra ―cati ra Jesuu.

5 Ña ni cuu savaha ra Jesuu ni iincuhva tican, [vati ñuun nu ni quichicuahnu ra cuu chi]. Tiso ni ra ndahara chi iin uvi ñivi cuhvi, ta sanduvahara chi ñi. 6 Iyo xaan cuni ra, vati ñacuni ñi cuinu ini ñi. Chahan ra ndihiñuun iyo ican, ta sacuaha ra chi ñivican.

Tava tiñu ra Jesuu chi ndihi uchi uvira sacuaha chi ra

(Mt. 10.5‑15; Lc. 9.1‑6)7 Tacan cuu, ta cana ra Jesuu chi

ndihi uchi uvi ra sacuaha chi ra, taquechaha tava tiñu ra chi ra ta ra. Uviuvi ra ta ra tava tiñu ra, ta chaha ratu ndee ini chi ra ta ra ti na cua tavara tati cuihna anima ñivi. 8Cati tuhunra chi ra ta ra ti ñahni cha cua cuiso rata ra nu cua cuhun ra. Ña cua cuiso rayunu. Ña cua cuiso ra cha cua cachira. Ña cua cuiso ra xuhun tichi iti ra.Ña cua cuiso ra. Iin tuhun ni yutuncua cunaan ra. 9 Cua cunda chahara, soco ña cua cundichin toto ra uvisahma, 10 ta cati ra Jesuu chi ra ta rati:

―Cua coo nuun ndo ndaa vehe cuaquihvi ndo. Tican cua coo nuun ndonda cua nda quivi cua quee iti tucundo. 11 Tu ña cua quihin cuenda ñivichi ndo, tu ña cua tasoho ñi tuhuncua cahan ndo, cua quee ndo tican, tacua naquisi ihni ndo yuhma iñi chahando nu cua ndehe ñi. Chacan cuucha cua coto ndihi ñivi ti ña vaha chandacu ñican. Cati ndicha yu chihin

Page 68: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MACU 6:12 65 TUTU MACU 6:29

ndo ti nihin xaan cua coo tu ndohochi ñivi ñuun Sodoma chi ñivi ñuunGomorra quivi cua cutuni ñivi ñuñivi,soco nihin xaan ca cua coo tu ndohochi ñivi ña cua quihin cuenda chimaan ndo―cati ra Jesuu.

12 Tacan cuu, ta quee ra ta ra, tacuahan ra. Cati tuhun ra ta ra ti nacua nacoo ihni ñivi cuati ndacu ñi,13 ta tava ihni ra ta ra cuaha xaantati cuihna indi anima ñivi. Chosotahan ra ta ra aceite chi ñivi cuhvi, tasanduvaha ra ta ra chi ñi.

Chihi ra Juaan ra sacuanduta(Mt. 14.1‑12; Lc. 9.7‑9)

14 Tacan cuu, ta chito tahan raHerode ra ndaca ñahan ñuhun can,vati cha cahan ndihi ñivi yoso cuhvani savaha ra Jesuu. Iyo ñivi cati ti:

―Juaan ra sacuanduta cuu rasavaha ndihi chacan, ta vitin chanatacu ndico ra tañu ñivi ndii.Chacan cuu cha iyo xaan tu ndee inichi ra ―cati ñi.

15 Ta inga ñivi cati ti:―Elía cuu ra ―cati ñi.Ta inga tucu ñivi cati ti:―Iin ra cahan cuenda ra Ndioo cuu

ra, vati iyo ra cuhva ni chacoo ra nicahan tuhun Ndioo tiempu chahnu―cati ñi.

16 Tacan, ta chini ra Herode tuhuncan, ta quechaha cati ra ti:

―Cha ni quende xini ra Juaan, sococha ni nandoto ndico ra ―cati raHerode can.

17Tacan cati ra Herode, vati suvi nimaan ra tachi tiñu ti na cua cu tiintiñu chi ra Juaan, ta tihi ra chi ra vecaa, vati cha quihin cuenda ra Herodechi ñaHerodía ñasihi ra Felipe yani ra,ta tandaha ndico tucu ra Herode chiña, ta ñasihi ra cuu ña quivi can. 18Nitihi ra Herode chi ra Juaan can ve caa,vati cha cati ra Juaan chi ra ti ña chahaley cha cua quihin ra ñasihi yani ra,cati ra Juaan can.

19Tacan, ta quihin xaan ña Herodíatisihi ndehe ña chi ra Juaan, ta cahniña chi ra cuni ña, soco ña cuu chimaan ña, 20 vati cuyuhvi ra Herodechi ra Juaan can, vati chito ra ti raicuiti vaha cuu ra Juaan, ta ñahni cuatindacu ra. Chacan cuu cha cumi vahara Herode chi ra, ta sii xaan cuni ra

chini ra tuhun cahan ra Juaan, soco ñanihin raHerode cuhva yoso cua saxinira. 21 Tacan cuu, ta queta iin quivi,ta ni nihin ña Herodía cuhva, vati cuasacahnu ra Herode iin vico, vati chaqueta cuiya ra. Chacan cuu cha cuatiso vaha ra, vati cua sacachi ra chi racumi tiñu chi ra ndaca ñahan chi rasandaru ta ra chi ndihi ra sutu ñuuniyo ñuhun Galilea can. 22 Tacan cuu,ta quihvi ña tivaa sehe ñaHerodía cannundaa ra ta ra, ta chita chaha ña yaa,ta sii xaan quechaha cuni ra Herodechi ndihi ra ndecu chi ra yumesa can,ta quechaha cati ra Herode can chi ñativaa can ti:

―Cua cati maun ndaa cha cuu chacuni maun, ta cua cuhve chi chi chi-hun―cati ra.

23 Cahan rai ra chi ña, ta cati ra ticua cuhva ra ñaan cha cuu cha chicaña chihin ra. Cua cuhva ra nda savañuhun ndaca ñahan ra chihin ña, tucua cuni ña. 24 Tacan, ta quee ñacuahan ña, ta quechaha nducu tuhunña chi sihi ña ti:

―¿Ñaan cha cuu cha cua ndaquechi ra? ―cati ña.

Ta cati ndico sihi ña chi ña ti:―Na cua cuhva ra xini ra Juaan ra

sacuanduta ―cati ña chi ña.25 Tacan, ta quii xaan ni quihvi

ndico ña tivaa can nu ndaa ra Herodecan, ta cati ndico ña ti:

―Yuhu cuni yu cha cua cuhvonxini ra Juaan ra sacuanduta tichichicoho cha vitin vitin ―cati ña chira.

26 Tacan cuu, ta ndahvi xaanquechaha cuni ra Herode can, vaticha ni cahan rai ra chi ña, ta ña cunira cati ra chi ña ti ña cua cuu, vatiiyo tahan ra ndecu yu mesa chi ra.27 Tacan cuu, ta sa ni tava tiñu ra chiiin ra chahni ñivi ti na cua cu quihinra xini ra Juaan. 28 Cuahan racan,ta queta ra, ta chahnda ra sucun raJuaan nu ndaa ra ve caa can, ta quichindaca ra xini ra tichi chicoho can, tachandaca ra chi chi chi ña tivaa can,ta chaha ña tivaa can chi chi chi sihiña.

29 Tacan cuu, ta chito ra sacuahachi ra Juaan can, ta chaquihin ra iquincuñu ra, ta cuchi ra chi ra.

Page 69: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MACU 6:30 66 TUTU MACU 6:50Chaha ra Jesuu cha chachi uhun mil

rai(Mt. 14.13‑21; Lc. 9.10‑17; Jn. 6.1‑14)

30Ni nducuiti ndico tucu ra tatun raJesuu iti nuun ra [nu ni chahan ra tara], ta chaha ra ta ra cuenda ndihi chani savaha ra ta ra. Chaha tahan ra tara cuenda ndihi cha ni sacuaha ra tara chi ñivi, 31 ta quechaha cati ra Jesuuchi ra ta ra ti:

―Coho, vati cua quee siin yo tichicuhu, ta cua cunda tatun nuun yosuhva quivi.

Tacan cati ra Jesuu, vati tuvi ñiviquichi, ta tuvi ñi cuahan ndico, ta ñacuyatin ra ta ra cachi ra. 32 Tacan,ta quihvi ndico tucu ra ta ra tichitundoo, ta quee ra cuahan ra. Queesiin ra ta ra tichi cuhu, 33 soco tuviñivi ndehe ti cha cuahan ra ta ra, tachito ñi ndaa iti cuahan ra ta ra. Queeñi ndihi ñuun can, ta chinu ñi cuahanñi ican, ta queta xihna maan ñivi can.Tacan ni nducuiti tucu ñi. 34 Tacancuu, ta queta ra Jesuu tican, ta queera tichi tundoo can, ta ndehe ra ticha iyo cuiti tucu tuvi ñivi, ta uhvixaan cuni anima ra cha ndehe ra chiñivi can, vati iyo ñi sava ta cua iyo rimbee, ta yoni sacuenda chi ri. Tacan,ta quechaha sacuaha tucu ra chi ñi.Cuaha xaan sacuaha ra chi ñi. 35 Chacua ini xaan, ta tuhva ra sacuaha chira Jesuu nu iyo ra, ta quechaha cati rata ra ti:

―Mani cuhu cuu chi ihya, ta chacua ini xaan vitin. 36 Na cua sañatahun chi ñi. Chacan cuu cha cua cuucuhun ñi ndihi ñuun iyo yatin ihya,ta cua cuu sata ñi ñaan cha cua cachiñi, [vati ña ndiso ñi cha cua cachi ñi]―cati ra ta ra.

37 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta rati:

―Cuhvamaan ndo cha cua cachi ñi―cati ra.

Ta quechaha nducu tuhun ra ta rachi ra ti:

―¿Atu cua cu sata ndi uvi cienduxuhun denario paan, ta cua cuhva ndicha cua cachi ñi? ―cati ra ta ra.

38 Ta nducu tuhun ndico maan rachi ra ta ra ti:

―¿Yoso tahan paan iyo chi ndo?Cua cu ndehe ndo ―cati ra.

Cha chito ra ta ra, ta cati ndico ra tara ti:

―Uhun tahan paan cuu chi, ta uvitahan tiaca ―cati ra ta ra.

39 Tacan, ta cati tuhun ra Jesuu tina cua cunda ñi nu ñuhun nu iyo itacuii can. Iin iin cuenda ñi cua cundañi, 40 ta tacan ni chacunda ñi. Ni cha-cunda iin cuenda ñi ciendu ciendu ñi,ta ni chacunda tahan inga cuenda ñiuvi xico uchi uvi xico uchi ñi. 41Tacancuu, ta quihin ra Jesuu ndihi uhuntahan paan can chi nduvi tahan tiacacan, ta ndehe ndaa ra iti siqui andivi,ta chaha ra iin tiahvi ndioo chi raNdioo, ta chahnda cuati ra paan can,ta chaha ra chi chi chi ra sacuaha chira, vati na cua cuhva ra chi chi chi ñivican, ta natahvi tahan ra nduvi tahantiaca can chi ndihi ñi. 42 Chachi ndihiñivi can, ta ni ndaha ini ñi. 43 Tacan,ta canihin ra ta ra uchi uvi tica chituchehle can, ta uhun paan chi uvi tiacacuu chi. 44 Queta uhun mil rai cuu rani chachi paan can.

Chica ra Jesuu nu nduta(Mt. 14.22‑27; Jn. 6.16‑21)

45 Tacan cuu, ta cati tuhun ra Je-suu chi ra sacuaha chi ra ti na cuaquihvi ra ta ra tichi tundoo, ta cuacuhun ra ta ra iti nuun. Nda ingachiyo tañuhun can cua cuhun ra tara nuun iyo ñuun Betsaida can, vaticua saña tahan xihna ra Jesuu chi ñivican. 46 Tacan cuu, ta saña tahan raJesuu chi ñi, ta quee ra cuahan ra iinsiqui yucu, vati cuni ra cahan ra chi raNdioo. 47 Cha cuaa cuu chi, ta cuahantundoo mahñu nduta tañuhun can,ta ndoo maan iin tuhun ra Jesuu nuñuhun. 48 Tacan, ta ndehe ra Jesuuti chitatun xaan ra ta ra cha sacunura chi maan tundoo, vati nihin xaanvachi tati iti nuun tundoo. Cha yatincaa uni cha vachi tuvi cuu chi, tatuhva ra Jesuu nu cuahan ra ta ra.Chica ra nu nduta can, ta cuni racua yaha ra iti nuun ra ta ra, 49 socondehe ra ta ra ti cha chica ra nu ndutacan, ta saxini ra ta ra ti xiñahñu ndiicuu ra, ta quechaha cana chaa ra tara. 50 Ndihi ra cuu ra ndehe chi ra,ta yuhvi xaan ra ta ra. Tacan, ta

Page 70: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MACU 6:51 67 TUTU MACU 7:15

nducahan ra Jesuu chi ra ta ra. Catira chi ra ta ra ti:

―Cua cundee ini ndo. Yuhu cui.Ña cua cuyuhvi ndo ―cati ra.

51 Tacan cuu, ta quihvi tahan ra Je-suu tichi tundoo nu indi ra ta ra, ta nichacuita tati can, ta quechaha saxinixaan ra ta ra. Iyo xaan quechaha cunira, 52 vati ña nituni ini ra ta ra cuendapaan can, ta ni ña cuni ra ta ra cuinuini ra.

Sanduvaha ra Jesuu chi ñivi cuhviñuun Genesaret can

(Mt. 14.34‑36)53 Tacan cuu, ta queta ra ta ra

inga chiyo yu tañuhun can nu cuuchi ñuun Genesaret, ta chuhni ndaara tundoo can yu nduta can. 54 Nuni quee ra ta ra iti tichi tundoo, taquii xaan nacoto ñivi chi ra Jesuu.55Chacan cuu cha chinu ñi nini cahnuñuhun can, ta quechaha chandaca ñichi ñivi cuhvi caa nu yuvi, vati chiniñi tuhun ndaa iti iyo ra. 56 Yaha raJesuu ndihi ñuun iyo tican, soco ndihinu yaha ra chaqui ñi chi ñivi cuhviiti nuyahvi, ta cahan ndahvi ñi chira ti na cua sayani ndaha ñi cuhvican―masi nu tuvi sahma ra. Tacancuu, ta nduvaha ndihi ñivi sayanindaha sahma ra.

7Cati ra Jesuu ñaan cha cuu cha

sacaquini chi ñivi(Mt. 15.1‑20)

1 Iti ñuun Jerusalén ni quichi rafariseo chi uvi uni ra sacuaha leychahnu, ta nducuiti tahan ra ta ra nuiyo ra Jesuu. 2 Ndehe ra ta ra ti chachachi ñivi sacuaha chi ra Jesuu, taña ndoo ndaha ñi cuenda costumbre.Tacan cati ra ta ra ti cha ndacu ñicuati, 3 vati ña tuhva ra fariseo chindihi ñivi judío can cachi ñi, tu ña cuanacata vaha xihna ñi ndaha ñi cuhvaiyo costumbre savaha ñivi ñi nu niquichi quivi. 4 Chahan ñi nuyahvi,ta nacata xihna ñi ndaha ñi cuhvaiyo costumbre, ta sa cua cuu cachiñi. Cuaha xaan ca costumbre iyochi ñi. Nacata ñi yachin. Nacata ñicasitu. Nacata ñi quisi. Nacata ñi

yuvi. Nacata ñi, 5 ta nducu tuhunmaan ra fariseo chi maan ra sacuahaley can chi ra Jesuu ti:

―¿Ñacu ña sacahnu ñivi sacuahachihun costumbre cuhva ni sacahnuñivi yo nu ni quichi quivi? Chachi ñivisacuaha chihun, ta ña ndoo ndaha ñicuenda costumbre ―cati ra ta ra.

6Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Chaha vaha ra Isaía cuenda yoso

cuhva iyo ndo, vati rai uvi yaa cuundo. Cha cati tutu Ndioo ti:Cati ñivi can ti cha sacahnu ñi chihin

ra Ndioo,soco ña sacahnu ñi chihin ra chi an-

ima ñi.7Ñahni yavi ndaa cha sacahnu ñi chi-

hin ra,vati sacuaha ñi tuhun cha saxini ñivi

ñuñivi,ta cati ñi ti tuhun Ndioo cuu chi,cati ra Isaía can tiempu chahnu. 8Chanacoo ndo cha ni cati tuhun ra Ndioo,ta sacuinu ndo costumbre cuhva catiñivi, vati nacata ndo casitu. Nacatando yachin, ta cuaha xaan ca chacanndacu ndo ―cati ra chi ra ta ra.

9 Tacan, ta cati ra Jesuu chi ra ta rati:

―Tava ndaa ndicha ndo cha catituhun ra Ndioo, vati cuni ndo sacuinundo costumbre maan ndo. 10 Tiempuchahnu cati ra Moisee ti cua sacahnuñivi chi sutu ñi chi sihi ñi, cati ra, tasuvi ni maan ra cati ndico tucu ti nacua cuvi ndicha ñivi tu cua cahan ñindavaha ni chi sutu ñi chi sihi ñi, catira, 11 ta maan ndo cati ti cua cuu catiiin ñivi chi sutu ñi chi sihi ñi ti ñacua cuu tindee ñi chi ñi, vati ndihicuii cha iyo chi ñi cuu Corbaan, vaticha samani ñi chi ra Ndioo cuu chi.12 Tu tacan cua cati ñi, ña cua cuhvaca ndo cha tindee ñi chi sutu ñi chisihi ñi. 13 Chacan cuu cha sanaan ndotuhun Ndioo, vati cuni ndo sacahnundo costumbre ndo, ta cuaha xaancuhva can ndacu ndo ―cati ra Jesuu.

14 Tacan cuu, ta cana tucu ra Jesuuchi ñivi can, ta quechaha cati ra chi ñiti:

―Ndihi ndo na cua taa vaha ndosoho ndo, ta na cua cutuni vaha inindo. 15 Ñahni cha cua cachi ñivicuu cha cua sacaquini chi anima ñi,

Page 71: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MACU 7:16 68 TUTU MACU 7:37

soco cha cua saxini ñi cuu cha cuasacaquini anima ñi. 16Na cua taa vahando soho ndo ―cati ra chi ñi.

17Tacan cuu, ta quee ra Jesuunu iyocuiti ñivi can, ta quihvi ra tichi vehe,ta quechaha nducu tuhun ra sacuahachi ra ñaan cha cuu cuhva can cha nicati ra, 18 ta cati ndico ra chi ra ta rati:

―Ña cutuni tahan ini ndo. Ñachito ndo ti ñahni cha chachi ñivi cuucha cua sacaquini chi ñi. 19 Ña cuasacaquini chi chi anima ñi, vati ñaquihvi chi tichi anima ñi, soco quihvichi tichi chiti yuva ñi, ta chati ndicoñi chi chi ―cati ra.

Chacan cuu cha cati ra Jesuu tiña ica cuenda costumbre ni iin chachachi ñivi, 20 ta cati tucu ra chi ñi ti:

―Cha saxini ñivi chi anima ñi cuucha sacaquini chi ñi, 21vati saxini ñivindavaha ni chi anima ñi. Chehe cuucha saxini ñivi. Saxini ñi ndavaha nichi anima ñi. Cuni ñi coo ñi ndavahani chi tahan ñi inga chiyo. Cuni ñicahni ñi chi tahan ñi. 22 Cuni ñisuhu ñi ndatiñu tahan ñi. Cuni xaanñi cha iyo chi tahan ñi. Mani chandavaha ni cuni ñi savaha ñi. Cuni ñisandahyu ñahan ñi chi tahan ñi. Yahaxaan cuhva cha ndacu ñi. Tahñu xaancuni ñi ndehe ñi chi tahan ñi. Manindavaha ni cahan ñi chi ra Ndioo. Raixaan cuni ñi. Ña vaha cuni xini ñi.23Ndihi cha ndavahani can saxini ñivichi anima ñi, ta sa nducaquini animañi ―cati ra Jesuu chi ñi.

Chinu ini iin ñahan iyo inga ñuhunchi ra Jesuu

(Mt. 15.21‑28)24Tacan cuu, ta quee ra Jesuu tican,

ta cuahan ra. Iti ñuun Tiro iti ñuunSidón cuahan ra, ta quihvi ra tichivehe ican, ta ña cuni ra cha cua cotoñivi cha iyo ra, soco ña cuu cuindixehe ra. 25 Quii xaan chito iin ñahancha iyo ra, ta quichi ña nu indi ra,vati ñuhun tati cuihna anima sehe ña,ta ni chacuiñi chiti ña iti nuun ra.26 Inga tucu ñivi cuu ña, vati iti ñuhunsirofenisa ni cacu ña. Chica ñacan iintu manini chi ra Jesuu, vati na cuatava ra tati cuihna ñuhun anima sehe

ña, 27 ta quechaha cati ra Jesuu [iincuhva] chi ña ti:

―Cuhva cun cha cua ndaha xihnaini ñi cuati, vati ña vaha cha cua qui-hin ndi paan iyo chi ñi, ta cua cuhvandi chi chi chi ri ina cuati ―cati ra[cuenda ñivi judío can ta cuenda ñivicuu inga tucu ñivi].

28 Ta cati ndico ña chi ra ti:―Ndicha, tata, soco cua cachi ri

ina cuati ndihi chehe yuhu ñi cuatiquicoyo iti xuu mesa ―cati ña.

29 Ta cati ndico ra chi ña ti:―Cuahan vitin, vati vaha xaan

tuhun cha cahun. Cha quee run taticuihna can anima sehun―cati ra.

30 Tacan cuu, ta quee ña cuahanndico ña iti vehe ña, ta ndehe ña ti caataxin sehe ña nu yuvi, ta cha ni queerun tati cuihna anima ña.

Sanduvaha ra Jesuu chi iin ra soho31 Quee ndico tucu ra Jesuu ñuun

Tiro can, ta yaha ra ñuun Sidón, taqueta ndico ra tañuhun Galilea savamahñu ñuhun Decápoli can. 32 Tacancuu, ta quichi ndaca ñivi can chi iin rasoho nu queta ra Jesuu, ta ñihin tahanra ndahvi can. Queta ñi, ta chica xaanñi iin tu manini chi ra Jesuu ti na cuatiso ra ndaha ra chi ra ndahvi can.33 Tacan, ta quihin ra Jesuu chi ra, taquee siin ra ta ra tañu ñivi can, ta tihira Jesuu nundaha ra tichi yavi sohora ndahvi can, ta tivi sivi ra nundahara, ta taa tahan ra nundaha ra yaa randahvi can. 34 Tacan, ta ndehe ndaara Jesuu iti siqui andivi, ta xita ra tatira, ta quechaha cati ra chi ra soho canti:

―¡Efata! ―cati ra, vati na cuanuna, cati ra chi tuhun cahan maanñi.

35 Tacan cuu, ta sa ni nuna yavisoho ra ndahvi can, ta nduvita yaa ra,ta quechaha cahan ra. Cachin xaancahan ra, 36 ta cati tuhun ra Jesuu chiñi ti ña cua cahan ñi chi ni iin ñivi.Tacan cati tuhun xaan ra chi ñi, soconihin xaan ca cati tuhunñi tuhun can.37 Iyo xaan quechaha cuni ñivi can, tacati ñi ti:

―Vaha xaan ndacu ra, vati chiniñivi soho, ta nducahan ñivi ñihinsavaha ra ―cati ñi.

Page 72: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MACU 8:1 69 TUTU MACU 8:218

Chaha ra Jesuu cha chachi cumi milñivi

(Mt. 15.32‑39)1 Suvi ni quivi can nducuiti ndico

tucu tuvi ñivi, ta ñahni cha cua cachitucu ñi. Tacan, ta cana ra Jesuu chi rasacuaha chi ra, ta quechaha cati ra chira ta ra ti:

2 ―Uhvi xaan cuni yu ndehi chindihi ñivi ya, vati cha queta uni quivicha iyo ñi chihin yu, ta ñahni cha cuacachi ñi vitin. 3 Tu cua tachi ndico yuchihin ñi iti vehe ñi, ta ña ta cachi ñi,cua nduva ihni ñi iti chi soco, vati iyoñi cani xaan quichi ñi ―cati ra.

4 Ta nducu tuhun ndico ra sacuahachi ra ti:

―¿Ndaa iti cua nihin yo cha cuacachi ñi ihya tichi cuhu ya? ―cati rata ra chi ra.

5 Tacan, ta quechaha nducu tuhunra Jesuu chi ra ta ra ti:

―¿Yoso tahan paan iyo chi ndo?―cati ra.

Ta cati ndico ra ta ra ti:―Ucha tahan chi iyo ―cati ra.6Tacan cuu, ta cati ra Jesuu chi ñi ti

na cua cunda ñi nu ñuhun, ta quihinra ndihi ucha paan can, ta chaha ra iintiahvi ndioo chi ra Ndioo, ta sacuatira chi chi, ta chaha ra chi chi chi rasacuaha chi ra ti na cua sacha ra tara chi chi chi ñi, ta chaha ra ta ra chichi chi ndihi ñivi can. 7 Iyo tahan uviuni tahan tiaca cuati chi ñi, ta chahandico tucu ra Jesuu tiahvi ndioo, tacati ra ti na cua cuhva tahan ra chi richi ñi. 8 Chachi ñi, ta ndaha ini ñi, taqueta ucha tica chehle can canihin rata ra. 9Vasi queta cumimil ñivi chachiican. Tacan, ta saña tahan ra chi ñi.10 Tacan cuu, ta quihvi ndico ra Jesuuchi ra sacuaha chi ra tichi tundoo, tacuahan ra ta ra iti ñuhun Dalmanuta.

Cati ra fariseo ti cuni ndehe ra iincuhva

(Mt. 16.1‑4; Lc. 12.54‑56)11 Tacan cuu, ta nducuiti tahan

ra fariseo ta ra nu iyo ra Jesuu, taquechaha cahan yuhu ra ta ra chi ra,vati cuni ndehe ra ta ra iin cuhva itisiqui andivi cha cua savaha ra Jesuu.Tacan cuni ra ta ra, vati cuni ndehe ra

ta ra a ña cua savaha ra Jesuu iin chandavaha ni. 12 Tacan cuu, ta quichicha uhvi ini ra Jesuu, ta quechahanducu tuhun ra chi ra ta ra ti:

―¿Ñacu cuni ndehe ñivi iyo vitiniin cuhva? Cati ndicha yu ti ñahnicuhva cua ndehe ñi ―cati ra.

13 Tacan cuu, ta quee ra Jesuu nuiyo cuiti ñivi can, ta quihvi tucu ratichi tundoo, ta cuahan ra inga chiyotañuhun can.

Cati ra Jesuu ti tuhun cahan rafariseo cuu sava ta cua levadura

(Mt. 16.5‑12)14Tacan cuu, ta naan ini ra sacuaha

chi ra Jesuu quihin ra paan. Iin tuhunni paan ndiso ra ta ra nu cuahan rata ra tichi tundoo can, 15 ta quechahacati tuhun xaan ra Jesuu chi ra ta ra,ta cati ra ti:

―Cua saha vaha ndo cuenda yosocuhva iyo levadura ra fariseo ta yosocuhva iyo levadura ra Herode ―catira chi ra ta ra.

16 Tacan, ta ndatuhun tahan xaanra ta ra chi tahan ra, vati cati ra ta rati:

―Ñahni paan iyo ―cati ra ta ra.17 Chito maan ra Jesuu cha

ndatuhun ra ta ra, ta quechaha catira chi ra ta ra ti:

―Saxini xaanndo ti ñahni paan iyochi ndo. Ña ta cutuni ini ndo, ta ni ñata coto ndo. Ña ta nihin ndo cuhva.18 Iyo titi nuun ndo, soco ña ndehendo. Iyo soho ndo, soco ña chini ndo.Vasi ña ñuhun ini ndo yoso cuhva19 ni sachehi uhun tahan paan can, tachahi cha chachi uhunmil ñivi. ¿Yosotahan tica chitu chehle can canihinndo? ―cati ra chi ra ta ra.

Ta cati ndico ra ta ra ti:―Uchi uvi tahan tica canihin ndi

―cati ra ta ra.20 Ta cati ndico tucu ra Jesuu ti:―Ta sachehi ucha tahan paan can,

ta chahi cha chachi cumi mil ñivi.¿Yoso tica chitu chehle can satacandico ndo? ―cati tucu ra.

Ta cati ndico ra ta ra ti:―Ucha tica canihin ndi―cati ra ta

ra.21 Ta cati ndico tucu ra Jesuu chi ra

ta ra ti:

Page 73: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MACU 8:22 70 TUTU MACU 8:38―Vasi ña ta cutuni ini ndo ―cati

ra.Sanduvaha ra Jesuu iin ra cuaa iti

ñuun Betsaida22 Tacan cuu, ta cuahan ra Jesuu iti

ñuun Betsaida. Queta ra, ta chandacañivi can chi iin rai cuaa nu iyo ra.Quechaha cahan ndahvi ñi chi ra ti nacua tiso ra ndaha ra chi ra. 23 Tacan,ta tiin ra Jesuu ndaha ra cuaa can, tachandaca ra chi ra yu ñuun can. Icanni tivi sivi ra Jesuu titi nuun ra, tatiso ra ndaha ra chi ra ndahvi can, taquechaha nducu tuhun ra chi ra ti:

―¿Atu ndichin vaha ndehun?―cati ra.

24 Ndehe ndaa ra ndahvi can, taquechaha cati ra ti:

―Ndehi chi ñivi, soco cuhva caayutun caa ñi, ta chica cuu ñi―cati ra.

25 Tacan, ta tiso ndico tucu ra Je-suu ndaha ra titi nuun ra cuaa can,ta nihin xaan ndehe ra ndahvi can,ta nduvaha nuun ra. Ndichin vahandehe ra ndihi cha iyo. 26 Tacan, tatachi ra Jesuu chi ra iti vehe ra, ta catira chi ra ti:

―Ña cua quihvi cun tichi ñuuncun, ta ni ña cua cati cun ñaan chani tahun chi ñivi ñuun cun ―cati raJesuu chi ra.

Cati ra Pedro ti ra Cristo cuu ra Jesuu(Mt. 16.13‑20; Lc. 9.18‑21)

27Tacan cuu, ta cuahan ra Jesuu chira sacuaha chi ra. Iti ñuhun Cesareacha iyo cuenda ra Felipe cuahan ra tara, ta yaha ra ta ra ñuun ta ñuun. Nivii cuahan ra ta ra iti, ta quechahanducu tuhun ra Jesuu chi ra sacuahachi ra ti:

―¿Yoo rai cui cati ñivi? ―cati ra.28 Ta cati ndico ra ta ra chi ra ti:―Iyo ñivi cati ti ra Juaan ra sacuan-

duta cuun, ta cati inga ñivi ti Elíacuun, ta inga ndico tucu ñi cati ti iinra cahan cuenda ra Ndioo cuu cun―cati ra ta ra chi ra Jesuu.

29 Ta quechaha nducu tuhun ra chira ta ra ti:

―Ta maan ndo, ¿yoo rai cui catindo? ―cati ra.

Ta cati ndico ra Pedro chi ra ti:―Yoho ra Cristo cuu cun. Maun

cuu ra ni tava tiñu ra Ndioo ―cati ra.

30 Tacan, ta cati tuhun xaan ra Je-suu chi ra ta ra ti ña cua cati ra ta rayoo rai cuu ra ni chi iin ñivi.

Cati tuhun ra Jesuu ti cha cua cuvi ra(Mt. 16.21‑28; Lc. 9.22‑27)

31 Tacan cuu, ta quechaha cati raJesuu chi ra ta ra, vati iyo cha cuandehe ra cuu sehe ñivi cuaha xaantu ndoho, ta ra cuu ra chanihin chira sutu chahnu chi ra sacuaha leychahnu cua tava ndaa chi ra, ta cuacuvi ra, ta cua natacu ndico ra tichiuni quivi. 32 Cachin xaan cha cati raJesuu tuhun can. Tacan, ta quee siinra Pedro chi ra Jesuu, ta quechaha catira Pedro can chi ra ti ña vaha chacahan ra tacan, 33 soco ndico coo raJesuu, ta ndehe ra nuun ra sacuahachi ra, ta quechaha nduxaan tahan rachi ra Pedro. Cati ra chi ra ti:

―Cha cua queun, yoho Pedro.Maun cuu sava ta cua run Satanaa,vati ña saxini cun cuhva saxini raNdioo. Saxini cun cuhva saxini ñiviñuñivi ―cati ra.

34 Tacan cuu, ta cana ra Jesuu chindihi ñivi can chi ra sacuaha chi ra, taquechaha cati ra chi ñi ti:

―Tu cua cuni ñivi coo ñi chihin yuicaa ni, na ña cua saxini ca ñi suvi nicuenda maan ñi, ta na cua coo tahantu ndoho chi ñi cuhva cua coo ñi chitu ndoho nu cruu, ta na cua coo ñi chimain icaa ni. 35 Tu cua cuni ñivi coovaha anima ñi cha tacan, cua ndoyoñuhun ñi, soco tu cua cahnda ini ñi,ta tu cua cuvi ñi cuenda yu a cua cuviñi cuenda tuhun cahin, cua coo nditoñi chi ra Ndioo. 36Ñahni yavi ndaa yo,tu cua sacanaan yo ndihi cuii cha iyonu ñuhun ñuñivi ya, ta cua cuvi xitiyo. 37Ñahni cha iyo cha cua cuhva yo,ta cua coo ndito ndico yo. 38 Iyo ñiviñuñivi vitin, ta ña cuni ñi sacahnu ñichi ra Ndioo. Mani ndavaha ni cuniñi savaha ñi. Tu cua coo tu ca nuunchi ñi cuenda yu ta cuenda tuhuncahin, cua coo tahan tu ca nuun chi racuu sehe ñivi cuenda ñican quivi cuaquichi ra chi ra tatun Ndioo quivi cuandehe ñivi ti cha cahnu xaan rai cuusutu ra.

Page 74: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MACU 9:1 71 TUTU MACU 9:209

1Ni vii cahan ra Jesuu chi ñi, ta catira ti:

―Cati ndicha yu chihin ndo ti iyoñivi inda ihya, ta ña cua cuvi ñi ndacua nda quivi cua ndehe ñi ti iyo xaantu ndee ini chi ra Ndioo nu ndacañahan ra ―cati ra Jesuu.

Sama ra Ndioo cuhva caa ra Jesuu(Mt. 17.1‑13; Lc. 9.28‑36)

2 Yaha iñu quivi, ta quihin ra Je-suu chi ra Pedro chi ra Jacobo chi raJuaan, ta quee siin ra ta ra. Chandacara Jesuu chi ra ta ra siqui iin yucusucun xaan. 3 Tacan cuu, ta sama raNdioo cuhva caa ra Jesuu iti nuun rata ra. Cuhva caa tachan caa sahmara, vati cuichin xaan chi cuu. Ña tañahni iin ñahannacata cuichin sahmacuhva cha nducuichin sahma ra Je-suu. 4Ndehe ra ta ra ti cha iyo tahanra Elía chi ra Moisee chi ra Jesuu, tandatuhun tahan ra ta ra chi ra Jesuu.5 Tacan cuu, ta cati ra Pedro chi raJesuu ti:

―Vaha xaan cha iyo tahan ndiihya, maestru. Na cua savaha ndi unitiahva―iin chi maun ta inga chi raMoisee ta inga chi ra Elía ―cati raPedro can.

6 Ta ña chito ra cha cahan ra, vatiyuhvi xaan ra. 7 Yaha iin vico, tachasi chi nuun ra ta ra, ta nducahanra Ndioo tichi vico can, ta cati ra ti:

―Rahya cuu sehi. Cuni xain chira. Na cua taa vaha ndo soho ndo chacahan ra ―cati maan ndusu can.

8 Quii xaan nanducu nuun ra ta ra,soco ña ndehe ca ra ta ra chi raMoiseechi ra Elía can. Iin tuhun ni maan raJesuu ndoo chi ra ta ra.

9 Tacan cuu, ta nuun ra ta ra yucucan, ta cati tuhun xaan ra Jesuu chi rata ra ti ña cua cuhva ra ta ra cuendacha ni ndehe ra chi ni iin ñivi ndacua nda quivi cua natacu ndico ra cuusehe ñivi tañu ñivi ndii. 10 Chacancuu cha ñahni cha cahan ra ta ra, soconducu tuhunxaan ra ta ra chi tahan rati ñaan cha cuu cha cua natacu ndicoñivi ndii, 11 ta quechaha nducu tuhunra ta ra chi ra Jesuu ti:

―¿Ñacu cati ra sacuaha ley chahnucan ti iyo cha cua quichi xihna ra Elía?―cati ra ta ra.

12 Ta cati ndico ra chi ra ta ra ti:―Ndicha ti xihna ca cha cua quichi

ra Elía, ta cua tiso vaha ra ndihi tiñu.Cati tutu Ndioo cuenda ra cuu seheñivi ti ña cua chaa ini ñivi chi ra, tacua ndehe ra cuaha xaan tu ndoho,cati chi. 13Yuhu cati chi ndo ti cha niquichi ra Elía, ta savahañi ndihi cuhvacuni ñi chi ra cuhva cati tutu Ndioocuenda ra ―cati ra, [vati cuenda raJuaan ra sacuanduta cahan ra tuhuncan].

Sanduvaha ra Jesuu iin ra luhuñuhun tati cuihna anima

(Mt. 17.14‑21; Lc. 9.37‑43)14Tacan cuu, ta queta ra Jesuunuun

inda ndihi ra sacuaha chi ra, ta ndehera ti cha indi ra ta ra sava mahñu ñivican, ta tuvi ñi cuu ñi, ta cahan yuhuxaan ra sacuaha ley chahnu can chira ta ra. 15Quii xaan ndehe ndihi ñivican chi ra Jesuu, ta iyo xaan quechahacuni ñi, ta chinu ñi. Cuahan ñi nuvachi ra, ta quechaha sacahnu ñi chira, 16 ta quechaha nducu tuhun ra chira sacuaha chi ra ti:

―¿Ñaan cha cuu cha cahan xaanndo chi ra ta ra? ―cati ra.

17 Ta cati ndico iin rai indi mahñuñivi can ti:

―Maestru, vachi ndaque sehi chi-hun, vati ñuhun tati cuihna anima ra,ta ña chaha run cahan ra. 18 Iyo horatiin run chi ra, ta sanduva ihni runchi ra, ta quee iñu yuhu ra, ta chachindihi nuhun ra, ta ndunihin ra. Chachahi cuenda chi ra sacuaha chihun tina cua tava ra ta ra chi run, soco ñacuu chi racan ―cati ra chi ra Jesuu.

19Ta cati ndico ra Jesuu chi ñivi canti:

―Ndiohoñivi ña chinu ini cuundo.¿Yoso ca quivi cua coi chi ndo? ¿Yosoca quivi cua cundee ini yu cha cahansoho ndo? Na ndaca ndo chi ra ihya―cati ra.

20Tacan, ta chandaca ra chi ra nuunra Jesuu, ta ndehe run tati cuihnacan chi ra, ta quii xaan sandunihinrun chi ra luhu can, ta nduva ra nuñuhun can, ta quechaha chico tuvi ra

Page 75: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MACU 9:21 72 TUTU MACU 9:39nu ñuhun, ta quee tucu iñu yuhu ra,21 ta nducu tuhun ra Jesuu chi sutu raluhu can ti:

―¿Yoso tiempu cha iyo cha savaharun chi ra tacan? ―cati ra.

Ta cati ndico ra ti:―Ni luhu ra, ta quechaha iyo run.

22 Cuaha hora sanduva run chi ra nucayu ñuhun, ta sanduva tahan run chira tichi nduta, vati cuni run cahni runchi ra. Tu cua cuu chi maun, na cuacundahvi ini cun chihin ndi. Na cuatindeun chi ndi ―cati sutu ra luhucan.

23 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Tu cua cuu chi maun, vati cua

cuu savaha ra chinu ini ndihi cha cunira ―cati ra Jesuu.

24 Quii xaan ni cana chaa sutu raluhu can ti:

―Chinu ini yu, soco na cua tindeunchihin yu, vati ña ta cuinu vaha ini yu―cati ra.

25 Tacan, ta ndehe ra Jesuu ti chani natahan xaan ñivi nu inda ra, taquechaha nduxaan ra chi run tati cui-hna can. Cati ra chi run ti:

―Yoho tati cuihna, cha cati yu chiyoho, vati chasi cun yuhu ra luhu ya.Chasi cun soho ra. Cua saña cun chira, ta ña cua quihvi con anima ra―cati ra.

26 Tacan cuu, ta quechaha canachaa run, ta sandunihin run chi raluhu can, ta quee run. Tacan, ta caara luhu can cuhva cha caa iin ndii.Chacan cuu cha cati ñivi can ti chani chihi cuii ra, 27 soco tiin ra Jesuundaha ra, ta sandoyo ra chi ra, tachacuinda ndico ra.

28 Tacan cuu, ta quihvi ra Jesuutichi vehe, ta quechaha nducu tuhunxehe ra sacuaha chi ra ti:

―¿Ñacu ña cuu tava ndi chi run?―cati ra ta ra.

29 Ta cati ndico ra chi ra ta ra ti:―Ña cuu tava yo chi rucan, tu ña

cua cahan xihna yo chi ra Ndioo, tu ñacua coo ndita yo ―cati ra.

Cati ndico tucu ra Jesuu ti cha cuacuvi ra

(Mt. 17.22‑23; Lc. 9.43‑45)30 Tican quee ra Jesuu chi ra, ta

cuahan ra ta ra. Chica cuu ra ta ra

ñuhun Galilea, soco ña cuni ra Jesuucha cua coto ñivi, 31 vati sacuaha rachi ra sacuaha chi ra, ta cati ra chi rata ra ti:

―Cua xico tuhun ñivi chi ra cuusehe ñivi, ta cua tiin ñivi chi ra, ta cuacahni ñi chi ra. Cua cuvi ra, soco tichiuni quivi cua natacu ndico ra―cati rachi ra ta ra.

32Ña nituni ini ra ta ra cha cahan raJesuu, ta yuhvi ra ta randucu tuhun rachi ra.

Cati ra Jesuu yoo rai cuu ra cahnu ca(Mt. 18.1‑5; Lc. 9.46‑48)

33Tacan cuu, ta queta ra JesuuñuunCapernaum. Quihvi ra tichi vehe,ta quechaha nducu tuhun ra chi rasacuaha chi ra ti:

―¿Ñaan cha cuu cha ndatuhunxaan ndo iti vachi yo? ―cati ra.

34 Ta taxin taxin ndaa ra ta ra,vati iti vachi ra ta ra ndatuhun ra tara ndaa ra cuu ra cahnu ca. 35 Nichacunda ra Jesuu, ta cana ra chindihi uchi uvi ra sacuaha chi ra, taquechaha cati ra chi ra ta ra ti:

―Tu cua cuni ñivi cuu ñi xini, iyocha cua coo masu anima ñi, ta cuatindee ñi chi ndihi ca ñivi ―cati ra.

36 Quihin ra iin ve luhu, ta chaquindaa ra chi ve sava mahñu ra tara, ta chacunumi ndaa ra chi ve, taquechaha cati ra chi ra ta ra ti:

37―Tu cua quihin cuenda ñivi chiiin ve luhu cuhva ve luhu ya cuendayu, cua quihin cuenda tahan ñi chihinyu. Tu cua quihin cuenda ñi chihinyu, cua quihin cuenda tahan ñi chi rani tava tiñu chihin yu ―cati ra.

Cati ra Jesuu ti tu ña cua cuxaan iniñivi chihin ra, cua cuinda naan ñi chi ra

(Lc. 9.49‑50; Mt. 10.42)38 Tacan cuu, ta quechaha cati ra

Juaan chi ra Jesuu ti:―Maestru, ndehe ndi ti cahan iin

rai sivi cun, ta tava ra tati cuihnaanima ñivi, soco ña chica ra chihin yo.Ña chahandi cha tava ca ra tati cuihnacan, vati ña chica ra chihin yo ―catira.

39 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta rati:

―Ña vaha cha ña chaha ca ndo. Tucua savaha ñivi iin cha cahnu cuenda

Page 76: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MACU 9:40 73 TUTU MACU 10:11yu, ña cua cuu cuico coo ñi, ta quiixaan cahan ñi iin ndavaha ni cuendayu. 40Tu ña cua cani tahan ñivi chihinyo, cua cuinda naan ñi chihin yo.41 Tu cua cuhva ñivi nduta coho ndocuenda yu, vati maan ndo cuu ñivi yu,cati ndicha yu ti cua cunda yahvi ñichi ra Ndioo ―cati ra.

Cati ra Jesuu yoso cuhva cua coo ñivitu cua satiyuhu ñi chi ñivi tahan ñi

(Mt. 18.6‑9; Lc. 17.1‑2)42 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra

sacuaha chi ra:]’Tu cua satiyuhu ñivi ndavaha ni

chi ñivi chinu ini chihin yu―masiiyo ñi chinu ini chihin yu cuhva iyove luhu ya, tu tacan ni cua satiyuhuñivi ndavaha ni can, vaha ca cha cuacunuhni iin yoso sucun ñi, ta cuaquehni ñi tichi nduta tañuhun, ta cuacuvi ñi. 43Tu cua cuni ndo savaha ndocuati chi ndahando, na cua sanini ndochi ndaha ndo, ta ña cua savaha cando cuati can. Vaha ca cha cua saninindo chi ndo, ta cua coo ndito ndo chira Ndioo ndihi ni quivi, coto ña cuacumi ndo chi ndo, ta cua cuhun ndoiti andaya nu cayu ñuhun ña ndahva.44 Tican ña chihi ri tindacu, ta ni ñandahva ñuhun can. 45 Tu cua savahando cuati chi chaha ndo, na cua saninindo chi chahando, ta ña cua savaha cando cuati can. Vaha ca cha cua saninindo chi ndo, ta cua coo ndito ndochi ra Ndioo, coto ña cua cumi ndochi ndo, ta cua cuhun ndo iti andayanu cayu ñuhun ña ndahva. 46 Ticanña chihi ri tindacu, ta ni ña ndahvañuhun can. 47Tu cua savaha ndo cuatichi titi nuun ndo, na cua sanini ndochi titi nuun ndo, ta ña cua savaha cando cuati can. Vaha ca cha cua saninindo chihin ndo, ta cua coo ndo nu cuacundaca ñahan Ndioo, coto cua tachituni ra Ndioo chihin ndo cha cuendatiti nuun ndo, ta cua cuhun ndo itiandaya 48 nuun ña chihi ri tindacu, tani ña ndahva ñuhun can.

49 ’Cua yaha ndihi ñivi nu iyo tundoho, [vati tacan ni cua quee vaha ñicuenda ra Ndioo. Chacan cuu cha iyoñivi sava ni ta cua iyo ñiin.] 50 Vahaxaan chi, soco tu cha naan cha uhva

chi, ñahni cha cuu savaha yo, ta cuacoo ndico xico chi. Chacan cuu cha nacua coo vaha ndo chihin tahan ndo,ta na cua coo vii ndo chi tahan ndo―cati ra Jesuu.

10Cati ra Jesuu ti ña cua cuu saña iin

rai chi ñasihi ra(Mt. 19.1‑12; Lc. 16.18)

1 Tican quee ra Jesuu, ta cuahan raiti ñuhun Judea, ta yaha ra inga chiyoyuta Jordán. Nducuiti ndico tucu ñivinuun iyo ra. Tuvi ñivi cuu ñi nducuiti,ta quechaha sacuaha tucu ra chi ñicuhva iyo costumbre ra.

2 Tacan cuu, ta queta tahan rafariseo ta ra, ta quechaha nducutuhun ra ta ra chi ra Jesuu a chaha leychahnu cha cua saña iin rai chi ñasihira. Chacan nducu tuhun ra fariseocan, vati cuni ra tiso ra cuati ra Jesuu,3 ta nducu tuhun ndico ra Jesuu chi rata ra ti:

―¿Ñaan cha cuu cha ni cati tuhunra Moisee chi ndo? ―cati ra.

4Ta cati ndico ra ta ra ti:―Ni chaha ra Moisee cha cua san-

doyo ra rai iin tutu cha cua saña ra chiñasihi ra. Chacan ni cua savaha ra, tacua saña ra chi ña ―cati ra ta ra.

5 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta rati:

―Cha ni taa ra Moisee tuhun canchihin ndo tiempu chahnu can, vatindava xaan ini ndo. 6 Nda ni quivixihna cuii quivi ni tuvi ñuhun ñuñiviya savaha ra Ndioo cha iyo ra rai, tacha iyo tahan ña ñahan. 7 Chacancuu cha nacoo ra rai chi sutu ra chisihi ra, ta quihin ra chi ñasihi ra, 8 tacuu ñi uvi tahan, soco ñavi ca uvi ñivicuu ñi, vati iin tuhun ni ñivi cuu rachi ñasihi ra. 9 Cha satahan tahan raNdioo chi ñi. Chacan cuu cha ña cuacuu ca quenda tahan ñivi chi ñi―catira Jesuu.

10 Tacan cuu, ta tichi vehe nducutuhun xehe tucu ra sacuaha chi raJesuu ñaan tuhun cuu tuhun can, 11 tacati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti:

―Tu cua nacoo iin rai chi ñasihira, ta cua quihin ra inga ñahan, cuasavaha ra iin ndavaha ni chi ña, vati

Page 77: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MACU 10:12 74 TUTU MACU 10:29cuu chi sava ni ta cua ndacu maan randavaha ni chi ñi ñahan inga chiyo.12 Tu cua nacoo iin ñahan chi ra cuuii ña, ta cua quihin ña inga rai, ta nicuhva cua cuu chi cuhva ndacu maanña ndavaha ni chi ra rai inga chiyo―cati ra Jesuu.

Cahan vii ra Jesuu chi ve cuati(Mt. 19.13‑15; Lc. 18.15‑17)

13Tacan cuu, ta ndiso tahan ñivi chive cuati cuahan ñi nu iyo ra Jesuu,vati cuni ñi cha cua tiso ra ndaha rachi ve, soco quechaha cati ra sacuahachi ra Jesuu ti ña vaha cha savaha ñi.14 Ndehe ra Jesuu cha ni savaha ra tara, ta quechaha nduxaan tahan ra chira ta ra, ta cati ra chi ra ta ra ti:

―Cuhva ndo cha cua quichi vecuati ihya iti nuin. Ña cua casi ndo nuvachi ve, vati cuhva iyo ve cuati ya cuacoo ñivi cua quihvi nu cua cundacañahan ra Ndioo. 15 Cati ndicha yuchihin ndo ti tu ña cua cuinu ini ndoti cua coo ndo chi ra Ndioo nu cuacundaca ñahan ra cuhva chinu ini vecuati, ña cua cuu coo ndo chi ra―catira.

16Tacan, ta ni quihin ra chi ve cuatican, ta tiso ra ndaha ra chi ve, tacahan vii ra chi ve.

Cahan iin ra ricu chi ra Jesuu(Mt. 19.16‑30; Lc. 18.18‑30)

17 Cha quee iti tucu ra Jesuu, tachinu iin rai nu cuahan ra. Cha sata-han ra chi ra, ta chacuiñi chiti ra nuunra, ta quechaha nducu tuhun ra chi rati:

―Yoho maestru, vaha xaan rai cuucun. ¿Ñaan cha cuu cha cua savahi, tacua coo ndito yu chi ra Ndioo ndihi niquivi ndihi ni tiempu? ―cati ra.

18 Ta nducu tuhun ndico ra Jesuuchi ra ti:

―¿Ñacu cati cun ti rai vaha cui?Ñahni ni iin ñivi vaha iyo. Iin tuhunnira Ndioo cuu rai vaha ndicha. 19Chitomaun yoso cuhva cati ley chahnu.Cati chi ti ña cua savaha yo ndavaha nichi tahan yo inga chiyo. Ña cua cahniyo chi ñivi tahan yo. Ña cua suhu yocha iyo chi tahan yo. Ña cua sandahyuñahan yo chi tahan yo. Ña cua quihinyo ndatiñu tahan yo. Cua sacahnu yo

chi sutu yo chi sihi yo, cati chi ―catira.

20 Ta cati ndico ra chi ra ti:―Nda quivi cha cui ra luhu,

sacuinu yu ndihi cha cahun, maestru―cati ra.

21 Ndehe ra Jesuu nuun ra, ta cun-dahvi ini ra chi ra, ta cati ra chi ra ti:

―Ni vii iyo inga cha cumani chi-hun. Cuahan, ta xico cun ndihi chaiyo chihun, ta cuhvon xuhun can chiñivi ndahvi, ta cua coo yahvi cun itisiqui andivi. Tacan, ta nahan. Na cuacaca cuu cun chihin yu icaa ni ―catira.

22 Tacan cuu, ta quechaha ndun-dahvi cuni ra cha cahan ra Jesuu,ta quee ra cuahan ra, vati iyo xaanndatiñu ra.

23 Tacan cuu, ta nanducu nuunra Jesuu, ta quechaha cati ra chi rasacuaha chi ra ti:

―Ii xaan cha cua quihvi ñivi iyoxaan ndatiñu nu cua cundaca ñahanra Ndioo ―cati ra.

24 Iyo xaan quechaha cuni rasacuaha chi ra cha chini ra tuhun chacahan ra, ta cati ndico tucu ra Jesuuchi ra ta ra ti:

―Yani xaa, ii xaan cha cua quihviñivi nu cua cundaca ñahan ra Ndioo,tu cua saxini ñi cuenda xuhun ñi.25 Ña cuu yaha ri camellu yavi xuuquiticu, soco ii xaan ca cha cua quihviñivi ricu nu cua cundaca ñahan raNdioo ―cati ra.

26 Iyo xaan iyo xaan quechaha cunira ta ra, ta quechaha cati ra chi tahanra ti:

―Yoni ñivi cua cundee quee vaha,tu tacan ―cati ra ta ra.

27 Ta ndehe ra Jesuu chi ra ta ra, tacati ndico ra chi ra ta ra ti:

―Ña cua cuu chi ñivi, soco cua cuuchi ra Ndioo, vati cua cuu savaha randihi cuii cha cuni ra ―cati ra Jesuu.

28 Ta quechaha cati ra Pedro chi rati:

―Cha ni nacoo ndi ndihi cha iyochi ndi, ta chica ndi chihun―cati ra.

29 Ta cati ndico ra Jesuu ti:―Cati ndicha yu chihin ndo ti tu

cua nacoo ñivi vehe ñi chi tahan ñi chisutuñi chi sihi ñi chi ñasihi ñi chi seheñi chi ñuhun ñi, vati cuni ñi chihin

Page 78: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MACU 10:30 75 TUTU MACU 10:47

yu chi tuhun cahin, 30 cua nihin ndicotucu ñi ndihi chacan vitin tichi quiviya. Cua coo ndico vehe ñi chi tahanñi chi sihi ñi chi sehe ñi chi ñuhunñi, soco cua ndehe tahan ñi tu ndohotichi quivi ya, ta nu cuahan quivi cuacoo ndito ñi chi ra Ndioo ndihi niquivi ndihi ni tiempu. 31 Tuvi ñivi iyoiti nuun cua ndoo ihni iti chata, ta ñiviiyo iti chata cua yaha iti nuun ―catira Jesuu.

Inga chaha cati ndico tucu ra Jesuu ticua cuvi ra

(Mt. 20.17‑19; Lc. 18.31‑34)32 Cuahan ra ta ra iti ñuun

Jerusalén. Ni vii chica ra ta ra iti, ta itinuun cuahan ra Jesuu. Iyo xaan cunira sacuaha chi ra, soco ñivi vachi itichata yuhvi ñi suhva. Tacan cuu, taquihin tucu ra Jesuu chi ndihi uchi uvira sacuaha chi ra, ta quee siin ra chira ta ra, ta quechaha cati tucu ra chira ta ra ñaan cha cuu cha cua tahanra. 33 Cati ra Jesuu ti:

―Cuahan yo iti ñuun Jerusalén, tacua xico tuhun ñivi chi ra cuu seheñivi, ta cua tiin ra sutu chahnu chira sacuaha ley chahnu chi ra, ta cuatachi tuni ra ta ra chi ra. Cua cati rata ra ti cua cuvi ra. Tacan cuu, ta cuacuhva cuenda ra ta ra chi ra chi ñiviquichi inga ñuhun, 34 ta cua sacateniñi chi ra, ta cua tivi sivi ñi chi ra, ta cuacani ñi chi ra chi yoho, ta cua cahni ñichi ra, soco tichi uni quivi cua natacundico ra ―cati ra Jesuu.

Chica ra Jacobo chi ra Juaan iin tumanini chi ra Jesuu

(Mt. 20.20‑28)35Tacan cuu, ta tuhva ra Jacobo chi

ra Juaan iti nuun ra Jesuu. Suvi nisehe Zebedeo chi ra ta ra, ta quechahacati ra chi ra Jesuu ti:

―Maestru, cuni ndi cha cuasavahun ñaan cha cuu cha cua ndacandi chihun―cati ra ta ra.

36 Ta cati ndico ra chi ra ta ra ti:―¿Ñaan cha cuu cha cuni ndo cua

savahi chi ndo? ―cati ra.37 Ta cati ra ta ra chi ra ti:―Quivi cua nihun ndatu na cua

cuhva tahun ndatu chi ndi, ta cuacunda iin ndi iti chiyo ndaha cuaha

cun, ta cua cunda inga ndi iti chiyondaha satin cun―cati ra ta ra.

38 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta rati:

―Ña chito ndo ñaan cha cuu chachica ndo. ¿Atu cua cuu coho ndocopa cha cua coho yu? ¿Atu cua cuucuanduta ndo cuhva cua cuandute?[Tacan nducu tuhun ra chi ra ta ra,vati cahan ra cuenda tu ndoho chacua tahan ra.]

39 Ta cati ndico ra ta ra chi ra Jesuuti:

―Cua cuu―cati ra ta ra.Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti:―Cua coho ndicha ndo copa cua

coho yu, ta cua cuanduta tahan ndocuhva cua cuandute, 40 soco ña cuucuhve cha cua cunda ndo iti chiyondaha cuahi ni iti chiyo ndaha satin.Maan ra Ndioo cuu ra cua cati yoo racua nihin ndatu can ―cati ra.

41 Tacan cuu, ta chito tahan ndihiinga uchi ra sacuaha chi ra Jesuu, taquechaha nduxaan ra ta ra chi ra Ja-cobo chi ra Juaan can. 42Tacan cuu, tacana ra Jesuu chi ra ta ra, ta quechahacati ra chi ra ta ra ti:

―Chito ndo yoso cuhva iyo raindaca ñahan chi ñivi ñuñivi. Nduraixaan ra cha ndaca ñahan ra chi ñivican. 43Ñavi tacan ni cua savaha maanndo. Tu cua cuni ndo cuu ndo ñivicahnu, na cua cuu ndo sava ta cua iinmusu chi tahan ndo. 44 Tu cua cunindo cuu ndo xini, cua tindee ndo chindihi ñivi tahan ndo. 45 Tacan catiyu, vati ña nducu ra cuu sehe ñivicha cua tindee ñivi chihin ra, socoquichi ra, vati cuni ra tindee maan rachi ñivi. Chacan cuu cha cua cuvi racuenda cuati ndihi ñivi, ta cua sanaanra cha cumani ñi―cati ra Jesuu chi rasacuaha chi ra.

Sanduvaha ra Jesuu nuun ra naniBartimeo

(Mt. 20.29‑34; Lc. 18.35‑43)46Tacan cuu, ta queta ra Jesuuñuun

Jericó. Cha cua quee ra iin ñuun can,ta cuahan tahan ra sacuaha chi ra chituvi ñivi, ta ndaa ra Bartimeo seheTimeo xiin iti can. Ra cuaa cuu ra,ta caya ra. 47 Chini ra ti ra Jesuu

Page 79: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MACU 10:48 76 TUTU MACU 11:14

ñuun Nazaret cuu ra yaha iti can, taquechaha cana chaa ra, ta cati ra ti:

―Yoho Jesuu, yoho ra cuu ñiviDavid, na cua cundahvi ini cun chihinyu ―cati ra.

48 Ta quechaha nduxaan ñivi canchi ra ti na cua cutaxin ra, soco nihinca cana chaa ra, ta cati ndico tucu rati:

―Yoho ra cuu ñivi David, na cuacundahvi ini cun chihin yu ―catindico tucu ra.

49 Tacan, ta ni chacuiñi ra Jesuu, taquechaha cati ra ti:

―Cua cana ndo chi ra ―cati ra.Ta cana ñi chi ra cuaa can, ta cati ñi

chi ra ti:―Cua cundee ini cun. Cuinda cun,

vati cana ra chihun―cati ñi.50 Nacoo ra sahma cha isucu ra, ta

ndava lahndi ra, ta cuahan ra nu indara Jesuu. 51 Tacan, ta nducu tuhun raJesuu chi ra ti:

―¿Ñaan cha cuni cun cha cuasavahi chihun? ―cati ra.

Ta cati ndico ra cuaa can chi ra ti:―Na cua ndundichin ndehi,

maestru ―cati ra.52 Ta cati ra Jesuu chi ra ti:―Cuahan. Cha ni nduvahun, vati

chinu ini cun chihin yu ―cati ra.Ta quii xaan ni ndundichin vaha

ndehe ra, ta chandicu ra chi ra Jesuuiti nu cuahan ra.

11Quihvi ra Jesuu tichi ñuun Jerusalén

can(Mt. 21.1‑11; Lc. 19.28‑40; Jn. 12.12‑19)

1 Yatin ñuun Jerusalén cha cuaqueta ra ta ra, vati cha cua queta rata ra ñuun Betfagé chi ñuun Betanianu iyo yucu Olivo can, ta cha cua tachira Jesuu chi uvi ra sacuaha chi ra itinuun. 2 Cati ra chi ra ta ra ti:

―Cuahan ndo tichi ñuun caa itinuun yo, ta sa cua quihvi ndo ñuuncan, ta cua ndehe ndo cha nuhni iin riburu, ta yoni ñivi chacoso chi ri. Cuandachi ndo chi ri, ta cua quichi ndacando chi ri ihya. 3 Tu cua nducu tuhunñivi chi ndo ñaan ndacu ndo, cua catindo ti chini ñuhun ra chahnu chi ri.

Nuni, ta cua tachi ndico ra chi ri, cuacati ndo ―cati ra chi ra ta ra.

4Tacan cuu, ta quee ra ta ra cuahanra, ta nihin ra ta ra chi ri buru can.Nuhni ri yu vehe iti cahnu can, tandachi ra ta ra chi ri. 5 Inda uvi ñiviican, ta quechaha nducu tuhun ñi chira ta ra ti:

―¿Ñacu ndachi ndo chi ri burucan? ―cati ñi.

6 Ta cahan ndico ra ta ra chi ñicuhva ni cati ra Jesuu, ta chaha ñi.7 Tacan, ta ni chandaca ra chi ri burucan nu iyo ra Jesuu. Tiso ra ta rasahma ra chata ri, ta yoso ra Jesuu chiri. 8 Tuvi xaan ñivi nducuiti, ta iyoñi chaqui sahma cha cuisucu ñi nuuniti, ta iyo inga ñi chaqui tahan ndahayutun chahnda ñi nu yaha ñi, [vatitacan ni sacahnu ñi chi ra].

9 Tacan, ta iyo ñi cuahan iti nuun,ta iyo ñi cuahan iti chata, ta cana chaañi. Cati ñi ti:

―¡Cahnu xaan cuu ra Ndioo!¡Cahnu xaan rai cuu ra vachi cuendara chahnu! 10 ¡Cahnu xaan rai cuu ravachi, ta cua cundaca ñahan ra cuhvani chacundaca ñahan ra David [racuu ñivi yo] tiempu chahnu! ¡Na cuasacahnu yo chi ra iyo iti siqui andivi!―cati ñi.

11 Tacan cuu, ta ni quihvi ra Jesuutichi ñuun Jerusalén. Tichi cora socondavi ve ñuhun cahnu quihvi ra, tandehe ra ndihi cha iyo ican. Cha cuacuaa cuu chi, ta quee ndico ra chindihi uchi uvi ra sacuaha chi ra. Cua-han ndico ra ta ra iti ñuun Betania.

Cuxaan ra Jesuu chi yutun tusihvatiñi

(Mt. 21.18‑19)12 Tuvi inga quivi, ta quee ndico ra

ta ra ñuun Betania can, ta chisoco raJesuu. 13 Chica vihi ni ndehe ra iinyutun tusihva tiñi vixin, ta cha iyonda numa chi, ta cuahan ra nu indamaan chi, vati cuni ndehe ra a chaiyo chiti chi. Queta ra nu inda maanchi, soco mani numa chi iyo, vati ñata queta quivi cha cua quee chiti chi,14 ta quechaha cati ra Jesuu chi maanyutun can ti:

Page 80: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MACU 11:15 77 TUTU MACU 11:33―Ña cua cachi ca ñivi chiti cun nda

vitin nda cua nda iti nuun―cati ra.Ta chini ra sacuaha chi ra tuhun

cha cahan ra.Tava ihni ra Jesuu chi ñivi savaha

ndavaha ni ve ñuhun cahnu(Mt. 21.12‑17; Lc. 19.45‑48; Jn. 2.13‑22)

15 Tacan cuu, ta queta ndico ra tara ñuun Jerusalén. Quihvi tucu ra tara cora soco ndavi ve ñuhun can, taquechaha tava ihni ra Jesuu chi ñivixico chi ñivi sata tichi cora can, tasanduva ra mesa ñivi sama xuhun, tasanduva tahan ra tayu ñivi xico chi rindivi can, 16 ta ña chaha ra cha cuacuiso ñivi cuati suhva tichi cora can.17Quechaha sacuaha ra Jesuu chi ñivican, ta cati ra chi ñi ti:

―Cha cati tutu Ndioo ti cua catindihi ñivi iyo nu ñuhun ñuñivi ya tivehe ra Ndioo cuu iin vehe nu cuacahan ñivi chi ra, cati chi, soco cha nisavaha maan ndo cha cuu chi iin vehenu nducuiti run ñasuhu―cati ra.

18 Chini ra sutu chahnu chi rasacuaha ley chahnu tuhun cha cahanra, ta quechaha nducu ra ta ra cuhvacua cahni ra ta ra chi ra Jesuu, socoyuhvi xaan ra ta ra chi ra, vati iyoxaan cuni ndihi ñivi chini tuhun ca-han ra. 19 Cha cua cuaa tucu, ta queendico tucu ra Jesuu ñuun can.

Neti yutun tusihva tiñi can(Mt. 21.20‑22)

20 Tuvi inga quivi, ta nahan xaancuahan ndico tucu ra ta ra iti ñuunJerusalén, ta ndehe ra ta ra ti cha nineti yutun tusihva tiñi can nda cuanda yoho chi. 21Ni ñuhun ini ra Pedrocha cahan ra Jesuu, ta quechaha catira chi ra Jesuu ti:

―¡Jihna! maestru. Cuxaun chiyutun tusihva tiñi ya, ta chani neti chi―cati ra.

22 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta rati:

―Cua cuinu ini ndo chi ra Ndioo.23 Cati ndicha yu chihin ndo ti tu cuacati ñivi chi yucu ya ti cua cuachiyochi, ta cua cuhun chi tichi ndutatañuhun, ta ña cua saxini ñi chi animañi cha ña cua cuu, soco cua cuinu iniñi ti cua coo chi cuhva cati ñi, tacanni cua coo ndicha chi. 24 Chacan cuu

cha cati yu chihin ndo ti na cua cuinuini ndo cha cua quihin cuenda ndondihi cha cua ndaca ndo chi ra Ndioo,ta cua cuhva ra chi chi chihin ndo.25 Tu cua saxini ndo ndavaha ni chiñivi, cua sandihi ndo chacan hora cuacuinda ndo, ta cua cahan ndo chi raNdioo. Chacan cuu cha cua sanaantahan sutu ndo iyo iti siqui andivicuati iyo chi maan ndo. 26 Tu ña cuasanaan ndo ndavaha ni savaha ñivichi ndo, ña cua sanaan ra sutu ndo iyoiti siqui ndavaha ni savaha maan ndo―cati ra.

Iyo ndatu chi ra Jesuu(Mt. 21.23‑27; Lc. 20.1‑8)

27Tacan cuu, ta queta ndico tucu raJesuu ta ra ñuun Jerusalén, ta chicacuu ra ta ra tichi cora soco ndavi veñuhun cahnu can, ta tuhva ra sutuchahnu chi ra sacuaha ley chahnu chira chanihin nu inda ra Jesuu, 28 taquechaha nducu tuhun ra ta ra chi rati:

―Cua cati cun ndaa iti cuu nu ninihun ndatu cha ni savahun ndihicuhva can. ¿Yoo chaha ndatu canchihun? ―cati ra ta ra.

29 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta rati:

―Cua nducu tuhin iin tuhun chimaan ndo, ta cua cati ndico ndo.Tacan, ta sa cua cuhva tahin cuendachi ndo ndaa iti cuu nu ni nihin yundatu cha savahi chacan. 30 ¿Atu nisacuanduta ra Juaan chi ñivi cuendara iyo iti siqui a ni sacuanduta ra chiñi cuenda ñivi ñuñivi? Vitin cua catindico ndo ―cati ra.

31 Tacan, ta quechaha ndatuhuntahan ra ta ra chi tahan ra, ta cati rati:

―Tu cua cahan yo ti cuenda ra iyoiti siqui, cua cati ra ñacu ña chinu iniyo chihin ra. 32 Tu cua cahan yo ticuenda ñivi ñuñivi, cua nduxaan ñiviya chihin yo ―cati ra ta ra.

Yuhvi xaan ra ta ra chi ñivi can, vaticati ndihi ñi ti ra ni cahan cuenda raNdioo cuu ndicha ra Juaan, 33 ta catindico ra ta ra chi ra Jesuu ti:

―Ña chito ndi ―cati ra ta ra.Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti:

Page 81: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MACU 12:1 78 TUTU MACU 12:17

―Ta ni cuhva ña cua cati yu chihinndo yoo rai ni chaha ndatu cha savahichacan ―cati ra.

12Cahan ra Jesuu iin cuhva cuenda ra

ña vaha satiñu(Mt. 21.33‑46; Lc. 20.9‑19)

1 Tacan cuu, ta quechaha cahan raJesuu iin cuhva chi ra ta ra, ta cati rati:

―Cha iyo iin rai, ta chaqui ra yavayoho chiti uva. Chasi ra iin cora, tanañu ra yavi nu cua quee nduta chitiuva can, ta savaha ra iin tiahva.

Tacan cuu, ta chaha nuun ra chiquican chi inga rai, ta quee iti ra. Cuahanra inga ñuun, 2 ta queta quivi tachira iin musu ra nu iyo ra quihin nuunchiqui can, vati cua cuhva ra ta rachiti uva can chi ra. 3 Tacan cuu, tatiin ra ta ra chi ra musu can, ta canira ta ra chi ra, ta tachi ndico ra ta rachi ra, ta ñahni cha ni chaha ra ta ra.4Tachi ndico tucu ra chitoho can ingamusu ra nu iyo ra quihin nuun chiquican, ta cani ra ta ra chi ra musu canchi yuu, ta sanicuehe ra ta ra xini ra,vati ña sacahnu ra ta ra chi ra, ta tachindico ra ta ra chi ra. 5 Tacan cuu, tatachi ndico tucu ra chitoho can ingamusu ra, ta chahni ra ta ra chi racan.Cuaha ca musu tachi ra cuu chitohocan, soco cani ra ta ra chi ra, ta chahnira ta ra chi ra.

6 ’Ni ndoo inga tuhun ca ra nuun rachitoho can. Sehe taqui xaan ra chi ra,ta tava tiñu tahan ra chi sehe ra nu iyora quihin nuun chiqui can, vati cati rati cua sacahnu ra ta ra chi sehe ra, catira. 7Tacan, ta quechaha cati ra quihinnuun chiqui can chi tahan ra ti racancuu sehe ra. Vitin cua cahni ra chi ra,ta cua ndoo ndatiñu ra chi maan ra,cati ra ta ra. 8 Tacan cuu, ta ni tiin rata ra chi ra, ta chahni ra ta ra chi ra,ta savita ra ta ra iquin cuñu ra chatacora can ―cati ra Jesuu.

9Tacan, ta cati ndico ra Jesuu chi rata ra ti:

―¿Ñaan cha cuu cha cua savaha rachitoho chiqui can? Cua cuhun ra, tacua cahni ra chi ra quihin nuun chiqui

ra, ta cua cuhva nuun ndico tucu rachiqui ra chi inga tucu rai.

10 ’Vasi ña ta sacuaha ndo tutuNdioo nu cati chi ti:Iyo iin yuu,ta cati ra sandaa vehe ti ña vaha chi,soco yuu can cha cuu yuu cahnu tutu

vehe.11 Chacan ni savaha ra chahnu,ta vaha xaan cuni ñivi ndehe ñi chi

chi,cati tutu Ndioo can ―cati ra.

12 Tacan cuu, ta nducu ra ta racuhva cha cua tiin ra ta ra chi ra Jesuu,vati chito ra ta ra ti chaha ra Jesuucuenda yoso cuhva iyo ra ta ra, socoyuhvi ra ta ra chi ñivi. Tacan, ta queera ta ra, ta cuahan ra.

Nducu tuhun ra ta ra chi ra Jesuucuenda xuhun ñuhun

(Mt. 22.15‑22; Lc. 20.20‑26)13 Tacan cuu, ta tava tiñu ra ta ra

chi ra fariseo chi ra inda naan chira Herode nu iyo ra Jesuu, vati cunindehe ra ta ra a ña cua cahan ra Jesuuiin cha ndavaha ni. 14 Queta ra ta ranu iyo ra Jesuu, ta cati ra chi ra ti:

―Yoho maestru, chito ndi ti chandicha cuun, ta quihin cuenda cun chindihi ñivi, vati ña ndehun ndaa ñi cuuñi a ricu ñi a ndahvi ñi. Ndicha ndichasanahan cun iti ra Ndioo. ¿Atu vahacha cua cuhva ndi xuhun ñuhun chira César ra cumi tiñu iyo ñuun Romaa ña vaha? ¿Atu cua cuu cuhva ndi aña cua cuu? ―cati ra ta ra.

15 Chito ra Jesuu ti vata ra ta ra, taquechaha cati ndico ra chi ra ta ra ti:

―¿Ñacu cuni ndo cha cua savahiiin cha ndavaha ni? Cuhva ndo iinxuhun chihin yu na ndehi ―cati ra.

16 Chaha ra ta ra iin xuhun, taquechaha nducu tuhun ra chi ra ta rati:

―¿Yochi xini ndiso chi? ¿Yochi sivindiso chi? ―cati ra.

Ta cati ndico ra ta ra chi ra ti:―Xini ra César cuu chi chi sivi ra

―cati ra ta ra.17 Ta cati ra Jesuu chi ra ta ra ti:―Cua cuhva ndo cha cuu chi ra

César chi ra, ta chi ra Ndioo cua cuhvando cha cuu chi maan ra ―cati ra.

Page 82: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MACU 12:18 79 TUTU MACU 12:34Tacan, ta quechaha nduiyo xaan

cuni ñivi cha cahan ra, [vati vaha xaancahan ndico ra Jesuu].

Nducu tuhun ra saduceo cuenda chacua natacu ndico ñivi ndii

(Mt. 22.23‑33; Lc. 20.27‑40)18 Tacan cuu, ta queta tahan ra

saduceo ta ra iti nuun ra Jesuu. Rasaduceo can cuu ra cati ti ña cuanatacu ndico ñivi ndii, ta quechahacati ra ta ra chi ra Jesuu ti:

19―Maestru, tiempu chahnu ni taara Moisee cuenda yo ti tu cua cuvi iinrai, ta ni vii iyo ñasihi ra, ta ñahnisehe ra ni chacoo, na cua tandahayani ra chi ña, ta tacan cua coo seheña cuenda yani ra, cati ra Moisee chiyo. 20Ni chacoo ucha tahan rai. Yanira chi ra, ta tandaha ra chanihin canchi ñasihi ra, ta ñahni sehe ra chacoo,ta queta quivi ni chihi ra. 21 Tacan,ta quihin tahan yani ra chi ña, tañahni sehe ra chacoo, ta chihi tahanra. Tacan ni savaha tahan inga rayani ra. 22Tacan, ta quihin ndihi uchatahan ra chi ña, soco ñahni sehe rachacoo chi ña, ta queta quivi ni chihitahan maan ña ñahan can. 23 ¿Yochiñasihi cua cuu ña quivi cua natacundico ñivi ndii, vati ndihi ucha tahanra ta ra chacucumi chi ña? ―cati rata ra chi ra Jesuu.

24 Ta quechaha cati ndico ra Jesuuchi ra ta ra ti:

―Chacan cuu cha ndoyo ñuhunndo, vati ña chito ndo cuhva catitutu Ndioo, ta ni ña chito ndo ti chaiyo xaan tu ndee ini chi ra. 25 Cuaqueta quivi cha cua natacu ndico ñivindii, ta ña cua tandaha ca ra rai chiñasihi ra, ta ni ña cua tandaha ca ñiñahan chi ii ñi, soco cua coo ndihi ñivicuhva iyo tatun Ndioo iti siqui andivi,26 ta cuenda ñivi ndii―cua sanatacundico ra Ndioo chi ñi. Vasi ña tasacuaha ndo tutu Moisee nu ni chahara cuenda yoso cuhva ni cayu cuhucan. Ican ni cati ra Ndioo chi ra timaan ra cuu ra Ndioo. Sacahnu raAbraham chihin ra, ta sacahnu tahanra Isaac chi ra Jacobo chihin ra, catira Ndioo. 27Ña cuu sacahnu ñivi ndiichi ra Ndioo, soco sacahnu ra ta rachi ra, vati ni vii iyo ndito ndico ra ta

ra. Cuaha xaan cha ndoyo ñuhun ndo―cati ra.

Cati tuhun ra Jesuu ñaan tuhun cuucha cahnu ca

(Mt. 22.34‑40)28 Tacan cuu, ta queta tahan iin ra

sacuaha ley chahnu can nu inda raJesuu, ta chini ra cha nducu tuhunxaan ra ta ra chi ra Jesuu, ta chito rati vaha xaan cati ndico ra Jesuu chi rata ra, ta quechaha nducu tuhun ra chira Jesuu ti:

―¿Ndaa ley cuu cha cuu cha cahnuca cati tuhun ra Ndioo? ―cati ra.

29 Ta cati ndico ra Jesuu ti:―Tuhun cha cahnu ca cuu chehe:

“Ndioho ñivi Israel, chini ndo. Iintuhun ni ra cuu ra chahnu Ndioo, tandaca ñahan ra chihin ndo. 30 Cuacuni ndo chi ra chahnu Ndioo chindihi cuii anima ndo chi ndihi cuiicha chini tuni chi ndo chi ndihi cuiicha vaha chi ndo.” Chacan cuu chaxihna cuii, 31 ta cha cuu uvi can chacati tuhun ra Ndioo cuu chehe: “Cuacuni ndo chi ndihi ñivi tahan ndocuhva cuni ndo suvi ni chimaanndo.”Ñahni inga tuhun cahnu ca cha catituhun ra Ndioo ―cati ra Jesuu.

32 Ta cati ndico ra sacuaha ley canchi ra ti:

―Vaha xaan cahun, maestru. Catindicha cun, vati iin tuhun ni Ndiooiyo, ta ñahni inga ra cahnu ca. 33Vahaxaan cuhva cha cati cun ti cha cuacuni yo chi ra chi ndihi cuii anima yochi ndihi cuii cha chini tuni chi yochi ndihi cuii cha vaha chi yo. Vahacha cati cun ti cha cua cuni mani yochi ndihi ñivi tahan yo cuhva cuni yosuvi ni chi maan yo. Vaha xaan cachacan, ta ñavi ca cha chahmi yo chi riquiti cuhu cha samani yo chi ra Ndioo―cati ra.

34Ndehe ra Jesuu ti vaha xaan catindico racan, ta cati ra chi ra ti:

―Ña cumani xaun, ta cua cootahun nu cua cundaca ñahan raNdioo―cati ra.

Tacan, ta yuhvi xaan ra ta ra nducura cuhva cha cua nducu tuhun ca rachi ra Jesuu.

Page 83: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MACU 12:35 80 TUTU MACU 13:6Nducu tuhun ra Jesuu yoso cuu ra

Cristo tata ra David(Mt. 22.41‑46; Lc. 20.41‑44)

35 Ni vii sacuaha ra Jesuu chi ñivitichi cora soco ndavi [ve ñuhun cahnucan], ta quechaha nducu tuhun ra chiñi ti:

―¿Ñacu cati ra sacuaha ley chahnuti ra Cristo cuu tata ra David nu cua-han quivi? 36 Suvi ra David chahacuenda, vati chaha ra Tati Ndioo tundee ini chi ra, ta cati ra David can ti:Cati ra chahnu Ndioo chi ra cuu chi-

toho ra David ti[cua cuhva ra ndatu chi ra],vati cua cunda ra iti chiyo ndaha

cuaha ra Ndioo,[ta cua cuhva ra tu ndee ini chihin ra,]

ta cua sacanaan ra chi ndihiñivi cuxaan ini chihin ra,

cati ra Ndioo, cati ra David tiempuchahnu. 37 Suvi ra David cati ti chi-toho ra cuu ra Cristo. Chacan cuu chañacu cuu ra Cristo tata ra David nucuahan quivi iti nuun―cati ra Jesuu.

Ta sii xaan cuni ndihi ñivi can chiniñi tuhun cha cahan ra Jesuu, [vaticachin xaan cahan ra].

Tiso ra Jesuu cuati ra sacuaha leychahnu can

(Mt. 23.1‑36; Lc. 11.37‑54; 20.45‑47)38 Sacuaha xaan ra Jesuu chi ñivi

can, ta cati ra chi ñi ti:―Cua saha vaha xaan ndo cuenda

yoso cuhva cati tuhun ra sacuaha leychahnu chi ndo, vati cuni xaan racaca cuu ra, ta ndichin ra sahma taquitaqui, ta cuni tahan ra na cua sacahnundihi ñivi chi ra nuyahvi. 39 Cuni racua tahan ra tayu vaha tichi ve ñuhun,ta cuni xaan ra cua tahan tahan ratayu vaha nu chachi ñivi, ta sacahnuñi vico. 40 Cuaha xaan cua cutuni rasacuaha ley can, vati suhu ra ndatiñuñi ñahanndahvi, ta nahanxaan cahanra chi ra Ndioo, vati na ndehe ñivi canchi ra ―cati ra Jesuu.

Samani iin ña ndahvi uvi xuhuncuati chi ra Ndioo

(Lc. 21.1‑4)41 Tacan cuu, ta ni ndaa ra Jesuu

yatin nu tihi ñivi xuhun cha samani ñichi ra Ndioo, ta ndehe ra yoso cuhvatihi ñi xuhun ican. Cuaha xuhun tihi

ñi ricu, 42 ta sa quichi iin ña ndahvi.Ndahvi xaan ndicha iyo ña, ta tihi ñauvi xuhun cuati cha cuu uchi centavu.43 Tacan cuu, ta cana ra Jesuu chi rasacuaha chi ra, ta quechaha cati ra chira ta ra ti:

―Cati ndicha yu chihin ndo ti chatihi ña ndahvi can cuaha ca xuhun[cuenda ra Ndioo], ta ñavi ca sa ndihica ñivi can. 44 Tihi ñivi xuhun ñi, vatiiyo xuhun chi ñi, soco ndahvi xaanñacan, ta tihi ña ndihi cha iyo chi ña.Chaha ña ndihi ndihi xuhun ña, tañahni ca cha ni ndoo chi ña ―cati raJesuu.

13Cati ra Jesuu ti cua tani ve ñuhun

cahnu can(Mt. 24.1‑2; Lc. 21.5‑6)

1 Tacan cuu, ta quee ndico tucu raJesuu cora socondavi ve ñuhun cahnucan, ta quechaha cati iin ra sacuahachi ra ti:

―Ndehe, maestru. Nahnu xaanyuu ndaa vehe can. Taqui xaan chi―cati ra.

2Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Ndehun ti nahnu xaan vehe can,

soco ña cua ndoo iin yuu siqui tahanchi, vati ndihi chi cua tani ―cati ra.

Chaha ra Jesuu cuenda yoso cuhvacua cundihi quivi

(Mt. 24.3‑28; Lc. 21.7‑24; 17.22‑24)3 Tacan cuu, [ta cuahan ra Jesuu, ta

ndaa ra siqui yucu Olivo can]. Ingachiyo xahva iti nuun ve ñuhun caniyo yucu can, ta ican ni chacunda raJesuu, ta iyo tahan ra Pedro chi raJacobo chi ra Juaan chi ra Ndree, tanducu tuhun xehe ra ta ra chi ra Jesuuti:

4―Na cua cuhvon cuenda chi ndi.¿Ndaa quivi cua coo cha cati cuncuenda ve ñuhun ya? ¿Yoso cuhvacua coto ndi ti cha queta quivi cua coondihi cha cati cun cuenda ve ñuhunya? ―cati ra ta ra.

5 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta rati:

―Cua saha ndo cuenda, coto cuasandahyu ñahan ñivi chi ndo nu cua-han iti nuun. 6 Tuvi ñivi cua quichi,

Page 84: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MACU 13:7 81 TUTU MACU 13:28ta cua cahan ñi sivi yu, ta cua catiñi ti maan ñi cuu ra Cristo, ta cuasandahyu ñahan ñi chi tuvi ñivi.

7 ’Cua queta quivi cua cati ñivi chindo ti yatin cua coo cuati, ta cha iyocuati, soco ña cua cuyuhvi ndo. Tacanni cua coo chi quivi can, soco ña tacundihi quivi ya. 8 Cua cani tahan iinñivi chi inga ñivi, ta cua cani tahanñivi iyo iin ñuun chi ñivi iyo ingañuun. Cua taan xaan nini cahnu nuñuhun ñuñivi, ta cua coo tama, tacua cuvaa xaan ñivi. Tacan ni cuaquechaha coo tu ndoho chi ñivi.

9 ’Cua tiso vaha ndo cuenda chi ndo,vati cua tiin ñivi chi ndo, ta cua cu-naan ñi chihin ndo iti nuun ra chani-hin cuenda ve ñuhun, ta cua cani ñichihin ndo tichi ve ñuhun, ta cua yahando nuun ra cumi tiñu, vati chinuini ndo chihin yu. Chacan cuu chacua coto tahan ra yoso cuhva iyo ndocuenda yu. 10 Iyo cha cua cati tuhunxihna ñivi tuhun vaha yoso cuhvaiyo ra Ndioo chi ndihi ñivi ñuñivi, tasa cua cundihi quivi ya. 11 Tu cuatiin ñivi chi ndo, ta cua cunaan ñichihin ndo iti nuun ra cumi tiñu, ñacua saxini ndo ñaan cha cuu cha cuacahan ndo, soco cua cahan ndo ñaancha cuu cha cua tiso ra Ndioo xini ndohora can, vati ñavi ndioho cua cahan,soco ra Tati Ndioo cuu ra cua cahan.12 Cua xico tuhun ra rai chi yani ra, tacua cuhva cuenda ra chi ra na cua cuvira. Cua xico tuhun tahan ñivi chi seheñi, ta cua cuhva cuenda tahanñi chi ñina cua cuvi ñi. Cua cani tahan ñivi chisutu ñi chi sihi ñi, ta cua cahni ñivi chisehe ñi. 13 Cua cuxaan ini ndihi ñivichi ndo, vati chimain cuu ndo. Tu cuacundee ñivi nda cua nda cua cundihiquivi ya, cua sacacu ra Ndioo chi ñi.

14 ’Tiempu chahnu cha ni cati raDaniel ra ni cahan cuenda ra Ndiooti cua quihvi run cua sacaquini veñuhun nu ii xaan, ta cua sandoyoñuhun run ndihi cha iyo. Na cua cu-tuni ini ñivi sacuaha tuhun ya. Quivicua ndehe ñivi chacan na cua cunundihi ñivi iyo ñuhun Judea iti yucu.15 Tu inda ñivi xini vehe ñi, ña cuanuun ñi tichi vehe. Ña cua quihvi ñitichi vehe quihin ñi ndatiñu ñi. 16 Tu

inda ra rai iti chiqui, ña cua ndico coora quihin ra coton ra. 17Tu ndoho cuandeheñi ñahanñuhun sehe quivi can,ta tu ndoho cua ndehe tahan ñi ñahansacaxi sehe tiempu can. 18 Na cuacahan ndo chi ra Ndioo ti na ña cuacoo chacan tiempu vichin. 19 Quivican cua coo tu ndoho cahnu xaan,ta ña ta coo tu ndoho tacan nda niquivi satuvi ra Ndioo ñuhun ñuñivi yanda cua nda quivi vitin, ta ni ña cuacoo ca tu ndoho cuhva can nu cuahanquivi. 20 Tu ña cua sandihi ra chahnuquivi can, yoni ñivi cua cacu, soco cuasandihi ra quivi can cuenda ñivi ninacachi ra.

21 ’Ña cua cuinu ini ndo, tu cuacati ñivi chi ndo ti jihna ihya inda raCristo, tu cua cati ñi ti jihna ndacaninda ra Cristo. 22Cua coo tahan ra cuacati ti ra Cristo cuu ra, soco ña ndichara. Cua coo tahan ra cua cati ti racahan cuenda raNdioo cuu ra, socoñandicha tahan ra. Cua savaha tahan rata ra cuhva cahnu xaan, vati cua cunira sandahyu ñahan ra ta ra chi ñivi ninacachi ra Ndioo, tu cua cuu. 23 Cuacumi ndo chihin ndo, vati cha cati yundihi tuhun ya chihin ndo, ta ña tacoo chi ―cati ra Jesuu chi ra.

Cati ra Jesuu ti cua quichi ndico racuu sehe ñivi

(Mt. 24.29‑35, 42‑44; Lc. 21.25‑36)24 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra

sacuaha chi ra:]’Quivi can cua yaha xihna tu ndoho

can, ta sa cua ndahva ri nicandi, taña cua ndundichin ca ri yoo. 25 Cuaquehni ri tiñu iti siqui andivi, ta cuandoyo ñuhun ndihi cha iyo iti siquican. 26 Tacan cuu, ta cua ndehe ndihiñivi ti vachi ra cuu sehe ñivi tichi vicoiti siqui andivi, ta iyo xaan tu ndeeini chi ra, ta taqui ndicha ra cua cuu.27 Tacan, ta sa cua tava tiñu ra chi ratatun Ndioo, ta cua sacuiti ra ta rachi ndihi ñivi ni nacachi ra Ndioo nuiyo ñi nini cahnu nu ñuhun ñuñivi ya.Nda iti xuu ta nda iti xini cua nducuitiñi.

28 ’Na cua cutuni ini ndo, vati chitondo yoso cuhva iyo yutun tusihvatiñi. Cua nduyuta ndaha chi, ta cuanduchaa soco numa ndaha chi, ta cua

Page 85: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MACU 13:29 82 TUTU MACU 14:11quichi numa chi. Quivi can chito ndoti cha ni queta quivi cua coo chiti chi.29Tani cuhva cua cotondo ti cha yatinxaan vachi hora can quivi cua ndehendo cha iyo chi cuhva cati yu. 30 Catindicha yu chihin ndo ti ña cua cuviñivi iyo vitin nda cua nda quivi cuaqueta ndihi cha cati yu chihin ndo.31 [Tacan cati yu,] vati cua queta quivicua naan andivi ya chi ñuhun ñuñiviya, soco ña cua naan tuhun cha cahin.

32 ’Yoni ñivi chito ndaa quivi cuaqueta hora can. Ña chito ra tatunNdioo iyo iti siqui andivi, ta ni ñachito sehe ra Ndioo. Ini maan raNdioo chito.

33 ’Cua cumi ndo chihin ndo, ta cuasaha ndo cuenda. Cua cahan ndo chira Ndioo, vati ña chito ndo ndaa quivicua coo chacan. 34 Tuhun can cuusava ta cua iin rai, ta quee iti ra. Ingañuun nu cani cuahan ra, ta nacoo ravehe ra, soco chaha ra ndatu chimusura. Chaha ra tiñu chi iin iin ra ta ra,ta cati tuhun ra ti na cua coo nditora cuu ra cumi yu vehe. 35 Chacancuu cha cati yu ti na cua coo nditomaan ndo, vati ña chito ndo ñaanhora cuu cha cua quichi ra cuu savata cua chitoho vehe. Ña chito ndo acua quichi ra cha cha ini. Ña chito ndoa cua quichi ra sava ñuun. Ña chitondo a cua quichi ra hora cua ndahyuri chitoho. Ña chito ndo a cua quichira hora cha vachi cundichin. Ña chitondo. 36 Na cua cuatu vaha ndo, cotoquii xaan cua quichi ra, ta cua ndehera ti quixi ndo. 37Tuhun cati tuhin chindo cati tuhin chi ndihi ñivi. Cati yu tina cua coo ndito ndo ―cati ra Jesuu.

14Nducu ra ta ra cuhva yoso cuhva cua

tiin ra ta ra chi ra Jesuu(Mt. 26.1‑5; Lc. 22.1‑2; Jn. 11.45‑53)

1 Yaha uvi quivi, ta nducahnu vicopaan ña ndaa nu ni chihi ri mbee.Tacan, ta nducu ra sutu chahnu chi rasacuaha ley chahnu cuhva yoso cuhvacua tiin xehe ra ta ra chi ra Jesuu, tacua cahni ra ta ra chi ra. 2Cati ra ta rachi tahan ra ti:

―Ña cua tiin yo chi ra tichi vico ya,coto cua cuvaa ñivi ya ―cati ra ta ra.

Choso iin ñahan nduta vixin chahanxini ra Jesuu

(Mt. 26.6‑13; Jn. 12.1‑8)3 Iyo ra Jesuu ñuun Betania can.

Vehe ra Simón ra cuhvi cuehe tahyuiyo ra, ta ndecu ra yu mesa. Tacancuu, ta queta iin ña ñahan. Naan ñaiin nu indi nduta vixin chahan. Maninduta vaha cuu chi, ta yahvi xaanni chacunda chi. Chahnu ña nu indichi, ta choso ña nduta can xini raJesuu, 4 soco quechaha nduxaan uviñi. Quechaha cati ñi chi tahan ñi ti:

―Ña vaha cha sandoyo ñuhun ñanduta can, 5 vati cua queta uvi cienduxuhun denario, tu cua xico ndico ñachi chi, ta cua cuhva ndico ña xuhuncan chi ñivi ndahvi ―cati ñi ta ñi.

Cahan yuhu xaan ñivi can chi ña.6Ta cati ra Jesuu chi ñi ti:―Saña ndo chi ña. Ña vaha cha

sasaca ndo xini ña. Taqui xaan chasavaha ña chihin yu. 7 Ndihi ni quivicua coo ñivi ndahvi can chihin ndo,ta cua cuu savaha ndo cha vaha chi ñindaa quivi cua cuni maan ndo, socomain―ña ndihi ni quivi cua coi chindo. 8 Cha savaha ña yoso cuu chi ña,vati cha choso ña nduta vixin chahancan cuñu yu iti nuun, vati cha cuacuchi yu. 9 Cati ndicha yu chihinndo ti ndihi nu cua queta tuhun vahanini cahnu nu ñuhun ñuñivi ya cuacuhva tahan ñivi cuenda yoso cuhvani savaha maan ña. Tacan ni cuacuñuhun ini ñivi chi ña ―cati ra Je-suu.

Xico tuhun ra Juda chi ra Jesuu(Mt. 26.14‑16; Lc. 22.3‑6)

10 Tacan cuu, ta quee ra Juda Is-cariote, ta cuahan ra. Iin ra uchi uvira sacuaha chi ra Jesuu cuu tahan ra.Cuahan ra nuun ra sutu chahnu, vaticuni ra xico tuhun ra chi ra Jesuu.11 Chini ra sutu chahnu ta ra tuhuncan, ta sii xaan cuni ra ta ra, ta catira ti cua tiahvi ra chi ra. Tacan, tananducu ra Juda cuhva yoso cuhvacua cuu xico tuhun ra chi ra Jesuu.

Page 86: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MACU 14:12 83 TUTU MACU 14:31Chaha ra Jesuu iin cha cuxini ndihi ra

sacuaha chi ra(Mt. 26.17‑29; Lc. 22.7‑23; Jn. 13.21‑30;

1 Co. 11.23‑26)12 Quivi quechaha vico paan ña

ndaa can cuu chi, ta quivi can chahnitahan ñi chi ri mbee, vati samani ñichi ri chi ra Ndioo cuenda vico can.Tacan cuu, ta nducu tuhun ra sacuahachi ra Jesuu ti:

―¿Yoso cuni cun cha cua tiso vahandi, ta cua sacahnu yo vico ya? ―catira ta ra.

13 Tacan, ta tava tiñu ra Jesuu chiuvi ra sacuaha chi ra. Cati ra chi ra tara ti:

―Cuahanndo tichi ñuun, ta cua sa-tahan ndo chi iin rai ndiso quii nduta.Cua cundicu ndo chi ra, 14 ta cua catindo chi ra xuu vehe nu cua quihvi rati nducu tuhun ra maestru ti ndaa iyovehe nu cua sacahnu ra vico chi rasacuaha chihin ra, cua cati ndo, 15 tacua sanahan ra iin vehe toto, ta chaiyo vaha chi. Ican cua tiso vaha ndonu cua cachi yo ―cati ra.

16 Tacan cuu, ta quee ra ta ra cua-han ra. Quihvi ra ta ra tichi ñuun, tani tahan ra cuhva cati ra Jesuu chi ra,ta tiso vaha ra nu cua sacahnu ra ta ravico can.

17 Tacan cuu, ta cha ini quivi cancuahan ra Jesuu chi ndihi uchi uvira sacuaha chi ra. 18 Ndecu ra ta rayu mesa can, ta chachi ra ta ra, taquechaha cati ra Jesuu chi ra ta ra ti:

―Cati ndicha yu chihin ndo ti iinndo cua xico tuhun chihin yu, ta vitinchachi ra chi main icaa ni ―cati ra.

19 Quechaha ndundahvi cuni ra tara, ta quechaha cati ta iin ta iin ra chira ti:

―Ñavi yuhu cui ―cati ra ta ra.Ta ni cuhva cati inga ra chi ra ti:―Ñavi yuhu cui ―cati ra.20 Ta cati ndico ra chi ra ta ra ti:―Iin ndo cuu ndo, vati iin ra uchi

uvi ra sacuaha chihin yu cuu ra, ta tihitahan ra ndaha ra chihin yu tichi cohoicaa ni, 21 vati cua tahan ndicha racuu sehe ñivi cuhva ni cati tutu Ndioocuenda ra, soco tu ndoho cua ndehera xico tuhun chi ra cuu sehe ñivi can.Vaha xaan ca tu ña cacu cuii ni racan―cati ra Jesuu.

22Ni vii chachi ra ta ra, ta quihin raJesuu iin paan, ta chaha ra iin tiahvindioo chi ra Ndioo, ta chahnda cuatira chi chi, ta chaha ra chi chi chi ra tara, ta quechaha cati ra ti:

―Cua quihin ndo paan ya. Chehecuu savani ta cua iquin cuñuyu―catira.

23 Tacan cuu, ta quihin tahan raJesuu iin copa can, ta chaha ndicotucu ra iin tiahvi ndioo, ta chaha rachi chi chi ra ta ra, ta chihi ndihi rachi chi, 24 ta cati ra chi ra ta ra ti:

―Chehe cuu sava ni ta cua niñi yu,vati cha iyo vaha tuhun chi ra Ndioocha cua cati yu niñi yu cuenda ndihiñivi. 25 Cati ndicha yu chihin ndo tiña cua coho que nduta chiti uva yanda cua nda quivi cua coo ndique chindo icaa ni nu cua cundaca ñahan raNdioo ―cati ra.

Cati ra Jesuu ti cua sandahyu ñahanra Pedro

(Mt. 26.30‑35; Lc. 22.31‑34;Jn. 13.36‑38)

26 Tacan cuu, ta chita ra ta ra iinyaa, ta quee ra ta ra cuahan ra. Itiyucu Olivo cuahan ra ta ra, 27 taquechaha cati ra Jesuu chi ra ta ra ti:

―Vitin cha cuaa ya cua ndoyoñuhun ndihi ndo, vati cha cati tutuNdioo ti cua cuvi ra sacuenda chi rimbee, ta cua cuita cuati ndihi maanri mbee can, cati ra Ndioo, 28 soco cuanatacu ndique, ta cua cuhin iti nuunndo iti ñuhun Galilea ―cati ra Jesuu.

29 Ta cati ndico ra Pedro chi ra ti:―Vasi cua ndoyoñuhunndihi ca ra

ta ra, soco yuhu ña cua ndoyo ñuhin―cati ra.

30 Ta cati ra Jesuu chi ra ti:―Cati ndicha yu ti uni hora cua

cati maun ti ña nacoto cun chihin yuvitin cha cuaa ya, ta sa cua ndahyu richitoho uvi yuhu ri ―cati ra chi ra.

31 Tacan cuu, ta nihin xaan ca catira Pedro ti:

―Tu cua cahni tahan ñi chihin yu,ña cua cati yu ti ña nacote chihun―cati ra.

Ta ta ni cuhva cati ndihi ca ra ta ra.

Page 87: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MACU 14:32 84 TUTU MACU 14:53Cahan ra Jesuu chi ra Ndioo nu cuu

chi Getsemaní(Mt. 26.36‑46; Lc. 22.39‑46)

32Ta cuahan ra ta ra nu cuu chi Get-semaní, ta cati ra Jesuu chi ra sacuahachi ra ti:

―Ihya cua cunda nuun ndo, vaticua cahan xihne chi ra Ndioo ―catira.

33 Tacan, ta quihin ra chi ra Pedrochi ra Jacobo chi ra Juaan, ta cuahanra. Tacan, ta quechaha ndundahvicuni ra Jesuu, ta cuihya cuni anima ra,34 ta quechaha cati ra chi ra ta ra ti:

―Cuihya xaan cuni anime. Chacancuu cha cuni cuvi yu. Cuatu nuun ndoihya, ta ña cua cusu ndo ―cati ra.

35 Tacan cuu, ta cuahan ra Jesuusuhva ca iti nuun, ta chahnu chiti ranu ñuhun, ta quechaha cahan ra chira Ndioo, vati cuni ra cha cua sañandaha ra tiñu can, tu cua cuu. 36 Catira ti:

―Tata, cua cuu savahun ndihi chacuni cun. Tacan na cua sanaun tiñuya, soco ña cua savahun cuhva cuniyu. Cua savahun cuhva cuni maun―cati ra Jesuu chi sutu ra.

37Tacan cuu, ta cuahan ndico ra, tandehe ra ti cha quixi ra ta ra, ta cati rachi ra Pedro ti:

―Quixi cun, Moon. Ña ni cuu coondito cun ni iin hora ni chihin yu.38Na cua coo ndito ndo, ta cua cahanndo chi ra Ndioo. Chacan cuu cha ñacua savaha ndo cha ndavaha ni. Cunindo coo ndito ndo chi anima ndo,soco ña cundee ini ndo ―cati ra.

39 Tacan, ta quee ndico tucu raJesuu. Cuahan ra inga chaha, ta inituhun can cahan ndico tucu ra chi raNdioo. 40 Inga chaha queta ndico raJesuu nu iyo ra ta ra, ta ndehe ra ti chaquixi ndico tucu ra ta ra, vati chitatunxaan ra ta ra, ta ña cundee nuun rata ra. Tacan, ta ña chito ra ta ra ñaancha cuu cha cua cati ndico ra ta ra chira Jesuu, 41 ta inga chaha queta ndicotucu ra Jesuu cha cuu uni chaha, tacati ra chi ra ta ra ti:

―Cusu nuun ndo suhva ca hora, tana cua quee tatun ndo. Cha iyo vahavitin. Cha queta hora. Vitin cha cuatiin ra ndavaha ni chi ra cuu sehe ñivi.

42 Ndoyo ndo, ta na coho. Cha vachira cua xico tuhun chihin yu ―cati raJesuu.

Tiin ra ta ra chi ra Jesuu(Mt. 26.47‑56; Lc. 22.47‑53; Jn. 18.2‑11)

43 Ni vii cahan ra Jesuu, ta quetara Juda. Iin ra sacuaha chi ra Jesuucuu ra. Tuvi xaan ñivi vachi tahan chimaan ra Juda can, ta naan ñi cha cuuta iin machete. Naan ñi garote. Naanñi. Ra sutu chahnu chi ra sacuaha leychahnu chi ra chanihin cuu ra ni tavatiñu chi ñican. 44Ni chaha ra Juda caniin cuhva chi ra ta ra, vati cati ra chiñi ti:

―Cua taa yuhi chi ra. Chi racan cuatiin ndo, ta cua cuhni vaha ndo chi ra,ta cua cundaca ndo chi ra ―cati ra.

45 Tacan cuu, ta quii xaan queta raJuda, ta tuhva ra nu inda ra Jesuu, taquechaha cati ra chi ra ti:

―Maestru ―cati ra.Tacan, ta ni taa yuhu ra Juda chi ra

Jesuu, 46 ta ca tiin ñi chi ra.47 Iyo iin rai inda tican, ta xita ra

machete ra, ta cani ra chi ra cuumusura sutu chahnu, ta laxin cuii ni chah-nda ra soho ra musu can. 48 Tacan, taquechaha cati ra Jesuu chi ñivi can ti:

―Vachi ndo, ta naan ndo machete.Naan ndo garote. Naan ndo, ta cuatiin ndo chihin yu cuhva tiin ndo chirai cuni cahni suhu. 49 Ndihi ni quivichacoi chi ndo ve ñuhun, ta sacuahichi ndo, ta ña ni tiin ndo chihin yu,soco tehen ni ndacu ndo vitin cuhvacati tutu Ndioo ―cati ra.

50Tacan cuu, ta ndihi ra sacuaha chira nacoo ihni chi ra, ta ca chinu ra tara.

Chinu tahan iin ra tivaa51 Tacan cuu, ta iyo tahan iin rai

tivaa, ta ndicu ra chi ra Jesuu. Isucu raiin sunduhu ni. Ñahni cha nami ra, tatiin ñivi can chi ra. 52 Tacan, ta sañaihni ra sunduhu can, ta quechahachinu ra cuhva cuiti ndaha ni ra.

Queta ra Jesuu nu nducuiti ra cumitiñu judío

(Mt. 26.57‑68; Lc. 22.54‑55, 63‑71;Jn. 18.12‑14, 19‑24)

53 Tacan cuu, ta chandaca cuendañivi can chi ra Jesuu nu iyo ra sutu

Page 88: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MACU 14:54 85 TUTU MACU 14:71chahnu, ta ni nducuiti tahan ndihi cara sutu chahnu chi ra chanihin chi rasacuaha ley chahnu can. 54 Chica vihini ndicu tahan ra Pedro chi ra Jesuu.Ndicu ra chi ra nda cua nda ni quetara nu tihyo ra sutu chahnu can, tachacunda tahan ra Pedro chi musu ra,ta tuni tahan ra ñuhun.

55 Tacan, ta iin testigu cua tisocuati ra Jesuu nanducu ndihi ra sutuchahnu chi ndihi ra cumi tiñu judíocan, vati cuni ra ta ra cahni ra chi raJesuu, soco ña ni nanihin ra ta ra chiiin ñivi cua cuu testigu can. 56 Tuvixaan ñivi cuni sandahyu ñahan, tacua tiso ñi cuati ra, soco ña nduinuuntuhun cahan ñi. 57 Tacan cuu, ta nichacuinda inga ra ta ra, ta quechahasandahyu ñahan ra ta ra yoso cuhvani savaha ra Jesuu, ta cati racan ta rati:

58―Chini ndi ti cha cahan ra Jesuuya vati cua cani maan ra ve ñuhuninda ihya, ta ni sandaa ñivi chi chichi ndaha ñi, soco tichi uni quivi cuacaqui ndaa ndico ra inga cha chaa, taña cua sandaa ra chi chi chi ndaha ra,cati ra ―cati ra ta ra.

59 Ta ni cuhva ña nduinuun chacahan ra ta ra.

60Tacan cuu, ta ni chacuinda maanra sutu chahnu sava mahñu ra cumitiñu can ta ra, ta quechaha nducutuhun ra chi ra Jesuu ti:

―¿Atu ña cua cati ndico cun, vaticha ni tiso rahya ta ra cuati cun?―cati ra.

61 Ta taxin taxin inda ra Jesuu. Ñacahan cuii ni ra, ta nducu tuhun ndicotucu ra sutu chahnu can chi ra ti:

―¿Atu yoho cuu ra Cristo? ¿Atusehe ra ii ndicha cuun? ―cati ra.

62 Ta cati ndico maan ra Jesuu ti:―Yuhu cui, ta cua ndehe ndo ti

ndaa ra cuu sehe ñivi chiyo ndahacuaha ra iyo xaan tu ndee ini. Cuandehe tahan ndo ti cua quichi ndicora cuu sehe ñivi can tichi vico iti siquiandivi ―cati ra.

63 Tacan cuu, ta ni ndata ra sutuchahnu sahma ndichin suvi ni maanra, [vati xaan xaan cuni ra,] taquechaha cati ndico tucu ra ti:

―Ña chini ñuhun ca yo testigu.64 Cha ni chini ndo ndavaha ni chacahan ra chi ra Ndioo. ¿Yoso cua catindo vitin? ―cati ra sutu chahnu can.

Tacan cuu, ta quechaha cati ndihira ta ra ti na cua cuvi ra Jesuu, vati chaiyo cuati ra.

65 Tacan cuu, ta quechaha tivi siviihni uvi uni ra ta ra chi ra Jesuu,ta chasi ra ta ra iin sahma nuun ra,ta quechaha cani ra ta ra chi ra chindaha ra, ta cati ra ta ra chi ra ti:

―Vitin cua cuhvon cuenda yoo raicani chihun―cati ra ta ra.

Tacan cuu, ta quihin ra musu canchi ra Jesuu, ta quechaha cani ra ta rachi ra.

Cati ra Pedro ti ña nacoto ra chi raJesuu

(Mt. 26.69‑75; Lc. 22.56‑62;Jn. 18.15‑18, 25‑29)

66 Ni vii iyo ra Pedro iti ninu nutihyo ra sutu chahnu, ta queta iinñahan cuu musu ra sutu chahnu can.67 Ndehe ña ti ndaa tahan ra Pedro.Tuni ra ñuhun, ta ndehe ña nuun ra,ta quechaha cati ña chi ra ti:

―Cha chica tahun chi ra Jesuu―cati ña.

68 Tacan cuu, ta quechaha san-dahyu ñahan ra Pedro, ta cati ra chiña ti:

―Ña chite ñaan cha cuu cha cahun―cati ra.

Tacan cuu, ta cha cua quee ra Pedroiti yu vehe, ta ndahyu ri chitoho iinyuhu ri. 69Tacan, ta ndehe ndico tucuñacan chi ra Pedro, ta cati ña chi ñivitecu ican ti:

―Iin ra chica chi ra Jesuu cuurahya ―cati ña.

70 Tacan, ta cati ndico ra Pedro tiña ndicha ña, ta yaha inga hora luhu,ta quechaha cati ndico tucu ñivi indaican chi ra ti:

―Ndicha ti cha chica tahun chi ra,vati quichi maun iti ñuhun Galilea.Cuhva cahanñican cahan tahanmaun―cati ñi.

71 Tacan cuu, ta quechaha cahan raPedro can ndavaha ni chi ñi, ta cahanrai xaan ra, ta cati ndico tucu ra ti:

―Ña nacote yoo rai cuu ra cahanndo tuhun can ―cati ra.

Page 89: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MACU 14:72 86 TUTU MACU 15:2072Tacan cuu, ta quii xaanni ndahyu

ndico tucu ri chitoho can cha cuu uviyuhu ri, ta chacuhun ini ra Pedro vatini cati Jesuu chi ra ti uni chaha cuacati ra ti ña nacoto ra chihin ra, tacuandahyu ri chitohouvi yuhu ri, catira Jesuu chi ra nu quichi quivi can.Tacan cuu, ta quechaha chacu xaan raPedro can.

15Quihvi ra Jesuu iti nuun ra Pilato(Mt. 27.1‑2, 11‑14; Lc. 23.1‑5;

Jn. 18.28‑38)1Ni nahan xaan cha tuvi inga quivi,

ta nducuiti ra sutu chahnu chi rachanihin chi ra sacuaha ley chahnuchi ndihi ra cumi tiñu ñivi judío can,ta nihin ra ta ra cuhva cha cua savahara ta ra. Ni chuhni ra ta ra chi raJesuu, ta chandaca cuenda ra ta ra chira iti nuun ra Pilato, ta chaha cuendara ta ra chi ra chi ra Pilato can, 2 taquechaha nducu tuhun ra Pilato chira Jesuu ti:

―¿Atu maun cuu ra ndaca ñahanchi ñivi judío? ―cati ra.

Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Cha cati maun―cati ra.3Tacan, ta tiso xaan ra sutu chahnu

cuati ra Jesuu, 4 soco nducu tuhunndico tucu ra Pilato chi ra Jesuu ti:

―¿Atu ñahni cha cua cati ndicocun? Chini cun, vati cuaha xaan cuaticun tiso ra ta ra ―cati ra Pilato can.

5 Tacan cuu, ta ña cahan cuii nira Jesuu. Chacan cuu cha iyo xaanquechaha cuni ra Pilato can.

Cati ra Pilato ti na cua cuvi ra Jesuu(Mt. 27.15‑31; Lc. 23.13‑25; Jn. 18.38–

19.16)6Vico can cua saña ra Pilato chi iin

ra indi ve caa cuhva iyo costumbrera, ta cua cati ñivi can ndaa ra cuu racua saña ra. 7 Indi iin ra nani Barabaave caa can, vati iyo ra chi tahan rave caa can, vati cha chahni ra chiñivi quivi cha ni cani tahan ra ta rachi ra cumi tiñu can. 8 Nducuiti ñivican. Tuvi ñivi cuu ñi, ta quechahacati ñi ti na cua savaha ra Pilato cuhvaiyo costumbre ra. 9 Tacan cuu, taquechaha nducu tuhun ra Pilato chiñivi can ti:

―¿Atu cuni ndo cha cua sañe chi randaca ñahan chi ndo? ―cati ra.

10 Tacan cati ra Pilato, vati chito rati cha quichi ndaca ra sutu chahnu chira Jesuu chi ra, vati tahñu cuni ra tara ndehe ra chi ra Jesuu. 11 Tacan,ta sandusaca ra sutu chahnu chi ñivican. Tacan cati ñi ti na cua saña ra chira Barabaa can. 12 Inga chaha nducutuhunndico tucu ra Pilato chi ñivi canti:

―¿Ñaan cha cuu cha cua savahi chira Jesuu, ta maan ndo cati ti ra ndacañahan chi ndo cuu ra? ―cati ra.

13 Tacan cuu, ta quechaha canachaa xaan ñi, ta cati ñi ti:

―Cua cahni cun chi ra nu cruu―cati ñi.

14Ta nducu tuhun ra Pilato chi ñi ti:―¿Ñaan cha cuu ndavaha ni cha ni

savaha ra Jesuu ya? ―cati ra.Tacan, ta nihin ca quechaha cana

chaa ñi, ta cati ndico tucu ñi ti:―Cua cahni cun chi ra nu cruu

―cati ñi.15Tacan cuu, ta saña ra Pilato chi ra

Barabaa can, vati cuni ra cha cua cusiiini ñivi can. Tacan, ta cati ra ti cuaquihin cuenda ra sandaru ta ra chi raJesuu, ta cua cani ra ta ra chi ra, ta cuataa ra ta ra chi ra nu cruu.

16 Tacan cuu, ta chandaca ra san-daru ta ra chi ra Jesuu tichi ve tiñucan nu iyo tihyo nu nuna, ta cana ra tara ndihi tahan ra na nducuiti ra ta ratican. Vehe can cuu vehe tiñu ra cumitiñu cahnu. 17 Tacan, ta sacundichinra sandaru ta ra sahma yuhva tixinda[cha cuu sahma rey] chi ra Jesuu, tacuicu ra ta ra iin corona iñu, ta tiso rata ra chi chi xini ra Jesuu. 18 Tacan,ta quechaha sacahnu ra ta ra chi raJesuu, ta cati ra ta ra ti:

―Na cumi chimaun, yoho ra ndacañahan chi ñivi judío ―cati ra ta ra[cha sacateni ra ta ra chi ra].

19 Cani ra ta ra xini ra chi tuyoo, tativi sivi ra ta ra chi ra, ta chacuiñi chitira ta ra iti nuun ra, ta sacahnu vatara chi ra. 20 Cha ndihi sacateni ra tara chi ra, ta tava ndico ra ta ra sahmatixinda can, ta sacundichin ndico rasandaru can ta ra sahma maan ra.Tacan cuu, ta tava ra ta ra chi ra tichi

Page 90: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MACU 15:21 87 TUTU MACU 15:41ve tiñu can, ta chandaca ra ta ra chi raiti, vati cua taa ra ta ra chi ra nu cruu.

Taa ra ta ra chi ra Jesuu nu cruu(Mt. 27.32‑44; Lc. 23.26‑43;

Jn. 19.17‑27)21 Iti chiqui vachi iin ra nani Simón.

Ra ñuun Cirene cuu ra, ta sanini rasandaru ta ra chi ra, vati cua cuiso racruu nu cua cuita caa ra Jesuu. RaSimón can cuu sutu ra Lejandru chi raRufo.

22 Tacan cuu, ta chandaca ra ta rachi ra Jesuu iti nu cuu chi Gólgota.Nu cuecu iquin xini ndii cati tuhunGólgota can. 23Tacan, ta chaha ra ta randuta chiti uva na cua coho ra Jesuu.Cha sacanuun chi chi iin cha iya, socoña tiin ra Jesuu chi chi. 24Tacan, ta nitaa ra ta ra chi ra Jesuu nu cruu can,ta siqui ra sandaru ta ra chi yuu cuati,vati cuni ra ndehe ra ndaa ra cuu racua sacanaan sahma ra Jesuu. Tacanni natahvi ra ta ra sahma ra.

25 Caa iin cha nahan cuu chi, ta taara ta ra chi ra nu cruu. 26 Taa ra ta ratuhun cha cuu cuati ra nu vitu, ta catichi ti: “Rahya cuu ra ndaca ñahan chiñivi judío.” 27 Tacan cuu, ta taa tahanra sandaru ta ra chi uvi ra ñasuhu nucruu. Icaa ni taa ra ta ra chi ra ta ranu ndita caa ra Jesuu. Iin ra chatacaa ra nu cruu chiyo ndaha cuaha raJesuu, ta inga ra chata caa ra nu cruuchiyo ndaha satin ra. 28 Chacan cuucha ni queta tuhun cuhva cati tutuNdioo, vati cati chi ti saxini ñivi ti raiiyo cuati cuu tahan ra.

29 Yaha ñivi nuun ndita caa ra Je-suu, ta cahan ñi ndavaha ni chi ra.Sico xini ñi, [vati ña vaha cuni ñi,] tacati ñi chi ra ti:

―Joi. Maun cuu ra cua cani veñuhun, ta cua sandaa ndico cun ingachi tichi uni quivi. 30 Na cua sacacumaun chihun, ta nuun cun nu cruucan ―cati ñi.

31 Ta ni cuhva cahan cateni ra sutuchahnu chi ra sacuaha ley chahnu,vati cati ra ta ra chi tahan ra ti:

―Cati ra ti sacacu ra chi ñivi, socoña cuu sacacu ra suvi ni chi maan ra.32 Na cua nuun ra nu cruu can vitin,vati ra Cristo cuu ra. Ra ndaca ñahanchi ñivi judío cuu ra. Na cua nuun ra.

Chacan cuu cha cua ndehe ndi, ta cuacuinu ini ndi chihin ra ―cati ra ta racuenda ra Jesuu.

Tacan cuu, ta sacateni tahan rañasuhu can cha ndaa tahan ra ta ra nucruu can.

Chihi ra Jesuu(Mt. 27.45‑56; Lc. 23.44‑49;

Jn. 19.28‑30)33 Caa uchi uvi cha hora cuu chi, ta

quechaha ndunaan nini cahnu ñuhuncan, ta naan xaan chacoo chi nda cuanda queta caa uni. 34 Suvi ni horacan nihin xaan quechaha cana chaa raJesuu, ta cati ra ti:

―Eloi, Eloi, ¿lama sabactani?―cati ra. Tuhun cahan maan ñicahan ra, ta cati ra ti: “Yoho tata,¿ñacu cha saña ihni cun chihin yu, tatata?” cati ra.

35Ni inda uvi uni ñivi tican, ta chiniñi cha cahan ra Jesuu, ta cati ñi ti:

―¡Jihna! Cha cana ra chi ra Elía―cati ñi.

36 Tacan cuu, ta chinu iin rai, tasacutu ra iin yahma can chi nduta iyacan, ta taa ra chi chi iin nu tuyoo, tasayaha ra chi chi, vati na cua coho raJesuu chi chi, ta cati inga ra ti:

―Saña chi ra. Na cua ndehe yo acua quichi ra Elía, ta cua sanuun ra chira ―cati ra.

37 Tacan cuu, ta cana chaa ndicotucu ra Jesuu, ta chihi cuii ra.38 Tacan, ta ndata sava sahma ndasiyu ve ñuhun iti tichi. Uvi cuhva ndatasava chi nda xini ta nda chaha. 39 Itinuun ra Jesuu inda iin ra ndaca ñahanchi ra sandaru. Ndehe racan ti cha nichihi cuii ra Jesuu, ta quechaha catira ti:

―Ndicha ti sehe Ndioo cuu rahya―cati ra.

40 Iyo tahan ñi ñahan tican, ta canivihi inda ñi ndehe ñi chi ra Jesuu. Iyoña María Magdalena chi ña María sihira Jacobo luhu chi ra José, ta iyo tahanña Salomé. 41Quivi ni chacoo ra Jesuuñuhun Galilea chahan ñican ta ñi chira, ta tindee ñi chi ra, ta iyo tahan tuviñi ñahan can cha quichi chi ra iti ñuunJerusalén can inda tahan ñi ican.

Page 91: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MACU 15:42 88 TUTU MACU 16:14Cuchi ra Jesuu(Mt. 27.57‑61; Lc. 23.50‑56;

Jn. 19.38‑42)42Cha cua ini cuu chi quivi tiso vaha

ñivi can, vati cha cua quihvi quivisábadu [quivi ndaa tatun ñivi], 43 ta niqueta iin rai. José nani ra, ta quichira iti ñuun Arimatea. Iin ra cumitiñu judío can cuu ra, ta cahnu xaanrai cuu ra cuni ñivi can. Ndatu vahatahan ra quivi cua quechaha cundacañahan ra Ndioo. Ña yuhvi racan, tacuahan ra nu ndaa ra Pilato can, tachica ra iquin cuñu ra Jesuu. 44 Tacancuu, ta iyo xaan cuni ra Pilato, vaticha ni chihi cuii ra Jesuu. Cana ra chira ndaca ñahan chi ra sandaru can, tanducu tuhun ra chi ra ti:

―¿Atu cha ni chihi cuii ra Jesuu?―cati ra.

45 Tacan cuu, ta chaha ra sandarucan cuenda ti cha ni chihi ra, ta chahara Pilato cha cua cu quihin ra Joséiquin cuñu ra ndii can. 46 Sata maanra José can iin sanduhu yaxin yaxin,ta sanuun ra chi ra Jesuu nu cruu can,ta tisucu nuun ra sahma can chi iquincuñu ra, ta tihi ra chi ra tichi iin yaviyuu nu ni tiso vaha ñivi, ta sico tuvira iin yuu cha cundasi yuhu yavi can,47 ta ni ndehe ñaMaríaMagdalena chiñaMaría sihi ra José nu ni tihi ra iquincuñu ra Jesuu.

16Natacu ndico ra Jesuu(Mt. 28.1‑10; Lc. 24.1‑12; Jn. 20.1‑10)

1 Tacan cuu, ta cha yaha quivisábadu can, ta sata ña María Mag-dalena chi ña Salomé chi ñaMaría sihiJacobo iin cha chahan xico vixin, vaticua cuhun ñi, ta cua cuhu ñi iquincuñu ra Jesuu chi chi. 2 Ni vii na-han xaan quivi domingu [quivi quihvivita], ta cuahan ñi ta ñi nu ni cuchira Jesuu, ta cana nicandi. 3 Tacan, tanducu tuhun ñi chi tahan ñi ti:

―¿Yoo cua sico tuvi yuu ndasiyuhu yavi can? ―cati ñi ta ñi.

4 Tacan cuu, ta ni cani nuun ñi, tandehe ñi ti cha ni chico tuvimaan yuucan, ta cahnu xaan chi. 5 Quihvi ñitichi yavi can, ta ndehe ñi ti cha ndaaiin ra tivaa chiyo ndaha cuaha ñi.

Ndichin ra iin sahma cuichin cuichin,ta iyo xaan quechaha cuni ñi. 6Tacan,ta quechaha cati ra chi ñi ti:

―Ña cua cuiyo ndo. Nducu ndo chira Jesuu ra ñuun Nazaret, ta ni chihira nu cruu, soco cha ni natacu ndicora. Yoni ca ra iyo ihya. Na ndehendo nu ni chacava ra. 7 Vitin cuahanndo, ta cua sacoto ndo chi ra Pedro chindihi ca ra sacuaha chi ra. Cua catindo ti cha cuahan ra iti ñuhunGalilea.Iti nuun ndo cha cuahan ra, ta icancua ndehe ndo chi ra cuhva ni cati rachihin ndo ―cati ra tivaa can.

8 Tacan cuu, ta quee ndico ñi tichiyavi yuu can. Chinu ñi cuahan ñi,vati iyo xaan cuni ñi, ta nihin xaanquechaha naquisi chi chi ñi. Ñahnicha cahan ñi ni chi iin ñivi, vati yuhvixaan ñi.

Ndehe ña María Magdalena chi raJesuu

(Jn. 20.11‑18)9 Ni vii nahan quivi domingu can

[quivi quihvi vita], ta natacu ndico raJesuu. Ndehe xihna ña María Mag-dalena chi ra. Ñahya cuu ña cha nitava ra ucha tati cuihna anima nuquichi quivi. 10 Cuahan maan ña, tachaha ña cuenda chi amigu ra Jesuu,vati chacu xaan ñi, ta cuihya xaancuni anima ñi. 11 Chaha ña cuenda ticha ni natacu ndico ra Jesuu, ta chandehe ña chi ra, soco ña chinu ini ñicha cahan ña.

Uvi ra sacuaha chi ra Jesuu ndehe chira

(Lc. 24.13‑35)12Tacan cuu, ta inga hora chica cuu

uvi amigu ra Jesuu. Cuahan ra ta raiti chiqui, ta ndehe ra ta ra chi ra,soco tucu cuhva caa ra ndehe ra ta ra.13 Cuahan ndico ra ta ra, ta chaha rata ra cuenda chi ndihi ca ñi, soco ñani chinu ini ñi cha cahan ra ta ra.

Tava tiñu ra Jesuu chi ra cuu tatun ra(Mt. 28.16‑20; Lc. 24.36‑49;

Jn. 20.19‑23)14 Yaha inga suhva ca hora, ta ni

chacuindecu ndihi uchi iin ra ta ra yumesa, ta sa ndehe tahan ra ta ra chira Jesuu. Ni nduxaan ra Jesuu chi rata ra, vati ña chinu ini ra ta ra, ta ña

Page 92: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU MACU 16:15 89 TUTU MACU 16:20cuni ra ta ra cuinu ini ra, vati ña chinuini ra ta ra cha cahan ñi ndehe ti chani natacu ndico ra. 15 Tacan cuu, taquechaha cati ra Jesuu chi ra ta ra ti:

―Cua cuhun ndo nini cahnu nuñuhun ñuñivi ya, ta cua cati tuhunndo tuhun vaha chi ndihi ñivi. 16 Tucua cuinu ini ñivi chihin yu, ta cuacuanduta ñi, cua nduvaha anima ñi,soco tu ña cua cuinu ini ñi chihin yu,cua cutuni ñi, [vati ña cua naan cuatiñi]. 17Ndihi cuhva ya cua savaha ñivichinu ini chihin yu. Cua tava ñi taticuihna cuenda yu. Cua cahan ñi ingasahan cha ña tuhva ñi cahan. 18 Cuatiin ñi chi ri coo. Tu cua coho ñi iincha xaan cha cua cahni chi ñi, ñahnicha cua tahan ñi. Cua tiso ñi ndahañi chi ñivi cuhvi, ta cua nduvaha ñivican ―cati ra Jesuu chi ra ta ra.

Ndaa ra Jesuu iti siqui andivi(Lc. 24.50‑53)

19 Nu ni ndihi cahan ra chahnu Je-suu chi ra tatun ra, ta ndaa ra iti siquiandivi, ta ni chacunda ra iti chiyondaha cuaha ra Ndioo, [vati tacanchaha ra Ndioo ndatu chi ra]. 20Tacancuu, ta quee ra ta ra cuahan ra, ta catituhun ra ta ra ndihi ñuun can. Tindeera chahnu chi ra ta ra, ta ndehe ñivi tivaha xaan tuhun cahan ra ta ra, vaticuhva cahnu xaan savaha tahan ra tara nu cati tuhun ra ta ra. Tacan ni chacuu chi.

Page 93: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 1:1 90 TUTU LUCA 1:24

TUHUN VAHA CHA NITAA RA CHAHNU LUCANi taa tahan ra Luca iin tuhun vaha

1 Yoho ra chahnu Teófilo, tuvi ñivicuu ñi cha ni nducu cuhva taa ñituhun ñaan cha cuu cha ni chacoo nuiyo yo nu quichi quivi ya. 2 Cha nitaa ñi cuhva cati ñivi ni ndehe xihnacuii, ta cha taa ñi cuhva cati ra nicati tuhun tuhun Ndioo nda ni xihna.Tacan ni quihin cuenda ndi cha nitaa ñi. 3 Chacan cuu cha saxini tahinti cua tai tutu chihun. Cuhva chani chacoo chi tai chihun, vati nda nixihna cuii cha ni nducu xain cuhvayoso cuhva ni chacoo tuhun, ta vii viini cha ni nduqui cuhva. 4 Chacan cuucha cua coto cun ti cha ndicha ndichacuu tuhun cati tuhun ndi chihun.

Cati tuhun tatun Ndioo ti cua cacu raJuaan ra sacuanduta

5 Nu quichi quivi cha ni chacoora Herode. Rey ndaca ñahan ñuhunJudea cuu ra, ta suvi ni quivi canni chacoo iin ra sutu nani Zacaría.Cuenda ra Abía chahnu satiñu ra veñuhun. Elisabet nani ñasihi ra, tañivi ra Aarón chahnu cuu ña. 6 Vahaxaan ndacu nduvi tahan ñi cuenda raNdioo, vati sacuinu vaha ñi ndihi chani cati tuhun ra Ndioo, ta ñahni chacumani ñi. 7 Tacan ni chacoo ñi, socoñahni sehe ñi iyo chi ñi, vati ña cuucoo sehe ña Elisabet can, ta quivi cancha chahnu xaan ñi. Nduvi tahan ñichahnu suhva.

8 Tacan cuu, ta quivi can quihvira sutu ta ra iyo cuenda ra Abía itinuun ra Ndioo, vati quivi satiñu ra veñuhun cuu chi. 9Cuhva iyo costumbrera ta ra nihin ra Zacaría tiñu, ta quihvira ve ñuhun, vati iyo cha cua samanira chi ra Ndioo, ta cua cahmi ra cutu.10 Hora can nducuiti ñivi iti chata.Tuvi ñivi cuu ñi nducuiti, ta cahan ñichi ra Ndioo. 11 Tacan cuu, ta ndehera Zacaría ti indi iin ra tatun Ndioo.Chiyo ndaha cuaha nu cayu cutu canindi ra. 12 Ndehe ra Zacaría chi ra,ta quechaha saxini xaan ra, ta yuhvixaan yuhvi xaan cuni ra. 13Tacan cuu,

ta quechaha cati ra tatun Ndioo canchi ra ti:

―Yoho Zacaría, ña cua cuyuhvicun. Cha ni chini soho ra Ndioo cuhvani cati cun chi ra. Cua coo iin sehunchi ñasihun, ta Juaan cua cunani ra.14 Cuaha xaan cua cusii ini ndo chi racua savaha ra, ta tuvi xaan ñivi cuacusii ini ñi nu cua cacu ra. 15 Cua cuura iin rai cahnu iti nuun ra chahnuNdioo. Ña cua coho ra nduta chiti uva,ta ni ña cua coho ra ni iin nduta xaan.Nda ni quivi cua cacu ra, ta cha iyo raTati Ndioo chi ra. 16 Cua cati tuhunra chi ñivi Israel, ta cua saña ihni ñicuati ndacu ñi. Tuvi ñi cua saña ihniñi cuati ñi, ta cua sacahnu ñi chi rachahnu Ndioo cua savaha ra. 17 Cuayaha ra iti nuun ra chahnu, ta cuhvani chacoo Elía cua coo ra, vati cua cootu ndee ini chi ra. Cua savaha ra chacua cunimani ra rai chi sehe ra, ta cuasavaha ra cha cua saña ñivi ndavahani ndacu ñi, ta cua savaha ñi cha vaha.Tacan ni cua savaha ra, ta cua saxinivaha ñi cuenda ra chahnu ―cati ratatun Ndioo chi ra Zacaría.

18 Tacan cuu, ta cati ndico raZacaría chi ra ti:

―¿Yoso cuhva cua cote ti chandicha cati cun? Cha chahnu xain, tacha chahnu tahan ñasihi yu―cati ra.

19 Ta cati ndico ra tatun Ndioo canti:

―Yuhu cuu ra Gabriel. Iti nuun raNdioo iye, ta tava tiñu ra chihin yu,vati cua cati tuhun yu tuhun vaha yachihun. 20 Cua nduñihun. Ña cua cuucahan con nda cua nda quivi cua cacusehun, vati ña chinu ini cun tuhuncati tuhin chihun, soco nu cuahanquivi cua coo chi cuhva cati yu ―catira.

21Tacan cuu, ta ni vii ndatu ñivi chacua quee ra Zacaría, ta iyo xaan cuniñi, vati nahan xaan nducuee ra tichive ñuhun. 22 Tacan cuu, ta quee ra,soco ña cuu cahan ra chi ñi. Chacancuu cha chito ñi ti nducahan ra Ndioochi ra tichi ve ñuhun. Ndicha cuii xinini ra sico ra chi ñi, soco ña cuu cahanra.

23 Quivi can nuna nuun ra chasatiñu ra ve ñuhun, ta cuahan ndicora iti vehe ra. 24Tacan cuu, ta quetuvi

Page 94: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 1:25 91 TUTU LUCA 1:51ña Elisabet cha ñuhun sehe ña, ta ñaquee ca ña tichi vehe. Queta uhun yooña quee ña, ta quechaha saxini ña chianima ña ti 25 cha ni chaha ra chahnucha tahan ña tacan quivi can. Tacanni savaha ra, vati ña cua cucahan canuun ña iti nuun ñivi, saxini ña.

Cati tuhun tatun Ndioo ti cua cacu raJesuu

26Cha yaha iin iñu yoo, ta tava tiñutucu ra Ndioo chi ra Gabriel tatun ra.Iti ñuhun Galilea tachi ra chi ra, tacuahan ra iti ñuun nani Nazaret, 27 tacuahan ra nuun iyo ña nani María.Ñahan yoco cuu ña, ta cha iyo vahatuhun ti cua tandaha ña. Chi iin ranani José cua tandaha ña, ta ñivi raDavid chi ra. 28 Tacan cuu, ta quihvira tatun Ndioo can nu iyo ña María,ta quechaha cati ra chi ña ti:

―¡Na cumi chi maun! Cahnu xaantu manini cha ni savaha ra Ndioo chi-hun. Iyo ra chahnu chihun, ta taquixaan cha ni savaha ra chihun ―catira.

29 Tacan cuu, ta cuaha xaanquechaha saxini xaan ña ti cha cati ratacan, ta nanducu xini ña ñaan tuhuncuu chacan. 30 Tacan cuu, ta cati ratatun Ndioo can chi ña ti:

―YohoMaría, ña cuyuhvi cun, vaticua savaha ra Ndioo tu manini chi-hun. 31Cua tuvi iin sehe cun tichi cun,ta cua cacu ra, ta Jesuu cua cunani ra.32 Cahnu xaan rai cua cuu ra, ta cuacati ñivi ti sehe raNdioo cahnu cuu ra.Cua cuhva ra chahnu Ndioo cha cuacuu ra iin rai ndaca ñahan cuhva chani cuu raDavid ñivi ra iti chata tiempuchahnu, 33 ta cua cundaca ñahan rachi ñivi Israel ndihi ni quivi ndihi nitiempu, ta ña cua cundihi cha cuacundaca ñahan ra ―cati ra.

34 Tacan cuu, ta quechaha nducutuhunñaMaría chi ra tatunNdioo canti:

―¿Yoso cua cuu chacan, vati ña tacoi chi ra rai? ―cati ña.

35 Ta cati ndico ra tatun Ndioo canti:

―Cua quichi ra Tati Ndioo chihun,ta cua cuhva ra Ndioo cahnu tu ndeeini chihun. Chacan cuu cha cua catiñivi ti ii xaan ra, ta sehe Ndioo chi ra.

36 Ta ña Elizabet tahun―cha chahnuxaan ña, soco cha tuvi sehe ña tichiña. Nu quichi quivi cati ñivi ti ñahnisehe ña cua coo, soco vitin cha quetaiñu yoo cha ñuhun sehe ña. 37 Tacantahan ña, vati cuu savaha ra Ndiooñaan cha cuni ra ―cati ra.

38 Ta cati ndico ña María ti:―Musu ra chahnu cui. Na cua coo

chi chihin yu cuhva cati cun―cati ña.Tacan cuu, ta quee ra tatun Ndioo

can cuahan ra.Chahan ña María nu iyo ña Elisabet

39 Suvi ni quivi can cuahan ñaMaría iti ñuhun Judea, ta numi xaancuahan ña. Yucu xaan nu cuahan ña,40 ta queta ña ñuun nu iyo vehe raZacaría, ta quihvi ña tichi vehe, tasacahnu ña chi ña Elisabet. 41 Nu nichini ña Elisabet cha cahan ña María,ta ni tuñu ve tichi ña, ta cha iyo ra TatiNdioo chi ña. 42 Tacan cuu, ta nihinxaan quechaha cana chaa ña, ta catiña chi ña María ti:

―Iyo xaan tu manini chihun, tacua coo xaan tu manini chi sehun.43Ñahni yavi ndai, ta chi main quichicun, ta sihi ra chahnu cua cuu cun.44 Nu chini yu cha cahun chihin yu,ta tuñu ve tichi yu, vati sii xaan cunive. 45 Na cua cusii ini cun, vati chinuini cun ti cua tahun cuhva ni cati rachahnu chihun―cati ña.

46 Tacan cuu, ta quechaha cati ñaMaría ti:Sacahnu yu chi ra chahnu.47 Cusii ini yu chi ra Ndioo,ta maan ra cuu ra sanduvaha anime.48 Cusii ini yu chi ra,vati cha chito ra ti ñivi ndahvi cuu yu,ta musu ra chihin yu.Vitin ta nda cua nda iti nuun cua

cati ndihi ñivi ti iyo tu maninichihin yu.

49 Tacan cua cati ñi,vati ra iyo tu ndee ini―racan cuu ra

savaha cha cahnu xaan chihinyu,

ta ii xaan iyo ra.50Ndihi ni quivi ndihi ni tiempu cun-

dahvi ini ra chi ñivi sacahnuchi ra.

51 Iyo xaan tu ndee ini chi ra,

Page 95: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 1:52 92 TUTU LUCA 1:77ta cha sandoyo ñuhun ra chi ñivi

ndurai,vati rai xaan cuni ñi chi anima ñi.52 Cha tava ndaa ra chi ñivi ndaca

ñahan,ta sacahnu ra chi ñivi ndahvi.53 Cha savaha ra cha vaha chi ñivi

cumani,ta tava ndaa ra chi ñivi iyo vaha.54 Cha tindee ra chi ñivi Israel musu

ra.Cha ñuhun ini ra chi ñi,ta cundahvi ini ra chi ñi.55Tacan ni savaha ra cuhva cha ni cati

ra chi ñivi yo iti chata.Tacan ni cati ra ti ndihi ni quivi ndihi

ni tiempu cua cundahvi ini rachi ra Abraham chi ndihi ñivicuu ñivi ra iti nuun

―cati ña María.56 Tacan cuu, ta ndoo nuun ña

María chi ña Elisabet. Uni yoo ndoonuun ña chi ña, ta sa cuanuhun ndicoña vehe ña.

Ni cacu ra Juaan ra sacuanduta57 Nu ni queta quivi cha cua cacu

sehe ña Elisabet, ta ni cacu iin ra luhusehe ña. 58Tacan cuu, ta chito ñivi ñati cuaha xaan cundahvi ini ra chahnuchi ña. Chito tahan ñivi iyo ñuunña, ta ndihi ñi ta ñi cusii ini ñi chiña. 59 Tacan cuu, ta yaha una quivi,ta quichi ñi vehe ña, vati cua tahndañiin xini xuu ve luhu can [cuhva iyocostumbre ñi], ta cati ñi ti cua cunanitahan ve Zacaría cuhva nani sutu ve.60 Tacan cati ñi, soco cati sihi ve ti:

―Ñavi. Juaan cua cunani ve ―catiña.

61 Ta cati ndico ñi chi ña ti:―Yoni ñivi ndo nani tacan ―cati

ñi.62Tacan cuu, ta quechaha savaha ñi

seña chi sutu ve, ta nducu tuhunñi chira yoso cuni maan ra cha cua cunanive. 63Tacan cuu, ta chica ra iin vitu nucua taa ra, ta quechaha taa ra ti Juaannani ve. Tacan ni taa ra nu vitu can, taiyo xaan cuni ndihi ñi. 64 Tacan cuu,ta suvi ni hora can nducahan ndico raZacaría, ta sacahnu ra chi ra Ndioo.65 Yuhvi cuni ndihi ñivi iyo tican, tacahan ndihi ñivi chi tahan ñi iyo yucucan ñuhun Judea can, ta saxini ñi

ñaan cha cuu chacan. 66 Chini ndihiñivi tuhun can, ta saxini ñi chi animañi, ta nducu tuhun ñi iin ñi inga ñi ti:

―¿Ñaan rai cua cuu racan?Tacan ni nducu tuhun ñi, vati cua

tindee ra chahnu chi ra.Yaa cha ni chita ra Zacaría

67 Tacan cuu, ta iyo tahan ra TatiNdioo chi ra Zacaría sutu ve, taquechaha cahan ra yoso cuhva cuacuahnu ve iti nuun, ta cati ra ti:68 Cahnu xaan rai cuu ra chahnu

Ndioo,vati cha tindee ra chi ñivi Israel ñivi

maan ra,ta cua sacacu ra chi yo.69 Cua sacacu ra chi yo,vati iyo tu ndee ini chi ra,ta ñivi ra David musu ra cua sacacu

chi yo.70 Tacan ni cati ra,vati nu quichi quivi cati ra ni cahan

cuenda ra Ndioo ti71 cua cacu yo nu cuxaan ini ñivi chi

yo.Cua cacu yo ndihi nu cani tahan ñivi

chi yo.72 Cati ra ti cua cundahvi ini ra Ndioo

chi ñivi yo tiempu chahnu,ta ña cua naan ini ra tuhun tiso ra nu

quichi quivi.73 Cua cucuhun ini ra tuhun can,vati cahan ra iin cha rai chi ra Abra-

ham ra cuu ñivi yo tiempuchahnu.

74Cati ra ti cua sacacu ra chi yo nu iyoyo chi ñivi cuxaan ini chi yo,

vati cua satiñu yo cuenda maan ra,ta ña cua cuyuhvi yo.75 Chi maan ra cua coo vaha yo.Cua coo ii yo ndihi ni quivi cha iyo yo

nu ñuhun ñuñivi.76 Ta yoho sehu, cua cati ñivi ti maun

cuu ra cahan cuenda ra Ndioocahnu,

vati cua yaha xihna maun.Cua tiso vahun tiñu nu cua yaha ra

chahnu,ta sa cua quichi ra.77 Chacan cuu cha cua sacoto cun chi

ñivi ti cua sacacu ra chi ñi nundacu ñi ndavaha ni,

ta cua naan cuati ndacu ñi.

Page 96: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 1:78 93 TUTU LUCA 2:2078Tacan ni cua savaha ra Ndioo chi yo,vati cuni mani ra chihin yo,ta cundahvi ini ra chihin yo.Cua queta quivi cua quichi sacacu ra

chihin yo.79Cua ndehe ñivi iyo chi tu ndoho chi

ra,ta sa cua saquehni ra cha vii chi anima

ñi―cati ra.

80 Tacan cuu, ta ni chahnu ra Juaancan, ta chaha ra Ndioo tu ndee ini chira. Mani tichi cuhu ni chacoo ra ndacua nda quivi quechaha cati tuhun rachi ñivi judío can.

2Ni cacu ra Jesuu(Mt. 1.18‑25)

1Tacan cuu, ta quivi can cati tuhunra cumi tiñu cahnu nani Augusto ticua yaha ndihi ñivi nu ra cumi tiñu,ta cua cuhva ñi sivi ñi. 2 Cha niyaha xihna cuii ñi nu ra cumi tiñucuu chacan, ta ndaca ñahan ra Cirenioñuhun Siria. 3 Ndihi ñivi cuahan ñiñuun ñi ti cua cuhva ñi sivi ñi chi racumi tiñu can. 4 Chacan cuu cha queera José ñuun Nazaret cha iyo cuendañuhun Galilea, ta cuahan ra iti ñuhunJudea nu iyo ñuun Belén, [vati cuacuhva ra sivi ra]. Tican cuahan ra, vatinu ni cacu ra David tiempu chahnucuu ñuun can, ta tata ra David cuu ra.5 Tican cuahan ra chi ña María, vaticha iyo vaha tuhun cha cua tandahaña chi ra, ta ñuhun sehe ña. Ticancuahan ñi, vati cua cuhva ñi sivi ñi chira cumi tiñu ñuun Belén can. 6 Chani iyo ñi tican, ta queta quivi ni cacusehe ña. 7 Chacan cuu cha cacu raluhu sehe xihna cuii ña. Tacan cuu, tatisucu ña sahma chi ve, ta chaqui ñachi ve tichi canoa nu chachi sana ñivi,vati ñahni ca vehe nuna nu cua coo ñi.

Quichi ra tatun Ndioo nu iyo rasacuenda chi ri mbee

8 Yatin ñuun can ni chacoo rasacuenda chi ri mbee sana ra. Tichicuhu iyo ra, ta cumi ra chi ri mbeecan cha cuaa can. 9 Tacan cuu, tacha iyo iin ra tatun Ndioo nu iyo ra.Ndichin xaan cuu nuun iyo ra, vati

quichi ra cuenda ra Ndioo. Chacancuu cha yuhvi xaan yuhvi xaan cunira cumi chi ri mbee can. 10Tacan cuu,ta quechaha cati ra tatun Ndioo canchi ra ta ra ti:

―Ña cuyuhvi ndo, vati taqui xaantuhun vaha cua cati tuhin chi ndo, tacua cusii ini ndo. Cua cusii ini ndihiñivi, 11 vati vitin quivi ya cha ni cacuiin rai cua sacacu chi ndo. ÑuunDavidcacu ra, ta ra chahnu Cristo cuu ra,vati tava tiñu ra Ndioo chi ra. 12 Cuacuhve iin seña chi ndo, vati nu cuananihin ndo chi ve cua ndehe ndo tiisucu ve sahma, ta caa ve tichi canoanu chachi sana ñivi. [Chacan cuu chacua coto ndo ti cati yu cha ndicha chindo] ―cati ra tatun Ndioo can chi ra.

13 Tacan cuu, ta quii xaan quichi cara tatun Ndioo chi ra. Tuvi xaan racuu ra quichi, ta sacahnu xaan ra tara chi ra Ndioo, ta cati ra ta ra ti:14 ¡Cahnu xaan cuu ra Ndioo iyo iti

siqui andivi!Na cua coo mani ndihi ñivi iyo nu

ñuhun ñuñivi ya,[ta na cua cuni ñi chi tahan ñi]―cati ra tatun Ndioo can.

15 Tacan cuu, ta cuahan ndico ratatun Ndioo can iti siqui andivi, ta racumi chi ri mbee can quechaha cati rachi tahan ra ti:

―Na coho iti ñuun Belén, ta na cuandehe yo ñaan cha cuu chacan chacati tuhun ra chahnu chi yo ―cati rata ra.

16 Tacan cuu, ta numi xaan ra cua-han ra cumi chi ri mbee ta ra iti ñuun.Cuahan ra, ta nanihin ra chi ña Maríachi ra José, ta caa ve tichi canoa can.17Ni ndehe ra ta ra chi ve, ta quechahachaha ra cuenda yoso cuhva ni cati ratatun Ndioo cuenda vecan. 18Ta ndihiñivi ni chini tuhun cati ra cumi chi rimbee can―iyo xaan cuni ñi, 19 socoña María ña cahan ña cuenda chacan,soco saxini ña ñaan tuhun cuu chi.20Tacan cuu, ta cuahan ndico ra cumichi ri mbee can, ta sacahnu xaan rachi ra Ndioo. Sacahnu ra chi ra, vaticuaha xaan cha ni chini soho ra, tacuaha xaan cha ni ndehe ra cha nicahan ra tatun Ndioo chi ra.

Page 97: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 2:21 94 TUTU LUCA 2:44Ni chandaca ñivi ra Jesuu chi ra ve

ñuhun cahnu21 Tacan cuu, ta yaha una quivi, ta

tahnda ñiin xini xuu ra, [cuhva iyocostumbre maan ñi ta ñi,] ta cati ñiti Jesuu nani ra cuhva ni cati tatunNdioo, ta ni cumani coo sehe ñaMaría.

22Tacan cuu, ta queta quivi cha cuacoo vaha ndico ñi cuhva cati ley Moi-see, ta cuahan ñi iti ñuun Jerusalén.Cuahan ñi, vati cua cundaca ñi chi veluhu can, vati cua cuhva cuenda ñi chive chi ra chahnu Ndioo. 23 Tacan nisavaha ñi, vati cati ley ra chahnu tichi ndihi ra cuati cuu sehe xihna cuiiñi cua cuhva cuenda ñi chi ra Ndioo.24 Chacan cuu cha cuahan ñi, vati cuasamani ñi cuhva cati ley Ndioo. Uvi rilucu a uvi ri ndivi cua samani ñi, catichi.

25 Tacan cuu, ta iyo iin ra ñuunJerusalén can. Simeón nani ra, ta raivaha ndicha cuu ra. Sacahnu vaha rachi ra Ndioo, ta cuni ra ndehe ra nucua cacuñivi judío chi tundoho, ta iyotahan ra Tati Ndioo chi ra. 26 Cha catira Tati Ndioo chi ra ti ña cua cuvi randa cua nda cua ndehe xihna ra chira Cristo, vati cua tava tiñu ra chahnuchi ra. 27 Ni chandaca ra Tati Ndioochi ra, ta quihvi ra tichi ve ñuhun.Tacan cuu, ta quichi naan sutu ra sihira chi ra Jesuu, vati cua savaha ñi chira cuhva cati ley can. 28 Tacan cuu, tachacuisucu ndaha ra Simeón can chira Jesuu, ta cahan vaha xaan ra chi raNdioo, ta cati ra ti:29 Yoho ra chahnu, na cua cuhva cun

cha cua cuvi yu vitin,vati cha ni savahun cuhva cati cun

chihin yu.30 Cha ni ndehi chi ra cua sacacu chi

ndi vitin.31 Cha tachi maun chi ra nu iyo ndihi

ñivi,32 ta cua cati tuhun ra chi ñivi cuu inga

tucu ñivi,ta cahnu xaan ñivi cua cuu ñivi judío

ñivi maun cua savaha ra―cati ra.

33 Tacan cuu, ta iyo xaan cuni sutura sihi ra cha chini ñi tuhun cahanra Simeón cuenda ra luhu sehe ñi.

34 Tacan cuu, ta sacu‑ii ra Simeón chiñi, ta quechaha cati ra chi ña Maríasihi ve ti:

―Cua cuiso ra iin tiñu cahnu xaan,ta cuaha ñivi Israel cua ndoyo ñuhuncuenda ra, soco cuaha ñi cua cacu cuasavaha ra. Sava ta cua iin seña ni tisora Ndioo cuu ra, soco iyo ñivi cua cunicani tahanñi chi ra. 35Chacan cuu chacua coto ra Ndioo yoso cuhva saxiniñivi chi anima ñi. Ta yoho María,cuaha xaan cua nducuihya cuni cun―cati ra.

36 Tacan cuu, ta iyo tahan iin ña-han tican. Ana nani ña, ta cahan ñacuenda ra Ndioo. Sehe ra Fanuel ñiviAser chi ña, ta ñahan chahnu chahnucuu ña. Cha tandaha tahan ña, tani chacoo ña chi ii ña ucha cuiya, tachihi ra. 37 Ñahan ndahvi cha cuuña, ta cha queta ña cumi xico cumicuiya ña. Ña quee ña tichi ve ñuhun,soco nduvi ta niñu cahan ña chi raNdioo, ta iyo ndita ña iti nuun ra.Tacan ni sacahnu ña chi ra Ndioo.38Tuhvañacannu iyoñi chi ra Simeónhora can, ta quechaha chaha ña iintiahvi ndioo chi ra Ndioo, ta cahan ñacuenda ra Jesuu, ta chaha ña cuendachi ndihi ñivi cuni cha cua cacu ñiñuun Jerusalén.

Cuanuhun ndico ñi ñuun Nazaret39 Savaha ñi ndihi cuhva cati ley

ra chahnu, ta cuanuhun ndico ñiñuun Nazaret cha iyo cuenda ñuhunGalilea. 40 Tacan cuu, ta ni chahnu raJesuu. Chacoo tu ndee ini chi ra, tanditi xaan xini ra cuu, ta savaha xaanra Ndioo tu manini chi ra.

Chahan ra Jesuu ve ñuhun cahnu iyoñuun Jerusalén

41Cuiya ta cuiya chahan sutu ra chisihi ra ñuun Jerusalén, vati sacahnuñivico cuenda cha ni cacu ñivi ñi ñuhunEgipto tiempu chahnu. 42Nu ni quetara Jesuu uchi uvi cuiya ra, ta cuahantucu ñi vico can cuhva iyo costumbreñi. 43 Tacan cuu, ta queta quivi nindihi vico, ta cuanuhun ndico ñi itiñuun, soco ña chito ñi cha ni ndoo raJesuu ñuun Jerusalén. 44 Saxini ñi tiicaa ni cuahan ra chi amigu ñi, vatituvi ñi cuahan icaa ni. Tacan ni chica

Page 98: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 2:45 95 TUTU LUCA 3:11ñi iin nduvi, ta quechaha nanducu ñichi ra chi ñivi ñi chi amiguñi, vati tuviñi chahan vico, 45 ta ña nanihin ñi chira. Chacan cuu cha cuahan ndico ñiiti ñuun Jerusalén, vati cua nanducuñi chi ra tican.

46 Tacan cuu, ta cha yaha uni quivicha nanducu ñi chi ra, ta sa nanihin ñichi ra. Ve ñuhun iyo ra, ta nanihin ñichi ra. Nu ndaa ra maestru ndaa ra, tatasoho ra cha cahan ra maestru ta ra,ta nducu tuhun ra chi ra ta ra. 47 Iyoxaan cuni ndihi ñivi chini cha cahanra, vati vaha xaan cutuni ini ra, tavaha xaan cati ndico ra. 48Ndehe ñivira chi ra, ta iyo xaan cuni ñi. Tacancuu, ta quechaha cati sihi ra chi ra ti:

―Sehu, ¿ñacu ndacu cun tehen chindi? Yuhu chi sutu cun―cha sax-ini xaan ndi, ta nanducu ndi chihun―cati ña.

49 Ta cati ndico ra ti:―Ña chite cha ña chito ndondaa iti

cua nanihin ndo chihin yu. Saxini yuti chito ndo ti tiñu suti ndacu i ―catira chi ñi.

50Tacanni cati ra, soco ñanituni iniñi tuhun ni cahan ra chi ñi.

51 Tacan cuu, ta cuanuhun ndicora chi ñi, ta queta ndico ñi ñuunNazaret. Tasoho ra cha cahan ñi, tandihi chacan saxini sihi ra chi animaña. 52 Tacan cuu, ta chahnu ca raJesuu, ta cutuni ca ini ra, ta iyo xaantumanini chi ra chi ra Ndioo chi ndihiñivi.

3Tichi cuhu cati tuhun ra Juaan ra

sacuanduta(Mt. 3.1‑12; Mr. 1.1‑8; Jn. 1.19‑28)

1 Cha queta chahun cuiya cha niquihvi ra Tiberio, ta cuu ra cumi tiñucahnu. Quivi can Poncio Pilato cuu randacañahan chi ñivi iyoñuhun Judea,ta ndaca ñahan ra Herode chi ñivi iyoñuhun Galilea, ta ndaca ñahan ra Fe-lipe yani ra chi ñivi iyo ñuhun Itureachi ñivi iyo ñuhunTraconite, ta ndacañahan ra Lisania chi ñivi iyo ñuhunAbilinia. 2 Anaa chi ra Caifás cuu racuu sutu chahnu quivi can, ta cahanra Ndioo chi ra Juaan sehe ra Zacaría.Tichi cuhu iyo ra, ta cahan ra Ndioo

chi ra. 3Tacan cuu, ta chahan ra Juaanndihi nu iyo ñivi yatin yuta Jordán, tacati tuhun ra chi ñivi can. Cati tuhunra ti na cua saña ihni ñi cuati ndacuñi,ta cua cuanduta ñi. Chacan cuu chacua cucahnu ini ra Ndioo cuati ndacuñi. 4 Tacan ni savaha ra Juaan cuhvaiyo tuhun tutu ni taa ra Isaía ra nicahan cuenda ra Ndioo iti chata, vaticati ra Isaía ti:Cua cana chaa iin rai tichi cuhu,ta cua cati ra chi ñivi ti:“Na cua tiso vaha ndo tiñu,vati cua quichi ra chahnu.5Na cua saxini vaha ndo,ta na cua tiso vaha ndo anima ndo,ta cua coo vaha ndo chi ra.6 Cua coto ndihi ñivi ñuñivi ti cua

sacacu ra Ndioo chi ñivi nu iyoñi chi tu ndoho,” cua cati ra,

cati ra Isaía.7 Quichi ñivi nu iyo ra Juaan, vati

cuni ñi cha cua sacuanduta ra chi ñi.Tacan cuu, ta cati ra chi ñi ti:

―Ndihi ndioho, ña vaha ñivi cuundo, vati iyo ndo sava ta cua iyo ricoo, [vati ña vaha ndacu ndo]. Chasaxini ndo ti cua cuanduta ndo, cotoña cua cacu ndo nu cua tachi tunira Ndioo chi ñivi. 8 Na cua sañaihni ndo cuati ndacu ndo, ta na cuasavaha ndo cha vaha ndicha. Ña cuasaxini ndo ti ñivi ndo chi ra Abrahamchahnu. Yuhu cati ti ñahni yavi ndaachacan, vati ndacu ndo cuati. Tu cuacuni ra Ndioo, [cua cuu savaha ra iincha cahnu,] ta cua cati ra chi yuu yati cua cuu chi ñivi ra Abraham, tañivi ndicha ra Abraham cua cuu chi.9Vitin cha cua tava ndaa ra Ndioo chiñivi ña ndacu cha vaha. Tu ña cuasavaha ñi cha vaha, cua tava ndaa rachi ñi. Cua tachi tuni ra chi ñi, ta cuayaha ñi nu cayu ñuhun―cati ra.

10 Tacan cuu, ta quechaha nducutuhun ñivi can chi ra ti:

―¿Ñaan cha cuu cha cua savahandi? ―cati ñi.

11 Ta cati ndico ra ti:―Na cua tindee ndo chi ñivi

ndahvi. Tu cha iyo vaha sahmachi ndo, na cua tindee ndo chi ñivicumani sahma. Tu cha iyo vaha chacua cachi ndo, na cua tindee ndo chiñivi cumani cha cachi ―cati ra.

Page 99: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 3:12 96 TUTU LUCA 3:3212Quichi tahan ra satiahvi chi ñivi,

vati cua cuanduta tahan ra ta ra, tanducu tuhun ra chi ra Juaan ti:

―Maestru, ¿ñaan cha cuu cha cuasavaha ndi? ―cati ra.

13 Ta cati ndico ra chi ra ta ra ti:―Ña cua yaha cuhva satiahvi ndo

chi ñivi, vati cha cati ra cumi tiñu yosocuhva cua satiahvi ndo chi ñi ―catira.

14Tacan cuu, ta nducu tuhun tahanra sandaru chi ra ti:

―¿Ñaan cha cuu cha cua savahamaan ndi? ―cati ra.

Ta cati ndico ra Juaan chi ra ti:―Ña cua cati ndo chi ñivi ti cua

cani ndo chi ñi, tu ña cua cuhva ñixuhun chi ndo, ta ni ña cua cati ndoti cua xico tuhun ndo chi ñi, tu ña cuacuhva ñi xuhun chi ndo. Ña cua suhundo, soco cua ndoo ndo vaha cuhvacha tiahvi ra ndaca ñahan chihin ndo―cati ra.

15 Tacan cuu, ta quechaha saxinixaan ndihi ñivi can cuenda ra Juaan.Saxini ñi chi anima ñi ti vasi ra Cristocuu ra, 16 soco cati ndico ra chi ndihiñi ti:

―Yuhu sacuandute chi ndo chinduta. Iti nuun ca cua quichi inga rai,ta iyo ca tu ndee ini chi maan ra. Ñacuu ndachi yu tiendu ndichan ra, vatiñahni cha vaha iyo chihin yu. Maan racua cuhva cha cua coo ra Tati Ndioochi ndo, ta suvi ni maan ra cua tachituni. 17Cua ndehe ra yoo ñivi cuni chavaha ndicha, ta cua canihin vaha rachi ñivi can, soco cua tava ndaa ra chiñivi ña cuni cha vaha. Cua cayu ñican,ta ña cua ndahva ñuhun can―cati raJuaan can.

18 Cuaha xaan chaha ra Juaancuenda chi ñivi, ta cati tuhun ratuhun vaha chi ñi. 19 Nu quichi quivicha cati ra chi ra Herode rey can tiña vaha cha quihin ra chi ña Herodíañasihi yani ra, ta ni ña vaha ndihi candavaha ni ni savaha ra. 20 Chacancuu cha ña vaha cuni ra Herode, ta nitihi ra chi ra Juaan ve caa.

Cha ni chanduta ra Jesuu(Mt. 3.13‑17; Mr. 1.9‑11)

21 Cha ni chanduta ndihi ñivi can,ta ni chanduta tahan ra Jesuu. Nu

ni chanduta ra, ta cahan ra chi raNdioo, ta suvi ni hora can nuna itisiqui andivi, 22 ta quichi nuun ra TatiNdioo chi ra. Cuhva caa ri ndivi caara Tati Ndioo, ta nuun ra. Tacan cuu,ta quechaha cahan ra Ndioo iti siquiandivi, ta cati ra chi ra Jesuu ti:

―Yoho, sehi chihun. Cuni xainchihun, ta cusii ini yu chihun ―catira.

Ñivi cuu ñivi ra Jesuu nu ni quichiquivi

(Mt. 1.1‑17)23Cha queta ra Jesuu oco uchi cuiya

ra, ta quechaha cati tuhun ra chi ñivi.Sehe ra José chi ra cuhva ni saxiniñivi, ta sutu ra José cuu ra Elí. 24 Sutura Elí can cuu ra Matat, ta sutu raMatat can cuu ra Leví, ta sutu ra Levícan cuu ra Melqui, ta sutu ra Melquican cuu ra Jana, ta sutu ra Jana cancuu ra José, 25 ta sutu ra José can cuura Matatía, ta sutu ra Matatía can cuura Amón, ta sutu ra Amón can cuu raNahum, ta sutu ra Nahum can cuu raEsli, ta sutu ra Esli can cuu ra Nagai,26 ta sutu ra Nagai can cuu ra Maat,ta sutu ra Maat can cuu ra Matatía,ta sutu ra Matatía can cuu ra Semei,ta sutu ra Semei can cuu ra José, tasutu ra José can cuu ra Judá, 27 tasutu ra Judá can cuu ra Joana, ta sutura Joana can cuu ra Resa, ta sutu raResa can cuu ra Zorobabel, ta sutura Zorobabel can cuu ra Salatiel, tasutu ra Salatiel can cuu ra Neri, 28 tasutu ra Neri can cuu ra Melqui, tasutu ra Melqui can cuu ra Adi, ta sutura Adi can cuu ra Cosam, ta sutu raCosam can cuu ra Elmodam, ta sutu raElmodam can cuu ra Er, 29 ta sutu raEr can cuu ra Josué, ta sutu ra Josuécan cuu ra Eliezer, ta sutu ra Eliezercan cuu ra Jorim, ta sutu ra Jorim cancuu ra Matat, 30 ta sutu ra Matat cancuu ra Leví, ta sutu ra Leví can cuu raSimeón, ta sutu ra Simeón can cuu raJudá, ta sutu ra Judá can cuu ra José, tasutu ra José can cuu ra Jonán, ta sutura Jonán can cuu ra Eliaquim, 31 tasutu ra Eliaquim can cuu ra Melea,ta sutu ra Melea can cuu ra Mainán,ta sutu ra Mainán can cuu ra Matata,ta sutu ra Matata can cuu ra Natán,32 ta sutu ra Natán can cuu ra David,

Page 100: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 3:33 97 TUTU LUCA 4:15ta sutu ra David can cuu ra Isaí, tasutu ra Isaí can cuu ra Obed, ta sutura Obed can cuu ra Booz, ta sutu raBooz can cuu ra Salmón, ta sutu raSalmón can cuu ra Naasón, 33 ta sutura Naasón can cuu ra Aminadab, tasutu ra Aminadab can cuu ra Aram,ta sutu ra Aram can cuu ra Esrom, tasutu ra Esrom can cuu ra Fare, ta sutura Fare can cuu ra Judá, 34 ta sutu raJudá can cuu ra Jacob, ta sutu ra Jacobcuu ra Isaac, ta sutu ra Isaac cuu raAbraham, ta sutu ra Abraham cuu raTaré, ta sutu ra Taré cuu ra Nacor,35 ta sutu ra Nacor can cuu ra Serug,ta sutu ra Serug can cuu ra Ragau,ta sutu ra Ragau can cuu ra Peleg, tasutu ra Peleg can cuu raHeber, ta sutura Heber can cuu ra Sala, 36 ta sutura Sala can cuu ra Cainán, ta sutu raCainán can cuu ra Arfaxad, ta sutura Arfaxad can cuu ra Sem, ta sutura Sem cuu ra Noé, ta sutu ra Noécuu ra Lamec, 37 ta sutu ra Lamec cuura Matusalén, ta sutu ra Matusaléncuu ra Enoc, ta sutu ra Enoc cuu raJared, ta sutu ra Jared can cuu raMahalaleel, ta sutu ra Mahalaleel cancuu ra Cainán, 38 ta sutu ra Cainán cancuu ra Enón, ta sutu ra Enón cuu raSet, ta sutu ra Set cuu ra Adán, ta sutura Adán cuu ra Ndioo.

4Cuni ndehe run cuihna a ña vaha cua

savaha ra Jesuu(Mt. 4.1‑11; Mr. 1.12‑13)

1 Iyo ra Tati Ndioo chi ra Jesuu, taquichi ndico ra iti yuta Jordán. Tacancuu, ta ni chandaca ra Tati Ndioo chira tichi cuhu. 2 Uvi xico quivi nichacoo ra Jesuu tican, vati cua ndeherun cuihna a ña vaha cua savaha raJesuu, ta ñahni cha chachi ra quivican. Chacan cuu cha cha ni chisocoxaan ra, ta queta quivi can. 3 Tacancuu, ta quechaha cati run cuihna chira ti:

―Tu ndicha ti sehe Ndioo cuu cun,cua cati cun chi yuu ya ti cua cuu chipaan ―cati run.

4Ta cati ndico ra Jesuu chi run ti:―Cha cati tutu Ndioo ti ñavi chi

cha cua cachi ñi cua coo ndito ñivi,

soco ra Ndioo cuu ra cua cuhva tundee ini chi ñi, cati chi ―cati ra.

5 Tacan cuu, ta ni chandaca runcuihna chi ra iin nu sucun xaan, tandihi ñuun nu ndaca ñahan ñivi nuñuhun ñuñivi sanahan run chi ra. Iincha quii quii ni sanahan run chacanchi ra, 6 ta quechaha cati ndico run chira ti:

―Ndihi cha ni ndehun ndihi chataqui can cua cuhve chihun, vati chimain cuu chi, ta ndaa ñi cuni yu cuacuhve chi chi. 7Tu cua cahnu chiti cuniti nuin, ta cua sacahnu cun chihin yu,ndihi chi cua cuu chihun―cati run.

8 Tacan cuu, ta cati ndico ra Jesuuchi run ti:

―Yoho Satanaa, cua cuachiyo cun,vati cha cati tutuNdioo ti cua sacahnuñivi chi ra chahnu Ndioo, ta iin tuhunni maan ra cuu ra cua sacahnu ñi, catichi ―cati ra.

9 Tacan cuu, ta ni chandaca run chira iti ñuun Jerusalén, ta chaqui ndaarun chi ra sucua xini ve ñuhun, ta catirun chi ra ti:

―Tu ndicha ti sehe Ndioo cuu cun,na cua capa cun iti nu ñuhun, 10 vaticha cati tutu Ndioo ti:Cua tava tiñu ra Ndioo chi tatun ra,vati cua cu cumi ra chihun.11 Cua canihin ra tatun Ndioo chihun,coto cua yani chahun chata yuu,cati chi ―cati run.

12 Ta cati ndico ra Jesuu chi run ti:―Cha cati tahan tutu Ndioo ti ña

cua ndehun a ña vaha cua savaha rachahnu Ndioo, cati chi ―cati ra.

13 Tacan cuu, ta cha ndihi ndeherun cuihna a ña vaha cua savaha ra,ta quee ndaa run nu iyo ra nda cuanda quivi cua nanducundico run yosocuhva cua savaha ra.

Quechaha cati tuhun ra Jesuu itiñuhun Galilea

(Mt. 4.12‑17; Mr. 1.14‑15)14 Iyo ra Tati Ndioo chi ra Jesuu, ta

ni cuahan ndico ra iti ñuhun Galilea,ta nini cahnu ñuhun can queta tuhunyoso cuhva iyo ra. 15 Sacuaha rachi ñivi ve ñuhun nu nducuiti ñi, tasacahnu xaan ndihi ñivi chi ra.

Queta ra Jesuu ñuun Nazaret(Mt. 13.53‑58; Mr. 6.1‑6)

Page 101: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 4:16 98 TUTU LUCA 4:3516 Tacan cuu, ta queta ra Jesuu

ñuun Nazaret nu ni chahnu ra, taquivi sábadu [quivi ndaa tatun ñivican] quihvi ra ve ñuhun cuhva iyocostumbre maan ra. Tacan cuu, ta nichacuinda ra, vati cua sacuaha ra tutuNdioo chi ñi. 17Chaha ñi tutu ni taa raIsaía ra ni cahan cuenda ra Ndioo itichata. Nuna ra chi chi, ta nanihin ranu cati chi tehen:18 Iyo ra Tati Ndioo chihin yu,vati chaha ra tiñu chihin yu,vati cua cati tuhin tuhun vaha chi ñivi

ndahvi.Tachi ra chihin yu,vati cua cati tuhin ti cua cacu ñivi nu

iyo ñi chi tu ndoho.Cua ndehe ndico ñivi cuaa.Cua coo ndico tu ndee ini chi ñivi ña

cundee ca,19 ta chahi cuenda ti cha ni queta quivi

vaha cuhva cati ra chahnu nuni quichi quivi

―cati ra.20Tacan cuu, ta chasi ndico ra Jesuu

tutu can. Ni chaha ndico ra chi chi chira naan chi chi, ta ni chacunda ndicora. Nihin xaan ndehe ndihi ñivi iyove ñuhun can chi ra. 21 Tacan cuu, taquechaha cati ra chi ñi ti:

―Vitin quivi ya cha ni queta tuhunya nu ni chini soho ndo ―cati ra.

22Tacan cuu, ta cati ñi ti vaha xaanrai cuu ra, soco iyo xaan cuni ñi, vatitaqui xaan tuhun cati tuhun ra chi ñi,ta quechahanducu tuhunñi chi tahanñi ti:

―¿Atu ñavi sehe ra José chi ra?―cati ñi.

23 Ta cati ndico ra Jesuu chi ñi ti:―Vasi cuhva ya cua cati ndo chihin

yu. Cua cati ndo chihin yu ti: “Yohodoctor, na cua sanduvahun suvi ni chimaun.” Cua cati tahan ndo ti chachini soho ndo ti cuaha xaan cha nisavahi ñuun Capernaum, ta na cuasavaha tahin chacan ihya ñuin, cuacati ndo ―cati ra.

24Ni vii cahan ra, ta cati ra chi ñi ti:―Cati ndicha yu chihin ndo

ti cuenda ra cahan cuenda raNdioo―ña tuhva ñivi iyo ñuun rasacahnu ñi chi ra―masi sacahnundihi ca ñivi chi ra. 25 Yuhu cati chi

ndo ti quivi ni iyo ra Elía iyo tuvixaan ña ndahvi ñuhun Israel. Suvini quivi can ni queta uni cuiya yososava, ta ña cuun savi. Chacan cuucha cahnu xaan tama ni chacoo ninicahnu ñuhun ya. 26 Chacoo iin ñandahvi ñuun Sarepta cha iyo cuendañuun Sidón. Chi iin tuhun ni ñacantachi ra Ndioo chi ra Elía, ta ñahni caña ndahvi can nu ni tachi ra chi ra.27 Ta ni cuhva quivi ni iyo ra Eliseora ni cahan cuenda ra Ndioo iti chataiyo tuvi xaan ñivi cuhvi cuehe tahyu,soco iin tuhun ni ra Naamán ñuhunSiria cuu ra sanduvaha ra Eliseo,ta ñahni inga ñivi cuhvi cuehe cansanduvaha ra. [Tacan cati ra Jesuu,vati ña sacahnu ñivi cuu ñivi ra Elíachi ra. Ta ni cuhva ña sacahnu ñivi raEliseo chi ra. Chacan cuu cha chahanra ta ra nu iyo inga ñivi.]

28 Chini ñivi iyo ve ñuhun cantuhun cahan ra Jesuu, ta xaan xaanquechaha cuni ñi. 29 Chacan cuu chani chacuinda ñi, ta tava ndaa ñi chi raiti yuhu ñuun. Nda xini yucu nu iyoñuun ñi ni chandaca ñi chi ra, vati cuasaquehni ñi chi ra tichi xahva, 30 socoyaha ra tañu ñi, ta quee ra cuahan ra.

Ni chacoo tati cuihna chi iin rai(Mr. 1.21‑28)

31 Tacan cuu, ta cuahan ra Jesuu itiñuun Capernaum. Iin ñuun cha iyocuenda ñuhun Galilea cuu ñuun can,ta suvi ni quivi sábadu [quivi ndaatatun ñi] cuu chi, ta sacuaha ra chiñi ve ñuhun. 32 Iyo xaan cuni ñi, vaticuhva iyo ndatu chi ra sacuaha ra chiñi.

33 Tichi ve ñuhun can iyo tahan iinrai, ta iyo tati cuihna chi ra. Nihinxaan quechaha cana chaa run, ta catirun ti:

34 ―Yoho Jesuu ñuun Nazaret,chite ñaan cha cuu cha cuni cun chindi. Quichi cun, vati cua cahni cun chindi. Chite yoo rai cuu cun. Yoho cuura ii cha ni tava tiñu ra Ndioo ―catirun.

35Tacan cuu, ta nduxaan ra chi taticuihna can, ta cati ra chi run ti:

―¡Taxin ni coun! Cua quee cuntichi anima rahya ―cati ra.

Page 102: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 4:36 99 TUTU LUCA 5:10Tacan cuu, ta sanduva run chi ra

ndahvi can iti nuun ñi, ta quee runtichi anima ra, soco ñahni cha ni san-icuehe run chi ra. 36 Iyo xaan cunindihi ñivi can, ta quechaha cati ñi chitahan ñi ti:

―Cahnu xaan tuhun cahan ra, vatiiyo xaan ndatu chi ra. Iyo xaan tundee ini chi ra, vati cahan ra chi runtati cuihna, ta quee run―cati ñi.

37 Tacan cuu, ta nini cahnu ticanchinu tuhun yoso cuhva ni savaha raJesuu.

Sanduvaha ra Jesuu chi chiso raSimón Pedro

(Mt. 8.14‑15; Mr. 1.29‑31)38 Tacan cuu, ta quee ra Jesuu ve

ñuhun can, ta cuahan ra iti vehe raSimón. Iyo tu ndoho chi chiso raSimón, vati iyo xaan cahni chi ña.Chacan cuu cha quechaha cahan ñivichi ra Jesuu, vati na cua tindee rachi ña. 39 Tuhva ra nu caa ña, tasanduvaha ra chi ña, ta ndico cahnichi ña. Tacan cuu, ta ni chacuinda ña,ta chaha ña cha cua cachi ra ta ra.

Sanduvaha ra Jesuu chi tuvi ñivi(Mt. 8.16‑17; Mr. 1.32‑34)

40 Cha cua cuiso nicandi quivi can,ta ni chandaca ñivi chi ñivi cuhvi nuiyo ra Jesuu. Cuaha nuun cuehe cuhviñivi can, soco tiso ra ndaha ra chita iin ta iin ñi, ta sanduvaha ra chiñi. 41 Tava tahan ra cuaha tati cuihnaanima ñivi. Cana chaa run, ta queerun, ta cati run ti:

―Yoho―sehe Ndioo cuu cun―cati run.

Tacan cuu, ta nduxaan ra chi run.Ña chaha ra cha cahan run, vati chitorun ti cha tava tiñu ra Ndioo chi ra, tara Cristo cuu ra.

Cati tuhun ra Jesuu nini ñuhunGalilea

(Mr. 1.35‑39)42 Tuvi inga quivi, ta quee ra Jesuu

cuahan ra. Tichi cuhu cuahan ra, vaticua cahan ra chi ra Ndioo. Tacan cuu,ta nanducu ñivi chi ra. Nanihin ñi chira, ta ña cuni ñi saña ñi chi ra, vati ñacuni ñi cha cuhun ra. 43 Tacan cuu, taquechaha cati ra chi ñi ti:

―Iyo cha cua cuhun tahin ingañuun, ta cua cati tuhun tahin yoso

cuhva cua cooñivi chi raNdioo nu cuacundaca ñahan ra. Iyo cha cua catituhin tuhun can, vati cuenda chacanquichi yu ―cati ra.

44 Chacan cuu cha cuahan ra ndihive ñuhun nu sacahnu ñivi judío can,ta cati tuhun ra tuhun Ndioo.

5Cha suhva tiaca tiin ra ta ra, vati

tindee ra Jesuu(Mt. 4.18‑22; Mr. 1.16‑20)

1 Iin quivi iyo ra Jesuu yu tañuhunGenesaret, ta tuvi xaan ñivi nducuiti.Ndunihin xaan ñi nu iyo ra, vati cuniñi tasoho ñi tuhun Ndioo. 2 Tacancuu, ta ndehe ra Jesuu ti yatin caa uvitundoo. Cha quee ra ta ra tichi chi, tanacata ra taraya ra. 3 Quihvi ra Jesuuiin chi. Chi ra Simón cuu chi, ta catira Jesuu chi ra ti na cua sacunu ra chichi suhva ca nu cunu nduta. Tacancuu, ta ni chacunda ra tichi tundoocan, ta quechaha sacuaha ra chi ñivican. 4Nu ni ndihi sacuaha ra chi ñi, taquechaha cati ra chi ra Simón ti:

―Vitin na coho nu cunu xaannduta. Cua tihi ndo taraya ndo, vaticua tiin ndo chi ri tiaca ―cati ra.

5Ta cati ndico ra Simón Pedro ti:―Ra chahnu, niñu niñu satiñu ndi,

ta ñahni ri tiin ndi, soco cua tihi yutaraya, vati maun cati ―cati ra.

6Tacan cuu, ta tihi ra ta ra taraya, tacuaha xaan ri tiaca chasi ra. Nda cuacuni tahnda taraya can, vati cuahaxaan ri ñuhun. 7 Chacan cuu chasavaha ra seña chi tahan ra iyo ingatundoo, vati cua quichi tindee rachi ra. Tacan cuu, ta quichi ra, tanduvi tundoo can sacutu ra ta ra ndacua cuni nanuun tundoo tichi nduta.8 Ndehe ra Simón Pedro can ti chasuhva tiaca cuu ri tiin ra, ta chahnuchiti ra iti nuun ra Jesuu, ta quechahacati ra ti:

―Cuahan, ra chahnu, vati iyo xaancuati chihin yu.

9 Tacan ni cati ra, vati yuhvi xaanra cuu, ta cuyuhvi tahan ndihi ra iyochi ra, vati cuaha suhva tiaca tiin rata ra. 10 Cuyuhvi tahan ra Jacobo chira Juaan. Sehe Zebedeo chi ra ta ra,ta satiñu tahan ra ta ra chi ra Simón.

Page 103: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 5:11 100 TUTU LUCA 5:26Tacan cuu, ta cati ndico ra Jesuu chira Simón ti:

―Ña cuyuhvi cun. Nda vitin ta ndacua nda iti nuun cua nanducu cun chiñivi cuhva ni nanducu cun chi ri tiaca,[ta cua cati tuhun cun tuhun Ndioochi ñi, ta cua cuinu ini ñi chihin yu]―cati ra.

11 Tacan cuu, ta satuhva ra ta ratundoo can yu nduta. Saña ra ta randihi cha iyo chi ra, ta cuahan ra chira Jesuu.

Sanduvaha ra Jesuu chi iin ra cuhvicuehe tahyu

(Mt. 8.1‑4; Mr. 1.40‑45)12 Iin ñuun nu yaha ra Jesuu, ta

tahan ra iin ra cuhvi, ta cuehe tahyucuhvi xaan ra. Nu ni ndehe ra chi raJesuu, ta chahnu chiti ra iti nuun ra,ta quechaha cahan ndahvi xaan ra chira, ta cati ra ti:

―Ra chahnu, tu cua cuni cun san-duvahun chihin yu, cua cuu―cati ra.

13 Tacan cuu, ta sacaa ra Jesuundaha ra, ta tiso ra ndaha ra chi randahvi can, ta quechaha cati ra chi rati:

―Cuni yu. Na nduvahun―cati ra.Ta suvi ni hora can nduvaha ra

cuhvi cuehe tahyu can. 14 Tacan cuu,ta cati tuhun ra Jesuu chi ra ti:

―Ña cua cuhva cun cuenda chi niiin ñivi. Nuun ra sutu ni cua cuhuncun, ta cua sanahun chi ra ti ni ndu-vahun. Cuenda cha ni nduvahun cuacuiso cun cuhva cati ra Moisee itichata. Chacan cuu cha cua coto ñiviti ni nduvahun―cati ra chi ra.

15 Cuaha xaan ca chinu tuhun yosocuhva ni sanduvaha ra Jesuu chi ñivi.Chacan cuu cha nducuiti xaan ñivi.Tuvi ñivi nducuiti, vati cuni ñi tasohoñi tuhun cahan ra, ta cuni ñi cha cuasanduvaha ca ra chi ñi. 16 Chacan cuucha cuahan ra tichi cuhu nu ñahniñivi, ta cahan ra chi ra Ndioo.

Sanduvaha ra Jesuu iin ra nduñiin(Mt. 9.1‑8; Mr. 2.1‑12)

17 Iin quivi sacuaha ra Jesuu chiñivi, ta iyo tahan ra fariseo ta ra chi rasacuaha ley chahnu cuenda ñivi judíocan. Iti ñuhun Galilea ni quichi racanta ra. Quichi tahan ra iti ñuhun Judea,ta quichi tahan ra iti ñuun Jerusalén.

Cuaha ñuunni quichi ra ta ra, ta iyo tundee ini cha chaha ra chahnu Ndioochi ra Jesuu, vati cua sanduvaha rachi ñivi cuhvi. 18 Tacan cuu, ta quichiñivi, ta ndiso ñi chi iin ra. Caa ra nuyuvi ra, ta nduñiin ra. Nducu ñicancuhva cha cua yaha ñi chi ra, ta cuacaqui ñi chi ra iti nuun ra Jesuu. 19Ñanihin ñi nu cua yaha ñi, vati tuvi xaanñivi iyo. Chacan cuu cha ndaa ñinda xini vehe, ta sachiyo ñi tiyo xinivehe can. Tacan cuu, ta sanuun ñi chira. Iti nuun ra Jesuu nda mahñu nuiyo ñivi can sanuun ñi chi ra, ta caara. 20 Ndehe ra Jesuu ti chinu ini ñindiso chi ra, ta quechaha cati ra chira nduñiin can ti:

―Xaa, cha ni naan cuati iyo chihun―cati ra.

21 Tacan cuu, ta quechaha saxini rafariseo can chi ra sacuaha ley chahnu.Saxini ra ta ra chi anima ra ti ña vaharai cuu rahya. Cahan ra ndavaha nicuenda ra Ndioo, vati iin tuhun ni raNdioo cuu ra cuu sanaan cuati iyo chiñivi. Tacan ni saxini ra ta ra.

22 Tacan cuu, ta chito ra Jesuu yosocuhva saxini ra ta ra chi anima ra, taquechaha cati ra chi ra ta ra ti:

―Ña vaha cuhva saxini ndo chianima ndo. 23Ña ii xaan cha cati yo ticha ni naan cuati cha iyo chi ñivi. Ii cacha cua cati yo ti cua cuinda ñi, ta cuacuhun ñi. 24 Chacan cua savahi, vatitacan ni cua coto ndo ti iyo ndatu chira cuu sehe ñivi, ta cua cuu sanaan racuati iyo chi ñivi iyo nu ñuhun ñuñiviya ―cati ra.

Tacan cuu, ta cati ndico ra chi randahvi can ti:

―Chi yoho cahan yu. Cuinda, tacanihun yuvi cun, ta cuahan iti vehun―cati ra.

25 Tacan cuu, ta ni chacuinda ra itinuun ñivi can. Canihin ra yuvi nu caara, ta cuahan ra iti vehe ra, ta cati ra ticahnu xaan cuu ra Ndioo. 26 Iyo xaancuni ndihi ñivi can, soco sacahnu ñichi ra Ndioo. Yuhvi xaan ñi, ta cati ñiti:

―Vitin cha ni ndehe yo iin chacahnu xaan ―cati ñi.

Page 104: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 5:27 101 TUTU LUCA 6:6Cana ra Jesuu chi ra Leví(Mt. 9.9‑13; Mr. 2.13‑17)

27 Tacan cuu, ta quee ra Jesuu cua-han ra, ta ndehe ra chi iin rai nu ndaara satiahvi ra chi ñivi. Leví nani ra, tachi racan quechaha cati ra Jesuu ti:

―Na coho―cati ra.28 Tacan cuu, ta ni chacuinda ra

Leví can, ta nacoo ra ndihi ndatiñu ra,ta cuahan ra chi ra Jesuu.

29 Tacan cuu, ta cahnu xaan vico nisavaha ra Leví vehe ra. Cuenda ra Je-suu sacahnu ra vico can, ta tuvi xaanñivi quichi. Quichi xaan ra satiahvi tara, ta iyo ra chi ra Jesuu chi ra Levíyu mesa. 30 Tacan cuu, ta quechahacahan ra fariseo chi ra sacuaha leychahnu, ta nducu tuhun ra ta ra chira sacuaha chi ra Jesuu ti:

―¿Ñacu chachi ra Jesuu chi ñivindacu cuati icaa ni? ¿Ñacu chachi rachi rai satiahvi icaa ni? ―cati ra ta ra.

31 Tacan cuu, ta cati ndico ra Jesuuchi ra ta ra ti:

―Ñivi ña cuhvi―ña chini ñuhunñi chi ra sanduvaha, soco ñivi cuhvicuu ñi chini ñuhun chi ra. 32 Chacancuu cha ña cati tuhin chi ñivi iyovaha. Cati tuhin chi ñivi iyo cuati tina cua nacoo ihni ñi cuati ndacu ñi,vati chacan tiñu vachi yu ―cati ra.

Nducu tuhun ra fariseo chi ra Jesuucuenda cha cua coo ndita ñivi

(Mt. 9.14‑17; Mr. 2.18‑22)33 Tacan cuu, ta cati ra fariseo ta ra

chi ra Jesuu ti:―Ta ra sacuaha chi ra

Juaan―chacoo ndita xaan ra, tacuaha xaan cahan ndahvi ra chi raNdioo. Ta ni cuhva ndacu ra sacuahachi ra fariseo, soco ra sacuaha chimaun―mani cha cachi ra cuni ra.Mani cha coho ra cuni ra ―cati ra tara.

34 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta rati:

―Ña cua coo ndita amigu ra tan-daha quivi ni iyo ra chi ra, 35 soco cuaqueta quivi cua cuhun ra tandaha can,ta sa cua coo ndita amigu ra ―cati raJesuu [cuenda maan ra chi ra sacuahachi ra].

36Ni vii cahan ra Jesuu cuhva ya, tacati ra chi ra fariseo can ti:

―Ña tuhva yo cahnda yo sahmachaa, ta nataa yo chi chi chi sahmachahnu. Tu tacan ni cua savaha yo,cua tahnda tahan cha chaa, ta ña cuanduinuun chi chi cha chahnu can.37 Ta ni cuhva ña tuhva yo tihi yonduta chiti uva chaa tichi iin iti ñiinchahnu. Tu tacan ni cua savaha yo,cua ndata iti ñiin can cua savahanduta chaa can. Chacan cuu cha cuacati nduta can, ta cua ndoyo ñuhuntahan iti can. 38 Tichi iti ñiin chaatihi yo nduta chiti uva chaa. 39Tu cuacoho yo nduta chahnu, ña cua cuni cayo cha chaa, vati cua cati yo ti vahaxaan iyo cha chahnu. [Cuhva can catira Jesuu, vati chaha ra cuenda ti cuatiso ra iin tuhun chaa yoso cuhva cuacoo ñivi chi ra Ndioo.]

6Sucu ra sacuaha chi ra Jesuu chiti nu

yaha ra, ta quivi ii cuu chi(Mt. 12.1‑8; Mr. 2.23‑28)

1 Iin quivi sábadu [quivi ndaa tatunñivi] yaha ra Jesuu chi ra sacuaha chira nu iyo itu, ta yucu ra sacuaha chira uvi tahan chi. Saquee ra chi chi, tachachi ra. 2 Tacan cuu, ta quechahanducu tuhun ra fariseo chi ra ti:

―¿Ñacu ndacu ndo chacan, vati ñachaha ley cha cua savaha yo chacanquivi vitin? ―cati ra.

3Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Vasi ña ta sacuaha ndo cuhva ni

savaha ra David iti chata quivi ni yahasoco chi ra chi ra chica chi ra. 4Quihvira vehe Ndioo, ta quihin ra paancuecu iti nuun ra Ndioo, ta chachi rachi chi, ta chaha ra cha cachi tahan raquichi chi ra. Ñavi cuhva cati ley cuuchacan, vati iin tuhun ni ra cuu sutucuu ra cuu cachi chacan, soco chachira David ta ra ―cati ra.

5Ni vii cati ra Jesuu chi ra ti:―Yuhu ra cuu sehe ñivi cuu ra

cati ñaan cha cuu cha cua savaha ñiviquivi sábadu ―cati ra.

Ni chacoo iin rai nduxii ndaha(Mt. 12.9‑14; Mr. 3.1‑6)

6 Inga quivi sábadu ni quihvi tucura Jesuu ve ñuhun, ta sacuaha rachi ñivi. Iyo tahan iin rai tican, ta

Page 105: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 6:7 102 TUTU LUCA 6:26

nduxii ndaha cuaha ra. 7 Iyo tahan rasacuaha ley chahnu chi ra fariseo, tandehe xaan ra ta ra a cua sanduvahara Jesuu chi ñivi, ta quivi sábadu cuuchi, vati cuni ra ta ra tiso ra cuati raJesuu. 8Chito ra Jesuu cuhva saxini rata ra, soco cati ra chi ra nduxii ndahati:

―Nahan. Na cuinda ndamahñu nandehe ―cati ra.

Tacan cuu, ta ni chacuinda ra nda-can, 9 ta cati ra Jesuu chi ra fariseo tara ti:

―Cua nducu tuhin iin tuhun chindo. ¿Atu chaha ley cha cua savahayo iin cha vaha a iin cha ndavaha niquivi sábadu? ¿Atu chaha ley cha cuasacacu yo chi ñivi nu iyo ñi chi tundoho a chaha chi cha cua cahni yochi ñi quivi ya? ―cati ra.

10 Tacan cuu, ta ndehe ra Jesuunuun ndihi ra ta ra, ta cati ra chi randahvi can ti:

―Sacaun ndahun―cati ra.Tacan cuu, ta ni sacaa ra ndaha

ra, ta ni nduvaha ndaha ra. 11 Xaanxaan quechaha cuni ra fariseo ta ra,ta cahan ra iin ra inga ra chi tahan ra,vati cuni ra coto ra ñaan cha cuu chacua savaha ra chi ra Jesuu.

Nacachi ra Jesuu chi uchi uvi rai, vaticua cuu ra ta ra tatun ra

(Mt. 10.1‑4; Mr. 3.13‑19)12 Iin quivi can cuahan ra Jesuu iti

yucu, vati cuni ra cahan ra chi raNdioo, ta niñu niñu ni cahan ra chira. 13 Tuvi inga quivi, ta cana ra chira sacuaha chi ra. Nacachi ra uchi uvira, ta cati ra ti tatun ra cua cuu rata ra. 14 Nacachi ra chi ra Simón, tacati ra ti Pedro cua cunani ra. Nacachitahan ra chi ra Ndree yani ra Simón,ta nacachi ra chi ra Jacobo chi ra Juaanchi ra Felipe chi ra Bartolomé 15 chi raMateo chi ra Tuma chi ra Jacobo seheAlfeo chi ra Simón ra cuni cuati chiñivi ñuun Roma 16 chi ra Juda yani raJacobo chi ra Juda Iscariote ra cua xicotuhun chi ra Jesuu.

Sacuaha ra Jesuu chi tuvi ñivi(Mt. 4.23‑25)

17 Tacan cuu, ta nuun ndico ra Je-suu chi ra ta ra siqui yucu can, ta

queta ra iin nduhva, ta tuvi xaan ñivinducuiti. Tuvi ñi cuu ñi, vati quichiñivi sacuaha chi ra. Quichi ñivi ninicahnu ñuhun Judea. Quichi ñi ñuunJerusalén. Quichi ñi iti yu tañuhunnu iyo ñuun Tiro chi ñuun Sidón.Quichi ñi, vati cuni ñi tasoho ñi tuhuncahan ra Jesuu, ta cuni ñi nduvahañi. 18 Nduvaha tahan ñivi iyo chi tundoho cha ñuhun tati cuihna animañi. 19 Ndihi ñivi can cuni ñi sayanindaha ñi chi ra, vati iyo tu ndee ini chira, ta sanduvaha ra chi ndihi ñivi.

Tuhun yoso cuhva cua cusii ini yo(Mt. 5.1‑12)

20 Tacan cuu, ta ndehe ra Jesuu chiñivi sacuaha chi ra, ta quechaha catira chi ñi ti:

―Ndioho ñivi ndahvi, na cua cusiiini ndo, vati cua coo ndo chi ra Ndioonu cua cundaca ñahan ra.

21 ’Ndioho ñivi ñahni cha iyo vitin,na cua cusii ini ndo, vati cua coo vahando nu cuahan quivi.

’Ndioho ñivi iyo tu cuihya ini vitin,na cua cusii ini ndo, vati cua cusiindicha ini ndo nu cuahan quivi.

22 ’Na cua cusii ini ndo, tu cua cux-aan ini ñivi chihin ndo. Tu cua tavandaa ñivi chi ndo, tu cua cahan ñindavaha ni chi ndo, tu cua cati ñi tiña vaha ñivi cuu ndo, vati iyo ndochi ra cuu sehe ñivi, na cua cusii inindo. 23 Tu tacan ni cua tahan ndo, nacua cusii ini ndo quivi can, vati vahaxaan cua cunda yahvi ndo iti siquiandivi. Ta ni cuhva cha ni savaha ñiviñi ndavaha ni chi ra ni cahan cuendara Ndioo tiempu chahnu.

24 ’Ndioho ñivi ricu, cua coo tucuihya ini chi ndo, vati iyo vaha ndovitin.

25 ’Ndioho ñivi iyo vaha, cua coo tucuihya ini chi ndo, vati cua cumani chichi ndo.

’Ndioho ñivi cusii ini vitin, cua cootu cuihya ini chi ndo, vati cua cucui-hya ndicha cuni animandonu cuahanquivi.

26 ’Cua coo tu cuihya ini chi ndo,tu cua cahan vaha ndihi ñivi chindo, vati ta ni cuhva cahan vaha ñivindo chi ra sandahyu ñahan tiempu

Page 106: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 6:27 103 TUTU LUCA 6:45chahnu, vati cati ra ti cahan ra cuendara Ndioo, ta ña ndicha ra.

Cua cuni mani yo chi ñivi cuxaan inichi yo

(Mt. 5.38‑48; 7.12)27 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi

can:]’Yuhu cati chi ndo ti na cua cuni

mani ndo chi ñivi cuxaan ini chi ndo.Na cua savaha ndo cha vaha chi ñivisavaha ndavaha ni chi ndo. 28 Cuacahan ndo cha vaha chi ñivi cahanndavaha ni chihin ndo, ta cua cahanndahvi ndo chi ra Ndioo cuenda ñivisavaha ndavaha ni chi ndo. 29 Tu cuacani ñivi iin chiyo nuun ndo, cua cunimani ndo chi ñi, ta tu cua quihin ñivisahma ndo, cua cuni mani ndo chi ñi.30 Cua tindee ndo chi ndihi ñivi chicacaya nu iyo ndo. Ña cua cati ndo ti cuacuhva ndico ñivi ñaan cha suhu ñi chindo. 31 Cua savaha ndo cha vaha chiñivi cuhva cuni ndo cha cua savahandico ñi chi maan ndo.

32 ’Tu cua cuni mani ndo mani chiñivi cuni mani chi maan ndo, ñavi tumanini cua cuu chacan, vati tacan nicuni mani tahan ñivi ndavaha ni chiñivi cuni mani chi maan ñi. 33 Tu cuasavaha ndo cha vaha mani chi ñivindacu cha vaha chi maan ndo, ñavitu manini cua cuu chacan, vati ta nicuhva ndacu ñivi ndacu ndavaha ni.34 Tu cua cuhva nuun ndo xuhun chiñivi, ta saxini ndo ti cua cuhva ndicoñi chi maan ndo, ñavi tu manini cuacuu chacan, vati ta ni cuhva chahanuun ñivi ndacu ndavaha ni. 35 Nacua cuni mani ndo chi ñivi savahandavaha ni chihin ndo. Na cua savahando cha vaha, ta na cua cuhva nuunndo xuhun―masi ñahni cha cua ni-hin ndico ndo. Tacan, ta sa cua savahavaha xaan ra Ndioo chi ndo iti siquiandivi. Sehe maan ra cua cuu ndo,vati iyo xaan tu manini chi ra―masiñahni tu manini iyo chi ñivi, masimani chi maan ñi cuni ñi. 36 Na cuacoo tumanini chimaan ndo cuhva iyotu manini chi ra cuu sutu yo.

Ña cua cati yo ti ña vaha ñivi cuutahan yo

(Mt. 7.1‑5)

37 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivican:]

’Ña cua cati ndo ti ña vaha ñivi cuuñivi tahan ndo. Tacan, ta sa cua catitahan ra Ndioo ti ña vaha maan ndo.Ña cua tachi tuni ndo chi ñivi. Tacan,ta sa ña cua cutuni maan ndo. Cuacucahnu ini ndo chi ñivi tahan ndo, tasa cua cucahnu tahan ini ra Ndioo chimaan ndo. 38 Na cua tindee ndo chiñivi tahan ndo, ta sa cua tindee tahanra Ndioo chi maan ndo. Vaha xaancua tindee ra chi ndo, vati cuhva cuasavaha ndo chi tahan ndo cua savahatahan ra chi maan ndo.

39Ta cuhva ya cahan ra Jesuu chi ñi:―Ña cua cuu cundaca iin ra cuaa

chi suvi ni tahan maan ra. Tu cuanducu ra cuhva, nduvi tahan ra cuaacan cua quehni tichi xahva. 40 Ta rasacuaha chi ra cuumaestru―ña chitora cuhva chito ra cuumaestru ra, sococua cutuhva ra, ta sa cua coto tahan racuhva cha chito ra maestru.

41 ’Ndehe ndo ti ndacu ra cuuyani ndo ndavaha ni, soco ña saxinindo cha ni ndacu tahan maan ndondavaha ni. 42 Ña vaha tu cua catindo chi ra yani ndo ti cua cuhva racha cua cati tuhun ndo chihin ra, vatiña vaha cha ndacu ndo ndavaha ni,ta ña chito ndo ti cahnu ca ndavahani ndacu maan ndo. Ra uvi yaa cuundo. Xihna ca cua saña ndo cha ndacumaan ndo ndavaha ni, ta sa cua cuutindee ndo chi ra cuu yani ndo.

Nacoto yo yoso cuhva iyo ndihi yutun(Mt. 7.17‑20; 12.34‑35)

43 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivican:]

’Ndihi yutunvaha―quee chiti vahanuun chi. Tu ña vaha yutun, ña cuaquee chiti vaha nuun chi. 44 Chacancuu cha ndehe yo chiti yutun, ta chitoyo ñaan yutun cuu chi, vati ña queeticava nu yutun iñu, ta ni ña queeticuayu nu tiyata. 45 Chacan cuu chandacu ñivi vaha cha vaha, vati chavaha saxini ñi chi anima ñi. Ta nicuhva ndavaha ni ndacu ñivi ndavahani, vati cha ndavaha ni saxini ñi chianima ñi. Tacan ni iyo ñi ta ñi, vaticuhva saxini ñi chi anima ñi cahan ñi.

Page 107: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 6:46 104 TUTU LUCA 7:16Uvi cuhva savaha ñivi vehe(Mt. 7.24‑27)

46 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivican:]

’Tu ña cua savaha ndo cuhva catiyu, ña vaha cha cua cati ndo ti chitohondo chihin yu. 47 Quichi xaan ndo itinuin. Tu cua tasoho ndo tuhun cahin,tu cua sacuinu ndo cuhva cati yu, cuacoo vaha ndo, 48vati cua cuu ndo savani ta cua iin rai sandaa vehe. Cunuvaha nañu ra nu cua cacu chaha chi,ta tiso ra chaha chi nu yuu. Cuunsavi, ta nihin xaan yani nduta chahavehe nu chinu nduta, soco ñahni chatahan chi, vati vaha xaan indi chahachi. 49 Tu cua cuni soho ndo tuhuncahan yu, ta ña cua sacuinu ndo chichi, cua cuu ndo sava ni ta cua iin raisandaa vehe, ta ña nañu ra nu chaquindaa ra chi chi. Cuun savi, ta yaninduta chaha chi. Yatin xaan nduvachi, ta cuaha xaan ndoyo ñuhun chi.[Tacan cati ra Jesuu, vati cuhva cuacoo ñivi cuenda maan ra cuu chi.]

7Sanduvaha ra Jesuu iin musu ra san-

daru quichi ñuun Roma(Mt. 8.5‑13)

1 Cha ndihi cati tuhun ra Jesuundihi tuhun can chi ñivi can, ta sacuahan ra iti ñuun Capernaum. 2 Iyoiin ra sandaru cahnu cuenda ñuunRoma, ta iyo iin musu ra. Cuhvi xaanra cuu musu ra, ta cuni cuvi ra. Cunixaan ra sandaru can chi ra. 3Cha chinira yoso cuhva ni savaha ra Jesuu, tatachi ra chi ra cuu mandoni cuendañivi judío iti nuun ra Jesuu. Tachi rachi ra, vati cua cahan ndahvi ra chira Jesuu a ña cua cuhun ra, ta cuasanduvaha ra chi musu ra. 4 Chacancuu cha cuahan ra judío can nuun iyora Jesuu, ta cahan ndahvi xaan ra chira. Cati ra chi ra Jesuu ti:

―Iyo cha cua tindeun chi iin rasandaru cahnu, vati vaha xaan rai cuura. 5Cuni xaan ra chi yo chi ndihi ñiviyo, tamaan ra savaha iin ve ñuhun chindi nu sacahnundi chi raNdioo―catira.

6 Tacan cuu, ta cuahan ra Jesuu chira. Cha cua queta ra vehe ra sandaru

can, ta tachi ra sandaru can amigura nu vachi ra Jesuu, ta cati ra chi racuenda ra sandaru can ti:

―Ña cuhun ni cun, ra chahnu. Ñacua quihvi cun tichi vehi, vati ñahniyavi ndai. 7 Chacan cuu cha ña quichiyu cahin chihun. Ihya ni cua cahun,ta cua nduvaha musu yu. 8 Tacan catiyu, vati chite yoso cuhva iyo tiñu, vatiiyo iin ra ndaca ñahan chihin yu, tandaca ñahan tahin chi inga ra, ta catiyu chi ra ti cua cuhun ra, ta cuahan ra.Cati yu chi inga ra ti cua quichi ra, taquichi ra. Chi ra musu yu cati yu yosocua savaha ra, ta cua savaha ra chi chi―cati ra.

9 Chini ra Jesuu tuhun cahan ra, taiyo xaan quechaha cuni ra, ta ndicocoo ra nu vachi ñivi ndicu chi ra, taquechaha cati ra chi ñi ti:

―Cati yu chi ndo ti yoni ñivi judíochinu ini chi ra Ndioo cuhva chinu iniracan ―cati ra.

10 Tacan cuu, ta cuahan ndicoamigu ra sandaru vehe ra, ta ndehe ñiti cha ni nduvaha musu ra.

Sanatacu ndico ra Jesuu sehe iin ñandahvi

11 Tuvi inga quivi, ta cuahan raJesuu iti ñuun Naín. Cuahan tahanra sacuaha chi ra, ta tuvi ñivi cuahantahan, 12 ta cha cua queta ra Jesuu yuñuun can, ta yaha iin ndii. Ña ndahvicuu sihi ra ni chihi can, ta ñahni casehe ña iyo, vati iin tuhun racan cuusehe ña. Tuvi ñivi cuahan chi sihi randii can. 13 Tacan cuu, ta ndehe raJesuu chi ña, ta quechaha ndundahvicuni anima ra ndehe ra chi ña, taquechaha cati ra chi ña ti:

―Ña cuacun―cati ra.14Tacan cuu, ta tuhva ra nu cuahan

ndii can, ta tiin ra chatun can, ta nichacuinda ra ndiso chi chi. Tacan cuu,ta quechaha cati ra Jesuu ti:

―Yoho xaa, cati yu chihun ti cuandoyo cun―cati ra.

15Tacan cuu, ta ni chacunda ra ndiican, ta quechaha cahan ra. Tacan cuu,ta chaha cuenda ra Jesuu chi ra chisihi ra. 16 Yuhvi xaan cuni ndihi ñivican, ta quechaha sacahnu ñi chi raNdioo, ta cati ñi ti:

Page 108: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 7:17 105 TUTU LUCA 7:35―¡Cahnu xaan rai cuu rahya! Ca-

han ndicha ra chi yo cuenda ra Ndioo―cati ñi.

Ta cati ndico tucu ñi ti:―Quichi ra Ndioo, vati cua tindee

ra chi ñivi ra ―cati ñi.17 Ta nini cahnu ñuhun Judea can

nini cahnu ñuhun iyo yatin chinutuhun yoso cuhva ni savaha ra Jesuu.

Iti nuun ra Jesuu tachi ra Juaan tatunra

(Mt. 11.2‑19)18 Tacan cuu, ta chaha ra tatun ra

Juaan cuenda chi ra yoso cuhva chani savaha ra Jesuu. Chacan cuu chacana ra Juaan can chi uvi ra tatunra, 19 ta tava tiñu ra chi ra, vati cuanducu tuhun ra chi ra chahnu atusuvi ni maan ra cuu ra cua quichicuenda ra Ndioo a ni cua cuatu ra tara chi inga ra, cati ra Juaan. 20 Tacancuu, ta cuahan ra nu iyo ra Jesuu, taquechaha cati ra chi ra ti:

―Juaan ra sacuanduta tava tiñu chindi, ta nducu tuhun ra atu maun cuura cua quichi a ni cua cuatu ndi chiinga ra ―cati ra.

21 Tacan cuu, ta suvi ni hora cansanduvaha ra Jesuu chi ñivi. Tuvi ñivini sanduvaha ra, ta cuaha nuun cuehecuhvi ñi ndehe ñi tu ndoho. Tava ratati cuihna anima ñivi, ta tuvi ñivicuaa―ndundichin vaha ndehe ndicoñi savaha ra. 22 Tacan cuu, ta catindico ra Jesuu chi tatun ra Juaan canti:

―Vitin cuahan ndo, ta cuhva ndocuenda chi ra Juaan ndihi cha nindehe ndo ndihi cha ni chini sohondo. Cua cati ndo ti ndundichin vahandehe ñivi cuii nuun. Chica cuuñivi cojo. Nduvaha ñivi cuhvi cuehetahyu. Chini ñivi soho. Nandotondico ñivi cha ni chihi. Tuhun vahachini soho ñivi ndahvi. 23 Cua cusiiini ñivi, tu ña cua saxini ñi ndavahani cuenda cha ndacu yu ―cati ra.

24Tacan cuu, ta cuahan ndico tatunra Juaan, ta quechaha cati ra Jesuu chiñivi can cuenda ra Juaan ti:

―Chahan ndo tichi cuhu, soco ñavivati cuni ndehe ndo chi iin rai chacuu sava ni ta cua iin tuyoo chayani tati. 25 Chahan ndo, soco ñavi

vati cuni ndehe ndo iin rai ndichinsahma taqui vaha. Chito ndo ti ñivindichin cha taqui ndicha, ñivi chaiyo vaha ndicha―ñican iyo ñi vehecahnu nu iyo ra rey, ta ña iyo ñi tichicuhu. 26Yuhu cati ti chahan ndo, vaticuni ndo ndehe ndo chi iin rai cahancuenda ra Ndioo, soco cahnu xaan carai cuu ra Juaan. 27 Cuenda maan racati tutu Ndioo ti:Tachi yu chi iin ra tatun yu iti nuun

cun,vati maan ra cuu ra cua tiso vaha tiñu

iti nu cua yahun,cati ra Ndioo. 28Yuhu cati ti ñahni cañivi ñuñivi iyo cha cahnu ca. Ra Juaancuu ra cahnu xaan ca, soco cahnuca cua cuu ñivi cua coo chi ra Ndioonu cua cundaca ñahan ra―masi ñivindahvi cuu ñi vitin ―cati ra Jesuu.

29 Chini ñivi ndihi tuhun can, ta saquechaha cati ñi ti rai vaha ndichacuu ra Ndioo, vati cha ni chandutañi cuenda ra Juaan. Tacan ni catitahan ra satiahvi chi ñivi, vati cha nichanduta tahan ra cuenda ra Juaan,30 soco ña sacuinu ra fariseo chi rachito ley chahnu cuhva cuni ra Ndioochi ra ta ra, vati ña chaha ra ta racha sacuanduta ra Juaan chi ra tara. 31 Tacan cuu, ta cati ra Jesuu tichito ra yoso cuhva iyo ñivi iyo quivican. 32 Iyo ñi cuhva iyo ñi cuati siquinuyahvi, vati cana ñi iin tahan ñi ingatahan ñi, ta cati ñi ti cha tivi ñi yaachi ñi, soco ña chita chaha ñi. Chita ñiyaa ndii chi ñi, soco ña chacu ñi, catiñi. 33Tacan cati yu chi ndo, vati quichira Juaan ra sacuanduta. Ña tuhva racachi ra xita, ta ni ña tuhva ra coho randuta chiti uva, ta cati ndo ti iyo taticuihna chi ra. 34 Tacan cuu, ta quichitahan yu ra cuu sehe ñivi. Chachi yu,ta chihi yu, ta cati ndo ti yaha xaancuhva chachi yu. Yaha xaan cuhvachihi yu, ta amigu xain chi ñivi ndacucuati, ta amigu xain chi ra satiahvi,cati ndo, 35 soco ndihi ñivi ra Ndioocutuni ini ñi, vati iyo cha chini tunichi maan ra, cati ra Jesuu, [vati ñandoo ñi vaha ni chi ra Juaan ni chi raJesuu.]

Page 109: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 7:36 106 TUTU LUCA 8:4Chahan ra Jesuu vehe ra Simón ra

cuu fariseo36 Iin quivi cati iin ra fariseo chi ra

Jesuu ti na cua cu cachi ra chi ra vehera. Chacan cuu cha cuahan ra Jesuuvehe ra, ta chachi ra chi ra. 37 Iyotahan iin ñahan ñuun can. Cuahaxaan cuati cha savaha ñacan, ta chitoña ti chachi ra Jesuu vehe ra fariseocan. Chacan cuu cha quichi naanña iin nu indi nduta vixin chahan.38 Tacan cuu, ta ni chacuinda ña itichata ra Jesuu nu caa ra, ta ndahyuña. Tacan cuu, ta yani nduta nuunña chaha ra Jesuu, ta chi ixi xini ñaquechaha nacuhva ña chaha ra. Taayuhu ña chaha ra, ta choso ña ndutavixin chahan can chaha ra. 39 Ndehera fariseo can cha ni savaha ña chi raJesuu, ta quechaha saxini ra chi animara ti tu ndicha ti rai cahan cuendara Ndioo cuu rahya, cua coto ra yooñahan cuu ña tiin chi ra. Cua coto rañaan cha cuu cha ni savaha ña, vatini savaha xaan ña cuati, saxini ra xuvehe can. 40 Tacan cuu, ta quechahacati ra Jesuu chi ra ti:

―Iyo iin cha cua cati yu chihun,Simón―cati ra.

Ta cati ndico ra fariseo can chi ra ti:―¿Ñaan cha cuu chi, ta maestru?

―cati ra.41 Ta quechaha cati ra Jesuu iin

cuhva chi ra ti:―Cha iyo uvi rai. Ndiseca ra ta

ra chi inga ra chahnu. Iin ra ndis-eca uhun ciendu xuhun denario chira, ta inga ra ndiseca uvi xico uchini. 42 Tacan cuu, ta ña cundee tiahvindico ra ta ra. Chacan cuu cha sanaanra chahnu can cuenda cha ndiseca rata ra. Vitin cua cati cun ndaa ra cuacuni mani ca chi ra chahnu can―catira.

43 Ta cati ndico ra Simón ti:―Yuhu cati ti ra ndiseca cha suhva

vihi ca cuu ra cua cuni mani ca chi ra―cati ra.

Ta cati ra Jesuu chi ra ti:―Vaha xaan cati cun ―cati ra.44 Tacan cuu, ta ndehe ra Jesuu chi

ña ñahan can, ta cati ra chi ra Simónti:

―¿Atu ña ni ndehun cha ni savahañahya chihin yu? Quichi yu vehun,

ta ña chahun nduta cua ndoo chahi,ta ñahya―nacata ña chahi chi ndutanuun ña, ta nacuhva ña chahi chiixi xini ña. 45 Ña ni taa yuhu cunchihin yu, soco ña chacuita cha taayuhumaan ña chahi nda cua nda horani quichi yu. 46 Ñahni aceite chosocun xini yu, soco nduta vixin chahanchoso ña chahi. 47 Chacan cuu chacati yu chihun ti cha ni naan cuati iyochi ña, ta cuaha suhva cuati ni savahaña. Chite ti ni naan cuati ña, vati cunimani xaan ña chihin yu. Ta ñivi saxiniti ña savaha xaan ñi cuati―ña cunimani xaanñi, vati saxini ñi ti ña cuahacuati ñi naan ―cati ra chi ra Simón.

48 Tacan cuu, ta cati ra Jesuu chimaan ña ñahan can ti:

―Cha ni naan cuati ni savahun―cati ra.

49 Tacan cuu, ta quechaha cahanñivi chachi chi ra icaa ni, ta nducutuhun ñi chi tahan ñi ti:

―¿Yoo rai cuu rahya, vati sanaanra cuati ñivi? ―cati ñi.

50 Ta cati ndico ra Jesuu chi ña ti:―Cha ni nduvaha anima cun, vati

chinu ini cun chihin yu. Na cua cuhunvii cun ―cati ra.

8Iyo ñi ñahan tindee chi ra Jesuu

1 Tacan cuu, ta queta quivi quee itira Jesuu. Chahan ra ñuun ta ñuun, tacati tuhun ra tuhun vaha yoso cuhvacua coo ñivi chi ra Ndioo nu cua cun-daca ñahan ra. Chahan tahan ndihiuchi uvi tatun ra, 2 ta iyo uvi uni ñiñahan chahan tahan chi ra Jesuu, vaticha ni sanduvaha ra chi ñi, ta cha tavara tati cuihna anima ñi. Iin ña naniMaría Magdalena, ta ucha tati cuihnacha ni tava ra anima ña. 3 Inga ñacuu ña Juana ñasihi ra Chuza ra cuu randiso tiñu cuenda ra Herode, ta ingaña nani Susana. Tuvi ñi cuu ñi nichahan chi ra, ta tindee ñi chi ra chixuhun ñi.

Tuhunyoso cuhva cha chata cuati iinrai chiti

(Mt. 13.1‑9; Mr. 4.1‑9)4Tacan cuu, ta tuvi ñivi nducuiti nu

iyo ra Jesuu. Ndihi ñuun canquichi ñi,

Page 110: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 8:5 107 TUTU LUCA 8:22ta cahan ra chi ñi. Chi cuhva cahan ra,ta cati ra ti:

5 ―Iyo iin rai, ta quee ra cuahanra, vati cua tachi ra chiti [cuhva iyocostumbre ra]. Chata cuati ra chitican, ta iyo chi quehni chi nu yahaiti. Chañu ñivi nuun quehni chi, taquichi ri saa, ta chachi ri chi chi.6 Iyo inga chiti can―quehni chi ticuyuu. Cana chi, soco neti ndico chi,vati ña queta nduta nuun chi. 7 Ingachiti can―quehni chi sava mahñu nuiyo iñu. Icaa ni cana chi chi iñucan, ta chasi iñu nuun chi. 8 Ingachiti can―quehni chi nu ñuhun vaha.Cana chi. Chahnu chi, ta cuaha xaanchiti chi chacoo.

Tuhun can ni cati ra Jesuu, ta nihinxaan cati ra chi ñi ti:

―Na cua taa vaha ndo soho ndotuhun ya ―cati ra.

Tuhun cha cuu cuhva can(Mt. 13.10‑17; Mr. 4.10‑12)

9 Tacan cuu, ta nducu tuhun rasacuaha chi ra ñaan cha cuu cuhvacan, 10 ta cati ra chi ra ti:

―Chaha ra Ndioo cha cua cotomaan ndo tuhun yoso cuhva ndacañahan ra Ndioo chi ñivi ra, ta ña chitoñivi ñuñivi tuhun can nu ni quichiquivi. Maan ndo cua coto chacan,soco chi ndihi ca ñivi cahan yu chicuhva ni. Chacan cuu cha cua cunisoho ñi tuhun can, soco ña cua cutuniini ñi.

Cati cachin ra Jesuu ñaan tuhun cuucuhva cuenda ra chata cuati chiti can

(Mt. 13.18‑23; Mr. 4.13‑20)11 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra

sacuaha chi ra:]’Tuhun ya cuni cati cuhva can, vati

tuhun Ndioo cuu chiti can, 12 ta chitiquehni nu yaha iti cuu sava ni ta cuañivi chini tuhun Ndioo, ta quichi runcuihna. Sanaan run tuhun can chi ñi,vati ña cuni run cha cua cuinu ini ñichi ra Ndioo, ta cua nduvaha animañi. 13 Chiti quehni ticu yuu can cuusava ni ta cua ñivi cusii ini cha chini ñituhun can. Chinu ini ñi chi chi, socoiyo ñi cuhva iyo itu can, vati ñahniyoho chi iyo. Suhva quivi ni chinuini ñi, soco queta quivi ña cundee ca

ñi cha ndavaha ni, ta saña ndico ñi.14 Chiti quehni sava mahñu iñu cancuu sava ni ta cua ñivi chini tuhunNdioo, ta ña cundee ñi, vati saxinixaan ñi. Cuni ñi cusii ini ñi nu ñuhunñuñivi, ta cuni ñi cha cua coo tahanxuhun ñi. Chacan iyo ñi, ta ña chahnuñi cuenda ra Ndioo. 15 Chiti quehninu ñuhun vaha cuu sava ni ta cua ñivichini vaha tuhun Ndioo. Cuni ñi chichi chi ndihi cuii anima ñi, ta cundeeini ñi. Tacan chahnu vaha ñi cuendara Ndioo.

Tuhun yoso cuhva taa yo ñuhunndichin

(Mr. 4.21‑25)16 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra

sacuaha chi ra:]’Ña tuhva yo taa yo ñuhun, ta casi

yo chi chi tichi cajoon. Ña tuhva yocaqui ndaa yo ñuhun xuu chito, socotaa yo ñuhun, ta chaqui ndaa yo chichi nu candileru, vati tacan ndichinvaha cua ndehe ndihi ñivi quihvi tichivehe. 17 Vitin ña chito ñivi ñaantuhun cuu tuhun can, soco nu cuahanquivi cua cutuni ini ñi, ta sa cua cotovaha ñi ñaan cha cuu chi.

18 ’Cua taa vaha ndo soho ndo, vaticua coo ca cha chini tuni chi ra cutuniini tuhun cahin, ta chi ra ña cutuni inituhun cahin―ña cua cutuni ini ra nisuhva ―cati ra.

Queta sihi ra Jesuu chi yani ra nu iyora

(Mt. 12.46‑50; Mr. 3.31‑35)19 Tacan cuu, ta queta sihi ra Jesuu

chi yani ra nu iyo ra, soco ña cuu yahañi nu iyo ra, vati tuvi xaan ñivi iyo,20 ta cati ñivi can chi ra ti:

―Cha iyo sihi cun chi yani cunnuquehe, ta cuni ñi chihun―cati ñi.

21 Ta cati ndico ra Jesuu chi ñi ti:―Cua cati yu yoo cuu sihi yu yoo

cuu yani yu. Ñivi tasoho tuhunNdioo,ta sacuinu ñi chi chi―ñican cuu sihiyu chi yani yu ―cati ra.

Sacutaxin ra Jesuu tati chi ndutatañuhun

(Mt. 8.23‑27; Mr. 4.35‑41)22 Iin quivi quihvi ra Jesuu chi

ra sacuaha chi ra tichi tundoo, taquechaha cati ra chi ra ta ra ti:

Page 111: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 8:23 108 TUTU LUCA 8:39―Na coho inga chiyo nduta ya

―cati ra.Tacan cuu, ta quechaha sacunu ra

ta ra tundoo can. 23 Nu quechahasacunu ra ta ra chi chi, ta quechahaquixi ra Jesuu. Tacan cuu, ta nihinxaan quechaha iyo iin tiati nu ndutacan. Chacan cuu cha quechaha chitunduta tichi tundoo can, ta ica xaansuhva iyo ra ta ra, coto cua ndoyoñuhun ra. 24 Chacan cuu cha sandoyora ta ra chi ra Jesuu, ta cati ra ta ra ti:

―¡Maestru, cua ndoyo ñuhun yo!―cati ra.

Tacan cuu, ta ndoyo ra Jesuu, tanduxaan ra chi tati can chi nduta can,ta cutaxin ndico chi. 25 Tacan cuu, taquechaha cati ra chi ra ta ra ti:

―Ñahni cha chinu ini ndo chi raNdioo ―cati ra.

Iyo xaan cuni ra ta ra, ta yuhvi ra.Nducu tuhun ra ta ra chi tahan ra ti:

―¿Yoo rai cuu rahya? Cha catituhun ra chi tati chi nduta, ta tasohochi chi ra ―cati ra ta ra.

Ni chacoo tati cuihna anima iin raiiyo ñuhun Gadara

(Mt. 8.28‑34; Mr. 5.1‑20)26 Tacan cuu, ta queta ra ta ra

ñuhun Gadara. Iti nuun ñuhunGalilea iyo chi, vati inga chiyo ndutacan iyo ñuhun can. 27 Quee ra Jesuutichi tundoo can, ta tahan ra chi iinrai. Quichi ra iti ñuun can, ta iyo taticuihna anima ra. Nahan xaan cha iyorun chi ra, ta chica cuiti ndaha ra.Ña ndoo ca ra tichi vehe, soco iyo racamasandu. 28Nu ni ndehe racan chira Jesuu, ta quechaha cana chaa ra,ta nduva ihni ra iti nuun ra Jesuu, tanihin xaan quechaha cati ra ti:

―¿Ñaan cha cuu cha cuni cun chi-hin yu, ta Jesuu? Yoho―sehe Ndioocuu cun. Cahan ndahvi yu chihun tiña cuhva cun tu ndoho chihin yu.

29 Tacan cati ra, vati cha ni cati raJesuu ti cua quee run tati cuihna cananima ra. Cuaha xaan cha ni savaharun chi ra cuaha chaha. Cha cucumiñivi chi ra, ta cha ni cunuhni ra chicadena caa, soco chahnda ra chi chi,ta sacuhun run tati cuihna can chi ra

tichi cuhu. 30 Nducu tuhun ra Jesuuchi ra ti:

―¿Ñaan nani cun? ―cati ra.Ta cati ndico ra ti:―Legioon nani yu.Tacan cati ra, vati cuaha xaan run

tati cuihna can cha quihvi anima ra,31 ta quechaha cahan ndahvi run chira Jesuu ti ña cua tava ndaa ra chirun, ta cua cuhun run nu iyo ñivi chani chihi. 32 Tican iyo cuaha ri quini,ta tixitin ri chachi ri iyo ri yucu can.Chacan cuu cha cahan ndahvi run taticuihna chi ra Jesuu ti cua tava ndaa rachi run, ta cua quihvi run tichi rican.Tacan cuu, ta chaha ra Jesuu ndatuchi run. 33 Quee run anima ra ndahvican, ta quihvi run tichi ri quini can,ta quechaha chinu ihni ri quini can.Nuun ri xahva can, ta quehni ri tichinduta can, ta chihi ri.

34 Ndehe ra cumi chi ri ñaan chani tahan ri, ta chinu ra. Ndihi nuyaha ra chaha ra cuenda chi ñivi.35 Chacan cuu cha cuahan ñivi tican,vati cuni ndehe ñi ñaan cha cuu chani chacoo, ta queta ñi nu iyo ra Je-suu. Tacan cuu, ta ndehe ñi ti ndaara ndahvi can. Cha quee run taticuihna anima ra, ta nami ra. Vahaxaan cuni xini ra, ta ndaa ra nu indara Jesuu. Quechaha cuyuhvi xaanñivi can. 36 Ñivi ndehe cha ni tahanra―chaha ñi cuenda yoso cuhva ninduvaha ra ndahvi can. 37 Tacan cuu,ta quechaha cahan ndahvi ndihi ñiviquichi nini cahnu ñuhun Gadara canchi ra Jesuu. Cati ñi ti na cua cuhunra Jesuu inga chiyo, vati cha chahaxaan ra tu ndoho chi ñi, ta yuhvi xaancuni ñi. Tacan cuu, ta quihvi ndico ratichi tundoo, ta cha cua cuhun ra, 38 taquechaha chica ndahvi ra ndahvi canchi ra, vati cuni ra cuhun tahan ra chira, soco cati ra Jesuu chi ra ti:

39―Cuahan iti vehun, ta cati tuhuncun ndihi cha ni savaha ra Ndioo chi-hun ―cati ra, ta saña tahan ra chi ra,ta cuahan ra.

Tacan cuu, ta cuahan ra nduvahacan. Nini ñuun chahan ra, ta catituhun ra ndihi cha ni savaha ra Jesuuchi ra.

Page 112: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 8:40 109 TUTU LUCA 9:5

Cuhvi sehe ra Jairo, ta sayani ndahaiin ñahan sahma ra Jesuu

(Mt. 9.18‑26; Mr. 5.21‑43)40 Tacan cuu, ta queta ndico ra

Jesuu inga chiyo nduta can, ta vahaxaan quihin cuenda ñivi chi ra, vatindihi ñi ndatu chi ra. 41 Tacan cuu, taquichi iin ra nani Jairo, ta ra cuu xiniiin ve ñuhun cuu ra. Chahnu chiti raiti nuun ra Jesuu, ta quechaha cahanndahvi ra chi ra ti na cua cuhun raJesuu vehe ra, 42 vati iin tuhun ni ñaluhu sehe ra iyo. Uchi uvi cuiya ña, tacuni cuvi ña. Tacan cuu, ta cuahan raJesuu chi ra. Ni vii cuahan ra, ta nihinxaan indi ra tañu ñivi.

43 Nu ni yaha ra indi tahan iin ña-han. Cha queta uchi uvi cuiya iyoxaan niñi ña chi ña, ta yoni cuu san-duvaha chi ña. 44 Tuhva ña iti chatara, ta sayani ndaha ña yuhu sahma ra.Suvi ni hora can ni chacuita cha iyoniñi ña chi ña.

45 Tacan cuu, ta quechaha nducutuhun ra Jesuu ti:

―¿Yoo sayani ndaha chihin yu?―cati ra.

Ndihi ñivi cati ti ñahni, ta cati raPedro chi ra ti:

―Maestru, tuvi xaan ñivi iyo, tanihin xaan indi cun tañu ñi ―cati ra.

46 Ta cati ndico ra Jesuu ti:―Iyo yoo sayani ndaha chihin yu,

vati chite ti cha quee suhva tu ndeeini chihin yu ―cati ra.

47 Tacan cuu, ta ndehe ña ñahancan ti cha chito ra, ta tuhva ña nuinda ra. Naquisi xaan chi chi ña, tatuhva ña. Chahnu chiti ña iti nuunra, ta iti nuun ndihi ñivi can chaha ñacuenda ñacu sayani ndaha ña chi ra,ta chaha ña cuenda ti suvi ni hora canni nduvaha ña. 48Tacan cuu, ta cati raJesuu chi ña ti:

―Cha ni nduvahun, vati chinu inicun, sihi. Na cua cuhun vii cun―catira.

49 Ni vii cahan ra Jesuu chi ña, taquichi ñivi iti vehe ra cuu xini veñuhun can. Queta ñi, ta quechaha catiñi chi ra Jairo can ti:

―Cha ni chihi cuii sehun. Ña sa-tañu con chi ra maestru ―cati ñi.

50Chini ra Jesuu tuhun cahan ñi, tacati ra chi ra Jairo ti:

―Ña tichaha ni cun. Mani cha cuacuinu ini cun, ta cua nduvaha sehun―cati ra.

51 Tacan cuu, ta queta ra vehe raJairo. Quihvi ra, ta quihvi tahan raPedro chi ra Juaan chi ra Jacobo chisutu ña luhu can chi sihi ña. Ñicanni quihvi, soco ña ni chaha ra Jesuucha cua quihvi ndihi ca ñivi. 52Cuihyaxaan cuni ndihi ñivi can, ta chacuxaan ñi, soco quechaha cati ra Jesuuchi ñi ti:

―Ña cuacu ndo, vati ña ni chihi ña.Quixi ni maan ña ―cati ra.

53 Tacan cuu, ta quechaha chacunahan ñi chi ra; vati chito ñi ti cha nichihi cuii ña. 54 Tacan cuu, ta quihvira Jesuu tichi vehe. Tiin ra ndaha ña,ta nihin quechaha cahan ra, ta cati rachi ña ti:

―Cuinda, lia ―cati ra.55 Tacan cuu, ta nihin ndico ña tati

ña, ta quii xaan ni chacuinda ña, tacati ra Jesuu ti cua cuhva ñi cha cachiña. 56 Iyo xaan cuni sutu ña chi sihiña, ta cati ra Jesuu ti na ña cua cuhvañi cuenda ñaan cha ni tahan ña.

9Tava tiñu ra Jesuu chi ndihi uchi uvi

ra sacuaha chi ra(Mt. 10.5‑15; Mr. 6.7‑13)

1 Iin quivi cana ra Jesuu chi ndihiuchi uvi ra sacuaha chi ra, ta chaha ratundee ini chi ra ta ra. Chaha randatuchi ra, vati cua tava ra ta ra ndihi runtati cuihna cha ñuhun anima ñivi, tacua sanduvaha ra ta ra chi ñivi cuhvi.2Tacan cuu, ta tava tiñu ra Jesuu chi rata ra, vati cua cati tuhun ra ta ra yosocuhva cua cooñivi chi raNdioo nu cuacundaca ñahan ra, ta cua sanduvahara ta ra chi ñivi cuhvi, 3 ta quechahacati ra chi ra ta ra ti:

―Ñahni cha cua cuiso ndo nu cuacuhun ndo. Ña cuiso ndo garote. Ñacuiso ndo yunu. Ña cuiso ndo cha cuacachi ndo. Ña cuiso ndo xuhun. Ñacuiso ndo. Iin tuhun ni cha ndichinndo cua cuiso ndo. 4 Ndaa vehe cuaquihvi ndo ―suvi ni tican cua coonuun ndo nda cua nda cua cuhun ndoinga ñuun. 5Tu ña cua quihin cuendañivi chi ndo, cua quee ndo ñuun can,ta cua naquisi ndo ñuhun iñi chaha

Page 113: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 9:6 110 TUTU LUCA 9:20ndo. Chacan cuu cha cua coto ñiti cahan ndo iin cha ndicha ndicha―cati ra chi ra.

6 Tacan cuu, ta quee ra ta ra. Cua-han ra. Ñuun ta ñuun cuahan ra, tacati tuhun ra tuhun Ndioo, ta ndihiñuun can sanduvaha ra chi ñivi cuhvi.

Ni chihi ra Juaan ra sacuanduta(Mt. 14.1‑12; Mr. 6.14‑29)

7 Tacan cuu, ta chini ra Heroderey can ndihi tuhun cha ni savahara Jesuu. Saxini xaan ra, vati iyoñivi cati ñi ti cha ni natacu ndico raJuaan tañu ñivi ndii. 8 Inga ñivi catiti ra Elía chahnu cuu ra ni quichi, tainga ñi cati ti iin ra ni cahan cuendara Ndioo tiempu chahnu cuu ra niquichi. 9 Chacan cuu cha cati raHerode ti:

―Ni chahnda yu sucun ra Juaan,[ta chihi ra]. Ña chite yoo rai cahanñi tuhun can ―cati ra.

Chacan cuu cha nducu ra cuhva chacua ndehe ra chi ra Jesuu.

Sacachi ra Jesuu chi uhun mil rai(Mt. 14.13‑21; Mr. 6.30‑44; Jn. 6.1‑14)

10 Tacan cuu, ta queta quivi quichindico ra tatun Jesuu, ta chaha ra ta racuenda chi ra ndihi cha ni savaha ra tara nu ni chahan ra. Tacan cuu, ta qui-hin ra Jesuu chi ra ta ra, ta quee siinra ta ra. Cuahan ra iti ñuun Betsaida,11 soco chito ñivi ndaa iti cuahan ra, tachandicu ñi chi ra. Tacan cuu, ta qui-hin cuenda ra Jesuu chi ñi, ta cahanra chi ñi yoso cuhva cua coo ñivi chira Ndioo nu cua cundaca ñahan ra, tasanduvaha ra chi ñivi cuhvi.

12 Tacan cuu, ta cha cua ini xaan.Chacan cuu cha quichi cahan ra tatunra chi ra Jesuu, ta cati ra ta ra ti:

―Na cua saña tahan yo chi ñiviya, ta na cua cuhun ñi ranchu iyoyatin. Na cua cuhun ñi iti ñuun, tacua nanducu ñi nu cua cusu ñi. Cuananducu ñi cha cua cachi ñi. Tacan sacua nanihin ñi, vati ñahni cha iyo ihya―cati ra ta ra.

13 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta rati:

―Cuhvamaan ndo cha cua cachi ñi―cati ra.

Ta cati ndico ra ta ra ti:

―Ñahni cha iyo chi ndi. Uhuntahan paan chi uvi tiaca ni iyo. Tuña cua cuhun ndi cu sata ndi chacua cachi ndihi ñihya, ña cua quetachacan.

14 Tacan cati ra ta ra, vati uhuntahan mil rai cuu ra iyo, soco catindico ra Jesuu chi ra ta ra ti:

―Cati ndo chi ra ti na cua cundanuun ra. Uvi xico uchi uvi xico uchira ta ra cua cunda iin iin nu cua cundara ―cati ra.

15 Tacan ni savaha ra sacuaha chira Jesuu, ta ni chacunda ndihi ñivican. 16 Tacan cuu, ta quihin ra Jesuupaan can chi tiaca can. Uhun paancuu chi chi uvi tahan tiaca. Quihinra chi chi, ta ndehe ndaa ra iti siquiandivi, ta chaha ra iin tiahvi ndioo chira Ndioo. Chahnda cuati ra chi chi,ta chaha ra chi chi chi ra sacuaha chira, vati cua cuhva ra ta ra chi chi chiñivi can. 17 Tacan cuu, ta chachi ñita ñi, ta ndihi ñi ndaha ini. Tacancuu, ta canihin ra ta ra cha ni ndoo,ta queta uchi uvi tica chehle cuaticanihin ndico ra ta ra.

Cati ra Pedro ti Jesuu cuu ra Cristo,vati ni tava tiñu ra Ndioo chi ra

(Mt. 16.13‑19; Mr. 8.27‑29)18 Iin quivi quee siin ra Jesuu, vati

cua cahan ra chi raNdioo, ta iyo tahanra sacuaha chi ra. Cha ndihi cahan raJesuu chi raNdioo, ta quechahanducutuhun ra chi ra sacuaha chi ra ti:

―¿Yoo rai cui cati ñivi? ―cati ra.19 Ta cati ndico ra ta ra ti:―Iyo ñivi cati ti ra Juaan ra sa-

cunduta cuun. Iyo inga ñivi―catiñi ti Elía cuun, ta iyo inga ñi cati ticha ni nandoto ndico iin ra ni cahancuenda ra Ndioo tiempu chahnu, taracan cuun―cati ra ta ra.

20 Tacan cuu, ta nducu tuhun raJesuu chi ra ta ra ti:

―Ta maan ndo, ¿yoo rai cui catindo? ―cati ra.

Ta cati ndico ra Pedro ti:―Yoho―ra Cristo cuun, vati ni

tava tiñu raNdioo chihun―cati ra chira.

Chaha ra Jesuu cuenda ti cua cuvi ra(Mt. 16.20‑28; Mr. 8.30–9.1)

Page 114: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 9:21 111 TUTU LUCA 9:4121 Tacan cuu, ta cati tuhun xaan

ra Jesuu chi ra sacuaha chi ra ti ñacua cati ra tuhun can chi ni iin ñivi.22 Tacan, ta quechaha cati ra ti:

―Yuhu ra cuu sehe ñivi―iyo chacua ndehe xain tu ndoho. Ndihi rachanihin chi ra sutu chahnu chi rasacuaha ley chahnu―ndihi racan cuatavandaa ra chihin yu. Cua cahni ra tara chihin yu, soco cua yaha uni quivi,ta cua natacu ndico yu ―cati ra.

23 Inga hora, ta cati ndico tucu raJesuu chi ndihi ñivi can ti:

―Tu iyo ndo cuni ndo coo ndo chi-hin yu, na ña cua saxini ndo cuendamaan ndo. Na cua ndehe ndo tundoho cuenda yu ndihi ni quivi cuhvandehe ñivi tu ndoho nu cruu. 24 Tucua cuni ndo coo vaha ndo cuendamaan ndo, cua ndoyo ñuhun ndo,soco tu cua cuvi ndo cuenda yuhu,ña cua ndoyo ñuhun ndo cuenda raNdioo. 25 Ñahni yavi ndaa ndo chacua sacanaan ndo ndihi cha iyo nuñuhun ñuñivi ya, tu cua ndoyo ñuhuncuii ndo cuenda ra Ndioo. 26 Tu cuacucahan nuun ndo cuenda yu, tu cuacucahan nuun ndo tuhun cati tuhin,cua cucahan tahan nuin chimaan ndoquivi cua quichi ndico yu ra cuu seheñivi. Taqui xaan cua cuu nu cuaquichi yu, vati cua quichi yu cuendara suti chi ra cuu tatun Ndioo. 27 Catindicha yu chihin ndo ti iyo ndo indaihya―ña cua cuvi ndo nda cua ndacua ndehe ndo yoso cuhva cua cun-daca ñahan ra Ndioo ―cati ra chi ñi.

Sama ra Ndioo cuhva caa ra Jesuu(Mt. 17.1‑8; Mr. 9.2‑8)

28 Yaha una quivi nu ni cahan raJesuu tuhun can, ta quihin ra chi raPedro chi ra Juaan chi ra Jacobo, tacuahan ra ta ra iin siqui yucu, vaticua cahan ra chi ra Ndioo. 29 Nuni cahan ra Jesuu chi ra Ndioo, tatucu cuhva sananduvi ra Ndioo chi ra.Tucu cuhva caa nuun ra Jesuu horacan, ta nda cua tachan sahma ra cuu,ta cuichin xaan chi, 30 ta ni chacoo uvirai chi ra. Ra Moisee chi ra Elía cuura, ta ndatuhun ra ta ra chi ra Jesuu.31Taqui xaan nu chacuinda ra Moiseechi ra Elía can, ta ndatuhun ra ta ra

chi ra Jesuu yoso cuhva cua cuvi raiti ñuun Jerusalén nu cuahan quivi.32Vee xaan cuni ra Pedro chi tahan ra,vati cuni xaan chi cusu ra ta ra, sococundee ra ta ra, ta ndehe ra ta ra tindichin xaan ra Jesuu cuu. Ndehe rata ra ti ndatuhun uvi rai chi ra Jesuu,33 ta sa cuahan ndico ra Moisee chi raElía nu iyo ra Jesuu, ta quechaha catira Pedro chi ra Jesuu ti:

―Vaha xaan cha quichi tahan ndiihya, maestru. Na cua savaha ndi unitiahva. Iin chi cua cuu chi maun, tainga chi cua cuu chi ra Moisee, ta cuacuu inga chi chi ra Elía―cati ra, [sococahan soho ra,] vati ña chito ra ñaancha cahan ra.

34 Ni vii cahan ra Pedro can, taquichi iin vico. Chasi chi nuun ra tara, ta yuhvi cuni ra ta ra cha chasivico can nuun ra. 35 Tacan cuu, taquechaha cahan ra Ndioo tichi vicocan, ta cati ra ti:

―Sehi chi rahya, ta cuni xain chira. Cua tasoho ndo cha cua cahan ra―cati ra.

36 Cha ndihi cahan ra Ndioo tuhuncan, ta ndehe ra ta ra ti iin tuhun ni raJesuu ni ndoo. Tacan cuu, ta taxin nichacoo ra ta ra. Quivi can ña chaha rata ra cuenda chi ni iin ñivi ñaan chacuu cha ni ndehe ra tican.

Sanduvaha ra Jesuu chi iin ra luhuñuhun tati cuihna anima

(Mt. 17.14‑21; Mr. 9.14‑29)37Tuvi inga quivi, ta nuun ndico ra

ta ra siqui yucu can. Nuun ra, ta tuviñivi ni nihin tahan ra. 38Tacan cuu, tacana chaa iin rai nda mahñu ñivi can,ta cati ra chi ra Jesuu ti:

―Yoho maestru, na cua savahuntu manini cua ndehun sehi, vati iintuhun ni ra iyo, 39 ta ñuhun tati cui-hna anima ra. Quii xaan cana chaa rasavaha run, ta chahni rai run chi ra, taquee iñu yuhu ra. Sanicuehe run chira, ta cuaha tu ndoho chaha run chira, ta ña ta quee run. 40 Cha cahin chira sacuaha chihun ti na cua tava ra chirun, soco ña cuu chi ra ―cati ra.

41Ta cati ndico ra Jesuu chi racan ti:―Ndioho, ña chinu ini ndo chi ra

Ndioo. Mani ndavaha ni ndacu ndo.Ña cundee ca ini yu chi ndo. Ña nahan

Page 115: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 9:42 112 TUTU LUCA 9:58cua coi chi ndo. Na ndaca sehe cunihya ―cati ra.

42 Tacan cuu, ta ni vii cua tuhva raluhu can, ta sanduva run tati cuihnachi ra, ta chahni rai run chi ra. Tacan,ta quechaha nduxaan ra Jesuu chi runtati cuihna can, ta sanduvaha ra chi raluhu, ta chaha cuenda ndico ra chi rachi sutu ra. 43 Iyo xaan cuni ndihi ñivican, vati cahnu xaan cuu ra Ndioo.

Inga chaha chaha ra Jesuu cuenda ticua cuvi ra

(Mt. 17.22‑23; Mr. 9.30‑32)Ni vii nduiyo ndihi ñivi can, vati

cuaha xaan cha ni savaha ra Jesuu, taquechaha cati ra chi ra sacuaha chi rati:

44 ―Cua taa vaha ndo soho ndotuhun ya. Yatin xaan cua xico tuhunñivi chihin ra cuu sehe ñivi, ta cua tiinñi chi ra ―cati ra.

45 Ña nituni ini ra ta ra tuhun can,vati ña chaha ra Ndioo. Chacan cuucha ña nituni ini ra, ta yuhvi ra ta randucu tuhun ra chi ra Jesuu ñaan chacuu tuhun can.

Tuhun ndaa ñivi cuu ñivi cahnu ca(Mt. 18.1‑5; Mr. 9.33‑37)

46 Tacan cuu, ta quechaha cahanyuhu ra sacuaha chi ra Jesuu. Cahanyuhu ra chi tahan ra, vati saxini xaanra ndaa ra cua cuu iin rai cahnu ca.47 Tacan, ta sa chito ra Jesuu yosocuhva saxini ra ta ra chi anima ra.Chacan cuu cha quihin cuenda ra chiiin ve luhu, ta ni chacuinda ve iinchiyo xiin ra savaha ra, 48 ta quechahacati ra chi ra ta ra ti:

―Tu cua quihin cuenda ndo chiñivi cuu sava ni ta cua vehya cuendayu, cua quihin cuenda ndo chihin yu.Tu cua quihin cuenda ndo chi yuhu,cua quihin cuenda tahan ndo chi raNdioo, ta maan ra tava tiñu chihinyu. Ta chi maan ndo cati yu ti ra cuurai cahnu ca cua tindee chi ndihi ñivitahan ra ―cati ra.

Tu ña cua cani tahan ñivi chi yo, cuacuinda naan ñi chihin yo

(Mr. 9.38‑40)49 Tacan cuu, ta quechaha cati ra

Juaan chi ra ti:

―Ni ndehe ndi chi iin rai, ta cahanra sivi cun, ta tava ra tati cuihnaanima ñivi, soco ña chaha ndi cha cuasavaha ca ra chacan, vati ña chica rachihun sava ta cuhva cha chica maanndi ―cati ra.

50 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Ña cua casi con nuun ñivi ndacu

tacan, vati tu ña cua cani tahan ñivichi yo, cua coo ñi cuenda yo―cati ra.

Nduxaan ra Jesuu chi ra Jacobo chi raJuaan

51 Tacan cuu, ta chito ra Jesuu tiña cuaha ca quivi, ta cua ndaa ra itisiqui andivi. Chacan cuu cha cati rachi anima ra ti nini xaan cua cuhun raiti ñuun Jerusalén, 52 ta tachi ra tatunra iti nuun. Cuahan ra tatun can itiñuhun Samaria, ta quihvi ra iin ñuun,vati cua nducu ra ndaa cua cachi raJesuu ndaa cua cusu ra. 53 Tacanni savaha ra tatun can, soco ña niquihin cuenda ñivi can chi ra Jesuu,vati cha cuahan ra iti ñuun Jerusalén.54 Ndehe ra Jacobo chi ra Juaan yosocuhva cati ñivi can, ta quechaha catira ta ra chi ra Jesuu ti:

―Ra chahnu, ¿atu cuni cun chacua cahan ndi chi ra Ndioo ti na cuasaquehni ra ñuhun cha cua cayu ñi-hya, ta cua ndoyo ñuhun ñi cuhva nisavaha ra Elía iti chata? ―cati ra tara.

55 Tacan cuu, ta ndico coo ra Jesuunuun ra ta ra, ta nduxaan ra chi ra, tacati ra ti:

―Ña chito ndo ñaan tiñu chicando. 56Yuhu ra cuu sehe ñivi―quichiyu, vati cuni yu sanduvahi anima ñivi.Ña cuni yu cha cua ndoyo ñuhun ñi―cati ra.

Tacan cuu, ta cuahan ra ta ra ingañuun.

Cuni ñivi caca ñi iti chica ra Jesuu(Mt. 8.19‑22)

57 Ni vii cuahan ra ta ra iti, taquechaha cati iin rai chi ra Jesuu ti:

―Yoho ra chahnu, cuni cuhin chi-hun ndaa iti cua cuhun cun―cati ra.

58 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Iyo nu quixi ri ñucuii, ta iyo taca

ri saa, soco ñahni nu cua cava cusu yu,ta ra cuu sehe ñivi cui ―cati ra chiracan.

Page 116: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 9:59 113 TUTU LUCA 10:1659 Chi inga ra cati ra Jesuu ti:―Na coho―cati ra,soco cati ndico racan chi ra ti:―Ra chahnu, cuhva cha cua cuhun

xihne, ta cua cuchi yu chi suti ―catira.

60 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Na cua cuchi ñivi tahan ndo chi

ra, soco yoho―cuahan, ta cati tuhuncun yoso cuhva cua coo ñivi chi raNdioo nu cua cundaca ñahan ra―catira.

61 Tacan cuu, ta cati inga ra chi raJesuu ti:

―Cua cuhin chihun, ra chahnu,soco cuhva cun cha cua saña tahanxihne chi ñivi yu ―cati ra.

62 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Tu cua quechaha satiñu ndo tiñu

ra Ndioo, soco tu ña cua satiñu ndochi ndihi cuii anima ndo, ña cua cuucoo ndo nu cua cundaca ñahan raNdioo ―cati ra.

10Tava tiñu ra Jesuu chi uni xico uchi

ra ta ra1 Tacan cuu, ta chaha ra Jesuu tiñu

chi inga uni xico uchi ra ta ra, ta tavatiñu ra chi ra ta ra. Uvi uvi ra tava tiñura, ta cuahan ra ta ra iti nuun. Ndihiñuun nu cua yaha ra Jesuu cuahan rata ra. 2Ni vii iyo ra ta ra chi ra Jesuu,ta cati ra chi ra ta ra ti:

―Cuaha xaan tiñu iyo, soco ñahniñivi cua satiñu. Na cua cahan ndahvindo chi ra chahnu Ndioo ti cua tavatiñu ra chi ñivi cua satiñu tiñu ra.3 Vitin cuahan ndo. Tava tiñu yuchihin ndo, ta cuahan ndo nu cua coondo chi tu ndoho. Cuhva iyo ri chivucuati cua coo ndo, vati chaha ri inatu ndoho chi ri. [Cuhva can cua coondo chi tu ndoho.] 4 Ña cua cuisondo xuhun. Ña cua cuiso ndo yunu.Ña cua cunda chaha ndo. Ña cuanducuee ndo ndatuhun ndo chi ñivitahan ndo iti. 5 Ndaa vehe cua coonuun ndo cua cati xihna ndo chi ñivican ti na cua coo vii ñi vehe ñi. 6 Tundicha ti iyo vii ñivi can, cua coo viiñi cuhva cua cati ndo, soco ña cua coovii ñi, tu ñavi tacan iyo ñi. 7Vehe cannu iyo vii ñivi cua ndoo nuun ndo, ta

cua cachi tahan ndo chi ñican, vati iyoyahvi ndihi ñivi satiñu. Ña cua nducundo nu cua coo ndo vehe ta vehe. 8Tucua quihin cuenda ñivi chi ndo ñuunnu cua quihvi ndo, cua cachi ndoñaancha cuu cha cua cuhva ñi chihin ndo.9Cua sanduvaha ndo chi ñivi cuhvi, tacua cati tuhunndo chi ñivi can ti yatinxaan cua cundaca ñahan ra Ndioo.10 Tu ña cua quihin cuenda ñivi chindo ñuunnu cua quihvi ndo, cua yahando iti cahnu ñuun can, ta cua catindo chi ñi ti 11 nacuhva ndo yuhmañuhun ñuun ñi chaha ndo. Chacancuu cha cua coto vaha ñi ti ña vahacha ndacu ñi, soco na cua coto ñi yosocuhva cua cooñivi chi raNdioo nu cuacundaca ñahan ra, cua cati ndo chiñican. 12 Yuhu cati ti quivi cua tachituni ra Ndioo chi ñivi xaan xaan cuacutuni ñivi ni chacooñuun Sodoma itichata, soco xaan ca cua cutuni ñivi ñacua quihin cuenda chi ndo vitin―catira.

Cuhva iyo ñivi ña tasoho(Mt. 11.20‑24)

13 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñicuenda ñivi ña tasoho:]

’Ndioho ñivi ñuun Corazín, ndiohoñivi ñuun Betsaida, cahnu xaan tundoho cua coo chi ndo, vati cahnuxaan cuhva cuu cha ni savahi itinuun ndo. Tu cua savahi cuhva caniti nuun ñivi iyo ñuun Tiro, tu cuasavahi cuhva ni savahi iti nuun ndo itinuun ñivi ñuun Sidón, ta cahnu xaancuati cuu cha ni savaha ñi, ndichandicha cua saña ihni ñi ndihi cuatican. 14 Cahnu xaan tu ndoho cua coochi ñivi ñuun can nu cua tachi tuni raNdioo chi ñivi, soco cahnu xaan ca tundoho cua coo chi maan ndo. 15 Tandioho ñivi ñuun Capernaum, ña cuacoo ndo iti siqui andivi. Cua coo ndonu iyo ñivi ndoyo ñuhun, [vati cuatachi tuni ra Ndioo chi ndo].

16 ’Tu cua tasoho ñivi chimaan ndo,cua tasoho tahan ñi chihin yu. Tu cuatava ndaa ñi chi ndo, cua tava ndaatahan ñi chi yuhu. Tu cua tava ndaañi chihin yu, cua tava ndaa tahan ñichi ra Ndioo, vati maan ra cuu ra tavatiñu chihin yu. Tacan ni cati ra Jesuuchi ra ta ra, ta cuahan ra ta ra.

Page 117: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 10:17 114 TUTU LUCA 10:30Quichi ndico ndihi uni xico uchi ra ta

ra17 Quichi ndico ndihi uni xico uchi

ra ta ra nu ni chahan ra, ta sii xaancuni ra ta ra. Cati ra ta ra chi ra Jesuuti:

―Ra chahnu, cha ni cahan ndi chirun tati cuihna cuenda sivi cun, ta nitasoho run cha ni cahan ndi ―cati rata ra.

18 Ta cati ra Jesuu chi ra ta ra ti:―Ndicha ti ni ndehi ti cha ni

quehni run Satanaa iti siqui andivicuhva quehni iin tachan, [vati chacuahan ndoyo ñuhun run]. 19 Chachahi tu ndee ini chi ndo, vati cuacuu cuañu ndo chata ri coo, cua cuucuañu ndo chata ri tisuhma, ta ña cuacundee run Satanaa cuxaan ini runchi ndo. Ñahni cha cua cuu sandoyoñuhun run chi ndo. 20 Ña cua cusiiini ndo cha tasoho run tati cuihna chacahan ndo chi run, soco cua cusii inindo, vati cha iyo sivi ndo nu tutu raNdioo iti siqui andivi, [vati cua coondo chi ra] ―cati ra Jesuu.

Sii cuni ra Jesuu(Mt. 11.25‑27; 13.16‑17)

21 Suvi ni hora can sii xaanquechaha cuni ra Jesuu savaha ra TatiNdioo. Tacan cuu, ta quechaha cati raJesuu ti:

―Yoho tata, maun cuu ra ndacañahan iti siqui andivi, ta maun cuura ndaca ñahan nu ñuhun ñuñivi ya.Sacahnu yu chihun, vati ña chahuncuenda chi ñivi nditi chi ñivi cutuniini yoso cuhva cua coo ñivi chihunnu cua cundaca ñahan cun, soco chiñivi ndahvi ya cha sacoto cun chacan.Chacan ni savahun, vati cuhva cunicun cuu chi, tata.

22 ’Cha ni chaha suti ndihi tu ndeeini chihin yu. Yoni ñivi chito yosocuhva iyo ra cuu sehe Ndioo. Iintuhun ni ra Ndioo chito chacan, tayoni ñivi chito yoso cuhva iyo raNdioo. Iin tuhun ni ra cuu sehe rachito, ta ndaa ñivi cuni ra sacotora―ñican cua coto tahan ñi yosocuhva iyo ra Ndioo sutu yu ―cati raJesuu.

23 Tacan cuu, ta ndehe ra Jesuu chira sacuaha chi ra, ta cahan siin ra chira ta ra, ta cati ra ti:

―Cua cusii ini ndo cuenda cha nindehe ndo. 24 Chahi cuenda chi ndoti tuvi xaan ra ni cahan cuenda raNdioo nu quichi quivi, tuvi xaan ra nichacundaca ñahan cuenda ra Ndiooiti chata―cuni ra ndehe ra cha nindehe maan ndo, soco ña ni cundeendehe ra. Cuni xaan ra ta ra cunira tuhun chini maan ndo, soco ñacundee ra ―cati ra Jesuu.

Tuhun cha ni savaha iin rai ñuhunSamaria cha vaha

25Tacan cuu, ta queta iin ra sacuahaley chahnu, vati cuni coto ra a ñacua cahan ra Jesuu iin cha ndavahani. Chacan cuu cha quechaha nducutuhun ra chi ra Jesuu ti:

―Maestru, ¿ñaan cha cuu cha cuasavahi, ta cua coo ndito yu chi raNdioo ndihi ni quivi ndihi ni tiempu?―cati ra.

26 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―¿Ñaan cha cuu cha cati ley

chahnu? ¿Ñaan cha cuu cha cati chicuni maun? ―cati ra.

27 Tacan cuu, ta cati ndico rasacuaha ley can ti:

―Cati chi ti cua cuni yo chi rachahnu Ndioo chi ndihi cuii anima yochi ndihi cuii cha chini tuni chi yo,ta cua cuni yo chi ndihi ñivi tahan yocuhva cuni yo suvi ni chimaan yo, catichi ―cati ra.

28 Tacan cuu, ta cati ra Jesuu chi rati:

―Vaha xaan cuhva cahun. Tu cuasavahun cuhva ni cati cun, cua coondito cun chi ra Ndioo―cati ra Jesuu.

29 Ta ra sacuaha ley can―cuni racha cua saxini ra Jesuu ti nducu tuhunvaha ra chi ra. Chacan cuu cha nducutuhun ndico ra chi ra Jesuu ti:

―¿Yoo cuu ñivi tahan yu? ―catira.

30 Tacan cuu, ta cati ndico ra Jesuuchi ra ti:

―Iyo iin rai judío, ta quee ra ñuunJerusalén, ta cuahan ra iti ñuun Jer-icó. Tacan cuu, ta tiin run ñasuhu chira. Quenda run sahma ra, ta cani runchi ra, ta cuahan run. Nacoo run chi

Page 118: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 10:31 115 TUTU LUCA 11:7ra, ta cuni cuvi ra. 31 Suvi ni horacan yaha iin ra sutu iti can. Ndehe ranu caa ra ndahvi can, ta yaha ra ingachiyo iti can. 32 Ta ni cuhva quichi iinra satiñu ve ñuhun. Ndehe ra nu caara ndahvi can, ta yaha ra inga chiyoiti can. 33 Tacan cuu, ta quichi tahaniin ra ñuhun Samaria, [ta xaan cunira ndehe ra chi ñivi judío cuhva iyocostumbre ñivi ra]. Queta ra nu caara ndahvi can, ta ndehe ra chi ra, tauhvi xaan cuni ra chi ra. 34 Chacancuu cha tuhva ra nu caa ra, ta savahara rimeri chi aceite chi vinu. Chosora chi chi, ta chuhni ra nu nicuehera. Tacan cuu, ta tindee ra chi randahvi can. Tiso ra chi ra siqui sanara, ta ni chandaca ra chi ra nu cuacoo nuun ra, ta tindee ra chi ra suhvaca. 35 Tuvi inga quivi, ta chaha ra uvixuhun denario chi ra iyo vehe can,ta cati ra chi ra ti na cua tindee rachi ra. Tu cua sanaan ca ra xuhun racha cumi ra chi ra, cua tiahvi ndico randa quivi cua yaha ndico ra, cati ra.36 Vitin cua cati maun. ¿Ndaa ra cuura cuu ñivi tahan ra ni ndoyo ñuhunsavaha ñasuhu? ―cati ra Jesuu chi ra.

37 Ta cati ndico ra sacuaha ley canti:

―Ra ni cundahvi ini chi ra―racancuu ra cuu ñivi tahan ra ―cati ra.

Ta cati ra Jesuu ti:―Cuahan vitin, ta na cua savaha

maun cuhva ni savaha racan―cati ra.Queta ra Jesuu vehe ña Marta chi ña

María38 Tacan cuu, ta cuahan ra Jesuu

chi ra sacuaha chi ra iti, ta queta rata ra iin ñuun. Tacan cuu, ta quihincuenda iin ña nani Marta chi ra Jesuuvehe ña. 39 Iyo tahan iin cuhvi ña naniMaría, ta mani cha cunda nuun ña nuiyo ra chahnu Jesuu cuni ña, ta tasohoña tuhun cahan ra. 40 Saxini xaan ñaMarta can yoso cua savaha ña, ta cuasacachi ña chi ra. Chacan cuu chatuhva ña nu ndaa ra, ta quechaha catiña chi ra ti:

―Ra chahnu, ¿ñacu ña tichaha nicun cha ni nacoo ihni ña cuhvi yuchihin yu, ta mani yu cua tiso vahacha cua cachi ndo? Cua cati cun chi

ña ti na cua tindee tahan ña chihin yu―cati ña.

41 Ta cati ndico ra chi ña ti:―Cuaha xaan saxini cun, Marta.

Cuaha xaan chica xini cun. 42 Iyo iincha cumani cun. Ndacu ña María iincha vaha xaan, [vati tasoho ña chacahan yu,] ta ña cua naan chi chi ña―cati ra.

11Sanahan ra Jesuu yoso cuhva cua

cahan yo chi ra Ndioo(Mt. 6.9‑15; 7.7‑11)

1 Iin quivi iyo ra Jesuu iin nu cahanra chi ra Ndioo. Nu ni ndihi cahan rachi ra Ndioo, ta quechaha cati iin rasacuaha chi ra ti:

―Ra chahnu, sanahun chi ndi yosocuhva cua cahan ndi chi ra Ndioocuhva ni sanahan ra Juaan chi ra chicachi ra ―cati ra.

2 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta rati:

―Nu cua cahan ndo chi ra Ndioo,ta cua cati ndo tehen:Sutu ndi iyo iti siqui andivi,na cua sacahnu ndihi ñivi chihun.Na cua queta quivi cua cundaca ña-

han cun ihya nu ñuhun ñuñiviya.

Na cua savaha cun cuhva cuni cunihya cuhva ndacu cun iti siquiandivi.

3Na cua cuhva cun cha cua cachi ndivitin quivi ya.

4Na cua cucahnu ini cun cuati ndacundi,

vati cucahnu ini ndi ndihi cha ndacuñivi chi ndi.

Na ña cua cundaca cun chi ndi nu cuasavaha ndi ndavaha ni.

Tacan ni cua cahan ndo chi ra Ndioo―cati ra.

5 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta rati:

―Iyo amigu ndo chi ndo. Tu cuacuhun ndo vehe ra sava ñuun, ta cuacati ndo chi ra ti: “Amigu, na cuhvanuun cun uni paan chihin yu, 6 vaticha ni queta iin amigu yu vehi. Canixaan quichi ra, ta ñahni cha cua cuhvandi cachi ra,” cua cati ndo. 7Tu tacancua savaha ndo, ta cua cati ndico ra

Page 119: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 11:8 116 TUTU LUCA 11:26

tichi vehe ra ti: “Ña cahun chihin yuvitin. Cha ndasi yu vehi, ta cha caandi chi sehe cuati ndi. Ña cuu ndoye,ta cuhve chi chi chihun vitin,” cuacati ra. 8 Cati yu chi ndo ti vasi ñacua cuhva ra ti cha amigu, soco tu ñacua saña ndo cha cahan ndahvi ndochi ra, cua ndoyo ra, ta cua cuhva randihi cha chini ñuhun ndo, [vati ñacua cundee ca ini ra]. 9 Chacan cuucha cati yu chi ndo ti na cuandacandocha chini ñuhun ndo chi ra Ndioo, tacua cuhva ra chi chi chi ndo, 10 vatichaha ra cha chica ndihi ñivi chi ra.

11 ’Yoni ndo cua cuhva ndo iin ricoo chi sehe ndo, tu cua ndaca vetiaca. 12Tu cua ndaca ve ndivi tiñuun,ña cua cuhva ndo iin tisuhma chi ve.13Ñivi ñuñivi cuu maan ndo, ta chitondo yoso cuhva cua cuhva ndo chavaha chi sehe ndo. Vaha xaan ca chitora sutu ndo iti siqui andivi yoso cuhvacua samani ra chi ndo. Cua cuhva racha cua quichi ra Tati Ndioo chi ndihiñivi cua ndaca chi ra ―cati ra Jesuu.

Cati ñivi ti iyo tati cuihna chi ra Jesuu(Mt. 12.22‑30; Mr. 3.19‑27)

14 Iin quivi ni tava ra Jesuu taticuihna ñuhun anima iin rai, ta ñihinra rai can savaha run. Ni quee runanima ra, ta quechaha cahan ra, ta iyoxaan cuni ndihi ñivi can. 15 Iyo ñivicati ti:

―Iyo run Beelzebú run cuu xini chirun tati cuihna chi ra Jesuu. Chacancuu cha cuu tava ra chi run ―cati ñi.

16 Inga ñi―cuni ñi cha cua savahara iin cha cahnu cuenda ra Ndioo itisiqui andivi, vati cuni ñi coto ñi a vahara Jesuu a ña vaha ra. 17 Chito ra yososaxini ñi ta ñi, ta quechaha cati ra chiñi ti:

―Tu cua cani tahan ñivi iyo iinñuun chi tahan ñi, cua ndoyo ñuhunñivi ñuun can. Tu cua cani tahanñivi iyo iin vehe chi tahan ñi, cuandoyo ñuhun ñivi vehe can. 18 Tucua cani tahan ñivi run Satanaa suvini chi maan run, cua ndoyo ñuhuntahan nu ndaca ñahan run. Tacancati yu, vati cati maan ndo ti iyo runBeelzebú chihin yu, ta tave chi runtati cuihna. 19 Cati ndo ti cuu tave

chi run tati cuihna can, vati iyo runBeelzebú chihin yu. Vasi saxini ndoti tacan ni tava ñivi maan ndo chirun. Chacan cuu cha cua cati suvi niñivi maan ndo ti ña vaha saxini ndo.20 Tava main chi run tati cuihna can,vati chaha ra Ndioo tu ndee ini chihinyu. Chacan cuu cha cua coto ndo tindaca ñahan ra Ndioo ihya nu ñuhunñuñivi ya.

21 ’Iyo iin rai. Nihin xaan ra, tandiso ra cha xaan. Tu cua cumi vahara vehe ra, ñahni cha cua tahan chachira, 22 soco tu cua quichi inga ra, tanihin ca racan, ta cua cani tahan rachi ra iyo vehe ra, cua sandoyo ñuhunra chi ra, [vati maan ra nihin ca ra].Cua quihin ra ndihi cha xaan cha iyochi racan, ta chinu ini ra ti cha cuacundee ra chi chacan. Cua natahvi randihi ndatiñu racan. [Tacan cati raJesuu cuenda run Satanaa, vati cha nisacanaan ra chi run.]

23 ’Tu ña cua coo ndo chihin yu,cua cani tahan ndo chihin yu. Tu ñacua cahan ndo chi ñivi cuenda yu, cuasandoyo ñuhun ndo chi ñi.

Tu cua coo ndico tati cuihna animañivi, xaan ca cua coo tu ndoho chi ñi

(Mt. 12.43‑45)24 [Ni vii cahan ra Jesuu iin cuhva

cuenda run Satanaa:]’Tu cua quee ndaa run tati cuihna

anima ñivi, cua cuhun run tichi cuhunu ñahni nduta. Cua nanducu runnu cua coo taxin run, soco ña cuananihin run. Tacan, ta cua saxini runti cua cuhun ndico run nu ni queerun. 25 Chacan cuu cha cua cuhunndico run, ta cua ndehe run ti vahaxaan iyo ñi. 26 Chacan cuu cha cuacuhun run, ta cua quichi ndaca runinga ucha run tati cuihna, ta xaan carucan. Cua quihvi run ta run animañican, ta nihin xaan ca cua coo tundoho chi ñi. [Tacan cati ra Jesuu,vati tacan ni cua cuhva run Satanaa tundoho chi ñivi, tu ña cua coo ñi chi raJesuu.]

Cua cusii ini ñivi iin cha ndichandicha

Page 120: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 11:27 117 TUTU LUCA 11:4227 Ni vii cahan ra Jesuu tuhun can,

ta quechaha cahan iin ñahan ndamahñu ñivi can, ta cati ña ti:

―¡Na cua cusii ini ña ñahan cuusihi cun! ―cati ña, [vati vaha xaancahan ra].

28 Ta cati ndico ra Jesuu ti:―¡Na cua cusii ca ini ñivi tasoho

tuhun Ndioo, ta sacuinu ñi cuhva catichi! ―cati ra.

Cuni ñivi ndavaha ni ndehe ñi iincuhva cahnu xaan

(Mt. 12.38‑42; Mr. 8.12)29Tacan cuu, ta tuvi ca ñivi ni ndu-

cuiti, ta quechaha cati ra Jesuu chi ñiti:

―Ña vaha ñivi cuu ndo. Ña cunindo cuinu ini ndo chihin yu, tu ñacua savahi iin cuhva cahnu cuendara Ndioo. Ñahni ca cha cua savahichi ndo. Cuhva ni savaha ra Jonaanu ni quichi quivi―cuhva can ni iyochi ndo. 30 Cuhva cati tuhun ra Jonaachi ñivi ñuun Nínive―tacan ni catituhun tucu yuhu ra cuu sehe ñivi.31 Iti nuun ra Ndioo cua queta iinñahan ni chacundaca ñahan chi ñiviiyo iti xuu nu ni quichi quivi. Nucua tachi tuni ra Ndioo chi ñivi cuaqueta ña chi maan ndo, ta cua catituhun tahan ña ti ña vaha ndacu ndo,vati cani xaan quichi ña, ta tasoho ñatuhun cahan ra Salomón, vati cuahaxaan cha chini tuni chacoo chi ra,soco vitin iyo iin rai cahnu ca, ta iyo cacha chini tuni chi ra, [ta ña saña ihnindo cuati ndacu ndo]. 32 Ta ni cuhvacua queta tahan ra rai ni chacoo ñuunNínive chi ndo nu cua tachi tuni raNdioo chi ñivi, ta cua cati tuhun tahanra ti ña vaha ndacu ndo, vati sañaihni ra cuati ni savaha ra nu ni catituhun ra Jonaa tuhun Ndioo iti chata,ta vitin iyo iin rai cahnu ca, ta catituhun ra chi ndo, [soco ña saña ihnindo cuati ndacu ndo]. Tacan cati raJesuu suvi ni cuenda maan ra.

Tuhun yoso cuhva iyo nuun yo(Mt. 5.15; 6.22‑23)

33 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivican:]

’Yoni cua taa ñuhun, ta cua tixeheñi chi chi. Yoni cua taa ñuhun, ta cuatihi ñi chi chi tichi máquila. Tu cua

taa yo ñuhun, cua tiso yo chi chi nucandileru. Chacan cuu cha ndichinvaha cua ndehe ñivi quihvi tichi veheyo. 34 Titi nuun yo cuu sava ni ta cuaiin ñuhun iyo chi yo. Tu vaha iyotiti nuun yo, ndichin vaha cua ndeheyo. Tu ña vaha cuni titi nuun yo, ñandichin cua ndehe yo. 35 Chacan cuucha na cua saha ndo cuenda, coto ñandichin vaha cua ndehe ndo. 36 Tundichin vaha cua ndehe ndo, ta ñahnicha cua ndoyo ñuhun nuun ndo, vahacua ndehe ndo cuhva ndehe vaha ndonu cayu ñuhun. [Tacan ni cati raJesuu, vati tu cua cutuni vaha ini ñiyoso cuhva iyo ra Ndioo, cua coo vahañi chi ra.]

Cati ra Jesuu ti ña vaha ndacu rafariseo chi ra sacuaha ley chahnu

(Mt. 23.1‑36; Mr. 12.38‑40;Lc. 20.45‑47)

37 Cha ndihi cahan ra Jesuu, ta catiiin ra fariseo ti na cu cachi ra chira vehe ra. Chacan cuu cha cuahanra Jesuu. Quihvi ra, ta ni chacundara yu mesa. 38 Ndehe ra fariseo canti ña tuhva ra Jesuu nacata xihna randaha ra, ta sa cua cachi ra cuhvandacu xaan ra fariseo. Chacan cuucha iyo xaan cuni ra. 39 Tacan cuu, taquechaha cati ra chahnu chi ra ti:

―Ndihi ndioho fariseo, nacata ndocoho ndo. Nacata ndo yachin ndo.Chata ni chi nacata ndo, soco animandoña vaha, vatimani cha ndavahanicuni ndo. Mani cha cuni ndo chi ndondacu ndo. 40 Tondo xaan xini ndo.Ini ra Ndioo cuu ra savaha chi ñuhunñuñivi ya, ta savaha tahan ra chimaanyo chi anima yo. 41Na cua tindee ndochi ñivi tahan ndo cuhva cha iyo chindo, ta ndoo ndoo cua coo anima ndo.

42 ’Ndioho ra fariseo, cua coo tundoho chi ndo, vati ndihi yucu nisamani ndo chi ra Ndioo. Samanindo menta. Samani ndo minu. Ndihichacan ni samani ndo chi ra, socoña tuhva ndo savaha tahan ndo chavaha ndicha chi ñivi tahan ndo. Ñatuhva ndo cuni mani tahan ndo chiñivi tahan ndo. Iyo cha cua savahando nduvi cuhva can, ta ña cua nacoondo ni iin chi ni inga chi.

Page 121: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 11:43 118 TUTU LUCA 12:843 ’Ndioho ra fariseo, cua coo tu

ndoho chi ndo, vati cuni ndo cundando tayu vaha xaan ca cha iyo veñuhun. Cuni ndo cha cua sacahnuxaan ñivi chi ndo nu yaha ndo iti.

44 ’Ndioho ra fariseo, ndioho rasacuaha ley, ra uvi yaa cuu ndo, vaticahnu xaan ndavaha ni ndacu ndo,soco ña chito ñivi, vati sandahyu ña-han ndo chi ñi ―cati ra.

45Tacan cuu, ta quechaha cati iin rasacuaha ley chahnu chi ra Jesuu ti:

―Maestru, cahan tahun ndavahani chi maan ndi cha cahun tuhun can―cati ra.

46 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Ndioho ra sacuaha ley chahnu,

cua coo tahan tu ndoho chi maanndo, vati vee xaan tuhun chaha ndochi ñivi. Yaha cuhva cha chaha ndotuhun chi ñi, ta ña tindee ndo chi ñini suhva.

47 ’Cua coo tu ndoho chi ndo, vatitaqui xaan ni chaqui ndaa ndo bóvedanu ni cuchi ra ni cahan cuenda raNdioo, ta ñivi maan ndo cuu ñivi nichahni chi ra iti chata tiempu chahnu.48 Chacan cuu cha testigu cuu ndo, tachaha ndo cuenda ti iyo inuun ndochi ñivi ndo iyo tiempu chahnu, vatiñican―chahni ñi chi ra ta ra, ta maanndo savaha ñaña nu ni cuchi ra ta ra.

49 ’Iyo cha chini tuni chi ra Ndioo.Chacan cuu cha cati ra nu ni quichiquivi ti cua tava tiñu ra chi ra cahancuenda ra chi ra cuu tatun ra, soco cuacani ñivi chi ra, ta cua cahni ñi chi ra.50 Chacan cuu cha cua coo cuati chindo chi ñivi iyo vitin, vati chahni ñivindo chi ra ni cahan cuenda ra Ndioonda ni xihna cuii 51nu ni chihi ra Abelnda cua nda ni chihi tahan ra Zacaría.Chahni ñi chi racan nda mahñu nu nisamani ñi sana ñi chi ra Ndioo nda yuve ñuhun. Cati ndicha yu chihin ndoti cua tiso ra Ndioo cuati ndo chi ñiviiyo vitin.

52 ’Ndioho ra sacuaha ley chahnu,cua coo tu ndoho chi ndo, vati ñachaha ndo cha cua cutuni ini ñivi. Ñacuni ndo quihvi ndo cuenda ra Ndioo,ta ni ña chaha ndo cha cua quihvi ingañivi ―cati ra Jesuu.

53Nu ni quee ra Jesuu tican, ta xaanxaan quechaha cuni ra fariseo chira sacuaha ley chahnu. Cuaha xaannducu tuhun xaan ra chi ra Jesuu.54 Tasoho xaan ra ta ra tuhun cahanndico ra, vati nanducu xaan ra cuhvacha cua tiso ra ta ra cuati ra.

12Cati tuhun ra Jesuu ti ña cua cuu yo

ñivi uvi yaa1 Tacan cuu, ta nducuiti ndico tucu

ñivi. Tuvi xaan tuvi xaan ñivi ndu-cuiti. Chacan cuu cha chañu xaanñi chata chaha tahan ñi. Quechahacahan xihna ra Jesuu chi ra sacuahachi ra, ta cati ra ti:

―Na cua saha ndo cuenda yosocuhva iyo ra fariseo, vati rai uvi yaacuu ra. 2 Cua queta quivi cua cotondihi ñivi ndihi cha cahan xehe yo,ta cua coto tahan ñi ndihi cha ndacuxehe yo. 3 Chacan cuu cha cua cotondihi ñivi ñaan cha cuu cha cua cahanxehe ndo. Masi indi xehe ndo tichivehe ndo, ta ndasi vaha yu vehe, sococua coto ndihi ñivi cha ni cahan ndo―cati ra.

Iyo ñivi cua cuyuhvi yo(Mt. 10.28‑31)

4 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi can:]’Amigu, cati yu chihin ndo ti ña cua

cuyuhvi ndo chi ñivi cua cahni chindo, tu tacan ni cua cuu savaha ñi chindo. 5 Cua cati yu chihin ndo yochicua cuyuhvi ndo. Cua cuyuhvi ndo chira Ndioo, vati cua cuu cahni xihna rachi ndo, ta sa cua sandoyo ñuhun rachi ndo nu cua tachi tuni ra chi ndo.Cati ndicha yu chi ndo ti chi racan cuacuyuhvi ndo.

6 ’Chito ndo ti quiyahvi ri saa cuatican uhun ri ta uvi xuhun cuati. Ñahniyavi ndaa ri, soco ña cua naan ini raNdioo chi ri. 7 Chacan cuu cha chitora Ndioo yoso tahan ixi xini ndo iyo.Ña cuyuhvi ndo, vati iyo ca yavi ndaamaan ndo, ta ñavi ca sa ndihi ri saacan.

Cua cati tuhun yo ti nacoto yo chi raJesucristo.

(Mt. 10.32‑33; 12.32; 10.19‑20)8 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñivi can:]

Page 122: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 12:9 119 TUTU LUCA 12:28’Cati yu chi ndo ti tu cua cuhva ndo

cuenda ti nacoto ndo chihin yu, ta tani cuhva yuhu ra cuu sehe ñivi cuacuhva tahin cuenda chi ra Ndioo tinacote chihin ndo. 9 Tu cua cati ndoti ña nacoto ndo chihin yu, cua catitahin chi ra Ndioo ti ña nacote chihinndo.

10 ’Tu cua cahan ndo ti ña vaha cuura cuu sehe ñivi, vasi cua cucahnu inira Ndioo chacan, soco tu cua cahanndo ndavaha ni cuenda ra Tati Ndioo,ña cua cuu cucahnu ini ra chacan.

11 ’Tu cua cundaca ñivi chi ndo itinuun ra chanihin ve ñuhun nu sac-ahnu ñivi judío, tu cua cundaca ñi chindo nu ra cumi tiñu, ña cua tichaha nindo ñaan cha cuu cha cua cahan ndo.12 Ña cua tichaha ni ndo, vati suvi nihora can cua sacoto ra Tati Ndioo chindo ñaan cha cuu cha cua cati ndo―cati ra.

Tuhun yoso cuhva cua coo ñivi ricu13Tacan cuu, ta nducahan iin ra iyo

nda mahñu ñivi can, ta cati ra chi raJesuu ti:

―Maestru, cua cati cun chi ra yaniyu ti cua natahvi ra ndatiñu ndii sutundi chihin yu ―cati ra.

14 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Hombre, yoni chaha tiñu chihin

yu ti cua cati tuhin yoso cuhva cuandoo tiñu can chihun―cati ra.

15 Tacan cuu, ta cati ra Jesuu chiñivi can ti:

―Cua saha vaha ndo cuenda, cotocua yaha cuhva cua cuni ndo cha iyochi tahan ndo. Vasi iyo xaan ndatiñuchi ndo. Vasi iyo xaan xuhun chi ndo,soco ñavi cuenda chacan iyo vahando.

16 Tacan cuu, ta cati ra Jesuu cuhvaya chi ñi:

―Iyo iin ra ricu. Vaha xaan nichacoo itu ra, 17 ta quechaha saxinira chi anima ra ñaan cha cuu chacua savaha ra. Ña chito ra ñaan cuasavaha ra, vati ña cha tahan ca nutivaha ra chi chi. 18 Tacan ni saxinira ricu can, ta quechaha cati ra chianima ra ti: “Cua cani yu yaca yu, tacua savahi inga cha cahnu ca, ta cuatihi yu ndihi chi tichi can.” 19 Saxini

ra ti: “Cuaha xaan nuni yu iyo. Cuahaxaan ndatiñu yu iyo. Cuaha cuiya cuandunahan chi. Vitin cua quee tatunyu. Cua cachi yu, ta cua coho yu, tacua cusii ini yu,” cati ra chi anima ra.20 Tacan cuu, ta cati ra Ndioo chi rati: “Tondo xaan xini cun. Yuhu catiti vitin ya cha cuaa ya cua cuvi cun,ta ndihi cha ni tiso vahun―ña cuandoo chi chihun,” cati ra Ndioo chi ra.21Tacan ni cua coo ñivi tiso vaha xaansuvi ni cuendamaan ñi, ta ña iyo vahañi cuenda ra Ndioo ―cati ra Jesuu.

Cumi ra Ndioo chi ñivi cuu sehe ra(Mt. 6.25‑34)

22 Inga hora, ta cati ra Jesuu chi rasacuaha chi ra ti:

―Chacan cuu cha cati yu chi ndoti ña cua saxini ndo suvi ni cuendamaan ndo. Ña cua saxini ndo ñaancha cuu cha cua cachi ndo. Ña cuasaxini ndo ñaan cha cuu cha cua cu-nami ndo ta ñaan cha cuu cha cuacundichinndo. 23Cha savaha raNdioochi yo, ta chaha ra cha iyo ndito yo.Cahnu xaan cha ni savaha ra chi yo.Chacan cuu cha chito yo ti cua cuhvara cha cua cachi yo, ta cua cuhva racha cua cunami yo. 24Ndehe ndo yosocuhva iyo ri ticaca. Ña tuhva ri tachi,ta ni ña tuhva ri saquee. Ñahni nutivaha ri nuni, ta chaha ra Ndioo chachachi ri. Ta ri saa can―ñahni yavindaa ri. Iyo xaan ca yavi ndaa maanndo. 25 Ña cua saxini ndo, vati ñacuu ndusucun ca ndo suhva ca, masisaxini ndo suhva. 26 Ña cua saxinindo cuhva iyo ndo, vati chito ndo tiñahni yavi ndaa chacan, vati ña cuusandusucun ca ndo chi ndo. [Chacancuu cha chito ndo ti ñahni yavi ndaacha cua saxini ndo cuenda chacan.]

27 ’Cua ndehe ndo yoso cuhva iyoita ndiquin. Ña tuhva chi tavi, tani ña tuhva chi cunu isa. Cati yuchi ndo ti taqui xaan iyo chi. Ta raSalomón―taqui xaan ni chacunamira. Taqui xaan ni chacundichin raquivi ni chacoo ra nu ñuhun ñuñiviya, soco ña taqui ra cuhva taqui itacan. 28 Tacan ni savaha ra Ndioo chiita iyo tichi cuhu. Vitin ni iyo chi,

Page 123: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 12:29 120 TUTU LUCA 12:49ta yutaan ndoyo ñuhun chi. Chacancuu cha chito ndo ti vaha xaan cuasavaha ra chi maan ndo. Na cua cuinuvaha ini ndo chi ra, vati ña ta cuuvaha. 29Ña cua nanducu xaan ndo chacua cachi ndo cha cua coho ndo. Ñacua tichaha ni ndo, 30 vati ndihi ñiviñuñivi nanducu xaan chacan. Chitosutu ndo ti chini ñuhun ndo chi chi.31 Na cua nducu xihna ndo cuhvacha cua coo ndo chi ra Ndioo nu cuacundaca ñahan ra, ta sa cua cuhva randihi cha chini ñuhun ndo vitin.

Cua coo cha vaha chi ñivi iti siquiandivi

(Mt. 6.19‑21)32 [Ni vii cahan ra Jesuu:]’Ña cuyuhvi ndo, vati cha ni cati

ra sutu ndo ti cua coo ndo chi ra nucua cundaca ñahan ra. 33 Cua xicondo ndatiñu ndo, ta cua tindee ndochi ñivi ndahvi. Tacan ni cua savahando cha cua cunda yahvi ndo chi raNdioo iti siqui andivi, ta ña cua yahacuhva cha cua coo ndatiñu chi ndonu ñuhun ñuñivi ya, vati nduchahnuchi, ta ndoyo ñuhun chi, ta quihinñasuhu chi chi. 34Nu iyo ndatiñu ndocuni ndo coo ndo. Tu cua saxini ndocuenda ndatiñu ndo, cua cuni coo ndochi chi, soco tu cua saxini ndo cuendara Ndioo, cua cuni coo ndo chi maanra.

Iyo cha cua cuatu vaha ñivi chi rachahnu

35 [Ni vii cahan ra Jesuu ingacuhva:]

’Na cua cuatu vaha ndo. 36 Na cuacoo ndo cuhva iyo ra musu, ta ndatuvaha ra chi chitoho ra ndaa hora cuaquichi ndico ra cha cuahan ra vicotandaha. Ndatu vaha ra musu can,vati quii quii ni cua nuna ra yu vehehora cua quichi ndico ra chitoho ra,ta cua cani ra yu vehe. 37 Cua cusiiini ra musu can, vati cua quichi ndicochitoho ra, ta cua ndehe ra ti ndatuvaha musu ra chi ra. Cati yu chihinndo ti cua tiso vaha ra chitoho can, tacua cati ra chi ra musu ra ti cua cundara yumesa, ta cua sacachi ra chi musura. 38 Tu cua nducuee ra chitoho can,ta cua quichi ra savañuuna cuaquichi

ra cha cua cundichin, ta cua ndehera ti ndatu vaha musu ra chi ra, cuacusii ini ra musu can. 39 Chito ndo titu cua coto ñivi ñaan hora cua quichiñasuhu, cua cuatu ñi chi run, ta ñacua cuhva ñi quihvi run tichi vehe ñi.40 Na cua cuatu vaha ndo chi ra cuusehe ñivi, vati cua quichi ndico ra, taña cua coto ndo ñaan hora cua quichira ―cati ra Jesuu.

Cuhva iyo ramusu vaha, ta cuhva iyora musu ña vaha

(Mt. 24.45‑51)41 Tacan cuu, ta quechaha nducu

tuhun ra Pedro chi ra Jesuu ti:―Ra chahnu, ¿atu chi maan ndi

cahun cuhva can a chi ndihi ñivicahun chi chi? ―cati ra.

42 Ta cati ndico ra chahnu ti:―Cati yu chihin ndo ti cua cuhva

ra chitoho tiñu chi ra musu vaha, vatisaxini vaha ra musu can. Chacan cuucha cua satiñu vaha ra musu chi ñivira chitoho ra. 43 Cua cusii ini ra musucan, tu cua satiñu vaha ra hora quichindehe chitoho ra nu satiñu ra. 44 Catindicha yu chihin ndo ti cua cati rachitoho ra ti cua sacuenda ra musucan chi ndihi ndatiñu ra. 45 Tu cuasaxini ra musu can chi anima ra ticua nducuee ra cuu chitoho ra, vatiña cua quichi nahan ra. Tacan, ta saquechaha cani ra chi musu tahan ra,ta chachi ra, ta chihi ra, ta chini ra.46 Tu tacan cua savaha ra musu cuuxini can, cua quichi ndico ra chitohora. Hora ña saxini ra musu can cuaquichi ndico ra, ta iyo xaan cua tachituni ra chi ra. Cua tava ndaa ra chi ra,ta cua ndoo ra musu can nu iyo ñiviña sacuinu vaha tiñu.

47 ’Xaan xaan cua cutuni ra musucan, vati chito ra yoso cuhva cunichitoho ra, ta ña tiso vaha ra, ta ni ñasavaha ra cuhva cuni chitoho ra. 48Tara ña chito yoso cuhva cuni chitohora―tu ña vaha cua savaha ra, ña cuacutuni xaan ra. Tu cuaha tiñu cuacuhva ra Ndioo cuiso ndo, cua saxinira ti vaha xaan cua satiñu ndo.

Ña cua nduinuun ñivi cuenda ra Je-suu

(Mt. 10.34‑36)49 [Ni vii cahan ra Jesuu:]

Page 124: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 12:50 121 TUTU LUCA 13:8’Quichi yu, vati cua savahi ti cua

coo tu ndoho chi ñivi ñuñivi, ta chaiyo tu ndoho chi ñivi cuhva cuni yu.50 Iyo cha cua coo tu ndoho chihinyu, ta cuaha xaan saxini yu nda cuanda quivi cua ndehi tu ndoho can.51 Saxini ndo ti quichi yu, vati cuasandumani yu chi ñivi ñuñivi, socoñavi chacan tiñu quichi yu. Cati yuchihin ndo ti quichi yu, vati cua san-dusaque chi ñivi. 52Ña cua nduinuunñivi cuenda yu nda cua nda vitin tanda cua nda iti nuun. Iyo uhun ñiviiin vehe, ta cua cahan yuhu uni ñichi inga uvi ñi, ta cua cahan yuhutahan uvi ñi chi inga uni ñi. Ña cuanduinuun ñi cuenda yu. 53 Cua cahanyuhu ra rai chi sehe ra, ta cua cahanyuhu ndico tucu ra cuati chi sutu ra.Cua cahan yuhu ñi ñahan chi sehe ñi,ta cua cahan yuhu ndico tucu ñi cuatichi sihi ñi. Cua cahan yuhu ñi chahnuchi chanu ñi, ta cua cahan yuhu ndicotucu ñi tivaa chi chiso ñi, [vati ña cuanduinuun ñi cuenda yu].

Chito ñivi yoso cuhva iyo ñi nuñuhun ñuñivi ya

(Mt. 16.1‑4; Mr. 8.11‑13)54Tacan cuu, ta ni vii cahan ra Jesuu

chi ñivi can:―Ta cha ndehe ndo ti vachi vico

iti chiyo chiso nicandi, ta cati ndo ticua cuun savi, ta ndicha ti cua cuunsavi. 55 Ta cha ndehe ndo cha vachitati iti xuu, ta cati ndo ti ihni xaan cuacuu, ta ndicha ihni xaan cua cuu. 56Ñavaha ñivi cuu ndo, vati chito xaan ndoyoso cuhva iyo ndo nu ñuhun ñuñivi,soco ña chito ndo ñaan quivi chicando vitin.

Cua nducu ñivi cuhva cua coo vii ñichi ñivi cuxaan ini chi ñi

(Mt. 5.25‑26)57 [Ni vii cahan ra Jesuu:]’Iyo cha cua nducu suvi ni maan

ndo cuhva ñaan cha cuu cha vahandicha. 58 Tu cua tiso ñivi cuati ndo,tu cua cundaca ñi chi ndo nuun racumi tiñu, cua nducu ndo cuhva chacua coso vaha tiñu nu cuahan ndo,coto cua queta ndo nu ra cale, ta cuasayaha ra chi ndo chi ramayoo, ta cua

tihi ra chi ndo ve caa. 59 Cati yu ti ñacua quee ndo tican nda cua nda cuatiahvi ndo ndihi multa can ―cati raJesuu, [vati tacan ni cua coto ñivi ti nacua nducu ñi cuhva cha cua coso vahatiñu chi ra Ndioo, ta ni vii cumani chacua tachi tuni ra chi ñivi].

13Nini xaan cua saña ihni ñivi cuati

ndacu ñi1 Suvi ni hora can ni iyo cuiti tahan

iin uvi uni ñivi, ta chaha ñi cuenda chira Jesuu yoso cuhva chahni ra Pilatochi tahan ñi quichi iti ñuhun Galilea.Chahni ra chi ñi nu ni samani ñi sanañi chi ra Ndioo. 2Tacan cuu, ta cati raJesuu chi ñi ti:

―Ña cua saxini ndo ti savaha xaanca ñivi can cuati, vati ni tahan ñitu ndoho can, ta ña cuaha xaan nicuati ndacu ndihi ca ñivi tahan ñi iyoñuhun can. 3 Cati yu ti ñavi chacancuu cha ni tahan ñi tu ndoho can,soco tu ña cua saña ihni ndo cuatindacu ndo, cua ndoyo ñuhun tahanndo cuhva ni ndoyo ñuhun ñivi can.4 Ni ñuhun ini ndo ti nduva torre iyonuun Siloé siqui ñivi, ta chihi chahununi tahan ñi. Ña cua saxini ndo tiiyo ca cuati chi ñican, [vati ni tahanñi tu ndoho can,] ta ñahni cuati iyochi ndihi ca ñivi iyo ñuun Jerusalén.5 Cati yu ti ñavi chacan cuu cha nitahan ñi tu ndoho can, soco tu ñacua saña ihni ndo cuati ndacu ndo,cua ndoyo ñuhun tahan ndo cuhva nindoyo ñuhun ñivi can ―cati ra.

Cuhva yoso cuhva iyo yutun tusihvatiñi vixin

6 Tacan cuu, ta cahan ra Jesuucuhva ya, ta cati ra chi ñi ti:

―Iyo iin rai, ta tachi ra iin tusihvatiñi vixin nu iyo yama ra. Tacancuu, ta cuahan ra ti cua ndehe ra añahni chiti chi, soco ñahni chi nihinra. 7Chacan cuu cha cati ra chi ra cuumusu ra ti: “Cha queta uni cuiya chaquichi ndehi a ñahni chiti yutun ya,ta ñahni chi nihin yu. Cahnda cunchi chi, vati ñahni yavi ndaa chi nuinda chi,” cati ra. 8 Tacan cuu, ta catindico ra musu can ti: “Saña nuun cun

Page 125: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 13:9 122 TUTU LUCA 13:26chi chi tichi cuiya ya, ra chahnu. Cuanañu xihne chaha chi, ta cua tihi yuihvi xuu ri sundiquin. 9 Tu cua coochiti chi cha tacan inga cuiya, vahacua ndoo chi, soco tu ñahni chi cuacoo, cua tahnda chi,” cati ramusu can―cati ra Jesuu, [vati tacan ni cua cotoñivi ti nini xaan cua saña ihni ñi cuatindacu ñi].

Iin quivi ndaa tatun ñivi sanduvahara Jesuu iin ñahan tihi chata

10 Iin quivi sábadu sacuaha ra Jesuuchi ñivi. Iin ve ñuhun sacuaha ra chiñi, 11 ta iyo tahan iin ñahan tican.Chahun uni cuiya cha cuhvi ña, vaticha ndutihi chata ña savaha iin runtati cuihna chi ña, ta ña cuu cuindacuiti vaha ña. 12 Ndehe ra Jesuu chiña, ta cana ra chi ña, ta quechaha catira chi ña ti:

―Yoho sihi, cha cua nduvahun―cati ra.

13 Tacan, ta tiso ra ndaha ra chataña, ta suvi ni hora can ni chacuindacuiti ña, ta quechaha cati ña ti cahnuxaan rai cuu ra Ndioo. 14 Tacan cuu,ta quechaha nduxaan ra cuu xini veñuhun can. Nduxaan ra, vati quivisábadu can ni sanduvaha ra Jesuu chiñacan. Chacan cuu cha quechaha catira cuu xini can chi ñivi can ti:

―Iyo iñu quivi cha cua satiñu yo.Tu cua cuni ndo nduvaha ndo cuehecuhvi ndo, cua quichi ndo cha cuu iñuquivi can, soco ña cua quichi nduvahando quivi sábadu ―cati ra.

15 Tacan cuu, ta cati ra chahnu chira ti:

―Ñivi uvi yaa cuu ndo. Chiteti quivi sábadu cuu chi, soco ndihindo―ndachi ndo sundiquin ndo.Ndachi ndo buru ndo. Ndachi ndochi ri nu chachi ri, ta chandaca ndochi ri nu cua coho ri nduta quivisábadu. 16 Vasi ña vaha cha nduvahañahya quivi sábadu ya cuni ndo. Ñivira Abraham chi ña, soco cha quetachahun uni cuiya iyo cuhva cha nichuhni run Satanaa chi ña, ta ña cuundachi yo chi ña quivi sábadu, catindo.

17 Cha ndihi cahan ra Jesuu tuhuncan, ta quechaha nducahan nuunndihi ñi nduxaan chi ra. Tacan cuu,

ta cusii ini xaan ndihi ñivi can, vaticuaha xaan cha vaha ndicha ni savahara Jesuu.

Cuhva iyo chiti motasa(Mt. 13.31‑32; Mr. 4.30‑32)

18-19 Tacan cuu, ta cati ra Jesuu ti:―Nu cua cundaca ñahan ra Ndioo

cuu sava ni ta cua iin chiti motasa.Quihin iin rai chi chi, ta tachi ra chichi tichi yama ra. Cana chi, ta chahnuchi. Cahnu xaan yutun cha cuu chi, taquichi coo ri saa soco chi. [Tacan catira Jesuu, vati tuvi xaan ñivi ra Ndioocua coo nu cuahan quivi.]

Cuhva iyo ndixi panela(Mt. 13.33)

20-21 Cati ndico tucu ra Jesuu ingacuhva ti:

―Nu cua cundaca ñahan ra Ndioocuu sava ni ta cua ndixi panela. Qui-hin iin ñahan chi chi, ta tixehe ñachi chi tichi uni cuhva yuti paan, tachinu xico chi niniin chi. [Tacan catira Jesuu, vati cua queta tuhun Ndioonini cahnu nu ñuhun ñuñivi, ta cuacuinu ini ñivi chi ra.]

Cuhva iyo yu vehe tuu(Mt. 7.13‑14, 21‑23)

22 Cuaha ñuun nu ni yaha ra Jesuucha cuahan ra iti ñuun Jerusalén, tasacuaha ra chi ñivi ñuun nu ni yahara. 23 Iin chaha nducu tuhun iin ñivichi ra ti:

―Ra chahnu, ¿atu suhva ni ñivicuu ñi cua sacacu ra Ndioo? ―cati ñi.

Ta cati ndico ra Jesuu ti:24―Na cua sandee ini ndo chi ndo,

ta cua cuu quihvi ndo nu cuu chi savani ta cua iin yu vehe. Tuu xaan chi,vati tuvi ñivi cua nducu ñi cuhva chacua quihvi ñi, soco ña cua cundeequihvi ñi. 25 Tacan cuu, ta cua cuindara cuu chitoho vehe can, ta cua casi rayu vehe. Hora can cua queta ñivi yuvehe can. Iti chata tican cua cuindañi, ta cua cani ñi yu vehe, ta cua cati ñiti: “Ra chahnu, nuna yu vehe, vati cuaquihvi tahan ndi,” cua cati ñi, sococua cati ndico ra ti: “Ña nacote chindo. Ña chite ndaa iti quichi ndo,”cua cati ra. 26Tacan cuu, ta sa cua catiñi ti: “Cha chachi tahan ndi chihun, tasacuahun chi ndi ñuun ndi,” cua cati

Page 126: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 13:27 123 TUTU LUCA 14:11ñi, 27 soco cua cati ndico ra chitohocan ti: “Ña chite ndaa iti quichi ndo.Cuahan ndo, vati mani ndavaha nindacu ndo,” cua cati ra. 28 Tacan cuu,ta cua ndahyu xaan ñi. Cuihya xaancua cuni anima ñi, vati cua ndehe ñiti iyo ra Abraham chi ra Isaac chi raJacob chi ndihi ra ni cahan cuenda raNdioo tiempu chahnu. Ndihi racanta ra cua coo chi ra Ndioo nu cuacundaca ñahan ra, soco ñican―cuaquee ndaa ñi iin chiyo. 29Nini cahnunu ñuhun ñuñivi cua quichi ñivi, tacua coo vaha ñi chi ra Ndioo nu cuacundaca ñahan ra. 30 Chacan cuu chaiyo ñivi nducuee ñi chinu ini ñi chira Ndioo, soco cua cundee quihvi ñinu cua cundaca ñahan ra, ta iyo ingañivi sacahnu ñi chi ra Ndioo, soco cuandoo ihni ñi, vati ña sacahnu ndichañi chi ra ―cati ra.

Ndahyu ra Jesuu cuenda ñivi iyoñuun Jerusalén

(Mt. 23.37‑39)31 Suvi ni hora can quichi uvi ra

fariseo nu iyo ra Jesuu, ta quechahacati ra ta ra chi ra ti:

―Cuahan inga chiyo, vati cuni raHerode cahni ra chihun―cati ra.

32 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Cuahan ndico ndo, ta cati ndo

chi ra maña can ti vitin yutaan cuatave chi run tati cuihna anima ñivi,ta cua sanduvahi chi ñivi, soco ndainga ca quivi, ta cua ndihi tiñu ndacui. 33 Iyo cha cua cuhin iti vitin chiyutaan chi isa, vati ña cuu cuvi iinra cahan cuenda ra Ndioo, tu ña cuaqueta ra tichi ñuun ñuun Jerusalén.

34 ’Ndihi ndioho ñivi iyo ñuunJerusalén, chahni ndo chi ra ni cahancuenda ra Ndioo nu ni quichi quivi.Chi yuu cani ndo chi ra ni tava tiñura Ndioo iti nuun ndo. Cuni xainsacacu i chi ndo nu cua ndehe ndo tundoho sava ni ta cua sacacu ri tiñuunchi sehe ri cha tixehe ri chi ri tichindichin ri. Cuni yu sacacu i chihinndo, soco ña cuni maan ndo. 35 Chanacoo ihni ra Ndioo chihin ndo ñuunndo. Cati yu ti ña cua ndehe ca ndochihin yu nda cua nda quivi [cua sañaihni ndo cuati ndacu ndo], ta cua cati

ndo ti cahnu xaan rai cuu ra quichicuenda ra chahnu―cati ra.

14Sanduvaha ra Jesuu iin rai cuhvi

cuiñu xaan1 Iin quivi sábadu cuahan ra Jesuu

vehe iin ra fariseo cuu xini, vati cuacachi ra chi ra, ta ndehe xaan ratahan ra fariseo can yoso cua savahara Jesuu. 2 Tacan cuu, ta queta iinrai nuun ra Jesuu, ta cuhvi ra cuehecuiñu xaan. 3Quechaha nducu tuhunra Jesuu chi ra sacuaha ley chahnu chira fariseo can ti:

―¿Yoso cati ley chahnu? ¿Atu cuusanduvaha yo quivi sábadu a ña cuu?―cati ra.

4Ta taxin taxin ndaa ra ta ra. Tacancuu, ta tiso ra Jesuu ndaha ra chi randahvi can. Sanduvaha ra chi ra, tachaha ra ti na cuhun ra. 5 Tacan cuu,ta nducu tuhun ra chi ra fariseo ta rati:

―¿Atu ña cua tava ndo buru ndoa sundiquin ndo tichi soco, tu cuaquehni ri quivi sábadu? ―cati ra.

6Ta ña cuu cati ndico ra ta ra chi ra.Tuhun yoso cuhva cua savaha ñivi

chahan vico7 Ndehe ra Jesuu yoso cuhva queta

ñivi can vico can, ta nanducu ñi tayuvaha. Chacan cuu cha quechaha ca-han ra iin cuhva chi ñi. Cati ra ti:

8―Tu cua satuhun ñivi chi ndo iinvico tandaha, ña cua nanducu ndotayu vaha, coto cua quichi tahan ingañivi cahnu ca. 9Tacan, ta sa cua tuhvara cana chi ndo nu ndaa ndo, ta cuacati ra chihin ndo ti: “Cua cuhva cuntayu ya chi rahya,” cua cati ra. Tutacan ni cua tahan ndo, cua coo xaantu ca nuun chi ndo, ta cua nanducundo inga tayu ndahvi nu cua cundando. 10 Chacan cuu cha cati yu ti cuacuhun ndo nu cua satuhun ñivi chindo, soco ña cua nanducu ndo tayuvaha nu cua cunda ndo. Chacan cuucha cua tuhva ra cana chihin ndo, tacua cati ra ti: “Amigu, cua cunda cuntayu vaha ya,” cua cati ra. Tu tacanni cua cuu chi, cua ndehe ndihi ñiviiyo tahan ti sacahnu xaan ra chihun.11Tacan cati yu, vati tu cua nducu ndo

Page 127: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 14:12 124 TUTU LUCA 14:32cha cua cati ñivi ti cahnu xaan ñivicuu ndo, cua coo tu ca nuun chi ndo,soco tu cua cahnda ini ndo chacan,cua sacahnu ndicha ra Ndioo chihinndo ―cati ra.

12 Tacan cuu, ta quechaha cati raJesuu chi ra cana ñahan chi ra ti:

―Tu cua sacahnu cun iin vico, ñacua satuhun cun amigu cun. Ña cuasatuhun cun yani cun. Ña cua sat-uhun cun ñivi cun. Ña cua satuhuncun ñivi ricu, coto cua queta quivicua sacachi tahan ñi chihun, ta cuanihin ndico cun cha cua sanaun chiñi. 13 Tu cua sacahnu ndico tucu cunvico, cua satuhun cun chi ñivi ndahvi.Cua satuhun cun chi ñivi cojo. Cuasatuhun cun chi ñivi cuaa. Chi ñicancua satuhun cun, 14 ta cua cusii inicun, vati ña cua cuu sacachi ndicoñi chihun. Tacan ni cua savahun,vati cua tiahvi ndico ra Ndioo chihunquivi cua natacu ndico ñivi iyo vahacuenda ra Ndioo ―cati ra Jesuu.

Tuhun yoso cuhva sacahnu ñivi iinvico cahnu

15Tuhun can ni chini iin ra ndaa yumesa can, ta quechaha cati ra chi raJesuu ti:

―Cua cusii ini ñivi cua sacahnuvico nu cua cundaca ñahan ra Ndioo―cati ra.

16Ta cati ndico ra Jesuu cuhva ya ti:―Iyo iin rai, ta cahnu xaan vico

savaha ra. Tuvi xaan ñivi cana ñahanra. 17 Hora cua quechaha sacahnu ravico can tachi ra chi musu ra, vati cuacati ra chi ñivi can ti: “Coho vitin,vati cha iyo vaha,” cua cati ra musucan. 18 Tacan cuu, ta cuahan ra, tandihi ñican quechaha cati ñi ti ña cuacuu. Iin ñi cati ñi chi ra ti: “Cha sateiin ñuhun, ta iyo cha cua cu ndehichi chi. Na cua savahun tu maninicati cun chi ra ti na cua cucahnu inira chihin yu,” cati ñi chi ra musu ra.19 Tacan cuu, ta cati inga ñi ti: “Chasate uhun pare toro satiñu, ta cuacu ndehi ñaan cuhva iyo ri. Na cuasavahun tu manini cati cun chi ra tina cua cucahnu ini ra chihin yu,” catiñi. 20 Cati ndico tucu inga ra ti: “Chani tandahi. Chacan cuu cha ña cuacuu cuhin,” cati ra. 21 Tacan cuu, ta

cuahanndico ramusu can, ta chaha racuenda chi ra cuu chitoho ra. Tacan,ta quechaha xaan cuni ra chitoho can,ta cati ra chi musu ra ti: “Cua cuhunyatin cun ndihi iti ñuun ya, ta cua caticun chi ndihi ñivi ndahvi chi ñivi cojochi ñivi cuaa ti na cua quichi ñi ta ñiihya,” cati ra. 22 Cati ndico ra musucan ti: “Cha ni savaha ndi cuhva caticun, ra chahnu, ta ni vii iyo cha cuacachi ñivi,” cati ra, 23 ta cati ndicora chitoho can ti: “Cua cuhun ndicocun, ta cua ndehun ndihi ticu iti, tacua sanini cun chi ñivi, vati cua quichiñi. Chacan cuu cha tuvi ñi cua quichi,24 soco ñivi cati ti ña quichi ñi―ñicanña cua cachi ca ñi chihin yu,” catira chitoho can. [Tacan cati ra Jesuu,vati chaha ra cuenda yoso cuhva cuacoo ñivi chi ra Ndioo nu cua cundacañahan ra.]

Tuhun yoso cuhva cua coo ñivi chi raCristo

25 Quivi can chica tuvi ñivi chi raJesuu. Tacan cuu, ta ndico coo ra, taquechaha cati ra chi ñi ti:

26―Tu cua quichi ndo chihin yu, taña cua cahnda ini ndo chi sutu ndochi sihi ndo chi sehe ndo chi tahanndo, tu ña cua cahnda ini ndo chimaan ndo, ña cua cuu cuu ndo tatunyu. 27 Tu ña cua cuni ndo coo ndochi tu ndoho cuhva cua coo tu ndohochihin ñivi nu cruu, tu ña cua cacando iti chica yu, ña cua cuu cuu ndotatun yu. 28 [Cua cati yu iin cuhvachi ndo.] Tu cua cuni ndo savahando iin vehe, cua cunda nuun ndo,ta cua tava xihna ndo cuenda, cotoña cua queta xuhun ndo. 29 Tacanni cua savaha ndo, coto cua quetandicha cuii chaha ni chi, ta ña cuacuu saqueta ndo niniin chi. Tu tacanni cua savaha ndo, cua ndehe ndihiñivi, ta cua quechaha sacateni ñi chindo. 30 Cua cati ñi ti cha quechahasacuinda rahya vehe, soco ña cundeera sandihi ra chi chi. 31 Ta ni cuhvasavaha ra cumi tiñu. Tu cua cuhun ra,ta cua cani tahan ra chi inga ra cumitiñu, cua cunda nuun ra, ta cua saxinixihna ra a cua cuu sacanaan ra, vatiuchi mil ni sandaru iyo chi ra, ta iyooco mil sandaru chi inga ra. 32 Tu ña

Page 128: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 14:33 125 TUTU LUCA 15:20cua cuu, cua tava tiñu ra chi ra ndisotiñu nu vachi ra ta ra. Ni vii cani vachira, ta cua satahan ra chi ra, ta cuacahan ndahvi ra chi ra a ña cua cuundumani ndico ra chi ra. 33 Chacancuu cha cati yu ti tu ña cua nacoo ihnindo ndihi cha iyo chi ndo, ña cua cuucuu ndo tatun yu.

Tuhun yoso cuhva cua coo ñiin, tu ñauhva ca chi

(Mt. 5.13; Mr. 9.50)34 [Ni vii cahan ra Jesuu:]’Vaha xaan iyoñiin, soco tu ña uhva

ca chi, ña cua cuu nduvaha ndico chi.35Ñahni ca yavi ndaa chi cha tacan, tani ña cuu ca cuatiñu yo chi chi. Cuasavita yo chi chi. Na cua taa vaha ndosoho ndo. [Tacan cati ra Jesuu, vati tuñahni yavi ndaa yo, cua tava ndaa raNdioo chi yo.]

15Tuhun cuenda ri mbee cuanaan(Mt. 18.10‑14)

1 Iin quivi quichi ndihi ñivi ndacuxaan cuati nuun iyo ra Jesuu, ta quichitahan ra satiahvi, vati cuni ñi tasohoñi tuhun cahan ra Jesuu. 2 Tacancuu, ta cuaha xaan quechaha cahan rafariseo chi ra sacuaha ley chahnu, tacati ra ta ra cuenda ra Jesuu ti:

―Quihin cuenda xaan rahya chiñivi ndacu cuati, ta icaa ni chachi rachi ñi ―cati ra ta ra.

3 Tacan cuu, ta quechaha cati raJesuu cuhva ya chi ra ta ra ti:

4 ―Tu iyo iin ciendu ri mbee chindo, ta cuanaan iin tuhun ri, ndihindo―cua nacoo ndo chi ndihi ca rinu cuahan ndo tichi cuhu, ta cua nan-ducu ndo chi ri cuanaan nda cua ndacua nanihin ndo chi ri. 5Tacan cuu, tacua cunda chatando chi ri, ta cua cusiiini ndo. 6 Cua queta ndico ndo vehendo, ta cua cati ndo chi ndihi ñivi ndochi ndihi amigu ndo ti: “Na cua cusiiini yo, vati cuanaan iin ri mbee sanayu, soco nanihin ndique chi ri,” cuacati ndo. 7 Cati yu chi ndo ti ta nicuhva cua cusii ini ra Ndioo iti siquiandivi, tu cua saña ihni iin tuhun ñivicuati ndacu ñi. Ñahni cha saxini racuenda ndihi ca ñivi cha iyo vaha chi

ra, [vati ña tichaha ca ñi saña ihni ñicuati ndacu ñi].

Tuhun cha cuanaan xuhun8 [Ni vii cahan ra Jesuu:]’Tacan tahan iyo ñi ñahan. Tu

cha iyo uchi xuhun cuati chi ñi, tacuanaan iin chi, cua taa ñi ñuhun,ta cua natihvi ñi niniin tichi vehe ñi.Ndoondoo cua nanducuñi chi chi ndacua nda cua nanihin ñi chi chi. 9 Cuananihin ñi chi chi, ta cua cati ñi chindihi amiga ñi ti: “Cua cusii ini yo,vati nanihin ndico yu xuhun yu chacuanaan,” cua cati ñi. 10 Cati yu ti tani cuhva cua cusii ini ra tatun Ndioo,tu cua saña ihni iin tuhun ni ñivi cuatindacu ñi.

Tuhun cuenda iin ra nacoo chi sutura

11 Inga cuhva cati ra Jesuu chi ñi ti:―Iyo iin rai, ta uvi sehe ra iyo, 12 ta

quechaha cati ra luhu chi sutu ra ti:“Tata, natahvi ndatiñu cun cha cuacuhva cun chihin yu,” cati ra. Tacancuu, ta natahvi ra sutu ra ndatiñura chi ra. 13 Suhva ca quivi, ta tisovaha ra luhu can ndatiñu ra, ta queeiti ra. Cani xaan cuahan ra, ta ticansanaan ra ndihi cha iyo chi ra, vatimani cha coo ra chi ndavaha ni cunira. 14 Sanaan ra ndihi xuhun ra, tacahnu xaan tama ni chacoo ñuun can,ta quechaha chini ñuhun ra. 15 Tacancuu, ta cuahan ra nuun iin ra ñuuncan, ta quechaha satiñu tatun ra chira. Chacan cuu cha tachi ra ñuun canchi ra nu iyo quini ra, vati cua sacachira chi ri. 16Tacan cuu, ta cuni xaan racachi ra cha chachi ri quini can, socoyoni chaha chi chi chi ra. 17Queta iinquivi quechaha saxini vaha ra, ta catira chi anima ra ti: “Iyo tahan ra musuchi suti, ta ndihi ra chachi vaha, tayuhu―ihya iye, ta chihi yu chi soco.18 Cua cuhin nuun ra suti, ta cua catiyu chi ra ti cahnu xaan cuati cha nisavahi chihin ra chi ra Ndioo iyo itisiqui andivi. 19 Ñahni ca yavi ndaicha cua cui sehe ra. Na cua cuhvara cha cua cui sava ni ta cuhva iinmusu ra, cua cati yu chi suti,” saxinira. 20Tacan cuu, ta quee ra cuahan ra.Iti nuun sutu ra cuahan ra.

Page 129: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 15:21 126 TUTU LUCA 16:8’Ni vii cani vachi ra, ta ndehe sutu

ra chi ra, ta ndahvi xaan cuni animara ndehe ra chi sehe ra. Chacan cuucha chinu ra cua satahan ra chi ra.Chacunumi ndaa ra chi ra, ta chihi rayuhu ra. 21 Tacan cuu, ta quechahacati ra luhu can chi sutu ra ti: “Tata,cahnu xaan cuati ni savahi chi maunchi ra Ndioo iyo iti siqui andivi. Ñahniyavi ndai cha cua cuu que sehun,”cati ra, 22 ta quechaha cati sutu ra chira musu ti: “Quii quii ni cua quichindaca ndo iin sahma vaha chi ra, tacua sacundichin ndo chi ra. Cua tihindo xehe nundaha ra, ta cua cuhvando ndichan cunda chaha ra. 23 Cuacu quihin ndo sundiquin xahan, tacua cahni ndo chi ri, vati cua cachindi, ta cua cusii ini ndi, vati cha quichindico sehi. 24 Cha ndoyo ñuhun ra,soco vitin cha iyo ndico ra,” cati ra.Tacan cuu, ta sii xaan quechaha cunira ta ra, ta savaha ra vico.

25 ’Tacan cuu, ta quichi ra chanihinca. Iti chiqui quichi ra. Ña cani ca,ta queta ra vehe, ta chini ra ti iyoyaa, ta chita chaha ñi. 26 Chacan cuucha cana ra chi iin ra musu can, tanducu tuhun ra ñaan cha cuu chi, 27 tacati ndico ra musu ti: “Cha quichindico ra yani cun, ta chahni sutu cunchi ri sundiquin xahan, vati cha iyondico ra, ta ñahni cha ni tahan ranu ni chahan ra,” cati ra. 28 Tacancuu, ta xaan xaan quechaha cuni rachanihin can, ta ña cuni ra quihvi ratichi vehe. Chacan cuu cha quee racuu sutu ra ta ra, ta cahan ndahvi rachi ra, 29 soco cati ndico ra chi sutu rati: “Cuaha xaan cuiya cha satiñu tatunyu chihun, ta ndihi ni quivi tasohovahi cha cati tuhun cun chihin yu,ta ña ni chahun cha cahni yu ni iinchivu, ta cua cusii ini yu chi amigu yu.30Vitin cha quichi ndico ra yani luhuyu. Cha ni chacoo xaan ra ndavahani chi ñi ñahan inga chiyo, ta cha nisanaan ra ndatiñu cun chi ñi. Cuendamaan ra chahni cun chi ri sundiquinxahan,” cati ra, 31 ta cati ndico sutura chi ra ti: “Sehu, iyo cun chihin yundihi ni quivi, ta ndihi ndatiñu yu cuuchi maun. 32 Vitin iyo cha sacahnu

yo vico, ta cusii ini yo, vati cha ndoyoñuhun ra yani cun, soco vitin cha iyondico ra chi yo,” cati sutu ra ―cati raJesuu.

16Tuhun cuenda ra musu sanaan

ndatiñu chitoho ra1 Cati ndico tucu ra Jesuu inga

cuhva chi ra sacuaha chi ra ti:―Iyo iin ra ricu, ta iyo musu ra.

Cati ñivi chi ra ricu can ti sanaan ramusu can ndatiñu ra. 2 Chacan cuucha cana ra chi musu ra, ta quechahacati ra chi ra ti: “Cha cati ñivi chihinyu ti ña vaha ndacu cun. Cua catimaun yoso cuhva cha ni savahun, vatiña cua cuu ca satiñu cun chihin yu,”cati ra. 3Quechaha saxini ramusu canchi anima ra ti: “¿Ñaan cha cuu chacua savahi? Cua quenda ra chitohitiñu chihin yu. Ña cua cundei satiñui, ta cahan nuin cha cua cu caye veheñivi. 4 Vitin chite ñaan cha cuu chacua savahi, ta ni cua quihin cuendañivi chihin yu quivi cua quenda ratiñu chihin yu,” saxini ra. 5 Chacancuu cha cana ra musu can chi iin iinñivi ndiseca chi chitoho ra, ta nducutuhun ra chi ñi ti: “¿Yoso ndisecacun chi ra chitohi?” cati ra, 6 ta catindico ñi ti: “Iin ciendu litru aceite,”cati ñi. Cati ra musu can ti: “Vitincua quihun tutu cun, ta numi xaancua taa ndico tucu cun inga tutu chandiseca cun uvi xico uchi litru chi.”Tacan ni cati ra, [vati sandahyu ñahanra cha sanuun ra cha ndiseca ñi chichitoho ra]. 7 Tacan cuu, ta nducutuhun ra chi inga ñi ti: “¿Yoso ndisecacun?” cati ra, ta cati ndico ñi ti: “Iinciendu máquila nuni,” cati ñi, ta catira musu can ti: “Vitin cua quihuntutu cun, ta cua taa ndico tucu cuninga tutu cha ndiseca cun cumi xicomáquila chi,” cati ra [cha sandahyuñahan ndico tucu ra]. 8 Tacan cuu,ta cati ra cuu chitoho ra musu ñavaha can ti vaha xaan cha savaha racha cua quee vaha ra chi ñivi can.[Tacanni cati ra Jesuu,] vati nditi xaanca iyo ñivi ñuñivi cuenda chacan, ta

Page 130: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 16:9 127 TUTU LUCA 16:26ña nducu ñivi Ndioo cha savaha ñichacan.

9 [Ni vii cahan ra Jesuu:]’Yuhu cati chi ndo ti na cua satiñu

ndo chi xuhun ndo, ta cua nducu ndocha cua coo amigu ndo chi ndo. Cha-can cuu chaquivi cuanaanxuhunndonuñuhunñuñivi, soco cha iyo yoo cuaquihin cuenda chi ndo iti siqui andivi.

10 ’Chito yo ti tu ña cuaha ndatiñuiyo chi yo, soco satiñu vaha yo, cuasatiñu vaha tahan yo―masi cuahandatiñu yo cua coo. Tu ña cuahandatiñu yo iyo, ta ña satiñu vaha yo,chito yo ti ña cua satiñu vaha tahanyo―masi cuaha ndatiñu yo cua coo.11 Chacan cuu cha cati yu ti tu ña cuasavaha ndo cha vaha chi ndatiñu ndonu ñuhun ñuñivi ya, yoni cua cuinuini ti cua savaha ndo cha vaha iti siquiandivi. 12 Tu ña cua savaha ndo chavaha, ta chi inga ñivi cuu chi, ña cuanihin ndo cha cua cuu chi maan ndo.

13 ’Ña cuu satiñu ra musu chi uvi racuu chitoho ra, vati cua cuni mani rachi iin ra, ta xaan xaan cua cuni ra chiinga ra. Chacan cuu cha ña cua cuusatiñu ndo chi ra Ndioo, ta cua cunitahan ndo cha iyo nu ñuhun ñuñivi―cati ra Jesuu.

14 Chini ra fariseo can ndihi tuhuncan, ta quechaha cahan cateni ra ta rachi ra Jesuu, vati xuhun cuni xaan rata ra. 15Tacan cuu, ta cati ra Jesuu chira ta ra ti:

―Iti nuun ñivi cati ndo ti ñivivaha cuu ndo, soco chito ra Ndiooyoso cuhva saxini ndo chi anima ndo.Tacan ni cati yu, vati xaan xaan cunira Ndioo ndehe ra cha cuu cha vahaxaan cuenda ñivi ñuñivi.

Cua coo ñivi chi ra Ndioo nu cuacundaca ñahan ra

16 [Ni vii cahan ra Jesuu:]’Tutu chahnu cuenda ley chi tutu

chahnu cuenda ra ni cahan cuendara Ndioo sacahnu yo nda cua nda niquichi ra Juaan, ta nda quivi ni quichira cati tuhun ndi tuhun vaha yosocuhva cua coo ndo chi raNdioo nu cuacundaca ñahan ra, soco chi tu ndohocua coo ndo nu cua cundaca ñahan ra.

17 ’Ña ni ndoyo ñuhun ñuhunñuñivi, ta ni ña ni ndoyo ñuhun itisiqui andivi. Ta ni cuhva ña cua cuundoyo ñuhun ni iin tuhun cha iyocuenda ley chahnu.

Cati tuhun ra Jesuu yoso cuhva cuacoo ñivi, tu cua saña ndaha ra rai chiñasihi ra

(Mt. 19.1‑12; Mr. 10.1‑12)18 [Ni vii cahan ra Jesuu:]’Tu cua saña ndaha ndo chi ñasihi

ndo cuenda ley, ta cua coo ndico tucundo chi inga ñahan, cua savaha ndocuati chi ña cuenda ra Ndioo, vati cuuchi sava ni ta cua coo ndo ndavahani chi ñi ñahan inga chiyo. Tu cuatandaha ndo chi iin ñahan ni chacoochi inga rai, ta ni cuhva cua savahando cuati cuenda ra Ndioo.

Tuhun cuenda ra ricu chi ra Lázaro19 [Ni vii cahan ra Jesuu iin cuhva:]’Iyo iin ra ricu, ta taqui xaan sahma

tixinda ndichin ra, ta cuaha xaanchachi ra ndihi ni quivi. 20 Iyo tahaniin ra ndahvi nani Lázaro, ta cahvixaan niniin ra. Caa ra yu vehe raricu can, 21 ta cuni xaan ra cachi rañaan cha cuu cha quehni xuu mesara. Quichi tahan ri ina nu caa ra, tayuvi ri nu cahvi ra. 22 Tacan cuu, taqueta quivi chihi ra ndahvi can, taquichi quihin ra tatun Ndioo chi ra, tachanaan ra chi ra nu iyo ra Abraham.Tacan cuu, ta chihi tahan ra ricu can,ta cuchi ra. 23Nu iyo ñivi ndii can iyora, ta iyo xaan ra chi tu ndoho. Ndehendaa ra nu iyo ra Lázaro, ta ndehera chi ra Abraham, ta icaa ni iyo raLázaro chi racan. Cani xaan iyo ra tara. 24 Tacan cuu, ta cana ra ricu canchi ra Abraham, ta quechaha cati rati: “Tata Abraham, na cua cundahviini cun, ta tachi cun chi ra Lázaro, vaticua tihi ra nundaha ra tichi nduta,ta cua quichi ra, ta cua cuhva ra chacua nduvichin yai, vati iyo xain chitu ndoho nu cayu ñuhun ya,” cati raricu can, 25 ta cati ndico ra Abrahamchi ra ti: “Sehu, ña cua naan ini cunti vaha xaan ni chacoun nu ñuhunñuñivi, ta ndahvi xaan ni chacoo raLázaro. Vitin cusii ini ra ihya, ta iyomaun chi tu ndoho. 26 Iyo tahan iin

Page 131: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 16:27 128 TUTU LUCA 17:14xahva cunu xaan mahñu nu iyo yo.Chacan cuu cha ña cuu yaha ndi ndandacan―masi cuni ndi. Ta ni cuhvaña cuu yaha maan ndo nda ndehe,”cati ra. 27 Cati ndico ra ricu can ti:“Tata, na cua savahun tu manini, tacua tachi cun chi ra vehe suti, 28 vatiuhun tahan ra yani yu iyo. Tacan, tacha ña cua quichi tahan ra ihya nuiyo ndi chi tu ndoho,” cati ra, 29 tacati ra Abraham ti: “Iyo tutu Ndioochi ra cuhva ni cati tuhun ra Moiseecuhva ni cati ra ni cahan cuenda raNdioo. Na cua sacuaha ra chacan,”cati ra. 30 Cati ra ricu can ti: “TataAbraham, ña vaha cha tacan, soco tucua cuhunndico iin ñivi ndii nu iyo ra,cua saña ihni ra cuati ndacu ra,” catira, 31 ta cati ndico ra Abraham chi rati: “Tu ña cua sacuinu ra cuhva cati raMoisee cuhva cati ra ni cahan cuendara Ndioo, ña cua cuinu ini ra―masicua cuhun iin ñivi ndii,” cati ra―catira Jesuu.

17Tu cua sanahan yo yoso cuhva cua

savaha ñivi cuati, cua ndoyo ñuhun cuiiyo

(Mt. 18.6‑7, 21‑22; Mr. 9.42)1 Tacan cuu, ta cati ra Jesuu chi ra

sacuaha chi ra ti:―Ndihi ni quivi cua queta cha cua

cuni ndo savaha ndo cuati, soco cuacoo tu ndoho chi ñivi sanahan chi ndoyoso cuhva cua savaha ndo cuati can.2 Vaha xaan ca tu ni chacunuhni iinyoso sucunñi, ta quehni ñi tichi ndutatañuhun, [ta chihi ñi nu quichi quivi].Tacan, ta ña cua cuu sanahan ñi yosocuhva cua savaha ndo cuati. 3Na cuasaha vaha ndo cuenda chi ndo.

’Tu cua savaha iin ñivi tahan ndocuati chi ndo, cua cati cachin ndo chiñi ti ña vaha cha savaha ñi. Tu cuacahan ndahvi ndico ñi chihin ndo,ta cua saña ihni ñi cuati can, cuacucahnu ini maan ndo chi ñi. 4 Tucua queta ucha chaha cua savaha ñicuati chi ndo tichi iin nduvi, ta suvini ucha chaha cua cati ndico ñi chihinndo ti cha saña ihni ñi chacan, na cuacucahnu ini ndo chi ñi.

Tu cua cuinu ini yo chi ra Ndioo, cuacoo tu ndee ini chi yo

5 Cati ndico tucu ra tatun Jesuu chira ti:

―Na cua tindeun chi ndi, ta cuacuinu ca ini ndi chi ra Ndioo―cati rata ra.

6Ta cati ndico ra Jesuu iin cuhva chira ta ra ti:

―Tu cua cuinu ini ndo―masisuhva ni, cua cuu savaha ndo ndihicuii cha cua cuni ndo. Cua cuu catindo chi yutun ya ti cua cuachiyo chi,ta cua coo ndico chi tichi tañuhun, tacua savaha chi cuhva cua cati ndo chichi.

Tuhun yoso cuhva iyo ra cuu musu7 [Cahan ndico tucu ra Jesuu:]’Quichi nuhun ra musu ndo iti nu

satiñu ra chiqui iti nu sacuenda ra chiri mbee, soco ña tuhva ndo cati ndochi ra ti: “Nahan ti cua cachi cun.”8 Cua cati ndo chi ra ti: “Cua tisovaha xihna cun cha cua cachi ndi, tacua sayahun chi chi nu mesa, vati cuacachi xihna ndi. Tacan, ta sa cua cuucachi tahun,” cua cati ndo. 9 Ña cuacuhva ndo tiahvi ndioo chi ra musundo, vati savaha ra cuhva cati tuhunndo cha cua satiñu ra. 10 Cuhva iyora musu can cua coo maan ndo. Cuasavaha xihnandondihi cha cati tuhunra Ndioo chi ndo, ta sa cua cati ndo ti:“Ña cua sacahnu cun chi ndi, vati chasavaha ndi cuhva ni chahun tiñu chindi,” cua cati ndo ―cati ra Jesuu.

Sanduvaha ra Jesuu chi uchi ra cuhvicuehe tahyu xaan

11 Ni cuahan ra Jesuu iti ñuunJerusalén, ta queta ra yu ñuhunSamaria nu nihin tahan ñuhun canchi ñuhun Galilea. 12 Tacan cuu, taqueta ra iin ñuun. Quihvi ra, ta ninatahan ra chi uchi rai, ta cuhvi ra tara cuehe tahyu xaan. Ni vii cani nichacuinda ra ta ra, 13 ta cana chaa rata ra chi ra, ta cati ra ta ra ti:

―Yoho tata Jesuu, [na cua savahuntumanini chi ndi,] ta cua cundahvi inicun chihin ndi ―cati ra.

14 Tacan cuu, ta ndehe ra Jesuu chira ta ra, ta quechaha cati ra chi ra tara ti:

Page 132: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 17:15 129 TUTU LUCA 17:37

―Cuahan ndo, ta cua sanahan ndochi ra sutu yoso cuhva iyo ndo ―catira.

Tacan cuu, ta quee ra ta ra cuahanra, ta ni nduvaha ra iti cuahan ra.15 Iin ra ndehe ra ti ni nduvaha ra.Chacan cuu cha cuahan ndico ra nuiyo ra Jesuu. Nihin xaan cana chaara, ta sacahnu xaan ra chi ra Ndioo.16Queta ra nu inda ra Jesuu, ta chahnuchiti ra iti nuun ra, ta chaha ra iintiahvi ndioo chi ra, ta iin ra ñuhunSamaria cuu racan. 17 Tacan cuu, taquechaha cati ra Jesuu chi ñivi can ti:

―¿Atu ñavi uchi ra cuu ra ni ndu-vaha? ¿Ndaa iyo inga iin tahan ra?18¿Ñacu ña vachi tahanndihi ca racanta ra, ta sacahnu tahan ra chi raNdioo? Iin tuhun ni rahya quichindico, ta ñavi ra judío cuu ra―cati ra.

19 Tacan cuu, ta cati ra Jesuu chi rati:

―Cuinda, ta cuahan. Ni nduvahun,vati chinu ini cun chi ra Ndioo ―catira.

Tuhun cuenda cha cua cundaca ña-han ra Ndioo

(Mt. 24.23‑28, 36‑41)20 Tacan cuu, ta nducu tuhun ra

fariseo chi ra Jesuu ndaa quivi cuaquechaha cundaca ñahan ra Ndioo, tacati ndico ra Jesuu chi ra ti:

―Ña cua ndehe ndo ndaa quivi cuaquechaha cundaca ñahan ra Ndioo.21 Ña cua cuu cati ndo ti ihya ndacañahan ra, ta ni ña cua cuu cati ndoti ican ndaca ñahan ra. Ña cua cuucati ndo chacan, vati cha ndaca ñahanra Ndioo chi ñivi ra nu iyo ndo vitin―cati ra.

22 Tacan cuu, ta cati ra chi rasacuaha chi ra ti:

―Cua queta quivi cua cuni ndo chacua quichi ndico ra cuu seheñivi, socoña cua quichi ra. 23 Cua cati ñiviti ihya vachi ra, ta cua cati ñi icanvachi ra, soco ña cua cundicu ndo chiñi. Ña cua tasoho ndo cha cahan ñi,24 vati quivi cua quichi ndico ra cuusehe ñivi cua quichi ra cuhva quehnitachan, vati nda iin chiyo iti siquiandivi nda inga chiyo ndundichin nuquehni tachan can. 25 Iyo cha cuacoo xihne chi tu ndoho. Cuaha xaan

tu ndoho cua coo chihin yu, ta cuatava ndaa ñivi iyo vitin chihin yu.26 Quivi cua quichi ndico ra cuu seheñivi cua savaha ñivi cuhva ni savahañi quivi cha ni chacoo ra Noé iti chata.27 [Mani cha cua cusii ini ñi cuni ñi.]Chacan cuu cha chachi ñi, ta chihi ñi,ta tandaha ñi. Tacan ni savaha ñi ndacua nda quivi ni quihvi ra Noé tichitundoo, ta cuun savi, ta chihi ndihiñican. 28 Ta ni cuhva ni savaha ñiviquivi cha ni chacoo ra Lot iti chata.[Mani cha cua cusii ini ñi cuni ñi.]Chacan cuu cha chachi ñi. Chihi ñi.Sata ñi. Xico ñi. Tachi ñi tata. Sandaañi vehe. 29 Tacan ni savaha ñi, socoqueta quivi quee ra Lot ñuun Sodomacan, ta cuahan ra. Tacan ni cuu, ta itisiqui andivi saquehni ra Ndioo ñuhuncayu ñi, ta ndoyo ñuhun ndihi ñi.30 Cuhva can cua coo chi quivi cuaquichi ndico ra cuu sehe ñivi.

31 ’Tu cua cuinda ndo xini vehe ndoquivi can, ña cua nuun ndo tichi vehe,vati cua quihin ndo ndatiñu ndo. Tucua satiñu ndo nu iyo itu ndo, ta nicuhva ña cua cuhun ndico ndo vehendo. 32 Ña cua naan ini ndo cha nitahan ñasihi ra Lot, [vati chico coo ñandehe ña]. 33Tu cua nducu ndo cuhvacha cua cacu ndo, cua ndoyo ñuhunndo. Tu cua cuvi ndo cha cuenda raNdioo, cua coo ndito ndo chi ra.

34 ’Cati yu chihin ndo ti suvi ni quivican caa uvi ñivi nu quixi ñi, ta cuacanihin ra Ndioo chi iin ñi, ta inga ñicua ndoo ihni. 35 Uvi ñi ñahan ndicoñi chaha icaa ni, ta cua canihin raNdioo chi iin ña, ta cua ndoo ihni ingaña. 36 Satiñu uvi rai nu iyo itu ra, tacua canihin ra Ndioo chi iin ra, ta cuandoo ihni inga ra. [Tacan ni cati ra,vati cuhva can cua canihin ra Ndioochi ñivi ra.]

37 Tacan cuu, ta quechaha nducutuhun ra ta ra chi ra ti:

―¿Ndaa cua coo chacan, ta rachahnu? ―cati ra ta ra.

Ta cati ndico ra Jesuu ti:―Nu chihi ri quiti cuhu nducuiti

ri tachii. [Tacan cati ra, vati tu cuandoyo ñuhun ñivi cuenda ra Ndioo,cua cutuni ñi.]

Page 133: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 18:1 130 TUTU LUCA 18:1818

Tuhun yoso cuhva ni yaha iin ñandahvi nuun ra juee

1Cati ra Jesuu iin cuhva chi ra ta ra,vati iyo cha cua cahan ra ta ra chi raNdioo ndihi ni hora, ta sa cua cundeeini ra ta ra. 2 Cati ra Jesuu ti:

―Iin ñuun iyo iin rai. Juee cuura, ta ña yuhvi ra chi ra Ndioo, ta niña sacahnu ra chi ñivi. 3 Iyo tahaniin ña ndahvi ñuun can, ta chahanxaan ña nu ra juee can, ta cati ña chira ti: “Na cua tachi tuni cun chi iinñivi cuxaan ini chihin yu,” cati ña,4 ta xihna ca ña cuni ra tiso vaha ratiñu can, soco queta quivi quechahacati ra chi anima ra ti: “Ña yuhviyu chi ra Ndioo, ta ni ña sacahnu yuchi ñivi, 5 soco cua tiso vahi tiñu ña,vati satañu xaan ña xini yu. Cua tisovahi tiñu can, coto cua quichi xaanca ña, ta cua cahan xaan ña chihinyu,” saxini ra ―cati ra Jesuu, [vati iincuhva cuu chi cuhva cha cua cahanñivi chi ra Ndioo].

6Ni vii cahan ra chahnu chi ra ta rati:

―Na cua taa vaha ndo soho ndotuhun cahan ra juee can, ta raindavaha ni cuu ra. 7 Chacan cuu chachito ndo ti cua tiso vaha ra Ndiootiñu ñivi ra, tu cua cahan ndahvi ñichi ra nduvi ta niñu, ta cua cundeeini ra chi ñi. 8 Yuhu cati ti ña cuanducuee ra, ta cua tiso vaha ra tiñu.Na cua cuinu ca ini ndo chi ra Ndioo,vati tacan sa cua cuinu ini ñivi chi racuu sehe Ndioo quivi cua quichi ndicora ―cati ra Jesuu.

Tuhun cuenda ra fariseo chi ra sati-ahvi

9Tacan cuu, ta cahan ndico tucu raJesuu inga cuhva. Iyo ra saxini ti vahaxaan iyo ra, ta ña chaa ini ra chi ingañivi. Chi racan cati ra Jesuu cuhva yati:

10 ―Iyo uvi rai, ta cuahan ra ta rave ñuhun, vati cua cahan ra chi raNdioo. Iin ra cuu iin ra fariseo, tara satiahvi cuenda ra cumi tiñu cuuinga ra. 11Ni chacuinda ra fariseo can,ta quechaha cahan ra chi ra Ndioo.[Ndurai ra,] ta cati ra ti: “Ra chahnu

Ndioo, chahi tiahvi ndioo chihun ti ñaiye cuhva iyo ndihi ca ñivi. Ña tuhvesuhu. Ña tuhve savaha ndavaha ni.Ña tuhve coo ndavaha ni chi ñi ña-han inga chiyo, ta ni ña tuhve savahandavaha ni cuhva ndacu rahya. 12Uvichaha chacoo ndita yu tichi iin vita,ta samani yu iin cuhva cha cuu iindiezmo chihun,” cati ra fariseo can,13 soco ra satiahvi can―cani vihi nichacuinda ra. Ña cuni ra ndehe ndaara iti siqui andivi, soco cani ra pechura, [vati ndahvi xaan cuni anima ra,]ta quechaha cati ra chi ra Ndioo ti:“Tata Ndioo, na cua cundahvi inicun chihin yu, vati cuaha xaan cuatindacu i,” cati ra. 14 Cati yu chi ndoti cha chacoso vaha tiñu chi ra Ndioocuenda racan, ta cuahan ra iti vehe ra.Ta inga ra fariseo can―ña ni chacosovaha tiñu cuenda ra, vati tu cua saxiniñivi ti cahnu xaan ñivi cuu ñi, cua cootu ca nuun chi ñi, soco tu cua saxiniñi ti ñivi ndahvi cuu ñi, cua savaha raNdioo ti ñivi cahnu ndicha cua cuu ñi―cati ra Jesuu.

Tiso ra Jesuu ndaha ra chi ve cuati(Mt. 19.13‑15; Mr. 10.13‑16)

15Quivi can quichi ndaca ñivi chi vecuati nu iyo ra Jesuu, vati cua tiso randaha ra chi ve. Ndehe ra sacuaha chira yoso savaha ñi, ta cati ra ta ra ti ñavaha. 16Chacan cuu cha cana ra Jesuuchi ra ta ra, ta cati ra ti:

―Cua cuhva ndo cha cua quichive cuati nu iye. Ña cua casi ndo nuvachi ve, vati ñivi cuu sava ni ta cuave cuati ya―ñican cuu ñi cua coo chira Ndioo nu cua cundaca ñahan ra.17 Cati ndicha yu chihin ndo ti tu ñacua cuinu ini ndo chi ra Ndioo cuhvachinu ini ve cuati, ña cua coo ndo chira nu cua cundaca ñahan ra ―cati raJesuu.

Cahan iin ra ricu chi ra Jesuu(Mt. 19.16‑30; Mr. 10.17‑31)

18Queta iin ra cuu xini cuenda ñivijudío can, ta quechaha cati ra chi raJesuu ti:

―Maestru, vaha xaan rai cuu cun.¿Ñaan cha cuu cha cua savahi, ta cuacoo ndito yu chi ra Ndioo ndihi niquivi ndihi ni tiempu? ―cati ra.

Page 134: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 18:19 131 TUTU LUCA 18:4119 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Ña vaha cha cati cun ti rai vaha

cui. Iin tuhun ni ra Ndioo cuu ra cuura vaha. Ñahni ni iin ñivi ñuñivi cuuñivi vaha. 20 Chito cun tuhun cha nicati tuhun ra Ndioo iti chata, vati catira ti ña cua coo yo ndavaha ni chi ñivitahan yo inga chiyo. Ña cua cahni yochi tahan yo. Ña cua suhu yo. Ña cuasandahyuñahan yo cuenda ñivi tahanyo. Cua sacahnu yo chi sutu yo chi sihiyo, cati ra Ndioo ―cati ra Jesuu.

21 Cati ndico racan ti:―Cha sacuinu yu ndihi chacan nda

ni chacui ra luhu―cati ra.22Nu ni chini ra Jesuu cha cahan ra

tacan, ta cati ra ti:―Ni vii iyo iin cha cumani cun. Cua

xico cun ndihi cha iyo chihun, ta cuasacha cun xuhun can chi ñivi ndahvi,ta cua cunda yahvi cun chi ra Ndiooiti siqui andivi. Tacan cua savahun, tacua quichi coo cun chihin yu―cati ra.

23 Chini ra tuhun can, ta ndahvixaan quechaha cuni anima ra, vati iyoxaan xuhun ra. 24 Ndehe ra Jesuu tindahvi cuni ra, ta cati ra ti:

―Ii xaan, ta cua sacuinu ñivi ricucuhva cuni ra Ndioo nu cua cundacañahan ra. 25 Ña cuu yaha ri camelluyavi xuu quiticu, ta ii ca cua coo ñiviricu chi ra Ndioo nu cua cundaca ña-han ra ―cati ra.

26Chini ñivi can tuhun cahan ra, taquechaha nducu tuhun ñi ti:

―¿Yoo cua cundee cacu, tu tacan?―cati ñi.

27 Tacan cuu, ta cati ndico ra Jesuuti:

―Ña cuu chi ñivi, soco cuu chi raNdioo ―cati ra.

28 Tacan cuu, ta quechaha cati raPedro chi ra ti:

―Cha ni nacoo ihni ndi ndihi chaiyo chi ndi, ta chica ndi chihun―catira.

29 Cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra ti:―Cati ndicha yu chihin ndo ti tu

cua nacoo ihni ndo vehe ndo, tu cuanacoo ihni ndo ñasihi ndo chi yanindo chi sutu ndo chi sihi ndo chisehe ndo, ta cua cati tuhun ndo yosocuhva cua cooñivi chi raNdioo nu cuacundaca ñahan ra, 30 cua coo ca yahvi

ndo tichi quivi ya, ta cua coo tahanyahvi ndo chi ra Ndioo iti nuun, vaticua coo ndito ndo chi ra Ndioo ndihini quivi ndihi ni tiempu―cati ra.

Inga chaha cati ndico tucu ra Jesuu ticua cuvi ra

(Mt. 20.17‑19; Mr. 10.32‑34)31 Quee siin ra Jesuu chi ndihi uchi

uvi tatun ra, ta quechaha cati ra chi rata ra ti:

―Vitin cuahan yo iti ñuunJerusalén, ta cua tahan ra cuu seheñivi ndihi cha ni taa ra ni cahancuenda ra Ndioo cuenda ra tiempuchahnu. 32Chi ñivi quichi inga ñuhuncua cuhva cuenda ñivi judío ñivi yochihin ra, ta cua sacateni ñican chira. Cua savaha ñi ndavaha ni chi ra,ta cua tivi sivi ñi chi ra. 33 Cua caniñi chi ra chi yoho, ta cua cahni ñi chira, soco cua yaha uni quivi, ta sa cuanandoto ndico ra ―cati ra Jesuu.

34 Ña nituni ini ra tatun ra tuhuncan. Ña chito ra ta ra tuhun ni cahanra, vati ña chaha ra Ndioo cha cuacutuni ini ra ta ra chi chi.

Sanduvaha ra Jesuu chi iin ra cuaa itiñuun Jericó

(Mt. 20.29‑34; Mr. 10.46‑52)35Yatin ñuun Jericó quichi ra Jesuu,

ta ndaa iin ra cuaa xiin iti. Caya ra.36 Chini ra ndahvi can cha tuvi ñiviyaha, ta nducu tuhun ra ñaan cha cuuchi. 37 Chacan cuu cha chaha ñivican cuenda ti cha vachi ra Jesuu ñuunNazaret. 38 Tacan cuu, ta quechahacana chaa ra ndahvi can, ta cati ra ti:

―Yoho Jesuu, na cua cundahvi inicun chihin yu, yoho cuu ñivi ra David―cati ra.

39Tacan cuu, ta nduxaan ñivi vachiiti nuun chi ra, ta cati ñi ti na cundataxin ra, soco nihin ca cana chaa ra,ta cati ndico tucu ra ti:

―Yoho Jesuu, na cua cundahvi inicun chihin yu ―cati ra.

40 Tacan cuu, ta ni chacuinda raJesuu, ta cati ra chi ñivi ti na quichindaca ñi chi ra. Chacan cuu cha tuhvara ndahvi can nu inda ra Jesuu, taquechaha nducu tuhun ra Jesuu chi rati:

41―¿Ñaan cha cuu cha cua savahicuni cun? ―cati ra.

Page 135: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 18:42 132 TUTU LUCA 19:20Ta cati ndico ra cuaa can ti:―Ra chahnu, cha cua ndundichin

vaha ndehi cuni yu ―cati ra.42 Ta cati ra Jesuu chi ra ti:―Na cua ndundichin vaha ndehun.

Cha ni nduvaha nuun cun, vati chinuini cun ―cati ra.

43 Suvi ni hora can ni ndundichinvaha ndehe ra, ta cuandicu ra chi ranu cuahan ra, ta sacahnu xaan ra chira Ndioo. Ndehe ndihi ñivi can cha ninduvaha nuun ra, ta sacahnu tahan ñichi ra Ndioo.

19Cahan ra Jesuu chi ra Zaqueo

1Tacan cuu, ta queta ra Jesuu ñuunJericó, ta cha cua yaha ra. 2 Iyo iin ranani Zaqueo ñuun can. Xini cuu ra chindihi ra satiahvi chi ñivi can cuendara cumi tiñu, ta ricu xaan ra. 3 Cunira ndehe ra chi ra Jesuu, soco ña cuu,vati tuvi xaan ñivi iyo, ta iin rai ndiquiluhu cuu ra. 4 Chacan cuu cha chinura cuahan ra iti nuun, ta ndaa ra iinnu yutun, vati tacan sa cua cuu ndehera chi ra, vati cua yaha ra tican. 5 Chacua queta ra Jesuu nu ndaa ra Zaqueonu yutun can, ta ndehe ndaa ra Jesuu,ta quechaha cati ra chi ra ti:

―Yoho Zaqueo, cua nuun cun, tacua sanumi cun, vati vitin cua ndoonuin vehun―cati ra.

6 Tacan cuu, ta nuun ra Zaqueo nuyutun can, ta sanumi ra cuahan ra. Siixaan cuni ra, ta quihin cuenda ra chira Jesuu vehe ra. 7Ndehendihi ñivi nucuahan ra Jesuu, ta ña vaha cuni ñi, tacati ñi ti:

―Cha quihvi ra vehe iin ra ndacucuati, ta ndoo nuun ra chi ra―cati ñi.

8 Ni chacuinda ra Zaqueo can, taquechaha cati ra chi ra chahnu ti:

―Ra chahnu, sava cha iyo chihinyu cua cuhve chi ñivi ndahvi. Chani sandahyu ñahan yu chi ñivi, ta niquihin yu xuhun ñi. Cumi cuhva cuusiqui xuhun ñi cua tiahvi ndique chiñi ―cati ra.

9Ta cati ra Jesuu chi ra ti:―Vitin quivi ya cha ni nduvaha

anima ñivi iyo vehe ya, ta ñivi raAbraham chahnu chi ñi. 10 Chacancuu cha quichi ra cuu sehe ñivi, vati

nanducu ra chi ñivi ndoyo ñuhun, tasanduvaha ra anima ñi ―cati ra.

Tuhun yoso cuhva chaha iin raixuhun chi uchi musu ra

11 Chini ñivi can tuhun ni cahan raJesuu. Tacan cuu, ta cahan ndico tucura inga cuhva chi ñi, vati yatin xaanquichi ñi iti ñuun Jerusalén, ta saxiniñi ti yatin xaan cua quechaha cundacañahan ra Ndioo chi ñi. 12 Chacan cuucha quechaha cati ra Jesuu chi ñi ti:

―Iyo iin rai, ta cahnu xaan ñivi cuuñivi ra. Cuni cuhun ra iin ñuun cani,vati cua cuu ra tiñu ñuun can, ta sacua quichi ndico ra. 13Chacan cuu chacana xihna ra chi uchi ra cuu musura, ta chaha ra iin iin xuhun chi ta iinta iin ra, ta cuaha suhva xuhun cuuchi. Tacan cuu, ta cati ra chi ra tara ti: “Cua satiñu ndo chi xuhun yanda cua nda quivi cua quichi ndique,”cati ra. 14 Tacan cuu, ta cuahan rañuun can, soco quechaha cuxaan iniñivi ñuun can chi ra cha vaha can.Tachi ñi tuhun chi ra cumi tiñu cahnu,ta cahan ñi siqui ra. Cati ñi ti: “Ñacuni ndi cha cua cundacañahan rahyachi ndi,” cati ñi. 15 Tacan cuu, tacuahan ndico ra cha vaha can, ta chacuu ra tiñu. Cati ra ti cua quichi ramusu cumi xuhun can, vati cuni racoto ra yoso xuhun sacanaan ra ta ranu satiñu ra chi xuhun can. 16Chacancuu cha quichi iin ra, ta quechaha catira ti: “Ra chahnu, ni chaha nuun cuniin xuhun can chihin yu, ta sacanaininga uchi chi siqui chi,” cati ra. 17Catindico ra cha vaha can ti: “Vaha xaanni savahun. Vaha xaanmusu cuu cun.Vitin cua cuhve ndatu chihun, ta cuacundacañahun chi ñivi iyo uchi ñuun,vati cha satiñu vaha cun―masi ñacahnu tiñu cuu chi,” cati ra. 18 Tacancuu, ta quichi inga ra musu ra. Cati rachi ra chitoho ra ti: “Ra chahnu, chachahun iin xuhun can chihin yu, tainga uhun chi siqui chi cha sacanain,”cati ra, 19 ta cati ndico ra cha vahacan ti: “Cua cundaca ñahun chi ñiviiyo uhun ñuun,” cati ra. 20 Tacancuu, ta quichi inga ra. Cati ra chira chitoho ra ti: “Juhun, xuhun cun,ra chahnu. Cua quihun xuhun cun,vati cha tixehi chi chi tichi pañitu.

Page 136: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 19:21 133 TUTU LUCA 19:4421 Chacan ni savahi, vati yuhvi xainndehi chihun. Chite ti rai xaan xaancuu cun. [Chacan cuu cha cumi vahixuhun cun,] coto cuanaan chi, ta cuasatiahvi cun chihin yu,” cati ra, 22 tacati ndico ra cha vaha can ti: “Ñavaha musu cuun. Cua sayahi chihunnu ra cumi tiñu, vati suvi ni maunchaha cuenda ti ña vaha ni savahun.Chito cun ti rai xaan cui, ta quihinyu xuhun―masi ñahni nu satiñu i.23 ¿Ñacu ña chaha nuun cun xuhin chira nu satiñu ra chi xuhun? Tacan, tasa cua cuhin, ta cua nihin ndico yuxuhin, ta cua coo siqui chi,” cati ra chira musu can, 24 ta cati ra chi ñivi iyochihin ra ti: “Cua quihin ndo xuhuncan cha cumi nuun ra, ta cua cuhvando chi chi chi ra cumi uchi xuhuncan,” cati ra, 25 ta cati ndico ñi ti: “Rachahnu, cha iyo uchi chi chihin ra,”cati ñi, 26 ta cati ndico ra ti: “Catiyu chihin ndo ti cua coo ca chi ñivisatiñu vaha, ta cua naan cha iyo chiñivi ña satiñu vaha. 27 Ta ñivi cuxaanini chihin yu, ta ña cuni ñi cha cuacundaca ñahin chi ñi―chi ñican cuaquichi ndaca ndo ihya, ta cua cahnindo chi ñi iti nuin.” [Tuhun can cahanra Jesuu cuenda maan ra, vati cuxaanini ra fariseo chi ra.]

Quihvi ra Jesuu tichi ñuun Jerusalén(Mt. 21.1‑11; Mr. 11.1‑11; Jn. 12.12‑19)

28 Ni vii cahan ra Jesuu tuhun can,ta cuahan ra iti nuun, vati ni cuahanra iti ñuun Jerusalén. 29 Cha cuaqueta ra yucu Olivo can, vati ña canica iyo ñuun Betfagé chi ñuun Beta-nia. Tacan cuu, ta tachi ra chi uvi rasacuaha chi ra, 30 ta cati ra chi ra ta rati:

―Cuahan ndo tican ñuun can. Sacua quihvi ndo, ta cua ndehe ndo tinuhni iin buru, ta ña ta coso ñivi chiri. Cua ndachi ndo chi ri, ta cua quichindaca ndo chi ri ihya. 31Tu cua nducutuhun ñivi chi ndo ñacu ndachi ndochi ri, cua cati ndo ti chini ñuhun rachahnu chi ri ―cati ra.

32 Tacan cuu, ta quee ra ta ra cua-han ra, ta ni nihin ra chi ri cuhva catira. 33Nu ni ndachi ra chi ri buru can,ta quechaha nducu tuhun ra chitohori chi ra ti:

―¿Ñacu ndachi ndo chi ri buru ya?―cati ra.

34 Ta cati ndico ra ta ra ti:―Ndachi ndi chi ri, vati chini

ñuhun ra chahnu chi ri ―cati ra.35 Tacan cuu, ta ni chandaca ra chi

ri nu iyo ra Jesuu. Tiso ra ta ra sahmara chata ri, ta sa ni tiso ra chi ra Jesuusiqui ri. 36 Tacan ni cuahan ra, tachaqui ra ta ra sahma ra nu iti nu yahara. 37Cha cua queta ra nu cha ni nuunchi yucu Olivo can, ta ndihi ñivi chicachi ra quechaha cusii ini ñi. Nihinxaan cana chaa ñi, ta sacahnu xaan ñichi ra Ndioo, vati cuaha xaan cuhvacha ni savaha ra Ndioo ndehe ñi, 38 tacati ñi ti:

―¡Cahnu xaan rai cuu ra quichicuenda ra chahnu Ndioo, ta cua cun-daca ñahan ra chi yo! ¡Na cua coo viira iyo iti siqui andivi! ¡Cahnu xaan raicuu ra iyo iti siqui! ―cati ñi.

39 Tacan cuu, ta quechaha cahanuvi uni ra fariseo cha iyo tahan chiñivi can. Cati ra ta ra chi ra Jesuu ti:

―Maestru, cati cun chi amigu cunti na cutaxin ñi ―cati ra.

40 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta rati:

―Cati yu ti tu cua cutaxin ñihya,cua cana chaa maan yuu ya ―cati ra.

41 Tacan cuu, ta yatin ñuunJerusalén queta ra Jesuu. Sa ndehe rañuun, ta quechaha chacu ra cuendañivi can, 42 ta cati ra ti:

―Cha cua cutuni ini ndo vitin yosocuhva cua coo mani ndo chi ra Ndioocuni yu, soco nda vitin ta nda cua ndaiti nuun ña cua cuu ca cutuni ini ndochacan. 43 Cua queta quivi cua quichiñivi cuxaan ini chi ndo ñuun ndo. Cuaticora ñi ñuun ndo, ta cua samondoñi ñuhun yuhu ñuun, ta ndihi chiyoyu ñuun ndo cua cani tahan ñi chindo. 44 Cua cani ñi ñuun ndo, ta cuandoyo ñuhun ndihi ndo. Ni iin ca yuuvehe ndo―ña cua ndoo siqui tahanchi tichi ñuun ndo cua savaha ñi, vatiña chito ndo ti ni quichi ra Ndiooñuun ndo ―cati ra Jesuu cuenda ñiviñuun Jerusalén can.

Page 137: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 19:45 134 TUTU LUCA 20:16Tava ndaa ra Jesuu chi ñivi ndacu

ndavaha ni ve ñuhun(Mt. 21.12‑17; Mr. 11.15‑19;

Jn. 2.13‑22)45 [Tacan cuu, ta queta ra Jesuu

ñuun Jerusalén.] Quihvi ra tichi socondavi ve ñuhun, ta quechaha tavandaa ra chi ñivi xico cuati suhva chiñivi sata chi chi, 46 ta cati ra chi ñi ti:

―Cha cati tutu Ndioo ti vehe raNdioo cuu iin vehe nu cua cahan ñivichihin ra, cati chi, soco cha ni savahamaan ndo cha cuu chi iin vehe nunducuiti run ñasuhu―cati ra.

47 Ndihi ni quivi chahan ra Je-suu ve ñuhun can, ta sacuaha rachi ñivi can, ta ra sutu chahnu chira sacuaha ley chahnu chi ndihi rachanihin―nanducu ra cuhva cha cuacahni ra ta ra chi ra, 48 soco ña chitora ta ra cha cua savaha ra, vati tasohoxaan ndihi ñivi can cha cahan ra Je-suu.

20Iyo ndatu chi ra Jesuu(Mt. 21.23‑27; Mr. 11.27‑33)

1 Iin quivi iyo ra Jesuu ve ñuhun, tasacuaha ra chi ñivi can. Cati tuhun ratuhun Ndioo chi ñi, ta quichi ra sutuchahnu chi ra sacuaha ley chahnu chira chanihin, 2 ta quechaha cati ra ta rachi ra ti:

―Cua cati cun chi ndi ndaa cuu nuni nihun ndatu cha ni savahun ndihicuhva can. ¿Yoo chaha ndatu canchihun? ―cati ra ta ra.

3-4Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta rati:

―Iyo iin tuhun cua nducu tuhunxihne chihin ndo. Cua cati ndico ndochihin yu a ni sacuanduta ra Juaanchi ñivi cuenda ra Ndioo iyo iti siquiandivi a sacuanduta ra chi ñi cuendañivi ñuñivi ―cati ra.

5Tacan cuu, ta quechaha ndatuhunra ta ra chi tahan ra, ta cati ra ta ra ti:

―Tu cua cati yo ti cuenda ra Ndiooni sacuanduta ra, cua nducu tuhun rañacu ña chinu ini yo chi ra. 6 Tu cuacati yo ti cuenda ñivi ñuñivi, cua canindihi ñivi ya yuu chi yo, vati saxini ñiti cahan ra cuenda ra Ndioo ―cati rachi tahan ra.

7Chacan cuu cha cati ndico ra ta rati ña chito ra yoo chaha ndatu chi raJuaan can. 8 Tacan cuu, ta cati ndicora Jesuu chi ra ta ra ti:

―Ta ni cuhva ña cua cati yu chihinndo yoo chaha ndatu chihin yu cha nisavahi cuhva can ―cati ra.

Tuhun cuenda ra savaha ndavaha nichi ra tachi yava

(Mt. 21.33‑44; Mr. 12.1‑11)9 Tacan cuu, ta quechaha cati ra

Jesuu cuhva ya chi ñivi can ti:―Iyo iin rai, ta ni tachi ra yava nu

iyo chiqui ra. Chaha ra tiñu chi racua satiñu tatun, ta quee iti ra. Nahanxaan ndoo ra nu cuahan ra, 10 ta quetaquivi tachi ndico ra musu ra nu iyora satiñu tatun chi itu can, vati cuacuhva racan suhva chiti can chi ramusu can, soco cani ra ta ra chi ra.Ñahni cha ni chaha ra chi ra, ta tachindico ra chi ra. 11 Tacan cuu, ta tachira cha vaha can inga musu ra. Ta nicuhva cani ra ta ra chi ra musu can.Savaha ra ta ra ndavaha ni chi ra, tatachi ndico ra chi ra, ta ñahni chitichaha ra chi ra. 12 Tacan cuu, ta ingandico tucu musu ra tachi ndico ra chavaha can, soco sanicuehe ra satiñutatun can chi ra, ta tava ndaa ra chira.

13 ’Tacan cuu, ta cati ra cha vahacan ti: “Chite ñaan cha cuu cha cuasavahi. Cua tachi yu chi ra cuu sehi.Vasi cua sacahnu ra satiñu tatun canchihin ra,” cati ra. 14 Tacan cuu, tandehe ra satiñu can ti vachi ra cuusehe ra, ta quechaha ndatuhun ra chitahan ra. Cati ra ti: “Sehe ra cuurahya. Na cua cahni yo chi ra, vatitacan ni cua ndoo ndihi ndatiñu rachi yo,” cati ra chi tahan ra. 15 Tacancuu, ta chahni ra ta ra chi ra, ta tavandaa ra iquin cuñu ra iti chata cora nusatiñu ra.

’Cua cati yu ñaan cha cuu cha cuasavaha ra chitoho can. 16 Cua cuhunndico ra, ta cua cahni ra chi ra satiñutatun can, ta cua cuhva ra tiñu can chiinga ra ―cati ra.

Sa chini ra fariseo can tuhun ya, taquechaha cati ra ta ra ti:

―Ña vaha cha tacan―cati ra ta ra.

Page 138: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 20:17 135 TUTU LUCA 20:3717 Ta ndehe ra Jesuu chi ra ta ra, ta

cati ra ti:―Cha cati tutu Ndioo cuenda yu ti:

Iyo iin yuu,ta cati ra sandaa vehe ti ña vaha chi,soco yuu can cha cuu yuu cahnu tutu

vehe.Chacan ni savaha ra chahnu, cati tutu

Ndioo.18 Tu cua nduva ñivi chata yuu can,cua ndoyo ñuhun ñi. Ta ni cuhva tucua quehni chi siqui ñivi, cua ndoyoñuhun ñi. [Tacan ni cati ra Jesuu, vatitu ña cua cuinu ini ñivi chi ra, cuandoyo ñuhun ñi.]

Tuhun yoso cuhva cua tiahvi yoxuhun yoo chi ra cumi tiñu

(Mt. 21.45‑46; 22.15‑22; Mr. 12.12‑17)19 Suvi ni hora can cuni ra sacuaha

ley chi ra sutu chahnu tiin ra chi raJesuu, soco yuhvi ra ta ra chi ñivi can.Cuni ra tiin ra chi ra, vati chito ra ticuenda ra cahan ra Jesuu tuhun can.20 Cuni ndehe ra ta ra yoso cuhva cuasavaha ra. Chacan cuu cha tachi ra tara chi ra cua ndehe chi ra Jesuu nuiyo ra. Cuhva ndacu rai vaha savahara ta ra, vati cuni ra cuni soho ra chacua cahan ra Jesuu, soco cuni ra chacua cahan ra iin cha ndavaha ni, vatitacan, ta sa cua cuhva cuenda ra chira chi ra cumi tiñu. 21Chacan cuu chacati ra ta ra chi ra ti:

―Maestru, chito ndi ti vaha xaancahun. Vaha xaan sacuahun chi ñivi,ta quihin cuenda cun chi ndihi cuiiñivi. Chito ndi ti iin cha ndichandicha cati tuhun cun yoso cuhva iyora Ndioo. 22 ¿Atu vaha cha cua cuhvandi xuhun yoo chi ra César ra cumitiñu ñuun Roma a ña vaha? ―cati ra.

23 Tacan cuu, ta nihin ra Jesuucuhva ti ña vaha ndacu ra ta ra. Cha-can cuu cha cati ra chi ra ta ra ti:

24 ―Cua cuhva ndo iin xuhun chi-hin yu. ¿Yochi xini ndiso chi? ¿Yochisivi ndiso chi? ―cati ra.

Ta cati ndico ra ta ra ti:―Xini ra cumi tiñu cahnu ñuun

Roma ndiso chi chi sivi ra ―cati ra tara.

25 Tacan cuu, ta cati ndico ra Jesuuchi ra ta ra ti:

―Na cua cuhva ndo cha cuu chi racumi tiñu can chi ra, ta chi ra Ndioocua cuhva ndo cha cuu chi maan ra―cati ra.

26 Chacan cuu cha ña ni cuu san-doyoñuhun ra ta ra chi ra Jesuu cuhvacati ndico ra nu iyo ñivi can. Iyo xaancuni ra ta ra cha cahan ndico ra Jesuu,ta ndoo taxin ra ta ra.

Nducu tuhun ra ta ra chi ra Jesuuyoso cuhva cua natacu ndico ñivi tañuñivi ndii

(Mt. 22.23‑33; Mr. 12.18‑27)27 Inga chaha, ta quichi ra saduceo

nu iyo ra Jesuu. Suvi ra saduceo cancuu ra cati ti ñahni cha cua natacundico ñivi ndii. Quichi racan, taquechaha cati ra chi ra Jesuu ti:

28 ―Maestru, nu ni taa ra Moiseetutu cuenda yo iti chata, ta cati ra ti tucua cuvi iin rai, ta ña ta coo sehe ra chiñasihi ra, cua quihin yani ra chi ña, tacua coo ra chi ña, vati tacan sa cua coosehe ra cha ni chihi, cati ra Moisee.29 Vitin cha iyo ucha ra yani ra ta ra.Tandaha ra chanihin chi ñasihi ra, tachihi ra. Ñahni sehe ñi ni chacoo, tachihi ra. 30 Tacan, ta quihin inga rayani ra chi ña, ta tandaha ra chi ña.Ni chihi tahan ra, ta ñahni sehe ñi nichacoo. 31Tacan ni savaha tahan ingara, ta chihi tahan ra, ta ñahni sehe rachacoo. Ta ni cuhva tandaha ndihi rayani ra ta ra chi ña. Chihi ra ta ra, socoñahni sehe ra ta ra ni chacoo. 32Tacancuu, ta queta quivi chihi tahan maanña ñahan can. 33 ¿Yochi ñasihi cuacuu ña quivi cua natacu ndico ñivindii? Ña chito maan ndi, vati ucharai cuu ra ni tandaha chi ña ―cati rasaduceo can.

34 Tacan cuu, ta cati ndico ra Jesuuchi ra ta ra ti:

―Vitin tichi quivi ya tandaha ra raichi ñi ñahan, 35 soco ñahni cha cuasaxini ñivi cuenda chacan quivi cuanatacu ndico ñivi ndii, ta cua coo ñivichi raNdioo. Tacanni cua cooñivi chaiyo vaha cuenda raNdioo. 36Quivi canña cua cuu ca cuvi ñi, vati cua cuu ñicuhva iyo ra tatun Ndioo. Sehe Ndioocua cuu ñi, vati cua natacu ndico ñitañu ñivi ndii. 37 Sanahan tahan raMoisee chi yo ti natacu ndico ñivi

Page 139: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 20:38 136 TUTU LUCA 21:9

ndii. Nu ni taa ra yoso cuhva cha nicayu iin cuhu can cati ra ti ra chahnuNdioo cuu ra ni sacahnu ra Abrahamchi ra Isaac chi ra Jacob. Ndihi ndunitahan ra sacahnu chi ra Ndioo, catira. 38Ña cuu sacahnu ñivi ndii chi raNdioo, soco ñivi ni iyo ndito sacahnuchi ra, vati ndihi ñivi cua coo nditondico ñi ―cati ra.

39 Tacan cuu, ta cati ndico rasacuaha ley ti:

―Vaha xaan cahun, maestru.Tacan ni cati ra, 40 vati yuhvi ra ta

ra nducu tuhun ca ra chi ra Jesuu.Yoso cuhva iyo tata ra Cristo(Mt. 22.41‑46; Mr. 12.35‑37)

41 Tacan cuu, ta cati ra Jesuu chi rata ra ti:

―Cati ñivi ti tata ra David cua cuura Cristo iti nuun, 42 soco cha ni catisuvi ni ra David cuenda ra Cristo nututu Salmo ti:Cati ra chahnu Ndioo chi ra cuu chi-

toho ra David ti[cua cuhva ra ndatu chi ra],vati cua cunda ra chiyo ndaha cuaha

ra Ndioo,[ta cua cuhva ra tu ndee ini chihin ra,]43 ta cua sacanaan ra chi ndihi ñivi

cuxaan ini chihin ra,cati ra David iti chata. 44Cati ra Davidti chitoho ra chi ra Cristo. Ña cati rati ra Cristo can cuu tata ra cha cuaquichi iti nuun. Iyo cha cua cati tahanñivi ti chitoho ra David chi ra―cati raJesuu.

Cati ra Jesuu ti ña vaha ndacu rasacuaha ley chahnu

(Mt. 23.1‑36; Mr. 12.38‑40;Lc. 11.37‑54)

45 Nu ni chini ndihi ñivi can, taquechaha cati ra Jesuu chi ra sacuahachi ra ti:

46 ―Na cua saha vaha ndo cuendayoso cuhva ni ndacu ra sacuaha leychahnu. Cuni xaan ra caca cuu ra, tandichin ra sahma vaha. Cuni xaan racha cua sacahnu ñivi chi ra nu chicara iti nuyahvi. Cuni xaan ra cundara tayu vaha ve ñuhun. Ta ni cuhvacuni ra cunda ra tayu vaha nu chachiñivi, ta sacahnu ñi vico. 47 Suhu xaanra ndatiñu ñi ñahan ndahvi, ta nahan

xaan cahan ra chi ra Ndioo, soco vatara cuhva cahan ra. Cuaha xaan ca cuacutuni ra sacuaha ley can ―cati ra.

21Cuhva samani iin ña ndahvi xuhun

ña chi ra Ndioo(Mr. 12.41‑44)

1 Tacan cuu, ta ndehe ra Jesuu titihi ñivi ricu xuhun ñi nu samani ñichi ra Ndioo. 2 Ndehe tahan ra ti tihitahan iin ña ndahvi uvi xuhun cuati,3 ta quechaha cati ra chi ra ta ra ti:

―Cati yu iin cha ndicha chi ndo,vati tihi ndihi ñican xuhun ñi, sococuaha xaan ca tihi ña ndahvi can[cuenda ra Ndioo]. 4 Tacan cati yu,vati maan ñi samani ñi, ta cuahaxaan ca xuhun ñi iyo, soco maanña―ñahni cha iyo chi ña, ta chaha ñandihi cuii xuhun ña ―cati ra.

Chaha ra Jesuu cuenda ti cua tani veñuhun can

(Mt. 24.1‑2; Mr. 13.1‑2)5Ni vii cati ra sacuaha chi ra Jesuu

ti taqui xaan iyo yuu ve ñuhun, tataqui xaan savaha ñivi nu samani ñichi ra Ndioo. Ni vii cahan racan, taquechaha cati ra Jesuu chi ra ti:

6―Ndehe ndo yuu can. Ndehe ndove ñuhun can, soco cua queta quivicua ndoyo ñuhun chi. Cua tani ndihiyuu chi, vati ña cua ndoo ni iin yuusiqui tahan chi ―cati ra.

Cuhva cua coo nu cua cundihi quiviya

(Mt. 24.3‑28; Mr. 13.3‑23)7 Tacan cuu, ta quechaha nducu

tuhun ra ta ra chi ra ti:―¿Ndaa quivi cua coo chacan, ta

maestru? ¿Ñaan cuhva cua coo, ta sacua coto ndi ti cha queta quivi caticun tuhun ya? ―cati ra ta ra.

8Ta cati ndico ra Jesuu ti:―Cua saha ndo cuenda, coto cua

sandahyu ñahan ñivi chi ndo. Tuviñivi cua quichi, ta cua cahan ñi siviyu, ta cua cati ñi ti ra Cristo cuu ñi,ta cua cati ñi ti cha ni queta quivi chacua cundihi quivi ya, cua cati ñi. Ñacua cundicu ndo chi ñican. 9Cua cunisoho ndo cha cua cati ñivi ti cua coocuati. Cua cani tahan ñivi, cua cati ñi,

Page 140: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 21:10 137 TUTU LUCA 21:34soco ña cua cuyuhvi ndo. Iyo cha cuacoo xihna chacan. Ni cua nducuee ca,ta sa cua cundihi quivi ya.

10 ’Cua cani tahanñivi iyo iin ñuhunchi ñivi iyo inga ñuhun. 11Nihin xaancua taan, ta iyo nu cua coo tama. Iyonu cua coo cuehe. Yuhvi xaan cua cooñivi, vati iyo xaan cua coo cuhva itisiqui.

12 ’Ni cua cumani ndihi chacan, tacua tiin xihna ñivi chi ndo, ta cua canitahan ñi chi ndo. Cua cuhva cuendañivi chi ndo chi ra iyo ve ñuhun nusacahnu ñivi judío. Cua taa ñi chindo ve caa. Cua cundaca ñi chi ndoiti nuun ndihi ra cuu cumi tiñu, vatichica ndo cuenda yu. 13 Chacan cuucha cua cuhva ndo cuenda yoso cuhvaiyo ndo chihin yu. 14 Ña cua saxinixihna ndo ñaan tuhun cua cati ndicondo. Ña cua saxini ndo chi animando, 15 vati yuhu cua cuhve cha chinituni chi ndo. Yuhu cua cuhve ñaancha cuu cha cua cati ndico ndo, ta ñacua cuu cati ñivi cuni cuati chi ndoti ña ndicha. Ña cua cuu cahan ca ñisiqui ndo. 16 Cua cuhva cuenda ñivindo chi ndo chi ra cumi tiñu. Cuacuhva cuenda sutu ndo, sihi ndo, yanindo, cuhva ndo, amigu ndo chi ndochi ra, ta iyo ndo―cua cahni ñi chindo. 17 Cua cuxaan ini ndihi ñivi chindo, vati iyo ndo chihin yu, 18 socoña cua cuu sandoyo ñuhun ñi animando. 19Tu cua cundee ini ndo, cua coondito ndo chi ra Ndioo.

20 ’Cua ndehe ndo ti cua ticora rasandaru ñuun Jerusalén, ta cua cotondo ti yatin xaan cua ndoyo ñuhunñuun can. 21 Quivi can na cua cunundo―ndaa ndo iyo ñuhun Judea. Nacua cunu ndo iti yucu. Cua queendo―ndaa ndo iyo ñuun Jerusalén,ta cua cunu ndo, ta ñivi iyo tichicuhu―cua quihvi ñi tichi ñuun can.22 Tacan ni cua savaha ndo, vati quivican cua tachi tuni ra Ndioo chi ñiviñuun Jerusalén can. Tacan ni cuatahan ñuun can cuhva ni taa ra tara nu tutu Ndioo nu ni quichi quivi.23 Quivi can cua coo tu ndoho chiñi ñahan ñuhun sehe. Cua coo tundoho chi ñi ñahan iyo ve ni chaxi,vati cahnu xaan tu ndoho cua ndehe

ñivi judío iyo ñuhun can, ta xaan xaancuanduxaan raNdioo chi ñi quivi can.24Cua cuvi ñi chi machete. Cua tiin rasandaru can chi ñi, ta cua tava ndaa rachi ñi. Nda cua nda ndihi ñuhun iyonu ñuhun ñuñivi cua sacuhun ra chiñi. Cua sandoyo ñuhun cuii ra ñuunJerusalén can, ta rai cuu inga tucuñiviiyo inga ñuhun cuu ra sandaru can.Tacan ni cua coo ra nda cua nda cuaqueta quivi cua quee ndico ra cuhvani cati ra Ndioo.

Cua quichi ndico ra cuu sehe ñivi(Mt. 24.29‑35, 42‑44; Mr. 13.24‑37)

25 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra:]’Cahnu xaan cuhva cua coo iti siqui

andivi, vati cua sama ri nicandi, cuasama ri yoo, cua sama ri tiñu cuhvaiyo ri. Nu ñuhun ñuñivi ya cua cooxaan tu ndoho chi ndihi ñivi. Cua sax-ini xaan ñi, vati nihin xaan cua tahnunu nduta, ta iyo xaan cua sacatin chi.26 Cua cuni ñivi cuvi ñi, vati yuhvixaan ñi. Cua saxini xaan ñi ñaan chacuu cha cua coo nu ñuhun ñuñivi ya,vati cua tuñu ri nicandi chi ri yoo chindihi ri tiñu. 27 Tacan, ta cua ndeheñivi ti vachi ra cuu sehe ñivi tichi vicoiti siqui andivi, ta cua coo ndihi cuii tundee ini chi ra, ta taqui ndicha ra cuacuu. 28 Quivi cua quechaha coo ndihichacan na cua saxini vaha ndo, vatiyatin xaan cua queta quivi cua cacundo chi ra Ndioo ―cati ra.

29 Cati ndico ra Jesuu cuhva ya chira ta ra ti:

―Cua saxini ndo yoso cuhva iyoyutun tusihva tiñi chi ndihi ca yutun.30 Ndehe ndo ti cana ndaha chi, tachito ndo ti cha yatin xaan cua coocha ihni. 31Ta ni cuhva cua ndehe ndoti cua coo chi cuhva cati yu, ta cuacoto ndo ti yatin xaan cua coo ñivi chira Ndioo nu cua cundaca ñahan ra.

32 ’Cati ndicha yu chihin ndo tiña cua cuvi ñivi iyo vitin, ta sa cuaquechaha cundaca ñahan ra Ndioo.33 Cua queta quivi cua naan ñuhunñuñivi ya chi andivi ya, soco ña cuanaan tuhun cha cahin.

34 ’Cua saha vaha ndo cuenda chindo, coto cua saxini xaan ndo, ta cuacoho ndo, ta cua cuni xini ndo, ta cua

Page 141: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 21:35 138 TUTU LUCA 22:19

saxini xaan ndo yoso cuhva iyo ndonu ñuhun ñuñivi ya. Cua saha vahando cuenda chi ndo, coto quii xaancua quichi quivi cua quichi ndico racuu sehe ñivi, 35 ta ña iyo vaha ndo,vati cuenda ndihi ñivi iyo nini cahnunu ñuhun ñuñivi ya cua quichi ra.36 Cua saxini vaha ndo ndihi ni quivi.Cua cahan ndo chi ra Ndioo ti cua cootu ndee ini chi ndo, ta cua cacu ndonu cua coo ndihi tu ndoho can, ta cuaqueta vaha ndo iti nuun ra cuu seheñivi ―cati ra Jesuu.

37 Chinucahni sacuaha ra Jesuu chiñivi ve ñuhun, ta cha cuaa quee racuahan ra iti yucu Olivo. 38 Nahanxaan cuahan ndihi ñivi nu iyo ra veñuhun, vati cuni ñi tasoho ñi tuhuncahan ra.

22Saxini ra ta ra ti cua tiin ra chi ra

Jesuu(Mt. 26.1‑5, 14‑16; Mr. 14.1‑2, 10‑11;

Jn. 11.45‑53)1 Yatin xaan cua coo vico paan ña

ndaa. Suvi ni vico can cuu vico pas-cua, cati ñivi, [vati quivi can ni cacuñivi ñi ñuhun Egipto tiempu chahnucuu chi]. 2 Tacan cuu, ta nanducura sutu chahnu chi ra sacuaha leychahnu cuhva cha cua cahni ra ta rachi ra Jesuu, soco yuhvi xaan ra ta rachi ñivi.

3 Tacan cuu, ta quichi coo run Sa-tanaa chi ra Juda Iscariote can, ta iinra tatun Jesuu cuu ra. 4 Chacan cuucha quee ra cuahan ra, ta quechahacahan ra chi ra sutu chahnu chi racuu xini chi ra sandaru ve ñuhun.Ndatuhun ra ta ra yoso cuhva cuaxico tuhun ra Juda can chi ra Jesuu.5 Chacan cuu cha quechaha cusii inira ta ra, ta cati ra ta ra ti cua cuhva raxuhun chi ra. 6Ndoo ra Juda can vaha,ta quechaha nducu ra cuhva cha cuacuhva cuenda ra chi ra Jesuu chi ra tara, ta cuni ra cuhva cuenda ra chi ranu ña cua ndehe ñivi.

Sacahnu ra Jesuu vico nu ni cuxini rachi tatun ra

(Mt. 26.17‑29; Mr. 14.12‑25;Jn. 13.21‑30; 1 Co. 11.23‑26)

7 Tacan cuu, ta queta quivi chasacahnu ñivi vico paan ña ndaa can,ta chahni ñi ta ñi iin ri mbee cuendacha ni cacu ñivi ñi tiempu chahnu.8 Tacan cuu, ta tachi ra Jesuu chi raPedro chi ra Juaan [nu cua sacahnu ravico can], ta cati ra chi ra ta ra ti:

―Cuahan ndo, vati cua tiso vahando nu cua cachi yo, ta cua sacahnuyo vico ya ―cati ra.

9Ta nducu tuhun ra ta ra chi ra ti:―¿Ndaa cuu nu cuni cun cha cua

tiso vaha ndi? ―cati ra.10 Ta cati ndico ra Jesuu ti:―Cua quihvi ndo ñuun, ta sa cua

natahan ndo chi iin rai ndiso quiinduta. Cua cu ndicu ndo chi ra, tavehe nu cua quihvi ra cua tiso vahando. 11 Cua cati ndo chi ra xu vehecan ti cha nducu tuhun ra maestrundaa iyo nu cua sacahnu ra vico yachi ra sacuaha chihin ra, cua cati ndo.12Tacan, ta sa cua sanahan ra iin vehecahnu iyo nda siqui nu iyo mesa nuiyo tayu. Tican cua tiso vaha ndo―cati ra.

13 Tacan cuu, ta quee ra Pedro chira Juaan, ta cuahan ra ta ra. Ni tahanra ta ra cuhva cati ra Jesuu, ta ni tisovaha ra ta ra nu cua sacahnu ra vicocan.

14 Tacan cuu, ta queta hora chacua cachi ra ta ra, ta tuhva ra Jesuuchi ndihi ra tatun ra yu mesa, 15 taquechaha cati ra chi ra ta ra ti:

―Cuni xain sacahnu yu vico yachihin ndo, ta cua cachi yo icaa ni,ta sa cua cu ndehi tu ndoho, ta cuacuvi yu. 16 Chahi cuenda chi ndo tiña cua sacahnu que vico ya nda cuanda quivi cua coo yo icaa ni nu cuacundaca ñahan ra Ndioo ―cati ra.

17 Tacan cuu, ta quihin ra iin copa,ta chaha ra iin tiahvi ndioo chi raNdioo, ta cati ra ti:

―Quihin ndo copa ya, ta cua cohondihi ndo chi chi. 18Chahi cuenda chindo ti ña cua coho que nduxi chiti uvaya nda vitin ta nda cua nda quivi cuacundaca ñahan ra Ndioo ―cati ra.

19 Tacan cuu, ta quihin ra iin paan.Chaha ndico tucu ra inga tiahvi ndioochi ra Ndioo, ta natahvi ra paan can,

Page 142: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 22:20 139 TUTU LUCA 22:38ta chaha ra chi chi chi ra ta ra, ta catira ti:

―Paan ya cuu cuñu yu, vati cuacuvi yu cuenda ndo. Tehen ni cuasavaha ndo, ta ña cua naan ini ndochihin yu ―cati ra.

20Cha ndihi chachi ra ta ra, ta tacanni savaha tahan ra chi copa can, ta catira ti:

―Copa ya cua coho ndo, vati chaiyo vaha iin tuhun chaa chi ra Ndioo,vati cua cati yu niñi yu, ta cua cuvi yucuenda ndo.

21 ’Iyo ra cua xico tuhun chihin yu,ta icaa ni chachi ra chihin yumesa ya.22Cua tahan ra cuu sehe ñivi cuhva nicati ra Ndioo, soco cua coo tu ndohochi ra cua xico tuhun chihin yu―catira.

23 Tacan cuu, ta quechaha nducutuhun ra ta ra chi tahan ra ndaa ra cuura cua xico tuhun chi ra.

Ndatuhun tahan ra ta ra ndaa ra cuurai cahnu ca

24 Inga hora, ta quechaha cahanyuhu ra tatun ra chi tahan ra ndaara cuu rai cahnu ca. 25 Tacan cuu, taquechaha cati ra Jesuu chi ra ta ra ti:

―Ndurai xaan ra cumi tiñu chandaca ñahan ra chi ñivi nu ñuhunñuñivi ya, ta cati ñivi ti vaha xaantindee ra chi ñi, 26 soco ñavi tacancua coo maan ndo. Ndaa ndo cuu raicahnu ca―cua tindee ndo chi ra luhuca. Ndaa ndo cuu xini―cua tindeendo chi ra cuu musu. 27 Rai cha cuucha cahnu ca―racan cuu ra ndaa yumesa, ta ra luhu ca cuu ra sayaha xita.Tacan ni iyo ñivi ñuñivi, soco iye chindo, ta cui sava ni ta cua iin ra sayahaxita, [vati tindei chi ndo].

28 ’Cha inda naan ndo chihin yu,ta ndehi tu ndoho nu quichi quiviya. 29 Cua cuhve tiñu chi ndo cuhvacha ni chaha ra suti tiñu chihin yu.30 Chacan cuu cha cua coo ndo chihinyu icaa ni nu cua cundaca ñahin, tacua cuiso tahan ndo tiñu, vati cuacundaca ñahan tahan ndo chi ñiviNdioo ―cati ra.

Chaha ra Jesuu cuenda ti cua cati raPedro ti ña nacoto ra chi ra

(Mt. 26.31‑35; Mr. 14.27‑31;Jn. 13.36‑38)

31 Tacan cuu, ta quechaha cati raJesuu chi ra Pedro ti:

―Moon, cha nducu tuhun run Sa-tanaa chi ndo, vati cuni ndehe run aña cua savaha ndo cuati. 32 Cha cahinchi raNdioo cuendamaun, vati ña cuasaña cun cha chinu ini cun chi ra. Cuasaña ihni ndico cun ndavaha ni cuasavahun, ta sa cua cuhva cun tu ndeeini chi ra yani cun ―cati ra.

33 Ta cati ra Pedro chi ra ti:―Ra chahnu, cha iyo ini yu cha cua

cuhin chihun ve caa, ta cua cuvi tahinchihun―cati ra.

34 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Pedro, cati yu chihun ti ña cua

ndahyu nahan ri chitoho vitin ndacua nda cua cati cun uni hora ti ña na-coto cun chihin yu, ta sa cua ndahyuri ―cati ra.

Cua queta hora cha cua ndehe raJesuu tu ndoho

35 Tacan cuu, ta quechaha nducutuhun ra Jesuu chi ra ta ra ti:

―Nu ni quichi quivi ni tava tiñu yuchihin ndo, ta ña chahi cha cua cuisondo xuhun. Ña chahi cha cua cuisondo yunu. Ña chahi cha cua cundachaha ndo. Ña chahi. ¿Atu iyo cha nicumani chi ndo quivi can? ―cati ra.

Ta cati ndico ra ta ra ti:―Ñahni cha ni cumani chi ndi

―cati ra.36 Ta cati ndico tucu ra Jesuu chi ra

ta ra ti:―Vitin cua cuiso ndo xuhun. Cua

cuiso ndo yunu. Tu ñahni machetendo iyo, na cua xico ndo sahma ndo,ta cua sata ndo iin chi. 37 Cati yu chindo ti cua coi cuhva ni cati tutu Ndioocuenda yu, vati cati chi ti icaa ni cuacoo ra chi ra savaha ndavaha ni, catichi, vati tacan ni cua tahin cuhva chaiyo tuhun cuenda yu ―cati ra.

38 Ta cati ndico ra ta ra ti:―Ra chahnu, ¡jihna! Ihya cha iyo

uvi machete ―cati ra.Ta cati ndico ra Jesuu ti:―Cha iyo vaha cha tacan―cati ra.

Page 143: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 22:39 140 TUTU LUCA 22:59Nu cuu chi Getsemaní cahan ra Jesuu

chi ra Ndioo(Mt. 26.36‑46; Mr. 14.32‑42)

39 Tacan cuu, ta quee ra Jesuu cua-han ra. Cuhva iyo costumbre ra cua-han ra iti yucu Olivo, ta cuahan tahanra sacuaha chi ra. 40 Tacan cuu, taqueta ra nu cuahan ra, ta quechahacati ra chi ra ta ra ti:

―Cua cahan ndo chi ra Ndioo, vatiña cua quehni cava ndo nu cua savahando ndavaha ni ―cati ra.

41 Tacan cuu, ta quee siin ra iinchiyo. Ña cani cuahan ra, ta chahnuchiti ra, ta quechaha cahan ra chi raNdioo. 42 Cati ra ti:

―Tata, tu cua cuni cun, cua sanauntu ndoho cua tahin vitin, soco cuasavahun cuhva cuni maun. Ña cuasavahun cuhva cuni yu ―cati ra.

43 Tacan cuu, ta quichi iin ra tatunNdioo iti siqui andivi, ta chaha ra tundee ini chi ra Jesuu. 44 Iyo ra Jesuuchi tu ndoho. Chacan cuu cha nihinxaan ca cahan ra chi ra Ndioo. Queexaan tiin ra, ta quehni chi nu ñuhun.Cuhva too niñi too chi, vati tiin xaanra.

45 Tacan cuu, ta ni chacuinda ranu ni cahan ra chi ra Ndioo, ta cua-han ndico ra nu iyo ra sacuaha chira. Ndehe ra ti quixi ra ta ra, vaticuihya xaan cuni anima ra ta ra, 46 taquechaha cati ra chi ra ta ra ti:

―Ña cua cusu ndo. Ndoyo ndo, tacahan ndo chi ra Ndioo. Chacan cuucha ña cua quehni cava ndo nu cuasavaha ndo ndavaha ni.

Tiin ñivi chi ra Jesuu(Mt. 26.47‑56; Mr. 14.43‑50;

Jn. 18.2‑11)47 Ni vii cahan ra Jesuu, ta quichi

ñivi. Tuvi ñivi cuu ñi, ta quichi ndacara Juda ra cuu tatun Jesuu chi ñi, tatuhva ra nu inda ra Jesuu, ta taa yuhura chi ra. 48 Tacan cuu, ta quechahacati ra Jesuu chi ra ti:

―Juda, taa yuhu cun chihin yu racuu sehe ñivi, ta xico tuhun cun chi-hin yu ―cati ra.

49 Ndehe ra inda naan chi ra Jesuuñaan cha cuu cha cua savaha ñivi can,ta quechaha nducu tuhun ra ta ra chira ti:

―¿Atu cua cani ndi chi ñi chi ma-chete ndi, ta ra chahnu? ―cati ra.

50 Tacan cuu, ta cani iin ra chi racuumusu ra sutu chahnu, ta laxin cuiichahnda ra soho chiyo cuaha ra, 51 tacati ra Jesuu ti:

―Saña ndo. Cha iyo vaha―cati ra.Tacan cuu, ta tiso ra Jesuu ndaha

ra soho ra musu can, ta sanduvaha rachi ra, 52 ta quechaha cahan ra Jesuuchi ndihi ñi quichi nu iyo ra. Cahan rachi ra sutu chahnu chi ra sandaru veñuhun chi ra chanihin ta ra. Cati rachi ra ta ra ti:

―Vachi ndo, ta naan ndo machete.Naan ndo garote. Naan ndo, ta cuatiin ndo chihin yu cuhva tiin ndo chirai cuni cahni suhu. 53 Ndihi ni quiviiye chi ndo ve ñuhun, ta ña tiin ndochihin yu, soco cuu vitin. Iyo tu ndeeini chi ndo, vati naan xaan vitin―catira.

Cati ra Pedro ti ña nacoto ra chi raJesuu

(Mt. 26.57‑58, 69‑75; Mr. 14.53‑54,66‑72; Jn. 18.12‑18, 25‑27)

54 Tacan cuu, ta tiin ra ta ra chi raJesuu, ta quee ra cuahan ra. Chandacara ta ra chi ra vehe ra sutu chahnu,ta cuahan tahan ra Pedro ndicu chicani ra. 55 Tacan cuu, ta satahan tahanra ta ra ñuhun nda mahñu tihyo rasutu chahnu can, ta ndaa tahan ra tara. Tacan cuu, [ta tuhva ra Pedro,] tani chacunda tahan ra nu iyo ra ta ra.56 Ndaa ra Pedro nu cayu ñuhun can,ta ndehe iin ña musu chi ra. Nihinxaanndeheña chi ra, ta quechaha catiña ti:

―Chica tahan rahya chi ra ―catiña.

57 Ta cati ndico ra Pedro ti:―Ña nacote chi ra, sihi ―cati ra.58Ña nahan, ta ndehe iin rai chi ra,

ta cati ra chi ra ti:―Cha chica tahun chi ra ta ra

―cati ra.Ta cati ndico ra Pedro ti:―Ña ndicha, xaa ―cati ra.59 Cha yaha inga hora, ta cati ndico

tucu inga ra chi ra ti:―Ndicha ndicha chica rahya chi ra,

vati rai ñuhun Galilea cuu tahan ra―cati ra.

Page 144: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 22:60 141 TUTU LUCA 23:960 Ta cati ndico ra Pedro ti:―Ña chite ñaan cha cahun, xaa.Ni vii cahan ra Pedro tuhun can,

ta quechaha ni ndahyu ri chitoho.61 Tacan cuu, ta ndico coo ra chahnuJesuu, ta ndehe ra chi ra Pedro, ta nichacuhun ini ra Pedro can tuhun nicahan ra chahnu chi ra, vati cha catira chi ra ti uni hora cua cati ra ti ñanacoto ra chihin ra, ta sa cua ndahyuri chitoho quivi can, cati ra. 62 Tacan,ta quee ra Pedro cuahan ra. Chacuxaan ra, ta cuihya xaan cuni anima ra.

Sacateni ra ta ra chi ra Jesuu(Mt. 26.67‑68; Mr. 14.65)

63 Iyo ra sacuenda chi ra Jesuu, tasacateni ra ta ra chi ra. 64Chasi ra ta ranuun ra, ta cani ra chi ra. Tacan cuu,ta cati ra ta ra chi ra ti:

―Cua cati cun vitin. ¿Yoo canichihun? ―cati ra.

65 Tacan cuu, ta cuaha xaan candavaha ni cahan ra ta ra chi ra.

Yaha ra Jesuu nuun nducuiti rachanihin ta ra

(Mt. 26.59‑66; Mr. 14.55‑64;Jn. 18.19‑24)

66 Cha vachi cundichin, ta nducuitira chanihin. Nducuiti ndihi ra sutuchahnu chi ra sacuaha ley chahnu, taquichi ndaca ra ta ra chi ra Jesuu nunducuiti ra ta ra, ta cati ra ta ra chi rati:

67―Cua cati cun, tu ndicha ti tavatiñu ra Ndioo chihun, ta ra Cristocuun―cati ra ta ra.

Ta cati ndico ra Jesuu ti:―Tu cua cati yu chihin ndo, ña cua

cuinu ini ndo. 68 Tu cua nducu tuhunyu iin tuhun chi ndo, ña cua cahanndico ndo. 69Nda vitin ta nda cua ndaiti nuun cua coo ra cuu sehe ñivi chira Ndioo, ta cua cuhva ra Ndioo ndatuchi ra, vati iyo tu ndee ini chi ra―catira.

70Tacan cuu, ta quechaha cati ra tara chi ra ti:

―Tu tacan, yoho cuu sehe Ndioo―cati ra ta ra.

Ta cati ndico ra Jesuu ti:―Suvi yu cui cuhva cati ndo―cati

ra.71Tacan, ta cati ra ta ra chi tahan ra

ti:

―Ña cua cuni ñuhun ca yo testigu,vati cha chini soho yo cuhva ni cati ra―cati ra ta ra.

23Yaha ra Jesuu iti nuun ra Pilato(Mt. 27.1‑2, 11‑14; Mr. 15.1‑5;

Jn. 18.28‑38)1 Tacan cuu, ta ni chacuinda ndihi

ra ta ra, ta chandaca ra ta ra chi raJesuu nuun ra Pilato. 2 Tacan, taquechaha tiso ra ta ra cuati ra Jesuu,ta cati ra ta ra ti:

―Ni ndehe ndi ti sandahyu ñahanrahya chi ñivi ñuun ndi. Ña chahara cha cua cuhva ndi xuhun yoo chira cumi tiñu ñuun Roma, ta cati ra timaan ra cuu ra Cristo, ta cua cundacañahan ra chi ndi ―cati ra ta ra chi raPilato.

3 Tacan cuu, ta quechaha nducutuhun ra Pilato chi ra Jesuu ti:

―¿Atu maun cuu ra ndaca ñahanchi ñivi judío? ―cati ra.

Ta cati ndico ra Jesuu ti:―Cha cati maun―cati ra.4 Tacan cuu, ta cati ra Pilato chi ra

sutu chahnu chi ñivi can ti:―Ñahni cuati savaha rahya ―cati

ra.5Tacan cuu, ta nihin xaan ca cati ra

ta ra ti:―Cha sandusaca ra chi ñivi. Nini

cahnu ñuhun Judea cha sacuaha rachi ñivi, ta sandusaca ra chi ñi ndañuhun Galilea ta nda cua nda ihya―cati ra ta ra.

Yaha ra Jesuu iti nuun ra Herode6 Chini ra Pilato tuhun Galilea can,

ta quechaha nducu tuhun ra atu raiñuhun Galilea cuu ra, cati ra, 7 ta catindico ra ta ra ti suvi ra cuu ra. Chacancuu cha tachi ra Pilato chi ra Jesuunuun ra Herode, vati iyo ra ñuunJerusalén quivi can, ta tiñu maan racuu chi, [vati ndaca ñahan ra ñuhunGalilea can]. 8 Tacan cuu, ta yahara Jesuu iti nuun ra Herode can, tasii xaan cuni ra Herode, vati nahanxaan cuni ra ndehe ra chi ra Jesuu,vati chini xaan ra tuhun yoso cuhva nisavaha ra Jesuu. Saxini ra ti vasi cuasavaha ra Jesuu iin cuhva. 9 Chacancuu cha cuahahoranducu tuhunxaan

Page 145: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 23:10 142 TUTU LUCA 23:33ra Herode chi ra, soco ñahni cha ca-han ndico ra Jesuu. 10 Inda tahanra sutu chahnu chi ra sacuaha leychahnu. Tiso xaan ra ta ra cuati raJesuu, ta nihin xaan cahan ra ta ra.11 Tacan cuu, ta cuaha xaan ndavahani savaha ra Herode chi ra Jesuu. Tani cuhva savaha ra sandaru iyo chi raHerode ndavaha ni chi ra. Sacatenixaan ra ta ra chi ra, ta sacundichinra ta ra sahma taqui vaha chi ra, tatachi ndico ra Herode chi ra nuun raPilato. 12 Tacan cuu, ta quechaha cuura Herode amigu chi ra Pilato quivican, vati nu ni quichi quivi can xaanini tahan ra ta ra.

Cati ra Pilato ti cua cuvi ra Jesuu(Mt. 27.15‑26; Mr. 15.6‑15;

Jn. 18.39―19.16)13Tacan cuu, ta cana ra Pilato chi ra

sutu chahnu chi ra chanihin chi ndihiñivi, 14 ta quechaha cati ra chi ñi ti:

―Cha quichi ndaca ndo chi rahyaiti nuin, ta cati ndo ti cha sandusacara chi ñivi. Cha nducu tuhun xainchi ra iti nuun ndo, ta ñahni cuatira nanihin yu cuhva cati maan ndo.15 Ta ni cuhva ñahni cuati ra nanihinra Herode, vati ni tachi ndico ra chi rachi ndi. Ñahni cha ni savaha ra, ta cuacuvi ra. 16Chacan cuu cha cua cani yuchi ra, ta cua sañe chi ra ―cati ra.

17 Cuhva iyo costumbre ra iyo chacua saña ra cumi tiñu can iin ra indive caa tichi vico can. 18Sandihi cati raPilato tuhun ti cua sañandico ra chi raJesuu, ta ndihi ñican quechaha cuvaañi. Cati ñi ti:

―¡Cua quee ndaa ra Jesuu! ¡Chi raBarabaa cua saña cun! ―cati ñi.

19 Ta ra Barabaa can―cha san-dusaca ra chi ñivi ñuun can, ta canitahan ra chi ra cumi tiñu can, tachahni ra chi ñivi. Chacan cuu chandaa ra ve caa. 20 Cahan ndico tucura Pilato chi ñi inga chaha, vati cunira saña ndico ra chi ra Jesuu, 21 soconihin xaan cuvaa ndico ñi, ta cati ñiti:

―¡Cua cahni cun chi ra nu cruu!―cati ñi.

22 Inga ndico tucu chaha cha cuuuni chaha cati ndico tucu ra Pilato chiñi ti:

―¿Ñaan cha cuu ndavaha ni cha nisavaha rahya? Ñahni cuati ni savahara, ta cua cuvi ra. Chacan cuu cha cuacani yu chi ra, ta sa cua sañe chi ra―cati ra.

23 Tacan cuu, ta nihin xaan cuvaandico ñi, ta cati ñi ti cua cahni ra chira nu cruu, ta cundee ñi cuhva chacahan ñi. 24 Tacan cuu, ta saxini raPilato ti cua savaha ra cuhva cati ñi.25 Chacan cuu cha saña ra chi ra nichacuindi ve caa―ra ni sandusaca, tani chahni ra chi ñivi, vati chi maanra Barabaa can cuni ñivi, soco chi raJesuu savaha ra cuhva cuni ñivi can.

Chahni ra ta ra chi ra Jesuu nu cruu(Mt. 27.32‑44; Mr. 15.21‑32;

Jn. 19.17‑27)26 Tacan cuu, ta chandaca ra ta ra

chi ra Jesuu nu cua cahni ra chi ra.Hora can quichi iin ra nani Simón,ta ra ñuun Cirene cuu ra. Iti chiquiquichi ra, ta tiin ra ta ra chi ra, vaticua cuiso ra cruu savaha ra ta ra, ta itichata ra Jesuu chica ra Simón can.

27 Tuvi xaan ñivi cuahan ndicu chira Jesuu. Cani ñi ñahan can pechu ñi,ta ndahyu chaa ñi, [vati ndahvi xaancuni anima ñi]. 28Tacan cuu, ta ndehera Jesuu chi ñi, ta cati ra ti:

―Ndioho ñahan ñuun ya, ña cuandahyu ndo cuenda yu. Cua ndahyundo cuenda maan ndo cuenda sehendo, 29 vati cua queta quivi cua ndehendo tu ndoho chi sehe ndo, ta cuacati ndo ti sii cuni ñi ñahan cha ñahnisehe, cua cati ndo, 30 ta quivi can cuacuni ndihi ndo ti cua quehni yucu cansiqui ndo, ta cua cuvi ndo. 31 Tacanni cati yu, vati ndehe ndo cha tahanyuhu, ta ñahni cuati yu iyo. Chacancuu cha cahnu xaan ca tu ndoho cuacoo chi maan ndo―cati ra.

32 Chandaca tahan ra ta ra chi ingauvi ra, vati cua cahni tahan ra ta rachi ra, vati cahnu xaan cuati cha nisavaha ra ta ra. 33Tacan cuu, ta quetara ta ra nu nani chi nu cuecu iquinxini ndii, ta tican taa ra ta ra chi raJesuu nu cruu. Ta ni cuhva taa tahanra ta ra chi uvi ra ni savaha ndavahani can. Iin ra taa ra ta ra chiyo ndahacuaha ra Jesuu, ta inga ra taa ra ta ra

Page 146: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 23:34 143 TUTU LUCA 23:56chiyo ndaha satin ra. 34 Tacan cuu, taquechaha cati ra Jesuu chi ra Ndioo ti:

―Tata, na cua cucahnu ini cun chira ta ra, vati ña chito ra ñaan cha cuucha ndacu ra ―cati ra.

Tacan, ta quechaha siqui ra san-daru ta ra chi yuu cuati, vati cuandehe ra yoo ra cua sacanaan, ta cuaquihin ra sahma ra Jesuu. 35 Ta ñivican―inda ñi. Ndehe ñi, soco cahancateni ra chanihin ta ra. Cati ra ta racuenda ra Jesuu ti:

―Cha ni sacacu ra chi ñivi. Nacua sacacu tahan ra chi maan ra, tundicha ti ni tava tiñu ra Ndioo chi ra,ta ra Cristo cuu ra ―cati ra ta ra.

36 Sacateni tahan ra sandaru chi raJesuu, vati tuhva ra nu ndaa ra nucruu, ta chaha ra vinu ndahvi chi ra,37 ta cati ra chi ra ti:

―Tu ndicha ti cua cundaca ñahunchi ñivi judío can, na cua sacacu cunchihun―cati ra.

38 Ndaa iin tutu xini cruu can, tandiso chi tuhun ya ti: “Rahya cuu randaca ñahan chi ñivi judío,” cati chi.Uni tuhun ndiso chi, vati iin chi cuutuhun griego, ta iin chi cuu tuhunlatín, ta iin chi cuu tuhun hebreo.

39Nduni tahan ra ndaa ra nu cruu,ta quechaha cahan iin ra ndavaha nichi ra Jesuu. Cati ra ti:

―Tu ndicha ti ra Cristo cuun, nacua sacacu cun chihun, ta na cuasacacu tahun chi ndi ―cati ra.

40Tacan cuu, ta nduxaan inga ra chiracan, ta cati ra chi ra ti:

―Ña yuhvi cun chi ra Ndioo, ta initu ndoho tahun tahan rahya. 41Vahacha tahan yo tu ndoho ya, vati chani savaha yo ndavaha ni, soco ñahnindavaha ni savaha maan ra ―cati rachi ra.

42 Tacan cuu, ta cati ra chi ra Jesuuti:

―Yoho Jesuu, na cua cucuhun inicun chihin yu hora cua nihun tiñu―cati ra.

43 Ta cati ndico ra Jesuu ti:―Cati yu iin cha ndicha chihun ti

vitin quivi ya cua coun chihin yu itisiqui andivi ―cati ra.

Ni chihi ra Jesuu(Mt. 27.45‑56; Mr. 15.33‑41;

Jn. 19.28‑30)44 Cha hora cuu chi, ta naan xaan

cuu nini cahnu ñuhun can nda cuanda caa uni cha cua ini, 45 vatindunaan nuun ri nicandi, ta ndatasava sahma ndita caa ve ñuhun.46 Tacan cuu, ta nihin xaan cana chaara Jesuu, ta cati ra ti:

―Tata, chaha cuenda yu anima yuchihun.

Tuhun can ni cahan ra Jesuu, ta nichihi ra.

47Ndehe ra cuu xini chi ra sandarucan ñaan cha cuu cha ni chacoo, taquechaha sacahnu ra chi ra Ndioo, tacati ra ti:

―Ndicha ti ñahni cuati savaharahya ―cati ra.

48 Ndehe ndihi ñivi nducuiti ticanñaan cha ni tahan ra, ta quee ñicuahan ñi. Cani ñi pechu ñi, [vaticuihya xaan cuni anima ñi]. 49 Chachica vihi ni chacuinda ndihi amigura Jesuu. Suvi ni tican ni chacuindatahan ñi ñahan ni quichi chi ra itiñuhun Galilea, ta ndehe tahan ñi chani tahan ra.

Cha cuchi ra Jesuu(Mt. 27.57‑61; Mr. 15.42‑47;

Jn. 19.38‑42)50-51 Iyo iin rai nani José, ta ñuun

Arimatea cha iyo cuendañuhun Judeacuu ñuun ra. Mandoni cuu ra, ta raivaha ndicha cuu ra. Ña nduinuun rachi ndihi ca ra chanihin ta ra cuhva nisavaha ra ta ra chi ra Jesuu. Suvi raJosé can cuni ra coo ra chi ra Ndioonu cua cundaca ñahan ra. 52 Chahanracan nuun ra Pilato, ta ni chica raiquin cuñu ra Jesuu chi ra. 53 Tacancuu, ta ni sanuun ra iquin cuñu ranuun cruu can, ta ni tituvi ra sahmayaxin vaha chi ra. Tacan cuu, ta tihira iquin cuñu ra tichi yavi yuu, ta ña tacuchi ñivi nu ni cuchi ra chi ra Jesuu.54 Tican tihi ra chi ra, vati cha yatincua cuu chi quivi sábadu, ta iyo chacua cunda tatun ñi.

55 Chahan tahan ñi ñahan quichichi ra Jesuu iti ñuhun Galilea. Ndicuñi chi ra José, ta ndehe ñi nu ni cuchira chi ra Jesuu. 56 Tacan cuu, ta

Page 147: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 24:1 144 TUTU LUCA 24:24cuahan ndico ñi tichi ñuun, vati cuatiso vaha ñi cha vixin chahan cha cuacu cuhu ñi iquin cuñu ra. Tacan cuu,ta ni chacunda tatun ñi quivi sábaducan cuhva cati ley chahnu.

24Natacu ndico ra Jesuu(Mt. 28.1‑10; Mr. 16.1‑8; Jn. 20.1‑10)

1 Tuvi inga quivi cha cuu domingu.Ni nahan vihi, ta quee ñi ñahan cancuahan ñi. Nu ni cuchi ra Jesuu cua-han ñi, ta ndiso ñi cha vixin chahancha ni tiso vaha ñi, ta cuahan tahaninga ñi ñahan. 2 Queta ñi tican, tandeheñi ti cha sico tuvi ñivi yuundasiyuhu yavi yuu can. 3 Quihvi ñi ititichi, soco ña ni nihin ñi iquin cuñura chahnu Jesuu. 4 Ña nihin ñi cuhvañaan cha cuu chi, ta ndehe ñi ti indiuvi rai iin chiyo xiin ñi, ta nda cuatachan sahma ndichin ra. 5 Yuhvixaan ñi ta ñi, ta ndehe ñi nu ñuhun,ta quechaha cati ra rai can chi ñi ti:

―Ña vaha cha nanducu ndo chi raJesuu nu ni cuchi ndii, ta rai nditocuu ra. Ña iyo ca ra ihya, vati chani natacu ndico ra. 6 Cua cucuhunini ndo yoso cuhva ni cati ra chihinndo, ta ni vii iyo ra iti ñuhun Galilea.7 Quivi can cati ra ti cua xico tuhunñivi chi ra cuu sehe ñivi, ta cua tiinñivi ndavaha ni chi ra. Tacan, ta sacua cuvi ra nu cruu, ta cua yaha uniquivi, ta cua natacu ndico ra, cati raJesuu ―cati ra ta ra.

8 Tacan cuu, ta ni chacuhun ini ñituhun ni cahan ra Jesuu. 9 Quee ñitichi yuu can, ta cuahan ñi nu iyocuiti ndihi uchi iin ra tatun Jesuu chindihi ca ñivi can, ta chaha ñi cuendandihi cha ni tahan ñi. 10 Ta ña MaríaMagdalena chi ña Juana chi ña Maríasihi ra Jacobo chi inga ñi ñahan cancuu ñi chaha cuenda chi ra tatun rañaan cha ni tahan ñi, 11 soco saxini rata ra ti ña chito ñi ñaan cha cahan ñi,ta ña chinu ini ra ta ra chi ñi.

12Tacan cuu, ta chacuinda ra Pedro.Quee ra chinu ra, ta cuahan ra nu iyoyuu nu ni cuchi ra Jesuu. Ndehe ra ititichi, ta ndehe ra ti caa siin sahma chani chacuituvi ra. Tacan cuu, ta cuahanra iti vehe ra, ta iyo xaan cuni ra. Ña

nihin ra cuhva ñaan cha cuu cha nichacoo.

Cuahan uvi ra iti ñuun Emauu(Mr. 16.12‑13)

13 Tacan cuu, ta ini quivi can queeiti uvi ra, ta cuahan ra iti ñuunnani Emauu. Vasi queta uvi hora,ta cua queta ra tican cha ni quee rañuun Jerusalén. 14 Tacan, ta ndihituhun cha ni tahan ra Jesuu quivi canndatuhun ra ta ra nu cuahan ra. 15Nuni ndatuhun ra chi tahan ra, ta suvi raJesuu tuhva nu cuahan ra ta ra, ta icaani cuahan ra chi ra ta ra, 16 soco ñachaha ra Ndioo cha ndundichin vahandehe ra ta ra. Chacan cuu cha ña na-coto ra ta ra chi ra Jesuu. 17Tacan cuu,ta quechaha nducu tuhun ra Jesuu chira ta ra ti:

―¿Ñaan tuhun cuu cha ndatuhunndo iti nu cuahan ndo? ¿Ñacu ña siicuni ndo? ―cati ra.

18 Tacan cuu, ta cati ndico iin ranani Cleofa ti:

―¿Atu iyo maun ñuun Jerusalén,ta ña chito cun ñaan cha cuu cha nichacoo tichi quivi ya, vati chito ndihiñivi? ―cati ra.

19 Ta cati ndico ra Jesuu ti:―¿Ñaan cha cuu cha ni chacoo?

―cati ra.Ta cati ra ta ra chi ra ti:―Ña chito cun ñaan cha ni tahan

ra nani Jesuu ra ñuun Nazaret. Nicahan ra cuenda ra Ndioo, ta cahnuxaan cuhva ni savaha ra. Taqui xaantuhun cahan ra chi ñivi iti nuun raNdioo. 20 Cha ni tiin ra sutu chahnuchi ra chanihin ta ra chi ra, ta ni chahacuenda ra ta ra chi ra chi ra cumi tiñu,ta ni cati ra ti cua cuvi ra, ta ni chahnira chi ra cha ni taa ra chi ra nu cruu.21 Cha saxini ndi ti maan ra cuu racua quichi, ta cua sacacu ra chi ndichi ndihi ñivi judío nu iyo ndi chi tundoho, ta vitin cha queta uni quivicha ni yaha chacan. 22 Ta iyo xaancuni ndi cha cahan uvi ñi ñahan tahanndi, vati ni nahan vihi ni chahan ñi nuni cuchi ra, 23 ta ña nihin ñi iquin cuñura. Quichi ndico ñi, ta cati ñi ti ndeheñi chi uvi ra tatun Ndioo, ta cati ra tini iyo ndito ndico ra Jesuu. 24 Tacanni cuu, ta chahan tahan uvi ra tahanndi nu ni cuchi ra, ta ndehe tahan ra

Page 148: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 24:25 145 TUTU LUCA 24:47cuhva ni cati ñi ñahan can, soco ña nindehe ra chi ra Jesuu ―cati ra ta ra.

25 Tacan cuu, ta cati ra Jesuu chi rata ra ti:

―Ñahni cha chini tuni iyo chi ndo.[Tondo xaan xini ndo.] Cuee xaan, tachinu ini ndo ndihi cha ni cati ra nicahan cuenda ra Ndioo nu ni quichiquivi. 26 Iyo cha cua ndehe xihna raCristo tu ndoho can, ta sa cua quihvira nu iyo ra Ndioo ―cati ra.

27 Tacan cuu, ta quechaha sandu-cachin ra Jesuu ndihi tuhun iyo nututu Ndioo cuenda ra. Chaha racuenda chi ra ta ra, ta quechaha catituhun ra yoso cuhva cha ni taa raMoisee nda cua nda ni queta ra nuiyo tuhun cha ni taa ndihi ra ni cahancuenda ra Ndioo nu ni quichi quivi ya.

28 Tacan cuu, ta cha cua queta ra tara nu cuahan ra, ta savaha ra Jesuu taiin cha cua yaha ra iti nuun ra ta ra,29soco sanini ra ta ra chi ra ti cuandoonuun ra chi ra ta ra, ta cati ra ta ra chira ti:

―Cua ndoo nuun cun chi ndi, vaticha ni chiso nicandi, ta cua cuaa vitin―cati ra ta ra.

Tacan cuu, ta quihvi ra Jesuu chira ta ra, vati cua ndoo nuun ra chira ta ra. 30 Cha iyo ra ta ra yu mesa,ta quihin ra Jesuu iin paan, ta chahara iin tiahvi ndioo chi ra Ndioo, tanatahvi ra chi chi, ta chaha ra chi chichi ra ta ra. 31Tacan cuu, ta quechahandundichin vaha ndehe ra ta ra. Nuni nacoto vaha ra cha ra Jesuu cuura, ta naan ihni ni ra nu iyo ra ta ra.32Quechaha cati ra chi tahan ra ti:

―Vaha xaan cuni anima yo, ta ca-han ra nu quichi yo nuni sanducachinra tutu Ndioo chi yo ―cati ra.

33Tacan cuu, ta ni chacuinda ndicora ta ra suvi ni hora can, ta cuahanndico ra ta ra iti ñuun Jerusalén, tanihin ra ta ra chi ra tatun ra Jesuunu iyo cuiti ra chi ñivi tahan ra, 34 taquechaha cati ra ta ra chi ñi ti:

―Cha ndicha ti natacu ndico rachahnu, ta ndehe ra Simón chi ra―cati ra.

35 Tacan cuu, ta chaha ra ta racuenda ñaan cha cuu cha ni tahan rata ra iti. Chaha ra ta ra cuenda yoso

cuhva ni quechaha nacoto ra chi raJesuu nu ni tahvi ra paan.

Ndehe ñivi sacuaha chi ra Jesuu chira

(Mt. 28.16‑20; Mr. 16.14‑18;Jn. 20.19‑23)

36 Ni vii chaha ra ta ra cuenda chiñivi tahan ra, ta cha quihvi ra Je-suu nda mahñu nu iyo cuiti ñi, taquechaha cati ra Jesuu chi ñi ti:

―Na cua coo vii ndo ―cati ra.37 Tacan cuu, ta yuhvi xaan yuhvi

xaan cuni ñi cha ndehe ñi chi ra Jesuu.Saxini ñi ti xiñahñu ndii cuu ra, 38 taquechaha cati ndico ra Jesuu chi ñi ti:

―Ña vaha cha saxini xaan ndo. Ñavaha cha yuhvi cuni ndo chi animando. 39 Cua ndehe ndo ndahi. Cuandehe ndo chahi, vati yuhu cui. Cuatiin ndo chihin yu, ta cua ndehe ndo,vati ñahni iquin run xiñahñu ndii.Ñahni cuñu run, ta ndehe ndo ti iyocuñu yu. Iyo iquin yu.

40Tacan cati ra Jesuu, ta sanahan randaha ra. Sanahan ra chaha ra. 41 Nivii cumani, ta cua cuinu vaha ini ñi,vati sii xaan cuni ñi. Iyo xaan cuni ñi,ta cati ndico tucu ra chi ñi ti:

―¿Atu ñahni cha cua cachi yuihya? ―cati ra.

42Tacan cuu, ta chaha ñi iin pedazutiaca tihyo chi nduxi ñuñu. 43 Quihinra chi chi, ta nuun ni ndehe ñi chachira chi chi. 44 Tacan cuu, ta cati ra chiñi ti:

―Ndihi cha ni tahin ni cati tuhinchihin ndo, ta ña ta cuvi yu. Chahicuenda chi ndo ti iyo cha cua quetandihi tuhun iyo nu tutu Ndioo cuendayu yoso cuhva ni taa ra Moisee leychahnu ta yoso cuhva ni taa ra nicahan cuenda ra Ndioo nu ni quichiquivi ta yoso cuhva ni taa ra ta ra nututu Salmo―cati ra.

45 Tacan cuu, ta chaha ra Jesuu chachini tuni chi ñi. Chacan cuu chaquechaha cutuni ini ñi tutu Ndioo.46 Cati ra chi ñi ti:

―Cati tutu Ndioo ti cua ndehi tundoho, ta cua cuvi yu, soco cua yahauni quivi, ta cua natacu ndique tañuñivi ndii. 47 Cua cati tuhun ñivi chindihi ñivi ñuñivi cuenda yu, vati yuhu

Page 149: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU LUCA 24:48 146 TUTU LUCA 24:53ra Cristo cui. Cua quechaha catituhun ñi chi ñivi iyo ñuun Jerusalén,ta cua cati ñi ti na cua saña ihni ñicuati ndacu ñi, ta sa cua cucahnu inira Ndioo cuati can chi ñi. 48 Cha nindehe maan ndo ndihi cha ni tahin,ta sa cua cuhva ndo cuenda chi ñivi.49 Cua tachi yu chi ra Tati Ndioo chindo cuhva ni cati suti nu ni quichiquivi. Cua cuatu ndo chi ra ihya ñuunya nda cua nda cua quichi ra iti siquiandivi, ta cua coo tu ndee ini chi ndo―cati ra.

Ndaa ra Jesuu iti siqui andivi(Mr. 16.19‑20)

50 Tacan cuu, ta ni chandaca ra Je-suu chi ñi. Nda ñuun Betania cuahanñi. Tacan cuu, ta sandaa ra ndahara, ta cahan vii ra chi ñi. 51 Ni viicahan vii ra chi ñi, ta cuahan ra, taiti siqui andivi ndaa ra. 52 Tacan cuu,ta cuahan ndico ñi iti ñuun Jerusalén.Sii xaan cuni ñi, 53 ta ndihi ni quiviiyo ñi ve ñuhun, ta sacahnu ñi chi raNdioo. Na cua cuu chi tacan ni.

Page 150: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU JUAAN 1:1 147 TUTU JUAAN 1:23

TUHUN VAHA CHA NITAA RA CHAHNU JUAANRai ndicha cuu ra cahan tuhunNdioo

1 Nda ni xihna cuii ña ta quetuviñuhun ñuñivi, ta ni vii iyo ra cahantuhun yoso cuhva iyo ra Ndioo. Iyo rachi ra Ndioo quivi can, ta Ndioo cuutahan ra. 2 Iyo ra chi ra Ndioo nda nixihna cuii, 3 ta ni savaha ra ndihi cuiicha iyo. 4 Maan ra ni savaha cha iyondito ndihi cuii cha iyo. Chacan cuucha iyo cha chini tuni chi ñivi ñuñivicuenda ra Ndioo, vati racan cuu savani ta cua iin ñuhun ndichin. 5 Quetatuhun cuenda maan ra nu iyo ñivindacu ndavaha ni, soco ña nituni iniñi yoso cuhva iyo ra.

6Ni chacoo iin rai nani Juaan. Tavatiñu ra Ndioo chi ra, 7 ta quichi raJuaan can, vati cua cati tuhun ra. Cuacati tuhun ra yoso cuhva iyo ra cuusava ta cua ñuhun ndichin can. Catituhun ra Juaan, vati cua cuinu ini ñivichi ra cuu ra Cristo, vati cati tuhun ratuhun can. 8Ñavi ra Juaan cuu ra cuusava ta cua ñuhun ndichin can, socomaan ra cati tuhun ra yoso cuhva iyoracan. 9 Ni quichi ra cuu rai ndichacan. Ni quichi ra cuu ra cua cuhva chachini tuni chi ndihi ñivi, ta nu ñuhunñuñivi ya ni quichi ra.

10Maan ra ni savaha ñuhun ñuñiviya, ta ni chacoo ra nu ñuhun ñuñivi,soco ña nacoto ñivi ñuñivi yoo rai cuura. 11 Yaha ra nu iyo ñivi ra, soco ñaquihin cuenda ñi chi ra. 12Ñivi quihincuenda chi ra cuu ñivi chinu ini chira. Chi ñican chaha ra tu ndee ini, tañivi Ndioo cuu ñi. 13 Ñivi Ndioo cuuñi, vati tacan ni cuni ra Ndioo. Ñavicuhva cuni ñivi ñuñivi cuu chi, sococuhva cuni ra Ndioo cuu chi, vati ñavicuhva cuni ñivi cha cua coo sehe ñicuu chi.

14 Ihya nu ñuhun ñuñivi ya cha nicacu tahan ra cuu ra cahan tuhunNdioo. Ni chacoo tahan ra chi maanndi, ta cha ndehe ndi cha cahnu xaanrai cuu ra cuhva iyo ra Ndioo sutu ra.Cahnu xaan rai cuu ra, vati iin tuhunni sehe sutu ra cuu ra, ta iyo xaan

tu manini chi ra. Ndicha ndicha iyora. 15Cha chaha ra Juaan cuenda yosocuhva iyo ra, vati cati ra ti:

―Cuenda rahya chahi cuenda nuquichi quivi, vati cati yu ti iti nuinvachi iin rai, soco cahnu xaan ca raicuu maan ra, vati xihna cuii ca cha niiyo ra ―cati ra.

16 Iyo xaan tumanini chi ra. Chacancuu cha savaha xaan ra tu maninichi maan yo. 17 Moisee cuu ra nisayaha ley Ndioo cha xihna cuii, socora Jesucristo cuu ra savaha tu maninichi yo. Maan ra cuu ra ndicha ndicha.18 Ña ta ndehe ñivi chi ra Ndioo. Iintuhun sehe ra cuu ra iyo chi ra icaani, ta racan cuu ra chaha cuenda yosocuhva iyo sutu ra.

Ni cati tuhun ra Juaan ra sacuandutacuenda ra Jesucristo

(Mt. 3.11‑12; Mr. 1.7‑8; Lc. 3.15‑17)19Ni tava tiñu ra judío ra iyo ñuun

Jerusalén chi ra sutu chi ra levita nuiyo ra Juaan, vati cua nducu tuhun rata ra chi ra yoo rai cuu ra. Chehe cuutuhun ni cati tuhun ra Juaan. 20 Ñasandahyu ñahan ra chi ra ta ra, sococati tuhun cachin ra chi ra, vati catira ti:

―Ñavi ra cua sacacu chi ndo cuuyuhu―cati ra.

21Ta nducu tuhun ndico tucu ra chira ti:

―¿Yoo rai cuun? ¿Atu ra Elía ra nicahan tuhun cuenda ra Ndioo cuun?―cati ra ta ra.

Ta cati ndico ra Juaan ti:―Ñavi racan cuu yuhu―cati ra.Nducu tuhun ndico tucu ra ta ra ti:―Cha cua quichi iin rai cua cahan

cuenda ra Ndioo. ¿Atu yoho cuu ra?Ta cati ndico ra Juaan ti:―Ñavi.22Nducu tuhun ndico tucu ra ta ra

chi ra ti:―¿Yoo rai cuun? Cua cati ndicon,

vati iyo cha cua cati ndico ndi chi rani tava tiñu chihin ndi. Vitin cua caticun yoo rai cuun―cati ra ta ra.

23Ta cati ndico tucu ra Juaan chi rati:

―Yuhu cana chaa tichi cuhu, tacati yu ti cua tiso vaha ñivi iti nu cua

Page 151: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU JUAAN 1:24 148 TUTU JUAAN 1:45

yaha ra chahnu cuhva ni cati ra Isaíara ni cahan cuenda ra Ndioo iti chatatiempu chahnu―cati ra.

24Ta ra quee iti nuun ra fariseo can25nducu tuhun ra chi ra Juaan ti:

―¿Ñacu sacuanduta cun chi ñivi,vati ñavi ra Cristo cuun, ta ni ñavi raElía cuun, ta ni ñavi ra cahan cuendara Ndioo cuun? ―cati ra.

26Ta cati ndico ra Juaan chi ra ta rati:

―Sacuandute chi nduta, soco chaiyo iin rai iti nuun ndo―ña nacotondo chi ra. 27 Vachi ra iti nuin, [sococahnu ca rai cuu ra]. Ñahni yavindai iti nuun ra. Chacan cuu cha ñacuu cunda tohi, ta ndachi yu tiendundichan ra ―cati ra Juaan.

28Chacan cuu tuhunni cati ra Juaaniti ñuun Betábara inga chiyo yutaJordán nu sacuanduta ra chi ñivi.

Maan ra Jesuu cuu sava ta cua mbeeNdioo

29Tuvi inga quivi, ta ndehe ra Juaanti cha vachi ra Jesuu nu iyo ra, taquechaha cati ra Juaan ti:

―¡Jihna! Cha vachi ra cuu savata cua mbee Ndioo. Cua sanaan racuati ndacu ñivi ñuñivi. 30Cha cati yucuenda racan ti iti nuin vachi iin rai,ta cahnuxaan ca rai cuu ra, vati nda nixihna ca cha iyo ra. 31 Ña nacote chira, soco yuhu quichi, ta sacuandutechi ndo chi nduta. Chacan cuu chacua coto ñivi Israel yoo rai cuu racan―cati ra Juaan.

32 Cati tuhun tahan ra Juaan ti:―Cha ni ndehi ti cha quichi nuun

ra Tati Ndioo iti siqui andivi cuhvaquichi nuun iin ri paloma, ta ndoo rachi ra Jesuu. 33 Ña nacote chi racan,soco iyo iin ra ni tava tiñu chi yu,ta cati ra ti cua sacuanduta yu chinduta. Racan cuu ra cati chihin yuti cua ndehi ti cua quichi nuun raTati Ndioo, ta cua ndoo ra chi iinrai. Racan cuu ra cua tachi chi raTati Ndioo chi ndo. 34 Yuhu cha nindehi ti racan cuu ra cuu sehe Ndioo.Chacanni chahi cuenda chi ndo―catira Juaan.

Nducu Jesuu chi rai cua sacuaha chira

35 Tuvi inga quivi, ta iyo ndico raJuaan. Iyo ra chi uvi ra chica chi ra,36 ta ndehe ra Juaan nu yaha ra Jesuu,ta quechaha cati ra ti:

―Racan cuu ra cuu sava ta cuambee Ndioo ―cati ra.

37 Chini soho ra chica chi ra chani cati ra, ta quechaha ndicu ra chira Jesuu. 38 Ndico coo ra Jesuu, tandehe ra cha ndicu ra ta ra chi ra, taquechaha nducu tuhun ra chi ra ti:

―¿Ñaan cha cuu chananducundo?Ta cati ndico ra chi ra Jesuu ti:―Maestru, ¿ndaa iti iyo vehe nu

iyo cun? ―cati ra.39 Ta cati ra Jesuu ti:―Nahan ndo, ta cua ndehe ndo

―cati ra.Chacan cuu cha cuahan ra ta ra chi

ra, ta ndehe ra nu iyo ra, ta ndoo nuunra chi ra quivi can, vati cha cua inixaan.

40 Iin ra cuu ra Ndree yani ra SimónPedro, ta cha chini ra tuhun ni cahanra Juaan, ta ndicu ra chi ra Jesuu.41Nanducu xihna ra Ndree can chi raSimón yani ra, ta quechaha cati ra chira ti:

―Cha ni ndehe ndi chi ra cuuCristo ―cati ra. [Tacan cati ñi, vaticua sacacu ra cuu Cristo can chi ñi nuiyo ñi chi tu ndoho.]

42 Tacan cuu, ta ni chandaca ra chira nu iyo ra Jesuu, ta ndehe ra Jesuuchi ra Pedro, ta quechaha cati ra chira ti:

―Simón, sehe Jonaa cuun, socoCefa cua cunani cun ―cati ra. TuhunCefa can cuu Pedro chi tuhun cahanmaan ñi.

Cana ra Jesuu chi ra Felipe chi raNatanael

43 Tuvi inga quivi, ta cuni cuhun raJesuu iti ñuhun Galilea, ta ndehe rachi ra Felipe, ta quechaha cati ra Jesuuchi ra ti:

―Na coho―cati ra.44 Ra ñuun Betsaida cuu ra Felipe

can, ta ini ñuun can cuu ñuun raNdree chi ra Pedro. 45 Cuahan raFelipe, ta nanducu ra chi ra Natanael,ta quechaha cati ra chi ra ti:

―Chito cun yoso ni cati ra Moiseeyoso ni cati ra ni cahan cuenda ra

Page 152: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU JUAAN 1:46 149 TUTU JUAAN 2:13Ndioo iti chata ti cua coo iin rai cahnuiti nuun. Cha ni ndehe ndi chi ra,ta Jesuu sehe José cuu ra. Ra ñuunNazaret cuu ra ―cati ra.

46Ta cati ndico ra Natanael chi ra ti:―Ña ta ñahni cha vaha cha iyo iti

ñuun Nazaret ―cati ra.Ta cati ndico ra Felipe ti:―Nahan, ta cua ndehun―cati ra.47 Tacan cuu, ta ndehe ra Jesuu

cha vachi ra Natanael nu iyo ra, taquechaha cati ra cuenda ra Natanaelcan ti:

―Ihya iyo iin ra ndicha ñuhun Is-rael, ta ña tuhva ra sandahyu ñahanra ―cati ra Jesuu.

48Ta quechaha cati ra Natanael canchi ra Jesuu ti:

―¿Yoso cuhva nacoto cun chihinyu?

Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Ña ta cana ra Felipe chihun. Ni

vii iyo cun nu vati yutun tusihva ican,ta ndehi chihun―cati ra.

49 Ta cati ra Natanael ti:―Maestru, maun cuu ra cuu sehe

Ndioo. Maun cuu ra ndaca ñahan chiñivi Israel ―cati ra.

50 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Chinu ini cun chihin yu, vati cati

yu ti cha ndehi chihun nu vati can.Cahnu xaan ca cha cua ndehun―catira.

51Ni vii cati ra Jesuu chi ra:―Ndicha ndicha cati yu ti cua nde-

hun nu cua nuna iti siqui andivi, tacua nuun ra tatun Ndioo nu iyo yu,vati ra cuu sehe ñivi cui, ta cua ndaandico ra tatun Ndioo can ―cati raJesuu.

2Ni chacoo vico tandaha iti ñuunCaná

1 Yaha uni quivi, ta ni chacoo iinvico tandaha iti ñuun Caná cha iyocuenda ñuhun Galilea. Tican cuahansihi ra Jesuu, 2 ta cuahan tahan raJesuu chi ra sacuaha chi ra, vati chacana ñahan tahan ñivi can chi ra.3 Tacan, ta queta hora cha ni ndihinduta chiti uva chihi ñi, ta quechahacati sihi ra Jesuu chi ra ti:

―Ñahni ca nduta chiti uva iyo.4Ta cati ndico ra Jesuu chi ña ti:

―Ña cua tichahun, yaa. Ña taqueta hora cha cua coto ñivi yoo raicui ―cati ra.

5Tacan cuu, ta cati sihi ra chi ra tisomesa ti:

―Cua savaha ndo ndihi cha cuacati ra ―cati ña.

6 Ican cha iyo iñu quii nahnu. Yuucuu chi, ta vasi queta ciendu litrunduta cha tahan iin iin chi, tu chachitu chi. Iyo chi cuenda costumbreñivi judío can, vati ndoo ndaha ñi.Ndoo coho ñi. Chacan tiñu iyo chi,7 ta quechaha cati ra Jesuu chi ra tisomesa can ti:

―Cua sacutu ndo quii can chinduta ―cati ra.

Tacan cuu, ta cha ni sacutu ra chichi nda cua nda yuhu chi vaha vaha,8 ta cati ndico ra Jesuu ti:

―Vitin cua tava ndo chi chi, ta cuacundaca ndo chi chi chi ra cuu xini―cati ra.

Tacan cuu, 9 ta taa yaa ra cuu xinican nduta chiti uva can, ta ña chito randaa iti quichi chi, soco chito vaha ratisomesa can, vati cha naquihinmaanra nduta can. Tacan cuu, ta cana racuu xini chi ra ni tandaha can.

10 Ta quechaha cati ra chi ra ti:―Tuhva ñivi chaha ñi nduta vixin

vaha xihna cuii, ta quechaha chiniñivi. Tacan cuu, ta sa cua cuhva ñi chandahvi, soco maun cha ni cumi cunnduta vixin vaha nda cua nda vitin.[Vaha xaan cha ni savahun] ―cati ra.

11 Chacan cuu cuhva ni savaha raJesuu cha xihna cuii, ta iti ñuun Canácha iyo cuenda ñuhun Galilea savahara chi chi. Savaha ra Jesuu cuhva can,vati cua coto ñivi ti iyo tu ndee inichi ra. Tacan cuu, ta ra sacuaha chira―chinu ini ra chi ra.

12 Tacan cuu, ta cuahan ra iti ñuunCapernaum, ta cuahan tahan sihi rachi yani ra chi ra sacuaha chi ra. Ndihiñi cuahan chi ra, ta ndoo nuun ñisuhva quivi.

Tava ndaa ra Jesuu chi ñivi ndacundavaha ni tichi soco ndavi ve ñuhun

(Mt. 21.12‑13; Mr. 11.15‑18;Lc. 19.45‑46)

13 Cha yatin cua coo vico cuendacha ni cacu ñivi judío ñuhun Egipto

Page 153: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU JUAAN 2:14 150 TUTU JUAAN 3:10tiempu chahnu, ta cuahan ra Jesuu itiñuun Jerusalén. 14 Tican tichi socondavi ve ñuhunndehe ra cha xico ñivisundiquin. Xico ñi mbee. Xico ñipaloma. Xico ñi, ta iyo tahan ra samaxuhun ñivi tichi tican. 15 [Chacan nindehe ra Jesuu, ta quechaha nduxaanra.] Chacan cuu cha quihin ra iin ñiincua cani ra chi ñivi can, ta sacunura chi ñi ndacu chacan. Tacan nitava ndaa ra chi ñi iti chata cora can.Tava ra chi ri mbee. Tava ra chi risundiquin, ta sanduva ihni ra mesara sama xuhun, ta quicoyo xuhun ra,16 ta cati ra Jesuu chi ra xico palomacan ti:

―Cua tava ndaa ndo chi ri tihya,vati ñavi nuyahvi cuu vehe suti―catira.

17 Tacan cuu, ta ni chacuhun ini rasacuaha chi ra ti iyonu cati tutuNdioocuenda ra Jesuu ti cua ndoyo ñuhunra, vati cuni ra cha cua coo ii vehe sutura.

18 Tacan cuu, ta quechaha nducutuhun ñivi judío can chi ra ti:

―¿Ñaan cuhva cua savahun, ta cuacoto ndi ti cha iyo ndatu tava ndaunchi ñican?

19 Ta cati ndico ra Jesuu chi ñi ti:―Tu cua sandoyo ñuhun ndo ve

ñuhun ya, tichi uni quivi cua sandaandique chi chi ―cati ra.

20 Ta cati ndico ñivi judío can ti:―Uvi xico iñu cuiya satiñu ñivi, ta

sandaa ñi ve ñuhun ya, ta maun―cuasandaun chi chi tichi uni quivi ―catiñi.

21 Maan ra Jesuu cahan tuhun veñuhun, soco iin cuhva cahan ra,vati cahan ra cuenda iquin cuñu ra.22 Queta quivi cha ni natacu ndico raJesuu tañu ñivi ndii, ta ni chacuhunini ra sacuaha chi ra ñaan cha ni cuucha cati ra. Chacan cuu cha chinuini ra cha cahan tutu Ndioo, ta chinutahan ini ra tuhun cha ni cahan raJesuu.

Chito ra Jesuu yoso cuhva iyo ndihiñivi

23Ni vii iyo ra Jesuu ñuun Jerusaléncan, ta sacahnu ndico tucu ñi vicocuenda cha ni cacu ñivi ñi judío canñuhun Egipto tiempu chahnu, ta tuvi

ñivi quechaha chinu ini chi ra, vati nindehe ñi ndihi cuhva cha ni savahara, 24 soco ña cati ra ndihi tuhun chitora chi ñi, vati chito ra yoso cuhvaiyo ndihi ñivi. 25 Ña chini ñuhun racha cua cuhva ñivi cuenda chi ra yosocuhva iyoñivi, vatimaan ra chito yosocuhva saxini ñi chi anima ñi.

3Ndatuhun ra Nicodemo chi ra Jesuu

1 Iyo iin ra nani Nicodemo. Fariseocuu ra, ta ndiso tahan ra tiñu cuendañivi judío. 2 Cha cuaa cuu chi, ta cua-han ra nu iyo ra Jesuu, ta quechahacati ra Nicodemo chi ra ti:

―Maestru, chito ndi ti cha ni tachira Ndioo chihun, vati cua sacuahunchi ndi. Ña cuu savaha ñivi cuhva chani savahun, tu ña tindee ra Ndioo chiñi ―cati ra.

3 Cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Chandicha ndicha cati yu ti tu ña

cua cacu ñivi cuenda ra Ndioo, ña cuacuu yaha ñi nu cua cundaca ñahan ra―cati ra.

4 Ta nducu tuhun ra Nicodemo chira ti:

―¿Yoso cua cuu cacu ndico ñivi,tu cha chahnu ñi? Ña cua cuu qui-hvi ndico tucu ñivi tichi sihi ñi ingachaha, ta cua cacu ndico tucu ñi―cati ra.

5Ta cati ndico ra Jesuu ti:―Cha ndicha ndicha cati yu ti tu

ña cua nduchaa anima ñivi, tu ña cuacuanduta ñi, ña cua cuu yaha ñi nucua cundaca ñahan ra Ndioo. 6 Ñiviñuñivi cuu ñivi cha iyo cuenda ñuhunñuñivi ni, ta ñivi ra Ndioo cuu ñivicha iyo cuenda ra Tati Ndioo. 7Ña cuanduiyo cun, vati cati yu ti iyo cha cuacacu ndico ndo cuenda ra Ndioo. 8 Iyonu yaha tati, ta chini yo cha cu yahachi, soco ña chito yo ndaa iti vachi chi,ta ni ña chito yo ndaa iti cuahan chi.Ta ni cuhva iyo ra Tati Ndioo chi ñivicha iyo cuenda ra ―cati ra Jesuu.

9 Ta nducu tuhun ndico tucu raNicodemo chi ra ti:

―¿Yoso cua cuu nduchaa animañivi?

10 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra:

Page 154: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU JUAAN 3:11 151 TUTU JUAAN 3:32―Maun cuu maestru. Sacuaha cun

chi ñivi Israel, ta ña chito cun yosocuhva cua nduchaa anima ñi. 11Yuhucati chihun ti chito ndi ñaan tuhuncati ndi. Cati tuhun ndi ñaan cha cuucha ni ndehe ndi, soco ña tasoho ndotuhun cha cati tuhunndi. 12Cha chahicuenda chi ndo yoso cuhva iyo ñiviñuñivi, ta ña chinu ini ndo. Chacancuu cha ña cua cuu cuinu ini ndo, tucua cati yu yoso cuhva iyo ra Ndioo itisiqui andivi.

13 ’[Ña chito ndo yoso cuhva iyora Ndioo,] vati yoni chahan iti siquiandivi. Iin tuhun ni ra quichi ihya nuñuhun ñuñivi ya chito. Ra cuu seheñivi cuu ra, ta cha ni chacoo ra iti siquiandivi. 14 Iyo cha cua cata caa ñivichi ra nu cruu cuhva ni chata caa raMoisee chi ri coo quivi cha ni chicacuu ñi tichi cuhu. 15 Chacan cuu chacua cuinu ini ñivi chi ra cuu sehe ñivi,ta cua coo ndito ñi chi ra Ndioo ndihini quivi ndihi ni tiempu.

Cundahvi ini ra Ndioo chi ñivi ñuñivi16 [Ni vii cahan ra Jesuu:]’Cundahvi xaan ini ra Ndioo chi

ñivi ñuñivi. Chacan cuu cha ni tavatiñu ra chi sehe ra, ta iin tuhunni sehera iyo. Chacan cuu cha ña cua ndoyoñuhun ñivi chinu ini chi ra, soco cuacoo ndito ñi chi ra Ndioo ndihi niquivi ndihi ni tiempu. 17 Ni tava tiñura Ndioo chi sehe ra, vati cuni ra chacua sacacu sehe ra chi ñivi ñuñivi. Ñacuni ra Ndioo cha cua tachi tuni sehera chi ñi.

18 ’Ña cua cutuni ñivi chinu ini chira. Tu ña cua cuinu ini ñivi chi ra,cha iyo tuhun cha cua cutuni ñi. Cuacutuni ñi, vati ña cua cuinu ini ñi ticha iyo tu ndee ini chi ra cuu seheNdioo. 19 Cua cutuni ñi, vati quichira, ta chaha ra cha chini tuni chi ñivi.Quichi ra ihya nu ñuhun ñuñivi, sococuni ñivi savaha ñi ndavaha ni. Ñacuni ñi savaha ñi cha vaha, vati manindavaha ni ndacu ñi. 20 Ndihi ñivindacu ndavaha ni―ña ndacu ñi chavaha, ta ni ña cuni ñi cuinu ini ñichi ra cuu sehe Ndioo, coto cua cotoñivi cha ndacu ñi ndavaha ni. 21 Ñivindacu cha ndicha―cuni ñi chi ra cuusehe Ndioo. Chacan cuu cha cua coto

ñivi ti ndacu ñi cha vaha, vati iyo raNdioo chi ñi. Tacan ni cati ra Jesuu.

Chaha ndico tucu ra Juaan rasacuanduta cuenda yoso cuhva iyo raJesuu

22 Tacan cuu, ta cuahan ra Jesuuiti ñuhun Judea, ta cuahan tahan rasacuaha chi ra. Ndoo nuun ra ta ratican, ta sacuanduta ra chi ñivi. 23Nivii sacuanduta tahan ra Juaan chi ñiviiti ñuun Enón, vati iyo xaan ndutatican, ta yatin ñuun can iyo ñuunSalim. Quichi ñivi tican, ta cha nichanduta ñi. 24 Tacan ni savaha raJuaan, vati ña ta tiin tiñu chi ra, taquihvi ra ve caa.

25 Uvi uni ra sacuaha chi raJuaan―quechaha ndatuhun ra chi iinra judío, ta ndatuhun ra yoso cuhvacu‑ii ñivi. 26 Tacan cuu, ta cuahan ranu iyo ra Juaan, ta quechaha cati rachi ra Juaan can ti:

―Maestru, nacoto cun chi raquichi nu ni chacoo yo inga chiyoyuta Jordán, ta cati tuhun cun yoorai cuu ra. Vitin sacuanduta tahan rachi ñivi, ta ndihi ñivi cuahan nu iyora ―cati ra ta ra.

27 Ta cati ndico ra Juaan ti:―Tuña cua tindee raNdioo, ña cua

cuu savaha ñivi ñaan cha cuu cha cuasavaha ñi. 28Maanndo chito vaha ndoti cati yu ti ñavi ra Cristo cui, soco tavatiñu ra Ndioo chihin yu, ta quichi yuiti chata ra. 29 [Cua cati yu iin cuhvachihinndo.] Tu cua tandaha iin rai chiñasihi ra, cua sacahnu tahan amigura vico. Cua nducuiti ra, ta cua cunisoho ra cha cua cahan ra tandaha, tacua cusii ini ra, vati cua cuni soho racha cua cahan ra tandaha can. Chacancuu cha cusii ini yu vitin. 30Racan chacahan ndo tuhun can―cahnu xaan cacua cuu ra, ta yuhu ña cahnu cua cui―cati ra Juaan.

Iyo iin ra quichi iti siqui andivi31 Ta ra ni quichi iti siqui an-

divi―ndaca ñahan ra chi ndihi ñivi.Ñivi iyo nu ñuhun ñuñivi―saxiniñi yoso cuhva iyo ñuhun ñuñivi, tandaca ñahan maan ra quichi iti siquichi ndihi ñi. 32 Cati tuhun ra cha nindehe ra, ta cati tuhun ra cha ni chini

Page 155: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU JUAAN 3:33 152 TUTU JUAAN 4:21soho ra, soco yoni tasoho cha cati ra.33 Tu cua tasoho ñivi cha cati ra, cuasacoto ra ti cha ndicha cuu ra Ndioo.34 Ni tava tiñu ra chi iin rai, ta racancuu ra cahan tuhun cahan ra Ndioo.Ña uhvi cuni ra Ndioo, ta tachi ra chira Tati Ndioo nu iyo sehe ra. 35 Cunixaan ra Ndioo chi sehe ra, ta chahara ndihi tu ndee ini chi ra. 36 Tu cuacuinu ini ñivi chi ra cuu sehe Ndioo,cua coo ndito ñi chi ra ndihi ni quivindihi ni tiempu. Tu ña cua tasoho ñicha cati ra, ña cua coo ndito ñi chira, soco xaan xaan cua tachi tuni raNdioo chi ñi.

4Cahan ra Jesuu chi iin ñahan ñuhun

Samaria1 Cha chini soho ra fariseo ti chica

ca ñivi chi ra Jesuu, ta cuaha suhvañivi sacuanduta ra, soco ra Juaan ñacuaha vaha ñivi iyo chi ra. 2 Ñavi raJesuu cuu ra sacuanduta chi ñi, socora sacuaha chi ra cuu ra. 3 Nuun raJesuu queta tuhun cha ni chini sohotahan ra fariseo, ta quee ra ñuhunJudea can, ta cuahan ndico tucu ra itiñuhun Galilea.

4 Chacan cuu cha yaha ra iti ñuhunSamaria. 5 Tacan cuu, ta queta rañuun Sicar cha iyo cuenda ñuhunSamaria can. Yatin ñuhun cha nisamani ra Jacob chi ra José sehe ratiempu chahnu cuu ñuun can. 6Ticaniyo iin soco, ta soco ra Jacob nani chi.Chitatun ra Jesuu, vati cani iti chachica ra. Chacan cuu cha ni chacundatatun ra yuhu soco can, ta hora cuiticuu chi. 7 Tacan cuu, ta vachi iinñahan ñuhun Samaria can, vati cuacanihin ña nduta, ta quechaha cati raJesuu chi ña ti:

―Cuhva suhva nduta cohi ―catira.

8 Cha ni cuahan ra sacuaha chi ratichi ñuun, vati cua sata ra cha cuacachi ra ta ra, 9 ta quechaha cati ñaSamaria can chi ra ti:

―Rai judío cuun, ta ¿ñacu chicacun nduta chi yuhu, ta yuhu ñahanSamaria cui?

[Tacan cati ña, vati ña tuhva ñivijudío cahan ñi chi ñivi iyo ñuhun

Samaria.] 10 Ta cati ndico ra Jesuu chiña ti:

―Ña chito cun ti iyo cha samani raNdioo chi ñivi ñuñivi, ta ni ña nacotocun chi ra cati chihun ti cua cuhvacun nduta coho ra. Tu cua ndaca cuntu manini chi ra, cua cuhva ra ndutachihun, ta cua coo ndito cun―cati ra.

11 Ta cati ña chi ra:―Ñahni ñaan cha naun, ta cunu

xaan soco ya. ¿Ndaa cua nihun ndutacahun tuhun can? 12 Chaha ra Jacobra cuu ñivi ndi soco ya chi ndi. Chihimaan ra nduta ya, ta chihi tahan ñivira chi sana ra chi chi, ta cahnu xaanrai cuu ra. ¿Atu cahnu ca rai cuumaun? ―cati ña.

13 Ta cati ndico ra Jesuu chi ña ti:―Tu cua coho ñivi nduta ya, cua

neti ndico tucu ñi, 14 soco tu cua cohoñivi nduta cua cuhve, ña cua neti cañi ndihi ni quivi. Cua cuhve chi chichi ñi, ta cua cuu chi sava ni ta cuaiin soco chi ñi nu cahndi nduta, tacua coo ndito ñi chi ra Ndioo ndihi niquivi ndihi ni tiempu―cati ra.

15 Ta cati ña ñahan can chi ra ti:―Cuhva nduta can chihin yu, ra

chahnu. Chacan cuu cha ña cua netique nduta, ta ni ña cua quichi queihya, ta ni ña cua canihin que ndutaya ―cati ña.

16 Ta cati ra chi ña:―Cuahan, ta cua cana cun chi ra

cuu ii cun, ta cua quichi ndico ndoihya ―cati ra.

17 Ta cati ndico ña chi ra ti:―Ñahni ii yu iyo ―cati ña.Ta cati ra Jesuu chi ña ti:―Vaha xaan cati cun ti ñahni ii

cun, 18vati uhun tahan rai cha cucumichihun, ta ñavi ra ii cun cuu ra iyochihun vitin. Ndicha cun cuhva caticun ―cati ra.

19 Ta cati ndico ña chi ra:―Yuhu cati ti rai cahan cuenda ra

Ndioo cuun. 20 Tiempu chahnu chasacahnu ñivi ndi chi ra Ndioo ihyayucu ya, ta maan ndo cati ndo ti iyocha cua sacahnu yo chi ra Ndioo ñuunJerusalén ―cati ña.

21 Ta cati ndico ra Jesuu chi ña ti:―Na cua cuinu ini cun cha cua cati

yu, vati cua queta quivi, ta ña cua

Page 156: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU JUAAN 4:22 153 TUTU JUAAN 4:45sacahnu ca ñivi chi ra Ndioo sutu yoihya yucu ya, ta ni ña cua sacahnu cañi chi ra iti ñuun Jerusalén. 22Ña chitondo ñaan cha sacahnu ndo, soco chitomaan ndi yoo ra sacahnu ndi, vati iinra judío cuu ra cua sacacu chi ndo nuiyo ndo chi tu ndoho. 23Yu cati ti cuaqueta quivi, ta cua sacahnu ñivi chira Ndioo sutu yo chi ndihi cuii animañi, ta cua sacahnu ndicha ñi chi ra, tuchandichañi. Nanducu ra chi ñivi cuasacahnu chi ra, ta vitin cha ni quetahora cha cua sacahnu ndicha ñivi chira. 24 Tati cuu ra Ndioo. Chacan cuucha iyo cha cua sacahnu ndicha yo chira chi anima yo ―cati ra Jesuu.

25 Ta cati ndico tucu ña ñahan canchi ra ti:

―Chite ti cua quichi ra cua sacacuchi yo, ta Cristo cua cunani ra. Cuaquichi ra, ta cua cuhva vaha ra cuendachi yo ―cati ña.

26 Ta cati ndico ra Jesuu chi ña ti:―Yuhu cui ―cati ra.27 Tacan cuu, ta queta ndico ra

sacuaha chi ra, ta iyo xaan cuni rata ra, vati ndatuhun ra chi iin ñahan,[vati ña tuhva ra cuu maestru cahanchi ñi ñahan,] soco taxin ni ndoo ra tara. Saxini ra ta ra ti ñaan cuu ra chiña, ta saxini ra ñacu cahan ra chi ña,soco yoni cahan. 28Nacoo ñacan quiiña, ta cuahan ña iti ñuun, ta queta ña,ta quechaha cati ña chi ñivi can ti:

29 ―Coho ti cua ndehe ndo chi iinrai. Cha cati ra chihin yu ndihi cha nitahin. Vasi ra Cristo cuu ra ―cati ña.

30 Tacan cuu, ta quee ñi cuahanñi nu iyo ra. 31 Ña ta queta ñi, taquechaha cati ra sacuaha chi ra ti:

―Na cachi, maestru―cati ra, [vatini nihin ra cha cua cachi ra ta ra].

32 Ta cati ra Jesuu chi ra ti:―Ña chito ndo, soco iyo cha cachi

yu ―cati ra.33 Tacan cuu, ta quechaha nducu

tuhun ra ta ra chi tahan ra ti:―¿Atu quichi ndaca ñivi cha cua

cachi ra? ―cati ra.34 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Yu cati tacan, vati cua savahi

cuhva cuni ra ni tachi chihin yu, tacua satiñu i tiñu ra. [Chacan cuu savani ta cua cha chachi yo, vati tacan

ni nihin yu tu ndee ini yu.] 35 Chacati ndo ti ni cumani cumi yoo, ta cuasaquee ñivi niñi. Yu cati ti na cuandehe ndo nu itu ti cha cuahan cuaanchi, ta cha iyo vaha cha cua saqueeñi chi chi. 36 Cha iyo ñivi satiñu ñi,ta nihin ñi yahvi ñi. Chacan cuucha cua coo vaha ñi chi ra Ndioo nucuahan quivi, ta cua coo vaha ñi chi randihi ni quivi ndihi ni tiempu. Iyo ratachi chiti, ta iyo inga ra saquee niñi,soco iin cahnu ni cusii ini ra ta ra.37 Chacan cuu cha ndicha cuhva catitutu Ndioo, vati iyo nu cati chi ti iinñivi tachi chiti, ta inga ñi saquee niñi,cati chi. 38Tacan cati yu, vati tava tiñuyu chihin ndo, ta cua nihin ndo chavaha, soco ña ta satiñu ndo. Cha nisatiñu inga ñivi, soco vitin cua satiñutahan maan ndo tiñu cha quechahasatiñu ñi. Tuhun can cati ra Jesuuchi ra sacuaha chi ra, [vati cha vachiñivi nu iyo ra ta ra, ta cuni ra cha cuacoto ra sacuaha chi ra yoso cuhva cuacunda yahvi ñivi cua satiñu tiñu can].

39 Tacan cuu, ta tuvi ñivi ñuunSamaria can chinu ini chi ra Jesuu,vati cha cati ñahan can ti cha catira ndihi cha ni tahan ña. 40 Chacancuu cha queta ñi nuun iyo ra, ta chicatuhunñi ti na cua ndoo nuun ra chi ñi.Tacan cuu, ta ndoo nuun ra uvi quivi,41 ta tuvi ca ñivi chinu ini chi ra, vaticati tuhun ra chi ñi. 42Chacan cuu chaquechaha cati ñi chi ña ñahan can ti:

―Ñavi ca cuenda tuhun cha ni caticun chinu ini ndi, soco chinu ini ndichi ra, vati cha ni chini soho tahan ndicha cahan ra. Chacan cuu cha chitondi ti racan cuu ra cua sacacu chi ndichi ndihi ca ñivi ñuñivi ―cati ñi.

Sanduvaha ra Jesuu chi sehe iin randiso tiñu

43 Yaha uvi quivi, ta quee ra Jesuutican ñuhun Samaria can, ta cuahanra iti ñuhunGalilea. 44Tican cuu nunicati ra nu quichi quivi ti ña tuhva ñivisacahnu ñi chi iin rai cahan cuendara Ndioo suvi ni ñuun nu chahnu ra.45 Tacan cuu, ta queta ra iti ñuhunGalilea, ta cusii ini ñivi Galilea ndeheñi chi ra, vati cha ni ndehe tahan ñicha ni savaha ra ñuun Jerusalén quivi

Page 157: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU JUAAN 4:46 154 TUTU JUAAN 5:13ni chacoo vico, vati ni chahan tahanñi.

46 Tacan cuu, ta cuahan ndico tucura Jesuu iti ñuun Caná cha iyo cuendañuhun Galilea can, ta suvi ni ticansanandacu ra nduta chiti uva. Itiñuun Capernaum iyo iin ra cuu tiñu,ta cuhvi sehe ra, 47 ta queta tuhunnuun ra ti cha ni quee ra Jesuu ñuhunJudea, ta ni quichi ndico ra iti ñuhunGalilea. Chacan cuu cha cuahan racuu tiñu can nu iyo ra Jesuu, taquechaha cahan ndahvi ra chi ra Je-suu ti na coho iti vehe ra, ta na cuasanduvaha ra chi sehe ra. Tacan ca-han ra cuu tiñu can, vati cha cuni cuvisehe ra. 48Tacan cuu, ta quechaha catira Jesuu chi ra ti:

―Tu ña cua ndehe ndo iin chacahnu, tu ña cua nduiyo ndo suhva,ña cua cuni ndo cuinu ini ndo chi raNdioo ―cati ra.

49 Ta cati ndico ra cuu tiñu can ti:―Ra chahnu, na coho vitin, coto

cua cuvi cuii sehi ―cati ra.50 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra:―Cuahan iti vehun. Ña cua cuvi

sehun―cati ra.Tacan cuu, ta chinu ini racan tuhun

cha ni cati ra Jesuu, ta cuahan ra.51 Cha cua queta ra vehe ra, ta queemusu ra cuu tiñu can vehe ra, vaticua satahan ra chi ra. Tacan cuu, taquechaha cati ra chi ra ti:

―Cha ni nduvaha sehun―cati ra.52 Ta nducu tuhun ra chi musu ra:―¿Ñaan hora nduvaha sehi?

―cati ra.Ta cati ndico musu ra ti:―Icu ta hora cuu chi, ta ndico

cahni chi ra ―cati ra.53 Tacan cuu, ta chito ra ti suvi ni

hora can cati ra Jesuu chi ra ti ña cuacuvi sehe ra, cati ra, ta chinu ini ra chira Jesuu, ta chinu tahan ini ndihi ñivira chi ra Jesuu.

54 Chacan cuu inga cuhva cha nisavaha ra Jesuu, ta cha ni quee rañuhun Judea, ta cuahan ra iti Galilea.Chacan cuu uvi cuhva cha ni savahara.

5Soco Betesda ni sanduvaha ra Jesuu

chi ra nduñiin

1 Tacan cuu, ta cua coo inga vicosacahnu ñivi judío, ta cuahan ra Jesuuiti ñuun Jerusalén. 2 Iyo iin socondutatichi ñuun Jerusalén can, ta nani chiBetesda chi tuhun hebreo. Iyo uhunyuhu chi nu quihvi ñivi, ta yatin yuñuun iyo chi, ta nani yuhu can nuyaha ri mbee. 3 Tuvi xaan ñivi cuhvicaa tican. Iyo ñi cuaa. Iyo ñi cojo.Iyo ñi nduñiin. Iyo ñi, ta tican ndatuñi nda cua nda cua tuñu nduta can,4 vati iyo hora quichi tatun Ndioo, taquihvi ra tichi nduta, ta satuñu ra chichi. Tacan cuu, ta cua quihvi tahanñi cuhvi can, ta cua nduvaha ñi, tucua quihvi xihna cuii ñi, ta cua naancuehe tahan ñican. 5 Tican iyo tahaniin rai, ta cha queta oco chahun unicuiya cha cuhvi ra. 6 Ndehe ra Jesuuchi racan nu caa ra, ta ni chito ra tinahan xaan cha caa ra, ta quechahanducu tuhun ra chi ra ti:

―¿Atu cuni cun nduvaha cun?―cati ra.

7Ta cati ndico ra ndahvi can ti:―Ra chahnu, cuni yu, soco yoni

cua tindee chihin yu. Yoni cua cuisochihin yu, ta cua quihvi yu tichi ndutaya hora tuñu chi. Cha cua quete, socoquihvi xihna inga ñivi ndihi ni chaha―cati ra.

8Ta cati ra Jesuu chi ra ti:―Cuinda. Canihun yuvi cun, ta

cuahan iti vehun―cati ra.9 Ta suvi ni hora can ni nduvaha

ra ndahvi can, ta canihin ra yuvi ra,ta cuahan ra, ta quivi sábadu [quivicha ndaa tatun ñivi judío] cuu chi.10 Chacan cuu cha quechaha cati ñivijudío can chi ra ndahvi can ti:

―Sábadu cuu chi, ta ñahni ndatucha cua cuiso cun yuvi cun quivi vitin―cati ñi.

11 Ta cati ndico ra chi ñi ti:―Sanduvaha iin rai chihin yu, ta

maan ra cati ti na cua canihin yu yuviyu, ta na cuhin ―cati ra.

12 Ta nducu tuhun ñi chi ra:―¿Yoo ra cati chihun ti cua cani-

hun yuvi cun, ta cua cuhun? ―catiñi.

13Ta ña chito ra yoo rai cuu ra, vaticha cuahan ra Jesuu, vati cha ndutuvi

Page 158: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU JUAAN 5:14 155 TUTU JUAAN 5:37ñivi tican. 14Tacan cuu, ta ni tahan raJesuu chi ra soco ndavi ve ñuhun, tacati ra Jesuu chi ra ti:

―Cha ni nduvahun. Ña cua savahacon cuati, coto cua tahun inga tundoho cahnu ca ―cati ra.

15 Tacan cuu, ta cuahan racan, tacati ra chi ñi judío can ti:

―Ra Jesuu cuu ra sanduvaha chi-hin yu ―cati ra.

16 Chacan cuu cha cuni cani tahanñi chi ra Jesuu. [Cuni cahni ñi chi ra,]vati savaha ra chacan quivi ii, 17 ta catira Jesuu chi ñi ti:

―Nda cuanda vitin satiñu raNdioosuti ndihi ni quivi, ta ta ni cuhvasatiñu tahin ndihi ni quivi ―cati ra.

18 Chacan cuu cha cuni xaan ca ñicahni ñi chi ra. Cuni cahni ñi chi ra,vati ña sacahnu ra quivi ii, ta cunicahni ñi chi ra, vati saxini ra ti Ndioocuu tahan ra, vati cha cati ra ti raNdioo cuu sutu ra.

Iyo ndatu chi ra cuu sehe Ndioo19Ta cati ra Jesuu chi ñivi judío can

ti:―Cati ndicha yu ti ñahni cha

cuu savaha ra cuu sehe Ndioo chamani maan ra. Ndacu ra cuhvandehe ra cha ni savaha sutu ra, vatindacu tahan ra cuhva ndacu sutu ra.20 Chacan cuu chi, vati cuni mani raNdioo chi sehe ra, ta sanahan ra chisehe ra ndihi cha ni savaha ra, ta nicua sanahan ra cha cahnu ca chi sehera. Chacan cuu cha cua nduiyo ndo.21 Cha chaha ra suti cha natacu ndicoñivi ndii, ta chaha tahan ra cha iyondito ndico ñi. Ta ni cuhva chahatahan sehe ra cha iyo ndito ndico ñivicuhva ni cuni ra. 22 Ña cua tachituni ra suti chi ñivi, soco cha chahara ndatu chi sehe ra, ta cua tachituni maan ra chi ñi. 23 Chacan cuucha cua sacahnu ndihi ñivi chi sehera Ndioo cuhva sacahnu ñi chi maansutu ra. Tu ña cua sacahnu ñivi chisehe Ndioo, ña cua sacahnu ñi chi raNdioo sutu ra, ta maan ra cuu ra nitava tiñu chi sehe ra.

24 ’Cati ndicha yu chi ndo ti tu cuatasoho ñivi tuhun cha cahin, tu cuacuinu ini ñi chi ra ni tava tiñu chihinyu, cua coo ndito ñi chi ra Ndioo. Ña

cua cutuni ñi, ta ni ña cua cuvi ñicuenda ra Ndioo, soco cua coo nditoñi chi ra. 25Cati ndicha yu ti cua quetahora, ta cua tasoho ñivi ña chinu inichi ra Ndioo. Cua tasoho ñi tuhuncahan sehe ra Ndioo, ta cua coo nditoñi chi ra, ta vitin ni iyo hora can. 26 Iyotu ndee ini chi ra suti, ta cua cuhva racha cua coo ndito ñivi chi ra. Ta nicuhva chaha ra ndatu chi sehe ra, tacua cuhva tahan ra cha cua coo nditoñivi, 27 ta chaha tahan ra suti ndatucha cua tachi tuni sehe ra, vati seheñivi ñuñivi cuu ra. 28 Ña cua nduiyondo cha cahin, vati cua queta hora, tacua cuni soho ñivi ndii cha cahan ra.29Tacan cuu, ta cua natacu ndico ñivini savaha cha vaha, ta cua coo ndito ñichi ra Ndioo, ta ta ni cuhva cua natacundico ñivi savaha ndavaha ni, ta cuacutuni ñi.

Cuhva cua coto ñivi ti iyo ndatu chira Jesuu

30 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ñi judíocan:]

’Ñahni cha cuu savahi cha mani yu.Cua tachi tuni yu cuhva cua cati suti,ta iin cha ndicha ndicha cuu cha cuatachi tuni yu, vati ña cua savahi cuhvacuni yu, soco cua savahi cuhva cunira tachi chihin yu. 31 Tu cua cuhvecuenda yoso cuhva iye chamanimaanni yu, vasi cua saxini ndo ti ña ndichacuhva cati yu, 32 soco iyo inga ra chachaha cuenda yoso cuhva iye, ta chiteti chaha ndicha ra cuenda yoso cuhvaiye. 33 Tava tiñu ndo chi tahan ndonu iyo ra Juaan ra sacuanduta, tacati tuhun ra iin cha ndicha. 34 Ñavicha cati tuhun ñivi quihin cuenda yu,soco cati tuhun yu tuhun can, vaticuni yu cha cua cacu ndo. 35 Ra Juaancan chaha cuenda yoso cuhva iye,soco suhva ni hora cuni ndo cusii inindo chi ra nu cati tuhun ra. 36 Cahnucuu tuhun cati tuhun ra Juaan cancuenda yu, soco cahnu xaan ca cuutuhun cati tuhun ra suti, ta yuhundacu yu ndihi tiñu cha chaha ra sutichihin yu. Tacan cua coto ndo yosocuhva iye, ta cua coto ndo ti ra suticuu ra ni tava tiñu chihin yu. 37 Tachi

Page 159: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU JUAAN 5:38 156 TUTU JUAAN 6:14ra suti chihin yu. Chacan cuu chamaan ra chaha cuenda yoso cuhva iye,ta maan ndo ña ta tasoho ndo chacahan ra, ta ni ña ni ndehe ndo yosocuhva caa ra. 38Ña tasoho ndo tuhuncha cahan ra, ta ni ña chinu ini ndochi sehe ra, tamaan ra ni tava tiñu chira. 39 Sacuaha xaan ndo tutu Ndioo nichacoo tiempu chahnu. Sacuaha ndochi chi, vati saxini ndo ti tacan ni cuacoo ndito ndo chi ra Ndioo, ta tutucan chaha cuenda yoso cuhva iye, 40 tavitin ña cuni ndo cuinu ini ndo chihinyu, ta tacan sa cua coo ndito ndichando chi ra Ndioo.

41 ’Ña cati yu chacan, vati cuniyu cha cua sacahnu ndo chihin yu,42 soco chite ti ña cunimani ndo chi raNdioo. 43 Yuhu cha quichi yu cuendasuti, ta maan ndo ña quihin cuendando chihin yu. Tu cua quichi inga ñivicuenda suvi ni maan ñi, cua quihincuendando chi ñi. 44Ña cua cuu cuinuini ndo, vati cuni ndo cha cua sacahnutahan ndo chi ndo. Ña cuni ndo chacua sacahnu ra Ndioo chi ndo, ta iintuhun ni maan ra iyo. 45Ña cua saxinindo ti yuhu cuu ra cua tiso cuati ndoiti nuun ra suti, vatiMoisee cuu ra chani tiso cuati ndo nda ni iti chata, tacuenda maan ra saxini ndo ti cua coovaha ndo. 46 Tu cua cuinu ndicha inindo chi raMoisee, cua cuinu tahan inindo chihin yu, vati iti chata cha ni taara nu tutu yoso cuhva cua coi. 47Tuñacua cuinu ndicha ini ndo tuhun cha nitaa ra, tacan tucu ña cua cuinu ini ndotuhun cha cahan yu ―cati ra Jesuuchi ñivi judío can.

6Chaha ra Jesuu cha chachi uhun mil

rai(Mt. 14.13‑21; Mr. 6.30‑44; Lc. 9.10‑17)

1 Tacan cuu, ta cuahan ra Jesuu chira sacuaha chi ra inga chiyo tañuhunGalilea, ta nani tahan tañuhun cantañuhun Tiberia. 2Tuvi ñivi ndicu chira Jesuu, vati ni ndehe ñi cuhva chani savaha ra, ta cahnu xaan cuhva nisavaha ra, vati sanduvaha ra chi ñivicuhvi. 3Tacan cuu, ta iti yucu cuahanra Jesuu chi ra sacuaha chi ra, ta ni

chacunda ra tican. 4 Cha yatin cuanducahnu vico cuenda cha ni cacuñivi Israel ñuhun Egipto iti chata chasacahnu ñivi judío can. 5 Tacan cuu,ta ni canihin nuun ra Jesuu, ta ndehera cha tuvi ñivi vachi nu ndaa ra, taquechaha cati ra chi ra Felipe ti:

―¿Ndaa iti cua sata yo cha cuacachi ñi?

6Tacan cati ra Jesuu chi ra, vati cunira coto ra yoso cuhva cua cati ndicora Felipe, soco chitomaan ra ñaan chacuu cha cua savaha ra, 7 ta cati ndicora chi ra Jesuu ti:

―Tucua sata youvi ciendudenarioxuhun cha cuu paan, ña cua queta chacua cachi ñi. Masi suhva cua cachi iiniin ñi, soco ña cua queta chi ―cati ra.

8 Tacan cuu, ta nducahan inga rasacuaha chi ra. Ndree yani ra SimónPedro cuu ra, ta quechaha cati ra chira ti:

9―Cha iyo iin ra luhu ihya, ta ndisora uhun paan ta uvi tiaca, soco ñacua queta chacan, vati tuvi ñivi cuu ñi―cati ra.

10 Tacan cuu, ta cati ra Jesuu chi rasacuaha chi ra ti:

―Cua cati ndo ti na cua cunda ñi―cati ra.

Tican nu iyo ñi iyo xaan ita cuii.Chacan cuu cha ni chacunda ra rai, tavasi queta uhun mil ra.

11 Tacan cuu, ta ni quihin ra Jesuupaan can, ta chaha ra iin tiahvi ndioochi ra Ndioo, ta natahvi ra chi chi chira ta ra. Ta ni cuhva savaha ra Jesuuchi tiaca can, ta chachi vaha ra rai can.12 Ndaha ini ra ta ra, ta cati ra Jesuuchi ra sacuaha chi ra ti:

―Cua canihin vaha ndo ndihipedazu cuati cha ni ndoo. Chacancuu cha ñahni chi cua ndoyo ñuhun―cati ra.

13 Tacan cuu, ta canihin vaha ra tara ndihi chi, ta queta uchi uvi ticasacutu ra, ta uhun paan ni cuu chi,ta cha ña ni ndihi ca chachi ñi cuuchacan. 14 Ndehe ndihi ñivi can chani savaha ra Jesuu cuhva cahnu xaancan, ta quechaha cati ñi chi tahan ñicuenda ra Jesuu ti:

―Ndicha ti rahya cuu ra cha cuacoo nu ñuhun ñuñivi ya, ta cua cahanra cuenda ra Ndioo ―cati ñi.

Page 160: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU JUAAN 6:15 157 TUTU JUAAN 6:3515 Tacan cuu, ta chito ra Jesuu ti

cua quihin ñi chi ra, ta cua sanini ñichi ra cha cua cundaca ñahan ra chiñi. Chacan cuu cha nacoo ra chi ñi, taquee ndico tucu ra, ta cuahanndico raiti yucu cha maan iin tuhun ni ra.

Ni chica ra Jesuu nu nduta(Mt. 14.22‑27; Mr. 6.45‑52)

16 Tacan cuu, ta cha cua cuaa, tacuahan ra sacuaha chi ra Jesuu itiyuhu tañuhun can. 17 Quihvi ra tara tichi tundoo, ta cuahan ra. Itiñuun Capernaum inga chiyo ndutacan cuahan ra, ta naan xaan hora can,ta ña ta quichi ra Jesuu nu iyo ra.18Nihin suhva quechaha tahnu nduta,vati nihin xaan caa tati. 19 Tacan cuu,ta sacunu ra ta ra tundoo can, ta quetaiin uhun a iin iñu kilómetro cha chinuchi, ta quechaha ndehe ra ta ra ti chavachi ra Jesuu. Chica ra nu nduta, tacha cuyatin ra chi tundoo can. Tacancuu, ta quechaha cuyuhvi ra ta ra, 20 taquechaha cati ra Jesuu chi ra ta ra ti:

―Ña cuyuhvi ndo, vati yuhu cui―cati ra.

21Tacan cuu, ta cusii ini ra ta ra chacua quihvi tahan ra Jesuu tichi tundoocan. Tacan cuu, ta cha queta tundooyuhu nduta can nu ni cuahan ra ta ra.

Nanducu ñivi chi ra Jesuu22 Tuvi inga quivi, ta ni vii iyo

ñivi can inga chiyo nduta can. Chitoñi ti iin tuhun ni tundoo ni chacooyuhu tañuhun, ta chito ñi ti quihvira sacuaha chi ra Jesuu, ta cuahan rata ra, soco ña quihvi tahan ra Jesuu.23 Iyo ca tundoo quee iti ñuun Tiberia,ta queta chi yatin nu ni chaha ra Jesuutiahvi ndioo chi raNdioo, ta sacachi rachi ñi, 24 ta ndehe ñi ti yoni ra Jesuuiyo, ta cha cuahan ra sacuaha chi ra.Chacan cuu cha quihvi tahan ñi tichitundoo can, ta cuahan ñi iti ñuunCapernaum. Cuahan ñi, vati nanducuñi chi ra Jesuu.

Jesuu cuu sava ta cua iin cha cuacachi ñivi, vati chaha ra cha cua coo nditoñivi chi ra Ndioo

25 Nanihin ñivi can chi ra Je-suu tican inga chiyo nduta can, taquechaha nducu tuhun ñi chi ra ti:

―¿Ñaan hora ni queta cun ihya, taMaestru? ―cati ñi.

26 Ta cati ndico ra Jesuu chi ñi ti:―Cati ndicha yu ti nanducu ndo

chihin yu, soco ñavi vati ndehe ndoiin cha cahnu. Nanducu ndo chi-hin yu, vati chahi cha chachi ndo, tandaha ini ndo. 27 Ña cua nanducu nindo cha cua cachi ndo cuenda ñuhunñuñivi ya, vati chacan ña cua nduna-han chi chi ndo, soco na cua nducundo cha cua coo chi ndo cuenda raNdioo, vati cua coo chi chi ndo ndihini quivi ndihi ni tiempu. Cha cuacuhva ra cuu sehe ñivi chihin ndo cuuchi, vati chi racan cha chaha ra Ndioosuti tu ndee ini. [Chacan cuu chachito ndo yoo rai cuu ra] ―cati ra.

28 Ta cati ñi chi ra Jesuu ti:―¿Ñaan cha cuu cha cua savaha

ndi, ta cua savaha ndi cuhva cuni raNdioo? ―cati ñi.

29 Ta cati ndico ra Jesuu chi ñi ti:―Cha tava tiñu ra Ndioo chi iin

rai. Tu cua cuinu ini ndo chi ra,cua savaha ndo cuhva cuni ra Ndioo―cati ra.

30 Ta cati ñi chi ra ti:―¿Ñaan cuhva cua savaha maun?

Tu cua savahun iin cuhva, cua ndehendi, ta cua cuinu ini ndi chihun.¿Ñaan cha cuu cha cua savahun? 31 Itichata ni chachi ñivi yo maná cha nichaha ra Ndioo chi ñi. Chachi ñi chichi tichi cuhu cuhva cati tutu Ndioo,vati cati chi ti chaha ra Ndioo chachachi ñi, vati iti siqui andivi nuunchi. Tacan cati tutu Ndioo ―cati ñi.

32 Ta cati ndico ra Jesuu chi ñi ti:―Cati ndicha yu ti ñavi ra Moi-

see cuu ra ni chaha cha chachi ñi itichata, soco ra Ndioo cuu ra, ta vitincua cuhva ra cuu suti iin cha ndichandicha chi ndo. 33 Cha ni tachi raNdioo iin rai nu iyo ndo. Cha quichinuun ra iti siqui andivi, ta maan racuu ra cua cuhva cha cua coo nditoñivi ñuñivi ―cati ra Jesuu.

34 Ta cati ñi chi ra Jesuu ti:―Ra chahnu, na cua cuhvon cha

ni cati cun chihin ndi ndihi ni quivi―cati ñi.

35 Ta cati ndico ra Jesuu ti:―Yuhu cuu sava ta cua iin cha cua

cachi ndo, vati cua cuhve cha cua

Page 161: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU JUAAN 6:36 158 TUTU JUAAN 6:58coo ndito ndo. Tu cua cuinu ini ndochihin yu, cua cuu ndo sava ni ta cuaiin ñivi, ta ña cua cuisoco ca ndo, [vatiña cua ndoyo ñuhun ndo, soco cuacoo ndito ndo chihin yu]. 36 Cha catiyu chi ndo ti cha ni ndehe ndo chihinyu, ta ña ta cuinu ini ndo chihin yu.37 Cua cuhva ra suti cha cua cuinu iniñivi chihin yu. Ndihi ñican cua coochihin yu, ta ña cua tava ndai chi ñivicua cuinu ini chihin yu. 38 Iti siquiandivi quichi nuun yu, vati cua savahicuhva cuni ra ni tava tiñu chihin yu,ta ña cua savahi cuhva cuni yu. 39Ñacuni ra cha cua ndoyo ñuhun ni iin ñicha iyo cuenda yuhu, soco cua natacundico ñi quivi cua cutuni ñivi nu cua-han quivi. 40 Cuni ra suti cha cua coondito ñivi chinu ini chi sehe ra. Cuacoo ndito ñi chi ra ndihi ni quivi ndihini tiempu, vati cua cuhve tu ndee inichi ñi, ta cua natacu ndico ñi quivi cuacutuni ñivi ndacu ndavaha ni ―catira Jesuu chi ñivi judío can.

41 Tacan cuu, ta ña ndoo ñivi judíocan vaha, ta quechaha cati ñi chitahan ñi ti:

―Ña vaha, vati cati ra Jesuu timaan ra cuu ra cha ni quichi nuun itisiqui andivi. 42 Ña vaha cha cahan ratacan, vati nacoto yo chi sutu ra, tanacoto yo chi sihi ra. Ra José cuu sutura, tamaan ra nani Jesuu. Ña vaha chacati ra ti iti siqui andivi ni quichi nuunra ―cati ñi chi tahan ñi.

43 Tacan cuu, ta cati ra Jesuu chi ñiti:

―Ña cua cahan xaan ndo chi tahanndo. 44 Ni tava tiñu ra suti chihinyu. Tu ña cua tindee ra chi ndo, ñacua cuu cuinu ini ndo chihin yu. Tucua cuinu ini ndo, cua cuhve tu ndeeini chi ndo, ta cua natacu ndico ndoquivi cua cutuni ñivi ndacu ndavahani. 45 Iti chata cha ni taa ra ni cahancuenda ra Ndioo tichi tutu ra, vati catira ti chaha ra Ndioo cha chini tuni chindihi ñivi chinu ini chi ra, cati tutura. Tu cua tasoho ndo cha cahan suti,tu cua savaha ndo cuhva cati ra, cuacuinu ini ndo chihin yu.

46 ’Yoni ñivi ñuñivi cha ni ndehe chisuti, soco iyo iin ra ni tava tiñu ra, ta

iin tuhun ni racan cuu ra ni ndehe chira. 47Yuhu cati ti tu cua cuinu ini ndochihin yu, cua coonditondo chihin yundihi ni quivi ndihi ni tiempu. 48 Savani ta cua iin cha chachi ndo cuu yuhu,vati cua cuhve cha cua coo ndito ndo.49 Iti chata chachi ñivi ndo maná chani chaha ra Ndioo, soco queta quivi nichihi tahan ñi. 50 Vitin cha ni tachira Ndioo cha cuu sava ni ta cua iincha cua cachi ndo. Chacan cuu chacua cachi ndo, ta ña cua ndoyo ñuhunndo cuenda ra Ndioo. 51 Yuhu cuu racha ni quichi nuun iti siqui andivi, tacui sava ni ta cua iin cha cua cachindo, ta cua cuhve cha cua coo nditondo chi ra Ndioo. Tu cua cachi ndocha cua cuhva yu, cua coo ndito ndochihin ra Ndioo ndihi ni quivi ndihini tiempu, vati cua cuhva cuenda yucuñu yu cuenda ñivi ñuñivi. Chacancuu cha cua cuu coo ndito ñi chi raNdioo. Tacan ni cati ra Jesuu chi ñi.

52 Tacan cuu, ta quechaha cahanyuhu ñivi judío can chi tahan ñi, tacati ñi ti:

―¿Yoso cua savaha ra, ta cua cuucachi yo cuñu ra? ―cati ñi.

53 Ta cati ra Jesuu chi ñi ti:―Cati ndicha yu ti tu ña cua cachi

ndo cuñu ra cuu sehe ñivi, tu ña cuacohondoniñi ra, ña cua coondito ndochi ra Ndioo. 54Tu cua cachi ndo cuñuyu, tu cua coho ndo niñi yu, cua coondito ndo chi ra Ndioo ndihi ni quivindihi ni tiempu, vati cua cuhve tundee ini chi ndo, ta cua natacu ndicondo quivi cua cutuni ñivi ñuñivi. 55Tucua cachi ndo cuñu yu, tu cua cohondo niñi yu, cua coo ndicha tu ndeeini chi ndo. 56 Tu tacan cua savahando, cua coi chi ndo, ta cua coo ndochihin yu. 57 Iyo ndito ra cuu suti,ta racan cuu ra ni tava tiñu chihinyu. Chacan cuu cha iyo ndito yu, vatitachi ra suti chihin yu. Tu cua coo ndochihin yu, cua coo ndito ndo chihinyu. 58 Yuhu cuu ra ni quichi nuun itisiqui andivi. Yuhu cuu sava ta cuacha cua cachi ndo, soco ña cua tahanndo cuhva ni tahan ñivi yo iti chata.Chachi ñi maná can, soco queta quivini chihi tahan ñi. Tu cua coo ndo

Page 162: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU JUAAN 6:59 159 TUTU JUAAN 7:12chihin yu, cua coonditondo chihin yundihi ni quivi ndihi ni tiempu.

59 Tacan cati ra Jesuu ve ñuhun iyoñuun Capernaum can nu ni sacuahara chi ñivi can.

Tuhun cha cua coo ndito ñivi chi raNdioo ndihi ni quivi ndihi ni tiempu

60 Tuhun can ni chini soho tahanñivi sacuaha chi ra, ta quechaha catiñi chi tahan ñi ti:

―Ii xaan cha cua cuinu ini yotuhun cahan ra, vati yoni cua cuutasoho chacan ―cati ñi.

61 Tacan cuu, ta chito ra Jesuu chianima ra ti quechaha cahan ñi tuhuncan, ta cati ra chi ñi ti:

―Ña vaha cha saxini xaan ndocuenda chacan. 62 Nu cua ndehe ndocha cua cuhun ndico ra cuu sehe ñivinu ni chacoo ra iti siqui andivi nuquichi quivi, ta ña vaha cha cua saxinindico tucu ndo. 63Maan ra Tati Ndioocuu ra chaha cha iyo ndito yo, tañahni yavi ndaa cuñu yo. Cha cati yutuhun can, vati tacan cua coto ndoyoso cuhva iyo ra Ndioo, ta cua cotondo yoso cuhva cua coo ndito ndo,64 soco iyo ni ndoña cua cuinu ini ndo.

Tacan cati ra Jesuu, vati nda niquivi xihna cuii chito ra ndaa ñi cuuñi ña cua cuinu ini chi ra, ta chito randaa ra cuu ra cua xico tuhun chi ra.65 Cati ndico ra Jesuu ti:

―Chacan cuu cha cati yu ti tu ñacua cuhva ra cuu suti, ña cua cuucuinu ini ndo chihin yu ―cati ra.

66Tacan cuu, ta quechaha saña ñivisacuaha chi ra. Tuvi ñivi cuu ñisaña chi ra, ta ña chahan ca ñi chira. 67 Tacan cuu, ta quechaha nducutuhun ra Jesuu chi uchi uvi ra sacuahandicha chi ra ti:

―¿Atu cua cuhun tahan ndo chiñivi can? ―cati ra.

68 Ta cati ndico ra Simón Pedro chira ti:

―Ñahni nu cua cuhun ndi, vatimaun cuu ra cati tuhun chi ndi yosocuhva cua coo ndito ndi chi ra Ndioo.69 Cha chinu ini ndi chihun, ta chachito ndi ti maun cuu ra Cristo, vatisehe ra Ndioo cuun, ra chahnu ―catira Pedro.

70 Ta cati ra Jesuu chi ra ta ra ti:

―Yuhu nacachi chi ndihi ndo, tauchi uvi rai cuu ndo, soco cuihna cuuiin ndo ―cati ra.

71 Cahan ra tacan cuenda ra JudaIscariote sehe ra Simón, vati racancua xico tuhun chi ra Jesuu, ta chicatahan ra chi ra icaa ni.

7Ña ni chinu ini yani ra Jesuu chi ra

1 Tacan cuu, ta chica cuu ra Jesuuñuun ta ñuun iti ñuhun Galilea can.Ña cuni ra cuhun ra iti ñuhun Judea,vati nducu ñivi judío cuhva cha cuacahni ñi chi ra. 2 Cha yatin cua coovico cha iyo cuenda tiahva cha cuasacahnu ñivi judío can. 3 Chacan cuucha quechaha cati yani ra Jesuu chi rati:

―Saña tiñu ndaca cun ihya, ta cua-han iti ñuhun Judea. Chacan cuu chacua ndehe tahan amigu cun iyo ticanndihi cha ndacu cun. 4 Tu cua cuniyo cha cua nacoto ñivi chi yo, ña cuacuindi xehe yo. Na cua ndehe ndihiñivi cuhva ndacu cun ―cati ra chi raJesuu.

5Tacan cati yani ra Jesuu chi ra, vatiña chinu ini ra chi ra. 6 Chacan cuucha cati ra Jesuu chi ra ti:

―Ña ta queta quivi cha cua cuhin,soco ndihi ni quivi cua cuu cuhunmaan ndo. 7 Ña cua cuxaan ini ñivichihin ndo, soco chi yuhu xaan xaancuni ñi ndehe ñi, vati chahi cuendayoso cuhva iyo ñi, ta mani ndavaha nindacu ñi. 8 Cuahan maan ndo vico,soco yuhu ña cua cuhin, vati ña taqueta hora cha cua nacoto ñi yoo raicui ―cati ra.

9 Tuhun can cati ra Jesuu chi ra tara, ta ni ndoo ra ñuhun Galilea can.

Cuahan ra Jesuu vico cha iyo cuendatiahva

10 Tacan cuu, ta cuahan yani ra Je-suu vico, ta sa cuahan tahan ra Jesuu,soco ña ndehe ñivi cha cuahan ra, vaticuahan xehe ra. 11Nanducu ñivi judíochi ra vico, ta quechaha nducu tuhunñi ti:

―¿Ndaa iyo ra? ―cati ñi.12 Cuaha xaan cahan ñi cuenda ra

Jesuu, vati iyo ñi cati ti vaha xaan rai

Page 163: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU JUAAN 7:13 160 TUTU JUAAN 7:35cuu ra, soco inga ñi cati ti ña ndichara, vati sandahyu ñahan ra chi ndihiñivi, cati ñi.

13 Ña cachin cahan ñi cuenda ra,vati yuhvi ñi chi ra cumi tiñu iyocuenda ñivi judío can.

14 Tichi vico can cuahan ra Jesuuiti ve ñuhun, ta quihvi ra cora socondavi, ta sa quechaha sacuaha ra chiñivi. 15 Iyo xaan cuni ñivi judío can, taquechahanducu tuhunñi chi tahanñiti:

―¿Ñacu chito xaan ra, ta ñahni chasacuaha ra? ―cati ñi.

16 Ta cati ndico ra Jesuu chi ñi ti:―Ñavi tuhun saxini yu sacuahi chi

ndo, soco tuhun ra ni tava tiñu chiyu sacuahi chihin ndo. 17 Tu cua cunindo savaha ndo cuhva cuni ra, cuacoto ndo ñaan cha cuu tuhun ra, tacua coto ndo a tuhunNdioo cati tuhina cati tuhin tuhun saxini yu. 18Cahanñivi cuenda suvi ni maan ñi, vati cuniñi cha cua sacahnu ñivi chi ñi, socoyuhu cuni yu cha cua sacahnu ñivichi ra ni tava tiñu chihin yu. Chacancuu cha cahan ndicha yu, ta ña tuhvesandahyu ñahan.

19 ’Chaha cuenda ra Moisee leyNdioo chihin yo, soco yoni ndosacuinu cuhva cati chi. ¿Ñacu cunicahni ndo chihin yu? ―cati ra Jesuu.

20 Ta cati ndico ñivi can chi ra ti:―Ña vaha cuni xini cun, vati yoni

cuni cahni chihun―cati ñi.21 Ta cati ndico ra Jesuu chi ñi ti:―Iin cha cahnu cha ni savahi quivi

cahnu, ta nduiyo ndo. 22 Chaha raMoisee costumbre cha cua tahndañiin xini xuu ra cuati ndihli, soco ñavira Moisee cuu ra, vati iin ra cuu sutuñuun iti chata cuu ra. Masi quivi ii cuuchi, soco ni sacuinu ndo costumbrecan. 23 Sacahnu ndo costumbre canquivi ii, vati cuni sacuinu ndo cuhvacati ley Moisee, soco nduxaan ndochihin yu, vati sanduvahi chi ñivi, taquivi ii cuu chi. 24 Ña cua tachi tunindo cuhva saxini maan ndo, soco cuatachi tuni ndo iin cha ndicha ndicha―cati ra Jesuu chi ñi.

Cati tuhun ra Jesuu ndaa iti quichi ra

25 Tacan cuu, ta quechaha nducutuhun uvi uni ñivi xu ñuun Jerusaléncan ti:

―¿Atu ña ndicha ti rahya cuu rananducu ñi, vati cuni cahni ñi chi ra?26Vachi ra ihya, ta cati tuhun ra, ta ñacahan ra cumi tiñu chi ra. Vasi saxinira ta ra ti ra Cristo cuu ra, ta ni tavatiñu ra Ndioo chi ra, 27 soco chito yondaa iti vachi ra, soco cua quichi racuu Cristo, ta yoni cua coto ndaa iticua quichi ra ―cati ñi.

28 Tacan cuu, ta sacuaha ra Jesuuchi ñivi. Iyo ra tichi cora soco ndavican, ta quechaha cati ra ti:

―Nacoto ndo chi yuhu, ta chitondo ndaa iti vachi yu. Ñavi cha cunimain vachi, soco iyo ra ni tava tiñuchihin yu, ta rai ndicha ndicha cuu ra,soco ña nacoto ndo chi ra. 29 Yuhunacote chi ra, vati iti nuun ra quichiyu, ta maan ra cuu ra ni tava tiñuchihin yu ―cati ra chi ñi.

30Chacan cuu cha cuni ñi tiin ñi chira, soco ña cuu, vati ña ta queta horara. 31 Tacan cuu, ta chinu ini ñivi chira. Tuvi ñi cuu ñi, ta quechaha cati ñiti:

―Cuaha xaan cuhva cha ni savaharahya, soco ra cuu Cristo ña cuasavaha ca ra cuhva quivi cua quichi ra―cati ñi.

Tachi ra fariseo tatun ra, vati cua tiinra chi ra Jesuu

32 Chini soho ra fariseo cha cahanñivi cuenda ra Jesuu. Chacan cuucha nduinuun ra sutu chahnu chi rafariseo, ta tachi ra chi ra cuu tatun ra,vati cua tiin ra chi ra Jesuu. 33 Tacancuu, ta quechaha cati ra Jesuu chi ñivican ti:

―Suhva ni ca quivi cua coi chi ndo,ta sa cua cuhin nu iyo ra ni tava tiñuchihin yu. 34 Cua nanducu ndo chihinyu, soco ña cua nanihin ndo, ta niña cua cuu cuhun ndo nu cua cuhin―cati ra.

35 Tacan cuu, ta quechaha cahanñivi judío can chi tahan ñi, ta cati ñiti:

―¿Ndaa iti cua cuhun ra, ta ñacua cuu nanihin yo chi ra? ¿Atucua cuhun ra nu iyo ñivi yo chi ñivi

Page 164: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU JUAAN 7:36 161 TUTU JUAAN 8:5griego? ¿Atu cua sacuaha ra chi ñivigriego can? 36 ¿Ñaan cha cuu tuhuncha cati ra ti cua nanducu yo chihinra, soco ña cua nanihin yo chihin ra?¿Ñaan tuhun cuu cha cati ra ti ña cuacuu cuhun yo nu cua cuhun ra? Tacancahan ñi chi tahan ñi.

Cua coo ra Tati Ndioo chi ñivi chinuini chi ra Jesuu

37 Cha cua ndihi vico can, ta ni iyora Jesuu. Nihin xaan cahan ra, taquechaha cati ra chi ñi ti:

―Tu cua neti ndo nduta, na cuaquichi ndo chihin yu, ta cua cuhve chacua coho ndo. 38Tu cua cuinu ini ndochihin yu, cua cuu anima ndo savani ta cua iin yuta cha ña cua ndoco,ta cua coo ndito ndo cuhva cati tutuNdioo ―cati ra Jesuu.

39 Tuhun can cati ra Jesuu, vatichaha ra cuenda yoso cuhva cua coora Tati Ndioo chi ñivi chinu ini chi ra.Ña ta quichi ra Tati Ndioo, vati ña tacuhun ndico ra Jesuu iti siqui andivi.

Cha ndusaca cuni ñivi can40 Iyo ñivi chini soho ñi tuhun cha

cahan ra Jesuu, ta quechaha cati ñi ti:―Ndicha ti racan cahan cuenda ra

Ndioo ―cati ñi.41 Inga ñi cati ñi ti:―Ra Cristo cuu ra, vati ni tava tiñu

ra Ndioo chi ra.Soco cati inga tucu ñivi ti:―Ña cua quichi ra Cristo iti ñuhun

Galilea, vati cati tutu Ndioo ti ñivi raDavid cua cuu ra Cristo can. 42 Cuaquichi ra ñuun Belén nu ni chacoo raDavid iti chata. Tacan cati tutu Ndioo―cati ñi.

43Chacan cuu cha ña nduinuunñivican, [vati ña nihin ñi cuhva ndaa iti niquichi ra Jesuu]. 44 Iyo ñivi cuni ñi tihiñi chi ra ve caa, soco yoni tiin chi ra.

Ña chinu ini ra cumi tiñu judío chi raJesuu

45 Tacan cuu, ta cuahan ndico ratatun can nu iyo ra sutu chahnu chira fariseo, ta quechaha nducu tuhunra ta ra chi ra tatun ti:

―¿Ñacu ña ndaca ndo chi ra?―cati ra.

46 Ta cati ndico ra tatun chi ra ti:

―Yoni cahan cuhva ni cahan racan―cati ra.

47 Ta cati ra fariseo can chi ra ti:―Cha ni sandahyu ñahan tahan ra

chihin ndo. 48 Ña chinu ini ni iintuhun ndi chi ra, ta ra cumi tiñu cuundi, ta ra fariseo ña ni chinu tahanini ni iin ra, 49 soco ñivi can ña chitoñi ñaan cha cuu cha cati ley chahnuyo, ta ni ñavi cha vaha vihi ndacu ñi―cati ra.

50 Iyo tahan ra Nicodemo nu iyocuiti ra ta ra. Suvi ra Nicodemocuu ra ni chahan nu ra Jesuu iin chacuaa, ta ra cumi tiñu cuu tahan ra,ta quechaha cati ra Nicodemo can chitahan ra ti:

51―Ña chaha ley yo cha cua tachituni yo chi ñivi, tu ña cua tasohoxihna yo cha cua cati ñi. Ña cua tachituni yo, tu ña cua coto vaha yo ñaancha cuu cha ni savaha ñi ―cati ra.

52 Tacan cuu, ta cati ndico ra ta rati:

―¡Joi! Vasi iti ñuhun Galilea quichitahun. Na cua sacuahun tutu Ndioo,ta cua coton ti ñahni ra cahan cuendara Ndioo cua quichi iti ñuhun Galilea―cati ra.

Iyo iin ñahan ndacu xaan cuati53 Tacan cuu, ta cuahan ra ta ra iti

vehe ra.8

1 Tacan cuu, ta cuahan ra Jesuuiti yucu Olivo. 2 Tuvi inga quivi, tacuahan ndico ra iti ve ñuhun. Ni viinahan, ta cuahan ra, ta nducuiti ndicotucu ñivi nu iyo ra. Ni chacunda ra, tasa quechaha sacuaha ra chi ñi. 3Tacancuu, ta vachi ra sacuaha ley chahnuchi ra fariseo nu iyo ra. Vachi ndacara ta ra iin ñahan, vati ndehe ra nu nichacoo ña ndavaha ni chi ra rai ingachiyo, ta sayaha ra chi ña nu nducuitiñivi chi ra. 4 Tacan cuu, ta quechahacati ra chi ra Jesuu ti:

―Maestru, cha tiin ñivi chi ñahyasuvi ni hora cha ndacu ña ndavaha nichi ra rai inga chiyo. 5 Iti chata cati raMoisee tichi ley ti chi yuu cua cahnindi chi ñahan savaha ndavaha ni can,ta yoho, ¿ñaan cua cati cun?

Page 165: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU JUAAN 8:6 162 TUTU JUAAN 8:246Tacan cati ra ta ra, vati cuni ndehe

ra a ña vaha cua cati ndico ra Jesuu,ta cua cuu tiso ra ta ra cuati ra. Tacancuu, ta ni chacunda toho ra Jesuu, tasa quechaha taa ra chi nundaha ra nuñuhun. 7 Ni vii nducu tuhun xaan rata ra chi ra, ta sa ni chacuinda ndicora, ta quechaha cati ra chi ra ta ra ti:

―Tu ña ta savaha ndo ni iin chandavahani, na cua cani xihnandoyuuchi ña ―cati ra.

8 Tacan cuu, ta ni chacunda tohondico ra Jesuu, ta taa ndico ra nuñuhun. 9 Chini ra ta ra tuhun cha catira Jesuu, ta sa quechaha ca chahan rata ra. Cuahan xihna ra chanihin ca, tasa cuahan ndihi ca ra ta ra. Tacan cuu,ta iin tuhun ni ña ñahan can ni ndoochi ra Jesuu. 10 Ndehe ra Jesuu ti chacuahan ndihi ca ñivi, ta sa quechahacati ra chi ña ñahan can ti:

―Yoho sihi, cha cuahan ra ni tisocuati cun. ¿Atu yoni cua tachi tunichihun? ―cati ra.

11 Ta cati ndico ña chi ra ti:―Ña ta yoni cahan, ra chahnu

―cati ña.Ta cati ra Jesuu chi ña ti:―Ni ña cua tachi tuni yu chihun.

Cuahan, ta ña savaha con cuati ―catira.

Jesuu cuu sava ni ta cua iin ñuhunndichin cha cua ndehe ñivi ñuñivi

12 Tacan cuu, ta quechaha catindico tucu ra Jesuu chi ñivi can ti:

―Yuhu cuu sava ni ta cua iinñuhun ndichin cua ndehe ñivi ñuñivi.Tu cua cuinu ini ndo chihin yu, ña cuasavaha ndo ndavaha ni, vati ña cuacoo ndo nu naan. Cua coo ndito ndochi ra Ndioo, vati cua coo ra cuu savani ta cua iin ñuhun ndichin chihinndo ―cati ra.

13 Ta cati ra fariseo chi ra ti:―Suvi ni maun chaha cuenda yoso

cuhva iyo cun. Chacan cuu cha ñachito ndi a ndicha cuhva cati cun―cati ra.

14 Ta cati ndico ra Jesuu chi ñi ti:―Chahi cuenda yoso cuhva iye,

soco cha ndicha cuu chi, vati chitendaa iti ni quichi yu, ta chito tahinndaa iti cua cuhun ndico yu. Maanndo ña chito ndo ndaa iti ni quichi yu,

ta ni ña chito ndo ndaa iti cua cuhunndico tuqui. 15 Tachi tuni ndo cuhvasaxini maan ndo, soco yoni cua tachituni yu vitin. 16 Cua queta quivi chacua tachi tuni yu chi ñivi, soco cuatachi tuni yu iin cha ndicha ndicha,vati uvi ndi cua tachi tuni. Cua tachituni yu, ta cua tachi tuni tahan ra nitava tiñu chihin yu. 17 Cha cati leychahnu ndo ti tu cua queta uvi ñivi,ta inuun inuun cua cahan ñi, chito yoti tuhun ndicha cahan ñi. 18Cati tuhinyoso cuhva iye, ta cati tuhun tahan racuu suti yoso cuhva iye, ta maan racuu ra ni tava tiñu chihin yu―cati raJesuu.

19 Chacan cuu cha nducu tuhun ñichi ra ti:

―¿Ndaa iti iyo sutu cun? ―cati ñi.Ta cati ndico ra Jesuu chi ñi ti:―Ña nacoto ndo chihin yu, ta ni ña

nacoto ndo chi ra suti. Tu cua nacotondo chihin yu, cua nacoto tahan ndochi ra suti ―cati ra.

20 Tacan cati ra Jesuu, ta sacuahara chi ñivi tichi cora soco ndavi veñuhun yatin nu iyo xuhun cha samaniñivi chi raNdioo, soco ña tiin ñi chi ra,vati ña ta queta hora ra.

Cati ra Jesuu ti ña cua cuu cuhun ñivican nu cua cuhun ra

21 Tacan cuu, ta quechaha catindico tucu ra Jesuu chi ñivi can ti:

―Yuhu cua cuhin, ta cua nanducundo chihin yu, [soco ña cua nanihinndo chihin yu]. Cua cuvi ndo, vatiña cua saña ndo cuati ndacu ndo, taña cua cuu cuhun ndo nu cua cuhin―cati ra.

22 Ta cati ñi judío can chi tahan ñiti:

―Vasi cua cahni ra suvi ni chimaan ra, vati cati ra ti ña cua cuucuhun yo nu cua cuhun ra ―cati ñi.

23 Tacan cuu, ta quechaha cati rachi ñi ti:

―Cuenda ñivi ñuñivi iyo maanndo, soco yuhu iye cuenda ra iyo itisiqui andivi. Iyo ndo cuenda ñuhunñuñivi, soco yuhu ña iye cuenda cha-can. 24 Chacan cuu cha cati yu ti cuacuvi ndo cuenda ra Ndioo, vati ña cuasaña ndo cuati ndacu ndo. Tu ña

Page 166: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU JUAAN 8:25 163 TUTU JUAAN 8:47cua cuinu ini ndo ti yuhu cuu ra cuasacacu chi ndo, cua cuvi ndo, vati ñacua saña ndo cuati ndacu ndo ―catira.

25Tacan cuu, ta nducu tuhun ñi chira ti:

―¿Yoo rai cuun? ―cati ñi.Ta cati ndico ra Jesuu chi ñi ti:―Xihna cuii cha ni cati yu chihin

ndo. 26 Iyo xaan cha cua cati yu yosocuhva iyo ndo, ta iyo xaan cha cuatachi tuni yu chihin ndo. Rai ndichacuu ra ni tava tiñu chihin yu, ta chachahi cuenda chi ndo chi ndihi ñiviñuñivi ñaan cha cati ra chihin yu―cati ra.

27Tacan cuu, ta ña chito ñi ti cahanra cuenda sutu ra. 28 Chacan cuu chacati ra Jesuu chi ñi ti:

―Cua cahni ndo chi ra cuu seheñivi, ta sa cua coto ndo ti yuhu cuura. Cua coto ndo ti ña satiñu yucuendamain, soco cati tuhin cuhva nisanahan ra suti chihin yu. 29 Ni tavatiñu ra chihin yu, ta ni iyo ra chihinyu. Ña cua saña ihni ra chihin yu, vatindihi ni quivi ndacu i cha cua cusii inira ―cati ra Jesuu.

30 Tacan cati ra Jesuu, ta tuvi ñiviquechaha chinu ini chi ra.

Cuhva iyo ñivi Ndioo, ta cuhva iyoñivi ndacu cuati

31 Tacan cuu, ta quechaha cati raJesuu chi ñivi judío ñi ni chinu ini chira ti:

―Tu cua savaha ndo cuhva cati yu,ñivi ndicha yu cua cuu ndo, 32 ta cuacoto ndo ñaan cha cuu cha ndicha, tasa cua ndoo ndo nu nuna ―cati ra.

33 Ta cati ndico ñi chi ra ti:―Ñivi ra Abraham ra ni chacoo iti

chata tiempu chahnu cuu ndi. Ña tañahni nu ni satiñu cuatu ndi chi ingañivi. ¿Ñacu cati cun ti cua ndoo ndinu nuna? ―cati ñi.

34 Ta cati ndico ra Jesuu chi ñi ti:―Cati ndicha yu ti tu cua savaha

ndo cuati, sava ni ta cua iin musu cuacuu ndo. 35 Chito yo ti ña ndoo cuiira cuu musu vehe chitoho ra, socora cuu sehe chitoho vehe can cuu randoo cuii vehe sutu ra. 36 Chacancuu cha tu cua savaha ra cuu sehe

chitoho ndo cha cua ndoo ndo nununa, cua ndoo ndicha ndo nu nuna.37 Yuhu chite ti ñivi ra Abraham cuundo, soco cuni ndo cahni ndo chihinyu, vati ña chinu ini ndo tuhun catituhin. 38 Chahi cuenda chi ndo ñaancha cuu cha ni sanahan suti chihin yu,soco ndacu ndo cuhva cati ra cuu sutumaan ndo―cati ra.

39 Ta cati ndico ñi chi ra ti:―Ra Abraham cuu sutu ndi ―cati

ñi.Ta cati ra Jesuu ti:―Tu sehe ra Abraham chi ndo, cua

savaha ndo cuhva cha ni savahamaanra nu quichi quivi. 40 Yuhu cha catiyu cha ndicha chi ndo cuhva cha nicati ra Ndioo chihin yu, soco vitincuni cahni ndo chihin yu. Ñavi cuhvani savaha ra Abraham cuu chacan.41 Ndacu ndo cuhva cuni ra cuu sutumaan ndo―cati ra.

Ta cati ndico ñi chi ra ti:―Ñavi sehe cuati cuu ndi. Sehe

ndicha ra Ndioo cuu ndi, vati maan racuu sutu ndi ―cati ñi.

42 Ta cati ra Jesuu chi ñi ti:―Tu ndicha ti ra Ndioo cuu sutu

ndo, cua cunimani ndo chihin yu, vatiiti nuun iyo ra quichi yu. Ñavi yuhucati chi ra ti cua quichi yu, soco maanra cuu ra ni tava tiñu chihin yu. 43Ñanituni ini ndo tuhun cati yu, vati ñacuni ndo tasoho ndo. 44 Run cuihnacuu sutu ndo, ta cuni savaha ndocuhva cuni maan run, ta chahni runchi ñivi nda cua nda xihna cuii. Ñatuhva run savaha run cha ndicha, vatiña chito run ñaan cha cuu cha ndicha,ta sandahyu ñahan run. Tacan ni iyorun, vati ña ndicha run, ta maan runcuu run savaha cha sandahyu ñahanñivi chi tahan ñi. 45Ña chinu ini ndocha cati yu, vati cati yu cha ndicha.46 Yoni ndo cua cuu cati ti iyo cuatiyu. Iyo cha cua cuinu ini ndo chihinyu, vati cati yu cha ndicha chi ndo.47 Ndihi ñivi Ndioo tasoho tuhun ca-han ra, soco ña tasoho maan ndo chira, vati ñavi ñivi ra chi ndo ―cati raJesuu chi ñi.

Ña ta coo ra Abraham iti chatatiempu chahnu, ta cha ni iyo ra Cristo

Page 167: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU JUAAN 8:48 164 TUTU JUAAN 9:948Ta nducu tuhunñivi judío can chi

ra Jesuu ti:―¿Atu ña ndicha ti rai ñuhun

Samaria cuun? ¿Atu ña ndicha ti iyotati cuihna chihun? ―cati ñi.

49 Ta cati ndico ra Jesuu chi ñi ti:―Ñahni tati cuihna iyo chi yu. Sac-

ahnu yu chi ra suti, soco ña sacahnundo chihin yu. 50Ñanduqui cuhva chacua sacahnu ndo chihin yu, soco iyora cuni ra cha cua sacahnu ndo chihinyu, ta maan ra cuu ra cua tachi tunichi ndo. 51Cati ndicha yu ti tu iyo ñivicua savaha ñi cuhva cati yu, ña cuandoyo ñuhun ñi, soco cua coo nditoñi chi ra Ndioo ndihi ni quivi ndihi nitiempu―cati ra.

52Ta cati ndico ñivi judío can chi rati:

―Vitin cha chito ndi ti iyo run taticuihna chihun. Cha ni chihi ra Abra-ham ra cuu ñivi ndi tiempu chahnu,ta ni chihi tahan ndihi ra ni cahancuenda ra Ndioo, ta cati maun ti tucua savaha ñivi cuhva cati cun, ñacua cuvi cuii ñi, soco cua coo nditoñi chi ra Ndioo ndihi ni quivi ndihini tiempu. 53 Cahnu xaan rai cuura Abraham cha cuenda ra Ndioo, tachihi maan ra. Chihi tahan ra nicahan cuenda ra Ndioo, ta maun ñacahnu cun cuu. ¿Yoo rai cuun? ―catiñi chi ra.

54 Ta cati ndico ra Jesuu chi ñi ti:―Tu cua cati yu ti cahnu xaan rai

cui, ñahni yavi ndaa cha cua cati yu,vati maan ra suti cuu ra cua cati ti raicahnu cui. Cati ndo ti sacahnu ndochi ra Ndioo, ta suvi ra cuu ra cuusuti. 55 Ña nacoto ndo chi ra, socoyuhu nacoto vahi chi ra. Tu cua catiyu ti ña nacote chi ra, cua sandahyuñahin cuhva sandahyu ñahan maanndo. Yuhu nacote chi ra, ta ndacui cuhva cati ra. 56 Sii xaan cuni raAbrahamñivi ndo, vati cuandehe ra ticua cacu yu nu ñuhun ñuñivi ya. Chani ndehe ra chihin yu, ta cusii ini ra―cati ra Jesuu.

57 Ta cati ñivi judío can chi ra ti:―Ña ta quetamaunni uvi xico uchi

cuiya cun, ta cati cun ti cha ni ndehunchi ra Abraham―cati ñi.

58 Ta cati ndico ra Jesuu chi ñi ti:

―Cati ndicha yu ti ña ta cacu raAbraham, ta cha ni iye ―cati ra.

59 Tacan cuu, ta quechaha canihinñi yuu, vati cua cani ñi chi ra, soconi chacuindi xehe ra, ta quee ra socondavi ve ñuhun can. Tacan ni quee ranu iyo cuiti ñi, ta cuahan ra.

9Sanduvaha ra Jesuu chi iin ra cuaa

1 Cuahan ra Jesuu, ta ndehe ra tiiyo iin ra cuaa. Cuii nuun ra, vatitacan ni caa nuun ra nda ni cacu ra.2Tacan cuu, ta quechahanducu tuhunra sacuaha chi ra Jesuu ti:

―Maestru, ¿yoo savaha cuati, tacacu ra cha cuii nuun ra? ¿Atu savahamaan ra cuati a savaha sutu ra chi sihira cuati? ―cati ra chi ra Jesuu.

3Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Ñahni cuati savaha rahya, ta ni

ñahni cuati savaha sutu ra chi sihi ra.Tacan tahan ni cacu maan ra, vati cuandehe ñivi yoso cuhva cua savaha raNdioo chi ra. 4 Iyo cha cua savahicuhva cuni ra ni tava tiñu chihin yu,vati ni vii cuu vitin. Cua queta quivi,ta ña cua cuu ca. 5 Ni iye nu ñuhunñuñivi, ta cui sava ni ta cua iin ñuhunndichin. [Chacan cuu cha cua tindeichi ñivi ñuñivi] ―cati ra.

6 Tacan ni cati ra, ta sa tivi sivi ranu ñuhun, ta savaha ra ndahyu nu tivisivi ra, ta taa ra chi chi nuun ra cuaacan. 7 Tacan cuu, ta quechaha cati raJesuu chi ra ti:

―Cuahan iti soco Siloé, ta cuanacata cunnuun cun―cati ra. TuhunSiloé can cuni cati ti cha tachi yuchihun.

Tacan cuu, ta cuahan ra cuaa can,ta nacata ra nuun ra. Quichi ndicora, ta ndichin vaha ndehe ra. 8Ndeheñivi ñuun ra chi ra, ta ndehe tahanñivi nacoto chi ra, ta chito ñi ti chachica ra caya ra, ta quechaha nducutuhun ñi ta ñi ti:

―¿Atu ñavi ra chica caya cuu ra?―cati ñi.

9 Iyo ñi cati ñi ti:―Suvi ra cuu ra ―cati ñi.Ta inga ñi cati ti:―Ñavi, soco cuhva caa racan caa ra

―cati ñi,

Page 168: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU JUAAN 9:10 165 TUTU JUAAN 9:29soco maan ra cati ti:―Yuhu cui.10 Chacan cuu cha nducu tuhun ñi

chi ra ti:―¿Yoso ni nduvaha nuun cun?

―cati ñi.11 Cati ndico ra chi ñi ti:―Nacoto ndo chi ra nani Jesuu.

Savaha maan ra ndahyu, ta taa ra chichi nuin, ta cati ra ti na cua cuhiniti Siloé, ta cua nacate nuin. Chacancuu cha chahin, ta nacate nuin, tandundichin vaha ndehi ―cati ra.

12 Ta nducu tuhun ñi chi ra ti:―¿Ndaa iyo racan? ―cati ñi.Ta cati ndico ra chi ñi ti:―Ña chite ―cati ra.Nducu tuhun xaan ra fariseo chi ra

cuaa can13 Tacan cuu, ta ni chandaca ñivi

can chi ra nuun ra fariseo, vati xi-hna ca cuii nuun ra, ta vitin ndichinvaha ndehe ndico ra. 14 Quivi sábaduquivi ii ni savaha ra Jesuu ndahyu can,ta sanduvaha ra nuun ra cuaa can.15 Chacan cuu cha quechaha nducutuhun tahan ra fariseo chi ra nduvahanuun can ti:

―¿Yoso cuu cha ni ndundichinndehun? ―cati ra.

Ta cati ndico ra chi ra ti:―Ni taa iin ra ndahyu nuin, soco

nacate chi chi, ta ni ndundichin vahandehi ―cati ra.

16Chacan cuu cha iyo ra fariseo catira chi ra ti:

―Ña ni tava tiñu ra Ndioo chiracan, vati ña cumi ra quivi ii quivicahnu―cati ra.

Ta cati ndico inga ra ti:―Cahnu xaan cuhva ni savaha ra,

ta ña cuu savaha rai ndacu cuati cha-can ―cati ra.

Tacan cuu, ta quechaha ndusacacuni ra ta ra, 17 ta nducu tuhun ndicotucu ra fariseo chi ra ti:

―¿Ñaan cha cuu cha cua catimaun? Nuun maun cha ni sanduvahara ―cati ra.

Ta cati ndico ra ti:―Yuhu cati ti iyo ra cuenda ra

Ndioo ―cati ra.18Tacan cuu, ta ña cuni cuinu ini ra

judío can ti ni nducuii ndicha nuun ra,

ta ndundichin ndico ndehe ra. Canaxihna ra chi sutu ra chi sihi ra, 19 taquechaha nducu tuhun ra chi ñi ti:

―¿Atu sehe ndo chi rahya? ¿Atucuaa ra, ta cacu ra? ¿Ñacu ndichinvaha ndehe ra vitin? ―cati ra.

20Ta cati ndico sutu ra chi sihi ra ti:―Chito ndi ti rahya cuu sehe ndi,

ta chito ndi ti cuaa ra, ta cacu ra,21 soco ña chito ndi yoso cuhva nindundichin vaha ndehe ra vitin, tani ña chito ndi yoo rai ni sanduvahanuun ra. Cua nducu tuhun ndo chimaan ra, vati cha cahnu ra. Cua catindico maan ra ñaan cha ni tahan ra―cati ñi.

22Tacan cati sutu ra chi sihi ra, vatiyuhvi ñi chi ra judío can, vati cha iyovaha tuhun chi ra judío ti tu cua catiñivi ti cha ni tava tiñu ra Ndioo chira Jesuu, cua tava ndaa ra chi ñi veñuhun. 23 Chacan cuu cha cati ñivi rati cha cahnu ra, ta na cuanducu tuhunmaan ra ta ra chi ra.

24 Chacan cuu cha cana ndico tucura judío can chi ra nduvaha nuun caninga chaha, ta cati ra chi ra ti:

―Cua cati cun iin cha ndicha, vatiiyo cun iti nuun ra Ndioo, ta chito nditi ra ndacu cuati cuu racan ―cati ra.

25 Ta cati ndico ra chi ra judío canti:

―Ña chite tu ndacu ra cuati, socochehe cuu cha ni chite. Chite ti racuaa cui nu quichi quivi, soco vitinndichin vaha ndehi ―cati ra.

26Ta nducu tuhun ndico ra ta ra chira ti:

―¿Ñaan cha ni savaha ra chihun?¿Yoso ni sanduvaha ra nuun cun?―cati ra.

27 Ta cati ndico ra chi ra ti:―Cha cati yu chihin ndo, soco ña

tasoho ndo. ¿Ñacu cuni ndico tucundo cuni soho ndo? ¿Atu cuni tahanndo coo ndo chi ra? ―cati ra.

28Tacan cuu, ta quechaha nduxaanra ta ra chi ra, ta cati ra chi ra ti:

―Iyo maun cuenda ra, soco iyomaan ndi cuenda ra Moisee. 29 Chitondi ti cahan ra Ndioo chi ra Moisee,soco ña chito ndi yoo rai cuu racan―cati ra ta ra.

Page 169: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU JUAAN 9:30 166 TUTU JUAAN 10:1230Ta cati ndico ra ndahvi can chi ra

ta ra ti:―Iyo xaan cuni yu, vati ña chito

ndo yoo rai cuu ra, ta ni sanduvaha ranuin. 31Chito yo ti ña tasoho ra Ndioochi ñivi ndacu cuati, soco tasoho rachi ñivi sacahnu chi ra, ta tasoho rachi ñivi ndacu cuhva cuni maan ra.32Nda quivi cha ni tuvi ñuhun ñuñivi,ta yoni sanduvaha nuun ñivi cuaa chacuii tahan nuun ñi, ta cacu ñi. 33 Nitava tiñu ra Ndioo chi ra ni sanduvahachihin yu. Tu ña ndicha, ña cua cuusavaha ra cuhva cha ndacu ra ―catira.

34 Ta cati ndico ra ta ra chi ra ti:―Iyo xaan cuati chihun, ta ni cacu

cun. Ña cua tasoho ndi cha cahun―cati ra.

Tacan cuu, ta tava ndaa ra ta ra chira.

Ña ndichin vaha ndehe ra ta racuenda ra Ndioo

35 Ni chito ra Jesuu ti cha ni tavandaa ra ta ra chi ra ndahvi can, tananducu ra Jesuu chi ra, ta nducutuhun ra chi ra ti:

―¿Atu chinu ini cun chi ra cuusehe ñivi? ―cati ra.

36 Ta cati ndico ra chi ra Jesuu ti:―¿Yoo ra cuu ra, ta ra chahnu? Cua

sanahun chihin yu, vati cua cuinu iniyu chi ra ―cati ra.

37 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Cha ni ndehun chi ra, ta vitin

ndatuhun cun chi ra ―cati ra.38 Tacan cuu, ta sacahnu ra chi ra

Jesuu, ta cati ra chi ra ti:―Chinu ini yu chihun, ra chahnu

―cati ra.39 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Quichi yu nu ñuhun ñuñivi ya,

vati cua tachi tuni yu chi ñivi ya. Cha-can cuu cha cua ndundichin ndeheñivi cuaa, ta ñivi cati ti ndichin vahandehe cua nducuii nuun ―cati ra Je-suu.

40 Iyo tahan ra fariseo yatin nu indara Jesuu, ta chini soho ra cha cahan ra,ta quechaha nducu tuhun ra chi ra ti:

―¿Atu cuii tahan nuun ndi cunicun? ―cati ra ta ra.

41 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta rati:

―Tu cuaa nuun ndo, ñahni cuatindo cua coo, soco cati ndo ti ndichinvaha ndehe ndo. Chacan cuu cha iyoxaan cuati ndo.

10Cahan ra Jesuu iin cuhva yoso cuhva

iyo ri mbee tichi cora1 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra:]’Cati ndicha yu chi ndo ti tu cua

queta iin rai nu iyo cora nu indi sanando, ta ña cua quihvi ra iti chiyo yucora, soco cua quihvi xehe ra, ñavichitoho ri cuu ra. Ñasuhu cuu ra,2 soco ra cuu chitoho ri―cua quihvivaha ra iti yu cora. 3Cua nuna ra cumichi ri, ta cua quihvi chitoho ri, ta cuacuni soho ri ndusu ra, ta cua cana rasivi ri, ta cua cundaca ra chi ri ingachiyo. 4 Cua tava xihna ra chi ri tichicora, ta tacan sa cuahan ra iti nuun,ta ndicu ri chi ra, vati nacoto ri chi ra.5Ña cua cundicu ri chi inga ñivi, sococua cunundico ri, vati ña nacoto ri chiñi ―cati ra Jesuu.

6 Cati tuhun ra Jesuu cuhva can chiñi, soco ña nituni ini ñi cha cati ra.

Sava ta cua iin ra cumi vaha chi rimbee cuu ra Jesuu

7 Tacan cuu, ta cati ndico ra Jesuuchi ñi ti:

―Cati ndicha yu ti yuhu cuu savanita cua iin nu cua yaha ri mbee. 8Ña taquichi yu, ta quichi ñivi cuni cundacachi ri. Ñasuhu cuu ñican, soco ñatasoho rimbee chi ñi. 9Yuhu cuu savata cua iin nu cua yaha ri. Tu cua cuinuini ñivi chihin yu, cua coo vaha ñi chira Ndioo. Cua sacuenda yu chi ñi nuiyo ñi, ta cua nihin ñi ndihi cha cuacuni ñuhun ñi.

10 ’Vachi run ñasuhu, vati cua suhurun chi ri mbee. Cua sandoyo ñuhunrun chi ri, ta cua cahni run chi ri, socoyuhu vachi, vati cua coo ndito ñivi chira Ndioo. Vaha xaan ca cua coo ñi chira cuni yu. 11Yuhu cuu sava ni ta cuaiin rai cumi vaha chi sana ra. [Tu cuaquichi iin tu ndoho chi sana ra, cuanducu ra cuhva cha cua cacu ri.] Masicua ndoyo ñuhunmaan ra, soco tacanni cua sacacu ra chi sana ra. 12 Tu ramusu cuu ra, ta ndehe ra ti vachi ri

Page 170: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU JUAAN 10:13 167 TUTU JUAAN 10:37xaan, cua nacoo ihni ra chi ri, ta cuacunu ra, vati ñavi chi maan ra cuu ri.Tacan ni cua tiin ri xaan can chi ri, tandihi ni ri cua cuita cuati. 13 Tacanni cua savaha ra cuu musu can, vatimusu ni cuu ra, ta ña cua tichaha rachi sana ra cuu chitoho ra.

14 ’Yuhu cuu sava ni ta cua iin raicumi vaha chi sana ra. Nacoto vahichi ñivi yu, ta nacoto vaha ñi chihinyu. 15 Ta ni cuhva nacoto ra cuu sutichihin yu, ta nacote chihin ra. Cuacuvi yu cuenda ñivi yu, [vati tacan nicua sacacu i chi ñi cuhva sacacu ñivichi sana ñi]. 16 Ni iyo inga ñivi yu,soco ñavi ñivi iyo vitin cuu ñi. Ni cuacoo ñi chihin yu nu cuahan quivi, tacua tasoho ñi cha cua cahan yu, socoini ñivi cua cuu ndihi ñi, ta ini rai cuacucumi chi ndihi ñi.

17 ’Chacan cuu cha cunimani ra sutichihin yu, vati cua cuvi yu cuendañiviyu. Cua cuvi yu, vati cua coo nditondique. 18Ñahni ndatu cha cua cahniñivi chihin yu, soco yuhu cua sañechihin yu cha na cua cahni ñi chihinyu. Iyo tu ndee ini chihin yu. Chacancuu cha cua cuhve ndatu chi ñi, ta cuacuvi yu, soco iyo tu ndee ini chi yu, tacua natacu ndique. Tacan ni cati sutichihin yu ―cati ra Jesuu chi ñi.

19 Ndusaca ndico tucu cuni ñivijudío can, ta chini soho ñi tuhun ca-han ra Jesuu. 20 Tuvi ñi cati chi tahanñi ti:

―Iyo cuihna chi ra, ta ña vaha cunixini ra. Ña cua tasoho yo cha cahan ra―cati ñi.

21 Ta cati inga ñi ti:―Ñahni cuihna chi ra, vati ña

tuhva ñivi iyo cuihna cahan ñi tacan.Tu iyo cuihna chi ra, ña cua cuu san-duvaha ra nuun ñi cuaa ―cati ñi.

Tava ndaa ñivi judío chi ra Jesuu22 Cha ni queta tiempu vichin, ta

sacahnu ndico tucu ñivi judío ingavico iti ñuun Jerusalén, vati iti chatacundee ñi sandaa ñi ve ñuhun cahnuñi. Chacan cuu cha sacahnu ñi vicocan. 23 Tacan cuu, ta chica cuu raJesuu iti tichi socondavi veñuhuncannu cuu chi coredor Salomón. 24Quetañivi judío can nu iyo ra, ta chasi ñi

nuun ra, vati xaan xaan cuni ñi ndeheñi chi ra, ta nducu tuhun ñi chi ra ti:

―¿Yoso quivi, ta sa cua cati cachincun chi ndi? Tu ra Cristo cuun, [tu chani tava tiñu ra Ndioo chihun,] cua caticachin cun chi ndi ―cati ñi.

25 Ta cati ndico ra Jesuu chi ñi ti:―Cha ni cati yu, soco ña chinu

ini ndo. Cha ni ndehe ndo cuhva nisavahi, ta savahi chacan, vati chahara suti tu ndee ini chihin yu. Chacancuu cha cua cuu coto ndo yoo rai cui.26Ña chinu ini ndo chihin yu, vati ñaiyo ndo chihin yu. 27 Tasoho ñivi yutuhun cha cahin, ta nacote chi ñi, taiyo ñi chihin yu, ta tacan ni iyo tucuri mbee chi chitoho ri. 28 Cua cuhvecha cua coo ndito ñivi yu chihin yundihi ni quivi ndihi ni tiempu. Ñacua ndoyo ñuhun ñi, ta ni ña cua tavandaa ñivi chi ñi. 29 Iyo tu ndee ini chiñivi, soco iyo xaan ca tu ndee ini chira suti, ta maan ra cuu ra chaha chachinu ini ñi chihin yu. Chacan cuu chaña cua cuu tava ndaa ñivi chi ñi. 30 Inirai cuu ndi chi suti ―cati ra Jesuu chiñi.

31 Tacan cuu, ta canihin ndico tucuñivi judío can yuu, vati cua cani ñi chira Jesuu, 32 ta cati ndico tucu ra chi ñiti:

―Chaha ra suti tu ndee ini, tacuaha xaan cha vaha savahi chi ndo.Vasi cua cani ndo yuu chihin yu, vatisavahi chacan ―cati ra.

33 Ta cati ndico ñivi can chi ra ti:―Ñavi cuenda cha vaha cha ni

savahun cua cani ndi, soco cua canindi chihun, vati cha cahunndavaha nicuenda raNdioo. Cua cani ndi chihun,vati rai ñuñivi cuu cun, ta cati cun tiNdioo cuu cun―cati ñi.

34 Ta cati ra Jesuu chi ñi ti:―Cha iyo nu cati tutu Ndioo ti cati

ra Ndioo ti ndioo cuu ñivi ra, catira. 35 Cati ra Ndioo ti ndioo cuu ñivitasoho tuhun ra, ta ña cuu cati yo tiña ndicha tutu Ndioo. 36 Cati ndo ticahan yundavaha ni chi raNdioo, vaticati yu ti sehe Ndioo cui, soco maanra chaha tiñu chihin yu, ta tachi rachihin yu ihya nu ñuhun ñuñivi ya.37Tu ña cua savahi cuhva cuni ra suti,

Page 171: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU JUAAN 10:38 168 TUTU JUAAN 11:21na ña cua cuinu ini ndo chihin yu.38Tu cua savahi cuhva cuni ra, vasi ñacua cuinu ini ndo chihin yu, soco nacua cuinu ini ndo ti cuhva cuni maanra cuu chi. Tacan ni cua coto vaha ndoti iyo ra suti chihin yu, ta iyo yu chihinra ―cati ra Jesuu.

39 Tacan cuu, ta cuni ndico tucuñi tiin ñi chi ra Jesuu, soco quee racuahan ra.

40 Tacan cuu, ta cuahan ra Jesuu.Yaha ra inga chiyo yuta Jordán, taqueta tucu ra nu ni sacuanduta xihnara Juaan chi ñivi nu quichi quivi, tandoo nuun ra tican. 41 Tuvi ñivi cua-han nu iyo ra, ta quechaha cati ñi chitahan ñi cuenda ra Jesuu ti:

―Ñahni cuhva ni savaha ra Juaan,soco cha ndicha ndicha cuu cha cati rayoso cuhva cua coo rahya ―cati ñi.

42 Tacan cuu, ta tuvi ñivi chinu inichi ra Jesuu tican inga chiyo yutaJordán can.

11Cha ni chihi ra Lázaro

1 Ni chacoo iin ra ñuun Betania, taLázaro nani ra. Cuhva ña María chiña Marta chi ra, ta cuhvi xaan ra.2 María can cuu ña ni choso aceitevixin chahan chaha ra chahnu Jesuu,ta nacuhva ña ixi xini ña chaha ra.3 Chacan cuu cha tachi ñi ñahan cantuhun chi ra Jesuu, ta cati ñi ti:

―Ra chahnu, cuhvi xaan ra cuuamigu cun―cati ñi.

4Queta tuhun can nuun ra Jesuu, taquechaha cati ra ti:

―Cuhvi ra, soco ña cua cuvi ra.Cuhvi ra, vati tacan ni cua ndehe ñiviti iyo tu ndee ini chi ra Ndioo. Chacancuu cha cua sacahnuñi chi ra cuu seheNdioo ―cati ra Jesuu.

5 Cuni mani xaan ra Jesuu chi ñaMarta chi cuhvi ña chi ra Lázaro.6 Chini ra Jesuu tuhun cha cuhvi raLázaro can, soco ni nducuee nuun ranu iyo ra inga uvi quivi. 7 Tacan cuu,ta quechaha cati ra chi ra sacuaha chira ti:

―Coho, vati cua cuhun ndico yo itiñuhun Judea ―cati ra.

8Ta cati ndico ra sacuaha chi ra ti:

―Maestru, cuni cani ñivi judío yuuchihun vitin. ¿Atu cua cuhun ndicontican? ―cati ra.

9Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Uchi uvi hora cuu chi iin nduvi.

Tu cua caca cuu yo chinucahni, [tacua savaha yo cha vaha,] ña cua ndoyoñuhun yo, vati ndichin vaha ndeheyo. 10 Tu cua caca cuu yo cha cuaa, tacua savaha yo ndavaha ni, cua ndoyoñuhun yo, vati ñahni cha chini tuniiyo chi yo.

11 Tacan cati ra Jesuu, [vati ña taqueta hora ra,] ta cati ndico ra chi rati:

―Quixi ni ra Lázaro amigu yo, sococua cuhin, vati cua sandoye chi ra―cati ra.

12 Ta cati ndico ra sacuaha chi raJesuu ti:

―Ra chahnu, cua ndoyo maan ra,vati cati cun ti quixi ni ra ―cati ra tara.

13 Tacan ni cahan ra Jesuu iincuhva, vati cha ni chihi cuii ra Lázaro,soco saxini ra ta ra ti quixi ni ra.14 Chacan cuu cha quechaha caticachin ra chi ra ta ra ti:

―Cha chihi cuii ra Lázaro, 15 tacusii ini yu, vati ña iye tican. Vahaxaan ca cha tacan cuenda maan ndo.Chacan cuu cha cua cuinu ini ndo. Nacoho vitin ―cati ra.

16 Tacan cuu, ta quechaha cahan raTuma ra cuu xinihin, ta cati ra chitahan ra ti:

―Coho, vati cua cuvi tahan yo chira ―cati ra, [vati cua cuhun ndico ranu iyo ñivi cuxaan ini chi ra Jesuu].

Natacu ndico ra Lázaro savaha raJesuu

17 Tacan cuu, ta cuahan ra Jesuuiti ñuun Betania, ta cati ñi chi ra ticha queta cumi quivi cha ni cuchi raLázaro. 18 Yatin ñuun Jerusalén iyoñuun can. Vasi queta iin sava horacaca yo. 19 Chacan cuu cha queta ñivijudío nu iyo ña Marta chi ña María.Tuvi ñi queta, ta cua tindee ñi chiñi ñahan can, vati chihi cuhva ñi.20 Tacan cuu, ta sa queta tuhun nuunñaMarta ti cha vachi ra Jesuu, ta queeña cuahan ña, vati cua satahan ña chira, soco ndoo ñaMaría vehe. 21Tacan,

Page 172: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU JUAAN 11:22 169 TUTU JUAAN 11:44ta tahan ña Marta chi ra, ta quechahacati ña ti:

―Ra chahnu, cha ni chihi cuhve,vati ña iyo cun ihya, 22 soco chite ticua savaha ra Ndioo ñaan cha cuacahun chi ra ―cati ña.

23 Ta cati ndico ra Jesuu chi ña ti:―Cua nandoto ndico ra cuhvon

―cati ra.24 Ta cati ña Marta chi ra ti:―Chite ti cua coo ndito ndico ra

quivi cua natacu ndico ñivi ndii quivicua tachi tuni ra Ndioo chi ñivi ñuñivi―cati ña.

25 Ta cati ndico ra Jesuu chi ña ti:―Yuhu cua savahi cha cua coo

ndito ndico ñivi. Cua savahi cha cuanatacu ndico ñi. Tu cua cuinu ini ñivichihin yu, masi cua cuvi ñi, soco cuacoo ndito ñi chi ra Ndioo. 26 Tu cuacuinu ini ñivi ni iyo ndito chihin yu,ña cua cuvi ñi cuenda ra Ndioo. ¿Atuchinu ini maun chacan? ―cati ra.

27 Ta cati ña chi ra ti:―Chinu ini yu, ra chahnu. Chinu

ini yu ti ra Cristo cuun, ta sehe Ndioocuun, ta cha ni tachi ra Ndioo chihunihya nu ñuhun ñuñivi ya ―cati ña.

Chacu ra Jesuu nu ni cuchi ra Lázaro28Tacan ni cati ñaMarta, ta cuahan

ndico ña, ta cana ña chi María cuhviña. Cahan xehe ña chi ña, ta cati ña ti:

―Cha queta ra maestru, ta cana rachihun―cati ña.

29 Tacan cuu, ta quii xaan nichacuinda ña, ta cuahan ña nu iyora. 30 Ña ta quihvi ra tichi ñuun can,vati ni vii iyo ra nu ni cha satahan ñaMarta chi ra. 31 Ni iyo ñivi judío canchi ña, ta chaha ñi tu ndee ini chi ña.Ndehe ñi ti quii xaan ni chacuinda ña,ta cuahan ña. Chacan cuu cha ndicuñi chi ña, vati saxini ñi ti cuahan ñanu ni cuchi ra ndii can, ta cua ndahyuña tican.

32 Queta ña María nu iyo ra Jesuu.Ndehe ña chi ra, ta sa chahnu chiti ñaiti nuun ra, ta quechaha cati ña chi rati:

―Ra chahnu, ni chihi cuhve, vatiña iyo cun ihya ―cati ña.

33Ndehe ra Jesuu ti chacu xaan ña,ta chacu tahan ñivi judío can. Chacancuu cha ndahvi xaan quechaha cuni

anima ra. Ña vaha cuni ra, 34 taquechaha nducu tuhun ra chi ñi ti:

―¿Ndaa cuu nuun ni cuchi ndo chira? ―cati ra.

Ta cati ndico ñi chi ra ti:―Nahan, ra chahnu, ti cua ndehun

―cati ñi.35 Tacan cuu, ta quechaha chacu

tahan ra Jesuu, 36 ta cati ñivi judío canchi tahan ñi ti:

―Ndicha ti cuni xaan ra chi ra―cati ñi.

37 Iyo inga ñi cati ñi ti:―Cha ni sanduvaha ra chi ra cuaa.

Vasi cua cuu tindee tahan ra chi raLázaro, tu ni vii ndito ra, ta queta ra―cati ñi.

Ni natacu ndico ra Lázaro38 Ndahvi xaan quechaha cuni

ndico anima ra Jesuu cha queta ranu ni cuchi ra Lázaro. Yavi yuu cuuchi, ta ndasi yuu yuhu chi. 39 Tacancuu, ta cati ra Jesuu chi ñi ti:

―Cua sachiyo ndo yuu can ―catira.

Ta quechaha cati ña Marta ña cuucuhva ra ndii can ti:

―Ra chahnu, ini xaan chahan, vaticha queta cumi quivi cha ni chihi ra―cati ña.

40 Ta cati ndico ra Jesuu chi ña ti:―Cha cati yu ti tu cua cuinu ini

cun, cua ndehun ti iyo xaan tu ndeeini chi ra Ndioo ―cati ra.

41 Chacan cuu cha sachiyo ñi yuucan, ta ndehe ndaa ra Jesuu iti siquiandivi, ta cati ra chi ra Ndioo ti:

―Tata, chahi iin tiahvi ndioo chi-hun, vati cha ni tasohun tuhun cahanyu. 42 Chite ti ndihi ni hora tasohuncha cahin. Tacan cati yu, vati cua cunisoho ñivi ya, ta cua cuinu ini ñi timaun cuu ra ni tava tiñu chihin yu.

43 Tacan cati ra, ta sa cana chaa rati:

―Yoho Lázaro, quee, xaa ―cati ra.44Tacan cuu, ta quee ra Lázaro can,

ta ni vii isucu sahma ndii chi ra. Cha-can cuu cha nuhni ndaha ra. Nuhnichaha ra, ta chanuhni pañitunuun ra.Tacan cuu, ta cati ra Jesuu chi ñi ti:

―Cua ndachi ndo chi ra. Cua sañando na cuhun ra ―cati ra chi ñi.

Page 173: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU JUAAN 11:45 170 TUTU JUAAN 12:9Ni chacoo tuhun cha cua tiin ñivi chi

ra Jesuu(Mt. 26.1‑5; Mr. 14.1‑2; Lc. 22.1‑2)

45 Ñivi judío can cuu ñi ni quetavehe ña María, ta ndehe ñi cha nisavaha ra Jesuu, ta tuvi ñi chinu inichi ra, 46 soco iyo ñi cuahan ñi nu iyocuiti ra fariseo, ta chaha ñi cuendañaan chani savaha ra Jesuu. 47Chacancuu cha cati ra sutu chahnu chi rafariseo ti cua nducuiti ndihi ra cumitiñu can. Tacan cuu, ta nducu tuhunra chi tahan ra ti:

―¿Ñaan cha cuu cha cua savaha yo,vati cuaha xaan cuhva cha ni savahara Jesuu can? 48 Tu ña cua casi yonuun ra, cua cuinu ini ndihi ñivi chira, ta cua quichi sandaru ñuun Roma,ta cua sandoyo ñuhun ra ve ñuhun ya,ta cua cahni ra chi ndihi yo chi ñiviñuun yo ―cati ra.

49 Iyo ra Caifás. Sutu chahnu cuu racuiya can, ta quechaha cati ra chi ra tara ti:

―Ña chito cuii ni ndo. 50 Ña chitondo ti vaha xaan ca cha cua cuvi iintuhun ni maan ra Jesuu can, ta cuacacu ndihi maan yo. Tacan, ta ña cuandoyo ñuhun yo chi ñivi yo ―cati ra.

51 Ñavi cuenda suvi ni maan ra ca-han ra Caifás can, vati sutu chahnucuu ra cuiya can. Chacan cuu cha catira ti cua cuvi ra Jesuu, ta cua cacundihi ñivi judío can. 52 Ñavi cuendañivi judío ni cua cuvi ra, soco cuacuvi ra, vati tacan ni cua sanducuiti rachi ndihi ñivi chinu ini chi ra Ndioo,ta ini ñivi cua cuu ndihi ñi ―masiinga ñuhun iyo ñi. 53 Chacan cuu chaquivi can quechaha nducu ra judíocan cuhva yoso cuhva cua cahni ra chira Jesuu.

54 Chacan cuu cha ña chahan ca raJesuu nu iyo ñivi judío can. Quee ratican, ta cuahan ra iti ñuun Efraín, tatichi cuhu cuu ñuun can. Tican nindoo ra chi ra sacuaha chi ra.

55 Cha yatin cua coo tucu vico sac-ahnu ñivi judío cuenda cha ni cacuñi ñuhun Egipto iti chata. Chacancuu cha tuvi ñivi cuahan iti ñuunJerusalén. Iti nuun cuahan ñi, vaticua cu‑ii xihna ñi cuni ñi. 56Nanducuñi chi ra Jesuu ñuun Jerusalén can,

soco ña nanihin ñi chi ra. Queta ñi veñuhun, ta quechaha nducu tuhun ñichi tahan ñi ti:

―¿Yoso saxini ndo? ¿Atu cuaquichi ra vico ya a ña cua quichi ra?―cati ñi.

57 Ta cha tachi ra sutu chahnu chira fariseo tuhun, vati tu cua coto ñivindaa iyo ra, cua cati ndico ñi, vati cuatiin ra ta ra chi ra.

12Nu ni choso iin ñahan aceite vixin

chahan chaha ra Jesuu(Mt. 26.6‑13; Mr. 14.3‑9)

1 Cumani iñu quivi cha cua nduc-ahnu vico can, ta queta ra Jesuu ñuunBetania nu iyo ra Lázaro ra ni natacundico ni savaha ra Jesuu. 2Chacan cuucha sacahnu ñi iin vico luhu cuendara Jesuu. Tiso vaha ña Marta, ta iyotahan ra Lázaro chi ra Jesuumesa can.3 Tacan cuu, ta quihin ña María iinsava litru aceite vixin chahan. Yahvixaan chi, ta choso ña chi chi chahara Jesuu, ta nacuhva ña chaha ra chixini ña. Ni tani xico nduta vixin canniniin vehe. [Tacan savaha ña, vaticuni xaan ña chi ra Jesuu.] 4 Iyo tahanra Juda Iscariote, vati sacuaha tahanra chi ra Jesuu. Racan cuu ra cuaxico tuhun chi ra, ta quechaha nducutuhun ra Juda can ti:

5―¿Ñacu ña ni xico ña nduta vixinya? Tacan, ta nihin ña uni cienduxuhun, ta cua tindee ña chi ñivindahvi.

6 Tacan ni cati ra Juda, soco ñatichaha ni ra yoso cuhva iyo ñivindahvi can, vati ñasuhu cuu ra. Maanra cuu ra cumi xuhun ra ta ra, ta suhura cha samani ñivi. 7Tacan cuu, ta catira Jesuu chi ra ti:

―Saña chi ña. Na cua cumi ña chichi nda cua nda quivi cua cuchi yu,8 vati ni cua coo ñivi ndahvi chi ndondihi ni quivi, soco yuhu ña nahan cacua coi chi ndo ―cati ra.

Cuni cahni tahan ñivi chi ra Lázaro9 Tacan cuu, ta quechaha chito

ndihi ñivi judío ti cha iyo ndico ra Je-suu tican. Chacan cuu cha cuahan ñi,vati cuni ndehe tucu ñi chi ra Jesuu,ta cuni ndehe tahan ñi chi ra Lázaro,

Page 174: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU JUAAN 12:10 171 TUTU JUAAN 12:30vati cha iyo ndito ndico ra. 10 Ta rasutu chahnu can―cuni ra cahni ra chira Lázaro, 11 vati tuvi ñivi judío can nindehe cha ni tahan ra Lázaro can, tasaña ñi chi ra sutu chahnu, ta chinuini ñi chi ra Jesuu.

Quihvi ndico tucu ra Jesuu tichi ñuunJerusalén

(Mt. 21.1‑11; Mr. 11.1‑11; Lc. 19.28‑40)12 Tuvi ñivi cuu ñi cha iyo ñuun

Jerusalén, vati quichi ñi vico. Tuviinga quivi, ta queta tuhun nuun ñi ticha vachi ra Jesuu iti ñuun Jerusalén.13 Chacan cuu cha quihin ñi ndahaticaha, ta quee ñi. Cuahan ñi, vaticua satahan ñi chi ra. Tacan cuu, taquechaha cana chaa ñi ti:

―¡Cahnu xaan cuu ra chahnu!¡Cahnu xaan rai cuu ra vachi cuendara chahnu! ¡Cua cundaca ñahan ra chindihi yo iyo ñuhun Israel ya! ―catiñi.

14 Nihin ra Jesuu iin buru yoso racuhva ni cati tutu Ndioo, vati cati chicuenda ra Jesuu ti:15 Ndioho ñivi iyo ñuhun Sión―ña

cua cuyuhvi ndo.Cha vachi ra cua cundaca ñahan chi

ndo,ta yoso ra buru,cati chi.

16 Xihna ña cutuni ini ra sacuahachi ra Jesuu cha cati tutu Ndioo can titacan ni cua quichi ra Jesuu iti ñuunJerusalén, soco nu ni natacu ndico raJesuu, ta quechaha chacuhun ini ra tara ti cati tutuNdioo ti tacan ni cua coochi, ta tacan ndicha ni tahan ra.

17 Iyo ñivi ni chahan nu ni natacundico ra Lázaro, ta chaha ñi cuendati chahan ñi nu ni cuchi ra Lázaro, tacana ra Jesuu chi ra, ta natacu ndicora Lázaro ni savaha ra. 18 Chacan cuucha cuahan ñi cua satahan ñi chi raJesuu, vati chito ñi ti cha ni savahara chacan. 19 Tacan cuu, ta quechahacati ra fariseo chi tahan ra ti:

―Cha ndehe yo ti ñahni cha cuacuu savaha yo. Ndihi ñivi ya cuni chira ―cati ra.

Nanducu ñivi griego chi ra Jesuu

20 Iyo tahan ñivi griego ni quetañuun Jerusalén can, vati cua sac-ahnu tahan ñi vico can. 21 Chananducu ñi chi ra Felipe, ta maanra cuu ra quichi ñuun Betsaida iyocuenda ñuhun Galilea. Tacan cuu, taquechaha cati ñi chi ra Felipe ti:

―Ra chahnu, cuni ndatuhun tahanndi chi ra Jesuu ―cati ñi.

22 Tacan cuu, ta cuahan ra Felipenuun iyo ra Ndree, ta chaha ra cuendachi ra, ta nduvi tahan ra cuahan itinuun iyo ra Jesuu, ta chaha ra cuendachi ra. 23 Tacan cuu, ta cati ndico raJesuu chi ra ta ra ti:

―Cha queta hora cha cua cuvi yu,ta cua coto ñivi ti cahnu xaan rai cui.24 Cati ndicha yu ti tu ña cua quihvinuni tichi ñuhun, tu ña cua tahyu soochi tichi ñuhun, ña cua coo ndixi chichi. 25 Ta ni cuhva iyo maan yo. Tucua cuni yo suvi ni chi maan yo, cuandoyo ñuhun yo cuenda ra Ndioo. Tuña cua saxini yo ñaan cha cuu chacua tahan yo ihya nu ñuhun ñuñivi,cua coo vaha yo chi ra Ndioo ndihi niquivi ndihi ni tiempu. 26Tu cua satiñundo cuenda yu, iyo cha cua caca ndochihin yu icaa ni, ta cua coo yu nu iyondo, vati satiñu ndo cuenda yu. Tucua satiñu ndo chihin yu, cua sacahnura suti chihin ndo.

Cati ra Jesuu ti cua cuvi ra27 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra ta ra:]’Vitin saxini xain, ta ña chite ñaan

cha cua cati yu chi ra suti. Ña cua catiyu ti na cua sacacu ra chihin yunu cuatahin tu ndoho vitin, vati chacan tiñuni quichi yu. 28Cua cati yu chi ra ti nacua coto ñivi ti rai cahnu cuu ra.

Tacan cuu, ta nducahan raNdioo itisiqui andivi, ta cati ra ti:

―Cha ni ndehe ñivi ti cahnu xaanrai cui, ta ni cua ndehe ndico tucu ñiti cahnu xaan rai cui ―cati ra.

29Chini ñivi iyo tican ndusu can, tacati ñi ti:

―Cha cahan ra savi ―cati ñi.Ta inga ñi cati ti:―Cha cahan iin ra tatun Ndioo chi

ra ―cati ñi.30 Tacan cuu, ta cati ndico ra Jesuu

chi ñi ti:

Page 175: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU JUAAN 12:31 172 TUTU JUAAN 13:1―Cahan ndusu can cuenda maan

ndo. Ñavi cuenda yuhu cahan chi,31 ta vitin cua cutuni ñivi ñuñivi, tacua quee ndaa run ndaca ñahan chiñi. 32Cua sandaa ñivi chihin yu, ta cuasavahi cha cua cuinu ini ñivi chihin yu―cati ra.

33Cuhva can ni chaha ra cuenda chiñi yoso cuhva cua cuvi ra. 34 Tacancuu, ta cati ñivi chi ra ti:

―Chito ndi ti cati tutu ley Ndioo ticua cuhva ra Ndioo tiñu chi iin rai, tacua coondito ra ndihi ni quivi ndihi nitiempu. Chacan cuu cha ña cutuni inindi ñacu cati cun ti iyo cha cua cuvira cuu sehe ñivi. ¿Yoo rai cuu racan?―cati ñi.

35 Ta cati ndico ra Jesuu chi ñi ti:―Ni cua coo cha ndichin chihin

ndo suhva ca quivi. Na cua coo vahando, vati ni iyo cha ndichin nu iyondo, coto cua ndoyo ñuhun ndo nunaan. Tu cua caca cuu ndo nu naan,ña cua coto ndo ndaa iti cuahan ndo.36 Vitin iyo ra cuu sava ni ta cuaiin ñuhun ndichin chihin ndo, ta cuacuinu ini ndo chi ra. Chacan cuu chacua coo cha chini tuni chi ndo.

Tacan cati ra Jesuu, ta cuahan ra, tachacuindi xehe ra, [vati ña cuni ra chacua ndehe ñican chi ra].

Ña cuni ñivi judío can cuinu ini ñi chira Jesuu

37 Cuaha xaan cuhva savaha ra Je-suu ni ndehe ñivi judío can, soco ñachinu ini ñi chi ra. 38 Chacan cuu chaquee chi cuhva cati ra Isaía iti chata,vati cha cati ra chi ra Ndioo ti:Ra chahnu, yoni chinu ini tuhun cati

tuhun ndi.Yoni saxini ti iyo tu ndee ini chihun,

ra chahnu,cati ra. 39 Chacan cuu cha ña cuucuinu ini ñi, ta cati ndico tucu ra Isaíacan cuenda ra Ndioo:40 Ña chaha ra Ndioo cha cua cutuni

ini ñi,ta saña ra cha na sanihin ini ñi.Chacan cuu cha ña cutuni ini ñi,ta ni ña nihin ñi cuhva.Chacan cuu cha ña cua saña ñi cha

ndacu ñi,ta cua nduvaha anima ñi.

41 Tacan cati ra Isaía, vati ndehe ra ticahnu xaan cuu ra Cristo, ta chaha racuenda yoso cuhva iyo ra.

42 Chacan cuu cha tuvi ñivi judíocan quechaha chinu ini chi ra Jesuu,ta iyo tahan ra ndaca ñahan chi ñi,ta chinu tahan ini ra, soco ña caticachin ra, vati yuhvi ra chi ra fariseo,coto cua tava ndaa ra chi ra ve ñuhun.43 Tacan iyo ra, vati cuni ra cha cuasacahnu ñivi chi ra, ta ña cuni ndichara cha cua sacahnu ra Ndioo chi ra.

Cati tuhun cachin ra Jesuu chi ñivican

44 Nihin xaan quechaha cahan raJesuu chi ñi, ta cati ra ti:

―Tu cua cuinu ini ndo chihin yu,cua cuinu tahan ini ndo chi ra ni tavatiñu chihin yu. 45 Tu cua nacoto ndochihin yu, cua nacoto tahan ndo chira ni tachi chihin yu. 46 Cha quichiyu ihya nu ñuhun ñuñivi ya, vati cuacuhve cha chini tuni chi ñivi. Chacancuu cha tu cua cuinu ini ndo, ña cuandoo ihni ndo. 47 Tu cua cuni sohondo tuhun cati tuhin chi ndo, ta ñacua sacuinu ndo chi chi, ñavi yuhucuu ra cua tachi tuni chi ndo. Ñavicuenda chacanni quichi yu vitin, socoquichi yu, vati cuni yu sacacu i chiñivi ñuñivi. 48Tu ña cua cuinu ini ndochihin yu, tu ña cua tasoho ndo tuhuncahin, cua cutuni ndo, vati iyo ra cuatachi tuni chi ndo. Cua queta quivicha cua cutuni ndo nu cuahan quivi,vati cha cati yu tuhun can. 49Ña cahincuhva cha saxini yu, soco cha tavatiñu ra suti chihin yu, ta maan ra catiñaan tuhun cati tuhin. 50 Chite ti tucua savaha ndo cuhva cati ra, cua coondito ndo chi ra ndihi ni quivi ndihini tiempu. Chacan cuu cha chahicuenda chi ndo cuhva cati suti chihinyu ―cati ra Jesuu chi ñi.

13Nacata ra Jesuu chaha ra sacuaha chi

ra1 Ni vii cumani cha cua nducahnu

vico can, ta quechaha chito ra Jesuuti cha yatin cua queta hora ra. Chitora ti cua nacoo ra ñuhun ñuñivi ya,ta cua cuhun ndico ra nu iyo sutu ra.

Page 176: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU JUAAN 13:2 173 TUTU JUAAN 13:24Tacan ni chito ra, ta cunimani xaan rachi ra sacuaha chi ra, ta ña cua cahndaini ra chi ra ta ra.

2Chito ra ti cha ni chaha run cuihnacha chini tuni chi ra Juda Iscariotecan ra cuu sehe ra Simón, ta cua xicotuhun ra chi ra. 3 Chito ra ti chani chaha sutu ra ndihi cuii tu ndeeini chi ra, ta chito ra ti quichi ra itinuun ra sutu ra, ta cua cuhun ndicora suvi ni iti nuun ra. Tacan ni saxinira, ta cuxini ra chi ra sacuaha chi ra.4Ndihi cuxini ra ta ra, ta ni chacuindara Jesuu, ta tava ra sahma ndichin ra,ta quihin ra inga sahma, ta chuhni ratichi ra. 5 Tacan cuu, ta tihi ra ndutatichi chicoho, ta quechaha nacata rachaha ra sacuaha chi ra, ta nacuhva rachaha ra chi sahma nuhni tichi ra.

6 Ta queta ra nu ndecu ra SimónPedro, ta quechaha cati ra Pedro chira ti:

―Ña cua nacata tahun chahi, rachahnu―cati ra.

7Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Ña ta cutuni ini cun cha cua

savahi chihun, soco cua queta quivi,ta cua cutuni vaha ini cun ―cati ra.

8Ta cati ra Pedro chi ra ti:―Ña chahi cha cua nacata cun

chahi.Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Tu ña cua nacate chahun, ña cua

coun chihin yu.9Ta cati ndico ra Simón Pedro ti:―Vaha. Cuanacata cun chahi, soco

cua nacata tahun ndahi chi xini, rachahnu―cati ra.

10 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Cha chiti cun. Ña chini ñuhun

con cha cua sacuti chihun. Chaha nicun cua nacate, vati ña yuma cun.Ndoo ndoo iyo ndo, soco ña ndihi nindo iyo tacan ―cati ra.

11 Tacan ni cati ra Jesuu, vati chitora ti iin ra cua xico tuhun chi ra.Chacan cuu cha cati ra ti ña ndihi raiyo ndoo.

12 Tacan ni nacata ra Jesuu chahara ta ra, ta chacundichin ndico ra, tani chacunda ndico ra. Tacan cuu, taquechaha cati ra chi ra ti:

―Ña chito ndo ñaan cha cuu cha nisavahi chi ndo. 13 Cati ndo ti sacuahichi ndo, ta ndaca ñahin chi ndo, ta

cha ndicha cahan ndo, vati tacan niiye chi ndo. 14 Ndicha ndaca ñahinchi ndo, ta sacuahi chi ndo, ta yuhunacate chaha ndo. Chacan cuu chaiyo cha cua nacata tahan ndo chahatahan ndo, 15vati cha sanahin chi ndoyoso cuhva cua coo ndo. Cua savahando chi tahan ndo cuhva ni savahi chimaan ndo. 16 Cati ndicha yu chihinndo ti ña cahnu cuu ra satiñu tatun,soco cahnu ca cuu ra ndaca ñahan, tañavi ca sa ra cuu tatun ra. Ta ni cuhvaña cahnu cuu ra tatun, soco cahnuca cuu ra tava tiñu chi ra tatun can.[Chacan cuu cha cuhva ni chacoi cuacoo tahanmaan ndo.] 17Ndihi chacanchito ndo. Tu cua savaha ndo cuhvacati yu, cua cusii ini ndo.

18 ’Ña chahi cuenda yoso cuhva cuacoo ndihi ndo. Nacote yoo ra ninacachi yu, soco iyo cha cua coo chicuhva cati tutu Ndioo, vati cati chicuenda yu ti iyo ra chachi chihin yuicaa ni, ta cua savaha ra ndavaha nichihin yu, cati chi. 19 Chahi cuendachihin ndo vitin, ta ña ta ñahni chani tahin. Chacan cuu cha cua cuinuini ndo ti yuhu cuu ra cuu Cristo quivicua coo tu ndoho chihin yu cuhva catiyu. 20 Cati ndicha yu ti iyo ra cua tavatiñu yu. Tu cua quihin cuenda ñivichi ra, cua quihin cuenda tahan ñichihin yu, ta cua quihin cuenda tahanñi chi ra ni tava tiñu chihin yu ―catira Jesuu.

Chaha ra Jesuu cuenda ti cua xicotuhun ra Juda chi ra

(Mt. 26.20‑25; Mr. 14.17‑21;Lc. 22.21‑23)

21 Tacan cati ra Jesuu, ta quechahasaxini ra suhva. Chacan cuu cha catira chi ra ta ra ti:

―Cati cachin yu chi ndo ti iin ndocua xico tuhun chihin yu ―cati ra.

22 Tacan cuu, ta quechaha ndehera ta ra chi tahan ra, ta ña chito randaa ra cuu ra cahan Jesuu tuhuncan. 23Yatin nu ndecu ra Jesuu ndecutahan iin ra, ta amigu xaan ra Jesuuchi ra. 24 Tacan cuu, ta sandaha raSimón Pedro chi racan, ta quechahacati ra chi ra ti:

Page 177: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU JUAAN 13:25 174 TUTU JUAAN 14:7―Cua nducu tuhun cun yoo ra cuu

ra cahan ra chahnu.25 Tacan sa ni tuhva ra amigu

can suhva ca nu ndecu ra Jesuu, taquechaha nducu tuhun ra chi ra ti:

―Ra chahnu, ¿yoo ra cuu ra?―cati ra.

26 Ta cati ndico ra Jesuu ti:―Cua tihi yu paan yu tichi cohi, ta

cua cuhve chi chi chi ra. Racan cuu ra―cati ra.

Chacan cuu cha tihi ra Jesuu paantichi coho ra, ta sa chaha ra chi chi chira Juda Iscariote ra cuu sehe ra Simón.27Chaha ra paan can chi ra Juda, ta saquihvi run Satanaa anima ra Juda can.Chacan cuu cha cati ra Jesuu chi ra ti:

―Quii quii ni na cua savahun chacua savahun―cati ra.

28 Tacan cuu, ta ni iyo ra sacuahachi ra, soco ña nihin ra ta ra cuhvañacu cati ra Jesuu tuhun can. 29 Chitora ti cumi ra Juda xuhun. Chacan cuucha iyo ra saxini ra ti cati ra Jesuu ticua sata ra ñaan cha cua cuni ñuhunra, ta cua sacahnu ra vico can, ta ingara saxini ra ti cua cuhva ra xuhun canchi ñivi ndahvi. 30Quihin ra Juda paancan, ta quee ra. Cuahan ra. Cha cuaacuu chi, ta cuahan ra.

Tuhun chaa cati tuhun ra Jesuu chira ta ra

31 Tacan ni cuahan ra Juda, taquechaha cati ra Jesuu ti:

―Vitin cua ndehe ñivi ti cha cahnuxaan cuu ra cuu sehe ñivi, ta cuandehe tahan ñi ti cua sacahnu tahanra chi ra Ndioo. 32 Tu cua sacahnura chi ra Ndioo, cua sacahnu tahanra Ndioo chi ra, ta vitin vitin ni cuasacahnu ra chi ra. 33 Yani xaa, ña na-han ca cua coi chi ndo. Cuhva ni catiyu chi ñi judío can cati yu chihin ndovitin, vati cua nanducu ndo chihin yu,soco ña cua cuu cuhun ndo nu cuacuhin. 34 Tuhun chaa cati tuhin chindo, vati na cua cuni mani ndo chitahan ndo. Cua cuni mani ndo chitahan ndo cuhva cuni mani yu chihinndo. 35Chacan cuu cha cua coto ndihiñivi ti cha ni sacuaha ndo chihin yu,vati cua cuni mani ndo chi tahan ndo―cati ra.

Chaha ra Jesuu cuenda ti cua san-dahyu ñahan ra Pedro

(Mt. 26.31‑35; Mr. 14.27‑31;Lc. 22.31‑34)

36 Tacan cuu, ta quechaha nducutuhun ra Simón Pedro chi ra ti:

―¿Ndaa iti cua cuhun, ta rachahnu?

Ta cati ndico ra Jesuu ti:―Vitin ña cua cuu cuhun ndo nu

cua cuhin, soco cua cuhun tahan ndonu cuahan quivi ―cati ra.

37 Ta nducu tuhun ndico ra Pedrochi ra ti:

―¿Ñacu ña cua cuu cuhin chihunvitin? Masi na cuvi yu, soco cuasacacu i chihun―cati ra.

38 Ta cati ra Jesuu chi ra ti:―¿Atu cua cuvi ndicha cun cuenda

yu? Yu cati ti uni chaha cua sandahyuñahun ti ña nacoto cun chihin yu, tasa cua ndahyu ri chitoho ―cati ra.

14Sanahan ra Jesuu chi ra ta ra yoso

cuhva cua queta ra ta ra nu iyo sutu ra1 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra

sacuaha chi ra:]’Ña cua saxini ndo. Cua cuinu ini

ndo chi ra Ndioo, ta cua cuinu tahanini ndo chihin yu. 2 Nu iyo suti iyocuaha xaan nuun cua coo ñivi. Chahicuenda chi ndo, vati cha ndicha cuuchi. Chacan cuu cha cua cuhin tican,ta cua tiso vahi nu cua coo ndo. 3 Tucua cuhin, ta cua tiso vahi nu cua coondo, cua quichi ndico tuqui, vati cuaquichi quihin yu chihin ndo. Chacancuu cha cua coo tahan ndo nu cua coi,4 ta chito ndo ndaa iti cua cuhin―catira Jesuu.

5 Tacan cuu, ta quechaha nducutuhun ra Tuma chi ra chahnu ti:

―Ña chito ndi ndaa iti cua cuhun.¿Yoso cua nacoto ndi iti can? ―catira.

6Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Yuhu cuu sava ni ta cua iin iti, ta

cahin cha ndicha ndicha, ta cua cuhvecha cua coo ndito ñivi. Tu ña cuacuinu ini ñivi chihin yu, ña cua cuuyaha ñi iti nuun ra suti. 7 Cua nacotondo chi ra suti, vati nacoto ndo chihin

Page 178: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU JUAAN 14:8 175 TUTU JUAAN 14:31yu. Vitin cua nacoto ndo chi ra, ta cuandehe ndo chi ra ―cati ra Jesuu.

8Ta cati ra Felipe chi ra ti:―Cua sanahun chi ra cuu sutu cun

chi ndi. Tacan sa ndoo ndi vaha, rachahnu―cati ra.

9Ta cati ndico ra Jesuu chi ra Felipeti:

―Cuaha quivi cha iyo ndo chihinyu, ta ña ta nacoto ndo chihin yu.Cha ndehe ndo chi ra suti, vati chani ndehe ndo chihin yu. Ña vaha chacati cun ti na cua sanahin chi ra sutichi ndo. 10 Iyo cha cua cuinu ini ndoti cha iyo ra suti chihin yu, ta iyo yuchihin ra. Ña cati tuhin chihin ndocuhva cha saxini main. Iyo ra sutichihin yu, ta maan ra cuu ra ndacucuhva cuni ra. 11 Na cua cuinu inindo ti iyo ra suti chihin yu, ta iye chimaan ra. Tu ña cua cuinu ini ndocuenda chacan, na cua cuinu ini ndo,vati cha ni ndehe ndo cuhva cha nisavahi. 12 Cati ndicha yu ti tu cuacuinu ini ndo chihin yu, cua savahatahan ndo cuhva cha ni savahi. Cahnuca cuhva cua savaha ndo, vati cuacuhin iti nuun ra suti, 13 ta cua savahiñaan cha cua ndaca ndo cuenda yu.Tacan ni cua savahi, ta cahnu xaan cacua cuu ra suti. 14 Cua savahi ndihicha cua ndaca ndo cuenda yu.

Cati ra Jesuu ti cua tachi ra chi ra TatiNdioo

15 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra ta ra:]’Tu cua cuni ndo chihin yu, cua

sacuinu ndo cuhva cati tuhin chi ndo.16-17 Cua cahin chi ra suti ti cua tachira chi inga ra. Ra Tati Ndioo cuu ra,ta rai ndicha cuu ra. Ta ni cuhva cuatindee ra chi ndo, ta cua coo ra chindo ndihi ni quivi. Ña cua tindee rachi ñivi ndacu ndavaha ni, vati ña cuandehe ñi chi ra, ta ni ña cua nacotoñi chi ra, soco cua nacoto maan ndochi ra, vati cua coo ra chi ndo icaa ni.18 Ña cua nacoo ihni yu chihin ndo,vati cua quichi ndico tuqui nu iyondo.19 Cua yaha suhva quivi, ta ña cuandehe ca ñivi ñuñivi chihin yu, socomaan ndo cua ndehe ndo chihin yu,vati cua coo ndito ndico ndo cuhvacua coo ndito yu. 20 Quivi can cua

coto ndo ti iyo ra suti chihin yu, ta iyomaan yo icaa ni. 21Tu cua sacuinundocuhva cati tuhin chi ndo, cua cuni ndochihin yu. Tu cua cuni ndo chihin yu,cua cuni ra suti chi ndo. Tacan cuacuu, ta cua cuni tahin chi ndo, ta cuanacoto vaha ndo chihin yu ―cati raJesuu.

22 Tacan cuu, ta inga ra Judaquechaha nducu tuhun chi ra ti:

―¿Yoso cua savahun cha cuandehe ndi chihun, ta ña cua ndehetahan ñivi ñuñivi chihun?

23 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Tu cua cuni ñivi chihin yu, cua

sacuinu ñi cuhva cati yu, ta cua cunisuti chi ñi, ta cua coo ndi chi ñi. 24 Tuña cua cuni ñivi chihin yu, ña cuasacuinu ñi cuhva cati yu. Ñavi cuendayu cati tuhin tuhun ya chi ndo, sococati tuhin chi chi cuenda ra suti ra nitava tiñu chihin yu.

25 ’Ni vii cahin tuhun can chihinndo, ta iyo yu chihin ndo, 26 soco cuatachi sutu yu chi ra cua tindee chindo, ta cua quichi racan cuenda yu.Ra Tati Ndioo cuu ra. Cua sanahanra chi ndo, ta cua savaha ra cha cuacuñuhun ini ndo ndihi tuhun cha catituhin chi ndo.

27 ’Cuni yu cha cua coo taxin an-ima ndo, ta cua saña tahan yo. Cuasavahi cha cua coo taxin anima ndo,soco ñavi cuhva ndacu ñivi ñuñivicua savahi chi ndo. Ña cua saxinica ndo, ta ni ña cua tichaha ca ndo.28 Chito ndo ti cati yu ti cua cuhin,soco cua quichi ndique nu iyo ndo.Cuni mani ndo chihin yu. Chacan cuucha cua cusii ini ndo, vati cua cuhinnu iyo sutu yu, ta cahnu xaan ca racuu suti, ta ñavi ca sa yuhu. 29 Vitinña ta cuhin, soco chahi cuenda chindo. Chacan cuu cha cua cuinu inindo chihin yu, ta sa cua cuhin.

30 ’Ña cua cahan que chi ndo, vatini vachi run ndaca ñahan chi ñiviñuñivi. Ña ndaca ñahan run chi-hin yu, 31 soco cua savahi cuhva catituhun suti chihin yu. Chacan cuu chacua coto ñivi ñuñivi ti cuni mani yuchi suti. Coho vitin.

Page 179: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU JUAAN 15:1 176 TUTU JUAAN 15:2515

Cuhva iyo yoho chiti uva1 [Cahan ndico tucu ra Jesuu chi ra

sacuaha chi ra. Iin cuhva cahan ra, tacati ra ti:]

’Yuhu cuu sava ni ta cua iin yoho,ta ra suti cuu sava ta cua ra cumi yohocan. 2 Tu ña cua coo vaha chiti chahandaha yoho can, cua savita ra chi chi.Tu cua coo vaha chiti chi, cua sacuunra ndaha chi, vati tacan ni cua coo cachiti chi. 3 Cha iyo vaha maan ndo,vati tasoho ndo tuhun cati tuhin chindo. 4 Cua coo ndo chihin yu, ta cuacoo tahin chi ndo. Ña cua cuu coovahando, tu ña cua coondo chihin yu.Tacan ni iyo ndaha yoho can, vati tucua coyo cuii ndaha yoho can, ñahnichiti chi cua coo.

5 ’Yuhu cuu sava ni ta cua yoho can,ta maan ndo cuu sava ta cua ndahachi. Tu cua coo ndo chihin yu, cuaquee vaha tiñu cua savaha ndo, socotu ña cua coo ndo chihin yu, ñahnicha cua cuu savaha ndo. 6 Tu ña cuacoo ndo chihin yu, cua tava ndai chindo, ta cua ndoyo ñuhun ndo cuhvacua ndoyo ñuhun ndaha yoho can.Cua neti chi, ta cua savita yu chi chi,ta cua tai ñuhun chi chi, ta cua cayuchi.

7 ’Tu cua sacuinu ndo cuhva cati yu,cua ndaca ndo ñaan cha cuni ndo, tacua cuhve chi chi chi ndo. 8 Tacan, tacahnu xaan ca cua cuu ra suti, vati cuasavaha ndo cha vaha, ta cua ndeheñivi ti chica ndo tiñu yu. 9 Cuni maniyu chi ndo cuhva cuni mani ra sutichihin yu. Na cua coo vaha ndo chihinyu, ta cua cuni mani yu chi ndo. 10Tucua sacuinu ndo cuhva cati tuhin chindo, cua cuni mani yu chi ndo. Tani cuhva cha ni sacuinu yu cuhva catituhun ra suti chihin yu, ta cuni manira chihin yu.

11 ’Tacan cati yu, vati tacan nicua cusii ini xaan ndo cuhva cusiiini yu. 12 Yuhu cati tuhin chi ndoti na cua cuni mani ndo chi tahanndo cuhva cuni mani yu chihin ndo.13 Tu cua cuvi iin ñivi cuenda cha cuasacacu ñi chi amigu ñi, cua savaha ñi

iin tu manini cahnu xaan, ta ñahnicha cahnu ca cha cua cuu savaha ñi.14Ndioho cuu amigu yu, tu cua savahando cuhva cati tuhin chi ndo. 15 Ñacua cati yu ti musu yu chi ndo, vatiña chito ra musu ñaan cha ndacu racuu chitoho ra. Yu cati ti amigu yuchi ndo, vati cha chahi cuenda chi ndondihi cha ni cati ra suti chihin yu.16 Ñavi maan ndo nacachi chihin yu,soco yuhu nacachi chi maan ndo, tacha chahi tiñu chi ndo, vati cua satiñundo, ta cua quee vaha cha cua savahando, ta cua ndoo chi. Chacan cuu chacua cuhva ra suti ñaan cha cua ndacando chi ra cuenda yu. 17 Chacan catiyu ti cua cunimani ndo chi tahanndo.

Cuxaan ini ñivi ñuñivi chi ra Jesuuchi ñivi ra

18 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra ta ra:]’Tu cua cuxaan ini ñivi ñuñivi chi

ndo, cua coto ndo ti xihna ca chacuxaan ini ñi chihin yu. 19 Tu cua coondo cuhva iyo ñivi ñuñivi, cua cuniñi chi ndo, vati cuni ñi chi tahan ñi.Cuxaan ini ñi chihin ndo, vati nacachiyu chi ndo, ta ña ndacu ndo cuhvandacu maan ñi. 20 Ña cua naan inindo cha cati yu chihin ndo, vati catiyu ti ña cahnu ca cuu ra musu chichitoho ra. Cua coo ndo chi tu ndohocua savaha ñi, vati tacan ni cha nisavaha ñi chihin yu. Ña cua savahañi cuhva cua cati ndo, vati ña ndacuñi cuhva cha ni cati yu. 21 Cua savahañi ndihi chacan chi ndo, vati iyo ndochihin yu. Tacan cua savaha ñi, vatiña nacoto ñi chi ra ni tava tiñu chihinyu.

22 ’Quichi yu, ta chahi cuenda chiñi. Chacan cuu cha iyo cuati ñi. Tuñavi tacan, ña cua coo cuati ñi, socovitin ñahni cha cua cuu cati ñi ti ñahnicuati ñi iyo. 23 Tu cua cuxaan ini ñivichihin yu, cua cuxaan ini tahan ñi chira ni tachi chihin yu. 24 Iyo cuati ñi,vati cahnu xaan cuhva savahi iti nuunñi, ta ña ni chinu ini ñi, ta yoni ca ñivisavaha tacan nu ni quichi quivi. Vitincha ni ndehe ñi cuhva ni savahi, socoxaan cuni ñi ndehe ñi chihin yu chisuti. 25Tacan ni iyo ñi, vati saqueta ñicuhva cati tutu Ndioo, vati cati chi ti

Page 180: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU JUAAN 15:26 177 TUTU JUAAN 16:22xaan xaan cuni ñi ndehe ñi chihin yu,soco ñahni cuati ni savahi, cati chi.

26 ’Cua quichi ra cua tindee chi ndo,vati cua tachi yu chi ra hora cha cuaqueta yu nuun suti. Racan cuu ra cuaquee iti nuun ra suti, ta cua cahantahan ra cha ndicha, ta cua cahan racuenda yu. 27 Cua cuhva tahan ndocuenda, vati cha ni chica ndo chihinyu nda quivi quechaha cati tuhin chiñivi.

161 ’Ndihi chacan chahi cuenda chi

ndo, coto cua ndoyo ñuhunndo. 2Cuatava ndaa ñivi chi ndo ve ñuhun, vaticua queta quivi cha cua saxini ñivi tisatiñu vaha ñi cuenda ra Ndioo, ta cuacahni ñi chi ndo. 3Tacanni cua savahañi, vati ña nacoto ñi chihin yu, ta niña nacoto ñi chi ra suti. 4 Cha chahicuenda chi ndo, vati cua queta quivicua tahan ndo tacan, ta cua cucuhunini ndo cha cati yu.

Tiñu cua savaha ra Tati Ndioo[Ni vii cahan ra Jesuu chi ra ta ra:]’Ña chahi cuenda chi ndo nda ni

xihna cuii, vati ni vii iye chi ndo,5 soco vitin cua cuhin nu iyo ra tachichihin yu. Ña ta nducu tuhun ndondaa iti cua cuhin, 6 soco cuihya xaancuni anima ndo, vati cati yu tuhuncan chi ndo. 7 Cati yu cha ndicha ticua coo vaha ca ndo, vati cua cuhin.Tu ña cua cuhin, ña cua quichi ra cuatindee chi ndo, soco tu cua cuhin, cuatava tiñu yu chi ra, ta cua quichi ra nuiyo ndo. 8-11 Cua quichi maan ra, tacua sacoto ra chi ñivi ñuñivi ti ndacuñi cuati, ta ña chinu ini ñi chihin yu.Cua sacoto ra yoso cuhva cua coo vahañi chi ra Ndioo, vati cua cuhin nu iyosuti, ta ña cua ndehe ca ndo chihin yu.Cua sacoto tahan ra yoso cuhva cuacutuni ñivi ndacu ndavaha ni, vati cuacutuni run cuu run ndaca ñahan chiñivi ñuñivi ya.

12 ’Ni iyo cuaha tuhun cua catituhin chi ndo, soco ña cua cundee inindo vitin. 13 Cua quichi xihna ra cuuTati Ndioo, ta sa cua sacoto ra chandicha chi ndo, vati ndicha ra. Ña cuacahan ra yoso cuhva saxini maan ra,

soco cua cuhva ra cuenda cha cati raNdioo, ta cua cati tuhun ra yoso cuhvacua coo chi iti nuun. 14Cua sacahnu rachihin yu, vati cua tasoho ra cha cuacati yu chi ra, ta cua cuhva ra cuendachi ndo. 15Ndihi cha iyo chi ra suti iyochi main. Chacan cuu cha cati yu ticua tasoho ra cuu Tati Ndioo cha cuacati yu chi ra, ta cua cuhva ra cuendachi ndo.

Ndahvi xaan cua cuni ra sacuaha chira Jesuu suhva quivi, ta sa cua cusii inindico ra ta ra

16 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra ta ra:]’Suhva quivi, ta ña cua ndehe ca

ndo chihin yu, ta inga suhva ca quivi,ta cua ndehendico tucundo chihin yu―cati ra Jesuu chi ra ta ra.

17 Tacan cuu, ta quechaha cati rasacuaha chi ra chi tahan ra ti:

―¿Ñaan cha cuu cha cati ra chi yo?Cati ra ti suhva quivi, ta ña cua ndeheca yo chi ra, ta inga suhva quivi, ta cuandehe ndico tucu yo chi ra. Cati tahanra ti tacan cua cuu chi, vati cua cuhunra nu iyo sutu ra. 18 ¿Ñacu cati ra tisuhva quivi cuu chi? Ña cutuni ini yocha cahan ra ―cati ra chi tahan ra.

19 Chito ra Jesuu ñaan cha cuninducu tuhun ra ta ra chi ra. Chacancuu cha cati ra chi ra ta ra ti:

―Cha cati yu ti suhva quivi, ta ñacua ndehe ca ndo chihin yu, ta ingasuhva quivi, ta cua ndehe ndico tucundo chihin yu. [Ñavi cha vaha cuu chanducu tuhun ndo chi tahan ndo ñaancha cuu tuhun can.] 20 Cati ndicha yuti cuihya xaan cua cuni anima ndo,soco sii xaan cua cuni ñivi ñuñivi.Cuihya cua cuni ndo, soco cua naanchacan, ta cua cusii ini xaan ndicondo. 21 Nu cuni cacu sehe ñi ñahan,ta cua tuvi ini ñi tu ndoho hora can,soco cua yaha ñi tu ndoho can, ta ñacua saxini ca ñi ti cha ni tuvi ini ñitu ndoho, vati sii xaan cuni ñi chani cacu sehe ñi. 22 Vitin cua coo tucuihya ini chi maan ndo, soco cuandehe ndico tucu ndo chihin yu, tacua cusii ini ndico ndo. Tacan ni cuacoo ndo, ta ña cua cuu naan cha siicuni ndo.

Page 181: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU JUAAN 16:23 178 TUTU JUAAN 17:1123 ’Ñahni cha cua ndaca ndo chihin

yu quivi cua quichi racan, soco catindicha yu ti cua cuhva ra suti ñaancha cuu cha cua ndaca ndo chi racuenda yu. 24 Ña ta ñahni cha ndacando cuenda yu nda cua nda vitin. Nacua ndaca ndo chi ra, ta sa cua cuhvara chi chi chi ndo. Tacan, ta cua cusiiini ndicha ndo.

Cua sacanaan ra Jesuu chi run canitahan chi ra

25 [Ni vii cahan ra Jesuu chi ra:]’Cha chahi cuenda chi ndo, soco

mani chi cuhva ni cahin chi ndo. Cuaqueta quivi, ta ña cua cahan que chindo chi cuhva, vati cua cati cachin yuyoso cuhva iyo ra suti. 26 Quivi cansa cua cahan maan ndo chi ra cuendasivi yu, ta ña cua cati que chi ndo ti nivii cahin chi ra cuenda ndo, vati cuacuu cahan maan ndo chi ra. 27 Cunimani ra suti chi ndo, vati cha cunimani ndo chihin yu, ta cha chinu inindo ti iti nuun ra ni quichi yu. 28Queeyu iti nuun ra, ta quichi yu ihya nuñuhun ñuñivi ya vitin, soco cua queendique nu ñuhun ñuñivi ya, ta cuacuhun ndico tuqui nu iyo ra ―cati raJesuu.

29 Tacan cuu, ta quechaha cati rasacuaha chi ra ti:

―Vitin cati cachin cun, vati ña ca-han con chi cuhva. 30Vitin chito ndi tichito cun ndihi cuii, ta chito ndi ti ñanini cha cuanducu tuhunñivi chihun,[ta cua cati ndico cun]. Chacan nichinu ini ndi ti quichi cun iti nuun raNdioo ―cati ra chi ra Jesuu.

31 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ta rati:

―Vitin cha chinu ini ndo, 32 sococua queta hora cua cunu ndo. Cuaqueta hora can, ta ndihi ndo cuacuhun ndo vehe ndo, ta cua nacooihni ndo chihin yu, ta cua ndoo iintuhun yu, soco ña cua ndoi cha maaniin tuhin, vati iyo ra suti chihin yu.33 Tacan cati yu, vati cua cuhve chacua coo taxin anima ndo. Ihya nuñuhun ñuñivi ya cua coo tu ndoho chindo, soco na ña cua cucuihya ini ndo,vati cha ni sacanain chi run cua canitahan chi ndo nu ñuhun ñuñivi ya.

17Cahan ra Jesuu chi ra Ndioo cuenda

amigu ra1 Tacan ni cati ra Jesuu, ta ndehe

ndaa ra iti siqui andivi, ta quechahacati ra chi sutu ra ti:

―Tata, cha cua queta hora yu vitin.Na cua sacahnu cun chihin yu, vatitacan ni cua sacahnu tahin chihun2 cuhva cha ni chahun tu ndee ini chi-hin yu, ta ndaca ñahin chi ndihi ñivi.Chacan cuu cha cua cuhve cha cua coondito ndihi ñi cha iyo chihin yu. Cuacoo ndito ñi chihin yo ndihi ni quivindihi ni tiempu. 3 Cua coo ndito ñi,vati nacoto ñi chihun, ta iin tuhun nira Ndioo ndicha cuun. Nacoto tahanñi chi yuhu ra Jesucristo, tamaun tavatiñu chihin yu.

4 ’Yuhu cha ni sacahnu i chihunihya nu ñuhun ñuñivi ya, ta cha sa-quete tiñu cha ni chahun chihin yu.5 Tata, na cua sacahnu cun chihin yuvitin, ta na cua cuhva cun cha cua coondico tucu cha vaha chihin yu cuhvani chacoo chi chihin yu, ta ña ta tuviñuhun ñuñivi ya.

6 ’Cha ni savahun cha chacoo rahyata ra chihin yu, ta sanahin chi rayoso cuhva iyo cun. Cha chacoo rachi maun, ta savahun cha cua coora chihin yu, ta ni sacuinu ra cuhvacati cun. 7 Vitin chito ra ti maunchaha ndihi cha ni savahi. 8Cha chahicuenda chi ra cuhva cati cun chihinyu, ta cha ni tasoho ra cha cahin, tachito ra ti ndicha quichi yu iti nuuncun. Chinu ini ra ti maun cuu ra nitava tiñu chihin yu.

9 ’Cahan ndahvi yu chihun cuendara. Ña cahan yu cuenda ndihi ñiviñuñivi, soco cahan yu cuenda ra iyochihin yu. Maun chaha cha iyo ra chi-hin yu, soco chi maun cuu ra. 10Ndihira iyo chi yuhu, ta iyo tahan ra chiyoho, ta cha ndacu ra cha cahnu cui.

11 ’Ña cua coo que nu ñuhun ñuñiviya, vati cua cuhin nu iyo cun, sococua ndoo maan ra ihya. Tata, na cuacumi cun chi ra, vati iyo tu ndee inichihun, ta maun chaha chi ra chihinyu. Chacan cuu cha cua nduinuun ra

Page 182: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU JUAAN 17:12 179 TUTU JUAAN 18:9cuhva iyo inuun yo. 12 Cha ni chacoichi ra ihya nu ñuhun ñuñivi ya, tachacucumi yu chi ra, vati chahun tundee ini chihin yu. Cha tindei chi ra,ta iin tuhun ni ra ndoyo ñuhun cuhvacati tutu cun, soco yoni ca ra ndoyoñuhun.

13 ’Vitin cua cuhin iti nuun cun,soco cahin chacan ihya. Chacan cuucha cua cusii ini vaha ra ta ra. 14 Chacati tuhin tuhun cun chi ra, ta chacuxaan ini ñivi ñuñivi chi ra, vati ñaiyo ra cuenda ñuhun ñuñivi cuhvacha ña iyo yu cuenda ñuhun ñuñivi.15 Ña cati yu ti cua canihun chi raihya nu ñuhun ñuñivi ya, soco cahanndahvi yu chihun ti na cua cucumivahun chi ra, ta ña cua cuu savaharun cuihna ndavaha ni chi ra. 16 Ñaiyo ra cuenda ñuhun ñuñivi cuhvacha ña iyo yu cuenda chacan. 17 Nacua sacu‑ii ndicha cun chi ra. Chandicha cuu tuhun cun. 18 Tava tiñuyu chi ra ihya cuhva ni tava tiñu cunchihin yu ihya. 19Cha iyo ii yu cuendara. Chacan cuu cha cua coo ii ndichamaan ra.

20 ’Cahan ndahvi yu chihun cuendaracan ta ra, soco cahan ndahvi tahincuenda ñivi cua tasoho tuhun cuacahan ra, ta cua cuinu ini ñi chihinyu. 21 Cahan ndahvi yu chihun ti nacua coo inuun ndihi ñican cuhva iyoinuun yo, tata. Chacan cuu cha cuacoo inuun ñi chihin yo, ta cua cuinuini ñivi ñuñivi ti maun cuu ra ni tavatiñu chihin yu. 22 Cha sanahin chi ñiti chahun cha vaha chi ñi cuhva chachahun cha vaha chihin yu. Chacancuu cha cua coo inuunñi cuhva iyo in-uun maan yo. 23 Inuun iyo cun chihinyu, ta inuun iyo yu chi ñi. Chacan cuucha cua coo vaha ñi, vati iyo inuun ñi.Chacan cuu cha cua coto ñivi ñuñiviti cha tava tiñu cun chihin yu, ta cunimani cun chi ñi cuhva cuni mani cunchihin yu.

24 ’Tata, cha chaha cuenda cun chiñi chihin yu, ta cuni yu cha cua cooñi chihin yu nu iye. Chacan cuucha cua coto ñi ti cha cahnu xaancui cha ni savahun. Cua coto ñi ti

tacan ni savahun chihin yu, ta ña tatuvi ñuhun ñuñivi. 25 Tata, ña nacotoñivi ñuñivi chihun, soco yuhu nacotechihun, ta chito amigu yu timaun cuura ni tava tiñu chihin yu. 26Cha sacotechi ñi yoo rai cuun, ta cha sacoto tahinchi ñi ti cua cuni mani tahan ñi chitahan ñi cuhva cuni mani cun chihinyu. Sacoto tahin ti cua coi chi ñi nucuahan quivi ―cati ra Jesuu.

18Tiin ñivi chi ra Jesuu(Mt. 26.47‑56; Mr. 14.43‑50;

Lc. 22.47‑53)1 Chacan ni cahan ra Jesuu, ta quee

ra. Cuahan ra chi ra sacuaha chira. Cuahan ra ta ra inga chiyo xahvaCedrón, ta queta ra ta ra iin nu cumiñivi yutun tata, ta quihvi ra. 2 Chitotahan run Juda ndaa iyo chi, vaticuaha chaha nducuiti ra Jesuu chi rasacuaha chi ra tican. 3 Chacan cuucha quihin run iin cuenda sandaru,ta quihin run chi tatun tachi ra sutuchahnu chi ra fariseo, ta cuahan ratican, ta naan ra ta ra ñuhun. Naanra ta ra espada. Naan ra ta ra garote.Naan ra. 4Tacan cuu, ta chito ra Jesuuñaan cha cuu cha cua tahan ra, taquee ra, ta quechaha nducu tuhun rachi ñi ti:

―¿Yochi nanducu ndo?5Ta cati ndico ñi chi ra ti:―Chi ra Jesuu ra ñuun Nazaret

vachi quihin ndi ―cati ñi.Ta cati ndico ra chi ñi ti:―Yuhu cui ―cati ra.Chacuinda tahan run Juda chi ñi, ta

maan run cuu run ni xico tuhun chira Jesuu. 6 Cha cati ra Jesuu ti maanra cuu ra, ta chinu chata ñi suhva, tanduva ñi nu ñuhun. 7 Tacan cuu, tanducu tuhun ndico tucu ra chi ñi ti:

―¿Yochi nanducu ndo?Ta cati ñi ti:―Chi ra Jesuu ra ñuun Nazaret

vachi quihin ndi.8Ta cati ndico ra Jesuu chi ñi ti:―Cha cati yu ti yuhu cui. Na cua

saña ndo chi rahya ta ra, vati chi yuhuvachi quihin ndo.

9 Tacan ni cati ra, ta saqueta ratuhun cha ni cati ra, vati cha cati ra

Page 183: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU JUAAN 18:10 180 TUTU JUAAN 18:27nu quichi quivi ti cha chaha cuendasutu ra chi ra chica chihin ra, ta ñacua ndoyo ñuhun ni iin ra, cati ra.10 Tacan cuu, ta xita ra Pedro cha cuuta iin machete ra, ta cani ra chi racuu musu ra sutu chahnu, ta chahndara iin chiyo soho ra chiyo cuaha randahvi can. Malco nani ra ndahvican. 11 Tacan cuu, ta cati ra Jesuu chira Pedro ti:

―Tihi ndico machete cun tichivena cun. Cua ndehi tu ndoho cuhvani cati suti chihin yu ―cati ra.

Yaha ra Jesuu iti nuun ra sutuchahnu

(Mt. 26.57‑58; Mr. 14.53‑54; Lc. 22.54)12 Tacan cuu, ta tiin ra sandaru can

chi ra Jesuu, ta chuhni ra chi ra, 13 tachandaca xihna ra ta ra chi ra iti nuunra Anaa, vati chiso ra chi ra Caifás racuu sutu chahnu cuiya can. 14 Maanra Caifás can cuu ra cati chi ñivi judíoti nini xaan cha cua cuvi iin ñivi, vatitacan ni cua cacu ndihi ca maan ñi.

Cati ra Pedro ti ña nacoto ra chi raJesuu

(Mt. 26.69‑70; Mr. 14.66‑68;Lc. 22.55‑57)

15 Chandicu ra Pedro chi ra Jesuunuun cuahan ra chi ra sandaru ta ra,ta chandicu tahan inga ra sacuaha chira, ta nacoto ra sutu chahnu chi racan.Chacan cuu cha quihvi tahan ra chira Jesuu tihyo ra sutu chahnu can,16 soco ndoo ra Pedro iti chata yatinyu vehe, vati iyo iin ñahan cumi yuvehe. Chacan cuu cha chahan ndicora nacoto chi ra sutu chahnu iti yuvehe, ta cahan ra chi ña ñahan can, tasa yaha tahan ra Pedro. 17 Tacan cuu,ta quechaha cati ña ñahan can chi raPedro ti:

―¿Atu ña ndicha ti chica tahun chira Jesuu?

Ta cati ndico ra Pedro chi ña ti:―Ña ndicha ―cati ra.18 Cha satahan ra musu ñuhun chi

ra tatun can, vati cua tuni ra ta ra,vati vichin xaan suhva. Inda tahan raPedro, ta tuni tahan ra ñuhun.

Nducu tuhun ra sutu chahnu chi raJesuu

(Mt. 26.59‑66; Mr. 14.55‑64;Lc. 22.66‑71)

19 Tacan cuu, ta nducu tuhun rasutu chahnu chi ra Jesuu yoso cuhvaiyo ra sacuaha chi ra, ta nducu tuhuntahan ra ñaan cha cuu cha ni sacuahara chi ñivi, 20 ta cati ndico ra Jesuu chira ti:

―Cha cati cachin yu chi ndihi ñivi,ta cha sacuahi chi ñi ndihi ve ñuhunnu nducuiti ñivi judío, ta ñahni chacahan xehi chi ñi. 21 Ña cua nducutuhun ndo chihin yu. Cua nducutuhun ndo chi maan ñi, vati chinisoho ñi ndihi tuhun cha ni cahin,ta chito ñi ñaan tuhun cahin chi ñi―cati ra.

22 Tacan cati ra Jesuu, ta cani iin ratatun can chi ra Jesuu, vati yatin nuinda ra inda tahan ra, ta cati ra chi rati:

―Ña vaha cha cahun chi ra sutuchahnu tacan.

23 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Tu ndavaha ni cuu cha ni cati yu,

cua cuhvon cuenda ñaan ndavaha nicuu chi, soco tu cha vaha cuu chi, ñavaha cha cani cun chihin yu―cati ra.

24 Tacan cuu, ta tachi ra Anaa chira Jesuu nu iyo ra Caifás ra cuu sutuchahnu, ta nuhni ra, ta cuahan ra.

Cati ndico tucu ra Pedro ti ña nacotora chi ra Jesuu

(Mt. 26.71‑75; Mr. 14.69‑72;Lc. 22.58‑62)

25 Ni inda ra Simón Pedro tuni rañuhun, ta nducu tuhun ra ta ra chi rati:

―¿Atu sacuahun chi ra Jesuu?Ta cati ndico ra Pedro ti:―Ñahni, xaa.26 Inda tahan iin musu ra sutu

chahnu can, ta ñivi ra chi ra ni tahndasoho, ta quechaha cati ra chi ra Pedroti:

―Cha ndehi chihun, vati cha iyocun chi ra hora cha ni chaquihin ndichi ra nu iyo yutun tata can―cati ra.

27 Ta cati ndico tucu ra Pedro ti ñandicha, ta sa ndahyu ri chitoho, [vaticha queta uni hora cha ni sandahyuñahan ra Pedro].

Page 184: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU JUAAN 18:28 181 TUTU JUAAN 19:6Yaha ra Jesuu iti nuun ra Pilato(Mt. 27.1‑2, 11‑14; Mr. 15.1‑5;

Lc. 23.1‑5)28 Tacan cuu, ta quee ra ta ra nuun

iyo ra Caifás, ta chandaca ra ta ra chira Jesuu iti nu iyo vehe ra cumi tiñucha iyo cuenda ñuun Roma, ta ni viinahan cuu chi. Ña quihvi ra judío canve tiñu, coto cua coo ica ra, vati cunira sacahnu ra vico can. 29 Chacan cuucha quee ra Pilato iti chata nu iyo rata ra, ta nducu tuhun ra chi ra ta ra ti:

―¿Ñaan cuati cuni ndo chi rahya?30 Ta cati ndico ra ta ra chi ra ti:―Ndacu ra ndavaha ni. Chacan

cuu cha vachi ndaca ndi chi ra chihun―cati ra ta ra.

31 Ta cati ra Pilato chi ra ta ra ti:―Cua ndehe maan ndo, vati cua

tachi tuni maan ndo chi ra cuhva catiley maan ndo―cati ra.

Ta cati ndico ra judío can ti:―Ñahni ndatu cha cua cahni ndi

chi ñivi ―cati ra.32Chacan cuu cha quee chi cuhva ni

cati ra Jesuu, vati cha ni cati ra yosocuhva cua cuvi ra. 33 Tacan cuu, taquihvi ndico tucu ra Pilato tichi vetiñu, ta cana ra chi ra Jesuu, ta nducutuhun ra chi ra ti:

―¿Atu maun cuu ra ndaca ñahanchi ñivi judío?

34 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―¿Atu cha saxini maun cuu chi a

cha cati inga ñivi chihun ti tacan cuuchi?

35 Ta cati ra Pilato ti:―Ñavi ra judío cui. Cha ni chaha

cuenda ra sutu chahnu chi ndihi ñivicuu ñivi cun chihun chihin yu. ¿Ñaancha cuu cha ni savahun? ―cati ra.

36 Ta cati ndico ra Jesuu ti:―Ñavi cuenda ñuhun ñuñivi ya

cua cundaca ñahin. Tu cua cundacañahin ihya nu ñuhun ñuñivi ya, cuacani tahan ñivi yu, ta ña cua cuucuhva cuenda cun chihin yu chi ñivijudío can, soco ñavi tacan cuu chi. Ñacua cundaca ñahin ihya ―cati ra.

37 Ta cati ndico ra Pilato chi ra ti:―¿Atu cua cundaca ñahun chi ñi?Ta cati ndico ra Jesuu ti:

―Maun cati ti cua cundaca ñahinchi ñi. Chacan cuu cha quichi yu ihyanu ñuhun ñuñivi ya. Chacan cuu chacacu yu ihya, vati cua cati tuhin chandicha. Tu cua cuni coto ñivi iin chandicha, cua tasoho ñi cuhva cati yu―cati ra.

38Ta nducu tuhun ra Pilato chi ra ti:―¿Ñaan cha cuu cha ndicha?

―cati ra.Cati ra Pilato ti cua cuvi ra Jesuu(Mt. 27.15‑31; Mr. 15.6‑20;

Lc. 23.13‑25)Tacan ni nducu tuhun ra Pilato, ta

cuahan ndico ra nu iyo ra judío can, tacati ra ti:

―Yuhu cati ti ñahni cuati savahara. 39 Chito ndo ti iyo costumbre chacua sañe chi iin ra indi ve caa tichivico ya. ¿Atu cuni ndo cha cua sañechi ra cua cundaca ñahan chi ndo?―cati ra.

40 Tacan cuu, ta cuvaa ndihi ñi, tacati ñi ti:

―Ña cua sañon chi rahya. Cuasañon chi ra Barabaa ―cati ñi, tañasuhu cuu ra Barabaa can.

191 Tacan cuu, ta quihvi ndico ra Pi-

lato, ta cati ra ti cua cani ra sandaruchi ra Jesuu. 2 Tacan cuu, ta savahara sandaru can iin tivi iñu, ta tihi rachi chi xini ra Jesuu, ta sacundichin rasahma tixinda chi ra. 3 Tacan cuu, tatuhva ra nu inda ra Jesuu, ta cati ra ti:

―Na cumi chi maun, tata. Yohocuu ra cua cundaca ñahan chi ñivijudío ―cati ra, [vati cahan cateni rata ra chi ra].

Ta cani ra ta ra chi ra.4Cuahan ndico ra Pilato iti chata, ta

cati ndico ra chi ra judío ta ra ti:―Tava ndique chi ra ihya. Chacan

cuu cha cua coto ndo ti ñahni cuati racuni yu ―cati ra.

5 Chacan ni quee ndico ra Jesuu, taindi xini ra tivi iñu can, ta ndichin rasahma tixinda can, ta cati ra Pilato chira judío can ti:

―Na ndehe ndo chi ra.6 Tacan cuu, ta ndehe ra sutu

chahnu chi ra musu ra chi ra Jesuu, taquechaha cana chaa ra ta ra ti:

Page 185: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU JUAAN 19:7 182 TUTU JUAAN 19:22―Cahni chi ra. Cahni chi ra ―cati

ra.Ta cati ra Pilato ti:―Cua quihin maan ndo chi ra, ta

cua cahni maan ndo chi ra, vati ñahnicuati ra cuni yu.

7Ta cati ndico ra judío can chi ra ti:―Iyo ley ndi, ta iyo cha cua cuvi

rahya cuenda ley ndi, vati cati ra tisehe Ndioo cuu ra ―cati ra.

8 Chini ra Pilato cha cahan ra judíocan, ta quechaha cuyuhvi cuni ra,[vati cati ra ti sehe Ndioo cuu ra].9Quihvi ndico tucu ra tichi ve tiñu, tanducu tuhun ra chi ra Jesuu ti:

―¿Ndaa iti quichi cun? ―cati ra.Ta ra Jesuu taxin inda ra. Ñahni cha

cahan ra.10 Tacan cuu, ta cati ra Pilato chi ra

ti:―¿Atu ña cua cahun cha cahin?

¿Atu ña chito cun ti iyo ndatu chihinyu cha cua sañe chihun, ta iyo ndatuchihin yu cha cua cahni yu chihun?―cati ra.

11 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Tu ña cua cuhva ra Ndioo ndatu

chihun, ña cua cuu tachi tuni cunchihin yu. Chacan cuu cha cahnuxaan ca iyo cuati ra ni chaha cuendachihin yu chihun―cati ra.

12 Chini ra Pilato cha cati ra Jesuu,ta quechaha nducu ra cuhva cha cuasaña ndico ra chi ra, soco cana chaandico tucu ra judío can ti:

―Tu cua sañon chi ra, ñavi amigucun chi ra César ra cumi tiñu cahnuiyo ñuun Roma. Xaan cuni ra Jesuuya chi ra César, vati cuni ra Jesuu cun-daca ñahan maan ra ―cati ra judíocan.

13 Chini ra Pilato tuhun cha cahanra judío can, ta cati ra ti cua tava rasandaru chi ra Jesuu iti chata. Tacancuu, ta ni chacunda ra Pilato nu cuatachi tuni ra chi ra nu nani chi Gabatacuhva cati ñivi judío can chi tuhunhebreo tuhun cahanmaan ñi. 14Quivican tiso vaha ñi, vati cua sacahnu ñivico, ta cha cua cuu chi hora cuiti, taquechaha cati ra Pilato chi ra judíocan ti:

―¡Jihna! Ihya cha iyo ra ndacañahan chihin ndo.

15 Ta cana chaa ndico tucu ra ta rati:

―Cahni chi ra. Cahni chi ra nucruu ―cati ra.

Ta nducu tuhun ra Pilato chi ra tara ti:

―¿Atu cua cahni yu chi ra ndacañahan chi ndo?

Ta quechaha cati ndico ra sutuchahnu ta ra ti:

―Iin tuhun ni ra César cuu randaca ñahan chi ndi ―cati ra.

16Tacan cuu, ta chaha cuendandicora Pilato chi ra Jesuu chi ra judío can,vati cua cahni maan ra ta ra chi ra, taquihin cuenda ra ta ra chi ra.

Chahni ñivi chi ra Jesuu(Mt. 27.32‑44; Mr. 15.21‑32;

Lc. 23.26‑43)17 Cuahan ra Jesuu chi ra ta ra, ta

ndiso ra cruu nu cua cuvi ra. Cuahanra iti nu nani chi nu cuecu iquin xinindii. Gólgota nani chi, cati ñivi judíocan chi tuhun cahanmaan ñi. 18Ticanchahni ñi chi ra. Nu cruu chahni ñichi ra, ta chahni tahan ñi chi inga uvira. Mahñu ni chacuita caa ra Jesuu, taiin iin chiyo xiin ra chacuita caa ra tara. 19Tacan cuu, ta cati ra Pilato ti cuataa ra ta ra iin vitu cahnu, ta cua taara ta ra chi chi xini cruu can, ta catichi ti: “Jesuu ñuunNazaret cuu rahya,ta ndaca ñahan ra chi ñivi judío,” catichi. 20 Tacan cuu, ta tuvi ñivi judíondehe tuhun can, vati yatin ñuunJerusalén cuu nu ni taa ñi chi ra Jesuunu cruu. Uni tuhun ndiso vitu can,ta ndiso chi tuhun cahan ñivi judíocan. Ndiso tahan chi tuhun cahanñiviñuun Roma, ta ndiso tahan chi tuhuncahan ñivi griego. 21 Chacan cuu chacati ra sutu chahnu chi ra Pilato ti:

―Ña vaha cha ni taun ti ndaca ña-han ra chi ñivi judío. Vaha ca cha cuataun ti maan ra cati ti ndaca ñahanra chi ñivi judío. Tacan cati ra chi raPilato, [vati ña ndoo ra vaha cha cuasaxini ñivi ti ndaca ñahan ra Jesuu chiñivi judío].

22Ta cati ndico ra Pilato chi ra judíocan ti:

Page 186: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU JUAAN 19:23 183 TUTU JUAAN 19:41―Cua ndoo chi cuhva can, vati cha

ni tai chi chi.23 Nu ni chahni ra sandaru chi ra

Jesuu quihin ra ta ra sahma cuati ra,ta cumi cuenda chi natahvi ra chichi, vati cua quihin iin iin ra iin iinchi. Quihin tahan ra sahma ndichinra, soco ñahni nu cuicu chi, vati inisahma niniin cuu chi. 24 Chacan cuucha cati ra sandaru can chi tahan rati:

―Ña cua cahnda yo chehe, sococua siqui yo yuu cuati, ta cua ndeheyo yoo cua quihin chi chi ―cati ra.

Tacan ni savaha ra, ta saqueta racuhva cati tutu Ndioo nu cati chi tinatahvi ra ta ra sahma ra, ta quihiniin iin ra chi chi, soco siqui ra chi yuucuati ti cua ndehe ra yoo cua quihinsahma ndichin ra, cati tutu Ndioocuenda ra Jesuu. Chacan ni savaha rasandaru can.

25 Yatin nu inda cruu nu chacuitacaa ra Jesuu inda sihi ra chi ña Maríacuhvi ña. Ñasihi ra Cleofa chi ña,ta inda tahan ña María Magdalena.26Tacan cuu, ta ndehe ra Jesuu ti yatininda sihi ra chi iin ra sacuaha chi ra,ta cuni xaan ra Jesuu chi racan. Tacancuu, ta quechaha cati ra chi sihi ra ti:

―Yaya, ican inda sehun.27 Ta cati ra chi racan ti:―Ican inda sihun―cati ra.Tacan cuu, ta hora can quihin ra chi

ña, ta cha cucumi ra chi ña vehe ra[sava ni ta cua sihi maan ra].

Ni chihi ra Jesuu(Mt. 27.45‑56; Mr. 15.33‑41;

Lc. 23.44‑49)28Tacan cuu, ta chito ra Jesuu ti cha

iyo vaha tiñu quichi ra, ta cati ra ti:―Neti xaan cuni yu―cati ra. Cha-

can cuu cha queta chi cuhva cati tutuNdioo.

29 Tican iyo iin coho nduta chitiuva ndahvi. Chacan cuu cha tihi ñiiin yahma tichi nduta can, ta taa ñichi chi nu yutun, ta sayaha ñi chi chiyuhu ra. 30 Tacan cuu, ta ni chihi raJesuu chi chi, ta cati ra ti:

―Cha iyo vaha.Tacan cuu, ta ni nducuhun xini ra,

ta ni chihi ra.

Caan ra sandaru xiin ra Jesuu chinduyu ra

31 Chica ra judío tu manini chi raPilato ti cua cahnu ra iquin chaha randaa nu cruu can. Tacan cua cahni rachi ra ta ra, tu ña ta cuvi cuii ra, ta cuasanuun ndico ra ta ra chi ra nu cruu.Tacan ni cuni ra judío can, vati ni tisovaha ra ta ra tiñu, vati inga quivi cuuquivi ii quivi cahnu. Chacan cuu chaña cuni ra cha cua ndoo iquin cuñura ta ra nu cruu quivi sábadu can.32 Tacan cuu, ta quichi ra sandaru, tani chahnu ra iquin chaha ra ni chihichi ra Jesuu. Ndihi nduvi tahan rachahnu ra iquin chaha ra. 33 Tacancuu, ta queta ra sandaru nu ndaa raJesuu, ta ndehe ra ti cha ni chihi ra.Chacan cuu cha ña chahnu ca ra iquinchaha ra.

34 Tacan cuu, ta caan iin ra xiin raJesuu chi nduyu ra, ta chati niñi ra,ta chati nduta. 35 Ndihi chacan nindehe yu, ta chahi cuenda chi ndo.Ndicha cuhva cati tuhin cuu chi, vatindicha yu, vati cuni yu cha cua cuinutahan ini ndo chi ra Jesuu. 36Tacan nichacoo chi, vati cuhva cati tutu Ndioocuu chi. Cati chi ti ña cua tahnu iquinra, 37 ta iyo inga nu cati chi ti cuandehe ñivi chi ra nu ni caan ra, catichi.

Ni cuchi ra Jesuu(Mt. 27.57‑61; Mr. 15.42‑47;

Lc. 23.50‑56)38 Tacan cuu, ta ni chica ra José

ra ñuun Arimatea tu manini chi raPilato. Cuni ra José can quihin raiquin cuñu ra Jesuu, vati amigu ra chira, soco ña chito ñivi cha amigu ra chira, vati yuhvi ra José chi ra judío tahanra. Tacan cuu, ta chaha ra Pilatondatu chi ra. 39 Tacan cuu, ta cuahantahan ra Nicodemo chi ra José, ta raNicodemo can cuu ra ni cahan chi raJesuu iin cha cuaa nu quichi quivi.Chandaca ra xahan chahan xico vixin.Mirra chi áloe cuu chi, ta queta ocouchi kilu chi chandaca ra. 40 Tacancuu, ta quihin ra ta ra iquin cuñu raJesuu, ta tuvi ra sahma vaha chi ra,ta cuhu ra xahan can iquin cuñu raticu sahma can cuhva iyo costumbreñi cha cuchi ñi ndii. 41 Yatin nu chihi

Page 187: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU JUAAN 19:42 184 TUTU JUAAN 20:19ra iyo iin nu iyo ita taqui. Ticaniyo iin yavi yuu cha savaha ñivi, tachaa chi, vati ña ta ñahni ndii cucuchiican. 42 Tican cuchi ra chi ra Jesuu,vati quivi tiso vaha ñivi judío cha cuasacahnu ñi vico cuu chi, ta yatin iyoyavi yuu can.

20Ni natacu ndico ra Jesuu(Mt. 28.1‑10; Mr. 16.1‑8; Lc. 24.1‑12)

1 Xini vita cuu chi, ta cuahan ñaMaríaMagdalena nuni cuchi ra Jesuu.Nahan xaan, ta ni vii naan, ta cuahanña. Queta ña, ta ndehe ña ti ña ndasica yuu yuhu chi. 2 Chacan cuu chachinu ndico ña, ta cuahan ña nu iyora Simón Pedro chi ra iyo mani xaanchi ra Jesuu, ta quechaha cati ña chira ti:

―Cha ni tava ndico ñivi chi rachahnu tichi yuu can, ta ña chito ndindaa iti chanaan ñi chi ra ―cati ña.

3 Chacan cuu cha quee ra Pedro chitahan ra, ta cuahan ra. Cuahan ra itinu ni cuchi ra Jesuu, 4 ta chinu ra ta racuahan ra. Nduvi ra chinu, soco nihinca chinu inga ra, ta queta xihna ra nuni cuchi ra Jesuu. 5 Quechaha ndeheihni ra, ta ndehe ra ti caa sahma, socoña quihvi ra. 6 Tacan cuu, ta quetatahan ra Simón Pedro. Iti chata raquichi ra, [vati ña nihin vaha chinura,] ta quihvi ra iti tichi, ta ndehetahan ra ti caa sahma can. 7Caa tahanpañitu cha cunuhni xini ra, soco ñacaa chi nu caa inga sahma. Caa siinchi iin chiyo, ta ituvi vaha chi. 8Tacancuu, ta quihvi tahan inga ra. Ra quichixihna cuii cuu ra, ta ni ndehe tahanra, ta ni chinu ini ra [ti cha natacundico ra Jesuu]. 9 Ña ta cutuni ini rata ra yoso cuhva cati tutu Ndioo ticua cuvi ra, ta cua natacu ndico ra.10 Tacan cuu, ta cuahan ndico ra ta raiti vehe ra.

Ndehe ña María Magdalena chi raJesuu

(Mr. 16.9‑11)11Tacan cuu, ta inda ñaMaría Mag-

dalena can iti chata nu ni cuchi raJesuu. Ndahyu ña. Ndahyu ña, tandehe ihni ña, vati cuni ndehe ña iti

tichi, 12 ta ndehe ña ti iyo uvi tatunNdioo. Ndichin ra sahma cuichin, tandaa ra nu ni chacava ra Jesuu. Iinra ndaa nu chacoo xini ra, ta inga randaa nu chacoo chaha ra. 13 Tacancuu, ta quechaha cati ra chi ña ti:

―Yoho sihi, ¿ñacu ndahyu xaun?Ta cati ña chi ra ti:―Quichi quihin ñivi chi ra chahnu,

ta ña chite ndaa iti cha cuchi ndico ñichi ra.

14 Tacan cati ña, ta ndico coo ña,ta ndehe ña ti cha inda ra Jesuu, socoña chito ña cha ra Jesuu cuu ra, 15 taquechaha cati ra chi ña ti:

―¿Ñacu ndahyu cun, ta sihi?¿Yochi nanducu cun? ―cati ra.

Saxini ña ti ra cumi ita cuu ra, tacati ña chi ra ti:

―Vasi maun cuu ra quichi quihiniquin cuñu ra, taa. Cua cati cun chihinyu ndaa iti cha cuchi ndico cun chi randii can, ta cua cuiso ndico main chira inga chiyo ―cati ña.

16 Ta cati ndico ra Jesuu chi ña ti:―¡María! ―cati ra.Ta ndico coo ña, ta cahan ña chi ra.

Tuhun hebreo cahan ña, ta cati ña ti:―¡Raboni! ―cati ña. Maestru cuni

cati tuhun can.17 Tacan cuu, ta cati ra Jesuu ti:―Ña tiun chihin yu, vati ña ta

cuhin nuun iyo suti. Cuahan nuun iyora amigu yu, ta cua cati cun chi ra ticua cuhin nuun iyo suti nu iyo sutundo ―cati ra.

18 Tacan cuu, ta cuahan ña MaríaMagdalena can, ta chaha ña cuendati cha ni ndehe ña chi ra chahnu, tachaha ña cuenda ñaan tuhun cha nicati ra chi ña.

Ndehe tahan ra sacuaha chi ra Jesuuchi ra

(Mt. 28.16‑20; Mr. 16.14‑18;Lc. 24.36‑49)

19 Cha cuaa domingu xini vita can,ta ndasi vaha yu vehe nu iyo cuiti rasacuaha chi ra Jesuu, vati yuhvi racuenda ra judío. Tacan cuu, ta quichira Jesuu, ta ni chacuinda ramahñu nuiyo ra, ta quechaha cati ra chi ra ti:

―Na cua coo taxin anima ndo.

Page 188: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU JUAAN 20:20 185 TUTU JUAAN 21:720 Tacan cati ra, ta sanahan ra

ndaha ra chi ra ta ra, ta sanahanra xiin ra chi ra. Chacan cuu chaquechaha cusii ndico ini racan ta ra,vati ndehe ndico ra chi ra chahnusacuaha chi ra. 21 Tacan cuu, ta catindico ra Jesuu chi ra ti:

―Na cua coo vii anima ndo. Tavatiñu yu chi ndo cuhva ni tava tiñu sutichihin yu.

22 Tacan cati ra, ta ni tivi ra tati rachi ra, ta quechaha cati ra ti:

―Na cua coo ra Tati Ndioo chi ndo.23Tu cua sanaan ndo cuati ndacu ñivi,cua naan ndicha cuati ñi. Tu ña cuasanaan ndo cuati ndacu ñi, ña cuanaan chi ―cati ra.

Ndehe tahan ra Tuma ti cha natacundico ra chahnu

24 Ta ra Tuma cuu tahan ra iinra uchi uvi ra sacuaha chi ra Jesuu,ta cati ñivi ti Tuma xinihin cuu ra.Racan ña iyo ra nu iyo cuiti tahanra, ta ni quichi ra Jesuu. 25 Chacancuu cha quechaha cati tahan ra chi raTuma ti:

―Cha ni ndehe ndi chi ra chahnu―cati ra.

Ta cati ndico ra Tuma chi ra ti:―Tu ña cua ndehi nu ni caan clavu

ndaha ra, tu ña cua tihi nundahi nuni caan clavu can, tu ña cua tihi ndahinu caan nduyu xiin ra, ña cua cuinuini yu ―cati ra.

26 Yaha una quivi, ta ni nducuitindico tucu ra sacuaha chi ra Jesuu, taiyo tahan ra Tuma. Ndasi ndico tucuyu vehe, soco quihvi ra Jesuu, ta nichacuinda ramahñu nu iyo cuiti ra, taquechaha cati ra ti:

―Na cua coo taxin anima ndo.27 Tacan cuu, ta quechaha cati ra

chi ra Tuma ti:―Ihya tichi ndahi cua tihun nun-

dahun, ta cua tihun ndahun tihya xiinyu, ta cua ndehun. Ña cua saxini con,soco cua cuinu ini cun ―cati ra.

28 Tacan cuu, ta cati ndico ra Tumachi ra ti:

―Sacahnu ndicha yu chihun, vatiNdioo cuun, tata ―cati ra.

29 Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Chinu ini cun, vati cha ndehun

chihin yu. Iyo ñivi ña cua ndehe ñi

chihin yu, ta cua cuinu ini ñi. Vahaxaan ca cua cusii ini ñican ―cati ra.

Cha taa ra Juaan tutu ya, vati cuacuinu ini ñivi chi ra Jesuu

30Cuaha xaan ca cuhva ni savaha raJesuu ndehe ra sacuaha chi ra, socoña ni tai ndihi chacan tichi tutu ya.31 Ndihi tuhun ya ni tai, vati tacan nicua cuinu ini ndo ti ra Jesuu cuu seheNdioo, vati racan cuu ra ni tava tiñu raNdioo. Chacan cuu cha cua coo nditondo chi ra, tu cua cuinu ini ndo chi ra.

21Ndehe ndico tucu ucha ra sacuaha

chi ra Jesuu chi ra1 Tacan cuu, ta queta inga quivi, ta

ndehe ndico tucu ra sacuaha chi raJesuu chi ra yu tañuhun Tiberia, tatehen ni ndehe ra chi ra. 2 Iyo cuitira Simón Pedro chi ra Tuma xinihinchi ra Natanael ñuun Caná chi nduvira cuu sehe ra Zebedeo chi inga uvi rasacuaha chi ra. 3 Tacan ni iyo cuiti ra,ta quechaha cati ra Simón Pedro chira ta ra ti:

―Cuahin, vati cua tiin main tiaca.Ta cati ndico ra ta ra chi ra ti:―Coho, vati cua cuhun tahan ndi

chihun.Chacan cuu cha cuahan ra ta ra, ta

quihvi ra tichi tundoo, ta ña ta ñahnicha tiin ra cha cuaa can. 4 Cha cuacundichin, ta ndehe ra cha inda Jesuuyu nduta can, soco ña chito ra ta ra tira Jesuu cuu ra. 5Tacan cuu, ta cati raJesuu chi ra ta ra ti:

―¿Atu ña ta ñahni cha tiin ndo, tayani xaa?

Ta cati ndico ra ta ra ti:―Ña ta ñahni.6Ta cati ra Jesuu chi ra ti:―Cua cani ndo taraya inga chiyo,

ta cua nihin ndo chi ri ―cati ra.Chacan cuu cha cani ra ta ra chi chi

inga chiyo, ta ña cuu ca canihin ra chichi, vati cuaha xaan ri tiaca indi. 7 Iyotahan ra cha cuni xaan ra Jesuu, tacati racan chi ra Pedro ti:

―¡Jihna! Ra chahnu cuu ra chainda.

Nu ni chini ra Simón Pedro ti rachahnu cuu ra chuhni ndico ra tichira, vati ña chanami vaha ra, ta chapa

Page 189: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU JUAAN 21:8 186 TUTU JUAAN 21:23ra tichi nduta, ta cuahan ra iti yunduta, 8 soco cuahan inga ra tichi tun-doo can, vati ña cani iyo yuhu nduta.Vasi queta ciendu metro, ta queta rata ra yu nduta can. Xita queñuhun rataraya can, ta cuaha xaan tiaca ñuhuntichi chi. 9 Tacan cuu, ta queta ra tara yu nduta can, ta ndehe ra cha cayuñuhun, ta cha tihyo tiaca, ta iyo tahanpaan. 10Tacan cuu, ta cati ra Jesuu chira ta ra ti:

―Cua naquihin ndo uvi uni tiacacha tiin ndo vitin ―cati ra.

11Quihvi ra Simón Pedro tichi tun-doo can, ta quechaha xita queñuhunra chi ri nda cua nda nu ñuhun iti, tamani tiaca nahnu ñuhun taraya can.Queta iin ciendu uvi xico uchi uni ri,ta cuahaxaan ri cuu ri, socoña tahndataraya can. 12 Tacan cuu, ta cati raJesuu chi ra ta ra ti:

―Nahan ndo, vati cua curamosando ―cati ra.

Ta yuhvi ra ta ra nducu tuhun rachi ra yoo ra cuu ra, vati chito ra ti rachahnu cuu ra, [soco tucu cuhva iyora]. 13 Tacan cuu, ta ni tuhva ra Jesuuyu nuhun can, ta quihin ra paan can,ta ni chaha ra chi chi chi ra ta ra, ta tani cuhva chaha ra tiaca can.

14 Chehe cuu uni chaha cha nindehe ra sacuaha chi ra Jesuu chi ra,ta cha ni chihi ra, ta natacu ndico ra.

Cahan ra Jesuu chi ra Simón Pedro15 Ndihi chachi ra ta ra, ta sa

quechaha cati ra Jesuu chi ra SimónPedro sehe Jonaa ti:

―Moon, cuni rahya ta ra chihin yu.¿Atu cuni con chihin yu?

Ta cati ndico ra Pedro chi ra ti:―Chito cun ti cuni yu chihun, ra

chahnu.Ta cati ra Jesuu ti:―Cua tindeun chi ñivi yu―cati ra.16 Tacan cuu, ta cati ndico tucu ra

Jesuu chi ra Pedro ti:―¿Atu cuni cun chihin yu, Moon?Ta cati ndico ra Pedro chi ra ti:―Chito cun ti cuni yu chihun, ra

chahnu.Ta cati ra Jesuu chi ra ti:―Cua cumi cun chi ñivi yu ―cati

ra.

17 Tacan cuu, ta cati ndico tucu raJesuu chi ra cha cuu uni chaha:

―¿Atu cuni cun chihin yu, Moon?―cati ra.

Ta quechaha cucuihya cuni animara Pedro, vati cha uni chaha chanducu tuhun ra tuhun can chi ra, tacati ra chi ra ti:

―Ra chahnu, chito cun ndihi chaiyo. Chito cun ti cuni yu chihun.

Ta cati ndico ra Jesuu ti:―Cua tindeun chi ñivi yu. 18 Cati

ndicha yu chihun ti cha cuun rativaa, ta chacundichin cun sahmon,ta cuahun ndaa iti cuni maun cuhun,soco cua nduchahnu cun, ta sa cuasacaun ndahun, ta cua sacundichininga ñivi chihun, ta cua cuiso ñi chi-hun ndaa iti cuni maan ñi. Ña cua cuuca cati maun ndaa iti cua cuhun cun―cati ra Jesuu chi ra Pedro.

19Tacan cati ra Jesuu, vati chaha racuenda yoso cuhva cua cuvi ra Pedro,ta cua sacahnu ra chi ra Ndioo. Tacancuu, ta cati ndico tucu ra chi ra ti:

―Na cua savahun cuhva cuni yu―cati ra.

Iin ra amigu xaan ra chi ra Jesuu20Tacan cuu, ta ndico coo ra Pedro,

ta ndehe ra ti chata ra vachi iin ra,ta cuni xaan ra Jesuu chi ra. Racancuu ra ni chacava yatin nu chacava raJesuu, ta chachi ra icaa ni nu quichiquivi, ta quivi can quechaha nducutuhun ra chi ra Jesuu ti yoo ra cuu racua xico tuhun chihin ra. 21Ndehe raPedro ti ra cahan tuhun can cuu ravachi iti chata, ta cati ra chi ra Jesuuti:

―¿Ñaan cha cua tahan racan, ta rachahnu? ―cati ra.

22Ta cati ndico ra Jesuu chi ra Pedroti:

―Tu cua cuni yu cha cua ndoo randa cua nda quivi cua quichi ndico yu,ñavi cuenda maun cua cuu chi. Maunna cua savahun cuhva cuni yu ―catira.

23 Tacan cuu, ta quechaha saxinindihi ñivi Ndioo ti ña cua cuvi racan,soco ña cati ra Jesuu ti ña cua cuvi ra.Cati ra ti tu cua cuni ra cha cua ndoora nda cua nda quivi cua quichi ndico

Page 190: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU JUAAN 21:24 187 TUTU JUAAN 21:25tucu ra, ñavi cuenda ra Pedro cua cuuchi, cati ra.

24Ta ra cuu amigu xaan chi ra Jesuucuu ra ni cati tuhun ndihi tuhun ya, tani taa ra chi chi nu tutu ya, ta chito yoti cha ndicha cuu tuhun cati tuhun ra.

25 Iyo cuaha xaan ca cha ni savahara Jesuu, soco yuhu saxini ti ña cuacundee yo taa yo ndihi tuhun cha nisavaha ra, vati cuaha xaan chi cuu chi.Na cua cuu chi tacan ni.

Page 191: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 1:1-2 188 TUTU HECHO 1:16

TIÑU CHA NI SAVAHARA TATUN JESUUNi chacoo tuhun ti cua quichi ra Tati

Ndioo1-2 Yuhu cha ni tai iin tutu chihun

iti chata nu ni quichi quivi, yoho Teó-filo. Tutu tai chihun xihna cuii cuuchacan, ta chahi cuenda yoso cuhvani savaha ra Jesuu nu quichi quivi.Chaha tahin cuenda yoso cuhva nisacuaha ra chi ñivi. Quivi can ninacachi ra chi ra cuu tatun ra. Tacancuu, ta cati ra Tati Ndioo chi ra Jesuuti cua cati tuhun ra chi ra tatun rañaan tiñu cua savaha ra ta ra. Tacanni savaha ra Tati Ndioo, ta sa cuahanra Jesuu iti siqui andivi. 3Xihna ca nindehe ra Jesuu tu ndoho, ta ni chihira. Chito tatun ra ti cha ndicha iyondito ndico ra Jesuu, vati ndehe ra tara cha ni savaha ra Jesuu quivi can.Uvi xico quivi cha iyo ndico ra chitatun ra, ta cati tuhun maan ra yosocuhva cua cundaca ñahan ra Ndioochi ñivi ra.

4Ni vii iyo ra Jesuu chi tatun ra, taquechaha cati tuhun ra chi ra ta ra.Cati ra chi ra ta ra ti:

―Ña cua quee ndo tichi ñuunJerusalén, soco cua cuatu nuun ndo.Na cua quichi xihna ra Tati Ndioo, vaticua tachi suti chi ra cuhva cati yu chindo. Nu quichi quivi chahi cuendachi ndo, vati cua quichi ra Tati Ndioo.5 Ni sacuanduta ra Juaan chi nduta,soco vaha xaan ca cha cua quichi raTati Ndioo. Inga suhva ca quivi, tacua quichi coo ra chihin ndo―cati raJesuu.

Cuahan ra Jesuu iti siqui andivi6 Tacan cuu, ta nducuiti tucu ra

Jesuu chi ra tatun ra, ta quechahanducu tuhun ra ta ra chi ra Jesuu ti:

―Ra chahnu, ¿atu tichi quivi yacua cuhva ndico maun ndatu, ta cuacundaca ñahan ndico ra cuu ñivijudío? ―cati ra.

7 Cati ndico ra Jesuu chi ra ta ra:―Ña cua coto ndo ndaa quivi, ta ni

ña cua coto ndoñaan yoo cua cundaca

ñahan ndico ra cuu ñivi judío. Chisutu yu cuu ndatu can, 8 soco cua coora Tati Ndioo chihin ndo, ta cua cootu ndee ini ra Ndioo chi ndo, ta cuacati tuhun ndo ñaan cuhva ni chacoichi ndo. Cua cati tuhun ndo tichiñuun Jerusalén, ta cua cati tuhun ndonini cahnu ñuhun Judea chi ñuhunSamaria, ta cua cati tuhun tahan ndonini cahnu ñuhun ñuñivi ―cati raJesuu.

9Chandihi cahan ra Jesuu, ta ndehetatun ra ti ndaa ra iti siqui. Chasi iinvico nu cuahan ra. Ña ndehe ca ratatun chi ra, 10 soco ndehe xaan ra tara iti siqui nu cuahan Jesuu, ta jihnacha iyo uvi rai nu inda ra ta ra. Nduvitahan ra nami sahma cuichin, 11 taquechaha cati ra chi ra tatun Jesuucan ti:

―Ndioho yani xaa, ña cua ndeheca ndo iti siqui andivi. Cha quee raJesuu nuun iyo ndo, ta cuahan ra itisiqui. Cua quichi ndico ra ta ni cuhvani ndehe ndo cha cuahan ra iti siquiandivi ―cati racan ta ra.

Ni quihin ra Matía tiñu ni chiso raJuda

12Tacan cuu, ta quee ra tatun Jesuuta ra yucu Olivo can, ta cuahan ndicora iti ñuun Jerusalén. Yatin ñuunJerusalén iyo yucu can. [Vasi quetasava hora chica ñivi cha chahan ñitican.] 13 Quihvi ndico ra tatun Jesuutichi ñuun, ta cuahan ra ta ra ndavehe iyo nda siqui, ta ni chacunda rata ra. Ican iyo ra Pedro chi ra Jacobochi ra Juaan chi ra Ndree chi ra Felipechi ra Tuma chi ra Bartolomé chi raMateo chi ra Jacobo sehe ra Alfeochi ra Simón ra cuni cuati chi ñiviñuun Roma chi ra Juda yani ra Jacobo.14 Ndihi ni quivi nducuiti ndihi ra tara, ta nducuiti tahan ña María sihira Jesuu chi inga ñi ñahan. Nducuititahan yani ra Jesuu chi ñi, ta nahanxaan tuhva ñi cahan ñi chi ra Ndioo.

15 Tuvi ñivi Ndioo nducuiti quivican. Iin cahnu ni nducuiti ñi.Vasi queta iin ciendu oco ñi, ta nichacuinda ra Pedro, ta quechaha catira chi ñi ti:

16―Ndioho yani xaa, nini xaan cuasacuinu yo cuhva cati ra Ndioo tichi

Page 192: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 1:17 189 TUTU HECHO 2:11tutu ra. Nu quichi quivi cati tuhun raTati Ndioo chi ra David ti cua taa ratuhun yoso cuhva cua tahan ra Juda.Racan cuu ra ndaca chi ñivi tiin chi raJesuu. 17 Chica tahan ra Juda can chindi, ta tiñu savaha ndi satiñu tahanra. 18 Quihin ra Juda xuhun yahvira, vati savaha ra ndavaha ni, ta satara iin ñuhun. Nduva ra iti xini ra,ta ndata tichi ra, ta quee chiti ra, tachihi ra. 19 Chito ndihi ñivi iyo ñuunJerusalén ñaan cha ni tahan ra Judacan. Chacan cuu cha Acéldama naniñuhun can cati ñi chi tuhun cahanmaan ñi. Nu chati niñi ñivi cuu tuhuncan, vati tican ndoyo ñuhun ra Judacan. 20Tichi libru Salmo cati ra Ndioocuenda ra Juda ti:Taxin cua ndoo nu ni chacoo ra,ta yoni cua coo tican.ta cati ndico tucu ra Ndioo ti:Tiñu ni chiso ra cua quihin inga rai.Tacan ni cati ra Ndioo cuenda ra Judaiti chata.

21-22 ’Chacan cuu cha cua quihininga rai tiñu ni chiso ra Juda, ta cuacati tuhun tahan ra ti cha natacundico ra Jesuu. Iyo cha ni chica tahanra chihin ndi ndihi ni quivi ni chacoora chahnu Jesuu chihin yo. Iyo chachica ra chihin ra Jesuu nda quivini sacuanduta ra Juaan ta nda quivicha cuahan ra Jesuu iti siqui andivi.¿Ndaa ndo cuu ra? ―cati ra Pedro.

23 Tacan cuu, ta cha nihin ñi uvira. Iin ra nani José Barsabaa. Justonani tahan ra, ta inga ra nani Matía.24 Tacan cuu, ta quechaha cahanndahvi ñi chi raNdioo, ta cati ra Pedrochi ra ti:

―Yoho ra chahnu, chito cun yososaxini ndihi ñivi chi anima ñi. Cuasanahun chihin ndi yoo rai cua quihintiñu ni chiso ra Juda, vati uvi ra cuura iyo ihya. 25Cua sanahun yoo ra cuacuu tatun Jesuu, vati quee siin ra Juda,ta ndoyo ñuhun ra. Tacan ni cati raPedro chi ra Ndioo.

26 Tacan cuu, ta quechaha siqui rata ra chi yuu cuati, ta sacanaan raMatía, vati quee yuu ra. Chacan cuucha quihvi tahan ra Matía, ta cha cuutahan ra tatun Jesuu, vati uchi iin nira ni ndoo.

2Cuhva cha ni quichi ra Tati Ndioo

1Queta iin vico sacahnu ñivi judío,ta ni nducuiti ndihi ñivi Ndioo.2 Tacan cuu, ta quii xaan quechahachini ñi iin ndusu. Iti siqui andiviquee ndusu can, ta cuhva caa tatinihin xaan caa chi. Chini ñi cha nihinxaan yaha tati can niniin vehe nundaa ñi, 3 ta ndehe ñi iin cha caacuhva caa yaa ñuhun. Chita cuati chi,ta chacoso chi xini iin iin ñivi can.4Quihvi ra Tati Ndioo anima ndihi ñi,ta quechaha cahan ñi tuhun cahanñivi cuu inga tucu ñivi, ta siin siintuhun cahan ñi ta ñi. Cahan ñi cuhvachaha ra Tati Ndioo chi ñi.

5 Quivi can iyo ñivi judío cha queeñi nini cahnu ñuhun ñuñivi, ta chaiyo cuii ñi ñuun Jerusalén. Cumi vahañi costumbre maan ñi cha sacahnuñi chi ra Ndioo. 6 Chini tahan ñicanndusu quee iti siqui. Chacan cuucha nducuiti ñi. Ña nihin ñi cuhvañacu chini ñi cha cahan ñivi Ndioocan. Iin iin ñi judío can cutuni ini ñicha cahan ñivi Ndioo can, vati tuhuncahan maan ñi ñuun ñi cahan tahanñivi Ndioo can. 7 Iyo xaan iyo xaancuni ñivi judío can, ta quechaha catiñi chi tahan ñi ti:

―Ñivi ñuhun Galilea cuu ndihi ñi,ta cahan ñi tuhun cahan maan yo.8 Iin iin yo chini yo tuhun cha cahanñivi can. Cahan ñi cuhva cahan ñiviiyo ñuun yo nu vachi cuahnu yo, tasiin siin ñuun yo. 9 Iyo yo quichiyo ñuhun Partia. Inga yo quichi yoñuhun Media, ta cuaha xaan ñuhunquichi yo. Quichi yo ñuhun Elam,ñuhun Mesopotamia, ñuhun Judea,ñuhun Capadocia, ñuhun Ponto,ñuhun Asia quichi yo. 10Quichi tahanyo ñuhun Frigia, ñuhun Panfilia,ñuhun Egipto, ta sava ñuhun Libiacha iyo cuenda ñuhun Cirene. Ndihiñuhun can quichi yo, ta iyo ñivi tahanyo quichi ñi ñuunRoma, ta iyo ñi ihya.11 Iin cuhva yo cuu ñivi judío, vati tatajudío vachi cuahnu yo, ta inga cuhvayo sacuaha yo, ta ni quihvi yo cuendañivi judío. Iyo tahan yo quichi yo

Page 193: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 2:12 190 TUTU HECHO 2:28ñuhun Creta chi ñuhun Arabia. Chinisoho yo tuhun cha cahan ñivi Ndioocan, vati cahan ñi tuhun cahan maanyo, ta cati ñi ti cahnu xaan cha nisavaha ra Ndioo ―cati ñi chi tahanñi.

12 Iyo xaan cuni ndihi ñivi can, ta ñanihin ñi cuhva ñaan cha cuu chi. Iyoñi cati ñi chi tahan ñi ti:

―¿Ñaan cha cuu chehe? ―cati ñi.13 Inga ñi sacateni ñi, ta cati ñi ti:―Chini xaan ra, vati cha chihi ra

ndixi ―cati ñi.Tuhun ni cati tuhun ra Pedro chi ñivi

14 Tacan cuu, ta ni chacuinda raPedro chi ndihi ra tatun Jesuu, taquechaha cati tuhun ra Pedro chi ñi-can cha iyo ñuun Jerusalén can. Catira ti:

―Ndioho yani xaa, na cua tasohondo tuhun cua cati tuhin chihin ndo,vati tacan cua coto ndo ñaan cuendacha cahan ndi inga tuhun. 15Ña chinindi cuhva saxini maan ndo, vati caaiin cha nahan cuu chi, ta [ña ta quetahora cha chica cuu ra chini]. 16Ni cha-coo iin rai cha cunani Joel iti chata. Racahan cuenda ra Ndioo cuu ra, ta catira ti:17 Cha cati ra Ndioo ti:nu cuahan quivi cua tachi yu Tati Ii

yu,ta cua coo ra chi ndihi ñivi.Sehe ndo cua cahan tuhin.Cua ndehe ra tivaa cha cua sanahin

chi ra,ta cua cahan ñumahna chi ra chani-

hin.18Nu cuahan quivi cua tachi yu Tati Ii

yu,ta cua coo ra chi ñivi cuu musu yu,ta cua cahan ñi tuhin.19 Iti siqui cua savahi iin cuhva,ta cua nduiyo ñivi.Iti nu ñuhun cua savahi inga cuhva,ta cua ndehe ñi yoso cuhva iye.Cua coo tu ndoho,vati cua cuvi xaan ñivi,ta cahnu xaan ñuhun cua cayu,ta cuaha xaan yuhma cua coo.20 Cua ndahva ñuhun ri nicandi,ta cua nducuaha ri yoo.Cuaha ri cua cuu sava ta cua iyo niñi.

Tacan cuu, ta cua queta quivi cahnuquivi cua quichi ndico rachahnu,

ta cua tachi tuni ra chi ndihi ñivi.21Tu cua cahan ndahvi ñivi chihin yu,cua cacu ñi chi tu ndoho can.Tacan ni cati ra Ndioo ―cati ra Joelcan.

22 ’Ndioho yani xaa, tasoho ndotuhun cua cati tuhin chi ndo. Chahicuenda chi ndo yoo rai cuu ra Jesuura ñuun Nazaret. Chito ndo ti tiso raNdioo tiñu chi ra Jesuu, vati savaha raJesuu iin cuhva inga cuhva. Chacancuu cha chito ndo ti cha iyo tu ndeeini chihin ra Jesuu, ta chito ndo chanduiyo ñivi ndehe ñi cha savaha ra,ta chito ndo yoso cuhva iyo ra Ndioo.Ndehe maan ndo ndihi cha savaha raJesuu, vati chaha ra Ndioo tu ndee inichi ra chacoo nu iyo ndo. 23 Iti chatanu quichi quivi chito ra Ndioo yosocuhva cua savaha ndo chi ra Jesuu, tavitin chaha ra cha savaha ndo cuhvacuni maan ndo. Chacan cuu chachaha ndo cha taa ra savaha ndavahani chi ra Jesuu nu cruu. Tacan nichahni ndo chi ra, 24 soco chaha raNdioo tu ndee ini chi ra, ta natacundico ra. Tava ra Ndioo chi ra Jesuunu iyo ñivi ndii, vati ña cuu ndoo ratican. 25 Iti chata ni cati ra Davidcuenda ra Jesuu ti:Chite vati iyo ra chahnu chihin yu.Iyo ra ndihi ni hora,vati ndoo cuii ra chihin yu.Chacan cuu cha ña cua saxini yu.26 Chacan cuu cha cusii ini yu,ta chahi cuenda vati sii cuni yu.Chito vahi cha cua nandoto ndico

ndiche.27Ña tichahi,vati ña cua nacoo ihni cun chihin yu

nuun iyo ñivi ndii,ta ni ña cua cuhvon cha cua tahyu

iquin cuñu yu.28Cha sanahun chihin yu yoso cua coo

ndito yu chihun.Cua cusii ini yu cua savahun,vati cua coi chihun,cati ra David cuenda ra Jesuu, [vatiña cua ndoyo ñuhun cuii ra Jesuu nucuahan quivi].

Page 194: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 2:29 191 TUTU HECHO 2:4529 ’Yani xaa, cua cati cachin yu

chihin ndo ñaan ni tahan ra chahnuDavid ra ndaca ñahan chi ñivi yo nuni quichi quivi. Chihi tahan maanra, ta cuchi ra, ta ihya ni iyo ñañara nda cua nda vitin. 30 Iin ra cahancuenda ra Ndioo cuu ra chahnu Davidcan. Chito ra ti cua savaha ra Ndioocuhva cati ra chi ra, vati cati ra tinu cuahan quivi cua coo iin ñivi raDavid, ta cua cundaca ñahan ra cuhvandaca ñahan ra David quivi can, catira Ndioo. 31Tuhun can chito ra Daviditi chata. Chito ra ti cua tava tiñu raNdioo chi ra Cristo nu cuahan quivi,ta cua sacacu ra chi ñivi nu iyo ñi chitu ndoho. Chaha ra David cuenda ticua natacu ndico ra Cristo. Chacancuu cha cati ra cuenda ra Cristo ti ñacua ndoo ihni ra nu iyo ñivi ndii, tani ña cua tahyu iquin cuñu ra, cati raDavid iti chata. 32Ndihi ndi cati tuhunndi cha ni ndehe ndi, ta ndehe ndi tichaha ra Ndioo tu ndee ini chi maanra Jesuu, ta natacu ndico ra. 33 Chahara Ndioo ndatu cahnu xaan chi Jesuuiti siqui andivi, vati iti chata cati raNdioo chi ra ti cua queta quivi cuacuhun ra Tati Ndioo nu ñuhun ñuñivi,cati ra. Chacan cuu cha tachi ra Jesuuchi ra ihya. Maan ra Tati Ndioo cuu rasavaha ndihi cha ni ndehe ndo vitinquivi ya, ta suvi ra savaha ndihi chani chini ndo vitin, vati sa quichi rachuhva. 34 Chaha ra David cuendayoso cuhva cua cuhun ra Jesuu itisiqui, vati ñavi ra David cuu ra cuahaniti siqui. Cati ndico tucu ra David cancuenda ra Jesuu ti:Maan ra ndaca ñahan chi yuhu,ta cati ra chahnu Ndioo chi ra ticua cunda ra Jesuu iti chiyo ndaha

cuaha ra,vati iyo ndatu chihin ra.35 Iyo ra cua cuxaan ini ra chihin ra,soco cua sacanaan ra chi racan ta ra,vati cua tindee ra Ndioo chihin ra.Tacan ni cati ra Ndioo, cati ra Davidtiempu chahnu, [vati cua coo tu ndeeini chi ra Jesuu quivi cua ndehe ra tundoho].

36 ’Ndihi ndioho yani xaa, na cuacutuni ndicha ini ndo tuhun cha catituhin chihin ndo, vati tava tiñu ra

Ndioo chi ra Jesuu, vati cua sacacu rachi ñivi nu iyo ñi chi tu ndoho. Chahara Ndioo tu ndee ini chi ra, ta ndacañahan ra chi ñivi ra. Maanndo chahnindo chi racan, vati taa ndo chi ra nucruu―cati ra Pedro chi ndihi ñivi iyocuiti tican.

37 Sa chini ñi tuhun cati tuhun raPedro, ta cuihya xaan quechaha cunianima ñi. Quechaha nducu tuhun ñichi ra Pedro chi ndihi ra tatun Jesuuti:

―Yani xaa, ¿ñaan cua savaha ndi?―cati ñi.

38 Ta cati ndico ra Pedro chi ñi ti:―Iin iin ndo cua saña ihni ndo

cuati ndacu ndo, ta cua nducu ndoiti Ndioo. Cuanduta ndo cuenda raJesucristo, vati cua naan cuati ndo.Cua coo tahan ra Tati Ndioo chi ndo,vati iin cha samani Ndioo chihin ndocuu chacan. 39 Iti chata cati ra Ndiooti cua tachi ra Tati Ii ra chihin ndo chiñivi ndo chi ndihi ñivi cuu inga tucuñivi. Cua coo ra Tati Ndioo chi ndihiñivi, tu cua cana ra chihin ñi, cati raNdioo ―cati ra Pedro.

40Cuaha tuhun cati tuhun ra Pedro,ta chaha ra cha chini tuni chi ñi. Catira chi ñi ti:

―Coo vaha ndo chi ra Ndioo, cotocua ndoyo ñuhun tahan ndo chi ñivindacu ndavaha ni ―cati ra.

41 Iyo ñi chinu ini ñi tuhun catituhun ra Pedro, ta ni chanduta ñi.Vasi queta uni mil ñivi quihvi cuendara Ndioo quivi can. 42 Ndihi ni quivinducuiti ñivi, ta sacuaha xaan ñi chira tatun Jesuu. Inuun inuun chacoondihi ñi chi tahan ñi. Chachi tahan ñipaan Ndioo, vati ñuhun ini ñi ti chihira Jesuu cuenda maan ñi, ta cahanndahvi ñi chi ra Ndioo ndihi ni quivi.

Cuhvani chacoo ñiviNdioo cha xihnacuii

43 Tacan cuu, ta quechaha cuyuhvindihi ca ñivi, vati cuaha xaan cuhvasavaha ra tatun Jesuu. Ndehe ñicha savaha ra, ta nduiyo ñi suhva, tandehe ñi yoso cuhva iyo ra Ndioo.44 Iyo cuiti ndihi ñivi Ndioo, ta iincahnu iyo ñi chi tahan ñi. 45 Xicondico ñi cha iyo chi ñi. Xico ñi tihyoñi, ta xico ñi ndatiñu ñi, ta chaha ñi

Page 195: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 2:46 192 TUTU HECHO 3:16cha ni nihin ñi chi tahan ñi, tu iyo chacumani chi tahan ñi. 46 Inuun inuuniyo ñi ta ñi, ta ndihi ni quivi ndu-cuiti xaan ñi ve ñuhun cahnu cha iyocuenda ñivi judío can. Vehe tahan ñichachi ñi paan Ndioo cha iyo cuendara Jesuu. Icaa ni chachi ñi chi tahanñi ndihi ni quivi. Cusii ini ñi, ta ña xiianima ñi. 47 Sacahnu ñi chi ra Ndioo,ta iyo xaan tu manini chi ñi. Chacancuu cha vaha cuni ndihi ca ñivi ndeheñi chi ñi. Ndihi ni quivi nducuñivi chacua naan cuati ñi, ta quihvi ñi cuendara Ndioo. Tacan ni savaha ra chahnuNdioo quivi can.

3Ni nduvaha iin ra cojo

1 Iin quivi cuahan ra Pedro chi raJuaan iti ve ñuhun cahnu nu sacahnuñivi judío. Caa uni cha cua ini horacha cahan ñivi judío can chi ra Ndioocuu chi. 2Cha cua queta ra ta ra tican,ta yaha ñivi ndiso ñi chi iin ra cojo.Cojo cuu ra, vati tacan ni cacu ra, tandihi ni quivi nacoo ñi chihin ra yucora soco ndavi ve ñuhun can. Nutaqui nani yu cora can. Ican ni nacooñi chi ra, ta caya ra xuhun, vati yahaxaan ñivi cha cua quihvi ñi ve ñuhun.3 Tacan cuu, ta ndehe ra ti cua quihvitahan ra Pedro chi ra Juaan, ta chicara xuhun chi ra ta ra. 4Ndehe xaan rata ra chi ra, ta quechaha cati ra Pedrochi ra ti:

―Na cua ndehe cun chihin ndi―cati ra.

5 Tacan cuu, ta ndehe ra cojo canchi ra ta ra, vati saxini ra ti cua cuhvara ta ra xuhun chi ra, 6 ta cati ra Pedrochi ra ti:

―Ñahni xuhun iyo chi yuhu, sococua tindei chihun yoso cuu. Iyo tundee ini chi ra Jesucristo ra ñuunNazaret. Cuenda racan cati yuhu ticua cuindon, ta cacon―cati ra Pedro.

7 Tacan cuu, ta tiin ra Pedro ndahacuaha ra ndahvi can. Sacuinda ra chira, ta ni nduvita ni chaha ra. 8 Quiixaan ni chacuinda ra, ta quechahachica cuu ra. Tacan, ta quihvi ra Pedrochi ra Juaan tichi cora ve ñuhun can,ta quihvi tahan ra chi ra ta ra. Chicacuu ra. Ndava lahndi ra, ta sacahnu

ra chi ra Ndioo. 9 Ndehe ndihi ñivi tichica cuu tahan ra, ta sacahnu ra chiNdioo. 10Nacoto ñi chi ra, vati chito ñiti suvi ra cuu ra ni chacunda yu coracan, ta caya ra xuhun chi ñivi. Iyoxaan quechaha cuni ñi, ta ña nihin ñicuhva yoso cuhva ni nduvaha ra.

Tuhun ni cati tuhun ra Pedro iti core-dor Salomón

11 Ña saña ra cojo can chi ra Pedrochi ra Juaan. Quii xaan nducuiti ndihiñivi coredor iyo soco ndavi ve ñuhuncan nu inda ra Pedro ta ra. CoredorSalomón nani chi. Tican chinu ñicuahan ñi, ta iyo xaan iyo xaan cuniñi. 12Ndehe ra Pedro cha ni nducuitiñi, ta quechaha cati ra chi ñivi can ti:

―Ndioho yani xaa, nduiyo xaanndo, vati ndehe ndo cha nduvahachaha rahya. Iyo xaan ndehe ndochi ndi. Vasi saxini ndo ti iyo xaantu ndee ini chi ndi. Vasi saxini ndoti iyo vaha xaan ndi chi ra Ndioo.Vasi saxini ndo ti cuenda chacan nisanduvaha ndi chaha ra. Ñavi, xaa.13 Ñivi chahnu yo―ra Abraham, raIsaac, ra Jacob―sacahnu ra ta ra chira Ndioo nu quichi quivi. Ini maan raNdioo sacahnu chi ra Jesuu musu ra.Maan ndo tiin chi ra Jesuu, ta sayahando chi ra iti nuun ra Pilato. Saxini raPilato can ti cua saña ndico ra chi raJesuu, soco ña chaha ndo. 14Ña chahando cha saña ra Pilato chi ra, ta ra iindicha cuu ra Jesuu. Ra cuiti vaha cuura, ta chica ndo tumanini chi ra Pilatoti cua saña ra chi inga rai cuhva iyocostumbre cha cua saña ra chi iin ñivivico suhun can. Chacan cuu cha sañara Pilato chi inga ra, ta ra chahni ñivicuu ra. 15 Chahni ndo chi ra Jesuu,ta maan ra chaha cha cua coo nditoñivi chi ra Ndioo, soco chaha ra Ndiootu ndee ini chi ra, ta natacu ndico ra.Ña ndoo ra nu iyo ñivi ndii. Cha nindehemaanndi ti cha ni natacu ndicora, ta chaha ndi cuenda. 16 Cha ndehendo chi ra cojo ya. Nacoto ndo chi ra.Chinu ini ra ti cha iyo tundee ini chi raJesuu, ta sanduvita ra Ndioo chaha ra.Chinu ini ra chi ra Jesuu. Chacan cuucha nduvaha ra cuhva ni ndehe ndihindo.

Page 196: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 3:17 193 TUTU HECHO 4:1117 ’Yani xaa, chite ti ña chito maan

ndo ti tava tiñu ra Ndioo chi ra Jesuu,ta ni ña chito tahan ra cumi tiñu ñuunndo. 18Cati ra Ndioo ti cua cati tuhunndihi ra ni cahan cuenda ra iti chata.Chacan cuu cha cati ra ta ra ti cuatava tiñu ra Ndioo chi ra cuu ra Cristo,vati cua sacacu ra chi ñivi nu iyo ñichi tu ndoho, soco cua ndehe ra tundoho, ta cua cuvi ra. Tacan ni tahanra Jesuu. Chacan cuu cha sacuinu raNdioo cuhva ni cati ra. 19Vitin na cuasaña ihni ndo cuati ndacu ndo. Cuinuini ndo chi ra Ndioo, ta tacan ni cuanaan cuati ndo. 20Chacan cuu cha cuasavaha ra Ndioo cha cua coo vaha ndochi ra. Tacan cuu, ta cua tachi ndicora chi ra Jesuu nu cuahan quivi, vatichi maan ra Cristo can tiso ra Ndiootiñu, ta nu iyo ndo cua tachi ra Ndioochi ra Jesuu. 21 Cua queta quivi cuanduchaa ñuhun ñuñivi ya cuhva catira Ndioo chi ra ni cahan cuenda raiti chata, soco ni cua ndoo ra Jesuuiti andivi nda cua nda cua queta quivican. 22 Suvi ni iti chata cati ra Moiseeti cua tachi ra chahnu Ndioo iin racuu ñivi ra cuhva ni tachi ra chi raMoisee, ta cua cahan ra cuenda raNdioo. Cua tasoho ñivi ra ndihi tuhuncua cati tuhun ra chihin ñi. 23 Tu ñacua tasoho ñivi cha cua cati tuhunracan, cua cuvi cuii ñi, ta ña cua cooca ñi chi ñivi Ndioo, cati ra Moisee.

24 ’Ndihi ra ni cahan cuenda raNdioo iti chata cati tuhun ra yosocuhva cua quichi ra Jesuu nu cuahanquivi, ta quivi vitin cha ni quichi ra.Ini tuhun ni cati tuhun ra Samuel, tachacan ni cati tuhun tahan ndihi raquichi iti nuun ra. 25 Nu quichi quivini chacoo ra ni cati tuhun ra cuendara Ndioo, ta tahan yo vitin cuhva nicati ra iti chata. Chacoo vaha tuhun,vati nduinuun ra Ndioo chi ñivi yoiti chata, ta ini tuhun ndoo chi maanyo nda cua nda vitin. Iti chata nicati ra Ndioo chi ra Abraham ti nucuahan quivi cua savaha iin ñivi ra tumanini chi ndihi ñivi ñuñivi, cati raNdioo. 26 Chacan cuu cha ni tava tiñuraNdioo chi Jesuumusu ra. Xihna cuiitachi ra Ndioo chi ra nu iyomaan ndo,vati cuni ra savaha ra tu manini chindihi ndo. Cuni ra cha cua nacoo ihni

ndo cuati ndacu ndo ―cati ra Pedrochi ñi.

4Tiin tiñu chi ra Pedro chi ra Juaan

1 Ni vii cahan ra Pedro ta ra chiñivi can, ta queta ra sutu judío ta rachi ra saduceo chi ra cuu xini cuendara policía ve ñuhun cahnu can. 2 Ñandoo ra sutu ta ra vaha, vati sacuahara Pedro ta ra chi ñivi can, ta catituhun xaan ra chi ñi ti chito ñi ticua natacu ndico ñivi ndii, vati cha ninatacu ndico ra Jesuu. 3 Tacan cuu,ta tiin racan ta ra chi ra Pedro chi raJuaan, ta tihi ra chi ra ta ra ve caa. Ndainga quivi cua cutuni ra, vati cha cuacuaa, ta tiin ra chi ra, 4 soco tuvi ñivitasoho ñi tuhun cati tuhun ra Pedrota ra, ta quechaha chinu ini ñi chira Jesuu. Vasi queta uhun mil ra raiquihvi cuenda ra Ndioo, ta siin cuu ñiñahan.

5Tuvi inga quivi, ta nducuiti ra sutuchahnu chi ra mandoni ve ñuhun chira sacuaha ley chahnu. Nducuiti ra tara suvi ni ñuun Jerusalén can. 6 Iyo raAnaa ra cuu sutu chahnu chi ra Caifáschi ra Juaan chi ra Lejandru, ta cha iyotahan ndihi ñivi maan ra sutu chahnucan. 7 Tacan cuu, ta cana tiñu chi raPedro chi ra Juaan, ta yaha ra ta raiti nuun ra chanihin can, ta quechahanducu tuhun ra chanihin can chi ra tara ti:

―¿Yoso cuhva ni sanduvaha ndochi ra cojo can? ¿Yoo ni chaha ndatuchihin maan ndo? ―cati ra.

8Tacan cuu, ta iyo ra Tati Ndioo chira Pedro, ta quechaha cati ra chi ndihira chanihin can ti:

―Ndihi ndioho tata, 9 vitin chachica tuhun xaan ndo chi ndi, vatitindee ndi chi ra cojo ya. Cha chicatuhun ndo yoso cuhva ni nduvaha ra.10 Tu tacan cuu, yuhu sacote chihinndo chi ndihi ñivi judío ti ni nduvahara, vati iyo tu ndee ini chi ra Jesucristora ñuun Nazaret. Maan ndo taa chi raJesuu nu cruu, soco natacu ndico ratañu ñivi ndii, vati chaha ra Ndioo tundee ini chi ra. 11Maan ndo cuu savata cua ra sandaa vehe, ta tava ndaando yuu vaha tutu vehe, ta ra Jesuu

Page 197: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 4:12 194 TUTU HECHO 4:29cuu sava ta cua iin yuu vaha xaan.Tava ndaa ndo chi ra, ta rai cahnu cuura. 12Maan ra Jesuu sanduvaha animañivi. Ña cuu chi inga ñivi, vati yonica ñivi iyo nu ñuhun ñuñivi ya chacuu sanduvaha anima ñivi. Iin tuhunni maan ra Jesuu tachi ra Ndioo ihyañuhun ñuñivi ya, ta ini maan ra Jesuusanduvaha anima yo ―cati ra Pedro.

13 Tacan cuu, ta ndehe ra chanihincan vati ña yuhvi ra Pedro, ta ni ñayuhvi ra Juaan. Chito ra ta ra chaña chahan ra ta ra sicuela, ta ra cuatini cuu ra. Chacan cuu cha iyo xaanquechaha cuni ra chanihin ta ra, socochito ra cha sacuaha ra ta ra chi raJesuu. 14 Ndehe tahan ra cumi tiñucan vati cha iyo tahan ra cojo canchi ra, ta ni nduvaha ra. Chacan cuucha ña nihin ra ta ra cuhva cha cuacati ndico ra. 15 Tacan cuu, ta tavandaa ra chanihin chi ra ta ra iti chata,vati cua ndatuhun xihna ra chi tahanra. 16 Tacan cuu, ta quechaha nducutuhun ra chi tahan ra ti:

―¿Ñaan cha cuu cha cua savaha yochi ra? Ña cua cuu cati yo ti ñahniñaan cha savaha ra, vati cha savahara iin cuhva cahnu xaan, ta chito vahandihi ñivi iyo ñuun ya. 17Cua sayuhviyo chi ra, vati cua cati yo chi ra ti ñacua cahan ca ra tuhun yoso cuhva iyora Jesuu. Chacan cuu cha ña cua catituhun ca ra chi ñivi ―cati ra.

18Tacan cuu, ta cana ndico ra chi raPedro chi ra Juaan, ta cati tuhun ra chira ti ña cua cahan ca ra yoso cuhva iyora Jesuu, ta ni ña cua sacuaha ca ra chiñivi, cati ra. 19 Ta cati ndico ra Pedrochi ra ta ra ti:

―Cua saxini xihna ndo, ta cua catindico ndo ñaan cha cuu cha vahacuenda ra Ndioo. ¿Atu vaha cuasavaha ndi cuhva cati maan ndo?¿Atu vaha cua savaha ndi cuhva catira Ndioo? 20Ndiuhu cati ti ña cua cuundoo taxin ndi, vati nini xaan cua catindico ndi cha ni ndehe ndi. Nini xaancua cati ndico tahan ndi cha ni chinisoho ndi ―cati ra Pedro.

21Tacan cuu, ta sayuhvi ndico tucura cumi tiñu can chi ra, ta saña ni rachi ra, coto cua cuxaan ñivi chi ra,vati ña nihin ra cuhva yoso cuhva cua

tachi tuni ra chi ra ta ra. Sacahnuxaan ñivi can chi ra Ndioo, vati ninduvaha ra cojo can. 22 Cha yahauvi xico cuiya ra cha iyo ra chi tundoho, ta nduvaha ra. Tacan ni ndeheñivi yoso cuhva iyo ra Ndioo, vati nisanduvaha ra chi ra cojo can.

Nducu ñivi Ndioo tu ndee ini chimaan ra Ndioo

23Tacan cuu, ta quee ra Pedro chi raJuaan, ta cuahan ra ta ra nu iyo cuitiñivi Ndioo. Chaha ra ta ra cuendañaan cha cati ra sutu chahnu chi rachanihin can chihin ra. 24 Ni chinisoho ñi cha cahan ra ta ra, ta inuunni quechaha cahan ndahvi ñi chi raNdioo. Cati ñi chi ra ti:

―Yoho tata, chitoho ndi cuun.Maun ni savaha andivi chi ñuhunñuñivi chi tañuhun, ta maun nisavaha ndihi cuii cha iyo. 25 Iti chatachaha maun cuenda chi ra Tati Ii cunti cua cati tuhun ra chi ra David ra cuuñivi ndi tiempu chahnu, ta musu cunni cuu ra. Chacan cuu cha ni savahara cuhva cuni cun, ta ni cati ra ti:Ndicha ti ndurai xaan ñivi cuu inga

tucu ñivi,ta ndicha ti saxini xaan ñivi judío,ta ñahni yavi ndaa cha saxini ñi.26 Ndurai ra rey iyo nu ñuhun ñuñivi

ya,ta nducuiti ra cumi tiñu cahnu ta ra.Cuni cani tahan ra ta ra chi maun chi

ra Cristo,ta tava tiñu maun chi ra,vati cua sacacu ra chi ñivi nu iyo ñi chi

tu ndoho,cati ra David iti chata.

27 ’Ihya ñuun ya ni nducuiti ndichara Herode chi ra Poncio Pilato chi rani quichi inga ñuhun chi ñivi judío, tachahni ra ta ra chi ra Jesuu, ta musuii cun cuu ra. Rai ni tava tiñu mauncuu ra Jesuu, vati cua cundaca ñahanmaan ra. 28 Tacan ni savaha ra cumitiñu can ta ra, vati iti chata ni catituhun maun yoso cuhva cua savahañivi iti nuun. 29Yoho tata chahnu, nandehe. Cuni sayuhvi xaan ra chi ndi.Cuhva maun tu ndee ini chi ndi, vatimusu cun chihin ndi. Ña cuhvon chacua cuyuhvi ndi ni suhva. Tacan cuacundee vaha ini ndi, ta cua cati tuhun

Page 198: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 4:30 195 TUTU HECHO 5:12ndi tuhun maun. 30 Cua cati tuhunmaan ndi, ta maun cua sanduvahunchi ñivi. Maun cua savahun iin cuhvainga cuhva, vati chaha maun tu ndeeini chi ra Jesuu, ta musu ii cun cuura. Cahnu xaan cuhva cua savahun, tacua ndehe ñivi yoso cuhva iyo cun, tacua nduiyo ñi cha cua ndehe ñi.

31 Cha ndihi cahan ñi chi ra Ndioo,ta taan nu iyo cuiti ñi, vati cha quichitucu Tati Ndioo anima ndihi ñi, ta ñayuhvi ñi cati tuhun ñi tuhun Ndioo.

Ñahni cha cumani chi ñivi Ndiooquivi can

32 Inuun xaan iyo ndihi ñivi cuuñivi Ndioo. Ndihi ñi cati chi tahan ñiti cua cuhva ñi cha iyo chi ñi chihinñivi cuu tahan ñi cuenda Ndioo, catiñi. Chacan cuu cha ndihi cha iyo chiñi cuu chi tahan ñi. 33Chacoo xaan tundee ini chi ra tatun Jesuu, vati tindeeñivi Ndioo can chi tahan ñi, ta catituhun ra tatun Jesuu can tuhun cha ninatacu ndico ra Jesuu, ta iyo xaan tumanini chi ndihi ñi ta ñi. 34-35 Ñahnicha chini ñuhun ni iin ñi, vati tindeeñi chi tahan ñi. Xico ñi vehe ñi. Xicoñi tihyo ñi, ta quichi ndaca ñi xuhunyahvi chi chihin ra tatun Jesuu, tasacha ra xuhun can chihin ñivi chiniñuhun chihin chi. 36 Tacan ni savahaiin ra nani José, ta sama ra tatun Jesuusivi ra. Bernabé nani ra savaha ra tara, vati chaha xaan ra tu ndee ini chindihi ñivi. Ra ñuhun Chipre cuu ra,ta ñivi ra Leví ra cuu sutu cuenda raNdioo tiempu chahnu cuu ra. 37 Nichacoo iin ñuhun chi ra, soco xico rachihin chi, ta quichi ndaca ra xuhunyahvi chi iti nuun ra tatun Jesuu.

5Cuati cahnu xaan ni savaha ra

Ananía chi ña Safira1Tacan cuu, ta iyo tahan inga ra chi

ñasihi ra. Ananía nani ra, ta ñasihi ranani Safira. Xico tahan ñi iin ñuhunñi, 2 soco naquihin xehe ra Ananíasuhva xuhun yahvi chi, ta chito ñasihira. Suhva chi chandaca ra chi ra tatunJesuu, ta quechaha cati ra chi ra ta rati vachi ndaca ra ndihi xuhun yahvi

ñuhun xico ra, cati ra, 3 ta quechahacati ra Pedro chi ra ti:

―Yoho Ananía, cha chaha mauncha sandoyo ñuhun run Satanaa chi-hun. Cha sandahyu ñahun chi raTati Ndioo. Cha tixehun suhva xuhunyahvi ñuhun xicon. 4Ndicha ti ñuhunmaun cuu chi. Ndicha ti chimaun cuuxuhun yahvi chi cha xico maun chichi, soco cha saxini xaun ndavaha ni,ta savahun chacan. Ñavi chi ñivi nisandahyu ñahun. Chi maan ra Ndioocha sandahyu ñahun ―cati ra Pedrochi ra.

5Chini ni ra Ananía tuhun ni cahanra Pedro, ta nduva ni ra, ta chihira. Chini soho ndihi ñivi tuhun can,ta quechaha cuyuhvi xaan ñi. 6 Iyotahan ra tivaa ta ra, ta ni tuhva ra nunduva ra ndii can, ta ni tuvi ra ta rasahma chi ra, ta canihin ra ta ra chindii can, ta cuahan ra ta ra, ta cuchira ta ra chi ra.

7 Yaha suhva hora, ta quichi tahanñasihi ra ndii can. Ña ta coto ña ñaancha ni tahan ii ña, ta quihvi ña, 8 taquechaha nducu tuhun ra Pedro chiña ti:

―¿Atu tehen ni xico ndo ñuhunndo?

Ta cati ndico ña ti:―Avi. Tacan ni, tioo.9Ta cati ndico ra Pedro chi ña ti:―Ña vaha cha nduinuun ndo, ta

sandahyu ñahan ndo chi ra TatiNdioo. Ndehe. Cha vachi ndico racuati, ta chuhva ni cuchi ra ta ra chi raii cun. Vitin cua cuiso ndico ra chihun―cati ra.

10 Tacan cuu, ta nduva ni ña itinuun ra Pedro, ta chihi ña. Quihvi rativaa can, ta ndehe ra ta ra vati chihitahan maan ña. Naquihin tahan ra tara chi ña, ta cuahan ra ta ra, ta cuchitahan ra ta ra chi ña nu ni cuchi iiña. 11Chini ndihi ñivi cha ni tahan ñi,ta yuhvi xaan cuni ñi, ta yuhvi tahanñivi Ndioo.

Cahnuxaan cuhvani savaha ra tatunJesuu

12 Cuaha xaan cuhva savaha ratatun Jesuu. Tacan ni ndehe ñivi yosocuhva iyo ra Ndioo, ta nduiyo tahan

Page 199: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 5:13 196 TUTU HECHO 5:34ñi. Inuun iyo ndihi ñivi Ndioo, ta ndu-cuiti ñi soco ndavi ve ñuhun cahnunu iyo coredor Salomón, 13 soco ingañivi yuhvi ñi cha cua quihvi ñi cuendaNdioo, soco chito ñi vati vaha xaanñivi cuu ñivi Ndioo. 14 Vasi iyo ñiviyuhvi, soco tuvi xaan ñivi quechahachinu ini chi ra chahnu Jesuu. Qui-hvi ra rai, ta quihvi tahan ñi ñahancuenda ra. 15Chacan cuu cha ni chan-daca ñi ta ñi chi ñivi cuhvi yuhu iti.Ican caa ñi cuhvi can. Caa ñi nu yuvi.Caa ñi nu ticati. Caa ñi. Yuhu itiqueta ñi, vati saxini ñi ti tu cua yahara Pedro, vasi cua yani condahvi ranu caa ñi cuhvi can, ta cua nduvahañi. 16Quichi tahan ñivi iyo ndihi ñuuniyo yatin ñuun Jerusalén, ta quichindaca ñi chi ñivi cuhvi chi ñivi iyo taticuihna anima, ta ni nduvaha ndihi ñita ñi.

Tu ndoho cha ni ndehe ra Pedro chira Juaan

17 Tacan cuu, ta cha iyo cuiti tucura sutu chahnu chi ra saduceo ta ra.Ndusoo ra ta ra ndehe ra chi ra tatunJesuu. 18 Chacan cuu cha tiin ra ta rachi ra tatun Jesuu, ta tihi ra chi ra tara ve caa. 19Cha cuaa can quichi iin ratatun Ndioo, ta nuna ra yu ve caa can,ta tava ra chi ra ta ra. Cati ra tatunNdioo can chi ra ta ra ti:

20 ―Cuahan ndo ve ñuhun cahnunu sacahnu ñivi judío, ta cati tuhunvaha ndo yoso cuhva cua nduvahaanima ñivi ―cati ra.

21 Cha ndihi cahan ra tatun Ndioocan, ta vachi cundichin. Cuahan ratatun Jesuu ta ra, ta quihvi ra tichicora soco ndavi can, ta quechahasacuaha ra chi ñivi can.

Tacan cuu, ta nducuiti tucu ra sutuchahnu chi tahan ra. Cana ra chi ndihira toho ñuun chi ndihi ra cumi tiñuta ra cha iyo cuenda ñivi judío can,ta tachi ra tiñu ti cua quichi ndaca rachi ra indi ve caa. 22 Cha cuahan ratatun, vati cua quihin ra chi ra indi vecaa can, soco ña nihin ra chi ra ta ra.Chacan cuu cha cuahanndico ra tatuncan, ta chaha ndico ra cuenda chi racumi tiñu, 23 ta cati ra chi ra ti:

―Queta ndi tican, ta ndehe ndi tindasi vaha yu ve caa can, ta inda ra

policía cumi vaha ra chi chi. Nunandi, ta ndehe ndi ti ñahni ra tatunJesuu indi iti tichi ―cati ra.

24 Chini ra cuu xini cuenda rapolicía ve ñuhun cahnu can chi rasutu chahnu cha cahan ra tatun can,ta ña nihin ra ta ra cuhva ñaan cuasavaha ra. 25 Tacan cuu, ta sa quichiiin rai, ta quechaha cati ra chi ra ta rati:

―Ta ra ni tihi ndo ve caa, vitin chaiyo ra ve ñuhun cahnu, ta sacuaha rachi ñivi ―cati ra.

26 Tacan cuu, ta cuahan ra cuu xinichi ra policía ra, ta quihin ra chi ratatun Jesuu. Vii xaan quihin ra chi ra,vati yuhvi xaan ra chi ñivi, coto cuacani ñi yuu chi ra. 27 Quichi ndaca rachi ra ta ra, ta sayaha ra chi ra ta ra itinu ra cumi tiñu can, ta quechaha catira sutu chahnu chi ra ta ra ti:

28―Cha cati tuhun xaan ndi chihinndo. Cati ndi ti ña cua sacuaha ca ndoyoso cuhva iyo ra Jesuu, ta vitin nihinxaan ca cha sacuaha ndo. Ndihi ñiviiyo ihya ñuun Jerusalén ya cha chinisoho ñi, ta cati ndo ti chahni ndi chira Jesuu ―cati ra sutu chahnu chi ra.

29Nducahan ra Pedro cuenda ndihira tatun Jesuu, ta cati ndico ra chi racumi tiñu can ti:

―Cua tasoho ndi cuhva cati maanra Ndioo, soco ña cua tasoho ndicuhva cati ñivi. 30 Iti chata tiempuchahnu sacahnu ñivi yo chi ra Ndioo,ta suvi ra cuu ra chaha cha natacundico ra Jesuu. Maan ndo chahni chira, vati ni taa ndo chi ra nu cruu.31 Vitin cahnu xaan rai cuu ra Jesuu,vati chahaNdioondatu chi ra. Chacancuu cha ndaca ñahan ra chihin ndi,ta ni sanduvaha ra anima ndi. Cunira cha cua saña ihni ñivi judío cuatindacu ñi, ta cua sanaan ra cuati ñi.32Tuhun can cati tuhunndi, vati chitondi ti cha ndicha cuu chi. Ta ni cuhvachaha ra Tati Ndioo cuenda. Tachi raNdioo chi ra Tati Ndioo, ta quichi rachi ñivi tasoho chi ra Ndioo ―cati raPedro ta ra.

33 Ndihi tuhun can chini ra cumitiñu ta ra, ta xaan xaan quechaha cunira, ta cuni cahni ra chi ra ta ra. 34 Nichacoo iin ranani Gamaliel, ta ra cumitiñu can cuu tahan ra. Sacuaha tahan

Page 200: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 5:35 197 TUTU HECHO 6:8ra tuhun Ndioo tuhun chahnu, ta iyotahan ra cuenda ra fariseo. Sacahnundihi ñivi chi ra. Ni chacuinda racan,ta tachi ra tuhun ti cua quee ndico ratatun Jesuu iti chata iin hora luhu ni.Tacan cati ra, vati iyo cha cua cahanra chi ra cumi tiñu ta ra. 35Tacan cuu,ta quechaha cati ra Gamaliel can chitahan ra ti:

―Ndioho yani xaa, cua saha vahando cuenda ñaan cua savaha ndo chiracan ta ra. 36 Cua cuñuhun ini ndo,vati nu quichi quivi ni chacoo iin ranani Teuda, ta suvi ra cati ti cahnuxaan rai cuu ra. Vasi queta cumiciendu rai cha chica chihin ra Teudacan, ta cani tahan ra ta ra chi ra cumitiñu, soco chahni ñivi chi ra, ta chinundihi ra chica chi ra, ta ñahni yavindaa cha ni savaha ra Teuda can. 37 Itinuun ca quivi ni chacoo censo chaquihvi sivi ñivi nuun ra cumi tiñu, tani chacoo inga ra nani Juda. Rai ñuunGalilea cuu ra. Chica tahan ñivi chira, soco chahni tahan ñivi chi ra, tachinu tahan ra ni chica chi ra. 38Vitin,yani xaa, yuhu cati ti na cua saña ndochi rahya ta ra, ta na cua quee siin rata ra. Tu cua savaha ra cuhva saxiniñivi, ñahni ndico tucu yavi ndaa chi,39 soco tu cua savaha ra cuhva cati raNdioo, ña cua cuu casi yo cha savahara. Saña ndo, coto cua cani tahan ndochi ra Ndioo ―cati ra Gamaliel chi rata ra.

Tacan cuu, ta savaha ra cumi tiñuta ra cuhva cati ra Gamaliel can.40 Chacan cuu cha cana ndico tucu racumi tiñu chi ra tatun Jesuu can, tacani ra chi ra, ta cati tuhunxaanndicora chi ra ti ña cua cahan ca ra ta racuenda ra Jesuu, ta saña ra chi ra tara. 41 Tacan cuu, ta quee ra tatunJesuu can iti nuun ra cumi tiñu can,ta cusii ini ra, vati chaha ra Ndioo chani ndehe ra ta ra tu ndoho cuenda raJesuu. 42 Ña saña ra cha sacuaha ra,vati ndihi ni quivi sacuaha ra chi ñiviveñuhun cahnunu sacahnuñivi judíocan, ta cati tuhun ra chi ñivi can ti:

―Ni vii ndatu ndo chi ra Cristo racua sacacu chi ndo nu iyo ndo chi tundoho. Yuhu cati ti ra Jesuu cuu ra,vati cha ni tava tiñu ra Ndioo chi ra nu

iyo yo ihya―cati ra. Tacanni sacuahatahan ra vehe ñivi.

6Nacachi ñivi Ndioo chi ra cua tindee

chi ra tatun Jesuu1Quivi can cha cuahan ndutuvi ñivi

Ndioo. Iyo ñi cahan tuhun griego,ta iyo tahan ñi cahan tuhun hebreo,ta quechaha cahan yuhu ñivi cahangriego chi tahan ñi cahan hebreo,vati ña nihin tahan ñi ñahan ndahvican cha sacha ra tatun Jesuu ndihini quivi. 2 Chacan cuu cha cana ratatun Jesuu chi ndihi ñivi Ndioo, taquechaha cati ra ta ra chi ñi ti:

―Ña vaha cha cua saña nuun ndicha cati tuhun ndi tuhun Ndioo, tacua sacha ndi cha cua cachi ñivi.3Yani xaa, na cua nacachi ndo ucha rayani yo. Cua nducu ndo ndaa ra yaniyo cuu rai vaha ndicha, ta iyo vaha raTati Ndioo chi ra, ta nditi vaha xini ra.Cua nducu ndo chi ra, ta cua cuhvandi tiñu chi ra, ta cua sacha ra cha cuacachi ñahan ndahvi can. 4 Ta ndiuhuni cua cahan ndi chi ra Ndioo, ta cuacati tuhun ndi tuhun ra ndihi ni quivi―cati ra.

5 Tacan cuu, ta ndoo ndihi ñi vaha.Ni nacachi ñi chi ra Esteban, vati vahaxaan chinu ini ra chi ra Jesuu, ta vahaxaan iyo ra Tati Ndioo chi ra. Nacachitahan ñi chi ra Felipe chi ra Prócorochi ra Nicanor chi ra Timón chi raParmena chi ra Nicolaa. Ra ñuunAntioquía cuu ra Nicolaa can, ta chaquihvi ra cuenda ñivi judío nu quichiquivi, vati ña ta nacoto ra chi ra Jesuu.6 Yaha ra ta ra iti nu ra tatun Jesuu,ta cahan ndahvi ra tatun Jesuu chi raNdioo, ta tiso ra ndaha ra xini racanta ra, vati cua quihin ra tiñu can.

7 Tuvi ñivi chini tuhun Ndioo, tacha cuahan ndutuvi ca ñivi chinu inichi ra Jesuu iti ñuun Jerusalén. Tuvitahan ra sutu judío tasoho ra, ta chinutahan ini ra ta ra.

Tiin tiñu chi ra Esteban8 Cahnu xaan cuhva savaha ra Es-

teban nu iyo ñivi can, vati tindee raNdioo chi ra. Ndehe ñivi yoso cuhvaiyo ra Ndioo, ta nduiyo ñi suhva chandehe ñi cuhva ni savaha ra Esteban.

Page 201: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 6:9 198 TUTU HECHO 7:8Chacan cuu cha iyo xaan tu maninichi ra Esteban, ta iyo xaan tu ndee inichi ra. 9 Iyo ra judío ta ra ni quichiiti ve ñuhun nu iyo ñivi ndoo nuna,vati ña satiñu cuatu ca ñi, ta iyo tahanra judío quichi iti ñuun Alejandríachi ñuhun Cirene. Iyo tahan ra judíocan quichi iti ñuhun Cilicia chi ñuhunAsia. Ndihi ñuhun can quichi ra tara, ta quechaha cahan yuhu ra ta rachi ra Esteban. 10 Ña nihin ra ta racuhva yoso cua cati ndico ra cha nicahan ra Esteban, vati nditi ra Estebansuhva, ta tindee ra Tati Ndioo chi ra.Chacan cuu cha cati vaha xaan ndicora Esteban chi ra ta ra. 11 Quihin rajudío can rai vata, ta quechaha cati ravata can ti:

―Chini ndi cha cahan ra Esteban,ta cahan ra ndavaha ni chi ra chahnuMoisee chi ra Ndioo ―cati ra.

12 Chacan cuu cha quechahandusaca. Xaan cuni ñivi can.Nduxaan tahan ra chanihin can chira sacuaha ley chahnu cha ni ndehera ta ra chi ra Esteban. Chacan cuucha chinu ñi nu iyo ra Esteban, ta tiinñi chi ra, ta chandaca ñi chi ra nu iyocuiti ra cumi tiñu. 13 Quihin ñivi canchi ra testigu vata, ta quechaha catira vata can ti:

―Ndihi ni hora cahan ra Estebanndavaha ni. Cati ra ti ñahni yavindaa ve ñuhun yo, ta ni ña vaha leychahnu yo. 14 Chini ndi vati cati ra ticua sanduva ra Jesuu ra ñuun Nazaretve ñuhun ya, ta cua sanaan tahanra Jesuu costumbre cha sanahan raMoisee chihin yo ―cati ra vata can.

15 Tacan cuu, ta quechaha ndehexaan ra nducuiti tican chi ra Esteban.Ndehe ra ta ra ti cuhva caa nuun iintatun Ndioo caa nuun ra Esteban, vatindundichin suhva nuun ra.

7Tuhun cati ndico ra Esteban chi ñivi

can1Ta quechaha nducu tuhun ra sutu

chahnu can chi ra Esteban ti:―¿Atu ndicha cuhva cati racan ta

ra?2 Ta cati ndico ra Esteban chi ra

cumi tiñu can ti:

―Ndioho tata chahnu, ndioho yanixaa, na cua taa vaha ndo soho ndocha cua cati yu chihin ndo. Ñivi raAbraham chihin yo, ta iti chata nindehe ra chi ra Ndioo cahnu. Ni cha-coo ra AbrahamñuhunMesopotamia.Ña ta cuhun ra iti ñuun Harán, ta nindehe ra chi ra Ndioo. 3 Quivi cancati ra Ndioo chi ra ti cua quee siinra Abraham ñuun ra, ta cua nacoora ñivi ra. Cua cuhun ra ñuhun nucua sanahan Ndioo chihin ra, cati raNdioo chi ra. 4 Chacan cuu cha queesiin ra Abraham ñuhun Mesopotamianu iyo ñivi Caldea, ta cuahan ra cuacoo cuii ra ñuun Harán can. Icanchihi sutu ra, ta cati ra Ndioo ti nacua quichi ra Abraham ihya ñuhunIsrael nu iyo yo vitin. 5 Ña chaha raNdioo cha cua nihin ra ñuhun quivican. Ña chaha ra ni iin pedazu chi nucua cuañu chaha ra, soco cati ndichara Ndioo chi ra ti cua cuhva ra iinñuhun chihin ra. Chi maan ra cua cuuchi, soco cua queta quivi cua cuvi ra,ta cua cuhva ra Ndioo chihin chi chisehe ra chi ñivi sehe ra, cati ra Ndioochi ra Abraham can. Ña ta coo ni iinsehe ra Abraham, soco tacan ni cati raNdioo chi ra. 6Cati tahan ra Ndioo chira ti cua coo nuun ñivi ra inga ñuhunnu iyo inga ñivi. Tican cua cani ñivican chi ñivi ra, ta cua satiñu cuatuñivi ra chihin ñi. Cumi ciendu cuiyacua ndehe ñivi ra tu ndoho, cati ra.7 Ta cati ndico tucu ra Ndioo chi raAbraham ti cua tachi tuni ra Ndioochi ñivi savaha tu ndoho can. Cuayaha xihna ñivi ra Abraham tu ndoho,ta cua quee ñi tican. Cua queta ñiñuhun Israel, ta cua sacahnu ñi chi raNdioo, cati ra. 8Cha ndoo vaha tuhuncan, vati nduinuun ra Ndioo chi raAbrahamnu quichi quivi. Chacan cuucha tiso ra Ndioo costumbre cha cuatahnda ñiin xini xuu ra cuati ndihli,ta ña cua naan ini ñi ti cha iyo vahatuhun can chi ra Ndioo. Tacan cuu,ta ni cacu ra Isaac sehe ra Abraham.Queta ra una quivi ra, ta savaha raAbraham chi ra cuhva cati ra Ndioo.Tacan ni savaha tahan Isaac chi raJacob sehe ra. Suvi ni tacan savahatahan ra Jacob chi ndihi uchi uvi sehera, ta chahnu ra ta ra, ta ndihi ra cuu

Page 202: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 7:9 199 TUTU HECHO 7:29sutu ñuun iti chata nu ni quichi quivi.

9 ’Iin ra cuu sehe ra Jacob naniJosé, ta ndusoo ndihi ra yani ra chira. Chacan cuu cha xico yani ra chira chi toho cuahan iti ñuhun Egipto,soco ña saña ra Ndioo chi ra Josécan. 10 Sacacu ra Ndioo chi ra ndihinu ndehe ra tu ndoho. Tindee raNdioo chi ra José, ta ndehe ra Faraónra ndaca ñahan chi ñivi iyo ñuhunEgipto can ti iyo xaan tu manini chira José, ta nditi suhva xini ra. Cha-can cuu cha tiso ra Faraón tiñu chira, ta ndaca ñahan ra José chi ndihiñivi Egipto chi ndihi ñivi iyo vehe raFaraón. Cumi cuenda ra ndihi ñuhunra Faraón can chi ndihi ndatiñu ra.

11 ’Chacoo iin tama niniin ñuhunEgipto can chi ñuhun Canaán. Ndehexaan ñivi can tu ndoho, ta ñivi yo nichacoo iti chata tiempu chahnu ña ni-hin ñi cha cua cachi ñi. 12Queta tuhunnuun ra Jacob ti iyo nuni iti ñuhunEgipto, ta tachi ra chi sehe ra tican.Ñivi yo chi racan ta ra. Cha chahanra xihna cuii cuu chacan. 13 Cuahanndico ra ta ra inga chaha cha cuu uvichaha, ta sacoto ra José ti yani ra chira, ta quechaha chito ra Faraón ndaañivi cuu ñivi ra José. 14 Tachi ra Josétuhun ti cua quichi ra Jacob sutu rachi ndihi ñivi ra. Uni xico chahun ñivira cuu ñi. 15 Tacan cuu, ta cuahanra Jacob iti ñuhun Egipto, ta chacoocuii ra tican, ta queta quivi chihi ra.Suvi ni tican ni chihi tahan sehe ra,16 soco queta quivi chiso ndico ñivira iquin ra Jacob chi sehe ra iti ñuunSiquem. Tihi ñi iquin ra ta ra tichindaca ñaña cha ni sata ra Abrahamtiempu chahnu, vati sata ra chi chichi sehe ra Hamor. Tiahvi ra xuhuncuichin chi ra quivi ni iyo ra ñuunSiquem can.

17 ’Cha cuahan ndutuvi ñivi raAbraham ñuhun Egipto can, ta chacua queta quivi cha cua cuhva raNdioo ñuhun chi ñivi ra Abrahamcuhva ni cati ra Ndioo chi ra xihnacuii. 18 Tacan cuu, ta sa quihvi ingara rey ndaca ñahan ñuhun Egipto can.Ña chito ra yoo rai cuu ra José can,vati cha iyo cuiya cha ni chihi ra.19 Sandahyu ñahan ra rey can chi ñivi

yo, ta savaha ra ndavaha ni chi ñi,vati cuaha xaan ñivi cuahan china.Chacan cuu cha cati tuhun ra ti tu cuacacu ve cuati sehe ñi, cua savita ñichi ve, ta cua cuvi ve. [Tacan cati ra,vati cuahan ndutuvi ñivi ra Abrahamsuhva.] 20 Suvi ni quivi can ni cacu raMoisee, ta ndehe ra Ndioo ti rai vahacuu ve. Uni yoo ni chacoo ve vehesutu ve, 21 soco queta quivi tixehesihi ve sutu ve chi ve tichi tuñiin,vati yuhvi ñi chi ra rey can, soco ninanihin sehe sihi ra Faraón chi ve, taquihin ña chi ve. Sacuahnu ña chive, ta cuu ve sava ni ta cua iin sehemaan ña. 22 Chacan cuu cha sacuahara Moisee ndihi cha chini tuni cha iyochi ñivi Egipto can, ta chacoo tu ndeeini chi ra. Vaha xaan cha cahan ra, tavaha xaan satiñu ra.

23 ’Tacan cuu, ta queta ra uvi xicocuiya ra, ta quechaha saxini ra chi an-ima ra ti cua cu ndehe ra yoso cuhvaiyo ñivi tahan ra ñivi Israel nu iyo ñi,24 ta iin quivi ni ndehe ra Moisee chacani ra ñuhun Egipto can chi iin racuu tahan ra Moisee. Tindee ra Moi-see chi ra ni ndoho, vati cani ndico raMoisee chi ra Egipto can. Ni chahni raMoisee chi ra, vati nduxaan ra suhva.25 Saxini ra Moisee can ti cua nihinñivi ra cuhva ti chaha ra Ndioo tundee ini chi ra, ta cua sacacu ra chi ñinu iyo ñi chi tu ndoho. Tacanni saxinira, soco ña nihin ñi cuhva. 26 Ingaquivi yaha ndico tucu ra Moisee, tandehe ra chi ra cuuñivi ra. Ndehe ra ticani xaan iin ra chi tahan ra, ta cuni raMoisee sandumani ndico ra chi ra, taquechaha cati ra chi ra ta ra ti ini ñivicuu ra ta ra, ta ña vaha cani tahan rata ra, cati ra. 27 Ta ra cani chi tahanra―tindaihni ra chi ra Moisee, vaticuati cuni ra chi ra, ta quechaha catira chi raMoisee ti ñavi maan ra ndacañahan chi ra. Ñavi maan ra tachi tunichi ra. Yoni tiso tiñu chihin ra. 28Vasicua cahni ra chihin ra cuhva chahnira chi ra Egipto inga quivi, cati ra chira Moisee. 29 Tacan cuu, ta chinu raMoisee, vati yuhvi ra. Cuahan ra ingañuhun nu cani nu nani chi Madián.Cua ndoo nuun ni ra tican, soco nihinra ñasihi ra, ta ni chacoo uvi sehe ra.

Page 203: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 7:30 200 TUTU HECHO 7:4330 ’Uvi xico cuiya cha iyo ra tican,

ta queta iin quivi cha cuahan ra tichicuhu. Yucu Sinaí yaha ra, ta ndehera nu cayu iin cuhu. Tichi yaa ñuhunnu cayu cuhu can ni chacuindi iin racuu tatun Ndioo. 31 Chacan ni ndehera Moisee, ta iyo xaan cuni ra, socotuhva ra suhva ca nu cayu cuhu can,vati cuni ndehe ra ñaan cha cuu chi.Tacan cuu, ta quechaha chini ra ticahan ra Ndioo. 32 Quechaha catira Ndioo chi ra ti ra Ndioo cuu ra,ta ndihi ñivi ra Moisee sacahnu chira tiempu chahnu. Ra Abraham, raIsaac, ra Jacob―ndihi ra ta ra sac-ahnu chi ra Ndioo, cati ra, ta nihinxaan quechaha quisi chi chi ra Moi-see, ta ña cuni ca ra ndehe ra tican.33 Cati ndico ra chahnu Ndioo chi rati cua tava ra ndichan ra, vati ñuhunii cuu chi nu inda ra. 34 Chito vaha raNdioo ti ndehe xaan ñivi ra tu ndohonu iyo ñi ñuhun Egipto can. Chinira cha cati ñi, vati ña cundee ca ñi.Chacan cuu cha quichi nuun ra, vaticua sacacu ra chi ñi. Cua cuhun raMoisee, vati chi maan ra cua tava tiñura Ndioo iti ñuhun Egipto can, cati raNdioo chi ra.

35 ’Suvi raMoisee cuu ra, soco xihnaca ña sacahnu ñi chi ra, vati cati ñi chira ti ñavi maan ra cuu ra ndaca ñahanchi ñi. Ñavi maan ra cuu ra tachi tunichi ñi, cati ñi. Ta ndehe. Suvi raMoisee cuu ra, ta ni tiso ra Ndioo tiñuchi ra. Tacan ni savaha ra Ndioo, vaticua sacacu ra Moisee chi ñi nu iyo ñichi tu ndoho, ta cua cundaca ñahan rachi ñi. Quivi ni ndehe raMoisee chi ratatun Ndioo nu cayu cuhu can―quivican tava tiñu ra Ndioo chi ra. 36Tacancuu, ta cahnu xaan cuhva savaha raMoisee ñuhun Egipto, ta cuyuhvi rarey can, vati ndehe ra yoso cuhvaiyo ra Ndioo. Tacan cundee quee ñitican, ta ni chandaca ra Moisee chiñi inga ñuhun. Savaha tahan ra Moi-see inga cuhva cahnu xaan TañuhunCuaha can, ta savaha ndico tucu raMoisee cuhva cahnu xaan nu chicacuuñi tichi cuhu. Queta uvi xico cuiyasavaha ra cuhva tican, ta ndehe ñivican yoso cuhva iyo ra Ndioo. 37 Inira Moisee can cati chi ñivi Israel can

ti cua tava tiñu ra Ndioo chi ingara cua cahan cuenda ra cuhva tavatiñu ra chi ra. Cua cuu tahan rañivi ñi, ta cua tasoho ñi chi ra, catira. 38 Chahan tahan ra Moisee chiñivi Israel cha chica cuu ñi tichi cuhutiempu chahnu. Tican yucu Sinaí canni cahan ra tatun Ndioo chi ra, ta suvini tican cati tuhun ra Moisee chi ñiviyo tiempu chahnu. Tican ni quihincuenda ra ley Ndioo, ta sacoto ndicora chi chi chi maan yo.

39 ’Ña cuni tasoho ñivi yo cha cahanra Moisee quivi can. Chacan cuu chaña cuni ca ñi chi ra, vati cuni xaanñi coo ñi cuhva ni chacoo ñi ñuhunEgipto. 40 Chacan cuu cha ni vii iyora Moisee yucu Sinaí, ta quechahacati ñi chi ra Aarón yani ra ti cuasavaha ra ita niñu chihin ñi, ta cuacundaca chi chihin ñi nu cua cuhunñi. Ra Moisee chacundaca chihin ñicha quee ñi ñuhun Egipto, soco ñachito ñi ñaan ni tahan ra quivi can,cati ñi. 41 Quivi can savaha ñi iinita niñu ñi. Sundiquin luhu cuu risavaha ñi, ta quichi ndaca ñi sanañi. Chahni ñi chi ri iti nuun ita niñucan, vati cha sacahnu ñi chi chi, tacusii ini ñi ndehe ñi ita niñu cha nisavaha maan ñi. 42 Chacan cuu chasaña ndaha ra Ndioo chi ñi, ta chahara cha sacahnu ñi chi ri nicandi chiri yoo chi ri tiñu. Savaha ñi cuhvataa ra ni cahan cuenda ra Ndioo tichitutu taa ra ta ra iti chata, vati ra Ndioochaha cuenda chi ra, ta cati ra ta racuenda ra Ndioo ti:Ndioho ñivi Israel,ni chica cuu ndo tichi cuhu uvi xico

cuiya,ta ña sacahnu ndo chi yuhu,vati ña chahni ndo sana ndo,ta samani ndo chi ri chi yuhu.43 Ndihi nu chahan ndo chiso ndo

vehe ñiin luhu nu ndaa itaniñu sacahnu ndo,

ta nani chi Moloc.Chiso tahanndo inga ita niñu sacahnu

ndo,ta nani chi Renfán.Cuhva caa ri tiñu iti siqui caa chi.Ita niñu can savaha ndo,ta sacahnu ndo chi chi.

Page 204: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 7:44 201 TUTU HECHO 8:1-2Chacan cuu cha cua tava ndai chihin

ndo,ta cani xaan inga chiyo ñuhun Babilo-

nia cua tava ndai chihin ndo,cati ra Ndioo chihin ñi.

44 ’Tiempu chahnu quivi cha chicacuu ñivi yo tichi cuhu cha ni chacooiin vehe ñiin nu sacahnu ñi chi raNdioo. Savaha ñi vehe can cuhva nicati tuhun ra Ndioo, vati cha sanahanra yoso cuhva cua savaha ra Moi-see chi chi. 45 Tacan cuu, ta quetaquivi ndaca ñahan ra Josué chi ñivi yotiempu can. Ni vii chiso tahan ñi veheñiin can quivi can, ta cundee quendañi ñuhun nu ni chacoo ñivi ñuhunCanaán, vati tava ndaa ra Ndioo chiñivi Canaán can quivi cha cua quihviñivi maan yo. Tacan ni sacahnu ñichi ra Ndioo tichi vehe ñiin can ndacua nda quivi cha cuu ra David tiñu.46 Cuni mani ra Ndioo chi ra Davidcan. Chacan cuu cha chica ra Davidtu manini chi ra Ndioo, vati cuni raDavid savaha ra iin vehe vaha cuendara Ndioo, ta ini ra Ndioo cuu ra sac-ahnu ra Jacob. Ña nihin ra David tundee ini iti nuun ra Ndioo. 47 Chacancuu cha Salomón cuu ra ni savahavehe cuenda ra Ndioo. 48 Yuhu catiti ñavi tichi vehe ni savaha ñivi cuunu iyo ra Ndioo. Ña chini ñuhun raNdioo cahnu iin vehe nu cua ndoo ra.Iyo ra cuhva cati ra ni cahan cuendara Ndioo, vati cati ra ti:49 Cha cati ra Ndioo tiiyo ndatu yu iti siqui andivi,ta iyo tahan ndatu yu nu ñuhun

ñuñivi.Ña cua cuu savaha ndo iin vehe vaha

ndicha nu cua coi.Ña chini ñuhin iin nu cua cunda tatun

i,50 vati savaha main ndihi cuii cha iyo.Tacan ni cati raNdioo, cati ra ni cahancuenda ra Ndioo tiempu chahnu.

51 ’Ndioho ñivi Israel, ndava xaanini ndo. Ña tasoho cuii ni ndo. Canitahan ndo chi ra Tati Ndioo. Savahando cuhva ni savaha ñivi ndo tiempuchahnu. 52 Iti chata cani ñivi ndo chindihi ra ni cahan cuenda ra Ndioo.Cati tuhun ra ti cua quichi iin rai cuitivaha nu cuahan quivi, ta chahni ñichi ra ni cahan cuenda ra Ndioo can.

Quichi ra Jesuu, ta xico tuhun ndo chira, ta chahni ndo chi ra. 53 Iti chatani cati tuhun ra tatun Ndioo ñaan chacuu ley ra Ndioo chi ñivi ndo. Chitotahan ndo chi chi, soco ña sacuinundo cuhva cati ra ―cati ra Estebanchihin ra ta ra.

Ni chihi ra Esteban54 Sa chini ra cumi tiñu can cha

cahan ra Esteban, ta quechaha chachindasun nuhun ra, [vati xaan xaancuni ra ndehe ra chi ra,] 55 soco vahaxaan iyo ra Tati Ndioo chi ra Estebancan. Ndehe ndaa ra iti siqui andivi,ta ndehe ra ti cahnu xaan cuu raNdioo, ta chiyo ndaha cuaha ra indara Jesuu. 56 Tacan cuu, ta quechahacati ra Esteban ti:

―¡Jihna! Nuna iti siqui andivi, tandichin ndehi chi ra cuu sava ta cuara cuu sehe ñivi. Chiyo ndaha cuahara Ndioo inda ra Jesuu can ―cati ra.

57 Tacan cuu, ta chasi ra ta ra sohora, ta cana chaa xaan ra, [vati quihinxaan ra tisihi,] ta quii xaan tuhva ra tara nu ni chacuinda ra Esteban. 58Tavandaa ra ta ra chi ra Esteban can itiyuhu ñuun can, vati cua cani ra yuuchi ra, ta cua cahni ra chi ra. Tava rata ra sahma ndichin ra, ta chaha ra chichi na cua cumi iin ra tivaa nani Sauluchi chi. 59 Tacan cuu, ta cani ra ta rayuu chi ra Esteban can, ta quechahacahan ndahvi ra Esteban chi ra Jesuu.Cati ra chi ra ti:

―Yoho ra chahnu Jesuu, na cuacanihin vahun chi yuhu―cati ra.

60Ni chahnu chiti ra, ta nihin xaancana chaa ra, ta cati ra chi ra Jesuu ti:

―Yoho ra chahnu Jesuu, ña cuatiso cun cuati ndacu ra vitin siqui ra.

Tacan cati ra Esteban, ta chihi ni ra.8

Cuni cani tahan ra Saulu chi ñiviNdioo

1-2 Tacan cuu, ta vaha xaan cunira Saulu, vati chahni ra ta ra chi raEsteban.

Iyo tahan ra sacahnu chi Ndioo, tacuchi ra ta ra chi ra Esteban, ta chacuxaan ra suhva, vati cha ni chihi ra Es-teban can. Suvi ni quivi can quechahachacoo tu ndoho cahnu xaan chi ñivi

Page 205: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 8:3 202 TUTU HECHO 8:25Ndioo iyo ñuun Jerusalén, ta chinundihi ñi. Iyo ñi chinu ñi iti ñuhunJudea, ta iyo tahan ñi chinu ñi itiñuhun Samaria, soco ra tatun Je-suu―ña chinu ra. 3 Tacan cuu, taquechaha cani tahan xaan ra Sauluchi ñivi Ndioo, vati cuati cuni ra chiñi. Vehe ta vehe cuahan ra, ta xitaqueñuhun ra chi ra rai chi ñi ñahan,ta tihi ra chi ñi ve caa.

Cuhva ni queta tuhun Ndioo ñuunSamaria

4 Chinu ñivi Ndioo cha quee ñiñuun Jerusalén, soco cati tuhun ñituhun Ndioo ndihi ni ñuun nu yahañi. 5 Chinu tahan ra Felipe, ta cuahanra iti ñuhun Samaria. Queta ra iinñuun tican, ta cati tuhun ra chi ñiviyoso cuhva ni quichi ra Cristo, vati nitava tiñu ra Ndioo chi ra nu quichiquivi, vati cua sacacu ra chi ñivi nu iyoñi chi tu ndoho. 6 Vaha xaan tasohoñican cha cati tuhun ra Felipe can,ta ndehe ñi ti savaha tahan ra cuhvacahnu xaan. Chacan cuu cha inuuniyo ñi. 7 Cuaha xaan tati cuihna tavara tichi anima ñivi. Cana chaa maanrun tati cuihna can, ta quee run, tanduvaha tahan ñivi nduñiin chi ñivicojo. 8 Chacan cuu cha cusii ini ndihiñivi iyo ñuun can.

9 Iyo tahan iin rai nani Simón ñuuncan. Ra tasi cuu ra, ta iyo xaancuni ndihi ñivi iyo ñuhunSamaria canndehe ñi chi ra. Cati ra ti cahnu xaanrai cuu ra. 10 Tasoho ndihi ñivi chacahan ra. Vasi ñivi cahnu cuu ñi, vasiñivi ndahvi cuu ñi, soco tasoho ñi chira. Cati ñi ti cahnu xaan tu ndee iniiyo chi ra, vati ni chaha ra Ndioo tundee ini chi ra.

11 Tasoho ñivi cha cahan ra Simóncan, vati nahan xaan cha sandahyuñahan ra chi ñi, vati cuaha xaan chasavaha ra. 12Cati tuhun ra Felipe yosocuhva cua cundaca ñahan ra Ndioo,ta cati tuhun tahan ra yoso cuhva iyotu ndee ini chi ra Jesucristo. Tacancuu, ta chinu ini ñican cha cahan raFelipe, ta ni chanduta ñi. Chandutara rai, ta chanduta tahan ñi ñahan.13 Suvi ra Simón chinu tahan ini ra,ta ni chanduta tahan ra. Tacan, taquechaha chica ra chi ra Felipe, ta

ndehe ra Simón can iin cuhva ingacuhva cha ni savaha ra Felipe can. Iyoxaan iyo xaan cuni ra Simón cha nindehe ra ndihi cuhva cha ni savaha raFelipe.

14 Ni vii iyo ra tatun Jesuu ñuunJerusalén, ta chini ra tuhun cha nichinu ini ñivi iyo ñuhun Samaria canchi ra Jesuu. Chacan cuu cha tachi ratatun Jesuu chi tahan ra. Chi ra Pedrochi ra Juaan tachi ra tican. 15 Cuahanra ta ra iti ñuhun Samaria. [Quetara ta ra,] ta quechaha cahan ndahvira ta ra chi ra Ndioo, ta cati ra ti nacua quichi coo ra Tati Ndioo anima ñi.16 Tacan ni cahan ra, vati cha chan-duta ni ñivi can cuenda ra chahnuJesuu, ta ña ta coo ra Tati Ndioo chiñi. 17Tacan cuu, ta tiso ra ta ra ndahara chi ñican, ta quihvi ra Tati Ndiooanima ñi.

18 Ndehe ra Simón ti cha ni tiso nira tatun Jesuu ndaha ra chi ñivi, taquichi ra Tati Ndioo chi ñi. 19 Chacancuu cha quechaha cati ra Simón chi rata ra ti:

―Cuhva ndo tu ndee ini chi yuhu,ta cua tiso tahin ndahi chi ñivi, ta cuacoo ra Tati Ndioo chi ñi, ta cua tiahviyu chihin ndo ―cati ra.

20 Cati ndico ra Pedro chi ra ti:―Cua ndoyo ñuhun xuhun cun, ta

cua ndoyo ñuhun tahun, vati saxinicun ti cua cuu sata cun cha samanira Ndioo. 21 Ña cua cuu satiñu tahuntiñu ya, vati ña iyo vahun chi raNdioo.22 Nacoo ihni cun ndavaha ni chasaxini cun, ta cahan ndahvi cun chira chahnu Ndioo ti na cua naan chicuhva saxini cun chi anima cun, tucua cuu naan chi. 23 Chite yoso cuhvaiyo cun. Cha ndusoo cun. Ña ta sañacun cuati ndacu cun. Chacan cuu chacua ndoyo ñuhun cun―cati ra Pedro.

24 Ta cati ndico ra Simón chi ra ti:―Na cua cahan ndahvi ndo chi ra

Ndioo cuenda yu, ta ña cua tahincuhva cati ndo ―cati ra.

25Tacan cuu, ta cati tuhun ra Pedrochi ra Juaan tuhun Ndioo, ta chaha rata ra cuenda yoso cuhva cha savahara Ndioo. Cuaha ñuun iyo ñuhunSamaria can yaha ra ta ra, ta cati

Page 206: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 8:26 203 TUTU HECHO 9:2tuhun ra yoso cuhva cua nduvaha an-ima ñivi, ta cuahan ndico ra iti ñuunJerusalén.

Cati tuhun ra Felipe chi ra quichi itiñuhun Etiopía

26Tacan cuu, ta quechaha cati iin ratatun Ndioo chi ra Felipe ti:

―Cuahan iti ñuun Gaza. Cua qui-hun iti ni tahan iti ñuun Jerusalén, tacuahun iti ñuun Gaza can ―cati ra.

Ñahni ñivi iyo nu yaha iti tican.27 Tacan cuu, ta quee ra Felipe cua-han ra, ta ndehe ra ti yaha iin raiñuhun Etiopía. Cha iyo ica racansuhva, vati ndiso tiñu ra. Tesoreroñuhun can cuu ra, vati cumi ra ndihixuhun ña Candace ña ndaca ñahanchi ñivi iyo ñuhun Etiopía can. Cha-han racan ñuun Jerusalén, vati chasacahnu tahan ra chi ra Ndioo cuhvaiyo costumbre ñivi judío. 28 Tichicareta ndaa ra, ta cuanuhun ndico rañuun ra. Ndaa ra sacuaha ra tuhuncha ni taa ra Isaía ra ni cahan cuendara Ndioo iti chata, 29 ta cati ra TatiNdioo chi ra Felipe ti:

―Cuahan, ta cua satahun chi rayoso nu careta can ―cati ra.

30 Chacan cuu cha chinu ra Felipenu cuahan ra Etiopía can, ta chini rati sacuaha ra tuhun ni taa ra Isaía, taquechaha nducu tuhun ra Felipe chira ti:

―¿Atu cutuni ini cun tuhunsacuahun?

31 Ta cati ndico racan chi ra ti:―Tu iyo ra cua sacuaha chi yuhu,

cua cutuni ini yu ―cati ra.Tacan cuu, ta cana ra chi ra Felipe

na cua ndaa ra nu careta, ta cundatahan ra chi ra.

32 Chehe cuu tuhun sacuaha ra.Inda ri mbee nu cua sata ixi ri,ta ña ndahyu ri.Cha ndaca ñivi chi rimbee nu cua cuvi

ri,ta ña ndahyu ri.Ta ni cuhva cua ndehe ra tu ndoho,ta ña cua cahan ra.33Taxin cua ndoo ra, ta cua cutuni ra,soco ñahni cuati savaha ra.Yoni cua cuhva cuenda yoso cuhva

ni savaha ñivi ndavaha ni chi

ra quivi chacoo ra nu ñuhunñuñivi,

vati cua cahni ñi chi ra.Tuhun can ni sacuaha ra.

34 Tacan cuu, ta quechaha catindico ra Etiopía can chi ra Felipe ti:

―Na cua savahun tumanini, ta cuacati tuhun ndico cun. ¿Yoo rai cuura cati tuhun ra ni cahan cuenda raNdioo? ¿Atu cuenda suvi ni maan racahan ra? ¿Atu cuenda inga rai cahanra tuhun can? Tacan ni nducu tuhunra chi ra Felipe.

35 Chacan cuu cha quechaha catituhun ra Felipe chi ra. Chaha xihnara cuenda ñaan tuhun cuu chi cha nisacuaha ra, vati cati cachin ra ti raJesuu cuu ra. 36Ni vii cuahan ra ta raiti, ta queta ra ta ra nu iyo nduta, taquechaha cati ra Etiopía can chi ra ti:

―¡Jihna! Ihya iyo nduta. ¿Atu ñacua cuu cuandute? ―cati ra.

37 Ta cati ra Felipe chi ra ti:―Tu chinu ini cun chi ra Jesuu chi

ndihi cuii anima cun, cua cuu ―catira.

Ta cati ndico ra chi ra Felipe ti:―Chinu ini yu ti ra Jesucristo cuu

sehe Ndioo ―cati ra.38 Tacan cuu, ta cati ra ñu Etiopía

can ti cua cucuiñi careta can. Tacancuu, ta nuun ra ta ra, ta quihvi ra tara tichi nduta, ta sacuanduta ra Felipechi ra. 39Quee ra ta ra tichi nduta can,ta quihin ra Tati Ndioo chi ra Felipe,ta ni chandaca ra chi ra ñuun Azoto.Chacan cuu cha ña ndehe ca racan chira. Sii xaan cuni ra Etiopía can nucuahan ra, vati nihin ra cuhva yosocuhva iyo ra Jesuu. 40 Tacan cuu, taiyo ra Felipe ñuun Azoto can. Queera cuahan ra, ta cati tuhun ra tuhunJesuu ndihi ni ñuun nu yaha ra, taqueta ra ñuun Cesarea.

9Ni saña ra Saulu cuati ndacu ra(Hch. 22.6‑16; 26.12‑18)

1Ña ta saña ra Saulu cha cani tahanra chi ñivi Ndioo. Ni vii cati ra ticua cahni ra chi ñi. Chacan cuu chacuahan ra iti nuun ra sutu chahnujudío can, 2 ta chica ra tutu cua cuhvara chi ra cuu xini ve ñuhun ñivi judío

Page 207: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 9:3 204 TUTU HECHO 9:22iyo ñuun Damasco. Tacan, ta ni nihinra ndatu. Tu cua nanihin ra chi ñivichica iti Jesuu, cua tiin ra chi ñi, ta cuacundaca ra chi ñi iti ñuun Jerusalén.3Tacan cuu, ta quee ra cuahan ra. Chacua queta ra ñuun Damasco can, ta nindehe ra iin ñuhun iti siqui andivi, tatuun chi nuun ra. 4 Quehni ra Saulucan nu ñuhun, vati tuun ñuhun cannuun ra, ta chini ra ti cahan ra Jesuu.Cati ra chi ra Saulu ti:

―Yoho Saulu, cha cani tahan xaunchi yuhu―cati ra.

5 Cati ndico ra Saulu chi ra:―¿Yoo cahan, ta tata?Ta cati ndico ra Jesuu chi ra ti:―Yuhu ra Jesuu cui. Chi yuhu cani

tahan xaun, soco suvi ni chi maunsandoyo ñuhun cun―cati ra.

6Yuhvi xaan ra Saulu, ta cati ndicora chi ra chahnu ti:

―¿Ñaan cha cuun chihin yu, tatata? ―cati ra.

Ta cati ndico ra chahnu chi ra ti:―Cuinda, ta cuahan tichi ñuun.

Cua cuhva ñivi cuenda ñaan cha cuasavahun―cati ra.

7Ta ra chica chi ra Saulu―ña cahanra, vati yuhvi xaan ra. Chini ra ndusucha cahan chi, soco ña ndehe ra yoorai cahan. 8 Ni chacuinda ndico raSaulu, ta nuna ra titi nuun ra, soco ñacuu ca ndehe ra. Chacan cuu cha tiinra amigu ra Saulu ndaha ra, ta chan-daca ra chi ra tichi ñuunDamasco can.9 Queta uni quivi ña ndehe ca ra. Ñachachi ca ra, ta ni ña chihi ca ra nduta.

10 Ñuun Damasco can cha iyo iinra nani Ananía. Cha ni quihvi tahanra cuenda ra Ndioo, ta tichi ñumahnanducahan ra chahnu Ndioo chi ra.Cati ra Ndioo chi ra ti:

―Yoho Ananía.Ta cati ndico ra Ananía chi ra ti:―¿Ñaan cha cuu cha cuun chihin

yu, ta tata?11 Ta cati ndico ra chahnu chi ra ti:―Cuahan maun iti nu nani chi iti

cuiti, ta vehe ra Juda cua nanducu cunchi iin ra ñuunTarso. Saulu nani ra, tacahan ra chi yuhu. 12 Tichi ñumahnandehe ra cha vachi iin ra nani Ananía,ta tiso ra ndaha ra chi ra, vati cuandundichin ndico ndehe ra ―cati raNdioo.

13Cati ndico ra Ananía chi ra Ndiooti:

―Tata chahnu, tuvi xaan ñivi cuuñi chaha cuenda yoso cuhva iyo raSaulu can, vati cuaha xaan ndavahani cha ni savaha ra chi ñivi cun ñuunJerusalén, cati ñi. 14 Vitin cha iyo raihya, ta tava ra ndatu nuun ra sutuchahnu can, vati cua tiin ra chi ndihindi cuu ñivi cun ―cati ra.

15 Ta cati ndico ra chahnu chi raAnanía ti:

―Cuahan, vati ni nacachi main chira Saulu can. Cua cati tuhun ra tuhunyu chi ñivi cuu inga tucu ñivi. Cuacati tuhun ra chi ra cumi tiñu ndacañahan chi ñican, ta cua cati tuhuntahan ra chi ñivi judío. 16 Cua cuhvecuenda chi ra yoso cuhva cua ndehera tu ndoho cuenda yu―cati raNdioochi ra Ananía tichi ñumahna can.

17 Tacan cuu, ta cuahan ra Ananíanu iyo ra Saulu. Quihvi ra tichi vehecan, ta tiso ra ndaha ra chi ra Saulu,ta quechaha cati ra Ananía chi ra ti:

―Yoho Saulu, yani xaa, cha nde-hun chi ra Jesuu iti nu ni quichi cun.Maan ra tachi chi yuhu. Chacan cuucha cua ndundichin ndico ndehun, tacua coo vaha ra Tati Ndioo chihun―cati ra Ananía.

18 Tacan cuu, ta ndundichin vahandehe ra Saulu, vati quicoyo iin chacuu sava ta cua soo ri tiaca nuunra. Tacan cuu, ta cha chanduta ra.19Chachi ndico ra, ta cha coo ndico tundee ini chi ra, ta suhva quivi ni ndoonuun ra Saulu chi ñivi Ndioo ñuunDamasco can.

Cati tuhun ra Saulu tichi ñuun Dam-asco

20 Chahan tahan ra Saulu ve ñuhunñivi judío, ta cati tuhun ra ti seheNdioo cuu ra Jesuu. 21 Chini ñivi cancha cahan ra, ta iyo xaan cuni ndihiñi, ta quechaha cati ñi chi tahan ñi ti:

―Rahya cuu ra cani tahan xaanchi ñivi Ndioo iti ñuun Jerusalén, taquichi ra ihya, vati cua tiin tahan rachi ñivi Ndioo ihya, ta cua cundaca rachi ñi iti nuun ra sutu chahnu ―catiñi.

22 Tacan cuu, ta chaha xaan ca raNdioo tu ndee ini ra chi ra Saulu, ta

Page 208: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 9:23 205 TUTU HECHO 9:41cachin xaan sanahan ra chi ñivi ti raJesuu cuu ra Cristo ndicha, [vati tavatiñu ra Ndioo chi ra, vati cua sacacura chi ñivi nu iyo ñi chi tu ndoho,] taña nihin ñivi judío can cuhva yoso cuacati ndico ñi.

Cacu ra Saulu nu cua cahni ra judíochi ra

23 Yaha quivi, ta ni nduinuun rajudío can, vati cua cahni ra chi raSaulu, 24 soco quechaha chito ra Sauluyoso saxini ra ta ra. Iyo ndaca yuucandaa yu ñuun can. Ndasi cutu chi,soco iyo yuhu chi nu yaha ñivi. Nduvita niñu cumi ra judío can ndihi yuhuchi, vati cua cahni ra chi ra Saulu,25 soco iin cha cuaa sacacu amigu raSaulu chi ra, vati tihi ra chi ra tichitica. Tacan ni sanuun ra chi ra itichata ndaca can, ta chinu ra Saulu.

Cuahan ra Saulu iti ñuun Jerusalén26 Cuahan ra Saulu can iti ñuun

Jerusalén, vati cuni natahan ra chiñivi Ndioo tican, soco yuhvi ñi, vati ñachinu ini ñi ti cha ni quihvi ra cuendaNdioo. 27 Quihin cuenda ra Bernabéchi ra, ta chandaca ra chi ra nu iyo ratatun Jesuu, ta chaha ra cuenda chira ta ra ti ni ndehe ra Saulu chi rachahnu Jesuu iti, ta cahan ra Jesuuchi ra. Ñuun Damasco cati tuhunra tuhun Jesuu, ta ña yuhvi ra, catira Bernabé. 28 Tacan cuu, ta quihincuenda ra tatun Jesuu chi ra Saulucan, ta chica tahan ra chi ra ta rañuun Jerusalén. 29 Cati tuhun xaan raSaulu tuhun ra chahnu, ta ña yuhvira. Quechahanducahan ra chi ra judíota ra, ta cati tuhun xaan ra chi ra tara. Suvi ra cahan tuhun griego cuu rajudío can ta ra, ta cuni cahni ra ta rachi ra Saulu. 30 Quechaha chito ñiviNdioo cha tacan cuu chi, ta chandacañi chi ra Saulu iti ñuun Cesarea, tatachi ndico ñi chi ra iti ñuun ra.

31 Tacan cuu, ta ñahni ca tu ndohochacoo chi ñivi Ndioo tican ñuhunJudea chi ñuhun Galilea chi ñuhunSamaria, ta chacoo ca tu ndee ini chiñivi Ndioo. Cha cuahan ndutuvi ca ñi,ta vaha xaan tasoho ñi cuhva cati raNdioo, ta chaha ra Tati Ndioo tu ndeeini chi ñi.

Ni nduvaha ra Enea32 Tacan cuu, ta chahan ra Pedro

ndihi ñuun nu iyo ñivi Ndioo. Chahantahan ra ñuun Lida, vati cua ndehetahan ra yoso cuhva iyo ñivi Ndiootican. 33 Ican ni tahan ra chi iin ranani Enea, ta cuhvi ra. Cha queta unacuiya cha caa ra, vati nduñiin ra, 34 tacati ra Pedro chi ra ti:

―Yoho Enea, cha ni sanduvaha raJesucristo chihun. Cuinda, ta tuvi cunyuvi cun ―cati ra.

Tacan cuu, ta ni chacuinda ra Eneacan, vati nduvaha ra. 35 Ndehe ndihiñivi iyo ñuun Lida can chi ñuun Saróncha ni nduvaha ra, ta quechaha chinuini ñi chi ra chahnu Jesuu.

Ni natacu ndico ña Dorca36 Ñuun Jope ni chacoo iin ñahan

nani Tabita, ta Dorca nani ña chituhun cahan ñivi griego. Chinu tahanini ña chi ra Jesuu, ta iyo xaan tumanini chi ña, ta tindee tahan ña chiñivi ndahvi. 37Quivi can quihin cuehechi ña Dorca can, ta chihi ña. Sacutiñivi chihin ña, ta chaqui vaha ñi chiña iin vehe iyo nda siqui. 38Tacan cuu,ta chini ñivi Ndioo iyo ñuun Jope canti cha iyo ra Pedro ñuun Lida. Chacancuu cha tachi ñi chi uvi ra nu iyo raPedro, vati ña cani ñuun Lida can.Queta ra, ta cahan ndahvi ra ta ra chira Pedro ti na cua cuhun ra, vati caandii. Cati ra chi ra Pedro ti:

―Vitin vitin coho iti ñuun ndi―cati ra.

39 Tacan cuu, ta quee ra Pedro, tacuahan ra chi ra. Queta ra ta ra, taquihvi ra nda vehe iyo nda siqui nucaa ndii can. Iyo ndihi ñi ndahvi chañahni ii ñi, ta chacu xaan ñi. Sanahanñi ndihi sahma ndihi cha savaha ñaDorca cha ni ndito ña, 40 soco tava raPedro chi ndihi ñi iti chata, ta chahnuchiti ra, ta quechaha cahan ndahvi rachi Ndioo. Tacan cuu, ta tuhva ra nucaa ndii can, ta quechaha cati ra chiña ti:

―Cuinda, Tabita ―cati ra.Tacan cuu, ta nuna ña Dorca titi

nuun ña. Ndehe ña chi ra Pedro,ta ni chacunda ña. 41 Tiin ra ndahaña, ta sacuinda ra chi ña. Cana raPedro chi ñi ndahvi can chi ndihi

Page 209: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 9:42 206 TUTU HECHO 10:20ñivi Ndioo, ta chaha ra cuenda chi ñi,ta ndehe ñi vati cha iyo ndito ndicoña. 42 Chito ndihi ñivi ñuun Jope canñaan cha ni tahan ña Dorca, ta tuviñi cuu ñi quechaha chinu ini chi rachahnu Jesuu. 43 Cuaha quivi ndoonuun ra Pedro ñuun can, ta vehe ranani Simón ra satahyu ñiin ni chacoora.

10Queta ra Pedro vehe ra Cornelio

1Cha iyo iin rai nani Cornelio ñuunCesarea. Capitán cuu ra, vati quetaiin ciendu sandaru sacuenda ra, taiyo tahan ra cuenda ra sandaru quichiiti ñuhun Italia. 2 Sacahnu xaan raCornelio can costumbre judío. Ñavira judío cuu ra, vati quichi ra ingañuhun, soco sacahnu ra chi ra Ndioo.Ta ni cuhva iyo ndihi ñivi ra, vati sac-ahnu tahan ñi chi ra Ndioo. Samanixaan ra xuhun chi ñivi ndahvi, tandihi ni quivi cahan ra chi ra Ndioo.3 Caa uni cha cua ini ndehe ra iinñumahna. Cachin xaan ndehe ra, vatiquichi iin ra tatun Ndioo nu iyo ra, taquechaha cati ra tatun Ndioo can chira ti:

―Yoho Cornelio ―cati ra.4 Ndehe xaan Cornelio chi ra, ta

yuhvi xaan cuni ra, ta cati ndico ra chira ti:

―¿Ñaan cuu cun chihin yu, ta rachahnu? ―cati ra.

Ta cati ra tatun Ndioo can chi ra ti:―Cha chini soho ra Ndioo tuhun

cha cahan ndahvi cun chi ra, ta ndehera cha tindee xaun chi ñivi ndahvi.Chacan cuu cha ñuhun ini ra chihun.5Vitin cua tachi maun uvi rai iti ñuunJope, vati cua cana cun chi iin ra naniSimón Pedro ti na cua quichi ra ihya.6 Ndoo nuun ra vehe inga ra naniSimón. Ra satahyu ñiin cuu racan,ta yu tañuhun iyo vehe ra. Cua catimaan ra Pedro can ñaan cha cuu chacua savahun ―cati ra tatun Ndioocan.

7 Tacan cuu, ta quee ndico ra tatunNdioo, ta cuahan ra. Cana ra Corneliochi uvi ra musu ra ta iin ra sandarucumi chi ra. Chinu tahan ini ra san-daru can chi ra Ndioo. 8Cati cachin ra

Cornelio chi ra ta randihi chani tahanra, ta tava tiñu ra chi ra iti ñuun Jopecan, vati cua cu quihin ra chi ra Pedro.

9Tuvi inga quivi, ta quee ramusu tara cuahan ra. Cha cua queta ra ñuunJope can maan hora, ta suvi ni horacan ndaa ra Pedro xini vehe, vati cuacahan ra chi ra Ndioo. 10 Chisoco rasuhva. Chacan cuu cha cuni cusamara, soco ni vii tiso vaha ñi, ta ndaa raxini vehe can. Tacan cuu, ta quechahandehe ra ñumahna. 11 Ndehe ra tinuna andivi, ta vachi nuun iin cha cuusava ta cua iin sunduhu cahnu. Nuhnindihi cumi punta chi. Tacan ni vachinuun chi iti nuñuhun. 12Ndihi ri quiticuhu ta ndihi ri coo iyo nu ñuhunñuñivi―ñuhun ri tichi chi, ta ñuhuntahan ndihi ri saa. 13Chini ra Pedro tinducahan ra Ndioo chi ra, ta cati ra ti:

―Yoho Pedro, cuinda, vati cuacahni cun chi ri quiti cuhu can, ta cuacachi cun chi ri.

14 Ta cati ndico ra Pedro chi ra ti:―Ña cuu, vati ña tuhva yu cachi yu

ni iin cha iyo ica cuenda costumbremaan ndi, ra chahnu.

15 Inga chaha cati ndico ra Ndioochi ra ti:

―Ña cua cati cun ti cha iyo ica chachaha yuhu chihun―cati ra.

16 Tacan ni cahan ndico tucu raNdioo chi ra inga chaha cha cuu unichaha. Tacan cuu, ta ndehe ra ticuahan ndico sunduhu can iti siquiandivi. 17 Chacan cuu cha iyo xaancuni ra Pedro, ta suvi ni hora cancha cua queta musu ra Cornelio nucuahan ra, ta nducu tuhun ra chi ñiviti:

―¿Ndaa iti iyo vehe ra Simón?―cati ra.

Ni vii saxini ra Pedro ñaan cha cuucha ni ndehe ra, ta queta ni musu canyu vehe ra Simón can. 18Cana ramusucan, ta quechaha nducu tuhun ra ti:

―¿Atu iyo iin ra nani Simón Pedroihya? ―cati ra.

19 Ni vii saxini ra Pedro ñaan chacuu cha ni ndehe ra, ta quechaha catira Tati Ndioo chi ra ti:

―Cha vachi uni rai, ti cha nanducura chihun. 20Cua nuun cun tichi vehe,ta cua cuhun cun chi ra. Ña cua saxini

Page 210: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 10:21 207 TUTU HECHO 10:37-38cun ti inga tucu ñivi cuu ra, vati yuhutachi chi ra nu iyo cun―cati ra.

21 Tacan cuu, ta nuun ra Pedro xinivehe, ta queta ra nu inda musu raCornelio, ta quechaha cati ra Pedrochi ra ti:

―Yuhu cuu ra. Cha nanducu ndochi yuhu. ¿Ñaan tiñu vachi ndo?―cati ra.

22Ta quechaha cati ra musu can chira Pedro ti:

―Iyo iin rai nani Cornelio. Capitáncuu ra. Rai vaha cuu ra, ta sacahnura chi ra Ndioo. Ndihi ñivi judíocati ti vaha xaan rai cuu ra. Cha nicati tuhun iin ra tatun Ndioo chi raCornelio can ti cua cana ra chihun tina cua cuhun cun iti vehe ra. Chacancuu cha cua cuu tasoho ra tuhun cuacahanmaun chi ra―cati ra musu canchi ra Pedro.

23 Tacan cuu, ta cati ra Pedro chi rata ra ti:

―Yaha ndo tichi vehe. Iyo nu cuacusu ndo ihya ―cati ra.

Tuvi inga quivi, ta quee ra Pedrota ra, ta cuahan ra, ta icaa ni cuahantahan uvi uni ra sacahnu tahan chi raJesuu ñuun Jope can.

24 Tuvi ndico tucu inga quivi, taqueta ra ta ra ñuun Cesarea. Cha nat-aca ndihi ñivi ra Cornelio chi amigura vehe ra, vati cana ñahan ra chi ñi.Chacan cuu cha iyo ra Cornelio chindihi ñi vehe ra, ta cha ndatu ñi chi raPedro. 25Sa queta ra Pedro chi ra ta ra,ta quihin cuenda ra Cornelio chi ra.Chahnu chiti ra iti nuun ra Pedro can,[vati sacahnu ra chi ra,] 26 ta sacuindandico ra Pedro chi ra, ta quechaha catira chi ra ti:

―Cuinda, Cornelio. Ña vaha chasacahnu cun chihin yu, vati rai ñuñivicuu tahin.

27 Tacan cuu, ta quechahandatuhun ra ta ra, ta quihvi ra ta ratichi vehe. Ndehe ra Pedro ti tuvi ñivicha ni nducuiti, 28 ta quechaha cati raPedro chi ñi ti:

―Cha chito ndo ti ñivi judío cuundi, ta tucu ñivi cuu maan ndo. Cha-can cuu cha iyo costumbre cha ña cuucoo nuun ndi chi maan ndo, ta ni ñacuu natahan ndi chi ndo, vati ica xaan

iyo ndi cuenda costumbre sacahnundi nu quichi quivi, soco vitin chasacoto ra Ndioo chihin yu cha ña cuucati yu ti ica iyo yu cuenda costumbreyu, ta ni ña cuu cati yu ti ña cuunatahin chi ñivi cuu inga tucu ñivi.29 Chacan cuu cha ña saxini que chaiyo ica yu, ta quichi yuhora cha quichiquihin ra chihin yu, ta vitin cuanducutuhin chi ndo ti: “¿Ñacu cha quihinndo chihin yu?”

30 Ta quechaha cati ra Cornelio chira ti:

―Vitin cha iyo cumi quivi chacahin chi ra Ndioo ihya tichi vehi.Tehen hora cuu chi, vati caa uni chacua ini, ta cahin chi ra Ndioo. Nichacoondita yu, vati tacanni sacahnui chi ra Ndioo, ta ndehi tichi ñumahnati quichi iin rai iti nuin. Ndichin xaansahma ndichin ra, vati tatun Ndioocuu ra, 31 ta quechaha cati ra chihin yuti cha chini ra Ndioo ti cahan ndahviyu chi ra, ta ndehe ra ti tindee xainchi ñivi ndahvi, ta ñuhun ini ra chihinyu. 32Hora can cua tachi yu tuhun itiñuun Jope ti na cua quichi iin ra naniSimón Pedro ihya. [Cua quichi ra, tacua cati tuhun ra chihin yu.] Iyo nuunra vehe ra Simón ra satahyu ñiin, tayu tañuhun iyo vehe ra, cati ra. 33Ñanducuei, ta tachi yu tuhun chihun.Vaha xaan rai cuun, vati cha quichicun. Vitin cha iyo cuiti ndihi ndi itinuun ra Ndioo, vati cuni tasoho ndindihi tuhun cha cati tuhun ra chahnuchihun―cati ra Cornelio.

Ni cati tuhun ra Pedro tuhun Ndioovehe ra Cornelio

34Quechaha cati ra Pedro chi ñi ti:―Chito ndicha yu ti cuni mani ra

Ndioo chi ndihi ñivi. 35Vasi inga tucuñivi cuu ñi, soco ini cuhva iyo ñi itinuun ra. Tu cua sacahnu ñi chi raNdioo, tu cua savaha ñi cuhva cuni raNdioo, cua quihin cuenda ra chi ñi.36 Chito ndo ti tachi ra Ndioo tuhunchi ñivi judío. Cati tuhun ra tuhunvaha cha sanduvii ra Jesucristo animañivi, ta ndaca ñahan ra Jesuu chi ndihiñivi. 37-38 Chito ndo cha ni chacoo nuquichi quivi ya niniin ñuhun nu iyo

Page 211: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 10:39 208 TUTU HECHO 11:8ñivi judío, vati xihna cuii ni cati tuhunra Juaan, ta sacuanduta ra chi ñivi.Tacan ni cuu, ta quechaha cati tuhunra Jesuu ra ñuun Nazaret iti ñuhunGalilea, ta cati tuhun tahan ra niniinñuhunnu iyo ñivi judío can. Chito nditi tava tiñu ra Ndioo chi ra, ta chahara Ndioo cha ni chacoo Tati Ndioo chira, ta chaha tahan ra tu ndee ini chira. Chica cuu ra Jesuu ñuun ta ñuun,ta cuaha xaan cha vaha savaha ra chiñivi can. Sanduvaha ra chi ndihi ñivindehe tu ndoho cuenda run cuihna,vati tindee ra Ndioo chi ra. 39 Catituhunndi ndihi cha ni savaha ra Jesuuiti ñuun Jerusalén chi ndihi ca ñuunnu iyo ra judío ta ra, vati ndehe ndicuhva ni savaha ra. Tacan cuu, tani chahni ñivi judío chi ra, vati taañi chi ra nu cruu, 40 soco chaha raNdioo tu ndee ini chi ra Jesuu, ta tichiuni quivi natacu ndico ra, ta chahara Ndioo cha ndehe ndico tucu ndichi ra. 41 Ña ni ndehe ndihi ñivi chira. Mani maan ndi ndehe chi ra, vatichi maan ndi ni nacachi ra Ndioo nuquichi quivi. Cati tuhun ndi cha nindehe ndi, vati icaa ni chachi ndi chira, ta icaa ni chihi tahan ndi nduta chira, vati quivi cha natacu ndico ra tañuñivi ndii ni chacoo ndico ra chi ndiicaa ni. 42 Tava tiñu ra Jesuu chi ndi,vati cua cati tuhun ndi tuhun ra chiñivi. Cua cati tuhun ndi ti tava tiñura Ndioo chi ra Jesuu, vati nu cuahanquivi cua ndehe ra yoso cuhva cha iyoñivi cuenda ra. Ndihi ñivi chihi tandihi ñivi iyo ndito―cua queta ñi itinuun ra. 43 Tuhun maan ra Jesuu nicati tuhunndihi ra ni cahan cuenda raNdioo nu ni quichi quivi, ta cati tuhunra ta ra ti maan ra cua sanaan cuatindacu ndihi ñivi, tu cua cuinu ini ñichi ra, vati iyo tu ndee ini chi ra―catira Pedro chi ñi.

Ni quichi coo ra Tati Ndioo chi ñivicuu inga tucu ñivi

44 Ni vii cati tuhun ra Pedro tuhuncan chi ñivi iyo cuiti vehe ra Cornelio,ta sa quihvi ra Tati Ndioo anima ndihiñivi tasoho tuhun cati tuhun ra Pedrocan. 45Tacan cuu, ta iyo xaan iyo xaancuni ra quichi chi ra Pedro. Cha chinutahan ini ra chi ra Jesuu nu quichi

quivi, soco ra judío cuu ra. Chacancuu cha iyo xaan cuni ra, vati chahara Ndioo ti quichi tahan ra Tati Ndioocoo ra chi ñi, ta ñavi ñivi judío cuuñi. 46 Chito ra ta ra cha quichi tahanra Tati Ndioo anima ñi, vati chini ra ticahan ñi tuhun cahan inga tucu ñivi,ta cati ñi ti cahnu xaan cuu ra Ndioo.47Tacan cuu, ta cati ndico ra Pedro chira quichi chi ra ti:

―Cha quichi tahan ra Tati Ndioochi ñivi ya cuhvani quichi ra chimaanyo. Chacan cuu cha yoni cua cati ti ñacua cuu cuanduta ñi ―cati ra.

48 Tacan cuu, ta cati tuhun ra Pe-dro ti cua cuanduta ñi cuenda ra Je-sucristo. Tacan cuu, ta chica ñi tumanini chi ra Pedro ti cua ndoo nuunra suhva quivi.

11Ni chaha ra Pedro cuenda chi ñivi

Ndioo iyo ñuun Jerusalén1Ni queta tuhun nuun iyo ra tatun

Jesuu chi ndihi ñivi Ndioo iyo ñuhunJudea ti tuhun Ndioo chinu tahan iniñivi cuu inga tucu ñivi. 2 Cuahanndico ra Pedro iti ñuun Jerusalén, taqueta ra nu iyo ñivi Ndioo tican, taquechaha cahan yuhu ñi chi ra, vatini sacahnu tahan ñi costumbre judío,vati ñivi judío cuu ñi nu quichi quivi.3 Cati ñi chi ra ti:

―Ña vaha savahun, vati quihvi cuntichi vehe ñivi cuu inga tucu ñivi, tachachi cun chi ñi icaa ni ―cati ñi.

4 Tacan cuu, ta chaha ra Pe-dro cuenda ndihi cha ni chacoo.Quechaha cati ra chi ñi ti:

5 ―Ni iye ñuun Jope, ta quechahacahin chi ra Ndioo, ta quechaha ndehiñumahna. Ndehi iin cha cuu savata cua iin sunduhu cahnu, ta quichinuun chi iti siqui andivi, ta queta chinu iye. Nuhni ndihi cumi punta chi.6 Saha vahi cuenda, vati ndehe xaintichi chi, ta ndehi ti cha ñuhun ri quiticuhu. Ñuhun ri coo. Ñuhun ri saa.Ñuhun ri. 7Chini yu ti cahan raNdioo,ta cati ra chihin yu ti cua cuinda yu,ta cua cahni yu chi ri, ta cua cachi yuchi ri, 8 ta cati ndique chi ra ti ña cuucachi yu chi ri. Ña cuu, vati ña tuhve

Page 212: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 11:9 209 TUTU HECHO 11:28cachi cha iyo ica cuenda costumbremaan ndi, vati ñivi judío cuu ndi, catiyu, 9 ta cahan ndico ra Ndioo iti siquiandivi inga chaha. Cati ra chihin yuti ña cua cati que ti ña vaha chi, tachaha maan ra ti cua cachi yu, catira. 10 Tacan ni cati ra Ndioo uni hora,ta ndaa ndico tucu sunduhu can itisiqui andivi. 11 Tacan cuu, ta sa quetauni rai vehe nu iye. Tiñu quichi raiti ñuun Cesarea, ta nanducu ra chiyuhu. 12 Cati tuhun ra Tati Ndioochi yu ti cua cuhin chi ra ta ra, taña cua saxini yu. Cuahan tahan iñura yani yo, ta ndihi ndi quihvi tahanndi tichi vehe iin ra nani Cornelio.13 Chaha ra Cornelio can cuenda chindi yoso cuhva ni ndehe ra ti quichiiin ra tatun Ndioo vehe ra. Inda ra,ta quechaha cati ra chihin ra Corneliocan ti cua tava tiñu maan ra musura iti ñuun Jope, ta cua cahan ndahvira chi iin rai nani Simón Pedro ti nacua cuhun ra tican. 14 Ra Pedro cancua cati tuhun chihin ra yoso cuhvacua nduvaha animamaan ra chi ndihiñivi ra. Tacan ni cati ra tatun Ndioo,cati ra Cornelio. 15 Tacan cuu, tanducahin chi ñi, ta sa quihvi tahanra Tati Ndioo anima ñi cuhva cha niquihvi ra anima maan yo nu quichiquivi. 16Chacan cuu cha ñuhun ini yutuhun cha ni cati ra chahnu Jesuu ticati ra chi yo ti sacuanduta ra Juaanchi nduta, soco vaha xaan ca cha cuaquichi ra Tati Ndioo. Cua queta quivicua quichi coo ra chi maan yo, catira Jesuu. 17 Maan ra Ndioo cuu rachaha cha quichi tahan ra Tati Ndioochi ñican cuhva ni chaha ra cha quichira chimaan yo, vati chinu ini yo chi rachahnu Jesucristo, ta ña cuu casimaincha savaha ra Ndioo ―cati ra Pedro.

18 Tuhun can chini soho ñivi Ndiooiyo ñuun Jerusalén can, ta ña cahan cañi. Quechaha sacahnu ñi chi ra Ndioo,ta cati ñi ti:

―Chaha ra Ndioo cha cua saña ihnitahan ñivi cuu inga tucu ñivi cuatindacu ñi, ta cua coo ndito tahan ñi chira Ndioo ―cati ñi.

Ni quechaha chinu ini ñivi chi raJesuu iti ñuun Antioquía

19 Quivi chahni ñivi chi ra Estebannu quichi quivi ni chacoo tu ndohochi ñivi Ndioo. Chacan cuu cha iyo ñichinu ñi. Iyo ñi cuahan ñuhun Feni-cia, ta iyo ñi cuahan ñuhun Chipre, taiyo ñi cuahan ñuun Antioquía. Ndihiñuun can cati tuhun ñi tuhun Ndioochi ñivi judío ni, ta ña cati tuhun ñichi inga ñivi. 20 Iyo tahan ñivi Ndiooñuhun Chipre chi ñuhun Cirene, taquee ñi ñuun ñi, ta cuahan ñi itiñuun Antioquía. Tican quechaha catituhun ñi chi ñivi cuu inga tucu ñivi.Cati tuhun ñi tuhun yoso cuhva san-duvaha ra chahnu Jesuu anima ñivi.21 Cha tindee ra chahnu chi ñi nu nicati tuhun ñi. Chacan cuu cha sañaihni ñivi cuu inga tucu ñivi ndavahani ndacu ñi, ta quechaha chinu tahanini ñi chi ra chahnu Jesuu.

22 Tacan cuu, ta chini tuhun ñiviNdioo iyo ñuun Jerusalén ti cha nichinu tahan ini ñivi cuu inga tucuñivi. Chacan cuu cha tachi ñi chi raBernabé iti ñuun Antioquía. 23 Quetara tican, ta ndehe ra ti chaha xaanra Ndioo tu manini chi ñi, ta cusii inira. Cati tuhun xaan ra chi ndihi ñi tina cua cundee ini ñi, ta na cua coovaha ñi chi ra chahnu. 24 Tacan catira Bernabé, vati rai vaha cuu ra, tavaha xaan iyo ra Tati Ndioo chi ra, tachinu vaha ini ra chi ra Jesuu. Chacancuu cha quihvi xaan ñivi cuenda rachahnu Ndioo.

25 Tacan cuu, ta cuahan ra Bernabéiti ñuun Tarso, vati cua nanducu rachi ra Saulu. Cha ni nanihin ra chira, ta chandaca ndico ra chi ra ñuunAntioquía. 26 Cha queta iin cuiya nichacoo ra ta ra chi ñivi Ndioo tican,ta tuvi xaan ñivi cuu ñi sacuaha chi ra.Suvi ni tican ñuun Antioquía can catixihna ñivi ti ñivi Cristo cuu ñivi chinuini chi ra.

27Quivi cha queta ndico ra Bernabéchi ra Saulu ñuun Antioquía queta racahan cuenda ra Ndioo, vati ni quichira iti ñuun Jerusalén, ta queta ra ñuunAntioquía can. 28 Iin ra nani Agabo,ta iyo tahan ra Tati Ndioo chi ra.Chacan cuu cha ni chacuinda ra nunducuiti ñivi Ndioo can, ta sacoto rachi ñi ti cua coo iin tama cahnu xaan

Page 213: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 11:29 210 TUTU HECHO 12:15nini cahnu nu ñuhun ñuñivi. Tacancuu, ta ni chacoo tama can cuhva nicati ra. Chacoo chi quivi cha cuura Claudio cumi tiñu cahnu cuendañuun Roma. 29 Tacan cuu, ta iyo ñiviNdioo ñuun Antioquía can―saxini ñiti cua tindee ñi chi tahan ñi iyo ñuhunJudea. Cua tindee ñi chi ñi yoso cuuchi ñi. 30 Tacan ni savaha ñi, ta tachiñi xuhun chi ra Bernabé chi ra Saulu.Chacan cuu cha ni chandaca ra ta rachi chi chi ra sacuenda chi ñivi Ndiooñuhun Judea can.

12Cuhva chihi ra Jacobo, ta tiin tiñu chi

ra Pedro1 Quivi cha iyo ra Bernabé chi ra

Saulu ñuun Antioquía can quechahasavaha ra chahnu Herode ndavaha nichi ñivi Ndioo. 2 Chacan cuu chatiin tiñu chi ra Jacobo yani ra Juaan,ta chahni ra chi ra chi cha cuu taiin machete ni savaha ra Herode can.3 Tacan cuu, ta ni ndehe ra Herode tivaha xaan cuni ñivi judío, vati chihira Jacobo. Chacan cuu cha tiin tahantiñu chi ra Pedro. Tacan ni savaha raHerode quivi cua sacahnu ñivi judíovico cha ni cacu ñivi ñi ñuhun Egiptotiempu chahnu, ta vico can chachi ñipaan ña ndaa. 4 Quivi tiin tiñu chira Pedro tihi ra chi ra ve caa, ta catituhun ra Herode chi ra ta ra ti:

―Chahun iin sandaru cua cumi chira Pedro, vati cumi cumi ra cua cumichi ra, cati ra. Saxini ra ti cua yahaxihna vico can, ta cua tava ra chi raPedro, ta cua tachi tuni ra chi ra nuiyo cuiti ñivi judío can, ta cua cahnira chi ra, vati tacan cua cusii ini ñivijudío can. 5Tacan cuu, ta indi ra Pedrove caa, ta cumi vaha ra sandaru chi ra,soco cahan ndahvi ñivi Ndioo chi raNdioo chi ndihi cuii anima ñi ti na cuatindee ra chi ra Pedro.

Ni sacacu raNdioo chi ra Pedro ve caa6 Tacan cuu, ta iin cha cuaa

quechaha saxini ra Herode ti cua tavara chi ra Pedro na cua tuvi inga quivi.Suvi ni cha cuaa can quixi ra Pedromahñu uvi ra sandaru, ta nuhni rachi uvi cadena caa. Iyo tahan rasandaru ta ra―cumi vaha ra yu ve

caa can. 7 Tacan, ta quii xaan quihviiin ra tatun Ndioo tichi ve caa can, tandundichin iti tichi chi. Tuchi ndahara xiin ra Pedro, vati cua sandoyo rachi ra, ta quechaha cati ra chi ra ti:

―Quii quii ni cua ndoyo cun―catira.

Tacan cuu, ta ni ndachi cadenanuhni ndaha ra Pedro, 8 ta cati ndicora tatun Ndioo chi ra ti:

―Cuhni tichi cun, ta taa chahun―cati ra.

Tacan ni savaha ra Pedro, ta catindico ra tatun chi ra ti:

―Cuisucu cun ticati cun, ta nacoho ―cati ra.

9 Tacan cuu, ta ndicu ra Pedro chira tatun Ndioo can, ta quee ra ta ra,soco ña chito ra Pedro a ndicha chandacu ra tatun Ndioo chi ra. Saxinira ti ndehe ra chi ra tichi ñumahna.10 Tacan, ta yaha ra ta ra iin nu cumira sandaru. Yaha ra inga, ta quetara nu ndasi vitu caa yu vehe nu yahañivi iti chata. Tican ni queta ra, tanuna maan chi tacan ni, ta quee ra,ta cuahan ra iti, ta tican ni nacoo ratatun Ndioo can chi ra. 11 Tacan cuu,ta quechaha chacuhun ini ra Pedro, tasaxini ra ti:

―Vitin chito ndicha yu ti tachira chahnu tatun ra nu ni chacoi,ta sacacu ra chihin yu iti nuun raHerode. Ña cua cuu savaha ñivi judíocan cuhva cuni maan ñi chihin yu―saxini ra Pedro can.

12 Tacan ni saxini ra Pedro, ta cua-han ra iti vehe ña María sihi ra JuaanMacu. Tican ni iyo cuiti ñivi, ta tuviñivi cuu ñi, ta cahan ndahvi xaan ñichi ra Ndioo ti na cua tindee ra chi raPedro. 13 Tacan, ta queta ra Pedro yuvehe can, ta quechaha cani ra. Ni iyotahan iin ña musu nani Rode, ta cuandehe ña yoo cani yu vehe. 14Chini ñati ra Pedro cuu ra cahan, soco ña nunaña yu vehe, vati cusii ini ña suhva.Chacan cuu cha chinu ndico ña tichivehe, ta cati ña chi ñi ti:

―Cha inda ra Pedro yu vehe―catiña.

15 Soco cati ndico ñi chi ña ti:―¿Atu ña vaha cuni xini cun?

―cati ñi.

Page 214: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 12:16 211 TUTU HECHO 13:4Ni vii cati ña ti ra Pedro cuu ra, soco

cati ndico ñi ti:―Ñavi ra Pedro cuu ra. Vasi iin ra

tatun Ndioo cumi chi ra cuu ra ―catiñi.

16 Ni vii cani ra Pedro yu vehe, tanuna ñi chi chi. Ndehe ñi ti ra Pedrocuu ndicha ra, ta quechaha nduiyo ñi.17 Tacan cuu, ta savaha ra Pedro iinseña chi ndaha ra ti na cua cutaxinñi, ta quechaha chaha ra cuenda yosocuhva cha ni tava ra chahnu chi ra nuchacuindi ra ve caa, ta cati tahan rachi ñi ti:

―Cua cati ndo chi ra Jacobo chira yani yo ñaan cha cuu cha ni tahin―cati ra.

Tacan cuu, ta quee ra Pedro, tacuahan ra inga chiyo.

18Tuvi inga quivi, ta quechaha sax-ini xaan ra sandaru ta ra, vati ña chitora ñaan cha cuu cha ni tahan ra Pedro.19 Tacan cuu, ta tachi ra Herode tiñuti cua nanducu ra chi ra Pedro can,soco ña nanihin ra chi ra. Chacan cuucha sanahma xaan ra Herode chi rasandaru can, soco ña nihin ra sandaruta ra cuhva cha cua cati ndico ra.Chacan cuu cha cati ra Herode ti cuacuvi ra sandaru can. Tacan cuu, taquee ra Herode ñuun can, ta cuahanra iti ñuun Cesarea, vati cua coo nuunra tican.

Ni chihi ra Herode20 Tacan cuu, ta xaan xaan cuni ra

Herode chi ñivi iyo ñuun Tiro chi ñiviiyo ñuun Sidón, vati cuni ra cuati chiñi. Cuahan ñivi ñuun can nuun iyo ra,vati cuni ñi cha cua coso vaha tiñu.Iin cahnu ni queta ñi nu iyo ra, taxihna cahan vaha ñi chi ra Blasto iinra ndiso tiñu iti nuun ra Herode, tacati ra Blasto can ti cua tindee ra chiñi. Tacan cuu, ta cahan ndahvi ñi chira Herode ti na cua ndumani ndico rachi ñi. Tacan ni cati ñi chi ra, vatindihi cha chachi ñi quichi iti ñuhunnu ndaca ñahan ra. 21 Tacan cuu, tani queta quivi cha ni tiso ra Herode,ta chacundichin ra sahma cuhva chacuu ra tiñu, vati cua tiso vaha ratiñu, ta ni chacunda ra nu inda mesara, ta quechaha cati tuhun ra chi ñi.

22 Tacan cuu, ta quechaha cana chaañi, ta cati ñi cuenda ra Herode can ti:

―Ñavi iin rai iyo nu ñuhun ñuñivicuu ra cahan tuhun ya. Ndioo cuu ra―cati ñivi can, [vati cuni ñi cha cuandumani ndico ra chi ñi].

23 Suvi ni hora can ni sayani ratatun Ndioo cuehe chi ra Herode, vatichaha ra Herode cha cati ñivi ti ndioocuu ra. Cahnu xaan tu ndoho ndehera, vati chachi ri tindacu chi ra, tachihi ra.

24 Tacan cuu, ta tuvi xaan cañivi quechaha chinu ini ñi tuhun rachahnu Ndioo, ta cati tuhun xaan cañi tuhun ra chi ndihi ñivi.

25Tacan cuu, ta sacuinu ra Bernabéchi ra Saulu tiñu cha ndaca ra xuhuniti ñuun Jerusalén, ta quee ndico ra.Cuahan ndico ra iti ñuun Antioquía,ta cuahan tahan ra JuaanMacu chi ra.

13Nu ni quechaha satiñu ra Bernabé

chi ra Saulu tiñu Ndioo1 Cha iyo ñivi Ndioo ñuun Antio-

quía can. Tican iyo ra cahan cuendara Ndioo, ta iyo tahan ra sacuahatuhun Ndioo chi ñivi. Tacan ni iyora Bernabé chi ra Simón tuun chi raLucio ra ñuun Cirene chi ra Sauluchi ra Manaén ra cuu amigu chi rachahnu Herode, vati tacan ni vachicuahnu ra Manaén can chi ra Herodeicaa ni. 2 Tacan, ta queta iin quivicha iyo cuiti ra ta ra chi ñivi Ndioo.Cha chacoo ndita ñi, [vati sacahnu ñichi ra Ndioo,] ta quechaha cati ra TatiNdioo chi ñi ti:

―Cua tachi ndo chi ra Bernabéchi ra Saulu nu cua satiñu ra cuendayuhu, vati cua cuhva main tiñu chi ra―cati ra.

3 Tacan cuu, ta ni iyo ndita ñi, tacahan ndahvi ñi chi ra Ndioo, ta tisoñi ndaha ñi chi ra ta ra, [vati cua cuisora tiñu]. Tacan cuu, ta saña tahan ñita ñi.

Tuhun Ndioo ni cati tuhun ra tatunJesuu iti ñuhun Chipre

4 Tacan ni tava tiñu ra Tati Ndioochi ra Bernabé chi ra Saulu. Chacancuu cha cuahan ra iti ñuun Seleucia,ta tican quihin ra tundoo, ta cuahan

Page 215: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 13:5 212 TUTU HECHO 13:22ra iti ñuhun Chipre. Mahñu tañuhuncaa ñuhun can. 5Queta ra tican ñuunSalamina, ta ndihi ve ñuhunñivi judíoyaha ra, ta cati tuhun ra tuhun Ndioo.Cuahan tahan ra Juaan, vati tindeetahan ra chi ra ta ra. 6 Tacan cuu,ta quee ra ta ra cuahan ra inga chiyoñuhun can, ta queta ra ñuun Pafo.Tican ni tahan ra chi iin ra judío naniBarjesuu. Nani tahan ra Elima, vati ratasi cuu ra, ta sandahyu ñahan ra chiñivi, vati cati ra ti tuhun Ndioo cahanra, ta ña ndicha ra. 7 Iyo ra cuenda raSergio Paulo ra ndaca ñahan ñuhuncan, ta ra Sergio Paulo can nditi xaanxini ra suhva. Cana ra chi ra Bernabéchi ra Saulu, vati cuni tasoho ra tuhunNdioo, 8 soco ra tasi can ña cua cuhvara cha cua cati tuhun ra ta ra chi racumi tiñu can, vati ña cuni ra chacua cuinu ini ra chi ra Jesuu. 9 RaSaulu can nani tahan ra Paulu. Iyovaha ra Tati Ndioo chi ra Paulu can, tandehe xaan ra nuun ra tasi can, 10 taquechaha cati ra chi ra:

―Cuaha xaan sandahyu ñahancun. Cahnu xaan ndavaha ni savahun.Cuihna cuun. Ña tuhva cun savahunni iin cha vaha. Ndihi ni hora cati cunti ña vaha chica ñivi iti Ndioo, 11 socovitin cua tachi tuni ra chahnu Ndioochihun, ta cua nducuaa nuun cun. Ñacua ndehe con nda cua nda quivi itinuun―cati ra.

Tacan cuu, ta quii xaan nducuiinuun ra tasi can, vati chacunda viconuun ra, ta nanducu ra yoo cua cun-daca chi ra. 12 Ndehe ra Sergio Paulocha ni tahan ra tasi can, ta quechahachinu ini ra chi ra Jesuu, vati iyo xaancuni ra ndehe ra yoso cuhva sanahanra Paulu tuhun ra chahnu.

Queta ra Paulu ta ra ñuun Antioquíacha iyo cuenda ñuhun Pisidia

13 Tacan cuu, ta quee ra Paulu chitahan ra ñuun Pafo can. Quihin ndicotucu ra ta ra tundoo, ta cuahan raiti ñuun Perge cha iyo cuenda ñuhunPanfilia, soco tican ni saña ra Juaan,ta cuahan ndico tucu ra iti ñuunJerusalén. 14 Tacan cuu, ta yaha raPaulu ta ra ñuun Perge, ta cuahanra iti ñuun Antioquía cha iyo cuenda

ñuhun Pisidia can. Queta ra tican, taquivi sábadu quihvi ra ve ñuhun nusacahnuñivi judío, ta chacunda tahanra. 15 Sacuaha xihna ñi iin tuhun nitaa ra Moisee, ta sacuaha tahan ñi iintuhun ni taa inga ra ni cahan cuendara Ndioo tiempu chahnu. Tacan cuu,ta tachi ra cuu xini ve ñuhun cantuhun chi ra Paulu ta ra, ta cati ra chira ti:

―Yani xaa, tu iyo iin tuhun cua catituhun ndo chi ñivi ya, cua cuu catituhun ndo vitin ―cati ra.

16 Tacan cuu, ta ni chacuinda raPaulu, ta savaha ra iin seña chi ndahara, vati na cua coo taxin ñi, taquechaha cati ra chi ñivi judío can chindihi ca ñivi iyo cuiti tahan ti:

―Ndihi ndioho yani xaa, cua taavaha ndo soho ndo cha cua cati yu.17 Maan ra Ndioo cuu ra ni nacachichi ñivi yo tiempu chahnu, ta sacahnuñi chi ra. Tindee ra chi ñi quivi nichacoo nuun ñi iti ñuhun Egipto, vaticha cuahan ndutuvi ñi. Tacan cuu,ta ni chandaca maan ra Ndioo chiñi, ta quee ñi tican, vati iyo xaan tundee ini chi ra. 18 Vasi queta uvixico cuiya cha cundee ini ra Ndioocha ni savaha ñi cuhva cuni maan ñitichi cuhu. 19 Queta quivi quihvi ñiñuhun Canaán, ta tindee ra Ndioo chiñi, ta sandoyo ñuhun ñi ucha ñuunnahnu cha ni chacoo tican. Mani xiniñuun cuu chi, ta chaha ra Ndioo ndihiñuhun can chi maan ñi. 20 Quetacumi ciendu uvi xico uchi cuiya nichacoo ñi tican, ta chaha ra Ndiooti chandaca ñahan ra juee ta ra ndacua nda quivi ni chacoo ra Samuel rani cahan cuenda ra Ndioo. 21 Quivichacoo ra Samuel can, ta ni cahanndahvi ñivi can ti na cua tiso ra Ndiooiin rey cha cua cundaca ñahan chi ñi.Chacan cuu cha chaha ra Ndioo chani chandaca ñahan ra Saúl sehe Cischi ñi, ta ñivi ra Benjamín chi ra. Nichandaca ñahan ra Saúl chi ñi uvi xicocuiya, 22 ta tava ndaa ra Ndioo chi ra.Tacan cuu, ta chaha ra Ndioo tiñu canchi ra David, ta ndaca ñahan ra chiñi. Cati tuhun ra Ndioo yoso cuhva nichacoo ra David iti chata, ti cati ra tinacoto ra chi ra David sehe ra Isaí, ta

Page 216: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 13:23 213 TUTU HECHO 13:43cusii ini ra ndehe ra chi ra, vati savahara ndihi cuii cha cuni ra, cati ra Ndioo.23 Tiempu chahnu ni cati ra Ndioo tinu cuahan quivi cua coo iin ñivi raDavid, ta cua sanduvaha ra anima yo,ti ñivi judío cuu yo. Ra Jesuu cuuracan. 24 Ña ta quechaha cati tuhunra Jesuu, ta cati tuhun ra Juaan ti nacua saña ihni ndihi ñivi judío cuatindacu ñi, ta na cua cuanduta ñi. 25Nucua sandihi ra Juaan tiñu ni savaha ra,ta cati ra chi ñivi cuenda ra Jesuu tindatu ñi chi iin rai cahnu xaan. Vasisaxini ñi ti maan ra cuu ra, soco ñavira cuu ra. Ni cua quichi ra iti nuun ra,ta cua coo xaan ndatu chi ra. Chacancuu cha ñahni yavi ndaa ra iti nuunracan. Chacan cuu cha ni ña cua cuundachi ra tiendu ndichan racan, catira Juaan.

26 ’Yani xaa, chaha ra Ndioo cuendayoso cuhva cua nduvaha anima yo.27 Quivi sábadu una una quivi chasacuaha ñivi ñuun Jerusalén chi racumi tiñu ñi tuhun ni taa ra ni cahancuenda ra Ndioo tiempu chahnu, socoña nituni ini ñi cha sacuaha ñi. Tacancuu, ta ni sacuinu ñi tuhun sacuahañi, vati ña nacoto ñi yoo rai cuu ra Je-suu, ta ni tachi tuni ñi chi ra. 28 Chitoñi ti ñahni cha ni savaha ra, ta cunicahni ñi chi ra. Chica ñi tu manini chira Pilato ti cua cahni ra chi ra Jesuu.29 Chacan cuu cha cuaha xaan cha nisavaha ñi chi ra Jesuu. Chahni ñi chira cuhva cha ni taa ra ni cahan cuendaNdioo ta ra tiempu chahnu. Tacancuu, ta ni quenda ñi chi ra nu cruu, tacuchi ñi chi ra, 30 soco chaha ra Ndiootu ndee ini chi ra, ta natacu ndico ranuu iyo ñivi ndii can. 31 Cuaha quivindehe amigu ra chi ra, vati ni natacundico ra. Suvi ñi cuu ñi quichi chi raicaa ni quivi ni quee ra ñuhun Galilea,ta cuahan ra iti ñuun Jerusalén, tasuvi ni maan ñi cuu ñi chaha cuendati cha ni ndehe tucu ñi chi ra Jesuu.

32 ’Cati tuhun ndi tuhun vaha chindo. Chito ndo ti tiempu chahnuchaha ra Ndioo cuenda chi ñivi yoyoso cuhva cua savaha ra nu cuahanquivi. 33 Vitin chito ndi ti cha nisavaha ra Ndioo cuhva cati ra, vatichaha ra tu ndee ini chi ra Jesuu, tanatacu ndico ra. Tichi salmo uvi ni

taa ra David cuhva ni cati ra Ndioocuenda ra Jesuu. Cati ra ti sehe rachihin ra, ta quivi can cha ndehe ñiviti sehe ra chihin ra, cati ra. 34 Iyo inganu cati ndico tucu ra Ndioo cuenda raJesuu, vati cati ra ti cua tindee ndichara chihin ra cuhva ni cati ra chi raDavid. Tacan cati ra Ndioo, vati cuacuhva ra tu ndee ini chi ra Jesuu, tacua natacu ndico ra nu iyo ñivi ndii.Ña cua cuhva ra Ndioo cha cua tahyuiquin cuñu ra Jesuu. 35 Chacan cuucha iyo inga nu cati ndico tucu raDavid cuenda ra Jesuu ti ña cua cuhvara Ndioo cha cua tahyu iquin cuñu ramusu ii ra, cati ra. 36 Quivi ni chacoora David ihya nu ñuhun ñuñivi savahara cuhva cuni ra Ndioo, ta queta quivini chihi tahan ra. Cuchi ra nu cuchiñivi chahnu ra, ta tahyu iquin cuñura. 37Tacanni tahan raDavid, soco chira Jesuu chaha ra Ndioo tu ndee ini,ta natacu ndico ra, ta ña tahyu iquincuñu ra. 38 Yani xaa, na cua coto ndoti cati tuhun ndi ti suvi ni ra Jesuu cuura cua sanaan cuati ndacu ndo. 39 Ñata cuu nduvaha anima ndo. Vasi cumivaha ndo ley chahnu ra Ndioo cha nitaa ra Moisee, soco ña cuu nduvahaanima ndo cha tacan ni. Vitin cuasanduvaha maan ra Jesuu anima ndo,tu cua cuinu ini ndo chi ra. 40Cua sahavaha ndo cuenda, coto cua tahan ndocuhva ni taa ra cahan cuenda raNdiootiempu chahnu, vati cati ra cuenda raNdioo ti:41Ndioho ña chinu ini ndo.Na cua nduiyo ndo,ta na cua ndoyo ñuhun ndo,vati ña cua cuinu ini ndo.Tu cua savahi iin cha cahnu xaan tichi

quivi ndo,vasi cua sanducachin ñivi ñaan cha

cuu chi,cati ra iti chaha. Tacan ni cati tuhunra Paulu chi ñi.

42 Tacan cuu, ta cha cua quee raPaulu ta ra ve ñuhun can, ta cahanndahvi ñivi judío can chi ra ti quivican una quivi cua quichi ndico tucura, ta cua cati tuhun tucu ra tuhuncha ni cati tuhun ra. 43 Saña tahanñi, ta quee ñi ve ñuhun, ta tuvi xaanñivi judío ndicu chi ra Paulu chi ra

Page 217: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 13:44 214 TUTU HECHO 14:9Bernabé. Ndicu tahan inga ñivi sac-ahnu tahan costumbre ñivi judío can.Tacan, ta cati tuhun vaha xaan ra tara chi ñi ti na cua saxini vaha ñi yosocuhva iyo tu manini chi ra Ndioo.

44 Quivi sábadu can una quivi ninducuiti ndico tucu ñi. Vasi ndihi ñiviiyo ñuun can nducuiti ñi, vati cuni ñitasoho tahan ñi tuhun Ndioo. 45 Iyotahan ñivi judío―ña chaa ini ñi chatacan. Ndehe ñi cha tuvi xaan ñivinducuiti, ta quechaha ndusoo cuni ñi.Chacan cuu cha quechaha cati ñi tiña vaha cuhva cati ra Paulu ta ra,ta cahan ñi ndavaha ni chi ra ta ra.46Ña yuhvi ra Paulu, ta ni ña yuhvi raBernabé, ta quechaha cati ra chi ñi ti:

―Nini xaan cha cati tuhun xihnandi tuhun Ndioo chi maan ndo, vatiñivi judío cuu ndo, soco vitin cua catituhun ndi chi ñivi cuu inga tucu ñivi,vati ña cuni ndo tasoho ndo, ta ni ñacuni ndo coo ndito ndo chi ra Ndioondihi ni quivi. 47 Cua cati tuhun ndichi inga tucu ñivi, vati cati tuhun rachahnu Ndioo chi ndi, vati iti chatacati ra cuenda maan ndi ti:Cha tava tiñu i chihun,vati cua cati tuhun cun chi ñivi cuu

inga tucu ñivi.Chacan cuu cha nini cahnu nu ñuhun

ñuñivi cua cuhvon cuendayoso cuhva cua nduvaha an-ima ñivi.

Tacan cati ra Ndioo ―cati ndico raPaulu.

48 Sa chini soho tahan ñivi cuu ingatucu ñivi tuhun can cha cati ra Paulu,ta quechaha cusii ini ñi. Cati ñi tivaha xaan tuhun Ndioo ya, ta iyo ñiquechaha chinu ini ñi, vati ni nacachira Ndioo chi ñi, ta cua coo ndito ñichi ra ndihi ni quivi. 49 Tacan cuu,ta quechaha cati tuhun ñivi tuhun rachahnu ndihi ñuun iyo tican. 50 Iyo ñiñahan ta ñi, ta sacahnu xaan ñi chi raNdioo cuhva iyo costumbre maan ñi,ta sacahnu xaan ñivi chi ñi. Tacan,ta quechaha cahan xaan ñivi judíochi ñican chi ra toho ñuun can, tasandusaca xaan ñi. Tacan ni cundeeñi chaha ñi tu ndoho chi ra Paulu tara, vati xaan xaan ñi cuu, ta sacunu ñichi ra tican. 51 Tacan cuu, ta naquisi

ra Paulu ta ra ñuhun iñi chaha raiti nuun ñivi can, vati ña cua coo cara chi ñi, ta quee ra cuahan ra itiñuun Iconio. 52 Sii xaan cuni ñiviNdioo tican ñuun can, ta vaha xaaniyo tahan ra Tati Ndioo chi ñi.

14Queta ra Paulu ta ra ñuun Iconio

1 Queta ra Paulu chi ra Bernabéñuun Iconio, ta quihvi tahan ra ta rave ñuhun ñivi judío can. Tican catituhun vaha xaan ra ta ra tuhun Ndioochi ñi. Chacan cuu cha quechahachinu tahan ini ñivi chi ra Jesuu.Chinu ini ñivi judío, ta chinu tahanini ñivi cuu inga tucu ñivi, ta tuvixaan ñi cuu, 2 soco ñivi judío canña tasoho ñi, ta sandusaca tahan ñisuhva. Savaha ñican ti cua saxini ñivicuu inga tucu ñivi ndavaha ni chi ñiviNdioo. 3 Chacan cuu cha nducuahaquivi ndoo ra Paulu ta ra ñuun can.Ña yuhvi ra ta ra cha cati tuhun rayoso cuhva iyo ra chahnu, ta sanahanra chahnu chi ñi cha iyo tu maninichi ra, vati chaha ra tu ndee ini chira Paulu ta ra. Tacan ni savaha tahantucu ra cuaha xaan cuhva, ta chitoñivi ti cati tuhun ndicha ra tuhunNdioo, vati ndehe ñi yoso cuhva iyora Ndioo, ta nduiyo cuni ñi. 4 Ñanduinuun ñivi ñuun Iconio can, vatiiyo ñi inda naan chi ñivi judío can, taiyo tahan ñi inda naan chi ra tatunJesuu can. 5Tacan, ta quechaha saxiniñivi judío can chi ñivi cuu inga tucuñivi can chi ra cumi tiñu ti cua savahañi ndavaha ni chi ra ta ra, ta cua caniñi yuu chi ra. 6 Tacan cuu, ta chito raPaulu ta ra, ta chinu ra cuahan ra itiñuhun Licaonia. Yaha ra ñuun Listra,ta yaha tahan ra ñuun Derbe. Ndihiñuun iyo tican yaha ra, 7 ta cati tuhunra tuhun vaha yoso cuhva iyo Ndioo.

Cani ra ta ra yuu chi ra Paulu ñuunListra

8 Ñuun Listra can iyo iin rai, tanduñiin chaha ra, vati tacan ni cacura. Chacan cuu cha ña ta cuu cacara, ta chini soho ra cha cati tuhun raPaulu. 9Ndehe xaan ra Paulu nuun racojo can, ta chito ra Paulu ti chinu ini

Page 218: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 14:10 215 TUTU HECHO 14:26ra ti cua nduvaha ra. 10 Chacan cuucha nihin xaan quechaha cati ra Pauluchi ra ti:

―Cuinda cuiti vahun―cati ra.Tacan ni cuu, ta ndava lahndi ra, ta

quechaha chica cuu ra. 11Ndehe ñivican cha ni savaha Paulu, ta quechahacana chaa ñi ti:

―Cha vachi nuun ra ndioo ihya nuiyo yo. Caa ra cuhva caa maan yo, tañivi ñuñivi cuu yo. Tacan cati ñi chituhun cahanmaan ñi, ta tuhun cahanñivi ñuhun Licaonia can cuu chi.

12 Cati ñi ti ra Bernabé cuu Júpiter,ta ra Paulu cuu Mercurio, vati maanra cuu ra cati tuhun, [ta ita niñusacahnumaan ñi cuu Júpiter chi Mer-curio can]. 13Nda yuhu ñuun can iyove ñuhun nu sacahnu ñivi can chi raJúpiter, ta ra sutu iyo cuenda Júpitercan quichi ndaca ra sundiquin, taquichi ndaca tahan ra corona itatican. Cuni cahni ra sutu can chi risundiquin can cuenda ra Bernabé chira Paulu, [vati tacan ni cua sacahnu ñichi ra, vati saxini ñi ti ndioo cuu ra].14 Tacan cuu, ta quechaha chini sohora Bernabé chi ra Paulu ti tacan cuuchi, ta quechaha chahnda cuati ra tara sahmandichin ra, [vati cuihya xaancuni anima ra,] ta chinu ra ndamahñunu iyo cuiti ñivi can, ta cana chaa rachi ñi. 15 Cati ra Paulu chi ñi ti:

―Yani xaa, ña vaha cuhva ndacundo, vati rai ñuñivi cuu tahan ndi.Cati tuhun ndi chi ndo ti na cua sañaihni ndo cha ndacu ndo, vati ñahniyavi ndaa chi. Na cua cuinu ini ndochi ra Ndioo ndito. Na cua cuinuini ndo chi maan ra, vati ni savahara ndihi cuii cha iyo. Savaha ra an-divi, ta savaha tahan ra ñuhun ñuñivi,ta savaha tahan ra tañuhun. 16 Nuquichi quivi chaha raNdioo chandacundihi ñivi ñuñivi cuhva cuni maanñi, 17 soco chaha ra cha chito ñi yosocuhva iyo ra, vati savaha ra cha vahachi ndihi ñi. Chaha ra cha cuun savi,ta chaha ra cha chacoo vaha itu ñivindihi ni cuiya. Chaha ra cha chachi ñi,ta cusii ini ñi. Tacan ni chaha tahan rachi maan yo.

18Tacanni cati ra Paulu, soco cuahaxaan tu ndoho, ta ni chasi ra cha cua

cahni ñi chi ri sundiquin can, vati cunixaan ñi sacahnu ñi chi ra ta ra, [vatindioo cuu ra cuni ñi].

19Tacan cuu, ta ñivi judío iyo ñuunAntioquía can―quichi ñi nu iyo raPaulu ta ra, ta quichi tahan ñi judíoiyo ñuun Iconio. Tacan cuu, taquechaha sandusaca ñivi judío canchi ñivi ñuun Listra, ta quechaha cux-aan ñi chi ra Paulu ta ra. Chacan cuucha cani ñi yuu chi ra Paulu can, tanaan ini ra suhva savaha ñi. Chacancuu cha xita queñuhun ñi chi ra ndayu ñuun, vati saxini ñi ti cha chihi cuiira. 20Tacan cuu, ta queta ñivi sacuahachi ra nu caa ra, ta chacuhun ndico inira, ta chacuinda ra, ta quihvi ndico ratichi ñuun. Tuvi inga quivi, ta quee ititucu ra chi ra Bernabé, ta cuahan ra tara iti ñuun Derbe.

21 Cati tuhun ra ta ra tuhun Ndiootican ñuun Derbe can, ta tuvi xaanñivi chinu ini chi ra Jesuu. Tacan cuu,ta quee iti ndico ra ta ra, ta cuahanndico ra ñuun Listra. Yaha ndico rañuun Iconio, ta queta ndico ra ñuunAntioquía. 22 Chaha ra ta ra tu ndeeini chi ndihi ñivi ra Jesuu, ta catituhun ra ta ra chi ñi ti:

―Na cua cuinu vaha ini ndo chi raJesuu, ta na ña cua saña ndo chi ra.Cua coo tu ndoho chi yo, soco tacan nicua queta yo nu cua cundaca ñahan raNdioo ―cati ra.

23 Tacan cuu, ta chaha ra ta ratiñu chi uvi uni rai ndihi nu nducuitiñivi sacahnu chi ra Jesuu, vati cuasacuenda ra ta ra chi ñi. Tacan cuu, tachacoo ndita ra ta ra chi ñi, ta cahanndahvi ra ta ra chi ra Ndioo cuenda ñi,ta cati ra chi ñi ti:

―Cha chinu ini ndo chi ra chahnu.Maan ra cuu ra cua cumi vaha chihinndo ―cati ra.

Cuahan ndico ra Paulu ta ra iti ñuunAntioquía

24Tacan cuu, ta yaha ndico ra Pauluta ra ñuhun Pisidia, ta queta ndicora ñuun Perge cha iyo cuenda ñuhunPanfilia. 25 Tican cati tuhun tahan rata ra tuhun Ndioo, ta cuahan ra itiñuun Atalia. 26 Tican quihin ndicotucu ra tundoo, ta cuahan ndico rañuun Antioquía nu ni quee iti ra.

Page 219: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 14:27 216 TUTU HECHO 15:11Tican cuu nu cha chica xihna cuii ñiviNdioo tu manini chi ra Ndioo ti cuatindee ra chi ra Paulu ta ra nu cuacuhun ra. Cuahan ndico ra tican, vaticha ni queta tiñu savaha ra. 27 Saqueta ndico ra ñuun, ta sanducuitindico ra chi ñivi Ndioo, ta chaha racuenda yoso cuhva ni tindee ra Ndioochi ra, ta cati ra chi ñi ti:

―Cha chaha ra Ndioo cha ni chinutahan ini ñivi cuu inga tucu ñivi chi raJesuu ―cati ra.

28 Tacan cuu, ta ndunahan ra chiñivi Ndioo can suhva.

15Ni nducuiti ra tatun Jesuu ta ra iti

ñuun Jerusalén1 Quivi can cha iyo ndico ra Paulu

chi ra Bernabé ñuun Antioquía, taiyo ñivi judío quee ñuhun Judea, tacuahan ñi iti ñuun Antioquía can,ta quechaha sacuaha ñican chi ñiviNdioo iyo ñuun Antioquía can, ta ingatucu ñivi cuu ñi. Quechaha cati ñivijudío can chi ñi ti:

―Tu ña cua sacuinu ndo costum-bre chahnu cuhva ni cati tuhun raMoisee, tu ña cua tahnda ñiin xinixuundo cuhvani cati raNdioo tiempuchahnu, ña cua cuu nduvaha animando―cati ñi.

2Ña ni nduinuun ra Paulu ta ra chiñican, ta cahan xaan ñi chi ra ta ra.Chacan cuu cha chaha ñivi Ndioo iyoñuun Antioquía can tiñu chi ra Pauluchi ra Bernabé chi inga ra tahan ñi ticua cuhun ra ta ra iti ñuun Jerusalénnu iyo ra tatun Jesuu nu iyo ra ndisotiñu ve ñuhun tican, ta tacan ni cuandatuhun ra Paulu ta ra chi ra tatunJesuu yoso cuhva cua ndoo tiñu cha nindusaca.

3 Ni tava tiñu ñivi Ndioo iyo ñuunAntioquía can chi ra ta ra, ta cuahanra iti ñuun Jerusalén. Yaha ra ñuhunFenicia. Yaha ra ñuhun Samaria.Yaha ra, ta chaha ra cuenda chi ñiviNdioo iyo tican ti cha ni nacoo ihniñivi cuu inga tucu ñivi costumbre sac-ahnu maan ñi, ta cha quechaha chinuini ñi chi ra Jesuu. Tacan cuu, ta ndihiñivi Ndioo can―cusii ini ñi.

4 Queta ra Paulu ta ra ñuunJerusalén, ta quihin cuenda ra tatunJesuu chi ra, ta quihin cuenda tahanra ndiso tiñu ve ñuhun chi ra. Tacanni quihin cuenda tahan ndihi ñiviNdioo can chi ra. Tacan cuu, taquechaha cati tuhun ra Paulu ta randihi cha ni savaha ra Ndioo ndihiñuun nu ni chahan ra. 5 Tican iyotahan uvi uni ra ni chacoo cuenda rafariseo iti chata, ta cha ni chinu tahanini ra chi ra Jesuu. Racan ni chacuindara, ta quechaha cati ra ti:

―Nini xaan cha cua tahnda ñiinxini xuu ndihi ra quihvi cuenda raJesuu cuhva ni cati ra Ndioo tiempuchahnu. Nini xaan cha cua savaha yocha cua sacuinu ñivi ndihi cha ni catituhun ra Moisee ―cati ra.

6 Chacan cuu cha nducuiti ra tatunJesuu chi ra ndiso tiñu ve ñuhun, vaticua ndehe ra yoso cuhva cua ndootiñu can. 7Nahan xaan cahan ra ta ra,ta ni chacuinda ra Pedro, ta quechahacati ra chi ra ta ra ti:

―Yani xaa, cha chito yo ti nuquichi quivi tava tiñu ra Ndioo chiyuhu, vati cua cati tuhin chi ñivi cuuinga tucu ñivi. Tacan ni chini soho ñituhun vaha yoso cuhva iyo ra Ndioo,ta chinu tahan ini ñi chi ra Jesuu.Tacan ni savaha ra Ndioo. 8 Maanra chito yoso saxini ndihi ñivi chianima ñi, ta sanahan ra chi yo ti chani quihin cuenda ra chi ñi, vati tachitahan ra chi ra Tati Ndioo chihin ñi.9 Ña ni cati ra Ndioo chihin yo ti ñavaha maan ñi, ta maan yo vaha xaanyo. Sanduvaha tahan ra anima ñivicuu inga tucu ñivi, vati chinu tahanini ñi chi ra. 10Vitin na cua sacuinu yocuhva cuni ra Ndioo. Ña vaha cha cuacuhva yo tu ndoho chi ñivi Ndioo, tacua cati yo ti cua cumi ñi costumbrecha ni sanahan ra Moisee. Chito yoti ña cuu cundee ini ñivi yo savahañi ndihi cha cati ra Moisee tiempuchahnu, ta chito yo ti ña cuu cundeetahan ini maan yo savaha yo chi chi.11Ñavi cuenda chacan ni nduvaha an-ima yo. Chito yo ti nduvaha anima yo,vati iyo xaan tu manini chi ra chahnu

Page 220: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 15:12 217 TUTU HECHO 15:29Jesuu, ta ta ni cuhva nduvaha animainga ñivi. Tacan cati ra Pedro chi ñi.

12 Tacan cuu, ta taxin ndaa ñi,vati cachin vaha cati tuhun ra Pedro.Tasoho tahan ñi cha cati tuhun tahanra Paulu chi ra Bernabé, vati chahatahan ra cuenda yoso cuhva ni tindeeraNdioo chi ra ta ra, vati savaha tahanra iin cuhva inga cuhva nu iyo ñivicuu inga tucu ñivi, ta ndehe ñi yosocuhva iyo ra Ndioo, ta nduiyo tahanñi suhva. 13 Cha ndihi cati tuhun raPaulu ta ra, ta quechaha cati tuhuntahan ra Jacobo chi ñi ti:

―Yani xaa, cua tasoho ndo cha cuacati yu. 14 Cha chaha ra Simón Pedrocuenda yoso cuhva cha ni nacachi raNdioo chi ñivi cuu inga tucu ñivi, tañivimaan raNdioo cuu tahanñi. 15 Inituhun can ni taa tahan ra ni cahancuenda ra Ndioo tiempu chahnu, tachaha ra ta ra cuenda yoso cuhva cuatindee ra Ndioo chi ñivi cuu inga tucuñivi, vati cati racan ta ra cuenda raNdioo ti:16 Nu cuahan quivi cua quichi ra cuu

Cristo,vati cua tava tiñu i chi ra.Quivi ni chacoo ra David sacahnu

ndicha ñivi chi yuhu,soco queta quivi saña ndaha ñi chihin

yu.Cuhva sacahnu ñi chi yuhu quivi ni

chacoo ra David cua sacahnundico ñivi chi yuhu nu cuahanquivi.

17 Chacan cuu cha cua nanducu ñivicuu inga tucu ñivi chi yuhu,

ta cua cuinu ini ñi chihin yu.18 Tacan ni cati ra chahnu, vati nu ni

quichi quivi sacoto ra tuhuncan chi yo,

cati ra ni cahan cuenda ra Ndioo.19 ’Chacan cuu cha saxini yu ti ña

cua cuhva ca yo tu ndoho chi ñivitahan yo cuu inga tucu ñivi, ta chavitin ni quechaha chinu ini ñi chi raJesuu. 20Yuhucati ti na cua cati tuhunyo chi ñi ti ña cua cachi ca ñi chasamani ñivi chi ita niñu sacahnu ñi.Ña cua coo ca ra rai ndavaha ni chiñi ñahan inga chiyo, ta ni ña cua cooca ñi ñahan ndavaha ni chi ra rai inga

chiyo. Ña cua cachi ca ñi cuñu ndihi rituhva chachi ñi, tu ña chati vaha niñiri, ta chihi ri. Ña cua coho ca ñi niñiri. 21Yuhu cati ti na cua cati tuhun yotacan ni, vati ndihi ñuun cati tuhunra ta ra tuhun cha ni taa ra Moiseetiempu chahnu, ta quivi sábadu unauna quivi sacuaha ñivi tuhun can veñuhun ñivi judío nda cua nda vitin.Tacan ni cua coto ñivi yoso cuhvaiyo tahan ñi cha cuu ñivi judío nu niquichi quivi ―cati ra Jacobo chi ñi.

22 Tacan cuu, ta saxini ra tatun Je-suu chi ra ndiso tiñu cuenda ve ñuhunchi ndihi ñivi Ndioo can ti cua nacachiñi chi uvi ra tahan ñi, ta cua tavatiñu ñi chi ra na cua cuhun tahan rachi ra Paulu chi ra Bernabé iti ñuunAntioquía. Chacan cuu cha tachi ñichi ra Juda Barsabaa chi ra Sila, ta randiso tahan tiñu ve ñuhun can cuu rata ra. 23 Cua cuiso ra ta ra tutu cuatachi ñi, ta tehenni taa ñi tutu chi ñivicuu inga tucu ñivi iyo ñuun Antioquíachi ñuhun Siria chi ñuhun Cilicia:

“Ndiuhu ra tatun Jesuu cuu ndichi ra ndiso tiñu ve ñuhun chi ndihiñivi Ndioo iyo ihya, ta tachi ndi iintuhun na cumi chihin ndo, yani xaa.24 Cha ni queta tuhun nuun ndi ti chaquee iti ñivi tahan yo ihya, ta cha-han ñi tican, ta sandusaca ñi suhvacuenda costumbre chahnu, ta vitinsaxini xaan ndo. Ña ni tachi ndi chiñican. 25 Chacan cuu cha nducuitindi, ta saxini ndi ti cua nacachi ndiuvi ra yani yo, ta cua tachi ndi chi ranu iyo ndo. Cua cuhun tahan ra chira Bernabé chi ra Paulu, ta rai cunimani xaan ndi cuu racan ta ra. 26 Chachahan ra ta ra nu ni cuni cahni ñivichi ra, vati satiñu ra cuenda ra chahnuJesucristo. 27 Chacan cuu cha tavatiñu ndi chi ra Juda chi ra Sila, vaticua cati cachin ra ta ra ndihi tuhuncha taa ndi chihin ndo ihya nu tutuya. 28 Cha tindee ra Tati Ndioo chindi. Chacan cuu cha saxini ndi ti cuacati ndi ti ña cuaha xaan ni tuhun cuacucumi ndo, soco nini xaan cha cuacucumi ndo cha taa ndi chi ndo ihyanu tutu ya. 29 Ña cua cachi ca ndocha samani ñivi chi ita niñu sacahnuñi. Ña cua cachi ca ndo cuñu ndihi

Page 221: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 15:30 218 TUTU HECHO 16:9ri tuhva chachi ndo, tu ña chati vahaniñi ri. Ña cua coho ca ndo niñi ri.Ña cua coo ca ndo ndavaha ni chi ñiñahan inga chiyo, ta tacan ni ndiohoñi ñahan, ña cua coo ca ndo ndavahani chi ra rai inga chiyo. Tu cua cucumivaha ndo chi ndo cuhva cati ndi, cuandoo vaha ndo. Na cua coo vaha ndochi ra chahnu.” Tacan ni taa ra ta ratutu chi ñi quivi cha ni nducuiti ra tara iti ñuun Jerusalén.

30Tacan cuu, ta ndiso tiñu ra Pauluta ra, ta quee ra cuahan ra iti ñuunAntioquía can. Queta ra ta ra tican, tacana ra ta ra chi ndihi ñivi Ndioo, tachaha ra tutu can chi ñi. 31 Sacuahañi chi chi, ta cusii ini ñi, vati chahachi tu ndee ini chi ñi. 32 Tacan cuu,ta quechaha cati tuhun ra Juda chira Sila chi ñi, vati ra cahan cuendara Ndioo cuu ra. Chaha tahan ra tara tu ndee ini chi ñi, ta tindee rachi ñi, ta vaha xaan ndoo ndico ñi.33 Ndunahan ra Juda chi ra Sila, taqueta quivi tachi ndico ñivi Ndioo canchi ra ta ra, vati cua cuhun ndico ranu iyo ñivi tava tiñu chi ra, ta cati ñichi ra ta ra ti na cua cuhun vii ra tara, cati ñi, 34 soco saxini ra Sila ti cuandoo nuun ra suhva ca. 35Ndunahantahan ra Paulu chi ra Bernabé ñuunAntioquía can, ta sacuaha ra ta ra chiñivi can, ta cati tuhun ra tuhunNdioo.Tacanni cati tuhun tahan tuvi ra ta ra.

Ni quee iti tucu ra Paulu tiñu Ndioo36 Tacan cuu, ta queta quivi

quechaha cati ra Paulu chi ra Bernabéti:

―Na coho, ta cua cuhun ndico yondihi ñuun nu ni cati tuhun yo tuhunra chahnu. Cua ndehe yo ñaan caa iyoñivi tahan yo ―cati ra.

37 Cuni ra Bernabé ti cua cuhuntahan ra Juaan Macu, 38 soco ña cunira Paulu, vati cha ni saña ra Macu canchi ra iti ñuhun Panfilia, ta ña chahanca ra chi ra, ta ni ña satiñu tahan rachi ra tican. 39 Ña cundee nduinuunra Bernabé chi ra Paulu. Chacan cuucha saña tahan ra ta ra. Tacan cuu,ta quihin ra Bernabé chi ra Macu can,ta quihin ra ta ra tundoo, ta cuahanndico ra iti ñuhun Chipre. 40 Tacancuu, ta quihin ra Paulu chi ra Sila.Cahan ndahvi ñivi Ndioo can chi ra

Ndioo ti na cua savaha tucu ra Ndiootu manini chi ra Paulu ta ra, ta nacua tindee tucu ra chi ra ta ra. Tacancuu, ta quee ra cuahan ra. 41 Yaha raiti ñuhun Siria, ta yaha ra iti ñuhunCilicia, ta chaha ra tu ndee ini chindihi ñivi Ndioo iyo tican.

16Quee iti uvi ra chi ra Paulu

1Tacan cuu, ta queta ndico ra Pauluchi ra Sila ñuun Derbe, ta yaha ndicotahan ra ñuun Listra. Tican ni tahanra ta ra chi iin ra nani Timoteo, tacha quihvi tahan ra cuenda ra Ndioo.Ñahan judío cuu sihi ra, soco chinutahan ini ña chi ra Jesuu, ta rai griegocuu sutu ra. 2Cati ñivi Ndioo iyo ñuunListra can ti rai vaha cuu ra Timoteocan, ta ta ni cuhva cati tahan ñivi iyoñuun Iconio. 3Chacan cuu cha cuni raPaulu cha na cua cuhun tahan ra Tim-oteo chi ra ta ra, soco quihin xihnara chi ra, ta ni chahnda ra ñiin xinixuu ra, coto cua cahan xaan ñivi judíoiyo tican, vati chito ñi ti ra griego cuusutu ra, [ta ña sacahnu ra costumbremaan ñi]. 4 Tacan cuu, ta yaha rata ra ñuun ta ñuun. Chaha ra ta racuenda ñaan tuhun ni cati tuhun ratatun Jesuu chi ra ndiso tiñu ve ñuhunñuun Jerusalén cuenda costumbre ñi,vati tacan cua cumi ñi cuhva ni taa rata ra nu tutu can. 5Chacan cuu cha nichacoo ca tu ndee ini chi ñivi Ndioocan, vati vaha xaan ca chinu ini ñi chira Ndioo, ta ndihi ni quivi cha cuahanndutuvi ñi.

Tichi ñumahna ni ndehe ra Paulu chira iyo ñuhun Macedonia

6 Yaha ra Paulu ta ra ñuhun Frigia,ta yaha tahan ra ñuhun Galacia, vatiña chaha ra Tati Ndioo cha cua catituhun ra tuhun Ndioo iti ñuhun Asia.7 Tacan cuu, ta queta ra ta ra yuñuhun Misia, vati cuni ra cuhun ra itiñuhun Bitinia, soco ña chaha ndicotucu ra Tati Ndioo cha cua cuhun ratican. 8 Chacan cuu cha quihvi ra itiñuhun Misia, ta queta ra ñuun Troa.9Tacan cuu, ta quechaha quixi ra ta racha cuaa can, ta ndehe ra Paulu tichiñumahna ti cha inda iin ra ñuhun

Page 222: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 16:10 219 TUTU HECHO 16:25Macedonia, ta cha cahan ndahvi rachi ra Paulu can, ta cati ra chi ra ti:

―Na cua quichi ndo iti ñuhunMacedonia, ta na cua tindee tahanndo chihin ndi ―cati ra.

10 Tacan ni ndehe ra Pauluñumahna can, [ta queta tahan yuhunu iyo ra Paulu ta ra]. Tacan cuu,ta cuni ndi cuhun ndi iti ñuhunMacedonia can, vati chito ndi ti chacati ra Ndioo ti cua cuhun ndi, ta cuacati tuhun ndi tuhun ra chi ñivi iyoican.

Ni queta ra Paulu ta ra ñuun Filipo11 Ñuun Troa can quihin ndi iin

tundoo, ta cuahan cuiti ndi iti ñuhunSamotracia. Tuvi inga quivi, ta cua-han ndi iti ñuun Neápoli. 12 Quee nditichi tundoo tican, ta cuahan ndi itiñuun Filipo. Iin ñuun cahnu xaancuu chi, ta ñahni inga ca ñuun cahnuca tican, ta ndaca ñahan ra cumitiñu iyo ñuun Roma chi ñivi ñuuncan. Cuaha quivi ndoo nuun ndi ñuuncan. 13 Queta iin quivi sábadu, taquee ndi nda yu ñuun. Cuahan ndinu nducuiti ñivi judío yu yuta, tacahan ñi chi ra Ndioo. Queta tahanndi, ta ni chacunda ndi, ta ndatuhunndi chi ñi ñahan cha iyo cuiti tican.Tuhun Ndioo ndatuhun ndi. 14 Iyotahan iin ña nani Lidia. Iin ñahanxico sahma vaha sahma yuhva tixindacuu ña, vati chacan cuu tiñu satiñumaan ña. Ñahan ñuun Tiatira cuuña, ta sacahnu tahan ña chi ra Ndioocuhva sacahnu ñivi judío. Tasohovaha tahan ña, ta tindee ra Ndioo chiña. Chacan cuu cha chinu ini ña chacati tuhun raPaulu, 15 ta cha chandutaña chi ndihi ñivi ña iyo veheña. Tacancuu, ta quechaha cati ña chi ndi ti:

―Coho iti vehi, ta cua ndoo nuunndo suhva quivi, vati chito ndo tichinu ndicha ini yu chi ra chahnu―cati ña.

Ni sanini xaan ña chi ra Paulu ta ra,ta cuahan ra ta ra vehe ña.

16 Inga quivi cha cuahan ndico ndiiti nu cahan ñivi judío can chi raNdioo, ta tahan ndi chi iin ñahantivaa. Cha tuhva tahan ña natava ñachi ñivi, ta cati ña ñaan cua coo chi ñinu cuahan quivi, vati iyo tati cuihna

anima ña. Tacan ni sacanaan xaan ñaxuhun chi chitoho ña. 17 Quechahandicu ña chi ra Paulu chi ndihi ndi,vati cuni ña natava tahan ña chi ndi,ta quechaha cana chaa ña chi ndi, tacati ña ti:

―Rahya satiñu ra cuenda ra Ndioocahnu iyo iti siqui. Cua cati tuhun rachi yo yoso cuhva cua nduvaha animayo ―cati ña.

18 Tacan ni ndicu xaan ña chi ndicuaha xaan quivi, ta queta quivi ñacundee ca ini ra Paulu, ta ndico coo raiti chata ra nu vachi ña, ta quechahacati ra chi run tati cuihna can ti:

―Yuhu cati ti cua queun tichi an-ima ña, vati iyo tu ndee ini chi raJesucristo ―cati ra.

Tacan cuu, ta ni quee run anima ñasuvi ni hora can.

19 Tacan cuu, ta ndehe chitoho ñati ña cua cuu ca sacanaan ña xuhunchi ra, vati cha ni quee run tati cuihnañuhun anima ña. Chacan cuu cha nitiin ra ta ra chi ra Paulu chi ra Sila,ta chandaca ra chi ra nuyahvi nu iyocuiti ra cumi tiñu. 20 Chandaca rachitoho ña chi ra nuun ra juee ta ra,ta quechaha cati ra chi ra juee can ti:

―Sandusaca xaan rahya ta ra ihyañuun yo, vati ñivi judío cuu ra. 21Catituhun ra ti na cua sacahnu tahan yocostumbre maan ra, ta ña chaha leyyo cha cua sacahnu yo costumbre ra,vati iyo yo cuenda ñuun Roma ―catira.

22 Tacan ni cati tuhun tahan ndihiñivi nducuiti ican. Tacan cuu, taquechaha cati ra juee ta ra chi rapolicía ti:

―Cua cahnda ndo coton ra, ta cuacani ndo chi ra chi yutun ―cati ra.

23 Tacan cuu, ta cani xaan ra ta rachi ra Paulu chi ra Sila. Tihi ra chi rave caa, ta cati ra chi ra policía cumi vecaa can ti:

―Cua cumi vahun chi ra ta ra.24 Tacan ni cati ra juee chi ra policía,ta quihin ra policía can chi ra ta ra, tatihi ra chi ra ta ra ve caa iyo nda tichi,ta tihi ra chaha ra ta ra tichi vitu can.

25 Vasi sava ñuun cuu chi, taquechaha cahan ra Paulu ta ra chi raNdioo, ta chita tahan ra yaa Ndioo, ta

Page 223: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 16:26 220 TUTU HECHO 17:4chini soho ndihi ra ñuhun tahan vecaa can. 26 Tacan cuu, ta quii xaanni taan, ta nihin xaan quisi niniin vecaa can. Tacan ni, ta quii xaan nunandihi yu vehe caa can, ta ndachi ndihicadena caa chacunuhni chi ra ta ra.27 Chacuhun ini ra cumi yu ve caacan, ta ndehe ra ti cha nuna yuhuchi. Tacan cuu, ta xita ra cha cuu tamachete ra, vati cha cua cahni ra suvini chi maan ra, vati saxini ra ti chani chinu ndihi ra ñuhun ve caa can.28 Ndehe ra Paulu cha cua savaha ra,ta cana chaa ra chi ra, ta cati ra chi rati:

―Ña cahni cun chi maun, vati niiyo ndihi ndi ihya ―cati ra.

29Tacan cuu, ta chica ra policía canñuhun, ta quii xaan chinu ra iti tichi,ta chahnu chiti ra iti nuun ra Pauluchi ra Sila, ta ni naquisi chi chi ra, vatiyuhvi xaan ra. 30Tacan ni cuu, ta tavara policía can chi ra ta ra iti chata, taquechaha nducu tuhun ra chi ra ti:

―Amigu, ¿ñaan cua savahi, ta cuanaan cuati yu? ―cati ra.

31Ta cati ndico ra Paulu ta ra chi rati:

―Na cua cuinu ini cun chi rachahnu Jesucristo, ta cua naan cuaticun. Tacan ni cua naan tahan cuatindihi ñivi cun iyo vehun ―cati ra tara.

32Tacan cuu, ta cati tuhun ra Pauluta ra tuhun Ndioo chi ra chi ndihi ñivira iyo vehe ra. 33 Suvi ni hora can chacuaa can nacata ra policía can nu nindoho ra Paulu ta ra. Tacan cuu, ta nichanduta ra policía can, ta chandutatahan ndihi ñivi ra. 34 Tacan cuu, taquihvi ra ta ra tichi vehe ra, ta sacachira chi ra ta ra. Cusii ini ra policía canchi ndihi ñivi ra, vati cha chinu iniñi chi ra Jesuu. [Tacan cuu, ta quihvindico ra Paulu chi ra Sila ve caa.]

35 Tuvi inga quivi, ta tachi ra jueetiñu chi ra policía, ta cati ra chi ra ti:

―Cua saña ndo chi racan ta ra―cati ra.

36Tacan cuu, ta chaha ra policía cancuenda chi ra Paulu, ta cati ra chi ra ti:

―Tachi ra juee tuhun ti cua sañandi chihin ndo. Chacan cuu cha cuaquee ndo, ta cua cuhun vii ndo ―catira.

37 Ta cati ndico ra Paulu chi ra ti:―Rai iyo cuenda ñuun Roma cuu

tahan ndi. Chacan cuu cha ñahnindatu chi ra cha cani ra chi ndi nu iyocuiti ñivi, ta tihi ra chi ndi ve caa, tañahni cha tachi tuni ra chi ndi, ta vitincuni saña xehe ra chi ndi. Ña cua cuu.Cua cati ndico ndo chi ra juee ti cuaquichi ra, ta cua saña maan ra chi ndi―cati ra Paulu.

38Tacan cuu, ta cati ndico ra policíachi ra juee can ñaan tuhun cha ni catira Paulu. Chini ra ti ra iyo cuendañuun Roma cuu tahan ra, ta quechahacuyuhvi ra juee ta ra. 39 Tacan cuu, tacuahan ra nu indi ra Paulu ta ra ve caacan, ta cahan ndahvi ra chi ra. Tava rajuee can chi ra ta ra ve caa can, ta catira chi ra ti:

―Na cua cucahnu ini maan ndo.Cua quee ndo ñuun ndi, ta cua cuhunndo―cati ra.

40 Tacan cuu, ta quee ra ta ra vecaa can, ta cuahan ra iti vehe ñaLidia. Tican cahan tahan tucu ra chiñivi tahan ra iyo cuenda ra Ndioo, tachaha ra tu ndee ini chi ñi. Tacan cuu,ta quee ra cuahan ra.

17Cha ndusaca ñivi ñuun Tesalónica

1Yaha ra Paulu ta ra ñuunAmfípoli,ta yaha ra ñuun Apolonia, ta queta rañuun Tesalónica, ta tican iyo tahan veñuhunnu sacahnu ñivi judío. 2Quihvira Paulu, vati tacan ni savaha ra ndihinu chahan ra. Uni quivi sábadu cha-han ra, ta sacuaha ra tutu Ndioo chiñi. 3 Cati tuhun ra, ta sanducachin ratuhun Ndioo chi ñi, ta cati ra chi ñi ti:

―Chaha tutu Ndioo cuenda, vaticua ndehe ra Cristo tu ndoho, ta cuacuvi ra, ta cua natacu ndico ra nuiyo ñivi ndii, cati chi. Yuhu cati tira Jesuu cuu ra Cristo, [vati ni tavatiñu ra Ndioo chi ra nu quichi quivi,ta cua sacacu ra chi ñivi nu iyo ñi chitu ndoho] ―cati ra Paulu.

4 Tacan cuu, ta iyo ñivi judío canquechaha chinu ini ñi chi ra Jesuu,ta sacuaha ñi chi ra Paulu chi ra Sila.Tican iyo tahan ñivi griego, ta cha niquihvi ñi cuenda ñivi judío. Chinutahan ini ñi, ta tuvi ñi cuu ñi. Iyo

Page 224: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 17:5 221 TUTU HECHO 17:20tahan ñi ñahan cahnu, ta chinu tahanini ñi chi ra Jesuu, ta tuvi tahan ñicuu ñi. 5 Iyo inga ñivi judío, ta ñachinu ini ñi, soco ndusoo cuni ñi.Chacan cuu cha quihin ñi uvi uni raña sacahnu tiñu―ra saxini ndavahani. Tacan cuu, ta quechaha cana chaamaan ra ta ra, ta quii xaan nataca ñiviñuun can, ta sandusaca xaan ra chiñi. Cuahan ñi ta ñi vehe ra Jasón, taquihvi ñi, vati nanducu ñi chi ra Pauluchi ra Sila, vati cuni ñi cundaca ñi chira ta ra nu iyo cuiti ndihi ca ñi, 6 socoña nanihin ñi chi ra ta ra. Chacancuu cha xita queñuhun ñi chi ra Jasónchi inga ra cha iyo cuenda Ndioo, tachandaca ñi chi ra iti nuun ra cumitiñu, ta nihin xaan cati ñi chi ra ti:

―Iyo ra ni quichi ihya ñuun yo, tasandusaca ra ndihi nu chahan ra ninicahnu nu ñuhun ñuñivi ya. 7Ra Jasónya cha quihin cuenda ra chi racan tara vehe ra. Ña sacahnu ra ta ra cuhvacati ra César―ra cumi tiñu cahnu iyoñuun Roma, vati cati ra ta ra ti iyoinga rai ndaca ñahan chi ndihi ñiviñuñivi. Ra Jesuu cuu ra ―cati ra chira cumi tiñu can.

8 Tacan ni cati ra, ta quechaha sax-ini xaan ra cumi tiñu chi ñivi cansuhva, ta quechaha cuvaa xaan ñi.9 Chacan cuu cha quihin ra cumi tiñucan xuhun ra Jasón ta ra nda cua ndacua cuhun ra Paulu chi ra Sila, ta sañandico ra cumi tiñu can chi ra Jasón tara.

Ni queta ra Paulu ta ra ñuun Berea10 Tacan cuu, ta quii xaan sacuhun

ñivi Ndioo can chi ra Paulu ta ra itiñuun Berea. Cha cuaa cuahan ra tara, ta queta ra ta ra tican, ta quihvira ve ñuhun nu sacahnu ñivi judío.11 Vaha xaan ca ñivi judío iyo ñuunBerea can, vati ña savaha ñi cuhvasavaha ñivi judío iyo ñuunTesalónica.Cuni xaan ñivi ñuun Berea can tasohoñi tuhun Ndioo, ta ndihi ni quivisacuaha vaha ñi tutu Ndioo, vati cunicoto ñi a ndicha cuhva ni cati raPaulu. 12 Chacan cuu cha chinu inituvi ñi chi ra Jesuu, ta chinu tahanini ñivi griego. Tuvi ñivi cuu ñi, tañivi cahnu cuu ñi. Quihvi ñi ñahan,ta quihvi tahan ra rai. 13 Tacan cuu,

ta queta tuhun can ñuun Tesalónica,ta quechaha chini soho ñivi judío canti cati tuhun tahan ra Paulu tuhunNdioo iti ñuun Berea. Chacan cuu chacuahan ñi tican, ta sandusaca xaan ñichi ñivi ñuun can, ta quechaha saxinixaan ñi suhva. 14 Tacan ni cuu, tacati ñivi Ndioo can chi ra Paulu ti cuacuhun ra iti yu tañuhun, soco ndoonuun ca ra Sila chi ra Timoteo ñuunBerea can. 15 Cuahan tahan ra yaniyo chi ra Paulu, ta ni chandaca ra tara chi ra nda ñuun Atena. Tacan cuu,ta tachi ndico ra Paulu tuhun chi rayani yo ti cua cati ra chi ra Sila chi raTimoteo ti quii xaan ni cua cuhun ranu iyo ra Paulu. Tacan cuu, ta cuahanndico ra yani yo iti ñuun Berea.

Cha queta ra Paulu ñuun Atena16 Chatu ra Paulu chi ra Sila chi ra

Timoteo ñuun Atena can, ta ndahvixaan cuni anima ra, vati ndehe rati cuaha xaan ita niñu iyo ndihi ititichi ñuun can. 17 Chacan cuu chandatuhun xaan ra chi ndihi ñivi.Ndatuhun ra chi ñivi judío ve ñuhunnu sacahnu ñi, ta ndatuhun tahan rachi inga ñivi sacahnu chi ra Ndioo.Ndihi ni quivi ndatuhun tahan ra chiñivi iyo nuyahvi. 18 Tacan cuu, taquechaha ndatuhun tahan ñivi chira Paulu. Iyo ñi sacuaha tuhunra Epicureo, ta tacan tahan iyo ñisacuaha tuhun ñivi estoico. Chi ñicanndatuhun ra Paulu, ta quechaha catiñi chi tahan ñi ti:

―¿Ñaan cha cuu cha cati rahya?Vata xaan cahan ra ―cati ñi.

Ta inga ñi cati ñi chi tahan ñi ti:―Cati tuhun ra ti iyo inga ndioo.Tacan cati ñi, vati cati ra ti iyo iin

ra nani Jesuu, ta cati tuhun tahanra tuhun ti natacu ndico ñivi ndii.19 Tacan, ta tiin ñi chi ra Paulu, ta nichandaca ñi chi ra siqui yucu Areó-pago nu nducuiti ra toho ñuun nu tisovaha ra ta ra tiñu. Tacan cuu, ta catiñi chi ra ti:

―Cuni ndi coto ndi ñaan tuhunchaa cuu cha sacuaha cun chi ñivi,20 vati tucu xaan cati tuhunmaun. Ñata cuni ndi tuhun ni cati tuhun cun, ta

Page 225: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 17:21 222 TUTU HECHO 18:3cuni coto ndi ñaan cha cuu chi ―catiñi.

21 Ndihi ñivi iyo ñuun Atenacan―cuni xaan ñi cati tuhun ñi iintuhun chaa, ta cuni tahan ñi tasoho ñituhun chaa, vati iin cuhva iyo tahanmaan ñi cuu chacan, ta ñahni ñaaninga cha cuni savaha ñi. Tacan nisavaha ñivi ñuun can, ta tacan nisavaha tahanñivi ni quichi inga ñuun.

22 Tacan cuu, ta ni chacuinda raPaulu nu nducuiti ra ta ra nda siquiyucu Areópago can, ta quechaha catira chi ra ñuun Atena can ti:

―Ndihi ndioho tata chahnu, yuhundehi ti cha sacahnu xaan ndo ndioondo chi ndihi cuii anima ndo. 23 Nucha ni chica cui tichi ñuun ndo, tandehi ita niñu ndo. Ndehi iin nu cuacuinda ita niñu ndioo, soco ñahni chiinda. Ndaa letra nuun chi, ta cati letracan ti: “Ña nacoto ndi yoo cuu ndiooya.” Ndioo can sacahnu ndo, ta ñanacoto ndo chi ra. Vitin cua cati mainchi ndo yoo ra cuu ra.

24 ’Suvi ra cuu ra Ndioo cha nisavaha ñuhun ñuñivi, ta savaha tahanra ndihi cha iyo nu ñuhun ñuñivi.Maan ra ndaca ñahan iti siqui an-divi, ta ndaca ñahan tahan ra ihya nuñuhun ñuñivi ya, soco ña chini ñuhunra vehe cha savaha ñivi nu cua ndoora cuhva chini ñuhun maan ita niñu.25 Ña chini ñuhun ra cha cua tindeeñivi chi ra, vati ñahni cha cumani chira. Suvi nimaan ra cuu ra chaha ndihicha cha iyo. Chaha ra cha ndito yo, tachaha ra cha iyo tati yo.

26 ’Iin tuhun ñivi ni savaha xihnara Ndioo [tiempu chahnu]. Tacan nicuu, ta cuahan ndutuvi ñivi, ta catituhun ra Ndioo ti cua coo ñi ninicahnu nu ñuhun ñuñivi. Cati maanra ndaa quivi cua coo ñivi ñuñivi, tataa ra cuhva ndaa ñuhun cua coo ñi.27 Chacan cuu cha cua nanducu ñi chira, saxini ra. Tu tacan ni cuu, vasi cuananihin ñi chi ra, vati ñahni tu ndohocha cua nanihin ñi chi ra. 28 Maanra chaha cha iyo ndito yo, ta maanra chaha cha chica cuu yo, ta maanra chaha cuhva yoso cuhva iyo maanyo. Tacan ni taa iin ra nditi ni chacooñuun ndo nu ni quichi quivi, vati cati

ra ti maan ra Ndioo savaha chihin yo,cati ra. 29 Chacan cuu cha ña vahasaxini ndo ti ra Ndioo cuu sava ta cuasaxini ñivi ñuñivi, ta savaha ñi itaniñu cuhva saxini maan ñi. Ñavi itaniñu xuhun cuaan cuu ra Ndioo, ta niñavi ita niñu xuhun cuichin cuu ra, tani ñavi ita niñu yuu ni ndutaqui cuura. Ñavi. Ña vaha cha saxini ndo titacan ni cuu ra, vati maan ra cuu ra nisavaha chihin yo. 30Nuni quichi quiviña chito ñivi ñaan cha ndacu ñi, tañahni cha savaha ra Ndioo chi ñi quivican, soco vitin quivi ya cha ni catituhun ra chi ndihi ñivi ihya nu ñuhunñuñivi ya ti na cua saña ihni ñi cuatindacu ñi. 31 Tacan ni cuni ra, vati chatiso ra quivi cha cua yaha ñivi iti nuunra, vati cha ni chaha ra tiñu chi ra cuandehe a vaha savaha ñivi a ña vahasavaha ñi, ta mani cha ndicha cua catira. Cha sacoto ra Ndioo chi ndihi ñiviti chacan cuu chi, vati chaha ra tundee ini chi racan, ta natacu ndico ratañu ñivi ndii ―cati ra Paulu.

32 Sa chini ra ta ra tuhun cha ni catira Paulu ti natacu ndico ñivi ndii, taquechaha cahan cateni ra, soco ingara cati chi ra Paulu ti:

―Inga tucu chaha cua cuni sohotucu ndi chihun yoso cuhva natacundico ñivi ndii ―cati ra.

33Tacan ni cuu, ta quee ra Paulu nuiyo cuiti ra ta ra, ta cuahan ra. 34 Iyoñivi chica ñi chi ra Paulu, ta chinu iniñi chi ra Jesuu. Iin ra nani Dionisio.Ra toho ñuun cuu ra, ta inga ña naniDámari. Ta ni cuhva chinu tahan iniinga ñivi.

18Ni queta ra Paulu ñuun Corinto

1 Tacan cuu, ta quee ra Paulu ñuunAtena, ta cuahan ra iti ñuun Corinto,2 ta tican ni tahan ra chi iin ra judíonani Aquila. Ra ñuhun Ponto cuura. Quivi can sa quichi ra chi Pricilañasihi ra iti ñuhun Italia, vati cha nitava ndaa ra Claudio chi ndihi ñivijudío ni chacoo ñuun Roma can, ta randaca ñahan ndihi ñuhun Italia cuura Claudio can. Cuahan ra Paulu veheñi, 3 ta ni ndoo nuun ra chi ñi, vati initiñu satiñu ñi. Vehe sahma savaha ñi,

Page 226: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 18:4 223 TUTU HECHO 18:23ta icaa ni satiñu ñi, vati tacan ni cuasacanaan ñi, 4 soco ndihi quivi sábaduchahan ra Paulu ve ñuhun ñivi judío,ta cati tuhun ra chi ñi. Cati tuhun rachi ñivi judío, ta cati tuhun tahan rachi ñivi cuu inga tucu ñivi, vati cunira na cua cuinu ini ñi chi ra Jesuu.

5 Tacan cuu, ta quichi tahan ra Silachi ra Timoteo iti ñuhun Macedo-nia. Mani tuhun Ndioo cati tuhun raPaulu, ta sacuaha ra chi ñivi judío can,ta cati ra chi ñi ti:

―Ni vii ndatu ndo chi ra Cristo,soco yu cati ti ra Jesuu cuu ra, [vaticha ni tava tiñu ra Ndioo chi ra nuquichi quivi, ta cua sacacu ra chi ñivinu iyo ñi chi tu ndoho] ―cati ra.

6 Ta quechaha nduxaan ñivi judíocan chi ra Paulu, ta cahan ñi ndavahani chi ra. Chacan cuu cha naquisi raPaulu sahma ra, [vati ña cundee ca inira cha cahan ñi,] ta cati ra chi ñi ti:

―Cuandoyoñuhunndo, soco cuatimaan ndo cuu chi. Ñavi cuati maincuu chi, vati cha ni cati tuhin chihinndo cuhva ni cati ra Ndioo. Vitincuahin, ta cua cati tuhin tuhun Ndioochi ñivi cuu inga tucu ñivi ―cati ra.

7 Tacan cuu, ta quee ra ve ñuhuncan, ta cuahan ra vehe ra nani Justo.Iin chiyo xiin ve ñuhun inda vehe ra,ta sacahnu tahan ra Justo can chi raNdioo. 8 Iyo tahan iin ra nani Crispo,ta xini ve ñuhun can cuu ra. Chinu inira chi ra chahnu Jesuu, ta chinu tahanini ndihi ñivi ra. Tacan tuvi ñivi ñuunCorinto can―tasoho tahan ñi tuhunNdioo. Chinu tahan ini ñi chi ra Jesuu,ta ni chanduta tahan ñi. 9 Tacan cuu,ta quechaha ndehe ra Paulu ñumahnacha cuaa, ta cahan ra chahnu chi ra.Cati ra chi ra Paulu ti:

―Ña cua cuyuhvi cun, soco cuacati tuhun cun, ta ña cua coo taxincun, 10 vati cua cumi main chihun.Yoni cua cuu savaha ndavaha ni chi-hun, vati tuvi xaan ñivi ihya ñuun yacua cuinu ini chihin yu ―cati ra tichiñumahna can.

11Tacan cuu, ta ndoo ra Paulu ñuunCorinto can iin cuiya yoso sava, tasacuaha ra tuhun Ndioo chi ñi.

12 Ra Galión cuu ra ndaca ñahanñuhun Acaya quivi can, ta nduinuun

ñivi judío chi tahan ñi, ta tiin ñi chi raPaulu, ta ni chandacañi chi ra iti nuunra Galión can, 13 ta cati ñi chi ra ti:

―Rahya cati tuhun ti na cua sac-ahnu ñivi chi ra Ndioo, soco ñavicuhva cati ley yo cuu chacan―cati ñi.

14 Cha cua cati ndico ra Paulu, taquechaha cati ra Galión chi ñivi judíocan ti:

―Ndioho yani xaa, ñahni chasavaha rahya. Tu savaha ra cuati,tu savaha ra ndavaha ni, cua tasohicha cahan ndo, soco ñavi tacan cuuchi. Yu cati ti cua ndehe maan ndo.15 Cuni ndo cuati chi ra, vati ingatuhun sacuaha ra. Inga tuhun catituhun ra, ta tucu iyo ley ndo. Ña cuatiin yu tiñu cahan ndo―cati ra.

16Tacan cuu, ta tava ndaa ra Galiónchi ñi iti chata. 17 Ndihi ñivi griegocan―tiin ñi chi ra Sóstene ra cuu xinive ñuhun judío can, ta cani ñi chi raiti nuun ve tiñu, vati cuati cuni ñi chiñivi judío can, ta ñahni cha saxini raGalión can.

Ni queta ndico ra Paulu ñuun Antio-quía, ta quee iti tucu ra inga chaha

18 Ndunahan xaan ra Paulu ñuunCorinto can. Tacan cuu, ta saña tahanra chi ñivi Ndioo can, ta quee racuahan ra iti ñuun Cencrea. Cuahantahan ra Aquila chi ña Pricila. Quetañi ñuun Cencrea can, ta ndii ndii satara Paulu xini ra, vati cha ni sacuinura cuhva ni cati ra chi ra Ndioo. Qui-hin ñi tundoo tican, ta cuahan ñi itiñuhun Siria. 19 Queta ñi ñuun Efeso,ta ndoo ra Aquila chi ña Pricila. Cua-han ra Paulu ve ñuhun ñivi judío can,ta cati tuhun ra chi ñi, 20 ta cuni ñi ticua ndoo nuun ca ra suhva ca quivi,soco ña cuni ra. 21Cha cua saña tahanra chi ñi, ta quechaha cati ra chi ñi ti:

―Cuahin iti ñuun Jerusalén, vaticua sacahnu tahin vico. Tu cua cuhvara Ndioo, cua quichi ndique ―cati ra.

Tacan cuu, ta quee ra Paulu yuñuun Efeso can, ta quihvi ndico ratichi tundoo. 22 Queta ra ñuun Ce-sarea, ta cuahan ra iti ñuun Jerusalén,ta sacahnu ra chi ñivi Ndioo tican.Tacan cuu, ta quee ra cuahan ra itiñuun Antioquía, 23 ta ndunahan rañuun Antioquía can. Tacan cuu, ta

Page 227: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 18:24 224 TUTU HECHO 19:11quee iti tucu ra iti, ta yaha ndicotucu ra ñuhun Galacia. Cuahan ndicotucu ra ñuhun Frigia. Ñuun ta ñuuncuahan ra, ta chaha ra tu ndee ini chindihi ñivi Ndioo iyo tican.

Cati tuhun ra Apolo ñuun Efeso24 Quivi cha yaha ra Paulu ñuhun

can cha queta iin rai judío ñuun Efeso.Apolo nani ra, ta ra ñuun Alejandríacuu ra. Vii xaan cati tuhun ra, tavaha xaan chito ra tutu Ndioo tutuchahnu. 25Cha sacuaha ra yoso cuhvaiyo ra chahnu Ndioo, ta cati tuhun rachi ndihi cuii anima ra. Sacuaha vahara cha ni chito ra cuenda ra Jesuu,soco ña chito vaha ra yoso cuhva iyora Jesuu. Chito ni ra yoso cuhva nicati tuhun ra Juaan, ta sacuandutara chi ñivi. 26 Ña yuhvi ra Apolocan, ta quechaha cati tuhun xaan rave ñuhun ñivi judío can, ta chini raAquila chi ña Pricila cha ni cahan ra.Chacan cuu cha ndatuhun ñi chi ra, tandihi cha cumani ra cati cachin ñi chira, vati chaha ñi cuenda yoso cuhvaiyo ra Ndioo. 27 Tacan cuu, ta cunira Apolo cuhun ra iti ñuhun Acaya.Tindee ñivi Ndioo can chi ra, ta taañi tutu chi tahan ñi iyo ñuhun Acayacan, ta cati ñi chi ñi ti na cua quihincuenda ñi chi ra Apolo can. Tacanni taa ñi, ta cuahan ra tican. Tindeexaan ra Apolo chi ñivi iyo ñuhunAcaya can, ta cha chinu ini ñican chira Jesuu, vati iyo xaan tumanini chi raNdioo. 28Ndehe ndihi ñivi can ti vahaxaan cati ndico raApolo chi ñivi judío,vati chaha ra Ndioo tu ndee ini chi ra.Chacan cuu cha sanahan ra cuhva catitutu Ndioo, ta cati ra chi ñi ti:

―Ni vii ndatu ndo chi ra Cristo. Yucati ti ra Jesuu cuu ra, [vati cha ni tavatiñu ra Ndioo chi ra nu quichi quivi, tacua sacacu ra chi ñivi nu iyo ñi chi tundoho] ―cati ra.

19Ni queta ndico ra Paulu ñuun Efeso

1 Ni iyo ra Apolo ñuun Corinto, tayaha ra Paulu iti nu iyo xaan yucuñuhun Asia can, ta cuahan ra iti ñuunEfeso. Tican iyo tahan ra chinu ni ini

tuhun cha ni cati tuhun ra Juaan rasacuanduta, ta ni tahan ra Paulu chira, 2 ta quechaha nducu tuhun ra chira ta ra ti:

―¿Atu quichi ra Tati Ndioo chihinndo quivi cha ni chinu ini ndo? ―catira.

Ta cati ndico ra chi ra Paulu ti:―Ña chito ndi cha iyo ra Tati

Ndioo.3 Ta nducu tuhun ndico tucu ra

Paulu chi ra ti:―¿Yoso cuhva ni chanduta ndo?Ta cati ndico ra chi ra Paulu ti:―Chanduta ndi cuhva ni cati

tuhun ra Juaan.4Ta cati ndico ra Paulu chi ra ti:―Ni sacuanduta ra Juaan chi ñivi,

vati saña ihni ñi cuati savaha ñi. Catituhun ra chi ñivi ti cua quichi inga raiiti nuun ra, ta na cua cuinu ini ñivi chira, ta racan cuu ra Jesucristo. Tacannicati ra Juaan ―cati ra Paulu.

5 Tasoho ra ta ra tuhun cha ni catituhun ra Paulu, ta ni chanduta racuenda ra chahnu Jesuu. 6 Tacancuu, ta tiso ra Paulu ndaha ra chira, ta quichi ra Tati Ndioo chi ra, taquechaha cahan ra inga tucu tuhun.Siin siin tuhun cahan ra, ta cati tuhuntahan ra tuhun Ndioo. 7 Vasi quetauchi uvi rai cuu ra.

8Queta uvi yoo chahan ra Paulu veñuhun ñivi judío tican, ta ña yuhvira cahan ra. Sacuaha ra chi ñi, tacati tuhun xaan ra chi ñi yoso cuhvacua cundaca ñahan ra Ndioo chi ñivi.9 Iyo tahan ñivi judío can―ndavaxaan anima ñi, ta ña cuni ñi cuinuini ñi tuhun cati ra Paulu. Cati ñichi ndihi ñi tahan ñi ti ña vaha itira Jesuu. Tacan cuu, ta quee ndaara Paulu nu iyo ñi ve ñuhun judíocan, ta quihin tahan ra chi ñivi chinuini, ta cuahan ra nu iyo sicuela ramaestru nani Tiranno. Ndihi ni quivisacuaha ra Paulu chi ñivi sicuela can,10 ta queta uvi cuiya cha sacuaha rachi ñi tican. Chacan cuu cha chinisoho ndihi ñivi iyo ñuhun Asia tuhunra chahnu Jesuu. Chini ñivi judío,ta chini tahan ñivi cuu inga tucuñivi. 11 Cahnu xaan cuhva ni savahara Paulu tican, vati tindee ra Ndioo

Page 228: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 19:12 225 TUTU HECHO 19:29chi ra, ta ndehe ñivi cha iyo tu ndeeini chi ra Ndioo. 12 Chacan cuu chaquihin ñivi ñaan pañitu ñaan sahmayani chi ra Paulu, ta chandaca ñi chichi nu iyo ñivi cuhvi, ta nduvahañi. Chandaca tahan ñi chi chi nu iyoñivi ñuhun tati cuihna anima, ta queendico run, ta nduvaha tahan ñican.

13 Iyo ñivi judío chica cuu ñi, tatuhva ñi tava ndaa tahan ñi chi runtati cuihna, vati ñatatan cuu ñi. Cunitava ndaa ñi chi run tati cuihna animañivi, ta cahanñi sivi ra Jesuu, ta cati ñichi run ti:

―Cati tuhun ra Paulu yoso cuhvaiyo ra Jesuu. Cuenda ra Jesuu can catituhun tahan ndi ti cua queun ―catiñi.

14 Chacan ni savaha sehe ra Escevara cuu sutu chahnu cuenda ñivi judío,ta ucha tahan ra cuu ra cuati can.15Sivi ra Jesuu cati ra ta ra chi run taticuihna, ta cati ndico run chi ra ti:

―Nacote chi ra Jesuu, ta nacototahin chi ra Paulu, soco ña nacote yoorai cuu maan ndo, vati ñahni tu ndeeini chihin ndo ―cati run.

16Tacan cuu, ta chata ndihi ra cuaticanndava lahndi ra ñuhun tati cuihnaanima can, ta tiin ra chi ra, ta canixaan ra chi ra. Sanicuehe ra chi ra tara, ta ndoo cuiti ndaha ra ta ra savahara. Tacan ni quee ra ta ra vehe can, tachinu ra. 17 Tacan cuu, ta chito ndihiñivi iyo ñuun Efeso can cha ni tahanra ta ra. Chito ñivi judío, ta chitotahan ñi griego. Tacan ni quechahacuyuhvi ndihi ñivi suhva, ta quechahacati ñi ti cahnuxaan rai cuu ra chahnuJesuu.

18 Tuvi xaan ñivi chinu ini chi raJesuu. Quichi ñi, ta chaha ñi cuenda ticahnu xaan ndavaha ni cha ni savahañi nu quichi quivi. 19 Cati cachin ñiyoso cuhva cha ni satasi ñi chi ñivi,ta chandaca ñi tasi can tutu tasi ñi, tandehe ndihi ñivi ti chahmi ñi chi chi.Tava ñi cuenda yoso xuhun cuu ndihitutu can, ta ndehe ñi ti ni chacundachi uvi xico uchi mil xuhun cuichinñi. 20 Tacan ni tuvi xaan ca ñivi chinuini tuhun Ndioo, ta chaha xaan ca raNdioo tu ndee ini chi ñi.

21 Tacan cuu, ta saxini ra Pauluchi anima ra ti cua yaha ndico ra itiñuhun Macedonia. Cua yaha ndico rañuhun Acaya, ta cua cuhun ndico raiti ñuun Jerusalén, vati cati ra ti:

―Cua cuhun xihne iti ñuunJerusalén. Tacan cuu, ta nini xaancua cuhun tahin iti ñuun Roma―catira.

22Tachi ra Paulu chi ra Timoteo chira Erasto iti ñuhun Macedonia, vaticua tindee tahan ra ta ra chi ñivi can.Tacan cuu, ta ni vii ndoo nuun ca raPaulu ñuhun Asia can.

Cha ndusaca ñivi ñuun Efeso23 Quivi can cuaha xaan cha ni

ndusaca, vati tuvi xaan ñivi chinuini chi ra Jesuu. 24 Iyo iin ra naniDemetrio. Xuhun cuichin satiñu ra,ta savaha ra naan xuhun cuichin chandiso ita niñu ve ñuhun ña Diana. Iyora satiñu chi ra Demetrio, ta sacanaanvaha ra ta ra, vati cuaha xaan tiñuiyo. 25 Ni sanducuiti ra Demetrio chira chi ndihi ca tahan ra savaha naan,ta quechaha cati ra chi ra ta ra ti:

―Amigu xaa, chito yo ti sacanaanvaha xaan yo cha satiñu yo tiñu ya,26 ta cha chini soho yo ti cha catituhun ra Paulu ti ñavi ndioo ndichacuu ita niñu savaha yo. Chacan cuucha tasoho ñivi cha cahan ra, ta sañañi sata ñi chi chi, vati chinu ini ñi chiracan. Ñavi mani ñuun Efeso ya chicara, soco cha ni chahan tahan ra niniinñuhun Asia, ta tacan ni cha ndehetahan ndo cha ndacu ra. 27 Tu ña cuasata ca ñivi naan savaha yo, ña vaha,soco tu cua saña ñivi cha sacahnu ñichi ve ñuhun ña Diana, ña vaha ca,vati cahnu xaan ndioo cuu ña. Vitinsacahnu ndihi ñivi iyo ñuhun Asia yachi ndihi ñivi ñuñivi chihin ña. Vasicua queta quivi ña cua sacahnu ca ñichihin ña ―cati ra Demetrio.

28 Chini soho ra ta ra tuhun cahanra Demetrio, ta quihin xaan ra tisihi,ta quechaha cana chaa ra, ta cati ra ti:

―Cahnu xaan ndioo cuu ña Dianachitoho yo ñuun Efeso ya ―cati ra.

29 Tacan cuu, ta cuaha xaan cha nindusaca nini cahnu ñuun can, ta tiinñivi can chi ra Gayo chi ra Aristarcora ni quichi iti ñuhunMacedonia, vati

Page 229: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 19:30 226 TUTU HECHO 20:7cha chica tahan ra ta ra chi ra Paulu.Inuun chinu ndihi ñivi iyo ñuun caniti nu nducuiti ñivi nu chacoo junta.30 Cuni cuhun tahan ra Paulu nu iyoñi, ta cua cu cahan ra chi ñi, soco ñachaha ñivi Ndioo can. 31 Iyo tahanra cuu cumi tiñu ñuhun Asia can,ta amigu ra chi ra Paulu. Tacan nicati tuhun tahan maan ra, ta tachi ratuhun chi ra Paulu, ta cahan ndahvira chi ra ti na ña cua cuhun ra nu iyocuiti ñivi can. 32 Tican nu iyo cuitiñi iyo ñi cana chaa ñi iin tuhun, tainga ñi cana chaa ñi inga tuhun, vaticuaha xaan cha ndusaca, ta tuvi xaanñi ña chito ñi ñaan tiñu nducuiti ñi.33 Chacan cuu cha tindaha ñivi judíochi iin ra tahan ñi nani Lejandru itinuun, vati cua cati tuhun ra chi ndihiñivi can, ta xihna cuii cati cachin uviuni ñivi chi ra Lejandru ñaan tiñunducuiti ñi, vati ña chito tahan ra.Tacan cuu, ta savaha ra Lejandru iinseña chi ndaha ra ti na cua cutaxinñi, vati cuni ra cati ra ti ñahni cuatindacu ñivi judío can, soco inga ñivicuu ñi sandusaca. 34 Tacan cuu, tandehe ñi ti ra judío cuu ra. Chacancuu cha quechaha cana chaa ndicondihi ñi, vati tisihi cuni ñi, ta quetauvi hora cana chaa ñi. Cati ndico tucuñi ti:

―Cahnu xaan ndioo cuu ña Dianachitoho yo ñuun Efeso ya. Tacan nicana chaa xaan ñi.

35 Tacan cuu, ta cundee sacutaxinra secretario ñuun Efeso can chi ñi, taquechaha cati ra chi ñi ti:

―Ndihi ndioho yani xaa, chitondihi ñivi ñuñivi ti cumi vahandihi yove ñuhun ña Diana, vati ndioo cahnucuu ña. Chito tahan ñi ti cumi vahayo ita niñu ña cha ni quehni iti siqui,36 ta yoni cua cati ti ña ndicha. Cuacutaxin ndo, ta ña cua ndutondo cando. 37 Ni chandaca ndo chi ra Gayochi ra Aristarco ihya, ta ñahni chasuhu ra ve ñuhun ña Diana ña ndiooyo, ta ni ñahni ndavaha ni cha cahanra chi maan ña. 38 Chacan cuu chacati yu ti tu cuati cuni ra Demetriochi ra satiñu chi ra, cua cuu tiso racuati nuun ra juee, vati chacan tiñu

iyo ra, ta cua tiso ra quivi cua yahatiñu nuun ra. 39 Tu inga tiñu cuu chi,na cua nducuiti vaha ndico tucu ndocuhva cati ley, ta cua cuu coso vahatiñu. 40 Tacan cua savaha ndo, vativitin cua cuu tiso ñivi cuati chihinndo nuun ra cumi tiñu, ta cua cuu catiñivi ti cuni cani tahan ndo chi ra cumitiñu, vati nducuiti ni maan ndo tacanni. Tu cua coto ra cumi tiñu ñacu nindusaca xaan cuni ndo vitin, ña chitondo ñaan cua cati ndico ndo chi ra.

41Tacan ni cati ra secretario can, tatava ra chi ñi na cuhun ñi iti vehe ñi.

20Ni yaha ra Paulu ñuhun Macedonia,

ta cuahan ra iti ñuhun Grecia1 Ndihi cana chaa ñivi ñuun Efeso

can, ta sanducuiti ra Paulu chi ñiviNdioo can, ta chaha ra tu ndee inichi ñi, ta saña tahan ra chi ñi. Tacancuu, ta quee ra cuahan ra iti ñuhunMacedonia. 2 Yaha ra ñuhun Mace-donia can, ta chaha xaan ra tu ndeeini chi ñivi Ndioo ican. Tacan cuu, taqueta ra ñuhunGrecia. 3Uvi yoo ndoonuun ra tican, ta queta quivi cha cuaquihin tucu ra tundoo, ta cua cuhunndico tucu ra iti ñuhun Siria. Tacancuu, ta quechaha chito ra cha saxiniñivi judío vati cua cahni ñi chi ra.Chacan cuu cha saxini ra ti cua cuhunndico ra iti ñuhun Macedonia. 4Queera Paulu cuahan ra, ta cuahan tahanra Sópater ra ñuun Berea, ta cuahantahan ra Aristarco chi ra Segundo,ta ra ñuun Tesalónica cuu ra ta ra.Cuahan tahan ra Gayo ra ñuun Derbechi ra Timoteo, ta cuahan tahan raTíquico chi ra Trófimo. RañuhunAsiacuu ra ta ra. 5-6 Queta ndihi ra ta rañuun Filipo, soco ndoo nuun ra Pauluchihin yu tican, ta cuahan ndihi cara iti nuun, ta chatu ra ta ra chi ndiñuunTroa. Yaha vicopaanñandaa, taquihin ndi tundoo. Uhun quivi chicatundoo can, ta queta ndi ñuun Troanu cuahan ra ta ra, ta ndunahan ndiucha quivi.

Queta ndico ra Paulu ñuun Troa7Quivi domingu ni nducuiti ndi chi

ñivi Ndioo can, ta chachi ndi paanNdioo, ta cati tuhun ra Paulu chi ñi.

Page 230: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 20:8 227 TUTU HECHO 20:30Vasi queta sava ñuun cati tuhun ra,vati cua tuvi inga quivi, ta cuni cuhunra. 8 Cuaha ñuhun ndichin iyo nunducuiti ndi vehe iyo nda siqui can,9 ta iyo tahan iin ra tivaa. Nani ra Eu-tico, ta ndaa ra yu ventana. Quechahaquixi ra, ta ni vii cati tuhun ra Paulusuhva ca. Tacan ni quixi xaan rativaa can, ta quehni ra iti chata. Unitoto vehe nu ni quehni ra, ta cha nichihi ra. 10 Tacan cuu, ta nuun raPaulu iti nu quehni ra tivaa can, tani chahnu chiti ra nu ni caa ra, tachacusucu ndaha ra chi ra. Tacan cuu,ta quechaha cati ra Paulu chi ñi ti:

―Na ña cua sacuihya ini ndo, vatiña chihi ra ―cati ra.

11Tacan cuu, ta ndaa ndico ra Paulunda vehe iyo nda siqui can, ta chachira chi ñi, ta nahan xaan ndatuhun rachi ñi. Tuvi inga quivi, ta quee racuahan ra. 12 Cha iyo ndito ra tivaacan, ta cuahan ra iti vehe ra. Chacancuu cha cusii ini ñi.

Quee ra ta ra ñuun Troa, ta cuahanra ñuun Mileto

13Tacan ni cuu, ta cuahanmaan ndiiti nuun. Quihvi ndi tichi tundoo, tatacan ni cuahan ndi iti ñuun Asón.Tican chatu ndi chi ra Paulu. Tacan nicuni ra, vati cua cuhun ra nu ñuhunnda ndacan. 14 Tacan cuu, ta ni tahanndi chi ra Paulu ñuun Asón can, taquihvi tahan ra tichi tundoo can, taquee ndi cuahan ndi iti ñuun Miti-lene. 15 Quee ndi suvi ni chi tundootican, ta inga quivi yaha ndi ñuunQuío. Inga ndico quivi, ta queta ndiñuun Samo, ta ndoo nuun ndi ñuunTrogilio. Inga ndico tucu quivi, tacuahan ndi ñuun Mileto. 16 Ña yahandi ñuun Efeso, vati ña cuni ra Paulundunahan ra ñuhun Asia can. Tacanni savaha ra, vati numi ra suhva. Tucua cuu, cuni ra sacahnu tahan ra vicoPentecostee iti ñuun Jerusalén.

Cati tuhun ra Paulu chi ra ndiso tiñuve ñuhun ñuun Efeso

17 Nda ñuun Mileto can tachi raPaulu tuhun chi ra ndiso tiñu veñuhun ñuun Efeso can ti cua cuhun ranu iyo ra Paulu. 18Tacan cuu, ta queta

ra ta ra nu iyo ra Paulu, ta quechahacati ra Paulu chi ra ta ra ti:

―Yani xaa, chito maan ndo yosocuhva ni chacoi chihin ndo quivicha ni queta xihne ñuhun Asia ya.19 Satiñu xain tiñu ra chahnu, tañahni cha ndurai yu. Cuihya xaancuni anime ndehi cha ndacu ñivi, tandehe xain tu ndoho, ta cuaha xaancha cuni savaha ñivi judío chihin yu.20 Chito ndo ti ña yuhvi yu cati tuhinndihi tuhun cha cua coo vaha ndo.Sacuahi chi ndo nuun nducuiti ndo,ta sacuaha tahin chi ndo nda vehendo. 21 Cati tuhin chi ñivi judío, tacati tuhun tahin chi ñivi cuu inga tucuñivi. Cati tuhin ti na cua saña ihniñi cuati ndacu ñi, ta na cua cuinu iniñi chi ra chahnu Jesucristo. 22 Vitincuahin iti ñuun Jerusalén, vati tacanni cati ra Tati Ndioo. Ña chite ñaancua tahin tican, 23 soco ndihi ñuun nuyahi cha cati ra Tati Ndioo chihin yuti cuaha xaan tu ndoho cua ndehi, tacua cunda xain ve caa. 24 Ñahni chatichahi. Vasi cua cahni ñivi chihinyu, soco ñahni cha saxini yu, vati cunixain sandihi yu tiñu chaha ra chahnuJesuu chihin yu, ta tacan ni cua cusiiini yu. Cuni xain cati tuhin tuhunvaha yoso cuhva iyo xaan tu maninichi ra Ndioo.

25 ’Ndihi nu iyo maan ndo chahanxain nu quichi quivi, ta cati tuhinyoso cuhva cua cundaca ñahan raNdioo. Vitin chite ti ña cua ndehe cando chihin yu ihya nu ñuhun ñuñiviya. 26 Chacan cuu cha chahi cuendachi ndo vitin ti ñahni cuati yu, tu ñacuni ñivi cuinu ini ñi chi ra Jesuu.27 Tacan ni cati yu, vati cati cachin yundihi cha cuni ra Ndioo na cua savahando. 28 Na cua cumi ndo suvi ni chimaan ndo, ta na cua cumi tahan ndochi tahan ndo cuenda ra Cristo, vaticha chaha ra Tati Ndioo tiñu chi ndo.Sanduvaha ra chahnu anima ndihi yocuu ñivi ra, vati cha ni chati niñi ra,ta chihi ra. 29Chite ti iyo ñivi xaan inichihin ndo. Cua cuhin, ta cua quichimaan ñi nu iyo ndo, ta ña cua cunica ñi cha chinu ini ndo chi ra Jesuu.30 Cua sandahyu ñahan suvi ni ñivi

Page 231: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 20:31 228 TUTU HECHO 21:13tahanndo chihin ndo, vati cua cu cuniñi na cua cu ndicu ndo chi maan ñi.31 Chacan cuu cha cati yu ti na cuasaha vaha ndo cuenda. Cua cuñuhunini ndo ti queta uni cuiya cha chahicha chini tuni chi iin iin ndo. Nduvita niñu sacuahi chihinndo, ta ña sañe,ta chacu tahin cuenda ndo iti nuun raNdioo.

32 ’Yani xaa, vitin yuhu cati ti nacua coo vii ndo chi ra Ndioo. Tuhunra cati ti iyo xaan tu manini chi ra.Tu cua sacuaha ndo tuhun ra, cuacuhva ra tu ndee ini chihin ndo, tacua cuu tahan ndo ñivi ra. Cua cooii tahan ndo cuhva iyo ii ndihi ñivira. 33 Ña quihin yu xuhun ndo, tani ña quihin yu sahma ndo. 34 Chitovaha ndo ti satiñu tahin chi ndahi, tatacan ni nihin yu cha chini ñuhin, tanihin tahin cha chini ñuhun ndihi raquichi chi yuhu. 35 Tacan ni sanahinchi ndo ti nini xaan cua satiñu yo, tatacan ni cua tindee yo chi ñivi ndahvi.Cua cuñuhun ini ndo tuhun ni cati rachahnu Jesuu, vati cati ra ti tu cuatindee ñivi chi maan yo, cua cusii iniyo, soco tu cua tindee maan yo chiñivi, cua cusii ini xaan ca yo, cati raJesuu ―cati ra Paulu chi ra ta ra.

36 Nu ni ndihi cati tuhun ra Pauluchi ra, ta ni chahnu chiti ra chi rata ra, ta quechaha cahan ra ta ra chira Ndioo, 37-38 ta chacu xaan ra ta ra.Tacan cuu, ta chacunumi ndaa ra ta rachi ra Paulu. Ndahvi xaan cuni animara ta ra, vati cha cati ra Paulu ti ña cuandehe ca ra ta ra chi ra, ta chandaca rata ra chi ra nu iyo tundoo can, ta sañatahan ra ta ra.

21Cuahan ndico ra Paulu iti ñuun

Jerusalén1 Tacan ni quee ndi nu iyo ra yani

yo, ta cuahan ndi. Cuiti vaha cuahanndi iti ñuhun Coo, ta inga quivi quetandi ñuhun Roda. Quee ndi tican, tacuahan ndi iti ñuun Pátara. 2 Ticannanihin ndi inga tundoo, ta cuahanchi iti ñuhun Fenicia. Chacan cuu chaquihvi tahan ndi tichi tundoo can, tacuahan ndi. 3Tacan cuu, ta ndehe ndiñuhun Chipre. Chiyo satin ndi nacoo

ndi chi chi, ta cuahan ndi iti ñuhunSiria. Tacan cuu, ta queta ndi ñuunTiro, vati cua quee carga ñuun can.4 Tacan cuu, ta nanducu ndi chi ñiviNdioo iyo ñuun can, ta ndoo nuun ndichi ñi ucha quivi, ta quechaha catiñi chi ra Paulu ti ña cua cuhun ra itiñuun Jerusalén. Tacan cati ñi, vatituhun can cati ra Tati Ndioo chi ñi.5 Cha queta quivi cua cuhun tucu ndi,ta ni chandaca ra yani yo chi ndi, tacuahan tahan ndihi ñasihi ra chi sehecuati ra nda yu ñuun. Tacan cuu, tachahnu chiti ndi iti yu tañuhun can,ta cahan ndi chi ra Ndioo. 6 Tacancuu, ta saña tahan ndi chi ñi, ta quihvindico maan ndi tichi tundoo can, tacuahan ñi iti vehe ñi.

7 Tacan ni quee ndi ñuun Tiro can,ta queta ndi ñuun Tolemaida, ta sac-ahnu tahan ndi chi ñivi Ndioo ican.Iin quivi ni ndoo ndi chi ñi. 8 Tuviinga quivi, ta quee ndi cuahan ndi chichaha ndi, ta queta ndi ñuun Cesarea,ta cuahan ndi vehe ra Felipe ra catituhun. Suvi ra cuu ra ni nacachi ñiviNdioo ñuun Jerusalén, vati nu quichiquivi nacachi ñivi ucha ra cua tindeechi ra tatun Jesuu. Chi maan ra Felipecan ndoo nuun ndi. 9 Cumi tahansehe sihi ra iyo, ta ña ta tandaha ñi,ta cahan tahan ñi tuhun cuenda raNdioo. 10 Tican ndunahan ndi suhvaquivi, ta iti ñuhun Judea quichi iin racahan cuenda ra Ndioo. Ra Agabo cuura. 11Quichi ra nu iyo ndi, ta quihin rañiin tichi ra Paulu, ta chuhni ra chahamaan ra chi ndaha maan ra chi chi.Tacan cuu, ta quechaha cati ra Agabochi ra Paulu ti:

―Cha cati ra Tati Ndioo ti ta nicuhva cua cuhni ñivi judío chihunñuun Jerusalén, ta cua sayaha ñi chi-hun chi ñivi cuu inga tucu ñivi. Tacancati ra Tati Ndioo ―cati ra.

12 Nu ni chini ndi tuhun cahan raAgabo, ta quechaha cahan ndahvi ndichi ra Paulu ti na ña cua cuhun raiti ñuun Jerusalén, ta tacan ni catitahan ñivi Ndioo iyo ñuun Cesareacan. 13 Tacan cuu, ta cati ndico raPaulu chi ndi ti:

―Na ña cua cuacu ndo, ta na ñacua cuhvando tu cuihya ini chi anime.

Page 232: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 21:14 229 TUTU HECHO 21:28

Ndihi ndoi vaha. Tu cua tiin ñivichihin yu ñuun Jerusalén, cua ndoivaha, ta ta ni cuhva cua ndoi vaha, tucua cahni ñi chihin yu, ta cua cuvi yucuenda ra chahnu Jesuu ―cati ra.

14Ña ni cuu casi ndi nuun ra Paulu.Chacan cuu cha saña ndi, vati cati nditi:

―Na cua cuu chi cuhva cuni rachahnu Ndioo ―cati ndi.

15 Tacan cuu, ta tiso vaha ndindatiñu ndi, ta cuahan ndi iti ñuunJerusalén. 16 Cuahan tahan uvi uni rayani yo iyo ñuun can chi ndi. Ticanñuun Jerusalén can iyo iin ra naniMnasón. Nu quichi quivi quichi ra itiñuhun Chipre, ta cha iyo cuiya chachinu tahan ini ra chi ra Jesuu. Vehemaan ra Mnasón can ni chandaca rayani yo chi ndi, vati cua coo nuun ndichi ra.

Ndatuhun ra Paulu chi ra Jacobo17 Tacan ni queta ndi ñuun

Jerusalén, ta sii xaan cuni ñivi Ndioocan cha quihin cuenda ñi chi ndi.18Tuvi inga quivi, ta cuahan ndi chi raPaulu, vati cua cahan ra chi ra Jacobo.Tican cha iyo tahan ndihi ra ndisotiñu ve ñuhun, 19 ta sacahnu ndi chindihi ra, ta quechaha cati tuhun raPaulu ndihi cha ni savaha ra Ndioo.Chaha ra cuenda yoso cuhva cha nitasoho ñivi cuu inga tucu ñivi tuhuncha ni cati tuhun ra. 20 Chini soho rayani yo cha cati ra Paulu, ta quechahacati ra ta ra ti cahnu xaan cuu raNdioo. Tacan cuu, ta quechaha catira ta ra chi ra Paulu ti:

―Vaha, yani, soco chito cun ti chaiyo tuvi ñivi judío, ta chinu tahan iniñi chi ra Jesuu vitin, ta cuni ñi chacua cumi ñivi cuu inga tucu ñivi ndihicostumbre nacoo ra Moisee. 21 Chacati maan ñi chi ñivi ti maun sacuahachi ndihi ñivi judío iyo ñuun nu iyoñivi cuu inga tucu ñivi, ta cati cun tina cua saña ñi ndihi costumbre chahara Moisee. Cati ñi ti maun cati chi ñiti na ña cua tahnda ca ñiin xini xuu racuati, ta ni ña cua sacahnu ca ñi cos-tumbre chahnu maan ñi. 22 Chacancuu cha ña nihin vaha ndi cuhva ñaancha cua savaha yo. Suvi ñivi can cuanducuiti, vati cua coto ñi ti cha queta

cun. 23 Chacan cuu cha cua savahuncuhva cati ndi. Iyo cumi tahan ra yaniyo, ta cua savaha ra iin cha cati ra chira Ndioo. 24 Cua cuhun tahun chi rave ñuhun, ta cua coo ica tahun chi racuenda ra Ndioo. Cua tiahvi tahunyahvi ri mbee cha cua samani ndo chira Ndioo. Tacan cuu, ta cua sata xinindo ndii ndii cuhva iyo costumbre, tatacan ni cua coto ndihi ñivi tahan yocha ña ndicha cuhva cati maan ñivi,vati cua ndehe ñi cha cumi vahuncostumbre maan ñi. 25 Chito maunñaan cha ni savaha ndi cuenda ñiviNdioo cha cuu inga tucu ñivi. Tachindi tutu chi ñi, ta cati ndi cuhva saxinimaan ndi. Cati ndi ti ña cua cachi ñicha samani ñivi chi ita niñu sacahnuñi, ta ni ña cua cachi ñi cuñu ndihiri tuhva chachi ñi, tu ña chati vahaniñi ri, ta ni ña cua coho ñi niñi ri,ta ni ña cua coo ra rai ndavaha ni chiñi ñahan inga chiyo, ta ni ña cua cooñi ñahan ndavaha ni chi ra rai ingachiyo. Tacan ni cati ra ta ra chi raPaulu.

Tiin ñivi chi ra Paulu ve ñuhun26Tacan cuu, ta quihin ra Paulu chi

ra cua coo ica. Tuvi inga quivi, ta chacua coo ica ra ta ra cuenda ra Ndioo.Chacan ni cuahan ra ta ra ve ñuhun,vati cua sacoto ra Paulu chi ra sutujudío ndaa quivi cua ndoo vaha ndicora ta ra cuenda ra Ndioo, vati cua catira ta ra ndaa quivi cua cuhva ra chacua samani ra chi ra Ndioo.

27Tacan cuu, ta cha cua queta uchaquivi cha ni chacoo ica ra ta ra cuendara Ndioo, ta queta tahan ñivi judíoni quichi iti ñuhun Asia, ta ndehe ñicha quihvi tahan ra Paulu tichi corasoco ndavi ve ñuhun cahnu can, taquechaha sandusaca ñi, ta quechahasaxini ñivi judío can suhva. Tiin ñi chira Paulu, 28 ta quechaha cana chaa ñi,ta cati ñi chi tahan ñi ti:

―Nahan ndo, yani xaa. Na cuatindee ndo chi ndi, vati rahya cuu rasacuaha chi ndihi ñivi ñuñivi, ta catira ti ña vaha ñivi cuu yo. Cati ra tiñahni yavi ndaa costumbre sacahnuyo, ta ñahni ndico tucu yavi ndaa veñuhun ya. Cha quichi ndaca ra chi

Page 233: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 21:29 230 TUTU HECHO 22:5ñivi cuu inga tucu ñivi ihya tichi corasoco ndavi ya. Ña sacahnu ra tichicora ya, ta ii xaan chi ―cati ñi.

29 Tacan cati ñi, vati cha ndehe ñiti chahan ra Trófimo ra ñuun Efesochi ra Paulu tichi ñuun, ta saxini ñiti chandaca ra Paulu chi ra tichi corasoco ndavi, ta inga tucu ñivi cuu ra.

30 Tacan cuu, ta quechaha ndusacañivi ñuun can, ta chinu ndihi ñiviiti ve ñuhun. Tindaha ihni ñi chira Paulu, ta xita queñuhun ñi chi rachata cora soco ndavi can, ta quiixaan chasi ñi yuhu chi. 31 Cunicahni ñi chi ra, ta cha queta tuhunnuun ra sandaru chahnu cuu xinichi ra sandaru can ti cha ni ndusacaniniin ñuun Jerusalén can. 32 Chacancuu cha quii xaan quihin ra sandaruchahnu chi ra capitán chi ra sandaru,ta quee ra chinu ra nu nducuiti ñivi.Tacan cuu, ta quechaha ndehe ñivican ti cha vachi ra sandaru chi racuu xini ra, ta saña ñi cha cani ñichi ra Paulu. 33 Tacan cuu, ta tuhvara chahnu can nu inda ra Paulu, tacati ra ti cua tiin ra sandaru chi ra,ta cua cuhni ra uvi cadena caa chira. Tacan cuu, ta quechaha nducutuhun ra chahnu can chi ra Paulu yoorai cuu ra, ta nducu tuhun tahan rachahnu can chi ra ñaan cuati savahara. 34 Tacan cuu, ta cana chaa ndicotucu ñivi can, ta cahan ñi iin tuhuninga tuhun. Ña cuu coto ra sandaruchahnu iin cha ndicha ndicha, vaticuvaa xaan ñi. Chacan cuu cha catira ti cua cundaca ra sandaru chi raPaulu iti ve cuarte nu iyo ra ta ra.35 Queta ra ta ra cuayu nu cua quihvira ta ra, ta canihin ra sandaru chi raPaulu, ta quechaha chiso ra ta ra chira, vati nihin xaan tindaha ihni tahanñivi can, vati tuvi ñi cuu ñi. 36Chacancuu cha ndicu ndihi ñi chi ra, ta canachaa ñi, ta cati ñi ti:

―Na cua cuvi ra ―cati ñi.

Tuhun ni cati ndico ra Paulu chi ñivi37Cha cua quihvi ra ta ra tichi vehe

cuarte can, ta quechaha cati ra Pauluchi ra cuu xini chi ra sandaru can ti:

―Na cua cucahnu inimaun, vati nacua cahin chihun―cati ra.

Ta cati ndico ra sandaru chahnucan chi ra ti:

―Cha cuu cahan maun tuhungriego. 38 Yuhu saxini ti yoho cuu iinra ñuhun Egipto, ta cuni cani tahunchi ra gobierno nu quichi quivi, tani chacundaca cun chi cumi mil raitichi cuhu tican, ta chahni ndo chiñivi ―cati ra.

39 Ta cati ndico ra Paulu chi ra ti:―Ñavi racan cui. Yuhu ra judío cui.

Ra ñuun Tarso cha iyo cuenda ñuhunCilicia cui, ta cahnu xaan suhva ñuuncan cuhva chito cun. Na cua cucahnuini maun, ta na cua cuhva cun ndatuti cuni cahin chi ñivi ya ―cati ra.

40 Tacan cuu, ta chaha ra sandaruchahnu can ndatu, ta ni chacuindara Paulu nu cuayu can, ta savaha raiin seña chi ndaha ra. Tacan cuu, tani cutaxin ñi, ta quechaha cahan rachi ñi. Cahan ra tuhun hebreo tuhuncahan maan ñi, ta cati ra chi ñi ti:

221 ―Ndioho tata chahnu, ndioho

yani xaa, na cua tasohondo tuhun cuacati tuhin chihin ndo vitin, vati ñahnicuati ni savahi ―cati ra.

2 Chini soho ñi ti tuhun hebreocahan ra [cuhva ni cahan maan ñi], tani quechaha ndoo taxin ca ñi. Tacancuu, ta quechaha cati ndico ra Pauluchi ñi ti:

3―Yuhu ra judío cui. Cacu yuñuunTarso cha iyo cuenda ñuhun Cilicia,soco ihya ñuun ya vachi cuahnu yu,ta sacuahi chi ra chahnu Gamaliel.Vaha xaan sanahanmaan ra chihin yuyoso cuhva iyo ley chahnu ni chahara Moisee cha sacahnu ñivi yo tiempuchahnu, ta ica xaan chi suhva. Ndihiquivi saxini yu ti ndacu xain cuhvacuni ra Ndioo, ta ta ni cuhva saxinindihi maan ndo vitin. 4 Nu ni quichiquivi cani tahan xain chi ñivi chicacuenda ra Jesuu, ta cuni tahin chacua cuvi ñi. Tiin yu chi ñi, ta nichandaque chi ñi ve caa. Tacan nisavahi chi ra rai, ta savaha tahin chichi chi ñi ñahan. 5 Cua cuu cuhvara sutu chahnu chi ndihi ra chanihincuenda chi ndo, vati maan ra chahatutu chihin yu, ta ni chandaque chi

Page 234: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 22:6 231 TUTU HECHO 22:22chi chi ñivi judío tahan yo iyo ñuunDamasco. Chacan cuu cha cuahintican, vati cua tiin yu chi ñivi ra Jesuuiyo tican, ta cua quichi ndaque chi ñiihya, ta cua cutuni ñi.

Chaha ra Paulu cuenda yoso cuhva ninanihin ra chi ra Ndioo

(Hch. 9.1‑19; 26.12‑18)6 [Ni vii cahan ra Paulu chi ñi:]’Ni vii cuahan ndi iti ñuun Dam-

asco. Cha cua queta ndi ñuun can,ta maan hora cuu chi, ta quii xaantuun iin ñuhun nuin. Iti siqui tuunchi, ta ndichin xaan chi cuu. 7Quehniyu nu ñuhun, ta chini yu ti cahaniin ndusu chihin yu. Maan ra Jesuucuu ra, ta quechaha cati ra chihinyu ti: “Yoho Saulu, ña vaha cha canitahan xaun chihin yu,” cati ra, 8 tanducu tuhun yu chihin ra ti: “¿Yoocahan chihin yu, ta tata?” cati yu,ta cati ndico ra chihin yu ti: “Yuhura Jesuu ra ñuun Nazaret cui. Chiyuhu cani tahan xaun,” cati ra Jesuu.9 Tacan cuu, ta quechaha cuyuhvi rachica chihin yu, vati ni ndehe tahanra cha tuun ñuhun, soco ña ni chini rañaan cha cahan ndusu can chihin yu,10 ta nducu tuhun ndique chi ra Jesuuti: “¿Ñaan cua cuu cun chihin yu, tatata?” cati yu, ta cati ndico ra chahnuchihin yu ti: “Cuinda, ta cuahan tichiñuun Damasco ya. Tican cua cati ñivichihun ndihi cha cua savahun,” catira. 11Ña ndichin cuii ni ca ndehi, vatindichin xaan tuun ñuhun can nuin.Chacan cuu cha tiin ra amigu i ndahi,ta ni chandaca ra chihin yu. Tacan niquihvi yu tichi ñuun can.

12 ’Tican iyo iin ra nani Ananía, tasacahnu tahan ra chi ra Ndioo cuhvacati ley chaha ra Moisee. Ndihi ñivijudío iyo tican cati ti rai vaha ndichacuu ra. 13 Tacan, ta chahan ra Ananíanu ni chacoi, ta quechaha cati ra chi-hin yu ti na cua ndundichin ndicondehi, cati ra. Tacan cuu, ta suvini hora can ndundichin ndico ndehi.Tacan ni ndehi nuun ra Ananía can,14 ta cati ndico ra chihin yu ti: “Itichata tiempu chahnu sacahnu ñivi yochi ra Ndioo, ta ini ra Ndioo can cha

ni nacachi ra chihun. Chacan cuu chacua coto cun yoso cuhva cuni raNdioocha cua savahun. Cha ni ndehunchi ra Jesuu ra iyo cuiti vaha, ta nichini sohun tuhun cha cati ra chihun.15 Chacan cuu cha cua cati tuhun cunchi ndihi ñivi ñuñivi yoso cuhva iyora. Cua cati tuhun cun ndihi cha nindehun, ta cua cati tuhun tahunndihicha ni chini sohun. 16 Ña cua cuatucon. Na cua cuinda cun, ta na cuacuanduta cun, ta na cua cahan ndahvicun chi ra Jesuu, ta cua naan cuati nisavaha cun,” cati ra Ananía can chihinyu.

Chaha ra Paulu cuenda yoso cuhvachahan ra nu iyo ñivi cuu inga tucu ñivi

17 [Ni vii cahan ra Paulu chi ñi:]’Tacan cuu, ta cha queta ndique

ihya ñuun Jerusalén ya, ta cahin chira Ndioo ve ñuhun ya. 18 Tacan cuu,ta quechaha ndehi chi ra chahnu tichiñumahna, ta quechaha cati ra chihinyu ti cua sanumi yu, ta quii xaan cuaquei ñuun ya, vati ña cua cuinu iniñivi can cha cua cati tuhin cuendara, cati ra, 19 ta cati ndique chi ra tichito ñi ti cha chahin ndihi ve ñuhunnu sacahnu ñivi judío, ta tai chi ñivichinu ini chihin ra ve caa, ta cani yuchi ñi. 20 Chito tahan ñi ti ni chihira Esteban ra ni cati tuhun tuhun ra,ta cha ni ndehe tahin nu chihi ra, tachaha tahin tu ndee ini chi ra chahnichi ra. Yuhu cuu ra ni cumi sahmachacundichin ra ta ra, ta chahni rachi ra, cati yu chi ra, 21 ta cati ndicora chihin yu ti cua cuhin, vati cuatava tiñu ra chihin yu nu cani, ta cuacuhun yu nu iyo ñivi cuu inga tucuñivi. Tacan ni cati ra chahnu chihinyu ―cati ra Paulu chi ndihi ñivi can.

Cuhvani cumi ra sandaru chahnu chira Paulu

22 Tasoho ñivi can tuhun cahan xi-hna ra Paulu, soco hora ni quechahacahan ra tuhun cuenda inga tucu ñivi,ta ña cuni tasoho ca ñi chi ra. Chacancuu cha quechaha cana chaa ñi, ta catiñi ti:

―Na cua cuvi ra, vati ña vahandehe ndi chi ra ―cati ñi.

Page 235: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 22:23 232 TUTU HECHO 23:823Ni cana chaañi, ta satati ñi sahma

ñi, ta cani ñi ñuhun iti siqui, [vatiquihin xaan ñi tisihi]. 24 Tacan cuu,ta cati tuhun ra sandaru chahnu canti cua cundaca ra sandaru ta ra chira Paulu tichi vehe cuarte can, tacua sanahma ra ta ra chi ra. Chacancuu cha cua cani ra ta ra chi ra chiyoho ñiin, vati cuni coto ra ñacu canachaa xaan ñivi can. Cuni coto rañaan cuati cuni ñivi can chi ra Paulu.25 Chuhni ra sandaru can chi ra chiñiin, ta quechaha cati ra Paulu chi iinra capitán iyo yatin can ti:

―Ña chaha ley yo cha cua cani ndochihin yu, vati iyo tahin cuenda ñuunRoma, ta ñahni chani cutuni yu―catira.

26 Chini ra capitán tuhun cha nicahan ra Paulu, ta cuahan ra nu iyo rasandaru chahnu, ta quechaha cati rachi ra ti:

―Cua saha vahun cuenda, vatiracan iyo tahan ra cuenda ñuun Roma―cati ra.

27 Tacan cuu, ta cuahan ra san-daru chahnu can nu iyo ra Paulu, taquechaha cati ra chi ra ti:

―Cua cati ndichon. ¿Atu ndichacha iyo cun cuenda ñuun Roma?―cati ra.

Ta cati ndico ra Paulu chi ra ti:―Tacan tioo ―cati ra.28Cati ndico ra sandaru chahnu can

chi ra ti:―Cuaha xuhun tiahvi yu, ta quihvi

tahin cuenda ñuun Roma―cati ra.Ta cati ndico ra Paulu chi ra ti:―Yuhu iye cuenda ñuun Roma,

vati tacan ni cacu i ―cati ra.29 Tacan cuu, ta quii xaan saña ra

sandaru cha cua cani ra chi ra, ta queera ta ra, ta yuhvi ra sandaru chahnucan suhva, vati chito ra ti iyo ra Paulucuenda ñuun Roma, ta chaha ra chachuhni ra sandaru ta ra chi ra.

Ni chacuinda ra Paulu iti nuun ndihira chanihin ta ra

30Cuni ra sandaru chahnu can cotora ñaan cuati ndicha cuni tiso ñivijudío chi ra Paulu. Chacan cuu chatuvi inga quivi, ta quechaha cati rasandaru chahnu can ti cua nducuitira sutu chahnu chi ndihi ra chanihin.

Tacan cuu, ta ndachi ra sandaru chira Paulu, ta chandaca ra chi ra nu iyocuiti ra ta ra.

231 Tacan cuu, ta ndehe ra Paulu chi

ndihi ra toho ñuun can, ta quechahacati ra chi ra ti:

―Ndihi ndioho tata chahnu, yuhucati ti iyo vahi cuenda ra Ndioo ndacua nda vitin, vati ñahni cuati ndacu i―cati ra.

2 Tacan cuu, ta ni cati tuhun raAnanía ra sutu chahnu chi ra indaiin chiyo xiin ra Paulu ti cua cani rayuhu ra Paulu can. 3 Tacan cuu, tacati ndico ra Paulu chi ra cuu ra sutuchahnu can ti:

―Yoho ra uvi yaa cuun. Cua tachituni ra Ndioo chihun. Ihya ndaun, tacuni tachi tuni cun chihin yu cuhvacati ley chahnu, ta cati maun ti na cuacani ra chihin yu, ta ñavi cuhva catiley cuu chacan ―cati ra.

4 Tacan cuu, ta quechaha cati rainda xiin ra Paulu chi ra ti:

―Ña vaha cha cahun ndavaha nichi ra sutu chahnu, vati iyo ra cuendara Ndioo ―cati ra.

5 Ta cati ndico ra Paulu chi ra ta rati:

―Yani xaa, chite ti cha cati tutuNdioo ti ña cua cahan yo ndavaha nichi ra ndaca ñahan chihin yo, soco ñachite ti ra sutu chahnu cuu ra.

6 Tacan cuu, ta chito ra Paulu yosocuhva iyo ra cumi tiñu ta ra. Chitora ti iin cuenda ra cuu ra saduceo, tainga cuenda ra cuu ra fariseo, ta ñainuun chinu ini ra ta ra. Chacan cuucha nihin xaan quechaha cati ra chi rata ra ti:

―Ndioho tata chahnu, ndioho yanixaa, yuhu ra fariseo cui, ta ra fariseocuu tahan suti. Cha cua tachi tunindo chihin yu, vati chinu ini yu ti cuanatacu ndico ñivi ndii ―cati ra.

7 Tacan ni cati ra Paulu, taquechaha cahan yuhu ra saduceo chira fariseo, ta ña nduinuun ra ta ra.8Cati ra saduceo ta ra ti ña cua natacundico ñivi ndii, ta ni ñahni tatunNdioo iyo, ta ni ñahni tati cuihnaiyo. Ta ra fariseo―racan cuu ra cati

Page 236: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 23:9 233 TUTU HECHO 23:22ti cua natacu ndico ñivi ndii, ta iyotatun Ndioo, ta iyo tahan tati cuihna.Chacan cuu cha ña cuu nduinuun rata ra, 9 ta quechaha cana chaa ra ta ra.Cha iyo tahan ra sacuaha ley chahnu,ta ra fariseo cuu tahan ra ta ra. Nichacuinda ra, ta cahan ra cuenda raPaulu, [vati cua tindee ra chi ra,] taquechaha cati ra chi ra ta ra ti:

―Ñahni cuati savaha rahya. Vasicha cahan iin tatun Ndioo chi ra. Naña cua cani tahan ndo chi ra Ndioo―cati ra.

10Cuaha xaan cha cuahan ndusaca.Chacan cuu cha quechaha saxini xaanra sandaru chahnu can, coto cuacahni ra ta ra chi ra Paulu, ta catituhun ra chi ra sandaru ra ti na cuacu quihin ra ta ra chi ra Paulu. Tacanni sacacu ra chi ra nu iyo cuiti ra tohoñuun ta ra, ta chandaca ndico ra chira iti vehe cuarte can.

11 Inga cha cuaa, ta tichi ñumahnaqueta tucu ra chahnu Jesuu nu iyo raPaulu, ta cati ra chi ra ti:

―Na cua cundee ini cun, vati ñuunRoma cua cati tuhun tahun yosocuhva iye cuhva cha ni cati tuhun cunihya ñuun Jerusalén ya ―cati ra.

Ni nduinuun ra judío ta ra ti cuacahni ra chi ra Paulu

12 Tuvi inga quivi, ta nduinuun rajudío chi tahan ra ti cua cahni ra chira Paulu. Cha iyo vaha tuhun chi ra,ta quechaha cati ra chi tahan ra ti:

―Ña cua cachi ca yo, ta ni ña cuacoho ca yo nda cua nda quivi cuacahni yo chi ra Paulu ―cati ra.

13 Yaha uvi xico ra ta ra, ta chani nduinuun ra ta ra. 14 Cuahan rata ra iti nuun ra sutu chahnu chi rachanihin, ta quechaha cati ra chi ra tara ti:

―Cha iyo vaha tuhun cha ña cuacachi ca ndi nda cua nda quivi cuacahni ndi chi ra Paulu. 15 Maan ndochi ra chanihin cua sacoto ndo chira sandaru chahnu can ti cua quichindaca ra chi ra Paulu iti nuun ndoihya, vati cua nducu tuhun vaha xaanca ndo chi ra. Ña cua queta ra Pauluihya, vati cua cahni ndi chi ra iti nucua quichi ra ―cati ra ta ra.

16 Tacan cuu, ta chini sachin raPaulu tuhun yoso cuhva cua cahni rata ra chi ra Paulu. Chacan cuu chacuahan ra vehe cuarte can, ta quihvira, ta chaha ra cuenda chi ra Paulu.17 Tacan cuu, ta cana ra Paulu chi iinra capitán can, ta cati ra chi ra ti:

―Na cua savahun tu manini cuacundacon chi ra tivaa ya iti nuun rachahnu cuu xini, vati iyo cha cua catira chi ra ―cati ra.

18 Tacan cuu, ta ni chandaca racapitán chi ra iti nuun ra chahnu can,ta quechaha cati ra capitán chi rachahnu can ti:

―Nacoto cun chi ra Paulu ra ndaave caa ya. Cana ra chihin yu, ta catira ti na cua cundaque chi ra tivaa yaihya, vati iyo cha cua cati ra chihun―cati ra.

19 Tacan cuu, ta tiin ra chahnu canndaha ra tivaa, ta quee siin ra iinchiyo, ta quechaha nducu tuhun rachi ra ti:

―¿Ñaan tiñu cuu cun chihin yu?―cati ra.

20 Ta quechaha cati ndico ra tivaachi ra ti:

―Cha iyo vaha tuhun cha cua ca-han ra judío tu manini chihun, vaticuni ra ti yutaan cua cundaca ndicotucu cun chi ra Paulu nu nducuiti rachanihin ta ra. Cua cati ra ti cuninducu tuhun vaha xaan ca ra chi raPaulu, soco ña ndicha ra. 21 Ña cuatasohun chi ra, vati yaha uvi xico raicuu ra, ta cua cuindi xehe ra, vaticua cahni ra chi ra. Cha ni nduinuunra chi tahan ra ti ña cua cachi ca ra,ta ni ña cua coho ca ra nda cua ndacua cahni ra chi ra. Vitin cha ndatuvaha ra, vati saxini ra ti cua cuhva cunndatu cha cua cuhun ndico tucu raPaulu iti nuun ra chanihin ta ra―catira.

22 Tacan cuu, ta cati tuhun ra san-daru can chi ra ti:

―Ña cua cuhvon cuenda ti chasacoto cun tiñu can chihin yu ―catira, ta saña tahan ra chi ra.

Tachi ra sandaru chi ra Paulu nu iyora chahnu Félix

Page 237: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 23:23 234 TUTU HECHO 24:823 Tacan cuu, ta cana ra san-

daru chahnu chi uvi ra capitán, taquechaha cati ra chi ra ta ra ti:

―Cua tiso vaha ndo ndatiñu ndo,vati cua cuhun ndo iti ñuun Cesarea.Caa iin cha cheni cua cuhun ndo, tauvi ciendu sandaru cua cuhun chindo. Cua cuhun tahan inga uni xicouchi ra, ta cua coso ra quiti, ta cuacuhun tahan inga uvi ciendu ra cuacunaan nduyu. 24 Cua cuhva tahanndo quiti cha cua coso ra Paulu can.Chacan cuu cha cua cacu ra, ta cuaqueta vaha ra nu iyo ra Félix ra ndacañahan ñuhun ya ―cati ra chi ra.

25 Tacan cuu, ta taa ra sandaruchahnu tutu chi ra Félix can, ta tehenni cati ra chi ra:

26 “Yuhu ra Claudio Lisia tachi yuiin tuhun na cumi chihun, yoho tataFélix. 27 Tiin ñivi judío chi rahya, tacha cua cahni ñi chi ra, ta quete chisandaru yu nu iyo ñi ta ñi. Sacacu ichi ra, vati chite ti cha iyo ra cuendañuun Roma, 28 ta cuni cote ñaan cuaticuni ñi chi ra. Chacan cuu cha nichandaque chi ra nu iyo cuiti ndihi ratoho ñuun ta ra. 29Tacan cuu, ta nihinyu cuhva ti cuni ra ta ra cuati chi racuenda ley judío ni. Ñahni cuati chani savaha ra, ta cua cahni yo chi racuenda leymaan yo, ta ni ñahni cha nisavaha ra, ta cua taa yo chi ra ve caa.30 Tacan cuu, ta quechaha chite ti chacuni cahni ra judío chi ra. Chacan cuucha quii xaan tachi yu chi ra chihun,ta cati tuhin chi ra cuni cuati chi rati cua yaha tahan ra iti nuun cun, tacua cati ra ñaan cuati cuni ra chi ra.”Tacan ni taa ra Claudio chi ra Félixcan.

31 Tacan cuu, ta quihin ra sandaruchi ra Paulu cha cuaa can cuhva chani cati tuhun ra sandaru chahnu, tachandaca ra chi ra iti ñuun Antípatri.32 Tuvi inga quivi, ta cuahan ra Pauluchi ndihi ra yoso quiti can iti ñuunCesarea, soco ndihi ca ra sandarucuahan ndico ra iti ñuun Jerusalén.33 Tacan cuu, ta queta ra Paulu ta rañuun Cesarea, ta chaha ra sandarututu can chi ra Félix ra ndaca ñahanñuhun can, ta chaha cuenda ra chira Paulu chi ra. 34 Sacuaha ra cumi

tiñu can tutu can, ta quechaha nducutuhun ra chi ra Paulu ti:

―¿Ñaan nani ñuhun nu quichicun? ―cati ra.

Ta cati ndico ra Paulu chi ra ti:―Cha quichi yu iti ñuhun Cilicia

―cati ra.35 Tacan cuu, ta cati ra cumi tiñu

can chi ra ti:―Cua tasohi ñaan cha cua cati cun

chihin yu ndaa quivi cua quichi racuni cuati chihun―cati ra.

Tacan cuu, ta cati tuhun ra ti cuacumi ra sandaru chi ra Paulu vehe nuni chacoo ra chahnu Herode.

24Tuhun ni cati ndico ra Paulu iti nuun

ra Félix1 Yaha uhun quivi, ta quichi ra

Ananía ra sutu chahnu chi uvi uni rachanihin iti ñuun Cesarea, ta quichitahan iin ra nani Tértulo. Ra cahanchaha ñivi cuu ra, ta cahan ra cuendara judío can ta ra. Chaha ra ta racuenda chi ra Félix ñaan cuati tiso rata ra chi ra Paulu. 2Tacan cuu, ta tachira Félix tuhun ti cua quichi ndaca rasandaru chi ra Paulu. Tacan cuu, taquechaha tiso ra Tértulo cuati chi raPaulu, ta cati ra Tértulo can chi raFélix ti:

―Yoho tata chahnu, chaha ndi iintiahvi ndioo chihun, vati iyo vahaxaan ndi. Chito vaha xaun, vati vahaxaan tiso vahun tiñu niniin ñuhun nuiyo ndi vitin. 3Ndihi maan ndi chahaxaan ndi tiahvi ndioo chi maun, tasacahnu xaan ndi chihun, tata Félix.4 Na cua cucahnu ini maun tasohuntuhun cha cua cahan ndi, vati ndeexaan ini maun, ta ña cua nducueeca ndi. 5 Cha nihin ndi cuhva, vatiña vaha ndee ni rai cuu rahya. Chani sandusaca xaan ra nu iyo ñivijudío nini cahnu nu ñuhun ñuñivi,ta maan ra cuu xini cuenda iin rachacunani Jesuu ra quichi iti ñuunNazaret. 6 Rahya cuni ra savaha randavaha ni ve ñuhun cahnu ndi, socotiin ndi chi ra, ta cuni tachi tuni ndichi ra cuhva cati leymaanndi. 7Tacancuu, ta quichi ra chahnu Lisia ra cuuxini ra sandaru, ta tindaha ihni rachi ndi, ta quihin ra chi ra, 8 ta cati

Page 238: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 24:9 235 TUTU HECHO 24:26tuhun ra Lisia can ti na cua yaha ndiiti nuun cun, vati cua tiso ndi cuati chira Paulu. Tu cua sanahmon chi ra, cuacoto tahun ti cha ndicha tiso ndi cuatichi ra ―cati ra Tértulo can.

9 Tacan ni cati tahan ndihi ra judíocan ta ra ti cha ndicha cuhva ni catira Tértulo. 10 Tacan cuu, ta savaha racumi tiñu can iin seña ti cua cahan raPaulu. Tacan cuu, ta quechaha cati raPaulu chi ra ti:

―Cusii ini yu, vati maun cuu ra cuatasoho yoso cuhva cua cati ndico yu,vati chite ti cuaha cuiya cha ndacañahan maun chi ñivi iyo ñuhun ya.11 Tu cua nducu cun cuhva, cua cotocun ti ña ta queta uchi uvi quivi, tacuahin iti ñuun Jerusalén. Cuahintican, vati cuni sacahnu i chi ra Ndioo,12 ta ña cahan yuhu yu chi ni iin ñivi,ta ni ña sandusaque. Ñahni ndavahani savahi ni ve ñuhun cahnu can tani ve ñuhun cuati nu sacahnu tahanñi judío ta ni tichi ñuun. 13 Ña cuacuu cati ra chihun ti cha ndicha cuucha ni savahi cuati cuhva cuni tiso rachihin yu vitin. 14 Chehe cua cati yuchihun. Sacahnu i chi ra Ndioo, ta inira Ndioo cuu ra cha sacahnu ñivi nditiempu chahnu. Chinu ini yu ndihituhun cha ni taa ra Moisee cha cuuley ndi, ta chinu tahan ini yu ndihituhun cha ni taa ra ni cahan cuendara Ndioo. Ndicha ti sacahnu i chi raNdioo cuhva cati ra Jesuu, ta ña vahacha tacan cati ñivi judío. 15 Chinuini yu ti cua sanatacu ndico ra Ndioochi ndihi ñivi nu cuahan quivi cuhvachinu tahan ini ñivi judío can. Cuanatacu ndico ñivi cha iyo vaha cuendara Ndioo, ta cua natacu ndico tahanñivi ña iyo vaha cuenda ra. 16 Chacancuu cha nducu xain cuhva cha cua coovahi chi ra Ndioo chi ndihi ñivi ndihini hora.

17 ’Cuaha cuiya ni chacoi ingañuhun, ta vitin quivi ya sa quichindique ihya, vati cua tindei chi ñivicuu tahin cuenda ra Ndioo, ta iyotahan cha cua samani tahin chi raNdioo. 18 Tacan ni ndacu i, vati chani chacoo ica yu cuenda ra Ndioo, tacua ndoo vaha ndico yu cuhva iyo

costumbre ndi, ta ni tahan ñivi judíochihin yu ve ñuhun, ta ñican chaquichi ñi iti ñuhun Asia. Ña tuvi ñivini chacoo chihin yu, ta yoni cahanyuhu tican. 19 Yu cati ti iyo chacua quichi tahan ñican ihya iti nuunmaun, ta na cua tiso ñi cuati chihinyu, tu cuni ndicha ñi cuati chihin yu.20 Ñahni ñi quichi. Chacan cuu chana cua cati rahya ta ra ñaan cuati chani savahi. Cha ni nducu tuhun rachihin yu quivi chahin nu nducuiti ra.21 Ñahni cuati ni savahi, soco iyo iintuhun cha cana chai chi ra quivi can.Cati yu chi ra ti quivi can cuni tachituni ra ta ra chihin yu, vati cati yu ticua natacu ndico ñivi ndii. Tacan nicati yu chihin ra ―cati ra Paulu.

22 Chito vaha ra Félix yoso cuhvachinu ini ñivi chi ra Jesuu. Chacan cuucha cati ra chi ra ta ra ti:

―Cha iyo vaha. Cua cuhun ndovitin. Na cua quichi xihna ra chahnuLisia, ta cua cati ndico yu yoso cuhvacua ndoo tiñu ya ―cati ra.

23 Tacan cuu, ta cati tuhun ra Félixchi ra capitán ti ni cua cumi ra chi raPaulu, soco cua cuhva ra ti cua tindeetahan amigu ra Paulu ñaan cha cuacuni ñuhun ra, ta na cua coo nuna raPaulu suhva.

24 Yaha suhva quivi, ta quichi tucura Félix chi ña Drusila ñasihi ra,ta ñahan judío cuu tahan maan ña.Tacan cuu, ta cana ra Félix can chira Paulu, ta tasoho ra tuhun cati raPaulu yoso cuhva chinu ini ñivi chi raJesuu. 25 Cati tuhun ra Paulu ti iyocha cua coso vaha anima ñivi cuendara Ndioo, ta cati tuhun tahan ra ti nacua sacuenda vaha ñi chi ñi, ta na ñacua savaha ca ñi ndavaha ni cuhvacuni maan ñi, ta cati tuhun tahanra ti cua queta quivi cha cua tachituni ra Ndioo chi ñivi. Tacan cuu, taquechaha cuyuhvi ra Félix, ta cati rachi ra ti:

―Cua cuhun cun vitin. Tu cuacuyatin tuqui, cua cana ndico tuquichihun―cati ra.

26 Cuni ra Félix cha cua cuhva raPaulu xuhun chi ra, ta cua saña ra chira. Chacan cuu cha cana ra Félix chi ra

Page 239: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 24:27 236 TUTU HECHO 25:17cuaha hora, ta ndatuhun tahan ra chira. 27 Yaha uvi cuiya, ta quee ra Félixcha cuu ra tiñu can. Cuni ra savahara tu manini chi ñivi judío. Chacancuu cha nacoo ra chi ra Paulu ve caa.Tacan cuu, ta quihin ra Porcio Festotiñu can, ta quechaha ndaca ñahan rañuhun can.

25Yaha tahan ra Paulu iti nuun ra Festo

1 Tacan cuu, ta queta ra Festo, taquihvi ra cha cuu ra tiñu. Yaha uniquivi, ta quee ra ñuun Cesarea, tacuahan ra iti ñuun Jerusalén. 2 Ticanquechaha cahan ra sutu chahnu chira chanihin chi ra Festo can, ta tisondico tucu ra judío can cuati chi raPaulu. Cahan ndahvi ra chi ra Festocan, 3 ta chica ra tu manini chi ra, vatina cua tachi ndico ra chi ra Paulu itiñuun Jerusalén. Tacan ni savaha rajudío can, vati saxini ndico tucu ra ticua cuindi xehe ra nu yaha iti, ta cuacahni ra chi ra. 4Tacan, ta cati ra Festochi ra ti:

―Cua ndoo ra Paulu ñuun Cesarea.Inga suhva ca quivi, ta cua cuhunndico tuqui tican. 5 Chacan cuu chayu cati ti na cua cuhun tahan ra ndisotiñu ndo, ta na cua tiso ra cuati chi raPaulu tican, vati saxini ndo ti cha nisavaha ra cuati ―cati ra.

6 Vasi queta inga uchi quivi ndoonuun ca ra Festo ñuun Jerusalén can,ta cuahan ndico ra iti ñuun Cesarea.Tuvi inga quivi, ta cuahan ra ve tiñu,ta cana ra ti cua quichi ndaca ra san-daru chi ra Paulu. 7 Tacan cuu, taqueta ra Paulu nu ndaa ra. Tican chaiyo tahan ra judío quichi ra iti ñuunJerusalén. Tuhva ra judío can nu indara Paulu, ta cuaha xaan cuati tiso rachi ra Paulu, soco ña nihin ra cha cuacati ra, vati ña ndicha ra. 8Tacan cuu,ta cati ndico ra Paulu chi ra Festo ti:

―Ñahni ni iin cuati savahi. Ñasavahi cuati cuenda ley ñivi judío, tani ña savahi cuati cuenda ve ñuhuncahnu ñi, ta ni ña savahi cuati cuendara César ra cumi tiñu cahnu iyo ñuunRoma―cati ra.

9 Cuni ra Festo savaha ra tu maninichi ñivi judío, vati cuni ra cha cua

coo mani ñivi chi ra. Chacan cuu chanducu tuhun ra chi ra Paulu ti:

―¿Atu cuni cun cuhun ndico cuniti ñuun Jerusalén, ta cua cati ndicomain yoso cuhva cua ndoo tiñu yatican? ―cati ra.

10 Ta cati ndico ra Paulu chi ra ti:―Yuhu inde iti nuun cun, ta ndaca

ñahan cun cuenda ra César ra cumitiñu cahnu. Ihya cua cati ndico maunyoso cuhva cua ndoo tiñu ya. Ñahnicuati ni savahi chi ñivi judío cuhvachito vaha xaun. 11 Ña nduqui cuhvacha cua cacu i, vati ña savahi ndavahani cha cua cuvi yu. Ña cuu cuhvacuenda cun chihin yu chi ñi judío can,vati ña ndicha ra cha tiso ra cuatichihin yu. Yuhu cati ti na cua catira chahnu César yoso cuhva cua ndootiñu ya ―cati ra.

12 Tacan cuu, ta quechaha cahan raFesto chi ra inda naan chi ra. Tacancuu, ta cati ndico ra chi ra Paulu ti:

―Cha cati cun ti cuni cun na cuacati maan ra César yoso cuhva cuandoo tiñu. Iti nuun maan ra cuacuhun cun―cati ra.

Ni yaha tahan ra Paulu iti nuun rachahnu Agripa

13 Yaha suhva quivi, ta queta raAgripa ra cuu rey cuenda ñivi judíocan. Queta ra chi ña Berenice ñuunCesarea can, ta sacahnu ñi chi raFesto. 14 Cuaha quivi ndunahan ñitican. Chacan cuu cha chaha ra Festocuenda chi ra Agripa yoso cuhva iyora Paulu, ta cati ra chi ra ti:

―Iyo iin ra nacoo ra Félix ve caa,ta quee ra cha cuu ra tiñu. 15 Chahinñuun Jerusalén, ta chaha xaan ra sutuchahnu chi ra chanihin cuenda chihinyu, ta cuni ra ta ra ti na cua cahniyu chi ra indi ve caa. Cati ndique chira ta ra yoso cuhva iyo ndi, vati racumi tiñu iyo cuenda ñuun Roma cui.16 Cati yu ti ña tuhva ndi tachi tunindi chi ñivi, tu ña ta coto ñi yoo raini tiso cuati chi ñi, tu ña ta cati ndicoñi yoso cuhva saxini suvi ni maan ñi.17 Tacan cuu, ta quichi tahan ra judíocan ihya. Chacan cuu cha ña ndu-cuee que. Tuvi inga quivi, ta cuahinve tiñu, ta tachi yu tiñu ti na cua

Page 240: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 25:18 237 TUTU HECHO 26:6quichi ndaca ra sandaru chi ra Paulu.18 Yuhu saxini ti cahnu xaan cuati nisavaha ra, soco ñavi tacan ni ticuatira judío chi ra. 19 Cuni ra judío cuatichi ra, vati ña sacuinu ra cuhva iyocostumbre maan ra judío can. Cahantahan ra judío can tuhun cuenda iinra cha cunani Jesuu. Cati racan ta rati cha chihi ra Jesuu, soco ra Paulucati ti iyo ndito ra. 20 Tacan cuu, taña nihin vahi cuhva ñaan tuhun catira ta ra. Chacan cuu cha nducu tuhinchi ra Paulu a ña cuni ra cuhun ra itiñuun Jerusalén, ta tican cua cati yuyoso cuhva cua ndoo tiñu. 21 Tacancuu, ta cati ndico ra Paulu can ti nacua cati maan ra chahnu César yosocuhva cua ndoo tiñu. Chacan cuu chacati tuhin ti na cua ndoo ra ve caa ndacua nda quivi cua tachi yu chi ra itiñuun Roma nu iyo ra César ―cati raFesto.

22 Cati ndico ra Agripa chi ra ti:―Na cua cucahnu ini maun cua

tasoho tahin chi ra Paulu ya―cati ra.Ta cati ra Festo chi ra ti:―Yutaan cua tasohun chi ra, tu cha

tacan ―cati ra.23 Tuvi inga quivi, ta quichi ndaca

ñivi chi ra Agripa chi ña Berenice, tataqui xaan sahmandichinñi. Queta ñivehe nu cua tasoho ñi chi ra Paulu, taquihvi tahan ñi chi ra sandaru cahnuta ra chi ndihi ra mandoni ñuun can.Tacan cuu, ta cana ra Festo ti cuaquichi ndaca tucu ra sandaru chi raPaulu. 24 Tacan cuu, ta quechaha catira Festo chi ndihi ñivi nducuiti ti:

―Yoho ra chahnu Agripa, ta ndihindioho yani xaa, na cuandehendo chirahya. Ndihi ñivi judío ticuati xaan ñichi ra iti nuin ñuun Jerusalén, ta ta nicuhva cati ndico tucu ñi ihya. Cuvaañi, ta cati ñi ti na cua cuvi ra. 25Saxiniyu ti ñahni cuati savaha ra, ta cuacuvi ra, soco maan ra Paulu cati ti nacua cati maan ra chahnu César yosocuhva cua ndoo tiñu. Chacan cuu chaquechaha saxini yu ti cua tachi yu chira nu iyo ra César. 26 Cua tachi yututu chi ra chahnu can, soco ña nihinyu cuhva ñaan tuhun cua cati yu chira. Chacan cuu cha cati yu ti cuaquichi ra Paulu iti nuun ndo, ta vitin

inda ra ihya iti nuun cun, yoho tataAgripa. Chacan cuu cha cua tasohunñaan tuhun cua cati ra, ta cua catindico cun yoso cuhva cua saxini cun.Tacan ni cua cote ñaan tuhun cuatachi yu chi ra chahnu César. 27Tacancati yu, vati saxini yu ti ña vaha chacua tachi yu chi ra Paulu ra iyo ve caaya iti nuun ra chahnu can, ta ña cuacati yu ñaan cuati ni savaha ra ―catira.

26Tuhun ni cati tuhun ra Paulu chi ra

chahnu Agripa1 Tacan cuu, ta cati ra Agripa chi ra

Paulu ti:―Cha cuu cati ndico cun vitin

―cati ra.Tacan cuu, ta naquihin ra Paulu

ndaha ra, [vati sacahnu ra chi ra,] taquechaha cati ndico ra chi ra ti:

2―Yoho tata Agripa, cusii ini xaanyu, vati chaha maun ndatu chihinyu vitin, ta cua cuu cati ndique chi-hun yoso cuhva cha ni savahi, vaticuaha xaan ticuati ñivi judío chihinyu. 3 Cusii ini yu, vati chito cunyoso cuhva iyo ñivi judío. Chitocun yoso cuhva iyo costumbre ñi, tachito tahun ñaan tuhun cahan xaanñi chi tahan ñi. Chacan cuu cha ca-han ndahvi yu chihun vitin ti na cuacundee ini cun, ta cua tasohun chacua cati yu chihun.

Cuhva ni chacoo ra Paulu, ta ña tacuinu ini ra chi ra Jesuu

4 [Ni vii cahan ra Paulu chi raAgripa:]

’Ndihi ñivi judío chito ti vaha xaancha vachi cuahnu i cuenda maan ñi.Chito ñi yoso cuhva ni chacoi cha cuira luhu iti ñuin, ta chito tahan ñiyoso cuhva ni chacoi ñuun Jerusalén.5 Cuaha cuiya cha nacoto ñi chihinyu. Tu cua cuhva ñi cuenda, cua caticachin ñi ti cha cui iin ra fariseo, ta icaxaan ca ra fariseo cuenda ley sacahnumaan ñivi judío can. 6Vitin cuni tachituni ñivi judío chihin yu, vati chinuini yu ti cua natacu ndico ñivi ndiicuhva ni cati ra Ndioo chi ñivi ndi

Page 241: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 26:7 238 TUTU HECHO 26:22tiempu chahnu, 7 ta ta ni cuhva chinutahan ini ndihi ñivi judío. Chacan cuucha cundee ini ñi, ta satiñu ñi cuendara Ndioo nduvi ta niñu, ta tacan niticuati ñi chihin yu, vati chacan nichinu ini yu, yoho tata chahnu. 8 Ñavaha cha saxini ndo ti ña cua cuucuhva ra Ndioo tu ndee ini chi ñivindii, ta cua natacu ndico ñi.

Cuhva ni cani tahan ra Paulu chi ñiviNdioo nu ni quichi quivi

9 [Ni vii cahan ra Paulu chi raAgripa:]

’Iti chata ni saxini tahin ti ninixaan cua savahi ndavaha ni chi ñivichinu ini chi ra Jesuu rañuunNazaret.10 Tacan ni savahi ñuun Jerusalén, tachaha ra sutu chahnu ndatu chihinyu. Chacan cuu cha taa xain chiñivi Ndioo can ve caa, ta nduinuuntahin chi ñivi chahni chi ñivi Ndioo.11 Ndihi ni quivi cuahin ve ñuhun nusacahnu ñi chi ra Ndioo, ta cani yuchi ñi. Tacan ni sanini yu chi ñiviNdioo na cua cahan ñi ndavaha ni chira Jesuu, vati xaan xaan cuni yu ndehichi ñi. Chacan cuu cha chahin ñuuncani, ta cani tahan xain chi ñivi Ndiootican.

Cati tuhun tucu ra Paulu yoso cuhvani nihin ra chi ra Jesuu

(Hch. 9.1‑19; 22.6‑16)12 [Ni vii cahan ra Paulu chi ra

Agripa:]’Tacan cuu, ta quihin yu ndatu chi

ra sutu chahnu, ta chaha tahan ratu ndee ini chihin yu cha cua tai chiñivi Ndioo ve caa, ta cuahin iti ñuunDamasco. 13 Yoho tata chahnu, yucati ti ta maan hora cuu chi, ta ni viicuahin iti, ta ndehi ti tuun iin ñuhunchihin yu chi ra cuahan chihin yu. Itisiqui tuun chi, ta ndichin ca chi chiri nicandi. 14 Ndihi ndi quehni ndinu ñuhun, soco yuhu ni chini cha nicahan iin ndusu chihin yu. Tuhunhebreo cahan chi, ta ra Jesuu cuu racati chihin yu ti: “Yoho Saulu, ña vahacha cani tahun chihin yu, ta suvi nichi maun sandoyo ñuhun cun,” catira, 15 ta quechaha nducu tuhun yuti: “¿Yoo cahan, ta tata?” cati yu, tacati ndico ra chihin yu ti: “Yuhu ra

Jesuu cui, ta cani tahan xaun chihinyu. 16 Cua cuinda ndico cun. Chani ndehun chihin yu, vati ni nacachimain chihun, ta cua satiñu cun tiñuyu, ta cua cati tuhun cun chi ñiviyoso cuhva cha ni ndehun chihin yuvitin quivi ya, ta cua cati tuhun tahunyoso cuhva cua ndehe ndico tucu cunchihin yu inga chaha. 17 Cua tindeichihun. Chacan cuu cha ña cua cuusavaha ñivi judío ndavaha ni chihun,ta ni ña cua cuu savaha ñivi cuu ingatucu ñivi ndavaha ni chihun. Vitintava tiñu yu chihun, vati cua cuhuncun nuun iyo ñivi cuu inga tucu ñivi.18Chacan cuu cha cua cuinu ini ñi chi-hin yu, vati cua saña ihni ñi ndavahani ndacu ñi, ta cua quechaha cuinuini ñi chihin yu. Ña cua savaha cañi cuhva cati run cuihna, soco cuasavaha ñi cuhva cuni ra Ndioo. Cha-can cuu cha cua naan cuati ndacu ñi,ta cua coo vaha ñi chihin yu cuhva iyoñivi chinu ini chihin yu,” cati ra Jesuuchihin yu.

Tasoho ra Paulu cuhva ni cati raNdioo chi ra

19 [Ni vii cahan ra Paulu chi raAgripa:]

’Chacan cuu cha savahi cuhva catira Jesuu cha ni cahan ra chihin yu iti,tata chahnu. Ni vii iyo ra iti siquiandivi, ta cahan ra chihin yu. 20 Catituhin chi ñivi ti na cua saña ihni ñindavaha ni ndacu ñi, ta na cua cuinuini ñi chi ra Jesuu, ta na cua savahañi cha vaha cuhva ndacu ñivi chinuini chi ra Jesuu. Tacan ni cati tuhunxihne ñuun Damasco, ta tacan nicati tuhun tahin ñuun Jerusalén. Inituhun cati tuhun tahin niniin ñuhunJudea, ta suvi ni tuhun can cati tuhuntahin chi ñivi cuu inga tucu ñivi iyoinga ñuhun. 21 Chacan cuu cha tiinñivi judío chihin yu ve ñuhun cahnucan, ta cuni cahni ñi chihin yu. 22Chatindee ra Ndioo chihin yu nda cuanda vitin, ta ni vii cati tuhin tuhunra chi ndihi ñivi. Cati tuhin chi ñivicahnu, ta ta ni cuhva cati tuhin chiñivi ndahvi. Iti chata tiempu chahnucha cati tuhun ra ni cahan cuenda raNdioo, ta cati tuhun tahan ra Moisee.

Page 242: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 26:23 239 TUTU HECHO 27:6Cati tuhun ra ta ra yoso cuhva cuacoo ra Jesuu nu cuahan quivi, 23 tachaha ra ta ra cuenda yoso cuhva cuandehe ra cuu Cristo tu ndoho, ta cuacuvi ra, ta cua natacu ndico ra tañuñivi ndii. Suvi ra cuu ra natacu ndicoxihna cuii, vati ni tava tiñu ra Ndioochi ra, ta cua sacacu ra chi ñivi nu iyoñi chi tu ndoho. Tacan ni chaha raCristo cuenda chi ñivi judío ti tacan nicua nduvaha anima ñi, ta ta ni cuhvachaha tahan ra cuenda chi ñivi cuuinga tucu ñivi ti cua nduvaha tahananima ñi. Ini tuhun cati tuhun ra nicahan cuenda ra Ndioo iti chata, tasuvi ni tuhun can cha cati tuhun tahinvitin ―cati ra Paulu.

Cati tuhun ra Paulu ti na cua cuinutahan ini ra Agripa chi ra Jesuu

24Tacanni cati ndico ra Paulu chi raAgripa ta ra, ta nihin xaan quechahacati ra Festo chi ra Paulu ti:

―Ña vaha cuni xini cun, yohoPaulu. Ña vaha cuni xini cun, vaticuaha xaan cha sacuahun―cati ra.

25Ta cati ndico ra Paulu chi ra Festocan ti:

―Tata chahnu, iyo vaha xini yu, tatuhun ndicha tuhun vaha cati tuhinchihun. 26 Chito vaha ra chahnuAgripa ya ñaan tuhun cati tuhin. Ñasaxini yu cha cati tuhin chi maan ra,vati chite ti chito ra ndihi tuhun chacati tuhin chihin ndo. Chito ra ti chitondihi ñivi yoso cuhva ni chacoo raJesuunuñuhunñuñivi ya―cati ra chira Festo.

27 Tacan cuu, ta cati ndico ra Pauluchi ra Agripa ti:

―Yoho tata Agripa, yuhu chitovahi cha chinu ini cun tuhun cha catira ni cahan cuenda ra Ndioo iti chata―cati ra Paulu.

28 Ta cati ndico ra Agripa chi raPaulu ti:

―Vasi saxini cun ti yatin xaan cuacuinu ini yu chi ra Jesuu ―cati ra.

29 Ta cati ndico ra Paulu chi ra ti:―Yuhu cahan chi ra Ndioo ti na

cua cuinu tahan ini cun chi ra Jesuu.Vasi vitin, vasi cua nducuee, soco cuniyu na cua cuinu tahan ini ndihi ndo.Cha ni chini soho ndo cha cati yu

vitin, ta cuni xain cha cua coo ndocuhva iyo yu, soco ña cuni yu cha cuacuindi tahan ndo ve caa cuhva indi yu―cati ra.

30 Tacan cuu, ta ni chacuinda rachahnu Agripa can chi ra Festo chi ñaBerenice chi ndihi ra iyo cuiti tican,31 ta quee ñi, ta quechaha cati ñi chitahan ñi ti:

―Ñahni cha ni savaha racan chacua cuvi ra. Ñahni cha ni savaha racha cua ndoo ra ve caa ―cati ñi.

32 Ta cati ra Agripa chi ra Festo ti:―Xihna ca ni vii cuu saña cun chi

ra Paulu, soco vitin ña cua cuu ca, vaticha ni cati ra ti ra César cuu ra cua tisovaha tiñu ―cati ra chi ra.

27Tachi ra cumi tiñu chi ra Paulu iti

ñuun Roma1 Tacan cuu, ta saxini ra cumi tiñu

can ti cha cua cuhun ra Paulu itiñuhun Italia nu iyo ra César. Tacancuu, ta quihin cuenda iin ra capitánchi ra Paulu chi inga ra indi ve caacuhva cati ra cumi tiñu. Julio nani racapitán can, ta iyo tahan ra cuendara sandaru ra Augusto, [ta yuhu cua-han tahin chi ra]. 2 Cuahan tahanra Aristarco ra ñuun Tesalónica chaiyo cuenda ñuhun Macedonia, ta qui-hin ndi iin tundoo quichi iti ñuunAdramitio, ta cua yaha chi ñuun chaiyo yu tañuhun cha iyo cuenda ñuhunAsia. Tacan cuu, ta quee ndi cuahanndi. 3 Tuvi inga quivi, ta queta ndiñuun Sidón. Vaha xaan savaha raJulio chi ra Paulu, vati chaha ra Juliocan ndatu chi ra ti cua cuhun nuunra nu iyo amigu ra ñuun can, ta cuacuhva ñi ñaan cha chini ñuhun ra.4 Tacan cuu, ta quihvi ndico ndi tichitundoo tican, ta quee tucu ndi cuahanndi. Yaha ndi ñuhun Chipre, ta nacoondi chi chi chiyo satin ndi, vati nihinxaan quichi tati inga chiyo ñuhuncan. 5Cha yaha ndi iti yu tañuhun chaiyo cuenda ñuhun Cilicia, ta yaha ndiiti yu tañuhun cha iyo cuenda ñuhunPanfilia, ta queta ndi ñuun Mira chaiyo cuenda ñuhun Licia.

6 Tican ñuun Mira can nanihinra capitán can inga tundoo cha iyo

Page 243: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 27:7 240 TUTU HECHO 27:24cuenda ñuun Alejandría, ta cuahanchi iti ñuhun Italia. Chacan cuu chacati tuhun ra ti cua quihvi tahan nditichi tundoo can. 7Tacan cuu, ta queendico ndi cuahan ndi. Cuaha quivicuahan cuee ndi, ta cuaha tu ndoho,ta queta ndi yatin ñuun Gnido. Ñacuu ca cuhun tundoo iti nuun, vatinihin xaan quichi tati. Chacan cuucha yaha ndi yatin ñuun Salmón, vatiyaha ndi yatin yu tañuhun cha iyocuenda ñuhun Creta, ta ñahni xaantati caa tican. 8 Cuaha tu ndoho yahandi niniin yu tañuhun cha iyo cuendañuhun Creta can. Tacan cuu, ta quetandi yatin ñuun Lasea nu nani chi nuchacuiñi vaha tundoo.

9Yaha xaan quivi, ta ña cuu ca cunutundoo, vati cha queta quivi cha nihinxaan iyo tati, ta cha yaha vico chani chacoo ndita ñivi judío. Ña cuuca cuhun tundoo can, coto cua ndoyoñuhun chi. Chacan cuu cha chaha raPaulu cha chini tuni chi ra ta ra, 10 tacati ra chi ra ti:

―Yani xaa, yuhu saxini ti tu cuacuhun yo, cua coo xaan tu ndohochi yo, ta cuaha xaan cua ndoyoñuhun. Cua ndoyo ñuhun carga, tacua ndoyo ñuhun tahan tundoo, tavasi cua ndoyo ñuhun tahan maan yo―cati ra.

11 Ña tasoho ra capitán cha cahanra Paulu, soco tasoho ra cha cahan rasacunu tundoo can chi ra cuu chitohochi. 12 Ña vaha cha cua ndoo tundootican nu chacuiñi chi, vati cua cuunxaan savi, ta nihin xaan cua coo tatiquivi vichin can. Chacan cuu chandihi ca ra cati ra ti:

―Na cua quee iti yo tihya, vati vasicua cundee queta yo iti ñuun Fenicecha iyo suvi ni cuenda ñuhun Cretaya. Cua coo vaha tundoo tican ñuuncan, vati ña cua yaha xaan tati quivivichin, vati ndehe ñuun can iti chiyocana nicandi ―cati ra ta ra.

Nihin xaan caa tati nu nduta13 Tacan cuu, ta quechaha iyo tati,

soco ña nihin xaan. Chacan cuu chasaxini ra ta ra ti cua cuu cuhun racuhva ni saxini ra. Chacan cuu chaquee ndico ndi cuahanndi, ta yatin yu

tañuhun can cuahan ndi. 14 Ña ndu-cuee, ta nihin xaan quechaha yahatati. Iti ñuhun Creta quichi tati can,ta nihin xaan yani chi tundoo. Tatiquichi iti chiyo nu cana nicandi cuuchi, cati ñivi, 15 ta ña cuu ca yaha tun-doo iti nuun, vati nihin xaan quichitati can. Chacan cuu cha chico cootundoo, ta sacuhun tati can chi chi.16 Tacan cuu, ta yaha ndi iin ñuhunnani Clauda. Ña nihin xaan caa tatinu yaha ndi tican, ta naquihin ndilancha luhu cha xita tundoo can itichata chi, [coto cuandoyoñuhun chi,]soco cuaha xaan tu ndoho. 17 Sandaandi lancha can tichi tundoo cahnu.Tacan cuu, ta quechaha cava nuun rata ra yoho nahnu chi maan tundoocahnu can, ta chuhni ra ta ra chichi, vati saxini ra ti tacan ni ña cuatahvi cuati tundoo. Tacan cuu, taquechaha cuyuhvi ra, coto cua yanitundoo can nu Sirte nu samondo xaannduta can yuti. Chacan cuu chasanuun ra sahma cha cuhun tati, tasacunu chi chi tundoo, ta tacan nisacuhun tati chi chi. 18 Tuvi ingaquivi, ta quechaha savita ra ta racarga tichi nduta, vati nihin xaanndava tundoo savaha tati can, [tatacan ni nduyahma chi]. 19Tuvi ndicoinga quivi, ta savita tahan ra ndihi chaiyo cuenda tundoo can. 20Cuaha quiviña ndehe ca ndi chi ri nicandi, ta niña ndehe ca ndi chi ri tiñu, [vati chasivico can]. Tacan cuu, ta quechahasaxini ndi ti ña cua cuu ca cacu ndi,vati nihin xaan caa tati, ta cuun xaansavi.

21 Cuaha quivi ña chachi ra ta ra.Chacan cuu cha quechaha cati raPaulu chi ra ta ra ti:

―Ndioho yani xaa, ña ni tasohondo cha cahin chi ndo, vati ña vahacha ni quee iti yo ñuhun Creta can.Chacan cuu cha ndehe yo tu ndohovitin, ta cuaha xaan ni ndoyo ñuhunyo. 22Vitin cati yu ti na cua cundee inindo, vati yoni cua cuvi. Maan tundooni cua ndoyo ñuhun. 23 Chito ndo tichi ra Ndioo cui, ta satiñu yu cuendara. Tava tiñu ra Ndioo iin tatun Ndioocuni, ta quichi ra chihin yu, 24 ta cati

Page 244: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 27:25 241 TUTU HECHO 27:44ra chihin yu ti ña cua cuyuhvi yu, vatiiyo cha cua yahi iti nuun ra César. Catira Ndioo ti cua savaha ra tu maninichihin yu, vati cua cacu main, ta cuacacu tahan ndihi ra iyo tichi tundooya, cati ra. 25 Chacan cuu cha yu catiti na cua cundee ini ndo, yani xaa.Chinu ini yu chi ra Ndioo, ta chiteti cua savaha ra cuhva cati tatun rachihin yu. 26 Iyo cha cua yani tundooya iin ñuhun cha iyo mahñu tañuhunya ―cati ra.

27 Cha ni queta chahun quivi chacuahan ndi tacan ni. Cha cuaa cuuchi, ta tacan ni cuahan maan tundootañuhun Adria can. Vasi sava ñuuncuu chi, ta quechaha saxini ra satiñuchi tundoo can ti yatin iyo ñuhun.28 Chacan cuu cha ni ticuhva ra yosocuhva cunu nduta can nu yaha ndi,ta ndehe ra ti queta oco chahun iinmetro. Yaha ndi suhva ca iti nuun, tani ticuhva ndico tucu ra, ta ndehe ra tiqueta oco ucha metro. 29 Yuhvi xaanra ta ra, coto cua yani yuu chi tundoocan, ta cua tahvi cuati chi. Chacan cuucha sanuun ra cumi caa tichi ndutaiti suhma chi, vati caa cha cua sacuiñitundoo can sanuun ra. Tacan cuu, tacuni xaan ra cha na cua cundichin.30 Tacan cuu, ta lancha luhu sanuunra satiñu chi tundoo can nu nduta,vati cati ra ti tacan ni cua sanuuntucu ra caa cha cua sacuiñi tundooiti nuun chi, soco sandahyu ñahan ra.Tacan ni savaha ra, vati cuni ra cunura. 31 Chacan cuu cha quechaha catira Paulu chi ra capitán chi ndihi rasandaru ti:

―Tu ña cua ndoo racan tichi tun-doo ya, ña cua cuu cacu maan ndo―cati ra.

32 Tacan cuu, ta ni chahnda ra san-daru can yoho nuhni lancha can, tacuahan chi tacan ni.

33 Ni vii vachi cundichin, taquechaha cati ra Paulu chi ndihi rata ra ti:

―Na cua cachi ndo. Vitin cuaqueta chahun quivi cha ña chachindo, ta ni ña quixi ndo. 34Chacan cuucha cati yu ti na cua cachi ndo suhva,vati tacan ni cua coo ndico tu ndee inichi ndo, ta cua cuu tahan suta ndo.

Tacan ni cua cacu ndo, vati yoni cuatahan ca tu ndoho ni suhva ―cati ra.

35 Cha ndihi cahan ra Paulu tuhuncan, ta quihin ra iin paan, ta ndehendihi ra ti chaha ra iin tiahvi ndioochi ra Ndioo, ta tahvi ra paan can,ta quechaha chachi ra. 36 Tacan nichacoo ndico tu ndee ini chi ndihi ra,ta chachi tahan ra ta ra suhva. 37Uviciendu uni xico chahun iin ñivi cuundi iyo tichi tundoo can. 38 Chachira ta ra, ta ndaha ini ra. Chacancuu cha savita ra ndihi ca chiti trigutichi nduta, ta tacan ni nduyahma catundoo can.

Cha tahvi cuati tundoo can39 Tacan cuu, ta chacundichin, ta

ndehe ra ta ra ti yatin caa ñuhun can,soco ña nihin ra cuhva ñaan ñuhuncuu chi. Ndehe ra cha iyo iin tuñiin,ta vii xaan caa yuti yu tañuhun can.Tu cua cuu, cuni ra sacunu ra tundootican. 40 Tacan cuu, ta ni saña racaa cha sacuiñi chi maan tundoo can.Tacan ni nacoo ra caa can, ta ndachindico ra yoho cha cunuhni vitu chasico coo chi maan tundoo, ta sandaandico ra sahma can iti siqui, vati cuasacunu ndico tati can tundoo. Tacanni cuahan chi iti yu tañuhun can.41Cha cua yaha tundoonu quihvi ndii,ta nihin xaan tuchi chi xini chi nuchacundasi ndii can. Chicu vaha xinichi, ta ña ni tuñu ca chi, ta quechahatahvi cuati suhma chi, vati nihin xaanyani nduta chi chi. 42 Iyo ra sandarucuni cahni ra chi ra iyo ve caa, cotocua suta ra nu nduta can, ta cua queera iti yu tañuhun, ta cua cunu ra,43 soco ra capitán can ña cuni ra chacua cuvi ra Paulu. Chacan cuu chaña chaha ra cha cua cahni ra sandaruchi ra ta ra, soco cati tuhun ra tindaa ra tuhva suta cua capa xihnara tichi nduta, ta cua quee ra iti yutañuhun, 44 ta cati tuhun tahan ra tindihi ra ña tuhva suta―cua coso ranu vitu―ñaan vitu cuu chi a vitu vahaa vitu tundoo can cha ni tahvi cuati.Tacan ni cacu ra ta ra, vati cundeequee ndihi ra yu tañuhun can.

Page 245: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 28:1 242 TUTU HECHO 28:2028

Queta ra Paulu ñuhun Malta1 Tacan ni cacu ndi, ta cati ñivi iyo

tican ti Malta nani ñuhun can cha iyomahñu tañuhun can. 2 Ni cundahviini ñi chi ndi, ta satahan ñi ñuhun,vati cuun savi, ta vichin xaan ndi cuu.Tacan ni tindee ñi chi ndi. 3Naquihintahan ra Paulu yutun cuati, ta tihi rachi chi nu ñuhun can. Tacan cuu, taquee iin ri coo, vati ihni suhva ñuhuncan, ta tiin ri ndaha ra Paulu, ta ñacuni ri saña ri. 4Ndehe ñivi iyo ñuuncan ti cha ndita caa ri ndaha ra, taquechaha cati ñi chi tahan ñi ti:

―Ndicha ti ra chahni ñivi cuurahya. Cha ni cacu ra nuun tañuhun,soco ña chaha ra Ndioo cha cua coo cara nu ñuhun ñuñivi ya ―cati ñi.

5 Tacan cuu, ta naquisi ra Paulundaha ra, ta quehni ri coo can nucayu ñuhun, ta ñahni cha ni tahanra. 6 Ñican ndatu ñi, vati saxini ñi ticua sacutu chi ndaha ra, ta quii xaancua cuvi ra, soco nahan xaan ndatu ñi,ta ndehe ñi ti ñahni cha ni tahan ra.Chacan cuu cha saxini ndico tucu ñi,ta cati ñi ti:

―Ndioo cuu ra ―cati ñi.7 Tican iyo iin rai nani Publio, ta

racan cuu ra ndaca ñahan ñuhun can.Yatin nu satahan ra ta ra ñuhun caniyo yama ra Publio chi vehe ra, taquihin cuenda vaha ra chi ndi. Tacanni ndoo nuun ndi vehe ra uni quivi, tandehe vaha xaan ra chi ndi. 8 Nihinxaan caa sutu ra Publio can, vati cuhvixaan ra. Iyo cahni chi ra, ta chiyoxaan ra. Chacan cuu cha tuhva raPaulu nu caa ra, ta quechaha cahan raPaulu chi ra Ndioo, ta tiso ra ndahara chi ra chahnu can, ta nduvahara. 9 Tacan cuu, ta quichi ndihi cañivi cuhvi iyo ñuhun can, ta nduvahatahan ñi. 10Cuaha xaan cha samani ñichi ndi, ta queta quivi cha cua cuhuntucu ndi, ta chaha ñi ndihi cha chiniñuhun ndi.

Queta ra Paulu ñuun Roma11 Yaha uni yoo, ta quihin tucu ndi

inga tundoo. Cha iyo tundoo can suvini cuenda ñuunAlejandría, ta yoso itaniñu xinihin xini chi. Iin ita niñu can

nani Cástor, ta inga chi nani Pólux.Quivi vichin can cha ndoo nuun tahantundoo can suvi ni tican ñuhunMaltacan. 12 Tacan cuu, ta quee ndi ñuhuncan, ta cuahan ndi, ta queta ndi ñuunSiracusa, ta ndoo nuun ndi uni quivi.13 Tican quee ndico ndi chi tundoo,ta yaha ndi yatin yu tañuhun cha iyocuenda ñuhun can, ta queta ndi ñuunRegio. Tuvi inga quivi, ta quichi tatichiyo iti xuu. Chacan cuu cha queetucu ndi, ta cuahan ndi iti nuun ca.Tuvi inga ndico quivi, ta queta ndiñuun Puteoli, ta quee ndi tichi tundoocan. 14 Suvi ni tican nanihin ndi chiñivi Ndioo, ta cuni xaan ñi cha cuandoo nuun ndi chi ñi una quivi. Tacancuu, ta cuahan ndi iti ñuun Roma.Chi chaha ndi cuahan ndi. 15 Tacancuu, ta tican chini ñivi Ndioo tuhunti cha vachi ndi. Chacan cuu chacuahan ñi iti can, vati cuni satahan itiñi chi ndi. Iyo ñi quichi satahan ñichi ndi ñuun Foro Apio, ta iyo inga ñiquichi satahan ñi chi ndi ñuun TresTabernas. Tacan, ta ndehe ra Pauluchi ñi, ta ni chacoo ca tu ndee inichi ra, ta chaha ra tiahvi ndioo chira Ndioo. 16 Tacan cuu, ta queta ndiñuun Roma, ta chaha ra capitán tindoo nuna ra Paulu. Iin tuhun ni rasandaru cumi chi ra vehe nu iyo ra.

Cati tuhun ra Paulu tuhun Ndiooñuun Roma

17 Yaha uni quivi, ta cana ra Pauluchi ra cuu xini cuenda ñivi judío chaiyo ñuun Roma can. Tacan cuu, tanducuiti ra ta ra, ta quechaha cati raPaulu chi ra ti:

―Yani xaa, ñahni cuati cha nisavahi chi ñivi judío tahan yo. Nisacuinu i costumbre chahnu cha sac-ahnu ñivi yo iti chata, soco tiin ñivichihin yu ñuun Jerusalén, ta chahacuenda ñi chihin yu chi ra iyo cuendañuun Roma. 18 Sanahma ra chihin yu,ta cuni saña ra chihin yu, vati ñahnicuati savahi cha cua cuvi yu. 19 Ñacuni yu cuati chi ñivi judío tahan yo,soco iyo cha cati yu ti ra César cuu racua tiso vaha tiñu, vati ña chaha ñicha cua saña tiñu chihin yu. 20Chacancuu cha cane chihin ndo, vati cuni

Page 246: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HECHO 28:21 243 TUTU HECHO 28:31cahin chi ndo. Cuni ndatuhin chi ndo,vati chinu tahan ini yu ti cua sacacu raNdioo chi ndihi yo chi tu ndoho chaiyo chihin yo, ta ta ni cuhva ni chinutahan ini ndihi ñivi judío tahan yo.Nuhni cadena caa ya chihin yu, vatitacan ni chinu ini yu ―cati ra chi rata ra.

21 Tacan cuu, ta cati ndico ra ta rachi ra Paulu ti:

―Ñahni tutu cuenda maun quichicha tachi ra judío can chi ndi. Iyoñivi tahan yo quichi ñi iti tican ñuunJerusalén, soco ñahni cha cati ñicuenda yoho. 22 Cuni tasoho tahanndi chihun, ta cuni coto ndi yosocuhva saxini maun, vati chito ndi ticha cati ñivi nini cahnu nu ñuhunñuñivi ti ña vahañivi cuuñivi ra Jesuu―cati ra ta ra.

23 Tacan, ta cati ra judío can tara ndaa quivi cua nducuiti tucu ra.Tacan cuu, ta tuvi xaan ñivi quichivehe nu iyo ra Paulu quivi can, ta catituhun cachin ra Paulu chihin ñi yosocuhva cua cundaca ñahan ra Ndioo.Cati tuhun ra ti chani chaha raMoiseecuenda tiempu chahnu yoso cuhvacua coo ra Jesuu, ta ta ni cuhva catituhun tahan ra ni cahan cuenda raNdioo iti chata. Tacan ni cati ra Paulu,vati cuni ra cha cua cuinu tahan ini ñichi ra Jesuu, ta nduvi nduvi cati tuhunra chi ñi. 24 Tacan cuu, ta iyo ñivichinu ini cha cati tuhun ra Paulu, socoingañi ña chinu ini ñi. 25Ñanduinuunñi ta ñi, ta cuni cuhun ñi iti vehe ñi,soco ni vii cahan ra Paulu inga tuhunchi ñi, ta cati ra ti:

―Vaha xaan ni cati ra Tati Ndioochi ra Isaía cuenda ñivi yo tiempuchahnu, vati cati ra ti cua cuhva raIsaía can cuenda chi ñi, ta tuhun yacati ra Tati Ndioo chi ra:26 Cua yaha cun iti nuun ñivi ya,ta cua cati cun chi ñi tini vii chini soho ndo tuhun Ndioo,soco ña nituni ini ndo.Ndicha cha ndehe ndo yoso cuhva iyo

ra Ndioo,soco ña chito ndo ñaan cha cuu cha ni

ndehe ndo.27 Tacan ni cua cati cun,vati ndava xaan anima ñi,

coto cua nduvaha anima ñi.Ña cuni ñi tasoho ñi,coto cua cutuni ini ñi.Ña cuni ñi nducu ñi cuhva,coto cua coto ñi ñaan cha cuu cha ni

ndehe ñi,cati ra Tati Ndioo chi ra Isaía can.28Ndiohona cua coto vaha ndo ti vitincua cati tuhun ndi tuhun Ndioo chiñivi cuu inga tucu ñivi. Cua tasohomaan ñi tuhun cha cua sanduvaha raNdioo anima ñivi, ta cua cuinu ini ñichi ra ―cati ra Paulu chi ra ta ra.

29 Tacan ni cati tuhun ra Paulu, taquee ñivi judío can, ta cuahan ñi.Cuaha xaan cahanñi chi tahanñi yosocuhva ni cati tuhun ra Paulu.

30 Tacan cuu, ta queta uvi cuiyandoo ra Paulu ñuun Roma can. Chatava nuun ra iin vehe nu ndoo ra, tatiahvi ra yahvi chi. Quihin cuenda rachi ndihi ñivi quichi ndehe chi ra, 31 tacati tuhun xaan ra chi ñivi can yosocuhva cua cundaca ñahan ra Ndioo,ta sacuaha ra chi ñi yoso cuhva iyo rachahnu Jesucristo. Ña yuhvi ra chacati tuhun ra, ta yoni chaha tu ndohochi ra.

Page 247: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU ROMANO 1:1 244 TUTU ROMANO 1:18

TUTU CHA NI TAA RACHAHNU PAULU CHIÑIVI NDIOO IYO ÑUUNROMA

Ni taa ra Paulu tutu ya chi ñivi Ndiooiyo ñuun Roma

1 Yuhu ra Paulu taa tutu ya chihinndo. Musu ra Jesucristo cui, vati catira Ndioo ti tatun ra Jesucristo cua cui,ta tuhun ra Ndioo cua cati tuhin, catira.

2 Iti chata cati raNdioo ti nu cuahanquivi cua coo tuhun ya. Tacan nitaa ra ni cahan cuenda ra Ndioo tichitutu Ndioo ni savaha ra Ndioo tiempuchahnu. 3 Chaha ra ta ra cuenda yosocuhva cua coo ra cuu sehe Ndioo. Catira ta ra ti ñivi ra David cua cuu racuendañuhunñuñivi ya. 4Sanahan raNdioo chi ñivi ti sehe ra chi ra chahnuJesucristo cha cuenda ra Ndioo itisiqui andivi, vati chaha ra tu ndee inichi ra, ta natacu ndico ra tañu ñivindii, ta ii xaan iyo ra. 5 Cha cuendamaan ra savaha ra Ndioo tu maninichihin ndi, ta chaha ra cha cuu nditatun ra. Chacan cuu cha cua tasohondihi ñivi ñuñivi tuhun ra, ta cuacuinu ini ñi chi ra. 6 Tacan ni chinutahan ini maan ndo, vati iyo tahanndo cuenda Jesucristo cuhva ni cati raNdioo.

7 Tai tutu ya chi ndihi ndo cuuñivi Ndioo iyo ñuun Roma. Cuni raNdioo chihin ndo, ta cati ra ti na cuacoo ii ndo chi ra. Na cua savahara Ndioo sutu yo tu manini chihinndo, ta na cua savaha ra cha cua coovii anima ndo. Ndihi chacan na cuasavaha tahan ra chahnu Jesucristochihin ndo.

Cuni ra Paulu cu ndehe ra chi ñivi iyoñuun Roma

8 Xihna cuii chahi iin tiahvi ndioochi ra Ndioo cha cuenda ndihi maanndo. Cha cuenda ra Jesucristo cahinchi ra Ndioo, ta chahi tiahvi ndioochi ra, vati cha cati ndihi ñivi iyo nuñuhun ñuñivi chi tahan ñi ti vahaxaan chinu ini ndo chi ra Ndioo.9 Maan ra Ndioo cuu ra chito ti

ndihi ni quivi cahan ndahvi yu chira cuenda maan ndo, ta chi maan rasatiñu yu chi ndihi cuii anime, ta catituhin tuhun vaha yoso cuhva iyo sehera. 10 Cahan ndahvi yu chi ra ti tuiyo ini maan ra Ndioo, cua cuu cuhinnu iyo ndo vitin. 11 Cuni xain cundehi chi ndo, vati cuni yu tindei chindo cuenda ra Tati Ndioo. Chacancuu cha cua coo tu ndee ini chi ndo.12 Cua coo tu ndee ini chi ndo, vaticua ndehe ndo yoso cuhva chinu iniyu chi ra Ndioo, ta sa cua ndehe tahanyu yoso cuhva chinu ini maan ndo chira. Tacan sa cua coo tu ndee ini chi yoicaa ni.

13Yani xaa, cuni yu sacote chi ndo ticuaha chaha saxini yu ti cua cuhin nuiyo ndo. Ña ta cuu cuhin nda cua ndavitin, soco cuni yu cuhin, vati cunitahin cha cua tindee tahin chi ndocuhva tindei chi ndihi ñivi cuu ingatucu ñivi. 14 Nini xaan cua cati tuhintuhun Ndioo chi ndihi ñivi ñuñivi.Cati tuhin chi ñivi cahan cuhva cahanmaan yo, ta cati tuhin chi ñivi ñacahan cuhva cahan yo. Cati tuhin chiñivi nditi xini, ta cati tuhin chi ñiviña nditi vaha xini. Chi ndihi ñivi catituhin tuhun Ndioo. 15Chacan cuu chacuni tahin cati tuhin chimaan ndo iyotican ñuun Roma can.

Iyo tu ndee ini chi tuhun ra Ndioo16 Ña cahan nuin cha cati tuhin

tuhun vaha tuhun yoso cuhva iyo raCristo, vati iyo xaan tu ndee ini chira Ndioo, ta sanduvaha ra anima ñivichinu ini chi ra. Xihna cuii nduvahaanima ñivi judío, ta sa nduvaha tahananima ñivi cuu inga tucu ñivi. 17Chinisoho yo tuhun Cristo, ta tacan sanihin yo cuhva ti cua coo cuiti vahaanima yo chi ra Ndioo, vati iyo cuitivaha anima maan ra. Tacan cua cosovaha anima yo chi ra, vati chinu iniyo chi ra. Cha cati tutu Ndioo tiñivi cha iyo cuiti vaha anima chi raNdioo―cua coso vaha animañi chi ra,vati chinu ini ñi chi ra, cati chi.

Iyo cuati chi ñivi ñuñivi18 Chito yo ti iti siqui andivi cua

nduxaan ra Ndioo chi ndihi ñivi ña

Page 248: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU ROMANO 1:19 245 TUTU ROMANO 2:4sacahnu chi ra, ta cua nduxaan rachi ndihi ñivi ndacu ndavaha ni. Ñachaha ñican cha cua coto ñivi chandicha, vati mani ndavaha ni ndacuñi. 19 Ña chaha ñi, vati chito vahañi ñaan cha cuu cha cua coto ñiviyoso cuhva iyo ra Ndioo. Chito ñi,vati maan ra Ndioo cuu ra sacoto chiñi. 20 Ña ta ndehe ñivi chi ra Ndioo,soco nda ni tuvi ñuhun ñuñivi ya chandehe ñivi yoso cuhva iyo ra, vati chandehe ñi cha ni savaha ra. Cha nindehe vaha ñivi ti ra Ndioo cuu ra,ta ndehe tahan ñi ti iyo tu ndee inichi ra ndihi ni quivi ndihi ni tiempu.Chacan cuu chaña cua cuu cati ñi ti ñachito ñi yoso cuhva iyo ra. 21 Ña cuacuu cati ñi chacan, vati chito ñi yoo raicuu ra Ndioo, soco ña sacahnu ñi chira cuhva sacahnu ñivi chi ra Ndioo,ta ni ña chaha ñi tiahvi ndioo chi ra.Saxini ñi, soco ñahni yavi ndaa chasaxini ñi, ta cha ni naan cha chini tunichi ñi. 22 Cati ñi ti nditi xaan xini ñi,soco cha ni ndutondo ñi. 23 Cha sañañi chi ra Ndioo vaha ndicha, ta maanra ña cuandoyoñuhun ra. Cha sañañichi racan, ta cha sacahnu ñi ita niñu,ta cua ndoyo ñuhun chacan. Cuhvacaa ñivi, cuhva caa ri saa, cuhva caari quiti cuhu, cuhva caa ri coo caa itaniñu sacahnu maan ñi.

24 Chacan cuu cha saña ndaha raNdioo chi ñican, ta chaha ra chacua savaha ñi ndavaha ni cuhva cunimaan ñi chi anima ñi. Chacan cuu chandacu tahan ñi ndavaha ni chi tahanñi inga chiyo. 25 Tacan savaha ñi, vatiña ni sacahnu ñi chi ra Ndioo ndicha,soco sacahnu ñi iin cha ña ndicha. Ñasacahnu ñi chi ra ni savaha ndihi chaiyo, soco sacahnu ñi chi ndihi cuatisuhva cha ni savaha maan ra. Na cuasacahnu yo chi ra Ndioo ndihi ni quivindihi ni tiempu, ta na cua cuu chitacan ni.

26 Ña sacahnu ñican chi ra Ndioo.Chacan cuu cha chaha ra cha cuasavaha ñi ndavaha ni cuhva cunimaan ñi, ta ñahni tu ca nuun iyochi ñi. Cha saña ñi ñahan cuhva iyoñi chi ra rai, ta mani chi ñi ñahantahan ñi cuni ñi coo ñi ndavaha niinga chiyo. 27 Ta ni cuhva iyo ra rai,

vati cha ni saña ra cuhva iyo ra chiñi ñahan, ta cuni xaan cuni xaan racoo ra ndavaha ni chi ra rai tahan rainga chiyo. Iyo ra mani chi ra rai, tañahni tu ca nuun iyo chi ra. Suvi nimaan ñi―cua cutuni ndicha ñi, vatindavaha ni cahnu xaan ndacu ñi.

28 Chaha ra Ndioo cha cua saxiniñican ndavaha ni. Chaha ra Ndioo chacua coo ñi chi cha ndavaha ni, vati ñacuni ñi coto vaha ñi yoso cuhva iyora Ndioo. 29 Ndihi cuii cha ndavahani ndacu ñican. Mani cha cua coo ñindavaha ni chi tahan ñi inga chiyocuni ñi, ta cuni ca ñi savaha ca ñi chandavaha ni. Cuni xaan ñi chachi iyochi tahan ñi. Tahñu xaan cuni animañi. Chahni ñi chi tahan ñi. Cani tahanñi. Sandahyu ñahan ñi chi tahan ñi.Mani ndavaha ni saxini ñi. Cuenduxaan ñi. 30 Cati ñi ti ña vaha savahatahan ñi, soco ña ndicha ñi. Cuxaanini ñi chi ra Ndioo. Cahan rai xaan ñi.Nanducu xini ñi ndavaha ni savaha ñi.Ña tasoho ñi chi sutu ñi chi sihi ñi.31 Ña cutuni vaha ini ñi. Sandahyuñahan xaan ñi. Ña cuni mani ñi chitahan ñi. Ñahni tu ndahvi ini iyo chiñi. 32 Chito ñi ti cha cati tuhun raNdioo ti cua cutuni vaha ñivi ndacuchacan, soco ta ni cuhva ndacu ñi, tachaha ñi tu ndee ini chi ñivi ndacutahan chacan.

2Cua tachi tuni ra Ndioo iin cha

ndicha1Ta ndihi ndioho, ndaa ndioho cua

tachi tuni ndo chi tahan ndo―ña cuacuu cati ndo ti ñahni cuati iyo chindo. Tu cua tachi tuni ndo chi tahanndo, suvi ni chi maan ndo cua tachituni ndo, vati ta ni cuhva ndacu ndo.2 Chito yo ti iin cha ndicha ndichacua tachi tuni ra Ndioo chi ñivi ndacutacan. 3 Ña cua saxini ndo ti ña cuatachi tuni ra Ndioo chi ndo, tu cuatachi tuni ndo chi ñivi ndacu ndavahani. Ña cua cacu ndo, vati ta ni cuhvandacu maan ndo. 4 Vasi saxini ndoti ñahni cha cua tachi tuni ra Ndioochi ndo, vati iyo xaan tu manini chira, ta iyo xaan tu ndahvi ini chi ra.Tu tacan ni cua saxini ndo, ña chito

Page 249: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU ROMANO 2:5 246 TUTU ROMANO 2:27ndo yoso cuhva iyo ra Ndioo, vati cunira cha cua saña ihni ndo ndavaha nindacu ndo. 5Ndava xaan iyo ini ndo.Ña cuni ndo saña ihni ndo ndavahani ndacu ndo. Chacan cuu cha xaanxaan cua cuxaan ra Ndioo chi ndo nacua queta quivi cha cua cuxaan ra, taiin cha ndicha cua tachi tuni ra chiñivi. 6 Cua cuhva cuenda ra chi ndihiyo cuhva cha ni savaha yo. 7 Iyo ñivindacu ñi cha vaha, vati cundee ini ñi.Ñican cua coo ndito ñi chi ra Ndioondihi ni quivi ndihi ni tiempu. Tacanni cua savaha ra Ndioo chi ñi, vatinducu ñi cuhva cha cua cunda yahviñi chi ra Ndioo, ta cua coo ndito ñichi ra. 8 Iyo ndico tucu inga ñivi manichi maan ñi cuni ñi. Ña tasoho ñi chandicha, soco ndacu ñi cha ndavaha ni.Chi ñican cua cuxaan ra Ndioo, ta cuatachi tuni ra chi ñi. 9Cua coo tu ndohochi ndihi ñivi ndacu ndavaha ni. Cuacoo xihna tu ndoho chi ñivi judío, tasa cua coo tahan tu ndoho chi ndihi cañivi. 10 Chi ndihi ñivi ndacu cha vahacua coo cha taqui, cua coo cha vii, cuacoo cha vaha. Cua coo xihna chi chiñivi judío, ta sa cua coo tahan chi chindihi ca ñivi.

11 Chacan ni cua savaha ra Ndioo,vati inuun inuun cuni ra chi ndihiñivi. 12 Iyo ñivi ña chito ley Ndioo, tandacu ñi cuati. Cua ndoyo ñuhun ñi,soco ñavi cuenda ley can cua ndoyoñuhun ñi. Iyo inga ñivi chito vaha leycan, ta ndacu ñi cuati. Suvi ni cuendaley can cua cutuni ñican. 13 Tu cuacuni soho ni ñivi tuhun ley chahnucan, ta ña cua sacuinu ñi cuhva catichi, ña cua coso vaha anima ñi chira Ndioo. Ñivi cua sacuinu cuhvacati ley can, chi ñican cua coso vahaanima cuenda ra. 14 Iyo chaha ndacuñivi cuu inga tucu ñivi cuhva cati leycan. Ndacu ni maan ñi cuhva catichi, soco ña chito ñi ti cha iyo chi.Chito ñi chi animañi ndaa cha cuu chavaha―masi ñahni ley can iyo chi ñi.15Ndehe yo ti ndacu ñi cuhva cati leycan, vati chito ñi chi anima ñi ndaacha cuu ley can. Tacan ni saxini ñi chianima ñi. Cuhva saxini ñi chito ñi avaha ndacu ñi a ña vaha. 16 Tacan nicua coo ñi quivi cua cuhva ra Ndioo

tiñu chi ra Cristo Jesuu, ta cua ndehera a vaha savaha ñivi a ña vaha cuhvani cati tuhin chi ndo. Masi cha savahaxehe ñi chi chi, soco cua ndehe ra avaha a ña vaha savaha ñi.

Sacahnu ñivi judío ley chahnu ni tisora Moisee

17 Cati ndo ti ñivi judío cuu ndo.Sacahnu ndo cuhva cati ley chahnundo, [vati saxini ndo ti tacan ni cuacoo vaha ndo chi ra Ndioo]. Nduraindo, vati chi ra Ndioo cuu ndo.18 Chito ndo yoso cuhva cuni ra, tachito ndo ñaan cha cuu cha vaha,vati chito ndo yoso cuhva cati leycan. 19 Saxini ndo ti maan ndo cuasacoto chi ñivi ña nacoto chi ra Ndioo.Saxini ndo ti maan ndo cuu sava nita cua iin ñuhun ndichin iyo nu naan.20Saxini ndo timaanndo cua sanahanchi ñivi ña chito. Ndihi chacan nisaxini ndo, vati cumi ndo ley chahnucan, ta chito ndo ñaan cha cuu chandicha. 21Sanahanndo chi tahanndo,soco ña ta cutuhva maan maan ndo.Cati tuhun ndo chi tahan ndo ti naña cua suhu yo, ta maan ndo suhundo. 22 Cati ndo ti na ña cua coo yondavaha ni chi tahan yo inga chiyo,ta maan ndo―tacan ni savaha tahanndo. Cati ndo ti xaan xaan cuni yondehe yo ita niñu, ta maan ndo suhundo cha indi ve ñuhun nu iyo ita niñucan. 23 Ndurai ndo, vati sacahnu ndoley can, soco chaha ndo tu ca nuun chira Ndioo, vati ña sacuinu ndo cuhvacati ley ra. 24 Iyo ndo cuhva catitutu Ndioo, vati cati chi ti cahan ñivicuu inga tucu ñivi ndavaha ni cuendara Ndioo, vati ñivi judío ndacu chandavaha ni, cati chi.

25Tu cua sacuinundo cuhva cati leycan, cua cunda yahvi ndo cha sacahnundo costumbre, ta tahnda ñiin xinixuu ra cuati sehe ndo, soco tu ña cuasacuinu ndo cuhva cati ley, ñahni yavindaa cha ni sacahnu ndo costumbrecan. 26 Tu cua sacuinu ñivi cuhva catiley―masi ña sacahnu ñi costumbrecan, soco cua quicuenda ra Ndioo chiñi. 27 Ñican―masi ña sacahnu ñicostumbre can, soco sacuinu ñi cuhvacati ley, ta tacan cua sanahan ñi chi

Page 250: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU ROMANO 2:28 247 TUTU ROMANO 3:22ndo ti cumani maan ndo. Iyo leychahnu can chi ndo, ta iyo costumbrecan chi ndo, soco ña sacuinu ndocuhva cati ley can. 28 Ñivi cuu ñivindicha raNdioo―ñandacu ñi cha cuandehe ñivi. Ña savaha ñi costumbrecan ti cua ndehe ñivi yoso cuhva iyoñi. 29Ñivi Ndioo cuu ñivi saxini vahachi anima ñi. Vasi savaha ñi costum-bre can, vati iyo vaha anima ñi, socoiin cuhva cuu chi. Maan ra Ndioo cuura cati ti vaha iyo ñivi can, ta ñavi ñiviñuñivi cuu ñi cati chacan.

31Vasi saxini ndo ti ñahni yavi ndaa

cha cuu ndo ñivi judío. Vasi saxinindo ti ñahni yavi ndaa cha sacahnundo costumbre, ta tahnda ñiin xinixuu ndo. 2 Yu cati ti iyo xaan yavindaa cha cuu ndo ñivi judío. Maanndo cumi tutu Ndioo cha cuu tuhuncati tuhun ra chi ndo tiempu chahnu.3 Iyo ñivi judío ña sacuinu ñi cuhvacati ra Ndioo, soco ña tichaha ni ra. Nicua savaha ra cuhva ni cati ra. 4 Vasivata xaan iyo ñivi, soco ndicha ndichaiyo ra Ndioo cuhva ni cati tutu Ndioocuenda ra ti:Cua ndehe ñivi ti cha ndicha cuu cha

cahun.Cua coto ñi ti cha ndicha cuun,cati chi.

5 Vitin chahi cuenda yoso cuhvacahan inga ñivi ñuñivi. Cati ñi ti cuasaxini yo ti cua savaha ca yo ndavahani, ta tacan sa cua coto ñivi ti cuitivaha iyo anima ra Ndioo. Chacan cuucha cua cati yo ti ña vaha ra Ndioo, tucua cuxaan ra chi yo [cuenda cha nisavaha yo ndavaha ni]. 6Ña vaha chasaxini ndo tacan, xaa. Tu chacan cuuchi, ña cua cuu tachi tuni ra chi ni iinñivi ñuñivi.

7 Ña cua saxini yo ti cua sandahyuñahan ca yo, ta tacan sa cua coto ñiviti cha ndicha ndicha maan ra Ndioo,ta cua sacahnu xaan ñi chi ra. Tuchacan cua cati yo, ña cua saxini yoti ña cua cutuni yo cuhva cua cutuniñivi ndacu cuati. 8Ña cua saxini yo tina cua savaha yo ndavaha ni, ta tacansa cua tahan yo cha vaha. Iyo ñivi cati

ñi ti ndavaha ni can cahan maan ndi,soco cua cutuni ñican iin cha ndichandicha.

Iyo cuati chi ndihi ñivi9Tamaan yo cuuñivi judío―ña cua

saxini yo ti cua savaha ca ra Ndiootu manini chi yo. Ñavi, xaa. Cha nicati yu ti iyo cuati chi ndihi ñivi. Iyocuati chi ñivi judío, ta iyo tahan cuatichi ñivi cuu inga tucu ñivi. 10 Iyo chicuhva cati tutu Ndioo, vati cati chi ti:Ñahni ni iin ñivi iyo vaha anima.11 Ñahni cha chini tuni iyo chi ni iin

ñivi,ta yoni nanducu chi ra Ndioo.12 Cha saña ndaha ndihi ñivi chi ra

Ndioo,ta ñahni yavi ndaa ni iin ñivi.Yoni ndacu cha vaha―ni iin tuhun

ñivi.13Ndavaha ni cahan ñivi chi yuhu ñi,ta sandahyu ñahan ñi.Xaan yuhu ñi cuhva xaan yuhu ri coo.14 Cahan ñi ndavaha ni,ta cuxaan ini ñi chi tahan ñi.15Yatin xaan chahni ñi chi tahan ñi.16Nu yaha ñi chaha ñi tu ndoho,ta sandoyo ñuhun ñi chi tahan ñi.17 Ña chito ñi yoso cuhva cua coo vii

ñi.18Ña yuhvi ñi ndehe ñi chi ra Ndioo,cati tutu Ndioo can.

19 Chito yo ti chaha tutu Ndioocuenda yoso cuhva iyoñivi cuenda leychahnu. Chacan cuu cha yoni cua cuucati ti ñahni cuati iyo chi ñi. Chacancuu cha ndihi ñivi ñuñivi cua yaha nucua tachi tuni ra Ndioo. 20 Yoni ñivini chacoso vaha anima cha cuenda raNdioo, vati savaha ñi cuhva cati leychahnu. Chito ñivi ti iyo cuati chi ñi,vati chito ñi yoso cuhva cati ley can.

Nduvaha animañivi, vati chinu ini ñichi ra Ndioo

21 Vitin chito yo ti ñavi cuenda leychahnu chacoso vaha anima ñivi chira Ndioo. Ndicha ti ra Moisee chira ni cahan cuenda ra Ndioo chahacuenda tiempu chahnu, 22soconi cha-coso vaha anima ñivi, vati chinu iniñi chi ra Jesucristo. Chacoso vahaanimañican, vati ini cuhva quicuenda

Page 251: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU ROMANO 3:23 248 TUTU ROMANO 4:12ra Ndioo chi ndihi ñi. 23 Iyo cuatichi ndihi ñivi, ta cumani cha cua coovaha ñi cuhva iyo vaha ndicha raNdioo. 24 Chacoso vaha anima ñivi,vati savaha xaan ra tu manini chi ñi,vati maan ra Cristo Jesuu sacacu chiñi. Cuhva iin cha samani ra Ndioocuu chacan. 25 Ni tiso vaha ra Cristotiñu ni savaha ra Ndioo. Tiso vahara tiñu chi ndihi ñivi chinu ini ti chachihi ra cuenda maan ñi. Chacan nicua coto ñivi ti cuiti vaha iyo anima raNdioo, vati ña quicuenda ca ra cha nisavaha ñivi can cuati nu quichi quivi.26 Cundahvi ini ra Ndioo, vati cuni racha cua coto yo vitin tichi quivi ya tiiyo cuiti vaha anima ra, ta tiso vaha raanima ñivi chinu ini chi ra Jesuu.

27 Chacan cuu cha ña cuu nduraiyo. Ña cuu, vati ña cua coo cuiti vahaanima yo cha tacan―masi sacuinu yocuhva cati ley can. Cua coo cuiti vahaanima yo, vati chinu ini yo chi raJesuu. 28 Chacan cuu cha cati ndi tichacoso vaha anima ñivi, vati chinuini ñi chi ra Cristo, ta ñavi cha cuendani savaha ñi cuhva cati ley chahnu.

29 Sacahnu ñivi judío chi ra Ndioo,soco sacahnu tahanñivi cuu inga tucuñivi chi ra. Ndicha ti sacahnu tahanñi chi ra. 30 Iin ni rai cuu ra Ndioo.Chacan cuu cha tiso vaha ra Ndiooanima ñivi judío, vati chinu ini ñi chira, ta tiso vaha tahan ra anima ñivicuu inga tucu ñivi, vati chinu tahanini ñi chi ra. 31 Ña cua cati yo ti ñavaha ley chahnu can, vati vitin chachinu ini yo chi ra Cristo. Cua cati yoti cha iyo vaha chi, vati chinu ini yochi ra.

4Cuhva ni chacoo ra Abraham iti

chata1 Cua cucuhun ini ndo yoso cuhva

ni chacoo ra Abraham ra cuu ñivi yoiti chata tiempu chahnu. 2 Tu chandicha chacoso vaha anima ra, vatisacuinu ra cuhva cati ley, cua cuundurai ra, soco ña ni cuu ndurai ra itinuun ra Ndioo. [Chacan cuu cha catiyu ti ni chacoso vaha anima ra, vatichinu ini ra chi ra Ndioo,] 3 vati cati

tutu Ndioo ti chinu ini ra Abrahamchi ra Ndioo. Chacan cuu cha cati raNdioo ti cha ni chacoso vaha animara, cati tutu Ndioo. 4 Iyo ñivi sacuinucuhva cati ley can, ta saxini ñi ti ñavitu manini cuu cha cua cunda yahvi ñichi ra Ndioo. Saxini ñi ti iin cha cuasavaha nini xaan ra Ndioo chi ñi cuuchi. 5 Iyo inga ñivi ña saxini cuendaley can, soco chinu ini ñi chi ra Ndioo,vati maan ra cuu ra tiso vaha animañivi ni savaha ndavaha ni. Cati raNdioo ti ñican cuu ñivi chacoso vahaanima, vati cha ni chinu ini ñi chi ra.6 Ta ni cuhva cati ra David ti cua cusiiini ñivi, vati ñahni cha ni savaha ñi, tatiso vaha ra Ndioo anima ñi. 7 Cati raDavid can iti chata ti:Sii cuni ñivi,vati cucahnu ini ra Ndioo cuati ni

savaha ñi,ta sanaan ra chi chi.8 Sii cuni ñi,vati ña saxini ca ra Ndioo cuenda

cuati ni savaha ñi,cati ra David.

9 Cua cusii ini ndihi ñivi cuhva nicati ra David. Masi ni vii sacahnuñi costumbre chahnu, ta tahnda ñiinxini xuu ñi, masi ña sacahnu ñi cos-tumbre can, soco cua cusii ini ñi, vatichaha ndi cuenda ti ni chacoso vahaanima ra Abraham sutu yo, vati chinuini ra chi ra Ndioo. 10 Chacan catindi, vati ña ta sacahnu ra Abrahamcostumbre can, ta ni chacoso vahaanima ra chi ra Ndioo. Ñavi ti chani sacuinu xihna ra costumbre, taquechaha iyo vaha ra chi ra Ndioo.11 Iin cuhva ni cuu costumbre can. Nichacoso vaha anima ra chi ra Ndioo,vati chinu ini ra chi ra. [Chacan cuucha sacuinu ra costumbre can, vaticua coto ñivi ti chacoso vaha animara chi Ndioo.] Chacan cuu cha cuu rasava ni ta cua sutu ndihi ñivi chinu inichi ra Ndioo―masi ña sacuinu ñi cos-tumbre can, soco chacoso vaha animañi cha cuenda ra Ndioo. 12Ta ni cuhvacuu ra sava ta cua sutu ñivi sacuinucostumbre can, soco chinu tahan iniñi chi ra Ndioo cuhva ni chinu inimaan ra Abraham chi ra Ndioo, ta ñata sacahnu ra costumbre can.

Page 252: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU ROMANO 4:13 249 TUTU ROMANO 5:8Cua savaha ra Ndioo cuhva cati ra nu

quichi quivi, vati chinu ini ñivi chi ra13 Iti chata cati ra Ndioo chi ra

Abraham chi ndihi ñivi ra ti cua coovahañi, ta cua coo vii ñi nini cahnunuñuhun ñuñivi. Tacan cati ra Ndioo chira, vati cha ni chacoso vaha anima raAbraham chi ra Ndioo, vati chinu inira chi ra. Ñavi cuenda cha sacuinu raley chahnu can cuu chi. 14 Tu cua coovaha ñivi, vati sacuinu ñi costumbreni cuhva ni cati ra Ndioo iti chata, cuacati yo ti ñahni yavi ndaa cha chinu iniyo chi ra, ta ña ndicha ra cuhva cati ra.15 Nu iyo ley chito ñivi ti cuati ndacuñi, ta cua cutuni ñi, vati cua cuxaan raNdioo chi ñi, soco ñahni cuati cua coochi ñivi, tu ñahni ley iyo.

16 Chacan cuu cha iyo cuiti vahaanima ñivi, vati chinu ini ñi chi raNdioo. Tu manini cuu chi. Chacancuu cha cha ndicha cuu cha cati raNdioo cuenda ndihi ñivi cuu ñivi raAbraham iti chata. Tacan ni cua cooñivi sacahnu chi ley can, ta tacan nicua coo tahanñi chinu ini chi raNdioocuhva ni chinu ini ra Abraham, tandihi maan yo cuu ñivi ra. 17 Catitutu Ndioo cuenda ra Abraham ti cuasavaha ra Ndioo cha cua coo xaan ñivira Abraham can, cati chi. Vaha xaancuhva ni chinu ini ra Abraham chi raNdioo, vati maan ra cuu ra chaha tundee ini, ta nandoto ndico ñivi ndii, tamaan ra cuu ra cua savaha ndihi chani cua coo iti nuun.

18 Cha ni yaha quivi cha cua coosehe ra Abraham, soco ñahni cha nisaxini ra, vati chinu ini ra ti cua coosehe ra, ta tuvi xaan ñivi ra cua coo.Chacan chinu ini ra, vati cha ni catira Ndioo chi ra ti tuvi xaan ñivi raAbraham cua coo iti nuun, cati ra.19 Chito ra ti ñahni ca tu ndee ini iyochi maan ra, vati cha chahnu xaan ra,vati cha ni queta ra iin ciendu cuiyara. Chito ra ti chahnu tahan ña Sara,ta ñahni seheña chacoo, soconi chinuini ra chi ra Ndioo. 20 Ña ni saxini rati ña cua cuu coo sehe ñi, vati chinuini ra cuhva ni cati ra Ndioo chi ra.Nihin ca chinu ini ra chi ra Ndioo, tasacahnu vaha xaan ra chi ra. 21 Chitovaha ra ti cua cuu savaha ra Ndioocuhva ni cati ra chi ra. 22 Chacan cuu

cha cati ra Ndioo ti ni chacoso vahaanima ra Abraham, vati chinu ini rachi ra.

23Chacanni cati raNdioo cuenda raAbraham, 24 soco cati tahan ra tuhuncan cha cuenda maan yo. Ta ni cuhvacua cati ra Ndioo ti cha iyo cuiti vahaanima yo, vati chinu ini yo ti chahara tu ndee ini chi ra chahnu Jesuu,ta natacu ndico ra tañu ñivi ndii.25Ni chihi ra, vati cua sanaan ra cuatisavaha yo, ta ni natacu ndico ra, vaticua coso vaha anima yo.

5Ñahni cuati cua tiso ra Ndioo chi ñivi

ra1Chacan cuu cha iyo taxin animayo

chi ra Ndioo cuenda cha ni savaha rachahnu Jesucristo, vati cha ni chacosovaha anima yo, vati chinu ini yo chi raNdioo. 2 Cha cuenda cha ni savaha raJesucristo chaha ra Ndioo tu maninichi yo, vati chinu ini yo chi ra. Cusiiini yo, vati ndatu yo nda cua nda cuasavaha ra chi yo cuhva iyo maan ra.3Tani cuhva cusii ini yo, vati ndehe yotu ndoho. Chito yo ti nu cua ndehe yotu ndoho, cua cutuhva yo yoso cuhvacua cundee ini yo. 4 Tu cua cundeeini yo, cua cutuhva yo yoso cuhva cuacuu yo ñivi vaha. Tu cua cuu yo ñivivaha, cua cutuhva yo yoso cuhva cuacuatu yo nda cua nda cua savaha rachi yo cuhva iyo maan ra. 5 Tu cuacuatu yo cha cua savaha ra Ndioo, ñacua coo tu ca nuun chi yo, vati cuasavaha ra cuhva cati ra, vati chaha racha iyo ra Tati Ndioo chi yo. Tacan nichito yo ti cuni mani xaan ra Ndioochi yo.

6 Ni vii ndacu yo ndavaha ni nuquichi quivi, ta ña ni cuu tindee yo chiyo, ta ni quichi cuvi ra Cristo cuendacuati yo quivi ni tiso ra Ndioo, [socoña ni cuni yo chi ra Ndioo quivi can].7Ña tuhva yo sacacu yo chi ñivi―masiñivi vaha ndicha cuu ñi, tu cua cuviyo cha cua savaha yo chacan. 8 Tamaan ra Ndioo sanahan ra chi yo ticuni mani xaan ra chi yo, vati chihira Cristo cuenda yo, ta ni vii ndacu yo

Page 253: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU ROMANO 5:9 250 TUTU ROMANO 6:8cuati. 9Vitin cha chacoso vaha animayo, vati cha ni chihi ra. Chacan cuucha chito vaha xaan ca yo ti cua cacuyo nu cua tachi tuni ra Ndioo chi ñivindacu ndavaha ni. 10 Ni vii nduxaanyo chi ra Ndioo, ta sandumani ndicora chi yo, vati chihi sehe ra cuendayo. Chacan cuu cha chito vaha xaanca yo ti cua cacu yo nu cua cuxaanra Ndioo chi ñivi, vati cha iyo nditondico ra Cristo, ta ndumani ndico yochi ra Ndioo. 11 Tacan cuu, ta cusii initahan yo, vati cha ni ndumani ndicora Ndioo chi yo cuhva cha ni savahara chahnu Jesucristo.

Ndoyo ñuhun ñivi savaha ra Adán,soco nduvaha ndico ñivi savaha ra Cristo

12 Xihna cuii ni savaha ra Adáncuati. Chacan cuu cha ndacu ndihiñivi ñuñivi cuati, ta chihi ñivi, vatindacu ñi cuati. Chacan cuu cha chihindihi ñivi, vati ndihi ñi cuu ñi ndacucuati. 13 Ña ta tiso ra Ndioo ley, ta nisavaha ñivi cuati nu ni quichi quivi,soco ña ni tiso ra Ndioo cuati ñican,vati ña ta coo ley ra. 14Chihi ndihi ñivinda quivi ra Adán nda cua nda quivichaha ra Ndioo ley chi ra Moisee.Chihi ñivi―masi ña ni savaha ñi cuaticuhvani savaha raAdán. Cuhva iin raicha cua coo iti nuun ca cuu ra Adáncan.

15Ñavi cuhva cha ni savaha ra Adáncuu cha ni savaha ra Cristo. Ni savahara Adán cuati, ta iin tuhun ni raicuu ra. Chacan cuu cha chihi ñivi,soco vaha xaan ca savaha inga ra,vati ni savaha ra Jesucristo tu maninichi yo. Chacan cuu cha iyo xaan tumanini chi tuvi ñivi. Chacan cuuiin cha samani ra Ndioo, 16 soco tucucuhva iyo cha ni samani ra Ndioo.Ñavi cuhva cha ni savaha ra Adáncuu chi. Iin tuhun ni cuati ni savaharacan, ta ni chacoo cuati chi ndihiñivi, soco vitin cha ni savaha ra Ndiootu manini, ta cha ni chacoso vahaanima ñivi―masi cuaha xaan cuati nisavaha ñi. 17 Chihi ndihi ñivi, vati iintuhun ni ñivi cuu ñi ni savaha cuati.Vitin cua coo ndito vaha ñivi, ta cuacoo xaan tu manini chi ñi. Cua cosovaha anima ñi, vati cha cuenda cha nisavaha iin tuhun ni ra Jesucristo.

18 Ni cua cutuni ndihi ñivi, vati iintuhun ni ra ni savaha cuati xihna ca.Ta ni cuhva cua coso vaha anima ñivichi ra Ndioo. Cua coso vaha animañi, vati iin tuhun ni ra iyo cuiti vahandicha anima. 19 Ndacu ñivi cuati,vati ña ni tasoho iin rai. Ta ni cuhvacua coso vaha anima ñivi, vati nitasoho inga ra.

20 Queta quivi ni tiso ra Ndioo ley.Chacan cuu cha chito ñivi ti iyo cuatiñi. Chito ñi ti iyo ndicha cuati ñi, socosavaha xaan ca ra Ndioo tumanini chiñi. 21 Chihi ñivi, vati savaha ñi cuati.Ta ni cuhva chacoso vaha anima ñivi,vati savaha ra Ndioo tu manini. Cha-can cuu cha cua coo ndito ni chi racuenda cha ni savaha ra chahnu Jesu-cristo.

6Ña tuhva ñivi Ndioo savaha ca ñi

cuati1Ña cua cati yo ti ni cua savaha yo

cuati, vati tacan sa cua savaha ca raNdioo tu manini chi yo. 2 Ñavi, xaa.Cha chahnda ini yo chacan, ta ña cuuca savaha yo cuati. 3 Chito ndo ñacucha ni chanduta yo cuenda ra Cristo.Cha ni chanduta yo cuenda ra Cristo,vati cuu chi sava ni ta cua iin cha chihiyo cuhva ni chihi maan ra. 4 Tacancuu, ta cuu chi sava ta cua iin chacuchi tahan yo cuhva ni cuchi maanra, vati cha ni chanduta yo cuenda ra.Chacan cuu cha cha ni nduchaa animayo, vati tucu cuhva iyo yo, vati cuuchi sava ta cua iin cha natacu ndico yocuhva ni natacu ndico ra Cristo tañuñivi ndii, vati iyo xaan tu ndee ini chisutu ra.

5Cua nduchaa cuhva iyo yo, vati ñacua savaha ca yo cuati cuhva ña nisavaha maan ra cuati. Cua coo vahayo chi sutu ra cuhva iyo vaha maan rachi ra nu ni natacu ndico ra. 6 Chitoyo ti cha ni naan cuhva ni chacoo yo.Chacan cuu cha ña cua savaha ca yocuati ni suhva cuhva ni savaha yo nuquichi quivi. 7 Tacan cati yu, vati ñacua savaha ca yo cuati, vati cuu chisava ni ta cua cha ni chihi yo chi ra.8 Tu ndicha ti ña cua savaha ca yo

Page 254: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU ROMANO 6:9 251 TUTU ROMANO 7:6cuati cuhva ña ni savaha ra, chinuini yo ti cua coo ndito tahan yo chira. 9 Chacan chinu ini yo, vati chitoyo ti natacu ndico ra Cristo tañu ñivindii, ta ña cua cuvi ca ra, vati ña cuuca. 10 Iin tuhun ni chaha ni chihi racuenda cuati ñivi ñuñivi, soco vitincha iyo ndito ndico ra chi ra Ndioo.11Chacan cuu cha cua saxini ndo ti ñacua savaha ca ndo cuati, soco cua coondito ndo chi ra Ndioo, vati iyo inuunni ndo chi ra Cristo Jesuu.

12 Chacan cuu cha na ña cua cuhvaca ndo cha cua savaha ndo cuaticuhva cuni maan ndo. 13Ña savaha cando cuati cuhva ndacu ñivi ndavahani, soco coo ndo chi ra Ndioo, vaticha ni nduvaha ndico anima ndo. Nacua savaha ndo cha vaha ndicha chira Ndioo, 14 vati ñahni ndatu cha cuasavaha ca ndo cuati. Ñahni ndatu can,vati ña iyo ndo cuenda ley chahnucan. Iyo ndo cuenda tu manini cha nisavaha ra Ndioo.

Iin cuhva yoso cuhva iyo ñivi cuumusu chi chitoho ñi

15Ña cua cati ndo ti cua cuu savahayo cuati, vati ña iyo ca yo cuendaley chahnu, ta vitin iyo tu manini chira Ndioo. Ña cua cati ndo chacan.16 Chito ndo ti tu cua cati ndo chiiin ñivi ti cua cuu ndo musu ñi, cuatasoho ndo cuhva cati ñi. Tu cuatasoho ndo chi ñivi, sava ni ta cua iinmusu ñi cua cuu ndo. Chacan cuu chacati yu ti tu cua savaha ndo cuati, cuacuvi ndo. Tu cua tasoho ndo cuhvacati ra Ndioo, cua coso vaha ndichaanima ndo. 17 Mani cuati ni savahando nu quichi quivi, soco chahi tiahvindioo chi ra Ndioo, vati chi ndihi cuiianima ndo ndacu ndo cuhva ni catituhun ndi chi ndo. 18 Mani cha vahandicha cuhva cuni ra Ndioo ndacundo vitin, vati ña savaha ca ndo cuati.19 Tacan cati yu, vati ña ta coto vahando yoso cuhva iyo ra Ndioo. Nuquichi quivi ni savaha ndo cuati, tamani ndavaha ni savaha ndo, vatitacan ni chacoo ndo, soco vitin manicha vaha ndicha na cua savaha ndo,vati cua coo ii ndo chi ra Ndioo.

20 Nu ni savaha xaan ndo cuati ñani tichaha ni ndo cuenda cha vaha

ndicha. 21 Ñahni yavi ndaa cha nisavaha ndo quivi can, ta vitin ca-han nuun ndo cuenda chacan, vaticuenda chacan ndoyo ñuhun ñivi.22 Vitin ña saxini ca ndo cha cuasavaha ndo cuati. Musu ra Ndioo cuundo. Chacan cuu cha cua coo ii ndochi ra Ndioo, ta cua coo ndito ndochi ra ndihi ni quivi ndihi ni tiempu.23Tu cua savaha ñivi cuati, cua ndoyoñuhunñi cuenda raNdioo, soco tu cuacoo inuun ñivi chi ra chahnu CristoJesuu, cua cuhva ra Ndioo cha cua coondito ñi chi ra ndihi ni quivi ndihi nitiempu.

7Iin cuhva yoso cuhva iyo ñivi ni tan-

daha1 Yani xaa, vitin chahi cuenda chi

ndo, ta ñivi chito ley can cuu ndo.Chito ndo ti iyo cha cua sacuinu ñivicuhva cati ley nda cua nda cua cuviñi. 2 Tu cua tandaha iin ñahan chi iiña, cua cuu ña ñasihi ra nda cua ndacua cuvi ra, cati ley can. Tu cua cuvira, cua cuhva ley can cha cua tandahandico tucu ña. 3 Chacan cuu cha cuasavaha ña cuati, tu cua coo ña chi ingarai, ta ni iyo ndito ra cuu ii ña, soconda cua cuvi ii ña, ta sa cua ndoo nunandico ña, ta ñahni cuati cua savahaña, tu cua coo ña chi inga rai, cati leychahnu.

4Yani xaa, ta ni cuhva ñahni ca yavindaa ley chahnu cuenda maan ndo,vati cha ni chihi ra Cristo. Iyo ndoinga cuenda vitin, vati iyo ndo cuendara ni natacu ndico tañu ñivi ndii. Cha-can cuu cha cua satiñu vaha yo chi raNdioo. 5Nu ni chacoo yo cuenda suvini maan yo cuni yo savaha yo cuati,vati chito yo yoso cuhva iyo ley can.Chacan cuu cha mani cuenda cha cuandoyo ñuhun yo savaha yo. 6Vitin ñaiyo ca yo cuenda ley can. Cha ndihichacan cuenda maan yo. Chacan cuucha ña satiñu yo cuenda cha chahnucuhva iyo chi nu tutu, soco satiñuyo cuenda cha chaa, vati iyo ra TatiNdioo chi yo.

Page 255: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU ROMANO 7:7 252 TUTU ROMANO 8:6Cuenda ley chahnu nihin ra Paulu

cuhva ti ni savaha ra cuati7 Ña cuu cati yo ti ndavaha ni cuu

ley chahnu can. Ñavi, xaa. Nihinyu cuhva ñaan cha cuu cuati, vaticuhva can iyo ley can, vati cati leyti ña cua cuni yo cha iyo chi tahanyo. Chacan cuu cha chite ti ña vahachacan, 8 soco cuaha xaan cuni yu chaiyo chi tahin, vati chite ti cuati cuu chicuhva cati ley can. Ña chito yo ñaancha cuu cuati, tu ñahni ley chaha chachini tuni chi yo. 9 Xihna ca ña chiteñaan cha cuu ley can, ta ña tichahi,soco queta quivi ni quechaha chite leycan. Chacan cuu cha ni savahi cuati,soco ña vaha cuni yu. 10 Iyo ley can,vati cua sacuinu ñivi chi chi, ta cuacoo ii ñi chi ra Ndioo, soco cuendachi chito ñivi ñaan cha cuu cuati, tandoyo ñuhun ñi. 11 Chite ti ni savahicuati, vati chite yoso cuhva cati leychahnu can. Chacan cuu cha ndoyoñuhin, vati ni savahi cuati.

12 Ta ley can―chaha ra Ndioo chichi. Iin cha vaha ndicha cuu chi,ta tuhun ii cuu chi. 13 Ña cua catiyu ti ni ndoyo ñuhin, vati ña vahachi. Ñavi, xaa. Ndoyo ñuhin, vati nisavahi cuati, ta chite ti cuati cuu chani savahi, vati ñavi cuhva cati ley vahacan cuu cha ni savahi. Chacan cuu chachito vaha yo ñaan cha cuu cuati, tachito yo ti xaan xaan cuu cuati cancuhva cati ley.

14 Chito yo ti iyo ley can cuenda raNdioo, ta cuenda ñuhun ñuñivi iyoyu, vati mani cuati cuni yu savahi.15 Ña cutuni ini yu ñaan cha cuu chandacu i, vati ña ndacu i cuhva chacuni yu, ta cuhva cha ña vaha cuniyu―chacan ni ndacu i. 16Nuni savahicuhva cha ña cuni yu, chahi cuendati cha vaha cuu ley can. 17 Vitin ñacuni savahi cha ndavaha ni can, socoiyo cuati chihin yu. Chacan cuu chani vii ndacu i chi chi. 18 Chacan cuucha chite ti ñahni cha vaha saxini yuchi anime. Tacan cati yu, vati cuniyu savahi cha cuu cha vaha, soco ñacuu savahi chi chi. 19 Ña cuu savahicha vaha cuhva cuni yu, soco ndacu

ni yu cha ndavaha ni, ta ña cuni yuchacan. 20 Ndicha ti ndacu i cha ñacuni yu, soco ñavi cuhva cuni yu cuuchi. Ndacu i chi chi, vati iyo cuatichihin yu.

21 Chacan cuu cha nihin yu cuhvati mani cha ndavaha ni savahi nu nicuni yu savahi cha vaha. 22 Chi animecuni yu ley Ndioo, 23 soco nihin yucuhva ti iyo inga cha iyo chihin yu.Iyo cuati chihin yu. Chacan cuu chaña nduinuun cuhva cha saxini yu, tani ña cundee savahi cha vaha.

24 Ndahvi xaan ndahvi xaan cunianime. Yoni iyo nu ñuhun ñuñivi chacua sacacu chihin yu nu ndoyo ñuhin,25 soco chahi iin tiahvi ndioo chi raNdioo, vatimaan ra chahnu Jesucristocua sacacu chihin yu. Chacan cuucha ndacu i cuhva cati ley Ndioo chindihi cuii anime, soco ni iyo nu ndoyoñuhin, vati ni iyo cuati chihin yu.

8Tindee ra Tati Ndioo chi ñivi Ndioo

1Chacan cuu cha chito yo vitin ti ñacua cutuni ñivi iyo cuenda ra CristoJesuu, vati ña tuhva ca ñi savaha ñicuati. Cuhva cuni ra Tati Ndioo ndacuñi vitin. 2 Ña cua cutuni yo, vati cuasavaha ra Tati Ndioo cha cua coo yochi ra Cristo Jesuu, ta ña cua ndoyoñuhun yo, vati ña cua tiso ra cuatichihin yo. 3 Ni tava tiñu ra Ndioosehe ra, ta ni chacoo ra cuhva iyo ñivindacu ndavaha ni, vati cua sanaan racuati ndacu ñi. Tacan ni cua sanaanra cuati can, vati ña cuu naan cuatiñi cuenda ley chahnu can. Ña nicuu, vati iyo xaan ndavaha ni chi ñi.4 Sanaan ra Ndioo cuati yo. Chacancuu cha cua cuu savaha yo cha vahacuhva cati ley, vati ndacu yo cuhvacuni ra Tati Ndioo. Ña ndacu ca yocuhva cuni maan yo.

5 Ñivi iyo cuenda ñuhunñuñivi―saxini ñi cuhva cuni maanñi, soco ñivi iyo cuenda ra TatiNdioo―saxini ñi cuhva cuni maan ra.6Tu cua saxini ñi cuhva cuni maan ñi,cua ndoyo ñuhun cuii ñi, soco tu cuasaxini ñi cuhva cuni ra Tati Ndioo, cua

Page 256: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU ROMANO 8:7 253 TUTU ROMANO 8:28coo taxin anima ñi, ta cua coo nditoñi chi ra Ndioo. 7Tacan ni iyo chi, vatitu cua saxini ñivi cuhva cuni ñi, cuacuxaan ini ñi chi ra Ndioo. Ña cuasacuinu ñi cuhva cati ley Ndioo, vatiña cuu chi ñi. 8 Chacan cuu cha ñacua cuu savaha ñivi can cha cua cusiiini ra Ndioo, vati ndacu ñi cuhva cunimaan ñi.

9 Ta maan ndo―ña iyo ndo cuendañivi ñuñivi. Iyo ndo cuenda ra TatiNdioo, vati iyo ra chi ndo. Tu ña iyo raTati Ndioo chi ndo, ña iyo ndo cuendara Cristo. 10 Tu iyo ra Cristo chi ndo,masi cua cuvi ndo, vati ni iyo cuatichi ndo, soco cua coo ndito ndo chira Ndioo, vati ni chacoso vaha animando. 11Chaha ra Ndioo tu ndee ini chira Jesuu, ta natacu ndico ra tañu ñivindii. Tu iyo ra Tati Ndioo chi ndo, cuacuhva tahan ra cha cua cuu natacundico tahan ndo nu cua cuvi ndo, vatiiyo tahan ra Tati Ndioo chi ndo.

12 Yani xaa, chacan cuu cha ninixaan cha cua nacoo ihni yo cha iyocuenda ñuhun ñuñivi. 13 Tu cua coondo cuenda ñuhun ñuñivi, cua ndoyoñuhun cuii ndo, soco tu cua nducundo cha cua tindee ra Tati Ndioo chindo, ta cua saña ihni ndo ndavaha nicha ndacu ñivi ñuñivi, cua coo nditondo.

14Ñivi Ndioo cuu ñivi ndacu cuhvacati ra Tati Ndioo. 15 Chacan cuu chasavaha ra cha cuu ndo sava ni ta cuasehe ra Ndioo. Ña savaha ra cha cuacuu ndo sava ta cua iinmusu ra, ta cuacuyuhvi ndico ndo. Sava ta cua sehera cuu ndo. Chacan cuu cha cuu catindo chi ra ti sutu ndo chi ra. 16 Ini raTati Ndioo cati tuhun chi yo, ta chitotahan yo ti sehe Ndioo chi yo. 17 Cuanihin tahan yo cuhva cua cuhva raNdioo chi yo cuhva ni nihin ra Cristo,vati sehe ra chi yo. Cua nihin yocha cua cuhva ra Ndioo, tu cua ndehetahan yo tu ndoho cuhva cha ni ndehemaan ra Cristo tu ndoho. Chacan cuucha cua coo ndito ndico yo chi ra.

18 Yuhu saxini ti ñahni tuhun chacua ndehe yo tu ndoho vitin tichiquivi ya. Vaha xaan ca cha cua ndeheyo cuhva cahnu xaan cha cua savaha

ra Ndioo chi yo nu cuahan quivi.19 Cha ni savaha ra Ndioo ndihi cuiicha iyo nu ñuhun ñuñivi ya ta iti siquiandivi, ta cua coo ndihi chacan ndacua nda quivi cua savaha ra Ndioocha cahnu xaan ñivi cuu ndihi ñivira. 20 Ndihi cha iyo nu ñuhun ñuñiviya―ndoyo ñuhun tahan chi. Ñavicuhva cha cua coo xihna cuu chacan,soco cha cuahan ndoyo ñuhun ndihichi, [vati ni ndoyo ñuhun iin ñiviñuñivi]. Cha cuahan ndoyo ñuhunndihi cha iyo, soco cua queta quivicua nduchaa ndico chi cua savaha raNdioo. 21 Tacan ni cua coo chi, vatiña cua ndoyo ñuhun ca chi, soco cuanduchaa ndico chi cuhva cua nduchaandico ndihi ñivi cuu sehe ra Ndioo.22 Chito yo ti iyo ndihi cha ni savahara Ndioo chi tu ndoho nda cua ndavitin. 23 Ta ni cuhva cha iyo tahanyo chi tu ndoho, soco ndatu vaha yonda cua nda quivi cua sama ra cuhvaiyo yo, ta cua cuu ndicha yo sehe ra.Tacan ni cua nduchaa yo cuhva iyoyo. Tacan ni ndatu yo, ta cha ni chahara cha iyo ra Tati Ndioo chi yo. Chani chaha xihna ra cuu chacan. 24 Chani sanduvaha ra anima yo. Chacancuu cha ndatu yo cha cua savaha raiti nuun ca. Yoni ndatu cha ni nihinñi nu ni quichi quivi, soco ni ndatumaanyo, vati ña ta nihin yo cuhva catira. 25 Tu ña ta nihin yo cha ndatu yo,na cua cundee ini yo cuatu yo nda cuanda cua nihin yo chacan.

26 Ta ni cuhva cua tindee ra TatiNdioo chi yo ñaan cha cuu cha cumaniyo. Tindee ra, vati ña chito yo yosocuhva cua cahan ndahvi yo chi raNdioo, soco maan ra cahan chi raNdioo cuenda yo, ta ña tuhva yo ca-han yo cuhva cahan maan ra. 27Chitora Ndioo yoso cuhva saxini yo chi an-ima yo. Chacan cuu cha chito ra ñaancha cati ra Tati Ndioo, vati cahan racuenda yo cuhva cuni maan ra Ndioo.

Cua tindee ra Ndioo, ta cua sacanaanñivi ra

28 Chito yo ti cua savaha ra Ndioocha cuaquee vahandihi cha cua tahanñivi cuni chi ra, vati cha ni nacachi ra

Page 257: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU ROMANO 8:29 254 TUTU ROMANO 9:10chi ñi cuhva ni cuni maan ra. 29Tacanni savaha ra, vati cha ni nacoto ra chiñi nda ni iti chata, ta suvi ni iti chatasaxini ra ti cua coo ñi cuhva iyo sehera. Chacan cuu cha tuvi ñivi cuu ñi, tamaan ra cuu xini. 30 Nu quichi quivini saxini ra Ndioo ti cua coo ñivi ra, tani nacachi ra chi ñi. Suvi ni chi ñicantiso vaha ra anima, ta cua sacahnundicha ra chi ñi nu cuahan quivi.

31 Chacan cuu cha yuhu cati ti yoniiyo cha cua tava ndaa chi yo, vatitindee ra Ndioo chi yo. 32 Suvi ni chisehe ra ni tava tiñu ra, ta ni chahara cha ni chihi ra cuenda ndihi yo.Chacan cuu cha chito yo ti cua savahaca ra cha vaha chi yo cuhva cha nisavaha ra cha vaha chi sehe ra. 33Yonicua tiso cuati chi yo, vati ñivi ra Ndioocuu yo, ta maan ra cuu ra ni tiso vahatiñu. 34 Yoni cua tachi tuni chi yo,vati ra Cristo cuu ra cahan mani chira Ndioo cuenda yo, ta maan ra cuu racha ni chihi, ta natacu ndico ra tañuñivi ndii, ta vitin iyo ra chi ra Ndioo.35 Yoni cua cuu sanini chi ra Cristo,ta cua saña ra cha cuni mani ra chiyo. Vasi cua ndehe yo tu ndoho. Vasicua cani tahan ñivi chi yo cuenda raCristo. Vasi cua coo tama. Vasi ña cuaqueta sahma cua cunami yo. Vasi iyoñaan cha cua tahan yo. Vasi cua cahniñivi chi yo, soco ña cua saña ra chi yo.36 Cati tutu Ndioo cuenda ñivi ra ti:Ndihi ni quivi cuni cahni ñivi chi ndi,vati chinu ini ndi chihun.Saxini ñivi ti iyo ndi cuhva iyo ri

mbee,vati ndihi ni quivi chahni ñi chi ri

nuyahvi,cati ñivi Ndioo chi ra. 37 Vasi cuandehe yo ndihi tu ndoho can, socotaqui xaan cua sacanaan yo, vati iyora cuni mani chi yo, ta tindee ra chiyo. 38-39 Chito vahi ti yoni cua cuucasi chi ra Ndioo, ta cua saña ra chacuni mani ra chi yo cuenda ra chahnuCristo Jesuu. Vasi cua cuvi yo. Vasiña cua cuvi yo. Vasi cua cuni casi racuu tatun Ndioo. Vasi cua cuni casirun tati cuihna. Vasi cua cuni casi runiyo vitin. Vasi cua cuni casi run cuacoo iti nuun. Vasi cua cuni casi run

iyo iti siqui. Vasi cua cuni casi run iyoiti nu ñuhun ñuñivi. Vasi iyo ñaan carun cua cuni casi, soco ña ta ñahni niiin run cua cuu casi cha cuni mani rachihin yo.

9Cha ni cati ra Ndioo ti ñivi Israel cuu

ñivi ra1 Cuenda ra Cristo cahin cha

ndicha, ta ña sandahyu ñahin chi ndo.Tindee ra Tati Ndioo chihin yu, tachito vahi chi anime ti cha ndicha cuuchi. 2 Chacan cuu cha chahi cuendachihin ndo, vati ndahvi xaan cunianime, ta ña ni chacuita cha cuihyacuni anime. 3Cuni xain cha cua saxinivaha ñivi tahan yu chi ra Ndioo, tañahni tuhun―masi cua ndoyo ñuhincuenda ra Cristo, tu tacan sa cua cuusaxini vaha ñi chi ra. 4Ñivi Israel cuuñi, ta sehe Ndioo cuu ñi. Chi maan ñiiyo tu ndee ini ra Ndioo, ta chi maanñi ni tiso vaha ra Ndioo tiñu iti chata,ta ni ndoo vaha tuhun. Chi maan ñiiyo ley chahnu, ta maan ñi cuu ñisatiñu chi ra Ndioo. Chi maan ñi nicati ra yoso cuhva cua savaha ra nucuahan iti nuun. 5 Ñivi ñi cuu ra cuusutu ñuun iti chata tiempu chahnu,ta suvi ni ñivi ñi cuu ra Cristo. Na cuasacahnu yo chi ra Ndioo ndihi ni quivindihi ni tiempu, vati maan ra cuu randaca ñahan chi ndihi cuii cha iyo.Na cua cuu chi tacan ni.

6 Ña cua cuu cati yo ti ña cua queetuhun cuhva ni cati ra Ndioo iti chata.Ña ndihi ñivi cuu ñivi Israel cuu ñiviIsrael ndicha. 7Ña ndihi ñivi ra Abra-ham cuu ñivi ra Ndioo, vati cati tutuNdioo ti ndihi ñivi cua coo cuendaiin tuhun ni ra Isaac―ñican ni cuacuu ñivi Abraham, cati chi. 8 Chacancuu cha ñavi cuenda cha ni cacu ñivicuenda ra Abraham cuu ñi ñivi Ndioo,soco ñivi ndicha ra cuu ñivi chinu inicuhva ni cati ra iti chata. 9 Tuhunya cuu tuhun ni cati tuhun xihna raNdioo chi ra Abraham, vati cati ra ticua quichi ra cuhva ni cati ra, ta sa cuacoo iin sehe ña Sara, cati ra.

10Ni iyo inga tuhun, vati ni chacooña Rebeca chi ra Isaac ii ña―ra cuuñivi yo tiempu chahnu, ta ni tuvi sehe

Page 258: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU ROMANO 9:11-13 255 TUTU ROMANO 9:32ña tichi ña. 11-13Ña ta cacu ve xinihincan, ta ni ña ta savaha ve cha vahani cha ndavaha ni, ta cati ra Ndioochi ña ti cua satiñu tatun ra chanihinchi ra cuu ra luhu, cati ra. Cuhvani cati tutu Ndioo cuu chacan, vaticati chi ti cuni mani ra Ndioo chi raJacob, soco ña cuni ra chi ra Esaú, catichi. Chacan cuu cha nihin yo cuhvati ndacu ra Ndioo cuhva ni cuni maanra. Ni nacachi ra chi ñivi cuni ra, ta ñasaxini ra ñaan cha savaha ñi.

14 Tacan ni savaha ra Ndioo, socoña cuu cati yo ti ña vaha savaha ra,15 vati cati ra Moisee cuenda ra Ndiooiti chata ti cua cundahvi ini ra Ndioochi ñivi, soco maan ra cua cati ndaañi cuu ñi cua cundahvi ini ra, cati ra.16 Chacan cuu cha cati yu ti ña ndacura cuhva cuni ñivi. Ña ndacu ra cuhvasanini ñi. Ndacu ra cuhva cuni maanra, vati cundahvi ini ra chi ñivi. 17 Iyotutu Ndioo cuhva cati ra Ndioo chi randaca ñahan chi ñivi Egipto iti chata.Cati ra Ndioo chi racan ti chaha ratiñu chihin ra ndaca ñahan can, vaticuni ra sanahan ra chihin ra ti iyo tundee ini chihin ra Ndioo. Chacan cuucha cua coto ndihi ñivi ñuñivi yoo raicuu ra, cati ra Ndioo chi ra. 18 Chacancuu cha ni nanducu ra ndaa ñi cunira, ta cundahvi ini ra chi ñi, ta ndaañi cuni ra―ndusoo ñi savaha ra.

19 Chacan cuu cha cua saxini ndoti ña vaha cha cua tiso ra cuati chiyo, vati yoni cuu casi cuhva cuni ra.20 Hombre, ña cua saxini ndo ti ñivicahnu cuu ndo, ta cua cahan ndicondo chi ra Ndioo. [Cua cati yu iincuhva chi ndo.] Ña tuhva cahanquisi chi ra savaha chi chi. Ña catichi ti ña vaha cuhva cha ni savahara chihin chi. 21 Ta ra satiñu chindahyu―cuu savaha ra cuhva cunimaan ra chi ndahyu can. Cuu savahara iin cha taqui, ta cuu savaha ra ingacha ndahvi.

22 Chacan cuu cha cuu cundee inira Ndioo cha ndacu ñivi ndavaha ni.Ñican cuu ñi cua ndoyo ñuhun, vaticuenda chacan iyo ñi. Cundee ini ra,soco cuni ra sanahan ra chi yo yosocuhva cua nduxaan ra chi ñivi, ta cunira cha cua ndehe ñivi ti iyo tu ndee

ini chi ra, soco cundee ini ra chi ñi.23 Chacan cuu cha cua sacoto ra chiyo ti cahnu xaan ñivi cua cuu ñivicundahvi ini ra, vati cuenda chacaniyoñi. 24Tacanni chani nacachi ra chimaan yo. Iyo yo―ñivi judío cuu yo,ta iyo tahan yo―ñivi cuu inga tucuñivi cuu yo, soco chi ndihi yo cuni raNdioo. 25 Cuhva cati ra nu tutu ni taara Osea iti chata cuu chi, vati cati raNdioo cuenda ñivi cuu inga tucu ñiviti:Iyo ñivi―ñavi ñivi yu chihin ñi,soco cua savahi cha cua cuu ñi ñivi yu.Xihna ca ña cuni yu chi ñi,soco cuni yu chi ñi vitin.26 Iyo nu ni cati xihna yu ti ñavi chi

yuhu cuu ñi, cati yu,ta suvi ni ican nu cati yu tuhun can

cua cati ñivi ti ñivi ra Ndioondito cuu ñi,

cati ra. 27 Ta cuenda ñivi Israel catira Isaía ti cuhva iyo yuti yu tañuhuniyo ñivi Israel, [vati tuvi xaan ñi iyo,]soco ña tuvi ñi cua cacu, 28 vati yatinxaan cua sandihi ra chahnu tiñu nuñuhun ñuñivi ya. 29 Cua savaha racuhva ni cati ra Isaía iti chata, vati catira cuenda ñivi Israel ti:Tu ña cua sacacu ra chahnu Ndioo uvi

uni yo,cua ndoyo ñuhun cuii yo cuhva

ni ndoyo ñuhun ñivi ñuunSodoma chi ñivi ñuunGomorra iti chata,

cati ra.Ña chinu vaha ini ñivi judío tuhun

vaha30 Chacan cuu cha cua cati yu ti ña

nducu ñivi cuu inga tucu ñivi cuhvacha cua coso vaha anima ñi chi raNdioo, soco cha ni chacoso vaha an-ima ñi chi ra. Cundee chacoso vahaanimañi chi ra, vati chinu ini ñi chi ra.31 Ta ñivi Israel―nducu ñi cuhva chacua coso vaha anima ñi chi ra Ndioocuenda ley chahnu, soco ña cundeesacuinu ñi cuhva cati ley can. 32 Ñacundee ñi coso vaha anima ñi chi raNdioo, vati saxini ñi ti cua coso vahaanima ñi cuenda cha cua savaha ñicha vaha. Ña chito ñi ti tu cua cuinuini ñi chi ra, cua cundee coso vaha

Page 259: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU ROMANO 9:33 256 TUTU ROMANO 10:21anima ñi. Ndoyo ñuhun ñi, vati ñanihin ñi cuhva. Cha cuu ñi sava ta cuaiin ñivi, ta yani chaha ñi chata yuu,ta ndoyo ñuhun ñi. 33 Tacan cati tutuNdioo, vati ra Cristo cuu sava ta cuaiin yuu, ta cati tutu can ti:Cha chaqui ndai iin yuu iti Sión.Cua yani chaha ñivi chata chi,ta cua ndoyo ñuhun ñi,soco ña cua coo tu ca nuun chi ñivi

can,tu cua cuinu ini ñi chi ra cuu sava ta

cua yuu can,cati chi.

101Yani xaa, chi ndihi cuii anime cuni

xain cha cua nduvaha tahan anima ñi.Chacan cuu cha cahanndahvi xain chira Ndioo cuenda ñi. 2 Chahi cuendati cuni xaan ñi chi ra Ndioo, soco ñanihin vahañi cuhva. 3Ña chito ñi yosocuhva ni cati ra Ndioo ti cua coso vahaanima yo. Chacan cuu cha ña ndacuñi cuhva cuni ra Ndioo, soco nducuñi cuhva cha cua coso vaha anima ñicuhva cuni maan ñi. 4Ña cua sacuinuca ñivi ley chahnu can, vati cha niquichi ra Cristo. Chacan cuu cha cuacoso vaha anima ñi, tu cua cuinu iniñi chi ra.

5 Cuenda ley chahnu can ni cati raMoisee iti chata ti tu cua saxini ñiviti cua sacuinu ñi ley, ta cua coso vahaanima ñi chi ra Ndioo, ndihi tuhun leycan cua sacuinu nini xaan ñi, cati ra.6 Ta ñivi cua coso vaha anima chi raNdioo, vati chinu ini ñi chi ra―ñicancati ti ña cua saxini ñivi chi animañi ti yoo cua cu ndaa iti siqui andivi,vati cua quichi ndaca ndico ñi chi raCristo, 7 ta ni ña cua saxini ñi ti yoocua nuun nu iyo ñivi ni chihi, vaticua quichi ndaca ndico ñi chi ra Cristotañu ñivi ndii. 8 Ña cua cati ñi tacan,vati cati tutuNdioo ti chito ñivi tuhuncan, vati chini ñi chi chi, ta cahan ñichi chi, cati chi. Tuhun can cuu tuhuncati tuhun ndi ti cua cuinu ini ñivi chira Ndioo. 9 Tu cua cati cachin ndo tindaca ñahan ra chahnu Jesuu chi ndo,tu cua cuinu ini ndo chi anima ndoti chaha ra Ndioo tu ndee ini chi ra,ta natacu ndico ra tañu ñivi ndii, tu

tacan ni cua cati ndo, cua coso vahaanima ndo chi ra Ndioo. 10 Chinu iniyo chi anima yo. Chacan cuu cha nichacoso vaha anima yo chi ra Ndioo.Chaha yo cuenda ti ra Cristo cuu randaca ñahan chi yo. Chacan cuu chani nduvaha anima yo.

11 Cati tutu Ndioo ti ñahni tu canuun cua coo chi ñivi chinu ini chira Ndioo. 12 Tacan cati chi, vati iniñivi cuu ndihi ñivi. Ini ñivi cuu ñivijudío chi ñivi cuu inga tucu ñivi. Inira Cristo cuu ra ndaca ñahan chi ndihiñivi, ta ini cuhva savaha ra tu maninichi ñivi cahan ndahvi chi ra 13 cuhvacati tutu Ndioo ti ndihi ñivi cahanndahvi chi ra chahnu―cua nduchaaanima ñi, cati chi. 14 Tu ña ta cuinuini ñivi chi ra Ndioo, ña cua cuu cahanndahvi ñi chi ra. Tu ña ta cuni sohoñi tuhun ra, ña cua cuu cuinu ini ñichi ra. Tu ña ta cati tuhun ñivi tuhunNdioo chi ñi, ña cua cuu cuni soho ñi.15 Tu ña ta quee iti ñi, ña cua cuu catituhun ñi, ta cati tutu Ndioo ti sii cuniñivi, vati cha quichi cati tuhun ñivi ratuhun vaha, cati chi.

16 Ña ndihi ñivi tasoho tuhunNdioo, vati iyo ñivi cuhva ni cati raIsaía, vati cati ra chi ra Ndioo ti yonichinu ini tuhun cati tuhun ra, cati ra.17 Chinu ini ñivi, vati chini soho ñi,ta chini soho ñi, vati cati tuhun yotuhun yoso cuhva iyo ra Cristo.

18 Cati yu ti cha ni chini soho ñivijudío can, [vati cati tutu Ndioo ti]:Cha ni cati tuhun ra ta ra nini cahnu

nu ñuhun ñuñivi,cati tutu Ndioo. 19Cati ndico yu ti chani chito ñivi Israel tuhun can, vati catiraMoisee cuenda ra Ndioo iti chata ti:Cua ndusoo ndo chi ñivi cuu inga tucu

ñivi,ta cua nduxaan ndo chi ñi cua savahi,cati ra cuenda ñivi Israel can, 20 ta itinuun ca ni cahan tahan ra Isaía. Ñayuhvi ra, ta cati ra cuenda ra Ndioo ti:Ña nanducu ñi chihin yu,soco nanihin ñi chihin yu,cati ra, 21 ta suvi ni cuenda ñivi Israelcan cati ndico tucu ra Ndioo ti ndihini quivi cahan ndahvi ra Ndioo chiñivi ra, soco ña tasoho ñi chihin ra, tandusoo cuni ñi, cati ra.

Page 260: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU ROMANO 11:1 257 TUTU ROMANO 11:2011

Iyo tahan ñivi Israel cha ni nduvahaanima

1 Ña cati yu ti cha ni tava ndaara Ndioo chi ñivi judío. Ñavi, xaa.Ña cati yu tacan ni, vati ñivi ñuunIsrael cuu yu. Ñivi yu chi ra Abrahamchahnu chi ra Benjamín. 2 Ña nitava ndaa ra Ndioo chi ñivi ra, vatini nacachi ra chi ñi iti chata. Vasiña chito ndo yoso cati tutu Ndioonu ni taa ra Elía. Chaha chi cuendayoso cuhva ni cahan ra Elía can chi raNdioo, ta tiso xaan ra cuati chi ñiviIsrael. 3 [Cati ra chi ra chahnu Ndioocuenda ñi ti] cha ni chahni ñi chi racahan cuenda ra Ndioo. Cha ni chaniñi nu sacahnu ñi chihin ra nu samaniñi chihin ra. Iin tuhun ni ra ni vii iyo,ta cuni tahan ñi cahni ñi chihin ra,cati ra, 4 soco cati ndico ra Ndioo chira ti ni vii iyo ucha mil rai cha cuendara Ndioo, ta cumi ra chi ra ta ra, ta ñata cahnu chiti ra ta ra iti nuun Baalcan, ta ni ña ta sacahnu ra ta ra chiita niñu can, cati ra. 5 Ta ni cuhva niiyo ni ñivi judío vitin tichi quivi ya, [tasacahnu ndicha ñi chi ra Ndioo]. Chani nacachi ra chi ñi, vati iyo tumaninichi ra. 6Cha ni savaha ra tumanini chiñi, ta nacachi ra chi ñi. Chacan cuucha ñavi ti iyo cha cua savaha maanñi, vati tu cua savaha ñi tacan, ña cuacuu ca savaha ra tu manini chi ñi.

7Cati yu ti nanducu xaan ñivi judíocuhva ti cua coo vaha ñi chi ra Ndioo,soco ña nanihin ñi cuhva. Ñivi cha ninacachi ra Ndioo―ñican cuu ñi nihincuhva, ta ndusoo ndihi ca ñi 8 cuhvacati tutu Ndioo ti chaha ra Ndioo chacua ndutondo ñi. Nda cua nda vitinndehe ñi, soco ña ndichin vaha ndeheñi. Chini soho ñi, soco ña nituni iniñi, cati tutu Ndioo. 9 Chaha tahan raDavid cuenda iti chata, vati cati ra ti:Cua cusii ini ñi sacahnu ñi vico,soco tacan ni cua ndoyo ñuhun ñi.Tacan ni cua cunda yahvi ñi.10Ña cua coo cha chini tuni chi ñi.Chacan cuu cha ña cua cutuni ini ñi,ta cua coo ñi chi tu ndoho ndihi ni

quivi ndihi ni tiempu,cati ra David cuenda ñivi judío can.

Tuhun cua nduvaha anima ñivi cuuinga tucu ñivi

11 Chacan cuu cha cati yu ti ña nindoyo ñuhun cuii ñivi can. Ñavi,xaa, soco vitin cha queta tuhun yosocuhva cua sanduvaha ra Ndioo animañivi. Cha queta tuhun can iti nuunñivi cuu inga tucu ñivi, ta ni nduvahaanima ñi. Chacan cuu cha cua saxiniñi judío suhva, [vati tindee tahan raNdioo chi ñivi cuu inga tucu ñivi].12 Cha ni savaha ñivi judío can cuati,ta ndoyo ñuhun ñi. Chacan cuu chanduvaha anima ñivi cuu inga tucuñivi, soco vaha xaan ca cua coo ñi nucua quihvi ndico ñivi judío cuenda raNdioo.

13 Ndioho, ñivi cuu inga tucu ñivi,vitin cati tuhin chi maan ndo. Nihinxaan satiñu i tiñu ni chaha ra Ndioochihin yu, vati cha tava tiñu ra chihinyu nu iyo ñivi cuu inga tucu ñivi.14 Tacan ni satiñu i, vati cuni yu chacua quechaha saxini ñivi judío suhva,vati ni tindee tahan ra Ndioo chiinga tucu ñivi, vati vasi tacan ni cuanduvaha tahan anima ñivi judío can.15 Cha ni ndumani ndico ñivi ñuñivichi ra Ndioo, vati cha ni quee ndaañivi judío can. Chacan cuu cha tu cuaquihvi ndico ñi cuenda ra Ndioo, cuanatacu ndico ñivi ndii, ta cua coo ñichi ra Ndioo. 16 Iti chata ni chacoovaha ñivi judío chi ra Ndioo. Tacan nicua coo vaha ndihi ñi chi ra.

17Vitin cha ni quee ndaa ñivi judíocan. Chacan cuu cha ni cuu quihvimaan ndo cuenda ra Ndioo, ta cua coovaha tahan ndo chi ra Ndioo, ta ñivicuu inga tucu ñivi cuu ndo. 18Ña cuacahan rai ndo chi ñivi judío can, [vaticha iyo vaha ndo chi ra Ndioo]. Tucua saxini ndo ti vaha xaan iyo ndo,ta ña vaha iyo ñivi judío can, na cuasaxini ndico ndo, vati ñavi maan ndocuu ñivi iyo cuenda ra Ndioo xihnacuii. Maan ñivi judío can cuu ñi nichacoo xihna cuenda ra.

19 Vasi cua cati ndo ti ndicha, sococha ni tava ndaa ra Ndioo chi ñivijudío can, vati cua cuu quihvi tahanndo cuenda ra, cati ndo. 20 Ndichacuhva cati ndo, soco ni tava ndaa ra

Page 261: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU ROMANO 11:21 258 TUTU ROMANO 12:3Ndioo chi ñivi can, vati ña chinu iniñi chi ra, ta iyo maan ndo cuenda ra,vati ni chinu ini ndo chi ra. Ña cuasaxini ndo ti cahnu xaan ñivi cuu ndo,soco cua cuyuhvi ndo. 21Cua cuyuhvindo, vati cua cuu tava ndaa ra Ndioochihin ndo cuhva ni tava ndaa ra chiñi judío can, ta ñican cuuñivi ra xihnacuii. 22Chacan cuu cha cua coto ndo tiiyo xaan tu manini chi ra Ndioo, socota ni cuhva cua coto ndo ti xaan xaaniyo tahan ra. Xaan xaan nduxaanra chi ñivi ndoyo ñuhun cuenda ra,soco chi maan ndo savaha xaan ra tumanini. Tacan ni cua savaha ra chindo, tu ni cua coo ndo chi ra. Tuñavi tacan ni cua coo ndo chi ra, cuatava ndaa tahan ra chi ndo. 23 Ta ñivijudío can―tu cua cuinu ini ñi chi raNdioo, cua coo ndico ñi chi ra, vaticua cuu quihin cuenda ndico ra Ndioochi ñi. 24 Tacan cati yu, vati ñavi ñiviNdioo cuu ndo xihna cuii, ta savaha racha quihvi ndo cuenda ra. Vii ni cuaquihvi ndico ñivi can cuenda ra, vatiñivi ra ni cuu ñi xihna cuii.

Nu cuahan quivi cua nduvaha tahananima ñivi judío

25 Yani xaa, cuni yu cha cua cotovaha ndo tuhun ya, coto cua saxinindo ti iyo cha chini tuni chi ndo.Tuhun ya cua coto ndo, vati ni cuandusoo ñivi judío can nda cua ndaquivi cua queta vaha ñivi cuu ingatucu ñivi, ta cua quihvi ñi cuenda raNdioo cuhva ni cati ra Ndioo. 26Tacancuu, ta sa cua nduvaha tahan animandihi ñivi judío can cuhva cati tutuNdioo cuenda ñi ti:Iti yucu Sión cua quichi iin rai,ta cua sacacu ra chi yo.Cua savaha ra cha cua saña ñivi ra Ja-

cob chahnu ndavaha ni ndacuñi,

27 ta cua ndoo vaha tuhin chi ñi,ta cua sanain cuati ndacu ñi,cati ra Ndioo.

28 Cuxaan ini ñican chi ra Ndioo,vati ña tasoho ñi tuhun vaha yosocuhva sanduvaha ra Ndioo animañivi. Chacan cuu cha queta tuhunnuun ndo, ta chinu ini ndo chi chi. Nicundahvi ini ra Ndioo chi ñivi judío

can, vati cuenda ñi cha ni ndoo vahatuhun chi ñivi ñi tiempu chahnu.29 Cha ni savaha ra Ndioo tu manininu ni nacachi ra chi ñivi ñi tiempuchahnu, ta ña cuu tava ndaa ra tuhuncan. 30 Nu ni quichi quivi ña tasohondo chi ra Ndioo, soco vitin cha cun-dahvi ini ra chi ndo, vati ña tasohotahan ñi judío can chi ra. 31 Tani cuhva ña tasoho ñi chi ra vitin.Chacan cuu cha cua queta quivi cuacundahvi tahan ini ra Ndioo chi ñicuhva ni cundahvi ini ra chi maanndo. 32 Tacan cati yu, vati cha chahara Ndioo cha cua savaha ndihi ñivicuati, vati cuni ra cundahvi ini ra chindihi ñi.

33 ¡Cahnu xaan rai cuu raNdioo! Iyondihi cuii cha chini tuni chi ra. Ña ni-tuni ini yo cuhva saxini ra Ndioo, socovaha xaan saxini ra. Vaha xaan ndacura. 34 Cati tutu Ndioo ti yoni chitoyoso cuhva saxini ra chahnu. Yonichaha cha chini tuni chi ra. 35 Yonicuu sanini chi ra, cati chi. 36 Ña cuusanini yo chi ra, vati maan ra cuu ra nisavaha ndihi cuii cha iyo nda ni xihnacuii, ta maan ra cuu ra tindee vitin, tacuenda maan ra iyo ndihi chi. Na cuasacahnu yo chi ra ndihi ni quivi ndihini tiempu, ta na cua cuu chi tacan ni.

12Cua coo ii ñivi Ndioo chi ra Ndioo

1 Yani xaa, chacan cuu cha catituhin chi ndo ti na cua cuhva cuendando chi ndo chi ra Ndioo, vati cun-dahvi ini ra chihin ndo. Cua samanindo chi ndo chi ra. Cua coo ii ndochi ra, ta cua cusii ini ra chi ndo.Tu tacan ni cua coo ndo chi ra, cuasatiñu vaha ndo chi ra. 2Ña cua saxinindo cuhva saxini ñivi ñuñivi, socotucu cuhva cua saxini ndo, vati cuanduchaa cuhva saxini ndo. Tacan nicua saña ndo cuhva iyo ndo. Chacancuu cha cua coto ndo ñaan cha cuucha cuni ra Ndioo. Cua coto ndo chavaha, ta cua coto ndo cha ndicha, tacua coto ndo yoso cuhva cusii ini raNdioo.

3Cha ni chaha ra Ndioo tiñu chihinyu. Chacan cuu cha cati yu chi ndihindo ti na ña cua saxini ndo ti cahnu

Page 262: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU ROMANO 12:4 259 TUTU ROMANO 13:3xaan ñivi cuu ndo. Ña vaha tu cuasaxini ndo tacan, soco na cua saxinivaha ndihi ndo cuhva ni chaha raNdioo cha cua cuinu ini ndo. 4 Cuahandihi cuati suhva caa cuñu yo, ta inicuñu yo cuu chi, soco siin siin tiñuiyo ndihi cuati suhva cuñu yo. 5 Tani cuhva cuaha ñivi cuu yo, soco iniñivi cuu yo cuenda ra Cristo, ta tindeetahan yo chi tahan yo.

6 Siin siin tiñu cha samani ra Ndioochi yo cuhva ni savaha ra tu maninichi yo. Chacan cuu cha na cua satiñuvaha yo cuhva ni samani ra Ndioochi yo. Tu cua cahan yo cuenda raNdioo, na cua cahan vaha yo cuendara cuhva ni chinu ini yo chi ra. 7 Tucua tindee yo chi ñivi tahanyo cuendara Ndioo, na cua tindee vaha yo chi ñi.Tu cua sacuaha yo chi ñivi tahan yocuenda ra Ndioo, na cua sacuaha vahandicha yo chi ñi. 8Tu cua cuhva yo tundee ini chi ñivi tahan yo cuenda raNdioo, na cua cuhva vaha yo chi chichi ñi. Tu cua samani yo xuhun yochi ñivi tahan yo cuenda ra Ndioo, nacua samani vaha xaan yo chi chi chiñi. Tu cua cundaca ñahan yo chi ñivitahan yo cuenda ra Ndioo, cuenda nina cua cundaca ñahan yo chi ñi. Tucua cundahvi ini yo chi ñivi tahan yocuenda ra Ndioo, na cua tindee yo chiñi, ta cua cusii ini yo chi ñi.

Tuhun yoso cuhva cua coo ñivi Ndioochi ñivi tahan ñi

9 Na cua cuni mani ndicha ndo chiñivi tahan ndo. Na ña cua cuni ndocha ndavaha ni, soco na cua savahando cha vaha. 10 Na cua cuni ndochi ñivi tahan ndo cuhva cuni ndo chiñivi maan ndo. Na cua sacahnu vahaxaan ca ndo chi ñivi tahan ndo.

11 Na cua satiñu vaha xaan ndo.Na cua coo vaha xaan ndo cuenda raNdioo, ta cua cati tuhun vaha xaanndo tuhun Ndioo chi ndihi cuii animando.

12 Na cua cusii ini ndo, vati chitondo ti cua coo vaha ndo chi ra Ndioo.Na cua cundee ini ndo, tu cua ndehendo tu ndoho. Na cua cahan ndo chira Ndioo ndihi ni hora ndihi ni quivi.

13 Na cua tindee ndo ñaan cha cuucha cumani chi ñivi Ndioo tahan ndo.Na cua quihin cuenda vaha ndo chiñivi queta vehe ndo.

14 Na cua cahan ndo chi ra Ndioo,vati cua tindee ra chi ñivi cani tahanchi ndo. Cua cahan vaha ndo chi ñi, taña cua cahan ndo ndavaha ni chi ñi.

15 Na cua cusii ini ndo chi ñivi siicuni, ta na cua ndahyu tahan ndo chiñivi ndahyu, [vati tacan ni cua cooinuun ndo chi ñi].

16 Na cua coo mani ndo chi ñivitahan ndo. Ña cua saxini ndo ti cahnuxaan ñivi cuu ndo, soco na cua coovaha ndo chi ñivi ndahvi. Na ña cuandurai ndo.

17 Tu cua savaha ñivi ndavaha nichi ndo, ña cua savaha ndico ndondavaha ni chi ñi. Na cua savaha ndocha vaha ndicha iti nuun ndihi ñivi.18Na cua nducu maan ndo cuhva chacua coo vii ndo chi ndihi ñivi yosocua cuu. 19 Yani xaa, ña cua nducundo cuhva cha cua savaha ndico ndondavaha ni chi ñivi, soco cua cuhvando cha cua nduxaan ra Ndioo chi ñi,vati cati tutu Ndioo ti cati ra chahnuti maan ra cuu ra cua tachi tuni chiñivi, cati chi, 20 ta cati ndico tucu chi titu cua cuisoco ñivi cuxaan ini chi ñiviNdioo, na cua cuhva ñivi ra cha cuacachi ñi. Tu cuaneti ñi, cua cuhvañivira cha cua coho ñi, vati tu tacan ni cuasavaha ñivi ra chi ñi, cua nducahanxaan nuun ñivi can, ta cua ndundahvicuni anima ñi, cati chi. 21 Na ña cuasavaha ndo ndavaha ni, vati savahañivi ndavaha ni chi maan ndo, socona cua savaha ndo cha vaha. Chacancuu cha cua savaha tahan ñivi ndacundavaha ni cha vaha.

131 Na cua tasoho vaha ndihi ndo

cuhva cati ra cumi tiñu chi ndo, vaticha ni chaha ra Ndioo ndatu chi ra.Chacan cuu cha ndiso ra ta ra tiñu.2 Tu ña cua tasoho ndo cha cati racumi tiñu can, ña cua tasoho ndocuhva cati tuhun ra Ndioo. Tu ñacua tasoho ndo cuhva cati tuhun ra,cua cutuni ndicha ndo. 3 Tacan catiyu, vati ña sayuhvi ra cumi tiñu chiñivi ndacu cha vaha. Sayuhvi ra chiñivi ndacu ndavaha ni. Tu cua cuni

Page 263: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU ROMANO 13:4 260 TUTU ROMANO 14:7ndo cha ña cua sayuhvi ra chi ndo,na cua savaha ndo cha vaha, ta cuacati ra ti ñivi vaha cuu ndo. 4 Satiñura cumi tiñu can cuenda ra Ndioo,vati cua coo vaha ndo. Tu cua savahando ndavaha ni, na cua cuyuhvi ndo,vati cua tachi tuni ndicha ra chi ndo.Satiñu ra cuenda ra Ndioo, ta cuendara cua tachi tuni ra cumi tiñu chi ñivindacu ndavaha ni. 5 Chacan cuu chaiyo cha cua sacuinu ndo, vati coto cuacutuni ndo, soco iyo tahan cha cuasacuinu ndo, vati chito ndo ñaan chacuu cha vaha. 6Chacan cuu cha tiahvindo xuhun yoo, vati satiñu ra cumitiñu can cuenda ra Ndioo, ta chacantiñu iyo ra.

7 Na cua sacuinu ndo cuhva cati racumi tiñu can. Cua tiahvi ndo xuhunyoo chi ra. Cua tiahvi ndo xuhunñuhun chi ra, ta cua sacahnu ndichando chi ra. 8 Na ña cua cumani ndochi ni iin ñivi, ta na cua cuni manindo chi ñivi tahan ndo, vati tu cuacuni mani ndo chi ñi, cua sacuinu ndocuhva cati ley chahnu, 9vati cati chi tiña cua coo yo ndavaha ni chi tahan yoinga chiyo. Ña cua cahni yo chi ñivitahan yo. Ña cua suhu yo. Ña cuacuni xaan yo chachi tahan yo, cati chi.Ini tuhun cuu tuhun can chi ndihi catuhun cati tuhun ra Ndioo, vati catichi ti na cua cuni yo chi ñivi tahan yocuhva cuni yo suvi ni chimaan yo, catichi. 10 Tu cua cuni yo chi tahan yo,ña cua savaha yo ni iin ndavaha ni chiñi. Chacan cuu cha tu cua cuni maniyo chi tahan yo, cua sacuinu yo cuhvacati ley Ndioo can.

11 Chito ndo yoso cuhva iyo ñivivitin tichi quivi ya. Chito ndo ti cha niqueta hora cha cua sanihin ndo satiñundo, vati yatin ca cua cacu ndo nuiyo ndo chi tu ndoho. Ña cumani cacha cua cacu yo cuhva ni cumani chiquivi ni quechaha chinu ini yo chi raNdioo. 12 Cua cundihi quivi nu ndacuñivi ndavaha ni, ta cua queta quivinu cua cusii ini yo chi ra Ndioo. Cuatava ndaa yo ndavaha ni cuhva ndacuñivi nu naan, ta cua savaha yo chavaha cuhva ndacu ñivi nu ndichin.13 Na cua savaha yo cha vaha ndicha

cuhva ndacu ñi chinucahni, ta ña cuayaha cuhva sacahnu yo vico. Ña cuacoho yo. Ña cua coo yo ndavahani chi tahan yo inga chiyo. Ña cuacahan yuhu yo chi tahan yo. Ña cuandusoo yo chi tahan yo. 14 Na cuasavaha ndo cuhva cha ni savaha rachahnu Jesucristo, ta na ña cua saxinindo yoso cuhva cua savaha ndo cuhvacuni maan ndo.

14Ña cua cati ñivi Ndioo ti ña vaha

ndacu ñivi tahan ñi1 Iyo ñivi tahan ndo, ta ña ta cuu

vaha cuinu ini ñi chi ra Ndioo. Na cuaquihin cuenda vaha ndo chi ñican,soco ña cua cahan yuhu ndo chi ñicuenda cha saxini ñi. 2 [Cua cati yuiin tuhun chihin ndo.] Iyo ñivi cati ñiti cuu cachi ñi ndihi cuati suhva, taiyo inga ñivi ña ta cuinu vaha ini ñi,ta mani cuhu chachi ñi. 3Tu cua cachindo ndihi cuati suhva, ña cua cati ndoti ña vaha ñi chachi mani cuhu. Tani cuhva tu ña cua cachi ndo cha ica,ña cua cati ndo ti ña vaha ñivi chachindihi cuati suhva, vati quihin cuendatahan ra Ndioo chi ñi. 4 Ñahni ndatucha cua cati ndo ti ña vaha ndacu ingañivi. Ini ra chitoho ra cuu ra cua catia vaha ndacu musu ra a ña vaha. Cuaquee vaha ñivi can, vati cuu tindee rachahnu chi ñi, ta cua quee vaha ñi.

5 [Vitin cua cati yu inga tuhun chi-hin ndo.] Iyo ñivi cati ñi ti iyo quivi ii,ta iyo quivi ña ii, ta iyo inga ñivi catiñi ti ini cuhva iyo ndihi ni quivi. Nacua coto vaha ndihi ndo yoso cuhvasaxini ndo chi anima ndo, ta na ña cuatuvi ini ndo. 6 Tu cua cumi ndo quivi,vati quivi ii cuu chi, cua cumi vahando chi ndo, vati cuenda ra chahnusacahnu ndo chi chi. Tu cua cachi ndondihi cuati suhva, cuenda ra chahnucua cachi ndo chi chi, vati chaha ndotiahvi ndioo chi ra Ndioo. Tu ña cuacachi ndo ndihi cuati suhva, cuendara chahnu cua cumi ndo yuhu ndo, tacua cuhva tahan ndo tiahvi ndioo chira Ndioo.

7 Tacan ni cati yu, vati ña iyo yocuenda maan yo. Ña iyo ndito yo, vati

Page 264: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU ROMANO 14:8 261 TUTU ROMANO 15:4cuni yo cha cua coo ndito yo, ta ña cuacuvi yo, vati cuni yo cha cua cuvi yo.8Tu cua coo ndito yo, cua coo ndito yocuenda ra chahnu. Tu cua cuvi yo, cuacuvi yo cuenda ra chahnu. Tu cua coondito yo, tu cua cuvi yo, chi ra chahnucua cuu yo. 9 Chacan cuu cha ni chihira Cristo, ta ni natacu ndico ra, vaticua cundaca ñahan ra chi ñivi ni chihichi ñivi iyo ndito.

10Tamaanndoña vaha cha cati ndoti ña vaha iyo ñivi tahan ndo. Ña vahacha cuxaan ini ndo chi ñivi tahan ndo,vati cua yaha ndihi yo nu cua tachituni ra Ndioo chi ñivi, 11 vati cati tutuNdioo ti:Cati ra chahnu ticha cati ra ti cua cahnu chiti ndihi ñivi

iti nuun ra,[vati cua sacahnu ñi chihin ra,]ta cua cati ndihi ñivi ti cahnu xaan rai

cuu ra,cati ra, cati tutu Ndioo. 12 Chacancuu cha ta iin ta iin yo cua cuhva yocuenda yoso cuhva ni savaha yo itinuun ra Ndioo.

Ña cua sanahan ñivi Ndioo yosocuhva cua savaha ñivi tahan ñi cuati

13 Na ña cua cati ca yo ti ña vahañivi tahan yo, soco na cua saxini yo tiña cua sanahan yo iin cha cua savahañivi tahan yo cuati. 14 Iyo iin chasacoto ra chahnu Jesuu chihin yu.Chacan cuu cha chito vahi ti cua cuucachi yo ndihi cuati suhva, ta ñavicuati cuu chi, soco tu cua saxini ñiviti cuati cuu cha cua cachi ñi, cuatindicha cua cuu chi cuenda maan ñi.15Tu cua cuhva ndo tu ndoho chi ñivitahan ndo cuenda cha chachi ndo, ñacunimani ndo chi ñi. Na ña cua cuhvando cha cua ndoyo ñuhun ñivi tahanndo cuenda cha chachi ndo, vati chani chihi tahan ra Cristo cuenda ñi.16 Vasi cha vaha cuu cha ndacu ndo,soco tu cua saxini ñivi ti ña vahacha ndacu ndo, vaha ca cha cua sañando, ta ña cua savaha ca ndo chacan.17 Tacan cati yu, vati cha quihvi yocuenda ra Ndioo, ta ña cua saxini cayo cuenda cha chachi yo ta cuendacha chihi yo. Cua coo vaha yo, cuacoo vii yo, ta cua cusii ini yo, vati iyo

ra Tati Ndioo chi yo. 18 Tu tacan nicua coo yo, ta cua satiñu yo cuenda raCristo, cua cusii ini ra Ndioo chi yo, tacua sacahnu ndihi ñivi chi yo.

19 Chacan cuu cha na cua nducu yocuhva cha cua coo mani yo chi ndihiñivi, ta na cua tindee yo chi ndihi ñivitahan yo, ta cua coo vaha ca ñi chi raNdioo. 20Ña cua sandoyo ñuhun ndocha ni savaha ra Ndioo, vati cuni ndocachi ndoñaan cuati suhva. Cuu cachiyo ndihi cha cuni yo, ta ñavi cuaticuu chi, soco cuati cua cuu chi, tu cuandehe ñivi tahan yo ti chachi yo, tatacan cua ndoyo ñuhun ñi. 21 Vahaxaan cua savaha yo, tu ña cua cachi yocuñu, tu ña cua coho yo nduta xaan,tu ña cua savaha yo ñaan cha cuu chi,coto cua ndoyo ñuhun ñivi tahan yocuenda ra Ndioo. 22Tu cua saxini ndoti cuu cachi ndo ñaan cuati suhva, ñacua cahan ndo chacan chi tahan ndo.Chi ra Ndioo ni cua cahan ndo chacan.Cua cusii ini yo, tu cua saxini yo tiñavi cha ndavahani cuu chandacu yo.23 Tu cua saxini xaan yo, ta cua cachiyo, cua ndoyo ñuhun yo, vati saxiniyo ti ña vaha ndacu yo. Tu cua saxiniyo ti ña vaha ñaan cha ndacu yo, cuasavaha ndicha yo cuati, tu cha tacanni cua savaha yo.

15Na cua nducu ñivi Ndioo cuhva cha

cua cusii ini ñivi tahan ñi1 Chinu vaha xaan ini yo chi ra

Ndioo. Chacan cuu cha iyo cha cuatindee yo chi tahan yo, tu ña ta cuinuvaha ini ñi chi ra. Ña cua savaha yocuhva cuni maan yo. 2 Na cua nducuyo cuhva cha cua cusii ini ñivi tahanyo. Chacan cuu cha cua coo vaha ñi,ta cua cuinu vaha ini ñi chi ra Ndioo.3 Tacan ni cua savaha ndo, vati ñani nducu ra Cristo cha cua cusii inisuvi ni maan ra, [soco ni ndehe ra tundoho,] vati cati tutuNdioo cuenda rati ñavi chihin ñivi ra Ndioo cahan ñivindavaha ni, soco chi suvi ni maan raNdioo cahan ñi ndavaha ni, cati chi.4 Ndihi tuhun cha ni taa ra ta ra nututuNdioo iti chata―ndihi tuhun can

Page 265: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU ROMANO 15:5 262 TUTU ROMANO 15:22ni taa ra ta ra, vati cua cutuhva yo[ñaan cha cuu cha vaha]. Chacan cuucha cua saxini vaha yo chi ra Ndioo,vati cua cundee ini yo, ta cua coo tundee ini chi yo nu cua sacuaha yotutu Ndioo can. 5 Savaha ra Ndioocha cua cundee ini yo, ta savaha racha cua coo tu ndee ini chi yo. Nacua savaha tahan ra cha cua coo manindo chi ndihi ñivi cuhva ni chacoomani ra Jesuu chi ñi. 6 Chacan cuucha cua coo inuun ndo, ta inuun nicua sacahnu ndo chi ra Ndioo sutu rachahnu Jesucristo.

Queta tuhun Ndioo nuun ñivi cuuinga tucu ñivi

7 Chacan cuu cha na cua quihincuenda vaha ndo chi ñivi tahan ndocuhva ni quihin cuenda vaha ra Cristochi ndo. Tacan ni cua sacahnu ñivichi ra Ndioo. 8 Tacan cati yu, vatitindee ra Cristo chi ñivi judío. Chacancuu cha cua coto ñi ti ndicha ra Ndioocuhva cha ni cati ra, vati savaha racuhva ni cati ra chi ñivi ñi tiempuchahnu. Tacan ni savaha ra Cristo,9vati cua sacahnu tahan ñivi cuu ingatucu ñivi chi ra Ndioo, vati cundahviini ra chi ñi cuhva cati tutu Ndioo.Cati chi cuenda ra Ndioo ti:Chacan cuu cha cati yu chi ñivi cuu

inga tucu ñivi ti cahnu xaanrai cuun,

ta sacahnu xain chihun nu iyo ñi,cati chi. 10 Ta iyo inga nu cati tutuNdioo ti:Ndioho ñivi cuu inga tucu ñivi,na cua cusii ini tahan ndo chi ñivi

Ndioo,cati chi, 11 ta cati ndico tucu tutuNdioo ti:Ndioho ñivi cuu inga tucu ñivi,na cua sacahnu ndo chi ra chahnu

Ndioo.Na cua sacahnu ndihi ñivi chi ra,cati chi, 12 ta iyo inga nuni cati ra Isaíati:Cua coo iin ra cuu ñivi ra Isaí chahnu,ta cua cundaca ñahan ra chi ñivi cuu

inga tucu ñivi.Cua cuinu ini ñi chi ra ti cua sacacu ra

chi ñi nu iyo ñi chi tu ndoho,cati chi.

13Tindee ra Ndioo chi ndo, ta ndatuvaha ndo chi ra. Na cua savaha maanra cha cua cusii ini ndicha ndo, ta cuacoo vii ndo, vati chinu ini ndo chi ra.Chacan cuu cha cua coo vaha ra TatiNdioo chi ndo, ta cua cuhva ra tu ndeeini chi ndo, ta cua cuatu vaha ndo chira Ndioo.

14 Yani xaa, chito vaha xain ti iyoxaan tu manini chi ndo, ta chito vahaxaan ndo, ta chaha vaha ndo cha chinituni chi tahan ndo. 15 Iyo nu ña yuhviyu cati tuhun cachin xain chihin ndonu ni tai tutu ya chihin ndo, vati ñacua naan ini ndo. Tacan ni savahi,vati chaha ra Ndioo tiñu chihin yu.16 Chaha ra tiñu cha cua cui musu raJesucristo, ta cua cati tuhin tuhun rachi ñivi cuu inga tucu ñivi, vati cuaquihin cuenda tahan ra Ndioo chi ñi.Cua quihin cuenda ra chi ñi, vati iyo iiñi, vati iyo ra Tati Ndioo chi ñi.

17 [Chaha ra Ndioo tiñu can chi-hin yu.] Chacan cuu cha vaha cuniyu cuenda cha satiñu yu cuenda raNdioo, vati iyo ra Cristo Jesuu chihinyu. 18 Chahi cuenda yoso cuhva nitindee ra Cristo chihin yu, ta tasohoñivi cuu inga tucuñivi tuhun ra. Chinisohoñi tuhunni cahanyu, ta ndeheñicha ni savahi, vati tindee ra Cristo chi-hin yu. 19Cuhva cahnu xaanni savahi,ta nduiyo ñivi cuhva iyo ra Ndioo,vati chaha ra Tati Ndioo tu ndee inichihin yu. Chacan cuu cha cati tuhunvahi tuhun vaha yoso cuhva iyo raCristo. Nda ñuun Jerusalén ta ndacua nda ñuun Ilírico cati tuhin tuhunra. 20 Chacan cuu cha cuni xaincati tuhin tuhun Ndioo nu ni cumaniqueta tuhun ra Cristo, vati ña cunicati tuhin nu cha ni chito ñivi tuhunra. 21 Cuni yu savahi tacan, vati catitutu Ndioo ti:Ña ta nacoto ñi chi ra,vati ña ta queta tuhun ra nuun ñi.Cua cutuni ini ñi yoso cuhva iyo ra,vati cua tasoho ñi tuhun ra,cati chi.

Saxini ra Paulu ti cua cuhun ra ñuunRoma

22 Chacan cuu cha ña ta cuu cuhiniti ñuunndo. Cuaha chaha cuni cuhin,

Page 266: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU ROMANO 15:23 263 TUTU ROMANO 16:13soco ña ta cuu. 23 Vitin cha ni ndihisatiñu i ndihi ñuun ya, ta cuni xaincu ndehi chi ndo. Cha cuaha cuiyaiyo cha cuni yu cuhin. 24 Chacancuu cha saxini yu ti cua ndehi chindo nu cua cuhin iti ñuhun España.Cua coo nuun xihne chi ndo, ta sacua cuu tindee tahan ndo chihin yuiti nuun cua cuhin, 25 soco vitin cuacuhunxihne iti ñuun Jerusalén, ta cuatindei chi ñivi Ndioo tican, vati cua cundaque xuhun samani ñivi tahan ñichi ñi. 26 Cua cuhun xihne tican, vatisaxini ñivi iyo ñuhun Macedonia chiñivi iyo ñuhun Acaya ti vaha cha cuatindee tahan ñi chi ñivi ndahvi tahanñi iyo ñuun Jerusalén can. 27 Vahaxaan cha cuni ñi savaha ñi tacan, socoiyo cha cua tindee ñi, vati iyo chacua tindee ñivi cuu inga tucu ñivi chacumani chi ñivi judío tahan ñi, vatitindee xihna ñivi judío can chi ñi, tani nihin ñi cuhva yoso cuhva iyo raNdioo. 28Cua tiso vaha xihne tiñu can,vati cua sayahi cha samani ñi chi ñi, tasa cua yahi nu iyo ndo, vati cua cuhiniti ñuhun España. 29Chite ti cua quetenu iyo ndo, ta cua saquehni ra Cristocha vaha chi anima yo.

30Yani xaa, cahan ndahvi yu chihinndo ti na cua cahan tahan ndo chira Ndioo cuenda yu, vati iyo tahanndo cuenda ra chahnu Jesucristo, tachaha ra Tati Ndioo cha cuni manindo chihin yu. 31 Cua cahan ndahvindo chi ra ti na cua sacacu ra chihinyu nu iyo ñivi ña cuni chi ra Ndiooñuhun Judea can, ta na cua cusii iniñivi Ndioo iyo ñuun Jerusalén cha cuacuhva cuenda yu chi ñi. 32Chacan cuucha tu cua cuni ra Ndioo, cua cusiiini yu, ta cua quete nu iyo ndo, tacua coo ndico tu ndee ini chihin yu.33Maan ra Ndioo cuu ra chaha cha viichi anima ndo. Na cua coo ra chi ndo,ta na cua cuu chi tacan ni.

16Tachi ra Paulu iin tuhun na cumi chi

ñivi can1 Cati yu chi ndo ti na cua quihin

cuenda vaha ndo chi ña Febe tahanyo. Satiñu ña tiñu ve ñuhun iyo ñuun

Cencrea, ta tindee ña chi ñivi tahanña tican. 2 Cati yu ti na cua quihincuenda vaha ndo chi ña cuenda rachahnu cuhva iyo cha quihin cuendayo chi ñivi Ndioo. Na cua tindee ndochi ña ñaan cha cuu cha cua cuniñuhun ña, vati cha ni tindee xaan ñachi tuvi ñivi. Cha ni tindee tahan ñachihin yu.

3 Cua cuhva ndo iin tuhun na cumichi ña Priscila chi ra Aquila, vati chani satiñu tahan ñi tiñu ra Cristo Je-suu chihin yu. 4 Ñican cuu ñi cunicuvi tahan nu ni sacacu ñi chihin yu.Chacan cuu cha chaha main iin tiahvindioo chi ñi, ta chaha tahan ndihi ñiviNdioo cuu inga tucu ñivi tiahvi ndioochi ñi. 5 Cua cuhva tahan ndo iintuhun na cumi chi ndihi ñivi Ndioonducuiti vehe ñi. Cua cuhva ndo iintuhun na cumi chi ra Epeneto yani yo.Maan ra cuu ra xihna cuii chinu ini chira Cristo iti ñuhun Asia. 6 Cua cuhvando iin tuhun na cumi chi ña María.Nihin xaan cha satiñu ña iti nuunndo.7Cua cuhva ndo iin tuhun na cumi chira Andrónico chi ra Junia. Ini ñuuncuu ñuun ndi, ta ni chacoo tahan rata ra chihin yu ve caa. Cahnu xaantatun ra Cristo cuu ra, ta sacahnundihi ñivi chi ra. Xihna ca racan niquihvi cuenda ra Cristo, ta sa quihvitahan yuhu.

8 Cua cuhva ndo iin tuhun na cumichi ra Amplia. Cuni xain chi ra cuendara chahnu. 9 Cua cuhva ndo iin tuhunna cumi chi ra Urbano. Satiñu tahanra chi ndi cuenda ra Cristo. Cua cuhvando iin tuhun na cumi chi ra Estaqui.Cuni tahin chi ra. 10 Cua cuhva ndoiin tuhun na cumi chi ra Apele. Vahaxaan chinu ini ra chi ra Cristo. Cuacuhva ndo iin tuhun na cumi chi ñivira Aristóbulo. 11 Cua cuhva ndo iintuhun na cumi chi ra Herodión tahin.Cua cuhva ndo iin tuhun na cumi chiñivi ra Narciso―ñi ni quihvi cuendara chahnu. 12Cua cuhva ndo iin tuhunna cumi chi ña Tirfena chi ña Tirfosa.Satiñu tahan ña ta ña tiñu Ndioo. Cuacuhva ndo iin tuhun na cumi chi ñaPérsida tahan yo. Cuaha xaan chasatiñuña tiñu ra chahnu. 13Cua cuhvando iin tuhun na cumi chi ra Rufo chisihi ra. Vaha xaan chinu ini ra chi ra

Page 267: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU ROMANO 16:14 264 TUTU ROMANO 16:27Ndioo, ta cha cuu tahan maan sihi rasava ni ta cua iin sihi yu. 14Cua cuhvando iin tuhunna cumi chi ra Asíncritochi ra Flegonte chi ra Herma chi raPatroba chi ra Herme chi ndihi ñivitahan yo iyo chi ra ta ra. 15 Cua cuhvando iin tuhun na cumi chi ra Filólogochi ña Julia chi ra Nereo chi cuhva rachi ra Olimpa chi ndihi ñivi Ndioo iyochi ñi ta ñi.

16 Na cua sacahnu tahan ndo chiñivi tahan ndo, ta na cua coho ndoyuhu tahan ndo, [vati tacan sa cuacoto ñivi ti cuni mani ndo chi tahanndo]. Tachi ndihi ñivi Cristo iin tuhunna cumi chi ndo.

17 Yani xaa, cati tuhun yu chi ndoti cua saha vaha ndo cuenda chi ñivisandusaca chi ñivi saquehni chi ndonu iyo cha ndavaha ni, vati ñavi tacanni cutuhva ndo tuhun Ndioo. Ña cuacoo inuun ndo chi ñican, 18 vati ñasatiñu ñican cuenda ra chahnu Cristo,soco satiñu ñi cuenda suvi ni maanñi. Taqui xaan cahan ñi. Savixinñahan ñi chi ñivi. Tacan ni sandahyuñahanñi chi ñivi ña chito. 19Cha chitondihi ñivi ti sacuinu ndo cuhva catira Ndioo. Chacan cuu cha cusii initahin chihin ndo, soco cuni yu cha cuacoo cha chini tuni chi ndo, ta cua cotondo ñaan cha cuu cha vaha, ta ña cuacutuhva ndo savaha ndo cha ndavahani. 20 Maan ra Ndioo cuu ra chahacha vii chi anima ndo, ta yatin xaancua sandoyoñuhun ra chi runSatanaacuenda ndo. Na cua savaha ra chahnuJesucristo tu manini chihin ndo.

21 Tachi ra Timoteo iin tuhun nacumi chi ndo, ta satiñu tahan ra chindi. Tachi tahan ra Lucio chi ra Jasónchi ra Sosípater ñivi tahin iin tuhunna cumi chi ndo.

22Tachi ra Tercio iin tuhun na cumichi ndo cuenda ra chahnu, ta racancuu ra ni taa tutu ya.

23Tachi tahan ra Gayo iin tuhun nacumi chi ndo, tamaan ra cuu ra chahanuun vehe nu iye, ta chaha tahan ranu nducuiti ñivi Ndioo ihya. Tachitahan ra Erasto chi ra Cuarto yani yoiin tuhun na cumi chi ndo. Tesoreroñuun ya cuu ra Erasto can, [vati cumira xuhun ñuun ya].

24 Na cua savaha ra chahnu Jesu-cristo tu manini chi ndihi ndo, ta nacua cuu chi tacan ni.

Na cua sacahnu ñivi can chi ra Ndioo25Na cua sacahnu ndo chi ra Ndioo,

vati maan ra cuu ra cua cuhva tu ndeeini chihin ndo cuhva cati tuhin tuhunvaha yoso cuhva iyo ra Jesucristo.Maan ra cuu ra sacoto tuhun chi yoyoso cuhva iyo ra, ta nuni quichi quivinda ni quivi xihna cuii ña ta coto ñivituhun can, 26 soco vitin tichi quiviya sacoto ra chi yo ñaan tuhun cuutuhun ni taa ra ni cahan cuenda raNdioo iti chata cuhva ni cati tuhun raNdioo chi ra, ta ndihi ni quivi ndihi nitiempu iyo ndito ra Ndioo. Sacoto ratuhun can chi ndihi ñivi ñuñivi vitin.Chacan cuu cha tasoho ñi tuhun can,ta chinu ini ñi chi ra Ndioo.

27 Iin tuhun ni Ndioo cuu ra, ta iintuhun ni racan iyo cha chini tuni. Chimaan ra na cua sacahnu yo cuendacha ni savaha ra Jesucristo. Na cuasacahnu yo chi ra ndihi ni quivi ndihini tiempu, ta na cua cuu chi tacan ni.

Page 268: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU I CORINTIO 1:1-2 265 TUTU I CORINTIO 1:20

TUTU XIHNA CUII CHANI TAA RA CHAHNUPAULU CHI ÑIVI NDIOOIYO ÑUUN CORINTONi taa ra Paulu tutu ya chi ñivi Ndioo

iyo ñuun Corinto1-2Yuhu ra Paulu taa tutu ya chihin

ndo. Chaha ra Ndioo tiñu chihinyu cha cui tatun ra Jesucristo, vatitacan ni cuni ra Ndioo. Yuhu chira Sóstene yani yo tachi ndi tutu yachihin ndo, ta maan ndo cuu ñiviNdioo iyo cuiti ñuun Corinto. ÑiviNdioo cuu ndo, vati iyo ii ndo cuendara Cristo Jesuu, vati ni nacachi raNdioo chi ndo. Tacan tahan iyo ndihiñivi sacahnu chi ra chahnu Jesucristonini cahnu nu ñuhun ñuñivi. Maanra ndaca ñahan chihin ñi, ta ndacañahan tahan ra chi maan yo. 3 Nacua savaha ra Ndioo sutu yo tumaninichihin ndo, ta na cua savaha ra chacua coo taxin anima ndo. Ndihi cha-can na cua savaha tahan ra chahnuJesucristo chihin ndo.

Chaha ra Cristo cha vaha chi ñivi ra4 Ndihi ni quivi chahi iin tiahvi

ndioo chi ra Ndioo cha cuenda maanndo. Chahi tiahvi ndioo chi ra, vaticha savaha ra tu manini chihin ndocuenda cha ni savaha ra Cristo Jesuuchi ndo. 5 Chahi tiahvi ndioo chi rati chi ndihi cuii cuhva cha saquehnira Ndioo cha vaha chi anima ndo, vatiiyo ndo chi ra Cristo. Chaha ra chacahan vaha xaan ndo, ta chaha ra chaiyo cha chini tuni chi ndo. 6 Tacan nichinu vaha ini ndo tuhun vaha yosocuhva iyo ra Cristo. 7 Chacan cuu chañahni cha cumani chi ndo cha samanira Ndioo chi ndo, ta ndatu vaha ndocha cua quichi ndico ra chahnu Jesu-cristo. 8Maan ra cua cuhva tu ndee inichi ndo nda cua nda quivi cua quichindico ra chahnu Jesucristo, ta ñahnicuati cua coo chi ndo quivi can. 9 Raindicha cuu ra Ndioo, ta maan ra cuura cati ti cua coo inuun ndo chi rachahnu Jesucristo sehe ra.

Ña nduinuun ñivi can nu nducuiti ñicuenda ra Ndioo

10Yani xaa, cati tuhun xain chi ndocuenda ra chahnu Jesucristo ti na cuanduinuun ndihi ndo chi tahan ndo.Cati yu ti na ña cua ndusaca ca cunindo. Na cua saxini vaha xaan ndochi tahan ndo, ta na cua coo inuunndo. 11 Yani xaa, cha cati ñivi Cloéchihin yu ti cha cahan yuhu xaanndo chi tahan ndo. 12 Iyo ndo catindo ti chi ra Paulu cuu ndo. Ingando cati ndo ti chi ra Apolo cuu ndo.Inga ndo cati ti chi ra Pedro cuu ndo,ta inga ndo cati ti chi ra Cristo cuundo. 13 Ña tuvi rai cuu ra Cristo.Ña ni chihi yu cuenda maan ndo, tani ña ni chanduta ndo cha cuendasivi yu. 14 Chahi tiahvi ndioo ti nisacuandute chi ra Crispo chi ra Gayoni, ta ñahni ca ndo ni sacuandute.15 Chacan cuu cha yoni ndo cua cuucati ti chanduta ñi cuenda sivi yu.16 Ndicha ti ni sacuanduta tahin chiñivi ra Estéfana. Ña ñuhun ca ini yua ni sacuanduta tahin chi inga ndo.17 Tava tiñu ra Cristo chihin yu, vaticua cati tuhun tahin tuhun ra, ta ñavicha cua sacuanduta yu tava tiñu rachihin yu. Ñavi chi tuhun taqui chacuenda ñivi ñuñivi cati tuhin, cotocua cati ñivi ti ñahni yavi ndaa chachihi ra Cristo cuenda cuati yo.

Iyo tu ndee ini chi ra Cristo, ta iyotahan cha chini tuni chi ra

18 Saxini ñivi ndoyo ñuhun cuendara Ndioo ti ña vaha cha ni chihira Cristo nu cruu cuenda cuati yo,soco ndihi yo cha iyo vaha chi raNdioo―chito yo ti cha cuenda chacaniyo tu ndee ini chi ra Ndioo. 19 Cuhvacati tutu Ndioo cuu chacan, vati ca-han chi cuenda ra Ndioo, ta cati chi ti:Masi nditi xini ñivi,soco cua sanain cha chini tuni chi ñi,ta ña cua cutuni ca ini ñi cua savahi,cati tutu Ndioo.

20Ñahni ca yavi ndaa cha chini tunicuenda ñivi ñuñivi. Ñahni ca yavindaa ñivi nditi xini. Ñahni ca yavindaa ñivi cahan yuhu chi tahan ñivitin tichi quivi ya. Cha ni sanahan ra

Page 269: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU I CORINTIO 1:21 266 TUTU I CORINTIO 2:7Ndioo ti ñahni ca yavi ndaa cha chinituni iyo chi ñivi ñuñivi. 21 Tacan catiyu, vati saxini ra Ndioo ti vaha chacua cati tuhun ra tatun ra Jesucristo,ta cua cuinu ini ñivi chi ra, ta sa cuanduvaha anima ñi. Vasi cha tondocuu chacan saxini ñivi ñuñivi, socosaxini raNdioo ti vaha ca chanduvahaanima ñi. Vasi cha tondo cuu chacancuni ñivi ñuñivi, vati chacoo cha chinituni chi ñivi ñuñivi cuenda maan ñi,ta ña nacoto ñi chi ra Ndioo cha tacan.Tacan ni savaha ra Ndioo, vati iyo chachini tuni chi ra.

22 Mani cuhva cahnu xaan cunindehe ñivi judío, ta ñivi cuu inga tucuñivi―cuni ñi cha cua coo cha nditixini ñi. 23 Ndiuhu cati tuhun ndi ticha ni chihi ra Cristo nu cruu. Ñacutuni ini ñivi judío chacan, ta chatondo cuu chi cuni ñivi cuu inga tucuñivi, 24 soco cuenda ñivi ni nacachi raNdioo―masi ñivi judío cuu ñi, masiinga tucu ñivi cuu ñi, soco chito ñi tiiyo tu ndee ini chi ra Ndioo. Chito ñiti iyo cha chini tuni chi ra, vati chani chihi ra Cristo. 25 Saxini ñivi ticha tondo cuu cha ni savaha ra Ndioo,soco iyo cuaha xaan ca cha chini tunichi ra. [Ñavi cha chini tuni vaha iyochi ñivi ñuñivi.] Saxini ñivi ti ñahnivaha tu ndee ini iyo chi ra, soco iyoxaan ca tu ndee ini chi ra. [Ñavicha vaha cuu tu ndee ini iyo chi ñiviñuñivi.] 26 Yani xaa, na cua saxinivahandoyoso cuhvani chacoondo, tani nacachi ra Ndioo chi ndo. Ña ndihini ndo cuu ñivi iyo cha chini tunicuenda ñivi ñuñivi. Ña ndihi ndo cuuñivi iyo tu ndee ini. Ña ndihi ndo cuuñivi iyo vaha. 27Nacachi ra Ndioo chiñivi, ta saxini ñivi ñuñivi ti ñahni chachini tuni iyo chi ñican. Chacan cuucha cua coo tu ca nuun chi ñivi ñuñivicha nditi xini. Nacachi ra Ndioo chiñivi, ta saxini ñivi ñuñivi ti ñahni tundee ini iyo chi ñican. Chacan cuu chacua coo tu ca nuun chi ñivi ñuñivi chaiyo tundee ini. 28Nacachi raNdioo chiñivi iyo ndahvi. Nacachi ra chi ñiviña chaa ini ñivi ñuñivi. Nacachi rachi ñivi ñahni yavi ndaa cuenda ñiviñuñivi, vati tacan cua sandoyo ñuhun

ra Ndioo chi ñivi iyo vaha cuendañuhun ñuñivi. 29Chacan cuu cha yonicua ndurai iti nuun ra Ndioo. 30Maanra savaha cha iyo ndo chi ra CristoJesuu. Chacan ni chaha ra Ndioo chachini tuni chi yo. Chacoso vaha animayo cuenda ra Ndioo, ta iyo ii yo, vatimaan ra Jesucristo sanaan cuati nisavaha yo. 31 Chacan cuu cha iyo chicuhva cati tutu Ndioo, vati cati chi titu cua ndurai yo, na cua ndurai yocuenda ra chahnu, cati chi.

2Tuhun cha ni chihi ra Cristo nu cruu

1Yani xaa, quivi ni quichi yu nu iyondo cati tuhin chi ndo yoso cuhva iyora Ndioo, soco ña cahin tuhun vixin,ta ni ña nduqui cuhva cha cua saxinindo ti nditi xaan xini yu. 2 Yuhusaxini ti tuhun ra Jesucristo ni cuacati tuhin chi ndo. Tuhun cha ni chihira cuenda yo saxini yu cha cua catituhin, ta ñahni inga tuhun cua catituhin chi ndo. 3 Quivi cha iye chindo saxini xain. Saxini yu, vati yuhvixaan cuni yu, ta ñahni tu ndee inivaha iyo chihin yu. 4Ñavi tuhun taquicha cua saxini ndo ti cha nditi xini yucuu tuhun cha ni cati tuhin chi ndo.Ñavi tacan cati tuhin chi ndo, soconi ndehe ndo ti cha iyo ra Tati Ndioochihin yu, ta iyo tu ndee ini chi raNdioo. 5 Chacan ni savahi, vati cuniyu cha cua cuinu ini ndo chi ra Ndioo,vati iyo tu ndee ini chi ra. Ña cuni yucha cua saxini ndo ti cha vaha cuu chi,vati nditi xini ñivi.

Nacoto ñivi can chi ra Ndioo, vatichacan chaha ra Tati Ndioo

6 Chaha ndi cha chini tuni chi ñivichinu vaha ini chi ra Ndioo, soco ñavicuhva chaha ñivi ñuñivi cha chinituni cuu chi. Ñavi cuhva chaha racumi tiñu cha chini tuni chi ñivi cuuchi, vati cua queta quivi cuanaan tucuracan. 7Cati tuhun ndi yoso cuhva iyocha chini tuni chi ra Ndioo, soco ñani chito yo yoso cuu chi nu ni quichiquivi. Ña ta tuvi ñuhun ñuñivi, ta nitiso ra Ndioo cha cua coto yo chacan.Chacan cuu cha cha iyo vaha anima

Page 270: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU I CORINTIO 2:8 267 TUTU I CORINTIO 3:10yo cuenda ra Ndioo. 8 Ñahni ni iinra cumi tiñu can ni chito yoso cuhvasaxini ra Ndioo. Chahni ra ta ra chira chahnu Jesuu, vati ña chito ra tara yoso cuhva saxini ra Ndioo, ta raicahnu xaan cuu ra Jesuu. 9Yoni chitoyoso cuhva saxini ra Ndioo nda cuanda vitin cuhva cati tutu Ndioo, vaticati chi ti:Yoni ñivi chito yoso cuhva saxini ra

Ndioo.Ña ta yoni ndehe chacan.Ña ta yoni cuni tuhun chi chi.Ña ta yoni saxini yoso cuhva cua

savaha ra Ndioo chi ñivi cunichi ra,

cati tutuNdioo can. 10Chacan cuu chi,vati chaha ra Ndioo cha sacoto ra TatiNdioo chi yo yoso cuhva cua savaha rachi yo, vati chito ra Tati Ndioo ndihicuii. Chito ra yoso cuhva saxini raNdioo chi anima ra.

11Yoni ca ñivi chito yoso cuhva sax-ini ñivi. Iin tuhunnimaanñi chito chianima ñi. Ta ni cuhva yoni chito yosocuhva saxini ra Ndioo. Iin tuhun ni raTati Ndioo chito. 12 Ñavi cuhva sax-ini ñivi ñuñivi saxini maan yo, socosaxini yo cuhva saxini ra Ndioo, vatiiyo ra Tati Ndioo chi yo. Chacan cuucha chito yo cha ni savaha ra Ndioochi yo cuenda ra Cristo. 13Chacan catindi, vati cha sanahan ra Tati Ndioochihin ndi. Ñavi cuhva cha sanahanñivi ñuñivi yoso cuhva iyo cha chinituni chi maan ñi cuu chi. Chaha ndicuenda chi ñivi yoso cuhva saxini raTati Ndioo, vati iyo ra chi ñi.

14 Ñivi ña nacoto chi ra Ndioo―ñachito ñi yoso cuhva iyo ra Tati Ndioo,vati ña nihin ñi cuhva. Ña nituni iniñi, vati ñahni ra Tati Ndioo iyo chiñi. 15 Cua cutuni ini ñivi Ndioo yosocuhva iyo ra Ndioo. Cua cutuni ini ñindihi chacan, ta yoni cua cuu cati ti ñavaha. 16 Chacan cati yu, vati cati tutuNdioo ti yoni chito yoso cuhva saxinira chahnu. Yoni sanahan chi ra, catichi. Ta maan yo chito yo yoso cuhvasaxini ra Cristo.

3Satiñu tahan ra Paulu ta ra cuenda

ra Ndioo1 Yani xaa, ña cuu cati tuhin chi

ndo cuhva cati tuhin chi ñivi cha iyocuenda ra Tati Ndioo. Cati tuhin chindo cuhva cati tuhin chi ñivi ñuñivi.Sava ta cua ve cuati cuu ndo cuendara Cristo, vati ña ta coto vaha ndoyoso cuhva cua coo ndo cuenda ra.2Ña ii xaan tuhun cati tuhin chi ndo,vati cuu ndo sava ta cua ve cuati cunindica sihi ve. Ña ii tuhun cati tuhinchi ndo, vati ña ta cuu cutuni ini ndo.Ña ta cutuni ini ndo nda cua nda vitin,3vati ni vii iyo ndo cuendañivi ñuñivi.Ni iyo ndo cuenda ñivi ñuñivi, ta nindacu ndo cuhva ndacu ñivi ñuñivi,vati ni ndusoo ndo chi tahan ndo, tani cahan yuhu ndo chi ñi. 4 Iyo ndocuhva iyo ñivi ñuñivi, vati iyo chahacati ndo ti chihin ra Paulu cuu ndo,ta iyo chaha cati inga ndo ti chihin raApolo cuu ndo, cati ndo.

5 Ñahni yavi ndaa ra Apolo, ta niñahni yavi ndaa yuhu. Ndiuhu catituhun ndi cuenda ra Ndioo, ta chinuini ndo chi ra. Satiñu ndi cuhva chahara chahnu chi ndi. 6 [Cuhva satiñuyo chi itu cuu chi.] Yuhu tachi tata,ta maan ra Apolo tiso nduta, soco raNdioo cuu ra chaha tu ndee ini, tacana yava. [Cuhva can satiñu ndi chira Ndioo.] 7 Chacan cuu cha ñahniyavi ndaa ra tachi tata. Ñahni yavindaa ra tiso nduta. Iin tuhun ni raNdioo cuu ra chaha tu ndee ini, tachahnu itu. Racan cuu ra ndaa yahvi.8 Inuun iyo ra tachi tata chi ra tisonduta, ta cua coo yahvi ra ta ra cuhvani satiñu ra ta ra. 9 Ini rai cuu ndi, vatiinuun satiñu tahan ndi tiñu ra Ndioo,ta maan ndo cuu sava ta cua iin nucana itu ra Ndioo.

Cuu ndo sava ta cua iin cha savahara Ndioo, vati tindee ra cha cuacuahnu vaha ndo. 10 Nu quichi quivicati tuhin tuhun Ndioo chi ndo cuhvachaha ra Ndioo tu manini chihin yu.Chacan cuu cha ni savahi sava ni tacua iin ra sandaa vehe, vati sacacuxihna ra chaha vehe. Ta vitin iyo ingara cati tuhun tuhunNdioo chi ndo. Na

Page 271: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU I CORINTIO 3:11 268 TUTU I CORINTIO 4:9cua saha vaha ra cuenda yoso cuhvacati tuhun ra, 11vati ña cuu cati tuhunra inga tuhun, vati tuhun ra Jesucristocuu tuhun ni cati tuhin xihna cuii, tamaan ra Jesucristo cuu sava ta cua iinchaha vehe. 12-13 Cua queta quivi cuacoto ndihi ñivi a vaha ndacu ñi a ñavaha. Tu cua savaha yo cha vaha, cuacuu yo sava ni ta cua satiñu yo chixuhun cuaan chi xuhun cuichin chiyuu taqui vaha. Tu ña vaha cha cuasavaha yo, cua cuu yo sava ni ta cuasatiñu yo chi yutun chi ita. Cua cotondihi ñivi, vati cua queta quivi cuacati ra chahnu a vaha a ña vaha nisavaha ñivi. Cua cayu cha ña vaha nisavahañivi, soco cha vahaña cua cayuchi. Tacan sa cua ndehe ndihi ñivi avaha cha ni savaha ñi a ña vaha. 14Tuña cua ndoyo ñuhun cha ni savaha yo,cua cunda yahvi yo chi ra Ndioo. 15Tucua cayu tiñu ni savaha yo, ña cuacunda vaha yahvi yo, ta chi tu ndohocua cundee cacu yo.

16Ña ñuhun ca ini ndo ti sava ta cuaiin vehe nu iyo ra Ndioo cuu ndo. Ñañuhun ca ini ndo ti iyo ra Tati Ndioochi ndo. 17 Tu cua sandoyo ñuhun yonu iyo ra Ndioo, cua sandoyo ñuhunra Ndioo chi yo, vati ii xaan nu iyo ra,ta iyo ra chi maan yo.

18 Na ña cua cuhva ndo cha cuasandahyu ñahan ñivi chi ndo. Tu iyondo saxini ti iyo cha chini tuni chi ndocha cuenda ñivi ñuñivi, na cua saxinindico tucu ndo. Chacan cuu cha cuacoo cha chini tuni ndicha chi ndo.19 Ñahni yavi ndaa cha chini tuni iyochi ñivi ñuñivi cuenda ra Ndioo, vaticati tutuNdioo ti chito raNdioo ti ñivicha iyo cha chini tuni―tuhva xaanñi sandahyu ñahan, soco ña chaha rachi ñi. 20 Iyo inga nu cati tutu Ndiooti chito ra chahnu ti ñahni yavi ndaacha saxini ñivi cha iyo cha chini tunichi ñi, cati tutu Ndioo. 21 Chacan cuucha na ña cua cahan rai ndo cuendañivi ñuñivi, vati cuendamaan ndo iyondihi cuii cha iyo nu ñuhun ñuñivi.22 Iyo yu chi ndo, ta iyo ra Apolo chindo, ta iyo ra Pedro chi ndo. Iyoñuhun ñuñivi cuenda ndo. Masi cua

cuvi ndo, masi ña cua cuvi ndo, socondihi cha iyo vitin cuu chi ndo, tandihi cha ni cua coo cua cuu chi ndo.Ndihi chi cuu chi ndo, 23 ta chi raCristo cuu ndo, ta chi ra Ndioo cuu raCristo.

4Cuhva ni satiñu ra tatun Jesucristo

1 Chacan cuu cha na cua saxinindihi ñivi ti cha satiñu ndi cuenda raCristo, ta cati tuhun ndi tuhun yosocuhva iyo ra Ndioo. 2 Tatun ra Cristocuu ndi, ta nini xaan cha cuu tatunra iin rai cuiti vaha. 3 Ñahni chatichahi yoso cuhva saxini ndo cuendayu. Ñahni cha tichahi yoso cuhvasaxini ñivi. Ñahni cha tichahi yosocuhva saxini yu cha cuenda suvi nimaan yu. 4 Ñahni cha tichahi, vatisaxini yu ti ñahni ca cuati ndacu i.Vasi chacan cuu chi, soco ña cuu catiyu ti ñahni cuati iyo chihin yu iti nuunra Ndioo. Maan ra Ndioo cuu ra cuacati. 5Chacan cuu cha na ña cua tachituni ndo chihin yu nda cua nda quivicua quichi ndico ra chahnu. Maan racuu ra cua cati ndaa cha cuu cha indixehe. Cua cati ra yoso cuhva saxiniñivi chi anima ñi. Tacan cua cuu, ta sacua cati ra Ndioo ti cha vaha ni savahandiuhu.

6 Yani xaa, ndihi tuhun can cuusava ta cua iin cuhva cha cahincuenda maan ndo. Ndicha ti cahinsivi yu chi sivi ra Apolo, soco tacanni cua cutuhva ndo coo ndo cuhvacati tutu Ndioo, cuhva iyo maan ndi.Chacan cuu cha ña cua ndurai ni iinndo, ta ni ña cua cahan ndo siquitahan ndo. 7 Yoni ca ñivi saxini ticahnu xaan ñivi cuu ndo. Ndihi chaiyo chi ndo samani ra Ndioo. Nduraindo, vati ta iinmaan ndo savaha ndihicha iyo chi ndo, soco maan ra Ndioocuu ra samani chi chi.

8 Saxini ndo ti cha iyo vaha ndocuenda ra Ndioo. Saxini ndo ti ñahnica cha cumani chi ndo. Saxini ndo ticha ni quee vaha ndo, ta ndoo ihnimaan ndi. Vaha xaan tu cha ndichacha cha ni quee vaha ndo, vati tacanni iyo vaha tahan ndi chi ndo. 9Yuhusaxini ti cha tiso ra Ndioo cuenda ti

Page 272: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU I CORINTIO 4:10 269 TUTU I CORINTIO 5:9cua ndoo ndi iti chata, ta tatun Jesu-cristo cuu ndi. Cha iyo vaha tuhuncha cua cuvi ndi, vati cha chito ndihiñivi ti chacan cuu chi. Chito ra tatunNdioo, ta chito tahan ñivi ñuñivi.10 Saxini ñivi ti tondo ndi, vati iyondi chi ra Cristo, soco maan ndo nditivaha xini ndo. Saxini ñivi ti ñahni tundee ini iyo chi ndi, ta maan ndo iyoxaan tu ndee ini chi ndo. Saxini ñiviti cahnu xaan ñivi cuu ndo, ta maanndi―ñahni yavi ndaa ndi. 11Nda cuanda vitin yaha cuhva cha chisoco ndi.Ña queta sahma cunami ndi. Ña quetasahma cundichin ndi. Cha ndoho ndi.Ñahni vehe ndi iyo nu cua ndoo nuunndi. 12 Cha satiñu ndi chi ndaha ndi.Cahan ñivi ndavaha ni chi ndi, sococahan vaha ndi chi ñi. Chaha ñivi tundoho chi ndi, soco cundee ini ndi.13 Cati ñivi ti ña vaha ndi, soco cahanvii ndi chi ñi. Sava ni ta cua iin mihin,sava ni ta cua iin ihvi cuu ndi savahañivi nda cua nda vitin.

14 Yani xaa, tuhun can tai chihinndo, ta chahi cha chini tuni chi ndo,vati sava ta cua sehi cuu ndo. Ña cuniyu cha cua coo tu ca nuun chi ndo.15 Tuvi xaan ñivi cuni ñi sacuaha ñichi ndo yoso cuhva iyo ra Cristo, socoña tuvi ñi cuni chi ndo sava ni ta cuara cuu sutu ndo. Yuhu cuu sava nita cua sutu ndo cuenda ra Cristo, vaticati tuhin tuhun Ndioo chi ndo, [tachinu ini ndo chi ra]. 16 Chacan cuucha cati yu ti na cua savaha ndo cuhvandacu yu.

17 Chacan cuu cha tava tiñu yu chira Timoteo, ta cuahan ra nu iyo ndo.Maan ra cuu sava ta cua iin sehi. Cunixain chi ra, ta cuiti vaha satiñu racuenda ra chahnu. Cua sacoto ndicora chi ndo yoso cuhva iye cuendara Cristo Jesuu, ta cua sacoto ndicora yoso cuhva sacuahi chi ndihi ñivinducuiti cuenda ra chahnu. 18 Iyo ndondurai ndo, vati saxini ndo ti ña cuacuhunquenu iyondo. 19Tu cua cuhvara chahnu, yatin cuii ni cua cuhin, tacua cu ndehi a ndicha iyo tu ndee inichi ñivi ndurai can. Ña cua tasohituhun cua cahan ñi, 20 vati ña saxinira Ndioo yoso cuhva iyo tuhun cahanñivi, soco ndehe ra a ndicha iyo tu

ndee ini ra chi maan ñi. 21 Na cuasavaha ndo cha vaha. Chacan cuu chacua cuhin nu iyo ndo, ta ña cua tachituni yu chi ndo. Cua cuhin, ta cua cunimani yu chi ndo, ta masu cua cahanyu chi ndo.

5Tachi tuni ra Paulu chi ñivi ndacu

ndavaha ni chi tahan ñi inga chiyo1 Cati ñivi ti iyo iin ñivi ndo ndacu

ndavaha ni chi tahan ñi inga chiyo,ta ña tuhva ñivi cuu inga tucu ñivisavaha ñi chacan. Cati ñivi ti iyo iinra yani yo, ta iyo cuii ra chi ñasihi sutura, 2 ta maan ndo ndurai ndo, vati iyovaha ndo chi ra Ndioo. Nini ca chacua coo tu cuihya ini chi ndo. Iyo chacua tava ndaa ndo chi ra ndacu cha-can. 3 Ndicha ti ña iye iti nuun ndo,soco iye chihin ndo, vati saxini xaincuenda ndo. Cha tachi tuni yu chihinracan cuhva iye iti nuun ndo. 4 Cuanducuiti ndo cuenda ra chahnu Jesuu,vati iye chi ndo. Cua coo tu ndee inira chahnu Jesuu chi ndo. 5 Cua tavandaa ndo chi ra ndacundavahani can,ta cua ndoo ihni ra chi run Satanaa.Chacan cuu cha cua coo tu ndoho chira. Vasi tacan, ta cua nduvaha animara, ta cua cacu ra quivi cua quichindico ra chahnu.

6 Cahan rai ndo, soco ña nituniini ndo. Ña chito ndo ti tu suhvasuhva ni cua coo cuati nu iyo ndo, cuaqueta quivi cua ndoyo ñuhun ndihindo. Cuhva iyo ndixi panela iyo cuatindacu ñivi. Tu cua quihvi suhva chitichi yuchan yuti paan, cua cunu xicochi niniin chi. 7Na cua tava ndaa ndocha ndavaha ni. Chacan cuu cha cuacoo ii ndo, ta ñahni ca cuati cua coochi ndo. Tacan cua savaha ndo, vaticha ni chihi ra Cristo cuenda cuatiyo. 8 Chacan cuu cha na cua cusii iniyo chi ra Ndioo. Ña cua savaha cayo ndavaha ni. Ña cua savaha ca yocuati, soco cua coo vaha yo, ta ña cuasandahyu ñahan ca yo.

9 Cha tai tutu chi ndo nu ni quichiquivi, ta cati yu ti na ña cua coo inuunndo chi ñivi ndacu ndavaha ni chi

Page 273: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU I CORINTIO 5:10 270 TUTU I CORINTIO 6:14tahan ñi inga chiyo. 10Ña cati yu ti ñacua coo ndo nu iyo ñivi ñuñivi, masindacu ñi ndavaha ni chi tahan ñi ingachiyo,masi cuni ñi ndatiñu cha iyo chitahan ñi, masi suhu ñi, masi sacahnuñi ita niñu. Tu chacan cua cati yu,iyo cha cua quee siin ndo iin chiyo, taña cua coo ca ndo nu ñuhun ñuñiviya, tu cha tacan. 11 Ñavi chacan catiyu chi ndo, soco cati yu ti ña cua cooinuun ndo chi ñivi tahan yo cuendara Cristo, tu cha tacan cua savaha ñi.Tu cua coo ñi ndavaha ni chi tahanñi inga chiyo, tu cua cuni ñi ndatiñucha iyo chi tahan ñi, tu cua sacahnuñi ita niñu, tu cua cahan ñi ndavahani, tu cua coho ñi ndixi, tu cua suhuñi, tu tacan cua savaha ñivi tahan yo,ña cua coo inuun ndo chi ñi, ta ni ñacua cachi ndo chi ñi icaa ni. 12 Tacancati yu cuenda ñivi tahan yo cuendara Cristo, vati ña tachi tuni yo chiñivi ña chinu ini chi ra Ndioo. Tachituni yo chi ñivi Ndioo, 13 soco maanra Ndioo cuu ra cua tachi tuni chi ñiviña cuni chi ra. [Chacan cuu cha cati yuti] na cua tava ndaa ndo chi ra ndacundavaha ni can.

6Nducu ñican cha cua coso vaha tiñu

nu ra cumi tiñu, ta ña chinu ini ra chi raNdioo

1Tu cua cuni ndo cuati chi ñivi cuutahan ndo cuenda ra Cristo, ña vahacha cua yaha ndo nu ra cumi tiñu, taña chinu ini ra chi ra Ndioo. Iyo chacua nanducu ndo chi ra yani yo chacua tiso vaha ra tiñu can. 2 Chito ndoti cua tachi tuni ñivi Ndioo chi ñiviñuñivi. Tu ndicha cha cua tachi tunindo chi ñivi ñuñivi, cua cuu tiso vahando tiñu chi ñivi tahan ndo. 3 Chitondo ti cua ndehe yo a vaha a ña vahara tatun Ndioo. Chacan cuu cha cuacuu tiso vaha ndo tiñu quivi ta quivi.4Tu cua tiso vaha ndo tiñu, cua cuhvando tiñu can chi ñivi tahan yo cha iyovaha cha chini tuni. 5 Chacan cati yu,vati cua coo tu ca nuun chi ndo. ¿Atuñahni iin ra yani yo cha iyo cha chinituni nuun iyo ndo? ¿Atu ñahni ra cuacuu tiso vaha tiñu nu cua savaha ra

yani yo cuati chi tahan ra? 6Ña vahacha sayaha ndo chi tahan ndo nu racumi tiñu, ta ña chinu ini ra cumi tiñucan chi ra Ndioo.

7 Cuaha xaan cha ndoyo ñuhunndo, vati tiso ndo cuati chi ñivi tahanndo nu ra cumi tiñu. Vaha ca chacua cundee ini ndo cha cua savaha ñindavaha ni chi ndo. Vaha ca cha cuacundee ini ndo cha cua suhu ñi chachindo, 8 soco maan ndo ndacu ndavahani chi tahan ndo. Maan ndo suhu ndochachi tahan ndo.

9Chito ndo ti ña cua coo ñivi ndacundavaha ni nu cua cundaca ñahan raNdioo. Na cua saxini vahando. Tu cuacoo ndo ndavaha ni chi ñi ñahan ingachiyo, tu cua sacahnu ndo ita niñu, tucua coo ndo ndavaha ni chi ra rai ingachiyo, 10 tu cua suhu ndo, tu cua cunindo chachi tahan ndo, tu cua cohondo ndixi, tu cua cahan ndo ndavahani, ña cua cuu coo ndo nu cua cundacañahan ra Ndioo. 11 Tacan ni savahatahan ndo nu quichi quivi, soco vitincha ni naan cuati savaha ndo. Chani iyo ii ndo cuenda ra Ndioo, ta chani chacoso vaha anima ndo cuenda rachahnu Jesucristo. Tacan ni tindeetahan ra Tati Ndioo chi ndo.

Cha iyo ii ñican12Cuu savaha yu ndihi cuii cha cuni

yu, soco ña ndihi chi tindee chihinyu. Cuu savaha yu ndihi cuii chacuni yu, soco ña cua cuhva yu chacua cundaca ñahan chi chihin yu.13 Quihvi cha chachi yo tichi yo, vatitacan sa iyo tu ndee ini chi yo. Iyotichi yo, vati quihvi cha chachi yo,soco cua queta quivi ña cua saxinica yo cuenda chacan cua savaha raNdioo. Ñavi tacan iyo iquin cuñu yo.Ña cua coo yo ndavaha ni chi tahanyo inga chiyo. Ñavi cuenda chacan iyoiquin cuñu yo, soco iyo iquin cuñu yo,vati tacan ni cua cuu satiñu yo cuendara chahnu, ta maan ra cua cuhva tundee ini chi iquin cuñu yo. 14 Chani chaha ra Ndioo tu ndee ini chi rachahnu Jesucristo, ta natacu ndico ratañu ñivi ndii. Ta ni cuhva cua cuhvara tu ndee ini chi maan yo, ta cuanatacu ndico tahan yo.

Page 274: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU I CORINTIO 6:15 271 TUTU I CORINTIO 7:1615 Chito ndo ti iyo ndo chi iquin

cuñu ndo chi ra Cristo. Ña cuu tavandai chi ndo chi ra Cristo, ta cuacuhve cha cua coo ndo ndavaha nichi tahan ndo inga chiyo. 16 Chitondo ti tu cua coo ndo ndavaha ni chitahan ndo inga chiyo, ini ñivi cua cuundo chi ñi, vati cati tutu Ndioo ti tucua coo ra rai chi ña ñahan, ini ñivicua cuu ñi. 17 Tu cua coo ndo chi rachahnu, ini ñivi cua cuu ndo chi ra,vati iyo ra Tati Ndioo chi ndo.

18Na ña cua coo ndo ndavaha ni chitahan ndo inga chiyo. Tu cua savahañivi cuati can, cua savaha ñi ndavahani suvi ni chi maan ñi chi iquin cuñuñi, soco ndihi ca cuati cuu cha savahañivi chi inga ñivi. 19 Chito ndo ti iyora Tati Ndioo chi ndo, ta chito ndoti tacan ni tindee ra chi ndo. Tacanni savaha ra Ndioo. Ñavi chi maanndo cuu ndo. 20 Chi maan ra cuundo, vati cha ni chihi ra Cristo cuendando. Chacan cuu cha na cua sacahnundicha ndo chi ra Ndioo chi ndihi cuiitiñu cua savaha ndo chi iquin cuñundo.

7Chaha ra Paulu cha chini tuni yoso

cuhva cua tandaha ñivi1 Vitin cua cati ndique yoso cuhva

cua ndoo tiñu cha ni nducu tuhunndo chihin yu nu ni tachi ndo tutu.Vaha tu ña cua coo ra rai chi ñi ñahan,2 soco na cua tandaha ra rai chi ñi ña-han, ta na cua tandaha tahanñi ñahanchi ra rai, coto cua coo ñi ndavaha nichi tahan ñi inga chiyo. 3 Na cua coora rai chi ña cuu ñasihi ra, ta na cuacoo ñi ñahan chi ra cuu ii ñi. 4 Ñaviñi ñahan cua sanini chi ra rai cha cuacoo ña chi ra, soco ra rai cuu ra cuacati. Ta ni cuhva ñavi ra rai cua saninichi ñasihi ra cha cua coo ra chi ña,soco maan ña cua cati. [Tacan ni cuanduinuun ñi.] 5 Ña cua cati ndo tiña cua coo ndo chi ñasihi ndo chi iindo. Vaha tu cua nduinuun ndo, tacua saña nuun ndo suhva quivi, vaticua cuni ndo cahan ndo chi ra Ndioo.Tacan cuu, ta sa cua coo ndico ndochi ñasihi ndo chi ii ndo. Chacan cuucha ña cua cuu tiso run Satanaa cha

ndavaha ni anima ndo, coto ña cuacundee ini ndo.

6 Tuhun can cati yu, vati tacan nicua coo inuun yo. Ñavi cha sanini yucuu chi. 7 Cuni yu cha cua coo ndihiñivi cuhva iyo yu cha ñahni ñasihi yu,soco ña ini cuhva samani ra Ndioo chindihi yo. Tucu tucu cuhva samani rachi iin iin yo.

8 Yuhu cati chi ñivi ña ta tandahachi ñivi cha ndoo ndahvi ti vaha chaña cua tandaha ñi, ta cua coo ñi cuhvaiye, 9 soco tu ña cua cundee ini ñi, nacua tandaha ñi. Tacan cati yu, vativaha xaan ca cha cua tandaha ñi, taña vaha tu ña cua cuu cundee ini ñi,[ta cua cuni xaan ñi coo ñi ndavaha nichi tahan ñi inga chiyo].

10-11Yuhu cati tuhin chi ñivi ni tan-daha. Ñavi yuhu ni cati tuhun, soco rachahnu cuu ra cati tuhun xihna nu niquichi quivi ti na ña cua saña ndaha ñiñahan chi ii ñi. Ta ni cuhva na ña cuatava ndaa ra rai chi ñasihi ra. Tu cuasaña ndaha ñi chi ii ñi, ña cua tandahaca ñi. [Vasi cua queta quivi] cua coomani ndico ñi chi ii ñi.

12Yuhu cati chi ndihi ca ndo. Yuhucuu ra cati, vati ñahni cha cati rachahnu cuenda chehe nu ni quichiquivi. Cati yu ti tu iyo ra yani yo, taña chinu ini ñasihi ra chi ra Ndioo,soco ni cuni ña coo ña chi ra, ña cuatava ndaa ra chi ña. 13 Ta ni cuhvatu iyo ña tahan yo, ta ña chinu ini iiña chi ra Ndioo, soco ni cuni ra coora chi ña, ña cua tava ndaa ña chi ra.14 Tacan cati yu, vati tacan ni cua cooii ra chi ñasihi ra, masi ña chinu inira. Ta ni cuhva cua coo ii ñi ñahanchi ii ñi, masi ña chinu ini ñi. Tu ñacua cuu chi tacan, ña cua coo ii sehendo, soco cha iyo ii ndicha ñi. 15Tu ñachinu ini ñi ñahan, ta cua quee ndaañi, na cua quee ndaa ñi. Tu ña chinuini ra rai, ta cua quee ndaa ra, na cuaquee ndaa ra. Tu tacan ni cua cuuchi, ña cua sanini ra yani yo, ta ni ñacua sanini ñi tahan yo, vati cha cati raNdioo ti cua coo mani ndo chi ndihiñivi. 16Ndioho ñi ñahan, tacan ni cuacoo vii ndo chi ii ndo, vati ña chitondo a cua cuinu tahan ini ii ndo chi raNdioo. Ndioho ra rai, ta ni cuhva cua

Page 275: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU I CORINTIO 7:17 272 TUTU I CORINTIO 7:37coo ndo chi ñasihi ndo, vati ña chitondo a cua cuinu tahan ini ñasihi ndochi ra Ndioo.

17 Na cua coo ndihi ndo cuhva catira chahnu cuhva ni chacoo ndo quivini nacachi ra chi ndo. Tacan catitahin chi ndihi ñivi nducuiti cuendara Ndioo. 18 Iyo ndo sacahnu costum-bre chahnu, ta ni sanduvaha ra Ndiooanima ndo. Chacan cuu cha tahndañiin xini xuu ndo nu quichi quivi. Ñacua nducu ndo cha cua naan chacan.Iyo tahan ndo―ñahni costumbre cansacahnu ndo, ta ni nacachi ra Ndioochi ndo. Ña cua quechaha sacahnundo chacan vitin. 19 Ñahni yavi ndaacha sacahnu ndo costumbre can, ta niñahni yavi ndaa cha ña sacahnu ndocostumbre can. Mani cha cua sacuinundo cuhva cati tuhun ra Ndioo. 20Nacua coo ndihi ndo cuhva ni chacoondo quivi ni sanduvaha ra chahnuanima ndo. 21 Tu satiñu cuatu ndo,ta ni sanduvaha ra anima ndo, ñacua tichaha ni ndo. Tu cua cundeecoo ndo nu nuna, na cua nducu ndocuhva. 22 Tu satiñu cuatu ndo, tani sanduvaha ra chahnu Ndioo animando, cua coo ndo nu nuna cuendamaan ra. Ta ndioho ñivi iyo nu nuna,ta ni sanduvaha ra anima ndo―cuacuu ndomusu cuenda ra Cristo. 23Chimaan ra Ndioo cuu ndo, vati cha nichihi ra Cristo cuenda ndo. Ña cuasaxini ca ndo ti musu ñivi cuu ndo,[vati mani chi ra Ndioo cua satiñundo]. 24 Yani xaa, na cua coo ndihindo cuhva ni chacoo ndo quivi nisanduvaha ra Ndioo anima ndo.

25 Cuenda ñivi ña ta tan-daha―ñahni cha cati tuhun rachahnu, soco cua cati yu cuhva saxiniyu. Rai cuiti vaha cui, vati cundahviini ra Ndioo chihin yu. 26 Saxini yu tina cua coo ndo cuhva iyo ndo vitin,vati cuni coo tu ndoho chi yo vitin.27 Tu iyo ñasihi ndo, ña cua nducundo cuhva cha cua saña ndo chi ña.Tu ña ta tandaha ndo, ña cua nducundo ñasihi ndo. 28 Tu cua tandahando, ñavi cuati cua savaha ndo. Tucua tandaha iin ñahan tivaa, ñavicuati cua savaha ña. Tu cua tandahando, cua coo tu ndoho chi ndo cuenda

ñuhun ñuñivi, ta ña cuni yu cha cuatahan ndo tu ndoho.

29Yani xaa, yu cati ti ñahni ca quiviiyo. Chacan cuu cha cati yu ti tuiyo ñasihi ndo, ña cua saxini xaanndo cuenda maan ñi. 30 Tu iyo tucuihya ini chi ndo, ña cua saxini cando cuenda chacan. Tu cusii ini ndo,ña cua saxini ca ndo cuenda chacan.Tu sata xaan ndo cuati suhva, ña cuasaxini ca ndo cuenda ndatiñu ndo.31 Tu nducu ndo cuhva cha cua coovaha ndo nu ñuhun ñuñivi, na ña cuasaxini ca ndo cuenda chacan, vati cuanaan ñuhun ñuñivi ya.

32 Ña cuni yu cha cua saxini xaanndo. Tu ña ta tandaha ndo, cua sax-ini vaha ndo yoso cuhva iyo tiñu rachahnu, ta cua saxini ndo yoso cuasavaha ndo cha cua cusii ini maanra. 33 Tu cha iyo ñasihi ndo, cuasaxini ndo yoso cuhva iyo tiñu cuendañuhun ñuñivi. Cua saxini ndo yosocua savaha ndo cha cua cusii ini maanña. 34 Tacan cuu, ta ña nduinuuncuni ndo nduvi ni cuenda, [vati cunindo cha cua cusii ini ra chahnu, tacuni tahan ndo cha cua cusii ini ñasihindo]. Tu ña ta tandaha ñi ñahan, tani vii tivaa iyo ñi, mani cua saxini ñiyoso cuhva iyo tiñu ra chahnu. Tacancua savaha ñi, vati cuni ñi coo ii ñi chira Ndioo chi ndihi cuii anima ñi, ta ñicha ni tandaha―saxini ñi yoso cuhvaiyo tiñu ñuhun ñuñivi. Saxini ñi yosocuhva cua savaha ñi cha cua cusii iniii ñi.

35Chehe cuu cha cati yu, vati tacanni cua coto ndo. Ña cuni yu sanini yuchihin ndo, soco cuni yu cha cua coovii ndo, ta ña cua saña ndo cha satiñuvaha ndo cuenda ra chahnu.

36 Tu iyo ndo saxini ndo ti ña vahandacu ndo chi ña tivaa sehe ndo, tucua yaha quivi cua tandaha ña, tu cuacuni ña tandaha ña, na cua savahando cuhva cuni ndo. Na cua tandahaña, vati ñavi cuati cuu chi. 37 Tu iyondo cua coto vaha ndo yoso cuhva cuasaxini ndo, ta yoni cua sanini chi ndo,tu cua cuu savaha ndo cuhva cunimaan ndo, tu cua coto ndo yoso cuhvasaxini ndo chi anima ndo, tu cua ndoo

Page 276: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU I CORINTIO 7:38 273 TUTU I CORINTIO 9:5ña chi sihi ña chi sutu ña, vaha xaancua savaha ndo. 38Vaha tu cua cuhvando cha cua tandaha sehe sihi ndo,soco vahaxaan ca tuña cua sanini ndocha cua tandaha ñi.

39 Ña cuu saña ñi ñahan chi ii ñindihi quivi cha iyo ndito ra. Tu cuacuvi ra, cua ndoo nuna ndico ñi. Cuacuu tandaha ndico ñi, tu cua cunimaanñi, soco chi iin ra chinu ini chi raCristo cua tandaha ñi. 40 Yuhu saxiniti cua cusii ca ini ñi, tu ña cua tandahandico tucu ñi. Saxini yu ti cuhva cunira Tati Ndioo cuu chacan.

8Cuhva cua savaha ñican chi cha

samani ñivi chi cuenda ita niñu1 Vitin cua cati yu yoso cuhva cua

savaha ndo chi cha samani ñivi chi itaniñu. Chito yo ti iyo cha chini tuni chindihi yo. Chacan cuu cha ndurai yo,vati saxini yo cha iyo cha chini tunichi yo, soco chaha yo tu ndee ini chiñivi tahan yo, vati cuni mani yo chitahan yo. Nini ca cha cua cuni maniyo chi tahan yo. 2 Tu cua saxini ndoti iyo cha chini tuni chi ndo, ña ta coocha chini tuni chi ndo cuhva cua coochi. 3 Tu cua cuni mani ndo chi raNdioo, cua ndehe ra ti cha iyo vahacha chini tuni chi ndo.

4 Chacan cati yu, vati cha cuendacha samani ñivi chi ita niñu chito yoti ñahni yavi ndaa ita niñu cha iyonu ñuhun ñuñivi. Chito tahan yo tiiin tuhun ni ra Ndioo iyo, ta ñahnica ndioo iyo. 5 Masi cati ñivi ti iyocuaha ra ndioo nu ñuhun ñuñivi, taiyo cuaha tahan ra iti siqui andivi.Tacan cati ñivi, 6 soco chito maan yoti iin tuhun ni ra Ndioo sutu yo iyo.Maan ra ni cati ti cua savaha ra Jesu-cristo ndihi cha iyo tiempu chahnu, tachi maan ra Ndioo iyo yo. Iin tuhunni ra chahnu Jesucristo ndaca ñahanchi yo, ta maan ra ni savaha ndihi cuiicha iyo. Tacan ni savaha tahan ra chimaan yo.

7Ña chito ndihi ñivi cha tacan cuuchi. Iyo ndo tuhva ndo sacahnu tahanndo chi ita niñu nu quichi quivi, tasaxini ndo ti cha ndaa yahvi xaan

ndicha ita niñu. Chachi ndo chasamani ñivi chi ita niñu, ta saxinixaan ndo, vati ña ta cutuni vaha inindo. 8 Ñahni cha saxini ra Ndioocuenda cha chachi yo. Ñahni tuhun tuña cua cachi yo, ta ni ñahni tuhun tucua cachi yo. Ñahni cha cua cumaniyo, ta ni ñahni cha cua yaha yo itinuun. 9 Cua saha vaha ndihi ndocuenda, vati iyo ñivi saxini suhva,coto ña cua cutuni ini ñi ti cua cuusavaha ndo cuhva cuni maan ndocuenda chacan. 10Tu cua ndeheñivi tichachi ndo ve ñuhun nu iyo ita niñu,ta ñivi cha chito cuu ndo, vasi cuasaxini ñi ti cua cuu cachi tahan ñicha samani ñivi chi ita niñu, ta cuandoyo ñuhun ñi, [vati cua saxini xaanñi cuenda chacan]. 11 Tu tacan cuasavaha ndo, cua ndoyo ñuhun ñivitahan yo, vati saxini ndo ti chito xaanndo, ta ni chihi tahan ra Cristo cuendamaan ñi. 12 Tu tacan cua savahando, cua savaha ndo cuati cuenda raCristo. Cua savaha ndo cuati cuendara Cristo, vati cua savahando cuati chiñivi tahan ndo, vati cua saxini xaan ñicuenda chani savahando, ta ñanitunivaha ini ñi. 13 Chacan cuu cha catiyu ti tu cua ndoyo ñuhun ñivi tahincuenda cha chachi yu cuñu can, ñacua cachi que chi chi, coto cua ndoyoñuhun ñivi tahin cua savahi.

9Iyo ndatu chi ra cuu tatun Jesuu

1Chito ndo ti cuu savahi cuhva cuniyu. Chito ndo ti tatun Jesuu cui. Chitondo ti cha ni ndehi chi ra chahnuJesuu. Chito ndo ti chinu ini ndo chira chahnu, vati satiñu yu tiñu Ndioochihin ndo. 2 Vasi saxini inga ñivi tiñavi tatun Jesuu cui, soco chito vahamaan ndo ti tatun ra cui. Chacanchito ndo, vati sanahan ra Ndioo titatun ndicha ra Jesuu cui, vati chinuini ndo chi ra.

3Chehe cuu cha cua cati ndique chiñivi cati ti ña vaha ndacu i. 4 Iyo ndatucha cua sacachi ndo chihin ndi. 5 Iyondatu cha cua sacachi tahan ndo chiñivi cuu ta iin ñasihi yu cuhva savahando chi ndihi ra tatun Jesuu, cuhvasavaha ndo chi yani ra chahnu chi

Page 277: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU I CORINTIO 9:6 274 TUTU I CORINTIO 9:26ra Pedro. 6 Ña ndicha ti cha ñahnindatu chi yuhu chi ra Bernabé. Ñacua saxini ndo ti ñahni ndatu chacua saña ndi cha satiñu ndi. 7 Yuhucati ti ñahni ra sandaru nanducu chacua cachi ra. Ndihi ra tachi yutuntata―chachi tahan ra chiti chi. Ndihira sacuenda chi ri mbee―nihin tahanra leche ri coho ra. 8 Ñavi yuhuni cati ti cua tindee ndo chi ra catituhun tuhun Ndioo chi ndo, soco leyNdioo cati. 9 Cati ley can ti cha catituhun ra Moisee ti ña cua cuhni yoyuhu ri sundiquin nu cua cuañu ritrigu. Na cua cachi tahan ri suhva.Ñavi cuenda ri sundiquin ni cahan raNdioo tuhun can. 10 Cha cahan tahanra tuhun can cuenda maan yo, vatindihi ra satiñu chi itu―cha chito rati cua nihin tahan ra chiti cha cuacoo. Tacan chito ra tachi chiti, tatacan ni chito tahan ra saquee chi chi.11Cha satiñu ndi chihin ndo cuenda raNdioo. Chacan cuu cha ñahni tuhuncha cua tindee tahan ndo chi ndi.12 Ndicha ti iyo ndatu cha cua tindeendo chi inga ra tatun Jesuu, soco iyoxaan ca ndatu chi maan ndi.

Iyo ndatu chi ndi, soco ña cuni ndisanini ndi chi ndo. Cuaha xaan chani cundee ini ndi, vati ña cuni ndi chacua saxini ñivi ti ña vaha tuhun vahayoso cuhva iyo ra Cristo, ta ndeheñi yoso cuhva savaha ndi. 13 Chitondo ti iyo ra satiñu ve ñuhun cuendañivi judío, ta suvi ni ve ñuhun cannihin ra cha cua cachi ra. Chito ndoti iyo ra satiñu nu chihi ri samaniñivi chi ra Ndioo, ta ndoo suhva cuñuri chi maan ra. 14 Ta ni cuhva catituhun ra chahnu ti cua tindee ñivira chi ndihi ra cati tuhun tuhun ra.15Ñahni cha saxini yu cuenda chacan.Ñavi cuenda chacan tachi yu tutu ya.Ña cuni yu cha cua sanaan ñivi chandurai yu cuenda chacan. Vaha cacha cua cuvi yu, ta ña cua nihin yu chacua cachi yu.

16Cati tuhin tuhunNdioo, socoñavicuenda chacan ndurai yu. Nini xaannini xaan cua cati tuhin. Cua ndoyoñuhin, tu ña cua cati tuhin tuhunNdioo. 17Tu cua cati tuhin, vati tacan

cuni yu, cua cunda yahvi yu chi raNdioo, soco cha ni cati maan ra, vatini tava tiñu ra chihin yu. 18 Chehecuu cha cua cunda yahvi yu, vati catituhin tuhun Ndioo, ta ña sanini yucha cua tindee ñivi chihin yu. Iyondatu chihin yu, soco ña quihin yucha iyo cha tindee ñivi chihin yu.

19 Cuu ndicha savaha yu cuhva chacuni yu. Yoni cuu cati tuhun chihinyu yoso cuhva cua coi, soco sanini yusuvi ni chihin yu cha cuenda ndihiñivi, vati tacan ni vaha xaan ca cuatindei chi ñivi, ta sa cua cuinu ini ñichi ra Ndioo. 20 Chi ñivi judío iyecuhva iyo maan ñi. Chacan cuu chacua cuinu ini ñivi judío can chi raCristo. Chi ñivi sacuinu cuhva cati leyMoisee sacuinu tahin cuhva cati leycan, ta ña iyo cha cua sacuinu i chi chi.Tacan sa cua cuinu tahan ini ñican chira Cristo. 21Chi ñivi cuu inga tucu ñiviiye cuhva iyomaan ñi, vati ña sacuinuñi ley Moisee. Tacan, ta cua cuinutahan ini ñi chi ra Cristo. Ndicha tiña cati yu ti ña vaha ley ra Ndioo, tasacuinu yu ley Cristo, soco tacan iyechi ñivi can. 22 Chi ñivi saxini suhvaiye cuhva iyo maan ñi. Tacan, ta cuacuu cuinu vaha tahan ini ñi chi raCristo. Cuhva iyo ndihi ñivi iye, vatichi ndihi cuii cuhva cuni yu cha cuanduvaha anima ñi. 23 Ndihi chacansavahi, vati cuni yu cha cua cuinu iniñivi tuhun vaha tuhunNdioo. Chacancuu cha cua cusii ini tahin cuhva iyotuhun can.

24 Chito ndo ti nu siqui ra ta racua cunu ndihi ra, soco iin tuhun nira cua sacanaan. Chacan cuu chacati yu ti na cua coo vaha ndo, vatitacan sa cua sacanaan ndo cuenda raNdioo. 25 Ndihi ra siqui sandee ini rachi ndihi cuii anima ra. Tacan savahara, vati cuni ra sacanaan ra iin chataqui cuindi xini ra―masi yatin xaancua ndoyo ñuhun chi. Na cua sandeeini ndo chi ndo, ta sa cua cunda yahvindo chi ra Ndioo, ta ña cua ndoyoñuhun ndo. 26Yuhu satiñu i, vati cuniyu sacanain. Yuhu cuu sava ta cua iinra cani tahan nu siqui vaha ra, soco

Page 278: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU I CORINTIO 9:27 275 TUTU I CORINTIO 10:24

cuni yu sacanain cuenda ra Ndioo.27 Sandee ini yu chihin yu. Ña savahicuhva cuni yu, coto ña cua quee vahi,ta cha cati tuhun xain tuhun Ndioochi ñivi.

10Chaha ra Paulu cha chini tuni chi ñivi

can ti ña cua sacahnu ñi ita niñu1 Yani xaa, cuni yu sacoto ndique

chi ndo ti ndihi ñivi chahnu yo―nichandicu ñi vico [quivi ni quee ñiñuhun Egipto tiempu chahnu]. Ndihiñi yaha tichi tañuhun can. 2 Cha nichacoo ñi chi ra Moisee icaa ni. Nichandicu tahan ñi vico, ta yaha tahanñi nduta tañuhun. 3 Ndihi ñi chachitahanmaná cha ni chaha ra Ndioo chiñi. 4 Ndihi ñi chihi nduta cha chahara Ndioo. Chihi ñi nduta quee yuucan cha ni tindee Ndioo, vati tindee raCristo chi ñi nu cuahan ñi. 5 Tacan nichacoo ñi, soco ña cusii ini ra Ndioochi ñi. Chacan cuu cha tuvi ñi chihitichi cuhu nu ni chacoo ñi.

6 Chacan cuu iin cuhva cha cuacoto yo ti ña cua savaha yo ndavahani cuhva ni savaha maan ñi. 7 Ñacua sacahnu ndo ita niñu cuhva nisacahnu maan ñi quivi can, vati catitutu Ndioo ti chachi ñi, ta chihi ñi.Tacan cuu, ta quechaha chita chahañi yaa, cati chi, [vati tacan ni savahañi cha sacahnu ñi chi ita niñu can].8Ña cua coo ndo ndavaha ni chi tahanndo inga chiyo cuhva cha ni chacoomaan ñi. Tacan ni savaha ñi ndavahani, ta chihi oco unimil ñi cha iin quivi.9 Ña cua savaha yo cuati nda cua ndaña cua cundee ca ini ra chahnu chi yocuhva ni cuni savaha maan ñi. Tacancuu, ta tiin ri coo chi ñi, ta chihi ñi.10Ña cua cati ndo ti ña vaha ra chahnucuhva ni cati maan ñi, ta chahni ratatun Ndioo chi ñi.

11 Tacan ni tahan ñivi yo iti chatatiempu chahnu, vati cua coto ndihiñivi yoso cuhva iyo ra Ndioo, ta ni taara ni taa tutu Ndioo, vati tacan cuacoto tahan yo, ta quivi cua cundihiñuhun ñuñivi cuu chi vitin. 12Chacancuu cha na cua saha vaha ndo cuendachi ndo, coto cua ndoyo ñuhun ndo,

tu cua saxini ndo ti cha iyo vaha ndo.13 Cha ni ndehe tahan ñivi ñuñivi tundoho cuhva cha ndehe maan ndo.Rai vaha ndicha cuu ra Ndioo, ta ñacua cuhva ra cha cua yaha cuhva cuandehe ndo tu ndoho, coto ña cuacundee ini ndo. Tu cua ndehe ndo tundoho, cua cuhva ra nu cua cacu ndo.Chacan cuu cha na cua cundee ini ndondehe ndo tu ndoho.

14 Yani xaa, chacan cuu cha cati yuti na ña cua sacahnu ndo ita niñu.15 Cha chahi cuenda chi ndo, vatichite ti iyo cha chini tuni chi ndo.Cua saxini vaha ndo cuhva cati yu.16 Chaha yo iin tiahvi ndioo chi raNdioo, ta chihi yo copa cuenda raCristo. Chacan cuu cha iyo inuunyo chi ñivi tahan yo, vati chati niñira Cristo cuenda cuati yo. Natahvitahan yo paan, [ta cha chachi yo chichi]. Chacan cuu cha iyo inuun yo,vati chihi ra nu cruu. Ini paan cuuchi, soco cuaha pedazu cuati cuu chi.17 Tacan cuu yo, vati tuvi ñivi cuu yo,soco ini ñivi cuu yo, vati ini paan canchachi ndihi yo icaa ni.

18 Cua cucuhun ini ndo yoso cuhvani chacoo ñivi Israel iti chata. Chachitahan ñi cha ni samani ñivi chi raNdioo. Chacan cuu cha iyo inuun ñichi ra Ndioo. 19 Ña cuni cati yu tindaa yahvi cha samani ñivi chi itaniñu. Ña cati yu ti ndaa yahvi maanita niñu can. 20 Ñavi. Yuhu cati ticha chahni inga ñivi samani ñi chi runcuihna. Ña samani ñi chi chi chi raNdioo. Ña cuni yu cha cua coo inuunndo chi maan run cuihna can. 21 Ñacuu coho ndo copa ra chahnu, tu cuacoho tahan ndo copa run cuihna. Ñacuu cundandomesa ra chahnu, tu cuacunda tahan ndo mesa run cuihna.22 Ña vaha cha cua satahñu yo chi rachahnu Ndioo, vati iyo ca tu ndee inichi maan ra.

Iyo ñivi can nu nuna, soco iyo chacuni mani ñi chi ñivi tahan ñi

23 Cuu savaha yo ndihi cha cuniyo, soco ña ndihi chi tindee chi yo.Cuu savaha yo ndihi cuii chi, soco ñachaha chi tu ndee ini chi yo. 24Ña cua

Page 279: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU I CORINTIO 10:25 276 TUTU I CORINTIO 11:16nducu ndo cha cua coo cha vaha chimani ndo, soco na cua nducu tahanndo cha cua coo cha vaha chi ndihiñivi tahan ndo.

25Cua cachi ndo ndihi cha quiyahvinuyahvi, ta ña cua nducu tuhun ndo acha chahan chi nu iyo ita niñu, vati ñacua saxini xaan ndo cuenda chacan.26 Tacan cati yu, vati cati tutu Ndiooti chi ra chahnu cuu ñuhun ñuñivi yachi ndihi cuii cha iyo chi chi, cati chi.

27 Tu cua cana ñahan ñivi chi ndo,ta ña chinu ini ñi chi ra Ndioo, tucua cuhun ndo vehe ñi, cua cachi ndondihi cha cua cuhva ñi. Ña cua nducutuhun ndo a chi ita niñu cuu chi, ta niña cua saxini ndo. 28-29 Tu cua cati ñiti cha samani ñivi chi ita niñu cuu chi,ña cua cachi ndo chi chi. Ña cua cachindo, vati cha chaha ñi cuenda. Ña cuacachi ndo, coto cua saxini maan ñi,vatimaanndo―ñahni cha saxini ndo.

Tacan cati yu, vati ña cua cuu catiñivi ti ña vaha ndacu yo, coto cuasaxini ingañivi. 30Tu cua cuhve tiahvindioo chi ra Ndioo, ta cua cachi yu,ña cua cuu cati ñivi ti ña vaha ndacui, vati cha chahi tiahvi ndioo chi raNdioo. 31 Ndihi cha cua savaha ndocua savaha ndo, vati cua sacahnu ñivichi ra Ndioo. Tu cua cachi ndo, tucua coho ndo, tu iyo ñaan cha cuasavaha ndo, cua savaha vaha ndo chichi, ta tacan sa cua sacahnu ñivi chi raNdioo. 32 Ña cua savaha ndo cha cuasavaha ni iin ñivi cuati. Ña cua savahando cha cua savaha ni ñivi judío niñivi cuu inga tucu ñivi ni ñivi Ndioocuati. 33Cua nducu ndo cuhva cha cuacusii ini ndihi ñivi cuhva nducu maincuhva chi ndihi cuii anime. Ñanduquicha cua coo vahi, soco nduqui cha cuacoo vaha ndihi ca ñivi, vati cuni yucha cua nduvaha anima ñi.

111 Cua savaha ndo cuhva ndacu i,

vati main ndacu i cuhva ni savaha raCristo.

Cuhva cua savaha ñi ñahan, ta chaiyo ñi ve ñuhun

2 Cati yu ti vaha xaan iyo ndo, vatini ñuhun ini ndo chihin yu chi ndihicuii cuhva. Vaha xaan iyo ndo, vati

sacuinundo tuhun cuhvani cati tuhinchi ndo nu quichi quivi. 3Cuni yu chacua coto vaha ndo ti maan ra Cristondaca ñahan chi ndihi ra rai, ta rarai ndaca ñahan chi ñi ñahan cuhvandaca ñahan ra Ndioo chi ra Cristo.4 Tu cua cahan ndahvi ra rai chi raNdioo, tu cua cati tuhun ra iin chacati tuhun ra Ndioo, ta indi xini ra,cua coo tu ca nuun chi ra cha cuendaxini ra, 5 ta ñi ñahan―tu cua cahan ñichi ra Ndioo, tu cua cati tuhun ñi iincha cati tuhun ra Ndioo, ta ña ndasixini ñi, cua coo tu ca nuun chi ñi chacuenda xini ñi, vati cuhva sata xiniñi ndii ndii cuu chi. 6 Tu ña cua casiñi ñahan xini ñi, vaha cha cua sataxini ñi. Na cua casi ñi xini ñi, vatitu ca nuun cuu chi cha sata xini ñindii ndii. 7 Ña cua casi ra rai xinira, vati chaha ra Ndioo ndatu cha cuacundaca ñahan ra, ta ndehe ñivi ticahnu xaan rai cuu ra Ndioo. Ndehetahan ñi chi ñi ñahan, ta chito ñi ticahnu rai cuu ii ñi. 8Ña tava ra Ndiooiquin ña ñahan, ta savaha ra chi ra rai.Tava xihna ra iquin ra rai, ta savaha rachi ña ñahan. 9Ñavi cuenda ña ñahansavaha raNdioo chi ra rai, soco savahara chi ña ñahan, vati cua coo ña chi rarai. 10Chacan cuu cha iyo cha cua casiñi xini ñi, vati tacan vaha cha cuendara tatun Ndioo. Cua casi ñi xini ñi,ta sa cua coto ñivi ti tasoho vaha ñi.11 Cha cuenda ra chahnu―ñahni yavindaa ñi ñahan, tu ñahni ra rai, ta niñahni yavi ndaa ra rai, tu ñahni ñiñahan. 12 Tacan cati yu, vati xihna cani savaha ra Ndioo chi ña ñahan chiiquin ra rai, ta vitin tuvi ra rai tichi ñiñahan, soco maan ra Ndioo ni savahandihi cuii chi.

13 Cua cati maan ndo tu vaha chacua cahan ñi ñahan chi ra Ndioo, ta ñandasi xini ñi. 14 Chito ni maan yo chatacan ni ti iyo tu ca nuun chi ra rai,tu nani xaan xini ra. 15 Tu nani xiniñi ñahan, taqui xaan ñi cuni ñivi, vatisuvi ni chi xini ñi ndasi xini ñi. 16 Tuiyo ñivi ña cua ndoo ñi vaha, na cuacoto ñi ti ñahni ñaan inga costumbreiyo chi ndi ni chi ndihi ca ñivi Ndioo.

Iyo ñivi ña vaha sacahnu ñi santacena

Page 280: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU I CORINTIO 11:17 277 TUTU I CORINTIO 12:317Cua cati tuhin chi ndo vitin, soco

ña cati yu ti cha vaha ndacu ndo,vati ñavi cha vaha cuu cha ni savahando nu nducuiti ndo cuenda ra Ndioo.Savaha ndo cha ndavaha ni. 18 Xihnaca cati yu ti cati ñivi ti nducuiti ndo,ta sacahnu ndo chi ra Ndioo, soco ñainuun iyo ndo, ta saxini yu ti vasicha ndicha cuu chi. 19 Iyo cha cuandusaca nu iyo ndo, vati tacan ni cuacoto yo ndaa ndo cuu ñivi ndichara Ndioo. 20 Chacan cuu cha ndu-cuiti ndo, soco ña nducuiti ndo, vaticuni ndicha ndo sacahnu ndo cha cuusanta cena cuenda ra chahnu. 21Ndihindo ndiso ndo cha cua cachi ndo, taiyo ndo ña queta vaha cha cua cachindo ndiso ndo, ta chisoco ndo, ta iyoinga ndo yaha cuhva cha chachi ndo,ta quechaha chini ndo, [ta ña vahacha tacan]. 22 Vehe ndo cua cachixihna ndo, ta suvi ni vehe ndo cuacoho ndo. Ña cua cuu cati ndo ti ñavaha ñivi Ndioo. Ña cua cuhva ndo tuca nuun chi ñivi tahan ndo cuu ñivindahvi. Ña chite ñaan cua cati yuchihin ndo, soco ña cua cati yu ti vahaxaan savaha ndo chacan.

Cuhva cua savaha ñi, ta cua sacahnuñi santa cena ra chahnu

(Mt. 26.26‑29; Mr. 14.22‑25;Lc. 22.14‑20)

23 Cha cati tuhun ra chahnu cuundihi tuhun cati tuhin chi ndo. Chacuaa cuu chi, ta ni quihin ra chahnuJesuu paan quivi ni xico tuhun Judachi ra. 24 Chaha ra iin tiahvi ndioochi ra Ndioo, ta natahvi ra paan can.Tacan cuu, ta quechaha cati ra ti cuacachi ra ta ra paan can. Chacan cuusava ni ta cua cuñu ra, ta cua cuvi racuenda ra ta ra. Tacan ni cua cachira ta ra paan nu cuahan quivi, ta cuacucuhun ini ra ta ra chihin ra, cati raJesuu. 25 Cha ndihi cuxini ra, ta ta nicuhva quihin ra iin copa, ta quechahacati ra ti cha iyo vaha tuhun chaa, vaticua cuvi ra, ta cua cati niñi ra. Chacancuu cha cua coho ra ta ra copa can.Tacan ni cua savaha ra ta ra ndihi nichaha cua coho ra ta ra copa can nucuahan quivi. Chacan cuu cha cuacucuhun ini ra ta ra chihin ra, catira Jesuu. 26 Ndihi ni chaha cua cachi

ndopaan can, ndihi ni chaha cua cohondo copa can cua coto ndihi ñivi ticha ni chihi ra chahnu cuenda cuatiñi. Tacan ni cua savaha ndo nda cuanda cua quichi ndico tucu ra.

Cuhva cua sacahnu vaha ñi santacena ra chahnu

27 Chacan cuu cha tu ña vaha cuacachi yo paan can, tu ña vaha cuacoho yo copa ra chahnu, cua coo cuatichi yo, vati ña vaha cua savaha yochi iquin cuñu ra chahnu. Ña vahacua savaha yo chi niñi ra. 28 Nacua saxini xihna yo a vaha ndacu yondihi ni quivi. Tacan, ta sa cua cuucachi yo paan can, ta cua cuu cohoyo copa can. 29 Tu cua cachi yo, tucua coho yo, ta ña cua saxini vahayo cuenda iquin cuñu ra chahnu, cuasavaha yo ndavaha ni, ta cua cutuniyo. 30 Chacan cuu cha ñahni tu ndeeini iyo chi ndihi ni ndo. Chacan cuucha iyo ndo cuhvi xaan ndo. Chacancuu cha iyo ndo chihi ndo. 31 Tu cuasaxini vaha yo, ña cua cutuni yo. 32Tucua ndehe ra chahnu ti cha ña vahayo, cua cuhva ra tu ndoho chi yo, vaticuni ra cha cua coo vaha yo. Chacancuu cha ña cua cutuni tahan yo chiñivi ñuñivi.

33 Yani xaa, chacan cuu cha na cuacuatu ndo chi ñivi tahan ndo. Cuanducuiti xihna ndihi ndo, ta sa cuacachi ndo santa cena. 34 Tu cuacuisocondo, cua cachi xihnandovehendo, coto cua ndoyo ñuhun ndo nunducuiti ndo. Ndihi ca tuhun cunicoto ndo cua cati tuhin chi ndo quivicua quete nu iyo ndo.

12Cuhva tindee ra Tati Ndioo chi ndihi

ñivi Ndioo1 Yani xaa, yuhu cuni yu cha cua

coto ndo yoso cuhva tindee ra TatiNdioo chi yo.

2 Chito ndo ti nu ni quichi quivi ñata cuinu ini ndo chi ra Ndioo. Quivican sacahnu xaan ndo ita niñu cuhvacunimaanndo, ta ña ni cuu cahan chi.3 Chacan cuu cha sacote chi ndo ti tucua cahan ñivi cuenda ra Tati Ndioo,ña cua cuu cati ñi ti ña vaha rai cuu

Page 281: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU I CORINTIO 12:4 278 TUTU I CORINTIO 12:28ra Jesuu. Tu ña iyo ra Tati Ndioo chiñivi, ña cua cuu cati ñi ti cha cahnuxaan rai cuu ra chahnu Jesuu.

4 Tucu tucu cuhva samani ra TatiNdioo chi yo, soco ini ra Tati Ndioocuu ra samani chi chi. 5 Tucu tucucuhva satiñu yo cuenda ra chahnu,soco ini ra chahnu cuu ra. 6Tucu tucucuhva iyo tu ndee ini chi yo, soco inira Ndioo cuu ra chaha tu ndee ini chindihi yo. 7 Iyo ra Tati Ndioo chi ndihiyo, vati tacan sa iyo vaha yo. 8 Iyoyo cha chaha ra Tati Ndioo cha iyocha chini tuni chi yo, ta cahan vahayo. Iyo inga yo cha cahan yo cha nditivaha yoso cuhva iyo ra Ndioo, ta ini raTati Ndioo cuu ra tindee chi yo. 9 Iyoinga yo vaha xaan ca chinu ini yo, taini ra Tati Ndioo tindee. Iyo inga yotindee ra, ta sanduvaha yo chi ñivi.10 Iyo inga yo tindee ra, ta cha cuusavaha yo cha cahnu, ta ndehe ñiviti iyo tu ndee ini chi ra Ndioo. Iyoinga yo tindee ra, ta cati tuhun yotuhun Ndioo. Iyo inga yo tindee ra, tachito yo a cahan ñivi cuenda ra Ndiooa ña cahan ñi cuenda ra. Iyo inga yotindee ra, ta cahan yo tuhun cahaninga tucu ñivi. Iyo inga yo tindee ra,ta cati ndico yo ñaan tuhun cahan ñitahan yo cha cahan ñi tuhun cahaninga tucu ñivi. 11Ndihi chacan savahara Tati Ndioo, ta ini rai cuu ra. Tindeera chi ndihi yo cuhva cuni maan ra.

Ini ñivi cuu ndihi ñivi Ndioo12 Iyo xini yo. Iyo ndaha yo. Iyo

chaha yo. Cuaha xaanndihi cuhva caayo, soco ini iquin cuñu yo cuu chi. Tani cuhva iyo ra Cristo chi ñivi ra, vatiiin tuhun ni rai cuu ra, soco tuvi ñivira iyo. 13 Ini ra Tati Ndioo iyo chi ndihiyo, ta cuendamaan ra ni chanduta yo.Masi ñivi judío cuu yo. Masi ñivi cuuinga tucu ñivi cuu yo. Masi ñivi iyo nununa cuu yo. Masi ñivi satiñu cuatucuu yo, soco ini ñivi cuu ndihi yo, vatiini ra Tati Ndioo iyo chi ndihi yo.

14 Ñavi iin tuhun ni ndaha ni cuuiquin cuñuyo, soco cuahandihi cuhvacaa yo. 15 Tu cua cati chaha yo tivasi ñavi iquin cuñu yo cuu chi, vati

ñavi ndaha yo cuu chi, ña ndicha chi,vati ini iquin cuñu yo cuu chi. 16 Tucua cati soho yo ti ñavi iquin cuñuyo cuu chi, vati ñavi titi nuun yo cuuchi, ña ndicha chi, vati ini iquin cuñuyo cuu chi. 17 Tu titi nuun ni yo cuacuu niniin iquin cuñu yo, ña cua cuucuni soho yo. Tu soho yo cua cuuniniin iquin cuñu yo, ña cua cuu tahniyo. 18 Cha ni savaha ra Ndioo chiyo cuhva cuni ra. Chacan cuu chaiyo xini yo, iyo ndaha yo, iyo chahayo cuhva ni savaha ra Ndioo chi yo.19 Chito yo ti tu ini cuu yo chi ndihichacan, ñahni yavi ndaa yo. 20 Cuahandihi cuati suhva caa iquin cuñu yo,soco ini iquin cuñu yo cuu chi.

21Ña cuu cati titi nuun yo chi ndahayo ti ña chini ñuhun chi chihin chi, tani ña cuu cati xini yo chi chaha yo tiña chini ñuhun tahan chi chihin chi.22 Ñavi. Cuaha ndihi cuati suhva caaiquin cuñu yo, ta ña ndihi chi iyo tundee ini, soco nini xaan cuni yo chichi, vati iquin cuñu yo cuu chi. 23 Iyoca cuati suhva cha cuu iquin cuñu yo,ta saxini yo ti ña vaha cua ndehe ñivichi chi, soco chacan sacundichin vahayo. Chacan sacunami vaha yo. Chasivaha yo cha ña vaha ndehe ñivi, [cotocua coo tu ca nuun chi yo]. 24 Ñahnituhun cha cua ndehe ñivi ndihi cacuati suhva cha cuu iquin cuñu yo.Tacan ni savaha ra Ndioo chihin yo,vati cua sacahnu yo chi ñivi tahanyo―masi ñahni cha vaha iyo chi ñi.25 Chacan cuu cha ña cua ndusaca,soco ini cha cua cuni mani yo chindihi ñivi tahan yo. 26 Tu cua ndeheiin tahan yo tu ndoho, cua cundahvitahan ini ndihi yo. Tu cua sacahnuxaan ñivi chi iin tahan yo, cua cusii inindihi yo.

27 Chi maan ra Cristo cuu ndo. Taiin ta iin ndo cuu chi ra. 28 Iyo ñivicha chaha ra Ndioo iin iin tiñu cuasatiñu ñi cuenda ñivi ra. Xihna cachaha ra tiñu chi ra cuu tatun Jesuu.Tacan, ta sa chaha ra tiñu chi ra cahancuenda ra. Chaha tahan ra tiñu chi rasacuaha chi ñivi ra, ta chaha tahan ratiñu chi ñivi savaha cha cahnu. Chaha

Page 282: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU I CORINTIO 12:29 279 TUTU I CORINTIO 14:2tahan ra tiñu chi ñivi sanduvaha chitahan ñi, ta chaha tahan ra tiñu chiñivi chaha tu ndee ini chi tahan ñi.Chaha tahan ra tiñu chi ñivi ndacañahan chi tahan ñi, ta chaha tahanra tiñu chi ñivi cahan tuhun cahaninga tucu ñivi. Cuaha xaan cuhvachaha ra Ndioo tiñu, 29 soco ña ndihiyo cuu tatun Jesuu. Ña ndihi yo cahancuenda ra Ndioo, ta ni ña ndihi yosacuaha chi ñivi. Ña ndihi yo savahacha cahnu, 30 ta ni ña ndihi yo sandu-vaha chi ñivi tahan yo. Ña ndihi yocahan tuhun cahan inga tucu ñivi, tani ña ndihi yo chaha ndico cuenda chacahan ñi cahan tuhun inga tucu ñivi.31 Na cua cuni ndo cha vaha ca chasamani ra Ndioo. Cua cati tuhin chindo iin cha cuu cha vaha ca.

13Na cua cuni mani ñican chi tahan ñi

1 Tu cua cuu cahan yo ndihi tuhuncahan ñivi ñuñivi, tu cua cuu cahanyo ndihi tuhun cahan ra tatun Ndioo,ta ña cua cuni mani yo chi ndihi niñivi, cua cuu yo sava ni ta cua iin caandaxin, vati cuvaa xaan yo, ta ñahniyavi ndaa cha cua savaha yo. 2 Tu cuacuu cahan yo cuenda ra Ndioo, tu cuacutuni ini yo ndihi cha chini tuni chaiyo chi ra Ndioo, tu cua cuinu vahaxaan ini yo chi ra Ndioo, ta cua cuusavaha yo cha cahnu xaan, tu ndihichacan cha cuu savaha yo, ta ña cunimani yo chi ndihi ni ñivi, ñahni yavindaa yo. 3 Tu cua samani yo ndihindatiñu yo chi ñivi, tu cua cuvi yo chacuni yo na cua cacu ñivi tahan yo, taña cuni mani yo chi ndihi ni ñi, ñahniyavi ndaa yo.

4Tu cua cuni mani yo chi tahan yo,cua cundee ini yo chi ñi. Tu cua cunimani yo chi tahan yo, cua coo vaha yochi ñi, ta ña tahñu cua cuni anima yondehe yo chi ñi. Tu cua cuni mani yochi tahan yo, ña cua ndurai yo. 5 Tucua cuni mani yo chi tahan yo, ña cuacoo yo ndavaha ni. Ña cua cuni yosavaha yo cuhva cunimaan yo. Ña cuacuxaan ini yo. Ña cua saxini yo cha

ndavaha ni. 6 Ña cua cusii ini yo chandehe yo ndavaha ni, soco cua cusiiini yo cha ndehe yo cha ndicha. 7 Tucua cuni mani yo chi tahan yo, cuacundee ini yo ndihi cuii cha cua tahanyo. Cua cuinu vaha ini yo chi tahanyo. Cua saxini vaha yo ndihi cuii chavaha chi tahan yo, ta cua cundee iniyo ndihi cha cua savaha tahan yo chiyo.

8Ña cua naan cha cua cuni mani yochi tahan yo. Tu cua cahan yo cuendara Ndioo, cua queta quivi cha ñahnica yavi ndaa chacan. Tu cua cahan yotuhun cahan inga tucu ñivi, cua quetaquivi cha ñahni ca yavi ndaa chacan.Tu cua coo cha chini tuni chi yo, cuaqueta quivi cha ñahni ca yavi ndaachi. 9 Ña ta cutuni vaha ini yo. Ña tacuu vaha cahan yo cuenda ra Ndioo,10 soco cua queta quivi cua coto vahandicha yo, ta cua naan cha saxini yovitin.

11 Nu quichi quivi cuu yo ve cuati.Quivi can cahan yo cuhva cahan vecuati. Saxini yo cuhva saxini ve cuati.Tacan cuu, ta sa queta quivi chahnuyo, ta cuu yo ñivi chicha, ta ña savahaca yo cuhva ndacu ve cuati. 12 Vitinña ta coto vaha yo, vati cuu yo savani ta cua cha ndehe yo nu inu, ta ñandichin vaha, soco nu cuahan quivicua coto vaha yo, vati cua ndehe yochi ra Ndioo. Suhva suhva chito yovitin, soco quivi can cua coto vahayo cuhva nacoto maan ra chihin yo.13 Vitin iyo cha cua cuinu ini yo chira Ndioo, ta iyo cha cua cuatu vahayo chi ra chahnu, ta iyo cha cua cunimani yo chi tahan yo. Uni cuhva cuuchi, soco nini xaan ca cha cua cunimani yo chi tahan yo.

14Cuhva cua cahan ñican tuhun cahan

inga tucu ñivi1 Na cua nanducu ndo cuhva cha

cua cuni mani ndo chi ñivi tahan ndo.Na cua cuni ndo cha cua samani raNdioo chi ndo, ta na cua cuni ndo chacua cahan ndo cuenda ra Ndioo. 2 Tucua cahan yo inga tuhun cha cahan

Page 283: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU I CORINTIO 14:3 280 TUTU I CORINTIO 14:24inga tucu ñivi cuhva tindee ra TatiNdioo chi yo, ña cua cahan yo chiñivi ñuñivi. Tu cua cahan yo ingatuhun, cua cahan yo chi ra Ndioo, vatiyoni cua cutuni ini cha cua cahan yo,ta cahnu xaan tuhun cahan yo cuasavaha ra Tati Ndioo. 3 Tu cua cahanyo cuenda ra Ndioo, cua cutuni iniñivi tuhun cua cahan yo, ta cua coo tundee ini chi ñi cuenda ra Ndioo. Cuacoo vaha ñi, ta cua coo vii ñi. 4Tu cuacahan yo tuhun cahan inga ñivi, inichi maan yo cua coo tu ndee ini, [vatiyoni ca cua cutuni ini]. Tu cua cahanyo cuenda ra Ndioo, cua coo tu ndeeini chi ndihi ñivi ra.

5 Cuni yu cha cua cahan ndihi ndoinga tuhun cahan inga tucu ñivi, sococuni que cha cua cahan ndo cuenda raNdioo. Cahnu xaan ca cuu ra cahancuenda ra Ndioo, ta ñavi cha cahnucuu ra cahan inga tuhun, tu yoni cuacuhva cuenda, ta cua coo tu ndee inichi ndihi ñivi Ndioo. 6 Yani xaa, tucua quete nu iyo ndo, ta cua cahintuhun cahan inga tucu ñivi, ña cuacuu tindei chi ndo, ta iyo cha cuatindei chi ndo. Cua sanducachin yuiin tuhun yoso cuhva iyo ra Ndioo, tacua cuhve cha chini tuni chi ndo. Cuacahin tuhun chi ndo cuenda ra Ndioo,ta cua sacuahi chi ndo. Tacan ni cuatindei chi ndo.

7 Iyo ndusu yaa. Tu ña vaha cuativi ñivi pitu, tu ña vaha cua cani ñiyaa, tu ña vaha cua quee ndusu chi,ña cua coto yo ñaan yaa cuu chi. 8 Tuña cachin cua tivi ñivi cutu, ña cuacoto yo cha cua coo cuati, ta cua tisovaha yo. 9 Ta ni cuhva iyo maan ndo.Tu cua cahan ndo tuhun cahan ingatucu ñivi, ta ña cua cutuni ini ñiviiyo chi ndo, yoni cua coto ñaan tuhuncahan ndo, vati cua cahan soho ndo.10Ndicha ti cuaha xaan tuhun iyo ihyanu ñuhun ñuñivi ya, ta iyo ñivi cutuniini ñi chi chi. 11Tuña cua cutuni ini yutuhun cua cahan inga ñivi chihin yu,ña cua cuu ndatuhun yu chi ñi, ta niña cua cuu ndatuhun tahan maan ñichihin yu. 12Ta ni cuhva cua coo ndo,vati cuni xaan cuni xaan maan ndo

cha samani ra Tati Ndioo. Chacan cuucha na cua nducu ndo cuhva cha cuacoo tu ndee ini chi ndihi ñivi Ndioo.

13 Tu iyo ndo cua cahan ndo tuhuncahan inga tucu ñivi, na cua cahanndo chi ra Ndioo ti na cua cuhvara cha cua cuu cati ndico ndo ñaantuhun cua cahan ndo. 14Tu cua cahanyo tuhun cahan inga tucu ñivi, tacahan yo chi Ndioo, cua cahan yo chianima yo, soco ña cua coto yo chixini yo ñaan tuhun cahan yo. 15Yuhucati ti cua cahin chi ndihi cuii anime,ta cua cote chi xini ñaan tuhun cuacahin. Cua cate yaa chi anime, ta cuacote chi xini ñaan yaa chite. 16Tu cuasacahnu ndo chi ra Ndioo chi animando, [ta cua cahan ndo tuhun cahaninga tucu ñivi,] ña cua cuu sacahnutahan ñivi chaa chi ndo icaa ni, vatiña cua cutuni ini ñi tuhun cua cahanndo. 17Vasi vaha xaan cua cuhva ndotiahvi ndioo chi ra Ndioo, soco ñi-can―ñahni tu ndee ini cua coo chi ñi.18 Chahi iin tiahvi ndioo chi ra Ndioo,vati cuaha xaan ca tuhun cahan ingatucu ñivi cahin, ta ñavi ca sa maanndo. 19Tacan cati yu, soconunducuitiñivi Ndioo cuni xaan que cahin uvitahan tuhun cha cua cutuni ini ndihiñivi, ta cua coo cha chini tuni chi ñi,vati ña vaha cha cua cahin uchi miltuhun cha cahan inga tucu ñivi, ta ñacua cutuni ini ñi.

20Yani xaa, ña cua saxini ndo cuhvasaxini ve cuati. Na cua cutuni vaha inindo, ta ña cua savaha ndo ndavaha ni.21 Cati tutu Ndioo ti cati ra chahnu ticua cahan ra chi ñivi ra, soco cuhvacahan inga tucu ñivi cua cahan ra chiñi, ta ña cua cuni soho ñi chihin ra,cati ra chahnu. 22 Chacan cuu chañavi cuenda ñivi chinu ini chi Ndioocahan yo tuhun cahan inga tucu ñivi.Iin seña cuenda ñivi ña chinu ini cuuchi. Cuenda ñivi chinu ini iyo tuhuncuenda ra Ndioo. Ñavi cuenda ñiviña chinu ini iyo chi. 23 Tu cua ndu-cuiti ndihi ñivi Ndioo, ta ndihi ñi cuaquechaha cahan ñi tuhun cahan ingatucu ñivi, ta quihvi tahan ñivi chaachi ñivi ña chinu ini, cua saxini ñiti sana xaan xini ñivi Ndioo. 24 Tucua cahan ndihi ñi tuhun cuenda ra

Page 284: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU I CORINTIO 14:25 281 TUTU I CORINTIO 15:7Ndioo, ta cua quihvi ñivi chaa chi ñiviña chinu ini, cua coto ñi ti ña vahandacu suvi ni maan ñi. Cua coto ñicha ndicha. 25 Cua coto ndihi ñiviyoso cuhva saxini ñican chi anima ñi.Tacan cuu, ta sa cua cahnu chiti ñi, tacua sacahnu tahan ñi chi ra Ndioo, tacua cati ñi ti ndicha iyo ra Ndioo chindo.

Cua sacuinu vaha ñivi can ndihi tiñu26 Yani xaa, chehe cuu cha cua

savaha ndo nu cua nducuiti ndo. Taiin ta iin ndo cua cuiso ndo iin yaaa iin tuhun Ndioo a iin tuhun chacahan ra Ndioo chi ndo a iin tuhuncha cahan inga tucu ñivi a iin tuhuncha cua nducachin tuhun cahan ingatucu ñivi cua cuiso ndo. Ndihi cha cuasavaha ndo cua savaha ndo, vati tacansa cua coo tu ndee ini chi ñivi Ndioo.27Tu cua cahan ndo tuhun cahan ingatucu ñivi, uvi a uni ni ndo cua cahan.Ña cua yaha uni ndo cua cahan tuhuncahan inga tucu ñivi. Cua cahan iinndo, ta sa cua cahan inga ndo. Ñacua cahan nduni ndo icaa ni. Tacancua savaha ndo, ta sa cua sandico cooiin ndo tuhun can. 28 Tu yoni iyo chacua sandico coo tuhun, ña cua yahando cahan ndo tuhun cahan inga tucuñivi nu nducuiti ñivi Ndioo. Ñicancua cahan ñi suvi ni chi maan ñi chira Ndioo ni. 29 Na cua cati tuhunuvi uni ra cahan cuenda ra Ndioo, tacua nanducu xini ndihi ca ñivi a vahacuhva cati tuhun ra ta ra. 30 Tu cuacahan ra Ndioo chi inga ñivi, na cuacunda taxin ndico ñivi cahan xihnacuii. 31 Cua cuu cahan ndihi ndotuhun cuenda ra Ndioo, soco iin iinndo cua cahan ndo. Chacan cuu chacua cutuhva ndihi ñivi, ta cua coo tundee ini chi ñi. 32 Iyo cha sandee inira cahan cuenda ra Ndioo suvi ni chimaan ra, [ta ña cua cuvaa ra,] 33 vatiña tuhva ra Ndioo cuvaa ra. Iyo vii ra.

34 Ña cua cahan ñi ñahan nu ndu-cuiti ndo cha sacahnu ndo chi raNdioo cuhva ña tuhva ñi cahan ñinu nducuiti ndihi ca ñivi Ndioo ingañuun. Ña cua cahan ñi, vati ñahnindatu. Cua tasoho ni ñi cuhva cati leyNdioo. 35 Tu cua cuni ñi coto ñi iin

tuhun, na cua nducu tuhun ñi chi ii ñivehe ñi. Tacan ni cua savaha ndo, vatitu ca nuun cuu chi, tu cua cahan ñi nuiyo cuiti ñivi Ndioo.

36 Chito ndo ti ñavi nu iyo maanndo quechaha tuhun Ndioo. Chitondo ti ñavi mani maan ndo chini sohochi chi. 37 Tu iyo ndo cua saxini tichinuvaha ini ndo chi raNdioo, tu cuasaxini ndo ti cahan ndo tuhun cuendaraNdioo, na cua coto ndo ti cuhva catituhun ra chahnu cuu tuhun tai chihinndo. 38 Tu ña cua tasoho ndo chi chi,ña cua quihin cuenda ra Ndioo chihinndo.

39 Yani xaa, chacan cuu cha cati yuti na cua cuni xaan ndo cahan ndotuhun cuenda ra Ndioo. Na ña cuacasi ndo cha cua cahan ñivi tuhun ca-han inga tucu ñivi, 40 soco cua sacuinuvaha ndo ndihi cha cua savaha ndo.Cua coo vii xaan ndo, ta cua coo vahaxaan ndo.

15Cha ni natacu ndico ra Cristo

1 Yani xaa, sacoto ndico tuqui chindo ti tuhun vaha cuu cha ni catituhin chi ndo nu quichi quivi. Tuhuncan cuu tuhun chinu ini ndo nu quichiquivi, ta chinu ini ndo chi chi nda cuanda vitin. 2 Chacan cuu cha nduvahaanima ndo, tu ni cua cuinu ini ndotuhun cati tuhin chi ndo. Tu ña cuacuinu ini ndo nu cuahan quivi, ñahniyavi ndaa cha ni chinu ini ndo nuquichi quivi.

3 Xihna cuii cati tuhin tuhun chani chini sohi. Cati tuhin chi ndo ti nichihi ra Cristo cuenda cuati yo cuhvacati tutu Ndioo. 4Cati tuhin ti ni cuchira, ta tichi uni quivi natacu ndico racuhva cati tutu Ndioo. 5Chahi cuendati ndehe ndico ra Pedro chi ra. Tacancuu, ta sa ndehe tahan ndihi ra tatunra chi ra. 6 Tacan cuu, ta tuvi ra yaniyo chi ñi tahan yo ndehe chi ra nu nicha iyo cuiti ñi. Yaha uhun ciendu ñini ndehe chi ra. Vasi ni iyo ndito ndihiñi nda cua nda vitin, soco uvi tahanñi cha ni chihi. 7 Tacan cuu, ta ndehetahan ra Jacobo chi ra. Yaha chacan,ta ndehe ndico tucu ndihi ra tatun rachi ra.

Page 285: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU I CORINTIO 15:8 282 TUTU I CORINTIO 15:328Tacan cuu, ta queta quivi ni ndehe

tahin chi ra, soco tucu cuhva quihvitahin cuenda ra. 9 Ra luhu cuii ca cuicha cuenda tatun ra. Ña vaha cha catiñivi ti tatun ra chihin yu, vati ñahniyavi ndai. Tacan cati yu, vati canitahan xain chi ñivi Ndioo. 10 Tatunra cui, vati iyo xaan tu manini chi ra.Iyo yavi ndaa cha savaha ra tu maninichihin yu, vati nihin ca satiñu i, ta ñanihin xaan satiñu ndihi ca ra tatun ra.Ñavi yuhu satiñu, soco maan ra cuura satiñu chihin yu, vati savaha ra tumanini chihin yu. 11Masi yuhu cuu racati tuhun chi ndo, masi maan ra ta racuu ra cati tuhun chi ndo, soco ñahnituhun. Cati tuhun maan ndi tuhuncan, ta chinu ini maan ndo chi chi.

Cha cua natacu ndico ñivi ndii12 Ña vaha cha cua cati ndo ti ña

cua natacu ndico ñivi ndii, vati chahandi cuenda ti ni natacu ndico ra Cristotañu ñivi ndii. 13Tu ndicha cuhva catindo ti ña cua natacu ndico ndii, ñandicha cha ni natacu ndico ra Cristo.14 Tu ña ni natacu ndico ra Cristo,ñahni yavi ndaa tuhun cati tuhun ndi,ta ni ñahni yavi ndaa tuhun chinu inindo. 15 Tu chacan cuu chi, sandahyuñahan ndi yoso cuhva iyo ra Ndioo,vati cati ndi ti chaha ra Ndioo tundee ini chi ra Cristo, ta natacu ndicora, soco ña ndicha cha cati ndi ti ninatacu ndico ra Cristo, tu ña ndichacha cua natacu ndico ndii. 16 Tu ñacua natacu ndico ndii, ña ndicha chacati ndi ti ni natacu ndico ra Cristo, tutacan. 17 Tu ña ndicha cha ni natacundico ra Cristo, ñahni yavi ndaa chachinu ini ndo. Ni vii iyo cuati chi ndonda cua nda vitin, tu cha tacan. 18 Tuchacan cuu chi, cha ni ndoyo ñuhunñivi ra Cristo ñivi cha ni chihi. 19 Tuchacan cuu chi, iyo xaan ca tu ndohochi yo, vati saxini yo ti ra Cristo cuatindee chi yo cha iyo ndito yo vitin, tañavi tacan iyo inga ñivi iyo nu ñuhunñuñivi.

20 Chito yo ti ndicha cha ni natacundico ra Cristo tañu ñivi ndii. Cha ninatacu xihna cuii maan ra. Chacancuu cha chito yo ti cua natacu ndicoñivi ni chihi. 21 Chihi ñivi, vati iin

ra cuu ra ni savaha cuati iti chata,[ta ra Adán cuu ra]. Chacan cuu chacua natacu ndico ndihi ndii, vati nichihi iin ra, ta natacu ndico ra, [ta raCristo cuu racan]. 22 Cua cuvi ndihiñivi cha cuenda ra Adán, soco cua coondito ñivi cha cuenda ra Cristo. 23 Iyocuenda cha cua coo ndito ndico ndihiñivi cuhva ni tiso ra Ndioo. Xihnaca cha ni natacu ndico ra Cristo, tavitin ni cua natacundico ñivi ra Cristoquivi cua quichi ra. 24Tacan cuu, ta sacua quenda ra ndatu cha iyo chi ndihira cumi tiñu chi ndihi ñivi ndaca ña-han, ta cua cuhva ndico ra ndatu chaiyo chi racan chi ra Ndioo sutu ra,ta cua cundihi quivi ya. 25 Iyo chacua cundaca ñahan ra Cristo nda cuanda quivi cua sacanaan ra chi ndihiñivi cuni cani tahan chi ra. 26 Cuasacanaan xihna ra chi ñivi cuxaan inichi ra, ta sa cua savaha ra cha ñacua cuvi ca ñivi. 27 Cha ni cati raNdioo ti cua cundaca ñahan maan raCristo chi ndihi ñivi. Cha cati tutuNdioo ti cua cundaca ñahan ra chindihi ñivi. Chacan cuu cha chito vahayo ti cua cundaca ñahan ra chi ndihiñivi, socoña cua cundacañahan ra chira ni chaha ndatu can chi ra. 28 Cuacundaca ñahan ra Cristo chi ndihi cuiicha iyo, ta sa cua cundaca ñahan raNdioo chi ra cuu sehe ra, vati maan rachaha ndatu chi sehe ra. Chacan cuucha maan ra Ndioo cuu xini chi ndihicuii cha iyo.

29 Iyo ñivi cha ni chanduta ñicuenda ñivi cha ni chihi. Cha nichanduta ñivi cuenda ñivi ndii, vatisaxini ñi ti cua natacu tahan ñi ndiican cha tacan.

30 Tu cua saxini maan ndi ti ña cuanatacu ndico ndi, ña cua ndoo ca ndinu iyo ndi chi tu ndoho ndihi ni quivi.31 Ndihi quivi ña chite tu cua cahniñivi chihin yu. Yani xaa, ndicha ticha cahan rai yu cuenda maan ndo,vati chinu ini ndo chi ra chahnu Je-sucristo. 32 Tu ña cua natacu ndicoyo, ñahni cha sacanain nu ni ndehi tundoho ñuun Efeso. Tu ña cua natacundico ndii, na cua nducu yo cha cuacusii ini yo. Cuhva cati ñivi cua savahayo, vati cati ñi ti na cua cachi yo, ta na

Page 286: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU I CORINTIO 15:33 283 TUTU I CORINTIO 15:57

cua coho yo. Na cua cusii ini yo, vatiyutaan cua cuvi yo, cati ñivi.

33 Ña cua cuhva ndo cha cua san-dahyu ñahan ñivi chi ndo. Masi ñivivaha cuu ndo, soco cua ndoyo ñuhuntahanndo, tu cua cuu amigu xaan ndochi ñivi ndacu ndavaha ni, cati ñivi.34 Na cua saxini vaha ndo, ta ña cuasavaha ca ndo ndavaha ni. Iyo ndo ñachito yoso cuhva iyo raNdioo. Chacancati yu, vati cua coo tu ca nuun chindo.

Cuhva cua natacu ndico ndii35 Iyo ñivi cua nducu tuhun yoso

cuhva cua natacu ndico ndii, ta yosocuhva cua coo iquin cuñu ñivi quivican. 36 Tacan ni cua nducu tuhun ñi,soco tondo ñi. Ña chito ñi. Tachindo chiti, soco ña cua cana chi, tu ñacua tahyu soo chi. 37 Iyo chiti nuni.Iyo ñaan ca chiti tachi ndo, soco chitini chi tachi ndo. Ñavi cuhva caa itucaa chiti can, soco tucu cuhva caachi. 38 Caa chi cuhva cati ra Ndioo.Tucu tucu cuhva caa ndihi nuun chitican. 39 Ña inuun iyo iquin cuñu yo,vati iyo iquin cuñu ñivi, ta iyo ingaiquin cuñu ri quiti cuhu. Iyo iquincuñu ri saa, ta iyo inga iquin cuñuri tiaca. 40 Siin cuhva caa cha iyoiti siqui andivi, ta siin cuhva caa chaiyo nu ñuhun ñuñivi, ta ña nduin-uun chi. Taqui cha iyo iti siqui, tatucu cuhva iyo cha taqui cha iyo nuñuhun ñuñivi. 41 Ndichin ri nicandi,ta ndichin tahan ri yoo, soco tucucuhva ndichin ri. Tucu cuhva ndichinri tiñu, ta ña nduinuun cha ndichin ritiñu can. Tucu cuhva iyo iin ri ingari. 42 Ta ni cuhva iyo ñivi ndii chacua natacu ndico ñi. Tucu cuhva cuacoo ñi. Cha cuchi ñi, ta tahyu iquincuñu ñi, soco cua nandoto ndico ñi,ta ña cua cuvi ca ñi. 43 Cha cuchi ñi,ta quini caa iquin cuñu ñi, soco cuanandoto ndico ñi, ta taqui xaan ñi cuacuu. Cha cuchi ñi, vati ñahni ca tundee ini iyo chi ñi, soco cua nandotondico ñi, vati cua coo ndico tu ndeeini chi ñi. 44 Cha cuchi iquin cuñu ñicha cuenda ñuhun ñuñivi, soco cuanandoto ndico ñi, ta cua coo ndicoiquin cuñu ñi cuenda ra Ndioo. Chito

yo ti cua coo iquin cuñu yo cuendara Ndioo, vati cha iyo iquin cuñu yocuenda ñuhun ñuñivi vitin.

45 Chacan cuu cha iyo nu cati tutuNdioo ti ra Adán ra xihna cuii―nichacoo ndito ra, soco inga ra chahacha cua coo ndito ñivi cha cuendara Ndioo. 46 Ñavi cha xihna cuii cuucha iyo cuenda ra Ndioo. Cha xihnacuii cuu iquin cuñu yo cha iyo cuendañuhun ñuñivi. Tacan, ta sa cua coocha iyo cuenda ra Ndioo. 47 Cuendañuhun ñuñivi cuu ra ni chacoo xi-hna cuii, vati yuhma ñuhun cuu ra.Inga ra cuu ra chahnu, ta cuenda itisiqui andivi cuu maan ra. 48 Cuhvani chacoo ra cuu yuhma ñuhun iyondihi ñivi iyo nu ñuhun ñuñivi. Ta nicuhva iyo ndihi ñivi cha iyo cuenda itisiqui andivi cuhva iyomaan ra cha iyocuenda iti siqui andivi. 49 Cha iyo yocuhvani chacoo ra cuu yuhmañuhun.Ta ni cuhva cua coo yo cuhva iyo raiyo iti siqui.

50 Yani xaa, yuhu cati ti ña cuacuu coo yo nu cua cundaca ñahan raNdioo cuhva iyo yo vitin. Iyo cha cuasama ra iquin cuñu yo. Ña cua cuucoo cha cua ndoyo ñuhun ca nuun cuacoo ndito ñivi ndihi ni quivi ndihi nitiempu. 51 Cua cati yu iin tuhun chaña ta coto ñivi. Ña cua cuvi ndihi yo,soco cua sama ra Ndioo chi yo cuhvaiyo yo. 52 Quii quii ni cua sama ra chiyo, ta cua ndihi tivi ra tatun Ndioocutu ra. Cua tivi ra, ta sa cua nandotondico ñivi ndii. Ña cua ndoyo ñuhunca ñi, ta cua sama ra Ndioo chi yocuhva iyo yo. 53 Iyo cha cua sama rachi yo, ta ña cua ndoyo ñuhun ca yo.Ña cua cuvi ca yo. 54 Quivi cua coochacan cua queta tuhun cha iyo tichitutu Ndioo, vati cati chi ti ña cua cuvicuii ca ñivi, vati cua coo ndito ndicoñi. 55Ña cua ndoyo ñuhun cuii ca ñivi,ta ni ña cua coo ca tundoho chi ñi, catichi. 56 Iyo cuati chi ndihi ñivi. Chacancuu cha cua cuvi ndihi yo. Iyo leyNdioo. Chacan cuu cha ndoyo ñuhunñivi cha savaha ñi cuati. 57 Na cuacuhva yo iin tiahvi ndioo chi ra Ndioo,vati maan ra cuu ra chaha tu ndee

Page 287: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU I CORINTIO 15:58 284 TUTU I CORINTIO 16:24ini chi yo, ta cua nandoto ndico yo,vati cha ni nandoto ndico ra chahnuJesucristo.

58 Yani xaa, chacan cuu cha na cuacoo vaha ndo. Na ña cua saxini ndo.Na cua satiñu ndo tiñu ra chahnundihi ni quivi, vati chito ndo ti tacansa cua cunda yahvi ndo chi maan ra.

16Cha cua samani ñican chi ñivi tahan

ñi1 Vitin cua cuhve cuenda chi ndo

yoso cuhva cua savaha ndo cha cuasacuiti ndoxuhun cha cua samani ndochi ñivi Ndioo. Cua savaha ndo cuhvacati tuhin chi ñivi iyo ve ñuhun iyoñuhun Galacia. 2Ndihi quivi domingucua tivaha ta iin ta iin ndo iin mediluhu ndo cuhva iyo ini ndo cha cuasamani ndo, ta cua cu cumi vaha ndochi chi. Chacan cuu cha ña cua cunichi cha cua savaha ndo ofrenda quivicua quete nu iyo ndo. 3Nda cua quetetican, ta sa cua tava tiñu yu ndaa racua cati ndo. Cua tachi yo chi racha cua cunaan ra tutu, ta cua cuisotahan ra cha cua samani ndo iti ñuunJerusalén. 4 Tu cua cuni chi cha cuacuhun tahin, cua cuhun ra chihin yuicaa ni.

Chaha ra Paulu cuenda ndaa iti cuacuhun ra

5 Cua yahi iti ñuhun Macedonia, tasa cua quete nu iyo ndo, vati cua yahaxihne tican. 6Vasi cua ndoo nuin chindo. Vasi cua yahi quivi vichin chihinndo. Chacan cuu cha cua cuu tindeendo chihin yu nu cua cuhin. 7 Ñacuni yu ndehi chi ndo cha iin yahani yu, vati saxini yu ti cua coo nuinchi ndo suhva quivi, tu cua cuhva rachahnu. 8 Cua ndoi ñuun Efeso ndacua nda cua sacahnu ñivi judío vicopentecostee. 9 Cua ndoo nuin, vaticha iyo tuvi xaan ñivi cuni tasohotuhun cati tuhin cuenda ra chahnu, tavaha xaan cuni ñivi, soco iyo tahan ñisandusaca ñi.

10Cua queta ra Timoteo nu iyo ndo.Na cua nducu ndo cuhva cha cua coovaha ra chi ndo, vati ini tiñu ra Ndioosatiñu ra cuhva satiñumain. 11Na cua

sacahnu vaha ndo chi ra, ta na cuatindee ndo chi ra. Tacan sa cua coovaha ra nu cua cuhun ra. Tacan sa cuaquichi ra ihya nu iye, vati ndatu i chira chi ra yani yo.

12Cahan xain chi ra Apolo yani yo tina cua cuhun ra chi ra yani yo nu iyondo. Ña cuni ra cuhun ra vitin, sococua cuhun ra ndaa quivi cua cuyatinra.

Tachi ra Paulu iin tuhun na cumi chiñi

13 Na cua saha vaha ndo cuenda.Na cua cuinu vaha ini ndo chi raNdioo. Na cua saxini vaha ndo. Nacua cundee ini ndo. 14 Chi ndihi cuiicuhva na cua coo mani ndo, cati yu.

15 Yani xaa, nacoto ndo chi ñivi raEstéfana. Xihna cuii chinu ini maanñi chi ra Ndioo ñuhun Acaya can.Cha nducu xaan ñican cuhva cha cuatindee ñi chi ñivi Ndioo. 16 Yu cati tina cua sacahnu ndo chi ñivi iyo cuhvaiyo maan ñi. Na cua sacahnu ndo chindihi ñivi tindee chi ndihi ñivi satiñutahan tiñu Ndioo. 17 Cusii ini yu chani quichi ra Estéfana chi ra Fortunatochi ra Acaico, vati cha tindee ra ta rachihin yu, vati yoni maan ndo. 18 Chachaha ra ta ra tu ndee ini chihin yu,ta chaha tahan ra ta ra tu ndee ini chimaan ndo.

19 Ñivi iyo ve ñuhun ñuhunAsia―tachi ñi iin tuhun na cumi chindo. Tachi tahan ra Aquila chi ñaPriscila chi ñivi Ndioo nducuiti veheñi iin tuhun na cumi chi ndo. 20Ndihira yani yo ndihi ñi tahan yo―tachiñi iin tuhun na cumi chi ndo. Na cuasacahnu ndo chi tahan ndo, ta cuacoho ndo yuhu tahan ndo, [vati cunimani ndo chi tahan ndo].

21Yuhu ra Paulu tai tuhun na cumichi ndo chi ndaha yu.

22Tu iyo ñivi ña cuni chi ra chahnu,na cua coo ñi chi cha ndavaha ni, tayoho ra chahnu, na cua quichi cun.

23 Na cua savaha ra chahnu tumanini chi ndo. 24Na cua coto ndo ticuni mani xain chi ndihi ndo cuendara Cristo Jesuu. Na cua cuu chi tacanni.

Page 288: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU II CORINTIO 1:1 285 TUTU II CORINTIO 1:18

TUTU UVI CHA NI TAARA CHAHNU PAULU CHIÑIVI NDIOO IYO ÑUUNCORINTO

Ni taa ra Paulu tutu ya chi ñivi Ndiooiyo ñuun Corinto

1Yuhu ra Paulu chi ra Timoteo yaniyo taa tutu ya chihin ndo. Tatunra Cristo Jesuu cui, vati tacan cunira Ndioo. Chi ñivi Ndioo iyo ñuunCorinto chi ndihi ñivi Ndioo iyo ninicahnu ñuhun Acaya tachi ndi tutuya. 2 Na cua savaha ra Ndioo sutuyo tu manini chihin ndo, ta na cuasavaha ra cha cua coo vii anima ndo.Ndihi chacan ni na cua savaha tahanra chahnu Jesucristo chihin ndo.

Cha ni ndehe tahan ra Paulu tundoho

3 Na cua sacahnu yo chi ra Ndioosutu ra chahnu Jesucristo. Chi maanra Ndioo iyo xaan tu ndahvi ini, tamaan ra chaha tu ndee ini. 4 Chahara tu ndee ini chi ndi cha ndehe ndindihi cuii tu ndoho ya. Chacan cuucha cua cuu cuhva ndi tu ndee ini chitahan yo cha cua ndehe tahan ñi tundoho, vati cha ni chaha ra Ndioo tundee ini chi maan ndi. 5 Tacan catindi, vati ndehe tahan ndi tu ndohocuhva ni ndehe ra Cristo tu ndoho.Ta ni cuhva iyo xaan tu ndee ini chindi cuenda cha ni savaha maan ra.6 Tu cua ndehe ndi tu ndoho, cuatahan ndi tacan, vati tacan sa cua cootu ndee ini chi maan ndo, ta sa cuacacu ndo nu iyo ndo chi tu ndoho.Tu cua coo tu ndee ini chi maan ndi,tacan sa cua coo tahan tu ndee inichi maan ndo. Tacan sa cua cundeeini ndo cha cua ndehe ndo tu ndoho,ta ini tu ndoho cha ni ndehe ndi cuandehe tahan ndo. 7 Ñahni cha saxinindi cuenda ndo, vati chito ndi ti tucua ndehe tahan ndo tu ndoho chani ndehe maan ndi, cua coo tahan tundee ini chihin ndo.

8 Yani xaa, tacan cati ndi, vati cunindi cha cua coto ndo ti ndehe xaanndi tu ndoho cha iyo ndi ñuhun Asia.

Yaha xaan cuhva cha ni ndehe nditu ndoho, ta ña cundee ca ndi. Cha-can cuu cha saxini ndi ti cua cuvindi. 9 Ndicha ti saxini ndi ti cha nicutuni ndi, ta cua cuvi ndi. Tacanni tahan ndi, vati cua cuinu ini ndichi ra Ndioo, vati maan ra chaha tundee ini cha nandoto ndico ñivi cha nichihi. Ña cua saxini ndi ti cua cundeendi cha mani maan ndi. 10 Maan raNdioo cuu ra ni sacacu chi ndi nuuncua ndoyo ñuhun xaan ndi, ta suvi nimaan ra cua sacacu chi ndi nu cuahanquivi. Chi maan ra chinu ini ndi ti cuasacacu ndico tucu ra chi ndi. 11Na cuatindee tahan ndo chi ndi, ta cua cahanndahvi ndo chi ra Ndioo cuenda ndi.Chacan cuu cha tuvi ñivi cua cuhvatiahvi ndioo chi ra Ndioo, vati cha nisavaha ra tu manini chi ndi cuendacha ni cahan ndahvi xaan ñivi chi ra.

Chaha ra Paulu cuenda ñacu ndu-cuee ra, ta cua cuhun ra iti ñuun Corinto

12 Rai xaan cuni ndi suhva, vatisaxini vaha ndi ti cha ni chacoo vahaxaan ndi ihya nu ñuhun ñuñivi ya.Ñahni ndavaha ni savaha ndi. Chani savaha ndi cha ndicha cuhva cunira Ndioo. Tacan ni chacoo ndi chimaan ndo, vati savaha ra Ndioo tumanini chi ndi. Ñavi ti cha iyo chachini tuni chi ndi cuhva iyo cha chinituni chi ñivi ñuñivi. 13 Tuhun taandi chihin ndo cuu tuhun chito ndo.Tuhun cutuni ini ndo ni taa ndi chindo, ta saxini ndi ti cua cutuni vahaxaan ini ndo 14 cuhva cha nituni inindo suhva. Chacan cuu cha cua cusiiini ndo chi ndi cuhva cua cusii ini ndichihin ndo quivi cua quichi ndico rachahnu Jesuu.

15 Chacan chito vahi. Chacan cuucha cuni yu yaha xihne nu iyo ndo,vati tacan sa cua ndehe tahan yo uvichaha. 16 Cuni yahi nu iyo ndo chacua cuhin iti ñuhun Macedonia, tacua yaha ndico tuqui cha cua quichindique. Tacan sa cua cuu tachi ndochihin yu iti ñuhun Judea. 17 Chacanni cuni savahi, soco ñavi ti cha saxinixain. Ña saxini yu cuhva saxini ñiviñuñivi. Ña tuhva ndi cahan ndi uvituhun. 18 Rai iyo cuiti vaha cuu raNdioo. Chacan cuu cha ña cuu cahan

Page 289: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU II CORINTIO 1:19 286 TUTU II CORINTIO 2:17ndi uvi tuhun chi ndo. 19 Tuhun raCristo Jesuu ra cuu sehe Ndioo catituhun ndi chihin ndo, ta ñavi uvituhun cuu chi. Chacan cati tuhun yuchi ra Silvano chi ra Timoteo, ta ndihindi cati tuhun ndi chacan. Maan raCristo cuu rai ndicha. 20Maan ra cuura ni sacuinu ndihi tuhun cha cati raNdioo nu ni quichi quivi cha ña taquichi ra. Chacan cuu cha sacahnundi chi ra Ndioo, ta cati ndi chi rati na cua cuu chi tacan. Cuenda chani savaha ra Cristo cahan ndi chacan.21Maan raNdioo cuu ra chaha tu ndeeini chi ndi, vati iyo inuun ndi chi raCristo. Ra Ndioo cuu ra ni tava tiñuchi ndi. 22 Chi maan ra cuu ndi, vaticha ni quechaha chaha ra cha vahachi ndi. Cha chaha ra cha iyo ra TatiNdioo anima ndi.

23 Yuhu cati ti na cua cuhva raNdioo cuenda, tu ña ndicha yu. Ñacuni yu cuhin ñuun ndo, vati ña cuniyu tachi tuni yu chihin ndo. 24Ña cunindi cundaca ñahan ndi chihin ndo, tani ña cuni ndi sanini ndi cha na cuinuini ndo. Satiñu tahan ndi chihin ndo,vati tacan sa cua cusii ini ndo, vativaha xaan chinu ini ndo chi ra Ndioo.

21 Cha saxini yu ti ña cua cuhva que

tu cuihya ini chi ndo cha cua cuhunndico tuqui nuun iyo ndo. 2 Tu cuacuhve tu cuihya ini chi ndo, yoni cacua cuhva cha cua cusii ini yu, vatichahi tu cuihya ini chi ndo. 3 Tuhuncan ni tai chi ndo nu quichi quivi,vati tacan ña ndahvi cua cuni yu chacua quete nu iyo ndo. Vaha xaan cacha cua cuhva ndo cha cua cusii iniyu. Tacan ni tai, vati saxini yu ti cuandehe ndo ti sii cuni yu, ta cua cusiiini tahan ndihi ndo. 4 Saxini xain, tatai tutu can chi ndo. Saxini xain, tachacu xain, vati ña cuni yu cha cuacoo tu cuihya ini chi ndo. Cuni yu chacua coto ndo ti cuni mani xain chihinndo.

Tuhun cua cucahnu ini ñican, tu cuasavaha ñivi ndavaha ni chi ñi

5 Ñavi chi yuhu ni chaha ñivi tucuihya ini, soco chi ndihi ndo cha ni

chaha ñi tu cuihya ini suhva. Tacancati yu, coto cua yaha cuhva cahin.6Cha iyo vaha cuhva cha ni tachi tunindo chi ñican, vati cha ni nduinuunxihna ndo, ta tachi tuni ndo chi ñi.7 Chacan cuu cha iyo cha cua nducundo cuhva cha cua cucahnu ini ndocha ni savaha ñi, ta cua cuhva ndo tundee ini chi ñi. Tacan cua savaha ndo,coto cua yaha cuhva cha cua coo tucuihya ini chi ñi. 8Chacan cuu cha catituhun vahi chi ndo ti na cua saxinivaha ndo, ta cua cuni mani ndico ndochi ñican. 9 Chacan cuu cha ni taitutu can chihin ndo, vati cuni cotea vaha cua savaha ndo. Cuni cote acua tasoho ndo ndihi cha cahin chindo. 10 Chi ndihi ñivi cua cucahnuini ndo ndavaha ni cua cucahnu tahanini yu cha ni savaha ñi. Ndihi chicua cucahnu ini yu, vati cua cucahnuini yu cuenda maan ndo cuhva cunira Cristo. 11 Tacan iye, coto cuacundee run Satanaa sacanaan run chiyo. Tacan cati yu, vati chito yo yosocuhva saxini run.

Saxini ra Paulu suhva cha iyo rañuun Troa

12 Cuahin iti ñuun Troa, vati cuacati tuhin tuhun Cristo. Vaha xaancha cua cuu satiñu i cuenda rachahnu, 13 soco quechaha saxini xain,vati ña ni tahin chi ra Tito yani yo.Chacan cuu cha saña tahin chi ñi, tacuahin iti ñuhun Macedonia.

Tuhun cua tindee ra Cristo, ta cuasacanaan ñivi ra

14 Chaha ndi iin tiahvi ndioo chi raNdioo, vati ndihi ni quivi tindee rachi ndi, ta sacanaan ndi cuenda raCristo. Tindee ra chi ndi, ta sacoto ndichi ñivi nini cahnu nu ñuhun ñuñiviyoso cuhva iyo ra Ndioo. 15 Cusiiini ra Ndioo ndehe ra cha cati tuhunndi tuhun Cristo chi ndihi ñivi―masiñivi nduvaha anima, masi ñivi ndoyoñuhun. 16 Chacan cuu cha iyo ñi cuandoyo ñuhun cuii ñi, ta iyo ñi cua coondito ñi chi ra Ndioo. Cha cuu catituhun ndi tuhun can. 17 Cahan ndicuenda ra Cristo iti nuun ra Ndioo,vati maan ra tava tiñu chi ndi. Catituhun ndi cha ndicha, vati ña tuhva

Page 290: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU II CORINTIO 3:1 287 TUTU II CORINTIO 4:4ndi savaha ndi cuhva ndacu inga ñivi.Iyo tuvi ñivi cati tuhun tuhun Ndioo,vati cuni ñi cunda yahvi ñi chi ñiviñuñivi.

3Cha iyo vaha iin tuhun chaa

1 Cati ndi tuhun can, soco ña cuacati ndi ti na cua quihin cuenda ndochi ndi. Ña chini ñuhun ndi cha cuataa ñivi tutu cha cua quihin cuendando chi ndi cuhva cha chini ñuhuninga ñivi, ta ni ña chini ñuhun ndi chacua taa maan ndo tutu cha na quihincuenda inga ñivi chi ndi, vati nacotovaha ndo chi ndi. 2 Maan ndo cuusava ni ta cua iin tutu can, vati chitondihi ñivi yoso cuhva iyo ndi chihinndo, ta chito vaha ndi ti chacan cuuchi. 3 Ndehe ñivi chi ndo, ta chito ñiti maan ndo cuu ñivi ra Cristo, vatitava tiñu ra chi ndi, ta cati tuhun ndituhun chinu ini ndo. Vaha xaan caiyo ndo, vati iyo ra Tati Ndioo ndichachi ndo. Ñavi cuhva savaha xihna raNdioo iti chata nu ni taa ra chata yuucuu chi vitin, vati vitin savaha ra chacua ndoo tuhun ra chi anima ndo.

4 Chacan cuu cha ña saxini ca ndicuenda maan ndi. Chínu ini ndi chira Ndioo cuenda cha ni savaha raCristo. 5 Ña cuu cati ndi ti cha iyovaha tu ndee ini chi maan ndi. Maanra Ndioo cuu ra chaha tu ndee ini chindi. 6 Maan ra chaha ndatu chi ndi,ta cuu ndi tatun ra Cristo. Cuendatuhun chaa ndiso ndi tiñu. Ña cuasacuinu ndi tuhun chahnu cha ndaanu tutu, soco chi ra Tati Ndioo cuatasoho ndi. Tacan iyo chi, vati cuandoyo ñuhun cuii yo, tu cua coo yocuenda ley chahnu. Tu cua coo yocuenda ra Tati Ndioo, cua coondito yochi ra.

7 Ndicha ti taqui xaan ni chacootuhun chahnu. Ni chacoo tuhunNdioo chata yuu, soco cuenda cha-can ni ndoyo ñuhun ñivi. Ña cuundehe ñivi Israel nuun raMoisee, vatitachan xaan nuun ra sava ta cua rinicandi, soco suhva quivi ni chacoochacan nuun ra. 8 Taqui xaan ca iyocha chaa, vati iyo ra Tati Ndioo chi yo.9 Ndicha ti taqui ni chacoo chi quivi

cha ndoyo ñuhun ñivi cuenda tuhunchahnu nu quichi quivi, soco taquixaan ca cua coo chi quivi cha chacosovaha anima ñivi iti nuun ra Ndioo.10 Iti chata ndutaqui tuhun chahnusuhva, soco vitin ña taqui ca chi, vatiiyo cha taqui xaan ca. 11 Taqui xaanca tuhun chaa tuhun cha cua ndoonu cuahan quivi, vati taqui ni chacootuhun chahnu, soco cha ni naan chataqui chi vitin.

12Ña yuhvi ndi cati tuhun ndi, vatichito ndi ti tacan cua coo chi iti nuun.13Ña iyo ndi cuhva ni chacoo ra Moi-see, vati chasi ra sahma nuun ra, cotocua ndeheñivi Israel cha cuahannaancha ndichin nuun ra. 14 Ña nituni iniñi [ñaan tiñu ni chacoo ra Moisee],vati nda cua nda vitin sacuaha ñivican tuhun chahnu, soco ña nituni iniñi, vati ña ta coto ñi cha cha ni sandihira Cristo chacan. 15 Ndicha. Ndacua nda vitin ña nituni ini ñi―masisacuaha ñi tuhun ni taa ra Moisee.16 Nu ni quechaha chinu ini ñi chi rachahnu, ta sa ni cutuni ini ñi. 17 Rachahnu cuu ra chaha cha cua coondito yo. Nuun iyo maan ra chahnuiyo yo nu nuna. 18 Ñahni cha ndasinuun yo, ta ndehe yo ti cahnu xaan raicuu ra. Sama ra chi ndihi yo cuhva iyoyo, ta cua cuu yo cuhva iyo maan ra,vati taqui xaan cua cuu yo. Tacan cuasavaha ra chahnu chi yo, vati tachi rachi ra Tati Ndioo nu iyo yo.

41 Chacan cuu cha cundee ini ndi,

vati iyo tiñu can chihin ndi, vati cun-dahvi ini ra Ndioo chihin ndi. 2 Ñaquihin cuenda ndi cha ndacu xeheñivi, ta ni ña quihin cuenda ndi chacua cuhva tu ca nuun chi ñivi. Ñatuhva ndi sandahyu ñahan, ta ni ñatuhva ndi sama ndi tuhun Ndioo. Catituhun cachin ndi cha ndicha. Tacanni chaha ndihi ñivi cuenda cuhva sax-ini ñi, ta chaha tahan ra Ndioo cuendati cha ndicha cati tuhun ndi. 3 Tu ñacua nducachin tuhun cha cati tuhunndi yoso cuhva cua nduvaha animañivi, ña cua nducachin chi cha cuendañivi cua ndoyo ñuhun ni. 4 Chi ñiviña chinu ini chasi run ndaca ñahan

Page 291: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU II CORINTIO 4:5 288 TUTU II CORINTIO 5:10chi ñivi ñuñivi, ta ña chaha run chacua cutuni ini ñi. Chacan cuu cha ñacua cuu coto ñi ti cha taqui ndicha cuutuhun vaha yoso cuhva cuu ra Cristoiin rai cahnu, ta iyo ra cuhva iyo raNdioo. 5Ña cati tuhun ndi yoso cuhvaiyo maan ndi. Cati tuhun ndi yosocuhva iyo ra chahnu Cristo Jesuu, tachaha ndi cuenda ti musu ndo cuundi cuenda ra Jesuu. 6 Cati tuhun ndituhun Cristo, vati maan ra Ndioo cuura cati ti na cua ndundichin ñuhunnu naan, cati ra. Maan ra cuu ra chachaha cha chini tuni chi ndi. Chacancuu cha chito ndi yoso cuhva cuu raNdioo iin rai cahnu ndicha cuhva nisanahan ra Cristo chi ndi.

Tuhun cua cuinu ini ñican chi raNdioo

7 Chito vaha xaan ndi chacan, tañivi ñuñivi cuu ndi. Chacan cuu chacua coto ñivi ti maan ra Ndioo chahatu ndee ini cahnuxaan can, ta ñavi chimani maan ndi iyo tu ndee ini. 8 Iyoxaan tu ndoho chi ndi, soco ni cundeeini ndi. Nanducu xini xaan ndi, socoña tichaha ndi. 9 Cuni cani tahanxaan ñivi chi ndi, soco ña nacoo ihnira Ndioo chi ndi. Cha ni ndoho ndi,soco ña ndoyo ñuhun ndi. 10Ndihi niquivi ndehe tahanndi tu ndoho cuhvani ndehe ra Jesuu tu ndoho. Chacancuu cha cua cuvi tahan ndi, soco cuacundee coo ndito ndico ndi cuhva iyondito ndico maan ra. 11 Ni vii iyondito ndi, soco cuni cahni ñivi chi ndicuenda ra Jesuu. Chacan cuu cha cuandeheñivi chi ndi, ta cua cotoñi ti chaiyo ndito ndico ra Jesuu. 12Maan ndindehe xaan ndi tu ndoho, ta cua cuvindi, soco maan ndo cha iyo vaha ndochi ra Ndioo.

13 Cati tutu Ndioo ti chinu ini ñivichi ra Ndioo. Chacan cuu cha catituhun ñi, cati chi. Ini cuhva chinutahan ini maan ndi chi ra. Chacancuu cha cati tuhun tahan ndi, 14 vatichito ndi ti ni chaha ra Ndioo tu ndeeini chi ra chahnu Jesuu, ta ni natacundico ra. Chito ndi ti ta ni cuhva cuanatacu ndico maan ndi, ta cua yahandi iti nuun ra icaa ni. 15 Cuendamaan ndo savaha ndi chacan. Chacancuu cha cua coo ca tu manini chi tuvi

ca ñivi. Tacan, ta cua cuhva ca ñitiahvi ndioo chi ra Ndioo, ta tuvi cañivi cua sacahnu xaan ca ñi chi ra.

16 Chacan cuu cha cundee ini ndi.Cha cuahan nduchahnu iquin cuñundi, soco anima ndi―ndihi ni quivinduchaa chi. 17 Ndehe ndi suhva tundoho vitin, soco tacan na cua cooxaan ca cha vaha chi ndi ndihi niquivi. 18 Tacan ni cua coo ndi, vati ñasaxini ndi cuenda cha ndehe yo chaiyo nu ñuhun ñuñivi ya, soco saxinindi cuenda cha ña ta ndehe yo. Suhvaquivi ni iyo cha ni ndehe yo ihya, sococha ña ta ndehe yo―ndihi ni quivicua ndunahan chi.

51 Chito ndi ti tu cua ndoyo ñuhun

iquin cuñu yo cha iyo nu ñuhunñuñivi ya, cua cuhva ra Ndioo inganu cua coo yo iti siqui andivi, ta ñacua ndoyo ñuhun chi. 2 Ndahvi cunianima ndi cha iyo ndi ihya nu ñuhunñuñivi ya, vati cuni xaan ndi coo vahandi chi ra Ndioo iti siqui andivi, ta cuanduchaa iquin cuñu ndi. 3 Tacan cuacoo ndi, ta ña ndahvi cua coo ndi. 4Nivii iyo ndi ihya nu ñuhun ñuñivi ya,ta saxini xaan ndi. Cha ndehe xaanndi tu ndoho, ta ña cuni ndi cha cuacuvi ndi, soco cuni ndi cha cua coo ndiiti siqui andivi. Chacan cuu cha cuacoo ndito ndi chi Ndioo ndihi ni quivindihi ni tiempu, ta ña cua cuvi ca ndi.5Maan ra Ndioo cuu ra tiso vaha tiñucan, ta chaha ra cha iyo ra Tati Ndioochi ndi. Chacan cuu cha chito vahandi ti cha iyo vaha tiñu.

6 Chacan cuu cha cundee ini ndindihi ni quivi. Chito ndi ti quivi chaiyo ndi ihya nu ñuhun ñuñivi ya ñata coo ndi nu iyo ra chahnu. 7 Ñata ndehe ndi yoso cuhva cua coo ndi,soco chinu ini ndi ti cua cuu chi cuhvacati ra chahnu. 8 Chito ndi ti chacancuu chi. Chacan cuu cha cuni xaanndicha cua cuvi ndi, ta cua coo ndi chi rachahnu. 9 Cuni xaan ndi cha cua cusiiini ra. Masi ni ndito ndi, masi ni cuvindi, soco cuni ndi cha cua cusii ini ra.10 Iyo cha cua yaha ndihi yo nu cuatachi tuni ra Cristo chi ñivi. Chacancuu cha cua quihin cuenda ta iin ta

Page 292: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU II CORINTIO 5:11 289 TUTU II CORINTIO 6:9iin yo cuhva cha ni savaha yo ihya nuñuhun ñuñivi ya. Tu cha savaha yocha vaha, cua coo cha vaha chi yo. Tucha savaha yo cha ndavaha ni, cua coocha ndavaha ni chi yo.

Tuhun cha cua coo vii anima ñi11 Cati tuhun xaan ndi ti na cua

cuinu ini ñivi, vati chito ndi yosocuhva cua tachi tuni ra Ndioo, ta chitovaha xaan ra yoso cuhva iyo maanndi. Saxini yu ti cha chito tahanmaanndo yoso cuhva iyo ndi. 12 Ñahnicha cati ndi ti vaha xaan rai cuu ndi.Chaha vaha ndi cuenda, vati tacanni cua coto ndo ti rai vaha cuu ndi.Chacan cuu cha cua nihin ndo cuhvacha cua cati ndico ndo chi ñivi saxiniti cha iyo vaha ñi, vati saxini ñi ti ninixaan cha cua sacahnu ndo costumbrechahnu, ta ña saxini ñi yoso cuhvaiyo anima ndo. 13 Tu ndicha ti ñavaha saxini yu, cha cuenda ra Ndioocuu chi. Tu ndicha ti vaha saxini yu,cuenda maan ndo cuu chi. 14 Cunimani ra Cristo chi ndihi ñivi. Chacancuu cha sandee ini ndi chi ndi, tasavaha ndi cuhva cuni ra. Chito ndi ticha ni chihi iin rai cuenda ndihi ñivi,ta cuu ñi sava ni ta cua cha ni chihindihi maan ñi. 15 Ni chihi ra Cristocuenda ndihi ñi. Chacan cuu cha ñaiyo ca ñivi ra cuenda suvi ni maan ñi.Iyo ñi cuenda maan ra, vati ni chihira cuenda ñi, ta ni natacu ndico ra.16 Chacan cuu cha nda cua nda vitinña cua saxini ca ndi yoso cuhva iyoñivi cuenda ñuhun ñuñivi. Nu quichiquivi saxini ndi cuhva saxini ñiviñuñivi cuenda ra Cristo, soco ñavi catacan saxini ndi vitin. 17 Chacan cuucha nduchaa anima ñivi chinu ini chira Cristo. Ña saxini ca ñi cuenda chachahnu, soco mani cuenda cha chaasaxini ñi.

18Ndihi chacan ni savaha ra Ndioo,vati ndumani ndico ndi chi ra nisavaha ra Cristo, ta chaha ra Ndiootiñu chi ndi, vati cua cati tuhun nditi cuni ra coo mani ndico ra chi ndihiñivi. 19 Cha ndumani ndico ra Ndioochi ndi ni savaha ra Cristo, ta ña saxinica ra cuenda cuati ndi. Ni chahara tiñu chi ndi, vati cua cuhva ndicuenda ti cuni ra ndumani ndico ra

chi ndihi ñivi ñuñivi. 20 Chica cuundi, vati tiso vaha ndi tiñu ra Cristo.Cati tuhun ndi, soco maan ra Ndioocuu ra cahan ndahvi chi ñivi. Cahanndahvi ndi chi maan ndo cuenda raCristo ti na cua ndumani ndico ndochi ra Ndioo. 21Ñahni cuati ni savahara Cristo, soco chaha cuenda ra Ndioocuati yo chi maan ra. Chacan cuu chacuu coso vaha anima yo, vati cha iyoyo chi ra Cristo icaa ni.

61 Satiñu tahan ndi chi ra Ndioo icaa

ni. Chacan cuu cha cati tuhun ndi tina ña cua savaha ndo cha ñahni yavindaa tu manini cha ni savaha ra chindo. 2 Cha ni cati ra nu tutu Ndioo ti:Cua queta quivi cha cua coo tumanini

chi ndo,vati cua cuni sohi cha cahan ndo.Cua tindei chihin ndo quivi cua ndu-

vaha anima ndo,cati ra. Vitin tichi quivi ya iyo tumanini chi yo, ta vitin nduvaha animayo.

3 Ña sandoyo ñuhun ndi chi ni iinñivi. Chacan cuu cha yoni cua cuucati ti ña vaha satiñu ndi. 4 Cuni ndisanahan ndi ti satiñu vaha ndi tiñura Ndioo, vati cundee xaan ini ndi,ta ndehe xaan ndi tu ndoho. 5 Nindohondi. Ni chacuindi ndi ve caa. Nicuvaa xaan ñivi xini ndi. Nihin xaanni satiñu ndi. Ña ni quixi vaha ndi. Nichisoco xaan ndi. 6 Cha ni ndehe ndoti ña tuhva ndi savaha ndi cuati. Chaiyo cha chini tuni chi ndi. Cha sandeeini ndi. Cha iyo vaha ndi chi ndihiñivi. Cha iyo ra Tati Ndioo chi ndi.Cha cuni mani ndicha ndi chi ñivi.7Mani cha ndicha cahan ndi. Cha iyotu ndee ini ra Ndioo chi ndi. Manicha cuiti vaha ndacu ndi. 8 Iyo chahasacahnu ñivi chi ndi, ta iyo chaha ñasacahnu ñi chi ndi. Iyo chaha cati ñiviti ña vaha cha ndacu ndi, ta iyo chahacati ñivi ti cha vaha ndacu ndi. Iyochaha cati ñivi ti sandahyuñahanndi,soco ña chito ñi cha mani cha ndichacahan ndi. 9 Iyo ñivi cati ti ña nacotoñi chi ndi, ta iyo inga ñi cati ti nacotovaha xaan ñi chi ndi. Iyo ñivi saxiniti cha cua cuvi ndi, soco iyo ndito

Page 293: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU II CORINTIO 6:10 290 TUTU II CORINTIO 7:10vaha ndi. Cani ñivi chi ndi, soco ña nichahni ñi chi ndi. 10 Iyo tu cuihya inichihin ndi, soco cusii ini ndi ndihi niquivi. Ra ndahvi cuu ndi, soco chahandi cha vaha chi ñivi. Ñahni cha iyochihin ndi, soco chaha ra Ndioo ndihicuii cha chini ñuhun ndi.

11Ndioho yani xaa, cachin xaan chani chaha ndi cuenda chi ndo, ta cunimani xaan ndi chihin ndo. 12 Ñavimaan ndi chasi nuun ndo, soco suvini maan ndo chasi nuun ndo. 13Vitincahin chi ndo cuhva cua cahin chi iinsehi. Na cua cuni mani xaan tahanndo chi ñivi tahan ndo.

Sava ni ta cua vehe Ndioo cuu ñican14 Iyo ñivi ña chinu ini chi ra Ndioo.

Ña cua coo ndo chi ñi icaa ni. Tacancati yu, vati ña nduinuun ñivi ndacucha vaha chi ñivi ndacu cha ndavahani. Ña nduinuun cha ndichin chi chanaan. 15 Ña nduinuun ra Cristo chirun Satanaa, ta ni ña nduinuun ñivichinu ini chi ñivi ña chinu ini. 16 Ñainuun iyo vehe Ndioo chi vehe itaniñu. Ta maan yo―sava ni ta cuavehe Ndioo ndito cuu yo, vati ni catira Ndioo cuenda yo ti:Cua coi chi ñivi yu,ta cua caca cui chi ñi.Ndioo sacahnu ñi cua cui,ta ñivi yu cua cuu ñi,cati ra. 17 Chacan cuu cha cati ndicotucu ra Ndioo ti:Cua quee ndo nu iyo ñi,ta cua coo siin ndo,cati ra. Cati ndico tucu ra ti:Ña cua savaha ndo ndavaha ni.Tacan, ta sa cua quihin cuenda yu

chihin ndo.18 Sutu ndo cua cui,ta sehi cua cuu maan ndo,cati ra chahnu Ndioo, ta iyo ndihi cuiitu ndee ini chi maan ra.

71Yani xaa, na cua saña ihni yo ndihi

ndavaha ni ndacu yo, vati ndihi tuhuncan ni cati ra Ndioo ti cua savaha ranu cuahan quivi. Na cua coo ii vahayo, vati sacahnu vaha yo chi ra Ndioo.

Tuhun cua saxini vaha ñivi iyo ñuunCorinto can

2Na cua cuni ndo chihin ndi. Ñahnicha cumani ndi chihin ndo, ta niñahni cha sandahyu ñahan ndi chihinndo. 3 Tacan cati yu, soco ñavi ti cunitachi tuni ndi chihin ndo. Xihna cacati yu ti cuni mani xaan ndi chihinndo. Masi cua cuvi ndi, masi ña cuacuvi ndi, soco chi ndihi cuii cuhvacuni ndi chihin ndo. 4 Ñahni chasaxini yu cuenda ndo. Cha cahan raiyu, vati vaha ndacu ndo. Vaha xaancuni ndi. Masi ndehe xaan ndi tundoho, soco iyo xaan cha sii cuni ndi.

5 Ni queta ndi ñuhun Macedonia,soco ña chacuita cha saxini xaan ndi,vati cuaha xaan tu ndoho ni chacoochihin ndi. Cuni ñivi cani tahan ñichi ndi tican, ta saxini ndi, vati ñachito ndi yoso cuhva cua coo maanndo. 6 Maan ra Ndioo cuu ra chahatu ndee ini chi ñivi ndehe tu ndoho.Tacan chaha ra tu ndee ini chi ndi,vati quichi ra Tito. 7 Ñavi chacan nicusii ini ndi, soco cusii ini ndi, vatichaha ra Tito can tu ndee ini chi ndicuhva ni chaha ndo tu ndee ini chimaan ra. Chaha ra cuenda chi nditi cuni ndo ndehe ndico ndo chi ndi.Cati ra ti ndahvi cuni anima ndo, vaticha chaha ndo tu ndoho chi ndi, tacati ra ti vaha xaan cahan ndo cuendandi. Chacan cuu cha cusii ini xaan candi.

8Tu chahi tu cuihya ini chi ndo chatachi xihna cuii yu tutu can chihinndo, ña tichahi. Nuquichi quivi saxiniyu suhva chani tachi yu tutu can, socovitin chite ti suhva ni quivi ni chacootu cuihya ini chi ndo. Chacan cuucha ña tichaha que. 9 Vitin cusii iniyu. Ñavi ti cha ndahvi cuni animando, soco cusii ini yu, vati xihna candahvi cuni anima ndo, ta saña ihnindo ndavaha ni savaha ndo, ta cha nichacoo cha ndahvi anima ndo cuhvacuni ra Ndioo. Chacan cuu cha ñahnicha ndoyo ñuhun ndo cuenda ndi.10 Tu cua coo cha ndahvi anima yocuhva cuni ra Ndioo, ta cua nacooihni yo ndavaha ni savaha yo, cuanduvaha anima yo, ta cua cusii iniyo. Tu cua coo tu cuihya ini chiyo cuhva cha iyo tu cuihya ini chiñivi ñuñivi, cua ndoyo ñuhun cuii yo.

Page 294: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU II CORINTIO 7:11 291 TUTU II CORINTIO 8:1411Chito ndo ti vitin cuni nini xaanndocoo vaha ndo, ta chaha ndo cuendayoso cuhva iyo ndo. Ni nduxaan ndosuhva, vati ni chacoo tu ca nuun chindo, ta vitin cha cuyuhvi ndo suhvachi ra Ndioo. Cha cuni xaan ndicondo chihin yu, ta cha cuni xaan ndocoo vaha ndo chi ra Ndioo. Cha nitachi tuni ndo chi ra savaha ndavahani. Ndihi chacan cha ni savaha ndo,vati ni chacoo cha ndahvi anima ndocuhva cuni ra Ndioo. Ndihi chacancha ni savaha ndo, ta chito ndi ti vitincha iyo cuiti vaha ndo. 12 Ndicha titachi yu tutu can chihin ndo, socoñavi cuenda cha ndacu ñivi ndavahani, ta ni ñavi cuenda cha ndacu ñindavaha ni chi iin tahan ndo. Tachiyu tutu xihna cuii can, vati cua cotondo ti cua saxini vaha xaan ndo chindi cuenda ra Ndioo. 13 Chacan cuucha iyo tu ndee ini chi ndi.

Ndicha ti cusii ini ndi, vati ni cha-coo tu ndee ini chi ndi, soco cusiiini ca ndi, vati sii xaan cuni tahan raTito, ta cusii ini ra, vati chaha maanndo cha sii cuni ra. 14 Cha cati yuchi ra ti vaha xaan ndacu ndo, ta ñacahan nuin. Cha ndicha cuu tuhuncahanndi chi ra Tito, ta suvi ni chacancuu ndihi tuhun cati tuhun ndi chihinndo. 15 Cuni mani xaan ca ra chihinndo, vati ni ñuhun ini ra yoso cuhvani savaha ndo cha cahan ra. Ni ñuhunini ra yoso cuhva cuyuhvi ndo suhva,ta quihin cuenda ndo chi ra. 16 Vitincusii ini yu, vati chite ti cua coo vahando.

8Cha samani xaan ñivi can chi tahan

ñi1 Yani xaa, cuni ndi cha cua coto

ndo yoso cuhva cha ni savaha raNdioo tu manini chi ñivi ra nu ndu-cuiti ñi iti ñuhun Macedonia. 2 Cuniyu cha cua coto ndo, vati cha ni ndehexaan ñi tu ndoho, soco cha cusii inixaan ñi. Ndahvi xaan iyo ñi, soco iyocha ni samani xaan ñi chi ñivi tahanñi. 3 Chahi cuenda ti chaha ñi yosocuu ni, ta ni chaha ca ñi suhva ca,vati iyo ini maan ñi. 4 Cahan ndahvixaan ñi chi ndi ti na cua cuhva ndi cha

cua tindee tahan ñi chi ñivi tahan ñicuenda ra Ndioo. Cuni xaan ñi savahañi tu manini chi ñi. 5 Tacan savahañi, soco ñavi cuhva saxini maan ndicuu chi. Chaha cuenda xihna ñi chiñi chi ra chahnu. Tacan cuu, ta saquechaha cuni ñi tindee ñi chihin ndicuhva cuni raNdioo. 6Chacan cuu chacati ndi chi ra Tito ti na cua sacuitira cha cua samani tahan ndo chi ñivitahan ndo cuhva ni quechaha savahara. 7 Vaha xaan ndacu ndo ndihi chasavaha ndo. Vaha xaan chinu ini ndochi ra Ndioo. Vaha xaan cati tuhunndo. Vaha xaan iyo cha chini tuni chindo. Vaha xaan cuni ndo coo vahando chi ra Ndioo. Vaha xaan cunimani ndo chihin ndi. Ta ni cuhva nacua samani vaha xaan ndo chi ñivitahan ndo.

8Ñavi tuhun cua sanini yu chi ndocuu chacan. Chacan cati yu, vaticua sanahan ndo chi ndihi ñivi ticha ndicha ndicha cuni mani ndo chitahan ndo, vati cha ni sanini xaaninga ñivi tahan yo suvi ni chi maan ñi,ta tindee ñi chi tahan ñi. 9 Chito ndoti iyo xaan tu manini chi ra chahnuJesucristo, vati cha ni chacoo vaha raiti siqui andivi, soco ni nacoo ihni rachacan cuenda maan yo. Ni nacooihni ra chacan, vati cuni ra na cua coovaha xaan yo.

10 Chehe cuu cha cati yu. Vitin chani queta iin cuiya cha ni quechahasacuiti ndo cha cua samani ndo chitahan ndo, vati cuni xaan ndo sacuitindo chi chi. Vaha xaan, tu cua saquetando chacan vitin. 11 Na cua saquetando tiñu can vitin. Chacan cuu cha nacua cuhva ndo yoso iyo ini ndo cuhvani cuni ndo savaha ndo nu ni quichiquivi. 12 Tu cua cuni yo samani yo iincha ndicha ndicha, cua samani ndichayo yoso quee ini yo, ta ña cua saxini yocuenda cha ñahni cha iyo chi yo.

13Ña cuni yu cha cua coo tu ndohochi ndo, ta maan ñi cua coo vaha ñi.14Vitin iyo vaha ndo. Chacan cuu chacua tindee ndo, vati iyo cha cumanichi ñi. Cha cua nduinuun ndo cuuchacan. Na cua coo vaha ñi nu cuahanquivi, ta cua tindee tahan ñi cha cuacumani tucu chi maan ndo, ta cua

Page 295: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU II CORINTIO 8:15 292 TUTU II CORINTIO 9:12nduinuun ndico tucu ndo. 15Tacan nicua coo ndo, vati cati tutu Ndioo ti ñacua yaha cuhva cha cua coo ndatiñuñivi cha iyo vaha, ta ni ña cua cumanichi chi ñivi iyo suhva ni, cati chi.

Cuhva iyo ra Tito chi tahan ra16 Chahi iin tiahvi ndioo chi ra

Ndioo, vati savaha ra cha cuni xaan raTito chi ndo cuhva cuni ndi chi ndo.17 Tacan cati yu, vati tasoho ra Titocuhva cati tuhin chi ra, ta cuni xaanra coo vaha ra. Chacan cuu cha cunimaan ra cuhun ra nu iyo ndo.

18 Chi ra Tito cua tachi ndi ingara yani yo. Cati ndihi ñivi Ndioo tivaha xaan cati tuhun ra tuhun Ndioo.19 Ñavi cuenda chacan ni, soco chacati tahan ñivi Ndioo ti maan ra cuacuhun tahan chi ndi, ta cua tindeetahan ra nu cua sacuiti ndi cha cuasamani ndo. Chacan cua savaha ndi,vati na cua sacahnu ñivi chi ra Ndioo,ta cua ndehe ñi ti cuni tahan nditindee ndi chi ñivi tahan ndi. 20 Ñacuni ndi cha cua cati ñivi ti ña vahacha savaha ndi tacan, 21 vati cuni ndisavaha ndi cha vaha iti nuun raNdioo,ta cuni tahan ndi savaha ndi cha vahaiti nuun ñivi ñuñivi.

22 Cua tachi ndi inga ra yani yo chira ta ra. Chito ndi ti cuni xaan ra coovaha ra chi ra Ndioo, vati cuaha chahacha ni ndehe ndi yoso cuhva iyo ra.Vitin cuni xaan ra coo ra chi ndo, vatichito ra ti vaha xaanndacu tahanndo.23 Tu cua nducu tuhun ñivi cuenda raTito, cua cati ndo ti iyo ra chihin yu,ta satiñu tahan ra cuenda maan ndocuhva satiñu yu. Tu cua nducu tuhunñi cuenda ra yani yo ta ra, cua cati ndoti cha tava tiñu ñivi Ndioo chi ra, tasacahnu xaan ra ta ra chi ra Cristo.24 Na cua ndehe ndihi ñivi Ndioo ticuni mani ndo chi ñivi tahan ndo. Nacua ndehe tahan ñi ñacu cati ndi tivaha xaan ndacu ndo.

9Cha cua samani ñi chi ñivi tahan ñi

1 Ña nini cha cua tai chi ndo yosocuhva cua tindee ndo chi ñivi tahanndo, 2 vati chite ti cuni xaan ndotindee ndo. Cha chahi cuenda chiñivi Ndioo iyo ñuhunMacedonia yoso

cuhva iyo ndo, vati cati yu ti chaiyo vaha ñivi iyo ñuhun Acaya. Ndaquiava quechaha cuni ñi tindee ñi,ta cha ni ndehe tahan ñi yoso iyondo. 3 Cua tachi yu chi ra yani yo nuiyo ndo, coto ñahni yavi ndaa cha nicati ndi yoso cuhva cua tindee ndo.Chacan cuu cha cua savaha ndo tiñucuhva cati ndi chi ñi. 4 Tacan cati yu,coto cua cuhun uvi uni ñivi iyo ñuhunMacedonia chihin yu, ta cua ndehe ñiti ñahni cha ndacu ndo. Tu tacan cuandehe ñi, cua coo tu ca nuun chi yo,vati cha cahan rai ndi suhva cuendamaan ndo. 5Chacan cuu cha saxini yuti cua cati yu chi ra yani yo ti na cuacuhun ra iti nuun, ta cua tiso vaha ratiñu. Tacan, ta sa cua nducuiti cha cuasamani ndo cuhva cati ndo nu quichiquivi. Chacan cuu cha cua nducuitivaha chi. Tacan sa cua coto ñivi ticha cuni maan ndo cuu chi, ta ña cuasaxini ñi ti sanini maan ndi chihinndo.

6 Cuhva ya cuu cha cati yu. Tu cuatachi yo suhva ni chiti, suhva ni cuanihin ndico yo. Tu cua tachi yo cuahavihi ca, cuaha cua nihin ndico yo.7Chacan cuu cha na cua samani ta iinta iin ndo cuhva saxini maan ndo. Nacua samani ndo cuhva cunimaanndo,ta yoni cua sanini chi ndo. Chacancati yu, vati cuni xaan ra Ndioo chiñivi cusii ini cha samani ñi. 8 Cua cuusavaha xaan ca ra Ndioo tumanini chindo. Chacan cuu cha ñahni cha cuacumani chi ndo, ta cua cuu ca savahaca ndo cha vaha. 9 Cuenda ñivi ndacucha vaha cati tutu Ndioo ti:Cuaha xaan samani ñi chi ñivi ndahvi.Tacan ni cua savaha ñi ndihi ni quivi,cati chi. 10 Chaha ra Ndioo cha cuatachi yo, ta chaha ra cha cua cachiyo. Cua cuhva ca ra cha chini ñuhunndo, ta cua tindee ndico ra cha cuatindee ndo chi tahan ndo. 11 Cuacuhva xaan ca ra chi ndo, vati tacanni cua cuu cuhva ndico ndo chi ñivichini ñuhun. Cua cuhva xaan ñivitahan yo iin tiahvi ndioo chi ra Ndioo,vati cua sayaha ndi cha cua samanixaan ndo chi ñi. 12 Ndicha ti cuatindee xaan ndo chi ñi cha cumani

Page 296: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU II CORINTIO 9:13 293 TUTU II CORINTIO 10:18chi ñi, soco ñavi chacan ni cuu chi,vati cua cuhva xaan ñi tiahvi ndioochi ra Ndioo. 13 Cua sacahnu xaanñi chi ra Ndioo, vati cua ndehe ñiti tacan savaha ndo cha tasoho ndotuhun vaha yoso cuhva iyo ra Cristo.Cua sacahnu ñi chi ra Ndioo, vati cuacoto ñi ti cuaha suhva cha samanindo chi ñi. Tacan cua savaha ndo, tacua sacahnu ñi chi ra Ndioo. 14 Cunixaan ñi chihin ndo. Chacan cuu chacahan ndahvi ñi chi ra Ndioo cuendando, vati savaha xaan ra Ndioo tumanini chi ndo. 15 Na cua cuhva yotiahvi ndioo chi ra Ndioo, vati cahnuxaan cha ni samani ra chi maan yo,vati quichi cuvi sehe ra cuenda yo nisavaha ra.

10Iyo ndatu cha ni cuu ra Paulu tatun

ra Jesucristo1 Yuhu ra Paulu cati tuhin chi ndo,

ta masu cahan yu cuhva ni cahan raCristo. Cahan vii yu cuhva ni cahanra Cristo. Cati ñivi ti ña xaan cuniyu quivi cha ni chacoi chi ndo, socoquivi cha iye inga ñuun nu chica xaanxaan yu cuu. 2 Yuhu cati ti cua queteiti nuun ndo, soco ña cuni yu cuxainchi ndo cuhva cua cuxain chi ñivisaxini ti ndacu ndi cuhva ndacu ñiviñuñivi. 3 Ndicha ti cha iyo ndi ihyanu ñuhun ñuñivi ya, soco ña iyo ndicuhva iyo ñivi ñuñivi. 4Ñavi tacan niiyo ndi, vati ña cani tahan ndi cuhvacani tahanñivi ñuñivi. Maan raNdioochaha tu ndee ini chi ndi. Chacan cuucha cundee sacanaan ndi. 5 Sanaanndi tuhun taqui cha sandahyu ñahanñivi. Sanaan ndi ndihi cha chasi nuunñivi cha ña cuu nacoto ñi chi raNdioo.Tava ndaa ndi ndavaha ni saxini ñivi,vati cua tasoho ñi cuhva cati ra Cristo.6 Cha iyo vaha tuhun cha cua tachituni ndi chi ñivi ña tasoho. Na cuatasoho xihna ndo, ta sa cua cuu tachituni ndi chi ñivi ña tasoho.

7 Cua saxini vaha ndo yoso cuhvaiyo ndo. Tu iyo ñivi saxini ti chi raCristo cuu ñi, na cua saxini ndico tucuñi yoso cuhva iyo ñi, vati iyo tahanndichi ra Cristo cuhva iyo maan ñi chi ra.8Masi cua yaha cuhva cha cua cahan

rai yu, soco ña cua coo tu ca nuunchihin yu. Chaha ra Ndioo ndatu chindi, vati cua tindee ndi chi ndo, taña cua sandoyo ñuhun ndi chi ndo.9 Chacan cuu cha ña cua saxini ndoti sayuhvi yu chi ndo chi tutu tachiyu chi ndo. 10 Cati ñivi ti vaha xaaniyo tuhun tai nu tutu. Taqui xaan iyochi, soco ndasi xaan caa yu cha ndeheñi chihin yu, ta ndahvi xaan cahanyu, cati ñi. 11 Tu tacan ni cati ñi, nacua coto ñi ti ndihi tuhun cha ni tachindi chi ndo cua cati tuhun cachin ndiquivi cha cua queta ndi tican.

12 Ña cuni ndi cati ndi ti cha ninduinuun ndi chi inga ñivi. Ña cunindi cati ndi ti ña vaha satiñu ingañivi, ta vaha xaan ca satiñu maanndi, vati tacan cati ñican ti vaha xaansuvi ni maan ñi. Ñahni cha chinituni iyo chi ñican, vati cuni xaan ñinduinuun ñi chi tahan ñi, ta cuni ñiyaha ñi nuun tahan ñi. 13 Ña cuayaha cuhva cha cua nducu ndi chacua coo vaha ndi. Cuhva chaha raNdioo satiñu ndi. Chaha ra cha cuaqueta ndi nda cua nda nuun iyo maanndo. 14Chacan cuu cha ña yaha cuhvasatiñu ndi. Maan ndi queta xihna nuiyo ndo, ta cati tuhun ndi tuhun yosocuhva iyo ra Cristo. 15 Ña tuhva ndicahan nahan ndi cuenda tiñu savahainga ñivi. Ña tuhva ndi cati ndi titiñu savaha suvi ni maan ndi cuu chi.Ndiuhu cuni ndi cha cua cuinu vahaxaan ca ini ndo chi ra Ndioo. Chacancuu cha cua cuu satiñu ca ndi nu iyondo. 16Chacan cuu cha cua cuu cuhunndi inga ñuun iti nuun ca, ta cuacati tuhun ndi tuhun Ndioo tican, taña cua cahan nahan ndi yoso cuhvasatiñu inga ñivi, vati ñavi nu satiñuñican cua satiñu ndi.

17 Tu cua ndurai yo, na cua nduraiyo cuenda ra chahnu. 18 Iyo ñivi catiti vaha xaan suvi ni maan ñi, socoñavi ñican cua quee vaha. Ta iyo ingañivi―tu cua cati ra chahnu ti vahaxaan ñican, ñican cuu ñi cua queevaha.

11Cuhva ni cahan ra Paulu chi ñivi

Page 297: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU II CORINTIO 11:1 294 TUTU II CORINTIO 11:22sandusaca

1 Cuni yu cha cua tasoho ndo chacua cati yu. Masi tondo cuni yu, socona cua tasoho ndo. 2 Cuni xain chindo cuhva cuni ra Ndioo chi ndo, vatichaha cuenda yu chi ndo chi ra Cristocuhva chaha cuenda ñivi chi sehe sihiñi cha cua tandaha ñi. Chacan cuucha ña cuni yu cha cua savaha ca ndondavaha ni. 3 Saxini yu suhva, cotocua ndoyo ñuhun ndo, ta ña cua sax-ini vaha ndo. Saxini yu, coto ña cuacoo ndicha ndo chi ra Cristo, coto ñacua sacahnu ndicha ndo chi ra. Cuhvasavaha run coo chi ña Eva cuu chacan,vati sandahyu ñahan run chi ña, vatindasi iyo run, vati cuihna cuu run.4Cha ni quichi inga ñivi nu iyo ndo, tainga tucu tuhun cati tuhun ñi chihinndo. Ña cati tuhun ñi cuenda ra Jesuucuhva ni cati tuhunmaanndi. Chacancuu cha ña saxini ca ndo cuhva saxinixihna ndo quivi cha ni iyo ndi chihinndo. Ña cuni ca ndo tasohondo tuhunvaha yoso cuhva iyo ra Ndioo cuhvacha ni tasoho xihna ndo. Ña vaha chasavaha ndo chacan. 5 Saxini ñivi canti cahnu xaan ca cuu ñi, soco yuhucati ti ña cahnu cuu ñican cha cuendayuhu. 6 Masi ña cuu vaha cati tuhin,soco iyo vaha cha chini tuni chihinyu. Chi ndihi cuii cuhva cha sacotondi chacan chihinmaan ndo chi ndihiñivi.

7 Vasi saxini ndo ti ndavaha nisavahi, vati cati tuhin tuhun Ndioochihin ndo, ta ña quihin yu xuhunndo. Ni chacoo ndahvi yu, vati cuniyu cha cua cuu ndo ñivi cahnu. [Ñavicuati cuu chacan.] 8Quihin yu xuhunchaha ñivi Ndioo iyo inga ñuun, tatacan cha cuu satiñu i nuun ndo.9 Quivi cha iye chi ndo ña chahi tundoho chi ndo. Iyo cha chini ñuhin,soco ña chique cha chini ñuhin chindo, vati quichi ra yani yo iti ñuhunMacedonia, ta chaha vaha ra ndihicha chini ñuhin. Ñahni cha chiquechi ndo quivi can, ta ni ñahni chacua ndaque chi ndo nu cuahan quivi.10Ndicha cuhva cati yu, vati ndicha raCristo ra iyo chihin yu, ta ni iin ñiviiyo iti ñuhun Acaya can―ña cua cuu

cahan ñi siqui yu ti ñavi tacan iye chindo. 11 Tacan cua coi chi ndo, vaticuni mani xain chi ndo, ta maan raNdioo chito ti tacan cuu chi.

12Ni cua savahi cuhva ndacu i. Cha-can cuu cha ña cua cuu cati ñivi cancuhva cuni ñi. Cuni cati ñi ti chanduinuun ñi chi ndi. 13 Vata xaan ñi,vati ñavi tatun Jesuu cuu ñi. San-dahyu ñahan ñi nu satiñu ñi. Cuniñi cha cua saxini ñivi ti tatun Jesuucuu ñi. 14 Ña cua nduiyo ndo chandacu ñi tacan, vati sama run Satanaacuhva caa run. Ndehe ñivi chi run,ta saxini ñi ti tatun Ndioo cuu run.15 Chacan cuu cha ña cua nduiyo ndocha cua sama run cuhva iyo tatun run.Ndehe ñivi chi run, ta saxini ñi tiñivi ni chacoso vaha anima cuu run.Cua ndoyo ñuhun tahan run cuhva nisandoyo ñuhun run chi ñivi.

Ni ndehe xaan ra Paulu tu ndoho,vati tatun Jesuu cuu ra

16 Cati ndico tuqui ti ña cua saxinindo ti tondo yu. Tu cua saxini ndoti tacan ni iye, na cua quihin cuendando chihin yu―masi tacan ni iye.Chacan cuu cha cua cuu ndurai tahinsuhva. 17 Chacan cati yu, soco ñavicha cati tuhun ra chahnu cuu chi.Cuhva cahan ñivi tondo cahan yu.Chacan cuu cha ndurai yu. 18 Cahanrai xaan ñivi can yoso cuhva iyo ñi nuñuhun ñuñivi. Tacan cua cahan raitahin. 19 Tacan cati yu, vati sii cunindo cha cundee ini ndo ndehe ndo chiñivi tondo, vati saxini ndo ti cha iyoxaan cha nditi xini ndo. 20 Ña vahandacu ndo, vati tu cua sanini ñicancha cua satiñu cuatu ndo, tu cua suhuñivi ndatiñu ndo, tu cua sandahyuñahan ñivi chi ndo, tu cua chaa iniñivi chi ndo, tu cua cani ñivi chi ndo,cua cundee ini ndo. Ña vaha ñivi cuumaan ndo. 21 Yuhu cati ti iyo tu canuun chihin yu, vati ña cundee ini yusavaha yu chacan.

Masi cahan tondo yu, soco tu cuacahan rai ñivi, ta ni cuhva cua cahanrai tahin. 22 Ñivi hebreo cuu ñi, socoñivi hebreo cuu tahin. Ñivi ñuhunIsrael cuu ñi, soco ñivi ñuhun Israelcuu tahin. Ñivi ra Abraham cuu ñi,

Page 298: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU II CORINTIO 11:23 295 TUTU II CORINTIO 12:9soco ñivi racan cuu tahin. 23 Cati ñiti satiñu ñi tiñu ra Cristo, soco yuhusatiñu xaan que tiñu ra. Masi cahantondo yu, soco nihin xaan ca satiñu itiñu ra. Cuaha ca chaha ni chacuindiyu ve caa cuenda ra. Cuaha xaan ca nindohi. Cuaha chaha cha cua cuvi yucuenda ra. 24 Queta uhun chaha chacani ñivi judío chihin yu chi yoho, taoco chahun cumi tahan yoho cani ñichihin yu cha iin iin cha ndohi cuhvaiyo costumbre chi ñi. 25 Uvi chahacani ñi garote chihin yu. Iin chahacani ñi yuu chihin yu. Uni chaha chandoyo ñuhun tundoo chica chihin yu,ta iin nduvi ta iin cha cuaa yahi nuunnduta. 26 Cuaha xaan chaha quee itiyu. Ndehi tu ndoho nu yahi yuta,ta ndehi tu ndoho nu tahin ñasuhu.Ndehi tu ndoho savaha ñivi yu chacuu ñivi judío, ta siin ndehe tahin tundoho savaha ñivi cuu inga tucu ñivi.Ndehi tu ndoho tichi ñuun, ta siinndehi tu ndoho tichi cuhu, ta ndehetahin tu ndoho tichi nduta. Ndehetahin tu ndoho savaha ñivi cati ti yaniyo chi ñi. 27 Cuaha xaan cha satiñu icuenda ra Cristo, ta ndehi tu ndoho.Cuaha chaha ña quixi yu. Cuahachaha ni chisoque. Cuaha chaha nineti xain nduta. Cuaha chaha ñanihin yu cha cua cachi. Tahan chi chavichin, ta ñahni sahma ni cundichinyu.

28 Chacan ni saxini yu, soco iyo cacha saxini yu, vati ndihi ni quivi iyocha ndusaca, ta saxini xain cuendañivi Ndioo. 29 Tu iyo ñivi ña cuacundee vaha, cuni yu tindei chi ñi.Tu iyo ñivi cua ndoyo ñuhun, cunixain tindei chi ñi. 30 Tu iyo cha cuandurai yu, cua cahan rai yu cuendacha ni cati ñivi ti ñahni yavi ndai.31Chito raNdioo ti ña sandahyuñahinchi ndo, ta maan ra cuu ra cuu sutura chahnu Jesuu. Maan ra cuu racua sacahnu yo ndihi ni quivi ndihini tiempu. 32 Quivi cha iye ñuunDamasco cati tuhun ra ndaca ñahancuenda ra chahnuAreta ti cua cu cumivaha ra ta ra yu ñuun, vati cua tiinra chihin yu. 33 Tacan cuu, ta quihvi

yu tichi tica, ta ni sayaha amigu yuchihin yu iin ticu nama iyo candaa yuñuun can, ta chata nama can sanuunñi chihin yu, ta cacu i.

12Cha ni ndehe ra Paulu tichi ñumahna

1 Iyo cha cua cahan rai que. Masiñahni yavi ndaa chi, soco cua cuhvecuenda yoso cuhva cha ni cahanra chahnu chihin yu nu ni ndehiñumahna. 2 Nacote chi iin rai. Chira Cristo cuu ra. Cha queta uchi cumicuiya cha ni canihin ra Ndioo chi raiti siqui andivi nda cua nda nu iyo raNdioo. Ña chite a canihin ra Ndioochi ra chi iquin cuñu ra a canihinra chi ra tacan ni, soco Ndioo chito.3-4 Chite ti cuahan ra iti siqui nu chaiyo vaha ñivi, soco ña chite a cuahanra chi iquin cuñu ra a cuahan tati ratacan ni. Ndioo chito chacan. Ticanchini soho ra tuhun Ndioo tuhun ii, taña cuu cahan ñivi ñuñivi tuhun can,[vati tuhun ii xaan cuu chi]. 5 Cuendaracan cahan rai yu. Iin tuhun ni chacuenda tu ndoho ni ndehi cahan raiyu cha cuenda yu. 6 Tu cua cahan raiyu cuenda main, ñavi cha tondo cuniyu cuu chacan, vati iin cha ndichandicha cua cati yu. Ña cua cuhva quecuenda, coto cua saxini ñivi ti cahnuxaan ca rai cui, ta ñavi tacan saxini ñicha ni ndehe ñi chihin yu. Ñavi tacansaxini ñi cha ni chini soho ñi tuhuncati tuhin.

7Ña cuni ra Ndioo cha cua saxini yuti cahnu xaan rai cui, ta ni ndehe xaincha sanahan xaan ra chihin yu tichiñumahna can. Chacan cuu cha chahara iin tu ndoho cahnu xaan chihinyu. Chaha ra cha chaha run Satanaatu ndoho chihin yu, vati tacan ñacua saxini yu ti cahnu xaan rai cui.8 Uni hora ni cahan ndahvi yu chi rachahnu ti na cua sanaan ra chacan,9 soco cha ni cati ra ti cha chaha xaanra tu ndee ini chihin yu, vati ñahnicuii tu ndee ini chi main. Chacancuu cha ña chini ñuhun que cha cuuchi main, vati cha ni savaha ra tumanini chihin yu, cati ra. Yuhu catiti cua cahan rai xaan que, vati ñahni

Page 299: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU II CORINTIO 12:10 296 TUTU II CORINTIO 13:3tu ndee ini iyo chihin yu. Chacancuu cha cua cuhva ra Cristo tu ndeeini maan ra chihin yu. 10 Chacan cuucha cusii ini yu cha ñahni tu ndee iniiyo chihin yu. Cahan ñivi ndavahani chihin yu, ta iyo xaan tu ndohochihin yu. Cani tahan ñivi chihin yu.Cuaha xaan chacan ni ndehi cuendara Cristo, soco cusii ini yu. Chite ti tuñahni tu ndee ini iyo chihin yu, ni cuacoo cha cua cuhva ra Cristo.

Cha saxini ra Paulu suhva cuendañivi Ndioo iyo ñuun Corinto can

11 Tondo xaan xini yu, vati cha ca-han rai yu. Maan ndo chaha tisihichihin yu, vati chito vaha ndo ti raivaha cui, soco ña cahan ndo. Cha-can cuu cha cahin tuhun can. Vasiñahni yavi ndai, soco cahnu ca cuuyuhu, ta ñavi ca sa ñivi sandusaca chindo―masi cati ñi ti cahnu xaan tatunJesuu cuu ñi. 12 Cha ni ndehe ndoti tatun ndicha ra Jesuu cui. Cundeexaan ini yu ndehi chi ndo, ta cuahaxaan cha cahnu ni savahi, ta ndehendo cha iyo tu ndee ini chi ra Ndioo.13 Ni chacoi chi ndo cuhva ni chacoichi ndihi ca ñivi Ndioo. Iin tuhun nicha ña chahi cha sacachi ndo chihinyu. Na cua cucahnu ini maan ndochacan, tu ña vaha ni savahi.

14 Vitin cha cua cuu chi uni chahacha cua cuhin nu iyo ndo. Ña cuacuhve tu ndoho chi ndo, vati ña cuniyu cha iyo chi ndo. Chimaan ndo cuniyu. Ña cua tindee ve cuati chi sutu vechi sihi ve, soco sutu ve chi sihi ve cuatindee chi maan ve. 15 Tu cua sanainndihi cha iyo chihin yu cuenda ndo,cua cusii ini yu. Masi cua ndihi tundee ini chihin yu, soco cha cua queevaha ndo chi ra Ndioo cuni yu. Cuahaxaan ca cua cuni mani yu chihin ndo.Chacan cuu cha ña vaha, tu cua sañando cha cuni mani ndo chihin yu.

16 Iyo ndo cati ti ndicha ti ña chahicha sacachi ndo chihin yu, ta cati ndoti siqui yu chi ndo, ta sandahyu ñahinchi ndo, cati ndo. 17 Ña sandahyuñahin chi ndo, ta ni ña sandahyuñahan ni iin ra tava tiñu yu chahannu iyo ndo. 18 Cati tuhun vaha xain

chi ra Tito ti na cua cuhun ra nu iyondo, ta tava tiñu yu chi inga ra yani yocuahan ra chi ra. Ñahni cha sandahyuñahan ra Tito chi ndo, ta ini cuhvani chacoo ndi chi ndo, vati ñahni chasandahyu ñahan ndi chi ndo.

19 Vasi cha saxini ndo ti iti nuunmaan ndo chaha ndico yu cuenda tivaha xaan cha ni savahi. Ñavi, xaa.Iti nuun ra Ndioo chahi cuenda, vatiiyo inuun yu chi ra Cristo. Yani xaa,cati tuhin tuhun can chi ndo, vati cunindi cha cua coo ca tu ndee ini chi ndo.20 Saxini yu suhva, coto cua cuhintican, ta cua ndehi ti ña iyo vaha ndocuhva cuni yu. Saxini yu, coto cuandehi ti cahan yuhu ndo chi tahanndo, ta tahñu xaan cuni ndo ndehendo chi tahan ndo, ta cuxaan ini ndo,ta mani chi maan ni ndo cuni ndo, tacahan ndo ndavaha ni chi tahan ndo,ta cuendu xaan ndo, ta ndurai ndo,ta iyo cha ndusaca cuni ndo. Saxiniyu, coto cua ndehi ti tacan iyo ndo,ta ña cua savahi cuhva cuni ndo, [vaticua nduxain chi ndo]. 21 Saxini yu,coto cua ndehi chi ndo, ta cua coo tuca nuun chihin yu iti nuun ra Ndioo,vati ña vaha ndacu ndo. Saxini yu,coto cua coo xaan tu cuihya ini chihinyu, vati iyo ndo savaha ndo cuati nuquichi quivi, ta ña ta saña ihni ndocha ndavaha ni ndacu ndo, vati ni viindacu ndo ndavaha ni chi tahan ndoinga chiyo.

13Ni tachi ra Paulu iin tuhun na cumi

chi ñi1Vitin cua cuhun ndico tuqui nuun

iyo ndo, ta uni chaha cua cuu chi.Tu cua tiso ndo cuati ñivi tahan ndo,iyo cha cua cahan inuun uvi uni tes-tigu, [ta sa cua cutuni ñi. Tu ña cuaqueta uvi uni testigu can, ña cua cuu.]2 Quivi cha ni iye chi ndo cha catituhin chi ndo. Ndicha ti ña iye chi ndovitin, soco cati tuhun ndico tuqui chindo. Cati tuhin chi ñivi savaha cuatinu quichi quivi, ta cati tuhin chi ndihindo ti cua cuhun ndico tuqui nu iyondo inga chaha, ta sa cua tachi tuniyu chi ñi. 3 Tacan cua savahi. Tacan

Page 300: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU II CORINTIO 13:4 297 TUTU II CORINTIO 13:14sa cua coto ndo ti cahan yu cuendara Cristo. Ñahni ca cha cumani chindo, vati ndihi cha ni chaha ra Cristochi ndo, vati iyo xaan tu ndee ini chira. 4 Cha ni chihi ra nu cruu, vatindihi tu ndee ini chi ra, soco chahandico ra Ndioo tu ndee ini chi ra, tanandoto ndico ra. Ñahni tu ndee inivaha iyo chi ndi cuhva ñahni tu ndeeini ni chacoo chi ra Cristo quivi cha nichihi ra, soco cha cuenda maan ndocua cuhva ra tu ndee ini chi ndi, vatiiyo tu ndee ini chi ra Ndioo.

5Na cua ndehe ndo a chinu vaha inindo chi ra Ndioo. Na cua ndehe vahando, vati chito ndo ti iyo ra Cristochi ndo, tu cha ni quee vaha ndo.6 Cuni ndi cha cua coto ndo ti chaquee vaha maan ndi. 7 Cahan ndahvindi chi ra Ndioo ti ña cua savaha cando ni iin cha ndavaha ni. Tacan nicahan ndi chi ra, vati cuni ndi chacua savaha ndo cha vaha. Vasi cuasaxini ñivi ti ña cundee ndi, soco ñavicuenda chacan cahan ndahvi ndi chira Ndioo. 8Ña tuhva ndi casi ndi nuunñivi chinu ini cha ndicha. Satiñu ndi,vati cuni ndi cha cua cuinu ini ñivi chichi. 9Chacan cuu cha ñahni cha saxinindi cha ñahni tu ndee ini iyo chi ndi,ta iyo xaan tu ndee ini chi maan ndo.Cahan ndahvi ndi chi ra Ndioo ti nacua quee vaha ndo. 10 Ndihi chacantai chihin ndo, ta ña iye chi ndo tican.Chacan ni savahi vitin, vati cua cuhinnu iyo ndo, ta ña cua nduxain chi ndo,vati chaha ra Ndioo ndatu chihin yuti cua tindei chi ñivi ra, ta ña cuasandoyo ñuhin chi ñi.

11Yani xaa, na cua coo vaha ndo, tana ña cua savaha ca ndo ndavaha ni.Na cua tasoho ndo cha cahin chi ndo.Na cua nduinuun ndo. Na cua coo viindo chi ndihi ñivi. Tacan, ta sa cuacoo ra Ndioo chi ndo. Maan ra cunichi ndihi ñivi, ta iyo vii ra. 12 Na cuacoho ndo yuhu tahan ndo, [vati cuasacahnu ndo chi ñi cuenda ra Ndioo].13 Tachi ndihi ñivi tahan yo iin tuhunna cumi chi ndo.

14 Na cua savaha ra chahnu Jesu-cristo tu manini chi ndo. Na cuacundahvi ini ra Ndioo chi ndo, ta na

cua coo ra Tati Ndioo chi ndihi ndo.Na cua cuu chi tacan ni.

Page 301: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU GALATA 1:1 298 TUTU GALATA 1:19

TUTU CHA NI TAA RACHAHNU PAULU CHIÑIVI NDIOO IYO ÑUHUNGALACIA

Taa ra Paulu tutu ya chi ñivi Ndiooiyo ñuhun Galacia

1 Yuhu ra Paulu taa tutu ya chihinndo, ta tatun ra Jesucristo cuu yuhu.Maan ra chi ra Ndioo sutu ra chahandatu chihin yu, ta ra Ndioo cuu ratindee chi ra Jesuu, ta ni natacu ndicora tañu ñivi ndii. Maan ra ta ra cuura chaha tiñu chi yuhu. Ñavi ñivicuu ñi chaha tiñu chihin yu, ta niñavi ñivi cuu ñi sayaha tuhun ti cuacuise tiñu can. 2 Yuhu chi ndihi rayani yo iyo ihya―tachi ndi tutu yachihi ndo, ta ñivi Ndioo iyo ñuhunGalacia cuu ndo. 3 Na cua savahara Ndioo sutu yo tu manini chihinndo, ta na cua savaha ra cha cua cootaxin anima ndo. Ndihi chacan na cuasavaha tahan ra chahnu Jesucristochihin ndo. 4 Maan ra Jesuu ni chihicuenda cuati yo. Tacan ni savahara, vati cua sacacu ra chihin yo nuiyo ndavaha ni vitin tichi quivi ya, tatacan ni cuni tahan ra Ndioo sutu yo.5 Na cua sacahnu yo chi ra ndihi niquivi ndihi ni tiempu, ta na cua cuuchi tacan ni.

Ñahni inga tuhun cua cuinu ini ñivican, ta cua nduvaha anima ñi

6 Iyo xaan cuni yu, vati yatin xaanni saña ndaha ndo chi ra Ndioo, tachinu ini ndo inga tuhun, ta ña vahacha tacan. Saña ndaha ndo chi ra,ta maan ra cuu ra ni nacachi chindo, vati savaha ra Cristo tu maninichi ndo. 7 Ñahni inga tuhun vahaiyo, soco iyo ñivi sandusaca chi ndo,ta cuni ñi sama ñi tuhun vaha yosocuhva sanduvaha ra Cristo anima yo.8 Cha ni cati tuhun vaha ndi tuhunvaha chi ndo nu quichi quivi. Tu cuacati tuhun maan ndi inga tuhun chañavi tuhun Ndioo, tu cua cati tuhuniin tatun Ndioo inga tuhun, na cuatachi tuni ra Ndioo chi ndi. 9 Nu

quichi quivi cha cati tuhun ndi chihinndo, ta vitin cati tuhun ndico tucuyuhu ti tu cua cati tuhun ñivi ingatuhun chi ndo, tu ña cua cati tuhunñi tuhunNdioo cuhva ni tasoho xihnando, na cua tachi tuni ra Ndioo chi ñi.

10 Tacan cati yu, vati cuni yu coovahi chi ra Ndioo, ta ñahni cha saxiniyu cha cua coo vahi chi ñivi. Ñanduqui cuhva cha cua cusii ini ñivini. Tu cua nducu main cuhva cha cuacusii ini ñivi ni, ñavi musu ra Cristocui.

Cuhva cha ni cuu ra Paulu tatunJesuu

11 Yani xaa, sacote chi ndo ti ñavicuhva cati ñivi cuu tuhun vaha chani cati tuhin chi ndo. 12 Ñavi ñivichaha cuenda chihin yu, ta ni ñaviñivi sacuaha chihin yu. Maan ra Jesu-cristo cuu ra chaha cuenda chihin yunu ni cahan ra chihin yu.

13 Chito ndo yoso cuhva ni chacoinu quichi quivi, vati ñivi judío cuutahin. Yaha xaan cuhva cha ni chahitu ndoho chi ñivi Ndioo, ta cuni xainsandoyo ñuhin chi ñi. 14 Cuenda cos-tumbre ñivi judío cuahin iti nuun, tasacanain chi ñivi tahin. Tuvi xaan ñindoo ihni, vati cuni xaan que costum-bre sacahnu ñivi ndi tiempu chahnu.15 Tacan ni cha ni savahi, soco nda nicha ña ta cacu i, ta cha ni saxini raNdioo cha cua cuhva ra tiñu chihin yu.Chacan cuu cha nacachi ra chihin yu,vati iyo tumanini chi ra. 16Tacan cuu,ta queta quivi cuni ra cha cua nacoteyoo rai cuu sehe ra. Tacan cuni ra, vatichacan cuu cha cua cati tuhin chi ñivicuu inga tucuñivi yoso cuhva iyo sehera. Chacan ni sacoto ra chihin yu,soco ña ni nduqui cha chini tuni chiñivi. 17 Ña chahin ñuun Jerusalén nuiyo ra tatun Jesuu, ta xihna camaan racuu tatun ra. Iti ñuhunArabia chahin,[vati cha nduqui cha chini tuni chi raNdioo]. Tacan cuu, ta cuahan ndiqueiti ñuun Damasco.

18 Yaha uni cuiya, ta sa cuahin itiñuun Jerusalén, vati cuni nacote chira Pedro. Tacan cuu, ta ndoo nuin chira chahun quivi. 19Ndehe tahin chi raJacobo yani ra chahnu Jesuu, soco ña

Page 302: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU GALATA 1:20 299 TUTU GALATA 2:14ndehi chi inga ra tatun Jesuu. 20Chitora Ndioo ti ña tuhva main sandahyuñahan. Chacan cuu cha ndicha cuucha tai chihin ndo ihya.

21 Tacan cuu, ta cuahin iti ñuhunSiria, ta chahin iti ñuhun Cilicia.22 Chacan cuu cha ña ta nacoto ñiviCristo iyo ñuhun Judea chihin yu.23 Chini soho ni ñi cha cati ñivi ti nuni quichi quivi chahi tu ndoho chi ñi.Xihna ca cuni yu sandoyo ñuhin chiñi, soco vitin cati tuhun tahin ti nacuinu ini ñivi chi ra Cristo, cati ñi.24 Tacan ni sacahnu ñi chi ra Ndioocha cuenda yuhu.

2Ndihi ra tatun Jesuu ni quihin

cuenda chi ra Paulu1 Tacan cuu, ta yaha uchi cumi

cuiya, ta chahan ndico tuqui iti ñuunJerusalén. Chi ra Bernabé chahin, tachahan tahan ra Tito. 2 Chahin, vaticati ra Ndioo ti na cuhin, ta chahicuenda chi ra iyo ñuun Jerusalén canñaan tuhun cati tuhin chi ñivi cuuinga tucu ñivi. Quee siin yu chindihi ra ndiso tiñu ve ñuhun, ta chahicuenda chi ra, coto ña cua cundayahvi cha cati tuhin. 3 Ta ra Tito, rachahan chihin yu―ñavi ra judío cuura, soco ñahni cha cati ra ta ra ti cuasacahnu ra Tito can costumbre ñivijudío, ta cua tahnda ñiin xini xuu ra.4 Cha queta tahan inga ñivi, soco ñachinu ndicha ini ñi chi ra Cristo, taquihvi tahan ñi, vati cuni coto ñi yosocuhva sacahnu yo chi ra Ndioo, vatinuna ra Cristo Jesuu iti cha cuendaley chahnu. Tacan ni savaha ñi, vatiña ndicha ñi, ta cuni ñi cha cua sac-ahnu yo costumbre chahnuñivi judío,5 soco ña tasoho ndi cha ni cahan ñi nisuhva, vati cuni ndi cha cua coo vahando, ta ña cua saña ndo tuhun vahatuhun ndicha.

6Ñahni cha ni cati ra ndiso tiñu veñuhun can chi yuhu ti ña vaha chandacu i. Rai cahnundicha cuu ra, socoña saxini yu yoo rai cuu ra, vati inuuncuu ta ndihi ñivi iti nuun ra Ndioo.7 Chito ra ta ra ti cha ni chaha raNdioo ndatu cha cua cati tuhin tuhun

ra chi ñivi cuu inga tucu ñivi cuhvani chaha ra ndatu cha cati tuhun raPedro tuhun ra chi ñivi judío. 8Tacanchito ra ndiso tiñu can, vati ra Ndioocuu ra tava tiñu chi ra Pedro nu iyoñivi judío, ta suvi ni ra Ndioo cuu ratava tiñu chi yuhunu iyo ñivi cuu ingatucu ñivi. 9 Chito ra Jacobo chi raPedro chi ra Juaan ti cha ni savaha raNdioo tumanini chihin yu, ta ra ndisotiñu cuenda ra Ndioo cuu ra ta ra.Tacan cuu, ta quihin cuenda ra chihinyu chi ra Bernabé, vati nduinuun rachihin ndi. Chacan cuu cha ni cuasatiñu maan ndi nu iyo ñivi cuu ingatucu ñivi, ta maan ra cua satiñu ra nuiyo ñivi judío, 10 soco iyo iin tuhuncati tuhun ra chi ndi, vati ña cuni racha cua naan ini ndi chi ñivi ndahvi.Tacan ni ña naan ini yu, vati iyo tahanini yu cha cua tindee tahin chi ñindahvi can.

Ni nduxaan ra Paulu chi ra Pedro itiñuun Antioquía

11 Tacan cuu, ta queta ra Pedroñuun Antioquía iin chaha, ta nduxainchi ra, vati ña vaha cha ni savaha ra.12 Xihna ca vaha xaan ni savaha ra,vati chachi ra chi ñivi cuu inga tucuñivi icaa ni, soco quichi uvi uni ra nitachi ra Jacobo. Tacan cuu, ta sañara Pedro. Quee ndaa ra, [ta ña chachica ra chi ñivi cuu inga tucu ñivi,] vatiyuhvi ra, coto cua cahanñivi cuni sac-ahnu costumbre chahnu can. 13Tacancuu, ta ni chacuinda naan ndihi ñivijudío can chi ra Pedro, ta ña vaha, vaticha cati ñi ti cua coo ñi chi ñivi cuuinga tucu ñivi icaa ni, ta ña ni sacuinuñi chacan. Chacan cuu cha ni ndoyoñuhun tahan ra Bernabé. 14 Ndehi tiña cuiti vaha savaha ñi. Ña savahañi cha ndicha cuhva iyo tuhun vaha.Tacan cuu, ta quechaha cati yu chira Pedro ti ñivi judío cuu maan ra,soco ña sacahnu ca ra cuhva sacahnuñivi judío. Vitin cha iyo ra cuhvaiyo ñivi cuu inga tucu ñivi. Chacancuu cha ña cua cuu sanini ra chi ñivicuu inga tucu ñivi, ta cua sacahnu ñicostumbre sacahnu ñivi judío, cati yuchihin ra nu iyo cuiti ñivi Ndioo can.

Page 303: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU GALATA 2:15 300 TUTU GALATA 3:12

Ini cuhva nduvaha tahan anima ñivijudío, vati chinu ini ñi chi ra Cristo

15 Maan ndi―ñivi judío cuu ndi,vati cuenda can ni cacu maan ndi.Ña ni savaha ndi cuati cuhva cha nisavaha ñivi cuu inga tucu ñivi, 16 socochito ndi ti iyo vaha ñivi chi ra Ndioo,vati chinu ini ñi chi ra Jesucristo. Ñaiyo vaha ñivi chi ra, vati sacuinu ñi leychahnu cha ni tiso ra Moisee. Chinutahan ini ndi chi ra Jesucristo. Chacancuu cha cha iyo vaha ndi chi ra Ndioo,vati chinu ini ndi chi ra Cristo. Ñacua cuu coo vaha ndi chi ra, tu cuasacuinu ndi cuhva cati ley can, vatiyoni ñivi cua coo vaha chi Ndioo, tusacuinu ni ñi cuhva cati ley.

17 Tu cua nducu yo cuhva cha cuacoo vaha yo chi ra Cristo, ta cua nihinyo cuhva ti cha ni savaha yo cuati, ñacua cuu cati yo ti cuni ra Cristo chacua savaha tahan yo cuati. 18 Tu cuasavaha ndico tucu yo cha ni saña yo,cua saxini ñivi ti ña vaha cha sañayo cuhva cati ley. 19 Tacan cati yu,vati ni sacuinu yu cuhva cati ley nuni quichi quivi. Tacan ni nihin yucuhva ti ñahni yavi ndaa chi. Sañe chasacuinu yu chi chi, vati cuni yu coovahi chi ra Ndioo. 20 Cha ni chihi raCristo cuenda yuhu. Chacan cuu chaña cua savaha que cuhva cuni yu. Cuasavahi cuhva cuni ra Cristo, vati iyo rachihin yu. Vitin iyo yu ihya nu ñuhunñuñivi ya, soco iyo yu, vati chinu iniyu chi ra cuu seheNdioo. Maan ra cuura cuni mani chihin yu, ta ni chihi racuenda yu. 21 Ña cua cati yu ti ñahnitu manini iyo chi ra Ndioo. Ña cuacati yo ti cua coo vaha yo chi ra Ndioo,vati sacuinu yo cuhva cati ley, cotocua cuu chi cuhva cua cati yo ti ñahniyavi ndaa cha ni chihi ra Cristo.

3A cua sacuinu ñivi can cuhva cati ley

a cua cuinu ini ñi chi ra Cristo1 Yani xaa, cha ni ndutondo ndo.

Cha ni sandahyu ñahan ñivi chi ndo,[ta ña ni tasoho ndo tuhun ndicha].Cachin xaan chaha ndi cuenda chindo ñaan cuhva ni chihi ra Jesucristo

nu cruu. 2 Iyo iin cha cua cati yu chindo ti cha ni quichi ra Tati Ndioo chindo, vati chinu ini ndo cha chini sohondo cuenda ra Cristo. Ñavi cha niquichi ra, vati cua sacuinu ndo cuhvacati ley. 3Tondo xaan ndo. Vasi saxinindo ti chamanimaanndo cua saquetacha ni quechaha savaha ra Tati Ndioo.4 Masi ñahni yavi ndaa ndihi cha nitahan ndo [cuenda ra Ndioo]. Masicua coo tu ndee ini chihin ndo chatahan ndo tacan. 5 Ni tava tiñu raNdioo chi ra Tati Ndioo, ta maan rasavaha iin cuhva cahnu xaan nu iyondo. Tacan ni savaha ra, vati chinisoho ndo tuhun ra, ta chinu ini ndochi chi. Ñavi cuenda cha sacuinu ndocuhva cati ley savaha ra chacan.

6 Ta ni cuhva chinu ini ra Abrahamchi ra Ndioo iti chata tiempu chahnu,ta cati ra Ndioo ti cha iyo vaha raAbraham, vati chinu ini ra chi raNdioo. 7 Chacan cuu cha chito ndo tiñivi chinu ini chi raNdioo―ñican cuuñivi ndicha ra Abraham. 8 Iti chatacati tutu Ndioo ti nu cuahan quivi cuasavaha ra Ndioo cha cua coo vaha ñivicuu inga tucu ñivi chi ra, tu cua cuinuini ñi chi ra. Chacan cuu cha cati raNdioo chi ra Abraham ti cua coo tumanini chi ndihi ñivi ñuñivi, vati chachinu ini maan ra chihin ra, cati raNdioo chi ra iti chata. 9 Chacan cuucha iyo tu manini chi ndihi ñivi chinuini chi ra Ndioo cuhva cha ni chacootu manini chi ra Abraham, vati chinuini ra chi Ndioo.

10 Iyo ñivi cuni ñi sacuinu ñi cuhvacati ley chahnu, soco ndihi ñican cuacutuni. Cua cutuni ñi, vati cati tutuNdioo ti tu ña cua sacuinu yo ndihituhun cha cati tuhun tutu ley can,tu ña cua savaha yo cuhva cati chi,cua cutuni yo, cati tutu Ndioo can.11 Ndicha ti ña cua cuu coso vahaanima ñivi chi ra Ndioo, ta ndacu ñicuhva cati ley can. Tacan ni cati yu,vati cati tutu Ndioo ti cua coso vahaanima ñivi chihin ra Ndioo, vati chinuini ñi chi ra. Chacan cuu cha cua coondito ñi chi ra ndihi ni quivi, cati chi.12 Tu cua savaha ndicha ñi cuhva catiley can, ña nini cha cua cuinu ini ñichi ra Ndioo, vati cati tutu Ndioo tu

Page 304: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU GALATA 3:13 301 TUTU GALATA 3:29cua cundee savaha yo cuhva cati ley,cua coo ndito yo chi ra Ndioo, vaticundee yo sacuinu yo chi chi.

13Maan ra Cristo cuu ra tava chi yonu cua cutuni yo cuhva cati ley, vaticha ni cutuni maan ra cha cuenda yo,vati cati tutuNdioo ti cha cutuni ndihiñivi chacuita caa nu yutun, cati chi.14Chacan cuu cha savaha ra Jesucristocha cua coo tu manini chi ndihi ñivicuhva cha ni chacoo tu manini chi raAbraham, ta cua coo ra Tati Ndioo chindihi yo cuhva cati ra Ndioo iti chata,vati chinu ini yo chi ra.

Cuhva ni cati ra Ndioo cha cuasavaha ra nu cuahan quivi

15 Yani xaa, cua cati yu iin cuhvachihin ndo yoso cuhva iyo yo nuñuhun ñuñivi ya. Tu cha iyo vahatuhun yoso cuhva cua ndoo tiñu, yonicua cuu cati ti ña ndicha chi, ta niña cua cuu tiso ñi inga tuhun. 16 [Tani cuhva cha iyo vaha tuhun chi raNdioo.] Iti chata cati ra Ndioo chi raAbraham yoso cuhva cua savaha rachi ra chi iin ñivi ra nu cuahan quiviiti nuun. Ña cati ra Ndioo ti chi tuviñivi ra Abraham cua tindee ra, sococati ra chi ra ti chi iin tuhun ni ñivira cua tindee ra, cati ra, ta ra Cristocuu ra. 17 Chehe cuu cha cati yu,vati xihna ca cha ni ndoo vaha tuhuncati ra Ndioo chi ra Abraham [cha cuatindee ra chi ñivi ra]. Tacan cuu, tayaha cumi ciendu oco uchi cuiya, tasa chaha ra Ndioo ley can, soco ñachasi ley can tuhun cha ni cati xihnara Ndioo chi ra Abraham. 18 Tu cuacuni coo vaha ñivi chi ra Ndioo, vatisacuinu ñi cuhva cati ley, ña cua cuucoovahañi chi ra cuenda tuhun chanicati xihna ra Ndioo cha cua savaha ranu cuahan quivi. Ñavi tacan ni savaharaNdioo chi ra Abraham, vati iti chatatiempu chahnu cati ra Ndioo chi ra ticua coo vaha ra Abraham chi ra, tatacan ni cha ni savaha ra Ndioo chi ra.

19 Yuhu cati ñaan tiñu cha ni cha-coo ley can. Tiso raNdioo ley can, vatitacan ni cua coto ñivi ti ndavaha nicuu cha ndacu ñi. Tiso ra ley can ndacua nda quivi cua quichi ra cuu ñivira Abraham. Chi maan ra cua savaha

ra Ndioo tu manini cuhva ni cati raiti chata. Ta ra tatun Ndioo cuu rachaha cuenda ley can chi ra Moisee,[ta chaha raMoisee tuhun can chi ñiviIsrael]. 20 Iin tuhun ni ra Ndioo cuura, ta cati tuhun ra chi ra Abrahamyoso cuhva cua savaha ra, soco chacuenda ley can chini ñuhun ra Ndioochi tatun ra chi ra Moisee, vati racanta ra chaha cuenda ra chi chi chi ñivi.

Cuhva iyo ley chahnu21 Ña cuu cati yo ti siin siin tuhun

cati tuhun ra Ndioo. Inuun iyo ndihituhun cati tuhun ra―vasi tuhun nicati xihna ra chi ra Abraham, vasituhun ley cha ni cati ra chi ra Moisee.Tu cua sacuinu ñivi cuhva cati leychahnu, ta cua cuu coo ndito ñi, cuacoso vaha ñi cuenda ra Ndioo, vatisacuinu ñi cuhva cati ley can, 22 socoña ni cuu, vati cati tutu Ndioo ti iyocuati chi ndihi ñivi. Chacan cuu chacua coo vaha ñivi Ndioo chi ra cuhvani cati ra iti chata, vati cua cuinu iniñi chi ra Jesucristo.

23 Xihna ca cuni ndi sacuinu ndicuhva cati ley can, vati ña ta quichira Cristo. Savaha ndi cuhva cati leynda cua nda quivi cua quichi ra, tacua sacoto ra Ndioo ti cua cuu cuinuini ndi chi ra. 24 Chacan cuu cha leycan cuu sava ta cua iin maestru ndacua nda quivi quichi ra Cristo, vatisacuinu ndi ley, [ta tacan ni nanihinndi chi ra Cristo]. Chacan cuu cha cuacoo vaha ndi chi ra Ndioo, vati chinuini ndi chi ra Cristo. 25 Ta vitin ñacua sacuinu ca yo ley can, vati cha niquichi ra Cristo, ta cha cuu cuinu iniyo chi ra.

26Ñivi ra Ndioo chi ndihi ndo, vatichinu ini ndo chi ra Cristo Jesuu.27 Tacan ni cha ni chanduta ndo chacuenda ra Cristo, ta ndacu ndo cuhvani savaha maan ra. 28Ña cua saxini cando a ñivi judío cuu ndo a inga tucuñivi cuu ndo. Ña cua saxini ca ndo asatiñu cuatu ndo a iyo ndo tacan ni.Ña cua saxini ca ndo a ra rai cuu ndoa ñi ñahan cuu ndo. Ña cua saxinica ndo chacan, vati ini ñivi cuu ndihindo, vati iyondo chi ra Cristo. 29Maanndo cuu ñivi ndicha ra Abraham, vati

Page 305: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU GALATA 4:1 302 TUTU GALATA 4:22chi ra Cristo cuu ndo. Chacan cuucha cua savaha tahan ra Ndioo chindo cuhva ni cati ra chi ra Abrahamtiempu chahnu.

41 Yuhu cua cati iin cuhva chihin

ndo ti tu cua cuvi iin ra sutu ñivi,ta cua ndoo ndatiñu ra chi ñi, soconi cuati ñi, inuun iyo ñi chi ñivi cuumusu, vati ña ta cuu tiin ñi ndatiñusutu ñi. Cua queta quivi cua cuindahañi chi ndihi ndatiñu, soco inuun iyoñi cha cuati ñi. 2 Iyo ra cumi chi ñi, tatindee ra chi ñi nda cua nda cua quetaquivi cha ni tiso sutu ñi. 3Tacanni chani chacoomaan yo. Nu ni quichi quivicha ni cuu yo sava ta cua ñi cuati, vatiña ta coto vaha yo yoso cuhva cua cooyo nu ñuhun ñuñivi ya. 4 Tacan nichacoo yo, soco cha queta quivi, tatava tiñu ra Ndioo chi ra cuu sehe ra.Cha ni cacu ra, ta cuu tahan ra iinñivi ñuñivi. Ñivi judío cuu tahan ra,ta ni sacuinu tahan ra cuhva cati leychahnu can. 5Chacan cuu cha cua cuutindee ra chi ñivi sacuinu cuhva catiley, ta cua quee ñi nu nuna. Chacancuu cha cundee cuu tahan yo sava tacua sehe Ndioo.

6 Tava tiñu ra Ndioo chi ra cuu TatiNdioo, vati sehe ra chihin ndo. Chaiyo ra chihin ndo, ta cana chaa ra TatiNdioo chi ra Ndioo cuenda ndo ti sutundo chihin ra Ndioo, cati ra. 7 Chacancuu cha chito ndo ti ñavi musu ni racuu ndo. Sehe ra cuu ndo, ta chimaan ndo cua cuhva ra Ndioo ndihicha cua cuhva ra chi sehe ra, vati sehera chihin ndo vitin.

Saxini ra Paulu suhva cuenda ñiviNdioo can

8 Nu ni quichi quivi ña ta nacotondo chi ra Ndioo. Chacan cuu cha nisacahnu ndo chi ita niñu ndo, ta ñavira Ndioo cuu chi. 9 Vitin cha nacotondo chi ra Ndioo ndicha. Vaha cacha cua cati yu ti nacoto ra Ndioo chimaan ndo. Chacan cuu cha ña cua cuusaña ndo chi ra, ta cua quihvi ndicondo cuenda ita niñu can. Ndahvi xaancua cuu ndo, tu cha tacan, vati ñahniyavi ndaa chi, ta ña vaha cha cunisacahnu ndico tucu ndo chi ita niñu

ndo. 10 Cuni ndo sacahnu ndo ñaanvico. Cuni ndo sacahnu ndo ñaanquivi cahnu. Cuni ndo sacahnu ndoñaan yoo a ñaan cuiya. Cuni ndosacahnu ndo, [vati saxini ndo ti tacanni cua cunda yahvi ndo iti nuun raNdioo]. 11 Saxini yu ti coto ñahni yavindaa cha ni cati tuhin tuhun Ndioochi ndo.

12 Yani xaa, yu cati ti na cua coondico ndo nu nuna cuhva iyo yu nununa, vati cha ni chacoi cuhva iyondo vitin. Ñahni ndavaha ni cha nisavaha ndo chihin yu quivi ni chacoichi ndo. 13 Chito ndo ti cati tuhunxihne tuhun vaha chihin ndo, vaticha quihin cuehe chihin yu quivi can.14Ña tava ndaa ndo chihin yu, ta ni ñacati ndo ti ña vahi quivi cha ni chacootu ndoho chihin yu. Ña ni saxini ndo,soco quihin cuenda ndo chihin yusava ni ta cua quihin cuenda ñivi chiiin ra tatunNdioo. Quihin cuendandochihin yu sava ta cua quihin cuendañivi chi ra Jesucristo. 15 Vasi ñahnica cha tu sii ini chi ndo. Yuhu chahicuenda ti cundahvi ini ndo chihin yu,ta cuni ndo tindee xaan ndo chihinyu. 16 Ta vitin saxini ndo ti cuxaanini yu chihin ndo, vati cha cati yu chandicha chihin ndo.

17 Iyo ñivi cati ti cuni xaan ñi chihinndo, soco ña ndicha ñi. Cuni ñi casiñi nuun ndo, ta cua cundicu xaan ndochi ñi. 18Vaha xaan cha cua cuni ñivichihin ndo, soco na cua cuni ndicha ñichihin ndondihi ni quivi. Ña vaha chacua cuni ñi chihin ndo quivi cha iyo niyu chihin ndo. 19Yani xaa, cha saxinixaan ndico tuqui cuenda maan ndo.Tacan ni cua saxini yu nda cua ndaquivi cua savaha ndo cuhva cuni raCristo. 20 Vitin cha cuni yu cuhin nuiyo ndo. Tacan ni cua cuu ndatuhunvahi chihin ndo, vati ña chite yosocuhva iyo ndo.

Cuhva ni chacoo ña Agar chi ña Sara21 Cua cati cachin ndo, yani xaa.

Cuni ndo sacuinu ndo cuhva cati leychahnu, soco ña nituni ini ndo chacati chi, 22 vati cha cati tutu Ndioo ticha ni chacoo uvi sehe ra Abraham.

Page 306: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU GALATA 4:23 303 TUTU GALATA 5:10Iin ra cuu sehe ña musu ña Sara, taiin ra cuu sehe ña Sara ñasihi ndichara. 23Cacu maan ra cuu sehe ña musucan tacan ni, soco ra cuu sehe ñasihimaan ra―cacu ra, vati cha cati raNdioo nu ni quichi quivi ti cua cooiin sehe ra chi ñasihi ra. 24 Iin cuhvacuu cha cati yu chihin ndo. Iyo uvituhun cha iyo vaha chi raNdioo cuhvacha ni chacoo uvi ñahan can. Iyo iintuhun can cuenda yucu Sinaí, [vatitican chaha ra Ndioo ley can chi raMoisee,] ta inga tuhun can cuu savata cua ña Agar, vati mani musu cuusehe ña. 25Ndicha iyo ña Agar cuendayucu Sinaí cha iyo ñuhun Arabia, tayucu can cuu sava ta cua ñivi iyo ñuunJerusalén vitin. Musu cuu ñi, vatindacu ñi cuhva cati ley can. 26 Nununa iyo ñivi cha iyo cuenda ñuunJerusalén iyo iti siqui andivi, vati ñiviNdioo cuu ñi. Tacan ni iyo maan yo,vati ñivi Ndioo cuu yo. 27 Tacan catiyu, vati cha cati tutu Ndioo cuenda ñaSara can ti:Yoho sihi, ña ta coo sehun,soco cua cusii ini cun.Ña ta coo tu ndoho chihun,soco cua ndahyu chaa cun.Cua cana chaun,vati cuaha xaan ca sehun cua coo,

yoho ña ndahvi.Ña cuaha vaha sehe ña cha ni chacoo

nuun chi ra rai can cua coo,cati tutu Ndioo.

28 Ndioho yani xaa, iyo maan yocuhva cha ni chacoo ra Isaac, vaticha ni savaha ra Ndioo cuhva cati ranu ni quichi quivi. Chacan cuu chañivi ra chihin yo. 29 Iti chata cha nicani tahan ra ni cacu cuenda ñuhunñuñivi, ra cuu sehe ña Agar. Canitahan ra chi ra cacu cuenda ra TatiNdioo, ra cuu sehe ndicha ra Abra-ham. Tacan ni tahan yo vitin, [vati chimaan yo cani tahan ñivi cuni sacuinuley can, ta iyo yo cuenda ra TatiNdioo]. 30Cha cati ndico tutu Ndioo ticua tava ndaa yo chi ña musu can chisehe ña, vati ña cua coo sehe ña chisehe ñasihi maan ra icaa ni, cati tutuNdioo. 31 Yani xaa, ña iyo yo cuendaña musu can, soco iyo yo cuenda ña

cuu ñasihi maan ra Abraham. [Ña iyoyo cuenda ley chahnu can, soco iyo yocuenda ra chahnu Ndioo.]

5Cua coo ñivi can nu nuna, ta tacan ni

cua coo vaha ñi1 Cha nuna vaha xaan ra Cristo iti

chi yo cuenda ley chahnu. Chacan cuucha na cua cundee ini ndo, ta ña cuasacahnu ca ndo cuhva cati ley can. Tuñavi, cua cuu ndico ndo musu cuendachacan.

2 [Cua taa ndo soho ndo vitin.]Yuhu cati chihin ndo ti tu cua sac-ahnu ndo costumbre chahnu, tu cuatahnda ñiin xini xuu ndo, ñahni yavindaa cha tindee ra Cristo chihin ndo.3Cati tuhun ndico tuqui chi ndihi ñiviti tu cua sacahnu yo iin costumbrecha iyo cuenda ley can, nini xaan cuasacuinu yo ndihi tuhun cha cati maanley can. [Tu ña cua cundee yo sacuinuyo ndihi chi, ña cua cuu coo vaha yochi ra Ndioo.] 4Cha ni nacoo ihni ndochi ra Cristo, vati saxini ndo ti cua coovaha ndo chi ra Ndioo, [vati cuendacha sacuinu ndo cuhva cati ley can].Ñahni ca tu manini iyo chi ndo, vaticha ni quee ndaa ndo. 5 Maan ndindatu vaha ndi nda cua nda quivi cuacoo vaha ndi chi ra Ndioo, vati tindeera Tati Ndioo, ta chinu ini ndi chi raNdioo. 6 Cha iyo yo cuenda ra CristoJesuu. Chacan cuu cha ñahni yavindaa costumbre chahnu can. Masicua sacahnu yo costumbre, masi ñacua sacahnu yo chi chi, soco ñahniyavi ndaa chacan. Ni vii chinu ini yochi ra Cristo, ta chacan cuu cha cuacuni mani yo chi tahan yo.

7 Vaha xaan cuhva cha ni cuahanndo, soco iyo ñivi sandusaca chihinndo, ta ña tasoho ca ndo cha ndicha.8 Ñavi ra Ndioo cuu ra cati tacan,vati maan ra cha ni nacachi chi ndo.9 [Ña cua naan ini ndo cuhva cati ñivi,vati cati ñi ti] vasi suhva ndixi panelaquihvi yuchan, soco chinu xico chininiin chi, cati ñi. [Chacan cuu chatu cua queta iin tuhun ni ñivi ndacundavaha ni, cua sandoyo ñuhun ñi chindihi ndo.] 10 Chinu ini yu chi ra

Page 307: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU GALATA 5:11 304 TUTU GALATA 6:4chahnu, vati ña cua saxini ndo ingatucu tuhun. Ña chite ndaa ñivi cuu ñisandusaca chihin ndo, soco cua tachituni ra Ndioo chi ñi.

11 Yani xaa, ni vii cani tahan ñivijudío chihin yu, vati ña cati tuhin ticua sacahnu ñi costumbremaan ñi, tacua naan cuati ñi. Tu cua cati tuhintuhun can, cua ndoo ñi vaha, vati ñacua saxini ñi cuenda cha ni chihi raCristo nu cruu cuenda maan ñi. 12 Tañivi sandusaca chi ndo―vaha xaan tucua ndoyo ñuhun cuii ñi.

13 Yani xaa, cha cati ra Ndioo timaan ndo cua ndoo nu nuna, soco ñacua nducu ndo cuhva cha cua savahando ndavaha ni, vati cha iyo ndo nununa. Ña cua savaha ndo ndavahani, soco cua tindee ndo chi ñivi tahanndo, vati cua cuni mani ndo chi ñi.14 Tacan ni cua savaha ndo, vati tucua cuni mani ndo chi tahan ndo, cuasacuinu ndo cha cuu ley ndicha raNdioo. Chehe cuu cha cua savahando. Cua cuni mani ndo chi tahanndo cuhva cuni ndo suvi ni chi maanndo. 15 Tu cua cuxaan ini ndo chitahan ndo, tu cua ndusoo ndo chi ñi,cua saha ndo cuenda, coto cua ndoyoñuhun ndo chi ñivi tahan ndo.

Cuhva iyo ñivi ñuñivi, ta cuhva iyoñivi Ndioo

16 Yuhu cati ti na cua savaha ndocuhva cuni ra Tati Ndioo, ta ña cuasavaha ndo ndavaha ni cuhva cunimaan ndo. 17 Tu cua savaha ndocuhva cuni maan ndo, ña cua cuusavaha ndo cuhva cuni ra Tati Ndioo.Tu cua savaha ndo cuhva cuni ra TatiNdioo, ña cua savaha ndo cuhva cunimaan ndo. Ña cua cuu nduinuun ndo,tu cha tacan. Chacan cuu cha ñacuu savaha ndo cuhva cunimaan ndo.18 Tu cua savaha ndo cuhva cuni raTati Ndioo, ña cua coo ca ndo cuendaley chahnu can.

19 Chito ndihi ñivi ñaan cha cuucha ndavaha ni ndacu ñivi. Iyo ñindavaha ni chi tahan ñi inga chiyo.Mani ndavaha ni can cuni ñi savahañi. Nducu xaan ñi cuhva cha coo ñindavaha ni chi tahan ñi. 20 Sacahnuñi ita niñu. Satasi ñi chi tahan ñi.Cuxaan ini ñi chi tahan ñi. Cahan

yuhu ñi chi tahan ñi. Ndusoo cuni ñindehe ñi chi tahan ñi. Yatin xaan iniñi. Cuni ñi suvi ni chi maan ñi. Ñanduinuun ñi. Sandusaca ñi. 21 Tahñucuni anima ñi. Chahni ñi chi tahan ñi.Mani cha cohoñi cuni ñi. Cuni xaanñicaca cuuñi nu iyondixi, ta cuahaxaanca cha ndacu ñi. Cua cati ndico tuquicuhva cati yu chihin ndo nu quichiquivi. Tu tacan ni cua savaha ndo, ñacua coo vaha ndo chi ra Ndioo nu cuacundaca ñahan ra.

22 Chehe cuu cha cua savaha ndo,vati iyo ra Tati Ndioo chi ndo. Cuacunimani ndo chi ñivi tahanndo. Cuacusii ini ndo. Cua coo taxin animando. Cua cundee ini ndo. Cua coovaha ndo chi tahan ndo. Cua savahando cha vaha. Cua savaha ndo chandicha chi tahanndo. 23Cua coomasuini ndo. Cua sandee ini ndo. Tutacan ni cua savaha ndo, cua sacuinundo cuhva cati ley ndicha ra Ndioo.24 Chacan cuu cha ña ndacu ca ñiviCristo cuhva cuni maan ñi. Ña cuasavaha ca ñi ndavaha ni, ta ni ña cuasaxini ca ñi chi chi. 25 Na cua savahayo cuhva cuni ra Tati Ndioo, vati chaiyo vaha yo chi ra. 26Ña cua ndurai yo.Ña cua sandusaca yo chi tahan yo, tani ña cua ndutahñu anima yo ndeheyo chi tahan yo.

6Cua tindee ñivi can chi ñivi tahan ñi

1 Yani xaa, tu cua ndehe ndo chandacu ra yani yo ñi tahan yo iinndavaha ni, cua tindee ndo chi ñi chacuenda ra Ndioo, vati iyo vaha ra TatiNdioo chihin ndo. Cua cahan vii ndochi ñi, soco cua saha vahando cuenda,coto cua savaha tahan ndo ndavaha nican. Tu cua tindee ndo chi yani yo chitahan yo, cua coso vaha ndico animañi. 2 Cua tindee ndo chi ñivi tahanndo, ta tacan ni cua sacuinu ndo chacuu ley ni tiso ra Cristo.

3 Tu cua saxini ndo ti cahnu xaanñivi cuu ndo, ta ña ndicha, cua san-dahyu ñahan ndo suvi ni chi maanndo. 4 Ta iin ta iin ndo cua ndehendo a vaha cha ndacu ndo a ña vaha.Tu cua quee vaha ndo, cua ndoo ndovaha cha cuenda maan ndo, ta ña cua

Page 308: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU GALATA 6:5 305 TUTU GALATA 6:18cahan ndo siqui tahan ndo. 5 Tacanni ndihi ndo cua saha ndo cuenda chacuu chi maan ndo.

6 Na cua tindee tahan ndo chi ñivisacuaha tuhun Ndioo chi ndo, tatacan sa cua coo tahan cha vaha chiñi.

7 Ña cua sandahyu ñahan ndo chindo. Ña cua cuu sacateni ndo chira Ndioo. Cua coo cha vaha chi yo,tu mani cha vaha cua savaha yo. Tucua savaha yo ndavaha ni, ña cua coocha vaha chihin yo. 8 Tu cua savahayo cuhva cuni maan yo, cua ndoyoñuhun yo. Tu cua savaha yo cuhvacuni ra Tati Ndioo, cua coo ndito yochi ra Ndioo ndihi ni quivi ndihi nitiempu. 9Naña cua saña yo cha ndacuyo cha vaha, vati cua queta quivi chacua cunda yahvi yo, tu cua cundee iniyo. 10 Chacan cuu cha cua nducu yocuhva cha cua savaha yo cha vaha chindihi ñivi yoso cuhva cuu chi yo, sococua nducu xaan ca yo cuhva cha cuasavaha yo cha vaha chi ñivi chinu inichi ra Cristo.

Cua sacuenda ñivi can chi ñi11 Ndehe ndo ti nahnu xaan letra

ni tai chihin ndo, vati tuhun ya ni taamain. 12 Iyo ñivi cuni xaan ñi coo vahañi iti nuun ñivi. Ñican cuu ñi saninichi ndo cha cua sacahnu ndo costum-bre. Tacan ni savaha ñi, vati ña cuniñi ndehe ñi tu ndoho, ta cati ñi ticha ni chihi ra Cristo cuenda cuatiyo nu cruu. 13 Ta ñivi sacahnu cos-tumbre can―ña sacuinu ñi cuhva catiley chahnu. Cuni ñi cha cua sacahnutahan ndo costumbre. Chacan cuucha cua ndurai ñi, tu cua coo tahanseña cuñu ndo cuenda chacan, 14 socoña tuhva main cahan rai yu. Cusii iniyu, vati chihi ra chahnu Jesucristo nucruu cuenda yo. Chacan cuu cha ñasaxini que ñaan cha cuu cha iyo nuñuhun ñuñivi ya. Ña cuni que chacan.15 Ñahni yavi ndaa cha sacahnu yocostumbre can, ta ni ñahni yavi ndaacha ña sacahnu yo chi chi, vati ña iyoyo cuenda chacan. Iyo yo cuenda raCristo Jesuu, ta iyo yavi ndaa ndichachani nduchaa animayo. 16Ndihi ñivi

sacuinu cuhva cati yu vitin―na cuacoo taxin anima ñi. Na cua cundahviini ra Ndioo chi ñi chi ndihi ca ñivisacahnu ndicha chi ra.

17Na ña cua cuhva ca ñivi tu ndohochihin yu nu cuahan quivi, vati iyoseña cuñu yu, vati ni ndehi tu ndohocha cuenda ra Jesuu.

18 Yani xaa, na cua savaha rachahnu Jesucristo tu manini chihinndo. Na cua cuu chi tacan ni.

Page 309: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU EFESIO 1:1 306 TUTU EFESIO 1:19

TUTU CHA NI TAA RACHAHNU PAULU CHIÑIVI NDIOO IYO ÑUUNEFESO

Taa ra Paulu tutu ya chi ñivi Ndiooiyo ñuun Efeso

1 Yuhu ra Paulu taa tutu ya chihinndo, ta tatun ra Jesucristo cui, vatitacan ni cuni ra Ndioo. Tachi yu tutuya chi ndioho. Ñivi Ndioo iyo ñuunEfeso cuu ndo, ta chinu ini ndo chi raCristo Jesuu. 2Na cua savaha ra Ndioosutu yo tu manini chihin ndo, ta nacua cuhva ra cha cua coo taxin animando. Chacan ni na cua savaha tahanra chahnu Jesucristo chihin ndo.

Savaha xaan ra Cristo tu manini3 Na cua sacahnu yo chi ra Ndioo,

ta sutu ra chahnu Jesucristo cuu ra.Cha ni savaha xaan ra tu manini chiyo, vati iyo ra Cristo chi yo, ta ndihicuii tu manini cha iyo cuenda iti siquiandivi savaha ra chi yo. 4 Ta ni cuhvasavaha ra tu manini chihin yo nuquichi quivi, vati ña ta quetuvi ñuhunñuñivi ya, ta ni nacachi ra chihinyo. Chacan cuu cha chito ra ti cuacoo ii yo, ta ñahni cuati cua coo chiyo. 5 Cuni xaan ra chi yo. Tacan nisaxini ra iti chata ti cua savaha ra chacua cuu yo sehe ra, vati chacan nicua savaha ra Jesucristo. Chacan nisavaha ra, vati tacan ni cuni ra, ta cuacusii ini ra. 6Chacan cuu cha sacahnuyo chihin ra, vati iyo xaan tu maninichi ra. Cha savaha xaan ra tu maninichi yo, vati iyo ra cuu sehe ra chihinyo, ta cuni xaan ra chihin ra. 7Maanra cuu ra sanaan cuati yo, vati chacanni chati ra niñi ra, ta ni chihi ra. Chacucahnu ini ra cuati ni savaha yo, vaticahnu xaan tu manini savaha ra chiyo. 8 Cha savaha xaan ra tu maninichi yo, vati chaha ra cha chini tuni chiyo, ta chaha ra cha cua cutuni vaha iniyo. 9 Cha sacoto ra chi yo ñaan chacuu cha cuni ra, ta ña chito yo cuhvacuni ra nu ni quichi quivi. Chacansacoto ra, vati cuhva cunimaan ra cha

cua savaha ra Cristo cuu chi, ta cuacusii ini ra. 10 Cua queta quivi cuhvacha ni tiso ra Ndioo, ta cua savahara cuhva ni saxini ra nu quichi quivi.Tacan cuu, ta cua cundaca ñahan raCristo chi ndihi cuii cha iyo nu ñuhunñuñivi, ta ta ni cuhva cua cundacañahan ra chi ndihi cuii cha iyo iti siquiandivi.

11 Iyo ra Cristo chi maan yo. Tacanni nacachi ra Ndioo chi yo, [ta cua coovaha yo chi ra]. Chacan ni savaha raNdioo ndihi cuhva cuni ra, ta maanra savaha cuhva ni saxini xihna racha cua savaha ra. 12 Chacan cuu chachinu ini yo chi ra Cristo nu quichiquivi. Chacan cuu cha sacahnu yochi ra, vati cha cahnu xaan rai cuura. 13 Cuenda maan ra chini soho ndotuhun ndicha tuhun vaha yoso cuhvacua nduvaha anima ndo, ta chinu inindo chi ra. Tacan ni quichi ra TatiNdioo chi ndo cuhva ni cati ra Ndioonu ni quichi quivi. 14 Chacan cuu chachito yo ti cua coo vaha yo chi raNdioo nu cuahan quivi. Tacan cua coora Tati Ndioo chi yo nda cua nda quivicua coo cuii yo chi ra Ndioo. Chacancuu cha sacahnu yo chi ra, vati chacahnu xaan rai cuu ra.

Cahan ndahvi ra Paulu chi ra Ndiooti na cua cuhva ra cha chini tuni chi ñiviNdioo

15-16Ña sañe cha chahi tiahvi ndioochi ra Ndioo cuendamaan ndo. Chahitiahvi ndioo chi ra, vati chini sohi tichinu ini ndo chi ra chahnu Jesuu, tacuni mani ndo chi ndihi ñivi Ndioo.Ñuhun ini yu chihin ndo, ta cahanndahvi yu chi ra Ndioo 17 ti na cuacuhva ra Ndioo sutu yo cha chinituni chi ndo, ta na cua coo vaha raTati Ndioo chi ndo. Tacan ni cuanacoto vaha ndo chi ra Ndioo cahnu,ta maan ra cuu sutu ra chahnu Jesu-cristo. 18 Tacan ni cua cutuni ini ndo.Chacan cuu cha cua coto ndo ñacundatu ndo chi ra ni nacachi chi ndo.Cua coto ndo ti cha cahnu xaan cuucha cua savaha ra Ndioo chi maan yo,ta ñivi ra cuu yo. 19 Cua coto ndo ticahnu xaan cuu tu ndee ini cha chahaxaan ra chihin yo, ta ñivi chinu ini chi

Page 310: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU EFESIO 1:20 307 TUTU EFESIO 2:16ra cuu yo. 20 Tacan ni, ta cua ndeheyo ti cahnu xaan iyo tu ndee ini chira, vati chaha ra tu ndee ini chi raCristo, ta natacu ndico ra tañu ñivindii, [ta chaha ra Ndioo ndatu chi ra,]vati chaha ra cha cua cunda ra Cristochiyo ndaha cuaha ra iti siqui andivi.21 Iyo ndatu chi ndihi ra tatun Ndioochi ndihi ra ndaca ñahan, soco cahnuxaan ca ndatu iyo chi ra Cristo. Cahnuxaan ca cuu maan ra chi ndihi ñiviiyo quivi vitin chi ndihi ñivi cua coonu cuahan quivi. 22 Cha ni savahara Ndioo cha cua cundaca ñahan raCristo chi ndihi ñivi chi ndihi tatunNdioo, ta maan ra cuu xini chi ndihiñivi Ndioo. 23Ndaca ñahan ra chi ñivira, ta iyo vaha ra chi ndihi ñi ndihi nuiyo ñi.

2Sanduvaha ra Ndioo anima ñivi, vati

cundahvi ini ra chi ñi1 Nu ni quichi quivi cha ndoyo

ñuhun ndo cuenda ra Ndioo, vatimani ndavaha ni savaha ndo. Manicuati ni savaha ndo, soco savaha raNdioo cha cua coo vaha yo chi raCristo. 2 Cuhva ndacu ñivi ñuñivisavaha ndo nu quichi quivi. Savahando cuhva cuni run ndaca ñahan chirun tati cuihna, ta maan run cuu runiyo chi ñivi ña tasoho chi ra Ndioo.3 Cuhva ndacu maan ñi savaha ndihiyo nu quichi quivi, vati cha ni savahayo ndavaha ni cuhva cuni maan yo.Cha savaha yo cuhva saxini yo, ta chasavaha yo cuhva cuni yo. Ni chacooyo cuhva iyo ndihi ca ñivi ñuñivi.Chacan cuu cha cua cuxaan ini raNdioo chi yo cuhva cua cuxaan inira chi ndihi ca ñivi, 4 soco iyo xaantu ndahvi ini chi ra, vati cuni manixaan ra chi yo. 5Ndicha cha ni ndoyoñuhunyo, vati ni savaha yo cuati, socomaan ra Ndioo savaha cha cua coovaha yo chi ra Cristo. Iyo tu maninichi ra Ndioo, ta chacan ni nduvahaanima ndo. 6 Natacu ndico ra CristoJesuu. Chacan ni nduvaha anima yo,ta cua coo tahan yo chi ra iti siquiandivi ni savaha ra Ndioo. 7 Chacanni savaha ra, vati cuni ra sanahan ra

chihin yo nu cuahan quivi ti cahnuxaan tumanini cua savaha ra, vati cuasavaha ra cha vaha chi yo cuenda raCristo Jesuu. 8 Savaha ra tu manini,ta chacan ni nduvaha anima ndo, vatichinu ini ndo chi ra. Ñavi cha savahamaan ndo cuu chacan. Cha samanira Ndioo cuu chi. 9 Ñavi cha savahamaan yo cuu chi, coto cua ndurai yo.10 Chacan cuu cha ni savaha ra Ndioochi yo. Savaha ra chi yo cuenda raCristo. Chacan cuu cha cua savaha yocha vaha cuhva ni cuni ra Ndioo itichata nu ni quichi quivi.

Savaha ra Cristo cha cua coo taxinanima ñivi ra

11 Ña cua naan ini ndo ti inga tucuñivi cuu ndo nu quichi quivi. Catiñivi judío ti ñahni yavi ndaa ndo, vatiña sacahnu ndo costumbre chahnuñi cha tahnda ñiin xini xuu ra rai.12 Ña cua naan ini ndo ti quivi canña ta cuinu ini ndo chi ra Cristo. Ñani cuu coo mani ndo chi ñivi judío,ta ni ña chito ndo ti cha iyo vahatuhun cha cua nduvaha anima ñivi,ta cua savaha ra Ndioo cuhva ni catira nu quichi quivi. Cha iyo ndo nuñuhun ñuñivi, soco ñahni cha chinuini ndo, ta ni ña ta nacoto ndo chira Ndioo. 13 Nu quichi quivi ña tacuinu ini ndo chi ra Ndioo, soco vitincha chinu ini ndo chi ra Cristo Jesuu,vati chati ra niñi ra, ta ni chihi ra.14Maan ra chaha cha ndutaxin ndicoanima yo, ta savaha ra cha nduinuunñivi judío chi ñivi cuu inga tucu ñivi.Cha cuxaan ini ñivi judío chi ñivi cuuinga tucu ñivi, ta cuxaan ini tahanñi chi ñivi judío can, soco sandumanira Cristo chi ñi ta ñi. 15 Maan ra nisaqueta ley chahnu cha cati tuhunra Ndioo, ta tacan ni sandihi ra chichi. Chacan cuu cha savaha ra chanduinuun ñivi judío chi ñivi cuu ingatucu ñivi. Ni nduchaa anima ñi ta ñi,ta ini ñivi cuu ñi savaha ra. Chacancuu cha sandutaxin ra anima ñi tañi. 16 Sandumani ra chi ñi ta ñi, tanduinuun ñi chi ra Ndioo, vati chihira Cristo iti nu cruu. Tacan ni sandihira cha cuxaan ini ñi chi tahan ñi.

Page 311: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU EFESIO 2:17 308 TUTU EFESIO 3:1917 Quichi ra Cristo, ta cati tuhun ra

ti na cua coo vii anima ndo, ta ingatucu ñivi cuu ndo. Ta ni cuhva catituhun ra ti na cua coo vii anima ñivicuu ñivi judío. 18 Ini ra Tati Ndiooiyo chi ndihi yo. Chacan cuu cha ninuna ra Cristo iti, ta cua cuu yaha yoiti nuun ra Ndioo sutu yo, ta cua cuucahan yo chi ra. 19 Chacan cuu chacuu amigu ndo chi ra Ndioo, ta tahanndo chi ñivi Ndioo, vati chi maan racuu ndo. 20 Maan yo cuu sava ta cuaiin vehe. Maan ndo cuu sava ta cuaiin nama chi, ta ra tatun Jesuu chira ni cahan cuenda ra Ndioo tiempuchahnu cuu sava ta cua chaha chi,[vati maan ra cati tuhun chi ndo]. Tara Cristo Jesuu cuu sava ta cua iin yuuiyo tutu vehe, vati maan ra cuu xini.21 Maan ra savaha cha nduinuun yo,ta maan yo cuu sava ta cua iin vehe iicha iyo cuenda ra chahnu. 22Tacan nitindee tahan ra chi ndo. Chacan cuucha iyo ra Ndioo chi ndo, vati tachi rachi ra Tati Ndioo chi ndo.

3Iyo ndatu chi ra Paulu ti cua cati

tuhun ra tuhun vaha chi ñivi cuu ingatucu ñivi

1 Yuhu ra Paulu indi ve caa yacuenda ra Cristo Jesuu, vati cati tuhintuhun ra chi maan ndo, ta inga tucuñivi cuu ndo. 2 Chito ndo ti ni tavatiñu ra Ndioo chihin yu, ta cati tuhinchi ndo, vati savaha xaan ra Ndiootu manini chihin yu. 3 Chito ndo tini chacoo xehe tuhun Ndioo [yosocuhva cha cua cuinu tahan ini ñivicuu inga tucu ñivi chi ra Ndioo], socoqueta quivi sacoto ra chi yuhu nu nicahan ra chihin yu cuhva cha ni taichi ndo. 4 Cua sacuaha ndo tutu ya,ta cua coto ndo ti cutuni ini yu yosocuhva iyo ra Cristo. 5 Iti chata ña chitoñivi, soco vitin sacoto ra Ndioo chira tatun Jesuu chi ra cahan cuendara yoso cuhva iyo ra Cristo, vati iyora Tati Ndioo chi yo. 6 Sacoto rachihin yo ti cua coo tahan ñivi cuuinga tucu ñivi chi ra Ndioo, ta ini ñivicuu yo. Cua savaha tahan ra Ndioo

chi ñi cuhva ni cati ra ti cua savaha rachi ñivi ra cuenda ra Cristo Jesuu nucuahan quivi, vati cua cuinu tahan iniñi tuhun vaha. 7Savaha xaan raNdiootumanini chi yu, vati iyo xaan tu ndeeini chi ra. Chacan cuu cha chaha racha cui musu ra, ta cati tuhin tuhunvaha ra. 8 Ra luhu xaan ca cui cuendañivi Ndioo, soco chi main savaha ratu manini cha cua cati tuhin chi ñivicuu inga tucu ñivi ndihi cuhva yosocuhva iyo ra Cristo. 9 Savaha tahanra cha cua sacote chi ndihi ñivi ñaancha cuu cha saxini ra Ndioo, ta cuanduvaha anima ñi. Nu quichi quivi ñani chaha ra Ndioo cha cua coto ñivi,ta maan ra cuu ra savaha chi ndihicuii cha iyo. 10 Chacan cuu cha vitincua sacoto ñivi Ndioo chi ndihi ra cuutatun Ndioo cha ndaca ñahan iti siquiandivi ti cha iyo ndihi cuii cha chinituni chi ra Ndioo. 11 Vitin tichi quiviya cha ni savaha ra chahnu Jesucristocuhva cha ni saxini ra Ndioo iti chata.12 Cha iyo vaha yo chi ra Jesucristo.Chacan cuu cha ña yuhvi yo cha cuayaha yo iti nuun ra Ndioo, ta cuacahan yo chi ra, vati chinu ini yo chira Cristo. 13 Chacan cuu cha cati yu tiña cua saxini ndo, vati ndehi tu ndohocuenda maan ndo, vati tacan ni cuacuu ndo ñivi cahnu xaan.

Cuni mani xaan ra Cristo chi ñivi ra14 Chahnu chiti yu iti nuun ra sutu

yo. 15Maan ra Ndioo chaha xini sivi ñichi ndihi ñivi chinu ini chi ra, ta iyo ñicuenda ra. 16 Cahan ndahvi yu chihinra ti na cua cuhva xaan ra tu ndee inichi ndo, vati cua tindee ra Tati Ndioochi ndo, vati rai cahnu xaan cuu raNdioo. 17 Na cua coo ra Cristo animando, vati chinu ini ndo chi ra. Cuacoo ra chi ndo, ta tacan ni cua cunimani xaan ndo chi ndihi ñivi, vati chaiyo vaha ndo chi ra Ndioo. 18 Chacancuu cha cua cuu cutuni ini ndo chindihi ñivi Ndioo ti cha cahnu xaancha cahnu xaan cuu ra Ndioo. 19 Cuacoto ndo ti cuni mani xaan ra Cristochi ndihi ñivi. Vasi ña cua cutuni vahaini ndo yoso cuhva iyo ra, soco cunimani ra chi ndihi ñivi. Chacan cuucha cua coo vaha ra Ndioo chi ndo, tacua cuu ndo cuhva iyo maan ra.

Page 312: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU EFESIO 3:20 309 TUTU EFESIO 4:2120 Maan ra Ndioo cuu ra cua cuu

savaha ndihi cha cua ndaca yo chihinra. Maan ra cua savaha ndihi cha cuasaxini yo chi anima yo, ta cuaha xaanca cua savaha ra, vati chaha xaan ratu ndee ini chi yo. 21 Chi maan ra nacua sacahnu ndihi ñivi ra iyo cuendaCristo ndihi ni quivi ndihi ni tiempu.Na cua cuu chi tacan ni.

4Sanduinuun ra Tati Ndioo chi ñivi

Ndioo1 Indi yu ve caa cuenda ra chahnu,

soco cahan ndahvi yu chihin ndo ti nacua savaha ndo cha vaha cuhva ndacuñivi ra Ndioo cha vaha, vati ni nacachimaan ra chihin ndo. 2Tacan ni ña cuandurai ndo, soco cua coo tu ndahvi inichi ndo. Cua sandee ini ndo chi ndo.Cua cundee ini ndo chi ñivi tahanndo,vati cua cuni mani ndo chi tahan ndo.3 Cua nducu ndo cuhva cha cua cooinuun ndo, vati iyo ra Tati Ndioo chindo. Cua coo inuun ndo, vati cha iyovii anima ndo. 4Nduinuun ndihi ñiviNdioo, vati iin tuhun ni ra cuu ra TatiNdioo iyo chi ndo. Iin tuhun ni ra cuura ndatu ndo, vati tacan ni nacachi raNdioo chi ndo. 5 Iin tuhun ni ra cuu randaca ñahan chi ndo. Iin tuhun ni racuu ra chinu ini ndo, ta cuenda maanra ni chanduta ndo. 6 Iin tuhun ni raNdioo iyo, ta maan ra cuu sutu ndihiyo. Maan ra ndaca ñahan chi ndihiñivi ra. Satiñu ra cuenda ndihi ñivi ra,ta iyo ra chi ndihi ñivi ra. [Chacan cuucha cua coo inuun yo chi ndihi ñivitahan yo.]

7 Cha iyo tu manini chi ta iin taiin yo cuhva ni chaha ra Cristo chiyo. 8 Chacan cuu cha cati tutu Ndioo[cuenda ra Cristo] ti:Cha ndaa ra iti siqui andivi,ta ni chandaca ra chi ñivi cha

sacanaan ra.Iyo cha samani ra chi ñivi ra,cati tutu Ndioo.

9 Cati tutu can ti cha ndaa ra itisiqui, vati ni nuun xihna ra nu ñuhunñuñivi ya. 10 Nuun ra nu ñuhunñuñivi ya, ta ini rai cuu ra ni ndaaiti siqui andivi, vati tacan ni cua coo

ra nini cahnu ñuhun ñuñivi. 11 Iyotiñu cha samani ra chi ndihi ñivira. Chacan cuu cha iyo ra cuu tatunJesuu. Iyo tahan ra cahan cuendara Ndioo, ta iyo tahan ra cati tuhuntuhun Ndioo. Iyo tahan ra ndiso tiñuve ñuhun, ta iyo tahan ra maestrucuenda ra Ndioo. Ndihi tiñu canchaha raNdioo chihin yo. 12Chacannitindee ra chi ñivi ra, vati tacan ni cuasatiñu yo tiñu ra, ta cua coo ca tu ndeeini chi ñivi ra Cristo. 13 Tacan ni cuasavaha ra nda cua nda cua nduinuunndihi yo cha chinu ini yo chi ra cuusehe Ndioo, ta cha nacoto vaha yo chira. Tacan ni cua coo vaha yo cuendaraNdioo, ta cua cuahnundicha yondacuanda cua coo yo cuhva iyo ra Cristo.14Chacan cuu cha ña iyo ca yo sava nita cua iyo ve cuati. Ña cua saxini ca yotuhun cha sacuaha xaan ñivi ñuñivi.Tucu tucu sacuaha ñi, vati sandahyuñahan xaan ñivi chi ñi, ta iyo xaansacatu ñi chi tahan ñi. 15 Ñavi tacanni cua coo ndo. Cua cahan yo chandicha, vati cuni mani yo chi tahanyo. Tacan ni cua cuahnu yo chi ndihicuii cuhva cuenda ra Cristo, ta maanra cuu xini. 16Maan ra savaha cha iyoinuun ndihi ñivi ra, ta iyo ñi icaa ni.Tindee ñi chi tahan ñi. Tu cua coovaha ndihi ñi chi tahanñi, cua cuahnundihi ñi cuenda ra Jesuu, ta cua coo catu ndee ini chi ñi, vati cua cuni maniñi chi tahan ñi.

Sanduchaa ra Cristo anima ñivi ra17 Chehe cuu cha cua cati yu chi-

hin ndo. Cati tuhin chi ndo cuendara chahnu ti ña cua savaha ca ndocuhva ndacu ñivi cuu inga ñivi. Ñahniyavi ndaa cha saxini ñi, 18 ta ni ñacutuni vaha ini ñi. Ña ndacu ñi cuhvacuni ra Ndioo, vati cha chahnda iniñi chi ra. Chahnda ini ñi chi ra, vatiña chito ñi, vati ndava xaan ini ñi.19 Ñahni ca tu ca nuun iyo chi ñi, taiyo ra rai ndavaha ni chi ñi ñahan ingachiyo. Cuni xaan ñi savaha ñi ndihicuii cha ndavaha ni. 20 Ñavi tacanni chinu ini ndo chi ra Cristo, 21 tucha ndicha chini soho ndo tuhun ra,ta sacuaha ndo cuenda ra, vati iyo

Page 313: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU EFESIO 4:22 310 TUTU EFESIO 5:15cha ndicha chi ra Jesuu. 22 Cua sañaihni ndo ndavaha ni cha ni savahando nu quichi quivi. Cha cua ndoyoñuhun ndo, vati savaha ndo ndavahani cuhva cuni maan ndo, ta ña cutuniini ndo. 23Vitin na cua coo cha chinituni chi ndo, 24 ta cua nduchaa animando. Cua coo ndo cuhva iyo ra Ndioo.Tacan ni cua coo cuiti vaha ndichando, ta cua coo ii ndicha ndo.

25Chacan cuu cha ña cua sandahyuñahan ca ndo. Ndihi ndo cua cahanndo cha ndicha chi tahan ndo, vati iniñivi cuu yo.

26 Tu cua nduxaan ndo, cua sahando cuenda, coto cua savaha ndocuati. Ña cua nduxaan nahan ndo.27 Ña cua cuhva ndo nuun cua san-doyo ñuhun run cuihna chi ndo.

28 Ña cua suhu ca ndo, soco cuasatiñu vaha ndo, ta cua savaha ndocha vaha. Chacan cuu cha cua cuutindee ndo chi tahan ndo, tu cuaqueta quivi cua cuni ñuhun ñi ñaancuati suhva.

29Ña cua cahan ca ndo ndavaha ni,soco mani cha vaha cua cahan ndo, tacua coo ca tu ndee ini chi tahan ndo.Chacan cuu cha cua coo tu manini chiñivi tasoho cha cahan ndo. 30 Ña cuacuhva ndo tu cuihya ini chi ra TatiNdioo, vati maan ra cuu ra cua cumichi ndo nda cua nda quivi cua sacacura Ndioo chi ndo.

31 Ña cua ndusoo ca ndo. Ña cuacuvi ca ndo tisihi. Ña cua cuxaan inica ndo. Ña cua cuvaa ca ndo. Ñacua cahan ca ndo ndavaha ni. Ñacua savaha ca ndo ni iin ndavaha ni.32 Cua tindee ndo chi tahan ndo. Cuacundahvi ini ndo chi tahan ndo. Cuacucahnu ini ndo chi tahan ndo cuhvacha ni cucahnu ini ra Ndioo chi maanndo cuenda ra Cristo.

5Cuhva cua coo ñivi Ndioo

1 Cua savaha ndo cuhva ndacu raNdioo, vati sehe ra chi ndo, ta cunixaan ra chihin ndo. 2 Cua cuni manindo chi ñivi tahan ndo cuhva cuni raCristo chi ndo. Chaha ra tu ndee inicha cua cuvi ra cuenda maan yo savata cua ni chahni ñivi sana ñi iti chata,

ta samani ñi chi ri chi ra Ndioo, tacusii ini ra Ndioo chi ñi.

3 Ña cua coo ndo ndavaha ni chitahan ndo inga chiyo, ta ni ña cuasavaha ndo ndavaha ni. Ña cua cunindo cha iyo chi inga ñivi, ta ni ñacua savaha ndo chacan ni suhva, sococua savaha ndo cuhva iyo cha cuasavaha ñivi Ndioo. 4 Ña cua cahanndo ndavaha ni, ta ni ña cua cahantondo ndo. Ña cua cahan cateni ndocha ndavaha ni. Ña vaha cha tacan,soco cua cuhvando tiahvi ndioo chi raNdioo. 5 Cua coto vaha ndo ti ña cuacuu coo ñivi nu cua cundaca ñahanra Cristo nu cua cundaca ñahan raNdioo, tu cua coo ñi ndavaha ni chitahan ñi inga chiyo, tu cua savaha ñindavaha ni, tu cua cuni ñi cha iyochi inga ñivi, vati chacan cuu savata cua cha sacahnu ñivi chi ita niñu.6Ña cua cuhva ndo cha cua sandahyuñahan ñivi chi ndo, vati chacan ni cuacuxaan ini ra Ndioo chi ñivi ña tasohochi ra. 7 Ña cua natahan ca ndo chiñivi can.

8 Nu quichi quivi ni savaha ndondavaha ni, soco vitin ndacu ndocha vaha ndicha, vati iyo ndo cuendara chahnu. Cua savaha ndo cuhvandacu ñivi Ndioo. 9 Chacan cuu chacua savaha ndo cha vaha. Cua coocuiti vaha ndo, ta cua savaha ndo chandicha. 10 Cua nducu ndo cuhva chacua savaha ndo ñaan cha cuu cha cuacusii ini ra chahnu. 11 Ña cua savahatahan ndo ndavaha ni cuhva ndacuñivi ndavaha ni, soco cua cati tuhunndo ti ña vaha ndacu ñi. 12 Ña cuucati yo ñaan ndavaha ni ndacu xeheñi, vati tu ca nuun cuu chi, 13 sococua coto ñivi ndihi cha cua savahayo, vati cua coo chi nu ndichin, vaticua coto vaha ñivi ñaan cha cuu chandicha. 14 Chacan cuu cha iyo nu catitutu Ndioo ti:Yoho, quixi cun,soco cua ndoyo cun.Cua saña cun ndavaha ni ndacu cun,ta cua tindee ra Cristo chihun,cati chi.

15 Cua saha vaha ndo cuenda yosocuhva cua coo ndo. Ña cua savahando cuhva ndacu ñivi tondo, soco cua

Page 314: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU EFESIO 5:16 311 TUTU EFESIO 6:9savaha ndo cuhva ndacu ñivi nditi.16 Cua nducu vaha ndo cuhva, vatimani ndavaha ni ndacu ñivi quivi ya.17 Ña cua ndutondo ndo, soco cuacutuni ini ndo ñaan cha cuu cha cunira Ndioo. 18 Ña cua coho ndo ndutaxaan, vati tacan ni cua ndoyo ñuhunndo, soco na cua coo vaha ra TatiNdioo chi ndo. 19 Cua cahan ndo chiñivi tahan ndo cuhva iyo salmo. Cuacahan ndo chi ñivi tahan ndo cuhvaiyo yaa Ndioo, ta cua cata ndo yaacan chi ra chahnu chi ndihi cuii animando. 20 Cua cuhva ndo tiahvi ndioochi ra Ndioo sutu yo ndihi ni quivi.Cua cuhva ndo tiahvi ndioo cuendara chahnu Jesucristo―masi cusii inindo, masi ndahvi cuni ndo.

Cuhva cua coo ñivi Ndioo chi ñivitahan ñi

21 Cua tasoho ndo chi ñivi tahanndo, vati sacahnu ndo chi ra Ndioo.

22 Cua tasoho ñi ñahan chi ra cuuii ñi cuhva tasoho ñi chi ra chahnu,23vati ndaca ñahan ra rai chi ñasihi racuhva ndaca ñahan ra Cristo chi ñivira, ta maan ra cuu ra sacacu chi ñivira. 24 Cuhva tasoho ñivi ra Cristo chira―tacan cua tasoho ñi ñahan ndihicha cua cati ii ñi chi ñi.

25 Cua cuni ndicha ra rai chi ñasihira cuhva cuni ra Cristo chi ñivi ra, tamaan ra chihi cuenda ñi. 26 Chacancuu cha sandundoo ra anima ñivi ra,vati ni chacoo tuhun Ndioo, ta nichanduta ñi. 27 Chacan cuu cha cuayaha ñivi ra iti nuun ra, ta taqui xaanñi cua cuu. Ñahni cuati cua coo chiñi, ta ni ñahni ndavaha ni cua coochi ñi. Ñahni chacan cua coo chi ñi,soco cua coo ii ñi, ta cua coo vaha ñi.28 Tacan ni cua cuni ra rai chi ñasihira cuhva cuni ra suvi ni chi maan ra.Tu cua cuni ra chi ñasihi ra, cua cunira suvi ni chi maan ra, 29vati ña tuhvañivi cuxaan ini ñi suvi ni chi maan ñi.Cumi ñi chi ñi, ta nducu ñi cha cuacachi ñi. Ta ni cuhva ndacu ra Cristochi ñivi ra. 30 Tacan ni ndacu ra, vatichi maan ra cuu yo. 31Cati tutu Ndiooti chacan cuu cha cua nacoo ra rai chisutu ra chi sihi ra, ta cua coo ra chiñasihi ra, ta cua cuu ñi uvi tahan, catichi. 32Ña cutuni vaha ini yu ñaan cha

cuu chacan, soco saxini yu ti chahachi cuenda yoso cuhva iyo ra Cristochi ñivi ra. 33Yuhu cati ti na cua cunita iin ta iin ndo chi ñasihi ndo cuhvacuni ndo suvi ni chi maan ndo, ta nacua sacahnu ñi ñahan chi maan ra iiñi.

61Ndioho ñivi cuati, cua tasoho ndo

chi sutu ndo chi sihi ndo cuenda rachahnu, vati tacan vaha. 2-3 Iin tuhuncha cati tuhun ra Ndioo cuu cha cuasacahnundo chi sutu ndo chi sihi ndo.Chacan cuu cha cua coo cha vaha chindo, ta nahan xaan cua coo ndo nuñuhun ñuñivi, cati ra Ndioo, ta tuhuncan cuu tuhun xihna cuii cha ni catituhun ra Ndioo ti cua savaha ra nucuahan quivi.

4Ndioho ñivi chahnu, ña cua cuhvando tisihi chi sehe ndo, soco cuasanahan vaha ndo chi ñi, ta cua catituhun vaha ndo chi ñi. Tacan nicua sacuahnu ndo chi ñi cuenda rachahnu.

5Ndioho ñivi cuumusu, cua tasohovaha ndo chi ra cuu chitoho ndo ihyanu ñuhun ñuñivi ya. Cua sacahnundicha ndo chi ra cuhva sacahnu ndochi ra Cristo. 6Ña cua coo ndo cuhvaiyo inga ñivi. Satiñu vaha ñi horandehe chitoho ñi nu satiñu ñi, vaticuni ñi cha cua cusii ini ra chi ñi,soco ña satiñu vaha ñi hora cha ñandehe ca ra. Ñavi tacan cua satiñundo, soco cua satiñu vaha ndo cuhvasatiñu vahamusu raCristo, vati ndacura cuhva cuni ra Ndioo. 7 Cua satiñundo chi ndihi cuii anima ndo, vaticua satiñu ndo cuenda ra chahnu,ta ña cua satiñu ndo cuenda ñiviñuñivi. 8 Chito ndo ti tu cua savahando cha vaha, ta ni cuhva cua savahara chahnu cha vaha chi ndo―masisatiñu cuatu ndo, masi ña satiñu cu-atu ndo.

9 Ndioho ñivi cuu chitoho, ta nicuhva cua savaha ndo cha vaha chimusu ndo. Ña cua sayuhvi ca ndo chiñivi cuu musu ndo, vati chito ndo tiiyo tucu chitoho maan ndo iti siquiandivi. Ini ra cuu chitoho maan ñi,ta inuun ni cua tachi tuni ra chi ndihiñivi.

Page 315: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU EFESIO 6:10 312 TUTU EFESIO 6:24Cuhva cua cani tahan ñivi Ndioo chi

run cuihna10 Cua cundee ndo cuenda ra

chahnu, vati iyo xaan tu ndee inichi ra. 11 Cua cumi vaha ndo suvini chi maan ndo cuhva cumi vahara sandaru suvi ni chi maan ra, vatitacan ni cuni ra Ndioo. Chacan cuucha cua cuu cundee ini ndo cha cuacuni savaha run cuihna chi ndo.12 Tacan ni cua coo ndo, vati ña cuacani tahan yo chi ñivi, soco cua canitahan yo chi run tati cuihna. Cua canitahan yo chi run ndaca ñahan chi ñivindacu ndavaha ni nu ñuhun ñuñiviya, ta cua cani tahan yo chi run ndacundavaha ni iti siqui andivi. Chi rucancua cani tahan yo. 13 Chacan cuu chacua cumi ndo chi ndo chi ndihi chacua cuhva ra Ndioo chi ndo cuhvacumi ra sandaru suvi ni chi maanra. Chacan cuu cha cua cuu cundeendo quivi cua cani tahan ndo chi runndacu ndavaha ni. Cua cumi vahando chi ndo, ta cua cundee ini ndo.14 Cua cundee ndo, vati chito ndo chandicha. Chacan cuu sava ta cua ñiinchuhni vaha ra sandaru tichi ra, [vaticha xihna cuii savaha ra chacan, ta sacua cuu cani tahan ra]. Cua coo cuitivaha ndo. Chacan cuu sava ta cua iincaa chasi ra sandaru pechu ra, [vatichacan cua sacacu chi ra]. 15 Cua catituhun ndo tuhun vaha yoso cuhvacua coo taxin anima ñivi. Chacan cuusava ta cua ndichan ndaa chaha rasandaru, [vati tacan ni cua cuu cacavaha ra]. 16 Ta vii ca cua cuinu vahaxaan ini ndo chi ra Ndioo. Chacancuu cha cua cuu cundee ndo ndihitu ndoho cha cua savaha run cuihnachi ndo. Chacan cuu sava ta cua iincaa naan ra sandaru, ta chasi ra nucua quichi nduva. 17 Cua cacu ndo nuiyo cha ndavaha ni. Chacan cuu savata cua iin caa indi xini ra sandaru,[vati cumi chi xini ra]. Cua cati tuhunndo tuhun Ndioo. Chacan cuu savata cua iin machete cha chaha ra TatiNdioo chi ndo, [vati chi chacan cuacani tahan ndo]. 18Ndihi ni quivi cuacahan ndahvi ndo chi ra Ndioo. Cuacahan ndo chi ra, vati cua tindee raTati Ndioo. Tacan ni cua sacuendavaha ndo chi ndo. Cua cundee vaha

ini ndo, ta cua cahan ndahvi ndo chira Ndioo cuenda ñivi ra. 19 Na cuacahan tahan ndo cuenda yuhu. Cuacati ndo ti na cua cuhva ra Ndioo chachini tuni chi yu, ta cua cuu cati tuhintuhun ra. Chacan cuu cha ña cuacuyuhvi yu cati tuhin ñaan cha cuutuhun vaha ra. 20 Chacan cuu chandai ve caa vitin, soco ni tava tiñu raNdioo chihin yu. Cua cahan ndahvindo chihin ra ti na ña cua cuyuhvi yu,soco na cua cati tuhin tuhun ra cuhvacuni maan ra.

Tuhun cha cua saña tahan ra Paulu21 Cha cuahan ra Tíquico yani yo,

ta musu vaha ra Ndioo cuu ra. Maanra cua sacoto chi ndo yoso cuhva iye.Chacan cuu cha cua cotondoñaan chacuu cha ndacu yu ihya. 22 Chacan cuucha tachi yu chi ra nu iyo ndo, ta cuacoto ndo yoso cuhva iyo ndi, ta cuacuhva ra tu ndee ini chi ndo.

23 Na cua savaha ra Ndioo sutu yocha cua coo vii anima ndo chi ndihira yani yo chi ndihi ñi cuhva yo. Nacua savaha ra Ndioo cha cua cunimani ndo chi ñivi tahan ndo, ta cuacuinu vaha ini ndo. Ta ni cuhvana cua savaha tahan ra chahnu Jesu-cristo. 24 Na cua savaha tahan ra tara tu manini chi ndihi ñivi cuni chi rachahnu Jesucristo. Tacan ni cua coondito ñi chi ra ndihi ni quivi ndihi nitiempu. Na cua cuu chi tacan ni.

Page 316: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU FILIPENSE 1:1 313 TUTU FILIPENSE 1:20

TUTU CHA NI TAA RACHAHNU PAULU CHIÑIVI NDIOO IYO ÑUUNFILIPO

Indi ra Paulu ve caa, ta taa ra tutu yachi ñivi Ndioo iyo ñuun Filipo

1 Yuhu ra Paulu chi ra Timoteotaa tutu ya chihin ndo, ta musu raJesucristo cuu ndi. Tachi ndi tutuya chihin ra ndiso tiñu ra Ndioo iyoñuun Filipo chihin ndihi ndo, ta ñiviCristo Jesuu iyo tican cuu ndo. 2 Nacua savaha ra Ndioo sutu yo tumaninichihin ndo, ta na cua savaha tahanra cha cua coo taxin anima ndo.Ndihi chacan na cua savaha tahan rachahnu Jesucristo chihin ndo.

Cahan ndahvi ra Paulu chi ra Ndioocuenda ñivi can

3 Ndihi ni hora cha ñuhun ini yuchihin ndo chahi iin tiahvi ndioo chira Ndioo. 4 Cusii ini yu cuenda maanndo ndihi ni hora cahin chi ra Ndioo.5 Chahi tiahvi ndioo chi ra Ndioo,vati tindee tahan ndo cha cati tuhuntahan ndo tuhun Ndioo. Chacan cuucha chini soho ñivi tuhun vaha ndaquivi ni chinu ini ndo xihna cuii ndacua nda vitin. 6 Chito vahi ti chaquechaha savaha ra Ndioo cha vahachihin ndo, ta ni cua tindee ra chihinndo nda cua nda quivi cua quichindico ra Jesucristo. 7 Vaha cha tacanni saxini yu chihin ndo, vati cuni xainchi ndo. Tacan ni cuni yu chihin ndo,vati iyo tahan tu manini chi ndihindo. Tacan ni tindee ndo chihin yu,ta ndai ve caa ya vitin, ta tacan nitindee tahan ndo chihin yu, ta yahinu ra cumi tiñu, ta cati ndique yosocuhva iye. Chaha vahi cuenda chi rayoso cuhva iyo tuhun vaha. 8 Chitomaan ra Ndioo ti cuni xain chi ndihindo. Cuni yu chihin ndo cuhva cunira Cristo chi ndo. 9 Cahan ndahvi yuchi ra Ndioo ti cua coto vaha ca ndoyoso cuhva iyo ra Ndioo, ta cua cooca cha chini tuni chi ndo. Tacan nicua cuni mani ca ndo chi ndihi ñivitahanndo. 10Chacan cuu cha cua coto

ndoñaan cha cuu cha vaha ca. Chacancuu cha cua coo vaha ndo, ta ñahnicuati ndo cua coo quivi cua quichi raCristo. 11Tacan ni cua savaha ndo chavaha ndicha, vati tindee ra Jesucristochi ndo. Tacan ni cua sacahnu ndo chira Ndioo, ta cua cati ndo ti cha cahnuxaan rai cuu ra.

Cati ra Paulu ti cua coo ra chi raCristo

12 Yani xaa, cuni sacote chi ndoti vaha xaan cha cuahan tasoho ñivituhun vaha yoso cuhva iyo ra Cristo,vati tahin tu ndoho ya. 13 Chacancuu cha chito ndihi ra sandaru indanaan chi ra cumi tiñu chi ndihi ca ñiviiyo ihya. Chito ra ta ra ti cha indiyu ve caa, vati iye cuenda ra Cristo.14Tuvi ra yani yo chinu vaha ini ra chira chahnu, vati ndai ve caa ya, ta ñayuhvi ra cati tuhun xaan ca ra tuhunNdioo.

15 Ndicha ti iyo ra cati tuhun yosocuhva iyo ra Cristo, vati tahñu cunianima ra, vati cua ndusaca cuni ra,soco iyo tahan inga ra cati tuhun vahara, vati saxini vaha ra. 16-17Cati tuhunracan, vati cuni mani ra chihin yu.Chito ra ti tiso ra Ndioo tiñu chihinyu. Chacan cuu cha cati ndico yu chira cumi tiñu yoso cuhva iyo tuhunvaha cha cua nduvaha anima ñivi.Inga ra cati tuhun ra tuhun Cristo,vati cuni ra cha cua cuinda naan ñivichi ra. Ña ndicha ra, vati saxini ra chacua savaha ra tu ndoho chihin yu chaindi yu ve caa ya. 18 Tacan ni savahara, soco ña saxini yu, vati chi ndihicuii cuhva chini soho ñivi yoso cuhvaiyo ra Cristo―masi cati tuhun ra chandicha ra, masi cati tuhun ra cha ñandicha ra. Chi ndihi cuii cuhva cusiiini yu, vati cati tuhun ra tuhunNdioo.

19 Cua cusii ini yu, vati chito yu ticua quee vahi cuenda ra chahnu, vaticua cahan ndahvi ndo chi ra Ndioocuenda yu, ta cua tindee vaha ra Tatira Jesucristo chihin yu. 20 Cua queevahi cuhva saxini yu. Cuni yu cha ñacua coo tu ca nuun chihin yu ni suhva,soco cuni yu sacahnu yu chi ra Cristovitin cuhva ni sacahnu yu chi ra nu

Page 317: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU FILIPENSE 1:21 314 TUTU FILIPENSE 2:12quichi quivi, vati ña yuhvi yu sacahnuyu chihin ra. Cua sacahnu i chihin ra,tu ni vii cua coo ndito yu. Ta ni cuhvacua sacahnu i chi ra, tu cua cuvi yu.21Tacan cati yu, vati tu ña cua cuvi yu,cua satiñu yu cuenda ra Cristo, ta tucua cuvi yu, vaha xaan ca cua coi, [vaticua coo cuii yu chihin ra]. 22Tu ña cuacuvi yu, tacan ni cua satiñu yu cuendara chahnu, ta cua cuinu ini ñivi chi ra,soco ña chite a cuni yu cuvi yu a ñacuni yu cuvi yu. 23 Saxini xain, socoña nihin vahi cuhva. Cuni xain cuviyu, vati tacan ni cua coi chi ra Cristo,ta vaha xaan ca chacan, 24 soco vasiña cua cuvi yu, vati chini ñuhun ndochihin yu. 25 Chito vahi ti tacan cuuchi. Chite ti cua ndoi chi ndihi ndo.Chacan cuu cha cua tindei chi ndo.Tacan ni, ta cua cuinu vaha ca ini ndochi ra Ndioo, ta cua cusii ca ini ndo.26 Chacan cuu cha vaha xaan ca cuacoo ndo chi ra Cristo Jesuu. Cua cusiiini ndo chi ra, vati cua queta ndicotuqui nuun iyo ndo.

27 Cua saha ndo cuenda chi ndo.Tacan ni cua savaha ndo cuhva iyotuhun vaha cha ni savaha ra Cristo.Chacan cuu cha cua queta tuhunnuin yoso cuhva iyo ndo―vasi cuaquete nuun iyo ndo tican, vasi ña cuacundee quete, soco cua queta tuhunnuin. Chite ti cua queta tuhun ti chaiyo inuun ndo, ta inuun inuun satiñutahan ndo. Tacan cua cuinu ini ñivituhun vaha yoso cuhva cua nduvahaanima ñi, 28 ta ña cua cuu sayuhvi ñivicuxaan ini chihin ndo. Tacan ni cuacoto ñi ti cua ndoyo ñuhun maan ñicuenda ra Ndioo, ta cua coo vaha ndochi ra. Tacan ni cua savaha ra Ndioo,29 vati chaha ra Ndioo tu ndee ini chindo cha chinu ini ndo chi ra Cristo,soco ñavi tacan ni. Chaha tahan ra tundee ini chi ndo cha cua ndehe tahanndo tu ndoho cuenda ra Cristo. 30Cuandehe tahan ndo tu ndoho cha nindehe ndo cha tahin nu quichi quivi,ta cua ndehe tahan ndo tu ndoho chachini soho ndo cha tahin vitin.

2Cha ni ndehe ra Cristo tu ndoho, soco

cahnu xaan rai cuu ra1-2Na cua saxini vaha ndo, ta na cua

cuni mani ndo chi ndihi ñivi tahanndo cuhva cuni mani yu chihin ñi. Nacua coo inuun ndo, ta ini tuhun cuasaxini ndo. Tacan ni cua cusii ini yuchihin ndo, vati iyo tu ndahvi ini chira Cristo. Iyo tu ndahvi ini, vati cunimani yo chi ndihi ñivi tahan yo. Iyora Tati Ndioo chi yo, ta iyo tahan tundahvi ini chi yo. 3Ña cua savaha ndocuhva cuni maan ndo. Ña cua nduraindo, soco cua saxini vaha ndo ti iyo cayavi ndaa chi ñivi tahan ndo. Tacanni cua coo masu ndo. 4 Ta iin ta iinndo cua saha ndo cuenda cha iyo chimaan ndo, soco cua saha vaha tahanndo cuenda cha iyo chi tahan ndo.

5Na cua saxini ndo cuhva saxini raCristo Jesuu. 6 Cuhva iyo ra Ndioo nichacoo tahan ra Jesucristo. Cha nichacoo inuun ra chi ra Ndioo, soco ñasaxini ra Jesucristo ti cua coo inuunra chi ra, vati ña rai cuni ra. 7 Nichahnda ini ra, ta cuu ra sava ta cuaiin musu ra Ndioo, ta ni cuu tahanra iin ñivi ñuñivi. Ndehe ñivi ti raiñuñivi cuu tahan ra, 8 soco ña rai cunira, ta tasoho ra cuhva cati ra Ndioo.Chacan cuu cha ni chihi ra. Chihi ra,vati taa ñivi chi ra nu cruu. 9 Chacancuu cha cuu ra Jesuu iin rai cahnusavaha ra Ndioo. Cahnu xaan ca sivimaan ra chaha ra Ndioo, ta ñavi casa sivi ñivi. 10 Chacan cuu cha cuasacahnu ndihi ñivi chi ra Jesuu. Cuasacahnu ra tatun Ndioo iyo iti siquichi ra, ta cua sacahnu tahan ñivi iyonu ñuhun ñuñivi chi ra. Tacan, tacua sacahnu tahan run tati cuihna chira. 11 Cua cati ndihi ñivi ti ra chahnuJesucristo cuu ra ndaca ñahan chi yo,ta chacan cuu cha cua sacahnu ñi chira Ndioo sutu yo.

Sava ta cua ñuhun ndichin cuu ñiviNdioo

12 Yani xaa, ndihi hora cha nitasoho ndo cha cati yu quivi cha nivii iye chi ndo. Na cua tasoho vahaxaan ca ndo vitin―masi ña iye chindo. Cua sacahnu ndo chi ra Ndioo,ta cua saxini vaha ndo chi ra. Tacan nicua coto ndo ti cua coo vaha ndo chi

Page 318: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU FILIPENSE 2:13 315 TUTU FILIPENSE 3:5ra Ndioo. 13Chacan cua coto ndo, vatira Ndioo cuu ra cha iyo chihin ndo.Chacan cuu cha cua cuni ndo savahando cuhva cuni ra, ta cua cundeesavaha ndo cha vaha cha cuni ra.

14 Ña cua cahan xaan ndo chi ñivitahan ndo, ta ni ña cua cahan yuhundo. Tacanni cua savaha vii ndondihicha cua savahando. 15Chacan cuu chaña cua coo cuati chi ndo, ta ndoondoocua coo anima ndo. Ñivi Ndioo cuundo, ta ndoo xaan iyo anima ndo. Iyondo nuun iyo ñivi ndacu ndavaha ni,ta cha ndoyo ñuhun ñi. Iyo ndo chi ñi,ta sava ta cua iin ñuhun ndichin cuundo ñuhun ñuñivi ya, vati cua ndeheñi yoso cuhva iyo ndo, vati iyo vahaxaan ndo. 16 Cua cuinu vaha ini ndotuhun Ndioo. Tacan sa cua coo nditondo chi ra Ndioo. Chacan cuu cha ñacua cucahan nuin quivi cua tachi tunira Cristo chi ñivi. Ña cua cucahannuin, vati iyo yavi ndaa cha ni satiñu ichihin ndo, ta iyo yavi ndaa cha catituhin chi ndo. 17 Chinu ini ndo chira Ndioo. Chacan cuu cha iyo chasamani ndo chi ra, ta satiñu ndo tiñura. Tu cua cuvi yu, cua coo tu ndee inichi maan ndo. Tu tacan cuu chi, cuacusii ini yu, ta cuni yu cha ndihi ndocua cusii ini tahan ndo. 18Ta ni cuhvana cua cusii ini tahan ndo, ta tacan nicusii ini ndo chihin yu icaa ni.

Cua cuhun ra Timoteo chi raEpafrodito

19 Tu cua cuhva ra chahnu Jesuu,yatin xaan cua tachi yu chi ra Timoteonu iyo ndo. Chacan cuu cha cua cootu ndee ini chihin yu, vati tacan nicua coto ndique yoso cuhva iyo ndo.20 Iin tuhun maan ra Timoteo saxinicuhva saxini yu, ta cuni ndicha racha cua coo vaha ndo, 21 vati ndihi cañivi savaha cuhva cuni maan ñi. Ñasavaha ñi cuhva cuni ra Cristo Jesuu.22 Cha chito ndo yoso cuhva iyo raTimoteo, vati chito ndo ti cha satiñura chihin yu cuhva satiñu iin rai chisutu ra, ta cati tuhun ndi tuhun vahara Ndioo. 23 Cua ndehe xihne ñaancua tahin, ta sa cua tachi yu chihinra. 24 Chite ti tu cua cuhva ra chahnu,

yatin xaan cua cuhun tahin nuun iyondo.

25 Cha saxini yu ti nini xaan chacua tachi yu chi ra yani yo Epafroditonuun iyo ndo. Cha ni satiñu tahanra chihin yu, ta sandaru ra Cristocuu tahan ra. Chi maan ra ni tachindo nu ndai, ta cha tindee ra ñaancha cuu cha chini ñuhun yu. 26 Cuatachi yu chi ra, vati cuni xaan ra cundehe ra chihin ndo. Saxini xaan ra,vati nihin tuhun ndo ti cha cuhvi ra.27 Cha cuhvi ndicha ra. Suhva cuii ca,ta ni cuni cuvi ra, soco cundahvi inira Ndioo chi ra. Cundahvi tahan inira Ndioo chi yuhu, coto cua coo catu cuihya ini chihin yu, ta cua cuvira. 28 Chacan cuu cha nini xaan cuatachi yu chi ra, vati tahan ndo chi ra.Chacan cuu cha cua ndehe tucu ndochi ra, ta cua cusii ini ndo, ta ña cuasaxini que chihin ndo. 29 Cua cusii inivaha ndo, ta cua quihin cuenda ndochi ra cuenda ra chahnu. Cua sacahnundicha ndo chi ndihi ra chica tiñuNdioo [cuhva chica ra Epafrodito],30 vati cuni cuvi ra. Cuni cuvi ra, vatisatiñu tahan ra tiñu ra Ndioo. Chacancuu cha sacuinu ra cha cumani chacua tindee ndo chihin yu.

3Cha cua coo vaha ndicha ñivi can chi

ra Ndioo1 Yani xaa, cua cusii ini ndo chi ra

chahnu. Ñahni tu ndoho cha cua taandico tuqui tuhun cha ni tai chihinndo nu quichi quivi. Tacan ni cuacoo vaha ndo, 2 vati cua saha vahando cuenda chi ñivi ndacu ndavahani. Cua saha vaha ndo cuenda chi ñivicuni cha cua savaha ndo costumbrechahnu. Cuihna cuu ñi. 3Ñivi ndichara Ndioo cuu maan yo, ta satiñu yochi ra Ndioo, vati ra Tati Ndioo ndacañahan chi yo. Cusii ini yo, vati iyora Cristo Jesuu chi yo. Chito yo tiñahni yavi ndaa cha cua savaha manimaan yo. 4Cua cuu ndurai yu, vati iyovaha yu cuenda costumbre chahnu.Tu cua saxini ñivi ti cha iyo vaha ñi,cua cuu ndurai que, vati vaha xaanca iyo yu. 5 Queta yu una quivi yu,

Page 319: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU FILIPENSE 3:6 316 TUTU FILIPENSE 4:5ta ni tahnda ñiin xini xui cuhva iyocostumbre. Ñivi judío ndicha cui, tañivi ra Benjamín ni chacoo tiempuchahnu cui. Rai judío cui, ta ñivi judíocuu ñivi yu. Cha sacahnu vaha tahinley chahnu cuhva sacahnu ndihi rafariseo, vati fariseo ni cuu tahin. 6 Itichata cani tahan xain chi ñivi Ndioo,vati cuni xain satiñu i tiñu ra Ndioo.Saxini yu ti ñahni cuati yu, vati cumivahi ley chahnu, 7 ta iyo xaan yavindaa cha ni savahi chacan cuendañiviñuñivi, soco yuhu chite ti ñahni yavindai cuenda ra Cristo. 8 Cati yu tiñahni yavi ndai, vati iyo xaan ca yavindaa cha nacote chi ra chahnu CristoJesuu. Cha naan ndihi cha ni savahi.Cha naan chi cuenda ra Cristo. Yuhucati ti ñahni yavi ndaa cha ni savahi.Chacan cuu cha cua coo vahi chi raCristo. 9 Iyo yu chi ra Cristo, soco ñacundee cha cua coo vahi chi ra Ndioocha ni savahi cuhva cati ley can. Cuacoo vahi chi raNdioo, vati chinu ini yuchi ra Cristo, ta maan ra Ndioo cuu rachaha cha cua coo vaha ñivi chi ra, tucua cuinu ini ñi chi ra. 10 Chacan cuucha nacoto vahi chi ra Cristo. Chiteti iyo tu ndee ini chi ra, vati natacundico ra nu iyo ñivi ndii. Cha ndehetahin tu ndoho cuhva cha ni ndehemaan ra, ta vasi cua cuvi tahin cuhvacha ni chihi maan ra. 11 Chacan cuucha cua natacu tahin nu iyo ñivi ndii,tu cua cuu.

Tu cua sanini ñican, cua cundee queevaha ñi

12 Ña cua cati yu ti cha ni cundei,ta cha iyo vahi. Ni vii sanini yu chiyu. Tacan ni cua coo vahi chi raNdioo, vati cha ni quihin cuenda raCristo Jesuu chihin yu. 13 Yani xaa,ña cati yu ti cha iyo vahi, soco ni viiiyo iin cha cuahan saxini. Ña tichahicha ni tahin nu quichi quivi, soco cuasanini yu chihin yu nu cuahan quivi.14 Nduqui cha vaha. Chacan cuu chacua sacanain cuenda ra Ndioo, vaticha nacachi ra Ndioo chi yo, ta iyo yochi ra Cristo Jesuu.

15 Ndihi ndioho cha iyo vahacuenda ra Ndioo―na cua saxini ndo

cuhva cati yu. Tu cua saxini ndo ingatucu tuhun, cua sacoto ra Ndioo chavaha chihin ndo. 16Na cua savaha ndocuhva cha ni cundee cutuhva ndo.

17 Yani xaa, cua savaha ndo cuhvandacu yu. Cua saha vaha ndo cuendayoso cuhva iyo ñivi ndacu cuhvandacumain. 18Cuaha chaha cha chahicuenda chi ndo, soco vitin cua catindico tuqui chihin ndo. Ndahvi xaancuni anime, vati iyo xaan ñivi cuxaanini chi ra Cristo. Ña chinu ini ñi tuhuncha ni chihi ra Cristo cuenda cuati ñinu cruu. 19 Cua queta quivi cha cuandoyo ñuhun ñi, vati mani cha cuacusii ini ñi cuni ñi. Ndurai ñi, soco iyocha cua cucahannuunñi, ta cuni xaanñi cha iyo nu ñuhun ñuñivi. 20Ña cuasaxini ndo chacan, vati maan yo cuuñivi xu ñuun ra Ndioo iti siqui. Ndatuyo chi ra chahnu Jesucristo, vati ticancua quichi ra, ta cua sacacu ra chiyo. 21 Maan ra cua sama iquin cuñundahvi yo, ta cua cuu yo iin cha taquisava ni ta cua caa maan ra. Tacanni cua savaha ra, vati iyo tu ndee inichi ra. Chacan cuu cha cundee ra, tatuhun cahan ra cua tasoho ndihi cuiicha iyo.

4Ndihi quivi cua cusii ini ñivi can chi

ra chahnu1 Yani xaa, cuni xain chi ndo, ta

cusii ini yu chihin ndo. [Ni ndehi chindo,] ta chite ti cha iyo yahvi yu chi raNdioo. Cua cuinu vaha ini ndo chi rachahnu, xaa.

2Cahan ndahvi yu chi ña Evodia chiña Síntique ti na cua nduinuun ndicoñi cuenda ra chahnu. 3 Ta yoho yanixaa, cahan ndahvi tahin chi maun tina cua tindeun chi ña cuhva yo ñaEvodia chi ña Síntique. Cha satiñutahan ñi ta ñi chi ra Clemente chindihi ñivi satiñu tahan chi yuhu tiñura Ndioo, ta cha iyo tahan sivi ñi tañi tichi libru nu iyo sivi ñivi cua coondito chi ra Ndioo.

4Na cua cusii ini ndo chi ra chahnundihi ni quivi. Cati ndico tucu yu tina cua cusii ini ndo. 5 Cua coo masu

Page 320: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU FILIPENSE 4:6 317 TUTU FILIPENSE 4:23ini ndo chi ndihi ñivi. Yatin xaan cuaquichi ra chahnu.

6 Ña cua tichaha ni ndo ni suhva,soco cua ndaca ndo ndihi cha chiniñuhun ndo chi ra Ndioo. Tacan ni cuandaca ndo chi ra, ta cua cuhva ndoiin tiahvi ndioo chi ra. 7 Cua cuhva raNdioo cha cua coo taxin vaha animando, masi ña cua cutuni vaha ini ndocha cua savaha ra. Taxin cua cooanima ndo, ta ña cua saxini xaan ndo,vati iyo ra Cristo Jesuu chi ndo.

Cua saxini ñivi can cha vaha8Yani xaa, cua saxini ndo ñaan cha

cuu cha ndicha, ñaan cha cuu chavaha, ñaan cha cuu cha cuiti, ñaan chacuu cha ii, ñaan cha cuu cha taqui,ñaan cha cuu cha vii cua saxini ndo.Tu cua coo vaha ndo, tu cua sacahnundo chi ra Ndioo, cua saxini ndo cha-can.

9 Na cua savaha ndo cuhva catituhin chi ndo, ta cua savaha ndocuhva cha ni sanahin chi ndo. Cuasavaha ndo cuhva cha cati tuhin chindo, ta cua savaha ndo cha ni ndehendo cha ni savahi. Tacan ni cuasavaha ndo, ta cua coo ra Ndioo chindo, ta cua cuhva ra cha cua coo taxinanima ndo.

Iyo iin cha samani ñivi ñuun Filipochi ra Paulu

10 Cusii ini xaan yu chi ra chahnu,vati cha ni quechaha ndico saxini ndocuenda yu. Ndicha cha ni saxini ndocuenda yu, soco ña ta queta hora cuatindee ndo chihin yu. 11 Ña cati yu tiiyo cha chini ñuhin, vati chi ndihi cuiicuhva ndoi vaha. Chacan ni cutuhve.12 Chacoo ndahvi yu, ta chacoo vahayu. Chi ndihi ni ndoi vaha. Chi ndihicuii cuhva ndoi vaha. Vasi ndaha iniyu, vasi ña ndaha ini yu, soco ndoivaha. Vasi iyo vahi, vasi iyo cha chiniñuhin, soco ndoi vaha. 13 Chaha raCristo tu ndee ini chihin yu. Tacan nicuu savahi ndihi cuii chi. 14Vaha xaancha savaha ndo, vati tindee tahan ndochihin yu cha ni ndehi tu ndoho.

15 Ndioho yani xaa, chito ndo tiquivi cha quechaha cati tuhin tuhunvaha iti ñuhun Macedonia can manimaan ndo tindee chihin yu cuhva ni

tindei chi maan ndo. Cha cua queitican, ta tindee ndo chihin yu. Ñahnica ñivi Ndioo iyo tican tindee. 16Nunichacoi ñuun Tesalónica, ta tindee ndoiin chaha uvi chaha, [vati iyo cha chiniñuhin]. 17 Ña cua saxini ndo ti cunixain ñaan cha cuu cha cua samanindo, soco cuni yu cha cua coo ca yahvindo iti nuun ra Ndioo. 18 Cha iyo vahivitin. Cha yaha cuhva cha iyo vahayu, ta vaha xaan cuni yu, vati chaha raEpafrodito cha ni samani ndo chihinyu. Taqui xaan savaha ndo, ta vahaxaan samani ndo. Cusii ini ra Ndioocha ni savaha ndo chacan. 19 Cuacuhva xaan ra Ndioo ndihi cha cuacuni ñuhun ndo, vati iyo ndihi cuiicha vaha chihin ra cuenda ra CristoJesuu. 20 Na cua sacahnu yo chi raNdioo sutu yo ndihi ni quivi ndihi nitiempu. Na cua cuu chi tacan ni.

Tachi ra Paulu iin tuhun na cumi chiñivi can

21 Cua cati ndo chi ndihi ñivi ra Je-sucristo ti tachi yu iin tuhun na cumichi ñi. Tachi ndihi ra yani yo iyo ihyaiin tuhun na cumi chi ndo. 22 Ndihiñivi Ndioo iyo ihya tachi iin tuhun nacumi chi ndo. Tachi tahan ñivi satiñuchi ra chahnu César ra cuu tiñu cahnuxaan can iin tuhun na cumi chi ndo.

23 Na cua savaha ra chahnu Jesu-cristo tu manini chihin ndo. Na cuacuu chi tacan ni.

Page 321: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU COLOSENSE 1:1-2 318 TUTU COLOSENSE 1:19

TUTU CHA NI TAA RACHAHNU PAULU CHIÑIVI NDIOO IYO ÑUUNCOLOSA

Taa ra Paulu tutu ya chi ñivi Ndiooiyo ñuun Colosa

1-2Yuhu ra Paulu taa tutu ya chihinndo, ta tatun ra Jesucristo cui, vatitacan cuni ra Ndioo. Yuhu chi raTimoteo yani yo tachi ndi tutu yachihin ndihi ndioho, ta ñivi Ndioo iyoñuunColosa cuu ndo. Yani yo chi ndo,vati chinu ini ndo chi ra Cristo. Nacua savaha ra Ndioo sutu yo tumaninichihin ndo, ta na cua cuhva ra cha cuacoo taxin anima ndo.

Cahan ra Paulu chi ra Ndioo cuendañivi Ndioo can

3 Ndihi ni quivi cahan ndahvi ndichi ra Ndioo cuenda ndo. Tacanni chaha ndi iin tiahvi ndioo chi raNdioo sutu yo chi ra chahnu Jesu-cristo. 4Chaha ndi iin tiahvi ndioo chira, vati ni chini soho ndi ti cha chinuini ndo chi ra Cristo Jesuu, ta cha cunimani ndo chi ndihi ñivi ra. 5 Tacanni ndacu ndo, vati chinu ini ndo ticha cua coo vaha ndo chi ra Ndioo itisiqui andivi. Chacan cha ni chini sohondo nu quichi quivi, ta chini sohondo tuhun ndicha tuhun vaha. 6 Chaqueta tuhun can nuun ndo, ta tuvindo chinu ini chi chi cuhva cha chinuini ñivi chi raNdioo nini cahnuñuhunñuñivi, ta savaha ndo cha vaha. Chacuahan ndutuvi ñi, ta ndacu ñi chavaha. Ta ni cuhva ndacu maan ndonda cua nda quivi xihna cuii cha nichini soho ndo, ta chito ndo ti chaiyo ndicha tu manini chi ra Ndioo.7 Tacan ni cati ra Epafra chi ndo, tacuni xaan ndi chi ra. Satiñu tahanra tiñu ra Cristo, ta vaha xaan satiñura cuenda maan ndo. 8 Cha chaha racuenda chi ndi ti cha cuni mani xaanndo chi ndi cuhva cha ni chaha ra TatiNdioo chi ndo.

9Ña saña ndi cha cahan ndahvi ndichi ra Ndioo cuenda maan ndo ndacua nda quivi cha ni chini ndi xihnacuii ti cha chinu ini ndo. Cati ndi ti

na cua cuhva ra Tati Ndioo cha chinituni chi ndo, ta sa cua cutuni vahaini ndo, ta tacan ni cua coto vahando ñaan cha cuni ra Ndioo cha cuasavaha ndo. 10 Chacan cuu cha cuasavaha ndo cuhva cuni ra Ndioo, tacua cusii ini ra. Mani cha vaha cuasavaha ndo, ta cua nacoto vaha ca ndochi ra Ndioo. 11 Cua coo ca tu ndeeini chi ndo, vati iyo vaha xaan tu ndeeini chi ra Ndioo. Chacan cuu cha cuacundee ini ndo. Cua coo vii animando, ta cua cusii ini ndo. 12 Tacanni cua cuhva ndo tiahvi ndioo chi raNdioo sutu yo, vati chaha ra tu ndeeini chi ndo cha cua coo vaha tahanndo chi ra nu cua cundaca ñahan rachi ñivi ra. 13 Cha sacacu ra chi yo nuni chacoo yo chi ndavaha ni nu ndacañahan run cuihna chi yo, ta cua yahayo nu cua cundaca ñahan sehe ra, tacuni xaan ra chi sehe ra. 14Cha sacacura chi yo, ta cha sanaan ra cuati nisavaha yo.

Cha iyo vaha ñivi Ndioo chi ra Ndioo,vati ni chihi ra Cristo cuenda ñi

15 Ña ndehe yo chi ra Ndioo, sococuhva iyo ra iyo ra cuu sehe ra. Ñata tuvi ndihi cha iyo, ta nda ni tacancha iyo sehe ra. 16 Maan ra Cristocuu ra ni savaha ndihi cuii cha iyoiti siqui andivi ta ndihi cha iyo nuñuhun ñuñivi. Maan ra savaha ndihichandehe yo, ta savaha tahan randihica cha iyo―masi ña ndehe yo chichi. Savaha ra chi ra tatun Ndioocha ndaca ñahan iti siqui andivi, tasavaha tahan ra chi run cuihna chandaca ñahan nu ñuhun ñuñivi. Ndihicuii chacan ni savaha ra Jesucristocuhva cati ra Ndioo chi ra, ta cha iyochi cuenda maan ra cuu sehe Ndioo.17 Xihna ca cha iyo maan ra. Tacansa quetuvi ndihi cha iyo, ta maan rachaha tu ndee ini cha na coo vahañuhun ñuñivi. 18Maan ra cuu ra cuuxini, ta maan ra ndaca ñahan chi ñivira. [Maan ra chaha tu ndee ini chiñivi ra.] Maan ra cuu ra ni natacuxihna cuii nu iyo ñivi ndii. Chacancuu cha maan ra cuu ra cuu xini, tandaca ñahan ra chi ndihi cuii cha iyo.19 Tacan ni iyo ra, vati Ndioo ndicha

Page 322: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU COLOSENSE 1:20 319 TUTU COLOSENSE 2:12cuu ra. 20Ndumani ndico ra Ndioo chiñivi ñuñivi savaha ra cuu sehe ra, vatichati ra niñi ra, ta ni chihi ra nu cruu.Tacanni sandumani ndico ra chi ndihicuii cha iyo nu ñuhun ñuñivi ta ndihicha iyo iti siqui andivi cuhva ni cati raNdioo.

21 Nu ni quichi quivi ña mani cunindo chi ra Ndioo. Xaan xaan cunindo chi ra, ta savaha ndo ndavaha ni,22 ta vitin ni cuu tahan ra ñivi ñuñivi.Tacan ni sandumani ndico ra chi ndo,vati ni chihi ra. Chacan cuu cha cuacuu yaha ndo iti nuun ra Ndioo, tandoo ndoo cua coo anima ndo. Ñahnicuati cua coo chi ndo, ta ni ña cua cuutiso ñivi cuati chihin ndo. 23 Tacanni cua savaha ra, tu cua cuinu vahaini ndo chi ra, tu cua coo vaha ndochi ra, tu ña cua saxini ndo, tu ña cuasaña ndo tuhun vaha cha chinu inindo quivi chini soho ndo chi chi. Chachini soho ndihi ñivi ñuñivi tuhunvaha can, ta yuhu cati tuhun tahintuhun can.

Chaha ra Ndioo tiñu cha cua tindeera Paulu chi ñivi Ndioo

24 Vitin cusii ini yu, vati ndehi tundoho cuenda maan ndo. Cha nindehe ra Cristo tu ndoho. Chacan cuucha ndehe tahin tu ndoho cuenda ñivira, vati cua saquete ndihi tu ndohocha cumani chihin yu. 25 Satiñu tahintiñuNdioo, vatimaan ra ni chaha tiñucha cati tuhin chihin ndo. Chacancuu cha cati tuhun vahi tuhun Ndioo.26Nu quichi quivi ña ta coto ñivi ñaancha cuu tuhun vaha yoso cuhva iyo raNdioo, soco vitin cha quechaha chitoñivi Ndioo chi chi. 27 Chi ñivi ra cunira Ndioo sacoto ra ti taqui xaan tuhunya cha chinu ini ñivi cuu inga tucuñivi. Taqui xaan tuhun cha iyo raCristo chi ndo. Chacan cuu cha chitondo ti cua coo vaha ndo chi ra Ndioo.

28 Cati tuhun ndi yoso cuhva iyo raCristo. Chaha ndi cuenda chi ndihiñivi, ta chaha ndi cha chini tuni chiñi. Tacan ni sanahan ndi chi ñi, vaticuni ndi cha cua quee vaha ndihi ñivicuenda ra Cristo. 29 Chacan cuu chasatiñu xaan yu, ta sanini yu chi ndihicuii tu ndee ini cha chaha ra Cristochihin yu.

21Cuni yu cha cua coto ndo ti saxini

xain cuendamaanndo, ta saxini tahincha cuenda ñivi iyo ñuun Laodicea chiñivi ña ta nacoto chihin yu. 2 Cuniyu cha cua coo tu ndee ini chi ndo.Tacan ni cua coo inuun ndo, ta cuacuni mani ndo chi ñivi tahan ndo,ta cua coo ndicha cha chini tuni chindo. Chacan cuu cha cua coto vahando tuhun yoso cuhva iyo ra Cristo,vati nu ni quichi quivi ña chito ñiviñaan tuhun cuu chacan. 3Maan ra cuacuhva cha chini tuni chi ñivi, tu cuananducu ñi chi ra. 4 Chacan cati yu,vati ña cuni yu cha cua cuu sandahyuñahan ñivi chi ndo―masi vaha xaancahan ñi chi ndo. 5 Ndicha ti ña iyechi ndo, soco ni ñuhun ini yu chi ndo.Cusii ini yu, vati chite ti chinu ndichaini ndo chi ra Ndioo, ta vaha xaanchinu ini ndo chi ra.

6Na cua coo vahando chi ra chahnuJesucristo cuhva cha quechaha ndochinu ini ndo chi ra. 7 Tacan ni cuacoo ra chi ndo, ta cua cuhva ra tu ndeeini chi ndo, ta cua cuinu vaha ini ndochi ra cuhva ni cutuhva ndo. Tacan nicua cuhva xaan ndo tiahvi ndioo chira Ndioo.

Sanduchaa ra Cristo anima ñivi8 Cua saha vaha ndo cuenda, coto

cua sandahyu ñahan ñivi chi ndo,coto cua cati tuhun ñi cuhva saxiniñivi, ta ñahni yavi ndaa chi. Cati ñituhun cuhva saxini ñivi, ta sacahnuñi ndioo maan ñi. Ña sacahnu ñi chira Cristo. 9 Cua cumi ndo chi ndo,vatimaan ra cuuNdioo ndicha, ta ñiviñuñivi cuu tahan ra. 10 Iyo vaha ndo,vati iyo ra chi ndo. Maan ra cuu xinichi ndo, ta ndaca ñahan tahan ra chindihi ra tatun Ndioo chi ndihi runcuihna. 11 Iyo ndo cuenda ra Cristo.Cha ni nduchaa anima ndo cuenda raNdioo, vati cha ni saña ndo ndavahani savaha ndo, ta ra Cristo sanduchaaanima ndo. 12 Cha ni chanduta ndocuenda ra Cristo. Nuun xihna ndotichi nduta, ta chacan cuu sava ni tacua iin cha ni chihi tahan ndo chira. Tacan cuu, ta ni ndaa ndico ndoiti nuun nduta, ta chacan cuu savata cua iin cha ni natacu ndico ndo,

Page 323: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU COLOSENSE 2:13 320 TUTU COLOSENSE 3:10vati chinu ini ndo ti iyo tu ndee inichi ra Ndioo, ta maan ra cuu ra nichaha tu ndee ini chi ra Cristo, ta ninatacu ndico ra. 13 Nu quichi quiviñahni yavi ndaa ndo, vati ni savahando ndavaha ni. Ña ta cuni ndo chi raNdioo, [vati inga tucu ñivi cuu ndo].Vitin cha iyo vaha ndo chi ra Cristo,vati cha ni cucahnu ini ra ndihi cuatindo. 14 Ni chani ra tuhun cha cati ticua ndoyo ñuhun yo. Cha cua cutuniyo, vati ña sacuinu yo cuhva cati leychahnu can, soco sanaan ra Ndioochacan, vati ni chihi ra Cristo iti nucruu. 15 Tacan ni sandumasu ra chirun cuihna chi tahan run, ta ndehendihi ñivi cha ni chacoo tu ca nuunchi run, ta sacanaan ra Ndioo chi run.

Na cua nducu ñi cha vaha cuhva chaiyo iti siqui andivi

16 Na ña cua cati ñivi judío ti ñavaha cha chachi ndo ta ni ña vaha chachihi ndo. Ña cua cati ñi ti ña vahatu ña cua sacahnu ndo vico sacahnuñi cuiya ta cuiya a yoo ta yoo a vitata vita. 17 Ndihi chacan cuu sava tacua iin cuhva yoso cuhva cua coo itinuun, soco iin cha ndicha ndicha cuura Cristo. 18 Na ña cua cuu cati ñiviti ña vaha cuhva ndacu ndo. Vasi cuacati ñi vati sacahnu ñi chi ra tatunNdioo, ta cha iyo masu ini ñi. Cua catiñi ti cha cahan xaan ra Ndioo chi ñichi ñumahna. Vasi chacan cua cahanñi, soco ña chito ñi. Rai cuni ñi, vatisaxini ñi ndavaha ni, soco ñahni yavindaa ñi. 19Ña iyo vaha ñi chi ra Cristo,ta maan ra cuu xini, ta maan ra chahatu ndee ini chi ndihi ñivi ra. Chaha racha chini ñuhun ñi, ta sanduinuun rachi ñi. Tacanni sacuahnu raNdioo chiñivi ra.

20 Ña ndaca ñahan ca run cuihnaiyo ñuhun ñuñivi chi ndo, vati chaquihvi tahan ndo cuenda ra Cristo.Chacan cuu cha ña vaha cha chahando cha ndaca ñahan run chi ndocuhva chaha ñivi ñuñivi. Ña vaha chandacu ndo cuhva cati ñi, 21vati cati ñiti ña cua tiin yo chehe. Ña cua cachiyo chacan. Ña cua quihin yo inga,cati ñi. 22Ndihi chacan cua naan horacua savaha yo chi chi. Tacan ni iyo

ndo, ta ndacu ni ndo cuhva cati tuhunñivi. 23Tacanni ndacuñivi, vati saxiniñi ti cha nditi cuu chi. Saxini ñi titacan vaha cha sacahnu ñi chi Ndioo,ta saxini ñi ti tacan ni iyo masu ini ñi,ta saxini ñi ti vaha cha chacoo ica ñi,soco ñahni yavi ndaa chacan. Ña cuacundee casi chi cha ndacu yo cuhvacuni maan yo.

31 Cua savaha ndo cuhva cuni ra

Ndioo, vati cha iyo vaha ndo chi raCristo. Iyo ra Cristo chiyo ndahacuaha ra Ndioo, [vati iyo tu ndee inichi ra]. 2 Cua saxini ndo cha vahacuhva cuni ra Ndioo. Ña cua saxinindo cha ndavaha ni cuhva cuni ñiviñuñivi. 3 Tacan ni cua coo ndo, vatiña iyo ca ndo cuenda ñivi ñuñivi. Chaiyo vaha ndo chi ra Ndioo, vati chaiyo ndo chi ra Cristo. 4 Iyo yo chi raCristo. Nu cua quichi ndico ra, ta cuacoo tahan yo chi ra, ta cua cuu yo ñivicahnu xaan.

Cuhva iyo ñivi ndacu ndavaha ni, tacuhva iyo ñivi Ndioo

5 Cua saña ndo ndihi ndavaha nicha iyo nu ñuhun ñuñivi cha cua cunisavaha ndo. Ña cua coo ndo ndavahani chi tahan ndo inga chiyo. Ña cuasavaha ndo cha quini. Ña cua saxinindo cha ndavaha ni chi ñi ñahan. Ñacua cuni ndo savaha ndo ndavaha nican, ta ni ña cua cuni ndo ndatiñu iyochi inga ñivi. Tu tacan ni cua savahando, cua cuni ndo cha iyo chi ñivi, taña cua cuni ndo chi raNdioo. 6Chacancuu cha cua cuxaan ini ra Ndioo chiñivi ña tasoho chi ra, ta cua tachi tunira chi ñi. 7 Cuhva can ña ni tasohotahan ndo nu quichi quivi, 8 soco vitincua saña ndo ndihi ndavaha ni ya.Ña cua nduxaan ca ndo, ta ni ña cuasavaha ca ndo ndavaha ni. Ña cuacahan ca ndo ndavaha ni, ta ni ñacua cahan ca ndo cha quini. 9 Ñacua sandahyu ñahan ca ndo chi ñivi,vati cha saña ndo ndavaha ni cha nisavaha ndo nu quichi quivi. 10 Chani nduvaha anima ndo, ta ndacu ndocuhva ndacu ra Ndioo ra savaha chindo. Chacan cuu cha nacoto vaha ndo

Page 324: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU COLOSENSE 3:11 321 TUTU COLOSENSE 4:6chi ra. 11 Cha ni nduvaha anima yo.Chacan cuu cha ña cua saxini ca yondaa ñivi cuu yo, a ñivi judío cuu yo,a inga tucu ñivi cuu yo, a sacahnu yocostumbre chahnu, a ña sacahnu yochacan, a ñivi ñuun cuu yo, a ñivi siincuu yo, a satiñu cuatu yo, a sacanaanvaha yo, vati iyo yo nu nuna. Ña cuasaxini ca ndo chacan, soco cua saxinivaha ndo ti ra Cristo cuu xini, ta iyo rachi ndihi ñivi ra.

12 Cha ni nacachi ra Ndioo chi ndo,ta cuni xaan ra chihin ndo, ta iyo iindo. Chacan cuu cha cua savaha ndocha vaha. Cua coo tu ndahvi ini chindo, ta cua tindee ndo chi ñivi tahanndo. Cua coo masu ini ndo, ta cuacoo vii ndo chi ñivi, ta cua cundeeini ndo. 13 Tu cua cuni iin ñivi tahanyo cuati chi yo, cua cundee ini yo,ta cua cucahnu ini yo chi ñi. Cuacucahnu ini ndo chi ñivi tahan ndocuhva cha ni cucahnu ini ra chahnuCristo chi ndo. 14 Nini xaan ca cuacuni mani ndo chi tahan ndo. Tacanni cua cundee savaha ndo ndihi chavaha can, ta cua coo vaha ndo chi raNdioo. 15 Na cua cuhva ra Cristo chacua coo taxin anima ndo. Cua cutaxinanima ndo, vati tacan ni nacachi rachihin ndo. Chacan cuu cha cua cooinuun ndo chi ñivi tahan ndo, ta cuacuhva ndo tiahvi ndioo chi ra Ndioo.

16 Na cua tasoho vaha ndo tuhuncha cati tuhun ra Cristo, ta cua coocha chini tuni chi ndo. Tacan ni cuacati tuhun ndo chi ñivi tahan ndo,ta tacan ni cua sacuaha ndo chi ñi.Tacan ni cua cata ndo yaa Ndioo, tacua cuhva ndicha ndo tiahvi ndioo chira Ndioo. 17Ndihi cha cua savaha ndo,ndihi cha cua cahan ndo, cua savahando cuenda ra chahnu Jesuu. Maan racuu ra cua tindee, ta cua cuhva ndicotucu ndo iin tiahvi ndioo chi ra Ndioosutu yo.

Cuhva cua coo ñivi Ndioo chi ñivitahan ñi

18Ndioho ñi ñahan, cua tasoho ndochi ii ndo, vati tacan vaha cuenda rachahnu. 19Ndioho yani xaa, cua cunivaha ndo chi ñasihi ndo, ta ña cuacuxaan ini ndo chi ñi. 20 Ndioho ñicuati, cua tasoho ndo chi sutu ndo

chi sihi ndo ndihi cha cua cahan ñichihin ndo, vati tacan ni cua cusiiini ra chahnu Ndioo. 21 Ndioho ñivichahnu, ña cua cuhva xaan ndo tisihichi sehe ndo, coto ña cua cundee iniñi. 22 Ndioho ñivi cuu musu, cuatasoho ndo ndihi cha cua cahan chi-toho ndo cha iyo nu ñuhun ñuñivichi ndo. Ña vaha tu nu ni ndehe rachihin ndo satiñu vaha ndo, ta ingahora ña satiñu vaha ndo cuhva ndacuñivi, soco cua satiñu vaha ndicha ndondihi ni hora, vati sacahnu ndo chi rachahnu Ndioo. 23 Na cua satiñu vahando ñaan cha cuu cha cua savaha ndo,vati satiñu ndo cuenda ra chahnu,ta ña satiñu ndo cuenda ñivi ñuñivi.24 Cua satiñu vaha ndo, vati chito ndoti maan ra chahnu cua tiahvi chihinndo, ta maan ra chaha cha cua coovaha ndo chi ra nu cuahan quivi.Vitin satiñu ndo cuenda ra chahnuCristo. 25Tacan cati yu, vati cua nihinra ndacu ndavaha ni yahvi ra, vati cuatachi tuni ndicha ra Ndioo chi ra.

41 Ndioho ñivi cuu chitoho, cua coo

vaha ndo, ta cua coo vii ndo chi musundo, vati chito ndo ti iyo ra cuu chi-toho maan ndo iti siqui andivi.

2 Cua cahan ndahvi xaan ndo chira Ndioo, vati tacan ni cua cuhvaxaan ndo tiahvi ndioo chi ra. 3 Cuacahan ndo chi ra cuenda maan ndi.Cua cahan ndo ti na cua cuhva raNdioo cha cua cati tuhun tucu ndituhun ra. Cua cati tuhun ndi tuhunra Ndioo tuhun cha ña chito ñivi nuquichi quivi ti maan ra Cristo cuu rasanduvaha anima ñivi. Chacan cuucha indi yu ve caa vitin. 4 Cua cahanndahvi tahan ndo chi ra ti na cua cuucati cachin yu tuhun ra, vati iyo chacua cati tuhun nini xain tuhun ra.

5Na cua coo cha chini tuni chi ndo.Tacan ni cua coo vaha ndo chi ñivi ñachinu ini chi ra Ndioo, ta cua nducundo cuhva cha cua cati tuhun vahando chi ñi. 6Ndihi ni hora cua cahanvii ndo chi ñi, ta cua cahan vaha ndochi ñi. Chacan cuu cha cua coto ndoyoso cuhva cua cati ndico ndo chindihi ñivi.

Page 325: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU COLOSENSE 4:7 322 TUTU COLOSENSE 4:18Tachi ra Paulu ta ra iin tuhun na

cumi chi ñi7Cua cati ra Tíquico yani yo chi ndo

ndihi cha ni tahin, ta cuni xaan yo chira.

Satiñu tahan ra tiñu ra chahnu, tavaha xaan satiñu ra. 8 Tachi yu chira nu iyo ndo, vati tacan ni cua cotondo yoso cuhva iyo ndi, ta cua cuhvatahan ra tu ndee ini chi ndo. 9 Tachitahin chi ra Onésimo yani yo chi ra,ta ini ñuun ndo chi ra Onésimo can.Cuni tahan yu chi ra, ta chinu vaha inira chi ra Ndioo. Cua cati ra ta ra ndihicha ni chacoo ihya.

10 Tachi ra Aristarco iin tuhun nacumi chi ndo, ta iyo tahan ra chihinyu ve caa ya. Tachi tahan ra Macusachin ra Bernabé iin tuhun na cumichi ndo. Cha ni tachi yu tutu chindo, vati tu cha cua queta ra nu iyondo, cua quihin cuenda ndo chi ra.11 Tachi tahan ra Jesuu ra nani Justoiin tuhun na cumi chi ndo. Racan tara cuu ñivi judío cha quihvi cuendara Cristo, ta ñahni inga ca ñivi judíosatiñu tiñu Ndioo chi yuhu. Manimaan ni ra ta ra chaha tu ndee inichihin yu. 12 Tachi tahan ra Epafrara cuu tahan ndo iin tuhun na cumichi ndo, ta musu ra Cristo cuu tahanra. Ndihi ni quivi cahan ndahvi xaantahan ra chi ra Ndioo cuenda maanndo ti na cua coo vaha ndo chi Ndioo,ta na cua savaha ndo ndihi cha cuacuni ra Ndioo. 13 Yuhu cati ti nihinxaan satiñu ra cuenda maan ndo, tanihin xaan satiñu tahan ra cuendañivi iyo ñuun Laodicea chi ñivi iyoñuun Hierápoli. 14 Tachi tahan raLuca yani yo ra cuu doctor iin tuhunna cumi chi ndo. Tacan ni tachi tahanra Dema iin tuhun na cumi chi ndo.

15 Cua cati ndo chi ra yani yo iyoñuun Laodicea chi ña Ninfa chi ndihiñivi Ndioo nducuiti vehe ña ti tachiyu iin tuhun na cumi chi ñi. 16 Cuasacuaha xihna ndo tutu ya chi tahanndo, ta sa cua tachi ndo chi chi chi ñiviNdioo iyo ñuun Laodicea, vati tacanna cua cuu sacuaha tahan ñi chi chi,ta cua sacuaha tahan ndo tutu cha nitachi yu chi ñican. 17 Cua cati ndo chi

ra Arquipo ti ña cua naan ini ra savahara tiñu chaha ra chahnu chihin ra, cuacati ndo chi ra.

18 Yuhu ra Paulu taa tuhun ya chana cumi chi ndo. Ña cua naan ini ndocua cahan ndahvi ndo chi ra Ndioocuenda yu, vati ni indi yu ve caa. Nacua coo tumanini chi ndo. Na cua cuuchi tacan ni.

Page 326: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU I TESALONICENSE 1:1 323 TUTU I TESALONICENSE 2:6

TUTU XIHNA CUII CHANI TAA RA CHAHNUPAULU CHI ÑIVI NDIOOIYO ÑUUN TESALONICA

Taa ra Paulu tutu ya chi ñivi Ndioo1 Yuhu ra Paulu chi ra Silvano chi

ra Timoteo taa tutu ya chihin ndo.Maan ndo cuu ñivi Ndioo iyo ñuunTesalónica, ta chi ra Ndioo sutu yo chira chahnu Jesucristo cuu ndo. Na cuacoo tu manini chihin ndo, ta na cuacoo vii anima ndo.

Ndehe ñivi cha chinu vaha ini ñivican chi ra Ndioo

2 Chaha ndi iin tiahvi ndioo chira Ndioo cuenda maan ndo ndihi niquivi, ta cahan ndahvi xaan ndi chi racuenda maan ndo. 3 Ña cua naan inindi cha satiñu vaha ndo, vati chinuvaha ini ndo chi ra Ndioo. Ña cuanaan ini ndi cha satiñu tahan ndo,vati cunimani ndo chi ñivi tahan ndo,ta ni ña cua naan ini ndi cha cundeeini ndo, vati ndatu vaha ndo nda cuanda quivi cua quichi ndico tucu raJesucristo. Ndihi chacan cahan ndichi ra Ndioo sutu yo. 4 Yani xaa,chaha ndi iin tiahvi ndioo chi ra, vatichito ndi ti cuni mani ra Ndioo chihinndo, ta cha ni nacachi ra chihin ndo.5 Chacan ni chito ndi, vati ni tasohondo tuhun vaha cha ni cati tuhun ndi.Ñavi cha cati tuhun ni ndi chi ndo,soco cha ni chacoo tahan tu ndee inichi ndi, ta tindee ra Tati Ndioo chindi, ta chito vaha xaan ndi ti chandicha cuu chi. Tacan ni chito ndoyoso cuhva ni chacoo ndi chi ndo, vatitacan ni savaha ndi cuendamaanndo.

6Chacoondo cuhvani chacoomaanndi cuhva ni chacoo ra chahnu, vatini ndehe xaan tahan ndo tu ndoho.Ndehe ndo tu ndoho, vati cha chinuini ndo tuhun Ndioo, soco cusii inindo ni savaha ra Tati Ndioo. 7 Chacancuu cha ni ndehe ndihi ñivi Ndiooiyo ñuhun Macedonia yoso cuhva iyondo, ta ta ni cuhva ni ndehe tahanñivi iyo ñuhun Acaya. 8 Cha ni chinisoho ñivi tuhun Ndioo. Chini soho ñi,vati chaha ñivi cuenda yoso cuhva iyo

maan ndo. Ñavi ñuhun Macedonia nita ni ñavi ñuhun Acaya ni, soco ninicahnu ni cati tuhun ñivi yoso cuhvachinu ini ndo chi ra Ndioo. Chacancuu cha ña nini ca cha cua cati tuhunmaan ndi tican. 9 Suvi ñi cati tuhunñi yoso cuhva quihin cuenda ndo chindi, ta cati tuhun tahan ñi yoso cuhvani saña ihni ndo ita niñu ni sacahnundo, ta chinu ini ndo chi ra Ndioo.Chacan cuu cha satiñu ndo cuenda raNdioo ndito Ndioo ndicha, 10 ta ndatundo nda cua nda quivi cua quichi raJesuu sehe ra iti siqui andivi. Nitindee ra Ndioo chi ra Jesuu, ta ninatacu ndico ra nu iyo ñivi ndii, tasuvi ra Jesuu cuu ra cua sacacu chi yonu cua tachi tuni ra Ndioo chi ñivi nucuahan quivi.

2Tiñu savaha ra Paulu ñuun

Tesalónica can1Ndiohoyani xaa, ndioho chito ndo

ti cha iyo yavi ndaa cha ni quichi ndinu iyo ndo. 2Nu quichi quivi ni ndehexaan ndi tu ndoho, ta cani ñivi chi ndiñuun Filipo cuhva ni chito ndo, socoña yuhvi ndi cati tuhun ndi tuhunvaha yoso cuhva iyo ra Ndioo ñuunndo. Chacan ni savaha ndi cuendara Ndioo ra sacahnu yo, ta ndehe nditu ndoho savaha ñivi. 3 Ña vata ndicha cati tuhun ndi chihin ndo, ta niña sanahan ndi cha ndavaha ni chihinndo, ta ni ña sandahyu ñahan ndichihin ndo. 4 Cati ra Ndioo ti cha iyovaha ndi, ta cua cati tuhun ndi tuhunvaha. Tacan ni cati tuhun ndi, ta cuacusii ini ra Ndioo chi ndi, ta maan raNdioo cuu ra cua ndehe a vaha yo a ñavaha yo. Ña nducu ndi cuhva cha cuacusii ini ñivi chi ndi. 5Chito vaha ndoti ña tuhva ndi savixin ñahan ndi chindo, ta chito tahan ndo ti ña cuni ndicha cuu chachi ñivi. Tacan ni chitotahan ra Ndioo. 6 Ña nducu ndi chacua sacahnu ñivi chi ndi. Ña nducundi cha cua sacahnumaan ndo chihinndi, ta ni ña cuni ndi cha cua sacahnuinga ñivi chi ndi. Cha cuu tava tiñundi chihin ndo, vati cha ni chaha raCristo ndatu chi ndi, soco ña cuni ndi

Page 327: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU I TESALONICENSE 2:7 324 TUTU I TESALONICENSE 3:5sanini ndi chihin ndo. 7Vii xaan cumindi chihin ndo cuhva cumi iin ñahanchi sehe ña, 8 ta cundahvi ini ndichihin ndo. Chacan cuu cha cuni catituhun tahan ndi tuhun Ndioo tuhunvaha chi ndo, soco ñavi chacan ni.Satiñu xaan ndi cuenda ndo, vati cunimani xaan ndi chihin ndo. 9Yani xaa,ni ñuhun ini ndo yoso cuhva ni satiñundi. Nihin xaan satiñu ndi. Nduvinduvi satiñu ndi, ta niñu niñu satiñutahan ndi. Tacan ni satiñu ndi, vati ñacuni ndi cuhva ndi tu ndoho chi ndo.Tacan ni cati tuhun ndi tuhun Ndioochi ndo.

10 Cha chito ndo ti vaha xaan nichacoondi nu iyo ndo. Ni chacoo cuitivaha ndi chihin ndo, ta ñivi Ndioo cuundo. Ñahni ni iin ndavaha ni savahandi. Chacan ni chito tahan ra Ndioo.11 Chito ndo ti chaha ndi tu ndee inichi ndo cuhva chaha iin rai tu ndeeini chi sehe ra. Ta ni cuhva chitondo ti savaha ndi cha cusii ini ndo,ta chito tahan ndo ti cati tuhun xaanndi 12 cha na cua coo vaha ndo chi raNdioo cuhva cunimaan ra, tamaan raNdioo cuu ra nacachi chihin ndo. Catira ti na cua yaha ndo nu cua cundacañahan ra nu iyo ndatu chi ra.

13Ndihi ni quivi chaha ndi iin tiahvindioo chi ra Ndioo, vati cha ni tasohondo tuhun Ndioo tuhun cati tuhunndi. Ñavi tuhun ñivi cuu chi, vatindicha ndicha tuhun Ndioo cuu chi,ta chacan ni chinu ini ndo chi chi.Tacan ni savaha ñivi Ndioo cuhva catituhun ra. 14 Yani xaa, ni chacoo ndocuhva ni chacoo ñivi Ndioo iyo ñuhunJudea cuenda ra Cristo, vati ni ndehendo tu ndoho cuhva ni ndehe maanñi tu ndoho. Ñivi ñuun ndo savaha tundoho chihin ndo, ta ta ni cuhva ñiviñuun maan ñi ñivi judío can savahatu ndoho chi ñi. 15 Suvi ñivi judíocan ni chahni chi ra chahnu Jesuu,ta ni chahni tahan ñi chi ra ni cahancuenda ra Ndioo iti chata. Suvi ni ñivican sacunu chi ndi, ta ña savaha ñicha cua cusii ini ra Ndioo, vati cunicani tahan ñi chi ndihi ñivi. 16 Ñachaha ñi cha cua cati tuhun ndi chiñivi cuu inga tucu ñivi, ta cua cuinuini ñi chi ra Ndioo. Tacan ni savahañivi judío can ndihi cuii ndavaha ni

cha iyo, soco cua tachi tuni ra Ndioochi ñi nu cuahan quivi.

Cuni ndatuhun tucu ra Paulu chi ñiviiyo ñuun Tesalónica can

17 Yani xaa, cha iyo quivi ña ndeheca ndi chihin ndo. Ndicha cha ñandehe ndi chihin ndo, soco ni ñuhunini ndi chihin ndo. Chacan cuu chacuni xaan ca ndi ndehe tucu ndi chi-hin ndo. 18 Chacan cuu cha cunicuhun ndi nu iyo ndo. Yuhu cunicuhin nu iyo ndo ndihi ni quivi, socoña chaha run Satanaa. 19 Chito ndiñacu ndatu ndi nda cua nda cuaquichi ndico tucu ra chahnu Jesuu.Chito ndi ñacu cua cusii ini ndi, tachito ndi ñacu cua ndurai ndi. Tacancua coo ndi cha cuenda maan ndo,20 vati maan ndo cua savaha cha cuacuu ndi rai cahnu iti nuun ra Ndioo,ta maan ndo cua savaha cha cua cusiiini ndi.

31 Queta quivi ña ni cuu ca cundee

ini ndi cha ña chito ndi yoso cuhva iyondo. Chacan cuu cha saxini ndi ti cuandoo mani yu ñuun Atena, 2 ta tachindi chi ra yani yo Timoteo iti nuun iyondo. Satiñu tahan ra tiñu Ndioo, tacati tuhun tahan ra tuhun vaha yosocuhva iyo ra Cristo. Tachi ndi chihinra, vati cuni ndi na cua cuhva ra tundee ini chi ndo. Cuni ndi na cuacahan vii ra chi ndo, ta cua cuinu vahaini ndo chi ra Ndioo. 3Cuni ndi na cuacoo tu ndee ini chi ndo. Chacan cuucha ña cua ndoyo ñuhun ni iin ndocha cua ndehe ndo tu ndoho. Chitomaan ndo ti cha cua coo tu ndoho chiyo, 4 vati nu quichi quivi cati ndi titacan ni cua ndehe yo tu ndoho, ta niiyo ndi chihin ndo. Chito ndo ti tacanni chacoo chi chihin ndo. 5 Tacancuu, ta queta quivi ña cundee ca yu.Chacan cuu cha ni tachi yu tiñu chindo. Tachi yu tiñu, vati cuni cote ani chinu ini ndo chi ra Ndioo. Tachiyu tiñu, coto cua sandoyo ñuhun runcuihna chi ndo. Tu tacan cua cuu chi,ñahni yavi ndaa cha ni satiñu xaanndi chihin ndo, [saxini yu].

Page 328: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU I TESALONICENSE 3:6 325 TUTU I TESALONICENSE 4:146Vitin cha ni quichi ndico ra Timo-

teo nuun iyo ndi, ta chaha ra cuendayoso cuhva chinu ini ndo chi raNdioo.Chaha tahan ra cuenda yoso cuhvacuni mani ndo chi ndihi ñivi, ta chahatahan ra cuenda ti ni ñuhun ini ndochi ndi, ta cuni mani ndo chi ndi. Catira ti cuni xaan ndo ndehe ndo chi-hin ndi cuhva cuni ndehe ndi chihinmaan ndo. 7 Chacan cuu cha cundeeini ndi, yani xaa. Cundee ini ndi ndihitu ndoho ni ndehe ndi, vati ni chinuini ndo chi ra Ndioo. 8 Vitin cha iyovaha ndi, tu cua cundee ini ndo chacuenda ra chahnu. 9 Chaha xaan ndiiin tiahvi ndioo chi ra Ndioo. Chahandi tiahvi ndioo cha cuenda maanndo, ta chaha ndi tiahvi ndioo, vaticusii ini ndi iti nuun ra Ndioo savahando. 10Niñu cahanndi chi raNdioo, tanduvi cahan tahan ndi chi ra. Cati nditi na cua ndehe tucu ndi chihin ndo,ta cati ndi ti na cua tindee ndi ñaancha cumani chihin ndo, ta cua cuinuvaha ca ini ndo chi ra Ndioo.

11Na cua tindee raNdioo sutu yo, tacua cundee cuhun ndi nuun iyo ndo.Na cua tindee tahan ra chahnu Jesuu.12 Na cua savaha ra chahnu cha cuacuni mani xaan ca ndo chi ñivi tahanndo. Na cua cuni mani xaan ca ndochi ndihi ñivi cuhva cha cunimani ndichihin ndo. 13 Chacan cuu cha cuacuhva ra tu ndee ini chi ndo, ta ñahnicuati cua coo chi ndo. Tacan ni cuacoo vaha ndo iti nuun ra Ndioo sutuyo. Tacanni cua coondo quivi cha cuaquichi ndico ra chahnu Jesuu chi ñivira.

4Cuhva cua cusii ini ra Ndioo

1Yani xaa, vitin cahan ndahvi xaanndi chihin ndo cuenda ra chahnu Je-suu, vati na cua coo vaha xaan ca ndochi ra cuhva iyo ndo vitin. Vitin iyovaha ndo cuhva cati ndi chi ndo. Nuquichi quivi chaha ndi cuenda yosocuhva cua savaha ndo, ta cati ndi yosocuhva cua cusii ini ra Ndioo chi ndo.

2 Chito ndo ñaan tuhun cati tuhunndi chihin ndo, vati maan ra Jesuucati tacan ni. 3 Maan ra Ndioo cunicha cua coo ii ndo. Cuni ra cha ñacua coo ndo ndavaha ni chi tahan ndo

inga chiyo. 4 Cuni ra cha cua cotondo yoso cuhva cua quihin cuendavaha ndo chi ñasihi ndo. Tacan ni cuacoo vaha ndo chi ña, ta cua sacahnundicha ndo chi ña. 5Ña cuni ra Ndioocha cua savaha ndo ndavaha ni chi ñacuhva ndacu inga ñivi, ta ña nacoto ñichi ra Ndioo. 6 Ña cuni ra Ndioo chacua sandahyu ñahan ndo chi tahanndo, ta ni ña cuni ra cha cua savahando cuati chi tahan ndo. Ña cuni raNdioo chacan, vati cua tachi tuni rachi ñivi cuenda ndihi chacan. Chacanni cati tuhun ndi chihin ndo nu quichiquivi. 7 Cati tuhun ra Ndioo ti cuacoo vaha yo chi ra, ta ña cuni ra chacua savaha yo cuati. 8 Tu ña cuatasoho ñivi tuhun ya, ña cua tasohoñi chi ra Ndioo, ta ña vaha cha tacan,vati maan ra cuu ra cati ti cua coo raTati Ndioo chi ndo. Tuhun Ndioo cuutuhun ya. Ñavi tuhun ñivi cuu chi.

9 Ña chini ñuhun ndo cha cua catindi ti cua cuni mani ndo chi ñivitahan ndo. Ña chini ñuhun ndochacan, vati maan ra Ndioo cuu rasanahan chihin ndo. Chacan cuu chacuni mani ndo chi ñivi tahan ndo.10Ndicha ndicha ti cuni mani ndo chindihi tahan yo iyo nini cahnu ñuhunMacedonia. Yani xaa, cati tuhunndi tina cua cuni mani ca ndo chi ñi. 11Catituhun tahan ndi ti na cua coo taxinndo, ta na ña cua saxini ndo ñaan tiñuiyo chi ñivi. Na cua satiñu vaha ndocuhva ni cati tuhun ndi chihin ndo.12 Tacan ni cua coo vaha ndo chi ñiviña chinu ini chi ra Ndioo, ta ñahni chacua cuni ñuhun ndo.

Cua quichi ndico tucu ra chahnu13 Yani xaa, cuni ndi cha cua coto

ndo yoso cuhva iyo ñivi Ndioo chani chihi. Cuni ndi cha cua coto ndochacan, vati tacan ni ña cua coo tucuihya ini chi ndo cuhva iyo tu cuihyaini chi inga ñivi, ta ñican chito ñiti ña cua coo vaha ñi chi ra Ndioo.14 Chito yo ti cua cuhva ra Ndioo tundee ini chi ndihi ñivi ra Jesuu ñivicha ni chihi, ta sa cua natacu ndico ñi.Chito yo ti chacan cuu chi, vati chinuini yo ti cha ni chihi ra Jesuu, ta ninatacu ndico ra.

Page 329: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU I TESALONICENSE 4:15 326 TUTU I TESALONICENSE 5:2115 Chacan ni cati ndi chihin ndo,

vati tacan ni cati ra chahnu. Cati nditi nu cua quichi ndico ra chahnu, tani vii iyo ndito yo, ña cua yaha xihnayo iti siqui andivi. 16 Cua tava tiñura Ndioo chi ra tatun ra, ta cua canachaa ra tatun chahnu ra, ta cua tivira tatun Ndioo cutu ra. Tacan ni cuacoo chi, ta cua quichi nuun ndico rachahnu Cristo iti siqui, ta xihna cuiicua natacu ndico ñivi ra Cristo ñivicha ni chihi. 17 Tacan ni cua cuu, tacua cuhun tahan yo cuu ñivi ni ndito.Icaa ni cua cuhun yo chi ñivi cha nichihi. Tichi vico cua cuhun yo, ta icaani cua satahan yo chi ra chahnu itisiqui can. Tacan ni cua coo yo chi rachahnundihi ni quivi ndihi ni tiempu.18 Na cua cati ndo tuhun ya chi ñivitahan yo, vati tacan ni cua cuhva ndotu ndee ini chi ndihi ñi.

51 Yani xaa, ña chini ñuhun ndo

cha cua taa ndi tuhun yoso cuhvacua coo chi nu cuahan quivi, 2 vaticha chito vaha ndo ti ña cua coto yoñaan hora cua quichi ndico tucu rachahnu cuhva ña chito yo ñaan horacua quichi run cuu ñasuhu. 3 Cua catiñivi ti cha iyo vaha yo, cha iyo vii yo,ta quii xaan cua ndehe ñivi tu ndohocuhvaquii xaanni quichi tu ndoho chiñi ñahan hora cha cua cacu sehe ñi.Ña cua cuu cacu ñivi chi tu ndoho can.4 Ndioho yani xaa, na ña cua savahaca ndo ndavaha ni. Chacan cuu chacua cuatu vaha ndo ñaan hora cuaquichi ndico tucu ra chahnu, ta ña cuanduiyo ndo quivi cua quichi ra cuhvacua nduiyo run ñasuhu, [tu cua tiintiñu chi run]. 5 Ndihi ndo cuu seheNdioo, ta ndacu ndo cha vaha. Ñaviñivi ndacu ndavaha ni cuu yo. 6Na ñacua ndusucha yo cuhva iyo sucha ingañivi, soco na cua saha yo cuenda yosocuhva iyo yo. Na cua cucumi vahayo chi yo. 7 Iyo ñivi savaha ndavahani, ta cha cuaa savaha ñi ndavaha nican. Iyo ñi chihi ndixi, ta cha cuaachihi ñi ndixi can. 8 Cha iyo maan yocuenda chinucahni. Chacan cuu chana cua cucumi vaha yo chi yo, vati ñivi

Ndioo cuu yo. Na cua cuinu vaha iniyo chi raNdioo, ta na cua cunimani yochi ñivi tahan yo. Na cua cuatu vahayo chi ra Jesuu, [ta tacan ni cua cacuyo nu cua ndoyo ñuhun ñivi ndacundavaha ni]. 9 Cati ra Ndioo ti ña cuatachi tuni ra chi yo. Cati ra ti cua cacuyo, vati tacan ni cua savaha ra chahnuJesucristo. 10 Maan ra Jesuu ni chihicha cuenda maan yo, ta chacan cuucha cua cacu yo. Vasi cua coo nditoyo, vasi cua cuvi yo, soco cua coo vahayo chimaan ra icaa ni quivi cua quichira. 11Chacan cuu cha yu cati ti na cuacuhva ndo tu ndee ini chi ñivi tahanndo. Na cua tindee ndo chi tahan ndocuhva tindee ndo vitin.

Chaha ra Paulu cha chini tuni chi ñiviNdioo can

12 Yani xaa, cahan ndahvi ndi chi-hin ndo ti na cua sacahnu ndo chi rasatiñu cuenda ra chahnu nu iyo ndo.Cua sacahnu ndo chi ra tindee chihinndo cuenda ra chahnu, ta cua sacahnundo chi ra sanahan chi ndo cuenda rachahnu. 13Na cua sacahnu vaha xaanndo chi ra, ta na cua cuni mani ndochi ra, vati satiñu ra tiñu Ndioo. Nacua coo vii ndo chi ñivi tahan ndo.

14 Yani xaa, cati tuhun ndi ti nacua cuhva ndo cha chini tuni chi ñivisucha. Na cua cuhva ndo tu ndee inichi ñivi saxini suhva, ta na cua tindeendo chi ñivi ña cundee ini. Na cuacundee ini ndo chi ndihi ñivi.

15Na cua saha ndo cuenda, coto cuandico coo ndo savaha ndo ndavahani chi ñivi savaha ndavaha ni chi-hin maan ndo. Na cua nducu ndocuhva cha cua savaha ndo cha vahachi tahan ndo, ta ta ni cuhva na cuasavaha ndo chi ndihi ñivi.

16 Na cua cusii ini ndo ndihi niquivi. 17 Ini cuhva na cua cahan ndochi ra Ndioo. 18 Na cua cuhva ndoiin tiahvi ndioo chi ra Ndioo cuendandihi cha cua tahan ndo. Tacan nicua savaha ndo, vati tacan ni cuni raNdioo, ta cua tindee tahan ra CristoJesuu chi ndo.

19Naña cua casi ndo cha cua savahara Tati Ndioo chi ndo. 20 Na ña cuacati ndo ti ña vaha tuhun cha cahanñivi cuenda ra Ndioo. 21Na cua ndehe

Page 330: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU I TESALONICENSE 5:22 327 TUTU I TESALONICENSE 5:28ndo ndihi cha ndacu ñivi a vaha a ñavaha chi, ta na cua savaha ndo ñaancha cuu cha vaha. 22Na ña cua savahando ni iin ndavaha ni.

23 Na cua savaha ra Ndioo cha cuacoo ii anima ndo, ta maan ra cuura sanduvii anima yo. Na cua cumivaha raNdioo chimaanndo chi animando. Na cua coo vaha ndo, ta na ñacua savaha ndo ndavaha ni nda cuanda quivi cua quichi ndico ra chahnuJesucristo. 24 Ni nacachi ra chihinndo, ta cua savaha ra cuhva ni cati ra,vati cha ndicha ra.

Sacahnu ra Paulu chi ñivi can25 Yani xaa, cua cati ndo chi ra

Ndioo ti na cua tindee ra chihin ndi.26 Na cua cati ndo chi ndihi ñivi

tahan yo ti tachi yu iin tuhun na cumichi ñi.

27 Cati tuhin chihin ndo cuenda rachahnu ti na cua sacuaha ndo tutu yachi ndihi ra yani yo chi ndihi ñi tahanyo.

28 Na cua savaha ra chahnu Jesu-cristo tu manini chihin ndo. Na cuacuu chi tacan ni.

Page 331: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU II TESALONICENSE 1:1 328 TUTU II TESALONICENSE 2:3

TUTU UVI CHA NI TAARA CHAHNU PAULU CHIÑIVI NDIOO IYO ÑUUNTESALONICA

Taa ra Paulu ta ra tutu ya chi ñiviNdioo iyo ñuun Tesalónica

1 Yuhu ra Paulu chi ra Silvano chira Timoteo taa tutu ya chihin ndo, tamaan ndo cuu ñivi Ndioo iyo ñuunTesalónica. Chinu ini ndo chi raNdioosutu yo chi ra chahnu Jesucristo. 2Nacua savaha ra Ndioo sutu yo tumaninichihin ndo, ta na cua savaha ra chacua coo vii anima ndo. Ta ni cuhvana cua savaha tahan ra chahnu Jesu-cristo chihin ndo.

Cua tachi tuni ra Ndioo chi ñivisavaha ndavaha ni quivi cua quichi ndicotucu ra Cristo

3 Yani xaa, iyo cha cua cuhva ndiiin tiahvi ndioo chi ra Ndioo cuendamaan ndo ndihi ni quivi. Tacan nivaha, vati vaha xaan ca chinu ini ndochi ra Ndioo, ta cuni mani xaan cata iin ta iin ndo chi ñivi tahan ndo.4Chacan cuu cha chaha vaha xaan ndicuenda chi ñivi Ndioo, vati cundeeini ndo tu ndoho ni ndehe ndo, ta nichinu vaha ini ndo chi ra Ndioo nuni tahan ndo tu ndoho. 5 Chacan cuucha ndehe ñivi cha rai cuiti vaha cuura Ndioo, ta cua cuñuhun ini ra yosocuhva iyo ndo nda cua nda cua quetaquivi cua cutuni ñivi. Ndehe xaanndotu ndoho vitin. [Chacan cuu cha chitora Ndioo ti cha iyo vaha ndo,] ta cuacuu yaha ndo nu cua cundaca ñahanra Ndioo chi ñivi ra.

6 Cuiti vaha ndicha iyo ra Ndioo.Chacan cuu cha cua queta quivi cuacuhva ra tu ndoho chi ñivi chaha tundoho chi maan ndo vitin. 7 Cuacuhva ra cha cua cacu ndo nu iyo ndochi tu ndoho, ta cua coo vaha ndo chimaan ra cuhva cua sacacu tahan rachi maan ndi. Tacan ni cua savahara nda cua nda quivi cua quichi ndicora chahnu Jesuu. Iti siqui andivi cuaquichi nuun ra chi ra tatun Ndioo, taiyo tu ndee ini chi ra ta ra. Cua cayu

ñuhun nu cua quichi ra ta ra, 8 ta cuatachi tuni ra chi ñivi ña nacoto chi raNdioo. Ta ni cuhva cua tachi tuni rachi ñivi ña tasoho tuhun vaha cha catituhun ra chahnu Jesuu. 9 Cua cutunindicha ñi, vati ndihi ni quivi ña cuacuu quee ñi nu cua ndoyo ñuhun ñi.Cua quee ndaa ñi nu iyo ra chahnu,ta ña cua cuu ca yaha ñi nu iyo vahara nu iyo tu ndee ini ra. 10 Tacan nicua tahanñi quivi cua quichi ra, ta cuasacahnu ñivi ra chi ra, vati vaha xaaniyo ñivi ra. Ndihi ñivi chinu ini chi racua cati ti cahnu xaan rai cuu ra, vativaha xaan iyo ñivi chinu ini chi ra, tatacan ni cua coomaan ndo, vati chinuini ndo cha ni cahan ndi.

11 Chacan cuu cha cahan ndi chi raNdioo ndihi ni quivi, ta cuenda maanndo cahan ndi. Chacan cuu cha catindi ti na cua savaha ra cha cua coovaha ndo, vati ni nacachi ra chihinndo. Cati ndi ti na cua cuni ndosavaha ndo cha vaha, vati chaha ra tundee ini chihin ndo. Tacan cuu, ta cuasatiñu tahan ndo tiñu ra, vati chinuvaha ini ndo chihin ra. 12 Chacan cuucha cua savaha ndo cha cua sacahnundihi ñivi chi ra chahnu Jesuu. Tacanni cua savaha tahan maan ra, vati cuacuu tahanmaan ndo ñivi cahnu xaan,vati iyo tu manini chi ra Ndioo chi rachahnu Jesucristo.

2Iyo iin rai cua savaha ndavaha ni

1 Yani xaa, chaha ndi cuenda chindo yoso cuhva cua quichi ndico tucura chahnu Jesucristo, ta chaha ndicuenda yoso cuhva cua nducuiti yochi ra. 2 Chacan cati tuhun ndi chi-hin ndo, vati ña cuni ndi cha cuaquechaha saxini ndo, ta ni ña cunindi cha cua tichaha ndo ni suhva. Tucua cahan iin ñivi cahan cuenda raNdioo chihin ndo, ta cua cati ñi ticha quichi ra chahnu, ña cua saxinixaan ndo ti cha ni quichi ra. Tu cuacati tuhun cachin ñivi chi ndo ti chaquichi ra, ña cua tichaha ndo. Tu cuatachi ñivi tutu chi ndo, ta cua cati ñi timaan ndi tachi chi chi, ña cua tichahando, vati ña ta queta quivi cua cutuniñivi. 3Ña cua cuhva ndo cha cua nihin

Page 332: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU II TESALONICENSE 2:4 329 TUTU II TESALONICENSE 3:4ñivi cuhva cha cua sandahyuñahanñichihin ndo. Ña cua cuhva ndo chacan,vati xihna cuii cua saña ñivi cha chinuini ñi chi ra Ndioo, ta cua ndehe ñiviyoo rai cuu run ndacu ndavaha ni.Maan run cuu run cua ndoyo ñuhuncuenda ra Ndioo. 4 Cua cuni canitahan run chi ndihi ndioo chi ndihi itaniñu cha iyo nu ñuhun ñuñivi. [Cuacati run ti ñavi ndioo ndicha cuu raNdioo, soco maan run―cahnu xaanndioo cuu run.] Chacan cuu cha cuaquihvi tahan run tichi ve ñuhun raNdioo, ta cua cati run ti Ndioo cuurun. [Tacan, ta sa cua queta quivi cuaquichi ra chahnu.]

5 Chite ti ni ñuhun ini ndo tuhuncha cati tuhin chihin ndo quivi chachahin nu iyo ndo, vati tacan ni chahicuenda chi ndo. 6 Vitin chito ndoñacu ni nducuee run. Chacan cuu chacua ndehe ñivi chi run cha cua quetaquivi ni tiso ra Ndioo. 7 Ña chito yoyoso cuhva iyo run ndacu ndavahani can. Cha cuahan sandoyo ñuhunrun, soco ña ta cuu vaha sandoyoñuhun run nda cua nda cua quetaquivi cua cuhva ra ni chasi nuun runvitin. 8Tacan cuu, ta sa cua ndeheñiviyoo run cuu run ndacu ndavaha ni.Maan ra chahnu Jesuu cua cahni chirun, vati cua tivi ra tati ra nuun run.Cua cahni ra chi run quivi cua quichira, ta cua ndehe ndico tucu ñivi chira. 9 Cua savaha run Satanaa cha cuaquichi rucan, ta cua coo tu ndee inichi run. Vata run, vati cua savaha runcuhva cahnu xaan, ta cua nduiyo ñivi.Tacan cuu, ta cua saxini ñivi ti Ndioocuu run, soco ña ndicha. 10 Chi ndihicuii cuhva cua sandahyu ñahan runchi ñican, ta cua ndoyo ñuhun ñi, vatiña chinu ini ñi cha ndicha. Chacancuu cha ña cua cacu ñi nu iyo ñi chitu ndoho. 11 Chacan cuu cha chahara Ndioo cha cua sandahyu ñahan runchi ñi. Chacan cuu cha chinu ini ñicha vata. 12 Tacan ni cua cutuni ndihiñican, vati ña tasoho ñi cha ndicha, tacusii ini ñi cha ndacu ñi ndavaha ni.

Nacachi ra Ndioo chi ñivi, ta sandu-vaha ra anima ñi

13 Yani xaa, iyo cha cua cuhva ndiiin tiahvi ndioo chi ra Ndioo cuendamaan ndo, ta cuni xaan ra Ndioo chi-hin ndo. Ndihi ni quivi chaha nditiahvi ndioo chi ra, vati ña ta que-tuvi ñuhun ñuñivi, ta ni nacachi raNdioo chihin ndo. Chacan cuu chasanduvaha ra anima ndo, ta chaha raTati Ndioo cha iyo ii ndo, ta chinu inindo cha ndicha. Tacan ni nduvahaanima ndo. 14 Cati tuhun ndi tuhunvaha chihin ndo. Tacan ni nacachi raNdioo chi ndo, ta savaha ra chahnuJesucristo cha ñivi cahnu xaan cuacuu ndo.

15 Yani xaa, na cua cundee ini ndo,ta na cua sacuinu ndo ndihi tuhuncha ni sanahan ndi chihin ndo. Cuasacuinu ndo tuhun ni cati tuhun ndichihin ndo, ta cua sacuinu ndo tuhunni taa ndi chihin ndo nu tutu. 16-17Nacua savaha ra chahnu Jesucristo chacua cusii ini ndo. Na cua cuhva ratu ndee ini chi ndo, ta cua satiñuvahando, ta cua cahanvahaxaanndo.Na cua savaha tahan ra Ndioo sutuyo chacan chi yo, ta maan ra cuu racuni mani chi yo. Maan ra cuu rasanduvii anima yo ndihi ni quivi ndihini tiempu, ta maan ra chaha cha cuacuatu vaha yo chi ra Jesucristo, vatiiyo xaan tu manini chi ra.

3Na cua cahan ñivi can chi ra Ndioo

cuenda ra Paulu ta ra1 Yani xaa, na cua cahan ndo chi

ra Ndioo cuenda ndiuhu. Na cua catindo ti na cua tasohoñivi tuhunNdioo,ta na cua cuinu ini ñi cuhva chinuini maan ndo. 2 Na cua cati tahanndo ti cua cacu ndi nu iyo ñivi ndacundavaha ni nu iyo ñivi ndacu cuati chindi. Tacan ni cua cati ndo, vati ñachinu ini ndihi ñivi can chi ra Cristo.3 Iyo cha cua cuinu ini ndo chi raNdioo. Maan ra cua cuhva tu ndee inichi ndo, ta maan ra cua cumi chi ndo.Tacan ni ña cua savaha run cuihnandavaha ni chihin ndo. 4 Chito nditi ndacu ndo cuhva cati tuhun ndichihin ndo, ta chito ndi ti tacan nicua savaha ndo nu cuahan quivi. Ñatichaha ndi, vati tacan ni cua savaha

Page 333: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU II TESALONICENSE 3:5 330 TUTU II TESALONICENSE 3:18ra chahnu chi ndo. 5Na cua tindee rachahnu chi ndo, ta cua cuni mani ndochi ra cuhva cuni mani ra chihin ndo.Tacan ni cua cundee ini ndo cuhvacha ni cundee ini ra Cristo.

Iyo cha cua satiñu ñivi Ndioo6 Yani xaa, cati tuhun ndi ti ña cua

coo ndo chi ra yani yo icaa ni, tu chasucha cuni ra, tu ña cua sacahnu ratuhun cuhva cati tuhun ndi chihinndo, vati tacan ni cati ra chahnu Je-sucristo. 7 Maan ndo chito ti iyo chacua savaha ndo cuhva ni savahamaanndi. Ña sucha ndi satiñu ndi cha iyondi chihin ndo. 8 Sata ndi cha chachindi, ta nduvi ta niñu satiñu ndi. Nihinxaan satiñu ndi, vati ña cuni ndi tisondi tu ndoho chi ndo. 9 Iyo ndatu chacua sacachi ndo chihin ndi, soco ñacuni ndi tacan. Cuni sanahan ndi iincuhva chi ndo. Chacan cuu cha cuacuu savaha ndo cuhva ni savahamaanndi. 10Quivi cha ni iyo ndi chihin ndocati tuhun ndi. Cati tuhun ndi ti tuiyo ñivi, ta ña cua satiñu ñi, ña cuacuu cachi ñi. 11 Tacan cati ndi, vatichini soho ndi ti iyo ñi tahan yo chicacuu ni ñi. Sucha cuni ñi, ta ña satiñuñi. Chica cuu ni ñi, ta ñahni ñaan tiñusavaha ñi. 12Chi ñican cati tuhun ndi.Cati ndi cuenda ra chahnu Jesucristoti cua coo taxin ñi, ta cua satiñu ñi.Tacan ni cua nihin ñi cha cua cachi ñi.

13 Ndioho yani xaa, na cua cundeeini ndo savaha ndo cha vaha. 14 Tuiyo ñivi tahan yo, ta ña cua tasohoñi cuhva cati tutu ya, cua saha ndocuenda chi ñi. Ña cua coo icaa ni cando chi ñican, vati tacan ni cua cootu ca nuun chi ñi. 15 Ña cua saxinindo ti ñivi xaan ini cuu ñi, soco cuacuhva ndo cha chini tuni chi ñi cuhvachaha ndo cha chini tuni chihin iinñivi tahan ndo.

Cuandihi cati tuhun ra Paulu chi ñivican

16Na cua cuhva ra chahnu cha cuacoo vii anima ndo chi ndihi cuii cuhvandihi ni quivi, vati iyo vii maan ra. Nacua coo ra chahnu chi ndihi ndo.

17Yuhu ra Paulu tachi iin tuhun nacumi chihin ndo, ta yuhu cuu ra ni taatuhun nu cua ndihi tutu ya. Chacan

cuu iin seña cha main cuu ra tachitutu chi ndo, vati ndihi tutu tachi yusavahi chacan. Tacan ni taa yu. 18Nacua savaha ra chahnu Jesucristo tumanini chi ndihi ndo. Na cua cuu chitacan ni.

Page 334: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU I TIMOTEO 1:1 331 TUTU I TIMOTEO 1:16

TUTU XIHNA CUII CHANI TAA RA CHAHNUPAULU CHI RA TIMOTEOTaa ra Paulu tutu ya chi ra Timoteo

1Yuhu ra Paulu taa tutu ya chihun,yoho Timoteo, ta tatun ra Jesucristocui. Tacan ni cati tuhun ra Ndioo rasanduvaha anima yo, ta tacan ni catituhun tahan ra chahnu Jesucristo, tachi maan ra ndatu yo. 2 Maun cuusava ta cua iin sehi, vati chinu ndichaini cun cha ni cahin chihun cuenda raNdioo. Na cua savaha raNdioo sutu yotu manini chihun, ta na cua cundahviini ra chihun, ta na cua savaha ra chacua coo vii anima cun. Ta ni cuhvana cua savaha tahan ra chahnu CristoJesuu chihun.

Ña cua tasoho ra Timoteo tuhun vata3 Cati tuhin chihun ti na cua ndoo

nuun cun ñuun Efeso cuhva cha nicati yu nu ni chahin ñuhun Macedo-nia. Tacan cati yu, vati tacan ni cuacati tuhun cun ti ña cua cati tuhunñican inga tucu tuhun, vati iyo ñi―ñavaha ndacu ñi. 4Cua cati cun ti ña cuasaxini xaan ñi cuendu cahan ñivi, tani ña cua sacuaha xaan ñi yoso cuhvavachi tata ñi iti chata, coto cua yahacuhva cha cua sacuaha ñi chacan. Tucua savaha ñi tacan, cuaha xaan cuanducu tuhun ñivi, ta cua cahan yuhuxaan ñi. Tu tacan ni cua savaha ñi, ñacua cundee sanahan ñi iti Ndioo chiñivi, ta ni ña cua cuinu ini ñi chi raJesucristo.

5 Tacan ni cati tuhun yu, vati cuniyu cha cua cunimani ñi chi ñivi tahanñi. Cua cuni mani ñi chi tahan ñi, vatiña tuhva ñi savaha ñi cuati, ta vahaxaan saxini ñi, ta chinu ndicha ini ñichi ra Ndioo. 6 Iyo ñivi saña ñi chasacahnu ñi chi ra Ndioo, ta mani chandatuhun ni ñi cuni ñi, ta ñahni yavindaa cha tacan. 7 Tacan ni ndacu ñi,vati cuni ñi cuu ñimaestru cuenda leychahnu, soco ña nituni ini ñi ñaan chacahan ñi, ta ni ña nituni ini ñi ñaancha sacuaha ñi.

8Chito yo ti vahandicha iyo ley can,tu cua sacahnu yo chi chi cuhva cunira Ndioo. 9Chito yo ti ña chini ñuhunñivi iyo vaha chi chi. Tiso ra Ndiooley can cuenda ñivi ndacu ndavaha ni.Tiso ra chi chi cuenda ñivi ña tasoho.Tiso ra chi chi cuenda ñivi ña cunichi ra. Tiso ra chi chi cuenda ñivindacu cuati. Tacan ni tiso tahan rachi chi cuenda ñivi cahan ndavaha ni,cuenda ñivi chahni chi sutu ñi chi sihiñi, cuenda ñivi chahni chi inga ñivi.10 Tiso ra Ndioo ley can cuenda ñivisavaha ndavaha ni chi tahan ñi ingachiyo, cuenda ñivi putu, cuenda ñivisuhu chi ñivi tahan ñi, cuenda ñivivata, cuenda ñivi sandahyu ñahan, taiyo ca cha ndacu ñivi, ta ña chaha raNdioo. Chacan cuu cha tiso ra ley can.11 Ini tuhun cuu tuhun vaha cha catira Ndioo cahnu ndicha chihin yu, tatava tiñu ra chihin yu.

Chaha ra Paulu iin tiahvi ndioo chi raNdioo, vati cundahvi ini ra Ndioo chi ra

12 Chahi iin tiahvi ndioo chi rachahnu Jesucristo. Maan ra chahatu ndee ini chihin yu, vati saxini racha cua satiñu vaha ndiche cuenda ra.Chacan cuu cha chaha ra cha satiñui cuenda ra. 13 Nu quichi quivi catiyu ti savaha xaan ra Ndioo ndavahani, ta cani tahin chi ñivi ra, ta cahinndavaha ni chi ra. Tacan ni savahi,soco cundahvi ini ra chihin yu, vatiña ta cote ñaan cha cuu cha ni savahi,ta ni ña ta cuinu ini yu chihin ra.14 Cahnu xaan tu manini ni savaha rachahnu chihin yu, ta chaha ra cha nichinu ini yu chi ra, ta cunimani yu chiñivi cuhva cuni mani maan ra chihinñi.

15Ni quichi ra Cristo Jesuu ihya nuñuhun ñuñivi ya, vati cuni ra san-duvaha ra anima ndihi ñivi, vati iyocuati chi ndihi ñivi ñuñivi. Tuhunndicha cuu cha cati yu vitin, ta iyo chacua cuinu ini ndihi ñivi chi chi. Iyocuati chi ndihi ñivi, soco cahnu xaanca cuati ni savaha yu. 16 Chacan cuucha cundahvi ini ra Ndioo chihin yu.Chacan cuu cha cua coto ñivi ti iyoxaan tu ndee ini chi ra Jesucristo, vati

Page 335: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU I TIMOTEO 1:17 332 TUTU I TIMOTEO 2:15cundahvi ini ra chihin yu, ta cahnuxaan cuati ni savahi. Tacan ni cuacoto ñivi yoso cuhva iyo ra Jesucristo,ta cua cuinu ini ñi. Cua cuinu ini ñichi ra, ta cua coo ndito ñi chi ra icaani ndihi ni quivi ndihi ni tiempu. 17Nacua coto ndihi ñivi ti cahnu xaan raicuu ra Ndioo, ta na cua sacahnu ñi chira ndihi ni quivi. Maan ra cuu ra cuacundaca ñahan chi ñivi ndihi ni quivi,ta ña cua cuvi ra. Ña ndehe ñivi chi ra,ta iin tuhunni raNdioo cuu ra. Na cuacuu chi tacan ni.

18 Yoho Timoteo, cati tuhin chi-hun ti na cua satiñu vahun tiñu raNdioo cuhva cati ra ni cahan cuendara Ndioo nu quichi quivi, vati chacanni cati ra cha cua savahun. 19 Na cuacuinu vaha ini cun chi ra chahnu, tana cua saxini vahun. Iyo ñivi ña saxinivaha ñi, ta ndoyo ñuhun ñi, vati ñachinu ca ini ñi chi ra chahnu. 20Tacanni tahan ra Himeneo chi ra Lejandru,ta chaha cuenda yu chi ra ta ra chi runSatanaa. Chacan cuu cha cua nihinra ta ra cuhva, ta ña cua cahan ca randavaha ni chi ra Ndioo.

2Chaha ra Paulu cuenda yoso cuhva

cua cahan ra Timoteo chi ra Ndioo1Xihna cuii cati yu ti na cua cahun

chi raNdioo cuendandihi ñivi. Na cuandatuhun cun chi ra Ndioo. Na cuandaca cun tu manini chi ra. Na cuacuhvon tiahvi ndioo chi ra. Tacan nicua cahun chi ra. 2Nacua cahun chi racuenda ra cumi tiñu, ta na cua cahunchi ra cuenda ra ndaca ñahan chihinyo. Chacan cuu cha ña cua cuu cootu ndoho chi yo, ta cua coo vii yo chindihi ñivi. Tacan ni cua cuu sacahnuyo chi ra Ndioo, ta cua coo vaha yo chindihi cuii cha vaha chi yo. 3 Chacancuu cha vaha. Chacan cuu cha cuacusii ini ra Ndioo, tamaan ra cuu ra nisanduvaha anima yo. 4 Cuni ra Ndioocha cua nduvaha anima ndihi ñivi, tacuni ra cha cua coto vaha ndihi ñivicha ndicha ndicha. 5 Iin tuhun nira Ndioo iyo, ta iin tuhun ni rai cuura cahan chi ra Ndioo cuenda ñivi.Ra Jesucristo cuu ra, ta ñivi ñuñivini cuu tahan ra. 6 Chaha ra cha ni

chahni ñivi chi ra. Tacan ni chihi racuenda ndihi ñivi, vati cuni ra cha cuanduvaha anima ñi. Chacan chito ñivivitin tichi quivi ya ti cuhva cuni raNdioo cuu chi, vati cuni mani ra chindihi ñivi. 7 Chacan cuu cha chahara Ndioo tiñu chihin yu, ta cati tuhintuhun ra. Tatun ra Jesuu cui savahara Ndioo, vati cati ra ti cua sacuahi chiñivi cuu inga tucu ñivi. Tacan sa cuacuinu ini ñi cha ndicha. Yuhu cati chandicha, ta ña sandahyu ñahin chihun,vati tava tiñu ndicha ra Ndioo chihinyu.

8 Chacan cuu cha cati yu ti na cuacahan ra rai chi ra Ndioo. Na cuacahan ra chi ra ndihi nu iyo cuiti rave ñuhun, ta na cua coo cuiti vaha rachi anima ra. Tacan ña cua nduxaanca ra, ta ni ña cua cahan yuhu ca rachi ñivi tahan ra. 9Tacan ñi ñahan nacua cunami vaha ñi, vati tacan ña cuacoo tu ca nuun chi ñi. Na cua saxinivaha ñi. Na ña cua yaha cuhva chacua sandutaqui xaan ñi xini ñi. Ñacua nducu xaan ñi xuhun cuaan, ta niña cua nducu xaan ñi yuu vaha chacua ndutaqui ñi. Na ña cua nducu ñisahma yahvi xaan, 10 [vati ñavi chacuenda sahma ñi ndutaqui ñi cunira Ndioo]. Cua ndutaqui ñi, tu cuasavaha ñi cha vaha. Chacan ni cuasavaha ñi, tu cua sacahnu ndicha ñichi ra Ndioo. 11 Na cua coo taxin ñi,ta na cua tasoho ñi, vati tacan ni cuacutuhva ñi. 12Ña chahi ndatu cha cuasanahan ñi ñahan nu sacahnu ñivi chira Ndioo, ta ni ña chahi ndatu cha cuacundaca ñahan ñi chi ra rai. Na cuacoo taxin ñi, 13 vati ni savaha xihnara Ndioo chi ra Adán. Tacan cuu, tasavaha tahan ra chi ña Eva. 14Ñavi chira Adán sandahyuñahan run Satanaa,soco chimaanñaEva sandahyuñahanrun, ta tacan ni savahamaan ña cuati.15Chacan cuu cha ña cua cuu sanahanñi chi ra rai, soco cua sacuahnu ñi chisehe ñi. Tacan ni cua nduvaha animañi, tu cua cuinu ini ñi chi ra Ndioo,tu cua cuni mani ñi chi ndihi ñivi, tucua coo vaha ñi chi ii ñi, tu cua saxinivaha ñi. Tu tacan ni cua coo ñi, cuanduvaha anima ñi.

Page 336: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU I TIMOTEO 3:1 333 TUTU I TIMOTEO 4:33

Cuhva cua coo ra ndiso tiñu cuendara Ndioo

1Ndicha ndicha cuhva cati yu, vatitu iyo ra cua cuni ra cundaca ñahanra chi ñivi Ndioo, tiñu vaha xaan cuacuni ra. 2 Iyo cha ña tuhva ra savahandavaha ni, ta iin tuhun ni ñasihi raiyo chi ra. Iyo cha ña tuhva ra chihindixi. Iyo cha saxini vaha xaan ra.Iyo cha sacahnu ñivi chi ra. Iyo chaquihin cuenda vaha ra chi ñivi. Iyocha sacuaha vaha ra chi ñivi. 3 Iyocha ña tuhva ra coho ndixi. Iyo chaña tuhva ra caca cuu chi ndavaha ni.Iyo cha ña cani tahan ra chi ñivi. Iyocha iyo mani ra chi ñivi. Iyo cha ñacuni ra xuhun cha iyo chi ñivi. 4 Iyocha cati tuhun vaha ra chi ñivi ra, vatitacan ni cua tasoho sehe ra cha catituhun ra, ta cua sacahnu vaha ñi chiñivi. 5 Tu ña cua coto ra yoso cuhvacua cati tuhun vaha ra chi ñivi ra,ña cua cuu saha ra cuenda chi ñiviNdioo. 6 Iyo cha nducuaha quivi chani quihvi vaha ra cuenda ra Ndioo,coto cua ndurai ra, ta cua cutuni racuhva cutuni run cuihna. 7 Iyo cha ñacumani ra chi ñivi ña chinu ini chi raNdioo, coto cua coo tu ca nuun chi ra,ta cua sandoyo ñuhun run cuihna chira. [Tacan ni cua coo ra rai, tu cuacuni ra cha cua cuu ra tiñu cuenda raNdioo.]

Cuhva cua coo ra cua tindee chi ñiviNdioo

8 Ta ni cuhva cua coo ndihi ca racua tindee chi ñivi Ndioo. Iyo chasacahnu tahan ñivi chi ra. Iyo cha ñacuu ra rai uvi yaa. Iyo cha ña chihi randixi. Iyo cha ña suhu ra xuhun ñivi.9 Iyo cha saxini vaha ra. Chacan nichinu ini ra tuhun Ndioo tuhun ña tacoto yo nu quichi quivi, ta tuhun chanduvaha anima yo cuu chi, vati chinuini yo chi ra Ndioo. 10 Na cua ndehexihna cun a vaha satiñu ra tiñuNdioo.Tu cua satiñu vaha ra, tu ñahni chacua cumani ra, cua cuu satiñu ra tiñuNdioo. 11Tacan tucu cuenda ñasihi rata ra―iyo cha sacahnu ñivi chi ñi. Iyocha ña cahan ñi cuendu. Iyo cha ña

chihi ñi. Iyo cha satiñu vaha ñi tiñu.12 Ta ra tindee chi ñivi Ndioo iyo chacoo iin tuhun ni ñasihi ra chi ra. Iyocha cumi vaha ra chi sehe ra chi ndihiñivi ra. 13 Tu cua satiñu vaha ra tiñuNdioo, tu cua tindee vaha ra chi ñiviNdioo, cua cati ñivi ti rai vaha cuu ra,ta ña cua cuyuhvi ra ni suhva. Tacanni cua cuinu vaha ini ra chi ra Ndioo.

Vitin chito ñivi ñaan cha cuu chachinu ini ñi

14 Saxini yu ti yatin xaan cua cuhinnu iyo cun, soco tachi yu tutu yachihun, coto cua nducuei. 15 Chacancuu cha cua coto cun yoso cuhva cuacoo yo, vati ñivi Ndioo cuu yo. Chimaan ra Ndioo ndito cuu ndihi ñivira, ta ñivi maan ra cuu ñi sanahan chindihi ñivi yoso cuhva iyo cha ndichacha cati ra Ndioo. 16 Suvi ñi cuu ñichaha cuenda ti cha cahnu xaan cuucha sanahan ra Ndioo chi yo. Chasanahan ra yoso cuhva cua coo yocuenda ra Jesucristo ihya nu ñuhunñuñivi ya. Tacan cati yu, vatiNdehe ñivi chi ra Ndioo, vati quichi

ra Jesucristo ihya nu ñuhunñuñivi ya,

ta cati ra Tati Ndioo ti rai vaha ndichacuu ra.

Ndehe tahan ra tatun Ndioo chi raJesucristo,

ta chini soho ñivi cuu inga tucu ñiviyoso cuhva iyo ra.

Chinu ini ñivi ñuñivi chi ra,ta ndaa ra Jesucristo iti siqui andivi nu

ni nducahnu ra.4

Iyo ñivi cua saña cha chinu ini ñi chira Ndioo

1 Cati cachin ra Tati Ndioo ti nucuahan quivi iyo ñivi cua saña chachinu ini ñi chi ra Ndioo, vati cuatasoho ñi cha cahan run sandahyuñahan, ta cua tasoho ñi yoso cuhvacua cati run tati cuihna chi ñi. 2 Cuatasoho tahan ñi chi ñivi vata chi ñivisandahyu ñahan, ta ñican ña ndichañi, ta mani ndavaha ni saxini ñi. 3Ñachaha ñi cha cua tandaha tahan ñi,vati cuati cuu chi, cua cati ñi. Ta nicuhva cua cati ñi ti iyo cha ña cua cuu

Page 337: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU I TIMOTEO 4:4 334 TUTU I TIMOTEO 5:8cachi ñi cuñu, vati suvi ni cuati cuumaan chi. Yuhu cati ti ña vaha chacahan ñi, vati savaha maan ra Ndioondihi cha chachi yo, ta chaha ra chichi chi ndihi ñivi chinu ini chi ra chindihi ñivi chito cha ndicha. Chacancuu cha nini xaan cua cuhva yo tiahvindioo chi ra, 4vati vaha xaan iyo ndihicha savaha ra Ndioo. Tu cua cuhva yotiahvi ndioo chi ra, cua cuu cachi yondihi cha iyo. 5Tacan cati yu, vati catira Ndioo ti cha iyo vaha chi. Chacancuu cha cua cuhva yo tiahvi ndioo chira.

Cua satiñu vaha ra Timoteo cuendara Jesucristo

6Na cua sacoto cun tuhun ya chi rayani yo. Tacan ni cua satiñu vahuncuenda ra Jesucristo, vati cua cu cumivahun tuhun chihun cuhva iyo vahacha cati tuhin chihun, ta chinu vahaini cun chi ra Ndioo. 7Ña cua tasohuncuendu cahan ñivi ñuñivi, ta ni ña cuatasohun cuendu cahan ñi chahnu. Nacua nducu cun cuhva cha cua sacahnuvahun chi ra Ndioo. 8 Ndicha ti cuacoo vaha tu ndee ini chihin yo chasiqui yo, soco vaha xaan ca cua coo tundee ini chi yo cha cua sacahnu vahandicha yo chi ra Ndioo. Chacan cuuchi, vati vaha xaan cua coo yo vitintichi quivi ya, ta ta ni cuhva cua coovaha yo chi ra Ndioo quivi cua yaha yoiti nuun ra. 9 Iyo cha cua tasoho ndihiñivi tuhun can, vati tuhun ndicha cuuchi. 10 Chacan cuu cha satiñu xaanyo, ta ndehe xaan yo tu ndoho. Tacaniyo yo, vati chinu ini yo ti cua savahara Ndioo ndito cuhva cati ra. Tindeera chi ndihi ñivi, soco chi ñivi chinuini chi ra tindee ndicha ra, vati cuasacacu ra chi ñi nu iyo ñi chi tu ndoho.

11 Tuhun can cua cati tuhun cun.Chacan cua sacuahun chi ñivi. 12 Naña cua cati ñivi ti ña vahun, vati rativaa cuun. Na cua cati tuhun vahaxaun, ta na cua coo vahun chi ñivi.Na cua cuni mani cun chi ñivi tahun,ta na cua cuinu vaha ini cun chi raNdioo. Na ña cua savahun ni iin chandavaha ni. Tacan ni cua sanahunchi ñivi Ndioo yoso cuhva cua cooñi. 13 Chehe cuu cha cua savahun

nda cua nda quivi cua quichi yu. Cuasacuahun tutuNdioonunducuiti ñivi,ta cua cati tuhun vaha xaun chi ñiyoso cuhva cua coo ñi, ta cua san-ducachin vahun tuhun Ndioo chi ñi.14 Nu quichi quivi ni tiso ndaha randiso tiñu ve ñuhun chihun, ta chahara Ndioo tu ndee ini cha cua satiñucun tiñu ra. Ña cua naan ini cunchacan.

15 Na cua savahun cuhva cati raNdioo chihun, ta na cua satiñu vahuntiñu ra. Chacan cuu cha cua ndehendihi ñivi cha ni cutuhva cun. 16 Cuacu cumi vahun chihun, ta cua sahuncuenda ñaan tuhun cua sacuahun chiñi. Cua savahun cuhva cati tuhun cun,vati tu tacan ni cua savahun, cua cacucun, ta cua cacu tahan ñivi tasoho chacahun.

5Cuhva cua coo ra Timoteo chi ñivi

Ndioo1 Ña cua cahan yuhu cun chi ra

chahnu cuu yani yo, soco cua cahanvahun chi ra cuhva cahun chi sutucun. Cua cahan vaha tahun chi rativaa cuhva cahun chi yani cun. 2 Cuacahan vahun chi ñi chahnu cuhvacahun chi sihun. Ta ni cuhva cuacahan vahun chi ñi tivaa cuhva cahunchi cuhvon, ta ña cua savahun ni iinndavaha ni chi ñi.

3 Cua tindeun chi ñi ndahvi cha nichihi ii. 4 Tu iyo sehe ñi chi sehe yaniñi, na cua savaha ñi cuu sehe ñi chisehe yani ñi cuhva cuni ra Ndioo, tana cua tindee ñi chi sihi ñi chi ñiviñi. [Tacan ni cua tindee ndico ñi chiñi ndahvi tindee chi maan ñi, ta nichahnu ñi.] Na cua savaha ñi chacan,vati tacan ni cua cusii ini ra Ndioo.5 Iyo ñahan ndahvi ndicha cha maaniin tuhun ñi, vati ñahni ñivi ñi. Chinuini ñi ti cua tindee ra Ndioo chi ñi, tandihi ni hora chica ndahvi ñi chi raNdioo. Cahan ñi chi ra chinucahni, tacahan ñi chi ra cha cuaa. 6 Iyo inga ñindahvi ndacu ñi cuhva cuni maan ñi.Masi ni iyo ndito ñi, soco ñican cha nichihi ñi cuenda ra Ndioo. 7 Cua catituhun cun tuhun can. Chacan cuu chaña cua savaha ñi ndavaha ni, ta cuacati ñivi ti ñivi vaha cuu tahan ñi. 8Tu

Page 338: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU I TIMOTEO 5:9 335 TUTU I TIMOTEO 6:1ña cua tindee ndico ñivi chi ñivi ñi, ñavaha cua savaha ñi. Tu ña cua tindeeñi chi sutu ñi chi sihi ñi, ña vaha cuasavaha ñi, ta cua saña ñi tuhun Ndiootuhun chinu ini yo, ta cua cuu ñi savani ta cua ñivi ña chinu ini.

9Sivi ñi ndahvi cha chihi ii cua taunnu lista, vati cua tindeun chi ñi, tucha tehen iyo ñi. Cha queta ñi unixico cuiya ñi, ta iin tuhun ni ii ñi nichacoo chi ñi. 10 Iyo cha cati ñivi ti chandacu ñi cha vaha. Iyo cha sacuahnuvaha ñi chi sehe ñi. Iyo cha tindee ñichi ñivi quee iti cua cati tuhun tuhunNdioo. Iyo cha sacahnu ndicha ñi chiñivi Ndioo. Iyo cha tindee ñi chi ñivindehe tu ndoho. Iyo cha nducu ñicuhva cha savaha ñi ndihi cha vaha.

11 Tu ni tivaa ñi ndahvi can, ña cuataun sivi ñi nu lista can, [vati ña cuatindeun chi ñican]. Vasi cua quetaquivi cua cuni ñi coo ndico tucu ñi chira rai, ta ña cua cuni ca ñi satiñu ñichi ra Cristo, vati cua cuni ñi tandahatucu ñi. 12Tu chacan ni cua savaha ñi,cua cutuni ñi, vati cua saña ñi cha catixihna ñi ti cua savaha ñi. 13 Cha cuandusucha ñi, ta cua caca cuu ñi veheta vehe. Ñavi cha cua ndusucha ni ñi,soco cua cahan ñi cuendu. Cua cahanñi yoso ni iyo ñivi vehe ñi, ta ña vahacha cua cahan ñi tacan. 14 Yuhu catiti na cua tandaha ndico tucu ñi, ta nacua coo tahan sehe ñi. Na cua cumivaha ñi chi ii ñi chi sehe ñi. Chacancuu cha ña cua cuu cati ñivi cuni canitahan chi yo ti ña vaha ndacu ñi chatacan. 15 Tacan cati yu, vati iyo ñi chasaña ñi chi ra Ndioo, ta chica ñi chirun Satanaa.

16 Iyo cha cua tindee ñivi Ndioochi ñi ndahvi ndicha. Tu iyo ñivi ñindahvi can, nini xaan ca cua tindee ñichi ñi. Chacan cuu cha ña cua cuniñuhun ñi cha cua tindee ñivi Ndioochi ñi. Chacan cuu cha ñivi Ndioo cuacuu tindee chi ñivi ndahvi ndicha.

17 Iyo cha cua sacahnu vaha ndichañivi Ndioo chi ndihi ra ndaca ñahanchi ñi cuenda ra Ndioo, soco ninica cua sacahnu ñi chi ra cati tuhuntuhun Ndioo chi ra sacuaha chi ñi.Cua sacahnu ñi chi ra, ta cua tindeeñi chi ra. 18 Tacan cati yu, vati cati

tutu Ndioo ti ña cua casi yo yuhu risundiquin nu chañu ri trigu, vati cuacachi tahan ri suhva, cati chi. Iyo inganu cati ndico tutu Ndioo ti cua nihinñivi satiñu yahvi ñi.

19 Tu iin tuhun ni ñivi cua cati ticuati ndacu ra ndaca ñahan chi ñiviNdioo, ña cua tasohun cha cahan ñi.Iyo cha cua queta uvi uni ñivi catitacan, ta sa cua tasohun cha cahanñi. 20 Tu ña cua saña ra cha ndacura cuati, cua tachi tuni cun chi ra nuiyo cuiti ndihi ñivi Ndioo. Chacan cuucha cua cuyuhvi ñi. 21Yuhu cati tuhinchihun ti cua savahun cuhva cati yuchihun. Ini tuhun cua cati cun chindihi ñivi, ta ña cua saxini cun ndaaca ñivi cuu ñi. [Ini cuhva cua sacahnucun chi ndihi ñivi, ta inuun ni cuatachi tuni cun chi ndihi ñivi.] Chitora Ndioo cha tacan cati yu chihun,ta tacan ni chito tahan ra chahnuJesucristo chi ndihi ra ni nacachi raNdioo, ndihi ra cuu tatun ra. 22 Ñacua cuhva nahun tiñu chi ñivi, ta cuatiso ndahun chi ñi. Cua ndehe xihnacunyoso cuhva iyoñi, coto cua savahañi cuati, ta coto cua coo tahan cuatichihun. Cua cu cumi vahun chimaun,coto cua savahun ndavaha ni.

23 Ña cua coho con mani nduta,soco na cua coho tahun suhva vinuvixin, vati cuhvi tichi cun, ta iyo xaancuehe chihun.

24 Iyo ñivi savaha ñi cuati, ta yatinxaan chito ñivi ti tacan ni iyo ñi, tacua cutuni ñi. Iyo inga ñivi savahañi cuati, ta ña yatin chito nahan ñiviti cha tacan cuu chi, soco cua quetaquivi cua coto ndihi ñivi ti cha tacancuu chi, [ta cua cutuni tahan ñi]. 25Tani cuhva yatin xaan nihin yo cuhvacha iyo ñivi ndacu ñi cha vaha ndicha.Vasi ña chito ñivi ti cha tacan ni cuuchi, soco cua queta quivi cua cototahan ñi chacan. [Chacan cuu cha cuasaha vahun cuenda cha cua tachi tunicun chi ñivi.]

61 Ta ndihi ñivi cuu musu―na cua

sacahnu ndicha ñi chi ra cuu chitohoñi. Chacan cuu cha ña cua cuu cahanñivi ndavaha ni chi ra Ndioo, ta ni

Page 339: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU I TIMOTEO 6:2 336 TUTU I TIMOTEO 6:18ña cua cati ñi ti ña vaha tuhun ra.2 Vasi iyo ra cuu chitoho ñi―tahanñi chi ra cuenda ra Ndioo, soco ñacua saxini ñi ti ña cua sacahnu ca ñichi ra, vati tahan ñi chi ra. Iyo chacua satiñu vaha xaan ca ñi chi ra, vatichinu tahan ini ra chi ra Ndioo, tacuni mani tahan ñi chi ra. Cua coovaha ca ra, vati cua satiñumaan ñi chira. Tuhun can cua sacuahun chi ñi,ta cua cati tuhun xaun chi ñi, [yohoTimoteo].

Cua sacahnu ñivi Ndioo chi ra Ndioo,ta cua coo vii ñi chi ra

3 Tu cua sacuaha ñivi inga tuhun,tu ña cua tasoho ñi tuhun vaha tuhuncati tuhun ra chahnu Jesucristo, tu ñacua sacahnu ñi chi ra Ndioo, 4 rai xaancuni ñi. Ña chito ñi cha cahan ñi,ta ña vaha cuni xini ñi. Cuni cahanyuhu ñi, ta chica tuhun xaan ñi, vaticuni cani tahan ñi. Chacan cuu chaña vaha cuni ñi ndehe ñi cha iyo vahañivi tahan ñi. Cani tahan ñi chi tahanñi, ta cahan ñi ndavaha ni chi tahanñi, ta saxini ñi ti ña vaha ndacu tahanñi. 5 Cha ndoyo ñuhun ñi, ta ña chitoñi cha ndicha. Tacan ni cahan yuhuxaan ñi, ta ña vaha saxini ñi. Saxiniñi ti cua sacanaan ñi, tu cua coo ñisava ta cua iyo ñivi sacahnu chi raNdioo. 6 Cua coo vaha ndicha ñivi, tucua sacahnu ndicha ñi chi ra Ndioo,ta cua coo vii ñi chi ra. 7 Tacan cuuchi, vati quivi ni cacu yo―ñahni chandiso yo, ta ñahni cha cua cuhun chiyo quivi cua cuvi yo. 8 Tu cua nihinyo cha cua cachi yo, tu cua nihin yosahma yo, cua cusii ini yo. 9 Iyo ñivicuni cha cua coo xuhun ñi. Savaha ñindavaha ni, ta ndoyo ñuhun ñi. Ñachito ñi ndaa cha cuni ñi, ta quehnicava ñi tichi cha ndavaha ni. Chacancuu cha iyo tu ndoho chi ñi, ta ndoyoñuhun cuii ñi. 10Ndacu ñivi ndihi cuiindavaha ni, vati cuni ñi coo xuhun ñi.Cha ni chacoo ñivi tahan yo cha cuniñi coo xuhun ñi, ta chacan cuu chasaña ñi cha chinu ini ñi chi Ndioo, tavitin ndehe xaan ñi tu ndoho.

Cua satiñu vaha ra Timoteo cuendara Ndioo

11 Yoho Timoteo, ña cua savahuntacan, vati satiñu cun tiñu Ndioo. Nacua savahun cha vaha ndicha. Na cuasacahnu ndicha cun chi ra Ndioo, tana cua cuinu vaha ini cun chi ra. Nacua cuni mani cun chi tahun, ta nacua cundee ini cun, ta na cua coo viicun chi tahun. 12 Na cua cundee inicun, ta cua cuinu vaha ini cun chi raNdioo. Tacan sa cua coo ndito cunchi ra Ndioo ndihi ni quivi. Chacancuu cha ni nacachi ra Ndioo chihun,ta cati tuhun vaha xaunnuun iyo cuitiñivi nu quichi quivi, ta cati cun chi ñiyoso cuhva chinu vaha xaan ini cunchi ra Ndioo. 13 Chito maan ra Ndioocha cati yu chihun, ta maan ra cuu rachaha cha iyo ndito ndihi yo. Chitotahan ra Jesucristo, ta maan ra cuura cati tuhun vaha xaan chi ra PoncioPilato nu ni quichi quivi. 14 Chitora ta ra ti cha cati tuhin chihun, tacati tuhin ti na cua savahun cuhvacati tuhun ra Ndioo nda cua nda quivicua quichi ndico ra chahnu Jesucristo.Tacan ña cua cuu cati ñivi ti ña vahacha cati tuhun ra Ndioo. 15 Cua quetaxihna quivi cha ni tiso raNdioo, ta cuasavaha ra cha cuandehendicoñivi chira Jesuu. Maan ra Ndioo cusii ini ra,ta ini ra cuu ra ndaca ñahan chi ndihiñivi. Cahnu xaan rai cuu ra, ta ñahniiin ñivi cahnu cuhva maan ra. Cahnurai cuu ra ndiso tiñu ihya nu ñuhunñuñivi ya, soco cahnu xaan ca rai cuumaan ra, ta cahnu xaan tiñu cuu ra.16 Iin tuhun nimaan ra iyo ndito ndihini quivi ndihi ni tiempu. Ndichinxaan nu iyo ra, ta ña cuu quihvi ñiviñuñivi nu iyo ra, vati cahnu xaan raicuu ra. Ña ta ndehe ñivi ñuñivi chi ra,ta ni ña cua cuu. Na cua sacahnundihiñivi chi ra, ta na cua coo tu ndee inichi ra ndihi ni quivi. Na cua cuu chitacan ni.

17 Cua cati tuhun cun chi ñivi ricucha iyo nu ñuhun ñuñivi ya ti ña cuandurai ñi, ta ni ña cua saxini ñi ti iyoxuhunñi, vati ña cua ndoo chi. Na cuasaxini ñi cuenda ra Ndioo ndito, vatimaan ra chaha ndihi cha iyo chi yo.Chacan cuu cha cua cusii ini yo. 18Nacua savaha ñi ricu cha vaha. Mani chavaha cua savaha ñi. Na cua tindee ñi

Page 340: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU I TIMOTEO 6:19 337 TUTU I TIMOTEO 6:21chi ñivi tahan ñi, ta na cua samani ñichi ñivi tahan ñi. 19 Tacan ni cua coovaha ñi chi ra Ndioo nu cuahan quivi,ta chacan cuu cha cua coo ndito vahandicha ñi chi ra Ndioo.

Cha ndihi cati tuhun ra Paulu chi raTimoteo

20 Yoho Timoteo, na cua savahunndihi tuhun cha cati tuhin chihuncuenda ra Ndioo. Ña cua tasohuntuhun cahan ñivi, vati ñahni yavindaa chi. Cahan xaan ñi chi tahan ñi,ta saxini ñi ti chito xaan ñi, soco ñandicha ñi. 21 Tacan ni savaha ñi nuquichi quivi, ta chacan cuu cha chasaña ñi cha chinu ini ñi chi ra Ndioo.Na cua savaha ra Ndioo tu maninichihin ndo. Na cua cuu chi tacan ni.

Page 341: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU II TIMOTEO 1:1 338 TUTU II TIMOTEO 1:18

TUTU UVI CHA NI TAARA CHAHNU PAULU CHIRA TIMOTEOTaa ra Paulu tutu ya chi ra Timoteo

1Yuhu ra Paulu taa tutu ya chihun,yoho Timoteo, ta tatun ra Jesucristocui, vati tacan cuni ra Ndioo. Cati rati cua coo ndito ñivi ra chi ra CristoJesuu ndihi ni quivi ndihi ni tiempu.[Chacan cuu cha satiñu yu tiñu raNdioo.] 2 Cuni xain chihun, ta mauncuu sava ta cua iin sehi. Na cua savahara Ndioo sutu yo tu manini chihun.Na cua cundahvi ini ra chihun, ta nacua savaha ra cha cua coo vii animacun. Ta ni cuhva na cua savaha tahanra chahnu Jesucristo chihun.

Na cua cuhva ra Timoteo cuenda ticha iyo ra cuenda ra Cristo

3 Chahi iin tiahvi ndioo chi raNdioo, ta cahin chi ra cuenda cunnduvi ta niñu. Ndihi ni quivi cahinchi ra cuenda cun. Satiñu i tiñu Ndioocuhva ni satiñu ñivi yu tiñu ra nuquichi quivi, vati satiñu i tiñu ra, tañahni cha saxini yu. 4 Nduvi ta niñucuni xain ndehe ndico tuqui chihun,vati ni ñuhun ini yu ti chacu xaun,[ta ni saña tahan yo nu quichi quivi].Chacan cuu cha cua cusii ini tucu yu.5 Ni ñuhun ini yu ti chinu ndicha inicun chi ra Ndioo ndicha, vati chinuxihna ini ña Loida sihi chahnu cun.Tacan cuu, ta chinu tahan ini ña Eu-nice sihi cun, ta chite ti tacan ni chinutahan ini maun.

6Chacan cuu cha sacotondique chi-hun ti cua satiñu vahun tiñu Ndioo,vati maan ra savaha tu manini chi-hun, ta tiso ndi ndaha ndi chihun.7 Ña chaha ra Ndioo cha cua cuyuhviyo, soco chaha ra cha cua coo tundee ini chi yo, ta chaha ra cha cuacuni mani yo chi tahan yo, ta chahara cha chini tuni chi yo. 8 Ña cuacucahan nuun cun, ta cua cuhva cuncuenda yoso cuhva iyo ra chahnu. Ñacua cucahan nuun cun cha cuendayuhu, vati cha indi yu ve caa cuendamaan ra, soco cua cundee ini cun

cha cua ndehe tahun tu ndoho, vatichinu tahan ini cun tuhun Ndioo. Cuacundee ini cun, vati cua cuhva raNdioo tu ndee ini chihun. 9 Maan racuu ra sanduvaha anima yo, ta cati rati cua coo ii yo chihin ra. Sanduvahara anima yo, vati iyo xaan tu maninichi ra. Sanduvaha ra anima yo, vatitacan ni cuni ra. Ñavi ti cha ni savahayo cha vaha. Ña ta quetuvi ñuhunñuñivi ya, ta savaha ra tu manini chiyo, vati chi ra Cristo Jesuu cuu yo.10Ndihi chacan ni sacoto ra Ndioo chiyo vitin, vati cha ni quichi ra Jesu-cristo, ta maan ra cuu ra sanduvahaanima yo. Ña cua cuhva ca ra cha cuacuvi cuii yo cha cuenda maan ra, sococua savaha ra cha cua coo ndito yo chira, ta ña cua cuvi ca yo cuenda maanra, vati chinu ini yo tuhun vaha ra.

11 Savaha ra Ndioo cha ni cui tatunra Jesuu. Chacan cuu cha cati tuhunyu tuhun ra, ta sacuahi tuhun ra chiñivi cuu inga tucu ñivi. 12Chacan cuucha ndehi tu ndoho, soco ña cahannuin. Ña cahan nuin, vati nacote chira Jesucristo, ta chi maan ra chinu iniyu. Chite ti iyo tu ndee ini chi ra.Chacan cuu cha cumi vaha ra chihinyu nda cua nda quivi cua tachi tuni raNdioo chi ñivi.

13 Na cua savahun cha vaha cuhvacati tuhin chihun, ta tacan ni cuacuinu vaha ini cun chi ra Ndioo, tacua cuni mani cun chi ñivi, vati ñivira Cristo Jesuu cuun. 14 Na cuacumi vahun tuhun ndicha, ta na cuasavahun tiñu chaha ra Tati Ndioo chi-hun, vati iyo ra chihin yo.

15 Chito cun ti cha nacoo ihni ndihiñivi iyo ñuhun Asia chihin yu. Tacanni nacoo ihni tahan ra Figelo chi raHermógene chihin yu. 16Na cua cun-dahvi ini ra chahnu chi ñivi ra Onesí-foro, vati cuaha chaha chaha ra tundee ini chihin yu, ta ña cahan nuunra ndehe ra cha indi yu ve caa. 17 Sani queta ra ñuun Roma, ta nanducuxaan ra chihin yu, ta tacan ni nanihinra chihin yu. 18 Na cua cundahviini ra chahnu chi ra quivi cua tachituni ra chi ñivi. Vaha xaan ca chito

Page 342: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU II TIMOTEO 2:1 339 TUTU II TIMOTEO 2:22maun yoso cuhva ni tindee ra chihinyu ñuun Efeso.

2Cuhva iyo ra sandaru vaha cuenda ra

Cristo1 Sehu, na cua cundee ini cun, vati

iyo xaan tumanini chi ra Cristo Jesuu.2 Chito cun ndihi tuhun ni cati tuhinchihun, ta tuvi ñivi cuu ñi tasohotahan. Tuhun can cua sacuahun chiñivi, soco chi ñivi cua sacuaha ndichachi tahan ñi cua nducu cun.

3 Na cua cundee ini cun tu ndohocha cua ndehun cuenda ra Cristocuhva cundee ini ra sandaru vaha tundoho. 4 Ña tuhva ra sandaru satiñura inga tiñu. Ini tiñu sandaru nisatiñu ra, vati tacan sa cusii ini randaca ñahan chi ra. 5 Tacan ni tucura siqui―tu ña siqui vaha ra, ña cuacuu sacanaan ra. 6 Tacan ni tucu rasatiñu chi itu―iyo cha cua nihin rayahvi ra. [Tacan ni tucu maan yo―tucua satiñu vaha yo cuenda ra chahnu,cua coo vaha yo chi ra.] 7Na cua saxinivahun cha cati yu, vati cua cuhva rachahnu cha chini tuni chihun.

8 Ña cua naan ini cun chi ra Jesu-cristo. Ñivi ra David chi ra, ta natacundico ra tañu ñivi ndii, ta tuhun cancati tuhin. 9Ndehi tu ndoho, vati catituhin tuhun ra Jesuu. Chacan cuu chaindi yu ve caa ya cuhva indi ra savahandavaha ni. Yuhu indi ve caa, soco ñacuu casi ñivi tuhun Ndioo. 10Maan raNdioo cuu ra cha ni nacachi chi ñivi.Chacan cuu cha cundee ini yu, vaticuni yu cha cua sanduvaha tahan raCristo Jesuu anima ñi. Tacan ni cuacoo vaha ñi chi ra ndihi ni quivi.

11 Iyo cha cua cuinu ini yo tuhun ya,vati cha ndicha cuu chi.Tu cua cuvi tahan yo cuenda ra Cristo,cua coo ndito tahan yo chi ra.12 Tu cua cundee ini yo cha ndehe

tahan yo tu ndoho,cua cundaca ñahan tahan yo chi ra

icaa ni.Tu cua cati yo ti ña nacoto yo chi ra,ta ni cuhva cua cati ra ti ña nacoto ra

chihin yo.13 Tu ña cua cundee vaha ini yo,ña cua saña ra Ndioo chi yo,

vati ña cuu saña ra tuhun chani cahanra chi yo.

Cua satiñu vaha ra Timoteo cuendara Cristo

14 Cua sacoto ndico cun chi ñi yosocuhva cua coo ñi. Cua cati vahunchi ñi cuenda ra Ndioo ti ña cua ca-han yuhu ñi, vati ñahni yavi ndaachacan. Tu cua cahan yuhu ñi, cuandoyo ñuhun maan ñi, ta cua ndoyoñuhun tahan ñivi cua tasoho chi ñi.15Cuanducu cun cuhva cha cua satiñuvahun cuenda ra Ndioo, ta cua catituhun vahun tuhun ndicha. Tacan,ta cua quee vahun iti nuun ra Ndioo,ta ña cua cucahan nuun cun iti nuunra. 16Ña cua tasohun tuhun ndavahani cha cahan ñivi, vati ñahni yavindaa chi, ta ni cuni ca ñi savaha ñindavaha ni, vati tacan ni iyo ñi. 17 Tucua tasoho yo tuhun cahan ñi, cueecuee ni, ta cua ndoyo ñuhun yo cuhvani tahan ra Himeneo chi ra Fileto.18 Saña ra ta ra tuhun Ndioo tuhunndicha, ta cati ra ti ña cua natacundico ñivi ndii. Tacan ni iyo ñivi ñachinu ca ini chi ra Ndioo, vati tacanni cati ra. 19 Chaha ra Ndioo tu ndeeini chi ndihi ñivi chinu ini chi ra, vaticati tutu Ndioo ti nacoto ra chahnuchi ñivi ra. Iyo inga nu cati tutu rati ndihi ñivi ra chahnu Cristo―na cuasaña ñi cha ndacu ñi ndavaha ni, catira. [Chacan cuu cha chito yo ti iyo tundee ini chi ra.]

20 Vehe ñivi ricu iyo coho vaha, taiyo coho ndahvi. Iyo coho xuhuncuaan, ta iyo coho xuhun cuichin. Iyotahan coho yutun, ta iyo coho ñuhun.Chacunda yahvi cha cuu cha vaha,soco ñahni yavi ndaa cha ndahvi can.[Ñivi Ndioo cuu maan yo, ta maan yocuu sava ta cua coho can.] 21 Tu cuasaña yo ndavaha ni, cua cuu yo savata cua iin coho vaha. Tacan ni cuacunda yahvi yo, vati ndoo ndoo iyoanima yo, ta cua cuu cuhva ra chitohoyo tiñu chi yo, vati cha iyo vaha chacua savaha yo cha vaha.

22Na cua cu cumi cun chihun, cotocua cuni savahun ndavaha ni cuhvandacu ra tivaa. Na cua coo vahun chira Ndioo, ta na cua cuinu vaha ini cun

Page 343: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU II TIMOTEO 2:23 340 TUTU II TIMOTEO 3:17chi ra. Na cua cuni mani cun chi ñivitahun, ta na cua coo vii anima cun,vati tacan ni iyo ñivi cahan ndahvichi ra chahnu, ta ñahni ndavaha nisaxini ñi chi anima ñi. 23 Ña cuatasohun tuhun ndasi cha cahan xaanñivi tondo chi ñivi tahan ñi, vati tacanni cua quechaha cahan yuhu cun.24Ña cua cahan yuhu ñivi satiñu tiñuNdioo, soco cua coo masu ñi chi ndihiñivi, ta cua sacuaha ñi chi tahan ñi,ta cua cundee ini ñi. 25 Vii xaan cuacahan ndico ñi chi ñivi cuxaan ini chiñi. Vasi tacan ni cua tindee ra Ndioo,ta cua saña ihni ñivi cuati ndacu ñi,ta cua coto ñi cha ndicha. 26 Tacanni cua coto ñi ti sandahyu ñahan runcuihna chi ñi. Cua coto ñi ti cha ndacañahan run chi ñi, ta ndacu ñi cuhvacuni maan run.

3Cuhva cua coo ñivi quivi cua quichi

ndico ra Jesuu1 Chito cun ti nu cuahan quivi cua

coo tu ndoho, [ta ña ta quichi ndicora chahnu]. 2 Cua cuni ñivi suvi ni chimaan ñi. Mani xuhun ñi cua cuni ñi.Cua ndurai ñi. Cua cahan rai ñi. Cuacahan ñi ndavaha ni. Ña cua tasohoñi chi sutu ñi chi sihi ñi. Ña cua cuhvañi tiahvi ndioo. Ña cua sacahnu ñi chira Ndioo. 3 Ña cua cuni mani ñi chitahan ñi. Ña cua ndumani ca ñi. Cuacahan ñi ndavaha ni cuenda ñivi. Ñacua cundee ini ñi. Xaan cua cuni ñi.Ña cua cuni ñi cha vaha. 4 Cua xicotuhun ñi chi tahan ñi. Ña cua saxinivaha ñi. Rai xaan cua cuni ñi. Cuacuni ñimani cha cua cusii inimaan ñi,ta ña cua cuni ñi chi ra Ndioo. 5 Cuacati ñi ti sacahnu ñi chi ra Ndioo, socoña cua tasoho ñi tuhun cahan ra.

Ña cua coun chi ñican. 6 Iyo tahanñivi cua yaha ñi vehe ñi ñahan ñavaha iyo xini, vehe ñi ñahan ndacucuati, ta cua sandahyu ñahan ñi chiñi, vati cua savaha ñi ñahan can cuhvacuni maan ñi, ta cuaha xaan ca chandacu ñi. 7 Ndihi ni hora sacuahañi, soco ña cuu cutuhva ñi ñaan chacuu cha ndicha. 8 Ña tasoho ñi chandicha cuhva ña ni tasoho run Janechi run Jambre cha ni cahan raMoiseeiti chata. Ña vaha saxini ñi, vati cha

ndoyo ñuhun ñi, ta ni ña tuhva ñicuinu ini ñi chi ra Ndioo. 9 Ña cuacundee ñi sandahyu ñahan xaan ñi,vati cua coto ndihi ñivi ti ñahni yavindaa ñi cuhva ñahni yavi ndaa runtasi can run Jane chi run Jambre.

Cati tuhun ra Paulu inga tucu tuhunchi ra Timoteo

10 Yoho yani xaa, cha ni tasohuntuhun sacuahi chihun, ta cha ni nde-hun yoso cuhva ni iye. Cha chitocun cha savahi ndihi cha saxini yu,ta cha chito cun ti chinu ini yu chira Ndioo. Chito cun ti ña yatin iniyu, ta cuni mani yu chi ñivi tahan yo.Chito cun ti cundee ini yu. 11 Chitocun ti cani tahan ñivi chihin yu, tandehe xain tu ndoho. Chito cun ndihicha ni tahin ñuun Antioquía chi ñuunIconio chi ñuun Listra. Cundee iniyu cha ni savaha ñivi chihin yu, tasacacu ra chahnu chihin yu nu nichacoi chi tu ndoho. 12 Ndicha ti cuacoo tu ndoho chi ndihi ñivi iyo vahachi ra Cristo Jesuu, 13 ta cuaha xaanca ndavaha ni cua savaha ñivi ñuñivi.Cua savaha ñi ndavaha ni chi ndihiñivi, ta cua sandahyu ñahan ñi chi ñi.Mani cuendu cua cahan ñi chi tahanñi, ta cua sandahyu ñahan ndico ingañivi chihin ñi cahan cuendu can.

14 Yani xaa, na cua savahun cuhvacha ni cutuhva cun. Chacan cuu chachinu vaha ini cun, vati chito cun yoorai cuu ra sacuaha chihun. 15Ni luhucun, ta sacuahun tutu Ndioo. Chacancuu cha iyo cha chini tuni chihun,ta nduvaha anima cun, vati chinu inicun chi ra Cristo Jesuu. 16 Savahara Ndioo cha ni taa ñivi ndihi tutucha cuu tutu ra. Chacan cuu chavaha xaan chi cha sacuaha yo chi chi.Tacan ni cua sacuaha yo chi ñivi, tatacan ni cua sacoto yo chi ñivi, tuña vaha ndacu ñi. Tacan ni cua coocha chini tuni chi yo, ta tacan nicua coto yo ñaan cha cuu cha vahandicha. 17 Chacan cuu cha ñahni chacua cumani yo, ta ñivi Ndioo cuu yo.Cua cuu savaha yo ndihi cha cuu chavaha.

Page 344: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU II TIMOTEO 4:1 341 TUTU II TIMOTEO 4:224

1Maan ra Jesucristo cua tachi tunichi ndihi ñivi―ñivi ndito ta ñivi ndii.Cua quichi ndico tucu ra, ta cua cun-daca ñahan ra. Chito maan ra, tachito tahan ra Ndioo ti cati tuhunvaha xain chihun ti 2na cua cati tuhuncun tuhunNdioo, ta na cua cati tuhuncun chi chi ndihi ni hora, masi cuatasoho ñi, masi ña cua tasoho ñi. Nacua cati cachin cun chi ñivi ndacundavaha ni ti ña vaha ndacu ñi. Nacua cati cun chi ñi yoso cua savahañi cha vaha, ta na cua cuhva cun chachini tuni chi ñi. Cua cundee ini cunchi ñi, ta cua sacuaha vii cun chi ñi.3 Cua queta quivi cha ña cua tasohoñivi tuhun vaha. Cua nducu maanñi yoo rai cua sacuaha chi ñi cuhvacuni maan ñi, vati cua tasoho ñi ñaancha cuni maan ñi. 4 Ña cua tasohoca ñi cha ndicha, soco cua tasoho ñicuendu. 5 Ta yoho―na cua saxinivahun, ta na cua cundee ini cun tundoho cua ndehun. Na cua cati tuhunvahun tuhun Ndioo tuhun vaha, ta nacua satiñu vahun tiñu chaha ra Ndioochihun.

6 Cha cua cuvi yu cuenda ra Ndioo.Yatin xaan cua queta hora cua cuviyu, ta cua cuhin iti nuun ra Ndioo.7Cha ni satiñu vahi tiñu Ndioo, ta chaqueta vaha tiñu ra savahi. Ni chinuvaha ini yu chi ra chahnu. 8 Chacancuu cha cua coo vahi chi ra Ndioo, vaticha ni savahi cha vaha. Tacan ni cuasavaha ra chahnu cha vaha chihin yuquivi cua tachi tuni ra chi ñivi, ta ravaha ndicha cuu ra. Ñavi chi yuhuni cua savaha ra cha vaha, soco cuasavaha tahan ra cha vaha chi ndihiñivi ndatu vaha chi ra.

Cati tuhun ra Paulu tuhun vaha chira Timoteo

9Na cua sanumi cun. Na cua quichiyatin cun ihya nu iye, 10 vati cha ninacoo ihni ra Dema chihin yu, vaticuni ra cha iyo nu ñuhun ñuñivi ya.Cha cuahan ra iti ñuun Tesalónica, tara Crescente cha cuahan ra iti ñuhunGalacia, ta cuahan ra Tito iti ñuhunDalmacia. 11 Iin tuhun ni ra Lucaiyo chihin yu vitin. Cua cu quihunchi ra Macu, ta cua quichi tahan ra

chihun, vati tacan ni cua tindee tahanra chihin yu. 12Cha tava tiñu yu chi raTíquico, ta cuahan ra iti ñuun Efeso.13 Na cua quichi ndaca cun ticati yu,vati nacoi chi chi ñuun Troa. Vehera Carpo nacoi chi chi, ta cuni tahintutu yu cha iyo tican, soco nini xaanca cuni yu tutu ñiin.

14 Ra Lejandru ra satiñu chicaa―cha ni savaha ra cuaha xaanndavaha ni chihin yu. Chacan cuucha cua tachi tuni ra chahnu chi ra.15 Cua saha vahun cuenda chi ra, vaticuni xaan ra casi ra tuhun cati tuhunyo.

16 Cha ni yahi nuun ra cumi tiñucahnu. Cha xihna cuii cuu chacan,ta yoni tindee chihin yu. Ndihi ra ninacoo ihni ra chihin yu. Na cua cuc-ahnu ini ra Ndioo chi ra ta ra. 17Maanra chahnu cuu ra tindee chihin yu,ta chaha ra tu ndee ini chihin yu.Chacan cuu cha ni cundei cati tuhintuhun ra chi ñivi can. Ndihi ñi chinisoho, ta ñivi cuu inga tucu ñivi cuu ñi.Tacan cuu, ta sacacu ra chahnu chihinyu nu iye chi tu ndoho. 18 Cua sacacura chahnu chihin yu nu iyo ndihi cuiicha ndavaha ni, ta cua sanahan rachihin yu nu cua cundaca ñahan raiti siqui andivi. Na cua sacahnu ndihiñivi chi ra ndihi ni quivi ndihi nitiempu. Na cua cuu chi tacan ni.

Cha ndihi cati tuhun ra Paulu chi raTimoteo

19 Tachi yu iin tuhun na cumi chi-hun chi ña Priscila chi ra Aquila chiñivi ra Onesíforo. 20 Cha ndoo raErasto ñuun Corinto, ta cha nacoi chira Trófimo ñuun Mileto, ta cuhvi ra.21 Na cua sanumi cun, ta cua quichiyatin cun, vati cha yatin xaan cuacoo cha vichin. Tachi ra Eubulo iintuhun na cumi chihun, ta tachi tahanra Pudente chi ra Linu chi Claudia chindihi ra yani yo ta ra iin tuhun nacumi chihun.

22 Na cua coo ra chahnu Jesucristochihun. Na cua savaha ra tu maninichihin ndo. Na cua cuu chi tacan ni.

Page 345: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU TITO 1:1 342 TUTU TITO 1:16

TUTU CHA NI TAA RACHAHNU PAULU CHI RATITOTaa ra Paulu tutu ya chi ra Tito

1Yuhu ra Paulu taa tutu ya, tamusura Ndioo cui. Jesucristo cuu ra nitava tiñu chihin yu, vati cua tindeichi ñivi ra Ndioo. Tacan ni cua cuinuvaha xaan ini ñi chi ra, vati ni nacachira chihin ñi, ta cua coto vaha ñi chandicha. Cua coto ñi ti cha sacahnuñi chi ra Ndioo cuhva cuni maan ra.2Satiñu yu cuenda raNdioo, vati chiteti cha cua coo ndito yo chi ra Ndioondihi ni quivi ndihi ni tiempu. Cha-can ni cati ra Ndioo tiempu chahnucha ña ta quetuvi ñuhun ñuñivi ya,ta rai ndicha cuu ra. 3 Queta quivicha ni tiso ra, ta tava tiñu ra chi racati tuhun tuhun cua coo ndito yo chira. Tacan ni cati tuhun ra ti cua catituhun tahin tuhun can, ta maan racuu ra sanduvaha anima yo. 4Tai tutuya chihun, yoho Tito. Chinu tahanini maun chi ra Ndioo cuhva chinuini yu. Chacan cuu cha maun cuusava ta cua iin sehi, [vati chinu ini cuncuhva cati tuhin chihun]. Yuhu catiti na cua savaha ra Ndioo sutu yo tumanini chihun, ta na cua cundahvi inira chihun, ta na cua savaha ra cha cuacoo vii anima cun. Ta ni cuhva na cuasavaha tahan ra chahnu Jesucristo, tamaan ra cuu ra sanduvaha anima yo.

Cuhva cua satiñu ra Tito ñuhunCreta

5Ni nacoi chihun ñuhun Creta can,vati cuni yu cha cua tiso vahun tiñucha ni cumani. Cuni yu cha cuananducu cun chi ra cua cuu xini chiñivi Ndioo, ta cua cuhva cun tiñuchi ra. Chacan cua savahun ñuun tañuun. Tacan ni cati tuhin chihun.6 Cua nanducu cun chi ra ña tuhvasavaha ndavaha ni, ta iin tuhun niñasihi ra iyo chi ra. Iyo cha chinutahan ini sehe ra chi ra Ndioo, ta ñatuhva ñi savaha ñi ndavaha ni. Iyocha tasoho ñi chi sutu ñi chi sihi ñi,ta tacan ni ña cua cuu cati ñivi tindavaha ni savaha ñi. 7 Tacan ni cua

coo tahan ra cua sacuenda chi ñiviNdioo. Cua nanducu cun chi ra ñatuhva savaha ndavaha ni, vati tacanni iyo ra ndiso tiñu Ndioo. Iyo chaña tuhva ra ndurai. Iyo cha ña yatiniyo ini ra. Iyo cha ña tuhva ra chihi.Iyo cha ña tuhva ra cani tahan. Iyocha ña tuhva ra suhu. 8 Iyo cha quihincuenda vaha ra chi ñivi queta vehe ra.Iyo cha savaha ra cha vaha. Iyo chasacuenda vaha ra suvi ni chi maan ra.Iyo cha cuu ra rai vaha ndicha. Iyocha sacahnu ndicha ra chi Ndioo. Iyocha sandee ini ra. 9 Iyo cha chinu vahaini ra tuhun ndicha tuhun Ndioo chasacuaha yo chi ra. Tacan ni cua cuucahan vaha ra chi ñivi tahan ra. Cuasacuaha vaha ra cha cuu tuhunndichachi ñi, ta cua sacanaan ra chi ñi cati tiña vaha tuhun Ndioo. [Iyo cha savahara ndihi cha vaha can, ta chi racan nicua cuhva cun tiñu Ndioo.]

10 Tacan cati yu, vati iyo cuahaxaan ñivi ña tasoho. Ñahni yavindaa cha cahan ñi, ta sandahyu ña-han ñi. Tacan ni savaha xaan ñivijudío can, ta cha chinu tahan ini ñisuhva. 11 Iyo cha cua cutaxin ñi. Ñandicha cha sacuaha ñi chi ñivi, vaticuni ñi xuhun, ta ñahni ndatu cha cuasacuaha ñi. Tacan ni sandoyo ñuhunñi chi tuvi ñivi.

12 Ni chacoo iin ra nditi. Suvi rañuhun Creta can cuu ra, ta cati racuenda ñivi iyo tican ti vata xaan iyoñivi ñuhun Creta. Iyo ñi cuhva iyo riquiti cuhu. Mani cha cachi ñi cuniñi, ta ña tuhva ñi satiñu ñi, cati ra.13 Ndicha cuhva cati ra. Chacan cuucha yuhu cati ti na cua cati cachinxaun chi ñi, vati tacan cua cuinu vahandicha ini ñi chi ra Ndioo. 14 Tacan niña cua tasoho ñi cuendu cahan ñivijudío, ta ni ña cua tasoho ñi tuhuncahan ñivi, ta ñican cuu ñivi ña chinuini cha ndicha.

15Ndihi cha ndacu ñivi cha iyo vahacuenda ra Ndioo cuu cha vaha, socoñivi saxini ndavaha ni ñivi ña chinuini chi Ndioo―ña cua coto ñican ñaancha cuu cha vaha. Mani ndavaha nisaxini ñi, ta ña chito ñi cha ña vahandacu ñi. 16 Cati ñi ti nacoto ñi chi ra

Page 346: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU TITO 2:1 343 TUTU TITO 3:3Ndioo, soco chito yo ti ña ndicha ñi,vati ña vaha cha ndacu ñi. Ña cundeeini ra Ndioo ndavaha ni cha ndacu ñi.Ña tuhva ñi tasoho ñi, ta ni ña chito ñiyoso cuhva cua savaha ñi cha vaha.

2Tuhun vaha cuu tuhun ya

1Yoho yani xaa, cua cati tuhun cunñaan cha cuu tuhun vaha. 2 Cua caticun chi ra chanihin ti na cua sacuendavaha ra suvi ni chi maan ra. Na cuasaxini vaha ra, ta na cua sandee inira chi ra. Na cua cuinu vaha ini ratuhun Ndioo, ta na cua cuni mani rachi ñivi tahan ra, ta na cua cundee inira. 3Tacan ni cua cati tuhun tahun chiñi ñahan chanihin ti cua coo vaha ñichi ra Ndioo. Ña cua cahan ñi cuendu,ta ni ña cua coho xaan ñi vinu. Cuasanahan ñi ñaan cha cuu cha vaha.4 Chacan cuu cha cua sacoto ñi chi ñiñahan tivaa ti na cua cuni ñi chi ii ñichi sehe ñi. 5 Na cua saxini vaha ñitivaa can, ta ña cua coo ñi ndavahani chi ra rai inga chiyo. Cua satiñuñi vehe ñi, ta cua coo vaha ñi, ta cuatasoho ñi cha cahan ii ñi. Chacan cuucha ña cua cati ñivi ti ña vaha cuutuhun Ndioo. [Tacan ni cua sacoto ñichi ñi tivaa.]

6 Tacan ni cua cati tuhun tahunchi ra tivaa. Cua cati cun ti na cuasaxini vaha ra. 7Na cua savaha maunndihi cha vaha cuhva cuni cun chacua savahamaan ra. Cua sanahun chandicha chi ra, ta cua sacahnu ndichacun chi ñivi. 8 Cua cati tuhun vahun,vati tacan ni ña cua cuu cati ñivi tiña vaha iyo yo. Chacan cuu cha cuacucahan nuun ñivi cati ti ña vahandacu yo, vati ña cua cuu cati ñi ti chandacu yo ndavaha ni.

9 Cua cati tuhun cun chi ñi cuumusu ti na cua tasoho ñi chi ra cuuchitoho ñi chi ndihi cuii tiñu cua tavatiñu ra. Na cua coo vaha ñi chi chi-toho ñi, ta cua cusii ini ra chi ñi. Ñacua cati ñi ti ña vaha cati chitoho ñi.10 Ña cua suhu ñi xuhun chitoho ñi,soco cua coo vaha ñi chi ra. Tacanni cua cuinu ini ra chitoho ñi chi ñi.Chacan cuu cha cua coto ra chitoho ñiti tuhun sacuaha ñi cuenda ra Ndioo

cuu cha vaha, ta sanduvaha ndicha raNdioo anima ñi.

11 Cha chito ndihi ñivi ti cha iyotu manini chi ra Ndioo. Chacan cuucha chito ñi ti cuni ra sanduvaha raanima ndihi ñivi. 12 Sacoto ra chiyo ti cua saña yo cha ndacu yo chandavaha ni, ta cua quechaha sacahnundicha yo chi ra Ndioo, ta cua sañayo cha ndavaha ni cuni savaha ñiviñuñivi. Sacoto ra ti cua cundee iniyo, ta cua coo vaha yo chi ra, ta cuasacahnu vaha ndicha yo chi ra cunira. Ndihi chacan cua savaha yo tichiquivi ya. 13 Tacan, ta cua cuatu vahayo nda cua nda quivi cua quichi ndicora Jesucristo, ta cua cusii ini yo. Cuandehe yo chi ra Ndioo cahnu ndicha,ta maan ra cuu ra ni sanduvaha an-ima yo. 14 Chaha ra Jesucristo chani chahni ñivi chi ra cuenda maanyo. Chacan cuu cha sanduvaha raanima yo, ta ña tuhva ca yo savahayo cha ndavaha ni. Chacan cuu chasandundoo ra anima yo, vati cuni racha cua cuu yo ñivi maan ra, ta cuacuni xaan yo savaha yo cha vaha.

15 Cua cati tuhun cun tuhun cancha cati tuhin chihun vitin. Cua catituhun cun chi ndihi cuii anima cun,ta cua tachi tuni cun chi ñivi ndacundavaha ni, vati iyo ndatu chihun. Ñacua saña cun, tu ña cua sacahnuñi chacahun.

3Tuhun ya cuu cha cua savaha ñivi

Ndioo1 Cua cati ndico tucu cun chi ñi ti

cua sacahnu ñi chi ra cuu cumi tiñundaca ñahan chi ñi. Cua tasoho ñichi ra ta ra. Chacan cuu cha ña cuanducuee ñi, ta cua savaha ñi tiñu tiñu.2 Ña cua cahan ñi ndavaha ni cuendani iin ñivi. Ña cua cani tahan ñi, sococua coo masu ñi, ta cua coo vii ñi chindihi ñivi.

3 Iti chata tondo yo cuu. Ña tuhvayo tasoho yo. Cha ndoyo ñuhun yo,ta cha savaha yo cuhva cuni maan yo.Cha cusii ini yo savaha yo ndavaha ni.Cuaha xaan ndavaha ni savaha yo, taña cuu saña yo. Cuxaan ini ñivi chi yo,

Page 347: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU TITO 3:4 344 TUTU TITO 3:15ta cuxaan ini tahan yo chi ñivi tahanyo, 4 soco vitin sacoto ra Ndioo chi yoti cundahvi ini ra chihin yo, ta cunimani ra chihin yo, ta sanduvaha raanima yo. 5Ña cua saxini yo ti sandu-vaha ra anima yo, vati savaha yo chavaha. Sanduvaha ra anima yo, vaticundahvi ini ra chi yo. Sandundoo raanima yo. Chacan cuu cha nduchaaanima yo, ta iyo ndito ndico yo chi raNdioo. Tacan ni savaha ra Tati Ndioo.6 Iyo cuii ra Tati Ndioo chi yo, vatitachi ra Jesucristo chi ra nu iyo yo,ta maan ra Jesuu cuu ra sanduvahaanima yo. 7 Tacan ni savaha ra, vatiiyo tumanini chi ra, ta cuni ra cha cuacoso vaha anima yo chi ra. Ñivi ra chacuu yo, ta ndatu yo nda cua nda quivicua coo ndito yo chi ra ndihi ni quivindihi ni tiempu.

8Tuhun ndicha ndicha cuu cha catiyu chihun, ta cuni yu ti cua cati cachincun tuhun can. Chacan cuu cha cuasanini ñivi Ndioo suvi ni chi maan ñi,ta cua savaha ñi cha vaha. Tuhunvaha ndicha cuu chi, ta tu cua savahañi cuhva cati chi, cua coo tu ndee inichi ñi. 9Ña cua tasohun tuhun nu ca-han yuhu ñivi, vati tondo xaan cahanñi. Ña cua tasohun cha cahan yuhuñivi cuenda sivi ñivi ndii chahnu. Ñacua tasohun cha cahan yuhu ñi, tani ña cua tasohun nu cani tahan ñicuenda ley chahnu cha ni chaha raMoisee. Tacan ni cati yu, vati ña vahandacu ñi, ta ñahni yavi ndaa chi.

10Tu cua sandusaca ñivi, cua cahanvahun chi ñi uvi uni chaha. Tu ñacua tasoho ñi, cua tava ndaun chiñi. 11 Tacan ni cua savahun, vati cuanihun cuhva ti cha ndoyo ñuhun ñi.Mani cuati ndacu ñi, ta chito vaha ñiti cua cutuni ñi.

Tuhun cua tasoho ra Tito12 Cua tachi yu chi ra Artema a ra

Tíquico nu iyo cun. Quivi cua queta racua cuhun yatin cun iti ñuunNicópolinu cua coi, vati cua yahi tiempuvichin tican. 13Na cua tindeun chi raApolo chi Zena ra sacuaha ley. Cuacuhva cun cha cua cuni ñuhun ra, vaticua quee iti ra. Chacan cuu cha ñahni

cha cua cumani chi ra. 14 Cua sacotocun chi ra yani yo chi ñi tahan yo ticua savaha ñi ñaan cha cuu cha vaha.Cua tindee ñi chi tahan ñi, tu iyo chacua cumani xaan chihin ñi. Chacancuu cha cua satiñu vaha ñi cuenda raNdioo.

Tachi ra Paulu iin tuhun na cumi chira Tito

15Tachi ndihi ñivi cha iyo chihin yuihya iin tuhun na cumi chihun, yohoTito. Cua cuhva tahun iin tuhun nacumi chi ñivi cuu amigu yu cuenda raNdioo. Na cua savaha ra chahnu tumanini chi ndihi ndo. Na cua cuu chitacan ni.

Page 348: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU FILEMÓN 1-2 345 TUTU FILEMÓN 23

TUTU CHA NI TAA RACHAHNU PAULU CHI RAFILEMONTaa ra Paulu tutu ya chi ra Filemón

1-2 Yuhu ra Paulu chi ra Timoteoyani yo taa tutu ya chihun, yoho yaniFilemón. Ndai vehe caa ya, vati catituhin tuhun cuenda ra Cristo Jesuu,soco tachi ndi tutu ya chi maun chiña Apia tahan yo chi ra Arquipo chindihi ñivi Ndioo nducuiti vehun, tacuni mani xaan ndi chihin ndo, vatisatiñu tahan ndo tiñu ra Ndioo. 3 Nacua savaha ra Ndioo sutu yo tumaninichihin ndo, ta na cua savaha ra chacua coo vii anima ndo. Ta ni cuhvana cua savaha tahan ra chahnu Jesu-cristo chi ndo.

Cuni mani ra Filemón chi ñivi tahanra, ta chinu ini ra chi ra Ndioo

4 Ndihi ni quivi chahi iin tiahvindioo chi ra Ndioo, ta cahin chi racuenda cun. 5 Tacan ni savahi, vati nichini sohi ti cuni mani cun chi ndihiñivi Ndioo, ta chinu ini cun chi rachahnu Jesuu. 6 Cahin chi ra Ndiooti na cua cati tuhun cun chi ñivi yosocuhva chinu ini cun chi ra Ndioo.Tacan ni cua coto vaha ñi ndihi chavaha cha iyo chihin yo cuenda raCristo Jesuu. 7 Sii xaan cuni yu, tavaha xaan cuni anime, vati cuni manicun chi ñivi tahun, vati chaha mauntu ndee ini chi ñivi Ndioo, yani xaa.

Chica ra Paulu tu manini cuenda raOnésimo

8 Ña yuhvi yu cati tuhin chihunñaan cha cuu cha cua savahun, vatichaha ra Cristo ndatu chihin yu. 9 [Ñacua nduxain chihun,] soco cua cahanvii yu chihun, vati cuni mani yu chi-hun. Rai chanihin cha cui, ta vitinndai ve caa cuenda ra Cristo Jesuu.10 Cahan ndahvi yu chihun cuenda raOnésimo ra cuu musu cun, vati cuura sava ta cua iin sehi, vati cati tuhintuhunNdioo chi ra ihya nundai ve caaya, ta chinu ini ra chi ra Ndioo.

11Ñahni yavi ndaa cha ni chacoo raOnésimo can chihun nu quichi quivi,

soco vitin cua satiñu vaha ra chihuncuhva ni satiñu ra chihin yu. 12Vitincua tachi ndique chi ra chihun, [ta nacua quihin cuenda cun chi ra cuhva niquihin cuenda cun chihin yu]. 13Cuniyu cha cua ndoo ra chihin yu. Chacancuu cha cua cuu satiñu ra chihin yu,ta cua cuu ra sava ta cua iin rai chani tachi cun, ta cua tindee ra chihinyu cha indi yu ve caa, vati cati tuhintuhun vaha, 14 soco ña chito cun ti chaiyo ra chihin yu. Chacan cuu cha ñacuni yu sanini yu chihun cuenda ra,ta cua savahun cha vaha. Vaha ca chacua savahun cha vaha, tu cha tacanni cuni maun. 15 Cha ni quee ndaa raOnésimo can chihun suhva quivi. Vasitacan cuu chi, vati vitin cua coo cuii rachihun ndihi ni quivi. 16Ñavi camusucun cuu ra vitin. Vaha xaan ca iyo ra,vati yani yo chi ra. Yuhu cuni xainchi ra, soco chite ti cua cuni ca maunchi ra, vati cua coo ndico ra chihun, tayani cun chi ra cuenda ra chahnu.

17Na cua quihin cuenda cun chi racuhva ni cua quihin cuenda cun chiyuhu, vati chito cun ti satiñu tahan yocuenda ra Cristo. 18 Tu cha ni savahara ndavaha ni chihun, tu cha ni ndis-eca ra chihun, cua ndoo chi cuendayuhu. 19 Yuhu ra Paulu taa tuhunya chihun, vati cua tiahvi ndique chandiseca ra chihun. Ña cua cati yuyoso cuhva cha ndiseca maun chihinyu, soco cha ni sacote chihun yosocuhva cua cuinu ini cun chi ra Ndioo.20 Yani xaa, chica yu tu manini yachihun, vati chinu tahan ini cun chira chahnu. Tacan ni na cua savahun,ta cua cusii ini yu cuenda ra Cristo.

21 Chite ti cua savahun cuhva catiyu. Chacan ni tai tutu ya chihun, vatichite ti cua savahun cuhva cati yu, tacuaha xaan ca cha vaha cua savahun.22 Na cua tiso vahun nu cua coo nuinchihun, vati cuni yu cha cua cahanndo chi ra Ndioo, ta sa cua cuhva ratu ndee ini, ta chacanni cua cuu cuhinnu iyo ndo.

Tachi tahan ra ta ra iin tuhun nacumi chi ra Filemón

23Tachi ra Epafra iin tuhun na cumichihun, ta indi tahan ra chihin yu ve

Page 349: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU FILEMÓN 24 346 TUTU FILEMÓN 25caa ya, vati chica tahan ra tiñu CristoJesuu. 24 Tachi tahan ra Macu chira Aristarco chi ra Dema chi ra Lucaiin tuhun na cumi chihun, ta satiñutahan ra ta ra tiñu Ndioo.

25 Na cua savaha ra chahnu Jesu-cristo tu manini chihin ndo. Na cuacuu chi tacan ni.

Page 350: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HEBREO 1:1 347 TUTU HEBREO 2:2

TUTU CHA NI QUETANUUN ÑIVI HEBREOCahan ra Ndioo chi ñivi ñuñivi, vati

ni tava tiñu ra chi sehe ra1Cuaha chahani cahan raNdioo chi

ñivi yo tiempu chahnu. Cuaha cuhvani cahan ra chi ñi, vati tachi ra chira ni cahan cuenda ra. 2 Chacan nisavaha ra iti chata, soco vitin tichiquivi ya cha ni tachi ra chi ra cuu sehera nu iyo yo. Tacan ni cahan ra chiyo vitin. Chaha ra Ndioo tu ndee inichi ra. Chacan cuu cha ni cundee rasavaha ra cuu sehe ra ndihi ñuhunñuñivi chi andivi, ta chaha cuenda raNdioo ndihi cha iyo chi ra. 3 Cahnuxaan rai cuu sehe ra, vati cahnu xaancuu ra Ndioo. Sanahan sehe ra chi yoyoso cuhva iyo ra Ndioo, vati tacaniyo tahan maan ra. Quivi xihna cuiicahan cahan ni ra, ta ni chacoso vahandihi cuii cha iyo, ta ni vii tindee rachi chi, vati iyo xaan tu ndee ini chira. Maan ra cuu ra ni sanaan cuatisavaha ñivi ñuñivi, ta cuahan ndico raiti siqui andivi, ta cha iyo ndico ra chira Ndioo, vati iyo ndatu chi ra.

Cahnu xaan cuu tatun Ndioo, sococahnu xaan ca ra cuu sehe ra

4 Cahnu xaan cuu ra tatun Ndioo,soco cahnu xaan ca ra cuu sehe raNdioo, vati iyo xaan ca tu ndee ini chira. 5Chacan cuu cha ndicha, vati ña nicati ra Ndioo chi tatun ra cuhva cha nicati ra chi sehe ra. Nu ni quichi quivicati ra chi sehe ra ti:Sehi chihun.Vitin cha chahi tu ndee ini chihun,cati ra, soco ñahni nu cati ra Ndioocuenda ra tatun Ndioo ti:Yuhu cua cuu sutu ra,ta maan ra cua cuu sehi.6 Tachi ra chi sehe ra ihya nu ñuhunñuñivi ya, ta cati ra cuenda sehe ra ti:Na cua sacahnu ndihi tatun Ndioo

chihin ra, cati ra. 7 Ta catindico tucu ra cuenda ra tatunNdioo ti:

Sava ni ta cua tati cuu tatun Ndioo nisavahi.

Sava ni ta cua yaa ñuhun cuu ra, [vatiña ndoo ra nu chahan ra,]

8 Tacan ni cahan ra Ndioo cuenda ratatun Ndioo, soco cuenda sehe ra catira ti:Yoho Ndioo cuu cun,ta cua cundaca ñahan cun ndihi ni

quivi ndihi ni tiempu.Rai cua cundaca ñahan ndicha cua

cuu cun.9Mani cha vaha cuni cun,ta ña cuni cun cha ndavaha ni.Chacan cuu cha savaha ra Ndioo sutu

cun cha cusii ini xaun.Savaha ra cha cusii ini ñivi cun,soco cua cusii ca ini maun,cati ra. 10 Iyo inga nu cati ndico tucura cuenda sehe ra ti:Nda ni xihna cuii cha ni savahun

ñuhun ñuñivi ya, yoho rachahnu,

ta ni savaha tahun andivi.11 Cua ndoyo ñuhun ndihi chacan,soco maun ña cua ndoyo ñuhun cun.Cua nduchahnu ndihi chi sava ni ta

cua cha nduchahnu iin sahma.12 Cua ndoyo ñuhun chi [cuhva cha

ndoyo ñuhun iin coton],ta cua naan chi,soco maun ta ni cuhva cua coun,ta ña cua cuvi cun,cati ra. 13 Ña cahan ra Ndioo chi ratatun Ndioo cuhva ni cahan ra chisehe ra, vati cati ra chi sehe ra ti:Cua coun chihin yu ihya,vati iyo ndatu chihun.Cua savahi cha cua sandoyo ñuhun

cun chi ñivi cuxaan ini chi-hun.

[Tacanni cati raNdioo, vati cahnu cuura tatun Ndioo, soco cahnu xaan cara cuu sehe ra.] 14 Tatun ni cuu ndihira tatun Ndioo. Chacan cuu cha tavatiñu ra chi ra ta ra, vati cua tindee rachi ñivi, vati cua sacacu ra Ndioo chiñi.

2Iyo cha cua saha ñivi Ndioo cuenda

chi ñi, ta cua cacu ñi1Chacan cuu cha nini xaan cha cua

taa vaha yo soho yo ndihi cha ni chinisoho yo, coto cua saña ndaha yo chira Ndioo. 2 Cha ndicha ndicha cuu

Page 351: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HEBREO 2:3 348 TUTU HEBREO 3:1tuhun ley chahnu cha ni cati tuhunra tatun Ndioo tiempu chahnu, ta nicutuni ñivi chahnu yo iin cha ndicha,vati ña tasoho ñi cha ni cahan ra ta ra.3Chacan cuu chaña cua cacumaanyo,tu ña cua tasoho yo yoso cuhva cuasanduvaha ra Ndioo anima yo. Catixihna ra chahnu Jesuu tuhun can, tasa ni cati tahan ra ni chini tuhun canchi yo ti cha ndicha cuu chi. 4 Cha nisacoto tahan ra Ndioo chi yo ti chacancuu chi, vati cuaha xaan cuhva cha nisavaha ra ta ra, ta ndehe yo ti iyo xaantu ndee ini chi ra Ndioo. Ta ni cuhvacha ni tachi ra Ndioo chi ra Tati Ndioonu iyo yo, ta tindee ra chi yo cuhvacuni maan ra Ndioo.

Ñivi ñuñivi cuu tahan ra Jesucristo5Ña chaha ra Ndioo ndatu cha cua

cundaca ñahan ra tatun Ndioo nu cuacoo yo nu cuahan quivi. Chacan cuucha chahi cuenda chi ndo, 6vati iyo nucati tutu Ndioo ti:Ña chito ndi ñacu ni ñuhun ini cun chi

ñivi ñuñivi.Ña chito ndi ñacu ni saxini cun chi ñi.7-8 Cahnu xaan cuu ra tatun Ndioo ni

savaha cun,soco ñavi tacan ni savahun chi ñivi

can.Cha chahun ndatu chi ñi,vati cua cundaca ñahan ñi chi ndihi

cha iyo nu ñuhun ñuñivi ya.Tacan ni savahun ti cha cahnu cuu ñi,cati ñivi cuenda ra Ndioo. Tacanni chaha ra Ndioo cha cua cundacañahan ñi chi ndihi cuii cha iyo. Vitinchito yo ti ña ta cundaca ñahan ñivicuhva ni cati ra, 9 soco cha ni ndehendi chi ra Jesuu. Ña cahnu rai cuura quivi can cuhva cha cahnu cuura tatun Ndioo, soco suhva quivi ni.Tacan sa cuu ra iin rai cahnu xaan,vati ni ndehe ra tu ndoho, ta ni chihira. Savaha xaan ra Ndioo tu maninichi ndihi yo. Chacan cuu cha ni chihira Jesuu cuenda ndihi yo.

10 Maan ra Ndioo cuu ra ni savahandihi cha iyo, ta ni iyo vaha chi, vatimaan ra tindee chi chi. Chacan cuucha vaha cuhva ni savaha ra, vatisavaha ra ti tuvi ñivi cua coo vaha chira nu cuahan quivi. Tacan ni savahatahan ra cha cua sacacu ra Jesuu chi

yo nu iyo yo chi tu ndoho, vati chani ndehe tahan maan ra tu ndoho.11Tindee ra chi ñivi, ta iyoñivi ña cunica ñi savaha ñi cuati, ta ini ra Ndioocuu sutu ñi. Chacan cuu cha ña cahannuun ra cuu sehe Ndioo, ta cati ra tiñivi ra chi ñi. 12 Cha cati tutu Ndioocuenda ra cuu sehe Ndioo ti:Cua cuhve cuenda chi ñivi tahin yoso

cuhva iyo cun.Cua sacahnu yu chihun nu iyo cuiti

ñivi cun,cati chi. 13 Iyo inga nu cati chi cuendara:Cua cuinu ini yu chihun,cati chi, ta cati ndico tucu chi cuendara:Ihya iye,ta iyo tahan ñivi cha chahun chihin

yu,cati chi cuenda ra cuu sehe Ndioo.

14 Cha cuu tahan ra iin ñivi ñuñivi,ta ni chacoo tahan iquin cuñu racuhva iyo iquin cuñu ñivi ñuñivi, vatitacan ni iyo ndihi ñivi, ta cha ni chihitahan ra. Chacan cuu cha tava ndaara chi run cuihna, vati rucan cuu runsandoyo ñuhun chi ñivi, ta chihi ñi.15 Tacan ni cha sacacu ra chi ñivi,vati ndihi quivi saxini ñi cuenda chacua cuvi ñi, ta yuhvi ñi. Chi ñicansacacu ra. 16 Chito yo ti ñavi chacua tindee ra chi tatun Ndioo cuutiñu quichi ra, soco chi ndihi ñivichinu ini chi ra Ndioo cuni ra tindeera. 17 Chacan cuu cha nini xaan nichacoo ra cuhva iyo ndihi ñivi ñuñivi.Chacan cuu cha cuu ra sava ni ta cuaiin sutu ndicha ndicha cha cuenda raNdioo, ta cua cundahvi ndicha ini rachi ñi. Chacan ni sanaan ra cuhvasaxini ra Ndioo cuenda cuati ndacuñivi ñuñivi. 18 Chacan cuu cha cuutindee ra chi ñivi ndehe tundoho, vaticha ni ndehe tahan ra tu ndoho.

3Rai cahnu cuu ra Moisee, soco rai

cahnu ca cuu ra Jesuu1 Yani xaa, ñivi ii cuu ndo, ta sa

cua queta quivi cha cua cuhun ndonu iyo ra Ndioo. Vitin na cua saxinindo cuenda ra Jesuu, vati maan ra cuusava ni ta cua iin tatun ni tava tiñu ra

Page 352: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HEBREO 3:2 349 TUTU HEBREO 4:3Ndioo. Maan ra cuu sava ni ta cua iinsutu sacahnu yo. 2 Cha ni savaha racuhva cuni ra ni tava tiñu chi ra cuhvani savaha raMoisee cha ni cumi ra chindihi ñivi Ndioo. 3 Cha cati ra Ndiooti cahnu cuu ra Moisee, soco cahnuca cuu ra Jesuu. Ña tuhva yo cati yoti cahnu cuu iin vehe, soco cati yo ticahnu cuu ra sandaa chi chi. 4Chacancuu chi, vati iyo ra sandaa vehe. Ñani tuvi maan chi, soco Ndioo cuu rani savaha ndihi cha iyo. 5 Vaha xaansavaha raMoisee chi ndihi ñivi Ndioo.Musu vaha cuu ra, vati vaha xaansatiñu ra, vati ni chaha ra cuenda chacua cati tuhun ra Ndioo nu cuahanquivi, 6 soco vaha xaan ca iyo ra Jesuu,vati sehe Ndioo chi ra, ta sacuendavaha ra chi ñivi ra. Ñivi ra chi yo, tu ñacua cuyuhvi yo, tu cua cati cachin yoti ndatu vaha yo chi ra Jesuu nda cuanda quivi cua quichi ndico tucu ra.

Cua coo vaha ñivi Ndioo chi ra7Chacan cuu cha cua cuu chi cuhva

cati ra Tati Ndioo, vati cati ra cuendara Ndioo ti:Vitin cua cuni sohondo cha cua cahan

ra Ndioo,8 soco na ña cua sanihin ini ndo cuhva

nisavaha ñivi quivi ni cahan yuhu ñi chi

raNdioo iti chata cuhva ni ndehe ñi a

vahacua savaha raNdioo quivi ni chacoo ñi

tichi cuhu.9 Tican savaha ñivi ndo cuati nda cua

nda ñacua cundee ca ini yu chi ñi tiempu

chahnu,ta ndehe ñi ndihi cuii cha ni savahi

cha uvi xico cuiya can.10 Chacan cuu cha nduxain chi ñican,ta cati yu ti ndihi ni quivi ndoyo

ñuhun ñi cha saxini ñi.Ña nihin ñi cuhva yoso cuhva iye.11 Chacan cuu cha nduxain chi ñi,ta cahan rai yu iin cha ndicha ndicha

chi ñi,ta cati yu ti ña cua coo vaha ñi chi

yuhu.Tacan ni cati ra Ndioo.

12 Yani xaa, cua saha vaha ndocuenda chi ndo, coto ña cua cuinu

vaha ini ndo chi ra Ndioo, coto cuasavaha ndo ndavaha ni, ta cua sañandaha ndo chi ra Ndioo ndicha. 13Nacua cuhva ndo tu ndee ini chi tahanndo ndihi ni quivi tichi quivi ya. Cha-can cuu cha ña cua sandahyu ñahanñivi ndacu cuati chi ndo, ta cua sani-hin ini ndo, ta coto cua ndoyo ñuhunndo. 14 Tacan ni cua coo tahan yocuenda ra Cristo, tu cua cundee ini yonda cua nda cua quichi ndico tucu ra,ta ña cua saña yo cha chinu ini yo chaxihna cuii.

15 Cha cati tutu Ndioo cuenda ñivira ti:Vitin cua cuni sohondo cha cua cahan

ra Ndioo,soco na ña cua sanihin ini ndo cuhva

nisavaha ñivi quivi cha cahan yuhu ñi

chi raNdioo iti chata,cati chi. 16 Ñican cuu ñivi ni chacun-daca ra Moisee nu ni quee ñi tichiñuhun Egipto. Ñican cuu ñi chinisoho cha ni cahan ra Ndioo, soco ña nisavaha ñi cuhva cuni ra. 17 Chi ñicanni nduxaan ra ndihi uvi xico cuiyacan, ta ñican cuu ñi ni savaha cuati, tachihi ñi tichi cuhu. 18 Cha cati cachinra ti ñivi ña tasoho chi ra―ña cua cooñi chi ra. 19Chacan cuu cha chito yo tiña ni cuu coo ñi chi ra Ndioo, vati ñachinu ini ñi chi ra.

41Chacan cuu cha na cua saxini vaha

ndo, coto cua cumani ndo, ta ña cuacundee coo ndo chi ra Ndioo, vati nivii iyo nu nuna chi yo tichi quivi ya,ta cua coo vaha yo chi ra cuhva nicati ra. 2 Tacan cati yu chi ndo, vaticha tasoho tahan yo cuhva ni tasohomaan ñi, soco ñahni yavi ndaa chachini soho maan ñi, vati ndicha cuiichini sohoni ñi, soco ñani chinu ini ñichi ra Ndioo. 3 Cha ni chinu ini maanyo chi ra Ndioo. Chacan cuu cha nicua coo vaha yo chi ra Ndioo. Cha nicati ra cuenda ñivi ñuñivi ti:Chacan cuu cha nduxain chi ñi,ta cahan rai yu iin cha ndicha ndicha

chi ñi,

Page 353: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HEBREO 4:4 350 TUTU HEBREO 5:5ta cati yu ti ña cua coo vaha ñi chi

yuhu,cati ra. Nda ni quivi ni savaha rañuhun ñuñivi, ta cha ndihi tiso vahara ti chito ra yoso cua coo ñivi ñuñiviiti nuun, vati cuni ra cha cua cooñi chira. 4 Iyo nu cati iin ra yoso cuhva cuacoo quivi cha cuu quivi ucha, ta catira ti:Cha ni queta ucha quivi,ta ni chacunda nuun ra Ndioo nu

satiñu ra,vati cua quee tatun ra,cati ra. 5 Iyo inga nu cati ndico tucu raNdioo cuenda ñivi can ti:Ña cua coo vaha ñi chi yuhu,[ta ni ña cua quee tatun ñi,]cati ra. 6 Ña ni sacuinu ñivi chinisoho xihna tuhun vaha cuhva cuni raNdioo, vati ña tasoho ñi chi ra, ta nivii iyo ñivi cumani cha cua coo vahañi chi ra Ndioo, [ta cua quee tatunñi]. 7 Chacan cuu cha ni cua cuu cooñivi chi ra tichi quivi ya cuhva ni catira. Cuaha xaan cuiya yaha cha nicahan ra tacan, ta sa cahan ra Davidni savaha ra Ndioo. Cuhva cati yu chindo nu tai tutu ya ni cati ra, vati catira ti:Vitin cua cuni sohondo cha cua cahan

ra Ndioo,soco na ña cua sanihin ini ndo.8 Cati ra Ndioo ti ni cua coo quivican, vati ña ni chacoo vaha ñi quivichacundaca ñahan ra Josué. 9 Chacancuu cha ni cua coo quivi cha cua coovaha ñivi Ndioo chi ra, ta cua queetatun ñi. 10 Ndaa ñi cua coo vaha chira Ndioo―ña cua coo ca tu ndoho chiñi, [vati cua quee tatun ñi] cuhva chani quee tatun ra Ndioo iti chata. 11Nacua sanini yo chi maan yo, ta sa cuacoo vaha yo chi ra Ndioo, ta cua queetatun yo. Chacan cuu cha yoni cuandoyo ñuhun cuhva ni ndoyo ñuhunñican. Ndoyo ñuhun maan ñi, vati ñani tasoho ñi chi ra Ndioo.

12Tacan ni cua tasoho yo, vati nihinxaan iyo tu ndee ini chi tuhun cahanra Ndioo. Tu cua savaha yo cuhva catituhun ra Ndioo, cua coo ndito yo chira. Cuhva cha iyo machete uvi yuhuiyo tuhun Ndioo, vati cua coto yo yoo

ñivi cuu yo, tu cua tasoho yo tuhun raNdioo. Tacan sa cua coto yo a vaha aña vaha saxini yo chi animayo. 13Yonicua cuu cuindi xehe iti nuunmaan ra,ta chito vaha ra yoso cuhva iyo ndihiyo. Ini chi maan ra cua tiso vaha yotiñu.

Ta iin sutu chahnu cuu ra Jesuu14 Na ña cua saña yo cha chinu ini

yo cuenda ra Ndioo, vati ta iin sutuchahnu cuu ra Jesuu, ta cahnu xaansutu chahnu cuu ra. Chi maan yo nichacoo ra, ta cha cuahan ndico ra itinuun ra iyo iti siqui andivi, ta seheNdioo cuu ra. 15 Ña cua saña yo, vatiiyo tahan ra cuu ta iin sutu chi yo, tachito ra ti ña cundee vaha yo. Chacancundahvi ini ra chi yo, vati cha nindehe tahan ra ndihi cuii tu ndohocuhva ndehe maan yo, soco ñahnicuati ni savaha maan ra. 16 Chacancuu cha na cua yaha yo iti nuun raNdioo, ta na cua cahan yo chi ra, taña cua cuyuhvi yo, vati iyo xaan tumanini chi ra. Tacan ni cua cundahviini ra chi yo, ta cua savaha ra tumanini chi yo nda cua nda quivi chacua cuni ñuhun yo cha cua tindee rachi yo.

51 Ni nacachi ñivi ñuñivi chi ndihi

ra cuu sutu chahnu cuenda maan ñi,ta chaha ñi ndatu chi ra, vati cua tisovaha ra tiñu chi ra Ndioo. Chacancuu cha samani ra cha sacahnu ra chira Ndioo, vati tacan sa cua cucahnuini ra Ndioo cuati ndacu ñivi. 2 Tucua savaha ñi cuati, tu cua ndoyoñuhun ñi, ña cua nduxaan ra sutucan chi ñi, vati iyo tahan ra chi tundoho. 3 Chacan cuu cha iyo chasamani tahan ra chi ra Ndioo cuendacuati maan ra cuhva ni samani ra chiNdioo cuenda cuati ñivi.

4 Ñavi maan ra sutu can cua cati ticua coo ndatu chi ra. Maan ra Ndioocuu ra cua cati cuhva ni cati ra ti cuacuu ra Aarón sutu. 5 Ta ni cuhva ñanducu ra Cristo cuhva cha cua cuu raiin rai cahnu, ta cua cuu ra iin sutuchahnu. Maan ra Ndioo cuu ra cati,vati cati ra ti:

Page 354: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HEBREO 5:6 351 TUTU HEBREO 6:11Sehi chihun.Vitin cha ni chahi ndatu chihun,cati ra, 6 ta iyo inga nu cati ra ti:Ndihi ni quivi ndihi ni tiempu cua cuu

cun sutu cuhva cha ni cuu raMelquisedec,

cati ra. 7 Quivi chacoo ra Cristo ihyanu ñuhun ñuñivi ya, cahan ndahvixaan ra chi ra Ndioo. Nihin xaancana chaa ra chi ra, ta chacu xaan raiti nuun ra Ndioo, vati maan ra cuura cua cuu sacacu chi ra nu cua cuvira. Tasoho ra Ndioo cha cahan raCristo, vati sacahnu ndicha ra Cristochi ra. 8 Sehe ra chi ra, soco cutuhvara tasoho ra chi sutu ra, vati ni chacoora chi tu ndoho. 9 Cua savaha maanra cha cua coo vaha ñivi tasoho chacahan ra. Cua coo vaha ñi chi raNdioondihi ni quivi ndihi ni tiempu, vatini ndehe ra Cristo tu ndoho, ta nichihi ra. Tacanni sanduvaha ra animañivi. 10 Tacan ni savaha ra, vati chahara Ndioo cha cuu ra iin sutu chahnucuhva cha ni cuu ra Melquisedec.

Cua coo tu ndoho chi ñivi Ndioo, tucua saña ñi tuhun ni cati ra Ndioo

11 Iyo cuaha xaan cha cua cati tuhinchihin ndo, soco cuaha tu ndoho chacua sanducachin yu chi chi, vati ñacuni ndo tasoho ndo. 12 Iyo cha cuasanahan tahan ndo chi ñivi Ndioo,vati cha iyo xaan quivi cha iyo tahanndo cuenda ra Ndioo, soco ni chiniñuhun ndo cha cua sanahan ndicotucu yu ñaan cha cuu cha cua savahaxihna ndo cuenda ra Ndioo. Iyo chacua cutuhva xihna ndo cuhva cati raNdioo sava ni ta cua chihi xihna vecuati sicui sihi ve, ta sa cua cuu cachive xita. 13 Tu ni vii iyo ndo cuhva iyove cuati ni chaxi, ña ta coto ndo yosocuhva cua coso vaha anima ndo chira Ndioo, vati ni iyo ndo cuhva iyove cuati. 14 Xita chachi ñivi chicha.Tacan ni cua coo maan yo cuenda raNdioo, tu cua coto vaha yo ñaan chacuu cha vaha ta ñaan cha cuu chandavaha ni.

61 Ña cua sacuaha ca yo yoso cuhva

cua savaha ñivi nu ni quechaha saxinivaha ñi cuenda ra Cristo. Cua sacuaha

yo yoso cuhva cua savaha ñivi chinuvaha ini chi ra Ndioo. Ña cua sacuahaca yo yoso cuhva cua saña ihni ndocuati ni savaha ndo. Ña cua sacuahaca yo yoso cuhva cua cuinu ini ndochi ra Ndioo. 2 Ña cua sacuaha cayo yoso cuhva cua nacata ndo ndihicuati suhva. Ña cua sacuaha ca yoyoso cuhva cua tiso yo ndaha yo xiniñivi. Ña cua sacuaha ca yo yoso cuhvacua natacu ndico yo tañu ñivi ndii.Ña cua sacuaha ca yo yoso cuhva cuatachi tuni ra Ndioo chi ñivi nu cuahanquivi. 3 Tu cua cuhva ra Ndioo, cuayaha yo iti nuun ca, ta cua sacuahayo yoso cuhva cua savaha ñivi chinuvaha ini chi ra Ndioo.

4 Tu cua ndoyo ñuhun ndico ñivicha ni nacoto chi ra Ndioo, ña cuacuu ca saña ihni ndico ñi ndavaha nindacu ñi, vati cha chito ñi ñaan chacuu cha samani ra Ndioo. Cha chacootahan ra Tati Ndioo chi ñi, ta ndoyoñuhun ndico ñi. 5 Cha chito ñi ti vahaxaan iyo tuhun Ndioo, ta cahnu xaancuhva cha cua savaha ra Ndioo nucuahan quivi. 6 Tu cua ndoyo ñuhunndico ñi, ña cua cuu ca saña ihni ndicoñi cuati ndacu ñi, vati ni tava ndaa ñichi ra Cristo cuhva ni taa ñivi chi ranu cruu, ta chaha ñi tu ca nuun chi ra.7 [Ñivi chinu ini chi Ndioo cuu sava nita cua ñuhun vaha.] Cuun savi, ta cuacoo itu, ta cua coo cha cua cachi ñivi,ta maan ra Ndioo tindee. 8 Inga ñivicuu sava ta cua ñuhun nu cana iñu.Mani iñu cana, vati ñahni yavi ndaachi. Cua ndoyo ñuhun chi, vati cuacayu chi.

Cua cundee ini ñivi Ndioo, vati ndatuvaha ñi chi ra Ndioo

9 Yani xaa, tacan chahi cuenda chindo, soco ñahni cha saxini yu. Chiteti vaha xaan cua coo ndo, vati cha iyovaha ndo cuenda ra Ndioo. 10 Cuitivaha iyo ra Ndioo, ta ña cua naan inira ti satiñu vaha ndo tiñu ra. Ña cuanaan ini ra ti iyo xaan tu manini chindo, vati cha ni tindee xaan ndo chiñivi ra cuhva ni vii tindee ndo chi ñivitin. 11 Tacan cuni yu cha cua cotovaha ndihi ndo yoso cuhva cua coo

Page 355: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HEBREO 6:12 352 TUTU HEBREO 7:10ndo chi ra Ndioo. Na cua nducu ndocuhva chi ndihi cuii anima ndo ndacua nda cua coo vaha ndo chi ra cuhvasatiñu ndo tiñu ra. 12 Chacan cuu chaña cua ndusucha ndo, soco na cua coondo cuhva iyo ñivi cha iyo vaha chi raNdioo. Cua savaha ra chi ñi cuhva chani cati ra, vati chinu ini ñi chi ra, tacundee ini maan ñi.

13 Iti chata tiempu chahnu ni catira Ndioo chi ra Abraham yoso cuhvacua savaha ra chi ra nu cuahan quivi.Cahan rai ra Ndioo tuhun can suvi nicuenda maan ra, vati yoni ñivi cahnuca ta cua maan ra. 14 Chacan cuu chacati ra chi ra Abraham ti cua cuhvandicha ra cha vaha chihin ra Abra-ham. Cua tindee ra chihin ra, ta tuvixaan sehe ra cua coo, cati ra Ndioo.15Cundee xaan ini ra Abraham. Tacanni chacoo chi chi ra cuhva ni cati raNdioo nu quichi quivi. 16 Cahan raiñivi ñuñivi, soco cahan rai ñi cuendaiin ñivi cahnu nu ñuhun ñuñivi. Tucua cahan rai iin ñivi, cha iyo vahatuhun, vati ña cua cahan yuhu ca ñicuenda chacan ni suhva. 17 Chacancuu cha cahan rai ra Ndioo. Tacan nitiso vaha ra tuhun chi ra Abraham,vati cuni ra sacoto ra iin cha ndichandicha chi ñivi, ta cua cuu chi cuhvacha ni cati ra nu quichi quivi. Cunira sacoto ra chi ñi ti ña cua sama racuhva saxini ra. 18 Chacan cuu chaña cua tichaha ni yo ni suhva. Cuasaxini vaha yo, vati tacan cua cuatuvaha yo chi ra chahnu. Cua saxinivaha yo, vati cha cahan rai ra Ndiooyoso cuhva cua savaha ra nu cuahanquivi. Chacan cuu cha chito yo ti cuasavaha ra cuhva cati ra, vati ña cuusandahyu ñahan ra. 19Ñahni cha cuasaxini yo cha ndatu yo chi ra Ndioo.Cha iyo vaha tiñu iti siqui andivi nuiyo ra Ndioo. 20 Tican cha cuahan raJesuu, vati cha cuenda maan yo cua-han xihna ra iti nuun. Sutu chahnucuu ra ndihi ni quivi cuhva cha ni cuura Melquisedec.

7Sutu cuu ra Jesuu cuhva ni cuu ra

Melquisedec

1 Ini ra Melquisedec cuu ra ni cha-cundaca ñahan chi ñivi ñuun Salemiti chata tiempu chahnu. Sutu ni cuura cuenda ra Ndioo cahnu. Ni tahantahan ra chi ra Abraham cha ni quichindico ra Abraham iti nu ni cani tahanra chi cumi ra rey, ta sacanaan ra.Tacan cuu, ta sacu‑ii ra Melquisedecchi ra Abraham, 2 ta chi racan samanira Abraham iin cuhva cha cuu iindiezmo ndihi cha ni quihin ra nu nisacanaan ra chi ra rey can. Xihna cuiicati yu ti sivi ra Melquisedec cuni catiti rey cuiti vaha cuu ra, ta inga cha catichi cuu rey ndaca ñahan ñuun Salemcuu ra. Tuhun can cuni cati chi ti reychaha cha iyo vii anima ñivi cuu ra.3 Ñahni cha chito ñivi yoo cuu sutura, yoo cuu sihi ra, yoo cuu ñivi ra.Ñahni cha cati ñi ndaa quivi ni cacura ta ndaa quivi ni chihi ra. Chacancuu cha ndihi ni quivi ndihi ni tiempucuu ra sutu. Ta ni cuhva ndihi ni quivindihi ni tiempu cuu ra sehe Ndioo taiin sutu.

4 Na cua saxini ndo cuenda raMelquisedec can. Cahnu xaan rai cuura. Chi racan cha ni samani ra chahnuAbraham iin cuhva cha ni sacanaanra. 5 Iyo iin tuhun cuenda ley chahnuti cua satiahvi ra cuu sutu―ra cuuñivi ra Leví. Chi ndihi ñivi cua sa-tiahvi ra iin diezmo cha iyo chi ñi.Chacoo ndatu cha cua satiahvi ra chitahan ra, ta ñivi ra Abraham cuu ñi.6 Ñahni ñivi maan ra Melquisedec, tachaha ra Abraham iin diezmo chi ra,ta sacu‑ii ra chi ra Abraham, ta chira Abraham cha ni cati ra Ndioo yosocuhva cua savaha ra chi ra nu cuahanquivi. 7Ni chito ndihi ñivi ti ñivi chacahnu ca cuu ñi sacu‑ii chi ñivi ñacahnu cuu. 8 Cha cuenda ley chahnuquihin ra sutu iin diezmo, soco cuaqueta quivi cha cua cuvi tahan ra,soco cuenda ra Melquisedec quihinra diezmo, ta cati ñivi ti ña chihira. 9 Cha cua cuu cati yo ti ndichati ni quihin tahan ra Leví deizmo chasamani ñivi, ta chaha tahan ra diezmochi ra Melquisedec, vati nda ni xihnacuii samani ra cuu ta iin sutu chahnura Leví diezmo chi ra Melquisedeccan, 10 vati cuenda sehe ra chi sehe

Page 356: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HEBREO 7:11 353 TUTU HEBREO 8:1yani ra samani ra Abraham diezmochi ra Melquisedec quivi cha ni ni-hin tahan ra chi ra. Ndicha ti ña tacoo sehe Abraham chi sehe yani ra,soco cuenda maan ra ta ra samani radiezmo can.

11Ni chacoo sutu cuenda ra Aarón,ta cha cuenda sutu can ni chacooley Ndioo chi ñivi Israel, soco chiniñuhun ñi cha cua coo inga sutu cuhvani chacoo ra Melquisedec, vati ñacuu coso vaha anima ñivi cuenda rasutu can cha cuu ñivi ra Leví. 12 Tucua sama ñivi cuhva iyo ra sutu, iyocha cua sama tahan ñi cuhva iyo leysacuinu ñi. 13 Cuenda ra Jesuu iyotuhun can, ta ñahni ñivi ra ni cuusutu, ta satiñu ñi ve ñuhun nu niquichi quivi, vati ñavi ñivi satiñu veñuhun cuu ñivi ra. 14 Chacan cati yu,vati chito ndihi ñivi ti ñivi ra Judáchahnu cuu ra chahnu, ta ñahni chacati ra Moisee iti chata ti cua cuu ñivira Judá can sutu.

15Cha nducachin vaha tiñu, vati iyoiin ra cuu sutu chaa cuhva cha ni cuura Melquisedec. 16 Cha cuu ra chahnuJesuu can sutu, vati iyo tu ndee ini chira, ta ña cua cundihi quivi ra. Ña iyora cuhva iyo inga ra sutu, vati chahaley ndatu chi ra ta ra, ta chihi iinra, ta quihvi inga tahan ra cuhva iyocostumbre ra. 17 Cha cati tutu Ndioocuenda ra Jesuu ti:Sutu cua cuu cun ndihi ni quivi ndihi

ni tiempucuhva cha ni chacoo ra Melquisedec,cati chi. 18 Cha ndihi ley chahnu nichacoo iti chata, vati ña vaha vahachi, ta ñahni ca yavi ndaa chi. 19 Ñacundee nduvaha anima ni iin ñivisavaha chi―masi sacuinu ñi cuhvacati ley can. Chacan cuu cha iyoinga cha vaha ca cha ndatu yo, vaticuenda chacan cua quihvi yo iti nuunra Ndioo.

20 Chacan ni savaha ra Ndioo, vaticha cahan ra iin cha rai. 21 Rai chacuu sutu nu quichi quivi―ña cahanra iin cha rai, ta cha quihvi ra chacuu ra sutu. Tacan chacoo ra ta ra nuquichi quivi, soco cha cahan ra Ndiooiin cha rai chi ra Jesuu can, vati catitutu Ndioo ti:

Cha cahan ra chahnu Ndioo iin charai,

ta ña cua cahan ra inga tuhun.Cati ra ti sutu cua cuu ra ndihi ni quivi

ndihi ni tiempu,cati ra cuenda ra Jesuu. 22Chacan cuucha chito yo ti vaha xaan ca tiso vahara Jesuu tiñu. Vaha xaan ca cha iyovaha tuhun chi ra Ndioo. 23Tuvi xaanra ni cuu sutu nu ni quichi quivi, vatiña ndoo ra cuiso ra tiñu, vati chihira ta ra. 24 Ñavi cuhva can iyo raJesuu, soco cua ndoo maan ra cuisora tiñu, vati cua coo ndito ra ndihini quivi ndihi ni tiempu. 25 Chacancuu cha cuu sanduvaha ra anima ñivindihi ni quivi ndihi ni tiempu. Chiñivi tuhva iti nuun ra Ndioo cuendamaan ra sanduvaha ra Jesuu anima.Tacan ni savaha ra, vati iyo ra cha cuacahan ndahvi chi ra Ndioo, ta ndihi niquivi cahan ndahvi ra chi ra Ndioo.

26 Vaha cha cuu ra sutu chi yo. Iixaan iyo ra, ta ña tuhva ra savahara ndavaha ni. Saxini vaha xaan ra.Ña iyo ca ra nu iyo ñivi ndacu cuati,vati cha cuahan ra iti siqui andivi nuiyo ra chahnu Ndioo. 27 Ña iyo chacua cahni ra chi ri sundiquin, ta cuasamani ra chi ri chi ra Ndioo ndihi niquivi cuhva cha ni savaha ra sutu nuquichi quivi. Xihna ca samani ra ta rachi ri chi ra Ndioo cuenda cuati ndacumaan ra ta ra. Tacan, ta sa samanitahan ra cha cuu cuenda cuati ndacuñivi. Iin tuhun ni chaha ni savaha raJesuu chacan nu ni chihi ra, ta chahacuenda ra suvi ni chi maan ra chi raNdioo. 28Cuenda ley can cha cuu ra tara sutu, ta ñahni tu ndee ini ni chacoochi ra ta ra. Xihna ca chacoo ley can,ta iti nuun quechaha cahan ra Ndiooiin cha rai, ta chaha ra tu ndee ini chira cuu sehe ra, ta cuu ra sutu, ta maanra―ndoo ndoo iyo anima ra ndihi niquivi ndihi ni tiempu.

8Ndiso ra Jesuu tiñu cha iyo vaha

tuhun chaa1 Chehe cuu cha cati yu chihi ndo,

vati vaha xaan iyo ra cuu sutu chihinyo vitin. Iyo xaan tu ndee ini chira, vati ndaa ra chiyo ndaha cuaha ra

Page 357: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HEBREO 8:2 354 TUTU HEBREO 9:5chahnu Ndioo iti siqui andivi. 2 Itinuun raNdioo satiñu vaha ra, tamaanra Ndioo savaha nu satiñu ra. Ñaviñivi savaha chi chi. 3 Ndihi ra cuusutu―ndiso ra tiñu, vati iyo cha cuacahni ra, ta cua samani ra chi raNdioo. Chacan cuu cha iyo cha cuasamani tahan ra Jesuu chi ra. 4 Tuiyo ra ihya nu ñuhun ñuñivi ya, ñacua cuu ra sutu, vati iyo ra cuu sutucuenda ñuhun ñuñivi, ta samani racuhva cati ley chahnu cha ni chahara Moisee. 5 Satiñu ra sutu ta ra,soco iin cuhva cha iyo iti siqui andivicuu nu satiñu ra ta ra. Ñavi chandicha ndicha ndacu ra sutu ihya. Nuni quechaha sandaa ra Moisee vehesahma, ta cati tuhun ra Ndioo chi rati cua saha vaha ra cuenda, ta cuasavaha ra ndihi cuhva iyo cuhva chani ndehe ra cha ni chahan ra siquiyucu, cati ra. 6 Vitin satiñu ra Jesuutiñu vaha xaan ca, vati vaha xaan caiyo tuhun chaa, ta maan ra ndiso tiñucuenda chacan. Vaha ca tuhun can,vati vaha xaan ca iyo cuhva cha cati raNdioo nu quichi quivi cha cua savahara.

7 Cha tiso ndico ra Ndioo ingatuhun, vati ñavi cha vaha vaha cuutuhun ni tiso xihna ra. 8 Ndehe raNdioo ti ña vaha ni savaha ñivi Israeliti chata. Chacan cuu cha cati tutuNdioo ti:Cati ra chahnu ti cua queta quivi,ta cua tiso ra iin tuhun chaa chi ñivi

Israel chi ñivi Judá.9 Ña cua coo cha chaa cuhva cha ni

chacootuhun chahnu cha ni tiso ra chi ñivichahnu quivi cha ni tava ra chi ñi itiñuhun Egipto,vati ña ni sacuinu ñi tuhun can.Chacan cuu cha nacoo ra chi ñi.10 Cua yaha quivi can,ta sa cua tiso ra tuhun chaa chi ñivi

Israel.Chehe cuu tuhun chaa can.Cua sacoto ra chi ñi yoso cuhva iyo

tuhun cha cati tuhun ra chi ñi.Anima ñi cua taa ra tuhun can.Ndioo sacahnu ñi cua cuu ra,ta ñivi ra cua cuu maan ñi.

11Ña cua cuni chi cha cua sanahan ñichi tahan ñi yoso cuhva iyo ra.

Ña cua cuni chi cha cua cati ñi chitahan ñi ti cua nacoto ñi chi rachahnu.

Ña cua savaha ñi chacan,vati ndihi ñi cua nacoto vaha chihin

ra.Cua nacoto ndihi ñivi ndahvi chihin

ra,ta cua nacoto tahan ñivi cha iyo vaha

chihin ra.12 Cua cundahvi ini ra chi ñi,vati cua cucahnu ini ra cha ndavaha

ni savaha ñi.Cua sanaan cuii ra cuati ni savaha ñi,cati ra chahnu. 13 Cha cati ra Ndioo ticua coo iin tuhun chaa. Chacan chitoyo ti saxini ra ti ñahni ca yavi ndaacha chahnu, ta yatin cua naan chacan,vati ñahni ca yavi ndaa chi.

9Cuhva cha iyo tuhun cuenda ñuhun

ñuñivi, ta cuhva iyo tuhun cuenda itisiqui andivi

1 Tuhun cha ni chacoo xihna cuiichaha cuenda yoso cuhva cua sac-ahnu yo chi ra Ndioo. Chaha chicuenda ti cua sacahnu yo chi rave ñuhun iyo cuenda ñuhun ñuñivi.2 Chacan cuu cha ni savaha ñivi yoiin vehe sahma tiempu chahnu, tauvi nu ndasi tichi chi. Nu quihvixihna ra sutu―ican ni chacoo nuchacuindi tima chi mesa nu chacoopaan cuenda ra Ndioo. Nu ii chacu-nani chi. 3 Iti nuun chacan ni chacun-dasi inga sahma, ta ni chacunani chinu ii xaan ca. 4 Tican chacoo nu cayucutu. Xuhun cuaan cuu chi, ta chacootahan chatun cha iyo cuenda tuhunchahnu can. Niniin chi chacundasixuhun cuaan, ta iti tichi chi chacoo iinquii xuhun cuaan nu chacuindi maná.Chacuindi tahan yutun chacunaan raAarón, ta ni chaa ita nuu chi, tachacuindi tahan yuu cha ni chacundatuhun ley chahnu tichi chatun can.5 Siqui chi chacoo ri querubim chaiyo cuenda ra Ndioo, ta maan ri chasinu ni choso ra sutu niñi cuenda cuatiñivi. Chi ndichin ri chasi ri tican.Chacan ni chahi cuenda, vati vitin ña

Page 358: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HEBREO 9:6 355 TUTU HEBREO 9:24cuyatin cuhva que cuenda yoso cuhvani chacoo ñivi yo iti chata.

6 Tacan ni chacoo tiñu, ta vehexihna cuii ni quihvi ra sutu ndihini quivi, ta tacan ni sacuinu ra tiñura. 7 Vehe chacoo iti nuun nu ndasiinga sahmaquihvi ra cuu sutu chahnuni, soco iin tuhun ni chaha ni qui-hvi ra tichi iin cuiya. Quihvi ra, tandiso ra niñi. Nini xaan cua cuiso raniñi cha cua samani ra chi ra Ndioocha cuenda cuati ra chi cuenda cuatindihi ñivi. 8 Tacan ni sacoto ra TatiNdioo chi yo ti ña ta cuu quihvi yonu ii xaan ca, vati ni iyo vehe chacuu vehe xihna cuii. 9 Iin cuhva cuuchacan. Cha iyo chi cuenda maan yocuenda costumbre yo vitin tichi quiviya. Quichi ndaca ñivi cha cua samaniñi chi ra Ndioo, soco ña cuu coso vahacha saxini ñivi ndacu tacan. 10 Iyotuhun cuenda cha chachi yo cuendacha chihi yo cuenda cha nacata yoñaan cuati suhva. Cha cua savahayo cuu chacan nda cua nda quivi cuanduchaa tiñu.

11 Tacan ni chacoo chi, soco chani quichi ra Cristo, ta sutu chahnucuu ra cuenda ndihi cha vaha chaiyo. Vitin cuu chi sava ni ta cua nuquihvi ra inga vehe ndicha. Cahnuxaan ca chi, ta vaha xaan ca chi. Ñaviñivi savaha chi chi, ta ni ñavi cuendañuhun ñuñivi iyo chi. 12 Ñavi niñiri chivu, ta ni ñavi niñi ri sundiquinndiso ra, soco cha cuenda niñi maanra ni quihvi ra nu ii xaan ca iti siquiandivi. Iin tuhun ni chaha quihvi ra,ta ndoo ra. Tacan ni savaha ra, vaticua coo vaha yo chi ra Ndioo ndihi niquivi ndihi ni tiempu. 13Vasi cundeenduii ñivi suhva cha cuenda ñuhunñuñivi, vati cha ni choso ñi niñi richivu a niñi ri sundiquin a ñaan nucayu ri sundiquin cuati. Choso ñi niñican iti nuun ñivi ni chacoo ica cuendaley chahnu. Vasi chacan cuu chi,14 soco vaha xaan ca cua ndundoo chasaxini yo, vati cha ni chati ra Cristoniñimaan ra. Tindee ra Tati Ndioo chira, ta samani ra suvi ni chi maan rachi ra Ndioo, ta ñahni cha ndavaha nisavaha ra. Cua ndundoo cha saxini yo,

ta ña cua savaha ca yo cha cua ndoyoñuhun yo cuhva ni iyo ley chahnu.Cua satiñu yo cuenda ra Ndioo ndito.

15 Chacan cuu cha maan ra Jesuucuu ra ni tiso vaha tiñu cuenda tuhunchaa. Chacan cuu cha cua canihinvaha ra Ndioo chi ñivi ra nu cuahanquivi cuhva chani cati ra ti cua savahara. Tacan cua savaha ra, vati chihi raCristo. Chihi ra, vati cua sanaan randavaha ni savaha ñivi cuenda tuhunchahnu can. 16 Iyo costumbre yo,vati tu cua tiso vaha iin ñivi tiñucuenda cha cua cuvi ñi, ta cua quetaquivi cua cuvi ñi, iyo cha cua cootestigu, vati cua cuhva ra cuenda tichihi ndicha ñican, ta sa cua cuu cosovaha ndihi tiñu can. 17 Cua quetaquivi cua cuvi ñi, ta sa cua cuu cosovaha tiñu, vati ñahni yavi ndaa tuhuncan nda cua nda quivi cua cuvi ñi.18 Chacan cuu cha ni chacoo vahatuhun chahnu can xihna cuii, vati nichati niñi. 19Tacan ni chacoo chi, vaticha ndihi cati tuhun ra Moisee ndihiley can chi ndihi ñivi can. Tacan cuu,ta quihin ra ixi ri mbee ixi cuaha chiiin ndaha yutun hisopo. Satiin ra chichi chi niñi ri sundiquin chi niñi richivu chi nduta, ta choso ra chi chinuun tutu ley can chi ndihi ñivi can.20 Tacan cuu, ta quechaha cati ra tichito ñi ti cha iyo vaha tuhun cuhvani cati tuhun ra Ndioo chi ñi, vati chani chati niñi can, cati ra. 21 Ta nicuhva choso ra niñi vehe sahma canchi ndihi cuati suhva cha iyo cuendara Ndioo. 22 Cuenda ley chahnu canndundoo ndihi cuati suhva chi niñi,vati ña cua naan cuati ndacu ñivi, tuñahni niñi chati.

Naan ndicha cuati ndacu ñivi chinuini chi ra Ndioo, vati ni chihi ra Cristo

23Nini xaan cha cu‑ii ndihi chacan,vati cuhva cha cua coo iti siqui nicuu chi. Ñavi cha ndicha ndicha cuuchi. Chacan cuu chi, soco cha iyoiti siqui andivi―ii ndicha chi, vaticha vaha xaan ca cuu cha samani raCristo. 24 Ñavi tichi ve ñuhun savahañivi quihvi ra Cristo. Iin cuhva ni cuuve ñuhun cha iyo nu ñuhun ñuñiviya. Cuahan ra Cristo iti siqui andivi,

Page 359: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HEBREO 9:25 356 TUTU HEBREO 10:18ta vitin iyo ra iti nuun ra Ndioo, tacuenda maan yo cha iyo ra ndacan.25 Ñavi cuhva ndacu ra sutu chahnundacu ra Cristo, vati quihvi ra sutuchahnu can nu ii xaan ca. Quihvira cuiya ta cuiya, ta ndiso ra niñi riquiti cuhu, soco ra Cristo―ñavi tacaniyo ra. Iin tuhun ni chaha samanira chi ra chi ra Ndioo, vati iin tuhunni chaha chati niñi ra, ta chihi ra,ta quihvi ra nu iyo ra Ndioo. 26 Tucua coo ra cuhva iyo ra sutu chahnucan, iyo cha cua cuvi ra cuaha chahanda ni tuvi ñuhun ñuñivi ya. Ñavitacan cuu chi, soco vitin cha ni ndihitiempu chahnu, vati cha ni quichi ra,vati cua sanaan ra cuati ndacu ñivi.Sanaan ra chi chi, vati ni chihi maanra. 27 Cha ni tiso ra Ndioo ti iin tuhunni chaha cua cuvi ñivi, ta sa cua quetaquivi cua cutuni ñi. 28Ta ni cuhva chani chihi ra Cristo iin tuhun ni chaha,vati sanaan ra cuati ndacu ñivi, sococua quichi ndico tucu ra inga chaha.Cua quichi ra, soco ñavi cuati ndacuñivi cua sanaan ndico tucu ra. Quivican cua quichi ndico tucu ra, vati cuacanihin ra chi ñivi ndatu vaha chi ra.

101 Cuhva cha vaha, cuhva cha cua

coo iti nuun cuu ley chahnu can. Ñavicha ndicha ndicha cuu chi. Chacancuu cha ña ni cuu nduvaha anima ñivisacuinu chi chi. Vasi ña chacuita chachahni ñi chi ri sundiquin, ta samaniñi chi ri chi ra Ndioo ndihi ni cuiya,soco ña cua cuunduvaha animañi chatacan. 2Tu cua cuu nduvaha anima ñicha savaha ñi tacan, cha cua cucuitacha ndacu ñi tacan, vati cua ndundooanima ñi cha iin chaha ni, ta ña cuasaxini ca ñi cuenda cuati ñi. 3Cuiya tacuiya ñuhun ini ñi ti ni iyo cuati chiñi, vati savaha ñi cha samani ñi chi raNdioo. 4 Tacan ni savaha ñi, vati ñacuu naan cuati ñivi cha cuenda niñi richivu chi cuenda niñi ri sundiquin.

5 Chacan cuu cha quichi ra Cristoihya nu ñuhun ñuñivi ya, ta cati ra chira Ndioo:Ña ni cuni cun cha cua savaha ñivi cha

cua samani ñi chihun.Savahun chihin yu cha cui iquin cuñu

ñivi.

6Ña cusii ini cun cha chahmi ñi chi risundiquin,

ta samani ñi chi ri chihun cuendacuati ñi.

7Tacan cuu, ta quechaha cati yu ti chavachi yu,

vati cua savahi cuhva cuni cun, tata.Tacan cati tutu Ndioo cha cua savahi,cati ra. 8Xihna cuii cati ra Cristo ti ñacuni ra Ndioo cha cua savaha ñi chacua samani ñi chi ra. Ña cuni ra cha-can, ta ni ña cusii ini ra chi chi, [vatichito ra ti ña cuu naan cuati ñivi chasavaha ñi tacan]. Savaha ñi chacan,vati tacan cati ley chahnu. 9 Tacancuu, ta cati ndico ra chi ra Ndioo tiquichi ra, vati cua savaha ra cuhvacuni raNdioo, cati ra. Tacanni sanaanra cha samani ñivi chi ri quiti cuhu, tatiso ra inga cha cua sacahnu ndichañi chi ra Ndioo. 10 Chaha ra Ndioocha ni ndundoo anima yo, vati savahara Jesucristo cuhva cuni ra Ndioo, tasamani ra suvi ni chi maan ra chi raNdioo, vati ni chihi ra iin tuhun nichaha, ta ni queta tiñu savaha ra.

11 Ndihi quivi queta ra sutu, tasatiñu ra. Cuaha hora samani ra chiri quiti cuhu chi ra Ndioo. Ini chasamani ra, soco ña ni cuu naan cuatiyo. 12Ta ra Cristo―iin tuhunni chahasamani ra chi ra Ndioo cuenda cuatiyo, ta cha iyo vaha tiñu ndihi ni quivindihi ni tiempu. Tacan cuu, ta chahara Ndioo tu ndee ini chi ra, ta ni cha-cunda ra chiyo ndaha cuaha ra Ndioo,13 ta ndatu ra nda cua nda quivi cuatachi tuni ra chi ñivi cuxaan ini chi ra.14 Iin tuhunni chahani chihi ra, ta tisovaha ra animañivi ra. Nduvaha animañi, ta tacan ni cua ndoo ñi ndihi niquivi ndihi ni tiempu. 15 Chaha tahanra Tati Ndioo cuenda chi yo, vati catira ti:16Cati ra chahnu ti cua yaha quivi can,ta sa cua tiso vahi inga tuhun chi ñi.Cua tise tuhun cati tuhin anima ñi,ta cua sacote chi ñi yoso cuhva cua

saxini ñi,cati ra, 17 ta cati ndico tucu ra ingachaha ti:Ña cua saxini que cuenda cuati cha ni

savaha ñi,cati ra. 18 Cha ni naan cuati savahañivi ñuñivi. Chacan cuu cha ña cuni

Page 360: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HEBREO 10:19 357 TUTU HEBREO 10:39ca chi cha cua samani ca ñivi cuendacuati ñi.

Na cua yaha ñivi Ndioo iti nuun raNdioo

19 Yani xaa, ña yuhvi yo yaha yo itinuun ra Ndioo, vati cha ni chati raJesuu niñi ra, ta ni chihi ra. 20 Vitincha nuna ra iti chaa nu cua yaha yo, tacua coo ndito yo chi ra. Cuenda maanra cua yaha yo, vati nuna ra sahmachacuita caa yuhu nu ii xaan ca. Cha-can ni savaha ra, vati ñivi ñuñivi nicuu tahan ra. 21 Sutu cahnu xaan cuura Jesuu, ta satiñu ra cuenda ndihiñivi Ndioo. 22 Chacan cuu cha na cuayaha yo iti nuun ra Ndioo. Cua saxinivaha yo, vati chito ndicha yo ti chinuini yo chi ra Ndioo. Ña cua saxini cayo ndavaha ni, vati cha ni ndundooanima yo, ta cha ni chanduta yo, vatini ndundoo anima yo, ta ni chandutayo chi nduta ndoo ndoo. 23 Na cuacuinu vaha xaan ini yo chi ra Ndioo,ta na ña cua saxini yo, vati ndicha raNdioo. Cua savaha ra cuhva ni catira nu quichi quivi. 24 Na cua saxiniyo yoso cuhva cua cuhva yo tu ndeeini chi ñivi tahan yo, ta cua cuni maniyo chi tahan yo, ta cua savaha yo chavaha ndicha. 25 Ña cua saña yo chanducuiti yo chi tahan yo cuhva ndacuuvi uni ñivi tahan yo. Cua cuhvayo tu ndee ini chi tahan yo. Tacancua tindee ca yo chi tahan yo, ta cuandehe ndo ti yatin xaan cua quichindico ra chahnu.

26 Cha chito yo ñaan cha cuu chandicha. Tu cua savaha ndico yo cuati,vati cuni yo chi chi, ñahni inga chacua savaha yo, ta cua naan cuati can.27Tu tacan cua cuu chi, cua coo yuhviyo, vati cua cuatu yo cha cua cutuniyo. Cua cuatu yo cha cua cayu nihinñuhun nu cua ndoyo ñuhun ñivi canitahan chi ra Ndioo. 28 Chito ndo ti tucua queta uvi uni testigu ndicha nuquichi quivi, ñahni tu ndahvi ini cuacoo chi ñivi ña sacuinu ley Moisee,vati cua cuvi ñi. 29 Chacan cuu chachito ndo ti cahnu xaan cua cutuniñivi tava ndaa chi ra cuu sehe Ndioo.Cahnu xaan cua cutuni ñivi cati ti cha

ñahni yavi ndaa cha ni chihi ra Jesuu.Cahnu xaan cua cutuni ñivi cahanndavaha ni chi ra Tati Ndioo. Chatiniñi ra Jesuu, ta ni chihi ra. Chacancuu cha cha iyo vaha tuhun can, tandundoo anima ñivi. 30 Nacoto vahayo chi ra cati ti maan ra cuu ra cuatachi tuni chi ñivi. Maan ra cuu ra cuanduxaan ndico, cati ra chahnu. Iyoinga nu cati ndico tucu tutu Ndioo ticua tachi tuni ra chahnu chi ñivi chacuenda ñivi ra, cati chi. 31 Xaan xaancua tachi tuni ra Ndioo ndito. Chacancuu cha yuhvi ñivi.

32 Na cua cucuhun ini ndo yosocuhva cha ni chacoo ndo nu quichiquivi. Cha quechaha nacoto ndo chira Ndioo, ta sa ni cundee ini ndo chandehe xaan ndo tu ndoho. 33 Iyondo―cha sacateni ñivi chi ndo itinuun ñivi, ta ndehe ndo tu ndoho.Iyo inga ndo ndehe tahan tu ndohocuhva ni tahan ñivi tahan ndo. 34 Chacundahvi ini ndo chi ñivi ndaa vecaa, ta cusii ini ndo cha quihin ñivindatiñu ndo. Cusii ini ndo cha tacan,vati chito ndo ti vaha xaan ca cha iyochi ndo iti siqui andivi, ta ña cua naanchacan. 35Na ña cua quechaha saxinindo. Cua cunda yahvi xaan ndo, vatiña yuhvi ndo. 36 Iyo cha cua sandeeini ndo. Chacan cuu cha cua savahando cuhva cuni ra Ndioo, ta sa cuacoo vaha ndo cuhva cati ra Ndioo nuquichi quivi. 37 Cati tutu Ndioo ti:Yatin yatin cua quichi ra cha cua

quichi.Ña cua nducuee ca ra.38Ñivi ni chacoso vaha anima cuenda

yu―cuacuinu vaha ini ñi chihin yu.Tu cua saxini ñi,vati yuhvi ñi,ña cua cusii ini yu chi ñi,cati chi cuenda ra Ndioo. 39Ñavi ñivicua saxini cuu yo. Ñavi ñivi cua ndoyoñuhun cuu yo. Ñivi chinu ini chi raNdioo cuu yo. Chacan cuu cha ña cuandoyo ñuhun yo.

11Na cua cuinu ini ñivi chi ra Ndioo

Page 361: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HEBREO 11:1 358 TUTU HEBREO 11:191 Chinu ini yo chi ra Ndioo. Chacan

cuu cha chito yo ti cua coo yo cuhva nichacoo tuhunnuquichi quivi. Chacancuu cha ndatu yo. Ña ta ndehe yo chandicha, soco chito yo yoso cuhva cuacoo chi iti nuun. 2 Chito yo ti vahaxaanni savahañivi yo chacoo iti chatatiempu chahnu, vati chinu ini ñi chi raNdioo.

3 Chinu ini yo chi ra Ndioo. Chacancuu cha chito yo ti ni cahan ra Ndioo,ta ni tuvi ñuhun ñuñivi ya. Chacancuu cha chito yo ti iyo cha ña ndeheyo, ta chi chacan ni tuvi cha ni ndeheyo.

4 Chinu ini ra Abel chi ra Ndioo.Chacan cuu cha vaha xaan chandacara cha cua samani ra chi ra Ndioo, taña vaha cha chandaca ra Caín. Chacancuu cha chito ra Ndioo ti ni chacosovaha anima ra Abel can. Chaha raNdioo cuenda yoso cuhva ni chacoora Abel, vati quihin cuenda ra cha nisamani ra. Ndicha ti ni chihi racan,soco ni iyo tuhun ra, vati chinu ini rachi Ndioo.

5 Chinu tahan ini ra Enoc chi raNdioo. Chacan cuu cha canihin raNdioo chi ra, ta ña ni chihi ra. Ña nindehe ca ñivi chi ra, vati ni canihin raNdioo chi ra. Cati tutu Ndioo ti cusiiini ra Ndioo chi ra, ta sa canihin rachi ra. 6 Tu ña cua cuinu ini yo chi raNdioo, ña cua cuu savaha yo cha cuacusii ini ra. Tu cua tuhva yo iti nuunra, nini xaan cha cua cuinu ini yo chira. Iyo cha cua cuinu ini yo ti iyo ra,ta tindee ra chi ñivi nanducu chi ra.

7 Chinu tahan ini ra Noé chi raNdioo. Chacan cuu cha ni savaha ratundoo, vati tasoho ra cuhva ni catituhun ra Ndioo chi ra yoso cuhva cuacoo chi iti nuun. Chacan cuu cha cacura chi ñivi ra. Tacan ni tachi tuni raNoé chi ñivi ñuñivi, ta cuu ra iin ñivini chacoso vaha anima chi ra Ndioo,vati chinu ini ra.

8Chinu tahan ini ra Abraham chi raNdioo. Chacan cuu cha ni tasoho ranu cati tuhun ra Ndioo chi ra. Catira ti cua cuhun ra Abraham nu cuaquihin cuenda ra iin ñuhun. Tacancuu, ta quee ra cuahan ra, soco ñachito ra ndaa iti cuahan ra. 9 Ndoo

nuun ra ñuhun can sava ta cua iin rachica cuu ni, vati ña ta cuhva cuendara Ndioo ñuhun can chi ra. Ndoonuun ra, vati chinu ini ra. Vehe sahmandoo ra chi ra Isaac chi ra Jacob, taini cuhva cua cuhva cuenda tahan raNdioo ñuhun can chi ra ta ra. 10Chatura Abraham can, vati cua coo iin ñuuncha cua savaha ra Ndioo, ta ña cuandoyo ñuhun chi.

11 Chinu tahan ini ña Sara chi raNdioo. Chacan cuu cha ni chacoo tundee ini chi ña, ta tuvi sehe ña tichiña. Tacan cuu chi, ta cha ni yahacuiya ña cha cua coo sehe ña. Tacanni tahan ña, vati chito ña ti cua savahara Ndioo cuhva cati ra. 12 Tacan, ta nichacoo sehe ra Abraham. Iin tuhun nirai cuu maan ra, ta cha chahnu xaanra, soco cundee cha chacoo sehe rachi sehe yani ra. Tuvi xaan ñivi rani chacoo. Cuhva iyo ri tiñu iti siquiandivi iyo ñi, ta cuhva iyo yuti yutañuhun iyo ñi, [vati tuvi ndicha ñicuu ñi].

13 Ndihi ñican chinu ini chi raNdioo, soco queta quivi chihi tahanmaan ñi ta ñi, ta ña ta savaha ra Ndioocuhva ni cati ra nu quichi quivi can.Chito ñi ti iti nuun ca cua savaha racuhva ni cati ra, ta vaha xaan cuniñi. Chaha ñi cuenda ti iyo nuun ñiihya nu ñuhun ñuñivi ya. 14 Tacancati ñi, vati cuni ñi cha cua coto ñiviti nanducu ñi iin ñuun nu cua coo ñi.15 Ña ni saxini ñi cuenda ñuun nu niquee ñi. Chacan cuu cha ña ndico coondico ñi cuhun ndico ñi tican, 16 vaticuni ñi coo ñi inga ñuun vaha ca. Cunicoo ñi iti siqui andivi. Chacan cuu chaña cahan nuun ra Ndioo cha cuu raNdioo sacahnu maan ñi, vati cha nitiso vaha ra ñuun nu cua coo ñi.

17 Chinu ini ra Abraham chi raNdioo. Chacan cuu cha cha ndehe raNdioo a cua quee vaha ra. Cua cahnira Abraham sehe ra, ta cua samani rachi ra chi ra Ndioo. Iin tuhun ni sehera cuu ra, ta cua samani ra Abrahamchi ra. Suvi ni ra Abraham cuu ra,ta cati ra Ndioo chi ra yoso cuhvacua savaha ra iti nuun ca. 18 Cuendasehe ra cati ra Ndioo ti cua coo sehera Isaac, ta tacan ni cua ndutuvi ñivira, cati ra. 19 Chito ra Abraham ti

Page 362: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HEBREO 11:20 359 TUTU HEBREO 11:37iyo tu ndee ini chi ra Ndioo, ta cuacuu nandoto ndico ñivi cha ni chihi.Iin cuhva cuu chi, vati quihin cuendandico ra chi sehe ra nu ni cuu ra savata cua iin ndii.

20 Chinu ini ra Isaac chi ra Ndioo.Chacan cuu cha sacu‑ii ra chi ra Jacobchi ra Esaú, vati cua coo vaha ra tara nu cuahan quivi. 21 Chinu tahanini ra Jacob chi ra Ndioo. Chacancuu cha sacu‑ii ra chi ndihi sehe raJosé quivi cha cua cuvi ra chahnucan. Ni chahnu xini ra Jacob can xiniyutun naan ra, [vati sacahnu ra chi raNdioo]. 22 Chinu tahan ini ra José chira Ndioo. Chacan cuu cha chaha racuenda ti cua quee ñivi Israel ñuhunEgipto nu cuahan quivi. Cati tuhuntahan ra yoso cua savaha ñi chi iquinra, vati chinu ini ra ti cua quee ñiñuhun can. Tacan ni chaha ra cuendaquivi cha cua cuvi ra.

23Chi ra Ndioo chinu tahan ini sutura Moisee chi sihi ra. Chacan cuu chani tixehe sutu ra sihi ra chi ra quivicha ni cacu ra. Uni yoo ni chacuindixehe ra, vati ndehe ñivi ra ti taquixaan ve luhu cuu ra, ta ña cuyuhvi ñicha cati tuhun ra rey can ti cua cuvive cuati sehe ñivi Israel can. 24 Chinuini ra Moisee chi ra Ndioo. Chacancuu cha chahnu ra, soco ña chaha racha cua cati ñivi ti sehe ña sehe sihira rey ndaca ñahan ñuhun Egipto canchi ra. 25 Ña chaha ra chacan, vaticuni ra coo tahan ra chi tu ndoho chiñivi ra Ndioo. Ña cuni ra cha cua cusiiini ra, ta savaha ra cuati suhva quivi.26 Saxini ra ti cuni ca ra ndehe ra tundoho cuenda ra Cristo, ta ña cuni randihi cha vaha ndihi cha ndaa yahvicha iyo ñuhun Egipto can. Tacan nisaxini ra, vati cuni ra cha cua cundayahvi ra chi ra Ndioo. 27 Chinu inira Moisee chi ra Ndioo. Chacan cuucha ni quee ra ñuhun Egipto, ta ñayuhvi ra cha cua nduxaan ra rey canchi ra, vati cundee ini ra. Cundee inira, vati chaha ra Ndioo tu ndee ini chira―masi ñani ndehe raMoisee chi ra.

28 Chinu ini ra Moisee chi ra Ndioo.Chacan cuu cha ni savaha ra cuhvacha ni cati ra Ndioo, ta cati ra ti cuacuhu ñi niñi ri mbee yu vehe ñi, coto

cua cahni ra Ndioo chi ñivi cuu sehenuun ñi ta ñi. 29 Chinu ini ñivi Israelchi ra Ndioo. Chacan cuu cha ni yahañi Tañuhun Cuaha. Cuhva chica ñi nuñuhun yaha ñi. Cuni yaha tahan ñiviEgipto can, soco ni chihi ñi, vati ninatahan ndico nduta can.

30Chinu ini ñivi Israel chi ra Ndioo.Chacan cuu cha chico nduvi ñi yuñuun Jericó. Ucha quivi chico nduviñi yu ñuun can, ta sa nduva nama yuundasi candaa yuhuñuun can. 31Chinutahan ini ña Rahab chi ra Ndioo. Cha-can cuu cha ña chihi tahan ña chi ñiviña tasoho. Ña chihi ña, vati tindeeña chi ra cuu ñivi Israel nu ni chicaxehe ra ta ra, ta ñahan ni chacoo xaanndavaha ni chi ra rai inga chiyo cuuña.

32 Ña cua cahan que cuaha tuhun,vati ña cuyatin que cuhve cuendayoso cuhva cha ni chacoo ra Gedeónchi ra Barac chi ra Sansón chi ra Jeftéchi ra David chi ra Samuel chi ndihira ni cahan cuenda ra Ndioo nu niquichi quivi. 33 Chinu ini ra ta rachi ra Ndioo. Chacan cuu cha iyo rani sacanaan ra nu ni cani tahan rachi inga ñivi. Iyo inga ra vaha xaanchacundaca ñahan ra chi ñivi. Chitora ti cua savaha ra Ndioo cuhva nicati ra. Ña chaha ra Ndioo cha cuacachi ri ndicaha chi inga ra. 34 Iyo ingara chasi nu cua cayu ra tichi ñuhun.Chinu inga ra, ta ña cundee cahniñivi chi ra. Ña cundee ra, soco chahara Ndioo tu ndee ini chi ra. Nihinxaan cani tahan ra nu ni chacoo cuati.Quichi ñivi, vati cua cani tahan ñi chira, soco sacunu ra chi ñi. 35 Chacooñivi ñahan, ta ni chihi sehe ñi, soconatacu ndico sehe ñi, ta ndoo ndicosehe ñi chi ñi.

Iyo ra―sanahma ñivi chi ra. Ñacuni ra saña ndaha ra chi ra Ndioo,ta cua coo nuna ndico ra. Cuni cuvira, vati tacan sa cua coo ndito ndicora nu vaha xaan ca. 36 Iyo inga rasacateni xaan ñivi chi ra, ta cani ñichi ra chi yoho. Ni chacoo tahan rave caa, ta chacunuhni tahan cadenacaa chaha ra. 37Cani ñi chi ra chi yuu,ta chahnda sava ñivi chi ra chi sierra.Chahni ñivi chi ra chi cha cuu ta iin

Page 363: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HEBREO 11:38 360 TUTU HEBREO 12:15machete. Chica cuu ndahvi ra, tachacunami ra ñiin ri chivu ni. Ndahvixaan ni chacoo ra, ta ndehe xaan ratu ndoho. Savaha xaan ñivi ndavahani chi ra. 38 Chacunda yahvi xaan camaan ra ta ra, ta ñahni yavi ndaa ñiviñuñivi, soco chica cuu ni maan ra tara tichi cuhu. Chica cuu ra siqui yucu,ta chacoo ra yavi yuu. Chacoo tahanra yavi ñuhun. 39Cati ra Ndioo ti vahaxaan cha ni savaha ra ta ra, vati chinuini ra ta ra chi ra Ndioo, soco ña nindehe ra ta ra cha cua savaha raNdioocuhva ni cati ra nu quichi quivi. [Ñani ndehe ra ta ra, vati ña ta quetaquivi cha cua savaha ra Ndioo cuhvacati ra.] 40 Tacan ni chacoo chi, vativaha xaan ca cua savaha ra Ndioo chimaan yo. Chacan cuu cha cua coovaha tahan yo chi ra ta ra icaa ni.

12Na cua saxini vaha ñivi yoso cuhva

iyo ra Jesuu1Ndihi ñivi can cuu ñi cha ni chaha

cuenda chi yo. Cha tindee ra Ndioochi ñi, ta quee vaha ñi, vati chinuini ñi chi ra. Chacan cuu cha na cuanacoo ihni yo ndihi cha sandusaca chiyo. Na cua nacoo ihni yo ndihi cuaticha sandoyo ñuhun chi yo. Na cuasandee ini yo suvi ni chi maan yo.Tacan, ta sa cua coo vaha yo cha iyoyo ihya nu ñuhun ñuñivi ya. 2 Nacua saxini vaha yo yoso cuhva iyora Jesuu. Maan ra tindee chi yo, taquechaha chinu ini yo chi ra, ta suvini maan ra cua tindee, ta cua cuinuvaha ca ini yo chi ra. Cua saxini yo chira, vati cundee ini ra tu ndoho ndehera nu cruu. Ñahni cha ni saxini racuenda cha ni chacoo tu ca nuun chira. Tacan cuu, ta quechaha cusii ini rasavaha ra Ndioo, ta cha iyo ndico rachiyo ndaha cuaha ra Ndioo, [vati iyotu ndee ini chi ra].

3Na cua saxini ndo yoso cuhva chani chacoo ra Jesuu, vati cundee ini randavaha ni savaha ñivi chi ra. Chacancuu cha cua cundee ini ndo, ta ñacua tichaha ni ndo. 4 Cha sanini ndochi ndo, ta ña ndacu ca ndo cuati,soco ña ta cuvi ndo cha iyo ndo tacan.

5 Vasi cha naan ini ndo cuhva ni catira Ndioo chi ndo. Ni cahan ra chi ndocuhva cahan ra chi iin sehe ra, vaticati tutu Ndioo cuenda ndo ti:Sehu, ña cua saxini cun ti ña vaha

cuhva cha cati tuhun xaan rachahnu chihun.

Cua cundee ini cun cha cua tachi tunira chihun,

6 vati cati tuhun xaan ra chi ñivi ra,ta tachi tuni ra chi ndihi sehe ra,cati tutu Ndioo. 7 Cua cundee ini ndotu ndohondehendo, vati cha sanahanra Ndioo chi ndo. Iyo ra chi ndocuhva iyo ra chi sehe ra, vati ndihiñivi cati tuhun vaha xaan ñi chi seheñi ti na cua coo vaha ñi. 8 Tu ñahnicha cua cati tuhun ra Ndioo chi ndo,ñavi sehe ndicha ra chi ndo, vati catituhun vaha xaan ra chi ndihi ñivi cuusehe ndicha ra. 9 Cati tuhun xaanra cuu sutu yo cuenda ñuhun ñuñivi,ta sacahnu yo chi ra. Vaha xaan cacua tasoho yo chi ra cuu sutu yo itisiqui andivi, ta cua coo ndito yo chi ra.10 Suhva quivi ni cati tuhun sutu yocuenda ñuhun ñuñivi chi yo, ta ndacura cuhva saxini maan ra, soco maanra sutu yo iyo iti siqui―cati tuhunxaan ra chi yo, vati cua coo vaha yo,ta cua coo ii yo cuhva iyo ii maan ra.11Ndahvi cuni yo hora cha cati tuhunxaan sutu yo chi yo ti ña vaha cha nisavaha yo. Ña cusii ini yo cha tahanyo tacan. Tu cua cutuhva yo cha catituhun xaan sutu yo chi yo, cua cosovaha anima yo, ta cua coo vii yo.

Cua ndoyo ñuhun ñivi Ndioo, tu cuatava ndaa ñi chi ra Ndioo

12 Chacan cuu cha na cua sandeeini ndo chi ndo. 13 Na cua cuhunndo iti vaha. Chacan cuu cha ñacua ndoyo ñuhun ca ndo, soco cuanduvaha ndico ndo.

14 Na cua coo vii ndo chi ndihiñivi. Na cua coo ii ndo. Tu ña cuacundee yo coo ii yo, ña cua cuu quihviyo iti nuun ra chahnu. 15 Cua sahando cuenda, coto ña cua savaha raNdioo tu manini chi ndo. Cua sahando cuenda, coto cua ndutahñu cunianima ndo, ta cua coo tu ndoho chindo. Tu tacan ni cua coo ndo, tuvi

Page 364: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HEBREO 12:16 361 TUTU HEBREO 13:6ndo cua nducaquini anima. 16 Cuasaha ndo cuenda, coto cua coo ndondavaha ni chi tahan ndo inga chiyo.Cua saha ndo cuenda, coto ña cua sac-ahnu ndicha ndo chi ra Ndioo cuhvaña sacahnu ndicha ra Esaú. Saña randatu cha ni chacoo chi ra, vati rachanihin cuu ra, vati ña cundee rasoco iin chaha. 17Chito ndo ti iti nuunca cuni ra cha cua sacu‑ii sutu ra chira, ta tava ndaa sutu ra chi ra. Chacuxaan ra, soco ña ni nihin ra cuhva chacua coso vaha ndico tiñu.

18 Ña ni chahan ndo iin yucu Sinaícuhva ni chahan ñivi Israel iti chata.Queta ñi yucu can, soco ña cuu tuhvañi. Naan xaan cha cuu, ta cayuñuhun.Chacoo xihna tiati, 19 ta chacoo ndusucutu, ta sa nducahan ra Ndioo chi ñi.Tacan ni tahan ñi, ta cahan ndahviñi ti ña cua cahan ca ra Ndioo chiñi. 20 Ña cundee ñi cha cati tuhun raNdioo chi ñi, vati cati ra ti tu cua yanichaha sana ñi yucu can, cua cahni ñichi ri chi yuu, cati ra. 21 Yuhvi xaanñi ndehe ñi chacan. Chacan cuu chacati ra Moisee ti nihin xaan naquisichi chihin ra, vati yuhvi xaan ra, catira.

22 Cha cua queta maan ndo yucuSión nu iyo ñuun ra Ndioo ndito chacuu sava ni ta cua iin ñuun Jerusaléniyo iti siqui andivi. Cha cua queta ndonu iyo cuiti tuvi ndicha tatun Ndioo,vati sacahnu ra ta ra vico. 23 Chacua queta ndo nu iyo cuiti tahan ñiviNdioo, ta iyo tutu sivi ndo chi raNdiooiti siqui andivi. Cha cua queta ndo itinuun ra Ndioo, ta maan ra cua ndehea vaha a ña vahandacundihi ñivi. Chacua queta ndo nu iyo ñivi Ndioo chani chihi tiempu chahnu, vati nduvahatahan anima ñi. 24 Cha cua quetando iti nuun ra Jesuu, ta maan ra cuura ni tiso vaha tiñu cha iyo tuhunchaa. Chati niñi ra, ta ni chihi ra.Chacan cuu cha cua coo ndito yo chira. Ñavi cuhva iyo niñi ra Abel iyo niñira Jesuu, [vati chihi ra Abel, ta tachituni ra Ndioo chi yani ra, soco chihira Jesuu, ta cucahnu ini ra Ndioo cuatisavaha yo].

25 Cua saha ndo cuenda, coto cuatavandaando chi raNdioo, tamaan ra

cuu ra cahan chi ndo vitin. Ña ni cacuñivi Israel can, vati ña ni tasoho ñi chiraNdioo quivi cha cahan ra chi ñi ihyanu ñuhun ñuñivi ya. Chacan cuu chaña cua cuu cacu maan yo, tu ña cuatasoho yo cuhva cati ra Ndioo iti siquiandivi. 26 Quivi can cahan ra, ta nitaan ñuhun can. Vitin cha cati ra tiinga chaha cua taanndico tucuñuhuncua savaha ra, ta cua taan tahan itisiqui andivi, cati ra. 27 Cati ra ti ingachaha cua taan, vati cua naan ndihicha cua tuñu nu taan chi ndihi chani savaha ra Ndioo iti chata. Chacancuu cha cua ndoo cuii ndihi cha ñacua tuñu. 28 Chacan cuu cha na cuacuhva yo iin tiahvi ndioo chi ra Ndioo,vati ña cua tuñu nu cua coo yo chi raNdioo. Tacan ni na cua satiñu vaha yochi ra Ndioo. Na cua sacahnu ndichayo chi ra. 29 Tacan ni cua savaha yo,vati xaan xaan cua tachi tuni ra Ndioochi ñivi.

13Na cua savaha ñivi Ndioo cha cua

cusii ini ra Ndioo1Na ña cua saña ndo cha cuni mani

ndo chi ñivi tahan ndo. 2 Na ña cuanaan ini ndo cha cua quihin cuendavaha ndo chi ñivi queta vehe ndo.Tacan ni cha savaha ñivi, ta ña chitoñi cha iin tatun Ndioo quihin cuendañi.

3Ña cua naan ini ndo chi ñivi tahanndo ndaa ve caa, vati cuu ndo sava nita cua cha iyo tahanndo chi ñi. Ña cuanaan ini ndo chi tahan ndo cha ndehetu ndoho savaha ñivi, vati ni vii iyotahan ndo ihya nu ñuhun ñuñivi ya.

4 Na cua saxini vaha ndo cuendacha tandaha ndo. Na ña cua coo ndondavaha ni chi tahan ndo inga chiyo,vati cua tachi tuni ra Ndioo chi ñivisavaha tacan.

5Ña cuhva ndo cha cua yaha cuhvacha cua cuni ndo coo xuhun chi ndo.Cua ndoo ndo vaha cuhva cha iyo chindo, vati cha cati ra Ndioo ti ña cuasaña ra chi ñivi ra. Ña cua nacoo ihnira chi ñi, cati ra. 6 Chacan cuu cha ñacua tichaha yo, ta cua cati yo ti:Tindee ra chahnu chihin yu.

Page 365: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU HEBREO 13:7 362 TUTU HEBREO 13:25Ña cua saxini yu ñaan cha cua savaha

ñivi chihin yu,cua cati yo.

7 Ña cua naan ini ndo chi ra ndisotiñu ve ñuhun. Maan ra cuu ra catituhun tuhun Ndioo chi ndo. Cua sahando cuenda yoso cuhva iyo ra ta ra, tacua cuinu ini ndo chi ra Ndioo cuhvacha chinu ini maan ra ta ra chi ra.

8 Ña sama ra Jesuu cuhva iyo ra.Cuhva ni chacoo ra nu ni quichiquivi―cuhva can iyo ra vitin, ta tani cuhva cua coo ra nu cuahan quivi.9 Ña cua taa ndo soho ndo cha cuuinga tucu tuhun, vati vaha cha cuacoo tu ndee ini chi yo, vati savaha raNdioo tu manini chi yo. Ña vaha chacua saxini ndo cuenda cha cua cachindo, vati ñahni tu ndee ini iyo chi ñivindacu tacan.

10 Vaha xaan ca cuhva ni tiso raNdioo cha sacahnu yo chi ra, ta ñahnindatu chi ra sutu ni chacoo cuendaley chahnu cha cua coo ra chi yoicaa ni. 11 Chahni ra sutu can chiri sundiquin, ta quichi ndaca ra sutuchahnu niñi ri tichi nu ii xaan ca.Quichi ndaca ra chi chi cuenda cuatiñivi, soco iquin cuñu rican tava ndaara yu ñuun, ta chahmi ra chi chi.12 Chacan cuu cha ndehe ra Jesuu tundoho, ta chihi ra yu ñuun. Chacancuu cha sandundoo ra anima ñivi, vatichihi ra cuenda maan ñi. 13 Chacancuu cha na cua saña cuii yo ndihicostumbre chahnu, ta na cua sacateniñivi chi yo cuhva ni sacateni ñi chimaan ra. 14 Ñahni nu cua coo cuii yoihya nu ñuhun ñuñivi ya, vati ndatuyo inga nu cua coo yo iti nuun. 15 Nacua sacahnu yo chi ra Ndioo cuendacha ni savaha ra Jesuu. Ndihi ni quivina cua sacahnu yo chi ra. Tacan nindacu ñivi cati ti cahnu xaan rai cuura. [Chacan cuu sava ni ta cua iin chasamani yo chi ra.] 16Ña cua saña ndocha ndacu ndo cha vaha. Cua tindeendo chi tahan ndo, vati cua cusii inira Ndioo cha cua savaha ndo tacan.

17 Cua tasoho ndo chi ra ndiso tiñuve ñuhun, ta cua savaha ndo cuhvacati ra, vati sacuenda ra chi ndo ihya,ta chito ra ti nini xaan cua cuhva ra

cuenda chi raNdioo yoso cuhvandacura chi ndo. Na cua savaha ndo chacua cusii ini ra ndiso tiñu can. Ña cuacuhva ndo tu cuihya ini chi ra, vati ñacua cuu tindee ra chi ndo cha tacan.

18 Na cua cahan ndahvi ndo chi raNdioo cuenda yu. Chito vahi ti saxinivahi, ta ñahni ndavaha ni savahi, vaticuni yu savahi cha vaha chi ndihi cuiianime. 19 Cati tuhun xain ti na cuacahan ndo chi ra Ndioo. Chacan cuucha cua cundee queta ndique nu iyondo cha yatin.

Na cua coo vaha ñivi can chi ra Ndioo20Maan ra Ndioo cuu ra chaha cha

na coo vii anima yo. Maan ra cuu ra nichaha tu ndee ini chi ra chahnu Jesuu,ta natacu ndico ra tañu ñivi ndii, vatichati ra niñi ra, ta ni chihi ra. Tacan nitiso vaha ra tiñu cuenda tuhun chaacha iyo ndihi ni quivi ndihi ni tiempu.Maan ra Jesuu cuu ra sacuenda chiñivi ra. 21 Na cua tindee ra Ndioochi ndo, ta cua savaha ndo cha vaha.Chacan cuu cha cua savaha ndo cuhvacuni maan ra. Cua tindee ra chi yo,ta cua savaha yo cha cua cusii inira cuenda ra Jesucristo. Chi maanra Ndioo na cua sacahnu yo ndihi niquivi ndihi ni tiempu, ta na cua cuuchi tacan ni.

22 Yani xaa, cati tuhin chi ndo tina cua tasoho ndo tuhun cha ni catituhin chi ndo, vati ña cuaha tuhun nitai chi ndo. 23 Chahi cuenda chi ndoti cha ni cundee quee ra Timoteo yaniyo ve caa. Tu cua sanumi ra quichi ra,cua ndehe tahan tucu ndi chi ndo.

24 Tachi ndi iin tuhun na cumi chindihi ra ndiso tiñu ve ñuhun nu iyondo. Tachi tahan ndi iin tuhun nacumi chi ndihi ñivi tahan yo. Tachitahan maan ñi iyo ñuhun Italia ya iintuhun na cumi chi ndo.

25Na cua savaha raNdioo tumaninichi ndihi ndo, ta na cua cuu chi tacanni.

Page 366: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU SANTIAGO 1:1 363 TUTU SANTIAGO 1:21

TUTU CHA NI TAA RACHAHNU SANTIAGONi tachi ra Santiago tutu ya chi ñivi

judío cuahan nini cahnu ñuhun ñuñivi1 Yuhu ra Santiago taa tutu ya chi-

hin ndo, ta musu ra Ndioo chi rachahnu Jesucristo cuu tahin. Tachi yuiin tuhun na cumi chihin ndo. Ñivijudío cuu ndo, ta cha ni cuahan ndonini cahnu nu ñuhun ñuñivi, ta vitinchinu ini ndo chi ra Jesucristo.

Chaha raNdioo cha chini tuni chi ñivira

2 Yani xaa, na cua cusii ini ndo, tucua ndehe ndo tu ndoho. 3 Cua cusiiini ndo, vati chito ndo ti tacan ni cuacoto ra Ndioo a chinu vaha ini ndo chira. Tacan ni nihin ndo cuhva cha cuacundee ini ndo. 4 Tu cua cundee vahaini ndo tu ndoho cua ndehe ndo, cuacoo vaha ndo. Chacan cuu cha cuacuu ndo ñivi cha iyo vaha cuenda raNdioo, ta ñahni cha cua cumani chindo.

5 Tu ña chito ndo ñaan cha cuucha vaha cuenda ra Ndioo, cua cahanndahvi ndo chi ra ti na cua tindeera chihin ndo. Tacan ni cua cuhvavaha ra Ndioo cha chini tuni chi ndocuhva chaha ra chi ndihi ñivi cahanchi ra. Ña cua nduxaan ra chi ndo,soco cua tindee ra chi ndo. 6 Na cuacuinu ini ndo cha cua savaha ra Ndioocuhva cahan ndahvi ndo chi ra. Ñacua saxini ndo ti ña cua tindee ra.Tu cua saxini ndo, cua cuu ndo savata cua nduta tañuhun. Tihya ticantahnu nduta can, vati nihin xaan caatati. 7 Tacan cuu nu cuu ñivi can, vatitihya tican nanducu ñi cha chini tunichi ñi. Ña cua saxini ñivi can ti iyocha cua cuhva ra Ndioo chi ñi. 8Saxinixaan ñi. Chacan cuu cha ña cua cotoñi ñaan cha cuu cha cua savaha ñi.

9Ta ra yani yo iyo ndahvi xaan―nacua cusii ini ra, vati cha sacahnu raNdioo chi ra. 10Na cua cusii ini tahanra yani yo iyo vaha ndatiñu, vati cuacoto ra yoso cuhva cua coo tu ndahviini chi ra, ta ña cuandurai ra. Tacannicua coo ra, vati yatin xaan cua cuvi ra

cuhva cha chihi ita. 11Ndaa ri nicandi,ta nihin xaan ndehe ri. Chacan cuucha neti ita can, ta ndoyo ñuhun chi.Ña taqui ca chi. Ta tacan cua ndoyoñuhun tahan ra iyo vaha ndatiñu, tañahni yavi ndaa cha ndacu ra.

Cua coo tu ndoho chi ñivi12 Tu cua cundee ini ndo, ta ña cua

savaha ndo ndavaha ni nu cua ndehendo tu ndoho, cua cusii ini ndo, vaticua coo ndito ndo chi ra Ndioo ndihini quivi ndihi ni tiempu. Cua coondito ndo chi ra, vati cua quee vahando. Tacan ni cua coo ndo, vati catira Ndioo ti tacan ni cua savaha rachi ñivi cuni chi ra. 13 Tu cua cunindo savaha ndo ndavaha ni, ña cuacati ndo ti ra Ndioo cuu ra cati ti nacua savaha ndo ndavaha ni, vati ñatuhva ra savaha ra ndavaha ni, ta niña tuhva ra cati ra ti cua savaha ñivindavaha ni. 14 Savaha ñivi ndavahani, vati tacan ni cuni maan ñi. Cuhvacuni ndicha ñi savaha ñi. 15 Xihnacuii quechaha cuni ñi savaha ñi cuati.Chacan cuu cha queta quivi savahandicha ñi cuati can. Chacan cuu chachihi tahan ñi, vati savaha tahan ñicuati.

16 Yani xaa, ña cua cuhva ndo chacua sandahyu ñahan ñivi chihin ndo.Ña cua saxini ndo ti Ndioo cuu ra catiti cua savaha yo cuati. Ña ndicha.17Ndihi cha vaha ndihi cha taqui cuucha samani ra Ndioo chihin yo. Maanra savaha ndihi ñuhun ndichin iyo itisiqui. Chica ri, ta ndahva ri. Ñavitacan iyo ra Ndioo, vati ña sama ratuhun cahan ra. Ña sama ra cuhvaiyo ra, vati mani cha vaha savaha rachi yo. 18 Cuni maan ra cha cua cuuyo ñivi ra, vati chinu ini yo tuhun ratuhun ndicha. Chacan cuu cha chinuxihna ini yo chi ra, ta ñivi xihna cuiira cuu yo.

Cuhva cua sacahnundicha ñivi chi raNdioo

19Yani xaa, chehe cuu cha cua cotondo. Cua tasoho xihna ndo tuhunNdioo. Ña cua cahan nahan ndo, ta niña cua nduxaan ndo. 20Tu cua cuxaanyo, ña cua savaha yo cha vaha ndichacuhva cuni ra Ndioo. 21 Chacan cuu

Page 367: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU SANTIAGO 1:22 364 TUTU SANTIAGO 2:12cha yuhu cati ti ña cua savaha ca ndocha ndavaha ni. Cua saña ndo cuatindacu xaan ñivi. Ña cua ndurai cando, soco cua cuinu ini ndo tuhuncha ni chini soho ndo. Tacan, ta cuanduvaha anima ndo.

22 Cua cuni soho ndo cuhva catituhun ra Ndioo, ta sa cua sacuinutahan ndo cuhva cati tuhun ra. Tucua saxini ndo ti cua cuni soho ni ndo,ta ña cua sacuinu ndo, cua sandahyuñahan ndo suvi ni chimaan ndo. 23Tucua cuni soho yo tuhun Ndioo, ta ñacua sacuinu yo cuhva cati ra, cua cuuyo sava ta cua iin rai ndehe nuun rachi nuun inu. 24Ndehe ra nuun ra, taquee ndico ra cuahan ra, ta naan ini rayoso cuhva caa ra. 25Tacan tucumaanyo―ña cua naan ini yo cha ni chinisoho yo, soco cua sacuinu yo cuhvacuni ra Ndioo. Cua sacuaha yo tuhunNdioo, ta cua cundee ini yo savaha yocuhva cati chi. Tacan, ta cua coo yonununa. Cua cusii ini yo, vati cua savahayo cuhva cuni maan ra.

26 Tu cua saxini ndo ti cha vahaxaan sacahnu ndo chi ra Ndioo, socoña cua saha ndo cuenda cha cahanndo, cua sandahyu ñahan ndo suvi nichi maan ndo, ta ñahni yavi ndaa chasacahnu ndo chi ra Ndioo. 27 Tu cuasacahnu vaha yo chi ra Ndioo sutu yo,tu cua sacahnu ndicha yo chi ra, cuatindee yo chi ñivi ndehe tu ndoho,ta ña cua savaha yo cuati cha ndacuñivi ñuñivi. Cua tindee yo chi ñi cuatindahvi. Cua tindee tahan yo chi ñindahvi cha chihi ii. Tu cua savaha yondihi chacan, cua sacahnu ndicha yochi ra Ndioo.

2Cua sacahnu ñivi can chi ndihi ñivi

1 Yani xaa, chinu ini ndo chi rachahnu Jesucristo ti cahnu xaan raicuu ra. Chacan cuu cha na cua sac-ahnu ndo chi ndihi ñivi. Cua sac-ahnu ndo chi ndihi ni ñivi―masi ñiviiyo vaha ndatiñu, masi ñivi ndahvi.2-3 Cua cati main iin cuhva chi ndo.Cua quihvi uvi rai ve ñuhun nu sac-ahnu ndo. Iin ra indi xehe xuhuncuaan nundaha ra, ta vii xaan iyo

sahma nami ra. Vaha xaan sahmandichin ra. Cua ndehe ndo chi ra,ta cua cati ndo chi ra ti cua cundara ihya. Vaha xaan nu cua cundara, ta inga ra―lahnda xaan sahmara. Chi maan ra cua cati ndo ti cuacuinda maan ra tican, a cua cati ndoti cua cunda ra ihya nu ñuhun, cuacati ndo. 4Tu tacan ni cua saxini ndo,cua sacahnu ndo chi iin ra, ta ña cuasacahnu ndo chi inga ra. Ña vaha chacua saxini ndo tacanni, vati ini rai cuura [cuenda ra Ndioo].

5 Yani xaa, na cua taa vaha ndosoho ndo tuhun ya. Cha ni nacachira Ndioo chi ñivi iyo ndahvi cuendañivi ñuñivi. Chacan cuu cha chinuvaha ini ñivi can chi ra. Chacan cuucha cua yaha ñi nu cua cundaca ñahanra Ndioo, vati cha cati ra ti tacan nicua savaha ra chi ñivi cuni chi ra, 6 tandioho iyo ndo ndacu ndo ndavahani chi ñivi ndahvi, ta ñivi ricu cuu ñichaha tu ndoho chi ndo. Chandaca ñichi ndo nuun ra cumi tiñu, vati xaancuni ñi. 7 Cha cahan ñi ndavaha nicuenda ra Cristo. Cahnu xaan rai cuura, ta ñivi ra cuu ndo.

8Tu cua savaha ndo cuhva cati tutuNdioo, vaha xaan cua savaha ndo, vaticati ra ndaca ñahan chi yo ti na cuacuni mani yo chi tahan yo cuhva cuniyo suvi ni chi maan yo, cati ra. 9 Tucua nanducu ndo yoo ñivi cua sac-ahnu ndo, ta ña cua sacahnu ndo chindihi ñivi, cua savaha ndo cuati. Cuacutuni ndo, vati savaha ndo cuhvandacu ñivi ndacu ndavaha ni. Ñasavaha ndo cuhva cati tuhun ra Ndioocuhva cati ley chahnu. 10 Tu cua cunisacuinu ndo ndihi ley can, soco cuacumani savaha ndo iin tuhun ni chi,ini cuhva cua coo cuati chi ndo cuhvaiyo cuati chi ñivi ña sacuinu ndee iniley can. 11 Cha cati ra Ndioo ti ña cuacoo yo ndavaha ni chi tahan yo ingachiyo, ta suvi ni ra Ndioo cati ti ñacua cahni yo chi tahan yo, cati ra. Tuña cua coo ndo ndavaha ni chi tahanndo inga chiyo, soco cua cahni ndo chitahan ndo, ini cuhva cua coo cuati chindo, vati ña savaha ndo ndihi cha nicati ra Ndioo. 12Vitin cha iyo ndo nununa, vati ña iyo ca ndo cuenda ley

Page 368: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU SANTIAGO 2:13 365 TUTU SANTIAGO 3:4can. Cua ndehe ra Ndioo cuhva ndacundo a vaha a ña vaha. Chacan cuu chacua saha vaha ndo cuenda ñaan chacuu cha cua cahan ndo ta ñaan chacuu cha cua savaha ndo. 13 Tu ña cuacundahvi ini ndo chi ñivi vitin, ña cuacundahvi ini ra Ndioo chi maan ndonu cua tachi tuni ra chi ñivi nu cuahanquivi. Tu cua cundahvi ini ndo vitin,cua cundahvi tahan ini ra chi ndo, taña cua tachi tuni ra chi ndo nu cuahanquivi.

Cua cuinu ini ñican chi ra Ndioo, tacua tindee ñi chi ñivi tahan ñi

14 Yani xaa, ñahni yavi ndaa chacua cati ndo ti chinu ini ndo chi raNdioo, tu ña cua tindee ndo chi ñivitahan ndo. Ña cua sacacu ra Ndioochi ndo, tu cua cuinu ni ini ndo, ta ñacua tindee tahan ndo chi tahan ndo.15Tu cua cumani sahma chi ñivi tahanyo, tu cua cumani cha cachi ñi, 16 tacua cati yo chi ñi ti na cua coo vahañi. Tacan ni sa cua nihin ñi sahma.Tacan ni sa cua nihin ñi cha cua cachiñi, tu tacan ni cua cati yo, ta ña cuacuhva yo cha chini ñuhun ñi, ñahniyavi ndaa cha chinu ini yo. 17 Chacancuu cha ñahni yavi ndaa cha chinuini yo chi ra Ndioo, tu ña cua tindeetahan yo chi tahan yo.

18 Iyo ñivi cati ñi ti maan yo chinuni ini yo chi ra Ndioo, ta ña tuhva yotindee yo chi tahan yo, soco maan ñivaha xaan tindee tahan ñi chi tahanñi, masi ña chinu ini ñi chi ra Ndioo,cati ñi, soco yuhu cati ti ña cua cuucuinu ini ndo chi ra Ndioo, tu ña cuatindee ndo chi tahan ndo. Cua cotondo ti chinu ini yu chi ra Ndioo, vatitindei chi tahin. 19 Chinu ini ndo tiiin tuhun ni ra Ndioo iyo. Vaha chatacan, soco tacan ni chinu tahan inirun cuihna, ta yuhvi run. 20 Ndiohotondo ndo, vati ña chito ndo ti ñahniyavi ndaa cha chinu ni ini yo, tu ñacua tindee tahan yo chi ñivi tahanyo. 21 Nacoto ndo chi ra Abrahamra cuu ñivi yo tiempu chahnu. Tisovaha ra Ndioo tiñu cha cua coo vahara Abraham chi ra, vati quichi ndacaAbraham cha cua samani ra chi raNdioo. Quichi ndaca ra chi ra Isaac

sehe ra nu cua samani ra chi ra chira Ndioo. Chacan cuu cha tiso vaharaNdioo tiñu cuenda ra Abrahamcan.22 Chacan cuu cha chito ndo ti cha nisavaha ra Abraham cha vaha cuhvacati ra Ndioo, vati chinu ini ra chira Ndioo. Ta ni cuhva vaha xaanca chinu ini ra, vati cha savaha racuhva cuni ra Ndioo. 23 Tacan ndichacuhva cati tutu Ndioo ti chinu ini raAbraham chi ra Ndioo. Chacan cuucha tiso vaha ra Ndioo tiñu cha cuacoo vaha Abraham chi ra, cati chi. Iyoinga nu cati tutu Ndioo ti amigu xaanra Abraham chi ra Ndioo, cati chi.

24 Chacan ni chito yo ti ni tiso vahara Ndioo tiñu, ta cha iyo vaha ñivi chira, vati ndacu ñi cha vaha cuhva cunira Ndioo. Ñavi mani cha chinu ini ñichi ra. 25 Ta ni cuhva cha ni chacoovaha ña Rahab chi ra Ndioo iti chata.Cha chacoo tahan ña ndavaha ni chira rai inga chiyo, soco queta quivi chani savaha tahan ña cha vaha. Tindeeña chi ra cuu tatun ra Josué. Chacancuu cha cati ña ti cua cuhun ndicora inga iti, coto cua cahni ñivi chi ra.Chacan cuu cha cati ra Ndioo ti chanaan cuati ña. 26 Tu cua naan tatiyo, cua cuvi yo, ta ñahni ca yavi ndaayo. Ta ni cuhva tu ña cua savaha yocha vaha, tu ña cua tindee yo chi ñivitahan yo, ñahni yavi ndaa cha chinuini yo chi ra Ndioo.

3Cuhva iyo yaa ñivi

1 Yani xaa, ña cua yaha cuhva chacuananducundo cha cua sacuahandochi ñivi tahan ndo, vati chito ndo tixaan ca cua cutuni yo, tu ña vaha cuasacuaha yo chi ñivi tahan yo. 2 Tacancati yu, vati cuaha xaan ndoyo ñuhunndihi yo. Tu iyo iin rai, ta cua cahanra mani cha vaha, rai vaha ndicha cuacuu ra. Cua cuu sacuenda vaha rachi ra, ta ña cua savaha ra cuhva cunini maan ra. 3 Savaha ri quiti cuhvacuni maan yo, vati tihi vaha yo yohoyuhu ri. Chacan cuu cha cuahan rinuun cunimaan yo. 4Chito tahan ndoyoso cuhva iyo tundoo. Cahnu xaanchi, ta nihin xaan yani tati chi chi.

Page 369: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU SANTIAGO 3:5 366 TUTU SANTIAGO 4:6Tacan ni chinu maan chi, soco cuacava ra sacunu chi chi. Chi vitu luhuiyo suhma chi cava ra chi chi. Cava rachi chi ndaa iti cuni maan ra, ta luhuxaan vitu can. 5 Tacan ni iyo tahanyaa yo. Luhu xaan yaa yo, soco cahnuxaan ndavaha ni cahan yo chi yaa yo,ta ndurai xaan yo. Chito ndo ti iyoxaan yutun tichi cuhu, soco ndihi chicua cayu, tu cua yani iin ñuhun luhuchi chi. 6Maan yaa yo cuu sava ta cuaiin ñuhun luhu. Cuaha xaan ndavahani cahan yo chi yaa yo. Chacan cuucha ndoyo ñuhun yo. Yaa yo sandoyoñuhun chi yo. Chacan cuu cha ñaiyo vaha yo chi tahan yo. Chacan nisavaha run cha iyo andaya nu cayuñuhun. 7 Cha sandumasu ñivi chindihi cuii ri quiti cuhu. Cha ndumasuri saa. Cha ndumasu ri coo. Chandumasu ri tiaca. Sandumasu ñivi chiri xaan, 8 soco ña cuu casi ñivi yuhuyo. Cuaha xaan ndavaha ni cahan yochi yaa yo. Chacan cuu cha maan yocuu sava ta cua ri coo, vati iyo chaxaan yuhu yo. 9Chi yaa yo cahan vahayo chi ra Ndioo sutu yo, ta suvi ni chiyaa yo cahan yo ndavaha ni chi tahanyo, ta iyo yo cuhva iyo ra Ndioo. 10 Iniyuhuyo cuu chi, socouvi tuhun cahanyo. Cahan yo tuhun vaha, ta cahantahan yo tuhun ndavaha ni. Ña vahacha tacan, yani xaa. 11-12 Chito ndo tiiyo nu too nduta tichi soco, soco ñaquee nduta cuaan chi nduta ndahyuini nu too chi. Ta ni cuhva chito ndo tiña cuu cana chiti ticava nu tumangu,ta ni ña cuu cana chiti mangu nu yohoyahmi. Ña cuu, yani xaa.

Cuhva iyo cha chini tuni ndicha13 Tu tuhva vaha ndo, tu iyo cha

chini tuni chi ndo, cua coto ñivi tichacan cuu chi, vati mani cha vahacua savaha ndo. Tacan ni cua coovaha ndo chi ñivi tahan ndo. Iyocha chini tuni chi ndo, soco ña cuandurai ndo. 14 Tu cua ndusoo ndochi tahan ndo, tu cua cuni ndo suvini chi maan ndo, ña cua cati ndo tiiyo cha chini tuni chi ndo. Tu tacancua savaha ndo, ña ndicha cuhva catindo. 15Ñavi tacan chaha ra Ndioo cha

chini tuni chi yo. Yuhu cati ti tacanni ndacu ñivi ñuñivi. Tacan ni ndacuñivi ña sacahnu chi ra Ndioo, ta tacanni ndacu run cuihna. 16Tu cuandusooñivi chi tahan ñi, tu cua savaha ñicuhva cuni maan ñi, ña cua sacuinuñi cuhva cati tiñu. Mani ndavaha nicua savaha ñi. 17 Tu iyo cha chinituni ndicha cha chaha ra Ndioo chiyo, mani cha vaha cua savaha yo. Ñacua cani tahan yo. Cua coo masuyo. Cua tasoho yo. Cua cundahvi iniyo chi tahan yo. Cua savaha yo chavaha. Cua cahan ndicha yo, ta ña cuasandahyu ñahan yo. 18Tu ña cua canitahan yo, cua coto ñivi ti cha iyo viianima yo. Chacan cuu cha cua coo viitahan anima ñi, ta cua savaha ñi chavaha ndicha.

4Na cua savaha ñivi cuhva cuni ra

Ndioo1Ña vaha cha cahan yuhu ndo. Ña

vaha cha cani tahan ndo. Cani tahanndo chi ñivi tahan ndo, vati ndacundo ndavaha ni cuhva cunimaan ndo.2 Iyo cha cuni xaan ndo, soco ña nani-hin ndo cha cuni ndo. Chacan cuucha chahni ndo chi tahan ndo. Cunindo ñaan cha iyo chi tahan ndo, socoña cuu nanihin ndo chi chi. Chacancuu cha cahan yuhu xaan ndo, ta canitahan ndo. Ña nanihin ndo cha cunindo, vati ña chica vaha ndo chi chichi ra Ndioo. 3 Iyo chaha chica ndochi chi, soco ña chaha ra Ndioo, vatiña vaha chica ndo, vati cuni savahando ndavaha ni cuhva cunimaan ndo.4 Yani xaa, ña chinu vaha ini ndo chira Ndioo. Chito ndo ti cuxaan iniñivi ñuñivi chi ra Ndioo, vati ndacuñi ndavaha ni cuhva cuni maan ñi.Tu cua cuni tahan ndo savaha ndondavaha ni cuhva ndacu ñivi ñuñivi,cua cuxaan ini tahanndo chi raNdioo.5 Ña cua saxini ndo cha ñahni yavindaa tutu Ndioo nu cati chi ti tachira Ndioo chi ra Tati Ndioo. Chacancuu cha iyo ra Tati Ndioo chi yo, tacuni xaan ra chi yo, cati tutu Ndioo.Chacan cuu cha ña cuni ra cha cuasavaha yo ndavaha ni cuhva ndacuñivi ñuñivi. 6 Chaha xaan ca ra Ndioo

Page 370: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU SANTIAGO 4:7 367 TUTU SANTIAGO 5:9tu manini chi yo, vati cuni xaan ra chiyo. Chacan cuu cha iyo inga nu catitutu ra ti cuxaan ini ra Ndioo chi ñivindurai, soco cuaha xaan ca tu maninicua savaha ra chi ñivi ndahvi anima,cati chi. 7 Chacan cuu cha yu cati tina cua tasoho ndo chi ra Ndioo. Ñacua tasoho ndo chi run cuihna. Tacansa cua quee run nu iyo ndo. 8 Nacua coo vaha ndo chi ra Ndioo, ta sacua coo vaha ra chi maan ndo. Yanixaa, cua nducu ndo cha vaha, vati nivii ndacu ndo cuati. Cua nducu ndocha cua nduvaha anima ndo, vati chasaxini xaan ndo. 9Na ña cua cusii inica ndo. Na cua coo tu cuihya ini chindo, ta na cua ndahyu ndo iti nuun raNdioo. Vitin chacu ndo, soco cua cootu cuihya ini chi ndo. Vitin cusii inindo, soco cua ndahyu ndo. 10 Na cuacoo cha ndahvi anima ndo iti nuunra Ndioo, vati cuaha xaan cuati ndacundo. Tu cua ndundahvi cuni ndo, cuasavaha ra cha cua cuu ndo iin ñivicahnu.

Ña cua cati ñican ti ña vaha ñivitahan ñi

11 Yani xaa, ña cua cati ndo ti ñavaha ñivi tahan ndo. Tu tacan ni cuacati ndo, tu cua tachi tuni ndo chi ñivitahan ndo, ña cua savaha ndo cuhvacati tuhun ra Ndioo. Cua cati ndo tiña vaha tuhun cati tuhun ra Ndioo.Tu cua cati ndo ti ña vaha tuhun catituhun ra Ndioo, ña cua savaha ndocuhva cati ra. Cua cati ndo ti ña vahara Ndioo. 12 Ña vaha cha tacan, vatiiin tuhun ni ra cuu ra cati tuhun yosocuhva cua savaha yo. Iin tuhun ni racuu ra cua tachi tuni chi yo. Maan raNdioo cuu ra, ta maan ra cuu ra cuacati a cua cacu yo a cua ndoyo ñuhunyo. Ta ndioho―yoni chaha ndatu chindo cha cua cati ndo ti ña vaha ñivitahan ndo.

Ña chito ñivi ñaan cua tahan ñi yu-taan isa

13 Yani xaa, cati ndo ti yutaan isacua cuhun ndo iin ñuun, ta cua coonuun ndo iin cuiya. Cua sata ndo,ta cua xico ndico ndo. Tacan ni cuasacanaan ndo, cati ndo, 14 soco ñachito ndo ñaan cua tahan ndo yutaan.

Maan ndo cuu sava ta cua vico nuhun.Iyo chi suhva hora, ta inga hora naanihni chi. 15 Vaha ca, tu cua cati ndoti tu cua cuhva ra Ndioo, ña cua cuvindo, soco tehen ni cua savaha ndo,tacan ni cua savaha ndo. 16Ña ndacundo tacan, vati rai xaan rai xaan cunindo. Ndacu ndo ndavaha ni, vatindurai xaan ndo. 17 Tu cua coto ndoñaan cha cuu cha vaha, ta ña cuasavaha ndo chi chi, cua savaha ndocuati.

5Tuhun cua tasoho ñivi ricu

1 Tacan ni ndioho ñivi ricu―cuandahyu tahan ndo. Cua cuvaa ndo,vati cua coo tu ndoho chi ndo. 2 Cuandoyo ñuhun ndihi cha iyo chi ndo,ta cua cachi ri tindacu sahma ndo.3 Ñahni ca yavi ndaa xuhun ndo, vaticha cuxin chi. Tacan ni cua coto ndoti ña vaha ndo, ta cua cayu ndo. Tacanni cua ndoyo ñuhun ndo. Cha tivahando xuhun ndo, soco yatin xaan cuaqueta quivi cua tachi tuni ra Ndioochi ndo. 4 Cua cucuhun ini ndo chi ramusu satiñu chi itu ndo, ta suhu ndosuhva yahvi ra. Chini soho ra chahnuNdioo cha cahan ndahvi ra musu can,vati ña nihin ra ndihi yahvi ra. 5Manicha cua cachi ndo cuni ndo, ta manicha cua coho ndo cuni ndo. Manicha cua cusii ini ndo cuni ndo ihyanu ñuhun ñuñivi ya. Tacan ni ndacundo cuhva cuni maan ndo, soco cuacutuni ndicha ndo quivi cha ni tiso rachahnu. 6 Cha ni tachi tuni ndo chiñivi vaha, ta cha chahni ndo chi ñi,soco ña cahan ndico ñi vaha can chindo, ta ñahni ndavaha ni savaha ñi.

Cua cundee ini ñican, ta cua cahan ñichi ra Ndioo

7 Yani xaa, chacan cuu cha cati yuti na cua sandee ini ndo. Na cua cuatuvaha ndo nda cua nda quivi cua quichindico tucu ra chahnu. Iyo ra satiñuchi itu. Tachi ra tata, ta ndatu vahara nda cua nda quivi cua cuun savi.Tacan cuu, ta cua coo itu ra. 8 Tacanni na cua cuatu vaha ndo. Na cuacundee ini ndo, vati yatin xaan cuaquichi ndico ra chahnu. 9 Yani xaa,ña cua cahan ndo siqui ñivi tahan ndo

Page 371: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU SANTIAGO 5:10 368 TUTU SANTIAGO 5:20nu cua ndehe ndo tu ndoho. Tacan,ta ña cua cutuni ndo. Chito ndo tiyatin xaan cua quichi ra cua tachi tunichi ñivi. 10 Yani xaa, cua cucuhun inindo chi ra ni cahan cuenda ra Ndiooiti chata. Cahan ra tuhun Ndioo, tandehe xaan ra tu ndoho, soco cundeeini ra. Cuhva can cua coo tahanmaan ndo. Na cua cundee tahan inimaan ndo, tu cua ndehe tahan ndotu ndoho. 11 Chito yo ti cusii ini ñivi,vati cundee ini ñi tu ndoho ndehe ñi.Chito tahan ndo ti cundee ini ra Jobnu ni ndehe ra tu ndoho. Chacan cuucha savaha xaan ra Ndioo tu maninichi ra, vati iyo xaan tu ndahvi ini chira Ndioo. Chacan cuu cha cundahviini ra chi ra Job can. Ta ni cuhva cuacundahvi ini ra chi maan yo.

12 Yani xaa, ña cua cahan rai ndo.Ña cua cahan rai ndo ni iin tuhun charai cuenda tuhun ra iyo iti siqui an-divi, ta ni ña cua cahan rai ndo ni iintuhun cuenda tuhunñuhunñuñivi, tani ña cua cahan rai ndo ni iin tuhuncuenda tuhun inga ñivi. Cua cahanndo iin cha ndicha ndicha chi ñivitahan ndo. Ña cua sandahyu ñahanndo chi ñivi tahan ndo, ta ni ña cuacahan rai ndo, coto cua cutuni ndo.

13 Tu iyo ndo cha cua ndehe ndo tundoho, cua cahan ndo chi ra Ndioo.Tu iyo ndo cha cua cusii ini ndo, cuacata ndo yaa chi ra Ndioo. 14 Tu iyondo cha cua cuhvi ndo, cua cana ndochi ra ndiso tiñu ve ñuhun, ta tacan nicua tiso ra aceite xini ndo cuenda rachahnu, ta cua cahan ra chi ra Ndioocuenda ndo. 15 Tu cua cuinu ini ratuhun cua cahan ra chi ra Ndioo, tucua cuinu tahan ini ñivi cuhvi can,cua nduvaha ñi, vati cua sanduvahara chahnu chi ñi. Tacan ni cua naantahan cuati ñi, tu cha savaha ñi cuati.16Chacan cuu cha cua cati cachin ndochi ñivi tahan ndo, tu cua savaha ndocuati. Tacan ni cua cati ndo chi raNdioo ti na cua tindee ra chi ñivitahan ndo, vati tacan ni cua nduvahando. Cua savaha ndicha ra Ndioocha cua cahan ndahvi ñivi, tu cha iyovaha ñi cuenda ra. 17Nacoto ndo yoorai cuu ra Elía. Cahan ra cuenda raNdioo iti chata, ta ñivi ñuñivi cuu rasava ni ta cuhva maan yo. Cahan

ndahvi xihna ra chi ra Ndioo ti naña cua cuun ca savi, ta chacan cuucha queta uni cuiya yoso sava, ta ñacuun ra. 18 Tacan cuu, ta cahan ndicotucu ra chi ra Ndioo. Cati ra ti na cuacuun ndico tucu ra savi, ta ni chahara Ndioo. Tacan cuu, ta cha chacoondico itu.

19 Yani xaa, vasi iyo ñivi tahan ndocua saña ñi chi ra Ndioo, soco tucua tindee ndo chi ñi, vasi cua cuinundico ini ñi chi ra. 20 Tu tacan ni cuacuu chi, cua coto ndo ti cha tindeendo chi ñivi tahan ndo nu quee ndaañi, ta savaha ñi ndavaha ni. Tacan,ta cua sacacu ndo chi tahan ndo nucua ndoyo ñuhun ñi cuenda ra Ndioo.Tacan ni cua tindee ndo chi ñi, ta cuasanaan ra Ndioo ndihi cuati cha nisavaha ñi.

Page 372: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU I PEDRO 1:1 369 TUTU I PEDRO 1:14

TUTU XIHNA CUII CHANI TAA RA CHAHNUPEDRONi taa ra Pedro tutu ya chi ñivi Ndioo

iyo nini cahnu nu ñuhun ñuñivi1 Yuhu ra Pedro taa tutu ya, ta

tatun ra Jesucristo cui. Tai tutu ya chimaan ndo. Ñivi Ndioo cuu ndo, ta chaiyo nuun ndo nini cahnu nu ñuhunñuñivi. Iyo ndo ñuhun Ponto. Iyondo ñuhun Galacia. Iyo ndo ñuhunCapadocia. Iyo ndo ñuhun Asia. Iyondo ñuhun Bitinia. Ndihi ñuhun caniyo ndo. 2Cha ni nacachi ra Ndioo chindo. Chacan cuu cha sehe ra chi ndo.Iti chata chito ra Ndioo ti cua nacachira chi ndo, ta cua sandundoo ra TatiNdioo anima ndo. Chacan cuu chatasoho ndo chi ra Jesucristo, ta naancuati savaha ndo, vati chati ra niñi ra,ta chihi ra cuenda maan ndo. Na cuasavaha ra tu manini chihin ndo, ta nacua savaha tahan ra cha cua coo viianima ndo.

Chito ñivi Ndioo ti cua coo vaha ñi chira Ndioo

3Na cua sacahnu yo chi ra Ndioo racuu sutu ra chahnu Jesucristo. Chahara cha nduchaa anima yo, vati iyoxaan tu ndahvi ini chi ra. Chacan cuucha chito yo ti cua coo ndito yo chi ra.Cha iyo vaha yo chi ra Ndioo, vati ninatacu ndico ra Jesucristo nu iyo ñivindii. 4 Chacan cuu cha cua canihinvaha ra Ndioo chi yo nu iyo ra iti siquiandivi, vati sehe ra chi yo. Tacan ñacua cuvi yo cuhva chihi ñivi nu ñuhunñuñivi ya. Ña cua savaha ca yo cuaticuhva ndacu ñivi nu ñuhun ñuñivi ya,ta cua coo yo chi ra ndihi ni quivindihi ni tiempu. 5 Iyo tu ndee ini chira Ndioo. Chacan cuu cha cua cumi rachi yo, vati chinu vaha ini yo chi ra.Chacan cuu cha cua sacacu ra chi yoquivi cha cua quichi ndico ra Jesuu.

6 Chacan cuu cha cua cusii ini ndo.Vasi iyo cha cua coo ndahvi ini ndosuhva vitin, vati cua ndehe xaan ndotu ndoho, 7 soco chacan cuu cha cuacoto ra Ndioo ti cha chinu vaha ini

ndo. Tacan ni cua cati ra Ndioo tiiyo vaha ndo, ta cua cuhva ra cha cuasacahnu ndihi ñivi chi ndo, vati chandehe tahan ndo tu ndoho. Tacan nicua savaha ra quivi cua quichi ndicotucu ra Jesucristo. Chito ndo ti ndeheñivi a vaha xuhun cuaan aña vaha chi,vati ndunduta maan chi, ta cayu chaña vaha. Cuhva can iyo maan ndo, tucua ndehe ndo tu ndoho, ta chito ndoti cuni xaan ca raNdioo chimaan ndo.

8Ña ni ndehe ndo chi ra Jesucristo,soco cuni xaan ndo chi ra. Ña tandehe ndo chi ra nda cua nda vitin,soco chinu ini ndo chi ra. Tacan nicusii ini xaan ndo. Ña nihin ndocuhva cha cua cuhva ndo cuenda chacusii ini ndo, ta vaha xaan cuni ndo.9 Cua coo vaha ndicha ndo chi raNdioo, vati chinu ini ndo chi ra.

10 Ta ra ni cahan cuenda ra Ndiootiempu chahnu―cati tuhun ra ti cuacoo tu manini chi ndo. Nanducu xinixaan ra, soco ña ni nihin ra cuhva chacua coo vaha ndo chi ra Ndioo. 11 Iyora Tati Ndioo chi ra ni cahan cuendara Ndioo, ta maan ra sacoto chi ra tara iti chata ti cua yaha xihna ra Cristotu ndoho, ta sa cua sacahnu ra Ndioochi ra. Chacan cuu cha nanducu xinira ta ra yoo rai cua cuu ra, ta nanducuxini tahan ra ta ra ndaa quivi cua coora. 12 Sacoto ra Ndioo chi ra ta ra ti ñacua ndehe ra ta ra chi ra Cristo, vati itinuun ca quivi cha cua coo maan ndocua coo ra. Chacan cuu cha cha chinisoho ndo ti vitin ni chacoo ra, vatitava tiñu ra Ndioo chi ra Tati Ndiooiti siqui, ta savaha ra Tati Ndioo canti cua cati tuhun ñivi tuhun vaha canchihin ndo. Tuhun can cuni coto ratatun Ndioo nu quichi quivi, soco ñacuu coto ra chi chi.

Cati ra Ndioo ti cua coo ii ñivi ra chira

13 Na cua saxini vaha ndo cha cuasavaha ndo, ta na cua cutuni ini ndo.Na cua cuinu vaha ini ndo chi raNdioo, vati tacan ni cua coo tumaninichi ndo nda cua nda quivi cua quichindico tucu ra Jesucristo. 14Cua tasohondo chi ra Ndioo, vati ñivi ra chindo. Ña cua savaha ndo cuhva nisavaha ndo iti chata, vati ni savahando ndavaha ni cuhva cunimaan ndo,

Page 373: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU I PEDRO 1:15 370 TUTU I PEDRO 2:6ta ña nituni ini ndo. 15 Cua coo ii ndochi ra Ndioo. Chi ndihi cha cua savahando cua coo ii ndo chi ra Ndioo, vatimaan ra cuu ra nacachi chi ndo, ta iyoii xaan maan ra. 16 Cua coo ii ndo chira, vati cati tutu Ndioo ti cua coo iindo chi ra Ndioo, vati ii xaan iyo tucuyu, cati chi.

17 Iyo cha cua sacahnu ndicha ndochi ra Ndioo. Ndihi quivi cha iyondo nu ñuhun ñuñivi ya cua sacahnundo chi ra. Cua sacahnu ndo chi ra,vati cati ndo ti sutu ndo chi ra, tacua ndehe ra a vaha a ña vaha ndacundo. Ña cua quihin ra cuenda yooñivi cuu yo a ñivi cahnu cuu yo añivi ndahvi cuu yo, soco cua ndehera a vaha ndacu yo. 18 Tacan ni chitondo ti ni tava ra Ndioo chi yo nu sac-ahnu yo costumbre chahnu, ta ñahniyavi ndaa costumbre can cha ni sac-ahnu ñivi yo tiempu chahnu. Chitondo ti ñavi chi xuhun cuaan, ñavichi xuhun cuichin, ñavi chi cha cuandoyo ñuhun tava ra chi yo. 19 Chitondo ti chati ra Cristo niñi ra, ta chihira cuendayo, ta rai cahnuxaan cuu ra,ta ñahni cuati ni savaha ra. Ni chihi racuhva chihi ri mbee vaha mbee taqui,ta chahni ñivi chi ri, ta samani ñi chiri chi ra Ndioo. 20 Ña ta tuvi ñuhunñuñivi, ta cati ra Ndioo ti tacan ni cuacuvi ra Cristo, ta vitin quivi ya cha nichacoo ra, ta ni ndehe ñivi chi ra. Chaquichi coo ra cuenda maan ndo, 21 tachinu ini ndo chi ra Ndioo, vati tacanni chihi ra Jesucristo cuenda maanyo, soco maan ra Ndioo tindee chi ra,ta ni natacu ndico ra tañu ñivi ndii.Chaha ra Ndioo ndatu cahnu xaan chira. Chacan cuu cha cua cuinu ini ndochi ra Ndioo. Cua cuinu ini ndo ti cuacoo vaha ndo chi ra.

22 Cua cuni mani xaan ndo chi ñivitahan ndo chi ndihi cuii anima ndo,vati cha ni tasoho ndo tuhun ndichacha cati ra Tati Ndioo chi ndo. Tacanni cha iyo vaha ndo chi ra Ndioo. Cha-can cuu cha cuni mani ndicha ndo chiñivi tahan ndo. 23 Cua cuni mani ndochi tahan ndo, vati cha ni nduchaaanima ndo, vati cha tasoho ndo tuhunNdioo. Iyo tu ndee ini chi tuhunNdioo, ta ña cua naan chi. Ña cua cuvi

ndo cuenda ra Ndioo, soco cua coondito ndo chi ra, 24 vati cha cati tutuNdioo ti:Ndihi ñivi ñuñivi cuu sava ta cua iin

cuhu.Taqui ñi cuhva taqui ita chi,soco yatin xaan ndoyo ñuhun ñi

cuhva ndoyo ñuhun run cuhucan.

Yatin xaan naan ñi cuhva naan ita chi,25 soco ña cua naan tuhun cha cahan

ra Ndioo ndihi ni quivi ndihini tiempu,

cati tutu Ndioo. Tuhun vaha cantuhun cha nduvaha anima ñivi cuutuhun cha cati tuhun ñivi chi ndo.

21 Cua saña ndo ndihi ndavaha ni.

Ña cua sandahyu ñahan ca ndo, ta niña cua cahan ca ndo iin tuhun ingatuhun. Ña cua ndusoo ca ndo chi ñivitahan ndo, ta ni ña cua cahan ca ndondavaha ni chi tahan ndo. 2 Na cuacuni vaha ndo tuhun Ndioo. Tacan nicua coto ndo cha ndicha. Na cua cunindo tuhun Ndioo cuhva cuni ve cuatindihli sicui sihi ve. Chacan cuu chacua coto vahando tuhunNdioo, ta cuacoo vaha ndo chi ra Ndioo, 3vati tacanni cua coto ndo ti iyo tu manini chi rachahnu.

Maan ra Cristo cuu sava ta cua iinyuu vaha

4Na cua coo ndo chi ra Cristo, vaticua cuhva ra cha cua coo ndito ndochi ra. Maan ra cuu sava ta cua iin yuuvaha, vati iyo tu ndee ini chi ra. Tavandaa ñivi ñuñivi chi ra, soco nacachimaan ra Ndioo chi ra. Iyo xaan yavindaa chi ra, cati ra Ndioo. 5 Ta nicuhva cuu maan ndo, vati sava ta cuayuu cha cuu iin vehe Ndioo cuu ndo,ta iyo ndito ndo chi ra Ndioo. Na cuacoo vaha ndo chi ra, ta cua coo ii ndochi ra. Chacan cuu cha cua savahando cha vaha cuenda ra Ndioo cuhvacuni ra. Tacan ni cua quihin cuendara Ndioo chi maan ndo, vati tindee raJesucristo. 6 Na cua savaha ndo chatacan, vati cati ra Ndioo cuenda raJesuu ti:Iyo ra cha tava tiñu yu nu iyo ñivi yu.Nacachi yu chi ra, ta iyo yavi ndaa ra,

Page 374: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU I PEDRO 2:7 371 TUTU I PEDRO 2:23ta maan ra cuu ra cuu xini.Sava ta cua yuu vaha ndicha cuu ra.Ña cua coo tu ca nuun chi ñivi chinu

ini chi ra,cati tutu Ndioo. 7 Cahnu xaan rai cuura cuenda maan yo, vati chinu ini yochi ra, soco ñavi tacan cuni ñivi ñachinu ini chi ra, vati cati ndico tucututu Ndioo cuenda ra Jesuu ti:Tava ndaa ñivi chi ra cuhva tava ndaa

ra sandaa vehe chi yuu vaha,ta ra cuu xini cuu ra,cati chi, 8 ta cati ndico tucu tutuNdioocuenda ra Jesuu ti:Sava ta cua iin yuu cuu ra.Cua ndoyo ñuhun ñivi cuenda ra

cuhva ndoyo ñuhun ñi chayani chaha ñi chata yuu,

ta nduva ihni ñi,cati chi. Ñican cua ndoyo ñuhun ñicuhva ni cati ra Ndioo iti chata, vatiña tasoho ñi tuhun Ndioo.

Ñivi Ndioo cuu ñivi can9 Maan ndo cuu ñivi ni nacachi ra

Ndioo, tamaanndo cua satiñu cuendara Ndioo. Ñivi ii cuu ndo, ta ñivimaanra cuu ndo. Chacan cuu cha cua catituhun ndo ti cuaha xaan cha vaha chani savaha ra, ta suvi ni maan ra tavachi ndo nu ni savaha ndo ndavaha ni,ta tindee ra cha savaha ndo cha vahandicha. 10 Ñahni yavi ndaa ndo nuquichi quivi, soco vitin ñivi Ndioo cuundo. Iti chata yoni cundahvi ini chindo, ta vitin cundahvi ini ra Ndioo chindo.

Iyo ñivi can, vati cua satiñu ñi chi raNdioo

11Yani xaa, cahan ndahvi yu chihinndo ti na ña cua savaha ndo cuhvacuni savaha ñivi ñuñivi, vati suhvaquivi iyo nuun ndo nu ñuhun ñuñiviya, ta sa cua cuhun ndo iti siquiandivi. Chacan ni tu cua cuni ndosavaha ndo cuhva savaha ñivi ñuñivi,cua ndoyo ñuhun ndo chi ra Ndioo.12Yuhu cati ti na cua coo vaha ndo chiñivi ña sacahnu chi ra Ndioo. Chacancuu cha tu cua cati ñi ti ndacu ndondavaha ni, cua ndehe ñi ti cha vahandicha ndacu ndo. Tacan ni cua sac-ahnu ñi chi ra Ndioo quivi cua quichira.

13Cua tasoho ndo chi ndihi ra ndisotiñu cuenda ñivi ñuñivi, vati tacanni cuni ra chahnu. Cua tasoho ndochi ra cuu tiñu cahnu xaan. 14 Ta nicuhva cua tasoho ndo chi ra tachi racumi tiñu can. Chaha ra tiñu chi ra,vati cua tachi tuni ra chi ñivi ndacundavaha ni, ta cua sacahnu ra chi ñivindacu cha vaha. 15Chacan cua savahando, vati tacan ni cuni ra Ndioo. Cuasavaha ndo cha vaha. Tacan ni ñacua cuu cahan ñivi tondo ñivi ndacundavaha ni ti ña vaha ndacu ndo.

16 Cua coo ndo nu nuna cuhva iyoñivi cha iyo nu nuna, soco ña cuasaxini ndo ti tacan ni cua cuu savahando ndavaha ni. Cua satiñu ndo chira Ndioo, vati musu ra cua cuu ndo.17 Cua sacahnu ndo chi ndihi ñivi, tacua cuni mani ndo chi ñivi cuu tahanndo cuenda ra Cristo. Cua sacahnundicha ndo chi ra Ndioo, ta cua sac-ahnu ndo chi ra cumi tiñu yo.

Cua coo tu ndoho chi ñivi can cuhvacha ni chacoo tu ndoho chi ra Cristo

18 Ndioho cuu musu, cua sacahnuvaha ndo chi ra cuu chitoho ndo.Tacan ni cua tasoho ndo chi ra. Ñavichi ra vaha ni, ñavi chi ra cundahviini ni cua tasoho ndo, soco cua tasohotahan ndo chi ra xaan. 19 Vaha xaancua coo ndo chi ra Ndioo, tu cuacundee ini ndo cha cua ndehe ndotu ndoho, ta ñahni ndavaha ni nisavahamaan ndo. Cua cundee ini ndochacan, vati saxini vaha ndo chi raNdioo. 20 Tu cua savaha ndo ndavahani, ña cua saxini ndo ti cha vaha nisavaha ndo―masi cua cundee ini ndocha cua ndoho ndo. Tumani cha vahacua savaha ndo, ta cua cundee ini ndotu ndoho cua ndehe ndo cuenda chavaha ni savaha ndo, vaha xaan cuacuni ra Ndioo. 21 Cua savaha ndocha vaha, ta cua ndehe ndo tu ndoho,vati chacan ni nacachi ra Ndioo chi-hin ndo. Sanahan ra chi ndo yosocuhva cua coo ndo, vati cha ni ndehera Cristo tu ndoho cha cuenda ndo.Chacan cuu cha cua ndehe tahan ndotu ndoho. 22 Ñahni cuati savaha ra,ta ni ñahni cha sandahyu ñahan ra.23 Cahan ñivi ndavaha ni chi ra, socoña cahan ndico ra ndavaha ni chi ñi.Ndehe ra tu ndoho, soco ña ndurai ra.

Page 375: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU I PEDRO 2:24 372 TUTU I PEDRO 3:15Nacoo ra tiñu can chi ra Ndioo, vatimaan ra cua tachi tuni iin cha ndicha.24 Sanaan ra Jesuu cuati ni savahayo, vati ni chihi maan ra nu cruu.Chacan cuu cha ña cua savaha ca yocuati, soco cua savaha yo cha vaha,vati chacoso vaha anima yo cuendara Ndioo. Ni nduvaha maan ndo, vatindoho maan ra. 25Tacan ni savaha ra,vati cha ni ndoyo ñuhun ndo cuhvandoyo ñuhun ri mbee, soco vitin chaiyo vaha ndico ndo chi ra, ta maan racuu ra cumi chihin ndo.

3Cuhva cua coo ñivi cha cuu ñi uvi

tahan1Ndioho ñi ñahan, cua tasoho ndo

chi ra cuu ii ndo. Chacan cuu cha tuiyo ra ña ta tasoho ra tuhun Ndioo,cua cuinu ini ra chi ra Ndioo, vati cuandehe ra yoso cuhva iyo ñasihi ra.Vasi ñahni cha cua cahan ña, soco cuandehe ra yoso cuhva iyo ña. 2 Tacancua ndehe ra cha vaha xaan iyo ndo.Iyo ii anima ndo, ta sacahnu ndichando chi ra Ndioo. 3Ña cua nducu xaanndo cuhva cha cua ndutaqui xaanndo, coto cua yaha cuhva. Ña cuatiso vaha xaan ndo xini ndo. Ña cuanducu xaan ndo siqui xuhun cuaancuindi sucun ndo. Ña cua nducu xaanndo sahma yahvi xaan cunami ndo.4Ña cua saxini xaan ndo chacan, sococua coo vaha ndo chi anima ndo. Cuacundahvi ini ndo, ta taxin cua cooanima ndo. Tacan ni cua ndutaquindo, ta ña cua naan cha taqui ndochi ra Ndioo. Tacan, ta cua cundayahvi ndo iti nuun ra Ndioo. 5 Tacanni chacoo ñi ñahan iti chata tiempuchahnu. Chinu ini ñi chi ra Ndioo,ta cha iyo ii anima ñi. Vaha xaan nichacoo ñi, ta tasoho ñi cuhva cati iiñi. 6 Tasoho tahan ñi chi ii ñi cuhvani tasoho ña Sara chi ra Abraham.Chacan cuu cha sacahnu ndicha ñachi ra. Cua coo ndo chi ra Ndioo savacuhva ni chacoomaan ña Sara can chira, tu cua savaha ndo cha vaha, ta ñacua cuhva ndo cha cua sayuhvi ñivichi ndo.

7 Ndioho yani xaa, cua coo vahando chi ñasihi ndo, vati chito ndo tiñahni vaha tu ndee ini iyo chi ñi. Cuasacahnu ndo chi ñi, vati cha savahatahan raNdioo tumanini chi ñi, ta chaiyo vaha tahan ñi chi ra. Cua coo vahando chi ñi, coto ña cua cuu cahan ndochi ra Ndioo.

Iyo ñivi ndehe tu ndoho, vati savahañi cha vaha

8 Ndihi ndioho yani xaa, cua coovaha ndo chi ñivi tahan ndo. Cuanduinuun ndo chi tahan ndo, ta cuacuni mani ndo chi tahan ndo. Cuacundahvi ini ndo chi tahan ndo, taña cua ndurai ndo. 9 Ña cua savahandico ndo ndavaha ni chi ñivi, tucua savaha xihna ñi ndavaha ni chimaan ndo. Ña cua cahan yuhu ndicondo, tu cua cahan yuhu xihna ñivi chimaan ndo. Cua cahan vaha ndo chiñican, vati tacan ni cuni ra chahnucha cua savaha ndo. Chacan cuu chacua cahan vaha ra chahnu chi maanndo. 10 Tacan ni cati yu, vati cha catitutu Ndioo ti:Ndaa ndo cuni ndo coo vaha ndo chi

ra Ndioo,ndaa ndo cuni ndo coo ndito ndo chi

ra,ña cua cahan ndo ndavaha ni,ta ni ña cua sandahyu ñahan ndo.11Ña cua savaha ca ndo ndavaha ni,soco cua savaha ndo cha vaha.Cua nducu ndo cuhva cha cua coo vii

ndo,ta tacan ni cua cuu coo vii ndo chi

ndihi ñivi.12 Ndehe ra chahnu yoso cuhva iyo

ñivi cha iyo vaha chi ra,ta taa vaha ra soho ra cha cahan

ndahvi ñi chi ra,soco xaan cuni ra ndehe ra chi ñivi

ndacu ndavaha ni,cati tutu Ndioo.

13 Yoni cua savaha ndavaha ni chi-hin ndo, tu cua cuni xaan ndo savahando cha vaha. 14 Tu cua ndehe ndotu ndoho, vati ni savaha ndo cha vahacuenda ra Ndioo, cua cusii ini ndo.Ña cua cuyuhvi ndo chi ñivi, ta ni ñacua tichaha ni ndo. 15 Cua sacahnundo chi ra chahnuCristo chi ndihi cuiianima ndo, ta cua saxini vaha ndo

Page 376: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU I PEDRO 3:16 373 TUTU I PEDRO 4:11ndihi ni quivi. Chacan cuu cha cuacuu cati ndico ndo chi ndihi ñivi chicatuhun chi ndo yoso cuhva cha chinuini ndo chi raNdioo, soco cua sacahnuvaha ndo chi ñi, ta cua cahan vii ndochi ñi. 16Tacan ni cua saxini vaha ndochi anima ndo. Chacan cuu cha tu cuacahan ñivi ndavaha ni cuenda ndo, tucua sacateni ñivi chi ndo, ta ndacundo cha vaha cuhva cuni ra Cristo,cua coo tu ca nuun chi ñi. 17 Tu cuasavaha ndo ndavaha ni, vaha cha cuandehe ndo tu ndoho, soco vaha xaanca cha cua savaha ndo cha vaha, ta cuandehe ndo tu ndoho, tu tacan ni cuacuni ra Ndioo.

18 Tacan cati yu, vati iin tuhun nichaha ni chihi ra Cristo cuenda cuatiyo. Rai vaha ndicha cuu ra, ta chihira cuenda ñivi ndavaha ni, vati tacanni nuna ra iti, ta cua cuu yaha yo itinuun ra Ndioo. Chihi ra, soco cha iyondito ndico ra. 19 Tacan ni cuahan ranu iyo ñivi ndii, ta cati tuhun ra chiñi, 20 ta ñican cuu ñivi ña tasoho itichata quivi ni chacoo ra Noé tiempuchahnu. Cundee ini ra Ndioo quivican, vati chatu xaan ra chi ñi quivi nisavaha ra Noé tundoo can. Ña cuahañivi cuu ñi cacu tichi tundoo can, vatiuna tahan ñivi cuu ñi cacu chi ndutacan. 21 Iin cuhva cuu chacan, ta vitincha cacu tahan yo chi nduta, vati chani chanduta yo. Ñavi cha chiti yocuu cha ni chanduta yo, soco cahanndahvi yo chi ra Ndioo, ta savahara cha saxini vaha yo chi anima yo.Tacan ni savaha ra, vati cha ni natacundico ra Jesucristo. 22Cuahan ra Jesuuiti siqui andivi, ta iyondatu chi ra, vatiiyo ra chiyo ndaha cuaha ra Ndioo, tandaca ñahan ra chi ra tatun Ndioo chindihi ra ndaca ñahan chi ñivi.

4Iyo tu ndee ini chi ñican cuhva chaha

ra Ndioo chi ñi1 Tu cua ndehe ndo tu ndoho,

na cua saxini vaha ndo cuhva sax-ini maan ra Cristo, vati ndehe ratu ndoho cha ni chacoo ra ihya nuñuhun ñuñivi ya. Tacan ni cua saxinitahan ndo, vati ñahni ca cuati ndacundo, vati cha ni ndehe ndo tu ndoho.

2 Chacan cuu cha ña cua savaha cando cuhva cuni maan ndo quivi chaiyo ndo nu ñuhun ñuñivi ya, sococua savaha ndo cuhva cuni ra Ndioo.3 Nu quichi quivi cha ni savaha ndocuhva cuni ñivi ñuñivi. Tacan ni cuandoo chi, vati cuaha xaan ndavahani savaha ndo. Cha ni chacoo ndondavaha ni chi ñi ñahan inga chiyo.Cuni xaanndo savahandondavahani.Mani cha coho ndo cuni ndo. Manicha sacahnu ndo vico. Cha chihi xaanndondixi. Sacahnu xaanndo ita niñu,ta ñahni ndatu cha cua savaha ndotacan. 4 Ta vitin iyo xaan cuni ñi chaña chahan ca ndo chi ñi, ta ña ndacuca ndo ndihi ndavaha ni ndacu xaanmaan ñi. Chacan cuu cha cahan ñindavaha ni cuenda ndo, 5 soco cuayaha ñi iti nuun ra Cristo, ta cua catiñi yoso cuhva ni chacoo ñi, vati chaiyo vaha ra cua tachi tuni chi ndihiñivi. Cua tachi tuni ra chi ñivi iyondito, ta cua tachi tuni tahan ra chiñivi ndii. 6 Chacan cuu cha ni catituhun ra tuhun vaha chi ñivi ndii.Tacan ni cha ni cutuni ñi cuenda ñiviñuñivi, ta chihi ñi, soco cua coo nditoñi chi ra Ndioo, tu cua cuinu ini ñi chira.

7 Yatin xaan cua queta quivi chacua quichi ndico ra Cristo. Chacancuu cha cua saxini vaha ndo, ta cuasandee ini ndo chi ndo, vati cua cahanvaha ndo chi ra Ndioo. 8 Nini xaanca cha cua cuni mani xaan ndo chitahan ndo, vati tacan ni cua cucahnuini ra Ndioo ndavaha ni savaha ndo.9 Cua quihin cuenda ndo chi tahanndo vehe ndo, ta cua cusii ini ndo chiñi. 10 Na cua tindee ndo chi tahanndo cuhva cha chaha vaha ra Ndioochi ndo. Tacan ni cua satiñu vaha ndochi ra Ndioo cuhva satiñu iin musuvaha ra, vati cuaha xaan tu maninichaha xaan ra chihin ndo. 11 Tu cuacati tuhun ndo, cua cati tuhun ndocuhva cua cuhva ra Ndioo chi ndo.Tu cua satiñu ndo cuenda ñivi tahanndo, cua nducu ndo tu ndee ini chacua cuhva ra Ndioo chi ndo. Tacan nicua sacahnu ndo chi ra Ndioo cuendacha ni savaha ra Jesucristo. Chi ndihicuii cuhva cua sacahnu ndo chi raNdioo. Na cua sacahnu ndihi ñivi chi

Page 377: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU I PEDRO 4:12 374 TUTU I PEDRO 5:10ra Jesucristo, ta na cua coo tu ndee inichi ra ndihi ni quivi ndihi ni tiempu.Na cua cuu chi tacan ni.

Cua ndehe ñican tu ndoho, vati ñiviNdioo cuu ñi

12 Yani xaa, ña cua nduiyo ndo nucua ndehe xaan ndo tu ndoho, vatitacan ni cua quee vaha ndo chi raNdioo. Ña cua saxini ndo ti ña cuatahan ndo tu ndoho. 13 Na cua cusiiini ndo, vati tacan ni cua ndehe tahanndo tu ndoho cuhva cha ni ndehe raCristo tu ndoho. Chacan cuu cha cuacusii ini xaan ndo quivi cua ndeheñivi ti vachi ndico ra Cristo, ta cahnuxaan rai cuu ra. 14 Tu cua savahañivi ndavaha ni chihin ndo, vati chira Cristo cuu ndo, cua cusii ini ndo.Cua cusii ini ndo, vati iyo raTati Ndioora taqui vaha chihin ndo. Maan ñivicahan ndavaha ni cuenda ra Cristo,soco maan ndo sacahnu chi ra. 15 Ñacua cahni ndo chi ñivi. Ña cua suhundo. Ña cua savaha ndo ndavaha ni.Ña cua saxini ndo tiñu inga ñivi. Naña cua savaha ndo cuati can, vati tucua savaha ndo chacan, cua ndehendo tu ndoho, ta cua nducahan nuunndo. 16Ña cua nducahan nuun ndo, tucua ndehe ndo tu ndoho cha cuendara Cristo. Na cua sacahnu ndo chi raNdioo cuenda ra Jesuu, tu cha tacancua ndehe ndo tu ndoho.

17 Vitin cha cua queta quivi chacua ndehe ra Ndioo a vaha a ña vahasavaha maan yo, ta ñivi ra chi yo.Chito yo ti xaan ca cua tahan ñivi ñatasoho tuhun vaha yoso cuhva iyo raNdioo, vati cua ndehe xihna ra chimaan yo, 18 vati cati tutu Ndioo titu cua cacu ñivi vaha ñivi Ndioo chitu ndoho, cuaha xaan ca tu ndohocua ndehe ñivi ña chinu ini chi ra.Cuaha xaan ca tu ndoho cua ndeheñivi ndacu ndavaha ni, vati ii suhvacha cua cacu ñivi Ndioo, cati chi. 19Tucua cuhva raNdioo cha cuandehendotundoho, na cua savahando cha vaha.Tacanni cua nducundo cuhva cha cuacumi ra Ndioo chi ndo, vati maan racuu ra ni savaha chihin yo, ta rai cuitivaha cuu ra.

5Chaha ra Pedro cha chini tuni chi ñivi

Ndioo can1Ndioho ra chanihin, chahi cuenda

chi ndo, vati rai chanihin cuu tahin.Ndehe tahin nuun cha ni ndehe raCristo tu ndoho, ta nu cuahan quivicua ndehe tahin ti cha cahnu xaan raicuu ra. 2 Yuhu cati ti cua saha vahando cuenda chi ñivi Ndioo cha iyochihin ndo. Na cua cumi tahan ndochi ñi, vati cuni ndo savaha ndo cuhvacuni ra Ndioo. Ña cua saxini ndo tisanini ra Ndioo chi ndo. Cua cuni ndochi ñi, vati tacan ni cha iyo ini ndo.Ña cua saxini ndo cha cua tava ndoxuhun chi ñi, 3 ta ni ña cua ndurai ndonuun ñi, soco cua sanahan ndo chiñi ti cua coo maan ñi cuhva iyo ndo.4 Tacan, ta cua quichi ra sacuenda chindihi yo, ta cua coo ndito yo chi randihi ni quivi ndihi ni tiempu, vaticua cunda yahvi yo chihin ra.

5 Ndioho ra tivaa, cua tasoho ndochi ra chanihin chi ra ndiso tiñu veñuhun. Ndihi ndioho cua coo vahando chi tahan ndo. Tacan ni ña cuandurai ndo, vati cati tutu Ndioo ti:Nduxaan ra Ndioo chi ñivi ndurai,soco savaha ra tu manini chi ñivi iyo

tu ndahvi ini,cati chi. 6 Chacan cuu cha na ña cuandurai ndo, vati iyo xaan tu ndee inichi ra Ndioo. Chacan cuu cha cuaqueta quivi cha cahnu xaan ñivi cuacuu ndo. 7 Cua cati ndo chi ra ñaancha cuu cha saxini xaan ndo, vatiñuhun ini ra chihin ndo.

8Cua saxini vaha ndo. Cua saha ndocuenda, vati cuxaan ini run cuihnachi ndo. Iyo run cuhva iyo ri ndicahaxaan, vati chica cuu xaan run, ta nan-ducu run yochi cua sandoyo ñuhunrun. 9 Cua tava ndaa ndo chi run.Tacan ni cua cuinu vaha ini ndo chi raNdioo, ta tacan ni cua cundee ini ndo,vati chito ndo ti ini tu ndoho ndehendo cha ndehe tahan ra yani yo chaiyo nu ñuhun ñuñivi ya. 10 Savahaxaan ra Ndioo tu manini chi yo, vatimaan ra cati ti cua ndehe xihna ndotu ndoho suhva, ta cua coo vaha ndochi ra Cristo nu iyo ra Ndioo ndihi niquivi. Maan ra cua tindee chi ndo, ta

Page 378: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU I PEDRO 5:11 375 TUTU I PEDRO 5:14maan ra cua cuhva tundee ini chi ndo,ta maan ra cua sandee ini chi ndo.11Na cua coo tu ndee ini chi ra Ndioondihi ni quivi ndihi ni tiempu, ta nacua cuu chi tacan ni.

Tachi ra Pedro iin tuhun na cumi chiñi

12 Taa ra Silvano tutu ya savahi.Yuhu cati ti chinu vaha ini ra chi raNdioo. Tacan ni tachi yu tutu yachihin ndo. Cahan vahi chihin ndo,ta chahi cuenda ti tuhun ndicha cuucha cati tuhin chihin ndo, ta cha iyotu manini chi ra Ndioo. Na cua cuinuvaha ini ndo chi chi.

13 Tachi ñivi Ndioo iyo ñuun Romaiin tuhun na cumi chihin ndo. Tachitahan ra Macu iin tuhun na cumi chi-hin ndo, tamaan ra cuu sava ta cua iinsehi. 14Na cua cuni mani ndo chi ñivitahan ndo, ta tacan ni cua sacahnuvaha ndo chi tahan ndo.

Na cua coo vii ndo―ndihi ndo cuuñivi ra Cristo.

Page 379: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU II PEDRO 1:1 376 TUTU II PEDRO 1:18

TUTU UVI CHA NI TAARA CHAHNU PEDRONi taa ra Pedro tutu ya chi ñivi Ndioo

1 Yuhu ra Simón Pedro taa tutu ya,ta musu ra Jesucristo cui. Tatun racui, ta tai tutu ya chihin ndo, yani xaa.Ra cuiti vaha cuu ra Ndioo chi ra Jesu-cristo ra sanduvaha anima yo. Cuhvachinu ini ndi chi ra Ndioo chinu tahanini ndo chi ra, vati tacan ni chaha raNdioo chi ndo. 2Nacoto vaha ndo chira Ndioo chi ra chahnu Jesuu. Tacanni na cua coo tumanini chihin ndo, tana cua coo vii xaan anima ndo.

Cuhva iyo ñivi Ndioo3 Iyo xaan tu ndee ini chi ra Ndioo,

ta cha chaha ra ndihi cuii cha chiniñuhun yo cha iyo yo nu ñuhunñuñivi.Tacan ni cha sacahnu tahan yo chi ra,vati nacoto vaha yo chi ra ni nacachichi yo. Ndehe yo ti cahnu xaan rai cuura, ta taqui xaan savaha ra iin cuhvainga cuhva, vati tacan ni nacachi rachi yo. 4 Tacan ni sacoto ra chihin yoti vaha xaan cha cua savaha ra chihinyo, ta cahnu xaan ñivi cua savaha rachihin yo. Chacan cuu cha cua cootahan ndo sava ta cua iyo ra Ndioo, tacua cacu ndo nu iyo cha ndavaha ninu ñuhun ñuñivi ya. Iyo ndavaha niihya, vati ndacu ñivi cuhva cunimaanñi. 5 Chacan cuu cha cua nanducuxaan ndo yoso cuhva cua coo ndo.Cua cuinu vaha ini ndo chi ra Ndioo,ta sa cua savaha tahan ndo cha vaha.Cua savaha vaha ndo cha vaha, ta sacua nducu tahan ndo cha cua coo chachini tuni chi ndo. 6 Cua nducu vahando cha cua coo cha chini tuni chindo, ta sa cua nducu tahan ndo cuhvacha cua sanini ndo suvi ni chi maanndo. Cua sanini vaha ndo chi ndo,ta sa cua coo tahan tu ndee ini chindo. Cua coo vaha tu ndee ini chi ndo,ta sa cua sacahnu tahan ndo chi raNdioo. 7 Cua sacahnu vaha ndo chira Ndioo, ta sa cua cuni mani ndo chiñivi tahan ndo. Cua cuni mani vahando chi tahanndo, ta sa cua cunimanindicha ndo chi ndihi ñivi.

8 Tacan ni cua savaha ndo vitin, tata ni cuhva cua savaha ndo iti nuun.Chacan cuu cha cua cunda yahvi ndo,ta vaha xaan ca cha cua coo ndo,vati nacoto vaha ndo chi ra chahnuJesucristo. 9 Tu ña cua savaha ndocuhva cati yu, ña ta coto ndo chavaha, ta ni ña cutuni ini ndo, vati chanaan ini ndo cha ni naan cuati savahando iti chata nu quichi quivi. 10 Yanixaa, cua nducu vaha ndo cuhva, vatinini xaan cha cua coto ndo iin chandicha ndicha. Nini xaan cua cotondo ti chani nacachi ra chahnu chihinndo. Tacan cua savaha ndo, ta ñacua ndoyo ñuhun ndo. 11 Chacan cuucha cua cuhva vaha ra tu ndee inichihin ndo, ta cua cuhun vaha xaanndo nu cua cundaca ñahan ra chahnuJesucristo ndihi ni quivi, ta maan racuu ra sanduvaha anima yo.

12Chacan cuu cha ndihi ni quivi cuasacoto ndico tuqui yoso cuhva cua coondo. Chito vaha ndo yoso cuhva cuacoo ndo, ta cua savaha ndo ndihi chandicha ñaan cha cuu cha chito ndo.13 Yuhu saxini ti cha vaha cuu chacua cati tuhun xain chihin ndo, vatitacan ni cua cuñuhun ini ndo. Cuacati tuhin chi ndo ndihi ni quivi chaiyo ndito yu, 14vati chite ti yatin xaancua cuvi yu, vati tacan ni cati cachinra chahnu Jesucristo chihin yu.

15 Cua sanini yu cati tuhin chi ndo,vati cua queta quivi cua cuvi yu.Tacan sa cua cuñuhun ini ndo tuhuncha ni cati tuhun yu ndihi ni quivi.

Cuandehe ñivi ti cha cahnu xaan cuura Cristo

16Cati tuhun cachin ndi chihin ndoti iyo xaan tu ndee ini chi ra chahnuJesucristo, ta cua quichi ndico tucu ra,vati ni ndehe tahan ndi ti cha cahnuxaan rai cuu ra. Ña cahan ndi cuenducuhva cahan ñivi nditi iyo nu ñuhunñuñivi. 17 Ndehe ndi ti sacahnu raNdioo sutu ra chi ra nu quichi quivi, tataqui xaan ra cha cuu savaha raNdioo.Chacoo xaan tu ndee ini chihin ra, tacahan ra Ndioo chi ra iti siqui andivi.Cati ra chi ra ti sehe ra chihin ra. Cunixaan ra chihin ra, ta cusii ini xaan rachihin ra, cati ra. 18Quivi can chahantahan ndi chi ra Jesuu siqui yucu ii

Page 380: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU II PEDRO 1:19 377 TUTU II PEDRO 2:13can, ta chini ndi tuhun cha ni cahanra Ndioo iti siqui.

19 Chacan cuu cha cha ndichandicha cuu cha cati ra ni cahancuenda ra Ndioo tiempu chahnu, vaticati ra ti cua quichi iin rai vaha, tacua tasoho ndo tuhun cha cahan ra.Tacan, ta sa ni quichi ra Cristo cuhvani ndehe ndi. Tuhun ra cuu sava tacua iin ñuhun ndichin cha iyo nunaan, ta cua taa ndo soho ndo tuhuncan nda cua nda quivi cua quichindico tucu ra Jesucristo, ta cua coondo chi ra icaa ni. 20 Chehe cuu chacua coto xihna ndo. Cua coto ndo tiña cua cuu cati iin ñivi ñaan cha cuucha saxini maan ñi cha cati tuhuntutu Ndioo, 21 vati ñavi cuhva saxinimaan ñivi cati tuhun ñi nu ni quichiquivi. Cuhva cati tuhun ra Tati Ndioochi ra ni cahan cuenda ra Ndioo itichata cuu cha cati tuhun ra.

2Iyo ñivi sandahyu ñahan(Judas 4‑13)

1 Cha ni chacoo ñivi sandahyuñahan chi ñivi Israel nu ni quichiquivi, ta ta ni cuhva cua cuni san-dahyu ñahan ñivi chi maan ndo. Cuasacuaha xehe ñi tuhun ndavaha ni.Tu cua tasoho ndo tuhun cahan ñi,cua ndoyo ñuhun ndo, vati cua catiñi ti ña vaha ra cuu chitoho ndo, tamaan ra cuu ra sanduvaha anima ndo.Nducu maan ñi cha cua ndoyo ñuhunyatin ñi. 2 Tuvi ndo cua cundicu chiñi, ta cua savaha ndo ndavaha ni chiñi. Cua cati ñivi ti ña vaha iti Ndiooiti ndicha, vati ndacu ñican ndavahani. 3 Cua yaha cuhva cha cua cuni ñicoo cha vaha chi ñi. Chacan cuu chacua sandahyu ñahan ñi chi ndo. Cuacahan vata ñi, vati cua cuni ñi xuhunndo, soco cha iyo vaha cha cua cutuniñi. Ña cua nducuee ca, vati yatin cuandoyo ñuhun ñi.

4 Ña ni tindee ra Ndioo chi tatunNdioo cha ni savaha cuati tiempuchahnu, soco ni tava ndaa ra chi runiti andaya. Tican nu naan iyo run ndacua nda quivi cua cutuni run. 5 Ñani tindee ra Ndioo chi ñivi ni chacootiempu chahnu, soco sacacu ra chi ra

Noé, vati cati tuhun ra cha na cuacoo vaha ndicha ñivi chi ra Ndioo, tasacacu tahan raNdioo chi ñivi ra. Unañivi cuu ñi sacacu ra quivi ni chacootu ndoho chi nduta nu ndoyo ñuhunñivi ña chinu ini chi ra Ndioo. 6 Itichata tachi tuni ra Ndioo chi ñivi iyoñuun Sodoma chi ñivi ñuun Gomorra.Chacan cuu cha ndoyo ñuhun ñuuncan, ta cayu cuii chi, vati chacan nicua coto ñivi ña sacahnu chi ra nucuahan quivi. 7Sacacu ra Ndioo chi raLot. Rai vaha ndicha cuu ra Lot can,ta ndahvi xaan cuni ra Lot ndehe rayoso cuhva iyo ñivi can, vati cahnuxaan ndavaha ni savaha ñi. 8 Ndehera vaha can ndihi ndavaha ni savahañi, ta chini ra ndihi ndavaha ni cahanñi, vati icaa ni chacoo ra chi ñi, tandihi ni quivi ndehe ra tu ndoho, vatimani ndavaha ni savaha ñi. 9 Chacancuu cha chito raNdioo yoso cuhva cuatindee ra chi ñivi ra nuun iyo ñi chitu ndoho, ta ña cua ndoyo ñuhun ñi.Chito tahan ra yoso cuhva cua savahara chi ñivi ña chinu ini chi ra, vati cuandehe run tu ndoho nda cua nda cuaqueta quivi cua tachi tuni ra chi run.

10 Cua cutuni ndicha run cha nichacoo ndavaha ni chi ñi ñahan ingachiyo, ta cua cutuni tahan run catiti ña vaha ra chahnu Jesucristo. Ñayuhvi rucan, ta ndacu run cuhva cunimaan run. Ña tichaha run cahanrun ndavaha ni cuenda ñivi cahnu.11 Iyo xaan ca tu ndee ini chi ra tatunNdioo, ta iyo ca ndatu chi ra tatun ra,soco ña tuhva ra tatun Ndioo cahanra ndavaha ni cuenda run iti nuun rachahnu.

12 Ta rucan cua ndoyo ñuhun run.Iyo run cuhva iyo ri quiti cuhu, tañahni cha chini tuni iyo chi run, tandacu run cuhva cuni run. Cha iyorun, ta cua tiin ñivi chi run, ta cuacahni ñi chi run, vati cua cati ñi tiña vaha cha ña nituni ini run. 13 Cuasavaha tahan ñivi ndavaha ni chi runcuhva savaha run ndavaha ni chi ñivi.Saxini run ti cusii ini run cha ndacurun ndavaha ni chinucahni. Cua cootu ca nuun chi ndo, vati cusii inirun savaha run ndavaha ni, ta icaa nichachi ndo chi run.

Page 381: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU II PEDRO 2:14 378 TUTU II PEDRO 3:1014 Nanducu xaan run chi ñi ña-

han cha cua coo run ndavaha ni chiñi inga chiyo. Nanducu run ñaancuati cua savaha run, ta nanducu runcuhva cha cua sandoyo ñuhun run chiñivi saxini suhva. Chito run ñaancua savaha run, vati cuni xaan runñaan cha iyo chi ñivi. Chi rucan cuatachi tuni ndicha ra Ndioo. 15 Cha nindoyo ñuhun run, vati ña tasoho runtuhun cuiti vaha. Ndacu run cuhvani savaha ra Balaam sehe ra Beor itichata tiempu chahnu. Ni savaha randavaha ni, vati cuni tahan ra cooxuhun chi ra, 16 soco nduxaan buru rachi ra, vati savaha ra ndavaha ni. Ñacuu cahan ri sana yo, soco nducahanri buru can cuhva cahan ñivi. Tacanni chasi ri cha ndacu racan, vati sanaxaan ndacu ra.

17 Rucan cuu sava ta cua iin soconduta, ta ñahni nduta too, ta sava tacua iin vico savi cha sacuhun tati cuurun, vati ñahni yavi ndaa run. Cha iyovaha nunaannu cua cuhun run. 18Raixaan cahan run, soco ñahni yavi ndaarun. Tacan ni sacatu run chi ñivi, vaticati run ti ñahni tuhun cha cua coora rai ndavaha ni chi ñi ñahan ingachiyo. Cati run ti cha cua cuu savahañivi cuhva cuni maan ñi, ta sa vitincha cundee quee ndaa ñi nu iyo ñivichi cha ndavaha ni. 19Cati run ti tacancua coo ñi nu nuna, soco ña ta cundeesaña run ndavaha ni. Cha ni ndoyoñuhun ndicha anima run. Tacan catiyu, vati satiñu ñivi cuenda ra ndacañahan chi ñi. 20Tu cua cundee saña yondavaha ni ndacu ñivi ñuñivi, vati na-coto vaha yo chi ra chahnu Jesucristora sanduvaha anima yo, tu cua ndoyoñuhun ndico yo, tu cua savaha ndicotucu yo ndavaha ni, ndahvi xaan cacua coo yo. Ndahvi ni chacoo yoxihnacuii, soco ndahvi ca cua coo yo, tu cuasavaha ndico yo tacan. 21 Vaha xaanca cha ña chito yo yoso cuhva cha iyoiti vaha, vati ña vaha tu cha chito yo,ta saña ndico yo tuhun Ndioo cha catituhun ra chihin yo. 22 Cha ni tahanrucan cuhva cati iin tuhun ndicha,vati cati chi ti vachi ndico ri ina suvinu nducha ri, cati chi, ta inga tuhun

cati ti vasi ndoo caa ri quini, soco cuacava ndico ri tichi ndahyu, cati chi.

3Cua quichi ndico tucu ra chahnu

1 Yani xaa, chehe cuu uvi tutu chani tai chihin ndo. Chi nduvi tahanchi cati tuhin ti cua saxini vaha ndo.2Chacan cuu cha cua cuñuhun ini ndotuhun cha cahan ra cha vaha ni cahancuenda ra Ndioo nu quichi quivi. Cuacuñuhun tahan ini ndo tuhun cha catira chahnu Jesucristo ti cua cati tuhunra cuu tatun ra chi ndo.

3Cua coto xihna ndo ti cua coo ñivinu cua ndihi quivi ya, ta cua cahancateni xaan ñi cuenda ra Ndioo, tacua savaha ñi cuhva cuni maan ñi.4 Cua cati ñi ti ña cua quichi ndicomaan ra Cristo cuhva ni cati ra, vatini quetuvi ñuhun ñuñivi, soco ta nicuhva cha ni ndoo chi nda cua ndavitin. Cha ni chihi ñivi chahnu tañi, ta taxin caa. 5 Tacan cua cati ñi,vati ña cua cuni ñi coto ñi ti tiempuchahnu xaan cha cahanni raNdioo, tatuvi iti siqui andivi, ta sa cahan ndicotucu ra, ta tuvi tahan ñuhun ñuñivi.Quee ñuhun ñuñivi ya tichi nduta,ta mahñu nduta caa chi. 6 Suvi nichi nduta ndoyo ñuhun ndico ñuhunñuñivi, vati chasi ndico tucu ndutanuun chi. 7 Ta ni cuhva cahan raNdioo, ta ndunahan ñuhun ñuñivi chiandivi cha iyo vitin, soco cua quetaquivi cha cua cayu chi. Chacan cuacoo quivi cua cutuni ñivi ña cuni chira Ndioo, ta cua ndoyo ñuhun cuii ñi.

8 Yani xaa, ña cua naan ini ndo ticua quichi ndico ra Cristo, vati iinquivi cuu sava ta cua iin mil cuiyacha cuenda ra chahnu, ta iinmil cuiyacuu sava ta cua iin tuhun ni quivi.9Ña naan ini ra chahnu cha ni cati racuhva saxini ñivi. Ñavi tacan cuu chi,soco ti cundee ini ra chi ndo, vati ñacuni ra cha cua ndoyo ñuhun ni iinñivi, soco cuni ra ti cua saña ihni ndihiñivi cuati ndacu ñi.

10 Cua queta quivi cua quichi rachahnu, ta cua quichi ra cuhva quichiñasuhu, [vati ña chito yo ñaan horacua quichi ra]. Quivi can nihin xaancua catin, ta cua naan iti siqui andivi.

Page 382: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU II PEDRO 3:11 379 TUTU II PEDRO 3:18Cua cayu ri nicandi, ta cua cayu riyoo, ta cua cayu ri tiñu, ta cua ndoyoñuhun ri. Cua cayu ñuhun ñuñivi ya,ta cua cayu ndihi cha iyo.

11 Iyo cha cua coo ii yo, ta iyo chacua cuni ndicha yo chi ra Ndioo, vaticua ndoyo ñuhun ndihi cuii cha iyo.12 Cua cuatu vaha yo chi ra, vati tutacan ni cua savaha yo, yatin xaan cuaqueta quivi cua quichi ra Ndioo. Quivican cua cayu iti siqui andivi, ta cuandoyo ñuhun cuii chi. Cua cayu tahanri nicandi, ta cua cayu ri yoo, ta cuacayu ri tiñu, ta cua naan cuii maan ri.13 Ndatu vaha yo, vati cua coo andivichaa, ta cua coo tahan ñuhun ñuñivichaa cuhva cati ra Ndioo, ta ña cuasavaha ca ñivi cuati tican.

14 Yani xaa, na cua nanducu xaanndo cuhva cha cua coo vaha ndo chira Ndioo, ta ña cua coo cuati chi ndoquivi cua quichi ndico ra. Cua coo viindo chi ra, vati chito ndo ñaan chacuu cha cua coo nu ñuhun ñuñivi ya.15 Cua coto ndo ti cundee xaan ini rachahnu, vati cuni ra cha cua cundeecacu ndo. Tacan ni taa tahan rayani yo Paulu chi ndo cuhva chaha raNdioo cha chini tuni chi ra. 16 Chacanni chaha ra Paulu cuenda nu ndihitutu cha ni taa ra. Ndicha ti iyo tuhunni taa ra cha ña cutuni vaha ini yo,ta tuhun can sandico coo ñivi tondochi ñivi ña nituni ini. Ta ni cuhvasandico coo tahan ñivi inga tuhunNdioo, soco chacan cuu cha cuandoyoñuhun tahan ñi.

17 Ndioho yani xaa, cua saha ndocuenda, vati chito ndo ñaan cha cuucha cua coo iti nuun. Cua saha ndocuenda, coto cua naan cha chini tunichi ndo, ta cua sandahyu ñahan ñivindavaha ni chihin ndo, ta cua ndoyoñuhun tahan ndo. 18 Na cua coo catu manini chi ndo, ta na cua nacotovaha ca ndo chi ra chahnu Jesucristora sacacu chi yo. Na cua sacahnu xaanndihi ñivi chi ra vitin, ta ta ni cuhvana cua sacahnu ñi chi ra ndihi ni quivindihi ni tiempu. Na cua cuu chi tacanni.

Page 383: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU I JUAAN 1:1 380 TUTU I JUAAN 2:8

TUTU XIHNA CUII CHANI TAA RA CHAHNUJUAANTuhun cha cua coo ndito ñivi Ndioo

chi ra Ndioo1 Yuhu ra Juaan chaha cuenda chi-

hin ndo yoso cuhva iyo iin ra catituhun cha cua coo ndito ñivi chi raNdioo. Suvi ra cuu ra iyo, ta ni tuvindihi cuii cha iyo. Cha ni chini sohondi tuhun cahan ra, ta ndehe ndichandi chihin ra. Ndehe vaha xaan ndiyoso cuhva iyo ra, ta nacoto vaha ndichihin ra. 2Ndehe ndi ti cha quichi raihya nu ñuhun ñuñivi ya, ta chaha racha cua coo ndito ñivi chi ra. Ndehendicha ndi chi ra, ta chaha ndi cuendayoso cuhva iyo ra. Chacan cuu chacati tuhun yu chihin ndo yoso cuhvacua coo ndito ñivi chi ra Ndioo ndihini quivi ndihi ni tiempu. Ni chacootahan ra chi sutu ra, soco ni quichira ihya nu ñuhun ñuñivi ya, ta ndehetahan ndi chi ra. 3 Cha ni ndehendi cati tuhun yu chihin ndo, ta catituhun tahin cha ni chini soho ndi.Chacan cuu cha cua coo inuun ndochihin ndi, ta cua coo inuun tahanyo chihin ra sutu yo chi ra Jesucristosehe ra. 4 Ndihi tuhun ya tai chihinndo, vati cuni yu cha na cua cusii inindicha ndo.

Maan ra Ndioo cuu sava ta cuañuhun ndichin

5Chini sohondi tuhun cati tuhun raJesuu, ta cati tuhun main tuhun canchihin ndo. Cati ra ti maan ra Ndioocuu sava ta cua iin ñuhun ndichin,vati mani cha vaha ndacu ra. Ñahnicha naan nu iyo ra, vati ña tuhva rasavaha ra ndavaha ni. 6 Tu cua catiyo ti iyo inuun yo chihin ra, ta ndacuyo ndavaha ni, cua sandahyu ñahanyo. Ña ndicha yo cha cua cahan yo, taña vaha cha cua savaha yo. 7 Tu cuasavaha yo cha vaha cuhva ndacu raNdioo, cua coo inuunyo chi ñivi tahanyo. Tacan ni cua sanaan ra Jesuu seheNdioo cuati ni savaha yo, vati ni chihira nu cruu.

8Tu cua cati yo ti ñahni cuati ndacuyo, cua sandahyu ñahan yo suvi nichi maan yo, ta ña ndicha yo cha cuacahan yo. 9Tu cua savaha ca yo cuati,na cua cahan ndahvi yo chi ra Ndiooti ña vaha yo savaha ndico tucu yocuati. Chacan cuu cha cua sanaan racuati can, ta cua sanduvaha ra animayo, ta ña cua savaha ca yo ndavaha ni,vati rai ndicha cuu ra, ta rai cuiti vahacuu ra. 10Tu cua cati yo ti ñahni cuatisavaha yo, cua savaha yo sava ta cuaiin cha sandahyu ñahan ra Ndioo. Tutacan ni cua savaha yo, ña cua savahayo cuhva cati tuhun maan ra.

2Tindee ra chahnu Jesuu chi ñivi ra iti

nuun ra Ndioo1 Ndioho sehu, ndihi tuhun ya tai

chihin ndo, vati cuni yu cha ña cuasavaha ca ndo cuati. Tu cua quetahora cua savaha ndico tucu yo cuati,iyo ra cua tindee chihin yo iti nuun rasutu yo. Jesucristo cuu ra, ta rai cuitivaha cuu ra. 2 Sanaan ra cuati savahayo, vati ni chihi ra iti nu cruu, ta cunira sanaan tahan ra cuati ndacu ndihiñivi ñuñivi cuhva ni sanaan ra cuati nisavaha maan yo.

3 Tu cua sacuinu yo cuhva catituhun ra chihin yo, cua coto yo tinacoto vaha yo chihin ra. 4 Tu cuacati yo ti nacoto yo chi ra Ndioo, taña cua sacuinu yo cuhva cati ra, cuasandahyu ñahan yo, ta ña ndicha yocha cua cahan yo. 5 Tu cua sacuinuyo cuhva cati tuhun ra Ndioo, cua coomani ndicha yo chi ra. Chacan cuucha chito yo ti iyo ra Ndioo chihin yo.6 Tu cua cati yo ti iyo tahan ra chihinyo, nini xaan cha cua savaha yo cuhvani savaha maan ra Jesuu.

Tuhun chaa cha cati tuhun ra Ndioo7Ndioho yani xaa, ñavi tuhun chaa

tai chihin ndo. Tuhun chahnu cuuchi, ta chini soho ndo tuhun chahnuya quivi quechaha chinu ini ndo chira Jesuu xihna cuii. 8 Tuhun chaa cuundico tucu cha ni tai chihin ndo ihya,vati savaha ndicha ra Jesucristo cuhva

Page 384: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU I JUAAN 2:9 381 TUTU I JUAAN 2:27cati tuhun can, ta ndacu tahan ndocuhva ni savaha maan ra, vati cha cuanaan ndavaha ni cha ndacu ñivi, tandehe yo cha iyo ñivi quechaha ndacuñi cha vaha ndicha.

9 Tu cua cati yo ti mani cha vahandacu yo, ta cuxaan ini yo chi ñivitahan yo, ni ndacu yo ndavaha ni ndacua nda vitin. 10 Tu cua cuni mani yochi tahan yo, cua savaha yo cha vaha,ta tacan ni ña cua sandoyo ñuhun yochi tahan yo. 11 Tu cua cuxaan ini yochi tahan yo, cua savaha yo ndavahani, ta tacan ni ña saña yo ndavaha nisavaha yo. Tacan cuu, ta ña cua cotoyo ñaan cha cua savaha yo, vati cuanaan cha chini tuni chi yo cuenda raNdioo, ta cua savaha yo ndavaha ni.

12 Ndioho ñivi cuati, tai tutu yachihin ndo, vati cha naan cuati nisavaha ndo, vati iyo tu ndee ini chira Jesucristo. 13 Ndioho ñivi chahnu,taa tahin tutu ya chihin ndo, vati chanacoto ndo chi ra Jesucristo ra iyo ndani xihna cuii. Ndioho ñivi tivaa, taatahin tutu ya chihin ndo, vati cha nicundee tava ndaa ndo chi run cuihna.

Ndioho ñivi cuati, taa tahin tutuya chihin ndo, vati cha nacoto ndochihin ra cuu sutu yo. 14 Ndiohoñivi chahnu, cha ni taa tahin tutu yachihin ndo, vati nacoto ndo chihin raiyo nda ni xihna cuii. Ndioho ñivitivaa, cha ni taa tahin tutu ya chihinndo, vati cha iyo tu ndee ini chihinndo, ta ndacu ndo cuhva cati tuhunNdioo, ta ni cundee tava ndaa ndochihin run cuihna.

15 Ña cua savaha ca ndo ndavahani cuhva ndacu ñivi ñuñivi, ta ni ñacua saxini ca ndo ndavaha ni cha iyonu ñuhun ñuñivi. Tu cua cuni savahayo ndavaha ni cuhva cha ndacu ñiviñuñivi, ña cua cuni ndicha yo chira cuu sutu yo. 16 Ña savaha rasutu yo ndavaha ni cha iyo nu ñuhunñuñivi, soco ñivi ñuñivi savaha chichi. Ndavaha ni can ndacu ñivi, vatindacu ñi cuhva cuni maan ñi, ta cuniñi savaha ñi ndihi ndavaha ni ndeheñi. Rai xaan cuni ñi, vati iyo ndatiñuñi. 17 Cua naan ñuhun ñuñivi, ta ña

cuananihin cañivi cha cuni ñi. Tu cuasavaha yo cuhva cuni ra Ndioo, cuacoo ndito yo chi ra ndihi ni quivi ndihini tiempu.

Iyo ñivi cahan cha ndicha, ta iyo ñivisandahyu ñahan

18 Ndioho sehu, cua yaha quivi ya,ta cua coo chi cuhva cha chini sohondo. Cua coo iin rai, ta cua cati ra tiCristo cuu ra, soco cua cani tahan rachi ra Cristo. Vitin cha iyo xaan ñivi,ta cuni cani tahan ñi chi ra Cristo.Chacan cuu cha chito ndo ti cua yahaquivi ya, ta cua quichi ndico maanra. 19 Iin cahnu ni chacoo ñivi canchihin yo, soco cha quee siin ñi, vatiña ndicha ñi. Tu ini ñivi cuu yo chihinñi, icaa ni cua ndoo ñi chihin yo, socoquee ndaa ñi, vati cua ndehe ndihiñivi ti ña cuni ñican chi ra Ndioocuhva cuni maan yo chihin ra.

20Tachi ra Jesuu ii chi ra Tati Ndioo.Chacan cuu cha iyo ra Tati Ndioochihin ndo, ta ndihi ndo chito chandicha. 21 Tai tutu ya chihin ndo, vaticha chito ndo cha ndicha, ta ñavi ticumani coto ndo cha ndicha. Chitotahan ndo ti ña ndicha ñivi sandahyuñahan.

22 Tu cua cati ñivi ti ñavi ra Jesuucuu ra Cristo, vati ñavi Ndioo tachi chira, cuaha xaan cua sandahyu ñahanñi. Tu tacan ni cua cati ñivi cuendara Jesuu, ñivi cuxaan ini chi ra cuu ñi.Cati ñi ti ñavi sutu yo cuu ra Ndioo,ta cati tahan ñi ti ñavi sehe ra chira Jesuu. 23 Tu cua cati ñivi ti ñavisehe Ndioo cuu ra Jesuu, ña cua coora Ndioo sutu yo chi ñi. Tu cua catiñivi ti sehe Ndioo cuu ra Jesuu, cuacoo tahan ñi chi ra Ndioo sutu yo.

24Na cua cuinu vaha ini ndo tuhunNdioo cha ni tasoho ndo xihna cuii.Tu cua cuinu ini ndo tuhunNdioo, cuacoo ra sehe Ndioo chihin ndo, ta cuacoo tahan sutu ra chihin ndo. 25 Catituhun ndicha ra Jesuu chihin yo ti cuacuu coo ndito yo chi ra Ndioo ndihi niquivi.

26 Tai tutu ya chihin ndo, ta chahicuenda chihin ndo yoso cuhva cuacuni ñivi sandahyu ñahan ñi chihinndo. 27 Cha tachi ra Jesuu chi ra

Page 385: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU I JUAAN 2:28 382 TUTU I JUAAN 3:18Tati Ndioo chihin ndo, ta ni vii iyora chihin ndo. Chacan cuu cha ñachini ñuhun ndo cha cua sacuaha ñivichihin ndo. Na cua cuinu vaha inindo chihin ra, vati cua sanahan maanra Tati Ndioo ndihi cha vaha cha cuasaxini ndo. Sanahan ra Tati Ndioocha ndicha, vati ña vata ra. Cua coovaha ndo chi ra Jesuu cuhva sanahanra Tati Ndioo chihin ndo.

28 Ndioho sehu, vitin na cua coovaha ndo chihin ra Jesuu. Chacan cuucha ña cua cuyuhvi ndo, ta ni ña cuanducahan nuun ndo ndehe ndo chi raquivi cua quichi ndico ra. 29Chito ndoti ndihi ñivi iyo cuiti vaha chi raNdioocuu ñivi maan ra, vati iyo cuiti vahara.

3Sehe Ndioo cuu ñivi ra Ndioo

1 Na cua saxini vaha ndo ti cuahaxaan cha ni cuni mani ra Ndioo sutuyo chihin yo. Chacan cuu cha cati rati sehe ra chihin yo, ta sehe ndichara cuu yo. Chacan cuu cha ña cuacoto ñivi ñuñivi yoso cuhva iyo maanyo, vati ña ni chito ñi yoso cuhvaiyo maan ra Ndioo. 2 Yani xaa, vitinndicha sehe Ndioo cuu yo, soco ñata coto yo yoso cuhva cua coo yo nucuahan quivi. Chito yo ti cua ndeheyo chi ra Jesuu, ta cua cuu yo savata cua maan ra, vati cua ndehe yoñaan cuhva iyo ra. 3 Tacan ni cuniyo. Chacan cuu cha cuni yo na cuandundoo vaha anima yo, vati ndoondoo iyo anima maan ra.

4 Tu cua savaha yo cuati, ña cuasavaha yo cuhva cati ra Ndioo, vatiñavi cuhva cati ra Ndioo cuu cuatindacu ñivi. 5 Chito ndo ti quichi raJesuu ihya nu ñuhun ñuñivi ya, vaticuni sanaan ra cuati ndacu ñivi, tañahni cuati ni savaha maan ra. 6 Tucua coo inuun yo chihin ra, ña cuasavaha ca yo cuati. Tu cua savaha cayo cuati, ña ta coto yo yoso cuhva iyora Jesuu, ta ni ña ta nacoto ndichayo chihin ra. 7 Ndioho sehu, ña cuacuhva ndo cha cua sandahyu ñahanñivi chihin ndo. Tu cua savaha yocuhva cati ra Ndioo, cua coo cuiti

vaha yo chi ra cuhva ni iyo cuiti vahamaan ra Jesuu. 8 Tu cua savaha yocuati, ñivi run cuihna cua cuu yo, vaticha ni savaha run cuati nda ni quivixihna cuii cha ña ta quetuvi ñuhunñuñivi. Chacan cuu cha ni quichi rasehe Ndioo ihya nu ñuhun ñuñivi ya,vati cuni ra sanaan ra cha ni savaharun cuihna.

9 Ña tuhva ca yo savaha yo cuati,vati ñivi Ndioo cuu yo, ta tindee rachihin yo. Ña cuu ca savaha yo cuati,vati ñivi Ndioo cuu yo. 10 Chacan cuucha chito yo ndaa ñivi cuu ñivi Ndioo,ta chito tahan yo ndaa ñivi cuu ñivirun cuihna. Tu ña cuiti vaha ñivi cuuñi, tu ña cuni mani ñi chi ñivi tahanñi, ñavi ñivi Ndioo cuu ñi.

Na cua cuni mani ñivi Ndioo chi ñivitahan ñi

11 Cha chini tuhun ndo quivi chaquechaha chinu ini ndo xihna cuii tinini xaan cha cua cuni mani yo chiñivi tahan yo. 12 Na ña cua savahayo cuhva ni savaha ra Caín. Cha nichahni ra yani ra, vati ñivi run cuihnacuu ra. Chahni ra chi ra, vati manicha ndavaha ni savaha ra, ta mani chavaha ni savaha yani ra.

13Tu xaan cuni ñivi ndehe ñi chihinndo, ña cua nduiyo ndo, yani xaa.14Cha chito yo ti ña cua ndoyo ñuhunyo cuenda ra Ndioo, soco cua coondito yo chi ra. Chacan ni chito yo,vati cuni mani yo chi tahan yo. Tuña cua cuni mani yo chi tahan yo,cua ndoyo ñuhun yo cuenda ra Ndioo.15 Tu cua cuxaan ini yo chi tahan yo,cua cati ra Ndioo ti cuu yo sava tacua ñivi chahni chi tahan ñi. Chitomaan ndo ti tu cua cahni ñivi chitahan ñi, ña cua cuu coo ndito ñi chira Ndioo. 16 Cha chito yo ti cuni manira Jesucristo chihin yo, vati ni chihi racuenda maan yo. Chacan cuu cha iyocha cua tindee yo chi tahan yo. Ñahnituhun tu cua tindee yo chi ñivi tahanyo, ta tacan ni cua cuvi yo cuenda ñi.17 Tu cua coo vaha yo, ta cua ndeheyo cha cumani chi tahan yo, ta ña cuacundahvi ini yo chihin ñi, ña cua cuucuni ndicha yo chi raNdioo. 18Ndioho

Page 386: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU I JUAAN 3:19 383 TUTU I JUAAN 4:14sehu, ñahni yavi ndaa tu cua cati yo ticuni mani yo chi tahan yo, ta ña cuatindee yo chi ñi. Na cua tindee tahanyo chi ñi. Tacan ni cua coto ñivi tahanyo ti cuni mani ndicha yo chi ñi.

Ña yuhvi ñivi Ndioo cuenda ra Ndioo19 Tu tacan ni cua cuni mani yo chi

tahan yo, cua coto yo ti ndicha ñiviNdioo cuu yo. Chacan cuu cha ña cuasaxini xaan yo cuenda ra. 20 Tu cuasaxini yo chi anima yo ti ña vaha yo,cua coto vaha xaan ca ra Ndioo yosocuhva iyo yo, vati chito maan ra ndihicuii cha saxini yo. 21 Yani xaa, tu cuacoto yo chi anima yo ti cha iyo vahayo, ña cua cuyuhvi yo cha cua yaha yoiti nuun ra Ndioo. 22 Cua cuhva maanra ñaan cha cuu cha cua ndaca yochihin ra, vati sacuinu yo ndihi tuhuncha cati tuhun ra, ta ndacu yo ndihicha cuni maan ra. 23 Cha cati tuhunra chihin yo ti na cua cuinu ini yo chira Jesucristo sehe ra, ta na cua cunimani yo chi ñivi tahanyo cuhvani catituhun ra. 24 Tu cua sacuinu yo cuhvacati tuhun ra Ndioo, cua coo ra chihinyo, ta cua coo tahan yo chihin ra icaani. Chito yo ti cha iyo ra chihin yo,vati tachi ra chi ra Tati Ndioo chihinyo.

4Iyo ñivi cahan tuhun Ndioo, ta iyo

ñivi cuni cuati chi ra Jesuu1 Yani xaa, ña cua cuinu ini ndo

ndihi cha cua cati ñivi chihin ndo.Na cua saha vaha xihna ndo cuendaa ndicha tuhun Ndioo cati ñi. Tacanni cua savaha ndo, vati tuvi xaan ñiviiyo nu ñuhun ñuñivi ya, ta cati ñi tituhun Ndioo cati ñi, ta ña ndicha ñi.2 Cua coto maan ndo tu iyo ra TatiNdioo chi ñivi, vati ñivi Ndioo cuundihi ñivi cati ti cha ni cacu tahan raJesucristo ihya nu ñuhun ñuñivi ya.3 Tu ña cua cati ñivi ti cha ni chacootahan ra Jesuu ihya nu ñuhun ñuñiviya, ñavi ñivi Ndioo cuu ñi. Ñican cuuñivi cuxaan ini chi ra Jesuu, vati chachito ndo ti cua coo ñi, ta vitin chani iyo ñi ihya nu ñuhun ñuñivi ya.4Ndioho sehu, ñivi Ndioo cuu ndioho,

ta cha ni cundee tava ndaa ndo chiñivi cuni cuati chi ra Jesuu. Cundeetava ndaa ndo chi ñi, vati nihin xaanca ra Ndioo ra iyo chi maan ndo, tañavi ca sa run cuihna cha iyo chimaanñivi ndacu ndavaha ni. 5 Ñivi runcuihna cuu ñi. Chacan cuu cha cahanñi tuhun ndavaha ni cha iyo ñuhunñuñivi, ta tasoho ñivi ndacu ndavahani can tuhun cahan ñi. 6 Ñivi Ndioocuu maan yo. Tu cua nacoto ñivi chira Ndioo, cua tasoho ñi tuhun cahanyo. Tu ña cua nacoto ñi chi ra Ndioo,ña cua tasoho ñi cha cahan yo. Tacanni chito yo ndaa ñivi cuu ñivi cahancha ndicha, ta chito tahan yo ndaañivi cuu ñivi sandahyu ñahan.

Sanahan ra Ndioo yoso cuhva cuacuni mani ñivi ra chi ñivi tahan ñi

7Ndioho yani xaa, na cua cunimaniyo chi ñivi tahan yo, vati cha sanahanmaan ra Ndioo yoso cuhva cua cunimani yo chi tahan yo. Tu cua cunimani ñivi chi tahan ñi, ñivi Ndioo cuacuu ñi, ta cua nacoto vaha ñi chi ra.8 Tu ña cua cuni mani ñi chi tahanñi, ña cua nacoto ñi chi ra Ndioo, vatisanahan ra yoso cuhva cua cuni maniñivi chi tahan ñi. 9Cha chito yo ti cunimani ra Ndioo chi ndihi ñivi, vati tavatiñu ra chi sehe ra. Iin tuhun ni maanra cuu sehe Ndioo, ta quichi ra ihyanu ñuhun ñuñivi ya, vati cua cuhvamaan ra cha cua coo ndito yo chihinra. 10 Cuni mani ra Ndioo chi ndihiñivi. Ñavi cha cuni mani yo chihin ra,soco cuni mani ra chihin yo, ta tavatiñu ra chi sehe ra. Chacan cuu cha nichihi ra, vati tacan ni sanaan ra cuatisavaha yo.

11 Ndioho yani xaa, nini xaan chacua cuni mani yo chi ñivi tahan yo,vati cuaha xaan cuni mani ra Ndioochihin yo. 12 Ña ta ndehe ñivi chira Ndioo. Tu cua cuni mani yo chitahan yo, cua coo ra Ndioo chihin yo,ta cua cuni mani ndicha yo chi tahanyo cuhva cuni ra Ndioo. 13 Cha chitoyo ti iyo yo chi maan ra, ta iyo tahanra chimaan yo, vati tachi ra chi ra TatiNdioo chihin yo. 14Cha ndehe ndi chatachi ra sutu yo chi sehe ra ihya nu

Page 387: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU I JUAAN 4:15 384 TUTU I JUAAN 5:13ñuhun ñuñivi ya, vati cua sanduvahara anima ñivi, ta tacan ni cati tuhuntahan ndi. 15 Tu cua cati ñivi ti seheNdioo cuu ra Jesuu, cua coo ra Ndioochihin ñi, ta cua coo tahan ñi chi raNdioo.

16 Chinu ini yo ti cha cuni mani raNdioo chihin yo. Chacan ni chito yoti cuni mani ra chi ndihi ñivi. Tucua cuni mani ñivi chi ra Ndioo, cuacoo ñi chihin ra, ta cua coo tahan rachihin ñi. 17 Vaha xaan cuni maniyo chi ra Ndioo. Chacan cuu cha ñacua cuyuhvi yo quivi cua tachi tunira Ndioo chi ñivi, vati cha ndacu yocha vaha ihya nu ñuhun ñuñivi cuhvandacu maan ra cha vaha. 18 Tu cuacuni mani yo chi ra Ndioo, ña cuacuyuhvi yo cha cua cutuni ñivi. Tucua cuni mani ndicha yo chi ra Ndioo,ña cua cuu cuyuhvi yo, vati cua cutuniñivi yuhvi. Tu cua cuyuhvi yo, ña tacuni mani yo chi ra Ndioo.

19 Cuni mani yo chi ra Ndioo, vatinda xihna ca cuni mani ra chi maanyo. 20Tu cua cati yo ti cuni mani xaanyo chi ra Ndioo, ta ña cua cuni maniyo chi ñivi tahan yo, vata xaan yo cuacuu. Tu ña cua cunimani yo chi tahanyo, ta cha ni ndehe yo chi ñi, ña cuacuu cuni mani yo chi ra Ndioo, vatiña ta ndehe yo chi ra Ndioo. 21 Chacati tuhunmaan ra chihin yo ti na cuacuni mani yo chi ñivi tahan yo, vaticha ni cuni mani yo chi maan ra.

5Cha tava ndaa ñivi Ndioo ndavaha ni

cha iyo nu ñuhun ñuñivi ya1 Ñivi Ndioo cuu yo, vati chinu ini

yo ti cha ni tava tiñu ra Ndioo chi raJesuu. Chacan cuu cha Cristo cuu raJesuu. Cuni mani yo chi ndihi ñivitahan yo, vati cuni mani yo chihin raNdioo sutu yo, ta sehe ra cuu tahanñi. 2 Chito yo ti cuni mani yo chi ñiviNdioo, vati cuni mani yo chi maanra, ta sacuinu yo cuhva cati tuhun ra.3Tacan ni cunimani yo chi ra. Chacancuu cha sacuinu yo cha cati tuhun raNdioo. Ñahni tu ndoho cua sacuinuyo cuhva cati tuhun maan ra, 4 vati

cua tava ndaa ndihi yo cuu ñivi Ndioochi cha ndavaha ni cha iyo nu ñuhunñuñivi ya. Cha tava ndaa yo ndihi chandavaha ni can, vati chinu ini yo chira Ndioo. 5 Suvi ñivi chinu ini ti raJesuu cuu sehe Ndioo―suvi ñi cuu ñicua cundee tava ndaa cha ndavaha nican.

Cuhva iyo ra Jesuu ra cuu sehe Ndioo6 Quichi ra Jesucristo ihya nu

ñuhun ñuñivi ya, ta ni chanduta ra,ta ni chihi ra. Ñavi cha ni chanduta nira, soco cha ni chihi tahan ra. Chahara Tati Ndioo cuenda chihin yo, tandicha ra cha cahan ra. 7Uni tahan racuu ra chaha cuenda iti siqui andivi.Maan ra Ndioo sutu yo chi ra Jesuu racati tuhun chi ra Tati Ndioo. Racancuu ra chaha cuenda, ta ini tuhun catituhun nduni tahan ra, vati cati ra tisehe Ndioo cuu ra Jesucristo. 8 Tani cuhva iyo ra chaha cuenda ihyanu ñuhun ñuñivi ya, ta cati tuhun raTati Ndioo yoso cuhva iyo ra Jesuu.Ni chanduta ra Jesuu, ta ni chihi racuenda yo. Tacan ni chito ñivi ti seheNdioo cuu ra. 9 Tu cua cuu cuinu iniyo tuhun cha cati ñivi, nini xaan cacua cuinu ini yo tuhun ni cati tuhunNdioo, vati chaha ra cuenda yosocuhva iyo sehe ra. 10 Chinu ini yo chisehe ra, ta chito yo ti ndicha cuhvacati tuhun ra Ndioo. Tu ña cua cuinuini ñivi chi ra Ndioo, cua cati ñi tisandahyu ñahan ra Ndioo, vati ñachinu ini ñi cha cati tuhun ra yosocuhva iyo sehe ra. 11 Chaha ra Ndioocuenda chi yo ti cua cuhva ra cha cuacoo ndito yo chihin ra ndihi ni quivindihi ni tiempu. Cua coo ndito yocuenda cha ni savaha sehe ra. 12 Tucua cuinda naan ñivi chi ra cuu seheNdioo, cua coo ndito ñi chi ra ndihini quivi ndihi ni tiempu. Tu ña cuacuindanaanñi chi ra, ña cua coonditoñi chi ra.

Chaha ra Juaan cha chini tuni chiñivi

13 Ndihi tuhun ya tai chihin ndo,vati cha chinu ini ndo chi ra cuu seheNdioo. Chacan cuu cha chito ndo ti

Page 388: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU I JUAAN 5:14 385 TUTU I JUAAN 5:21cua coo ndito ndo chi ra ndihi ni quivindihi ni tiempu.

14 Ña yuhvi yo cahan yo chi raNdioo, vati cha cati ra chihin yo ti tucua cahan yo chi ra cuhva cuni maanra, cua tasoho ra chihin yo. 15Chito yoti cua savaha ra cuhva cahan yo chi ra,vati chito yo ti tasoho ra chihin yo.

16 Tu cua coto yo ti cha ndacuiin ñivi tahan yo cuati, ta ña ndoyoñuhun cuii ñi cuenda ra Ndioo, nacua cahan ndahvi yo chi ra cuendañi. Tacan ni cua coo ndico tu ndeeini chi ñivi ndacu cuati can. Iyo cuaticha savaha ñivi, ta ndoyo ñuhun cuiiñi cuenda ra Ndioo. Tu cua coto yocha savaha ñivi tahan yo chacan, yucati ti ña cua cahan ca yo chi ra Ndioocuenda ñi. 17Ndihi ndavaha ni ndacuñivi cuu cuati, soco iyo cuati savahañivi, ta ña cua ndoyo ñuhun cuii ñicuenda ra Ndioo.

18 Chito yo ti ña tuhva ñivi Ndioosavahañi cuati, vati cumi vaha ra seheNdioo chihin ñi. Tacan ni ña cuusandoyo ñuhun run cuihna chi ñi.

19 Chito yo ti ñivi Ndioo cuu yo, tandihi ca ñivi ñuñivi iyo cuenda maanrun cuihna.

20 Chito yo ti ni quichi ra cuu seheNdioo ihya nu ñuhun ñuñivi ya, tani chaha ra cha chini tuni chihinyo. Chacan cuu cha nacoto yo chi raNdioo ndicha. Icaa ni iyo yo chi randicha can, ta icaa ni iyo tahan yo chira Jesucristo sehe ra. Ndioo ndichacuu ra, ta chaha ra cha cua coo nditoyo chihin ra ndihi ni quivi ndihi nitiempu. 21 Ndioho sehu, na cua cumivaha ndo suvi ni chi maan ndo, ta naña cua sacahnu ndo chi ita niñu. Nacua cuu chi tacan ni.

Page 389: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU II JUAAN 1 386 TUTU II JUAAN 13

TUTU UVI CHA NI TAARA CHAHNU JUAANCuni mani ndicha ra Juaan chi ñivi

can1 Yuhu ra Juaan ra chanihin taa

tutu ya chihin ndo, ta ñivi Ndioo cuundo, ndioho yani xaa. Cha ni nacachira Ndioo chihin ndo, ta cuni manindicha yu chi ndihi ndo. Ñavi yuhuni cuni mani chihin ndo, soco ndihiñivi chito tuhun ndicha―cuni manitahan ñi chihin ndo. 2 Tacan ni cunimani ndi chihin ndo, vati chito yo chandicha, ta ña cua naan ini yo chi chi.3 Na cua savaha ra Ndioo sutu yo chira Jesucristo sehe ra tu manini chihinndo, ta na cua cundahvi ini ra ta rachihin ndo, ta na cua savaha ra ta racha cua coo vii anima ndo. Tacan nicua savaha ndicha ra ta ra, vati cunimani ra chihin ndo.

4 Cusii ini xaan yu, vati cha ndehiti iyo ñivi tahan ndo chinu ini chandicha, ta ndacu ñi cuhva cati tuhunra sutu yo chihin yo. 5 Ndioho yanixaa, vitin cati yu chihin ndo ti nacua cuni mani ndo chi ñivi tahan ndo.Ñavi tuhun chaa cuu tuhun tai chihinndo vitin, vati tuhun ya chini ndoquivi quechaha chinu ini ndo xihnacuii. 6 Cuni mani yo chi tahan yo.Tacan ni sacuinu yo cuhva cati tuhunmaan ra Ndioo chihin yo. Cha catituhun ra sutu yo ti na cua cuni maniyo chihin ñivi tahan yo cuhva ni chinisoho ndo quivi quechaha chinu inindo.

Iyo ñivi sandahyu ñahan7 Na cua cuni mani ndo chi ñivi

tahan ndo, vati cha iyo tuvi xaanñivi sandahyu ñahan ihya nu ñuhunñuñivi ya. Ña cati ñi ti cacu tahan raJesucristo ihya nu ñuhun ñuñivi ya,soco sandahyu ñahan ñi, ta cuni xaanñi cuati chi ra Jesuu. 8 Na cua sahavaha ndo cuenda, coto cua ndoyoñuhun cha ni savaha ndi chihin ndo.Tu cua saha vaha ndo cuenda, cua

nihin vaha ndo cha cua cuhva ra sutuyo chihin ndo.

9 Tu cua quee ndaa yo iti ra Ndioo,tu ña cua sacuinu yo tuhun cha catituhun ra Cristo, ña cua coo ca raNdioo chihin yo. Tu cua sacuinu yocuhva cati ra Cristo, cua coo ra sutuyo chihin yo, ta cua coo tahan ra cuusehe ra chihin yo. 10 Tu cua quetañivi vehe ndo, ta cua cati ñi ti sacahnutahan ñi chi ra Ndioo, soco ña catituhun ñi cuhva cati tuhun ra Jesuu,na ña cua quihin cuenda ndo chi ñi,ta ni na ña cua sacahnu ndo chihinñi. 11Tacan ni cua savaha ndo, vati tucua sacahnundo chihin ñi, cua savahatahan ndo ndavaha ni ndacumaan ñi.

Cha cua ndihi cati tuhun ra Juaan12 Cuaha xaan ca cha cua cati yu

chihin ndo, soco ña cuni tai chi chi,vati cuni xain cuhin tican nu iyo ndo.Tacan cuu, ta cua ndatuhun tahan yo.Chacan cuu cha cua cusii ini xaan yo.

13 Tachi tahan ñivi Ndioo ya iintuhun na cumi chihin ndo, vati cha ninacachi tahan ra Ndioo chihin ñi. Nacua cuu chi tacan ni.

Page 390: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU III JUAAN 1 387 TUTU III JUAAN 15

TUTU UNI CHA NI TAARA CHAHNU JUAANVaha xaan rai cuu ra Gayo

1Yuhu ra Juaan ra chanihin taa tutuya chihun, yoho Gayo, yani xaa, tacuni mani ndicha yu chihun.

2 Yani xaa, cuni xain ti na cua coovahun cuhva iyo vahun chi ra Ndioo,ta cuni tahin ti na ña cua quihin cuehechihun. 3 Tacan ni cuni yu, vati siixaan cuni yu quivi ni quichi ra yaniyo, ta chaha ra cuenda ti ni chinu inicun cha ndicha, ta ndacu cun cuhvacuni ra Ndioo. 4 Cusii ini xain, vaticha cati ñivi ti ni chinu ini ñivi Ndioocan cha ndicha, ta ndacu ñi cuhva catira Ndioo, ta yuhu cuu ra sanahan chandicha chihin ñi. Tacan ni cusii ini yu.

5Yani xaa, vaha xaan savahun, vaticha tindeun chi ñivi tahan yo. Vahaxaan ca cha tindee tahun chi ñivitahan yo, ta ña nacoto cun chihin ñi.6Ñican cuu ñivi chaha cuenda chi ñiviNdioo ti cha cunimani cun chi ñivi ra.Na cua cucahnu ini maun cua tindeetucu cun chihin ñi cha na cuhun vahañi iti cuhva cuni ra Ndioo, 7 vati chachica ñi tiñu ra, ta ñahni cha quihinñi chi ñivi ña chinu ini chi ra Ndioo.8 Chacan cuu cha iyo cha cua tindeeyo chi ñican, vati tacan ni cua satiñutahan yo tiñu ndicha tiñu ra Ndioo.

Savaha ra Diótrefe ndavaha ni9 Cha ni taa tahin iin tutu chi ñivi

iyo ve ñuhun, soco ña sacahnu raDiótrefe chihin yu, vati cuni ra cuu raxini. 10 Chacan cuu cha tu cua cuhintican, cua sacoto ndique chihin ñiñaan cha cuu cha ni savaha ra. Cahanra ndavaha ni chi yuhu, ta cuaha xaancha sandahyu ñahan ra. Ña ndoo ravaha cha savaha ra tacan ni, soco ñaquihin cuenda tahan ra chi ñi tahanyo, ta chica ñi tiñu ra Ndioo, ta ni ñachaha tahan ra cha cua quihin cuendainga ñivi tahan yo chihin ñi. Tavandaa ra chihin ñi, ta ña chaha ra chacua quihvi ca ñi tichi ve ñuhun.

11 Yani xaa, na ña cua savaha cunndavaha ni cuhva ndacu ñivi, soco

na cua savaha cun cha vaha. Tu cuasavaha ñivi cha vaha, ñivi Ndioo cuacuu ñi. Tu cua savaha ñivi ndavaha ni,ña ta nacoto ñi chi ra Ndioo.

Vaha xaan savaha ra Demetrio12Cha chaha ndihi ñivi cuenda ti rai

vaha ndicha cuu ra Demetrio, ta chandicha cuu chi. Chaha tahin cuendati tacan ni iyo ra, ta chito cun ti cahanndicha yu.

Cha cua ndihi cati tuhun ra Juaan13 Cuaha xaan ca iyo cha cua cati

yu chihun, soco ña cuni yu tai chi chi,14 vati cuni yu cu ndehi chihun vitintichi quivi ya, ta cua ndatuhun tahanyo.

15 Na cua coo vii anima cun. Chatachi amigu yo iin tuhun na cumichihun, ta na cua cati cun iin tuhunna cumi chi ndihi amigu yu iyo tican.

Page 391: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU JUDA 1 388 TUTU JUDA 12

TUTU CHA NI TAA RACHAHNU JUDANi taa ra Juda tutu ya chi ñivi ra

Ndioo1 Yuhu ra Juda yani ra Jacobo taa

tutu ya chihin ndo. Musu ra Jesu-cristo cui. Tachi yu tutu ya chihinmaan ndo, ta ñivi Ndioo cuu ndo, vatini nacachi ra Ndioo chihin ndo. Cunimani ra Ndioo sutu yo chihin ndo, tacumi vaha ra Jesucristo chihin ndo.2Na cua cundahvi ini ca ra chihin ndo,ta na cua coo vii ca anima ndo, ta nacua cuni mani ca ra chihin ndo.

Cuhva sandahyu ñahan ñivi(2 Pedro 2.1‑17)

3Yani xaa, nu quichi quivi cuni xaintai tutu chihin ndo yoso cuhva chani sanduvaha tahan ra Ndioo animando. Tacan ni cuni yu savahi, socoquechaha chite ti nini xaan ca cuatai inga tuhun chi ndo. Cati tuhinchi ndo ti cua sanini ndo, ta cua catituhun vaha ndo tuhun ni chinu inindo, vati iin tuhun ni chaha ni catituhun ra Ndioo tuhun vaha ra chi ñivira. 4 Tacan ni cua sanini ndo, vati chani sandahyu ñahan ñivi chi ndo, ta iyotahan ñi chi ndo icaa ni, soco ña caticachin ñi ñaan tiñu ndacu ñi, vati ñasacahnu ñi chi ra Ndioo. Iti chata chacati tutu Ndioo ti cua cutuni ñi chatacan, ta cha cati ñi ti vaha cha cuacoo yo ndavaha ni chi tahan yo ingachiyo. Tacan cati ñi, vati chito ñi tiiyo xaan tu manini chi ra Ndioo, tacati ndico tucu ñi ti ñahni yavi ndaara cuu chitoho yo. Ñahni yavi ndaa rachahnu Jesucristo, cati ñi.

5 Chito vaha ndo cha cua catiyu, soco cuni yu sacoto ndico tuquichi ndo ti sacacu ra chahnu chiñivi Israel nu ni chacoo ñi chi tundoho ñuhun Egipto iti chata tiempuchahnu. Cundee quee ñi tican, socondoyo ñuhun suhva ñi savaha ra, vatiña chinu ini ñi chi ra. 6 Cha ni sahara Ndioo cuenda chi run tatun Ndiooni savaha ndavaha ni iti chata, vatisaña run tiñu savaha run, ta quee

run nu ni chacoo run chi ra Ndioo.Vitin iyo run nu naan nu ni tihi rachi run, ta cha nuhni run chi cadenacaa ndihi ni quivi, ta tican cua ndoorun nda cua nda quivi cua cutuni run.7 Ta ni cuhva ni chacoo tahan ñiviñuun Sodoma chi ñivi ñuun Gomorrachi ñivi iyo ñuun iyo yatin tican nuni quichi quivi, vati savaha tahan ñindavaha ni. Mani cha cusii ini ñicoo ñi ñahan ndavaha ni chi ñi ñahantahan ñi inga chiyo cuni ñi, ta tani cuhva cuni ra rai cusii ini ra coora ndavaha ni chi ra rai inga chiyo.Chacan cuu cha ni cutuni ñican, ta nicayu ñi chi ñuhun xaan, vati tacan nicua coto ñivi ti cua cutuni ñi, tu cuasavaha ñi ndavaha ni.

8 Ta ni cuhva iyo ñivi sandusacachihin ndo vitin. Ndehe tahan ñiñumahna, vati tacan ni nducu ñi tundee ini cha cua savaha ñi ndavahani, soco ña tasoho ñi chi ra Ndioo, tacahan ñi ndavaha ni chi tatun Ndioo.9 Iti chata cahan ra Miguel ra tatunchahnu ra Ndioo chi run cuihna yosocuhva cua coo iquin cuñu ra Moisee.Quivi can cahan yuhu xaan ra chirun, soco ña cuni ra cahan ra ndavahani chi run, ta ni ña tachi tuni rachi run, vati tatun Ndioo cha ni cuurun. Ndicha cuii cati ra chi run timaan ra chahnu cua tachi tuni chihinrun, cati ra, 10 ta ñivi sandusaca chindo―cahan soho ñi, vati cati ñi ti ñavaha ñaan cha cuu cha ña chito ñi. Iyoñi cuhva iyo ri quiti cuhu, ta ñahnicha chini tuni iyo chi ñi. Chacan cuucha ndoyo ñuhun ñi.

11 Cua coo tu ndoho chi ñican, vatindacu ñi ndavaha ni cuhva ni savahara Caín iti chata. Ndacu ñi ndavaha nicuhva ni savaha ra Balaam iti chata,vati mani cha cuni tahan ñi cha cuacoo yahvi ñi. Cua ndoyo ñuhun ñi,vati cuni cani tahan ñi chi ra Ndioocuhva ni cani tahan ra Coré chi raiti chata. 12 Iyo tu ca nuun chi ndo,vati sacahnu ndo vico chi tahan ndocuenda ra Ndioo, ta natahan tahanñican chi ndo. Ña tichaha ni ñi chayaha cuhva chachi ñi, ta mani chimaan ñi cumi ñi. Sava ta cua iin vicosavi cha sacuhun tati cuu ñi. Sava

Page 392: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU JUDA 13 389 TUTU JUDA 25ta cua iin yutun cha ñahni chiti chicuu ñi, ta cha ni queta quivi cha cuacoo chiti chi. Sava ni ta cua chacancuu ñi, vati ñahni yavi ndaa ñi cuendara Ndioo, ta cha ndoyo ñuhun cuii ñicuenda ra. 13 Cuaha xaan ndavahani cha ndacu ñi. Chacan cuu cha iyoxaan tu ca nuun chi ñi. Cuaha xaanchica cuu ñi, vati cha saña ndaha ñituhun ndicha ra Ndioo. Chacan cuucha cha iyo vaha nu naan nu cua cooñi ndihi ni quivi ndihi ni tiempu.

14Cuendamaan ñi ni cahan ra Enoctiempu chahnu. Iti nuun ra Adánni chacoo ra, ta cahan ra cuenda raNdioo. Cati ra ti chito ra ti cua quichira chahnu, ta tuvi xaan ra tatunNdioocua quichi chihin ra. 15 Cua quichi ra,vati cua tachi tuni ra chi ndihi ñivindacu ndavaha ni. Cua cutuni ñi, vaticuaha xaan ndavaha ni ndacu ñi, tacuaha xaan ndavaha ni cahan ñivi canchi ra Ndioo, vati ña cuni ñi chi ra,cati ra Enoc iti chata. 16 Ñican, ñivisandusaca chi ndo―cahan xaan ñi, taña ndoo ñi vaha. Ndacu ñi cuhva cunimaan ñi. Cuaha xaan cahan ñi, vatirai xaan cuni ñi. Savixin ñahan ñi chiñivi, vati tacan ni cua coo cha vaha chiñi, saxini ñi.

Chaha ra Juda cha chini tuni chi ñiviNdioo

17 Ndioho yani xaa, cua cuñuhunini ndo tuhun ni cati tuhun tatunra chahnu Jesucristo nu quichi quivi,18 vati cati ra chi ndo ti nu cua ndihiquivi ya cua sacateni ñivi chi ñiviNdioo, ta cua savaha ñi cuhva cunimaan ñi, vati ña cua sacahnu ñi chira Ndioo, cati ra. 19 Cua sandusacañi. Cua cuni ñi ndavaha ni cuhva cuniñivi ñuñivi, ta ñahni ra Tati Ndioo cuacoo chi ñi.

20 Ndioho yani xaa, na cua saninindo chi ndo, ta cua cuinu vaha inindo tuhun ra Ndioo. Tacan ni cua cooii ndo chi ra. Cua cahan ndo chi raNdioo cuhva cua tindee ra Tati Ndioochi ndo. 21Na cua sacuenda ndo suvini chi maan ndo, vati tacan ni cunira Ndioo chihin ndo, ta na cua cuatuvaha ndo chi ra chahnu Jesucristo.Tacan ni cua coo ndito ndo chi ra

ndihi ni quivi ndihi ni tiempu, vati iyotu ndahvi ini chi ra.

22 Cua cati tuhun vaha ndo chi ñivisaxini xaan suhva cuenda ra Ndioo.23 Cua sacacu ndo chi inga ñivi, vaticua tava ndo chi ñi nu cua ndoyoñuhun ñi. Cua cundahvi ini ndo chiinga ñivi, soco cuenda ni cua tindeendo, coto cua saxini ndo ti vaha xaaniyo ndavaha ni ndacu ñi.

Sacahnu ra Juda chi ra Ndioo nundihi tutu ya

24Maan ra Ndioo cuu ra cua tindeechi ndo, ta ña cua savaha ndondavahani. Maan ra cuu ra cua cati ti cua yahando iti nuun ra quivi cua tachi tunira chi ñivi, ta cua cusii ini ndo, vatiñahni cuati cua coo chi ndo. 25 Iintuhun ni maan ra cuu ra sanduvahaanima yo, vati tindee ra chahnu Jesu-cristo chi yo. Maan ra cuu ra cahnuxaan, ta chi maan ra cua sacahnundihi ñivi. Chi maan ra iyo tu ndeeini, ta chi maan ra iyo ndatu. Tacan nichacoo ra iti chata cha ña ta quetuviñuhun ñuñivi, ta tacan ni iyo ra vitin,ta tacan ni cua coo ra iti nuun. Na cuacuu chi tacan ni.

Page 393: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU APOCALISI 1:1 390 TUTU APOCALISI 1:11

CHA NI NDEHE RACHAHNU JUAANCha ni sanahan ra Jesucristo chi ra

Juaan1 Tuhun ya cuu tuhun cha ni sana-

han ra Jesucristo chi musu ra Ndioocuhva ni sanahan ra Ndioo chi ra,ta cha ni sanahan ra ñaan cha cuucha cua coo yatin nu cuahan quivi.Tacan ni sacoto ra, vati tava tiñura chi iin ra tatun Ndioo, ta cuahanra nuun iyo ra Juaan musu ra, 2 tara Juaan can―racan cuu ra chahacuenda ndihi cha ni ndehe ra. Chahara cuenda ndihi cha ni cati tuhun raNdioo, ta chaha tahan ra cuendandihicha ni cati tuhun tahan ra Jesucristo.

3 Na cua cusii ini ñivi cua sacuahatuhun Ndioo ya, ta na cua cusii initahan ñivi cua tasoho chi chi. Cuacusii ini ñivi cua sacuinu tuhun chaiyo nu tutu ya, vati cha yatin iyo quivicua cacu ñi nu iyo ñi.

Taa ra Juaan tuhun ya chi ñivi Ndioonducuiti ucha ñuun iti ñuhun Asia

4Yuhu ra Juaan taa tuhun ya chihinndo, ta ñivi Ndioo cuu ndo. Uchave ñuhun iyo ñuhun Asia cuu nunducuiti ndo, ta sacahnu ndo chi raNdioo. Na cua savaha ra Ndioo tumanini chi ndo, ta na cua savaha racha cua coo taxin anima ndo, vatimaan ra cuu ra cha iyo vitin, ta maanra cuu ra cha ni chacoo nu quichiquivi, ta maan ra cuu ra cua coo nucuahan quivi. Tacan ni na cua savahatahan ra tatun Ndioo inda nu ndaara Ndioo, ta ucha tahan rai cuu ra,ta ra Tati Ndioo cuu ra. 5 Tacan nina cua savaha tahan ra Jesucristo tumanini chi ndo, vati maan ra cuu racati tuhun iin cha ndicha ndicha. Ninatacu xihna cuii maan ra tañu ñivindii, ta ndaca ñahan ra chi ra cuucumi tiñu ñuhun ñuñivi ya. Maanra cuu ra cuni mani chi yo, ta maanra cuu ra chati niñi ra, ta sanaan racuati yo. 6 Maan ra cuu ra ni savahacha cuu yo rey, ta maan ra ni savahacha cuu yo sava ta cua iin sutu itinuun ra Ndioo sutu ra. Chi maan ra

Jesucristo na cua sacahnu yo, ta nacua coo tu ndee ini chi ra nda cuanda vitin ta nda cua nda cua cundihiñuhun ñuñivi, ta na cua cuu chi tacanni.

7 ¡Jihna! Cha vachi ra tichi vico,ta cua ndehe ndihi ñivi chi ra. Cuandehe ndihi ñivi cuxaan ini chi ra, tandihi ñivi iyo nu ñuhun ñuñivi cuandahyu ñi, [vati ña cuni ñi chi ra nu niquichi quivi,] ta na cua cuu chi tacanni.

8 Cati ra chahnu Ndioo ti maan racuu ra nda ni xihna cuii, ta maan racuu ra cua coo nu cua cundihi ndihicha iyo. Chacan cuu cha cuu ra savani ta cua letra A chi letra Z, cati ra, taiyo ndihi cuii tu ndee ini chi ra. Maanra cuu ra cha iyo vitin, ta maan ra cuura nda ni xihna cuii, ta maan ra cuu rani cua coo nu cuahan quivi.

Ndehe ra Juaan chi ra chahnu Cristo9 Yuhu ra Juaan cuu yani ndo, ta

cha ni ndehe tahin tu ndoho cuendara Jesuu, ta cua coo tahin chi ndo nucua cundaca ñahan ra Ndioo, soco cuacundee ini tahin nda cua nda quivican. Ni chacoi iti ñuhun Patmo, tamahñu nduta caa ñuhun can. Nichacoi tican, vati ni cati tuhin tuhunNdioo, ta ni chahi cuenda yoso cuhvaiyo ra Jesuu. [Chacan cuu cha nichacoi chi tu ndoho tican.] 10 Iin quividomingu ni chacoo iin tu ndee ini chachaha ra Tati Ndioo chihin yu, ta naanini yu. Nu ni naan ini yu, ta iti chatechini yu iin ndusu ñivi. Sava ni ta cuandusu cutu cuu chi, vati nihin xaancahan ñi, 11 ta quechaha cati ndusucan ti:

―Yuhu cuu ra iyo nda ni xihnacuii, ta yuhu cuu ra cua coo nu cuacundihi ndihi cha iyo. Chacan cuu chacui sava ni ta cua letra A chi letra Z.Cuaha xaan cha cuandehun. Cua taunchacan nu tutu, ta cua tachi cun chichi chi ñivi iyo ndihi ucha ve ñuhuniyo ñuhun Asia. Cua tachi cun chi chichi ñivi iyo ve ñuhun ñuun Efeso. Cuatachi cun chi chi chi ñivi iyo ve ñuhunñuun Esmirna. Cua tachi cun chi chichi ñivi iyo ve ñuhun ñuun Pérgamo.Cua tachi cun chi chi chi ñivi iyo ve

Page 394: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU APOCALISI 1:12 391 TUTU APOCALISI 2:8ñuhunñuunTiatira. Cua tachi cun chichi chi ñivi iyo ve ñuhun ñuun Sardi.Cua tachi cun chi chi chi ñivi iyo veñuhun ñuun Filadelfia. Cua tachi cunchi chi chi ñivi iyo ve ñuhun ñuunLaodicea. Chi ndihi ñivi can cua tachicun tutu ―cati ndusu can.

12 Tacan cuu, ta chico coi iti chate,vati cua ndehi yoo cahan chihin yu.Chico coi, ta ndehi ti iyo ucha tahancandileru, ta xuhun cuaan cuu chi.13Mahñu candileru can iyo iin rai chacuu sava ni ta cua iin ñivi ñuñivi.Ndichin ra iin sahma, ta queta chinda chaha ra, ta nuhni ñiin pechura, ta xuhun cuaan cuu tahan chi.14 Cuichin cuichin xini ra cuu cuhvacuichin ixi ri mbee. Cuhva caa nievecaa xini ra, vati cuichin xaan chi cuu,ta cuhva caa yaa ñuhun caa titi nuunra. 15Cuhva caa iin caa cayu nuñuhuncaa chaha ra, ta nihin xaan cahanra cuhva nihin xaan tahnu nduta.16 Tichi ndaha cuaha ra naan ra uchari tiñu, ta iin espada xaan nduvi chiyoyuhu quee tichi yuhu ra, vati iyondatu chi ra, ta cua tachi tuni ra chiñivi. Cuhva caa ri nicandi caa nuunra, vati ndichin xaan iyo nuun ra.

17 Tacan, ta ndehi chi ra, ta nduvenu inda ra, vati cahnu xaan cuhva nindehi. Ni cai sava ta iin ndii, soco tiinra chihin yu chi ndaha cuaha ra, taquechaha cati ra ti:

―Ña cuyuhvi cun. Yuhu cuu ra nichacoo iti chata, ta yuhu cuu ra cuacoo iti nuun. 18 Iyo ndito yu. Cha nichihi yu nu ni quichi quivi, soco vitiniyo ndito yu, ta cua coo ndito yu ndihini quivi ndihi ni tiempu. Iyo ndatuchihin yu, ta cua cuu cuhve tu ndeeini, ta cua natacu ndico ñivi nu nichihi ñi nu ndehe ñi tu ndoho. 19 Cuataun cuhva cha ni ndehun vitin, tacua taun yoso cuhva iyo ñivi yu iyove ñuhun can, ta cua taun yoso cuhvacua coo tiñu nu cuahan quivi. 20 Ñachito cun ñaan cha cuu ucha tiñu naintichi ndaha cuahi, ta ni ña chito cunñaan cha cuu ucha candileru inda nuiye. Tiñu can cuu sava ni ta cua tatunNdioo cha iyo cuenda ucha ve ñuhun

can―ta candileru can cuu sava ni tacua maan ve ñuhun can ―cati ra.

2Tuhun tachi ra chi ñivi iyo ve ñuhun

ñuun Efeso1 [Ni vii cahan racan chihin yu:]’Tehen ni cua taun chi ra cuu

tatun Ndioo iyo cuenda ve ñuhunñuun Efeso: “Tuhun ya cuu tuhuncati tuhun ra naan ucha ri tiñu tichindaha cuaha ra. Tuhun ya cuu tuhuncati tuhun ra inda mahñu candileruxuhun cuaan can. 2 Cati ra ti chitora yoso cuhva ndacu ndo. Chito ra tinihin xaan satiñu ndo cuenda ra, tachito ra ti cundee xaan ini ndo. Chitora ti ña cuu cundee ini ndo chi ñivindacu ndavaha ni, ta chito ra yosocuhva savaha ndo chi ñivi cati ti tatunra Jesuu chi ñi, soco ña ndicha ñi.Nducu ndo cuhva a ndicha ñi, ta nihinndo cuhva ti sandahyu ñahan ñi, vatiña ndicha ñi. 3 Chito ra ti ni cundeeini ndo. Satiñu vaha ndo cuenda ra, taña chitatun ndo ndacu ndo cha vaha,4 soco chito ra ti cumani ndo suhva.Ña cuni mani ca ndo chihin ra cuhvani cuni mani ndo chihin ra xihna cuii.5 Na cua cucuhun ini ndo yoso cuhvacha ni chacoo ndo nu ni quichi quivi,ta na cua saña ihni ndo cuhva ndacundo vitin, ta na cua savaha ndico ndocuhva ni savaha ndo xihna ca. Tuña cua savaha ndo tacan, tu ña cuasaña ihni ndo ndavaha ni can, cuaquichi quihin ra candileru ndo, ta cuatava ndaa ra chi chi. 6 Ni iyo iin chavaha cha ndacu ndo, vati ña vaha cunindo ndehe ndo cuhva ndacu ñivi iyocuenda run Nicolaa, ta ta ni cuhva ñavaha cuni tahan ra ndehe ra cuhvandacu ñi. 7Na cua taa vaha ndo sohondo tuhun cati ra Tati Ndioo chi ñivive ñuhun can. Tu cua cundee ndosacanaan ndo chi run cuihna, cua coondito ndo chihin ra nu iyo ra Ndioo,cati ra.”

Tuhun tachi ra Cristo chi ñivi iyo veñuhun ñuun Esmirna

8 [Ni vii cahan racan chihin yu:]’Tehen ni cua taun chi ra cuu tatun

Ndioo iyo cuenda ve ñuhun ñuunEsmirna: “Tuhun ya cuu tuhun cati

Page 395: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU APOCALISI 2:9 392 TUTU APOCALISI 2:23tuhun ra ni chacoo iti chata chi racua coo iti nuun. Suvi ra cuu ra nichihi, ta ni natacu ndico ra. 9Chito rayoso cuhva iyo ndo. Chito ra ti ndehendo tu ndoho, ta ndahvi xaan iyondo, soco ricu xaan ndo cha cuendara Ndioo. Chito ra yoso cuhva catiñivi judío, vati cati ñi ti ñivi Ndioocuu ñi, soco ña ndicha ñi. Sacahnuñi chi run Satanaa, ta suvi ñi cuu ñicati ti ña vaha ndacu ndo. 10 Ña cuacuyuhvi ndo tu ndoho cha cua ndehendo. Cuni run cuihna tiin run chi ndo,ta cua taa run chi ndo ve caa, vati cunirun coto run a ña cua saña ndo chira Ndioo. Uchi quivi cua ndehe ndotu ndoho. Na cua cundee ini ndo chachinu ini ndo chi ra Ndioo―masi cuacuvi ndo, ta cua cuhva ra cha cua coondito ndo chi ra Ndioo ndihi ni quivindihi ni tiempu. 11 Na cua taa vahando soho ndo tuhun cati ra Tati Ndioochi ñivi ve ñuhun can. Tu cua cundeendo sacanaan ndo chi run cuihna, ñacua tava ndaa ra Ndioo chi ndo, catira.”

Tuhun tachi ra Cristo chi ñivi iyo veñuhun ñuun Pérgamo

12 [Ni vii cahan racan chihin yu:]’Tehen ni cua taun chi ra cuu tatun

Ndioo iyo cuenda ve ñuhun ñuunPérgamo: “Tuhun ya cuu tuhun catituhun ra cumi espada xaan nduvichiyo yuhu. 13 Chito ra yoso cuhvaiyo ndo, vati ican iyo nu ndaa runSatanaa. Ni vii sacahnu ndo chihin racumi espada can. Ña cati ndo ti ñachinu ini ndo chihin ra, ta chahni ñivichi ra Antipa, vati chaha ra cuendati chinu ini ra chihin ra Jesucristo.Chahni ñi chi ra ñuun ndo nu ndaarun Satanaa. 14Maan ra cumi espadaxaan can cati ti iyo cha cumani ndo,vati iyo ñivi tahan ndo―ña cuni ñisaña ñi cuhva ni sanahan ra Balaamiti chata. Suvi ra cuu ra chaha chachini tuni chi ra Balac, ta sanahan rachi ñivi Israel yoso cuhva cua savahañi cuati, ta chachi ñi cha samani ñivichi ita niñu, ta cha chacoo ñi ndavahani chi tahan ñi inga chiyo. 15 Ta nicuhva iyo ñivi tahan ndo, vati ña cuniñi saña ñi cuhva cati ñivi iyo cuenda

ra Nicolaa. 16 Na cua saña ihni ñichacan. Tu ña cua saña ñi, cua quichiyatin ra cumi espada xaan can, ta cuacani tahan ra chi ñi chi espada queetichi yuhu ra. 17Na cua taa vaha ndosoho ndo tuhun cati ra Tati Ndioo chiñivi ve ñuhun can. Tu cua cundeendo sacanaan ndo chi run cuihna, cuacuhva ra cumi espada can iin cha cuusava ni ta cua iin maná cha iyo chi raNdioo, ta cua cuhva ra iin yuu cuichinchi ndo. Iin iin ndo cua cuhva ra chichi, ta nuun chi cua cuiso chi iin sivichaa. Yoni ca ñivi cua coto ñaan sivindiso chi, vati iin tuhun ni ñivi cancua quicuenda chi chi―ñican ni cuacoto, cati ra.”

Tuhun tachi ra Cristo chi ñivi iyo veñuhun ñuun Tiatira

18 [Ni vii cahan racan chihin yu:]’Tehen ni cua taun chi ra cuu tatun

Ndioo iyo cuenda ve ñuhun ñuunTiatira: “Tuhun ya cuu tuhun catituhun ra cuu sehe Ndioo. Cuhva caayaa ñuhun caa titi nuun ra, ta cuhvacaa iin caa cayu nu ñuhun caa chahara, ta xiñu chi. 19 Chito ra yoso cuhvandacu ndo, ta chito ra ti cuni manindo chi ñivi tahan ndo. Chito ra tichinu ini ndo chi ra Ndioo, ta tindeendo chi ñivi tahan ndo, ta cundee inindo. Chito ra ti vaha ca ndacu ndovitin, 20 soco maan ra cati ti iyo chacumani ndo. Chaha ndo cha ndacuñivi tahan ndo cuhva ni savaha ñaJezabel iti chata. Cati ña ti cahanña cuenda ra Ndioo, ta sacuaha ñachi musu ra cuu sehe Ndioo, socosandahyu ñahan ña chi ñi. Chacancuu cha ni chacoo ñi ndavaha ni chitahan ñi inga chiyo, ta chachi ñi chasamani ñivi chi ita niñu. 21 Chaha racuu sehe Ndioo nu cua saña ihni ñandavaha ni savaha ña, soco ña cuniña. 22 Cua tachi tuni ra chi ña chindihi ñivi ndacu ndavaha ni cuhva nisavaha ña. Tu ña cua saña ihni ñindavaha ni ndacu ñi, cahnu xaan tundoho cua ndehe ñi. 23 Cua cuhvara tu ndoho chi ñi, ta cua cuvi ñi.Chacan cuu cha cua coto ndihi ñiviiyo ve ñuhun ti maan ra cuu ra ndehea vaha a ña vaha saxini ñi chi animañi. Chi ndihi ndo cua savaha ra cuhva

Page 396: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU APOCALISI 2:24 393 TUTU APOCALISI 3:12ni ndacu maan ndo. 24 Ta ndihi cando―ña saxini ndo tuhun cati tuhunñivi cuu sava ni ta cua ña Jezabel can.Ndicha cuhva cati ñivi, vati ña chitondo ñaan cha cuu cha vaha cuendarun Satanaa. Ñahni ca tuhun cua catituhun ra cuu sehe Ndioo chi maanndo. 25 Na cua savaha ndo cha vahacuhva ndacu ndo nda cua nda quivicua quichi ndico ra. 26 Tu cua cundeesacanaan ndo chi run cuihna, tu cuasavaha ndo cuhva cati ra cuu seheNdioo nda cua nda quivi cua ndihitiñu, cua cuhva ra ndatu chi ndo, tacua cundaca ñahan ndo chi ndihi ñiviiyo nu ñuhun ñuñivi, 27 ta cua tachituni ndo chi ñi. 28Cuhva cha ni chahasutu ra chihin ra cua cuhva ra chimaan ndo, ta cua coo ndito ndo chi raicaa ni. 29 Na cua taa vaha ndo sohondo tuhun cati ra Tati Ndioo chi ñivive ñuhun can, cati ra.”

3Tuhun tachi ra Cristo chi ñivi iyo ve

ñuhun ñuun Sardi1 [Ni vii cahan racan chihin yu:]’Tehen ni cua taa ndico tucu cun

chi ra cuu tatun Ndioo iyo cuendave ñuhun ñuun Sardi: “Tuhun yacuu tuhun cati tuhun ra tava tiñuchi ndihi ucha ra tatun Ndioo can, tamaan ra cuu ra cumi chi ndihi uchatahan ri tiñu. Chito ra yoso cuhva iyondo, vati cati ñivi ti iyo ndito ndo chira Ndioo, soco cha ni ndoyo ñuhunndo. 2 Na cua cucuhun ini ndo, ta nacua sandee ini ndo. Tacan, ta ña cuandoyo ñuhun cuii ndo. Cha ni ndehera ti cha cuenda ra Ndioo―ña vahacha ndacu ndo. 3Ña cua naan ini ndotuhun cha ni chini ndo. Na cua saxinivaha ndo cuenda chacan, ta na cuanacoo ihni ndondavaha ni ndacundo.Tu ña cua saxini vaha ndo, cua quichira cuhva quichi run ñasuhu, vati ñachito ndo ñaan hora cua quichi rucan.4Ni vii iyo uvi tahan ñivi nuun ndo, taña tuhva ñi savaha ñi cuati. Cua cooñi chihin ra tava tiñu chi tatun Ndioocan, ta cuichin cuichin cua cundichinñi, vati cha iyo vaha ñi chihin ra. 5 Tucua sacanaan ndo chi run cuihna, tani cuhva cua cundichin tahan ndo cha

cuichin, ta ña cua cani ra sivi ndo nuiyo chi tichi libru nu iyo sivi ndihi ñivicua coo ndito chi ra Ndioo. Iti nuunsutu ra chi ndihi tatun Ndioo cua catira ti chi maan ra cuu ndo. 6Na cua taavaha ndo soho ndo tuhun cati ra TatiNdioo chi ñivi ve ñuhun can, cati ra.”

Tuhun tachi ra Cristo chi ñivi iyo veñuhun ñuun Filadelfia

7 [Ni vii cahan racan chihin yu:]’Tehen ni cua taa ndico tucu cun

chi ra cuu tatun Ndioo iyo cuendave ñuhun ñuun Filadelfia: “Tuhunya cuu tuhun cati tuhun ra ii, ta raindicha cuu ra. Iyo ndatu chi ra cuhvani chacoo ndatu chi ra David iti chata.Maan ra ii can cua cati yoso cua ndootiñu, ta yoni ca cua cuu cahan. 8Chitora yoso cuhva iyo ndo. Cha chaha randatu yoso cua cati tuhun ndo tuhunra, ta yoni cua cuu casi. Chito rayoso cuhva iyondo, vati ñahni vaha tundee ini iyo chi ndo, soco sacuinu ndocuhva cati ra. Ña tuhva ndo cati ndoti ña nacoto ndo chihin ra. 9 Iyo ñivisacahnu ñi chi run Satanaa, ta suvi ñicati ti chi maan ra ii can cuu ñi, socoña ndicha ñi, vati sandahyu ñahan ñi.Cua sanini ra chihin ñi, ta cua yahañi iti nuun ndo, ta cua sacahnu ñichi ndo. Cua coto ñi ti cuni mani rachihin ndo. 10 Cha ni cundee ini ndocuhva cha ni cundee ini ra. Chacancuu cha tindee ra chi ndo, ta ña cuandoyo ñuhun ndo, vati cha cua quetaquivi cua coo tu ndoho chi ndihi ñiviñuñivi, ta cua ndehe ra a vaha ñi aña vaha ñi. 11 Cha yatin cua quichira. Ña cua saña ndo cuhva iyo ndo.Chacan cuu cha ña cua cuu sandoyoñuhun ñivi chi ndo. 12 Tu cua cundeendo sacanaan ndo chi run cuihna, cuasavaha ra ii can cha cua cuu ndo iinñivi cahnu iti nuun raNdioo, ta ña cuandoyo ñuhun ndo tican. Nuun ndocua taa ra sivi ra Ndioo, vati chi maanra cuu ndo. Suvi ni nuun ndo cua taatahan ra sivi ñuun ra Ndioo, vati ñivixu ñuun can cuu ndo, ta ñuun ra cuuJerusalén chaa. Cua quichi chi iti siquiandivi nu iyo ra Ndioo, ta cua savahara ñuun chaa can. Suvi ni nuun ndocua taa ndico tucu ra Ndioo sivi chaa

Page 397: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU APOCALISI 3:13 394 TUTU APOCALISI 4:8ra ii can, vati chi maan ra cuu ndo.13Nacua taa vahando sohondo tuhuncati ra Tati Ndioo chi ñivi ve ñuhuncan, cati ra.”

Tuhun tachi ra Cristo chi ñivi iyo veñuhun ñuun Laodicea

14 [Ni vii cahan racan chihin yu:]’Tehen ni cua taun chi ra cuu tatun

Ndioo iyo cuenda ve ñuhun ñuunLaodicea: “Tuhun ya cuu tuhun catituhun ra ndacu cuhva cati ra. Iintestigu ndicha cuu ra, vati cati ra chandicha ndicha. Maan ra ni savahandihi cha ni savaha ra Ndioo nda nixihna cuii. 15 Chito ra yoso cuhva iyondo, vati ña vaha saxini ndo. Ña cunindo saña cuii ndo chihin ra, ta ni ñacuni ndo satiñu vaha ndo chihin ra.Suhva suhva ni cuni ndo chihin ra.Vaha ca cha cua nanducu xini ndo, tacua savaha ndo iin cha ndicha ndicha.Ña vaha cha ndoo ndo nduvi cuenda.16Chacan cuu cha cua tava ndaa ra chindo, vati ña chito ndo ñaan cha cunindo, vati ña cuni ndo saña cuii ndochihin ra, ta ni ña cuni ndo coo vahando chihin ra. 17 Tacan cati ra, vatimaan ndo cati ti vaha iyo ndo. Iyoxuhun ndo, ta ñahni cha cumani chindo. Tacan ni cati ndo, soco ña chitondo ti ñahni cha cusii ini ndo. Ndahviiyo ndo, ta ña chito ndo ti cha cumanindo. 18 Chacan cuu cha maan ra catiti na cua ndaca ndo cha vaha ndichachihin ra, ta cua coo vaha ndicha ndo.Na cua ndaca ndo cha ndicha chihinra, ta ñahni tu ca nuun cua coo chindo. Na cua ndaca ndo chihin ra, tacua coo cha chini tuni chi ndo. 19 Catituhun vaha xaan ra ti ña vaha ndacundo, vati cuni mani xaan ra chi ndo.Tacan ni cati tahan ra chi ñivi ra, vaticuni mani ra chi ñi. Na cua saxini ndoiin cha ndicha ndicha, ta na cua sañaihni ndo ndavaha ni ndacu ndo. 20 Iyoini ra cha cua tindee ra chi ndo. Tucua cuni ndo, cua tindee ra chi ndo, tacua coo ra chi ndo. Tacan ni cua coondo chi ra icaa ni. 21 Tu cua cundeendo sacanaan ndo chi run cuihna, cuacuhva ra ndicha can cha cua coo ndoicaa ni chihin ra nu cua coo cha vahachihin ra iti siqui andivi. Tacan ni cuacoo ndo, tu cua sacanaan ndo chi run

cuihna cuhva ni sacanaan ra chi run,ta cha iyo icaa ra chi sutu ra nu iyovaha ra. 22 Na cua taa vaha ndo sohondo tuhun cati ra Tati Ndioo chi ñivive ñuhun can, cati ra.”

4Cua sacahnu ndicha yo chi ra Ndioo

iti siqui andivi1 Tacan cuu, ta quechaha ndehi ti

iyo nuna iin yu vehe iti siqui andivi,ta quechaha chini yu ti cahan iin ñivi.Nihin suhva cahan ñi sava ni cuhvacha iyo ndusu cutu. Cahan ñi iti siquiandivi, ta cati ñi chihin yu ti:

―Nahan tihya, ta cua sanahin chi-hunñaan cha cuu cha cua coo iti nuunca ―cati ñi.

2 Tacan cuu, ta chacoo ndico tundee ini cha chaha ra Tati Ndioo, tanaan ndico tucu ini yu. ¡Jihna! Ndehiti iyo iin tayu ra cuu tiñu iti siquiandivi, ta ndaa iin rai nu tayu can.3 Cuhva caa yuu nani jaspe chi cor-nalina caa ra ndaa nu tayu can, vatindichin xaan ra cuu. Siqui tayu raiyo iin coyohndi, ta cuhva caa iin yuunani esmeralda caa chi, vati ndichinxaan chi cuu. 4 Iyo inga oco cumitayu ni ndehi, ta tayu ndehe xihne iyonda mahñu inga tayu can. Ndehi tiiyo oco cumi rai chanihin. Ndaa rata ra nu tayu can, ta ndichin ra ta rasahma cuichin, ta indi xini ra coronacha cuu xuhun cuaan. 5 Tacan cuu, taquee tachan nu tayu inda ndamahñu,ta cahan iin ndusu cuhva cahan savi.Iti nuun tayu can cayu ucha tahanñuhun, ta ucha Tati Ndioo cuu chi.6 Suvi ni iti nuun tayu can caa chacuu sava ta cua iin inu. Cuhva caatañuhun caa chi.

Candaa yuhu nu tecu tayu can iyocumi ri quiti cuhu, ta mani titi nuunri iyo nuun ri iyo chata ri. 7 Iin riquiti cuhu can cuu sava ni ta cua rindicaha, ta inga ri cuu sava ni ta cuari sundiquin, ta inga ri caa nuun ricuhva caa nuun ñivi, ta inga ri cuusava ta cua ri tasun. 8 Ta ndihi cumiri quiti cuhu can―iyo ndichin ri. Iñuiñu ndichin ri iyo, ta mani titi nuun

Page 398: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU APOCALISI 4:9 395 TUTU APOCALISI 5:11ri iyo niniin nuun ri niniin chata ri.Nduvi ta niñu ña chacuita cha cati riti:Yoho ra chahnu, ra ii cun.Ra ii cun.Ra ii cun.Iyo ndihi cuii tu ndee ini chihun.Maun cuu ra iyo nda ni xihna cuii,ta maun cuu ra iyo vitin,ta suvi ni maun cuu ra cua coo nu

cuahan quivi,cati ri.

9 Tacan sacahnu ri quiti cuhu canchi ra ndaa nu tayu can, ta maanra iyo ndito ndihi ni quivi ndihi nitiempu, ta chaha ri tiahvi ndioo chira. 10Ndihi hora cha sacahnu ri chi ra,ta chahnu chiti tahan ndihi oco cumira chanihin nu ndaa ra, ta sacahnutahan ra ta ra chi ra, [ta maan raiyo ndito ra ndihi ni quivi ndihi nitiempu]. Cani ra ta ra cha indi xini raiti nuun ra chahnu, ta cati ra ta ra ti:11Yoho ra chahnu Ndioo, cahnu xaan

cuu cun.Chacan cuu cha iyo tu ndee ini chi-

hun,ta cahnu xaan ndatu iyo chihun.Sacahnu xaan ndi chihun,vati maun satuvi ndihi cuii cha iyo.Ni tuvi chi,ta ni iyo chi,vati tacan ni cuni maun,cati ra.

5Cha ni savaha ra cuu sava ta cua iin

mbee1Ndehi ti chi ndaha cuaha ra ndaa

nu tayu can naan ra iin libru. Ndisochi letra iti tichi chi, ta ndiso tahanchi letra iti chata chi, ta iyo uchatahan cha chasi nihin chi chi. 2Ndehiti iyo iin ra tatun Ndioo, ta nihin xaaniyo ra suhva, ta nihin xaan nducutuhun ra ti:

―¿Yoo cuu iin rai cahnu ndicha, tacua cuu cani ra cha chasi libru ya?¿Yoo cua nuna libru ya? ―cati ra.

3 Tacan cuu, ta yoni cuu nuna librucan, ta ndehe ñi iti tichi chi. Yonini iin ñivi iyo nini cahnu nu ñuhunñuñivi ya cha cuu nuna chi chi. Yonini iin ñivi iyo iti siqui andivi cha cuu.

4 Chacu xain, vati yoni iyo, ta cua cuununa ñi chi chi, ta cua ndehe ñi tichichi. 5 Tacan cuu, ta quechaha cahaniin ra chanihin chihin yu, ta cati ra ti:

―Ña cuacun. Iyo iin ra cuu xinicuenda ñivi ra Judá. Ñivi ra Davidchi ra, ta cha ni sacanaan maan ra.Chacan cuu cha cua cuu ndachi chachasi libru can, ta cua nuna ra chi chi―cati ra.

6Ndehi ti mahñu nu iyo tayu cahnucan mahñu nu iyo ri quiti cuhu cannu iyo ra chanihin can―mahñu ticaninda iin ra cha cuu sava ni ta cuaiin mbee, vati caa ra cuhva caa rimbee. Iyo ra cuhva cha ni chahniñivi chi ra. Ndaa ucha tahan ndiquinxini ra, ta iyo ucha tahan titi nuunra cha cuu ucha Tati Ndioo cha queenini cahnu nu ñuhun ñuñivi. 7 Tacancuu, ta cuahan ra, ta quihin ra tutunaan ra ndaa nu tayu can. 8 Nu niquihin ra tutu can, ta chahnu chitindihi cumi ri quiti cuhu can chi ndihira chanihin can. Chahnu chiti ra tara iti nuun ra cuu ta iin ri mbee can.Iin iin ra chanihin naan ra iin yaa,ta naan tahan ra ta ra coho xuhuncuaan. Cutu ñuhun coho can, ta cuuchi sava ni ta cua cha ni cahan ndahvindihi ñivi Ndioo chi ra. 9 Tacan cuu,ta quechaha chita ra ta ra iin yaa. Yaachaa chita ra, ta cati ra ti:Cahnu xaan rai cuu cun.Chacan cuu cha cua cuu cani cun cha

chasi libru can,ta cua nuna cun chi chi.Cua cuu,vati cha ni chahni ñivi chihun.Chati cun niñi cun,ta tiso vahun tiñu cuenda ra Ndioo.Chacan cuu cha cua quichi ñivi quee

nini cahnu nu ñuhun ñuñivi.Tucu tucu ñuun quee ñi ta ñi.Tucu tucu tuhun cahan ñi ta ñi.Tucu tucu ñivi cuu ñi ta ñi.10 Chi ñican cua cuhva cun ndatu,ta cua cuu ñi sava ni ta cua iin rey.Cua cuu ñi sava ni ta cua iin sutu,ta cua cundaca ñahan ñi nu ñuhun

ñuñivi ya,cati ra.

11 Tacan cuu, ta ndehe ndico tuquinu iyo tayu cahnu can nu iyo ri quiti

Page 399: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU APOCALISI 5:12 396 TUTU APOCALISI 6:9cuhu can nu iyo ra chanihin can, taiyo cuiti tahan ra tatun Ndioo. Tuvixaan tuvi xaan ra ta ra nducuiti, tachini yu cuhva cati ra, 12 vati nihinxaan cati ra ti:Cahnu xaan rai cuu ra cuu mbee ya,vati ni chihi ra cuenda cuati ñivi.Chacan cuu cha iyo xaan tu ndee ini

chi ra.Iyo xaan cha chini tuni chi ra,ta iyo xaan ndatu chi ra.Nditi xaan xini ra,ta cahnu xaan rai cuu ra,cati ra tatun Ndioo can.

13 Chini tahin ti cha cahan ndihiñivi. Cahan ndihi ri quiti cuhu. Cahanndihi cha ni savaha ra Ndioo. Cahanñi cha iyo iti siqui andivi, ta cahantahan ñi cha iyo iti nu ñuhun ñuñivi,ta cati ñi ti:Cahnu xaan rai cuu ra ndaa nu tayu

ya,ta cahnu xaan rai cuu ra cuumbee ya.Chi maan ra iyo tu ndee ini,ta chi maan ra iyo ndatu.Na cua cuu chi tacan ni ndihi ni quivi

ndihi ni tiempu,cati ñi.

14Tacan cuu, ta quechaha cati ndihicumi ri quiti cuhu ti:

―¡Ta na cua cuu chi tacan ni!―cati ri.

Tacan cuu, ta chahnu chiti ndihioco cumi ra chanihin iti nuun ra ta ra,ta sacahnu ra ta ra chi ra.

6Ndachi racan ucha tahan cha chasi

tutu can1Ndehi ti nuna ra cuu ta iin ri mbee

can iin cha chasi tutu can, ta chini yuti cahan iin ri quiti cuhu can. Nihinsuhva cahan ri cuhva cahan savi, tacati ri ti:

―¡Nahan tihya! ―cati ri.2 Tacan cuu, ta ndehi ti iyo iin ri

quiti. Quiti cuichin cuu ri, ta iyo iinra yoso chi ri, ta naan ra cuchi. Nihinra corona indi xini ra, vati ni sacanaanra chi run cuxaan ini chi ra, ta quee racuahan ra, vati cua sacanaan ca ra.

3Ni chahnda ra cuu ta iin mbee caninga cha chasi tutu can, ta cha cuuuvi cuu chacan. Nu ni chahnda ra chi

chi, ta chini yu ti quechaha cati ingari quiti cuhu can ti:

―¡Nahan tihya! ―cati ri.4 Tacan cuu, ta quee inga ri quiti.

Quiti cuaha cuu ri, ta cha iyo ndatuchi ra yoso chi ri, vati ña cua coo taxinca ñivi nu ñuhun ñuñivi. Chacan cuucha cua cahni ñi chi tahan ñi, ta racannihin ra cha cuu ta iinmachete cahnuxaan.

5 Ni chahnda ra cuu ta iin ri mbeecan inga cha chasi tutu can, ta cha cuuuni cuu chacan. Nu ni chahnda ra chichi, ta chini yu ti quechaha cati ingari quiti cuhu can ti:

―¡Nahan tihya! ―cati ri.Tacan cuu, ta ndehi ti iyo inga ri

quiti. Quiti tuun cuu rican, ta iyora yoso chi ri, ta naan ra iin ticata.6 Chini yu cha cuu sava ni ta cua iinndusu ñivi nu iyo ndihi cumi ri quiticuhu can, ta cati ñi ti:

―Yahvi xaan cua cunda iin kilununi, ta ta ni cuhva yahvi xaan cuacunda uni kilu chiti cebada, soco ñayahvi cua cunda aceite chi vinu―catiñi.

7 Ni chahnda ra cuu ta iin ri mbeecan inga cha chasi tutu can, ta cha cuucumi cuu chacan. Nu ni chahnda rachi chi, ta chini yu ti cati ndico tucuinga ri quiti cuhu ti:

―¡Nahan tihya! ―cati ri.8 Tacan cuu, ta ndehi ti iyo inga ri

quiti. Quiti chaha cuu rican, ta yosoiin rai chi ri, ta iyo ndatu chi ra, vaticua cahni ra chi ñivi. Ndihi nu cuayaha ra cua yaha inga ra cuenda nuiyo ñivi ndii. Cumi cuenda natahvira Ndioo nu ñuhun ñuñivi, ta chahara ndatu chi ra cha cua yaha ra iincuenda nu ñuhun ñuñivi, ta cua cahnira chi ñivi. Chi espada cua cahni ra chiñi. Cua coo tama cua savaha ra, ta cuayani cuehe chi ñi cua savaha ra, ta cuacachi ri quiti cuhu chi ñi cua savahara. Tacan ni cua cahni ra chi ñi.

9 Ni chahnda ra cuu ta iin ri mbeecan inga cha chasi tutu can, ta cha cuuuhun cuu chacan. Nu chahnda ra chichi, ta ndehi ti iyo mesa nu sacahnuñivi chi ra Ndioo, ta tichimesa can iyoanima ñivi ni chihi cuenda ra Ndioo.

Page 400: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU APOCALISI 6:10 397 TUTU APOCALISI 7:10Chahni ñivi chi ñi, vati chinu ini ñituhun Ndioo, ta chaha ñi cuenda yosocuhva iyo ra. 10Nihin xaan cana chaañi, ta cati ñi ti:

―Yoho ra chahnu, ii xaan iyo cun,ta rai ndicha cuu cun. Na cua tachituni yatin cun chi ñivi ñuñivi, vatiñican cuu ñi chahni chi ndi ―cati ñi.

11 Tacan cuu, ta chaha ra sahmacuichin cua cundichin ñi, ta cati ra tina cua cuatu nuun ñi suhva ca, vatini cumani cha cua nducuiti ñivi tahanñi. Ni cua cahni ca ñivi chi ñivi tahanñi cuhva ni chahni ñi chi maan ñi, tasa cua coso vaha tiñu.

12 Ndehi ti ni chahnda ra cuu tari mbee can inga cha chasi tutu can,ta cha cuu iñu cuu chi. Nu nichahnda ra chi chi, ta nihin xaanni taan, ta tuun tuun ni chacoo rinicandi cuhva iyo iin sahma tuuntuun. Cuaha cuaha cuu ri yoo cuhvacuaha cuaha iyo niñi yo. 13 Quehnimaan ri tiñu iti nu ñuhun cuhvaquehni chiti yutun cha cani iin tiatichi chi. 14 Ndata iti siqui andivi, tachacuituvi chi cuhva chaituvi iin tutu.Quechaha tuñu ndihi yucu, ta tuñutahan ndihi ñuhun iyo mahñu nduta,ta ña ndoo chi nu ni chacoo chi.15 Tacan cuu, ta ndihi ñivi―masi ñivicahnu, masi ñivi ndahvi, masi ra cumitiñu cahnu, masi ra chanihin, masi rasandaru, masi ra xaan, soco ndihi ñivini chacuindi xehe ñi. Chacuindi xeheñi tichi ñuhun, ta chacuindi xehe ñiticu yuu, ta chacuindi xehe ñi tichiyucu. 16 Tacan cuu, ta quechaha catiñi chi yuu can chi yucu can ti:

―Na cua nduva ndo, ta na cua casindo nu indi xehe ndi. Tacan, ta ña cuandehe ra ndaa nu tayu chi ndi, ta ni ñacua ndehe ra cuu ta ri mbee can chindi, vati xaan xaan ra ―cati ñi.

17Cha ni queta quivi cha cua ndux-aan ra ta ra chi ñivi, ta yoni cua cuucundee nu cua nduxaan ra.

7Ñivi cuu ñivi Israel ndicha

1 Tacan cuu, ta ndehi ti inda cumitatun Ndioo. Cumi chiyo nu ñuhunñuñivi inda ra, ta ña chaha ra chayaha tati. Chacan cuu cha ña yaha

ca chi nu ñuhun. Ña yaha ca chi nunduta tañuhun, ta ni ña yaha ca chini iin yutun. 2 Tacan cuu, ta ndehiinga tatun Ndioo. Ndaa ra iti siquiandivi nu ni cana nicandi, ta naanra tuni ra Ndioo ndito. Nihin suhvacana chaa ra chi ndihi cumi ra tatunNdioo can, ta chi maan ra ta ra cuura iyo ndatu cha cua sandoyo ñuhunra ñuhun ñuñivi chi tañuhun, 3 taquechaha cati ra chi ra ta ra ti:

―Cuatu nuun ndo. Na cua taa xi-hna ndi tuni nutaan ñivi cuu musu raNdioo, ta sa cua sandoyo ñuhun ndonuñuhunñuñivi. Cua sandoyoñuhunndo nduta tañuhun, ta cua sandoyoñuhun ndo yutun―cati ra.

4 Tacan cuu, ta chini yu ti cati rayoso tahan ñivi ni taa ra tuni. Quetaiin ciendu uvi xico cumi mil ñivi.Mani ñivi cuu ñivi Israel ndicha cuuñi, ta cuenda ndihi uchi uvi sutu ñuuncuenda ñivi Israel iyo ñi. 5 Uchi uvimil ñivi ni chacunda tuni cuu ñivi raJudá, ta uchi uvi mil ñi cuu ñivi raRubén, ta uchi uvi mil ñi cuu ñivi raGad, 6 ta uchi uvi mil ñi cuu ñivi raAser, ta uchi uvi mil ñi cuu ñivi raNeftalí, ta uchi uvi mil ñi cuu ñivi raManasee, 7 ta uchi uvi mil ñi cuu ñivira Simeón, ta uchi uvi mil ñi cuu ñivira Leví, ta uchi uvi mil ñi cuu ñivi raIsacar, 8 ta uchi uvi mil ñi cuu ñivi raZabulón, ta uchi uvi mil ñi cuu ñivira José, ta uchi uvi mil ñi cuu ñivi raBenjamín.

Cha cua cundichin ñivi sahmacuichin

9 Tacan cuu, ta ndehi ti tuvi xaantuvi xaan ñivi nducuiti. Yoni cundeecahvi chi ñi, vati tuvi ñivi cuu ñi.Ndihi ñuun iyo nu ñuhun ñuñivi queeñi ta ñi. Ndihi ñivi iyo nu ñuhunñuñivi cuu ñi ta ñi, ta ndihi tuhuniyo nu ñuhun ñuñivi cuu tuhun cahanñi ta ñi. Inda ñi iti nuun tayu cahnucan, ta inda ñi iti nuun ra cuu mbeecan. Sahma cuichin ndichin ñi ta ñi,ta naan ñi ndaha ticaha, [vati sacahnuñi chi ra]. 10 Tacan cuu, ta nihin xaanquechaha cana chaa ñi, ta cati ñi ti:Maan ra Ndioo―ra ndaa nu tayu ya

cuu ra ni sacacu chi ndi,

Page 401: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU APOCALISI 7:11 398 TUTU APOCALISI 8:11ta maan ra cuu ta ri mbee ya cuu ra ni

sacacu chi ndi,cati ñi. 11 Ni inda tahan ndihi ratatun Ndioo iti nu tayu can nu iyo rachanihin chi ri quiti cuhu can, ta nichahnu chiti ra, ta chahnu xini ra ndanu ñuhun, ta sacahnu xaan ra chi raNdioo. 12 Cati ra ta ra chi ra ti:Yoho ra chahnuNdioo, na cua cuu cun

rai cahnu xaan.Na cua coo ca cha chini tuni chihun,ta na cua cuhva ca ndi tiahvi ndioo

chihun.Na cua coo ca tu ndee ini chihun,ta na cua sacahnu ca ndi chihun.Na cua cuu chi tacan ni ndihi ni quivi

ndihi ni tiempu,ta na cua cuu chi tacan ni,cati ra.

13 Tacan cuu, ta quechaha nducutuhun iin ra chanihin chihin yu ti:

―¿Yoo ñi cuu ñi ndichin sahmacuichin? ¿Ndaa iti quichi ñi? ―catira.

14 Ta cati ndique chi ra ti:―Yoho chito, ra chahnu ―cati yu

chi ra.Ta cati ndico ra ti:―Quichi ñi iti nu iyo tu ndoho

cahnu xaan. Cha ni ndundoo animañi, vati cha ni chati ra cuu ta ri mbeecan niñi ra nu ni chihi ra. Tacan nindundoo anima ñihya. 15 Chacan cuucha iyo ñi iti nuun ra Ndioo. Nduvita niñu satiñu ñi cuenda ra. Vehe rasatiñu ñi chi ra, ta maan ra tindee chiñi, vati icaa ni iyo ra chi ñi. 16Ña cuacuisoco ca ñi. Ña cua neti ca ñi nduta,ta ni ña cua quehni ca yoco nicandichata ñi, 17 vati iyo ra cuu ta ri mbeecan chi ñi. Mahñu nu iyo tayu can iyora, ta cua cumi ra chi ñi. Cua cundacara chi ñi nu cua coo vaha ñi nu cua coondito ñi chi ra ndihi ni quivi ndihi nitiempu, ta cua sanaan ra Ndioo ndihitu cuihya ini chi ñi ―cati ra.

8Cua cahnda racan cha chasi tutu can

1Ni chahnda ra cuu ta ri mbee caninga cha chasi tutu can, ta cha cuuucha cuu chi. Nu ni chahnda ra chichi, ta taxin taxin ni chacoo iti siquiandivi. Queta iin sava hora cutaxin.

2 Tacan cuu, ta ndehi ti inda uchatatunNdioo iti nuun ra Ndioo, ta uchacutu quihin ra ta ra. 3 Tacan cuu, taquichi inga ra tatun Ndioo. Quichira, ta ni chacuinda ra nu iyo mesanu sacahnu ñivi chi ra Ndioo. Cohoxuhuncuaan indi cutunaan ra. Cuahasuhva cutu nihin ra, vati cua cahmi rachi chi nu cahan ndahvi ndihi ñivi raNdioo chi ra, ta mesa xuhun cuaan nusacahnu ñivi chi ra Ndioo chahmi racutu can. Iti nuun ra Ndioo chahmi rachi chi. 4Chacan cuu cha ndaa yuhmacutu can [nu chahmi ra tatun Ndioochi chi], ta inuun ni queta tuhun ca-han ñivi ra iti nuun ra. 5 Tacan cuu,ta quihin ra tatun Ndioo coho cutucan, ta tihi ra ñuhun cayu nu mesara Ndioo, ta cani ra chi chi nu ñuhunñuhun ñuñivi. Tacan cuu, ta nihinxaan quechaha cahan savi, ta quehnitachan, ta taan nu ñuhun ñuñivi.

Tivi ra tatun Ndioo cutu6 Tacan cuu, ta ni tiso vaha ndihi

ucha ra tatun Ndioo can cutu ra, vaticua tivi ra.

7 Tacan cuu, ta tivi ra cuu xihnacuii, ta quehni savi yuu nu ñuhunñuñivi. Quehni ñuhun, ta quehniniñi, ta sacanuun chi. Quehni chi,ta cayu iin cuenda nu ñuhun ñuñivi.Cahnu xaan cuhva ni cayu, ta ta nicuhva cayu yutun, ta ta ni cuhva cayuita cuii.

8 Tacan cuu, ta tivi inga ra, ta iincha cuu sava ni ta cua iin yucu cahnuxaan quehni tichi tañuhun. Cayuchi, ta quehni chi. Iin cuhva cahnuxaan tañuhun can ni cuu niñi, 9 tata ni cuhva chihi cuaha xaan ri iyotichi nduta can, ta ta ni cuhva ndoyoñuhun iin cuenda ndihi tundoo chaiyo nu nduta tañuhun can.

10Tacan cuu, ta tivi inga ra cuu uni,ta quehni iin ri tiñu cahnu xaan. Cayuri cuhva cayu iin ñuhun, ta quehniri. Iti siqui quehni ri, ta quehni rinu cuu chi yuta, ta quehni ri nu soco.Iin cuhva cahnu xaan chi quehni ri.11 Ajenjo nani ri tiñu can, vati ndihinduta nu quehni ri nduuva. Tuvi xaanñivi chihi, vati chihi ñi nduta can, tauva xaan chi cuu.

Page 402: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU APOCALISI 8:12 399 TUTU APOCALISI 9:1812 Tacan cuu, ta tivi inga ra cuu

cumi, ta ndoyoñuhun tahan iin cuhvari yoo chi ri tiñu. Chacan cuu chandunaan ri. Iin cuhva cahnu xaan rindunaan. Chacan cuu cha ña ndichiniin cuhva ri chinucahni, ta ni ñandichin iin cuhva ri cha cuaa.

13 Tacan cuu, ta ndehi ti chini yucha nihin xaan ndahyu chaa iin ritasun nu tati ri. Cuiti cuiti tati ri, tacati ri ti:

―Ndioho ñivi iyo nu ñuhunñuñivi, ndahvi xaan ndahvi xaan cuacuu ndo. Ndahvi xaan cua cuu ndo,vati ni cua tivi inga uni ra tatunNdioocutu ra vitin ―cati ri.

91 Tacan cuu, ta tivi inga ra tatun

Ndioo cutu ra, ta ra cuu uhun cuura. Ndehi ti quehni iin ra cuu sava tacua ri tiñu. Nu ñuhun ñuñivi quehnira, ta naan ra ticu yuhu soco nu indiñivi ni savaha ndavaha ni. 2 Nuna rayuhu chi, ta quee yuhma soco can.Cha suhva yuhma can quee cuhvaquee xaan yuhma chitun cahnu, tandunaan ri nicandi, vati yuhma xaancuu nu ni nuna soco can. 3 Suvi nitichi yuhma can quee ri tica, ta cua-han ri nu ñuhun ñuñivi ya. Iyo tahancha xaan chi ri cuhva iyo cha xaan chiri tisuhma. 4Cha iyo ndatu chi ri, vaticua cuhva ri tu ndoho chi ñivi, tu ñandiso ñi tuni ra Ndioo nutaan ñi, socoñahni ndatu cha cua sandoyo ñuhunri ita. Ña cua cuu sandoyo ñuhun ricuhu, ta ni ña cua cuu sandoyo ñuhunri yutun. 5Uhun yoo cua cuu cuhva ritu ndoho chi ñivi can, soco ña cua cuucahni ri chi ñi. Cua cuhva ri tu ndohochi ñivi cuhva chaha ri tisuhma tundoho chi ñivi nu chachi ri chi ñi.6Quivi can cua cuni ñivi cuvi ñi, socoña cua cuu. Cua nanducu xaan ñicuhva cha cua cuvi ñi, soco ña cuanihin ñi cuhva.

7 Ta ri tica can―caa ri cuhva caa riquiti nahnu chica nu iyo cuati. Indixini ri cha cuu sava ni ta cua coronaxuhun cuaan, ta caa nuun ri cuhva caanuun ñivi. 8 Ixi xini ri cuu sava ta cuaixi xini ñi ñahan, ta cuhva caa nuhunri ndicaha caa nuhun ri. 9 Soo ri cuu

sava ta cua iin caa, ta nihin xaan catinnu tati ri cuhva nihin xaan catin nuxita ri quiti careta, ta chinu ri cuahanri nu cua cani tahan ñivi. 10 Suhma ricuu sava ni ta cua suhma ri tisuhma,ta iyo iñu xaan nuun chi. Tacan cuacuhva ri tu ndoho chi ñivi, vati xaanxaan suhma ri. Uhun yoo cua cuhva ritu ndoho chi ñivi, 11 ta ra cuu xini chiri cuu ra tatun cumi yuhu soco nu indiñivi ni savaha ndavaha ni. Abadónnani ra chi tuhun cahan ñivi hebreo,ta ñivi cahan tuhun griego―cati ñi tiApolión nani ra. Tacan ni nani ra, vatisandoyo ñuhun ra chi ñivi.

12 Tu ndoho cha cua coo xihna cuiicuu chacan, soco ni cua coo inga uvica chi.

13 Tacan cuu, ta tivi inga ra tatunNdioo cutu ra, ta ra cuu iñu cuu ra.Tacan cuu, ta quechaha chini yu ticahan iin ñivi. Ndihi cumi tutu mesaxuhun cuaan iyo iti nuun ra Ndioocahan ñi, 14 ta quechaha cati ñi chi ratatun Ndioo can ti:

―Nu iyo yuta nani yuta Eu-frate cahnu iyo cumi ra tatunNdioo―nuhni ra. Cua saña cun chira ―cati ñi.

15 Tacan cuu, ta ni chandachi racumi tatun Ndioo can. Cha ni chatuvaha ra ta ra hora can. Cha ni chatuvaha ra quivi can. Cha ni chatu vahara yoo can. Cha ni chatu vaha ra cuiyacan. Cha ni chatu vaha ra, vati cuacahni ra ta ra iin cuenda ndihi ñiviñuñivi. Cahnu xaan iin cuenda ñivicua cahni ra. 16Chini yu yoso tahan rasandaru cua coso quiti, ta cua cuhunra. Tuvi ra cuu ra, vati uvi ciendumillón rai cuu ra.

17 Chehe cuu cha ni ndehi cha ca-han ñumahna chihin yu. Ndehi chiri quiti can, ta ndehi chi ra yoso chiri. Cha chasi pechu ra―cuaha chi, tatuun chi, ta cuaan chi, ta xini ri quitican caa cuhva caa xini ri ndicaha, taquee ñuhun yuhu ri. Quee yuhmayuhu ri. Quee azufre yuhu ri. Ndihichacan quee yuhu ri. 18 Tacan nichahni ri chi iin cuenda ñivi. Cahnuxaan cuenda ñivi ni chihi. Uni cuhvachahni ri chi ñi, vati quee ñuhunyuhuri. Quee yuhma yuhu ri, ta quee

Page 403: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU APOCALISI 9:19 400 TUTU APOCALISI 11:3azufre yuhu ri. 19 Iyo cha xaan yuhuri quiti can, ta iyo tahan cha xaansuhma ri, vati suhma ri cuu sava ni tacua cha xaan yuhu ri coo, vati iyo chaxaan nuun chi, ta sanicuehe tahan chichi ñivi.

20 Ta ndihi ca ñivi iyo nu ñuhunñuñivi―ña chihi ñi chi tu ndoho can,soco ña cuni ñi nacoo ihni ñi ndavahani ndacu ñi. Chacan cuu cha ña sañañi cha sacahnu ñi chi run tati cuihna.Ña saña ñi ita niñu xuhun cuaan. Ñasaña ñi ita niñu xuhun cuichin. Ñasaña ñi ita niñu caa. Ña saña ñi itaniñu yuu. Ña saña ñi ita niñu yutun.Ña saña ñi, ta ita niñu can ña ndehechi. Ña chini chi. Ña chica chi. 21 Tani cuhva ña saña ihni ñi cha chahni ñitahan ñi. Ña saña ñi tuhun tasi ndacuñi. Ña saña ñi cha iyo ñi ndavaha nichi tahanñi inga chiyo. Ña sañañi chasuhu ñi. Ña saña ñi.

10Naan ra tatun Ndioo iin tutu

1 Tacan cuu, ta ndehi ti nuun ingara tatun Ndioo iti siqui andivi, ta ni-hin xaan iyo racan. Tichi vico nuunra, ta iti xini ra iyo iin coyohndi.Cuhva caa nicandi caa nuun ra, ta caachaha ra cuhva nu cayu uvi ñuhun.2 Iin tutu luhu naan ra, ta ña ndasichi. Chañu ra iin chiyo chaha cuahara nu nduta tañuhun, ta chañu ra ingachiyo chaha ra nuñuhun. 3Tacan cuu,ta nihin xaan quechaha cana chaara. Cuhva ndahyu chaa ri ndicahacana chaa ra. Nu ni cana chaa ra, taquechaha cahan savi. 4 Ucha chahacahan savi, ta ni cua tai nu tutu, socochini yu cha cahan iin ñivi iti siquiandivi, ta quechaha cati ñi ti:

―Ña cua taun tuhun cha ni cahansavi. Cua cucumi xehun chi chi ―catiñi.

5 Suvi ni ra tatun Ndioo chañu iinchiyo chaha ra nuñuhun ta inga chiyochaha ra nu tañuhun―sandaa ndahacuaha ra nda iti siqui andivi, 6 taquechaha cahan ra iin cha rai ndicha.Cuenda ra iyo ndito ndihi ni quivindihi ni tiempu cahan rai ra, ta suvira cuu ra satuvi iti siqui andivi chi

ñuhun ñuñivi chi ndihi cuii cha iyo.Tacan ni cati ra ti:

―Ña cua nducuee ca, 7 vati cha cuaqueta quivi cua queta tiñu ra Ndioocuhva ni cati ra chi ra cahan cuendara nu ni quichi quivi. Tacan ni cua coochi quivi cua tivi ra tatun Ndioo cutura, ra cuu ucha.

8 Tacan cuu, ta chini ndico tucu yuti cahan ndico tucu iin ñivi iti siquiandivi. Inga chaha cahan tucu ñichihin yu, ta cati ñi ti:

―Cuahan, ta quihun tutu naan rainda nu nduta chi nu ñuhun―cati ñi.

9 Tacan cuu, ta tuhve nu inda ratatun Ndioo can, ta cati yu ti:

―Cuhva tutu can chihin yu ―catiyu.

Ta cati ndico ra ti:―Quihin chi chi, ta sacuahun chi

chi, vati na cua cutuni ini cun chi chi.Cua cusii ini cun cha cua sacuahun chichi, soco cua coo tahan tu cuihya inichihun―cati ra.

10 Tacan cuu, ta ni quihin yu tutunaan ra tatun can, ta sacuahi chi chi.Xihna ca cusii ini yu cha sacuahi chichi, ta sa ni quechaha ni chacoo tucuihya ini chihin yu. 11 Tacan cuu, taquechaha cati ñivi chihin yu ti:

―Nini xaan cha cua cati tuhunndico tucu cun chi ñivi cuenda raNdioo. Cua cati tuhun cun yoso cuhvacua coo ñi―masi tuvi ñivi cuu ñi,masi cahan ñi inga tucu tuhun, masicumi tiñu cuu ñi ―cati ñi.

11Uvi tahan ra cuu ra cua cuhva

cuenda1 Tacan cuu, ta chaha ñi iin yutun

chihin yu cha cua ticuhve. Tacan cuu,ta quechaha cati iin ñivi chihin yu ti:

―Cuinda, ta cua ticuhva cun vehera Ndioo. Cua ticuhva cun mesa ra, tacua cahvi cun yoso tahan ñivi cuu ñisacahnu chi ra. 2 Ña cua ticuhva cuntihyo iyo chata vehe. Ña cua ticuhvacun chi chi, vati cua ndoo chi cuendainga tucuñivi, ta cua sacaquini ñi nu iican. Uvi xico uvi yoo cua sacaquini ñichi chi. 3 Tacan cua cuu, ta cua tachiyu uvi rai nuun iyo ñi, ta cua cuhvara cuenda yoso cuhva iye, ta iin mil

Page 404: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU APOCALISI 11:4 401 TUTU APOCALISI 11:18uvi ciendu uni xico quivi cua cuhva racuenda. Cua cunami ra sahma tuun,[vati ndahvi cua cuni ra].

4 Maan ra cati tuhun can cuu savani ta cua uvi yutun olivo. Maan racuu sava ni ta cua uvi candileru indaiti nuun ra chahnu Ndioo. 5 Tu cuacuni ñivi cuhva ñi tu ndoho chi ra,cua quee ñuhun yuhu ra, ta cua cayuñivi cuxaan ini chi ra. Tu cua cuniñivi cuhva ñi tu ndoho chi ra, cuacuvi ndicha ñi. 6 Iyo tu ndee ini chira, ta cua cuu casi ra iti siqui. Ndihiquivi cua cati tuhun ra, ta cua cuucasi ra, ta ña cua cuun savi. Cuacuu sama ra nduta, ta cua cuu chiniñi. Cua cuu cuhva ra ndihi cuii tundoho chi ñivi cuhva cuni maan ra.Tu cua cuni ra, cua cuu cuhva ra chichi nunuun ni yoso cuhva iyo ini ra.7Nu cua ndihi cuhva ra cuenda, ta sacua quee run cuu sava ta cua iin riquiti cuhu, ta tichi soco nu indi ñivini savaha ndavaha ni cua quee run.Cua quee run, ta cua cani tahan runchi racan, ta cua sacanaan run, ta cuacahni run chi ra. 8 Tacan cuu, ta cuandoo iquin cuñu ra iti. Ñuun cahnunu ni chahni ñivi chi ra chahnu nu nitaa ñi chi ra nu cruu―ican cua cavaiquin cuñu ra ta ra. Cati tahan ñivi tiñuun Sodoma chi ñuhun Egipto naniñuun can. 9 Uni quivi yoso sava cuandehe ndihi ñivi nu cua cava iquincuñu ra ta ra. Ñivi quichi inga ñuun,ñivi quichi inga ñuhun, ñivi cahaninga tucu tuhun―ñican cuu ñi cuandehe chi ra ta ra, ta ña cua cuhva ñicha cua cuchi ra. 10 Cua cusii ini ñiviñuñivi ndehe ñi cha ni tahan ra ta ra.Cua cusii ini ñi, ta cua samani ñi cuatisuhva chi tahan ñi, vati cuaha xaan tundoho chaha ra chi ñi, [ta cha ni chihira]. 11 Tacan cuu, ta cua yaha ingauvi quivi yoso sava, ta sa cua cuhva raNdioo tu ndee ini chi ra ta ra, ta cuanatacu ndico ra. Cua cuinda ndico ra,ta nihin xaan cua quechaha cuyuhviñivi ndehe ñi chi ra. 12Tacan cua cuu,ta cua cuni soho ra ti nihin xaan chacahan iin ñivi iti siqui andivi, ta catiñi chi ra ta ra ti:

―Nahan ndo. Cua ndaa ndo tihya―cati ñi.

Tacan cuu, ta ni ndaa ra ta ra itisiqui. Tichi vico ndaa ra, ta ndeheñivi cuxaan ini chi ra nu cuahan ra.13 Suvi ni hora can nihin xaan ni taan,ta ndoyo ñuhun iin ticu ñuun can,ta ucha mil ñivi ni chihi nu ni taan.Tacan cuu, ta quechaha cuyuhvi ndihiñivi can, ta quechaha sacahnu ñi chira Ndioo iyo iti siqui andivi.

14Cha cuuuvi tu ndoho cuu chacan,soco yatin xaan ni cua coo ndico ingachi.

Cutu ra cua tivi ra tatun Ndioo―racuu ucha

15 Tacan cuu, ta tivi inga ra tatunNdioo cutu ra, ta ra cuu ucha cuuracan. Tacan cuu, ta nihin xaanquechaha cahan ñivi iti siqui andivi,ta cati ñi ti:Cha cua cundaca ñahan ra chahnu

Ndioo chi ra Cristo nu ni cha-cundaca ñahan ñivi ñuñivi,

ta cua cundaca ñahan ra ta ra ndihi niquivi ndihi ni tiempu,

cati ñi. 16 Tacan cuu, ta chahnu chitindihi oco cumi ra chanihin―ra ndaanu tayu iti nuun ra Ndioo. Nda nuñuhun chahnu xini ra, ta sacahnu rachi ra Ndioo, 17 ta quechaha cati ra ti:Yoho ra chahnu Ndioo, iyo ndihi cuii

tu ndee ini chihun.Maun cuu ra cha ni chacoo nu quichi

quivi,ta maun cuu ra cha iyo vitin,ta maun cuu ra cua coo iti nuun.Chaha ndi iin tiahvi ndioo chihun,vati iyo xaan tu ndee ini chihun,ta cha quechaha ndaca ñahun.18 Cha ni cuxaan ini ñivi ñuñivi chi-

hun,soco cha ni queta quivi cua cuxaan ini

tahun chi maan ñi.Cha ni queta quivi cua tachi tuni cun

chi ñivi cha ni chihi,soco chi ndihi ñivi cun cua cuhva cun

cha vaha.Chi musu cun chi ra ni cahan

cuenda cun chi ñivi sacahnuchihun―masi cahnu ñivi cuuñi, masi ndahvi iyo ñi―chiñican cua cuhva cun cha vaha,

vati sandoyo ñuhun ñi chi ñivi san-doyo ñuhun ñuhun ñuñivi,

cati ra.

Page 405: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU APOCALISI 11:19 402 TUTU APOCALISI 12:1719 Tacan cuu, ta nuna yu vehe ra

Ndioo―vehe cha iyo iti siqui andivi.Iti tichi chi ndehe ndi chatun cha iyocuenda cha ni ndoo vaha tuhun chi raNdioo. Tacan cuu, ta quehni tachan,ta cahan savi, ta quechaha taan, taquehni savi yuu nahnu, [vati cahnuxaan rai cuu ra Ndioo].

12Cha ni savaha iin ri dragón chi iin

ñahan1 Tacan cuu, ta ni chacoo iin cuhva

iti siqui andivi. Ndehi iin ñahan, tacha ndichin ña cuu ta ri nicandi, tachañu ña nu yoo. Indi xini ña cha cuuuchi uvi ri tiñu. 2 Ñuhun sehe ña, tandahyu chaa ña, vati cha quechahaiyo tu ndoho chi ña, vati cua cacusehe ña. 3 Tacan cuu, ta ndehi ti iyoinga cuhva iti siqui andivi. Ndehiiin ri dragón. Quiti cuhu cuu ri, tacahnu xaan ri. Cuaha cuaha ri cuu.Ucha xini ri iyo, ta uchi ndiquin ri iyoxini ri, ta indi xini ri corona―iin iinxini ri. 4 Yani suhma ri tiñu iyo itisiqui savaha ri, ta quehni iin cuendari tiñu nu ñuhun ñuñivi, ta cuahasuhva ri saquehni ri. Tacan cuu, ta nichacuinda ri quiti cuhu can iti nuunña ñahan can. Inda ri iti nuun ña, vaticua cacu sehe ña, ta sa cua cachi richi ve. 5 Tacan cuu, ta cacu sehe ña.Iin rai luhu cuu ve, ta ni cua cundacañahan ve chi ndihi ñivi ñuñivi nu cua-han quivi. Tacan cuu, ta canihin vahara Ndioo chi ve nu ndaa ra. 6 Tacancuu, ta chinu ña ñahan can cuahan ñatichi cuhu. Ican iyo ña nu tiso vaha raNdioo cha cua cachi ña, vati cua ndooña iin mil uvi ciendu uni xico quivi.

7 Tacan ni cuu, ta ni chacoo cuatiiti siqui andivi. Iyo ra Miguel chi racuu tatun ra, ta cani tahan ra ta rachi run quiti cuhu can chi tatunmaanrun, 8 ta ra Miguel chi ra cuu tatunra―racan cuu ra sacanaan. Chacancuu cha ñahni ca nu cua coo ri quiticuhu can iti siqui andivi. 9Tacan cuu,ta quee ndaa maan ri quiti cuhu can,ta suvi ri cuu ri coo nda ni iti chata.Cuihna cuu ri, ta nani ri Satanaa. Suviri cuu ri sandahyu ñahan chi ndihiñivi ñuñivi. Tava ndaa ra Ndioo chi

run chi tatun run, ta ñuhun ñuñivi yaquichi run.

10 Tacan cuu, ta chini yu ti nihinxaan quechaha cahan ñi iti siqui an-divi, ta cati ñi ti:

―Vitin cha iyo xaan tu ndee inichi ra Ndioo. Cha ndaca ñahan ra, tacha chaha ra ndatu chi ra Cristo, tacha sacacu ra chi ra yani ndi chi ñitahan ndi, vati cha tava ndaa ra chirun cuni tiso cuati ñi, ta nduvi ta niñucuni run tiso run cuati ñi iti nuun raNdioo. 11 Cha sacanaan ñi chi run,vati cha chati ra cuu ta iin mbee canniñi ra cuenda ñi, ta chihi ra. Chasacanaan ñi chi run, vati cha chaha ñicuenda yoso cuhva iyo ñi chi ra, ta ñayuhvi ñi cuvi ñi cuenda ra. 12 Ndihindioho iyo iti siqui andivi―na cuacusii ini ndo, soco ndihi ndioho iyo nuñuhun ñuñivi―ndahvi xaan iyo ndo,vati cha nuun run cuihna nu iyo ndo.Xaan xaan cuni run, vati chito run tiñahni ca quivi run iyo ―cati ñi.

13 Ni ndehe run quiti cuhu can titava ndaa ra Ndioo chi run iti nuñuhun ñuñivi. Nu ni ndehe run cha-can, ta quechaha ndicu run chi ñañahan cacu sehe, vati cuni cani tahanrun chi ña, 14 soco chaha ra Ndioo uvindichin ri tasun chi ña. Chacan cuucha tati ña nu cua coo ña tichi cuhu, tacacu ña. Tican cua ndoo ña. Uni cuiyayoso sava cua ndoo ña, ta cua nihinña cha cua cachi ña, ta ña cua coto ricuu coo can nu iyo ña. 15 Tacan cuu,ta tivi ri nduta yuhu ri nu cuahan ña.Tivi ri. Tivi ri, ta nduta can cuu savani ta cua iin yuta, vati cuni ri cahniri chi ña tichi nduta can. 16 Tacancuu, ta cuni tindee ñuhun ñuñivi chiña. Chacan cuu cha nuna iin yavi nuñuhun ñuñivi ya, ta quechaha quihvinduta tivi ri coo can. 17 Tacan cuu,ta xaan cuni ri quiti cuhu can chi ñañahan can. Chacan cuu cha quee ricuahan ri, vati cua cani tahan ri chindihi ca ñivi cuu sehe ña. Sehe ñacuu ñivi sacuinu cuhva cati tuhun raNdioo, ta chaha ñi cuenda yoso cuhvaiyo ra Jesuu.

Page 406: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU APOCALISI 13:1 403 TUTU APOCALISI 14:113

Cuhva iyo inga uvi ri quiti cuhu1 Ni chacuinde yu tañuhun, ta

ndehi ti tichi nduta tañuhun can queeiin ri quiti cuhu. Iyo ucha xini ri nundaa uchi ndiquin ri, ta iin coronaindi iin iin ndiquin ri. Ndihi xini rindiso ri tuhun ndavaha ni, 2 ta ri quiticuhu ndehi―caa ri cuhva caa iin ricuiñi. Chaha ri cuu sava ta cua chahari oso, ta yuhu ri cuu sava ta cua yuhuri ndicaha. Suvi ni chi rican chaha ridragón can tu ndee ini iyo chi maanri, ta chaha tahan ri ndihi ndatu chaiyo chi maan ri. 3 Cha ni nicuehe iinxini ri cuu sava ta cua ri cuiñi can.Cuhva cha cua cuvi ri nicuehe xini ri,soco cha ni ndaha nu cahvi can. Iyoxaan cuni ndihi ñivi ñuñivi, vati chani ndaha xini ri, ta ndicu ñi chi ri.4 Sacahnu ñi chi ri dragón can, vatichaha ri tu ndee ini chi inga ri quiticuhu, ta sacahnu tahan ñi chimaan ri,ta quechaha cati ñi ti:

―Yoni iyo cuhva iyo quiti cuhu ya.Yoni cuu cani tahan chi ri ―cati ñi.

5 Chaha ra Ndioo cha ndacu ricuhva cuni maan ri. Chacan cuu chacahnu xaan ndavaha ni cahan ri. Uvixico uvi yoo chaha ra cha ndacu ricuhva cuni ri, 6 ta cahan ri ndavahani chi ra Ndioo. Cahan ri ndavaha nichi maan ra, ta cahan ri ndavaha nicuenda nu iyo ra, ta cahan ri ndavahani chi ñivi ra. 7 Chaha tahan raNdioo cha cani tahan ri chi ñivi ra,ta sacanaan ri chi ñi. Chaha tahanra cha ndaca ñahan ri chi ndihi ñiviiyo nu ñuhun ñuñivi. Masi inga tucuñivi cuu ñi, masi inga ñuun iyo ñi,masi inga tuhun cahan ñi, soco ndacañahan ri chi ñi. 8 Iyo ñivi, ta ña cuacoo ndito ñi chi ra cuu ta iin mbeecan―ra ni chihi, vati ña iyo sivi ñi nututu ra, ta ni quetuvi ñuhunñuñivi ya.Ñican cuu ñi sacahnu chi ri quiti cuhucan.

9 Na cua taa vaha ndo soho ndotuhun ya. 10 Tu cua tiin ñivi chi ndo,ta cua taa ñi chi ndo ve caa, na cua cootaxin ndo ve caa. Tu cua cani ñivi chindo chi machete, ta cua cahni ñi chindo, na cua cuvi taxin ndo. Tu tacan

ni cua coo taxin ndo, cua cundee inindo, ta cua cuinu vaha ini ndo chi raNdioo, vati tacan ni iyo ñivi ra.

11 Tacan cuu, ta ndehi ti tichiñuhun quee inga ri quiti cuhu. Uvindiquin ri ndaa xini ri cuhva iyondiquin xini ri mbee, soco cuhva ca-han ri dragón cahan ri. 12 Iyo tahanndihi cuii tu ndee ini cha iyo chi ingari quiti cuhu can chi ri. Chacan cuucha savaha ri cha sacahnu ñivi ñuñivichi inga ri quiti cuhu can, vati ricancuu ri ni ndaha xini nu nicuehe chi,ta ña chihi ri. 13 Cahnu xaan cuhvasavaha ri quee tichi ñuhun. Ndehendihi ñivi ti cayu ñuhun iti siqui, tanuun chi nu ñuhun ñuñivi savaha ri.14 Sandahyu ñahan ri chi ñivi iyo nuñuhun ñuñivi, vati ni cuu savaha ricuhva can iti nuun tahan ri. Tacancuu, ta quechaha cati ri chi ñivi canti na cua savaha ñi iin ita niñu riquiti cuhu can, vati tahvi xini ri chicha cuu ta iin machete, soco ña nichihi ri. 15 Tacan cuu, ta chaha ri chanihin tahan ita niñu ri quiti cuhu cantati. Chacan cuu cha cahan chi, tachahni chi chi ndihi ñivi ña sacahnuchi chi. 16 Tacan cuu, ta savaha itaniñu can ti cua cunda seña ndahacuaha ñivi a nutaan ñi. Chi ndihiñivi cua cunda seña can―masi ñivindahvi cuu ñi, masi ñivi cahnu cuuñi, masi iyo xuhun ñi, masi ñahnixuhun ñi, masi musu cuu ñi, masiñahni chitoho ñi. 17 Chacan cuu chaña cua cuu sata ñivi. Ña cua cuu xicoñi, tu ña cua cuiso ñi seña ri quiti cuhucan, tu ña cua cuiso ñi sivi ri, tu ñacua cuiso ñi número ri. 18Na cua coocha chini tuni chi yo. Ndaa ñivi iyocha chini tuni―na cua nanducu xiniñi ñaan cha cuu númeromaan ri quiticuhu can, vati número ri cuu sava nita cua número ñivi ñuñivi. Iñu cienduuni xico iñu cuu número can.

14Chita ñivi ra cuu ta iin mbee can yaa

1 Tacan cuu, ta ndehi ti siqui yucuSión inda ra cuu ta iin mbee can, taiyo tahan iin ciendu uvi xico cumimilñivi chi ra. Ndihi ñi ndiso sivi ra chisivi sutu ra. Nutaan ñi ndiso ñi sivi

Page 407: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU APOCALISI 14:2 404 TUTU APOCALISI 14:16ra ta ra. 2 Chini yu cha cahan iin ñiviiti siqui andivi. Cuhva chinu ndutacuhva cahan savi cahan ñi, ta chini yuti cuhva cani ñivi yaa cahan ñi. 3 Iyocuiti ñi iti nuun ra ndaa nu tayu nuiyo ndihi cumi ri quiti cuhu can chi rachanihin can. Tacan cuu, ta quechahachita ñi yaa. Yaa chaa chaa chita ñi,ta iyo tahan ñivi ni cacu nu ñuhunñuñivi. Iin ciendu uvi xico cumi milñi cuu ñi. Ñican ni cuu cutuhva yaacan, ta yoni ca ñivi cuu. 4 Ñican cuuñi―ña tuhva ñi savaha ñi ndavaha nichi tahan ñi inga chiyo. Ña tuhva ñisavaha ñi ni iin ndavaha ni, vati ndoondoo iyo anima ñi, ta ñican cuu ñindicu chi ra cuu ta iin mbee can, tandihi nu chahan ra ndicu ñi chi ra.Cacu ñi nu iyo ñivi ñuñivi, ta cuhvaiin cha samani ñivi chi ra Ndioo chi racuu ta iin mbee cuu ñi. 5 Chito ñivi tiña tuhva ñi sandahyu ñahan ñi, vatiñahni cuati ñi iyo.

Tuhun cati tuhun uni ra tatun Ndioo6 Tacan cuu, ta ndehi ti tati inga

ra tatun Ndioo. Cuiti cuiti tati raiti siqui, ta ndiso ra iin tuhun yosocuhva cua tachi tuni ra Ndioo chi ñivindacu ndavaha ni. Chi ndihi ñivi iyonu ñuhun ñuñivi cati tuhun ra tuhuncan. Chi ñivi iyo inga ñuun chi ñivicuu inga tucu ñivi chi ñivi cahan ingatuhun―chi ndihi ñi cati tuhun ra, 7 tanihin xaan cati ra chi ñi ti:

―Na cuyuhvi ndo chi ra Ndioo. Nasacahnu ndo chi ra, vati yatin cuaqueta quivi cua tachi tuni ra chi ñivindacu ndavaha ni. Na cua sacahnundo chi ra, vati maan ra satuvi itisiqui andivi, ta maan ra satuvi ñuhunñuñivi chi nduta tañuhun. Ndihi cuiichi ni satuvi ra ―cati ra tatun Ndioocan.

8 Iti nuun racan quichi inga ra, taquechaha cati ra ti:

―Cha ni ndoyo ñuhun ñuuncahnu―ñuun Babilonia. Cha nindoyo ñuhun ñuun can, vati sandoyoñuhun ñivi ñuun can chi ndihi ñiviñuñivi, vati ndacu tahan ñi ndihindavaha ni ndacu ñivi ñuun can―cati ra.

9 Iti nuun ra cuu uvi tatuncan quichi inga ra, ta nihin xaanquechaha cati ra ti:

―Tu cua sacahnu ndo chi run quiticuhu can, tu cua sacahnu ndo ita niñurun, tu cua cunda tuni ri nutaan ndo,tu cua cunda chi ndaha cuaha ndo,10xaanxaan cuanduxaan raNdioo chindo, vati xaan xaan ra cua cuu. Tutacan ni cua savaha ndo, cahnu xaantu ndoho cua ndehe ndo, vati cuacayu ndo chi azufre iti nuun ra tatunNdioo iti nuun ra cuu ta iin mbeecan. 11 Cua ndehe xaan ndo tu ndohonu cayu ñuhun, ta cua ndaa yuhma,vati ndihi ni quivi ndihi ni tiempu cuacayu ndo. Tu cua sacahnu ndo chi riquiti cuhu can, tu cua sacahnu ndoita niñu ri, tu cua cunda tuni ri nuunndo, ña cua quee ndo nu tu ndoho,vati nduvi ta niñu cua coo ndo chi tundoho can. 12 Chacan cuu cha na cuacundee ini ñivi ra Ndioo. Ñican cuuñi sacuinu cuhva cati tuhun ra Ndioo.Ñican cuu ñi chinu ini chi ra Jesuu―cati ra tatun Ndioo can.

13Tacan cuu, ta chini yu ti cahan iinñivi iti siqui andivi, ta cati ñi chihinyu ti:

―Cua taun tuhun ya, vati cua cusiiini ñivi ra chahnu―ñivi cua cuvi ndavitin ta nda cua nda iti nuun. Tacanni cua cusii ini ñi, ta ña cua satiñu cañi, vati chito yo yoso cuhva ni satiñuñi, cati ra Tati Ndioo ―cati ñican.

Tuhun yoso cuhva cua nduxaan raNdioo

14Tacan cuu, ta ndehi ti iyo iin vicoiti siqui, ta nuun vico can ndaa iin racuu sava ni ta cua ra cuu sehe ñivi.Corona xuhun cuaan indi xini ra, tanaan ra iin machete cuchi, ta xaanxaan yuhu chi. 15Tacan cuu, ta quichiinga ra tatun Ndioo. Vehe Ndioo iyoiti andivi quichi ra, ta cana chaa ra chira ndaa nu vico can. Nihin suhva canachaa ra, ta cati ra chi ra ti:

―Cua cani cunmachete cun, ta cuacahnda cun, vati cha queta quivi cuacanihin vahun, vati cha iyo vaha ninicahnu nu ñuhun ñuñivi ya ―cati ra.

16Tacan cuu, ta cani ra ndaa nu vicocan machete ra, ta canihin vaha ranini cahnu nu ñuhun ñuñivi ya.

Page 408: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU APOCALISI 14:17 405 TUTU APOCALISI 16:517Tacan cuu, ta quichi inga ra tatun

Ndioo. Suvi ni vehe ñuhun iyo itiandivi quichi ra, ta naan tahan ra iinmachete cuchi, ta xaan tahan yuhuchi. 18Tacan cuu, ta quichi inga ra. Nuiyo mesa ra Ndioo quichi ra, ta maanra cuu ra iyo ndatu nu cayu ñuhun.Suvi ra cana chaa chi ra naanmachetecan, ta cati ra chi ra ti:

―Cani cunmachete cun, ta cahndacun chiti uva can, vati cha chiti chivitin ―cati ra.

19 Tacan cuu, ta ni chahnda ra chitiuva iyo nu ñuhun ñuñivi, ta canihinra chi chi, ta cani ra chi chi nu cuaquee nduta chi, vati nu cua nduxaanra Ndioo chi ñivi cuu chacan. 20 Ndayuhu ñuun chañu ra chiti uva can, taquee niñi tichi chi. Cuaha suhva niñiquee, vati cuhva cha sucun iyo frenoyuhu ri quiti queta chi, ta uni ciendukilómetro chinu chi nu ñuhun, vatixaan xaan cua tachi tuni ra Ndioo chiñivi.

15Iyo ucha tu ndoho cua coo, ta cua

cundihi chi1 Tacan cuu, ta ndehe ndico tuqui

inga cuhva cha cahnu iti siqui andivi,ta iyo xaan cuni yu. Ndehi ti iyo uchatatun Ndioo, ta iyo ndatu chi ra, vaticua savaha ra tu ndoho. Siin siin tundoho cua savaha ra, ta cua cundihichi, vati ña cua nduxaan ca ra Ndioochi ñivi.

2Ndehe tahin ti iyo cha cuu sava nita cua nduta tañuhun. Sava ni ta cuainu cuu chi, ta sacanuunnduta can chiñuhun, vati cayu chi. Yuhu tañuhuncan inda ñivi, ta naan ñi yaa, vati cuacani ñi yaa chi ra Ndioo. Ñican cuuñi sacanaan siqui run quiti cuhu canchi ita niñu ri chi número sivi ri. 3Yaara Moisee musu ra Ndioo chita ñi, tachita tahan ñi yaa ra cuu ta iin mbeecan, ta cati ñi ti:Yoho ra chahnu Ndioo, iyo xaan tu

ndee ini chihun.Cahnu xaan cha ni savahun,ta vaha xaan cha ni savahun.Cuiti xaan iyo anima cun,ta cha ndicha ndicha ndacu cun.4Maun cuu ra ndaca ñahan chi ndi.

Sacahnu ndihi ñivi chihun,vati iin tuhun ni maun cuu ra ii.Ndihi ñivi cua sacahnu chihun,vati chito ñi ti rai cuiti vaha cuu cun,cati ñi.

5 Tacan cuu, ta ndehi ti nuna yuvehe nu iyo yuu ndiso ley chahnu itisiqui andivi. 6 Tichi vehe can quichiquee ucha ra tatun Ndioo. Suvi racuu ra iyo ndatu, vati cua savahara tu ndoho, ta ndichin ra sahmayaxin vaha. Nda cua tachan sahmandichin ra, ta pechu ra nuhni caaxuhun cuaan. 7 Iin ri cuu cumi quiticuhu iyo iti nuun ra Ndioo―chaha ricoho xuhun cuaan chi ra tatun Ndioocan. Chi iin iin ra chaha ri coho.Cha nduxaan ra Ndioo ra iyo nditondihi ni quivi ndihi ni tiempu cuu chaindi coho can. 8 Tacan cuu, ta chituveheNdioo can chi yuhma, vati cahnuxaan rai cuu ra Ndioo, ta iyo xaan tundee ini chi ra. Yoni cuu quihvi tichiveheNdioonda cuanda cua sandihi ratatun Ndioo can savaha ra tu ndoho,ta siin siin tu ndoho cua cuhva ra.

16Tu ndoho cua cuhva ra tatun Ndioo

1 Tacan cuu, ta chini yu ti cahaniin ñivi. Tichi ve ñuhun cahan ñi, tanihin xaan cati ñi chi ra tatun Ndioocan ti:

―Cuahan ndo, ta coyo ndo cha inditichi coho naan ndo nu ñuhun ñuñivi,vati xaan xaan cuni raNdioo―cati ñi.

2Tacan cuu, ta cuahan ra cuu xihnacuii, ta coyo ra cha indi tichi cohora. Nu ñuhun ñuñivi coyo ra chi chi.Tacan cuu, ta cucahvi ndihi ñivi ndisoseña ri quiti cuhu ndavaha ni chi ñivisacahnu ita niñu ri, ta cahnu xaan tundoho chacoo chi ñi.

3 Tacan cuu, ta inga ra tatun cancoyo ra coho naan ra. Tichi tañuhuncoyo ra chi chi, ta nduta can cuu savani ta cua niñi iin ñivi ni chihi, ta chihindihi cuii ri cha iyo ndito tichi ndutacan.

4 Tacan cuu, ta inga ra tatun cancoyo coho naan ra. Tichi yuta coyora chi chi. Tichi soco coyo ra chi chi,ta niñi cuu nduta can. 5 Tacan cuu, ta

Page 409: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU APOCALISI 16:6 406 TUTU APOCALISI 17:1chini yu ti cati ra tatun Ndioo ra chaiyo cuenda nduta ti:

―Yoho ra chahnu, maun cuu ra nichacoo nu quichi quivi, ta maun cuura iyo vitin. Ra iyo cuiti vaha cuu cun.Ñahni cuati cun iyo, vati tachi tunicun iin cha ndicha ndicha. 6Cha chatiniñi ra cahan cuenda cun. Cha chatiniñi ñivi cun, ta chahni ñivi chi ñi.Vitin cha chaha cun niñi na coho ñi.Vaha xaan cha savahun―cati ra.

7 Tacan cuu, ta chini yu ti cahanñivi nu iyo mesa ra Ndioo, ta cati ñiti:

―Yoho ra chahnu Ndioo, iyo xaantu ndee ini chihun, ta iin cha ndichandicha tachi tuni cun ―cati ñi.

8 Tacan cuu, ta inga ra tatun cancoyo coho naan ra. Nu nicandi coyora chi chi, ta quechaha chahmi ri chindihi ñivi. 9 Iyo xaan iyo xaan cayuñivi, ta cahan ñi ndavaha ni chi raNdioo, vati maan ra chaha cha ndeheñi tu ndoho can, soco ña saña ñindavaha ni cahan ñi, ta ni ña sacahnuñi chi ra Ndioo.

10 Tacan cuu, ta inga ra tatun cancoyo coho naan ra. Tayu nu ndaa runquiti cuhu ndavaha ni can coyo ra chichi, ta naan xaan nu ndaca ñahan runni cuu, ta chachi ihi ñivi yaa ñi, vatiña cundee ca ñi cha uhvi ñi. 11 Cahanñican ndavaha ni chi ra Ndioo iyoiti andivi, vati uhvi xaan cuni ñi, tacahvi xaan ñi cuu, soco ña saña ihniñi ndavaha ni ndacu ñi.

12 Tacan cuu, ta inga ndico tucu ratatun can coyo ra coho naan ra. Tichiyuta Eufrate cahnu coyo ra chi chi, tandoco nduta can. Chacan cuu cha iyovaha nu cua yaha ra rey cua quichi itichiyo nu cana nicandi.

13 Tacan cuu, ta ndehi ti quee taticuihna yuhu ri dragón can. Quee taticuihna yuhu ri quiti cuhu ndavahani can, ta quee tati cuihna yuhu racati ti cahan ra cuenda ra Ndioo, taña ndicha ra cha cahan ra. Uni taticuihna quee tichi yuhu run ta run, tacaa run cuhva caa ri sahva. 14 Taticuihna cuu run, ta cahnu xaan cuhvandacu run. Cuahan run nu iyo ndihira cuu rey ndaca ñahan nini cahnu nu

ñuhun ñuñivi, ta sacuiti run chi ra tara, vati cua cani tahan ra ta ra quivicha cua nduxaan ra chahnu Ndioo.15 [Ta cati ra chahnu ti] cua quichira cuhva quichi run ñasuhu, [vati ñacua coto ñivi ñaan hora cua quichira]. Cua cusii ini ñivi ndatu vahachihin ra, vati ñahni cha cua cumanichi ñi, coto cua coo tu ca nuun chiñi hora cua quichi ra, cati ra. 16 Cuasacuiti run chi ra rey can nu nani chiArmagedón cuhva cati ñivi hebreo chituhun cahan maan ñi.

17 Tacan cuu, ta inga ndico tucura tatun can coyo ra coho naan ra.Iti siqui coyo ra chi chi. Tacan cuu,ta quechaha cahan iin ñivi tichi veñuhun can, vati nihin xaan cahan randaa nu tayu can, ta cati ra ti:

―Cha iyo vaha.18 Tacan ni cati ra, ta quehni

tachan, ta nihin xaan catin. Cahansavi, ta nihin xaan ca taan. Ñavi cacuhva cha ni taan nu ñuhun ñuñivinu ni quichi quivi, vati nihin xaannihin xaan ca taan quivi can. 19 Nuni taan, ta ndata ñuun cahnu can.Uni cuhva ndata chi, ta nduva ndihiñuun iyo nu ñuhun ñuñivi. Tacancuu, ta ni chacuhun ini ra Ndioo yosocuhva ni chacoo ñivi ñuun Babiloniacan, ta xaan xaan nduxaan ra chi ñiviñuun can. 20 Naan ndihi ñuhun iyomahñu tañuhun nu ni taan quivi can,ta naan tahan ndihi yucu. 21 Iti siquiandivi quehni savi yuu. Nahnu xaansavi yuu quehni. Vee chi suhva, taquehni chi chata ñivi. Chacan cuucha cahan ndico tucu ñivi ndavaha nichi ra Ndioo, vati chaha ra cha quehnisavi yuu can, ta cahnu xaan tu ndohocuu chi.

17Ni cutuni iin ña ñahan savaha

ndavaha ni chi ra rai inga chiyo1 Tacan cuu, ta quichi iin ra

tatun Ndioo chacunaan coho can, taquechaha cati ra chihin yu ti:

―Nahan, ta cua sanahin chihunnu cua cutuni iin ña ñahan savahandavaha ni chi ra rai inga chiyo, [vatiña cuni ña cha cua coo ñivi chi raNdioo]. Iyo ña nu yaha xaan nduta.

Page 410: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU APOCALISI 17:2 407 TUTU APOCALISI 17:182 Cha ni chacoo ra rey iyo nu ñuhunñuñivi ndavaha ni chi ña inga chiyo,ta cha ni chacoo tahan ndihi ñiviñuñivi ndavaha ni chi tahan ñi ingachiyo cuhva ni sanahan ña chi ñi.

3 Tacan cuu, ta ni cahan rañumahna chihin yu ni savaha ra TatiNdioo, ta ni chandaca ra tatun Ndioocan chihin yu tichi cuhu. Tican ndehiti yoso ñahan can siqui ri quiti cuhucuaha can. Suvi ri cuu ri iyo uchaxini nu ni cana uchi ndiquin ri, tamani sivi ndavaha ni ndiso ri chatari. 4 Sahma yuhva tixinda sahmacuaha ndichin maan ña ñahan can.Mani xuhun cuaan, mani yuu taqui,mani cha yahvi ndita caa sucun ñaxini ña, ta naan ña iin yachin xuhuncuaan chi ndaha cuaha ña, ta ñuhunndavaha ni yachin can, vati cuahaxaan ndavaha ni savaha ña cha nichacoo ña ndavaha ni chi ra rai ingachiyo, [vati ña cuni ña cha cua cooñivichi ra Ndioo]. 5 Nutaan ña ndiso ñaletra, soco ña chito ñivi ñaan tuhuncuu chi. Tuhun can cati ti ñuunBabilonia cahnu cuu ñacan. Maanña cuu xini chi ndihi ñi ñahan savahandavaha ni chi ra rai inga chiyo. Maanña cuu xini chi ndihi ñivi savahandavaha ni nu ñuhun ñuñivi ya, catichi. 6 Ndehi ti chini ñacan. Chini ña,vati chahni ña chi ñivi ra Ndioo, tachati niñi ñi. Chini ña, vati chahni ñachi ñivi chaha cuenda yoso cuhva iyoñi chi ra Jesuu, ta iyo xaan iyo xaancuni yu ndehi chi ña. 7 Tacan cuu, tacati ra tatun Ndioo can chihin yu ti:

―Ña cua cuiyo con. Cua cuhvecuenda chihun yoo ña cuu ñahya. Cuacuhve cuenda ndaa run cuu run ndisochi ña, ta iyo ucha xini run nu ni canauchi ndiquin run. 8Cua cuhve cuenda,vati cha ni ndehun ti tahvi xini runquiti cuhu can, soco ña ni chihi run.Vitin cha cua ndaa ndico run tichisoco nu iyo ñivi ni savaha ndavaha ni,soco cua ndoyo ñuhun cuii run. Cuanduiyo ñivi ñuñivi cha ndehe ñi ti chatahvi xini run, soco ña ni chihi run,ta iyo run nda cua nda vitin, ta ñicanña iyo sivi ñi nu tutu savaha ra Ndioo,ta ni ña ta quetuvi ñuhun ñuñivi ya.

Chacan cuu cha ña cua coo ndito ñichi ra.

9 ’Na cua cutuni ini cun tuhun ya,vati ucha xini maan run quiti cuhucan cuu ucha yucu nu ndaa maanña ñahan can. 10 Ta ni cuhva maanxini run cuu ucha rey. Cha ni ndoyoñuhun uhun ra. Iin ra iyo vitin, ta nicua coo inga ra. Nu cua coo racan,soco ña nahan cua ndoo ra. 11Cuendarun quiti cuhu tahvi xini―rey unacuu maan run, soco cuenda ucha reycan iyo run, ta cua ndoyo ñuhun cuiirun.

12 ’Cha ni ndehun ti uchi ndiquinrun iyo. Chacan cuu uchi rey, socoña ta cundaca ñahan ra. Iin hora nicua coo ndatu chi ra, ta cua cundacañahan ra. Icaa ni cua cundaca ñahanrun quiti cuhu can chi ra. 13 Ini chasaxini ra ta ra, vati cua cuhva ra tundee ini ra chi run quiti cuhu can. Cuacuhva ra ndatu cha iyo chi ra chi run.14 Tacan cua cuu, ta cua cuni ra ta racuati chi ra cuu ta iin mbee can. Cuaquechaha cani tahan ra ta ra chi ra,soco cua sacanaan ra cuu ta iin mbeechi ra ta ra, [ta cua ndoyo ñuhun ra tara,] vati maan ra mbee can cuu ra cuuxini ndicha, ta ra ndaca ñahan ndichacuu ra. Ni nacachi ra Ndioo chi ñiviiyo chi ra cuu ta iin mbee, ta chinuvaha ini ñi chi ra. [Ñican cuu ñivi iyochi ra.]

15 Tacan cuu, ta cati ra tatun Ndioocan chihin yu ti:

―Cha ni ndehun ti iyo ña ñahancan nu yaha nduta. Chacan cuu savani ta cua ndihi ñivi iyo nu ñuhunñuñivi. 16 Cha ni ndehe tahun ti iyoiin ri quiti cuhu, ta iyo uchi ndiquinri. Rican chi ndiquin ri cuu savani ta cua ñivi cua cuxaan ini chi ñañahan can, ta cua sandoyo ñuhun ñichi ña chi ndihi cuii cha iyo chi ña.Cua cahmi ñi chi ña, ta cua cahni ñichi ña. 17 Chacan ni cua savaha ñi,vati chaha ra Ndioo cha chini tuni chiñi, ta cua savaha ñi cuhva cuni ra.Chacan cuu cha cua cuhva ñi ndatuchi ri quiti cuhu can. Chacan cuasavaha ñi nda cua nda cua cuu chicuhva cati ra Ndioo, 18 ta ña ñahancha ni ndehun―cuu ña sava ni ta

Page 411: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU APOCALISI 18:1 408 TUTU APOCALISI 18:16cua ñuun cahnu can nu iyo ra ndacañahan chi ndihi ra cumi tiñu iyo nuñuhun ñuñivi ―cati ra.

18Ndoyo ñuhun ñuun Babilonia

1 Tacan cuu, ta ndehi ti nuun ingara tatun Ndioo iti siqui andivi. Cahnuxaan ndatu iyo chi ra, ta ndichin xaanñuhun ñuñivi cuu, vati ndichin xaanmaan ra. 2Nihin xaan cana chaa ra, tacati ra ti:

―Cha ni ndoyo ñuhun ñuun Ba-bilonia cahnu. Mani nu iyo tati cui-hna iyo ñuun can. Mani nu iyo ritachii iyo ñuun can, ta ña vaha cuniyondehe yo chi ri, vati sacaquini ri chiyo. 3 Chacan ni iyo ñuun can, vati chasacaquini ñivi ñuun can chi ndihi ñiviñuñivi, ta ndacu ñi ndavaha ni cuhvandacu maan ñi. Cha iyo tahan cuatindihi ra rey iyo nu ñuhun ñuñivi, vaticha savaha tahan ra ndavaha ni chiñivi ñuun can. Ta ricu xaan iyo ñivixico chi ñivi ñuun can, vati cuahaxaan xuhun ñi sandoyo ñuhun ñi chasavaha ñi ndavaha ni ―cati ra.

4 Tacan cuu, ta chini yu ti cahaninga ñivi iti siqui andivi, ta cati ñi ti:

―Ndioho ñivi Ndioo, na cua queendaa ndo ñuun can, coto cua savahatahan ndo ndavaha ni ndacu ñivi can.Na cua quee ndo, coto cua ndehetahan ndo tu ndoho cua ndehe maanñi. 5 Cua coo tu ndoho chi ñi, vaticha ni chito ra Ndioo ti iyo xaan cuatindacu ñi. Ña cua naan ini ra ndavahani ndacu ñi. 6 Na cua coo chi chi ñicuhva ni savaha ñi. Na cua coo uvicuhva chi ñi cuhva cha ni savaha ñi.7 Cha ni savaha ñi cha cuu ñi ñivicahnu xaan, ta cuaha xaan xuhun chasandoyo ñuhun ñi. Ta ni cuhva nacua coo tu ndoho chi ñi. Ta ni cuhvana cua coo tahan tu cuihya ini chiñi. Tacan cati yu, vati saxini ñi chianima ñi ti cahnu xaan ñivi cuu ñi.Ñahni tu ndahvi ini cua coo chihinñi, saxini ñi. 8 Chacan cuu cha cahnuxaan tu ndoho cua ndehe ñi, vati tichiiin quivi cua ndehe ñi tu ndoho. Cuacoo tu cuihya ini chi ñi. Cua coo tamachi ñi. Cua cayu ñi, ta cua cuvi ñi.

Tacan ni cua tahan ñi, vati iyo xaan tundee ini chi ra chahnu Ndioo, ta cuatachi tuni ra chi ñi ―cati ñi.

9 Ta ra rey can―cua ndahyu ra.Cua coo tu cuihya ini chi ra nu cuandehe ra ti cayu ñi, vati maan ra cuura savaha ndavaha ni cuhva ni savahañi. Icaa ni savaha ñi ndavaha ni, vatimaan ra cuu ra sandoyo ñuhun xaanxuhun cuhva ni sandoyo ñuhunmaanñi. 10 Chica ni cua cuinda ra, vatiyuhvi ra, vati cahnu xaan tu ndohocua ndehe ñivi ñuun can, ta cua catira ti:

―Cahnu xaan ñuun cha cuu ñuunBabilonia can. Ni chacoo xaan tundeeini chi ñivi ñuun can, ta yatin xaancua cutuni ñi ―cua cati ra.

11Ndahvi xaan cua cuni ñi xico can,soco cua coo tahan tu cuihya ini chiñi, vati yoni ca iyo cua sata cha xicoñi, 12 ta cuaha xaan cuati suhva cuuchi. Cha cuu xuhun cuaan, cha cuuxuhun cuichin, cha cuu yuu taqui,cha cuu perla vaha, cha cuu sahmavaha, sahma yuhva tixinda, sahmaseda, sahma cuaha, cha cuu yutunchahan xico vixin, cha cuu nuhun rielefante, cha cuu yutun taqui, cha cuucaa, cha cuu yuu, 13 cha cuu canela,cha cuu yucu, cha cuu cutu, cha cuunduta chahan xico vixin, cha cuu sicuiyutun vaha, cha cuu vinu, cha cuuaceite, cha cuu yuti paan vaha, chacuu trigu, cha cuu sundiquin, cha cuuchivu, cha cuu quiti, cha cuu careta,cha cuu ñivi―ndihi chacan xico ñi.14 Cua cati ñivi xico chacan chi ñiviñuun can ti:

―Ña cua nihin ca ndo ndihi cuatisuhva cha cuni xaanndo chi ndihi cuiianima ndo. Cha ni naan ndihi chavaha cha iyo chi ndo. Ndihi cha taquicha iyo chi ndo cha ndoyo ñuhun, taña cua nihin ca ndo chi chi ―cua catiñi.

15Chica ni cua cuinda tahan ñi xicochacan, vati yuhvi ñi, vati cahnu tundoho ndehe ñivi ñuun can. Cua cootu cuihya ini chi ñi xico can, ta cuandahyu ñi, 16 ta cua cati ñi ti:

―Cahnu xaan ñuun nu iyo ndo.Sahma vaha sahma taqui cha ni

Page 412: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU APOCALISI 18:17 409 TUTU APOCALISI 19:6chacundichin ndo. Sahma tixindasahma cuaha cha ni chacundichinndo. Xuhun cuaan yuu taqui nichacuindi sucun ndo, 17 soco cahnuxaan tu ndoho ndehe ndo, vati yatinxaan cha ndoyo ñuhun ndihi chacan―cua cati ñi.

Ta ni cuhva cua coo ndihi ra satiñuchi tundoo, vati chica ni cua cuindara. 18 Cua ndehe tahan ra nu cayuñuun can, ta cua ndahyu chaa ra, tacua cati ra ti:

―Ñahni ni inga ñuun cahnu cuhvacha cahnu ñuun ya ―cua cati ra.

19 Tacan cuu, ta cua cani ra ñuhunxini ra, ta cua ndahyu chaa ra, vati cuacoo xaan tu cuihya ini chi ra, ta cuacati ra ti:

―Cahnu xaan ñuun cuu ñuun nuiyo ñivi can, ta ndihi ra satiñu chitundoo―ricu xaan tahan ra cha cuu,vati quihin tahan ra xuhun ñi. Cahnuxaan tu ndoho ndehe ñi, vati yatinxaan ndoyo ñuhun ñi ―cua cati ra.

20 Ndioho ñivi iyo iti siqui andivi,ndioho ñivi Ndioo, ndioho tatun Je-suu, ndioho ñivi cahan cuenda raNdioo, ndihi ndioho―na cua cusii inindo, vati cha ni ndoyo ñuhun ñuuncan. Na cua cusii ini ndo, vati cha nitachi tuni ra Ndioo chi ñivi ñuun can.Cuenda maan ndo cha tachi tuni rachi ñi.

21Tacan cuu, ta canihin iin ra tatunNdioo iin yuu. Cahnu xaan chi ni cuu,soco nihin suhva ra tatun can, ta canira chi chi tichi tañuhun, ta quechahacati ra ti:

―Ta ni cuhva cua ndoyo ñuhunñuun Babilonia cahnu can. Nihinxaan cua cani tahan ñivi chi ñivi ñuuncan, ta cua ndoyo ñuhun ñi, ta cuanaan ñuun can. 22 Ña cua coo cayaa ñuun can, vati ña cua cani ca ñiyaa. Ña cua tivi ca ñi. Ñahni ca tiñucua satiñu ñivi. Ña cua ndico ca ñivichaha. 23Ña cua cayu ca ñuhun ñuuncan, ta ni ña cua cusii ini ca ña chanuchi ii ña. Cua ndoyo ñuhun cuii ñuuncan, vati cahnu xaan rai cuu ra nixico tichi ñuun can, ta ni sandahyuñahan ñi chi ndihi ñivi, vati cahnuxaan ndavaha ni savaha ñi ―cati ra.

24 Suvi ni ñuun can chahni ñivi chiñivi Ndioo chi ñivi ni cahan cuenda raNdioo, ta chahni tahan ñi chi ñivi ninicahnu nu ñuhun ñuñivi.

191 Tacan cuu, ta chini yu cha cuu

sava ni ta cua iin cha cahan ñivi, tatuvi xaan ñivi cuu ñi. Iti siqui andiviiyo ñi, ta nihin suhva cahan ñi, taquechaha cati ñi ti:¡Cahnu xaan rai cuu ra Ndioo!Maan ra cuu ra sacacu chi ndi,ta maan ra cuu ra cuu rai cahnu xaan.Maan ra cuu ra iyo tu ndee ini,2 vati tachi tuni ra iin cha ndicha

ndicha.Cha ni tachi tuni ra chi ñahan

ndavaha ni can,vati sandoyo ñuhun ña chi ñivi

ñuñivi,vati cahnu xaan ndavaha ni savaha

ña.Cha ni tachi tuni ra chi ña,vati chahni ña musu maan ra,cati ñi.

3Ta inga chaha cati ndico ñi ti:―¡Cahnu xaan rai cuu ra Ndioo,

vati cutuni ña ndihi ni quivi ndihi nitiempu! ―cati ñi.

4 Tacan cuu, ta chahnu chiti ndihioco cumi ra chanihin, ta chahnu chititahan ndihi cumi ri quiti cuhu iyoiti nuun ra Ndioo―ra ndaa nu tayucahnu can. Sacahnu ra ta ra chi raNdioo, ta quechaha cati ra ta ra ti:

―¡Cahnu xaan rai cuu ra Ndioo, tana cua cuu chi tacan ni! ―cati ra.

5Nu iyo tayu can nducahan iin ñivi,ta cati ñi ti:Ndioho musu Ndioo, ndioho ñivi

yuhvi chi ra Ndioo, ndiohoñivi cahnu, ndioho ñivindahvi―na cua sacahnu ndochi ra Ndioo,

cati ñi.Cuhva iyo vico tandaha cuenda ra

cuu ta iin mbee can6 Tacan cuu, ta chini yu cha cuu

sava ni ta cua iin cha cahan ñivi, tatuvi ñi cuu. Nihin xaan cahan ñi, vaticuhva iyo ndusu nu chinu xaan ndutacahan ñi. Cuhva cahan ra savi cahan

Page 413: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU APOCALISI 19:7 410 TUTU APOCALISI 19:20ñi. Nihin xaan cana chaa ñi, ta cati ñiti:¡Cahnu xaan rai cuu ra Ndioo,vati cha ni ndaca ñahan ra chi yo,ta iyo xaan tu ndee ini chi ra!7Na cua cusii ini xaan yo,ta na cua sacahnu yo chi ra,vati cha cua tandaha ra cuu ta iin

mbee can.Cha iyo vaha ñivi cuu sava ni ta cua

ñasihi ra.8 Chaha ra Ndioo cha cundichin vaha

ñi sahma vaha sahma taqui,cati ñi. Tacan ni ndichin ñi, vatisahma can cuu sava ta cua cha vahandicha cha ni savaha ñivi cuu ñiviNdioo.

9 Tacan cuu, ta quechaha cati ratatun Ndioo chihin yu ti:

―Tuhun ya cua taun ti: “Iyo ñivicana ñahan ra Ndioo, vati cua sac-ahnu tahan ñi vico nu tandaha ra cuuta iin mbee can. Na cua cusii ini ñi,vati cha ni cana ñahan ra Ndioo chiñi.”

Tacan cuu, ta cati ndico ra chihinyu ti:

―Tuhun ndicha tuhun cati tuhunra Ndioo cuu chacan ―cati ra.

10 Tacan cuu, ta chahnu chiti yu itinuun ra tatun Ndioo can, vati cuni yusacahnu i chi ra, soco cati ra chihin yuti:

―Ña vaha. Ña cua sacahnu cunchihin yu, vati cuhva iyo cun iyotahin, ta musu ra Ndioo cuu tahin.Yani yu chihun, vati chaha tahincuenda yoso cuhva iyo ra. Chi maanra Ndioo ni cua sacahnu cun―cati ra.

Ñivi chaha cuenda yoso cuhva iyora Jesuu cuu ñi cahan cuenda raNdioo.

Quiti cuichin yoso iin rai11 Tacan cuu, ta ndehi ti nuna tucu

iti siqui andivi. Cha vachi iin ri quiticuichin, ta yoso iin rai chi ri. Raindicha rai vaha cuu ra cati ñivi, taiin cha ndicha ndicha tachi tuni ra.Iin cha ndicha ndicha cani tahan ra.12 Cuhva caa yaa ñuhun caa titi nuunra, ta corona indi xini ra, ta cuahasuhva corona cuu chi. Ndiso tahanra iin sivi ra, ta yoni chito ñaan sivi

ndiso ra, soco iin tuhun ni maan rachito. 13 Ndichin ra iin sahma cuaha,vati yani niñi chi chi, ta Tuhun Ndioonani ra, [vati sanahan ra yoso cuhvaiyo ra Ndioo]. 14Ndihi ra cuu sandaruNdioo iyo iti siqui andivi ndicu chira, ta suvi ni quiti cuichin yoso tahanra ta ra, ta ndichin ra ta ra sahmacuichin vaha. 15Tichi yuhu ra quee iinespada xaan xaan, vati cua cani ra chiñivi ñuñivi chi chi. Cua tachi tuni rachi ñi, vati cua coto ñivi ti xaan xaancua nduxaan ra Ndioo, tamaan ra cuura iyo ndihi cuii tu ndee ini. 16 Chatasahma ndichin ra ndiso ra iin sivi ra,ta nu chaha ra ndiso tahan ra sivi ra,ta cati chi ti rai ndaca ñahan ndichacuu ra. Rai cumi tiñu ndicha ndichacuu ra, cati chi.

17 Tacan cuu, ta ndehi ti tichi rinicandi indi iin ra tatun Ndioo. Nihinxaan cana chaa ra chi ndihi ri saa tatiiti siqui, ta quechaha cati ra chi ri ti:

―Nahan ndo tihya. Na cua ndu-cuiti ndo nu cua sacahnu ra Ndiooiin vico cahnu xaan. 18 Nahan ndo,vati cua cachi ndo cuñu ra rey. Cuacachi ndo cuñu ra sandaru cahnu.Cua cachi ndo cuñu ra chanihin. Cuacachi ndo cuñu ri quiti. Cua cachi ndocuñu ra yoso chi ri. Cua cachi ndo.Masi satiñu tatun ñi, masi ña satiñutatun ñi, masi ñivi cahnu cuu ñi, masiñivi ndahvi cuu ñi, soco cua cachi ndocuñu ñi ―cati ra tatun Ndioo can,[vati tacan ni cua tachi tuni ra Ndioochi ñivi].

19 Tacan cuu, ta ndehi ti iyo cuiti riquiti cuhu ndavaha ni can chi ndihira rey iyo nu ñuhun ñuñivi chi ndihisandaru ra. Iyo cuiti ra ta ra, vati cuacani tahan ra ta ra chi ra yoso chi riquiti cuichin can chi ndihi sandaru ra.20Tacan cuu, ta ra sandaru ra yoso chiri quiti cuichin can―tiin ra chi ri quiticuhu can chi ra cahan cuenda run,vati maan ra cuu ra ni savaha cuhvacahnu xaan can, ta sandahyu ñahanra chi ñivi, ta ndaa seña ri quiti cuhucan nuun ñi, ta sacahnu ñi ita niñu ri.Tiin ra sandaru can chi run quiti cuhuchi run cahan cuenda run, ta tihi rachi run nu cayu ñuhun xaan. Nduvitahan run ni vii ndito, ta tihi ra chi

Page 414: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU APOCALISI 19:21 411 TUTU APOCALISI 20:15run. 21 Ta ndihi ca ñivi inda naan chirun―chahni ra yoso quiti cuichin canchi ñi. Chahni ra chi ñi chi espada chaquee yuhu ra. Tacan cuu, ta chachindihi ri saa can cuñu ñivi ni chihi,ta ni chitu xaan ri cuu, [vati tacan nitachi tuni ra Ndioo chi ñi].

20Cua coo iin mil cuiya

1 Tacan cuu, ta ndehi ti iti siquiandivi vachi nuun iin ra tatun Ndioo.Ticu yuhu soco nu indi ñivi savahandavaha ni naan ra, ta naan tahan racadena caa, ta cahnu suhva cadenacaa can. 2 Tacan cuu, ta ni tiin ra chirun cuu dragón can―run cuu coo ndani iti chata. Cuihna cuu run, ta nanirun Satanaa. Chuhni ra tatun Ndioocan chi run. Iinmil cuiya cua cunuhnirun savaha ra. 3 Tacan cuu, ta tihi rachi run tichi soco can. Cunu suhvanu tihi ra chi run, ta chasi vaha rayuhu soco nu quihvi run. Chacan cuucha ña cua sandahyu ñahan ca run chiñivi tichi quivi can. Cua queta iin milcuiya, ta sa cua coo nuna ndico runsuhva quivi.

4 Tacan cuu, ta ndehi tayu nu ndaauvi ra ta ra. Ndaa ra, vati iyo ndatu chira, vati cua tachi tuni ra. Ndehe tahinti iyo tahan ñivi tahnda sucun, vatichaha ñi cuenda yoso cuhva iyo raJesuu, vati chinu ini ñi tuhun Ndioo.Ñican cuu ñi ña ni sacahnu chi runquiti cuhu can, ta ni chi ita niñu runña sacahnu ñi, ta ni ña ni chacundaseña run nuun ñi ni ndaha ñi. Cha iyondito ndico ñi, ta icaa ni ndaca ñahanñi chi ra Cristo. Iin mil cuiya ndacañahan ñi chi ra. 5 Ta inga ñivi chani chihi―ña cua natacu nahan ñi ndacua nda cua queta iin mil cuiya can.Ñivi cua natacu ndico, ta ña ta quetaiin mil cuiya can―ñican cuu ñi cuanatacu ndico xihna cuii. 6Cua cusii iniñi, ta ñahni cuati cua coo chi ñi. Ñicancuu ñi cua natacu xihna cuii, ta ña cuandehe ñi tu ndoho nu cua cayu ñuhunxaan. Cua cuu ñi sava ta cua iin sutuiti nuun ra Ndioo iti nuun ra Cristo,ta icaa ni cua cundaca ñahan ñi chi

ra Cristo. Iin mil cuiya cua cundacañahan ñi.

7 Nu cua queta iin mil cuiya can,ta sa cua nuna ndico run Satanaa nundasi run. 8 Cua quee run, ta cuasandahyu ñahan run chi ndihi ñiviñuñivi. Chi ñivi Gog chi ñivi Magogcua sandahyu ñahan run. Cua sacuitirun chi ñi, vati cua cani tahan ñichi ñivi ra Ndioo. Tuvi xaan ñi cuanducuiti, vati cuhva iyo yuti yuhutañuhun iyomaan ñi, [vati tuvi ñi cuuñi]. 9 Cua cuhun ñi nu nduhva cahnu,ta cua ticora ñi nu iyo ñivi Ndioo nuiyo ñuun ñi, vati cua cani tahan ñi chiñi. Tacan cuu, ta cua quehni ñuhuniti siqui andivi, ta cua cayu cuii ñi.10 Tacan cuu, ta cua tihi ra Ndioo chirun cuihna nu cayu ñuhun xaan, vatimaan run cuu run sandahyu ñahanchi ñivi. Nu iyo ri quiti cuhu ndavahani chi ra cahan cuenda run cua tihitahan ra chi run cuihna. Nduvi taniñu cua ndehe run tu ndoho ndihi niquivi ndihi ni tiempu.

Cua cutuni ñivi iti nuun ra ndaa tayucuichin

11 Tacan cuu, ta ndehi iin tayucuichin tayu cahnu, ta ndehi chi randaa nuun chi, ta cha ni naan ñuhunñuñivi chi andivi, vati ñahni nu cuucoo chi. 12 Tacan cuu, ta ni ndehi tinducuiti ñivi cha ni chihi. Nducuiti ñicuu ñivi cahnu, ta nducuiti ñi cuu ñivindahvi. Iti nuun ra Ndioo nducuiti ñi,ta nuna tutu ndiso cuenda yoso cuhvani chacoo ñi, ta iyo inga tutu. Nunatahan chi, ta ndiso chi sivi ñivi cua coondito chi ra Ndioo. Cuhva ndiso tutucan, cuhva cha ni savaha ñi ni cutuniñi ta ñi. 13 Natacu ndico ñivi cha nichihi tichi nduta tañuhun, ta natacundico ñivi ni cuchi tichi ñuhun. Ndihiñivi ni natacu ndico, ta ni cutuni ñita iin ta iin ñi cuhva cha ni savaha ñi.14 Tacan cuu, ta ña cua cuu cuvi cañivi, soco cua cayu ñi nu iyo ñuhunxaan. 15 Tu ña iyo sivi ñivi nu tutu raNdioo, ña cua coo ndito ñi chi ra, sococua tava ndaa ra chi ñi nu cayu ñuhunxaan.

Page 415: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU APOCALISI 21:1 412 TUTU APOCALISI 21:1721

Cua coo andivi chaa chi ñuhunñuñivi chaa

1 Tacan cuu, ta ndehi ti iyo iin an-divi chaa chi ñuhun ñuñivi chaa, vaticha ni naan andivi chi ñuhun ñuñivicha ni chacoo xihna ca, ta ñahni canduta tañuhun iyo. 2 Tacan cuu, tandehi ñuun Jerusalén chaa. Ñuun iicuu chi, ta vachi chi iti siqui andivi nuiyo ra Ndioo. Taqui xaan chi cuu, vaticuhva iyo iin ña chanu cha ndutaquiña chi ii ña iyo ñuun can. 3Tacan cuu,ta chini yu ti cahan iin ñivi iyo nu iyotayu cahnu can. Nihin suhva cahanñi, ta cati ñi ti:

―Vitin cha iyo cuiti ñivi nu iyo raNdioo, ta icaa ni cua coo ra chi ñi. Cuacuuñi ñivi ra, ta suvi nimaan raNdioocua coo chi ñi. 4Maan ra cua sanaanndihi tu cuihya ini cha iyo chi ñi, taña cua cuvi ca ñi. Ña cua coo ca tucuihya ini chi ñi. Ña cua ndahyu cañi, ta ni ña cua coo ca tu ndoho chi ñi,vati cha ni naan cuhva ni chacoo nuquichi quivi ―cati ñi.

5 Tacan cuu, ta quechaha cati randaa nu tayu cahnu can ti:

―Chaa chaa cha iyo ndihi cuii chani savahi ―cati ra.

Ta quechaha cati inga ra ti:―Chacan ni cua taun, vati cha

ndicha ndicha cuu chi ―cati ra.6 Ni vii cahan ra chahnu, ta cati ra

ti:―Cha iyo vaha vitin. Yuhu cuu

ra cha iyo nda ni xihna cuii, ta yuhucuu ra ni cua coo nu cuahan quivi.Chacan cuu cha cui sava ni ta cua letraA chi letra Z. Tu cua cuni ñivi, cuacuhve cha cua coo ndito ñi chihin yu,ta ñahni cha cua tiahvi ñi. 7 Tu cuasacanaan ndo chi run cuihna, cua coondihi cha vaha ya chihin ndo. Ndioosacahnu ndo cua cuu yuhu, ta sehicua cuu ndo. 8 Ta inga ñivi―ñiviyuhvi, ñivi ña chinu ini, ñivi xaan,ñivi chahni, ñivi chacoo ndavaha nichi tahan ñi inga chiyo, ñivi tasi, ñivisacahnu ita niñu, ñivi sandahyu ña-han―ndihi ñican cua cayu ñi nu cayuñuhun xaan. Tacan cua ndoyo ñuhunndico tucu ñi ―cati ra Ndioo.

Cua coo iin ñuun cha cua cuuJerusalén chaa

9 Tacan cuu, ta quichi iin ra tatunNdioo―iin ra chacunaan coho can, tani chacoo tu ndoho chi ñivi ñuñivi.Quichi ra, ta quechaha cati ra chihinyu ti:

―Coho, ti cua sanahin chihun yoocuu sava ni ta cua iin ña chanu chi racuu ta iin mbee can ―cati ra.

10Ni vii cahan ra Tati Ndioo chihinyu. Tichi ñumahna cahan ra chihinyu, ta suvi ra tatun Ndioo can ndacara chihin yu. Cuahan ndi iin siquiyucu, ta sucun xaan suhva yucu can,ta sanahan ra iin ñuun chihin yu,ta iti siqui andivi vachi nuun ñuunJerusalén. Iti nuun ra Ndioo nuunñuun ii can. 11 Taqui xaan iyo ñuuncan sava ni cuhva cha taqui xaan iyomaan ra Ndioo. Nda cua xiñu caamaan ñuun can cuhva caa iin yuujaspe yuu taqui ndicha. Caa chi cuhvacaa iin inu. 12 Candaa yuhu ñuuncan, ta sucun suhva ndaa yuu can.Iyo uchi uvi ticu nu quihvi ñivi tichiñuun, ta iyo iin ra tatun Ndioo iin iinticu can. Siqui iin iin ticu can iyoiin iin sivi ndihi uchi uvi ra cuu sutuñuun cha cuenda ñivi Israel tiempuchahnu. 13 Iyo uni ticu chi chiyo cananicandi, ta iyo inga uni ticu chi chiyoiti xini, ta iyo inga uni ticu chi chiyoiti xuu, ta iyo inga uni ticu chi chiyochiso nicandi. 14 Ta chaha yuu ndaayu ñuun can indi uchi uvi yuu nahnu,ta iin iin yuu can ndiso iin iin sivi racuu tatun ra cuu ta iin mbee can.

15 Naan ra tatun Ndioo can iin yu-tun xuhun cuaan, vati cua ticuhva rañuun can. Cua ticuhva ra yuu ndaa yuñuun can, ta cua ticuhva ra ndihi uchiuvi ticu chi. 16 Iyo cumi tutu yuhuñuun can, ta inuun iyo ndihi cumichiyo chi. Ticuhva ra tatun Ndioo canñuun can, ta uchi uvi mil cuhva cuuchi. Inuun chi cha cani chi, ta inuunchi cha quihin chi, ta inuun chi chasucun chi. 17 Ticuhva tahan ra yuundaa yu ñuun, ta iin ciendu uvi xicocumi cha soco cuu chi. Ticuhva maanra tatunNdioo cuhva ticuhvamaanyonu ñuhun ñuñivi ya.

Page 416: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU APOCALISI 21:18 413 TUTU APOCALISI 22:918Yuu jaspe cuu yuu ndaa yu ñuun

can, ta mani xuhun cuaan cuu ñuuncan. Cuhva caa inu vaha caa chi.19 Ndaa yuu taqui vaha chaha yuundaa yu ñuun can, ta ndihi nuun yuutaqui ndaa chaha chi. Uchi uvi yuunahnu cuu chaha chi. Yuu xihna cuiindaa yuu jaspe, ta inga chi ndaa yuusafiro yuu asun, ta inga chi ndaa yuuágata, ta inga chi ndaa yuu esmeraldayuu cuii, 20 ta inga chi ndaa yuu ónice,ta inga chi ndaa yuu cornalina yuucuaha, ta inga chi ndaa yuu crisólitoyuu cuaan, ta inga chi ndaa yuu beriloyuu cuii cuii, ta inga chi ndaa yuutopacio yuu cuaan cuaan, ta inga chindaa yuu crisoprasa, ta inga chi ndaayuu jacinto yuu asun, ta inga chi ndaayuu amatista. 21 Uchi uvi ticu yuundaa can cuu perla. Iin perla cuuiin iin chi, ta mani xuhun cuaan cuuiti yaha tichi ñuun can. Cuhva caainu vaha ndicha caa chi, [vati ndichinxaan chi].

22Ñahni ve ñuhun ndehi tichi ñuuncan, vati iyo ra chahnu Ndioo. Chimaan ra iyo xaan tu ndee ini, ta iyotahan ra cuu ta iin mbee can. Chacancuu cha ñahni ve ñuhun iyo. 23Ñahniri nicandi iyo ñuun can, ta ñahniri yoo iyo, vati ndichin xaan iyo raNdioo, ta ndichin tahan iyo ra cuu taiin mbee. 24 Nu ndichin can cua cacacuu ñivi, ta cua coo tahan ra ndacañahan vaha ta ra, ta taqui xaan cuacuu ñuun can. 25Ña cua cundasi ticuyu ñuun can chinucahni, ta ñahni chacuaa cua coo tican. 26 Cua coo chavaha. Cua coo cha cahnu cha iyo chindihi ñivi ñuun can, 27 soco ñahni chaquini cua coo. Ña cua coo ñivi ndacundavaha ni. Ña cua coo ñivi sandahyuñahan. Mani ñivi iyo sivi nu tutu cuacoo ndito chi ra cuu ta iin mbee can.

221 Tacan cuu, ta sanahan ra tatun

Ndioo chihin yu ti iyo iin yuta. Tichitayu nu ndaa ra Ndioo chi ra cuuta iin mbee quee nduta can. Taquindicha iyo chi, ta cuaan cuaan iyochi. Cuenda cha cua coo ndito ñiviiyo nduta can, 2 ta mahñu iti cahnu

tichi ñuun can iyo iin yutun. Nduvichiyo yu yuta can iyo yutun can, tauchi uvi chaha chaha chi chiti chitichi iin cuiya. Yoo ta yoo chaha chichiti chi, ta siin siin nuun chiti chicuu, ta ndaha chi cuu iin rimeri chindihi ñivi ñuñivi. Cuenda cha cuacoo ndito ñivi chi ra Ndioo iyo tahanyutun can. 3Ñahni ca cha ndavaha nicua coo. Mani maan ra Ndioo ni cuacoo nu tayu ra. Cua coo tahan maanra cuu ta iinmbee can, ta ñivi ra―cuasacahnuñi chi ra. 4Cuandeheñi nuunra Ndioo, ta sivi ra cua ndoo nutaanñi, vati iyo cuii ñi chi ra. 5 Ñahnica cha cuaa cua coo, ta ña cua cuniñuhun ñivi ñuhun ndichin. Ña cuacuni ñuhun ñi ñuhun nicandi, vati iyora chahnu Ndioo. Chacan cuu cha cuandundichin nu iyo ñi, ta cua cundacañahan ñi ndihi ni quivi ta ndihi nitiempu.

Yatin ni cua quichi ndico ra Jesu-cristo

6 Tacan cuu, ta cati ra tatun Ndioocan chihin yu ti:

―Tuhun ndicha cuu tuhun ya, tacua cuinu ini cun chi chi. Suvi rachahnu Ndioo cuu ra cati tuhun chira ni cahan cuenda ra nu ni quichiquivi. Tava tiñu ra chi tatun ra, vaticua sanahan ra chi musu ra ñaan chacuu cha cua coo tichi quivi ya ―catira.

7Ta cati ra chahnu ti:―Yatin xaan cua quichi yu ―cati

ra.¡Cua cusii ini ndo, tu cua sacuinu

ndo tuhun Ndioo tuhun ndaa nu tutuya!

8 Yuhu ra Juaan cui, ta ni chini yutuhun ya, ta ndehi cha ni tai nu tutuya. Nu ni ndehi chacan, nu ni chini yutuhun can, ta chahnu chiti yu iti nuunra cahan chihin yu, 9 soco quechahacati ra chihin yu:

―Ña vaha chacan. Musu Ndioocuu tahin chihun chi ra yani cun rani cahan cuenda ra Ndioo chi ñivisacuinu tuhun iyo nu tutu ya. Chimaan ra Ndioo ni cua sacahnu cun―cati ra.

Page 417: ebible.org · Contents TUTUMATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 TUTUMACU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 TUTULUCA

TUTU APOCALISI 22:10 414 TUTU APOCALISI 22:2110Tacan cuu, ta cati ndico ra chihin

yu ti:―Ña cua tixehun tuhun Ndioo iyo

nu tutu ya, vati yatin xaan cua quetachi. 11 Ñivi ndacu ndavaha ni―nacua coo ca ñi chi ndavaha ni can.Ñivi ndacu cuati―na cua sanihin cañi savaha ñi cuati, soco ñivi ndacu chavaha―na cua coo ca ñi chi cha vaha.Ñivi ndacu cha vii―na cua coo ca chavii chi ñi ―cati ra.

12 [Ta cati ndico tucu ra chahnu ti:]―Yatin xaan cua quichi ndico yu,

ta cua tiahvi ndico yu chi ñivi cuhvacha ni savaha ñi. Chi iin iin ñi cuatiahvi ndico yu. 13Yuhu cuu ra cha iyonda ni xihna cuii ca, ta yuhu cuu ra nicua coo nu cuahan quivi. Chacan cuucha cuu yu sava ni ta cua letra A chiletra Z ―cati ra.

14 Ndihi ndo cha ni nduvaha an-ima―cua cusii ini ndo. Chacan cuucha cua cuu quihvi ndo nu iyo yutunvaha can, ta cua coo ndito ndo chi raNdioo, ta cua cuu quihvi ndo yu ñuuncan. 15 Iti chata ñuun can cua ndooñivi ndacu ndavaha ni. Cua ndoo ñivitasi. Cua ndoo ñivi ndacu ndavaha nichi tahan ñi inga chiyo. Cua ndoo ñivichahni. Cua ndoo ñivi sacahnu itaniñu. Cua ndoo ñivi sandahyu ñahan.Cua ndoo ñi.

16 Ta cati ndico ra chahnu ti:―Yuhu ra Jesuu cui, ta cha ni tava

tiñu yu tatun Ndioo nu iyo cun, vaticua cati tuhun cun tuhun ya chi ñiviyu. Ñivi ra David chahnu cui, ta

sacuinuyundihi tuhun cha cati tuhunraNdioo, vati nu quichi quivi ni chahara cuenda yoso cuhva cua coo tiñu itinuun―cati ra.

17 Tacan cuu, ta cati ra Tati Ndioo,ta cati tahan ñivi cuu sava ta cua ñachanu ra cuu ta iin mbee ti:

―Na cua quichi cun―cati ñi chi rachahnu Jesuu.

Ndihi ndo chini tuhun ya―na cuacati tahan ndo chi ra ti:

―Na cua quichi cun―cua cati ndo.Tu iyo ñivi cuni ñi coo vaha ñi, na

cua coo ndito ñi chi ra Ndioo, ta ñahnicha cua tiahvi ñi.

18 Yuhu cati tuhin chi ndihi ñivichini tuhunNdioo iyo nu tutu ya. Catituhin chi ndo ti tu cua tiso ca ndotuhun nu iyo tuhun ya, cua tiso raNdioo tu ndoho chi ndo cuhva catitutu ya ti cua ndehe ñivi tu ndoho nucua cundihi quivi. 19Tu cua tava ndaando tuhun Ndioo iyo nu tutu ya, cuatava ndaa ra Ndioo chi ndo, ta ña cuacoo ndito ndo chi ra nu iyo yutun cannu iyo ñuun ii can cuhva cati tutu ya.

20Ta ra cati ti cha ndicha cuu tuhunya―cati ra ti:

―Yatin xaan cua quichi yu ―catira.

Ta cati ndico yu ti:―¡Yoho ra chahnu, na cua quichi

yatin cun, ta na cua cuu chi tacan ni!―cati yu.

21Na cua savaha ra chahnu Jesuu tumanini chi ndihi ndo, ta na cua cuuchi tacan ni.