Constitution/ Referendumcopag.msu.ac.th/conference4/files/PDF/24.1... · 1048 The 4th International Conference on Magsaysay Awardees: Good Governance and Transformative Leadership

1047

The 4th

International Conference on Magsaysay Awardees:

Good Governance and Transformative Leadership in Asia, 31 May 2016

Constitution/

Referendum

1048

The 4th



Politics of Drafting the Constitution of the Thai Kingdom 1949

Chalermkiat Parawech, Asst. Prof., College of Politics and Governance (COPAG),

Mahasarakham University, Thailand.

Abstract

The article aims to explain the politics of constitution drafting of the Kingdom of

Thailand in 1949 (2492 B.E.), which was the first permanent constitution that was

drafted by the coup. The content consists of four major parts; The first part describes

the coup d'état in 1947 (2492 B.E.), which was not only the end of power of the

political leaders of the People’s Party (KhanaRatsadorn), but also the beginning of a

customary constitutuion on coup d’etat in Thai society that often followed by the

abolition of original constitution then drafting a new constitution for replacement. The

second part is focused on the debate issues in the process of the Constitution drafting

of the Kingdom of Thailand in 1949 (2492 B.E.). The third part will points out Thai

politics after the promulgation of that constitution and the final section will explain

the coup in 1951 (2494 B.E.) which is accordingly followed by abolition of this

constitution.

Keywords: Democrat Party/Field Marshall Plaek Phibunsongkhram/Coup d’etat/

Constitution Drafting Assembly

การเมองของการรางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2492 * เฉลมเกยรต ภาระเวช, ผชวยศาสตราจารย, วทยาลยการเมองการปกครอง มหาวทยาลยมหาสารคาม

บทคดยอ

บทความนมจดประสงคทจะอธบายการเมองของการรางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2492 ซงเปนรฐธรรมนญถาวรฉบบแรกทมาจากการรฐประหาร โดยเนอหาประหอบดวย 4 สวนส าคญคอ สวนแรก เปนสวนทอธบายถงการรฐประหาร พ.ศ.2490 ซงเปนการรฐประหารทนอกจากจะเปนจดจบของการมอ านาจของผน าทางการเมองทมาจากคณะราษฎรแลว ยงเปนจดเรมตนของจารตประเพณของการรฐประหารในสงคมไทยทมกจะตามมาดวยการยกเลกรฐธรรมนญฉบบเดม แลวมการรางรฐธรรมนญฉบบใหมแทน สวนทสองจะชใหเหนถงขอถกเถยงในประเดนส าคญตางๆ ในกระบวนการรางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2492 สวนทสามจะชใหเหนถงการเมองหลงการประกาศใชรฐธรรมนญฉบบดงกลาว และเนอหาในสวนสดทายจะชใหเหนถงการรฐประหาร พ.ศ.2494 ซงตามมาดวยการยกเลกรฐธรรมนญฉบบดงกลาวน

ค าส าคญ: พรรคประชาธปตย / จอมพล ป.พบลสงคราม/ การรฐประหาร/ สภารางรฐธรรมนญ *บทความนเปนสวนหนงของงานวจยเรอง รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2492 : การศกษาเชงประวตศาสตรและการเมอง ซงไดรบการสนบสนนจากงบประมาณเงนรายได วทยาลยการเมองการปกครอง มหาวทยาลยมหาสารคาม

1049

The 4th



บทน า

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2492 ถอวาเปนรฐธรรมนญฉบบท 5 ของไทย ตามการแจงนบจ านวนรฐธรรมนญทเปน “ความรมาตรฐาน” ในวงวชาการทางดานรฐธรรมนญ รฐธรรมนญฉบบนถอวาเปนรฐธรรมนญฉบบแรกทมาจากการรางโดยองคกรทางการเมองทเรยกวา “สภารางรฐธรรมนญ” โดยทสมาชกสภารางรฐธรรมนญสวนใหญไดรบการคดเลอกจากพรรคประชาธปตย ทครองเสยงขางมากในสภาผแทนราษฎรในขณะนน ดงนนจงกลาวไดวารฐธรรมนญฉบบนเปนผลผลตจากการรางของกลมอนรกษนยมในการเมองไทยทมพรรคประชาธปตยเปนตวแทน นอกจากนรฐธรรมนญฉบบนไดรบการยกยองจากนกวชาการทางดานรฐธรรมนญวาเปนรฐธรรมนญฉบบหนงทดทสดในการเมองไทย เนองจากมบทบญญตหลายมาตราทมความเปนประชาธปไตย ดงนนจงมกจะไดรบการอางองใหเปนตนแบบเมอมการรางรฐธรรมนญฉบบใหมเสมอ อยางไรกตามแมจะไดรบการยกยองวาเปนรฐธรรมนญทมความเปนประชาธปไตยคอนขางมาก แตรฐธรรมนญฉบบนกถกวพากษวจารณเชนกนวาเปนรฐธรรมนญ “โปรเจา” หรอ “กษตรยนยม”เนองจากมบทบญญตหลายประการทใหอ านาจกบพระมหากษตรยคอนขางมาก รวมทงมการรอฟนองคกรทท าหนาทเปนทปรกษาใหกบพระมหากษตรยเปนครงแรกในรฐธรรมนญฉบบถาวรหลงการปฏวต พ.ศ.2475 (ธงชย วนจจะกล: 2548 : น.5) ดงนนจงเปนเรองทนาสนใจวารฐธรรมนญฉบบนถกรางขนอยางไร และมขอถกเถยงประการใดในขณะราง ดวยเหตน บทความชนนจงตองการศกษาการเมองในกระบวนการรางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2492 รวมถงการเมองหลงการประกาศใชรฐธรรมนญฉบบดงกลาว โดยบทความชนนยดตามแนวทางการศกษาทเรยกวาสถาบนนยมใหม (neo-institutionalism)ซงเปนการศกษาทผสมผสานระหวางการเมอง ประวตศาสตร และกฎหมายมหาชน โดยการศกษาตามแนวทางนมฐานคดเบองตนวารฐธรรมนญซงเปนกฎหมายทก าหนดทมาและความสมพนธทางอ านาจระหวางสถาบนทางการเมองตางๆ เปนผลพวงมาจากการตอส ชวงชงกนระหวางองคกร กลมทางการเมอง หรอปจเจกบคคลในสงคมการเมองนนๆ ดงนนรฐธรรมนญจงไมสามารถอยเหนอการเมองและการตอสทางสงคม (ดตวอยางการศกษาตามแนวทางนไดใน ณฐพล ใจจรง 2556) ในสวนของวธการศกษาวจย ผวจยใชวธการรวบรวมเอกสารตาง ๆ (Documentary Research) ซงประกอบไปดวย เอกสารการประชมรฐสภา เอกสารการประชมสภารางรฐธรรมนญ วทยานพนธและงานวจยทเกยวของ ตลอดจนหนงสออนสรณงานศพ บทความวชาการ และตวบทรฐธรรมนญ ฯลฯ

1050

The 4th



เนอหาในบทความชนนผวจยไดแบงออกเปน 4 สวน โดยสวนแรกผเขยนจะอธบายใหเหนถงการรฐประหาร 2490 สวนทสองผวจยจะชใหเหนถงขอถกเถยงส าคญในการรางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2490 สวนทสามจะชใหเหนถงการเมองหลงจากการประกาศใชรฐธรรมนญฉบบน และสวนสดทายจะชใหเหนถงการรฐประหาร 2494 ซงลงเอยดวยการยกเลกรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2492 ทงๆทเพงประกาศใชไดเพยงสองปเศษเทานน

การรฐประหาร พ.ศ. 2490

การเมองไทยหลงสงครามโลกครงทสอง กลาวไดวาเปนการแขงขนระหวางผน าพลเรอนจากพรรคการเมองตางๆ ตามเงอนไขทก าหนดไวในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2490โดยนายปรด พนมยงค ซงเปนหวหนาขบวนการเสรไทยไดกลายมาเปนนกการเมองทมอ านาจและอทธพลทางการเมองอยางมาก หลงสงครามโลกยต กลมการเมองตางๆ ไดมการจดต งขนเปนพรรคการเมอง โดยกลมการเมองทสนบสนนนายปรดไดมการรวมกลมจดตงเปนพรรคแนวรฐธรรมนญและพรรคสหชพ ขณะทนกการเมองกลมอนรกษนยมทเคยตอตานคณะราษฎรไดรวมตวกนจดตงเปนพรรคประชาธปตยขน โดยนายปรด พนมยงค ไดขนมาด ารงต าแหนงนายกรฐมนตรในวนท 23 มนาคม พ.ศ.2489 อยางไรกตามเมอเกดกรณสวรรคตของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวอานนทมหดล ในวนท 9 มถนายน พ.ศ.2489 พรรคประชาธปตยไดใชกรณดงกลาวโจมตรฐบาลนายปรดอยางตอเนอง จนในทสดนายปรด พนมยงค ไดลาออกจากต าแหนงนายกรฐมนตร แตสภาผแทนราษฎรไดเลอก พล.ร.ต.ถวลย ธ ารงนาวาสวสด ซงเปนบคคลทนายปรดใหการสนบสนนขนมาด ารงต าแหนงนายกรฐมนตรแทน โดยมพรรคแนวรฐธรรมนญและพรรคสหชพใหการสนบสนน อยางไรกตามพรรคประชาธปตยซงเปนพรรคฝายคานไดเปดอภปรายไมไววางใจรฐบาลระหวางวนท 19-26 พฤษภาคม พ.ศ.2490 โดยมงโจมตในกรณการสวรรคตอยางมเงอนง าของรชกาลท 8 รวมถงปญหาเศรษฐกจและการคอรรปชนของรฐบาล (ชาญวทย เกษตรศร, 2537, น.397 - 414) หลงจากใชเวลาอภปรายนานถง 8 วน สภาผแทนราษฎรไดลงมตไววางใจรฐบาลดวยคะแนนเสยง 86 ตอ 55 เสยง และงดออกเสยง 16 เสยง (ด ารง อมวเศษ, 2530, น.205) แมจะพายแพในการลงคะแนนเสยงดงกลาว แตการอภปรายของพรรคประชาธปตยไดท าใหรฐบาลของ พล.ร.ต.ถวลย ธ ารงนาวาสวสด เสอมความนยมไปอยางมาก จนในทสด วนท 9 พฤศจกายน พ.ศ.2490 ไดมการกอการรฐประหารเกดขน โดยนายทหารสวนใหญทเปน “นกเรยนไทย” ซงแตกตางไปจากนายทหารทเคยรวมกอการในการปฏวต พ.ศ.2475 ทลวนแตส าเรจการศกษาจากตางประเทศ ดงนนนายทหารท

1051

The 4th



รวมกอการในการรฐประหาร พ.ศ.2490 จงไมไดมความผกพนกบหลกการประชาธปไตยของตะวนตก สมาชกคนส าคญของคณะรฐประหารประกอบดวย พล.ท.ผน ชณหะวณ, น.อ.หลวงกาจสงคราม, พล.ท.หลวงหาญสงคราม,พล.ต.เนตร เขมะโยธน,พ.ท.กานจ านงภมเวท, พ.อ.สฤษดธนะรชต, พ.อ.สวสด ส.สวสดเกยรต ฯลฯ ตอมาคณะรฐประหารไดไปเชญจอมพล ป.พบลสงครามมาเปนหวหนาคณะรฐประหาร เนองจากเปนบคคลททหารสวนใหญยงใหการยอมรบ สงทนาสงเกตกคอการรฐประหารครงนนายทหารทมบทบาทส าคญสวนหนงเปนนายทหารนอกราชการ ซงจะมความคลองตวในการตดตอประสานงานมากกวา หลงยดอ านาจส าเรจคณะรฐประหารไดรบความรวมมอจากกลมอนรกษนยม อยางพรรคประชาธปตย ดงจะเหนไดจากหลงการรฐประหารไดมการเชญนายควง อภยวงศ หวหนาพรรคประชาธปตย ใหขนมาด ารงต าแหนงนายกรฐมนตร (สธาชย ยมประเสรฐ, 2535, น.24 - 25) การรฐประหารครงนถอวาเปนครงแรกทเปนการยกเลกรฐธรรมนญโดยวถทางนอกกฎหมาย และหลงจากนนการรฐประหารสวนใหญมกจะตามมาดวยการฉก/ยกเลกรฐธรรมนญ แลวประกาศใชรฐธรรมนญฉบบใหมทเออประโยชนตอคณะรฐประหาร จงกลาวไดวา “ฐานะทางประวตศาสตร” ของการรฐประหารครงนมอยสองประการทส าคญ ประการแรก การรฐประหาร พ.ศ.2490 เปนจดเปลยนส าคญในประวตศาสตรของรฐธรรมนญไทย ทน าไปสการท าใหรฐธรรมนญไมมความศกดสทธ สามารถใชก าลงทางทหารฉกทงไดทกเมอ และกลายมาเปนจารตประเพณอยางหนงในการรฐประหารในสงคมการเมองไทยทมกตามมาดวยการยกเลกรฐธรรมนญและมการรางรฐธรรมนญฉบบใหมแทน ประการทสอง การรฐประหารครงนเปน “หลกหมายส าคญ” ทบงบอกถง “จดจบทางการเมอง” ของผน าทางการเมองทมาจากคณะราษฎร แมจะยงมผน าทางการเมองทเคยเปนสมาชกคณะราษฎรทยงมบทบาททางการเมองปลงป พ.ศ.2490 อย เชน จอมพล ป.พบลสงคราม นายควง อภยวงศ ฯลฯ แตบคคลเหลานไมไดอยในฐานะ “ตวแทน” ทจะผลกดนแนวคดทางการเมองของคณะราษฎรใหเกดผลในทางปฏบต

หลงการยดอ านาจส าเรจคณะรฐประหารไดประกาศใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว) พ.ศ. 2490 ซงมทงหมด 8 หมวดจ านวน 98 มาตรา (รวมบทเฉพาะกาลดวย) รฐธรรมนญฉบบนก าหนดใหรฐสภาเปนระบบ 2 สภา ซงประกอบดวย วฒสภาและสภาผแทน (มาตรา 26) โดยวฒสภาประกอบดวยสมาชก ทพระมหากษต รยทรง เ ลอกและแตงต ง มจ านวนเท ากบสมาชกสภาผแทนราษฎร (มาตรา 6 และมาตรา 33) และมวาระในการด ารงต าแหนงคราวละ 6 ป เมอครบก าหนด 3 ป ใหสมาชกวฒสภาจบสลากออกจากต าแหนงกงหนง (มาตรา 34) นอกจากน วฒสภายงมอ านาจเทากนกบสภาผแทนราษฎรในการรางพระราชบญญต (มาตรา 31) และสามารถลงมตรวมกบสภาผแทนราษฎรในการลงมตไมไววางใจคณะรฐมนตร (มาตรา 70 (4) และมาตรา

1052

The 4th



77) อยางไรกตาม ในระหวางทไมมสภาผแทน วฒสภาสามารถท าหนาทในฐานะรฐสภาไดถาจ าเปน (มาตรา 36)

ในสวนของสภาผแทน ประกอบดวยสมาชกทมาจากการเลอกตงโดยตรงของราษฎร และตองไมเปนขาราชการประจ า (มาตรา 37) มเชอชาตไทยและอายไมต ากวา 35 ป (มาตรา 38) มวาระการด ารงต าแหนงคราวละ 4 ป (มาตรา 39) สมาชกสภาผแทนไมต ากวา 24 คนมสทธเสนอญตตขอเปดอภปรายทวไปเพอลงมตไมไววางใจคณะรฐมนตรทงคณะและรายบคคลได (มาตรา 42) ทงน ในบทเฉพาะกาล มาตรา 97 ยกเวนการหามพระบรมวงศานวงศตงแตชนหมอมเจาด ารงอยในฐานะเหนอการเมอง ตามมาตรา 11 ของ รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2475 (ราชกจจานเบกษา เลม 49 ตอนท 0 ก, 10 ธนวาคม 2547, น.535 อางถงใน เฉลมเกยรต ภาระเวช, 2557, น.158-165) รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว) พ.ศ.2490 ก าหนดใหฝายบรหารคอคณะรฐมนตรประกอบไปดวยบคคลทพระมหากษตรยทรงแตงตงขนเปนคณะรฐมนตรหนงคณะจ านวน 15-25 คน (มาตรา 74 วรรคแรก) และใหประธานคณะอภรฐมนตรเปนผลงนามรบสนองพระบรมราชโองการแตงตงนายกรฐมนตรทงน รฐมนตรจะเปนขาราชการประจ าไมได (มาตรา 74 วรรคสอง) นอกจากน คณะรฐมนตรจะยกเลกหรอแกไขนโยบายของคณะรฐมนตรชดกอนไมได เวนแตจะเสนอขอรบพระบรมราชวนจฉยและไดรบพระบรมราชานญาตจากพระมหากษตรยกอน (มาตรา 77 วรรคสาม) นอกจากน รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว) พ.ศ. 2490 ไดเพมหมวด วาดวย “อภรฐมนตร” โดยใหมอภรฐมนตรจ านวน 5 นาย เปนผบรหารราชการในพระองค และถวายค าปรกษาและความเหนแกพระมหากษตรย (มาตรา 13 และมาตรา 14) โดยพระมหากษตรยทรงแตงต ง (มาตรา 9) ใหคณะอภรฐมนตรมหนวยราชการขนอยตามทจะมประกาศพระราชกฤษฎกา (มาตรา 18) ทงน ประธานอภรฐมนตรยงสามารถมอบหมายใหอภรฐมนตรคนใดคนหนงบญชาหนวยราชการตามทก าหนดในพระราชกฤษฎกาได (มาตรา 19) จะเหนไดวา รฐธรรมนญฉบบน เ ปนรฐธรรมนญทมการถวายคนพระราชอ านาจใหแ กพระมหากษตรยมากกวารฐธรรมนญฉบบใดๆ กอนหนาน เนองจากน าไปสการจดสมพนธภาพระหวางสถาบนการเมองในระบบ “ความสมพนธแบบอ านาจค” (dualistic parliamentary system) ซงก าหนดใหคณะรฐมนตรตองรบผดชอบตอสถาบนพระมหากษตรยและรฐสภา ภายใตระบบนพระมหากษตรยสามารถแตงตงและถอดถอนนายกรฐมนตรและรฐมนตรได เชนเดยวกบทรฐสภาสามารถลงมตไมไววางใจนายกรฐมนตรและรฐมนตรได ซงเปนระบบทเคยใชในองกฤษราว

1053

The 4th



ครสตศตวรรษท 18 โดยมการถวายพระราชอ านาจแกกษตรยในทางการบรหารประเทศ เชน ทรงแตงตงนายกรฐมนตรและคณะ เปนตน ซงสงผลในทางปฏบตคอนายกรฐมนตรและคณะรฐมนตรตองรบผดชอบตอพระมหากษตรย (บณฑต จนทรโรจนกจ, 2550, น.54 - 55) นอกจากนแลวยงมการรอฟนองคกรทท าหนาทเปนทปรกษาพระมหากษตรยอยาง “อภรฐมนตร” เปนครงแรกหลงการปฏวต พ.ศ.2475

หลงการรฐประหารส าเรจ คณะรฐประหารไดเชญนายควง อภยวงศ หวหนาพรรคประชาธปตยใหขนมาด ารงต าแหนงนายกรฐมนตรในวนท 10 พฤศจกายน พ.ศ.2490 จากนนรฐบาลนายควง อภยวงศ ไดแตงตงบคคลใหด ารงต าแหนงสมาชกวฒสภา จ านวน 100 คน ซงจะท าหนาทรฐสภาในระหวางทยงไมมสภาผแทนราษฎร กลาวไดวาการแตงตงวฒสภาดงกลาวเปนจดเรมตนของความขดแยงระหวางคณะรฐประหารกบพรรคประชาธปตย เนองจากแนวคดทแตกตางกนในประเดน “สภาทสอง” โดยนายควง อภยวงศ ตองการใหวฒสภาเปนเหมอนกบสภาขนนาง (House of Lords) ขององกฤษทเปนสภาของชนชนสง ขณะทคณะรฐประหารตองการใหวฒสภาเปนสภาทถกชน าโดยทหาร ดวยรากฐานทางความคดทแตกตางกน ดงนนวฒสภาทนายควง อภยวงศในฐานะนายกรฐมนตรแตงตงจงประกอบไปดวยบคคลสวนใหญทเคยด ารงต าแหนงขนนางชนผใหญในระบอบสมบรณาญาสทธราชยรวมถงชนชนสงโดยเปนขนนางบรรดาศกดระดบเจาพระยา 1 คน ระดบพระยา 54 คน ระดบพระ 15 คน หลวง 9 คน และเปนเชอพระวงศ 10 คน ซงเปนจ านวนรวมมากถง 89 ทนง (ดรายชอสมาชกวฒสภาทงหมดไดใน สพจน ดานตระกล, 2550, น.68 - 70) ม.ร.ว.เสนย ปราโมช ซงเปนสมาชกระดบแกนน าของพรรคประชาธปตย ไดอธบายวา “วฒสภาของเราชดนเปนสภาประวตศาสตร ชอของสมาชกแตละทาน ฟงดเหมอนจะอานออกมาจากหนากระดาษพงศาวดารไทย” (แมลงหว, 2511, น.85)

เหตผลส าคญทคณะรฐประหารไมขนมาด ารงต าแหนงนายกรฐมนตรเองหลงจากยดอ านาจส าเรจมอยสองประการทส าคญคอ ประการแรก เนองจากการรฐประหารเปนการเปลยนแปลงรฐบาลนอกวถทางประชาธปไตย ดงนนประเทศมหาอ านาจอยางสหรฐอเมรกาและองกฤษ จงยงไมไดรบรองรฐบาลในขณะนน การเปดโอกาสใหพลเรอนขนมาเปนหวหนารฐบาลถอวาเปนความพยายามทจะสรางความชอบธรรมใหกบคณะรฐประหารวาไมไดยดอ านาจเพอผลประโยชนของตนเอง ประการทสอง คณะรฐประหารยงไมไดมอ านาจอยางเดดขาด เพราะคณะรฐประหารประกอบดวยนายทหารสวนหนงทเคยประกาศสงครามกบฝายสมพนธมตรและรวมเปนฝายเดยวกบฝายอกษะในสมยสงครามโลกครงท 2 โดยเฉพาะอยางยง จอมพล ป.พบลสงครามซงเคยถกด าเนนคดในขอหาอาชญากรสงครามมาแลว

1054

The 4th



การรางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2492 : กระบวนการและขอถกเถยงส าคญ

รฐบาลของนายควง อภยวงศ พยายามเรงรดใหมการรางรฐธรรมนญฉบบถาวรใหเรวทสด อนเปนสวนหนงของความพยายามทสรางความมนคงใหกบรฐบาล เนองจากรฐบาลตองใชอ านาจรวมกบคณะรฐประหารซงพยายามทจะเขามาแทรกแซงการด าเนนงานของรฐบาล ดงกรณการแตงตงสมาชกวฒสภา เพราะฉะนนการมรฐธรรมนญฉบบถาวรจะท าใหรฐบาลมความมนคงดวย ดงนนในวนท 18 ธนวาคม พ.ศ.2490นายควง อภยวงศในฐานะนายกรฐมนตรจงไดเสนอใหวฒสภาในฐานะรฐสภาพจารณารางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว) แกไขเพมเตม ฉบบท 2 พ.ศ.2490 เพอน าไปสการรางรฐธรรมนญฉบบถาวรโดยรฐบาลไดเสนอวธการรางรฐธรรมนญ 3 วธคอ (1) ตงกรรมาธการยกราง (2) ใหราษฎรเลอกตงสมาชกสภารางรฐธรรมนญ และ (3) ใหรฐสภาเลอกตงสมาชกสภารางรฐธรรมนญ โดยทประชมไดอภปรายเกยวกบวธการรางรฐธรรมนญอยางกวางขวาง และไดลงมต รบหลกการดวยคะแนนเสยง 76 -7 ตอมาทประชมไดแ ตงต งคณะกรรมาธการวสามญ จ านวน 14 คน เพอใหท าหนาทพจารณาขอเสนอเกยวกบวธการรางรฐธรรมนญของรฐบาล ซงประกอบไปดวยสมาชกวฒสภาจ านวน 11 คน และสมาชกทมาจากรฐบาลอก 4 คน(รายงานการประชมวฒสภาสมยสามญ พ.ศ.2490 , น.433 – 457 อางถงใน เฉลมเกยรต ภาระเวช, 2557, น.192 - 198)

วฒสภาในฐานะรฐสภาไดลงมตดวยคะแนนเสยง 76 ตอ 0 เหนชอบรางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว) แกไขเพมเตม ฉบบท 2 พ.ศ.2491 เมอวนท 23 มกราคม พ.ศ.2491ตามขอเสนอของคณะกรรมาธการวสามญทไดเสนอใหการรางรฐธรรมนญฉบบถาวรเปนไปในรปแบบของการจดตงสภารางรฐธรรมนญ ทประกอบไปดวยสมาชกทไดรบการเลอกตงจากรฐสภา และด าเนนการรางรฐธรรมนญอยางเปนอสระจากรฐบาล (สนย อธมตภาพ, 2518, น.22) การก าหนดใหการรางรฐธรรมนญโดยสภารางรฐธรรมนญทไมไดมาจากการเลอกตงโดยตรงของประชาชนสะทอนใหเหนถงความคดอนรกษนยมทไมไววางใจประชาชนและไมเชอวาประชาชนจะมความพรอมทจะใชวจารณญาณในการเลอกตวบคคลทจะมาท าหนาทยกรางกฎหมายสงสดของประเทศไดดเพยงพอ

ในสวนขององคประกอบของสภารางรฐธรรมนญ มาตรา 95 ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว) แกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ.2491 มาตรา 95 ทว และมาตรา 95 ตร ก าหนดใหสภารางรฐธรรมนญประกอบดวยสมาชกทไดรบการเลอกตงจากรฐสภา จ านวน 40 นาย โดยผสมครจะสมครไดประเภทเดยวเทานนไดแก (ไพโรจน ชยนาม, 2519, น.468 - 471)

1055

The 4th



1.สมาชกทไดรบเลอกตงจากวฒสภาจ านวน 10 คน สภาผแทนจ านวน 10 คน และจากผสมครรบเลอกตงเปนสมาชกสภารางรฐธรรมนญ 4 ประเภทๆ ละ 5 คน 2.ผ สมครรบเลอกต ง เ ปนสมาชกสภารางรฐธรรมนญทมใชสมาชกวฒสภาและสมาชกสภาผแทนจะตองมคณสมบตทก าหนดไวในประเภทใดประเภทหนงดงตอไปน คอ ประเภทท 1 ผมคณสมบตของผสมครรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทน ประเภทท 2 ผมคณสมบตของผสมครรบเลอกตงดงกลาวประเภทท 1 และเปนผทด ารงหรอเคยด ารงต าแหนงปลดกระทรวง หรออธบด หรอเทยบเทา ประเภทท 3 ผมคณสมบตดงกลาวในประเภทท 1 และเคยเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรหรอสมาชกสภาผแทน หรอสมาชกวฒสภา หรอด ารง หรอเคยด ารงต าแหนงรฐมนตร ประเภทท 4 ผมคณสมบตดงกลาวในประเภทท 1 และเปนผส าเรจการศกษาไดรบปรญญาตรหรอเทยบเทา นอกจากนรฐธรรมนญยงก าหนดเงอนไขเรองระยะเวลาในการรางรฐธรรมนญเอาไวในมาตรา 95 เบญจเอาไววา สมาชกสภารางรฐธรรมนญจะตองด าเนนการรางรฐธรรมนญใหแลวเสรจภายใน 180 วน นบแตวนทไดรบเลอกตง เมอรางรฐธรรมนญเสรจแลวใหสงรางรฐธรรมนญใหรฐสภาพจารณาใหความเหนชอบ โดยการพจารณาของรฐสภาจะแกไขเพมเตมใดๆ มได เมอรฐสภาใหความเหนชอบใหน ารางรฐธรรมนญขนทลเกลาถวายพระมหากษตรย เพอทรงลงพระปรมาภไธย (มกดา อเนกลาภากจ, 2542, น.54) หากพระมหากษตรยไมทรงลงพระปรมาภไธยภายใน 180 วน นบแตวนทลเกลาฯ ถวาย ใหมสภารางรฐธรรมนญเพอรางรฐธรรมนญใหม และด าเนนการตอไปตามบทบญญตแหง รฐธรรมนญน จนกวา รฐสภาจะลงมต จงใหน า ขนทล เกลาฯ ถวายพระมหากษตรยทรงลงพระปรมาภไธย (สนย อธมตภาพ , 2518, น.25) จะเหนไดวาสภารางรฐธรรมนญถกก าหนดใหมความเปนอสระจากรฐสภา เนองจากรฐสภามสทธเพยงแคจะรบหรอไมรบรางรฐธรรมนญเทานน ไมมสทธแกไขเปลยนแปลงขอความใดๆ ในรางรฐธรรมนญ เพอทจะไดรบการยอมรบจากประเทศมหาอ านาจ หนาทส าคญของรฐบาลนายควง อภยวงศกคอการจดการเลอกตงทวไป รฐบาลของนายควงไดจดใหมการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรขนในวนท 19 มกราคม พ.ศ.2491 โดยเปนการเลอกตงแบบรวมเขต ถอเกณฑราษฎร 200,000 คนตอผแทนราษฎรหนงคน โดยมสมาชกสภาผแทนราษฎรทงสน 100 คน ผลการเลอกตงปรากฏวา พรรคประชาธปตยไดรบเลอกตงเกนครงหนง คอ 53 ทนง พรรคประชาชน 12 ทนง พรรค ธรรมาธปตย 5 ทนง และสมาชกอสระไมสงกดพรรค 30 ทนง ดงนนพรรคประชาธปตยจงเปนผ จดตงรฐบาล และนายควง อภยวงศกลบมาด ารงต าแหนงนายกรฐมนตรอกครงหนงในวนท 21 กมภาพนธ พ.ศ.2491 โดยมพรรคธรรมาธปตยและพรรคประชาชนเปนฝายคาน (สรศกด งามขจร-

1056

The 4th



กลกจ, 2535, น.275) การเลอกตงและการจดตงรฐบาลใหมท าใหตางประเทศรบรองรฐบาลอยางเปนทางการ ไมวาจะเปนสหรฐอเมรกา จน องกฤษ ฝรงเศส เนเธอรแลนด อนเดย สวตเซอรแลนด ซงเทากบวาการรฐประหาร พ.ศ.2490 ไดรบการรบรองดวย

อยางไรกตามรฐบาลของนายควง อภยวงศ ไดบรหารประเทศไดไมนาน กตองพนจากต าแหนงไปเนองจากในวนท 6 เมษายน พ.ศ. 2491 คณะรฐประหารบบบงคบใหนายควง อภยวงศ ลาออกจากต าแหนงนายกรฐมนตร ซงสงผลใหคณะรฐมนตรทงคณะสนสภาพไปดวย โดยคณะรฐประหารไดแตงต งจอมพล ป.พบลสงคราม ใหด ารงต าแหนงนายกรฐมนตรแทน เหตผลแทจรงทคณะรฐประหารบบใหนายควงลาออกจากต าแหนงมาจากความไมพอใจทถกรฐบาลกดกนออกจากการเมอง ไมวาจะเปนการแตงตงสมาชกวฒสภา รวมถงการรางรฐธรรมนญฉบบถาวร นอกจากนคณะรฐประหารยงเหนวาหากปลอยใหรฐบาลบรหารประเทศจนไดรบความนยมจากประชาชนมากขน อาจท าใหการทวงคนอ านาจของคณะรฐประหารเปนเรองทล าบากมากขน (สมบต ธ ารงธญวงศ, 2548, น.436)

การขนมาด ารงต าแหนงนายกรฐมนตรของจอมพล ป.พบลสงคราม ภายใตโครงสรางการเมองทถกก าหนดโดยรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2490 โดยทกระบวนการทางการเมองยงด าเนนตอไปตามเดม เนองจากไมไดมการยกเลกรฐธรรมนญ ยบสภาผแทนราษฎรและวฒสภา แมกองทพจะยงค าจนอ านาจของรฐบาลใหม แตกลไกของรฐสภายงเปนไปตามทก าหนดไวในรฐธรรมนญ เพราะฉะนนจอมพล ป.พบลสงครามจงไดรวบรวมสมาชกสภาผแทนราษฎรทสนบสนนรฐบาลจดตงขนเปนกลม “สหพรรค” หรอ “คณะประชาธปไตย” จ านวน 66 คน ทประกอบดวย พรรคประชาชน ทมนายเลยง ไชยกาล เปนหวหนาพรรค พรรคอสระของปฐม โพธแกว พรรค ธรรมาธปตยของ พล.ท.มงกร พรหมโยธ และยงมสมาชกบางสวนของพรรคประชาธปตยทหนมาสนบสนนรฐบาลอกดวยเชน นายเลอน พงษโสภณ นายเทพ โชตนชต นายกจจา วฒนสนธ และนายฟอง สทธธรรม (สธาชย ยมประเสรฐ, 2550, น.133 – 138, และ ณฐวฒ สทธสงคราม, 2522, น.166 - 167) ดวยขอจ ากดทจอมพล ป.พบลสงครามไมไดเปนหวหนาพรรคการเมอง แตตองอาศยเสยงสนบสนนจากสมาชกสภาผแทนราษฎรกลมดงกลาว ท าใหเกดการแยงชงต าแหนงและผลประโยชน จนท าใหรฐบาลตองปรบคณะรฐมนตรถง 5 ครงในรอบ 3 เดอนนบจากเขามาจดตงรฐบาล

แมรฐบาลนายควงจะหมดอ านาจทางการเมอง แตการทพรรคประชาธปตยคมเสยงเปนจ านวนมากในสภาผแทนราษฎร รวมถงวฒสภาเองกมาจากการแตงตงของนายควงในขณะทเปนนายกรฐมนตร ดงนนพรรคประชาธปตยจงมบทบาทส าคญตอการก าหนดตวบคคลทจะเขามาท าหนาทเปนสภาราง

1057

The 4th



รฐธรรมนญ แมกอนการเลอกตงพรรคประชาธปตยจะมมตให “ฟรโหวต” (สยามนกรรายวน 4 มถนายน 2494 อางถงใน สนย อธมตภาพ, 2518, น.35) แตปรากฏวาผลการเลอกสมาชกสภารางรฐธรรมนญในวนท 7 กรกฎาคม พ.ศ.2491 บคคลทพรรคประชาธปตยเลอกมาเปนสมาชกสภารางรฐธรรมนญมมากทสดคอ 22 คน ในขณะทอก 12 คนเปนนกกฎหมายหรอ “ขนนางเกา” ในระบอบสมบรณาญาสทธราชย ทมแนวคดใกลเคยงกบพรรคประชาธปตย (อ.พบลสงคราม, 2519, น.85) สวนอก 6 คนเปนฝายอน เชน นายหยด แสงอทย, ขนประเสรฐศภมาตรา, นายเกษม ด ารงกล ฯลฯ โดยตวแทนของคณะรฐประหารไดรบการเลอกมาเพยง 1 คน คอ พ.ท.กาน จ านงภมเวทขณะทอดตนายกรฐมนตรและรฐมนตรทเคยใหการสนบสนนนายปรด พนมยงค อยาง พล.ร.ต.ถวลย ธ ารงนาวาสวสด นายทองอนทร ภรพฒน นายจ าลอง ดาวเรอง รวมถงนายถวล อดล ไมไดรบเลอกแมแตคนเดยว เมอพจารณารายชอของสมาชกสภารางรฐธรรมนญแลวจะเหนไดวาหลายคนเปน “นกกฎหมายกษตรยนยม” ทเคยมบทบาทส าคญในการรางรฐธรรมนญเพอรกษาอ านาจของพระมหากษตรยในระบอบใหมทงกอนและหลงการปฏวต พ.ศ.2475 เชน พระยาศรวศารวาจา (เทยนเลยง ฮนตระกล) พระยาเทพวทลศรตาบด เจาพระยาศรธรรมาธเบศร (จตร ณ สงขลา) นกกฎหมายเหลานเปนนกกฎหมายส านกจารตประเพณ ทจบการศกษาจากประเทศองกฤษ โดยพวกเขามมมมองทางกฎหมายทมองวารฐธรรมนญของสยามเกดจากการพระราชทาน (charter) เพราะพระมหากษตรยทรงรบอ านาจมาจากประชาชนอยางเดดขาด จงทรงมพระราชอ านาจโดยสมบรณแบงแยกไมได นกกฎหมายเหลานเคยมบทบาทในการสรางค าอธบายโดยการดงเอาหลกการบางสวนของประชาธปไตยตะวนตกใหเขามาผสมผสานกบความเชอเดมในการอธบายมาตราตางๆ ในรฐธรรมนญ (ณฐพล ใจจรง, 2550, น.84 – 86 และ นครนทร เมฆไตรรตน, 2535, น.246 - 247) พระยาศรวสารวาจาร (เทยนเลยง ฮนตระกล) เกดเมอป พ.ศ.2439 ไปศกษาทประเทศองกฤษตงแตอาย 15 ป ดวยทนสวนตว ส าเรจการศกษาเปนเนตบณฑตองกฤษจากมหาวทยาลยออกฟอรด (Oxford) รบราชการสงสดในระบบราชการแบบสมบรณาญาสทธราชยในต าแหนงปลดทลฉลองกระทรวงการตางประเทศ เคยด ารงต าแหนงองคมนตรในระบอบเดม และเปนผบรรยายวชากฎหมายระหวางประเทศแผนกคดบคคล นอกจากนยงเคยไดรบความไววางพระราชหฤทยจากพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวใหรวมกบนายเรมอนด บ.สตเวนส ราง “เคาโครงการเปลยนรปแบบรฐบาล” หรอ “รางรฐธรรมนญฉบบพระปกเกลาฯ” ประวตส าคญเกยวกบการรางรฐธรรมนญอกประการหนงคอการเปนหนงในคณะอนกรรมการรางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรสยาม พ.ศ.2475 โดยท าหนาทเปนเหมอนกบตวแทนของพระมหากษตรยในการรางรฐธรรมนญฉบบถาวรฉบบแรก (ธ ารงศกด เพชรเลศอนนต, 2543, น.116 - 117)

1058

The 4th



พระยาเทพวทรพหลศรตาบด (บญชวย วณกกล) เกดเมอป พ.ศ.2432 เปนนกเรยนกฎหมายจากองกฤษรนเดยวกบพระยามโนปกรณนตธาดา นายกรฐมนตรคนแรก แตออนวยกวา ส าเรจการศกษาเปนเนตบณฑตจากส านกเกรสอนน (Grays Inn)เปนอาจารยสอนกฎหมายมาอยางยาวนานตงแตปลายรชกาลท 5 ตอเนองถงรชกาลท 6 ต าแหนงสดทายในระบอบเดมคออธบดศาลฏกา กระทรวงยตธรรม นอกจากนยงเคยเปนกรรมการรางพระราชบญญตตงสภากรรมการองคมนตร และไดด ารงต าแหนงองคมนตรตงแตสมยแรก เปนอปนายกองคมนตรในป พ.ศ.2471 นอกจากนยงเคยด ารงต าแหนงเสนาบดกระทรวงยตธรรมในยคทพระยามโนปกรณนตธาดาด ารงต าแหนงประธานคณะกรรมการราษฎร (ธ ารงศกด เพชรเลศอนนต, 2543, น.112 - 113) เจาพระยาศรธรรมาธเบศร (จตร ณ สงขลา) ซงเปนบคคลทมอทธพลในการรางรฐธรรมนญฉบบนมากทสดนน เกดเมอป พ.ศ.2428 สอบเปนเนตบณฑตสยามในขณะทอายไดเพยง 20 ป เทานน ตอมาไดรบการคดเลอกใหไปศกษาตอ ณ ประเทศองกฤษภายใตพระอปถมภของกรมหลวงราชบรดเรกฤทธ หลงส าเรจการศกษาเปนเนตบณฑตจากส านกเกรสอนน (Grays Inn)ในป พ.ศ.2453 จากนนจงไดกลบเขารบราชการในกระทรวงยตธรรม ต าแหนงสงสดคออธบดศาลฎกา นอกจากนยงเคยด ารงต าแหนงองคมนตรในรชกาลพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว และไดรบการแตงต งเปนตลาการแหงศาลยตธรรมระหวางประเทศของสนนบาตชาต ณ กรงเฮก ประเทศเนเธอรแลนด เปนเสนาบดกระทรวงยตธรรมในป พ.ศ.2471 รวมถงการไดรบแตงต งเปนสมาชกสภาผ แทนราษฎรประเภทท 2ในระหวางป พ.ศ.2477 – 2479 และไดรบเลอกเปนประธานสภาผแทนราษฎร เคยด ารงต าแหนงรฐมนตรหลายกระทรวงหลงการปฏวต พ.ศ.2475 (ด อนสรณงานพระราชทานเพลงศพเจาพระยาศรธรรมาธเบศร, 2519) เมอพจารณาประวตของบคคลดงกลาวขางตนจะเหนไดวาเปนนกกฎหมายอาวโสทลวนมชอเสยงและประสบการณในแวดวงวชาชพกฎหมายมาอยางยาวนานแทบทงสน ดงนนรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2492 จงไดรบการยกยองวาเปนกฎหมายสงสดในระดบ “ชนคร” และไดรบการอางองเสมอเมอมการรางรฐธรรมนญฉบบใหม สภารางรฐธรรมนญไดเรมประชมครงแรกในวนท 12 กรกฎาคม พ.ศ.2491 โดยทประชมไดมมตเลอกเจาพระยาศรธรรมาธเบศร (จตร ณ สงขลา) เปนประธานสภารางรฐธรรมนญ พระยาอรรถการยนพนธ (สทธ จณณานนท) เปนรองประธานสภารางรฐธรรมนญ และนายหยด แสงอทย เปนเลขาธการสภารางรฐธรรมนญ (สนย อธมตภาพ, 2518, น.46) จากนนไดมการตงคณะกรรมาธการขน 5 คณะ ไดแก คณะกรรมาธการจดระเบยบวาระ กรรมาธการพจารณายกรางรฐธรรมนญ

1059

The 4th



คณะกรรมาธการพจารณารางรฐธรรมนญชนแปรญตต คณะกรรมาธการรบฟงความคดเหนของประชน คณะกรรมาธการตรวจรายงานการประชม (มกดา อเนกลาภากจ, 2542, 57)

ในการรางรฐธรรมนญฉบบน สภารางรฐธรรมนญไดพจารณาหลกการส าคญๆ ในรฐธรรมนญทมาจากการเสนอของคณะกรรมาธการจดระเบยบวาระ โดยไดมการประชมกนทงสน 35 ครง ตงแตการประชมครงท 3 ในวนท 16 กรกฎาคม พ.ศ.2491 ถงการประชมครงท 37 ในวนท 27 กนยายน พ.ศ.2491 จากนนจงไดมอบหมายใหคณะกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญไปท าหนาทยกรางเพอน าเสนอสภารางรฐธรรมนญตอไป หลกการทก าหนดโดยสภารางรฐธรรมนญดงกลาวนนมทงหลกการใหมและหลกการทแกไขเพมเตมจากบทบญญตในรฐธรรมนญชวคราว (2490) ทเกยวกบอ านาจหนาทและความสมพนธระหวางสถาบนการเมองตางๆ โดยสภารางรฐธรรมนญเหนชอบในหลกการใหก าหนดในรางรฐธรรมนญวารฐสภาประกอบไปดวย 2 สภา คอ สภาผแทนราษฎร ทมาจากการเลอกตง และ วฒสภา ทสมาชกมาจากการแตงตงโดยพระมหากษตรยโดยวฒสภาไมมอ านาจในการลงมตไมไววางใจรฐบาล นอกจากนยงก าหนดเปนหลกการไวในสวนทเกยวกบพระราชอ านาจของพระมหากษตรยวา ใหทรงมคณะทปรกษาราชการแผนดน (ซงเปลยนมาใชค าวา “องคมนตร”) และมสวนรวมในการบรหารราชการแผนดนเพม ขน ดวยการก าหนดวาพระมหากษตรยทรงมพระราชอ านาจในการยบย งรางกฎหมายและในการทจะใหประชาชนบางสวนหรอทงหมดออกเสยงประชามต (สนย อธมตภาพ, 2518, น.56 - 58)

คณะกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญ ซงมเจาพระยาศรธรรมาธเบศร (จตร ณ สงขลา) เปนประธานคณะกรรมาธการ และมนายหยด แสงอทย เปนเลขานการ กรรมการคนอนประกอบดวย พระยาศรวสารวาจา (เทยนเลยง ฮนตระกล) พระยาอรรถการยนพนธ (สทธ จณณานนท) ม.ร.ว.เสนย ปราโมช พระยาเทพวทรพหลศรตาบด (บญชวย วณกกล) นายเพยร ราชธรรมนเทศ หลวงประกอบนตสาร นายสวชช พนธเศรษฐ ไดท าหนาทยกรางจนเสรจ จากนนไดน าเสนอรางรฐธรรมนญตอสภารางรฐธรรมนญ (บณฑต จนทรโรจนกจ, 2550, น.65-66) การพจารณารางรฐธรรมนญในขนแปรญตต สภารางรฐธรรมนญไดใชเวลาในการประชม 35 ครง ตงแตการประชมครงท 40 วนท 3 พฤศจกายน พ.ศ.2491 จนถงการประชมครงท 74 วนท 16 ธนวาคม พ.ศ.2491 โดยไดมการแกไขเพมเตมในบางมาตรา รวมทงสน 34 มาตรา ตามค าขอแกไขโดยคณะกรรมาธการพจารณารางรฐธรรมนญขนแปรญตต ซงเปนชดเดยวกบคณะกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญ ขณะทการแกไขของสมาชกสภารางรฐธรรมนญมเพยง 5 มาตรา โดยสวนใหญเปนการขอแกไขถอยค าและการใชภาษา นอกจากนยงมอบหมายใหคณะกรรมาธการไปยกรางบทบญญตทเกยวกบพระราชอ านาจพระมหากษตรยมาใหม (สนย อธมตภาพ, 2518, น.61 - 62)

1060

The 4th



จากนนจงไดน ารางรฐธรรมนญเขาสกระบวนการรบฟงความคดเหนของประชาชน ซงปรากฎวาไดรบความสนใจจากนกการเมอง หนงสอพมพ และบคคลภายนอกเปนจ านวนมาก โดยเนอหาสวนทไดรบการวพากษวจารณมากคอบทเฉพาะกาลทมขอเสนอใหมการเลอกสมาชกสภาผแทนชดใหม แทนทการก าหนดในรางรฐธรรมนญทใหสภาผแทนชดเดมท าหนาทตอไป (สนย อธมตภาพ, 2518 , น.65)

หลงจากผานกระบวนการรบฟงความเหนของประชาชน สภารางรฐธรรมนญไดมการประชมกนเพอลงมตใหความเหนชอบรางรฐธรรมนญในวนท 25 ธนวาคม พ.ศ.2491 โดยมมตเอกฉนท จากนนรางรฐธรรมนญไดเขาสกระบวนการพจารณาโดยรฐสภาในระหวางวนท 14 มกราคม – 25 มกราคม พ.ศ.2492 ในข นตอนนไดมการวพากษวจารณบทบญญตในหมวด 2 เ กยวกบพระมหากษตรยมากทสด โดยนายฟน สรรณสาร สมาชกสภาผแทนราษฎรจงหวดอยธยาไดวพากษวจารณรางรฐธรรมนญดงตอไปน

เราจะเหนไดวาไดมการเปลยนแปลงอ านาจของพระมหากษตรยจากรฐธรรมนญเกา ๆ ไปนนเปนอนมาก แตรฐธรรมนญเกา ๆ ทไดใชมาจะเปนฉบบไหนกตามตงแต 2475 หรอ 2489 เรากแบงแยกอ านาจของพระมหากษตรยไวเปน 3 ประการ ประการท 1 พระมหากษตรยทรงใชอ านาจนตบญญตทางสภาผแทนราษฎร และใชอ านาจทางบรหารทางคณะรฐมนตรและใชอ านาจทางตลาการทางศาล ในรฐธรรมนญเกา ๆ ของเราการใชอ านาจทง 3 ประการนตองมรฐมนตรเปนผลงนามรบสนองพระบรมราชโองการ...แตวาในรฐธรรมนญฉบบนไดเพมพระราชอ านาจของพระมหากษตรยขนอกอยางมากมาย เมอไดอานแลวขาพเจาใครจะเรยนแกประชมสภานดวยความเคารพวา ผรางมความปรารถนาจะเหนยวรงใหพระมหากษตรยเขามาพวพนในทางการเมองใหมากเกนสมควร ...ขาพเจารสกเปนหวงพระเกยรตและพระราชฐานะของทานนนจะตองถกวพากษวจารณหลายแงหลายมม เชน พระมหากษตรยทรงเลอกตงสมาชกวฒสภาโดยมองคมนตรเปนผรบสนองพระบรมราชโองการ ...ทานนกหรอเปลาวาการทพระมหากษตรยทรงเลอกสมาชกวฒสภานน คอ เลอกนกการเมอง เพราะฉะนนในการเลอกอาจจะมทงตและชม ถาเลอกผดกจะถกครหานนทาผดหรอไมผดยงไมส าคญเทากบมผวงไปหาพระมหากษตรย วงไปหาองคมนตรขอใหเปนสมาชกวฒสภาหนอยเถด (สพจน ดานตระกล, 2550, น.78 – 79 การเนนเปนของผวจย)

ทศนะดงกลาวขางตนสอดคลองกบ พ.ท.พโยม จลานนท สมาชกสภาผแทนราษฎรจงหวดเพชรบรทเหนวาในหมวดท 2 น ทานสมาชกไดถวายอ านาจใหแกพระมหากษตรยเกนกวาทไดเปนมาแลวในรฐธรรมนญฉบบกอน ๆ ของเราทไดใชมาแลวมาก...การทเราจะพยายามถวายอ านาจใหแกพระมหากษตรยนน ถาพดถงในผลด ขาพเจาขอรบรองเหมอนกนวาอาจจะมผลดมาก...แตในทาง

1061

The 4th



กลบกน...(การท)มอบพระราชภาระใหแกพระมหากษตรยหลายสงหลายประการทงในสวนพระองคและในสวนนตบญญตและบรหาร...เมอมการพลาดพลงแลว ปญหาเรองเคารพสกการะและละเมดตาง ๆ กยอมจะกระทบกระเทอนสนคลอนได ... (สพจน ดานตระกล 2550 : 80 การเนนเปนของผวจย) นอกจากนยงมสมาชกรฐสภาอกหลายทานทเหนวารางรฐธรรมนญฉบบน “มลทธการปกครองแปลกประหลาดแทรกซอนอย ลทธนคอการนยมกษตรย” ซง “ไมใชรฐธรรมนญประชาธปไตย”แต “มนเปนรฐธรรมนญพระมหากษตรยอยางชดๆ ทเดยว” (ธงชย วนจจะกล, 2548, น.5 )

การก าหนดใหสมาชกวฒสภามาจากการแตงตงของพระมหากษตรย โดยมประธานองคมนตรเปนผ ลงนามรบสนองพระบรมราชโองการ ซงเปนไปตามพระราชอธยาศยของพระมหากษตรยโดยตรง สะทอนใหเหนถงเจตนารมณของผรางรฐธรรมนญทตองการใหสมาชกวฒสภามฐานะเปนตวแทนองคพระมหากษตรย ดงทศนะของนายเพยร ราชธรรมนเทศ สมาชกสภารางรฐธรรมนญทเปนหนงในคณะกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญทไดชแจงหลกการดงกลาวในขณะทมการประชมสภารางรฐธรรมนญกอนหนานวา(การ)ถวายใหพระมหากษตรยทรงเลอกวฒสภา เพราะพระองคทานอยในฐานะททรงเหนเหตการณทงหมด...ทางองกฤษเองกบอกวาตองม Reserve power of the King คอตองใหอ านาจอนเปนทนส ารองไวกบในหลวง พระมหากษตรยองกฤษนนทรงมอ านาจเหนวาบานเมองเลอะเทอะเหลวไหลกมอ านาจใหรฐบาลออกไป กฎหมายไมมกรณทจะตองท าตามพระบรมราชโองการ แตรฐบาลทก ๆ รฐบาลกตองถวายค านบ ตองออกไป ...จรงอยสภาสงมตงแตเมอเปลยนแปลงการปกครอง แตวาสมเดจพระเจาอยหวทรงตงเทานน ไมใชทรงเลอก เพราะฉะนนเราจงขอใหทรงเลอกและทรงแตงตงวฒสภาทเลอกมา (รายงานการประชมสภารางรฐธรรมนญ ครงท 17 วนท 16 สงหาคม พ.ศ.2491, หนา 314 – 315 อางถงใน มกดา เอนกลาภากจ, 2542, น.104) แมคณะกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญจะอภปรายตอทประชมสภารางรฐธรรมนญดงกลาว แตในทนเราสามารถพจารณาถงเจตนารมณทแทจรงในการก าหนดใหสมาชกวฒสภามาจากการเลอกและแตงตงโดยพระมหากษตรยวาตองการทจะใหพระองคทรงคานอ านาจกบคณะรฐประหาร ดงจะเหนไดจากการก าหนดไวในมาตรา 60 วา ก าลงทหารพงใชเพอการรบหรอการสงคราม หรอเพอการปราบจลาจล และจะใชไดกแตโดยกระแสพระบรมราชโองการ นอกจากนยงมการก าหนดไวในลกษณะ “ดกคอ” คณะรฐประหารในมาตรา 61 วา “เอกชนกด คณะบคคลกด พรรคการเมองกด จะใชก าลงทหารไมวาโดยทางตรงหรอทางออมเปนเครองมอในทางการเมองมได” (ไพโรจน ไชยนาม, 2519, น.504)

1062

The 4th



จากนนรฐสภาไดมการลงมตใหความเหนชอบโดยรฐสภาในวนท 28 มกราคม พ.ศ.2492 แมคณะรฐประหารจะแสดงทาทไมเหนดวยกบบทบญญตหลายอยางในรางรฐธรรมนญกตาม แตไมสามารถท าอยางใดได เนองจากรฐสภามอ านาจเพยงแครบหรอไมรบรางรฐธรรมนญเทานน ไมสามารถแกไขขอความใดๆ ในรางรฐธรรมนญไดในทสดรฐสภาไดใหความเหนชอบรางรฐธรรมนญดวยคะแนนเสยง125 ตอ 30 ซงคะแนนเสยงสวนใหญทเหนชอบเปนของสมาชกพรรคประชาธปตยและสมาชกวฒสภาทมาจากการแตงตงสมยพรรคประชาธปตยเปนรฐบาล (สยามนกร 16 มกราคม 2492 อางถงใน สนย อธมตภาพ, 2518, น.73)

การเมองหลงการประกาศใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2492

หลงการประกาศใชรฐธรรมนญไดมการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรเพมเตมตามรฐธรรมนญจ านวน 21 คน ใน 19 จงหวด ผลการเลอกตงปรากฏวาพรรคประชาธปตยไมไดรบการเลอกตงเพมขนแมแตทนงเดยว ในขณะท “สหพรรค” ทสนบสนนจอมพล ป.พบลสงครามไดรบการเลอกตง ดวยจ านวนสมาชกของ “สหพรรค” ทเพมขน ท าใหจอมพล ป.พบลสงคราม ตองปรบคณะรฐมนตรตามรฐธรรมนญฉบบใหม เมอวนท 25 มถนายน พ.ศ.2492 โดยไดจดใหมระบบโควตา ซงประกอบดวยเกณฑพจารณาบคคลทจะเขามาด ารงต าแหนงในคณะรฐมนตร 3 ประการ คอ ประการแรก สมาชกสภาผ แทนราษฎรทมาจากพรรคประชาธปตย จะไดรบต าแหนงรฐมนตรวาการหรอต าแหนงเลขานการรฐมนตร ประการทสอง บคคลผรวมคณะรฐประหารและผ ทจอมพล ป.พบลสงคราม เหนวาเหมาะสมเปนพเศษ จะตองไดรบต าแหนงหนาทส าคญๆ ประการทสาม สมาชกในพรรคตางๆ ใน “สหพรรค” จะไดรบต าแหนงในรฐบาลสองต าแหนงตอหนงพรรค (ทกษ เฉลมเตยรณ, 2552, น.177) แมจะมเกณฑในการจดสรรต าแหนงแลผะผลประโยชนดงกลาว แตในทางปฏบตกไมสามารถสรางความพงพอใจใหกบสมาชกใน “สหพรรค” และสมาชกในคณะรฐประหารได

กลาวไดวารฐธรรมนญฉบบนเปนสาเหตหนงทส าคญทรฐบาลของจอมพล ป.พบลสงครามรสกวาบรหารราชการแผนดนไดไมราบรนเนองจาก หลกการทบญญตไวในรฐธรรมนญบางประการ โดยเฉพาะหลกการแยกขาราชการการเมองออกจากขาราชการประจ า ท าใหคณะรฐประหารไมสามารถควบคมการบรหารราชการแผนดนอยางเดดขาดได จากการท รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2492 ก าหนดวาขาราชการประจ าจะด ารงต าแหนงเปนสมาชกวฒสภาในเวลาเดยวกนไมได และถงแมรฐบาลจอมพล ป.พบลสงครามจะสามารถกมเสยงขางมากในสภาผแทนราษฎร แตความขดแยงภายใน “สหพรรค”อนเปนผลสบเนองมาจากการแยงชงผลประโยชนกนในพรรครวมรฐบาล ท าใหรฐบาลไมมเสถยรภาพ นอกจากนรฐบาลยงไมสามารถควบคมเสยง

1063

The 4th



วฒสภาไดอยางเดดขาด เนองจากวฒสภาชดน ยงเปนวฒสภาชดเดมทถกแตงตงขนในสมยรฐบาลนายควง อภยวงศ ดงนนวฒสภาจงท าหนาท “ฝายคาน” รฐบาลดวย จงกลาวไดวารฐธรรมนญฉบบนท าใหรฐบาลจอมพล ป.พบลสงคราม ตองเผชญกบฝายคานอยาง “ประชาธปตย” และ “วฒสภา” นอกเหนอจากการตองเผชญกบความขดแยงภายใน “สหพรรค” ของรฐบาล

การรฐประหาร พ.ศ.2494

ในทสดจอมพล ป.พบลสงครามไดตดสนใจหาทางออกดวยการกอการรฐประหารรฐบาลตนเอง หรอทเรยกวา “รฐประหารเงยบ” เมอวนท 29 พฤศจกายน พ.ศ. 2494โดยไดออกประกาศทางวทยกระจายเสยงโดยไดออกแถลงการณ อางเหตผลในการท ารฐประหารวา เนองจากสถานการณของโลกในปจจบนนตกอยในความคบขนทวไป ภยแหงคอมมวนสตไดถกคกคามเขามาอยางรนแรง ในคณะรฐมนตรปจจบนนกด ในรฐสภากด มอทธพลของคอมมวนสตเขาแทรกซมอยเปนอนมาก แมวารฐบาลจะท าความพยายามสกเพยงใดกไมสามารถจะแกปญหาเรองคอมมวนสตได ทงไมสามารถปราบการทจรตทเรยกวาคอรปชน ดงทมงหมายวาจะปราบนนดวย ความเสอมโทรมมมากขนจนเปนทวตกกนทวไปวา ประเทศชาตจะไมสามารถด ารงอยไดในสถานการณการเมองอยางน จงมคณะทหารบก, ทหารเรอ, ทหารอากาศ, ต ารวจ, ผกอการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475,คณะรฐประหาร พ.ศ. 2490 พรอมดวยประชาชนผรกชาต มงความมนคงด ารงอยแหงชาต, ศาสนา, พระมหากษตรย บรมราชจกรวงศ และ ระบอบรฐธรรมนญ ไดพรอมกนเปนเอกฉนทกระท าการเพอน าเอารฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย ฉบบลงวนท 10 ธนวาคม พทธศกราช 2475 กลบมาใชใหเปนความรงเรองสถาพรแกประเทศชาตสบไป (ราชกจจานเบกษาเลม 68 ตอนท 71 ง ฉบบพเศษ, 30 พฤศจกายน 2494 อางถงใน เฉลมเกยรต ภาระเวช, 2557, น.108 การเนนเปนของผวจย)

เมอพจารณาเหตผลในการรฐประหารขางตนจะเหนไดวาคณะรฐประหารใชขออางเ รองคอมมวนสตและการคอรรปชนเปนมลเหตหลกในการยดอ านาจรฐบาลตนเอง ทงๆทในความเปนจรงรฐไทยเผชญกบภยคกคามจากพรรคคอมมวนสตแหงประเทศไทยในชวงปลายทศวรรษ 2500 หลงเหตการณทเรยกวา “วนเสยงปนแตก” เมอวนท 7 สงหาคม พ.ศ.2508 นอกจากนปญหาการคอรรปชนทรฐบาลกลาวอางวาเปนเหตผลหนงในการรฐประหารกเปนสงทเกดขนกบพรรครวมรฐบาล ซงนายกรฐมนตรควรจะตองรบผดชอบ

ตอมาคณะรฐประหารไดมประกาศให รฐบาล ชด เ ดม สนสดลง รวมท ง ให รฐสภาท งสมาชกสภาผแทนราษฎรและสมาชกวฒสภาสนสดลงดวยและใหม “คณะบรหารประเทศชวคราว”

1064

The 4th



ขน ซงประกอบดวย พล.อ.ผนชณหะวน พล.ท.เดช เดชประดยทธพล.ท.สฤษดธนะรชตพล.ร.ต.หลวงยทธศาสตรโกศล พล.ร.ต.หลวงช านาญอรรถยทธ(ราชกจจานเบกษา เลม 68 ตอนท 71 ง ฉบบพเศษ, 30 พฤศจกายน 2494 อางถงใน เฉลมเกยรต ภาระเวช, 2557, น.109) ตอมาคณะรฐประหารไดน ารฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2475 กลบมาปรบปรงเพอใชในป พ.ศ.2495 ซงสะทอนใหเหนอยางชดเจนถงเจตนารมณของคณะรฐประหารทตองการลมลางโครงสรางและกตกาทางการเมองทเปนผลมาจากบทบญญตในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2492 และตองการรกษาอ านาจทางการเมองใหอยในมอของคณะรฐประหาร เนองจากรฐธรรมนญทถกประกาศใชแทนก าหนดใหมสภาเดยวคอสภาผแทนราษฎร ทประกอบไปดวยสมาชก 2 ประเภท อยในต าแหนงคราวละ 5 ป โดยสมาชกประเภทท 1 มาจากราษฎรเลอกตง ขณะทสมาชกประเภทท 2 มาจากการแตงตงของพระมหากษตรย โดยนายกรฐมนตรเปนผลงนามรบสนองพระบรมราชโองการ ในขณะทฝายบรหารนน รฐธรรมนญก าหนดวาขาราชการประจ าสามารถด ารงต าแหนงรฐมนตรได การก าหนดไวเชนนท าใหคณะรฐประหารสามารถแตงตงสมาชกในคณะรฐประหารใหมาด ารงต าแหนงสมาชกสภาผแทนราษฎรประเภทท 2 ได ซงจะท าใหรฐบาลมฐานอ านาจในสภาผแทนราษฎรทเขมแขงขน

บทสรป

การรฐประหาร พ.ศ.2492 เปนการรฐประหารทสงผลกระทบตอพฒนาการของรฐธรรมนญไทย เนองจากท าใหความตอเนองของการเปลยนผานรฐธรรมนญสะดดลง เพราะการรฐประหารครงนน าไปสการยกเลกรฐธรรมนญดวยวถทางนอกรฐธรรมนญเปนครงแรก ซงตอมาไดกลายมาเปนจารตประเพณวาดวยการรฐประหารในสงคมไทย ทมกจะตามมาดวยการยกเลกรฐธรรมนญฉบบเดม และรางรฐธรรมนญฉบบใหม รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2492 ซงถกรางโดยกลมอนรกษนยมทมพรรคประชาธปตยและนกกฎหมายทมภมหลงเปน “ขนนางเกา” ในระบอบสมบรณาญาสทธราชย มบทบญญตหลายประการทถกวพากษวจารณวา “ถวายพระราชอ านาจ” ใหกบพระมหากษตรยมากเกนไป เนองจากตองการกดกนคณะรฐประหารออกจากการเมอง อยางไรกตามรฐธรรมนญฉบบนกถกยกเลกไปในการรฐประหาร พ.ศ.2494 โดยมผลบงคบใชเพยงแค 2 ป 8 เดอน 6 วน เทานน

1065

The 4th



บรรณานกรม

เฉลมเกยรต ภาระเวช. (2557). เอกสารประกอบการสอนวชาหลกรฐธรรมนญและสถาบนทางการเมอง. มหาสารคาม: อภชาตการพมพ.

ชาญวทย เกษตรศร. (2537). ประวตการเมองไทย. กรงเทพฯ : ส านกพมพดอกหญา. ณฐพล ใจจรง. (2551). คว าปฏวต โคนคณะราษฎร: การกอตวของ ‘ระบอบประชาธปไตยอนม

พระมหากษตรยเปนประมข’ . ฟาเดยวกน, 6(1). หนา 104-146. ณฐพล ใจจรง. (2556). ก าเนดระบอบประชาธปไตยแบบอ านาจจ ากด : ปฏสมพนธระหวางสถาบน

การเมองในระบอบประชาธปไตยไทย (2475 - 2490). ใน ขอฝนใฝในฝนอนเหลอเชอ ความเคลอนไหวของขบวนการปฏปกษปฏวตสยาม (พ.ศ.2475 - 2500), หนา 65 – 102 กรงเทพฯ : ส านกพมพฟาเดยวกน.

ณฐวฒ สทธสงคราม. (2522). นายควง อภยวงศกบพรรคประชาธปตย. กรงเทพฯ : ส านกพมพเรองศลป.

ด ารง อมวเศษ. (2530). การรางรฐธรรมนญฉบบพทธศกราช 2489 และการเมองหลงการประกาศใชรฐธรรมนญ.วทยานพนธปรญญารฐศาสตรมหาบณฑต สาขาการปกครองจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ทกษ เฉลมเตยรณ. (2552). การเมองพอขนอปถมภแบบเผดจการ. (พรรณ ฉตรพลรกษ, ม.ร.ว.ประกายทอง สรสข และ ธ ารงศกด เพชรเลศอนนต, ผแปล). กรงเทพฯ: มลนธโครงการต าราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร.

ธงชย วนจจะกล. (2548). ขามใหพนประชาธปไตยแบบหลง 14 ตลา กรงเทพฯ : มลนธ 14 ตลา ธ ารงศกด เพชรเลศอนนต. (2543). 2475 และ 1 ป หลงการปฏวตกรงเทพฯ :มลนธโครงการต ารา

สงคมศาสตรและมนษยศาสตร. นครนทร เมฆไตรรตน. (2535). การปฏวตสยาม 2475.กรงเทพฯ:มลนธโครงการสงคมศาสตรแล

มนษยศาสตร. บณฑต จนทรโรจนกจ.(2550). ชวประวตธรรมนญการปกครองและรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกร

ไทย พ.ศ.2475 – 2500กรงเทพฯ: ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย. ไพโรจน ชยนาม.(2519). รฐธรรมนญ บทกฎหมายและเอกสารในทางการเมองของประเทศไทย

เลม 1. กรงเทพฯ :ส านกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร. มกดา อเนกลาภากจ.(2542). รฐธรรมนญและสถาบนทางการเมอง : ศกษารฐธรรมนญ พ.ศ.2492.

วทยานพนธปรญญานตศาสตรมหาบณฑต สาขากฎหมายมหาชน.จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

1066

The 4th



แมลงหว (ม.ร.ว.เสนย ปราโมช). (2511). เบองหลงประวตศาสตร. ใน ชมนมวรรณคดทางการเมอง. พระนคร: โรงพมพเฟองอกษร.

ววฒน เอยมไพรวน. ‘รฐธรรมนญกบการเมองการปกครองไทย’ใน เอกสารการสอนชดวชาสถาบนและกระบวนการทางการเมองไทย หนา 57 – 162 กรงเทพฯ : ส านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

สมบต ธ ารงธญวงศ.(2548). การเมองการปกครองไทย : พ.ศ.1762 – 2500 กรงเทพฯ: ส านกพมพเสมาธรรม.

สรศกด งามขจรกลกจ.(2535). ขบวนการเสรไทยกบความขดแยงทางการเมองภายในประเทศ พ.ศ. 2481 – 2492. กรงเทพฯ : สถาบนเอเชยศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สธาชย ยมประเสรฐ . (2535). 60 ปประชาธปไตยไทย : ประวตแหงสทธเสรภาพของประชาชน. ใน 60 ปประชาธปไตย. กรงเทพฯ : คณะกรรมการ 60 ปประชาธปไตย, หนา 10 – 57.

สธาชย ยมประเสรฐ. (2553). ‘แผนชงชาตไทย’ วาดวยรฐ และการตอตานรฐสมยจอมพล ป.พบลสงคราม. กรงเทพฯ : พ.เพรส.

สนย อธมตภาพ.(2518). การรางรฐธรรมนญ 2492. วทยานพนธปรญญารฐศาสตรมหาบณฑต สาขาการปกครอง จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สพจน ดานตระกล. (2550). ประวตรฐธรรมนญ. กรงเทพฯ: สถาบนวทยาศาสตรสงคม (ประเทศไทย). อ.พบลสงคราม (อนนต พบลสงคราม). (2518) . จอมพล ป.พบลสงคราม กรงเทพฯ: โรงพมพ

มนตร. อนสรณงานพระราชทานเพลงศพ มหาอมาตยเอก เจาพระยาศรธรรมาธเบศ (จตร ณ สงขลา).

(2519). กรงเทพฯ:โรงพมพชวนพมพ.

Documents

Constitution/ Referendumcopag.msu.ac.th/conference4/files/PDF/24.1... · 1048 The 4th International Conference on Magsaysay Awardees: Good Governance and Transformative Leadership