40
Iwe itɔsɔna

COMITÉ DE RÉDACTION

  • Upload
    others

  • View
    2

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Iwe itɔsɔna

Dépot Légal 8521 du 17/11/2017Bibliothèque Nationale 4è trimestreISBN 995-99919-1-439-1-8

Tribunal pour enfants de Porto-NovoYEHOUENOU Antoine, Juge des enfants

CIPCREAGWU Aude, Juriste

ESGB/La PasserelleADIHOU Aimé, MédiateurAKPLOGAN Laetitia, Coordonnatrice du ProjetHOUSSOU Samuel, Directeur Exécutif

KINDERRECHTE AFRIKA e.V.MUNSCH Elisabeth, Chargée des ProjetsZUG Katja, Juriste

COMITÉ DE RÉDACTION

-3-

ESGB/La passerelle ni ajɔ orilɛ edeBeninkantikolɔwɔijɔbaijɔbaninutinshishɛfunidaaboboawɔnɔmɔde lati ɔdunɛgbaaodinmɛta (1997)kpaakpaaawɔnɔmɔbinrintiwɔnwaninuishorolatibojutowɔnati latimuwɔnsi idilealayɔ, ilewetabiikɔshɛ.

KINDERRECHTE AFRIKA e.V. Droits desenfants Afrique jɛ ajɔ ilɛ jamani ati olugbɔwɔ ajɔESGBlatiɔdunɛgbaalemɔkɔnla(2011).Latiɔdun20sɛhinniotinshetokpɛluawɔnolugbɔwɔrɛniilɛAfrikalatidaaboboawɔnɔmɔdetiowaniishoroatilatijɛkiwɔnlejereɛtɔwɔn.Ishɛawɔnajɔmejejiyinkoikpakpatakininuakitiyanawɔnɛgbɛidaaboboawɔnɔmɔdenikpaimushɛɛtɔniakpaakpɔniidile,awujɔ,nileishɛijɔba(awɔnile

ishɛijɔbatinbojutoɔrɔidile,…),awɔnoludariiluatiɛsin(igbimɔaaboawɔnɔmɔdeniadugbo,…),awɔnɛgbɛɔmɔilurere(ONG)atiawɔnonirohin.

Igbeyawoileɔbakofibɛɛwɔkpɔ lorilɛedeBenin.Tiiyakpabadelaarintɔkɔtiyawo,nshenikiisiabojutokankpatoloriɛtɔawɔnɔmɔnitoriaisiidilealayɔkanfunwɔn.Ɔkpɔewuniiwuiruawɔnɔmɔbɛɛ.Awɔnobinakomɔojushewɔnloriawɔnɔmɔwɔn.Ti iyakpabade laarin tɔkɔtiyawo,ɔkanninuawɔnobiniigbaawɔnɔmɔdani.Eniyikiisiifunwɔnniifɛtabiɛkɔto,awɔnɔmɔnakiisibaobikejitanmɔ.

Ni idamiiran,ɔkpɔawɔneniyannikomɔnikpaofinloriɛtɔawɔnɔmɔdetiojadenioshuke-

Ɔrɔ akɔsɔ

-5-

jilaɔdun2015,kpaakpaajulɔawɔnajɔtabiileishɛijɔbaatialadanitinjafunaaboawɔnɔmɔde.Oshekpatakilatishalayefunawɔnarailunikpaofinnaa.Awɔnileishɛijɔbaninuawɔnikpinlɛwanakofibɛɛmɔnikpaofintuntunyi.Awɔnɛgbɛɔmɔilurerenifɛlatiranawɔnɔmɔtiwɔnwaninuiyalɔwɔ,shugbɔnimɔatiirinishɛdinsiawɔnnaa.

IdiniyitianilatigbeoriyinfunajɔESGB/Laparsserellefunakitiyantionshekpɛluawɔnolug-bɔwɔrɛKIRAatiileishɛijɔbailɛjamanitiodaloriajoshekpɔati idagbasoke(BMZ) latiaraetonikpaojusheawɔnobiatiaaboawɔnɔmɔatiidiletiwɔnwanninuijaniikpinlɛOueme.

Latidaaboboawɔnɔmɔ,ani latikɔawɔnidileatiawɔnaraabulenikpaawɔnlianaofintiyiomuwɔnteleawɔnɛtɔawɔnɔmɔatiojushewɔnlori

awɔnɔmɔkiawɔnɔmɔleegbeigbeayealayɔ.Eleyishekpatakifunorilɛedetinshetoigbeayealalaafiafunawɔnɔmɔilu.MimuawɔnɛtɔawɔnɔmɔshɛtunkubiishoronlakanniorilɛedeBenin.Awɔneniyanngbiyanjulatidaaboboɛtɔawɔnalailagbara.Iweitɔsɔnayijɛakojɔawɔnofin,tiashelatikɔawɔnarailuniawɔnofin.

IretiminikpekiiweyidelekodokokiosisoesorerekieteaabotiokpeyeleediododoniawɔnabulewalorilɛedeBenin.

Madame Roubatou ALLASSANE ALI, Oludari eto idile ni ikpinlɛ Ouémé/Plateau

-6-

Ɔrɔ akɔsɔ..................................................................................................

Ikpilɛ ........................................................................................................

Ori I:Igbeyawoatiawɔnojusherɛ...........................................................

Ori II:Okutiosoɔmɔkpɔmɔobi...........................................................

Ikpin 1 : Ɔmɔ bibi ninu igbeyawo............ ..................................................

Ikpin 2 : Ɔmɔ bibi laisi igbeyawo ..............................................................

Ori III:Ojusheawɔnobi...........................................................................

Ikpin 1 : Awɔn ɛtɔ ɔmɔ ..............................................................................

Ikpin 2 : Ashɛ obi lori ɔmɔ .........................................................................

Ikpele 1 : Alaye lori ashe obi .....................................................................

Ikpele 2 : Lilo ashɛ obi lori ɔmɔ ................................................................

Ikpele 3 : Ashɛ obi ninu abojuto ohun ini ɔmɔ............................................

Ori IV:Ikpinya..........................................................................................

Ori V:Aisheojusheloriawɔnɔmɔ...........................................................

Ikpin 1 : Awɔn ibawi .................................................................................

Ikpin 2 : Awɔn liana ..................................................................................

Ikpele 1 : Adajɔ awɔn ɔmɔde ..................................................................

Ikpele 2 : Ilana ikpɛjɔ ...............................................................................

Ikpele 3 : Awɔn ilana ibawi .......................................................................

Ikpari.........................................................................................................

5

8

10

13

13

15

16

16

17

17

20

22

24

27

27

33

33

34

36

37

Atɛ akoonu

-7-

Iweyijɛakojɔawɔnofinati itɔsɔnaatatatiofɛshe atilɛyin fun imushɛ awɔn ofin lori ojushe awɔn obiatiaaboawɔnɔmɔ.Ojɛirinishɛkanlɔwɔawɔnoshishɛaaboawɔnɔmɔ(awɔnoshojuijɔbaniawɔnikpinlɛ,tabiashiwajukan)tigbɔdɔkɔawɔnarailuniawɔnofinnaa.IweyijɛshishelatiɔwɔajɔESGBLapasserelleatiawɔnolugbɔwɔrɛkpɛluatilɛyinajɔKinderrechteAfrikae.V.Sakaani

AwɔniwetinsɔnikpaigbeayeeniyankofibɛɛlojuloriilɛedeBenin.Akiyesinikpeɔkpɔigbeyawonikowayeniwajuofin,atikpeakiisheakɔsilɛɔkpɔawɔnɔmɔtianbilatifunwɔnnianfaanilatiniiweibi.Eniyanmɛwakpere ni i she igbeyawo niwaju ofin lori eniyan ɔgɔru,awɔnɛni tiokɔɛhinda igbeyawoniwajuofin. Idi tiofishorolatiriokodoroirohingbaloriigbeyawoniyɛn.Ainiimɔ to nikpaawɔnofinati aifɛ gbaawɔn ilanaofin loriigbeyawowoleniisheokunfairunnkanbɛɛ.Ainiimɔtoyisidaloriɛtɔawɔnɔmɔatiojusheawɔnobiloriwɔn.

Lati ara ishɛ iwadi kan ti ESGB La passerelleshegbaileishɛrɛtiodaloriofinfihankederekpeidile

aadɔrunninuɔgɔrunniowaninu ija.Awɔnobinbarawɔnja,wɔnkpariwoloriarawɔnnishojuawɔnɔmɔ.Awɔnɔmɔnitorikpewɔnfɛlatimaariirunawɔnnkanbɛɛ,nsheniwɔntiarawɔnmɔyaratabikiwɔnsakuronilekiwɔndieroojuɔna.Tiiruawɔnijabɛɛkobatetekparilaarinawɔnobi,nsheniimuawɔnobiyakpalairotiawɔnɔmɔ.Iyakpaawɔnobinsɔawɔnɔmɔdialainifɛatialainiohun-kohun.

Iruawɔnɔmɔtiawɔnobiwɔnfiijayakpabɛɛtinkpelesii.Ominunkɔawɔnɔmɔ,wɔnsindaarawɔnlɛbi.Wɔnnidiaaboatiifidanilojulatimɔohuntiwɔnleeshe:Ɔdɔtaniwɔnyiolɔgbe?Igbawoniwɔnyiomaariawɔnobiwɔn?Talofɛɛkuronile?Sheiyakpayiowayelarinawɔnarakunrintabiarabinrinrɛni?Awɔnibereaigbesiyinbaɔmɔlɛrunsii,eleyitiawɔnobikpaakpaaalarakoleemɔnitoriwɔnwaninuwahalaijawɔn.Awɔnɔmɔabɛrɛsikanratabikiwɔndinu.Awɔnɔmɔkotunileeshishɛniilewebiosheyɛmɔ,awɔnkanabɛrɛsibɛrunatisun,awɔnmiiranasakuronilediɔmɔitatabiɔja…

IKPILƐ

-8-

Lorietoɛrɔgbohungbohun tiESGBLaPasse-relleshe,ɔkpɔawɔnidiletiowanijaniwɔnkpelatisɔishorowɔn.Abojutoawɔnɔmɔ,kikɔlatiɔwɔɔkɔkiiyawoshishɛ,iwakpalaarintɔkɔtiyawoniawɔnishorotiwɔnmɛnubakpukpɔ.

Awɔnifɔrɔwɔrɔtiwɔnshefihankederekpeawɔnobikomɔojushewɔnlatileesheloriawɔnɔmɔ.

Ikpashɛfuniyakpatɔkɔtiyawonsabawayelatiɔwɔɔkɔniibamukpɛluashaibilɛtiokaɔkɔsioloriɛbi.Wɔnko tiɛ rokpeawɔnobimejeeji loniashɛ.Nsheniawɔniyaɔmɔniisabafiileatiawɔnɔmɔsilɛ.Tiobajɛkpebabaɔmɔniofilesilɛ,iyanikanniirɛruawɔnɔmɔ.Babawɔnnyɔwɔkuroninurɛkpatakpatani.

Ishɛlɛburukuyinlagbarasii,idirɛniESGBLaPasserelleatiawɔnolugbɔwɔrɛrikpeoshekpatakishealayeloriawɔnofintiosɔnikparɛ.Ofinɛdazniyanatiidile(ofinn°2002-07tiojumɔ24oshukɛjɔɔdun2004loriɛdaeniyanatiidile)atiofinloriawɔnɔmɔde(ofinn°2015-08 tiojumɔ8oshukejilaɔdun2015)n fesi kedere loriishɛlɛyi,wɔnsikpeseibawitioyɛfunenikɛnitiobatɛawɔnofinnaamɔlɛ.

Okpoafɛhintiniawɔnofinmejeejiwɔnyɛnjɛfuniweyi.Ofin lori ɛtɔawɔnɔmɔgɛgɛbiwɔnshealaye rɛninuCDEati awɔnojushe ti owaninuCADBE waniibamu kpɛluwɔn. Igbimɔ ishɛ yi komɛnuba awɔn ofinikɛhinwɔnyilatimuiweyirɔrunikikafunawɔneniyan.

-9-

Koko alaye : Ohun ti ofin sɔ

Tiɔkunrinatiobinrinbafɛranarawɔntiwɔnsifɛ jɔgbe,wɔn le lɔfiɔwɔsiwe lɔdɔolori ijɔba ibilɛ tabioloriagbewɔn.Ohunniankpeniigbeyawoniwajuofintabi igbeyawo ileɔba. Irun igbeyawobɛɛkpaa lashɛkitɔkɔtiyawobɔwɔfunrawɔn.WɔnkogbɔdɔtanarawɔnjɛWɔngbɔdɔkpɛnukpɔfikɔawɔnɔmɔ.Awɔnmejeejiniogbɔdɔkokpaninuinawoidile.Tiɛnikanlaarinwɔnbakɔlatikokpaninuinawoidile,ɛnikejilelɔgbawenileɛjɔnlalatimuukokpaninubukataidile. Tɔkɔtiyawoni lati jɔyanadugbotabi ile tiwɔnfɛlatigbeni.Shugbɔntiwɔnkobagbɔarawɔnye,ɔkɔiyawoniashɛlatitɔkaileibitiɛbinaayiogbe.Shugbɔntiiyawobarokpeiletiɔkɔounyannaalewufunounatifunawɔnɔmɔtioun,,ileɛjɔnlaleegbaalayelatilɔgbeniilemiiran.

Ɔkɔtabiiyawoleesheirufɛishɛtiowuwɔn.

Ori I : Igbeyawo ati awɔn ojushe rɛ

-10-

IrufɛigbeyawomejilowalorilɛedeBenin:igbeyawotiasheniwajuawɔnoloriiluatiigbeyawotikodaloriofinajɔgbekankpato.IrufɛigbeyawotikojokoloriofinnaalowɔkpɔjulɔlorilɛedeBenin.

Atunmaari igbeyawoibilɛ tiɔkpɔawɔnarailushe.Akokairu igbeyawoyikungɛgɛbi igbeyawotiasheniwajuofin.Nidieyi,koniashɛkanniɔnaofinkosiledaaboboɔmɔidilekannkan.Tiɛnikanlaarintɔkɔtiyawobashealaisi,ishoronshɛlɛnikpaigbaniawɔnɔmɔtabiloriɔrɔogunjijɛ.Nmaawayekpekiaduenikejitinowalayeniɛtɔrɛ.

Ofin gbawa laaye ki a she idana niwɔn ba fun ɛbiiyawo(Ɛsɛ142CPF).

Igbeyawokaɔkɔatiiyawosibiolugbɔwɔmejitiwɔnwadɔgbadɔgba.Lootɔɔkɔnioloriɛbi,shugbɔnkoniashɛkankɔjatiiyawoShugbɔnlorilɛedeBenin,ɔkpɔawɔnobinrinniafiojuɔmɔdetabinkanlasanlasanwo.Ɔkunrintunkuolagbara.Igbamiiranɛwɛ,awɔnohuninitiobinrinkpaakpaafiowoararɛrakiitunshetirɛmɔ.Ilosiɔkpɔawɔnidileleniniolodikpatak-patasiofin.

IgbeyawokpɛluobinrinkanshoshoniofingbalaayelorilɛedeBenin(Ɛsɛ143CPF).

AWƆN ALAYE :

Biotilɛjɛkpeofinkɔigbeyawokpɛluayakpukpɔ,ounlowɔkpɔjulɔ.

Tɔkɔtiyawonionilatimaakokpaninuinawoile,shu-gbɔnkoribɛniododo.Ɔrɔbukataidilegbigbɔnfaijawalɔkpɔigba.Ɔkpɔawɔnobinrinninrokpeojusheɔkɔnilatimagbɔgbogbobukataidile.Nisakanimiiran,iyawonikanninlakakalatitɔjuawɔnɔmɔ.Niawɔnidilealayakpukpɔ,awɔniyaɔmɔnisabagbɔinawoawɔnɔmɔ.

Tiɛnikanbakɔlatikokpaninuinawoile,nsheniɛninsabafaramɔɔtabikiobaakiwɔngbɔarawɔnye.

vous devez maintenant légaliser ce mariage à la mairie

-11-

Ɛnilatilɔshatunsheigbeyawoyinniwajuijɔba.

wKɔni lori kpataki ig-beyawo niwaju ofin, idɔg-ba laarin ɔkɔ ati ajɔgbɔ bukata idile.

wKɔni lori akpɔnle tabi iyi ti awɔn ɔkunrin ni lati fun awɔn obinrin, ki wɔn ma tun fi oju ɔmɔde tabi na-kan lasan wo wɔn mɔ.

wki a maa ran gbogbo awɔn ɔmɔ lɔ si ilewe laisi iyatɔ laarin ɔmɔhunrin ati ɔmɔbinrin.

wSheto ilaja fun awɔn idile ti o wa ninu ishoro ija nik-pa wiwa ɔna ikpari ija ti o kɔyɔ lai lɔ sile ɛjɔ.

Awɔn Imɔran fun ishɛ :

-12-

Koko ɔrɔ : ohun ti ofin sɔ

Ɔmɔtiɔkɔatiiyawobabilɛhintiwɔntitɔwɔbɔweniwajuoloriagbegbetabioloriijɔbaibilɛ,ofinmɔ iruɔmɔbɛɛBakannaniofinmɔɔmɔ tiabi shiwajuigbeyawo.Iruawɔnmejeejiwɔnyi yiogba iwe ibiwɔnninueyi ti a kɔorukɔ idilebabawɔnsi.Iweibiniifibabaɔmɔhan.Oleewayekpeɔkɔiyawɔsɔkpeɔmɔkankiishetioun.Tiobashealayedaadaaloriiditiofisɔiruɔrɔbɛɛ,olejareofin.Tiiyakpabatiwalaarinɔkɔatiiyawo,tiiyawobawabimɔlɛyin300ɔjɔtiwɔntikɔarawɔn,ɔkɔnaakoleegbairuɔmɔbɛɛ.Tiiyawobatiwɔnuoyunbayiniwɔnoshumɛtaakɔkɔniɔkɔrɛgbɔdɔtilɔsileishɛijɔbaibilɛtabitiagbegbelatisheawɔniwekpeoyuntiounni.Tiɔkɔkobashebɛɛ,tiababimɔnaa,orukɔiyarɛniogbɔdɔjɛ.

Ori II : Oku ti o sɔ ɔmɔ kpɔ kpɛlu obiIkpin1:Ɔmɔtiabininu igbeyawoiwajuofin

-13-

AwɔnofinCEatiCPFniwɔnkaɔmɔtiabininu ig-beyawokunbiɔmɔatata.Orukɔbabaniɔmɔ tiabininu ig-beyawonjɛ. Ɛsɛ141ofinCEmu ishorodiɛdaninitori osheenidandankpequiɔkunrintiofunobinrinloyunkolɔjɛwɔrɛniwajuawɔnoludarikioshukɛtatokpari.Tikobaribɛɛ,orukɔiyarɛniɔmɔnaayiojɛtiababii.Iroashofinnilatidɛkunijaeminimolɔmɔiwɔkɔlolɔmɔtiolewashɛlɛbiotilɛjɛkpeofinigbeyawotisotɔkɔtiyawokpɔ. NinuiretiawɔnikpinnuimuloakpakpɔawɔnilanaCE,orilɛedeBeninngbaradilatimuwɔnshɛ. Iweidanimɔniɔmɔilunianlolatisheiweibifunɔmɔtabiikpinnuadajɔkantiakobatetelɔsheakɔsilɛorukɔɔmɔniwɔnɔjɔ21tiatibii.

Je suis venu signer le papier pour la reconnaissance

de notre enfant, s'il vous plait

AWƆN ALAYE :

-14-

w Gba awɔn obi niyanju lati maa lɔ she akɔsilɛ orukɔ ɔmɔ ti wɔn bi laarin ɔjɔ 21 ti CE kpa lashɛ.

w Mu awɔn oshishɛ ile iwosan (agbɛbi, dotoo, ɔga dotoo) lati shalaye fun awɔn alaboyun ti wa nile iwosan lori gbigba oyun lati ɔwɔ ɔkɔ shishe akɔsilɛ orukɔ ɔmɔ nigba ti a bii. wEnikɛni ti ko ba tete lɔ fi orukɔ ɔmɔ silɛ yio gba ibawi ti ofin ti kpese kalɛ fun-un.

Awɔn imɔran fun ishɛ :

il s'appelleSourou

Noussommes venus

déclarernotre bébé

Orukɔrɛni SURU

Awafiorukɔɔmɔwasinuiweiluni.

MotiwadiɔlɔrɔbayinitorioguntibabanlamijɛfunɔmɔmiKikunti

jɛtemi.

Ikpin2:Ɔmɔtiabilaisiigbeyawo

-15-

Koko ɔrɔ : Ohun ti ofin sɔ

Ɔmɔtiabilaisiigbeyawoniɔmɔtiawɔnobirɛkosheigbeyawoniwajuofintabiashojuɔba.Okutiosoɔmɔkpɔmɔawonobitunleefɛsɛmulɛniwajuofintiawɔnobibajɛwɔɔmɔfunrawɔntabikiwɔnlɔsheiwebiiweibinileɛjɔfigbaawɔle.

wKi a gba awɔn obi niyanju lati maa jɛwɔ kpe awɔn ni wɔn ni oyun ati lati maa lɔ kɔ orukɔ ɔmɔ ti wɔn bi silɛ, bi o ti wu ki ishoro wɔn lagbara to.

wKi a she alaye fun awɔn obi nikpa ibawi ti ofin kpese silɛ fun ɛniti ko lɔ kɔ orukɔ ɔmɔ rɛ silɛ.

Awɔn imɔran fun ishɛ :

Nigbatiɔkpɔawɔneniyannikosheigbeyawoniwajuofin,awɔnɔmɔtiwɔnbiwayelaisiigbeyawo.Sibɛsibɛ,ninuɔrɔologunde,ɛtɔkannaniiruawɔnɔmɔbɛɛnikpɛluawɔnɔmɔtiabininuigbeyawo,tiawɔnobibatijɛwɔkpeɔmɔawɔnni.

Ɛsɛ141ofinCEtiosheenidandanfunɔkɔlatijɛwɔkpeounniounnioyun laarinoshumɛtaakɔkɔ,nshishɛ funɔmɔtiabilaisiigbeyawonaakpɛlu.Igbesɛyɛnshekpatakitobɛɛtiɔmɔkonifijɛalainibaba.

AWƆNALAYE:

Maintenant, vous devez aller

faire la déclaration de votre bébé avant 21 jours

nisisinyi,ɛnilatilɔfiorukɔɔmɔsinuiweilukiotodiɔjɔ

21tiɛbii

Ɛyinobi;nisisinyi,ɛnilatilɔfiorukɔɔmɔsinuiweilukiotodi

ɔjɔ21tiɛbii

Koko ɔrɔ : ohun ti ofin sɔ

Tɔkɔ tiyawo ni latimɔ kpe awɔn ɔmɔ ni ɛtɔ, ki wɔnmuushɛ,kiwɔnsijɛkiawɔnarailukpaakpaateleawɔnetɔnaa.Ɔmɔniɛtɔlatiwalayeatilatidagbasii.Awɔnobinilatikɔɔninuohuntiodaraatieyitikodaralatishe.Awɔnobinilatiranawɔnomɔsilewetabisibiikɔshɛ.Awɔnobitabiarailukogbɔdɔmaabuɔmɔtabikiwɔnluu.Wɔnkogbɔdɔmuɔmɔsheohunbuburukantiyiodojutii. Tiababimɔ,anilatisɔɔlorukɔ.Orilɛedeibitiagbebiɔmɔnaagbɔdɔdaamɔgɛgɛbiɔmɔilu.Anilatisheitɔjurɛniɔnaiwosan,kiamaafun-unniabɛrɛajɛsara,kiamaafun-unniounjɛ,kiasijɛkiomaasunnile.Ogbɔdɔniidilekantindaabobootiosinbojutoobiosheyɛ.Ɔmɔnilatisɔiroɔkanrɛlaifoya.Oleewɔnuɛgbɛkan.Onilatiyanɛsintiowuulayo.Tiɔmɔdebanidiiranlɔwɔawɔnoshojuijɔbaniɔna

Ori III : Ojushe awɔn obi

Ikpin1:Awɔnɛtɔɔmɔ

-16-

CE wa ni ibamu kpɛlu CDE ati CADBE.Awɔnobiniɛniakɔkɔtiwɔngbɔdɔsheabojutotioyɛ latimuɛtɔawɔnɔmɔwɔnshɛ.Awɔnkpaakpaaalaranilatimuawɔnɛtɔyilokiwɔnsijɛkiawɔnɛnitiokunaatɛlee

AWƆN ALAYE :

wKi a tɛsiwaju lati shalaye nikpa ɛtɔ awɔn ɔmɔ.

Awɔn imɔran fun ishɛ :

Koko ɔrɔ : ohun ti ofin sɔ

Ikpin 2 : Ashɛobiloriɔmɔ

Ikpele 1 : Alayeloriasheobi

Ti oyun ba ti n ni oshumɛtaniawɔnobigbɔdɔ lɔsɔ funalaga ijɔba ibilɛ tabi ɔga agbeg-be.Tiwɔnbabiwonnilatilɔsheiwe ibi ɔmɔna lojuɔjɔ.Awɔnobigbɔdɔsheitɔjuɔmɔwɔndaadaa.Wɔn ni latimaa bojutoo daadaa,kiwɔn tɔɔsɔna,kiwɔndari rɛsiotitɔ,kiwɔnmaashɔɔ,kiwɔnfun-unniikɛatiɛkɔtioyɛ.Wɔngbɔdɔfiisilewetabisibiikɔshɛkan.Wɔngbɔdɔdaaboboo.Wɔngbɔdɔfunɔmɔ naa ni ayɔ.Wɔn gbɔdɔ sheakitiyan lati bojutoawɔnohun iniɔmɔnaadaadaa.Ɔmɔgbɔdɔwaniaaboati labɛashɛbabaati iya

rɛtitiyiofiniɔdun18,okerejulɔ.Ko gbɔdɔmaa wo awɔn aworanijatabioguntabiibalokpɔɔkunrinati obinrin lori ɛrɔ ibanisɔrɔ tabiamohunmaworan.Awɔnobinilatijɔsheto igbeyaworɛbiosheyɛ.Awɔn obi ko gbɔdɔ fi tikpa tikpafun ni ɔkɔ tabi iyawo. Lilo ashɛobi loriɔmɔgbɔdɔwayeniɔnatin wa anfaani ɔmɔ naa ni. Awɔnobinilatiwailefunɔmɔ.Ɔmɔkogbɔdɔkurolabɛaabowɔnlatisalɔibomiranlaigbaashɛawɔnobirɛ.Awɔn obi tabi alagbatɔ eleyikeyinilatitɔɔmɔsɔnakiobaleejereanfaaniawɔnɛtɔwɔnyɛn.

-17-

NinuCPFatiCE,ashofinfihankpeatibabaatiiyaniwɔnjɔniashɛloriawɔnɔmɔ.Biwɔnsheniashɛloriɔmɔgɛgɛbiobi,bɛɛniwɔnniawɔnojusheloriwɔn.Awɔnjusheyidaloriinawo,ɛkɔatiitɔsɔnatiwɔnnilatishefunwɔn.SibɛsibɛɔkpɔawɔnobiniIkɔɛhindaiawɔnojushenaa.Ounlomukiɔkpɔawɔnɔmɔmajɛanfaaniɛtɔwɔn.OjusheobiakɔkɔtiIsheako-silɛorukɔɔmɔkiijɛmimushɛ:eleyindenailewefunɔkpɔawɔnɔmɔnitoriwɔnkoniiweibi.

Ɔkpɔawɔnɔmɔninlɔsilewetabiniikɔshɛlaigbaowoounjɛaarɔ.Wɔnkoniidanilojulatilerinkanfisɛnuniilewe.Ebikisiwɔnu,ɔranmiikowɔɔ.ƆkpɔawɔnobininrokpeƆlɔrunniyiowafunawɔnɔmɔwɔnniounjɛ.Nidieyi,wɔnkanbimɔlemɔnshoni.Ɔkpɔawɔnobinrinlotibimɔkɔjamarun.Niawɔnidiletiɔkunrinalayakpukpɔ,Orogunmikogbɔdɔbisanminiidijetiawɔnobinrinshe.Tiojɛkpebaaleilewakoawɔnɔmɔmɔrabiɔmɔ15si30tabijubɛɛlɔ.

Niɔkpɔawɔnilemiiran,ɛrɔamohunmaworannshishɛlatiaarɔshulɛni.Ounlowadiolushɔawɔnɔmɔdikpoawɔnobi.Awɔnɔmɔnwoetotikiishetiwɔn,awɔnaworanogun,ifɛowo,atiɛkɔkɛkɔtikojɛmɔashawa.Ounlofaniɔkpɔawɔnɔmɔkoniawokɔshererekantɛlebikoshekiwɔnmaahuwabiohuntiwɔnrininuamohunmaworan.

AWƆN ALAYE :

Kpɛlu awɔn ɛrɔ igbalode bi tablette, Smartphones,ayelujara,ilesinima,tiowaniakatoɔwɔawɔnɔmɔlodeoniyi,wɔnwoawɔnaworanbuburulɔkpɔlɔkpɔ.Nigbatikosiolushɔkankpato tio lemuwɔn fura funawɔnaworanyɛn,nsheniawɔnɔmɔndanrawokpaakpaajulɔeyitiokanibalokpɔ,tikpati-paniotabialaitɔjɔatigbogboewutinbɛninuawɔnishesibɛɛ.Ibawikpɛluɛgba/kpashantiawɔnobinsabalolatifikɔawɔnɔmɔniCEtikɔyi.Sibɛsibɛɔmɔkiisheɔbanitoriounnaniawɔnojushe.Tiobakɔehindaawɔnojusherɛ,yiogbaibawi,shug-bonibawinilatikɔɔniɔgbɔnni

Youpi! mon fils a

son acte de naissance.

Après, Il pourra aller à l'école

-18-

Inumidun,ayɔsikun,nitoriɔmɔmiSuruniiweibirɛ;nibayi,oleelɔsi

ileewe.

w Ki a kede gbogbo awɔn ilana ofin lori ojushe awɔn obi gba gbogbo ɔna : ikede ati awɔn eto lori ɛrɔ gbohungbohun,…

w Ki a she igbelarugɛ ifeto si ɔmɔ bibi.

w Mu ki awɔn olori ijɔba ibilɛ gbe ikpinnu lati kɔ fun awɔn ɔmɔde lati lɔ sile sinima ati lati ma aka awɔn sinima elekeyi ninu ayelujara.

w Ki a kɔ awɔn obi lati ma a ba awɔn ɔmɔ sɔrɔ nikpa abɛ tabi ibalokpɔ tabi nkan miiran ti o le kɔ awɔn ɔmɔ lɔgbɔn.

w She igbelarugɛ awɔn eto lori ɛrɔ gbohungbohun bii ren-contre “école des parents” awɔn ɔrɔ ti o da lori ojushe awɔn obi lori ɔmɔ.

Awɔn imɔran fun ishɛ :

-19-

Ikpele 2 : Liloashɛobiloriɔmɔ

Koko ɔrɔ : ohun ti ofin sɔ

Tiɔkɔatiiyawobatɔwɔbɔiweniwajualagaijɔbaibiletabioloriagbegbekiwɔn tobɛrɛsigbekpɔ,awonmejeejiniwɔnniawɔnɔmɔtiwɔnyiobi,ayafikiofinrinkanmiisɔsii. TiWɔn ba bimɔ lai tɔwɔ bɔ iwe, obi lɔdɔ ɛni ti ɔmɔwanioniashɛloriɔmɔnaa.Oleewayekpeobikankpadanuashɛrɛloriɔmɔkpatakpatatabifunakokodiɛ.Awɔnɔnatiolefiwayeniyi:Tiobinaabaansheaarɛ,tabitiobanshenkantiagbalagbakogbɔdɔshefunɔmɔde,tabitiobayɔdaashɛrɛloriɔmɔfunɛlomiiranlatimaalo

dikporɛ.Ɛnitiofunniashɛni

yiosimaaloo. Tiawɔnobikobagbɔsirawɔnmɔn,wɔnleelɔileejɔkioranwɔnlɔwɔlatiyanjuishoroniibamukpɛluanfaaniɔmɔwɔn.Tiɔkanninuawɔnobibashealaisi,ɛnitiokulayenionishɛloriɔmɔ.Shugbɔntiawɔnobimejejiniobashealaisi,a

gbɔdɔyanalagbatɔkantiyioniashɛloriɔmɔnaa

-20-

Awɔnarailukomɔkpebabaatiiyaniwɔnjɔniashɛloriɔmɔ.Tiwɔnkobagbɔarawɔnye,ofinfunnianfaanilatilɔsileɛjɔnibitiwɔnyiotibawɔnyanjuishorowɔnniibamukpɛluanfaani ɔmɔnaa.Awɔnɔmɔ ilukii sabagbe igbesɛyɛnyalanitori kpe ko yewɔn si tabi nitori kpewɔnnbɛrunadajɔ.Inawotiyiobawɔntiwɔnbalɔ niwaju adajɔ naa kpaakpaa tun jɛ idenakan tiwɔnkii fɛ lɔsibɛ :bɛɛsiniɔfɛniɛjɔdidayɛnniorilɛedeBenin.Biot tilɛ jɛkpewɔnyiosanawɔnowokpɛɛkpɛɛkpɛɛ tio jɛmɔikpɛjɔ,akɔsilɛikpinnu,gbigbaiweikpinnuidajɔsɔwɔ….owotikodinni30.000F.Eleyilomukiijakotɛsiwajuniidilekosimaabatiawɔnɔmɔjɛgidigidi.

Tibababa lɔshealaisi,awɔnee-niyankiifɛgbaiyalaayelatiniashɛloriɔmɔ.Awɔn ara idile baba ni i gba awɔn, tabi kiɛnikannidilenaagbeobinrinniokpo.Tiobawaye,ɔkɔtuntunnaaniidialashɛloriawɔnɔmɔ.Onsɔogunawɔnɔmɔditirɛ,kisisheojusherɛloriawɔnɔmɔnaabiosheyɛ.

AWƆN ALAYE :

-21-

w ki a she alaye nikpa ashɛ ati ojushe awɔn obi me-jeeji lori awɔn ɔmɔ.

wShe igbelarugɛ awɔn ofin ti n sɔ nikpa idaabo bo awɔn obinrin ati ɔmɔ-binrin.

w She igbelarugɛ ikpari ija ni idile ti ija ba lɔ waye.

wShe igbelarugɛ awɔn ile ishɛ kereje kereje ti n kɔni nikpa ofin lati maa fi sha-laye fun ara ilu nikpa ɛtɔ wɔn ti yio si ma tɔka ɔna ile ɛjɔ fun wɔn ti wɔn ba nidi rɛ.

w Kɔni lati maa lɔ siwaju adajɔ ti aigbɔra ɛni ye ba waye lori lilo ashɛ ɔbi lori ɔmɔ.

Awɔn imɔran fun ishɛ :

Koko ɔrɔ : Ohun ti ofin sɔ

Ɛnitikoitiniɔdun18tunkuniɔmɔde.Tiobikanbashealaisi,ofinkpaalashɛkpekiɔmɔjogunrɛ.Ofinfietosibianilatisheabojutoawɔnohuniniɔmɔ.Babaatiiyaɔmɔdelemaaloohuniniɔmɔdekiwɔnsimaasheabojutorɛtitiɔmɔnayiofidagba.

Shugbɔntiɛniti isheabojutoawɔnohuniniɔmɔkobawaniibamukpɛluanfaaniɔmɔnaa,ogbɔdɔwaalabojutomiirandikpoararɛ.Tiwɔnbakoju ishoro,wɔngbɔdɔdeɔdɔadajɔlatibawɔnyanjurɛ.

Ikpele 3 : Ashɛobininuabojuto ohuniniɔmɔ

Je suis désormais riche car

l'héritage degrand-pèrepour notre fils KIKOU

est à moi.

Ah non! cet héritage lui

appartient. Et nous allons bien gérer ca

pour lui jusqu'à ses 18 ans.

ça

-22-

Rarabɛɛkɔo;tiɔmɔrɛniogunnaa,aosisheabojutorɛfununtitiyiofidiɔmɔ

ɔdun18

Motiwadiɔlɔrɔbayinito-rioguntibabanlamijɛfunɔmɔmiKikuntijɛtemi.

Ti obi kan ba she alaisi, ɔmɔ yiojogun ti o ba tɔ sii.Obi ti o ku laaye ni ogbɔdɔshe itɔjuogunɔmɔnaa fungɛgɛbi“oloriɛbirere”kiosijabɔfunɔmɔnigbatiobadagba.

Akiyesi wa nikpe, awɔn obi nloogunnaagɛgɛbiohuniniawɔntikalarawɔnni.Debikpenigba tiɔmɔbadagbakii tunkunkanmɔninuogunnaa fun-un.Tiwɔnbakojuishoronikpaabojutoogunɔmɔ,wɔngbɔdɔlɔsɔdɔadajɔni.OshenilaanukpeɔkannkanninuawɔnojusheobiwɔnyɛnkiiwasiimushɛniorilɛedeBenin.AshailɛBe-ninkogbaɔmɔ laaye lati kpeawɔnobi rɛlɛjɔ.

AWƆN ALAYE :

wShalaye fun awɔn obi ki wɔn ma da ogun ɔmɔ kpɔ mɔ ohun ini awɔn tikalara wɔn.

wGba awɔn idile niyanju lati maa lɔ gba imɔran lɔdɔ awɔn adajɔ lori isheto ogun ti obi kan ba fi aye silɛ, ti wɔn ko ba tiɛ mu ikpinnu ig-bimɔ ɛbi dani. wKi a kɔ awɔn tɔkɔ tiyawo kpaakpa awɔn ti ko i tii tɔwɔ bɔ iwe ofin igbeyawo kpe o she kpataki lati she akɔsilɛ ikpin ogun sɔdɔ agbo-finro kan (notaire) ti yio sheto ikpin ogun fun awɔn ɛni ti o tɔ si lɛyin iku obi.

Awɔnimɔranfunishɛ:

-23-

Ori IV : Ikpinya

10 0

Tiens, voici la pension alimentaire

comme convenu

Merci beaucoupn'oublie pas de

venir les chercher le week-end

Koko ɔrɔ : ohun ti ofin sɔ

Tiawɔnobikobagbekpɔ,tabitiwɔntikpinyagɛgɛbitɔkɔtiyawo,awɔnmejeejitunkuwɔnniɛtɔatiojusheloriawɔnɔmɔwɔn.Awɔnɔmɔnaaleewakpɛlubaba,tabiiyawɔntabilɔdɔelomiiran.Kiileɛjɔtomuikpinnubɛɛ,yiokɔkɔroohuntiyiosheawɔnɔmɔniafaaniniɔnaɛkɔidile,ɛkɔilewe,atiohunitɔjuɔmɔ.Isabamaawayekpekiwɔngbeɔmɔsɔdɔɛlomiiran,tikiishebabatabiiyaɔmɔ.Tiwɔnbakpinnubɛɛ,ajɛkpeohunniyiosheɔmɔnianfaanijulɔ.Kiiruikpinnubɛɛtowaye,ileɛjɔmaasheiwadikpukpɔkiikpinnurɛleemunadoko.

-24-

Osheeɔkɔmi;magbagbelatiwagbewɔnniikpariɔsɛo

Gba;owoounjɛawɔnɔmɔniyibia

tishesɔɔ

Irun ishoro kanna ni ikpinya laarin tɔyɔ tiyawo n koawɔnɔmɔsi,ibaasheɔmɔtiabininuigbeyawɔiwajuofintabieyitiabilaisiigbeyawoniwajuofin.Ɛtɔatiaabokannaniofinkpeseloriawɔnɔmɔtiobiwɔnwaniiyɛra,iyakpatabiikpinya:-Okuifɛgbɔdɔsoawɔnɔmɔkpɔkpɛluawɔnobimejeeji.-Awɔnobimejeejigbɔdɔlashɛloriawɔnɔmɔ,ayafiigbeyawoyɛnkotiniishorokantɛlɛbiiigbeyawolaarinawɔnenitiwɔnsumɔra(babaatiɔmɔ,tabiɛgɔnatiaburo).-Awɔnobimejeejigbɔdɔ tɛsiwajuninuojushewɔn loriawɔnɔmo.

Anilatiwoiretabianfaaniɔmɔninugbogboishɛlɛtiobawaye laarinawɔnobi tiowani iyɛra, iyakpa tabi ipinyakpatakpata.Niakokotiiikpinyatifɛɛwayeniawɔnobimejeejigbɔdɔtijɔkpinnunikpaɔdɔɛnitiɔmɔyiogbe,abojutoɔmɔ,ɛkɔɔmɔ,ileweɔmɔtabiikɔshɛatiabɛwoobitikoniawɔnɔmɔlɔdɔ.

AWƆN ALAYE :

10 0

Tiens, voici la pension alimentaire

comme convenu

Merci beaucoupn'oublie pas de

venir les chercher le week-end

-25-

Osheeɔkɔmi;magbagbelatiwagbewɔnniikpariɔsɛo

Gba;owoounjɛawɔnɔmɔniyibiati

shesɔɔ

wKɔ awɔn obi ti wɔn wa ninu ishoro ikpinya nik-pa ojushe wɔn lori awɔn ɔmɔ atikpe ki wɔn mɔ kpe o ske kpataki lati sheto nikpa ɔrɔ awɔn ɔmɔ ninu ikpinya wɔn. wKpese awɔn ojule imɔran ati ikɔni ni ofin nibi ti awɔn obi yio lɔ gba imɔran lati yanju awɔn ishoro nikpa abojuto ɔmɔ bi o she yɛ ninu ijɔba ibilɛ kɔɔkan.

wTɔka awɔn ojule imɔran ati ofin yɛn fun awɔn obi ki wɔn gba imɔran tabi ki le ba wɔn kpari ija wɔn.

wGba awɔn ɔmɔ ti obi wɔn wa ninu ija lati suba ojule imɔran ati ofin naa ni ijɔba ibilɛ kɔɔkan.

Awɔn imɔran fun ishɛ :

wSheto obojuto awɔn ɔmɔ ati obi ti wɔn ti suba ojule imɔran ati ofin tabi ti wɔn ti jɔ sheto ilaja kpɛlu rɛ.

w She alaye fun awɔn obi ati awɔn ɔmɔ kpe ofin gba wɔn laaye lati lɔ sile ɛjɔ fi yanju awɔn ishoro wɔn.

-26-

Papa, maman, chef de village ou

de quartier, medecin- accoucheur, sage-femme, Vous serez tous punis pour

n'avoir pas déclaré l'enfant

Odjé!

Ori V : Aishe ojushe lori

awɔn ɔmɔ

Ikpin1:Awɔnibawi

Koko ɔrɔ : ohun ti ofin sɔ

Tiakobasheakɔsilɛorukɔɔmɔtiabi

Ɛnikɛni(baba,iya,ɔgadotoo,ɔgaadugbo,agbɛbi,atibɛɛbɛɛlɔ)tiabimɔniishoju,nianfaanilatibuoloriijɔbaatitiagbegbegbɔ.Tikobashe laarinɔjɔ21,yiooakpo25si50akposinuakpotiijɔba. Ɔgadotoo,tabiagbɛbitikofiiweɔmɔtiabiniledotoorɛranshɛsiijɔbaibilɛtabitiagbegbe,ofinbawigidigidi.Yiosan50akposi200akposinuakpotiijɔba,yiositunsheɛwɔnfunɔjɔ15si30ɔjɔ. Tiobashebɛɛlatifishikatabinitoriaikiyesitoni,ofinkpashɛlatileekurosisiishɛrɛfun30ɔjɔkiasidaowooshutikofishishiɛnaasinuakpotiijɔba. Tiɔgaabuletabiɔgaadugbokanbamɔkpewɔnbimɔ

kannileniagbegberɛtikosijɛkiawɔntinsheiweibimɔnik-parɛ,ofinyiobaawi.Yiosanakpo25si100akpo,yiositunshɛwɔnfunɔjɔ15si30ɔjɔ.

-27-

Baba;iya;ɔgailutabiɔgaadugbo;ɔgadotooagbɛbi,dotooagbɛbi;gbogboyinniɛogbaibawiofintiɛkobalɔfi

orukɔɔmɔsinuiweilu.

Tiɛnikanbafiɔmɔrɛsilɛtabikioran-anlɔshebara

Ofinbaɛnikɛnitiofiɔmɔrɛtabiɔmɔtiowalɔdɔrɛsilɛwi.Yioshɛwɔnɔdun5,yiosisantoakpo250.Ɛnikɛnitiobaranɔmɔkanlɔshebara,ofinbaounnaawi.Yioshɛwɔnoshu6,yiotunsan100akposi200akpo.

Tiɛnikanbasheikukpaɔmɔde

Ɛnikɛni tiobasheikukpaɔmɔkannigbationsheetutu,oogu,orisha,tabioroeyikeyi,iruɛnibɛɛyioshɛwɔnɔdun5si20,yiosisan200akpoakpo500sinuakpotiijɔba. Ɛnikɛnitikobasheitɔjuɔmɔrɛbiosheyɛ,ofintunbaawi.iruɛnibɛɛyioshɛwɔnɔdun5si10,yiosisan100akpoakpo250sinuakpotiijɔba.

-28-

Fifiiyajɛɔmɔtabililoɔmɔniiloɛru

Ɛnikɛnitinluɔmɔtabitindaojukpɔn-ɔn,tiɔmɔnaakobatiɛku,ofinbaawi.Yioshɛwɔnɔdun5si20,yiosisan500akpoakpo1.0000.000sinuakpotiijɔba.Shugbɔntiobatunlɔjɛbabatabiiyaɔmɔniofiiruiyabɛɛjɛɛni,yiosheɛwɔnfungbogboɔjɔayerɛni(ɛwɔnegbere). Bibaɔmɔdetabififiikpabaɔmɔdelokpɔ Ɛnikɛnitiobatabifɛbaɔmɔdelokpɔ,ofinbaawi.Yioshɛwɔnɔdun2si5,yiosisan100akpoakpo250sinuakpotiijɔba.Iruibawikannaniɛnikɛnitabiobitiofiɔwɔsiirunkanki

oleewayeyiogba.

Tibaba,iya,alagbatɔtabiɛnikɛnitiolashɛloriɔmɔbafitikpatikpalokpɔkpɛlurɛ,yioshɛwɔnɔdun15si20,yiosisan500akpoakpo5.000.000sinuakpotiijɔba.

Tibaba,iya,alagbatɔtabiɛnikɛnitiolashɛloriɔmɔbadarakpɔmɔawɔnɛlomiiranfitikpatikpalokpɔkpɛlurɛ,ofinbaagidgidi.Yiofigbogboɔjɔayerɛshɛwɔn,yiosisan1.000.000si10.000.000sinuakpotiijɔba.

Shisheikɔsɛsiawɔnɛtɔmiiranloriomɔ

Gbogboɛtɔawɔnɔmɔ tiofinshalayeniani latimushɛ.Ɛnikɛnitikomɔtabitikotɛleofinnaa,yioshɛwɔnoshu6siɔdun5yiositunsanakpo150siakpo500sinuakpotiijɔba.

Ɛnikɛni laarinawɔnobi tabialagbatɔ tiokɔ lati jɛkiɔmɔgbaabɛrɛajɛsara,ofinbaawi.Yioshɛwɔnoshu1si2,yiositunsanakpo25siakpo250sinuakpotiijɔba.

Ɛnikɛni laarinawɔnobi tabialagbatɔ tiokɔ lati jɛkiɔmɔtinhseaarɛgbaitɔsjutabimuoogunfuniwosanrɛ jɛbiɛwɔnoshu3siɔdun2,yiositunsanakpo250si500akposinuakpotiijɔba.

-29-

Ifɛkufɛarakpɛluɔmɔde

Ofinshe ibawi fun ɛnikɛni ti o fɛ loara tabi ɛyaaraɔmɔdelatifisheifɛararɛtabiniɔnatikobojumɔ.Ɛninaayioshɛwɔnɔdun2si5,yiosisanakpo100si500akposinuakpotiijɔba.

Ɛnikɛnitiobahuiwalatifikɔɔmɔdeniifɛkufɛarayiogbaibawiyiniilɔkpomeji(tikobatiɛfiikpabaalokpɔ,tabitikodɛrunbaa,tiobatiɛjɛɔmɔrɛtabiɔmɔɔdɔrɛ).

-30-

Jijiɔmɔdegbekpamɔtabififiɔmɔsheɔfa(iwɔfa)

Ɛnikɛnitiobamuɔmɔ,tabijiigbetabiraneniyanlatijiigbekpamɔsiɔdɔrɛlatiloofijale,tabifikpaniyan,tabiohunburukumiiran,yioshɛwɔnfungbogboɔjɔayerɛni.

Ɛnikɛnikpaakpaobitiobajiɔmɔgbe,yioshɛwɔnfunɔdun1 si ɔdun5, yio si tun san500akpo si 1.000.000 sinuakpoti ijɔba.Shugbɔntiaba lɔsheshi riɔmɔnaanioku,yioshɛwɔnfungbogboojɔayerɛni.

Ɛnikɛni ti ogbeɔmɔ jo tabi gbaɔmɔ lɔwɔ ɛnikanniikparɔowotabiɛbunmiiran,yiojɛbiɛwɔnɔdun2si5,yiositunsanakpo250si1.000.000sinuakpotiijɔba.

NinuCE,ashofintishetoawɔnɔrantiandaloriawɔnatiawɔnibawitiyiobaawɔnɛnitintɛojuɛtɔawɔnɔmɔmɔlɛ.Ɔkpɔninuawɔnibawiyɛnnikotisitɛlɛ.

Awɔnibawinaalejueyitiwɔnkpeseninuawɔnofinidaaboboawɔnɔmɔtioku(Funkpɛrɛ:Ninuawɔnofinatijɔ,TiɛnikanbafitikpatikpabaɔmɔtikoItiiniɔdun13 lokpɔ,yio jɛbishɛashekara funɔdun20.NinuofinCE,ɛsɛ345,ilakeji,wɔndawɔnlɛbiɛwɔnegbere).Eleyiyioyɔiwaburukuyikurolɔkanawɔnɛnitiowa.Bakannaniowoɔrantiwɔnyiosankpelesii.

Latiisinyilɔ,ɛnikɛnitiababimɔniishojurɛtabitiogbɔkpeenikanbimɔ,ogbɔdɔlɔsɔɔfunawɔnoludari,bibɛɛkɔ,yiogbaibawi.Ɔrɔkanawɔnobiɔmɔ,agbɛbi,ɔgadotoo,ɔgaadugbotabiabule…

Fifiɔmɔsilɛ,barashishe,mimuɔmɔsheawɔnorotiolewufun-unjɛawɔnɔrantuntunninuofin.AwɔnOran tuntun miiran da lori ibalokpɔ (ibalokpɔ kpɛluɔmɔde,fifiɔmɔdewoaworanibalokpɔ,bibaɛranlokpɔ,mimuɔmɔdebaalejolokpɔ,mimuɔmɔdesheashɛwo…)tikotisitɛlɛtiwayeninuCE.

AWƆN ALAYE :

Gbogboawɔnibawiyɛnnialemulolatiisinyilɔ.Ɛnikɛni,kpaakpaaɔmɔloleelɔsɔfunawɔnɔlɔkpatabiawɔnadajɔfunanfaaniaawɔnɔmɔ.Wɔnleebuwɔngbɔkpɛluiweikpɛjɔtabiifilɔlasan(Ɛsɛ233(CE)).

-31-

w Ki a mu awɔn liana ofin CE lo ni tootɔ nikpa igbija fun idanilɛkɔ awɔn awɔn ogbofinro lori rɛ. wKi a kede CE fun awɔn igbimɔ ijɔba ibilɛ ati agbegbe ki wɔn le mɔɔ daju ki wɔn si le maa muu lo.

wKi a she ikede ojushe awɔn obi lori ɔmɔ ati awɔn ibawi eniti n ta-koo fun awɔn ara ilu.

wGba awɔn ara ilu niyanju lati maa bu awɔn olori gbɔ nikpa gbogbo ikɔsɛ si ɛtɔ awɔn ɔmɔ.

wKɔ awɔn ɔmɔ lati di oludaabo bo ɛtɔ awɔn na kpaakpaa alara.

w Ki a shalaye, ki a si maa tɔka ibi ti o yɛ fun awɔn ɔmɔ ti a fi ɛtɔ rɛ duu.

w Ki awɔn ɛgbɛ olugbeja etɔ awɔn ɔmɔ jɔ sowɔkpɔ lati shishɛ wɔn ni ɔna kanna. O she kpataki fun wɔn lati sunmɔ ara wɔn sii.

Awɔn imɔran fun ishɛ :

-32-

Ikpin 2 :AwɔnlianaIkpele 1: Adajɔawɔnɔmɔde

Koko ɔrɔ : ohun ti ofin sɔ

Adajɔkantabikpukpɔniwɔnwaniileɛjɔnlakɔɔkan;adajɔawɔnɔmɔdeniashɛlatishishɛlorigbogboɛjɔtiokanɛtɔigbeayeɔmɔdeniɔmɔilurere,ilosirɛniawujɔatiawɔnibawitiokanan.Ishɛadajɔɔmɔdeloriɛtɔigbeayeɔmɔdeniɔmɔilurerekodenaishɛadajɔloriirisietoidiletabiawɔnɔmɔidiletabiloriogunjijɛ.

Fifiɛjɔsunadajɔawɔnɔmɔdeleewayeyalalatiɔwɔɔmɔdetabilatiɔwɔɛnikɛnitiomɔdajunikpaɔrɔtiafɛfisun.Adajɔmiirantabiashojuijɔbaniileɛjɔtunleefiɛjɔsunadajɔawɔnɔmɔde.

Adajɔɔmɔdefunrarɛledidelatikpɛjɔlorigbogboɔrɔtiokanɔmɔde.

-33-

Awɔnadajɔawɔnɔmɔdewaniawɔnileɛjɔ.Wɔnfiayesilɛfunishɛwɔn,wɔnnshishɛ,wɔnsinkoikpakpatakininuidaaboboawɔnɔmɔtinjiyaɛtɔwɔn.Kofibɛɛwɔkpɔkiadajɔɔmɔdedidefunrarɛlatikpɛjɔloriɔrɔɔmɔde,nitorikokpɛjulɔtiofinloriawɔnɛtɔatiojusheawɔnɔmɔdejade.

AWƆN ALAYE :

wKi a she alaye fun awɔn ara ilu lori awɔn ojushe ati ishɛ adajɔ awɔn ɔmɔde.

Awɔn imɔran fun ishɛ

Ikpele 2 : Ilanaikpɛjɔ

Koko ɔrɔ : ohun ti ofin sɔ

Ti iyɛratabi ikpinyabadelaarintɔkɔtiyawo,ɛnikanlaarinwɔnleekoweransisiɔgaileɛjɔtabiadajɔawɔnɔmɔdelatibeereashɛfunmimuɔmɔsiɔdɔ.Yiosanakpomɛtafigbeiwenaasɔdɔakɔweileɛjɔ.Ninuiwadirɛ,adajɔtiagbeishɛyilelɔwɔyioranshɛkpeawɔnobimejeejilatigbɔtiɛnuwɔntabiɛnikɛnitioleebaatanimɔlɛsinuɔrɔyi.Otunleesheiwadinik-paidilenaaniabulewɔn.Lɛyingbogboiwadiyi,adajɔleegbeɔmɔfunobitiokpɛjɔtabiekejitabikaakpaaɛlomiiranniibamukpɛluanfaaniɔmɔnaa.Tiikpinnuyikobatɛobikanlɔrun,oleetunɛjɔkpesiwaju. Tiabagbeɔmɔsɔdɔobikan,tiɛnikejibarikpesa-kaanirɛlewufunɔmɔlatiniayɔ,aaboatiɛkɔɔmɔluabi,oleejɛkiwɔntunɛjɔyɛnda. Iruawɔnilanakannaniangbafikpinnuowoounjɛtiobiyiomaasanfunɔmɔtikosiniɔdɔrɛ.

-34-

Ɔkpɔawɔnobinikomɔawɔnliana. Ashaibilɛkogbaɛnikɛnilaayelatikpeiyawotabiɔkɔlɛjɔnakiotogbaɔmɔrɛsiɔdɔ. Aiyailanaikpɛjɔatiowotiwɔngbɔdɔsanndeawɔnidilelɔnalatikpɛjɔ. Awɔnarakomɔawɔnlianawonyɛn.Niidamiiranɛwɛ,awɔnobikiifiitarasanwoounjɛɔmɔgɛgɛbiadajɔtikpaalashɛ.Tiobibajɛoshishɛijɔba,ninuowooshurɛniwɔnmaayɔɔkiotogbaeyitioku.Shugbɔnkosheeshefunadajɔlatifaowoyɔlɔwɔonishɛɔwɔniwɔnbaigbatiɔnatiwɔnfikpawowɔlekosiniikatoɔwɔadajɔtabiwɔnkoniakantinibanki. Obitikoniɔmɔrɛsiɔdɔgbɔdɔmaakokpaniwɔnbaagbararɛshemɔninuinawoitɔju,oogunrira,owoileewetabiowoikɔshɛɔmɔrɛ. Tiɔmɔbadagba,ofingbaobi laaye lati da owo ounjɛ sisandurofun-un. Sibɛsibɛ, ti obi kanbamuɔmɔrɛsiɔdɔ,tiotidagbashugbɔntikonishɛkanlɔwɔlatifigbɔbukataararɛ,obiyileebeereiranlɔwɔowolɔdɔobikejitikogbaniɔmɔ.

AWƆN ALAYE :

wKɔ awɔn ara ilu ni ɛkɔ nikpa awɔn igbesɛ ilana ikpɛjɔ naa.

wJɛ ki awɔn ara ilu mɔ kpe wɔn ni ɛtɔ lati lɔ sile ɛjɔ fi yanju ishoro wɔn.

wGbija awɔn ara ilu ki ijɔba lee sɔ liana ikpɛjɔ naa di ɔfɛ.

wGba awɔn obi niyanju nikpa ojushe ti wɔn ni lori awɔn ɔmɔ wɔn.

wGbe igbesɛ lati fi ofin na awɔn obi ti n kɔ lati sanwo ounjɛ ɔmɔ ti ko si ni ɔdɔ wɔn.

Awɔn imɔran fun ishɛ :

-35-

Ikpele 3 : Awɔnilanaibawi

Koko ɔrɔ : Ohun ti ofin sɔ

Ɛnikɛni,kpaakpaaɔmɔde,leekpeɛjɔlɔdɔawɔnɔlɔk-pa,lɔdɔadajɔtabiadajɔawɔnɔmɔdenikpaikɔsɛloriɛtɔawɔnɔmɔ. Ofintungbaadajɔawɔnɔmɔlaaye latikpɛjɔ loriɛtɔawɔnɔmɔ. Awɔnilanaofinwatindaaboboɛnitiokpɛjɔatiawɔnɛlɛri.

-36-

Ikpɛjɔnikpaikɔsɛlorietɔawɔnɔmɔkiifibɛɛwaye,biotilɛjɛkpeofingbaalaye.Bakannanikowɔkpɔkiawɔnadajɔɔmɔdidelɔkpɛjɔfunrawɔnnikpaikɔsɛloriɛtɔɔmɔ,nitorikokpɛtiagbeofintiofunwɔnniashɛyijade.

AWƆN ALAYE :

wGba awɔn eniyan niyanju lati maa lɔ kpɛjɔ nikpa ikɔsɛ lori ɛtɔ awɔn ɔmɔ.

wMu aabo ofin shɛ lori awɔn ɛniti n kpɛjɔ ati awɔn ɛlɛri.

wShalaye fun awɔn ara ilu lori awɔn ilana ibawi nikpa ikɔsɛ lori ɛtɔ awɔn ɔmɔ.

Awɔn imɔran fun ishɛ :

Iyaɔmɔ;latiisisinyilɔ;ɔdɔyinniawɔnɔmɔyio

maagbe

Ofin lori idile ati ofin lori ɔmɔ jɛ agabara ofin ti n daabo bo awɔn ɔmɔ kuro ninu iya ti a fi n jɛ awɔn ɔmɔ nikpa ɛtɔ wɔn ni idile. Ni orilɛ ede Bénin, ɔkpɔ ishoro ni idile n doju kɔ nikpa oku ti o so obi kpɛlu ɔmɔ, ashɛ obi lori ɔmɔ, ijogun. Eyi n mu ishoro kpukpɔ wa fun awɔn obi ninu ojushe wɔn lori ɔmɔ ni awɔn idile ti o ti yakpa tabi ti ikpinya ti de ba.

Ɔrɔ awon ɔmɔ idile ti o kpinya n shoro yanju. Awɔn ilana ofin CE ati CPF shalaye awɔn igbesɛ ti a gbɔdɔ gbe lati jɛ ki iru awɔn ɔmɔ bɛɛ le wa ni sakani aabo ti o kpe ye.Eto ijɔba fun aabo awɔn ɔmɔ shalaye kpe « Ni ɔdun 2025, gbogbo awɔn ɔmɔ orilɛ ede Bénin yio ni idile, sakani, tabi aye ibi ti ko ni si iwa ikpa, tabi ifiya jɛni eleyikeyi fun wɔn, ati nibi ti awɔn olugbeja fun ɛtɔ awɔn ɔmɔ yio ma shishɛ ni ifɔwɔsowɔkpɔ ».Ni bayi, ofin lori ɛtɔ awɔn ɔmɔ mu awɔn ilana tuntun kan jade ti o kan :akoko ikorukɔ ɔmɔ sile ti o kuro ni ɔjɔ mɛwa lɔ si ojɔ mɔnkanlelogun,ojushe awɔn obi lori awɔn ɔmɔ wɔn,

Ikparigbigba awɔn ɔmɔ laaye lati kpɛjɔ nikpa ɛtɔ wɔn,gbigba adajɔ laaye lati kpe awɔn obi lɛjɔ ti wɔn ba kɔ ɛhin da ɛtɔ awɔn ɔmɔ,awɔn ikɔsɛ tuntun si ɛtɔ awɔn ɔmɔ ti CE tɔka si (bara shishe, fifi ɔmɔ silɛ, fifi ɔmɔde wo aworan ibalokpɔ, fifi ɔmɔ ba ɛran lokpɔ), ati bɛɛbɛɛ lɔ.awɔn ibawi ti o lagbara fun awɔn ti n fi ɛtɔ awɔn ɔmɔ dun wɔn.

Njɛ irin ishɛ gidi ni o jɛ fun aabo awɔn ɔmɔ.Shugbɔn ki irin ishɛ yi lee muna doko, awɔn olugbeja fun ɛtɔ awɔn ɔmɔ gbɔdɔ she ishɛ bi o she yɛ ki wɔn si mu ofin lo. Awɔn imɔran kpataki melo kan lati kpese sakaani alaabo fun awɔn ɔmɔ ati lati ran awɔn obi lɔwɔ ninu shishe oju-she wɔn si awɔn ɔmɔ :Kɔ awɔn eniyan nikpa kpataki igbeyawo niwaju ofin, idɔgba laarin okunrin ati obinrin ni idile ati ikokpa awɔn obi mejeeji ninu inawo idile.jɛ ki awɔn onishɛ iwosan (agbɛbi, dotoo, ɔgaa dotoo)

-37-

shalaye fun awɔn iya ɔmɔ ti n lɔ she ayɛwo ilera lɔdɔ wɔn nikpa kpe ɔrɔ iyan lo jɛ ki ɔkɔ wɔn kɔkɔ gba ɔyun, ki o si lɔ fi orukɔ ɔmɔ silɛ nigba ti wɔn yio bimɔ.She igbelarugɛ iba ara ɛni sɔrɔ laarin awɔn obi ati awɔn ɔmɔ lori ibalokpɔ ati awɔn ɔrɔ miiran ti o she anfaani fun awɔn ɔmɔ ninu ɛkɔ wɔn.She igbelarugɛ ikpari ija ninu ɛbi ti o ba shee she.Jɛ ki awɔn obi mɔ kpe wɔn ko gbɔdɔ da ogun ɔmɔ ti wɔn n bojuto kpɔ mɔ ohun ini ara wɔn.Sheto ajɔshekpɔ awɔn olugbeja etɔ awɔn ɔmɔ ki wɔn lee shishɛ wɔn ni ɔna kanna. O she kpataki fun wɔn lati

sunmɔ ara wɔn sii.Gbija fun imulo ofin CE ati fun idanilɛkɔ awɔn onimɔ ofin.Shalaye kedere fun awɔn obi ti o wa ninu ija tabi ikpi-nya nikpa ojushe wɔn lori awɔn ɔmɔ wɔn atikpe o she dandan ki wɔn sheto ɛtɔ awɔn ɔmɔ.Gba awɔn ɔmɔ ti obi wɔn wa ninu ija niyanju lati bu olulaja gbɔ ni “ojule aabo ati imɔran ofin” ti o wa ni ijɔba ibilɛ wɔn.

-38-

ESGB/LA PASSERELLE

02BP425 Porto-NovoDirecteur Exécutif : HOUSSOU Samuel

Tél : (229) 97 87 48 83Coordonnatrice de Projet : AKPLOGAN Laetitia

Tél : (229) 97 44 49 55

Approuvé par :

wLa Direction Départementale du Secteur des Affaires Sociales de l’Ouémé et du PlateauwLe Tribunal de 1ère instance de Porto-Novo

Avec le soutien technique et financier de : Avec le soutien financier de :

-NP-