Cẩm Nang Về Chiến Tranh Việt Nam - linktruyen.com · Ngộ nhận khó quên về Chiến Tranh Việt Nam là sự thất bại của Mỹ. Tuy các Tuy các nhà lãnh đạo

CẩmNangVềChiếnTranhViệtNam

NXBCaféKuBúaDựatheocuốnAPoliticalIncorrectGuidetotheVietnamWar

Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com

MụcLụcLờitừbanbiêntậpGiớithiệu-Ngộnhậnvềsựthấtbại1.1Chươngmột-TạiSaoChúngTôiVàoViệtNam1.2ViệtMinh,ViệtCộng:làtêncủaCộngSảnnúpdướimộtcáitênkhác,nhưngvẫnlàcộngsản1.3Đừngbaogiờtinvàomộtđầubếplàmbánh1.4JohnF.KennedyvàViệtNam1.5Hãycẩntrọngnếumộtđấtnướcthêmvàotừ“CủaNhânDân”hay“DânChủ”trongtêncủahọ1.6ViệtNam1954-1960(Xâydựngnhànước101)1.7Dânchơivàlinhmục1.8Conđườngkhôngđượcchọn1.9Diệm,nhàdânchủ1.10Hồ,Hồ,HồChíMinh:Hômnayôngănbaonhiêugạo?

2.1Chươnghai-KhôngphảilàCamelot2.2BuổitrìnhdiễntạiLào:Bàihọclịchsửbịlàmngơ2.3Lựachọnđồngđội2.4CuộcchơiDominođãbắtđầu2.5Đólàđườngmòn?2.6Cáckỳquancủalaođộngnôlệ2.7Mộttráchnhiệmchung2.8ViệtNam-đứaconđỡđầucủaJFK2.9Mộtlýtưởngcaoquý2.10ThảmhọachocuộcphiêulưulớncủaJFK2.11ĐổlỗichoDiệm2.12Lựachọncủangườidân2.13NgọnlửaPhậtGiáo

2.14Mộtconrốikhôngthểkiểmsoátđược2.15KếtcụccủaDiệm2.16Diệmtrongmắtcácnhàcộngsản2.17Ngộnhậnvềmộtcuộcchiếngiớihạn

3.1ChươngBa-CuộcchiếncủaLyndonB.Johnson3.2ĐôđốcGrantsẽlàmgìđây?3.3NghịquyếtVịnhBắcBộ3.4ChiếnthắngđầutiêncủaHảiquânViệtNam…điềuchưabaogiờxảyra?3.5MànđánhphủđầutrênBiểnĐông3.6Starlite,StarBright,MệnhLệnhđầutiêntôiđọcnhầmtốinay3.7Pháhủycácngôilàngvàgiữgìnchúng3.8Nhữnganhhùngđầutiên3.9''Này,này,Lyndon.BJohnson,thếquáinàoôngđãđưachúngtôivàocáihốnày?''3.10Chotôithấycácconsốnào!3.11ChiếntranhViệtNamtrênkhông3.12Sựhỗtrợkhôngquânchocácbộbinh3.13ChiếnDịchKhôngKíchRollingThunder,tháng3/1965đếntháng11/19683.14"1,2,3,4Chúngtađangchiếnđấuvìcáigì?"3.15ChiếndịchBarrelRoll,tháng12/1964đếntháng03/19733.16GiảicứuStreetcar3043.17ChiếndịchSteeltiger,tháng04/1965đếntháng11/19683.18TếtMậuThân19683.19ChuyệngìđãxảyravớiViệtCộng?3.20Lâuđàicủanhữngxácchết3.21Hyvọnghọchothấyđượcmặttốt3.22“HàNội,trảlờicúđiệnthoạichếttiệtđi!”

3.23Vàcâuchuyệnthựcsựdiễnratheocáchđó3.24Mộttranhluậnthẳngthắng,lýlẽ

4.1Chươngbốn-ChiếnThắngĐượcBáoTrước,1968-19734.2Nguyênnhân4.3Đámcộngsảnđãsuynghĩcáiquáigìthế?4.4TôiChỉTinNhữngĐiềuMàTôiĐãĐọcĐượcTrênBáoChí4.5Mộtkiểuchămsócmangtêncộngsản4.6Bạitrận:Kiểuchiếntranhcủaphecánhtả4.7Nhữngnămthángthànhcôngbịlãngquên4.8Abrams,Bunker,Colby:Độingũcóthểlàmđược4.9MộtconbàiDominokhácđãngãxuống4.10Sựthayđổitrậttựcũ4.11ChươngtrìnhPhoenix(PhượngHoàng)4.12Làmvậyđểlàmgì?4.13BàngiaochoNixon-khôngcònlàQuýÔngTửtếnữa4.14HòabìnhvớiDanhDự4.15Chiếndịchnémbom"bímật"4.16Làmngoạigiaoởnhà4.17Cuộc“xâmlược”Campuchia.4.18Nhữngtrạicảitạo:Tiếnghátchungquanhlửatrại?4.19Ngườinàochầnchừlàthuatrận4.20Nixonchiếnthắng4.21Bạnnóixâmlượcvàtôinóiđộtkích4.22Cảmơn,đạihộiđảngDânChủ!4.23SựthiêntàicủatướngBắcViệtVõNguyênGiáp4.24Rênrỉkhônggiảiquyếtvấnđề4.25CuộcđánhbomGiángSinhnăm19724.26Coichừngcáicây!4.27Némbomchokiếmbiếnthànhlưỡicày

4.28Tròchơikếtthúc4.29Cảmơnnhiều,cácbạnhiền4.30Hiệpước?Chúngtôikhôngcócáihiệpướcthúihoắcnàohết!4.31Ngườiyêunước,kẻgâyrốihaychỉlàlũdốitrá4.32QuốchộiMỹ(1973-1975):Ôitrời,kệxáchọđi!

5.1Chương5-PhongTràoChốngChiếnTranh5.2Chúngtôicócầnđánhvầntừngchữchobạnnghekhông?5.3Hồ,Hồ,HồChíMinh,MaovàChesẽchiếnthắng5.4Tôinghetừnhữngnguồntinmậtcộngsản5.5“Oh,thúthậtđi,bọncộngsảnthựcsựtệdữvậysao?”5.6"Jane,đồconđiếmvôhọc"5.7LạilànhữngVFW(Nhữngcựuchiếnbinhủnghộcuộcchiến)…5.8Nhữngcâuchuyệnlửatrạichocácphầntửcựcđoan5.9Sựtànbạođíchthực5.10Sáungộnhậnvĩđạicủaphongtràophảnchiến5.11“ChínhphủcủaNamViệtNamthamnhũngvàkhôngđángđượcchúngtahỗtrợ”5.12Mộtngườitốtđụngbịsađọa5.13“ChiếntranhViệtNamlàmộtcuộcnộichiếncầnđượcquyếtđịnhbởichínhnhândâncủahọ”5.14“NgườidânMỹkhôngủnghộcuộcchiến”5.15“ChiếntranhViệtNamlàcuộcchiếngiántiếpgiữatưbảnphươngTâyvàcộngsảnphươngĐông”5.16“Cuộcchiếnđóvôđạođức”5.17“Đólàmộtcuộcchiếnkhôngthểthắng”5.18Baonhiêuquândominonữaphảingãxuống?

6.1Chương6-VềNhà6.2SựđộcáccủaCộngSản6.3CựuchiếnbinhViệtNam–vàlòngtựhàovềđiềuđó

6.4PhimvềchiếntranhViệtNam6.5BàiDiễnVănCủaThượngNghịSỹJohnF.KennedyTạiHộiNghịVềViệtNam

LờitừbanbiêntậpLàmộtngườisinhsaucuộcchiến,tôithựcsựbiếtrấtítvềnóchođếnkhitôiđọcvàpháttriểncuốnsáchnày.Tôikhôngủnghộbấtcứmộtđảngpháihaychếđộnào.Đâychỉlàmộtcuốncẩmnangđểmọingườiđọcđểhiểuvềcuộcchiếnđóhơn

Tôixincảmơncáccộngtácviênđãchungsứcđểthựchiệncuốnsáchnày.Cuốnsáchnàydànhchocácbạncũngnhưcácbạntrẻsinhsaucuộcchiến.

Chânthànhcảmơnmọingười.

KuBúa@CaféKuBúa

NhậnxétcủabạnđọcT.P.vềcuốnsáchnàyĐâylàmộtcuốnsáchvềlịchsửkhôngquádài,nhiềuchitiếtnhưngtómtắtđầyđủnhữngsựkiệntrongchiếntranhViệtNammộtcáchchânthực,đặcbiệtlàgiảiảonhiềuhuyềnthoại-thứkhôngcóthậtmàcứđượclưutruyền-củađámsửgiaCShaycánhtảbênHoaKỳbôinhọlịchsửbằngngòibút.

CuốnsáchnhắcnhởchúngtavềmộtanhhùngdântộcthựcsựtronglịchsửViệtNam,cụNgôĐìnhDiệm.

TừngnộidungsáchtiếptheohémởchochúngtavềsựkhốnnạncủacánhbáochícánhtảTâyphươngthờiấyđãbẻcongsựthậtnhưthếnàogópphầntácđộngđếncáichếtcủaôngDiệm,cheđậyvụthảmsátMậuThân,tácđộngvàodưluậnHoaKỳvớiđầynhữngthôngtinsailệch,tuyêntruyềnvềsựthấtbạicủaquânđộiHoaKỳ....ChúngtacònbiếtthêmnhữngmưumôbấtchínhlẫnnhữngtoantínhchínhtrịcủachínhquyềnKennedy,sựthôbỉvàtụctĩuđầynhátgancủaLyndonJohnson,sựtoantínhdãman,khốnnạnbấtchấpquyềnlợidântộccủaphecộngsảnBắcViệt.

ChúngtacònđượcbiếtthêmquânđộiViệtNamCộngHòavàquânđộiHoaKỳanhhùngthếnào,họđãdồnépBắcViệttrênmặttrậnquânsựvàđãchiếnthắngtrongthựctếchođếnkhibịđảngDânChủcánhtảtrongnướckhóatay.

Trongphầncuốichúngtacàngthấyrõsựphảnbộicủatruyềnthông,báochícánhtảHoaKỳ,họphảnbộilýtưởngtựdo,họdốitrávàcheđậysựthậtbêncạnhsựkhốnnạncủaphongtràophảnchiếncánhtảcựcđoancủaHoaKỳ.HainhómtrênđãtácđộngmạnhđếndưluậnHoaKỳđểcuốicùngquốchộibịkiểmsoátbởiđảngDânChủđãkếtthúcnềntựdochớmnởởNamViệtNam.Họđãphảnbộivàbánrẻđồngminhđãhysinhxươngmáuvìquyềnlợicủathếgiớitựdo.

Ngàynay,truyềnthôngcònthêudệtvềdichứngmặccảmtộilỗicủachiếntranhnhưngsựthậtvẫncóchỗđứngcủanó,nhữngcựuchiếnbinhHoaKỳ-

nhữngngườianhhùngthựcsựtrongchiếntranhViệtNam-đãsốngmộtcuộcsốngbìnhthường,làmviệcchămchỉnhưmọingườiMỹkhácđểchămlochogiađình.

Chốtlại,tácphẩmnàybắtbuộcphảicótrênkệsáchvìlôicuốnđếntừngdòngchữ,đểlạinhiềusuyngẫmvềphậnconngườilẫnđấtnướcViệtNamđầybấthạnh.---T.P

Giớithiệu-NgộnhậnvềsựthấtbạiKhôngcócuộcchiếnnàotronglịchsửMỹgâyhoangmangvàtrởthànhchuyệnkhóquênnhưChiếnTranhViệtNam—mặcdùthựctếnóluônđượcđưatinvàothờiđiểmđó,nócũngđượcghichéplạirấtnhiềuđếnnỗitủsáchchứatàiliệuViệtNamcủatôiđãphảilunglay.“ViệtNam”đãđivàotrongkíứccủađấtnướctôinhưmộtthảmhọađiểnhình,thườngđikèmvớitừ“bãilầy”vàcáibóngcủachiếntranhđãluônđeobámcáccuộcthảoluậnvềchínhsáchngoạigiaocủachúngtôitừđó.

Đoánxem?

●MỹđãkhôngbạitrậntrongChiếnTranhViệtNam.●CộngsảnđãkhôngchiếnthắngtạiĐôngNamÁ.●NgườiViệtNamhiệnnaylàmộttrongnhữngngườiủnghộMỹnhấthànhtinh.

NgộnhậnkhóquênvềChiếnTranhViệtNamlàsựthấtbạicủaMỹ.TuycácnhàlãnhđạoMỹcóthểđãmắcsailầmtrongcácquyếtđịnhchínhtrị,chiếnlượcvàchiếnthuật,nhưngchúngtôivẫnchiếnthắng.ChúngtôibuộcBắcViệtphảikýHiệpĐịnhParisnăm1973.ĐólàhiệpđịnhchấmdứtchiếntranhvàcamkếtmiềnBắcViệtNamsẽchungsốnghòabìnhvớimiềnNamViệtNam.TôiđãchiếnđấutạiViệtNam,vàtôichưachứngkiếncuộcbại

trậnnàoởphechúngtôi.HãyhỏimộtcựuchiếnbinhMiềnBắcViệtNam,nếuanhtatrungthực,anhtacũngsẽnóinhưvậy—ngườicộngsảnkhôngbaogiờcóthểđánhbạichúngtôitrênchiếntrường.Nếunhìnvàoconsốthươngvong,bạncóthểthấyđượctínhxácthựckinhkhủngcủađiềuđó.QuânđộiHoaKỳtổnthấthơn58,000binhlínhtrongChiếnTranhViệtNam.QuânđộiBắcViệtmấtmátnhiềuhơnconsố1.1triệu.Bạnđoánđi,ailàngườichiếnthắng?

Nhìnvàokếtquảđịalý-chínhtrịcủacuộcchiến.CộngsảnViệtNamphụthuộcviệntrợphươngTâyvàcốgắngápdụngmọimặtnềnkinhtếtưbảnchủnghĩa—thựcvậy,ViệtNamhiệnđangđượccoilàmộttrongnhữngnướcủnghộMỹnhấtChâuÁ,giớitrẻquantâmđếnviệccạnhtranhcủaBillGateshơncảHồChíMinh.NếubạnnhìnvàocácnướclánggiềngphíanamViệtNam,bạnsẽthấyrằnghọgầnnhưtựdovàkhôngcònsợsựbànhtrướngcủaCộngSảnnữa.MặcdùLàovàCampuchiabịtànphá,khôngcóquốcgianàokhácthấtbạidướiquyềnCộngSản;ViệtNamvàLàochịucảnhđóinghèosauthờichiếnvàCampuchianhưmột”bãichiếntrườngchếtchóc”—tộinghiệtngườiCộngSảnphảigánhchịudựatrêngiaicấpvàchínhtrị—làmmấtuytíncộngsảnnặngnềtrongChâuÁkểcảkhiquyềnlựccộngsảncònrấtlớn,TrungQuốc,đãnhanhchóngtựdohóanềnkinhtếcủamình.Họkhôngcònlãnhđạobấtkìcuộctiênphongcáchmạngcôngnhân,nôngdânnào.Thựctế,đồngminhChâuÁchínhcủaTrungQuốclàhaiquốcgiacôlậpnghèođói:MiếnĐiệnvàBắcTriềuTiên.

Đólàsựthật,tuynhiên,ngườidânMiềnNamViệtNamđãthấtbạitrongcuộcchiếnnày,vàthấtbạimộtcáchbànghoàng.ĐúnglàhọđãbịbỏrơimộtcáchtủinhụcbởiQuốcHộiMỹdướiĐảngDânChủ,làQuốcHộiđãlậtđổtổngthốngRichardNixon,ngườitạonênnhữngchiếncôngquânsựcủachúngtôi.QuốcHộiđó,cólẽđãngủsaytrênchiếnthắngmộtcáchvôtráchnhiệmsaukhiloạibỏTổngThốngNixon,nênđãquyếtđịnhphủitayvớiMiềnNamViệtNam,kểcảđiềuđóđồngnghĩavớiviệcMỹsẽbịghétbỏvàmấtuytín,kếtthúccủabikịchlàchúngtôiđãchiếnđấuđểcùngvớinhữngngườiđồngminhNamViệtchốnglạiviệcrơivàotaycộngsảnđộctài.NếungườiViệthivọngvềmộttươnglaitươisánghơn,đólàvìhọmongđượcnhưMỹ.Đằngsauhọ,vàvẫnđangởtrênhọ,làmộtchếđộCộngSảnvớicáctrạicảitạovàmộtchếđộđộctài,đólànguyêndohàngtrămhàngngànngườidânMiềnNamViệtNamliềuchếtđểvượtbiên.

Tôiviếtcuốnsáchnàyđểlưulạihồsơsựthật—vàđểcânbằngtỉsốvới

nhữngkẻthêudệtnguyhiểmvềcuộcchiếnnày.TôiviếtnênđiềunàychonhữngngườibạncựuchiếnbinhViệtNamcủatôi,nhữngngườibịngượcđãithậmtệbởitruyềnthôngvàcácnhàvănhóacủanướcnày.Vàtôiviếtchonhữngaicònquátrẻđểhồitưởngvềcuộcchiến,trừnhữngngườibịnhồisọtừnhữngcâuchuyện“chếttiệt”họhaynghekểtừtruyềnthông,vàcóthểlàtừnhàtrường,họnhưmộtkẻtàntật.Tôitinhọsẽnhậnrasựthậtkhihọngheđiềutôinói.

ĐâylàcâuchuyệntrungthựcvềChiếntranhViệtNam,thựcsựlànhưvậy,bởinhữngngườiđãchiếnđấuởđóvớitưcáchlànhữngphicôngThủyQuânvàsauđólàphicôngchoCIAAirAmerica,vàđãlàmộtngườinghiêncứucuộcchiếnsuốtcuộcđờimình(vàthậmchíđãviếtmộtcuốntiểuthuyếttiếulâmvàsựđiênrồcủanó).KhôngcómộtcuộcchiếnnàotronglịchsửMỹcầnphảiđượcphântíchrõràng–khôngthiênvịhaytếnhịvềmặtchínhtrị,haynóicáchkháclàtrungthực–hơncuộcchiếnViệtNam.Bởivìnhữngngườiđãtườngthuậtsailầmvềcuộcchiếnđó,nóiranhữnglờigiảdốivềcuộcchiếnđểvẫncònnằmtrongtâmtríquốcgiacủachúngta.Vàngaybâygiờnhữngngườiđãtườngthuậtgiảdốivềcuộcchiếnđólànhữngngườiđãchếrathuậtngữ"nhạycảmhoặctếnhịchínhtrị"(politicalcorrectness)ngaytừbanđầu.Thậtxấuhổ.

1.1Chươngmột-TạiSaoChúngTôiVàoViệtNamThếChiếnThứII,một"cuộcchiếnhữuích”,đólàcuộcchiếnMỹđãthamgiavào,chínhcácnhàcánhtảđãthêudệtnêntrậnchiếnđónhưmộtcuộc“chiếnxấu”(mặcdùcácđảngviênnàychínhlàtácnhânchínhphảichịutráchnhiệmchocuộcchiếncủachúngtôi).TrướcThếChiếnThứII,ViệtNamlàmộtthuộcđịacủaPháp.Trongsuốtcuộcchiếnnóđãbịchiếmđóng,dướisựchophépmiễncưỡngcủachínhquyềnPhápVichy(chínhphủtạmthờitrongThếChiếnThứ2),bởingườiNhật---kẻthùchungcủaMỹvàcộngsảnViệtMinh.Năm1945,mộtsốđặcvụcủaCơQuanCôngTácChiếnThuậtMỹ(viếttắtlàOSS—tiềnthâncủaCIA)nhảydùxuốngViệtNamđểgiảicứutùbinhchiếntranhMỹvàgiúpcộngsảnViệtMinhchốnglạiNhậtBản.LínhMỹđãchiếnđấubêncạnhnhữngngườicộngsảnsao?Vâng,bạnphảinhớđiềuđó,lúcnàychúngtôilàđồngminhvới“BácJoe”StalinvàLiênXô.Đoánxem?

●MiềnBắcvàMiềnNamViệtNamđãbịchiacắttừthếkỷ16.●NhàlãnhđạocộngsảnHồChíMinhđãđượcđàotạođểtrởthànhmộtđầubếpbánhPháp.

●Trongkhikếhoạch“cảicáchruộngđất”củaHồChíMinhdẫnđếnviệcxảyrahàngchụcngàncácvụhànhquyết,đóikém,vàphảiphụthuộcvàoviệntrợnướcngoài,miềnNamViệtNamđãtănggấpđôisảnlượnggạonăm1950.

ChínhsáchđốingoạicủaMỹítquantâmvềviệcbànhtrướngcủacộngsảnvàonhữngngàycuốicủacuộcchiến(trướckhiTrungQuốctrởthànhcộngsảnvàcáchoạtđộngcủacộngsảnnónglêntrongkhuvựcĐôngNamÁvàHànQuốc)hơnsovớiviệccùngngườiPháp,AnhvàHàLantìmcáchđểthiếtlậplạicácthuộcđịacủahọ.Thựctế,lýthuyếtchốngchủnghĩathựcdânlàmộtlờisỉnhụcđốivớiFranklinRoosevelt,ngườiđãđưaJosephStalinvàovịthếđạođứccaohơnWinsstonChurchill.NhưRooseveltđãphátbiểu,“Cómộtđiềutôiquantâm,Stalinkhôngphảilàmộttênđếquốc”---khônggiốngnhưthủtướngnhiệthuyếtcủađếquốcAnh.Khôngcònnghi

ngờgìnữa,đólàmộtlờianủivớingườidânBaLan,TiệpKhắc,Hungary,vàcácnơikhác,nhữngngườisẽsẵnsàngtraođổi“tìnhbạn”LiênXôvớiđếquốcAnh.(Dànhchonhữngaikhôngnhớ,cộngsảnthậmchícókỉlụcgiếtngườicònnhiềuhơnĐứcQuốcXãcủaHitler,làbiểutượngcủamộtchếđộđànápvàbạolựchơnnhànướcphátxítthôngthườngcủabạn.ThờiđạiMussolinicủaÝlàmộtthiênđườngtựdochủnghĩasovớithờiđạiStalincủaNga.)Tuynhiên,ngaycảsaukhiRooseveltchếtđi,lýthuyếtchốngchủnghĩathựcdânvẫnnằmởvịtrídựphòngcủachínhsáchđốingoạiMỹ,phổbiếnvớikhuynhhướngcủachủnghĩabiệtlậpcánhtảvà“đảngviênđảngcấptiến”cánhtả.

1.2ViệtMinh,ViệtCộng:làtêncủaCộngSảnnúpdướimộtcáitênkhác,nhưngvẫnlàcộngsảnViệtMinh(ViệtNamĐộcLậpĐồngMinhHội)làlựclượngdukíchcộngsản,thànhlậpvàonăm1941,đượclậpnênđểgiảithoátđấtnướckhỏiPháp.SauthấtbạicủachếđộThựcDânPhápvàonăm1954,tànquâncủaViệtMinhđượctậphợpbởilựclượngdukíchcộngsảntạimiềnNamViệtNambanđầuđượcgọilàcộngsảnViệtNam,hoặcmộtcáchtrịnhtrọnghơnlàQuânĐộigiảiPhóngmiềnNamViệtNam(MặtTrậnDânTộcGiảiPhóngMiềnNamViệtNam),vìmộtsốlído,đãđượcrútngắnlạithànhViệtCộng.SửsáchkểrằngmộtlínhgácmiềnNamViệtNamđãbịgiếtchếttrongkhiđangcốbáođộngcáctrạilínhvềcuộctậpkíchcủa“MặtTrậnDânTộcGiảiPhóngMiềnNamViệtNam”gâybốirốichochínhphủCáchMạngCộngHòaMiềnNamViệtNam(ChínhPhủCáchMạngLâmThờiCộngHòaMiềnNamViệtNam).TổngthốngmiềnNamViệtNamNgôĐìnhDiệmđãtừngnói,“Khôngcầnvòngvo.HọchínhlàViệtCộng.”ViệtMinh—quândukíchcộngsảnđầutiên.ViệtCộng—làmộttênkhácđượcrútngắncủadukíchcộngsản.ThủđôphíaBắcViệtNam,HàNội,trongmộtcuộcthỏathuậnhiếmhoivớiSàiGòn,thủđôcủamiềnNamViệtnam,đãchínhthứccôngnhậntấtcảquândukíchlàcộngsản.SauchiếntranhvàthấtbạicủaNhậttrongviệcxâmchiếmViệtNam,đấtnướcđượcđặtdướisựchămsóctạmthờicủaVươngQuốcAnh(miềnNam)vàTrungQuốc(miềnBắc),mặcdùnóvẫncònbịchiếmđóngbởingườiPháp,họvẫnchưarútđihoàntoàn.TrungQuốclúcnàychưatrởthànhcộng

SảnvàđượcdẫndắtbởiTưởngGiớiThạch,làđồngminhcủaMỹtrongthờichiếnchốnglạiNhậtBản.SựphânchiagiữaBắcvàNamViệtNamkhôngphảibởinguồngốcvàcũngkhôngphảibởiquyếtđịnhnào.Vàocuốithếkỷ16,đấtnướcđãbịchiacắtbởihaibứctườnglớntrênvùngđồngbằngQuảngTrị(ởphíabắcngoàixacủamiềnNamViệtNam)đượcdựnglênbởidònghọNguyễn,mộttrongnhữngchếđộtiếnhànhcáccuộcchiếnphongkiếnđẫmmáuđểkiểmsoátcácvùngnôngthôn.Trướcđó,mãichođếnthếkỷ15,90phầntrămmiềnNamhiệnnaythuộcvềvươngquốcChăm(ởgiữamiềnNamViệtNam)vàCampuchia.Vàonhữngnămtrướcđó,miềnBắcvàmiềnNamViệtNamlànhữngchiếnbinh,họthậmchícòncốgắngthúcđẩycáccườngquốcởChâuÂuchốnglạinhau---miềnNamtìmđếnsựtrợgiúptừBồĐàoNhavàmiềnBắctừHàLan.Thayvìtrởthànhmộtquốcgiachínhthức,thậtsựchẳngcógìlạkhiViệtNambịchiếmđóng.Đasốkhoảngthờigian(theonhữnggìphươngTâykể)củathiênkỉđầutiên,ViệtNamthuộcvềTrungQuốc,vàtrongphầnlớnlịchsửsaunày,ViệtNamlàmộtnướcchưhầucủaTrungQuốc.Điềuđókếtthúcchođếngiữathếkỉ16khiPhápchiếmthếcầmquyềntrongkhuvựccủaTrungQuốc.ẢnhhưởngcủaPhápbắtđầubằngcácgiáosĩCôngGiáo—mặcdùcóhàngtrămlinhmụcCôngGiáovàhàngngànhàngngànngườiủnghộhọđãbịxửtửtrongcáccuộctànsátđịnhkìtheoyêucầucủacácnhàlãnhđạoViệtNam.ĐiềunàytrởthànhlídođểPhápxâmlượcViệtNamvàonăm1858vớisựkhởiđầunhưmộtcuộcchinhphạtvàrồitrởthànhmộtcuộcchiếmđóngthànhcông.Mườinămsau,vuaNorodomcủaCampuchiađãkêugọi,vàđượcđáptrảbằngsựbảotrợcủaPháptừTháiLanvàViệtNam.Saukhithànhlậptrongkhuvực,PhápđãlàmtốtviệcngănchặnngườiViệtgiếtlẫnnhauvàthànhcôngtrongviệcđoànkếtdântộcViệtNamđểchốnglạihọtrongsuốtquátrìnhcaitrịcủahọtrêntoànthểđấtnước.Đúngtheonhưquanđiểmchốngthựcdâncủaông,FranklinRooseveltđãtườngtrìnhrõràngđếnCordellHull,bộtrưởngbộngoạigiaocủamình,“Phápđãcóđượcđấtnướcđó—bamươitriệucưdân—tronggầnmộttrămnăm,vàngườidânsẽkhổhơnlúcđầu.Phápđãvàđangvắtcạnđấtnướcnàytrongvòngmộttrămnăm.NgườidânĐôngDươngđượchưởngnhữngthứtốthơnthế.TrongkhiđókhôngthểchốicãirằngngườiViệtcómốibấtmãnnặngnềvớichủthuộcđịaPhápcủahọvàthườngxuyênxảyramâuthuẫn,sựthậtlàPhápđãđẩymạnhpháttriểnkinhtếViệtNam,cungcấpchoViệtNamthịtrườngxuấtkhẩuvàcơsởhạtầng,thànhlậpcácngôitrườngTây(mặcdùchỉrấtít)vàbệnhviện(cũngnhưvậy)nhưmộtphầntrongviệc

Pháptựxưnglà“nhiệmvụvănminhhóa.”NhưMarkCunninghamvàLawrenceZwierchỉratrongcuốnsáchKếtQuảCủaViệcĐánhBạiPhápTạiViệtNam(TheAftermathofFrenchDefeatinVietnam),“ChủnghĩathựcdânPhápởViệtNamíttànbạohơnsovớichủnghĩathựcdânởcácđếchếkhác.NhữngngườiViệthọctiếngPhápvàchấpnhậnvănhóaPháptrởthànhthànhviêncủatầnglớpthượnglưu,cóđượcviệclàmvàsựgiáodụctốt.MộtsốthậmchícòntrởthànhcôngdânPháp.”TrongkhichínhquyềnPhápủnghộnhữngsốítngườitheođạoCôngGiáo,nhữngchủthươngTrungQuốcvàtầnglớpđịachủViệtcũngđượcchấpnhậnnhưgiới“thượnglưu.”HồChíMinhđãkêugọiMỹhỗtrợđểđánhbạiPhápsauhaicuộcchiếnvàcảhailầnôngđềukhôngđượcphảnhồi—lầnđầulàvìôngkhôngliênquanđếnchínhsáchđốingoạicủaMỹvàsauđólàvìchủnghĩadântộc,cũngchínhlàchủnghĩacộngsảncủaHồChíMinh,vàlợiíchlâudàicủaMỹtạikhuvựcĐôngNamÁsauThếChiếnThứIIđãbịhạnchếvìviệcngănchặnsựlâylancủachủnghĩacộngsản.ViệcchốnglạicộngsảnđãđặtMỹđứngsauPhápmộtcáchmiễncưỡngbởinhữngnỗlựcgiànhlạivịthếcủamìnhtạiĐôngDươngsauchiếntranh.TạimiềnNamđiềunàyđãxảyrakhiquânViệtMinhnhanhchóngbịđuổikhỏiSàiGòn.TạimiềnBắc,mọithứkhókhănhơn.Năm1949,PhápkíhiệpđịnhvớivuaBảoĐạicủaViệtNam,chophépôngtrởthànhngườiđứngđầutrêndanhnghĩacủamộtnướcViệt,mặcdùquyềnlựcthựcsựthuộcvềPháp,cuộcchiếnvớicộngsảnViệtNamngàycàngkhốcliệt.MỹcảmthấybảnthânbịlôikéovàoviệckhôngchỉphảicungcấphỗtrợkinhtếchoPháp,màcuốicùngcòntiếptayđến80phầntrămnỗlựcchiếntranhcủaPháptạiViệtNam.

1.3ĐừngbaogiờtinvàomộtđầubếplàmbánhHồChíMinh(1890-1969,tênkhaisinhlàNguyễnSinhCung),sinhratạilàngKimLiên,miềntrungViệtNam,contraicủamộtgiáoviêntrunghọcPháp,ôngđitheochủnghĩacộngsảnkhisốngởAnh(nơiôngđượcđàotạothànhmộtđầubếpbánhbởiEscoffier)vàtạiPháp(1915-1923).SauđóôngthànhlậpđảngCộngSảnĐôngDươngvàdànhmộtkhoảngthờigiansốngtạiMoscow.HồChíMinhlàtênđượcmọingườibiếtđến.Nócónghĩa“Hồ,ngườikhaisáng,”hoặccáchnóilóngđịaphương,“ônglàngườitrụclợitừnhữngtênngốcngôngcuồng.”SựhỗtrợkinhtếcủaMỹđãtăngvọtbởicácsựkiệnbênngoàicủaĐôngDươngPháp,nổibậttrongsốđólàTrungHoaĐạiLụcrơivàotaycộngsản

vàonăm1949vàcuộcxâmlượccủacộngsảnBắcTriềuTiênvớiNamTriềuTiênnăm1950.CảhaiđềulànhữngtiếntriểngâychoángvángđốivớichínhsáchđốingoạiMỹ.MỹtrướcgiờluônvềpheTrungQuốc(mộtphầnbởivìsựhiệndiệncủacácnhàtruyềngiáongườiMỹtạiđây),vàthậtbấtngờkhiđấtnướckhổnglồnàylạirơivàotaytrongcuộccáchmạngcộngsản.CuộcxâmlượccủacộngsảnBắcHàn—mộtphầncủathếgiớiítngườiMỹđượcbiếtđến—chỉlàmtăngthêmgấpbộitínhhunghãncácmốiđedọacủacộngsản,vàcuộcxâmlượcnàybịđedọabởi“hànhđộnggiữvữnghòabình”củaLiênHiệpQuốcdoMỹdẫnđầu(haycòngọilàchiếntranhTriềuTiên)đểcứuNamHànvàkhôiphụclạibiêngiớicủanướcnày.DukíchcộngsảncũngđãxuấthiệnởPhilippines,phiếnquâncủaMaoTrạchĐôngcómặtởIndonessia,vàmộtcuộcnổidậycủacộngsảntạiMalaysiađãnổra.Pháplúcnàyđượcxemnhưcộtchống—dùkhôngphảilàmộtcộtchốngvữngchắc—đểchốnglạisựtấncôngcủaCộngSảnđangtrànlanởChâuÁ.CộtchốngđóbịđậptankhiPháplênkếhoạchtấncôngcộngsảntheođườnglốichiếnthuậttruyềnthốngcốđịnh.Phápnghĩrằngtrongtrậnchiếnnàyhọcóthểgiángmộtđòntửxuốngcộngsản.Cũnglàđòntử,tuynhiên,lạilàvớiPháp.PhápchọnchiếntrườnglàmộtthunglũngtâybắcViệtNamgầnngôilàngĐiệnBiênPhủ.PhápbắtđầuđưaquânvàothunglũngĐiệnBiênPhủvàotháng11năm1953.Cuộcchiếnquyếtđịnhđãdiễnravàithángsauđókểtừngày13tháng3đếnngày7tháng5.Phápnhậnthấyhọđãmắcbẫykhitậptrungquânlínhtạithunglũng.Họđãxâydựngvàtạonênmộtbãitiếptế.MụcđíchlàđểnhửViệtMinhtrànxuốngtừcácđồirậmsumxuêbaobọcxungquanh,rồisauđótiêudiệtchúngbằngsiêuhỏalựccủaPháp.Đâylàmộttínhtoánsailầmvớinhiềuxácsuấtđauthương,vìViệtMinhđãkhôngđổbộxuốngtừnhữngngọnđồi—ítnhấtcũngkhôngphảitrướckhihọnémpháobinhmộtcáchquyếtliệtvàoPháp.ViệtMinhđãkéohàngtrămkhẩupháoquarừngrậmvàđặtchúngsaunhữngngọnđồi,khuấttầmnhìnvàngoàiphạmvicủaPháp,lúcnàyđangnghĩbọnhọđãbaovâyquânđịch,đôngquânhơnvàsẽtiêudiệttoàndiện.MộtvàimáybaythảbomcủaPhápđãkhôngthểđánhlạicáckhẩusúngcủaViệtMinh.ĐốivớiPháp,tìnhhìnhtạiĐiệnBiênPhủtrởnêntuyệtvọng.LượnglínhnhảydùPhápđãđượcđưavàolàmquânthaythế,họbiếtrằnghọgầnnhưphảiđốimặtvớicáichết.ĐườngbăngđượccoilàhuyếtmạchcủaPháp,liêntụcbịnảđạnvàkhôngmộtmáybaynàocóthểhạcánhxuốngđược.Thayvàođócácmáybayphảixàthấpxuốngvàthảcácthùngviệntrợtiếptế—nhiềucáirớtxuốngtaykẻđịch.Mộttrongnhữngchuyếnbaycuốicùngđến

ĐiệnBiênPhủđượcđiềukhiểnbởihuyềnthoạiCIAJames“EarthquakeMcGoon”McGovern—mộtphicôngnặng260pound,ngườiđãcócácchuyếnbayvớiđộiFyingTigersởThếChiếnThứIIvàsauđóđượctuyểndụngvào“VậnTảiHàngKhôngDânDụng”(CAT,hàngphòngthủchocáctrậnđánhcủaCIA).ÔngđãthamgiacácchuyếnbayhỗtrợnhiệmvụchoTưởngGiớiThạchsauThếChiếnThứII,vàsauđóđượcgiaonhiệmvụởĐôngDương.Làmộtngườilậpdịvàlàmộtanhhùngthựcsự,máybayC-119củaôngđãbịbắnrơikhỏibầutrờitrongkhicốthảmộtkhẩupháobinhchoPháp.AnhlàbộđàmchínhgiữvaitròliênlạcđếncácphicôngvàlínhPháp,“Ôitrời,nhócà,coinhưđâylàkếtcuộcrồi,”trướckhimáybaybịrớtxuốngđấtvànổtungtronglửakhói.McGovenvàphicôngchiếnđấucùnganhWallaceBufordlàhaingườiMỹđầutiênchếttrongtrậnchiếntạiViệtNam.Vàonăm2005,chínhphủPháptraohuychươngLegionofHonorchoMcGovernvàsáuphicôngkhác,vớicấpbậcKịSĩvìnhữnggìhọđãcốnghiếntrongquânđộiPháptạiĐiệnBiênPhủ.KhiPhápbịđánhbại,TổngThốngMỹDwightEisenhowerđãviếtmộtláthưdàivềtìnhhìnhởĐôngDươngđếnThủTướngAnhWinstonChurchill.ĐóđượccoilàbáocáođầutiênđầyđủvàrõràngvềlídovìsaoMỹthamgiavàoViệtNam.NgàiWinstonthânmến:Tôichắcrằngcũnggiốngnhưtôi,ngàiđangtheodõicácbáocáohàngngàyvềcuộctrậnchiếnđangđượcchiếnđấubởingườiPháptạiĐiệnBiênPhủcùngvớisựquanngạivàlolắng.Hiệnnay,tìnhhìnhvẫnchưaphảilàhếthyvọng.Nhưngkhôngbànđếnkếtquảcủatrậnchiếnđặcbiệtnày,tôisợrằngPhápkhôngthểmộtmìnhđốiphóđược,mặcdùchúngtađanghỗtrợchohọlượngtiềnbạcvàvậtchấtrấtlớn.KhôngcógiảiphápđơngiảnnàođểthúcđẩyPháptăngcườngnỗlựccủahọ,nếuhọkhôngthểsángsuốt,vàĐôngDươngrơivàotayCộngSản,ảnhhưởngsaunàyđếnvịtríchiếnlượctoàncầucủatôivàngàivớihệquảlàsựchuyểnđổivềtỷlệsứcmạnhtrênkhắpChâuÁvàTháiBìnhDươngcóthểlàmộtthảmhọa,tôibiết,điềuđóthậtkhóchấpnhậnchongàivàtôi.LàmthếnàođểTháiLan,MiếnĐiệnvàIndonesiacóthểđượcsựantoànkhỏitaycộngsản.Chúngtakhôngcókhảnănglàmgì.MốiđedọasẽtiếpdiễnvớiMalaya,ÚcvàNewZealand.Cácchuỗihònđảongoàikhơisẽbịchiếmđóng.CácáplựckinhtếlênNhậtBảnđãbiếnmấtbởithịtrườngphicộngsảnsẽlậplạitrongmộtkhoảngthờigian,cũngnhưnguồnthứcănvànguyênliệutươicũngsẽmấtđi,khócóthểthấyNhậtBảncóthểchốnglạiviệchòanhậpvớithếgiớicộngsảnnơisẽ

kếthợpcácnguồnnhânlựcvàtàinguyênthiênnhiêncủaChâuÁvớitiềmnăngcôngnghiệpNhậtBản.ĐiềunàydẫnchúngtađếnquyếtđịnhkhókhănrằngtìnhhìnhĐôngNamÁcầnchúngta,phảikhẩntrươngđưaraquyếtđịnhnghiêmtúcvàtiếpcậntừxa.Geneva[hộinghịGenevađểgiảiquyếttươnglaicủaViệtNam]sẽdiễnracáchđâybốntuầnnữa.Cóthểcộngsảnđangmuốnđâmthủngýchícủachúngta,khiếnchúngtađặtsựlolắngvàoPháp,hơnlàvàoBerlin.TôicóthểhiểuđượcđiềumongmuốntựnhiêncủaPháptrongviệctìmkiếmmộtdấuchấmhếtchocuộcchiếnlàmhọtổnthấttrongtámnăm.NhưngmọinỗlựctìmkiếmcủachúngtôiđãđivàobếtắcbuộcchúngtôikếtluậnrằngkhôngcógiảiphápđàmphánvềvấnđềĐôngDương,vềbảnchấtkhôngcóphươngsáchđểkéodàisựđầuhàngcủaPhápcũngkhôngcógiảiphápcứuvãnđểkhốngchếsựángbinhcủacộngsản.Lựachọnđầutiênrấtquantrọngtrongcácvấnđềliênquanđếnchiếnlượctầmxađốivớichúngtavàngàicóthểsẽchấpnhận.NgoàicáchệquảtrongkhuvựcĐôngNamÁ,nơingàivàKhốiThịnhVượngcóđượcnhữnglợiíchtrựctiếpvàquantrọng,hậuquảnghiêmtrọngnhấtsẽlàởBắcPhi,ChâuÂuvàcácnơikhác.Đâysẽlànguồngốcgâynênmộtsựmấtmátrộnglớnbởiviệctínnhiệmvàohệthốnghợptácxã.TôinghĩsẽkhôngphảilànóiquánếunhưnóiPháplàcườngquốcbịđònchítử.CóthểPhápsẽkhôngbaogiờtrởlạithànhcườngquốcnữa,sẽrấtkhóđểchúngtađươngđầuvớiviệcđó.Bằngmọicáchchúngtacầnphảidựtínhđếnphươngkếthứhai.MộtsốýsơbộđãđượctómtắtbởiFoster[NgoạiTrưởngJohnFosterDulles]trongbàiphátbiểucủaôngvàođêmthứhaivừarồi,ôngnóirằngvớitìnhhìnhviệclấnápcủahệthốngchínhtrịcộngsảncủaNgavàcộngsảnđồngminhTrungQuốclênĐôngNamÁhiệnnay,dướibấtcứhìnhthứcnào,sẽlàmộtmốiđedọanghiêmtrọngđốivớisựtựdocủatoànthểdânchúng,vàtheoquanđiểmcủachúngtôikhảnăngxảyraviệcnàyhiệntạicầnphảibịngănchặnbởihànhđộngcủaliênminh,khôngthểchấpnhậnmộtcáchbịđộng.Ôngcũngđãtườngthuậttườngtậnvới[đạisứAnhtạiMỹ]RogerMakins.TôitinrằngcáchtốtnhấtđểcanthiệpvàoviệcnàylàđemlạinguồnlựctinhthầnvàvậtchấtlớnhơnđểhỗtrợchonhữngnỗlựccủaPhápbằngviệcthànhlậpmộtđộimới,đặcbiệthoặcliênminhgồmcácquốcgiađangquanngạisâusắcvềviệckhốngchếsựbànhtrướngcủacộngsảntrongkhuvực.TôinghĩngoàihainướcchúngtacòncóPháp,cácquốcgialiênđới[ViệtNam,Lào,Campuchia],Úc,NewZealand,TháiLanvàPhilippine.ChínhphủMỹchờđợiđểthamgiavàomộtliênminhđầyđủnhưvậy.LiênminhcủachúngtasẽkhônghướngvềcộngsảnTrungQuốc.Nhưngnếu,tráivới

nhữnggìchúngtatintưởng,nhữngnỗlựccủachúngtađểcứuĐôngDươngvàvịtríkhốithịnhvượngcủavươngquốcAnhđốivớimiềnNambằngcáchnàođinữacóthểtăngnguyhiểmchoHồngKông,chúngtôimongđợikếthợpvớingàitạiđó.GiảsửLiênHiệpQuốcđượcmộtsốquốcgiachấpthuận,nhưngtôivẫnkhôngtựtinrằng,đưaralờiphủquyếtvớiLiênXô,cóthểcóhiệulựcnhanhchóngvàmạnhmẽnhưýchúngta.TôisẽkhôngcânnhắcvaitrònàochoFormosahoặcHànQuốctrongquátrìnhthànhlậpliênminhnày.Điềuquantrọnglàliênminhphảimạnhmẽvànóphảisẵnsàngchocuộcchiếnkhicầnthiết.Tôikhôngtínhđượcsốlượnglụcquânđángkểcầnthiếtởphíangàihayphíatôi.Nhưngnếucácthànhviêncủaliênminhhoàntoànkiênquyết,liênminhcóthểlàmrõvớicộngsảnTrungQuốcrằngviệctiếptụchỗtrợvậtchấtchoViệtMinhchắcchắnsẽdẫnđếnviệccáclựclượngquânđộichốnglạihọcàngmạnhthêm.Nhữngđồngnghiệpcủatôivàtôinhậnthứcrõvềnhữngrủirokéotheocủađềxuấtnàynhưngtrongtìnhtrạngmàchúngtađốimặthiệnnay,khôngcócáchgiảiquyếtnàokhôngcónguyhiểmdùlàhànhđộnghaykhônghànhđộng,vàtôibiếtkhôngaicóthểđươngđầukhókhănkiênquyếthơnngài.NếuchúngtacùngnhauhợpsứctôitinchúngtasẽtăngnhiềucơhộigiúpngườiTrungQuốctinrằngnhữnglợiíchcủahọlàdốitráthôngquacáclờituyêntruyềndướisựcaiquảnchặtchẽ.BằngcáchđóchúngtacóthểtiếntớihộinghịGenevavớiquanđiểmvềmộtthếgiớikhôngchỉhoàntoàntựdomàcònvữngmạnh.HiệnnaychúngtađangđốimặtvớitìnhhìnhkhókhăncủamộtthảmhọađượcbáotrướcbởisựyếukémcủaPhápvàviệccầnthiếtlàphảiđốiphóvớinótrướckhitìnhhìnhtệthêm.ĐiềunàycónghĩacầnbànbạctrựctiếpvớiPháp.Trongnhữngcáchtươngthíchvớitìnhhìnhnàymàngàiđãmôtảmộtcáchxuấtsắctrongchươngthứhaicủadiễnvăn“Giờkhắccuốicủahọ,”(“TheirFinestHour”)lịchsửđãlàmrõrằngchiếnlượccủaPhápvàcáckếhoạchtrướcbướcđộtphánăm1940đãbịtháchthứctrướcđònđốnngãnày.Tôithấytiếcvìlàmtăngrắcrốichongài.Nhưngthựctếkhôngphảidotôi,màlàdokẻthùcủachúngta.Tôicólòngtinrằngnhờhànhđộngcủatìnhbạnhữutrongviệcđốimặtvớihiểmhọachúngtasẽcóđượcsứcmạnhtinhthần,điềunàysẽgiúpchúngtachốnglạiviệcrơivàohoàncảnhngờvựcnhau.

Nếutôicóthểxemlạilịchsử,thìchúngtađãthấtbạitrongviệcngănchặnHirohito,MussolinivàHitlerlàvìkhôngcóhànhđộnghiệpnhấtvàothờigianđó.Điềuđóđãtạonênmởđầuchobikịchảmđạmvàhiểmhọaghêgớmnhiềunămsauđó.Haiquốcgiachúngtacònkhônghọcđượcđiềugìtừbàihọcđósao?ThếnêntôitintưởngtuyệtđốirằnghiệuquảcủayếutốliênminhchínhlàđiềuđánhcượcmàtôiđãchuẩnbịđểgửichoFosterhay[NgoạitrưởngWalter]Bedell[Smith]đếnviếngthămngàitrongtuầnnày,vàomộtngàygầnnhấtthuậntiệnvớingài.SẽcóngườidànhmộtngàytạiParisđểtránhsựnổigiậncủaPháp,tạovỏbọcchuẩnbịchoGeneva.Eisenhower

1.4JohnF.KennedyvàViệtNam“ViệtNamđạidiệnchonềntảngcủaThếGiớiTựDotạiĐôngNamÁ.”---PhátbiểucủaThượngNghịSĩJohnF.KennedytạibuổiHộiNghịTiệcTrưavềViệtNamởkháchsạnWillard,Washington,D.C,ngày1tháng6năm1956.PhápkhiđóđãkiệtsứcvớitrậnchiếnchốngcộngsảntạiĐôngDương(họđãrấtmệtmỏi,saumọichuyện,cómộtsốtênCộngSảnđangquấyrốichínhtrịcủaPháptạiđấtnướchọ).Hơnnữa,mụctiêuchiếnlượccủatrậnchiếnĐiệnBiênPhủ,hiệngiờtrôngrấtảmđạm,vẫnchưathểtiêudiệtđượcCộngSảndođóPhápcóthểsẽđóngquântạiĐôngDương;đơngiảnlàđểđánhbạicuộcnổidậycủaCộngSản,dùchỉlàtạmthời,sauđóPhápcóthểrútquânkhỏiViệtNamtheolệnh.Nóicáchkhác,Phápđangởthếkẹt;ViệtMinhđangthắngthế.PhápđồngthờilosợviệcđìnhchiếnvàophútcuốicuộcchiếnởHànQuốcđồngnghĩavớiviệchàngchụcngàn,nếukhôngthìlàhàngtrămngànquânTrungQuốccóthểđổvàoĐôngDương.MỹđãsẵnsàngđưalượngquânđộitươngđươngđếnĐôngDươngnhưchúngtađãtừnglàmvớiNamHàn,Phápcóthểphảiđóngquânđếnkhicuộcchiếnthựcsựgiànhchiếnthắng.Nhưngđóchưaphảilàkhởiđầu.EisenhowerđãnêuquanđiểmđồngthuậnmộtcáchrõràngcủaNhàTrắng,QuốcHội,vàcáccốvấnquânsựcủatổngthốngkhiôngnóirằngquânđộiMỹsẽkhôngđượcđiềuđếnchiếnđấutạiViệtNamtrừkhicácđồngminhcủachúngtôi,nhấtlàAnh(ngườiđãchiếnđấuvớichiếndịchchốngnổidậytạiđấtnướchọtrướcCộngSảntạiMalaya),sẽđồngýthamgiachiếndịchvớichúngtôi,vàPhápsẽtựcamkếttraotrảđộclậptuyệtđốichoĐôngDương.QuanđiểmcủaEisenhowerphảnánhnhữngthôithúctráichiềucủaMỹ:chúngtôimuốnthấyCộngSảnbịngănchặnbởinổlựccủaliênminh,đồngthờicũngmuốn

thấycácđồngminhphươngTâycủachúngtôitiêudiệtcácđếchếcủapheđốilậpCộngSản.hoặcđặtchúngvàothếlùi,nhưDavidBruce,đạisứMỹtạiPhápđãlàmnăm1950,“NềntảngthànhcôngcủachínhsáchMỹphụthuộcvàosựkhuyếnkhíchvàủnghộcủadântộcđịaphươngvànỗlựccủaPhápởĐôngDương….Tuynhiênhailựclượngkia,kếthợpvớinhauchỉvìmốinguyhiểmcủachủnghĩađếquốcCộngSản,vốnđãđốilậpnhauvàsựtiếntriểncủamộtbênsẽtạonênnhữngthiệthạilớnchobêncònlại.”Nhưngvàonăm1964,đểPháprờiĐôngDươnglàviệcdễdàng,khôngcócuộcchiếnchốnglạiCộngSảnnàodiễnra.

NhữngcuốnsáchViệtCộngsẽkhôngmuốnbạnđọc.TạisaochúngtôiởViệtNam(WhyWeWereinVietnam),NormanPodhoretz(SimonvàSchuster,1982).PheCánhTảtiếptụcphảnđốivìhọkhônghiểulýdotạisaoMỹlạiđếnViệtNam.Họcóthểđọccuốnsáchnày.Vớimộtmôhìnhlặpđilặplại,thếmạnhcủaCộngSảntạiViệtNamkhôngthựcsựmạnhnhưcáccườngquốcphươngTâynghĩ.Phápđãtừng,trongthựctế,đánhbạiViệtMinh(mặcdùPháptựđặtmìnhvàomộtquytrìnhthảmhọatạiĐiệnBiênPhủ),vàViệtMinhđãtuyệtvọngvìnhậnviệntrợtừCộngSảnTrungQuốc.NhưngViệtMinhđồngthờicũngnhậnthấyrõđượcquanđiểmcủaPhápđãthayđổiđốivớicuộcchiếnvàrằngPhápđãtìmkiếmmộtgiảiphápđểrờikhỏiĐôngDương.Hiểubiếtđượcđiềunày—cùngvớiviệccungcấpnhữngkhẩuđạibác,đạn,vàcáccốvấnquânsựtừTrungQuốcĐỏ—ViệtMinhkhôngdodựtrongviệcđưaquân“bẻgãy”PháptạiĐiệnBiênPhủ.ChodùtổnthấtbaonhiêuquânnhânViệtMinh,cũngsẽkhôngthayđổivịthếcủahọtạicáccuộcđàmphánGeneve.Nhưngnếuhọchiếnthắng,vịthếđàmpháncủaPháp,vốnđãsuyyếu,sẽcàngsuyyếuhơn.EisenhowerđangcóHạmĐộiHoaKỳ7ngoàikhơivàđãsẵnsàng,ôngcónênquyếtđịnhcanthiệpvàcứuPháptạiĐiệnBiênPhủkhông.Nhưngcuốicùng,sựthiếuthiệnchícủaAnhđãảnhhưởngđếnquânlính,điểmyếucủaPháp,vàôngnghingờvềmộtcuộcchiếntrênđấtliềnkháctạiChâuÁsẽsớmnổrasaukhikếtthúcchiếntranhtạiHànQuốc,điềuđótạonênlídođểEisenhowernánlại.PhápđãbịđánhbạitạiĐiệnBiênPhủ,đầuhàngViệtMinhvàongày7tháng5năm1954.ViệtMinhđãtrảmộtcáigiáđắtchochiếnthắngcủahọ,tổnthấtgần23,000quânlính(mộtnửatrongsốtổnglựclượngchiếnđấucủahọ)theoướctínhcủaphươngTây(chínhxáchơnconsốmàViệtMinhđưara).QuyếtđịnhcủaEisenhowerkhôngcanthiệpvàngănchặnviệcquânđộiPhápbịtànphátạiĐiệnBiênPhủlàmộtsailầm

nghiêmtrọng,tạochoCộngSảnmộtchiếnthắngmàhọcólẽkhôngbaogiờcóđược.Tháng7năm1954,PhápkýthỏathuậnhòabìnhvớiViệtMinhtạiHộiNghịGeneva.ThamdựhộinghịcóVươngQuốcCampuchia,CộngHòaDânChủViệtNam,Pháp,Mỹ,VươngQuốcAnh,LiênXô,CộngHòaNhânDânTrungHoa,VươngQuốcLàovànhànướcViệtNam(ViệtNamcủaPháp,nơisẽtrởthànhmiềnNamViệtNam).HiệpđịnhGenevađãkhôngnhậnđượcchữkýcủaMỹ,đấtnướcbịchiađôi,tạivĩtuyến17,chỉởphíatrênQuảngTrị,miềnNamViệtNam.CácđơnvịViệtMinhbịbuộcquayvềvớimiềnBắcViệtNamnơiCộngSảnthốngtrị,trongkhiđónhữngngườiViệtđãchiếnđấuhoặctrungkiênvớiPhápđượccấpquyềndicưvềphíanam.Khoảngchừng800,000vàmộttriệungườiđãditảnvàoNam,nhiềungườitrongsốhọlàngườiCôngGiáotạiViệtNam,họlosợvềsựchớmdậycủaCộngSản(vàbởichủnghĩavôthần)tạichếđộphíabắc.Hiệpđịnhnàycũngđãđượcbanhànhvớicảquốcgia,cuộcbầucửtựdođượctổchứctronghainămđểquyếtđịnhxemaisẽđiềuhànhđấtnướcthốngnhất.ViệtMinhđãkhônghàilòngvớihiệpđịnhnàynhưngvớituyênbốcủaTrungQuốcvàLiênXôtạochohọáplựcphảithỏahiệpvàkýkết.MarkMoyartrongcuốnTriumphForsakenbàncãivềđiềunày,ViệtMinhđãgiảibàyvớiLiênXôvàTrungQuốcrằngsựphânchialàtácđộngcóhiệulựcnhấtvớitổnthấtnặngnềcủahọtạiĐiệnBiênPhủtạonênsựkhaokhátchomộtnềnhòabình“đểtạodựnglạiquânđộitrướckhitheođuổinhữnglợiíchkhác”.

1.5Hãycẩntrọngnếumộtđấtnướcthêmvàotừ“CủaNhânDân”hay“DânChủ”trongtêncủahọTrướctiên,bạnchỉcầnnhớmiềnBắcViệtNam(CộngSản,kẻthùcủaMỹtrừphecánhTả/thâncộng)vàmiềnNamViệtNam(khôngphảiCộngSản;đượchỗtrợbởinhữngngườicóchungýthứchệ).ViệtNamCộngHòa(banđầulà“NhàNướcViệtNam”)đãđượcquốctếcôngnhậnvàonăm1950.ThủđôlàSàiGòn,mãiđếnnăm1975đổitênthànhthànhphốHồChíMinhsaukhimiềnBắcViệtNamđôhộmiềnNamViệtNam,điềumàphecánhtảMỹtừchốikêugọilàmộtcuộcxâmchiếm,kéodàikhoảnghaimươinăm.MỹđãhỗtrợViệtNamCộngHòa.

CộngHòaDânChủViệtNam(DRV-DemocraticRepublicofVietnam)đãđượcthànhlậpbởiHồChíMinhsauthấtbạicủaPháptạiĐiệnBiênPhủnăm1954.ThủđôlàHàNội.MiềnBắcViệtNamlànhànướcCộngSảnđầutiêntạiĐôngNamÁ.TrungQuốcvàNgađãhỗtrợchoDRV.Cáisaunàygọilà"sựmệtmỏivớicuộcchiến"ởMỹcóthểmộtphầnnàođóđượcthúcđẩybởiviệctìmcáchnhậnđịnhaiđangchiếnđấuvớiai.NhàNướcViệtNam,vàothờikìBảoĐại,đãkịchliệtchốnglạihiệpđịnhvìmộtcuộcbầucử“tựdo”làđiềubấtkhảthibởinửaViệtNamCộngSảnkiacósốdânsốđônghơnvàCộngSảnsẽđịnhđoạtvềsốphiếucủangườidântạiBắcKỳ.MỹđồngývớiBảoĐạirằngýkiếnvềnhữngcuộcbầucửtựdolàmộtđiềumơtưởng.Tuynhiên,MỹđãkhôngđồngýđểBảoĐạinắmquyềnmiềnNamViệtNam.MỹmuốnmộtnhàlãnhđạomiềnNamViệtNamkhôngdínhdángđếnthựcdânPhápvàthủtướngcủaBảoĐại,NgôĐìnhDiệmđãđượcủnghộ,mộtchínhtrịgiamạnhmẽ,ông,mặcdùlàngườiCôngGiáo,lạicómộttiếngtămlớnlàmộtngườiViệttheochủnghĩadântộc.TừquanđiểmvềmiềnNamViệtNam,nhữnghiệpđịnhcủaGenevavềcơbảnlàgiữahaiđảng—PhápvàViệtMinh—khôngbênnàocóquyềnpháplýđểquyếtđịnhtươnglaicủaViệtNam.ĐoànđạibiểumiềnNamViệtNamdẫnđầubởiNgôĐìnhDiệm,giốngnhưMỹ,đãkhôngkívàocácHiệpĐịnh.ÔngDiệmđãnghĩrằngthậtsailầmkhigiaomộtnửaViệtNamvàotayCộngSản.LàmộtngườiCôngGiáoôngmuốnmộtViệtNamthốngnhấttheophươngTâyvàkhôngthuộcdướichếđộCộngSảnđộctàivôthần.

1.6ViệtNam1954-1960(Xâydựngnhànước101)Tháng9năm1954,đểcủngcốanninhkhuvực,Mỹlậpnênmộtkhốiliênminhquốcphòngkhuvực,gọilàTổChứcHiệpƯớcĐôngNamÁ(SEATO).CácthànhviênbaogồmPháp,Úc,NewZealand,Pakistan,Philippines,TháiLan,VươngQuốcAnh,vàHoaKì.CácquốcgiaLào,CampuchiavàViệtNambịcấmthamgiabởicácquyđịnhtronghiệpđịnhGeneva;họđượcliệtvàodanhsách“cácquốcgiađượcbảovệ.”TạicuộchọpởManila,MỹđãđộngviêncácđồngminhrằngCộngSảnnênbịngănchặntạiĐôngNamÁ.HiệpướcđóđượcThượngViệnMỹphêchuẩnnhiệttìnhvàchỉcómộtláphiếuđốichọi.RấtítnếukhônggọilàkhôngcóýkiếnphảnđốitạiMỹrằngCộngSảnphảibịngănchặn.

Trongđiềukiệntốtnhất,SEATOlàmộtdiễnđàndànhchocácbáocáovàthảoluậnvềsựxâmlượccủaCộngSảntrongkhuvực.Đượccácthànhviêncamkếtđểthảoluậnýkiếnvớinhauvềcáchiểmhọachung.Khôngđòihỏicácnướcthànhviênđếncácnướchaychínhphủnàokháctrongkhuvựcđểphòngthủquânsự.(Vàonăm1977,SEATO,đãđemlạinhữnglợiíchhơndựđịnh,đãbịgiảithể.)

1.7DânchơivàlinhmụcYếutốquantrọnghơnnhiềusovớiSEATOlàNgôĐìnhDiệm.Khôngcónhânvậtnào—khôngphảilàHồChíMinh,khôngphảiLyndonJohnson—cótầmquantrọngảnhhưởngđếnkếtquảcủacácsựkiệntạiViệtNamhơnDiệm.Ôngcânbằngcácnghịchlýcơbảncủachiếntranh:tiêuchuẩnChâuÁvớitiêuchuẩnphươngTây;chủnghĩahiệnthựcvớichủnghĩalýtưởng;diễntậpchínhtrịtrừutượngvớithựctếđẫmmáu.NhữngngườiMỹtạiViệtNam,nhữngngườicảmthấythoảimáikhilàmviệcvớingườinướcngoàivàvănhóanướcngoàithườngcôngnhậnDiệmlàngườitổngthốngtốtnhấtchúngtatừnggặp.NhưngcónhữngngườiMỹtinrằngsựủnghộcủachúngtadànhchoôngDiệmkhiếnônghànhđộngnhưmộtchínhtrịgiaMỹ(vàýkiếnnàybaogồmphầnlớnlàcủaBộNgoạiGiao),họnghĩrằngôngDiệmkhôngphảilàmộtngườitốtvàthậmchícũngkhôngphảilàsựlựachọnđúngđắnđểtrởthành“ngườiđànôngcủachúngtatạiViệtNam.”

Ôngchínhthứcđươngnhiệmvàonăm1954,khiBảoĐại,vịvuatrướcđây(1926-1954)traolạingôivịđứngđầunhànướcViệtNamphiCộngSản,chọnDiệmđểtrởthànhthủtướngcủaông.BảoĐạiđãđược“chọnthảo”bởiPhápvàonăm1948đểđạidiệnchoViệtNamkhihọcầnaiđóđể“đàmphán.”Cácvịvuatrướcđâyrấtyếukém,nhunhược,đượcbiếtđếngiốngnhư“dânchơiHồngKông,”vàlựachọncủaôngđượcxemnhưmộtsựcốgắngthoátkhỏiPhápđểduytrìquyềnkiểmsoátđấtnướclúcbấygiờhòngcấplạiđộclậpchođấtnước.TạiHộiNghịGeneva,BảoĐạibiếtrằngôngkhôngđiềukhiểnđượctìnhhìnhnênquaysangDiệmnhờgiúpđỡ.

ÔngDiệmthuộctầnglớpthượnglưu,đượchưởngsựgiáodụcdướichếđộPháp,ôngđãtừnglàmviệcchocácdịchvụdânsựPhápvàonhữngnăm1920vàđầunăm1930.PhápkhâmphụclòngtinchốngCộngSảnmãnhliệtcủaôngvàcáchôngxửlýhiệuquảcácnhiệmvụcủamình,vàonăm1933ônglàmbộtrưởngbộnộivụchoBảoĐại,nhưnghọlạithấylosợtrướckhaokhátcủaôngvềmộtcơquanphápluậtViệtNam.Chỉsaubatháng,

Diệmtừchức,BảoĐạiđượctintưởngtrởthànhcôngcụcủaPháp.Từđóvềsau,DiệmcũngkhônghợptácvớithựcdânPháphaynhữngkẻxâmlượcNhậtBản(mặcdùôngđãcổvũchoNhậtdẫnđầucuộcđấutranhdântộcViệtNamchốnglạiPhápvàonăm1942,vàvàonăm1945đượcngườiNhậtcânnhắcđểbổnhiệmtrởthànhthủtướng).

Saukhitrởlại,BảoĐạiđãyêucầuDiệmtrởthànhThủTướngtrênbaphươngdiệnriêng,nhưngDiệmluôntừchối,mãiđếnnăm1954,khiđóôngchấpthuận,vớiđiềukiệnôngsẽhoàntoànkiểmsoátvềquânđộivàtấtcảcácquyếtđịnhchínhtrị,BảoĐạichỉnhưmộtbiểutượngđứngđầutượngtrưngcủađấtnước.BảoĐạidùmiễncưỡng,đãchấpnhận.

Bảntómtắtniênđạingắn,rấtngắnvềchiếntranhViệtNam

1954---ViệtMinh(CộngSản/cácnhàyêunước)dẫnđầubởiHồChíMinhđánhbạiPháp.1955---ViệtMinhbắtđầucáccuộctấncôngkhủngbốvàomiềnNamViệtNamcủaTổngThốngDiệm(đãtạonêncuộchòagiảiGeneva).1961---TổngthốngKennedydầndầntạodựngnênsựcómặtcủaMỹtạimiềnNamViệtNamvớicáccốvấnvàquânlựcđặcnhiệm.1965---TổngthốngJohnsonđưaThủyQuânLụcChiếnđếnViệtNam,dầntạonênlượngbinhlínhMỹvàcuốicùngđạtđếnconsố500,000.1969---TổngthốngNixonbắtđầurútquânMỹkhỏiViệtNam.1973---ToànbộlínhchiếnđấuMỹrútkhỏiViệtNamsaulệnhngừngbắn.1975---MiềnBắcViệtNamxâmlượcvàchiếmmiềnNamViệtNam.

Mặcdùviệcôngđượcbổnhiệmlàdonhândân,ítnhấtlàvàolúcđầu,cùngvớithượngnghịsĩDânChủMỹMileMansfieldvàJohnF.Kennedy,ngườiđãủnghộôngđầutiên,ôngDiệmchưabaogiờcóýđịnhđiềuhànhtheonhữngmệnhlệnhcủanềndânchủphươngTây.DiệmtinrằnglốidânphươngTâykhôngphùhợpvớimộtnướcđãtừngluônbịthốngtrịbởinềnvănhóachínhtrịđộctài.Tuynhiên,cómộtsựphânbiệtrõràngtrongnhậnthứccủaông—vàtrongthựctế—giữamộtchínhphủtheoxuhướngTâyÂubảothủ,độcđoánvàmộtchếđộCộngSảnđộctài.Mộtbêncótôngiáo,truyềnthống,quanhệkinhtếvàsựtựdođạichúng;mộtbênchènéptôngiáo,truyềnthống,vàbấtcứhìnhthứctựdonào.

DiệmchínhlàlựachọnhợplíđểdẫndắtViệtNam?RõràngHồChíMinh

cũngđãnghĩnhưvậy.ÔngđãđềcửDiệmmộtvịtríhợplýtrongchếđộriêngcủamình.Diệmtừchốithậmchíkhôngxemxétnó.KhôngchỉcóôngkiênquyếtchốngCộngSản,mộttrongnhữnganhemcủaôngđãbịgiếtchết(chônsống)bởiViệtMinh.(BảnthânDiệmđãbịbắtgiữnhưtùbinhdướitayViệtMinhsauThếChiếnThứIIvàthoátchếtkhỏinhữngâmmưuámsátcủaCộngSản.)DiệmgầnnhưlàlãnhđạomiềnNamViệtNamduynhấtcócơhộiđểdẫndắtđấtnướctrongmộtthờikỳcựckỳkhókhăn.

Trongbộcom-lêtrắngphổbiếnvàmáitócđượcchảichuốtkĩcàng,Diệmlúcđótrôngnhưmột“anhchàngchảichuốt,”nhưngthựctếônglạicónhữngthóiquengầngiốngnhưmộttusĩ,ngủtrêngiườngcủitrongphủtổngthống,vàkhôngkếthôn.(Ôngtừngtunghiệptrongthờigianngắnđểtrởthànhlinhmụcvàanhtraiônglàmộtgiámmục.)Báochíđãkhắchọachândungôngnhưmộtkẻngudốtvàbạolực,Diệmlạinhumìvàluônbìnhtĩnh,tựchủ.Ônglànhưvậy,tuynhiên,rấtđanghi—khôngcógìngạcnhiênbởiđólàđiềubắtbuộctrongcuộcsốngchínhtrị—vàôngkhôngthíchgiaophócôngviệc.Emtraiông,NgôĐìnhNhu,làthântíncủaông,ôngcứngnhắc,tìnhcảm,khôngkhoannhượng,ôngcómộtngườivợrựcrỡ,bàtừngrấtkhôngđượclòngmọingười.Nhutừngcóvaitrònhưngườigiữcửa,bạntâmtình,vàngườibảovệchoDiệm.Dướisứcéptừmọiphía,bạnbèvàkẻđịch,buộcphảiloạiNhukhỏivịtríquyềnlựctrongchínhphủ,Diệmđãkiênquyếtbácbỏtrongvòngtámnămsauđó.ÔngNhuđãcólầnnóivớimộtnhàbáoMỹ:“Mỗichínhphủcầnphảicómộtngườicứngrắn,ngườilàmnhữngviệckhôngtrongsạchvàkhôngđượclòngmọingười.NgaycảEisenhowercũngđãtừngcóShermanAdams[ChánhVănPhòngcủaEisenhower],ởmộtđấtnướctiêntiếnvàthốngnhấtnhưHoaKỳ.TạiViệtNam,nơibạolựcvàđộctốởkhắpnơi,tôilàngườiđảmnhiệmnhữngviệcphậtlòng.Tôilàngườibịphỉbáng,nhờđónhữngngườikhácsẽđượcdungthứ.”

KhiDiệmđặtchânvàochứcThủTướngvàonăm1954,ôngđãđượcthừakếmộtđấtnướctrongtìnhtrạnghỗnloạn,phảinóilàrấtyếukém,thựcsựlàmột“mớhỗnđộncủasựxungđộtgiữacácbèpháivàcácphepháitôngiáo,mộtbộmáychínhphủvôtíchsựvàgầnnhưkhônghiệnhữu,vàmộtlựclượngcảnhsátvàquânđộilốbịch,”nhưPhillipDavidsonđãđánhgiá.NgườiPháp,nhữngngườihiệnvẫnsốngtạimiềnNamViệtNamnăm1954,cămghétDiệm,ViệtMinhthùhậnông,chínhphủphíaBắcViệtNamxemthườngông,cácgiáosĩcủacácgiáopháimiềnNamViệtNam(vànhàbánquânsự)—nhưCaoĐàivàHòaHảo—đãkhôngđứngvềphíaông,cáctaycướpbiểnBìnhXuyênvàcácgăngtơ(nhữngngườitrởthànhđồngminhcủa

CộngSản)chiếnđấuchốnglạiông,cácPhậttửphẫnnộvớiông,vàquânđộikhôngtrungthànhvớiông.NhữngngườitrungkiênủnghộôngchỉcóngườiCôngGiáotạiViệtNam.Ítnhàlãnhđạotronglịchsửlênnắmquyềnmộtcáchônhòacùngvớisựchốngđốichồngchấtlênngườihọ;vàtuyôngtừngkhôngđượcdânchúngyêumến(ôngđãkhôngnghĩsựyêumếncầnthiếtđểlãnhđạomộtđấtnướctạiChâuÁ)thìônglànhàlãnhđạokinhnghiệmnhất,đượctôntrọngnhất,vàphùhợpnhấtmàmiềnNamViệtNamtừngcó.

TổngthốngEisenhowervàbộtrưởngbộngoạigiao,JohnFosterDulles(ngườiđãtừnggặpDiệmvàyêuthíchông),đãquyếtđịnhhỗtrợchothủtướngmiềnNamViệtNam,vàbằngviệclàmđóhọcóđượcsựủnghộrộngrãicủalưỡngđảng.EisenhoweryêucầuCIA,BộQuốcPhòng,vàBộNgoạiGiaothiếtlậpchươngtrìnhđểtăngcườngquânđộichomiềnNamViệtNam,đồngthờiMỹcamkếtvềmộtchươngtrìnhviệntrợkinhtếlớnchoViệtNam.MỹcólòngtinrằngnếungườidânMiềnNamViệtNamđượchưởngsựgiàucó,khảnănghọthamgiavàoCộngSảnsẽítđi,vàngượclại,sựthịnhvượngcủamiềnNamViệtNamsẽkhuyếnkhíchdânBắcViệtgianhậpthếgiớitưbản.

DiệmbắtđầuxâydựngchínhquyềntheođasốcácnhàlãnhđạoThếGiớiThứBađãvàđanglàm—bằngviệcmuachuộc,giađìnhtrị,thiênvịvàđôikhicóphầntànbạo.MặcdùphươngcáchcủaôngítkhắcnghiệthơnnhiềusovớinhữngngườitheochủnghĩaStalinHồChíMinh—ngườiủnghộCộngSảnLiênXôvàTrungQuốc,họdùngbấtkỳvàtấtcảphươngphápđểđạtđượcmộtnhànướcCộngSản—DiệmđượcđánhgiáởmộtmứcđộcaohơnbởingườiPháp,Mỹ,báochívàgiớitrithứcSàiGòn.DiệmcốgắngcủngcốvịtrícủamìnhbằngviệcsửdụngsựtrợgiúpcủaMỹđểtạonênmộtquânđộitrungthànhvớiông;thậtđángtiếc,sựhàophóngtrongviệcdùngviệntrợtừnướcngoàicủaônglạitạonênmộtquânđộitrungthànhvớicáctaylãnhđạothamnhũng,yếukém,đồibại,vàthiếudũngcảmhaykỷluậtđểchiếnđấu.

VấnđểlúcbanđầucủaDiệmlàvớingườiPháp,nhữngngườixemôngnhưmộtkẻphảnbộiĐôngDươngPhápthuộc.VềphầnDiệm,ôngchỉtríchngườiPhápđãđểBắcViệtNamrơivàotayCộngSảntạiGeneva.PhápmuốnngườiViệtủnghộmìnhbaogồmcảchínhphủcủaDiệm.DiệmkhôngchỉlàmngơvớiýkiếncủaPhápmàcònvớinhữngngườiủnghộhànhđộngchuộclỗicủaPhápnắmvịtríquyềnlực.

Trongmộtcuộcphỏngvấnnăm1981,WilliamColby,ngườichịutrách

nhiệmcáchoạtđộngcủaCIAtạiĐôngNamÁtrongnhiềucuộcchiến,vàlàTổngTìnhBáoTrungƯơngtừthángchínnăm1973đếnthángmộtnăm1976,chúthíchrằng,“MấuchốtcủaViệtNamlàPhápđãủnghộnhiệttìnhcácđốithủcủaDiệmtrongcuộctranhđấugiànhquyềnlựcvàogiữanhữngnămnămmươi.Vàôngđãđánhbạihọ.Họđãủnghộvịtướngquânđộiđầutiên,vàbướckếtiếpcủaDiệmlàsathảiông,việcđóđãtạonênchấnđộngvàothờiđiểmđó.Nhưngmộtkhiôngnắmgiữđượcquânđộivàcóngườiđứngđầuquânđộicủariêngmình,ôngsẽtiếnđếnbướctiếptheolàchốnglạicảnhsát.Khiôngkiểmsoátđượcnhữngthứđó,ôngsẽquaysangchốnglạicácbèpháikhácnhau,Phápdĩnhiênđãkếthợpcácquytrìnhnàyvớinhau,trongnhiềunăm.ĐólàkỹthuậtcủahọđểđiềuhànhthuộcđịaViệtNam…..đólàkiểuliênhệthườngthấyvớitấtcảcáclựclượngkhácnhautrongváncờ,vànướcViệtNamsẽkhôngthốngnhấtvìđiềuđósẽgâymấtkiểmsoát.VậynênDiệmđãđúngkhinghingờPháp.”

Thậtvậyvàotháng11năm1954,chỉbathángsaukhiDiệmnhậmchức,TướngNguyễnVănHinh,chỉhuycủaquânđộiBảoĐại(mộttrongbanhàtuhànhlớn/bánquânsựhoạtđộngtạiSàiGòn),bắtđầubànbạcmộtcáchcôngkhaiviệcthaythếDiệmvớiHoàngTửBửuHội.Phápủnghộýtưởngđó.NhưngMỹâmthầmchốnglại,vàEisenhowerđãcảnhbáoTướngHinhrằngsựbảotrợcủaMỹsẽchấmdứtnếuxảyracuộcđảochínhchốngDiệm.Âmmưubịlậtđổ,vàBảoĐạiđãđàyHinhđếnParis.Từđâynổragầnhàngchụccuộcdiễuhànhdàicủacácsĩquanquânđội,quanchứcchínhphủvàlãnhđạodânsựtrướcđạisứquánMỹ,đòihỏi,thathiết,đềnghị,vanxin,vàđềxuấtcáccuộcđảochínhchốngDiệm.NhữngđiềuđógâyhệtrọngbuộcWashingtonđưarađáptrảtươngtự—việntrợsẽchấmdứtnếuDiệmxuốngchức.

1.8ConđườngkhôngđượcchọnMộttrongnhữngthànhcôngquânsựchínhrõràngnhấtcủaDiệmlàcắtcáctuyếnđườngtiếptếtừmiềnBắcđếnmiềnNamViệtNam.Khôngmay“chiếnthắng”nàytạonênviệcmiềnBắcViệtNamxâydựngnênconđườngHồChíMinhthôngqua“nướctrunglập”(thựcsựlàmộtnướcthânCộngSản)Lào.

TướngJ.LawtonCollins,đãđượccửđếnViệtNamvớitưcáchnhưnhàcốvấnchínhtrịbởiTổngThốngEisenhower,đãkhôngmấyấntượngvớithủtướng:“Diệmlàmộtngườiđànôngnhỏcon,ngạingùng,thiếutựtin,hầu

nhưkhôngcósứchấpdẫnriêng.Ôngrõràngthiếusựtintưởngvàobảnthânvàluônnhậnđượcsựchánghétkhixuấthiện.”NhàsửgiaMarkMoyarchỉrarằngđólànhữngtừngữchínhxácPhápdùngđểmiêutảHồChíMinhsauThếChiếnThứI.“GiốngnhưnhữngngườiPhápkia,”Moyarviết,“CollinsđãnhậnđịnhsailầmkhiđánhgiácaongườiViệt,rằnghọnăngđộngvàtựtinnhưngườiTây.TrongvàithángtiếpxúcCollinsđãkhâmphụctínhcáchcủaDiệm,ôngnói“Tínhliêmchính,chủnghĩadântộcmạnhmẽ,kiêncường,vànhữngphẩmchấttrongtâmhồngiúpôngtrởthànhthủtướngtốtnhấtđểdẫndắtViệtNamchốnglạiCộngSản,”mộtquanđiểmđượcchiasẻbởinhữngnhàcốvấnMỹtừngbiếtđếnông.

Trớtrêuthay,DiệmluônhứngchịulờichỉtríchrằngôngchỉlàmộtconrốicủaMỹ,trongkhiBộNgoạiGiaoMỹluôntráchmócôngvìDiệmkhônglàmtheonhữngyêucầu,chỉdẫn,haynhữngkhuyếnnghị.YếutốquyếtđịnhtạonêncáchnhìnnhậnvềDiệmvớingườiMỹlàbáochíMỹ,điềunàycuốicùngđãxoaychuyểnđượccơngiậndữchốnglạingườiđànôngnhỏbé“thiếutựtin”,ngườimàtrênthựctế,khôngphảilàconrốicủabấtcứai.

Diệm,khôngnênbịlãngquên,đólàngườiđãchiếnđấuchocuộcchiếnđaphươnghướng.LàcuộcchiếntànkhốcchốnglạitànquânViệtMinh.Baoquanhônglàtổchứcchínhtrịthâmhiểm.TổchứccủanhữngtaygăngtơBìnhXuyênbắtđầutừquâncảnh,dầnbiếnthànhtộiphạmbạolựcnhưmafia,vàcuốicùngtrởthànhtânbinhchoViệtCộng.NhữngđộiquânbánquânsựcủagiáopháiCaoĐàivàHòaHảo.SautấtcảnhữngviệcđóôngvẫnthànhcôngtrongviệcchèoláiSàiGònvớinănglựctuyệtvờivàogiữanhữngnăm1950.Thựctế,ôngtừlâuđãkhônglolắng—trongviệcchốnglạiđốithủtrướcmặt—ôngđãkêugọimộtcuộctrưngcầudânchủđểquyếtđịnhViệtNamsẽvẫntheochếđộquânchủdướiquyềnBảoĐạihaytrởthànhnướccộnghòadoDiệmlàmtổngthống.Kếtquảlàkháchquan.ĐộicảnhsátcủaDiệmgiámsátcuộcbầucửvàotháng10năm1955.

1.9Diệm,nhàdânchủDiệmcóthểđãkhôngtinvàocáccuộcbầucửtựdovàcôngbằngthựcsự,nhưngsuychocùng,"nhữngchiếnthắngbầucửápđảo"củabộmáyDânChủcủaJohnsonvàJFKcũngkhôngphảilànhữngvídụmẫumực.Nhữngcuộcbỏphiếusớmvàbỏphiếunhiềulầnlàđiềudiễnrathườngxuyên.

Đólàmộtchiếndịchhiệuquả.Ôngđãchiếnthắngvới98.2phầntrămsố

phiếubầu.Tạimộtsốhuyệnbầucửôngnhậnđượcnhiềuphiếuhơnsốcửtriđãđăngkí.NgườitakhôngbậntâmvềdiệnmạocủaDiệmkhixuấthiệnchỉnchuhaykhông.Phiếubầucủaôngđượcđếmđểmọingườibiếtrằngôngđãthắngthếđốithủcủamình,nhờđó,ôngđượcxemlàmộtđiểmmạnhtrongmắtngườiViệt(chứkhôngphảimộttaythamnhũng,nhưtrongmắtngườiMỹ).DiệmđãlậtđổvịvuaPhápsắpđặtvàlênlàmtổngthống.

RàocảnlớntiếptheolàcáccuộcbầucửquốcgiađượcthựchiệnvớiPhápvàViệtMinhtrongHiệpĐịnhGeneva.MỹđãđềxuấtDiệmtiếptụcnhưngbámvàonhữngquyđịnhnghiêmngặtvàsựbảohộđểđảmbảomộtcuộctrưngcầutựdo.Nhưngtheocácthủtụcbầucửcủahọ,cảHồChíMinhvàDiệmphảichứngminhrằnghọkhôngthamgiavàonhữngphiếubầu.Quátrìnhtranhcửkhôngcóýnghĩađạođứcđốivớihọ;điềuquantrọnglàgiànhđượcquyềnlựcvàmởrộngphạmviCộngSản(mụcđíchcủaHồChíMinh),hayđểbảovệnhữngphongtụctruyềnthốngvàsựtựdocủaMiềnNamViệtNamvàcóthểtrongtươnglai,khôiphụclạimiềnBắc(mụcđíchcủaDiệm).Ngày16tháng7năm1955,DiệmphátngôntrênđàiSàiGòn,“ChúngtakhôngkýhiệpđịnhGeneva.Chúngtakhôngbịbấtcứthỏathuậnnàoràngbuộc,việckýkếtđãchốnglạiýchíngườiViệt.”Diệmtiếptục,“Nếukhôngcóchứngcớrằnghọ[pheBắcViệt]đặtnhữnglợiíchcủacộngđồngdântộclêntrênlợiíchCộngSản;nếuhọkhôngtừbỏchủnghĩakhủngbốvàcáccáchthứcđộctài;nếuhọkhôngngừngviphạmgiaoướcnhưhọđanglàmtrongviệcngăncảnđồnghươngcủachúngtadicưvềmiềnNam,”sẽkhôngbaogiờcóbấtcứcuộcbầucửthốngnhấtBắcNamnào.Ýtưởngcủanhữngcuộcbầucửtựdo,hoặchòagiải,đốivớiCộngSản(nhữngngườitheophươngcáchkhủngbố,vànhữngngườicómụcđíchđộctài)Diệmtinrằng,đólàmộtđiềungớngẩn.

QuanđiểmcủaJ.F.Kvề“nhữngcuộcbầucửquốcgia”đượcđềxuấtbởiHiệpĐịnhGeneva

“..…vàtheolệnhyêucầutôicũngnóiluônrằngMỹngaytừđầusẽkhôngbaogiờchấpthuậncáccuộcbầucửtoànquốcđượckhởixướngbởiHiệpĐịnhGenevanăm1954.CảMỹvàViệtNamTựDođềukhôngđồngýthamgia—vàcảMỹvàViệtNamTựDosẽmãimãikhôngthamgiavàomộtcuộcbầucửđãđượcsắpxếpvàkhôngtuânthủcácquytắcngaytừđầu,lôikéochúngtalànhữngngườisẵnsàngphávỡcamkếtcủahọtrongHiệpĐịnhhọhiệnđangtìmcáchthựcthi.”PhátbiểucủaThượngNghịSĩJohn

F.KennedytrongbuổiHộiNghịtiệctrưavềViệtNamtạikháchsạnWillard,Washington,D.C.,tháng6năm1956

QuanđiểmcủaDiệmdườngnhưmuốnchứngminhbảnthânbằngthựctế.MiềnNamViệtNamvàocuốinăm1950đượchưởngnềnhòabìnhvàtựdotươngđối:TànquânCộngSảncủaViệtMinhxuấthiệntạimiềnNamphầnlớnđãbịđánhbại.PháiBộCốVấnQuânSự(MAAG),lànơitiếpquảnPháptrongviệchuấnluyệnvàtrangbịchoquânđộiViệtNam,cảmthấytiếntrìnhđangdiễnramộtcáchvữngvàng.VàmụctiêubanđầucủaHàNộichưathểlàmViệtMinhbùnglênvàchiếntranhdiễnra,nhưngthắtchặtsựkiểmsoátcủahọtạiMiềnBắcViệt.ChínhphủCộngSảnViệtMinhthậntrọngvàbằnglòngvớihiệntạiđểchờthựchiệncáchànhđộngkhủngbố,pháhoạicácvùngnôngthôn.Cuộcchiếngiảiphóngsẽdiễnra—nhưngchưathựchiệnđược.

Trướccuộcchiến(cuộcchiếnmàngườiMỹgọilàChiếnTranhViệtNam)xảyra,MiềnNamViệtNamđãcónhữngtiếnbộtolớn.WilliamColbynhớrằng“thựcsựđãcómộtcuộcphụchưngđốivớitoànxãhộivàkinhtếMiềnNamViệtNam.Điềuđódiễnravàogiữanăm1956và1959.TôiđãđiđếncáctrườnghọcnhỏngoạiôcủađấtnướcmớithànhlậpngậptronglầyởCàMau….Tôiđãđiđếntỉnhthủđô,đếnvănphònggiáodụcởđó,saukhiđếnđótôiđãnhìnvàobiểuđồ.Bạnbiếtkhông,họcómộtbiểuđồsosánhconsốcáctrườnghọchọcóvàonăm1954,khoảnghaihoặcbabiểuđồ,củatấtcảcáctrungtâmhoặccácquậnchính,vàconsốcáctrườnghọchọxâydựngvàonăm1959—đâylàvàomùaxuânnăm1959—consốnàyxếptheothứtựbamươihaybốnmươitrongmộttỉnh.”

Vàotháng7năm1959,tờNewYorkTimeskỷniệmnhiệmkì5nămcủaôngDiệm,“mộtkìtíchtrong5năm,khôngphảilàmột‘kếhoạch’,đãdiễnra.ViệtNamđượctựdovàtrởnênmạnhmẽhơntrongviệcphòngthủsựtựdocủahọvàcủachúngta.Đâylàlýdo,ngàyhômnay,chúngtachàomừngTổngThốngNgôĐìnhDiệm.”

DiệmđãtạonênlợiíchkinhtếvàxãhộiđángkểchongườidânMiềnNamViệtNam,nhưngôngvẫnchưacóđượcthànhcôngthựcsựtrongviệcxâydựngquânđộiđểbảovệđấtnước.MặcdùsựnổidậycủaCộngSản,tạmthời,đangởthếyếu,cácsĩquanquânđộicủaMiềnNamViệtNamlạithiếusựđàotạovàkỷluật,hàngngũcũngkhôngkháhơn;họchắcchắnkhông

chọilạiđượcvớilượnglớnquânđộicókỷluậtvàsựnhanhnhạycaocủaMiềnBắcViệtNamvàxãhộiquânsựhóacủahọ.CáccốvấnquânsựMỹphảihuấnluyệnquânđộiMiềnNamViệtNamtrongcảchiếnthuậtthườnglệ—đểđốiđầucuộcxâmlượctừmiềnBắc—vàchiếnthuậtchốngdukíchnổiloạnđểchốngsựnổidậycủaquândukíchCộngSản.Đâylàmộtnhiệmvụkhókhăn,theonhữnggìtổngthammưucủaquânđộiMiềnNamViệtNamquansátvàonăm1956,“[Tôi]chắcrằngnhiềungườitrongđơnvịchúngtôisẽhisinhtạicácvùngnôngthônkhichiếnsựtiếptụcnổra.”

1.10Hồ,Hồ,HồChíMinh:Hômnayôngănbaonhiêugạo?MộttrongnhữngvấnđềcủaHồlànạnđóiđãnổravàonăm1955.LũlụtvànhữngthayđổithấtthườngcủaviệcCộngSảncảicáchđấtđai—điềunàydẫnđếncôngcuộchợptácxãruộngđất,xửtửhàngchụcngànnôngdân,táđiềnbấthợptác,vànạnđói—HàNộiđãkêugọicácnhàbảotrợCộngSản.LiênXôđãchuyểnđếnngườidânMiềnBắc173,000tấngạovàTrungQuốcủnghộthêm32,000tấn.

ChươngtrìnhcảicáchđấtđaicủaMiềnBắcViệtNamrõrànglàtaihọa,điềunàylàmỦyBanTrungƯơngĐảngCộngSảncảmthấycầnnhậnlỗicôngkhai.HồvàGiápđãđitừlàngnàysanglàngkhácđểxinlỗi,cốlàmyênlòngnhữngngườinôngdânđãchứngkiếncuộcsốngcủahọbịhủyhoạicũngnhưbạnbèhọhànghọbịgiếtchếthoặcbịbỏđói.HồcốgắngxoadịugiớitríthứctạiHàNộibằngvănbảnngắngiảmbớtcáchạnchếvềchínhtrịvànghệthuật.Saubatháng,ĐảngthuhồicácsửađổitựdovàtrởvềvớinềnthươngmạiCộngSảnnhưbìnhthường.

TạiMiềnNam,nôngnghiệplạităngtrưởngdướichếđộcủaDiệm.Vàonăm1959,sảnlượnglúahạxuốngcòn2,6triệutấn.Đếnnăm1959,MiềnNamViệtNamsảnxuất5triệutấnmộtnăm.Sảnlượngcaosutăng,vàsốlượnggiasúc,trâu,lợntăngtừ1,3triệuđếnhơn5triệu.ChấtlượngcuộcsốngcũngđượccảithiệncùngvớiviệchàngtrămtrườnghọcvàbệnhviệnmớiđượcmởcửavớinhiềunhânviênytáđượcMỹđàotạo.

Chiếnsựđangđếngần.NhưPhillipDavidsonviếttrongcuốnsáchchiếntranhViệtNamcủaông,“Vàonăm1957và1958CộngSảnđãthừanhậnrằngDiệm“đãthựcsựpháhủyhiệuquảcủađảngchúngtôi.”Năm1959,ỦyBanTrungƯơngquyếtđịnhkhởiđầumộtcuộckhởinghĩavũtrangtạiMiền

NamViệtNam.Vàotháng7,4,000binhlínhđượcđàotạochuẩnbịxâmlượcmiềnNamViệtNam.Vàonăm1960,miềnBắc“côngbốmộtcáchcôngkhaihọđượchỗtrợtrongcuộcnổidậytạimiềnNam.”Chiếntranhnổravàchúngtôi,ítravớitưcáchlàcácnhàcốvấn,đãsẵnsàngthamgia.

2.1Chươnghai-KhôngphảilàCamelotTổngthốngmớicủaMỹvàonăm1961làJohnFKennedy–trẻtrung,mạnhmẽ,lôicuốnđãcamkếtsẽđibấtcứnơiđâuvàdỡbỏbấtcứgánhnặngnào

đểhỗtrợcholýtưởngtựdo.Tựvâyquanhmìnhvớinhữngconngườithôngthái,tậpkếtnhữngđồngminhvàcảnhbáonhữngkẻthù.VàôngbịtháchthứcgầnnhưngaylậptứcvớisựkiệnVịnhConLợn–MộtvụbêbốidínhlíuđếnCIAtrongnỗlựctấncôngCuba(KennedyđãhủylệnhkhôngkíchđượclênlịchsẵnđểvờnhưMỹkhôngliêncan)vàlậtđổCastro.ThấtbạinàythuyếtphụcgiớicộngsảnrằngKennedynóithìbahoanhưnglàmthìkhôngragì.

Đoánxem?

●NhữngbàihùngbiệnđầygiậndữcủatổngthốngJohnF.Kennedythườngđượctiếpnốibởinhữngquyếtđịnhthựctếhếtsứcmùmờvàthiếuquyếtđoán.

●CamkếtcủaMỹvớiViệtNamngaytừđầulàmộtthỏathuậnsongphương–mặcdùtấtcảtiếntrìnhleothangchiếntranhsauđóđềuđượcthựchiệnbởiđảngDânChủ.

●ChínhquyềnKennedyđãkhuyếnkhíchmộtcuộcđảochínhởmiềnnamViệtNam–điềuvốnxóasổnềnchínhtrịhiệuquảduynhấtmàđấtnướcnàycó.

Tháng6,Kennedyđãđếnthamdựhộinghịthượngđỉnhkéodài2ngàyvớithủlĩnhcủaliênbangSoviet,NikitaKhrushchev,mộtgãtựkiêuvàhiếuchiến,mộtsựbắccầukỳquáigiữaviệccốtỏrađạođứcvàtínhthôlỗcủalínhbộbinhPillsbury,tínhcáchcủagãvôsảnthôtụcnàytươngphảnhoàntoànvớisựtaonhãquýtộccủaKennedy.KennedyhyvọngthảoluậnvềvấnđềhạnchếvũkhíhạtnhânvàsựđộclậpcủaLào.Cuộchọpđãkhôngdiễnratheohướngmàngàitổngthốngmongmuốn.Ôngkhómànóiđược2từliềnnhaukhiKhrushchevhétvàomặtôngvớihàngđốngtốcáovềchủnghĩatưbảnvàphươngtây,rằngMichaelMoorecũngnhưtoànnướcMỹđềuđượcđiềuhànhbởimộtvàidoanhnhângiàucógiốngnhưtrongcáotrạng.Chủnghĩacộngsản,nhưKhrushchevtuyênbốchínhlàlànsóngcủatươnglai,vànhữngthànhtựuvềvănhóacũngnhưkinhtếcủanósẽsớmchônvùinướcMỹ.Giữahàngtấnnướcbọt,KhrushchevthậmchívukhốngKenndyrằngnướcMỹcóíchlợitạiLào,mặcdùsaucùngđãphảichấpnhậnýtưởngrằngLàolàmộtbêntrunglậptrongtoànbộvụcăngthẳngĐôngDương–đặcbiệtlànhưgãbiết,hoặcđãchấpnhận,rằngtínhtrunglậpnàysẽđượckiểmsoátbởimộtbên(Mỹ/hoặcNamViệtNam)vàkhôngphảilàbêncủaHồChíMinh.Hộinghịthượngđỉnhlàmộtkhởiđầutốtlànhchonhữngnhàlãnhđạocủathếgiớitựdo.Sauhộinghị,KennedydừngchânởLondonvàgặpgỡthủtướngAnhHaroldMacmillan.Trongláthưgửinữhoàng,Macmillanđãchobiếtấn

tượngcủaông:“TổngthốngđãhoàntoànbịchoángngợpbởisựtànnhẫnvàdãmancủacácgiớichứcNga.NólàmtôigợinhớđếncáchmàlãnhchúaHalifaxhayMr.NevilleChamberlainđãtừngcốgắngtròchuyệnvớiôngHitler.”

ChỉvàituầntrướckhiKennedytuyênthệtronglễnhậmchứcrằng“chúngtasẽtrảbấtcứgiánào,chịubấtcứtrọngtráchnào,đốimặtvớibấtkỳkhókhănnào,trợgiúpbấtkỳmộtđồngminhnàođểđảmbảochosựthànhcôngvàtồntạicủatựdo,”NikitaKhrushchevđãtuyênbốrằng“LiênbangSovietsẽhỗtrợcáccuộcchiếngiảiphóngdântộc”.BàihùngbiệncủaKhrushchevkhôngthơmộnghaytruyềncảmhứngtốtnhưcủaKennedy,nhưngđiềuđángsợlànócóthểcóquyềnlựcngầmcaohơnrấtnhiều.

Vớisựbắtnạt,hămdọavàlừagạttừLiênXô(dựnglạibứctườngBerlin,gửitênlửahạtnhânđếnCubarồilạirútvề,châmngòithổigióchongọnlửachophongtrào“giảiphóng”củacộngsảntạithếgiớithứba,vàđedọasẽđánhbạimọinỗlựccủaMỹtrênbấtcứmặttrậnnào),Kennedytìmkiếmmộtnơiđểthểhiệnquyếttâmcủamình.ÔngtađãchọnĐôngNamÁ.

2.2BuổitrìnhdiễntạiLào:BàihọclịchsửbịlàmngơTrongcuộchọpgiaobantrướcbuổilễgiữaEisenhowervàKennedy,cácthamluậnvềĐôngNamÁchủyếutậptrungvàoLào,khôngphảiNamViệtNam.HiệpđịnhGenevatưởngchừngđãchấmdứtcuộcnổiloạncủacộngsảnởLàovàtrảlạinềnđộclậpchođấtnước,nhưngđảngPathetLào(đảngcộngsảnLào)đãgâyáplựcvớicuộcđảochínhvàcácđộngtháibạolựcchốnglạichínhquyềnquânchủlậphiếnLào.ChínhquyềnquânchủnàyđượchỗtrợbởingườiPháp,vàsauđólàtừMỹkhihọthừakếtráchnhiệmbảovệchínhphủcácthuộcđịachốnglạilựclượngcộngsản.

2.3LựachọnđồngđộiĐểcócáinhìnchitiếtliênquanđếnlịchsửquânsự/chínhtrịcủaLào(1954-1961),chúngtanênbắtđầutừsựkiệnBernardFall’s(Doubleday,1969).Ghitrướcmộtđiểm–ngườichơilàanhem,họhàng,hoàngtử,nhữngngườilínhbìnhthường,LiênXô,MỹvàtấtnhiênlàquânđộiBắcViệtđâuđâucũngcó,mộtlầnnữachiếnđấutạimộtđấtnướcmàhọkhôngcóquyềncanthiệp.MờihọđếnđểtốngcổngườiPháp,chuyệnđótươngtựnhưmờisở

thuếIRSvềcôngtyđểđuổiviệcthưký.Vềcơbản,cánhhữuthiênhướngvềsựgiúpđỡtừphươngtây,đảngPathetLàotìmkiếmđồngminhtừLiênXôvàcộngsản,vàphetrunglậpchỉmuốnnhữngaikhôngphảingườiLàovuilòngvềnhà,mặcdùliênminhnàycóthểthayđổihoàntoànthờigianvàcácsựkiện.

BắcViệtlàđườngnốiđểhỗtrợquânsựvàcốvấnchoPathetLào.RấtnhiềucốvấnquânsựlàngườiViệt,mộtsốkhácđếntừLiênXô(vàcũnglàngườihỗtrợcáccuộckhôngkích),nhưngnhiềunhấtlàcộngsảnTrungQuốc.TrungQuốccónhữngtoantínhriêngtạiTháivàlongạikhithấymộtđườngtấncôngkhảdĩxuyênquavùngnúiđồihiểmtrởcủaLào–vàdĩnhiênhọkhôngmuốnmộtquốcgiaphicộngsảnnhưhoànggiaLàokếbênbiêngiớinhàmình.

TạiLào,tìnhhìnhchínhtrịphảnánhbàncờthếlựccóthểđượcchialàmítnhất3phe:cánhhữu,chốnglưngbởiEisenhowervànướcMỹ,lãnhđạobởitướngPhoumiNosovan;lựclượngtrunglậplãnhđạobởiSouvannaPhouma,nhậnmộtphầntrợcấptừMỹnhưngthỉnhthoảngcũngngảvềphethứ3,PathetLào,lựclượngđượclãnhđạobởingườianhhọ,hoàngtửSouphanouvong.Năm1960,độitrưởngKongLe,línhnhảydùđạidiệnphetrunglập,đãlãnhđạothànhcôngmộtcuộcđảochínhchốnglạichínhquyềncánhhữu.Mỹvẫntiếptụclêntiếnghỗtrợchocánhhữu,ngườiđượccoilàchínhquyềnhợppháp,trongkhiphetrunglậpngảhẳnvềphíaPathetLào,LiênXôvàcộngsảnTrungQuốc,tuynhiên,vẫnchưađủđểchinhphụctoànđấtnước,vẫncónhữngvùnghổnglớnđượcthànhlậpbởinhữnglựclượngkhángchiếnvũtrang,đặcbiệtlàgiữanhữngngườiHmong,mộtbộlạcmiềnnúichốngcộngquyếtliệt.kếtquảlàmộtcuộcnộichiếncàirănglượcgiữanhữngngườiLàođãnổra.

2.4CuộcchơiDominođãbắtđầuTạihộinghịGenevanăm1954,khicộngsảnViệtMinhđãđượcnhườngphíabắcViệtNam,PhouiSananikone,trưởngpháiđoànLàođãđưaramộttuyênbốmàcácnhàhoạtđộngchốngchiếntranhtạiMỹchẳngbaogiờquantâmđếnviệcđọcnó(rõrànglàquákhóđểthựcsựnghiêncứuxemcáigì,hayaiđãgâyracuộcchiếnĐôngNamÁ).Đạidiệnnướcmình,Sananikonenói:

Sựrútluicủanhữnglựclượngxâmlượcnướcngoài(BắcViệt)nghĩalà

chiếntranhthựcsựđãchấmdứtởđó…Làolàmộtquốcgiađộclập.Vàongày22tháng10năm1953,LàođãkýhiệpướcđộclậpvớiPhápvàmộtthỏathuậnhợptácmàôngMolotov(Nga)vàÔngĐồng(trưởngpháiđoànViệtMinh)cóthểchưabiết.Chúngtôiđãnói,vàchúngtôilặplạilầnnữa,rằngnhữnghoạtđộngquânsựtạiLàolàhànhđộngcủaquânđộiViệtMinh,nghĩalàquânđộitừmộtquốcgiakháctừchủngtộc,tậpquánchođếnýthứchệ.Chúngtôichorằngcáiđượcgọilà“chínhquyềntựdo”,màbằngsựlạmdụngngônngữđãbịhiểulầmthành“chínhphủkhángchiếnLào”đãđượcdựnglên,củngcốvàbảovệmộtcáchbịađặtbởinhữngkẻxâmlượcnướcngoài.(BenardFall,mổxẻmộtcuộckhủnghoảng).

ÝtưởngrằngnhữnghoạtđộngcủacộngsảntạimiềnnamViệtNamlàmộthànhđộngnổidậytựphátchốnglạichínhquyềnhợpphápcủaquốcgianày,chưatừngđượchướngdẫnhayhỗtrợbởimiềnbắcViệtNamchođếnkhiMỹthamgiavàonhữngnăm1960thựcsựlàngungốc.ÝtưởngchorằngHồChíMinhtrởthànhmộtnhàcộngsảnđộctàivĩcuồnghunghăngchỉvìôngbịbỏrơibởiphươngtâythậmchícònngungốchơn.BắcViệtđãthòchiếcnanhcộngsảnvàoLào,CampuchiavàmiềnnamViệtNamtừnhữngnăm1950,vàhọkhônghềcóýđịnhdừnglại.

BắcViệtđãchiếmcảmộtvùngbiêngiớirộnglớnphíađôngLàođểxâydựngvàgiacốconđườngmàsaunàyđượcbiếtđếnvớitêngọi“ĐườngmònHồChíMinh”vàthảlínhdùthamchiếnkhiPathetLàobịđẩylùitạiViêngChăn,thủđôhànhchínhcủaLào.TrongkhichínhquyềncánhhữuđãđượcphụchồivàlàchínhquyềnhợpphápcủaLào,BắcViệtvàPathetLàogầnnhưđãchiacắtđấtnướclàmđôi,thựctếBắcViệtđãthâutómphầnphíađôngLào.

2.5Đólàđườngmòn?ĐườngmònHồChíMinhthựctếlàmộtmạnglướirộnglớnnhữngconđường,đườngmònvàlốimònchạydàitừBắcViệtxuốngxuyênquađôngLàovàCampuchiarồichianhỏxuốngmiềnnamViệtNam.Liêntụcđượcnângcấp,chuyểnhướngvàbảotrìbởiBắcViệtvàcácnhâncôngđịaphương,đâylàconđườngchínhcủaBắcViệtđểvậnchuyểnquânđội,vũkhívàquânlươngtrongsuốtthờichiến.

Trongsuốt13nămsauđó,mộtnhómnhỏđặcvụCIA,quânđộiHmong,mộtítlínhđánhthuêTháiLan,và(sauđó)sựhỗtrợkhônglựctolớnđãgiữ

vữngvươngquốcLào(vớimộtngoạilệnhỏlàvùngbiêngiớiphíađôngcùngđườngmònHồChíMinh).Vớimộtphầnlớnquốcgiađổichủliêntục,cuộcchiếnởLàolâmvàobếtắctộtđộ,sốphậncuốicùngđượcđịnhđoạtphụthuộcvàocuộcchiếngiữamiềnBắcvàNamViệtNam.

Vàogiaiđoạnđầucủacuộcxungđột,năm1962,tổngthốngKennedyđãtìmcáchgửimột“thôngđiệp”tớilựclượngcộngsản(vànhữngngườiMỹnghĩrằngchínhsáchđốingoạicủaMỹquánhútnhát,đặcbiệtlàsựlạmphátnhữngbàihùngbiệnvànhữnglờihứa).Tổngthốngralệnhchohạmđộithứ7tiếnvàovịnhTháiLanvàgửi3,000línhMỹđếnmộtvịtríngaydướiSôngMêKongchiacắtTháiLanvàLào.Línhthủyđánhbộvớitrựcthăngchuyênchở,sẵnsàngphóngthẳngvàoViêngChăncáchđóchưatới50dặm.(Vàinămvềsaucũngchínhnhữngchiếctrựcthăngtrôngrấtgiốngvậy,vàothờiđiểmđóđượcđiềuhànhbởiAirAmerica,mộtcôngtyconcủaCIAthườngxuyênđượcthấyởLàođểhỗtrợchochiếndịch“việntrợMỹ”.Chữ“línhthủyđánhbộ”cóthểđượcthấyrõràngqualớpsơnmớimàuxanhlá.Chiếndịch“việntrợMỹ”đượcduyệtthôngquarấtnhiềunhữngthỏathuậnvớiLào.Hỗtrợquânsựcôngkhaithìkhông).

2.6CáckỳquancủalaođộngnôlệĐườngmònHồChíMinh,mạchmáucủatoànbộsáchlượcchiếntranhBắcViệt,cólẽkhôngbaogiờcóthểđượcxâydựngkhichấphànhđúngquytrìnhđấuthầuđầycạnhtranhcủachínhphủMỹ.HàNộithậtmaymắnkhitìmđược30,000binhsĩsẵnsànghysinhcảđờikhuânvácxuyênquanhữngcánhrừngLàokhinhữngcơnmưachếtngườiliêntụcrơixuốngđầu,tiềnlươngkhôngthươnglượng.Khágiốngvớinhữngnôlệđặtcượcvào“dựánkimtựtháp”củacôngtyPharaoh,binhsĩBắcViệtkhôngcónhiềusứckhángcựcholắm.

KennedykhiểntráchKhrushchevđãkhôngtuânthủhiệpướcGenevanăm1954,vàyêucầuchấmdứtcáchoạtđộngcộngsảntạiLàohỗtrợchonhómPathetLào.KhrushchevđáplạirằngBắcViệt/PhathetLàosẽkhôngphụtráchnhữnghoạtđộngquânsựquymôlớntạiLàonữa,vàkhẳngđịnhrằngKennedynênrútlínhthủyđánhbộkhỏiTháiLan.Línhthủyđánhbộđượclệnhrút,vàKennedychỉđạochođạisứcủamình,AverellHarriman,đểđàm

phánmộtchínhsáchtrunglậpvớiLào,kêugọithànhlậpmộtchínhphủliênminhvàsựrútquâncủatấtcảcáclựclượngquânsựngoạiquốc.

NgườiNgachẳngbaogiờcóýđịnhgiữlậptrườngđàmpháncủahọ.MặcdùhọdầndầnngưngcáchoạtđộngtrựctiếptạiLào,họkhônghềnỗlựcngănchặnBắcViệtngấmngầmchiếmlĩnhtừngphầncủaLào.HàNội,thựctếđãxemhiệpướctạiLàonhưmột“bướcđệm”tiềmnăngđểchiếmlĩnhtừtừmiềnnamViệtNam–hỗtrợvàviệntrợphecộngsảnbảnđịa,âmthầmgửilínhBắcViệtvàtừtừnghiềnépđốithủtrongkhiphủnhậnbấtkỳsựliênquannào.KhichínhquyềnHàNộithấyrõràngMỹkhôngmuốnđổthêmquânvàoĐôngDương,họkhôngtìmthấymốiđedọanàochoviệctiếptụcgâyáplựclênchínhphủLào.HàNộirấttựtin,dĩnhiênrồi,làhọcóthểápđảobấtcứliênminhnào.Tuynhiên,nướcMỹcũngkhôngquángốcnghếch.TrítuệngườiMỹđãbóctrần,mộtcáchkhôngcógìđángngạcnhiên,rằngHàNộichẳnghềcóýđịnhtuânthủhiệpđịnhtạiLàolâudài,bởivậyMỹchưabaogiờthựcsựcânnhắcmộtgiảipháp“bởingườiLào”(nếuaiđómuốngọinhưvậy)choMiềnNamViệtNam–nghĩalà,côngnhậnlựclượngkhủngbốcộngsảntạiMiềnNamnhưmộtlựclượnghợppháptrongliênminhchínhphủNamViệtNam.

Vàonhữngnăm1960,cókhoảng40,000línhBắcViệtđóngquânthườngtrựctạiLào.XetăngBắcViệtvàtênlửaphòngkhôngtrànngậpmiềnbắcvàđôngbắcLào(lựclượngphòngkhôngcựcdàychạydọctheođườngmònHồChíMinh).LàogiữvữngnềnđộclậpảotưởngvàtựdochođếnkhiSàiGònthấtthủ,khinótrởthànhvệtinhchocộngsảnViệtNam.

2.7Mộttráchnhiệmchung4tổngthốngMỹ,2ngườimỗibên,biệnhộ,hỗtrợvàbảovệsựthamgiacủanướcMỹvàochiếntranhViệtNam:DwightDavidEisenhower(ngườimuốnkiềmchếsựbànhtrướngcủachủnghĩacộngsảntạiĐôngNamÁ),JohnF.Kennedy(ngườihỗtrợbềnvữngnềnđộclậpcủaMiềnNamViệtNam),LydonJohnson(ngườikhôngmuốntrởthành“tổngthốngMỹđầutiênbạitrận”),vàRichardNixon(ngườiđượcbầuđểđiềukhiểncuộcchiếnchomộtkếtcụcvinhquang).ChỉmỗiNixonđếngầnvớiviệcthựchiệnnhữnggìôngđãhứavớingườidânMỹ.ĐiềutrớtrêulàNixon,ngườibịchếnhạobởiphecấptiếngcánhtảnhưmộtkẻcuồngchiến,chẳngnhữngđãcónhữngchínhsáchđốingoạikhiêmtốnvàthựcdụnghơnKennedy,màcònlàvịtổngthốngcuốicùngđãchấmdứtcuộcchiến–chỉđểnhìnthấyđạihộidânchủ

đầyhằnhọcquẳngđichiếnthắngmàôngđãgiànhlấynăm1973bằngcáchtừchốihỗtrợmiềnnamViệtNamvớiquânlươngvàkhônglựctrongsuốtcuộctấncôngcủapheBắcViệtnăm1975.

Dùsao,đólàchuyệncủatươnglai.Năm1962,hiệpđịnhGenevathànhlậpmộtchínhquyềnliênminh,vớiđạidiệncủaphecánhhữu,trunglập,vàcộngsản.BốicảnhnhưvậylàmLàotrởthànhtâmđiểmchúý.TrongkháchsạnLaingXaingsangtrọngtạiViêngChăntrênbờbắcsôngMêKong,ngườiNgavàngườiTrungQuốcthườngngồikềvaisátcánhvớicácphicôngngườiMỹ,đạisứquánMỹvànhânviêntrợcấpMỹ.TạithủđôhoànggiaLuôngPhaBăng,dukíchPathetLàođimuathịtvàraucủvàobuổisángtrướckhitrởlạivớicuộcchiếntrongrừng.MọingườicóvẻđềunhậnracuộcchiếnthựcsựnằmởmiềnnamViệtNam(nơiViệtCộnglênkếhoạchkhủngbốgầnnhưmỗingày),vàkếtquảcuộcchiếnđósẽquyếtđịnhtươnglaicủacả2bên.

2.8ViệtNam-đứaconđỡđầucủaJFKKhôngcógìngạcnhiênđốivớinhữngngườiquansátKennedykhitổngtốngnhấttríquyếtđịnhchốngcộngsảnxâmlược,ôngvẽđườnggiớihạndọctheovùngphiquânsự(DMZ)củamộtquốcgiacáchxahàngngàndặm,ởbênkiaTháiBìnhDương.DuytrìsựđộclậpcủamiềnnamViệtNamđãtrởthànhưutiêncủaKennedytừnhữngngàyôngcònlàmộtthượngnghịsĩtrẻtuổitạiMassachusetts.Năm1956,Kennedycôngbố,“ViệtNamđạidiệnchonềnmóngcủathếgiớitựdotạiĐôngNamÁ,làtảngđáchủcủavòmcổng,làxươngsốngcủabờđê.Burma,TháiLan,ẤnĐộ,NhậtBản,Philipine,vàrõràngcảLàovàCampuchiađềunằmtrongsốcácquốcgiamànềnanninhsẽbịđedọanếulànsóngđỏcủachủnghĩacộngsảntrànvàoViệtNam.”KennedynhấnmạnhquanđiểmbằngcáchgọiViệtNamlà“nềntảngcủanềndânchủtạiChâuÁ.”Chúngtalà“chamẹđỡđầu”cho“nướcViệtNamnontrẻ”.SựbảobọcmàKennedydànhchoViệtNamlàmộtphầncủalờinguyệncầuđãảnhhưởngđếnKennedy:ôngtừngphụcvụhảiquântạiTháiBìnhDươngtrongThếChiếnThứII,cácchínhsáchnướcngoàiđềucôngnhậnMỹlàmộtcườngquốcTháiBìnhDương(vàlàthầnbảohộcủaNhậtBản,Philipine,ĐàiLoanvàNamTriềuTiên),cuộcchiếntranhlạnhcủahọchốnglạichủnghĩacộngsản,tínngưỡngThiênChúaGiáocủahọ,vàkhátvọngtrởthànhhiệnthâncủachínhsáchđốingoạimạnhmẽ;cuốicùng,ônglàtácgiảcủachínhsáchkhôngkhoannhượng(luậnántốtnghiệpcủa

ôngtạiHavardnăm1940),TạiSaoAnhQuốcSayNgủ(WhyEnglandSlept).Vàôngđãchứngminhđượcđiềugìđó.

2.9MộtlýtưởngcaoquýLiệunhữngcôngdâncủamiềnnamViệtNamcóđángvớinhữngnỗlựccủachúngtađểbảovệhọkhông?Dĩnhiênlàcó.HọhẳnnhiênkhôngkémxứngđángsovớiHànQuốcmàtađãbảovệ-vàvẫnbảovệchođếnngàynay.HàngtrămngànthanhniênnamViệtNamđãthamchiến–vàhơn200,000trongsốhọđãhysinhmạngsốngđểbảovệđấtnước.HàngtriệugiađìnhnamViệtNamđánhcượctínhmạngvàcuộcsốngbằngcáchđứnglênchốnglạichủnghĩakhủngbốcủaViệtCộng.Hàngtrămngàn“thuyềnnhân”trốnchạykhỏicộngsảnsaukhiSàiGònthấtthủcólẽđãđủđểlàmchứngchosựtựnguyệncủanhândânmiềnnamViệtNam,đểgánhchịubấtcứkhókhănnàonhằmbảovệtựdocủamình;vàconsốướctínhkhoảng1triệungườimiềnnamViệtNambịbuộcthamgiachươngtrìnhcảitạo(trongđócóhơn150,000ngườichết)cólẽđủđểnhắcnhởvềnhữnggìmàchúngtađangchiếnđấuđểngănchặn.

KennedyđãvậnđộngchosựtồntạicủamộthàngràotênlửagiữaMỹvàLiênXô.Ôngđãhứasẽdẫndắtcuộcđấutranhvìtựdoởnướcngoài.TuynhiênchínhquyềncủaônglạihànhđộngnhưthểđangđượcdẫndắtbởiAdlaiStevenson(mộtnhàhoạtđộngcánhtảcựcđoan)hơnlàbởimộtanhhùngtrẻđầynghịlực,ngườiyêucủatiểuthuyếtJamesBond,nhàtàitrợcủaGreenBerets,vàKennedyđãrấtnhậnthứcrõđiềunày.NhưngcómộtđiềugìđótrongvẻngoàicủanộicácKennedyđãchônxuốnghạtgiốngthảmhọa:đólàmộtchínhphủvớiphongcáchtựmãn“tốtnhấtvàsángsuốtnhất”(nhưDavidHalberstamđãgọihọvềsau),vàtrongsựngạomạnhọnghĩrằnghọbiết,vàbộtrưởngbộquốcphòngRobertMcNamaranghĩrằngôngcóthểtiênlượngmọithứ.KểcảthứthẩmquyềntuyệtđốilàniềmtinrằngmìnhgiỏihơncảDiệmtrongviệcđiềuphốimiềnnam.

TạimiềnnamViệtNam,trongsuốtnhữngnămcuốithậpniên1950bướcsangthềmthậpniên1960,chínhquyềncủaDiệmđãgiữmộtlợithếmongmanhtrướccộngsản.MặcdùHàNộiđãphảicôngnhậnrằngmiềnnamđãcóbướctiếnlớntrongviệctiêudiệtcáclựclượngbạoloạncộngsản.Mặcdùcókhilênkhixuốngtrongcáctrậnchiến,ViệtCộng,cáchhọgọicáclựclượngdukíchcộngsảnngàynay,chưacómộtchiếnthắngquantrọngnàotrướclựclượngquânđộicủaDiệm.Dùvậy,cộngsảnvẫnchiếmphầnlớn

vùngquêlàmcontin,lượngviệntrợkhôngngừngtăngtrưởngcủamiềnbắcchoViệtCộngđãđượccảmnhậnrõrệtvàonăm1961,vàmộtchútxíutựtinrằngquânđộiViệtNamCộngHòa(ARVN)khônghềthuakémsovớiquânđộimiềnbắc(NVA).ARVNđangtiếnbộ,nhưngtàinguyêncủahọ,khônglực,vàpháobinhvẫncònhạnchế;tệhơnnữa;họkhôngcósựcuồngtínvềýthứchệnhưcộngsản,vàhọchỉmuốnsốngsóthơnlàchiếnthắng.Tuynhiên,bấtchấpnhữngđiềuđó,miềnnamViệtNamvẫngiannanvượtqua.

VấnđềcủaDiệm,ítratheoquanđiểmcủaôngchínhlàcácđồngminh.Vớitấtcảnhữngthànhcôngmàôngcảmthấy,ôngđãđạtđượcsựcủngcốvềvịthếvàgiữcộngsảntrongtầmngắm,ôngbịkhủngbốbởinhữnglờigópý,chỉtríchvàđedọatừMỹ,rằngôngphảiđiềuhànhgiốngngườiMỹhơnvàtạoranhữngsựthayđổilớnvềchínhsáchvàcáccuộchẹnchođíchđếnđó.Diệm,khôngphảikhôngcólýdo,nghĩrằngôngbiếtrõcáchđiềuhànhđấtnướcmìnhhơn,đặcbiệttrongbốicảnhthờichiến.Kểcảphươngtây,ôngnóiđinóilại,đãnhậnrarằngtrongthờichiếnloạn,chínhphủđôikhiphảigiớihạnsựtựdocủangườidân.Ôngcảmthấymìnhbịkìmhãmbởimộttiêuchuẩntâyphươngkhôngthíchhợp.ÔngkhôngmuốntrởthànhmộtđấtnướcđượcMỹ“bảohộ”.ÔngmuốnbảovệnềnđộclậpchínhtrịcủamiềnnamViệtNam–mặcdùôngphảiphụthuộcvàosựtrợcấpcủaMỹ,điềumàMỹliêntụcđedọasẽgiánđoạnhoặcngưnghoàntoàn.

KhôngchỉMỹđòihỏithườngxuyên,theoquanđiểmcủaDiệmnhưmộtquốcgiacóchủquyền,mộtcáchxúcphạmvàvôlý,nhưngMỹcóvẻtâmthầnphânliệt.TạinhữngthờiđiểmkhácnhauDiệmsẽnghe,từmộtphía(từđạisứElbridgeDurbrow,ngườiđànôngởSàiGòntừnăm1957đếnnăm1961),rằng“nềncộnghòamiềnnamViệtNamsẽcònbịtấncôngtừbêntrongkhinàonócònthấtbạitrongcácbướctiếnchínhthốngtrongviệccảithiệnnềnkinhtếvàmặtbằngxãhộicủangườidân.”Từphíacònlại,ôngnghetừđạitướngSamuelWilliams,thủlĩnhpháiđoàncốvấnquânsựMỹ,rằng“cảicáchkinhtếvàchínhtrịlàkhôngthểchođếnkhicácphepháibạolựcbịđậptanbằngquânsự.”QuanđiểmcủaDiệmnghiêngvềphíađạitướngWilliams–mặcdùôngkhôngsẵnsàngđồngývớiýtưởngcủaMỹvềviệccảicách,ôngcócáchcủariêngông.

Năm1962,KennedychấpthuậntăngcườngviệntrợquânsựtừMỹchomiềnnamViệtNam,baogồmcảtrựcthăng,vậntảithiếtgiápvàcáckhítàiquânsựđặcbiệtkhác,thêmvàođólàtăngcườngđángkểlựclượngcốvấnquânsự.TướngPaulHarkinsđượcđềbạtđảmnhiệmbộhỗtrợchỉhuyquân

sựViệtNam(MACV),thaythếchođoàncốvấnquânsựtrướcđó.Thayđổinàyphảnánhsựtăngcườnghợptác,ảnhhưởngvàvaitròhoạtđộngcủaquânđộiMỹ.HarkinsđãhuênhhoangrằngnhữngnỗlựccủaKennedysẽgặtháiphầnthưởngtạiViệtNam.Nhữngbáocáocủaôngvàonăm1962và1963càngngàycànglạcquanvàtíchcực.ÔngtìmkiếmvànhậnđượcmốiquanhệtốtvớiDiệm.NhữngngườiphỉbángDiệmvàARVNcáobuộcHarkinslàtướngquânbàngiấy,chỉngồitrongvănphòngtạiSàiGònlêntiếngvềnhữngthànhcôngcủaquânđộiDiệmnơivùngquê.Trênthựctế,Harkinslàmộtchỉhuytốt,thườngxuyênđiđếnvùngquêtìmkiếmlờikhuyênvàthôngtintừnhữngcốvấnquânsựMỹnơichiếntrường.

MộtphiềntoáilớncủaKennedylànhữngbáocáocủaHarkinsđượcbổsungbởinhữngngườicógócnhìnkhác.Nhữngconngườimàôngxemlàtrítuệvàtintưởngbáocáochoôngnhữngthôngtinhoàntoànmâuthuẫn.“Làmthếnàomà3ngườiđếnViệtNamtrongcùnghoàncảnh,nóichuyệnvớicùngngườivàrồitrởvềvàđưatôi3kếtquảphântíchkhácnhau?”Ôngđãphảihỏivậy.

Kennedyvẫnduytrìnhữngbàidiễnvăndiềuhâuchốngcộngsảncủaôngtrướccôngchúng,nhưngtrongphòngbầudụcôngbắtđầuthiếuchắcchắnvềnhiệmvụmàMỹđảmnhiệmởViệtNam.ÔngrấtkiênđịnhvớicáclờicamkếtcủaquânđộiMỹ,nhưngvẫnhếtlòngthôngquacácquyếtđịnhleothangsốlượngcốvấnvàkhítàiquânsựgửiđếnmiềnnamViệtNam.ÔngđặcbiệthứngthúvớicáckỹthuậtchốngnổidậyđangđượcpháttriểnbởilựclượngđặccôngMỹ,vàlànhàvôđịchtrongviệcpháttriểncácbinhchủngnhưvậy.Đồngthời,ôngvẫnnghingờlầunămgócvàthườngxuyênkhóchịuvớisựthiếuđồngthuậngiữacáccốvấnthâncậnnhấtcủaông.

CácthôngtinchiếnđịathựctếđãđượcbáocáobởiWilfredBurchett,mộtngườiÚcủnghộcộngsản,ngườiđãthựcsựsốngchungvớiViệtCộngvàonhữngnămđầuthậpniên1960,vànóichuyệnvớinhiềuthủlĩnhcủahọ.“Xétvềlãnhthổvàdânsố,Diệmđãtrỗidậyđángkểtrongnăm1962.”QuânĐộiViệtNamCộngHòađã“ghinhậnmộtsốthànhcôngvàcómộtsốsángkiếnvềchiếnlượcvàchiếnthuật.Trongbàiphântíchsaucùng,”Burchettphátbiểu,“1962lànămcủaDiệm.”

2.10ThảmhọachocuộcphiêulưulớncủaJFKTháng7năm1963,KennedybổnhiệmHenryCabotLodgelàmđạisứmới

tạiViệtNam.Việcbổnhiệmnàyđượcnhiềungườitinlàvìmụctiêuchínhtrị-khiLodgelàmộtứngviêntổngthốngtiềmnăngcủaĐảngCộngHòa.BằngcáchgửiôngđếnmiềnnamViệtNam,Kennedyđãgậtđầuvớilưỡngđảngvàloạibỏmộtđốithủtiềmnăng.Ôngcólẽcũngđãđưaralựachọntồitệnhấtđểđốiphóvớingườiđànôngbénhỏ,ngượngngùngvàthôngtháitênDiệm.LodgelàmộttayquýtộcBostonkiêungạo.Mộtcâuchuyệncókhảnăngđãđượcngụytạo,nhưngnóthườngđượckểvìnóphảnánhmộtthựctếđượcẩngiấusaumàn,làkhiLodgeđếnSàiGòn,ônggọichoDiệmvàyêucầuDiệmđếnlãnhsựquán.DiệmđãtrảlờirằngônglàtổngthốngvàLodgecóthểđếngặpông.ĐólàmốiquanhệgiữaLodgevàDiệm:Lodgetựkiêuvềvaitròcủamìnhnhưmộttổngthốngchấpchínhsaumàn,vàDiệmđứngtrêndanhdựcủachínhmình.

LodgechưabaogiờhiểuđượcnỗisợcủaDiệmvềviệcbịcoilàbùnhìncủaMỹ.LodgequấyrầyvàbắtnạtDiệm,bắtépôngphảithựchiệncảicáchdânchủ,chưabaogiờnhậnralýdođoànkếtngườiViệtlànỗikhátkhaođượctựdotrướcáchthốngtrịngoạiquốc–bấtkểsựthốngtrịđóđếntừthựcdânPháphayđảngdânchủMỹ.NếuDiệmtrởthành“cậubécủaLodge”,niềmtincủanhândândànhchoôngsẽsụpđổ.BắcViệthiểuđiềunày,đólàlýdovìsaotuyêntruyềnviêncộngsảnkhôngngừngmiêutảDiệmnhưmộtconrốicủangườiMỹ.

VớiDiệm,tấtnhiên,nókhôngchỉlàvấnđềthểdiện.ÔngtinrằngnhữngđồngminhngườiMỹkhônghiểumiềnnamViệtNamvàkhôngthểvượtquathànhkiếnđãănsâuvàotiềmthứcrằngkhôngcólýdogìđểSàiGònkhôngthểtrởthànhmộtSanFranciscohaySt.LouishayMiamimiềnnhiệtđới.Thảoluậnvềcáccuộcbiểutìnhphậtgiáochốnglạichếđộcủaông,DiệmnóivớiMargueriteHiggins,mộtphóngviêncủatờNewYorkHeraldTribune,“TôidườngnhưkhôngthểthuyếtphụcđạisứquánMỹrằngđâylàViệtNam–chứkhôngphảiMỹ.

LodgeluônnóirằngmốiđedọatrựctiếpđếnchếđộcủaDiệmkhôngphảicộngsảnmiềnbắc,màtừcácthếlựcchínhtrịđốilậpởmiềnnam.Điềumàôngkhôngcốý,nhưngthựcsựđãđềcậpđến,rằngđúnglàmốiđedọatrựctiếpnhấtcủachínhquyềnDiệmlàđạisứquánMỹtạiSàiGòn.Nếubấtcứaiởtrongvịthếđểbiếtđiềunày,đóchínhlàbảnthânLodge,từkhiôngnungnấumộtâmmưuđểlậtđổDiệm.

Năm1963,Lodgetìmđược2đồngminhbáochí.NeilSheehanvàDavidHalberstamlà2phóngviêntuổiđôimươi(củaUPIvàNewYorkTimes),

ngườiđếnViệtNamháohứcsănlùngnhữngthôngtintrangnhất.Họlànhữngphóngviênsiêngnăng,kiêungạovàđầyýtưởng,khôngmuốntừ“không”chomộtcâutrảlờihoặcbịloạitrừkhỏimộtsốthôngtinchiếnđịabởilýdo“anninhquânsự,”vàhọkhôngngạithựchiệncáchànhđộng.Nhưngcũngnhưnhữngnhàthôngtháikhác,cáitôicủahọđượcưutiênhơncácquanniệmđạođứcthôngthường,hoặccáclợiíchchung.TrongsựkhaokhátđượcđàoxớinhữngcâuchuyệnvềsựbấttàivàngungốccủangườidânmiềnnamViệtNam,họđẩyhoàncảnhhiểmnghèocủamiềnnamViệtNamvàtổngthốngcủanóđếnvịtrícòntệhơn.CácbàibáocủaSheehanvàHalberstamkhôngdựatrênvịtrícủamộtngườiquansátvôtư,màgiốngnhưmộtnghệsĩchínhtrị,ngườicóthểảnhhưởngđếnvậnmệnhcủachínhquyềnSàiGòn.

HalberstamvàSheehankếtbạn,hoặcđãđượckếtnốivớinhaubởiColonelJohnPaulVann,mộttrongnhữngcốvấnquânsựmạnhmiệngnhấtvởtuồngĐôngNamÁ.Mặcdùnhữngphóngviêntrẻtuổithườngkhôngchúýlắmđếnđiềunày,Vanncómộtsựnghiệpchảkhácgì1tấmtrảigiường.Mộtkẻtựtângbốckhônghốihậnvàlăngnhăng,Vannkhôngcóchútcơhộinàođểtrởthànhtướngquân,vìmộtcáobuộchiếpdâmtrẻvịthànhniêntronghồsơcủahắn.Bấtchấpđiềuđó,hắnvẫnlàmộtcốvấnquânsựdũngcảmvàđầycốnghiếnchosưđoànthứ7củaquânđộiViệtNamCộngHòa(ARVN)tạithờiđiểmđó–dùcuốicùnghắntựchấmdứtsựnghiệpbằngviệctựbôinhọdanhtiếngcủamình,vàquantrọnghơnlà,củaDiệm

2.11ĐổlỗichoDiệmTháng1năm1963,sưđoànthứ7quânđộiViệtNamCộngHòa(ARVN),độivốnđãquétsạchViệtCộngkhỏivùngtamgiácsôngMêKong,đượclệnhtấncônglàngBắc(phóngviênngườiMỹthêmvàotiềntố“ấp”,nghĩalàthônnhỏ).Theonguồntìnhbáotincậy,ARVNtrôngđợisẽtìmđược120việtcộngtronglàng.Thayvàođó,họtìmthấysốlượnggấpđôiởnhữngkhuvựclâncận–vớicôngsứcđượcđàobớivàgiacốcẩnthận.Khôngchỉvậy,việtcộngđãđượcmậtbáovềkếhoạchtấncôngcủaARVN.

SaukhitrựcthăngđầutiêncủaARVNđổquântạibãiđáp,sươngmùlàmtrìhoãn2lầnđổquântiếptheo.Phicông(ngườiMỹ)đãđổquânquágầnrặngcây,bạilộlínhdùtrướcnhữngđợtbắnchínhxácvàbíẩntừmặtđất.PháokíchvàkhôngkíchhỗtrợcủaARVNbịđánhlạchướng.KhônglựcdựtrữcủaARVNđãđánhbomnhầmphíacủakhulàng.“Cánhđồng”màARVN

độtkíchquabaophủvớibùndày18inch.ARVNtổnthất80ngườivà100ngườibịthương.3cốvấnngườiMỹthiệtmạngvà8ngườikhácbịthương.LínhARVNphảnứngchậmvàthiếutinhthầntấncông.Chỉhuychiếnđịacủahọthậtđángkhinh.CuộcchiếnẤpBắclàmộtthảmhọaquymônhỏ.

2.12LựachọncủangườidânBỏquamộtbênnhữngđiểmyếuvềtínhcách,JohnPaulVannvừađượctângbốc,vừagâytranhcãi,vàôngđãđượcdànhriêngđểthắngcuộcchiếnViệtNam.Ôngtừngnhậnxét,“Sựthậtkhôngthểchốicãilàphầnlớndânsố-cóthểkhoảng95%-muốnchínhphủViệtNamlàmộtchínhphủcộngsản,haynóicáchkháclàchínhphủđượcđềnghịbởiphíabênkia.”

JohnPaulVannthấytấtcảtừmộtmáybaytrinhsát.Ôngtađãhuấnluyệnnhữngngườilínhnày.Ôngtathậmchícòntừngkhoekhoangvềhọ.Vàgiờhọlàmôngthấtvọng,họlàmnhụcôngvàôngđãnổigiận.Cơngiậnđãbiếnmộtchiếndịchvụngvề,thứkhôngđạidiệnchobấtcứđiềugìcaocảhơnchínhnó,thànhmộtbảncáotrạngthổiphồngvềDiệm.

HalberstamvàSheehantônkínhVannnhưmột“taytrong”củahọtrongquânđội,ngườiđãnóihọbiếtsựthậtvềchiếndịch,vàôngcócảđốngcâuchuyệnchohọvềẤpBắc.VớilờikểcủaVann,ẤpBắckhôngcònlàmộtchiếndịchthấtbại-khônghẳnlàmộtsựbấtngờcủachiếntranh–màlàlờicáobuộcdànhchochếđộDiệm.“Diệm,”ôngnói,“đãchọnnhữngngườibạncấukếtvàbạnchínhtrịđểlàmtướnglãnh.”Chưahết“CáctướnglãnhcủaDiệmđượcbảorằngphảigiữtỉlệthươngvongthấpvìtổnthấtlớncóthểkíchđộngnhữngđộngtháinổiloạndẫnđếnđảochính.”NếuHalberstamvàSheehanvẫncònlànhữngphóngviênmàhọnghĩhọlà,họđãcóthểnhìnthấusựthêudệtcủaVann.Ýtưởngrằngviệcmất80ngườitrongmộtbiênchế10,000quânđãcổvũcáctướnglãnhđếnvớicácsuynghĩthiếutrungthành,hãyđảochính,đặcbiệtlàkhi,trongkịchbảncủachínhVann,cáctướnglãnhlàbạncấukếtcủaDiệm,thựcsựkhótin.CácphântíchcủaVanncòncắtlươngbổngcủamộttướnglãnhkhácvìmộtcáotrạngbáochíthôngthường–rằnghọtànbạovàvôcảm,kẻđãkhoáichítrướccácchỉsốthươngvongvìtửvongtrênchiếntrườngchophéphọănchặntiềntrợcấpcủalínhtửtrậnmàkhôngbáocáovớiSaigon.

BàibáochếnhạotướngHarkinstạiMACVvìđãcốgắngđánhcượcmộtcáchtíchcựcvàoẤpBắc.Nhưngsựthậtlà,hầuhếtcáccốvấnquânsự

ngườiMỹđềuđồngýrằngchodùkếhoạchđượcthựchiệntồiđếnmứcnào,nóđạidiệnchomộtưuthếđángkểvềnănglựccủaARVN.Kếhoạchtácchiếnlàmộttổhợpphứctạpcủabộbinh,khôngquân,pháobinhvàkhôngquâncứuviện.Mặcdùnóchưađượcchấphànhtốt,vẫncócơsởđểmongđợirằngARVNsẽbiểuhiệntốthơnvớisựpháttriểnvềkinhnghiệm.

ẤpBắcchỉlàmộtchiếndịchnhỏ,nhưngnótạoramộtkhuônmẫubềnchắcmàcácbáocáoquânsựsaunàyđãđượccắtxénchophùhợp:chínhquyềntạiSaigonđãsađọa,vàARVNgầnnhưvôdụng.NócũnglànguyênliệuhoànhảochochiếndịchcủaHenryCabotLodgechốnglạiDiệm.

2.13NgọnlửaPhậtGiáoMộttrongnhữnghìnhảnhlâudàicủacuộcchiếnViệtNamlàmộtvịsưgiàtựthiêuđểphảnđốichínhquyềnDiệmvàonăm1963.“Nhàsưbùngcháy”(ThíchQuảngĐức)trởthànhbiểutượngcủamộtchínhphủbịcáobuộclàkhôngxứngđángvớisựtrợgiúpcủaMỹ.

Khálâutrước“tiệcnướng”củaThíchQuảngĐức,nhưquýbàNhu(vợcủa“ngườiemácquỷ”)gọinómộtcáchnhẫntâmvàngungốc(đổthêmdầuvàolửa,phảinóivậy),DiệmđãbịvướngvàorắcrốitừcácPhậttử.KhôngphảilàDiệmchốngPhậtgiáo.Ôngthựcsựkhônghề.PhótổngthốngcủaDiệmtheođạoPhật(ngườiđãnóivớimộtnhómcácnhàngoạigiaonướcngoàirằngchếđộnàynên“đèbẹpcácphongtràoPhậtgiáo[chốngDiệm]khôngthươngtiếc),haynhưbộtrưởngbộngoạigiaocủaông.18thànhviênnộicáccủaôngnàybaogồm5ngườiCôngGiáo,5nhosĩvà8Phậttử.Tỉnhtrưởngcủa38tỉnh,12làngườiCôngGiáovà26ngườicònlạilànhosĩhoặcPhậttử.MộtvàitướnglãnhhàngđầucủaôngcũngtheođạoPhật.

ChonêntrongkhiDiệmkhônghềchốngPhậtgiáo,cácPhậttửcựcđoantạiSàiGònvàHuếchắcchắnlàchốngDiệm.Ítkhiđượcbáocáo,nhưngđượcghichépcẩnthận,rằngnhữngPhậttửcựcđoannàyđãđượcthâmnhậpcựcsâubởicộngsản.ThíchTríQuang,mộttrongnhữngthủlĩnhcấptiếnnhấtcủanhữngPhậttửcựcđoan,chưabaogiờtựthừanhậnmìnhlàngườicộngsản,mặcdùôngnàysinhratạimiềnbắc,đãtừngphụcvụtrongViệtMinh,vàcóngườianhlàquanchứccấpcaotrongbộnộivụHàNội.ĐiềuđãđượcchứngminhlàcộngsảnđãthâmnhậpvàocácphongtràoPhậtgiáo,cũngnhưmộtvàinhómhỗtrợchocácphầntửPhậtgiáocựcđoan.Nếukhôngvìđiềugìkhác,thìcộngsảnvàcácPhậttửcựcđoanchiasẻvớinhauvàimục

tiêuchung:họmuốnMỹrađi(bởivìnhữngPhậttửnghĩsựrađicủanhữngngườinướcngoàitobự,lônglásẽ“mởramộtcơhộihòabình”),vàhọmuốnDiệmxuốngđài.

CácPhậttửchốnglạiDiệmvìhọxemDiệmnhưmộttrởngạichohòabình(mặcdù“hòabình”đếntừcộngsảnnghĩalàđànáptôngiáochocácPhậttử),nhưngcũngbởivìcácvấnđềgiáokhu:họtinrằngchínhquyềnDiệmchốnglạiPhậtgiáo.SựthậtlàchínhphủmiềnnamViệtNambổnhiệmnhiềunhấtnhữngngườiCôngGiáoxéttheotỉlệdânsố.NhưngtìnhtrạngnàyliênquanđếnkếtcấudânsốdướithờithựcdânPháphơnlàsựphânbiệtcủaDiệm.NgườiCôngGiáoViệtNam,nhìnchung,làphầnđượcgiáodụctốtnhấtvàcókinhnghiệmlàmviệctrongchínhphủnhiềunhất.

Hơnnữa,tráivớiấntượngđểlạibởicáckýgiả,miềnnamViệtNamkhôngthựcsựlàmộtđấtnước“Phậtgiáo”.Trongmộtđấtnướcvới15-16triệudân,cólẽchỉkhoảng3-4triệungườicoiPhậtgiáolàtôngiáocủahọ.Khoảng4triệungườikháctheoNhogiáo.Khoảng1,5triệulàngườiCôngGiáo.PhầncònlạicủađấtnướcthuộcvềcáctôngiáokìlạnhưCaoĐàivàHòaHảo,hoặcthuyếtDuyLinh,ĐạoGiáo,TinLành,HinduhoặcĐạoHồi.ViệctậptrungvàhoạtđộngmạnhmẽcủacácPhậttửtạiSàiGònlàmtăngthêmấntượngrằngmiềnnamViệtNamrấtmạnh,hoặcchỉcóduynhấtPhậtgiáo.KhôngnhiềuhơnmộtvàinhómcácchùaPhậtgiáothamgiatrongsốhàngngàncáccuộcbiểutìnhchốngchínhphủmiềnnamViệtNam.

Mộtsốđiểmnóng,cóthểkểđến,trongcuộcxungđộtgiữacácPhậttửcựcđoanvàDiệmlàtháng5năm1963,khihàngngànPhậttửtậptrungtạiHuếđểkỷniệmsinhnhậtlầnthứ2,527củaPhật.Mộttuầntrướcđó,tronglễkỷniệm25nămnhậmchứccủatổnggiámmụcNgôĐìnhThục(anhtraicủaDiệm),nhữngngườithamgiađãvẫynhữnglácờcủagiáohoàng.Tuynhiên,vớilễkỷniệmcủacácPhậttử,phótỉnhtrưởng,mộtngườiCôngGiáođãcốgắngthihànhmộtnghịđịnhcũcấmcáclácờmangmàusắctôngiáokhôngđượctrưngbàynơicôngcộng.Vềmặtpháplý,chỉcócờquốcgiamiềnnamViệtNammớicóquyềnđượctreotừbấtcứnhàthờ,chùachiềnhoặccácnơithờphụngtôngiáokhác.TạiViệtNam,cờđãtrởthànhmộtbiểutượngmanghàmýmạnhmẽhơnnhiều,tínhkíchđộngcóthểcònmạnhhơn(nhiều)sovớicờNgôiSaoVàSọcvớinhữngngườiMỹyêunướcnồngnàn,đólàlýdovìsaochúngvẫnbịhạnchếsửdụngbởicácsắclệnhcủachínhphủ.

Tấmảnhbịthiêu

CómộtvàitấmảnhmangtínhbiểutượngvềchiếntranhViệtNam.MộttrongsốđóchụpcảnhsáttrưởngsởcảnhsátSàiGònxửtửmộttùnhânViệtCộngtrongTếtMậuThân.ĐiềucònthiếuvềbứcảnhmôtảsựtànbạorõràngcủacảnhsátlàngườitùnhânCộngSảnđóbịbắtgiữsaukhiđãchặtđầumộtđạitángườiViệtvàgiếtsạchvợôngcùngsáuđứacon.Ngườiđãchụpbứcảnh,EddieAdams,saunàyđãbộcbạchrằngôngrấthốitiếckhibứcảnhđãđượcsửdụngquárộngrãiđểbuộctộicảnhsáttrưởngquátànbạo.

MộtbứcảnhkhủngkhiếpgâyámảnhkhácchụpmộtcôgáitrẻViệtNamtrầntruồngchạytrốnkhỏicuộctấncôngbằngbomnaplamvàolàng.ĐượcsửdụngnhưmộtbiểutượngcủasựtànbạovàkhủngbốcủachiếntranhvànóđánhđộngngườidânViệtNam,bứcảnhđãtìmđượcchỗđứng.NhưngbaonhiêungườitrongsốchúngtanhớrằngbứcảnhđãđượcchụpsaukhiquânđộiMỹđãrútkhỏiViệtNam,hoặcnhớrằngnhữngquảbomnapalmđóđượcdùngbởimộtphicôngmiềnnamViệtNamđangcốgắngtấncôngmộtnhómquânnướcngoàiđãđộtkíchlàngcủacôgáitrẻấy?BaonhiêungườiMỹcảmthấyphẫnnộsauđó,hayngaybâygiờ,đốivớinhữngkẻxâmlăngBắcViệt,ngườiđãđuổicôgáivàgiađìnhcủacôkhỏiquênhà?

Nhưngtrongtrườnghợpnày,dĩnhiên,luậtvềcờnăm1958dườngnhưđãđượcápdụngkhôngnhấtquán(mặcdùnhữngngườibảovệphótỉnhtrưởngbàochữarằngôngđãphảimạnhtaytrởlạivìquyđịnhnàyđãbịviphạmtronglễkỷniệmCôngGiáo),rồigiờthìnhữngPhậttửđangtổnthươnglạicàngthấytổnthươnghơn.CáccuộcbiểutìnhvàcờPhậtgiáotungbayởHuế,kéotheosaulànhữnggìcóthểxemnhưmộtcuộcbạoloạn.Trongsựbốirốivớinỗlựcgiảitánnhữngngườibiểutình,súngđãnổvà9ngườibiểutìnhđãthiệtmạng.Cácchitiếtthựctếcủasựcốnàygâynhiềutranhcãi:cácPhậttửnóirằngcảnhsátmáulạnhđãbắnthẳngvàohọ;chínhphủbiệnbạchrằngquânđộitrướchếtđãsửdụngvòirồng,sauđóbịđánhbại,rồimớibắnlêntrờiđểgiảitánđámđông,họchỉnổsúngsaukhimộtViệtCộnggâyrốiđãtạoramộtvụnổ(hayđãbắnphátsúngđầutiên).

Điềukhônggâytranhcãilà2ngàysausựcố,tỉnhtrưởngđãcôngkhaixinlỗicácPhậttử,hàngngànngườiđãtụtậpđểphảnđốivụnổsúng,bàytỏsựthươngtiếcchonhữngngườiđãthiệtmạng,vàhứarằngchínhphủsẽbồi

thườngchogiađìnhcủahọ.LãnhsựMỹtạiHuế,nhìnthấytoànbộsựviệc,đãđánhđiệnchođạisứquán,“tinrằngkhủnghoảngsẽkếtthúcsớm.”

Khôngbaogiờcóthểđượcxoadịu,ThíchTríQuangvàcácnhàlãnhđạochiếnbinhPhậtgiáokhácyêucầutrừngphạtcácquanchứcliênquanđếnsựcố,loạibỏtấtcảcáchạnchếvềcờ,vàbanbốlệnhcấmbắtgiữcácPhậttửliênquanđếncuộcbiểutình.CácchiếnbinhPhậtgiáokhôngtrôngđợihaymuốnhòagiải.HọmuốnDiệmcútđivàtinrằngmìnhcóthểtiếnhànhmộtcuộcchiếntuyêntruyềnđểđạtđếnkếtcụcđó.

Chínhphủđãbanhànhmộtthôngcáovàocuốitháng5táikhẳngđịnhhiếnphápbảovệtựdotôngiáovàkiênquyếtbácbỏviệcphânbiệtđốixử.Nókhôngcótácdụng.Trongsuốtmùahècáccuộcbiểutìnhvẫndiễnra.Mộtsốtronghòabình;mộtsốbịgiảitánvớihơicay,dùicuivàbắtgiữ.ChínhphủđãthaythếcácquanchứchàngđầutạiHuếvàođầutháng6,nhưngnócũngthấtbạitrongviệcdẹpyêncácPhậttửđanggiậndữ.

Ngày11tháng6năm1963,cuộcchiếncủaDiệmvớicácchiếnbinhPhậttửđãleothangngoàitầmkiểmsoát.GầnchùaXáLàotạiSàiGòn,mộtchiếcSedanngừnglạitrênđườngvàmộtvịsưgiàbướcxuốngcùng2sưtrẻ.Vịsưgiàngồixuốngmộtchiếcđệmtrênđườngtrongkhi2ngườihỗtrợđổxănglênngườiông.VịsưThíchQuảngĐức,bìnhtĩnhquẹtdiêmvàtựthiêu.Vớiloalớntrongtay,cácnhàsưvậnđộngnóivớiđámđôngđangtụtập,bằngtiếngAnhvàtiếngViệt,rằngQuảngĐứcđãchếtđểphảnđốisựcaitrịcủaDiệmvớicácPhậttửvàtừchốiđápứngcácyêucầucủahọ.

DiệmđãđạtđượcmộtthỏathuậndựkiếnvớimộtvàithủlĩnhPhậttử:đáplạiviệcchấmdứtcáchoạtđộngbiểutình,chínhphủsẽrútcácnhânviênmặcđồngphụckhỏicácngôichùaPhậtgiáo,đồngýđểcácPhậttửtreocờtôngiáobênngoàichùavàocácngàylễ,vàkỷluậtcácquanchứccanthiệptớicáchoạtđộngtôngiáocủaPhậttử.NhưngkhôngcóthôngcáobáochínàovềcácthỏathuậnthựcsựgiữaDiệmvàcácPhậttử(côngbốtrongmộtthôngcáopháthànhngày16tháng6)cóthểsánhđượcvớiảnhhưởngcủabứcảnhvềnhàsưtựthiêu,đượcchụpbởiMalcolmBrownevàpháthànhtrêntoànthếgiới,thườngvớiphụđềnhưthếnày:“Nhàsưnày,QuảngĐứcđángkính,vừatựthiêu.ÔngchếtđểphảnđốisựđànápPhậtgiáotạiViệtNam(chiếmkhoảng70%dânsố).”Quảlàmộtcáchtuyêntruyềnthôngminh.VớirấtnhiềungườiMỹ,lờigiớithiệuđầutiênvềnhữngnỗlựccủachúngtaởViệtNambắtđầuvớimộtcâuhỏi,“Chúngtađanghỗtrợloạingườinàođây?Rốtcuộcchínhphủtệtớimứcnàongườitamớitìnhnguyện

tựthiêutrênđường?”CâutrảlờinhanhchóngđếntừnhữngphóngviênthườngtrựcnhưDavidHalberstam,ngườivốnkhôngưaDiệmvàviếtchỉđểphỉbángchếđộcủaông.GócnhìnduytâmcủaHalberstamvềviệcDiệmnênđiềuhànhthếnào,vàsựkhinhbỉramặtmàôngdànhchocácphóngviênnướcngoài(nhữngkẻmàôngthỉnhthoảngcảmthấyđanggâyrốichomốiquanhệgiữaôngvàMỹ)thànhkiếnvớiDiệmkhủngkhiếptớimứcthậmchítổngthốngKennedyđãtừngphảilêntiếngquởtráchnhẹvớitờNewYorkTimes.

TrongcuộcđấutranhcủamìnhchốnglạicácchiếnbinhPhậttử,Diệmđãcómộtđồngminhmậpmờtrongvaitròemtraivàtrưởngcốvấnchínhtrị,NgôĐìnhNhu.KhiDiệmcốgắngcânbằnggiữanhữngkhiếunạithôbạocủacácPhậttử-giảithíchrằnghọđangđòihỏinhữngquyềnmàhọđãcórồi–vàcốgắngtrấnanđốithủ,Nhuvàvợcủaôngchọncáchcứngrắnhơn–vàmộttrongsốđóđãthànhbảnsaokhôngthểtuyệtvờihơn.QuýbàNhuphátbiểuvề“tiệcnướng”và“cứviệcthiêuđichúngtôisẽvỗtay,”vàchồngcủabàbổsungrằngôngsẵnlòngtàitrợthêmxăngchonhữngtiệcnướngkiểunhưvậy,hẳnnhiên,nóđượcbáochíquantâmhơnhẳnnhữngnỗlựcgiảiquyếttranhchấpcủaDiệm

2.14MộtconrốikhôngthểkiểmsoátđượcTrongkhinhữngkẻthùcủatổngthốngDiệmngàyngàycáobuộcônglàconrốicủaMỹ,bộngoạigiaoMỹlạirấttứcgiậnkhiDiệmkhôngnghetheomệnhlệnh,phươnghướnghoặcnhữngkiếnnghị.Trongmộtsựmỉamaitươngtự,Diệmliêntụcbịkhiểntráchbởinhữngnhàphêbìnhphươngtâyvềviệckhôngủythácđầyđủthẩmquyền,mặcdùcũngchínhnhữngnhàphêbìnhnàyđãtừngchỉtríchhầuhếtchínhphủmiềnnamViệtNamlàkhôngđủnănglực.CôngviệccủaDiệmcóthểđượcmôtảnhưkiểucốgắnghọcthuộclòngbảngmãthuếcủaMỹtrongkhiđangnhảymúatronghangrắnđộcvớibộtócđangcháytrênđầu.Việtcộngđangkhủngbốvùngquê,Phậttửthìnổiloạn,giớitríthứckhôngưaông,cónhữngtinđồngâykíchđộngtrongquânđội,vànhữngngườiMỹthìyêucầuôngcưxửnhưmộtngườiMỹhoặcxuốngđài–ngoạitrừmộtsốdưluậnMỹ(baogồmcảNewYorkTimes)nóiđểurằngôngđanglàmsiêutốt.Diệmkhôngnghetheobấtkỳmệnhlệnhnàotrừchínhông–cóthểđóchínhlàlýdovìsaongườiđiềukhiểnconrốiDiệm,JohnF.Kennedy,phêchuẩncholệnhphếtruất,vànếukhông,lệnhámsátDiệm.

Trongkhiđó,đámchiếnbinhPhậttửtiếptụckíchđộngnhữngbấtđồngchínhkiếnchốnglạiDiệm.Chúngnémđávàocảnhsát,biếtrằngnhữngphảnứngnhanhchóngsẽrấtđángđưatin.Nhiềunhàsưnữatựthắpsángmìnhtạinhữngthịtrấnnơichẳnghềcótíápbứcnàotừchínhphủ.Ngày18tháng8,khoảng20,000ngườibiểutìnhvâyquanhchùaXáLợi,ngôichùalớnnhấtSàiGòn,vớicáctăngnhânhiếuchiếnkêugọilậtđổchínhquyềnDiệm.Diệmtừchốidùngbạolựcđểgiảitánđámđông,thểhiệnsựtrầmtĩnhmàôngđãhứavớiđạisứMỹFrederickNolting(ngườichưabịthaythếbởiHenryCabotLodge).NhưngnócũngkhônglàmtăngấntượngcủaôngtrongmắtnhữngnhàphêbìnhngườiMỹ,vànóthúcđẩynhiềungườitrongchínhphủmiềnnamViệtNam,trongđócócảemtraiNhucủaông,vềýnghĩDiệmquámềmlòng.

Ngày21tháng8năm1963,dướibóngtốibaophủ,cảnhsátvàđặcnhiệmViệtNam,hưởngứnglờikêugọicủaNhu,phátđộngmộtloạtcáccuộccànquétnhữngngôichùaPhậtgiáo,tiếnhànhhàngtrămcuộcbắtgiữvàhàngngànngườibịthương.NhutấncôngtrongkhoảngđệmkhiđạisứMỹFrederickNoltingđangmởđườngchoHenryCabotLodge.NoltingnóivớiLodgerằngDiệmđãđồngýlàmmọithứtrongkhảnăngđểtrấnancácPhậttử.Noltingcảmthấybịphảnbộivàlừagạt,vìcuộcđànápcủaNhu,vàLodgeđếnSàiGònvớiýnghĩrằngDiệmlàkẻxảotrá.Trongbáocáođầu

tiêntừmiềnnamViệtNam,LodgeđãđềtrìnhýkiếntừcáctướnglãnhViệtNamvàcácquanchứcchínhphủkêugọiloạibỏNhukhỏichínhquyềncủaDiệm.

2.15KếtcụccủaDiệmCáccuộcxìxầmvềđảochínhtronggiớitướnglãnhSàiGònbắtđầugiatăng.Diệmđãtồntạiqua2cuộcđảochính,mộtlầnnăm1960vàlầnkhácnăm1962,khidinhthựcủacôngbịđánhbombởicácsĩquankhôngquânnổiloạn.MộtvàitướnglãnhARVNbịthấtsủngvìchiếndịchđànápcủaNhuđốivớicácchiếnbinhphậttử.ĐiềulàmhọlolắnglàphảnứngtừphíaMỹ.Vàolúckhủnghoảngphậtgiáobắtđầu,phíaMỹđãđedọasẽcắtviệntrợchomiềnnamViệtNam.CáctướnglãnhARVNbiếtDiệmkhôngđượcưathíchbởibộngoạigiaoMỹ.HọbiếtbáochíMỹchốnglạiDiệm.Tấtcảnhữngthôngtinnàykhuyếnkhíchhọ,trongmắthọ,âmmưucủahọđãđượcchứngminh.

DavidHalberstamđãbáocáovớitờNewYorkTimesrằngDiệmvừatànbạovừađánhbóngmìnhnhưmộtbiểutượngchínhtrịởmiềnnamViệtNam.TheoHalberstam,30tusĩđãbịgiếtbởichínhquyềnởHuế.ĐiềunàydẫnđếnmộtcôngvăncủađoànthanhtraLiênHợpQuốc.Khiđoànthanhtrađến,30tusĩbỗngnhiênthành4,vàthậtngạcnhiên,4tusĩnàyđồngýphỏngvấnvớiđoànthanhtracủaLiênHợpQuốc.

Dùvậy,HalberstamtiếptụctấncôngDiệm.Tâmđiểmcủacác“tintức”làDiệmđãmấthầuhếtsựủnghộcủanhândân,rằngông“khôngcònlàmộtbiểutượngchínhtrịquantrọng,”và“nhữngngườiViệtNamchủchốtđãchờđợiWashingtontừlâuchomộttínhiệu,rằnghọđãchịuđựnggiađìnhhọNgôđủrồi.”RõrànglàcómộtsốngườitrongchínhquyềnmiềnnamViệtNammuốnphếtruấtDiệm.NhưngcũngrõràngHalberstamcóhứngthútrongviệctạoratintức(sẽảnhhưởngđếnchínhsáchcủaMỹ)cũngnhưmongmuốnbáocáonhữngtintứcđó,vàhắncónhữngđôitaisẵnlònglắngnghetừphechốngDiệmởWashington.

Vàosángthứ7saucuộctấncôngvàonhữngngôichùa(30chùatrongsố5,000chùatrongnước),4ngườiđànông,AverellHarriman(phụtáchínhtrịcủanhànước),RogerHilsman(trợlýthưkýnhànướcvềcácvấnđềViễnĐông),GeorgeBall(phụtánhànước),vàMichaelFrorrestal(nhânviêncaocấpcủahộiđồnganninhquốcgia),soạnthảomộtbảnghichépgửitớiđại

sứLodge,thứđãmởrachươngcuốitrongnhiệmkỳcủaDiệm,vàmạngsốngcủaông.Từkhóacủabứcđiệntínlà:“ChínhphủMỹkhôngthểdungthứchotìnhtrạngquyềnlựctậptrungtrongtaycủaNhu.DiệmphảicócơhộiđểbứtmìnhrakhỏiNhuvàvâycánhcủahắn…Nếunhư,bấtchấpmọinỗlực,Diệmvẫncốchấpvàkhônghợptác,chúngtacầnđốimặtvớikhảnănglàDiệmkhôngthểđượcgiữlại…”CáctướnglãnhViệtNamsẽđượcthôngbáorằnghỗtrợvềkinhtếvàquânsựlàkhôngthểtrừkhiNhubịloạibỏ,vànếuDiệmtừchối,chínhphủMỹsẽkhôngtiếptụchỗtrợôngthêmnữa.

Kennedybàytỏsựđồngývớibứcđiệntín,điểnhìnhlàsựchấpthuậntrướccủathưkýnhànướcDeanRuskvàbộtrưởngbộquốcphòngRobertMacNamara.McNamarachưabaogiờđọcbứcđiệntín.JohnMcCone,trưởngcụctìnhbáoquốcgia(CIA)cũngvậy.TổngthammưutrưởngMaxwellTaylorchỉđượcđọcbảntómtắtkhiôngđangdùngbữatạinhàhàng.BứcđiệntínđãđượcgửiđichiềuhômđómàkhôngcósựphêchuẩncủaMcNamara,McConehayTaylor.Trongvănphòngtổngthốngvàothứ2,McCone,McNamaravàtướngTaylor,tấtcảhọđềuủnghộDiệm,đãnổigiận.TrongquyểnnhậtkýriêngKennedyđãthúnhận:“Bứcđiệntínđãđượcsoạnthảorấttệ.Đánglẽnókhôngbaogiờnênđượcgửiđivàothứ7.TôikhôngnênđồngývớinómàkhôngcóhộinghịbàntrònnơiMcNamaravàTaylorcóthểtrìnhbàyquanđiểmcủahọ.”

TrongcuộchọpvớiMcCone,McNamaravàTaylor,Kennedyđãđểcơngiậncủamìnhsôilên(cólẽbởivìôngđộtnhiênnhậnramìnhcótráchnhiệmchomộtcuộcđảochínhmàôngkhônghoàntoàncamkết).ÔngchửirủavaitròmàHalberstamđảmnhiệmởViệtNam.ÔngthậmchícònnghingờlàbứcđiệnđãđượcgợiýbởiNewYorkTimes.“Halberstamthựcrađangchạymộtchiếndịchchínhtrị.”KennedynóivớiMcCone,McNamaravàTaylor.“Hắnhoàntoànkhôngcóchútkháchquan,hắnlàmtôinhớđếnphóngviênHerbertMatthewscủaNewYorkTimestrongnhữngngàyCastro.ĐiềucầnthiếtlàchúngtakhôngthểchophépsựthiếukỷluậtcủaHalberstamảnhhưởngđếncáchànhđộngcủachúngta.

Tuynhiên,bứcđiệnđãcóhiệulựcngaylậptức.LodgechỉđạoCIAliênlạcvớicáctướnglãnhARVN.Lucien“Lou”ConeinthuộcCIA,mộttaykỳcựumangđầymàusắcViệtNam(hắnđượcthảxuốngViệtNambởiOSSnăm1945đểchốngNhậtvàgửiđếnViệtNamlầnnữanăm1950bởiCIA),traođổivớitổngtưlệnhARVNTrầnThiệnKhiêm.Khiêmkhônghàohứnglắm

vớimộtcuộcđảochính.ÔngbiếtrằngDiệmvàNhulàkhôngthểchiarẽbởivậyyêucầutốngcổNhuhoặckhácnghĩalà“hoặckhác”–vàtrongtrườnghợpđó,ôngkhôngbiếtbấtkỳai,dânsựhayquânsự,cóthểthaythếvịtrícủaDiệmnhưmộtnhàlãnhđạochínhtrịvàcảđấtnước.Dùvậy,Khiêmvẫnđồngýsẽnóichuyệnvớicáctướnglãnh.Sauđó,ôngthôngbáorằngcuộcđảochínhsẽdiễnratrongvòng1tuần.

Nhưngnóđãkhôngxảyra,cáctướnglãnhlùibướcvìhọtinrằngphầnlớn(chắckhoảng2sovới1)quânđộiSàiGònvàcáckhuvựclâncậnvẫntrungthànhvớiDiệm.Tuynhiên,cácđộnglựcchínhtrịvẫnchốnglạichếđộDiệm.BứcđiệntínLodgegửiWashingtonngày29tháng8năm1963nóirõ:“Chúngtôiđãkhởiđầumộtgiaiđoạnkhôngcócáchnàoquaylại:lậtđổchínhquyềnDiệm.”

Kennedytiếptụcdaođộngsuốtthángsauđó,thườnggửinhữngtínhiệumâuthuẫntớiLodgetrongnhữngngàynốitiếp.Đầutháng9ôngđãgửimộtđoànđiềutrakháctớiViệtNam,baogồmtướngVictorKrulak(McNamarađềcử)vàJosephMendenhallcủabộngoạigiao(lựachọncủaHarrimanvàHilsman).KrulakđikhắpđấtnướcnóichuyệnvớihàngchụccốvấnngườimỹvàquanchứcmiềnnamViệtNam.Kếtluậncủaônglà:cuộcchiếnđangtiếntriểntốtvàARVNkhôngcóýđịnhloạitrừDiệm.Mendenhalldànhthờigianở3thànhphốlớncủamiềnnamViệtNam.Ôngnóichuyệnvớicáccôngchức,cáccánbộngoạigiaoMỹvàmộtsốngườikhác.Kếtluậncủaônglà:nếuNhutiếptụcnắmgiữquyềnlực,miềnnamViệtNamsẽbịcuốnvàomộtcuộcnộichiếntôngiáo,hoặcvớiViệtCộng.

CácbáocáođượcgửichoKennedyvàhộiđồnganninhquốcgiavàongày10tháng9năm1963.ĐólàcuộchọpmàKennedyđãchâmbiếm,“2anhthựcsựđãđếncùng1quốcgia,phảikhông?”QuyếtđịnhưutiêncủaKennedylàdodự,nhưngtrướcáplựcliêntiếptừLodge,ôngcuốicùngđãralệnhcắtgiảmviệntrợchochínhquyềnDiệm.CáctướnglãnhARVNđãchúý,vàkhoảnggiữatháng10kếhoạchđảochínhđãđượcbànbạclại.CácphóngviênchốngDiệmthêmdầuvàolửa.NeilSheehan(UPI)viết:“CuộcchiếncủachínhphủDiệmchốnglạiViệtCộngkhôngthểthắngtrừkhichếđộDiệmđượcthaythếbởimộtnhómthiênvềchủnghĩatựdohơnđểcóthểthắngđượcsựhỗtrợcủatoànthểdânchúng”19(mộttuyênngôncủamưuđồchínhtrị,khôngphảilàsựthậttheotìnhhuống,nhưVictorKrulakđãchứngtỏ).StanleyKarnowviếttrêntờSaturdayEveningPost:“BấtkểMỹhỗtrợnhiềubaonhiêuchochếđộkhôngđượcưathíchcủaNgôĐìnhDiệm,

phầnthắngcủachếđộnàytrướcchủnghĩacộngsảngầnnhưlàconsố0”.Thựctế,chínhquyềnDiệmđãthắngtạithờiđiểmđó.

QuânđộivàCIAtiếptụcủnghộDiệm,dẫntớiyêucầucủaLodgerằngtrưởngcụctìnhbáoCIAtạiSàiGònphảibịthayđổi.GiámđốctìnhbáotrungươngJohnMcConetừchối.NhưngsauđóôngđãbịbuộcphảirataykhicácphóngviênchốngDiệm“chỉđiểm”RichardsonlàngườicủaCIAtạiSàiGòn.Sauđó,Richardsonđãbịthuyênchuyển.

Kennedyrốitunglên,cốgắngtìmkiếmsựđồngthuậnkhônghềtồntại,vàcốgắngkéodàithờigianbằngcáchcửMcNamaravàTaylorchomộtnhiệmvụ“điềutrasựthật”nữavàocuốitháng9.CuốicùngthìcáctướnglãnhARVNđãchịuđựngđủ-khôngphảiDiệm,màlàáplựctừMỹ,đedọa,cắtviệntrợ.CáctướnglãnhhưởngứnglờikhẩncầucủaLodge,vàcuộcđảochínhđượcđịnhravàođầutháng11.VớisựsụpđổcủachínhquyềnDiệmđãđượcđịnhtrước,Kennedychỉcòn2mốilo.Một:kếhoạchsẽkhôngtiếntriểnnếukhôngcókhảnăngchiếnthắngrấtcao;Hai:DiệmvàNhuphảiđượcđảmbảoantoàn.Chưabaogiờcómộtlệnhthihànhhaysắclệnhhoặcthậmchímộtđềnghịchínhthứcnàothúcđẩycuộcđảochính.VịthếcủaMỹbámvàođiềulệ“khôngngănchặn1nỗlựchợppháp”đểthayđổichínhquyềnmiềnnamViệtNam.

NhữngngườiủnghộDiệmtạiMỹđánhcượclầncuốiđểcứuông.ClareBoothLuce–mộtngườiCôngGiáocảiđạovàchốngcộngsản,cựunghịsĩđảngcộnghòatừConnecticut,cựuđạisứItaly,vàlàmộtnhàvănnổitiếngcóchồnglàHenryLucesởhữutạpchíTime–đãdànhcảmộttrangtrênNewYorkTimesđểbảovệchínhquyềnDiệm.TướngthủyquânlụcchiếnVictorKrulak,tronglúcđó,phânphátbáocáocủa8thànhviênđoànđạibiểuquốchội.SựthậtchothấyDiệmđãthắngcuộcchiếnvàkhônghềcókẻthùkhiôngđếnđểlãnhđạochínhtrị;khôngcóaikhảdĩthaythếchotổngthốnghiệnthờicủamiềnnamViệtNam(ĐoànđạibiểuquốchộicũngcôngkhailênánbáochíMỹđã“ngạomạn,cảmtính,khôngkháchquanvàthiếuthôngtin”khiviếtvềViệtNam.)

Sángngày1tháng11năm1963,cuộcđảochínhbắtđầu.Cáctướnglãnh,vớitướngMinh“Bự”làmlãnhđạotrêndanhnghĩacủahọ,đãđượclênkếhoạchtốt,vàcuộcđảochínhđãđượcthựchiệnvớikỹnănglàmxấuhổARVNtạiẤpBắc.Tuynhiên,DiệmvàNhutrốnthoát.ẨnnáutạiChợLớntrongnhàcủamộtthươnggiagiàucó.Diệmliênlạcvớithủlĩnhcuộcđảochínhđềnghịđầuhàngvớiđiềukiệnđượcđảmbảoantoàn.Ôngkhông

nhậnđượcsựđảmbảochắcchắnnàocả.DiệmvàNhubịbắtkhirakhỏimộtnhàthờCôngGiáo.Họbịtốnglênxethiếtgiáp,taybịtróisaulưng,vàbịgiết.Mộttấmảnhghêrợncủa2anhembịgiếtđãđượcgửiđitoànthếgiới.TạiWashingtonDC,trongmộtbữatiệcđứngvớinhữngngườibạn,WilliamColby(ngườiđãdừnglạiđểcầunguyệnchoanhemDiệmvàobuổisáng),đạisứNolting,vàJohnRichardsonlắcđầubuồnbã,tựhỏivìsaochínhquyềnKennedylạicóthểđồngýchomộthànhđộngtựthuacuộc:mộthànhđộngkhôngchỉlấyđingườilãnhđạođángtinduynhấtcủamiềnnamViệtNam,màcònthànhlậpmộttiềnlệchonhữngbấtổnchínhtrịvượtxanhữngcuộcbiểutìnhphậtgiáo.

2.16Diệmtrongmắtcácnhàcộngsản“Sautấtcả,tôivẫnlàngườilãnhđạonhànước”---

NgôĐìnhDiệm,biệnhộvớinhữngkẻthùcủaông,đạisứMỹHenryCabotLodge,theohướngdẫnđểchốnglạimộtâmmưuđảochính,chỉvàigiờtrướckhiôngbịámsát.

BộchínhtrịBắcViệtđãphảinói:“Diệmlàmộttrongnhữngcánhânmạnhnhấtchốnglạingườidânvàchủnghĩacộngsản…trongsốtấtcảnhữngngườichốngcộngsảntạimiềnnamViệtNamhayđãbịlưuđàytạicácnướckhác,khôngcóaiđủnănglựchaybảnlĩnhchínhtrịđểkhiếnmọingườituântheo.”

NgườicộngsảnÚctrêndanhnghĩaWilfredBurchettđãdànhthờigianvớinhữngthủlĩnhBắcViệtsaucuộcđảochính.ÔngtríchdẫnlờinóicủaphíaBắcViệt,“Diệmlàmộtthủlĩnhquốcgia,vàcácanhsẽkhôngbaogiờcóthểthaythếông–khôngbaogiờ.”Họđãđúng.

TổngthốngKennedytáinhợtvàphảirờiphòngkhiđượcnghekểnhữnggìđãxảyra.Nộicáccủaông,đượchỗtrợbởimộtgãđạisứkiêungạovàtaybánbáotrẻtựcaotựđại,vừađượcchứngkiếnsailầmngoạigiaokinhkhủngnhấtcủaMỹtrongsuốtthếkỷXX.

2.17NgộnhậnvềmộtcuộcchiếngiớihạnTrongkhiMỹthamgiamộtcuộcchiếnbịgiớihạntạiViệtNam,BắcViệtthìkhông.Vẫncònnhữngsailầmngớngẩnvềmặtchiếnlượcđượcđưara

bởibộtrưởngbộquốcphòngRobertMcNamaravàJohnF.KenndyvàLyndonJohnsonvìhọ“quágiỏiquáthôngminh.”Nódựatrênthứchúngtacóthểtạmgọilàtriếtlýtấmgương.Nếuchúngtalàm“thếnày,”hẳnnhiênhọsẽlàm“thếkia,”vìnhữngngườilýtrísẽphảnứngmộtcáchlýtrí.

NhưngkhôngmộtaicóchúthiểubiếtvềđảngcộngsảnởĐôngDươnglạicóthểtưởngtượngrằnghọcóthểchơitheoluậtcủamộtcuộcchiếngiớihạn,hoặchọcóchútxíuýđịnhtuânthủlâudàinhữngđiềumàtổngthốngKennedyvàJohnsonnghĩlàhợplý.ĐốivớiBắcViệt,nhữnghạnchếmàMỹápđặtlênhọchỉlàmtăngthêmnhữnglợithếchonguyênnhâncủacuộccáchmạngcộngsản.

SauthếChiếnThứII,cácviệnnghiêncứudânsự,triếtgia,nhàkinhtếvàcácnhànghiêncứuxãhộihọckhác,phầnlớnhọđềugiớihạnhoặckhôngcótrảinghiệmthựctếvềchiếntranhhaychiếnlượcquânsự,tinrằngsựpháttriểncủavũkhíhạtnhânđãthayđổibộmặtchiếntranh.Dựatrênniềmtinđóhọnuôidưỡnghọcthuyếtvề“chiếntranhgiớihạn,”ýtưởngrằngMỹcóthểphânbổsứcmạnhquânsựcủahọ,ápdụngchỉmộtphầnvừađúngquânlựcđểthuyếtphụcđốithủrờikhỏichiếntrườnghoặcbịhủydiệt.

HọcthuyếtchiếntranhgiớihạnđượcápdụngđầutiêntrongsuốtcuộcchiếnTriềuTiên,điềumàmộtsốngườicholàmộtthànhcôngvìMỹđãđạtđượcmụctiêulàgiớihạnsựhiếuchiếncủacộngsảnmàkhôngphảidựavàosứcmạnhcủavũkhínguyêntửhaymởrộngxungđột.Vớinhiềungườikhác,cuộcchiếnđólàmộtcuộctậpdượthoàntoànthấtbại,vàđặtramộttiềnlệnguyhiểmvềviệcxuấtquânvớimụctiêuthấphơnlàchiếnthắng.

RobertOsgood,trongbảncảitiếncủaôngvềchiếntranhgiớihạn,đãlưuýrằngđặcđiểmbảnchấtcủalýthuyếtchiếntranhgiớihạnlà“tiếntriểntừtừ”vàlờicamkết“khôngdốctoànbộquânlựcchomụctiêuđánhbạivềmặtquânsựcủađốithủ;thayvàođólàsựđiềuphốibinhlựcmộtcáchkhéoléodọctheomộttiếntrìnhliêntục–từngoạigiao,đếncáccuộckhủnghoảngchiếntranh,rồimớiđếnđụngđộvũtrangcôngkhai–nhằmápđặthiệuquảmongmuốnlênýchícủakẻthù.”Ôngtiếptục:“HọcthuyếtnàyđặtmộtnềnmónglogicmềmyếuchosựkhaisinhchủnghĩahiệnthựctựdoMỹ,nhữngngườiđãkhámphárasứmạngđiềuphốiquyềnlựcsángsuốtnhândanhtrậttựcủathếgiới.”Đóchỉlàmộtmôtảbốcmùicủatồntạitronglớphọc–khôngphảithựctếcủachiếntrường,khôngphảitrảinghiệmthựctếcủachiếntranh,vàkhôngphảilàđờithực.

QuânđộitạiViệtNam,vàingườiđãđượcgiáodụctạicáctrườngđạihọctrongkhốiIvyLeague,cóthểhọkhôngbiếtvềhọcthuyết“tiếntriểntừtừ”,nhưnghọđãnếmtrảiđaukhổ,thấtvọngvàhậuquảcủaviệcthamgiamộtcuộc“chiếntranhgiớihạn”,vàhọbiếtcóđiềugìđóđãsai.Mộttrongnhữngtrậnđánhđẫmmáuvàtànbạonhấttrongtoàncuộcchiếnnổravàonăm1969–trậnchiếnđồiHamburger.LínhMỹđãđánhlêntớiđỉnhđồi,sauđórútluivàđểkẻthùchiếmlạingọnđồi.CácbinhlínhMỹgiậndữvàthấtvọng.Theologic,dĩnhiên,trongmộtcuộcchiếntiêuhao,điềuhợplýlàxuađuổikẻthùtrởlạivịtrídễbịtấncông(mặcdùtrongtrườnghợpnày,vịtrícủakẻthùđượcgiacốcựckỳchắcchắn)đểcóthểtiêudiệtnhiềubinhlựchơn.CácngụybiệntrongcuộctranhluậnnàychorằngchiếntranhtiêuhaokhôngphảilàmộtchiếnlượchữuhiệuđểchiếnđấulạiquânBắcViệt.Sau5nămchiếnđấukéodài,thậmchímộtngườilínhMỹthấthọccũngphảinhậnrađiềuđó.

Nộicác“thầnđồng”củaKennedy,nhữngngườiđãthiếtlậpchiếnlượccủanướcMỹtrongnhữngnămđiềuhànhcủaKennedyvàJohnsontintưởngvàoviệcápdụngmôhìnhlàmănvàochiếntranh.BộtrưởngbộquốcphòngRobertMcNamarađãlà“thầnđồng”tạicôngtyFord,nơiôngkhôngngừngthăngtiếngđểtrởthànhchủtịchcủacôngty,trướckhiôngthamgianộicáccủaKennedy.Ôngvànhữngbạnhọccủamìnhtintưởngvàocácphântíchchỉsốphứctạp,trongmộtgócđộtiếpcậncóquảnlýtớichiếntranh,vàtrongviệcápdụngnhữngcôngcụquanliêucủacôngtyvớiquânđội.

Nhữngngườilính,hầuhết,tinrằngbạolựcnghĩalàbạolực,vàcáchápdụngtốtnhấtlànhanhvàquyếtđoán.NhưNapoleonđãnói,chiếntranhvốndĩrấtđángsợ,chonênnónênđượcthúcđẩycàngmáutanhcàngtốtđểchấmdứtnhanhnhấtcóthể.Nộicác“thầnđồng”củaKennedykhôngthểphảnđốiđiềunàyhơnnữa.Sựngờvựclẫnnhauvà,thườngxuyên,sựkhinhthườngđãdẫnđếnnhữngnhầmlẫntaihạitrongchínhphủMỹvềcuộcchiếnViệtNamngaytừnhữngngàyđầu.JFKbịxéđôigiữanhữnglờicốvấntừđồngloạicủaông–những“thầnđồng”–vàcủanhữngngườilínhthựcthụnhưđạitướngkhôngquânCurtisLeMay,ngườicógócnhìnhoàntoànkhácbiệt.TạicảLàovàViệtNam,phongcáchcủaKennedylànhượngbộhiếuchiến.TạiLào,Kennedynhườnglạicảvùngphíađôngchocộngsản.ĐiềunàytránhđốiđầutrựcdiệnvớiNga,nhưngnóchophépBắcViệtmởrộngđườngmònHồChíMinh.TạiViệtNam,Kennedy“kềvaisátcánh,kiênquyếtđứngvữngtrướcsựxâmlượccủacộngsản”dướidạngvàingàncốvấn.Sựthiếuminhbạch,thiếucứngrắntrongchínhsáchcủaôngdẫnđếnvụ

bêbốilớnnhấtlịchsửMỹvềcuộcchiếnViệtNam,sựchấpthuậnđảochínhchốnglạingườithủlĩnhquốcgiaduynhấtxứngđángtạimiềnnamViệtNam,NgôĐìnhDiệm.Mỹ,sauvụámsáttổngthốngKennedy,bịbỏrơivớimộtlờicamkếtđạođứcsuôngđốivớingườidânmàthủlĩnhcủahọđãbịgiếttrongsựchophép,vàmộtchínhsáchvềchiếntranhgiớihạntrướcmộtkẻthùbấttrịvàdữtợn.

LyndonJohnsonkếthừađốnglộnxộncủaKennedyvàthấtbạitrongviệcdọndẹpnó.Lỗicủaông,saunàyôngphảicôngnhận,rằngmìnhđãkhônglàmgìđểtốngcổnhữngkẻbảothủkhỏinộicáccủaKennedy(vớimộtngoạilệ,ôngnói,làthưkýnhànướcDeanRusk),vàđãkhôngtintưởngcáccốvấnquânsựcủamình,quáthiênlệchtrongviệcđiềuhànhtinhvicuộcchiếnchođếnkhibuộcphảithôngquaviệcđánhbomtrêndiệnrộng.Johnsonđãchấpthuậnchiếnlượcchiếntranhhạnchế,mặcdùôngđãtăngcườngsốlượnglớnquânđộiđếnchiếntrườngnhưđãcamkết.Cácquyếtđịnhquânsựđãbịgiámsátbởinhữngthườngdânluônluônđểmắttớinhữngưutiênhàngđầucủaông,nhữngchươngtrìnhtrongnướccồngkềnhvàtốnkém,vànhữngcửtrikhác,nhữngngườicàngngàycànglosợkhicáccuộcbiểutìnhchốngchiếntranhbắtđầunóngdầnlên.

Dĩnhiên,khitổngthốngNixonlênnắmquyền,nhữngngườitheocánhtảởQuốcHộiMỹ,cáchọcgiả,vàbáochíđánhmấtmọisựkìmchếtrongnỗlựcchỉtríchmọiphỏngđoánvềsự“leothang”chiếntranhcủaMỹ;cuộcchiếnmàbỗngdưngnhiềungườitrongsốhọlênán,mặcdùnólàsảnphẩmchínhbàntayhọđãtạora.ĐiềutrớtrêulàNixonđãđánhmộtcuộcchiếngiớihạnthànhcônghơnrấtnhiềusovớicáckiếntrúcsư:tậptrungquânlựcMỹlại,vàđảmbảomộtnềnhòabìnhkiểuNamTriềuTiênchomiềnnamViệtNam.

ĐiềuthườngđượcnóibởicácnhàphêbìnhchiếntranhrằngvấnđềđốivớichiếnlượcchiếntranhgiớihạnlàquânđộiMỹkhôngbiếtđánhchiếntranhdukích.Sựthậthoàntoànngượclại.MỹđãtiêudiệtViệtCộngtừtrongbảnchất,những“dukích,”sauchiếndịchTếtMậuThânnăm1968.Tỉlệ“tiêudiệt”thôngthườngcủaMỹsovớicủaquânđịchtrongsuốtchiếndịchlàhơn10đổi1.Trongmộtsốbinhchủng(nhưbinhchủngnghiêncứuvàtrinhsátchẳnghạn)tỉlệlênđếnhơn30đổi1.Mỹmất60,000quântạiViệtNam,nhưnggâythiệthạihơn1triệuchokẻthù(hơn1,177,000theohầuhếtnhữngướcđoán).Đưatiêuhaochiếnđếnkếtquảmàhọđãcamkết,quânđộiMỹđãchiếnthắngngoạnmục.GiaochohọnhiệmvụtiêudiệtViệtCộng,họđãthànhcông.GiaohọnhiệmvụđánhlùiBắcViệtvàbảovệsự

toànvẹncủamiềnnamViệtNam,họđãthànhcông.TấtcảnhữngđiềunàynhằmnhấnmạnhrằngsailầmcủachiếntranhgiớihạnkhôngphảitráchnhiệmcủalựclượngquânsựMỹkhichiếnđấudướisựràngbuộccủanó,mànằmởchínhbảnthânchiếnlược,nóđãhoàntoànthấtbạitrongviệcchặnđứngquyếttâmcủaBắcViệtnhằmthốngtrịĐôngDương.

3.1ChươngBa-CuộcchiếncủaLyndonB.JohnsonHậuquảtứcthìcủaviệcủnghộđầylúngtúngvànửavờivớivậnmệnhcủachếđộchínhphủDiệmcủaMỹđãlàmgiatăngsựbấtổnởkhắpMiềnNamViệtNam.Trongnhữngnămtiếptheo(1963-1965),đãcótậnchínchínhphủkhácnhau.ÂmmưuvàchỉđạocáccuộcđảochínhdườngnhưlàhoạtđộngtiênquyếtcủacácsĩquanNamViệtNam.Đãnungýđịnhtừtrước,đượchợpthứchóabởithờicuộchaynhờcósứcmạnhtuyệtđối(vàhầuhếtcáccuộcđảochínhđềucóýđịnhtrởthànhmọithànhtốởtrên),khôngkhíởSàiGònthậtbấtổnvàkhônggìtỏrahiệuquảchoviệcchinhphạtthànhcôngcuộcchiếnvốnđãkéodàitừ1954,rấtlâutrướckhingườiMỹbắtđầugửinhữngcốvấnquânsựđến.ĐiềunàykhôngchỉchophépnhữngtêncộngsảnhồiphụcnhữngbăngnhómđãmấtvềtayDiệm,màcòntạomộtkhoảngtrốngtrongbanlãnhđạovàchỉhuycủacuộcchiến.KhoảngtrốngấysẽkhôngđượcbùđắpbằngmộtTổngThốngNamViệtNam,màsẽbằngmộtnhântốbiếtvânglờivàđảmbảo:TướngWillamC.WestmorelandcủaquânđộiHoaKỳ.Vàotháng6/1964ôngấyđãtrởthànhlãnhtướngquânđộitốicaotạiNamViệtNam.MặcdùsựbốrápquymôcủabinhlínhMỹsẽkhôngđượctiếnhànhtrongmộtnămnữa,thìMỹcũngđãcóhơn15.000cốvấnquânsựtrongnướcvàbắtđầulãnhtráchnhiệmvềviệctổchứcphảncônglạicáclựclượngcộngsản.

Đoánthửxem?

●“Thầnđồng”RobertMcNamarađãtưởngrằngbiêngiớiphíaTâyViệtNamcóthểđượcbảovệbởihàngràođiện.

●TổngthốngLyndonJohnsontưởngôngtacóthểlấnátvàlừaôngHồChíMinhnhưcáchôngtađãlàmvớinhữngthànhviêntrongHạviệnMỹ.

●TấncôngTếtMậuThâncủaBắcViệt,điềuđãthựcsựđàothảiViệtCộng,lạibịbáocáosainhưlàmộtcuộcđầuhàngthêthảmtừphíaMỹ.

ThậmchítrướckhiTướngWestnắmquyềnchỉhuy,quânđộiMỹđãgiúpNamViệtNamhànhđộngchốnglạicộngsảnBắcViệt(vàhyvọngsẽnângcaotinhthầncủaNamViệtNamtrongquátrìnhthựchiện).Cùngnhauhọ

đãtạoraOPLA34A,mộtchuỗihoạtđộngbímậtchốnglạiBắcViệt,baogồmtấncôngđộtkíchvàpháhoại.NhữngnhiệmvụđóđãđượcthựchiệnbằngquânnhânNamViệtNam,hầuhếtnhằmchốnglạisựxâmnhậpquânsựtheobờbiểnphíanamcủaBắcViệt.Cùngvớiđó,MỹđãbắtđầunhữngcuộcthămdòvịnhBắcBộ.

3.2ĐôđốcGrantsẽlàmgìđây?ĐôđốcUlyssesS.GrantSharp,TổngChỉHuyHạmĐộiTháiBìnhDươngHoaKỳtrongsuốtquátrìnhbắtđầuchiếntranhViệtNam,mộtngườimạnhdạngchỉtríchcáchchiếnđấutrongcuộcchiến.ÔngấytinrằngnhữngchỉthịnémbomtấncôngnhỏlẻcủaJohnsonđãkéodàichiếntranhmộtcáchkhôngcầnthiết(vàmangđếnnhiềutaiươnghơnchonướcMỹ)vàmộttrậnnémbomquymôlớnvàoBắcViệtsẽbuộccộngsảnvàothếcầuhòa(vụnémbomnăm1972vàoBắcViệtdườngnhưđãchứngminhrằngôngấyđúng,dùGrantđãnghỉhưutrướcđó).MộtngườianhhùngtrongThếChiếnIIvàChiếnTranhHànQuốc,ĐôđốcSharpluôndànhtìnhcảmchoBộTrưởngQuốcPhòngRobertMcNamara,nhữngphântíchdânsựcủaôngtạiLầuNămGóc,haychiếnlượcnémbommộtcáchthậntrọng,thôngquamộtsốcôngthứckhoahọc,đãthúcépBắcViệtvàovòngđàmphán.Kếhoạchđấy,ôngấykhẳngđịnh,chỉlàmgiảmtínhhiệuquảcủaviệcnémbom,khikẻđịchđãtìmđượccáchđểđươngđầutrongsựtươngquanlựclượng.Muốnhiệuquả,việcthảbomphảithậtquymô,vớimụcđíchbuộckẻđịchphảiđầuhàng.GiốngnhưNapoleon,ĐôĐốcSharptinrằngsựkinhhãivềchiếntranhlàcầnthiếtkhisửdụngmọichiêuthứccótrongtayđểkếtthúccuộcchiếnấynhanhnhấtcóthể.“BàihọclàchúngtalẽrakhôngbaogiờnênsửdụngquânđộicóvũtrangcủaHoaKỳđểchiếnđấunếuchúngtakhôngquyếtđịnhsửdụngsứcmạnhphihạtnhânvàocùnglúcđóchúngtađãcósẵnđểchiếnthắngtrongthờigianngắnnhất”

Mộtvàingườitinrằngsựthểhiệnquyếttâmnày,dùcómongmanh,sẽthuyếtphụcBắcViệtrằngMỹthựcsựnghiêmtúctrongviệcphòngvệNamViệtNam.Họđãhoàntoànsailầmvềđiềuđó.NhữngngườiđócũngsailầmkhibiệnluậnrằngHoaKỳđãdựtínhkhiêukhíchBắcViệtvàomộtđợttấncôngmàsẽhợpthứchóaviệcMỹtrựctiếpmangsứcmạnhpháokíchvào,MỹrõràngđãlàmtheolờicamkếtcủamìnhvớichínhquyềnSàiGòn,saumộtbiếncốnhonhỏtạivịnhBắcBộvàotháng8/1968(điềunàyđãtrởthànhmộttrongnhữngsựkiện“khiêukhíchthùđịch”nổibậtchochiếntranhsắptới),nhưngđãkhôngcó“dựkiến”gìvềviệcđó,nóđơngiảnchỉđãxảyrathôi.

Vàongày02/08/1964,NhữngtàungưlôicủaBắcViệtđãtấncôngtàukhutrụcUSSMaddoxcủaMỹtrongvùngnướcquốctếtạivùngvịnhBắcBộ.Haingàysau,04/08,mộtvụtấncôngkhácđãđượcbáocáo,dùngàynàyrõràngrằngđólàchiếcUSSMaddoxvàUSSC.TurnerJoyđãđọcnhầmthôngsốsóngâm,vàtinrằngchúngbịngưlôitấncôngkhithựctếkhôngphảinhưvậy.Đáplạihaivụtấncông,ĐôĐốcGrantSharp,chỉhuytrưởnghạmđộiTháiBìnhDương,đãyêucầuchophépôngđượcbắnlạipheBắcViệt,TổngthốngJohnsonđồngý,nhữnglệnhtrảđũađượcthựchiệnbởihạmđộihảiquânthứ7.Vào05/08/1964,máybaytừtàusânbayUSSTiconderogavàUSSConstellationđãpháhủymộtcơsởlưutrữdầutạiVinhvàgâythiệthạihoặcđánhchìmkhoảngbamươitàutuầntạicảnghaydọcbờbiểncủaBắcViệt.

NhữngquyểnsáchCSsẽkhôngmuốnbạnđọc

Chiếnlượcđểthấtbại:ViệtNamtronghồitưởng(VietnaminRetrospect),ĐôđốcMỹGrant.Sharp(BáoPresidio,1979)

QuantrọnghơnnhữnghànhđộngtrảđũalàthôngđiệpmạnhmẽtừQuốcHộiHoaKỳvềnghịquyếtVịnhBắcBộvàongày07/08,nghịquyếtchỉđạoTổngThốngJohnsontuyểnlựalựclượngquânđộikhiôngthấythíchhợphòngchốnglạicộngsảnViệtNam.QuốcHộiđãkhôngquámặnmàkhithôngqua.Dựluậtthựcsựđãphảnánhsựđồngthuậntrongchínhsáchngoạigiaotừcảhaichínhđảng–thựcratừthờiTổngThốngHarryTruman–sựxâmlăngcủacộngsảnphảiđượcghinhận;vàQuốcHộiđãýthứcquárõvềvịtrínổibậtcủaViệtNamtạiĐôngNamÁ.ThượngnghịsĩWilliamFullbright,ChủtịchỦyđốingoạiThượngViện,trongmộtlầntrảlờithông

quacuộcvậnđộnghànhlang,đãđồngýrằngmộtnghịquyếtnhưthếsẽchỉđạoTổngThống“sửdụnglựclượngnhưtrongthờichiến”.NếunhưaiđómuốnấnđiểmChiếnTranhViệtNamtừnghịquyếtVịnhBắcBộ,thìphảinóirằngQuốcHộiMỹbiếtchínhxácmìnhđanglàmnhữnggì

3.3NghịquyếtVịnhBắcBộKỳhọpquốchộiHoaKỳlầnthứ88

Nghịquyếtchung

NhằmthúcđẩysựlâubềncủanềnhòabìnhvàanninhquốctếởĐôngNamÁ.

TrongkhiđócácđơnvịhảiquâncủachínhquyềncộngsảnViệtNam,đãviphạmnhữngnguyêntắccủaHiếnChươngLiênHợpQuốcvàLuậtphápQuốcTế,đãcốývàliêntụctấncôngnhữngcontàuhảiquânMỹcómặthợppháptrongvùngnướcquốctếvàvìthếđãtạoramốiđedọanghiêmtrọngchohòabìnhquốctế;vàtrongkhinhữngđợttấncôngnàylàmộtchiếndịchbànhtrướngcóchủđíchvàhệthốngrằngchếđộBắcViệtđangtiếnhànhchốnglạinhữngngườilánggiềngvànhữngquốcgiathamgiatronghiệpướcQuốcPhòngtổnglựcvìsựtựdocủachínhhọ;khiHoaKỳđanghỗtrợnhữngdântộcĐôngNamÁbảovệtựdomàkhôngcóthamvọnglãnhthổ,quânsựhaychínhtrịnàoởkhuvựcnày,ngoàimongmuốnduynhấtrằngnhữngdântộcnàycầnđượcsốngtrongyênbìnhđểquyếtđịnhsốphậncủariêngmìnhtheocáchcủahọ:Vìvậyngàynay,côngviệcđóđượcnghịbànbởiThượngViệnvàHạViệnHoaKỳtrongkỳhọpQuốchội.RằngQuốchộichấpthuậnvàủnghộquyếttâmcủaTổngThống,nhưngườiTổngTưLệnhthựchiệnmọigiảiphápcầnthiếtnhằmđẩylùibấtkìcuộctấncôngcóvũtrangnàochốnglạilựclượngHoaKỳvàngăncảnýđồbànhtrướngsâuxahơn.

Phần2.

HoaKỳxemlợiíchquốctếcủachínhhọvàđốivớisựduytrìcủahòabìnhthếgiớilàquantrọng.SựđồngthuậngiữaHiếnPhápHoaKỳvàHiếnChươngLiênHợpQuốc,vàdựatheonhữngràngbuộcdướiHiệpƯớcQuốcPhòngTổngLựcĐôngNamÁ,nhờvậymàHoaKỳđãđượcchuẩnbị,nhưTổngThốngquyếttâm,đểthựchiệnmọibướccầnthiếtgồmcảsửdụnglựclượngvũtrang,đểhỗtrợbấtcứthànhviênhaychủquyềnlãnhthổtrong

HiệpƯớcQuốcPhòngTổngLựcĐôngNamÁkhicóyêucầuhỗtrợbảovệđộclậpcủamình

Phần3.

NghịquyếtnàysẽhếthiệulựckhiTổngThốngcamđoanrằnghòabìnhvàanninhkhuvựcđượcbảođảmhợplýbởitìnhhìnhquốctếđượctạoranhờhoạtđộngcủaHoaKỳ,nếukhông,trừkhinóbịngừngsớmhơndựkiếnbởinghịquyếtđồngloạtcủaQuốcHội.

BấtkìkhẳngđịnhnàorằngHoaKỳđánglẽsẽkhôngthamgiavàochiếntranhViệtNamnếuTổngThốngJohnsonhayquânđộikhông“thổiphồng”vụtấncôngthứhaiphíaBắcViệtvàoUSSMaddoxđềulàgiảtạo.SựbànhtrướngcủaBắcViệtđãrõràngvàkhátvọngbảovệmộtNamViệtNamđộclậpcủachúngtacũngvậy.Tronggần10nămBắcViệtđãtấncôngcóhệthốngnhữngthànhphốcủaNamViệtNam,ámsátcácquanchứcđịaphương.Năm1959,HàNộiđãthừanhậncôngkhaichúngđangcổvũchoviệctấncôngmiềnNamvàgửiquânđếnchinhphạtnhữnghànhđộngcủacộngsảnmiềnNamchínhlàlídochoHiệpƯớcĐôngNamÁ(SEATO)đivàohoạtđộng.NghịquyếtvịnhBắcBộkhôngkhởiđầuchomộtcamkếtcủaHoaKỳvớiNamViệtNam,nóchỉmởrộngcamkếtmàTổngthốngKennedy(vàngườitiềnnhiệm,Eisenhower)đãthựchiện.KhôngphảiHoaKỳgâychiếnvớiBắcViệtvìsựkiệnvịnhBắcBộ,màvìBắcViệtđangtiếnhànhchốnglạiNamViệtNam.

3.4ChiếnthắngđầutiêncủaHảiquânViệtNam…điềuchưabaogiờxảyra?Sauchiếntranh,ĐạitướngGiápnóivớicựuBộTrưởngQuốcPhòngRobertMcNamararằngđãkhôngcóvụtấncôngthứhainàonhằmvàonhữngcontàucủaMỹtrênvịnhBắcBộ.Mặcdùvậy,hảiquânBắcViệtvẫnănmừngnónhưngàykỷniệmhay“ngàytruyềnthống”vàongày05/08,kỷniệmtrậntấncôngthứhaiđầytranhcãinhưcáchBắcViệtviết“mộttrongnhữngtàungưlôicủatađãđuổitheochiếmhạmUSSMaddoxcủaHoakỳkhỏivùngnướclãnhhải,chiếnthắngđầutiênchốngMỹđầutiêncủalựclượngHảiQuân.”

KhônglâusaukhiđạitướngWestmorelandnắmquyềnchỉhuycáclực

lượngMỹtạiViệtNam,nghịquyếtvịnhBắcBộđãchoTổngThốngmộtquyềnkiểmsoáttườngtận,vớisựhậuthuẫntuyệtđốicủaQuốcHội,để“thựchiệntấtcảcácbước,baogồmviệcsửdụngcáclựclượngvũtrang,nhằmhỗtrợbấtkìthànhviênnàoởĐôngNamÁhoặcthànhviêntrongnghịđịnhthưQuốcPhòngTổngLựcĐôngNamÁkhicóyêucầutrợgiúpbảovệtựdocủahọ”.Nhiệmvụkhôngquákhóhiểu,nhưnglàmsaođểđạtđượcnó,vậymớithậtphứctạp.BộchínhtrịtiếptụctinrằngtínhkháchquanbanđầuđãgiúpổnđịnhchínhphủNamViệtNam;màkhôngcóổnđịnhchínhtrị;chiếntranhởvùngđồngquêkhôngthểthắngđược.Westmorelandvànhữngchỉhuycủaôngthiênvềcáchnhìntráingược–rằngnếu(trongtìnhthếnguykhốn)chúngtachinhphụckẻđịchbằngtâmcan;tráitimvàtríóccủachúngsẽnghetheo;haytheocáchônhòahơn;chínhphủNamViệtNamsẽổnđịnhhơnmộtkhicuộcnổidậycủacộngsảnvàsựbànhtrướngcủaBắcViệtđãkếtthúc.

Westmorelandlàmộtquânnhâncủacácquânnhân.Ôngấyxuấtthântừmộtgiađìnhcógiaphảlâuđờiphụcvụquânđội,mộtsinhviêntốtnghiệpHọcViệnQuânSựWestPoint,vàmộttàinăngđượcpháthiệnsớmcũngnhưmộtsĩquanpháobinhthăngtiếnrấtnhanh.NhưngsựnghiệpvàtráitimWestmorelandkhôngchỉdừnglạiởpháobinhmàcòntronghạmđộinhảydùHoaKỳ.SựcốnghiếncủaôngdướithờiTướngMaxwellTaylor,ngườiđãchỉđạođộiquânnhảydù82trongtrậnSicilyvàoĐệNhịThếChiến,cólẽđiềuđóđãchoôngcôngviệcchỉhuyởViệtNam.TaylorđanglàđạisứMỹtạiNamViệtNamkhiTổngThốngJohnsonchọnWestmorelandlàmchỉhuy.Bằngtháiđộnghiêmkhắc,tỉnhtáo,đặcđiểmsắcbénnhưdiềuhâu,ôngấylàmụctiêudễdàngchonhữngkẻphảnchiếnsaunày,nhữngkẻcóthểmiêutảôngnhư“mộtkhốihìnhvuông”quánghiêmkhắcvàngungốcđểhiểunhữngđiềuphứctạpvềđạođứccủachiếntranh.Thựcra,WestmorelandđãđượcthăngchứctrởthànhThượngTướngvàothậpniên50,ôngkhôngchỉtốtnghiệptừWestPointmàcòntừkhoakinhdoanhđạihọcHavardvàchắcchắnđãchomọingườithấyđạođứcsâusắctrongthờigianphụcvụđểbảovệNamViệtNamcủamìnhhơnlànhữngsựchỉtríchmànhữngkẻđãvẫycờViệtCộngvàchúctụngnhữngtêncộngsảnđãlàm.

TừsựbổnhiệmcủaôngvớichứcdanhchỉhuytốicaoHoaKỳtạiViệtNamvào1964chođếncuộcphảncôngTếtMậuThân1968.Westmorelandđãtheođuổichiếnlượctìmvàdiệtquânđịch.Vớinhữngkẻgièmpha,vàchúngđãtồntạirấtnhiềuvàothờiđiểmôngrờiViệtNam,thìtầmnhìncủaôngdựatrênkháiniệm“chiếnđấuvớiquânđộiNgachắccũngtươngtựnhư

quânđộiĐức”mộtcuộcchiếntranhcủasựoanhtạcmàởđóbạnvượtquakhảnăngcủađốithủđểbốtríquântrênchiếntrườngbằngcáchđơngiảnlàtiêudiệtchúng.ỞViệtNam,kháiniệmnàylàmộtthiếusótvì3lídocơbản:

1. HàNộikhôngdễtổnthươngđểbịđánhbạibằngoanhtạc,bởinhữngngườicộngsảnđãquyếttâmchiếnđấuđếnbinhlínhBắcViệtcuốicùng.Chínhquyềncộngsảnkhôngcótrưngcầudânýđểtrảlời,khôngcócáccửtriđểphảimệtmỏivềcuộcxungđột,vàkhôngcógánhnặngvề“sựthiênliêngcủacuộcsống.”

2. NhữngtêncộngsảnởViệtNamcócáckhuđồnbênLàovàCampuchianhữngnơinằmngoàitầmvớicủahỏalựchoaKỳ,nơiđâychúngcóthểtrốnthoát,táithiếtđơnvị,vàtựcungcấpvũtrangvàvậtchất.MiễnlànhữngngườiyểmtrợLiênXôvàTrungQuốccòntiếptụcviệntrợ,ViệtCộngkhôngcómốinguythậmchíkhicạnkiệtnguồncung.

3. Vềnghĩađen,việcdựatheonhữngnhiệmvụ“TìmvàDiệt”đãlàmgiảmsựổnđịnhcủacảnước.Khicộngsảnđãcóthểchọnđịađiểmchocuộcchiến,córấtít,mànếucó,nhữngvùngantoàntrongđấtnướctrongsuốtnhữngnăm1964–1968.Mỗingôilàng,đồnglúa,haycâycầu,đoạnđường,hayconđậpđượcxâydựngkỳcôngdùvậycũngbịđedọa.

WestmorelandđãnhậnranhiềukhuyếtđiểmtrongchiếnlượccủaôngnhưngôngtatinnólàkếthoạchthaythếduynhấtđểtheođuổinhữngràngbuộcđượcgiaobởisựchỉthịcủaJohnson.Ôngấytinrằngmộtchiếndịchphảncôngsẽphảimấtrấtlâu.ÔngấytinrằngkhôngcóbụngdạnàoởWashingtonmàcóthểchấpnhậnmộtchiếnthuậtnhưchiếnlượchungbạovàbànhtrướngcủaMcArthurtrongchiếntranhHànQuốc;vàôngtinrằngsựtiêuhaocủaquânđịchlànhữnggìnhữngkẻthựcdụngtrongLầuNămGóccủaMcNamarachịuhiểu(vớitưcáchmộtsinhviênkhoakinhdoanhtừHarvard,nhữngphântíchđầytoantínhcũngkháphùhợpvớiWestmoreland.)

Nhiềusĩquankhôngđồngtìnhvớiôngấy-đặcbiệtnhữngsĩquanHảiQuân.Mộttrongnhữngđiềutrớtrêucủachiếntranhlànhữngkẻngungốclạihiểurõnhữngđiềucầnthựchiệnhơnlànhữngnhàtrithứcquânsự.

McNamaravà“nhữngthầnđồng”củaôngtađềuchẳnghiểugì.HọtưởngcóthểbảovệbiêngiớiphíatâyNamViệtNambằnghàngràođiện.(Khôngphảiđùađâu).NhữngtrungsĩThủyQuânLụcChiếnbìnhthườngcònbiếtrõcầnphảilàmgìhơntấtcảmọingườitrongchínhquyềncủaKenneđyvàJohnson.

ThủyQuânLụcChiến,lànhữngngườicónhiềukinhnghiệmtrongchiếntranhdukích,đãlànhữngngườitrungthànhvớicáigọilà“chiếnthuậtvếtmựcloang”(thuậtngữđượcsửdụngbởiTướngHảiQuânVictorKrulak),chiếnlượchướngđếnbảovệNamViệtNamtheotừnglàngtừngngôilàngmột.HảiquânđãnghiêngtheohướngápdụngkếthợpvếtmựcloangvớikiểuthảbomBắcViệtđượcđềđạtbởiĐôđốcHoaKỳG.Sharp.Westmorelandđãdẹpđinhữnglờichỉtríchvàbịthuyếtphụcmạnhmẽrằngcộngsảncóthểbịđánhbạibởimộtcuộcchiếnoanhtạc.TrợlývàngườikếnhiệmcuốicùngcủaWestmoreland,tướngCreightonAdams,đãtiếpnhậnoanhtạcnhưmộtchiếnlượcvàthayvìtậptrungtầmảnhhưởngvàoviệcbảovệcôngdânNamViệtNam.MộttrongnhữngcâuchuyệnbịgiấunhẹmmộtcáchnghiêmtrọngvềchiếntranhlàlàmthếnàoAbramsthựchiệnđượcvàmangnướcMỹđếnchiếnthắngtrênmặttrậnvớithậmchímộtnhómquânnhỏhơn.Abramsxứngđángvớisựtínnhiệm,nhưngchúngtacũngcầnchoWestmorelandthànhquảcủamình.CóthểnóichiếnlượccủatướngAbramsđãkhôngquáthànhcôngnếuWestmorelandkhôngtiêudiệtmườingànlínhViệtCộng(thựcra,đãrõràngloạibỏViệtcộng)vàhàngchụctiểuđoàncủaquânchínhquyBắcViệttrongsuốtthờichỉhuycủaông.ChiếclượcoanhtạccủaWestmoreland,nếumangrakếtluậtlogic–tìmvàdiệtquânđịchbấtcứnơiđâunhìnthấy,kểcảđồnquânhaysânnhàBắcViệt–cóthểđãthànhcông,nếukhôngbịchínhtrịhóavàomộtđịnhnghĩavôýbởinhữngđạoluậtcủamột"cuộcchiếnhạnchế."

Hướngđếnthấtbại

Hơnhaithiênniênkỷtrước,TônTửđãtiêntritrướctìnhthếtiếngthoáilưỡngnancủaWestmoreland.NhàtiêntriTrungHoađãviết:"ĐểđặtmộtsựhạnchếlênmộtvịtướngtrongkhiđikêugọiôngtaphảikìmnénmộtđịchthủxảoquyệtcũngnhưtróimộtConChóSănNhàHánvàralệnhchonóbắtnhữngconthỏđangchạy."

3.5MànđánhphủđầutrênBiểnĐôngVàotháng03năm1965,HảiQuânHoaKỳđổbộtrênbiểnĐông,ĐàNẵng,NamViệtNam.Việcđổbộđángchúývìsựthiếuvắngcủapheđốilập-thựctế,HảiQuânđãđượcnghinhđónbằngnhữngngườibánhàngrongvàđồlưuniệmcómặtởkhắpmọinơi,nhữngcôgáiViệtNamxinhđẹpcùngvớinhữngđóahoa,vànhữngcốvấnquânđộitậptrunglạiđểlahétnhữngmệnhlệnhđầyvẻcoithườngvàođámHảiquânkhuânvácthiếtbịcònnontay.ĐượclệnhbởiTổngThốngJohnsonvớisựđềđạtmạnhmẽvềphíaquânđội,điềunàyđánhdấubướckhởiđầuchoviệccamkếtchiếnthắngcủaHoaKỳvớichínhphủNamViệtNam.Bềngoài,HảiQuânđangneođậunhằmbảovệchocăncứkhôngquânrộnglớntạiĐàNẵng,nơiliêntụcđượcbảovệnhằmvàoBắcViệt.Johnsonvẫnchưachophépcáchạmđộicủaôngdựvàomộtnhiệmvụquyếtđịnhnhằmđánhbạinhữngtêncộngsản.

SựkhởihànhcủahọtừHoaKỳvàsựđổbộởViệtNamđãkhôngđượcbáocáorộngrãi.BùiDiệm,đạisứNamViệtNamtạiHoaKỳ,viếttrongcuốn“Gọngkìmlịchsử"(TheJawsOfHistory)rằngthủtướngNamViệtNamPhanHuyQuátnhậnđượctinvềsựđổbộcủahảiquântrêntruyềnhình.TạiMỹ,sứcchúýđượcchuyểnhướngđếncuộcbạođộngởhaiphihànhgiaGordonCoopervàCharlesconardđangđivàoquỹđạotrongcontàuGemini5.BộphimTheSandpiper,doRichardBurtonvàElizabethTaylorthủvai,đangcôngchiếukhắpcácrạp.TheBeatlesđangtrìnhdiễncakhúcHelp.HaiđộiTheTwinsvàTheDodgersđangtiếnđếngiảiWorldSeries,vàchỉsốcôngnghiệpbìnhquânDowJonesvừaphávỡmức900.RấtítngườiMỹtừngngheđến,chứđừngnóilàbànđến,cáidanhtừ“ViệtNam.”

Cuộcđổbộlẽrađãkhônggặptrởngại,nhưngchỉbốnthángsauThủyQuânđãbịthửsứcmộtcáchácliệttrongtrậnchiếnquantrọngđầutiêncủaquânlựcMỹtạiviệtNam.ĐólàchiếndịchStarlitetrênbánđảoVânTường,50dặmcáchnơihọđãneolạilầnđầu,vàchíndặmcáchđảoChuLai,căncứkhôngphậncủaThủyQuân.

Vàongày18/1965,ThủyQuânkhởiđộngchiếndịchStarlite,đợttấncôngđầutiênkếthợpcảkhôngvàthủy,chiếndịchmangtầmquốcgiađầutiêntrongchiếntranhViệtNam.MụctiêucủachiếndịchlàđểtìmvàdiệttrungđoànViệtCộngđầutiên,cáimà,theomộttênViệtCộngđàongũ,đãđượckhaipháởbánđảoVânTrường,mộtvịtrícóthểđặtramộtmốinguyhiểmnghiêmtrọngtìmtàngchoThủyquânởChuLai.Chiếndịchlàmộtcuộctấncôngkinhđiển,vớimộtcuộcđổbộbằngđườngthủytạiGreenBeach,và

đồngloạtnhiềutrựcthăngđổbộcáchmộtdặmnộiđịavềphíabiểntạibavùngđáp,Đỏ,Trắng,vàXanh.MộtnhómThủyQuântạothànhmộtlựclượngkhóachặngiữabánđảovàChuLai,trongkhiThủyquânnấpmìnhtrongnộiđịalèoláiViệtCộngđếnbờbiểnvàThủyquânmaiphụctạiGreenBeach.Súnglửacủathủyquânlụcchiếntừbacontàutrênđấtliền,đượchỗtrợđườngkhôngtừHảiQuân,KhôngQuân,ThủyQuânLụcChiến,vàpháokíchcủaThủyQuânđồngthủtrongchiếndịch.Trậnchiếnlớndiễnravàongàyđầutiêncủacuộccôngkích,chứngkiếnmộtsốđơnvịThủyquânchịuđựngthươngvonglênđến50%.Đơnvịtrựcthăngtiênphong,HMM361dướisựchỉhuycủatrungtáLloydChilders,đãhỗtrợthủyquântiếpcậnbakhuvựcvàliêntụcthựchiệnnhiệmvụbaytiếptếvàquâny.14trên18chiếctrựcthăngtừsưđoàn361đãbịbắn,với5phicôngbịthươngvàmộtthànhviênphihànhđoànthiệtmạng.Vàocuốicuộcgiaotranh,52línhThủyquânđãbịgiếtvàhơn200ngườibịbắn.ViệtCộngbỏlại600ngườichếttrênchiếntrường.Vìnhữnghànhđộngcủahọtrongchỉmộtngàychiến,hailínhhảiquânđãđượctraotặngHuânChươngDanhDự;sáuHuânChươngThánhGiáThủyQuânLụcChiếnđãđượctraotặng,cùngvới14saobạc.NhữngngườilínhHảiQuânđượcnghinhđónbởinhữngđóahoavàphụnữtrẻngườiViệtbốnthángtrước,giờđãngộrarằngViệtNamkhôngphảicáibánhdễxơi[Tôi(ngườiviết)đãởđó,mộtphầncủachiếndịchStarlite,vàđólàmộtđiềmbáo.Bấtcứaitừngkhẳngđịnhrằngchúngtachiếnđấuvớimộtloạtcácanhchàngmặcđồngủkhôngbiếtgìvềđiềumìnhnói.Nhữnganhchàngđóđãthậtcứngrắn,cótínhkỉluật,đoànkếtđếncuồngtín,đượctrangbịtốt,đượchuấnluyệntốt,tiếpviệndukíchtốt,nhữngngườiđóđãthamgiachiếntranhhàngthậpkỷ-vàđãtiếpthuđượckinhnghiệmgìđó.Họđãhọcđượcmộtđiềukháctừchiếndịch–dùhọcóthểđánhchúngtathậtđau,chúngtavẫncóthểtiêudiệthọtrongmộttrậngiaotranhmở.]

3.6Starlite,StarBright,MệnhLệnhđầutiêntôiđọcnhầmtốinayCánbộchiếndịchcủasưđoànThủyQuânLụcChiếnThứ3đãchọncáitên“Satelitte”chomộtchiếndịchquânsựđượclênkếhoạchvàotháng8/1965,NASAsắpphóngtàukhônggianGemini,vàchiếndịchđóbaogồmhaitiểuđoàntừnhữngtrungđoànkhácnhausẽlàm‘vệtinh”chotrụsởThủyQuân7.Mộtmáyphátđiệnhỏngđãkhiếncácnhânviênphảilàmviệcbằngđèncày.Đánhquânlệnhchínhthứctrongcănphòngphủbóngđêm,họđãđọcnhầmtừSatellite,vàchiếndịchtrởthànhStarlite.

ChỉquahơnhaithángsautrậnStarlite,quânđộiMỹđãphụckíchmộttiểuđoànBắcViệttạiCaoNguyênTrungPhầncủaNamViệtNamnơiđâythườngbịgọinhầmthànhtrậnđánhlớnđầutiêncủacuộcchiến.(ĐâylàtrậnđánhlớnđầutiênchốnglạiquânđộiBắcViệt.CácthếlựcthùđịchtrongtrậnStarlitelàViệtCộng).MộtsốlượnglớnquânBắcViệttậptrungởCaoNguyênTrungPhầnvớiýđịnhcốsứcchianhỏNamViệtNamralàmhai.Saukhithấtbạitrongnhiệmvụđó–mộtcuộctấncôngvàodoanhtrạiLựcLượngĐặcbiệtởPleiMecủaTrungĐoàn32và33đãđượctáikhởiđộng–hơn1,700binhlínhBắcViệtđangrútquânvềphíaCampuchia.NhữngngườichỉhuyHoaKỳđãthấycơhộituyệtvờiđểtậndụngnhữngyếutốcủasưđoànNhấtKỵBinhnhằmkhoanhvùngvàđónchặtkẻđịch.NósẽlàbàikiểmtrachonhữngđơnvịkhôngliênmớicủađộiKỵBinh.TrậnchiếndiễnratrongthunglũngIaDrang,phíaTâyPleiku.

TrungtáHalMooredẫntiểuđoànKỵBinhđầutiên1/7củaôngvàomộtcuộctấncôngkhôngliêntạithunglũngIaDrangbuổisángngày14/11/1965.Trậnchiếnsauđó–trọngtâmvàovùngđápX-Ray,nơinhữngchiếctrựcthăngthảbinhlínhcủaMoorexuống–sauđóđãtrởthànhmộttrongnhữngtrậnchiếnnổitiếngcủacuộcchiếntheocuốnsáchcủaMoorevànhàbáoJoeGalloway“Chúngtôitừnglàlínhvàtừngtrẻtrung,”trởthànhmộttácphẩmbánchạyvàđượcchuyểnthểthànhmộtbộphimhìnhsự.Giaochiếnđẫmmáuchốnglạiđoànquânđịchvớisốlượngápđảohơnmình,cácbinhsĩHoaKỳdựavàosựhỗtrợtolớntừhỏalựctronghìnhdạngcủahaihọngpháo(tươngđương12câysúng)củapháobinhtừtiểuđoàn1,tiểuđoànpháobinh21cáchđó6dặm,nhữngchiếctrựcthăngvàmáybaylênthẳng(Khôngquân)pháokíchtrênkhông(tênlửa,bom,baogồmcảbomNapalm)trongtưthếđợilệnh20giờmỗingày.

Cảhaibênđềutuyênbốđãchiếnthắngphagiaotranh,trậnchiếnđãdiễnrahơnbốnngày.NhữngngườiMỹcảmthấytựtinvàokhảnănggiaochiếnvớilựclượngápđảo(vềquânsố)củacộngsảnmộtcáchnhanhchóngvàhiệuquả,sửdụngđộiKỵBinhkhôngliêncùngvớihỗtrợbởipháokíchquymô,nhữngngườicộngsảntinhọcóthểchốnglạidànpháokíchquymôápđảocủangườiMỹ.SưđoànKỵBinh7đãhứngchịumộtsốlượngthươngvongcaohơnbấtkìtrungđoàncủapheLiênBanghayLiênMinhnào,tạitrậnGettysburgtrongcuộcNộiChiếnMỹ.XuyênsuốtchiếndịchIaDrang,cũngnhưtrậnđánhtươngtự,cộngsảnđãmấthơn1,500binhsĩ(tỷlệgiaotranhthôngthườngcủacuộcchiếnsẽđánhgiáconsốthươngvongcủahọcòngấpđôiconsốấy).NhữngngườiMỹchỉmấthơn30ngườichếttrongchiếndịch

vàhơn500ngườibịbắn.NếuchiếnthuậtcủangườiMỹvềtìmkiếmvàtiêudiệtcónhiềuyếuđiểm,thìmộttrongsốchúngkhôngphảiởkỹnăngvàlòngdũngcảmcủasĩquanhayquânnhânMỹ.HaisưđoànBắcViệtgâyrốiloạnvớiđộiKỵBinh7đãđượctiêudiệt.

3.7PháhủycácngôilàngvàgiữgìnchúngSaukhinhậnđượcbáocáotừThủyQuânLụcChiếntrongchiếndịchStarlite,nhàbáoPeterArnettfiledviếtmộtcâuchuyệnkhẳngđịnhrằngThủyquânđãthuatrận,thấtbạitrongviệcbảovệnhữngngườibịthương,vàchothấysựchỉđạochiếnđấunghèonàn.ThủyQuânđãtháchthứcbàiviếtcủaArnett;Arnettkhẳngđịnhôngta“bằngchứngtưliệu”vềtínhxácthựcvàyêucầuđượcgặpđạidiệnbáochíThủyquânlụcchiếnđểđềtrìnhnó.NgàyhẹnđãđượcsắpđặtvàArnettđãkhôngxuấthiện.

Arnett,ngườiđếnthămHàNộivàonăm1972vớinhữngnhàhoạtđộnghòabìnhMỹ,lànhàbáođãkhẳngđịnhmộtthiếutáMỹtừngnói(vàonăm1968),“Chúngtaphảipháhủyngôilàngđểcứunó”.NgàynayhóaraArnettcóthểđãtạoracâutríchchỉchokhớpvớimụcđíchcủaôngta.MộtđiềuchắcchắcrằngquânđộiHoaKỳđãcứunhiềungôilàngkhỏicộngsảnhơnArnett.

ArnettđãthắngmộtgiảiPulitzervềBáochíquốctếchocôngviệccủaôngtạiViệtNam.Ôngtacuốicùngcũngnhậnsựtrừngphạt(nhưbảnthânxứngđáng)vàonăm1998vìthuậtlạimộtchươngtrìnhsảnxuấtbởiCNN,TimevàNewstandkhẳngđịnhrằngMỹđãsửdụngkhíngạtSarinchốnglạimộtnhómquânphiếnloạnHoaKỳởLàovàonăm1970,ArnettvàmộtsốnhàsảnxuấtchươngtrìnhđãbịCNNsathải,rútlạinhữngcâuchuyệnthêudệtvềtộiácchiếntranh.

DùBắcViệtkhẳngđịnhđãthắngtạitrậnIaDrang(họkhẳngđịnhthắngmọitrậnđấuvớichúngta:tuyêntruyềncộngsản101),họlạilậptứcthayđổichiếnthuật.HọđãtừbỏmọihyvọngchiacắtvàtiếpquảnphầnđấtcủaNamViệtNam,bởivìhọkhôngmuốntrởthànhmụctiêuchongườiMỹ.Tómlại,chỉkhiđếnđợttấncôngcủahọởKheSanh(nơihọmất10,000đến15,000binhlính)thìgầnbanămsau(21/01đến04/08/1968)họmớidámliềulĩnhhuyđộngbinhsĩđểchiếnđấulạicáclựclượngMỹ.

3.8NhữnganhhùngđầutiênChắcchắcrằngnhữngtrậnchiếntrongchiếndịchStarlitevàthunglũngIaDranglànhữngđợttấncôngđầutiêncủacộngsản.Vàomùaxuân1964,HàNộiyêucầuViệtCộnggiatăngquymôvàtầngsuấtcủanhữngcuộctấncôngchốnglạiQuânLựcViệtNamCộngHòavànhữngcốvấnngườiMỹcủahọ.CuộcphảncôngmùaxuânđãchứngminhvớicácnhânchứngMỹthấyđược,nếucầnbấtcứbằngchứngnào,khôngchỉmứcđộnghiêmtrọngcủamốiđedọacộngsản,mànhucầuhỗtrợrấtlớncủaQuânLựcNamViệtNam.

Vàotháng7/1964,mộtcuộctấncôngvàolựclượngđặcnhiệmNamĐông,tỉnhThừaThiênHuếđãcungcấpbằngchứnghợplívềgiátrịcủahỏalựcHoaKỳvàsựhỗtrợcốvấnchoQuânlựcViệtNamCộngHòa.ĐượcdẫndắtbởiĐạiTáRogerDonlon,biệtđộilựclượngđặcnhiệmHoaKỳđãcóhaiSĩQuanvàmườiHạSĩQuantưvấncho300ngườitronglựclượngPhảnCôngNamViệtNam,cùng60ngườiNùng(línhđánhthuêTrungQuốc)làmbảovệ.ViệtCộngphávỡtừngphầncủadoanhtrạivàvượtquabộphậnPhảnCông,giếthoặcbắn100thànhviêncủalựclượngvàkhiếnnhữngngườikhácphảichạythoátthân.NhưngphầnđócủadoanhtrạilạiđượcbảovệbởingườiMỹ,vớiíthơn10phầntrămsứcmạnhcủanhữngkẻtấncôngcộngsản,đãtừchốiđểViệtCộngxâmnhậpvàophạmvicủahọ.TrungSĩTerranceTerrin,mộtquâny,đãsớmđểmấtmộtcánhtaytrongtrậnchiếnnhưngchủđịnhbắnsúngM-16củamìnhtừbênhôngkhiViệtCộngbăngquahàngrào,đượctraotặngmộttrongnămhuychươngNgôiSaoBạcchotrậnchiến.

ĐạiÚyDonlon,bấtchấpnhữnggìnhữngnhânchứnggọilà“mốinguycựclớncủatiếngsúngViệtCộngtừnhữngvũkhínhỏ,vũkhítựđộng,vàsúngcối”đãchỉđạophòngthủchobộphậnnhữnglựclượngĐặcNhiệmtrongdoanhtrại.Dùbịthươngđếnbốnlần,ĐạiTáDonlonđãnémlạiViệtCộngnhữngtráilựuđạn,giảicứumộthạsĩbịthương,đemmộtkhẩusúngcối60mm,mộtkhẩusúngtrườnggiật57mm,vànhữnghộpđạnvềphíahậuphương,vàthốngnhấtnhữngbinhsĩcủaôngđểthựchiệnmộtcuộcphòngthủthànhcôngtừvịtrícủahọ.Khiánhbìnhminhđến,nhữngngườiMỹvàNùngđãlèoláimộtcuộckhôngkíchquymôlớnđểchốnglạilựclượngViệtCộngđangtràtrộnvàđuổichúngrakhỏichiếntrường.Vìhànhđộngdũngcảmcủamình,ĐạiTáDonlonđãtrởthànhngườiđầutiênnhậnHuyChươngDanhDự(giảithưởngcaoquýnhấtdànhchoquânnhântrênchiếntrường)đượctraotặngtrongchiếntranhViệtNam.

CuốcsáchViệtCộngsẽkhôngmuốnbạnđọcChiếntranhcủaJaneFonda,MaryHershberger(TheNewPress,2005).ĐếnpheBắcViệtphảicònmắccỡvìcôtađãủnghộhọ.

Vàotháng7/1964,ViệtCộngđãtiếnhànhnhữngvụtấncônglớnhơnnhữngcáimàchúngđãlàmvàobấtkỳthờigiannàotrướcđó.Haimươitrongtổngsốvụtấncônglàcáctiểuđoàn(mộtngànngười)vàbảytrongsốđólàđạiđội(haitrămngười).Sựmởrộngvàsứcmạnhcủanhữngcuộctấncôngtừphíacộngsản,sựápđảocủakỷluật,kỹnăngchiếnđấu,vàpháokíchcủaMỹđốivớicácđồngminhQuânLựcViệtNamCộngHòa-điềuđãchothấylựclượngMỹcóthểgiữthếchiếmưuthếnhưthếnào-đãđènặnglênnhữngcuộcthảoluậnởWashingtonvềvịtrícủachúngtatrongcuộcchiến.

3.9''Này,này,Lyndon.BJohnson,thếquáinàoôngđãđưachúngtôivàocáihốnày?''NếuđổlỗilàđiềucầnthiếtchoviệcnhúngtaycủaMỹvàochiếntranh(haynóiđúngra,cáchchúngtathựchiệnnó),sẽcórấtnhiềuvấnđềxoayquanh:từphảnứngrụtrèvàkhôngquyếtđoáncủachínhquyềnKennedy,đếnxungđộtnộibộgiữaChínhQuyềnLiênBangvàLầuNămGóc,đếnsựđồngýmiễncưỡngcủachínhquyềnKenndyđểlậtđổôngDiệm.Nhưngnhữngđiềuthựcsựbắtnguồnchosựchậtvậtcủaquânđộitừ1965đến1968lànhữngthayđổibấtthườngtrongchínhquyềnJohnsonvớinhữngthamvọngvềchínhsáchnộiđịabànhtrướngvàsựphụthuộccủanóvànhữngconngườicứngđầuthiếukinhnghiệm.

Bỏquanhữngâmmưutolớnsangmộtbên,tìnhhuốngmàHoaKỳđãtựcảmthấytrongphầncònlạicủaChiếnTranhViệtNamthậtđơngiản.Quânđội(bắtđầuvớiWestermoreland,SharpvànhữngchỉhuycủaTổngCụcThamMưu)xemcuộcchiếntranhnàynhưbaocuộcchiếnkhác,vớinhữngkhácbiệtvềvũkhí,địahìnhvànguồnlực–nhưngmụctiêuvẫnlàđánhbạiquânđịchtrênchiếntrường.Tổngthốngvànhữngcốvấn(McNamara,Ruskvànhữngthườngdânkhác)đãthấychiếntranhlàmộtcôngcụmàcóthểđượcsửdụngđểđạtlấymộtvịtrímặccảtrênbànđàmphán.VớiQuânĐội,chiếnlượcưutiênlàsửdụngsứcmạnhápđảotrênphươngdiệnlớnnhằmchốnglạikẻthùvàđánhbạichúng.ChínhquyềnJohnson,tuynhiên,lạimuốnmộtcuộcchiếntranhgiớihạnnhằmchấpnhậnquânthùtớimứchợp

lí;nướcMỹsẽtừngbướcleothangsửdụngvũlực,nhưngsẽrútlạinhờbấtkỳýđịnhđàmphánnàotừđốiphương-điềunàynhìnnhậnrằngquânđịchđãcólòngthỏahiệp.CảquânđộiHoaKỳhaychínhquyềnJohnsonđềukhôngnhậnđượccáimìnhmuốn.Westermorelandđãbịbuộcphảiđồngývớimongmuốnnhữngchínhtrịgiavề“giớihạn”chiếntranh,vàchínhphủđangphảicốgắngđàmphánvớimộtkẻđịchkhôngbaogiờcóýđịnhđàmphánmộtkếtthúcchocuộcchiến.

Vàonăm1964ChiếntranhViệtNamđãlàcuộcchiếncủaLyndonJohnson.Bấtkìsailầm,ngộnhậnhoặclỗiphảinàomàKennedyđánglẽrađãphạmphải,Johsonđãkếthừacuộcchiếntrận(theocáchnhìncủaHoaKỳ)ởmứcđộnhỏvàthấphơnmàtừđóôngcóthểthoátramộtcáchhợplí.Ôngấysaucùngđãvậnđộngchiếndịchcủamìnhvàonăm1964chốnglạiđốithủBarryGoldwaternhưmộtứngcửviênyêuhòabìnhvàquantâmđếnthịnhvượngquốcgia,ôngtamiêutảGoldwaternhưmộtngườihungbạosiêubảothủcóthểkhiếnchúngtađivàomộtthảmhọahạtnhân.Nhưngsaucuộcbầucử,JohnsonlạitrởnênthôbạohơntrongchínhnhữngđánhgiávềViệtNamcủamìnhvàkếtcụclàmgiatăngsựcanthiệpcủaMỹđếnhơnnửatriệuquântạikhuvựcĐôngNamÁ;vàôngấyđãlàmnhưthếsaukhinhắcđinhắclạinhữnglờivuốtverằngtrongkhidựđịnhgiúpNamViệtNam,ôngsẽkhônggửi“nhữngchàngtraiMỹ”đếnđểlàmcôngviệccủa“nhữnganhchàngÁChâu”.TrongbàiphátbiểuđầutiêntrướcQuốcHộivớitưcáchTổngThống(27/11/1963),ônghứa:"QuốcgianàysẽgiữnhữngcamkếtcủamìnhtừNamViệtNamđếntậnTâyBerlin.Chúngtasẽkhôngngừngtìmkiếmhòabình;tháováttrongviệctheođuổinhữngcamkếtkhuvực,thậmchívớinhữngkẻkhácbiệtvớichúngta;rộnglượngvàtrungthànhvớinhữngaithamgiavớichúngtavìđộnglựcchung”.

ChắcchắnLyndonB.JohnsonđãýthứcvềviệcgiatăngvấnđềtạiViệtNam.Vàođầunămđầutiêncủanhiệmkỳ,tháng3/1964,BộTrưởngQuốcPhòngcủaông,RobertMcNamara,đãtrởvềvớimộtchuyếnđitớiViệtNamcùngĐạiTướngMaxwellTaylor,TổngThamMưuTrưởngLiênQuânHoaKỳ,vàđãgửimộtbảnghichútớiTổngThốngkhẳngđịnhthẳngthừngrằng:

“1.Trêncươngvịkiểmsoátchínhphủởvùngquê,khoảng40%cácvùngnằmdướisựkiểmsoátcủaViệtCộng…2.Phầnlớncủadânsốbâygiờđangtỏranhữngdấuhiệucủasựthờơ.3.Vào90ngàycuốicùng,sựsuyyếuvềvịtrícủachínhphủđãđặcbiệtrõràng”.Bảnghichúnhắclạinhữngnguy

hiểmvềsựbànhtrướngcủacộngsảnvàkhuyếnnghịsửdụnglựclượngđểkiềmchếchúng–dùvậy,mộtlầnnữa,lựclượngnàyđãbịhiệuchuẩnhơnlàlớnmạnh.Ngàytiếptheokhinhậnđượcbảnghichú,JohnsonđãchấpnhậnnónhưlàĐộngLựcHànhĐộngAnNinhQuốcGia(NSAM)288.

CuốnsáchViệtCộngsẽkhôngmuốnđọc

ÁcmộngViệtNamcủachúngta,(OurVietnamNightmare,MargueriteHiggins)MargueriteHiggins(tạpchíHarper&Row,1965)

Gợiý:CơnácmộnggâyrắcrốivớiChínhquyềnLiênBangvàbáochíHoaKỳ.Higginslàmộttrongnhữngphóngviêntácnghiệpchiếntrườnggiỏinhấttrongthờiđạicủacô.VàmộtcáchchântìnhcôấybiếtđếnViệtNam

3.10Chotôithấycácconsốnào!TruyềnthôngthíchmỉamainhữngcuộchọpgiaobanbáochíQuânSự,gọihọlà"nhữngcuộchọpdạidột".Nhưngchúngtangàynaybiếtrằng"nhữngcuộchọpdạidột"ấyđãchínhxáchơnnhữngtrangtạpchíThờibáoNewYorkvàWashingtonPost.Mộttrongnhữngkhíacạnhbịchỉtríchthườngxuyênnhấtlànhữngbuổihọpbáocủaquânđộilànhữngsựphóngđạivềnhữngconsốbinhsĩpheđịchbịgiếtchết,hoặc"nhữngcuộcđếmxácchết.''Nhưngtừdữliệuthunhậpsauchiếntranh,baogồmnhữngnguồntừBắcViệt,dườngnhưviệcđếmngườicủaQuânđộiHoaKỳđãbịxemnhẹ.

Sauđó(khixuấtbảnvàonăm1971),TờbáoLầuNămGóc(mộttuyểntập7000trangvềnhữngbảnghinhớ,phântíchcủaquânđội,chínhphủvàchínhquyềnLiênBangHoaKỳmàMcNamarađãralệnhthunhậpvàđiềunàyghilạidữliệucủalịchsửcamkếtcủaHoaKỳtạiViệtNam.SauđóđãbịtrộmvàđưachoThờibáoNewYork)miêutảNSAM288:"TrongviệccôngbốcácchínhsáchvềNSAM288chúngtađãcamkếtvớichínhmìnhđểlàmbấtcứđiềugìcầnthiếtnhằmđạtđượcnhữngmụctiêuquốcgiacủachúngtatạiNamViệtNam.ChươngtrìnhđượcquyếtđịnhvànêuratrongNSAM288đãphảnánhsựcôngnhậncủachúngtarằngvấnđềđãlớnhơn

sovớinhữnggìtanhìnnhậnnhữnggìchúngtaphảilàmnhiềuhơnlàthựctế.Chươngtrìnhđãtạoramộtnỗlựclớnhơnchúngtatừngxemnhẹtrướcđây;nótươngứngvớinhữngdựđoángiatăngcủachúngtavềđộquymôcủanhiệmvụtrướcmắt.Dùvậy,cólẽchúngtađãchọnthựchiệnmộtđiềugìđómàchúngtađặcbiệtkhônglàmvàothờiđiểmhiệntại(dùchúngtađãbắtđầulênkếhoạchchovàiđiềudựatrêncáccơsởdựphòng).Nếucónhữngvấnđềmớihaytolớnhơnlàbởivìchúngtađãkhôngnhậnđịnhđúngđộlớncủavấnđềhoặckhôngnhìnthấytrướcsựphứctạptrongnhữngkhókhănmàchúngtađốimặt.Thựcsựđãcómộtvàingườitinrằngchươngtrìnhchúngtaquyếtđịnhlàchưađủ,đặcbiệtlàBộTổngThamMưu,sốngườiđãlêntiếngrằngchođếnkhiviệntrợchoViệtcộngtừbênngoàiNamViệtNambịcắtđứt,thìloạibỏcáclựclượngnổidậyđólàkhôngthể.Nhưngchươngtrìnhnhưđãquyếtđịnhtrong288tươngứngvớisựđồngthuậnchínhthứcmàđiềunàylàmộtđơnthuốcphùhợpvớicănbệnhmàchúngtađãchuẩnđoán.

BấtcứtranhcãinàovềviệcJohnsonđãlạclốihoặccóthôngtinsailệchvềtìnhhìnhôngtathừahưởngtạiNamViệtNamsẽcóvẻnhưlàvôcăncứ.Nhưngbịxaolãngbởiviệcchuyểnhướngđầysốtsắng(màcuốicùngcũngthànhcông)nhằmthôngquaĐạoLuậtQuyềnLợiDânSựvàonăm1964,sựđónggópcủaJohnsonvớinỗlựcchiếntranhbaogồmđồngýđểchuyểntiếpdầndầnlựclượngchốngđốiViệtcộngvàBắcViệt.VớitưcáchlàmộttrongnhữngthànhviênthànhcôngvàquyềnlựcnhấtQuốcHộitronglịchsửHoaKỳ,JohnsontinrằngquyềnlựcthuyếtphụcvàchuyênmôncủamìnhtrongviệcthúcđẩychươngtrìnhnghịsựthôngquanhữngngườibạnchínhtrịgialưỡnglựsẽdiễnratốtđẹpvớinhữngnhàlãnhđạoCộngSảnởHàNội,đặcbiệttừkhinhữnglựclượngtheosựsắpđặtcủaôngkhôngchỉđangbắtnạt,dùngnắmđấmhayphủnhậnnhữngchươngtrìnhquânsựđặcbiệtmàcòndùngsứcmạnhquânđội.NếuôngtacóthểlàmđúngtheolờihứaởQuốcHội,ôngchắcchắncóthểlàmviệcvới“lãnhđạototiếng”củamộtvàiquốcgiaChâuÁ“vôgiátrị”.NhưngQuốcHộiđãchơitheoluật.HàNộikhôngcócùngsựtôntrọngvớithủtụcNghịViện,haybầucử,haylãnhđạothínhtaicủamộtvàikẻkhổnglồMỹ

Thayvàođó,nhữngngườiCộngSảnđãkhôngngừngtậptrungvàomụctiêuxâmlượcmiềnNamcủahọ,chođếnkhikếtthúc,họđãgiatăngnhữngvụbắtcócvàtấncôngkhắpđấtnước.Vào02/03/1964,họđãtấncôngnhómngườiMỹtạithànhphốKontum;vàongày07/02,ViệtCộngđãphátnổmộtquảbomvàomộtrạphátởSàiGònđượcbảotrợđộcquyềnbởinhữngngười

Mỹ;vàotháng04khuvựcquanhSàiGòntrởnênquánguyhiểmđếnnỗimộtkhuvựcđặcbiệtvềQuốcPhòngđãđượcthiếtlập;mộttuầnsaukhiViệtCộngbắtKiênLongvàgiết300línhNamViệtNam,vàongày02/05,mộtngườilínhnháicủaViệtCộngđãđánhchìmtạmthờichiếctàuUSSCard,khicôtađangđậuởSàiGòn;vàvào04/07,mộttrungđoànViệtCộngđãvượtquadoanhtrạicủacáclựclượngĐặcBiệt,giếthaitrongnhữngcốvấnngườiMỹ

RõrànglàthayvìtránhlàmmíchlòngnhữngngườiMỹởNamVệtNam,nhữngngườicộngsảnđãchủđíchngắmđếnhọ-đểthấyphảnứngcủaJohnsonsẽranhưthếnào.ĐãkhôngcósựtrảđũanàocủaquânđộiMỹsaucácsựkiệntrên.ĐólàmộtmặtchocuộcbầucửTổngThốngvàJohnsonkhôngmuốnchỉtríchViệtNam.Johnsonđãsẵnlòngđểnguyênmọichuyệntheocáchđó.Cácnhàphêbìnhvàchuyêngiasauđógọicuộcchiếnlà“chiếntranhcủanhữngcơhộibịđánhmất”đặcbiệtđềcậpđếnnhữngđềnghịđàmphánthườngxuyêncủacộngsản(gianlận,nhưkhichúngtapháthiệnra).MộtcơhộidườngnhưcũngbịmấtlàcơhộiđểthuyếtphụcHàNộivàonăm1964rằngbấtkìcuộctấncôngvàocáccơsởvàquânlínhHoaKỳsẽdẫnđếnmộtsựtrảđũacấpđộlớnvàonhữngmụctiêucủaBắcViệt.NhữngtàiliệucósẵnchothấycácsửgiasauchiếntranhđãtiếtlộrằngHàNộiđãrấtcânnhắcđếnchiềusâutrongcamkếtbảovệNamViệtNamcủaMỹ.Vàođầucuộcchiến,chúngtađãđưaratháiđộhờhững,mộttháiđộđượcthểhiệnquaviệcchấpnhậnchiếnthuật“leothangdần”củachúngta.Mộtchiếnlượctốthơnđánglẽphảilàtrảđũatrênquymôlớn,khôngchỉđểbảovệquânlínhMỹ,màcònđểchứngminhvớichínhquyềncộngsảnHàNộirằnghọsẽphảichấpnhậnsựtồntạiđộclậpcủaNamViệtNam-hoặcđốidiệnvớisựhủydiệtcủachínhthủđôBắcViệt.Khichúngtaítnhấtđãgiảvờkiểutiếpcậnnhưthế,thìvớitrậnthảbomvàoGiángSinhnăm1972,dướithờiNixon,chúngtađãnhậnđượcnhữngkếtquảmongmuốn.Trướcđó,chiếntranhtrênkhôngtạiViệtNamdànhchonhữngmụctiêukhác.

3.11ChiếntranhViệtNamtrênkhôngTrongsuốtthậpniên60,HoaKỳđãtiếnhànhbachiếndịchoanhtạclớnvàkéodàichốnglạikẻđịchởBắcViệtvàLào.NhữngchiếndịchnàyvàtácđộngcủachúngbịbaophủbởiquanniệmsailầmvàthiếuhiểubiếtcũngnhưnhiềucốgắngkháccủangườiMỹtrongchiếntranh.Bachiếndịch,RollingThunder,BarrelRollvàSteepTiger,phầnlớnđềuthànhcôngvà

hiệuquảkhôngngờ,đưarachiếndịchtổngquátvềmộtchiếntranhhạnchế(điềumàmộtvàingườitrongquânđộiđãđồngý).Cácbiệnphápđểthànhcônglànhữnggìchúngngăncản,khôngphảinhữnggìchúngđạtđược.

NhữngchiếndịchnémbomchủyếuđượcthiếtkếđểđedọalãnhđạocộngsảnởHàNội(điềunàykhôngthựcsựthànhcông)vàphântánđườngdâytiếpviệncủanhữngđoànquânvàvậtchấtđitừBắcViệtvàoLào,CampuchiavàNamViệtNam.TínhhiệuquảchochiếndịchphântánnênđượcnghiêncứubằngsựthậtquacuộcchiếnrằngcộngsảnkhôngbaogiờcóthểtậphợpmộttrậnđánhđếnkhiđủlớnvàđủhỗtrợhậucầnđểđedọaMỹvàcáclựclượngĐồngMinhbêntrongNamViệtNam.MườingànchiếnbinhđịchthủvàmườitấnthựcphẩmvàquândụngchiếntranhđãbịpháhủytrênđườngvàomiềnNam.

SựpháhoạicủaBắcViệt,cũnggiốngnhưcáchquânĐồngMinhđãđịnhhìnhmứcđộnémbomlêncácvùngđấtrộnglớncủaĐứcvàNhậttrongĐệNhịThếChiến,khôngbịxemlàmộtmụctiêu.Khôngcótrungtâmdâncưnàobịnhắmmụctiêu.Khôngcóchínhsáchtiểuthổnàođượccânnhắcnghiêmtúc.

3.12SựhỗtrợkhôngquânchocácbộbinhHỗtrợtrênkhôngcủacácquânđoànđồngminhtạiNamViệtNamđượcthựchiệnbởiKhôngQuân,QuânĐội,HảiQuân,vàThủyQuânLụcChiếnlàvũkhíhiệuquảduynhấttrongcuộcchiến.HàngngàntronghàngvạnbinhsĩvàThủyQuântrongcuộcchiếnởNamViệtNammangơnnhữngkỹnăngđặcthù,tínhcanđảmvàkiêntrìcủanhữngphicôngMỹvàphihànhđoàn.Họđãlàmviệcliêntụcbảyngàymộttuần,tiếpứngbằngnhữngquảtênlửa,bom,súngvàsơtánytế.

PhầnnhiềutrọngtảibomđãđượcthảbởicáclựclượngMỹ.Nhưngphầnlớntrongđó(Làonhậnhầuhếtlượngbomđó)lạiđượcthảtrênnhữngkhurừngnhiệtđớiởnhữngvịtríthưadâncư.Vìvậy,đúnglàđãcónhiềnlượngbomrơitrongchiếntranhViệtNamhơncảĐệNhịThếChiến,nhưngnhữngđiểmmụctiêurấtkhácđểcóthểsosánh.

3.13ChiếnDịchKhôngKíchRollingThunder,tháng3/1965đếntháng11/1968Sángsớmngày07/02/1965,ViệtCộngtấncôngvàosânbayHoaKỳởPleiku,vùngCaoNguyên,vàvàobãiđáptrựcthăngtạidoanhtrạiHolloway,cáchđó4dặm.ChínngườiMỹđãthiệtmạngvà76ngườiđãbịbắnvàsơtán.16trựcthăngvà6máybaycánhcốđịnhđãbịhưhỏngvàpháhủy.SaukhihứngchịuquánhiềucuộctấncôngtừsớmvàonhữngngườiMỹ,TổngThốngJohnsoncuốicùngcũngralệnhchomộtcuộckhôngkíchtrảđũa(ChiếmDịchFlamingDart)-nhưngnólạiyếuvàkémhiệuquảphảnkhángvàonhữngmụctiêutầmthấp.Vàongày10/02,ViệtCộnglạitấncôngvàođồntrúquâncủanhữngngườithanhniênđượclệnhnhậpngũởQuiNhơn,venbiểnNamViệtNam,sáthại23línhMỹvàlàmbịthương21ngườikhác.Đáplại,TổngThốngchỉđạomộtcuộctấncôngvàocácdoanhtrạiquânBắcViệt(chiếndịchFlamingDartthứII).

Sauđó,vào13/02/1965,TổngThốngJohnsonđãralệnh“mộtchươngtrìnhcótínhnghiêncứuvàhạnchếhoạtđộngtrênkhôngphốihợpvớiGVN(ChínhphủNamViệtNam)chốnglạinhữngmụctiêuđãchọntạiDRV(BắcViệt)”.ChươngtrìnhgọilàRollingThundervànósẽkéodài(đượchỗtrợvềmặtchínhtrị)bằngnhữngđiểmdừngvàtấncôngtrong3nămrưỡitới.

Vàotháng08/1964,BộTổngThamMưuđềtrìnhmộtdanhsáchvề49mụctiêu–nhữngcâycầu,bãitiếpliệu,đườngsắt,bếncảng–màhọmuốntiêudiệt.Điềuđócóthểthựchiệnđược,họnói,trongmộtchiếndịchtámtuần.JohnsonvàMcNamara,dùvậy,đãcảmthấymụctiêuđángsợ,điềuđãsănđuổiMỹtrongchiếntranhHànQuốc–nếunhưTrungCộngcanthiệp,hayNgaXôhaynếunhưnhữngsựtrảđũađóchâmngòichoĐệTamThếChiếnthìsao?Thựcra,khôngcóhậuquảnàotrongđólàkhảthi.NhưngRollingThundervềcơbảnlàhànhđộngmàJohnsonvàMcNamaramuốn:mộtchiếndịchnémbom,nhưngtừtừ,từngmụctiêumộtsẽđượcdẹpsạchbởiTổngThốngvàBộTrưởngQuốcPhònggiảmtínhtoánxemnhữngloạimáybayvàbomnàonênđượcsửdụngvàkhinàochúngsẽphảnkháng.Nhữngmụctiêuthựcsựquantrọng,nhưsânbay,haythủđôHàNộicủaBắcViệtcảngchínhHảiPhòng,khôngnhữngngoàitầmmàcòncómộtvùngđệmrõràng,nhưđườngbiêngiớigiápTrungHoa.

3.14"1,2,3,4Chúngtađangchiếnđấuvìcáigì?"MộttrongnhữngngộnhậnlớnnhấtvềChiếntranhViệtNamlàquânđoànBắcViệtlànhữngchiếnbinhtuyệtvờivìhọbiếtmìnhđangchiếnđấuchocáigì,vàquânđoàncủachúngtathìkhông.Thựctế,quânđoànBắcViệtrấtthiếugiáodục,bịtruyềnbábởichínhphủCộngSản,vàkhôngcólựachọnnàongoàituânlệnhtheochínhphủđộctàitànbạođãgửihọvàomiềnNamnơihàngtrămngànngườitrongsốhọđãbỏmạng.QuânđoànMỹ,mặtkhác,nếubạnhỏihọ,họcóthểnóichobạnnghevìsaochủnghĩacộngsảnlàxấuvàvìsaochúngtaphảingănchặnmốinguylanrộngcủanó.NhữngbinhđoànMỹbiếtmìnhđangchiếnđấuchocáigì–nhữnggìhọkhônghiểunổilàchiếnlượccủaJohnson/McNamara,haynếugọimiễncưỡnggiờlànhưthế,vềoanhtạc;vềchốngtrả,vềnémbom,vàtiếpquảnvùngđấtchỉđểbỏrơilạinó.

Khinhữngphicôngcủachúngtanémbomvàođiểmmùhaychỉvớimộtđộngcơphảnlựcsaulưng,nhữngrủirokhihọvậnhànhrấtlàtolớn.BắcViệtđãnhờXôViếtchếtạonhữngchiếcMiG,cònchưađềcậpđếntênlửabắntừmặtđấtvàđộngcơchốngmáylênthẳng.Đặcbiệt,khiRollingThunderđượcmởrộngđểđánhcácmụctiêuxahơnvềphíaBắcvàcácmụctiêumanggiátrịthựctiễn,nhưnhữngbãiđápMiGvàonăm1967và1968,nhữngphicôngcủachúngtađãbaytrongmộtchiếntrườngtrênkhôngđầynguycơquanhữngđợtphảnkhángcủaViệtNam.Bởivìrấtnhiềutrongsốcácchiếndịchchỉlàdừngrồiđi,khiWashingtonhyvọngđàmphán,thìtiếnđộcủachúngtacầnthiếtlạibịcầmchừng,bởivìBắcViệtđãđượcchothờigianđểtáithiếtnhằmgiảigiápbomđạn.NếuRollingThunderlàmộtthấtbại,chỉbởivìnóbịchỉnhhướngtheocáchcủaJohnsonvàMcNamaranênnóphảithấtbại–áplựcđánglẽphảiđặtlênHàNộilạihoàntoànbấtlựcvàhoàntoànnhậnđịnhsaikẻđịch.DùvậychúngtanêncôngnhậnrằngkỹthuậtvàlòngdũngcảmtuyệtvờicủacácphicôngMỹvàphihànhđoàncùngnhânviênhỗtrợlàđiềuđãmangnướcMỹđếnchiếnthắngvàonăm1973,trướccácchínhtrịgiamộtlầnnữaphủibỏtấtcả.

3.15ChiếndịchBarrelRoll,tháng12/1964đếntháng03/1973BarrelRolllàmộtchiếndịchbímậttrênkhôngđượctiếnhànhtạiBắcLàovàonăm1964đểphântánnhữngnguồntiếpviệnvàquânđoànchuyểntừBắcViệt,xuốngđườngmònHồChínhMinh,vàvàosâutrongNamViệtNam.NhữngphicôngBarrelRollđãcungcấpviệntrợtầmgầntrênkhôngchoquânđộiHoàngGiaLàochiếnđấuchốnglạiquânPathetLàovàBắcViệt.ChiếndịchđượcgiữkínvìthếtrunglậpcủanướcLào.DùvậythựctếrõràngtrênmặtđấtlàBắcViệtkhôngnhữngcó40,000quânđoànchiếnđấusongsongvớiquânCộngSảnPathetLàonhằmlậtđổchínhphủLào,nhưnglạisửdụngLàonhưđườngdâytiếpviệnvàbànđạpchocuộcbànhtrướngsắptớitạiNamViệtNam.

Dùlàchiếndịchbímật,nhưngnólạikhôngquábímật.BấtkìdukháchnàođếnVientianne,thủđôhànhchínhcủaLào,sẽthấydấuvếtcủacácphicôngMỹtrongcácquánbarvànhàhàngcủathànhphố,vàhàngtámáybaychiếnđấukiểuquânđộibayvàđáptừphitrường.TạpchíTimethậmchíđãxuấtbảnmộtbàibáovàonăm1968nêuchitiếtvềchiếntranhtrênkhôngtạiLào.

BắcViệtcũngcốgắnggiữsựcanthiệpbímậtcủachínhhọ,nhưnghọítbíẩnhơnchúngta.HàNộiđãmuốnduytrìquanđiểmrằnghọtôntrọngtínhtrunglậpcủaLào–cảhaiduytrìmộtchútsựtôntrọngluậtphápquốctếvàđểđiềuđókhẳngđịnhrằngcuộcchiếntranhởNamViệtNamlàmộtsựnổidậy,chứkhôngchỉlàsựbànhtrướngcủaBắcViệt.Điềuđóhoàntoànsailầm,nhưngcốgắngduytrìcáisailầmđóđãthúcđẩyHàNộixemsựthamgiacủahọvàoLàonhưmộtcuộcchiếngiớihạn.QuânBắcViệtđánglẽđã

xâmchiếmLàotạithờiđiểmđó;nhưngsựápđảocủaBắcViệtlàđểduytrìđườngmònHồChíMinh.ViệcsụpđổdominocủaLàocóthểxảyrasau.

Trongtrườnghợpcủachúngta,chúngtađãtiếnhànhcùngvớisựhỗtrợcủachínhphủLào.ThủTướngLàoSouvannaPhoumađãđồngývớichiếndịchBarrelRollvàotháng12/1964.BarrelRollđãđượctiếnhànhnửakínnửacôngkhai–giánhưchiếcFlyingTigers(vànhữngchiếctrựcthăngđượctraotặng)đượctáisinhđểchiếnđấuởLào.ĐâyrõrànglàmộtchiếndịchcủaCIAvàKhôngQuân,đượchỗtrợkhôngnhữngtừChínhPhủLào,màcònbởiChínhPhủThái,đấtnướcgầnvớimặttrận,đãcóniềmtinlớnhơnvàothuyếtdominohơnnhữnggiáosưcánhtảcủaMỹ.TronggóckhuấtcủacuộcchiếnnàybạncóthểđãchứngkiếncuộckhôngkíchgiữaMỹ(kẻđánglẽkhôngnênxuấthiện)vàBắcViệt(cũnglàmộtkẻđángrakhôngnênởđó),saunàyđãsửdụngnhữngchiếcmáybaydoXôViếtchếtạovàthiếtbịngaytạinướcLào“trunglập.”

3.16GiảicứuStreetcar304TrungÚyphicôngHảiQuânKennyFields,baymộtchiếcA-7,đãbịbắnhạtạiTechphone,Lào,tháng05/1968,trongnhiệmvụthamchiếnđầutiêncấtcánhtừtàusânbayUSSAmerica.Ngaysauđómộtphicônggiảicứuđãbịbắnrơi.TrướckhichiếndịchgiảicứuFieldshoànthành(40giờsaukhiôngấyđàothoát),KhôngQuânđãbayđược189phivụ,4phicôngđãbịbắnrơi,và7máybaychiếnđấuđãthấtlạchoặcbịtổnhạinặngnềtrongkhicốgắnggiảicứuôngấy.Mộttrongnhữngphicôngbịbắnđãtrởthànhmộttùnhânchiếntranhtrong5năm.

MiễnlàchúngtacònthamchiếnvàoViệtNam,BarrelRollđãgiữCộngSảnkhỏilậtđổchínhphủLào,vàtrongquátrìnhđó,cungcấpmộtmànbảohộchoTháiLan.NócònlàmộtcuộcthửsứchiệuquảtrênđườngmònHồChíMinh.

3.17ChiếndịchSteeltiger,tháng04/1965đếntháng11/1968KhinhữngtráchnhiệmtrongchiếndịchBarrelRollgiatăngnhanhchóng,độiKhôngQuânthứ7vàlựclượngđặcnhiệmHảiQuân77củaHoaKìđãtiếnhànhchiếndịchSteelTigertạiphầnđôngnamcủanướcLào.Mụcđích

chínhcủaSteeltigerlànhằmtìmkiếmvàtiêudiệthệthốnggiaothôngcủakẻthùtrênđườngmònHồChíMinh.Dùnhiệmvụkhôngbịphứctạphóabằngbấtkìchiếndịchhỗtrợtầmthấptrênkhôngnào,vùngchiếnlượctrongchiếndịchcủaSteelTiger(TAOP)baogồmviệctậptrungnguyhiểmnhấtvàonhữnghệthốngphòngthủchốngmáybaychiếnđấucủacộngsảnởngoàiHàNội.MộttrongnhữngvụgiảicứukịchtínhvàthắtruộtnhấtcủanhữngphicôngbịbắnrơicủaMỹđãdiễnratạikhuvựcnày.TrướckhikếtthúcSteelTiger(đượckếtnạpcùngchiếndịchCommandoHuntvàonăm1967)hơn130máybaychiếnđấuvàtrựcthăngcủaHoaKỳđãbịbắnhạtrongchiếndịch(sovới131máybaychiếnđấubịmấttrongchiếndịchBarrelRoll,chiếndịchvốnđãkéodàigần9năm).

3.18TếtMậuThân1968TìnhhìnhtạiNamViệtNamkhôngthảmkhốcnhưtưởngtượngđốivớinhữngngườiMỹvàquânĐồngMinhcủahọ.DùchiếntranhoanhtạccủaWestermorelandkhôngmấyngoạnmụcvànhữngvụnémbonvàoBắcViệtkhôngtạoranhữngkếtquảkinhhoàngngaytứckhắc.ViệtCộngđangbịlàmtêliệtmộtcáchđángkể.PhầnlớnnôngthônNamViệtNambịđặtdướisựkiểmsoátkhôngmấydễdàngcủachínhphủNamViệtNam.KhôngmộtthànhphốlớnnàotạiNamViệtNamcảmthấybịđedọabởimộtcuộctấncôngbấtthìnhlìnhtrênquymôlớn.HàNộicũngýthứcđượcrằngmìnhđãkhôngđạtđượcthànhtíchnàoquantrọngtrongchiếndịchchốnglạiHoaKỳ.

NhưngBắcViệtcũngchúýđếnsựpháttriểncủamộtphongtràophảnchiếntạiHoaKỳ,vàchúngđãnhanhchóngnắmbắtđiềunàynhưcáiđònbẩynhằmchiarẽMỹkhỏiNamViệtNam.HọđãquyếtđịnhđiđếncùngvớichiếcđònbẩyấybằngviệckhởiđộngmộtcuộcđạitấncôngquymôlớntrongsựbấtngờtrongngàyTếtCổTruyềnViệtNam,mộtthờiđiểmkhimàcáclựclượngcộngsảnvàNamViệtNamcamkếtmộtcuộcđìnhchiến(cáimàcộngsảnrõràngkhôngcóýđịnhmuốngiữlời)vàcácquânđoànNamViệtNamtiếptụcnghỉphéptheosốlượnglớn.Nótrởthànhbướcngoặtcủacuộcchiến-khôngphảibởivìnhữnggìđãdiễnratrênchiếntrường,màbởicáchtruyềnthôngđãtruyềnđạtquásailệchsựthậtcủangàyTếtvàlạiviếtbàivềýnghĩariêngcủahọvềsựhoảngloạnvàdiệtvong,điềunàykhôngđúngvớinhữngsựthậttrênchiếntrường.

Vàongày30/01/1968,ViệtCộngđánhvàoĐàNẵngvàHộiAntạiQuânkhu

I(bắcNamViệtNam)vànhữngthànhphốtạiQuânkhuIIdọcbờbiển.Đêmtiếptheo,chúnglạitiếptụcnhữngđợttấncông,đánhvàohơn100thànhphốkhắpViệtNambaogồmHuế,BếnTrevàSàiGòn,nhữngmụctiêubaogồmĐạiSứQuánHoaKỳvàDinhTổngThống.Vàtấtcảđãbùngnổ.

3.19ChuyệngìđãxảyravớiViệtCộng?KhiQuânĐộiNhânDânViệtNamcôngbốlịchsửchiếntranhchínhthứccủamình,họchưabaogiờsửdụngtừViệtCộng,QuânĐộiGiảiPhóngMiềnNam,hayQuânĐộiBắcViệt.Thayvàođó,họđốixửvớitấtcảlựclượngquânsựcộngsảnnhưnhữngthànhphầncủachínhnó.ThìýtưởngrằngViệtCộnglàmộtlựclượngtựduytrì,độclập,làmột“phongtràonhândân”làmộtsựgiảdốimàthậmchíchínhphủcộngsảnViệtNamcũngkhôngcốtìnhchegiấu.Giờđâychỉcóthểtìmraởnhữngngườilớntuổicựcđoantrongcáckhoakhoahọc-chínhtrịtạicáctrườngđạihọc.

3.20LâuđàicủanhữngxácchếtNhữngcuộctranhcãivềsựtànphácủacácngôilàng,cáckhuphốvàvùngnôngthônNamViệtNamđãđượcđềcậpthườngxuyêntrongcácbáocáovềchiếntranh.Mộtvàinhàbáo,rõràng,đãtừngthấyquanhữngbứcảnhvềđốngđổnátcủamộtChâuÂuđượcgiảiphóngtrongĐệNhịThếChiến.Chiếntranhnghĩalàchiếnđấu,vàchiếnđấunghĩalàgiếtchóc,nhưmộtsĩquannổitiếngtrongLiênMinh(Confederate,pheủnghộchếđộnôlệ),NathanBedfordForrest,từngnói.Vàđiềuđócóýnghĩarằngnhữngtoànhà,cănnhàvàcâycốicũngbịhủydiệt.NhữngngườimiềnnamnướcMỹ,khôngphảiViệtNam–cóthểnhớrằngAtlanta,vàrấtnhiềunôngthônvàthịtrấnmiềnnamđãbịthiêuhủytrongchiếndịchSavannah.Nhưngnhữngnhàbáocánhtảdườngnhưđồngtình,cùngsựhyvọngảotưởngcủachínhquyềnJohnson,rằngchiếntranhcóthểđượckiểmsoát,hạnchếvàthựcsựchỉlànhữngcuộctranhluậnchínhtrịtửtếđượcthựchiệnvớibomđạnởnhữngkhuvựccáchlydânsố,

CuộctấncôngTếtMậuThânđãchocácđoànbáochímộttrậnchiếnmàhọđangmongđợi:nhữngtòanhàbốccháy,nhữngkhuphốbịhủyhoại,nhữngtrậnđấusinhtử,hỏachâutrênđầu,từngtiếngnổcủapháobinh,nhữngcơthểđãchếtvàbịthươngcủaViệtCộng,thườngdân,vàquânnhânHoaKỳtrêncácđườngphốSàiGònvàHuế.Nóđượctạorachonhữngbứcảnhkịchtính,nhữngcâuchuyệnlykì,vànhữngchươngtrìnhtruyềnhìnhgâycấn,tất

cảdiễnrakhôngphảitrongmộtcánhrừngrậmrạphayđồnglúa,màlàngaytrướcmắthọ.

TrậnđánhtạiĐạiSứQuánHoaKỳ,điềumàcácnhàbáobiếtrấtrõ,làtrungtâmcủasựchúý.ĐạiSứQuánbaogồm,nửachụccáctoànnhàđượcbaobọcbởimộthàngràocaotámthước,làtrungtâmcủaSàiGòn,khôngxacáctrungtâmtintức.Chỉsaunửađêmngày30/01,mộtanhViệtCộngmườichíntuổithuộcđoàncôngbinhđãtấncôngđạisứquán.Nhữngcôngbinhcủađịchđãcóthểchọcthủngbứctườngvàđộtnhậpvàokhuônviên.CácQuânCảnhvàlựclượngtiếpviệnThủyQuânđãđếnvàchiếnđấumộttrậnđấusúngvớiViệtCộng,nhữngngườitửtrậncuốicùngđượctìmthấy6giờsauđó.Muộnmàng,vàolúc11:45sáng,QuốckỳMỹđượcvươnlêntrướcĐạiSứQuán,đểchothànhphốthấyrằngĐạiSứQuánđãđượcbảovệantoàn.

CácngườilínhcộngsảnđãkhôngthựcsựthànhcôngkhiđộtnhậpvàoĐạiSứQuán,mặcnhữngdòngtinbuổisángbảorằngchúngđãlàmđược,vàmộtvàinhàbáothậmchítungcáccâuchuyệnvềnhữngtrậnđấusúngbêntronghộitrườngĐạiSứQuán.Thôngđiệpcủahọrấtrõràng,nếukhôngchínhxáclà–làmsaoMỹcóthểthắngcuộcchiếnnếuhọkhôngbảovệđượcchínhĐạiSứQuáncủamình?

NhữngtintứcbuổisángđãbáocáorằngSàiGònnhưmộtthànhphốchìmtrongkhóilửa.QuậnChợLớnchắcchắclàrấtsầuthảm.Nhưngướctính90%SàiGòncùnglúckhôngbịthiệthại.ViệtCộng,đôikhitrongtrangphụcthườngdân,chắcchắnđãgâyratangtóc,lượnvòngquanhthànhphố,nhắmvàoQuânLựcViệtNamCộngHòavàcảnhsátNamViệtNammàpháhoại.Tuynhiênđốivớibáochí,kẻpháhoạiítđượcbiếtđếnnhấtlàTướngNguyễnNgọcLoan,mộtcảnhsátviênSàiGònđãbắnmộttênViệtCộng“tìnhnghi”trênđườngphố.TênViệtCộngđượcbáocáorằngvừabắnmộtThiếuÚyQuânLựcViệtNamCộngHòavàgiađìnhanhấy.TướngLoanđãrấtýthứcvềquyềncủamìnhtrongviệcthựcthikếttộimộtquânlínhđịchbịbắttrongtrangphụthườngdân,nhưngbứcảnhchụplạicảnhtượngthắnggiảiPulitzerđãtrởthànhmộtphầnbằngchứngcủacánhtảvềchiếntranh(dùnhiếpảnhgiatựbảnthâncũngnghĩTướngLoanlàmộtngườihùngvàxinlỗiôngvìcáicáchbứcảnhđãbịlợidụngđểhủyhoạithanhdanhcủaông).

ĐiểmchínhkhácchocácphóngviênlàtrậnchiếnkéodàiởHuế,cốđôtạiphíabắcNamViệtNam.ViệtCộngđãchiếmthànhphốtrongsuốttrậnTết

MậuThânvàkhôngbịđánhđuổitronggầnmộttháng,vàchỉsautrậnchiếnđẫmmáunhấtmàcácquânđoànMỹtừngchiếnđấutạiViệtNam.ThủyQuânHoaKỳcuốicùngđãtáichiếmthànhphốbằngcáchđitừngcănnhàsaukhicuộcpháokíchlớn(chủyếubởipháobinhQuânLựcViệtNamCộngHòa)chốnglạicáckhuphốbịViệtCộngchiếmđóng.TruyềnthôngMỹđiđếnpháthiệntrongsựngạcnhiênrằngchiếntranhcóthểđedọađếnsựthịnhvượng–dùhọthườngđổthừasựhủyhoạiấychonhữngquanchứcthànhphốchứkhôngphảinhữngkẻtấncông.Thựcra,trongsuốtChiếnTranhViệtNam,truyềnthôngMỹđãnhấnmạnhsựthiệthạicủacácvùngnôngthônvàlàngquêViệtNam,hiếmkhinàođềcậpđếnsựbànhtrướngvàchiếmđóngcủaBắcViệt-điềuđãkhiếnQuânĐộiHoaKỳphảibắtđầucanthiệp.

ThảmkịchtạiHuế,câuchuyệntolớnấy,đãbịlàmngơbởichínhtruyềnthông,khôngchỉlàsựmấtđicủacáctòanhà;màlàviệctìmkiếmrahàngngàncôngdânbịvùitrongnhữngngôimộtậpthể–nhữngnạnnhâncủaViệtCộngvàQuânBắcViệt,nhữngngườiđơngiảnbịámsátvìbịcholàgiaicấpthùđịch:nhữngquanchứcchínhphủ,giáoviên,chuyêngiathànhthị,cảnhsátvànhiềungườikhác.ĐiềunàykhiếnchomộtnhàbáoAnh,StewartHarris(ngườiphảnđốichínhsáchcủaMỹởViệtNamtừngnói:"Chuyênmôncủatôikhôngthểduytrìbằngcáchviếttuyêntruyền”)đểtiếnhànhmộtcuộcđiềutravềnhữngtộiáccủaCộngSảnvàbáocáochúng.TheoPeterBraesgtrup,cơquanhàngđầubảotrợtruyềnthôngvềsựbáocáovềTếtMậuThân,rõràngđólàchiếndịchđiềutraduynhấtvàothờiđiểmđó.Trêncươngvịcủamình,tờTimeđãchọnđăngcâuchuyệncủaStewargtHarristừtờThờiBáoLondon.

QuânđộiBắcViệtvàViệtCộngđãgiếtchếtnhiềungườiViệtNam,vàingườiMỹvàmộtsốítngườingoạiquốctrongsuốttrậnđánhởnộivàngoạiviHuế.TôichắcchắnvìsauvàingàyđiềutranhữngcáobuộcvềnạngiếtchócvàtratấntạiHuế.Tôiđãgặpvàtựchụprấtnhiềuảnh,nhưngkhôngphủnhậnrằngtôiđãnhờvàonhiềudânthườngvàquânlính,ViệtNamcó,Mỹcó,Úccóvànhiềungườikhácnữa.Tấtcảdườngnhưlànhữngnhânchứngchânthành,kểvềnhữngsựthậtmàkhôngthểchốiđược.TómlượclạinhữngbằngchứngvềhànhđộngcủaViệtCộngvàquânBắcViệt,mộtđiềuquásứcrõràngvàchẳnglàmaibấtngờ.Chúngđãhànhđộng,vớiphánxétthôngthườngcủachúng,chínhsáchtruyềnthốngcủacộngsảnvềtrừngphạtbằnghìnhthứctấncôngnhữnglãnhđạo-nhữngngườiphụcvụkẻthùcủachúng.TạiHuế,cũngnhưbaonơikhác,chúngkhôngthểbắtvàtấn

côngnhữngviênsĩquantầmcỡhơnvìnhữngngườinàyđãtựbảovệbảnthânhọkỹcàngtrongnhữngliênkhucanhphòngnghiêmngặt,đượcbảovệbởilínhgácvàcảnhsát.ỞHuế,cũngnhưnhữngnơikhác,nhữngngười“khôngcókhảnăngtựvệ”chínhlànhữngnạnnhân–cácngôilàngvànhữngtrưởngthôn,giáoviên,vàcácviêncảnhsát.

KhôngchỉhầuhếtcáckênhtruyềnthônglờđivụthảmsátởHuế,màhọcònhoàntoànphớtlờmộttrongnhữnglýdologiccủanó:rằngsaucùngsựcanthiệpcủangườiMỹnhằmbảovệNamViệtNamlàlýdocaoquý;cólẽchúngtađãđangchiếnđấuvớimộtkẻthùđộcácvàxấuxađangmangtrongmìnhnhiệmvụtànbạo,thùghétvớiýđịnhnôdịchnhữngdântộckhácvànhữngđấtnướckhác;cóthể-chỉcóthểthôi–chúngtađanglàmđiềuđúngđắn.

Vàđãcómộtcâuchuyệnthậmchícòntolớnhơnmàtruyềnthôngđãbỏlỡ;vàcâuchuyệnnàymangtínhquyếtđịnhhơn.TạisàiGòn,trongvònghaituầnkhichủđộngchiếnđấu,mọisựđãrõràngrằngcuộctấncôngquymôbấtngờcủacộngsảnđãlàmộtthảmhọachoViệtCộng,sựmấtmátcủahọlàvôcùngtolớn.ViệtCộngchiếmgiữHuếtronggầnmộttháng,nhưngvớicáigiácủasựtiêudiệt.TạicácthànhphốNamViệtNamkhác,vàvùngnôngthôn,ViệtCộngđãnhanhchóngbịđánhbại.Từquânđiểmquânsự,TếtMậuThânvàmộtcuộcđầuhànglớncủaCộngSản,ởcảhaiđịnhnghĩavềthươngvong,vìrằngnếunhândânNamViệtNamcóvùngdậythìcũnglàđểchốnglạichúng,khôngphảivìchúng.NhưngTướngGiáp(ChỉhuyQuânđộitốicaoBắcViệttronghầuhếtchiếntranh)đangđánhcược.Ôngtacóthểđãbịtantáttrênchiếntrường,nhưngôngtatintrungtâmcủatrậnchiếnkhôngphảitạiSàiGòn,màlàởMỹvàdưluậncủanướcMỹ.MụcđíchcủaôngtrongchiếndịchMậuThân,nhưôngtađãkhẳngđịnhnhiềulần,làđểchâmngòichomộtcuộcnổidậychốngChínhQuyềnNamViệtNam(điềunàyđãkhôngthành),nhằmlàmnảnlòngQuânLựcViệtNamCộngHòa(điềunàycũngkhôngthànhnốt,khiQuânLựcViệtNamCộngHòathểhiệnngàycàngtuyệtvờitrongTếtMậuThân),vàđểlàmsuyyếuýchícủadânMỹvềviệctiếptụcthamchiến.Vớiquanđiểmcuốicùngnày,ôngtađãthànhcông.TruyềnthôngMỹđãthuyếtphụcdưluậntrongnướcrằngchiếndịchTếtMậuThân1968làmộtthảmkịchchonướcMỹvànhữngđồngminhNamViệtNamcủamình.

3.21Hyvọnghọchothấyđượcmặttốt

Trongbáocáo,vềtrậnchiếntạiKheSanh,nhữngviênđạnlửaầmĩcủachiếcmáybayC-130duynhấtđãbịbắnhạtrongvòngvâyđãđượcdùnglàmbứcbìnhphongchohàngtábáocáođếnkhángiảtruyềnhìnhtrongnhữngtuầnsauđó,tinhtếngụýrằngnhữngchiếcC-130vẫnđangđềuđặnbịbắnhạ.

Ngượcvớidưluậnbịdẫndắtsailệchvàothờiđiểmđó,cácTướngMỹkhôngmấyngạcnhiên,TướngEarleWheeler,ThamMưuTrưởngLiênQuân,vàTướngWilliamWestmorelandđãthôngbáođạichúngvàcánhântrongnhiềuthángtrướcTếtvềkhảnăngrõràngvềmộttrậnphảncônglớnbởiQuânBắcViệt.Truyềnthôngbiếttấtnhưngcốlờchúngđi.TổngThốngJohnsontâmsựvớinhữngsĩquanÚcĐạiLợirằngôngấyđãmongđợinhữngtrậncôngkíchtạiViệtNam.ĐólàlýdovìsaophảnứngcủaphíaMỹthôngquaTếtmậuThânlạihiệuquảnhưvậy.

Nhưngnhữngphóngviênđãđưatinnhữnggìtrướcmắthọ,điềunàyvôtìnhlànhữngcơnhỗnloạnvàthảmkịch.Hầuhếttrongsốhọchưatừngthấysựgiaotranhgầnsátnhưthếtrướcđây.Họchưabaogiờlùibướcđểnghiềnngẫmvềtoàncảnh.Họchorằngnhữngbáocáocủaquânđộinhưmộtmớ“giấy”xúctuyêntruyền.Nhưcáchgiớinhàbáomongmuốn,họđãlaovàoviếtnhữngcâuchuyệnvềthảmhọanhưthểđangtạoranhữngbảnsaohayho.

Côngbằngmànói,vềmặtnhânđạo,đãcókhakhábảnsaohayđượctạora.Bêncạnhnhữngthiệthạivềnhàcửa,kinhdoanh,vàtàisảncánhân,thìconsốthườngdânNamViệtNambịsáthạivàbịthươngtrongsuốtphảncôngTếtMậuThânlêntớihàngvạnngười.BáochíMỹđãmiêutảchínhxácnhữngđiềuxótxavàsựchịuđựngcủangườidânNamViệtNam.QuânĐộiNamViệtNamhứngchịu2,788thươngvongvàhơn8,000thươngtích.MỹvàcáclựclượngĐồngMinhkháchứngchịu1,536thươngvongvàhơn7,500thươngtích.SaukhinhiềunămnghevềtiếntrìnhđangdiễnraởViệtNam,côngdânMỹđượcthấymộtbứctranhvềsựhủydiệtvàhỗnloạn,vềđổnátvànhữngngườitịnạn,vềnhữngcuộcđấusúngtrênhèphố.Điềuhọkhôngbiếtđược,chođếnmãisaunày,làtrậntấncôngquymôcủacộngsảnđãbáohiệusựkếtthúcchoViệtCộngvớitưcáchmộtlựclượngcókhảnăngchiếnđấu.Từgócđộquânsự,đợttấncôngcủacộngsảnlàmộtphépthửtrongsựvôvọng.Cộngsảnđãdànhra6thánghuyđộng81,000tấnhàngviệntrợvậnchuyểnxuốngđườngmònHồChíMinhđểcungứngchochiếndịchTếtMậuThân;15,000quânBắcViệtđãthamgiađợttấncông;và

nhữnggìhọđạtđượclàmấtmátcủa75,000đến80,000lính.Nhưngtấtcảđãđâuvàođấy,chúngđãkhôngthểgiữmộtthànhphốNamViệtNamnào.ĐókhôngphảilàcâuchuyệnthậtvềTết1968haysao?

3.22“HàNội,trảlờicúđiệnthoạichếttiệtđi!”ChỉtrongchínhquyềnJohnson,đãcó16lầntạmdừngnémbom(choHàNộithêmlýdođểđàmphán)và62lầnchủhòa.Johnsontrongnhữnglầnthúnhậnđãnóirằng:“ChưatừngcólấymộtdấuhiệurõràngrằngHồChíMinhcóthiệnýtraođổivềhòabình.”

Rõrànglàkhông,theođasốnhữngnhàtưvấn,đượcdẫndắtbởiWalterCronkitecủakênhCBSNews,“ngườiđànôngđángtinnhấtnướcMỹ”.KhitrởvềtừmộtchuyếnđingắnđếnViệtNam,Cronkiteđãphátbiểu“kếtluậnđángbuồn”trongmộtdịpphátsóngđặcbiệtngày27/02/1968:"Quárõràngrằng…lốithoáthợplýduynhấtsẽlàđàmphán,khôngphảivớitưcáchkẻthắngcuộc,màlànhữngconngườiđángkínhđãsốngđếntậncùngđểbảovệchonềndânchủ,vàđãlàmhếtsứccóthể”.

Nóicáchkhác,chúngtavừađánhbậtViệtCộngvàQuânBắcViệttrênmộtvũngmáu,nhưngbảovệnềntựdodườngnhưlạiquákhókhăn.

Giánhư,theovàinhậnđịnh,buổiphátsóngcủaCronkitelàtâmđiểmnơimàdưluậnnghiêngvềpháichốngchiếntranh,nhiềungườitựhỏiđiềugìsẽxảyranếuôngấybáocáothôngtinđúngtìnhhình:

TôivừatrởvềsaumộtchuyếnđiđếnViệtNamđểchứngkiếnnhữngkếtquảcủađợttấncôngquymôcủacộngsảnvàođấtnướcấy.CuộctấncôngTếtMậuThânchỉrarằngBắcViệtđãquyếttâmchiếmđoạtquyềntựchủquốcgiacủaNamViệtNam(HoaKỳcũngcôngnhậnnhưvậy).Nhưngtôicóthểthôngtinmộtcáchchânthậtrằngnhữngtêncộngsảnhungbạo,trongnhữnghànhđộngtuyệtvọngrõràng,đãkhônggiữđượcmộtthànhphốnàoởMiềnNam(ngoạitrừHuếnơicónhiềubáocáovềnhữngđợttấncônglớnvàothườngdân)vàđãbịđánhbạinhanhchóngtrênchiếntrường.NhữngđơnvịQuânLựcViệtNamCộngHòađãchiếnđấudũngcảmvàhiệuquả

vớisựgiúpsứccủacáclựclượngMỹ.Đãcórấtít,nhữngcuộcđàothoátcủathườngdânvàquânđộiNamViệtNamvềphíaCộngSảnnhưchúngđangtuyêntruyền.RõràngdânNamViệtNamkhôngmongcầusốngdướiáchđộctàiCộngSản.

NgườitasẽhyvọngrằngHoaKỳsẽlợidụngđợtcànquéthủydiệtnàychonhữngkẻthùcủaNamViệtNam,dẹpsạchnhữngkhuđồntrú,đóngnhữngđườngdâytiếpviệnvàkếtthúcnhữngtrậncôngkíchđẫmmáu,phipháp,bấtnhânvàphinghĩacủacộngsản.NamViệtNamlàmộtquốcgiathânthiệnmàđãtìmđếnvàcầnsựgiúpđỡcủachúngta.ĐâylàhànhđộngmàTổngThốngKennedyđãtuyênbốvớithếgiới,vàđâylàtráchnhiệmcủachúngtađểtônvinhcamkếtđó.

3.23VàcâuchuyệnthựcsựdiễnratheocáchđóNhưngđólànhữnggìôngấynói.Thayvìthế,CronkitedườngnhưtiếpnhậncáigọilàquanđiểmtựdovềChiếnTranhViệtNam:khôngquantrọngnếudânNamViệtNamcóthểphảihysinhdướitaynhữngtêncộngsản-nhữngngườisẽmổthịthọ,vàđưahọđếnnhữngtrạicảitạo–nơinhữngtháiđộchốngcộngsẽbịđánhvăngkhỏiócrathôngquacácbuổinhồisọchínhtrị,nhấnmạnhbằngnhữnglầnlaođộngđếncụpsốnglưng(đôikhimụctiêulàchođếnchết)vàhàngloạthìnhphạtvàtratấn–vàgiamhọtrongmộtcáichếđộđộctàitoàntrị.Khôngphải,điềuquantrọnglàchúngtađơngiảnthoátkhỏimớhỗnđộn,bởivìsauđóchúngtasẽkhôngphảichịutráchnhiệmchobấtkỳgiếtchóchaytànphánàođicùngvớichiếntranh,nhữngngườilàmtruyềnthôngnhưCronkitesẽkhôngcầnchedấuđiềuđó,vànhữngbảndựthảosẽkhôngphảiđóngdấutêntrẻemđểđượcđónggóiranướcngoàitrênnhữngchuyếnbaychởhànghóavàrồigửichúngbayđếnĐôngNamÁ.Ngườitacóthểhiểuquanđiểmđó,nhưngnócóvẻngôntìnhquá,đặcbiệtkhicamkếtquyềnJohnF.KennedyvớiNamViệtNam;vàbạncóthểhiểuvìsaonhữngđồngminhNamViệtNamcólẽkhôngmongđợiđiềuđó.Hãytừbỏ,Cronkitenói,vềbảnchất,tháiđộvàconngườiôngấycóýrằngthôngđiệpcủamìnhđãgâyhạithêmchokếtthúcthànhcôngcủaChiếnTranhViệtNamhơncảnhữngtròhềcủanhữngkẻphảnchiếnnhưJaneFondavàDanielEllberg.

3.24Mộttranhluậnthẳngthắng,lýlẽ

SaumộtbàinghiêncứutườngtậnvàsâurộngvềĐôngNamÁ,BộTổngThamMưuđồngnhấtkếtluậnrằngmốinguyvềphảnứngtháiquácủaTrungQuốcvàSovietđốivớinhữngnỗlựccủaMỹtạiViệtNamlàrấtnhỏ.VìthếnóđượcquyếtđịnhrằnghìnhthứcchiếnđấulànhữngđợtkhôngkíchquymôlớnvàoHàNội,việcphongtỏavàđóngcửacáclốivàocảngcủaBắcViệtnhằmlàmchậmvàngănnhữngđoànquâncùngđồviệntrợcậpcảngtừnhữngnướccộngsảnkhácđểhỗtrợchoBắcViệt.

Vàotháng11/1965,BộTổngThamMưuđãyêucầuvànhậnđượcsựchophépđểgiảitrìnhnhữngnghiêncứucủahọvớiTổngThốngJohnsontạiNhàTrắng.Saukhilắngnghekhôngtườngtậntrongmộtlúcngắnngủi,Johnsonđãphảnhồi:"Ôngấyhétlênnhữnglờitụctĩu,ôngấymắnggiếthọ….Ôngấygọihọbằngnhữngcáitênbẩnthỉu–đầuphân,nguđần,đồkhốnnạn–vàsửdụng“từF**k”nhưmộttínhtừtựnhiênhơncảmộtThủyQuântrongdoanhtrại…Ôngấynóivớihọmìnhphátngánvớicáchtiếpcậnngâyngô,vàrằngôngấysẽkhôngđểkẻngốctrongquânđộinàodạyôngấyvềThếChiếnThứIII.Ôngấyđãkếtthúcbuổihộinghịkhithétlên:"Cútrakhỏivănphòngcủataongay”.

8nămvà350,000thươngvongchoHoaKỳ(baogồmcả60,000cáichết)TổngThốngNixonkếtthúcchiếntranhtạiViệtNambằngcáchdùngđúngnhữngchiếnlượcmàJohnsonđãquádèmpha.

4.1Chươngbốn-ChiếnThắngĐượcBáoTrước,1968-1973TrongbốicảnhcủacuộcTấnCôngTếtMậuThân,mộtquansátviênthôngminh-dườngnhưcórấtítngườicóthểnghĩrađượccâuhỏi:"NhữngngườiCộngsảnđãsuynghĩnhữnggì?Họhyvọngmìnhsẽđạtđượcđiềugì?TạisaohọnghĩrằnghọcóthểđánhbạiđượcquốcgiahùngmạnhnhấttrênTráiĐấtnày-khihọđãbịthuatấtcảcáctrậnđánhlớnchốnglạiquânđộiHoaKỳkểtừnăm1965?"

Câutrảlờichonhữngcâuhỏitrênsẽrấtthúvịvàdạychotanhiềubàihọcbổích.Thayvàođó,hầuhếtcácphóngviênlạichạytheocácđịnhkiếncủamình-vàhầuhếthọđềutheotưtưởngtựdovàphảnchiến.Cáchọcgiảpháitựdođãgầnnhưhânhoantunghôrằnghọđãđúngngaytừđầu-mặcdùhọđãkhông-nghingờsựlạcquancủaTướngWestmorelandvềtiếnbộquânsựcủachúngta.Thựcvậy,mộtsựmỉamaichútxíuđólàcuộcchiếnViệtNamđượcbắtđầunhưlàmộtcuộcchiếnvìtựdo,đãđượcchỉhuybởitướngWestmorelandtheolềlốitựdo(vớinhữnggiớihạnvôhạntrongviệcsửdụngvũlực,quảnlývimôdânthường,vàxuấtkhẩucácchươngtrìnhXãHộiVĩĐạiđếnmiềnNamViệtNam).Ngượclạichínhnhữngnhàcánhtảlạitựmìnhcốgắngphủnhậncuộcchiếncủachínhhọvàtấtcảnhữngngườiđãchiếnđấuchohọ.

Đoánxem?

●TổngthốngLyndonJohnsonđãkhôngtranhcửnhiệmkỳthứhaivìthấtvọngvềmộtchiếnthắnglớncủanướcMỹ(điềumàôngđãkhôngnhậnra,bởivìôngtatintheocácbảntinởtrêntruyềnhình).

●TổngthốngRichardNixonđãthắngtrongChiếnTranhViệtNamkhichorútquânMỹnhanhchóngrakhỏiđó.

ĐạitướngVõNguyênGiápcủamiềnBắcViệtNamđãxâmchiếnmiềnNamViệtNamchỉvìQuốcHộiđượcthốngtrịbởiđảngDânchủHoaKỳđãtừchốithựchiệncácnghĩavụhiệpước.

4.2NguyênnhânMộttrongnhữngcâutrảlờikhôngđượcquầnchúngưathíchđốivớicâuhỏi

lýdotạisaoBắcViệtlạitungracuộctổngtấncôngTếtMậuThânđólànhữngngườiCộngSảnđãtrởthànhnạnnhâncủamộttrongnhữngsailầmcủamộtchếđộđộctài-họđãtinnhữnglờituyêntruyềncủachínhhọ,vàcũnglànhữnggìhọđọcđượctrênbáochíphươngTây.Trongsuốtcuộcchiếnlâudàinày,cácphươngtiệntruyềnthôngtậptrungvàonhữngsailầmcủangườiMỹ-tưởngtượnghoặcthựctế-vàhiếmkhixemxétđếnsựngungốccủanhómchuyêngiacốvấncủaHàNội.Nhìnlạiquákhứ,hầunhưmỗimộtchiếndịchcủatướngGiáptrongcuộcchiếnnàythựcsựlànhữngsailầmtrầmtrọngdẫnđếnthiệthạikhủngkhiếpchongườivàcủa,(ướctínhthấpnhấtchothấymỗilínhMỹbịthiệtmạngthìcóđến10línhViệtCộngbịchết).NókhôngphảilàchiếnthuậthoặcchiếnlượcgìxuấtsắcđểmangđếnchiếnthắngchoBắcViệttạimiềnNamViệtNamcả.

4.3Đámcộngsảnđãsuynghĩcáiquáigìthế?MộtsĩquantìnhbáoquânđộiMỹ,ngườiđãnhìnthấytấtcảcácbằngchứngvềcuộctấncôngTếtMậuThânsắpdiễnra,đượctríchlờithừanhận:"Nếuchúngtôinhậnđượckếhoạchcảtrậnchiếnnày,thìchúngtôisẽkhôngcònđángtinnữa."ĐólàđiềuHàNộinên(saunhiềunămthấtbạitrênchiếntrường)phátđộngmộtcuộctấncôngtoàndiệnnhưlàđiềubấtngờkhôngthểnghĩranỗigiốngnhưmộtđấuthủcờvua,sắpbịchiếutướngtrongmộtcuộcthiđấugiànhchứcvôđịch,độtnhiênnémbàncờvàcácquâncờvớimộtkhủytaycủamìnhvànhảyvọtlêntrênbànđểnắmcổđốithủanhta.

ỞmiềnNam,TướngNguyễnChíThanh,lãnhđạocủacôngcuộcchiếnđấucủaCộngSản,trảinghiệmtrựctiếpsứcpháhủyápđảomàcôngnghệcủaMỹ(sứcmạnhkhôngquânvàpháobinh)cóthểđemtớiđốivớibấtkỳtrậnchiến,bấtkỳnơinàotrênđấtnướcnày.TínhcơđộngdođượctrựcthănghỗtrợcủacáclựclượngMỹđãgâykhókhănrấtlớnchonhữngngườiCộngSản,nhữngngườiluôncoirằngmìnhcóưuthếtrongviệclựachọnđịađiểmchiếnđấuvàcóthểrútluiantoàn.Nhưngchiếnlượctìm-và-diệtcủaMỹđãlàmsuyyếubinhlínhcủaôngtathànhtừngmiếngmột-vànếuôngtakhôngcóchỗẩnnấpởbênCampuchiavàLào,thìtướngThanhđãbiếtđượctìnhthếcủaôngtathậmchítồitệhơn.Ýđịnhcủaôngta,màđượcliêntụcgửivềBộchínhtrịtạiHàNội,đãkhôngthểhìnhthànhđượccáctrậnđánhlớn,màlàchỉđểthoáiluivềgiaiđoạnđầutiêntrongchiếnlượccủangườiCộngSản-chiếnthuậtdùngđơnvịnhỏvàđánhchớpnhoáng.

LậpluậncủatướngThanhđãkhônggiànhđượcsựủnghộbởivìcórấtítsựhỗtrợcủaHàNộiđốivớitìnhhìnhquânsựhaychínhtrịởmiềnNamViệtNamvàonăm1968.HàNộitinrằngcáccamkếtlớnlàcầnthiếtđểgiữchocuộcchiếnnàyluônnằmtrêntrangnhấtcủacáctờbáoMỹvàcácbảntinlúc6giờ.

MiềnNamViệtNamđãkhônghợptác.SaukhiNguyễnVănThiệunắmquyềnởmiềnNamViệtNamvớitưcáchlàngườiđứngđầuchínhquyềnvàonăm1965vàtổngthống(thôngquabầucử)vàonăm1967,khôngcócuộcđảochínhnàoxảyranữa.CũngkhôngcócuộcnổidậynàocủaquầnchúngchốnglạichínhphủmiềnNamViệtNammặcdùmệnhlệnhcủaCộngSảnlàphảitạorabấtổnxãhộiđượcbanđi.Trongthựctế,ngườidânmiềnNamViệtNamđãbắtđầutinrằnghọđãcómộtcơhộiđểcómộtchínhphủổnđịnh.KhôngcólýdogìđểhọủnghộViệtCộng–trừkhibịépbuộc,vìcácvụámsát,épđilính,vànhìnchunglàsựtànáccủaViệtCộng-chắcchắnlàkhôngcólýdogì,trừkhibạnlàmộtngườicộngsảnthựcsự,đểhỗtrợchocuộcxâmlượcmiềnNamViệtNamcủaquânBắcViệt.

ChínhHàNộiđãtựtrảiquanhữngđợtgiớinghiêmcaođộ,vàdođóbịvôhiệuhóagầnnhưmọihoạtđộng,trongcácđợtnémbomoanhtạcởmiềnBắcViệtNam,tuythế,mặcdùgâytổnhại,nhưngkhôngthểngănchặnđượccácnỗlựctiếnhànhcuộcchiếntranhchốngMỹcủaHàNội.Nhờnguồncungcấpvũkhíphòngkhôngvôtận,baogồmcảtênlửađấtđốikhông(SAM),radar,vàđạndượcphongphú,HàNộiđãcảmthấyphầnnàođượcanủisovớinhữngmấtmátbằngxươngmáutrongcuộcchiến.CácbinhsĩmàhọđãmấtởmiềnNamđượccoilàtấmbiađỡđạn;khôngcósựbiểulộtìnhcảmủymịnàotạiHàNội.

ĐiềunàykhôngnóilênđượcrằngcáctướnglĩnhquânđộiởHàNộiđãkhôngnhậnrađượcnhữngvấnđềnghiêmtrọngmàhọphảiđốimặt.HầuhếttrongsốhọđồngývớiđánhgiávềsựkhônghiệuquảcủaviệctiếptụcchiếnđấutrênquymôlớnđểchốnglạiMỹcủaTướngThanh.Giaođiểmgiữasốlínhbịmấtvàsốlínhthaythế(línhmớithaythếcholínhcũbịthiệtmạng)đãtrởnênkhôngthểlàmngơ.SốlínhthiệtmạngởmiềnNamđãtiếnđếngần200,000línhmộtnăm,gầnbằngvớisốlượngthanhniênđếntuổimườibảymỗinăm,độtuổiphảithựcthinghĩavụquânsự.Mộttìnhhìnhhợplý,chẳnghạnnhưJohnsonvàMcNamarađãmơrằnghọsẽthỏathuận,chắcchắnsẽxemxétđàmphánđểchấmdứtchiếntranhvàgánhnặngtàichínhkhủngkhiếplênngườidâncủanó.NhưngnhữngngườiCộngsảnchẳnghợp

lýtýnàocả,đólàlýdotạisaomộtchiếnlượclàmtiêuhaovàtăngdầnleothangđểkhuyếnkhíchcáccuộcđàmphánđãhoàntoànkhônghợplý.Nhữngngườicộngsảnlànhữngtínđồcuồngtínvềtínhchínhnghĩacủalýdotrongcuộcchiếnđấucủamìnhvàtínhtấtyếutrongchiếnthắngcủahọ-vàphongtràophảnchiếnởphươngTâyđãkhíchlệniềmtincủahọvềmộtchiếnthắngcuốicùnglàkhôngthểtránhkhỏi.

4.4TôiChỉTinNhữngĐiềuMàTôiĐãĐọcĐượcTrênBáoChíMộttrớtrêunữalàcácbàibáosailệchcủacácphươngtiệntruyềnthônglớncủanướcMỹđãkhiếnchoHàNộithựcsựtinrằngđộiquâncủaMỹđãbịlừadối,yếukémvàmấttinhthần,khôngthíchhợpvớichiếntranhtrongrừng,vàcóthểbịđánhbạibởinhữngngườithậtsựtinvàolýtưởngđượctuyêntruyềnbởicácnhàlãnhđạoCộngSản."Rấttiếc,"nhưtướngGiápcóthểnói,"Tôichỉmấtthêm10,000línhnữa.Ồtốtthôi,tacóthểdễdàngkiếmđượcthêmnhiềulầnnhưthếnữa."

Vìvậy,đólàmộtsựkếthợpcủasựngạomạnvàtínhtựcaotựđại,câycổthụtrongsốcácnhàlãnhđạo(ngườiđangtuyệtvọngmongmuốntrảinghiệmcảmgiáchồihộpkhiđánhbạiHoaKỳ)muốnđạtđược(ítnhất)mộtchiếnthắnglớntrênmặttrậnquanhệcôngchúngởphươngTây(mộttrongnhữngchiếnthắnghọđãgiànhđược),vàtừmộtquanđiểmthuầntúyquânsự,tínhtoánsailầmkhủngkhiếpđãdẫnhọđitớiphátđộngmộtcuộctổngtấncôngtoàndiệnchốnglạimiềnNamViệtNam.

VõNguyênGiáp,nhàlãnhđạoquânsựcóuytínnhấttạiHàNội,đãđượclựachọnđểlậpkếhoạchvàchỉhuycuộctấncôngnày.ChiếnlượccủatướngGiáplầnnàycũnggiốngnhưchiếnlượcmàôngđãdùngđểđánhlạingườiPháp:thựchiệnđánhđườngvòngđểkéoquânđịchrakhỏicáckhuvựcđôngdâncưvàsauđótấncôngvàonhữngvùngđó.KếhoạchđánhvòngcủaôngtrongdịpTếtlàđểkéolínhngườiMỹđếnKheSanh,nơiThủyquânlụcchiếnHoaKỳđãtăngcườngmộtkhuvựcngaybêndướiDMZ(khuvựcphiquânsự)chắnngangđườngquốclộchínhcủamiềnNamViệtNamdẫntừbờbiểnViệtNamvàomộtkhocungứngđangpháttriểncủaCộngSảnngaytạiTchepone,Lào.ChiếnlượccũnàycủatướngGiápthựctếđãthànhcôngởmộtmứcđộnàođó.QuânđộiHoaKỳvàchínhquyềnJohnsontinrằngmộtcuộctấncônglớnvàoThủyQuânsẽnổra.Nỗisợhãi

củahọvềmột"ĐiệnBiênPhủ"thậmchíkhiếnchoTổngthốngJohnsoncónhữngbổnhiệmcaobấtthường(trongquânđộiHoaKỳ)chonhữngchỉhuycủaquânMỹđảmbảobằngvănbảnrằnghọcóthểbảovệthànhcôngKheSanh.

TướngGiápđãgặpmộtvấnđề-vấnđềnàylàthựctế.TạiKheSanh,HoaKỳcóhàngngànlínhthủyđánhbộđượcđàotạobàibảnvàđượcvũtrangđầyđủ.Họcókhônglựckhônggiớihạn,kểcảB-52.Họcóhỏalựchảiquânkhổnglồđangđợisẵntừngoàikhơi.VàhọcómộtđộiquândựbịkhổnglồcóthểđượcdichuyểnnhanhchóngbằngtrựcthăngđểthamgiachiếnđấutạiKheSanh.

4.5MộtkiểuchămsócmangtêncộngsảnWilliamBundyquansátrằngtrongcuộctổngtấncôngTếtMậuThân"QuânBắcViệtđãchiếnđấuđếnngườilínhCộngSảncuốicùng."

ChiếnthuậtcủatướngGiápđãcónhữngyếutốcóthểdẫnđếnthànhcông.ÔngtinrằngchínhquyềnJohnsonsẽkhônggửithêmquântớimiềnNamViệtNam.NếutướngGiápcóthểtạoraảogiácrằngvaitròcủaMỹởmiềnNamViệtNamđãthiếukhôngthểchốicãiđược,mộtsựthamchiếntrựctiếpcủaquânđội,chínhquyềnJohnsonsẽbuộcphảithúnhậnrằngsựcamkếtcủaMỹđốivớimiềnNamViệtNamđãbịgiớihạnvàsắpkếtthúc.TướngGiápcũngđãbịthuyếtphụcrằngchínhquyềnJohnsonsẽkhônggâynguyhiểmtớicáckhutrúẩncủaBắcViệtdọctheoDMZhoặcởCampuchiahoặc(trongbấtkỳcáchnghiêmtúcnào)tạiLào.Cuốicùng,ôngtinrằngtìnhcảmphảnchiếnngàycànggiatăngtạiHoaKỳvànhữngáplựcchínhtrịđốivớiJohnsontrongmộtnămbầucử,đặcbiệtlàtrêncánhtráicủamình,cóthểbuộcchínhquyềnMỹphảirútquânrakhỏimiềnNamViệtNamsaumộtchiếnthắngtolớncủaCộngSản.Trớtrêuthay,dĩnhiên,làcuộcTổngtấncôngTếtMậuThânlàmộtthấtbạithảmhạicủaCộngSản-nhưngnóvẫnxétoangtinhthầncủachínhquyềnJohnsonvàthuyếtphụcJohnsonkhôngratáitranhcửtổngthống.NếuHoaKỳkhôngtrảđũacuộchủydiệtcủaViệtCộngtrongTếtMậuthânbằngcáchthảmìncảngHảiPhòngvànémbomHàNội(nhưNixonđãlàmtrongnăm1972),cuộcchiếncóthểđãkếtthúcvàonăm1968.

Nhưngđiềuđóđãkhôngxảyra.Thayvàođó,nhữngngườiCộngsản,vớisựthiếucácphươngánchiếnthuật-từmộtquanđiểmchiếnlược,cáccuộctấn

côngbiểnngười-bắtđầumộtloạtcáchànhđộngtấncôngtháng5/1968,gâyấntượngchủyếuxungquanhSàiGòn.Tronghaituầnđầutiêncủacuộctấncôngmớinày,họđãmấthơn12.000lính.CựuĐạiTáBắcViệtBùiTín,sauchiếntranh,đãnói,"ChúngtôikhôngnhữngđãkhônghọcđượcgìtừnhữngthấtbạiquânsựcủaTếtMậuThân.Thayvàođó,mặcdùchúngtôiđãmấtđiyếutốbấtngờ,chúngtôiđãtiếptụcbằngcáccuộctấncônglớnhơnnữatrongtháng5vàtháng9năm1968vàthậmchíbịthiệthạinặnghơn."

KhiWestmorelandrờiViệtNam,ôngtađãđược“đá”lênchứcThamMưuTrưởngQuânĐội(thựctếthìbịgiảmquyềnhành),nhiềungườitrongchínhquyềnJohnsoncoiôngtalàđãthấtbại.NhưngWestmorelandđểlạiđằngsaumìnhmộtkẻthùbịđánhbại;đólànhữngchuyêngiachínhtrịcủaôngtabịthấtbại.Westmorelandđãhoànthànhnhiệmvụcủamình.TổngthốngJohnsonvàchínhquyềncủaôngtađãkhônghoànthànhtráchnhiệmcủahọ-vàcólẽkhôngthểhoànthànhbởivìhọkhôngcótầmnhìnchiếnlượcthựctếvàmộtđiểmyếucơbảncủacamkếtkhinóđếnđể"trảbấtcứgiánào,chịubấtkỳgánhnặngtàichínhnào,chịuđựngbấtkỳkhókhănnào,hỗtrợbấtkỳngườibạnnào,chốnglạibấtkỳkẻthùnào,đểđảmbảosựtồntạivàthànhcôngcủatựdo."ChínhquyềnMỹđãkhôngđơnđộctrongviệcnày,hầuhếtcácphenhómKennedycảmthấynhưvậy,nhưngnóđãlàmnổibậtlênmộttrongnhữngsựkiệnhoenốtrongchínhsáchđốingoạicủaKennedy-Johnson-rằngnhữnglýtưởngcaocảcủanóthườngđượcphátngônhùnghồn,nhưnglạikhôngcóniềmtinthựcsựđằngsauchúng.Johnsonđãcốgắngđểlàmhàilòngtấtcảmọingười(Quốchội,quânđội,cửtriđảngDânchủcủaông,cộngđồngquốctế,ngaycảkẻthùởBắcViệtNam)vàchắcchắnkhônglàmhàilòngđượcaicả.

4.6Bạitrận:KiểuchiếntranhcủaphecánhtảSaukhinghiêncứuhàngtrămcuốnsáchđượcviếtbởicácnhàcánhtảvềchiếntranhViệtNam,bạnnhậnrarằngsựphảnđốichínhcủahọđốivớicuộcchiếnnày,đượctiếnhànhbởicáctổngthốngtheochủnghĩatựdoJohnF.KennedyvàLyndonBainesJohnson,chỉlàviệcgiànhchiếnthắngđãquákhókhăn.

Họkhôngbaogiờtừbỏvànhìnnhậnđiềukhiếnchiếnthắngtrởnênkhókhănlàviệcchiếnđấutheo"phongcáchcánhtả"vềmộtcuộcchiếngiớihạn.Nơimàbạnnóichođịchthủcủabạnbiếtnhữnggiớihạncủabạnlàgì.

Đólàviệcbạnđiềuchỉnhmứcđộviphạmchophépcủađịchthủchomỗiđợttấncông.Nhưngbạnđồngýsẽloạibỏgiớihạnđónếuđịchthủđồngýđàmphán;cùngvớisựnhunhượccủabạnsovớitinhthầncủađịchthủđểsẵnsàngtiêudiệtchínhđấtnướccủahọđểcộngsảnhóanó.

NếuRichardM.Nixonđãđượcbầulàmtổngthốngvàonăm1960,vànếuôngtađãchủtrươngquyếtchiếnởViệtNam,ắthẳnôngtađãchiếnthắngtrongcuộcchiếnnày-cũnggiốngnhưôngtađãgiànhđượcnó,trongđiềukiệnkhókhănhơnnhiều,vàonăm1973,chỉcóđảngDânchủtrongQuốchộimớibỏrơiđồngminhcủachúngtavàchođichiếnthắngcủanướcMỹtronghainămsauđó.

4.7NhữngnămthángthànhcôngbịlãngquênMànbikịchcủaphongtràophảnchiến,sựđầuhàngcủađảngDânChủtrướcnó,vàsựlừabịpcủaQuốcHộidướiđảngDânChủcủaRichardNixonđãlàmlumờnhữnggìđãxảyratrênchiếntrườngởViệtNamtừnăm1969đếnnăm1972.TrênthựcđịacủachiếntrườngmiềnNamViệtNam,TướngCreightonAbrams(ngườikếnhiệmtướngWestmorelandtạiBộchỉhuycốvấnQuânsựViệtNam,MACV),EllsworthBunker(đạisứHoaKỳtạimiềnNamViệtNamgiaiđoạn1969-1973),vàWilliamColby(ngườichỉhuynhữngnỗlựcbìnhđịnhnôngthôn),đãđưaHoaKỳđếnmộtchiếnthắngđãđượcbáotrước.NhưnhàsửhọclừngdanhLewisSorleychỉratrongtuyểntậpcốtyếucủamìnhvàothờikỳnày,MộtCuộcChiếnTốtHơn(ABetterWar),gầnnhưmọicuốnsáchnổitiếngvềViệtNamhầunhưkhôngđềcậpđếnbốnnămcuốicùngcủacuộcchiến-nhữngnămsaukhichúngtađãđánhbạiquânBắcViệttrênchiếntrường,huấnluyệnchomiềnNamViệtNamtiếpquảncuộcchiếnởtrênthựcđịa,vàbìnhđịnhđược90%vùngnôngthôn,trongkhiđãrúthết100%lựclượngchiếnđấucủachúngta.

Cuốnsáchdày752trangcủaNeilSheehancủaABrightShiningLie(Lờinóidốichóisáng-ngườidịch)chỉdànhra65trangchocácsựkiệnsaucuộctấncôngTếtMậuThânnăm1968-mặcdùnhânvậtchínhcủaSheehan(JohnPaulVann)phụcvụthêmbốnnămnữaởViệtNamsaucáiTếtMậuThân,chođếnkhiôngquađờitrongmộtvụtainạnmáybaytrựcthăng.VannđãlàmộtnhàphêbìnhđầutiênvềcácnỗlựcchiếntranhcủaMỹ,đólànhữnggìmàSheehanquantâm.NhưngVannsauđóđãthayđổiquanđiểmcủamình,vàlưuýnhiềulầntrongnhữngnămcuốicủacuộcchiếnmàHoaKỳrõràngđangchiếnthắng.CólẽđólàlýdotạisaoSheehanđãkhôngviếtnhiềuvềnhữngnămthángđó.CuốnViệtNam:MộtlịchsửcủaStanleyKarnowđã

khôngnóigìvềcáiTếtnàychođếntrang567trongtổngsố670trangcủacuốnsáchnày.CuốnCuộcchiếndàinhấtcủanướcMỹcủaGeorgeHerringcó60trangnóivềTếtMậuThânvà221trangdẫnđếnnó.Môhìnhnàyđượclặpđilặplạitronghầunhưtấtcảcuốnsáchlịchsửbạncóthểtìmthấytrênkệsáchcủacácthưviệncôngcộng;hầuhếtcácsáchviếtvềchiếntranhhầunhưđãbỏquanhữnggìđượccholàbốnnămquantrọngnhấtvàthànhcôngnhấttrongquátrìnhthamchiếncủaMỹởmiềnNamViệtNam.

4.8Abrams,Bunker,Colby:ĐộingũcóthểlàmđượcĐạisứEllsworthBunkerlàmộtngườiquýtộcởVermontvàtốtnghiệpĐạihọcYale.Ôngđãđầuquânchocơquanchínhphủsaumộtsựnghiệpthànhcôngvớitưcáchlàmộtgiámđốcngânhàngvàmộtdoanhnhân,vàôngđãđượctrọngdụngbởiliêntiếpcácđờitổngthốngkhácvớicácchứcvụngoạigiaotrongthờigiandàiliêntiếp–baogồmcácchứcvụnhưđạisứtạiBrazil,ÝvàẤnĐộ.Ôngđãởtuổitrên70khiđượcpháiđếnViệtNamvàonăm1967,nhưngôngvẫngiữđượccơthểrắnchắccủamình.LàmộtquýtộcngườiMỹtheokiểutruyềnthống,ôngluônhòanhã,nhưngtoátrađượcquyềnuytừchứcvụcủamìnhvàrõràngrằngôngsẽthựcthinhiệmvụvớikỷluậtrấtcao.Ôngkhẳngđịnhrằngmìnhsẽkhônglàmộtquanchứcquanliêu,vàxácđịnhrõmụctiêutrongnhiệmvụcủamình-ôngmuốngiànhchiếnthắngtrongcuộcchiếnnày.

Bunkercũngmangtrongmìnhmộtsựtrưởngthànhvềchínhtrịvàphongcáchquảnlýtaonhãtươngphảnhoàntoànvớicungcáchcủangườitiềnnhiệmcủaông,HenryCabotLodge,ngườimàngoàichiếnthắnglậtđổDiệm-mộtchiếnthắngkhárỗngtuếch-đãlàmviệckhôngmấyhiệuquảtheobáocáo.MặcdùLodgeđượcđánhgiálàxuấtsắcgiữanhiệmkỳđầutiên(1963-1964)vànhiệmkỳthứthứhai(1965-1967),nhữngnămmàLodgeđảmnhậncươngvịđãtrànngậpxungđộtgiữaBộNgoạigiao,BộQuốcphòngvàCIA.Ngượclại,Bunkerđãgiúpgiữhòakhíchotấtcảmọingười.ÔngthíchvàtôntrọngêkípcủamìnhtạiViệtNam(AbramsởphíaquânđộivàColbyởphíatìnhbáo)vàsựngưỡngmộlẫnnhauđãđượcphảnánhtrongtấtcảcôngviệcmàhọthựchiện.Sauđó,Bunkerđượchỏivềsựtươngphảnkhárõnét

giữatìnhhìnhởViệtNamtronggiaiđoạn1965và1968,suốtthờikỳmà"làmứcđộlínhMỹgiatăng,trongkhicómộtsốtiếnbộ,luônluôncómộtcảmgiácthấtvọng,"vànhữngnăm1969và1972,khi"khiquânMỹgiảm,dường

nhưđiềuđólạicóýnghĩatiếnbộthựcsựvàthậmchílàđángkể."BunkertríchdẫnnhữngsựcảithiệntrongquânđộicủamiềnNamViệtNam,mộtchínhphủdânsựhoạtđộnghiệuquảhơn,mộtkhuônkhổhiếnphápổnđịnhhơnởmiềnNamViệtNam,mộtchươngtrìnhcảicáchruộngđấtđượcđiềuhànhtốt,vànhữngtiếnbộtrongsảnxuấtnôngnghiệp.CốvấnMỹtronglĩnhvựcpháttriểnnôngthônởmiềnNamViệtNamcũngđãhoạtđộnghiệuquảvàcóích,vànhữngngườiMỹ,cảdânsựvàquânsự,nhữngngườiđãlàmviệcđểcảithiệncuộcsốngcủangườidân,đãmanglạithayđổithựcsựvàcóíchlợi.Bunkerkếtluận,"TôichưabaogiờphụcvụtrongmộttổchứccóhiệuquảhơnsovớiđạisứquánvàlựclượngquânđộiởViệtNam,"ôngkếtluận.

4.9MộtconbàiDominokhácđãngãxuống"ÝkiếncủacôngchúngMỹchínhlàconbàidominocầnthiết."---LeslieGelb,GiámđốcdựánHồsơlầunămgóc(PentagonPapers)

NếuBunkerlàmộtngườiimlặngvàbìnhtĩnh,thìđồngnghiệpquânsựcủaôngta,TướngCreightonAbrams,làmộtngườihùnghổ.TướngFredWeyand,mộtchỉhuycấpquânđoàndướiquyềncủatướngWestmorelandchobiết,"CácchiếnthuậtđãthayđổitrongvòngmườilămphútdướiquyềnchỉhuycủatướngAbrams."AbramslàmộtngườicủaHọcViệnQuânSựWestPointvàlàmộtngườinổitiếngchínhtrực.Mộtngườinghiêmtúc,khôngđùagiỡnvàcứngnhưđá,ônglàmộtnhàlãnhđạotuyệtvời.MặcdùôngkhôngbaogiờchỉtríchWestmoreland,saukhinắmquyềnchỉhuyôngđãcảitổtoànbộMACV(bộchỉhuycốvấnquânsựMỹtạiViệtNam)từnhữngthứnhỏnhất,từcảithiệnýthứctráchnhiệmđểcảithiệnmốiquanhệcủanóvớitruyềnthông.Cómộtđiềumàôngngưỡngmộkẻthùcủamìnhđólàsựhiểubiếtvàtuânthủđầyđủkháiniệm"mộtcuộcchiến"trongquátrìnhchiếnđấucủahọ:Nỗlựcquânsựphảilàmộtphầncủamộtcuộctấncôngphốihợpchínhtrịvàtâmlýchiếnvàođốiphương.Abramsđãđiềuhànhđểthấmnhuầntriếtlýđótrongtổchứccủamình,vàđãthànhcôngrựcrỡ.

ThànhviênthứbacủanhómlàWilliamE.Colby,mộtsĩquanCIAngườiđãbắtđầusựnghiệpcủamìnhtrongCơQuanCôngTácChiếnThuật(OSS-OfficeofStrategicServices,tiềnthâncủaCIA)trongChiếntranhThếgiớiII,nhảydùtrongchiếntuyếnĐức.ÔngđãtừnglàtrưởngtrạmCIAởSài

Gòn.Thôngquamộtloạtnhữngtìnhhuốngngoạigiaoliênquanđếnviệcthayđổicuộchẹn,đãđưaôngđếnvịtríđiềuhànhchươngtrìnhbìnhđịnhnôngthônởNamViệtNam.Làmộtconmọtsách,dángngườimảnhkhảnhvàđeokính,vàmộtnhàphântíchtàinăng,ôngđồngthờicũngrấtnăngđộngvàkhôngbiếtsợhãilàgì.CólẽôngđãdànhnhiềuđêmtrênnhữngcánhđồnggiữanhữngngườidânlàngvàquânlựcVNCHhơnbấtkỳquanchứcSàiGònnàokháctrongtoànbộcuộcchiếntranh.

CôngtrìnhcủaColby,đầynhữngtừviếttắt,lờinóitrại(uyểnngữ),vàsauđólànhữngtìnhtiết,cómộtmụctiêuduynhất:Làđểbìnhđịnhnôngthôn;hoặcnóicáchkhác,đểloạibỏbấtkỳlýdonàođểngườidânthônquêởmiềnNamViệtNamcảmthôngvớinhữngngườicộngsản.Cuốicùng,ôngđãtiếnhànhnhữngcốgắngđểcảithiệnkinhtếnôngthôn,xóabỏnạnthamnhũngvànhũngnhiễucủachínhphủ,vàthấmnhuầntưtưởngrằngmiềnNamViệtNamlàmộtthựcthểđộclậpxứngđángđểđượcbảovệvàtuyêntruyềnCộngSảnchínhlàđiềuđó.Đặcbiệt,ôngđãchỉđạođểtăngcườngcáclựclượngdânquânđịaphương,baogồmcảviệcbảođảmchohọcóđủnguồncungcấpvũkhídồidào-cónghĩalàtintưởngvàonhữngngườinôngdân,mộtđiềumàchínhphủViệtNamCộngHòađôikhimiễncưỡngthựchiện.

Cùngvớinhau,bangười,Abrams,Bunker,vàColby-nhữngngườiđồngývềkháiniệm"mộtcuộcchiến"đãthayđổibộmặtcủacuộcchiếntranhnày.

4.10SựthayđổitrậttựcũNăm1969,khôngcócuộctấncôngtrênquimôlớnnàocủaCộngSảndiễnracả.NgaycảnhữngkẻcuồngtíntạiHàNội,ướctínhđãbịmấtmộtphầntưtriệulínhvàonăm1968,vàcầnmộtthờigianđểnghỉngơi.

VớicácđơnvịquânsựlớncủaCộngSảndừnglạiởbiêngiớivìlosợhỏalựckhổnglồcủaMỹ,tướngAbramschỉđạocáctướnglĩnhcủamìnhsửdụngcácđơnvịnhỏđểtìmkiếmvàtiêudiệtkẻthùbêntrongmiềnNamViệtNam.Khônggiốngnhưcáccuộctìmvàdiệttrênquymôlớntrướcđó,tuynhiên,cácđơnvịnàytìmkiếm,tiêudiệt,duytrì,vàquétsạchkẻthùđểchươngtrìnhbìnhđịnhcủaColbycóthựchiện.AbramsduytrìáplựcliêntụclênquânViệtCộngvàBắcViệt.SửgiavàbinhsĩDaveRichardPalmertríchdẫnlờicủamộttướngMỹnóirằngnógiốngnhưchiếnthuậtgạtnướckínhchắngió:"Chúngtôichỉtiếptụcđi,đi,đitớiđiluiđểgiữchovùng

nôngthônđượcquangđãng."

Colbygiámsátviệcxâydựngcáccôngtrìnhphòngthủcủalàngvàkhuvực.Ôngvàngườicủamìnhtrangbịvũkhíchodânlàngvàhướngdẫnhọnhữngđiềucơbảncủachiếnđấuđơnvịnhỏ,chiếnlũy,vàthuthậpthôngtintìnhbáo.Trongbanămkếtiếp,mộtnửatriệuvũkhíđãđượctraochongườidânlàngởmiềnNamViệtNam.Colbyđãchẳngsợrằngnhữngvũkhínàycóthểđếntaykẻthùcủamình.Nhưôngnói,nhữngngườicộngsảncókhánhiều-vàtốthơnnhiềuso-vũkhícủachínhhọ;vàtrongquátrìnhtheodõicácloạivũkhínày,ôngđãlụctungra,ôngthấyrằngmứcđộthấtthoátchỉcó2hoặc3phầntrăm.Điểmmấuchốt,Colbynói,làchỉchodânlàngtinrằngchínhphủtintưởngởhọ.

ColbyvàAbramsđồngýrằngviệcthuthậpthôngtintìnhbáovàthôngdịchcầnphảiđượccảithiện.Vànóđượcthựchiệntheođó.Năm1969,mộtnhàmậtmãCộngSảnđàothoátsangphemiềnNamViệtNam.Ôngtađemtheohàngloạtcáckếhoạch,báocáotriểnvọng,vàcácgiấytờchiếnlượcdoTrungƯơngCụcMiềnNam-trungtâmchỉhuycủaĐảngCộngsảnởmiềnNamViệtNam(đượccholàđóngtạiCampuchiatronghầuhếtthờigianchiếntranh).Đâylàmộthànhđộngphithường,nhưngColbyđãđixahơnviệcchỉđơnthuầnlàphântíchdữliệu.Yêucầuđốivớitìnhbáotốthơndẫnđếncáckhíacạnhgâytranhcãinhấtcủanhữngnỗlựcbìnhđịnhcủaông-chươngtrìnhPhoenix(PhượngHoàng).

4.11ChươngtrìnhPhoenix(PhượngHoàng)TổngThốngThiệuđãkhởixướngchươngtrìnhPhượngHoàngvàonăm1967nhưmộtnỗlựcđểtìmhiểu,từđócóthểđánhlạicơsởhạtầngcủacộngsản/ViệtCộngđanghoạtđộngtạimiềnNamViệtNam.ThứđượcgọilàViệtCộng,thựcralàhàngngànngườiđànông,thựchiệnkiểmsoátđángkểcácphầndânsốnôngthônthôngquađedọa,épbuộc,vàcáccuộctấncôngvũtrang.Điềuđãkhôngđượcbiếtđếnchínhlàcáchthứchọhoạtđộng,

làmthếnàomàhọthuthậpđượcthôngtintìnhbáo,làmthếnàomàhọchuyểnđượcthôngtintìnhbáotừlàngnàysanglàngkhácvàlênđếnTrungƯơngCụcMiềnNam.

ChươngtrìnhnàyđãbịtạmngưngtrongsuốtdịpTếtMậuThân,khiưutiênsốmộtlàphảichămsócchongườitịnạnvàxâydựnglạinhữnggìđãbịpháhủy.Tuynhiên,trongnăm1968,nóđãđượcphụchồinhờnhữngnỗlựccủaColbytrongviệcmangcơquantìnhbáoViệtNamvàMỹlạivớinhauvàsắpxếpchocáccốvấnMỹthamgiachươngtrìnhnàyđểlàmviệcvớicácquanchức,quânđội,cảnhsátvàdânthườngđịaphươngngườiViệt.TổngThốngThiệusẵnsàngđồngývàđãkýmộtnghịđịnhmớitrongtháng7/1968,thiếtlậpchươngtrìnhPhượngHoàngsửađổinhưlàmộtưutiênquốcgia.CáctrungtâmPhượngHoàngđãđượcthiếtlậptrongmỗi244quậnhuyệnhànhchínhcủađấtnước.MỗihuyệnđãđónggópcácthôngtincủamìnhvềcơsởhạtầngvàhoạtđộngtạiđịaphươngcủaViệtCộng.

NólàphầndễdànggâytranhcãinhấtcủachươngtrìnhbìnhđịnhđượcđiềuhànhbởiColbytrongthờigiancủaôngtaởViệtNam."Mộtquyếtđịnhvềchươngtrìnhnàyđãđượcthựchiệnngaytừđầu:rằngnósẽkhôngphảilàmộthoạtđộngcảnhsátbímật."Colbylongạirằngchươngtrìnhnàycóthểbịxuyêntạclàbấthợppháphoặcvôđạođứctheomộtcáchnàođó.ÔngđãxuấtbảnmộtChỉthịMệnhlệnh(đượcchéplạiởđây)đểgiảithíchrõràngchongườiViệtvàngườiMỹcácquytắcvànhữngđiềuhạnchếliênquanđếncáchoạtđộngcủahọ.

ChươngtrìnhPhượngHoànglàmộttrongnhữnglờikhuyên,hỗtrợvàcốvấnchochươngtrìnhPhượngHoàngcủaChínhphủViệtNam,nhằmgiảmsựảnhhưởngvàhiệuquảcủacáccơsởhạtầngcủaViệtCộngởmiềnNamViệtNam.CơsởhạtầngcủaViệtCộnglàmộtphầncốhữucủanỗlựcchiếntranhđượctiếnhànhđốivớiChínhPhủViệtNambởiViệtCộngvàcácđồngminhBắcViệtcủahọ.TìnhtrạngbấthợpphápcủacácthànhviêncủacơsởhạtầngViệtCộng(nhưđượcđịnhnghĩatrongSáchXanhvàcácnghịđịnhchínhthứccủaChínhphủViệtNam)cũngđượcthiếtlậptrongluậtphápcủaChínhphủViệtNamvàphùhợphoàntoànvớiluậtchiếntranhtrênđườngbộđượctuânthủbởiquânđộiHoaKỳ.

CáchoạtđộngchốnglạicơsởhạtầngViệtCộngbaogồmviệcthuthậpthôngtintìnhbáoxácđịnhcácthànhviên,lôikéohọtừbỏlòngtrungthànhcủamìnhđốivớiViệtCộngvàquyphụcchínhphủVNCH,bắtgiữhọđểmangratrướcỦybanAnninhTỉnhđểcóhìnhphạtthíchđáng,vàphương

sáchcuốicùng,đólàviệcsửdụnglựclượngquânđộihaycảnhsátđểchốnglạichúngnếukhôngcócáchnàokhácđểngănngừachúngtiếnhànhcáchoạtđộngphipháp.ViệcđàotạocủachúngtôinhấnmạnhđếnsựcầnthiếtcủaviệcbắtđượcnhữngmụctiêucánhâncònsốngvàsửdụngcácphươngphápthẩmvấntìnhbáovàhợpphápđểlấyđượcthôngtinsựthậtmàhọbiếtvềcơsởhạtầngcủaViệtCộng.NhânsựcủaHoaKỳđềuchịusựràngbuộcpháplývàđạođứcnhưnhauđốivớicáchoạtđộngcủamộtnhânvậtPhượngHoànggiốngnhưđốivớicáchoạtđộngquânsựthườngxuyênchốnglạicácđơnvịđốiphươngởtrênchiếntrường.Vìvậy,họđặcbiệtkhôngđượcphépthamgiavàocácvụámsáthoặccácviphạmquytắccủachiếntranhtrênbộkhác,nhưnghọcóquyềnsửdụngvũlựcquânsựhợplýkhicầnthiếtđểđạtđượcmụctiêutậphợp,thugiữ,hoặcloạibỏCơSởHạTầngcủaViệtCộngtronglãnhthổcủaViệt-NamCộngHòa.

NếunhânviêncủaHoaKỳtiếpxúcvớicáchoạtđộngđượctiếnhànhbởingườiViệtmàkhôngđápứngcácquytắctiêuchuẩncủachiếntranhtrênbộ,họchắcchắnsẽkhôngđượctiếptụcthamgiahoạtđộngnày.HọcũngđượctrôngđợilàsẽthểhiệnsựphảnđốicủamìnhđốivớiloạihànhvinàykhibiếtngườiViệtthựchiệnchúngvàchínhhọsẽbáocáocáctrườnghợpnàychocấpcóthẩmquyềncaohơncủaHoaKỳđểquyếtđịnhhànhđộngtiếptheosẽđượcthựchiệnđốivớiChínhphủViệtNam.(TrongđótheosaumộtđoạnvănchophépquânđộiHoaKỳkhôngthamgiavàochươngtrìnhPhượngHoàngmàkhôngbịảnhhưởnggì).

NhữngngườiquenbiếtBillColby,nhưtôiđãtừng,cũnghiểurằngôngđãsuytínhđếntừngtừvàtừngchữ.ÔngđãviếtcácchỉthịbằngtiếngAnh,màkhôngsửdụngmộttừnóitrại(uyểnngữ)nào.Tuynhiên,chươngtrìnhPhượngHoàngđãtrởthành,vàvẫnduytrìmạnhmẽ,trongtâmtrícủacôngchúng"đồngnghĩa"vớiviệcámsát,tratấnvàsựtànbạocủachínhquyềnmiềnNamViệtNamvàHoaKỳ.Lýdochoviệcnày,ởmộtmứcđộnàođóthậtdễhiểu:

Đãcósựnhầmlẫnvềchươngtrìnhthuthậpthôngtintìnhbáo,chứcnăngcủachươngtrìnhPhượngHoàng,vàchứcnăngcủacácđơnvịphòngthủđịaphươngvốnđiềuhànhcácchiếndịchchốngViệtCộngtrongnhữngtrậnđánhvàđụngđộthôngthường.Cáclựclượngchiếndịchlàtấtcảmọingườitừquânđộithườngtrựcchođếncáclựclượngdânquântựvệ.HọđãsửdụngthôngtintìnhbáoPhượngHoàng,nhưngkhôngphảilàmộtphầncủachươngtrình.HầuhếtcácViệtCộngbịgiếtlàkếtquảcủacácchiếndịch

quânsựtheođúngnghĩacủanó.

Tuynhiên,khôngphảilàkhôngrõràngđốivớicácđặcvụtìnhbáo,nhữngngườiđãphảichịuđựngsựmấtmátvìcáichếthoặcbắtcócmộtngườithâncủahọgâyrabởiViệtCộng,hànhđộngngoàiquytắccủacácđơnvịtìnhbáokhimộtđặcvụViệtCộngđượcpháthiện,đặcbiệtlàkhingườiViệtCộngđócóthểđãtrựctiếpthamgiavàovụgiếtngườihoặcbắtcócđó.

Và,tấtnhiên,nódễdàngđượctintưởngvàđượcbáocáobởigiớitruyềnthôngrằngcácchứcnăngtìnhbáocủaPhượngHoàng,làcácchiếndịchcủaCIA(bằngcáchgắnvớiBillColby,ngườivềmặtkỹthuậtlànhânviênviệntrợcủaUSAID(chươngtrìnhviệntrợquốctếcủaHoaKỳ)lúcôngđangđiềuhànhchươngtrìnhnày),cốýhoạtđộngbênngoàiranhgiớicủatínhhợppháp.RấtđôngcácphóngviêntựdođãgiảđịnhrằngnếuCIAnhúngtayvào,nóphảilàmộtcáigìđóxấuxa,mặcdùtựbảnthânColbylàmộtngườitựdo-mặcdùmộttrongsốđólàngườihiếmhoigiữđượcniềmtinvớingườidânmiềnNamViệtNamvàtintưởngkhôngchỉlàcóthểgiànhđượcchiếnthắngtrongcuộcchiếnnàymàlàđãgiànhđượcnó.

4.12Làmvậyđểlàmgì?CựuĐạitáViệtCộngPhạmXuânẨnđãcómộtcâutrảlờicayđắng:"Tấtcảnhữnggìnóivề'giảiphóng'haimươi,bamươi,bốnmươinămtrướcđây,tấtcảđềulàâmmưu,vàtấtcảcáccơquantạorađiềunày,điềunàyđãlàmnghèo,làmsuynhượcđấtnướcnàyđượcdẫndắtbởimộtbăngđảngcủacácnhàlýthuyếtnửavờitànbạovàgiatrưởng."

Đếncuốitháng10năm1969,ChươngTrìnhBìnhĐịnhTăngTốc(AcceleratedPacificationProgram),dướisựchỉhuycủaTướngAbrams,điềuhànhbởiWilliamColby,đãđạtđượcvàtrongthựctếđãvượtmụctiêuđềrachocảnăm.92%ngườidânởnôngthôngiờđâysẽsốngtrongcácloạiấpA,B,hoặcC,cónghĩalà"tươngđốiantoàn."Giaothôngtrêncáctuyếnđườngđãgầnbìnhthường,ngoạitrừcáckhuvựcnổitiếngtậptrungnhiềuViệtCộng.Cuộcsốngđãbắtđầutrởlạibìnhthườngnhưmọingườitrôngđợi,giốngnhưđangsốngtrongmộtđấtnướcđangbịvâyhãmbởiCộngSản.

Ngaycảkẻthùcũngthừanhậntínhhiệuquảcủachươngtrìnhnày,lưuýrằngchươngtrìnhbìnhđịnh"kếthợpcácchươngtrìnhchínhtrị,kinhtế,văn

hóavàchiếntranhgiánđiệpđểloạibỏcơsởhạtầngcủacuộccáchmạng."Chínhxáclànhữnggìnóđãthựchiệnđược.

NhàvănvàsửgiaStanleyKarnowđãhoàinghichươngtrìnhPhượngHoàngchođếnkhiônggặpcácnhàlãnhđạoBắcViệtNamsaucuộcchiến."CácquanchứcCộngsảnởViệtNam...nóirằngPhượngHoànglà'chươngtrìnhhiệuquảnhấtmàcácôngđãdùngđểchốnglạichúngtôitrongsuốtcuộcchiếntranhnày.'"

4.13BàngiaochoNixon-khôngcònlàQuýÔngTửtếnữaSausựthấtbạicủaTếtMậuThân,nhữngngườiCộngSảnởHàNộiliềnbaysangMoscowđểcầuxinsựgiúpđỡ.HọđãđượcLiênXôđáptrả.Trongmộtthờigianngắnngủi,tướngGiápđãcóthểtrangbịvàgửisáuhoặcbảysưđoànmớihoàntoànvàochiviệnchochiếntrườngmiềnNam,thaythếchođộiquânViệtCộngđãbịquétsạchtrongdịpTếtnày.

TổngthốngJohnson,trongkhiđó,đãthamgiasâutrongthànhcôngnàynhưngđãkhôngbiếtgìvềnó.Chínhquyềncủaông,đãtừngkéođượctruyềnthôngnghiêngvềphíamìnhbởichươngtrìnhXãHộiVĩđại(GreatSociety),đãbịđụckhoétbởinhữnglờichỉtríchầmầmtrêncácphươngtiệntruyềnthôngtựdomàđãtrởthànhmộttiếnggầmchínhthứcsauTếtMậuThân.Johnson,mệtmỏi,bịtruyềnthôngquấynhiễu,vàbịchỉtríchbởiđảngcủachínhmình,đãtừbỏtấtcả,tuyênbốrằngôngsẽkhôngtáitranhcửvàonăm1968.Thậtkhôngmaychonhữngngườilínhởtrênchiếntrườnglúcnày,Johnsonđãkhôngcòncóýtưởnggìkhácngoàicáchthứcrútrakhỏimộtchiếntranhhạnchếhơnlàcáchthứcđểtiếptụcchiếnđấu.HoaKỳđãcó525.000ngườiởViệtNam.Họnênlàmgì?

Johnsonkhôngbaogiờtrựctiếptrảlờicâuhỏiđó.Ôngđểlạinóchongườikếnhiệm,đảngviênđảngCộngHòaRichardM.Nixon,ngườicựcghéttruyềnthôngvàbiếtcảmgiáccủatruyềnthôngđốivớimìnhcũngtươngtự.ÔngđãcómộtkếhoạchchoViệtNam.Ônggọinólà"hòabìnhvớidanhdự".BộTrưởngBộNgoạigiaocủaôngđãthấynógiốngnhưviệcápdụngcácnguyêntắccủaRealpolitik(chínhsáchthựcdụngchínhtrị)(đốiphóvớitìnhhuốngthựctếvìlợiíchquốcgiacủanướcMỹ,chứkhôngphảilàhànhđộngtheolýthuyết,nhưcácchínhquyềncũ)đốivớicuộcchiếntranhởViệtNam.Kếhoạchnàycóđặcđiểmlàvừathamvọnglạivừahạmình.Nixon

khinhthườnglờihứahẹnmangngọnđuốctựdorakhắpthếgiớicủaKennedy.ÔngphátbiểutrongbốicảnhlợiíchquốcgiacủaMỹ.Ôngdựđịnhhỗtrợcácđồngminhcủachúngta,nhưnghọsẽphảicungcấpnguồnnhânlựccủahọđểchiếnđấuchocáccuộcchiếncủachínhmình-chúngtasẽkhônglàmđiềuđóthaychohọ.Cuốicùng,Nixonbắtđầuchươngtrình"ViệtNamhóachiếntranh"–mộtcuộcchuyểngiaotráchnhiệmtừquânđộiMỹsangquânđộiViệtNamCộngHòanhanhchóngnhưngrấthiệuquả.ÔngđãrấttáobạotrongviệclàmgiatăngmâuthuẫngiữahainhàbảotrợlớncủaBắcViệt,TrungQuốcvàLiênXô.Ôngcoithườnghọcthuyết"đápứngtừtừ"vôtíchsự,thứđãdẫndắtchínhquyềnJohnsonủnghộmộtcuộctấncôngphủđầuchớpnhoángtrongthậpniên1970,điềukhiếnchochínhquyềnBắcViệthoảnghốtlolắng.Chửirủa,cườinhạo,bịnguyềnrủa,vàbịgạtbỏbởigiớitríthức,NixonđãquyếtđịnhnơiKennedyđãtạmdừng;vàôngđãlàmộtchínhkháchcứngrắntrongkhiJohnsonlàmộtnhàchấphànhcủaQuốchộiđượcđánhgiácao.NixonđãthànhcôngtạinơimànhữngngườitiềnnhiệmđảngDânchủcủaông(vàcácđốithủchínhtrị)thấtbại.

4.14HòabìnhvớiDanhDựNgaysaukhinhậmchức,Nixonđãnói:"KhichúngtachorằnggánhnặngcủaviệcgiúpbảovệmiềnNamViệtNam,hàngtriệungườiđànông,phụnữ,vàtrẻemcủamiềnNamViệtNamlạiđặtniềmtinvàochúngta.Từbỏhọngaybâygiờsẽcónguycơxảyramộtvụthảmsát....BỏrơinhândânmiềnNamViệtNam...sẽđedọanhữnghyvọngdàihạncủachúngtađốivớihòabìnhtrênthếgiới.Mộtquốcgiavĩđạikhôngthểthấthứavớinhữngcamkếtcủamình.Mộtquốcgiavĩđạiphảixứngđángvớisựtintưởng....NếuchúngtachỉđơngiảnlàtừbỏnỗlựccủamìnhtạiViệtNam,lýdocủahòabìnhcóthểkhôngtồntạinữa,điềuđósẽgâytổnhạitớisựtintưởngcủacácnướckhácđốivớichúngta....NếuHàNộiđãthànhcôngtrongtiếpquảnmiềnNamViệtNambằngvũlực-ngaycảsaukhiquânđộiHoaKỳthamchiến,nósẽcũngcốđángkểnhữngnhàlãnhđạo,nhữngngườiđãkhinhmiệtđàmphán,nhữngngườiủnghộcuộcxâmlược,nhữngngườihạnchếtốiđanhữngrủirocủacuộcđốiđầuvớiHoaKỳ.Nósẽmanglạihòabìnhngaybâygiờ,nhưngnósẽlàmtăngđángkểnguycơcủamộtcuộcchiếntranhlớnhơn."Ngườitathắcmắclàcácnhàhoạtđộngtựdochốngchiếntranhđãkhônghiểuphầnnào.

Tạilễnhậmchứcvàongày20tháng1năm1969,Nixonđãđượcnhắcđến

nhưlàmộtngườikiếntạohòabình.Nămngàysau,cuộcđàmphánhòabìnhParisđượcmởcửa;đólàcủcàrốt.Ngày17tháng3năm1969,Nixondùngtớicâygậy,tiếnhànhChiếnDịchThựcĐơn(menu),việcrảibomCampuchia,nhắmmụctiêuvàocáckhuvựctrúẩncủaquânBắcViệtnằmdọctheobiêngiới.

Trongtháng5,NixonkêugọirútquânđồngthờicủacáclựclượngcủaMỹvàBắcViệtrakhỏimiềnNamViệtNam.HàNộitừchốivàlặpđilặplạiyêucầucủamìnhlàViệtCộng,khôngcònmộtlựclượngđểtínhđến,trởthànhmộtphầncủamộtchínhphủliênhiệptạimiềnNamViệtNam-mộtyêucầutựBắcViệtbỏquakhihọxâmlăngmiềnNamViệtNamsausáunămvàđưarakhôngvịtrícóýnghĩanàochobấtkỳđạidiệncủaViệtCộngtrongchínhphủmới.

TrongthángBảy,NixontuyênbốrằngHoaKỳsẽcungcấpviệntrợquânsựvàkinhtếchocácquốcgiachốngcộngsản,nhưngsẽkhôngcamkếtviệntrợbộbinh(thứđượcbiếtđếnlàHọcThuyếtNixon).ChínhquyềncủaôngtađãlậpcáckếhoạchchomộtcuộcrútquânđộiMỹtừtừrakhỏiViệtNam,quátrìnhnàyđượchoànthànhvàocuốinăm1972-thờihạnmàNixonđãđạtđượcvàđánhdấubằngviệcrút100.000quânvàonăm1969.

CáigọilàPhongTràoHòaBìnhđãkhôngcảmkíchcũngkhôngnguôingoaicơngiận:mộtphầnvìnókhôngthểđểmìnhcangợimộtngườinhưNixon,mộtphầnnữalàdomộtthànhphầncứngđầutrongsốcácnhàlãnhđạocủaphongtràophảnchiếnvàngườiphảnđốiđãcôngkhaiủnghộnhữngngườiCộngSản(vàchínhquyềnCộngsảnBắcViệtđãcôngkhaiủnghộnhữngngườiphảnđối),vàmộtphầnvìkhiBắcViệttỏrakhôngkhoannhượngngồivàobànđàmphán,NixonđãphảnứnglạivớicáckiểusứcmạnhmàJohnsonđãnétránh.

Đếncuốinăm1969,cáccuộcđàmphánhòabìnhbịbếtắc.NhữngngườiCộngSảnđãlàmnảnlòngĐạiSứLodge,trưởngđoànđàmpháncủaMỹtạicáccuộcđàmphánhòabìnhParis,ôngtađãtừchức.HàNộichứngkiếnsựrútquâncủaMỹ,cườikhúckhíchvớiýnghĩrằngQuânLựcVNCHbaogiờcóthểchịunổiquânBắcViệt,ghinhậntâmtrạngphảnchiếncủaĐạihộiđảngDânchủ,vàcổvũcáccuộcbiểutìnhcủacáigọilàcácnhàhoạtđộngvìhòabình.Họđãnhìnthấykhôngcònlýdođểthươnglượngnữa.Chiếnthắngđãgầnđếnrồi.

ĐiềumànhữngngườiCộngSảnởHàNộiđãkhônglườngtrướcđượclàsự

kiêncườngcủaNixon.

Kểtừkhilênnắmquyềnchỉhuy,TướngAbramsđãmuốnchophépgửiquânĐồngMinhvàoCampuchia-đểtrinhsát,nếukhôngcólýdogìkhácnữa."Chínhquyềnđượcyêucầu,chúngtôithihành,"Abramsthừanhậnvàonăm1968,"làlớnhơnnhiềusovớibấtcứaiđãyêucầutrongquákhứ...[tuynhiên]...cácbiệnpháptừngphầnsẽkhôngđủ."YêucầuđóđãbịchínhquyềnJohnsontừchối.AbramssauđóyêucầuchophépđánhbomcáclựclượngcủakẻthùởCampuchia.Vàomùaxuânnăm1969,chínhquyềnNixonchấpthuậnyêucầucủaông.ĐánhdấuchosựkhởiđầuthựcsựcuộcchiếntranhcủaNixon.

4.15Chiếndịchnémbom"bímật"BắcViệtđãchiếmđóngmiềnĐôngCampuchiakhoảngbốnnăm,sửdụngnónhưmộtnơitrúẩnantoànđểcấtgiữbinhlínhvàvậttư,tựtinrằngHoaKỳkhôngcóthamvọngmởrộngcuộcchiếnởĐôngDương.ĐốivớiBắcViệt,CampuchialàmộtnơiẩnnáukhỏihỏalựccủaMỹ,mộtnơitrúẩnmàhọluônluôncóthểlẫntrốn.TheonhữngtàiliệucủaBắcViệt,cóđến300.000binhlínhBắcViệtđãđóngquânvàđượcvũtrangtạiCampuchiatrongnăm1969-1970.Phầnlớnnhữngbinhsĩnàylàlínhchiếnđấu;vàhọhộiquânởđó,khôngquấynhiễutrongmộtkhuvực"trunglập"cáchkhônghơnnămdặmtínhtừđườngbiêngiớivớimiềnNamViệtNam.

VàsauđólàBắcViệttạoramộtsựkhiêukhíchkhác.

Năm1968,chínhquyềnJohnsonđãđạtđượcmộtthỏathuậnbấtthànhvănvớiHàNộirằngsẽkhôngcócuộctấncôngnàocủaViệtBắctạicácthànhphốcủamiềnNamViệtNamtrongsuốtcáccuộcthỏathuậnhòabình.Tuynhiên,vàongày22tháng2năm1969,HàNộiđãphátđộngmộtcuộctấncôngtoànquốcởmiềnNamViệtNam.Giậndữ,NixonđãhỏiýkiếncủacácThamMưuTrưởngcáclựclượngvũtrangđểcóphảnứngthíchhợp-ngaycảkhiôngthừanhậnrằngnhữngnhàbìnhluậncánhtảcảtrongvàngoàinướcsẽkhôngtiếccôngđảkíchôngnếuôngtrảđũa.

CuộctấncôngcủaBắcViệtđãkhiếnsốthươngvongcủaquânMỹlênđến400línhthiệtmạngmỗituần.Trongmộtcuộchọpbáongày04tháng3năm1969,Nixonnói:"Chúngtôisẽkhôngthểtiếptụcchịuđựngmộtsựviphạmthỏathuậnkéodàihơnđượcnữa.Nhưnghơnthếnữa,chúngtôisẽkhông

chophépcáccuộctấncôngdẫnđếnthươngvongnặnghơnchonhữngngườilínhcủachúngtôitạimộtthờiđiểmmàchúngtôiđangthậtsựcốgắngđểtìmkiếmhòabìnhtrênbànhộinghịởParis.Mộtđáptrảthíchứngvớicáccuộctấncôngnàysẽđượcthựchiệnnếuchúngcòntiếptục."

Tuynhiên,Nixonđãchờđợithờicơthíchhợp.SaukhiralệnhbắtđầunémbomcáckhutrúẩnởCampuchiavàongày9tháng3,ôngrútlạimệnhlệnh,vớilờikhuyênvàtưvấntừbộtrưởngngoạigiaoWilliamRogerscũngnhưnhữngngườikhác.NhưngsaunămquảtênlửacủaBắcViệtđánhvàoSàiGòn-cuộctấncôngbamươigiâyvàomộtthànhphốcủamiềnNamViệtNamtronghaituần-NixonquyếtđịnhôngphảitấncôngkhuvựctrúẩnởCampuchiacủaquânBắcViệt.Ngày16tháng3,NixonđãgặpBộTrưởngQuốcphòng(MelvinLaird)vàBộTrưởngBộNgoạiGiao(WilliamRogers),ChủTịchThamMưuTrưởngLiênQuân(TướngEarleWheeler)vàCốvấnAnninhquốcgiaHenryKissingertạiPhòngBầuDục.Mặcdùôngđãhạquyếttâmthựchiệncácvụnémbom,Nixoncảmthấymìnhnêngặpcáccốvấnhàngđầucủamìnhtrướckhitiếnhànhbấtkỳhànhđộngnào.

Cuộchọpbuổichiềuchủnhậtđãdiễnratrongnhiềugiờđồnghồ.NgoạiTrưởngRogersphảnđốihànhđộngdựatrêncơsởdưluậntrongnước(đặcbiệtlànhữngphảnứngtiêucựcdựđoánsẽxảyratrongQuốchội).LairdvàWheelernghĩrằngviệcnémbomnêntiếptụcđượctiếnhành.TìnhtrạngđượccholàtrunglậpcủaCampuchiakhôngđượcđưarathảoluận.TheoKissinger,"MặcnhiênrằngchúngtacóquyềnchốnglạisựviphạmtrắngtrợncủaBắcViệtđốivớitínhtrunglậpcủaCampuchiabởivìCampuchiakhôngmuốnhoặckhôngthểbảovệtìnhtrạngtrunglậpcủanó."QuanđiểmcủaNixonlàcáchoạtđộngphảihoàntoàndựavàoluậtphápquốctế,đặcbiệtlàCôngướcHaguenăm1907:"mộtđấtnướctrunglậpcónghĩavụkhôngchophéplãnhthổcủamìnhđượcsửdụngbởimộtnướcthamchiến.Nếuquốcgiatrunglậpđókhôngmuốnhoặckhôngthểngănchặnđượcđiềunày,cácnướcthamchiếnkháccóquyềnthựchiệncáckhángcựthíchhợp."

4.16LàmngoạigiaoởnhàNixonđãkhôngluônnhãnhặntrongcácbáocáovàtháiđộvớiđốithủcủamìnhtrongQuốchội.Saubàiphátbiểu"imlặngđasố"thúcgiụcMỹphải"đoànkếtvìhòabình"(màbanđầuđãtỏratácdụng,vìhầuhếtngườiMỹchấpthuậncáchxửlýcủaôngđốivớicuộcchiếntranhnày)củaông,Nixon

đãkhoekhoang,"Chúngtôiđãcónhữnggãtheochủnghĩatựdolaicăngđangchạytrốn,vàchúngtasẽtiếptụckhiếnchúngphảichạytrốn."

Kissingernóirằng,"Nhữngtranhluậnnàycungcấprấtnhiềuthôngtin:SaumộtthángtấncôngvôcớcủaquânBắcViệt,hơnmộtngànngườiMỹbịthiệtmạng,gợirasaunhiềutuầncuộctranhluậnđaukhổchínhxácmộtcuộcđộtkíchtrảđũacủangườiMỹtrongbánkínhbadặmxungquanhbiêngiớiCampuchiatrongmộtkhuvựcbịquânBắcViệtchiếmđóngtronghơnbốnnăm.Vàđiềunàysẽđượcdângiannhắctớinhưmộtvídụvề'hànhđộngbấthợppháp'bừabãi."Sauđónócũngbịchỉtríchvìcáobuộcgiấudiếm.

Nixonđãralệnhtiếnhànhcácvụnémbom,vàvàongày18tháng3,đãdiễnramộtcuộctấncôngB-52vàomộtmụctiêuđượcchỉđịnhlàKhucăncứ353.Hơn2.000tấnbomđãđượcthảxuốngnơiđượccoilàvịtrícủaTrungƯơngCụcMiềnNam.Cótổngcộng73vụnổthứcấpđãđượcbáocáo,dấuhiệurõrànglàcáckhođạndượccấtgiữởtrênmặtđấtđãbịđánhtrúng.

Khôngcóphảnứngnàocủabấtkỳai–từHàNội,PhnomPenh,Mátxcơva,hoặcBắcKinh.CảBắcViệtlẫnCampuchiacũngkhôngcótuyênbốvềthươngvongchodânthườngnàocả.Vớicườngđộcủacácvụđánhbom,cókhảnănglàcóthươngvongdânsự,nhưngkhôngthểgầnvớiconsố600.000(hoặcthậmchí100.000người)màmộtsốnhàhoạtđộngchốngchiếntranhtuyênbốlàkếtquảcủachiếndịchnémbomcủaMỹchốnglạicácmụctiêuCộngSảntạiCampuchia.MiềnĐôngCampuchiakhôngcódâncưđôngđúc.Hơnnữa,BắcViệtkhôngmuốnnôngdânCampuchiađếngầncăncứcủahọ,trừkhilàngườilaođộng,sauđólàlínhnghĩavụquânsự,vàchỉvàingườihiếmhoilàmuốnsốnggầnkhuvựcchiếntranh.

Cáobuộc"dấudiếm"củacácvụđánhbomlàmộtsựnhầmlẫn.ChắcchắnNixonđãkhôngcôngbốcôngkhai;nhưngkhithựchiệnthìcáckếhoạchquânsựphảitiếtlộchođốiphươngbiết?NếuHoaKỳcôngbốcácvụđánhbom,Sihanouksẽởtrongthếkhóxử,cóbímậtđồngývớichiếndịchnày?,vàBắcViệtsẽkhôngchỉđượccảnhbáo,màcólẽđãđượcnhắcnhởđểkhởiđộngmộtcuộcphảncôngđểgiữthểdiện.MộtcuộchọpbáođầyđủvềkếtquảcủachiếndịchnàyđãđượcthựcthiệntạiPhòngBầudụcvàongày11Tháng6năm1969,đểcáclãnhđạoHạViệnvàThượngViện,trongđócóThượngNghịSĩJohnStennis(ChủTịchỦyBanQuânVụThượngviện),ThượngNghịSĩRichardRussell(ChủtịchỦyBanPhânBổNgânSáchThượngviện),ThượngNghịSĩEverettDirksen,DânBiểuMendelRivers

(ChủTịchỦyBanQuânSựHạViện),DânBiểuLeslieArends,vàDânBiểuGeraldFord(lãnhđạophethiểusốHạViện).KhôngaiđềnghịtómtắttoànbộQuốcHội.

Trongsuốtvụđánhbom,ngaycảnhữngphicôngcũngkhôngđượcgiaomụctiêuchođếnphútcuốicùng.Nhưngtrongvòngnhiềutuầncủavụnémbom"bímật"đầutiênvàocáckhuvựctrúẩncủaCampuchia,mọitrangtinlớncủaHoaKỳ,baogồmNewYorkTimes,WashingtonPost,HãngthôngtấnHoaKỳ,vàWallStreetJournalđãthựchiệnnhữngcâuchuyện,mộtsốchitiết,vềchiếndịchnémbomCampuchia.Quánhiềuđiềuđểchegiấu.

4.17Cuộc“xâmlược”Campuchia.

Theobấtkỳnhàcánhtảnào,sựđồngýcủatổngthốngNixonchocuộcđộtkíchkéodài3thángchốnglạicáckhubảotồncủaBắcViệttạiCampuchialàđủtiêuchuẩnchoôngtrởthành“tộiphạmchiếntranhkhéttiếngnhấtthếkỷ”vàbịbuộctội“diệtchủng.”

Nhưthườnglệ,họsai–saimộtcáchkỳquặc.

Tháng4năm1970,NixontuyênbốvớiMỹvàcảthếgiớirằngôngđãchophépquânđộiMỹđộtkíchvàoCampuchia(miềnnamViệtNamsẽthamgia).KhiMỹtiếptụcgiảmsốlượngbinhsĩ,ôngbiếtrằngđiềuđósẽlàquánguyhiểmđểchophépkẻthùtiếptụcxâydựngnguồnlựcvàsứcmạnhngaycạnhbênbiêngiớiViệtNam.CảKhmerĐỏ,CộngSảnCampuchiađãtiếnhànhtăngviệntrợchốnglạiLonNol,ngườinắmquyềnnhờđảochínhcủaCampuchia,biếnmộtđấtnướctuyênbốtrunglậpchìmsâuvàobóngmacộngsảnđỏ.

Nókhôngthểđượcnóiđếnthườngxuyên:mụcđíchcủaviệcđộtkíchCampuchialàđểtiêudiệtkhubảotồncộngsản,khuyếnkhíchHàNộiđàmphánhòabình,vàbảovệtốthơnbiêngiớiphíatâymiềnnamViệtNamđểquânđộiMỹcóthểrútkhỏiđấtnướcnàydễhơn.Nhưngvớiphongtràophảnchiếncủacácnhàcánhtả,cùngnhữngcuộcbiểutìnhnổrakhắpnướcMỹcủahọ,Nixonđãmởrộngcuộcchiếnquámức,vàbằngviệccanthiệpchốnglạicộngsảntạiCampuchia,ôngbịcáobuộc,bởimộttrongnhữngphátngônthổiphồngngôngcuồngnhấtvàđượcưathíchnhấtcủanhữngnhàphêbìnhNixonlàgâymấtổnđịnhđấtnước,đểđảmbảothắnglợichoKhmerđỏ.HọcóthểđãđổlỗichoNixonvìđãphạmNguyênTội.

SựthậtlàtrongkhinhàlãnhđạocựckỳlanhlợicủaCampuchia,hoàngtửNorodomSihanouk,cốgắngduytrìvẻngoàitrunglập,ôngtađãđốimặtvớimộttươnglai,vàthựcralàhiệntại,vềviệctrởthànhmộtđấtnướcvệtinhcủaBắcViệt.ĐólàlýdovìsaoquânđộiCampuchia,nhưtrướcđây,khôngcóđộngtháigìđáptrảquânđộiBắcViệtđãchiếmlĩnhmiềnđôngCampuchia.ĐócũnglàlýdovìsaoôngchophépNVAsửdụngcáccảngtạiSihanoukvilleđểvậnchuyểnthiếtbịquânsự(rõràng,sựmuachuộccủacộngsảnđãgiúpđảmbảochínhsáchnày).Nóicáckhác,ôngkhôngphảimộtcộngsản–thựcra,ôngbảoôngghétcộngsản–vàkhôngphảnđốikhiMỹcanthiệpvàoCampuchia.Mặcdùvậy,ôngđãkếtluậnrằngcộngsảnsẽchiếnthắngởĐôngNamÁ.ĐiềunàyđặtôngvàovịtrícủamộtđồngminhkhóchịuvàkhôngđángtincủaMỹ,ngườiđồngthờikếtthânvớiTrungQuốcvàkếthợpvớiBắcViệt,kẻmàôngđãchophépchiếmlĩnhmộtvùngrộnglớncủađấtnướcmình.

Tuynhiên,vàingườicủaôngmạnhmẽhơnvềtháiđộchốngcộngsản.Tháng3năm1970,khiôngđangthămviếngPháp,SihanoukđãbịđảochínhbởithủtướngLonNol,ngườiđãmờiMỹcanthiệpđểgiúpôngcứuCampuchiakhỏiquânđộicộngsản“chiếmđóng.”Sihanouk,lưuvongtạiTrungQuốc,tựliênminhvớicộngsảnKhmerđỏ,mộtnhánhphứctạpcủađảngcộngsảnĐôngDương,vàtrởthànhngườiđứngđầutrêndanhnghĩacủachínhquyềnlưuvongKhmerđỏ.Rấtnhiềungười,đặcbiệtởkhuvựcnôngthôn,duytrìlòngtrungthànhvớihoàngtửSihanouk,vàđiềunàylàmtăngsựhấpdẫnchínhtrịcủaKhmerđỏ,kẻđãtiếnhànhchiếntranhchốnglạichínhquyềnLonNol.Năm1973,Khmerđỏkiểmsoáthiệuquảphầnlớnvùngquê;nhữngngườiCampuchiaởthônquêtinrằngbằngcáchủnghộKhmerđỏ,họthựcsựđanggiúpđỡchosựtrởvềcủaSihanouk.

Khmerđỏđượcthànhlậptrongthậpniên1920vớisựgiúpđỡcủaHồChíMinh.Thủlĩnhcủanó,PolPot,đượchuấnluyệnkỹlưỡngvềhọcthuyếtMao,vàtuyệtđốithiếulòngthươngxóthaysựquantâmchonhữngđồngbàoCampuchiacủamìnhnhưnhữngconngười.MọithứphảiđượclậtđổtheohệtưtưởngcủacáchmạngMaovàđấutranhgiaicấp.NóbắtđầugâyrắcrốichochínhquyềnCampuchiatrongnửasauthậpniên1960,mặcdùlúcđónóchỉcóvàingànngườiđượcvũtrang.Tuynhiên,năm1968,KmerđỏphátđộngmộtcuộcnổidậytoànquốctrênkhắpCampuchia.LựclượngBắcViệtcungcấpnơitrúẩnvàvũkhíchoKhmerđỏ.Trong2nămtiếpđó,cuộcnổidậypháttriểnkhiSihanoukgầnnhưkhônglàmgìđểdừngnólại.SaukhilậtđổSihanouk,LonNolcốgắngđưaCampuchiathoátkhỏimốiđe

dọacộngsảnmớinày,nhưngBắcViệthỗtrợchocuộcnổiloạndẫnđếnquânđộiCampuchiakhôngthểchốngcự.

Năm1970,RichardNixonphảiđốimặtvớiviệcmộtnướccộngsảnCampuchiacóthểthànhlập,vớiquânđộiBắcViệttậpkếtdọctheođườngbiêngiới800dặmcủamiềnnamViệtNam.MụctiêuNixongửilínhMỹđếnCampuchiakhôngphảiđể“mởrộngcuộcchiến”nhưnhữngtuyênngôncuồngloạnvàchóitaicủacácnhàphêbìnhvềvịtổngthống,nhưngđểbảovệcánhtráicủamiềnnamViệtNam,đểbảovệlínhMỹ,đểchốngđỡLonNoltrongcuộcchiếnchốnglạicộngsản,vàđểngănchặnmộtmặttrậnkẻthùmởrộngcóthểgâynguyhiểmchocácchínhsách“ViệtNamhóa”đangtiếntriểnrấtnhanhcủaông.CácbinhchủngMỹhồiviệnnhanhchóng,vớiquânđộimiềnnamViệtNamtiếpquảnnhiềuhơnvànhiềuhơnnữatráchnhiệmchiếnđấuchốnglạicộngsản.CuộcđộtkíchcủaNixonvàoCampuchiacóýnghĩabảovệbiêngiớiphíatâymiềnnamViệtNamđểtiếntrìnhcóthểtiếptụcvàduytrìbướctiếnnhanhchóngcủanó.Nixonbiếtmìnhcóthểgánhnhiềutiếngxấuchínhtrịchohànhđộngcủamình;ôngbiếtnhữngnhàbiểutìnhchốngchiếntranhsẽphátđộngmộtđợtbiểutìnhđiêncuồng;nhưngdùsaoôngcũngphảilàm,bởivìôngtinrằngđólàđiềucầnthiếtvàđúngđắn.

4.18Nhữngtrạicảitạo:Tiếnghátchungquanhlửatrại?CácướclượngtốtnhấtchothấyrằngBắcViệtđãgửi250,000ngườitớinhữngtrạicảitạosauchiếnthắngcủahọnăm1975.NhàvănNguyễnVănCảnhcólẽđãkểlạitốtnhất:

“Quanđiểmchorằngtratấn,nhữngcuộctửhìnhnhanhgọn,sựthiếuchămsócytếhaychếtdầnchếtmònvìsuydinhdưỡngsẽcảithiệntháiđộcủabấtkỳaivềchínhquyềnđãápđặtnólênanhtalàmộtthứmàthậmchícảmộtnhàlýluậncộngsảncũngkhôngthểthừanhậnđược.”

ĐạitáCharlesAskinscủaquânđộiMỹ,ngườiđầutiênđếnViệtNamtrongthậpniên1950,vàbiếtSihanouk,đãđượchỏivềquyếtđịnhgửiquânđếnCampuchiacủaNixonnăm1970.Câutrảlờicủaông:“ĐốivớimộtChỉHuyTrưởng,việckhôngsửdụngtấtcảmọiđiềucóthểđểbảovệbinhlínhcủamìnhcóthểkhiếnôngbịđángaykhỏivănphòngtrongbấtkỳđấtnướcnàotheomộtlốisuynghĩthôngthường.Tôikhôngquantâmnếuôngtalàmthế

vìônghoangtưởng,bấtanhaylànghiệnrượu,ôngđãquyếtđịnhđúng.NếumộtthủlĩnhquânsựhysinhsựantoàncủabinhlínhmìnhchỉđểmộtsốthằngngukhỏiđốttòanhàROTC(Độisĩquandựbị)tạiPadooka,tôisẽtựtaybắnôngta.”

Cuốitháng4năm1970,vịthếcủaLonNolđãnhanhchóngxấuđi.BắcViệttiếptụctâytiếnvàosâutrongCampuchiavàđedọathủđôPhnomPenh.TrongcáccuộcthảoluậntạiNhàTrắng,Nixon,KissingervànhữngbinhsĩđangchiếnđấuchốngcộngsảntạiCampuchia;cốvấndânsựcủaNixonnóichungđãphảnđối.Tạimộtcuộchọphộiđồnganninhquốcgiangày22tháng4năm1970,NixonđãquyếtđịnhrằngmiềnnamViệtNamnêntấncôngkhubảotồncủaNVAtạimộtnơiđượcbiếtđếnvớitêngọi“MỏVẹt”tạimiềnđôngCampuchia.HọsẽđượchỗtrợnếucầnthiếtbởilựclượngkhôngquânMỹ.Quyếtđịnhkhóhơn,làdùngbộbinhMỹ,đãbịtạmhoãnvàingàysaukhithảoluận.Tấtcảnhữngcốvấnthamgia,vàtổngthốngđãcảnhgiácvớinhữngrủirotrongnước.TướngAbrams,tướnglĩnhcaocấpcủaquânđộiMỹtạimiềnnamViệtNam,đãkhuyêntổngthốngrằngôngkhôngthểđảmbảochiếnthắngtrongchiếndịchmạohiểmCampuchiatrừkhiôngcóthểsửdụngquânđộiMỹ.Ngày28tháng4,NixonđưaraquyếtđịnhcuốicùngrằnglựclượngnamViệtNamsẽtấncôngMỏVẹtvàquânđộiMỹsẽtấncông“lưỡicâu”cáchkhoảng50-60dặmvềphíabắc.

VàongàyD,ngày1tháng5năm1970,15,000línhMỹtấncông,đitrướclàcácmáybayB-52vàhỗtrợbởixetăng.Quânđịchchạyvềphíatây,vàkhôngcótrậnđánhlớnnàonổrasauđó.Vềphíanam,mộtngàytrướcđó,gần8,000binhlínhARVNđãtấncôngMỏVẹt.Saumộtvàicuộcđụngđộsớm,họcũngnhậnrarằngNVAđãtháochạy.Tuynhiên,quânđịchthiệthại12,000línhvàhơn1000nữabịbắtgiữ.LínhMỹcó434ngườichếtvà2,233ngườibịthương.

CáckhítàiquânsựvàđạndượcthuđượcđãchobằngchứngvềsựnguyhiểmcủaviệcchophépNVAbảotồntạiCampuchia.Hơn23,000vũkhíthuđược(đủđểtrangbị74tiểuđoànNVA),cùngvới2,500vũkhíđoànđội,16triệuviênđạnsúngnhỏ(tươngđương1nămđạndượccủacộngsản),14triệupoundgạo,143,000viênsúngcối,hỏatiễn,vàđạnsúngtrườngkhônggiật,vàkhoảng200,000viênđạnchốngmáybay.

ÁplựccủacộngsảnlênLonNoltạmthờiđượcgiảitỏa,choôngthờigianđểcốgắngxâydựngquânđộicủamình.NgàiRobertThompson,chuyêngiachốngđộtkíchngườiAnh,ướclượngrằngcuộcđộtkíchcủaliênquânMỹ-

ARVN,mặcdùbịhạnchế,đãđẩylùithờigianbiểucủaNVAtừ18chođến24tháng.QuânđộiARVNđãcótựtinvàokhảnăngcủamìnhđểchiếnđấuvàđánhbạiNVA,vàbằngcáchbảovệcánhtráicủamiềnnamViệtNam,quânđộiMỹcóthểtiếptụcrútluicótrậttựkhỏiđấtnước.

TạiMỹ,cáobuộc“mởrộngchiếntranh”nàygâyramộtđợtbùngnổcáccuộcbiểutìnhtạicáctrườngđạihọc,baogồmcả4sinhviênthiệtmạngtrongtaynhữngvệbinhquốcgiađượchuấnluyệnsơsài,lolắngvàsợhãicủaOhiotạitiểubangKentvàongày4tháng5năm1970.Điềuthườngbịquênlãnglà“thảmsátởĐạiHọcKentState”đãđượcthúcđẩybởinhiềungàybạoloạndữdội(kểcảviệcđốttòanhàROTC),đãđạtđếnđỉnhđiểmvàongày4tháng5,vànhữngngườilínhđãbịtấncôngbởimộtđámlưumanhnémđá,chỉnổsúngsaukhimộtkẻquákhíchđãquấtsúngvàomộtsinhviênkhácrồisauđóđộtkích,chỉasúngvàomộtvệbinh.Buồnthay,2trongsốnhữngngườithiệtmạnglàkẻngoàicuộcvôtội,mộttrongsốhọ,thựcra,đãđượcghidanhtạiROTC.

4.19Ngườinàochầnchừlàthuatrận“ĐiềutaihạicủanhữnghànhđộngquânsựtạiViệtNamchínhlàsựchầnchừ(củanhữnghànhđộngđó);chúngtaluôncốgắngtínhtoánchínhxácconsốtốithiểutuyệtđốivềbinhlựchaythờigian,khôngchừakhoảngtrốngnàochonhữngsailầmhaysựbốirối,khuyếnkhíchkẻthùgiữvữngphòngtuyếnchotớikhinhữngnghingờcủachúngtavượtquánỗlựccủachínhchúngta.”

Bấtchấphàngtrămcuộcbiểutìnhcủacáctrườngđạihọc,vàcácbảngđiểmđónglạitạinhữngtrườngđạihọccùngvớisựlênáncủabáochí,mộtcuộcthămdòngaysaucuộcđộtkíchCampuchiachothấyNixonkhônggặpphảisựtụtgiảmnghiêmtrọngnàovềđộtínnhiệm.Chưatới2nămsauôngtáiđắccửchomộtnhiệmkỳthứ2bởimộtconsốủnghộkỷlục.NhữngsuynghĩthôngthườngvẫnchiếmưuthếtạitrungtâmnướcMỹ.

Xuyênsuốtmùahèvàmùathunăm1970,NixonliêntụccảnhbáoHàNộirằngnếuhọtiếptụctấncôngmiềnnamViệtNam(vàCampuchia),ôngcóthểsẽchophépnémbomBắcViệtnhiềuhơn.ViệtBắc,cólẽđượcđộngviênbởinhữngcuộcbiểutìnhchốngchiếntranhđangkhuấyđảocáctrườngđạihọctạiMỹvàbởinhữngnỗlựccủađảngDânChủtạiquốchộiđểhạnchếquyềnlựccủaNixon,vẫntiếptụcgâychiến.Họđẩymạnhvềphía

PhnomPenhcủaCampuchiachỉđểbịđẩylùibởisứcmạnhkhôngquâncủaMỹ.Họduytrìhơn40,000bộbinhtạiLào.HọkhônghềhạnchếnhữngcuộctấncôngvàomiềnnamViệtNam.

Mùaxuânnăm1970,thượngnghịviệnMỹbỏphiếubãibỏcácnghịquyếtvịnhbắcbộ(khángcáonàyđãtrởthànhluậtnăm1971);Quốchộitiếptheovớimộttuchỉnhtháng12năm1970vềluậtủyquyềnquốcphòng,cấmcáclựclượngbộbinhMỹtiếnhànhcácchiếndịchtạiLàohayCampuchia.NixonvàKissingernhậnramìnhkhôngchỉchiếnđấuvớicáckẻthùnướcngoàimàđốimặtvớicảmộtquốchộithùđịchngaytạiquênhà,đangnỗlựccòngtaycáctổngtưlệnh.Tháng10năm1970,Nixonđềxuấtmộtlệnhngừngbắnchotớikhimộtthỏathuậnhòabìnhchínhthứcđượcký.NhưngHàNộixemđâylàmộtdấuhiệukháccủamộtnướcMỹđangsuyyếuvàkhôngthèmđáplời.Thêmvàođó,thờigianđứngvềphíaHàNội,khiquânđộiMỹtiếptụcrútluichậmchạp.Cuốinăm1970,NixonđãcắtgiảmlựclượngquânsựMỹtạiViệtNamcòngầnmộtnửakểtừkhiôngnhậmchứcvàotháng1năm1969.

Bấtchấptấtcảcácthếlựcchínhtrịđangchốnglạiông,NixontinrằngchínhsáchViệtNamhóađanghiệulực,rằng“hòabìnhtrongdanhdự”sẽsớmđạtđược.Ngày4tháng1năm1971,ôngđảmbảovớingườidânMỹrằng“điểmcuốicủacuộcchiếnđãnằmtrongtầmmắt.”EngạirằngBắcViệtcảmthấyquáthoảimáivềthôngbáođó,MỹphátđộngmộtcuộckhôngkíchkhủngkhiếptấncôngcáctrạicungcấpcủaNVAtạiLàovàCampuchia.NórõrànglànộicácNixontinrằngchìakhóađểbảovệhòabìnhtạiViệtNamlàtừchốisựbảotồncủaquânđịchtạiLàovàCampuchia.

4.20NixonchiếnthắngMộtthửnghiệmvềViệtNamhóađãđượckhởiđầuvàongày30tháng1năm1971,vớimộtcuộctấncôngtoànbộbinhViệtNamvàoLào,17,000línhARVNtấncông22,000línhNVAtronglòngnướcLàotrongmộtnỗlựccắtđứtđườngmònHồChíMinh.Chiếndịchnày,LamSơn719,đượchỗtrợbởipháobinh,khônglựcvàtrựcthăngtiếptếcủaMỹđãgiúpARVNđổbộvàocuộcchiến.Trậnđánhkhôngsuônsẻlắm.ĐịahìnhhiểmtrởvàthờitiếtkhắcnghiệtngănARVNđạtđếnmụctiêutheokếhoạch,vàsựchậmtrễchophépNVAđưa20,000línhđếnchiếntrường.ARVNthiệthạihơn7,500người–gầnnửasốquânđộtkích.BáochíđãcómặtđểchứngkiếnsựtháochạytantáchoảngloạncủaARVN.Họđãlấynólàmbằngchứngrằng

chươngtrìnhViệtNamhóacủaNixonđãthấtbại.DĩnhiênARVNđãtrìnhdiễnrấttệ.Nhưngnócũnglàsựthậtrằnggần20,000línhBắcViệtđãbịtiêudiệthoặcthươngtật(nhờvàohỗtrợkhônglựccủaMỹ).VìvậycuộcchiếnkhôngphảimộtthảmhọachonướcMỹvàmiềnnamViệtNam(Mỹthiệtmạng200línhcùngvới100trựcthăngbịbắnhạvà600chiếckháchưhỏng).BàihọcmàNixonđãrútratừcuộcchiếnlàViệtNamHóađãkhôngthấtbại,nhưngchínhkhônglựcMỹphảichịutráchnhiệmnặnghơnvìsựthấtbạicủahọtrongviệcđánhbomHàNộiđếnlúckhuấtphụctrongnhữnggiaiđoạnsớmhơncủachiếntranh,cóthểđảmbảochothànhcôngcủanó.MỗikhiNVAtậptrungquânlựcchomộtcuộctấncôngchớpnhoáng,họsẽtrởnêndễtổnthươngtrướccáccuộckhôngkíchMỹ.Nóingắngọn,MỹcóthểđảmbảonềnđộclậpchomiềnnamViệtNammàkhôngcầnmộtlựclượngbộbinhđángkểnàođónggiữ.

Thậtvậy,trênchiếntrường,BắcViệttiếptụcbịđánhtan–nhiềuđếnnỗingày10tháng3năm1971,cộngsảnTrungQuốccầnphảiđưaramộtthôngbáochínhthứcvềviệchỗtrợhoàntoànchoBắcViệt.Nixonđãchứngtỏmìnhlàmộtđốithủngoancố.Tạiquênhà,ôngtiếptụcđốimặtvớiquốchộithùđịch,vàtruyềnthôngcònthùđịchhơn,kèmtheonhữngcuộcdiễuhànhphảnđốichiếntranhlớnnhấttừthờinộichiến;tạiĐôngNamÁ,ôngkhéoléorútbớtquânđộiMỹtrongkhivẫnbuộckẻthùphảiđồngýtiếntớinơiđàmphán.

4.21BạnnóixâmlượcvàtôinóiđộtkíchNhữngngườibiểutìnhchốngchiếntranhđãquámứcgiậngiữvềcuộc“xâmlược”Campuchia,điềuthựcralàmộtcuộcđộtkíchhợpphápvàocáckhubảotồnquânlựctạimộtđấtnướctrunglậptrongvàituần,bỏquacuộcxâmlượccủaBắcViệthướngtớimiềnnamViệtNam,làmộtcuộcxâmlượcbấthợppháp–mộtcuộcchiến–đãkéodàihơnmộtthậpkỷ.Tựtìmhiểuđi.“Mởrộngchiếntranh”làmộttiêuđềbắtmắtkháccủacánhtảđểtậphợpnhữnglờikêugọi,nhưngnókhôngphảnánhsựthậtcủacuộcđộtkíchCampuchia.SựthậtlàMỹkhông“mởrộng”cuộcchiến–nóđánhvàocùngmộtkẻthù,chocùngmộtlýdo,vàlàmthếđểkếtthúcchiếntranhtheomộtcáchcóthểbảotồnnềnđộclậpcủamộtquốcgiatựchủđượccảthếgiớicôngnhậncủamiềnnamViệtNam.

Tháng6năm1971,NewYorkTimescôngbốđiềumàhọnghĩlàmộtđònnặngnềdànhchoNixon–“tàiliệuLầuNămGóc.”Nhữngthứnàylàmộtbáocáotổnghợp(màMcNamarađãralệnhthựchiệnvàonăm1967)của

nhữngtàiliệumậtvềlýdoMỹđãthamgiacuộcchiếnvàcáchthứcmàcuộcchiếnđãđượctiếnhành.NộicácNixonđãđếntòaánđểcốgắngngừngviệccôngbốnhữngtàiliệumậttiếptheo,nhưngchưađến1tuầnsau,tờWashingtonPostbắtđầupháthànhtàiliệuLầuNămGóc,mặcdùhànhđộngnàycóvẻlàđểbảotồntuchỉnhánthứnhất–mặcdùNixongiảđịnhđúngrằngđộngcơthựcsựlàđểtiếpthêmđạndượcchocácphongtràochốngchiếntranh.Vòngxoaybáochílàkhimàcáctờbáođưaranhữnglờidốitrá,lừabịp,sailầmvàphánxétsaiđiềuđãđưaMỹđếnĐôngDương,vàrằngđâylàlýdovìsaonộicácNixoncốgắngđểngănchặncáccôngbốcủahọ.Thựcra,nếubạnthựcsựđọccáctàiliệu,bạnsẽthấynócònhơnlànhữnglờinóidốitrầntrụivàsựlừagạt,chúngchothấycáchmàMỹvàoViệtNamđầynhữngchủnghĩatựdolýtưởng(theokiểucũ).Rõràng,trongsựđiêncuồngbôinhọchiếntranhcủahọ,truyềnthôngcóvẻkhôngquantâmđếnđiềunày.ĐólàtổngthốngNixon,ngườibịđánhbạibởiKennedytrongcuộcbầucửtổngthốngnăm1960,ngườiđãthựcsựchiếnđấuđểbảotồndanhdựcủanộicácKennedyvàJohnson–thậtvậy,ôngtạithờiđiểmđóđãrấtcốgắngkéonhữnghạtdẻcủahọrakhỏilòlửavớichươngtrìnhViệtNamhóa.Dĩnhiên,vớiông,vấnđềthựcsựvềtàiliệulầunămgóclànhữngthôngtinmật,nhưcáctàiliệuchứađựng,khôngnênđượctiếtlộchokẻthù–vàchắcchắnkhôngphảitrongthờichiến.

NếuNixoncảmthấybịbaovâybởinhữngkẻthùtrongnước,cólẽlàvìôngthựcsựnhưvậy.Ngày22tháng6năm1971,mộtnghịquyếtkhôngràngbuộcđãđượcthôngquabởithượngnghịviệnMỹthúcđẩyviệcrútluitoànbộquânđộiMỹkhỏiViệtNamtrongvòng6tháng.ThượngnghịsĩMikeMansfieldgọicuộcchiếnlà“mộtsailầmbithảm.”Ngày30tháng6,tòaántốicaoMỹthắng6sovới3cólợichophíaNewYorkTimesvàWashingtonPosttrongvụtàiliệuLầuNămGóc.

4.22Cảmơn,đạihộiđảngDânChủ!“Chúngtahãyhiểurằng:BắcViệtkhôngthểđánhbạihaylàmnhụcMỹ.ChỉcóngườiMỹcóthểlàmđiềuđó.”---RichardM.Nixon,1969

NhưngngaykhiNixondườngnhưsắpbịtreolêndây,ôngđãthựchiệnmộttuyênbốngoạigiaotuyệtđẹp.Ngày15tháng7năm1971,tổngthốngNixonthôngbáorằngôngsẽđếnthămcộngsảnTrungQuốctrongtháng2.NgườitacóthểgiảđịnhrằngcúshocktạiHàNộicũngtươngđươngnhưcúshocktạiWashington.Nixonchothấycúđònbậcthầyvềngoạigiaonàysẽkhông

làmyếuđinhữngcáobuộcvềôngtrongcuộcchiếntạiViệtNam.Tháng12,chỉvàituầntrướcchuyếnthămviếngcủaôngđếnBắcKinh,NixonủyquyềnnémbomnặngnềcáccăncứquânsựởBắcViệt.

ChuyếnthămviếngcủaNixontớiTrungQuốclàmộttrongnhữngpháttriểnngoạigiaođángkinhngạcnhấtcủathếkỷXX.ÔnggặpchủtịchMaoTrạchĐôngvàthủtướngChuÂnLaitrongmộtchươngtrìnhthămviếngkéodàimộttuần,từ21tháng2tới28tháng2năm1972.MoscowlolắngrằngMỹsẽmởrộngvếtnứtTrung–XôcholợithếcủaMỹ.HàNội–mặcdùđangphụthuộcgầnnhưhoàntoànvàoviệntrợvàvũkhícủaNgađểduytrìsựhiếuchiếncủahọtạimiềnnamViệtNam–lolắngrằngTrungQuốccóthểgâyáplựclênBắcViệtđểgiảiquyếttronghòabìnhtheocáchmàcộngsảnViệtNamkhôngmuốn;vàcũngcónhữngnỗilosợrằngcộngsảnTrungQuốccóthểquêntinhthầnđoànkếtcộngsảnvàthựcsựquaysangchốnglạiHàNội.Ítnhất,chuyếnviếngthămcủaNixonbắtđầumộtquátrìnhtanbăngcủacuộcchiếntranhlạnhtạiChâuÁvàgâymấtbìnhtĩnhtạiBắcViệt.

Trongkhiđó,Nixontiếptụcchiếnlượccủamìnhđểcuộndầnchiếntranhxuống.SưĐoànKhôngquân101danhtiếngrờiViệtNamngày10tháng3năm1972.Nhữngnhómlínhthủyđánhbộcuốicùngđãkhởihànhmộtnămtrước.NhưngkhônglựcMỹtiếptụctànpháquânđộicủatướnggiápbấtcứnơiđâuhọdámlộdiệnchomộtcuộctấncôngkhác–vàtấncôngvẫnluônlàgiảiphápthaythếkiênđịnhcủaHàNộichoviệcđàmphántạiParis.

Giápquyếtđịnhchơicanhbạccuốicùng.ÔngbiếtrằngcộngsảnTrungQuốcđangthúcépHàNộitiếnhànhđàmphán,nhưngôngcũngbiếtrằngNixonđangchuẩnbịtáitranhcử.CóthểmộtcuộcchiếntranhtoàndiệncủaBắcViệtsẽđẩyNixonrakhỏinhàtrắngnhưđợttấncôngTếtMậuThânđãđẩyđiJohnson.Ngày30tháng3năm1972,Giápphátđộngcuộctấncôngdịpphụcsinhcủamình,gửi200,000quânBắcViệtxuốngphíanamtrongmộtnỗlựctoàndiệnđểchinhphụcmiềnnamViệtNam.

4.23SựthiêntàicủatướngBắcViệtVõNguyênGiápĐượctunghôrộngrãinhưmộtthiêntàiquânsự(mộtbàibáogọiônglàthủlĩnhquânsựquantrọngnhấtthếkỷXX),42quytắcchiếnlượccủaGiápcóthểđượcchiaranhưsau:

1. Nguồncungcấpbiađỡđạnkhônggiớihạn,10đến20%dânsốquốc

giacủabạncóthểtạmđủ.2. Cóhàngtrămngànlaocôngđểxâydựngcôngsựmàkhôngphảitrả

thêmgiờ,hoặclà,thựcracũngkhôngphảitrảchútnàohết.3. Cótoànbộthờigiancủathếgiớivàkhôngcóviệcgìkhácđểlàm.4. Cónguồncungcấpvôtậnhoàntoànmiễnphí!Miễnphí!Miễnphí!–

vũkhí,đạndượcvàxecộgiaohàngtậncửabởinhữngngườibạndễtính–(oh,vàcósựchịuđựngquágiớihạnchonhữngcuộctấncôngcủakẻthù).

5. Cósựcanđảmđểđứngthẳngtrongmáuvàcácmảnhxácchếtcủaquânlínhngậptớiđầugốivàtuyênbốchiếnthắng;thựcratuyênbốnàylàmộtphầncủakếhoạchtiếpdiễnđểthắngmộtcuộctiêuhaochiếnmàbạnthựctếđãthua.

6. Cótrạngthái“kẻyếu”đểdưluậnthếgiớivẫnđứngvềphíabạn.7. Cókhảnăngkiểmsoátbáochí–củariêngbạnvàcủacảquânđịch.

(Ok,thựcracáithứ2cũngđòihỏivàichiếnlược.)8. Cókhảnăngtrìnhbàyrõchiếnlượccủabạnnhưsau(từCáchChúng

TôiThắngChiếnTranhviếtbởiGiáp):“Trongcáchlựachọnhướngtấncôngvàcácmụctiêu,cáccuộctấncôngcủachúngtôinhắmchínhxácvàođiểmyếuchímạngcủakẻđịch.Điểmyếuchímạngtronghầuhếtcáctrườnghợpđặtởnơiquânlựcđịchyếuhoặctươngđốiyếu.Nhữngđiểmnàycũngcóthểđượcđặttạinơihọmạnhhaytươngđốimạnh.Nhưngtrongcả2trườnghợp,quânđịchcóđểlộhayđểlộtươngđối,tìnhhuốngnàyđượctạorahoặcthôngquacácsailầmcủakẻđịchhoặcthôngquacáchànhđộngcủachúngta.Ởđóchúngtasẽcónhữngđiềukiệncầnthiếtđểtậphợplựclượngtuyệtđối,tấncôngmộtcáchbấtngờ,sửdụngcácphươngphápchiếnđấuhiệuquảvàhạgụckẻđịchnhanhchóng.”(Chínhxác!Tránhxanhữngđiểmyếukhôngchímạngravàđánhvàonơikẻđịchhoặcmạnhhoặcyếu.Tạisaochúngtakhôngnghĩrađiềuđónhỉ?)

9. Cómộtkẻthùvớiđạođứcvàlươngtâmxuấtbảntrongcuốn“luậtthamgia”củahọ.

10. CómộtbảnsaochéplậucủaBarberellađểtốngtiềncácngôisaođiệnảnhđểhỗtrợchobạn.

QuânđộiBắcViệtbaovâyvàchiếmlĩnhthànhphốQuảngTrị(tạiphíabắcmiềnnamViệtNam),cốgắngcắtđôimiềnnamViệtNambằngmộtcuộctấncôngquymôlớnvàothànhphốKontum(tạiphầntrungmiềnnamViệt

Nam),vàtấncôngAnLộc(tạimiềnnam).Nixonđáptrảbằngviệcủyquyềnchohạmđộithứ7củaMỹnhắmmụctiêuvàoquânđộiNVAđangtậptrungđôngđúcquanhDMZvớicácđợtkhôngkíchvàpháoyểmtrợtừhảiquân.SauđóôngralệnhtiếptụcchomộtcuộcthảbomkhủngkhiếpnhắmvàotấtcảquânđộiNVAtạimiềnnamViệtNam,cùngvớiB-52tấncôngvàoBắcViệt.“Lầnnày,lũconhoangsẽđượcănbomthỏathíchnhưchưabaogiờđượcăntrướcđây,”ôngnóivớiKissinger.CuộcđánhbomnhắmvàocảHàNộivàcảngHảiPhòng.NixonđẩymạnhcuộcphảncôngvớichiếndịchLinebackerI–càyxớicácbếntàucủaBắcViệtcùngvớinhữngcuộcđánhbomtăngcườnglêncácconđường,nhữngcâycầuvàcáccơsởdầuBắcViệt.

Tạithờiđiểmđó,chỉcó69,000línhMỹtạimiềnnamViệtNam,íthơn1/3sốđólàlínhchiếnđấu,vàbấtchấptấtcảnhữngcuộcđánhbommàNixonđãủyquyền,thậmchícảkhônglựcMỹcũngbịkéoxuốngđếnmứcphảidùngmáybaychiếnđấuhỗtrợcácchiếntrường.Tuyvậy,Nixonvẫntựtinvàoưuthếkhônglựctuyệtđốicùngvớipháocủahạmđộithứ7đểgiúpARVNđẩylùicuộcxâmlăngcủaBắcViệt.

Tháng5,Nixonbắtđầucưathêm1chânkháccủachiếcghếvốnđãbấpbênhcủaHàNội.CuộchọptạiMoscowvớiLoenidBrezhnev,NixonthảoluậnvềviệccảithiệnmốiquanhệMỹ-Xô.LiênXôcungcấpchoHàNộiđến90%tàinguyênquânsựcủanó.BắcViệtkhôngvuivẻnổi.Họbịcôlậpvềchínhtrị-vàcáckếtquảtrênchiếntrườngcũngkhôngcóvẻtốtđẹpgìmấy.

ĐượctrợgiúpbởicáccuộckhôngkíchlớncủaMỹ,ARVNđánhlùicuộctấncôngKontum.PháotừtàuchiếnMỹvàB-52rảibomhỗtrợkhiARVNchiếmlạiQuảngTrị.Khoảnggiữatháng7,NVAbịxétanbởinhữngcuộcrảibomB-52,đãbỏcuộctấncôngAnLộc.Nixonkhôngdễchoqua.Ngày29tháng9,MỹđánhsậpcácphitrườngBắcViệt,hủydiệt10%lựclượngkhôngquânHàNội.

TạiParis,HàNộicuốicùngcũngchịuxuấthiệnđểđàmphán.Ngày8tháng10năm1972,HenryKissingervàLêĐứcThọđạtđếnmộtdựthảonghịquyếtthỏahiệp.MỹđồngýchophépquânđộiBắcViệtđãđếnmiềnnamViệtNamởlạiđó(mộtsựnhượngbộlớnlàmnổigiậnchínhphủmiềnnamViệtNam)vàBắcViệt,đổilại,hạthấpyêusáchrằngsẽkhôngcóhòabìnhchotớikhitổngthốngNguyễnVănThiệucủamiềnnamViệtNamtừchứcvàchínhphủcủaônggiảithể.KissingerđánhcượcrằngmốiđedọatừkhônglựcMỹsẽngăncảnBắcViệtphátđộngmộtcuộctấncôngđángkể

sauhiệpước.MiềnnamViệtNam,trongthờigianđó,cóthểtiếptụcpháttriểnlựclượngvũtrangcủachínhhọvàbảovệvùngnôngthôn.NhữngthànhcônggầnđâycủaARVNtạiKontum,QuảngTrịvàAnLộcmanglạimộtchúthyvọngrằngkếhoạchViệtNamhóađãbắtđầucóhiệuquả.Trongsuốtcuộctấncôngdịpphụcsinh,NVAmấthơn100,000lính,mộtnửalượngxetăngvàpháobinh,vàngườihùngcủaĐiệnBiênPhủ,tướngGiápđãbịbãinhiệmquyềnchỉhuyquânsự.

4.24Rênrỉkhônggiảiquyếtvấnđề“MộtlýdochínhquyềnKennedyvàJohnsonthấtbạiđểcómộtcáchtiếpcậnhợplý,trậttựchocâuhỏicơbảnvềViệtNamlàsựđadạngđángkinhngạcvàsựphứctạpcủacácvấnđềkhácmàchúngtađốimặt.Nóimộtcáchđơngiản,chúngtôiđốimặtcảmộtcơnbãocácvấnđề,chỉcó24giờmộtngày,vàchúngtôithườngkhôngcóthờigianđểsuynghĩrõràng.”---RobertS.McNamara32

Sóngcóvẻđãđổichiều.Ngày7tháng11năm1972,RichardM.Nixonthắngcuộcbầucử,đâylàcơnđịachấnlớnnhấtlịchsửnướcMỹ,đánhbạimộtứngviênDânChủ,GeorgeMcGovern,ngườicólậptrườngchấmdứtngaycuộcchiếnchodùcóthếnào.Khônghềphôtrương,lựclượngchiếnđấucuốicùngcủaMỹrútkhỏiViệtNamtrướckhikếtthúctháng11năm1972.Chỉcó16,000cốvấnquânsựởlạiđấtnướcnày,mộtcáchmỉamai,nóbằngđúngconsốmàKennedyđãgửitớiViệtNamkhiôngchọncáchgiatăngmạnhsựthamgiacủaMỹnăm1963.

Tựtinsaucuộcbầucử,NixongửimộtbứcthưtớitổngthốngThiệucủamiềnnamViệtNamcốgắngđảmbảolầnnữavớiôngtarằngMỹsẽ“hànhđộngnhanhchóngvàmạnhmẽ”nếuBắcViệtxâmphạmhiệpướchòabình,điềuNixonhyvọngsẽđượckếtluậnsớmtạiParis.Thiệunghingờnghiêmtrọngvềhiệpướcvàphảibịdọanạtđểchấpnhậntínhcầnthiếtcủanó.KissingertrởlạiParisđểkếtthúcthỏathuậnvàbịkinhngạckhiLêĐứcThọtừchốiđàmphánxahơn.ĐólàsailầmcủaHàNội.

NixonralệnhchochiếndịchLinebackerII,mộtnỗlựctốiđacủaMỹđểđánhbomHàNộivàHảiPhòng,vàsẽđượctungratrừkhicộngsảntrởlạibànđàmphántrongvòng72giờ.KhiHàNộikhôngđáplời,chiếndịchđánhbomkịchliệtnhấttrongsuốttoàncuộcchiếnbắtđầu.Hếtđợtnàyđếnđợt

khác,cácmáybayB-52đậptancácmụctiêuquânsựtạiBắcViệt,thảxuốnghơn100,000quảbomtrongmộtgiaiđoạnkéodài11ngày.1200tênlửađấtđốikhôngbắnvàocácmáybayMỹ,hạgục26máybay,trongđócó15chiếcB-52.

4.25CuộcđánhbomGiángSinhnăm1972TờWashingtonPostmôtảcuộcđánhbomgiángsinhnăm1972(LinebackerII)là“hànhvimanrợvàvônghĩanhấtcủachiếntranhtừngđượcthựchiện,dàigần10ngày,bởimộtngườicóquyềntốicaovượttrênnhữngngườikhác.”NewYorkTimes,WashingtonPost,Time,Newsweek,CBSvàcáckênhtruyềnthôngchínhthốngkhácbáocáorằngcuộcđánhbomthựcsựbừabãi,rằngmụcđíchcủanólàgâythươngvongnặngnềchodânthường,rằngnósẽlàmquyếttâmcủaHàNộitrởnêncứngrắnhơn,lànósẽgâythiệthạinghiêmtrọngcholựclượngkhôngquânvànhânlựccủaMỹ,vànósẽlàmxấuđihìnhảnhcủaMỹtrongmắtngườidânvàtrongmắtcảthếgiới.

Họkhôngthểsailầmhơnnữanếuhọđãcốgắng.Màhọthựcsựđãcố.

Vụđánhbomkhôngphảimộtquyếtđịnhbừabãi–khôngcócuộckhôngkíchnàotrướcđâylàvậy.Dânthườngkhôngphảimụctiêu;thựcra,nhiềusựhysinhđãxảyrađểtránhthươngvongchodânthường.Đãcó754máybayB-52và640máybaythảbomchiếnđấuxuấtkích,thả20,000tấnbomtừngày18tớingày29tháng12năm1972.TheothốngkêcủaBắcViệt,1,318dânthườngđãthiệtmạngtrongvụrảibom.Haynóicáchkhác,trongcácvụrảibomởHarmburg,Đứcnăm1944,nửatấnbomđãgiếtsốdânthườngnhiềuhơngần20lần.Lầnnữa,cuộcrảibomkhôngphảiđểgâyđaukhổquámứcchodânthườngBắcviệt,nhưngđểthểhiệnquyếttâmcủaNixonvàsứcmạnhkhôngquânkinhkhủngcủaMỹ.

VụđánhbomdịpgiángsinhkhônglàmquyếttâmcủaBắcViệttrởnêncứngrắn.Ngượclại,nócuốicùngđãbuộcBắcViệtphảiđầuhàngtạihộinghịhòabìnhParis.Ngày15tháng12năm1972,NixonđãgửimộtlưuýchochínhquyềnHàNộitrởlạibànđàmphántrong72giờhoặctựgánhlấyhậuquả.BắcViệtlàmlơông–chođếnkhicuộcđánhbomxảyra.Ngày26tháng12,HàNộibàytỏýmuốntrởlạiđàmphán.Nixonngừngđánhbomvàongày28tháng12.Ngày8tháng1năm1973,KissingervàBắcViệtgặpgỡtạiParis.Ngày13tháng1,mộtthỏathuậncơbảnđãđượcquyếtđịnh,vàphêchuẩnngày23tháng1năm1973.

4.26Coichừngcáicây!Đánhbomrảithảmthườngđượctríchdẫnnhưmộttrongnhững“tộiácchốnglạiloàingười”màMỹđãbịkếttội.“tộiácchốnglạirừngxanh”khôngởcùngmộtcấpđộ.Khôngmộtthànhphốnàoởmiềnbắchaymiềnnambị“đánhbomrảithảm”trongsuốtcuộcchiến.HàNội,HảiPhòngvàtấtcảnhữngthànhphốkháckhôngâmỉtrongđốngtrotàntronghoặcsaucuộcchiến.(Nhữngđốngtrotànâmỉlàđiềumàcácthànhphốsẽtrôngnhưthếnếubịđánhbomrảithảm.)

Mỹkhôngchịumộttổnthấtkhôngcânxứnghaykhôngbềnhvữngnàotrongcuộcđánhbom.26máybaybịbắnhạ,43línhMỹthiệtmạngvà94ngườibịbắtgiữ.Đâylànhữngtổnthấtkhôngthểtránhkhỏi–vàmọitổnthấttrongchiếntranhđềunhưvậy.NhưngnhữngphicôngMỹvàđoànphicôngcủahọđãhủydiệtcácsânbaycủaBắcViệt,làmcạnkiệtnguồncungứngtênlửađấtđốikhông(trong3ngàycuốicuộcđánhbom,máybayMỹgầnnhưkhôngbịbắn),vàgầnnhưlàmtêliệthệthốngđườngsắt,khoxăngvàmạnglướiđiện.Từquanđiểmrủirovàíchlợi,củađượcvàmất,chiếndịchrảibomdịpgiángsinhcóthểlàmộttrongnhữngchiếndịchthànhcôngnhấttừngđượcthựchiệntrongsuốtcuộcchiến.

Dĩnhiên,cảmơncácphươngtiệntruyềnthôngMỹ,vụđánhbomđãlàmphẫnnộnhữngthànhviênchốngchiếntranhcánhtảtạiMỹvàChâuÂu.NhưngđợtđánhbomdịpgiángsinhlàmộttrongnhữngcâuchuyệnđượcbáocáosailầmnhấtcủacuộcchiếnViệtNamkểtừđợttấncôngTếtMậuThân.BạnkhôngcầnphảiđọcPravdađểđượcsựtuyêntruyềncộngsảnxoaybạnvòngvòng–bạncóthểđọcNewYorkTimes.Cácchínhtrịgiaônhòađãnổigiận.Cácnhómtruyềnthônglớnđãnổikinhphong.Đưalênnhãndáncủa“cuộctấncôngtànácnhấtlịchsửquânsự”và“côngtrìnhcủamộtgãđiên”và“mộttộiácchốnglạiloàingười”,đượctunghứngqualạinhưbônggiấybởicácchuyêngiavàchínhtrịgiatrêntoànthếgiới.KissingerđượcsosánhvớiHimmler;hìnhnộmNixonbịđốt;cáccuộctuầnhànhbiểutìnhlàmrungchuyểnnhữngkhuphố.Và,dùsaođinữa,cuộcrảibomcũngđãhoànthànhchínhxácđiềunómuốnlàm.Mộtđiểmnữamàcácchuyêngiadườngnhưđãquên.

4.27Némbomchokiếmbiếnthànhlưỡicày

TrongmộtláthưgửiđếnbiêntậpviêncủaNewYorkTimes(1tháng5năm1975)trảlờiđánhgiáchoquyểnsáchcủaônguytínbáochívàvụđánhbomdịpgiángsinhnăm1972,MartinF.Herzđãviết,“LầuNămGóc(vàotháng4năm1973)đãđưaranhữngbằngchứnghìnhảnhrằngHàNội,màsự‘hủydiệt’bừabãibởi‘đánhbomrảithảm’củanóđãlàcáicớphảnđốicủaNewYorkTimesvàWashingtonPost,gầnnhưcònnguyênvẹnsaucuộcđánhbomvà–chỉvớimộtsốngoạilệnhỏ-chỉcácmụctiêuquânsựđãbịtấncông.TờTimescòncóchútliêmsỉđểbáocáođiềunàytrêntrangnhấtmộtthángsauđó;cácbáokhácchônvùitintứchoặckhuếchđạinóhoàntoàn.Hơnxasovớiviệcbừabãivàtànnhẫn,cuộcđánhbomdịpgiángsinhnăm1972đãtăngtốchiệpướcđìnhchiến.”

4.28TròchơikếtthúcĐólàmộtphéplạnếuMỹvàmiềnnamViệtNamđạtđượcbấtcứđiềugìbằngcáchnóichuyệnvớiBắcViệttạiParis–vàkhôngchỉvìvởtuồngkhôngkhoannhượngvôlýcủaBắcViệt.CuộcđàmphánđãđượctổchứctrênbốicảnhồnàocủathượngnghịviệnMỹ,cácphươngtiệntruyềnthôngkêugọitựdo,vànhữngnhàhoạtđộngchốngchiếntranhkêugọiMỹrútkhỏiViệtNambằngbấtcứgiánào.NhữngnhàđàmphánngườiMỹcóđònbẩyvềnhữnggìquânđộicủachúngtađãđạtđượctrênchiếntrường,nhưngBắcViệtcóđònbẩycủa“phongtràohòabình”phươngTây,điềulàmhọtinrằngsẽkhôngcócamkếtlâudàinàocủaMỹdànhchomiềnnamViệtNam.

Cuốicùng,nhữngđiểmgắnbóchủyếucủahiệpướchòabìnhlàmụcchophépquânđộiBắcViệttiếptụcởlạimiềnnamViệtNamsaukhiđìnhchiến.MiềnnamViệtNamcuốicùngcũngchấpnhậnđiềunàyvớiđiềukiệnrằngMỹsẽkhôngbaogiờchophépBắcViệttáicungcấphoặcthaythếquânđộivớinhữngcuộcchuyểnquânlớnquabiêngiới.Tạithờiđiểmkýhiệpướchòabình,quânđộimiềnnamViệtNam,đượcvũtrangvàđàotạobởiMỹ,đãthừasứcđểđốiđầuvớicácbinhchủngBắcViệtcònlạitạimiềnnamViệtNam.Dĩnhiên,BắcViệtphávỡthỏathuậnngaykhihọđãphụchồiđầyđủtừnhữngđònđánhnặngmàMỹđãgiángxuốnghọtrong8năm,vàThượngViệnMỹphávỡlờihứacủachúngtavềviệcngănchặnđiềuđó(bấtchấpcáccuộcphảnđốiđaukhổcủatổngthốngGeraldFord).NgaytừđầuBắcViệtđãxemhiệpướchòabìnhnhưmộtcáchchophéphọtáithiếtlậpvàtrangbịlạimàkhôngcósựquấyrốicủaMỹ.Họkhôngcóýđịnhsốngtheo

thỏathuận,bấtkểđiềukhoảncuốicùngcólàgì.

HiệpđịnhParisđượckýkếtbởiMỹ,BắcViệt,miềnnamViệtNamvàViệtCộng.Mỹđồngýrúttoànbộlựclượngcònlạitrongvòng60ngàyvàHàNộiđồngýthảtoànbộtùbinhchiếnTranhMỹtrongthờihạntươngtự.150,000binhlínhNVAvẫncòntrongbiêngiớimiềnnamViệtNam.Bấtkỳhànhvitấncôngnàocủahọsẽđượccoilàxâmphạmhiệpđịnh–mặcdùrốtcuộcnhómquânnàycógìkhácđểlàmởmiềnnamViệtNamhơnlàchờcơhộixâmphạmhiệpđịnhvẫnlàmộtcâuhỏimở.TổngthốngThiệunghĩôngtađãbiếtrõcâutrảlờikhôngmaycholắm.Đólàmộttinxấu.Vìvậy,tươngtự,làsựthậtrằngcóđến2chínhquyềnmiềnnamViệtNamđượccôngnhận,chínhphủThiệuvàchínhphủcủaViệtCộng,vớihivọngrằngsẽcómộtchínhphủđểhòagiảidântộc.

TintốtlàmiềnnamViệtNamvẫncònlàmộtquốcgia,mộtchínhphủđộclập,tốicaođãđứngvữngmọithứmàcộngsảncóthểnémvàohọ.KếhoạchcủaNixon–Kissingerđểchấmdứtchiếntranhđãthànhcông.ĐiềucầnthiếtđểđảmbảoduytrìthànhcôngđólàsựcamkếtcủaMỹtrongviệcbảovệhiệpđịnhvàtrừngphạtcộngsảnnếuhọxâmphạmnó.HàNộiđãhọcđượcrằnghọcầnphảicoitrọngsựngoancốcủaNixon,vàTrungQuốc–nhữngngườimàBắcViệtchỉcóchúttưcáchvừađủđểnóichuyện–cóvẻnhưđãsayđắmvớigãchốngcộngcótuổitừSanClemente,xemôngnhưmộtchínhkháchtầmcỡthếgiớixứngđángvớisựtôntrọngdànhchoông.Tuynhiên,Nixonkhôngchỉtintưởngvàoquânlựcvàngoạigiao;ôngcũngđềnghịviệntrợchínhquyềnHàNộiđểgiúpxâydựnglạiBắcViệt.

Thêmnhiềutintốtnữa:quânđộiMỹđãvềnhà.MiềnNamViệtNamcuốicùngđãhòabình(mongmanh)lầnđầutiêntrongcảmộtthếhệ.KissingervàLêĐứcThọcùngchiasẻgiảiNobelHòaBìnhnăm1973(mặcdùThọtừchốinhậngiải.HàNộikhôngcótâmtrạngđểănmừng,họcónhữngthamvọngkhác).

TạiMỹ,buổilễkỷniệmđángkểduynhấtchosựchấmdứtliênquancủaMỹchocuộcchiếnViệtNamdiễnravàotháng2năm1973,vớisựtrởvềcủa591tùnhânchiếntranhMỹ,chủyếulàphicông,từnhữngnhàtùBắcViệt.CảnướcMỹhânhoannhìnthấynhữngngườiđànôngnàytrởvềvớigiađìnhvàbạnbècủahọ.Mộtvàingườitrongsốnhữngtùnhânchiếntranhnàyđãsốngsót7nămròngquanhữngcuộctratấnvànhữngđiềukiệntànbạo,khôngthuộcvềloàingười.Hầunhưtấtcảhướngđếnmộtngườiđànông,nhữngtùnhânchiếntranhcảmơntổngthốngNixonvìđãmanghọrakhỏi

BắcViệt.Đầutiên,đãcómộtbuổihòanhạc,mộtnỗlựcngoạigiaođểlàmnhạtsựthậtrằngcáctùnhânchiếntranhđãbịtratấnvàbuộctộihìnhsự,nhằmhướngtớihòabìnhvớiBắcViệt,Nhưngkhinhữngcâuchuyệnriêngtưcủacáctùnhânchiếntranhtuồnravàonhữngnămtiếptheo,nướcMỹgiậngiữvềsựtànácvàxúcđộngmạnhmẽtrướcnhânphẩmvàsứcmạnhmànhữngngườitùnhânchiếntranhđãkiêntrì.Họkhôngbaogiờđầuhàng.Saunhiềunămchiarẽvàxungđộtgaygắt,nướcMỹmuốnnhữngngườianhhùng,vàđãtìmthấyhọtrongnhữngngườiđànôngđãtừngđiquangụctù.

TổngthốngmiềnnamViệtNam,1955-1975:2thậpkỷgậpghềnh

●NgôĐìnhDiệm,1955-1963●DươngVănMinh,1963-1964●NguyễnKhánh,tháng1đếntháng2năm1964●DươngVănMinh,tháng2đếntháng3năm1964●NguyễnKhánh,tháng3đếntháng8năm1964●Banlãnhđạolâmthời,tháng8đếntháng9năm1964●DươngVănMinh,tháng9đếntháng10năm1964●PhanKhắcSửu,1964-1965●NguyễnVănThiệu,1965-1975●TrầnVănHương,1975●DươngVănMinh,1975

Suốtgiaiđoạnchiếntranh,gần3triệungườiMỹđãthamgiatrênmặttrận,vớiướctínhkhoảng500,000ngườiđãthấychiếnđấuthựctế.Có47,244ngườiđãchếttrongchiếntranhbaogồmcả8,000phicông.Chếtngoàichiếntranhthốngkêthêm11,000ngườivà153,329ngườibịthươngtậtnghiêmtrọng.Hơn2400tùnhânchiếntranhMỹmấttíchkhôngthểthốngkêkhicuộcchiếnkếtthúc.Nóthậtghêtởmkhinóinhữngsựhisinhnàylàvônghĩa.KhôngcólýdođểtuyênbốrằngnhữngngườiphụcvụnướcMỹđã“mấtmát”bấtkỳđiềugì.MiềnnamViệtNamđãkhôngsốngdướisựcaitrịcủacộngsản.Họcómộtkhungcửasổmongmanhcủacơhội,vớisựchechởcủakhônglựcMỹkhiBắcViệtimlặngliếmnhữngvếtthươngsâucủanó.TháiLanvànhữngquốcgiakhôngcộngsảncònlạicủaĐôngNamÁsẽtiếptụcsựtăngtrưởngkinhtếđángkểchỉmớivừanảymầm.

MặcdùđúnglàNixonđãkýmộthiệpđịnhhòabìnhkhônghoànhảo,khôngđúngkhinóirằngnókhôngcócơhộithànhcông.Rấtnhiềucáctranhluận

chốnglạikếhoạchnàylàgiảmạo,nhưchúngtakhôngcóđủB-52đểtiếptụcrảibomHàNộivìchúngtađãmất15chiếctrongcuộcđánhbomdịpgiángsinhnăm1972.(Trongkhichúngtôimất15máybaynémbom,BắcViệtmấttoànbộtênlửađấtđốikhôngcủahọ;mộtcuộcchạyđuavũtrangvớiBắcViệtvànhữngnhàcungcấpLiênXôcủahọlàđiềumàchúngtôicóthểthắng.)

ThứđãchấmdứthiệuquảhiệpđịnhhòabìnhParislàvụtaitiếngkhôngđượctháogỡWatergate.Nókhuyếnkhíchmộtquốchộivốndĩđãthùđịchthôngqua–vớitỉlệthuận-chống278sovới124tạihạviệnvà64sovới26tạithượngviện–tuchỉnhánCase-ChurchvềBộLuậtKinhPhíCủaBộQuốcPhòng.NócấmbấtkỳsựliênquanvềquânsựnàocủaMỹtạikhuvựcĐôngNamÁ,cóhiệulựcngày15tháng8năm1973.ĐảngDânChủtựdotạiquốchộiđãsănđuổiNixonđểđạtđếnmộthiệpđịnhhòabìnhtạiViệtNam.Ôngđãlàm.SauđóchínhnhữnggãDânChủnàyphábỏhiệpướcmộtcáchhiệuquảbằngcáchvôhiệuhóacamkếtcủachúngtavớitổngthốngThiệu.

Tháng7năm1973,HảiQuânMỹrỡbỏthủylôiphongtỏacáccảngBắcViệt,hoànthànhnghĩavụcủaMỹtheohiệpđịnhhòabình–kếtquảlàmộtlượngviệntrợlớnmàLiênXôcungcấpđãđivàoBắcViệt,trangbịtậnrăngchomộtcuộcxâmlăngkháctớimiềnnamViệtNam,vàbâygiờthìchúSamđãrakhỏinhữngbứcảnh.Vàôngđãkhôngcònkhảnăngquaytrởlại.KhôngphảichỉvìquốchộiđãthôngquatuchỉnhánCase-Church,màvàotháng11năm1973,vượtquaquyềnphủquyếtcủaNixon,quốchộibanhànhnghịquyếtvềquyềnchiếntranh.Nóđòihỏirằngtổngthốngphảicóđượcsựủnghộcủaquốchộitrongvòng90ngàykhigửiquânđộiMỹthamchiếnởnướcngoài.BắcViệtbiếtrằngsẽkhôngcósựủnghộnàonhưthếsắptớicả.

Ngày9tháng8năm1974,tổngthốngNixontừchứchơnlàphảiđốimặtcáccáobuộc.GeraldFord,mộtngườitửtếnhưngcóvịthếyếu,đãtuyênthệnhậmchứctổngthốngthứ38củaMỹ.Tháng10,bộchínhtrịBắcViệthọpvàđưaraquyếtđịnhphátđộngcuộcxâmlăngmiềnnamViệtNamnăm1975.

BắcViệtđãđoántrướcrằngquốchộikhônghứngthúgìtrongviệcsắpđặtlạiĐôngDươngnữa,vàthấycáchmàquốchộiđãtướcđoạtcảviệntrợquânsựtốithiểuchomiềnnamViệtNammộtcáchghenghét.Tháng12,BắcViệttấncôngPhướcLongtạimiềnnamViệtNam–rõràngđểthấyphảnứnghọcóthểđốimặttừMỹ.Câutrảlời:chỉtríchmạnhmẽtừtổngthốngFord,

nhưngkhôngcóhànhđộngquânsựnào.

4.29Cảmơnnhiều,cácbạnhiềnNgày21tháng12năm1970,cuộc“đàmphánbímật”đầutiêngiữaBắcViệtvàngườiđạidiệncủaMỹđượctổchứctạiParis.LêĐứcThọ,ngườitừchốigiảiNobelHòaBìnhtrongtươnglai,nóivớiKissingerrằngôngđã“thấyrấtnhiềutuyênbốbởiủybanquanhệquốctếcủathượngviện,bởiđảngDânChủ,bởiôngClarkClifford(cựubộtrưởngbộquốcphòngdướithờiLBJ),vớinhữngyêusáchkêugọirútquântoàndiệncủaquânđộiMỹ,sựthayđổicủaThiệu–Kỳ-Khiêm(cácchínhphủcủamiềnnamViệtNam),vàthưbổnhiệmcủamộtngườikếthừađạisứLodge.”

CóthểtiếtkiệmkhakháthờigianvàbớtđirấtnhiềurắcrốinếuđảngDânChủMỹvàtruyềnthôngtựdochỉđơnthuầnlàđicùngvớiđoànđàmphánBắcViệtđểNixonvàKissingercóthểđàmphánvớitấtcảbọnhọcùng1lúcchođỡmấtcông.

Thựcthếnghiêmtrọnglàđámđôngphảnđốichiếntranhtạiquốchội,truyềnthôngvàcáchọcviệnyêusáchmộthiệpướcchocuộcchiếntrongkhihọlàmgầnnhưtấtcảnhữnggìcóthểđểđảmbảorằngkhônghiệpướchợplýnào(đểcứulấynhữngngườidânmiềnnamViệtNamđangbịtừbỏ)cóthểđượcđạttới.

BắcViệtcóquânđộilớnthứ5thếgiới,vàmộtnhàcungcấpkhítàiquânsựlàLiênXô,chưabaogiờtiếcrẻsựrộnglượngcủahọ.HàNộibắtđầumàilưỡilê.BộtrưởngbộquốcphòngJamesSchlesingerlàmchứngrằngquốchộiđangngăncảnnướcMỹthựchiệnlờihứacủahọvớitổngthốngThiệuvề“hànhđộngtrảđũanặngnề”nếuBắcViệtxâmphạmhiệpđịnhhòabìnhParis.Sựxâmphạmđóđangxảyra,vàquốchộisẽkhôngđểchínhphủMỹđáptrả.Tuầnsauđó,ngày21tháng1năm1975,tổngthốngGeraldFordtuyênbốrõràng:MỹkhôngmuốnthamchiếntrởlạitrongcuộcchiếnViệtNam.

55ngàysaukhiNVAphátđộngtấncông,SàiGònThấtthủ,30tháng4năm1975.CờđỏvàxanhcủaViệtCộngđãtungbaytrênnócdinhđộclập.TổngthốngcuốicùngcủamiềnnamViệtNam,DươngVăn“Bự”Minh(mộtthuậtngữViệtNamámchỉsựquákhổ,chỉchungnhữngngườiđãlàmtổngthống3lầnvềtrước,tínhngượcchođếnnăm1963),phátsóngmộtthôngđiệpđầu

hàngvôđiềukiện.HàngtriệungườiMỹbaogồmcảnhữngcựuchiếnbinhnấclênnghẹnngàotrongsựtứcgiậnvàghêtởm

4.30Hiệpước?Chúngtôikhôngcócáihiệpướcthúihoắcnàohết!“Trong2thángđầutiênsaulệnhđìnhchiếnnăm1973,hơn30,000binhlínhbắcViệtthâmnhậpvàomiềnnamViệtNamquaLàovàCampuchia…trongnăm1973,BắcViệtxâydựng12phitrườngtạimiềnnamvàlắpđặttênlửaSAM-2tạiKheSanh.”

Sẽkhôngbaogiờcócâutrảlờicuốicùngchocâuhỏiailàngười“thắng”tạiViệtNam.NóchưabaogiờlàmụctiêucủaMỹ-vàđâycóthểlàđiềudạidộtcủanhữngmụctiêuđó–để“chiếnthắng”BắcViệt.NướcMỹđãthamgiamộtcuộcchiếngiớihạnvớinhữngmụctiêugiớihạn,vàkhiquânđộicủachúngtarútluirõrànglànhữngmụctiêuđóđãđạtđượcrồi–mộtmiềnnamViệtNamđộclậpvàthànhlũyngănchặnsựhiếuchiếncủacộngsảnđểchúngkhônglanrộngrakhắpĐôngNamÁ.Mỹđãtrảmộtgiáđắt,nhưngnhữngcáitêntrênbứctườngtưởngniệmcáccựuchiếnbinhViệtNamtạiWashington,D.C.,đạidiệnchomộtTháiLantựdo,mộtTrungQuốcnửatưbản,vàmộtViệtNammộtphầntưtưbản(đểkhỏichếtđói)nơinhữngngườidân(nhờsựbấtmãnvớichínhquyền)thânMỹápđảo,vàmộtĐôngNamÁổnđịnhhơnnhiềusovớiđiềusẽxảyranếuHàNộidiễuhànhđắcthắngquaSàiGònvàothậpniên1960.Khôngnghingờgìnữa,dĩnhiênlàmiềnnamViệtNam,LàovàCampuchiađãthuatrận.ChiếnthắngcủaBắcViệtđãmangđếnchohọsựđaukhổtộtcùng.Tuynhiên,vẫnchưarõràng,rốtcuộcBắcViệtđãthắngđượcgìsaucuộcrútluicủachúngta.Vâng,đảngcộngsảnthốngnhấtđấtnướcdướisựchuyênchếcủachúngvàtrởthànhmộtthếlựcquânsựtrongkhuvực,dámđánhtiếpvớicảTrungQuốcvàCampuchia.Nhưngngaycảkhichếđộcộngsảnvẫncòntrênmặtđất,nóbảovệmộtýthứchệđãbănghoạirõràng–vàhồichuôngbáotửchẳngnhữngđãngânvang,màcònkéodài(hơn1,1triệungườichết)ápđặtýthứchệgiảmạo,độcácvàápbứcđó,mộttrongnhữngthứmàchắcchắnkhôngcóngườiKitôgiáophươngTâynàocóthểhiểunổi.

4.31Ngườiyêunước,kẻgâyrốihaychỉlàlũdốitráTổngthốngTruman(1949):“…Mọiquốcgiavàmọiconngườiđềutựdođể

quảnlýchínhmìnhtheocáchphùhợp.NướcMỹsẽ‘bảovệnhữngquốcgiayêuthíchtựdotrướcnhữngnguyhiểmtừsựhiếuchiến.’”

TổngthốngEisenhower(1953):“Nhậnthứcvềtựdo,cũngnhưbảnthânnó,làmộtthểthốngnhấtkhôngthểtáchrời,chúngtaxemtấtcảlụcđịavàconngườivớisựtôntrọngvàvinhdựnhưnhau.”

TổngthốngKennedy(1961):“Hãyđểmọiquốcgiabiết,chodùhọnghĩtốthayxấuvềchúngta,rằngchúngtasẽtrảbấtcứgiánào,gánhbấtcứgánhnặngnào,đốimặtbấtcứkhókhănnào,hỗtrợbấtcứngườibạnnào,chốnglạibấtcứkẻthùnàođểđảmbảochosựsinhtồnvàthànhcôngcủaquyềntựdo.”

TổngthốngJohnson(1965):“Nhữngmốinguyhiểmvàrắcrốikhủngkhiếpmàchúngtatừnggọilà‘ngoạiquốc’giờđangliêntụcsốngngaygiữachúngta.NếungườiMỹphảingãxuống,vàkhobáuMỹphảiđổra,trênnhữngquốcgiachúngtathậmchíkhôngbiếtđến,vậythìnólàcáigiámàsựthayđổiđóđãyêucầuchosựphánquyếtvàchonhữnggiaoướclâudàicủachúngta.”

TổngthốngNixon(1969):“Tôisẽrảibomlũconhoangđónhưchúngchưatừngbịrảibomtrướcđây.”(Kissinger)“Đốivớimộtsiêucườngquốcđãbỏrơimộtquốcgianhỏtrướcsựápbứctànbạo,chỉđểcóđượcchútthờigiannghỉngơichosựvấtvảcủachínhmình,dườngnhưđốivớitôilàquámứcthiếuđạođức,vàlàsựhủydiệtkinhhoàngcủanhữngnỗlựccủachúngtôiđểxâydựngmộtnềntảngmới,cuốicùngvàhòabìnhhơntrongquanhệquốctế.”

4.32QuốchộiMỹ(1973-1975):Ôitrời,kệxáchọđi!ĐiềuámảnhcácgiấcmơcủanhữngngườitịnạnViệtNamlàthứđánglẽđãcóthểxảyra.SựsụpđổcủamiềnnamViệtNamkhônglàđiềuchắcchắnphảixảyra.CựuđạisứmiềnnamViệtNamBùiDiệmmôtảtrongquyểnsáchcủaông,GọngKìmCủaLịchSử(TheJawsofHistory),quancảnhtrongsuốtcuộcđẩymạnhcủacộngsảnvàođấtnướccủaông,“ToànbộlựclượngBắcViệt,vớisốlượngvũkhíkhổnglồcủaLiênXôvàTrungQuốc,đãchiarangaytừđầu,tiếnquânthànhnhữnghàngdàidọctheođườngcaotốcchính,dễtổnthươngtrướccáccuộckhôngkíchhơnbấtcứthờiđiểmnàotrongcuộcchiến.TạiXuânLộc,tạichuviphòngthủvòngngoàicủaSài

Gòn,sưđoàn18củamiềnnamViệtNamđãđẩylùimọiđợttấncôngmàkẻthùđãphátđộngvớihọ.ChỉvớisựcanthiệpcủakhônglựcMỹ,loạicanthiệpmàNixonVàKissingerđãhứahẹnthiếtthanăm1973,đãcóthểxóasổnhữngđoànquânlómặtra,chặtđứtkhảnănggâychiếncủacộngsảntrongnhiềunăm.MộtđộiquânmiềnnamViệtNamđượctiếptếvàcổvũtrởlạilẽrađãcóthểlấylạiphầnlớnnhữnggìđãmất.”TấtcảmọitrậnđánhlớnbởiARVNvàMỹchốnglạiquânđộiBắcViệtđãủnghộquanđiểmnày.NhưngnướcMỹbâygiờchỉcònlà“ngườikhổnglồtrơtrọi”trongnhữngcơnácmộngcủaNixon,mộtGuillerkhôngcócâyđànharpbịtróibuộcbởiđạihộiDânChủbénhỏ,nhữnggãcánhtảcựcđoan,vàcáclựclượngtruyềnthônglớn.Chỉvìnhữnggãbénhỏnày,gần20triệungườimiềnnamViệtNam,nhữngđứatrẻcủahọ,vànhữngđứatrẻcủahọsauđónữađãbịhiếnchochủnghĩaCộngSản.

5.1Chương5-PhongTràoChốngChiếnTranhTừnăm1965đếnnăm1973,nếubấtcứđiềugìthuhútsựquantâmcủabáochíhơncuộcchiếnViệtNam,thìđóchínhlàphongtràochốngchiếntranh.Trongtâmtrícủacôngchúng,phongtràochốngchiếntranhcóthểcuốntheocảnhữngkẻbạolựcbấttrịnhấtsốngbênlềxãhộiMỹ,xétannhữngbấtổnxãhộiMỹtạithờiđiểmđó–phânbiệtchủngtộc,dânhippi,cáccuộcbiểutình,bạoloạn,matúy,cáchmạngtìnhdục,nhữngngườidađen–tấtcảdườngnhưđoànkếtlạivìmộtvàiđiểmchung.Nếubạnđốimặtvớimộtgã

tócdàivớiánhmắtđiêncuồng,bạncònkhôngbiếtbạnsẽđốimặtvớisựphảnđốichiếntranh,haymộttaybánlẻmatúy,mộtkẻsaymêvạchtrầnnhữnggóccạnhtàáccủachínhphủMỹ,haycóthểlàmộtkẻănbámnghiệnLSD(thuốcảogiác)hoặcheroinquáđộtrongkhihắnvẫnthíchthúbảolưukếtquảđạihọcvàtrìhoãnviệctốtnghiệpđểduytrìtìnhtrạngchucấptráiphép.

Đoánxem?

●Cáigọilà“phongtràohòabình”đãbịthẩmthấubởinhữngngườicócảmtìnhvớicộngsảnvànhữngngườikhácđãbịthuyếtphụcvớikhảnăngngụybiệnhùnghồncủacáctuyêntruyềnviêncộngsản.

●NhiềuthànhviêncủahộicựuchiếnbinhViệtNamchốngchiếntranh(VVAW)thậmchícònchưabaogiờchiếnđấutạiViệtNam.

●Chủnghĩacộngsản,thứmànướcMỹchốnglạitạiViệtNam,làmộttrongnhữnghệtưtưởngđẫmmáunhấttừngđượcbiếtđếntrênthếgiới.

ĐâylàmộttrongnhữngsựthậtkhónhainhấttừmộttrongnhữngngườiđãchiếnđấutạiViệtNam.Nólàmtôiđãbịsốcngaythờiđiểmđó–vàthậmchícònnặnghơnsaukhinghiêncứuvềphongtràochốngchiếntranh–rằngrấtnhiềungườitrongphongtràochốngchiếntranhưathíchsựphấnkhíchviệclênáncáckhóahọc(nếuhọlàsinhviên),hoặcnhữngảogiácvàniềmkhoáicảmtrầntụccủamatúyvàtìnhdụcmiễnphí,hoặcbịlôikéo,nhưthườnglệ,bởinhữngphongtràothờithượng:chuyệnđóvừadễdàng,vừahợpthờivàlạivuivẻđểtựtângbốcmìnhvàchứngminhsựnổitrộivềmặtđạođứcsovớichamẹvànhững“kẻthốngtrị”và“đámđông”khiđứnglênchốnglạichiếntranh;cáigiáphảitrảlàlòngkiêntrìđạođức,vàlòngdũngcảmlỗithời,đểđổilạinhữngđiềuđóvàkhoácđồngphụclênngười,rađườngbảovệnhữngngườidânmiềnnamViệtNam.

Mộtquyểnsáchmàviệtcộng(vàhộicựuchiếnbinhphảnđốichiếntranh)sẽkhôngmuốnbạnđọcStolenValor,B.g.BurkettvàGlennaWhitley(VerityPress,năm1998)

NếuloạitrừnhữngngườicấptiếnđíchthựcvàViệtCộng(thiểusốtiên

phongcủaphongtrào)vànhững“nhàhoạtđộngvìhòabình”theophongtràođangtìmkiếmcơhộiđểtrìnhdiễncáitôi,cònlạiainào?Tốtthôi,chắcchắn.Khôngcònnhiềungườilắmđâu,nhưngdĩnhiêncũngcónhữngngườiphảnđốithựcsự,biếtđượcvàivấnđềliênquan,yêumếnvànểphụcnướcMỹ,vàmongmuốnmanglạihòabìnhchothếgiới.MộttrongsốhọởMaineđiềuhànhmộtcửahàngkhắcgỗvàmộtngườikháccócuộchônnhângiàucóvàsốngởBocaRaton.

Nhữngdấuhiệunàochothấyđámđôngphảnđốichiếntranhkhônghềnghiêmtúcvớinhiệmvụcủamình?

Vâng,cóthểlàcáchhọđịnhnghĩa“hòabình”.HòabìnhchínhlàthứmàMỹđangcốbảovệ-nềnhòabìnhđángraphảitồntạigiữachínhquyềntốicaoBắcViệtvàmiềnnamViệtNam,đángraphảitồntạigiữaBắcViệtvàLào,đángraphảitồntạigiữaBắcViệtVàCampuchia.ChínhcộngsảnlànhữngkẻxâmlượctrênkhắpmặttrậnĐôngNamÁ.Chínhchúnglànhữngngườiphủnhậnquyềntồntạicủanhữngquốcgiakhôngcộngsảntrongtầmvới.Hòabìnhmàchúngđềnghịlàhòabìnhcủamộthệthốngchínhtrịtoàntrịápbứckhủngkhiếpnhấttừngđượcbiếtđếntrênthếgiới.HòabìnhmàquânđộiMỹtìmkiếmlàhòabìnhgiữanhữngquốcgiacóchủquyền–làngănchặnsựhiếuchiếncủachủnghĩaCộngSảnthếgiớiđểnhữngtổchứctựdocóthểpháttriểnbênngoàiquỹđạocủanó.

Chuyệnrõnhưbanngày,nhưngnhữngngườihoạtđộngchốngchiếntranhdườngnhưkhôngthểnắmbắtđược.MộttrongnhữngthằngngốchữudụngngườiMỹ,JaneFonda,khoatrươngtrênđàiHàNộirằngBắcviệtchỉchiếnđấuchonềnđộclậpcủachínhhọ.Từai?Chúngtacóthểhỏi.NgườiPhápđãrờiđilâurồi.

Cóthểđámđôngchốngchiếntranhđãbịdẫndắtbởimộtcảmgiácđốilậpchânthànhvớicuộcchiếnnày,cũngcóthểhọlànhữngngườiônhòa.Nhưngnếuvậy,tạisaocóquánhiềungườithấytiếcthươngcholựclượngkhôngcóchútônhòanàonhưviệtcộng?Trongtấtcảmọisựkiện,phầnlớnquânđộiMỹđếnViệtNamlànhữngngườitìnhnguyện,nhữngtráitimđãđổmáuvớiviệcbảolưubậcđạihọclẽrađãkhôngphảiđi,họcóthểthưởngthứccuộccáchmạngtìnhdụctạiquênhàhơnlàmạohiểmtuổithanhxuâncủamìnhđểbịbắntrênmộtcánhđồnggạo.Khoảng2/3đến3/4nhữngngườithamchiến,nhữngngườiđãbịgiếttrongkhithamchiến,đềulànhữngngườitìnhnguyện.(Sựkhácnhaugiữanhữngconsốlàdomộtsốngườitìnhnguyệnđểthoátkhỏidựthảo,họkhôngthựcsựđượctínhlàngườitình

nguyện.)

Đúng,bạncóthểphảnđốichiếntranhvìmiềnnamViệtNam(theoNewYorkTimesvàcáctờbáokhác)đãkhôngđốixửtửtếvớinhữngcôngdâncủamình.Dĩnhiên,sựthaythếchochínhquyềnmiềnnamViệtNamlàHàNội,nơitrừkhửcáckẻthùgiaicấpcủamìnhvớisúngđạn(nếubạnđủmaymắn).

5.2Chúngtôicócầnđánhvầntừngchữchobạnnghekhông?RấtnhiềukẻđầnhữudụngđãđếnBắcViệttrongsuốtchiếntranhđưaranhậnxétrằngcórấtítnhữngcuộcbiểutìnhchốngchínhphủtạiHàNội,họxemđónhưmộtdấuhiệuminhchứngchosựủnghộcủadânchúngvớichếđộCộngSản.

Đúng,bạncóthểchốngchiếntranhbởivìmộtchếđộđãđẩynhữngPhậttửđếnviệctựthiêulàmộtvếtnhơlớn.Dĩnhiên,lựachọnthaythếnhưHàNộilàmộtchếđộvôthầnbópnghẹtmọitôngiáomộtcáchhoàntoàn.

Đúng,bạncóthểchốngchiếntranhvìchếđộmiềnnamViệtNamcótiếnglàthamnhũngvàkhôngđượccôngnhận.Dĩnhiên,lựachọnthaythếlànhànướcđộcđảngcủaHàNội.

HànQuốckhôngphảilàmộtnhànướcđiểnhìnhkhichúngtabảovệhọtrongsuốtcuộcnộichiếnTriềuTiên.Nhưngnóchắcchắnlàmộtnhànướcổnđịnh,thịnhvượngvàdânchủ,vàlàmộtđấtnướcđãlấyvềtựdocủanótừnhữngngườihàngxómcộngsảnphíabắc.

Sựthậtlàhọđãloạibỏmốiđedọacộngsản–vàchủnghĩakhủngbốcùngvớinhữngcuộcchiếnmàcộngsảnmangđến–vàmiềnnamViệtNamlàmộtnơihòabình,hướngđếngiađình,làmviệcchămchỉ,phongcảnhtuyệtđẹp,mộtnơilýtưởngđểsống.Chínhquyềncủanócònlâumớihoànthiện,nhưngchínhquyềncủaMexicohaycủachúngtacũngvậymà.

Mộtsốngườicóthểphảnđốichiếntranhbởivìhọtheochủnghĩabiệtlập.NhưnglưỡngđảngcủaMỹ,đãđồngthuậntrướcchiếntranhrằngchúngtacótráchnhiệmchặnđứngsựhiếuchiếncủacộngsản.Trongmọisựkiện,nhữngngườibiểutìnhchốngchiếntranhthíchgiảđịnhrằnghọđạidiệnchomộttầmđạođứccaohơn,vàrấtkhóđánhđồngchủnghĩabiệtlậpvớichủ

nghĩaduytâm.Trongtrườnghợptốtnhất,ngườitacóthểgọinólàngâythơ;còntrongtrườnghợptệnhất,nólàsựthiểncậnvàíchkỷ.

5.3Hồ,Hồ,HồChíMinh,MaovàChesẽchiếnthắngTheohầuhếtcácướcđoán,chủtịchMaođánhbạiStalinngườiđãđánhbạiHitlerđểthắnggiảikẻgiếtngườihàngloạtlớnnhấttronglịchsử.Tuyvậy,hắnvẫnđượcmộtsốthànhviêncánhtảxemnhưmộtanhhùng,mộttưtưởngdẫnđườngđãđượctríchdẫnbởiítnhất2thànhviênđượcbổnhiệmvàonộicácObama,VanJonesvàAnitaDunn.Maolàmộtconquáivậttheomọinghĩa,leolênghếchủtịchthôngquahàngloạtcuộctànsát,cáctrạicảitạovàsựápbứccủamộtxãhộiđộctàitoàntrị.Thóiquenvàtháiđộcánhâncủagãvừabiếntháivừaghêtởm.HắnđãtừngđềnghịKissingerrằngTrungQuốccóthểxuấtkhẩuhàngtriệuphụnữTrungQuốcđếnMỹ.TrungQuốc,hắngiảithích,đangdưthừaphụnữ,vàđólàgánhnặngcủaquốcgia.Sởthíchngủvớicáccôgáitrẻ(khoảng11tuổi)đếntừniềmtinrằngngủvớigáitrinhsẽgiúptăngsinhlựcchonhữngngườiđànônglớntuổi.Giốngnhưnhữngngườimặcáothun“Che”–vớihìnhảnhcủaCheGuevara,ngườicaiquảnnhàtùchínhtrịcủaCubavàcósởthíchcánhân(khôngphảiđểđềcậpđếnsựtànbạođâu)trongviệcchặtđầu–việcmặcnhữngchiếcáocủaMao(đặcbiệtlàvớiphụnữ)trưngbàymộtsựsuyđồikhôngđáycủađạođứcvàlịchsử.

5.4TôinghetừnhữngnguồntinmậtcộngsảnKhốitìnhbáocộngsảnluônlàmviệcthêmgiờđểbẻcongnhữngcâuchuyệnsailầmvềtộiácchiếntranhcủaMỹtạiViệtNam.Chắcchắn,nhữngcâuchuyệnnàyđượcxemnhưsựthậtbởinhữngngườilẽraphảitìmhiểunhiềuhơn.IonMihaiPacepa,sĩquantìnhbáoxếphạngcaonhấttừnggiảingũkhỏitìnhbáoXôViết,ghichúrằng“LàmộtgiámđốctìnhbáovàmộttướngtrongcáccựuvệtinhcủaXôViếttạiRomania,tôiđãsảnxuấthàngloạtnhữngcâuchuyệnchỉtríchgaygắt,cáccựubinhchốngchiếntranh,cácnghịsĩtươnglaivàứngcửviêntổngthốngJohnKerryđãlặplạivớiquốchộiMỹgầnnhưchínhxáctừngchữvàlênkếhoạchchonótrongcáchoạtđộngcánhtảtrênkhắpChâuÂu.GiámđốcKGBYuriAndropovchuyênquảnlýcáchoạtđộngchốngchiếntranh.Ôngthườngkhoekhoangvềcácchiếntíchlàmhỏngsựđồngthuật,đầuđộccáccuộctranhluậntrongnướcMỹ,vàlàmgiảmtínnhiệmgiữaMỹvàýkiếncôngchúngtạiChâuÂubằngviệcphát

tánnhữngthôngtinsailệch.ViệtNamlà,ôngtừngcólầnnóivớitôi,thànhcônglớnnhấtcủachúngtôi.”

ThếcònýtưởngrằngViệtNamlà“váncờ”,vớiMỹở1bênvàliênbangXôViếthoặcTrungQuốcởphecònlại?Theocộngsản,mọiquốcgia,theomộtnghĩanàođó,làquâncờcủaýthứchệcộngsảntiêntiếnvàcáchmạng;chủnghĩacộngsảnlàmộtphongtràotoàncầu–“côngnhântoànthếgiớiđoànkếtlại!”–vàđólàlýdovìsaoTrungQuốcvàNgahỗtrợhàngtriệutriệutấnkhítàiquânsự,hàngchụcngànbinhlínhvànhânviênhỗtrợ,hàngtriệutấnlươngthực,vàhàngtỷrúpvàyuanchoBắcViệt.NhưngMỹkhôngxemViệtNamnhưmột“quâncờ.”ChúngtakhôngđếnđóđểtấncôngTrungQuốcĐỏhayLiênXôhaythúcđẩynềndânchủhoặccácdoanhnghiệptựdo.ChúngtaởđóvìmiềnnamViệtNamđãbịtấncông,vàvìbảovệnhữngnạnnhâncủanónhưJohnF.Kennedylàđiềunhânđạođểthựchiện.

5.5“Oh,thúthậtđi,bọncộngsảnthựcsựtệdữvậysao?”Điềuđó,trongmộtngữcảnh,làgiảđịnhcơbảncủarấtnhiềungườichốngchiếntranhbênphecánhtả.Đóthựcsựlàmộtgiảđịnhtệhại.Câutrảlờingắngọnlà“có”,chúngthựcsựrấttệnếubạnlàmộtthànhviêntronggiớitusĩ,mộtđịachủ,hoặcmộtnhàđầutư,hoặcgiàucó,hoặctôntrọngtựdo,hoặcphảnđốiviệckiểmsoátvàtuyêntruyềncủanhànước,hoặcnếubạnđeokính(mộtdấuhiệucủatríthứcgiảhiệuvàorấtnhiềugiaiđoạntạiTrungQuốcvàCampuchia),hoặctrởthànhmộtkẻđịchcủađảngcộngsảntheobấtkỳcáchnào.

Tốtthôi,đócũnglàmộtgiảiphápTháng1năm1956,cáccơquanchínhthứccủađảngcộngsảntuyênbố“bọnđịachủsẽkhôngbaogiờđượcyênchođếnkhichúngbịhủydiệt.”

Trêntoànthếgiới,chủnghĩacộngsảnlàcuộcthínghiệmxãhộilớnnhấtvànguyhiểmnhấtchotoànnhânloại.Khinósụpđổvàothậpniên1990,nóđãgiếtchết,dựatheocácướcđoánchínhxácnhất,100triệuđànông,đànbàvàtrẻem.Hơn30triệungườinữachếttrongcáccuộcchiếnvớinhữngquốcgiakhác.ĐólàýthứchệcủachếđộBắcViệt,thứđãđượcủnghộbởicácngôisaođiệnảnh,sinhviênđạihọc,cácchuyêngiađảoloạn,giớihọcthuậtvà

cácphóngviêncánhtả,nhữngngườitựhàovềchínhbảnthânvìđãchốngchiếntranh.

Vàhọkhôngphảinhữngngườiduynhất.Hầuhếtmọingườichorằngnhữngngườitrẻtuổitrongthậpniên1960và1970lànhữngngườichốngchiếntranhquyếtliệtnhất.Đólàbởivìhầuhếtcácphươngtiệntruyềnthôngđượcphủsóngbởicáccuộcbiểutìnhsinhviên.Nhưngsựthựclà,dựavàochỉsốmànói,nếubạnphảnđốichiếntranh,bạnlàmột“bàgià.”Cácthămdòýkiếnđượcthựchiệntrongsuốtchiếntranhđãchothấy–ngườilớntuổihơnphảnđốichiếntranhnhiềuhơn,vàphụnữnhiềuhơnnămgiới.

Trongmộtloạthơn20cuộcthămdòýkiếnđượcthựchiệntừtháng5năm1965đếntháng5năm1971,hỗtrợchochiếntranhđếnnhiềuhơntừnhữngngườidưới30tuổihơnnhữngngườilớnhơn49tuổi.Thựcra,sựủnghộchiếntranhnhiềuhơnởlứatuổidưới30hơnlàlứatuổitừ30đến49trongtấtcảcáccuộcthămdò,trừtháng9năm1966vàtháng9năm1969

Tạisaovậy?

Bằngcáchnàođó“cựucộngsản,”hoặcthậmchílà“nhữngngườicócảmtìnhvớicộngsản”khôngbịxemlànhữngkẻgiếtngườinhư“cựuQuốcXãĐức.”

Vàocuốitháng2năm1968,phầnlớnngườiMỹđíchthịlàphediềuhâu.25%muốn“dầndầnmởrộngvàtăngcườngcáchoạtđộngquânsự,”vàkhoảng28%khácmuốn“bắtđầumộtcuộcchiếntổnglựcvớihivọngsẽkếtthúccuộcchiếnnhanhchóngthậmchíkểcảphảiđốimặtvớirủirothamchiếntừNgavàTrungQuốc.”Nếucáccuộcthămdòlàđángtin,ủnghộchiếntranhbắtđầugiảmdầnsaunăm1968(khônglấygìlàmngạcnhiênkhitinthuatrậntrànngậpcácphươngtiệntruyềnthôngsauTết).Nhưngcuộcthămdòquantrọngnhấtlàtạithờiđiểmbầucửtổngthống.NgườiMỹđãtínnhiệmRichardNixonnăm1968vàtáitínnhiệmôngtrongmộtchiếnthắngbầucửápđảonăm1972.

5.6"Jane,đồconđiếmvôhọc""Jane,đồconđiếmvôhọc"---(LờimàDanAykroydđãthựcsựnóivớiJaneCurtintrongchươngtrìnhtrựctiếptốithứbảy,àmàthôi…)

Vậyailànhữngngườibiểutìnhgiậndữthíchgâysựchúý?

DĩnhiênnhânvậtgâychúýnhấtlàdiễnviênkiêmnhàhoạtđộngchínhtrịJaneFonda.NhữnghànhđộngcủacôtrongsuốtthờikỳchiếntranhViệtNamđịnhnghĩaconngườicôvớiphầnlớnngườiMỹ.Chomộtsốítngườichưabiếtchuyện–côđãhỗtrợkẻthù.Sựthậtkhôngcáchnàochốicãiđược.CôđếnHàNội,gọinhữngngườilínhMỹlà“tộiđồchiếntranh,”cảmơnngườiNgađãhỗtrợBắcViệt,đăngảnhchụpngồitrongthiếtgiápđốikhôngcủaBắcViệt,vàbácbỏlờicủanhữngtùbinhMỹnhưnhữngkẻdốitrákhihọnóihọđãbịtratấn.

JameFondađãmuatoànbộchươngtrìnhchốngchiếntranhđểchấpnhậnchủnghĩacộngsảnnhưmộtthứkhôngđếnnỗitệlắm.Hoặc,nhưcôđềcậptrongmộtbàidiễnvănvớicácsinhviêntrườngđạihọcDukenăm1970,“Nếubạnhiểuchủnghĩacộngsảnlàgì,bạnsẽhyvọngvàquỳgốicầuxinmộtngàynàođómìnhtrởthànhngườicộngsản.”

NhữnghiểubiếtcủaFondavềchiếntranhluôncóvẻhơisơsài,mặcdùđiềuđóchẳngmaycảntrởcôtrongnhữngcuộcbiểutìnhhàngđầuchốnglạinó.TrongsuốtchuyếnđiđếnBắcViệtcôđãnói,“Mọingườiđànông,phụnữvàtrẻemtạiđấtnướcnàyđềucóquyếttâmcháybùngnhưmộtngọnlửathúcđẩyhọtiếntới,đểchiếnđấuchođộclậpvàtựdo.”FondacóthểkhôngchúýviệcBắcViệtthựcsựđộclập,họchỉcốgắngphủnhậnquyềnđộclậpcủamiềnnamViệtNam.Vàtựdo?Ờthì,JanenghĩcộngsảnBắcViệtcóýtưởngtốthơnvềtựdosovớichúngta.“VàđiềuhấpdẫntôinhấtvớicươngvịmộtngườiMỹ…mộtphẩmchấtthốngnhấtmàtôihằngtintưởngvềngườiMỹ,mộtmẫusốchungmàchúngtôichiasẻ,làtìnhyêuvớitựdovàdânchủ.Vấnđềlàđịnhnghĩavềtựdovàdânchủđãbịbópméovớichúngtôi,vàchúngtôiphảitáiđịnhnghĩanólầnnữa.NhưngnhữngngườiViệtNamđãchiếnđấu4000nămbiếtnórấtrõ.”Nóivớinhữngthuyềnnhânấy,Jane.

ChỉcóởMỹmộtngườiđànbànhưthếcóthểtrởnêngiàucóthôngquacácvideothểdụcnhiệpđiệuvàtrởthànhngôisaoHollywood.JaneFondalàmmaimộtcáchthảmhạichochủnghĩacộngsản;côtadùngdanhtiếngcủamìnhđểtângbốccácnhàhoạtđộngchốngchiếntranh;vàcácnhàlãnhđạochốngchiếntranhtângbốccôbằngcáchgiảvờxemnhưcôquantrọng.

5.7LạilànhữngVFW(Nhữngcựuchiếnbinhủnghộcuộcchiến)…Trongnhiềuphươngdiện,nhữngnhàhoạtđộngchốngchiếntranhtaihạivàđêhènnhấtlàHộiCựuChiếnBinhViệtNamChốngChiếnTranh(VVAW).Phầnlớnnhững“cựuchiếnbinh”nàybịphátgiáclànhữngkẻgianlậnhoặclangbăm,khônghềphụcdịchtạiViệtNam,vànhữnglờitựthúvềcáctộiácchiếntranhtạiViệtNamlàvôđạođức,khôngtrungthựcvàcókhilàsảnphẩmcủasựdàyvòvềtrítưởngtượng.VVAWlànhóm“cựuchiếnbinh”đượctàitrợbởiJaneFonda–cócầnphảinóinhiềuhơnkhông?

Trongtrườnghợpcần,chúngtacóthểlưuýrằngVVAWlàmộtnhómcựcđoanthànhlậpnăm1967.Nóđạtđượcsựtônkínhvàotháng1năm1971khithànhlậphộiĐiềuTraCácChiếnBinhMùaĐôngởDetroit.Cuộc“điềutra”đượctàitrợphầnlớnbởiJaneFondavàMarkLane,mộtngườitheothuyếtâmmưuvềvụámsátJohnF.Kennedy,kẻđãxuấtbảnmộtquyểnsáchbuộctộichonhữngngườiMỹvềcáctộiácchiếntranhtạiViệtNam–mộtquyểnsáchđãbịmấtuytínbởibàiphêbìnhcủaNeilSheehantrêntờNewYorkTimes,ôngđãkhẳngđịnhrằngquyểnsáchđầynhữngcâuchuyệndốitráđượckểbởinhữngngườichưatừngthựcsựphụcdịchởViệtNam;CuộcĐiềuTraCácChiếnBinhMùaĐông(WinterSoldierInvestigation)sẽtiếptụcsảnxuấtthêmnhữngthứtươngtự.Cùngủnghộcuộc“điềutra”làDickGregoory,PhilOchs,GrahamNash,DavidCrosbyvàDonalSutherland.Đólàmột“sựkiện,”vànócổvũýtưởngrằngnhữngngườiMỹphụcdịchtạiViệtNambịkếttộihiếpdâmtậpthể,sáthạivàcáchànhviphạmtộikhác.Vìcáclýdođó,sựthậthaytínhxácthựclàkhôngcầnthiết.NhưhọcgiảGuenterLewylưuýtrongquyểnsáchkinhđiểncủaông:nướcMỹtạiViệtNam.“VVAWsửdụngnhữngnhânchứnggiảvàthấtbạitrongviệchợptácvớicáccơquancóthẩmquyềnquânsự[ngườisẵnsàngđiềutranhữngcáobuộcđượcđưarabởihộiCuộcĐiềuTraChiếnBinhMùaĐông],vàcungcấpnhữngchitiếtquantrọngcủacácsựcốtạoranhữngnghingờnghiêmtrọngvềướcmuốntựxưnglàphụcvụchocônglývànhânloại.

Chuyệngiốngnhưnhữngđiềutranày,cũngnhưcáccuộcđiềutrakháctrướcđóvàsauđó,chủyếulàphụcvụcácđộngcơvàmụctiêuchínhtrị.ĐólàmộtcáchhànlâmvàlịchsựđểnóivềnhữngđiềumàB.G.BurkettvàGlennaWhitleykếtluậnsaukhiđiềutravềcáccuộcđiềutracủaCuộcĐiềuTraChiếnBinhMùaĐông–nólà“vídụđiểnhìnhvềviệcbẻcongsựthậtcómụcđích.”Nhưmộtcáchnóilịchsựcủađiềumàcáccựuchiếnbinhthựcsựnói:“Nólàmộtđốngrác.”

VVAWđãkhôngthànhcôngtrongviệcthuhúttấtcảcácchiếnbinhgiảhình.Vàonăm1992,trongcuộcbầucửsơbộcủađảngdânchủ,thượngnghịsĩTomHarkincủaIowatuyênbốrằngôngđãphụcdịch1nămvớicươngvịphicôngtrinhsátvàchiếnđấutạiViệtNam,nhưngnhậnnhiệmvụchiếnđấutạiCuba.Ồ,cóphảitôivừanóiCuba?ÝtôilànhữngnhiệmvụchuyênchởkhỏiAtsugi,NhậtBản.(TôiluônnhầmlẫnNhậtBảnvớiCuba,cả2đềulàđảoquốcmà,đúngkhông?)NhưngôngấyđãláimáybayvậntảitớiViệtNam,12lần.OK,ôngquảlàmộtbácsĩthúycủakỷnguyênViệtNam.Vàôngbiếtlàmthếnàođểbay.VàôngđồntrútạiCuba.Dĩnhiênlàôngcócôngtytốt.TrongđiềutradânsốtạiMỹvàonăm2000,hơn12triệungườitựxưnglàcựuchiếnbinhchiếntranhViệtNam.Chưatới3triệungườithựcsựđilính.

SauhộiđiềutraCuộcĐiềuTraChiếnBinhMùaĐông,mộtsốcựuchiếnbinhthamdựmàhọthậmchícònkhôngbiếtmìnhthamdự,chotớikhihọthấytênmìnhđượcsửdụngchocácsựkiệnlớncủaVVAWkhimộtđoàncựuchiếnbinh,thựcthụhaytựxưng,quẳnghuânchươngchiếnđấucủamìnhquahàngràotrướctòanhàCapitol.MộttrongnhữngtaynémnổibậtlàJohnKerry.Nhiềunămsau,saukhiđượcbầuvàothượngviện,JohnKerrytrưngbàyhuânchươngcủamìnhtrêntườngvănphòngtạiCapitolHill.Khiđượchỏi,Kerrythừanhậnrằnghuychươngmàôngđãnémkhôngphảicủamình.ChỉlàmộttròlừađảokhácđượcsắpđặtbởiVVAW.

NhưngnómangđếndanhtiếngchothànhviênVVAWJohnKerry,ngườiđượcmờiđểphátbiểutrướcỦyBanĐốiNgoạiThượngViệnvàongày22tháng4năm1971.Cácthượngnghịsĩchốngchiếntranh,đặcbiệttrongcơnđịachấnvềcuộcthảmsátMỹLai,rấtvuilòngsửdụngbấtkỳcôngcụnàotrongtầmtayđểhạtínnhiệmcuộcchiến,thậmchíkhiđiềuđóđồngnghĩavớiviệctrátbùnvàonhữngchàngtraianhdũngvàđángkínhmàchínhphủMỹđãkêugọilàmnhiệmvụvàgửitớichiếntrường.KerrynóivớicácthượngnghịsĩrằngCuộcĐiềuTraChiếnBinhMùaĐôngđãtìmthấyhơn

150nạnnhânViệtNam,nhữngngười“làmchứngchonhữngtộiácchiếntranhđãxảyratạiĐôngNamÁ,khôngphảinhữngsựcốrờirạcmàlàtộiáccókếhoạchtheolịchhàngngàyvớiđầyđủnhậnthứccủacácsĩquanmọitầnglớp…Họkểcâuchuyệnvềnhữnglầnhọbịhãmhiếp,cắttai,chặtđầu,kẹpdâyđiệntừđiệnthoạivàobộphậnsinhdụcvàbậtlên,chặttaychân,chonổtanxác,bắnngẫunhiênvàodânthường,sanbằngcácngôilàngnhưmộtcuộctưởngnhớthờikỳThànhCátTưHãn,bắntrâubòvàchóchovui,đầuđộcvậttưdựtrữ,vàthườngxuyêncướpphávùngđồngquêmiềnnambêncạnhcáccuộccướpbócthườngxuyêntrongchiếntranh…”Khiđượchỏibởicácthànhviênủybansaubàiphátbiểucủamình,Kerryđãtuyênbốrằngkhoảng200,000ngườiViệtNammỗinămđãbị“giếthạibởinướcMỹ.”MộtphéptínhnhẩmnhanhchotuyênbốcủaKerrycónghĩalàMỹđã“sáthại”hơnmộttriệucôngdânđồngminhtrongthờigianônglàmchứng.Vàchúngtađãnghĩgãnàynghiêmtúchả?

5.8NhữngcâuchuyệnlửatrạichocácphầntửcựcđoanSauđóbộphậnđiềutrahìnhsự(CID)điềutracáccáobuộcthựchiệnbởiVVAW/CuộcĐiềuTraChiếnBinhMùaĐôngđãchứngminhlàkhôngcókếtquả,vìhọkhôngtìmthấyaisẵnsànglàmchứnghaycôngnhậnbằngvănbảnvàtuyênbốchocáccuộcđiềutracủaCuộcĐiềuTraChiếnBinhMùaĐông.

BằngchứngnàocủaKerrychocáccáobuộctháiquánày?Câutrảlờilà–gầnnhưkhôngcógìđứngvữngđượctrướcnhữngdòxétnghiêmtúc.Thựcra,ngaytừkhinhữngcâuchuyệnnàybắtđầuđượcđiềutrathìchúngđãbắtđầusụpđổrồi.Khôngcóvănbản,bằngchứnghaynhânchứngtuyênthệnào,vàđặcbiệtthiếuthôngtin,những“cựuchiếnbinh”tuyênbốrằngmìnhtừngphạmnhữngtộiácchiếntranhnghiêmtrọngtựdưngbiếnmất.Mỹthậmchítruytốđếnnhữngtộiácchiếntranhnhỏhơn(hơn200vụtrongsuốtcuộcchiến)chứkhôngnhưnhữnggìcộngsảnđãthúcgiụchọ.

5.9SựtànbạođíchthựcCuộcthảmsátMỹLai–sựtànsátkhủngkhiếpcủakhoảng350dânthường,kểcảngườigià,phụnữvàtrẻem–làmộthànhđộngđiênrồtrởnênkhéttiếngchínhxácvìsựduynhấtcủanó,nhưmộtsựxâmphạmcủacáctư

tưởngMỹvềđạođứcvàluânlý.Đólàtộiácduynhấtvớiquymôlớnmàchưabaogiờđượcchứngminhbằngtàiliệu.

KhôngcầnnghingờrằngtộiácchiếntranhvàcáchànhđộngđángtráchđãxảyratạiViệtNam.Khôngcầnnghingờrằngcácchỉhuythỉnhthoảngcốgắngchegiấucáchànhviphạmtộiđểtránhtaitiếng.Cũngkhôngcầnnghingờrằngnhữngđiềunhưthếxảyratrongmọicuộcchiến,kểcảnhữngtrậnchiếnkinhđiểnnhất.Khôngcógìcóthểbàochữađượcchonhữnghànhđộngđó.Tuynhiên,chúngtanênxétcuộcchiếndàidòng,bạolựcvàphiềnphứctạiViệtNamlàmộtcuộcchiếnnhưbaocuộcchiếnkhác.Khimàđiềuxấukhôngbaogiờcóthểbịtrụcxuấthoàntoànkhỏitráitimconngườivàlỗilầmkhôngbaogiờcóthểbịtrụcxuấthoàntoànkhỏimọihànhvi,sựtháiquánhưvậythậthiếmhoibênphíaMỹ.Chúngkhônghiếmhoi–chúnglàchínhsách–củaphíacộngsản.Bỏquasựthậtmàchỉnhấnmạnhvàosựthiếuhiểubiếtvàsựthiênvịcủaphongtràochốngchiếntranh.

5.10SáungộnhậnvĩđạicủaphongtràophảnchiếnNếuchiếntranhkhủngkhiếpđếnthế-vàđiềuđókhôngthểchốibỏđược–vậychủnghĩaônhòacócaoquýkhông?CáctriếtgiangườiAnhvàothếkỷ19,nhàkinhtếhọcvànhàbìnhluậnchínhtrịJohnStuartMillcólẽtrảlờitốtnhấtcâuhỏinày.

“Chiếntranhlàđiềuxấuxí,nhưngkhôngphảilàđiềuxấuxínhất.Sựsađọavàsuyđồicủanhànướcvềđạođứcvàlòngyêunước,điềuchorằngkhôngcólýdogìđángđểchiếnđấumớitệhơncả.Ngườikhôngcómụctiêugìđểchiếnđấu,khôngcógìquantrọnghơnsựantoàncủabảnthân,làmộtsinhvậtkhốnkhổvàkhôngcócơhộinàođểđượctựdotrừkhitựdođóđượcthànhlậpvàgìngiữbởinhữngngườicaothượnghơnhọ."

Lựclượngchốngchiếntranhcánhtảbiểutìnhnhiềuhơnlàtranhluận;nhưngkhihọtranhluận,họthườngtậptrungvào6mệnhđềcơbản–cả6đềusai.

5.11“ChínhphủcủaNamViệtNamthamnhũngvàkhôngđángđượcchúngtahỗtrợ”Tốtthôi,quốchộiMỹcũngđôikhithahóavàkhôngđángđượcủnghộ.Câu

hỏithựcsựlà:Sovớicáigì?MiềnnamViệtNamcóthểchưacónềndânchủkiểumẫu,nhưngnókhácxamộtthếgiớikhiđemsovớichủnghĩagiếtngườiđộctàicộngsảntoàntrịcủaMiềnBắc.Dùnócósaiđếnđâu,nếubạnsốngởmiềnnamViệtNam,bạnthườngđượctựdolaođộng,thờphụng,đidulịchvàsốngtheocáchvànơimàbạnthích–khônggiốngcácnướclánggiềngmiềnbắc.ChínhphủMỹtinrằngcónhữngíchlợiquốcgiahấpdẫntrongviệcchặnđứngsựlantràncủachủnghĩacộngsản,vànóđãthànhlậpmộtcamkếtchínhtrịvàđạođứctrongviệcgiữmiềnnamViệtNamtựdotrướcnhữngcuộctấncôngcủacộngsảnViệtBắc.

5.12MộtngườitốtđụngbịsađọaCơnsốtvôlýcủaphongtràochốngchiếntranhrấtdễlâylan,nótiêmnhiễmkhôngchỉnhữngsinhviênđạihọc,cácthượngnghịsĩvàcácthểloạiHollywood,màcảnhữngconngườimàbạnđãhivọngrằnghọsẽhiểubiếthơn,nhữngngườinhưReverendMartinLutherKing,Jr.

“TuyênbốvềchiếntranhViệtNam”tháng4năm1967củaKingđãgọiNgôĐìnhDiệmlà“mộttrongnhữngtênđộctàixấuxanhấtthờihiệnđại”(tốtnhấtnênkiểmtralạicácthôngsốlầnnữa),tuyênbốrằngchỉ1/4ViệtCộnglàcộngsản(thậmchílàViệtCộngcũngsẽđượcbaochekiểunày;nếuchúngkhôngphảilàcộngsảnthìchúngcũngchỉlànhữngkẻcướpcủagiếtngười–mặcdùdĩnhiêngiờchúngvẫnlàvậy),vànóirằngMỹ“khôngcómụctiêudanhdựnàotạiViệtNam.RõràngsựmongchờtốithiểucủachúngtalàchiếmlĩnhnónhưmộtthuộcđịacủaMỹ,vàngườitasẽkhôngkiêngdèsuynghĩrằngthamvọnglớnnhấtcủachúngtalàkéoTrungQuốcthamchiếnđểchúngtacólýdođánhbomcáccơsởhạtnhâncủachúng.”Kingcũngđưaranhiềutốcáosailầmkỳcụckháctrongbàidiễnvăn.Thựcra,theomộtsốghichúthờiđiểmđó,bàidiễnvănđãđượcnângđỡtừngchữmộtbởinhữngtuyêntruyềnviêncộngsản.Kingkhôngphảilàmộtcộngsản,nhưngquánhiềungườicánhtảlúcđóđãsẵnlòngchấpnhậnnhữngngườicộngsảnchỉlànhữngngườicánhtảbịlạclõngthôi.

5.13“ChiếntranhViệtNamlàmộtcuộcnộichiếncầnđượcquyếtđịnhbởichínhnhândâncủahọ”NhữngngườiđưaralậpluậnnàythườngtìmcáchgiảmnhẹsựxâmchiếmcủaBắcViệt–mộtđiềubâygiờcóvẻnhưminhbạchđếnnựccười.

Tuynhiên,sựthậtlànhữngvụtấncôngkhủngbốtạicáclàngquêvàthànhphốmiềnnamViệtNamhầuhếtđượcthựchiệnbởiViệtCộngđịaphương.RấtnhiềutrongsốnhữngkẻkhủngbốnàylàlínhViệtMinhngàytrướccònsótlạitạimiềnnamViệtNamsauhiệpđịnhGenevanăm1954phânchiamiềnbắcvàmiềnnamViệtNam.CuộcchiếntranhkhủngbốmàViệtCộngđãtiếnhànhchốnglạichínhphủdânsựmiềnnamViệtNam,theotỷlệdânsốcủaMỹ,tươngđươngvớiviệcámsáthàngchụcngànthịtrưởngMỹvàủyviênhộiđồngthànhphố-tấtcảđượcthựchiệndướisựchỉđạovàhỗtrợtrựctiếpcủamộtchínhphủnướcngoài.Năm1959,miềnBắcđãgửilựclượngquânsựthườngtrựccủamìnhđếnmiềnnamViệtNam,vànăm1960côngkhaituyênbốýđịnhlậtđổchínhquyềnmiềnnamViệtNam(điềumàHàNộiđãđịnhlàmsauhiệpđịnhGeneva).Sựthậtrõrànglàtừgiữanhữngnăm1960chođếnkhithấtbạihoàntoànvàonăm1975,miềnnamViệtNamđãchiếnđấuchốnglạinhữngđạoquânxâmlược.PatNixonphátbiểuhaynhất:“JaneFondanêntớiHàNộivàyêucầuhọđừngxâmlượcnữa,sauđósẽkhôngcònbấtkỳsựxungđộtnào.”

Việcđãmất2thậpniệnvàcáichếtcủahàngtriệungườiViệtNamđểchứngminhrằngsựthốngnhấtdướicờcủachínhphủcộngsảnBắcViệtlàđiềuxarờihoàntoànvớimụctiêukỳvọngcủamọingười.CuộcchiếnViệtNamkhôngphảimộtcuộcnộichiếngiữanhữngngườidânmiềnnamViệtNam;nólàcuộcchiếnxâmlượccủacộngsảnViệtBắcchốnglạichínhphủtựdotốicaođượccôngnhậnbởitoànthếgiớicủamiềnnamViệtNam,LàovàCampuchia.

5.14“NgườidânMỹkhôngủnghộcuộcchiến”Trongmộtnềndânchủ,mọingườiđềumuốnđứngvềsốđông,vàhếtcuộcthămdònàyđếncuộcthămdòkhác–khôngđềcậpđếncuộcbầucửtổngthốnggâychấnđộngnăm1972–đãlàmrõrằngphầnlớnngườiMỹủnghộchínhsáchcủaNixonvề“hòabìnhtrongdanhdự”vàkhôngđồngtìnhvớiphongtràochốngchiếntranhcánhtả.MộtcuộcthămdòcủaHarrisnăm1969chothấychưatới10%ngườiMỹmuốnrútkhỏimiềnnamnếuđiềuđóđồngnghĩavớichiếnthắngchophecộngsản.

NhữngphóngviêncánhtảngườiMỹ,nhữnghọcgiảvàchínhtrịgiagiảđịnhrằngngườidânMỹđồngtìnhvớiýkiếncủahọ.Họkhônghề.NgườiMỹkhônghềấntượngbởinhữngkẻđốtápphíchvànhững“kẻhòabình”bạolựccủacánhtảcựcđoan.

PhầnlớnngườiMỹ(“đámđôngimlặng”củaRichardNixon)chốnglưngchocácnỗlựcchiếntranh,giữlòngtrungthànhvớituyênthệ“chịuđựngbấtkỳgánhnặngnào,trảbấtkỳgiánào”,tầmnhìncủaJohnF.KennedyrấtlâusaukhinhữngbạnbèủnghộtựdocủaKennedyđãbỏrơinó.Chođếnngàynay,80%cáccựuchiếnbinhViệtNamvẫnkhẳngđịnhhọsẽtrởlạilầnnữa,ngaycảkhiđãbiếtkếtquả,nếutổquốckêugọi.

5.15“ChiếntranhViệtNamlàcuộcchiếngiántiếpgiữatưbảnphươngTâyvàcộngsảnphươngĐông”KểcảkhiMỹkhôngcòncamkếtquânsựđểbảovệmiềnnamViệtNamkhỏimiềnbắc,kểcảkhimiềnnamViệtNamkhôngnhậnđượchỗtrợquânsựtừMỹ,vàkểcảkhiBắcViệtkhôngnhậnđượchỗtrợquânsựtừLiênXôvàcácvệtinhhaytừTrungQuốc,miềnbắcvàmiềnnamViệtNamvẫnsẽcómộtcuộcchiến,vìcộngsảnmiềnbắckhôngthểthathứchomộtmiềnnamkhôngtheocộngsản.Cộngsảnchốnglưngchoýđồxâmlượccủamiềnbắc,vàchúngtabảovệmiềnnamkhỏiđiềuđó.NguyênnhângâyrachiếntranhlàthamvọngcủaHồChíMinhmangcuộccáchmạngcộngsảnvềphíanam(và,vềvấnđềđó,cảphươngTây).

5.16“Cuộcchiếnđóvôđạođức”Sựphủnhậnnàycủacáchọcgiảvàcácgiáosĩcánhtảchỉnhấnmạnhchủnghĩanôngdânđịaphươngcủacánhtả-cứnhưthểlà,bằngcáchnàođó,mọithứtrênthếgiớiđềuổnnếuchúngtađừngđụngvàochúng.Nhưngvôđạođứckiểugìkhicốgắngbảovệconngườikhỏichủnghĩakhủngbốvànôlệ(vàchủnghĩavôthầngiếtngười)củacộngsản.

Dĩnhiên,cóthểhơikhóđểtranhluậnvềtínhđạođứccủabấtcứcuộcchiếnnào–chiếntranhlàđịangục.NhưngnếuchúngtaxemxétnhữngtiêuchícơbảncủathánhAugustinehướngdẫnvềnhữngyếutốtạothànhmộtcuộcchiếnchânchính–đólànóđượcchiếnđấuvìmộtlýdochânchính–(chốnglạisựxâmlượccủacộngsảnđãhộiđủđiềukiện),vớimộtxácsuấtthànhcôngnhấtđịnh(chúngtađãbảovệthànhcôngNamTriềuTiênchỉmộtthậpkỷtrước),vàlưuýđếncáigiáphảitrả(thàsốngtựdo,thậmchídùcóphảitrảgiáchochiếntranh,cònhơnkhuấtphụctrướcsựđộctàicủacộngsảnxemracũngcóýnghĩavớihầuhếtchúngta)–chúngtachiếnđấutrongmộtcuộcchiếnchânchính.

Trongmộtdựthảo(chưabaogiờđượcgiao)gửiđếntổngthốngFordthảoluậnvề“cácbàihọcViệtNam”,HenrryKissingerđãviết,“Khichúngtathamchiến,nhiềungườiđãủnghộnhândanhđạođức.Trướckhicuộcchiếnkếtthúc,nhiềungườiđãphảnđốinhândanhđạođức.Nhưngchảainóiđếntínhđạođứccủasựkiênđịnh,hayđứchạnhcủasựthấuđáo…”SựvôđạođứcthựcsựtrongcuộcchiếnViệtNamlàsựtrởmặtcủanhữngnhàhoạtđộngtựdođãlôichúngtavàocuộcchiếnnày.

5.17“Đólàmộtcuộcchiếnkhôngthểthắng”ĐãcórấtnhiềucáchđểchúngtacóthểthắngtrongcuộcchiếnViệtNam,nhưngchúngtakhôngcầnphảinhắclạichúng,vìchúngtacóthểchỉthẳngvàocáchmàchúngtađãchiếnthắng,vàcáchmàchúngtalẽracóthểbảotoànchiếnthắngđó:Đólà,thôngquakhônglựcMỹvàđạibáccủahảiquânMỹ.HọchặnđứngquânđộiBắcViệtmỗilầnhọđượcphéplàmvậy.

VídụnổitrộinhấtlàcuộctấncôngvàomùaPhụcSinh(MùaHèĐỏLửa)đượckhởiđộngnăm1972bởiBắcViệt,cuộctấncôngcộngsảnlớnnhấttrongsuốtchiếntranh.VớihầuhếtquânđộiMỹđãrútkhỏiđấtnước,ARVNđẩylùihếtcuộctấncôngnàyđếncuộctấncôngkhácvớisựhỗtrợtừkhônglựcvàhảiquânMỹ.Trongsố200,000quântấncôngBắcViệt,hơn100,000đãbịtiêudiệt,vàcanhbạclớncủaBắcViệtchomộtchiếnthắnghuyhoàngđãkếtthúcbằngmộttrậnthuađauđớn.

5.18Baonhiêuquândominonữaphảingãxuống?Cánhtảchếnhạorằnghọcthuyếtdominolàmộtlờingụybiệnkhôngđángtínnhiệm.HọnênnóiđiềuđóvớinhữngngườidâncủaLào,CampuchiavàmiềnnamViệtNam,nhữngngườimàđấtnướccủahọđãsụpđổ-nhưnhữngquândomino–saukhiMỹrútkhỏikhuvực.

Sựthậtvẫncònđó,rằngsauhiệpđịnhđìnhchiếnParisnăm1973,tấtcảnhữnggìchúngtacầnlàmlàcungcấphỗtrợkhônglựcvàhảiquânchonhữngđồngminhmiềnnamViệtNamcủachúngta.Thayvìmộtcuộcchiếnkhôngthểthắng,chúngtađãthắng.Nhưngsaukhiđạtđượcđiềumànhữngkẻchốngchiếntranhcánhtảchorằngkhôngthể,phầnlớnnhữngnhàcánhtảcủaĐảngDânChủtrongquốchộiđãquyếtđịnhchứngminhrằngcuối

cùnghọcũngđúngbằngviệcxétoạccamkếtcủachúngtavớimiềnnamViệtNam.LýlẽbiệnminhrằngViệtNamlàmộtcuộcchiếnkhôngthểthắngkhôngđúng,nhưngđảngdânchủtrongquốchộiđãquyếtđịnhnónhưvậy.

Aiđãđưaranhữnglậpluậnnày?Danhsáchthìdàilắm.Nhưngbạncóthểthêmvàonhữngnhânvậtnhư:

●TomHayden,sinhviênởCaliforniabịbiếnthànhmộtnhàhoạtđộngchínhtrịcựcđoan,nổitiếngnhấtvớiviệcđãgiúptổchứccuộcbạoloạnnăm1968tạiđạihộiĐảngDânChủChicago,vàđểtrởthành''ôngJaneFonda.''

●DanielEllsberg,cựuchiếnbinhViệtnamchuyểnsanglàmcốvấnphântích,ngườiđãđánhcắpcáctàiliệumậtđượcgọilà“DữLiệuLầuNămGóc”vàgửinóchoNewYorkTimes.

●NoamChomsky,mộthọcgiảchuyênngànhngônngữhọc(vàlàmộtnhàhoạtđộngchínhtrịcánhtảcựcđoan),ngườithườngchoýkiếnrằngcuộcchiến“chỉđơnthuầnlàsựtấncôngcủanướcMỹvàomiềnnamViệtNam,”rằngchúngta“chiếnđấuvớinhữngconngườikhôngđượctrangbịvũkhí,”vàrằngcuộcchiếnlà“vídụtụctĩunhấtchomộtnỗlựccủađấtnướcchúngtađểápđặtkháiniệmkiểumẫuvềtrậttựvàổnđịnhtrênkhắpthếgiới.Theobấtkỳtiêuchuẩnnào,Mỹđãtrởthànhlựclượngxâmlượclớnnhấttrênthếgiới,mốiđedọalớnnhấtđốivớihòabình,tựquyếtdântộcvàhợptácquốctế.”

●AbbieHoffman,kẻtựcaotựđạithốimồm(mộtsựkếthợpchungcủanhiềuphầntửcựcđoan)đồngsánglậpđảngquốctếthanhniên(“Yippies”),ngườiđãbịbắt(cùngvớiTomHayden)vìtổchứcbạoloạnnăm1968tạiđạihộiĐảngDânChủtoànquốc;sauđóbịbắtkhẩncấpvìbuônbáncocaine,Hoffmanchuyểnsanghoạtđộngbímật,chỉlómặttrongnhữngcuộcbiểutìnhcánhtảngẫunhiênkhác,vàsaucùngđãtựtử,nạnnhâncủachứngrốiloạnlưỡngcực.

●JerryRubin,mộtsinhviêncựcđoankhácthíchđượcchúý(ngườicôngkhaikhâmphụckẻgiếtngườiCharlesManson),hắn(cũngnhưHoffmanvàHayden)bịbắtvìtổchứccuộcbạoloạnnăm1968tạihộinghịdânchủquốcgia;saunàyhắntrởthànhmộtthươnggiathànhđạt(saukhikhámphárarằnghucksterismcũngcóthểbiếnthànhlợinhuận).

●WilliamRamseyClark,ngườichuyểntừluậtsưcủaLBJsang

thamgiaphongtràochốngchiếntranhvàcungcấpdịchvụbàochữachonhiềunhânvậttiêubiểukhácnhaucủaphongtràochốngMỹ,từSlobodanMilosevicđếnSaddamHussein.

●GiáoSĩWilliamSloaneCoffin,Jr.,mộtgiáosĩcánhtảtìnhnguyệndânghiếnnhữnglờicầunguyệncủamìnhcho“cáchoạtđộngvìhòabình.”

●BillAyers,đồngsánglậpWeatherUnderground,mộtnhómcựcđoanchốngchiếntranhViệtNam,hắnđánhbomtạiTòaNhàQuốcHộiMỹ,lầuNămGóc,vàTrụSởCảnhSátThànhPhốNewYork;mộtphầntửcánhtảcựcđoancứngđầu,bâygiờtrởthànhmộtgiáosưgiảngdạyvàgiúpthiếtkếcácchươngtrìnhgiảngdạytạitrườngcônglập;hắnlấylạisựchúýtrêntoànquốcnăm2008khixuấthiệnnhưmộtcộngsựcủaBarrackObama.Mộtlần,khiđanggặpgỡvớicáccộngsảnViệtNam(tạiToronto,nơicuộcsốngdễdànghơntạiHàNội)hắnnhậnđượcmónquàlàmộtchiếcnhẫnđượclàmtừvỏmộtchiếcmáybayMỹbịbắnhạtạiBắcViệt.Hắnnóihắnđãxúcđộngvớicửchỉđóđếnmứchắnphải“rakhỏiphòngvàkhóc”.Nólàmhắnnhậnrarằng“nướcMỹthậtácđộc…vàtôiđã…sốngtrongbụngcủamộtconthú…”

Cũngcónhữnglầnghiđiểm,nếukhôngnóilàhàngtrămngườihoạtđộngchốngchiếntranhđãđạtđượcdanhtiếngcủahọtrong15phút(hoặchơn).Mộtsốchẳngcógiátrịgìhơnmộtđốngrắcrốibốcmùi.Tấtcả,nóichung,đãgâyhạichocácnỗlựckếtthúcchiếntranhvàđưanhữngquânnhântừViệtNamvềnhàantoàn.Vàtấtcảphảichịutráchnhiệm,dùlớndùnhỏ,chonhữngmấtmátcủamiềnnamViệtNamvớinhữngluậtlệtànbạovàđộctàicủacộngsảnBắcViệt.

6.1Chương6-VềNhà“Chúngtôirấtvinhdựvìđãcócơhộiphụcvụđấtnướctrongnhữngtìnhhuốngkhókhăn.ChúngtôichânthànhcảmơnChỉHuyTrưởngvàđấtnướcchúngtavìngàynày.ChúaphùhộnướcMỹ.”

ĐólàlờiphátbiểucủachỉhuyHảiQuânJeremiahDenton,sĩquancaocấptrongsốcáctùbinhchiếntranhđượctrảtựdobởiBắcViệttháng2năm1973,khiôngbướcrakhỏichiếcmáybayđãđưaôngđếncăncứkhôngquânClarktạiPhilipine.Vàocuốitháng3,589tùbinhkhácđãtheoôngvềnhà,chấmdứtthờikỳbịgiamcầmdàinhấtđốivớibấtkỳnhómtùbinhchiếntranhnàotronglịchsửnướcMỹ.

Đoánxem?

●CựuchiếnbinhViệtNamtốthơnvề-tàichính,giáodục,tâmlý–sovớinhữngđồngnghiệpkhôngphụcdịch.

●QuânĐộiđãphụcdịchtạiViệtNamđượcgiáodụctốtnhất,đàotạobàibảnnhất,vànguyhiểmnhấtđốivớikẻđịchtrongtấtcảcáccácQuânĐộiMỹđãđượcđiềuđộngchotớithờiđiểmđó.

●Hơn80%cựuchiếnbinhViệtNamsẽphụcvụlầnnữa,ngaycảkhiđãbiếttrướckếtquả.

MặcdùcáctùbinhtrởvềtừBắcViệtđãnhậnsựđóntiếpnồnghậuvàxứngđáng,điềuítđượcbiếtđếnhơnlànhữngngườilínhMỹvàphicôngbịbắtgiữtạimiềnnamViệtNam(bởiViệtCộng),CampuchiavàLào.Trongphầnlớntrườnghợp,sựtratấnmàhọchịuđựngítmangtínhhệthốnghơn,nhưngcuộcđấutranhsinhtồncủahọtrongnhữngcánhrừngvàđồinúitạiĐôngNamÁđãchứngminhhọanhdũngvàkiêncườngkhôngkém.Mộttrongsốhọ,mộtcốvấncủaThủyQuânLụcChiếnmiềnnamViệtNam,chỉhuyDonalCook,làThủyQuânLụcChiếnđầutiênbịbắtbởiViệtCộng.KhônggiốngvớinhữngphicôngngườiMỹbịbắnhạtạiBắcViệtvàmạnglướiônhụcHàNộiHilton,ThủyQuânLụcChiếnvànhữngngườilínhMỹbịbắtởmiềnnamthườngbịnhốttrongnhữnglồngtrenhỏtrongcáctrạitạmbợ.Nhữngtùnhânphảiđốimặtvớiviệcbỏđóitừtừ,bệnhtật,vàcốgắngsốngsóttrongmộtmôitrườngcựckỳkhắcnghiệt.ChỉhuyCookđượcnhậnHuânChươngDanhDựchosựcốnghiếnvớinhiệmvụ,sựgiúpđỡđốivớicácbạntù,vàsựkhángcựkiênđịnhcủamìnhđốivớinhữngkẻbắtgiữViệtCộng.

TrongtrạitùBắcViệt(vàtạiCapuchia,LàovàmiềnnamViệtNam),nhữngkẻcaingụcBắcViệtsẵnsàngtrôngcậyvàosựtànácvàbạolựckhôngthểtưởngtượngnổi:biệtgiam,cácnghithứclàmnhục,cácchuyêngiatratấnngườiCuba,vàtừchốiđiềutrị.NgườiMỹchỉcó1niềmtinvàoChúa,giađìnhvàđấtnước:mộttruyềnthốngvềlòngtrungthànhvàsựtậntâmvớiđồngđội;vàmộtnguồnsángtạo,hàihước,sángchế,lòngdũngcảmvềthểchất,vàcátính.HọkhôngthểbịđánhbạibởinhữngcaingụcBắcViệt.3línhMỹ-JimStockdale,BudDayvàLanceSijan–nhậnHuânChươngDanhDựQuốcHộichonhữnghànhđộngcủahọkhiđốimặtvớikẻthùtànnhẫnnày.

ChắcchắnBắcViệtđã“làmhỏng”mộtsốtùbinhvớikỹthuậttratấncủachúng.Khôngcósựbảovệvữngvàngnàochốnglạicáccơnđautớimứcmàtâmtríkhôngcònkiểmsoátnổihànhvi.NhưngBắcViệtkhôngthuthậpđượcthôngtinquânsựnàovềviệcsửdụngđángkểcáckỹthuậttratấnđó.SựtratấnthườnggiatăngkhicáckẻthẩmvấnônhụcBắcViệtnhậnrarằngchuộtMickeykhôngchỉhuyhạmđộithứ7,hayHuclkeBerryFinnkhông

thuthậpthôngtintìnhbáotạiHàNội.PhươngpháptratấnkiểuViệtNamcoitrọngviệcgâyđauđớn,suynhượcvàcáccơnđauhủydiệttâmtrí,đixahơnnhiềulầnđiềumàconngườicóthểtưởngtượng.“Lờithútội”củanhữngphicôngchọnmụctiêulàbệnhviệnvàtrạimồcôichỉcóthểđượccoilànghiêmtúcbởinhữngkẻthùghétnướcMỹ.

Mộttrongnhữngvídụvềnhữnggìtùnhâncóthểmongđợiđếntừquyển“BịTróiTrongVinhQuang”(HonorBound),viếtvềnhữngtrảinghiệmcủanhữngngườiMỹbịbắtbởiCộngSản.NhânvậtđượcmôtảdướiđâylàđạiúykhôngquânEarlCobeil:

Ngườiđànôngchỉcóthểđibộ,ônglêbướcchậmchạp,đauđớn.Quầnáocủaôngbịxéthànhtừngmảnh.Ôngchảymáukhắpnơi,sưngtấykhủngkhiếpvàdơbẩn,vàngđenvàtímbầmtừđầuđếnchân.Đầuôngcúigằm;ôngkhôngcốnhìnvàobấtcứai…Fidel[kẻtratấnngườiCubađượcmờivềbởiBắcViệt]đấmthẳngvàomặtông,khiếnôngvăngvàotường.Sauđóôngđượcđưaragiữaphòngvàbịbuộcphảiquỳxuống.Lahéttronggiậngiữ,Fidelgiậtchiếcốngcaosudàimàuđentừtaymộtbảovệvàquấtnóvàomặtôngmạnhhếtmứccóthể.Ngườitùkhôngphảnứng;ôngkhônghềkhóchaythậmchílàchớpmắt.ThấtbạicủaôngtrongviệcphảnứngxemrađổthêmdầuvàocơnthịnhnộcủaFidelvàmộtlầnnữahắnquậtchiếcvòicaosulênmặtcủaông.

6.2SựđộcáccủaCộngSảnĐãcónhữngýkiếnchorằngcáctùnhântạiHàNộiđánglẽđãđượcđốixửtốthơnnếuMỹchínhthứctuyênchiếnvớiBắcViệt.Thanôi!CáchHàNộiđốixửvớinhữngngườiMỹtrongtùlàmộttộiác,thậmchíkhôngcầnviệcdẫnđếncáchiệpướcquốctếvềđốixửvớitùnhânchiếntranh.HàNộiđộcácvớichínhnhândâncủamình;chúngđộcácvớidâncủata;luậtphápvànhânquyềnlànhữngkháiniệmtưsảnmàcộngsảntạiHàNộihiếmkhitôntrọng.

SaukhiFidelvàcácbảovệrờikhỏinhàngục,bạntùcủaCobeilnhậnrarằngCobeilđã“trảiquanhiềuhơnlànhữngđợtđánhđậptrongngày.Cơthểcủaôngbịxéráchkhắpmọinơi;‘còngđịangục’gầnnhưđãcắtđứtcổtay;cácvếthằndâytróivẫncònrỉmáuquanhcánhtaylênđếntậnvai;cácmảnhtrevụngămđầyvàoốngquyểnmáumevàcácdấuroitừốngcaosutrảiđầyngực,lưngvàchân.”

TôiđãhânhạnhđượcbiếtmộtsốtùbinhMỹ.MikeCroninlàmộtbạnhọccùnglớpởtrườngbay.JoeMobleylàmộtngườibạnthân,vàanhđãvinhdanhcontraicủatôikhicậubétốtnghiệptừtrạihuấnluyệnthủyquânlụcchiến.RobbieRisnerlàngườibạncủagiađìnhquanhiềuthậpkỷ.Anhấylàmộttrongnhữngngườiđànôngtốtnhấtmàtôitừngđượcbiết.SựcốnghiếnanhdànhchoChúavàđấtnướcđãtạonênmộtchuẩnmựcchotấtcảngườiMỹ.SựdịudàngvàlòngtốtcủaanhđínhchínhchoquákhứtừnglàmphicôngchiếnđấutạiNamHàn.Sựthiếuvắnglòngthùhậnvàsựyênbìnhtrongtâmtríanhthậtkhiêmnhường,phảibiếtrằnganhlàmộttrongnhữngngườibịtratấnnhiềunhấttrongsốcáctùbinhMỹtrongchiếntranhViệtNam.TạilễnghỉhưucủađạitướngRisner–chủtrìbởiH.RossPerot,ngườimànhữngnỗlựccủaôngthaymặtchocáctùbinhvàgiađìnhlàkhôngthểsosánh–tôiđãcódịptròchuyệnvớiJerryDenton,JimStockdale,RedMcDaniel,JohnMacCainvàhàngchụcngườikhác,baogồmrấtnhiềucácbiệtkíchSơnTây.NướcMỹkhôngthểtìmranhữngngườitốthơn.

6.3CựuchiếnbinhViệtNam–vàlòngtựhàovềđiềuđóDĩnhiên,mộtvàicựuchiếnbinhlàtùbinhchiếntranh.Vớihầuhếtchúngta–phầnlớnchúngta–hòanhậplạicuộcsốngđờithườnglàđiềukhádễ.Theobấtkìthướcđoxãhội–kinhtếnào–thunhập,thànhcôngvềhônnhân,giáodụcbậccao,sứckhỏetâmlý,ítdùngmatúy,tránhkhỏinhàtù–cáccựuchiếnbinhViệtNamvượtxacácđồngnghiệpphiquânsựcủamình–chínhxáclànhữnggìđốilậphoàntoànvớiđiềumàcácnềnvănhóathôngthườngmuốnbạntin.

Vớitôi,chuyệnđókhôngđángngạcnhiên.ChúngtabỏchiếntranhlạisaulưngvớimọicáchtốtnhấtcóthểvàhòamìnhvàodòngchảycủangườiMỹ.ChúngtôiđượcvũtrangvớimộtđiềugìđómàcàngngàycàngítngườiMỹcóvinhdựđượcsởhữu–nhữngkiếnthứcmàchúngtôiđãcốnghiếnchođấtnước.Nếutựdophảitrảgiá,chúngtôivàtrườnghọccủachúngtôiđãtrả.Chúngtôinhậnthứcrằngcuộcsốngvàtựdolàmộtmónquàquýbáu.Mộtvàingườitrongsốchúngtôitrởnênnổitiếng–nhưsiêusaobóngđáRogerStaubach,hayngườisánglậpFederalExpressFredSmith,haythượngnghịsĩJohnMcCain,hayngườitổchứcgameshowPatSajak–nhưnghầuhếtchúngtôichúngtôilựachọnmộtcuộcsốngbìnhthường,sốngmỗingày

nhưmọingườiMỹkhác,làmviệcchămchỉvàchămlochogiađình.

TruyềnthuyếtrằngcáccựuchiếnbinhViệtNambịhànhhạbởicảmgiáctộilỗi,nhữngcơnácmộngvàcảmgiácloâu,dễmấtcânbằngdẫnđếnbạolựcvànghiệnmatúy,vàkhôngthểhòanhậpdễdàngvớixãhội,tồntạimộtcáchngoancốbấtchấpsựthậtrằngcácthôngsốtừhàngtrămnguồnkhácnhau–cácnhómcựuchiếnbinh,VA,BộQuốcPhòng,cácnghiêncứuchấmđiểmcủacáctrườngđạihọcvàcácnguồnkhácnữa–đãhoàntoànbácbỏnó.Vậytạisaocácngộnhận–vànólàmộtngộnhậnđầyônhục,làmôdanhcảmộtthếhệ-vẫntiếptụctồntại?

Ờthì,tôimuốnnóirằngchúngtồntạivìchúngkhiếnnhữngngườicánhtảcảmthấymìnhtốt.NếubạnmuốntinrằngcuộcchiếnViệtNamlàvôđạođứcvàkhôngcầnthiết,nócựckỳtiệnlợiđểnóirằngnhữngngườitừngchiếnđấutrongcuộcchiếnđóđãbịtổnthươngnghiêmtrọngbởinó.Chuyệnđólàmbạncảmthấynhưmìnhrấtquantâmđếncáccựuchiếnbinh–bạnthấythậttộinghiệpchohọ-đồngthờikhẳngđịnhrằngnhữngngườibiểutìnhchốngchiếntranhthựcsựđãđúngvềcuộcchiếnvàchắcchắnlàđiềuchỉnhtốthơnnhữngngườiđãphụcvụđấtnướcmình.Vàdĩnhiên,vớinhữngngườiđãtựhỏitừsâuthẳmtráitimmình,rằngliệuhọcóhènnhátkhitừchốiphụcvụđấtnướckhông?Sựngộnhậncủanhữngcựuchiếnbinhgặprắcrốithiệtlàanủihếtsức.

CácngộnhậnđộcácvềnhữngcựuchiếnbinhViệtNamnóilênrằnghầuhếtchúngtađãphíthờigiangiảithíchchonhữngđiềumìnhkhônghềlàmtrongchiếntranh.Nghĩalàhầuhếtnhữngngườichacủacáccựuchiếnbinhđãcónhữngthờikhắclolắngrằngconcủahọđangbịlừadốivàcườngđiệuvềcuộcchiến.Nghĩalàhầuhếtchúngtaphảitạmchấpnhậnđiềutươngđươngvớimộtđịnhkiếnbẩnthỉu.KhôngchỉmộtlầnsaukhitrởvềtừĐôngNamÁvàonăm1970,đãcónhữnglờiđềnghịchotácgiảnàyrằngôngnênbỏphầnlýlịchphụcdịchtạiViệtNamrakhỏiđơnxinviệc.Khiđượchỏitạisao,cácnhàtuyểndụnglaođộngtrảlời,“Ờthì–bạnbiếtđấy.”

NhữngquyểnsáchViệtCộngsẽkhôngmuốnbạnđọc

●Điquađêmtối:7nămtùcủatôitạiBắcViệt(ThePassingoftheNight:MySevenYearsasaPrisoneroftheNorthVietnamese),RobbieRisner.

●Mộtđiềuluậtđểgiữ:câuchuyệnthậtcủatùnhândânsựMỹbịgiamgiữlâunhấttrongchiếntranhViệtNam(ACodetoKeep:TheTrueStoryofAmerica’sLongestHeldCivilianPrisonerofWarinVietnam),ErnieBrace.

●Tùnhânchiếntranh:cuộcsinhtồncủaTrungTáRichardA.Stratton(PrisoneratWar:TheSurvivalofCommanderRichardA.Stratton),ScottBlakey.

●Kẻsốngsótcôđộc:tùnhânchiếntranhđầutiêntạiĐôngNamÁ(SolitarySurvivor:TheFirstAmericanPOWinSoutheastAsia),LawrenceBailey.

ĐiềutấtcảchúngtanênbiếtlànhữngconngườiđãphụcvụtrongchiếntranhViệtNamđượchọchànhtửtếnhất,đàotạobàibảnnhất,vàlàđộiquânthànhcôngnhất(vềtỷlệtiêudiệt)mànướcMỹđãtừngtriểnkhaichotớithờiđiểmđó.Trongnhữngđiềukiệnkhókhănnhất,vớitạithờiđiểmđó,sựchỉđạomơhồ,vàmộtchiếnlượcđầynghivấn,họđãđánhbạimộtđạoquântànnhẫnđượcsựhậuthuẫnkhônggiớihạntừnhữngđồngminhcộngsảncủanó.Mặcdùnhữngcựuchiếnbinhvềtớiquênhànơiđầynhữngngườibiểutìnhcókhảnăngnhụcmạhọ,họđãxuấtsắctrênconđườngtrởlạicuộcsốngriêng.Mọiđộiquânđềucónhữngconsâu,nhữngkẻđàongũ,nhữngkẻgâyrốivànhữngngườiphànnàn(sautấtcả,chúngtôicũngcóJohnKerry),nhưngchúngchỉlànhững–consâu,mộtthiểusốnhỏ.VàbấtchấpnhữnglạmdụngđãđượcchấtchồnglênnhữngcựuchiếnbinhViệtNam,ngườidânMỹbiếtrõhơncả.CáccuộcthămdòchothấymộtsựtôntrọngápđảodànhchocáccựuchiếnbinhViệtNam–thậmchíđếnmứchàihước.Vídụ,cuộckhảosátdânsốtháng8năm2000chothấy13triệungườiMỹnhậnvờrằngmìnhlàcựuchiếnbinhViệtNam.Cóvẻnhưchúngtacómộtnétđặcsắcởđây.

6.4PhimvềchiếntranhViệtNamTậnthếđươngthời–chiếntranhchắcchắncóvẻsiêuthựcvàlạclối,nhưng

bộfilmnày,nóisaonhỉ,cóvẻđãleolênhàngđầuvềmứcđịnhkiếnvàđộngớngẩn.Đóhẳnphảilàmộtloại“nghệthuật”,nhưngnókhôngđượcthựchiệnnghiêmtúc.Thậtlòngmànói,tôikháthíchnó.CómộtvàitròhềđãphảnánhcuộcchiếnViệtNam,vàmọicuộcchiến,ởmộtgócđộnàođó.Saucùng,nhữngngườiđànôngtrưởngthànhđềucốgắngbắnvàongườikhác.NhưmọibộfilmkhácvềchiếntranhViệtNam,tuynhiên,nóchỉcốtìnhquênlãngbênnàomớilàngườitốt.

Vềnhà–quênmấtlàbạnghétJaneFonda(coinào,thửxem),quênchuyệncôtadùnggầnhếtbộphimđểphunvềnhữngtuyênbốchínhtrịgiảvờngớngẩn,quênchuyệnhầuhếtmọingườixembộfilmchỉvìmộtcảnhquaytìnháingoàiýmuốn(ítracũngcólúc,tốithiểulànhàlàmfilmcũngtỏrarấtcanđảm).Thựcra,bạncóthểquênbộfilmđi,nhưngnócũngcómộthaikhoảngkhắccoiđược.Mộtchuyếnbaydài12giờtừvùngrừngrậmcủaViệtNamđếnvùngvenngoạithànhcủaMỹlàmộttrongnhữngsựkiệnsửngsốtnhấttrongcuộcđờicủahầuhếtcáccựuchiếnbinhViệtNam.Thậtkhôngmay,Fondađầurỗngđãphảibiếnnóthànhmột“tuyênbố”vềtính“đạođức”củacuộcchiến–ngaygiữamộtmốiquanhệngoạitình,dĩnhiênrồi.

Ngườithợsănnai(TheDeerHunter)–nửađầubộphimlàcảnhquayquêhươngPennsylvaniacủa3nhânvậtchínhchuẩnbịlênđườngđếnViệtNam,nódàigầnbằngcuộcchiếnthật.Hoặcítracóvẻthế.Nhưngdùsao,nếubạnđủkhảnăngchịuđựngnó,nókhôngphải1bộphimtệlắm.

ÁoGiápSắt(FullMetalJacket)–Nótựlàmrốinửađầubằngcáchthêmvàomộtcảnhquayđầyvẻthầnkinhvềthứthựctếtrôngkhágiốngtrạithủyquânlụcchiến.Nólàmhỏngnốtnửasau(cảnhquaytrongnước)bằngviệckếtthúcvớimộtbàithuyếtgiảngnhonhỏvềchốngchiếntranh.

Mũnồixanh(TheGreenBerets)–vềcơbảnlàmộtbộfilmvềthếchiếnthứIIchuyểnthểthànhmộtViệtNam–khônggiốngViệtNamcholắm.Ítrathìtâmđiểmcủanócũngtậptrungđúngnơi.

ĐồiHarmburger(HamburgerHill)–câuchuyệnvềđoànkhôngquân101đánhchiếmđồi937làmộttrongnhữngtrậnđánhlớncuốicùngcủacuộcchiến.Quênviệccốgắngđọcnhữngtuyênngônchínhtrịtrongsuốtdiễnbiếnđi.Bộfilmmộtlầnnữamôtảnỗisợthắtruộtcủacáctrậnchiếntrênbộ.

HàNộiHilton(HanoiHilton)–oh,tốt,mộtbộfilmvớiýtốtvềcuộcsống

củanhữngtùnhântạiBắcViệt,cólẽlàvìnhữnglýdolễnghi,đãtránhviệcbộclộchiềusâuvềsựtànbạocủanhữngbảovệBắcViệtvànhữngchuyêngiatratấn.

Trungđội(Platoon)–Ok,nhữnglínhMỹlànhữngngườilaođộngnghèovôhọcvàliêntụcuốngbiarượu.HọđốixửvớingườiViệtNamnhưcỏrác.LínhMỹtốtthìbịbỏbùamê.HọđốixửvớingườiViệtNambằnglòngtừbi.VàbộfilmđượclàmbởiOliverStone.Vớimọichuyệnhoàntoànlạcđề,ítracóvàicảnhchiếnđấulàthật.

Chúngtôilànhữngngườilính(WeWereSoldiers)–cuộcchiếncủađoànkịbinhthứ7tạithunglũngIaDrang,chỉhuybởiđạitáHalMoore.Mộtbộfilmtuyệtvời.Chiếnđấuthựctếvàdiễnxuấtsắc.Làmbạnthấytựhào.

6.5BàiDiễnVănCủaThượngNghịSỹJohnF.KennedyTạiHộiNghịVềViệtNamTiệcTrưaTạiKháchSạnWillard,Washington,D.C,1tháng6năm1956

ĐâylàmộtniềmvuitừđáylòngkhiđượccómặtởđâyhômnaytạihộinghịquantrọngnàyvềtươnglaicủaViệtNam,vàsựgópphầncủaMỹtrongquốcgianontrẻấy,đượcnângđỡbởinhữngngườibạnMỹcủaViệtNam,

mộttổchứcmàtôitựhàođượclàmthànhviên.CuộchọpvớicácbạnhômnaytạithờiđiểmmàcácsựkiệnchínhtrịliênquanđếnViệtNamđangtiếndầnđếncaotrào,cảtrongnướcvàtạiquốchộicủachúngta,làthờiđiểmtốtnhất.Chủđềvàthảoluậncủacácbạn,điềunhấnmạnhnhữnghứahẹnvềtươnglaihơnlànhữngthấtbạitrongquákhứ,làcótínhxâydựngnhất.TôicóthểđảmbảovớicácbạnrằngQuốcHộiMỹsẽthựcsựcoitrọngnhữngpháthiệnvàkiếnnghịcủacácbạn;vàtôigởiđếntấtcảcácbạn,nhữngngườiđãnỗlựcthamdựvàohộinghịnàylờichúcvàchúcmừngtrangtrọngnhấtcủatôi.

ĐólàmộtthựctếtrớtrêuvàbithảmrằnghộinghịnàyđượctổchứctạithờiđiểmmànhữngtintứcvềViệtNamgầnnhưđãbiếnmấtkhỏitrangnhấtcủacáctờbáoMỹ,vàngườiMỹdườngnhưđãquênđấtnướcnhỏbénày,nơichúngtacórấtnhiềutráchnhiệm.Sựsuygiảmcủachúýcộngđồng,tôitinrằng,đếntừ3yếutố:(1)đầutiên,nóđếnmộtphầntừnhữngthànhcôngđángkinhngạccủatổngthốngDiệmvớinhữngcuộchọpcứngrắnvàchắcchắnlàcảnhữngcuộckhủnghoảngchínhtrịvàkinhtếlớnmàtừtrướcđếnnayđãliêntụccảnbướcViệtNam.(Tôisẽnóithêmvềvấnđềnàysau,nóxứngđángđượcxemxétkỹhơntừtấtcảnhữngngườiMỹquantâmđếntươnglaicủaChâuÁ.)

(2)Thứ2,nóđếnmộtphầntừvaitròtruyềnthốngcủabáochíMỹ,cảngườiđọclẫnngườiviết,vềviệcquantâmnhiềuđếncáckhủnghoảnghơnlàthànhtựu,vềviệcdànhnhiềukhoảngtrốngchocácmốiđedọachiếntranhhơnlàsựcầnthiếtchocáccôngtrình,vàđãviếtnhữngtiêuđềgiậtgânvềcácthiếusótnhạycảmcủaquákhứhơnlàcácnhiệmvụsángtạochotươnglai.

(3)Thứbavàcũnglàcuốicùng,sựbỏbêViệtNamlàkếtquảcủamộttrongnhữngđiểmyếulớnnhấtđãcảntrởhiệuquảdàihạncủachínhsáchđốingoạiMỹtrongsuốtnhữngnămvừaqua–vàđólàsựnhấnmạnhtháiquávaitrò“ngườicứuhỏa”củathếgiới.Bấtcứnơinàovàbấtkỳkhinàolửanổilên–tạiĐôngDương,tạiTrungĐông,tạiGuatemala,tạiCyprus,tạieobiểnFormosan–nhữngngườilínhcứuhỏacủachúngtavộivàngnhảyvào,lămlămnhữngcôngcụhạngnặng,vàdùngmọiphươngphápđượcbiếtđếnđểngănchặnvàdậptắtđámcháy.Đámđôngtậptrunglại–nhữngnỗlựcthànhcôngthườngxuyêncủacáctìnhnguyệnviêncủachúngtađượchoannghênhnhiệtliệt–vàrồisauđólínhcứuhỏalạivộivàngchạyđếnnhữngđiểmnóngtiếptheo,đểmặcnhữngngườidânđầylòngbiếtơnnhưngvẫn

cònchoángvángdọndẹpđốngđổnát,nhặtnhạnhcácmảnhvỡvàxâydựnglạiquênhàvớimọinguồnlựccóthể.Vaitròđó,hiểnnhiênlàcựckỳcầnthiết;nhưngnókhôngphảilàvaitròduynhấtcầnđượcđảmnhiệm,vànhữngvaitròkháckhôngthểbịlơlà.Mộtsởcứuhỏatìnhnguyệnđãngừnghẳn,nhưnghiếmkhingănchặncácđámcháy.Họđẩylùinhưnghiếmkhixâydựnglại;họgiảiquyếttốtcácvấnđềhiệntạinhưngkhôngphảitươnglai.VàkhichúngtacốnghiếnsựchúýđếnnhữngkẻphónghỏacộngsảntạiTriềuTiên,trotànlạibùngcháyởĐôngDương;chúngtachuyểnhướngnỗlựcđếnĐôngDươngchođếnkhicòibáođộnghúlênởAlgeria–vàcứthế.

DĩnhiênlàViệtNamkhônghoàntoànbịquênlãngbởinhữngnhàthiếtkếchínhsáchcủachúngtangàyhômnay–Tôikhôngthểthựclòngđưaramộtlờitráchcứnhưvậyvàsựthậtsẽdễdàngbácbỏnó–nhưngsựthậtkhôngmayvềcácvấnđềlà,theoýkiếncủatôi,ViệtNamsẽcókhảnăngnhậnđượcnhiềusựquantâmtừquốchộivànộicáccủachúngtahơn,vàsựhỗtrợtốthơndướicácchươngtrìnhviệntrợcủachúngta,nếunórơivàotìnhtrạngnguyhiểmcấpbáchcủacáccuộctấncônghaycácmạngcộngsản.NhưnhữngngườidâncủaChâuMỹLatinvàChâuPhimàchúngtađãbảobọcquámứcnhữngthậpkỷqua,nhữngngườiViệtNamcóthểchorằngsựcốnghiếncủahọchosựnghiệpdânchủ,vàsựthànhcôngcủahọtrongviệcsuygiảmsứcmạnhcủanhữngnhómCộngSảnđịaphương,đãcótácdụngmỉamailàlàmgiảmsựhỗtrợtừMỹ.Nhưngnhucầuvềnhữngsựhỗtrợđóchưathểnàogiảmbớt.(TôihivọngrằngchínhquyềnDiệm–hoặctổchứcnàykhôngcầnviệntrợchosựpháttriểncủaĐảngCộngSảnmiềnnamViệtNamđểtậptrungsựchúýcủaMỹvàonhữngnhucầuthiếtyếucủaquốcgiađó!)

KhôngaichorằngchúngtanênvộivàngtậptrungtấtcảnhữngthiếtbịcứuhỏacủamìnhvàoViệtNam,bỏmặcTrungĐônghaybấtcứnơinàokháccủathếgiới.NhưngchúngtacũngkhôngnênkếtluậnrằngsựđìnhchỉnhữngdấuhiệuthùđịchtạiĐôngDươngđãloạibỏvùngđấtnàykhỏidanhsáchcácvùngquantrọngcủachínhsáchngoạigiaoMỹ.Chúngtahãyxemxétmộtthoángrằngchínhxácđiềugìlà“íchlợicủaMỹtạiViệtNam”:

(1)Đầutiên,ViệtNamđạidiệnchonềntảngcủathếgiớitựdotạiĐôngNamÁ,làtảngđágóctường,làsườncủaconđê.Burma,TháiLan,ẤnĐộ,NhậtBản,PhilipinvàrõrànglàcảLàovàCampuchialànhữngquốcgiasẽbịđedọaanninhnếulànsóngđỏCộngSảntrànvàoViệtNam.Trongquákhứ,cácnhàhoạch

địnhchínhsáchcủachúngtađôikhiđưaranhữngtuyênbốtráingượcnhauvềđiểmnày–nhưnglịchsửlâudàivềcáccuộcxâmlượcĐôngNamÁbịchặnđứngbởinhữngchiếnbinhViệtNamchắchẳnđãloạibỏmọinghingờvềchủđềnày.

Hơnnữa,sựđộclậpcủamộtnướcViệtNamtựdolàrấtquantrọngđốivớithếgiớitựdotrongnhữnglĩnhvựckháchơnlàquânsự.NềnkinhtếcủanólàđiềuthiếtyếuchonềnkinhtếĐôngNamÁ;vàsựtựdochínhtrịlànguồncảmhứngchonhữngngườitìmkiếmđểđạtđượchoặcduytrìquyềntựdocủahọtrêntoànChâuÁ–vàdĩnhiênlàcảthếgiới.Nhữngnguyênlýcơbảnvềchínhsáchđốingoạicủaquốcgianày,trongngắnhạn,phụthuộcđángkểvàocácthướcđovềmộtquốcgiaViệtNammạnhmẽvàtựdo.

(2)Thứhai,ViệtNamđạidiệnchomiềnđấthứacủanềndânchủtạiChâuÁ.Tuynhiênchúngtacóthểchọnviệcbỏquahoặcphủnhậnnó,sựgiatăngvềuytínvàlựcảnhhưởngcủaCộngSảnTrungQuốctrongkhuvựcChâuÁlàsựthậtkhôngthểtháchthức.ViệtNamđạidiệnchomộtsựthaythếcủanềnđộctàiCộngSản.Nếuthửnghiệmdânchủnàythấtbại,nếumộtaiđótrongsốhàngtriệungườitịnạnđãchạytrốnkhỏisựtoàntrịcủamiềnbắcmàkhôngtìmthấytựdolẫnsựantoàntạimiềnnam,vậythìđiểmyếu,chứkhôngphảisứcmạnh,sẽlàđặctínhđịnhnghĩanềndânchủtrongtâmtrícủanhiềungườiChâuÁkhác.Mỹchịutráchnhiệmtrựctiếpchothửnghiệmnày–chúngtađóngvaitròquantrọngtrongphòngthínghiệmnơinóđượctiếnhành.Chúngtakhôngthểchophépthửnghiệmđóthấtbại.

(3)Thứba,vàtrongnhữngxuhướngcóphầntươngtự,ViệtNamđạibiểuchomộtthửnghiệmvềtráchnhiệmvàquyếttâmcủaMỹtạiChâuÁ.NếuchúngtakhôngphảilàchamẹcủanướcViệtNamnontrẻ,thìchúngtachắcchắnlàchamẹđỡđầu.Chúngtađãchủđạochosựkhaisinhcủanó,chúngtahỗtrợcuộcsốngcủanó,chúngtađãgiúpđịnhhìnhtươnglaicủanó.Vớilựcảnhhưởngvềchínhtrị,kinhtếvàquânsựđãsuygiảmtạiViệtNam,lựcảnhhưởngcủaMỹđangtăngtrưởngđềuđặn.Đâylàconcáicủachúngta,chúngtakhôngthểbỏrơinó,chúngtakhôngthểchốibỏnhữngnhucầucủanó.Vànếunótrởthànhnạnnhâncủanhữngmốiđedọađếnsựsinhtồncủanó–cộngsản,sựhỗnloạnchínhtrị,sựđóinghèohaytấtcảnhữngđiềukhác–thìnướcMỹ,

theomộtsốcáchlýgiải,sẽphảichịutráchnhiệm,vàuytíncủachúngtaởChâuÁsẽchìmxuốngmộtmứcđáymới.

(4)Thứtưvàcuốicùng,íchlợicủaMỹtạiViệtNam,trongsứcmạnhvàsựanninhcủanó,làrấtíchkỷ-đểnócóthểđượcđođạc,trongnhữngnghiêncứucuốicùng,trongđiềukiệnsốngcủaMỹvàđôlaMỹ.MọingườiđềubiếtđãcólúcchúngtađứngtrênbờvựccủachiếntranhtạiĐôngDương–mộtcuộcchiếncóthểtốnkémhơn,mệtmỏihơnvàítthuyếtphụchơnbấtkỳcuộcchiếnnàomàtatừngbiết.Mốiđedọavềmộtcuộcchiếnnhưthếchưabịloạibỏhoàntoànkhỏichântrời.Yếuđiểmvềquânsự,chínhtrịbấtổnhaykinhtếsuythoáitrongđấtnướcmớicủaViệtNamcóthểthayđổigầnnhưhoàntoàntìnhtrạnganninhchỉsaumộtđêm,điềungàycàngtrởnênrõràngtạikhuvựcchịusựlãnhđạocủathủtướngDiệm.VàvịtríchiếnlượccủaViệtNamtạiĐôngNamÁ,nhưđãbànluận,khôngthểtránhkhỏisựliênquancủaanninhquốcgiavớibấtkỳsựbùngphátrắcrốinàomới.

Đólà4điểmmàtheoýkiếncủatôilàlợiíchcủanướcMỹvềanninhtạiViệtNam.Vàtrướckhinhìntớitươnglai,chúngtahãydừnglạimộtchútđểđiểmquanhữngđiềumàchínhquyềnDiệmđãđạtđượcbằngcáchtăngcườnganninh.Điềuấntượngnhất,cólẽlàviệctáiđịnhcưchohơn3/4củamộttriệudântịnạntừmiềnbắc.Bằngvàocácnỗlựccủanhữngconngườicanđảmnàychosựtựdosinhsống,ướcchừng45,000ngôinhàđãđượcxâydựng,2,500giếngnướcđượcđào,100ngôitrườngđãđượcthànhlậpvàhàngchụccáctrungtâmytếvànhàhộsinhđãđượccungcấp.

Ấntượngkhôngkémlàsựtăngcườngvềtínhbềnvữngvàổnđịnhcủachínhquyền,sựquétsạchcácvùngnổiloạnvàbướctiếnđầutiêntớinềndânchủthựcsự.NơitừngbịlệthuộcvàphảiđấutranhvớiCộngSảnchoquyềntốicao,mộtnềncộnghòatựdovàđộclậpđãđượctáithiếtlập,đượccôngnhậnbởihơn40quốcgiacủathếgiớitựdo.Nơiđãtừngbịcaitrịbởimộtvịvuaănchơitừmộtbờbiểnxa,giờđâyquốchộiđãđượcthànhlập.

Cácsựcảicáchxãhộivàkinhtếcũngrấtđángkể.Điềukiệnsốngcủanhữngngườinôngdânđãđượcnângcaotrêndiệnrộng,cácvùngđấthoangđãđượckhaikhẩn,vàquyềnsởhữurộnglớncácmảnhđấtđangdầnđượccổvũ.Cáchợptácxãvàcáckhoảnvayưuđãichonôngdânđãhiệnđạihóanềnkinhtếnôngnghiệplỗithời;vàmộtconđậpsiêulớntọalạctạitrungtâmđấtnướcđãtạođiềukiệnthủylợichonhữngvùngđấthoangchưađược

khaikhẩntrướcđây.Phápluậtchonhữngquanhệlaođộngtốthơn,bảovệsứckhỏe,điềukiệnlàmviệcvàchếđộlươngbổngđãđượchoànthiệndướisựdẫndắtcủatổngthốngDiệm.Cuốicùng,quânđộiViệtNam–giờđâyđangchiếnđấuchoquênhàcủachínhhọchứkhôngphảichủnhâncácthuộcđịa–đãtăngcườngđángkểvềcảchấtlượnglẫnsốlượng.ĐạitướngO’Danielcóthểkểthêmvớicácbạnvềnhữngthànhtựunày.

NhưngtráchnhiệmcủaMỹđốivớiViệtNamvẫnchưakếtthúc,chắcchắn,vớinhữngnhậnxétsơlượcvềnhữngthànhtựuđếnmứcđónhờsựgiúpđỡcủachúngta.Sẽcónhiềuđiềucầnlàmhơn;nhiềuhơnrấtnhiều,trongthựctế,sovớinhữngđiềuchúngtađanglàmchotớithờiđiểmnày.NhữngliênminhquânsựtạiĐôngNamÁlàđiềucầnthiếtnhưngchưađủ.Sựưuviệtvềvũkhíhạtnhânvàsựpháttriểncủanhữngvũkhítốithượngmớilàchưađủ.

Cáchoạtđộngtìnhbáovàtuyêntruyền,đangcảnhbáovềnhữngconquỷCộngSảnvàsựnguyệncầucholốisốngMỹlàchưađủchomộtđấtnướcnơinhữngkháiniệmvềdoanhnghiệptựdovàchủnghĩatưbảnlàvônghĩa,nơiđóinghèokhôngphảilàkẻthùdọctheovĩtuyến17màlànhữngkẻthùngaygiữabọnhọ.NhưđạisứChươngđãnóigầnđây:“Ngườidânkhôngthểđượctrôngcậysẽchiếnđấuchothếgiớitựdotrừkhihọcótựdocủachínhmìnhđểbảovệ,tựdocủahọtrướcquyềnthốngtrịnướcngoàicũngnhưsựtựdothoátkhỏiđaukhổ,ápbứcvàthamnhũng.”

TôisẽkhôngthểnóitrướcnhữngchitiếtvềcáchmàcácchươngtrìnhviệntrợnêncungcấpchongườiViệtNam–khôngphảinhữngchitiếtcủacácchươngtrìnhquantrọng,màlàtinhthầnđượctruyềnlạivàsứmệnhmànóđangtìmkiếmđểhoànthành.ChúngtakhôngthểmualấytìnhbạntừngườiViệtNam.Cũngkhôngthểthắngđượctráitimhọbằngcáchlàmhọphụthuộcvàosựbốthícủachúngta.Cáichúngtacầnchohọlàmộtcuộccáchmạng–mộtcuộccáchmạngvềchínhtrị,kinhtếvàxãhộiưuviệthơnnhiềulầnsovớibấtcứthứgìmàCộngSảncóthểcho–ônhòahơnnhiều,dânchủhơnnhiềuvàquyềntựchủđịaphươngcaohơn.MộtcuộccáchmạngnhưvậyđòihỏinhiềunỗlựchơntừcảMỹlẫnViệtNam.Chúngtaphảicungcấpnguồnlựcđểthaythếnhữnggìđãbịcạnkiệtquanhiềuthếkỷkhaithácthuộcđịa;kỹthuậtviênđểđàotạonhữngngườibịhạnchếbởinhữngchínhsáchngudâncốý.Sựhướngdẫnđểhỗtrợquốcgiabướcnhữngbướcchânchậpchữngđầutiênvềphíasựphứctạpcủamộtdạngchínhphủcộnghòa

mới.ChúngtaphảihỗtrợsựkhơinguồnpháttriểncủanềndânchủvànềnkinhtếViệtNam,baogồmcảviệchoànthànhhộinhậpnhữngngườitịnạnđãbỏcảquênhàvàtàisảnđểtìmkiếmtựdo.ChúngtaphảicungcấphỗtrợquânsựđểtáithiếtlậpquânđộiViệtNammới,nhữngngườiphảiđốimặthàngngàyvớisựnguyhiểmgiatăngtừquânđộiViệtMinhdọctheođườngbiêngiới.

Vàcuốicùng,trướccáchộiđồngcủathếgiới,chúngtakhôngđượcchophépbấtkỳhànhvingoạigiaonàobấtlợichođấtnướcnày,mộttrongnhữngthànhviêntrẻtuổinhấtcủagiađìnhquốctế-vàtôibaogồmtrongsắclệnhnàymộtlýdochoviệcMỹkhôngbaogiờđồngýthôngquacuộcbầucửsớmđượckêugọibởihiệpđịnhGenevanăm1954.KhôngaitrongsốMỹhaynướcViệtNamtựdolàmộtphầncủahiệpướcđó–vàkhôngaitrongsốMỹhaynướcViệtNamtựdosẽlàmộtphầncủamộtcuộcbầucửrõrànglàđãđượcthuxếpvàlậtđổtừtrước,thúcgiụcchúngtôibởichínhnhữngngườiđãphávỡcamkếtcủachínhmìnhdướimộthiệpướcmàbâygiờhọđangtìmcáchthihành.

Tấtcảnhữngthứnàyvànhiềuhơnnữa,chúngtacóthểchonướcViệtNamtựdo,khinóđangtrảiquagiaiđoạnhiệnthờiđểhướngđếnconđườngvềmộtkỷnguyênmới–kỷnguyêncủalòngtựhàovàđộclập,vàmộtkỷnguyêncủanềndânchủvànềnkinhtếpháttriển–mộtkỷnguyênmàkhisosánhvớinhữngnămdàibịápbứcnhưmộtthuộcđịa,sẽthựcsựđạidiệnchomộtcuộccáchmạngvềchínhtrị,xãhộivàkinhtế.

Đâylàcuộccáchmạngmàchúngtacóthể,chúngtanên,vàchúngtaphảimangđếnchongườidânViệtNam–khôngphảisựbốthí,cũngkhôngphảimộtđềnghịlàmăn,cũngkhôngphảimộtâmmưuchínhtrịhaychỉđơngiảnlàchiêumộhọnhưnhữngngườitínhchốnglạichủnghĩaCộngSảnhoặcmộtvậtsởhữucủachínhsáchđốingoạiMỹ-màlàmộtcuộccáchmạngcủachínhhọ,chophúclợicủachínhhọ,vàchosựanninhcủatựdokhắpmọinơi.Cộngsảnđềnghịchohọmộtcuộccáchmạngkhác,sánglunglinhvàquyếnrũvớivẻngoàihấpdẫn.Sựlựachọngiữa2cuộccáchmạngchỉcóthểđượcquyếtđịnhbởichínhnhữngngườiViệtNam.Nhưngtạinhữngthờiđiểmcủathửtháchvàgánhnặng,tìnhbạnthựcsựsẽnổibậtlên.NhưthủtướngDiệmgầnđâyđãviếtchomộtngườibạntuyệtvờicủaViệtNam,thượngnghịsĩMansfiled,“Chỉtrongmùađôngbạnmớibiếtnhữngcâynàoxanhmãi.”VàtôitựtinquốcgianàyđãchứngtỏrằngnókhôngquênđinhữngconngườiViệtNam,vànhữngngườiViệtNamsẽchứngtỏrằnghọ

khôngquênchúngta.

TheoThưViệnVàBảoTàngTổngThốngKennedy

Cảmơnnhữngaiđãủnghộvàđọccuốnsáchnày.ĐâylàcuốnsáchđầutiênCaféKuBúapháttriểnnênkhôngthểnàokhôngcósaisót.Nếucó,phiềnmọingườibỏquavàhãyliênlạctrựctiếpvớichúngtôiđểchúngtôichỉnh

sửa.

Nhữngngườiđãthamgiavàodựánnày:

KuBúa,Peterburg,HộpQuẹt,BéĐẹp,BéXinh,DXDvàvàicộngsựkhác.

Mộtlầnnữa,cảmơntấtcảmọingười.